Urh\' ZV M\'T. /fc

1893

^RINKGREVE.

DE REGNO PERGAMENO

DEQUE EIUS DYNASTIS

USQUE AD REGEM ATTALUM 1.

Tvp, J. VAN BOtKHOVEN, UrneCHT.

* I

c -i.-\'

s \' M

- i\'

» •

jt:

tav

t

.1 ».

» • *

> .

H

. « •

t V ». ■

, ■ . rüt \' - < • ? • ■ .V • \'H

tót i,«»»\'?,

\'li, -

-w

* «

DE REGf(0 PERGAMENO DEQUE EIUS DYNASTIS
USQUE AD REGEM >TTALUM I.

-. I

Ex Typograpliio I. van Boekhoven , Traiccti ad Rhenum.

lEGNO PERGAMEN

USQUE AD REGEM ATTALUM I.

DISSERTATIO LITTERARIA

quam

EX AUCTORITATE PECTORIS MAGNIFICI

JACOBI CRAMER

tiieol. uoct. in fac. theol. prof.

AMPLISSIMI SENATUS ACADERIICI CONSENSU

NOBILISSIMiE FACULTATIS PHILOSOPHIE ET LITTERARUM DECRETO

pro Graclu Doctorat us

summisque in litterarum classicarum disciplina

honoribus\'ac iuuvilegiis
IN ACADEMIA RHENO-TRAIECTINA

RITE KT LEGITIME CONSEQUENDIS
FACULTATIS EXAMINI PROPONET

lANUS GUILIELMUS BRINKGREVE,

zaltbommeliensis.
d. xxiv m. febf^uaf?ii a. mdcccxciii, hof^a uj.^r.tp:^

TRAIECTI AD RIIENUM

AI\'UD 1. VAN BOEKHOVEN

mdgcc-xciii.

PARENTIBUS OPTIMIS

ET

SPONSAE CARISSIMAE.

f.---
• - •■

\'i.

Dissertationen haue in lucem cmissurus, qua
fineni tandem iinponani siudiis meis Acadcviicis,
grata animo in niemoriam revoco annos, per quos
virorum doctonun et clarissimorum institutionc
frui mihi contigit. Hoc loco palam sensum animi
grati erga cos testißcari pium et iucundum offi-
cium dnco.

Ac primum Tibi, vir darissinic\'^iyi^i^i^, pro-
motor acstimatissime, gratias quam maximas ago
pro summa bcncvolcntia, qua per omnc illud
tempus me prosecutus es, et pro auxilio, quod mihi
in hoc libcllo conscribcndo tulisti.

Tu quoque mihi compcllandiis es, vir doctissime
VAN I IiiRWERDEN. Semper lactabor mc Tuis Iccti-
0 n ib US in tcrju issc.

Tibi, clarissime Francken, qui nunc frueris
otio cum dignitate, gratias, qnas Tibi dcbco, liben-
tissimc ago.

Posiremo vos al la guar, coniunctissimi aviici et
sodales, licet iam in diver sas partes abieritis.
Semper summa cum voluptate recordabor illud
iucundissimuni tcmptts, gnod vobiscum agere mihi
I lictnt. Ut non excidistis ex animo meo, sic vos

\\ rogo, nt mei memineritis.

I
i

INDEX.

Pag.

Exordium............................i

De fontirus.............4

De Pergami URins nominis forma......12

De uRius situ deque eius historia ante III

saeculum.............16

Historia urevis Ioniaru.m et Aeoliaru.m uruiu.m

Asiae Minoris...........21

Lysi.macho............25

De Philetaero............31

De Eumene I.............49

Theses...............

■■f V-, ,

. A-

EXORDIUM.

Lysimachus, unus ex Alexandri Magni succes-
soribus qui post obitum eius regnum Mace-
donicum inter se diviserunt, anno 281 a Chr.
nat., cum Seleuco I, Syrorum rege, proelium
conseruit in Cori planitie, in quo pilo traiectus
occubuit. Regnum eius dissolutum est et — ut
cetera silentio transeam — Asia Minor ad Seleuci
ditionem accessit, e qua postea civitas provenit,
quam sociam habere ne Romani quidem infra
se ducebant,\' scilicet Pergamena. Historia Per-

\') Qui Diadochi (SidSo^oi) vocantur. Qui scriptor primus hoe voca-
bulo usus sit non constat, fortasse — ut ego suspicor — Hieronymus
Cardianus [cf. Diodorus, edit. D/do/ 1842—44, XVIII, 4a ,,b
rif Tiüv ^taJó^^iuv iiTopix; yeypaywf") vide A. SCHilFER, Abriss der
QutlUnkunde der Griechischen und Römischen Geschickte, erste Abteilung
Griechische Geschichte bis auf Polybius, 3e Auflage, Leipzig 1882, pag. 74]
vel Nymphis Heracleota, cuius liber inscribitur »»rcpi \'xai
TÜv xat \'lïiriyóvwv" [cff. A. SciiHfer ibid. p. 9g et C. Möller ,

fragmenta hisioricorum Graecorum, edit. Didot, 1849, III p. 12].

1

gameni regni a recentioribus rerum scriptoribus
admodum concise tradita est, sive quod plurimi
fontes deperierunt, sive quod — ut saepe fieri
solet — scriptores in maioribus civitatibus descri-
bendis minores tantummodo perstringunt.

Sed inde ab anno 1878, quo Germania opes
Pergami obrutas eruere coepit, viri docti denuo
oculos in historian! huius regni coniecerunt. Qui-
cunque historiam perplesam et tortuosam Dia-
dochorum perlegit et per aliquod tempus in aula
Pergamenorum principum commoratur volupta-
tem quandam percipit, ut miles, qui post multa
et innumerabilia bella gesta tandem ad coetum
propinquorum pacis quietisque amantium revertitur.

Loco caedis et venenorum cuicunque parato-
rum, loco fallaciarum artificiorumque reperimus
apud principes Pergamenos concordiam, pieta-
tem, amorem fraternum multo magis quam in
aUis auHs regiis. Principes Pergameni magni
bello sunt, nec minores pace, tales, qui consilio
ac sapientia rem publicam regere calleant. Paene
dixerim eos tranquillam et frugalem vitam de-
gisse civis cuiusdam divitis.

Haudquaquam artibus et disciphnis ostenta-
tionis causa favebant vel — quod apud Lagidas
et Seleucidas evenire solebat — eo consilio, ut

sic aulae mores corruptos depravatosque obum-
brarent, sed ex animi studio.

Gaza, a Lysimacho Philetaero primo Pergami
dynastae commissa, large usi sunt. Gaza illa
Philetaerum dynasten fecerat. Post bellum pros-
péré contra Gallos gestum patruelis eius At-
talus insigne regium sibi imposuit. Nummi haud
anxie conservabantur, sed principes iis utebantur
ad urbes et personas sublevandas et praesertim
ad mercenarios conducendos et persolvendos,
quorum ope bello parta retinerent.

Quid multa? haec fere sunt, quae indicant,
quibus causis factum sit, ut regnum Pergamenum
tam diu manserit et ad summum fortunae culmen
pervenerit :

1°. Praestantia principum domi militiaeque.

2°. Concordia aulicorum propinquorum.

3°. Aerarium nummorum plenum, quod prin-
cipibus bono fuit in mercenariis conducendis.

4°. Prudentia et astutia principum in tempo-
ribus serviendo.

5°. Situs Pergami urbis, ad quam multae
viae confluebant.

6°. Ubertas agrorum.

7°. Mercatura ampla incolarum.

DE FONTIBUS.

Antequam transeamus ad historiam Philetaeri,
primi dynastae Pergami, narrandam, pauca mo-
nenda sunt de rerum scriptoribus et antiquioribus
et recentioribus, nec non de inscriptionibus, e
quibus materiam hausimus ad hune libellum
componendum.

De historia Pergami scripserunt:
Lysimachus Attali I magister, in libro, cui

titulus est: uepl TraiSsfaç \'AxtaXou.
Neanthes Cyzicenus in libro, cui titulus est :
ctt TTSpl "AxxotXov faxop^at.

») Cff. Athenaeus, Deipnosophistarum I. VI, p. 252«, rec. Geo. Kaibel,
Lipsiae 1887—90, „TTspl T>j; \'AtTaXou TratJstaf Tuy/iypay« /3t|3).ouf
ni/rav xoXxxstsev ef/yaivoudaf" et C. Müller, fragm. Hist. Grace. Ill
p. 2, Didot, 1849.

\') Athenaeus XV p. 699^ „oüJtw (J\' Einelv Nestv.J»)v iv a\' twv mpi
kTzalov iffTojsiwv; C. Müller, Hist. Graec. Ill p. 2; A. ScHäFER,

Abriss der Quellenkunde der Griechischen und Römischen Geschichte,
36 Auflage 1882, p. 100.

Telephus , grammaticus Pergamenus, qui vixit
tempore Hadriani imperatoris, in libro, qui
inscribitur: 7ï£pl töv ûepyafaou paotXéiuv.

Phylarchus, aetate proximus Polybio, qui 28
libris historiam annorum 272—220 a. Chr.
nat. tradidit, e quibus Suidas citât : xà xaià
\'Av-fo/ov xczl xbv nspYajxTjvbv EujJL^vr^.

Herodotus, \'loxopfat, 1. IX, ed. H. v. Herwer-
den, Traiect. a. Rhen. 1885—1889.

Xenophon, \'Avd^aaiç Kupou, I. VII, ed. Cobet,
Lîigd. Bat. 1873.

\'EXXvjvixd, 1. VII, ed. Cobet, Lugd. Bat. 1888.

PoLYBius, \'laxopfai, cd. Didot, Paris 1839.

Strabo , petoypacptxa , 1. XVII, cur. C. Müller
et F. Dübner, Didot, Paris 1853.

\') c. MÜLLER, fragm. Hist. Graec. III p. 634.

\') Cf. Théodore Reinach, Mithridate Eupator, roi dc P»nt, Paris
1890, p. 438. „La conservation de la Géographie de Stmbon nous console
jusqu\'à un certain point du naufrage de son Histoire ({/7ropiviîp«Ta tirro-
pixâ , 1. XLVII, cf. Müller, fragm. Hist. Graec. III p. 490); nombre dc
faits historiques sont disséminés dans toutes les parties de l\'ouvrage, fi
propos des localités , qui en iftrent le théâtre. Ces brèves allusions n\'étaient,
dans la pensée de l\'auteur, qu\'un simple agrément, une sorte d\'illustration,
propre à interrompre la monotonie de la nomenclature géographique; il se
défend expressément de vouloir répéter ce qu\'il à déjà dit dans son His-
toire; Strabo C. p. 215 ttpigxôttç âi no\\).à irtpt twv ir(xp2ixr7>v voptpc-iv

SV T^ txvp TÛV t(TTOpt/.WV {jTTO\'JLVYlfJLliTWV ßlß\'kfü , (JlUTSpa Si TWV [IITX

Ilohjßtov, napxhi^o^Atv ivzxùSa., uri TauToî.oytîv JôÇwjuttv.

Diodorus Siculus, BißXioiJ-^/.tj lo-optx*^, 1. XL,
ed. Didot, Paris 1842—44.

Appianus, Supia//^, Didot, Paris 1840.

Pausanias , "EXXdôoç -eptrjr^atç, 1. X, ed. Schubart
et Walz, Leipz. 1838.

Lucianus, Maxpo\'pioi, p. 639 in editione G. Dm-
dokfi „Aouxtdvou xà oü)Co|j.£va", Didot,
Paris 1840.

Diogenes Laörtius , Btot cptXoao\'cpwv, 1. X, ed.
Didot, Paris 1850.

Memnon, -kspt \'HpaxXet\'aç, vide C. Müller,

Hist. Graec. III p. 526, ed. Didot, Paris
1849.

Polyaenus, Xpax-^y\'/ifxaxa, 1. VIII, ed. J. Melber,
Lips. 1887.

Nicander , Ntxdvöpou in Nicandri libro, cui

titulus est: Brjpiaxd, ed. J. G. Schneider,
Lips. 1816.

Stephanus Byzantinus, \'Eilvtxd, ex recentione
A. Meinekii, Berolini 1849.

Titus Livius, Hist. Rom. libri qui supersunt. Edd.
Madvigius et UssiNGius, Hatm. 1861—66.

lusTiNUS, Tragi Pampei historiarum Philippi-
cartim epitoma, recens. I. Jeep, ed. minor,
Lipsiae 1872.

C. Plinius Secundus , Historia naturalis,

1. XXXVII, rec. L Sillig, Hamb, et Gothae
1851—58.

S. I. Frontinus, Strategematicon 1. IV, curavit
Franc. Oudendorpius , Ltigci. Bat. 1779.

L\'abbé Sevin, ,,Recher dies sur les rois de
Pergami\' (vide mémoires de littérature,
tirez des registres de l\'académie royale des
inscriptions et belles lettres, depuis l\'année
1734 jusqu\'en l\'année 1737, pag. 204, in:
„histoire de l\'académie royale des inscrip-
tions et belles lettres", tome XII, Paris 1740.

I. C. F. Manso, Ueber die Attalen, ihr Staats-
kluges Benehmen und ihre andern Verdiensti\\
in : Leben Constantins des Grossen nebst eini-
gen Abhandlungen geschichtlichen Inhaltes,
Breslau 1817.

Niebuhr, Vorträge über alte Geschichte, heraus-
gegeben von M. Niebuhr, Berlin 1851.

Droysen, Geschichte des Hellenismus, Leipzig
1878, Zweite Auflage.

Mahafey, Greek life and thought (chapter XIV :
Pergamum and its position in the hellenistic
world), London 1887.

E. THRäMER, ^^Pergamos". Untersuchungen über
die Frühgeschichte Klein-Aziens und Griechen-
lands, Leipzig 1888.

E. THRaaiER, die Siege der Pergmiiener über die
Galaten, tmd ihre Verherrlichung durch die
Pergamenische Kunstschule, (cf, Einladungs-
programm zu dem am 17 Dec. 1877 im
livländischen Landesgymnasium zu Fellin
stattfindenden festlichen Rede-Act.)
L. CoNTZEN, die Wanderungen der Kelten,

Leipzig 1861.
M. Duncker, Geschichte des Alterthums, Leipzig

1878—82, 5® verbesserte Auflage.
C. Müller, Fragmefita historicoruin Graecoruvi,
Paris, Didot 1849.

G. Gilbert, Handbuch der Griechischen Staats-

Alterthiiiner, Leipzig 1881—85.
Iwan Müller, Handbuch der Klass. Alterth.
Wissenschaft, Nördlingen 1889.

H. SWOBODA, Zti den Urkunden von Pergamon.

(Rhein. Museum für Philologie, neue Folge
LXIV Band, 1891).

I. Beloch, Seleukos Kallinikos tmd Antiochus

Hierax, (Hist. Zeitschrift, herausgeg. von
H. v. Sybel, LX Band, 1888).
H. v. Gelder, Galatarum res in Graecia et
Asia gestae (usque ad medium secundum
saeculum a. Chr.), specimen litter, inauguralc,
Amstelodavii 1888.

