C. J. WILLEMS, r. k. p.

» >"---------VV/VWIJVVAAAA

W. A. HOOGVELD.
.18 7 5.

s*j*r<i**lix*^r

v �^; � ?<?

DE WARE J�DITH

C, J. WILLEMS, r. k. p.

-------^/vaaaaAAAaaa

�Gij zijt de luister van Jerusalem, Gij de blijdschap van Isra�l,
Gij de roem van ons volk!

Manhaftig hebt Gij U gekweten..... Omdat Gij de kuischheid

hebt liet\' gehad.....daarom heeft de Hand des Heeren U versterkt,

en daarom blijft Gij gezegend in eeuwigheid."

IN HET
JUBELJAAR 1875,

EERBIEDIG AANGEBODEN.

Hagae-Comitis , J. J. RIOCHE,

9 Fcb. 1875. Can. Libr. censor.

Voorrede.......................... I

I. DE MAN DER HOPE............... 1

II. DE VOORBEDUIDING............... 21

1. Wat zij is?.................. 21

2. Judith is type van Maria........... 31

a) Bewijs uit de Schrift.......... 31

b) Uit de overeenkomst........... 33

c) Uit de Vaders en de gebeden der Kerk. 34

3. Die lofspraak heeft een diepen zin..... 40

III. DE TWEE LEGERS................ 54

IV. DE SATAN..................... 79

1. De kwaadaardige toeleg onzer vijanden . . 88

2. De algemeenheid van hun aanval...... 91

3. Hunne geestverwantschap met den satan . 97
V. DE HOPELOOZE TOESTAND.......... 105

VI. DE WARE JUDITH................ 133

1. Judith\'s persoon................ 134

2. Haar goede raad................ 142

3. Haar voorbeeldig gebed............ 149

4. Haar Vaderlandsliefde............. 154

5. Gods ingeving................,. 163

3. Judith\'s onderneming............. 165

VII. JUDITH\'S HELDENDAAD............ 170

- VIII DE ONVERWINNELIJKE MARIA....... 199

1. Maria\'s werkdadig aandeel in den strijd. . 200

2. Pius\' blik in de toekomst is op Haar ge

vestigd.................... 208

3. Haar zegepraal werd te Bethuli� geschetst. 210

4. Ook de zegepraal der Kerk zien we daar

afgebeeld.................. 218

5. De lofreden op Judith zijn gericht tot Maria. 226
6 Hare Onbevlekte Ontvangenis verklaart de

reden, waarom Zij de Onverwinnelijke

Maria is................... 233

IX HAAR SLOTFEEST DAT EEUWIG DUURT . 243

1. Ook hier blijft Judith V��rbeduiding. . . . 243

2. Haar feest stelt ons het slotfeest voor der

Ware Judith............... . 247

3. Dat feest is niet uitsluitend van de zege-

vierende, maar ook van de strijdende

Kerk te verstaan.............. 259

4. Judith s Lied................. 271

Besluit..................... 296

I. BIJLAGE. DE NIEUWE BALAAM.......... 303

a. De toestand, waarin Pius IX zijn Allocutie

hield..................... 308

b. De teekening van zijn verheven persoon. . 310

c. Zijn tegenstrevers zijn door hem niet

overschat . .\'................ 311

d. Het opzet van Pius\' bestokers....... 312

e. Balaams voorspelling............. 313

II. BIJLAGE. BALAAMS GERINGERE MEDEBROEDERS. 316
III. BIJLAGE. DE VRIJMETSELARIJ......... . 319

Nu vijf jaren geleden mochten we eenige beschouwingen
in het licht geven onder den titel: Pius IX en zijn
roemrijk leger, of \'s Pausen tijdelijke macht en //.are dappere
verdedigers. Aangemoedigd door de buitengewone en alge-
meene welwillendheid waarmede dat boeksken ontvangen
is � immers meer dan 3000 exemplaren zweefden weldra
van hand tot hand onder de meest verschillende en altijd
zeer gretige lezers rond � wagen wij het nogmaals op
dezelfde zaak terug te komen in deze Verhandeling;
ofschoon ietwat meer wetenschappelijk, gaat zij nogthans
van dezelfde beginselen uit en streeft zij naar hetzelfde
doel. Mogen deze bladzijden door Gods zegen een ge-
l\'yken bijval 1) vinden en zoo mogelijk nog uitgebreider
nut stichten!

1) Voor de zoo gunstige beoordeelingen zij hier aan Nederlands
Katholieke tijdschriften onze oprechte dank gebracht. Maasbode, 3

lu ons eerste werkje stelden wij de beginselen der
tijdelijke macht van den Paus op hechte gronden vast; en,
terwijl we den roem van Pius\' legerschare in eenige, en
maar al te flauwe trekken schetsten, gaven we tevens een
ieder de middelen aan de hand, om de zaak van Pius te
helpen verdedigen; �n ten opzichte van zijne tijdelijke
macht, en onafhaukelijkheid, �n ten opzichte van zijngees-
telijk gezag. In de Verhandeling welke we thans ter
lezing brengen, wenden we wederom het oog naar den
Paus-Koning en zijne krijgshaftige legerhoofden, doch slechts
met een enkelen opslag, om onmiddellijk m�t hen, onzen
blik hooger, naar het louter bovennatuurlijke van \'s Pausen
pleit te richten en dien uitsluitend dan te vestigen op
eene andere heldinne, eene hemelsche strijderes, de ware
judith.

De feiten en beginselen destijds door ons meegedeeld en
uiteengezet, staan nog even onwrikbaar; zelfs zijn zij door
de latere gebeurtenissen al sterker en sterker, en thans
meestal zoo klaar bevestigd, dat onze vijanden zelf ze niet
meer kunnen ontveinzen. Zoo zal de graaf von Arnim
na zijne oude en nieuwe onthullingen, met ons 1) vol-
komen instemmen, dat: »De aanval der revolutie niet

Juni \'69. Huisgezin. Tijd, 17 Juni. Gelderlander. Kerkelijke
Courant, 14 Augustus. De Katholiek, Januari \'70, enz. enz. Tervrijl
de Katholiek zijn vrij breedvoerige analyse, met ingenomenheid ge-
schreven , besluit met het werkje �zonder voorbehoud aau te prijzen en
in veler handen te wenschen", noemde het de Tijd: �Ken juweel van
degelijkheid, van logica, een samengreep van ware beginselen, dat tot
ernstig nadenken dwingt en grondig onderricht", de lectuur eveneens
aanprijzend aan vurige, zwakke, misleide Katholieken en aan ieder oube-
v ooroordeeld mensch.

1) Pius IX en ziju roemrijk leger. Bladz, 50 en Bladz. 60.

slechts tegen de tijdelijke macht, la partie vuln�raMe, het
toen nog kwetsbaar gedeelte der Kerk; maar volstrekt
tegen het hoofd der Kerk was gericht; en dat haar toeleg
is: Jesus Christus te doen verloochenen." Staat in dit uur
datzelfde gezag en diezelfde machtgever, God, niet zonne-
klaar tot mikpunt aller vijandige pijlen ? De aanval is dezelfde
maar heftiger en openlijker.

Andere waarheden, terzelfder tyd door ons verdedigd,
al dwingen zij nog niet de algemeene erkenning af, traden
evenwel, door de ontwikkeling der feiten al verder en ver-
der in het licht. Zoo ontvouwde sinds dien tijd de be-
kende Dr. Urquhardt, door de actu�ele toestanden der
maatschappij aangedreven, ook voor de niet met ons
geloovende lezers zijner politic Review meermalen onze
stelling: »De staatkundige onafhankelijkheid van het
hoofd der Kerk, of, de Paus-Koning is een noodzakelijk
vereischte voor het welzijn 1) jder menschelijke maat-
schappij."

In verband met dit begrip: Be maatscliappelijke noodzakelijk-
heid van den Paus-Koning, gaven we nog twee hoofdstukken
ten beste onder het opschrift: »Het aandeel en de plicht
der vorsten in de zaak des Pausen 2). De vervulling van
dezen plicht is tevens hun hechte steun."\' Die bladzijden
leverden de bewijzen, dat slechts de monsterachtige samen-
koppeling van een geregeld goevernement met de geheime
genootschappen, eenige duurzame kracht verschaffen konde
aan het voortwoekeren der revolutie; tevens legden we de
gronden bloot, waarom de benarde toestand van de zaak
des Pausen op rekening moest worden gesteld der goever-

1) Bladz. 71 en 77.

2) Ibid. Bladz. 103 en 111.

nementen. Toen nog bestond er hoop voor de Mogend-
heden om recht te kunnen doen; de weg om hun gezag te doen
gelden, lag hun op nieuw geopend door den onversaagden
heldenmoed en de schitterende overwinningen van het
Pauselijk leger. Maar helaas! zij hebben dit niet gewild
of niet gedurfd! Halfslachtigheid hield aan, en weldra gin-
gen de Vorsten, of laten we nu liever zeggen de Staten
roekeloos, ofschoon nog bevend, met rassche schreden voort
op hetzelfde dwaalspoor. Zij sloegen de handen ineen om
ook de volken langs die ongebaande wegen naar een onbe-
kenden toestand Andremo al fondo te geleiden. Niets duchtten
zij zoo zeer als de lichtfakkel van het Vaticaan en zij zonnen
steeds op alle middelen om die te dooven. Zij voerden de
menschheid zoo verre in duisternis, dat het begrip van gezag
bij zeer velen verloren ging. D�ze ramp alleen ware genoeg
om de waarheid onzer vroeger geuite idee�n te staven;
maar ook vele andere rampen, die uit de eerste voort-
spruiten en die wij onder den naam van, hetzij openbare hetzij
geheime, maar altijd roode internationale hier slechts heb-
ben aan te duiden, bevestigden sinds niet weinig de juist-
heid onzer inzichten.

Dit weinige ten bewijze dat wij geen enkel punt, vroe-
ger door ons vastgesteld, nu behoeven los te laten en
op de grondslagen toen gelegd, gerustelijk kunnen voort-
bouwen.

Of diezelfde beginselen, hoe onverwrikt zij daar ook
staan, nu niet heftiger dan toen en met klaarblijkelyker
kwade trouw door de revolutie worden bestreden, is eene
andere vraag, welke wij reeds zooeven nopens eenige dier
beginselen, doch hier nog eens nopens allen opzettelyk en
bevestigend beantwoorden.

Daarom juist verbinden we die beide schriften, ten

einde onze geachte Lezers te doen inzien, dat uit beide
dezelfde geest ademt en wij door beider uitgave hunne
aandacht willen vestigen op een en denzelfden kamp ,
die door geen der beide strijdkrachten in het minst is
opgegeven, maar op eene andere wijze van beide dezelfde
zijden en wel met die vastberadenheid wordt voortgezet;
dat wy heden, wellicht nadrukkelijker dan toen, de
hoede der ware juditii bij den strijd behoeven aan te
wijzen.

Inderdaad slaan wij de oogen om ons heen, waar ter
wereld bespeuren we lichtpunten aan den gezichteinder?
Heerscht niet alom het kwaad, en naast het kwaad on-
doordringbare duisternis? Hoe die ontstaat, zij in \'t kort
gezegd:

Waarheid immers is het voedsel, het leven der ziel; de
logen, haar git en verderf; de welvaart van dat leven is
het recht, zijn ondergang de ongerechtigheid; doch zal
dat leven krachtig zijn en bloeien, dan behoeft het daaren-
boven eene rijke uitstraling der waarheid, een ruim genot
van dat recht; wat niet anders is dan de vrijheid tot
goede daden. Wordt integendeel de vaart der goede werken
versperd; zetelt het onrecht ten throon, en draagt be-
driegelijke schijn den koningstitel van waarheid en weten-
schap, dan spoedt het menschdom van onheil tot onheil
noodzakelijk der vernietiging te gemoet, dan holt het den
afgrond in.

Nimmer nu � zoo liet de Paus herhaaldelijk hooren �
nimmer bevond zich de maatschappij zoo verre, nimmer in
zoo breede vaart op dit pad ten ondergang als heden; van-
ilaar de benaming van hedendaagsche of moderne maat-
schappij. ... ,

De goe vernemen ten vielen der waarheid en hunner roe-

ping alom af, en als aangedreven door een voorgevoel, dat
nu op het volk de bestemming overging, om eenmaal de
regeling der Christelijke maatschappij te bewerken, heeft
hun staatsbestuur de volken verlokt, ja, hen gedwon-
gen zich neer te vlijen buiten de zon des geloofs die
Christus is. De afval geldt als ware hij eene grondwaar-
heid; Christus moest plaats maken voor een onbekenden
staatgod.

Daar tegelijkertijd de zending der Kerk over heel de
wereld 1) voor een ieders oog in onze eeuw krachtiger
uitstraalt dan ooit te voren, daar de Kerk nu al vier
jaren, naar \'t Pauselijk woord 2), »door het Vaticaansch
Concilie een nieuw bewijs blijft geven van hare innerlijke
eenheid en onverstoorbare levenskracJd," zoo valt de tegen-
stelling der Kerk en der moderne maatschappij des te
treffender in het oog, zoo staan de beide legers des te
scherper afgeteekend, en neemt de strijd steeds toe in
vinnigheid.

Waar de oorzaak lag, dat ondanks die opmerkelijke
zegening der Kerk het kwaad de overhand behield? W\\j
wezen die reeds aan: zij die het onheil hadden moeten
bezweren, zij gav^n zich daaraan over; zij heulden met
de geheime genootschappen en koesterden aldus den
revolutiegeest.

Iteeds toen, v��r vijf jaren, toonden we voor nadenkenden
vrij duidelijk datgene in het verschiet, wat we thans betreuren.
Wij brengen dit hier met te minder schroom in herinne-
ring, daar het de identiteit of eenzelvigheid van den thans
zoo woedenden strijd met dien aanval aanwijst. Want

1) lila.lz. 273 on Bladz. 282.

2) De Bulle der bijeenroeping tot het Concilie.

ofschoon wij op die zoo blijde dagen van November \'67
geen al te zwarte vooruitzichten in de toekomst mochten
openen, toch hielden we onze ernstige wenken niet ver-
holen. Wy hebben ze uitgedrukt met de eigene woorden i)
van den Paus, den 5 Mei ^?68 gesproken: »Uwe dapper-
heid heeft de vijanden overwonnen; doch bedenkt wel, dat
zij hunne booze plannen nog niet opgegeven hebben. Zij
smeden integendeel op dit oogenblik nieuwe plannen om
hunne goddelooze en heiligschennende aanslagen te her-
nieuwen." Tot welke getalsterkte die vijandige legers in \'t
geheim sedert zijn gestegen; tot welke verregaande boos-
heid die vermeten plannen intusschen zijn gerijpt, zal ons
de invloedrijkste aanvoerder der Duitsche vrijmetselarij
verklaren en bewijzen, waar we de nieuwe organi-
satie dier samenzwering en haar groot logesbond be-
spreken.

Onze waarschuwingen voor de toekomst onder de bena-
ming van: »Gevaren en plichten" in den steeds voortdu-
renden strijd, vroeger 2) nadrukkelijk blootgelegd; onze
aanmaningen 3) tot »een drievoudig offer: het offer des
gebeds, dat der gift ,< ja, zelfs het offer des bloeds", toen
aan elkeen gericht, voorspelden duidelijk wat we nu zien
gebeuren; zij zijn heden dringender, zij zijn eene noodzake-
1 ijkheid geworden.

