l�IEVEN EN UITBOEZEMINGEN

,\'S GltAVENHAGE.

HENEI J. STEMBERG.
1881.

" I heartily recommend this volume to the
public. It is good story-telling all through
yet kept rigorously to the truth as known."

" A fast moving, eloquent narrative but it
never moves so fast as to obscure the depth
and variety of the subject. Ile has done a vcry
difficult thing very well indeed."

" Likely to become a Standard general history
and one through whose portals multitudes of
the young are likely to pass, never to forget the
experience." Sir John Squire

" A book which every adult can read with
both profit and sober pride. No contemporary
vvriter of popular, layman\'s history can
command so majestic asweepas ArthurBryant."

Gedrukt ter Zuid-Holl. Boek- en Handelsdrukkerij te V Gravenhage

VOORREDE VAN DEN EERSTEN DRUK.

Daar ik eigenlijk niets meer te zeggen heb, zet ik mij
neder om, � more majorum, � de voorrede van mijn
boekje te schrijven. Ik wil hiermede echter niet gezegd
hebben, dat het een algemeen gebruik is, om in eene
voorrede niets te zeggen: � ik wilde alleen te kennen
geven, dat het een «algemeen aangenomen" iets is, eene
voorrede te schrijven, � of men er wat in te vertellen
heeft of niet, � en men zal mij moeten gelijk geven, als
ik beweer, dat een boekdeel, zonder voorrede in de wereld
gezonden, er haast even gek uitziet als een mensch, die
zonder hoed op het hoofd, uit wandelen gaat.

Alles wat ik voor het oogenblik verkoos mede te deelen,
heb ik in mijn boek zelf verteld; dus zou ik eigenlijk nu
verlegen moeten wezen met het opstellen dezer voorrede;
zulks is echter volstrekt niet het geval. Ik zou, bij voor-
beeld, over den aard en de strekking van mijn werk, ik
zou over andere briefschrijvers kunnen redeneren, � van
den klassieken Cicero, tot aan Madame de Sevign� en de
correspondenten in de bus van »de Tijdspiegel;" � ik zou
ook nederig excuus kunnen maken, dat ik het waagde
»deze geringe lettervrucht, enz." in de wereld te zenden,
of van »het vereerend verzoek van eenige letterkundige
vrienden en bevoegde beoordeelaren gewagen, die mij aan-
gemoedigd hadden, enz." Ik zou vooral eene aandoenlijke
aanspraak kunnen rigten aan de heeren recensenten, �

of honderderloi andere dingen vinden, waarmede de voor-
rede te vullen. �

Van dit alles verkies ik niets te doen: ik zal noch
over Cicero, noch over Madame de Sevign� redeneren,
omdat ik sedert mijne jeugd de brieven dezer beroemde
inenschen niet gelezen heb, en niet meer precies weet, wat
er in staat. Ik verontschuldig de uitgave van dit boekje
niet, omdat ik ook niemand dwingen kan het te lezen, �
en de uitgave eene »zaak" is, die alleen mij en den Uit-
gever aangaat: � van het »vereerend verzoek van mijne
letterkundige vrienden" kan ik, zonder eene onwaarheid
te vertellen, niet spreken, � en de heeren recensenten
zijn te hardvochtig om zich door eene captatio benevolentiae
te laten misleiden. Van den aard en de strekking mijner
brieven zal ik niets zeggen: omdat hij die ze leest, beide
dadelijk ontdekken zal, � en hij, die ze niet leest, heeft
er niet mede te maken.

Ik moet echter gul bekennen, dat mijn boek de volgende
grove gebreken bezit: men zal er noch staatkundige, noch
theologische, noch persoonlijke hatelijkheden in vinden, en
het is gedeeltelijk reeds in druk verschenen. Namelijk op
de volgende wijze: als mijn kantoorwerk afgeloopen was,
ging ik soms zitten en schreef brieven voor het mengel-
werk van de Arnhemsche Courant: die brieven werden
opgenomen en zelfs gelezen, � soms zeer veel gelezen. Dat
deed mij genoegen, � en ik begon bij de brieven soms
uitboezemingen te voegen.

Eindelijk was ik ontboezemd en uitgeschreven: Het is
eene vernederende bekentenis; maar zoo was het, � en
ik scheidde er mede uit.

Toen kwam de Uitgever en verzocht mij do stukjes bij
elkander te brengen, die te herzien en te ziften enz., en
er eenige nieuwe bij te voegen: � en ik voldeed aan zijn
verzoek � en dus is het boek langzamerhand gereed
geworden om in het publiek te verschijnen.

Het is niet noodig de oude en de nieuwe brieven en
uitboezemingen hier of elders aan te wijzen : wil de eene

of andere recensent ze uitzoeken, dan behoeft hij slechts
de laatste vijfentwintig jaargangen van de Arnhemsehe
Courant te laten komen en ze door te bladeren ; daar al
mijne stukken in de laatste drie jaren geschreven zijn zal
hij ze zeker onder het aantal vinden.

Voor zoover ik zulks noodig acht heb ik den lezer om-
trent mij zelven en mijn boekje ingelicht; het zal mij
hoogst aangenaam wezen als laatstgenoemde, � namelijk
het boekje, � in staat is hem, die het in handen neemt,
al is het ook nog zoo weinig, op een nuttige en aange-
name wijze te verlichten en te vermaken.

Amsterdam, November 1853. Smits.

VOORREDE VAN DEN TWEEDEN DRUK.

Toen ik, met een verligt hart, de laatste proef van den
eersten druk van dit boekje aan den uitgever terugzond,
dacht ik weinig, dat ik zoo spoedig geroepen zou zijn,
om weder proeven te verbeteren van den tweeden druk.
Het tegendeel te ondervinden, was mij even streelend als
onverwacht. Ik heb deze gelegenheid waargenomen om
eenige leemten, die ik in den eersten druk zelf ontdekt,
of waarop men mij opmerkzaam had gemaakt, te verbe-
teren.

10 April 1854. Smits.

VOORREDE VAN DEN DERDEN DRUK.

Bij den tweeden druk van dit boekje heb ik getracht
de druk- en andere feilen, in de eerste uitgave gebleven,
er uit te halen ; dit is mij gedeeltelijk gelukt, en ik heb

tot mijn genoegen gezien, dat ze slechts door weinige
andere vervangen waren, die ik nu mijn best heb gedaan
te verbeteren, terwijl er natuurlijk ook weder nieuwe fou-
ten te corrigeren overblijven voor den vierden druk �
als die komt. Zoodoende zal dit boekje bij de twintigste
editie volmaakt kunnen zijn.

Die zal gepubliceerd worden (tegelijk met de nog ont-
brekende organieke wetten) op den 30sten Februarij aan-
staande.

1 September 1854 Smits.

VOORREDE VAN DEN VIERDEN DRUK.

Deze zal bij den vijfden druk worden gevoegd.
Februarij 1867. Smits.

BRIEVEN EN UITBOEZEMINGEN VAN DEN OUDEN H

EENE KLEINE UITWEIDING OVER EENE DISSERTATIE.

Aan zijn oudsten Zoon.

Het doet mij veel genoegen te vernemen, dat gij met
zooveel succes gepromoveerd zijt, en dat gij eindelijk het
onwaardeerbaar voorregt hebt verkregen, het Mr. voor
uw naam te zetten. Daar het verkrijgen van dien titel
u zooveel moeite en mij zooveel geld heeft gekost, moeten
wij beiden ons verheugen, niet tevergeefs gewerkt te hebben;
dat doe ik dus met u van ganscher harte en ben u
zeer dankbaar voor den fraai ingebonden afdruk uwer
dissertatie, dien ik verleden week per diligence ontving.
Daar ik geen woord Latijn versta (gelijk u bekend is, mijn
zoon!) kan ik niets van den indruk vertellen, dien de
inhoud van het boekje op mijn vaderlijk hart heeft gemaakt.
Zoo echter al de dingen, die cursijf gedrukt zijn, en aan
den voet van de pagina\'s staan, aanhalingen verbeelden,
Smits brieven.

dan is het boekje vol geleerdheid, � van anderen name-
lijk, niet van u zelven, � en dat bewijst voor uwe be-
scheidenheid, zoo niet voor uwe kennis. Ook doet het mij
genoegen, uit de menigte Grieksche letters, die ik er in
gezien heb, te ontdekken, dat gij die taal nog niet hebt
vergeten, hoewel »een regtsgeleerde hoegenaamd geen
Grieksch noodig heeft," zoo als gij zelf zegt, en vele
anderen dagelijks door hunne onbekendheid met die taal
trachten te bewijzen.

De overige dissertaties, welke met den afdruk voor mij
aankwamen, en die mij � 1.35¹/;; cents aan port kostten,
heb ik volgens het in uw brief liggend lijstje, rondgezonden,
met kaartjes, die ik, op uw verzoek, heb doen lithogra-
phi�ren met het Mr. voor uw naam : � dat heeft weder
� 2.50 gekost.

Daarentegen heb ik, in den loop van de week, ook
ontelbare kaartjes terug ontvangen, die tot uwe dispositie
liggen en enkele bezoeken van oude vrienden ; � onder ande-
ren van den kantonregter. Gij weet hoeveel prijs ik op
zijn oordeel stel, en ik vroeg hem dus dadelijk, wat zijne
meening was, van uwe dissertatie ? Het speet mij te moe-
ten hooren, dat hij die nog niet uitgelezen had; maar uit
zijne verklaring, »dat het boekje er nog al goed uitzag,
voor zoover het hem reeds bekend was," eene verklaring,
die sedert dien dag allen hebben afgelegd, die ik het hart
heb gehad, om daarnaar te vragen, schepte ik moed en
ging gisteren bij hem, in de hoop, dat hij het nu eindelijk
zou uitgelezen hebben. Dat was echter niet het geval,
want ik vond het boekje, met stof bedekt en onopenge-
sneden, op de kleine tafel bij het venster, in zijne stu-
deerkamer liggen ; ditmaal verzekerde hij mij echter, »dat
het er zelfs zeer goed uitzag!" Ik verklaarde daartegen,
dat mijn afdruk er nog veel beter uitzag, zoo prachtig
ingebonden en verguld op snee, en toen zijn wij aan het
praten geraakt over het budget enz., en hebben u en uwe
dissertatie verder vergeten. Nog een enkel woord over het
boekje. Het is aan mij opgedragen, � zoo als gij mij

vertelt, � »volg\'ens het aloude gebruik, dat in overeen-
stemming is, enz." � Mijn lieve zoon, het is een dwaas ge-
bruik, al is het nog zoo oud, om iemand een boek op te
dragen, dat hij niet lezen kan ; het heeft veel van eene
persiflage; overigens behoeft een vader geene dergelijke
openbare bewijzen van hulde van zijn zoon te ontvangen,
en ik ben u dus voor die opdragt volstrekt niet dankbaar.

Voor het geld om uwe beeren, gelijk gij ze noemt, af
te doen, kunt gij op mij trekken ; ik heb er niets op aan
te merken ; alleen dunkt me, dat de onkosten uwer pro-
motie-partij enorm zijn ; en gij hebt gelijk met te veron-
derstellen, dat men u leelijk afgezet heeft : gij beklaagt u
zelven als ten dien opzigte een slagtoffer der omstandighe-
den, ik verbeeld mij echter, dat ik het wezenlijke slagt-
offer ben ; gij niet; want gij verzekert mij, dat gij ontzettend
veel pleizier voor mijn geld hebt gehad. Uw neef echter,
de notaris, vertelt aan den een en ander, dat gij reeds met
de soep van de tafel zijt verdwenen. In dat geval, hebt gij
de soep gemist van al de toasten, die men op u ingesteld
zal hebben, en ik wensch u er geluk mede !

Er moet nog aan een geschenk gedacht worden voor den
professor, die uwe dissertatie heeft nagezien, en gij zijt
zoo goed mij daarover te raadplegen ; � als ik dat geschenk
betaal, dunkt mij, dat het al w�l is; het denken enz.
blijve voor uwe rekening. E�ne gedachte is slechts bij mij
opgekomen, terwijl ik al het onnoodige geld optelde, dat
uwe inwijding in den geleerden stand heeft gekost, name-
lijk die, dat hoewel ik het betalen kan, zonder mij zeer
in mijne uitgaven te moeten bekrimpen, er toch eene
groote som op eene bespottelijke wijze verspild is, voor
welke �n gij �n anderen veel meer en redelijker genot had-
den kunnen hebben.

Dit is misschien eene dwaling van uw ouden, onnooze-
len vader, maar ik kan het niet helpen, en verblijf toch,
in afwachting van spoedig een wissel, door u op mij af-
gegeven, te zien opdagen,

Uw liefhebbende vader.

10 Eene Dissertatie.

P, S. Ik moet nog een enkel woordje hierbij voegen:
laat toch de eeuwige herhaling van »ploert" en »ploerte-
rij" en »ploertendom," waarmede uwe brieven opgevuld
zijn ; het verveelt mij nu, daar gij geen student meer zijt.
Overigens weet gij volstrekt niet, wat echte ^ploerten" zijn.
Misschien zal ik het u eens nader uitleggen. � Mijne
kiespijn is beter.

OVEB HET ONDEBSCHEID TUSSCHEN DEN MENSCH EN-
DEN PL�T.

Aan zijn oudsten Zoon.

Ik heb u in mijn vorigen brief beknord, omdat gij nu
nog steeds, hoewel gij niet meer student zijt, over de
zoogenaamde ploerten in de wereld klaagt, waarvan gij
overigens niets weet, zoo als ik gezegd heb, en ik heb u
daarbij verteld, dat ik lust gevoelde u het een en ander
over echte ploerten te zeggen. Gij hebt dat gezegde, dat
ik zoo maar losweg neerzette, in goeden ernst opgenomen
en � volstrekt niet begrepen. Gij schijnt u te verbeelden
dat ik mij voorgenomen heb over iedereen en alles te spot-
ten, en om mijn zoon, die, hoewel hij Mr. in de regten
is, toch niets meer dan een leerjongen in de maatschappe-
lijke wereld mag genoemd worden, tot een nuttig lid der
zamenleving te vormen, door met hem over zijne mede-
menschen te lagchen! Ik zie mij dus genoodzaakt mijne
ware bedoeling wat nader toe te lichten, � wat ik nu
voornemens ben te doen. Het komt mij voor, dat de
mensch als mensch, altijd te eerbiedigen is, en dat het dus
noch mij, noch een ander, fraai zou staan, om altijd, of
ooit er over te spotten, maar tevens ben ik overtuigd, dat

12 De Mensch en de PI�t.

bijna ieder mensch een iDappe�g�nger" heeft, die, haast
zonder uitzondering, iets belagchelijks en ongerijmds over
zich heeft, dat stof tot ergernis of spot verschaft. Ware
ik een geleerde, dan zou ik u welligt kunnen bewijzen,
dat de ouden, of de middeleeuwschen, of iemand anders,
reeds lang geleden, dit bewezen hebben, en ik zou ook van
het menschelijke dualisme praten, waarvan ik wel eens ge-
hoord heb; � daar ik echter geen geleerde ben, moet ik
trachten op mijne eigene onnoozele wijze mijne meening te
zeggen, zonder eenige klassieke autoriteiten in te roepen.

Ik neem dus aan, dat de mensch niet e\'�ne ikheid in zich
bevat: maar twee. En deze twee wezens zijn geheel van
elkander onafhankelijk, of liever, staan tot elkander in
dezelfde betrekking als wijlen de Siameesche tweelingen,
zij kunnen afzonderlijke willen en neigingen hebben, maar
zitten toch zoodanig aan elkander vastgegroeid, dat de ��n
den anderen altijd, met of tegen zijn zin, medesleept.

De eene ikheid is de mensch, zoo als God hem geschapen
en de natuur hem ontwikkeld heeft; de andere is de
ploert, zooals de maatschappij hem mismaakt en de wereld
hem verknoeid heeft. Terwijl ik dus den mensch eerbiedig,
lach ik met den ploert; en den strijd tusschen de beide
ikheden, den goddelijken mensch en den maatschappelijke»,
ploert waar te nemen, is, naar mij dunkt, even leerzaam
als onderhoudend. En die strijd is eindeloos en algemeen,
en gij kunt wel nagaan, dat het van geen gering belang
is, aan welke zijde de overwinning blijft; want iedere keer
dat de ploert zegeviert, lijdt de mensch eene nederlaag, en
met den mensch, al wat edel en verheven in onzen aard
is. Zoo gij dit niet begrijpt of gelooft, wees zoo goed in
uw eigen hart te zien en met opregtheid een onderzoek
daarnaar te doen. Vergun mij ook de waarheid mijner
stelling aan u zelven te bewijzen; laat mij, gelijk een
tweede Brutus, mijn eigen zoon opofferen, zoo niet voor
zijn vaderland, voor zijn eigen best.

Eergisteren ontving ik een brief van uw oom Smits, den
tabaksverkooper, die mij onder anderen schreef: «Verleden

De Mensch en de PI�t.

Zaturdag hadden wij uw zoon Willem ten eten gevraagd;
het was ons plan met hem des avonds naar het concert
te gaan ; maar \'s morgens vroeg heeft hij ons laten
afzeggen, omdat hij op het diner gevraagd was hij den baron
van Hoogenhuis, waar men op hem rekende om eene openge-
vallen plaats te bezetten, \'s Avonds hebben wij hem in de
verte gezien op het concert, met de familie; hij scheen
het zeer druk te hebben met freule de Champignon en heeft
ons niet opgemerkt, of niet willen opmerken," enz.

Mijn beste jongen I dit heeft mij zeer ge�rgerd; ik hel)
duidelijk daaruit begrepen, hoe, bij deze gelegenheid, in
u de ploert den mensch heeft overwonnen; laat het u eene
les wezen voor de toekomst! Gij ontkent dit misschien ?
Kom, ga de zaak maar met mij na, en belijd uw onregt:
besef, dat gij, de ploertenhater, ook in sommige opzichten,
zelf tot het verachtelijke ras behoort.

