|
/Y>VO x3L
|
3
|
||||
|
1
|
|||
|
Vak 157
|
|||||||||||||||||||||||||
|
CüL
|
|||||||||||||||||||||||||
|
Moeien onze kiiifleren IfeJcleiieii
|
|||||||||||||||||||||||||
|
worden?
|
|||||||||||||||||||||||||
|
-<> tf^s—c^-^-r-r"
|
|||||||||||||||||||||||||
|
I
|
|||||||||||||||||||||||||
|
Een woord ter behartiging
|
|||||||||||||||||||||||||
|
T
|
|||||||||||||||||||||||||
|
GELOOVIGE CHRISTENEN,
|
|||||||||||||||||||||||||
|
J. W. BLUM.
|
|||||||||||||||||||||||||
|
-*-x-ot<>oc^^
|
|||||||||||||||||||||||||
|
#
|
|||||||||||||||||||||||||
|
DRUKKERIJ 1VEH WED. II. II. UYTTENBEOECK, VENLOO.
|
|||||||||||||||||||||||||
|
J^
|
|||||||||||||||||||||||||
|
•
|
|||||||||||||||||||||||||
|
i
|
|||||||||||||||||||||||||
|
761
|
|||||||||||||||||||||||||
|
Moeten onze kinderen Heidenen
worden? |
||||||||||||
|
-<t—e*=^&*A**eZ>T—&—
|
||||||||||||
|
.EN WOORD TER BEHARTIGING
|
||||||||||||
|
AAN DE
|
||||||||||||
|
GELOOVIGE CHRISTENEN,
|
||||||||||||
|
DOOR
|
||||||||||||
|
j. w. bijXJm:.
|
||||||||||||
|
\'fe
|
||||||||||||
|
DRUKKERIJ DER WED. H. H. UYTTENISR
|
||||||||||||
|
Goedkeuring.
|
|||||
|
Imprimi potcst.
P. HUSSEL, Ca», et Prof.
ad id delcgatus. Hur/emund.*: 5\' Docombris 1874. |
|||||
|
In het jaar 1868 vaardigden de Bisschoppen van Nederland
een Mandement aan de geloovigen uit, dat op de velerhande en groote gevaren wees, welke niet minder voor de Kerk dan voor de Maatschappij uit den tegenwoordigen toestand der volksschool cntspruilen. Hierdoor ontstond een groot ge- schreeuw in het liberale kamp. „Het Mandement, zoo heette het, is eene oorlogsverklaring van het Episcopaat tegen onze grondwet, tegen ons zoo treffelijk ingericht schoolstelsel!" Weldra bedaarde men echter, en men arbeidde ter sluiks vooraan, om ,,den bloei" der in modernen vorm geknipte volksscholen te bevorderen. De Bisschoppen en Priesters evenwel waren niet gerust; in woord en schrift bestreden zij onverpoosd het kankcrachtig voortvretend euvel, niet omdat zij de heerschappij in de school willen bemachtigen, gelijk het Liberalismus allerwege beweert, maar enkel en alleen, omdat zij als verantwoordelijke herders der zielen den heiligen plicht hebben te waken, dat de kinderen geene schade lijden door het vergift, hetwelk hun openlijk en stelselmatig in on- godsdienstige scholen wordt ingedruppeld. Dit alleen, zegt de Hoogwaardige Bisschop van Roermond in zijn herderlijk schrijven van den 31. Juli 11.; deze zware rekenschap, aan- gaande de zorg voor het godsdienstig onderwijs en de christelijke opvoeding der jeugd, welke wij eenmaal voor den Rechler van levenden en dooden zullen moeten afleggen, deze heilige plicht, heeft hem aanleiding gegeven nogmaals den katholieken ouders de gevaren aan te wijzen, welke voor Kerk en Slaat uit het zoogenaamde gezindteloos, in werkelijkheid het jegens het geloof vijandig onderwijs, geboren worden. In scherpsnijdende doch waardige bewoordingen, wederlegt
de Bisschop van Roermond de aantijging ,,dat de katholieke Geestelijkheid zich van de gemeenteschool wil meester maken"; vervolgens toont hij klaar en nadrukkelijk dal het schoolon- |
||||
|
_- 4 —
|
|||||
|
(leiwijs, gelijk het feitelijk gegeven wordt, niet alleen gcene
rekening houdt met de recht- en plichtmatige eischen der Kalho- lieken en der katholieke Kerk, maar ook nog, dat dit onderwijs de gewetens der Katholieken rechtstreeks kwetst, en de katho- lieke jeugd lot volslagen ongeloof en algemeen zedenbederf, (1. i. tol het moderne Heidendom leidt en leiden moet. Dat was cenc verstoring van het liberale wespennest. De
bladen der partij jammerden en raasden over den bisschoppe- lijken Ruslverstoorder, die het wagen dorst hun huiselijk geluk ie bemoeiclijken en hunne lichtschuwe plannen tegen te werken. (Ook beproeven zij het niet zich te verdedigen of de aanvallen van hel Bisschoppelijk schrijven te weerleggen.) Met hoog- moedigen trots en een paar alledaagschc volzinnen stellen zich de beschuldigden tot rechters over den klager, en meenen hiermede ware de zaak geklonken. Voor de Katholieken is zij echter niet ten einde. Zij zullen noch slapen, noch rusten, totdat het Lilicralismus het bewijs levere, dat zijn schoolstelsel doeltreffend is {on dat kan het niet en beproeft het niet); zij zullen strijden lot dat het zich gevangen geeft, voor de borst slaat, zijne dwaling bekent, en aan de Katholieken geeft wat zij met recht verlangen, namelijk: Scholen, in welke hunne kinderen niet tot Heidenen, maar tot Katholieken worden op- gekweekt. Hierop te willen wachten zou meer dan naïef zijn. Kluchtig toch zou het schijnen, zoo iemand geloofde, dat
zich het Liberalismus, waar het de macht in handen heeft, tol het voeren van ecnen rechtstreekschen strijd zou gewaar- digen. Wel blaft hel den hem toegeworpen handschoen aan, maar dien ridderlijk op te nemen, neen, daartoe is de parlij te trolsch en te laf. Tot {jecn van beiden zullen wij hier het Liheralismus uitdagen, wij weien maar al te goed, dat dit ,,uilen naar Athene dragen" zou zijn. Wat wij willen, is eenvoudig dit: ,,Aan het katholiek volk
klaar en bondig uiteenzetten, hoc hl uitziet met de school- quacstie". Wij willen aanloonen, dat het geen gevolg is van zwartziencrij of dwarsdrijverij, wanneer men beweert, dat de jeugd tol een zeer gevaarlijk Heidendom wordl opgevoed; dat |
|||||
|
het m:iar al Ie waar is, hoe het vloekwaardig Lihcralismus
met duivelsche sluwheid beraamt en berekent, het geloof uit de jeugdige harten te rukken en er de zedeloosheid in te planten. Wat de behandeling dezer zaak betreft, zoo komt hel er
hoofdzakelijk op aan, de zaken klaar en scherp Ie bepalen. Hieruit kan ook hel Lihcralismus wel eenig nut trekken, wanl hel heeft van oudsher gebrek aan klaarheid gehad, daarom is het hem zeer heilzaam als let er toe gebracht wordt, e,en weinig na te denken over logica, en ten zijnen opzichle over het gemis aan logica, waarin hel zich beweegt. Veel baten zal het hem toch niet, want zijn grondsteen is
een groote leugen, en daarom onhoudbaar. In zijn schoolstelsel heeft het een kind doen geboren worden, dat zijn waardigen vader weinig eerbiedigen, maar veelmeer zal vernietigen. Immers wie wind zaait, zal stormen inoogslcn. |
|||||
|
*
|
|||||
|
I.
|
|||||
|
A.LGEMEENE BESCHAVING.
