|
M37
|
|||||||||||||||||
|
■$*■
|
|||||||||||||||||
|
/
|
|||||||||||||||||
|
CELEUS BEELD
|
|||||||||||||||||
|
\'ak 132
|
|||||||||||||||||
|
ONZE LIEVE VROUW
|
|||||||||||||||||
|
5
|
|||||||||||||||||
|
p
o
l IN T ZAND TE ROERMOND
b £ EN DE WAARDIGE
1
b Joanna van Randenraedt;
b DOOR DEN EERW. PATER
b
j II. VAN KRUGTEN,
i>
p REDKMI\'TORIST.
?
p
|
|||||||||||||||||
|
ROERMOND,
*•"\'■"\' VAN J. J. ROMEN.
|
|||||||||||||||||
|
Wc/V-b^\'O •■ -"1^^£
|
|||||||||||||||||
|
HET MIRAKELEI\'S BEELD
VAN
O. L. V. in \'t Zand te Roermond
F.N DK WAARDIGE
JOANNA VAN RANDENRAEDT.
|
||||
|
Goedkeuring.
|
|||||
|
Door onzen Hoogwaardigen Pater Generaal, Niculau
Maiikon , daartoe gemachtigd , staan wij toe, dat he werkje «Het mirakeleuzc beeld van Onze Lieve Vrouw in \'t Zand te Roermond en do waardige Joanna vail Randenraedt," door den Eerw. Pater H. van Krugten C. S. S. R. gedrukt worde. Amsterdam 1 Mei 187.\'». P. OOMEN. G. S. S. R.
SIP. PBO». IIOI.I..
-
Imprimi Potest.
P. RUSSEL, C.a.n. kt Piiük.
ad id. delegatus. Riit.KMiNu.v. 12 M:ui I87.\'i.
|
|||||
|
4tv Y2
HET MIRAKELEUS BEELD
VAN
WZE LIEVE VROUW
IN \'T ZAND TE ROERMOND
EN n K WAARDIGE
Joanna van Randenraedt;
DOOR DEN EERW. PATER
H. VAN KRUGTEN,
REDEMPTORIST.
|
||||||
|
Joanna was gcheelc dagen te vinden in
de kerk waar het bovengemelde beeld vereerd werd. (Zie haar Leven. Deel BisürcöNv.
O. F, M.
WIJCHE N S
ROERMOND,
SNEl.l\'EIISOHI\'K VAN J. J. ROMEN.
|
||||||
|
VOORREDE.
|
|||||
|
Komt tot zijn heiligdom, dat Hij voor
eeuwig geheiligd heelt. •2 Paralip. 30. 8.
Van oudsher heeft ieder vermaard heiligdom
eene groote aantrekkelijkheid voor het gods- dienstig gemoed. Als door eenen geestelijken magneet aangetrokken, snellen de ijverige gc- loovigen derwaarts om er cene bovennatuur- lijke voldoening te genieten. De II. Hicronymus voelde zich naar de grot van Betlilchem ge- trokken, om daar de rustplaats voor zijne laatste levensjaren Ie zoeken. Üe II. Alphonsus de Liguori vond in het huisje van Nnzarcth te Lorcllo den noodigen moed om de bissehop- pclijke waardigheid te aanvaarden. In de mid- deleeuwen togen Nederlandsche vorsten met hunne heldhaftige strijders ter kruisvaart naar Jerusaleni, om het II. Graf des Verlossers uit de magt der Turken te bevrijden. In vroegere |
|||||
|
VOORREDE.
|
|||||
|
dagen deden de H. II. Willebrordus, Bonifa-
cins en Wiro bedevaarten naai- Rome, en wer- den hij de graven der H. H. Apostelen Petrus en Patilus met dien geloofsijver bezield, welke noodig was om onze heidensche voorouders te bekceren. In onzen tijd zien wij hoc de lijdonsplaats der H. Martelaren van C.orcum jaarlijks meer pelgrims van alle oorden des vaderlands naar den Brielle uitlokt. Wat nu de heiligdommen van Onze Lieve
Vroiuv aangaat, die doorgaans aan eene won- dcrvolle gebeurtenis hun ontstaan te danken hebben, zij bezitten iets geheel eigenaardigs. Beschouwt men de katholieke Kerk als cenen geestelijken bloemtuin, (1) dan vormen de heiligdommen van Maria hier en daar uitste- kende perken van rozen en leliën, die door pracht en geur sterker aantrokken. Zij dienen als geregelde middelpunten, rondom welke do andere planten zich scharen, en wier eigene schakering daardoor beier uitkomt. Met de (1) Erit quasi hortus irriguus, ft stout funs uquaruni,
cujus non dclicicnt aqua:. Isai. S8. 11. |
|||||
|
VOORREDE.
|
|||||
|
uitbreiding en den bloei der H. Kerk verme-
oigvuldigen zich de heiligdommen van Onze Lieve Vrouw eu wordt de godsvrucht der geloovigeu aangewakkerd. Nu en dan schept God naar believen cencn geestelijken lusthof, maar verlangt dat de menschen dien verder onderhouden on bebouwen. Met zelden wijst cene heilbron de plaats aan, waar men in overvloedige stroomen van genade zijnen gees- lelijken dorst naar hartelust lesschen kan. De vurige Katholiek keert van de bedevaart naar Maria\'s heiligdom huiswaarts, bevestigd in het geloof, gesterkt in de hoop en opgewekt in de liefde. Naarmate de godsdienstijver bij een volk levendiger is, zal ook zijne belangstelling voor de plaatsen, aan Maria\'s vereering locge- wijd, grootcr zijn. En wordt er in den om- trek eenc ziel gevonden, die volmaakter en heiliger voor God leeft, dan kan men bepaald zeker zijn, dat deze als een getrouw kind van Onze Lieve Vrouw zich in haar Heiligdom ge- heel Ie huis bevindt. Want niet zonder reden zeidc eertijds Cicero : »wij worden, ik weet |
|||||
|
VOORREDE.
|
|||||
|
niet hoc, bewogen door de plaatsen zelve,
waar de voetstappen zijn van hen, die wij beminnen of bewonderen" (1). Overeenkomstig daarmede zullen wij in dit
werkje zien welke voorliefde de zalige Joanna van Kandenraedl had voor het mirakelouze beeld van Onze Lieve Vrouw in de kapel van \'t Zand te Roermond. Bezig met stollen te verzamelen voor eenc meer uitgebreide geschiedenis daar- van, vonden wij in het leven dier waardige dienares van Maria van dit feit melding gemaakt. Dit bragt ons op do gedachte hetzelve meer loc Ie lichten uit oorspronkelijke stukken van dien lijd, welke tot dusverre minder algemeen bekend waren. Wij zullen dan de 17d\' eeuw, waarin Joanna leefde, len opzigte van de kapel in \'I Zand hoofdzakelijk behandelen. Inlusschen zal een beknopt verhaal van hetgeen er vóór en na dien tijd aangaande het beeld van Onze Lieve Vrouw voorviel er bij gevoegd worden, (I) Movemur cnirn neseto qun pseto locis ipsis, in
quibus corum, quos dilijjimus uut admiruimir, aclsuut vestigia. De legib. Lib. i. tap. i. § t. |
|||||
|
VOORREDE.
|
|||||||
|
met hot inzigt om later cen afzonderlijk werk
daarover uit te geven. Moge dit alles strekken tot meerdere ver-
ceiing van Maria. Daarom zeggen wij met den \'zaligen Dionysius den Karlhuizcr : «Deze bo- niiunehjksle Maagd, uitmuntendste Meesteres en iMooder Gods verlang ik uit geheel mijn hart te loven, Ie verheffen, te beschouwen, met alle krachten te vcrecren, en ook anderen daartoe op te wekken" (-1). Klooster der Paters Redemptoristen,
aan de kapel van O. L. Vr. in \'t Zand te Roermond, 23 Maart 1875. |
|||||||
|
-
(1) Hanc iimabilissimam Virginem, praeclarissimam
Doniinani, Deiferaw Matrem totis opto pracordiis col- laudare, extollerc, conlciuplari, totisque viribus vene- rari, alios quoque ad ha-c «adem excitare". De Laudib. glor. Virg. Mar. Lib. I. Art. 1. |
|||||||
|
I. -\'
De H. Maagd £Maria is eene weldaad,
eene Moeder, welke God 11 gegeven heeft. (Woorden van Joanna.) In het Licvc-Vrouwo-koor der kathedraal van
Sint Christoflbl te Roermond ligt een kleine grafsteen van wit marnier. Deze dekt hel stof- felijk overblijfsel cener geestelijke dochter, die in de 17dt\' eeuw den roem der stad uitmaakte. Aan het eenvoudig opschrift, dat niet eens de geboorte vermeldt, zoude men zulks niet ver- moeden; want er staat sleehls met letters, die gedeeltelijk door den tijd uitgesleten zijn: |
||||
|
— 11 -
|
|||||
|
Als bruid van Christus was zij levens een
bevoorregt kind en oene getrouwe dienares van Maria. Aan haar is het grootendeels te dan- ken, dal er te Roermond nog immer zoo vele beeldeu van Onze Lieve Vrouw in het open- baar en niet bijzondere godsvrucht vereerd worden. En met de vereering van hel niirake- lcuzc beeld van 0. L. V. in \'t Zand was zij meer dan anderen ingenomen. Ons doel is haar meer bepaald als dienares van Maria te bc- schouwen, dan wel een nieuw leven te sehrij- ven. Wat echter tot beier begrip noodig is, zullen wij hier en daar aanstippen. Joanna werd te Brussel geboren den 18
Oclober 1610. Haar vader, Cornelius van Kan- donraedt, gedurende vele jaren raadsheer aan het hof van Gelderland, was een ijverig Katho- lick, getrouw in de pliglen van de godsdienst en de gehechtheid aan zijnen vorst. Een bij- zonder vereerder van 0. L. V., trachtte hij de godsvrucht jegens haar overal Ie bevorderen, en bragt verscheidene lofzangen in muziek. Hare moeder, Livina van der Merren, was een |
|||||
|
— 12 —
|
|||||
|
voorbeeld voor de christelijke huisvrouwen en
eveneens zeer gehecht aan de vereering van Maria. Roermond was meestal hunne woon- plaats, zoo als ook van Joanna, die de gods- vruchl harer ouders had overgeërfd. In hetzelfde jaar 1610 werd te Roermond in \'t Zand de eerste steen gelegd van de kapel, die er nog bestaat. Maar laat ons do plaats en omstan- dighcid wal duidelijker beschrijven. II.