Gij waart gevraagd bij uw eigen oom, bij mijn broeder,
die zich met uwe tante en uwe nichtjes verheugd hadden ,
u bij zich te zien. Ik kan zelf wel nagaan, hoe tante
den geheelen morgen in de keuken was, om de eene of
andere lekkernij voor mijnheer den advokaat te bereiden;
hoe uwe nichtjes, � en Bartje is een allerliefst meisje,�
er over getobd hadden, welke japonnen en strikken zij ter uwer
eer voor den dag zouden halen; hoe zelfs oom met de gedachte
verzoend was geraakt, om vroeger dan gewoonlijk zijne za-
ken te laten, ten einde met u allen naar het concert te gaan,
in ��n woord, hoe men zich een klein familie-feest voorge-
steld had, van hetwelk gij de hoofdpersoon zoudt wezen.
� En wat is er gebeurt ? Gij wordt uitgenoodigd om een
ledige stoel te bezetten aan de hoogadellijke tafel; men vraagt
u niet om uwentwil, maar om de symmetrie van de tafel
te behouden; gij wordt verzocht, niet om eene eerste rol
te spelen, maar, om zoo te zeggen, de kaarsen te snuiten
op het tooneel; en gij, mijn jongen, in plaats van met
beleefdheid voor die eer te bedanken, gij zijt dadelijk daar-
toe gereed; ik zeg dadelijk, maar dit wil ik niet hopen;
het zal u toch een inwendige^ strijd gekost hebben, eer gij

14 De Mensch en de PI�t

daartoe zijt gekomen, om oom af te zeggen. De mensch en de
ploert in u hebben zeker met elkander geworsteld, en de
ploert heeft eene overwinning behaald, die schitterend mogt
genoemd worden, toen gij \'savonds, de eenvoudige goede men-
schen verloochendet, om uw hof te maken aan de lieve freule,
die toch, onder ons gezegd, geene vergelijking kan doorstaan
met uw nichtje Bartje, noch wat uiterlijke, noch wat inner-
lijke bekoorlijkheden betreft. Zelfs ten aanzien van de
afkomst, is het verschil niet zoo groot als gij meent: de
Champignons zijn pas voor tien jaren van adel geworden,
zij heetten vroeger Pilze en zijn van Duitsche afkomst,
terwijl de Smitsen, Smitsen zijn gebleven en ik hoop, dat
zij niet van naam veranderen zullen. Toen gij nu dien avond
naar uwe kamer teruggekeerd waart, stel ik mij voor, dat
gij nog eens, eer gij uw beste plunje aflegdet, in den spiegel
gekeken hebt, en hoe eene inwendige stem, den mensch
toebehoorende, u toeriep, dat een ploert u uit het glas
toelonkte, en zoo dat toen niet gebeurd is, hoop ik u nu
overtuigd te hebben, dat het wel had moeten gebeuren,
indien gij niet te zeer met den ploert waart ingenomen
geweest, om op den mensch te letten.

Dat ik nu met den ploert niet ingenomen ben, begrijpt
gij wel; dat ik over hem spot, in welke gedaante hij zich
vertoone, zooveel ik verkies, zult gij mij niet euvel dui-
den, daar ik den mensch in u en in anderen niet minder
daarom vereer; � en thans dat ik hopen durf, mij verstaan^
baar te hebben uitgedrukt, in het onderscheid door mij
tusschen den mensch en den ploert gemaakt, in welke
gestalte deze laatste ook optrede, moet ik voor heden eindigen
met de verzekering, dat ik blijf

Uw toegenegen Vader.

OVER DE ZOOGENAAMDE «NIEUWBAKKEN" AHISTOKRATEN.

Aan zijn oudsten Zoon.

Het heeft lang geduurd sedert ik u geschreven heb; de
reden van mijn stilzwijgen is echter eenvoudig, dat ik een
echte, oude Nederlander ben; d. i. iemand die met goede
voornemens steeds bezield is, maar die zoo lang mogelijk
met de uitvoering er van wacht. Waarlijk, ik heb mij dik-
wijls verbeeld, dat ons volkskarakter zeer in overeenstem-
ming is met de geographische ligging van ons landje,
halfweg tusschen Engeland en Duitschland. Zonder door
te drijven en alles stoutweg te ondernemen gelijk de En-
gelschman, is toch de Hollander oneindig praktischer dan
de Duitscher. De Engelschman zal den nek wagen om op
zijn levensweg over de beek te springen, ■ langs welker
oevers de Nederlander geduldig voortwandelt, tot hij aan de
veilige brug komt; terwijl de Duitscher zich nederzet aan
den rand van het water en over de beste wijze, om er
overheen te komen theori�n maakt, totdat de loop van
het water verandert en zijne kostelijke theori�m hem niet
meer helpen. De Engelschman is een geboren aristokraat; de
Duitscher is tot dusver de aanbidder par excellence der

16 Nieuwbakken Aristokraten

aristokratie; maar de Hollander is altijd geweest, en blijft,
de degelijke, goede, eenvoudige burgerman.

Het is aangaande dit laatste punt, dat ik u heden
wenschte te onderhouden; voornamelijk daar ik begrijp uit
uwe intimiteit met de Champignons, dat gij, zooals men
zegt, »onder den adel verzeild zijt geraakt." Vooraf moet
ik u echter verklaren, dat ik niets hoegenaamd tegen den
adel zelven in te brengen heb, en dat ik het even bespot-
telijk vind in een burgerman altijd over eene geheele, af-
zonderlijke klasse uit te varen, die hij zelf als zoodanig
heeft erkend, als ik het verachtelijk noem, wanneer zich
een edelman alleen op zijne afkomst beroemt, en zijne zelf-
verloochening zoover drijft, dat hij er zich in schikken
kan, om op den roem zijner voorouders te teren en zelf
eene nul in de maatschappij te blijven. Vergun mij dus,
mijn beste jongen, u te verzekeren, dat ik alleen wil spre-
ken over den omgang met aristokratische ploerten, die tot
mijn verdriet hoe langer hoe talrijker worden, en die ik
onder al de genera van het ploertendom, zooals ik het on-
langs beschreef, voor het verachtelijkste houd.

Er is een groot verschil tusschen den toestand en den
aard van een aristokratischen ploert bij ons en bij onze
buren. Een aristokratische ploert is in Engeland te huis ;
hij is door de constitutie erkend ; hij geniet zekere voor-
regten ; men huldigt in hem den erfelijken wetgever, den
man, wiens woord van eer voor het geregt even zwaar
weegt als .de eed van den eenvoudigen burger; men eerbie-
digt in hem den vertegenwoordiger van de hoogste eere-
ambten en van het grootste aanzien ; hij is eene vergulde
pop, die het volk zelf heeft helpen oprigten en die het nu
nog, hoewel overtuigd van zijne eigene dwaasheid, zorg-
vuldig in stand houdt en bewaakt. In Duitschland daaren-
tegen, is de aristokraat liet overgebleven spook uit de mid-
deneeuwen, voor hetwelk men steeds met angst en schrik
vervuld is geweest; men eerbiedigt daar niet den bezitter
van zekere voorregten; maar men vreest nog den dwinge-
land ; � het is niet heel lang geleden, dat een adellijke, in

Nieuwbakken Aristocraten.

Duitschland, eiken burger tegen betaling eener zeer ge-
ringe geldboete feitelijk mishandelen mogt, terwijl eene
zware straf den burger wachtte, die zich aan den edelman
vergreep. Eerst onlangs werd eene bepaling van het oud
Pruissisch regt afgeschaft, waardoor er tusschen een edel-
man en eene burgervrouw geen wettig huwelijk kon be-
staan. Hoe anders is dit alles in Nederland! Wat heeft
de edelman meer dan zijn titel, om hem van den burger
te onderscheiden? Niets. En zijn wij Nederlanders niet
altijd trotscher geweest op onze groote burgers, dan op
onzen kleinen adel? Mijn beste jongen, »sla de geschied-
rollen na," en gij zult vinden, dat juist toen onze burgers
de meeste magt bezaten en onze adel het minst in te
brengen had, onze Staat het meest bloeide. Mij dunkt,
dat niemand dit zal tegenspreken, en ik ben overtuigd,
dat de aard van ons volk dit medebrengt, dat wij eigenlijk
burgers zijn en burgers moeten blijven, en dat wij niet
noodig hebben oude baronnen blindelings te aanbidden, en
vooral niet om nieuwe ridders en jonkheeren te scheppen,
ten einde den glans of roem van ons volk te verhoogen.
Denk echter niet, zooals ik gezegd heb, dat ik den adel
vertrappen wil: volstrekt niet; daaronder vindt men nu
de getitelde vertegenwoordigers van vroegere geslachten,
die voor het vaderland goed en bloed veil hadden, en als
zij zich geen dwaze airs geven, kan ik geene reden vinden,
om iets tegen hen in te brengen; wat echter den nieuw-
bakken adel betreft, het is te gek om daarvan te spreken;
het zijn de vleermuizen der Nederlandsche maatschappij,
� noch wezenlijke adellijken, noch goede burgers, �
ongelukkige slagtoffere eener dwaze eerzucht en eener
belagchelijke ijdelheid.

Het is dus meestal onder dezen, dat de aristokratische
ploert het weelderigst opschiet, en als gij maar den ouden
Champignon gadeslaat, moet gij mij dit toestemmen. Zelf
een man van lage afkomst, heeft hij door vlijt en ijver
een groot vermogen bijeengebragt; hij is gelukkig getrouwd,
hij heeft voorspoedige kinderen; hij kon een achtenswaar-
Smits brieven. 2

Nieuwbakken Aristokraten.

dig en gezien burgerman wezen, en in plaats daarvan,
wat is hij nu?

Hij heeft zijne zaken verlaten, omdat het voornamer is
niets te doen, dan een gedeelte van den dag op een kantoor
door te brengen. Hij is echter geen man van studie, of
wetenschappelijke vorming; hij is zonder eenige bescha-
vende liefhebberij; � hij verveelt zich. Maar -»Es mnss
das Herz «re etwas hangen" en zijn adel, foute de mien.r,
is het stokpaardje geworden van Jhr. Pieter Champignon,
geboren Pilze, Zijn nieuw wapen is in verbazingwekkende
grootte op al zijne rijtuigen geschilderd, zelfs op den ezel-
wagen zijner kleine kinderen; aan zijn vinger prijkt een
kolossale zegelring; er is geen stuk zilver in huis, tot aan
de paplepels toe, of het adellijke wapen der Champignons
is er op gegrift. Zijne kinderen heetten Ottocar en Kuni-
gonde en Willebrord en Ulrica, en ik weet niet hoe meer;
zich zelven beschouwt hij als den stichter van een helden-
stam ; hij gevoelt dus ook den hoogsten eerbied voor zich
zelven; hij huivert over zijne eigene vermetelheid, als hij
zich \'s morgens onder het scheren bij den neus neemt. De
zwaarste slag, die hem ooit getroffen heeft, scheen hem
het afschaffen der ridderschap, in welke hij pas opgenomen
was; hij weet van politiek niets meer dan van litteratuur,
en toch verklaart hij, dat hij altijd »een echt conservatief
geweest is en blijven zal, even als zijne voorouders."

Het was het zaligste oogenblik van zijn leven, toen de
half-kindsche baron van Hoogenhuis, hem ernstig vroeg:
»of hij afstamde van de vroeger vorstelijke familie der
Paddestoelen?"

In den omgang is Champignon een onverdragelijk wezen;
enkel en alleen, omdat hij nooit op zijn gemak is. In de
Soci�teit ziet men hem dagelijks zijn hof maken aan alles
wat voornaam en hooggeplaatst is; daarvoor staat hij te
buigen en te glimlagchen en te kwezelen op eene aandoen-
lijke wijze. Hij krijgt hartkloppingen als er een groot diner
is en men hem niet bij tijds uitnoodigt; als hij in het
geheel niet verzocht wordt, kan hij \'s nachts niet slapen

Nieutvbakken A i istoki -aten.

en brutaliseert zijn huisgezin en zijne dienstboden op een
erge manier. In zulke oogenblikken heeft hij bijna be-
rouw, dat hij zich van adel heeft laten maken ; maar hij
troost zich als de knecht hem een brief binnen brengt, en
hij het «Hoogwelgeboren Heer" op het adres ziet.

Onverdragelijk is echter Champignon als hij zich ver-
waardigt zijne familie en oude handelsvrienden te bezoeken.
Hij is bij hen evenmin op zijn gemak als bij de hoog-
adellijke heeren, die hij altijd achterna loopt. Er is een
kloof geopend tusschen hem en zijne vroegere makkers;
de herinnering aan vroegere dagen, toen zij zijns gelijken
waren, benaauwt hem ; hij weet, dat men over zijn jonk-
heerschap in het geheim spot: men houdt hem voor
trotsch en verwaand, en hij geeft zich alle moeite om
het tegendeel te schijnen ; maar het gaat niet! Elk oogen-
blik verraadt hij zijne vooringenomenheid met zijn nieuwen
stand en zijne nieuwe kennissen. Hij spreekt van de groot-
ste heeren van de stad en van den omtrek, die hein even
ver beneden zich rekenen, als hij zelf zijne oude kame-
raden onder zijne minderen telt, alsof deze voorname per-
sonaadjes zijne grootste vertrouwelingen waren; hij brengt
hunne woorden en gevoelens overal te pas, en voert hen
sprekende in, zelfs bij de nietigste zaken. Hij zal b. v.
zeggen : »Het is toch zacht weer van daag ; ik heb straks
X. ontmoet," (die X. nu is misschien de president van het
hof, of de gouverneur der provincie, of de kommande-
rende generaal, of zoo iets), »en die zei tegen mij : »zoo,
Champignon, wat is het warm !" " En Champignon, kijkt
rond om te zien welken indruk de woorden van den groo-
ten man op zijne nederige toehoorders gemaakt hebben,
en of zij beseffen op welken intiemen voet hij met hem
staat, daar hij zoo maar, zonder eenigen titel, of zelfs
zonder het «mijnheer" van hem durft te spreken, en ook
kortaf door den grooten man «Champignon" genoemd is,
eene vrijheid die ik noch u, noch een ander, van geen
zeer hoogen stand zou aanraden. Na den adel aanbidt hij
de ridderkruisen. Ik heb hem hooren zeggen, dat hij wel

Nieuwbakken Aristokraten.

�20,000 over zou hebben voor het lintje van den Neder-
landschen Leeuw, en hij houdt het al voor eene groote
onregtvaardigheid, dat hij het nog niet gekregen heeft,
hoewel hij altijd volhoudt, dat het hem niet schelen kan,
zoodra hij den naam van een nieuwen ridder in de cou-
rant vermeld ziet. »Het staat zoo fatsoenlijk" zegt hij,
«vooral op reis!" De hemel beware mij echter, en u ook,
mijn. kind, voor eene fatsoenlijkheid, die door een koninklijk,
of ander besluit, ons verleend wordt, en die zich doet
kennen door het dragen van een lapje lint !

Maar mijn brief dreigt reeds te lang te worden ; ik ben
ook door den rijkdom van mijn onderwerp overstelpt met
stof; ik moet echter tot den volgenden keer het nadere uit-
stellen, alleen hierbijvoegende, dat gij er aan denken moet
den heer Champignon als mensch niet te verachten omdat
hij als ploert zich bespottelijk maakt, want hij is een goed-
aardige vent; het geld, dat hij zuur verdiend heeft, be-
steedt hij volgaarne om anderen te helpen ; hij is een
liefderijk vader en een gemakkelijk meester; maar als
aristokratische ploert behoort hij tot de vervelendste der
stervelingen, en herinnert mij daarbij altijd aan de meer-
min van den dichter : � van boven schoon en heerlijk,
maar te vergeefs strevende, om den leelijken vischstaart
te verbergen.

Ik ben uw liefhebbende vader, enz.

OVER BEN BURGERLIJKEN\' PARVENU.

Aan zijn oudsten Zoon.
Beste Jongen !

Ik heb u in mijn laatsten brief een nieuwbakken aristo-
kratischen parvenu beschreven; ik gevoel lust u heden eene
schriftelijke teekening te maken van een burgerlijken par-
venu , eene soort van pendant van vriend Champignon; �
wees echter voorzigtig en houd mijne brieven geheim !

Eene echte en beste type van den parvenu is toch onze ken-
nis Janssen, de schatrijke eigenaar van het groote huis,
eventjes buiten zekere poort van zekere stad, die gij wel kent.
Even als Champignon, is Janssen met niets begonnen, en
heeft als apotheker en drogist, in den loop van een twin-
tigtal jaren , zooveel geld bijeengebragt, dat hij nu als land-
eigenaar en rijk kapitalist, voor niemand behoeft onder te
doen. Het is een fraai gezigt, hem te aanschouwen, als
hij in de Soci�teit komt en, den hoed op het hoofd, met
trotsche blikken rondziet, met de ��ne hand steeds in den
broekzak zijn geld rammelende, alsof hij zeggen wilde : »In-
dien het mij behaagde, kon ik ulieden allen te zainen koo-
pen en verkoopen !" Hij roemt ook steeds tegen iedereen
zijne landerijen, zijne paarden, zijne wagens, � alles wat

22 De burgerlijke Parvenu.

hem toebehoort, en hij eindigt altijd zijne redevoerin-
gen met de verklaring: » Maar ik, mijnheer, ben niet trotsch,
ik ben een eenvoudig burgerman en hoop zulks te blijven:
en ik geef niet zooveel," � met een verachtelijke bewe-
ging, »om de grooten of den adel!" � Hij zou er best
bij kunnen voegen : � »of om iemand anders ter wereld,
dan mij zelven." Hij is echter slim genoeg, dit niet te
zeggen, hoewel zijne airs zulks twintigmaal op den dag ver-
raden.

Even als Champignon verklaart, dat hij »een behouds-
man" is, kondigt zich Janssen overal aan, als »een man
van den vooruitgang" die er goed en bloed aan zou wagen
om »de goede zaak" te bevorderen ; om welke reden hij zich
steeds moeite geeft lid van de Provinciale Staten te worden,
waar hij zijn hart zou kunnen luchten tegen de Aristokra-
ten," onder welke benaming, hij alle fatsoenlijke lieden be-
grijpt. Hij gelooft ook het best te bewijzen hoe opregt »li-
beraal" hij is, door zonder onderscheid op iedereen te schel-
den , die niet tot zijne partij behoort. De kleinste zaken,
die hoegenaamd niets te beteekenen hebben, veroorzaken bij
hem vlagen van zulke hevige vaderlandsliefde, dat hij in
dergelijke oogenblikken waarlijk een verheven schouwspel
oplevert voor diegenen, welke gelegenheid hebben hem te
zien. Onlangs was hij woedend, dat de baron X zijn zoon
had doen benoemen tot surnumerair bij de posterijen, waarbij,
zoo als men weet, als in eene soort van fatsoenlijk wees-
huis , al diegenen, welke van verstand en middelen ont-
bloot zijn, opgenomen worden. Als hij in de Tweede Ka-
mer gezeten had, zou hij den minister daarover ge�nterpel-
leerd hebben ; zulke misbruiken zouden door hem niet dooi-
de vingers worden gezien, enz., en toen zijn eigen zoon
tot ontvanger hier ter stede benoemd werd, beschouwde hij
zulks als eene groote overwinning op de »behoudsmannen"
en, in zijn hart, als eene welverdiende hulde door den mi-
nister aan hem zelven bewezen,

Als gij bij hem komt, staat gi) verbaasd over den rijk-
dom, die in zijn huis in meubels, sieraden en tapijten

De burgerlijke Parvenu. 23

aan den dag gelegd is. Gij zijt niet minder verrast door
het gebrek aan goeden smaak, dat overal doorstraalt; want
de goede smaak, mijn zoon, is eene eigenschap, die de
parvenu niet koopen kan, � een gebrek, dat hem altijd
kenmerkt; Goede schilderijen, standbeelden of boeken ziet
men bij hem niet; hij begrijpt ook volstrekt niet «waartoe
zoo iets dient," zegt hij, en het was alleen toen hij vernam,
dat de baron X eene piano voor zijne dochter gekocht
had, die hem acht honderd gulden kostte, dat hij voor
de zijne er een kocht voor duizend, ofschoon het arme
meisje hoegenaamd geen gehoor heeft, of eenigen lust om
muzijk te leeren. Hij verlangt ook niet »dat malle ge-
rammel" in zijn huis te hooren ; als gij echter bij hem zit
en de piano bewondert, zegt hij: »Ja, het is nog al een
mooi stuk ; het heeft ook een aardig sommetje gekost ;
vrij wat meer dan de prul, die X aan zijn freuletje gege-
ven heeft!" En hij is overtuigd, dat gij u met hem er
over verheugt. Zijne ekwipaadjes en livereijen zijn de bontste
en rijkste uit de stad ; maar leveren tevens de wonder-
baarlijkste ongerijmdheden van kleuren en vormen op.
Er is altijd iets eigenaardigs in deze prachtvertooningen
van den burgelijken parvenu, waardoor ze steeds te her-
kennen zijn.

