EENE PROTESTANTE,

DOOR DEN BIJBEL BEKEERD

Katholicismus.
dooj$ haakzelve geschreven.

NAAR DEN VIJFDEN DRUK,
uit het Engelsch vertaald

C. L. VAN LANGEN HU YSEN.
1875.

BIBLIOTHEEK UNIVERSITEIT UTRECHT

EENE PROTESTANTE,

DOOR DEN BIJBEL BEKEERD

IBU0JH�EK DER
UTRECHT

NAAR OEN VIJFDEN DRUK,
uit het Engelsch vertaald

BlBLt^JONV.^p" markaf,

-�^j-\'\'-- 9&^xs&*9*

C. L. VAN LA.NGENHUYSEN.

REKKELIJKE GOEDKEURING.

Amstelodami, 20 November 1869.

J. A. VAN DEN AKKER.
Libr. Censor.

AAN ZIJNE DOORLUCHTIGE HOOGWAARDIGHEID
Di-. GIIIiIjIS,

Bisschop van Limyra, Apostolisch Vicaris en Coadjntor van liet 0os-
telijk district van Schotland.

Daar ik door Uwe tusschenkomst ben opgenomen geworden in
den schoot der katholieke Kerk , en daar Gij, in Gods hand ,
een machtig werktuig zijt geweest om mij de waarheid te doen
kennen, heb ik besloten het navolgende korte verhaal mijner be-
kering op te dragen aan Uwe Hoogwaardigheid , als een klein
bewijs mijner erkentenis ; klein inderdaad, echter besproeit met
menigen traan en door menig gebed Gode aanbevolen. Konde ik
hopen dat het niet alleen goedgunstig worde aangenoman door
Uwe Hoogwaardigheid, maar dat het �ok iets moge bijdragen
tot het heil van anderen!

Het is U bekend , Monseigneur , welk geluk ik van den Hemel
ontvangen heb � Gij weet iets van de geestverrukking waarin
mijne van vreugde overvloeyende ziel verkeerde ; maar Gij die het
Heilig Geloof met het leven zelf ge�rfd hebt, Gij kunt U onmo-
gelijk de blijdschap en het geluk voorstellen van iemand die tot
dat Geloof bekeerd en in den heiligmakenden Godsdienst aange-

nomen wordt op rijperen leeftijd, wanneer men in staat is de
geheele kostbaarheid van den gevonden schat te begrijpen. De
H. Maria Magdalena, of de melaatschen , wanneer zij zich van
hunne afgrijselijke ziekte verlost zagen, zouden wellicht in staat
zijn dit te beschrijven. Wat mij betreft, Monseigneur, ik ken
thans geen aangenamer taak , dan neder te zitten en dit korte
verhaal te boek te stellen , niet zoo zeer met het voornemen om
het publiek te maken , dan ter mijner aanmoediging, in de hoop
dat het eens het middel moge worden om over mijne bekeering
te spreken lot hen die ik het meest liefheb, opdat zij, wanneer
hunne eerste smart voorbij is, er met kalmte over kunnen na-
denken; en vervolgens, ook tot het groot aantal van hen, die,
ondanks hunne onverschilligheid voor al mijne persoonlijke han-
delingen , naar de oorzaak mijner zoo onverklaarbare verandering
hebben kunnen vragen.

Ik durf niet nalaten op hunne vragen te antwoorden, en toch
zou een geheel menschenleven te kort zijn om dat zoo te doen ,
als ik het zou wenschen. In dezen vorm gesteld zal het verhaal
echter voor alles eene gemakkelijke wederlegging zijn. Gij die
weet hoe kostbaar slechts eene enkele ziel is , en die het aan-
tal kent van hen , die , gelijk ik het vroeger zelve deed, de waar
heid onophoudelijk diiar zoeken en vragen, waar zij haar nooit
kunnen vinden, Gij zult mij niet berispen omdat ik eenvoudig de
waarheid verhaal , en het middel openbaar dat mij mijne dwaling
deed kennen, ofschoon ik, door aldus te handelen , mij der smart
bewust ben, door welke Uw liefdevol hart zal getroffen worden,
als ik noodzakelijk moet zinspelen op eenige bij Uwe Hoogwaar-
digheid wel bekende personen. Ja, ik weet dat dit U onvermij-
delijk droefheid veroorzaken zal; maar wees verzekerd , Monseig-
neur, dat wij in dat opzicht, beiden lijden; en dat niets, buiten
het besef van plicht en de verantwoordelijkheid die op mij rus-
ten, gevoegd bij den eerbied voor de waarheid, mij zouden kun-

nen noodzaken eene smart te veroorzaken, die het mij nimmer
gegeven zal zijn te stillen. Maar veroorloof mij aan Uwe Hoog-
waardigheid te vragen, welk offer aangenaam kan zijn zonder
lijden r Ongetwijfeld zie ik voor mij in de toekomst eene lange
en moeilijke beproeving; want zij , voor wie de godsdienst alles
is, en die, in dien godsdienst, geen omgang hebben met hen
dien hun zoo dierbaar zijn als het leven �zij moeten noodwendig
verwachten dat hunne smarten en opofferingen gelijken tred hou-
den met de liefde en genegenheid die zij koesteren voor die
personen, welke beroofd zijn van deze kennis en van dit Geloof,
zonder welke het onmogelijk is aan God te behagen. Wanneer
zulke zoo ware en belangrijke gedachten mijne ziel vervullen,
behoef ik mij slechts het geluk te herinneren , dat ik gehad heb
met de dwaling te kunnen ontvlieden ; en de dankbaarheid , de
vrede en de hoop overwinnen mijne neerslachtigheid; want be-
denk wel, Monseigne ur, dat indien deze weldenkende, maar
misleide geestelijken *) met een weinig meer voorzichtigheid en
verstand met mij hadden omgegaan, ik voor altijd van de waar-
heid had kunnen verstoken geweest zijn! Maar neen, God zij
geloofd, hunne wijze van handelen verbande al mijne twijfelin-
gen! "Wellicht kan dit met anderen echter niet het geval zijn;
maar moet ik dan om deze arme verblinden te ontzien (voor wie
ik overigens niets dan dankbaarheid gevoel) nalaten anderen te
waarschuwen.

Geloof mij, Monseigneur, dat ik den afstand , die ons scheidt,
betreurd heb, omdat ik daardoor belet werd uw bij zonderen raad
over dat punt in te winnen; maar ik heb er rijpelijk over nage-
dacht, en het schijnt mij of eiken dag dien ik verzuim �mijn
penningske in de offerkist te werpen," door de wijze te verhalen
waarop ik tot de kennis der waarheid gekomen ben, ik moet

I) De schrijfster bedoelt hier de protcstantsche geestelijken der anglicaansche
Kerk. Vert.

verwachten bij eiken stap dien ik doe geoordeeld te worden. Hadde
ik TT bij mij geh ad om mij a werk na te zien en te verbeteren,
het zoude zeker gansch anders geweest zijn ; doch misschien is het
beter zoo als het nu is. Ik toch ben niets, en bij gevolg is er
niemand die gelaakt kan worden , terwijl Uwe Hoogwaardigheid
er de hand niet aan had kunnen leggen, zonder dat hare pen
haar verraden had. Nu bevat mijn verhaal niets dan de naakte
waarheid zonder opsieringen , en daar, waar het niet in zal slagen
het hart te treffen, kan men het eenvoudig, als niet der aandacht
waardig, ter zijde leggen. Ongetwijfeld zou het dit voordeel ge-
mist hebben, indien Gij er eenig deel aan genomen hadt.

Aanvaard dan , Monseigneur, dit kleine geschenk van een dank-
baar hart, � dankbaar jegens den Almachtigen God, dien ik
als de eerste oorzaak van mijn geluk beschouw; dankbaar jegens
TT, in wien ik het werktuig zie der goddelijke barmhartigheid;
dankbaar eindelijk jegens allen, die er, in de machtige handen
des Scheppers, iets aan hebben toegebracht, om zijn eigen werk
ten uitvoer te brengen, om mij te verlossen van den twijfel en
de onbestendigheid, ten einde mij op te nemen in den schoot
�zijner heilige en roemvolle Kerk die noch vlek, noch rimpel, noch
iets dergelijks heeft." waar de waarheid zich zelve doet kennen en
�waar de vrede Gods elk ander gevoel overtreft"

Vergun mij eindelijk Uwer Hoogwaardigheids zegen over dit
kleine verhaal af te smeken , mij in Uwe gebeden nederig aan
te bevelen, en mij, in alle oprechtheid, te onderschrijven,

Uwe zeer onderdanige en dankbare
dochter in Jesus Christus,
FANNY MARIA PITTAR.

Gansch oprecht en met het diepste gevoel mijner onmacht
neem ik de pen op, om voor het eerst in mijn leven, eenige
regelen te schrijven, die hestemd zijn om onder de oogen van
het publiek te komen. Ik heb alles gedaan wat mogelijk was
om dit plan te laten varen, mij volstrekt onbekwaam gevoelende
tot het vervullen eener dergelijke taak, heb ik mij die onge-
schiktheid onophoudelijk voor oogen gehouden; ik heb, in ��n
woord, geen enkel middel verzuimd om mij van dit ontwerp af
te brengen; maar al wat ik beproefde baatte niets en mijne
grootste pogingen leden schipbreuk. Ik voel mij gedrongen door
een invloed, welke niet in mijne macht is te weerstaan,
en die mij geheel onverschillig maakt voor de verachting en ver-
guizing, welke deze poging mij voorzeker berokkenen zal; en
�oe ook de uitslag moge zijn, ik kan mij niet weerhouden deze
poging te doen. Niet omdat ik geen acht wil slaan op de mo-
gelijke gevolgen, wanneer ik het in mijne macht heb en het mijn
plicht is ze te vermijden; neen, maar ik gevoel dat mijne tegen-
woordige poging van groot gewicht kan zijn, indien het mij
slechts gelukken mogt aan eene enkele ziel goede tijding te
brengen. Derhalve, ieder recht gevoel mijner persoonlijke onbe-
kwaamheid, � wat betreft de gevolgen die deze onbekwaam -
heid na zich kan sleepen, � iedere twijfel en iedere moeilijk-
heid moeten verzuimd of verdragen worden, indien ik, door dit
middel, inderdaad de hoop kan voeden \'s Hemels zegen te er-
langen op mijn werk, dat enkel en alleen ondernomen is ter
eere Gods.

Ik begeef mij dus onmiddelijk aan den arbeid, de volgende
woorden voor oogen houdend , � woorden , zoo aanmoedigend

voor mij die volstrekt niets ben : Maar die dwaas voor de we-
reld zijn, heeft God uitverkoren, om de wijzen te beschamen: en
die zwak naar de wereld zijn, heeft Hij verkoren om de machti-
gen te beschamen : de onedelen en ongeachten dezer wereld heeft
Hij verkoren, om door hetgene niets ivas, iets was te niet
te doen. ^l) Het kan mij dus niet verboden zijn hier te hopen
dat de Heer mij zijne hulp zal verleenen voor een poging, die
slechts wordt ondernomen tot zijne meerdere eer en voor de
verbreiding der waarheid.

Ik schrijf niet voor de geleerden of voor de grooten dezer
wereld, maar ik gevoel dat ik eene boodschap heb aan ieder
nederig en oprecht Protestant, die waarde hecht aan het behoud
zijner kostbare en onsterflijke ziel. Trouwens deze boodschap,
die ik hem naar mijn beste vermogen zal blootleggen, is een-
voudig deze: Ik wil verklaring geven der redenen die, in het
korte tijdsverloop eener maand, mij er toe gebracht hebben om
het geloof, of liever de godsdienstige denkbeelden af te zweren,
die ik met het leven ge�rfd en waarin ik altijd geleefd had, �
niet gelijk zoo vele anderen , die zich louter met den naam van
Christen tevreden stellen , zonder een enkel beginsel te volgen,�
maar terwijl ik ze met den grootst moge lijken ijver beoefende.
Indien ik mij inderdaad op de getuigenis van derden moest be-
roepen, van wie een aantal geschreven bewijzen in mijn bezit
zijn, zoude ik onwederlegbaar kunnen staven dat ik eene zeer
ijverige Protestante was. Ik meende werkelijk de goddelijke waar-
heid te bezitten, of ik waande mij ten minste lidmaat dier Kerk
in welke men die alleen kan vinden, en waarin ik haar ernstig
en met veel tranen zocht, zonder mij, vergelijkender wijze ge-
sproken , met eenige andere zorg over de wereldsche zaken te
bemoeyen, ten minste gedurende de twaalf laatste jaren mijns
levens. Ofschoon ik zonder ophouden volhardde in het zoeken
naar de waarheid, of liever naar een zeker bewijs dat ik God
zoodanig bezat als men hem in deze wereld bezitten kan (want
niets buiten dat kon mijne ziel voldoening geven), en terwijl ik
geen enkel oogenblik aan de waarheid van mijn Geloof, of aan
mijne Kerk twijfelde, gevoelde ik toch altijd dat ik God niet
wezenlijk bezat. Ik kwam tot het besluit dat de schuld daarvan
aan mij moest leggen , omdat ik, gelijk ik reeds gezegd heb,

1) 1 Cor. 1. 27: 28.

nooit de schaduw van eenigen twijfel had gekoesterd dat mijn
godsdienst niet de ware kon zijn. Daarom zeg ik dat ik God
zocht met veel tranen en gebeden. Ik hoopte altijd Mem te vin-
den en ik vond Hem nooit, toen ik eindelijk , door zijne ge-
nade , eensklaps, ondanks mijne onwaardigheid , ontdekte , dat
hetgeen mij belette die zoete vrede te genieten, waarnaar mijne
ziel zoo vurig haakte, en die tevredenheid te kennen, welke
overal moet heersenen waar Jesus zich bevindt, niet voortsproot
uit mijne eigene ellende (want niemand onder hen die gevoelen
en die hunne ellende beweenen is te gering in de oogen des
Heeren dan dat Hij zou versmaden tot hen te komen), maar wel
dewijl ik niet in het bezit was dier ��ne en eenige waarheid die
Jesus openbaart, en dewijl ik niet behoorde tot die volmaakte
Kerk , waarin Hij woont, en door welker Sacramenten 1 lij zich
wezenlijk en zelfstandig mededeelt aan hen wier ziel naar zijne
tegenwoordigheid dorst. Ja, alleen in deze Kerk en in dat zelfde
Geloof, dat de protestantsche leer mij, sinds mijne kindschheid,
als de bewaarplaats van dwaling en ongerechtigheid had leeren
kennen, is Jesus te vinden. Bij haar alleen woont die onfeilbare
waarheid welke ik eindelijk gelukkig ontdekte j die waarheid welke
zelve verklaart uit God te zijn ; die waarheid welke de arme ziel, die
haar zoo lang en zoo ernstig gezocht heeft, met vreugde ver-
vult; die waarheid eindelijk die u zoodanig bekoort door hare
schoonheid , hare zekerheid en den vrede dien zij met zich voert,
dat gij haast niet in staat zijt het gelukkige nieuws aan ande-
ren mede te deelen, uit vrees dat men u niet toevoege wat men
eertijds aan de Apostelen verweet, die hetzelfde geluk smaakten:
uzij zijn vol van den nieuwen wijn" ^v).

De genade ontvangen hebbende, trad ik die Kerk vol moed
binnen, en ik heb haar geloofsleer omhelsd met het volle be-
sef der moeilijkheden en beproevingen die mij gevolgelijk be-
dreigden. En thans, nu ik Katholiek ben , ondanks de onaan-
genaamheden die mij weldra overstelpten als het natuurlijke ge-
volg mijner ontwijfelbaar ondoordachte handeling, geniet ik eene
gerustheid en een zoeten vrede die ik nimmer te voren gekend
heb, en die ik, zonder eenigen twijfel, te vergeefs zoude ge-
zocht hebben, indien ik Protestant gebleven ware. Iedere dag ,
ja ieder uur, verschaffen mij een middel om God te dienen;

iets wat geen Protestant ooit verwachten kan, omdat zijne
Kerk hem leert dat het voldoende is den Heer een enkelen
dag der week toe te wijden, of, met andere woorden, dat het
genoeg is om in zeven dagen ��n maal de godsdienstoefening
bij te wonen. Omdat ik nu in het bezit ben van dit groote
voorrecht, heb ik het vurige verlangen gekoesterd dat aan de
gansche wereld in het algemeen en aan iedereen in het bijzonder
mede te deelen. Waarde lezer, wie ge ook zijt, komen oordeel
zelf: bestudeer de redenen die mij er toe gebracht hebben zulk
een gunstigen en kostbaren ommekeer te maken: en indien deze
redenen u voldoende toeschijnen, o! toef dan niet om in den
schaapstal terug te keeren; want �r/e nacht komt, toanneer nie-
mant werken kan," ^l) en iedere toegang tot de feestzaal gesloten
zal zijn. Ongelukkig zij die zullen verzuimd liebben binnen te
treden , toen de zoete stem van Jesus hen vriendelijk uitnoodigde.

Ik richt het woord tot al de te�rgeliefde leden mijner familie
in liet algemeen, en tot ieder hunner in het bijzonder. Ik richt
het woord tot ieder lid van dien protestantschen club , waartoe
ik nog kort geleden behoorde. Ik spreek tot ieder Protestant,
die deze bladzijden mocht inzien, en die het zich ten plicht maakt
God ter goeder trouw en uit al zijn vermogen te dienen, �
zooals il? zelve Hem diende, � overeenkomstig de openbaring
die zijne geloofsleer hem heeft ingegeven, en terwijl hij al het
mogelijke doet om God te behagen en de eer te geven die Hem
toekomt. Ja, ik spreek tot al deze personen, en alleen om hun-
nentwil schrijf ik deze regelen.

Ik zou het voorrecht kunnen liebben aan verschillende per-
sonen de redenen van dezen grooten overgang woordelijk bloot
te leggen; maar ik durf ze, helaas! niet mede te deelen aan
hen die mij het dierbaarst zijn. De beminde dochter, die eens
het volle vertrouwen van de onbegrensde liefde harer ouders ge-
noot , heeft met hare geloofsverandering dat alles verloren. Zij,
wier woorden en daden altoos werden goedgekeurd, word^f thans
beschouwd als ongeschikt om verstandig, over welk onderwerp ook,
te kunnen oordeelen. Maar dat doet er niet toe! ik zal, als het moet
zijn , tienmaal meer dan dat kunnen lijden voor menschen die mij
zoo lief zijn, en die, in allen gevalle, niets anders doen dan de-
zelfde gevoelens uiten, welke nog kort geleden ook de mijnen waren.

Ofschoon het mij nu, wel is waar, niet vergund is persoon-
lijk de redenen van mijn overgang aan die kostbare zielen te
ontvouwen, heb ik voorzeker het recht niet verloren die. rede-
nen op te stellen in een vorm, die mij de hoop kan doen voe-
den dat ze hen , vroeg of laat, onder do oogen zullen komen.
God bezigt dezelfde middelen niet voor alle raeuschen, en dat-
gene wat mij heeft genoopt om het katholiek Geloof te omhel-
zen, kan voor een ander geene voldoende reden schijnen om
hetzelfde te doen. Het volgend eenvoudig verhaal is dus alleen
bestemd voor hen die zich in een toestond, gelijk aan den
mijne, zullen bevinden; dat wil zeggen: zonder onderricht,
zonder talenten en zonder een buitengewoon verstand ; en gewis,
indien ik de eene of andere dezer hoedanigheden had noodig
gehad, of indien zij noodzakelijk geweest waren voor de ontdek-
king der waarheid, zou ik haar nooit gekend hebben, en zoude
ik ook nooit het geluk gehad hebben mij Katholiek te mogen
noemen. Maar liet is mij genoeg geweest om aan de mogelijkheid
te gelooven dat ik alles niet bezat wat noodig was om gered
te, worden; en ik twijfel er niet aan of ieder standvastig en op-
recht Protestant zal evenzoo gehouden zijn deze mogelijkheid aan
te nemen , zelfs door zijn eigen geloofsregel, die hem voorschrijft
om "den Bijbel te lezen\'\', en te gelooven en te handelen naar
den zin dien hij er vindt, of naar de openbaring die hij van
den Heiiigen Geest heeft ontvangen. Dewijl nu deze regel daar-
enboven verplichtend is tot het laatste oogenblik des levens toe,
kan men hieruit voorzeker besluiten dat er altijd nog iets te
leeren overig blijft: en, wie weet of dat iets niet juist datgene
is, wat hij moet weten of bezitten om zalig te worden.

Aldus geleid en bestuurd door mijne eerste grondbeginselen,
gevoelde ik, zooals ik hiervoreu reeds aanhaalde, dat ik niet
alles kon bezitten; doch ik gevoelde tevens zulk een ernstig
verlangen om de waarheid te leereu kennen , dat ik bereid was
om mij die tot eiken prijs te verschaften. Ik gaf mij derhalve
geheel over aan de goddelijke barmhartigheid en rechtvaardigheid,
terwijl ik den Hemel deze belofte herinnerde : »Die zoekt zal
vinden\'\'¹), en ik had de overtuiging dat ik, vroeg of laat,
mijn doel onvermijdelijk moest bereiken, dewijl mijn hart mij
zeide dat ik waarachtig zocht, en dat God, in zijne rechtvaar-

digheid, mijne volharding zou loonen. En kan ik thans, God
zij geloofd ! niet zeggen dat ik alles gevonden heb ? ja, al wat
men slechts kan verlangen, al wat mijne ziel heeft gevraagd.

Gij dan, die boven alles het heil uwer ziel zoekt, en die
het lezen en raadplegen der H. Schrift in beoefening brengt,
overweeg mijne aangevoerde gronden wel; want zij zijn op die
H. Schrift zelve gegrond. O! mocht de Almachtige God, die
zachtzinnige en teedere Vader, die alles voor het heil zijner uit-
verkorenen beschikt, en die bij gevolg , op eene bijzondere wijze,
wil, dat dit boekske in uwe handen komt, mocht Hij, arme
ziel, � voor wie mijn hart bewogen is omdat gij tot dusverre
geslingerd werd als de golven met alle winden van leeringen" ^l) �
aan uwe oogen dat schitterende licht openbnren, dat zijne vol-
maakte geloofsleer in zich bevat, en u haar doen omhelzen ter-
wijl het nog tijd is! Mogt Hij u in het genot stellen van den
vrede cu der rijkdommen van dat Geloof, zooals ik zelve die-
geniet.

Docli indien deze bhidzijden onder de oogen mochten komen
van dezen of genen geleerden Protestant, die allicht gebreken
in stijl en opstel vinden zou , dat hij zicli dan hcrinncre dat zij
geschreven zijn door eene vrouw, die nimmer het oogmerk had
om ze te maken tot een uithangbord van kennis of talenten ,
maar wier eenigste doel is geweest het hart te treffen , in zoo-
verre als zij ondersteund wordt door de waarheid.

Eene vriendin. � Ik bezoek haar te Edinburg. - Beroemde predikanten in
ilie stad. � Leerrede van een Katholiek prediker.� Wat die Leerrede op mij
uitwerkte. � Asch-Woensdag. � Leerrede van een Episeopualsch predikant.�
Onderhoud met dien predikant. � Gevolgen van dat onderhoud. � Ik val het
Katholieke geloof mijner vriendin aan. �� Uitwerkselen mijner tegenwerpingen
op mij zelve. � Ik krijg bezoek van een oud vriend, protestantseri geeste-
lijke. � Godsdienstig dispuut. � Gevolgen van dit dispuut. �� Vertrek van
mijn vriend den geestelijke, ca raadgevingen die hij mij geeft.\'�Ik maak het
besluit de bewijsstukken der Katholieke geloofsleer grondig te onderzoeken. �
Een brief aan mijne ouders.

In het begin van 1842 verliet ik Dublyn, onder de leiding der �
Goddelijke Voorzienigheid, met het doel om een bezoek te bren-
gen aan eene vriendin te Edinburg. Mijn echtgenoot bevond zich
toen in Indi�, en wat mij betreft, ik was eene opregte en ijve-
rige protestante.