De Moeder Gods heeft dooi\' wonderen
bewezen, hoezeer zij genoegen neemt in de vereering en tiet bezoek van hare heelden. (H. Alphonsus.) De groote weg, die van Roermond naar Heins-
berg in Pruissen leidt, onderscheidt zich ken- nelijk door vier rijen lindenboomen, wier kruinen in den zomer door het digte groen als een golhisch gewelf vormen. Ongeveer twintig minuten lang zijnde wordt die laan op de helft dwars door den spoorweg doorsneden, mid- delerwijl de Roer zich er hier en daar neven kronkelt en een heerlijk gezigt oplevert. Aan |
|||||
|
— 13 —
|
||||||
|
het einde dier laan, waar eenige woningen een
gehucht schijnen Ie vormen, en de grenzen van Roermonds grondgebied door drie of vier parochiën worden afgesloten, ligt de kapel van 0. L. V. in \'t Zand met het klooster der Paters Redemptoristen. Volgens de algemecne overlevering, gevolgd
in het vieren der jubeljaren, word het mira- kelcuze beeld van Onze Liove Vrouw met het Kind Jesus op den regter arm, dat daar thans nog vereerd wordt, in 1435 gevonden (I). Een herder, die dikwijls met zijne schapen |
||||||
|
(I) De Heer Sivré, archivaris te Roermond, heelt
ons een afschrift medegedeeld van twee stukken uit het Jaar HIK. In het eerste van den 21 Junij geven de burgemeester, schepenen en raad der stad te kennen, dat zij overeengekomen zijn met den pastoor der Ker- spelkerk, M. Peuten, om te dnen wijen onser vrouwen capelle van nnwes getymtnert buij/en Zwartbrtiecker- porteii, aen den Zanden" enz. In het tweede van den 1 Julij verklaart de pastoor vdat wen onss vrouwen capelle, die van nuwes bet/ont« te tymmeren buijten Zwartbrueckporten aen den Zonde voirt optymmeren magli op alle haer behoerden" enz. Verder worden de voorwaarden opgegeven. In de afzonderlijke geschie- denis der kapel komen wij hier op terug om die moeije- lijkheid op te lossen. |
||||||
|
— 14 —
|
|||||
|
langs dien weg kwam, haalde het uit den put,
die nu nog onderden muur der kapel bestaai. Hij plaatste hol beeld in een heilighuisje aan eenen boom bij den weg ter vereering voor de voorbijgangers, waarschijnlijk waar zich thans het priesterkoor bevindt. De godsvrucht der geloovigcn, door de wonderbare vinding opgewekt, nam spoedig toe, en hel behaagde God deze door zigtbare wonderleekcnen goed te keuren. Zoo wordt er melding gemaakt van mirakelen, die sedert 1137 door de aanroeping van 0. L. V. aldaar geschied zijn. Op dezelfde plaats werd dan ook weldra een sleenen ka- pellclje opgetrokken, en van nu af aan ont- stonden er geregelde bedevaarten naar 0. L. « V. in \'t Zand. Het was ten tijde dat het hertogdom
van Gelderland, waarvan Roermond een der vier kwartieren uitmaakte, dikwijls door on- lusten en oorlog geteisterd werd. Want diens vorst Arnold van Egmond was gedurende zijne regering in onmin met de naburige vorslcn, den Duitschcn keizer Sigismond, zijne eigene |
|||||
|
— 15 —
|
|||||
|
ridderschap en verschillende gcmeenlen. Het
ergste nog van alles was het oproer van zijnen zoon Adolf, die zijnen ouden vader gevangen zetto, en het geheelc land in rep en roer bragl. Want de verzoening, tnsschen beiden tot stand gebragt door den zaligen Dionysius den Kar- thuizer, die destijds te Roermond om zijne heiligheid en geleerdheid vermaard was, duurde niet lang. Wegens de weerspannigheid van Adolf moesten stad en land ecne lange reeks van jaren de gruwelen van het woeste geweld verduren. Dat de geloovigen der omstreken intusschen ijverig hunne tocvlugt namen tot het mirakeleuzc beeld van 0. L. V. in \'t Zand onder den titel van Bijstand der Christenen, behoeft niet gezegd te worden. III.
De steenen van hot heiligdom liggen op
den hoek van alle straten. Thren. Jerem. i. l.
In de eerste helft der 16do eeuw, toen de
strijd over de opperheerschappij dezer land- streken onder katholieke vorsten gevoerd werd, |
|||||
|
— 16 —
|
|||||
|
Weef de uitoefening van de godsdienst door-
gaans nog al vrij. De eerbied voor kerken en godshuizen heeft toon ook liet kapelletje in \'t Zand bewaard, en de pelgrims werden in hunne processie» of bedevaarten ongemoeid gelaten. Maar in de tweede helft sloeg de twist ook op het godsdienstig gebied over of vermengde zich met de staatkunde. Bij de belegeringen van Roermond door de Staatselien en de bezet- tingen der Spaansehon moest de kapel dikwijls het meest in hel lot der vesting deelen, wijl zij buiten de muren lag. De eerste Bisschop van Roermond, de vermaarde Lindanus, moest menigwerf wegens de geweldenarijen der ver- volgers naar elders de vlugt nemen. Den 14dt" Augustus 1572 werd de stad, die
onder de spaansehe regering gebleven was, na vijf stormen door Willem den i"", prins van Oranje, ingenomen. De protestantsche geschied- schrijver Wagenaer zegt hiervan : \'t krijgsvolk bedreef hier veel gewelds aan kerken en kloosters. Ook toerden eenige Geestelijken van aanzien, moorddaadiglijk, omgebragt. Doch deze moedwil |
|||||
|
— 17 —
|
|||||
|
smerte den Prins (1). Hij trachtte clan ook
cenige dagen later door een plakkaat die baldadigheid Ie sluiten , doch Ie vergeefs ; en hierop trok hij weldra niet zijne troepen verder op. De Martelaren, die gedood werden uit gelool\'shaat, waren Karlhuizcrs , Franeis- kanon en andere Geestelijken. Met grond kan men veronderstellen , dal de eenzame kapel niet ontzien werd, en het beeld van O. L. V. bij tijds zorgvuldig verborgen was. Evenzoo zal dit plaats gehad hebben in
Oelober 1577, toen de graal\' van llohenlo Roermond kwam belegeren , tot dat hij den 3 Janunrij daaropvolgende wegens de spaansehc troepen van Hiergos en Mondragon moest aftrekken. In 1594 werd Roermond nogmaals belegerd
door Filips van Nassau in dienst der Slalen , doch te vergeefs ; wanl de stad bleef in hel bezit der Spanjaarden. Door al die krijgsbedrijven was eindelijk de
kapel verwoest en waarschijnlijk zag men er (1) Vadert. Hist. Doel ü. pag. 385.
|
|||||
|
- 18 —
|
|||||
|
eenige jaren niels dan puinlioopen of bouw-
vallen . waai\' geen godsdienstoefening kon gehouden worden. Men meent dat ter herin- nering hiervan eenige kanonskogels bewaard en later in den muur der nieuwe kapel zijn ingemetseld. Inlusscben beschouwden de go- loovigen die plaats als een\' goheiligden grond, waar zij toch kwamen bidden. IV.
Wij zijn dienaren van den God van hemel
en aarde en wij bouwen den tempel op, die lange jaren vóór dezen opgerigt was. I. Ksdras. 5. II. In 4609 stierf Mgr. Cuijekius, 2*» Itisschop
van Roermond. De menigvuldige werkzaamheden van hel Bisdom , voornamelijk ter bestrijding der indringende hervormers, belettedcn de kapel in \'t Zand uit de puinlioopen te doen verrijzen. Twee jaren bleef de bisschoppelijke zelel ledig ; inmiddels nam de Deken Petrus Pollius als Vikaris-Generaal het geestelijk bestuur waar. Vol ijver voor de vereering van hel miiakcleuzc beeld van 0. L. V. besloot deze |
|||||
|
— 19 —
|
|||||
|
het werk dei\' herstelling te beginnen , en ten
minste op de vroegere plaats een klein kapel- letje te bouwen. Den 7 September, vooravond van 0. L. V. Geboorte, 1610 legde hij den eersten steen van het gebouw (1), wat thans gedeeltelijk het priesterkoor uitmaakt. Naauwe- lijks was het inirakoleuze beeld op het altaar van het nieuwe kapellcke geplaatst , of de vroegere vercering hernam haren loop, on van alle kanten stroomden er pelgrims en proecssiën heen. Want ofschoon de inwoners der stad ge- makkelijker hunne godsvrucht in eene der ker- ken, waar het beeld inlusschen was bewaard geworden , konden voldoen , was dit toch niet zoo eigenaardig, ten minste voor de vroemde- lingen. De plaats in \'t Zand, waar in de vorige eeuwen zoo vele wonderen geschied waren , was daardoor bijzonder eerbiedwaardig. Weldra cchtor zag men dat het kapelletje te klein was, en aangemoedigd door het algemeen ver- langen , ondernam de ijverige Pollius de ver- (1) Knippenbergh. Hist. Eccl. Duc. Uddr. Lib. 6.
Cap. 6. |
|||||
|
— 20 —
|
|||||
|
icnging van liet gebouw. Daar nu de noodige
fondsen ontbraken, wendde de stedelijke oyer- heid zich lot de hoogere landsregering om ondersteuning. Dit verzoekschrift in het fransch opgesield lierust in de stedelijke archieven
van Roermond. Van dit hoogst belangrijk stuk geven wij hier de vertaling (1). Monseigneur , Daar er nabij deze stad Roermond vóór de verledene onlusten cene kapel was van 0. L. V., genaamd in \'t Zand . welke door de oor- logen tot in de grondslagen neergeworpen en geheel verwoest was, zijn desniettegenstaande verscheidene godvruchtige personen en goede Christenen . in de voetstappen hunner voorva- ders tredende, godvruehliglijk de plaals komen bezoeken . waar de genoemde Kapel plagt te zijn , waarop vele mirakelen gevolgd zijn . en sedert de vredesverdragen is de godsdienst (I) Do titels, die er in voorkomen »Monseigneur"
en »Vos Altesses Sérénissimet" schijnen aan te duiden, dat het aan den Aartshertog Albertus van Oostenrijk, landvoogd der spaansche .Nederlanden, en geniaal van Isabella Clara Kugenia, gerigt was. |
|||||
|
- 21 —
|
|||||
|
dagelijks meer en meer toegenomen door de
pelgrims, en anderen die er kwamen van verre en van alle kanton. Dit overwegende zijn wij bewogen geworden om op eenigc middelen Ie denken, opdat ter cerc van onzen goeden God en zijne gezegende moeder de gezegde Kapel herbouwd zoude worden, gelijk men Icgen- woordig aan bel werk is . wat nog al voor- spoedig gaat; daarbij komt, dat de burgers en inwoners dezer stad uit goeden ijver te dien einde reeds verscheidene malen hunne goode genegenheid getoond hebhen ; echter is liet zoo gelegen , dat dit door den aankoop der bouwstoffen en het loon der werklieden op verre na niet toereikend is, dusdanig dat het zeer betreurenswaardig zoude zijn indien, bij gebrek aan meerdere middelen, het genoemd gebouw, zoo goed begonnen en reeds groo- tcndeels gevorderd , onvoltooid moest blijven en de godsdienst en de groolc devotie , die er is, zouden kunnen gestaakt worden en verminderen; dus geen andere toevlugt wetende dan Uwe Doorluchtige Hoogheid, smeeken wij |
|||||
|
— 22 —
|
|||||
|
zeer nederig, dat Zij zich gewaardige, len
einde een werk van zoo grootc verdiensten te kunnen vollooijen, ook eene som te schenken van de penningen uit de boeten en vcrbeurl- vorklaringen reeds vervallen, of van de eerst- komendo . of wel door zulke andere middelen als Uwe Doorluchtige Hoogheid het geschiktste zal oordoelcn, en in deze vaste hoop bidden wij den Alinaglige , Monseigneur ,
aan Uwe Doorluchtige Hoogheid de vervulling van Hoogslderzelvcr vvensehen te schenken. Roermond den 3d Julij 4613. Van Uwc Doorluchtige Hoogheid
de nederigste en gehoorzaamste onderdanen , de Burgemeester en de Schepe-
nen der stad Roermond. |
|||||
|
— 23 —
|
|||||
|
V.