Eene wonderlijke vertooning maakt hij vooral met zijne
familie op de casinos. Daarheen gaat hij, niet om een ge-
noegelijken avond door te brengen, � want hij heeft
daar zeer veel te lijden, maar om de wereld te toonen,
dat hij er komen kan, »even goed als de beste," en te be-
wijzen, dat zijne vrouw en zijne dochter nog veel kost-
baarder gekleed zijn, dan de voornaamste dames. Wilt gij
hem gelukkig maken, zoo moet gij haar toilet, en vooral
hare juweelen roemen. Zegt gij tot hem : »Wat is uwe
dochter toch een lief meisje, en wat ziet zij er van avond
goed uit!" dan antwoordt hij met een genadigen knik :
»Ja ; � maar hebt gij gezien, welke schoone speld zij draagt ?
Zoo eene is er niet meer in de stad te vinden, en kijk
eens eventjes naar den collier van mijne vrouw, die is nog

24 De burgerlijke Parvenu.

meer waard, dan al de juweelen van die hoogadellijke nuf-
jes bij elkander!" Niettegenstaande zijn schreeuwen tegen
den adel, ziet hij toch zeer gaarne, dat zijn zoon met al
die nufjes danst. Hij durft ze wel aan !" zegt hij: »hij zal
haar wel eens de waarheid zeggen, � dat zal hij!" En
het is ook zoo: want zijn zoon verklaart, »dat het zeer
warm is," en »dat er nog al veel menschen zijn," even
stoutmoedig als de fijnste jonker.

Zijn vader is echter, niettegenstaande zijn pogchen, even-
min op zijn gemak, als de overige leden zijner familie ;
zijne groote, roode handen en breede, platte voeten zijn
hem overal in den weg: hij heeft dorst, maar hij weet
niet wat te drinken, en vreest door iets ongepasts te vra-
gen, zich belagchelijk te maken, juist voor die men-
schen, »die hem niets ter wereld kunnen schelen." Als
zijne dochter niet iederen dans mededoet, beschouwt hij
het als eene zamenspanning van »de groote lui", om hem
te vernederen. Als zijn zoon eenige beleefdheid bewijst
aan een bejaard man van hoogeren stand, beschuldigt hij
hem van »kruipen;" als een van die groote heeren van
hem geene notitie neemt, is hij woedend ; als zij hem aan-
spreken, is hij brutaal, om te toonen, dat hij niet over-
duiveld is. Op het souper is niets goed genoeg voor hem ;
de duurste wijnen vindt hij zuur. Hij verklaarde ��ns
bij vergissing, dat ze naar medicijn smaakten, waarop een
spotvogel in de buurt hardop vertelde, »dat niemand de
meening van mijnheer Janssen aangaande dit laatste punt
kon betwisten." Eene beleediging, die hij nooit vergeten
of vergeven heeft; want in weerwil van zijne gemaakte
nederigheid, is er niets, dat hem meer hindert, dan eene
toespeling op zijn vroegeren stand.

En toch zijn de eenige gasten, die op zijne diners en
soirees verschijnen, juist uit den minderen burgerstand:
alle fatsoenlijke lieden heeft hij door zijn bluffen en zijne
brutaliteit afgeschrikt. Hij geeft eene reeks van brillante
gastmalen aan eene menigte arme betrekkingen en vroe-
gere vrienden, die er nog al trotsch op zijn, bij hem te

De burgerlijke Parvenu. 25

komen, en door wie zijne gastvrijheid en gulheid zeer ge-
prezen worden. Aan het hoofd van zijne tafel, is hij boven
beschrijving grootsch en indrukwekkend. Het komt er
niet op aan, of de gasten zich, of hem, of zijn huisgezin
vervelen, of niet. Hij vergt slechts ��n ding van hen:
dat zij met de meeste nederigheid naar zijne woorden
luisteren; dat zij alles wat hem toebehoort, bewonderen.

»Gij moet een glas van dien wijn eens proeven." �
roept hij uit tegen den een; � »het is andere kost, dan
gij in je kelder hebt; � daar kunt gij op aan!" Of:
»Zeg eens, Piet, als gij wist wat die schotel kostte, zoudt
gij er met meer smaak van eten," en: »Ik wed, Jan, dat
gij niet eens weet, wat daar midden op tafel staat?" en
dergelijke uitroepingen meer, waaruit men genegen zou
zijn op te maken, dat hoe onwetender en dommer de gas-
ten, hoe aangenamer en gewenschter zij hun gastheer toe-
schijnen.

Geheel anders houdt zich de heer Janssen op reis; bij
zulke gelegenheden vertoont hij zich ook in al zijne pracht
en heerlijkheid, maar niet meer als burgerman ; � o neen,
hij is de voornaamste aristokraat, � de groote heer die met
de zijnen naar eene druk bezochte badplaats gaat, om zich
eenige weken volgens den regel te vervelen. Verre van
dien, dat hij op den adel, scheldt, zooals hij te huis doet,
prijken nu al zijne koffers met den naam van »Janssen
van de Paauwenburg:" hij houdt zich alleen op met het
voornaamste gezelschap, dat zich met hem wil afgeven.
Wee dan den armen gast van den vorigen dag, die het
wagen zou hem te naderen! Hij is echter, in plaats van
stroef en brutaal, nederig en minzaam met iederen vreem-
deling; hij laat zich enkele woorden ontvallen, waaruit
men overtuigd wordt, dat de reiskoets op het dek van de
stoomboot hem toebehoort; hij roept zijn knecht, om te
doen zien, dat die knecht ook zijn eigendom is, � niet
omdat hij iets van hem noodig heeft. Een Kellner, die
hem i>lleer Baron" noemt, wordt vorstelijk beloond; hij
gevoelt, dat de kapitein van het schip hem eerbiedigt;

De burgerlijke Parvenu.

dat de conducteur hem vereert; de kastelein van het
logement buigt voor zijne koets en zijn knecht ter aarde ;
hij keert naar huis en zegt, »dat het in Duitschland lang
zoo\'n beroerde boel niet is, als men algemeen gelooft."

Zijne vrouw is een goed slag van mensch, maar een
zwakhoofd; het ruwe en onbeschofte van haar man ergert
haar te huis; op reis vindt zij hem aanbiddenswaardig.
Daar zij echter ook geen zwak heeft op het burgerlijke,
en gehoord heeft, dat de goede ton medebrengt Fransen
te spreken, heeft zij zich ontzaggelijk veel moeite gegeven
om zich die taal eigen te maken. Zij heeft ook eene Fransche
kamenier, van wie zij eenige phrasen geleerd heeft, zoo-
wel als het een en ander van de vroegere gouvernante
harer dochter, die zij eindelijk wegzond, voorgevende dat
het meisje volleerd was; maar in waarheid, omdat de
gouvernante, die wezenlijk eene beschaafde vrouw was,
haar dagelijks, in haar eigen huis, beschaamd maakte. Zij
geeft zich moeite om altijd interessant te zijn, hetgeen zij
het best meent te kunnen, door ziekelijkheid voor te
wenden. Zij praat dus steeds van haar »zwak zenuwgestel,"
van -nlwrrible migraine;" van allerlei kwalen en ziekten,
waaraan zij en andere voorname wezens onderworpen zijn.
Zij eet echter met den meesten smaak, en drinkt, zoo als
men zegt, »een stout glas wijn;" alles misschien uit wan-
hoop; � maar het schijnt haar toch goed te bekomen.

Een ander zwak punt van haar is de domme\'. En de
domin� is een man, die het verdient; want hij is het troe-
telkind der groote dames uit de stad; eene soort van ge-
reformeerde petit abb� � een allerliefst ventje! Gij moest
hem eens hooren preken voor de voorname lui! Gij moest
eens hooren, hoe hij het gemeene volk in de deftigste
taal voor schobbejakken en fielten uitmaakt, die den «Mam-
mon aanbidden" enz., als zij zelfs des Zondags voor hunne
hongerige kinderen iets trachten te verdienen, en derhal-
ve voor altijd verloren zijn! Gij moest hooren, hoe hij de
rijken vermaant zich niet te laten verblinden door de
heerlijkheden, die hen omgeven en waarover zij beschikken

De burgerlijke Parvenu. 27

kunnen; hoe hij aan zwakke zenuwgestellen heel zachtjes
de waarheid zegt; hoe aardig hij eiken schok, die voor
hen noodlottig kon wezen, vermijdt. Gij moest hem zien
als hij een kopje thee bij mevrouw Janssen, of eene andere
der echte vromen, zit te drinken, eventjes op den rand
van zijn stoel zittende, met de beenen zoover mogelijk
daaronder gestoken, half gewurgd in zijne witte das, met
zijn theelepeltje, tusschen den wijsvinger en den duim
gehouden, gesticulerende, en met de oogen, als het ware
de wijsheid onder uit het kopje lezende. Och, mijn jongen,
als gij dat zaagt, het zou u goed doen, het zou u evenzeer
stichten, als het mij steeds gesticht heeft, (op een nederigen
afstand), den beschermeling en vriend van den rijken Janssen
te bewonderen, � en uit den weg te blijven.

Als ik mij nog verstouten mag aan een Mr. in de regten
iets aan te raden, doe dat even als ik, en geloof mij steeds,

Uw liefhebbende Vader.

ROEM VAN ZEKERE PHILA.NT1IROPEN.
Aan zijn oudsten Zoon.
Mijn lieve Jongen !

Het slenterleven in eene groote stad, schrijft gij mij,
begint u te vervelen, en gij verlangt (bij gebrek aan prak-
tijk), naar iets anders; � natuurlijk niet, om enkel aan
den kost te komen, dat zou te alledaagsch zijn, � maar
vooral om roem en onderscheiding te verwerven. Deze be-
geerte in u, mijn kind, is zoo natuurlijk en ego�stisch,
dat ik ze zeer moet prijzen, en daar gij er zoodanig mede
bezield zijt wil ik u gaarne een handje helpen, wat mij
volstrekt niet moeijelijk zal vallen, daar er duizenderlei
wijzen zijn, om eer en aanzien te verkrijgen in ons vader-
land. E�ne vooral wilde ik u aanwijzen, die hoogst ge-
makkelijk en aangenaam is, daar gij daardoor uw doel be-
reiken kunt onder den hoogst vleijenden schijn van onbaat-
zuchtigheid en edelmoedigheid, en zelfs zeggen, dat gij
uwe eigene belangen aan die van anderen opoffert; � dat
het heil van het menschdom uw eenige wensch is, en dat
het geluk van uwe naasten, � dat is vooral van uwe tegen-
voeters u meer ter harte gaat, dan uwe eigene welvaart.
Ik spreek natuurlijk van de philanthropie.

Indien gij nu, even als de meeste stervelingen, met veel

Roem der Philanthropie.

eerbied voor de groote menschenvrienden, die u \'omringen,
bezield zijt, zult gij huiverig wezen, om u zoo stoutmoedig
aan hunne zijde te plaatsen, maar, het is wel eens met
hen juist het tegenovergestelde geval als met de bergen:
hoe meer gij ze van nabij ziet, des te kleiner worden zij.
Daarentegen zijn al hunne ondernemingen op de grootst
mogelijke schaal. Even als zeer kleine steentjes met groot
geweld in het water geslingerd, maken zij zulke verba-
zende kringen in het rond, dat men er verstomd bij staat
te kijken. Zij zijn gelijk aan volle flesschen champagne ;
het is onmogelijk te gissen hoeveel geest zij bevatten, hoe-
veel spektakel zij in de wereld zullen maken, totdat men
ze ontkurkt. De mensehenvijand Caligula wenschte, dat de
geheele menschheid slechts ��n hals had, om allen gelijk
te kunnen onthoofden ; � de menschenvriend van onze da-
gen wenscht, dat de geheele menschheid slechts ��n hals
had, om ze allen te gelijk te kunnen omhelzen ; nog lie-
ver, dat ze allen te gelijk heidenen waren, om ze dan al-
len te gelijk te kunnen doopen. Het gebod zegt : »Hebt
uwen naaste lief als u zei ven," de philanthroop strekt dit
uit over de geheele wereld ; dat wil zeggen, hij begint
eerst met China of Tomboktoe.

Gij hebt in de laatste tijden zeker tot uwe stichting ge-
zien , hoe vurig men bezield is voor het heil der Chinezen,
hoe men, om zoo te spreken, premiBn uitschrijft voor ge-
doopte mandarijnen en menscheneters. Het zal u wei-
ligt verwonderd hebben, dat men niet liever met de ge-
doopte heidenen te huis heeft aangevangen ; want die zijn
ontelbaar, en hoewel ik niet alle menschen tot positief-
christelijke domperridders wilde maken, even als eene ze-
kere partij hier te lande, wenschte ik toch, dat men algemeen
meer aan onze eigene landgenooten dan aan de Chinezen
dacht, ten minste voor het oogenblik ; maar daardoor zou-
den de philanthropen zich niet genoeg onderscheiden, en
zelve niet genoeg geprezen worden, wat toch gewoonlijk
het hoofddoel der philanthropie blijft, en waarom ik u die
zoo stellig wilde aanraden : maar, � en vergeet dat niet,

Roem der Philanthropie.

� de philanthropie in den ruimsten, hedendaagsehen zin
van het woord, en geene bespottelijke, kleingeestige men-
schenliefde, die u verleiden zou, in stilte weldaden te be-
wijzen en uwe linkerhand niet te laten weten, hoeveel
goed gij met uwe regterhand gedaan hadt. Dit zou vooral
nu zeer bespottelijk zijn, daar men als echte liberaal, noch
in de regering noch elders, iets geheimzinnigs wil zien
of weten.

Wilt gij u dus als philanthroop onderscheiden, mijn beste
jongen, wees volstrekt niet bedeesd of benaauwd ! Treed
even gerust op voor het publiek, alsof gij wezenlijk den
menschen eene weldaad wildet bewijzen ; � kunt gij u
zelven dit diets maken, dan zult gij uw doel des te ge-
makkelijker bereiken.

Neem een voorbeeld aan onzen vriend den heer Zalig,
lid van den stedelijken raad en van ik weet niet wat al
meer, »een der meest geachte ingezetenen onzer stad,"
gelijk de couranten zeggen, die echter, onder ons, te dom
is om, � � � nu gij kent het spreekwoord, � en die
toch, in weerwil daarvan, een der invloedrijkste en meest
geziene mannen zijner geboorteplaats is, � alles door mid-
del zijner philanthropie en zijner bescheidene onbeschaamd-
heid. Zie hem over straat loopen ; hij heeft een bundel
papieren onder den arm ; traktaatjes steken uit zijne rok-
zakken , traktaatjes stralen flaauw uit zijne oogen ; trak-
taatjes-taal is op zijne lippen en zijn traktaatjes-achtige
roem wordt in de dagbladen verkondigd. Hij houdt u op
straat op ; hij vraagt niet naar uwe vrouw en kinderen,
of naar iemand, of iets anders. Hij vertelt u onophoudelijk
van hetgeen hij voor het heil der menschheid in ver afge-
legene landen reeds gedaan heeft en nog doen wil. Hij
dringt u een bundeltje vrome geschriftjes op, � stelt u
dus op gelijke lijn met de heidenen, �. en hij vergt tevens
eene milde bijdrage tot zijne plannen, als waart gij Croesus
of Rothschild. Vraagt gij daarentegen iets van hem, om
eene noodlijdende familie in de buurt te helpen, hij lacht
u uit; � zegt gij, dat het eerlijke maar ongelukkige men-

Roem (Ier Ph�anthropie. 31

sehen zijn ; hij is overtuigd, dat gij hem voor den gek
houdt,

Al het gevoel, dat hij voor zijne landgenooten heeft,
besteedt hij aan de ergste misdadigers, die hij vinden kan.
Bekijk zijne keurige laarzen eens; zij zijn door een schoen-
maker-moordenaar in de gevangenis gemaakt, � en komen
den philanthroop veel goedkooper te staan, dan de lompe
dingen aan uwe voeten, die gij van uw armen, eerlijken
buurman gekocht hebt. � Zie de afschriften van zijne
circulaires over de verspreiding van guttapercha overschoe-
nen in de binnenlanden van Afrika ; hoe keurig geschreven!
Het is het werk van een brandstichter in zijne cel! Zijn
huis is letterlijk door misdadigers gemeubileerd en opge-
sierd. De matten op den vloer zijn door erkentelijke dieven
vervaardigd. De schilderijen op de muren zijn herinneringen
aan dankbare falsarissen. Als gij hem gelooven wildet,
zou hij u overtuigen, dat men alles ter wereld in de ge-
vangenis kan laten maken, beter dan elders, � en veel
goedkooper; � dat het christenpligt is misdadigers te
begunstigen en eerlijke armoede te laten verhongeren.
Maar zijn gevoelig hart wordt dikwijls door hardhoorigen
en ongeloovigen onder de mannen geschokt, en hij zoekt
troost en opbeuring bij de vrouwen. Die teederhartige
schepsels zijn niet bestand tegen zijne welsprekendheid, en,
naast den regtzinnigen domin�, wordt de heer Zalig aange-
beden in de vrome huisgezinnen, welke hij met zijne be-
zoeken vereert.

Zijne bezoeken zijn ook niet gelijk aan die van gewone
stervelingen; hij maakt geene thee- of digestievisites :
daartoe heeft hij geen tijd; maar den geheelen dag loopt
hij rond, van het eene huis in het andere. Als het eten op
tafel is, verschijnt de heer Zalig. Hij moet eventjes ��n
woordje met mevrouw spreken; hij neemt naauwelijks
notitie van den hongerigen echtgenoot, hij zijgt neder op
eene sofa ; hij is uitgeput; als mevrouw een glaasje Madera
bij de hand heeft! � hij is al sedert acht uur aan het
loopen !

32 Boem der Phikinthropie.

Hij spreekt sotto voce met uwe vrouw, terwijl gij staat
te trommelen op de glasruiten en te denken, dat de visch
koud wordt; � uwe vrouw vraagt heel lief naar uwe
beurs, en de philanthroop slurpt zijn glaasje uit. Eene
hongerige maag is ligt omkoopbaar : gij geeft het geld ;
gij wilt gaarne uw middagmaal dubbel betalen ; maar gij
stampt toch met de voeten als gij ontwaart, hoe veel ligter
de beurs geworden is als gij die terugkrijgt. Gij vloekt als
een ketter, hoewel gij »een engel van geduld" zijt, wanneer
uwe vrouw verklaart, dat de heer Zalig een «allerliefst
lief mensch is," omdat gij overtuigd zijt, dat uwe echtge-
noote u inmiddels voor een wreedaardig monster houdt.