Algemeene beschaving! zoo luidt het krijgsgeschreeuw
van het Liberalismus in de negentiende eeuw. Zeer wel en zeer schoon, zal elk verstandig man zeggen, want hij weet, dat welk een aanzienlijk erfdeel hij ook aan zijne kinderen denkt natelaten, dit niet tegen eene goede, beschaafde opvoeding kan opwegen. Daar nu de leuze van algemeene beschaving van het Liberalismus uitgaat en hoofdzakelijk onderhouden wordt, zoo zal het goed zijn wat voorzichtig te wezen. Het Liberalismus is niet te vertrouwen ; en wijs handelt hij, die het dan juist vreest, als het geschenken aanbiedt. Wat nu het geschenk der beschaving aangaat, dat het Liberalis-
mus niet slechts aanbiedt, maar ook in zijne zucht om de volkeren „gelukkig" te maken, zelfs opdringt en welks aanneming het bepaald door dwang zoekt te bereiken, zoo bedanken wij het eerst dan daarvoor, als het ons veroorlooft, naar den raad des H. Vaders Pius IX, aan het woord zijne ware beteekenis te geven. Elk Katholiek weet en gelooft, „dat de ware beschaving daarin bestaat, aan het beeld van Gods zoon gelijkvormig te worden", gelijk deH.Paulus, de ware en waarlijk groote Leer- aar der volkeren aan de „beschaafde" Romeinen heeft ge- schreven. (Rom. 8. 29.) Zou nu iemand, gelijk de Jood en Vrijgeest, die niet gelooft
aan Jezus Christus — wiens voorbeeld door ons moet worden gevolgd — zich het recht durven aanmatigen u, Katholiek! waarlijk te willen beschaven, en levens geheel en al van Christus doen afzien? Dit begrijpe wie kan. ,,Het licht kwam in de duisternis en de duisternis heeft het
niet begrepen." Deze klacht van den H. Joannes is daar op |
|||||
|
- 7 —
|
|||||
|
hare plaats. Christus is toch het licht der wereld „de opgang
uit de hoogte". Christus is de weg, de waarheid en het leven, en als u nu iemand van het ,,licht" spreekt en hierbij stelsel- matig Christus uitsluit, dan is het een dwaallicht, dat hij u aan- toont, en volgt gij dit, dan zult gij in poel en moeras geraken. Laat u niet door flonkerende spreekwijzen en drogredenen bc driegen, o Katholiek ! wat zij u als licht aanprijzen is als eene doffe walmende traanlamp tegenover de helder-stralende zon, die in Jezus Christus voor de wereld is opgegaan. Het licht dier menschen sluipt meest uit de donkere holen eener zekere soort van gezelschappen, die slechts bij nacht vergaderen. Ik beroem mij niet een vijand, maar een warme vriend en
voorstander van ware volksbeschaving in den juislen zin van het woord te zijn, en deze wil ik mij door Talmudjoden, Loge- broeders en hunnen aanhang niet laten verbrieven. Wat im- mers het Liberalismus als ,,beschaving" veil heeft en opdringt, is geene „beschaving" in de ware beduiding des woords. Maar wat is dan deze? Laat ons zooveel mogelijk de zaak in haar innerste wezen
betrachten. Beschaving is datgene, wat de overige volken van kannibalen
onderscheidt, en toch is het nog denkbaar, dat een mensch, die de moderne scholen zelfs met het pracdicaat „uitmuntend" heeft verlaten, volgens den maatstaf eener ware beschaving met eenen kannibaal op gelijken trap zou kunnen gesteld worden. Op den eersten aanblik ziet deze bemerking kluchtig, ja zelfs belachlijk uit. Maar de aangezichten der lachers zouden zich bedenkelijk verlengen, als zij de ontwikkeling der beschaving geliefden te volgen. Want uit het zoo even gezegde vloeit deze andere gevolgtrekking: dat de toestand der openbare scholen van een land de zekerste thermometer is voor den politieken toestand, de welvaart eu de toekomst van een land. Maar laat ons niet voorbarig zijn.
Beschaving heeft ten drager den mensch, voor zooverre hij
mensch is en zich van het dier onderscheidt. In andere woorden: de menschelijke geest is de drager der beschaving. |
|||||
|
- 8 -
|
|||||
|
Niemand zal dit loochenen dan de materialist, die het bestaan
van den geest des menschen verwerpt. Derhalve kan men ook tot den materialist niet van beschaving spreken, hij gelijkt op het dier, en kan daarom gelijk het dier niet beschaafd, maar slechts gedresseerd of afgericht worden. En daar hier niet van drillen, maar van beschaving sprake is, zoo moet het Materialismus buiten deze verhandeling blijven. Beschaving is in haar wezen niets anders dan oefening,
scherping en veredeling van de eigenschappen en valbaarheden der menschelijke ziel. Ik zeg: in haar wezen. Hclgcen bij vc!e menschen als een teeken van beschaving geldt, zooals dansen, fijne manieren, sierlijk praten en dergelijke dingen, reken ik tot dat wezen niet, daar zulke zaken ook bij eencn goed „geschoolden" aap, hond of papegaai kunnen waargeno- men worden; derhalve blijven die zaken hier builen aanmerking. Drie begrippen: verstand, gevoel en wil, kunnen in \'s men-
schen ziel aan de beschaving worden onderworpen. Er laat zich wel redetwisten, welke van die drie eigenschappen de voornaamste is. In alle geval is het zeker, dat ze alle drie even wezenlijk zijn en van natuur in een harmonisch verband staan. Hieruit volgt dat eene goede beschaving alle drie ge- lijkmatig moet omvallen. De beschaving van het verstand, die gewoonlijk de beschaving des gcestes wordt gehceten, geeft nog geen recht lol den titel van een „beschaafd mensch"; bij deze beschaving van het verstand moet zich ook de beschaving van liet hart en den wil aansluiten, eerst dan kan men zich een „beschaafd man" noemen. Hij alleen kan op dien naam < aanspraak maken, die deze drievoudige beschaving bezit, en zou die van ééne zijde slechts ontbreken, dan is een mensch* van geringere verstandelijke beschaving en van een edeler hart en vastberadener wil oneindig achtenswaardiger, dan een mensch van eene glanzende vcrslandsontwikkeling, maar sloclile zeden. De laatste wordt valschelijk en bij misbruik voor beschaafd gehouden, hij is slechts voor een derde beschaafd. Dil is even klaar als duidelijk. Immers een kunstenaar, die uit een stuk bout oen schoon standbeeld wil vervaardigen, hccfl nog geen |
|||||
|
- 9 —
|
|||||||
|
kunstwerk geleverd, als hij een hoofd beitelt en de rest plomp
en ruw laat. Gaan wij nu een stap verder. Wil men de vraag stellen,
welke van die drie eigenschappen der ziel het meest door de beschaving moet bewerkt worden, zoo is er reeds gezegd, dat ze alle drie even voornaam zijn Maar keert men de vraag, zóódat zij practische waarde verkrijgt, dan moet men nagaan, welke eigenschap in den mensch, voor zooverre hij een mede- lid is der samenleving, gcreedclijk het meest wordt gebruikt? En dan schijnt het deze te zijn, welke onmiddellijk aan de mcnschelijke handelingen ten grondslag ligt, namelijk: de vrije wil. Dan ook blijkt het dadelijk hoe valsch eene beschaving is, die in hare eenzijdigheid de beschaving van den wil min of meer builen rekening laat of verwaarloost. Wilde elk mensch misbruik maken van zijne vrijheid, zijnen wil den vollen loom geven en aan zijne driften onderwerpen, dan stortte terstond de gcheele maatschappij in het verderf. Een redelijk en ge- ordend samenleven ware niet meer mogelijk, en de volkeren zouden tot den afschuwclijken staat van kannibalen verlaagd worden. Wie kan ontkennen, dat een volk, welks burgers ten gevolge ecner éénzijdige beschaving slechts ontoereikend en gebrekkig hunnen wil hebben leeren beteugelen, zich eerlijk en oprecht, rrij en ongedwongen, aan de voor het maatschappelijk verkeer volstrekt noodzakelijke wetten en regelen slechts kwalijk zal onderwerpen ? Wie wil loochenen, dat zulk een volk op den weg is, daartoe te geraken, waar een strijd van allen tegen allen losbreekt? Gelijk eene gebrekkige beschaving van den menschelijken
wil van lieverlede den bodem der samenleving ondermijnt, zoo moet ook eene ontoereikende of valsche beschaving des harten cenen anderen grondslag der maatschappij vernielen. Eene maatschappij, die enkel door heldwangkamizool van het ,,/iecht"(\') |
|||||||
|
(!) Het juist denkbeeld van het recht is bij bet Liberalismus zoek geraakt ;
macht, wet on recht zijn voor het Libcralismus gelijkluidend. „Voui Rechte, das mit uns geboren, Von dein ist leider! uie die Pragc." Oóthe, Faust. |
|||||||
|
- 10 -
|
|||||
|
te zamen wordt gehouden, kan het wezen des menschen in
het geheel niet betamen; want dit vordert, dat de mensch in zijnen medemensen zijn evenbeeld zie en hem als zijn evenbeeld en als het evenbeeld des Scheppers behandele; het vordert, dat de menschen door de liefde aan elkander gehecht worden. Waar echter het menschelijk hart ten gevolge der beschaving veronachtzaamd of in valsche wijze beschaafd wordt, daar kan het groote gebod der liefde den mensch niet in vleesch en bloed overgaan; in de plaats van oprechte, innige naastenliefde, welke de wereld in een paradijs kon herscheppen, zal zich de eigenliefde voornamelijk ontwikkelen, die den mensch het samenleven met zijne medemenschen tot eene helsche fulter- bank maakt. Kortom, de éénzijdige beschaving van het verstand, die
allerwege in onze dagen den toon aangeeft, zondigt tegen het wezen van den mensch, dat zij slechts ten deele in aanmerking neemt, evenals tegen het wezen van de menschelijke samen- leving, wier grondvesten zij langzamerhand omverwerpt. |
|||||
|
II.
