|
r/> i3^
|
|||||||||||||||||||||
|
3D
|
|||||||||||||||||||||
|
r*
|
|||||||||||||||||||||
|
r
|
|||||||||||||||||||||
|
Vak 132
|
|||||||||||||||||||||
|
8
|
|||||||||||||||||||||
|
_
|
|||||||||||||||||||||
|
n^sp \'
|
||||||||
|
T9EVLUGÏ MB SOafDARIR
Komt EIendiJ>en naar Tlioni aan de Linden
Daar is genesinge en troost te vinden |
||||||||
|
ÜJ^3^3°
|
||||||||
|
<^G\\OlU|
|
||||||||
|
Vak\' 132
9
DE GENADERIJKE KAPEL
VAN
OXZB LIEVE VROIJW AAN DE UIEN
DU
T H O R N,
BESCHARVEN
in Ijaren ooreprong, bloei en tfoorlgang,
dooh
Joseph Habets, v-
OUD-K VPEI.I.AAN TB 1IUNSKL. Ë J f Ij I \\J I •* \' -\' Ave gratia plena ; Dominu»
C_ O N > ^ iS lVJ Lucas I. Ï8.
VT Ü (J, \\^,l\\ £■ lS* Weesgegroet, gij vol van genade;
de lleeie is mei u ; gezegend >ijt
(ij iindcr de vrouwen. EIGENDOM.
|
||||||
|
ROERMOND,
SNELPEHSDRUK VAN I. J. ROMEN.
|
||||||
|
I
|
||||||
|
VIDIT ET PR0BAV1T
|
|||||||
|
P. J. H. RÜSSEL, Prof.,
ad id delegatus. |
|||||||
|
RuriemundcB 12 Aprilis 1870.
|
|||||||
|
i_____
|
|||||||
|
VOORWOORD.
|
|||||
|
Reeds vóór eenige jaren zou eene kleine
geschiedenis der Loretto-kapel aan de Linden het licht zien. Wij hadden te dien einde ons handschrift, dat voor de pers klaar lag , den toenmaligen pastoor van Thorn, wijlen den WelEerwaardcn heer II. Beelen , ter beoordeeling toegezonden. De ziekelijke toestand echter, waarin Zijn WelEerwaarde verkeerde , had de inzage daarvan vertraagd ; en toen hij den 21 Maart 1864 overleed, werd het handschrift, lusschen zijne papieren niet terug gevonden. Wij hebben ons dus de moeite getroost, den reeds eenmaal volbrachten arbeid te hervatten. De goede zaak, en onze bijzondere voorliefde tot de genaderijke kapel van Thorn , spoorden ons daartoe aan. De voornaamste bronnen , waaruit wij deze
beschrijving geput hebben , zijn : |
|||||
|
_ 4 —
|
|||||
|
a.) M. J. Wollers: Notice historique sur
l\'ancien cliapitre impérial des ebanoinesses a Tliorn , dans Ia province aclaelle du Limbourg. Gent 4850, in 8*. b.) Herm. Pelri: Seraphijnschen Sterrenhe-
mel , waerin beschreven zijn de Heilighen , salighen elc. die belijdenisse hebben gedaen in den derden regel van S\' Franciscus. Biussel, 1693 in 12° torn. II p. 50—43. c.) Ballh van Drogenbroeck : Beschrijving van
de verciering en toestel , bestaende in zinne- beelden , jaerschriftcn , arken , opgeregt ter gelegenheyd van het honderd-jaerig jubilé van de Lauretaense kapelle gelegen aen de Linden tot Tborn. Maestricht 1773, in 4°. d.) De voormalige vrije-rijksbaanderheerlijk-
beid Kessenich , met hare onderhoorige dorpen Hunsel, Kinroy en Beersel. Handschrift in folio. e.) Liber chori ecclesia collegialis nobilium
virginum Thorensium , cum rubricis interjectis. Handschrift in 4\'°. f.) Het kerkarchief te Thurn.
g.) Hel archief van het voormalig kapittel
van Thorn , deel makende van het provinciaal archief Ie Maastricht. Buiten deze bronnen hebben wij nog andere
boeken en documenten , ter opheldering van |
|||||
|
— 5 —
bijzondere punten , bij de hand genomen. Wij
meencn dus niets gespaard te hebben om ons verhaal zooveel mogelijk grondig , waarheidlie- vend en duidelijk te maken. Dat dit boekje nut stichte; dat het de
godsvrucht tot de gezegende Moeder van onzen Zaligmaker, Jesus Christus , moge opwekken , aankweeken en uiibreideu in de harten der ge- loovigen, is de vurige wensch van den schrijver. |
||||||
|
Bedo-Terblijt
9 Sept. 1869.
|
||||||
|
Aan Maria ,
De Moeder van God, De toevlucht der zondaren , Die alle geslachten zalig noemen; Aan Ansfricd , Den heiligen medestichter der abdij Thorn, Den zorgzamen bisschop van Utrecht Den warmen vereerder van Maria; Dat zij dit land en volk beschermen, dal zij den treurende opbeuren, den ellendige bijstaan, den zondaar genade en ons allen eenen christc- lijken levenswandel en eenen zaligen dood mogen verwerven bij God. Amen. |
||||
|
DE KAPEL
VAN
Onze Lieve Vrouw aan de Linden
|
|||||
|
Het stift en rijksvorstendom Thobn. Stichting
der abdij. De Heilige Ansfried en diens GEMALIN HlLSONDIS VaN StRUEN.
In het stadje Thorn, anderhalf uur ten
noorden van Maeseyck, bestond , sedert hel jaar 992 tol in 1797 , de edelste en rijkste vrouwen-abdij der Nederlanden. De abdisse van dit stift had den rang en
tiicl van Vorstin des heiligen Roomschcn Rijks, en zond , als zoodanig , haren afgezant naar de vergaderingen van den Weslphaalschen Kreits. Zij alleen moest gelofte van kuischheid afleggen. De overige kanonikessen mochten in het huwe- lijk treden , mits zij afstand deden van hare |
|||||
|
— 8 —
|
|||||
|
prebenden. Om opgenomen te worden in dit
Stift, moesten de jonkvrouwen aanloonen , dat zij zoo wel van vaders- als van moeders zijde. zestien adelijke wapenkwartieren bezaten, en uit vorstelijke of grafelijke familiën van het Kooui- sche Rijk gesproten waren. Hetgeen in andere woorden zeggen wil: dat er alleen dochters werden toegelaten , wier adelijke slam onafge- broken tol vóór vijf of zes eeuwen in hare voorouders opklom. Hel personeel der abdij bestond, behalve
uit de vorslin-abdis , uit eene dekanes , twaalf kanonikessen en zes kanoniken ; voorts uit meer- dere kapellanen en beneficianten. De abdis was gebiedende souvereine over
eene gansche landstreek met eene bevolking van veel duizende zielen. Tot hel vorstendom Thorn behoorden : het stadje van dien naam alsmede de dorpen lllervoorl, Graethem, Baexem, Elle , Slramproy en Neeroeleren. Verder was de abdij in bezit van de heerlijkheid Ubach bij Aken, Eysden bij Vucht aan de Maas (1), Baerle- Nassau en Sprundel bij Breda, en van groole goederen en vrijheden , onder S" Gerlruidenberg, (1) De abdij verkocht ia 1553 hare territoriale juris-
dictie over Eysden aan den jonkheer van Vlodorp , beer ot Leuth. |
|||||
|
— 9 —
|
|||||||
|
Ginneken , Bavel, Watersten , Ellen en Sfecrle.
Hare rijkdommen werden bij millioenen, en bare inkomsten bij honderd duizenden geschat. Dit kleine rijksvorstendom had zijne eigene landsstenden , zijne eigene militie en afgevaar- digden , zijne eigene tribunalen en wetgeving. Het stond op gelijkeu voel met de overige vorsten en onderhandelde met hen als macht tegenover macht. De vorstin liet geld slaan , versierd met haar blazoen en afbeeldsel; hare verordeningen
en besluiten hadden kracht van wel. Hel volk betaalde weinig lasten , en leefde gelukkig onder het zachte bestuur eener vrouw; zoodat het oude spreekwoord : onder den kromstaf is hel goed leven , bij de bewoners van het stift Thorn steeds eene waarheid bleef. Aan de oprichting van het stift hecht zich
eene dichterlijke legende , die wij ten deele vol- gens Fisen (I) en ten deele volgens documenten der abdij , hier mededeelen. In zeer oude tijden leefde, in ons vaderland,
een rijke en vrome graaf, Ansfried van Teijster- bant genaamd , in een vreedzaam en gelukkig huwelijk met zijne gemalin , liilsondis of Hel- |
|||||||
|
ft) Fisen, Floreseccl. Leod. p 577. Er zijn schrijvers,
die deze legende Ie Driel io Gelderland plaatsen. V
|
|||||||
|
— 10 —
swindis van Slrijen. Deze graaf had in 964, tot
belooning zijner getrouwheid , vele rechten en goederen van don roomschen Keizer Otto ten geschenke gekregen in de Maasgouw, ter plaatse genaamd Casallum , een gebied, waaruil de latere rijkslanden Kcsscnich en Thorn hun bestaan hebben ontvangen (I) Ten tijde dat Ansfiied het kasteel dier plaats
bewoonde (2) , had zijne vrome huisvrouw de gewoonte niet alleen bij dag, maar ook zelfs in hel duistere van den nacht hel slot heimelijk Ie verlaten , ten einde in eene naburige kapel te gaan bidden. Dat nachtelijk uilgaan der gravin was, door een der dienaren , ontdekt en aan den graaf bekend gemaakt geworden, onder bijvoeging van lasterlijke vermoedens ten opzigte der gravin. De graaf gaf aan die vermoedens zoo spoedig geen geloof, hij wilde zich zelf van de waarheid overtuigen ; den volgenden nacht zou hij zelf zijne gemalin gaan bespieden. Doch ziel: vóór het altaar der kapel nederge- kuield , vond hij zijne vrome echtgenoote in bet |
||||||
|
(1) Onder de latere rijksheerlijkheid Kessenich hoorden
Hunsel, Kinrotj en dal deel der tegenwoordige gemeente Molenbeersel bekend onder den naam van Groot-Beersel. (2) De puinhoopen van dit slot ziet uien nog heden te
Kesseuicli naast de kerk. |
||||||
|
_ 11 _
gebed verzonken, terwijl hemelsche lichtstralen
haar lioofd met eenen helderen glans omgaven. De graaf, nu ten volle van de onschuld en deugd
zijner vrouw overtuigd , besloot den lasterenden dienaar voorbeeldig te straffen ; doch Hilsondis verdedigde hem , en deed haren man opmerken, dat deze dienaar veeleer eene belooning dan eene straf verdiend had, naardien hij als getrouwe bediende des huizes voor de eer zijns meesters gezorgd had. Van dien tijd af legden Ansfried en Hilsondis
zich met nog meer ijver op de godsvrucht toe ; zij stichtten naast voornoemde kapel een klooster, toegewijd aan Maria , de Koningin des Hemels, hetwelk Ansfried begiftigde met de helft der goederen, die hij van keizer Otto ontvangen bad; vervolgens aanvaardde hij den priester- lijken stand en werd in 994 bisschop van Utrecht. Hilsondis van haren kant, verrijkte dit klooster
met al de vrijgoederen , die zij van haren bloed- verwant , Swentibold , koning van Lotharingen, geërfd had. Deze bestonden in de heerlijkheden Strij\'en, Sprundel, Gilsen, Baerle en Sint- Gerlruidenberg. Eindelijk verliet ook zij de wereld en trad met hare éénige dochter, Benedicta van Teysterbont, in de nieuwe abdij , waarvan zij eerste abdisse werd. |
||||
|
_ 12 —
|
|||||
|
De reden, waarom zij het kloosterleven aan-
nam, legt zij zelf bloot in de volgende verklaring, die wij in het diploma der stichting vinden opgeteekend : sik Hilsondis , gravin van Slryen, trachtende Hem na te volgen , die de Bruidegom is der maagden , heb op aanraden van mijnen gemaal , Ansfried graaf van Teysterbant, eene kerk gebouwd op ons vrijgoed Thorn, waar mijne dochter Benedicta en ik , onze aardsche loopbaan, onder den regel eener heilige gehoor- zaamheid willen eindigen , opdat wij in het toekomstig leven, gehuld in het kleed der on- schuld , mogen gerangschikt worden onder de Engelen, aan de rechter zijde van den recht- vaardigen Rechter." Ook Ansfried was gelukkig in het verheven
ambt, waartoe God bem geroepen had. Op den dag zijner bisschopswijding had hij zijne krijgs- manstoerusting op hel altaar der H. Maagd ne- dergelegd, en in heilige verrukking uilgeroepen : «Tot hieraan heb ik enkel voor tijdelijken roem gevochten, en de vijanden der armwi en der weduwen bestreden , maar voortaan stel ik mij onder de bescherming der H. Maagd Maria, opdat ik alleen de eer van God en de zaligheid mijner ziel moge beoogen." |
|||||
|
13 —
|
|||||
|
Ansfried overleed in geur van heiligheid in
bet jaar 1008. Zijn feestdag wordt in het bisdom Roermond op den 15d\'n Mei gevierd. Hilsondis en Benedicta stierven te Thorn, en lieten aan hare kloostergezellinnen de treffendste voorbeel- den van eenen christelijken levenswandel na. Hare beenderen rusten daar in eene rijkversierde houten kist. Haar grafmonument met inschrift bevindt zich in bet koor der vroegere abdij-kerk, thans parochiekerk , welke als gebouw, een der kostbaarste pronkjuweelen van Nederland is. BETRACHTING.
Wij hebben u, lieve lezer! met de geschie-
denis van den oorsprong der abdij van Thorn willen bekend maken, ten einde u te toonen , boe deze plaats reeds sedert eeuwen aan Marii, de Koningin des Hemels, is toegewijd; en hoe er de zalige Moeder van onzen Heere Jesus Christus, sedert onheugelijke tijden, is geëerd en aangeroepen. Daar immers ging de vrome Hilsondis hel beeld en de bidkapel van Ma- ria , dagelijks bezoeken, niettegenstaande zij daarom aan boon en laster werd blootgesteld. Daar in het Maria toegewijde Nonnenstifl sleet zij de laatste dagen van haar leven, in heilige |
|||||
|
— 14 —
|
|||||
|
navolging van haar, die de Moeder is van
onschuld en genade. Ook daar vertoefde , en bad meermalen ,
in het stof ncdergeknield , een man die de Mariakerk van Thorn niet vele schatten en goe- deren verrijkte; Ansfried , de rijke graaf van Brabant en Teysterbant , die als edele ridder, zijnen degen Ier beschikking van Maria stelde , toen hij dien op haar altaar nederlegde ; Ans- fried, die als bisschop van Utrecht , de liefde tot Maria in aller harten heeft trachten op te wekken en aan te kwccken ; Ansfried , die , als vereerder en dienaar van Maria , onder het ge- tal der Heiligen des Memels verdiend heeft op- genomen te worden. Zóó werd de cerediensl der Moeder Gods vóór
negenhonderd jaren reeds in Thorn begunstigd en aangemoedigd door het stichten eener abdij , en door den vromen levenswandel van twee vorstelijke personen. Nu gaan wij tot het verhaal over van eene
andere stichting, welke niet minder dan de vorige, wonderbaar is in hare vestiging en edel in hare stichteresse, en die ook binnen de grenzen der gemeente Thorn haren oorsprong heeft genomen. Doch lezen wij eerst hel volgende |
|||||
|
— 48 —
GEBED VAN TOEWIJDING AAN MARIA DOOB OEN
II. ALOYSIUS VAN GONZACA. Heilige Maagd Maria , mijne Koningin , ik
werp mij in den schoot van uwe barmhartigheid, en stel van dit oogenblik en voor altijd, mijne ziel en mijn ligchaam onder uwe opperboedc en bijzondere bescherming. Ik vertrouw op U , en stel in uwe handen al mijne hoop , al mijn troost , al mijne pijnen en ellenden , den loop en het einde van mijn leven, opdat al mijne werken, door uwe heilige voorspraak, geschieden volgens uwen wil en dien van uwen Goddelijken Zoon Jesus Christus onzen lieer Amen. § II.