Ik had met die vriendin kennis gemaakt in lndi� zelve, van
waar wij het jaar te voren gezamenlijk waren teruggekeerd. Maar
deze kennismaking was toen geene vriendschap geworden; want
de noord- en zuidpool staan niet lijnrechter tegenover elkander,
dan de denkbeelden van ieder onzer op dat tijdstip. Mijne vrien-
din was jong, schoon en opgeruimd van natuur; zij bezat alle
hoedanigheden om zich bij anderen bemind te maken. Eigenares
van een aanzienlijk vermogen, verkeerde zij veel in de groote
wereld en was ook daar zeer gezien. Ik, daarentegen, die geen
dezer voorregten bezat, en die op mijn gelaat het treurig beeld
eener onrustige ziel droeg, die voortdurend zocht naar iets wat
zij nergens kan vinden en onophoudelijk gepijnigd wordt door
�en hoofddenkboeld � dat van eene eeuwigheid, die ik wist dat
mij te wachten stond, doch zonder eenige zekerheid, dat ik een-
maal het middel zou bezitten om die eeuwigheid op eene ge-
lukkige wijae binnen te gaan, � ik moest, naar allen schijn,
wel de laatste zijn, die haar kon behagen, even als ik van mijne
zijde ook wel de laatste moest zijn, die zou trachten de vriend-

schap te winnen van iemand, die zulke gansch andere gevoelens
koesterde dan ik.

V��r cDze kennismaking hadden wij van elkander reeds ver-
scheickne zaken vernomen, die ons beiden betroffen. Deze in-
lichtingen nu verschilden naarmate onze karakters meer tegen-
overgesteld waren, en behelsden van beide zijden al datgene,
wat in eene van ons beiden minder aantrekkelijk of minder aan-
genaam was. Zoo was ik, van mijn kant, evenzeer bevreesd voor
de vrolijkheid en wereldgezindheid mijner vriendin, als zij daar-
entegen afkeer en verachting gevoelde voor mijne ernstige en
kwezelachtige levenswijze, gelijk de wereldsche personen meestal
de protestantsche vroomheid noemen.

Eindelijk ontmoeteden wij elkander voor het eerst. Mijne oogen,
die nog niet gewoon waren aan de helder witte indische kleeder-
dracht, beschouwde haar met eene mengeling van bewondering
en genoegen. Tfa het wisselen onzer eerste woorden\', werd zij
min of meer nadenkend; zij scheen medelijdend en met moeite
na te denken over alles, wat men haar van mij gezegd had; zij
scheen zelfs � en dit was werkelijk het geval � de richting te
betreuren, die ik volgde, en die mij belette aan de vermaken
der wereld even volkomen als zij deel te nemen.

Mijnerzijds had ik ook mijne gedachten. Het waren droefgees-
tige gedachten; het verdroot mij eene vrouw, die al het uiterlijke
van een engel had, te zien voortleven, zonder aan iets anders
dan wereldsche zaken te denken. Ik voedde derhalve inwendig
de hoop eenmaal het werktuig te worden, waardoor de Voor-
zienigheid de ernstige gedachten aan dood en eeuwigheid in haar
kon doen geboren worden. Ik stelde mij voor hiertoe een plot-
seling sterfgeval als aanleiding te gebruiken �welk geval zich,
mijns inziens, in dit warme land , vrij spoedig moest opdoen , �
en te onderhouden. Toen ons gesprek een weinig levendiger was
geworden, ontmoetten onze blikken elkander menigmaal, en een
glimlach van dankbaarheid, dien wij beiden voor elkaar trachten
te verbergen , en dien het ons onmogelijk was te weerhouden ,
speelde om onzen mond, een vreemden indruk achter zich la-
tende. Wat mij betreft, telkens als ik bij deze gelegenheid , �
gelijk later bij zoo vele andere, � de verstandige gelaatstrekken
mijner nieuwe vriendin beschouwde , ondervond ik eene zekere
zoete kalmte, en werd ik doordrongen van een geheel nieuw ge-
voel . dat ik toen nog niet kon verklaren, maar dat mij scheen
te zeggen, dat ik eenmaal alles aan haar zou te danken hebben.

Twee jaren verliepen er, waarin wij elkander dikwerf spraken;
maar, dewijl mijne gezondheid begon te wankelen, kreeg ik den
raad naar mijn vaderland terug te keeren. Toen ik mij naar mijne
vriendin begeven had om haar de droevige tijding van mijn ver-

trek bekend te maken (want ik moest mijn man achter laten),
scheen zij er onverschillig voor , en vergenoegde zich met te glim-
lagchen. Maar toen zij bespeurde hoe gevoelig ik was voor de
weinige genegenheid die zij mij betoonde, zeide zij : �Vergeef
het mij , en beloof mij binnen kort mij nog eens te , bezoeken."
Ik beloofde het haar, zeer in mijn schik dit middel gevonden te
hebben om te kunnen vertrekken. En toch , hoe zonderling ! was
zij , na mijn echtgenoot, dogene , die ik het meest betreurde in
Indi� te moeten achterlaten. Werkelijk was ik , door den verren
afstand van het land waar wij ons bevonden , om zoo te zeggen
haar bloedverwant geworden ; en daar zij , van den anderen kant,
nog een kind was, toen zij er werd heengevoerd, en elders
geene bloedverwanten meer had , dacht ik natuurlijk dat ik haar
verliet, om haar in deze wereld niet weder te zien. Ofschoon
men zou verwachten dat dit denkbeeld geene diepe ontroering
zou veroorzaken daar, waar zoo weinig sympathie bleek te be-
staan , was dit echter, vreemd genoeg, niet het geval; en dit
was niet alleen zoo bij mij, maar ook bij haar, zoo als uit het
vervolg van dit verhaal zal blijken. Want, ofschoon wij elkander
geen van beiden openlijk eene verklaring van wederkeerige ge-
negenheid konden geven, en het ons onmogelijk was zelfs hei-
melijk aan het bestaan dezer genegenheid te gelooven, werden
wij toch onwederstaanbaar tot elkander getrokken door eene
macht en door een geheimzinnig voorgevoel, welke het ons niet
gegeven was te begrijpen noch te ontraadselen, en welke wij ,
bij gevolg, niet aannamen. Doch zien wij wat de Voorzienigheid
besloten had.

Getrouw aan mijne belofte keerde ik bij haar terug, om haar
mijn afscheidsbezoek te brengen. Daar mijn verblijf in Indi� nog
slechts van korten duur zou zijn, was ik dezen keer veel treu-
riger dan den vorige. Maar hoe werd mijne smart niet verhoogd
toen ik zag dat mijne vriendin mij met een gullen lach begroette.
Ik wendde mij van haar af, haar een droevigen blik toewerpende,
die haar scheen te zeggen: �Hebt ge me daarom hier laten
komen?"

Zij antwoordde mij onmiddelijk, schreijende: �Vergeef mij,
lieve vriendin! Schep moed; want wij zullen altijd te zamen ver-
eend zijn! O! ik ben zoo gelukkig!"

Deze onverwachte woorden maakten dat ik haar aanzag. Ik
meende te droomen. Zij vatte mijne hand, trok mij naar zich toe
en zeide fluisterend:

� �"Wat zegt ge er van? Wij vertrekken ook."

� �Waarheen?" vroeg ik, �waarheen?" naauwelijks wetende
wat ik zeide.

� �Wel, naar Engeland," hernam zij.

� �Onmogelijk! Ik kan het niet gelooven. Hoe kan dit ge-
Bchieden ?"

� �O!" zeide zij , �dat denkbeeld is bij mij opgekomen , laatst,
op dien dag, onmiddelijk nadat gij vertrokken waart. Ik heb aan
Johan (haar echtgenoot) gezegd dat hij vertrekken moest: en toen
hij mij vroeg waarom , wist ik niet wat te antwoorden, want het
was mij zelve onbekend. Al wat ik u zeggen kan is dat hij heeft
toegestemd; en ons etablissement zal| de volgende week verkocht
worden. Gij ziet dus dat wij elkaar nog meer zullen ontmoeten."

Ik verliet mijne vriendin, aan deze vreemde tijding naauwe-
lijks geloof kunnende slaan, en terwijl ik het heimelijk betreurde
niet met dezelfde boot te kunnen vertrekken : want ik had plaats
genomen op de eerste die naar Engeland onder zeil zou gaan,
omdat de geneesheeren mij verklaard hadden , dat ieder uur voor
mij van veel gewicht was, en dat een oponthoud van slechts wei-
nige weken doodelijk voor mij konde zijn. Mijne vriendin en haar
echtgenoot volgden mij echter eene maand na mijn vertrek. Het
was juist gedurende die reis en aan boord zelf van het schip �
ofschoon dat, over het algemeen , de laatste plaats is om iets
goeds te leeren, � dat in haar hart de eerste kiemen van een
nieuw leven ontloken.

Het volgend jaar, eenige maanden na hare aankomst te Edin-
burg, zond mijne vriendin mij te Dublyn, waar ik woonde, een
brief; zij noodigde mij uit haar eens te komen opzoeken , welk
uitstapje, volgens haar, mijner zwakke gezondheid veel goed
zoude doen. Haar brief was kort en bondig, maar welwillend, en
bevatte niets dan hare uitnoodigmg en een verzoek om die niet
af te slaan. Dezelfde post bragt mij echter nog een brief, en
wel van mijn broeder, die te Londen woonde. Deze laatste be-
rigtte mij, dat mijne vriendin, sinds hare terugkomst in Schot-
land , papist geworden was.

Dat was treurig nieuws voor mij. Het verwonderde mij echter
in geenen deele; want ik had bij mijne vriendin menigmaal een
vurigen geest bespeurd, en een liefdevol hart, verborgen onder
een lichtzinnig en dartel uiterlijk. Het wilde er dus gemakkelijk
bij mij in dat de uiterlijke schoonheden van den katholieken
godsdienst haar gewonnen h< Iden; maar het was mij onverklaar-
baar waarom zij, in haar brief, met geen enkel woord van deze
verandering repte. Al wat ik dus kon veronderstellen was, dat
zij er r.ich over schaamde, en dat zij er behoefte aan had om
het mij mondeling te vertellen. Op deze wijze redenerende was
ik, in plaats van door deze tijding ontmoedigd te worden, spoe-
dig getroost, en besloot ik, mede op raad mijner ouders, van
hare uitnoodiging gebruik te maken. Daarenboven scheen het mij,
nu dat zij wel een weinig aan God en godsdienst had willen

denken, zeker toe, dat mij niets gemakkelijker moest vallen dan
haar terug te brengen tot ons allerzuiversl en attervolmaaktt ge-
loot\', hetwelk zij, arm schepsel daar zij was, nooit genoeg had
geacht, uit hoofde der groote lichtzinnigheid waarmede zij alle
ernstige zaken behandelde.

Deze wijze van zien vervulde mij niet alleen met de levendig-
ste hoop ten opzigte mijner vriendin, maar zij scheen ook eeni-
germate het bezoek, dat ik mij voorstelde bij haar af te leggen,
te heiligen. Opdat ik derhalve met gegronde hoop\'s Hemels zegen
zou mogen verwachten op mijne zending, om dit dwalend schaap
terug te voeren naar den protestantschen schaapstal, waarvan het
zich, minder door overtuiging dan door onwetendheid, verwijderd
had, begon ik mij tot mijne taak voor te bereiden; zoo zeker
scheen het mij toe dat de Voorzienigheid mij er toe geroepen
had. Ik zocht een protestantsch geestelijke op; ik raadpleegde
den Bijbel; ik ontleedde denzelve om er al de texten in te ont-
dekken die geschikt waren om haren nieuwen afgodischen gods-
dienst te verpletteren. Ik verschafte mij de beste wapenen die
in ons protestantsch arsenaal te vinden zijn. Ik voorzag mij van
boeken, die er voor bekend waren de fijnste keur van argumen-
ten tegen het Katholicismus te bevatten; ik bestudeerde ze; om
kort te gaan, ik volmaakte mijne kennis naar mijn beste vermo-
gen en op de zekerste wijze, om aan mijne vriendin het afdoend
bewijs harer dwaasheid en dwaling te kunnen leveren. Eindelijk
vertrok ik dan, terwijl ik God in vollen ernst bad, dat ik, in
Zijne handen, het nederig werktuig mocht zijn, dat deze verdoolde
ziel naar de waarheid zou terugvoeren. O! ik was er toen wel verro
af te denken dat het gebed, wat ik zoo welgemeend voor een
ander ten Hemel opzond, zoo spoedig en zoo barmhartiglijk ten
voordeele mijner eigene ziel zou verhoord worden.

"Weinig tijds na mijne komst in het huis mijner vriendin, on-
dervond ik die smartelijke en die ontmoedigende gewaarwording,
welke een protestant onwillekeurig gevoelt, als hij met zekerheid
verneemt dat iemand, dien hij lief heeft, katholiek geworden
is; � dat gevoel dat schijnt te zeggen: �Die ziekte is ongenees-
lijk." En inderdaad had ik mij tot dien tijd nog gevleid met de
hoop, dat mijn broeder aangaande mijne vriendin wellicht slecht
was ingelicht geweest. Evenwel had ik besloten mij niet aan
mismoedigheid over te geven. Ik wilde ten minste eerst den voor-
raad krijgsbehoeften, dien ik in reserf hield, verbruiken, en ik
wachte slechts dat de Voorzienigheid mij eene gelegenheid zou
aan de hand doen om er gebruik van te maken.

Behalve de boeken, die ik had medegebracht en die over hefc
onderwerp handelden, verbeelde ik mij nog de Katholieke ge-
loofsleer volmaakt goed te kennen; ik wist, ten minste, dat ik

er genoeg van geleerd had om volstrekt overtuigd te zijn, dat
zij valsch en goddeloos was. Ik had haar altijd hooren veroor-
deelen door personen, die in alle opzichten ver boven mij ston-
den, zoodat ik meende volkomen gelijk te hebben wanneer ik
zeide, dat zij niets anders was dan een afschuwelijk stelsel, dat
goed was om de ziel te dooden. Bij dat alles meende ik, die uit
eene katholieke stad kwam (zooals men Dublyn met recht zou
kunnen noemen) een dubbel recht te hebben om al de hatelijk-
heden der Katholieke Kerk aan te wijzen, van die �in purper ge-
kleede vrouw," gelijk ik haar dikwijls had hooren noemen. In-
tusschen was ik er verre af van ooit persoonlijk een of ander
harer noodlottige gevolgen te hebben ondervonden; ik had er
nooit een gezien, en evenmin had ik ooit van een. Katholiek het
een of ander punt mijner katholieke wetenschap geleerd,�neen;
maar de meeningen die ik voorstond waren zoo algemeen de mee-
ningen van hen met wie ik mij tot dusverre over dit onderwerp
onderhouden had , dat mijn gevoelen mij onwederlegbaar toescheen.
Voeg daarbij dat ik over den katholieken godsdienst altijd zulke
werken gelezen had die ik, naar de wijze waarop zij gedrukt en
uitgegeven waren, voor waar hield, voornamelijk omdat deschrij-
ver altijd de ten of ouder beroemd protestant\'se// geestelijke was.

Zoodanig was, op dat tijdstip, de billijkheid van mijn oordeel
en van mijne denkbeelden. Helaas! hoezeer wordt het oordeel der
protestanten vooringenomen\' Hoezeer wordt het eeuwige heil der
ziel niet benadeeld door een onderricht, dat op geene hechtere
gronden steunt dan het mijne deed! Maar, God zij geloofd! een
licht, veel grooter en helderder, is mij sinds verschenen; en ik
bid God dat het zich spoedig moge verspreiden over een groot
aantal menschen, wier eenige behoefte is om bevrijd te worden
van den sluijer, die hunne oogen bedekt en om zich gevrijwaard
te zien van de vooroordcelen hunner eerste opvoeding. Mochten
deze personen spoedig het bewijs erlangen dat de Katholieke
Kerk en Geloofsleer, ofschoon het voorwerp der bespotting van
vele menschen, desniettemin de eenige wezenlijke en ware Kerk van
Jesvs Christus is! Mochten zij de volmaaktheid dezer Kerk aan-
schouwen, hare voorschriften omhelzen en zich gewillig aan de
vervolgingen onderwerpen, waarvan hare belijders steeds het slachfc-
ofier zijn! Ik kan hier nog bijvoegen, dat een der zekerste en
snelste middelen om dusdanige uitkomst te verkrijgen eenvoudig
hierin bestaat, om aan dergelijke waarlijk goedgezinde personen,
tot het doen van een naauvskeurig en onpartijdig onderzoek, niet alleen
in handen te geven hun bijbel en hun gebedenboek, maar zelfs
eenige dier werken die de pittigste tegenwerpingen en bestrijdin-
gen van het Katholicismus bevatten.

De sto�cijnsche hardnekkigheid, waarmede de Protestanten

steeds den Katholieken de beschuldiging voor de voeten werpen,
dat zij aan ongerijmdheden gelooven en die in praktijk brengen,
en de prachtige bewijsgronden, die zij tegen een nimmer bestaan
hebbend spook opeenstapelen , zijn inderdaad verwonderlijk j doch,
eens van nabij gezien, wordt door deze bewijsgronden liet ver-
stand sterker aangespoord om in het Katholicismus de waarheid
te gaan zoeken, dan dit zou geschieden door de talenten, die
de voornaamste mannen dikwijls op zoo krachtdadige wijze, tot
dit doel aanwenden.

Maar zetten wij ons verhaal voort.

Na veertien dagen, of daaromtrent, besteed te hebben om de
merkwaardigheden dezer oude stad te bezichtigen, meende ik dat
de tijd gekomen was om mijne zending te beginnen, en ik zocht
gretig naar eene gelegenheid om bij mijne vriendin het belang-
rijke punt harer geloofsverandering aan te roeren. Het geschikte
oogenblik deed zich niet lang wachten. Ik onderhield haar zeer
ernstig over den vreeselijken stap dien zij gedaan had, en ver-
volgens somde ik haar een voor een de noodlottige leerstukken
der Kerk van Rome op. Zij antwoordde mij op een vasten, doch
zeer bedaarden toon, dat deze en geene punten, die ik hadaan-
gevoerd, volstrekt geene katholieke leerstukken waren, en dat
zij, als ik haar wilde veroorlooven, mij het bewijs harer bewering
geven zou. Ik was er nooit op verdacht geweest dat de zaak eene
«oodanige wending zoude nemen; en ik moet bekennen dat ik er
in geenen deele op voorbereid was. Ik had gedacht dat de be-
keerlinge zich de moeite zoude gegeven hebben dit of dat leerstuk
te verdedigen; maar, bij den eersten opslag, stoutmoedig te ver-
klaren dat van al wat ik had aangevoerd niet ��n punt een ka-
tholiek leerstuk was, dat bracht mij, ik moet het rondborstig ver-
klaren, niet weinig van mijn stuk. Ik gevoelde mij bijzonder ver-
legen; ik trachte dit voor mijzelve te verbergen, ofschoon ik in-
wendig geloofde dat oj mijne vriendin was nog niet ingewijd in
al de geheimen van haren zeer geheiinzinnigen godsdienst, of ik
zelve was, van kindschheid af, ten opzichte van het katholieke
geloof op eene grove wijze bedrogen geworden.

Na reeds verscheidene beroemde predikanten der stad gehoord
te hebben, bracht de goedhartige echtgenoot mijner vriendin mij
eens onder het gehoor van den eerwaarden heer O.... der episco-
paalsche kerk. Die geestelijke werd als een groot redenaar be-
schouwd; en hij hield werkelijk eene uitmuntende leerrede. Ver-
volgens begaf ik mij eens naar de predikatie van den eerwaarden
heer D...., van dezelfde secte, die minder beroemd was om zijne
groote welsprekendheid, dan om zijne groote godsvrucht, welke
hem, bij den belijder van welk geloof ook, algemeen bemind
maakte. Deze heer hield ook eene zeer goede en fraaije leerrede.

Daarna kwam de eerwaarde Doctor C..h..a, een presbyteriaanBch
geestelijke; en eindelijk, na al de anderen, de episcopaalsche
bisschop.

Terwijl mijne vriendin mij over deze verschillende geestelijken
sprak, die zij, zoo als zij zeide, v��r hare geloofsverandering
allen gehoord had, vroeg zij mij schroomvallig of ik van mij zou
kunnen verkrijgen nu ook eens een gewijd redenaar harer Kerk
te hooren. Verlangend om haar een bewijs te geven der onwrik-
baarheid van het geloof dat zij verlaten had, en haar willende
toonen dat niets van hetgeen een katholiek priester koude zeg-
gen iu staat zou ziju mij aan het wankelen te brengen, stemde
ik er in toe. Daarbij had ik op het Vasteland reeds verschillende
katholieke kerken bezocht, en ik wist dat mijne ouders ze aan
hunne kinderen hadden laten zien als voorwerpen die wel de
aandacht waardig waren; op deze wijze was ik voor elke vrees
gevrijwaard, en het denkbeeld dat ik, dusdoende, mijne begin-
selen in gevaar kon stellen, kwam niet bij mij op. Trouwens
zoude ik mij geschaamd hebben, tndien ik dergelijke vrees ge-
koesterd had.

De redenaar was de zeer eerwaarde Doctor Gillis. Hij koos
eene vraag tot onderwerp die, toen hij haar aankondigde, mijn hart
met een gevoel van triomfeerende vreugde vervulde; want ik
dacht dat het mij ondoenlijk was een beter bewijs voor de god-
deloosheid van den katholieken godsdienst te kunnen vinden.

Hij begon met de aandacht van zijn gehoor te vestigen op de
beide kalenders: de protestantsche en de katholieke. Hij had
twee kleine boekjes in de hand � een protestantsche en een ka-
tholieke almanak , beide voor de stad Edinburg gedrukt, � en
laB ons eerst uit het eene en toen uit het andere den kalender
voor van de maand, waarin wij toen waren. Ik geef hiernevens
een letterlijk afschrift der beide aangehaalde boekjes. Ik neem
dat bier op, omdat ik destijds zoo zeer twijfelde aan de waarheid
van hetgeen ik hoorde, dat ik mij onmiddelijk de boekjes aan-
schafte, ten einde in het bezit van een geschreven bewijs te ziju.

Protestantsche Kalender.

1. Opening der visseherij benoor-
Hen den Tweed.

2. Sluiting der f acht op patrijzen
en faizanten.

3. Zondag. Sexagesima.

4. Maria Lichtmis,

5. Dood van Dr. Culten, in 1790.

Katholieke Kalender.

2. 0. L. Vrouwe Lichtmis.

3. Zondag Sexagesima. II. Blasins.

4. II. Andieas Lorsiuus.

8. H. Joannes van Matha.

10. Zondag Quinquagesima.
11. Scholastica.

11. H. Raymondus van Pennafoit.

12. II. Catharina van Ricci.

13. Aschwoensdag. II. Benedictus.

15. BH. Faustinus en .lovha.

17. Eerste Zondag van de Vasten.
11. Fintanus.

20. 11. Tyrannio en zijne medge-
zellen.

22. St. Petrus-Stoel te Antiochi�.

24. Tweede Zondag van de Vasten.
11. Matthias.

6. Dood van Dr. Priestly, in 1804.

7. De bisschop Keith geboren, in
1781.

8. Onthoofding van Maria , koning-
in van Schotland.

9. Dood van Dr. Gregorij, in 1733.

10. Zondag. Quinquagesima.

11. Dood van Descaites, in 1615.

14. Sint-Valenlijn.\'

15. Opening der visscherij met net
en hengel, in den Tweed.

16. Geboortedag van Melanchton
in 1497.

17. Eerste Zondag van de Vasten.

18. Geboortedag van Luther.

19. De zon komt in de Visschen.

20. De eerw. Charles Wolf sterft,
in 1823.

21. Moord van Jacobus 1 in 1437.

22. Dood van Adam Ferguson.

23. Geboortedag va» den hertog van
Catnbridge.

24. Tweede Zondag van de Vasten.

25. H. Matthias , apostel.

26. Dood van Sir .1. Craig.

27. Dood van Dr. Arbuthnet.

28. Montaigne geboren.

Na dat hij de hiergenoemde lijsten, tot het einde toe langzaam
gelezen en op enkele dagen met kracht gedrukt had, begon de
prelaat zijne leerrede, die ik nooit vergeten zal. Ofschoon mijn
plicht mij herinnert dat ik, bij de herziening van dit werkje, ge-
houden ben om, zooveel ik kan, het weinige recht te herstellen,
dat ik in mijn eersten druk aan die leerrede heb laten weder-
varen, vrees ik thans, nu de gelegenheid zich daartoe opdoet,
ondanks den besten wil van de wereld, nog te zwak te zijn, om
een juist denkbeeld te geven van hetgeen zij was. En inderdaad,
tenzij mijn ongelukkigerwijze kort geheugen mij al de woorden
des redenaars letterlijk weder te binnen bracht, zoude ik een
godgeleerde, een schrijver of iets dergelijks moeten zijn, om
over dit onderwerp te spreken, gelijk hij het deed. Al wat ik er
mij nog van kan te binnen brengen is deszelfs algemeene strek-
king, de hechtheid der bewijsgronden, en de onwederlegbaarheid

der daarbij aangehaalde feiten; � doch zoo als ik gezegd heb,
ik zal mijn best doen eenig denkbeeld van die leerrede te geven.