De bloedige krijg van \'67, oogenschijnlyk tegen de tijde-
lijke macht van den Paus gericht, was slechts een dekmantel
om voor kortzichtigen een veel breederen aanval te ver-

1) De noodzakelijkheid huimci volharding. Bladz, 213.

bergen, welke daarop noodzakelijk volgen moest en voor
elkeen thans zichtbaar is geworden. De tochten der Gari-
baldisten dienden slechts als voorspel en ter inleiding
eener algemeene Kerkvervolging, die we nu in den vollen
zin beleven.

Hoe en met welke wapenen wij in dit nieuwe ge-
wricht van denzelfden kamp, tegen die oude, maar
sterker geworden of althans vaster aaneengesloten bende,
ten strijde behooren te trekken; wat wij van onzen
kant, om den toeleg van dat eedgespan te verijdelen,
moeten bijdragen; zietdaar het pragmatisch voordeel, dat
we in deze brochure wenschen aan te duiden en te be-
reiken.

Is de gedaante van den strijd veranderd, dan doen zich
ook andere tafereelen voor aan onze beschouwing. In
die lichtvolle dagen der Novembermaand \'67 stond de
revolutie ten aanschouwe der gansche wereld aan den
schandpaal; en mag de ware teekening van den actu�elen
toestand, hoe droevig die ook is, niemand ontmoedigen,
toch wijzigt hij natuurlijk de gemoedsbewegingen van
velen. De stemming, die bij het eerste tijdstip de heer-
schende was en uit ons boekwerk zelven sprak, mag
of kan een Christenhart niet bezielen in dezen tijd;
het standpunt der strijdende Kerk in 1874 duldt niet,
dat diezelfde opgewektheid in deze bladzijden den toon
voere.

Toen schreven we onder den indruk eener algemeene
opgetogenheid en in het volle genot der immer meer
en meer schitterende overwinningen, bij Mentana zoo
roemvol bekroond. Heel de wereld hield al die dagen
de blikken gevestigd op de 14,000 Pauselijke vrijwilli-
gers, die tegen een leger van 300,000 man uittrokken

en stand hielden 1). Geen wonder dat, «opwekking van
geloof, wending der politiek ten goede, bevordering der
ware beginselen onder de heerlijke gevolgen van hunnen
moed" door ons werden opgenomen.

Dan, helaas! hoe zijn de toestanden sinds die dagen
veranderd; hoe schijnen de zaken omgekeerd! De over-
winnaarspraal is omgeslagen in pijnenden nood! De won-
derkracht dier heldenschare, in den kampstrijd telken-
male gebleken, eindigde met het neerleggen der wa-
penen.

Doch haasten wij ons hier onverwijld bij te voegen: zij
gehoorzaamden aan hun vorst en vader, namen de krijgs-
mans-eer ongeschonden met zich en hun roem bleef on-
gerept

Nu was de zending van Pius\' roemrijk leger, voorloopig
althans, ten einde toe vervuld. Door overmachl, verraad
en meineed, door de krachteloosheid der diplomatie genoopt,
liet de Paus-Koning juist eene maand na de schorsing van
het Concilie, ook de dappere verdedigers zijner tijdelijke
macht uiteengaan.

Toen derhalve vorderde de beslissende zegepraal bij
Mentana blijde zegezangen; nu past ons om de verlaten-
heid van het Vaticaan, stil nadenken, maar toch ook
om de schutse der ware judith een ongeschokt ver
trouwen.

Welk sterveling, al staat hij in zijne beginselen nog
zoo onwrikbaar vast, kan zijn gevoel onttrekken aan
den indruk zulker omstandigheden? Na eenig bezinnen
echter moet het hem evenzeer blijken, hoe die twee tijd-
stippen slechts verschillende gedaanten van denzelfden

stryd � zoowel heden als toen � tegelijkertijd de ver-
schillende vormen zijn van eenzelfde geneeswijze, onder de
hand van denzelfden heelmeester.

De Goddelijke Heiland der wereld gaat immers met de
menschheid als een volmaakt heelmeester met een zieken te
werk; wij zien het heden en ondervinden het dagelijks. Reeds
voor lang heeft Zijn genezende hand de verderfelijke kwalen
der maatschappij gepeild, in al haar omvang en vertakkingen
wijd genoeg opengelegd; hoe diep zij ook ingekankerd
mogen zijn, Hij zal ze reinigen, heelen en met hare oor-
zaken, zooveel raadzaam is, wegnemen. Een hooze hand
had de kiemen dier kwalen in de menschelijke natuur
zelve neergelegd; vijandige medehelpers hebben heden
hare wijde uitbreiding bevorderd; maar Hij, Hij onder-
nam hare genezing, Hij zal Zijn werk van liefde voltooien
tevens.

Nu verwekt die behandeling wel pijnen en het gevoel
dat zij veroorzaakt, is aan dat van harde slagen gelijk;
bij een weinig nadenken echter blijken Zijne ingrijpingen en
uitzuiveringen de grootste weldaden te zijn; de volkomen
herstelling van den lijder staat Hem steeds voor het oog,
dat doelwit zal Hij wis bereiken. Beproevingen heeten al
de middelen, welke Hij als vlijm hanteert; wij toonden er
eenige 1) in onzen Pins IX en zijn roemrijk leger, wij
bespreken wederom andere in onze ware judith. De
lijder is het menschdom, dat, ofschoon op zedelijk gebied
in twee legers gesplitst, in andere opzichten heden meer
dan ooit onderling vermengd 2) en tot ��n geheel samengroeit.
Moeten dan niet zij, die met Christus en Zijn Stedehouder

alom eene heilige, onverdeelbare, onafhankelijke of aposto-
lische Kerk vormen, den terugslag gevoelen der onheilen,
die daar buiten rondwaren? Wat al beproevingen moest
dus Pius, aller hoeder en vader niet ondergaan? Wat al
pijnlijke bewerkingen waren noodig ter genezing van dit
geheel, waardoor het gezonde en levenbrengend mensch-
dom smarten leed, ja, gevoeliger zich toonde voor die
pijnen, dan dat menschdom, hetwelk verdoofd en blind,
b\\jna werktuiglijk op \'t rechte spoor moet terugge-
brachtI

Mag dan de verlenging van den krijg vermoeiend heeten,
afmattend en pijnigend; hij staat ook met eene herstelling
die langen duur behoeft, gelijk. Immers de brandpunten
der ziekte zijn hier niet anders dan bedorven beginselen,
welke men in zich opneemt en door slechte daden voedsel
geeft; maar dan volgt het natuurlijk, dat zij ook nog al
eenige tijdruimte noodig hebben, om uit te werken en
hierdoor juist blijkbaar en als open wonden ter genezing
gereed gemaakt te worden.

Geduld, lankmoedigheid zijn intusschen de eenige ver-
zachting die mogelijk is; wat deze zalving vooral kan
aanbrengen is het z�ker vooruitzicht op genezing, een
onwrikbaar vertrouwen op den geneesheer; dit derhalve
gaande te houden, het te sterken, uit te breiden, zal bet
streven wezen der negen volgende hoofdstukken.

Intusschen zien we onze Voorrede reeds buiten het
gewoon bestek uitgedijd; wij wisten het vooraf, immers
wij wilden volstrekt �n onze tegenwoordige Verhandeling
de vereischte eenheid doen in acht nemen, haar inhoud tot
��n onderwerp door den titel aangeduid, bepalen, �n tevens
den inhoud van Pint IX en zijn roemrijk leger in herinne

ring brengen. Wij hechtten te veel gewicht aan de samen-
koppeling van beide drukwerken, ten einde voor de
mededeeling onzer gedachten den steun, die zij elkander
onderling bieden, niet te missen. De welwillende Lezer
gelieve op deze gronden die kleine afwijking onzer Voor-
rede te verschoonen.

Ook wenschtten we den toestand der maatschappij, waarin
de Kerk heden strijdend optreedt, vooraf te kenmerken, en
om dien als in ��n begrip geheel voor te stellen, vonden wij
geen geschikter beeld dan dat eens zieken. Doch men bc-
grype ons wel: dit beeld zij hier slechts als in \'t voorbijgaan
voorgesteld; want niets van al wat we zooeven daarbij op-
merkten, mag in hoe geringe mate ook, als op de Kerk
slaande genomen. Deze is nooit krank. Zij is en blijft niet
bij beeldspraak, maar in werkelijkheid een staand-leger,
wel gewapend en immer strijdvaardig. Nogtans vele harer
kinderen zijn gevoelig voor den drang der harde tijden;
de duisternissen dringen eiken dag meer en meer samen
en doen menigeen zorgvol vragen: wat kunnen wij hopen \'i
wat moeten we weezen? De vraag naar de toekomst houdt
alle geesten bezig!

Om dan op deze en soortgelijke vragen, zoo dikwerf her-
haald, naar behooren te antwoorden, staat ons de Stedehou-
der des Heeren Paus Pius ten dienste; zijn woorden blijven
immer het richtsnoer onzer gedachten, zijn wenken de
gids onzer gedragingen.

Maar hoe menigwerf gaf Pius zijne verwachting niet te
verstaan, dat de Heer der Kerk aan zijne Bruid een
schitterende zegepraal voor deze tijden had weggelegd?
Zoo dikwijls de H. Vader opwekte tot herleving vau
geloof, zoo dikwijls hij aanmaande tot organisatie van een
nieuw volk, waarvan de hervorming eener nieuwe maat-

schappij zoude uitgaan, gaf Z. H. altijd te kennen,
dat hij, indien wij in onze plichten niet te kort schieten,
de hoop dorst voeden op eene bovennatuurlijke ingrijping
Gods. De beteekenis van zulk eene zichtbare werking
Gods en voorbeelden daarvan hebben we indertijd 1) aan-
gegeven. Wat echter den oogenblikkelijken toestand be-
treft, durven wij gissen, dat de vooruitzichten des
Pausen hier bedoeld, hooger liggen en veel gewichtiger
moeten geacht.

Hoe het zij, voedt Pius zulk eene hoop, dan dienen
ook wij ons zoo veel mogelijk daarvan te doordringen.
Wij kozen daarom een onderwerp voor onze Verhandeling,
dat buitengewoon geschikt is, het vertrouwen, gelijk wij
dit in deze dagen behoeven, te sterken.

Meenen wij daarom, dat er algemeen behoefte heerscht
aan zulk een opwekking? Bespeuren wij onder ons gebrek

1) Pius IX en zijn roemrijk leger, Bladz. 144. Altijd zonder twijfel
geleidt God Zijne Kerk, doch van tijd tot tijd ondervinden we opmerke-
lijkerc teekenen, dat God zich de zaak dor Kerk innig aantrekt. �Door
geringe middelen op zachte wijze aangewend, bezorgt de Algoede, soms op
het onverwachtst, uit een benarden toestand eene gelukkige uitkomst," bij
de blijken dier bovennatuurlijke ingrijping Gods t. a. p. uiteengezet, zouden
we nieuwe feiten ten bewijze kunnen toeroegen. Wie zag er niet duidelijk
de hand der Voorzienigheid in, toen in \'G7 het eeuwfeest van Petru9 zoo
roemwaardig eu plechtig gevierd werd, v��rdat het eerste schot der revo-
lutionairc meute viel? Niet minder duidelijk te-jnde zich de Vinger Gods
tijdens de drie volgende jaren, waarin Z. H. dank der volharding der
Pauselijke Zouavcn het Vaticaansch Concilie rustig konde voorbereiden,
bijeenroepen, beleggen en aau zijne vergaderingen veilig voorzitten.
Alwederom in \'70 mocht de oorlog niet los branden, v��r dat de Paus
de Algemeene Vergadering der Kerk voor tyd en wyle vrijmachtig uiteen
had laten gaan.

aan hoop en vertrouwen? Geenszins: want naarmate de
Kerkvervolging toeneemt in uitgebreidheid en opzettelijk-
heid, stijgt ook dat vertrouwen in \'t algemeen en wel
zoo zeer dat het een wonder des tijds heeten mag. Toch
zal een ieder met ons instemmen, dat hoe krachtiger
die hoop zich uit, z\\j naar de vaste wet die alle zaken
beheerscht, een des te sterker voedsel �n behoeft �n
waardig is. Mag het voedsel der hoop heden niet
anders dan uitgelezen en krachtig zijn, dan voldoet aan
deze vereischten eene Verhandeling over de ware judith
uitmuntend. Maar ook op Haar heeft Pius hoopvol zijn
blik in de toekomst geslagen, op Haar aller aandacht
ingeroepen.

\'t Mag dus voor ons een dubbel genot en eene dubbele
waarde hebben, op het voetspoor van Pius IX en zijne
roemrijke legerhoofden O. L. V. onder dezen eeretitel te
bespreken.

Laten we onze gedachten geheel blootleggen. Langs
dien weg vinden we tevens de zoo lang reeds gezochte
en zeer geschikte gelegenheid om aan een sterk ge-
voelden aandrang, om aan eene behoefte van ons hart
voldoening te verschaffen. Ter vereering van al de deug-
den, verdiensten, volmaaktheden en glorie van Haar, die
een volledige schat, een volmaakt afgewerkt toonbeeld,
eene bijeenvoeging is van alle gaven Gods, die buiten
Christus in een schepsel bestaan kunnen, die het meester-
stuk is van Gods Almacht, Wijsheid en Liefde, ver-
langden we eenig liefdeblijk te brengen! Wij wensch-
ten in vereeniging met al de lofzangen en gebeden, die
in den hemel en op aarde tot die Wonderbare Moeder
worden gestierd, Haar ook onze geringe en nietige hulde
te betuigen.

»� verhevene Vrouwe 1), Gij kent mijn hart, Gij weel.
zeer goed, hoe diep het is overtuigd, dat ik gansch
en geheel onwaardig hen over U te spreken of iels
over U te schrijven! Daar mij echter bekend is, hoc
Gij U gewaardigd hebt met een oog van goedwilligheid,
ja, van eene goedwilligheid U alleen eigen, op velen,
die toch aan mij gelijk zijn, neer te zien; zoo ver-
stoutte ik mij, U eveneens een nederig huldeblijk mijner
toewijding, hoezeer het Uwer Verhevenheid onwaardig
is, aan te bieden,., mat den wensch, dat Gij, ook op mij
eenmaal een blik Uwer bekende barmhartigheid zoudt
gelieven te werpen!"

»Welaandan2), o mijne allergenadigste Vrouwe, Maria!
het behage U dit geringe werkje, goedgunstig aan te
nemen! Weiger niet dit offertje te aanvaarden uit de
hand van een armen, die U een minnend harte toe-
draagt! Want met dit onbeduidend geschenkje in de
hand, met deze kleine bespiegeling Uwer groetenis, durf

1) O Doraina, tu quidem nosti, mentem meam in hnc esse, quod me
omnino indigauin jadico de Te loqui aut quidquam se rib ei e. Sed quo-
niaiu insitae tuae pietatis oculo super multos mei similes scio Te respexisse,
aliqu�, lic et Dignitati tuae i;;diguo, meae devotionis obsequio vellein agere
erga Te, quatenus ipso consuctae misericordiae tuae oculo quaodoque
digueris et me respicere." S. Anselm. Lib. de Excell. B. M. V.
Cap. 2.

2) Eia ergo, benignisaima Loinina mea Maria, illud exiguum muiius,
qnod dat tibi pauper amictis, aciipito placide. Te cuiin cniu hoc niunu-
sculo, Te ctim hoc opusculo salutatiouis tuae saluto; Te geuibus flexis,Te
capite inclinato, Te corde et ore saluto, salutemque dico: Ave gratia
plena; Dominus Tecum; Benedicta tu in muliebi�us." S. Bonav.
Prolog. Specul. B. V.

ik U te groeten. U groet ik neergeknield, U groet ik
met diep gebogen hoofd! U groet ik met het hart!
U groet ik met den mond! U breng ik alle heilbede:
Wees gegroet vol van genade, de Heer is met V;

GEZEGEND ZIJT GIJ BOVEN ALLE VROUWEN!"