De stichteres der kapel van O. L. Vrouw
aan de Linden. Onder de kanonikessen , die te Thorn, in de
XVII4* eeuw eene prebende bekleedden , verdient Clara-Elisabeih , gravin van Manderscheid eene bijzondere vermelding. Zij werd geboren in 1631, uit het huwelijk van Arnold , graaf vau Manderscheid-Ulankenheim , heer lot Junkeraedl , |
||||
|
— 16 —
|
|||||
|
Daun en Erp, met Antonia-Elisabeth, gravin
van Manderscheid-Gerolsteyn. Hare geboorteplaats moet hoogst waarschijnlijk gezocht worden in de voorouderlijke residentie harer familie , het slot Blankenheim aan de Ahr , in Rijnland. Het grafelijk huis Manderscheid spruit, volgens
cenige schrijvers, uit eenen tak der oude vorsten van Auslrasie voort en beschouwt den beroem- den koning Swcnlibold van Lotharingen als zijn stamvader. Dit geslacht zou dus verwant zijn met den
H. Ansfried en diens echtgenootc Hilsondis van Slryen , stichters der abdij van Thorn. Koningen en keizers rekenden hel zich eene
eer, de graven van Manderscheid onder hun gevolg te tellen ; de voornaamste stiften van Duitschland , zoo als Slraatsburg , Mcnls, Keulen en Trier, openden met blijdschap de deuren hunner kapittels , voor de leden van dit edel geslacht. Glara-Elisabeth bekleedde in hel vrije keizer-
lijk stift Thorn het ambt van kanonikesse, terwijl zij tevens dekauesse was van het stift Ellen , bij Emmerich , en scolasterin van hel vorstelijk stift Essen. Hare zuster Anna-Juliana , gravin van Manderscheid, was destijds vorstin-abdis van Thorn. |
|||||
|
— 17 —
|
|||||
|
Clara-Elisabeth stond onder bare gezellinnen
in hoog aanzien , niet alleen om hare edele geboorte , maar ook wegens harer teedere godsvrucht, harer buitengewone liefde jegens den evenmensen en hare zeldzame verduldigheid, waarmede zij de aanhoudende smarten verdroeg, die hare levensbaan kenmerken. In hare jonge jaren , toen zij nog niet lang
te Thorn vertoefde , werd deze adelijke doch- ter door eene hevige ziekte aangetast, ten gevolge waarvan hare ledematen zoo verlamd bleven , dat hare becnen haar weigerden te dragen , en zij genoodzaakt was onophoudelijk het bed te bewaren. Daarbij voegden zich nu en dan nog aanvallen van koliek, die zoo on- verdragelijk waren , dal zeer dikwijls de voor- bijgangers op de straat, haar gekerm konden hooren. Haar lichaam — zegt de schrijver van haar
leven — was gelijk geworden aan een gasthuis, waarin alle soorten van kwalen zich vestigden. Men had opgemerkt, dat zoodra er eene krankheid onder het volk uilbrak, de gravin daardoor bijna altijd het eerst werd aangevallen. Ook viel zij dikwijls in onmacht, zoodal zij geen teeken van leven meer gaf, en de huiskapellaan |
|||||
|
— 18 —
|
|||||
|
en de kamerjufvrouwcn haar gedurig moesten
bewaken (1). Eens werd zij aangetast door eene hevige pijn
in de heupen, welke drie weken duurde; daarna bleef zij gedurende twee maanden zoo gevoelloos, dat men haar met eene naald of speld kon steken , zonder dat zij hel minste teeken gaf van smart. Langzamerhand kwam het gevoel weder terug ; maar zij bleef nu zoo zwak , dat zij gedurende vijf jaren noch soep , noch brood , noch vleesch , noch wijn kon gebruiken , en zich alleen moest vergenoegen met water en gekookte karnemelk. Veertig lange jaren heeft de ongelukkige gravin
in dezen ziekclijken toestand doorgebracht; en toch heeft men haar nooii hooren morren of verdrietig gezien Het gebed en de werken van godsvrucht waren hare uilsluitende bezigheid. De vreedzame lusschenuren , die de ziekte haar vergunde, bracht zij door met borduren en stikken : menige kerk van de omstreken kan nog heden ten dage sieraden toonen , die door hare hand vervaardigd zijn. In de nabijheid van Thorn deed zij de heer-
lijke kapel van O. L. Vrouwe bouwen , waarover wij weldra zullen spreken. (1) Eeae dezer noemde zich Nagdaleua Croey.
|
|||||
|
— 19 —
|
|||||
|
Zij stichtte nog in de kerk dier plaats eene
zondagsch-chrislelijke lcering voor de kinderen , benevens vier leesmissen \'s jaars , en ééne pleg- tige hoogmis op den 7 Augustus , den feestdag van den II. Albertus. Tol dat doeleinde schonk zij , aan de kerk van Thorn , drie bunder weide en bouwland , waarvan de stichiingbrieven den 28 December 1670 werden opgesteld. Om den ijver der kinderen in de kennis van den gods- dienst aan te moedigen , besteedde zij , telken jare , eene som gelds tot aankoop van geschenken en prijzen, voor de vlijtigsicn en braafstcn onder hen. Zij had hare kamer doen inrichten lot eene
kapel , waarin , door pauselijke gunst , hel II. Misoffer dagelijks werd opgedragen. Haar huis- gezin hul veel van het aanzien eens kloosters. Hare dienstboden waren de voorbeeldigsle en vreedzaamste lieden der stad ; ieder huisgenoot moest geregeld hel morgen- en avondgebed bij- wonen , en dagelijks werd gezamenlijk de roze- krans gebeden. Te midden van ha3r smartvol leven vergat
de vrome gravin den lijdenden broeder niet. Ten einde de zieken en armen van geneesmiddelen te voorzien, had zij te Thorn eenen artsenijwinkel doen oprichten , waaraan zij jaarlijks twee- lot |
|||||
|
— 20 —
|
|||||
|
driehonderd rijksdaalders besteedde. Den zieke,
die bij haar ondersteuning zocht, reinigde en verbond zij met eigene handen. Na den hevigeu brand , die den laatsten dag
Mei 1665, te Roermond meer dan duizend huizen in de asch legde , kwamen vele gekwetste en met brandwonden overdekte menschen tot haar om genezen te worden. Men zag somtijds twintig, dertig, ja vijftig lijders vóór hare deur geschaard en hunne beurt afwachten. De gravin liet ze één voor één voor zich komen , onderzocht de ziekte, zuiverde en verbond de wonden, gaf medicijnen en verpleegde de armen meestal op eigen kosten , totdat zij hersteld waren. De genezingen, die onder bare leiding geschied-
den , waren zóó menigvuldig en buitengewoon , dal God haar de genade der wonderen scheen verleend te hebben. Lieden , die jaren lang, onder de behandeling der bekwaamste genees- heeren geweest waren , kregen te Thorn in korten tijd de gezondheid weder. Dagelijks liet zij hare tafel met kostbare
spijzen voorzien , die zij dan , zonder er iets van gebruikt te hebben , naar de zieken en noodlijdenden zond , terwijl zij zich alleen met melk en een weinig soep vergenoegde. |
|||||
|
— 21 —
|
|||||
|
In 1683 werd zij erger dan ooit door ziekte
bezocht ; leur lichaam was opgezwollen, als dat van eene waterzuehtige; men verwachtte eiken dag hare laatste oogenblikken. Op zekeren dag — het was de feestdag van O. L. Vrouwe boodschap — lag zij gansch uitgeput en schier zieltogend ; de huisgenooten en buren hadden reeds de gebeden voor de stervenden begonnen , toen zij eensklaps weder tot zich kwam, zich oprichtte, hare kleederen vroeg, die aantrok en op het bed bleef zitten, alsof haar niets meer deerde, dan hare gewone lamheid. Hare onbeperkte liefde tot den evenmensch deed
baar schier haar eigen lijden vergeten. Zij spoorde een ieder, die tol haar kwam , lot vreed- zaamheid en eendracht aan; en niei zelden werd zij als middelares ingeroepen bij moei- lijke aangelegenheden. Haar doorzicht was zoo helder, hare bedoeling zoo zuiver en edel, dat vele lieden bij haar kwamen raad vragen en haar de geheimen huns harten toevertrouwden. Hare vermaningen waren zoo krachtig, dat zij lot in het binnenste der ziel doordrongen. Hare oolmoedigheid was zoo groot, dat zij zich aan de bevelen der armste en eenvoudigste menseden onderwierp. Op haar kon men in waarheid dezen spreuk toepassen : Hoe verhevener van bloed, hoe |
|||||
|
— 22 —
|
|||||
|
eenvoudiger van gemoed. Voor hare zedige en
eenvoudige kleeding verkoos zij doorgaans liet aschgrauw, omdat dit de kleur is der kieederen, welke de zusters van den derden regel van den H. Franciscus dragen, aan welke orde zij sedert lang was aangesloten (1). Drie maanden vóór haren dood kreeg zij eene
ontsteking aan de lever, die vergezeld ging van de waterzucht. Moeilijk , ja onmogelijk zou het zijn de hevigheid der smarten te schetsen , welke zij gedurende hare laatste levensmaanden ver- duurde , doch onderworpen aan Gods wil en geduldig als altijd , vond zij haren groolsten troost , in het verlangen naar den 3choonen Hemel, waarvoor zij steeds geleefd en geleden had. Haar eenigste verdriet was dit: dat zij thans de zieken en noodlijdenden niet anders meer, dan door aalmoezen kon helpen. Twaalf dagen vóór haar overlijden, ontbood zij
haren biechtvader ; deze was een minderbroeder uil het klooster van Maeseyck. Zij begreep liet gevaar, waarin haar leven was, en wilde, alvorens het te sluiten , zich nog eens met haren (1) De zusters van den derden regel van den H. Fran-
ciscus bezaten te Thorn een klooster Hut zegel dezer con- gregatie bestond in het afbeeldsel van den gesligmaliseerden II. Franciscus met dit omsclirift: ►& siqil. tkbtiar. con- GHEGAT. THORENS.
|
|||||
|
— 25 —
Schepper verzoenen door eene opregte biechl.
Kon daarna liet zij zich in tegenwoordigheid van de kauonikesscn en kapitlelheeren , de H. II. Sacramenten der sterbenden toedienen. Ten afscheid gaf zij nog vele zalige vermaningen aan hare medezusters, en stelde haar de verbintenis- sen voor, welke zij vooral, die van de geestelijke goederen genieten, jegens den godsdienst hebben. Den 4 April 1688, omstreeks zes uren \'s avonds,
overviel haar eene flauwte ; men zou gezegd heb- ben, dat zij den doodstrijd begonnen had. Een ieder snelde toe , om haar te zien sterven , want het volk beschouwde Clara-Elisabeth als eene heilige. Zij lag daar rustig en bleek , als een wassen beeld op de sponde uitgestrekt, zonder gevoel en zonder beweging. De omstanders meen- den dat zij dood was ; de geneesheer was van hetzelfde gevoelen ; reeds was de priester , die haar vroeger de H. II. Sacramenten had toe- gediend , genaderd , om de gebeden voor de overledenen bij haar lijk te lezen , toen zij plot- se! ijk tot zich zelve terug kwam. »Gij hebt ons bedrogen , Freule — zeide de
priester — wij allen meenden, dat gij overleden waart." »lk weet — antwoordde zij — dat ik zeer
zwak ben; maar ik meende niet, dat mijn |
||||
|
— 24 —
|
|||||
|
uiteinde zoo nabij was. Ik heb de benauwdheden
des doods reeds vijf malen ter liefde van mijnen God verduurd , en ben nu bereid ze tol het einde toe te doorstaan. Bidt allen voor mij , opdat ik niet kleinmoedig worde. Ondertusschen hoop ik, dat de dood mij niet langer zal bedriegen ; want er is niets , wat mij aan de wereld hecht. Eéne rede , waarom ik wel eens gewcnscht heb in het leven te blijven , is : den dag te mogen aan- schouwen , waarop mijne schoonzuster Katholiek zou worden ; ik zou niel gaarne zien , dat zij , die de moeder is van zestien katholieke kinderen, gevaar liep, na dit leven eenen verkeerden weg in te gaan (1). Ik heb om die genade te ver- werven alle pogingen aangewend, maar het schijnt, dat God mij dit genoegen hier in dit leven weigert; ik belrouw dal hare bekeering mijn dood volgen zal. U , Eerwaarde Heer — voegde zij er bij , zich lol haren biechtvader wendende — bid ik mijnen broeder te melden , dat hij zich over mijnen dood niel ie zeer ont- slelle ; maar dal hij mijne schoenzuster zegge, (1) De tweede vrouw van haren broeder Salantiu-
Ernst, de rijksgravin Chrislina Elisabelh von Erpach , was Lulerscli ; maar zij «verleed den 26 Nov. 1692 , in den schoot der Katholieke Kerk. Bij voorgemelde zestien kinderen zijn ook Berekend die van Salanliu\'s eerste vrouw, Grnesiina, vorstin van Sayn en Wiltgensteyn. |
|||||
|
dal ik haar alle geluk loewensch in de eeuwig-
heid. Dat zicli mijn broeder moeite geve om zijne huisvrouw lol goede gevoelens ie brengen ; ik zal God in den Hemel, alwaar ik hem welhaast hoop te zien , voor hare bekeering bidden." Na deze woorden gesproken ie hebben , waren hare krachten uitgeput; hare oogen bleven gebroken, zij zageivhei lieht dezer aarde niet meer. Eindelijk den 7 April 1088, \'s morgens ten
zes uren , na den biileren lijdenskelk lot op den bodem loe geledigd te hebben , verliet de reine, engelachtige ziel van Clara-Elisabclh van Manderscheid dit dal van tranen , om, naar men vertrouwen mag, in den schooncn Hemel de kroon der gelukzaligen te ontvangen. Haar stoffelijk overschot werd onder hel koor
der kerk, in de graf krypte des kapittels bijgezet, waar men nog heden haar gebeente met eerbied aanwijst. Het volk noemt haar naam nogaltijdals dien van eene vriendin der armen en ongelukki- gen.en de Kapel vanO.L. Vrouw aan de Linden, die zij gesiiehl heeft, meldt hel den vreemdeling welk eene ijverige dienares van Maria zij was. Op hel marmeren grafmonument, dat haar in
de prachtige sliftskerk te Thorn werd opgericht, ziel men de gravin afgebeeld in koorgewaad , 2
|
|||||
|
I
|
|||||
|
— 26 —
|
|||||
|
met rochette en camaille, voor hot beeld van den
gekruislen Zaligmaker nedergeknield. Hel onder- schrift luidt : ILLUSTRISSIM/E AC REVERENIHSSlM.i:
D. 1). CI.AR.E F.LISABETII/E
DECAN/E IN ELTEN , CANONIC/E IN ThORN
HATlE CO.MITISS/E BE
mandep.scheydt-blanckenheim
1 iber.fc dominee in junkeraeot, daün et erp.
hlc recübat heritis opgrum cumui.ata bonorum ,
lecto fixa mu corpore , mente deo.
aegrotis medicam , qvm numinis arsit amore ,
qüam sibi non potuit, pr^stitit ^cra manu».
jïgra qVater Dünos stratIs affIXa per annos ,
septIMa VbI aprILIs fVLsIt, In astra VoLat.
cl.ara tot eximiis meritis cumulata patronam
claruit empyri1s eusabetha ciioris.
Dat is : »Aan de doorluchtige en zeer eerwaardige
vrouwe , Clara-F.lisabeth, dekanes te Ellen , kanonikes van Thorn , geboren gravin van Manderscheid-Blankenheim, vrijvrouw te Junke- raedt, Daun en Erp. Zij rust hier, verrijkt met de verdiensten harer goede werken , de vrouw, die langen lijd met het lichaam aan hel smarlbed , maar met den geest aan God gehecht was. Uit liefde , waardoor zij jegens God brandde, slrekte |
|||||
|
— 27 —
|
|||||
|
zij, zelve ziek zijnde, hare hand uit lol de zieken,
en verschafte hun genezing , welke zij zich zelvcr niel geven kon. Ziekelijk en bedlegerig gedurende veertig jaren , loog zij hemelwaarts den 7 April 4688. Clara Elisabeth heeft door hare schitte- rende verdiensten hare patronessen verheerlijkt in den Hemel." In dezelfde slifiskerk , op de altaren van
den 11. Michaël en van den II. Georgius , die zij hoogst waarschijnlijk met giften verrijkt of opgericht heeft, leest men : Clara-Eusabeth
Grüvin zi; Mande.rscheidt-Blankenii£im
Freyfrau zu Junkeratii, Daün und Erp ,
Der ketserl. gbIfl. fbeywelt. stiftern
Essen und Thorn und Elten
Respectief scolasterin , canonesse und CAPiTELARIN.
BETRACHTING.