De redenaar begon met te zeggen dat, gelijk de bladwijzer
van een boek de stof waarover het boek handelt te kennen geeft,
evenzoo een kalender de gewoonten en gebruiken der stad of der
natie waartoe zij behoort vertoont. Hij toonde vervolgens aan
hoe, in den katholieken kalender, iedere dag door de eene of
andere heilige of godvruchtige herinnering aan God is toegewijd :
�de katholieke kerk staat alle dagen open, en zij noodigt hare
getrouwe kinderen dagelijks uit om zich met haar te vereenigen,
ten einde der beleedigde Godheid het heilige en aanbiddelijke
offer van den voor onze verlossing gekruisten Jesus op te dra-
gen. In dit zoenoffer kan de minste der Katholieken dagelijks
aan zijnen God het offer brengen van zijn leven en zijn dag, van
zijn arbeid en zijne liefde." � O! hoe zeer boeiden mij deze
woorden! Hoezeer scheen dit alles juist datgene te zijn waaraan
ik behoefte gevoelde, en dat mijn verlangen kon bevredigen!
Maar het was katholiek, en dat was genoeg om mij te doen ge-
looven dat er, onder dien bchijn van goedheid en zachtzinnig-
heid, eenig verborgen kwaad stak.

Toen verhaalde de redenaar, op de treffendste wijze, eenige
trekken uit de levens der in den kalender genoemde Heiligen,
waarvan mij toen nog niets bekend was. Hij deed uitkomen hoe-
veel eer en glorie zij aan God gegeven hadden, dewijl zij, van
nature zwakke en teedere schepselen, door de genade die hen
versterkte in staat waren geweest allerlei smarten en pijnen, ja
zelfs den dood te ondergaan, liever dan afstand te doen van hun
geloof, dat zij tot den prijs van het bloed huns Scheppers ver-
kregen hadden. Hij voegde er eenige woorden bij over de deug-
den, die het meest in ieder hunner hadden uitgeblonken, over
hunne verstervingen, hun vasten, hun leven vol gebed en hunne
overvloedige liefdadigheid. Hij wees ons kortelijk op de groote
bovenmenschelijke heldenfeiten, die de geschiedenis van een aan-
tal hunner verhaalt; daden die ons toonen hoe God niet alleen
verlangt, maar er zelfs naijverig op is om aan de wereld te ge-
tuigen dat de Heiligen op aarde zijne getrouwe dienaren zijn
geweest, en dat hij, bijgevolg, door hunne gebeden datgene
heeft willen ten uitvoer brengen, wat de mensch, zonder zijne
hulp, nimmer zou vermogen. Vervolgens zich regtstreeks tot ziine
boordere wendende, sprak hij deze woorden: �Ach! geliefde
broeders, welk eene les is dit niet voor ons allen! Welk een ver-
wijt over de laauwheid waarmede wij Hem dienen, die Zijn bloed
voor onze zaligheid vergoten heeft, die ons zoovele goede voor
beelden gegeven en ons zoovele middelen om Hem te behagen
verschaft heeft! Welk een verwijt over ons gebrek aan liefde,

dankbaarheid, ijver en volharding___" en een groote traan welde

uit zijne oogen op, terwijl een diepe zucht den volzin scheen te
voltooijen, en woorden het gevoel dat hem bezielde niet konden
wedergeven. � O! toen zeide ik tot mij zelve: als dat huichelarij
is, is zij vreeselijk groot! En het scheen mij toe als gevoelde ik
ook behoefte om te weenen. Ik weende inderdaad; maar het was
van spijt, dat er ooit een man geboren was, die in staat was
zulke gevoelens over iets dat Katholiek was uit te drukken.

Na eene pauze, die lang genoeg duurde om te doen denken
dat het hem moeijelijk viel tot het volgende punt over te gaan,
kwam de redenaar op den protestantschen kalender terug: �
�Opening der v�sc/terij benoorden den Tweed: � Zietdaar, zeide hij,
eene louter stotielijke aankondiging, die slechts belang heeft voor
de vischverkoopers en de liefhebbers van zalm. Vervolgens, slui-
ting der jacht op patrijzen en faizanten: � slechte tijding voor de
jagers en lekkerbekken! Dan, Maria Lichtmis: � "Waarom vin-
den wij hier de aankondiging van een feestdag die in hunne kerk
op geenerlei wijze gevierd wordt?" Hij sprak toen een paarwoor-
den over Dr. Cullen, Dr. Riesty, den bisschop Keith, enz. Hoe
goed deed hij het bespottelijke van al deze personnaadjes uitko-
men! Toen hij echter aan den achtsten dag, de onthoofding van
Koningin Maria, gekomen was, o! toen stroomde uit zijn mond
een vloed van welsprekendheid en droefheid, een Demosthenes
of een Cicero waardig. Zijne woorden ontnamen mij � en, ik
ben er zeker van, aan allen die hem omringden, � alle moge-
lijke vooroordeel en vooringenomenheid, om slechts, naarmate hij
ze afschilderde, deel te nemen aan de beproevingen en het lijden
dezer koningin en martelares. Doch hoe verschillend was deze be-
schrijving van het verhaal dat ik er in mijne geschiedenis van
Engeland van gelezen had!

Hij liet den aandoenlijken toon, die, ondanks al mijne po-
gingen, mij tot in het diepst mijner ziel geroerd had, op nieuw
varen, om de volgende dagen van den kalender te bespreken.
Het is onnoodig ze hier allen mede te deelen: ik zal alleen
gewag maken van dien welke den meesten indruk op mij maakte,
en die het eerst aan de beurt lag, � Sint- Valentijns-dag! �
Toen hij dezen dag genoemd had, zweeg hij eenige oogenblik-
ken, terwijl hij zijn blik op bijna schalksche wijze liet rond-
waren. Vervolgens somde hij op bedaarden toon, eenige merk-
waardige voorvallen uit het leven dieni» Heiligen op, er tevens
bijvoegende welke toepassing er uit gemaakt en welk voordeel er
uit getrokken kon worden door ieder zijner toehoorders, die al-
len door God geroepen waren om zich te heiligen, gelijk de
H. Valentinus gedaan had. Vervolgens voegde hij er met eenig-
zints zachter stem bij: �Ziet daar wat wij vieren op den feest-

dag van den H. Valentinus. Maar laten de protestanten, de
jeugdige protestanten van beider sekse, indien er hier tegenwoor-
dig mochten zijn, voor zich zei ven spreken, en zich eens afvra-
gen welke gedachten er bij eiken feestdag van onzen Heilige in
hunne hoofden rondwarrelen!" \')

Hier werd ik werkelijk boos; want het kwam mij van den re-
denaar ongepast voor dat hij van zijne stelling misbruik maakte,
om aldus te spreken op eene plaats, waar niemand buiten hem
een woord kon in het midden brengen. Maar toen hij zeide: �dat
zij voor zich zelven spreken," zocht ik te vergeefs naar iemand
die moed genoeg bezat om zijn raad op te volgen, en ik wenschte
wel dat ik hem op de eene of ander wijze konde in de rede val-
len. Maar weldra weder in mij zelve gekeerd, vroeg ik mij af,
wat ik had kunnen antwoorden indien ik ware opgestaan, en of
de bewijsgronden die ik zou hebben aangevoerd, de door hem ge-
melde waarheden niet nog meer zouden hebben doen uitkomen en ons
ongelijk duidelijker zou hebben gemaakt. � Hij sprak toen ter
loops een woord over het voordeel dat er in gelegen is om te
weten wanneer de zon in de Vh&c.hen ²) komt: �Dit bericht," zeide
hij, �heeft ongetwijfeld haar nut voor sterrekundigen, die zich
in hunne berekeningen konden vergist hebben; maar de vraag
blijft bestaan of het ooit een middel zoude kunnen worden om
een zondaar van levensgedrag te doen veranderen of om een
mensch braver te maken! Vervolgens kwam de geboortedag van den
Hertog van C\'ambridge: daar verklaarde de redenaar zich volstrekt
buiten staat om te weten te komen voor wien dit bericht van nut
kon zijn; maar hij veronderstelde dat de protestanten het wel
zouden kunnen zeggen!"

Daarna noemde hij den �Vastenavond" of de dikke Dingsdag.
�Lekkernijen" zeide hij �zijn op zich zelf goede zaken; maar
indien men ze dien dag na middernacht gebruikt, dooden zij de
ziel." Van hieruit een overgang makende op de gehoorzaamheid,
die de Katholiek zijner Kerk verschuldigd is, verklaarde hij hoe
deze, door middel van oogenschijnlijk zeer geringe zaken, onop-
houdelijk door de Kerk wordt geroepen en vermaand om in alles
aan God onderworpen te zijn. Ten einde zijn beweren te .staven,
zeide hij: �Men zou zich kunnen verbeelden dat het eten van
een appel, of van de eene appel in plaats van de andere , eene

1) Het is in Engeland, onder de protestautsehe jongelieden van beidei sekse,
een algemeen gebruik, om elkander, op St. Valentijnsdag, anonieme of ge-
Wekende minnebrieven te schrijven, die veelal van geschenken vergezeld gaan,
en welker zedelijkheid dikwerf veel te wenschen overlaat. Vert.

2) De Visschen: Een bekend hcmelteeken of sterrebeeld. Vert.

zeer nietige zaak is; en toch, geliefde broeders, gelooven wij
niet dat het eene geringe zaak is om te moeten sterven, � om
weder in het stof, waaruit wij ontsproten zijn, ter\':, «e keeren
en een aas voor de wormen te worden; dat alles is echter het
gevolg eener enkele ongehoorzaamheid, door onzen eersten vader
Adam begaan; dit alles ie het gevolg van het eten eener enkele
verboden vrucht, terwijl hij de keus had tusschen honderd ande-
ren, waarvan hij naar hartelust gebruik kon maken. Hetzelfde
geldt voor de lekkernijen; zij zijn aangenaam voor den smaak,
en zijn weliigt een goed voedingsmiddel, tot middernacht; maar,
omdat de volgende dag\' een door de kerk voorgeschreven vasten-
dag is, is het, ondanks dat verbod, eten van lekkernijen, na
dat uur, eene groote zonde."

Op de laatste plaats kwam eindelijk de Aschvoensdag, en de
goede bisschop scheen, bij het noemen van dien dag, met een
nieuw leven bezield te worden.

�Aschwoensdag," hernam hij, �wat beteekent dat? Mogt de
Katholiek dit verlangen te vernemen , dat hij zich dan naar zijne
Kerk begeve en daar zal men hem leeren dat /dj stof is en tel
stof moet icederlieeren. Men zal hem daar asch op het voorhoofd
leggen, om hem in staat te stellen de waarheid van hetgeen hij
hoort te gevoelen, en om (in tegenstelling van zoovele menschen
die hun best doen om het te vergeten) hem aan de werkelijk-
heid geloof te doen slaan; nadat hij dan zijne ellende volkomen
zal begrepen en erkend hebben, zal men hem aantoonen hoe hij,
door boetvaardigheid, den toorn Gods over zijne tallooze over-
tredingen zal kunnen stillen. Maar de Kerk zal het daarbij niet
laten ; als eene teedere moeder zal zij hem aansporen tot vol-
harding in het gebed ; zij zal hem verschillende onderrichtingen
geven, die voor den H. Vastentijd geschikt zijn, en daarna zal
zij hem de noodzakelijkheid der door haar opgelegde va3ten uit
de schriftuur zelve bewijzen, van af den aanvang der Oude Wet
tot aan het voorbeeld, dat de Zaligmaker en zijne Heiligen ons
gegeven hebben. Ten slotte zal zij hem daartoe aansporen door
middel zijns eigen priesters, die niet zal nalaten, zoowel door
woorden als door voorbeelden, hem de vervulling van zulk een
belangrijken plicht voor te schrijven. Maar gij, protestantsche
broeders, zoo er hier ten minste een tegenwoordig is," (en er
was daar een protestante, die gevoel had voor zijne woorden, en
in wier hart hij door Gods Voorzienigheid goed zaad strooide)
�wat zal men u, in uwe kerk, van dien dag zeggen ? Zal men
u over stof en boetvaardigheid spreken ? "Welke verplichtingen zal
men u daar opleggen om te vasten en uw ligchaam voor God
te kastijden ? � en toch, door zulke daden kunt gij zijnen door
uwe zonden opgewekten toorn stillen. Ik moet u, helaas, open-

hartig verklaren dat men u daar volstrekt geene verplichting op-
ieggen zal; want, al konde hij het doen, zou uw geestelijke u
toch niet iets durven opleggen wat hij zelf niet doet; en bijge*
volg zal hij , ondanks het voorbeeld en het gebod van den Zalig-
maker, wel zorgen dat hij daarover het stilzwijgen bewaart. O
arme protestant! overweeg dit wel; en vraag u zelve af, waarom
uwe kerk dien dag geopend is, en waarom in uw gebedenboek
de Aschwoensdag vermeld staat, terwijl het daar slechts een
woord zonder beteekenis is ¹). Indien gij er echter werkelijk de
reden van weten wilt zal ik ze u zeggen; zij is eenvoudig deze:
dat komt omdat uw gebedenboek uw eigendom niet is: het is
nooit voor uwe kerk geschreven geworden ; maar het werd ont-
leend aan ons, Katholieken; het werd genomen uit ons Missaal.
En dat gebeurde omdat men op het tijdstip, dat verkeerdelijk
de Hervorming wordt genoemd , bevreesd was al te veel van onze
feestdagen en vrome gebruiken weg te cijferen; en om die reden
behield men er eenige , ten einde het geweten gerust te stellen
dergenen, die de voorkeur gaven aan het volgen van den ge-
makkelijken nieuwen weg, waarin men hun die dwaze firizee�sche
verplichting niet zou opleggen om te moeten rusten, biechten , en
meer dergelijke lastige dingen. Maar spoedig, arme protestant,
zal men er zorg voor dragen , gelijk de Methodisten en Presby-
terianen reeds gedaan hebben, dat men de weinige sporen van
het Katholicismus, die in uwe anglikaansche instelling u, als
eene gestrenge waarschuwing, nog overig blijven, mede te doen
verdwijnen : en dan kunt ge bedaard insluimeren om te ontwa-
ken.... waar? Ja, dat is de vraag!� waar? Voor het oogenblik,
protestantsche broeder, komt het er slechts op aan om te weten
of het vasten en de biecht van God zelf zijn ingesteld. Uw
Bijbel, uw Gebedenboek kunnen u het antwoord geven: zij
raden en bevelen u beide oefeningen aan; en wanneer deze voor
de Katholieken noodzakelijk zijn, zijn zij dat ook voor u. Waak
dan, opdat, als de bruidegom komt, gij niet van den bmilofts-
disch wordt uitgesloten, omdat gij geen bruiloftskleed aan hebt.
Ga dan, arme protestant, met Aschwoensdag naar uwe kerk
en kom terug om mij te zeggen of datgene, wat uw geestelijke
u dien dag heeft medegedeeld, u wijzer heeft gemaakt. Gij vindt
den Aschwoensdag in uw gebedenboek en in uw kalender opge-
teekend, en, bijgevolg, is uw geestelijke u daarover eenige ver-

1) In de engelsche cpisconaalschc kerk. die, in tegenstelling vau de pro-
testantschc kerk in Nederland, nog veel van de katholieke gebruiken behou-
den heeft, wordt ook de Aschwoensdag nog zoogenaamd gevierd, en komt
die dag dan ook nog in de engelsche gebedenboeken voor.

klaring schuldig: vraag hem, zoo ge wilt, waarom die dag daar
genoemd wordt en waarom hij er niets van zegt."

De geleerde spreker voegde daar nog vele andere dingen bij,
die het mij volstrekt onmogelijk is weder te geven; maar hij had
er reeds genoeg en voor mij waarlijk te veel van gezegd. Het
speet mij danig dat alles wat ik gehoord had zoo naauwkeurig
doel trof, en aan mijn verstand zoo klaar bewees dat de Katho-
lieke Kerk alleen beoefent wat zij leert, dat zij alleen den zwak-
ken mensch ter hulp kan komen en hem er toe brengen kan,
om aan zijn eeuwig heil te arbeiden, niet slechts ��n dag in de
week, maar van af den Zondagmorgen tot den Zaterdagavond.

Al wat ik gehoord had bevatte voor mij eene vreeselijke en
onrustbarende waarheid; want de stem van mijn geweten beves-
tigde de woorden van den redenaar, en terwijl ik er de waar-
achtigheid van gevoelde, was ik tegelijkertijd bovenmate verwon-
derd en in verlegenheid gebracht. Ik had inderdaad nooit eene
preek gehoord, waarin zooveel verschillende stoffen behandeld
werden. Zij was zoo geheel toepasselijk op al mijne behoeften en
verlangens en van zulk een groot belang dat ik, middelerwijl ik
hare uitwerkselen haatte, toch gedwongen werd haar aan te hoo-
ren en de waarheden, die zij bevatte, goed te keuren. Om kort
te gaan, mijne gewaarwordingen waren even verscheiden als de
onderwerpen die zij behandeld had; want zij bevatte gewijde en
profane zaken, God en de wereld, theorie en praktijk, het ko-
mische met het ernstige; eigenlijk veel meer dan ik kan zeggen
om een juist denkbeeld van hare kracht en uitwerking te geven.
Al wat ik er van weet is, dat zij, uitgesproken als zij werd door
een katholiek priester, mij bijna de macht tot spreken benam ,
en mij inwendig deed wenschen, � doch waartoe hielp dat wen-
schen? � dat de man, die op dergelijke wijze den leugen in
waarheid kon veranderen, nooit het licht hadde gezien, of wel
dat ik bij mijne geboorte in het bezit ware gesteld dier waar-
heid, welke hij mij zoo schoon, zoo noodzakelijk, zoo volmaakt
en zoo zoet deed schijnen.

Voor het eerst in mijn leven meende ik te begrijpen wat God
werkelijk van mij verlangde; en deze preek, die gelijk ik mij
verbeelde, zoo geheel tegenstrijdig met de christelijke leer be-
gonnen was, eindigde met Christus zelf, en gaf mij een helder-
der denkbeeld van mijn plicht jegens God, dan al de preken bij
elkander genomen, welke ik tot dusverre gehoord had. Ik was,
met ��n woord, geheel van mijn streek. Het denkbeeld dat de
volmaakte waarheid, tot groote schande mijner eigene kerk , in
de Katholieke Kerk te vinden was, bracht mijn verstand bijna
aan het dolen; en echter gevoelde ik dat de woorden van den
prediker de waarheid bevatteden en dat zijn oordeel rechtvaardig

was: ik gevoelde tevens dat twee zaken, zoo lijnrecht tegenover-
gesteld als de twee godsdiensten waarvan sprake is, beiden niet
door denzelfden God konden zijn voorgeschreven. "Welke inwen-
dige angsten moest ik niet uitstaan, uithoofde ik, tusschen twee
zulke lastige uitersten, niet wist hoe ik tot de waarheid moest
komen.

Maar te midden van dezen inwendigen strijd was ik er verre
af\' om aan mijne vriendin te verklaren dat ik mij voor geslagen
hield, of dat mijn geloof door de preek van den bisschop ge-
schokt was; integendeel; ik gaf voor dat niets gemakkelijker was
dan eene schoone rede van den kansel te houden, wanneer iemand
er een woord tegen ik kan brengen. O neen.\' ik was er verre af
een schat te verwerpen, dien ik zoo lang en zoo oprecht had lief
gehad, dien ik sinds mijne kindschheid niet had verlaten en
waarvoor ik, op gevorderden leeftijd, zooveel verwijtingen had
moeten aanhooren. Neen, neen; maar om den prediker, door
zijne eigene woorden te bewijzen, dat ik voor God zuiver was,
besloot ik letterlijk ten uitvoer te brengen wat hij mij te doen
had voorgehouden. Ik nam mij derhalve voor mij, met Asch-
woensdag, naar eene pi\'otestantsche kerk te begeven, en, als het
moest zijn, mij tot een protestantsch geestelijke te wenden, die
er zich voorzeker een plicht en een genoegen uit maken zou aan
mijne behoeften te gemoet te komen, mijne onwetendheid aan
te vullen en mij de middelen aan de hand te doen, om op mijn
gemak te bewijzen dat de katholieke bisschop, met al zijne wel-
sprekendheid, zoo volkomen dwaalde als ik altijd gemeend had.

Die langverwachte Aschwoensdag brak eindelijk aan, en ik
maakte mij, met het grootste ongeduld, gereed, om den reeds
meergenoemden episcopaalschen geestelijke, den eerwaarden heer

D___d, te gaan hooren. Deze predikant was mijdoor de schoon-

zuster mijner vriendin bijzonder aanbevolen. Zij wachtte met eene
levendige belangstelling het gevolg der gebeurtenissen, die tus-
schen ons waren opgekomen, af; en, ofschoon zij de presbyte-
riaansche loer beleed, had zij dezen geestelijke zelve gekozen,
omdat hij in een buitengewoon goeden naam stond van kennis
en godsvrucht, en bij alle partijen algemeen gezien was. Hij was,
met ��n woo:<l, juist de man die mij paste.

Ik begaf mij naar de kerk, door deze zelfde dame vergezeld ;
en, eene der beste plaatsen uitgekozen hebbende, knielde ik
neder, om God te bidden dat hij mij op bijzondere wijze ter
hulp mocht komen, door den predikant die woorden in den mond
te geven, welke het best op mijne behoeften van toepassing wa-
ren, en die niet alleen voldoende moesten zijn om mijn verstand
te bevredigen, maar mij ook de middelen moesten verschaffen
om mijne vriendin van de dwaling te redden.

Eindelijk begon de predikant zijne leerrede. Op dat oogenblik
kon ik mijn hart voelen kloppen. Ik luisterde met alle aandacht,
in de hoop nu spoedig alles of meer dan genoeg te zullen hoo-
ren, om mijne vriendin het stilzwijgen te kunnen opleggen en
mij zelve het bewijs te verschaften, dat de arme en verblinde
bisschop zich wel zeer vergist had, toen hij onze geestelijken
niet in staat achtte om eene reden � en zelfs eene meer dan
voldoende reden � te geven van de zaken, die de samenstelling
en inrichting onzer kerk uitmaken. Te midden van deze gedachten
werd ik onaangenaam verrast door eene overtuiging, die mij onge-
rust maakte: het was namelijk dit, dat de preek snel haar einde
naderde en er nog geen enkel woord over den Aschwoensdag ge-
sproken was; er was niet meer kwestie van dan of deze dag
nooit bestaan had. Nog is het tijd, dacht ik; maar neen, de
preek eindigde zooals zij begonnen was, zonder dat er de minste
toespeling op het zoozeer verlangde onderwerp gemaakt werd.
Wat te doen? De predikant was mij ten eenenmale vreemd;
en, om welke reden weet ik niet, mijne gezellin, die niet tot
zijne sekte behoorde, weigerde volstrekt hem te gaan spreken.
Intusschen was het mij onmogelijk naar huis terug te keeren
zondsr licht of hulp ontvangen te hebben. Wat stond mij dan nu
te doen? Ik gevoelde dat er geen tijd te verliezen was met nutte-
looze plichtplegingen; want het was voor mij van het grootste
gewicht om te worden ingelicht, omdat, als de katholieke predi-
ker de waarheid gezegd had over den kalender en den Asch-
woensdag, hij dit evenzeer over andere zaken zou gedaan hebben ;
en dan, wee mij!