H»

G. Wernsdorff , de republica Galaiarum, Norim-
bergae 1743.

F. Koepp, über die Syrische^i Kriege der ersten
Ptolemaier und der Brtiderkrieg des Seleukos
Kallinikos und Antioehzis Hierax, (Rhein.
Museum, N. F. XXXIX Band, 1884).

F. Koepp, über die Galaterkriege der Attaliden,
(Rhein. Museum XL Band, 1885).

Ulrich Köhler, die Gründung des Königreichs
Perganion, (Hist. Zeitschrift v. H. v. Sybel ,
XLVII Band, 1882).

Ersch und Gruber, s. v. M. H. E. Meier
„Pergamenisches Reich", Sect. XV et XVL

A. Pauly, Realencyclopaedie der Klass. Alterthums-
Wissenscha/t, Stuttgart 1839 — 52.
s. v. Perganium (V Band, p. 1333).
s. v. Lysimachus (IV Band, p. 1303).
s. v. Philetaerus (V Band, p. 1468).
s. v. Eumenes / (III Band, p. 274).

Encyclopaedia Bruiannica, Edinburg \\ —88.
s. v. Pergamum (vol. XVIII, p. 527).
s. v. Lysimachus (vol. XV, p. 119).

W. DirrENBERGER, Sylloge inscriptionum Graeca-
rum, Lipsiae 1883.

Hi libri, cum saepius recurrant, in sequenti-
bus solo auctoris nomine indicato lauda-

lO

buntur. Quod idem valebit de opere, cui
in hac mea scriptione componenda fortasse
omnium plurimum debeo, praestantissimum
librum dico:

Dü Inschriften von Pergamon, unter Mitwir-
kung v. E. Fabricius, C. Schuchhardt,
herausgegeben von MAxFRaNKEL, Berlin 1890.

Quae inscriptiones, in tabulis marmoreis insculp-
tae et ab Humanno et ab aliis erutae, multa
continent, quae res ad historiam regni Pergameni
pertinentes (adhuc nobis ignotas) in lucem pro-
trahunt. Qui initio rebus eruendis praefuerunt
parum attendebant ad inscriptiones; sed Human-
Nus primum solus, deinde una cum R. Bohn
summam operam iis dedit. Anno 1883 E, Fa-
bricius veram viam primus ingressus est has
inscriptiones accurate tractandi, cui successerunt
viri docti A. v. Oechelhauser et Fr. Koepp.
Postea E. Fabricius rem iterum suscipiens funda-

\') Humannus architectus est Smyrnae, qui una cum A. CoNZE (Cen-
traldirector des Kaiserlichen Deutschen Archeol, Instituts) multum attulit
ad res Pergamenas melius cognoscendas. Turcia, sub cuius ditionc Per-
gamum situm est, concessit Humanno, ut erueret hac conditione, ut
Germania, Turcia et agri possessor quae reperirentur inter se dividerent.
Sed postea hae conditiones ita mutatae sunt, ut Germania duas partes
haberet. Omnia quae reperta sunt Berolinum sunt transvecta, ubi in
Museo regio conservantur.

11

menta ad inscriptiones via ac ratione tractandas
iecit, adiutus a C. Schuchhardt. M. prankel
curavit, ut inscriptiones typis exscriberentur,
secundum ordinem temporis disponerentur et
commentario illustrarentur. Anno 1890 public!
iuris fecit priorem partem, 250 inscriptiones
continentem, quae incipientes inde ab anno 281
a. Chr. nat. nos ducunt usque ad annum 133
a. Chr. nat., quo anno Asia Minor in provinciae
formam redacta est.

Sic dispositae sunt:
I-XX de Philetaeri et Eumenis I aetate (281-241).
XX-LVIII de Attali I aetate (241-197).

LVIII-CCXIV de Eumenis II aetate (197-159)-
CCXIV-CCXLV de Attali II aetate (159-138).
CCXLV-CCL de Attali III aetate (138-133).

DE PERGAMI URBIS NOMINIS
FORMA.

Nominis forma antiquior est Pergamus^), recen-
t\\or Pergaimun"^\', apud scriptores inférions^) aetatis
utraque forma extat. Fortasse magis expedit in
questionibus ante seculum tertium instituendis
formam femininam usurpare, Xenophonti con-
venienter.

\') Quam formam Xenopnon in Anabasi usurpet, non constat Anab. VII,
8,8£tj Kat\'\'x.ou nsStov i)^óvTe( Hspyxuov xxra/Mfißävoxjtrt Tri( Mujta;.
Ibid. VII, 8, 23 tTTetrx nxhv dfty.vovvToct elf lUpyxjxov. Femininam
formam Xenophon adhibet in Hellen. III, i, 6 xal ;TÓ^£t; nipyapov
pfv exoOjav Trpoffi/aSsv.

\') PoLYBius neutra forma usus est hisce locis: IV, 48, ii; XVI, i, 1.
XVI, 1,3; XXXII, 25; XXI, 8, I (ubi legendum est eif to lUpyxjxov) :
XXII, 3, 10 (ubi legendum est e\'i; ccvt\'o to Ilépya^ov), E locis V, 78,6;
XXV, 6; XXV, 5, 12 nihil apparct.
• Strabo C. p. 623 >;v ptv (Jii to UépyxpLOv ya^oyu^otJttov ; ibid.
p. 624 Tzapxppei \'0 katxo; to llspyapov. Pausan I, ig, 4 xaTa^otp
ßivoiim Ué-ytxfiov Tijv uTTsp Kaixov. diog. Lacrt. IV, 6, 30 lÜpyapof.
Stephan. Byzant. Ethnicorum quae super sunt e recensione A. Meinekii;
Berol. 1849. s. v. Iljp\'/apof : Ilipya/xoj, t(o\\h \'Asiat. Thesaurus
Graecus s. v. Pergamus; „[Photio et] Suida teste, vocant loncs Tïiv
7ró),tv : TO n/pyafxov : alii vero iravTa tä ü^Xä eo nomine accipiunt.

13

Forma neutra adhibita esse videtur, ne urbis
et conditoris urbis nomina confunderentur inter se.

Urbs Pergamum verisimiliter inde a tempore
Alexandri Magni demum contendebat se a Neop-
tolemi (unius ex Aeaci posteris) filio nomen
accepisse. Apud Etiphorionem legimus : Eury-

pylus____ Telephi filius.... fuit, qui Grynum

procreavit. Is cum patris occupasset imperium
et bello a finitimis temptaretur, Pergamum,
Neoptolemi et Andromaches filium, ad auxilium
de Epiro provocavit, a quo defensus duas urbes
condidit, unam Pergamum, de nomine Pergami,
alteram Grynium ex responso Apollinis etc.
Pausanias I, 11,2 quoque fabulam Pergami
memoriae tradit : Ilup^to -arç ex [xèv \'Ep|xt(îvTjî;
è\'fhsro oùôeU, êç \'Avôpoixd^^rji; oè MdXiaoo; xa\\

Scholia Graeca ^in Homeri Iliadem (ed. Dindorfius Oxon. 1875) IV, 508
()ixy)pci{ âk fiôiiïiv ttiî \'iXî&u àxpôrrohv Iléjsyapov xaist, oi âs vswTtpot
rrâitaç t«c àxporô/ttf. Servius ad Vergilii Aen. I, 95 ex quibus omnia
alla per^ama vocanlur sicut Aeschyl. Prometk. 955, Euripid. Phoen. 1105
de arce Thebana. Alioqui ^ Ilj\'pyaiJioc est civitas Asiae; apud latinos
Pergamus et Pergamum, sed longe frequentius -0 Ilt\'pya/iov.

\') E locis Thesauri Graeci supra p. la laudatis facile apparet a situ suc
urbem Uipyo-iiov appellatam esse.

\') A. Meineke, Analecta Alexandrina (1843) fragm. 46 et Sekvius ad
Vergil. Eclog. VI, 7a. Euphorion , Chalcide Euboeae oriundus, Antlochi
Magni regis Syriae bibliothecîie praefectus, magna olim fama floruit, et
Euphorionis ut ceterorum Alexandrinorum poötarum magna fuit Romae
existimatio.

14

ritsXo; y.cn vsiuTato; ó .... nipyaixo? oè

oiajSa? -TjV \'Aat\'av "Apsiov Suvaaxeuov-a sv ttq
Téudpavta xxstvst (xovojxa/r^oavtd ot -spl r^?
xal T"^ TTÓXsi TO ov&fxa eowxe xb vuv ar: auxoG. Kat
\'Avopofxdc/Tp (YjXOXOU&SI y^P satlv fjpioov

iv T-^ to}v£i. (cf. Pausan. III, 20, 8). Personae,
de quibus sermo est, tantummodo eponymi
(Grynos, Pergamos) sunt. Munus, quo Perga-
mus fungitur, est ad Caïci convallem pervenire
et urbem a se nominare. Operae pretium est
animadvertere, beroem nostrum ex Epiro venisse
et se genealogiae Molossicorum regum adiunxisse.
Sed Epiro nulla est res cum Tenthrantia urbe,
nisi Herculem, Alexandri Magni et Barsines
filium excipimus. Reges Macedonum arte cum
Epiro coniuncti sunt, nam rex Tyrimnas, qui
ante Perdiccam I regnum tenuit, originem ducit
e fabulis epiroticis.

Matrimonio, quod Philippus, rex Macedonum,
et virgo regia Molossa Olympias inter se inierunt,
sanguis Heraclidarum et Aeacidarum in Alexan-
drum Magnum confluxit; per Alexandri filium
Herculem Pergamum permeavit. Haec sunt,
e quibus vir doctus TnRaMER in libro suo, qui
„Pei\'gamos" inscribitur (p. 243), efficit quod sequi-
tur: „der epirotische Heros Pergamos in seiner

15

Wanderung nach der Stadt des Kaikosthaies
ist ein mythischer Reflex der geschichtlichen
Thatsache, dass das Blut der Aeaciden mit
dem Sohne des Macedonier-Königs in Pergamos
seinen Einzug gehalten hat." Recte quidem
mea opinione iudicat, Pergami fabulam commen-
tam esse ad filium et nepotem Olympiadis cele-
brandos. Quod ad fabulam ipsam pertinet, de
ea Euphorion et Pausanias inter se dissentiunt.
Nam apud Pausaniam Telephus pugnat cum
Achille, quorum heroum filii et nepotes Eury-
pylus cum Neoptolemo et Grynus cum Pergamo
manus conserunt. Euphorion contra fingit,
Eurypyli filium cum Neoptolemi filio societa-
tem iniisse.

Narrationi Euphorionis adulatio quaedam sub-
est erga Alexandrum, dominum orbis terrarum,
cui propositum fi.ierit inveteratum odium inter
Orientem et Occidentem placare et e regionibus
Asiaticis et Europaeis unum regnum efficere.
Cum olim Eurypylus et Neoptolemus, per quos
Asia et Europa indicantur, bella inter sese ges-
sissent, in fatis erat, ut filii Grynus et Pergamus
concordia inter se coniuncti vitam degerent.

\') Vide supra p. 13.

DE SITU URBIS PERGAMI.

Undecim fere milia passuum orientem versus
ab Aeolio litore, ex adverso Lesbi insulae,
surgit in Mysiae regione (cui Teuthrania nomen
est), mons oblongus in altitudinem fere mille
pedum, in cuius vertice urbs Pergamum condita
est. Pergamum intermeat Selinus fluvius, praeter-
fluunt Cetius (originem ducens e Pindaso monte)
et Caicus\'^) per agrum valde fertilem ac fere
optimam partem Mysiae, qui initium capit e
radicibus Temni montis et usque ad Sinum
Elaïticum pertinet. Campus ille occidentem versus

\') Cf. TlIRäMER ^Pergamos" p. 187 „Die Landschaft Teuthrania." Cf.
THRäMER ^Pergamos" p. 186 „also bei den Tragikern dieselbe Vorstellung
wie bei Pindar, dass Teuthrania nur ein Bezirk der Gesammtlandschaft
Mysiön sei; diese Vorstellung theilt Herodot" (VI, 28; VII, 42). Cf. Plinius
Hist. Nat. V, 33. „Supra Aeolida et partem Troadis in mediterraneo est,
quae vocatur Teuthrania, quam Mysi antiquitus tenere."

\') Cf. Plinius lUst. Nat. V, 33; Strado C. p. 634; Strabo Cp. 616.

Cf. Strabo C. p. 624 nupctpaèi S \'0 Kjttxof 10 Ilt/iyapov, Siä roxi
Kai\'xou TTt^io\'j TtpofTxyopi^iOjxivov rsfhSpv. süJatfxova yijv Jtjftwv.

17

monte Kane continetur, a cuius radicibus usque
ad urbem Elaiam brevissimum litus extenditur,
in cuius medio fere, inter urbes Pitanen et
Elaiam, Cai\'cum flumen in mare influit. Meridiem
versus continetur montoso iugo (cui nomen est
opstvYj pàyiç \'\')), paribus intervallis a Caïco flumine
distante, quod iugum se extendit ab Elaia usque
ad Nacrasam, trans quod fert via a Sardibus
ad Pergamum. Septemtrionem versus attingit
Pindasum montem. Itaque convallis Caïci fluminis
undique montibus continetur; sed nihilominus
pleraeque viae ferunt ad Pergamum.

Cursus Caïci fluminis haud longus est : triginta
quinque fere milia passuum oritur e radicibus
Temni montis, quae ad meridiem spectant. Mon-
tem , in cuius vertice urbs Pergamum sita est,
Strabo sic describit: est mons qui coni formam
habens in acutum cacumen desinit. Meridiem
versus modo declivis est, ceterae partes abruptae.

A Plinio Pergamum dicitur longe claris-
sima urbs Asiae fuisse, a Strabone "\') urbs

\') STKADO C. p. 625: ,,î7tI Jî tÔv vÓtOV ôpsivr, pXXH iutl\'v".
») Strado C. p. 623 : ,,op(5ç iTpoßO.ostSi; tiç ôÇjtav xopvfhv
\') l\'LiNiUS, Ilist. jVat. V, 33.

") Stkaho C. p. 623: iistriyavrif nihç -oVjv iruvi-jt-jj^fitacra
(Ot; \'ATTa^izoî; SaTiitvTtv".

•2

illustris ; sed haec verba spectant ad urbem
Pergamum aetate dynastarum et regum poste-
riorum.

Antiquissimis enim temporibus vidimus Per-
gamum fuisse in altum editum, si cum monte com-
para veris, parvum castellum (Strabo c. p. 623:
„£pu[xa sv axpa aipoßtXosiooD? opouç"). Postea moenia
sensim protulit; Xenophontis tempore urbs ultra
illam „ocxpav" fines propagasse videtur, nam castel-
lum Pergamenum hic scriptor iam vocat „-oXiv"

Alia argumenta, quae afferre possumus, sunt
haec: Pergamum iam Alexandri magni tempo-
ribus auctoritatem quandam habuit, cff. Justdjus
XIII, 2, ubi legimus: „esse Pergami filium
Alexandri natum ex Barsine" et Diodorus XX, 9 :
„llci}vua-£p)rcuv SX nspYa{jLOu (xe-£\'K£[x({^aTo xbv sx
BapotvTjÇ MlpaxXIot, Tp£cpofiEvov 0\' Ev ll£pYa[Jiii)."