DE MAN DER HOPE.

Biedt het Vaticaan tot heden den edelen Pius al eene
schuilplaats, toch zeker geen paleis; of is die schuilplaats
tegen gekroond verraad en wettelijk geweld niet veeleer
en reeds lang een kerker te noemen? Daar immers �
dit wil men nog een tijdlang dulden � daar in zijn onbe-
twistbaar eigendom mag de even waardige als miskende
Paus-Koning de laatste jaren zijns vruchtbaren en w�nder-
vollen levens slijten, doch deze woning is in eene gevan-
genis verkeerd, die eiken dag enger en enger wordt
beperkt, terwijl Z. H. zelve met allerlei bittere versma-
dingen dagelijks overstelpt wordt.

Wat den boven allen lof verheven Man het diepst
moet grieven, dat juist heeten zijn verwatene be-
stokers het meest welkom; dat juist weten zij den H.
Vader met satanische sluwheid 1) b\\j voorkeur te berokkenen.

1) Nog onlangs, Juni \'74 zagen we deze helsche kwaadwillig-
heid in oefening gebracht. Nauwelijks hadden de Romeinen vrij-
willig, onvoorbereid, in grooten getale een optocht gehouden
naar het Vaticaan bij dag, om hunne gehechtheid aan den Paus
te doen blijken, onder de kreet van: Leve Pius! of een andere

Ilet kan niet anders ook: de revolutie immers ia de ont-
kenninff der verhouding tuaschen de goddelijke wetten en de

optocht werd tot stand gebracht; doch \'t was eene nachtelijke
vertooning op het Vaticaan met een oorverdoovend gedruisch,
walmende fakkels en onder het geschreeuw: dood aan den Paus.
In zijne toespraak van 26 Jnni \'74 aan de Romeinsche aristocratie
liet Pius deze hatelijkheid niet onopgemerkt. «Uwe verknocht-
heid, dus liet Z. H tevens hooren, is te midden van al die bitter-
lieden onwankelbaar, zij doet mij herinneren aan de vriendschap
tusschen Jonathas en David. Ook deze werd onrechtvaardig
door een koning vervolgd, maar de zoon diens konings, Jona-
thas goot zalvenden troost in \'t hart van David. Terwijl ik
nadacht, zoo vervolgde Pius, over het groot onderscheid dier
twee vertooningen, wat een vreemde samenloop! toen gewerd
mij een schrijven van over de bergen, het aanbod van een uit-
gestrekt landgoed ter veilige woonstede! Wat zoudt gij denken
dat ik hierop moest antwoorden, of liever wat zouden zij, die
Itali� thans regeeren, mij raden? Maar neen, ik wil hun de
moeite van het antwoord sparen en uit vrees dat hunne raad-
geving door hunne daden zoude worden tegengesproken, zal ik
zelf maar antwoorden. Ik zou mij dan tot hen zelven richten
en hun zeggen: Geliefde zonen (verdwaalde zonen, maar toch
zonen) bijna vier jaren bevind ik mij vrijwillig opgesloten in
het Vaticaan, doch heden ben ik daar uit noodzakelijkheid en
gedwongen opgesloten; zelfs ben ik daar op dit oogenblik de
droeve getuige van allerlei rampen, welke Rome overdekken,
die roemwaardige Stad, welke men tracht terug te voeren onder
het gebied der dwaling. Ik bleef er tot heden, en zal er blijven
tot dat God zelf Zijn wil en het bevel Zijner Voorzienigheid te
kennen geeft." � Hoe juist dat woord van Pius was; �hunne raad-
geving kwam met hunne daden in tegenspraak," bleek weinige
dagen daarna in Juli � Z. Em. de Kardinaal Aartsbisschop van
Parijs keerde van Rome terug en deelde aan zijne geloofsgenooten
de gewaarwordingen mede, welke hij nu pas in de heilige Stad
had ondervonden. In dit Mandament las men de volgende zin-
snede: ,palais, qui lui sert v�ritablement de prison, puisqu\'il

mensckelijke maatschappij; terwijl de Paus den zichtbaren en
tevens toch bovennatuurlijken schakel vormt, die den hemel
met de aarde verbindt, en dit wel door zijn ambt, door
zijne zending, door zyn recht. Uit haar gansche natuur
dus weerstreeft de revolutie den Paus, en daar zij sinds
achttien eeuwen ondervindt niets tegen hem te vermogen,
zoo slaat hare boosaardigheid, zich onmachtig ziende, over
tot blinde razenij; vandaar die tooneelen van afzichtelijke
bespotting en smaad en hoon.

\'t Is niet te loochenen, de revolutie mag zich verheugen
in menige verovering, de laatste 80 jaren door haar vloek-
gespan behaald; de voornaamste echter van allen in haar
oog is deze, dat zij den Paus als gijzelaar? als een veroor-
deelde in hare macht waant te houden.

Hoe verblind is zij! daar juist ligt het merkteeken harer
dwalingen en zij bevroedt het niet; in de verloochening
van dien schalm door Christus op aarde vastgemaakt, ligt
de cardo harer afwijkingen, en zij bedenkt het niet of wil

n\'en saurait franchir les portes, sans s\'exposer a des insultes ou
a une protection �galement humiliante, Pius\' paleis dient den
H. Vader in waarheid tot gevangenis: want Z. H. zoude de drem-
pcls niet kunnen overschrijden, zonder zich aan beleedigingen bloot
te stellen of zonder zich zulk eene bescherming te moeten laten
welgevallen welke evenzeer vernederend is." Nauwelijks zijn die
woorden, welke de openbare waarheid zoo trouw mogelijk weer-
geven, vernomen, of daar stuiven de organen der revolutie een-
parig op, als ware er eene hals-zaak gepleegd. De diplomatie
stelt zich te weer als tegen hoog verraad en Mgr. Guibert zal
den Hemel mogen danken, zoo hem geene offici�ele terechtwij-
zing wordt beteekend. � Maar de schrikvertoonigen dan der
vorige maand, tot aan de poorten der Vaticaansche gevangenis,
tot onder de vensterramen van Pius\' woonvertrekken I Zijn dat
geene daden met de woorden in tegenspraak?

het niet begrijpen. Welk een ijdel zelfbedrog I ijdel in zijn
waan, ijdel in zijn werk, ijdel vooral om de gevolgen!
Omdat gij u diets maakt en anderen wilt doen gelooven,
dat gij met Joannes Masta� ook Pius en het Pausdom en
het recht en de waarheid hebt gekerkerd, meent gij te
zegepralen!

Omdat gij de verstooting van den Paus uit zijne rechten
en Staten door zoogenaamde waarborgen wettelijk hebt gere-
geld, acht gij uw eigen moedwil boven verdenking gesteld
en gewaarborgd, en tevens de Kerk en hare leer onder de
puinen van het Pausdom bedolven I

Omdat gij uw oogen sluit of afwendt van de st<eds toe-
nemende schittering der edele gestalte, die gij hoont;
omdat gij haar verkleint, haar schijnt te verachten, gelooft
gij u ook groot genoeg geworden om naast haar in aan-
merking te komen! En gij hoort niet eens hoe de betaalde
moordkreten van uwe handlangers door de toejuichingen
beantwoord worden, niet van eenige duizenden, maar van
zoo velen als er in de wereld nog eerbied hebben voor zich
zei ven en voor de waarheid en het recht? IJdel zelfbedrog!
Onzinnige aanbidders van den revolutiegeest! bemerkt gij
dan niet, hoe Pius zelf, als hoofd der Kerk in het open-
baar uwe dwaze verzekeringen wederlegt, het onrechtvaar-
dige en het onhoudbare van het standpunt waarop gij
steunt, ontdekt, verafschuwt, vonnist en op de kaak stelt?
Gij leest zijne rondgaande brieven en offlci�ele Allocuti�n;
voor u bevatten zij niets dan verwarring en tegenspraak,
doch gij moet wel blind zyn om niet in te zien, hoe de
Paus daardoor, onbeschroomd eene zee van licht over de
wereld uitgiet en, door de kracht van de waarheid en van
het recht, de geesten en harten staalt in hoogere kringen!
Gij leest zijn gemeenzame toespraken, die dagelijksche Allo-

cuti�n en verneemt tegelijk hoe Pius daarin zich meer naar
de verhoudingen van het gewone leven richtend, zoo recht
vaderlijk, de dicht opeen gedrongen rijen van bezoekers,
altoos met een hernieuwd, ongekend vertrouwen weet te
bezielen, met dat vertrouwen hetwelk noodwendig bij de
beproevingen leven wekt en krachten geeft.

Dit althans staat dan vast ook voor u, dat hoe verre
het onrecht onder algemeene toelating der overheerschende
maatschappij, zijn doodende schreden ook zette, hoe knel-
lend de boeien Pius aangesmeed ook mogen zijn, de Paus
daar evenwel onwrikbaar pal staat als de man der kracht,
een vaste rots gelijk. Al even onbetwistbaar moet het u
zijn, dat die �ene, alom verspreide, naar rechtvaardigheid
en deugd gerichte Kerk, rondom hem als haar straalpunt,
niet anders, maar veel wijder en machtiger schittert, dan
toen Petrus voor het eerst te Jerusalem den Christus, die
de vereeniging tusschen God en den mensch terugbracht,
verkondigde. Heeft toen een bovennatuurlijke glans den
kerker verlicht, waarin Petrus geboeid lag doch waaruit
h\\j door een Engel werd bevrijd; heden zijn het uwe ijdele
pogingen zelf, die onder Gods leiding om Pius\' hoofd, hoe
diep thans dan ook gebogen, een nieuwe, een drievoudige
stralen-kroon deden flonkeren. Ondanks al het machts-
vertoon der ontketende boosheid, zet hij daar, door Gods
Voorzienigheid onvermoeid zijn werkzaam en vruchtbaar
leven voort, immer verjongend door een altoos stijgend
vertrouwen, hij, de man der hope! Zonder aanzien
van personen verheft hij onverschrokken zyne stem
en doet een stroom van hoop en vertrouwen door
zijne hoorders en van hen door heel de wereld gaan,
welke alomme nieuwe kracht, sterkte en heldenmoed aan-
kweekt.

Erkent dan dwazen en bekent ze, uwe dwaling en uw
verbijstering nog voor dat de straffe Gods u treft!

Wie heden de landen van Europa, van de oude zoo wel
als van de nieuwe wereld doortrekt, hij vrage die milli-
oenen van geloovigen overal: welk is uw hoop in de toe-
komst? Allen antwoorden eenparig: dat de zegepraal der
groot zal zijn en weldra moet naderen. Wonderbaar
schittert dat vertrouwen. De Kerk heeft altoos de gave van
wonderen, zij toont die ook heden in gewonen, maar veel meer
in zedelijken zin. Zoo verre de Kerk zich uitstrekt, zoo
verre reikt tevens dit zedelijk wonder des tijds: Een
volk om de Kerkvervolging zoo algemeen gedrukt en in een
hopeloozen toestand verkeerend, maar dat niets verraadt
van een hopeloozen veel minder nog moedeloozen geest.
Nu, dit vertrouwen, dat tot een volhardend gebed
aanmoedigt, hebben we naast God aan onzen Paus te
danken.

Zij verzacht zonder twijfel, die menigte van getrouwen, die
uit Stad en land, uit heel de wereld toesnelt om den Paus in
zijne verlatenheid te bezoeken, zij lenigt de hardheid van zijne
ballingschap, te midden zijner Staten in eigen woning
verduurd, met zalvenden balsem; zij brengt den H. Vader
waren troost, zooals de liefderijke, dankbare Pius dan ook in
zijne antwoorden nimmer onvermeld laat. Veel overvloediger
echter is de troost, de opbeuring, de vei frisschende moed,
de sterkende geestdrift, die omgekeerd hun van Pius toe-
waait en zich door hen aan heel de Ctiristenwereld meedeelt.
Hetzij zijne door vreemdelingen en zedebedervers ontwijde
en diep gekrenkte Stad, hetzij andere streken der Kerk,
landen, standen, corporati�n, werelddeelen onophoudelijk
hunne afgevaardigden tot Pius IX zenden, altijd schit-
tert hun van den Apostolischen Stoel, als van zijn brand-
i

punt, een geest toe van hoop, die onmisbaar eene nieuwe
levenskracht allerwege opwekt.

Met eene dier vele toespraken, zoo bijzonder gestemd
om ook ons vertrouwen een sterkend en verkwikkend
voedsel te verschaffen, zullen we deze Verhandeling inleiden.
Mogen de zoo talrijke toespraken van den Paus der Allo-
culicn zonder uitzondering als even zoo vele uitstralingen
der hoop, als zoete liederen van heilig vertrouwen gelden;
de toespraak, welke Pius tot den Generaal Kanzler hield,
munt in dit opzicht uit boven velen, schittert boven allen
onmiskenbaar door eene heldere en bemoedigende inzage
in de toekomst; daarom achtten wij ons gerechtigd die
een blik van pius ix in de toekomst te noemen; zij
verschaft ons te tegelijkertijd eene geschikte gelegenheid
om onze herinnering aan Piits IK en zijn roemrijk leger te
ververschen, en om de grootsche beteekenis der woorden_;gezegende boven alle vrouwen wat breeder uiteen te
zetten.

Dat onderdanen hun vorst, dat vooral een veldheer zijn
Koning bij plechtige gelegenheden hunne opwachting maken,
dat de getrouwen dan in grooter getale en opgetogen ten
hove verschijnen, wie zal het wraken? gebruik en plicht
vorderen het. Aldus oordeelden de roemruchtige Kanzler
en de andere hoofdofficieren van het voormalig Pauselijk
leger. In groot uniform verschijnt deze militaire stoet op
het Vaticaan, ten einde op hunne beurt den H. Vader de
oprechtste gelukwenschen aan te bieden. Men vierde den
feestdag van den beminden Leerling, den Apostel Joannes,
doopheiligen van Pius IX.

Zonder wapenen, doch des te meer vast beraden en
met te levendiger bewustheid gehecht aan den eed var»

trouw, eenmaal den Paus, hun wettigen vorst gezworen,
treedt de opvolger van Lamorici�re aan het hoofd der
edele schare de Consistoriezaal binnen. Hij staat daar, de
tolk van zooveel duizenden, die hunkerend uitzien naar
den dag, waarop zij de wapenen ter verdediging van den
Paus-Koning en van zijn onvervreemdbaar recht, weder
mogen aangespen. Hij gevoelt zich aangegrepen van de
meest verschillende, maar allezins heilige en vurige aan-
doeningen; vonkelend van ijver om zijn wettigen Koning
in \'t volle genot zijner rechten te herstellen en tevens met
gelatenheid onderworpen aan den nooddwang om voor een
wijle tijds nog het onrecht te laten begaan, althans lyde-
ljjk toe te zien. Diep bewogen van eerbied en hoogschatting
voor Pius\' uitstekende gaven, vol van liefde en toewijding
aan zijnen Heer en Vader in Christus, rekent de held
van Mentana en Monte-Libretti het zich een onuitspreke-
1\'yke eer, een onvergelijkelijk zielsgenot, aan de spits dier
uitgelezen mannen, van heinde en verre ter feestviering
toegesneld, tot den H. Vader het Adres van zegewenschen
uit te spreken.