Heeft hij vernomen, dat gij naar een concert of naar de
comedie gaat, dan overvalt hij u, juist als gij de deur uit
wilt gaan, en hij heeft weder een apartje met mevrouw.
Hij klaagt, dat hij geen tijd heeft aan zulke genoegens op
te offeren, hoewel hij er dol veel van houdt. Hij praat
zooveel over zelfverloochening, enz. dat gij eindelijk een
half uur te laat uitgaat, en uwe vrouw zich zeer over u
schaamt, dat gij den tijd hebt, om allerlei genoegens na
te jagen. Het oprigten van maatschappijen, het beleggen
van vergaderingen en het verspreiden van allerhande ge-
drukte en ongedrukte circulaires, beginnende met de
woorden : «Dierbare mede-christenen" en eindigende met
een aanval op uwe beurs, behoort ook tot het vak van
den philanthroop. Het is noodzakelijk, dat deze maatschap-
pijen enz. echter, zoo veel mogelijk uit vrouwelijke leden
bestaan, die, altijd in ruzie met elkander, steeds den op-
rigter inroepen haar bij te staan, en zijn gezag eerbiedigen,
en hare mannen plagen, totdat deze zijn doel helpen be-
vorderen.

Dit is in alle opzigten zeer aan te prijzen ; de vrouwen
zijn doorgaans weinig in grammaticale regels bedreven en
uwe circulaires enz., kunnen dus in het meest ellendige
Hollandsen, � zelfs in het Handelsbladsch, � geschreven
zijn, zonder eenige kritiek te vreezen. Eenige fijne com-
plimenten aan, en aanprijzing van de vrouwelijke deugden

Roem der Philanthropie. 33

zijn echter volstrekt niet daarin vergeten en ze moeten
zoo lang mogelijk gerekt zijn. Het laatste is voornameljjk
om te verhinderen, dat de mannen het in het hoofd krij-
gen ze te lezen. Eene vrouw komt te huis: »Mijn beste
Klaas," zegt zij, »lees eventjes dezen algemeenen zendbrief
van Zalig aan zijne dierbare mede-christenen." De man
ziet vier bladzijden zeer klein gedrukt. »Het is mij veel
te lang, vertel gij mij wat hij wil, dat is beter." En de
vrouw gaat zitten en vertelt, niet wat Zalig wil, maar juist
wat zij weet, dat met de denkbeelden van »manlief\' over-
eenkomt, en «manlief\' moet weder betalen, en betaalt ruim,
omdat mevrouw Zus, of mevrouw Zoo, al z�� veel gegeven
heeft, en zijne vrouw niet minder zijn wil, enz. � Wil hij
echter niet goedschiks bezwijken, het helpt hem toch niet.
Al hetgeen hij te weinig geeft, wordt toch uit het geld van de
huishouding genomen, en hij heeft kans een zuur gezigt
van zijn vrouwtje, met een stuk taai vleesch van den sla-
ger, aan tafel te zien : � welke sterveling zou daartegen
bestand zijn ?

Inmiddels wordt algemeen bekend, dat Zalig weder tot
het een of ander heilig en stichtelijk doeleinde, zooveel
honderd gulden »op de meest onbaatzuchtige wijze" heeft
bijeen gebragt. Met elk tientje, dat gij geeft, wordt zijn
roem verhoogd, en hij doet afrekening voor een kring van
dames tot het laatste halve centje toe, z�� nauwkeurig,
dat zijne menschlievendheid slechts door zijne accuratesse
ge�venaard wordt. Hij zorgt ook daarvoor, dat verslag ge-
daan wordt van alles, wat hij onderneemt, in alle moge-
lijke couranten, welke altijd zeer dankbaar zijn, als ze
«ingezonden stukken, die niet al te vol taalfouten zijn,
krijgen. Hij veracht iedereen, die hem niet aanbidt, en
behandelt de grootste heeren uit de stad met zooveel on-
beschoftheid, � daar hij hunne vrouwen aan zich heeft
onderworpen, � dat eindelijk niemand meer het waagt
tegen te spreken, dat de heer Zalig de grootste der phi-
lanthropen, de edelmoedigste der menschen is. Kunt gij u
een benijdenswaarder lot voorstellen ?

�34 Roem der Philanthropie.

Op deze wijze kunt gij u, mijn zoon, ook onderscheiden ;
mogt mijn ontwerp u niet aanstaan, dan zal ik u wat
anders geven, zooals de ministers tot de Tweede Kamer
zeggen, en blijf inmiddels,

Uw liefhebbende Vader.

OVER DE KUNST OM RECENSIE�N TE SCHRIJVEN.

Aan zijn oudsten Zoon.
Mijn lieve Jongen !

Gij verwerpt mijn plan om een philanthroop van u te
maken, en u op die wijze eer en aanzien te verschaffen,
en gij houdt vol, dat gij liever in de tijdschriften wilt
schrijven, dat gij er ten minste »geen kwaad in ziet," en
dat gij hoopt »u daardoor te onderscheiden!"

Het is mij wel tot dusver onbekend geweest, dat gij u
geroepen voeldet als schrijver op te treden, en ik weet
zelfs tot heden niet, dat gij eenig talent voor het schrij-
ven hebt; maar dat komt er niet op aan ; dat is volstrekt
niet noodig; en, daar men u daartoe uitgenoodigd heeft,
kunt gij, even goed als duizend anderen, in onze »meest
geachte" tijdschriften de allergrootste zotternijen plaatsen,
zonder dat iemand het u kwalijk nemen zal; want zelfs
onze «meest geachte" tijdschriften zijn dankbaar als ze stof
genoeg hebben, � gratis geleverd, � om hunne nummers
te vullen, en als gij uw naam niet onder uwe voortbreng-
selen wilt zetten, is het schrijven in zulke maandwerken
iets, dat u zelven niet benadeelen, even min als het an-
deren iets baten kan. Maar om u daardoor te onderschei-
den, geloof mij, dat zal niet gelukken ; gij zoudt even

goed lid kunnen worden van een of ander geleerd ge-
nootschap, en gij zoudt u waarlijk roemrijker onderscheiden
door niet in onze maandwerken de groene vruchten van uw
onrijp verstand te markt te brengen, dan door met aller-
hande prullen die »zeer gezochte" tijdschriften, zoo moge-
lijk nog slechter te maken dan ze reeds zijn. Maar des
menschen zin is des menschen leven, en daar gij in uw
voornemen volhardt, om als schrijver op te treden en de
menschen te vervelen, en mij vraagt, u in het bereiken
van uw edel doel bij te staan, zal ik u ook, in den be-
ginne, de behulpzame hand leenen.

Daar iedereen dezer dagen over beginselen babbelt, en
in het oneindige redeneert, is het ook hoogst noodzakelijk,
dat gij u met het een of ander grondbeginsel laat inenten
(even als met de pokken), dat gij dus een zeker karakter
aanneemt, in hetwelk gij als schrijver u steeds moet ver-
toonen. Ik zal u dadelijk aan een grondbeginsel helpen,
of liever aan eene spreuk, of leuze : blijf daaraan getrouw
en strijd moedig, mijn jongen, niet voor het goede of de
edele zaak, maar om u zelven te onderscheiden, � het
doet er niet toe op welke wijze, � en ik wanhoop er niet
aan, u vroeger of later tot lid van het Instituut benoemd
te zien, zoodra de letterkundige klasse van dat luisterrijke
ligchaam op nieuw ingesteld wordt, om weder, met of zon-
der permissie van den Koning, op eene wetenschappelijke
wijze te luijeren.

Maar ik keer tot de leuze terug, welke ik u wilde aan-
bevelen ; zij is deze :

»Bilde mir nicht ein ich hinnte was lehren,
Die Menschen zu besseren oder bekehren,"

en ik heb ze aan den geleerden Dr. Faust ontleend. Als
gij nu, even als ik, overtuigd zijt, dat deze spreuk, van u
zelven gebezigd, niets dan waarheid bevat, kunt gij ge-
rust aan het schrijven gaan over alles wat los en vast is,
en hetgeen uwe denkbeelden aan gezond verstand of gron-

digheid missen, zullen ze voorzeker aan oorspronkelijkheid
en stoutmoedigheid winnen, aan welke beide deugden er
groot gebrek is onder diegenen onzer hedendaagsche schrij-
vers, welke geen bloote vertalers zijn.

Gij wilt echter in de tijdschriften aanvangen; men heeft
u reeds eenige boeken »ter recensie" gezonden, en gij vraagt
mij om hulp. Het is al een bewijs van uw aanleg, mijn
kind, dat gij mij niet zegt, toelke boeken men u toegezonden
heeft, want dat doet er volstrekt niet toe; boeken zijn
boeken; en recensiee\'n zijn altijd goed genoeg voor onze
tijdschriften, als zij maar lang genoeg zijn, en niet te scherp,
omdat men zich als redacteur van een maandwerk geene
onverzoenlijke vijanden moet maken.

Ik vind het ook allerbest, � dat gij u zelf niet in
staat gevoelt iets hoegenaamd aan den dag te brengen, �
dat gij u nederzet om het werk van anderen te beoordee-
len, en raad u aan, zonder dat gij daarom benaauwd be-
hoeft te wezen, niemand ter wereld, zoo de redactie u
daartoe niet bepaaldelijk uitnoodigt, of uw eigenbelang
zulks niet medebrengt, onvoorwaardelijk te prijzen of te
gispen. Evenwel moeten uwe recensiee\'n eene bepaalde kleur
hebben ; d. i. ze moeten onder de rubriek kunnen gerang-
schikt worden van gunstige of ongunstige recensiee\'n, en om
u zelven moeite te sparen, of eenige studie, � wat in
deze praktische eeuw slechts tijdverspilling is, � wil ik
beproeven een paar modellen van recensie�n te geven,
welke gij met invulling van de titels der boeken en van
de namen van schrijvers, uitgevers, vertalers enz. dadelijk
kunt gebruiken voor de u reeds toegezonden werken. Hier
volgen dus modellen : lo. van eene gunstige, 2o. van eene
ongunstige boekbeoordeeling, geheel in den stijl en trant
onzer »meest geachte" tijdschriften:

1° EENE GUNSTIGE RECENSIE.

»Het v��r ons liggende werk hebben wij met het meeste
genoegen gelezen. De geachte schrijver heeft nieuwe aan-

spraken gekregen op onze dankbaarheid en op die van
alle echte vrienden en beoefenaren der fraaije letteren.
Zelden hebben wij grootere scherpzinnigheid met zoo vele
gloeijende verbeeldingskracht gepaard gezien, terwijl op
elke bladzijde van zijn boeijend werk, het schitterend licht
van een vernuft doorstraalt, hetwelk echt Nederlandsch mag
genoemd worden. Men ontwaart reeds in de eerste hoofd-
stukken van het eerste deel, dat de geleerde schrijver,
zonder onze meest verdienstelijke vertalers in taalkennis
te evenaren, evenveel echt dichterlijk gevoel bezit als de
heer Alberdingk Thijm. Evenmin bij hem (den schrijver),
als bij eenig ander onzer wezenlijk geleerde vaderlandsche
schrijvers, vindt men eene pedante vertooning van weten,
of spreekt hij uit de hoogte over anderen, zonder daartoe
geregtigd te zijn. Zijn boek is, in ��n woord, een juweel,
en vooral aan leesgezelschappen, en dergelijke inrigtingen
voor de verspreiding van degelijke en klassieke lectuur, zeer
aan te bevelen.

»Wij zouden echter niet onpartijdig zijn, indien wij den
schrijver niet op eenige kleine leemten in taal, stijl, be-
schrijving en zelfs in de spelling opmerkzaam maakten,
die bij een eventu�len herdruk van het werk gemakkelijk
te verbeteren zijn. Het is onnoodig dezelve hier op te
sommen. Sapienti sat! Het tweede deel is ontsierd dooi-
de volgende drukfouten � � � �"

Het is voor u, mijn jongen, zeer gemakkelijk eenige
drukfouten hier en daar op te sporen, daar er naauwelijks
��ne pagina zonder drukfouten hier te lande uitgegeven
wordt, en als gij dat gedaan hebt, gaat gij voort: �

Het derde deel beviel ons bij uitstek, even als het eerste
en tweede, jammer maar, dat wij daarin ook dezelfde ge-
breken ontdekten.

»Druk en papier zijn zeer goed ; elk deel is versierd met
een keurig vignet; mogen schrijver en uitgever door een
goed debiet ruimschoots hun arbeid en kosten beloond zien !"

(Deze soort van schietgebedje aan het einde, is zeer
noodzakelijk en algemeen; het zou eene aangename vari-

atie daarop zijn, als gij het misschien op vers kondet
brengen; dit laat ik echter geheel en al aan ti over.)

2°. EENE ONGUNSTIGE RECENSIE.

»Het v��r ons liggende werk hebben wij met weinig
genoegen gelezen. De tot dusver onbekende schrijver heeft
door dit boek geene aanspraken gekregen op onze dank-
baarheid, of op die van de echte vrienden en beoefenaren
der fraaije letteren. Zelden hebben wij grooter gebrek aan
scherpzinnigheid, met zulk een volslagen gemis aan gloei-
jende verbeeldingskracht gepaard gezien, terwijl op geene
enkele bladzijde van het langdradig werk ��n flaauw vonkje
doorstraalt van een vernuft, hetwelk echt Nederlandsch zou
kunnen genoemd worden. Men ontwaart reeds in de eerste
hoofdstukken van het eerste deel, dat de niet wetenschap-
pelijk gevormde schrijver bijna even weinig taalkennis
bezit als de meeste onzer prulvertalers en evenveel echt
dichterlijk gevoel mist als de heer A. B. C. Evenzeer bij
hem (den schrijver), als bij vele anderen onzer quasi ge-
leerde auteurs, vinden wij eene pedante vertooning van
weten en spreekt hij uit de hoogte over iedereen, ::onder
daartoe geregtigd te zijn. Zijn boek is, in ��n woord, een
prul en slechts aan leesgezelschappen en dergelijke inrig-
tingen voor de verspreiding van jW?^-lectuur aan te bevelen.

»Wij zouden echter niet onpartijdig zijn, indien wij niet
op eenige schoonheden in taal, beschrijving en zelfs karak-
ter-teekening opmerkzaam maakten, welke een eventu�len
herdruk van het werk wenschenswaardig maken. Ons ont-
breekt de ruimte, om ze hier op te sommen. � Sapienti
sat! Het tweede deel bevat minder drukfouten dan het
eerste. Het derde deel beviel ons echter, over het geheel,
niet beter dan het eerste en het tweede; evenwel hebben
wij dezelfde schoonheden daarin ontdekt.

»Druk en papier zijn niet best; elk deel is ook ontsierd
door een allernaarst vignet. Wij eindigen echter dit ver-
slag met den opregten wensch, dat �n de schrijver �n de

uitgever door een goed debiet hun arbeid en hunne kosten
ruimschoots mogen beloond zien!"

Gij ziet, mijn zoon, uit bovenstaande modellen, dat het
recenseren op de hier te lande gebruikelijke wijze, volstrekt
niet moeijelijk is, en de twee staaltjes, welke ik u gegeven
heb, volmaakt in den stijl zijn, die het meest in zwang
is. Heeft men u vertaalde werken ter recensie gegeven,
voeg er dan hier of daar bij: »Wij hebben de vertaling
met het oorspronkelijke niet kunnen vergelijken; maar het
Hollandsch krioelt van Gallicismen, Anglicismen of Ger-
manismen;" naarmate het werk uit het Fransch, Engelsch,
of Hoogduitsch overgezet is, en gij zult altijd, om zoo te
zeggen, spijkers met koppen slaan. Ik heb u echter nog
��n gewigtigen raad te geven, welke gij bij het recenseren
niet uit het oog moet verliezen: eer gij de werken, die
gij gerecenceerd hebt, op uwe boekenplanken plaatst, laat
ze door uw oppasser zorgvuldig opensnijden, opdat niemand
uwer vrienden ontdekke, dat gij ze niet gelezen hebt; voor
redacteurs en het publiek behoeft gij op dit punt geene
vrees te koesteren.

Als gij nu niet schroomvallig zijt, en u niet schaamt
vlijtig gebruik te maken van de u gegeven wenken, kunt
gij, hoe ongeschikt gij overigens voor het schrijven ook
zijt, u toch zeer daarin onderscheiden, en eer doen aan

Uw liefhebbenden Vader.

EEN VARIATIE OP EEN OUD LIED.

■»Sinte Klaas, goed heilig man,

Trek je beste tabbert aan ;

Rif er mee over de huizen f �"

Ik houd van Sinte Klaas; ik heb altijd van Sinte Klaas
gehouden; hij is een gemoedelijke, ouderwetsche, burger-
lijke, echt Nederlandsche heilige ! Een heilige, die zich niet
schaamt de vingers aan klompen vuil te maken; die mis-
schien zelf klompen draagt; die iets langepijpsachtigs in
zijn aard heeft; die, � in weerwil van het lied, � zeker
nooit over de huizen rijdt; maar, w�l door den schoorsteen
in huis komt, met ketengerammel en schrikbarende gelui-
den, in plaats van, op de wijze van meer luchtige geesten,
gelijk eene zinking door het sleutelgat te waaijen.

En toch is er geen heilige in den kalender te vinden,
die meer gevierd wordt!

Reeds lang v��r den dag van zijn sedert eeuwen aan-
gekondigd, en met echt onfatsoenlijke, platburgerlijke re-
gelmatigheid, jaarlijks herhaald bezoek, wordt hem eene
ontvangst bereid door het geheele volk, even plegtig en
indrukwekkend als die van onzen ge�erbiedigden Koning
zelven, als hij zijn bezoek aflegt, om de liefderijk vereenigde
zitting van de beide Kamers der Staten-Generaal te openen.

De eigenaren van speelgoed- en suikerbakkers-winkels
tellen, reeds lang v��r den gewigtigen dag zelven, in hunne
verbeelding de blanke guldens, welke hij hun opleveren
zal. Rijke ouders zijn verlegen met de keuze van hetgeen
aan hunne lievelingen zal .worden uitgereikt; arme ouders
zijn verlegen, hoe hunne kinderen in de algemeene vreug-
de te doen deelen. Maar, door geheel Nederland kloppen
de harten der kindertjes onstuimiger, als Sinte Klaas ge-
noemd wordt. En hoe nader zijn bezoek, hoe grooter de op-
gewondenheid onder de menschen van eiken stand en leeftijd.

Moeders gaan op ongewone tijden de deur uit; oudere
broeders en zusters, die reeds ingewijd zijn, nemen een air
van geheimzinnigheid en gewigt aan, dat indrukwekkend
is. Toegedekte manden, groote en kleine pakken, groene
trommels met geelachtige, galzieke bloemen er op geschil-
derd, worden in huis gesmokkeld, en in kasten voorzigtig
opgesloten, welke tot dusver open gestaan hebben; zelfs
de meiden in huis zijn niet meer zoo vertrouwelijk met de
kleintjes als vroeger, en houden fluisterend, geheimzinnige
gesprekken met den bakker aan de huisdeur!