Non dubito, quin Barsine et Hercules tali
splendore Pergami circumdati fuerint qualis de-
cebat uxorem et filium Alexandri magni. Veri-
simile est igitur, urbem satis magnam fuisse
initio tertii saeculi a. Chr. nat. Quo anno

\') Strabo c. p. 623: n^v ^jv âr, ri» Hipyst^ov Auatfxâ^ou\'/aÇoyuÀàxiov
.... aùri; zr,i> â\'xostv ffuvotzoufiiviiv tyci)/ töu ô/sôu; .... ST:tT7t-

.x. . . , ... • . ,1

ittsuîtù Os TTiV yuaax.riv toi/ îp\'jiixro; to\'jtov z.t.j.
Xenopii. Hell. III. i. 6.

19

Perg-amum conditum sit, memoriae non traditum
est. Vestigia remotissima colligere possumus e
Xerxis aetate, qui Gongylo Eretriensi, patriae
proditori, exuli apud Persas vitam degenti,
urbes Teuthranticas Pergamum, Gambrëum,
Palaigambrëum dono dédit, quod factum est
post annum 490 a. Chr.. nat.

Tempore Xenophontis Pergami regnum tenuit
Hellas, Gongyli II vidua, e cuius filiis Gorgion
praefuit Gambreo et Palaigambreo, Gongylus III
autem Myrinae et Gryneo. Posteaquam Thim-
bron Spartiates in hasce regiones perven it eo
consilio, ut Graecis urbibus Asiae Minoris
contra satrapen Tissaphernen suppetias ferret,
Hellas ad eius partes transiit. Porro inscriptio
Pergami eruta (cf. Ausgrabungen von Pergainon,
Bericht III,,p. 56) nos docet, Oronten, Mysiae
satrapen, qui ab Artaxerxe mnemone (405—

\') Xenoi\'H. Anab. vii, 8, 8: „\'livrao^a jn Çîvoûts« Zjvoj-mv 7ra/>
\'EÀ/âJt XI, Vvj\'fitKtAt ToO \'UpsTptwf yuvÄtxi xai Vopyi(>>voç xai Toy/\'j-
Xo\'j unrot." Nepos. Pausa», a. Xenopii. HeU.Wl, 1,6: „iTpoTtyjl>pt,(7(X\'J
xÙto) xoti Vopyit^v xat róyyuXo; àrM.foi Ô\'dts; , syovrs;, b piv
rijÄßpiciv xai IlzXatyäpPptov , \'0 â\'t M\'jptvav xat PpOvtov ((Ïmoov Jt
xxi aJrat aî ;róX£tc S<Tav Trapi ß\'xcri^ib); Toyyu/w, ort//ovo; Epsrpur,tv
fi»!(?t7aç lyuytv").

\') Xenoph. //eU. III, 1,6: „xat ;tÔXi(çIltpyauovf/iv ixoüaavTîpoTîÀajSx
{(.-)iij.ßp\',)v) xai Tiu5pavi\'av xai \'A).i\'7apvav." Qu.ic urbcs — ut notum
est — sociac fuerunt Cyri lunioris.

20

362) defecerit, „xpa-Yjaat twv xod {jlsto-\'-

xiaai aù-ohç TzdXn iizi xov xoXwvbv sk xTjV -aXatàv
-oXtv, sïxa xr,v 7:o}.tv s-ixpsóavxa \'Apxaçspçïj à-o-
i}av£Îv." Quaenam erat causa, propter quam
Pergameni de monte suo expulsi erant? Erga
regem Persarum peccaverant, cum Xenophon-
terh recepissent et adiuvissent, deinde ad Thim-
bronis partes transiissent. Fieri potest, ut Persae
secundis pacis Antalcidae conditionibus elati
Pergamenos urbe expulerint et ita poenas exe-
gerint delictorum in magnum regem commis-
sorum. Haec fere sunt, quae dicenda habui
de historia urbis Pergami ante annum 281
a. Chr. n., quo anno Philetaerus a Lysimacho
defecit et fundamenta imperii Pergameni iecit.

HISTORIA BREVIS lONIARUM ET
AEOLIARUM URBIUM

Haud alienum a proposito meo putavi, etsi
singillatim exponere longum est, historiam loniae
et Aeoliae urbium paucis attingere, e qua efficere
possumus, sub cuius potestate Pergamum ante
Lysimachi aetatem fuerit. Quae urbis regiminis
forma fuerit, qui magistratus fuerint Philetaeri
temporibus, ^ ut postea videbimus inscriptiones
Pergami erutae nos docebunt.

loniae civitates antiquissimis temporibus reges
sibi constituerunt. Ex historia civitatum illarum
conicere possumus, imperia regia plerumque
excepisse paucorum dominatus (oXtYapyfa;), qui
deinceps a tyrannis submoti sint.

\') Cff. Gilbekt, Handbuch d. Grierh. Staalsahcrth. 11 p. 135 ct Dkoyskn ,
Geschichte des Heil. lp. i.
Cf. Heroi). I, 147.

22

Croesus Lydorum rex, Ephesios primum
aggressus est, deinde singulos loniae et Aeoliae
populos, quos ad pendendum tributum subegit
Lydia a Cyro expugnata Harpagus^), qui Cyro
in regno comparando sociam praestiterat operam,
Graecas urbes Asiae Minoris sub potestatem
Cyri redigere conatus est Quae armis Harpagi
resistere non potuerunt et victae imperata fecerunt ;
ita Ionia iterum in servitutem redacta est\' Sin-
gulis civitatibus Harpagus viros erga se bene
affectos praefecit, in quorum rem erat fidem erga
Persas servare.

Anno 500 a. Chr. nat. Miletus a rege Persarum
defecit auctore Aristagora, qui statim tyran-
nidem abdicavit et iuris aequalitatem (laovofjii\'av)
Milesiis proposuit Deinde in reliqua Ionia
idem fecit, tyrannos civitatibus expellens. Ita
civitates liberatae sunt tyrannis, quibus submotis
Aristagoras Milesius unamquamque civitatem iussit
praetorem (aTparr^Yov) sibi constituere.

Seditione a rege sedata Artaphernes, qui Sar-
dibns praefuit, arcessitis legatis e civitatibus

■> Herou. 1, 26/27. Cf. Max Duncker , Gach. d. Alterth. VI, p. 505/6.

Herod. I, 162—169. Cf. Ma.\\ Duncker , Gtsch. d. Alterth. VI, p. 506.
\') Milesiis exccptis, qui cum ipso Cyro foedus pepigerant.
\') Herod. V, 37/38.

23

coëgit lones, ut pactiones mutuas facerent, nec
porro vi et armis inter se agerent Tributa quoque
iis imposait, quae ab illo fere eadem conditione
atque prius fuerant constituta sunt

Victoria apud Mycalen ab Atheniensibus
reportata eorumque prosper! successus usque ad
pugnam apud Eurymedontem loniae et Aeoliae
civitates a Persarum dominatu liberaverunt, qua-
rum maior pars ad Atheniensium societatem, quae
imperio popular! favebat, accesserunt.

Paucorum dominatus a Lysandro, rege Lace
daemoniorum, institut!, ex quo Athenienses ex
Asia Minore expulerat, paulisper manserunt.
Anno 387 a. Chr. nat. pace Antalcidae consti-
tuta civitates Graecae in Asia Minore sitae sub
regis ditionem redierunt in qua manserunt
usque ad proeliuni, anno 334 a. Chr. nat. apud
Granicum flumen commissum.

Alexander magnus ubique paucorum domina-
tum abrogari, imperium populäre institu! patrias-
que leges cunctis restitui, tributa etiam, quae
barbari iis imposuerant, rescind! iussit. Menan-
dro ab Alexandro magno satrapia Lydiae mandata

\') Hekod. VI, 42.

\') Xenoi\'U. lUll. v, I, 31. Diodok. XIV, iio.

\') Plutarch. AUxandcr 34. Diou. XVII. 24. Arrian. Anab. 1,18, i et 2-

24

erat , cui Pergamum quoque et vicinas regiones
adiunctas esse titulus 114 ex Dittenbergert
Syllogis nos docet

Paucis annis post Asia Minor sub potestatem
Antigoni redacta est, quo apud Ipsum (anno 301)
devicto, imperio Lysimachi subiecta est. Anno 281,
quo Lysimachus in Cori planitie debellatus est,
ad Seleucidarum ditionem accesserunt civitates
Asiae Minoris. Antiochus II Deus (261 — 246),
Syrorum rex, iis populärem statum (ÔTj|jLoxpa-tav)
restituisse videtur, vide Dittenb. Syllog. 171 , ubi
de Seleuco II (246—226) scriptum videmus : „xat
£|3£j3ai\'u)acv xijî tt^v auxovo|jttav zocl ôr^iioxpaxtav\'".

Anno 133 a. Chr. n. Asia Minor a Romanis in
provinciae formam redacta est.

Urbem Pergamum omnibus bis rerum vicissi-
tudinibus implicitam fuisse verisimile est.

\') Akkian. Ill, 6, 8; VII, 23, i.

Dittenb. I, 114: ,.Lapis inventus octo miliariis Anglieis ab urlx?
Pergamo, ubi situm erat Gambreum. Ed. Fellows Itin. As. min. p. 30
(inde BoCKH C. I. G. 3561). Plenius exscripsit M. Gcorgin, cuius ex
apographo ed. A. Papadopulos, Bulletin de Corr. Hell. I (1877) p. 54.
Ocbf Tjyr) iyxbr,. BstytXsuovTOf A^sfavJpou, eret evJsxarwt, l\\lsvav-
Sprjv <TCL7p\'xni\'jo\'J-o;, Trpuravtoj \'iffayopou, Kparsuaj jJwxfiv\'AptiTTO-
fiivst yy,v \'pilrrj iypov srroextffat nprif tm fvzou stt\'i Kpcize\'jx
b TTiptirAfj!; i^Ttv ZYii yrij TTrooou xx/npr^iv ixxTov «/3iJoi/y,xovTot zat
ot/.OTTiJa y.7\'1 v.r~\'j%. fopo; Sk ToO xi^ttov ^^pujoOf ixairrov ivtaurov."

DE LYSIMACHO

Ut supra p. 20 vidimus, pauca nobis tradita
sunt de historia Pergami urbis ante saeculum
tertium. Aliquot annis post e tenebris emergit,
nam Lysimachus 6 yaCocpuXal xat\' s^oy/r^v in
castello Pergameno thesauros suos deposuit

\') Off. CUKTIUS rufus X,ed. Zumpt 1849. 1\'lutarchi Vitae Emnenis,
Devictrii, Pyrrhi, ex rcccn. C. Sintenis. justinus XIII—XVI. diodokljs
XVIII—XX (fragm. XXI). Akrianus rà psri (Photius ed.

Dekker). Corn. Nepos, Eumenes (ed. Cobet); Appianus, Syriacae. Pau-
sanias,\'k).).ä(yo; vspii\'fr.tjiç I, 9, 10, 11. Dexippus Atiieniensis (vide
Müller ,/raçw. Hist. Oracc ill, 666, Didot, Paris 1849). I\'ORPHYRIlts
Tyrius ^v. Müller , fragm. Hist. Graec. Ill, 688). Memnon (v. Müller,
fragm. Hist. Graec. Ill, 525). Mannert , die unmittelbaren Nachfolger
Alexanders des Grossen, Leipzig 1787, Droysen II et lH, Geschichte des
Hellenismus. Maiiaffy, Greek life and thought, Ciiapter III et IV.

\') Plutarch. Demetrius\'. 25, ubi Demetrius eum ironice vocal
yaÇoyj/axa. In aliis quoque montibus gazas h.ibuit. Cff. Straho C. p. 319:
TtptÇtî àxpa, \'/(.ipiov «puptvôv m jrort xat Ayjaiux/^o; sypr,iu-:\')
7«;oij)u).axtr;)". Polyaen. IV, 9, 4: -ipâsM\'j «xpa , rob; jv a-jrr,
âr,a»-jpoi>; Oio^óiou yu).à^ff\'>vto; . . . toOtov Avaiatxyn; âr,TXupo-
yj/axa sTaÇev".

\') Straho C. p. 623: »,nv (xiv t^ir, tÔ Hfpyauov AMCtfiiyoxi ystÇop)«-
. . , .. ... , . 1)
xtov, ävit/.v rr.v a*paw tov opovi; av)vùtx&vujvr,v syov.

26

Quinam locus unquam tam firmum habuit prae-
sidium? Urbs enim, quae sita erat in summo
montis vertice, paene inexpugnabilis erat. Sed
postulat locus, ut quae ad Lysimachum pertinent
paucis exponantur.

Lysimachus, Agathoclis filius, anno 361^)
sive Pellae sive Cranone natus, satelles
(oopucpdpoç, oiüfxaTocp.óXaE, u-aa-tair^ç) erat Alexandri
magni.

Post Alexandri magni obitum, cum Perdiccas,
cui Alexander annulum (insigne regiminis summi)
tradiderat, regnum Macedonicum inter duces
divisisset, Lysimachus Thraciam adpositasque

\') Stkabo C. p.623. Pokphyk.Tykius (Müllek fr. H. Gr. III, p. 698).
-) Justin. XVII, i: „Lysimachus 74 annos natus erat"; mortuus est
a" 281, igitur natus a» 355. App. Syriac. 64: „ljS(îo/ji»!tovTWT*)ç t.yj sTSUiv"
(igitur natus a° 351). Quibus auctoribus fidem habere nequeo, nam tum
a" 334. Lysimachus nondum homo id aetatis fuit, cui Alexander tarn gravia
munera mandare soleret. Magis mihi arridet, quod Hieronymus .npud
Lucianum (Longaevi: 12) narrat, Lysimachum annos octoginta natum mor-
talitatem explevisse: igitur natus est a" 361.

De loco, ubi natus sit, inter scriptores non constat. Nieuuhk, Vor-
träge über alte Geschichte, Berlin 1851, III, 93 : sive Thessalus sive Macedo.
I\'ORI\'UYK-. Tyk. (.MüLLEK,/r. H. G. III, p. 698) Lysimachus ex Cranone
natus. I\'ausan I, 9. 5: »\'o (îî AuTt\'ua^oç o-jtoç \'/i\'voîTtîiv MaztJwv".
Athenaeus VI, p. 260: »xat ©»ÔTrofiTrof yip iv t« i-jvsa xat JîxaTir,
T\'OV \'l\'t/tTTTTtXWV ^TJiTtV. iVf\'X.äoXI.ict. tîwXd\'j yevôuâvciv Xat TWV «x
H-TTaVtaj TTEVETTWV, <l>tÂt7r7ro; .... à7r£iTTct)ev".

\') Paus 1. 1.; Porph. Tyr. 1. 1.; App, Syr. 64: „Au\'7ifta;/ov Si jr-jv^à-

» , 1 . . .. . 51

vouât TMv v7Ta(T;rtTT\'<)v ovra t«.)v A/.îçavojOOV.