Aan \'t slot zijner kernachtige toespraak genaderd, laat
de veldoverste zijn blikken weiden over de hedendaagsche
wereldmaatschappij, die, zoo als zij daar ligt, door den
zwijmeldrank, dien de revolutiegeest ingiet, bedwelmd en
ook tot straf harer moedwilligheid ten prooi is gegeven
aan allerlei wanorde. Van zelf vloeide van \'sprekers
lippen de menigwerf geuite en herhaaldelijk bewezen opmer-
king: II. Vader! Treffend stijgt heden de zending der
Kerk in gewicht en luister! Zie! De menschheid, van
geloof, van gerechtigheid, van waarheid, van eerbied voor
\'t gezag in onze dagen verstoken, zij spoedt heen
naar een wissen ondergang. Alleen de Kerk is in staat

de maatschappij in die noodlottige vaart te stuiten, haar
van de vernietiging te redden! Daarom zien de volken,
door den revolutiegeest nog niet bedorven, allerwege op-
waarts naar die lichtzuil, den menschen ten geleide op
aarde aangewezen; zij gevoelen het pijnlijke van dien heil-
loozen toestand en richten een hopenden blik naar het
hoofd der Kerk, haar verheven Opperpriester om redding?

Het kon niet anders of Z. H. moest door zulk eene rede
wel diep worden geroerd; tijd en feest, omgeving, per-
sonen en dezer toestanden, alles werkte samen om een
hoopvol, een Pius\'hart te treffen. In antwoord op deze
toespraak hield de verheven feesteling eene Allocutie, die,
zooals altijd naar de omstandigheden juist gepast, voor
een gehoor van militairen berekend, om haren inhoud
boven vele andere gedenkwaardig heeten mag. Een held
op het wereldtooneel was het die sprak; \'t was een held
op het krijgsgebied, tot wien hij zich richtte; nu mag ziju
antwoord ook niet loopen tenzij over heldenbedrij ven; \'t
was dus eene heldinne, nu meer dan 2500 jaren b\\j alle
geslachten als de fiere Judith geroemd, waarop Pius de
aandacht van heel de wereld bijzonderlijk vestigde; en met
hare geschiedenis te vermelden, wees de Paus naar de ware
juditii heen, die maria is.

De Christenwereld vernam elk woord van dit dramatisch
verhaal met eerbied en graagte, en putte nieuwe kracht
uit haar verlevendigd vertrouwen; de ontchristende wereld
kon haar spijt niet verkroppen, toen Pius dat treffend
tafereel had ontrold; zij, het wederbeeld der Assyriers,
op wie Judith zegepraalde, kronkelde zich in allerlei bochten;
zij spuwde vuigen laster tot zelfs in ons Nederland, doch
bevorderde slechts, zonder dit te willen, de wijdere be-
kendmaking der zoo opbeurende foespraak. Van waar

deze tweevoudige, volstrekt tegenovergestelde uitwerking ?
Hunne vrees is onze hoop; onze vreugde en bemoediging
blijkt hunne teleurstelling en verbittering.

De vurige wensch om de verlevendiging dier goede in-
drukken te bestendigen was ons ten spoorslag tot het
openbaar maken dezer Verhandelingen daar elke uitdrukking
der Allocutie voor ons doel hare waarde heeft en Den Man
der Hope zoo nauwkeurig kenschetst, geven we het stuk 4)
in zijn geheel hier terug.

»Het tafereel, zoo luidde het bezielend woord des
Pausen tot de krijgshaftige schare, het tafereel der
maatschappij, dat gij zooeven hebt geschetst, is in
al zijn trekken juist; het beantwoordt volkomen aan
de werkelijkheid, \'t Is maar al te waar, dat de sociale
toestand der wereld, verre van zich te verbeteren,
integendeel met den dag schijnt te verergeren; meer

1) Zoo als wij deze Allocutie hier letterlijk meedeelen, werd zij
den 27 December 1872 uitgesproken; doch den 12 Juli 1874bracht
de Paus in eene toespraak over de valsche propheten tot de pro-
fessoren en leerlingen der verschillende Seminari�n en Collegi�n,
de aandacht op datzelfde onderwerp terug �n op hetgene we hier
lezen van David, �n op hetgene van Judith wordt gezegd. Wat
de laatste betreft, luidde Pius\' toepassing aldus: �Nimmer komc
van uwe lippen, dat men zich met den oogenblikkelijken stand
van zaken moet verdragen, of dat men de wapenen, die noodig
zijn ter zelfverdediging tegen de aanvallen van de vijanden Gods,
dient neer te leggen, als moest deze toestand van geweld altijd
voortduren I Mochten er zijn die aldus meenen, hun zal niet ik, maar
eene vrouw in mijne plaats, ten antwoord staan. Zij zal hun
dezelfde gedenkwaardige woorden, die zij eertijds tot de pries-
ters en overheden der stad Bethuli� sprak, toevoegen: ,En wie
~V^l 9�> ^um d^en Heer onsen God op de {troef te durven stellen?"

en meer gaat elk begrip van het goede te loor, terwijl
men zich telcgelijkertijd onbezonnen overgeeft aan de
misleiding van het kwaad.

Dat de tegenwoordige strekking en stand van zaken
ons verder en verder van het goede verwijdert en ons
dichter en dichter tot het kwaad heeft doen naderen,
wordt wel ontegensprekelijk bewezen door den toestand
zelvcn, waartoe gij heden in mijne tegenwoordig-
heid gebracht zijt. Gij soldaten, aan uwc eer getrouw,
en vast besloten tot het vervullen uwer plichten, gij,
den II. Stoel innig toegewijd, gij moogt nog � het is
zoo � u aan mij voorstellen, doch op voorwaarde,
dat gij ongewapend verschijnt. Deze omstandigheid
levert een luidsprekend bewijs van de droevige tijden,
waarin wij leven.

Gij zeil dus, zooals gij daar voor mij staat, zijt van
die treurige en helaas! algemeene gesteldheid der tijden
een duidelijk blijk. Gij strijders van eer en plicht
tegenover mij, uwen wettigen Koning, gij weinigen
stelt hier die velen voor. Ofschoon het recht van uwc
wapenen te dragen, u onverminderd blijft, staat gij
daar toch ongewapend; nu evenzoo ziet eene verdrukte
menigte volks zich in vele omstandigheden van het
genot en het gebruik harer rechten verstoken; toch
blijven zij aan de waarheid en hunne plichten onwrik-
baar getrouw; en zooals gij hier lichamelijk naar mij
opziet, zoo wenden de volken in den geest het oog
naar Rome, vanwaar het middelpunt des geloofs uit-
straall.

O, waarom is \'t mij niet vergund, aan diu stemme
Gods gevolg te geven, welke, eeuwen geleden, lot
ganscli een volk sprak: smeed uwe spaden en ploegen
en landwerktuigen om in lansen en zwaarden en oor-
logsluig: want de vijanden naderen, en er is behoefte
aan vele wapenen; \'t is noodzakelijk een groot aantal
krijgsknechten aan te werven! 0, mocht de God ,
dien we aanbidden en zegenen, tot u zclven deze
waarschuwende stem willen herhalen!........

Doch neen! Hij zwijgt; en, ik Zijn Sledehouder, ik
mag niet anders dan mij schikken naar Zijn wil, Zijn
stilzwijgen opvolgen. Zelfs gevoel ik mij aangedrongen
hier thans bij te voegen, dat ik tot aanwerven van een
grooter tal krijgers, tot wapening op ruimere schaal
niet zoude durven aansporen, ten einde de rampen
der beangstigde volken niet erger nog te verzwaren.
Als Stedehouder van den God des vredes, van dien
God, die op aarde verscheen om ons den vrede te
brengen � moet ik al de rechten der vredes steunen,
van dien vrede, welke het kostbaarste geschenk is,
dat de Hemel den menschen geven kan

Desniettemin, de vijand is daar, en hij omsingelt
ons van alle zijden. De revolutie, die ons aangrijpt,
men moet ze wel breidelen, dit vordert van ons ge-
biedend de dierste plicht. Maar indien gij gecne
wapenen hebt, hoe zult gij dan de revolutie bestrij-
den ? hoe die gezworen vijandin van maatschappij
en orde, die heel de wereld het onderst boven keert,
overwinnen ?........

Ik voor mij houd mij overtuigd, dat de revolutie
te niet zal gaan uit zich zelve, uit eigen onmacht in
een zal zinken; dat zij zal omkomen door zelfmoord;
ja, zij zal sneven door haar eigene handen, door haar
eigene wapenen; zij zal overwonnen worden en dan vallen,
en geve God dat zij dan ook begraven worde voor altoos!

Twee herinneringen uit de H. Schrift hebben mij in
deze overtuiging gevestigd; ik wil ze u beide hier
mededeelen : Luistert mijne kinderen !

Een jongman, nauwelijks de jongelingsjaren ont-
wassen, biedt zich aan om zijne krachten te meten
met die van een reus, van een vervaarlijken reus, door
het geheele leger van Isra�l geducht. Hij spreekt tot
zijn wapenbroeders: heeft dan niemand den moed om
tegen dien Goliath, die den schrik verspreidt onder
de onzen, ten strijde te trekken ! Welnu dan ; ziet!
ik ben bereid dien onverlaat aan te vallen. Inderdaad,
bemoedigd door zijne wapenbroeders en door God,
plaatst hij zich tegenover dien gevaarlijken en ontzag-
wekkenden vijand. Hij slaat hem de doodswond juist
in het trotsche voorhoofd; zoodat het gevaarte ontzield
aan zijne voeten neertuimelt! Hoe kapt David het
hoofd af van Goliath ? Met hetzelfde zwaard, dat dit
monster aan den gordel droeg. Hij buigt zich, zet
de eene knie op de forsche reuzenschouderen, heft
den arm omhoog en in �en oogwenk was het hoofd
van den romp geslagen.

Ontzettender nog is het ander feit, dat de H. Schrift
verhaalt. Eene vrouw, eene zwakke vrouw woonde

Ie Bethuli�, toen deze stad door tallooze belegeraars
was ingesloten: het vijandelijk leger benauwde de stad
door een streng beleg al meer en meer, en zag
reeds hakend uit naar het oogenblik der overgave,
om zich dan aan plundering, verwoesting en uitmoor-
ding naar hartelust over te gaven.

De vrees had de inwoners zoo zeer overmeesterd,
dat zij nog slechts de middelen beraamden, om zich
bij de overgaaf, eenige toegevendheid, hoe gering dan
ook, te bedingen, voor dat de poorten aan den vijand
werden geopend.

Doch met beradenheid rijst nu op Gods ingeving die
zwakke vrouw, van wie ik spreek, zij staat op, en
voert den verslagen burgers dit woord te gemoet:
wat stelt gij u nu voor te doen? Overhaast u toch
niet, bid ik u, met zoo een schandelijke beraadslaging,
gij kent immers de plannen Gods niet; wacht nog!

En de vrouw kleedt zich in hare prachtigste gewaden
en begeeft zich naar het vijandelijk legerkamp. Men
houdt haar aan en brengt haar voor den aanvoerder
Holofernes, in zijne veldtent. Daar lag die bevelhebber,
toen hij zich aan onmatigheid had overgegeven, op
zijne legerstede uitgestrekt, in een diepen slaap ge-
dompeld!

De vrouw van Bethuli� heft nu het oog naar den
Hemel en slaakt de bede : Heer, God van Isra�l,
zie op mij neer in dezen stond, geef kracht aan mijn
arm en gedenk, dat Gij uwe hulp aan Jerusalcm hebt
verpand!

Zij maakt het, eigen zwaard van Hole-ternes los van
den stijl, waaraan het hing; zich nogmaals tot den
eeuwigen God wendend, bad zij nog vuriger om die

sterkte te erlangen, welke zij wist dat haar ontbrak.....

liet zwaard valt, en met dien slag is het hoofd van
den romp gescheiden. Het bloed vloeit bij stroomen
uit het onthoofde lichaam; de dienstmaagd, die haar
terzijde stond, neemt het hoofd en bergt het in den
lederen zak; en de twee vrouwen keeren heimelijk
naar Bethuli� terug.

Van dit oogenblik af ontstaat er eene groote ver-
andering in de twee legerkampen. De overmoed der
belegeraars wijkt voor verwarring en schrik; de
verslagenheid der stad verandert in vreugde en zege-
zangen.

Judith verschijnt voor het volk met het hoofd van
den vervaarlijken heirvoerder der Assyriers in de hand.
De menigte omstuwt deze kloeke vrouw en roept
uit: Gezegend en gedankt zij God! Men omringt haar
al juichende; men werpt zich aan hare voeten neder,
men kust die met ootmoed, of wel men drukt zijn
lippen op den sleep haars mantels! De geestvervoe-
ring is algemeen; maar het schijnt niet, dat iemand
haar de hand dorst, kussen; deze terughoudendheid
kan men wellicht aan de vrees toeschrijven, die het
monster nog inboezemde, hetwelk nog zooeven door
die hand was afgemaakt.

Zietdaar, mijne kinderen, naar welke ontknooping
de maatschappij heensnelt in dit uur, waar in we leven.

De slotsom mijner toespraak is dan deze: De revo-
lutie moet ten onder gebracht, zij moet te niet gaan;
en \'t is het eigen zwaard onzer vijanden dat er ons
van bevrijden zal. Zij zal gedood worden, de revolutie,
door het gemis aan beginselen, door \'t misbruik van
geweld harer kracht, door het onrechtmatige harer
gedragingen, door de bres der Porta pia, door eene
menigte van zaken, welker opsomming hier overbodig
is, bijzonder voor U, die in \'t midden dezer Stad leeft
en dit alles zoo goed weet als ik.

Derhalve, hier mogen wij veilig op steunen: De
revolutie zal ten ondergaan; ten ondergaan door haar
eigene wapenen; door diezelfde wapenen, welke zij
aanwendt en scherpt tegen de waarheid, tegen het
recht en de Kerk; tegen alles wat er op aarde heiligst
bestaat. Doch wanneer en hoe zal die ondergang be-
werkt? Domine Deus Isra�l respice, Heer, God van
Isra�l zie op ons neer!

Intusschen moeten wij het voorbeeld van Judith
navolgen, en v��r alles ons tot God wenden; Hem
smeeken, dat Hij tot ons kome met Zijne genade, met
Zijne sterkte; dat Hij afdale om ons te troosten en
onze verwachtingen te bekroonen! Bidden we met
ijver en geloof; bidden we zonder ophouden, en de
zelfmoord der revolutie zal volgen, wanneer wij er het
minst aan denken.

God heeft, zoowel als aan het oude, ook aan het
tegenwoordig Jerusalcm, aan de Stad, die Hem toebe-

hoort, aan Rome beloofd, dat Hij, wanneer Zijne
gerechtigheid haren loop heeft gehad, zich ook onder
ons in den glans Zijner barmhartigheid zal vertoonen.

Ziedaar mijne wenschen, doch niet voor mij; want
mij rest slechts weinig tijd te leven; maar ik slaak
die bede voor de Kerk, voor U, voor zoo veel millioenen
zielen, over de oppervlakte des aardbols verspreid, die
het geloof bezitten en de hoop; d. w. z. die met mij
naar den geest vereenigd, op de vervulling dierzelfde
verwachtingen vastelijk hebben vertrouwd.

En nu dale mijn zegen, over uw persoon, over
uwe familie, over uwe ondernemingen. Doch ontvangt
daarenboven eene bijzondere zegebede, waardoor ik
van den Hemel afsmeek, dat Hij U den noodigenmoed
en het vaste vertrouwen schenke, om U nog eens onder
mijn oog te bevinden op eene wijze, die aan mannen
van eer, aan Christenkrijgers voegt, d. i. inuwemon-
leering, toegerust en gewapend met den degen, die uw
roem uitmaakt en in uwe handen dienen moet, om orde
en vrede te herstellen en te handhaven. Benedictio Dei etc."