Wie gij zijl, o Christen , welke betrekking
gij ook vervult , hoedanig uw lot zij in deze wereld ; of God u met tegenspoed bezoekt of met voorspoed zegent, of gij tot den geringen en bchoeftigen stand der maatschappij behoort, of in de kringen van den hoogeu adel uwe plaats |
|||||
|
— 28 —
hebt, allijd en overal kunt en moet gij God
dienen , en u op de beoefening der deugd toe- leggen. Dat wist onze gravin , daarvan was zij in het diepste haars harten overtuigd. Geboren uil de oud-grafelijke familie van Manderscheid , opgevoed volgens de eisclien eener verfijnde beschaving en bevriend nut de edelsien des lands , in wier kringen zij dagelijks toegang had , gezegend daarenboven met rijkdommen in overvloed , bezat de jeugdige Clara-Elisabclh alles , wal haar in het oog der wereld gelukkig kon maken. Ik zeg in hel oog der wereld ; want in haar oog maakt de ware deugd alleen den mensch gelukkig; en om die te verkrijgen , meende zij niet lang te moeten uitstellen. In een leeftijd , waarop de wereld, met hare verlei- dende bekoorlijkheden en haar schijngeluk, zulk een machtigen invloed uitoefent op het hart van menig jeugdigen Christen, vatte Clara- Elisabcih het moedige besluit , zich geheel en al aan God toe te wijden. Te dien einde verliet zij haar ouderlijk huis ,
deed vrijwillig afstand van alle voorrechten aan haren adelijken stand verbonden en stelde zich op gelijken voet, mei de geringste en eenvou- digste harer niedenienschen. In hare diepe nede- righeid vond zij behagen diegenen te gehoorza- |
||||
|
— 29 —
|
|||||
|
men , welke zij geroepen was te bevelen. In
de beoefening der naasten liefde was zij onver- moeibaar. Zij voedde de armen , zij verbond de gewonden , zij verzorgde de zieken , zij vergat zelfs bare eigene krankheid , om het leed van anderen te verzachten. Zij beminde den luister van Gods huis , welks allaren zij met eigen hand versierde, en schonk een groot gedeelte van haar uitgestrekt vermogen weg, lol vestiging van vrome stichtingen en werken van liefdadigheid. Doch boven al ging de eerediensl van Maria haar Ier harte. Zij wist het, dat de Hemelsche Vader aan baar niets weigert, die Hij zijne welbeminde dochter noemt; dal God de Zoon geene gunst ontzegt aan zijne Moeder , en dat de H. Geest met welwillendheid luisterl naar de stem zijner zuivere Bruid. Zij wist ook , wat de H. Bernardus verzekert, dat bet nooit gehoord is , dat Maria iemand verstoolen heeft , die op haar zijn belrouweu gevestigd had. Om dit betrouwen op Maria bij de geloovigen te doen toenemen en de verheerlijking dier hemelsche Koningin op aarde uil ie breiden en ie vestigen, deed zij de ihans zoo wijd beroemde kapel van O. L. Vrouw aan de Linden bouwen. Zij vleidde zich met de zoele hoop en het stellig vooruilzigt, dat Maria dit haar toegewijd bedehuis welwillend |
|||||
|
— 30 —
|
|||||
|
in bescherming zoude nemen , en van daar uit
hare magt en moederlijke toegenegenheid op tastbare wijze zon doen gevoelen ook aan het latere nageslacht, dat haar te dier plaatse in groote menigte zou komen aanroepen als de Troosteres der bedrukten. Haar vooruitzigl heeft zich verwezenlijkt, hare hoop is niet beschaamd geworden. De nagedachtenis van Clara-Elisabelh van
Manderscheid verdient alzoo eenc dubbele ver- maardheid, clarescil utroque. Muntte zij uit door den adel harer afsiamming en geboorte , meer nog schitterde zij door den adel harer deugden , waardoor zij ons allen ter navolging strekt. Zij was — zoo merkt de geschiedschrijver van haar leven op — een voorbeeld van geduld gedurende al den tijd harer langdurige ziekte ; den naam van kranke freule beschouwde zij als eeretitel. Ia hare verduldigheid was zij ootmoedig, en in haren ootmoed vol liefde , en in hare liefde vol gedienstigheid jegens den evenmensen. Mogt zulke getuigenis ook eens van ons wor-
den afgelegd ! |
|||||
|
— 3i —
|
|||||
|
GEBED
VAN DEN II. BONAVENTURA TOT DE H. MAAGD MARIA.
O Maria, genaderijke Maagd en Moeder van
God , ware troosleressc vjii alle bedroefden , die tot U hunne toevlucht nemen , ik bid U , wees toch altijd mijn steun en troost in al de wederwaardigheden van dit aardsche leven. En als ik ecumaal van deze wereld moet scheiden, en voor de rechtbank van uwen goddelijken Zoon , over al mijn doen en laten , rekenschap zal hebbeu af te leggen , gewaardig U dan , o goede Moeder, mij te beschermen en bij te slaan ; opdat ik , door uwe tusschenkomsl, het vonnis der eeuwige verwerping onikome , en met alle uitverkorenen de eeuwige vreugde des Hemels moge binnengaan. Amen. s i».
Het Bi\'is van Nazareth te Loretto
in Italië. In de nabijheid van het vorstelijk Thorn,
Ier plaatse waar thans de kapel van O. L. Vrouw staat, lag eertijds een buisje, dal bij de lieden van den omtrek in geen goeden geur stond. Dicht bij dat gebouw, aan den voet van twee |
|||||
|
— 32 —
|
|||||
|
lindeboomen , was men gewoon, ter gelegenheid
van de jaarlijksche processie, die \'s Zondags na H. Sacramentsdag uittrok, eeu allaar op te rich- ten , waarop het Allerheiligste rustte, terwijl de priester ecne toespraak, in de open lucht, hield tot het aanwezige volk. De vrome gravin , wier levensbeschrijving wij
medegedeeld hebben , gevoelde op zekeren dag eene gansch bijzondere en dringende begeerte naar de genezing harer verlamde voeten, die haar tol hieraan allen dienst geweigerd hadden. In haar vurig verlangen beloofde zij , Maria ter ecre , eene kapel nabij de Linden te bouwen, gelijk aan die van Lorelto in Italië , onder voorwaarde , dat zij die plaats nog eenmaal te voet zou mogen bezoeken. En ziet, eensklaps stond zij van haar lijdensbed op, en wandelde van haar huis te Thorn tot aan de Linden, zonder lc moeten rusten. Getrouw aan hare belofte en uit dankbaarheid
jegens God en Maria voor de haar zoo wonder- baar verleende hulp, besloot zij ter gemelde plaatse eene kapel aan te leggen , in den vorm van die van Loretlo. Te dien einde — zoo voegt de overlevering er bij — zond zij een bekwaam bouwkundige naar Italië, om het plan dier kapel op te nemen. |
|||||
|
— 33 —
Loretlo is een stadje gelegen op den weg
van Ancona uaar Home , en is wereldberoemd , wegens zijne kapel van O. L. Vrouw , welke (luizende bedevaartgangers van heinde en ver komen bezoeken. Men verhaalt, dal deze kapel, doorgaans de Casa sancla genaamd, het oorspron- kelijk huisje is, waarin Jesus de Verlosser met zijne heilige Moeder Maria en den vromen II. Joseph te Nazarelh gewoond heeft. De overle- vering zegt, dal het door de Engelen uit Naza- relh overgevoerd werd naar Dalmaiië en van daar naar Loretlo. Zulks zou geschied zijn onder de volgende omstandigheden. In hel jaar 1291 , na den bekenden slag van
Ptolomeüs , was het Heilig Land wederom in de handen der Saracenen gevallen. De kerk van Nazarelh, door de II. Ilelena , boven Jesus\' woning gebouwd, was door de barbaren meedoo- genloos omvergehaald en het nederig huisje, dat gedurende zoo vele jaren tot verblijf en woonstede gestrekt had aan de H. Familie, stond op het punt een zeilde lotte zullen ondergaan, toen, op den nacht van den 10 Mei , de Engelen het daar opnamen en het naar de oevers der Adriatische zee overbrachten , waar zij het op eene hoogte tusschen Tertalz en Fiurne nederzetteden. r
|
||||
|
— 34 —
|
|||||
|
Hoe verwonderd moeten de bewoners dier
omstreken niet geweest zijn , toen zij eensklaps in den vroegen morgen een vreemdsooriig gebouw zagen slaan op eene plaais , waar zij \'s avonds te voren en vroeger, nooit noch huis noch hut gezien hadden. Zij onderzochten hel van alle kanten nauwkeurig ; hel was uit cement en rood- kleurige baksteenen zamengesteld ; zij bewon- derdeu diens eigenaardigen bouwlrant, diens ouderwetsche lint, en echt oosterschen vorm. Zij konden zich niet verklaren , hoe zulke dunne muren , op den lossen grond daar neergezet, zich konden slaande houden. Doch hunne verbazing moest nog hooger stij-
gen , toen zij dat geheimzinnig gebouw binnen- traden. I)c geheele woning bestond uil een langwerpig vierkant. Het dak , waarop van builen een torenlje prijkte, was van binnen blauw gekleurd en met vergulde sterren gesierd. De muren , zonder smaak en bouworde opgericht, waren beschilderd en stelden de voornaamste lotgevallen voor, uit het huisje van Nazarcih. Eene breede deur in den linker, en een eng venster in den rechter zijmuur, verschaften toe- gang en licht lot het Heiligdom. Trad men die zijdeur binnen , dan zag men van den eenen kant een slecnen altaar, waarop een kruisbeeld |
|||||
|
_ 35 —
|
|||||
|
prijkte in byzantischen slijt, en naast dat altaar
eene soort provisiekast , zooals men die in behoeftige huisgezinnen aantreft. Verder in de tegenovergestelde richting van het allaar en aan het andere einde van het langwerpig vierkant, ontwaarde men een schoorsteen in den vorm eener nis , en daar naast het beeld der !l. Moe- dermaagd , met haar goddelijk Kind op den arm. Dit beeld was omhuld met een rood wollen kleed. Zóó had het eerbiedwaardig huisje gedurende
drie en een half jaar te Tersatz in Dalmatië geslaan , toen de Engelen bet andermaal opna- men en het, den 10 December 1294, over de Adriatische zee naar Lorelto in Italië voerden. De plaats, waar het werd nedergezet, was
te dien tijde een uitgestrekt bosch , \'t welk toebehoorde aan eene adelijke weduwe, Laureta genaamd. Aan den naam dezer persoon, of misschien ook aan de laurierboomen , die daar in menigte groeijen , ontleent het tegenwoordige Loretto zijn naam. »Daar heeft men dit huisken — zoo verhaalt
Bernhard Surius, een pelgrim uit Roermond geboortig (1) — begonnen in groole eer te houden. Maar aangezien , dal er veel dieven in dat bosch (1) üe godvruchtige Pelchrim ofte Jerusalcmsche rtysc
van Bernard Surius, Brussel 1661 in 8" bladz. 348. |
|||||
|
— 36 —
|
|||||
|
waren, die de pelgrims knevelden en vermoorden,
is hetzelve, acht maanden later, voor de derde reis, verplaatst en wel op eenen naburigen berg, toebehoorende aan twee gebroeders. Maar als deze* uit gierigheid over den offer, in twist geraakten, is hetzelve omtrent twee honderd schreden verder, langs den grooten weg op Ricanati verschoven. Het is daar, dal het buisken van Nazareth, in onze dagen nog te zien is , en door talrijke pelgrims uit alle deelen der wereld bezocht wordt." Paus Clemens Vil, die eenen bijzondcren
eerbied voor het bedehuis van Loretto had, zond eenige ingenieurs naar Dalmatië en ver- volgens naar Nazareth , om de plaatsen, waar het geslaan had , op te nemen en de overlevering des volks , betrekkelijk dit eerwaardig gebouw, op te sporen. Ook deed hij het huisje door den bouwkundigen Nerucci, volgens den nieuwen bouwlrant, versieren en ten gerieve der pelgrims, in plaats van ééne deur nog twee andere in het gebouw aanbrengen. Nog andere Pausen hebben de kapel van
Loretto met rijke geschenken vereerd , haar van buiten met marmer doen bezetten , en met eene kostbare domkerk overdekt. Van binnen is zij allerprachtigst en kostbaar. Het allaar, waar- |
|||||
|
—- 37 —
|
|||||
|
boven bet beeld van O. L. Vrouw prijkt, is
met kostbare luchters en prachtige blocmvazeu voorzien. Vóór hei altaar hangen drie , en voor het beeld der Moeder Gods zeven lampen, allen van goud. Onder de voornaamste kostbaarheden, die men er aantreft , munt vooral het zilveren beeld uit van een\' Engel, dat een gewicht heeft van meer dan 400 pond en door Lodewijk XIII, koning van Frankrijk, aan de kapel geschonken is. Ten slotte geven wij hier — volgens den
reeds gemelden Bernard Surius — de hoogte, lengte en breedte , alsmede de beschrijving aan van het plan der beroemde Loretto-kapel, zooals zij thans is. Vooraf meenen wij den lezer de opmerking te moeten maken , dat de lengtemaat van één voet hier gelijk is aan twaalf duim oude maat. De kapel is in het geheel twee-en-veerlig voet
lang en achllien voel breed ; hare muren hebben een hoogte van negen voet vier duim , op eene dikte van twee voet zeven duim. Üe oude , nu toegemetselde deur, is Hen voet hoog en zes breed ; zij slaat vier voet van de nieuwe deur, zes van de provisiekasl verwijderd. De schoorsteen is van binnen zes voet hoog en drie voet breed ; hij staat van den noorder muur achl, en van den zuider muur zes voet verwijderd. Het rondeel of |
|||||
|
— 38 —
|
|||||
|
ovaal, waarin het beeld van O. L. Vrouw staat,
is acht voel hoog en vijf breed , één voel diep en Hen voet boven den vloer verheven. Het beeld zelf is vier voel, vier duim hoog. Het allaar is vijf voet hoog , zes voel drie duim lang , en slaat elf voet van den schoorsteen , zes van den noorder muur, en acht van den zuider muur verwijderd. Het venster is vier voel zet duim hoog, en vier voel breed. De nieuwe deuren zijn vijf voet zes duim breed en negen voet hoog. He twee sleenen altaar trappen zijn elf duim hoog. Ziedaar , lieve lezer , de trouwe beschrijving
van het wereldberoemde bedehuis van Lorelto , dal tot model moest dienen van de kapel, welke de gravin Clara-Elisabelh van Manderscheid- Blankenheim besloten had ter eere van Onze Lieve Vrouw, ie Thorn aan de Linden ie doen bouwen. BETRACHTING.
Met alle recht mag hel huisje van Nazareth ,
te Loretlo , genoemd worden casa sanrla , dat is , heilig Huis; want het is gedurende vele jaren de woonplaats geweest van de heiligste Familie, welke ooit op aarde geleefd heeft, van Jesus den Verlosser der wereld , van Maria |
|||||
|
— 39 —
|
|||||
|
de gezegendste onder alle vrouwen , van Joseph
het volmaaktste voorbeeld van vaderlijke deugd. In dat huis werd door een Engel de blijde
boodschap aan Maria gebracht, dat zij door God bestemd was, moeder te worden van den Verlosser der wereld ; daar woonde zij met haren zuiveren bruidegom en haar goddelijk Kind in stille vrede en heilige eendracht. Daar wies Jesus op , en nam Hij toe in jaren, in wijsheid en bevalligheid bij God en de menschen ; daar sleet Hij het grootste gedeelte zijns levens, in gezelschap zijner lieve Moeder en zijns dierbaren voedstervaders, aan wie hij onderdanig was, Erat tubdüus Mis. Het huisje van Nazarclh zal ten allen tijde
hel toonbeeld blijven der christelijke huisgezin- nen. Jesus, Maria en Joseph leefden daar als nederige menschen , in armoede en vergetelheid bij de wereld. Maar het ware geluk bestaat ook niet in het bezit van rijkdommen, in het genot van wereldsche vermaken of in de achting der menschen. Het ware geluk bestaat in de trouwe dienst van God , in eenen heiligen levenswandel. Wie hel elders meent te vinden , bedriegt zich en komt in tegenspraak met hel voorbeeld , dal dil heilig Drietal aan alle Christenen geeft. Jesus had ook rijk en machtig kunnen zijn
in deze wereld ; want als God, behoort Hem alles |
|||||
|
— 40 —
|
|||||
|
toe ; Hij had ook de eer en achting der menschen
tot zich kunnen trekken ; want Hij bezat de macht der wonderen ; maar Hij vluchtte die liever en wilde arm en onbekend blijven , om ons menschen een voorbeeld te geven van vol- maakte belangeloosheid en diepe nederigheid. Jesus , die bij zijne geboorte, door de Engelen in de velden van Bethlehem bezongen , en door de koningen uil hel Oosten aangebeden was geworden , wilde als een eenvoudig menschen - kind gehoorzamen aan de bevelen van twee armelijke lieden, Maria en Joseph , hen ecren als zijne ouders , hen helpen in hunnen arbeid, hun bijslaan in hunne noudwendigheden , en zóó de kinderen leeren, welke heilige pligten van liefde en eerbied , van gehoorzaamheid en behulpzaamheid, zij jegens hunne ouders te ver- vullen hebben. Hel huisgezin van Nazareth was eene afspie-
geling des hemels op aarde. Jesus was de heilig- heid zelve. Maria was door God vrijbewaard zelfs van de erfzoode, en later nog begroet geworden door den Engel ; vol van gratie. Zij was dus ook een toonbeeld van heiligheid. En om de verhevene deugd van den H. Joseph naar waarde te schallen , behoeven wij slechts te welen , dat hij door God was uitgekozen , om de |
|||||
|
— 41 —
|
|||||
|
behoeder van het goddelijk Kind en de vertrou-
weling en bruidegom van Maria te zijn. In dal heilig huisgezin heerschlen de voorbeel-
digste zorgvuldigheid , de treffendste voorkomcn- heid , de meest ongestoorde vrede , de volmaakt- ste eendracht en gehoorzaamheid , de inuigsle toegenegenheid , de teedersle liefde. Mogten die deugden ook eene ruime plaats
vinden in alle christelijke huisgezinnen , mogten die deugden wel behartigd worden door al de leden eener zelfde woonstede ; hoe gelukkig en gezegend zouden zij allen niet zijn ! Zulk huis- gezin zou een levend afbeeldsel zijn van de heilige Familie , gelijk de kapel van Thorn in hare bouworde , vorm en plan een getrouwe navolging is van hel huisje, waarin de H. Familie te Nazareth gewoond heeft. GEBED
TOT JESUS , MARIA , JOSEPH.