27

Thracîae Ponticas gentes usque ad Salmydessum
accepit , qui autem demum inde a tempore quo
Thraciae et Chersonesi regno potitus est, se
negotiis diadochorum admiscere coepit. Anno 306
a. Chr. nat. Antigoni et Demetrii exemplum
secutus regium nomen Lysimachus assumpsit
Anno 302 a. Chr. nat. societatem iniit cum
Ptolemaeo, Seleuco, Cassandro (Antipatris filio)
contra Antigonum. Commisse ad Ipsum (oppi-
dum est in Phrygia iuxta Symnada) proelio
Antigonus vitam amisit, quo sublato foederati
reges victores regnum eius inter se diviserunt.
Sed quo modo haec divisio facta sit e rerum
scriptoribus non satis apparet. Ex Appiani
Syriacis conicere possumus, Lysimachum impe-
trasse Lydiam, Mysiam, Phrygiam maiorem
atque minorem et regiones Asiae Minoris, quae
Ponto Euxino adiacent. Paulo post matrimonium,
quod cum Amastri (quae dotem urbem Hera-

\') Cf. CURT. Rufus X, 30; Fi-UT. Eum. 3; Just. .XIII, 4; Aukian.
de succ. Alex.; Diod. XVIH . 3; De.\\ii\'I\'US (MIIllek , /r. //. G. III, p.
668); PoKi\'ii. Tyk. (MilLLER./r. H. G III. p. 694).

\') NeI". Eum. 13; JUST. XV. 2; DiOI). XX, 53; l\'LUT. Dent. 18;
Al>i>. Syr. 54.
\') Dioi). XX, io6; JuST. XV, a.
\') Justin. XV, 4; Ai-p. Syr. 55; l\'i.ur. Dem. 39.
") A pi\'. Syr. 55; Plut. Dent. 30.

28

cleam attulerat) inierat, diremit et secundas
nuptias fecit cum Arsinoë, Ptolemaei Lagi et
Berenices filia , quod matrimonium, ut infra
videbimus, causa mortis suae fuit. — Anno 286
a. Chr. nat. Lysimachus expulso Pyrrho, qui
regem se proclamaverat Macedoniam occupavit
eamque obtinuit usque ad mortem Quo factum
est, ut omnia, quae Philippus et Alexander
magnus in Europa habuerant, excepta Graecia
una cum Asia Minore cis Taurum sub potesta-
tem Lysimachi venirent. Arsinoën, cum timeret,
ne sui filii, mortuo Lysimacho in Agathoclis
potestate essent, de Agathoclis caede consilia
iniisse ferunt. Sunf^) qui tradiderint, Arsinoën,
Agathoclis amore captam, cum adolescentem
(alterum Hippolytum) ad stuprum pellicere non
potuisset, eum per insidias de medio sustulisse.
Non multi laboris erat, Lysimacho, seni decre-
pito et suspicioso, persuadere, filium patris vitae

\') Paus. i, lo, 3; Plut. Demetrius 31; .Memnon (Cf. Müller fr.
H. G. III.p. 53o)falsodicit, Arsinoen: „^uyarip« Uzohuxio^ toü <I>ù.a-
iJs/sou"; fegendum est pro âvyxzipx: à.Sù.\'^r.v. Agatliocles, Lysimachi
filius, filiam Ptolemaei et Eurydices Lysandram uxorem duxerat (Cf.
Paus. i, 9, 7).

Plut. Pyrrhus ii.

Paus. I, 10, 2; Justin. XVI, 3; Porphyr. Tyr. (Cf. Müller /r.
//. G. III, p. 69s).
") Paus. I, ig, 3.

29

insidias struere Auctore igitur Arsinoe Lysi-
machus filium natu maximum Agathoclem in car-
cerem ductum trucidari iubet. Ptolemaeus Cerau-
nus, Arsinoës frater, qui forte in Lysimachi aula
versabatur, erat qui manu sua id scelus perpe-
travit^). Lysandra filios et fratrem Agathoclis
secum habens ad Seleucum profugit Qui cum
Babylonem pervenissent a Seleuco, ut bellum
contra Lysimachum susciperet et caedem Aga-
thoclis ulcisceretur, supplices contenderunt. Sero
Lysimachus cognovit in innocentem animadvertisse
et propter caedem in odio esse apud Agathoclis
amicos, qui ad unum omnes eum deseruerunt In
Asia minore, ubi multi Agathoclis studiosi erant,
seditio exorta est Lysimachi subditorum, quibus
in animo erat iugum excutere. Duces copiaeque
Lysimachi ad Seleucum defecerunt. Lysimachus
diutius ibi morari non potuit et statim in Asiam
traiecit. Seleucus Taurum transgressus cum eo
proelium conseruit in Cori planitie, in quo
Lysimachus pilo traiectus occubuit

\') Lucian., Icaromen. 15 dicit, re vera Agatlioclem id consilium cepisse.
\') Paus. I, i6, a; Memnon (Cf. MUllek fr. II. O. Ill, p. 532).

Paus. I, 10, 4.
») Cf. Memnon 1. 1.
») Paus. I, 10. 5.

") Die Imchriflen v. Pergamon n" 245 v. 41 : „^iî^fJxou rr, Kpoç Aufft-

30

Lysimacho interemto regnum ad Seleuci di-
tionem accessit anno 281 ante Chr. nat.

uxyo-j [li/j, eVtx.patnffavtos\' . Polyaen. IV, 9, 4; VI, 12; VIII, 57.
Just. XVn, i; Porph. Tyk. (Müller fr. H. G. III, p. 698); Memnon
(Müller fr. H. G. HI, p. 532); Paus. I, 10, 5; App. Syr. 62; Strabo
C, p. 623.

\') Die Inschr. v. Perg. n" 245 v. 46.

DE PHILETAERO.

^Hiletaerus (281-263)— Attahis

Eumenes 1(263-241) Attalus I (241-197).

Eumenes 11(197-159), Attalus 11(159-138), Philetaerus, Athcnaeus.

Attalus III (138-133).

Unus ex Agathoclis amicis, qui aegre tulerunt,
Lysimachum filium vita exuisse, et ad Seleuci,
Syriae regis, partes transierunt, eunuchus Phile-
taerus erat, cui Lysimachus thesauri (novies mille
talenta erant) custodiam in Pergamena arce com-
miserat^). Patria Philetaeri est Paphlagoniae

\') Paus. I, 10, 4: »w x-i y^ortuuzx ijxzrpxn-o Auai^xa^ou." Straiio
C. p. 623: „cttïrifftjuto Jj tiiv yu),axf,v toO ipvuxto( toÜtou xai twv
yj)r,[iircüV (Jjv c?t tct).avTa ivvtaxtff^i/.ja) <I>t)iTaf|50f ....

») Stkado C. p. 543; »»TO (?t Ttiióv iiTTt noM/viov oOJiv [ivhtir,;
aftov, TT^vjv óti «luXsTaepoc üv, \'0 «pyr.yhnt toü twv \'Attk-

>tx(i5v paffAjwv yi\'vouf". Paus. I, 8, i: „\'Avr.p MaxiJiiV dóxtjzof ovoua,
<l\'t),tTatpov IIay)a7Óva tiytv lüvoOj^ov".

32

oppidulum, prope Pontum Euxinum. De nominis
oppidi forma non constat neque inter codices
neque inter rerum scriptores. Probabile est eam
fuisse „f; ïtoç."

Nominis urbis formae quae extant sunt: to
Ttov, fj Ti\'oç, TO Ttstov. ApudStrabonem C.
p. 542, p. 543, p. 565 to Ttsiov, sed C. p. 544
tt^ç Tlou (emendavit Kramerus pro Tr^iou cf. Polyb.
XXVI, 6, 7. Tr/iov, ubi legendum est T?ov).
Strabo Portasse errorem commisit scribendo Ttstov;
alio loco (C. p. 623) quidem usurpât nomen
gentile Tiavo? (quo loco codices fluitant inter formas
„Ttavsuç, Ttavvo\'ç, Ttavo\'ç, Tuavôuç^). Sed a voceTi\'stov
derivandum est nomen gentile Ttstsu;. Confundit
fortasse Strabo urbis nomen cum templo, a Tio
conditore urbis dedicato, quod templum vocatur
Ttstov. Vide Sïephanum Byzantinum s.v. Ttoç:
„-óXt:; Ik\'fXaYovtaç toù IIo\'vtou àizh Ti\'ou tspswç to
Ysvoç MtXr^atou mç. «DtXcov. Ar^xoGilivr^; ô\'sv BiOuvtaxotç
r^-qai /.TtaTT^v vf^ç -oXecuç y^\'-\'-f^ilat Flâxapov êXovTa
I lacpXayoviav zal è/. toù ttij-àv t^v At\'a Ttov TCpooa-
yopsùaar. Alspr^Tat xal MsvitzkOç; ev riacpXaYovt\'aç

\') Quod nomen gentile derivatum est a Tùx-jx , patria Apollonii illius.
Vide Stepii. Byz. s. v. ta \'Tvava : „irôXtç [liin Kùuta; xxi Kxttttx-
ooxix; i/TrcTTäTTToj/uta tw TxJpw tw xxrà rà( Kchxiaç nMx; \' o\'i iro/ÎTai
Tjxvîî; Û; \'Ajavît;". Cf. Strabo C. p. 537.

33

7:spt-Xcp : „Ol izdvxsç öcto \'HpaxXsi\'ai; iç Tfov -oXtv
xat ttotocfjibv Bi\'Xaiov a-ddioi to" xal 7:a}av „of ~dv-£ç:
à-h Ti\'ou, ek"Afxaaxptv atàôtot ox\'". ^tpd|3ü)v sv toï
owoexdxoj oùôsTépwç xat xptouXXd|3(ûç xb Ti\'sto\'v cpr^ai
xal TO eOvtxbv àTrb rr^ç Ttou Ttavb;, (o; dcTub rr^ç Kt\'ou
Kiavbç léyezai os xal Ttavsuç."
ZoNARAS, lexicoii p. 1733: „Tto; sv rfa\'fXa-
Yovi\'a, 6 TToXi\'xTj; Ti\'ioç; xal Tto; xaxà xpàaiv xAv
060 tt (oç Xt\'io;: Xro;."
Memnon: (vide Müller Hist. Gr. Fr. III, p. 531)
„£-afv(üv xal tt(v Trov." Vocat incolas „Ttavou;"
(vide Müller III, p. 536).
Droysen, Gesch. d. Hell. III, p. 189, 190, 267,
271, 273, 277, urbem „Tios" vocat ; contra
Gesch. d. Hell. II, p, 2, 321, 337: „Tion."
(III, p. 273) Philetaerum et Eumenem appellat
„Tianer."

Th. Reinach , Mithrid. Eupator p. 315: „Tria-
rius alla reprendre Tios et Amastris." p. 56:
„depuis qu\'Eumène avait donné Tiéum à
Prusias." p. 39 n. 2 : „Tios entre Héraclée et
Amastris porta quelque temps le nom de Béré-
nice (Etienne de Byzance s. v. Bspsvîxai)."
IwAN Müller, Handbuch der Kl. Alt. Band III,
p. 261 (geogr, u. polit. Geschichte). „Seit
Prusias gehörte auch Tion oder Tieion

34

(j. Filiyâs) an der Mündung des Billäos
eine Milesische Kolonie zu Bithyniën/\'
Obscuro loco natus est Philetaerus, nam si
Carystio commentariorum scriptori credimus,
mater eius fuit tibicina et meretrix quaedam
Paphlagonia, cui nomen Boae. Id convenit cum
eo, quod Strabo de grammatico quodam
Daphita narrat, qui fertur in crucem actum esse,
quod regibus Pergamenis vitio dedisset originem
servilem, eos hoc disticho incessens:

„TiOpcpupscii [xiôXœirsç ctTcopptv^fia-a ydCrj?

Auai(jid)^ou AuoÄv äpyexe xai OpuyiV^ç."
Immo per vocabula „Tropcpupeot {jKoXœneç" spec-
tat poëta ad cicatrices sanguineas, quibus cor-
pora servorum foedabantur.

Philetaeri patris nomen non traditum est; poëta-
medicus Nicander Colophonius a grammatico

Athenaeus XIH, p. 577\'\': i.Ot^fTatoov Sé tÔv nepya/zou xai rr,;
Kaivflî -aÙTflf Xr/Oftîvr;; jSaït/.sÜTavia yùpaç, Bôaç aùlrirpiâo^ îTajpaç
tÔ yivo; xTco Uxflxywixt vthv \'/sviiräa-i KapvTTtOf fv tjToptxotç
{cropvnpaTtv."

") Strabo C. p. 623.

\') Hodiê satis constat, Nicandrum circiter anno 200 a. Clir. natum esse
vitamque ad tempora Attali III, qui obiit anno 133 a. Chr. nat, produxisse.

De pâtre Nicandri non una et \' consentiens veterum opinio fuit. Suidas
Xenophane ortum Nicandrum dicit. Scriptor vitae Nicandri ipsum se
alicubi poetam tradit DamAEI filium appellavisse hoc versu:

„<xivr,\'7£ii uina 7ro).upvr;(7Toto .iaftat\'ou,"
quae verba sive in prooemio sive in fine alicuius carminis poCtam posuissc,

35

Dionvsio Phaselite dicitur, carmen Attalo III
inscripsisse, cuius initium genealogiam regum
Attalicorum ab Hercule "repetitam tradit :
„TeuilpavtÔTjÇ, Sç xX\'^pov àcl TzaTpioiov taysiç,
xsxXuilf [XT^ô\' «[xvrjOTOv à-\' ouaxo; Ujxvov spu^Y];,
"AxiaX\', siret aéo piCav sttsxXuov \'HpaxXîjo;,
itaixt AujiaxfjÇ; xs K=pi\'cppovo;, y-v IlcXor^tç
\'I--oôâ[x=ta cpuxsuasv, ox\' "Attioo; T,paxo xt(jLYjV."

Adulationis causa appellat Pergameni regni
principem a nomine Teuthrae, Teuthraniae regis.

quibus studia sua ei, cui inscripsisset carmen, commendarct, probabile fit
ex Theriacorum initio et fine, item ex Alexipharmacis extremis.

Ope tituli Nicodamo archonte compositi, quo proxeniae honore afficiiur
Nicanuer Colopiionius poeta epicus, genuinum patris nomen restituere
i)ossumus cf. Bulletin de Correspondance hellénique (1882) vi, p. 218:
,, Aya3ài AeX^oi sJuxav NtxctvJpcot

AvaÇayipoj Ko^oywvtMi, ir/wv nor,rit, aù -
T\'ôt xat r/yôvoi; TTOoÇevtatv .... —
"t\\pyovTo; NtxoJâixo\'j." x. t. e.

Quo anno Nicodamus archon fuerit ignotum est.