tiroot zal de heerlijkheid zijn van dit laat-
stc huis, meer dan van het eerste. Agga\'us. ± 10. Nog dit zelfde jaar 1613 werd het nieuw
gebouw voltrokken. Hel was namelijk voort- gezet van den grooten boog in bel tegenwoor- dig priesterkoor tol aan de twee pilaren legen de muren, waar de gevel was met eene groole deur in het midden. Van beide kanten was eene tralie, opdat men hot beeld van 0. L. V. zoude kunnen zien, ook wanneer buiten de diensten de kapel gesloten was. Do vermaarde pul bleef naast den gevel er builen. Daar de kapel in de breedte ook verlengd was, wer- den er nu drie altaren geplaatst, en het mira- keleuze beeld op het Hoogaltaar verbeven. Hot volgende jaar 1614 werden deze met groote plegtigheid gewijd door M«r a Castro (van den Borgh) , die in 1611 de 3de Bissehop van Roermond geworden was, en hierdoor een duidelijk blijk gaf van zijne ingenomenheid met de onderneming van den vromen Deken |
|||||
|
— u —
|
|||||
|
Pollius. Dil alles deed natuurlijk den toeloop der
geloovigon van stad en land naar de nieuwe kapel van 0. L. V. in \'l Zand dagelijks vermeerderen. Zonder twijfel hebben ook de ouders van Joanna van Randcnraedt, zoo ijverig voor de vereering der Allcrh. Maagd, lot den opbouw harer kapel bijgedragen , en van jongs af aan hunne dochter die zelfde gehechtheid ingeprent. Zij was toen omstreeks vier jaren oud. Een jaar later in eene preek do zuiverheid van Maria hoorende verheffen, slelde /.ij zich onder hare moederlijke bescherming en besloot zij als een getrouw kind Maria na te volgen. Elf jaren oud zijnde deed zij de eerste H. Com- munic , en werd toen door. de Moeder Gods duidelijk aangemoedigd om den inaagdelijkon staal Ie bewaren. Zij meende eenigen lijd lang tot het kloosterleven geroepen te zijn en was reeds bij de Clarissen aangenomen (1). De (l) De Clarissen hebhen meermalen voor de versie-
ring der kapel gewerkt. Zoo komt b. v. in eene reke- ning der kapel van t(il!) voor: «aen die Clarissen be- tnli voer Linwael ende cantten, 2 UI." Thans wonen de Broeders der Onb. Outv. in haar klooster, dat in het Pensionaat van St. Aloysius herschapen is. |
|||||
|
- 25 -
|
|||||
|
goddelijke Voorzienigheid had echter bepaald ,
dat zij in de wereld zoude blijven. Den 18 Julij 10-27 deed zij gelofte van zuiverheid, en op aanraden der priorin van het Munster stelde zij zich onder de leiding der vrome Agnes van Hcilshagh, die toenmaals hij wijze van novi- ecnmeeslcres vele geestelijke dochters te Roer- mond in hel godvruchtig leven bestierde. In deze hoedanigheid werd dan ook Joanna den 17 September 1630 in de kerk der Paters Jcsuilen aangenomen. Van nu ui droeg zij hit zwarte kleed aan de leden van dergelijke ver- ecniging eigen. Dit verwekte opspraak in de wereld, die zulks als gebrek aan moed om het kloosterleven te aanvaarden veroordeelde. I)e schrijver naars levens (I) zegt: »Tusseben deze kwellingen nam zij haren toevlugt lot Maria , (I) Wij voljM\'11 hiiT dc uitgave van IH.">7 hij II. Cas-
Icnuait ie Doornik, met eone sjcwij/.i^dn opclliiig. ïe omdeden naar twee brieven, meelieil wij dat de Kcrw. Pater Jesuit, die eertijds liet »Corl bet/rijp des Levens i\'iule der dent/hden van de weerdighe Joanna van liundenruedt" en het >l.cven entte dennhde.n van de weerdighe Annex van lleiltbagh" uitgegeven heelt, Daniel Huijsmans genoemd werd. 2 |
|||||
|
— 26 —
|
|||||
|
wier beeld in de Kerk der Minderbroeders
geëerd werd ; (I) biddende voor dat beeld , verkrijgt zij wonderlijk haren gewensehlon Iroost. Want haar dacht, dat zij zich door dit beeld hoorde zeggen : wel Joanna gij zijl bedrukt, omdat men u ontrouw oordeelt acn uwen roc|>; raaer bob ik het achlordenkcn van ontrouw niet moeten lijden. als ik onl- vangen hebbende van den Heiligen Geest . zooverre gebragt ben, dat mijn bruidegom zelf mij wilde verlaten? (Deel 1. Iloofdsl. I. lilndz. °2.v>.) Door deze woorden gevoelde Joanna zieb geheel opgebeurd. Weldra kwam een lijd van andere (I) De schrijver zegt: "Maria, wier beeld in de
kerk der Minderbroeder* geëerd werd," en later zegt hij nog daarvan : «lot hetwelk zij altijd eene bijztw- dtre genegenheid gehad heeft". fllooidst. 1 hl. 3U.) Wij vermoeden dat hiermede liet iniiakelcuze beeld van O\'. L. Vr. in \'t /and bedoeld wordt. Want de Cl». Franciskanen hebben lange jaren de bediening der kapel waargenomen, en hij het naderen der vijanden kon hel beeld met regt aan hunne kerk worden toevertrouwd. In ItiNö vvenl dit heeld ecnigen lijd iu alle kerken der stad vereerd. De schrijve , dit vermeldende, zegt dan uitdrukkelijk, tjoanno was geheele dagen te vinden in de kerk waer het bovengemelde beeld vereerd werd.\', (Deel II. Iloofdst. I. hl. lil.) |
|||||
|
— -n —
|
|||||||||
|
beproeving, niot alleen voor haar maar ook
voor (Ie slad en de kapel in \'t Zand. VI.
|
|||||||||
|
71
|
|||||||||
|
Heer, zij hebben uw volk vernederd, en
uw erfdeel geweld aangedaan. Psalm. <)3. :i.
Een paar woorden over hel beleg van 1(>:I2.
Roermond was getrouw gebleven zoo wel
aan hel spaansehc bewind als aan de kalholicke godsdienst. Prins Frcderik Hendrik in het begin van KiiVi ziende, dal de vestingen in het tegenwoordig Limburg door de spaansehc troepen zwak bezet waren . trok omstreeks Pinksteren mol het leger der Slaatsehen van Nijmegen derwaarts om ze Ie bemagligen. Hij sloeg zelf het beleg vóór Yenlo en zond Ernst f.nsiinir. graal\' van Nassau, om Roermond aan Ie lasten. Toen deze de loopgraven , op zijn bevel aangelegd. ging onderzoeken, kreeg hij een\' nuiskolkogel door bel hoofd en sneuvelde. Inlnssehen had Venlo zieb aan H\'redciik Hendrik op voorwaarde van godsdienstvrijheid overgc- |
|||||||||
|
— 28 —
|
|||||||||
|
geven. Deze trok ijlings naai- Roermond om
zelf do belegering voort Ie zetten. Daar hij (lezollile voorwaarde aanbood , werd den ;> Jnnij hel verdrag van overgave geleekend (1). Intussehcu schijnt liet krijgsvolk dit zoo naauw- gezet niet onderhouden te hebben, len minste buiten de stad tijdens het beleg, ofschoon de Stalen te voren de godsdienstvrijheid beloofd hadden, om de sleden gemakkelijker over Ie halen. De soldalen verwoestten namelijk Iwec kapelletjes. Buitendien was bedongen dat den Protestanten ook eene kerk zoude afgestaan worden. Keus meester van de regering geworden waren zij niet lovroden met die , welke hun aangewezen werd, maar namen de toenmalige kathedraal, de II. Geestkerk, in gebruik. (I) Artikel -2 dor capitulatie luidde : «Kilde alsoo
sij haer vrijwillig}! onder de gehorsainheijdt der Verer- nighdt\' Nederlanden begeven, sou sullen alle inwoon- dereii Geestelijck ende Wereltlijck bij liaere voorwetten, rechten, ende oude herkomeii beschermt ende onder- |
|||||||||
|
C0D
|
houden worden, oock het openbaerc gchruirk des Itoom-
|
||||||||
|
sehen <Jods-dinst. ende haer stadts inkomen haer vree-
digh loegelaeten werden." (Knippenberg-h, Mist. Keel. One. fieldr. I.ih. t>. Hap. !>.) |
|||||||||
|
— 29 —
|
|||||
|
Joanna van Randcnracdl was inlussducfl in
de stad gebleven, ofschoon haar vader ais raadsliccr en vice kanselier van Gelderland naar elders de wijk had genomen. Bezield mei een\' builengewoncn ijver voor het katholiek geloof, gevoelde zij diep den snmad , die het werd aangedaan. Zij deed dan ook daags vóór het feest van den H. ücrnardiis in de Munsterkerk onder het lof de gelofte van, zoo Roermond weer onder de vorige heerschappij terugkwam, de twee kapelletjes van 0. L. V. Ie lerstellen, een derde Ie slichten en haar beeld vóór de poort van hel ziekenhuis te plualsen. Vijl\' jaren lang bleef Koermond in de magt
der Staalschen. De katholieke godsdienst was wel vrij verklaard, maar bleef loch niet geheei onbelemmerd , althans wal de uiterlijke plcg- tighoden aanging. Hierom werd ook de Con- gregatie der II. Maagd in de kerk der I\'P. Jcsuitcn eenigc jaren gesehorst ; »/er oorzake van het Hollandseh garnitoen , dat ons veel te vreezen gal," zegt de Pater Lefcvere, bestuurder der Kntijnsehe school. )n hoever do. kapel in |
|||||
|
— 30 —
|
|||||
|
liet beleg geloden had , welen wij niet juist
genoeg, maai- wel dal het er in die jaren niet voorspoedig toeging VII
Ziet, onze vijanden zijn verslagen; laat
ons nu do heilige plaatsen gaan reini- gen en vernieuwen. I Machab. I. 3(5. In 1681 kwam verandering en word\'de
wenseh van Joanna vervuld. De Kardinaal l\'ordinand. door zijnen broeder
koning Philippus IV tol landvoogd der spaanselie Nederlanden aangesteld , kwam met een leger om Venlo en Roermond Ie hernemen. Venlo gaf zich aanstonds den 23 Augustus over. Het staatsolie garnizoen Ie Roermond bood eenigen weerstand, maar moest den !> September de vesting overgeven. Gedurende dit beleg had de kapel van 0. L. V. in \'l Zand veel door de kogels geleden , die door do belegerden uil de slad naar dien kant geseholen werden. Muren, daken, deuren en vensiers waren erg beschadigd, even als ook hel orgel en andere meubels in de kapel , en van bet altaar van |
|||||
|
— 31 —
|
|||||
|
S\' Joseph slaat vernield dat hot »in \'t stuckeii
gescholen wiiex." Met hot koslershuis was hol ovon zoo gesteld. Ecnigen lijd Ie voren, don S Augustus, nnd
hel stadsbestuur Uvco Uei-kinoi\'slcrs dor psirochic, Jan van Ost en Jan Solomakoi\', heiast mol de zorg dor kapel. De burgemeester Mailhis Oeijarlz (I) overhandigde hun i\\o sleutels met 109 gl. en (>i t stuivers, als batig slol zijner rekeningen van 1633 en 16HU . doch vgeenc sclnivens int minuten niet." Volgens zijn zoggen nioesl de sekretarls Bossman nog do jaren 1(533 on 1631 verantwoorden, boze twee kerkmeesters begonnen een «Rekenboeck van ilie Capell van Onsse Lieve Vrouw int Sant ," en toekenden beurtelings por jaar de ontvangsten en uitgaven aan. I it dit hoek , dat in ons bozil gekomen is, zullen wij menige bijzon- derheden pullen. Haags na de overgave der stad lieten zij
een Salvegard (2) naar \'l Zand zenden, om de (1) Als l\'iovisor der kapel in dien lijd.
(2) Vrijaeleidc.
|
|||||
|
— 32 —
|
|||||
|
knpel en ilc kosterij voor tien dagen legen
verdere beschadiging Ie bewaren. Den 10ll,n September gingen beiden den toestand opnemen om over de herstelling ie beraadslagen ; acht soldalen moesten zij medenemen. Nu begon weldra het werk. De put werd zuiver gcmaakl; de noodige bouwslollen als stecnen. kalk, pannen . hout , enz. werden aangeschaft, en metselaars, limmer\'ieden, Icidekkers enz. waren druk bezig om in de laatste maanden van dal jaar cersi, de noodzakelijksie herstellingen Ie doen. In bel volgende jaar zoude men hel overige verder afwerken. Inlusschen was in de stad het spaansch oppergebied hersteld, do kathedraal teruggegeven, en met hel staalsch garnizoen ook de proleslantschc godsdient verdwenen. Joanna van Randcnracdl vervulde nu ook
hare gclolle. Zij liol verzoekschriften indienen aan don raad, do rekenkamer en het stadsbc- stuur, met gunstig gevolg. De Iwcc kapelletjes van O. I>. V. werden hersteld, lerwijl Joanna voor de versiering zorgde. In een pleglige |
|||||
|
— 33 -
|
|||||
|
processie, bijgewoond door Z. D. H. den
Bisschop, het kapittel der kathedraal, verschil- lende Geestelijken en de wereldlijke overheden, werden de beelden op hunne vroegere plaats gestold. Joanna zorgde ook voor het derde kapelletje buiten de Venlosche poort. Zelve voorzag zij in de versiering en het kaarslicht, en spoorde de inwoners aan om de beelden van 0. L. V. in hunne huizen Ie verecren , voorn! op de Zalurdagcn en de vóóravonden harer feesten. Dit gebruik bestaat ook nu nog. VIII.
Die aen den Maestroom wooncn,
En die van alle kand , Om eer aen U te tooncn, Zijn dacr gelijker hand. (Oud pclgiimslicd.)
Wat ging er intusschen op \'t Zand om ?