Terwijl al deze verschillende gedachten mijn brein benevelden,
zag ik de eerwaarde Heer den predikstoel verlaten. Ik wist dat,
wanneer ik hem uit het gezicht verloor, het mij veel meer moeite
zou kosten hem op eene andere plaats te naderen, en besloot
dus, dewijl de rust mijner ziel dit vorderde, hem stoutmoedig
tegemoet te gaan, onverschillig welke de gevolgen van mijn stap
mochten zijn. Ik stond dan zonder aarzelen op, en kwam juist bij
tijds aan den voet des kansels om den predikant tegen te hou-
den. Toen ik hem vervolgens genoegzaam genaderd was om fluis-
terend tot hem te kunnen spreken, verontschuldigde ik mij over
mijne vrijpostigheid dat ik hem op die plaats aansprak. Ik zeide
hem dat ik eene vreemdelinge in Edinburg was, en ik mij tot
hem wendde om een antwoord te verkrijgen op zekere vraag, mij
door eene katholieke vriendin gedaan, en welke vraag ik, tot mijn
groot leedwezen, noch voor mijne vriendin, noch voor mij zelve,
op eene voldoende wijze kon oplossen. Die vraag, zeide ik, is
deze: Welke is de juiste beteekenis van den Aschwoensdag ?

Hij vatte toen op de innemendste wijze mijne hand, en knikte

mij z�� vriendelijk en welwillend toe, dat mijn hart de schoonste
hoop begon te voeden. Vervolgens, mij strak aanziende, zeide hij :

�Gij weet ongetwijfeld dat wij, protestanten, in onze kerk,
niets met Asc/i, of Waskcarsen, of Krucijixen, of hoe al die prul-
len heeten mogen, te maken hebben?"

,,/ulks is mij bekend, mijnheer," antwoordde ik.

�Welnu," vervolgde hij, �als dat zoo is, beteekent de bena-
ming van dezen dag volstrekt niets dan eenvoudig eene bena-
ming; en, inderdaad, hoort zij in onze gebedenboeken niet te
huis, evenmin als Kersmis (jC/irislmas Day), dat wij eigenlijk de
Geboorte des Heeren moesten noemen, omdat de benaming
CftrisCs mtiss day (hetgeen wil zeggen Dag van Christus\' mis \'),
of mis ter eere der Geboorte van Christus) eene roomsch-katho-
lieke uitdrukking is, even als Aschdag, enz.; het gezond ver-
stand zegt ons werkelijk dat deze namen niet in een gerefor-
meerd gebedenboek moesten gevonden worden." -)

Bij deze woorden gevoeide ik mijn moed verzwakken; de preek
van den katholieken geestelijke kwam mij duidelijker dan ooit
voor den geest, en ik werd overstelpt door de onrustbarende ge-
daclite, dat hetgeen ik zoolang als een kostbaren schat bewaard
had, wellicht het ware niet was. Toen ik konde spreken, zei Ie ik:

..Maar, mijnheer, moet ik dal aan mijne vriendin zeggen?"

�Neen, neen, volstrekt niet," antwoordde hij; �maar zeg haar
alleen dat, aangezien de asch e ju zinnebeeld der vernedering is,
deze dag Aschdaa genoemd wordt, om ons te herinneren dat wij
gedurende de veertig dagen, waarvan hij de eerste is, ons moe-
ten vernederen door vasten en gebed."

�Vasten! mijnheer," riep ik, bijna verstikkende onder de ver-
schillende gevoelens die mijn hart bestormden, uit; �maar ik heb
nog nooit in mijn leven gevast, als ��ne keer, toen de koningin
het bevolen had; en wanneer ik van vasten spreek , zal dit bij-
gevolg voor mijne vriendin eene nieuwe overwinning zijn ; want
gij weet wel, mijnheer, dat wij nitt vasten!"

�O, mijn kind. dat is heel wat anders," zeide hij, �maar als
het vasten u verontrust, spreek er dan volstrekt niet van."

Toen zag hij mij strak aan en trok mij , met de hand die hij
niet had losgelaten, nog digter bij hem, en vervolgde in dezer
voege:

�G ij weet, mijn kind," (ik moet hier aanstippen dat ik nog
nooit een geestelijke had ontmoet* die zoo vriendelijk, zoo wel-

1) Van daar de in liet Hollandsen afgeleide benaming Christus* mis ChrisU
mis, Kerstmis of Kerst.ns Vert.

2) De hollandsche lezer vergete niet dat hier en in het vervolg steeds sprake
is, van het engclsche gebedenboek der episcopaalsche kerk. Vert.

willend en zoo vaderlijk goed was), gij weet dat men aan het
woord tasten verschillende beteekenissen kan geven; daarenboven
zal het u niet onbekend zijn dat vele goede protestanten vasten,
en dat velen hunner die het niet doen, of het niet kunnen doen,
in den geest vasten ; en G-od, die alleen het binnenste des har-
ten kent, neemt hunne goede gezindheid in aanmerking. Daar
uw geweten echter nog niet volkomen is gerustgesteld, raad ik
u aan u niet van het woord vasten te bedienen , maar eenvoudig
te zeggen: om ons te ternederen door het gebed."

�En is dat dan het gevraagde antwoord, mijnheer?" zeide ik
stamelend, want i!c konde kwalijk een woord uitbrengen. Daarop
sloeg ik mijne oogen op , en mijn blik ontmoette den zijnen, die
met eene uitdrukking van onrust en angst op mij gevestigd was;
want ik veronderstel dat hij op mijne ontstemde gelaatstrekken
de ontevredenheid las, welke ik inwendig gevoelde. Hij vatte mijne
hand, die ik uit de zijne teruggetrokken had , op nieuw, en ze
tusschen zijne beide handen drukkende . zeide hij met een vrien-
delijken nadruk:

�Vergun mij , ofschoon ik u geheel vreemd ben, u te zeggen,
hoe schadelijk de gevolgen van den omgang met katholieken zijn:
vermijd dien omgang; ja, ontvlugt denzelve: want, geloof mij, gij
zult er volstrekt geen goed, maar alle mogelijke kwaad uit trekken."

Bij deze woorden scheidden wij. Daar stond ik , vol schaamte
en met een beklemd hart: � want hoe zoude ik voor mijne vriendin
verschijnen , en welk antwoord moest ik haar geven op de tallooze
vragen, welke zij � daar twijfelde ik in geenen deele aan �
niet kon nalaten over dit thans door mij zoo zeer gevreesde on-
derwerp te doen?

Mijne vrees werd niet verwezenlijkt. Mijne vriendin, die mijne
smart en mijn inwendigen strijd bij den eersten opslag bemerkte,
en klaarblijkelijk medelijden met mijn toestand gevoelde, ont-
hield zich, voor het oogenblik, van iedere opmerking. Daar zij
echter, gelijk ::ij mij later vertelde, den schat dien zij bezat op
den waren prijs stelde , en verlangend was dien met mij te deelen,
meende zij echter, eenige dagen later, dat het haar plicht was
dit stilzwijgen te verbreken. Zij ging er eindelijk toe over om
mij, met evenveel verstand als gevoel, te vragen, of de vraag ,
welke ik den protestantschen geestelijke had voorgelegd, op eene
voldoende wijze was opgelost geworden; en welke deze vraag
was. Eenige dagen nadenkens en het gebed hadden er veel aan
toegebracht om mijn geest tot bedaren te brengen en te verster-
ken. Ik deelde haar dus , met de grootste bedaardheid, woord
voor woord het van den geestelijke ontvangene antwoord mede.

�En gelooft gij dat dit antwoord voldoende is?" hernam zij.

�Neen," zeide ik, �geenszins; maar indien gij u verbeeldt dat

ik een geheel stelsel zal veroordeelen omdat, onder het groot
aantal zijner aanhangers, een enkel persoon gevonden wordt die
onbekwaam is deszelfs beginselen te verdedigen , o, dan kent gij
mij niet!"

En ofschoon ik aan haar niet zou willen of durven zeggen, of
aan mij zelve bekennen , hoezeer het denkbeeld , dat mijn gods-
dienst do ware niet kon zijn , mij toen vreemd was, gevoelde ik
echter steeds dat het onderwerp in kwestie van elk ander ver-
schilde , omdat het hier de eeuwige bestemming onzer zielen be-
trof, en, hetzij mijne vriendin gelijk had of niet, het in allen
gevalle zou eindigen met eene van ons beiden in het ongelijk te
stellen. Voeg bij dat alles de wonderbare verandering, die zich
in de manieren en het uiterlijke mijner vriendin openbaarde.

Deze verandering bracht mij waarlijk niet weinig in vorlegen-
heid en maakte mij bevreesd voor mijne eigene zaak; want mijn
hart zeide mij dat die verandering niet de vrucht der dwaling
kon zijn : in haar geheele wezen lag het beeld eener beminne-
liike rust en van een zoeten vrede, welke zij vroeger nooit ge-
kend had. Onder den invloed van een en ander besloot ik de
zaak te behandelen met al de oprechtheid en den ernst die zij\'
verdiende, en het gesprek voortzettende , zeide ik:

,.Indien gij uwe koets wel ter mijner beschikking wilt stellen,
zal ik morgen over dit en meer andere punten een anderen gees-
telijke gaan raadplegen : dat zal mij in staat stellen de zaak be-
ter te beoordeelen."

De volgende morgen brak aan. Ik bezocht drie verschillende
heeren , die men mij als uitstekende predikanten en zeer bekwame
mannen had aangewezen. Maar in waarheid , � en ik verklaar het
plechtig voor God, � deze poging was nog onvoldoender dan de
eerste. Terwijl ik al het gebeurde weder voor mijn geest riep,
maakte ik het voornemen om , voer het geval ik mocht overwon-
nen worden , mij niet dan na een hevigen strijd over te geven ;
\' en bijgevolg wilde ik, indien ik mijn godsdienst niet op eene
voldoende wijze kon verdedigen, ten minste beproeven wat ik zou
kunnen verkrijgen, wanneer ik dien mijner vriendin aanviel. Op
deze wijze kon ik mij altijd met eenige hoop vleijen, omdat,
miste mijn godsdienst ook al goede gebruiken, de haren daaren-
tegen geen gebrek had aan slechte.

Ik begon derhalve mijn aanval; en het eerste wapen, waarvan
ik gebruik maakte; was deze opmerking: dat de katholiekenden
Paus onfeilbaar beschouwen; dat zij hem God noemen en hem met
al de titels begiftigen, welke de H. Schrift aan Jesus Christus
toekent. � Ik had deze bewering gevonden in een der boeken,
welke ik had mede gebracht om mijne vriendin te bekeeren.

Tot mijne verwondering antwoordde zij mij, op zeer bedaarden

doch beslissenden toon, dat dit de leer der Katholieke Kerk niet
was, en ook nooit geweest was; maar dat de Paus, wel verre
van onfeilbaar of zondeloos te zijn , niet ophoudt zich te verne-
deren, door aan de voeten eens armen monniks geknield, zijne
zonden aan God te belijden ; dat hij buitendien nooit de H. Of-
ferande der Mis opdraagt, zonder door het bidden van den Con-
fiteor eene openbare belijdenis zijner zonden te doen: een gebed,
waardoor hij erkent zondaar te zijn en nederig vergiffenis vraagt
aan G-od, gelijk dit gedaan wordt door ieder priester, telkens
voor dat hij het grootste oifer des Christens , het heilig Misoffer
gaat opdragen. En wat den titel �God" betreft, dien de Katholie-
ken, naar het voorgeven der Protestanten, den Paus geven, zeide
zij: de Paus is evenmin God als ieder ander voornaam persoon
dit kan zijn, die aangesproken wordt met den titel van .,Mo»-
seioneur", in het latijn .,I)ominus"

Ik had Dooit geweten dat de priesters zelven ook gehouden
waren te biechten: ik meende inderdaad dat de biecht slechts
een juk was, waarmede zij de schouders van het volk drukten,
ten einde het beter in slavernij te houden. Ik was dus niet min-
der onthutst door haren zachtzinnigen toon, dan door de woor-
den die zij gesproken had, en ik liet dit punt derhalve onmid-
delijk varen, om een ander, dat mij zekerder toescheen, aan te
grijpen. Met evenveel, zoo niet met meer zelfvertrouwen dan de
eerste keer, haalde ik dan het feit aan, dat te overbekend was
om geloochend te worden, dat de Katholieke Kerk aan hare lee-
ken het gebruik der H. Schrift verbiedt. �En welk kwaad,"
zeide ik, �moet niet uit een dergelijk helsch despotismus gebo-
ren worden!" Ik had deze woorden echter naauwelijks uitgespro-
ken, toen ik mij herinnerde dat de Bijbel, van welks inhoud
mijne vriendin, toen zij nog protestant was, niet veel wist, sinds
zij Katholiek geworden was, hare voortdurende studie uitmaakte.
Hare grondige schriftuurkennis had mij in den laatsten tijd, bij
menige gelegenheid, verbaasd.

Haar antwoord op deze tweede bewering was niet minder vol
waardigheid dan het vorige. Zij vei\'klaarde ronduit dat dit ver-
bod nooit of nergens aan de Katholieken gedaan is: juist het tegen-
deel is waar, dewijl petrouwe overzettingen des Bijbels in alle talen,
op bevel der Kerk, overal waar zij het volk in staat acht deze!-
ven met vrucht te lezen, ten allen tijde in omloop waren en nog
in omloop zijn. �Daarenboven," voegde zij er glimlachend bij,
�moet ik zelve, in eigen persoon, een sterker bewijs tegen uwe
opwerping zijn, dan alles wufc ik zou kunnen aanvoeren."

Ik was inwendig werkelijk teleurgesteld; maar, nog een zekeren
schijn van zelfvertrouwen behoudende, sprak ik haar over de Biecht,
dat vreeselijkste van al de misbruiken der roomsche Kerk, buiten

haar geheel en al onbekend, en die, naar ik menigmaal door de
vroomste protestanten had hooren zeggen, de �oorzaak is van meer
zonden, dan al de kunstmiddelen die de Satan heeft uitgevonden."
Ik gaf haar al mijn afschuw te kennen over eene met de men-
sehelijke natuur zoo tegenstrijdige leer, en ik eindigde met den-
gene van krankzinnigheid te beschuldigen, die van gevoelen kon
zijn dat de priester, een zondig inenseh gelijk wij allen, de macht
zou bezitten om de zonden te vergeven. Ik was er zeker van dat
dit punt een katholiek leerstuk was; en bijgevolg voedde ik de
hoop hierin op mijne vriendin een voordeel te behalen, groot ge-
noeg om de nederlaag, bij de andere vraagpunten ondergaan,
uit te wisschen.

Maar helaas! ofschoon ik dezen keer wel is waar gelukkiger was
dan de vorige malen, in zooverre dat mijne vriendin mij nu niet
dadelijk zeide dat mijne beweering valsch was, twijfel ik er aan
of mijne nederlaag niet noch volkomener was.

,.Ja," zeide zij, �gij hebt volmaakt" gelijk wanneer ge beweert
dat de biecht en de absolutie twee katholieke leerstukken zijn
die, in overeenstemming met de woorden des Zaligmakers, welke
in den Bijbel zijn opgeteekend, ten allen tijde in onze Kerk in
gebruik geweest zijn en noch zijn: maar," vervolgde zij, �ik kan
niet aannemen dat die leer uitsluitend aan ons alleen toebehoort,
omdat de cpiseopaalsche kerk, waartoe gij behoort, in haar ge-
bedenboek of handboek der liturgie, aan hare geestelijken, bij
het bezoeken van zieken, oplegt, om de ziehen te vermanen hunne
zonden ie biechten en om hen daarna Ie o�sokeeren. Dezelfde plicht
wordt hun opgelegd bij hunne wijding, als de bisschop verklaart
dat hij hun de macht schenkt om de zonden te vergeven."

Meer dan ooit verwonderd over de bedaardheid waarmede zij
zulk eene vreemde beweering aanvoerde, sloeg ik onmiddel ijk mijn
gebedenboek open, om haar hare dwaling te bewijzen. Maar hoe
groot was mijne ontsteltenis, toen ik er de woorden mijner vrien-
din, letterlijk zooals zij ze had uitgesproken, in terug vond. Ik
kon mijne oogen niet g^looven, en nadat ik mij vergewist had
dat het boek, dat ik in de handen had, wel degelijk mijn eigen
boek en geene vervalschte uitgave was, gevoelde ik mij geheel
overwonnen. Mijn hart klopte geweldig, uit vrees dat mijne zaak
nu werkelijk eene verloren zaak zoude zijn; want het gezonde
verstand zeide mij dat, als Christus aan zijne priesters de macht
om de zonden te vergeven geschonken had in een nu vervlogen
tijd, hij hun deze macht ook voor alle tijden had gegeven. Daar-
enboven gevoelde ik tevens dat, alt het den mensch nuttig was
zijne zonden aan den priester te biechten in het uur des doods,
wanneer de zonden of de gelegenheden tot zondigen op het punt
staan hem te verlaten, het noch veel noodzakelijker en voordeeli.

ger voor zijne ziel moet zijn om dat te doen wanneer hij in het
bezit is van al de kracht zijner gezondheid, en zich ieder oogen-
blik ziet blootgesteld om in zonden te vallen. Zeker, zeide ik bij
mij zelve, is het wijzer aldus te handelen dan zulks uit te stellen
tot een tijd, dien vele personen nimmer beleven: de menigvul-
dige gevallen van een haastigen dood toonen ons, inderdaad,
duidelijk, hoe dwaas het is tot het laatste oogenblik des levens
eene zaak uit te stellen, die der ziel zoo nuttig en noodzakelijk
is, om zich voor te bereiden ter verschijning voor den troon van
haren Grod.

Buitendien gevoelde ik, terwijl ik mijne protestantsclie denk-
beelden over de Biecht eens voor een oogenblik ter zijde schoof,
en haar eenigszins als eene goddelijke instelling beschouwde, welk
een machtige breidel voor de zonde de vernedering, die in het
biechten vervat is, moet zijn En daar mijne vriendin mij gespro-
ken had over heilzame raadgevingen en genaden, welke men in
de Biecht ontvangt, kon *k mij niet weerhouden te bekennen,
dat dit Sacrament aan den boeteling eene wonderbare hulp moet
verleenen om een heiliff en grodvreezend leven te leiden; en niet
alleen aan den boeteling, maar ook aan den biechtvader zelf,
die de man van verzoening is, gelijk de H. Paulus het in zijn
tweeden brief aan de Corinthen, V: IS, 19, zegt: .,Tfant het
komt al van God, die ons door Christus mei ziek verzoend lieeft, EK

ONS DE TiEDTEMNG DER VETtZOENI��G GEGEVEN HEEFT:------ ES DIE

ONS HET WOOKD DEi� VEHZOENTXG HEEFT OPGELEGD."

Met deze gedachten vervuld, wist ik niet welk besluit ik ne-
men zoude: het was mij als ontwaakte ik uit een langen en die*
pen slaap, en het verledene scheen mij een droom, vergeleken
bij de werkelijkheid, die zich voor mijne oogen opdeed. Intus-
schen meende ik niet zoo spoedig te moeten toegeven, en als ik
toch sterven moest, (en ik had destijds waarlijk liever willen
sterven, dan de denkbeelden en gevoelens op te geven, waarin
ik geboren was, die met de jaren zich meer in mij ontwikkeld
hadden en die mij dierbaarder schenen te zijn dan het leven),
dit niet zou gebeuren dun na een heeten strijd.

Als laatste redmiddel verweet ik mijne vriendin de afgoderij,
waaraan de katholieke Kerk zich in alle eeuwen heeft plichtig
gemaakt, en welke afgoderij bestaat in het aanbidden der Maagd
Maria, der Engelen en der Heiligen, en die, bijgevolg, aan God
de eer ontneemt, welke Hem, gelijk Hij zelf gezegd heeft, alleen
toekomt, en nooit aan Zijne schepselen mag bewezen worden.
�Hoe kunt gij," vervolgde ik, �daarenboven zoo onnoozel zijn om
te gelooven, dat de Heiligen uwe gebeden kunnen hooren en ver-
hooren ?"

Zij beantwoordde mijne bewering opnieuw met eene zachtzin-

nigheid en bedaardheid, die mij bijna woedend maakten : � want
ik vond" het bij mij zelve zeer vreemd dat de katholieke gods-
dienst, die, naar het zeggen der Protestanten, zoo slecht is, in
iemand zulk eene gunstige verandering kon teweeg brengen, als
ik hier voor oogen had. En van waar komt het, vroeg ik mij ver-
der af, dat deze zelfde vrouw, die eerlang nog zoo onwetend eu
onverschillig was voor alles, wat op God en de bovennatuurlijke
dingen betrekking heeft, in zulk een korten tijd zooveel geleerd
heeft, en dat zij thans zoo ernstig en gevoelig is, dat zij som-
tijds zelfs tranen stort? � In haar antwoord ontkende zij echter
uitdrukkelijk dat hare Kerk ooit verlof zou hebben gegeven, om
aan de Heilige Maagd, de Engelen en de Heiligen dezelfde eer
te geven, die zij aan God bewijst: �Maar," zeide zij, �aange-
zien de H. Maagd, de Engelen en de Heiligen de macht bezit-
ten om ons door hunne gebeden ter hulp te komen, gelijk de
H. Schrift het duidelijk aantoont, beveelt de Kerk den geloovi-
gen aan, om hunne tusschenkomst in te roepen, en zij keurt de
gebeden, welke ter hunner eer gedaan worden, goed. En als de
Kerk ongelijk heeft door zoo te handelen, waarom bad Jacob
daii een Engel om zijne kinderen te zegenen, toen hij zeide
(Gen. XLVIII: 16): �Bat de Engel, die mij verlost heeft van allen
kwade, deze kinderen zegene.\'" Of waarom knielde Josu� voor een
Engel neder (Jos. V: 15): �En Josn� boog zich ter aarde neder,
en aanbiddende, zeide hij, enz.."\'

�Daarenboven," vervolgde zij, �is het u bekend, dat er ver-
schillende soorten van eerbe wij zingen zijn: wat zeide uw echtge-
noot tegen u, op den dag van uw huwelijk?" �Met dezen ring
huw ik u, met mijn lichaam aakdijj ik u, enz ¹)." �En gij zelve
zoudt niet aarzelen te doen wat door iedereen wordt gedaan,
wanneer hij aan de koningin wordt voorgesteld, namelijk u voor
haar op de knie�n te werpen en hare hand te kussen: en dat is
toch zeker ook wel eene eerbewijzing! Maai\' ik wil het u nog
eenvoudiger verklaren. Zeg mij eens, wanneer gij van koningin
Victoria een gunstbewijs vragen moest, of gij haar dat niet lie-
ver zoudt vragen door tusschenkomst van Prins Albert *), of van

1) Dit formulier wordt voorgeschreven in het Handboek der attglifcaansche
liturgie. De bruidegom spreekt het uit op liet oogenhlik dat liij den ring aan
den vinger zijne:^- bruid steekt. Het gelieele formulier luidt als volgt: With
Ihis ring 1 thee wed, with mg bodi/ 1 thee worship, and icith all vit/ wordly
tjoods 1 thee endom; in the name oj the Father, and of the Sun, and of the
llohi Ghost. Amen. Letterlijk vertaald, aldus: Met dezen ring huw ik n, met
mijn lichaam aanbid ik u, en met mijne tijdelijke goederen begiftig ik u, iu
in den naam des Vaders, en des Zoons, en des Heiligen Gecstes. Amen.