\') Cf. Nicandri Colophonii Theriaca, emend. /. G. Schneider (Lips.
i8i5), p. 3 Ntxavjjoou"; cf. l\'Abbé Sévin, Recherches, p. 204.:

„Si on l\'en (Nicandre) croit Philetaire et ses successeurs comptoicnt Hercule
parmi leur ancêtres, mais en matière de généalogie les poètes ne se piquent
pas d\'une exactitude scrupuleuse. Uniquement attentifs k flatter la vanité
des Grands peu leur importe que ce soit aux dépens de la vérité. Telles
estoient à peu près les circonstances où se trouvoit Nicandre. Il vivoit à
la cour du dernier Attalus; l\'espoir des récompenses l\'avoit engagé à luy
dédier quelques-uns dc ses ouvrages, et il y prodigea les louanges les
plus propres à exciter la libéralité de ce prince."

") Legendum est: iÇtTt A\'jfftifix«;.

36

cuius generis auctores Hercules et Lysidice (Hip-
podamiae filia) fuisse dicuntur. Spectaculo quodam
funebri \'\') in magna hominum frequentia a nutrice
gestatus, adeo fuit in turba hominum compressus
Philetaerus, ut genitalia pueri colliderentur, quam
ob rem eunuchus factus est Liberaliter educa-
tus , stipendia meruit sub Docimo, uno de Anti-
goni ducibus, quem secutus est, cum Docimus se
opesque suas Lysimacho traderet Sic cognovit
Lysimachum, in cuius amicitiam et familiaritatem
ita pervenisse videtur Philetaerus, ut Lysimachus
ei gazae Pergamenae custodiam committeret
Cum etiam Agathoclis amicissimus esset, aegre
tulit eum e medio sublatum esse, et cum pro certo
haberet, se in vitae periculo versare, tutius duxit
a Lysimacho deficere. Sed ratus se solum Seleuco,
Syrorum regi, resistere non posse, ad eum lega-
tes misit, qui se pecuniamque omnem traderent.

Utrum Seleucus id acceperit necne, nescimus,

\') STRAJiO C. p. 623. PAUS. 1,8, I.

Eleg.inter l\'Abbé Sévin Recherches, p. 241: „il y fut pressé avec
tant de violence, qu\'il se vit dans la suite hors d\'état de penser au mariage."
Strabo C. p. 623.
Paus. I,. 10, 4.

Eunuchi in primis g.izas custodiendi munere functi c$se vidcntur, Cf.
Plut. Dem. 25: „srtjtx.\'i; yà/j siw^swav
verisimiliter quia feminarum blandimentis corrumpi nequeunt.

37

sed postquam Lysimachus vitam amisit et Seleucus
a Ptolemaeo Kerauno trucidatus est, Philetaerus
suis legibus usus fuisse et in turbis, quae
paullo post inter Seleucidas et Lagidas ortae
sunt, in castello suo mansisse videtur.

Erat vir prudens ac astutus, qui pro temporum
opportunitate rem gerebat et privatis suis com-
modis serviebat.

Permagno Seleuci cadaver a Ptolemaeo Ke-
rauno emit, reliquias cremavit et cineres ad eius
filium Antiochum remisit, eo consilio ut in gratiam
et favorem apud eum veniret

Ex inscriptione Pergamena n°. 245 videmus
eum Pitanensibus XL talenta dono dedisse,
quibus agros quosdam a Mytilenaeis emerent,
ex quo Philetaeri consilium apparet auctoritatem
suam interponendi in finitimorum oppfdorum res.

Semper officiosum se praestabat erga potentiores
ac sibi propriores ; semper temporibus inserviebat
iisque callide utebatur. Si quod in animo habebat

\') Strauo C. p. 623: „insinri\'js rh yj,>piov . . op\'hv sitfZKâtlov npo;
vtuTSptapiiv

\') Stkado C. p. 623: „TOIOUTDV rJä Bop\'jßuv \'i^XMV, Sttyivt-\', utvwv
(\'l\'àïTaipoç) i;rl toO ipOfjioiTo;
») AI\'i\'ian. A"«, Syr. 63.

■•) Die Inschr. v. Pergam. n° 245 v. 44: (fragm. C.) „(?ôvToç li; T«ÙTft
MtT«vaio({ xai «l\'ù.îTatpov rirractpxxovTix,

38

illico assequi non poterat, ad promissa descendit
Cum anno 266 Syriacum bellum primum exardes-
ceret inter Antiochum I (281—261) et Ptole-
maeum II Philadelphum (285—246), huic se
adiunxit socium, quod Ptolemaeus hoc tempore
superior esset ét ingenti classe non modo totum
Asiae Minoris littus obsideret, verum etiam has
regiones Antiocho eripere studeret.

Verisimile est, Philetaerum hoc praesertim bello
fines suarum regionum Antiochi impensis protulisse.

Qui imperii, tempore Philetaeri, fines essent
nescimus; ex inscriptione Pergamena n°. 13 sola
conicere possumus, id iam mare attigisse, in
qua inscriptione (ponenda est initio Eumenis I
regni) duces mercenariorum rëbellium (de qua
rebellione infi-a p. 55 videbimus) ius iurant,
sive urbem, sive castellum, sive naves, sive
pecuniam fidei commissam Eumeni se asserva-
turos esse Sequitur, ut iam hoc tempore Per-
gameni classem haberent, quae Elaeae stationem
haberet, quod oppidum a Strabone^) dicitur

\') Stkabo C. p. 623: „no).irsiiifxsvoç ât xjTztiTyj\'jé\'Jiv xat rr,( iWri^
äepxmia; àù Tvpot tÔv tup^uwra xai syyvt rrapóvra."
Die Perg. Jnschr. n" 13 v. 37.

Strabo C. p. 615: n Eiata ttôÀi; AioÀtx/, xat aii\'Tn lUpyauïjvwv
îTrîvstov"; Strabo C. p. 622: „£tî \'K^atav, Atf/sva xat vavTTa5

UOV TÜV ATTaitXÙv |5aiTt^£fMV.\'\'

39

portum et stationem navium regum Attalicorum
habuisse. Cui sententiae modo repugnare videntur
vocabula „reges Attalici" (\'A-xaXixol ßaaiXst;) ; sed
sub voce regum Attalicorum etiam primos dynastas
intelligi nos docent inprimis in Strabonis libro
loei: C p. 623 et C. 566: „xb IlspYafxov, sTrtcpa-
vr^c. TzôXiç xat ttoXùv auvsuTu^r^aaoa ^povov xoîç \'Axxa-
}axcirç iSaotXsùat\' xat ôt] xal èvxeûilsv àpxxiov xf^ç
i^fjÇ Trepiooetai;, xat Tcpûxov —epl xôiv paotXcWv,
ott&iIev topfji-^ilrjaav xal etç a xaxsaxp£(|;av, sv ^payéoi
^TjXwxs\'ov." Strabo C. p. 566: „xaxs\'oyov ôè xr^v
y^wpav xauxTjV 01 FaXdxat -XavTjOsvxsç tcoXuv \'/po\'vov
xal xaxaSpaiJLövxs; xr^v Orb xoFç \'AxxaXtxolç jSaatXsùat
yiopav." Acceperunt autem Galatiam Galati, post-
quam anno 240 a. Chr. nat. ab Attalo magno
proelio debellati sunt, cff. Liv. XXXVIII, 16;
Pol. XVIII, 41; Paus. 1, 25,2, qua elatus
victoria Attalus regium nomen accepit.

Vide porro Athenaeum XIII, p. 577\'\': „«DtXixaipov
oà xbv IIspYd}i.ou xal Katvr^ç xduxT,ç X£YO[xs\'vt;;
ßaoiXsuaavxa yiupaç."

Athen. X, p. 445*^: „Eij|xévrj? ó ilEpYafjiTjvbç ó
<l>tX£xafpou xoö I lEpYdfjLCiu j3aotXiuaavxoç àÔ£Xcpt8oùç;" qui
vocem [5aoiX£U£tv pro ouvaoxsustv usurpât^).

\') Vide de ciusmodi errore Reinacii, Mithrid. Eupator, p. 3 n" 6:
„AvvauTtta, Diodorc XX, iii; ailleurs, par anticipation ou inadvertance
ßxdütitx (XV, 90; XVI. 90)." •

40

Cf. denique Biogenis LAëRTii liber, qui inscri-
bitur „Vitae philosophorum" Y^, 6, 38: „èyopr^ysi
(Xü-(o CApxsaiXdw) TToXXa EufxsvT^? 0 xou OtXcxaipou"
OIO xat TCiuxo) |xovw xwv aXXwv |3aotXs(i)v Trpooecptóvst."

De eadem quaestione dicit THRäMER, Progr.
V. Fellin, p. 26; n. 95. „\'AxxaXt/.oi jSaoiXst? ist
(hier) in der allgemeinen Bedeutung „Pergameni-
sche Herrscher" gebraucht. Als singular steht
in diesem Sinne sogar das einfache "AxxaXoc.
Festgestellt hat dies Meier in seiner Abhand-
lung über das pergamenische Reich" {Ersch. ti.
Griiber, 3^ Sect. XV et XVI p. 35 i). De Philetaero
nihil praeterea memoriae proditum est. Postquam
per annos viginti dominus mansit castelli, e vita
decessit. Ex anno, quo Attalus I mortuus est (de
quo satis constat), annum elicere possumus, quo
Philetaerus diem supremum obierit. Attalus I
autem vere anni 197 a. Chr. nat. cum in con-
cilio Boeotorum Thebis verba facere conaretur,
subito morbo afflictus concidit (Livius XXXIII,
2, 2). Quo casu debilitatus quamdiu vixerit, non
accurate traditur, sed Livius post mentionem
proelii ad Cynocephalas commissi refert, eum
Thebis Pergamum advectum decessisse (Liv.
XXXIII, 21,1). Suspicandum ergo, id autumno
anni 197 a. Chr. nat. factum esse.

41

Regnaverat annos 44 et senex e vita decessit
anno 197 a. Chr. nat. regnum igitur iniit a°. 241
a. Chr. nat. Eumenes I, cui Attalus successit,
imperium tenuerat annos 22 itaque Philetaerus
mortuus est anno 263 a. Chr. nat. Lucianus
ponit eum inter longaevos, narrans eum annos
octoginta natum mortalitatem explevisse.

Inscriptio Pergamena n". 10 continet epi-
gramma poëtae ignoti in honorem victoriae
Attali cuiusdam Olympiae in certamine equorum
reportatae :

„I JoXXà [xèv ey At^ur^ç VjXi)\'apfxaxa,TroXXàô\'«-\'"Apysu;,

TToXXà 8è TitsfpTjÇ YjX})\' à-b BsooaXfrjÇ,
fjTatv Êvr;pt})[jL£Î-o xal \'Ax-dXou\' àflpo\'a ô\' ua-Xr^;

-dvxa otà oxp=-xoù xsfvax\' ïywQo. xdXw
Yj (xsy\' s~a)jYjOaaa iloàç s^-^Xaoe kwXOUÇ,
ai ol oià oxaôfou op£Y|x\' £cp£pov,

\') Liv. XXXIII, 21: „Eodem tempore (197) et rex Attalus morilur altero
et septuagesimo anno, cum quattuor et quadraginta annos regnasset."
l\'OLVn. XVIII, 24: „rvyiiv âi T^f Tt^rjç TavT»); (/SafftXj««;) xa\'f ßtoiay;\'
srr, Jwô TToô; zotç iß(^ouyixovTa, roÙTf.iv Si ßsfjü.fjrxg TtiffapâxovTa xai
Tî(i!7«oa." STKADoC.p. 624: „/SaiTtXsùaaç sTn 7 p ta xat TïTTapâxovra.\'"
\') Straiîo C. p. 624: „Eùwîvn; J-jo Si xat tixÔTiv apÇaf ît» rth-jzx

a \' 1»
tov piov.

Lucian. [Jiixxpößlot c. 13 : „<l\'i),s70cipciç Si izpMzo; fttv i/-r,7xro t*;v
TTjp\'t lU\'p\'/apov «pj^Jîv xat xaTt7;(!v «ùvoûjjoî wv , xxrÎTrpspt Si tÔv
/St\'ov rjySor,xm7x îr&iv yivô/xtvo;."

42

aXXai Ètt\' aXXa dsouaat. \'O o\' \'AttocXou Îooç öcsXXy]

oi\'cppoç dtsl TTpoTspav -oaolv scpaivs xóvtv.
Xoi {xèv £t\' oc[i,7:v£i\'ovT£? ÈOY^piov, a\'jxàp Ó TOlaiV

sypd\'fsi)\', \'EXXdvwv xar? -óxa [xuptdatv.
cpr^jxa Ô\' Etç OtXexatpov dcoi\'otji.uç f^Xós xal oiVouç

nspYd|Jiou \'AXstiui TsXaajJtsva a-ecpävwt."
(cf. Sophocles, Electra 680—763),

e quo epigrammate apparet, principes aulae
Pergamenae certaminum Olympiorum pretiosorum
participes fuisse. Ceterum diversi Pergameni
principes commemorantur (vide genealogiam,
p. 31), quibus nomen erat et Attains et Phile-
taerus : primum duo Philetaeri, quorum alter
regni conditor, alter tertius filius AttaU I erat
(cf. Strabo C. p. 624).

Sed modo ad filium Attali I verba „cpr^fxa 0 stç
<|)tX£tatpov àotôt[jtO!; YjXIle" pertinere possunt, si victor
a poëta laudatus fuit Attains II, quod verisimile
non est, nam sic poëta significavisset famam
ad victoris fratrem pervenisse regnante Eumene II
gentis suae principe. Cui opinioni praeterea
répugnât proprietas litterarum in inscriptione
Pergamena n® 10 exaratarum, quae referendae
sunt ad Philetaeri I et Eumenis I aetatem. Nam
litterae neque eandem normam habent ac multis
annis post, theta enim et omicron sunt multo

43

minoris moduli reliquis, neque eandem formam,
sigma enim et pi ubique ^ et F pro recentiore
forma I et Fl se exhibent, neque htterarum
species aeque absoluta et perfecta est ac tempore
regum ultimorum.

E quibus argumentis apparet, non Attalum I
victorem fuisse, qui quo anno Philetaerus obierit
puer quinque annorum esset, sed eius patrem,
Philetaeri fratrem, cui item nomen Attalus fuerit
(\'vide genealogiam p. 31).

Uxor, quam Attalus ille duxerat, erat Anti-
ochis, Achaei filia , cuius sororem Antiochus
Deus, Syrorum rex, in matrimonium duxerat.
Dignitate opibusque suis Attalus igitur certa-
minum tam sumptuosorum equestrium particeps
esse potuit, et verisimile est, Philetaerum pecunia
suum fratrem adiuVisse. Victoria Olympiae repor-
tata non solum victorem, verum etiam totam
familiam honore gloriaque augere solebat (cf.
Pindari epinicia). Puto igitur, verba „cp-^ixa oeîç
«htX^Taipov YjXils" referenda esse ad Philetaerum,
cjui regnum Pergamenum condidit.

Apud Diogenem Laërtium, IV, 6, 30, hoc

\') Strabo C. p. 624: „ix <?t \'Xzriïoj xatt \'.\\vrtoyi3o; r^f
ys\'/oj\'iiç "Arra^oç lîifJtÇotTo TJ;V àp;jiiv."