Ja, zelfs tot in die verblijven der ellende, kostscholen
genoemd, dringt de koortsachtige aandoening van het volkje
door; daar wordt de tijd van de aankomst van den trein,
van de brieven, van de schuit, van de diligence, naauw-
keurig en angstvallig berekend. Zal men zijn Sinte Klaas
nog op den grooten dag zelven ontvangen ? Zal men moeten
wachten tot den volgenden morgen ? Zal mijnheer vacan-
tie geven ? Zal mevrouw op water-chocolade trakteren ?
Zal men misschien, o toppunt der zaligheid bij oom ten eten
worden gevraagd, en \'s avonds naar school terugkeeren
met de zakken gevuld en de maag overladen met de zoete
gaven van den beilige, en naast zijn bed zien staan de
trommel van huis, dat summum bonum van den schooljongen ?

Zal men, terwijl de anderen slapen, terwijl mijnheer en
mevrouw en de ondermeesters nog beneden zijn, in het
halfdonkere slaapvertrek, bij het licht eener lantaren, zijne
schatten kunnen uitpakken ?

Bovenop liggen de letters, � dat spreekt, op een
stuk met vet doorschijnend papier; ze worden voorzigtig
ter zijde gelegd ; alleen het beentje van de N is afgebroken ;
het is nauwelijks de moeite waard het te bewaren! � En
spoedig rust nu moeders koek bij dien van oom ! Intus-
schen gaat men voort met uitpakken ! � Drie lagen papier,
om te verhinderen dat het vet doordringt, worden onge-
duldig ter zijde geworpen ; � daar liggen de schatten in al
hunne verblindende pracht! Sinte Klaas ! Sinte Klaas! gij
hebt de vingers van de teedere moeder geleid, toen zij alles
zoo veilig, zoo keurig, zoo smaakvol voor het zoontje in-
pakte, terwijl zij misschien een zucht loosde bij de gedachte,
dat het nog drie weken moest duren eer haar lieveling
naar huis kwam ! � Eene mooije beurs, van zuster Trui, �
zoo zegt een daarop gespeld papiertje, � met breede, gou-
den ringen ; � zouden die echt zijn ? � De beurs wordt
betast; er is niets in ; � eene kleine teleurstelling, welke
vergeten wordt bij het gezigt van de prachtige bont zijden
das van moeder, en het zakboekje van vader, en het zware
zilveren potlood van tante, en wat al niet meer ! Onder
in het trommeltje liggen weder ontelbare vellen papier ;
men weet. dat er niets meer in zit; maar men moet toch
eventjes zien ! � het is z�� ; de trommel is leeg, en nu,
nu voor het eerst denkt men aan den brief; want, dat er
een brief is en wezen moet, dat staat vast; � zou die
verloren zijn V \'Men wei-pt zijne schatten door elkaar om
er naar te zoeken. � Ha ! in de portefeuille! Met bevende
vingers rukt men die open, de brief valt er uit; op den
harden, karpetloozen vloer kondigt het doffe geluid van
den vallenden brief aan, dat die «bezwaard" is. O geluk,
geluk ! o zalige vreugdetranen, welke het kind langs de
wangen biggelen, als het met den dierbaren brief in de
hand, welks minste schatten het geld was, insluimert met
een dankbaar en ligt hart, hoewel met eene overladen
maag, onder vreemden. Sinte Klaas! Sinte \'Klaas! zend
hem zalige droomen!

De hoeveelheid lekkers echter, die het kind verslonden

heeft in den loop van den dag, doet mij twijfelen, of dit
in de magt is zelfs van den heilige; � � laten wij dus
uit de kostschool ontsnappen ; laten wij naar huis terug-
keeren !

De lange dag is ten einde; er is nevel in de lucht,
dikke, tastbare nevel, en modder, diepe, natte modder op
de gladde straatsteenen ! Bah ! wat doet dat er toe ; er
zijn heldere lichten in alle winkels; er zijn drommen van
menschen op straat; rijken in wagens; armen in klompen;
iedereen trekt uit, om den heilige welkom te heeten. Wat
doet het er toe, of men koude voeten krijgt ? Het vuur
straalt toch uit de oogen. � Ziedaar die vrolijke groep,
� vader, moeder en een geheele troep kinderen! Allemaal
echter dochters, of kleine, zeer kleine jongens; de groote-
ren loopen liefst alleen, d. i. met hunne makkers. Er is
misschien een beleefde neef bij, die doodelijk, maar in het
geheim, verliefd is op dat zestienjarige, blauwoogige lieve
nichtje, tot groot verdriet van de oudere zuster, die hem
»een ondragelijken fat" noemt, en hare zuster steeds doet
blozen, door zich hardop te verwonderen, »hoe het moge-
lijk is, een verstandig woord met zoo iemand te spreken!"

Maar de neef, die anders timide is, wiens baard nog
in de keel is, en die dus aanhoudend met eene stem spreekt,
welke op eene verbazende wijze overslaat van den hoog-
sten tenor tot den laagsten bas ; die er reeds van praat
om zijn knevels te laten staan ; die een zwierigen gouden
horologieketting en regenboogkleurig satijnen vest draagt,
en ter eere van het nichtje door den modder draaft in
zeer naauwe, dunne verlakte laarzen, is heden avond bij-
zonder stout. Hij heeft zijne nicht dadelijk den arm gebo-
den toen zij de deur uit was. »Het is zoo donker, en het
gewoel enz.," en hij laat haar, zelfs in de winkels, niet
voor ��n oogenblik los. Hij draagt de pakken voor
de geheele familie, in zijn overjas, in zijne rokzak-
ken , onder den arm, � overal; hij gevoelt reeds eene
diepe verachting voor lekkers, en is verrukt over de sym-
pathie van het nichtje, dat slechts van tijd tot tijd »een

heel klein stukje" snoept. Hij is ook uitermate vriendelijk
jegens iedereen, en besteedt eerst een geheelen gulden van
zijn zakgeld, om geschenkjes te koopen voor de overige
neven en nichten, om eindelijk in het geniep een drie-
gulden uit te geven voor een Sinte Klaas voor het nichtje,
hetwelk hij haar aan den donkeren hoek van de straat in
de hand drukt, tegelijk met een groote borstplaat in een
heerlijken omslag gewikkeld, waarop een hart prijkt, met
een pijl doorboord.

Als men alle winkels bezocht heeft, brengt hij de familie
eventjes nog naar huis. Op de stoep drukt hij het nichtje
de hand; hij zegt goeden nacht, met eene schorre, tragi-
sche stem ; � hij herhaalt de plegtigheid van den hand-
druk bij alle leden van de familie, die van koude staan
te rillen op de stoep, totdat oom, die begint te verlangen
naar een glas punch en een sigaar, en eenigzins knorrig
is over al het geld, dat hem door de vingers gegleden is,
op eene verdrietige wijze zegt: »Wat malligheid ! ik blijf
hier niet staan; kom maar eventjes binnen!" en tante
voegt er bij: »Blijf een boterham eten 1" � O Sinte
Klaas, Sinte Klaas, dien schelmschen jongen hebt gij ge-
holpen , en gij helpt hem nog den geheelen avond, als hij
zoo beleefd is jegens tante, en zelfs zoo vriendelijk jegens
die leelijke oudere zuster, en zoo aardig met de kinder-
tjes ; � maar hij blijft na het souper wat te lang zitten
en denkt eerst aan het weggaan, als oom wel twintigmaal
in de vijf minuten op zijn horologie gekeken heeft. �

Eindelijk trekt hij op; maar juist als hij de huisdeur
achter zich wil toetrekken, herinnert hij zich zijne hand-
schoenen , welke hij in de kamer vergeten heeft. Hij
keert terug: � in den donkeren gang ontmoet hij het
nichtje, � o Sinte Klaas, Sinte Klaas! waarom vliegt
het meisje met blozende wangen den trap op naar hare
kamer en waarom is de vrolijke neef zoo verschrikkelijk
verlegen, als de deur van de eetkamer opengaat en oom
hem tegenbuldert: »Wat drommel, ben je nog niet weg\'?"

O heilig man, dit is uw werk ! maar het is ook uw

werk, dat de neef met een aangedaan maar vrolijk hart,
op straat staat; dat hij in den zak tast en ter eere van
Sinte Klaas een armen man een paar kwartjes in de hand
stopt, die een in lompen gehuld kind, nog laat door de
nu eenzame straten draagt; � het is ook uw werk, dat,
zelf gelukkig, hij er aan denkt, om anderen gelukkig te
maken, en zich voorneemt om den volgenden morgen zijn
oppasser, � die elf kinderen heeft en een inkomen van
plus minus drie gulden in de maand, � een ruim geschenk
te geven, en het is uw werk, dat, in zijne droomen,
schoone nichtjes en dankbare armen de spoken verdrijven
van ledige beurzen, knorrige ooms, bedorvene laarzen en
verlorene zakdoeken !

Maar niet alle menschen hebben schoone nichtjes, om
er mede naar huis te gaan : ik ten minste heb er geen ;
ik loop nog eventjes een straatje rond. � Hola, jongens!
niet zoo wild ! � Ik vraag excuus; het zijn geene jon-
gens , het zijn louter jonge heeren, � jonge heeren met
glac�-handschoenen aan, met cigaren in den mond en een
zwierigen gang. � Hetgeen ik voor woestheid hield, was
niets anders dan onbeschoftheid; ik had mij vergist: �
ik moest van de kleine steentjes af; � zij? waarachtig
niet!

Zij stuiven in dien prachtig verlichten winkel binnen.
«Zooveel glazen punch ! Mijnheer zal wel betalen!" Mijnheer
nu, is een bleeke, ziekelijke jongen, misschien veertien
jaren oud, die met de uiterste moeite, � want zijne
handschoenen zijn zeer naauw, de beurs uit den zak kan
krijgen; wiens hoofd beneveld is door punch en zware
sigaren; wiens maag van streek is van het lekkers, dat
hij in het geheim heeft gesnoept, want hij zou zich
schamen, om in de tegenwoordigheid van anderen zoo
iets kinderachtigs te doen!

Daar staan zij nu en rooken en drinken en doen hun
best om blases te schijnen ; � maar gij, Sinte Klaas, on-
verhoeds en ongezien, staat in hun midden en blaast hun
wat beters in. Aan de deur van den winkel, welk een

gewoel! kleine ronde gezigtjes, sshalkachtig en vrolijk;
arme menschen-kinderen; � zij schreeuwen en jubelenen
zien toe en benijden en bewonderen de rijke jonge heeren.
»Kom !" roept een van dezen uit, � »laten wij een zak
met Sinte Klaas onder die arme drommels werpen; zij
moeten er om grabbelen!" Een andere jonge heer, die het
volgend jaar, als het staatsexamen niet weder ingesteld
wordt, hoopt student te worden, stelt voor, om gloeijende
centen uit te strooijen, maar wordt overschreeuwd door
de anderen, die reeds bezig zijn met den zak uit te storten.
Sinte Klaas, eere zij u! � gij hebt ook dien grooten,
dikken jongen een woord in het oor gefluisterd, die in
elke hand een klaasman houdt, die het hoofd van den ��n
reeds heeft afgebeten; die zich gereed maakt om den
tweeden onder de guillotine zijner tanden te brengen;
maar die plotseling hem ter executie overlevert aan een
klein, ongelukkig, kreupel kindje, dat, met gapenden mond,
maar onmagtige handjes, den koekenregen waargenomen
heeft, zonder iets op te vangen, en nu met tranen in de
oogen staat te gluren op zijne gelukkiger makkers. �
Sinte Klaas, dit hebt gij den dikken jongen ingegeven;
zult gij ook zorgen, dat hij morgen wat goeds in den klomp
vindt, welken hij bij zijne tante, de naaister, heeft
gezet\'?

Het is mogelijk, helaas, dat hij in zijne hoop wordt te-
leurgesteld ; want tante, de naaister, is doodarm : zij zit
nu te huis om te pikken al wat zij kan ; zij moet nog een
paar dozijn kleine, zeer kleine zakdoeken afmaken, tegen
den volgenden morgen, voor de beschermvrouwen van de
armen-bewaarschool, die morgen aan elk wichtje een groo-
ten klaasman, twee kopjes water-chocolade en een zak-
doekje, openbaarlijk\'en plegtiglijk zullen uitreiken!

Wij willen die plegtigheid bijwonen, � want het is eene
plegtigheid. � Wij zijn ook daartoe uitgenoodigd door eene
dame-hoofdbestuurderesse, die niet minder dan zes mede-
bestuurderessen heeft, welke bijgestaan worden door de
buitengewone directrices, die gekozen worden uit de dames-

donatriees, welke de gewone leden van het weldadig ge-
nootschap, dat door haar (behalve de bewaarschool), be-
stuurd wordt, uitkiezen uit de overige Nederlandsche
vrouwen en maagden.

Het is tien uur \'s morgens; de nevel van den vorigen
avond is opgetrokken : het vriest van belang. Wij trekken
onze dikste jassen aan en draven naar de bewaarschool.

Iedereen weet, hoe eene bewaarschool er uit ziet; � wie
het niet mogt weten, kan het zich zonder groote inspan-
ning verbeelden. � Jongen! wat is het daar koud! De
glazen zijn allen met bloemen geborduurd door de nacht-
vorst, ter eere van Sinte Klaas; � digtbevroren, behalve
op ��ne plaats van ��n ruit; daarop is eene ronde plek
ontdooid; door die ronde plek, met de magere handen
achter den rug ineen geslagen, staat de onderwijzeresse
van de school, op den uitkijk naar het rijtuig, of de rij-
tuigen, der bescherm- en andere heilige vrouwen. � Sinte
Klaas, waar zal uwe plaats zijn ?

Achter de onderwijzeresse zitten op lange rijen, op smalle,
harde banken, kleine, heel kleine kinderen, armoedig, maar
zindelijk gekleed ; er heerscht een doodsche stilte ; de kin-
deren zitten te gapen en te slapen en te rillen en op hunne
roode vingertjes te turen, en met verbazing op de heeren
en dames te staren, die als genoodigden in de zaal treden.
Iedereen fluistert; niemand spreekt hardop ; de kinderen
zwijgen. Als er een bij ongeluk hoest, kijkt de onderwij-
zeresse dadelijk om, en ziet den boosdoener scherp aan; �
de ongelukkige zou liever stikken, dan nogmaals te proesten.
De tucht is admirabel!

Intusschen heb ik onophoudelijk zitten te knipoogen
tegen een kleinen schelm, aan den hoek van de eerste
bank, totdat het kind op eens er uitklimt en.op mij toe-
loopt. Ik zal nooit den blik der onderwijzeresse vergeten,
als zij mij in het oog krijgt. Ik heb mij verbeeld zoo moe-
dig te zijn, als de meeste mannen ; maar die blik! �
Heel zachtjes op de toppen van de teenen loopend, draag
ik het kind weder op zijne plaats, en verberg mij zoo

spoedig mogelijk in de achterste rijen der toeschouwers:
� de voorste maken plaats voor mij, als ware ik een
misdadiger; � ik kan geen woord uitkrijgen; � dat is
ook niet noodig, want op het oogenblik treden de dames,
wier titels ik reeds vermeld heb, in de zaal.

Het is een indrukwekkend gezigt, zoo statig als zij op-
treden , met de Beschermvrouw aan haar hoofd. Deze dame
houdt een rijk geborduurden zakdoek en een flacon in de
hand, en draagt een blaauwen bril op een haviksneus,
met zooveel fierheid, dat ik haar in het eerste oogenblik
houd voor een verkleeden Sinte Klaas!

Zij wordt gevolgd door eene lange rij dames, twee aan
twee gaande, gelijk kostschoolmeisjes, naar hare zitplaat-
sen ; � het is een feit, hetwelk mij zeer hindert te moeten
constateren; maar al deze dames zijn zelfs iets minder dan
volstrekt niet schoon; � inderdaad hare, ik had haast
leelijkheid gezegd, is in het oogvallend, en daar ik dit
verschijnsel steeds bij zeer in het openbaar liefdadige vrouwen
heb opgemerkt, schrijf ik het toe aan de uitwerking der
philanthropie, eene hypothese welke de geleerden onder-
zoeken mogen, � ik heb slechts het feit vermeld!

De dames nemen plaats; eindelijk, daar is toch Sinte
Klaas! Een lijvig heer van middelbaren leeftijd, keurig
netjes gekleed, � zwarte rok, witte das en een gezigt
blozend van gezondheid, � eene type van welvarendheid
in alle opzigten, � schiet met den hoed in de hand, uit
de rijen der genoodigden, onder welke hij tot nu toe ver-
borgen was. � Hij staat, diep ter aarde buigende voor
de Beschermvrouw, die hem een vriendelijk knikje toewerpt,
hij buigt ook diep voor de medebestuurderessen, diep voor
de dames donatrices, iets minder diep voor de dames ge-
wone leden, in het geheel niet tegen de onderwijzeresse;
maar hij vliegt, gelijk eene mot om de vlam, steeds rond-
om den blaauwen bril van de Beschermvrouw. Hij heeft
haar eene warme stoof bezorgd, hij heeft haar shwal over
den rug van den stoel gehangen, en staat nu daarachter
zijne philanthropische handen te wrijven, gereed om aan al

hare wenken te gehoorzamen. Ja, Sinte Klaas, zou ik u
niet herkennen in de gestalte van den algemeenen menschen-
vriend, den rijksten rentenier uwer geboorteplaats?

Inmiddels is de onderwijzeresse van het venster getreden,
en staat op een behoorlijken afstand, gelijk een vaandel-
drager tusschen de gelederen, te midden der lange rijen
van banken, het ��ne oog op de damesbestuurderessen,
het andere op de kinderen gerigt. � Hoe zij het doet,
weet ik niet, maar met dat ��ne oog ziet zij al de kinde-
ren, v��r en achter haar, regts en links, tegelijk: en elk
��n van de tweehonderdvijftig wichtjes koestert de vaste
overtuiging, dat dat oog all��n en bij uitsluiting op hem,
of haar zelve, en op niemand anders, gerigt is.

Ik gevoel een bijna onwederstaanbaren lust, om eventjes
te gaan kijken, of deze onderwijzeresse niet, zoo als wijlen
God Janus, ook een gezigt aan het achterhoofd heeft; maar
het oog waarmede zij de kinderen aanziet, is, naar ik mij
verbeeld, ook op mij zelven gevestigd; � ik sta vastge-
worteld op mijne plaats; � het heeft iets van de nacht-
merrie. Maar het andere oog, hetwelk ten dienste der
damesbestuurderessen staat, heeft eene geheel andere uit-
drukking van nederigheid en bescheidenheid en zelfverloo-
chening ; de ��ne hoek van den mond glimlacht gedienstig
en gewillig; de andere hoek is genepen en streng en on-
verbiddelijk : � zoo iets heb ik van mijn leven niet meer
gezien!




BRIEVEN EN UITBOEZEMINGEN VAN DEN OUDEN H	44	EER SMITS.


	EENE KLEINE UITWEIDING OVER EENE DISSERTATIE. Aan zijn oudsten Zoon. Beste Jongen ! Het doet mij veel genoegen te vernemen, dat gij met zooveel succes gepromoveerd zijt, en dat gij eindelijk het onwaardeerbaar voorregt hebt verkregen, het Mr. voor uw naam te zetten. Daar het verkrijgen van dien titel u zooveel moeite en mij zooveel geld heeft gekost, moeten wij beiden ons verheugen, niet tevergeefs gewerkt te hebben; dat doe ik dus met u van ganscher harte en ben u zeer dankbaar voor den fraai ingebonden afdruk uwer dissertatie, dien ik verleden week per diligence ontving. Daar ik geen woord Latijn versta (gelijk u bekend is, mijn zoon!) kan ik niets van den indruk vertellen, dien de inhoud van het boekje op mijn vaderlijk hart heeft gemaakt. Zoo echter al de dingen, die cursijf gedrukt zijn, en aan den voet van de pagina\'s staan, aanhalingen verbeelden, Smits brieven.