In het voorjaar van 1638 werden de repn-
ralicn aan de kapel voortgezet, niet dit gevolg, dal op den 25 Maart, feest van 0. L. V. Boodschap, eene gezongene Mis en met Pasehen ecne Hoogmis met muziek gehouden werd. (In hetzelfde jaar werd een mirnkcleus beeld |
|||||
|
•
|
|||||
|
— 34 —
van 0. L. V. van Breda ter bewaring naar
Roermond overgcbragt; Joanim droeg liet door de stad mede over naar de kerk der PI\'. Jesuiten.) In 1639 en 1610 werd voortgegaan met de herstelling der kapel en der koslerij in \'t Zand, en bijzonder werk gemaakt van kerksieraden (1). In liet laatste jaar wordt ver- meld, dat op de leesten van 0. L. V. Hemel- vaart en Geboorte in do kapel vlas geofferd werd, wat lange jaren in gebruik gebleven is. Op de rekening worden opgegeven : »"2 listen omme die banden ende kreucken aen Ie hangen." Het is duidelijk dat hiermede bedoeld worden de gedachtenissen van mirakeleuze genezingen, zooals er nu nog bewaard worden in het kleine kapelletje builen aan den weg. Wat echter geheel bijzonder de aandacht trekt, is de aanteckening van do geregelde dienst in de kapel in \'t Zand door de PP. Kecolleclen of Minderbroeders. Dit komt in hel vervolg (I) «iVflc/i betalt aen stofflertel van 2 mnnttels ende
reuen rock voer onse L. Vrouwe bilt mit maeckloen aen dij moijersse in den bogaerl: van enfin silvere laken blauw en roijt so vereert is, 2 Cl. ti si." |
|||||
|
— 3S —
|
|||||
|
jaarlijks op do uigaven lenig, (1) en soms nog
niet ecne buitengewone loclage, wanneer er op dagen van toeloop, b. v. do twee Octaven van 13 Augustus en 7 September, meerdere Paters kwamen biecht hooren. Op de fecst- dagen van 0. I.. V. werden de plcgtigc diensten opgeluisterd door de Geestelijken dei- parochie, de Kanunniken, en door zangers en muziekanten der stad. In hetzelfde jaar 1640 stierf de waardige
Agnes van lleilshaeh, en Joanna van Randenracclt werd in hare plaats door de geestelijke dochters der verschillende congregatiën als meesteres in het godvruchtig leven gekozen. Zij prentte deze bijzonder de vereering van Maria in , belastte haar niet de versiering der beelden, en stelde verschillende oefeningen in; onder andere om vóór het feest van 0. L. V. Presentatie (21 November) offers te verzamelen voor vijf kaarsen ter cerc van den naam van (I) Aen die Paters Recollecten voer den <lieii.il
(loer \'t jahr van heitn nedaen vereert een portij van een hal/fen hamel, 20 S reinlfleisch ende 10 q wijn*, compt. 11 Gl." |
|||||
|
— 36 —
|
|||||
|
Maria. Zij maakte zelve gedichten op dien
naam. Vol tlcvolio voor de onbevlekte Onlvan- genis van Maria , verlangde zij dat dit eens tol geloofspunt zoude verklaard worden. In alle zaken van cenig gcwigl nam zij hare
locvlugt lol die goede Moeder, bijzonder door het bidden van den rozenkrans, wat hare ge- liefkoosde oefening was. En niet te vergeefs; want zij zcgl zelve : »het is mij somtijds zoo wonder als een mirakel geweest, dat ik zoo voort gerockte. Als ik zonder raed ivas, en niet ivisl wacr mij te keeren, bad ik O. L. V. om hulp, en er viel altijd iets wonders voor." (Leven. Deel 11. Heofdst. 4 2. bl. 311.) Menigwerf hoorde zij dal Maria haar toesprak om haar moed en troosl Ie geven. De overweging der smarten van 0. L. V. beurde haar bijzonder op, en in den advent genoot zij ecne gevoelige vertroosting door Maria op ecne geestelijke wijze na te volgen in de voorbereiding tot de geboorte van Christus. Men kan zich gemakkelijk voorstellen met welk ecne godsvrucht Joanna de processiën van de stad naar de kapel in |
|||||
|
— 37 -
|
|||||
|
\'t Zand bijwoonde , of nu en dan mei eenige
geestelijke dochters, hij wijze van den bidweg der zeven maagden , het mirakcleuzc beeld ging verceren. In een eigenhandig verslag van hare oofc-
ningen aan den zielbcslierder zegt Joanna in 16-iO Zondag den 13 Mei. «Wij waeren voor den vader van Antieken Mestrom aen ons lieve Vrouint Sant gegaen dien naer notm(nomiddag)... alwaer ik eenen nieuwen moet kreegh , een heel tiicit leven wreder te beginnen." En op Vrijdag voor Pinksteren : >> Vrijdagh wirt ons geheetten meede deur U Eerw. om naer onse lieve Vrou int Sant te gaen cnmmuniceeren,.... ik ginck derrewaerts met de anderen." En op 31 Mei, Donderdag na Pinksteren ; »Wi) waeren aen onse lieve Vrou int Sant gegaen om aldaer oock meede te communiceereu." Tijdens de octaven zegt zij nog : »over acht daegen «/ daenmlrenl gingen ivij met de processie naer onse lieve Vrou op \'t Sant." |
|||||
|
— 38 —
IX.
Joanna word van den Heer vertroost on
verzekerd dat Venlo niet zonde geno- nien worden, en dat Roermond huiten gevaer was. (Zie haar leven, bladz. 110.)
Nemen wij nu verder cenige aanleekeningen
uit de geschiedenis der kapel. (1) In het Rekenboek staal van US42 op den
20 Januarij wen 8 soldaten , die 2 nachten in die Capell geweest sijn , omdat deselve niet ge- spollieert soll werden vant volck van den gnll Lambo, 2 gl. 4 st." En op den 11 Februarij hebben de twee kerkmeesters: »de altairen van daer laeten koelen und in den marrienwee int bewahr gedaen , omdat deselve niet van de (I) Den 1 Jimij 1642 begon te Kevelaar het beeld
van O. Jj. V. in het kapelletje vereerd en vermaard te winden. Knippenbergh zegt, dat den 51 Jnli.j Kif." door den Vikaris-Gencraal Italdninns de Gaule bepaald werd, dat et\'lie kapel zoude gebouwd worden van de oflers en giften : ad normam Mins, qnoil in arena prope Rimv- inundam exlat." d. i. volgen* de kapel in \'t Zand bij Roermond. Den 22 October werd zij begonnen, en den |
|||||||||||
|
20 Novem
|
7
|
ber 1645 voltooid. (Ilist. Keel. Dut. Gekir.
|
|||||||||
|
L. 7. (lap. I.) Joanna noemde O. L. V. van Kevelaar
de sterkte van Gelderland. |
|||||||||||
|
r
|
|||||||||||
|
— 39 —
|
|||||
|
wijmarsche vernielt sollen werden; aen IO sol-
dalen van mom fort die tol convoij mit gingen gedaen 2 gl. 16 si. und aen oncoslen 38 si." Generaal La mbo (of Lomboi) stond namelijk
over de troepen van den duitsehen keizer, en de graal\' van Genebrianl , in l\'ranschc dienst , over hel leger. dal onder den hertog van Wcimar geslaan had. Hel heen en weer trekken dezer troepon, die elkander vervolgden, maakte de omstreken onveilig. Na hel gevaar werden de altaren in de kapel leruggebragl. Doeh liet volgende jaar (1613) moesten zij weder oenjgen lijd in het Dominikanessen-kloosler Maria-wee geborgen worden, uil vrees voor de hessisehe troepen, die zieh niet de wciinarsehe tegen de keizerlijke en de spaanscho verbonden. In dit laatste jaar wordt hot cersl melding
gemaakt van de gezongene Mis »doer jaer des vrijdachs en feestdagen." Lalcr werden de vrij- dagen bepaald van Paschen lol Allerheiligen. Tegenwoordig beginnen zij in de vaste. Hel ging overigens nog al voorspoedig aan de kapel; want in 1011 werd aan den burgemeester |
|||||
|
— 40 —
|
|||||
|
Pollfirt overhandigd «wegen dij Capell van Onsse
Lieve Vrouw int Sant een hondert rijcxdall ad 36 st. berekent, so hij ontfangen heft tot behoeijft\' deser stadt muntte , tegens behoirlicke pensions des jahrs, 5 thondert. In de laatsle helft van 1646 werden Roer-
mond en omslreken met den oorlog bedreigd. Wanl de franscho Iroepcn vereenigden zich met de staalschc legen de spaansehe om Venlo te belegeren. Ofschoon deze stad met gloeijende kogels beschoten werd, gaf zij zich niet over, en de belegeraars trokken weer af. Daar Roer- mond geld noodig had ter verdediging, werd den 13 October van de kapel in \'t Zand voor- geschoten doer begeeren unde versoeck van borgem\' Pollart en gcheelcn magistraijt aen den acciszm\' Berckelecr dij somma van een hondert un vijjtich gull , so gebrueel sin lol betalungh van dij logerungh der gaernisoens als Venlo belegert waes." Uil voorzorg legen vijandelijkheden werd
»den 18 October aen 2 soldalen gegeven, dal sij met aen die Capcl gingen om die ornamenten |
|||||
|
— 41 —
|
|||||
|
alhier te brengen wegen die Lottringcr, 12
st." Deze laatste lieten do kapel onbeschadigd» maar niet de koslerswoning. Gedurende al dien tijd nam Joanna ijverig
hare toevlugl lol het gebed, en kreeg de ver- zekering dat de vijanden niet overwinnen zouden. In liet volgende jaar 1047, den 81 Oetober,
nam de stad nog van de kapel eene som op van H8i- gl. en lr>\'t stuivers; zoodal thans het geheelo kapitaal 814 gl. 1 s\'v si. bedroeg. De vrede van Munster in 1(348 gesloten
bragl meer rust in het land ; vele proecssiën kwamen dien zomer naar de kapel , en de godsdienst gesebiedde geregelder. X.
De vei\'Cering van Maria is een der
krachtigste middelen , die ieder steeds gebruiken moet, welke door zijne be- diening geroepen is om de glorie baars zoons ie bevorderen. (15. Petrus Canisiiis.1
In 1631 was Mgr. A. Crucscn de 4\'1" Bis-
sehop van Roermond geworden. Mei zijne |
|||||
|
— 42 -
|
|||||
|
goedkeuring begon de ijverige Fleer Branlz,
Pastoor dor kerk van Sl Chrisloll\'el. hot volgende jaar eenc nieuwe sakristij aan de kapel in \'l Zand te houwen. Hij vond ondersteuning, want »de stadt kceft tot de mcristije vereert 4400 tiegel- stheenen , die welcke mefrou vant Munster aen de Madt xchuldich was." (Hiermede wordl de Abdis bedoeld.) Verder werd in het vervolg de kapel van
verschillende misgewaden en meubelen voorzien, en een nieuw beeld van 0 L. V. Ie Antwerpen gekocht, dat hoven bul hoog altaar geplaatst werd. Voor het mirakelen» beeldje werd een afzonderlijke post gemetseld , waarop het met behoorlijke versiersels omgeven vereerd werd. In 1655 vinden wij ook gewag gemaakt van de lamp, die voortdurend voor het II. Sakramenl brandde. In 1658 zorgde de Pastoor Brantz voor eenc nieuwe klok . die in de hoogkerk (toenmaals de II. Geestkerk) gewijd werd. In dal alles word de Pastoor bijgestaan door verschillende geestelijke dochters, en natuurlijk op last of met goedkeuring \'van Joanna van |
|||||
|
- 43 —
|
|||||
|
Randcnraedt hare bestuurster. Volgens de
rekeningen leverden zij hoofdzakelijk wal diende «tot cierael ende ornamenten." Behalve hel bovengenoemde, kapitaal nam de stad nog 500 gl. van de kapel op ; overigens werd deze goed in orde gehouden en jaarlijks meer voorzien van helgeen de godsvrucht kon opwekken. Dagelijks werd er de 11. Mis gedaan , en de PI\'. Recolleeten namen er steeds de verschil- lende diensten waar. Daar Joanna van Randen- raedt meestal een dezer Paters tot biechtvader had , moet zij voortdurend ook tol meerdere godsvrucht voor hel niirakclcuzc beeld van 0. L. V. aangemoedigd zijn , en mei belang- stelling vernomen hebben wat er in de kapel in \'l Zand voorviel. Zoo ging hel eenige jaren in deze landstreek
voor de godsdienst ongehinderd voort ; wanl de vreemde troepen , die soms al hier door- trokken, b. v. deFransehen in 1657. berokkenden geene beduidende schaden, ten minste aan de kapel. In l(ilj;> kwam een rampspoed van ■oene andere soort over de stad Roermond , |
|||||
|
_ u —
|
|||||
|
die ook gedeeltelijk voor do kapel noodlottig
was. Den 3i Mei, feest der H. Drievuldigheid, werd de gewone processie door de stad po- houden. Door een geweerschot ontstond er brand in liet stroodak van een huis bij de Zwart broekerpoort. Elf bonden! huizen warden in de asch gelegd , waaronder orie kernen , ecne abdij , vier kloosters , het Bisschoppelijk paleis, dat van den gouverneur der provincie, de kanselarij , de voogdij enz. Vele archieven en handschriften werden de prooi der vlammen, en hieraan wordt hel toegeschreven , dat er aangaande het mirakeleuze beeld van 0. L. V. zoo weinig in schrift bewaard is. Gelukkig lag de kapel in \'t Zand builen het bereik van den brand; de diensten gingen geregeld voort, en vele ongelukkigen vonden er opbeuring in de rampen. In -1666 werd hel eerste octaaf (O. L V.