Christelijke Beschaving. Als de grootc heidenschc denkers, Socrates en Plato, de be-
schaving der verlichte negentiende eeuw zagen, zij zouden dat- gene, waarop vele lieden onzer dagen als overwinningen van den vooruitgang gelooven trotsch te moeten zijn, als een klucht- spel uitlachen. Ofschoon zij zelven ook mannen van verstand waren, legden zij toch een zeer groot gewicht op de bescha- ving van het hart en gingen hierin uiterst teeder en voorzichtig te werk. „Gij zelf, zoo spreekt Plato den ouden dichlcrvorst Homerus aan, moet hel u laten welgevallen, dat wij uwe schriften met zorg nazien, en er menig vers uit verwijderen, zoo gij -wilt, dat wij u aan onze kinderen in handen geven ; immers hunne harten mogen niet bedorven worden." Die heiden verlangde alsdan onvoorwaardelijk een grondig en
practisch onderwijs in de goden- en zedenleer zijns volks, wijl hij zeer goed wist, dat een maatschappij, die van den godsdienst verwijderd is, niet bloeien kan. Plato heeft reeds twee duizend jaren het wereldsch
schouwtooneel verlaten. Gedurende dien tijd zijn er onder de zon vele veranderingen voorgevallen. Toen was het menschelijk geslacht heidensch, thans is hel christelijk; ziedaar het eenig wezenlijk onderscheid. Heeft nu het Christendom, den godsdienst der liefde, deze der natuur zoo zeer overeenkomstige wet — die reeds door de Heidenen als zoodanig werd erkend en nageleefd — het beginsel, dat de opvoeding des menschen de veredeling des harten en de versterking van den wil moet beamen, opgeheven ? Geenszins, en zijn wezen in betrachting genomen, kan het
dit ook niet. |
||||
|
__ 12 _
|
|||||
|
Het Christendom streeft naar de heiligmaking des menschen,
die zich in zijne handelingen veropenhaart, en derhalve is het de hoofdtaak van het Christendom de harten der menschen te heiligen, ze ie reinigen van onbestendige en voor de maat- schappij schadelijke en door God verworpen neigingen, in één woord de harten der menschen te veredelen. En evenzoozeer is het de hoofdtaak van het Christendom, des menschen wil van den cénen kant te beteugelen en hem van den anderen kant te sterken, opdat hij slechts datgene wat voor God, den evennaaste en zich zelven rechtvaardig is, te volbrengen. Niet minder ook heeft het Christendom tot hoofdtaak het
menschelijk verstand te ontwikkelen. Het is hier alleen de zaak van het Christendom den mensch te Ieeren, hoe hij de voornaamste verstandelijke daad zal verrichten, namelijk met geloovige onderwerping en ooi moedige erkenning zijner eigene zwakheid, de waarheid aan te nemen, welke met het licht, dat in de duisternissen schijnt, der wereld is opgegaan. Hier lacht het Rationalismus, de koning en vader der ,,mo-
derne beschaving". Het kent geene andere, den mensch waardige taak, dan het denken. Gelooven en denken zijn voor hem zaken, die elkander niet kunnen verdragen; gelooven zelfs schijnt voor het Rationalismus den man onwaardig te zijn. En niettemin vermag het niet de daadzaak weg ie cijferen uit deze wereld, dat zijne grootste denkers zonder geloof, dwer- gen zijn tegenover die reuzengestallen op het gebied van het denken, die werelden met hunnen blik hebben gemeten en gewogen, en die het wezen der dingen in de diepste en ver- borgenste afgronden der waarheid naspoorden, die niet enkel mannen en zuilen der wetenschap, onovertroffen, gewel- dig, gevreesd, achting gebiedend, voor hel menschdom slaan, maar tevens voor God met het geloof van een kind wan- delden . Heeft dan het Christendom over het algemeen de taak het
menschdom te beschaven, zoo heeft liet die in het bijzonder tegenover dat gedeelte van hel menschdom, hetwelk vooral tot de beschaving bekwaam is en die van noodc heeft; en dat |
|||||
|
gedeelte is de jeugd. Behoort uun hel Christendom deze taak,
zoo is liet zijn plicht aan het oplossen dier laak te arbeiden; liet Christendom moet aan de beschaving der jeugd arbeiden, het moet de jeugd in den geest van zijnen Stichter, in den geesl van Jezus Christus opvoe.len. Nu spreekt het van zelf, dat bij de opvoeding der jeugd
ook nog andere factors optreden en verplichtend zijn. Daartoe zijn de ouders van natuurwege geroepen, en niet minder komt de maatschappij in aanmerking. Er wordt nu de vraag geopperd of deze het Christendom
moeten te baal nemen. Het Christendom kwam in de wereld, het veroverde in snellen
zegemarsch, niet de wereld, maar de harten der inenschen, en dat niet door vuur en zwaard, maar door de goddelijkheid zijner leer en door het groot gebod der liefde. Het Christen- dom drong bij staten en volkeren, in steden en dorpen, in de familie en in het hart der familie binnen. Overal vernietigde het de heidensche elementen en plantte de christelijke elementen. Nieuwe staten, nieuwe volkeren rezen op den bodem des Christendoms, en de menschelijke samenleving werd weldra eene christelijke; en deze verandering bewijst meer dan alles voor de goddelijkheid van den oorsprong en van de leer des Christendoms. Het Christendom beslaat reeds sedert twee duizend jaren.
Dit is een feit van dusdanig wereldgcschiedkundig gewicht, zoo- als er geen tweede zich opdoet; hel is er, laat zich niet loo- chenen noch betwisten, nog veel minder ignoreeren. Wie niet met het Christendom is, is er tegen ; een middel weg is niet denkbaar. Vandaar dat elkeen, die in groote, ernstige, beslissende vraagstukken, zooals de vraag der opvoeding, het Christendom buiten aanmerking wil laten, bepaaldelijk een vijand ervan is. Of vriend of vijand, een derde is hier niet mogelijk, en half- slachligheid is altoos ontkenning. ^ \\\\J Wie nu het Christendom vijandig is, zoekt het te verdringen.
Nu is echter juist hel Christendom de bodem der menschelijke samenleving, dit kan niet onikend worden. Stelt men zich |
||||
|
- 14 -
|
|||||
|
dan bij de opvoeding van gehecle geslachten vijandig tegenover
het Christendom, doordien men het niet in aanmerking wil laten komen, dan wil men ook die geslachten van den bodem des Christendoms verwijderen en ze ergens anders op planten. Over deze plaats echter zijn deze lieden in het ongewisse ; zij planten die geslachten daarom voorloopig op eenen bodemloozen bodem, d. i. in den afgrond. Het is derhalve zedelijkerwijze onmogelijk, bij de beschaving
der jeugd, van het Christendom gcene notitie te nemen. Dit zou dan ook eene schitterende rechlsverkrachling zijn. Het Christendom heeft een goddelijk recht op de opvoeding der jeugd, omdat het, gelijk hierboven aangetoond is, daartoe verplicht is; alleen de ongeloovige bestrijdt dit punt, maar de geloovije Christen kan diens oordcel in zulke vragen als de onderhavige gerust in den wind slaan. De katholieke Kerk, geheel in het bijzonder, bezit een ge-
schiedkundig recht op de openbare scholen. Zij immers heeft de scholen op- en ingei icht, zij heeft de scholen als een duur kleinood bewaarden verzorgd; hel is nu dit kleinood, dat men haar onder ijdele voorwendselen wil onlrooven; ja, dit ontwerp is een roof van het brutaal geweld op den eigendom des geestes. Verder is het eene snoode ondankbaarheid als staten en
volkeren, wanneer zij zich, nu zij mecnen bevoegd en bekwaam te zijn, aan de jeugd eenige werktuigelijke vaardigheden in te gieten, aan de katholieke Kerk vergrijpen, die gedurende zooveel eeuwen de school en de wetenschap heeft bewaard, verzorgd en doen bloeien; ondankbaar zijn die staten en vol- keren, als zij de katholieke Kerk uit de school bannen en tot haar spreken: ,,De moor heeft zijnen plicht gedaan, de moor kan naar huis gaan" (Sciiilleb, Fiesco). Eindelijk is het nog eene reusachtige domheid de christelijke
jeugd te willen opvoeden zonder het Christendom, zonder de Kerk, zonder den Godsdienst. Wij toonden reeds vroeger nan, dal de beschaving van het hart en van den wil, zoowel voor den individuëelen mensch als voor de men- schelijke samenleving in het bijzonder, van het grootste |
|||||
|
- 18 -
|
|||||
|
gewicht, en het veronachtzamen dezer beide hoogst beden
keiijk en gevaarlijk is. Dal het dom is, de goede geëigende middelen, tot bereiking van een doel, van de hand te wijzen, behoeft wel geen betoog! Nu dan, er bestaat tot veredeling des harten en tot sterking, zooals ook tot beteuge- ling van den menschelijken wil — deze ontegensprekelijk noodzakelijke steunpunten voor eene gelukkige samenleving, voor een deugdelijk staalsleven — geen beter middel dan de Godsdienst, en het Christendom in het bijzonder. Hoe zou men dan bij de opvoeding der jeugd het Christendom, zonder eene groote domheid te begaan, kunnen uitsluiten ? Hel Liberalismus werpt ons, wel is waar, tegen, dat de
steun van een gelukkig staatsieven in sloflelijken voorspoed, verstandelijke beschaving, wijze wetten, enz. bestaat. Wat de laatste betreft, zoo heeft men met éénen blik op de moderne wetfabrieken onzer eeuw, en eenen anderen op den treurigen toestand, waarin het naburig land, het groote Duitsche Rijk, verkeert, redenen genoeg om de opwerping van het Liberalis- mus met eenen bitteren glimlach af te wijzen. Spreekt het Liberalismus over stoifelijken welstand, dat voegt
hem even min: het heeft immers het menschdom in twee afdeelingen gesplitst, op ééne zijde, een handvol Cresussen, op de andere zijde, millioenen, die van de genade gener, en in het bloedzweet van hun aanschijn, jaar in jaar uit, van de hand in den tand leven. Overigens is het ook geheel valsch, dat stoffelijke voorspoed
een steun tot een gelukkig staatsieven biedt. Ik beweer niet, dat die welstand hiertoe niets zou kunnen bijdragen. Maar men mag niet vergeten, dat de stoffelijke voorspoed voor vele Rijken de oorzaak van ondergang is geweest. Daar waar de staat in de plaats van God treedt, kan het wel voor eene wijl anders zijn. Daar moet echter de staat voor zich zelven en niet voor het heil zijner onderdanen bestaan, en derhalve zal hij die nimmer waarachtig gelukkig maken. Het geluk der menschen en der volkeren is in de tevreden-
heid geworteld, en deze is de vrucht van een edel hart en |
|||||
|
- 16 -
|
|||||
|
een geregeld streven. Deze laatste, veroveringen eener doel-
matige beschaving, verbonden met ecne echte verstandelijke beschaving, maken dalgene uit, wat ecne ware beschaving omvat; en eene dusdanige beschaving kan, mag en zal het Christendom nimmer buiten aanmerking laten, ja, zij zal zelfs eene christelijke beschaving moeien zijn. |
|||||
|
III.