		96
		Eene Lente-mijmering.


		Z�� ontbijt gij, � of liever gij ontbijt niet, � en gij neemt den hoed eindelijk en gaat naar uw werk. � Het is eene verligting de deur uit te komen! Geene vrouw volgt u als anders met liefderijke blikken naar de deur; � met geen hartelijk woord smeekt zij u bij tijds weer naar huis te komen! � Men slaat de huisdeur achter u digt! Gij hoort, in uwe verbeelding, hoe allen, tot aan den fluiten- den misdadiger op de ladder toe, met vreugde uitroepen: � »Goddank, eindelijk is hij weg!" � En wat gebeurt er in uwe afwezigheid V De chaos is teruggekeerd! � Les extreme» se touchent: uit duisternis wordt licht, uit stof en vaagdoeken en emmers met vuil water, wordt de zindelijkheid geboren! Gij wilt niet naar huis terugkeeren om koffij te drin- ken ; � wel neen! � v��r etenstijd wilt gij uw vernederd hoofd niet laten zien; � gij schelt bij een uwer beste vrienden aan, met het voornemen om daar koffij te drin- ken: � » Mevrouw te huis?" � »Ja, mijnheer, maar we zijn aan het schoonmaken en als, �" De natte gang, de opgestroopte mouwen zeggen u het overige ; � gij keert den rug aan de ongastvrije woning; � gij slentert gedachteloos verder; gij staat tegenover uw eigen huis, voor het venster van den ouden jongenheer, die met het koffijgoed op een tafeltje v��r hem, op zijn gemak zijn pijpje zit te rooken. � Waarom hebt gij hem nooit een bezoek gebracht ? � Het is toch een goede vent. �- Het is toch ook aangenaam met zijne buren op vriendschap- pelijken voet te staan. � Ellendeling ! � Het is te laat! � Gij hebt hem sedert zes maanden, dat hij daar woont, nooit opgezocht; � zijne koffij wordt voor u niet gezet, zijn pijpen- laadje is voor u gesloten. � Naar huis ! naar huis !!......! (1) Het gewone uur van koffij-drinken is al lang voorbij; � maar er is niets gereed. � »Om de waarheid te zeggen," begint uwe vrouw, �dacht ik niet, dat gij te huiskwaamt en,�"

		(1) Ik gevoel mij verpligt te bekennen, dat ik deze wijze om den hoogst mogelijken trap van aandoening uit te drukken, van Lamaatine afgezien heb. Smits.



		164		Eene jongelui-parlij.


		Amsterdam op eene jongelui-partij wilde gaan, als die niet ten minste voor de helft uit vrolijke oude lui zamengesteld was, of uit studenten en landmeisjes; want dat, hoe stree- lend het ook zij te zien, dat onze tijd met zulke reuzen- schreden vooruit gaat, dat zelfs de jeugd afgeschaft is, zulks toch nog vrij ergerlijk is te aanschouwen voor een. ouden man, zoo als

		uw dienstwillige dienaar Smits.



		*^~m*

		Gedrukt ter Zuid-Holl. Boek- en Handelsdrukkerij te V Gravenhage



		IV
		VOOREEDE.


		of honderderloi andere dingen vinden, waarmede de voor- rede te vullen. � Van dit alles verkies ik niets te doen: ik zal noch over Cicero, noch over Madame de Sevign� redeneren, omdat ik sedert mijne jeugd de brieven dezer beroemde inenschen niet gelezen heb, en niet meer precies weet, wat er in staat. Ik verontschuldig de uitgave van dit boekje niet, omdat ik ook niemand dwingen kan het te lezen, � en de uitgave eene »zaak" is, die alleen mij en den Uit- gever aangaat: � van het »vereerend verzoek van mijne letterkundige vrienden" kan ik, zonder eene onwaarheid te vertellen, niet spreken, � en de heeren recensenten zijn te hardvochtig om zich door eene captatio benevolentiae te laten misleiden. Van den aard en de strekking mijner brieven zal ik niets zeggen: omdat hij die ze leest, beide dadelijk ontdekken zal, � en hij, die ze niet leest, heeft er niet mede te maken. Ik moet echter gul bekennen, dat mijn boek de volgende grove gebreken bezit: men zal er noch staatkundige, noch theologische, noch persoonlijke hatelijkheden in vinden, en het is gedeeltelijk reeds in druk verschenen. Namelijk op de volgende wijze: als mijn kantoorwerk afgeloopen was, ging ik soms zitten en schreef brieven voor het mengel- werk van de Arnhemsche Courant: die brieven werden opgenomen en zelfs gelezen, � soms zeer veel gelezen. Dat deed mij genoegen, � en ik begon bij de brieven soms uitboezemingen te voegen. Eindelijk was ik ontboezemd en uitgeschreven: Het is eene vernederende bekentenis; maar zoo was het, � en ik scheidde er mede uit. Toen kwam de Uitgever en verzocht mij do stukjes bij elkander te brengen, die te herzien en te ziften enz., en er eenige nieuwe bij te voegen: � en ik voldeed aan zijn verzoek � en dus is het boek langzamerhand gereed geworden om in het publiek te verschijnen. Het is niet noodig de oude en de nieuwe brieven en uitboezemingen hier of elders aan te wijzen : wil de eene



		VOORBEDE.
		V


		of andere recensent ze uitzoeken, dan behoeft hij slechts de laatste vijfentwintig jaargangen van de Arnhemsehe Courant te laten komen en ze door te bladeren ; daar al mijne stukken in de laatste drie jaren geschreven zijn zal hij ze zeker onder het aantal vinden. Voor zoover ik zulks noodig acht heb ik den lezer om- trent mij zelven en mijn boekje ingelicht; het zal mij hoogst aangenaam wezen als laatstgenoemde, � namelijk het boekje, � in staat is hem, die het in handen neemt, al is het ook nog zoo weinig, op een nuttige en aange- name wijze te verlichten en te vermaken. Amsterdam, November 1853. Smits.

		VOORREDE VAN DEN TWEEDEN DRUK. Toen ik, met een verligt hart, de laatste proef van den eersten druk van dit boekje aan den uitgever terugzond, dacht ik weinig, dat ik zoo spoedig geroepen zou zijn, om weder proeven te verbeteren van den tweeden druk. Het tegendeel te ondervinden, was mij even streelend als onverwacht. Ik heb deze gelegenheid waargenomen om eenige leemten, die ik in den eersten druk zelf ontdekt, of waarop men mij opmerkzaam had gemaakt, te verbe- teren. 10 April 1854. Smits.

		VOORREDE VAN DEN DERDEN DRUK. Bij den tweeden druk van dit boekje heb ik getracht de druk- en andere feilen, in de eerste uitgave gebleven, er uit te halen ; dit is mij gedeeltelijk gelukt, en ik heb



		VOORREDE.
		VI

		tot mijn genoegen gezien, dat ze slechts door weinige andere vervangen waren, die ik nu mijn best heb gedaan te verbeteren, terwijl er natuurlijk ook weder nieuwe fou- ten te corrigeren overblijven voor den vierden druk � als die komt. Zoodoende zal dit boekje bij de twintigste editie volmaakt kunnen zijn. Die zal gepubliceerd worden (tegelijk met de nog ont- brekende organieke wetten) op den 30sten Februarij aan- staande. 1 September 1854 Smits.

		VOORREDE VAN DEN VIERDEN DRUK. Deze zal bij den vijfden druk worden gevoegd. Februarij 1867. Smits.

		- \'



		8
		Eene Dissertatie.


		dan is het boekje vol geleerdheid, � van anderen name- lijk, niet van u zelven, � en dat bewijst voor uwe be- scheidenheid, zoo niet voor uwe kennis. Ook doet het mij genoegen, uit de menigte Grieksche letters, die ik er in gezien heb, te ontdekken, dat gij die taal nog niet hebt vergeten, hoewel »een regtsgeleerde hoegenaamd geen Grieksch noodig heeft," zoo als gij zelf zegt, en vele anderen dagelijks door hunne onbekendheid met die taal trachten te bewijzen. De overige dissertaties, welke met den afdruk voor mij aankwamen, en die mij � 1.35¹/;; cents aan port kostten, heb ik volgens het in uw brief liggend lijstje, rondgezonden, met kaartjes, die ik, op uw verzoek, heb doen lithogra- phi�ren met het Mr. voor uw naam : � dat heeft weder � 2.50 gekost. Daarentegen heb ik, in den loop van de week, ook ontelbare kaartjes terug ontvangen, die tot uwe dispositie liggen en enkele bezoeken van oude vrienden ; � onder ande- ren van den kantonregter. Gij weet hoeveel prijs ik op zijn oordeel stel, en ik vroeg hem dus dadelijk, wat zijne meening was, van uwe dissertatie ? Het speet mij te moe- ten hooren, dat hij die nog niet uitgelezen had; maar uit zijne verklaring, »dat het boekje er nog al goed uitzag, voor zoover het hem reeds bekend was," eene verklaring, die sedert dien dag allen hebben afgelegd, die ik het hart heb gehad, om daarnaar te vragen, schepte ik moed en ging gisteren bij hem, in de hoop, dat hij het nu eindelijk zou uitgelezen hebben. Dat was echter niet het geval, want ik vond het boekje, met stof bedekt en onopenge- sneden, op de kleine tafel bij het venster, in zijne stu- deerkamer liggen ; ditmaal verzekerde hij mij echter, »dat het er zelfs zeer goed uitzag!" Ik verklaarde daartegen, dat mijn afdruk er nog veel beter uitzag, zoo prachtig ingebonden en verguld op snee, en toen zijn wij aan het praten geraakt over het budget enz., en hebben u en uwe dissertatie verder vergeten. Nog een enkel woord over het boekje. Het is aan mij opgedragen, � zoo als gij mij



		I

		II. OVEB HET ONDEBSCHEID TUSSCHEN DEN MENSCH EN- DEN PL�T. Aan zijn oudsten Zoon. Beste Jongen ! Ik heb u in mijn vorigen brief beknord, omdat gij nu nog steeds, hoewel gij niet meer student zijt, over de zoogenaamde ploerten in de wereld klaagt, waarvan gij overigens niets weet, zoo als ik gezegd heb, en ik heb u daarbij verteld, dat ik lust gevoelde u het een en ander over echte ploerten te zeggen. Gij hebt dat gezegde, dat ik zoo maar losweg neerzette, in goeden ernst opgenomen en � volstrekt niet begrepen. Gij schijnt u te verbeelden dat ik mij voorgenomen heb over iedereen en alles te spot- ten, en om mijn zoon, die, hoewel hij Mr. in de regten is, toch niets meer dan een leerjongen in de maatschappe- lijke wereld mag genoemd worden, tot een nuttig lid der zamenleving te vormen, door met hem over zijne mede- menschen te lagchen! Ik zie mij dus genoodzaakt mijne ware bedoeling wat nader toe te lichten, � wat ik nu voornemens ben te doen. Het komt mij voor, dat de mensch als mensch, altijd te eerbiedigen is, en dat het dus noch mij, noch een ander, fraai zou staan, om altijd, of ooit er over te spotten, maar tevens ben ik overtuigd, dat



		14 De Mensch en de PI�t daartoe zijt gekomen, om oom af te zeggen. De mensch en de ploert in u hebben zeker met elkander geworsteld, en de ploert heeft eene overwinning behaald, die schitterend mogt genoemd worden, toen gij \'savonds, de eenvoudige goede men- schen verloochendet, om uw hof te maken aan de lieve freule, die toch, onder ons gezegd, geene vergelijking kan doorstaan met uw nichtje Bartje, noch wat uiterlijke, noch wat inner- lijke bekoorlijkheden betreft. Zelfs ten aanzien van de afkomst, is het verschil niet zoo groot als gij meent: de Champignons zijn pas voor tien jaren van adel geworden, zij heetten vroeger Pilze en zijn van Duitsche afkomst, terwijl de Smitsen, Smitsen zijn gebleven en ik hoop, dat zij niet van naam veranderen zullen. Toen gij nu dien avond naar uwe kamer teruggekeerd waart, stel ik mij voor, dat gij nog eens, eer gij uw beste plunje aflegdet, in den spiegel gekeken hebt, en hoe eene inwendige stem, den mensch toebehoorende, u toeriep, dat een ploert u uit het glas toelonkte, en zoo dat toen niet gebeurd is, hoop ik u nu overtuigd te hebben, dat het wel had moeten gebeuren, indien gij niet te zeer met den ploert waart ingenomen geweest, om op den mensch te letten. Dat ik nu met den ploert niet ingenomen ben, begrijpt gij wel; dat ik over hem spot, in welke gedaante hij zich vertoone, zooveel ik verkies, zult gij mij niet euvel dui- den, daar ik den mensch in u en in anderen niet minder daarom vereer; � en thans dat ik hopen durf, mij verstaan^ baar te hebben uitgedrukt, in het onderscheid door mij tusschen den mensch en den ploert gemaakt, in welke gestalte deze laatste ook optrede, moet ik voor heden eindigen met de verzekering, dat ik blijf

		Uw toegenegen Vader.



		III.

		OVER DE ZOOGENAAMDE «NIEUWBAKKEN" AHISTOKRATEN. Aan zijn oudsten Zoon. Mijn lieve Jongen ! Het heeft lang geduurd sedert ik u geschreven heb; de reden van mijn stilzwijgen is echter eenvoudig, dat ik een echte, oude Nederlander ben; d. i. iemand die met goede voornemens steeds bezield is, maar die zoo lang mogelijk met de uitvoering er van wacht. Waarlijk, ik heb mij dik- wijls verbeeld, dat ons volkskarakter zeer in overeenstem- ming is met de geographische ligging van ons landje, halfweg tusschen Engeland en Duitschland. Zonder door te drijven en alles stoutweg te ondernemen gelijk de En- gelschman, is toch de Hollander oneindig praktischer dan de Duitscher. De Engelschman zal den nek wagen om op zijn levensweg over de beek te springen, ■ langs welker oevers de Nederlander geduldig voortwandelt, tot hij aan de veilige brug komt; terwijl de Duitscher zich nederzet aan den rand van het water en over de beste wijze, om er overheen te komen theori�n maakt, totdat de loop van het water verandert en zijne kostelijke theori�m hem niet meer helpen. De Engelschman is een geboren aristokraat; de Duitscher is tot dusver de aanbidder par excellence der



		16 Nieuwbakken Aristokraten aristokratie; maar de Hollander is altijd geweest, en blijft, de degelijke, goede, eenvoudige burgerman. Het is aangaande dit laatste punt, dat ik u heden wenschte te onderhouden; voornamelijk daar ik begrijp uit uwe intimiteit met de Champignons, dat gij, zooals men zegt, »onder den adel verzeild zijt geraakt." Vooraf moet ik u echter verklaren, dat ik niets hoegenaamd tegen den adel zelven in te brengen heb, en dat ik het even bespot- telijk vind in een burgerman altijd over eene geheele, af- zonderlijke klasse uit te varen, die hij zelf als zoodanig heeft erkend, als ik het verachtelijk noem, wanneer zich een edelman alleen op zijne afkomst beroemt, en zijne zelf- verloochening zoover drijft, dat hij er zich in schikken kan, om op den roem zijner voorouders te teren en zelf eene nul in de maatschappij te blijven. Vergun mij dus, mijn beste jongen, u te verzekeren, dat ik alleen wil spre- ken over den omgang met aristokratische ploerten, die tot mijn verdriet hoe langer hoe talrijker worden, en die ik onder al de genera van het ploertendom, zooals ik het on- langs beschreef, voor het verachtelijkste houd. Er is een groot verschil tusschen den toestand en den aard van een aristokratischen ploert bij ons en bij onze buren. Een aristokratische ploert is in Engeland te huis ; hij is door de constitutie erkend ; hij geniet zekere voor- regten ; men huldigt in hem den erfelijken wetgever, den man, wiens woord van eer voor het geregt even zwaar weegt als .de eed van den eenvoudigen burger; men eerbie- digt in hem den vertegenwoordiger van de hoogste eere- ambten en van het grootste aanzien ; hij is eene vergulde pop, die het volk zelf heeft helpen oprigten en die het nu nog, hoewel overtuigd van zijne eigene dwaasheid, zorg- vuldig in stand houdt en bewaakt. In Duitschland daaren- tegen, is de aristokraat liet overgebleven spook uit de mid- deneeuwen, voor hetwelk men steeds met angst en schrik vervuld is geweest; men eerbiedigt daar niet den bezitter van zekere voorregten; maar men vreest nog den dwinge- land ; � het is niet heel lang geleden, dat een adellijke, in



		IV.