2) De Prins-Gemaal der Koningin van Engeland. Sedert bet verseliijnen der
oorspronkelijke uitgave van dit boekje overleden. Veut.

een of ander hofbeambte, dan dat gij dit zelve zoudt doenr on-
getwijfeld ja, niet waar? En gij zoudt u niet van de tussehen-
koiust dier personen bedienen uit vrees van door uwe gebiedster
te worden teruggestooten, maar omdat het voor u een middel
zou zijn om bij Hare Majesteit meer vertrouwen te wekken en
dan des te zekerder te verkrijgen wat gij van haar verlangt.
Welnu! in de godsdienst i3 dit precies hetzelfde: wij bidden
dikwijls en onophoudelijk tot God: maar wanneer wij hem iets
te vragen hebben dat bijzonder noodzakelijk is voor ons ge-
luk, en waarvoor wij al onze pogingen willen in het werk stellen,
roepen wij steeds de tusschenkomst in der H. Maagd of van
eenig ander Heilige, opdat zij, door hunne voorspraak, onze
zwakke en ellendige gebeden ondersteunen. En het verzoek dat
wij dan tot G-od richten komt eenvoudig op het volgende neer:
�Gij, o God, kent mijne behoeften; maar ik ben, helaas, zoo
zeer van mijne schuld en �\'zondigheid overtuigd, dat ik mij niet
rechtstreeks tot u durf wenden. O! indien gij mij dan al niet
om mijne ellende verhooren mocht, verhoor mij dan ten minste
om de liefde welke gij aan Haar, die mijne voorspraak wel bij
u wil zijn, toedraagt, en weiger mij uwe genade niet!" Op deze
wijze bieden wij God het leven vol lijden en opott\'ering zijner
heilige Moeder of dat van andere Heiligen aan (want de Heili-
ligen hebben allen gestreden en hun kruis gedragen): en de daad
van vernedering die wij volbrengen, door het inroepen der voor-
spraak van een God waardiger en aangenamer wezen, waardoor
wij onze onwaardigheid erkennen, die daad maakt God reeds
welwillend jegens ons gezind, en noopt hem om ons gebed, zoo
niet terstond, dan toch spoediger te verhooren. "Want gij moet
als zeker aannemen dat de H. Maagd, van wie de Zaligmaker
in werkelijkheid zijn vleesch en bloed ontvangen heeft, en die,
iu haar leven, zulk een werkdadig aandeel gehad heeft in het
lijden en de smarten van onzen Verlosser, thans, nu zij aan de
rechterhand haars goddelijken Zoons gezeten is, alles bij God
vermag. �Indien derhalve", vervolgde zij, �uw echtgenoot niet
aarzelde u eene bijzondere hulde te bewijxen, en indien gij zelve
er volstrekt geene zwarigheid in zoudt zien die eer aan de ko-
ningin of aan haar vertegenwoordiger te geven, waarom zoude
gij dan wel aarzelen wanneer het een hemelsch, vlekkeloos we-
zen geit, dat in alle eeuwigheid het gelukzalig aanschijn der aan-
biddelijke tegenwoordigheid van God mag genieten, en bijgevolg vol-
maakt is in de ooyeu van God ? Eu als dat niet geoorloofd is, waarom
heeft Jesus dan zelf gezegd (Matil. XVIII: 10): �Ziet toe dat r/ij
niemand van deze kleinen versmaadt: want ik zeij %<, dat hunne Ent/elen
in den Hemel altijd zien het aanschijn mijns Vaders, die in den Hemel is ;"
en verder (Luc. XV: 7 en 10): Ik zeg u, dal er ook alzoo in den

Hemel meerdere blijdschap zijn zal over �e\'nen zondaar die boetvaardig-
heid doet, dan over negen en negentig rechtvaardigen, die geene boel-
vaardigheid noodig hebben;" en �Zoo zeg ik u, zal er ook blijdschap
zijn bij de Engelen Gods over eenen zondaar die boetvaardigheid doet?"
En waarom heeft de Heer, in liet eerste door inij aangehaalde
vers, deze bedreiging anders gedaan, dan met het doel om aan
te toonen dat onze Engelen het vermogen hebben om niet alleen
van God te verkrijgen wat goed is, maar ook zelfs eene zekere
wraak nemen over het kwaad dat men bedrijft, of over de ver-
achting, welke men toedraagt aan degenen in wie zij bijzonder
belang stellen, hoe klein of gering deze dan ook mogen zijn?
Of waarom moest hij ons bekend maken met de vreugde die de
Engelen in den Hemel over onze bekeering gevoelen, indien zij,
gelijk gij voorgeeft, volstrekt buiten staat zijn om ons te zien
en te hooren ? Doch hebben wij daarentegen geen gelijk , wanneer
wij geiooven dat de Engelen en Heiligen onze ellende en onze
behoeften kennen, en dat zij altijd bereid zijn ons die hulp te
verschaffen, welke het in hunne macht staat ons te verleenen,
dewijl de rijke vrek, die volgens het Evangelie in de hel begra-
ven ligt, zelfs in dio plaats van pijniging, de behoeften zijner
nog op aarde wonende familieleden, aan Abraham voorlegde?
De Katholiek gevoelt dus dat de aanroeping der Engelen en Hei-
ligen niet alleen vereenigbaar is met de eer die hij aan G-od
bewijst; maar dat zij ook zeer voordeelig is, dewijl hij haar in
de H. Schriftuur vindt opgeteekend, door de geloovigen van alle
eeuwen beoefend ziet, en dewijl hij er dagelijks het voordeel van
ondervindt door de machtige hulp welke zij hem verleent. Wan-
neer men daarenboven, in uw eigen gebedenboek, een gebed tot
den H. Michael en tot de overige Engelen kan lezen, zou men
allicht tot de veronderstelling komen dat de protestant, niet-
tegenstaande hij deze aanroeping afkeurt en in practijk veracht,
haar in beginsel toch erkent."

Meer en meer van mijn stuk gebracht, wist ik waarlijk niet
wat ik van al wat ik gehoord en gezien had denken moest. Want,
terwijl ik van den eenen kant door eene zonderlinge vrees be-
vangen werd, dat mijne vriendin mij een valsch onderricht gaf,
zagen mijne oogen, van den anderen kant, de bewijzen duidelijk
in de Schriftuur en in mijn gebedenboek. Ondanks mijzelve moest
ik de gegrondheid van al wat zij had aangevoerd erkennen, en
ik deed vergeefsche pogingen om te ontdekken welk belaDg zij,
of ieder ander, er bij kon hebben om mij opzettelijk te bedrie-
gen of op het dwaalspoor te brengen. Evenmin kon ik begrijpen
dat met een gezond verstand begaafde menschen de hoop kon-
den voeden in aantal toe te nemen en hun geloof uit te brei-
den, terwijl zij datgene, wat zij in werkelijkheid beleden, ver-

borgen of verbloemden; en toch had ik den Katholieken altijd
de beschuldiging hooren toewerpen dat zij iedere zaak op eene
tweeledige wijze uitlegden, en hun stelsel niet in eens durfden
bekend maken, maar hunne aanhangers van lieverlede in deszelfs
geheimen inwijdden. In plaats daarvan ocheen alles wat mijne
vriendin mij gezegd had de eenvoudige beoefening der katholieke
leer te zijn, terwijl daarentegen bij ons, protestanten, zoowel in
den Bijbel als in ons gebedenboek, genoeg dingen zijn uitge-
drukt of worden verondersteld, zonder dat men er een van in
practijk brengt, of er eenig voordeel uit ontspruit.



		h FAiY IRUTi�,

		EENE PROTESTANTE, DOOR DEN BIJBEL BEKEERD

		\'TOT HET

		Katholicismus. dooj$ haakzelve geschreven. ft NAAR DEN VIJFDEN DRUK, uit het Engelsch vertaald DOOK S. P. MARKAF.

		Tweede Druk.

		AMSTERDAM. C. L. VAN LANGEN HU YSEN. 1875.



		85

		�Vergeef mij, mijnheer, dat ik u kom storen; maar ik ben in een bijzonder geval, ik heb behoefte aan eenige boeken; zoudt gij wel de goedheid willen hebben mij behulpzaam te zijn om ze mij te bezorgen, want ik ben hier geheel vreemd?" De goedhartige student sloeg zijne oogen op, en vroeg mij welke boeken ik verlangde. Ik noemde hem die, waarvan ik de aanhalingen had opgeteekend, terwijl ik hem tegelijkertijd het papier gaf, waarop ik ze geschreven had. Hij bekeek mijn papier, en zeide toen glimlachend: �Maar al die boeken zijn in het Latijn." �Zulks is mij bekend," hernam ik; �maar, indien gij Protes- tant zijt, mijnheer, zult gij mij niet weigeren deze volzinnen, welke ik ter mijner onderrichting heb aangeteekend, voor mij te vertalen." �O!" antwoordde hij terstond, met groote zelfvoldoening, �ja, ik ben, Groddank, Protestant; en het zal mij een groot genoegen zijn te doen, wat gij mij vraagt." Hierop werd een bediende geroepen, men bracht eene ladder aan, en het binnentreden van Luther zelf had niet meer opzien en verwondering kunnen baren, dan mijne vraag naar deze oude, beschimmelde en bestovene boeken. Zij werden intusschen van hunne planken genomen, openges!a- gen en geraadpleegd: en hoedanig was niet mijne verrassing, toen ik de volzinnen, door den protestantschen student woordelijk hoorde voorlezen, juist gelijk ik ze zelve bij de katholieke schrij- vers gelezen had. Ik bedankte hem zeer voor zijne goedheid, en, ziende dat ik ter wille van mijn Protestantismus verder niets meer kon doen, ram ik afscheid van den vvelwillenden student *).

		Daar ik bereids in de gelegenheid ben geweest om over mijn catechismus, die in het protestantsch liturgiesch handboek ge- vonden wordt, te spreken, werd ik op deze wijze genoopt dat boek eens aandachtig te onderzoeken. Ik had dit boek, even als mijn bijbel, voortdurend gebruikt; maar ook evenals mijn bijbel, scheen het thans eene geheel andere taal tot mij te spreken dan weleer, en inderdaad, � had mijn bijbel het Protestantismus voor mijne heropende oogen ontmaskerd, mijn gebedenboek deed dit, tot mijne verwondering, nog meer. Ik wil thans ten nutte mijner medemenscheu, voornamelijk van hen, welke hun protestantsch geloof tot dusverre ter goeder trouw

		1) Het verdient, naar ik meen, wol opmerking, «lat deze /elfde student, naar wiens naam ik, door de gemaakte verplichting, informeerde, twee jaren na dit voorval Katholiek is geworden.



		96

		van het groote zoenoffer van den Kalvarieberg worden inedege- deeld en in toepassing gebracht. Het is derhalve klaar en duide- lijk, dat de protestantsche Kerk deze heilige oefening niet bezit; deze oefening, door welker verdiensten alleen wij de �.iinste onzer handelingen aangenaam kunnen maken voor God; waardoor de katholieke Kerk dagelijks gezuiverd wordt, en waardoor zij zelfs, zonder dat de wereld het weet, van God genaden voor de wereld verkrijgt. Juist door deze krachtdadige offerande, welke de wereld aan de verdiensten en het lijden van Christus deelachtig maakt, draagt de Kerk hare voldoeningen aan de Goddelijke Majesteit op, en houdt zij den wrekenden arm Gods over de zonde der wereld tegen. Het valt den protestantschen leeraar, die inwendig overtuigd is, dat hij geene enkele der eigenschappen bezit, welke den waren priester Gods kenmerken, niet moeilijk het volk wijs te maken, dat de offerande der Mis slechts eene afgoderij is, waar- door God wordt beleedigd, omdat zij de volkomenheid van het groote offer des Kalvari�nbergs tracht te verkleinen, en zich deszelf\'s verdiensten toeeigent. Wij, Katholieken, weten echter dat de H. Mis, ofschoon zij wordt opgedragen met hetzelfde doel als het offer van Golgotha, in hare uitwerking daarvan evenwel verschilt, dat wil zeggen: dat door de H. Mis, die al hare waarde en kostbaarheid bezit uit het offer des Kruizes, de door dit offer verkregen verdiensten aan de zielen der geloovigen worden mede- gedeeld. Nu brengt de protestantsche Kerk, zooals wij overtui- gend hebben bewezen, het opdragen van een zoenoffer voor de zonde niet in beoefening, terwijl de katholieke Kerk dit inte- gendeel zonder stoornis, van de tijden der Apostelen af, heeft gedaan, en door dit offer heiligt zij dagelijks al hare handelin- gen en andere offeranden.

		Thans moot ik nog een paar woorden zeggen over de Biecht. Deze heilige en nuttige oefening, welke in de katholieke Kerk dagelijks wordt in praktijk gebracht, wordt, ofschoon zij door de protestantsche Kerk *) erkend, bekrachtigd en aanbevolen is, te- genwoordig niet alleen geheel en al door haar veronachtzaamd, maar zelfs bespot en verguisd. Want omdat de Protestanten het groote belang der Biecht niet begrijpen, of hare gevolgen niet kunnen waardccren, veroorlooven zij zich haar, even als iedere andere katholieke zaak, op de nadeelige en boosaardige getuige-

		1) De lezer vergete toch niet dat in dit boekje, wanneer er sprake is van de protestantsche Kerk, steeds de engelsche protestantsche Kerk bedoeld wordt. Vebt.



		193

		�schoonen, wat G-ij in mijn gedrag aanmatigends mocht vinden, �namelijk dat ik, die zoo onbekwaam en ongeletterd ben, hier �aan U , die zoo geleerd en wel onderwezen zijt, de les wil komen �lezen. Nogmaals verzoek ik U mij dit wel om mijne oprecht- �heid ten goede te willen houden, en gelieve UEerw. in aan- �merking te nemen dat mijne aanmatiging alleen voortkomt uit �het denkbeeld, dat er onder degenen die tot het Geloof geroe- �pen zijn, niet vele wijzen naar den vleesche, niet vele machtigen, niet �vele edelen gevonden worden ; maar God heeft hel dwaze der wereld �uilverkoren om de zcijzen te beschamen;.,., onedele en ongeachte der �wereld heeft God verkoren, om door hetgeen, nieli was, iets was �te niet te doen¹). Daarom hoop ik, met de schroom*alligheid �der nederige vrouw, die, toen zij het waagde voor den grooten �Koning te verschijnen, welke voor de stem van Gods Profeet �doof was gebleven. aldus de bewerkster van veel goeds werd, �daarom hoop ik. eerwaarde Heer, eene goede boodschapster �voor U te zijn, wanneer ik U zeg, dat de argumenten, die Gij �tegen mij hebt aangevoerd, slechts het bewijs bobben geleverd, �dat uw geloof valscb en in volmaakten strijd met de Schrif- �tuur is. �Uwe eerste bewering was, dat ik, door de omhelzing van het �Katholicismus, tegen mijne rede en overtuiging in gehandeld , �en bovendien mijn Bijbel verzaakt had. Wat alstoen mijn ant> �woord ook op die beschuldiging moge geweest zijn, zult Gij mij �wel veroorloven U thans te zeggen dat juist mijne rede mij ge- �noopt heeft om Katholiek te worden. In het Protestantismus �geboren en opgevoed, zoude ik, zonder Gods Voorzienigheid, �altijd Protestant gebleven zijn. Zij was het die mij bij een per- �soon bracht, welke mij vroeg waarom on waartegen ik protes- �teerde. Mijn antwoord was dat ik tegen de dwalingen van het �Papismus protesteerde, (waarschijnlijk dezelfde dwalingen, die �door U, Mijnheer, de zwakke punten van het katholieke Ge- �loof genoemd werden, en welke Gij, naar Gij aan mijn vader �verzekerdet, zoo gemakkelijk kondt wederleggen). Men verzocht �mij toen natuurlijk om die dwalingen op te noemen. Ik deed �dit onmiddelijk, doch kreeg even spoedig tot antwoord, dat een �groot aantal der door mij opgenoemde punten in geenen deele �tot de leerstukken der katholieke Kerk behoorden, maar een- �voudig het denkbeeld terug gaven, dat de Protestanten zich van �de katholieke leer gevormd hadden; vervolgens toonde men mij �aan dat deze leer geheel met de Schriftuur overeenkwam. Het �was nu mijne beurt om te vragen waaruit de katholieke leer �dan eigenlijk bestond; want ik bemerkte dat ik er hoegenaamd

		1) 1 Cor. I: 26�28.

		ia



		BLADWIJZER.

		Uladz. lil vu
		Opdracht ..............

		Voorrede .............. EERSTE HOOFDSTUK* Eene vriendin. � Ik bezoek haar te Edinburg. � Beroemde predi- kanlen in die stad. � Leerrede van een katholiek prediker. � Wat die leerrede op mij uitwerkte. � Asch-Woensdag. � Leer- rede Tan een episcopaalsch predikant. � Onderhoud niet dien predikant. � OevoJgen van dat onderhoud. � Ik val het katlio liek Uelcof mijner vriendin lan. � Uitwerkselen mijner tegenwer- pingen op mijzelve. � Ik krijg bezoek van een oud vriend, pro- testantsch geestelijke. � Godsdienstig dispuut. � Gevolgen vt.n dit dispuut. �Vertrek van mijn \\ riend, den geestelijke, sn iaadge- vingen, welke hij mij geelt. � Ik maak het besluit, de bew ijs- stukken der katholieke Geloofsleer grondig te onderzoeken. � Een brief aan mijne ouders..............1 TWEEDE HOOFDSTUK. Bewijsstukken voor de waarheid van het katholieke Geloof, getrok* ken uit den Bijbel. � Waarschuwing der Heilige Schrift om op zijne hoede te rijn voor valsche leeraars en valsche leerstellin- gen.� De Bijbel geeft ons duidelijk aan. welke leekenen de ware Kerk vergezellen.� De Kerk is E�n. � Heilig. � Katholiek ol Algemeen , � Apostoliek, � Onfeilbaar. � Leerstuk der II. Drie�en. heid. � Oppergezag van den 11. Petrus. � De zending van de Apostelen en hunne opvolgers. � De Apostolische Overlevering. � De II. Schriftuur is onze eem\'i/ste geloofsiegel niet. � Het Doop- sel. � ilet Vormsel. � De Onthouding. � Het Vasten ; bewijzen bij een protestantse!] schrijver gevonden: teksten uit den Bijbel. � De Biecht. � De Absolutie. � Het II. Sacrament des Altaars. � Het laatste Oliesel. � De vrije wil. � Het Vagevuur. � De Hel. � De Erfzonde. � De II. Offerande der Jlis. � De Aflaten. � De



		REKKELIJKE GOEDKEURING.

		Imprimatur. Amstelodami, 20 November 1869. J. A. VAN DEN AKKER. Libr. Censor.



		OPDRACHT.

		AAN ZIJNE DOORLUCHTIGE HOOGWAARDIGHEID Di-. GIIIiIjIS, Bisschop van Limyra, Apostolisch Vicaris en Coadjntor van liet 0os- telijk district van Schotland.

		Monseigneur ! Daar ik door Uwe tusschenkomst ben opgenomen geworden in den schoot der katholieke Kerk , en daar Gij, in Gods hand , een machtig werktuig zijt geweest om mij de waarheid te doen kennen, heb ik besloten het navolgende korte verhaal mijner be- kering op te dragen aan Uwe Hoogwaardigheid , als een klein bewijs mijner erkentenis ; klein inderdaad, echter besproeit met menigen traan en door menig gebed Gode aanbevolen. Konde ik hopen dat het niet alleen goedgunstig worde aangenoman door Uwe Hoogwaardigheid, maar dat het �ok iets moge bijdragen tot het heil van anderen! Het is U bekend , Monseigneur , welk geluk ik van den Hemel ontvangen heb � Gij weet iets van de geestverrukking waarin mijne van vreugde overvloeyende ziel verkeerde ; maar Gij die het Heilig Geloof met het leven zelf ge�rfd hebt, Gij kunt U onmo- gelijk de blijdschap en het geluk voorstellen van iemand die tot dat Geloof bekeerd en in den heiligmakenden Godsdienst aange-



		VOORREDE.

		Gansch oprecht en met het diepste gevoel mijner onmacht neem ik de pen op, om voor het eerst in mijn leven, eenige regelen te schrijven, die hestemd zijn om onder de oogen van het publiek te komen. Ik heb alles gedaan wat mogelijk was om dit plan te laten varen, mij volstrekt onbekwaam gevoelende tot het vervullen eener dergelijke taak, heb ik mij die onge- schiktheid onophoudelijk voor oogen gehouden; ik heb, in ��n woord, geen enkel middel verzuimd om mij van dit ontwerp af te brengen; maar al wat ik beproefde baatte niets en mijne grootste pogingen leden schipbreuk. Ik voel mij gedrongen door een invloed, welke niet in mijne macht is te weerstaan, en die mij geheel onverschillig maakt voor de verachting en ver- guizing, welke deze poging mij voorzeker berokkenen zal; en �oe ook de uitslag moge zijn, ik kan mij niet weerhouden deze poging te doen. Niet omdat ik geen acht wil slaan op de mo- gelijke gevolgen, wanneer ik het in mijne macht heb en het mijn plicht is ze te vermijden; neen, maar ik gevoel dat mijne tegen- woordige poging van groot gewicht kan zijn, indien het mij slechts gelukken mogt aan eene enkele ziel goede tijding te brengen. Derhalve, ieder recht gevoel mijner persoonlijke onbe- kwaamheid, � wat betreft de gevolgen die deze onbekwaam - heid na zich kan sleepen, � iedere twijfel en iedere moeilijk- heid moeten verzuimd of verdragen worden, indien ik, door dit middel, inderdaad de hoop kan voeden \'s Hemels zegen te er- langen op mijn werk, dat enkel en alleen ondernomen is ter eere Gods. Ik begeef mij dus onmiddelijk aan den arbeid, de volgende woorden voor oogen houdend , � woorden , zoo aanmoedigend



		TUI

		voor mij die volstrekt niets ben : Maar die dwaas voor de we- reld zijn, heeft God uitverkoren, om de wijzen te beschamen: en die zwak naar de wereld zijn, heeft Hij verkoren om de machti- gen te beschamen : de onedelen en ongeachten dezer wereld heeft Hij verkoren, om door hetgene niets ivas, iets was te niet te doen. ^l) Het kan mij dus niet verboden zijn hier te hopen dat de Heer mij zijne hulp zal verleenen voor een poging, die slechts wordt ondernomen tot zijne meerdere eer en voor de verbreiding der waarheid. Ik schrijf niet voor de geleerden of voor de grooten dezer wereld, maar ik gevoel dat ik eene boodschap heb aan ieder nederig en oprecht Protestant, die waarde hecht aan het behoud zijner kostbare en onsterflijke ziel. Trouwens deze boodschap, die ik hem naar mijn beste vermogen zal blootleggen, is een- voudig deze: Ik wil verklaring geven der redenen die, in het korte tijdsverloop eener maand, mij er toe gebracht hebben om het geloof, of liever de godsdienstige denkbeelden af te zweren, die ik met het leven ge�rfd en waarin ik altijd geleefd had, � niet gelijk zoo vele anderen , die zich louter met den naam van Christen tevreden stellen , zonder een enkel beginsel te volgen,� maar terwijl ik ze met den grootst moge lijken ijver beoefende. Indien ik mij inderdaad op de getuigenis van derden moest be- roepen, van wie een aantal geschreven bewijzen in mijn bezit zijn, zoude ik onwederlegbaar kunnen staven dat ik eene zeer ijverige Protestante was. Ik meende werkelijk de goddelijke waar- heid te bezitten, of ik waande mij ten minste lidmaat dier Kerk in welke men die alleen kan vinden, en waarin ik haar ernstig en met veel tranen zocht, zonder mij, vergelijkender wijze ge- sproken , met eenige andere zorg over de wereldsche zaken te bemoeyen, ten minste gedurende de twaalf laatste jaren mijns levens. Ofschoon ik zonder ophouden volhardde in het zoeken naar de waarheid, of liever naar een zeker bewijs dat ik God zoodanig bezat als men hem in deze wereld bezitten kan (want niets buiten dat kon mijne ziel voldoening geven), en terwijl ik geen enkel oogenblik aan de waarheid van mijn Geloof, of aan mijne Kerk twijfelde, gevoelde ik toch altijd dat ik God niet wezenlijk bezat. Ik kwam tot het besluit dat de schuld daarvan aan mij moest leggen , omdat ik, gelijk ik reeds gezegd heb,

		1) 1 Cor. 1. 27: 28.