44

occurrit philosophi Arcesilai (qui poëticae quoque
operam dabat) epigramma in Attalum:

„rispYaixo? o\'jy 2-Xcii? xXstvTj [xovov, dcXXoc xat t\'-üot;

TToXXaxt; auoa-rat Hraav dva CaMr^v.
Et öè TOV £X Alóllsv ÖSjXtTOV {)vaT(» voov ct-etv,

saasxat staautt? -oXXbv dotooTSpy^."
Quod bene convenit cum nostra sententia;
nam Arcesilaus ille anno 241 a. Chr. nat. mortuus
est, quo Attalus I regnum adiit: alludit igitur
Arcesilaus item ad Attalum, Philetaeri fratrem.

Sed antequam transeamus ad vitam Eumenis I
narrandam, qui Philetaero patruo suo successit,
recurrendum ad inscriptiones, et pauca dicenda
sunt de rei publicae Pergamenae regimine.

Prior pars inscriptionis duodevicesimae, (cf.
I?ü Inschriften von Pergavion) epistulam continet
ab Eumene I ad populum Pergamenum scriptam,
in qua populum rogat, ut magistratus, qui
atpaTr,Yoi\' vocantur, bene de republica meritos,
praemiis remuneret.

Summa postestas penes dynasten erat, sed
sic constituta, ut simul species quaedam demo-
cratiae maneret, nam extant comitia (£xxXT,ata),
apud quae dynastae, postea reges, multum
valent per quinque viros (qui o-patrjot vocantur),
a se ipsis creatos, (cf. Die Inschr. v. Pcro.

45

n° i8 : 22), quibus ius erat ad populum ferendi,
qua de causa praescriptio psephismatum Per-
gamenorum sic se habet : „syva) ßouX-/^ y.a\\ óf^jjio;-
YV(ó|xrj a-parfjwv." (Die Inschr. v. Perg. 5, 167,
224, 249). Rogatio primum ad senatum (jBouX*^),
deinde cum probuleumate ad comitia populi fertur.

Ex inscriptionibus Pergamenis n° 5, 157, 162,
167, 245 apparet, Pergami quoque senatum
(jSouX-/;) fuisse, sed de senatorum numero nihil
memoriae traditur.

Strategi comitiis praesunt (n° 18 : v. 4 ; 16:

\'( SwououA, zu den Urkunden v. Pergamon, p. 497: „Auch für die
Scheidung der Voll<sbescIilüsse v. Pergainon in bestimmte Typen ist die
Art, wie der Antragssteiler im Prilscripte eingefilhrt wird, das massgebende
Moment. Darnach zerfallen sie in zwei Gattungen, von denen die eine,
welche in den erhaltenen Inschriften bei weitem häufiger vertreten ist, das
Collegium der Strategen als Antragssteller nennt (yvwu» ffrparirjyföv).
Dazu gehören „die Inschr. v. Perg. n" 5, n" 167. n\'\'224, n® S49. D.igegen
erscheint in einem andern Décrété, welches Auszeichnungen für die Stra-
tegen verfügt, ein einzelner Antragssteller (n° 18, 21 .\\p-/^hTpctTOi eiirt-j)
der nicht Mitglied der bezeichneten Behürde ist."

Ibidem p. 498: „Allerdings möchte ich noch weiter gehen und aus der
Analogie, welche ebenfalls die Dccrctc einiger Städte liefern, den Schluss
ziehen, dass wir in der Fassung mit yvw/xy) arpxir,\'/\'>>•■!, probuleumatische
Décrété, in n° 18 ein Volltsdecrct zu sehen haben; dass also die Strategen
auch hier die ständige Berichterstattung im Namen des Rathes an das Volk
besassen und d.imit verknüpft den Vorsitz In dieser Kürperschaft und in
der Ecclesia, während n» 18 von einem der Bule nicht angehörenden
Bürger (tJtt.\')T»i{) beantragt wurde."

\') Cf. SwonODA, :u den Urkunden v. Pergamon, p. 502.

■if.

23) et pecuniam publicam administrant (n° 18:5)
Eorum quoque est templa reficere (n° 18: 10),
publice pronuntiare (n° 156 : 15), qui viri bene
de republica meriti corona ornandi sint; décréta
senatus populique in lapides incidere (n" 156 : 24);
sed de tertio munere non plane constat, nam vir
doctus pRäNKEL inscriptionem 156 aptissime qui-
dem ad sententiam sic supplevit : tt^v oè a-datv
OTI^XTJÇ zat TT^v àvaypa\'^TjV TTOtr^aaoïlai xoùç a-paxr^yjùi^).

Usque ad regni finem semper quinque strategi
fuisse videntur.

\') swoboda, p. 506: „Im Allgemeinen darf man wie Frankel behaupten ,
dass die Strategen die Finanzvenvaltung, sowohl die heilige als die profane
geführt haben. Dennoch erheischt die Ansicht eine Einschränkung; als
die eigentlichen Organe der Finanzverwaltung finden wir eigens dafür ein-
gesetzte Behörden, und auch in Pergamon hat der Grundsatz gegolten,
dass Staatsschatz und Tempelschatz strenge von einander getrennt waren."

Ibidem, p. 508: „An eine unmittelbare Finanzverwaltung durch die
Strategen wird man also nicht denken dürfen. . . . Unter den Strategen
fungirten die öffentlichen Schatzmeister und die Beamten der Tempel-
venvaltung."

Ibidem, p. 502: „N° 156 v. 14 werden sie zu der Verkündigung eines
der Stadt Tegea zuerkannten Kranzes und ibid. 24 zu der Aufstellung der
Urkunde und der Aufschreibung des Beschlusses beauftragt. Es ist nun
interessant zu beobachten, dass nicht bloss in der Hauptstadt, sondern
auch in den übrigen zu dem Pergamenischen Reiche gehörigen Städten,
die Strategen im Genüsse einer ähnlichen Stellung waren. Wir begegnen
ihnen wieder in Pitane, in Hierapolis und in Nacrasa, in Temnos, und
in Elaia und in dem jenseits des Meeres befindlichen Besitzes der Perga-
menischen Königen, in Aegina."

■if.

Satis constat, non strategos, sed Pergamenos
dynastas regesque res militares et omnia bella
gessisse (n". 13: 19). Sed in titulo Pergameno

n®. 154 offendimus „OTpaxrjbv r7,ç xaià.....

(cetera desunt), donarium deo cuidam dedican-
tem. In Dittenbergeri Sylloge n". 246: 13 tra-
ditur „aTpaxTjb; xffi Xsppovr^aou zal täv xaxà xr^v
BpaxT,v\'TÓn(üv." Si Perg. inscr. n». 154 et Dittenb.
n". 246 ad eundem magistratum spectant, is
certe non creatus est ante annum 190 a. Chr. n.,
nam Chersonesus post proelium ad Magnesiam
commissum a Romanis Eumeni II data est.

Maximi momenti ad dynastae dignitatem co-
gnoscendam est modus, quo dynastes comitia
populi rogat ut honores conferantur in strate-
gos, quod omnia bene gesserint in magistratu
suo. Dynastes primum laudatur, quod tantam
curam adhibuerit in bonis ministris deligendis,
deinde, quod cives honoribus et coronis affe-
cerit, qua de causa populus rogante Arches-
trato decrevit primo, ut strategi Pergameni
Panathenaeïs corona aurea coronarentur prae-

\') SwoBODA, p. 504: «Es ist klar, dass durch die Königlichen Erlässe
die Bedeutung der vollcsthümlichen Verfassung illusorisch gemacht und,
wenn auch ihre Einrichtungen und Beamtungcn bestehen blieben, auf
ein Minimum eingeschränkt wurde."

■if.

stantiae causa benevolentiaeque erga Eumenem
atque populum; secundo, ut quaestores (xcxfxi\'ai)
Eumeneïs iis ovem darent, quam Eumeni
immolarent (cf. inscript, n". i8). Operae pretium
est hoe loco animadvertere, in urbe Pergami
Semper prytanes\'{Die Insch. v. Perg. n*". 5, 157,
224? 247 ?) vel sacerciotes (Die Insch. v. Perg. n". 18
et 249) eponymos fuisse e contrario règem in
urbibus in regno Pergameno sitis ; vide Swoboda ,
zu den Urkunden, p. 503 n°. 4: „es mag hier
noch angemerkt wurden, dass die Eponymie
des Königs sich nie in den Inschriften der
Hauptstadt, sondern nur in derjenigen der zu-
gehörigen Orte findet: in Nacrasa (C. I. G. 3521),
Teos (C. I. G. 3070), Apollonis (Bullet, de corr.
Hell. XI, 86 n». 5, ibidem 44)."

\') Eumenis festum natale.

DE EUMENE I.

Philetaerus liberos non reliquit, sed ei duo
fratres erant, quorum maior natu Eumenes, minor
Attalus erat Eumenes uxorem duxit Saty-
ram, Posidonii filiam, e quo matrimonio natus est
filius (vide infi-a p. 52), cui item nomen Eu-
menis erat, Amastridis dynastes, antequam patruo
Philetaero successit Amastris autem urbs con-
dita est ab Amastride, quae uxor primum fuit
Dionysii, Heracleae tyranni, deinde, ut iam
vidimus (p. 27), Lysimachi regis, quocum divor-
tium fecit. Haec igitur Amastris Amastridem

\') Straho c. p. 624: S\'xùtù (\'I\'tXiraiow) Jtio àJj^yoî,

npt(T^OTCpciç fttv Eù/ijïr!{, vtôjTtpo; ^\'\'AttâXcî."

\') Sthado 1.1.: i^iv oCv toO Eùpt\'vou; iyivsTO bpwvjptu; tw jratpî
Eù^ivujf, ôffTTtp xat Jit^j\'ÇaTO to llipyxaov." l\'aus. 1,8,2: „0 Ji
"ATraXcç \'ATTaXou fxiv jraîc wv àJiÀyiJoûç âi \'\\>ù.ttaipo\\i, Tr,v àp~^r,\\i
Eùui\'vouî ;r«paJóvTo; tff^jsv àvf^toù."

■if.

urbem condidit et e quattuor pagis, Sesamo,
Cytoro, Cromma ac Tio, composuit

Tium autem cito defecit a societate, reliqui in
uno corpore permanserunt

Sed Amastris paullo post a duobus suis filiis
suffocata est, qua re audita Lysimachus Hera-
cleam ingressus est et parricidas e medio sustulit,
primo Clearethum, deinde Oxathren, quum immane
hoc scelus non tolerandum duceret, etsi propter
consuetudinem, quam cum Arsinoë habebat, Ama-
stridem a se abalienaverat. Heracleam in clien-
telam suam redegit et, reversus ad Arsinoën,
laudibus extulit Amastridem eiusque mores et im-
perium demiratus est, unice Heracleam praedicans,
sed ita ut in laudis partem venirent etiam Tium
et Amastris.

Haec crebro in ore habens incita vit Arsinoën,
ut urbium tantopere celebratarum dominium
affectaret utque sibi donaretur a Lysimacho
peteret. Lysimachus ei morem gessit. Arsinoë,
HeracleaQ igitur imperio potita, Heracleidem eo

M Cf. IWA.N MüLLEK III p. 262.

\') Mem.non (Müller fr. G. //. III p. 530, Strauo \'C. p. 544;
Stei\'h. Byz. s. v. "Auxarpi;.

Memnon (Cf. Müller, fragm, //. G. III, p. 351); Trogi Prol. 16.

■if.

Cymaeum misit, qui suo nomine regnum habe-
ret Nimis rigide urbem administrabat, quo
factum est, ut Heraclienses audita morte Lysi-
machi Heracleidem in vincula conicerent et
libertatem recuperarent

Antiochus I (281—261), Seleuci filius, anno
279 a. Chr. nat. expeditionem in regem Bithyno-
rum Nicomedem suscepit, ira commotus, quod
unus e ducibus suis una cum exercitu Bithyno-
rum insidiis exceptus et trucidatus esset. Nico-
medes subsidium ab Heracliensibus petivit et im-
petravit, qua occasione Cierum, Tium, Thynidem
terram (aUquot annis ante a Bithynis occupatas)
multis expensis ad se reduxerant Heraclienses
Amastridem, quae et ipsa cum reliquis ademta erat,
quum recuperare cuperent, successu caruerunt
felice. Qui enim illam tenebat Eumenes \'\') vesana
ira commotus Ariobarzani, Mithridatis regis
Ponti filio, gratis earn tradere, quam pecunia

■if.

revendere Heracliensibus maluit. Veri simile est,
Ptolemaeum II Philadelphum (285—246) Eu-
menem illum dynasten Amastridi praeposuisse,
nam Ptolemaeus uxorem duxerat Arsinoën , Lysi-
machi regis viduam, quo factum est, ut Ama-
stridem, uxoris dominium, sibi vindicaret, quam
urbem cum aliis in Euxino mari ditioni suae
subiecerat

Omnem veri speciem prae se fert, Eumenem
a Ptolemaeo coactum esse ut Amastridem invitus
Ariobarzani traderet. Sic enim Ponti rex hostis
loco habebatur ab Antiocho, Syrorum rege,
quocum Ptolemaeus id temporis bellum gerebat.
Ariobarzanes anno 266 a. Chr. nat. rex creatus
est: Amastris igitur anno 265 a. Chr. nat. tradita
esse videtur.

Usque ad nostram aetatem sub iudice lis fuit,
utrum Eumenes Philetaeri frater an patruelis (cui
idem nomen est) dynastes Amastridis fuisset, cff.
Droysen, Geschichte des Heil., III, p. 255, n. i :

\') F. Koepp, über die Syt. Kriege, p. 215: „Ohne Zweifel spielten
damals die Ansprüche eine Rolle um deren Willen Ptolemaios seine Schwester
geheirathet hatte, die Ansprüche auf das ehemalige Fürstenthum Heracleia
am Pontes, auf Ephesos und was sonst etwa noch Lysimachus der ArsinoC
einst geschenkt hatte. Ptolemaios suchte in Kleinasien immer festen Fuss
zu fassen."

■if.

„Philetairos starb a° 263, achtzig Jahr alt, und von
seinen beiden Brüdern Eumenes und Attains war
Eumenes der ältere ; darum bin ich geneigt den
in Amastris für dessen Sohn und den spätem
Dynasten von Pergamon zu halten"; Mahaffy,
Greek life and thought, p. 309, quoque dubius
est: „for one them, Amastris, was apparently
held by Eumenes, the brother or nepheiv of
Philetairos, and if the latter, his successor at
Pergamum"; F. Koepp , über die syr. Kriege,
p. 217: „Dass dieser Eunmies (der Commandant
der Stadt Amastris), der Bruder des Philetairos
gewesen sei, ist nicht unwahrscheinlich, aber er
braucht deshalb nicht dieselbe Politik getrieben
zu haben, die später die pergamenischen Dy-
nasten, und" vielleicht damals schon Philetairos
für forderlich hielten"; H. v. Gelder, Gal. res
p. 170: „Eumenes, Philetaeri fratris filius, iam
antea Amastride tyrannidem exercuerat."

Loci Pausaniae et Strabonis, quos supra
(p. 49) commemoravimus, nos docent, Eume-
nem, Philetaeri fratrem, filium, cui idem nomen
fuerit, habuisse, qui iure hereditario Pergamum
acceperit.