Hebt gij Pius\' bemoedigende taal gehoord? Of hebt gij
niet veeleer het overmeesterend beeld aanschouwd van den
man der hope? � Want deze is zijn naam. � Bij elk
zijner woorden doortintelt een verkwikkend vertrouwen u
de borst; zijne toespraak deelt u haar bezielende geestdrift
mede in die mate, dat Pius er de waarschuwing nog slechts
had kunnen bijvoegen van de ophanden zijnde zegepraal
toch wijselijk te benuttigen.

Het voorwerp dier verwachtingen, haar omvang of inhoud

hier nader te omschrijven, achten we overbodig, \'t Zou
ons zelfs voorbarig schijnen, indien iemand bepalingen omtrent
de toekomst, of gissingen wilde maken omtrent den tijd, de
wijze, de middelen en de vormen eener algeheele herstelling der
menschelijke maatschappij. Zoo iemand zoude zijn blikken
daar willen vestigen waar het Gode niet behaagt; hij zou, naar
onze meening, zijn schreden verder willen zetten, dan \'t
hem door God wordt gegeven; het stond gelijk met de
vraag: welke toekomst zal Gods goedheid schenken ? Wie
nu is in staat die vraag volledig te beantwoorden ? Wij
voorzeker niet Maar al te zeer zijn wij immer geneigd,
om naar het oude, om naar vroegere toestanden en ver-
houdingen als de eenig goede te willen terugkeeren. Om-
dat wij onze gedachten niet weten om te zetten, veel
minder uit te breiden, daarom wentelen zich onze vooruit-
zichten gewoonlijk niet anders dan in den bepaalden kring
derzelfde denkbeelden. Vandaar haken wij slechts naar
\'t gene we bij ondervinding als goed en nuttig leerden ken-
nen, en dat ons nu ontnomen is; terwijl God bij machte
blijft ons naar een geheel nieuwen toestand te geleiden,
nieuwe vormen te scheppen, waarvan wij geen denkbeeld
hebben. Gods hand blijkt in onze tijden zoo menigwerf;
Hij kan naar dezelfde eeuwige beginselen � want d�ze
staan onveranderlijk vast � een geheel nieuwe maat-
schappij doen herleven, van wier samenstelling bij ons tot
heden het begrip niet bestaat, \'t Komt ons derhalve onge-
raadzaam, bekrompen, roekeloos voor, onze verwachtingen
binnen de enge grenzen onzer denkbeelden te omschrijven.
Evenmin zal het noodig zyn te bepalen, in hoeverre
Pius\' denkwijze niet enkel ten voorbeeld en stichting, maar
ook, wat veel meer zegt, tot regelmaat onzer oordeelvel-
ling, tot wet, althans tot norma onzer hoop strekken moet.

Doch wat wij hier niet onopgemerkt mogen voorbijgaan,
de toespraak van Pius IX draagt de duidelijkste blijken,
dat de steunsels van \'s Pausen verwachtingen en voorbeel-
dige hoop niet tot buitengewone openbaringen des Hemels,
maar tot de algemeene grondslagen des geloofs behooren*
die voor een ieder bereikbaar en toegangelijk zijn.

Z\\j het ons gegund eene poging te wagen om de be-
weegredenen dier hoop tot een gemeen goed ook onzer
Lezers te maken. Hun troost en voordeel spoorden ons
aan de �ene geschiedenis, door Pius in herinnering gebraeht,
die n. 1. der vrouw van Bethuli� in hare omstandigheden,
diepen zin en gevolgen uiteen te zetten, ten einde op die
wijze aan den geest van den man der hope meer en
meer deelachtig te worden.

Hoe dit doelwit onzer studie bereikt ? Heeft de H. Vader
met Judiths roemrijke heldendaad te vermelden, daardoor
tevens heen gewezen naar de ware judith , die de toe-
vlucht en de hulp is der Christenen; wij hebben eerst en
vooral die heenwijzing op te helderen en derhalve nadruk-
kelijk te betoogen, waarom en hoe Judith de Voorbe-
duiding van Maria wordt genoemd.

De omstandigheden, waarin de Kerk zich heden bevindt,
zijn van dien aard, dat zij aan elk wel onderricht geloovige
de geschiedenis van Judith onwillekeurig voor den geest
brengen. Dit gezichtspunt zullen we in de drie volgende
paragrafen of hoofdstukken bespreken.

Mocht de Paus m eene toespraak Judiths heldenfeit
slechts met den vinger aanstippen, ons streven � die
voortreffelijke woorden zoo verre mogelijk hunne toepassing
te doen vinden � vordert, dat we het verhaal van dat
feit en wel het best in de eigen kleuren, waarin de H.
Geest het heeft gemaald, in zijn geheel mede deelen, ten

einde in de vier laatste hoofdstukken den hoogeren zin
van Judith, als Voorbeduiding der Wonderbare Moeder, op
onze tijdsomstandigheden toe te passen.

Hoe moeilijk het ook moge schijnen iets van de Moeder
des Heeren in \'t midden te brengen, dat het karakter van
nieuwheid draagt, durven we ons evenwel vleien, dat aan
onze Verhandeling in dier voege uitgewerkt, de verdienste
der nieuwheid niet geheel ontbreken zal.

Na de lezing zal een ieder van zelf besluiten, dat niet
eene nieuwe Judith behoeft te worden opgewekt ter onzer
redding. Neen, de ware judith, zij is er, zij bestaat, zij
leeft en zal ten bekwamen tijde haar zegepraal blijken doen.

�Ja, \'t uur is aangebroken,
Het uur der redding slaat; hoe \'t heidendom ook woedt,
De doods t nip is \'t, waarin het monster sterven moet.
Weldra zal d\' Onbevlekte 1), verzeld van al haar dapperen,
Haar blijde zegevaan ons over \'t hoofd doen wapperen,
En ge in haar schaauw Gods Kerk voor altijd rusten zien;
Hoe kon zelfs deze krijg dan op Gods wil geschi�n?"



		rf^!

		dragen; Zij moet door eene offerdaad, eenig in hare soort, de schuld der oude Eva goed maken, en als de ware iudith den helschen Holofemes openlijk verpletteren. Doch waar vooral legt de Moeder-Maagd haar fleren helden- moed aan den dag? wanneer heeft Zij Haar eeretitel van de ware judith doen gelden ? De geheele wereld heeft dat tooneel aanschouwd; dagelijks zien wij de voorstelling van dat plechtig oogenblik in de meeste onzer kerken; zelfs op den protestant had het krachtigen invloed. �Die Zoon, zoo teer geliefd, zoo vurig aangebeden, Wordt, Moeder, voor uw oog, hier weggesleept ter dood! Wat dolken voelt gij tkands door \'t krimpend hart gestoten! Wat schokken lijdt uw ziel, uw moederlijk gemoedI

		Geen tranen vloeien er by zulke harteslagen! Der tranen weibron heeft geen vocht voor zulk een smart, Die met geheel de ziel zich opsluit in het hart. Wie schetst al \'t geen gij leedt en doorstondt op dien dag?" Daar treedt die hoog-edele heldinne, daar treedt Zij op om aan het helsch serpent den doodslag te geven! Met meer dan mannenmoed dringt Zij, gelijk Judith door de Assyrische legers, zoo door die bende van Godverzakers en van Godmoordenaars heen naar Calvari�! Zij staat daar onder het Kruis. Nu alle mannen zijn weggevlucht, nu elke verdediging verre schijnt heengevloden, nu de uur der duisternis is geslagen, nu verschijnt de zwakke Moeder- Maagd, doch machtige heldinne in \'t openbaar op het

		1) Bilden lijk. Aan de Moeder Maagd. Ibid. 149.



		*8^C2*

		aanbidden, en gelijk eens de hellevorst op trotschen toon 1) der wereld te laten toeroepen: ,Ik ben die Jupiter, in wien gij hebt geloofd I" Toch zal geheel zijn toeleg, al zijn machtsvertooning dienstbaar worden gemaakt ter verheerlijking van de kracht Gods, die door de zwakke hand eener vrouw zijn pogen breken, zijn streven verijdelen zal. Nu vast versmaadt hem die vrouw, en haar volk draagt hem verachting toe. Hoe duidelijker dan ook de geest der hel door zijne daden spreekt, hoe minder zijn werk slagen zal; want 2) satans toeleg is vooraf gevonnisd. _vZoudt ghy met wapenen den hemel dan beroeren? Die zijn u niet betrout om tegeris God te voeren. Misbruicktghe uw maght, zoo vreest des Allerhooghsten maght. Ghy terght den blixemstrael, en onverzoenbren toren: Volhardtghe, wat een ramp en val is u beschoren I" Doch kwetsen w� de billijkheid niet, met een mensch al tracht hij ook nog zoo hardnekkig, door al zijn leven en streven een ongerechtig \\erlangen na te jagen, bij den satan te vergelijken of hem een zichtbaren duivel te noemen ? Neen, want wij hechten dien naam hier onmiddellijk aan Ho- lofernes en aan niemand anders in persoon; nu, gehjk Judith de type is van Maria, zoo ook wijzen wij in den verwonneling der eerste, het beeld aan van den hclschen vijand, dien Maria heeft neergeveld 3). Wij stellen deze gevolgtrekking, waarvoor

		1) Constantijn V. De Katholiek. LXV. BI. 275. 2) Vondel. 1. c. III. 1154, 1170. 3) Cfr. Bladz. 47.

		��



		93

		Hoe schoon zit ge op een zee van wereldvolk\'ren neer! U schonk ik \'t koningsgoud en purper; de offereer, Die \'k d\'Eeuwige betwist, heb ik aan u doen geven; Mijn dochter 1 mijn boelinl....

		En thans, o Rome! welk een maar komt mij ter oorP Wat faam klinkt uit uw muur mijn diepen afgrond door? Gij zult mijn altaars, gij mijn tempels nederstooten? De Christenen, wier bloed, drie eeuwen lang vergoten, Uw gronden overstroomt, zij zullen mij ten spot U bukken doen in \'t stof voor hun gekruisten God? Reeds, zegt men, is het heer eens redders opgetogen, Die \'t Christendom, zoo lang in ketens neergebogen, De vrijheid schenken zal en \'t heffen op dien troon Waarvan hun aller dood der wereld werd gebo�n.

		Wat wilt gij, hemelgod! me ook hier voor U doen zwichten, En in dit Kanaan een nieuw Jerus\'slem stichten?" Soortgelijke vooruitzichten kwelden wellicht den boozen geest ook in dezen tijd en vandaar zijn ongelooflijke voort- varendheid. Wij verklaren onze gedachte. Reeds voorlang scheen de tijd zwanger te gaan van groote gebeurtenissen; het vertrouwen der geloovigen meende de schoonste voor- teekenen in het verschiet te bespeuren. De dogmaverkla- ring der Onbevlekte Ontvangenis versterkte niet weinig die hoopvolle verwachtingen en wel te recht: want de groote Pius IX had in de Bulle der dogmaverklaring van de ware judith gezegd: »Wij koesteren tevens de zekere hoop en bezitten het vaste vertrouwen, dat van Haren kant de gelukzalige Maagd, Zij die geheel schoon is en onbevlekt, en den giftige kop des wreeden serpents verplet en der wereld heil gebracht heeft; 1).... nu ook welbehagen er 1) Certissima spe et om ui prorsus fiducia nitimur f ore, ut



		145

		ook terugkeere van z\\jn roekeloozen stap � vreest Hem intusschen meer dan Holofernes! «Daarom laten we ons voor God vernederen, en Hem in ootmoed des harten dienend, al weenende en smeekende den Heer aibidden, dat Hij ons Zijne barmhartigheid doe blijken naar Zijn goedvinden; opdat, zooals ons gemoed ontsteld is door de hoovaardij onzer vijanden, onze oot- moed ook de aanleiding worde, de medewerkende oorzaak van onzen roem en verheerlijking. »Wij zijn immers niet afgeweken gelijk onze Vaderen; zij hadden hunnen God verlaten, voor vreemde goden de knie�n gebogen; en voor die misdaad zijn zij ook aan hunne vijanden ten dood, ter plundering, ter berooving en ter bespotting overgeleverd geworden. Maar wij, wij erkennen geen anderen God dan Hem all��n. » Wachten we dus nederig de vertroosting des Hemels af! God zal ons uit de verdrukkingen onzer vijanden ver- lossen. Hij zal al de volken, die tegen ons zijn opgestaan, vernederen; de Heer onze God zal ze te schande stellen." Mochten we niet zeggen dat Judith vooraf de taal spreekt, welke Maria heeft gesproken? Wij hebben slechts te herinneren hoe de ware judith de voortzetting dier- zelfde belofte, bijna eensluidend vermeldt: Hij heeft krac�it gedaan door Zijnen arm; verstrooid heeft Hij, die hoogmoedig zijn in den waan huns harten. Machtigen heeft Hij van den troon gestort, en geringen verheven! Na de vermaningen, welke der overheden pasten, geeft Judith nu andere wenken, die aan \'t volk dienen overgebracht; zoo leert zij allen en niet minder ons, wat in deze tijden te doen staat. »En nu, Broeders, daar gij de voornaamsten zyt 1)

		1) VIII. 21-27.

		10



		304

		Balac, koning vanMoab, overhalen, om het volk van Isra�l met zijn vloek te willen beladen; dan, in welke bochten hij zich ook kronkelde, en op welke hoogere en hoogere bergtoppen, hij, der genade Gods weerbarstig geworden, zijne zeven Altaren ook oprichtte, de Geest Gods noodzaaktejhem de mildste zegening 1) over Gods volk uit te spreken: «Hoe kan ik vloeken, hem, dien God niet vloekt? Hoe ik verwenschen,\' wien Jehova niet verwenscht ?

		God is\'geen mensch, die liegt, Geen menschenkind, dien het berouwt! Of zou Hij zeggen, en \'t niet doen? Beloven, � on\'_niet gevenj? � Hij zegent; ik, ik kan \'t niet keeren. Zie! \'t volk staat op, als een leeuwin, En als een leeuw verheft het zich; En \'t legt zich niet weer neer, eer het zijn prooi verslonden ..........heeft.

		In Moab aangekomen richt de wichelaar op verschillende hoogten, van waar hg de legerplaats der Isra�lieten zien konde, tot driemalen toe, zeven altaren op; slacht op die altaren zjjn offerdieren ; doch telken male opent God hem den mond, om Isra�l overvloediger en overvloediger te zegenen. Nog twee of driemalen gevoelt hij zich door God aangedreven, nog ruimere zegespreuken te uiten. Getallen. xxn. xxrn. Toch sluit de verworpeling, met Balac aan te raden i hij zonde de Joden tot de zonde van ontucht en zoo tot afgoderij misleiden, ten einde hen langs dien weg Gods beschutting onwaardig en aldus tot krachtigen tegenstand onbekwaam te maken. Men kent de straf, welke om die zonde heeft gewoed/totdat"de�yver van Phinecs Gods gramschap bevredigde. Intusschen geleidde God deze zonderlinge gebeurtenis tot sterking van het ver- trouwen der Joden en niet minder tot een voorlichting van het geloof der heidenen. Ons blijft zy een eeuwig blijk Zijner zorgen voor het ware Isra�l, de Christen Kerk: want op haar doelen al de zegespreuken des zieners. 1). Getallen. XXIII. Cantica Sion. II. Bladz. «I.



		GELOOFSGENOOTEN VAN NEDERLAND TER OVERWEGING IN HET JUBELJAAR 1875, EERBIEDIG AANGEBODEN.



		\'

		IMPRIMATUR. Hagae-Comitis , J. J. RIOCHE, 9 Fcb. 1875. Can. Libr. censor.



		INHOUD.