		IX

		nooit de schaduw van eenigen twijfel had gekoesterd dat mijn godsdienst niet de ware kon zijn. Daarom zeg ik dat ik God zocht met veel tranen en gebeden. Ik hoopte altijd Mem te vin- den en ik vond Hem nooit, toen ik eindelijk , door zijne ge- nade , eensklaps, ondanks mijne onwaardigheid , ontdekte , dat hetgeen mij belette die zoete vrede te genieten, waarnaar mijne ziel zoo vurig haakte, en die tevredenheid te kennen, welke overal moet heersenen waar Jesus zich bevindt, niet voortsproot uit mijne eigene ellende (want niemand onder hen die gevoelen en die hunne ellende beweenen is te gering in de oogen des Heeren dan dat Hij zou versmaden tot hen te komen), maar wel dewijl ik niet in het bezit was dier ��ne en eenige waarheid die Jesus openbaart, en dewijl ik niet behoorde tot die volmaakte Kerk , waarin Hij woont, en door welker Sacramenten 1 lij zich wezenlijk en zelfstandig mededeelt aan hen wier ziel naar zijne tegenwoordigheid dorst. Ja, alleen in deze Kerk en in dat zelfde Geloof, dat de protestantsche leer mij, sinds mijne kindschheid, als de bewaarplaats van dwaling en ongerechtigheid had leeren kennen, is Jesus te vinden. Bij haar alleen woont die onfeilbare waarheid welke ik eindelijk gelukkig ontdekte j die waarheid welke zelve verklaart uit God te zijn ; die waarheid welke de arme ziel, die haar zoo lang en zoo ernstig gezocht heeft, met vreugde ver- vult; die waarheid eindelijk die u zoodanig bekoort door hare schoonheid , hare zekerheid en den vrede dien zij met zich voert, dat gij haast niet in staat zijt het gelukkige nieuws aan ande- ren mede te deelen, uit vrees dat men u niet toevoege wat men eertijds aan de Apostelen verweet, die hetzelfde geluk smaakten: uzij zijn vol van den nieuwen wijn" ^v). De genade ontvangen hebbende, trad ik die Kerk vol moed binnen, en ik heb haar geloofsleer omhelsd met het volle be- sef der moeilijkheden en beproevingen die mij gevolgelijk be- dreigden. En thans, nu ik Katholiek ben , ondanks de onaan- genaamheden die mij weldra overstelpten als het natuurlijke ge- volg mijner ontwijfelbaar ondoordachte handeling, geniet ik eene gerustheid en een zoeten vrede die ik nimmer te voren gekend heb, en die ik, zonder eenigen twijfel, te vergeefs zoude ge- zocht hebben, indien ik Protestant gebleven ware. Iedere dag , ja ieder uur, verschaffen mij een middel om God te dienen;

		1) Hand. II: 13.



		X

		iets wat geen Protestant ooit verwachten kan, omdat zijne Kerk hem leert dat het voldoende is den Heer een enkelen dag der week toe te wijden, of, met andere woorden, dat het genoeg is om in zeven dagen ��n maal de godsdienstoefening bij te wonen. Omdat ik nu in het bezit ben van dit groote voorrecht, heb ik het vurige verlangen gekoesterd dat aan de gansche wereld in het algemeen en aan iedereen in het bijzonder mede te deelen. Waarde lezer, wie ge ook zijt, komen oordeel zelf: bestudeer de redenen die mij er toe gebracht hebben zulk een gunstigen en kostbaren ommekeer te maken: en indien deze redenen u voldoende toeschijnen, o! toef dan niet om in den schaapstal terug te keeren; want �r/e nacht komt, toanneer nie- mant werken kan," ^l) en iedere toegang tot de feestzaal gesloten zal zijn. Ongelukkig zij die zullen verzuimd liebben binnen te treden , toen de zoete stem van Jesus hen vriendelijk uitnoodigde. Ik richt het woord tot al de te�rgeliefde leden mijner familie in liet algemeen, en tot ieder hunner in het bijzonder. Ik richt het woord tot ieder lid van dien protestantschen club , waartoe ik nog kort geleden behoorde. Ik spreek tot ieder Protestant, die deze bladzijden mocht inzien, en die het zich ten plicht maakt God ter goeder trouw en uit al zijn vermogen te dienen, � zooals il? zelve Hem diende, � overeenkomstig de openbaring die zijne geloofsleer hem heeft ingegeven, en terwijl hij al het mogelijke doet om God te behagen en de eer te geven die Hem toekomt. Ja, ik spreek tot al deze personen, en alleen om hun- nentwil schrijf ik deze regelen. Ik zou het voorrecht kunnen liebben aan verschillende per- sonen de redenen van dezen grooten overgang woordelijk bloot te leggen; maar ik durf ze, helaas! niet mede te deelen aan hen die mij het dierbaarst zijn. De beminde dochter, die eens het volle vertrouwen van de onbegrensde liefde harer ouders ge- noot , heeft met hare geloofsverandering dat alles verloren. Zij, wier woorden en daden altoos werden goedgekeurd, word^f thans beschouwd als ongeschikt om verstandig, over welk onderwerp ook, te kunnen oordeelen. Maar dat doet er niet toe! ik zal, als het moet zijn , tienmaal meer dan dat kunnen lijden voor menschen die mij zoo lief zijn, en die, in allen gevalle, niets anders doen dan de- zelfde gevoelens uiten, welke nog kort geleden ook de mijnen waren.

		I) Joan. IX: 4.



		\\l

		Ofschoon het mij nu, wel is waar, niet vergund is persoon- lijk de redenen van mijn overgang aan die kostbare zielen te ontvouwen, heb ik voorzeker het recht niet verloren die. rede- nen op te stellen in een vorm, die mij de hoop kan doen voe- den dat ze hen , vroeg of laat, onder do oogen zullen komen. God bezigt dezelfde middelen niet voor alle raeuschen, en dat- gene wat mij heeft genoopt om het katholiek Geloof te omhel- zen, kan voor een ander geene voldoende reden schijnen om hetzelfde te doen. Het volgend eenvoudig verhaal is dus alleen bestemd voor hen die zich in een toestond, gelijk aan den mijne, zullen bevinden; dat wil zeggen: zonder onderricht, zonder talenten en zonder een buitengewoon verstand ; en gewis, indien ik de eene of andere dezer hoedanigheden had noodig gehad, of indien zij noodzakelijk geweest waren voor de ontdek- king der waarheid, zou ik haar nooit gekend hebben, en zoude ik ook nooit het geluk gehad hebben mij Katholiek te mogen noemen. Maar liet is mij genoeg geweest om aan de mogelijkheid te gelooven dat ik alles niet bezat wat noodig was om gered te, worden; en ik twijfel er niet aan of ieder standvastig en op- recht Protestant zal evenzoo gehouden zijn deze mogelijkheid aan te nemen , zelfs door zijn eigen geloofsregel, die hem voorschrijft om "den Bijbel te lezen\'\', en te gelooven en te handelen naar den zin dien hij er vindt, of naar de openbaring die hij van den Heiiigen Geest heeft ontvangen. Dewijl nu deze regel daar- enboven verplichtend is tot het laatste oogenblik des levens toe, kan men hieruit voorzeker besluiten dat er altijd nog iets te leeren overig blijft: en, wie weet of dat iets niet juist datgene is, wat hij moet weten of bezitten om zalig te worden. Aldus geleid en bestuurd door mijne eerste grondbeginselen, gevoelde ik, zooals ik hiervoreu reeds aanhaalde, dat ik niet alles kon bezitten; doch ik gevoelde tevens zulk een ernstig verlangen om de waarheid te leereu kennen , dat ik bereid was om mij die tot eiken prijs te verschaften. Ik gaf mij derhalve geheel over aan de goddelijke barmhartigheid en rechtvaardigheid, terwijl ik den Hemel deze belofte herinnerde : »Die zoekt zal vinden\'\'¹), en ik had de overtuiging dat ik, vroeg of laat, mijn doel onvermijdelijk moest bereiken, dewijl mijn hart mij zeide dat ik waarachtig zocht, en dat God, in zijne rechtvaar-

		1) Ephes. XV: 14.



		XII

		digheid, mijne volharding zou loonen. En kan ik thans, God zij geloofd ! niet zeggen dat ik alles gevonden heb ? ja, al wat men slechts kan verlangen, al wat mijne ziel heeft gevraagd. Gij dan, die boven alles het heil uwer ziel zoekt, en die het lezen en raadplegen der H. Schrift in beoefening brengt, overweeg mijne aangevoerde gronden wel; want zij zijn op die H. Schrift zelve gegrond. O! mocht de Almachtige God, die zachtzinnige en teedere Vader, die alles voor het heil zijner uit- verkorenen beschikt, en die bij gevolg , op eene bijzondere wijze, wil, dat dit boekske in uwe handen komt, mocht Hij, arme ziel, � voor wie mijn hart bewogen is omdat gij tot dusverre geslingerd werd als de golven met alle winden van leeringen" ^l) � aan uwe oogen dat schitterende licht openbnren, dat zijne vol- maakte geloofsleer in zich bevat, en u haar doen omhelzen ter- wijl het nog tijd is! Mogt Hij u in het genot stellen van den vrede cu der rijkdommen van dat Geloof, zooals ik zelve die- geniet. Docli indien deze bhidzijden onder de oogen mochten komen van dezen of genen geleerden Protestant, die allicht gebreken in stijl en opstel vinden zou , dat hij zicli dan hcrinncre dat zij geschreven zijn door eene vrouw, die nimmer het oogmerk had om ze te maken tot een uithangbord van kennis of talenten , maar wier eenigste doel is geweest het hart te treffen , in zoo- verre als zij ondersteund wordt door de waarheid.



		EERSTE HOOFDSTUK.

		Eene vriendin. � Ik bezoek haar te Edinburg. - Beroemde predikanten in ilie stad. � Leerrede van een Katholiek prediker.� Wat die Leerrede op mij uitwerkte. � Asch-Woensdag. � Leerrede van een Episeopualsch predikant.� Onderhoud met dien predikant. � Gevolgen van dat onderhoud. � Ik val het Katholieke geloof mijner vriendin aan. �� Uitwerkselen mijner tegenwerpingen op mij zelve. � Ik krijg bezoek van een oud vriend, protestantseri geeste- lijke. � Godsdienstig dispuut. � Gevolgen van dit dispuut. �� Vertrek van mijn vriend den geestelijke, ca raadgevingen die hij mij geeft.\'�Ik maak het besluit de bewijsstukken der Katholieke geloofsleer grondig te onderzoeken. � Een brief aan mijne ouders. In het begin van 1842 verliet ik Dublyn, onder de leiding der � Goddelijke Voorzienigheid, met het doel om een bezoek te bren- gen aan eene vriendin te Edinburg. Mijn echtgenoot bevond zich toen in Indi�, en wat mij betreft, ik was eene opregte en ijve- rige protestante. Ik had met die vriendin kennis gemaakt in lndi� zelve, van waar wij het jaar te voren gezamenlijk waren teruggekeerd. Maar deze kennismaking was toen geene vriendschap geworden; want de noord- en zuidpool staan niet lijnrechter tegenover elkander, dan de denkbeelden van ieder onzer op dat tijdstip. Mijne vrien- din was jong, schoon en opgeruimd van natuur; zij bezat alle hoedanigheden om zich bij anderen bemind te maken. Eigenares van een aanzienlijk vermogen, verkeerde zij veel in de groote wereld en was ook daar zeer gezien. Ik, daarentegen, die geen dezer voorregten bezat, en die op mijn gelaat het treurig beeld eener onrustige ziel droeg, die voortdurend zocht naar iets wat zij nergens kan vinden en onophoudelijk gepijnigd wordt door �en hoofddenkboeld � dat van eene eeuwigheid, die ik wist dat mij te wachten stond, doch zonder eenige zekerheid, dat ik een- maal het middel zou bezitten om die eeuwigheid op eene ge- lukkige wijae binnen te gaan, � ik moest, naar allen schijn, wel de laatste zijn, die haar kon behagen, even als ik van mijne zijde ook wel de laatste moest zijn, die zou trachten de vriend- 1



		7

		steeds den Katholieken de beschuldiging voor de voeten werpen, dat zij aan ongerijmdheden gelooven en die in praktijk brengen, en de prachtige bewijsgronden, die zij tegen een nimmer bestaan hebbend spook opeenstapelen , zijn inderdaad verwonderlijk j doch, eens van nabij gezien, wordt door deze bewijsgronden liet ver- stand sterker aangespoord om in het Katholicismus de waarheid te gaan zoeken, dan dit zou geschieden door de talenten, die de voornaamste mannen dikwijls op zoo krachtdadige wijze, tot dit doel aanwenden. Maar zetten wij ons verhaal voort. Na veertien dagen, of daaromtrent, besteed te hebben om de merkwaardigheden dezer oude stad te bezichtigen, meende ik dat de tijd gekomen was om mijne zending te beginnen, en ik zocht gretig naar eene gelegenheid om bij mijne vriendin het belang- rijke punt harer geloofsverandering aan te roeren. Het geschikte oogenblik deed zich niet lang wachten. Ik onderhield haar zeer ernstig over den vreeselijken stap dien zij gedaan had, en ver- volgens somde ik haar een voor een de noodlottige leerstukken der Kerk van Rome op. Zij antwoordde mij op een vasten, doch zeer bedaarden toon, dat deze en geene punten, die ik hadaan- gevoerd, volstrekt geene katholieke leerstukken waren, en dat zij, als ik haar wilde veroorlooven, mij het bewijs harer bewering geven zou. Ik was er nooit op verdacht geweest dat de zaak eene «oodanige wending zoude nemen; en ik moet bekennen dat ik er in geenen deele op voorbereid was. Ik had gedacht dat de be- keerlinge zich de moeite zoude gegeven hebben dit of dat leerstuk te verdedigen; maar, bij den eersten opslag, stoutmoedig te ver- klaren dat van al wat ik had aangevoerd niet ��n punt een ka- tholiek leerstuk was, dat bracht mij, ik moet het rondborstig ver- klaren, niet weinig van mijn stuk. Ik gevoelde mij bijzonder ver- legen; ik trachte dit voor mijzelve te verbergen, ofschoon ik in- wendig geloofde dat oj mijne vriendin was nog niet ingewijd in al de geheimen van haren zeer geheiinzinnigen godsdienst, of ik zelve was, van kindschheid af, ten opzichte van het katholieke geloof op eene grove wijze bedrogen geworden. Na reeds verscheidene beroemde predikanten der stad gehoord te hebben, bracht de goedhartige echtgenoot mijner vriendin mij eens onder het gehoor van den eerwaarden heer O.... der episco- paalsche kerk. Die geestelijke werd als een groot redenaar be- schouwd; en hij hield werkelijk eene uitmuntende leerrede. Ver- volgens begaf ik mij eens naar de predikatie van den eerwaarden heer D...., van dezelfde secte, die minder beroemd was om zijne groote welsprekendheid, dan om zijne groote godsvrucht, welke hem, bij den belijder van welk geloof ook, algemeen bemind maakte. Deze heer hield ook eene zeer goede en fraaije leerrede.

		*">.



		BIBLIOTHEEK UNIVERSITEIT UTRECHT

			A06000030571255B

		3057 125 5



		s

		Daarna kwam de eerwaarde Doctor C..h..a, een presbyteriaanBch geestelijke; en eindelijk, na al de anderen, de episcopaalsche bisschop. Terwijl mijne vriendin mij over deze verschillende geestelijken sprak, die zij, zoo als zij zeide, v��r hare geloofsverandering allen gehoord had, vroeg zij mij schroomvallig of ik van mij zou kunnen verkrijgen nu ook eens een gewijd redenaar harer Kerk te hooren. Verlangend om haar een bewijs te geven der onwrik- baarheid van het geloof dat zij verlaten had, en haar willende toonen dat niets van hetgeen een katholiek priester koude zeg- gen iu staat zou ziju mij aan het wankelen te brengen, stemde ik er in toe. Daarbij had ik op het Vasteland reeds verschillende katholieke kerken bezocht, en ik wist dat mijne ouders ze aan hunne kinderen hadden laten zien als voorwerpen die wel de aandacht waardig waren; op deze wijze was ik voor elke vrees gevrijwaard, en het denkbeeld dat ik, dusdoende, mijne begin- selen in gevaar kon stellen, kwam niet bij mij op. Trouwens zoude ik mij geschaamd hebben, tndien ik dergelijke vrees ge- koesterd had. De redenaar was de zeer eerwaarde Doctor Gillis. Hij koos eene vraag tot onderwerp die, toen hij haar aankondigde, mijn hart met een gevoel van triomfeerende vreugde vervulde; want ik dacht dat het mij ondoenlijk was een beter bewijs voor de god- deloosheid van den katholieken godsdienst te kunnen vinden. Hij begon met de aandacht van zijn gehoor te vestigen op de beide kalenders: de protestantsche en de katholieke. Hij had twee kleine boekjes in de hand � een protestantsche en een ka- tholieke almanak , beide voor de stad Edinburg gedrukt, � en laB ons eerst uit het eene en toen uit het andere den kalender voor van de maand, waarin wij toen waren. Ik geef hiernevens een letterlijk afschrift der beide aangehaalde boekjes. Ik neem dat bier op, omdat ik destijds zoo zeer twijfelde aan de waarheid van hetgeen ik hoorde, dat ik mij onmiddelijk de boekjes aan- schafte, ten einde in het bezit van een geschreven bewijs te ziju.

		Protestantsche Kalender. FEBRDARU. 1. Opening der visseherij benoor- Hen den Tweed. 2. Sluiting der f acht op patrijzen en faizanten. 3. Zondag. Sexagesima. 4. Maria Lichtmis, 5. Dood van Dr. Culten, in 1790.
		Katholieke Kalender. FEBRUARI!. 1. H. ignatius.j 2. 0. L. Vrouwe Lichtmis. 3. Zondag Sexagesima. II. Blasins. 4. II. Andieas Lorsiuus. 5. II. Agatha.



		9

		6. H. Dorothea. 7. H. Romualdus. 8. H. Joannes van Matha. 9. H. Apollouia. 10. Zondag Quinquagesima. 11. Scholastica. 11. H. Raymondus van Pennafoit. 12. II. Catharina van Ricci. 13. Aschwoensdag. II. Benedictus. 14. II. Valeuthuis. 15. BH. Faustinus en .lovha. 16. H. Onessimus. 17. Eerste Zondag van de Vasten. 11. Fintanus. 18. II. Simeon. 19. II. Barras. 20. 11. Tyrannio en zijne medge- zellen. 21. II. Severianus. 22. St. Petrus-Stoel te Antiochi�. 23. H. Serenus. 24. Tweede Zondag van de Vasten. 11. Matthias. 25. II. Farasias. 26. II. Alexander. 27. H. I.eander. 28. H, Proterus.
		6. Dood van Dr. Priestly, in 1804. 7. De bisschop Keith geboren, in 1781. 8. Onthoofding van Maria , koning- in van Schotland. 9. Dood van Dr. Gregorij, in 1733. 10. Zondag. Quinquagesima. 11. Dood van Descaites, in 1615. 12. Vastenavond. 13. Aschwoensdag. 14. Sint-Valenlijn.\' 15. Opening der visscherij met net en hengel, in den Tweed. 16. Geboortedag van Melanchton in 1497. 17. Eerste Zondag van de Vasten. 18. Geboortedag van Luther. 19. De zon komt in de Visschen. 20. De eerw. Charles Wolf sterft, in 1823. 21. Moord van Jacobus 1 in 1437. 22. Dood van Adam Ferguson. 23. Geboortedag va» den hertog van Catnbridge. 24. Tweede Zondag van de Vasten. 25. H. Matthias , apostel. 26. Dood van Sir .1. Craig. 27. Dood van Dr. Arbuthnet. 28. Montaigne geboren.


		Na dat hij de hiergenoemde lijsten, tot het einde toe langzaam gelezen en op enkele dagen met kracht gedrukt had, begon de prelaat zijne leerrede, die ik nooit vergeten zal. Ofschoon mijn plicht mij herinnert dat ik, bij de herziening van dit werkje, ge- houden ben om, zooveel ik kan, het weinige recht te herstellen, dat ik in mijn eersten druk aan die leerrede heb laten weder- varen, vrees ik thans, nu de gelegenheid zich daartoe opdoet, ondanks den besten wil van de wereld, nog te zwak te zijn, om een juist denkbeeld te geven van hetgeen zij was. En inderdaad, tenzij mijn ongelukkigerwijze kort geheugen mij al de woorden des redenaars letterlijk weder te binnen bracht, zoude ik een godgeleerde, een schrijver of iets dergelijks moeten zijn, om over dit onderwerp te spreken, gelijk hij het deed. Al wat ik er mij nog van kan te binnen brengen is deszelfs algemeene strek- king, de hechtheid der bewijsgronden, en de onwederlegbaarheid



		2-2

		haar geheel en al onbekend, en die, naar ik menigmaal door de vroomste protestanten had hooren zeggen, de �oorzaak is van meer zonden, dan al de kunstmiddelen die de Satan heeft uitgevonden." Ik gaf haar al mijn afschuw te kennen over eene met de men- sehelijke natuur zoo tegenstrijdige leer, en ik eindigde met den- gene van krankzinnigheid te beschuldigen, die van gevoelen kon zijn dat de priester, een zondig inenseh gelijk wij allen, de macht zou bezitten om de zonden te vergeven. Ik was er zeker van dat dit punt een katholiek leerstuk was; en bijgevolg voedde ik de hoop hierin op mijne vriendin een voordeel te behalen, groot ge- noeg om de nederlaag, bij de andere vraagpunten ondergaan, uit te wisschen. Maar helaas! ofschoon ik dezen keer wel is waar gelukkiger was dan de vorige malen, in zooverre dat mijne vriendin mij nu niet dadelijk zeide dat mijne beweering valsch was, twijfel ik er aan of mijne nederlaag niet noch volkomener was. ,.Ja," zeide zij, �gij hebt volmaakt" gelijk wanneer ge beweert dat de biecht en de absolutie twee katholieke leerstukken zijn die, in overeenstemming met de woorden des Zaligmakers, welke in den Bijbel zijn opgeteekend, ten allen tijde in onze Kerk in gebruik geweest zijn en noch zijn: maar," vervolgde zij, �ik kan niet aannemen dat die leer uitsluitend aan ons alleen toebehoort, omdat de cpiseopaalsche kerk, waartoe gij behoort, in haar ge- bedenboek of handboek der liturgie, aan hare geestelijken, bij het bezoeken van zieken, oplegt, om de ziehen te vermanen hunne zonden ie biechten en om hen daarna Ie o�sokeeren. Dezelfde plicht wordt hun opgelegd bij hunne wijding, als de bisschop verklaart dat hij hun de macht schenkt om de zonden te vergeven." Meer dan ooit verwonderd over de bedaardheid waarmede zij zulk eene vreemde beweering aanvoerde, sloeg ik onmiddel ijk mijn gebedenboek open, om haar hare dwaling te bewijzen. Maar hoe groot was mijne ontsteltenis, toen ik er de woorden mijner vrien- din, letterlijk zooals zij ze had uitgesproken, in terug vond. Ik kon mijne oogen niet g^looven, en nadat ik mij vergewist had dat het boek, dat ik in de handen had, wel degelijk mijn eigen boek en geene vervalschte uitgave was, gevoelde ik mij geheel overwonnen. Mijn hart klopte geweldig, uit vrees dat mijne zaak nu werkelijk eene verloren zaak zoude zijn; want het gezonde verstand zeide mij dat, als Christus aan zijne priesters de macht om de zonden te vergeven geschonken had in een nu vervlogen tijd, hij hun deze macht ook voor alle tijden had gegeven. Daar- enboven gevoelde ik tevens dat, alt het den mensch nuttig was zijne zonden aan den priester te biechten in het uur des doods, wanneer de zonden of de gelegenheden tot zondigen op het punt staan hem te verlaten, het noch veel noodzakelijker en voordeeli.