Tituli Pergameni 13 (v. i, 26, 27, 32, 36, 39,
43 , 49) et 18 (v. i), nec non Diogenrs LAeRxius,

■if.

Vitae phil. IV, 6, 38: „Eùjjisvr^ç ô xoO OiXsxai\'pou",
nos docent, Philetaerum vivum patruelem Eume-
nem filium et successorem adoptasse Porro
inscriptio in insula Delo a viro docto Th. Homolle
reperta omne dubium tollit. Vir doctissimus
A. Deoier , qui bibliothecae Gandavensi praeest,
mihi occasionem dedit librum inspiciendi, qui
inscribitur: Archives des missions scientifiques et
littéraires, choix de rapports et instructions publié
sous les auspices du ministère de l\'instruction
publique et des beaux-arts, troisième série. Tome
XIII, Paris 1887, in quo occurrit: Rapport sur
une mission archéologique dans l\'île de Délos par
M. Th. Homolle. Ibi, p. 411, legimus: „Dédicace
d\'une statue élevée à ou par Euménès, fils
d\'Euménès et de Satyra, fille de Poseidonios, et
neveu de Philétairos. Le personnage est Euménès
de Tios, dynaste d\'Amistris, qui (ut, après Philé-
tairos , régent de Pergame. Cette inscription
établit le degré de parenté, qui existait entre les

\') Ope titulorum Pcrgamenorum refellere possumus virum doctum Meier, de
Dîogenis LaCrtii illo „Eü|üév/!f ó toù \'JitXsTaîpov" sic scribentem (Erscii
u. Gruber, das Pergantenische Reich C. 3, n» bç,)-. ^Diogenes LaUrtiu?
hat mit Unrecht Eùp£v»if ó too \'hhraipo^j, wenn nicht etwa xàslftSwç
oder SiiSoy^o; ausgefallen ist; denn so etwas durch eine grammatische
Ellipse zu suppliren streitet gegen den Sprachgebrauch."

■if.

deux régents ; elle nous fait connaître la généalogie
d\'Eîmiénès."

Si recte conicimus, Eumenes I non sine multis
et magnis difficultatibus rerum potitus esse videtur,
nam post Philetaeri mortem rebellio mercenariorum
miUtum erupit, de qua nihil tradunt rerum scrip-
tores, sed quam nos docet titulus Pergamenus
tertius decimus. Post quattuor menses seditionem
Eumenes repressit.

Duces mercenariorum militesque iure iurando
se adstringunt, se pacta non violaturos esse.
Eumenes solus, Attali filius, iure iurando liberatus
est ea conditione ut quod pactum esset teneret.
Videtur igitur item patruelis alter Philetaeri
voluisse, ut successor Philetaeri proclamaretur et
Eumenes I regno expelleretur. Eumenes demen-
tem se praebuit in concedendis iis, quae milites
postulaverant. Postulaverant autem, ut pretium
medimni frumenti quatuor drachmae essent item-
que pretium metretae vini; ut annus, in quo stipen-
dium persolveretur, decem menses numeraret,
neve intercalarem mensem haberet; ut milites,
qui militiae tempus explevissent et invalidi corpore
(a-epY^^\' i- <^1- àôuvaxoi) facti essent, idem stipendium
haberent quod antea; ut, si miles caderet, propin-
qui heredes essent vel ii, quos defunctus heredes

■if.

scripsisset ; ut milites immunes essent post annum
XLIV peractum; ut, si miles invalidus corpore fieret
vel missionem postularet, ei liceret se conferre,
quoquo vellet, neve stipendium quattuor illorum
mensium quos seditio duraverat deduceretur

De sententia postremae clausulae non constat,
nam n° 13 vs. 14, (cf. die Inschriften v. Perg.)
nonnullae (fortasse duae) litterae exciderunt.
(cf. Theses).

Sane postulationes graves, et admodum proba-
bilis coniectura est, Eumenem banc ob causam
se dementem praebuisse, quod Antiochum I,
Syrorum regem metueret. Anno 263 a. Chr. nat.,
post pacem factam cum rege Aegyptiorum,
Antiochus statim dynasten Pergamenum aggressus
est verisimiliter eo consilio, ut regiones a
Philetaero et ab Eumene I a Seleucidarum regno
ereptas recuperaret. E titulo Pergameno n° 13
videmus, dynasten fines suos latius propagavisse,
nam ibi duo castella commemorantur, alterum,
cui no\'men Pliiletaeria, sub radicibus Idae montis
positum, prope sinum Adramyttenum; alterum,
cui nomen Attalia, quod fortasse idem est atque
urbs, de qua Stephanus Byzantinus-mentionem
facit: „yVuöfa; T:ô)aç, Tipoiepov \'A^postpa \'AXXdetpa."
Vir doctus Schuchhardt contendit, earn milia

57 ■

passuum a Thyatira septentrionem versus
abfuisse.

In plerisque chartis geographicis invenimus
Attaliam sitam in litore, e regione Lesbi, prope
Atarneum ; sed hic manifestus error est Con-
funditur enim cum urbe Attaia, de qua Strabo
C. p. 607 mentionem facit. Nonnulli viri docti
proposuerunt, pro^Axxata esse legendum \'AxxaXsfav,
quod non necessarium est.

De duobus castellis Philetaeria et Attalia vix
dubito quin contra Gallos, quibuscum Eumenes
saepe bella gessit, et contra reges Syriacos
extructae sint. Pietatis causa Eumenes I ea
nominibus suorum patruorum Philetaeri et
Eumenis appellavit

In quae omnia bene quadrat Stabonis locus
C. p. 624: „^v (Eùfx^vTjÇ) r^ùT^ 8uvdaxr,ç xwv
xûxXm ywpfiüv waxe xal uepl Xdp8siç èvfxr^oe (xdyr)
au[jL[3aX(hv \'Avxfoyov xbv ^sXsuxou." Vir doctus
faankel, die Inschriftcn von Per^amon, p. 14,

\') In eundem errorem incidit quoque Iwan Müller, Handbuch der
klass. Alterth. III, p. 253.

") Philetaeriae templum Eumeni conditori (xTiarT«) saeraium erat, cl.
Frankel, die Insch. v. Pergamon n° 240: „Atoyivnf \'EitixXi\'ou;, xara-
(jT«5tlf TTpoi TV, i;rifx»),ita xai yuXax« twv sv «In^iTaiptia Tttywv xsti
twv TTïot to Luficvstov ttowv, tw oy,pw.

■if.

videtur vocem f,ÔTj praetermisisse et censuisse,
Eumenem demum post proelium apud Sardes
commissum fines protulisse; sed non ita res se
habet, nam loca circumsita Eumenes I in sua
potestate habuit inde\' ab Attalia usque ad
Philetaeriam. Quem Antiochus eo consilio aggres-
sus est, ut eum in fines, quos Pergamum olim
habebat, repelleret. Antiochus re cum Aegypto
composita fanno 263 a. Chr. nat.) statim contra
Eumenem hanc expeditionem fecit, sed victus ad
Sardes recessit. Haec victoria incidit in annum
262 a. Chr. nat. Antiochus I Soter paullo post
e vita decessit. Quo interfecto regnum Perga-
menum ab infesto hoste liberatum est.

Antiochum II Deum (261—246), qui Antiocho I
successit, Eùmenes non tantopere timebat. Ille
enim tam male rem suam gessit, ut post eius
mortem regnum Syriacum in summo discrimine
versaretur.

De Eumene et de regno Pergameno nihil
praeterea traditur usque ad annum 246 a. Chr.

\') Perperam Köhler, die Gründung des Königreichs Per^amon, p. 3:
„Welche die Grenzen der pcrgamenischen Herrschaft waren zur Zeit, als
Aualos dieselbe erbte, vermögen wir nicht anzugeben; sicher leichte d.is
zugehörige Gebiet nicht weit über die Umgebung von Pergamon
hinaus."

■if.

nat, vide Mahaffy, p. 310: „Antiochus Theus
is then said to have given freedom, that is,
of course, communal freedom, to the cities of
Ionia. But not a word about Pergamum or the
towns under its sway. This silence of our
authorities is most curious. Amid all the wars,
tumults, treaties, alliances of this disturbed
period, Pergamum seems an oasis of rest, a
harbour of security, and it may, indeed, be
said of this Eumenes: bene qiii latuit bene
vixitr

Anno 246 a. Chr. nat. Antiochus II veneno
sublatus est, cuius filii Antiochus Hierax et
Seleucus Kallinikos de principatu certare coepe-
runt. Antiochus Hierax magnum exercitum com-
paravit, cuius maior pars constabat e Gallis

l^Vetus copiarum suarum numero proelium
conseruit cum Seleuco fratre, sed in Lydia
victus est \\ Deinde Seleucus aggressus est
Mithridatem, Ponti regem, qui cum Antiocho
societatem inierat. Eo socio et Gallorum opera
usus Antiochus cladem fratri intulit apud

\') Qui anno 278 a. Chr. nat. in Asiam Minorem tr.aieccrunt Cff. Liv.
XXXVII, 16; H. v. Gklder, Galat, resgestae, p. 116; L. CoNTZEN, p. 211.
\') F\'OKPnYKIll.s (Cf. Müllek ,Hist. Gr. III, p. 710).

6o

Ancyram^), ut suspicor anno 241 a. Chr,
nat.

Sed Galli, putantes Seleucum in proelio
cecidisse, in ipsum Antiochum Hieracem arma
verterunt, rati se facilius depopulari posse Asiam,
si omnem stirpem regiam extinxissent. Quod ubi
sensit Antiochus, velut a praedonibus auro se
redemit et societatem cum mercenariis suis
coniunxit. Seleucus Asia Minore eiectus recol-
lectis viribus Syriam tutari studuit novosque
reprimere conatus Ptolemaei, qui Damascum
occupaverat atque Orthosiam oppugnavit. Interea
Seleucus egerat cum fratre et pace facta

■) Athen. XIII, p. 593«=: uOtt\'o TaXarMv ^shvxov vixriShrog xai
uó/.t; èx rrif fflu\'/^f (Jtaffw^EvTo;Porphyr. (Cf. Müller,/»-. //is(. Gr.

III, p. 710); Justin. XXVII, 2; Trog. Pomp., Prolog. XXVII; Polyaen.

IV. 9, 6.

\') De anno proelii Ancyrani seriptores recentiores non conveniunt inter
se. Müller,/rj^»». Hist. Gr. III, p. 708, proelium illud anno 242 assig-
nat.; Thrümer, die Siege der Perg.., L. Contzen , p. 231; Köhler,
die Gründung, p. 7, anno 241; H. v. Geluer , Gal. res gestae, p 137,
anno^ 240; F. Koepp, über die Syr. Kriege, p. 226, anno 239; Niebuhr,
kl. Schrift., I, p. 282, anno 237; Beloch , Seleukos Kallinikos, p. 507,
anno 235 vel 234.

\') I. Beloch, Seleukos Kallinikos und Antiochus llierax , p. 505: „der
Frieden zwischen Seleukos und Ptolemäus ist demnach im Jahre 237
abgeschlossen worden"; Ibidem p. 504; H. v. Gei<der, Galaiarum res
in Graecia et Asia gestae, p. 159: „sub idem tempus (^ 239) cum Euer-
geta quoque pactionem in decem annos iniit (Seleukos), qua omnia ei
reliquil, quae etiam tune obtinebat;" item p. 161; F. Kokpp , über die

6i

cessit Asiam Minorem cis Taurum Antiocho et
promisit, se eum regem consalutaturum esse.
Antiochus Hierax hasce conditiones accepit,
nam sic omnes vires suas usurpare potuit contra
Pergamenum dynasten, cuius potestas in diem
crescebat. Haud constat inter rerum scriptores,
utrum Eumenes I cum Galatis et Antiocho
Hierace bellum gesserit necne Fuse de hac
quaestione egit vir doctus THRäMER in libro,
qui inscribitur: Siege der Pergamener über

die Galaten, und ihre Verherrlichung durch die
Pergamenischen Künststücke-!\' item in libro, qui
inscribitur „Pergamos", p. 246. De Eumenis
regno fere nihil traditur apud scriptores anti-
quos quodque traditum est est admodum cor-
ruptum.

Fundamenta disputationis viri doctissimi ThrR-
mer sunt haec verba e Plinii historia naturali

Syrischen Kriege der ersten Ptolemaier und der üruderkrieg des Seleukos
Kallinikos und Antiochus Hierax, p. 223: „Dann folgte der Abschluss
des zehnjilhrigeii Friedens, alles noch im J.ihre des Entsatzes von Orthosia
(242/241);" Dhoysen , Geschichte des Hell. Hl, p. 399 putat, paccm l.ictain
esse a° 239.

\') Dkoysen putat, iam Eumenem I cum Galatis et Antiocho Hierace
pugnavisse, cf. Dkoysen, Geschichte des Hell., III, I, p. 398: „Schon
iiatte wider ihn (Antiochus Hierax.) der pergamenische Dynast zu kämpfen
begonnen." Idem p. 409: „Eumenes wandte sich nach der Schlacht von
Ankyra besonders gegen Antiochus Hierax."

■if.

XXXIV, 84 ,,plures artifices fecere Attali et
Eumenis adversus Gallos proelia, Isigonus, Phy-
romachus, Stratonicus, Antigomis"

lam THRâMER primum demonstrat multis iisque
gravissimis argumentis, res gestas ab Eumene II
contra Gallos» non tam memoria dignas esse,
ut artis monumentis tradi deberent Probandum
igitur est, iam Eumenem I contra Gallos proelia
commisisse, cui opinioni modo répugnât ordo,
in quo nomina Attali et Eumenis a Plinio com-
memorantur. Nihil dubii relinquitur, quin Eumeni I
Galli quoque negotia facessiverint, qui inde ab
anno 278 a. Chr. nat, quo Bosporum traie-
cerunt , in Asiam Minorem irruperunt eamque
depopulati sunt. Quod confirmatur iis, quae
SxRiVBO narrat C. p. 566, Galatas, antequam

\') TiiRäMER, die Siege der Pergamener, p. 19: ,,Damit ist denn auch
die Frage, ob die von Plinius erwähnten „proelia Eumenis" in diesen
Krieg Eumenes\' II fallen, verneinend beantwortet. Ein Sieger, der unter
der wuchtigen Hand eines Mächtigeren, nicht nur der Frucht seiner Siege
verlustig geht, sondern von einer Stufe der Demüthigung zur andern
hinabschreiten muss, wahrlich da ist kein Boden für das Regen siege.s-
froher Kunstthätigkeit."

Item p. 25: „Die geknechteten Galater Eumenes\' II konnten der bildenden
Kunst keine Seitenstücke zu jenen wilden Gestalten liefern, welche einst
Attalus I gegenübergestanden waren und — zum nussersten gedrängt —
der Knechtschaft die Selbstvernichtung vorgezogen hatten."

\') Vide p. 59, n. i.