		Bladz. Voorrede.......................... I I. DE MAN DER HOPE............... 1 II. DE VOORBEDUIDING............... 21 1. Wat zij is?.................. 21 2. Judith is type van Maria........... 31 a) Bewijs uit de Schrift.......... 31 b) Uit de overeenkomst........... 33 c) Uit de Vaders en de gebeden der Kerk. 34 3. Die lofspraak heeft een diepen zin..... 40 III. DE TWEE LEGERS................ 54 IV. DE SATAN..................... 79 1. De kwaadaardige toeleg onzer vijanden . . 88 2. De algemeenheid van hun aanval...... 91 3. Hunne geestverwantschap met den satan . 97 V. DE HOPELOOZE TOESTAND.......... 105 VI. DE WARE JUDITH................ 133 1. Judith\'s persoon................ 134 2. Haar goede raad................ 142 3. Haar voorbeeldig gebed............ 149 4. Haar Vaderlandsliefde............. 154 5. Gods ingeving................,. 163 3. Judith\'s onderneming............. 165



		Bladz. VII. JUDITH\'S HELDENDAAD............ 170 - VIII DE ONVERWINNELIJKE MARIA....... 199 1. Maria\'s werkdadig aandeel in den strijd. . 200 2. Pius\' blik in de toekomst is op Haar ge vestigd.................... 208 3. Haar zegepraal werd te Bethuli� geschetst. 210 4. Ook de zegepraal der Kerk zien we daar afgebeeld.................. 218 5. De lofreden op Judith zijn gericht tot Maria. 226 6 Hare Onbevlekte Ontvangenis verklaart de reden, waarom Zij de Onverwinnelijke Maria is................... 233 IX HAAR SLOTFEEST DAT EEUWIG DUURT . 243 1. Ook hier blijft Judith V��rbeduiding. . . . 243 2. Haar feest stelt ons het slotfeest voor der Ware Judith............... . 247 3. Dat feest is niet uitsluitend van de zege- vierende, maar ook van de strijdende Kerk te verstaan.............. 259 4. Judith s Lied................. 271 Besluit..................... 296 I. BIJLAGE. DE NIEUWE BALAAM.......... 303 a. De toestand, waarin Pius IX zijn Allocutie hield..................... 308 b. De teekening van zijn verheven persoon. . 310 c. Zijn tegenstrevers zijn door hem niet overschat . .\'................ 311 d. Het opzet van Pius\' bestokers....... 312 e. Balaams voorspelling............. 313 II. BIJLAGE. BALAAMS GERINGERE MEDEBROEDERS. 316 III. BIJLAGE. DE VRIJMETSELARIJ......... . 319



		VOORREDE.

		Nu vijf jaren geleden mochten we eenige beschouwingen in het licht geven onder den titel: Pius IX en zijn roemrijk leger, of \'s Pausen tijdelijke macht en //.are dappere verdedigers. Aangemoedigd door de buitengewone en alge- meene welwillendheid waarmede dat boeksken ontvangen is � immers meer dan 3000 exemplaren zweefden weldra van hand tot hand onder de meest verschillende en altijd zeer gretige lezers rond � wagen wij het nogmaals op dezelfde zaak terug te komen in deze Verhandeling; ofschoon ietwat meer wetenschappelijk, gaat zij nogthans van dezelfde beginselen uit en streeft zij naar hetzelfde doel. Mogen deze bladzijden door Gods zegen een ge- l\'yken bijval 1) vinden en zoo mogelijk nog uitgebreider nut stichten!

		1) Voor de zoo gunstige beoordeelingen zij hier aan Nederlands Katholieke tijdschriften onze oprechte dank gebracht. Maasbode, 3



		rn

		slechts tegen de tijdelijke macht, la partie vuln�raMe, het toen nog kwetsbaar gedeelte der Kerk; maar volstrekt tegen het hoofd der Kerk was gericht; en dat haar toeleg is: Jesus Christus te doen verloochenen." Staat in dit uur datzelfde gezag en diezelfde machtgever, God, niet zonne- klaar tot mikpunt aller vijandige pijlen ? De aanval is dezelfde maar heftiger en openlijker. Andere waarheden, terzelfder tyd door ons verdedigd, al dwingen zij nog niet de algemeene erkenning af, traden evenwel, door de ontwikkeling der feiten al verder en ver- der in het licht. Zoo ontvouwde sinds dien tijd de be- kende Dr. Urquhardt, door de actu�ele toestanden der maatschappij aangedreven, ook voor de niet met ons geloovende lezers zijner politic Review meermalen onze stelling: »De staatkundige onafhankelijkheid van het hoofd der Kerk, of, de Paus-Koning is een noodzakelijk vereischte voor het welzijn 1) jder menschelijke maat- schappij." In verband met dit begrip: Be maatscliappelijke noodzakelijk- heid van den Paus-Koning, gaven we nog twee hoofdstukken ten beste onder het opschrift: »Het aandeel en de plicht der vorsten in de zaak des Pausen 2). De vervulling van dezen plicht is tevens hun hechte steun."\' Die bladzijden leverden de bewijzen, dat slechts de monsterachtige samen- koppeling van een geregeld goevernement met de geheime genootschappen, eenige duurzame kracht verschaffen konde aan het voortwoekeren der revolutie; tevens legden we de gronden bloot, waarom de benarde toestand van de zaak des Pausen op rekening moest worden gesteld der goever-

		1) Bladz. 71 en 77. 2) Ibid. Bladz. 103 en 111.



		VI

		ping alom af, en als aangedreven door een voorgevoel, dat nu op het volk de bestemming overging, om eenmaal de regeling der Christelijke maatschappij te bewerken, heeft hun staatsbestuur de volken verlokt, ja, hen gedwon- gen zich neer te vlijen buiten de zon des geloofs die Christus is. De afval geldt als ware hij eene grondwaar- heid; Christus moest plaats maken voor een onbekenden staatgod. Daar tegelijkertijd de zending der Kerk over heel de wereld 1) voor een ieders oog in onze eeuw krachtiger uitstraalt dan ooit te voren, daar de Kerk nu al vier jaren, naar \'t Pauselijk woord 2), »door het Vaticaansch Concilie een nieuw bewijs blijft geven van hare innerlijke eenheid en onverstoorbare levenskracJd," zoo valt de tegen- stelling der Kerk en der moderne maatschappij des te treffender in het oog, zoo staan de beide legers des te scherper afgeteekend, en neemt de strijd steeds toe in vinnigheid. Waar de oorzaak lag, dat ondanks die opmerkelijke zegening der Kerk het kwaad de overhand behield? W\\j wezen die reeds aan: zij die het onheil hadden moeten bezweren, zij gav^n zich daaraan over; zij heulden met de geheime genootschappen en koesterden aldus den revolutiegeest. Iteeds toen, v��r vijf jaren, toonden we voor nadenkenden vrij duidelijk datgene in het verschiet, wat we thans betreuren. Wij brengen dit hier met te minder schroom in herinne- ring, daar het de identiteit of eenzelvigheid van den thans zoo woedenden strijd met dien aanval aanwijst. Want

		1) lila.lz. 273 on Bladz. 282. 2) De Bulle der bijeenroeping tot het Concilie.



		VII

		ofschoon wij op die zoo blijde dagen van November \'67 geen al te zwarte vooruitzichten in de toekomst mochten openen, toch hielden we onze ernstige wenken niet ver- holen. Wy hebben ze uitgedrukt met de eigene woorden i) van den Paus, den 5 Mei ^?68 gesproken: »Uwe dapper- heid heeft de vijanden overwonnen; doch bedenkt wel, dat zij hunne booze plannen nog niet opgegeven hebben. Zij smeden integendeel op dit oogenblik nieuwe plannen om hunne goddelooze en heiligschennende aanslagen te her- nieuwen." Tot welke getalsterkte die vijandige legers in \'t geheim sedert zijn gestegen; tot welke verregaande boos- heid die vermeten plannen intusschen zijn gerijpt, zal ons de invloedrijkste aanvoerder der Duitsche vrijmetselarij verklaren en bewijzen, waar we de nieuwe organi- satie dier samenzwering en haar groot logesbond be- spreken. Onze waarschuwingen voor de toekomst onder de bena- ming van: »Gevaren en plichten" in den steeds voortdu- renden strijd, vroeger 2) nadrukkelijk blootgelegd; onze aanmaningen 3) tot »een drievoudig offer: het offer des gebeds, dat der gift ,< ja, zelfs het offer des bloeds", toen aan elkeen gericht, voorspelden duidelijk wat we nu zien gebeuren; zij zijn heden dringender, zij zijn eene noodzake- 1 ijkheid geworden. De bloedige krijg van \'67, oogenschijnlyk tegen de tijde- lijke macht van den Paus gericht, was slechts een dekmantel om voor kortzichtigen een veel breederen aanval te ver-

		1) De noodzakelijkheid huimci volharding. Bladz, 213. 2) Bladz. 236. 3) Bladz. 252.



		VIII

		bergen, welke daarop noodzakelijk volgen moest en voor elkeen thans zichtbaar is geworden. De tochten der Gari- baldisten dienden slechts als voorspel en ter inleiding eener algemeene Kerkvervolging, die we nu in den vollen zin beleven. Hoe en met welke wapenen wij in dit nieuwe ge- wricht van denzelfden kamp, tegen die oude, maar sterker geworden of althans vaster aaneengesloten bende, ten strijde behooren te trekken; wat wij van onzen kant, om den toeleg van dat eedgespan te verijdelen, moeten bijdragen; zietdaar het pragmatisch voordeel, dat we in deze brochure wenschen aan te duiden en te be- reiken. Is de gedaante van den strijd veranderd, dan doen zich ook andere tafereelen voor aan onze beschouwing. In die lichtvolle dagen der Novembermaand \'67 stond de revolutie ten aanschouwe der gansche wereld aan den schandpaal; en mag de ware teekening van den actu�elen toestand, hoe droevig die ook is, niemand ontmoedigen, toch wijzigt hij natuurlijk de gemoedsbewegingen van velen. De stemming, die bij het eerste tijdstip de heer- schende was en uit ons boekwerk zelven sprak, mag of kan een Christenhart niet bezielen in dezen tijd; het standpunt der strijdende Kerk in 1874 duldt niet, dat diezelfde opgewektheid in deze bladzijden den toon voere. Toen schreven we onder den indruk eener algemeene opgetogenheid en in het volle genot der immer meer en meer schitterende overwinningen, bij Mentana zoo roemvol bekroond. Heel de wereld hield al die dagen de blikken gevestigd op de 14,000 Pauselijke vrijwilli- gers, die tegen een leger van 300,000 man uittrokken



		IX

		en stand hielden 1). Geen wonder dat, «opwekking van geloof, wending der politiek ten goede, bevordering der ware beginselen onder de heerlijke gevolgen van hunnen moed" door ons werden opgenomen. Dan, helaas! hoe zijn de toestanden sinds die dagen veranderd; hoe schijnen de zaken omgekeerd! De over- winnaarspraal is omgeslagen in pijnenden nood! De won- derkracht dier heldenschare, in den kampstrijd telken- male gebleken, eindigde met het neerleggen der wa- penen. Doch haasten wij ons hier onverwijld bij te voegen: zij gehoorzaamden aan hun vorst en vader, namen de krijgs- mans-eer ongeschonden met zich en hun roem bleef on- gerept Nu was de zending van Pius\' roemrijk leger, voorloopig althans, ten einde toe vervuld. Door overmachl, verraad en meineed, door de krachteloosheid der diplomatie genoopt, liet de Paus-Koning juist eene maand na de schorsing van het Concilie, ook de dappere verdedigers zijner tijdelijke macht uiteengaan. Toen derhalve vorderde de beslissende zegepraal bij Mentana blijde zegezangen; nu past ons om de verlaten- heid van het Vaticaan, stil nadenken, maar toch ook om de schutse der ware judith een ongeschokt ver trouwen. Welk sterveling, al staat hij in zijne beginselen nog zoo onwrikbaar vast, kan zijn gevoel onttrekken aan den indruk zulker omstandigheden? Na eenig bezinnen echter moet het hem evenzeer blijken, hoe die twee tijd- stippen slechts verschillende gedaanten van denzelfden

		1) Bladz. 220.

		v



		\'�

		-

		.





		)E WARE JITDITH.



		f





		♦ i



		X stryd � zoowel heden als toen � tegelijkertijd de ver- schillende vormen zijn van eenzelfde geneeswijze, onder de hand van denzelfden heelmeester. De Goddelijke Heiland der wereld gaat immers met de menschheid als een volmaakt heelmeester met een zieken te werk; wij zien het heden en ondervinden het dagelijks. Reeds voor lang heeft Zijn genezende hand de verderfelijke kwalen der maatschappij gepeild, in al haar omvang en vertakkingen wijd genoeg opengelegd; hoe diep zij ook ingekankerd mogen zijn, Hij zal ze reinigen, heelen en met hare oor- zaken, zooveel raadzaam is, wegnemen. Een hooze hand had de kiemen dier kwalen in de menschelijke natuur zelve neergelegd; vijandige medehelpers hebben heden hare wijde uitbreiding bevorderd; maar Hij, Hij onder- nam hare genezing, Hij zal Zijn werk van liefde voltooien tevens. Nu verwekt die behandeling wel pijnen en het gevoel dat zij veroorzaakt, is aan dat van harde slagen gelijk; bij een weinig nadenken echter blijken Zijne ingrijpingen en uitzuiveringen de grootste weldaden te zijn; de volkomen herstelling van den lijder staat Hem steeds voor het oog, dat doelwit zal Hij wis bereiken. Beproevingen heeten al de middelen, welke Hij als vlijm hanteert; wij toonden er eenige 1) in onzen Pins IX en zijn roemrijk leger, wij bespreken wederom andere in onze ware judith. De lijder is het menschdom, dat, ofschoon op zedelijk gebied in twee legers gesplitst, in andere opzichten heden meer dan ooit onderling vermengd 2) en tot ��n geheel samengroeit. Moeten dan niet zij, die met Christus en Zijn Stedehouder

		1) Bladz. 146 enz. 2) Bladz. 268 enz.



		XIIT

		schappij zoude uitgaan, gaf Z. H. altijd te kennen, dat hij, indien wij in onze plichten niet te kort schieten, de hoop dorst voeden op eene bovennatuurlijke ingrijping Gods. De beteekenis van zulk eene zichtbare werking Gods en voorbeelden daarvan hebben we indertijd 1) aan- gegeven. Wat echter den oogenblikkelijken toestand be- treft, durven wij gissen, dat de vooruitzichten des Pausen hier bedoeld, hooger liggen en veel gewichtiger moeten geacht. Hoe het zij, voedt Pius zulk eene hoop, dan dienen ook wij ons zoo veel mogelijk daarvan te doordringen. Wij kozen daarom een onderwerp voor onze Verhandeling, dat buitengewoon geschikt is, het vertrouwen, gelijk wij dit in deze dagen behoeven, te sterken. Meenen wij daarom, dat er algemeen behoefte heerscht aan zulk een opwekking? Bespeuren wij onder ons gebrek

		1) Pius IX en zijn roemrijk leger, Bladz. 144. Altijd zonder twijfel geleidt God Zijne Kerk, doch van tijd tot tijd ondervinden we opmerke- lijkerc teekenen, dat God zich de zaak dor Kerk innig aantrekt. �Door geringe middelen op zachte wijze aangewend, bezorgt de Algoede, soms op het onverwachtst, uit een benarden toestand eene gelukkige uitkomst," bij de blijken dier bovennatuurlijke ingrijping Gods t. a. p. uiteengezet, zouden we nieuwe feiten ten bewijze kunnen toeroegen. Wie zag er niet duidelijk de hand der Voorzienigheid in, toen in \'G7 het eeuwfeest van Petru9 zoo roemwaardig eu plechtig gevierd werd, v��rdat het eerste schot der revo- lutionairc meute viel? Niet minder duidelijk te-jnde zich de Vinger Gods tijdens de drie volgende jaren, waarin Z. H. dank der volharding der Pauselijke Zouavcn het Vaticaansch Concilie rustig konde voorbereiden, bijeenroepen, beleggen en aau zijne vergaderingen veilig voorzitten. Alwederom in \'70 mocht de oorlog niet los branden, v��r dat de Paus de Algemeene Vergadering der Kerk voor tyd en wyle vrijmachtig uiteen had laten gaan.