|
||||||
|
EUTRALE -pESCHAYING.
|
||||||
|
Dit woord is een ware onzin. En van een anderen kant
beteekent het ook weder de zaak geheel juist, want neutrale beschaving is in het geheel geene beschaving zij is iets on- bepaalds, dat tusschen half en niets zweeft, en welks eind- resultaat in het gunstigst geval aan nul gelijk is, in den regel echter beneden nul, d. i. negatief uitvalt. Het is mijn oogmerk niet het valsche der neutrale beschaving
hier punt voor punt aan te toonen. Naar aanleiding van het tot hieraan ontwikkelde, zal ik toonen, dat de school, die „neutrale" of ook „algemeene" beschaving voorbereiden wil, d. i. „de liberale of neutrale, of gezindtelooze school" — hetgeen al hetzelfde is — geheel buiten staat is aan de eischen van het gezond tnenschenversland te beantwoorden; in andere woorden: dat zij noch algemcene, noch christelijke beschaving in de jeugd kan planten. De eerste is wel volkomen in de tweede begrepen; om echter den onzin der neutrale school meer omvattend daar te stellen, zullen beide punten afzonder- lijk behandeld worden. Wij hebben gezien, hoe het gezond menschenversland den
algemeen beschaafde den eisch stellen moet, dat verstand, hart en wil, in hem ten minste gelijkmatig ontwikkeld worden. De thans te beantwoorden vraag luidt natuurlijker wijze aldus: Is de liberale, neutrale of gezindtelooze school geschikt om den mensch in gelijke male volgens geest, hart en wil te be- schaven en te veredelen? Het antwoord moet zijn: neen, zij is daartoe niet in staat. En waarom dan niet? De zaak is zeer eenvoudig: zij heeft er geene middelen voor. En dit moet ik gaan bewijzen. Dat in eene school voor kinderen met nog |
||||||
|
- 18 -
|
|||||
|
niet ontwikkelde geestvermogens, eene school, die zich geheel
van den godsdienst aftrekt, niets kan beschaafd worden dan het geheugen, is zeer klaar. Lezen, schrijven, de beginselen van het rekenen zijn klaarblijkelijk voor het kind zaken van geheugen, die hem geheel werktuigelijk worden bijgebracht. Voor het verstand is er weinig te doen. Voor het hart in het. geheel niets. Waarmede zou men ook het hart der kinderen veredelen, bijaldien het verboden is den godsdienst bij het onderwijs in aanmerking te nemen, om niet bij de kinderen van andersdenkende ouders aan te stooten ? Wil men misschien aan de kinderen de schoonheden der kunst en der poëzie doen gevoelen ? Dat zou eerstens moeilijk zijn, en tweedens bieden ware kunst en poëzie wezenlijk niets, dat het hart werkelijk zou kunnen veredelen, dan de grondregels der zedeleer. Ik plaats nu in de school vier kinderen bijeen: het kind
van eencn geloovigen Christen, dal van eenen Vrijdenker, dat van cenen Protestant en dal van eenen Talmudjood. Deze vier kunnen ongeveer de hoofdklassen der tegenwoordige maat- schappij voorstellen. Nu wilde ik wel eens den onderwijzer zien, die cene nog zoo algemeene zedelijke waarheid kon uit- vinden om deze vier vertegenwoordigers vóór te houden, zonder bij eenen hunner aan te stooten. Spreekt hij van God om op de jonge harten Ie werken, dan sloot hij aan bij den Vrijgeest. Spreekt hij van Engelen en Heiligen, dan mishaagt hij aan allen, uitgenomen aan den geloovigen Christen. Stelt hij zich op hel standpunt der algemeene zedelijke wijsbegeerte en wil hij aan de kinderen cene onbaal- en on-ik-zuchtige liefde tot den evenmensen inboezemen, dan zal de Talmudjood bepaald protest indienen, want de Talmud laat hem grootere vrijheid toe dan de zuivere zedelijke wijsbegeerte; hij behoeft slechts tegenover den evennaaste datgene te doen, waartoe hij kan gedwongen worden; overigens geldt voor hem slechts de machtspreuk: ,.rijk moei gij worden!" Tot troost der Joden echter, die hier ergernis uit zullen
nemen, zij gezegd, dat er tusschen het zedelijk stelsel van den Talmud en dat van het Libcralismus geen onderscheid bestaat. |
|||||
|
- 19 -
|
|||||
|
En hoe zal de onderwijzer, met den besten wil der
wereld, en als hij ook zijn beroep juist opvat, zonder de hcil- zame, onbijgeloovige vrees-inboezemingen van den godsdienst, den wil van het kiud veredelen? Met de tuchtroede? O God! De tuchtroede alleen zal uit het kind slechts eenen huichelaar maken. Het zal zich wel wachten iets kwaads te doen onder de oogen van den meesier, maar achter den rug, als hel gecnc roede meer te vreezen heeft, zal het met eene zekere verfijning zijnen hoozen wil den teugel vieren. Wat zou hem hierin hinderen? Zijn verstand ? Eerstens heeft het er weinig, en tweedens heeft het verstand alleen nog nimmer eenen be- dorven wil beteugeld of eene slechte daad belet. „Al de holle, ledige spraakvormen zijn zonder nut", zegt
de diep- en scherpzinnige moralist Alban Slolz; ,,zij zijn gelijk een zandhoop, maken den mensch niet beter en laten hem ook hol en ledig in hoofd en hart. Wegens spraakkunst en dergelijk tuig, dat in de school gewoonlijk gebruikt wordt, heeft nog geen kind eenen hem niet toebehoorenden hennip- steel en ook niets anders laten liggen". Het kind groeit aan; eene menigte wetenswaardige zaken
doen zich voor hem op. Zijn geheugen wordt opgepropt met nuttige en onnuttige zaken; het verstand of veelmeer de scherp- zinnigheid wordt geoefend. Maar het hart, het arme hart? Voor het hart is de moderne beschaving eene biltere stiefmoeder. Daar zij harteloos is, bezit zij ook niets waarnaar en waar- door zij het teeder kinderhart zou kunnen veredelen; maar vrij en frank ontspruiten erin de kiemen van al die kwalen, die onze maatschappij op den rand van den afgrond brengen: de kiemen namelijk der zeven hoofdzonden, die door het Liberalismus heimelijk als evcnzooveel godinnen worden gc- huldigd. Doch houdt stil ! Hier is immers juist zeer veel materiaal
om het hart der kinderen hreeder te maken. Als het de school ook niet rechtstreeks doet, zoo doen het toch andere soorl- gelijke instellingen van hel Liberalismus of van de Loge (\'t is al eenerlei) hun best, om <lc jeugdige harlen te beschaven; en |
|||||
|
— 20 -
|
|||||
|
dit gebeurt veelal door romans en leesbibliotheken. Wie zal
loochenen, dat b. v. een „Robinson Crusoc" de kindcrharlen niet tot tranen beweegt ? Bestaan er verder niet vele schriften voor de jeugd om het hart slap voor stap te leiden en te ontwikkelen, lot dat het voelt gelijk de held of de heldin van een dier minne-en sensatie-boeken? En is men zoover gekomen, wie zal dan nog beweren dat dan het hart niet genoegzaam ontwikkeld en beschaafd is ? Jawci, bedorven en in den grond bedorven, zijn die harten, zouden Socrates en Plato, de heiden- sc/ie denkers, antwoorden. En het Christendom? „Non perma- nebit spiritus mcus in hominc, quia caro est." Gen. 6. 3. De geest des Christendoms kan in zulke harten niet wonen, omdat zij vlcesch en niets dan vlcesch zijn geworden. Maar, zegt het Liberalismus, hier heeft het Christendom
niets in te zeggen. Wil het bestaan, dan moet het zich zelf ook weten te bewaren; kan het dit niet zonder de school, die ik nu eens vooral voor mij heb genomen, dan moge het te gronde gaan. Dat ware water op den liberalen molen: het Christendom