		2.\',

		een of ander hofbeambte, dan dat gij dit zelve zoudt doenr on- getwijfeld ja, niet waar? En gij zoudt u niet van de tussehen- koiust dier personen bedienen uit vrees van door uwe gebiedster te worden teruggestooten, maar omdat het voor u een middel zou zijn om bij Hare Majesteit meer vertrouwen te wekken en dan des te zekerder te verkrijgen wat gij van haar verlangt. Welnu! in de godsdienst i3 dit precies hetzelfde: wij bidden dikwijls en onophoudelijk tot God: maar wanneer wij hem iets te vragen hebben dat bijzonder noodzakelijk is voor ons ge- luk, en waarvoor wij al onze pogingen willen in het werk stellen, roepen wij steeds de tusschenkomst in der H. Maagd of van eenig ander Heilige, opdat zij, door hunne voorspraak, onze zwakke en ellendige gebeden ondersteunen. En het verzoek dat wij dan tot G-od richten komt eenvoudig op het volgende neer: �Gij, o God, kent mijne behoeften; maar ik ben, helaas, zoo zeer van mijne schuld en �\'zondigheid overtuigd, dat ik mij niet rechtstreeks tot u durf wenden. O! indien gij mij dan al niet om mijne ellende verhooren mocht, verhoor mij dan ten minste om de liefde welke gij aan Haar, die mijne voorspraak wel bij u wil zijn, toedraagt, en weiger mij uwe genade niet!" Op deze wijze bieden wij God het leven vol lijden en opott\'ering zijner heilige Moeder of dat van andere Heiligen aan (want de Heili- ligen hebben allen gestreden en hun kruis gedragen): en de daad van vernedering die wij volbrengen, door het inroepen der voor- spraak van een God waardiger en aangenamer wezen, waardoor wij onze onwaardigheid erkennen, die daad maakt God reeds welwillend jegens ons gezind, en noopt hem om ons gebed, zoo niet terstond, dan toch spoediger te verhooren. "Want gij moet als zeker aannemen dat de H. Maagd, van wie de Zaligmaker in werkelijkheid zijn vleesch en bloed ontvangen heeft, en die, iu haar leven, zulk een werkdadig aandeel gehad heeft in het lijden en de smarten van onzen Verlosser, thans, nu zij aan de rechterhand haars goddelijken Zoons gezeten is, alles bij God vermag. �Indien derhalve", vervolgde zij, �uw echtgenoot niet aarzelde u eene bijzondere hulde te bewijxen, en indien gij zelve er volstrekt geene zwarigheid in zoudt zien die eer aan de ko- ningin of aan haar vertegenwoordiger te geven, waarom zoude gij dan wel aarzelen wanneer het een hemelsch, vlekkeloos we- zen geit, dat in alle eeuwigheid het gelukzalig aanschijn der aan- biddelijke tegenwoordigheid van God mag genieten, en bijgevolg vol- maakt is in de ooyeu van God ? Eu als dat niet geoorloofd is, waarom heeft Jesus dan zelf gezegd (Matil. XVIII: 10): �Ziet toe dat r/ij niemand van deze kleinen versmaadt: want ik zeij %<, dat hunne Ent/elen in den Hemel altijd zien het aanschijn mijns Vaders, die in den Hemel is ;" en verder (Luc. XV: 7 en 10): Ik zeg u, dal er ook alzoo in den



		28

		geven, gelijk, helaas! zoovele inenschen tot hun eigen nadeel doen. En wraken wij inderdaad niet altijd, bij eene oordeelvel- ling, de getuigenis der vijanden van den man, welke het onder- werp dier oordeelvelling is? En houden wij eene zaak wel ooit voor verloren en veroordeeld, voor dat wij de beslissing van een bevoegden en onparfijdigen redder gehoord hebben? Handelen wij derhalve rechtvaardig in wereldsche zaken, waarom zouden wij dan hetzelfde niet doen in die zaken, waarvan eene geheele eeuwigheid afhangt? Juist op dit kritieke oogenblik kwam, door eene bijzondere be- schikking der Voorzienigheid, een oud vriend ten onzent aan. Het was de eerwaarde lieer H., dezelfde protestantsche geestelijke, die mij met zijn onderricht had bijgestaan, toen ik naar Edin- burg zou gaan vertrekken, en die mij het middel had aangewe- zen om mijne vriendin tot haar vroegeren godsdienst terug te brengen. Hij bracht mij zeer spoedig een bezoek, en wilde ter- stond weten hoe de zaken stonden. Daar ik hem vroeg wat hem naar Edinburg gevoerd had, antwoordde hij mij dat hij het zelf niet recht wist, maar dat hij van Dublyn kwam en zich naar Londen moest begeven. Vele menschen zullen wel verlangend zijn om te vernemen waarin hier deze beschikking der Voorzienigheid bestond; maar mag ik eens op mijne beurt vragen of de kortste weg van Dublyn naar Londen wel over Edinburg leidt? Ik heb daarenboven een eigenhandig geschrift van den Heer H. in mijn bezit, waarbij hij verklaart alleen naar Edinburg gegaan te zijn om mij Ie bezoeken, ofschoon het nog niet lang geleden was dat wij elkander te Du- blyn verlaten hadden. Wat meer is, toen wij beiden nog in die stad vertoefden, gingen er, ofschoon wij zeer goed met elkaar bevriend waren, soms weken en maanden om dat wij elkander niet bezochten - en toch waren wij er geen van beiden minder gelukkig om. Voeg daar nog bij dat de Heer H., ofschoon hij naar Edinburg gekomen was om van daar verder naar Londen te reizen, zich niet naar deze laatste stad begaf; maar dat hij naar Dublyn terugkeerde, zonder zelfs eene reden te kunnen aan- geven waarom hij niet naar Londen was gegaan. Nochtans, toen ik den Heer H. het huis mijner vriendin zag binnentreden, dacht ik dadelijk dat God mij een helper toe- zond , die alle veldslagen voor mij leveren zoude. Daarom meende ik dat het mij, zonder iets te zeggen van mijn voornemen om een katholiek priester te gaan raadplegen, veroorloofd was eens na te gaan, op welke wijze mijne vriendin haar geloof voor dezen predikant zou verdedigen, en ik twijfelde er geen oogenblik aan of hare bewijsgronden zouden voor die van een godgeleerde moe- ten zwichten.



		29

		Tfa de gewone praatjes over dagelijksche zaken bracht ik het gesprek spoedig op het terrein, waarop ik het wilde hebben; maar ik bespeurde twee of driemaal, tot mijn grooten spijt, dat de geestelijke, telkens als mijne vriendin op het punt stond een of ander beslissend voordeel te betalen of werkelijk reeds behaald had, het gesprek eene wending gaf en dadelijk een ander onder- werp aanroerde, met het onmiskenbare doel om eene verdediging te vermijden, welke hij stellig niet tot een goed einde had kun- nen brengen. Het schijnbare voordeel dat haar tegenstander, door deze her- haalde verandering van stelling, op haar scheen te behalen, be- gon mijne vriendin echter te vervelen; en, het woord tot mij richtende, vroeg zij mij of ik des predikanten manier van han- delen wel billijk vond. Daar ik bepaaldelijk overtuigd was dat hij ongelijk had, werd ik gedwongen tegen mijne eigene zaak te getuigen. Toen zeide mijne vriendin ons dat zij, als de Heer H. er niets tegen had, gaarne in zijne tegenwoordigheid een onderhoud zou hebben met een katholiek priester, enkel en alleen om de twee of drie belangrijkste punten, waarvan quaestie was, uit te maken. �Op deze wijze," zeide zij, �zullen de strijdvoe- rende partijen aan elkander gelijk zijn; en daar ik een geeste- lijken vriend heb die hier in de buurt woont, zal ik hem onmid- dellijk uitnoodigen." De predikant nam het voorstel zeer heuschelijk aan, en voegde er bij dat hij, zoo lang hij zijn bijbei nog in de hand kon hou- den, zich niet tegen een onderhoud met wie ter wereld ook zoude verzetten; en dat hij er nog minder op tegen had indien hij, gelijk hier, de hoop kon voeden, dat hij mijne vriendin door dit middel tot eene betere denkwijze kon brengen. Dit dan overeen gekomen zijnde, verliet mijne vriendin ons om den priester, van wien zij gesproken had, te gaan hatan. Groot was de inwendige strijd, dien ik tot hare terugkomst te verduren had; want het voorafgegane had mij reeds danig teleur- gesteld, en ik kon mij de belangrijkheid van het volgende oogen- blik, welks uitslag zulke groote gevolgen moest hebben, niet ontveinzen. Zie hier hoe ik bij mijzelve redeneerde: de gelegen- heid om mij te onderrichten had zich aangeboden zonder dat ik er naar gezocht had; ik kon dus veilig aannemen dat, als het mijn vriend, den predikant, gelukte om de geschilpunten op eene vol- doende wijze op te lossen, ik Toor God gerechtvaardigd kon zijn met mij aan zijne beslissing te houden, zonder verder met een ander over het onderwerp te spreken. Terwijl deze gedachte mij bezig hield, gevoelde ik zulk eene onzekerheid en inwendige onge- rustheid, dat ik gedwongen werd heimelijk aan God te beloven om, zoodra mijn verdediger zou blijken zwak en onvoldoende te



		30

		zijn, mij onmiddelijk verplicht en gehouden te zien dat geloof te omhelzen, dat op eene rots is gebouwd, en daarom ook alleen alle aanvallen kan wederstaan. In dien tusschentijd echter heerschte er tusschen den predikant en mij een pijnlijk stilzwijgen: wij waren beiden geheel in onze verschillende gedachten verdiept. Daar ik evenwel vreesde dat dit stilzwijgen, indien het te lang gerekt werd, in zijn geest eenige ongerustheid ten mijnen opzichte mocht doen ontstaan, verbrak ik het met de volgende woorden: �Maar, mijnheer H., waar gelooft gij dat de ziel van den Zaligmaker, gedurende de drie dagen dat zijn lichaam in het graf\' rustte, verbleven is ?" Hij antwoordde mij onmiddellijk: �Er valt niet aan te twijfelen, dat zij is nedergedaald iu het Voorgeborchte der Hel." �En waar bevindt zich het Voorgeborgte der Hel?" vroeg ik hem, terwijl ik mij voor het oogenblik herinnerde hoe ik van een ander protestantsch geestelijke had hooren zeggen, dat het Voorgeborchte der Hel eene rustplaats was, waar de zielen verble- ven, welke nog niet in den Hemel konden worden opgenomen. ..O!" hernam hij, ..dat weet niemand; wij weten zelfs niet waar de Hemel en de Hel zijn, en toch trekken wij hun bestaan geenszins in twijfel. Maar," vervolgde hij, na eene poos, �ik heb over deze vraag mijne eigene geheel bijzondere meening; want ik geloof aan een derden staat! Evenwel," zeide hij, terwijl hij mij eenigszins twijfelachtig aanzag, �zal. ik er natuurlijk wei zorg voor dragen, dat ik, bij mijne discussie met den katholieken priester, mij zal gedragen als geloofde ik daaraan niet, omdat ik, in mijne hoedanigheid van protestantsch geestelijke, dergelijk gevoelen niet mag aankleven." De priester kwam juist op het geschikte oogenblik binnen, om te beletten. dat de heer H. mijne door zijne woorden opgewekte verwondering bemerkte. In weinige minuten waren wij in een godsdienstigen redetwist gewikkeld; maar ik werd , tot mijn groo- ten spijt, spoedig geheel van mijn ongelijk overtuigd. Mijn vriend de predikant, die een uitmuntend maar driftig gestel had, ver- ried weldra de oploopendheid van zijn karakter, terwijl hij tege- lijkertijd van eene niet minder pijnlijke dan ontmoedigende be- sluiteloosheid blijken gaf, terwijl de priester daarentegen de kalmte en bedaardheid zelve was. Geheel en al meester van zich zelf, scheen hij zoo op zijn gemak, alsof er van niets anders sprake was dan om het Onze Vader zonder fouten op to zeggen. Het was mij volstrekt onmogelijk geene vergelijking te maken tusschen deze twee mannen, welke zich beiden Dienaren van Christus noemden. En waarlijk, terwijl de een bedaard en ingeto-



		31

		gen was, toonde de ander zich opgewonden en toornig, terwijl hij, met overhaasting, eene menigte op zichzelf staande en ver- minkte Schriftuurplaatsen opeenetapelde, welke, naar mijne wijze van zien, geen de minste betrekking hadden op de verhandeld wordende punten. Wanneer hij, zooals menigmaal gebeurde, tot het uiterste gebracht was, en zich tot het uitbrengen eener vol- doende verdediging niet in staat gevoelde, attaqueerde hij den godsdienst zijns tegenstanders op zulk eene armzalige wijze, dat ik van schaamte over mijne eigene zaak bloosde. Twee malen verloor hij zijne bedaardheid en liet zich uitdrukkingen ontval- len, welke een fatsoenlijk man en een Christen onwaardig waren. De katholieke priester sprak integendeel zeer weinig; maar wat hij zeide ging altijd rechtstreeks op het doel af. Zijn toon was voJ waardigheid, en daar, waar hij zijn tegenstander met diens eigene beweringen had kunnen uit het veld slaan, vergenoegde hij zich eenvoudig met bedaard te blijven, als een man die zich- zelf en der waarheid, welke hij bezit, genoeg is. Terwijl ik de kracht dier bedaardheid en zielerust ontwaarde, die in het ge- heele voorkomen des priesters zichtbaar waren, kou ik niet na- laten in hem een afbeeldsel te zien van onzen Goddelijken Ver- losser. Maar toen ik mijn blik op mijn vriend den predikant sloeg, zocht ik naar dergelijke gelijkenis te vergeefs; het was mij, on- danks de oprechte genegenheid die ik hem toedroeg, onmogelijk er het minste spoor van te ontdekken. Dit zoo treilend contrast bracht mijn Vertrouwen aan het wan- kelen, en ik vroeg mij zelve af wat mij nu te doen stond. Ik had God eene gelofte gedaan; moest ik nu woord houden? O, wee mij, als dat het geval mocht zijn! want indien ik Katholiek werd, waren de moeielijkheden en onaangenaamheden van allerlei aard, die mij dan te wachten stonden, niet te overzien.�Maar dat kwam er niet op aan! ik had vast besloten het ware Geloof te omhelzen, al zou het mij dan ook het leven moeten kosten. Ik had inderdaad de inwendige overtuiging dat, wanneer ik aldus handelde, al de beloften in de H. Schrift vervat voor mij ver- wezenlijkt zouden worden; en hce onmogelijk mij ook, in de toe- komst, de verbreking van de teederste banden des bloeds moest toeschijnen, wist ik toch dat bij God niets onmogelijk is; en bij- gevolg besloot ik mij noch om mijzelve, noch om iets anders meer te bekommeren, en alleen te denken aan deze belofte: �Mijne genade is u genoeg." ^x) Het gesprek ge�indigd zijnde ging ik, zonder tegen iemand een woord te zeggen, naar mijne kamer. Daar gekomen, wierp ik mij op de knie�n, en beloofde plechtig aan God mij geene rust meer

		1) 2 Kor. XII: 9.



		S2

		te gunnen, voor dat ik het beste middel had in het werk ge- steld om te leeren kennen wat de Katholieke Godsdienst leert en wat zij werkelijk is. Dit gedaan zijnde nam ik eene pen, en schreef het volgende opstel, dat ik onder het aanroepen van Gods getuigenis, met mijne haudteekening bekrachtigde: �Heden had er, in mijne tegenwoordigheid, een redewist over godsdienstige geschilpunten plaats, tusschen mijn vriend den eer- waarden Heer H., protestantsch geestelijke, en den eerwaarden Heer E...g, katholiek priester. Tot op dezen dag was ik eene ijverige protestante. Ik twijfelde geenszins of ik was een kind van Christus, volgens den waren zin van het Evangelie; en ik had, bijgevolg, de vaste overtuiging dat ik, � of, in elk geval, mijn geestelijke � door de H. Schrift gemakkelijk bewijzen kon, dat ik tot de Kerk van Christus behoorde, dat ik de leerstellingen beleed die hij onderwezen had, in ��n woord, dat ik de lessen van het Evangelie met eene nauwgezetheid opvolgde, die de Ka- tholieken beschaamd kon maken, de Katholieken, die, naar hetgeen men mij altijd geleerd had, den Bijbel verachten, terwijl zij voorgeven Christus te dienen. Het onderhoud was nauwelijks begonnen toen mijn geestelijke herder, in plaats van het bewijs zijner grondige kennis der H. Schrift te leveren, door de argumenten des katholieken priesters volmaakt geslagen werd. Hij erkende dat hij over den geest der Schriftuur geheel bijzondere meeningen aankleefde, gelijk wellicht niemand die had; terwijl de priester, in plaats van den Bijbel te verachten of niet te kennen, zoo volmaakt met eiken regel bekend en op alle punten zoo sterk was, dat alles wat hij zeide van zijne lippen scheen te vloeijen met eenvoud en met eene gemakkelijkheid, die men in den regel slechts bij het verhalen van een alledaagsch voorval bezit. Twee of drie malen ontkende mijn vriend iets gezegd te hebben, wat ik hem, met mijne eigene ooren, eenige oogenblik- ken vroeger had hooren verklaren. Ook weigerde hij bepaaldelijk eenige punten te bespreken, die het hem onmogelijk was door schriftuurplaatsen te wederleggen. �Daarom durfde ik, in mijne hoedanigheid van protestante, slechts prolesleeren voor God. De redeneering des priesters was duidelijk: hij grondde zijne bewijzen op den Bijbel, en was in zeer hoogen mate begaafd met het talent, om hetgeen zijn tegenstander aan- voerde door schriftuurplaatsen te wederleggen. Hij was bedaard, vredelievend, en werkelijk zooais een Christen zijn moet. Hij zeide daar gekomen te zijn met het doel om de waarheid te zeggen; en, in geval hij de waarheid niet mocht bezitten, verklaarde hij zich bereid haar dadelijk te omhelzen, indiende protestant, tegen wien hij sprak, hem kon bewijzen, dat zij aan zijne zijde was. Mijn vriend, daarentegen, was opgewonden, wijdloopig en drif-



		Xi

		tig. Hij besloot met de volgende woorden: ., Dit is mijn yeeoekit, mijnheer; het is mij volmaakt onverschillig hoe anderfn daarover denken." �Waar was, helaas! die ijver voor liet zielenheil, welken wij steeds bij een dienaar van Christus denken te vinden, en dien ik gehoopt had bij mijn vriend aantetretten? O! ik schaam mij het te moeten zeggen; maar ik vond dien ijver alleen bij den verachten katholieken priester: bij hem ontwaarde ik die kalmte, welke het gevolg is van het wezenlijke bezit der waarheid, ge- paard gaande met den wil om toe te geven ingeval van ongelijk, doch ook met het verlangen om te overwinnen, indien het recht aan onze zijde is. �Ik verklaar derhalve door dit geschrift, dat ik, voor het ge- val ik zou moeten handelen naar hetgeen ik heden heb gehoord, onmiddelijk Katholiek zou worden. Doch ik wil de staatskerk van mijn vaderland niet verlaten, enkel en alleeu omdat een harer predikanten niet bij machte is haar voldoende te verdedigen. Neen; maar van dit oogenblik af reken ik mij verplicht de zaak grondig voor God te onderzoeken; en heb ik, als protestante, al wat ik ben te danken aan hetgeen hij in de H. Schrift ge- openbaard heeft, dan bid ik hem dat hij mij de genade verleene om altijd met hem vereenigd te blijven; ik bid hem dat hij mij de kracht moge schenken om aan alle beweeriugon en pogingen, die men mocht in het werk stellen om mij van het zuivere en ware aftetrekkeu, te wederstaan. Maar indien de zoo zeer ge- hoonde en versmaadde Roomsen-Katholieken werkelijk tot de ware Kerk van Christus behooren, verleen mij dan, o God! den noo- digen moed ora al mijne vooroordeelen te overwinnen! verdrijf, door uwe almacht en waarheid, de nevelen die mijne oogen en mijne ziel bedekken en die ik altijd voor licht heb aangezien! Geef dat mijn geest en hart in den weg der waarheid bevestigd mogen worden, aJ moest ik daardoor dan ook alles wat mij op aarde het dierbaarste is, ja zelfs mijn eigen vleesch en bloed van mij vervreemden! O mijn echtgenoot!... O mijne kinderen!.... Maar gij, lieve Jesus, zijt mij alles! Fannt iMahia Pittak." �10 Februari 1842." Mijn geest was nu vee) vreier geworden, en ik trad het ver- trek, waar zich mijn vriend de predikant bevond, weder binnen, vast besloten om hem de uitwerking, die het gesprek op mij ge- had had, niet te openbaren. Hij moest Edinburg nog dienzelfden avond verlaten, en ik dacht dat als ik, na een verder onderzoek, mij verplicht zou zien den katholieken godsdienst te omhelzen, het dan altijd nog tij ds genoeg zoude zijn om hem te zeggen, hoezeer zijne handelwijze daartoe had medegewerkt. 3



		Hi

		Toen hij op het punt stond mij te verlaten, sprak hij deze laatste woorden tot mij: �Ik hoop nu dat gij, na al wat gij dezen morgen hebt ge- hoord, volmaakt zult overtuigd zijn van de valschheid der katho- lieke geloofsleer. Beloof mij dan ook dat gij u voortaan, om het even waarom, niet meer naar eene katholieke kerk begeven zult, en dat gij zelfs nooit meer over de door ons behandelde quaestie zult spreken. "Want, geloof mij, gij kunt daar niets geen goeds uil trekken; en het zou uw veretand integendeel meer en meer in de war brengen." Zooals ik bereids gezegd heb wilde ik hem, om verschillende redenf-n, liefst niet zeggen, dat hij zelf mij het eerst had doen vreezen, dat juist de geloofsleer mijner eigene kerk en niet die der Katholieke Kerk bedriegelijk was; want hij zou mijne ge- voelens op eene voor mij en voor de zaak der waarheid na- deelige wijze aan mijne ouders geopenbaard, en daardoor de zaak noi>, erger gemaakt hebben, indien ik inderdaad de waar- heid daar zoude vinden, waar ik ze nog zoo kort geleden nooit gedacht had te zullen aantreffen. Ik wilde, daarenboven , zelve de eerste zijn, die dit belangrijke en teedere punt aan mijne ouders mededeelde. Ik antwoordde hem derhalve slechts het volgende : �En waarom mag ik niet meer naar eeno katholieke kerk gaan? Indien het geloof, dat wij belijden, werkelijk op de rots gebouwd is, kan het, door het aanhooren en vergelijken der katholieke dwaling, slechts versterkt worden." �Ja. maar," zeide hij. ..ge moet de waarheid niet bij de dwa- ling zoeken." �Dat zal eerst bewezen worden, als ik de waarheid zal hebben hooren verkondigen," hervatte ik. En met deze woorden scheidden wij. Mijn grootste verlangen was nu om dadelijk aan het werk te gaan, ten einde te ontdekken, niet wat de katholieke leer niet is, � want het scheen mij toe dat ik dit reeds genoeg onder- zocht had, � maar wat zij wel is. Ik besteedde derhalve een groot deel van mijn tijd aan het ernstig onderzoek der Schrif- tuur, om te zien in hoeverre de leerstukken der Katholieke Kerk daaruit konden bewezen worden. Hoe meer ik mij ieder dag en uur op de studie des Bijbels toelegde, hoe meer ik in dekennis van het Katholicismus vorderde. Uit alles wat ik uit de H. Schrift, uit het Handboek der Liturgie, en uit eenige andere geschied- kundige en biografische werken bijeenverzamelde, leerde ik, dat de volmaakte standvastigheid en onwrikbaarheid, die de onaf- scheidelijke gezellinnen der waarheid zijn, nergens anders dan in het Katholicismus gevonden worden: en inderdaad is het angli-