		XIV

		aan hoop en vertrouwen? Geenszins: want naarmate de Kerkvervolging toeneemt in uitgebreidheid en opzettelijk- heid, stijgt ook dat vertrouwen in \'t algemeen en wel zoo zeer dat het een wonder des tijds heeten mag. Toch zal een ieder met ons instemmen, dat hoe krachtiger die hoop zich uit, z\\j naar de vaste wet die alle zaken beheerscht, een des te sterker voedsel �n behoeft �n waardig is. Mag het voedsel der hoop heden niet anders dan uitgelezen en krachtig zijn, dan voldoet aan deze vereischten eene Verhandeling over de ware judith uitmuntend. Maar ook op Haar heeft Pius hoopvol zijn blik in de toekomst geslagen, op Haar aller aandacht ingeroepen. \'t Mag dus voor ons een dubbel genot en eene dubbele waarde hebben, op het voetspoor van Pius IX en zijne roemrijke legerhoofden O. L. V. onder dezen eeretitel te bespreken. Laten we onze gedachten geheel blootleggen. Langs dien weg vinden we tevens de zoo lang reeds gezochte en zeer geschikte gelegenheid om aan een sterk ge- voelden aandrang, om aan eene behoefte van ons hart voldoening te verschaffen. Ter vereering van al de deug- den, verdiensten, volmaaktheden en glorie van Haar, die een volledige schat, een volmaakt afgewerkt toonbeeld, eene bijeenvoeging is van alle gaven Gods, die buiten Christus in een schepsel bestaan kunnen, die het meester- stuk is van Gods Almacht, Wijsheid en Liefde, ver- langden we eenig liefdeblijk te brengen! Wij wensch- ten in vereeniging met al de lofzangen en gebeden, die in den hemel en op aarde tot die Wonderbare Moeder worden gestierd, Haar ook onze geringe en nietige hulde te betuigen.



		XVI

		ik U te groeten. U groet ik neergeknield, U groet ik met diep gebogen hoofd! U groet ik met het hart! U groet ik met den mond! U breng ik alle heilbede: Wees gegroet vol van genade, de Heer is met V; GEZEGEND ZIJT GIJ BOVEN ALLE VROUWEN!"



		I. DE MAN DER HOPE. Biedt het Vaticaan tot heden den edelen Pius al eene schuilplaats, toch zeker geen paleis; of is die schuilplaats tegen gekroond verraad en wettelijk geweld niet veeleer en reeds lang een kerker te noemen? Daar immers � dit wil men nog een tijdlang dulden � daar in zijn onbe- twistbaar eigendom mag de even waardige als miskende Paus-Koning de laatste jaren zijns vruchtbaren en w�nder- vollen levens slijten, doch deze woning is in eene gevan- genis verkeerd, die eiken dag enger en enger wordt beperkt, terwijl Z. H. zelve met allerlei bittere versma- dingen dagelijks overstelpt wordt. Wat den boven allen lof verheven Man het diepst moet grieven, dat juist heeten zijn verwatene be- stokers het meest welkom; dat juist weten zij den H. Vader met satanische sluwheid 1) b\\j voorkeur te berokkenen. 1) Nog onlangs, Juni \'74 zagen we deze helsche kwaadwillig- heid in oefening gebracht. Nauwelijks hadden de Romeinen vrij- willig, onvoorbereid, in grooten getale een optocht gehouden naar het Vaticaan bij dag, om hunne gehechtheid aan den Paus te doen blijken, onder de kreet van: Leve Pius! of een andere 1



		19 Doch wat wij hier niet onopgemerkt mogen voorbijgaan, de toespraak van Pius IX draagt de duidelijkste blijken, dat de steunsels van \'s Pausen verwachtingen en voorbeel- dige hoop niet tot buitengewone openbaringen des Hemels, maar tot de algemeene grondslagen des geloofs behooren* die voor een ieder bereikbaar en toegangelijk zijn. Z\\j het ons gegund eene poging te wagen om de be- weegredenen dier hoop tot een gemeen goed ook onzer Lezers te maken. Hun troost en voordeel spoorden ons aan de �ene geschiedenis, door Pius in herinnering gebraeht, die n. 1. der vrouw van Bethuli� in hare omstandigheden, diepen zin en gevolgen uiteen te zetten, ten einde op die wijze aan den geest van den man der hope meer en meer deelachtig te worden. Hoe dit doelwit onzer studie bereikt ? Heeft de H. Vader met Judiths roemrijke heldendaad te vermelden, daardoor tevens heen gewezen naar de ware judith , die de toe- vlucht en de hulp is der Christenen; wij hebben eerst en vooral die heenwijzing op te helderen en derhalve nadruk- kelijk te betoogen, waarom en hoe Judith de Voorbe- duiding van Maria wordt genoemd. De omstandigheden, waarin de Kerk zich heden bevindt, zijn van dien aard, dat zij aan elk wel onderricht geloovige de geschiedenis van Judith onwillekeurig voor den geest brengen. Dit gezichtspunt zullen we in de drie volgende paragrafen of hoofdstukken bespreken. Mocht de Paus m eene toespraak Judiths heldenfeit slechts met den vinger aanstippen, ons streven � die voortreffelijke woorden zoo verre mogelijk hunne toepassing te doen vinden � vordert, dat we het verhaal van dat feit en wel het best in de eigen kleuren, waarin de H. Geest het heeft gemaald, in zijn geheel mede deelen, ten 2*



		�O

		einde in de vier laatste hoofdstukken den hoogeren zin van Judith, als Voorbeduiding der Wonderbare Moeder, op onze tijdsomstandigheden toe te passen. Hoe moeilijk het ook moge schijnen iets van de Moeder des Heeren in \'t midden te brengen, dat het karakter van nieuwheid draagt, durven we ons evenwel vleien, dat aan onze Verhandeling in dier voege uitgewerkt, de verdienste der nieuwheid niet geheel ontbreken zal. Na de lezing zal een ieder van zelf besluiten, dat niet eene nieuwe Judith behoeft te worden opgewekt ter onzer redding. Neen, de ware judith, zij is er, zij bestaat, zij leeft en zal ten bekwamen tijde haar zegepraal blijken doen. �Ja, \'t uur is aangebroken, Het uur der redding slaat; hoe \'t heidendom ook woedt, De doods t nip is \'t, waarin het monster sterven moet. Weldra zal d\' Onbevlekte 1), verzeld van al haar dapperen, Haar blijde zegevaan ons over \'t hoofd doen wapperen, En ge in haar schaauw Gods Kerk voor altijd rusten zien; Hoe kon zelfs deze krijg dan op Gods wil geschi�n?" 1) Mgr. Broere\'s Constantijn. Eerste zang. Voorspelling van Lucius aan Flavia. De Katholiek. LXIII. p. 350. �Weldra zal Constantyn.......zijn......



		II. DE VOORBEDUIDING.

		1. Wat z� is? Hg, voor Wiens oog alles tegenwoordig staat, Wien \'t nimmer gister noch morgen, maar altoos heden is, Hij gaf Zijne tolken, den Propheten, eeuwen te voren te zien, wat later gebeuren zoude, en, als de tijd is aangebroken , waarop, hetgeen zij voorspelden, in vervulling moet gaan, dan laat Hij, Wiens Voorzienigheid van\'t eene einde tot het andere reikt, op krachtige wijze alles medewerken tot volvoe- ring van Zijn alvermogenden wil. Wenscht gij de diepte en den omvang van dit eerbiedwekkend geheim op te sporen, klim dan op met deu Dichter 1) tot zijn eerste oorzaak, dring hooger en hooger door, tot voor Gods throon! Hg immers is de oorsprong, Hg de verklaring, ,.......die zoo hoogh gezeten, Zoo diep in \'t grondelooze licht, Van tijt noch eeuwigheit gemeten, Noch ronden, zonder tegenwight,

		1) Vondel. � Lucifer. I. 281.



		\\

		22 By zich bestoet, geen steun van bniten Ontleent, maer op zich zelven rust, En in zijn wezen kan besluiten Wat om en in Hem, onbewust Van wancken, draeit], en wort gedreven, Om \'t een en eenigh middelpunt; Der zonnen zon, de geest, het leven; De ziel van alles wat ghy kunt Bevro�n, of nimmermeer bevroeden; Het hart, de brona�r, d\'oceaen En oirsprong van zoo vele goeden Als uit Hem vloeien, en bestaen By Zijn genade, en alvermogen, En wijsheit, die hun \'t wezen schonck Uit niet........ Dat \'s Godt, Oneindigh ecuwigh Wezen Van alle ding, dat wezen heeft." Diezelfde God, Wiens wil tot elk bestaan wordt ver- eisclit, Wiens leiding en medewerking tot alles noodzakelijk is, zonder Wiens toelating er niets geschiedt, en onder Wiens hand al wat geschiedt, plaats heeft; Hij, Wiengeen ruimte noch tijd beperken, deelt den nietigen mensch van tijd tot tyd? neen, zeer dikwijls en in overvloed van de kennis en de wijsheid mede, die Hij in oneindige mate bezit. Hij maakt den stervelingen Zijne raadsbesluiten, eeuwen voordat zij voltooid worden, kenbaar, als of Hem Zijne eigene goedheid belette de plannen Zijner liefde voor den mensch verborgen te houden. Daarom wordt hij, voor wien God den sluier der toekomende eeuwen opheft, of dien Hij als het ware tot voorbij de aanstaande tijden heenvoert, of, hoe dan ook, in \'t ver verwijderd verschiet de toekomst deed aanschou- wen, Ziener genoemd; en zij, die kennis dragen van de



		23

		geheimen en beloften aan dien Gods gezant geopenbaard, zij verbeiden in geduld en blijde hope, den tgd door God bestemd, terwijl zij hetzelfde vertrouwen, in hunne harten verwekt, al verder en verder aan vele anderen 1) mededeelen. �Die klaerder door het loof der duistre profecye Het afgebeelde zagh,___ Bejegent hem aldus: laet vaeren uw mistrouwen, En twijfelmoedigheit: wy zullen haest aanschouwen Den blancken dageraet, veele eeuwen ons belooft." Nu eens spreekt de Eeuwige die uitgelezen mannen toe door woorden, dan weer leert Hij hen door teekenen; maar zoo dikwijls Hij hun te verstaan geeft, wat later zal ge- schieden, laat Hij immer duidelijke sporen achter, waaruit de redelijke mensch klaarblijkelijk kan erkennen, dat Hij het is, die sprak. Niet minder schenkt hij altoos blgken, welke, als even zoo vele borgen, voor de toekom- stige geslachten bewijzen kunnen, dat Hij het is, die ge- openbaard heeft. Boven alle vertoogen dwingt de trouwe overeenkomst der vervulling m�t de voorspelling � in tijd, plaats, omstandigheden � van den weerbarstigen zelven de eigene hulde af der waarheid verschuldigd. »De profecyen gaen, op een vasten voet, Door merrecktekens den genaeckende in \'t gemoed t, Op datghe onfaelbaer Hem kunt kennen in \'t genaecken. Zy overtuigen u zoo klaer, als ofze spraecken." 2) Gelijk natuur en kunst, die gaven Gods, er maar trups- gewijze toe komen om een meesterstuk te voltooien; zoo werkt ook de genade langzaam voort om haar toppunt te

		1) Vondel. Joannes de Boetgezant. I. 366. 2) Ibid. II. 199.



		24

		bereiken; even zoo pleegt God te handelen. Hij zelf, de Oneindige spoedt zich langzaam, Hij laat, naar \'t schijnt, Zijne Almacht ougebruikt; zonder overhaasting legt Hij als het ware meermalen de hand aan Zijn werk, alvorens Hij het voltooit; �Gelijck een tekenaer het voorgenomen beelt 1) Volvoert, tot dat het werck van \'t leven niet verscheelt." Het groote werk, \'t eenig werk Gods, althans Zijn, Werk genoemd, is de Menschwording van Zijn Eengeboren Zoon, de verschijning des Heeren in ons midden op aarde. Dat staat der eeuwige Majesteit, bij alle zorgen, die Zijne goedheid, Zijne rechtvaardigheid, Zyne wijsheid, aan dit aardrijk en zyn bewoners hesteedt, bij alles wat en hoe dan ook de Eeuwige buiten zijn Goddel�k wezen verricht, onophoudelijk voor oogen. Noemen wij deze lietdebeschik- king Gods Zijn eenig werk, omdat al het overige daarbij vergeleken als wegzinkt, dan volgen wij in deze benaming niet eene persoonlijke opvatting; neen, deze spreekwijze vinden we gewettigd door \'t gebruik der H. Schrift zelve, waarin we de Menschwording met den naam van Zijn Wei-k, van de werkelijkheid, de waarheid, de vervulling, de volheid des tijds zien aangeteekend; terwijl alles wat de persoonlijke Open- baring Gods voorafging, hoe grootsch en wonderbaar ook, als de schijn, de afschaduwing, de teekening, de belofte, De Voorbeduiding, de beeltenis staat geboekt. 2) «Naerdien de morgenstar, de voorbo van de zon, \'t Waerachtigh heillicht, en der hemellichten bron, Eerst rijzen most: gelyck de verreziende helden\', Gedreven van den Geest, zoo menige eeuwen spelden

		1) Ibid. I. 80. 2) Ibid. 71.



		25

		Den vadren, koningen, en priesterlijcken stam, Verlangende, elck om strijt, dat Hy te voorschijn quam, Om profecy, belofte, en wet, in steen geschreven, In kracht te zetten, en haer rechte verf te geven." Hoe dikwijls heeft God den menschen niet van dat Godswerk gesproken v��r dat het vervuld is geworden? Hoe tallooze omstandigheden er van vooraf kenbaar gemaakt? Duizende punten van het �ene tafereel � dat ons \'sHeeren verschijning en vertoeving op aarde, het Gods-Rijk hier door Hem gesticht, Zijn zegepraal op de vijanden hier be- neden behaald en in eeuwigheid plechtig gevierd, afmaait � worden in den loop der voorafgaande en even zeer voor- bereidende eeuwen vastgesteld. In duizend schakeeringen wordt Zijne komst, Zijn strijd, Zijn zegepraal door den Vinger Gods geschilderd. De geheele geschiedenis van het menschdom gedurende 4000 jaren, vormt �en panorama, waarvan het immer meer en meer voorbereid en eindelijk geopend, laatste en eeuige lichtpunt is: Jesus Christus, God van God, nu ook mensch uit Maria geboren. �Zoo veele beelden als voor Godt Messias stappen, Gelijck in monstering, zien op Zijne eigenschappen, Of arapt en diensten, elck beelde iet byzonders af, Het welck u troosten kan, en stutten, als een staf, Om vast te gaen, wanneer ghy \'t spoor volght van Zijn leven, En ga slaet tot wat endt, van liefde alleen gedreven, De Vader U beschenckt met Zijn onschatbaer pant, Den eerstgeboren Zoon." 1) Doch blijft het einddoel van al de werken Gods buiten Zijn Goddelijk Wezen, en derhalve het middelpunt van al Zijn openbaringen niet anders dan Zijn Zoon Mensch ge-

		1) Ibid. II. 114.