Hemelvaart , 15 Aug.) minder bezocht , «mits
ghene vijtheijmsche ter ursaecken van contagieuse
siekte alhier en sijn gecumpareert " Maar hel
weede (0. I. V. Geboorte, 8 Scpt.) gin#
|
|||||
|
— 45 —
|
||||||
|
bclcr, zoodat men om den toeloop een allaar
huilen de kapel opsloeg. Dit werd ook gedaan hel volgende jaar (1067) in het eerste octaaf, (Oen vele proeessiën kwamen en den 16 Augustus »Sinl Riichus bilde in de processie gedraeglten U worden." die tot afwering van pest en oorlog was voorgeschreven door den Deken Ocveren , als Vikaris-Goncraal, en op uitdrukkelijk verlangen van de stedelijke rege- ring. (I) Het oude rekenhoek der kapel , waaruil verscheidene bijzonderheden /zijn ge- nouion , eindigt met 1669. Het nieuwe , dat wij bezillen, begint eersl in 1691; ecu ander van ruim "20 jaren moet er tusschen geweesl zijn; of het nog beslaat welen wij niet. Daar- door onl breekt ons de geschiedenis van dat lijdvak. uitgezonderd ecne voorname geheurlenis opgeteekend in hel leven van Joanna van Itandenracdl. |
||||||
|
(t) Art; Episc Rur.
|
||||||
|
— 46 —
|
|||||||||
|
XI.
Hij zeidc dat hij mijne landen zonde in
brand steken, en mijne jongelingen |
|||||||||
|
9
|
|||||||||
|
met het /.waard dooden , en mijne
kinderen ten buit geven, en de maagden ter gevangenschap. Maar de almaglige Heer heeft hein getroffen. Judith. lü. <i, 7.
Verplaatsen wij ons in het jaar 1088, toen
de duitschc keizer Lcopold in Oostenrijk regeerde. Reeds ecnigc jaren hadden do Protestanten
van Hongarije onlusten tegen dien vorst verwekt. Hun hoofd, Kinerik, graaf van Tekeli. had den Turken aangeboden hunne opperheer- sehappij te erkennen , als zij hein aan het koningsehap van Hongarije hielpen. In he» begin van 16S3 viel onder zijne leiding Karn Mtistaplta, sehoonzoon van den sullan Mahomel IV , met een leger van meer dan 200,000 Turken en Tartaren in Opper-llongarije en beinagligde dn oeno plaats na de andere. De keizer Lcopold riep de hulp der andere vorsten in legen den algeineenen vijand van het Chris- lendoni, doch de inceslcn helen hem aan zijn |
|||||||||
|
— 47 —
|
|||||
|
lot over. Zolfs ilc koning van Frankrijk,
Lóclevvijk XIV , moedigde in hol geheim do Turken aan. Deze kwamen tien 14 Jnlij Weencn de hoofdstad van Oostenrijk belegeren , die sleeht van verdedigingsmiddelen voorzien was. De keizer stelde zijne troepen onder hel hevel van zijnon schoon broeder, Karel hertog van Lotharingen, en van prins Eugonius van Savoye. De keurvorsten van Bcijcren en Saksen voegden zieh hij hen met hunne legers om Weenen te ontzetten. Gedurende zes w<;keu violen de Turken de
veslingwerken der stad aan , die door don graaf van Slahrenherg verdedigd wow) , en inwendig nog door gehrek n.in levensmiddelen en ziekten geteisterd word. Door lussehenkoinsl van \'/.. 11. den Paus Innoeentius \\l kwam weldra de voornaamste hulp opdagen. Jan Sobiëski, koning van Polen, die reeds vroeger elders de Turken geslagen had . vereenigde zijn dapper leger met dal «Ier bondgenooten. Zij heslolen gezamenlijk de Turken aan te vallen, ofschoon deze hen in getal verre over- |
|||||
|
- 48 -
|
|||||
|
troffen. Intusschen bad do hertog van Lolha-
ringen Tekcli mot zijne oproorigc benden reeds verslagen. Den 12 September waren de katholieke vcldhcereii Weenen genaderd, en bepaalden zij den aanval op do Turken. Zien wij nu oersl wal er in die dagen te
Roermond en aan de kapel in \'t Zand omging. XII.
Dat (!ij de vijanden der Heilige Kerk
wilt vernederen : wij bidden U verhoor ons. (Uit de Litanie aller Heiligen.) Paus innoeenlius XI had alle katholieke
geloovigcn opgewekt om door de aanroeping van Maria de overwinning over den aartsvijand der Christenen Ie verkrijgen. Vol ijver voor do belangen der katholieke
Kerk on mol con onbegrensd vertrouwen op Maria als bijstand der christenen bezield, nam Joanna van Itandenracdl dit naar allo vermogen ter harte. «Nacht en dag", zegt baar geschiedschrijver,
«bestormde zij don hemel om de goddelijke hulp voor de ehrislene maglen of te smecken, |
|||||
|
— 19 -
|
|||||||||
|
on hicrloe voi\'vvokto zij ook anderen." (1)
Zoodra zij hel beleg van Wcencn vernam , drong /.ij zoo wel bij do wereldlijke als gees- lelijke overheden er op aan om algciueenc biddagon in te stollen. Wegens de belnngrijk- licid lalcn wij bier de woorden van baren geschiedschrijver volgen. »7,ijne lloogwaerdigheid Reginaldus logen-
woordigc (lti89) (i) Bisschop van Roermonde is, uit eigene bewoging, zelf in persoon gegaen om bet vermaerdc beeld van Maria , gezegd : o. L. Vr. op het Zand, dat in den omtrek van Roermonde vereerd word, binnen de stad te brengen. Hij heelt hetzelve beurtelings in alle kerken doen verbellen en in verscheidene procossiön doen omdragen. Daerenboven deed hij dagelijks niet de grootc klok drymael teeken geven lot het gebed. Wanneer Joanna dit teeken hoorde , viel zij op hare kniën op de plaels wacr zij zich alsdan bevond. Z. H. |
|||||||||
|
5
|
|||||||||
|
(t) Deel I. Hoofdst. 7 bl. 1118.
(2) Toen de schrijver dit schroef, was Mttr. Regi- naldus Cools nog Bisschop. 5 |
|||||||||
|
— 50 —
|
|||||||||
|
deed hetzelfde in de volle stralen en verwekte
daerdoor de burgerij , die ook hierin haren besten herder navolgde. Joanna was geheelc dagen te vindon in de kerk wacr het boven- gemclde beeld vereerd werd , en zij smeekte do 11. Macgd uit al hare krachten voor de behoudenis van Wcenen. Hel is onbesehrijll\'elijk wat vermaek zij genoot, wanneer zij den godvruchtigen iever der burgers zag, en daerbij hoorde dal men ook in andere steden onop- lioudelijk bad , ja zelfs de kerken des nachts open liet, niet bet H. Sacrament uitgesteld , en aldus den hemel geweld aendeed om de zege te bevechten. Zij verzekerde hierop, dat deze oorlog der Turken ten voordcelc der Christenen zoude uitvallen." (1) Haar gebed bleef inderdaad niet onverhoord;
zelfs kreeg zij op bovennatuurlijke wijze lelkens kennis van de overwinningen der katholieke legers. Toen Tekcli met zijne soldaten te Presburg door den hertog van Lotharingen |
|||||||||
|
91
|
|||||||||
|
(1) Deel II. Hoofdst. I. M. lil.
|
|||||||||
|
— 51 —
|
|||||
|
verslagen werd, deelde Joanna deze tijding op
hetzelfde uur aan haren biechtvader mede. Koeren wij thans in den geest naar Oosten-
rijk terug om den veldslag bij Weenon bij te wonen.
XIII.
Niet in de menigte van het leger is de
overwinning van den oorlog , maar de sterkte is van den hemel. I Machab. 3. 19.
Bet was Zondag morgen. Koning Sobiüski
liet eerst midden in hel kamp bet II. Misoffer opdragen door den Ecrw Paler de Aviano, (1) en diende zelf aan het allaar. Na de II. Mis sprak hij tot zijne soldaten : »manncn, gedenkt den slag, dien gij vóór tien jaren Ie Choezim gewonnen hebt; nu geldt het niet alleen hel ontzet van Weenon, maar het behoud van (I) Pater Marrus de Aviano, C.apueijn, Italiaan van\'
geboorte, vermaalde boctprediker, kwam in KiHI ook te Venlo en Roermond met veel vrucht prediken. De Bisschop van Roermond Mgr. Cools, vergezelde hem door het Bisdom. De prins van Nassau, gouverneur van Gelderland, diende hem uit achting inde II. Mis. De keizer l.eopold had hem naar Weeneu ontboden. Zie Knippcnbergh. llist. Keel. Duc. <ïeld. I.ib. K. Cap. .">. |
|||||
|
— "»"2 —
t
Polen en liet heil van do ganseho Christenheid.
strijdt on uverwinl door do hulp Gods on don
naam van .Maria
Hierop begon do aanval . die Ion Iwec ure
na don middag eerst algemeen werd , on tussehen zes en zeven ure besliste. Meer dan •10,000 Turken sneuvelden op hol slagveld, terwijl de ovcrigo de vliigl. namen , en 300 kanonnen onder den buit aeblerliclen. De |
||||||||||
|
overwinnaars b
|
0
|
rnglen den naehi door in de
|
||||||||
|
legerplaats der vijanden en trokken "s morgens
zegevierend Wecncn binnen. Sobiëski, do voor- namc held van den -slag, begaf zieh naar eene kapel van O. L. V., wierp zieh tor aarde en liet den lofzang Te Down zingen. Hij zond den voor- iianmsien standaard der Turken aan den Paus met de woorden: «ik kwam. ik x-ay, ik overwon.\'\' Tol voortdurende herinnering aan die zege-
praal en do overwinningen, die er nog spoedig op volgden , (I) bepaalde dezelfde Paus Inno- eeutius XI dat jaarlijks op den Zondag in hel (I) Don 0 Octobor vcilorai de Turken den slag
van Parkani, en vervolgnns de stad Gran. |
||||||||||
|
— S3 —
|
|||||
|
octaaf van 0. L V. Geboorte liet feest van
den Naam van Maria zoude gevierd worden. De sultan Mnhoinct IV, verbitterd over den
uitsla;,\' van dien krijgslogl, liet den 25 December Kara Mustapha onthoofden. Op hetzelfde oogenblik dat de chrislcnc
legers de Turken hij Weenen versloegen, kreeg Joanna van Kandenraedl te Roermond door openbaring duidelijk kennis hiervan. Zij ging het aanstonds aan haren biechtvader
medcdcelcn, die dit daarop aan cenige personen bekend maakte. Toen cenige dagen later die gelukkige lijding lang den gewonen weg uit Oostenrijk bevestigd werd , bevond men dat Joanna het juiste tijdstip der overwinning had aangegeven. Dit diende niet weinig om de godsvrucht
voor hel mirakelcuze beeld van 0. L V. in \'t Zand Ie bevestigen. Zonder twijfel heeft dit ook groolendeels do Geestelijkheid en de gc- loovigen aangespoord om de kapel aldaar te vergroolen , zoo als het jaar daarna (168-1) geschied is, gelijk wij verder zien zullen. |
|||||
|
- 54 —
XIV.