		38

		kaansch Gebedenboek of Handboek der Liturgie, in verschillende hoofdpunten, in lijnrechten strijd met de anglikaansche kerk; en bijgevolg werd ik genoodzaakt te besluiten, dat ik of naar de ingeving van mijn geweten moest handelen en Katholiek worden, of het hoofd moest buigen voor de beproeving, en tot eeuwig verderf mijner kostbare ziel, mijn God moest verzaken. Tot zooverre was ik met mijn overgang tot het Katholicismus gevorderd , toen ik meende dat het tijd was om mijne ouders (bij wie ik tot aan de terugkomst mijns mans uit Indi� inwoonde) van hetgeen er in mijn geest omging, of liever, reeds gevestigd nas, te onderrichten. Ik zeg: van wat er reeds in mijn geest geve&- tiffd was, want ik had, zooals ik later zal doen zien, de vaste overtuiging, door de bijbelteksten, die ik bereids, v��r dat ik hun schreef, had aangeteekend, dat ik Katholiek moest worden, of wel voor altijd moest afscheid nemen van dat boek, dat ik altijd zoo lief had gehad, en dat mij thans dierbaarder dan ooit was gewordeD. En waarlijk, vele zaken, die ik voorheen duister en onverklaarbaar gevonden had, waren mij nu duidelijk en kon ik gemakkelijk begrijpen, oindat ik die Kerk, waarop alle voor- zeggingen van Christus over de Kerk van toepassing waren, ge- vonden had. Als protestante konde ik die texten nergens op toe- passen of ergens mede vergelijken, daar mij , in de gansehe pro- testantsche wereld, niets bekend was, dat aan deze kostbare be- loften beantwoordde: in plaats dus van uit dorzelver beschouwing eenigen troost of eenig voordeel te kunnen putten, werd ik hoe langer hoe meer overtuigd, dat er in mijn geloof eene leemte moest bestaan; om kort te gaan, ik was z�� ongelukkig, dat ik gedwongen werd uitteroepen: �Mijn God, mijn God! ik weet niets; ik kan niet vinden wat mij ontbreekt; maar verlicht gij mijn verstand, en leer mij uwe wegen kennen!" Het kan misschien geen kwaad dat ik hier den brief afschrijf, dien ik aan mijne ouders zond, op het kritieke oogenblik, toen ik mij, voor het eerst in mijn leven, er toe gebracht zag om iets te doen, dat in lijnrechten strijd was met hunne begeerten. Want uit de brieven, die ik van hen ontving, bespeurde ik dat mijn vriend, de predikant, hun den toestand mijns geestes had mede- deeld; en deraek � >� inhoud was van dien aard, dat ik van hunne zijde op geene Bjn �atbie hopen moest, en dat ik van huis zelfs meer tegenstand en tegenwerking moest verwachten, dan ik had voorzien. Mijn brief zal intussehen het bewijs leveren, dat ik mijne oorspronkelijke gevoelens niet lichtvaardig verwierp, maar dat ik een pijnlijken strijd bad doortestaan, alvorens ik een be- paald besluit nam. Niets kon toch voor mijn gemoed smartelijker zijn, dan zulke waardige ouders, als de mijnen waren, te moeten weerstreven en bedroeven; vooral in het punt van godsdienst,



		86

		waarin zij mij zoo standvastig waanden. E�n ding troostte mij echter, namelijk dat, als ik hun moeilijkheid veroorzaken moest, dit alleen zou zijn in het punt van godsdienst, en dat ik, des- niettegenstaande, r<iin zou blijven voor God, wiens gezag ik moest bekennen dat boven het hunne stond. En al wareu de be- proevingen, die ik zou te verduren hebben, ook tienmaal grooter geweest, ik mocht de gelegenheid, die mij gegeven werd om de volle waarheid te leeren kennen, niet roekeloos laten voorbijgaan. Doch zie hit r het afschrift van mijn brief: �Edinburg, 20 Februari 1842. �Hartelijk geliefde ouders.\' ,. Het onderzoek, dat ik voornemens was in het \'werk te stellen, zooals ik u in mijn laatsten brief schreef, en dat ik niet heb durven nalaten noch uitstellen, is ge�indigd: en met welken uit- slag? Het komt mij voor dat het ontegenzeggelijk uitgemaakt en bewezen is, en dat nog wel in mijn geliefden protestantschen Bijbel, dat het Katholicismua niet alleen de godsdienst en de Kerk van Christus schijnt te zijn, maar ook waarachtig die Kerk is. ,Wat moet ik dan nu doen\'f Gij hebt, naar ik hoop, in mij altijd eene dochter gehad, die u eerbiedigde en in alles wat van mij afhing, onderdanig was, ja, die zelfs verlangde u te toonen, dat gij waardig aijt gehoorzaamd te worden; en ik twijfel er niet aan of gij zult mij, zelfs na den stap dien ik gedaan heb, nog steeds bereid gelooven om uw wil, zooveel mij slechts mogelijk is. te volbrengen. �Ik moet hier een beroep doen op uwe rede, en u vragen, of gij mij niet dikwerf geraadpleegd en zelfs mijn raad opgevolgd hebt in menige zaak, � wel is waar van tijdelijk, maar daarom voor u van niet minder belang, �� en of gij daardoor niet ge- toond hebt, dat gij mij een zeker oordeel en eene verstandelijke ontwikkeling niet ontzegt? En heb ik niet, gedurende het groot- ste deel mijns levens, voor ��ne zaak vooral een bijzonderen ijver getoond, te weten voor den godsdienst, iets, dat mij van uwe zijde min of meer achting deed verwerven? �Welnu, geliefde ouders, ik vraag u eenvoudig in welk opzicht ik dezen keer misdaan heb? Ik ben, geloof mij, nog geheel de- zelfde, naar lichaam en ziel, als toen ik bij u vertoefde, uitge- nomen dat God mijne oogen sinds voor eene wondervolle waar- heid geopend heeft. Ik ben, inderdaad, niet zinneloozer of dwa- zer dan toen ik bij u was. Gij zoudt u, ongetwijfeld, niet willen verwijderen van iemand die u dierbaar is, omdat die persoon uit den doodslaap ontwaakt is: welnu, wil mij dan ten minste ook eerst aanhooren, alvorens mij te veroordeelen.



		87

		�Sedert verscheidene jaren (ja, sedert twaalf volle jaren; want ik herinner mij de zaak, die mij er het eerst aandachtig op maakte, nog zeer goed) heb ik vurig verlangd den God des Bijbels te leeren kennen, opdat ik hem Vader zou kunnen noemen, en dusdoende aan al de zegeningen deelachtig worden, welke hij zijnen kinderen beloofd heeft. Ik heb dien God gezocht, en dik- werf zeer ernstig en met vele tranen, maar ik vond hem niet. Menigmaal meende ik eenige zekerheid verkregen te hebbeu, als alles weder verdween, en ik bespeurde dat niets van hetgeeu beloofd was, mijn deel was: en toch kon ik, zonder dat, niet gelukkig zijn. �Ik bewaarde mijn geheim en vertrok naar Indi� , terwijl ieder- een dacht dat ik gesteund werd door eene kracht, welke ik niet bezat, en die meer dan ooit van mij verwijderd was. Daar was alles, wat mij op godsdienstig terrein omringde, dood en koud, en ik werd voortdurend door dien brandenden dorst naar een zekeren en waren Verlosser gekweld. En ofschoon al mijn zoeken vergeefs was, hield ik tocli niet op met zoeken. Ik wist dat ik Christus niet minder goed bezat dan mijne buren; maar ik ge- voelde ook dat ik hem niet genoeg bezat om tevreden te kunnen zijn; en daar ik de overtuiging had, dat hij bereid was zich aan ons te schenken, omdat iiij gezegd heeft dat �hij zich zal optm- baren aan die item �ejhebben ^l)," deed ik, bijgevolg, wat de prote- stantache geestelijken mij Keiden, wat de presbyterianen mij aan- raadden, en zoo meer; maar desniettemin was er geen vrede voor mij! Eindelijk hoorde ik eene stem, die mij deze woorden toe- voegde: �Hoe weet gij dat gij den Christus in den waren gods- dienst gezocht hebtr" Ik zag rond, en vond honderde godsdieu- sten, de een nog meer tegenovergesteld dan den andere, en toch hadden allen hunne grondbeginselen uit den Bijbel geput. Wat moest ik nu doen? �Nog in lndi� zijnde nam ik mijn Bijbei, knielde voor God neder en smeekte hem, dat hij zich inogt verwaardigen zich door de waarheid van het geschreven woord aan mij te openbaren, gelijk hij beloofd had te zullen doen aan hen die bleven volhar- den. Op deze wijze hield ik mij vast aan het woord der Schrif- tuur, tot dat het den Heer zou behagen mij te antwoorden en mij te toonen, waar de waarheid werkelijk te vinden was. �Ik kwam in Engeland terug; en kort na mijne terugkomst ging ik naar Edinburg, beladen met protestantsche boeken en bewijsstukken, niet het doel eene katholieke vriendin uit de duis- ternis te redden. Maar o wonder ! terwijl ik mijn geloof verde- digde, � en ik deed het zoo goed en misschien beter dan hon-

		1) Joan. XIV: 21.



		38

		derd anderen het konden doen, � bemerkte ik dat deze vriendin, te midden der duisternissen, datgene gevonden had, dat is �als een schynend Held, \'twelk voortgaat, en grooter wordt, tot dat het vol- komen dag is." (Spreuken. IV: 18.) �Ik bood eerst wederstand; doch vermag dat thans niet lan- ger: ik zie nu datgene, waarnaar ik zoo lang heb gezocht: ik gevoel eindelijk dat al mijne gebeden verhoord zijn: de waarheid is zoo tastbaar, dat zij zich als van zelf openbaart, en ik ben zoo vol vreugde, dat ik niets kan doen dan God loven en danken. Al wat ik voorheen duisters in den Bijbel vond, is mij nu zoo klaar als de dag: ik heb de kostbare parel gevonden, ik stel � hare waarde op prijs en ik reken er op, dat zij mij voor alles wat ik om haar geleden heb zal schadeloos stellen. �G-ij zoudt u waarlijk even goed een mensch kunnen voorstel- len, die, bijna van honger stervende, eensklaps voor eene wei- voorziene tafel gezeten is, en niet durft te eten, uit vrees wei- licht dat hij zich aan dat voedsel niet zou kunnen verzadigen. Ik zie in het Katholicismus de teekenen, die , naar het woord van Christus, zijn volk en zijne Kerk moeten kenmerken; ja, ik zie ze alleen in het Katholicismus, ofschoon het door de metisc/ten veracht en bespot wordt; want, werd Jesus zelf een Be�lzebub ge- noemd, met hoeveel meer redenen zullen zijne volgelingen dan niet uitgejouwd worden? �Die teekenen zijn nergens anders dan bij de Katholieken te vinden. De protestanten, en voornamelijk hunne geestelijken, worden overal, waarheen zij zich ook begeven, ge�erd en geacht: en toch zijn zij liet slechts op �en punt eens, namelijk in de bespotting der Katholieken en hunne priesters. Dit teeken van Christus is al- leen in het voordeel der Katholieken. �Och, lieve ouders, de schat, dien ik gevonden heb , vervult mijne ziel met zulk eene vreugde, met eene zoo groote dank- baarheid en onuitsprekelijken vrede , dat ik slechts aan u kan denken. Ik bid God en wensch van ganscher harte , dat dit al- les ook eens het deel van ieder uwer moge zijn. Ik zal u zeggen wat ik voornemens beu te doen, alvorens ik den katholieken godsdienst omhels. Om aan uw verlangen te gemoet te komen , en om u de beweegredenen mijner verandering te doen kennen en u het bewijs mijner onderwerping te geven, zal ik den pro- testantschen bisschop dezer stad gaan opzoeken , en eenige pro- testanten met mij medeneinen, om tot regters te dienen. In- dien de bisschop alsdan mijnen geest voldoening kan verschaf- fen en mijne nieuwe overtuiging aan het wankelen brengen, zal ik nooit die zoo zeer gevreesden naam van Katholiek aannemen. Op dit oogenblik echter is die naam mij boven alles dierbaar . en nog wel des te dierbaarder, omdat ik in hem, van welke



		89

		zijde ik hem ook beschouwe, het kenteeken mijns Verlossers vind. �Nog moet ik u, ter wille der billijkheid, verzoeken mij drie zaken toetestaan: in de eerste plaats , veroordeel mij niet, dan nadat gij mij gehoord zult hebben, ten tweede, houdt, van af dezen dag tot dat ik u zal wederzien, niet op Q-od te bidden, opdat hij u versterke en u verdedige tegen alles wat ik u zeg- gen zal, als hel valsch is; doch, indien het waar is, dat hij dan uwe oogen opene, uwe harten treft\'e en uwe gewetensbezwaren doe verdwijnen, ten einde gij wordet in staat gesteld om datgene aantenemen, wat u vroeg of laat het eeuwig leren moet bezor- gen. Ten derde eindelijk , tracht noch door woorden, noch door daden te scheiden wat God vereenigd heeft: laat aan mij de zorg over, om deze verandering aan mijn echtgeuoot medetedeelen, en verlangt niet dat iemand er hem over spreke. De God , in wien ik reeds zoo lang mijn vertrouwen heb gesteld en dien ik eindelijk waarlijk gevonden heb, zal mij menige harde beproeving opleggen ; maar ik vrees niets : ik heb mijne rekening opgemaakt en de balans sluit in mijn voordeel. Door ta�ooze gebeden be- veei ik u, geliefde ouders, u en uwe overige kinderen, in de goedheid en de genade van God aan. �Er schiet mij thans nog over om u te doen weten , bij welke gelegenheid ik voor het eerst aan de goddelijke genade gehoor af, en het besluit nam om te onderzoeken en te leeren , wat e katholieke godsdienst werkelijk is. Het was bij gelegenheid van een redetwist tusschen een protestantsch geestelijke en een katholiek priester. Ik veronderstelde dat beide tegenstanders hun geloof, als mede den grondslag waarop het gebouwd is, nood- wendig moesten kennen. Maar , helaas! slechts ��n hunner was in staat zijne beweringen met bewijzen uit de H. Schrift te staven. Het gesprek omvatte verschillende geloofspunten : ik zag dat een hunner zijn Bijbel niet kende en zijne geloofsleer niet uit de Schriftuur bewijzen kon : tweemaal verloor hij zijne bedaardheid ; en toen hij , door de eenvoudigheid des geloofs en van de woor- den der H. Schrift, eens, zonder het te weten, op een katho- liek standpunt gebracht was , redde hij zich uit de verlegenheid , door te zeggen : �dit is mijn gevoelen, mijnheer , en het is mij vol- maakt onverschillig hoe anderen er over denken." �Ik ontstelde toen ik deze woorden hoorde uit den mond van een leerling van Christus , van een man die belast is om de scha- pen van Christus te onderwijzen en zijn leven in gebed voor die kostbare zielen door te brengen. Ja, ik ontstelde er van, en durfde mij niet langer te verzetten; mijn uur was gekomen. �De priester , daarentegen , was ingetogen , bedaard en inwen- dig overtuigd dat de waarheid aan zijne zijde was. Hij beant- woordde deze onchristelijke bemerking in de»er voege: �Indien



		M>

		gij u dan niet bezorgd maakt voor udjue ziel, mijnheer, verontrust ik mij irel over de uwe; en indien ik u niet kan overtuigen , beproef gij dan om het mij te doen." Om kort te gaan , al wat de priester zeide , ging regtstreeks op het doel af; terwijl hij zich tegelij- kertijd oprecht, nederig en christelijk gedroeg. Een en ander had voor mij ten gevolge, dat ik gevoelde, dat het heil mijner ziel van hunne leerstellingen afhing en ik bevond , dat mijn geloof even weinig onwrikbaar was als hij , die gekomen was om het te verdedigen, weshalve ik mij , zonder eenig voorbehoud, aau Gods wil onderwierp. �Nog wenschte ik u te berichten dat mijn vriend, de protes- tantsche geestelijke , na zijn vertrek uit Edinburg , in een brief er erg bij mij op heeft aangedrongen , om dezen godsdienst te ontvluchten , � niet omdat hij deszelfs valschheid bewijzen kou , maar omdat.... waarom? � ja, ik schaam mij waarlijk het u te zeggen\' � om.... mijn man, mijne kinderen en mijne vrienden! O, hoe zonderling! Zijn dat wel beweegredenen die mij moeten leiden? Indien ik door de gedachten aan deze mij boven alles dierbare wezens voor mijzelve nog aarzelen kon , zoude het mij , hoe gaarne ik ook zoude willen , toch niet mogelijk zijn aan de ingeving van God geen gehoor te verleenen; want ik weet dat de Zaligmaker mij uitdrukkelijk gezegd heeft, dat het mijn pligt is, alles, dus ook dezen voor hem te verlaten, wanneer ik door hem geroepen word. En dat hoop ik , als het zijn moet, met Gods genade te zullen volbrengen, al zoude mijn hart er ook bij breken. �Ik eindig dezen brief ouder het storten van tranen, en God voor u allen biddende, terwijl ik u verzoek mij, als altijd, te gelooven �Uwe u zeer toegenegene dochter, �F. M. P."



		TWEEDE HOOFDSTUK.

		Bewijzen voor de waarheid van het katholieke geloot\', getrokken uit den Bijbel. � Waarschuwing der Heilige Schrift om op zijne hoede te zijn voor valsche leeraars en valsche leer.stellin ,en. De Bijliel geeft ons duidelijk aau, welke teekencn de ware Kerk veigezellen. � De Kerk is Een. -Heilig, Katholiek ol\' Algemeen,� Apostoliek , � Onfeilbaar � Het leerstuk der H. Driecenheid. � Oppergezag van den H. Petrus. � De zending van de Apos- telen en hunne opvolgers. � De Apostolische Overlevering. � De H. Schril- tuur is onze eenigtte geloofsleer niet. � Het Doopsel. --Hct Vormsel. � De Onthouding.� Het Vasten: bewijzen bij eon protestantse!! schrijver gevonden; texten uit den Bijbel. � De Biecht. Pc Absolutie. - Het II Sacrament des Altaars. � Het laatste Oliesel. � De vrije wil. � Het Vagevuur. -- De Hel. � De Zonde. � De H. offerande der Mis. � De A Kuten. � De Beel- den. � De Engelen. � De Vereering der Heiligen. � De Kelikwi�n. � De H. Maagd en Moeder Gods Maria. - De Gelofte van Zuiverheid. DcK1ooh- tei\'i>. - De goede werken. Ik wil thans trachten het bewijs te leveren, dat �aijti tijd. of- schoon kort, toch lang genoeg was, om mij het middel fce ver- schaften , in mijn Bijbel de kenteekenen op te sporen , die de Kerk van Jesus Christus van de valsche leerstellingen en sekten onderscheiden, waartegen Christus zelf ons, van af het begin zijner prediking, heeft gewaarschuwd en die, volgens zijri\'? eigene voorzeggingen , veelvuldig moeten zijn. Vooreest zegt hij ons in het Evangelie van den H. Matheus (VU: 15.) �Wacht u voor de vahche Pro/eten, die in ickaapskleede- ren lot u komen, maar van binnen grijpende wolven zijn," Vervolgens lezen wij in Hoofdstuk XXIV; 11: van hetzelfde Evangelie; �En daar zullen valsche Profeten opslaan , die er velen zullen eerlei- den ; en in vers 24 van hetzelfde Hoofdstuk lezen wij nog : � Want daar gullen valsche Christussen en valsche Profeten opslaan, die groote teekenen en wonderwerken zullen doen . zoodat ook de itilverko- renen, indien het mogelijk ware, in dwaling zouden gebracht worden." (Derhalve zullen die valsche Christussen en valsche Profeten uit- wendig gelijk zijn aan den waren Christus en de ware Profeten.)



		42

		De H. Joannes zegt ook in zijn eersten Brief (IV: 1): � Wei- beminden , gelooft alle geesten niet, maar beproeft de geesten of zij van God zijn : want daar zijn vele vahche Profeten in deze wereld op- gestaan. Ik zoude nog veel meer dergelijke texten kunnen opnoemen, die even krachtig en van denzelfden aard zijn, en die ons zouden doen beven, indien wij niet wisten dat God sterker is dan onze vijand, en dat hij het licht zijner waarheid aan hen, die het met een oprecht bart zoeken , nooit weigeren zal. Maar hetgeen ik aanhaalde is reeds voldoende , om ons ten duidelijkste te doen zien, dat er in de wereld, naast de Kerk van Jesus Christus , nog andere kerken moeten zijn, en er werkelijk zijn, alsmede andere profeten of andere leeraars dan zij , die hij gezonden heeft. Tevens zien wij , dat wij de grootste voorzichtigheid in acht moeten nemen, dewijl de Zaligmaker ons zegt �Wacht u" en de H. Joannes �beproeft de geesten" willerde zij ons daardoor te ver- staan geven , dat er bij die valsche profeten en hunne leeringen eene zekere overeenkomst of uitwendige navolging zal bestaan met de hoedanigheden en gebruiken van den waren godsdienst van Jesus Christus, en dat deze overeenkomst schijnbaar z�� volmaakt en bedriegelijk zal zijn , dat wij , tenzij wij zeer vlijtig, zeer oprecht en zeer godsdienstig zijn , groot gevaar loopen in den strik gevangen te worden dewijl de uitverkorenen er nauwelijks aan zuilen ontsnappen. Dr. Newman heeft dit zeer duidelijk beschreven: �De Anti- christ, zegt hij, zal bij zijne verschijning eene navolging, ofbe- ter gezegd, een namaaksel van den Christus zijn." (En dit is van toepassing op al de vervolgers van Christus, zooals men de valsche leeraren zou kunnen noemen). �Hij zal dus, in de oogen van het volk, aan den Christus gelijk schijnen; anders kan hij er geen namaaksel van zijn. Indien, bijgevolg, de Antichrist dan op den Christus gelijkt, moet de Christus natuurlijk ook op den Antichrist gelijken. Wanneer de heidensche waarzegster door hare toovereien eenigen opgang maken v.il, moet zij het masker aan- nemen van ernst, ge7ag, heiligheid en adeldom, die in werkelijk- heid alleen aan de Kerk van Jesus Christus behooren. En dit is niet te verwonderen, want, is het Satan mogelijk de menschen wijs te maken, dat deze toovenares gelijk is aan de Kerk, dan zal het hem ook mogelijk zijn hen te overreden, dat de Kerk aan haar gelijk is." Het is dus aan geen twijfel onderhevig, dat de menschheidin het algemeen, en ieder mensch in het bijzonder, op het punt van godsdienst eene rol te vervullen heeft in het groote drama des levens: en van deze rol zal de belangrijke uitslag � eene gelukkige of eene ongelukkige eeuwigheid � afhangen. Die rol



		48

		bestaat daarenhoven in �de beproeving van den geest" onzer Kerk en van onzen godsdienst, omdat het niet voldoende is om � gelijk, helaas! zoovelen doen, � blindelings den godsdienst onzer ouders aan te nemen, dewijl ook deze slechts de dwaling kun- nen ge�rfd hebben, en zij die dwaling, om deze of gene reden, aan hunne nakomelingen ter overerving moeten achterlaten. Ik wil met dit gezegde niemand beleedigen noch kwetsen; want ofschoon ik het uit den grond mijns harten diep betreur, dat over ons overigens door den Hemel zoo zeer gezegend Va- derland, de bedreiging reeds in vervulling schijnt te komen, welke de H. Paulus uit tegen hen, die het aloude geloof zullen verlaten, wanneer hij zegt (2 Thess. II: 11): �Daarom zal God hun eene kracht van dwaling zenden, zoodat zij de leugen gelooven zullen," heb ik echter niet vergeten, dat een groot aantal uit- muntende zielen, zonder hun weten, juist met deze groote ver- blindheid behebt zijn, omdat zij niet gelooven hoe noodzakelijk het is, dat iemand zelf zijn godsdienst kieze. Het is zeker niet voldoende blindelings het geloof zijner ouders aantenemen, gelijk men dit een horologie of zilveren lepel doet, en dat geloof als eene geheel natuurlijke zaak te aanvaarden, terwijl men zich, als belooning onzer goede werken, tevreden stelt met de ziele- rust en zelfvoldoening, welke gemeenlijk het betrachten der deugd vergezellen. Neen, dat is niet voldoende; en stellen som- mige menschen zich daarmede tevreden, dan komt dit omdat zij den vrede Gods, die alle verstand te hoven gaal, \') niet kennen , of wel dewijl zij zich verbeelden, dat de vrede, welke zij onder- vinden, die vrede is. Op deze wijze zijn vele menschen inwendig voldaan en trachten zichzelven te overreden, dat alles is zooals het behoort, dewijl zij een vrede gevoelen, welke zooveel gelij- kenis heeft met dien welke Christus beloofd heeft en welken zij, zonder eenig verder onderzoek, daarvoor houden. Zoodoende ver- harden zij echter in hunne dwaling, terwijl zij de hun gegeven waarschuwing vergeten of niet willen hooren; want Christus heeft gezegd: � Wacht u" en de H. Joannes: �Beproeft". En deze dwa- ling is altijd grooter en gevaarlijker, naarmate de kracht van den vrede, dien zij meenen te bezitten, sterker is. Zij zullen even- wel later, tot hun onherstelbaar ongeluk, gewaar worden, dat die vrede slechts eene belooning is van hem, die, gelijk men ons heeft gewaarschuwd (2 Cor. XI: 14) �zich vertoont in de ge- �daante van een engel des lichts" om de zielen des te gemakkelijker te kunnen verleiden. Stellen wij ons derhalve deze vraag: Wat is verkieslijker, dat wij onzen godsdienst te danken hebben aan ons eigen onderzoek

		1) Philipp. IV: 7.