moge te gronde gaan, deswege wordt het uit de school ver- bannen en hiermede worden hem de harten der jeugd ontvreemd. En dit is de harlcwcnsch van hem, die zich uil het Liberalismus een nieuw vcrkleedsel heeft vervaardigd. De duivel, die te- genstrever des menschclijkcn geluks van het begin der tijden, hij, de verpersoonlijkte haat Gods, heeft onder honderd ge- daantcn vlcesch aangenomen, spookt eindelijk als ,,Libera- lismus" in onze dagen door de hoofden, en drijft de door hem bezetenen waarheen hij wil, niel waarheen zij willen. Zij hollen naar liet aardse!) geluk, naar rijkdom, naar zingenot, naar bevrediging hunner driften; „quorum deus venter est", hun buik is hun God. De booze laat hen voor eencn tijdlang deze voor hein zelvcn ongenietbare lusten najagen en genieten, maar hij gebruikt hen in den tijd tot verwezenlijking zijner doeleinden, tot omverwerping van allaar en troon, waarna hij de woedende kudde in dolle vaart in den afgrond stort. Erbarmelijk Liberalismus ! Hel Christendom kruipt niet voor
|
|||||
|
- 21 -
|
|||||||
|
uwe of uwer mannen gunst en genade. Het zal u overleven,
en den strijd tegen hem, die zich met u omhuld heeft, nog honderdmaal beproeven en doorstaan. Als gij echter meent het Christendom een graf te delven, wijl gij de jeugd van een christelijk onderwijs verstoken houdt, dan zijt gij in waan, gij graaft u zelven uw graf en rukt duizend ongelukkigen met u in hel verderf: „zij willen niet hooien, want zij hebben een hard voorhoofd en een verstokt hart". (Ezccli. 5, 7.) Derhalve zijn zij te beklagen. Maar kecren wij terug tot onze verklaring. De middelen dei-
neutrale school zijn uitgeput. Het kind kan lezen, schrijven, rekenen, ja wij willen hel nog veel meer laten kennen, wij willen hel nog zelfs kundigheden op eene neutrale jongens- of meisjes-burgerschool (\') lalen verzamelen. De jongeling of jonge dochter moet ook Fransch en Engelsch en Hoogduitsch verstaan en spreken, muziek maken als Beethoven, schilderen als artisten, verzen maken, dansen en wat hart en zin nog meer begeeren. Wat nu ? Daar hebben wij toch in alle geval met beschaafde jongelui te doen. Wie zal dit in twijfel trekken, antwoordt het volle koor van het Liberalismus. Ik, antwoord ik aan de Heeren, ik waag het eraan te twijfelen. En wes. halve ? Daar staal een jong, fraai boompje. Zijn slam verdeelt zich
in drie takken, en deze verdeden zich weder in verschillende twijgen. Het boompje zal veredeld worden. De boomkwoeker komt, besnoeit één lak en zet er eenigc edele greffels op. Dan gaat hij zijnen weg ; hij kan of wil ook de .overige takken niet veredelen. Het schoone, jonge boompje tierl welig verder; de edele oogen bollen uit, maar ook de niet besnoeide takken wassen voort. Wat meent gij nu wel dat er na weinige jaren van het veelbelovend boompje gekomen is? Het heeft e ene ge. |
|||||||
|
(!) De voorliefde van het Liberalismus voor zoogenaamde „Burgerscholen", die
hem hunnen oorsprong te danken hebben, en zijne afgekeerdheid van de semi- nurieu en geestelijke collcgiën, is eigendommelijk en wel beachtens- en betrachtens- waardig. Hier is echter niet de plaats daarvoor. |
|||||||
|
— 22 —
weldigc kroon gekregen, die echter evenzoo verwilderd als
onvruchtbaar is, want de welige wilde spruiten maken dat de vruchten der veredelde takken ongenietbaar worden. Het geheel is alzoo in weerwil der moeite van den boomkweeker eigenlijk niets geworden, ofschoon het vóór die gebrekkige veredeling alles scheen te beloven. De gelijkenis is klaar, treffend en maar al te waar. Het
jonge menschengewas wordt in de neutrale school slechts aan eenen kant besnoeid en wellicht ook op dezen kant veredeld. Het Liberalismus kan het geheele gewas niet besnoeien noch veredelen; wanl het bezit er noch kracht, noch middelen toe; het wil het ook niet doen, want een waarlijk bescliaafde mensch past in zijn kraam niet; het kan slechts met eene half be- schaafde menigte huishouden. Het Liberalismus heeft, zeg ik, noch middelen, noch kracht om den geheelen mensch te be- schaven. Doch ja, ik wil hem nog kracht genoeg toeschrijven den mensch te beschaven, maar de jonge mensch moet opgevoed worden. Opvoeding! Ziedaar het ware woord om uit te drukken wat
er met den jongen mensch dient gedaan te worden. De op- voeding strekt zich echter hoofdzakelijk uit tot het hart en den wil. En hoe wil of kan de neutrale school op deze beiden werken, in eene school waar de godsdienst geen toegang heeft? „Los mij op, graaf Orinduur,
„Dezen tweespalt der Natuur!"
zoude men wel met den Duitschen dichter vragen. Hel is niet
slechts eene waarheid des Chrislendoms, dat alleen het hart des menschen rust heeft en gelukkig is als het in God en in den Godsdienst rust; ook de ouden wisten reeds, dat bui- ten den godsdienst niets den mensch waarlijk kan gelukkig maken en voelden deswege het onbevredigende en onware hun- ner godsdiensten, omdat er hunne harten niet de rust in vonden, die het hoogste geluk der menschen uitmaakt en waarnaar het hart, zelfs tegen den wil van den bedorven mensch, onophoudelijk streeft. Velen zoeken zich over deze waarheid, die vaster slaat dan de grenspalen der schepping, te |
||||
|
— 23 —
|
|||||
|
bedriegen en luimden van vermaak tot vermaak, maar op
bepaalde uren verdwijnt de begoocheling en een eigendommelijk heimwee doordringt de ziel; de mensch voelt zich ongelukkig, ledig is zijn hart; hij is wei wat beschaafd, maar niemand heeft hem geleerd de onmeetbare ledigheid van zijn hart te vullen, en niemand, zoo niet de Godsdienst, zou hem ook dit geheim kunnen verklaren. Hij heeft niet leeren bidden, en toch is enkel het gebed in staat zijn heimwee te verdrijven en hem zijn vaderland nader te brengen. O gij groole dwazen ! Gij, die meent raenschen zonder den
godsdienst te kunnen gelukkig maken! En toch : wat is anders het doelwit en het einde der beschaving en opvoeding, zoo niet den mensch in staat te stellen gelukkig te worden? Wederom lacht het Liberalismus. Maar ditmaal is het de
neuswijze lach van euvelmoed en leugen__ Wanneer zich de
onheilzwangere wolken aan den gezichleinder samenpakken
en het dreigend onweder naakt, beeft dan niet de geheele natuur en ijlen dan de vogels niet schuw naar hunne nestjes, de dieren niet met vrees bevangen naar hunne holen en spelonken ? En als de flikkerende bliksems den nachtgeworden dag schrikwekkend verlichten en de stem des donders machtig dreunt: waar is dan de mensch, die niet het naderen der Godheid gevoelt en die niet door eene innerlijke vrees wordt beangstigd ? En evenzoo, waar is de mensch, die niet dan zelfs, als
hij op het toppunt van aardsch geluk zou staan, uren had, waarin hij zich in het hart grenzenloos ongelukkig voelde, en met den wijsten der koningen gedwongen werd uitteroepen : ,,IJdelheid der ijdelheden, en alles is slechts ijdelheid". Waar is de mensch, die dit wil loochenen ? Hij trede voor en ik zal hem eenen leugenaar noemen. Voor den verstandige zal dit genoeg wezen; de onverstandi-
gen onzer dagen te willen bekceren zou vergeefsche moeite zijn. Zij zijn niet in staat zelfstandig te denken, daarom houden zij er eene liberale krant op na, die in hunne plaats denkt; in de veronderstelling dal hot blad door een denk- |
|||||
|
- 24 -
|
|||||
|
vermogend brein is opgesteld. Hooger dan bij zijn krant
zweert de liberale burger niet. Schrijft zij derhalve heden: zwart is niet wit en wit is niet zwart — dan gaan hem de oogen open en bij kan zich niet genoegzaam over de hem op- gedischte wijsheid verwonderen. Leest hij nu morgen eene bewijsvoering die hem voorhoudt, dat zwart wit en wit zwart is, dan loopt hij des avonds naar de herberg en trekt aan de groote klok om de wijsheid en geleerdheid van zijne gazet aan het menschdom te verkondigen. Het is erbarmelijk, maar daarom niettemin waar!