Nu dan bid voor ons, wijl gij ecne
heilige en godvreezende vrouw zijt. Judith. 8, 20. Don 18 Oelobcr was Joanna 73 jaren oud
en daarmede haar laatste levensjaar ingegaan. Keeds een paar jaren was zij doorgaans zwak en ziekelijk, en allengskens namen hare krachten af. Dit duurde zoo lot den 18 Julij van 1684 toen zij zich voor goed te bed moest leggen. De Prinses van Nassau, die haar bijzondere
achting toedroeg, kwam don 23sU" haar bezoeken en bleef tot den volgenden dag, als wanneer zij tegenwoordig wilde zijn toen de laatste II. Sakramonton aan Joanna werden toegediend. Den \'io\'"\'" kreeg deze nog hel bezoek van Mgr. den Bisschop van Roermond, hetgeen haar zeer vertroostte. Geduldig in haar smartelijk lijden sloeg zij
beurtelings de oogen op hel kruis van Christus en het beeld van Onze Lieve Vrouw. (I) Den (I) Dit hecld heelt zij vermaakt aan de sodaliteit
van Maria. |
||||
|
— 55 —
|
|||||
|
volgenden dag (26 Julij) feesl van de H. Anna,
\'s morgens om half zeven ure gaf zij bare reine ziel aan den Schepper weder. Hare laalsle woorden waren geweest : »Jesns en Maria." Met buitengewone pleglighcid werd haar stoffelijk overschot in de kerk der PP. Jesuiten vóór de communiebank aan de epis- telzijde begraven. Den 18 Oclober 1088 heeft men hetzelve
overgcbragl in eencn nieuwen grafkelder nabij het allaar van 0. L. V. Toen in 4777 deze kerk zoude afgebroken
worden, liet de Bisschop, Mgr.van Hoensbroeck, den i September de beenderen der zalige Joanna in een nieuwe kisl insluiten, en naar de kathedraal in bol graf, door de familie van Dungon aangeboden , overbrengen. Daar in het koor van 0. L, V. rusten zij nu onder donzelfden marineren steen als vroeger (I). (\\) Tegelijk werd het stoffelijk overblijfsel der
prinses H. C. van Bnniswijk-Woll\'eiibuttel overgebrayl naar den grafkelder in de kapel van St. Nicolaas.-Art. Episc. Uur. |
|||||
|
— 56 —
|
|||||
|
Na haar overlijden zijn getuigschriften over
haren heiligen levenswandel opgemaakt door Z. D. II. den Bisschop Cools , den prins en de prinses van Nassau-Siegcii, hot kapittel der kathedraal, den souvercinon Raad van Gelder- land en de stedelijke regering van Roermond. In de kathedraal worden thans nog ver-
schillende relikwicn of gedachtenissen van deze waardige dienares Gods bewaard, zooals oonigc geschriften, klccdingslukkcn, het laken waarop zij overleden is, enz. Nog altijd is hare gedachtenis in zegen en
niet Ie vergeefs is hare voorspraak bij God ingeroepen. XV.
kmiil Pelgrims van alle kand,
Xacr Rureniondc in \'t Zand, En wilt tn}> niet mankceren, De Moeder en \'t Kind te eeren. (Pelgrimslied.) Mei den dood van Joanna konden wij onze
taak als geëindigd beschouwen. Het zal echter niet zonder nut zijn een beknopt verhaal Ie |
|||||
|
— 57 —
|
|||||
|
geven van hetgeen er sedert dien tijd met de
kapel van 0. L. V. in \'t Zand is voorgevallen. Reeds lang had men ondervonden, dal deze
voor den toeloop der geloovigen te klein was. Op aansporing van Z. D. Iloogw. den Bisschop Cools , de medewerking der Geestelijkheid on den ijver der burgerij werd de kapel nog dat zelfde jaar, 1684, verlengd van de pilaren bij den put tot aan het klein voorportaal, wat volgens opschrift in 1089 er is bijgevoegd. Waarschijnlijk is liet kapitaal, vroeger door de slad van de kapel opgenomen, daartoe gebruikt geworden. Het nieusv Rekenboek, dal wij bezitten,
begint met den 1 Januarij 1691, en is in de eersle jaren onderteckend door Mgr. den Bis- schop zelven, wal duidelijk zijne belangstelling in den bloei der kapel Ie kennen geeft. Daarin wordt vernield de jaarlijksche belooning voor de PP. Reeollceten met de uitdrukking : «vol- geus alde gewoonte;" zoodat hunne dienst niet onderbroken schijnt te zijn. De Heer Borst maakte ecne slichting lot onderhoud der gods- |
|||||
|
— 58 —
|
|||||
|
lamp , die door zijne erfgenamen ten minste
tot 1734 is voortgezet. De Hoogmis op de feestdagen en de vrijdagen in den zomer werd voortdurend druk bijgewoond, en er kwamen menigvuldige proecssiën in de Octaven van 0. L. V. Gedurende vele jaren werd de zorg van het
linnengoed en andere kerksicraden aan gecslc- lijke Dochters toevertrouwd, die de godsvrucht voor het mirakeleuzc beeld van 0. L. V. van hare zalige Meesteres Joanna hadden overge- ërfd. Ten gevolge van den bouw was de put gedekt en cenc pomp er op geplaatst. Den 26 Junij 4696 werd door den Bisschop
van Roermond een levensregel gegeven aan den Eremijt Peter Spoorcn ; zijne kluis was nabij de kapel, en hij moest voornamelijk ten dienste zijn in de godsdienstoefeningen. In 4697 wordt melding gemaakt van cenen
aflaat door Z. H. Paus Innoccntius XII aan do vereerders van 0. L. V. in \'t Zand verleend. |
|||||
|
- 59 —
|
|||||
|
XVI.
Slact dan o Macgd uw oogcn neer,
Acuziet ons opgeheven handen, (leclt ons do;; eens den vrcden weer, En jaegt den oorlog uijl de landen. (Pelgrimslied.) Dü 18dc eeuw begon niet zeer gunstig voor
Roermond en omstreken. Naauwelijks was Wgr. d\'Ongnyes in 1702 aan Mgr. Cools opgo- volgd, o( de oorlog kwam liet Bisdom teisteren. In de lente ontstond twist tnssehen Oosten-
rijk en Frankrijk. Kngcland en de staten van Holland trokken party voor Oostenrijk; Spanje echter voor Frankrijk. De Fransehen wilden zich door verrassing van Nijmegen meester maken, voorzagen zich in Roermond en om- streken van krijgsvooiraad, en trokken verder op. Zij belegerden Nijmegen, doch werden door de staalschc troepen teruggeslagen , en door de engclschc uit spaanseh Gelderland terug- gedreven. Reeds in hel begin van het eerste gevaar
had men uit voorzigligheid hel mirakeleus beeld van 0. L. V. uit de kapel naar de groolc |
|||||
|
— 60 —
|
|||||
|
kerk laten brengen, en de «ornamenten van de
Capel naer het hof van Zijn Hooghufl* gebracht". Dit gebeurde omstreeks 20 April. De fransehc generaals, die in deze dagen met hunne legers doortrokken, en in de stad of op de Mclickcr heide kampeerden, gaven gewillig sauvegarden (vrijgclciden) om de kapel , de koslerij on verdere tcebehooron legen schade te bcseher- men. Dil geschiedde in do tweede helft van April en het begin van Mei. Dag en nacht hiel- den de soldaten wacht op \'I Zand , op voor- waarde van onderhoud en belooning. In de zomermaanden, zoo als Junij en Julij,
was hel rustiger en het niirakelcuzc beeld van 0. L. V. was toen reeds naar de voormalige kerk der Zusters Ursulinen in de Steeg over- gobragt, waar de burgerij het kwam verecren. Intusschcn geschiedden toch ook de diensten in de kapel in \'t Zand. Zoo wordt in Junij vermeld : »de sommc van achthien Rijxdalers, die door Collecten van de school-kijnderen tol een ornament van de capelle sijnt gevffert worden," |
|||||
|
— 61 —
|
|||||
|
Na het oclaaf van 0. L. V. Hemelvaart (15
Augustus) kwam er een nieuw gevaar opdagen. Van 29slc" Augustus werd door de vcrecnigdc Mogendheden het beleg voor Venlo geslagen , welke vesting zich den 16 September overgaf. Nu kwam weldra de beurt aan Roermond (!)• De Franschen, als bondgcnoolcn der Spaansehcn, hadden er een goed garnizoen in gelegd, en de belegerden , onder bevel van den graaf van Hornes, verdedigden zich dapper. Den 2 Oclo- ber begon de aanval der vereenigde bclege- raars, die in gclal en geschut overtroffen en door bekwame generaals , als de graaf de Tilly, de prins van Nassau-Saarbruek, Koehoorn, enz. aangevoerd werden. Na vier dagen hevig si rijden werd gekapituleerd en den 7dtn gc- sehiedde de overgaaf der stad , die nu weer onder de magt der Slaatschen kwam. Den volgenden dag vernam men , »dal die
Capel door die Merodiers (2) l\' eenemael ttijl- (1) Do Pastoor had nog op den 8 September hol
beeld van O. I.. V. in do kapel van \'t Zand laten vereeren. (2) Maraudeurs of stroopers.
|
|||||
|
— 62 —
|
|||||
|
geplunderl en nlles geruineert wordt." De kerk-
moester Bcllgcns heeft zich toen door ecne heldhaftige daad verdienstelijk gemaakt. Terwijl niemand hem durfde vergezellen, ging hij alleen, op raad van de Zeer Eorvv. Hoeren Deken en Pastoor, bij de legcrhoofden , en kreeg een korporaal met vier muskeliers mede naar de kapel. Zij vonden daar ongeveer 20 cngelsche en andere plunderaars aan het breken. Op vertoon van hoogere orders werd do kapel ontruimd en bewaakt, \'s Avonds rapport ge- daan hebbende kreeg hij eenc wacht »voor de Capell , Cuslerhuis , ornamenten , boomen als anderzinls voor eetiige dagen tot dat het lager sol in de sladt gelroeken zijn." Deze deed goed haren pligl en redde in de vier dagen met den waard nog veel kerkegoed voor de kapel uit de legers. Onder of na liet beleg werd hot beeld van 0. L. V. eenigen lijd in de kerk van de Godswccrt (t) ter bewaring geplaatst, en de ornamenten bij de Clarissen. (1) »Out fangen van de matersse uijt den godtswerl
soe, ten tijde dat het miraculeus velt daer gerust |
|||||
|
— 63 —
|
|||||
|
[ntusschen hadden de kapel en de kosterij
in dit beleg, even als in 1637, weer veel gc-
leden en moest er cene groote som voor de
noodige herstellingen uitgegeven worden Tot
aandenken werden kogels in den muur ge-
metseld.
XVII.
In het midden van hot huis , in hot
binnenste gedeelte, had hij de bidplaats gemaakt, om daar do ark des verbonds
van den Heer te plaatsen. 3 Rog. 6. 19.