■if.

regionem, cui postea nomen Galatiae vel Gal-
lograeciae est, occupassent, i. e. ante victoriam,
ab Attalo I de Galatis reportatam, qua elatus
regium nomen assumpserit anno 240 , diu vaga-

\') De hac victoria et de anno, quo reportata sit, toto coelo scriptores
rerum inter se discrepant. Regium nomen Attalum I assumpsisse, post-
quam magnam de Gallis victoriam reportavit, testantur Polybius XVIII,
41, 7; Livius XXIII, 21, 3; Stabo C. p. 624. Niebuhr, kl. Schriften
I, p. 286, censet Antiochum Hieracem, a mercenariis Gallis adiutum.non
Gallorum nationem ab Attalo I victum esse, quem complures inter recen-
tiores scriptores secuti sunt, E. Meyer, das Pergamenische Reich .\'E.v.^qm
und Gruber s. v. Pergamtim, p. 358«; U. Köhler, die Gründung des
Königreichs Pergamon, p. i; Manso, über die Attaien etc., p. 321;
Flathe, Geschichte Macedon. II, p. 223. Droysen, Geschichte des Hell.
III, 2, p.- 9 ■ n° I , contra putat, Attalum I victoriam illam modo de Gal-
lorum natione reportavisse, quem usque ad hanc aetatem plerique secuti
sunt, FrüNKEL, die Inschriftrn von Pergamon, p. 23 et 30; F. KoEPl\',
über die Galaterkriege der Attaliden , p. 114, 117, 119; Thrümer , die
Siege der Ptrgamencr, p. 5.

Quod ad annum, ita inter se differunt scriptores: Thrümer , die Siege
der Pergamener, p. 5: ,,Jcne Schlacht ist also innerhalb der Jahre 241
(240) uod 228 geschlagen worden. Eine genauere Festsetzung entbehrt der
Sicherheit, doch glaube ich, dass das Ereigniss näher an 241 als an 228
liegt." Wernsdorf, de republica Galatarum, p. 50, victoriam assignat
anno 240; Böckh,, Corpus inscript. Graec. n° 3521, anno 239 vel 238;
Flathe, Geschichte Maeedon.,\\\\, p. 223, anno 338; Droysen, Geschichte
des Hell., III, 1, p. 398 n° 2, anno 339; Niebuhr , kl. Schriften, I, p. 286,
anno 230; Clinton, Fasti Hellen., III, p.413, anno229; II. v. Gelder,
Galatarum res gestae, p. 161, n" 2, anno 232 vel 231; I. Deloch ,
Seleukos Kallinikos und Ant. Hierax., p. 510, anno 229/8; F. Koei-p ,
über die Syrischen Kriege, p. 228, anno 240; Köhler, die Gründung
des Königreichs Pergamon, p. 3: „weder die Zeit noch der Ort des Kampfes
werden angegeben;" ibidem, p. 10, victoriam anno 240 assignat.

■if.

tos, incursionibus regiones regum Attalicorum
Bithynorumque vexasse.

Fieri potest, ut Eumenes I se saepe pecunia
a populationibus Gallorum redempserit ; sed
magis probabile est, eum cum iis iam proelia
commisisse nam Iustinus, XXVII, 2, me iudice
perperam victorem Antiochi et Galaticarum co-
piarum tradit regem Bithyniae Eumenem esse,
ubi alii % „regem Pergamenum Attalum," alii
„regem Pergamenum Eumenem 11" legere volunt.
Mihi videtur pro „rex Bithyniae Eumenes" legen-
dum esse „rex Pergami Eumenes I." Anachro-
nismus „rex" pro „dynaste" non lustino vitio
dan dus est. Portasse repperit apud Trogum Pom-
PEiuM, cuius opus compilavit „ôuvao-Tjç," quod
vocabulum Latine vertit „rex."

Galatae, post proelium Ancyranum fere tota
Asia Minore potiti, resistente Eumene I victi

\') Liv. XXXVIH, i6: „primus Asiam incolentium abnuit (tributum)
Attafus."

\') Mahaffy, Greek life and thought, p. 311, n"!: „This (drunkeness
would account for his obscurity in external politics, but not for his safety
from invasion or other disturbance."

Niebuhr , kl. Schrift., I, p. 286, n" 81, qui eterum putat, iam Eume-
ne.n I hostilia contra Galatas coeptasse.

*) H. v. Gelder, Galatarum res gestae, p. 171; Drovsen, Geschichte
des Hellen., III, i , p. 398 , n* 2.

■if.

sunt. Quod proelium ponendum est vere anni 242
a. Chr. nat. Fine enim demum anni 241 a. Chr.
nat. Eumenes I vita decessit.

Si lusTiNO credimus, res sic se habuerunt:
Antiocho Hierace et Seleuco Callinico de prin-
cipatu certantibus Asia Minor anarchiae tradita
est. Post pugnam apud Ancyram commissam
Galatae elatius se gerere incipiunt; de medio
tollere ducem suum in animo habent; liberius
se Asiae Minoris regiones depopulaturos rati,
si omnem regiam stirpem exstinxissent. Direp-
tionibus eorum resistendum erat. Sed neque
Seleucus neque Antiochus satis valuit ad pacem
ac quietem restituendam.

Tum demum Eumenes I Asia Minore cis
Taurum potiri studuit; sed antea Galatarum
catervae delendae erant. Profligat Antiochum
Hieracem eiusque auxilia, quae in primis in Galatis
consistebant, et fines propagare coepit impendio
Antiochi. Quod Justinus XXVII, 3, nimis augens
.sic tradit „Antiocho victo cum Eumenes maiorem
(Asiae Minoris) partem occupasset."

Galatae soli Eumenem prohibuerunt ne tota
Asia Minore cis Taurum potiretur. Non fieri
poterat, quin Galatae et Eumenes collideren-
tur; sed mors Eumenem suis coeptis abripuit.

■if.

Successor! demum eius Attalo I contigit ad
finem perducere quod antecessor animo com-
plexus erat.

Ubi vir doctissimus THRäMER, die Siege der
Pergaviener, p. 28, de verbis Plinianis lures
artifices fecere Attali et Eumenis adversus Gallos
proelid!\' agit, fonti, e quo Plinius hausit, nomi-
num Attali et Eumenis ordinem adscribit.

Eons ille est Antigonus, artifex Pergamenus,
„qui volumina condidit de arte suacf. Plinius ,
hist. nat., I. XXXIV, in indice auctorum. Anti-
gonus autem, aequalis eorum temporum, de
quibus agimus, Attalum, quod maiores res
gesserit, ante Eumenem posuit, quamquam hunc
prius vixisse constat.

Attalo I enim contigit ; Asiam Minorem a peste
periculosa et molesta liberare, qua re elatus
monumentum ad suam victoriam celebrandam
erexit aëre perennius, sed simul ei, cui successit,
debitam quoque laudis partem tribuit. Pergamena
monumenta res g estas cum Eumenis I, tum
Attali I memoriae tradere voluerunt; sed cum
in primis Attalo honor tribuendus sit Galatas
debellavisse, Antigonus (quem Plinius secutus
est) Eumenem Attalo postposuit.

Plura de Eumene I deque eius imperio non

■if.

tradita sunt. E Diogene Laörtio modo efficere
possumus, Eumenem quoque philosophiae stu-
duisse, quapropter professores Arcesilaum et
Lyconem amplissimis frequentibusque donis
affecerit.

E vita discessit anno 241 a. Chr. nat., post-
quam- imperium per annos duos et viginti tenuit
Chronologus Ctesicles narrat, eum ebrietate
mortuum esse; sed, ut opinor, fabula est.

Successit ei Attalus, Attali (Philetaeri fratris)
et Antiochidis filius

BaSSSaESEEEiiaiE

THESES.

-i\':. - ■ -r:

THESES.

I.

Non assentior Niebuhrio asseveranti (Kl. Schrif-
ten I p. 286, Bonn 1828): „der berühmte Sieg
über die Galater ist nicht als Nation, sondern als
des Antiochos gedungene Hilfsvölker erfochten
worden."

II.

Eumenes I, ante annum 263 a. Chr. nat.,
quo Philetaero, dynastae Pergami successit,
Amastridi urbi praefuit.

III.

Lex Licinia existimanda est tantum agri pu-
blici modum constituisse.

IV.

Absurdum est contendere Caesarem Catili-
nariae coniurationis participem fuisse.

mmammmmmm

72

V.

Iniuria Mommsen, Rom. Gesch. III. p. 195,
Auflage, Berlin 1875 , censet, Sallustii librum
de Catilinae coniuratione scriptum apologeticum
esse pro C. lulio Caesare.

VI.

Die Inschriften von Pergamon (herausgegeben
von M. Frankel, Berlin 1890) n°. 13 v. 14.

U7:èp -u)v X£u..v(jüV 0—(u; xat xbv orxov Xd|5(uatv
xoö ypóvou, OU xat xbv axécpavov.

Duae litterae evanuerunt; supplendum est:
Xeuxt\'vcüv.

VII.

Ibid. no. 224 v. 12.

xa |j,£v 7rapaX£X£t[x|i.Éva eiarjYjad|i£vo; £t1 xo)
ouvcpÉpovxt ot(\'opi}(oa£v, xa 0£ XotTta dxoXouflto; xot;

Vo\'lJLpt; C U V £ TZ £ ... U a £ V.

Tres litterae evanuerunt; supplendum est:

OUV£7:£a7Z£UO£V.

VIII.

Strabo C. p. 607. £v oè xyJ TrapaXt\'a x"^
at xwv MtxuXTjVattuv x(ü|Jiat Kopucpavxt; x£ xal

■if.

Hpdx)weta, xal (Jtexa xauxa "A x x s a, stx\' \'Axapvsu;
xat ritxdvY] xal at xou Kaixoti ixpoXaf.
Legendum est: "A x x a t a.

IX.

Hom. Odys. XII : 251.
(o? 8\'ox\' em izpopoXto dheoQ Trsptixi^xei
t)rduat xota\' odXov xaxd eVBaxa ^aXXiov.

Legendum propono: t{> u o t v to [x 0 cp d y 0 t a i.

X.

Theognidis Elegiae (edit. Ziegler, Tubingae
1880) v. 1013.

""A {xdxap £&8a((i,iov xe xal oX^to? ooxt? aretpo;

aDXwv et? \'Afoeco 8u)|xa [xlXav xaxa[3-^,
■rptv ixxYi^at xal uirepp-^vaf Tiep dvaYxirj,

e^exdaat xe cpfXou;, ovxtv\' l)(ouat voov.
Legatur: uTrexox^vat xtq.

XI.

Thucyd. I, 34, 2.

I Ip&xXr,i>ivxe<; ydp Tcepl \'l".t:tod|xvou ec xpfotv ttoXs\'ijlo)
(xdXXov TQ x(j) Tao) spouXr^flrjOav xd eyxXT^ixaxa
{lexeXDstv.

Lege: SfxYj.

■if.

XIL

Thucyd. VII, 49, i.

■AoX d[jLa Taîç ■^oùv vaualv -poxspov dapar^osi

Legendum est: xat a[xa xaîç vauoi [xàXXov
Tj Tzpcxspov Oapar^aaç.

XIIL

Thucyd. VII, 74, i.

Ot oà -pbç xb otYY£X[xa iizioym xTjV vuxxa, vojjii\'-
aavxcç oùx à—dxr^v stvaf xat eTcetÔYj xal uiç oùx
sùilù; wpjxr^aav, loo^sv auxoT? xal xt^v STrtoùaav
■?i[X£pav 7:ept(X£rvat.

Legatur : d v a y x a t (u ç.

XIV.

Xenoph. Hell. II, 3, 36.

où [xivxot f>au(xdC«) Y^ Kptxtav Trapavevo-
(JL T, X £ V a t.

Legendum puto : t a p a v £ v 0 rj x i v a t.

XV.

Xenoph. Hell. II, 3, 38.

oùxoùv [xlypt [xèv xoû u|xdç x£ xaxaox^vat sîç xr^v
(SouXyjv xal dpyàç d7:oÔ£t)[l>v;vat xal xoùç ó(jioXoYou|jLi-
vou; o\'jxo\'-pdvxaç O-dYsaflat irdvxEç xatjxà £YtYvioaxo{X£v.

Lege : d p y 0 v x a ç.

XXIII.

75

Lysias neque ipse orationem funebrem, quae
inter Lysiae opera fertur seeunda, habere potuit,
neque in usum alienum scripsit.

XVII.

Tacit. Hist. I, 67.

Mota propere castra, vastati agri, direptus
longa pace in modum municipii extructus locus,
amoeno salubrium aquarum usu frequens.

Post vocabulum amoeno inserendum est: situ

XVIII.

Tacit. Annal. I, 20.

s

Quippe Rufus diu manipularis, dein centurio,
mox castris praefectus, antiquam duramque mili-
tiam revocabat, vctus operis ac laboris et eo
immitior, quia toleraverat.

Legendum est : uimius.

XIX.

Tacit. Annal. IV, 71.

Sed mitigavit Seianus, non Galli amore, verum
ut cuiictatioues principis oppcriretur, gnarus

■if.

lentum in meditando, ubi prorupisset, tristibus
dictis atrocia facta coniungere.

Lege: ut cunctatione principis ira asperaretur.

XX.

Livius I, 9, 13.

Incusantes violati hospitii foedus deumque
invocantes, cuius ad sollemne ludosque per fas
ac fidem decepti venissent.
Legatur : violatum.

\\ XXI.

Livius XXII, 18, 2.

Luce prima sub iugo montis proelium fuit,
i quo interclusam ab suis levem armaturam facile

; — etenim numero aliquantum praestabant —

i Romani superassent, nisi Hispanorum cohors

\' ad id ipsum remissa ab Kannibale pervenisset.

)

^ Legendum est: praevenisset,

i

i XXII.

j Ovid. Heroid. XVI : 257 (Edit. Riese 1871).

: His ego, si saperem pauloque audacior essem

uterer — utetur, siqua puella sapit —
j aut ego deposito faicam fortasse pudore

j et dabo devinctas tempore victa manus.

! Lege : luctantes.

XXIII.

77

Valer. Maxim. VII, 2 Ext. § 10 (edit. Halm.
1865) a caritate istud pater avus o Philippus,
maiore ex parte mercator Graeciae quam victor.

Sic restituendum est: aucto ri täte istud paterna
vetuisti, o Philippe, ipse maiore etc.

XXIV.

Valer. Maxim. IX, 12 Ext. § 3.

Non vulgaris etiam Homeri mortis causa
fertur, qui in insula, quia quaestionem a pisca-
toribus positam solvere non potuisset, dolore
absumptus creditur.

Post vocabulum insula inserendum est: lo.

XXV.

Het vuur is bij Heraclitus geen symbool der
uiterste bewegelijkheid.

XXVI.

Ten onrechte beweert Ollé-Laprune (Essai
sur Aristote p. 7 en 8), dat Aristoteles den
term ooxef enkel dan gebruikt, als hij voor eene
meening geen partij trekt, dat ooxeF dus nooit
in den zin van cpafvetat voorkomt en nooit
evidentie uitdrukt.

; ; -, -.......

Tç;;-,

-m

r

• V ■

■if.

- \'V V V .

• \' V ■■

■ ir\'

m

■■■\'O.

él

m

m,

a