Hetgeen het gezond menschenversland van de neutrale school
vorderen moet, dat het kind namelijk geheel beschaafd worde — de lezer begrijpt reeds, hoe dit geheel gemeend is — dat het bekwaam gemaakt worde om zijn waar geluk te maken: dit kan de neutrale school nooit of nimmer bereiken, zoo zij zich niet met den godsdienst vercenigt. De grond — om kort te wezen — ligt hierin, dat de mensch
niet enkel een gedachten- of geheugen werktuig of eenvoudig werktuig is, neen, hij is een wezen, dat door zijnen Schepper uit ziel en lichaam is samengesteld, en zich derhalve in zijn geheel bestaan van den Schepper afhankelijk gevoelt. Bij de opvoeding moet deze omstandigheid grondig en vooral in rekening gebracht worden; daarom ook is het een eerste en noodzakelijkst vereisebte der opvoeding, aan het kind God te leercu kennen, beminnen en dienen, of zooals wij tot hiertoe ontwikkelden: „hart en wil en verstand van het kind op de juiste manier te veredelen". Dat kan de neutrale school niet, en daarom kan zij voor den rechterstoel van het gezond men- schenversland geen steek houden. Hier staan wij voor een hoofdstuk, dal uiterst kluchtig zijn
zou, als het niet eene zoo ernstige zaak gold. Wij zagen, dat de neutrale school niet in staat is eene waarlijk algemeeno beschaving te verbreiden. Wij raakten hierbij slechts uit ge- brek aan plaatsruimte, de wezenlijkste punten aan, zonder ons veel met ncvenzaken in te laten. Dit is ook niet noodig, want als bcwezon is, dat de grondslagen van een gebouw niet |
|||||
|
- 2;> -
|
|||||
|
deugen, dan is ook bewezen, dat licl geheelc gebouw niet
deugt; men weet dat liet over kort of lang zal instorten; niemand wil er in wonen, en die er in woont, gaat zeer waarschijnlijk, ja gewis te gronde, zoo niet liet toeval of een wonder het anders voegt. Wij gaan nu eens beschouwen, hoe de neutrale school aan
artikel 25 der Nedcrl. wet over de volksschool kan gehoorza- men, d. i. op welke wijze zij aan de jeugd eene christelijke opvoeding kan geven. God behoede ons echter, opdat wij niet met de advocaten in krakeel geraken! ARTIKEL 23
der Nederlandsche Wet op het lager onderwijs.
De volks- of lagere school is van staatswege neutraal, d. i.
de Godsdienst is uit de school verbannen. Wij hebben hiervoren aangetoond, dal de neutrale school
niet bij machte is, eene waarlijk algemeens beschaving in de jeugd te planten, d. i. gelijkmatig verstand, hart en wil te beschaven. De wet schijnt nochtans eene dusdanig waarlijk algemecne beschaving te vorderen, want zij wil „dat het on- derwijs worde .... dienstbaar gemaakt aan de ontwikkeling van de verstandelijke vermogens der kinderen en aan hunne OPLEIDING TOT AI.LE CHRISTELIJKE EN MAATSCHAPPELIJKE DELGDEN".
Hier wordt nu de beschaving van het verstand in klare
woorden, niet minder echter, die van het hart en den wil gevorderd. Want eene opleiding tot christelijke en maatschappelijke
deugden is niets anders dan beschaving en veredeling van het hart en den wil. De wet vordert alzoo juist wat wij reeds als eene vordering van het gezond menschenverstand leerden kennen. Wil de wet dit, dan moet zij natuurlijk ook de middelen en wegen willen, die daarheen leiden; als zulke |
|||||
|
— 2tt —
|
|||||
|
erkenden wij vooral en grondig enkel en alleen den Gods-
dienst. En de wet verbant deze uit de school, zonder een equivalent daarvoor in de plaats te stellen. Hierdoor wordt nu de eerste volzin van art. 23 zuiver illusorisch; in denzelfden ademtocht, om zóó te spreken, wordt één en hetzelfde geboden en verboden. Dit dunkt ons is zonneklaar en zal moeilijk van eenen nog zoo bekwamen rechtsgeleerde als ongerijmd kunnen bewezen worden. De zaak zal nog duidelijker worden. De wet verlangt op-
leiding tot alle christelijke deugden. Christelijke deugd kan echter slechts door eene lange rij van dusdanige handelingen verkregen worden, die met den christelijken Godsdienst over- eenkomen. De christelijke deugd kan alzoo slechts door de practische uitoefening van den christelijken Godsdienst verkregen worden. Zal nu het kind in de school tot christelijke deugd opgeleid worden, zoo moet het bestendig tot practische ver- vulling en uiloefening der leeringen en voorschriften van den christelijken Godsdienst aangespoord worden; met andere woor- den: als de wet eene opleiding tot alle christelijke deugden voorschrijft, zoo gebiedt zij daarmede een grondig en bestendig theoretisch en practisch onderwijs in den christelijken Godsdienst. Dit schijnt ons wederom zoo klaar als de zon. En toch is
het in hetzelfde artikel verboden in de school den Godsdienst te onderwijzen. Over deze tegenstrijdigheid zou men betrach- tingen kunnen maken, die op het Libcralismus een eigendom- meiijk licht zouden werpen. De tot dusverre betrachte zinsnede van art. 23 zou niet
kwaad wezen, zoo niet eene tweede zinsnede volgde, die de school lot eene neutrale maakt en de eerste zinsnede vernietigt. Iels anders komt hier ondertusschen voor en is zeer erg. De onderwijzer is door de wet als tusschen Scylla en Charybdis
geplaatst. Leert hij aan de kinderen christelijke deugden, d. i. den christelijken Godsdienst, zoo werpt hij de inrichting der neutrale school overhoop, en dit ma» hij niet. Leert hij de christelijke deugden niet, zoo druischt hij aan tegen de wet, die uitdrukkelijk „opleiding lot alle christelijke deugden" ver- |
|||||
|
— 87 —
|
|||||
|
langt. Wij veronderstellen nu dut wij een onderwijzer van
geweten voor ons hebben (eenen gewelenloozcn onderwijzer de kinderen loe te vertrouwen, ware erger dun erg). Hoe zal nu een schoolmeester, die geweten bezit, tusschen Scylla en Cha- rybdis heen schipperen? Onmogelijk is het hem er door te komen. Wil hij aan de wet voldoen, dan is dadelijk zijne school cene gezindte-school en zelfs eene christelijke school. Het stelsel verlangt echter, dat de schooi gezindleloos zij. Streeft hij er naar aan deze vordering te voldoen, dan kan hij onmogelijk de wet bevredigen. Zou hierbij een eerlijk man, een man van geweten het geduld niet verliezen en ten slotte niet denken zooals het in een oud lied heet: „Welke kwelling, welke pijn, is schoolmeesterij ? Liever wilde ik herder zijn, ik was dan \'s winters vrij". Tot hieraan betrachtte ik de wet enkel van uit een theorc-
lisch standpunt. Betreden wij nu het praclisch gebied en denken wij eene wijl met Faust: „Grijs is elke theorie". De onderwijzer gaat alzoo des morgens naar de school en
heeft goed voor oogen wat hem de wet voorschrijft: ,,d» onderwijzer onlfioude zich van iets te leeren, te doen of toe te laten wat strijdig is met den eerbied verschuldigd aan de godsdienstige begrippen van andersdenkenden\'\'. De onderwijzer zij nu wat hij wil, maar bijzonder als hij een goed Christen is, moet hij het voor mogelijk houden, dat hij zich dadelijk voor kinderen — ten minste voor eenige — van andersden- kenden bevindt, die hij moet onderwijzen. De Godsdienst is echter iets, dat den geheelen mensch bevat en hem in vleesch en bloed overgaat, en zich daarom onwillekeurig in woord en daad te kennen geeft. De werkelijk christelijke onderwijzer zal zich alzoo genoodzaakt zien, aan de deur der school den Godsdienst als eenen overjas op den kapstok te hangen, gelijk de hoogwaardige Bisschop van Roermond zegt. Want er zijn hoogstwaarschijnlijk in de school, zelfs op een christelijk dorp, eenige jodenkinderen of eenige telgen eens modernen heidens. ,,Voor de Joden echter is Christus cene ergernis en voor de |
|||||
|
- 28 —