Uoermond bleef nu weder onder de regering
der Staatschen. Met het garnizoen kwamen ook de Protestanten terug. Rij de kapitulatic was de vrijheid van godsdienst bepaald ge- worden ; de proccssiön op II. Dricvuldigheids- zondag, on II. Sakramentsdag in 1703 geschied- den zonder sloornis in de stad. Evenwel scheen de kapel in \'t Zand min of meer een verlaten heft, geoffevt i» <> gl. 10 /> st." Dit klooster in de
voogdijstraat word topii bewoond dooi\' Kraneiskancssen van don 3dc" Regel. In I6üi) verbleef Joanna van Ran- denraedt daar. Thans hebben er de Ursulinen oen Pensionaat. |
|||||
|
— 64 —
|
|||||
|
of onveilig heiligdom, waar men het beeld van
0. L. V. niet durfde laten. Hel bleef dan tot den 8 September 1703 in het toenmalig klooster der Ursulinen. Want in het oclaal van 15 Augustus had men hel niet naar de kapel in \'t Zand gebragt; waarom dan ook weinige processiën derwaarts kwamen. Op het feest van 0. L. V. Geboorte echter bragt de Pastoor het er zelf heen. Vervolgens word het in de kathedraal geplaatst boven in het altaar van hel II. Sakramenl, (waarschijnlijk den -1 Octo- bcr,) en dit is gedurende vele jaren achter een de gewone standplaats gebleven. Daar wer- don dan ook verscheidene oefeningen of diens- len ter eere van 0. L. V. gedaan , als hel lof, de litanie en de rozenkrans. lïij zekere gelegenheden, als de twee octaven
van ü. L. V. in Augustus en September, een of andere leest . het houden der processiën . werd hel mirakeleuze beeld naar de kapel in \'I Zand gebragt. De Pastoor Portmans , die none bijzondere godsvrucht daarvoor had, zong aldaar de Hoogmis en predikte op dien |
|||||
|
— 65 —
|
|||||
|
feestdag. Gewoonlijk bragt hij liet zelf heen
en lenig in het rijlnig van Mgr. den Bisschop, of dal van cene der voornaamste familicn. Van hel jaar 1707 slaat aangteekcnd : »den 2 Juli} ons lieve Vr\'\\ presentatie ist lieve Vr*. berllie door de werd\'\' PP. Minnebroeders in de processie vuyl de sladl na de Capet gedragen iieivorden." Kn verder wordt vermeld dal hel lol den 4I> September daar gebleven is . en toen op last van Mgr. d\'Ougnyos in zijn rijlnig naar de hoogkerk is lernggebragl. Evenwol sehijnl dagelijks in de kapel door die palers liet H. Misoll\'er omgedragen Ie zijn , en hel H Sakranicnl bewaard. Don "24 December werd 1\'. Poseh als Krom ijl in de kluis aange- nomen. In Jiinij 171-1 verleende \'L. II Paus Clcuicns
XI Iwcc aflaten te verdienen in de kapel van •| Zand. [ten 11 November 4745 werd Ie Antwerpen
het zoogenaamde barrière-traktaat gesloten, en lloermond werd mi aan Oostenrijk toegewezen. Het duurde echter tol den 10 Januarij I7I(> |
|||||
|
— 66 —
|
|||||
|
eer de Stalen van Holland de stad lieten
ontruimen. Uu openbare ecredienst der Protestanten
verdween voor een geheelc eeuw, en tle katholieke godsdienst was wat vrijer. XVIII.
Wij gins^\'n buiten de poort aan de
rivier, waar eene bldplaats scheen te zijn. Act. 16. 13. Met 1719 begint hel derde rekenboek of
nieuw »Capelle>ibocck van O. L. V. in het Zandt," waaruit wij verder bijzonderheden aanteekenen. In de eerste jaren der keizerlijke regering
ging het aan de kapel in \'t Zand op den gewonen voet. voort. In 1719 was de oude kluizenaar Hoeb, die den vorigen was opgevolgd, den 18 Maart in de kapel begraven. Den 10 April gaf Mgr. de Bisschop van Roermond nieuwe Kegels aan twee anderen , W. van llinghcn en M. Clacssens, volgens den derden Regel van S\' Franciscus. Behalve hot bijwonen der gewone diensten in den kapel moesten zij |
|||||
|
— 67 —
|
|||||
|
ook in den winter \'s avonds den rozenkrans
voorbidden. Den 5 Augustus werd nog W. Pasman er bij aangenomen. Gedurende datzelfde jaar liet de kommandant
der stad dikwijls de 0. L. Vrouwe- of Zwart- broekerpoort sluiten, ook soms cenc andere, »tot grout prejuditie van de Capel." Dit geschiedde later nog op de drie eerste
werkdagen der week. Den I Februarij 1720 gaf Mgr. d\'üngnyes aan den President van het Seminarie last om op zon- en feestdagen twee Seminaristen naar de kapel te zenden , ten einde van twee tot drie uren aan de kinderen Catechismus te geven (1). Tot dus verre bleef het mirakeleuze beeld
van 0. L. V. nog in de kathedraal, uilgczon-
derd cenige gelegenheden, zooals wij vermeld
hebben. In do kapel van \'t Zand was cen
ander beeld van O. I.. V. in hel hoogaltaar
geplaalsl, waar nu de communiebank staat;
(1) Het oorspronkelijk stuk wordt nog in hut
Seminarie bewaard, en is met andere stukken ons tor inzage medegedeeld door den Hoog Herwaarden Hoog- gelcerden Heer kanunnik en Prolcssor Russcl. |
|||||
|
— 68 —
|
|||||
|
daarncvcn waren do altaren van S,e Anna en
S\' Joscph. In 1723 werd door M$rr. Sangucssa. 9\'lf! Bisschop van Roermond, (vroeger Gardiaan der Franciskanen), een altaar gewijd Ier cere van S\' Joachini . Ier plaalse waar nn bet hoogaltaar ziel] bevindt. Verschillende procos- siën werden vernield, die nog beslaan. Vóór hel jaar 1723, en misschien reeds in
1721 . moet het mirakcleus beeld voor goed van de kathedraal naar de kapel in \'t Zand lerug gebragt zijn. Want den 7 Augustus en den 3 September 1721 liet Mgr. d\'Ongnycs verscheidene nflalen publiceren , door /.. II. Paus Innocenlius XIII aan de bezoekers der kapel verleend, en den S"""" Mei 1723 werd door zijn opvolger Mgr. Sangnessa eene buitenge- wonc processie voorgeschreven «naar O. L V\'. in \'t Zand om van God den regen af te smee- ken." Even zoo werd den 28 Mei 172-i, om die zelfde reden, eene processie naar de kapel gebonden, onder welke Z. I). II. do Itisschop het II. Sakramcnl droeg, en aldaar predikte (I). (i) Arta Kpisc. Rur.
|
|||||
|
— t>9 —
|
|||||
|
Mei hot jaar 17">7 schijnt liet waarnemen
tier diensten aan de kapel door de PP. Min- derbroeders een einde genomen te hebben ; want hij de rekening van liet honorarium staal : nces.sel imposterum ;" (dit hmide voortaan op,) en in de volgende jaren wordt er geen melding meer van gemaakt. De Geestelijken der parochie schijnen hen vervangen ie hebhen. In Junij en Jnlij van 1729, en in September
en Oclobcr van 1731 vcrrigle .Mgr. Sangnessa de verschillende II. Wijdingen in de kapel van \'t Zand. (I) In 17HI den 6 Augustus ontving de kapel
volgens testament van den heer Cruijsanckor . oiid-burgemeesler, 400 (II. voor een nieuw orgel. >lel het jaar 17H"2 eindigt hel «Capellenboeck";
bijna jaarlijks is het verslag der rekeningen onderteekond door Mgr. den Bisschop Sanguessa zeisen , wat duidelijk deszell\'s belangstelling voor de kapel in \'l Zand Ie kennen geeft. Volgens »de verborgen schal" enz. in 183S
gedrukt, is in 1785 hel :>00 jarig Juhilé van (I) Art. Eliisc. Itur.
|
|||||
|
— 70 -
|
|||||
|
do vinding van het mirakeleuzo beeld gevierd.
Wij hebben desaangaando nog geenc bijzon- derlicdcn gevonden. Na den dood der Erenujtcn heeft Mgr. San-
guessa den "22 Fchrunrij 1739 de kluis lot woning laten inriglon voor den Eerw. Heer .1. Lacrenbcrgh, voor zijn leven belast met de diensten in de kapel en de bediening der zieken. In 4751 werd alhier het Mariaanschc Broc-
derschap opgorigt, beslaande uit llceren Gecs- lelijken en leeken om beurtelings in de gods- dicnsloefeningen der kapel Ie voorzien. Ruim eeno eeuw heeft dit beslaan , en uit hunne aanlcekeningcn nemen wij een en ander over. In 1765 werden door Z. 11. Paus Clemens
XII verscheidene allaleu verleend voor de pel- grims naar de kapel. (I) De 22 Mei 17 70 werd Mgr. Kerens , bij
zijne plegtigc inhuldiging als 12d\'\' Bisschop van Roermond, van de kapel in \'t Zand afgehaald. (2) Den i\'A September 4 770 werd de relikwie
van het II. Knus , door den Heer M. op de (1) Act. Episc. Rui\'. (2) Act. Episc. Rur. |
|||||
|
— 71 —
|
|||||
|
Graoff geschonken, van het klein kapelljc buiten
aan den weg onder groolon toeloop plcgtig naar ilc gi\'ootc kapel overgedragen. Van toen af werd dezelve vrijdags na de gezongene diensten vereerd. Den 20 Maart. 1777 is de klok, die nog in den
toren hangt, onder den naam van Maria, plegtig door den Bisschop Mgr. van Hoenshrocck gewijd. Den U Junij daaropvolgende , beschreef Z.
D. Iloogw. in cenen aanbevelingsbrief in het kort den tocnmaligen bloei der kapel, den ijver iler pelgrims, de geregelde orde der diensten, en de geinakkelijkheid om de godsvrucht te voldoen. (I) XIX.
bXUI/ta iil\'ii.K.Mr.NÜA I\'R.kCLarü fIXiiks
tiiksaI\'iih. (Van het 350"* Jubeljaar.) Ter gedachtenis aan bet vinden van het
mirakeleus beeld werd in 178.\'i aan de kapel
in \'t Zand en in de slad Roermond een fces-
lelijk Jubiló van 350 jaren gevierd. \'/.. I). II.
de nissehop had ten dien einde van Z. H.
(1) Act. Ep. Rur.
|
|||||
|
— 7-2 —
Pius VI oenen volle» aflaat voor tic bcdcvaarl-
gangers verkregen, behalve andere aflaten gc- durendo hol jaar in do kapel Ie verdienen. (lee-stelijkheid, stadsbestuur en burgerij span-
ilen zanien om aan die feestelijkheid allen Ini.slei\' hij te zeilen. De opening was bepaald den l.\'i Augustus,
((. I,. V. Hemelvaart , Patroonfeest der kapel. Twee maanden Ie voren luidden de leden der Mariannsohe Broederschap groen looi laten verzamelen in hel Mannenhuis, om slingers voor de gchcelc laan Ie maken. De gedichten en opschriften zijn in een hoekje uitgegeven , dat nog in veler handen is. De magistraal der stad werd dooi een vcr-
zoekschril\'l uitgeuoodigd om otlicieel en met alle ambten tegenwoordig Ie zijn hij de pro- ecssiën, door Mgr. den Bisschop voorgeschreven op den l.\'i Augustus en den I i> September, en mot flambouwen in de hand hel II. Sakramcnl Ie vergezellen. Dit werd aangenomen , en het stuk , geteekend 11 Augustus , wordt nog in de archieven van hol stadhuis bewaard. |
||||
|
— 73 —
|
|||||
|
Geou tien jaren na die sehoone feestviering
duurde de vrije godsdienst aan de kapel. Do fransche omwenteling kwam ook hier hare dwingelandij uitoefenen, en het heiligdom van O. L. V. lieroovcn. Na ecnige vruchleloozc pogingen om hier hel gezag te behouden , moesten de Oostenrijkers Roermond opgeven. De laan van olmhoonicn , die van de slad naar de; kapel leidde, werd in 1793 door de fransche soldaten afgekapt. Den \\ Oclober 1795 werd Roermond bij de fransche Republiek in- gelijfd , en weldra begon de vervolging van de godsdienst. Den IA Augustus 1797 werd de laatste Mis
in de kapel in \'I Zand gedaan door den Eerw. Pater de Waal. Daarna heeft de Municipale agent der Republiek. Daenen , den koster ver- boden er nog iemand te laten lezen. Hierop lieten de kerkmeesters eene kapel van planken opslaan tusschen de pachthoeven Muggenbroek en Armenhof op eene plaats »pay* conquis" ge- naamd, onder Melick, wat toen lol Gulikerland behoorde. Daarin werd de II. Mis gelezen van |
|||||
|
- 74 -
|
|||||
|
1 September tol 1 Oclobcr, als wanneer de
fransche ambtenaren de burgers van Roermond tegenhielden. De kapel in \'I Zand werd ook don 16 October gesloten , en het luiden ver- boden , maar het kapelletje aan den straatweg bleef open tot 21 Februarij 1798. Nu namen de fransche marechaussees het
bcold van dat kapelletje, in de mcening dat dit het mirakclcus bcold was, (dit had men echter zorgvuldig verborgen), en wierpen het op \'t vuur. Het werd toch nog er uil gered en later weer op zijne plaats gesteld. Den 1 April, op Palmzondag na den middag,
hielden de verdrukkers openbaren verkoop van alle meubelen der kapel, als orgel , altaren , predikstoel enz., en van de misgewaden en al wat zij maar in handen konden krijgen. De gcloovigcn kochten het om dit laten aan de kapel terug te geven. Wijl men toch bij de geslotenc kapel kwam bidden , dreigden de dwingelanden die Ie verwoesten. Doch 0. L. V. bewaarde haar heiligdom. |
|||||
|
— 7S —
|
|||||
|
XX.