		26

		worden uit 1) de beloofde Vrouwe Zijne Moeder; is Hij dus met Haar zoo onmiddellijk, op het innigst en voortdurend vereenigd; dan kan het niemand verwondering baren, dat dezelfde mededeelingen Gods ook Maria, hetzij afzonderlijk, hetzij in verband met Haren Zoon, meermalen als onder- werp betreffen en voorstellen. O, dan begrypen wij, waarom naar den geest en de verklaring der Kerk, ook Zijne H. Moeder, die levende Zetel der eeuwige Wijsheid, bij heel Zijn scheppings- en verlossingswerk, Hem 2) spelend, juichend voor den geest zweeft. Of de openbaringen, door leekenen geschied, veelvuldig zijn? Naar Paulus leer 3) en de belijdenis van elk Christen heeft God gansch een volk � dat van Isra�l � bij de hand genomen, van zijn eersten stam-vader Abraham af, en het z�o geleid 2000 jaren lang, dat zijne geheele geschiedenis pro- phetisch blijkt. Dit al wederom gaf 4) de dichter te kennen: �Uit Moses aenschijn blonck voorheene een flaeuwe klaerheit Maer anders blinckt de glans en uitstrael van dees wacrheit, Een zon, die \'t minste stof ontdeckt, en, schuw van vleck, Het hart komt zuiveren van allerley gebreck." Staat dit nu vast omtrent eene gansche natie, zoo lang zij als volk bestond, en heeft de wereldgeschiedenis der 4000 jaren v��r Christus, met zich 5) in haren algemeenen loop 1) Gal. IV. 4 2) Spreuken. VIII. 30,31. Liturgia B. M. V. assumptae. 3) I. Cor. X. 6. Rom. VI. 17. ullaec au tem in figura facto, sunt nostri �itu i^St iynu^n/ai, zij zijn a/druksels geworden van om, die hunne tegenbeelden zijn." Zoo is Adam volgens Rom. V. 14. 1. Cor. XV. 22 45�49. de type van Christus, zoo Eva en cene reeks van vrouwen typen van Maria. 4) Vondel. Ihid. 445. 5) Bossuet- Discours sur l\'Hist. Univ.



		27

		om dat volk te wentelen gelijk de manen om een ster- renbeeld, dit bevestigd; hoeveel te lichter bevroedt een ieder, dat God menigwerf en des te nadrukkelijker een enkelen hoogstvoornamen persoon onder zulke omstandigheden en in zulke lotgevallen heeft doen optreden, dat geheel die verschijning daardoor een prophetisch karakter verkrijgt, en in Gods plannen strekken moet om lang vooraf een anderen persoon van veel hoogere waarde at te beelden, om vooral den Menschgeworden God of Haar tot Wie Hij in noodza- kelijke betrekking staat, Zijne H. Moeder te schetsen? De geschiedenis van zulk een voorafgaande persoon dient dan om de toekomstige gebeurtenissen van oneindig hoogere waarde lang te voren af te malen, ja, met levendige en schitterende kleuren, in menschelijke vormen en voor een ieder tastbaar voor te stellen. Zulk een voorstelling nu of afbeelding der toekomst wordt 1) de type, de voorafbeel- ding, Be Voorbeduiding daarvan genoemd, omdat het in waar- heid een afdruksel, eene afschetsing daarvan is, door Gods hand bewerkt; terwijl de latere gebeurtenis, de werkel\'yk- heid, onder den naam van antitype, tegenbeeld wordt vermeld. Al wie nu met een rechtgeloovig hart en waren Godsdienstzin de H. Schrift beoefent, ontmoet daar dan ook tallooze typen van Christus, tallooze van Zijne H. Moeder, tallooze van Zijne Kerk. Bij de Katholieke, met de typologie vertrouwde schrijvers, vindt men die onge- kunsteld voorgesteld en zeer nuttig te pas gebracht. Nemen we uit de velen 2) een voorbeeld, dat ter verduidelijking onzer gedachte tevens strekken kan.

		1) tuiroc slag, stempelmerk, afschetsing. 2) R. P. Micha�l Pexcn-Feldcr. S. J. Allocutio XLIX. Snrama aurea. III, p. 568.



		\'28

		«Heeft Abigail Oavid gestemd tot zachtzinnigheid, en aldus den ondergang harer huisgenooten afgeweerd, zoo heeft Maria door \'t eene woord: fiat, het doodvonnis, dat over heel het menschelijk geslacht, als over ��n hoofd, was uitgesproken, in den regenboog van goedertierenheid en genade veranderd. In Haar is de afbeelding der moedige Debbora vervuld geworden; Debbora dreef door hare wgsheid en door hare voorspellingen de gewapende mannen en de geheele vijandelijke legerbende op de vlucht; Maria heeft op Hare beurt eene \\eel gewichtigere nederlaag voorzegd, toen Z\\j 1) zong: nFecit potentiam etc. Hij heeft kracht gedaan door Zijnen arm; verstrooid heeft Hij die hoogmoedig zijn in den waan huns harten. Machtigen heeft Hij van den throon gestort en geringen verheven." Roem vol is de lofspraak over Haar: y>Cunctas Iiaereses etc. Gij alleen hebt alle ketterijen te niet gedaan." In Haar wordt Judith met het afgehouwen hoofd van Holofernes herkend, en Esther met den Konings-schepter van As- su�rus in de hand. De eerste was eene voorbeduiding der overwinning, welke Maria behaald heeft over de slang, die Zy den kop vertrad; Esther geeft te kennen, van hoeveel belang het is, aan den Koning te behagen. Beide hebben haar vaderland en stamgenooten aan een volkomen ondergang ontrukt." \'t Valt niet moeilijk in te zien, dat de invloed van Esther op Assu�rus en de zegepraal van Judith op Holo- fernes door Gods hand zoo zijn geleid en met zulk een karakter gestempeld, dat men er als van zelf het merk, den autitypus of het tegenbeeld, dat moest worden voorbeduid, in erkent, te weten: Maria\'s krachtige voorspraak by God,

		1) Luc. I. 11.



		29

		en Hare zegevierende strijdkracht tegenover ons aller vijand den satan. Daar Zij echter in aanzien en waardigheid on- noemlijk verre Haar voorafbeeldingen overtreft, mag ook hier gelden: 1) ,i......Och, de waerheit en de schijn, Wat scheelen ze by een, \'t beteekende en het teekenI Hoe byster komen ze op elckandere af te steeken 1" Dat er tusschen de werkelijkheid of waarheid en hare afschaduwing of den schijn, evenals tusschen het sternpel- beeld en wat het voorstelt, altijd onderscheid moet bestaan, zal een ieder uit den aard der zaak gemakkelijk begrijpen. De hoofdtrekken der werkelijkheid moeten door de afbeelding weergegeven, zoodat men gene bij hare verschijning, in d�ze lichtelijk terug vindt en herkent; doch volkomen gelijk- vormig, volkomen dezelfde of identiek kunnen zij niet zijn. De bijkomende omstandigheden van tijd en plaats, in welke de type optreedt d. i. door Gods hand getoond wordt, de geschiedenis m. e. w. waarin zij leeft en zweeft, hebben noodzakelijk haar invloed. Uit den hoogen ouderdom bijvoorbeeld welke Judith bereikte, volgt in geenen deele, dat ook Maria dit jarental hier beneden moest doorbrengen; en omgekeerd, is men evenmin door de ongerepte vlekkeloosheid der Moeder-Maagd gerechtigd, aan Judith eene volmaaktheid toe te schrijven, welke haar niet toekomt. Het beoogde doel, de toekomstige werkelijkheid door de verschijning der type te verduidelijken, laten we zeggen, te belichamen moet bereikt; maar de tegenwoordige tijd en de vele bij- zonderheden, den persoon of zaak, die type is, onmiddelijk en individueel betreffende, kunnen en zullen altijd ver-

		1) Vondel. 1. c 8L.



		30

		schillen van die, welke de antitype of het tegenbeeld om- geven. In die bijzondere toestanden echter kunnen nog veel of weinig punten van overeenkomst aangetroffen worden; en hoe talrijker en duidelijker deze punten van aanraking in het oog springen; hoe meer gelijkend op het beeld, hoe sierlijker en rijker de type is. Dit heeft op eene bijzondere wijze plaats met Judith. De algemeene over- eenkomst loopt van zelven in het oog; zoo verbeeldt de zegepraal van Judith onmiskenbaar, die andere welke Maria op den satan heeft behaald. Doch in de omstandig- heden van Judith\'s persoon, in de wijze waarop zij hare heldendaad verricht, in geheel hare geschiedenis, omkleeden zoo vele bijzaken het hoofdfeit, en ook deze dragen eene zoo treffende overeenstemming met al wat Gods Moeder eigen is, dat zij Judith immer duidelijker tot Maria\'s sprekend gelijkende voorafbeelding stempelen. Wy wilden onze Lezers met deze aanmerking voorkomen, om later deze veelvuldige overeenkomst opzettelijk te toonen en de toepassing op onze tijdsomstandigheden gevolge! gk daaruit af te leiden. Dit zij hier genoeg over den aard en het doel der voor- afbeeldingen. Ook het bestaan van typen in \'t algemeen, mogen we bij onze Lezers als aangenomen veronderstellen; trouwens dat God door zulke teekenen heeft geopenbaard, staat vast bij al wat Christen heet; men kan het overigens in de Studi�n 1) voor zooverre noodig, grondig bewezen zien. Twee vragen moeten wij in dit hoofdstuk nog beant- woorden: 1«. Is het wetenschappelijk uitgemaakt, dat Judith in strengen zin eene Voorheduidiny is der Moeder Gods en w�

		1) Jaargang \'72. V. door den Eerw. P. A. van Gestel, S.J.



		31

		dus Maria met den eerenaam van de ware judith mocht- ten betitelen? daarna: 2°. Welken diepen zin bevat die eeretitel? Beide punten dienen we in \'t kort, doch grondig en volkomen op te lossen. 2. Judith Is type Tan Maria. Ter beantwoording onzer eersto vraag, mogen we veilig de regelen volgen, welke de diep geleerde en niet minder uiterst nauwkeurige schriftverklaarder, F. X. Patrizi als bewijzen aan de hand geeft 4) om te bepalen of een per- soon, zaak of gebeurtenis ontwijfelbaar eene voorbeduidende beteekenis heeft. Deze regelen of kenteekenen zijn drie�rlei; de degelijke schrijver onderscheidt een bewijsvoering steunende of op de Schriftuur, of op de analogie dat is: de overeenkomst, de gelijkenis, of op du uitlegging en toepassing door de H.H. Vaders en leeraars der Kerk; die elk afzonderlijk een hechten, en te zamen vereenigd, een onomstootbaren grondslag geven aan de voorafbeeldende beteekenis van Judiths lotgevallen. a) Mogen de gewijde schrijvers van het N. T. al niet nadrukkelijk Judith tot type van Maria aanwijzen, zooals zij van Melchisedech ten opzichte van Christus hunne ver- klaring aflegden; toch ontbreekt het bewijs uit de Schrift getrokken in geenen deele. Immers volgens Patrizi blijft het schriftuurlijk bewijs even krachtig, indien diezelfde ge- wijde schrijvers gezegden enz. op Maria toepassen, welke in het O. T. niet onmiddelijk op Haar doch wel op Judith sloegen; want z�� geven zij onbewimpeld te kennen, dat het 1) De interpretatione Scripturarum. Lib. I. Cap. XI. Q. 1. Quo- modo typi innotescant. N. 327.



		32

		hier niet eenvoudig een symbool 1) geldt, maar eene type in waren zin. Op dit beginsel nu gronden zeer achtbare Schriftverklaarders, als de Z. Petrus Canisius, Natalis Alexander, met wien Hu�tius en Smits het hier eens zijn, hunne scripluristische bewijsvoering. Zoo lezen we den zege - wensch door Ozias tot Judith (XIII. 23) onmiddelijk uitgespro- ken, �n door den Aartsengel Gabri�l �n door de H. Elisabeth bij Luc. I. 28, 42 overgebracht op Maria. Evenmin zouden wij het durven afkeuren, indien iemand de uitspraak van Paulus Hebr XI. 34. 7>De propJieten, die door het geloof ont- vloden zijn /iet scherp des zwaards, gekrachtigd zijn van zwak- heid, machtig zijn geworden in den oorlog, heit\'legers der vreem- den tot wijken hebben gebracht" voor eene duidelijke toespeling hield op Judiths 2) zegepraal, en bijgevolg oordeelde, dat hare overwinning hier staat aangeteekend als eene afscha- duwing van de zegepraal, die het geloof der Kerk en dus wel bij uitnemendheid het geloof der Moeder-Maagd � waarvan we lezen zalig gij die geloofd hebt � op degeeste- lijke vijanden behalen zal, y>opdal (1. c. 40) God voor ons 1) Een eenvoudig syrribolum is ook wel een zichtbaar teeken, door God ingesteld en tot kennis van iets geestelijks geleidend; doch naar Patrizi 1. c. Cap. IX. N. 297- slechts ter herinnering, ter opheldering van hetgeen tegenwoordig is, of waar de zin en de kracht door de omstandigheden reeds duidelijk wordt be- paald, niet echter om eene toekomst te voorspellen. B. v. De offers voor de zonden gaven de werkelijke vergeving te kennen. De slang, tot wie God zich richtte sprekende tot den satan. De wolken in den tempel bij het inwijdingsfeest onder Salomon. Het paaschlam was beide te zamen: ter herinnering aan Egypte, een symbool; door zijne Voorbeduiding van Christus tevens eene type. 2) Die door den H. Ephrem, Sermo de 2°. Adv. eene prophetes; door den H. Clem. Alex. Strom 4 Cap. 6 en door OriginesHom. !). in Judices: de overwinnares door het geloof wordt genoemd.



		33

		iets beters hebbende voorzien, zij {de vooraf beeldingen des O. P.) niet zonder ons zouden worden voleindigd." b) De bewijsvoering uit de analogie tusschen Judith en Maria genomen, blijkt alles afdoende. Het gevoelen van den H. Hieronymus: »Het wordt duidelijk aangetoond dat alles wat met het Isra�litische volk plaats had, als eene afschaduwing, type en beeldtenis voorafging", laten we 1) onaangeroerd, maar ook in zijn volle waarde; dit althans mogen en moeten we als uitgemaakt vooronderstellen, dat geheel het O. T. in \'t algemeen, eene Voorbeduiding was van het N. T. en derhalve dat aan zijn voorname personen en gebeurtenissan het prophetisch karakter niet mag worden ontkend. Of Judith en hare daad onder deze gewichtige personen en voorvallen moet gerekend worden, zal wel niemand vragen; wij vragen veeleer of er buiten enkelen, door God met openbaar gezag bekleed, in de oude geschie- denis een merkwaardiger persoonlijkheid voorkomt? Wat met en door haar gebeurde, vormt een volstrekt eigenaardig tijdsgewricht der Isra�litische lotgevallen, zoodat een afzon- derlijk Boek op ingeven des H. Geestes daaraan is gewijd. Het voor immer staan of vallen der natie hangt met hare onderneming samen. Geheel Isra�l schaart zich om haar als om een middelpunt; zij is de aanvoerster van het volk, dat hare zegetocht en daarin zijne bevrijding geruimen tijd zeer feestelijk herdenkt! Bygevolg treedt het analogisch bewijs van Patrizi 2) hier met al zijn kracht en waarde in het licht. Wie twijfelt er aan, of de zondenbok de type droeg van Christus, maar even helder prijkt in Judith het typisch ken-

		1) Perspicue demonstratur omnia illius populi in umbra et typo et imagine praecessisse. Ad Dardan. Ep. CXXIX. 2) Ibid. N. 327. 3