Heidenen eene dwaasheid". Er staat nu een onderwijzer zonder
eenigen Godsdienst in de school : zóó zal hij wel bij niemand aanstooten. Die dat gelooft is toch in dwaling; mij dunkt dat een christelijke vader nog liever zijne kinderen aan een geloovigen Jood zou willen toevertrouwen, dan aan eenen onderwijzer, die geenen of ten minste in de school bij de kinderen geenen godsdienst heeft. Zulk onderwijzer is nog wel voor den christelijken huisvader een geweldige steen des aanstoots en zijn gedrag in de school moet noodzakelijker wijze het christelijk godsdienstig gevoel uiterst kwetsen. Hier is nu wel hulp. Want de wet is toch voor allen vol- strekt gelijk en verbiedt den onderwijzer zich in de school zóó te gedragen, dat hij de achting, aan andersdenkenden verschuldigd, kwetst. Het machthebbende, welk het gedrag des onderwijzers in de oogen van het kind heeft, en naluur- lijker wijze hebben moet, zal, wanneer zich de onderwijzer als Nihilist gedraagt, eenen christelijken vader niet alleen kwetsen, het moet hem ook met vrres en zorg vervullen. Welaan, christelijke vader, neem de wet ter hulp, gij hebt
het recht te vorderen, dat zich de onderwijzer in de school zóó gedrage, dat hij u niet kwetse, veel minder verontruste. Gij zijt in uw recht, gij hebt de wtt op uwe zijde; maak er gebruik van. Men ziet, dat ook op practisch gebied het Liberalismus
zich eene val heeft gespannen in artikel 25. Zeker wilde het den geloovigen vader in het algemeen geen wapen tegen zijn streven in de hand geven. En toch heeft het dit gedaan; zoo lang een gelijk recht voor allen bestaat, kan het Liberalismus met artikel 23 en met geen artikel, al ware het nog zoo listig verzonnen, op open en eerlijken weg tot zijn doel geraken. Wil het in eenen open en eerlijken strijd zijn doel bereiken, dan moet het eerst laten uitvaardigen : „er beslaat geen gelijk recht voor allen". Dit zou van zijnen kant ten minste eerlijk wezen. Dan echter zou het ook dadelijk moeten bepalen: „hel Katholicismus en elk stellig geloof is vogelvrij". |
||||
|
- 29 —
Genoeg hiervan. Wij wilden slechts mei een proefje de libe-
rale wetten een weinig toelichlen; derhalve hoofdzakelijk deze korte betrachting over art. 25. Het kan nimmer schaden. Over het algemeen hebben wij ons lol dusverre met het
negatieve in de moderne beschaving bezig gehouden; d. i. wat er zijn moest, maar niet wat er is, en wat er bij den feitelijken toestand der zaken ook niet zijn kan. Er blijft ons nog over een stellig gebied te betreden, om een overzicht te houden over hetgeen er is of er hoogst waarschijnlijk is, maar er niet zijn moet. |
||||
|
XV.
|
|||||||
|
Ontkerstenende Beschaving.
De christelijke vader heeft niet alleen den heiligsten plicht
maar ook het rechterlijk gewaarborgde recht, te eischen, dat zijne kinderen christelijk worden opgevoed. De school, die als hier te lande is ingericht, waar de leeraar niet als christelijk durft optreden, biedt de grootste gevaren, niet minder voor het Geloof dan voor den Godsdienst der kinderen. Daar algemeen en overal het booze en anti-christelijke op aarde beteren ingang vindt dan het goede, zoo is het ook zeer gemakkelijk, dat een het Christendom vijandig en zedelijk bedorven onderwijzer, toegang in deze school verkrijge. God verhoede het! Maar mogelijk blijft het en is honderdmaal ook reeds gebeurd. Wanneer nu een onderwijzer niet als onderrichter, maar als bederver der jeugd in eene school is — die zich dan ook nog in zijnen schoolmeester-hoogmoed voor schrikkelijk geleerd houdt (J) —, hoevele wegen staan hem dan niet open om de hem toevertrouwde kinderen te ont- kerstenen ? Hij mag wel niet openlijk tegen het Christendom optreden, dit verbiedt hem de wet. Maar het gebeurt toch zonder dat er wettelijk belet tegen gemaakt wordt. Maar, dil daargelaten, kan en zal een onderwijzer die zijne
begeestering uit een slecht blad put, die misschien van zekere geheime broederschap reeds te voren den dank voor zijne ontkerstenende leeringen heeft ingezakt, elke gelegenheid |
|||||||
|
(i) De brave, geweten bezittende onderwijzers zullen het mij niet kwalijk
nemen, dat ik zoo scherp eene teekening maak van iets, waartoe de ontkerstenende onderwijzer in zijne domheid gewoonlijk geraakt, namelijk tot eene grenzenloos hoogmoedige verwaandheid. |
|||||||
|
- 31 -
|
|||||
|
Ie baat nemen, om der hem toevertrouwde jeugd een langzaam
maar verderfelijk vergif in te gieten. Naar gelegenheid daartoe behoeft hij niet te zoeken. Hij zal Natuurkunde leeren in de volksschool; de vooruitgang gebiedt het, om alle menschen in de wereld tot „beschaafde" lieden te maken. Nu wordt aan het kind het mechanismus des menschelijken lichaams geleerd, waarin de zoogenoemde grootste geleerden geene sporen van eene ziel, maar wel eene reeks van natuurlijke, al zijn het dan ook bewonderenswaardige, verschijnselen ontdekten. En ver- volgens moet zich het kind lalen verhalen, dat men overblijf- selen en beenderen van menschen heeft gevonden, die minstens tienduizend jaren oud zijn, en toch geeft de bijbel aan den mensch slechts eenen ouderdom van circa 6000 jaren. Deze beenderen hebben veel overeenkomst met die van den aap; het is derhalve aan geen twijfel onderhevig, dat de mensch vroeger een aap is geweest. En dan wordt het kind opmerk- zaam gemaakt op den sterrenhemel. Het zijn duizenden en nogmaals duizenden grootc lichtstralende lichamen, waarvan het minst verwijderde nog op millioenen mijlen afstands van ons is. Als wij ons op dat hemellichaam bevonden, vertelt de onderwijzer, dan zouden wij evenzoovele en even ver verwijderde sterren ontwaren. Klommen wij ook tot daar, dan zagen wij er nog steeds, wat wij hier op aarde boven ons zien, sterren, millioenen sterren. En klouterden wij in alle eeuwigheid, aan den hemel, die toch daarboven zijn moet, zouden wij er toch niet geraken. Dan houdt men den kinderen de wondervolle krachten der Natuur- en Scheikunde voor, die alle wonderen op eenen natuurlijken weg doen ontslaan; uit dien hoofde, zoo doceert de onderwijzer, bestaan er voor de geleerden en hunne aanhangers, de „beschaafde" lieden, geene wonderen meer. In zijne eenvoudigheid, zonder zelfs des meesters gezwets te verstaan, meent dan aldra het kind dat het ook „beschaafd" is, en zet zich in hel hoofd, dat er geene wonderen zijn. En verder! Wanneer een onderwijzer van zulk gehalte de Rekenkunst behandelt, zal hij dan verzwijgen wat voor hem zelven nog meer eene pijn is dan een raadsel; zal hij de |
|||||
|
— 52 —
|
|||||
|
gelegenheid niet Ie baat nemen het geloof der kinderen aan
het geheim der II. Drievuldigheid te doen wankelen, door hun Ie zeggen : het is onzin Ie beweren : drie is één en één is drie ? Schrijver dezes heeft reeds eenen onderwijzer gekend, die daarmede in de school den tijd sleet. De kinderen leerden echter hierbij de vier hoofdregels bijster slecht. En weder verder: ook Geschiedenis moeten de kinderen leeren. Hoe schoon. De onderwijzer begint hun met de fabelleer der Heidenen en het paradijs van Mahomet bekend te maken; vervolgens neemt hij een het Katholicismus vijandig geschreven handboek om aan de kinderen daaruit voor te lezen de verouderde historische baker-sprookjes van de Pauzin Joanna, den wreeden en heerschzuchtigen Gregorius VII., van de Inquisitie, de heksen-en ketlerverbrandingen, dat alles aan de Pauzen en Bisschoppen moet toegeschreven worden. Nu komen ook nog de door eeuwige glorie omstraalde helden des geloofs, de voorvechters van den waren Godsdienst: een Huss, een Luther, een Kalvijn, een Hendrik VIII. (die uit godvreezendheid zeven vrouwen na elkander nam), eindelijk mogen niet vergeten worden de groote Zwijger, Gustaaf Adolf de Leeuw van het Noor- den; — maar ik begin op te sommen en wilde slechts aanstippen. Ziet christelijke ouders ! hoe zal hier het Christendom in