Hij wandelde in dien tijd langs den weg, die naar
den put leidt, die den naam heeft van den Levende en Ziende. Genes. 24. 62. In 1804 kwam verandering en incor vrijheid
van godsdienst. Den K September, feest van 0. L. V. Geboorte, werd de kapel weer met groole plcgtigheid geopend, en hot niirakclcuze beeld op de vorige plaats hersteld. Intusschen was Roermond niet meer eene Bis-
schoppelijke residentie, maar aan hel Bisdom van Luik verbonden, wiens Kerkvoogd Mgr. Zaepflel in November in de kapel kwam pontifl- coren. Uc Mariaanschc Broederschap, te voren tijdelijk geschorst, hernam hare vorige bedienin- gen. Door milde bijdragen der geloovigen werd de laan in 4 810 met lindeboomen beplant. In -1827 werd de kapel lol een Rectoraat
verheven en Zijne Doorl. Hoogw. Mgr. J. A. Paredis als Reetor aangesteld. In datzelfde jaar werd er een Jubile\' van 25 jaren gevierd ter gedachtenis aan de herstelling der vereering van O. L. V. aldaar. |
|||||
|
— 76 —
|
|||||
|
In 4835, loen Z. D. H. Mgr. Paredis Deken
en Pastoor van Roermond was, werd het Ju- bilé van 400 jaren gevierd ter herinnering aan de vinding van het mirakeleuzc beeld. Z. D. H. de Bisschop van Luik, Mgr. van Bommel, kwam bij die gelegenheid pontificeren. I)c plegligheden en versieringen van de stad , de laan en de kapel zijn in boekjes beschreven , die algemeen bekend zijn. Een Broederschap van 0. L. V. van Salette,
den 17 Julij 185-4 in de kapel opgerigt, is den 14 Mei 1864 vervangen door dat van Behoudenis der kranken. Den 19 October 1862, onder het Rectoraat
van den W. E. Hoer Veltmans, werd door Z. D. H. Mgr. Paredis, sedert 1853 15"e Bis- schop van Roermond, de kapel van 0. L. V. in \'t Zand toevertrouwd aan de Congregatie der PP. Redemptoristen. De vestiging der eerste Paters had plaats
den 14 Junij 1863. Den 15 Maart 1864 werd door Z D. Hoogw. de eerste steen van bet nieuwe klooster gelegd, wat den 1 Maart 1866 door de Paters betrokken is. |
|||||
|
— 77 —
|
|||||
|
Den 24 Junij 1872 is in de kapel de Ecre-
wacht van het H. Hart van Jesus ingesteld. In de laatste jaren is de kapel door milde
bijdragen heerlijk versierd, en een heiligdom het mirakeleuzo beeld van 0. L. V. waardig , dat voortdurend pelgrims ter vereering uitlokt. In een ander werk hopen wij later meer bij— zonderheden te geven. En nu kunnen wij ein- digen met de woorden van de Zalige Joanna van Randenraedt: »De II. Maagd Maria is eene weldaad; eene Moeder, welke God u ge- geven heeft. |
|||||
|
— 78 —
|
|||||
|
AANHANGSEL.
A Dionysius de Karthuizer.
In het Bisdom van Roermond wordt hot
feest dor Onbevlekte Ontvangenis van 0. L. V. als het voornaamste boschermfoest gevierd. Wij hebben uc godsvrucht van de Zalige Joanna van Randenraedt voor dit uitmuntend voorregt van Maria reeds gezien. (1) Twee eeuwen vroeger leefde Ie Roermond een ander ijverige vereerder van dit /.elfde voorregt van 0. L. V. De zalige Dionysius , van het oud-adelijk
geslacht de Lccuwis , werd in hel jaar 4402 geboren te Rijckcl, in het bolgisch Limburg. In den ouderdom van 21 jaren trad hij in hel Karthuizersklooster (2) Ie Roermond. Wegens zijne geleerdheid, heiligheid en geestverrukkin- gen woi\'dl hij Doctor exstaticus genoemd. Toen Z. H. Paus Eugenius IV een zijner werken ge- (1) Blad/.. 36.
(2) Thans groot Seminarie.
|
|||||
|
— 79 —
|
|||||
|
lezen had, riep hij uil : «dat de Kerk als Moe-
der zich verheuge, die zulk een Zoon heeft." (\\) Onder de menigvuldige hoeken van Dionysius
vindt men ook een verheven werk over den »Lof der roemvolle Maagd, Maria" (de Laudibus gloriosie Virginis Maria;,) in vier deelen. In hel l8le deel handelt hij over hare uitmunlondheid naar het ligchaam ; in hel 2\'le over hare gaven naar de ziel; in het 3d" over hare deugden ; en in hel 4de over hare gelukzaligheid naar ziel en ligchaam in den hemel. Daar deze vrome geleerde ongeveer cene
halve eeuw getuige was van de eerste opkomst der vereering van het mirakelcus beeld van 0. L. V. in \'t Zand te Roermond , en eene buitengewone godsvrucht voor Maria had , kunnen wij niet reden veronderstellen, dat dit werk onder den invloed dier gebeurtenis ge- schreven is , ol\' ten minste tot die vcreering heeft bijgedragen. In dit werk lezen wij onder andere de vol-
gende woorden: »Hoc meer ecnige Heiligen (1) Lsetetur Mater Ecclesia, qu* talem hahet Kilium.
f-ontin. Hist. Eccl. Duc. (Jeldr. pa?. 105- |
|||||
|
— 80 —
|
|||||
|
van het oud verbond in naauwe belrekking
met Christus stonden, des te hoogcr en won- derbaardcr was ook hunne ontvangenis on heiliging, zoo als blijkt van de H. Joannes en Jeremias. Derhalve wijl de eenigc uitverkorene Maagd Maria bij uitnemendheid het meest in betrekking stond met haren goddclijken Zoon, dient men Ie houden , dat hare ontvangenis door eenen Engel vooraf aangekondigd , van Godswege beloofd en wondervol geschied is. Ook was zij in hare ontvangenis terstond uit- muntend meer heilig dan Jeremias en de H. Joannes en in den moederschoot van den Heiligen Geest vervuld. Nog meer ; de vóóraf- bceldingen der gezegende, hoogste en zoetste Maria waren op bovennatuurlijke wijze voor- gesteld en wondervol getoond , zoo als blijkt in den brandenden braamstruik zonder letsel, in den bloeijenden staf van Aaron, in den Hemelschen zetel en de geslolene deur aan Ezechiël geloond, in het vlies van Gedcon, en dergelijke andere. Wat echter vóórafgebeeld wordt, is veel uitmuntender dan zijne beelden en teekenen. Derhalve is de allerwaardigste |
|||||
|
— 81 —
|
|||||
|
Maagd op bovennatuurlijke wijze , en volgens
de verkondiging des Engels en de goddelijke belofte , heilig ontvangen en geboren , vooral daar hare ontvangenis en geboorte door de kerk zoo plegtig (als past) gevierd worden." (1) De zalige Dionysius stierf te Roermond den
12 Maart 1471 , na eerst een Karthuizers- klooster te \'s Bosch gesticht te hebben. De 2d,! Bisschop van Roermond, Mgr. Cuijc-
kius, liet den 22 Maart 1608 zijne beenderen verheffen; de duim en de wijsvinger zijner regterhand waren nog ongeschonden. (2) Het hoofd wordt thans in de kathedraal bewaard. B. Agnes van Heilsbagh.
Agncs van Heilsbagh werd in het jaar 1597
te Wasscnbcrg in hel toenmalig hertogdom Gulik geboren. Zij vestigde zich ter woon te Roermond vóór het jaar 102-1, en aanvaardde het leven der geestelijke Dochters onder de leiding der Haters Jesuitcn. Wegens haren hei- ligcn en strengen levenswandel werd zij door (1) Pars I. Art. 8.
(2) Knippenberg!) Hist. Eeel. Uur. Gekir. Lib. VI.
Cap. 3. |
|||||
|
— 8»2 —
vele godvruchtige personen als meesteres in hel
geestelijke loven gekozen. In 1630 stelde Joarma van Randenraedt zich onder hare leiding. Agnes stelde in Roermond liet gebruik in , om anno kinderen in den kaleehismus Ie onderwijzen een uur vóór dal zulks in de kerk geschiedde. De schrijver naars levens (I) zegt : »Als den Catechismus gheeijndight was, en was haer liefde noch niet voldacn : Maer gonck alsdan, met inwendighe vreught overgoten, naer onso Lieve Vrouwe op \'t Sandt, alle dese kinders in haer herte hesluijlomle , ende als mede draeghende, om acn de II. Maghct desclvc te bevolen, opdat sij door liacr Moedorlijcke liefde, sorghe soudc drooghen, dat dese kinders haeren Sone allijt souden behanghen ende hem in alle Eeuwigheijdt loven ende ghebenedijden. Sij vcrstonl alsdan van de II. Magel dat dit onderwijs van de jonckhcijt acn den Hemel scer aengenaem , ende acn de saligbeijt dor kinderen seer voordeoligh was. Ende Christus gaf haer te kennen , dat hij haer in desen (1) lieven cudc deuglideu van de weerdighe Agnes
van Heilsbagh, enz. 1 Deel eap. IK til. 90. |
|||
|
— 83 —
|
|||||
|
aerbcijl soude behulpsaem zijn, oude ooek door
sijn sclvcn door besonderc gratiën de kinde- rcn onderwijsen. die hij tol liacr sonde stieren." Uit dat zelfde leven nemen wy het volgende
over : (1) »Onverwachte ghenesinghe van hert- pijne ende andere quaelcn. »Nacr dat sij cenighc jaoren te Ruromondc
ghevvoont haddc, heeft sij haer wooninghe bij Jouffrouvv Botters ghenomen, die een gheestc- lijcke Weduwe was : Met de wcleke sij ghe- woont heeft tol de dood van desc Jouffrouw, dio wcijnigh tijdts voor Agnes gheslorvcn is, ghclijck hier onder sal blijcken. In dit huijs qucelde (2) sij van grooto hert-
pijnc , krachteloosheijdt, cudc afghctecrthcijdl des liehaems.....De swackhcijt haers
lichaems was soo groot, dal sij ghcnoolzaeckt
was dickwils op haer bedde te blijven : Ende als sij opstont, en was schier niet machligh, hacren monl te openen, om te spreken: want de noodelijekc kraenten tol hel spreken, haer ontbraecken. Zij was bcreet (3) dese ghestei- (1) Cap. 19. § .1. bl. 97. (2) Kwijnde.
(3) Bereid. |
|||||
|
— 84 —
|
|||||||
|
lenissc des lichaeuis allijl lo behouden : Maer
don lïicehl-vader hoeft haer belast, naer onse Liove Vrouwe op \'t Sant ie gaen, oiulo aldaer de verlossinghe van desc <|uaelcn to versoec- ken. Soo dit van don Biechtvader gheseijt wierl, sagh sij uijt sijnen inont con liolil tot haer nerte komen , dat don selven ooghenblick alle de voorseijdc kranckhcden wcgh nam. Sij loof- den Godt Ie saomen : Maor Agtiex evenwel en liet niet te gaen daer sij ghesondeu was. om de 11. Maghei van dose onverwachte ghcnesinghc ie bedancken." Later in 1(340 don 7 Januari] stierf Agnes te
Koermond in geur van heiligheid, on werd in de kerk der PP. Josuilon begraven. Joanna van Kandenracdt volgde nu hare
meesteres op in hel beslier der geestelijke dochters , do Catechismus dor arme kinderen, en andere godvruchtige gebruiken. |
|||||||
|
—«—
V
|
|||||||