		OVER BEN BURGERLIJKEN\' PARVENU. Aan zijn oudsten Zoon. Beste Jongen ! Ik heb u in mijn laatsten brief een nieuwbakken aristo- kratischen parvenu beschreven; ik gevoel lust u heden eene schriftelijke teekening te maken van een burgerlijken par- venu , eene soort van pendant van vriend Champignon; � wees echter voorzigtig en houd mijne brieven geheim ! Eene echte en beste type van den parvenu is toch onze ken- nis Janssen, de schatrijke eigenaar van het groote huis, eventjes buiten zekere poort van zekere stad, die gij wel kent. Even als Champignon, is Janssen met niets begonnen, en heeft als apotheker en drogist, in den loop van een twin- tigtal jaren , zooveel geld bijeengebragt, dat hij nu als land- eigenaar en rijk kapitalist, voor niemand behoeft onder te doen. Het is een fraai gezigt, hem te aanschouwen, als hij in de Soci�teit komt en, den hoed op het hoofd, met trotsche blikken rondziet, met de ��ne hand steeds in den broekzak zijn geld rammelende, alsof hij zeggen wilde : »In- dien het mij behaagde, kon ik ulieden allen te zainen koo- pen en verkoopen !" Hij roemt ook steeds tegen iedereen zijne landerijen, zijne paarden, zijne wagens, � alles wat



		*WV »-3 ^K^**
		%KV$1


		m

		. >



		24 De burgerlijke Parvenu. meer waard, dan al de juweelen van die hoogadellijke nuf- jes bij elkander!" Niettegenstaande zijn schreeuwen tegen den adel, ziet hij toch zeer gaarne, dat zijn zoon met al die nufjes danst. Hij durft ze wel aan !" zegt hij: »hij zal haar wel eens de waarheid zeggen, � dat zal hij!" En het is ook zoo: want zijn zoon verklaart, »dat het zeer warm is," en »dat er nog al veel menschen zijn," even stoutmoedig als de fijnste jonker. Zijn vader is echter, niettegenstaande zijn pogchen, even- min op zijn gemak, als de overige leden zijner familie ; zijne groote, roode handen en breede, platte voeten zijn hem overal in den weg: hij heeft dorst, maar hij weet niet wat te drinken, en vreest door iets ongepasts te vra- gen, zich belagchelijk te maken, juist voor die men- schen, »die hem niets ter wereld kunnen schelen." Als zijne dochter niet iederen dans mededoet, beschouwt hij het als eene zamenspanning van »de groote lui", om hem te vernederen. Als zijn zoon eenige beleefdheid bewijst aan een bejaard man van hoogeren stand, beschuldigt hij hem van »kruipen;" als een van die groote heeren van hem geene notitie neemt, is hij woedend ; als zij hem aan- spreken, is hij brutaal, om te toonen, dat hij niet over- duiveld is. Op het souper is niets goed genoeg voor hem ; de duurste wijnen vindt hij zuur. Hij verklaarde ��ns bij vergissing, dat ze naar medicijn smaakten, waarop een spotvogel in de buurt hardop vertelde, »dat niemand de meening van mijnheer Janssen aangaande dit laatste punt kon betwisten." Eene beleediging, die hij nooit vergeten of vergeven heeft; want in weerwil van zijne gemaakte nederigheid, is er niets, dat hem meer hindert, dan eene toespeling op zijn vroegeren stand. En toch zijn de eenige gasten, die op zijne diners en soirees verschijnen, juist uit den minderen burgerstand: alle fatsoenlijke lieden heeft hij door zijn bluffen en zijne brutaliteit afgeschrikt. Hij geeft eene reeks van brillante gastmalen aan eene menigte arme betrekkingen en vroe- gere vrienden, die er nog al trotsch op zijn, bij hem te



		De burgerlijke Parvenu. 25 komen, en door wie zijne gastvrijheid en gulheid zeer ge- prezen worden. Aan het hoofd van zijne tafel, is hij boven beschrijving grootsch en indrukwekkend. Het komt er niet op aan, of de gasten zich, of hem, of zijn huisgezin vervelen, of niet. Hij vergt slechts ��n ding van hen: dat zij met de meeste nederigheid naar zijne woorden luisteren; dat zij alles wat hem toebehoort, bewonderen. »Gij moet een glas van dien wijn eens proeven." � roept hij uit tegen den een; � »het is andere kost, dan gij in je kelder hebt; � daar kunt gij op aan!" Of: »Zeg eens, Piet, als gij wist wat die schotel kostte, zoudt gij er met meer smaak van eten," en: »Ik wed, Jan, dat gij niet eens weet, wat daar midden op tafel staat?" en dergelijke uitroepingen meer, waaruit men genegen zou zijn op te maken, dat hoe onwetender en dommer de gas- ten, hoe aangenamer en gewenschter zij hun gastheer toe- schijnen. Geheel anders houdt zich de heer Janssen op reis; bij zulke gelegenheden vertoont hij zich ook in al zijne pracht en heerlijkheid, maar niet meer als burgerman ; � o neen, hij is de voornaamste aristokraat, � de groote heer die met de zijnen naar eene druk bezochte badplaats gaat, om zich eenige weken volgens den regel te vervelen. Verre van dien, dat hij op den adel, scheldt, zooals hij te huis doet, prijken nu al zijne koffers met den naam van »Janssen van de Paauwenburg:" hij houdt zich alleen op met het voornaamste gezelschap, dat zich met hem wil afgeven. Wee dan den armen gast van den vorigen dag, die het wagen zou hem te naderen! Hij is echter, in plaats van stroef en brutaal, nederig en minzaam met iederen vreem- deling; hij laat zich enkele woorden ontvallen, waaruit men overtuigd wordt, dat de reiskoets op het dek van de stoomboot hem toebehoort; hij roept zijn knecht, om te doen zien, dat die knecht ook zijn eigendom is, � niet omdat hij iets van hem noodig heeft. Een Kellner, die hem i>lleer Baron" noemt, wordt vorstelijk beloond; hij gevoelt, dat de kapitein van het schip hem eerbiedigt;



		De burgerlijke Parvenu. 27 kunnen; hoe hij aan zwakke zenuwgestellen heel zachtjes de waarheid zegt; hoe aardig hij eiken schok, die voor hen noodlottig kon wezen, vermijdt. Gij moest hem zien als hij een kopje thee bij mevrouw Janssen, of eene andere der echte vromen, zit te drinken, eventjes op den rand van zijn stoel zittende, met de beenen zoover mogelijk daaronder gestoken, half gewurgd in zijne witte das, met zijn theelepeltje, tusschen den wijsvinger en den duim gehouden, gesticulerende, en met de oogen, als het ware de wijsheid onder uit het kopje lezende. Och, mijn jongen, als gij dat zaagt, het zou u goed doen, het zou u evenzeer stichten, als het mij steeds gesticht heeft, (op een nederigen afstand), den beschermeling en vriend van den rijken Janssen te bewonderen, � en uit den weg te blijven. Als ik mij nog verstouten mag aan een Mr. in de regten iets aan te raden, doe dat even als ik, en geloof mij steeds,

		Uw liefhebbende Vader.



		�34 Roem der Philanthropie. Op deze wijze kunt gij u, mijn zoon, ook onderscheiden ; mogt mijn ontwerp u niet aanstaan, dan zal ik u wat anders geven, zooals de ministers tot de Tweede Kamer zeggen, en blijf inmiddels, Uw liefhebbende Vader.



		36
		Recensie�n.


		goed lid kunnen worden van een of ander geleerd ge- nootschap, en gij zoudt u waarlijk roemrijker onderscheiden door niet in onze maandwerken de groene vruchten van uw onrijp verstand te markt te brengen, dan door met aller- hande prullen die »zeer gezochte" tijdschriften, zoo moge- lijk nog slechter te maken dan ze reeds zijn. Maar des menschen zin is des menschen leven, en daar gij in uw voornemen volhardt, om als schrijver op te treden en de menschen te vervelen, en mij vraagt, u in het bereiken van uw edel doel bij te staan, zal ik u ook, in den be- ginne, de behulpzame hand leenen. Daar iedereen dezer dagen over beginselen babbelt, en in het oneindige redeneert, is het ook hoogst noodzakelijk, dat gij u met het een of ander grondbeginsel laat inenten (even als met de pokken), dat gij dus een zeker karakter aanneemt, in hetwelk gij als schrijver u steeds moet ver- toonen. Ik zal u dadelijk aan een grondbeginsel helpen, of liever aan eene spreuk, of leuze : blijf daaraan getrouw en strijd moedig, mijn jongen, niet voor het goede of de edele zaak, maar om u zelven te onderscheiden, � het doet er niet toe op welke wijze, � en ik wanhoop er niet aan, u vroeger of later tot lid van het Instituut benoemd te zien, zoodra de letterkundige klasse van dat luisterrijke ligchaam op nieuw ingesteld wordt, om weder, met of zon- der permissie van den Koning, op eene wetenschappelijke wijze te luijeren. Maar ik keer tot de leuze terug, welke ik u wilde aan- bevelen ; zij is deze : »Bilde mir nicht ein ich hinnte was lehren, Die Menschen zu besseren oder bekehren," en ik heb ze aan den geleerden Dr. Faust ontleend. Als gij nu, even als ik, overtuigd zijt, dat deze spreuk, van u zelven gebezigd, niets dan waarheid bevat, kunt gij ge- rust aan het schrijven gaan over alles wat los en vast is, en hetgeen uwe denkbeelden aan gezond verstand of gron-



		39
		Recencie�n.


		atie daarop zijn, als gij het misschien op vers kondet brengen; dit laat ik echter geheel en al aan ti over.) 2°. EENE ONGUNSTIGE RECENSIE. »Het v��r ons liggende werk hebben wij met weinig genoegen gelezen. De tot dusver onbekende schrijver heeft door dit boek geene aanspraken gekregen op onze dank- baarheid, of op die van de echte vrienden en beoefenaren der fraaije letteren. Zelden hebben wij grooter gebrek aan scherpzinnigheid, met zulk een volslagen gemis aan gloei- jende verbeeldingskracht gepaard gezien, terwijl op geene enkele bladzijde van het langdradig werk ��n flaauw vonkje doorstraalt van een vernuft, hetwelk echt Nederlandsch zou kunnen genoemd worden. Men ontwaart reeds in de eerste hoofdstukken van het eerste deel, dat de niet wetenschap- pelijk gevormde schrijver bijna even weinig taalkennis bezit als de meeste onzer prulvertalers en evenveel echt dichterlijk gevoel mist als de heer A. B. C. Evenzeer bij hem (den schrijver), als bij vele anderen onzer quasi ge- leerde auteurs, vinden wij eene pedante vertooning van weten en spreekt hij uit de hoogte over iedereen, ::onder daartoe geregtigd te zijn. Zijn boek is, in ��n woord, een prul en slechts aan leesgezelschappen en dergelijke inrig- tingen voor de verspreiding van jW?^-lectuur aan te bevelen. »Wij zouden echter niet onpartijdig zijn, indien wij niet op eenige schoonheden in taal, beschrijving en zelfs karak- ter-teekening opmerkzaam maakten, welke een eventu�len herdruk van het werk wenschenswaardig maken. Ons ont- breekt de ruimte, om ze hier op te sommen. � Sapienti sat! Het tweede deel bevat minder drukfouten dan het eerste. Het derde deel beviel ons echter, over het geheel, niet beter dan het eerste en het tweede; evenwel hebben wij dezelfde schoonheden daarin ontdekt. »Druk en papier zijn niet best; elk deel is ook ontsierd door een allernaarst vignet. Wij eindigen echter dit ver- slag met den opregten wensch, dat �n de schrijver �n de



		40 Recensie�n.

		uitgever door een goed debiet hun arbeid en hunne kosten ruimschoots mogen beloond zien!" Gij ziet, mijn zoon, uit bovenstaande modellen, dat het recenseren op de hier te lande gebruikelijke wijze, volstrekt niet moeijelijk is, en de twee staaltjes, welke ik u gegeven heb, volmaakt in den stijl zijn, die het meest in zwang is. Heeft men u vertaalde werken ter recensie gegeven, voeg er dan hier of daar bij: »Wij hebben de vertaling met het oorspronkelijke niet kunnen vergelijken; maar het Hollandsch krioelt van Gallicismen, Anglicismen of Ger- manismen;" naarmate het werk uit het Fransch, Engelsch, of Hoogduitsch overgezet is, en gij zult altijd, om zoo te zeggen, spijkers met koppen slaan. Ik heb u echter nog ��n gewigtigen raad te geven, welke gij bij het recenseren niet uit het oog moet verliezen: eer gij de werken, die gij gerecenceerd hebt, op uwe boekenplanken plaatst, laat ze door uw oppasser zorgvuldig opensnijden, opdat niemand uwer vrienden ontdekke, dat gij ze niet gelezen hebt; voor redacteurs en het publiek behoeft gij op dit punt geene vrees te koesteren. Als gij nu niet schroomvallig zijt, en u niet schaamt vlijtig gebruik te maken van de u gegeven wenken, kunt gij, hoe ongeschikt gij overigens voor het schrijven ook zijt, u toch zeer daarin onderscheiden, en eer doen aan

		Uw liefhebbenden Vader.



		VIT.

		EEN VARIATIE OP EEN OUD LIED. ■»Sinte Klaas, goed heilig man, Trek je beste tabbert aan ; Rif er mee over de huizen f �" Ik houd van Sinte Klaas; ik heb altijd van Sinte Klaas gehouden; hij is een gemoedelijke, ouderwetsche, burger- lijke, echt Nederlandsche heilige ! Een heilige, die zich niet schaamt de vingers aan klompen vuil te maken; die mis- schien zelf klompen draagt; die iets langepijpsachtigs in zijn aard heeft; die, � in weerwil van het lied, � zeker nooit over de huizen rijdt; maar, w�l door den schoorsteen in huis komt, met ketengerammel en schrikbarende gelui- den, in plaats van, op de wijze van meer luchtige geesten, gelijk eene zinking door het sleutelgat te waaijen. En toch is er geen heilige in den kalender te vinden, die meer gevierd wordt! Reeds lang v��r den dag van zijn sedert eeuwen aan- gekondigd, en met echt onfatsoenlijke, platburgerlijke re- gelmatigheid, jaarlijks herhaald bezoek, wordt hem eene ontvangst bereid door het geheele volk, even plegtig en indrukwekkend als die van onzen ge�erbiedigden Koning zelven, als hij zijn bezoek aflegt, om de liefderijk vereenigde zitting van de beide Kamers der Staten-Generaal te openen.



		42
		Sinte Klaas.


		De eigenaren van speelgoed- en suikerbakkers-winkels tellen, reeds lang v��r den gewigtigen dag zelven, in hunne verbeelding de blanke guldens, welke hij hun opleveren zal. Rijke ouders zijn verlegen met de keuze van hetgeen aan hunne lievelingen zal .worden uitgereikt; arme ouders zijn verlegen, hoe hunne kinderen in de algemeene vreug- de te doen deelen. Maar, door geheel Nederland kloppen de harten der kindertjes onstuimiger, als Sinte Klaas ge- noemd wordt. En hoe nader zijn bezoek, hoe grooter de op- gewondenheid onder de menschen van eiken stand en leeftijd. Moeders gaan op ongewone tijden de deur uit; oudere broeders en zusters, die reeds ingewijd zijn, nemen een air van geheimzinnigheid en gewigt aan, dat indrukwekkend is. Toegedekte manden, groote en kleine pakken, groene trommels met geelachtige, galzieke bloemen er op geschil- derd, worden in huis gesmokkeld, en in kasten voorzigtig opgesloten, welke tot dusver open gestaan hebben; zelfs de meiden in huis zijn niet meer zoo vertrouwelijk met de kleintjes als vroeger, en houden fluisterend, geheimzinnige gesprekken met den bakker aan de huisdeur! Ja, zelfs tot in die verblijven der ellende, kostscholen genoemd, dringt de koortsachtige aandoening van het volkje door; daar wordt de tijd van de aankomst van den trein, van de brieven, van de schuit, van de diligence, naauw- keurig en angstvallig berekend. Zal men zijn Sinte Klaas nog op den grooten dag zelven ontvangen ? Zal men moeten wachten tot den volgenden morgen ? Zal mijnheer vacan- tie geven ? Zal mevrouw op water-chocolade trakteren ? Zal men misschien, o toppunt der zaligheid bij oom ten eten worden gevraagd, en \'s avonds naar school terugkeeren met de zakken gevuld en de maag overladen met de zoete gaven van den beilige, en naast zijn bed zien staan de trommel van huis, dat summum bonum van den schooljongen ? Zal men, terwijl de anderen slapen, terwijl mijnheer en mevrouw en de ondermeesters nog beneden zijn, in het halfdonkere slaapvertrek, bij het licht eener lantaren, zijne schatten kunnen uitpakken ?



		Sinte Klaas. 43

		Bovenop liggen de letters, � dat spreekt, op een stuk met vet doorschijnend papier; ze worden voorzigtig ter zijde gelegd ; alleen het beentje van de N is afgebroken ; het is nauwelijks de moeite waard het te bewaren! � En spoedig rust nu moeders koek bij dien van oom ! Intus- schen gaat men voort met uitpakken ! � Drie lagen papier, om te verhinderen dat het vet doordringt, worden onge- duldig ter zijde geworpen ; � daar liggen de schatten in al hunne verblindende pracht! Sinte Klaas ! Sinte Klaas! gij hebt de vingers van de teedere moeder geleid, toen zij alles zoo veilig, zoo keurig, zoo smaakvol voor het zoontje in- pakte, terwijl zij misschien een zucht loosde bij de gedachte, dat het nog drie weken moest duren eer haar lieveling naar huis kwam ! � Eene mooije beurs, van zuster Trui, � zoo zegt een daarop gespeld papiertje, � met breede, gou- den ringen ; � zouden die echt zijn ? � De beurs wordt betast; er is niets in ; � eene kleine teleurstelling, welke vergeten wordt bij het gezigt van de prachtige bont zijden das van moeder, en het zakboekje van vader, en het zware zilveren potlood van tante, en wat al niet meer ! Onder in het trommeltje liggen weder ontelbare vellen papier ; men weet. dat er niets meer in zit; maar men moet toch eventjes zien ! � het is z�� ; de trommel is leeg, en nu, nu voor het eerst denkt men aan den brief; want, dat er een brief is en wezen moet, dat staat vast; � zou die verloren zijn V \'Men wei-pt zijne schatten door elkaar om er naar te zoeken. � Ha ! in de portefeuille! Met bevende vingers rukt men die open, de brief valt er uit; op den harden, karpetloozen vloer kondigt het doffe geluid van den vallenden brief aan, dat die «bezwaard" is. O geluk, geluk ! o zalige vreugdetranen, welke het kind langs de wangen biggelen, als het met den dierbaren brief in de hand, welks minste schatten het geld was, insluimert met een dankbaar en ligt hart, hoewel met eene overladen maag, onder vreemden. Sinte Klaas! Sinte \'Klaas! zend hem zalige droomen! De hoeveelheid lekkers echter, die het kind verslonden



		50 Sint e Klaas.

		hare wenken te gehoorzamen. Ja, Sinte Klaas, zou ik u niet herkennen in de gestalte van den algemeenen menschen- vriend, den rijksten rentenier uwer geboorteplaats? Inmiddels is de onderwijzeresse van het venster getreden, en staat op een behoorlijken afstand, gelijk een vaandel- drager tusschen de gelederen, te midden der lange rijen van banken, het ��ne oog op de damesbestuurderessen, het andere op de kinderen gerigt. � Hoe zij het doet, weet ik niet, maar met dat ��ne oog ziet zij al de kinde- ren, v��r en achter haar, regts en links, tegelijk: en elk ��n van de tweehonderdvijftig wichtjes koestert de vaste overtuiging, dat dat oog all��n en bij uitsluiting op hem, of haar zelve, en op niemand anders, gerigt is. Ik gevoel een bijna onwederstaanbaren lust, om eventjes te gaan kijken, of deze onderwijzeresse niet, zoo als wijlen God Janus, ook een gezigt aan het achterhoofd heeft; maar het oog waarmede zij de kinderen aanziet, is, naar ik mij verbeeld, ook op mij zelven gevestigd; � ik sta vastge- worteld op mijne plaats; � het heeft iets van de nacht- merrie. Maar het andere oog, hetwelk ten dienste der damesbestuurderessen staat, heeft eene geheel andere uit- drukking van nederigheid en bescheidenheid en zelfverloo- chening ; de ��ne hoek van den mond glimlacht gedienstig en gewillig; de andere hoek is genepen en streng en on- verbiddelijk : � zoo iets heb ik van mijn leven niet meer gezien! Intusschen wordt de stilte hoe langer hoe drukkender: de dames-bestuurderessen en donatrices vestigen hare aan- dacht door lorgnetten, hoofdzakelijk op de dames-leden; ��ne dezer waagt het, op hare beurt, het lorgnet te ves- - tigen op de onderwijzeresse; maar de blauwe bril schiet zulk een vernietigenden, minachtenden, gebiedenden blik op haar, dat zij het lorgnet laat vallen en met verlegen- heid toevlugt neemt tot haar flacon. De flacon gaat ook, de rij af, door de handen van al de dames-leden; als die echter, welke aan den hoek zit den flacon aan de naast haar zittende dame-donatrice aanbiedt, doet deze een tijd-