Jesus , Maria , Joseph , schitterende toon-
beelden van beproefde deugd en onovertroffen heiligheid ! Gij hebt op aarde als geringe, eenvoudige en ongeachte lieden willen leven , ofschoon gij de waardigste personen waan, welke de wereld ooit bezeten heeft. Gij hebt een arm, |
|||||
|
— 42 —
|
|||||
|
werkzaam en boelvaardig leven geleid , en zijt
daardoor des ie rijker in hemelsche goederen , des ie grooler in de oogen van God geworden. Gij zijl hier miskend , gekweld en versmaad geworden , en loch verdiendet gij alle hulde en eerbied, van Engelen en menschen. Beschaamd over onzen hoogmoed en eigenliefde, over onzen afkeer van alle versterving , armoede en beproc- viug , knielen wij voor uwe voelen neder en smeeken U : leert ons voortaan geduldig , ver- storven , nederig en onderworpen zijn aan alle beschikkingen van God ; opdal wij, na uwe deug- den te hebben nageleefd hier op aarde , u eenmaal mogen aanschouwen in hel verblijf der gelukzaligen , waar noch droefheid , noch gekerm, noch smarl meer wezen zal. (üpenb. XXI 5.) Heilige Familie , waarvan hel hoofd is een voorbeeld van vaderlijke waakzaamheid; waarvan de Moeder is een voorbeeld van moederlijke zorgvuldigheid ; waarvan het Kind is een voor- beeld van gehoorzaamheid en kinderlijke liefde ; neem alle christen huisgezinnen onder uwe bescherming, doe in hen de deugden van waakzaamheid , zorgvuldigheid, gehoorzaamheid en behulpzaamheid bloeijen en tusschen alle leden , ware vrede en heilige eendracht heer- senen. |
|||||
|
— 43 —
|
|||||
|
H. Familie, tot u nemen wij allen onze
toevlucht ; wees ons een steun gedurende dit leven , gij die onze hoop zijt in hel uur van onzen dood. Amen. § IV.
Stichting en inwijding der kapel aan de Linden.
Fondatie der gravinnen van Manderscheid. Fondatie van den kanonik Warcollier. Rec- toren en bestuur der kapel. Zooals wij reeds gezegd hebben , had de
godvruchtige Clara-Klisabeih gravin van Mander- scheid , ten gevolge liarer gedane beloften besloten ccne kapel ie doen bouwen aan de Linden , en wel in den vorm en volgens bet plan van hel huisje van Nazareth , te Loretto , dal wij hier- boven beschreven hebben. Aan dat besluit gaf zij gevolg in het jaar 1673. »lk heb — zoo verhaalt zij in hare dolatie-
brieven — eene kapel laten bouwen , tusschen beide de Linden , in het Thoorder veld , ter eere Gods en zijner gebenedijde Moeder, in deu vorm van de kapel van Loretlo , vóór dezen te Nazareth ; uil reden , omdat onder alle heilige plaatsen der wereld, die door godsvrucht, |
|||||
|
— u —
|
|||||
|
mysteriën en mirakelen zijn doorluchtig gewor-
den , boven al die uitmunl , waarnaar de Zalig- maker in zijn leven , in zijn dood , ja zelf na zijne Verrijzenis is genoemd geworden , Jcsus van Nazarclh, en in welke kapel of huis het eerste mysterie onzer verlossing (de Boodschap des Engels) , heeft plaats gehad." «En om deze kapel op vasten en eigenen
grond te stellen , heb ik hare vorstelijke Cenade, mijne zuster Anna-Salomé van Mjnderscheid- Blankenheim , regeerende vorstin alhier, en het gezamentlijk kapittel, als grondheer dezes lands, gebeden , om te mogen hebben en te gebruiken eene plaats tusschen de twee Linden , volgens afpaliug , geschied den 5 Mei 1673, door de Eerwaarde Heeren Paulus Wissens en Joannes Jacobus Warcollier, beide kanoniken alhier, en daartoe gccommiteerd door hel kapittel." - »l)ii verkregen zijnde , zoo is hel dan , in
den naam Gods en zijner gebenedijde Moe- der, dat den 25 Augustus 1673, des namiddags omtrent twee uren , in tegenwoordigheid van de Hooggeboren Freule Anna-Louisa gravin van tlanderscheid-Blankenheim en Sayn , kanonikesse alhier (1), en in presentie van verscheidene Meeren (1) Zij was de ouds\'e itochter van Ernst-Salentin ,
graaf van Mandtrscheid-Blankcnheim, broeder der stich- |
|||||
|
— 45 —
|
|||||
|
kapcliancn, de eersle steen dezer kapel is
geleed geworden , na liet lezen der Litanie van O. L. Vrouw van Lorette." Zoo ver de brieven der vrome stichteres. Zij
stemmen overeen met het inscluift , dat men in den zuid-Kevel van hel gebouw ziet uitgebeiteld. Het luidt als volgt : Clara Elisabeth
GEBOORNE GRAEVINNE ZU MaNDERSCHEVDT
BLANkE.MlF.VM , FREYFREUI.EIN ZU JcNKERAEUT
DaDN INI\' ERP , CIIANOINESSE ENDE
CAPITELARINNE DEREN VRYEN UND
WELTLICHEN STtFTERN TlIOORN ÜND ELTEN ----- HEEFT OEESE CAPELLE
VAN LORETTEN DOEN OPRICHTEN
INT JAER DES HEEREN 1675. In vergelijking met andere bedehuizen , heeft
deze kapel , van builen gezien , iels opvallends en ongewoons. Haar huisvormige gedaante, hare op ongelijke hoogte geplaatste vensters met ijzeren staven bezet, die geele lint harer muren, met eene zwarte lijst omzoomt, die zware linden, welke haar leiendak en twee torentje beschadu- wen , doen den vreemdeling zoo spoedig niet vermoeden , dat hij hier voor een beroemd en lei\'es. D>n 1 April 1054 g-horen , lra1 zij in 1G75 in
huwelijk met Mauiils Hendrik , prins van Nassau-lladamar. |
|||||
|
— 46 -
|
|||||
|
eerbiedwaardig bedehuis staat. Doch beeft hij
eenmaal voet over den drempel dier eenzame veldkapel gezet, en eenen blik om zich heen geworpen , heeft hij die kostbaar beschilderde muren en gewelven aanschouwd , dal heerlijk gebeiteld allaar gezien, en zijne blikken gevestigd op dat wonderschoone beeld der H. Maagd , dat daarboven in eenc nisse prijkt, dan voelt hij zich eensklaps aangegrepen door verwondering en eerbied tevens ; hij ontwaart in zijne ziel een onverklaarbaren aandrang tot overweging en godsvrucht, hij knielt neder en bid regl hartelijk. De kapel, gewijd ter eere van het mysterie
van O. L. Vrouwe Boodschap, werd den 9 Juli 1681 ingezegend, door den suffragaan-bisschop van Luik , Joannes Antonius Blavier, die , om bijzondere redenen , de jaarlijkschc gedachtenis dier inwijding op den tweeden Zondag in Juli stelde. In den loop van het daaropvolgende jaar werd
er de broederschap van de H. Drievuldigheid opgericht, en door den prins-bisschop van Luik, Maximiliaan Hendrik van Beijeren , goedgekeurd en met aflaten verrijkt. Diensvolgens moest de tijdelijke rector der kapel er de II. Mis lezen : op Aschwoensdag , op Donderdag in de Goede |
|||||
|
— 47 —
|
|||||
|
Week , en op de feesten der II. Drievuldigheid,
der H. Catharina en der H. Agnes Secundo. Ook de Paus nam liet nieuwe bedehuis onder
zijne hooge bescherming en vergunde onderschei- dene aflaten aan de godvruchtige pelgrims, welke die kapel zouden bezoeken. Hel groot at 11 tal vrome stichtingen , die ten
gunste der kapel gedaan werden, kan tot maatstaf dienen van de levende godsvrucht der geloovigen en van de overvloedige geestelijke en lichamelijke hulp, die God, door de lusschenkomsl der zaligste Maagd Maria , in deze bid plaats verleend heeft. Daar echter al die schenkingen , tijdens de
Fransche omwenteling in 1797 , zijn te niet gegaan , moeten wij ons vergenoegen met alleen die stichtingen aan te geven , welke in de eerste jaren na de opbouwing der kapel gedaan zijn. De rijksgravin Clara-Elisabeth van Manderscheid-
Blankenheim stichtte er : Ten eerste; Eene kapitale som van 100 patacons
tot onderhoud van het gebouw, ter aanschaffing van misbrood , wijn en kerkornamcntcn. Daar dit kapitaal haar later niet voldoende scheen, voegde zij er, den 7 September d 680, nog 800 patacons bij. Ten tweede: Elke week een zaterdagsche H.
Mis, ter eere van O. L. Vrouw, waarna de |
|||||
|
— 48 —
|
|||||
|
priester gehouden was de Litanie van Loreite ,
hel Angelus Domini en het gebed Graliam tuam qucesumus te bidden. Deze stichting draagt de dagtcckening van den 7 September 1680. Ten derde: Eene lecsmis op alle feestdagen
van Maria, te weten : op O. L. Vrouw-Lichtmis, Boodschap, Visitatie, Hemelvaart, Geboorte, Opoffering en Onbevlekle-Onlvangenis. Verder op Woensdag in de Qualertemperdagen van December, en op Maandag na Paschcn in de plaats van op den vooravond van dit hooge Feest. Na de H. Mis moest de Litanie gebeden worden tot rust van de zielen der afgestorvene leden van het grafelijk geslacht van Manderscheid. Opdat het volk deze H. Diensten gemakkelijk zou kun- nen bijwonen , beval de stichteres, dat de II. Mis er niet vóór acht uren in den zomer, en niet vóór negen uren in den winter mocht beginnen , uitgenomen op Paaschmaandag ; dan mocht de 11. Mis om half negen aanvangen ; ten einde den pelgrims , die zich, na afloop der H. Diensten in de kapel, naar Emmaus begaven, de gelegenheid te geven , om te Itlervoorl het sermoon nog te kunnen bijwonen. Item 7 Sept. 1680. Ten vierde : Eene plechtige Hoogmis, met dia-
ken en subdiaken , op de volgende Feestdagen van O. L. Vrouw, te weten : op Lichunisdag, |
|||||
|
— 49 —
|
|||||
|
op Maria Boodschap, Maria Hemelvaart en
Maria Geboorte , alsmede op Woensdag in de Qualerlemperdagen vóór Kerstmis. Deze II. Dien- sten moesten door de kapellauen der stilïskerk van Thorn verricht worden. Item 7 Sept. 1680. Ten vijfde: Een plechtig Lof ten drie of
vier uren namiddag , op de vier voornaamste feestdagen der II. Maagd , namelijk op Maria Lichtmis , Maria Boodschap, Maria Hemelvaart en Maria Geboorte. Item 7 Sept. 1680. De Wei-Eerwaarde heer Joannes Jacobus
Warcollier, priester en kanonik van het hoog- adellijk stift Thorn, stichtte in deze kapel : Ten eerste: Eene zondagsche H. Mis. Deze
moest van l\'aschen tot Allerheiligen ten acht, en van Allerheiligen tot Paschen ten negen uren beginnen. Na de H. Mis moest de Litanie van O. L. Vrouw gebeden worden. Deze slichting dagleekent van den 13 Maart 1680. Ten tweede: Eene plechtige Hoogmis op den
éérsten dag Mei, gevolgd door de Litanie van O. L. Vrouw. Dezelfde dagteekening. Ten derde: Eene II. Mis op eiken Dingsdag
der weck , gevolgd door de Litanie van O. L. Vrouw. Gesticht den 15 Juni 1681. Ten vierde: Eene woensdagsche H. Mis,
3
|
|||||
|
— 50 —
|
|||||
|
met gelijke verplichting als boven. Geslicht den
20 December 1679. Ten vijfde: Eene vrijdagsche H. Mis, welke
\'s morgeus, ten acht uren , op het altaar van O. L. Vrouwe Rozekrans, in de sliftskerk moest gelezen worden. Gesticht den 8 November 1677. Gemelde stichtingen van den kaoonik War-
collicr werden vergeven door de lijdelijke abdis, den rector en de rentmeesters der kapel. Hare vorstelijke Hoogheid Vrouwe Anna
Salomo , gravin van Manderschcid-Blankenheim , vorstin-abdis v;m Thorn , in navolging harer godvruchtige zuster Glara-Elisabeih , liet naast de kapel eene welingerichte woning bouwen, tot gebruik van den rector. Dit huis is thans eigendom der parochiekerk van Thorn en wordt verhuurd. Ook slichtte deze abdis eene woensdagsche
H. Mis , lot lafenis der zielen van de leden des grafelijken huizes van Manderscheid. Na de H. Mis moest de rector hel De Profundü en het Miserere bidden , met de gewone gebeden voor de overledenen. De benoeming van den lijdelijken rector der
kapel , die niet alleen priester, maar ook biecht- vader en kapellaan der sliftskerk van Thorn moest zijn , werd door du godvruchtige stichteres |
|||||
|
— 51 —
|
|||||
|
overgelaten aan de abdisse, aan de rentmeesters
der kapel en aan die leden harer familie, welke te Thorn eene prcbende genoten. Zij zelve stelde in liet jasr 1673 tot eersten
rector aan , den Heer Lodevvijk Winhent, bene- ficiant te Thorn. Hem volgden : Petrus Pasmans , beneficiant te Thorn , over-
leden den 12 November 4097. Joannes Malbias Wagemans, beneficiant hij
het altaar van S" Ursula in de Thornder abdij- kerk , kanonik en thesaurier van het kapittel te S\'\' Geerlruidenberg. Deze overleed den 12 Juni 1749 en werd te Thorn in hel koor der H. Drievuldigheid begraven. In 1701 was hij reeds rector der kapel. Frans Willem Macs , geboren te Geleen. Sub-
diaken gewijd te Roermond , den 2o April 1717, verkreeg hij eerst het beneficie van S\' INicolaus in zijne geboorteplaats; later werd hij beneficiant te Thorn, en na het overlijden van den Wel Eerw. heer Wagemans, rector der kapel aan de Linden. De Eerw. heer Moes leefde nog in 1700. Balihasar van Drogcnbroeck, beneficiant te
Tftorn in 1703 en rector in 1773 , tijdens het honderdjarig jubilé van de stichting der kapel. Jan Reiner Broeckmeulen , geboren te Thorn ,
alwaar hij in 1773 kapellaan en in 1796 kano- |
|||||
|
— S2 —
|
|||||
|
nik was, toen de adellijke abdij , getroffen door
heizelfde lot van zoovele kloosters en vrome gestichten , wederrechtelijk werd opgeheven. Hij bestuurde de kapel tot aan zijn dood , den 22 Februari 1822. Ter bestiering van de lijdelijke goederen der
kapel, zooals renten , pachten , legaten en andere schenkingen, bad de stichteres twee kapelmeesters aangesteld , die zich onder eed moesten verbinden , de fondaliën der kapel be- hoorlijk te verzorgen , de registers , renten , den offer en andere eigendommen der kapel zorgvuldig te beheeren , en telken jare , op den feestdag van den H. Joannes den Dooper of omtrent dat tijdstip , rekenschap van hunne beheervoering af te leggen, vóór de lijdelijke abdis of haren gevolinagtigden , vóór den rector der kapel en vóór de Freules uit het huis Manderscheid-Blankenheim , ingeval deze te Thorn als kanonikessen resideerden. Ziedaar, lieve lezer, in korte trekken zamen-
gevat, wal wij betrekkelijk den oorsprong en bloei , betrekkelijk de stichtingen en de be- heervoering er van , betrekkelijk de rectors en de regeling der kerkelijke diensten van de vermaarde Maria-kapel aan de Linden gevonden hebben. Mocht dat verhaal uwe godsvrucht tet |
|||||
|
— 55 —
|
|||||
|
Maria opwekken , en uwen eerbied vermeerderen
jegens de gezegende plaats , waar die Moeder der genade door duizende geloovigen, steeds met zooveel liefde vereerd is geworden eo nog vereerd wordt. BETRACHTING.
Wij hebben , in den loop van dit verhaal,
gemeld , dat de kapel aan de Linden , bij hare inwijding op den 9 Ju lij 1681, onder de aanroe- ping en de bescherming gesteld werd van Maria in bel Geheim harer Boodschap. Betrekkelijk dat Geheim lezen wij in de H. Schrift het vol- gende (Luc. I , 26-58.) : In dien lijd werd de Engel Gabriël van God
gezonden naar ecne stad in Galilaea, met name Nazareih , lot eene maagd, die ondertrouwd was aan eencn man , wiens naam was Joseph , uit het huis van David ; en de naam der maagd was Maria. En de Engel kwam tol haar binnen , en sprak : Wees gegroet, gij vol van genade ! De Heer is met u ! Gezegend zijl gij onder de vrouwen ! Als zij dit hoorde, ontstelde zij over zijne woorden , en peinsde , wal dit voor een groet mocht zijn. En de Engel sprak lot haar : Vrees niet, Maria ! want gij hebt genade gevon- den bij God! Zie, gij zuil in uwen schoot |
|||||
|
— 54 —
|
|||||
|
ontvangen , en ecnen Zoon baren , en zijnen
naam zult gij Jesus hecten. Deze zal groot zijn, en de Zoon des Allerhoogsten genoemd worden ; en de Heere God zal Hem den troon van zijnen vader üavid geven ; en Hij zal over hel huis van Jacob hecrschen in eeuwigheid : en zijns rijks zal er geen einde zijn. Toen zeide Maria tol den Engel : Hoe zal dat geschieden , dewijl ik geenen man beken ? En de Engel antwoordde, en sprak lot haar: De Heilige Gcesl zal over u komen , en de kracht des Allerhoogsten zal u overschaduwen : daarom ook zal hel Heilige , dat uil u zal geboren worden , Gods Zoon genoemd worden. En zie, Elisaheih , uwe bloedverwante, ook zij heeft eenen zoon out- vaugen in haren ouderdom ; en deze maand is voor haar, die onvruchtbaar heeite , de zesde. Want geen woord zal bij God onmogelijk zijn. En Maria zeide : Zie hier de dienstmaagd des Heeren ; mij geschiede naar uw woord ! Hoc irefTend en hartroerend is dit verhaal niet,
en welk een zoelcn indruk moei het uiet maken op hel hart van den vromen pelgrim, wanneer deze , in de kapel aan de Linden neergeknield, de Boodschap van Maria overweegt? Zal hij niel onwillekeurig eenen blik om zich heen werpen , en zich geneigd gevoelen, om in hel stille bede- |
|||||
|
— 55 —
|
|||||
|
buis , tlai de gedaante zoo trouw wedergeeft
van het huisje van Nazarelh , de plaats te zoeken, waar Maria ge/eten was , toen de Enge) haar verscheen ? God had haar uilverkoren tol Moeder van zijnen éénigen Zoon. Welk eene waardig- heid ! Hij zond een zijner verhevendste hemelin- gen , den Aartsengel Gabriël af, om haar zijn besluit mede te deelcn. Welk eene onderschei- ding ! Hij moest met haar onderhandelen over de komst des Verlossers. Welk een invloed van Maria , op hel Verlossingswerk ! God verlangde hare toestemming, alvorens Degene op aarde zou nederdalen , naar Wiens komst Oudvaders en Profeten zoo vurig verlangd hadden. Zij stemde toe , en de verlossing des menschdoms nam een aanvang; zij stemde toe , en zij werd de dochter van God den Vader, de Moeder van God den Zoon , de Bruid van God den H. Geest. Welk eene eer, welk eene magt, welk eene waardigheid! Moeten wij nu, lieve lezer, Maria in hare
bovenmenschelijke waardigheid beschouwen als al ie hoog verheven , dan dal zij nog een me- delijdend oor leeue, aan de smeekiugen der arme ongelukkigen en zondaars? Ongetwijfeld neen. Wij zouden haar eene oneer aandoen. Maria , zoo verheerlijkt in hel Geheim der Bood- |
|||||
|
— 56 —
|
|||||
|
schap, stond later ook aan den voet van het
kruis en vernam daar, uit den stervenden mond van haren goddelijken Zoon , dal Hij ons allen , in den persoon van den II. Joannes , aan haar als kinderen aan hunne moeder aanheval, zeggende : Ecce /Mus luus , Vrouw, ziedaar uwen zoon. Dat woord heeft Maria nooit vergelen, en overvloedig zijn de blijken harcr moederlijke toegenegenheid jegens de geloovigen. Laten wij haar dan steeds eeren als de Moeder van God, haar beminnen als onze moeder, op haar be- trouwen als onze grootste beschermster. Ten einde dit betrouwen op haar levendig te houden, herhalen wij dikwijls het volgende GEBED
VAN DEM n, BERNARDUS TOT MARIA.
Gedenk , o goedertierenste Maagd Maria , dat
het nooit gehoord is, dal iemand zijnen toevlucht onder uwe bescherming nam, uwen bijstand inriep, uwe voorspraak vraagde, verlaten is geweest. Poor dit vertrouwen bezield , spoed ik mij tot u , Maagd der Maagden , kom ik tot u, Moeder, bied ik, rouwmoedige zondaar, mij bij u aan. O Moeder des Woords, versmaad |
|||||
|
— 57 —
|
|||||
|
mijne gebeden niet, maai luister genadig en
verhoor mij. Amen. (300 dagen aflaat. Pius IX. 11 Dec. 1847.)
§ V.
Latere geschiedenis der kapel. Wonderbare
cenezingen. Het judilé van 1773. De fran- SCIIE OMWENTELING. IIëT HALVE EEUWFEEST VAN
1823. Toestand »er kapel in onze dagen.
Nu wij in ons vorig hoofdstuk gezien hebben,
wat de godsvrucht der geloovigen gedaan heeft, om van de kapel aan de Linden een bedehuis te maken , waarin Maria , de gezegende Moeder des Verlossers, zoo mogelijk, op waardige wijze zou kunnen vereerd worden , onderzoe- ken wij thans of Maria , — die zoo gaarne haar moeder-hart opent, om den bedrukte te troosten, den kranke te genezen , den smee- kende te verhooren , — ook op hare beurt die kapel heeft aangenomen als eene zetelplaats, van waat zij hare gunsten aan hare trouwe diena- ren overvloedig mededeelt. Het is voor den Christen eene onbetwist-
bare waarheid , dat God aan het menschdom vele genaden en gunsten verleent, door de 3\'
|
|||||
|
— 58 —
voorspraak van Maria. De H. Bernardus aarzelt
dan ook niet ons Hen volgenden raad te geven : ».\\ls gij eenige gunst van God wilt bekomen , stelt dan uw verzoek daarom, in de handen van Maria ; want wij welen , dat Jesus zijne wel- daden aan hel menschdom het liefst verleent door de handen zijner Moeder." Ook kunnen wij gerust aannemen , dat God en zijne Heiligen ons bijzonder gaarne verhooren , en bij voorkeur verlangen aangeroepen te worden op die plaatsen, welke bun opeene bijzondere wijze, zijn toegewijd. Van daar hel godvruchtig gebruik, om de kerken en kapellen onder de bijzondere bescherming eu aanroeping te stellen van dezen of genen Heilige, de kloosters en godshuizen onder de hoede Ie plaatsen van dezen of genen Hemelling. Of nu de kapel aan de Linden te Thorn , eene
dier bevoorrechte plaatsen is , waar Maria hare dienaars gaarne verhoort, en hare gunsten mild- dadig uitdeelt , hebben duizende geloovigen , gedurende bijna twee eeuwen , voortdurend on- dervonden. »I)e godsvrucht — zegt de rector Drogenbroeck
in zijne beschrijving van het jubilé desjaars 177?» (ij — komt in deze kapel dagelijks meer en meer aan te groeien , doordien daar vele (1) Drogenbroeck bladz. G.
|
||||
|
— 59 —
|
|||||
|
gebrek e lijfee , lamme , kreupele en zich in nood
bevindende godvreezcnde mensclien worden ge- holpen en vertroost." Tot staving van deze getuigenis geven wij hier eenige wonderbaro genezingen aan , die door de voorspraak der onbevlekte Maagd Maria aan de kapel te Thorn verkregen zijn. Reeds vroeger bebben wij verhaald , hoe de
stichteres der kapel, de gravin Clara-Elisabelh van Manderscheid , die gedurende veertig jaren lam en bedlegerig geweest is, len gevolge harer belofte, plotseling de noodige krachten kreeg , om van haar lijdensbed op Ie staan en van Thorn te voel naar de Linden te gaan (1). Ecne lange lijst van wonderbare genezingen,
daar ter plaatse verkregen , vinden wij in een handvest getiteld : Designatio miraculorum qua contigerunt ad capellam de Thorne ad Tilias. Deze lijst, die met hel jaar 1676 begint en in bel begin van 1759 eindigt, werd door den Eerw. Heer Rector, Frans Willem Maes op- gemaakt, en den 3 Februarij 1759 naar het officialaat van den bisschop van Luik gezonden, ten einde onderzocht en goedgekeurd te worden. Wij vinden daarin ouder anderen de volgende genezingen aangehaald , die allen door de perso- (1) Badz..6. |
|||||
|
— 60 —
|
|||||
|
non zelve , ten wier gunste zij hebben plaats
gehad , met eed zijn bevestigd. Eene vrouw uit Panheel van blindheid gene-
zen. — La ui bert van de Bael, van Thorn , oud -47 jaren, vaneene breuk genezen. —Micbiel Cox , van Thorn , ook van eene breuk genezen, na negen achtereenvolgende Vrijdagen de kapel aan de Linden godvruchtig bezocht te hebben. — Hel dochtertje van den schepen Ramakers, uit Gralhem , van blindheid genezen. De dankbare ouders offerden eene witte waskaars aan het Mariabeeld der kapel. — Peter Boelen , van Ohe-en-Laak , zoon van Philip Boelen en Catba- rina Poesgens, van eene breuk genezen. — Het zoontje van Willem Royen, tuinier van den graaf van Hompesch, te Walburg, van eeue zware ziekte genezen , na eene volbrachte bede- vaart naar de kapel aan de Linden. — Het zoontje van Jan Bongaerts uit de Vaertstraet, bij Thorn, in 1757, van eene zware breuk genezen. Doch de feiten van wonderbare genezing,
door de voorspraak van Maria daar verworven , zijn al te menigvuldig, dan dal zij in eene be- knopte schets als deze, zouden kunnen opgesomd worden. Daarenboven zijn de meeste gevallen van bovennatuurlijke hulp, in die kapel door Maria |
|||||
|
— 61 —
|
|||||
|
aan de geloovigen verstrekt, noch in hand-
vesten noch in boeken te vinden ; zij slaan opgeteekend in de dankbare harten van hen , die ze ondervonden en in de huiselijke over- levering der familiën. Intusschen vermelden de overvloedige dankgeschenken , als windsels, banden , krukken , zilveren vingerringen, platen, oogcn en harten , die in de kapel bewaard worden , luide genoeg , dat daar gebreken en kwalen genezen , tranen afgedroogd , veler leed en droefheid verzacht zijn. Die overvloedige en tastbare bijstand , welken
Maria , in hare genaderijke kapel aan de Linden, baren dienaren verleende, moest de belangstelling en den eerbied voor die plaats bij de geloovigen recht levendig houden ; en de gelegenheid om aan de gevoelens hunner dankbaarheid jegens Maria, eens recht lucht te kunnen geven , door een gemeenschappelijk vreugdefeest, kon niet anders dan hun niterst welkom zijn. Die gele- genheid werd hun gegeven , loen men op den 8 September 1773 hei honderdjarig beslaan der kapel plechtig herdacht, door een jubelfeest, dat met al de vorstelijke pracht, van het toen- malig adellijk kloosierslifl gevierd werd. Vóór de thans afgebroken parochiekerk van
den H. Michacl, stond ccn prachtige praalboog |
|||||
|
— 62 —
met drie poorten, waarop de overvoering van
het huisje van Nazarelh in tafereelen was voor- gesteld. Prachtige eerebogen van afstand tot afstand opgericht, golvende vlaggen en wimpels, kunstig aangebrachte trofcën en jaarschriften , bevallige slingers en festoenen, frissche bloemen met kwistige en kunstige hand iiigelascht tus- seheu het ernstige herfstgroen , dat de huizen versierde, hadden eensklaps de straten van Thorn in eenen heerlijken lustluin herschapen. De Bogestraal vooral muntte door hare pracht en sierlijkheid uit. Daardoor zou de processie haren optocht naar de kapel houden. Aan de kapel der Linden was een kunstig
gebouwde triomfboog opgericht, ter hoogte van vijf-en-vijfiig voet, op eeue lengte van honderd- en-tien voet. Dit trotsch gevaarte bestond uit negen poorten: het was versierd met zeven beschilderde tafereelen en eene menigte spreuken en jaarschriften. Deze praalboog moest de plaats verbeelden , waar bet huis van Nazarelh ein- delijk is blijven rusten , de stad namelijk en de omstreken van Lorelto. Op den top van dat praalgebouw stond hel beeld eens Engels, die met eene bazuin het jubelfeest heinde en ver verkondigde. Ook het inwendige der kapel was op vorstelijke
|
||||
|
— 65 —
|
|||||
|
wijze versierd. Boven bet beeld der allerzaligste
Maagd Maria prijkte dit overschonne jaarschrift : tV CVMVLVS beneDICtIonIs.
Hetwelk vrij vertaald beleekent: Bij U , Maria , is overvloed van zegen.