		51
		Sinte Klaas.

		lang alsof zij de beleefdheid niet merkt, en weigert die eindelijk met eene allerkeurigste, zeer stijve buiging; � zij wordt daarvoor beloond door een goedkeurenden blik en een glimlach van den blaauwen bril. De groote philanthroop zegt en doet niets bijzonders op dit oogenblik; maar hij laat het hoofd op eene peinzende wijze hangen, en neemt van tijd tot tijd eene diepzinnige prise uit eene gouden snuifdoos, welke hij steeds in de hand houdt. Eindelijk draait de blaauwe bril langzaam rond en fluistert iets aan Sinte Klaas; deze wordt verlegen; hij schudt het hoofd; glimlacht bijzonder lief; strijkt zijne kuif op; schijnt eindelijk toe te geven; maakt eene diepe buiging tegen den blaauwen bril en geeft een wenk met den vinger aan de onderwijzeresse. Deze marcheert uit de gelederen met vasten stap, regtstreeks op den blaauwen bril toe, en maakt halt en front daarvoor, op een eerbie- digen afstand. De dame-hoofdbestuurderesse heeft zich zoo- veel mogelijk achterover op haar stoel geplaatst, houdt een flacon steeds onder den haviksneus, en spreekt een kort bevel uit, dat niemand van de genoodigden vernemen kan. De onderwijzeresse maakt regtsom keert, marcheert op de deur toe en verdwijnt. De spanning en verwachting zijn ten hoogste gestegen; de oogen van de tweehonderdvijftig kinderen zijn plotseling, als met een tooverslag, op de deur gerigt; maar zij verroeren zich niet; � ik geloof, dat de onderwijzeresse het ��ne oog, zoolang zij uit de kamer is, midden in het paneel van de deur geplaatst heeft, om steeds op de kinderen te gluren; zoo stil zitten zij! De deur, ditmaal beide vleugels, wordt weder geopend, de onderwijzeresse marcheert weder binnen; zij wordt ge- volgd door twee knechts, die eene lange tafel dragen; daarop liggen stapels van kleine zakdoeken; stapels van groote klaasmannen; ontelbare kopjes staan in elk&er er op geschaard; het is een prachtig gezigt voor de kinderen, welke teekens van onrust beginnen te geven; die zich niet meer bedwingen kunnen, als zij den reusachtigen chocola- deketel aanschouwen, dien een derde knecht naast de tafel 4*



		52
		Sinte Klaas.


		nederzet; zij verheffen dus een zwakken vreugdekreet, waar- op de blaauwe bril, en op haar voorbeeld alle overige da- mes-bestuurderessen en leden, zich met beide handen de ooren toehouden; de onderwijzeresse echter ziet toornig rond; de kreet verilaauwt; alles verstomt; de tweehonderd- vijftig kinderen zijn overtuigd, dat zij onverbeterlijke mis- dadigers zijn! Welke bewonderenswaardige tucht! Intusschen heeft de groote philanthroop zijn rok toege- knoopt, hij heeft zijne snuifdoos in den zak gestoken; � gaat hij reeds weg? Wel neen! Hij gaat eene redevoering houden! Met den rug tegen de kinderen gekeerd, voor welke het feest is aangelegd, begint hij, al weder diep buigend voor de schaar der heilige vrouwen, zijne door- dachte oratie. Zijne inleiding is heerlijk; hij spreekt natuurlijk eerst over zich zelven en de moeijelijke taak, welke hem opge- dragen is; en daarop over de liefdadigheid, »die alle on- derscheid van stand doet vergeten, als wij aan onze arme medebroeders de behulpzame hand reiken. Deze vergadering levert het bewijs er van op; immers hij heeft de eer te spre- ken tot eene rij der schoonste en deugdzaamste vrouwen, uit zeer uiteenloopende standen der maatschappij," (wijzen- de hierbij, regts op de bestuurderessen, links op de dames- leden), »die hier echter, als liefderijke zusters, ten behoeve der armen, enz. � In het bijzonder moet hij met een enkel woord gewag maken van de dames-hoofdbestuurde- ressen, � allen uit den aanzienlijksten stand, � die zich niet ontzien hebben, zelfs in dit strenge jaargetijde, den huisselijken kring te verlaten, hare eigene lievelingen van hare tegenwoordigheid te berooven, ten einde zich te ver- heugen in de gelukkige gezigtjes en de dankbare vreugde van de kinderen der armen ; hij moedigt haar aan bij deze, den ingeslagen weg steeds met dezelfde opoffering te blij- ven bewandelen, om nooit het aandoenlijke, zieltreffende tooneel van geluk en dankbaarheid te vergeten, hetwelk zij nu bijwonen I" Nu wendt hij zich met een minder eerbiedigen blik tot



		53
		Sinte Klaas.


		de dames gewone leden: »Ook hare taak is gewigtig, dat beseffen zij zonder twijfel; maar onder de leiding der voortreffelijke enz. dames-hoofdbestuurderessen, vertrouwt hij, dat zij zich ook op waardige wijze daarvan kwijten zullen. Er is een even groot onderscheid tusschen haar stand en die van de onderwijzeresse, als er tusschen den stand der hooge Beschermvrouw en dien der gewone leden is." (De blaauwe bril knikt streng, maar goedkeurend, en vestigt zich dadelijk op de damesleden, die zedig v��r zich zien.) »Hij hoopt, dat zij dit niet vergeten zullen ; dat zij bij hare schoolbezoeken, die zij geregeld om de acht dagen, op last der dames-bestuurderessen verpligt zijn af te leggen, zich geene ongepaste vertrouwelijkheid met de onderwijzeresse zullen veroorloven ; dat zij hare rapporten, aan de beschermvrouw, geregeld, zonder iemand te ontzien, zullen inzenden, en dat hij gemagtigd is te verklaren, dat ook zij allen, bij voorkomende gelegenheid, van de hoogachting en goedkeuring, niet alleen van haar eigen hart, maar ook van de dames-bestuurderessen kunnen verzekerd zijn. � Wat de waardige onderwijzeresse betreft, hoewel haar traktement klein zij, en er hoegenaamd geen vooruitzigl op verhooging bestaat," (hier neemt hij een indrukwek- kende prise), »is het toch te voorzien, dat het getal harer leerlingen, en dus ook harer leeruren, aanmerkelijk zal vermeerderen, dank zij den ijver en de aanmoediging der hooge Beschermvrouw ; dat zij dus zich er op voorbereiden moet, om met verdubbelden ijver hare pligten te vervullen ; zij zal niet in gebreke blijven, hij is daarvan overtuigd, als zij zich maar steeds herinnert, dat van de geheele aan- zienlijke en schoone vrouwenschaar v��r hem, de oogen steeds op haar zullen gevestigd zijn, een voorregt," voegt hij er galant bij, »dat iemand van ons geslacht tot den benijdenswaardigsten der stervelingen zou maken! � O Sinte Klaas, Sinte Klaas! Nu rigt hij eindelijk het woord, echter met een stren- gen blik en eene indrukwekkende stem tot de kinderen. »In hetgeen hij hun te zeggen heeft, zal hij kort zijn. Zij



		54 Sinte Klaas.

		en hunne ouders moeten \'s morgens en \'s avonds den hemel danken voor al het goede, hetwelk hun door bemiddeling der dames-hoofdbestuurderessen wordt geschonken ; zij zul- len later eerst regt beseffen hoeveel dat is; het is hun pligt, hoewel zij uit de laagste klasse der maatschappij zijn, om alleen een voorbeeld van fatsoenlijkheid en goed gedrag te geven, zij moeten vooral zien gebruik te ma- ken van de heerlijke gelegenheid, welke hun geboden is, om goede manieren te leeren ; � dat aan elk hunner, ter bevordering daarvan, een zakdoek zal worden uitgereikt; � dat hunne ouders onwetend en meestal lui zijn, waar- voor zij zich te wachten hebben! � dat hij, tot zijn leed- wezen gehoord heeft, dat zeer velen van hen hun pligt niet doen, en zelfs zoo onwetend zijn, dat zij de hooge Be- schermvrouw bij eene vorige gelegenheid als »juffer" had- den aangesproken ; dat deze hooggeplaatste dame echter, liefderlijk dit wilde toeschrijven aan eene vergissing, door welke de kinderen haar voor eene der dames geicone leden hadden aangezien. Zij had ook dit vergrijp op een engel- achtige wijze verdragen, en zelfs niet bepaaldelijk gewenscht, dat hij er nu van zou gewagen ; het was echter zijn pligt, en zijn pligt ging hem boven alles; daaraan moesten zij denken ! Eenigen uit de tweehonderdvijftig hadden beter opgepast, dat deed hem genoegen; zij moesten zich niet laten verleiden door die kleine rak � deugnieten, wilde hij zeggen, die er steeds op uit waren, om de maatschap- pij te helpen ondermijnen. Hij had van twee uitstekende kweekelingen gehoord; hij zou ze echter niet noemen; �■ zij mogten verwaand worden; � maar hij waarschuwde hen, dat men nu wist wat men van hen vergen kon, en men zou hen in niets ontzien, daarop konden zij rekenen!" Het spijt mij de geheele redevoering, welke algemeen toegejuicht werd, niet in mijn geheugen te hebben geprent; maar ik had aanhoudend zitten denken, dat de chocolade koud werd, en was bijna dankbaar, toen de groote philan- throop er mede uitscheidde, zich het voorhoofd met een zijden zakdoek afveegde, en zich uitgeput nederwierp op



		55
		Sinte Klaas.


		een stoel, welken de onderwijzeresse zich gehaast had voor hem naast de Beschermvrouw te plaatsen. Nu begint ook eindelijk de uitdeeling; aan elk kind wordt een kopje chocolade gebragt, een klaasman en een zakdoekje: dit laatste voorwerp schijnt een raadselachtig iets te zijn voor de meeste kleinen. Een van de twee uit- stekende kweekelingen echter, kent het gebruik er van. Hij legt zijn klaasman naast zich neder, schuift zijn kopje ter zijde, en snuit den neus met zooveel ijver, dat hem een tweede klaasman wordt uitgereikt, met belofte van een getuigschrift van goed gedrag. Een andere jongen is min- der gelukkig: om bewijzen van zijn ijver te geven, is hij bezig met de bank, zoo hard hij maar kan, met zijn zak- doekje af te boenen. Hij is klaarblijkelijk ��n der onver- beterlijken; � de zakdoek wordt hem dadelijk weder af- genomen; hij getroost zich echter, zonder veel verdriet te toonen, met den klaasman, dien hij met beide handen vast- houdt en met begeerige blikken aanschouwt. De uitdeeling gaat geregeld voort. Keeds zijn twee volle banken bezorgd : men is met de derde begonnen � � � daar, � in de voorste bank krijgt een der kinderen, die in het geniep een voet van Sinte Klaas heeft afgebroken, welken hij, om niet ontdekt te worden zonder kaauwen, tracht door te slikken, eene verschrikkelijke hoestbui. Aller aandacht is oogenblik- kelijk op hem gevestigd: hij doet zijn best om het te over- winnen ; � te vergeefs! Hij wordt hoe langer hoe rooder in het gezigt, de oogen puilen uit, hij hoest krampachtig, benaauwd, hoe langer hoe heviger! Daar wordt een nood-kreet gehoord, geuit door eene der dames-donatrices: »Het is de kinkhoest! mijn hemel, de kinkhoest 1" Zal ik de ontroering en den schrik schilderen, die op deze met luide, maar bevende stem gedane verklaring, volgen? Onmogelijk! «Het is onvergeeflijk van u om ons en onze kleinen aan zoo iets bloot te stellen!" roept toornig de blaauwe bril uit tot de onderwijzeresse, en gevolgd door alle overige



		56		Sinte Klaas.


		dames en den philanthroop, vlugt zij, door de smeekende onderwijzeresse vergezeld, uit de zaal. O, Sinte Klaas! ik heb mij erg vergist: in den rok van den philanthroop hebt gij niet gezeten,-------maar daar � daar, in den hoek, in de gestalte van den dikken knecht, die den ketel heeft binnen gebracht, � daar hebt gij u verborgen; want naauwelijks is de deur toegevlogen achter de laatste en nederigste der heilige vrouwen, die steeds voor iedere andere heeft staan plaats te maken, eer zij zelve aan het gevaar zoekt te ontsnappen; � zij is namelijk de jongste der dames gewone leden, � of de dikke knecht schiet uit zijn schuilhoek, en strooit, met beide handen, koek en zakdoeken en alles, wat hij in de vingers krijgt, onder de kinderen uit. De man schijnt bezeten te zijn; hij schreeuwt, hij lacht, hij brult van genot, en dat doen de kinderen ook; hij knipoogt tegen mij, en als hij de onder- wijzeresse, met deftigen tred en verontwaardigden blik weder ziet binnenkomen, werpt hij haar een grooten klaasman in de armen en verdwijnt met een vreugdekreet uit de zaal. Hardop lagchcnde, vliegt hij mij op den trap voorbij. Ik geloof heilig, dat hij de echte, wezenlijke, ligchamelijke Sinte Klaas is! De hemel zegene hem, zeg ik, en iedereen, die een kin- derhart, en vooral het hart van een arm kind, met on- schuldige dankbare, al is het maar nog zoo kortstondige vreugde vervult!



		VIII.

		EENE SOIREE CHR�TIENNE. Het is mode geworden hier in Nederland, onder eene »ze- kere klasse van menschen," over onzen hoogst eerbiedwaar- digen adel te spotten, daarmede den draak te steken en zelfs te beweren, dat hij zich in geenerlei opzigten boven het ge- wone ras der stervelingen onderscheidt. Ik heb zelfs hoo- ren zeggen, dat vele onzer aanzienlijkste aristocraten eigenlijk niet eens van Hollandsche afkomst zijn, en ik heb tot mijn leedwezen vernomen, dat een groot aantal van diegenen, welke wezenlijk oud-Nederlandsch bloed in de aderen heb- ben, hun best deden dit te verloochenen, en eene eer daarin stellen, slecht Hollandsch en Zwitsersch-Fransch te spre- ken, hetwelk zij van gouverneurs en gouvernantes in hunne vroegste jeugd in de perfectie leerden, terwijl zij in hunne manieren zooveel mogelijk de Engelschen naapen. Ik heb verder meer dan eens hooren verkondigen, dat zij niet, zon- der uitzondering, in de beoefening van eenigerlei deugd uit- munten boven de nederigste burgers, en dat het ridderlijke van hun karakter zich soms wel bepaalt tot hunne titels en lintjes, terwijl zij op den roem hunner voorvaderen steeds teeren, zonder bij dat kapitaal iets, dat zij zelven verdiend hebben, te voegen; � ja, dat zij het zelfs voor hoogst on- fatsoenlijk houden, iets hoegenaamd te verdienen, en dat zelfs genieten all��n geoorloofd is aan jonge aristocraten



		58		Kene soiree chre\'tienne.


		beneden de vijftien jaren, daar het pligt blijft, op meer gevorderden leeftijd, niets anders te doen, dan te verteren en zich te vervelen, en in alle opzigten alles, behalve klee- ding en manieren, met de meeste onverschilligheid te be- handelen. Het onregtvaardige van dergelijke beschuldigingen heeft mij dikwijls gee\'rgerd, en dezer dagen ben ik juist in de ge- legenheid geweest eenigen van onzen koogsten adel in zulk een schitterend licht te zien stralen, en op zulk eene uit- stekende wijze hun diep godsdienstig gevoel aan den dag leggen, dat ik niet langer zwijgen kan, en daar ik over- tuigd ben, dat mensehen, die waarlijk vroom en godvruch- tig zijn, niet zulke nietige wezens kunnen wezen, als waar- voor men onze aristocraten wel eens houdt, heb ik mij voor- genomen, hen uit een oogpunt te doen kennen, dat hun evenzeer tot eer strekt, als het mij tot een nederig genot zal zijn, hen in het oog hunner medeburgers, � ik wil zeggen, hunner medechristenen, � ik vergis mij weder, � hunner minderen, � te regtvaardigen en te verheer- lijken. Ik ben verleden maand eenige dagen op reis geweest, naar zekere stad in Noord-Holland, en legde bij die gele- genheid een bezoek af bij een voornaam edelman, die, toen ik nog een wisselkantoor met mijn tabakshandel vereenigde, mij de eer aandeed eenige kleine zaken met mij te doen ; enfin, � zonder in nadere omstandigheden te treden, � ik liet mij aandienen bij den grooten man, en werd door hem met de meeste vriendelijkheid en welwillendheid ont- vangen. Wij spraken eventjes over de aanleiding tot mijn bezoek, welke echter spoedig op den achtergrond geplaatst werd door de hartelijkheid en gulheid mijner ontvangst. Ik moest absoluut mede koffij drinken, � ik meen, dejeuneren, en werd bij die gelegenheid «allerliefst lief\' onthaald door mevrouw en de overige familie welke allerheerlijkst en met het meeste gemak, onder elkander Fransch spraken, niet Zwitsersch-Fransch, zooals ik verwacht had, wel neen, maar zuiver Belgisch-Fransch, en die in den beginne, gebroken



		Eene soiree chr�tienne.		59


		Hollandsch met mij trachten te babbelen. Hoe beleefd dit was, kon men opmaken uit de vreesselijke moeite, welke het scheen te kosten, vooral aan mevrouw, wier allerliefst mondje op eene gruwelijke wijze door de vergeefsche poging om onze barbaarsche klanken uit te spreken, scheef getrok- ken werd. Ik waagde het dus ook Fransch te spreken, en nadat ik een kopje koffij gebruikt had, vertrok ik met eene allerbeleefd- ste uitnoodiging om denzelfden dag eene i>soir�e chr�tienne" bij te wonen, waarop, behalve een beroemden doorrei- zenden Franschen predikant uit Gascogne, slechts eenige uitverkorene vrienden der familie genoodigd waren. Men kan zich verbeelden hoe gelukkig en vereerd ik mij gevoelde door deze uitnoodiging, en ik tobde wel den hal- ven dag er over, hoe ik mij bij die gelegenheid moest kleeden. Eindelijk besloot ik bij de groote plegtigheid mijn zwarten rok en stijve witte das aan te doen, juist alsof ik naar een bal ging; maar ik toonde veel takt, dunkt mij, door geen strik aan mijne das te maken en slechts zeer lichtgrijze handschoenen aan te trekken, als zijnde minder wereldsch, en meer voor eene christelijke soiree gepast, dan geheel witte handschoenen en kanten jabot, of zwierigen strik aan mijn cravat. Ik streek ook het weinige haar, dat mij overblijft, in plaats van in de hoogte, zoo laag moge- lijk over mijn voorhoofd; hoorde bij deze gelegenheid met welgevallen, dat mijne laarzen op eene vrome, melancho- lieke wijze kraakten, zette mijn gezigt in den plooi, en mijn ligchaam in eene vigelante met een zwart paard, om naar het huis te rijden, waar de plegtige vergadering plaats zou hebben. Ik werd aan de deur ontvangen door een knecht in groot liverei, die op eene nederbuigende wijze mij uit de vigi- lante hielp, en mij verder overleverde aan eene geheele rij zijner makkers, welke in het breede voorhuis stonden te wachten. Al deze menschen, niettegenstaande hunne bonte pakken, hadden iets bedrukts en benaauwds in hunne hou- ding; zij liepen zacht, als katten, rond; zij spraken na-