Den 9de" en 15<,en September, zijnde de
eerste en laatste dag van bet jubilé , werd cene scliitlerende processie met het Allerheiligste gehouden, naar de kapel. De stoel werd geopend door twee-en-dertig ruiters , die op prachtige rossen gezeten , in eene uniform van roode slof, met goud afgezet, kostbaar waren uitgedoscht. leder ruiter droeg een standaard , waarop een gedeelte der Litanie, iti jaarschrifl, stond uitge- drukt. Voorop reed een trompetblazer mei hel volgend chronogram : bVCCInate In neoMenIa tVba
In DIe IVbILeI. rs. 80. Dit beleekent vrij vertaald : Verkondigt door bazuingeschal de viering van
dil jubel feest. De ruiters omgaven oenen prachtvollen triomf-
wagen , waarop hel huisje van Nazareth zin- nebeeldig werd voorgesteld, gedragen door Engelen , die elk van wimpels en opschriften voorzien waren. Tusschen die Engelen zag men ook den beschermengel van hel land van TAorn , |
|||||
|
— 64 —
|
|||||
|
die op zijn wimpel een inschrift droeg , dat zin-
speelde op de zegeningen des Hemels, welke door lusschenkomst van Maria worden afgesmeekt. Daarna volgden de burgers der stad met
flambouwen in de band , vervolgens de vorste- lijke kapel en het hofmuziek. Dan de geestelijk- heid , die het H. Sacrament vergezelde, dat door een hunner gedragen werd. Daarop volgde het hooggrafelijk kapittel iu kostbaar koorgewaad uilgedoscht, eindelijk de biddende menigte , die wijd en zijd toegestroomd, den optocht sloot. De processie had ten tien ure \'s morgens ,
onder het luiden der klokken en het gebulder der kanonnen , de sliftskerk van Thorn verlaten, en keerde eerst, bij het vallen van den avond, niet dezelfde plechtigheid terug. Zóó wisten de brave bewoners der plaats en
omstreken zich dankbaar te toonen , voor de overvloedige gunsten , die zij gedurende eene eeuw, door de hand van Maria, in de kapel aan de Linden genoten hadden. Helaas , die vrome Christenen konden toen niet vermoeden , dat zij , slechts weinige jaren later , nog getuigen zouden moeten zijn , hoe diezelfde kapel , het voorwerp hunner belangstelling en van hunnen eerbied, voor den dienst van God en de vereering van Maria, jammerlijk zou gesloten worden. |
|||||
|
— 65 —
|
|||||
|
Ten gevolge van de verderfelijke grondbegin-
selen , door een Voltaire en diens gelijken uit- gestrooid , was hel naburige Frankrijk , in de laatste helft der vorige eeuw, een broeinest geworden van alles , wal den godsdienst vijandig is. Spoedig zag men er mannen opstaan, die met een belschen haat legen den godsdienst bezield , de hand sloegen aan al wat den Christenen heilig is. De tempels werden ontheiligd , de beelden stuk geslagen , de kloosters uitgejaagd , de goe- deren er van in bezit genomen, de priesters vermoord of verbannen , de bedehuizen gesloten of verbrand, en de godsdienstplechiigheden afgeschaft. Zij noemden zich republikeinen, zij waren vrijdenkers en godloochenaars. Zij kenden in hunne veroveringszuchl noch paal noch perk, en toen eindelijk ook hel land van \'Fhorn voor hunne overmacht moest zwichten , werd ten ge- volge der wet van den lslcn September 1796 (15 fructidor, jaar IV) de aloude abdij van Thorn opgeheven , de kanonikessen en de geestelijkheid verdreven, het vorstendom bij Frankrijk ingelijfd en de eigendommen des kapittels in het open- baar geveild. Eenige gronden der kapel werden, den 7 Mei
en den 5 September 1800 , als domein aange- gckoclu , door de Heeren Rotschcid , Biels , |
|||||
|
— 66 -
|
|||||
|
Ludwich en Tulleneers. De kapel zelve, mei
lint belendend reclorshuis en tuin , waren reeds vroeger, op last van de vorstin-abdis Maria- Cunegunda van Saxen , aangekocht geworden, door den k:inouik Broeckmeulen , en bleven alzoo v»or de Kerk en den godsdienst bewaard. De kapel, die onder het bewind der fransche
Republiek , eenigen tijd voor den godsdienst had gesloten moeten blijven, werd tot groote vreugde der geloovigpn in 1801 weder geopend en onder het beheer gesteld van den kanonik Broeckmeu- len. Deze stelde alles in hel werk, om de vroegere godsvrucht tol dit genaderijk oord weder ie doen herleven. Zijne pogingen waren niet vruchteloos. Reeds
in 1811 zag bij zich , door den steeds toene- mendeo toevloed der geloovigen, genoodzaakt de kapel te vergroolen. Ter gedachtenis van dezen nieuwen aanbouw, waarin de kanonik ook een opzaal en orgel deed plaatsen , werd het volgende tijdvers binoen in de kapel geplaatst: CresCente aCCVrsV, CresCebat forMa saCeLLI. Dal is :
Daar de toevloed toenam, vermeerderde ook
de vorm der kapel. Jammer dat door deze vergrooling de kapel
|
|||||
|
67 —
|
|||||
|
eeuige verandering heeft moeien ondergaat!,
waardoor bare overeenstemming met de Casa sancta van Loretto eenigzins geleden heeft. Door het ruimen van den westelijken muur, moesten de sieraden verplaatst worden , die aan dezen muur waren aangebracht. In 1823 werd het halve eeuwfeest van de
stichting der kapel, op waardige wijze herdacht. Eerebogen , opschriften, triomfwagens, bloem- kransen enz. luisterden de plechtigheid op , terwijl de processiën uit den omtrek duizende geloovigen aanvoerden. Hel getal der pelgrims, die te dier gelegenheid de kapel aan de Linden bezochten , wordt op twintig duizend geschat. Twaalf jaren later was er wederom feest.
Na den dood van den kanonik Broeckmeultn in
1822, kwam de kapel met het belendende huis in het bezit van de parochiale kerkfabriek van Thorn , en behoort haar thans nog toe. Behalve den WelEerw. Heer pastoor J. H. A.
Ramakers, die in 1829 overleed , hebbeu de Eerw. Heeren kapellaans der parochie tol hieraan steeds de dienst der kapel met ijver waargenomen. Zij zijd : HenricusHuberlus Jacobus Peters, van 1 Sept.
1829 lol 17 Oct. 1831. Later Kamerheer van Z. |
|||||
|
— 68 —
|
|||||
|
H. Paus Pius IX en Directeur van het klein
seminarie te Rolduc , stierf hij in dal geslicht den 6 Nov. 1855. — G. Klaessen van 1851 lol 1837, thans pastoor te Vlodorp. — Joannes Wilhelmus Bemelmans van 1837 tot 1843 , over- leden als pastoor van Amstenraadt den 4 Julij 1850. — Joannes Michaël Scholtis, van 1843 lot 1846, ihans pastoor te Schin-op-de-Geul. — Henricus Beelen van 12 Nov. 1846 tol 30 Dec. 1859 ; overleden den 21 Maart 1864, als pastoor te Thorn De onvermoeibare ijver, waarmede deze te vroeg ontslapen priester de Maria-vereering in de kapel aanmoedigde , zal nog lang in de nagedachtenis der geloovigen voortleven. — Georgius Theodorus Carolus van Meijel, van •1850 tot den 25 Febr. 1863, thans secretaris van Z. Doorl. Hoogw. J. A. Paredis, Bisschop van Roermond. — Jacobus America sedert 1863, die daarin ijverig wordt bijgestaan door den Wel Eerw. Heer J. P. tl. A. Baert, thans pastoor der parochie. Gedurende de octaaf van O. L. Vrouwe He-
melvaart in het jaar 1862, werd in de kapel aan de Linden eene missie geopend door de Eerw. Paters Redemptoristen van Willem. Hel wemelde er toen van pelgrims; dagelijks kwamen er talrijke processicn uil de omliggende dorpen en |
|||||
|
— 69 —
|
|||||
|
plaatsen hunne godsvrucht voldoen. De aloru-
gevierde volksredenaar, de Eerw. Pater Bernard Hafkenscheidt , voerde er gedurende verschil- lende dagen het woord in de open lucht , en wist door het hem eigen talent, die groote volksmenigte voor de eeredienst van Maria te begeesteren en aan velen ongetwijfeld , ook de plaats dierbaar te maken , waar Maria zoo vu- rig wordt geëerd (l). Thans wordt er op alle Zondagen des jaars ,
alsmede op de werkdagen gedurende de maand Mei de H. Mis gelezen. Op de feestdagen van O. L. V. Lichtmis
(2 Febr.) , Boodschap (25 Maart) , Hemelvaart (15 Aug.) , Geboorte (8 Sept.) kan men er de vroegmis, hoogmis en lof met preek bijwonen. Ook op de twee laatstgenoemde feestdagen
trekt geregeld de processie van Thorn naar de kapel, en is daar in de hoogmis tegenwoordig. Ook is gedurende de octaven van O. L. Vrouw Hemelvaart en Geboorte dagelijks hoogmis en lof. Dan komen, behalve de tallooze pelgrims, telken jare de processiën van Beegden, Elle, Geislingen , Heel, Hunsel en Weert hunne gods- vrucht voldoen , en een plechtig bezoek brengen (1) Maas- en Roerbode vau 30 Aug. 1862.
|
|||||
|
— 70 —
|
|||||
|
aan de plaats , die met zooveel recht genoemd
wordt: De genaderijke kapel van O. L. Vrouw aan de Linden bij Thorn. BETRACHTING.
Onder uwe bescherming nemen wij onten toe-
vlucht . Heilige Moeder Gods. Met die woorden vol vertrouwen , wordt Maria
door hare dienaars dagelijks begroet. Of wij recht hebben zooveel betrouwen op de voorspraak en bescherming dier goddelijke Moeder te stellen, is reeds gedeeltelijk gebleken uit ons vorig hoofd- stuk , waarin wij de wonderbare hulp van Maria bespraken ; dit zal ons nog duidelijker worden, wanneer wij het volgende wel overwegen. De on-katholieken — wij welen het — doen
ons bet verwijt, dat wij ie veel op Maria betrou- wen , daardoor den schijn aannemen alsof wij God mistrouwden, en dus Hem beleedigen. Let- ten wij eens wel op, lieve lezer. Zal God het ons euvel duiden, als wij, bijvoorbeeld, onzen deugdzamen medebroeder verzoeken, dat hij voor ons bidde ? Dal verzoek is immers geen teeken van wantrouwen jegens God , maar eene bekentenis onzer eigene onwaardigheid, eene daad van nederigheid alzoo, die Gode aangenaam is en Hem reeds gunstig voor ons stemt. |
|||||
|
— 7* —
|
|||||
|
Doch sloren wij ons aan zulke ongegronde ver-
wijlingen niet, en zien wij liever, dal Maria ons kan helpen , dat zij ons wil helpen , en bijgevolg ons vertrouwen overwaardig is. Maria kan ons helpen. Waarom ? Omdat zij
alles , wat ons ler zaligheid dienstig is, van God kan verkrijgen. Deze hare macht bij God, vloeit noodzakelijk voort uit hare goddelijke moederschap. »Het gebed van Maria , zegt de H. Anloninus , heeft iets van een gebod, daarom is het onmogelijk , dat zij niel verhoord wordt." »Uw Zoon — zoo zegt de H. Gregorius van Nicomedia tot Maria — verhoort u altijd , als wilde Hij , op die wijze, de verplichting ver- vullen , die Hij jegens u heeft aangegaan , toen Hij de menscbelijke natuur van u ontving." Maria kan dus alles verkrijgen. Maar wil zij
het ook ? Luisteren wij , wat de H. Bernardus op die vraag antwoordt: »Noch het vermogen, noch de wil kan haar ontbreken." Zij kan ons zeker helpen , omdat zij de Moeder Gods is; zij is altijd genegen om ons te helpen , omdat zij onze Moeder is. En wie is ooit verlaten geworden , als hij zijnen toevlucht lot Maria genomen heeft. »Ach, zoo roept wederom de H. Bernardus uit, indien iemand zich herinnert u te vergeefs aangeroepen te hebben , o Moeder |
|||||
|
— 72 —
|
|||||
|
Gods , dat bij ophoude uwe barmhartigheid te
prijzen." Maar blijft Maria die liefde ook toedragen
jegens de arme zondaars ? Wie durft daaraan twijfelen ? Is li.uu goddelijke Zoon niet voor de zondaars gestorven ? Wie is dus bet voorwerp zijner barmhartigheid ? De ellendige. En welke grootere ellende beslaat er dan de zonde ? Het is voldoende, zegt een geleerd bisschop, dat de zondaar zijn kwaad verfoeie , en dat hij zijne beterschap oprecht verlange , en Maria zal hem de hand toereiken , om hem tot haren goddelij- ken Zoon te voeren ; zij zal hem die genade verwerven , welke hij behoeft en die Jesus Chris- tus voor hem verdiend heeft. Maria onderzoekt de verdiensten niet van ben , die hunne toevlucht lot hare goedheid nemen , zegt de II. Bernardus, maar komt iedereen te hulp, die haar aanroept. Koepen wij dan dikwijls tol Maria, met de woor- den , die de Kerk ons in den mond legt: Wees gegroet, Koningin , Moeder der barm-
hartigheid ! Ons leven , onze zoetigheid en onze hoop ; wees gegroet! Tot u roepen wij , ballin- gen en kinderen van Eva. Tot u verzuchieu wij, kermende en weenende in dit dal van tranen. Welaan dan , onze voorspreekster, wend uwe barmhartige oogen tot ons en toon ons, na |
|||||
|
— 73 —
|
|||||
|
dii ballingschap, Jesus , de gezegende Vrucht
uws lichaams. O meêdoogcude, o goedertie- rene , o zoete Maagd Maria. Ook kan men met veel vrucht het onder-
staande gebed lezen , waaraan Zijne Doorluch- tige Hoogwaardigheid J. A. Paredis , Bisschop van Roermond , den 24 Augustus 4866 eenen aflaat van 40 dagen heeft gehecht. GEBED
VAN OUDSHER GEBRUIKELIJK
in de
LORETTO-KAPEL BIJ THORN.
O allerzaligste Maagd en Moeder Gods Ma-
ria , toevlucht van alle menschen ! tot U neem ik arm , zondig mensch met een kinderlijk betrouwen mijne toevlucht, en roep de mildheid in van uw allerzoetst moederlijk hart. ik vereer, loof en prijs U in dit uw heilig beeld smeekend val ik U te voet, o Moeder des Allerhongsten ! Moeder van het eeuwig Woord , wil toch mijn gebed niet versmaden , maar gewaardig U hetzelve gonadi» te verhooren. Gij weet, o Maria ! in welken ellendigen toestand ik ben ; daarenboven weet Gij ook , dat ik mij 4
|
|||||
|
— 74 —
|
|||||
|
zelf niet helpen kun ; daarom wend ik mijn
droevig hart tot U. Gedenk mijn grooten nood en zwaren kommer. O Maria ! help mij , om de eer van uwen allerzoelsten naam. Werp U voor den troon der goddelijke barmhartigheid neder en Iaat niet na voor mij , armzalig mensch te verzuchten. Beveel mij uwen lieven Zoon aan en sluit mij in zijne allerheiligste wonden ; opdat ik van alle zooden en ellenden verlost, eindelijk moge geraken tot de eeuwige zaligheid , waar ik U, met alle uitverkorenen, God zal loven , prijzen , eeren , beminnen en danken in alle eeuwigheid. Welaan dan , o Moeder der genade! keer
de gramschap Gods van mij af, die ik zoo dikwijls verdiend en op mij geladen heb , door mijn gedurig zondig leven , en wil er niet op letten, hoe onwaardig ik ben, maar hoe waardig Gij zijl verhoord te worden , en voor mij deze gratie.....te verkrijgen. Laat toch einde- lijk maar één blik van uw barmhartig oog op mij vallen , o Moeder der barmhartigheid ! o allerzoetste Maagd Maria ! Amen. Wees gegroet Maria, enz. |
|||||
|
— 75 —
|
||||||
|
§ VI.
KORTS VERKLARING DEK
Litanie van 0. L. Vrouw van Lorelto.
Wanneer de vrome bezoeker van de kapel
aan de Linden zijne nieuwsgierige blikken rondom zich heóa werpt , en zijne aandacht vestigt op de veelvuldige fresko-schilderingen , die de muren van dat heiligdom bedekken ; dan ontwaart hij onder die verscheidenheid en dien rijkdom van kleuren, allerlei voorstellingen zoo als : het gulden huis , de ark des verbonds , de toren van ivoor en andere zinnebeelden , waaronder wij Maria vereercn en aanroepen , als wij de Litanie van Loretto lezen. Wij meenen den godvruchtigen pelgrim dan ook geen ondienst te doen, met eene korte ver- klaring te laten volgen van dat hartverrukkend smeekgebed, \'t welk ongetwijfeld zijn ontstaan te danken heeft, aan het huisje van Nazareth te Lorrelto, waarvan deze kapel een treffend afbeeldsel is. Wanneer en door wien deze Litanie is
opgesteld en ingevoerd weet men niet, doch |
||||||
|
— •76 -
|
|||||
|
dit is zeker, dat men ze in de oudste Rituéelen
vindt, en dal Clemens VIII, die verbood , dat men bij Processiën andere Litaniën zou zingeu, dan die , welke vervat zijn in hel Romeinsch Brevier , voor de Litanie van Loretio eene uit- zondering maakte. Hij wilde, zonder twijfel, dat dit gebed , zoo oud en zoo schoon, gevoegd werd bij de lofzangen , welke de Kerk ter eere van Gods Zoon gewoon is te zingen. Daarenboven hebben onderscheidene Pausen, zooals Sixtus V en Benedictus XIII deze Litanie niet aflaten verrijkt. Pius VII, den 30 September 1817, verleende 300 dagen aflaat aan de geloovigen, telken male zij deze Litanie , met godsvrucht zouden bidden, en eenen vollen aflaat, op de volgende vijf feestdagen van Maria, namelijk : op dien harer Onbevlekte Ontvangenis, Geboorte, Boodschap , Zuivering en Hemelvaart , aan hen die deze Litanie dagelijks bidden, mits zij dan biechten, communiceren , eene kerk of openbaar bedehuis bezoeken en daar bidden, ter intentie zijner Pauslijke Heiligheid. Al die Aflaten zijn toevoegelijk aan de zie-
len in het vagevuur. De H. Miagd wordt in deze Litanie onder
verschillende zinnebeeldige benamingen , mee- ren deels uit de H. Schrift ontleend , voor- |
|||||
|
— 77 —
gesteld , die doelen op de verhevene waardig-
heid , welke God haar verleende. Ieder nieuwe titel, dien wij haar geven , elke nieuwe lof- prijzing , waarmede wij haar aanspreken , is voor ons eene nieuwe beweegreden, van ver- trouwen op hare veelvermogende voorspraak Lij haren Zoon. Zoo dikwerf wij dan ook de H. Maagd, in die zinnebeeldige spraak, aanroe- pen , voegen wij er aanstonds bij : « Bid voor ons , » alsof wij wilden zeggen : « Omdat gij zijl de moeder Gods, de toren Davids , de koningin van alle Heiligen , daarom roepen wij U met vertrouwen aan ; want die titel geeft ons eene nieuwe beweegreden, om op U te vertrouwen. » Elke eerbewijzing , door ons den Heiligen
toegebracht, is voorzekereene eer Gode zelven bewezen , omdat wij in de deugden der Hei- ligen, de vrucht der genade en de zegepraal zijner weldaden vereercn. En als wij , alvorens de Heiligen aan te roepen , eerst ons voor God den Opperheer van alles, vernederen, (gelijk in alle Litaniën plaats heeft) dan geven wij genoegzaam te kennen , dat wij, door ons lot Maria te wenden , niets hopen , dan van Gods goedheid en van de verdiensten zijns Zoons. — Zoo beginnen wij dan : « lieer! ontferm U on- |
||||
|
— 78 —
|
|||||
|
zer; » Christus! hoor ons ; Christus, verhoor
ons ; God hemelsche Vader ! ontferm U onzer ! Gods Zoon, Verlosser der wereld , ontferm U onzer ! heilige Drievuldigheid , één God — ont- ferm U onzer. » Ziedaar den aanhef van alle Lilaniën. Vernedering voor God , aanroeping om ontferming, afzonderlijke bede lot Jesus, onzen eenigen Middelaar , en dan openbare belijdenis van een boofdleersluk onzer H. Gods- dienst — van de H. Drievuldigheid , — plech- tige aanroeping van den Vader , den Zoon en den heilige Geest met de krachtige bede der eerste Kerk « ontferm U onzer ! » ziedaar het begin. Eu nu op het woord : « // Maria ! » antwoor-
den allen « bid voor ons. » — Welk krachtig bewijs tegen de Protestanten, wier eerste her- vormers en sommigen hunner predikanten ons, Katholieken , steeds de beschuldiging naar het hoofd werpen, dal wij Maria en de Heiligen afgodisch vereeren. Dat zij deze oude Litanie eens lezen, welke in die eeuwen , zoo van barbaarschheid en onkunde beschuldigd , dage- lijks , alom in geheel Europa, gebeden en gezongen werd ; en zij zulJeu zien , dal die duislerlingen zeer goed onderscheid wisten te maken tnsscben Schepper en schepsel. |
|||||
|
— 79 —
|
|||||
|
Die Litanie, een der oudste en meest ge-
wone gebeden, getuigt dat wij, ook als wij Maria aanroepen en cereu, ons steeds herin- neren aan den oneindigun afstand , die tus- schen God en haar bestaat. Wél plaatsen wij haar op den eersten rang , in de reijen der schepselen ; en haar verheven naam, hare grootheid van ziel, hare waardigheid als moeder des Verlossers boezemen ons eerbied jegens haar, en vertrouwen op hare voorspraak in ; maar wij aanbidden slechts éénen God ! Wij beginnen met de H. Maagd aan te
spreken, niet haren eigennaam. II. Maria , zoo noemde men haar , toen zij het eerste levens- licht aanschouwde ; met dezen naam begroette haar de Engel Gabriël , toen hij haar het groote geheim der Menschwording aankondigde. Deze naam droeg zij derhalve , vóór dat zij nog aanspraak had op de andere benamingen , met welke wij haar begroeten. Die naam slaat dan ook hier te recht op de eerste plaats. H. Moeder Gods ; b. v. o. — Hel goddelijk
moederschap der H. Maagd is haar roemrijkste lilel , en beval eenigermaie alle andere in zich. Wij zeggen: moeder Gods , wijl wij Jesus, haren Zoon , als God erkennen. In Hem was de Godheid en de mensehbeid vereeoigd ; |
|||||
|
— 80 —
|
|||||
|
Uien zij baarde , was God, en derbalve zeggen
wij ie recht : Moeder Gods. H. Maagd der Maagden enz. Dit is de over-
treffende trap bij de Hebrëers en wil zoo veel zeggen als : voortreffelijkste , allerzuiver- ste Maagd. Moeder van Christus : dewijl wij in Jesus Chris-
tus den raenschgeworden Zoon Gods aanbidden en erkennen , kunnen wij, met de Kerk, Maria gelijkelijk Moeder Gods en Moeder van Christus noemen. Allerzuiversle Moeder, — ongeschonden Moeder,
onbevlekte Moeder: allen benamingen , waar- door wij de hoofddeugd van Maria , hare onbevlekte zuiverheid vereeren. Minnelijke Moeder: Maria is eene beminnens-
waardige moeder, om de teederheid , die zij haren Lieveling bewees van Belhlehems kribbe, tot op den Kalvarieberg ; — zij is eene be- minenswaardige moeder voor allen , die haar vereeren. Hare goedheid en weldaden ver- dienen ruimschoots, dat. wij vertrouwend zeggen : « Minnelijke Moeder, bid voor ons. » Wonderbare Moeder , b, v. o. Wonderbaar is
Maria , om het geheim in baar uitgewerkt ; wonderbaar om hare schitterende deugden. |
|||||
|
— 81 —
Moeder des Scheppers , 6. v. o. Maria bracht
Dengene Ier wereld, die haar geschapen heeft. Immers haar Zoon is het Woord , door hetwelk alles gemaakt is, wat beslaat. (Joann. I.) Moeder des Verlossers ; b. v. o. De Zoon
Gods is het alschcppend Woord , maar het was vooral als Verlosser , dat Hij mensen wilde worden en Maria lot moeder koos. Allervoorzichligsle Maagd ; b. v. o. Voorzich-
tigheid is de eerste der zedelijke deugden; zij beslaat in de vervulling van onze plichten je- gens God , jegens ons zelven en jegens den evenmensen. De H. Maagd is het schoonste toonbeeld van die voorzichtige maagden , welke al lijd bezorgd , de met olie van goede werken gevulde lampen in de handen houden , en de komst des bruidegoms afwachten. Eerwaardige Maagd ; b. v. o. Is men eer
schuldig aan deugd , aan heiligheid , aan eene hooge waardigheid , wie zal het dan niet bil- lijk vinden , dal wij haar eerwaardig noe- men , welke Jesus als moeder eerde , en van welke een Engel getuigde, dal zij is vol van genade en gezegend onder de vrouwen ? Lofwaardige Maagd ; b. v. o. In profetische
verrukking zeide zij eens zelve; Dat alle geslach- 4\'
|
||||
|
— 82 —
|
|||||
|
ten haar zouden zalig prijzen. Ja , wie Maria
niet prijsi, niet looft, niet eert , heeft ook gcene ware hoogachting jegens haren Zoou ; want wie den Zoon bemint, moet ook alles beminnen , wat Hij bemint. Machtige Maagd ; b. v. o. Maria is vcelver-
mogend bij God , door hare voorbede. Zwakke en kleinmoedige zielen ! die aan uwe kwade gewoonte vastgeketend , in het slijk uwer barts- toehten rondkruipt, roept den machtigen bijstand in van Jesus moeder, en weldra zult gij den in- vloed van hare macht ontwaren : gij zult de ketenen uwer slavernij verbreken en in de vrijheid van Gods kinderen wandelen. Zachtmoedige Maagd ; b. v. o. Jesus eischte
van zijne leerlingen , dat zij van Hem zouden leeren : zachtmoedig en ootmoedig van harte te zijn. Wie ootmoedig is, zal ook gemakkelijk zachtmoedig wezen ; Maria, de ootmoedige dienst- maagd des Heeren , was dan ook een voor- beeld van de schoone deugd van zachtmoedigheid. Gelrouwe Maagd ; 6. v. o. Maria was getrouw
aan de genade , waarmede zij altoos mede- werkte ; getrouw aan Gods wil, in groote en kleine zaken. Spiegel der rechtvaardigheid; b. v. o. De ziel van
Maria was zuiver als een spiegel, en alle deugden, |
|||||
|
- «3 —
|
|||||
|
die eene ziel aangenaam maken in \'s Meeren
OOgen , zijn daar volmaakl op voorgesteld. Zetel der wijsheid ; b. v. o. De 11. Geest had
de volheid zijner gaven over haar uitgestort ; de gave van wijsheid en verstand , van raad en sterkte, van wetenschap, van godsvrucht en van vrees des Hoeren. Maria spreidde in al hare daden eene buitengewone wijsheid ten toon, zoodat de wijsheid, als het ware, haren zetel in haar gevestigd had. Oorsaak onzer blijdschap ; 6. v. o. Maria
schonk ons in haren Zoon Dengenen , die onze wonden heelde , een eindpaal stelde aan onze smarten , en ons den weg tot de eeuwige vreugde baande. Ik verkondig u, zoo sprak de Engel tot de herders , eene groole blijdschap, welke voor het gansche velk zijn zal » (Luc. II.) Geestelijk val; b. v. o. Ja , Maria wordt te
recht een geestelijk vat genoemd; omdat zij in zich bevat al de genaden , welke God haar geschonken heeft, en ze zorgvuldig bewaarde, zonder er eene enkele van te verliezen. Eerwaardig vat ; 6. v. o. Zeker , een stoffelijk
vat is geene eer waardig, maar een vat, ver- vuld mei Gods genade een geestelijk vat, door God zelven met de heerlijkste gaven verrijkt noemen wij te recht eerwaardig. |
|||||
|
— 84 —
|
|||||
|
Uitmuntend val van godvruchtigheid ; b. v. o.
Maria\'s godsdienstige zin openbaarde zich in al bare daden ; zij was uitmuntend in ware godvruchtigheid en overtrof daarin verre andere Heiligen. Geheimzinnige roos ; b. v. o. Maria is , naar de
voorzegging van Isaïas , de wortel van Jesse, waaruit de bloem des heils, de spruit van David, — de beloofde Verlosser ! moest opwassen. En gelijk de roos door baren aangenamen geur en hare schoonheid de koningin der bloemen is , zóó is Maria de koningin der Heiligen. Toren van David ;— Elpenbecnen toren; — Huis
van goud ! b. v. o. Dil is eene beeldspraak aan het O. V. ontleend , om Maria\'s macht bij God en hare verhevene deugden aan te duiden. De sterke toren, door David op Sions berg gebouwd ter beschutting tegen zijne vijanden , heeft menig- wcrf Jerusalems inwoners beschermd ; en Ma- ria , die sterke toren van David , is ons in den geestelijken strijd cene sterkte, van welke de vijanden onzes heils dikwijls beschaamd moeten terugtrekken. Elpenbeen en goud zijn zinnebeel- den van zedelijke volmaaktheden. Hel elpenbeen beteckent, door zijne witheid, de onbesmette zui- verheid ; het goud is het beeld eencr vurige en volmaakte liefde jegens God : Beide deugden, |
|||||
|
— 8S —
|
|||||
|
de zuiverheid namelijk van ziel en lichaam, en
de liefde jegens God, zijn de iwee schitterendste parelen aun de deugdenkroon , die Maria siert. Ark des Verbonds ; b. v. o. De ark des ouden
Verbonds door Muyses op Gods bevel vervaar- digd , moest de bewaarplaats zijn der wet- ten , welke God aan zijn volk geschonken had, en van het manna, waarmede Hij zijn volk in de woestijn spijsde. Maria noemen wij de ark des nieuwen Verbonds, wijl zij in haren maagdelijken schoot niet alleen de wetten , maar den Wetgever zelven en het Manna gedra- gen heeft, hetwelk ons voedt ten eeuwigen leven! Deur des Hemels ; b. v. o. Buiten Jesus is
geene zaligheid ! — Niemand komt tot den Vader dan door Hem ! — Jesus alleen is, in den eigenlijken tin, de deur , waardoor men moet ingaan. (Joann. X.) Jesus alleen opent ons de deur des hemels door zijn eigen macht; maar wat Hij kan door eigene ver- diensten , kan Maria , door hare voorbede, ons bij dien Zoon verwerven. Morgenster ; b. v. o. Maria was dè liefelijk
schijnende morgenster , die ons den dageraad der verlossing aankondigde : en gelijk de sterren den zeelieden den weg wijzen op den Oceaan , zóó is Maria voor ons, die op \'s werelds- |
|||||
|
— 86 -
|
|||||
|
zee dobberen , oog eene belderblinkonde ster ,
welke ons voor de klippen beveiligt en den weg naar de have wijst. Heil der zieken , b. v. o. Van Jesus wordt
gezegd : « dat eene kracht van hem uitging , die allen genas. Luc. VI. Wie zal ontkennen, dat Hij ook, door de voorbede zijner Moeder , nog dezelfde wonderen kan uitwerken ? Hoe vele zieken naar de ziel , hoe vele zondaren kwamen niet door Maria lot Jesus terug 1 — boe vele zieken naar het lichaam verkregen door haar de gezondheid weder ? — Wij voe- gen er derhalve ook te recht bij : Toevlucht der zondaren ; b. v. o. — Troo*-
terts der bedrukten ; — Hulp der Christenen , b. v. o. — Allen benamingen , gegrond op het vertrouwen, dat wij op Maria\'s voor- bede stellen. Als moeder van Jesus verlangt zij niets vuriger, dan dat het bloed van haren Goddelijker Zoon niet te vergeefs voor ons gestort zij; daarom staat zij den zon- daar bij, om hem met haren Zoon te ver- zoenen : daarom weigert zij den Christen haren bijstand niet ; de Christen immers is een aanbidder van baren Zoon. Nog nooit werd zij te vergeefs om hulp aangeroepen. Door hare voorspraak werd de overwinning behaald |
|||||
|
— 87 —
|
|||||
|
door het Christenleger te Lcpanto , door hare
tusschenkomst werd Pius VII, in het begin dezer eeuw, uit de macht des geweldenaars gered cu keerde zegevierend naar zijne staten terug ; met recht dus noemen wij haar vol betrouwen : Hulp der Christenen , 6. v. o. ! Vervolgens wenden wij onze blikken hemel-
waarts, en terwijl wij zeggen : Koningin der Engelen , Koningin der Aartsvaders , Koningin der rrofelen , Koningin der Apostelen , Koningin der Martelaren, Koningin der Belijders, Ko- ningin der Maagden, Koningin van alle Heili- gen , b. v. o. ; erkennen wij, dat zij door God in den hemel, boven alle Heiligen verheven is. Hare waardigheid , als moeder Gods, en de voorrechten haar geschonken , stellen haar van zelf op dien eersten rang ; — en die verheven rang moet andermaal ons ver- trouwen opwekken. Het slot der Litanie voert ons weder tot
Jesus , onzen eenigen Middelaar terug. Driewerf herhalen wij: « Lam Gods , dat de tonden der wereld wegneemt , spaar ons , Heer ! — Lam Gods, enz. , verhoor ons Heer ! Lam Gods ! ent. ontferm U onter. Van de Aposte- len lijden af, werd de Veilosser onder hel zinnebeeld eens Lams voorgesteld ; Joannes |
|||||
|
— 88 —
|
|||||
|
de Dooper immers zei de reeds, op Hem wijzende:
« Ziedaar het Lam Gods , dal de zonden der wereld wegneemt! » Joann. i , 29. Wij eindi- gen dus de Litanie met een zeer oud gebed tot den Zaligmaker , en betuigen Hem daar- door , dat wij van Hem alleen, de genade bopen te verkrijgen, die wij aan Maria zijne moeder gevraagd hebben. Mogten wij van dat alles wel doordrongen
zijn zoo dikwijls wij deze Lil nie bidden , onze godsvrucht zou er bij winnen , en Ma- ria zou ons liever vcrhooren. LITANIE VAN LORETTO.
Heer, ontferm U onzer,
Christus, ontferm U onzer.
Heer, ontferm U onzer.
Christus , hoor ons.
Christus, verhoor ons.
Cod hemelsche Vader, ontferm U onzer.
God Zoon , Verlosser der wereld , ontferm U
onzer.
God H. Geest, ontferm U onzer. H. Drievuldigheid, één God , ontferm U onzer. H. Maria , bid voor ons. Maria zonder vlek ontvangen, bid voor ons. H. Moeder Gods, bid voor ons. |
|||||
|
— 89 —
|
|||||
|
H. Maagd der Maagden , bid voor
Moeder van Christus,
Moeder der goddelijke genade,
Allerreinste Moeder,
Allei\'/.iiiver.sie Moeder,
Ongeschondene Moeder,
Onbevlekte Moeder ,
Minnelijke Moeder,
Wonderbare Moeder,
Moeder des Scheppers,
Moeder des Zaligmakers,
Allervoorzichtigste Maagd,
Eerwaardige Maagd,
Lof waardige Maagd ,
Machtige Maagd,
Goedertierene Maagd ,
Getrouwe Maagd,
Spiegel der rechtvaardigheid,
Zetel der wijsheid ,
Oorzaak onzer blijdschap,
Geestelijk vat,
Eerwaardig vat,
Uitstekend vat van godsvrucht,
Geestelijke roos,
Toren van David ,
Ivooren toren ,
Gulden huis ,
|
|||||
|
— do —
|
|||||
|
Ark des Verbonds , bid voor ons.
Deur des Hemels, Morgenster,
behoud der kranken ,
Toevlucht der zondaren ,
Troost der bedrukten,
es
Hulp der Christenen , 5; Koningin der Engelen , <
Koningin der Aartsvaders , •*
Koningin der Profeten , a
Koningin der Apostelen ,
Koningin der Martelaren ,
Koningin der Belijders,
Koningin der Maagden ,
Koningin van alle Heiligen ,
Lam Gods, dal de zonden der wereld
wegneemt, spaar ons , Heer! Lam Gods, dat de zonden der wereld weg-
wegneemt , verhoor ons , Heer! Lam Gods, dat de zonden der wereld weg-
neemt , ontferm U onzer, Heer ! Christus, hoor ons.
Christus, verhoor ons.
Heer, ontferm U onzer.
Christus, ontferm U onzer.
Onze Vader, enz. |
|||||
|
— 91 —
|
|||||
|
Antipb. Onder uwe bescherming nemen wij
onze toevlucht, o H. Moeder Gods ! verstoot onze gebeden niet in onzen nood , maar verlos ons altijd van alle gevaren , o glorierijke en gezegende Maagd ! onze Vrouw, onze Middelares, onze Voorspreekster! verzoen ons met uwen Zoon, vertoon ons aan uwen Zoon , beveel ons aan uwen Zoon. v. Bid voor ons , II. Moeder Gods.
r. Opdat wij der beloften van Christus waar-
dig worden. GEBED.
Wij bidden U , o Heer! stort uwe genade
in onze harten , opdat wij, die door de bood- schap des Engels de menschwording van Chris- tus , uwen Zoon, gekend hebben, door zijn lijden en kruis lot de glorie der verrijzenis mogen gebracht worden , door denzelfden Jesus Christus, onzen Heer. Amen. |
|||||
|
BIJLAGEN.
|
|||||
|
N° 1.
Stichting en dotatie der kapel aan de Linden DOOR DB GRAVIN VAN MaNDERSCHEID-BlANKENHEIH.
— 7 Sept. 1680. —
In den naem der allerheyligsle Dryvuldigheyd
en der gebenedyde Moeder Godls , Maria : soo hebbe ick Clara Elisabeth geborene grafurne zu Manderscheyd-Blankenheym , freyfreulein ie Jun- keraedt, Daun en Erp , chanoinesse capitclarinne der keyzerlicke freyen wellligen stiftern Thorn en Ellen etc. , lacten bouwen die capelle lus- schen beyde de Linden , in het Thoorer velt, ter eeren Godls ende syner gebenedyde Moeder, ende dat op die forme van die capelle van Loretten, voor deesen Nazareth , ende dat uyt redenen ; want onder alle de heylige plaetsen van de gantsche wereld, die in de devotie , in godvruchiigbeyd , mysteriën en miraculen syn doorluchtig, boven al steeckt uyt die, waervan de Zaligmaker des werelds , soo in syn leven als dood , ja zelfs na syne veryssenis is genoemd geworden J«sus van Nazarelh , in welck buys |
|||||
|
— 93 —
|
|||||
|
en capelle is gescbiet het eerste mysterie vau
onse verlossing. Ende om deese capelle , alhier te Thorn , op vasle ende eygenen grond te stel- len , soo hebbe ick mijne schwester, die furstin alhier, Anna Salomé , ablisse alhier, ende het gesamenllick capittel , als grondheer, gebeden, om te mogeu hebben die plaetse tusschen beyde Linden, volgens afpaling geschied den 5 Mei 1673 door den Eerwaerden Heer Paulus Wes- tens en Joannes Jacobus Warcollier, beyde canonickeu en hier toe gecomitteerden van het voormeld Capittel ; so ist dan in den naem Godts ende syner gebenedyde Moeder, dat den 25 Augustus 1673 , des namiddachs omtrent twee uren , in presentie van de Hooggeboren freule Anna Louisa , geboren gravin zu M\'anderseheid- Blankenheim en Sayn , chanoinesse alhier ende in presentie vau diverse Heeren capellanen, na het lezen der Litanie van O. L. Vrouwe van Loretten , den eersten steen lot de capelle is geleijd worden. Ende opdat deze godvrnchlige fondatie tot haerder onderhoudt, soo als in Godts dienst, licht, wijn , brood en ornamenten , als oock van timmeragie, soo aan muyren als dack onderhalden wesen, soo legateere ick eyne ewige en erfelicke somme capitael van hondert patacons , waervan de jaerlyxen intrest ofte |
|||||
|
— 94 —
|
|||||
|
pensioen sal verbruyckt worden lot onderhoudt
der capelle. Ick fondeer verder in die capelle eene we-
kelyksche saturdaegsche misse , ter eeren van Gedt en van syne gebenedyde Moeder, naer dewelcke men sal met luyder stemme , ieder mael voor het altaer, lezen de litanie van Lorelten, met de verse Angelus D en het gebed : Graliam luam quatsimus etc. Item ick londeer , dat door den rector aldaer
mis sal geleezen worden alle Lieve Vrouwen daegen, soo heylige als oock geenc heylige, te weten : Lichtmis , Bootschap, Visitatie , He- melvaart , Geboorte , Presentatie en Conceptie, item op quaetertemperdaeg in December, te welen des Woensdags , ende op Paesmaendag in plaets van paesavond , yderc reys na deese misse te leczen voormelde Lyianie, lot solaes mynder alderen ende verwanten afgestorvene zielen. Ende opdat die missen tot meerder gerief des volcks mogen geschieden , beveel ick espresselyck, dat sy somerdaegs niet mogen beginnen voor acht uren en \'s winterdaegs niet voor de negen uren , behalven op paesmaendag alswanneer sy beginnen sal ten half negen uren, opdat het volck naer Emaus gaende, aldaer door die misse gediend zynde , gevoegelyck in |
|||||
|
— 95 —
|
|||||
|
het sermoen te Ititrvoorl kan komen. Tot salaris
van den priester, die dese fondalie van Saiurdag als andere genoemde daegen bedient , fondeere ick eene ewige erfelycke sommc van 325 pala- cons capitael, waervan hy de intrest jaerlyx sal genieten. Item ick fondeere aen de capellanen der
stiftskerck te Thorn, op alle Lieve Vrouwe daegen, te weten Lichtmis, Bootschap, Hemel- vaerl en Geboerle, en Quatertemper, te weten des woensdags voor Kersmis , ieder rnael eene solemneele hoogmis met diacon en suhdiacon , en legateer daervoor de capilale som van hon- derd patacons, tot intrest brengende twintig gulden jaerlyx , dat is vier gulden voor elcke mis. Ilera fondeere nog op de vier Lieve Vrouwe
daegen , te weten : Lichtmis , Annuntialie, Hemelvaert en Geboorte, des namiddags het loff, ten dry of vier uyren , ter eere van O. L. Vrouwe , in maniere als volgt: -1° Benedictie, 2" de antiphone Salve Regina of Ave Begina etc. volgens den tyd des jaers , 3° de collecte O quant tuavit, Stella cceli met de collecte, en eindelijk wederom de Benedictie met de Re- monstrantie , en sluitende met drie mael Ave Maria; waervoor de Heeren capellaens deses stifts sullen hebben iedere reys drie gulden , |
|||||
|
— 96 —
|
|||||
|
syude te sacmcn twaelf gulden. De rector d«r
voors. door my gestichte capelle sal ieder mael dit loflf doen. Tot gerief des volcks sullen by voors. capelle,
op voormelde Lieve Vrouwen daegen versocht worden twee Paters Minderbroeders van Maeseyck om biecht te hooren , ofte meer, naer advenant de menigte des volcks , ende sullen alsdan oock in de capel mis leesen volgens hun eigen inten- tie. Daerom krygt het voornoemd convent tot almoes vyf patacons jaerlyx uit een capilael van hondert patacons , dat iek fondeere. Indien de P.P. Minderbroeders niet op voormelde dae- gen verschijnen , sal hun plaetsvervanger naer rato der diensten uit dit almoes betaelt worden. Item sullen voormelde paters te Thorn alsdan beherbercht worden, in het huys, waer de Slationarii logeeren ofte elders , ende hun ver- teer sal door den capelmeester uit de rente betaelt worden. Er sullen aengesteld worden tot beheer van
dit legaet twee capelmeesters , welcke buyten Godts loon , sullen genieten den intrest van een capilael van 450 gulden , dat ick legateer , soo echter, dat die de Register houdt . de intrest heeft van 250 gulden en de andere de meerest. Zij zullen sich onder eedt verplichten de fon- |
|||||
|
— 97 —
tlaiién der capel wel ie onderhouden, de regis-
ters , rentlen , offer ende andere saecken der capellc aengaende, wel administreeren en ree- kening doen op S\' Baptist of daeromtrent. Deze rekening sal geschieden voor de tydelyeke abdissc ofte haren gecommitteerden , alsooek ten over- slaen van den Rector der capclle. En indien eenige van myne verwanten , geborne freules van het grafelyck huys Uanderseheidt-Blankenheini, alhier op desen siifie sullen chanoinesse syn , sat die reckening oock geschieden ten harer overstaen. En lot verinccnleriiig en aenvulling van deese
myne fundatie legateer ick nog eene soumie- van 800 patecons , besiaende in twee obligatiên ten laste van de gemeente van Thorn , in dato vau den 26 November 1677, waarvan vier- bondert palecons jaerlyx opbrengen zes percent, endc de andere vierhouden oock legen zes ten houden. Ick stelle verder aen tot Rector der voor-
schreven capelle den Heer Louis Winckttu , beneficiant alhier, soo lang hy levcu sal, en na synl vertreck , afdanking of\' dood , sullen de voors. Vrouw abdissc , capelmeestcrs ende mijne blocdverwaodten, soo die chanoinesse 5
|
||||
|
— 98 —
|
|||||
|
alhier sijn , hetselve ambt vergeven aen eenen
devoien capellaen deser stiftskercke , die oock biechtvader is, die gehalden is aan voors. capel mis (e lezen en biecht te hooren. Kn opdat dit alli-s syne cricht zou hebben , hebbe ick ende myne frau schwesler, Anna Salomo, furslia ablisse alhier, beneffens der rector alhier deese- acte inii ous pi\'schaft hrkraftigt. Geschiedt binneti Thorn , iu deu jaere 1680,
den 7 September. {Onder stond) Anna Salomé ablisse , gravin
zu Manderscheid-Bldiikeiiheim , Clara-Elisabeih gravin von Mandersclieid-Bbnkenheim clianoi- nesse te Thorn uod Ellen , Luduvicus Winckens rector capella;. K» 2.
COSSECBATIEBRIEVES DCR KAPEL AAN DE LlNDEN.
— 11 Juli 1681. —
Joannes Antonius Blavier . doctor Theologie,
ex ordine frairum Minorum conveutualium, Dei et apostolicae Sedis gratia Episcopus Dionysen- sis , Sercnissimi Maxmiliani-lienrici arcbiepis- copi Coloniensis , principis Leodiensis etc. in pontificalibus vicarins generalis. |
|||||
|
— 99 —
|
|||||
|
Omnibus et singulis li.is litteras inspecturis
noium facimus, nos anno 1081 , nr.ensis julii die nona , ecclesiam iu agro Tborensi sitam. fondalam ab llluslrissima Domina Clara Klisa- bciha comiiissa de Manderscheid et Blankcnheym, libera baromssa de Jonckeraed , Daun el Erp, cauonissa de Thorn cl Ellen etc. in honorem Annunliationis B. V. Maria: consecrasse el anni- versarium diem dedicationis in domiuicaro secun- daro Julii, ex causis animam nosiram moventibus, iranstulisse. Sigillo munitas dedimus bas litleras die undecima Julii 1681. (Krat sign.) Joh. Act. Blavier, suft\'r. Leod.
N° 3.
Dienstregeling aan de kapel , tijdens het
rectorschap van frans wlli.em maas. — Omstreeks 1760. —
1° Keclor tenetur ad Sacrum legibile, singulis
diebus sabbalbi a paschale usque ad festucn omnium sanclorum , circiier boram octavam, et a festo Omnium Sanclorum , sive tempore bye- oiali, ad boram nonam , nisi sedalur superesse aliud Sacrum; et post quodlibet Sacrum recitare, alta voce , Lytanias Lauretanas cum versu : Angelus Domini et collecla : Gratiam luam etc. |
|||||
|
— 100 —
2° Tenelur rector at) S.icnim in festis Puri-
ficationis, Annunlialionis , Assumpiionis el Na- liviijtis ; in quibus festis post praudium, fioitia vesperis in Collegiali Ecclesia Thorcnsi, lcnctur etiam ad laudes cum bcnediciione. 3° Tenelur eiiara ad Sacrum in festis Con-
ceptionis , Prajsentationis el Visilalionis, nccnon feria quarla quatuor (eroporum ante Nalivilalcm Domini. •4" Reclor tenelur exciperc confessiones.
5° Reclor simul esl dircctor Arcbicoufraler-
nilalis S.S.mle Trinitaiis , rationc cujus tenelur ad Sacrum legibile in diebus cineruni, die Jovis in bcbdomada sacra , S.S."1* Trinilalis, Calha- rinac et Agneiis sccondo , et post Sacrum dclur absolulio generalis. 6" Collalio rectoralus pertiuftt ad Screnissi-
niam principeni-abaiissam et ad familiaal de Blankenheim , sive canonissas de Blankenheim , Tliorae prasenics. Rediiur exponentus per Se- reuissimam priucipissam , reciorem et recepto- retn. Annuus compmus fict corani commissario Principissx et rectore sacelli. Trjcluiiieritum R.R. P.P. Minorilarun: fit ex offerlono vulgo Offerstock de quo reclor simul cum receplorc clavcni babebil. Receptor Sacelli ponilur per Sercnissimam Priucipissam el Beclorem. |
||||
|
— 101 —
|
|||||
|
7" In eadom capella sunt el alia per liebdo-
madem Sacra , videlicel per Unum Cinonicum Warcollier p. m. duim- Muriis , Mercurii, Ve- neris et Dominica, qua; legi debcnt ad hc-ram oclavam. 8\' Pro die Sabbathi est fundatum Sacrum
a Georgio Hö/ler p. m. 9° lieni pro die Mercurii est fundatum Sacrum
a S,,,:1 Abatissa Anna Salome de Blankenhcim p. m. et post Sacrum dicitur De profundii et Miserere. Solutio bujus Sacri ad 39 florenos trabitur ex aunua clocatione domus prope ca- pcllam jacentis, qua3 ab eadem principissa exlructa (uit. 10° Singulis dicbus Sabbalhi , circiler a pa-
scliate usque ad feslum omnium Sanctorum, modo aura lavet, est cantabile sacrum cum diacono el subdiacono , circa horum oclavam. Solulio hujus Sacri fit partim ex elocatione agro- rum ad Capellam spectaniium , parlim ex aunuis ccnsibus. 11* Item adliuc iu singulis qualuor tempori-
bus , diebus sabbaihiuis fit Sacrum , fundatum cum diacono el subdiacono , a domicella Reu- Ihen p. m. 12\' Deuiquc in quatuor principalibus Testis
|
|||||
|
— *0* —
B. M. Virginis, nee non missa aurea fundata
sant, quinque Sacra in toto, cum assisteniia. 13° Item in quatuor istis principalibus feslis serventur laudes cum prcesenliis. (jonfeclum a me F. YV. Maes ejnsdem
saculti rectore. |
||||
|
INHOUD.
|
|||||
|
Bladt.
Voorwoord..........S § I. Het siifi en rijksvorstenduin Thora.
Stichting der abdij. De Heilige Ansfried en diens gemalin Hilsoo- dis van Si rijen......7 § II. De stichteres der kapel van O. L.
Vrouw aan de Linden . . . 15
§ lil. Het huis van Nazaretb te Lorello
in Italië........31
§ IV. Stichting en inwijding der kapel
aan de Linden. Foudatie der gra- vinnen vaa Manderscheid. Fon datie van den kanonik W arcollier. Rectoren en bestuur der kapel. 43 § V. Latere geschiedenis der kapel. Won-
derbare genezingen. Het Jubilé van 1773. De fransche omwente- ling. Toestand der kapel in onze dagen.........60 § VI. Korte verklaring der Litanie van O.
L. Vrouw van Loreito. . . . 73
Litanie van Loretto.......88
Bijlagen...........92
|
|||||