de harten uwer kinderen ontkiemen en bloeien, indien die bodem dusdanig beploegd en beakkerd wordt ? Nu komt nog het ergste ! Een dergelijk onderwijzer, in
wiens plaats men liever eenen vraatzuchtigen wolf naar de school zond, zal ook tot deugden moeten opleiden en de tien geboden Gods tot cene practische zaak maken. Het zal nu naar liberale manier heetcn: „Ik, de liberale, almachtige Staat ben uw Heer, gij zult geene andere heerschappij\', bij- zonder niet eener Kerk, en gansch bijzonder eens Pausen, niet neven mij voor oogen hebben of aanhangen". Op deze wijze wordt achtereenvolgens elk gebod zóó behandeld, dat ze alle tien met de zeden en driften der 19. eeuw overeenstemmen, dat heet: dat er geen spoor van Christendom, maar slechts |
|||||
|
- 35 —
|
||||||
|
een humaniteits suizebollen meer bij te bespeuren is. Kortom,
de zaak ligt voor de hand, dat men binnen korte jaren met den ouden heiden Seneca (\') zal dienen te klagen: „Deugd is niet slechts zelden geworden, er bestaat zelfs geene deugd meer". En wanneer wij het vooruitzicht hebben zoo diep in het slijk van het Liberalismus te verzinken — wie zal dit den ontwikkelde wraken? — wanneer wij zoo diep dalen, dat wij de woorden van een heiden moeten bezigen om onzen toestand te kenmerken; staan wij dan niet reeds op gelijken trap met de Heidenen, en is dan helaas! de vraag die op den titel van ons boekje staat niet gerechtvaardigd? Wij mogen deze paragraaf niet eindigen, zonder over het
ontkerstenen onzer generatie een Hoogere te laten spreken, wiens woorden in de laatste dertig jaren honderd malen de geheele wereld — het Liberalismus inbegrepen — ontroerden en wiens roem tot het einde der dagen zal leven. Pius de IX , de geliefde Vader der Christenheid, schreef op den 14. Juli 1864 aan den Aartsbisschop van Freiburg, in Breisgau, onder anderen de volgende woorden : (2) „Zeker kan niemand loochenen, dat de betreurenswaardige
toestand, waarin onze hedendaagsche maatschappij dagelijks dieper zinkt, veroorzaakt wordt door de noodlottige pogingen, die men aanwendt om uit de openbare school en het huisgezin het geloof aan Christus, den godsdienst en zijne heilzame leer te verbannen en zijnen zaligen invloed te verdrukken en te beteugelen. Deze verderfelijke aanrandingen ontstaan nood- zakelijk uit zoo vele booze leerstellingen, welke wij in onzen rampzaligen lijd tot zeer groole schade van Kerk en Staat allerwege met weemoed zien vorderen en het hoofd steeds hooger verheffen. Trouwens, wanneer de door God veropenbaarde geloofswaarheden onbeschaamd worden geloochend of door het menschelijk verstand worden getoetst, dan verdwijnt geheel |
||||||
|
(1) De Romeiusche wijsgeer Seneca leefde in cenen tijd, waarin het menschdom
al zoo diep als ten tijde des zondvloeds was gezonken. (\') 14 Juli! 1864. De Juribus Ecclesiae circa christianam Juventutis institu-
tionem. •i
|
||||||
|
- 34 -
|
|||||
|
en al de onderwerping der natuurlijke dingen aan de boven-
naluurlijkc orde, de menschen worden van hunne eeuwige be- stcmming verwijderd, hunne gedachten en daden tot de stoffe- lijke en vergankelijke menschelijke dingen gevoerd. En omdat de Kerk, die als zuil en grondsteen der waarheid door haren Goddclijken Slichter werd gesteld, om aan alle menschen het goddelijk geloof vóór (e houden, dezen haar overgelevcrden schat geheel en ongeschonden te bewaren en de menschen met hunne verbindingen en handelingen tot de zuiverheid van zeden en deugdzaamheid des levens volgens den regel der veropenbaarde leering te leiden en te richten ; daarom is \'t dat hieromtrent de ontwerpers en verspreiders der slechte leeringen alles in het werk stellen, om de kerkelijke overheid van haar gezag Ier zake van de menschelijke maatschappij te berooven. Derhalve lalen zij niels onbeproefd om alle macht der Kerk en al haren hcilzamcn invloed, dien de Kerk krachtens haren goddclijken oorsprong steeds heeft uitgeoefend en op de in- slcllingcn der menschelijke samenleving uitoefenen moet, alle dagen meer en meer in te korten of uil die instellingen te ver- drijven, mitsgaders diezelfde instellingen aan het volle goed- dunken der burgerlijke en politieke machthebbers en aan het oordcel der veranderlijke mecningen onzer eeuw te onder- werpen. Geen wonder dan, indien zulke rampspoedige pogingen
vooral jegens het openbaar onderwijs en de opvoeding der jeugd worden in hel werk gesteld ; geen twijfel dan ook, dat thans de menschelijke samenleving de grootste schade lijdt, waar het beleidvol gezag en de zalige invloed der Kerk uit het openbaar en bijzonder onderwijs der jeugd, van hetwelk het geluk van Kerk en Slaat zoozeer afhangt, werden verbannen. Op deze wijze immers wordt allengs de samenleving van den waren chrislelijkcn geest beroofd, die alleen de grondslagen der openbare rust en orde kan bestendigen, zooals ook den waren, nuttigen vooruilgang der burgerij kan veroorzaken en regelen; beroofd wordt de samenleving van den geest, die alleen aan den mensch alle hulp kan verschaffen, welke hem |
|||||
|
- 35 -
|
|||||
|
nooclig is, om na dil sterfelijk leven zijn einddoel, namelijk
de eeuwige zaligheid Ie verwerven. Een onderwijs immers, dat zich enkel met de wetenschap der natuurlijke dingen en het doel van het aardsch gezellig leven bezig houdt, dat afwijkt van de door God geopenbaarde waarheden, moet de prooi worden van een geest van dwaling en leugen, en wanneer eene opvoeding zonder de hulp der christelijke leering en zedeleer de teedcre verstanden der jeugd, en hunne voor de ondeugd als was zoo weckc harten wil opleiden, kan het niet anders of zij moet een geslacht voortbrengen, dat alleen den drang der booze driften en de eigen laatdunkendheid volgt en aan de familie en het gemeenebest de ergste rampen berokkent. Wanneer nu deze verderfelijke handelwijze der verwijdering
van het katholiek geloof en de kerkelijke macht, aan de men- schen en aan de samenleving grootelijks schaadt, indien er sprake is van het onderwijs der hoogere standen, wie ziet dan niet in, dat uit die manier van doen veel grooter rampen en nadeelcn voortspruiten, als zij bij de volks- of lagere school ingang vindt. Het is immers vooral in deze scholen dat de kinderen uit
alle standen des volks van hunne prilste jaren af, de gebeden en geboden van onzen H. Godsdienst moeten aanlceren en lot de vroomheid, de reinheid van zeden, de godsdienstigheid en een betamelijk burgerlijk leven, met nauwgezetheid moeten gevormd worden. In zulke scholen moet het godsdienstig on- derwijs zoozeer den voorrang hebben, dat alle andere zaken, die er aan de jeugd onderwezen worden, als nevenzaken be- schouwd worden. (Jit dien hoofde wordt de jeugd aan de grootste gevaren blootgesteld, zoo haar onderwijs in bedoelde scholen niet op de innigste wijze met het godsdienstig onderricht is verbonden. Omdat nu de volksscholen tot de godsdienstige vor- ining des volks, om zijne godsvrucht en christelijke zedeleer te bevorderen, gesticht zijn, daarom is het, dat zij alle zorgen der Kcik, al hare bezorgdheid en waakzaamheid boven alle andere instellingen van onderwijs met hel volste recht steeds voor zich heb- |
|||||
|
- 36 —
|
|||||
|
ben ingeroepen. Derhalve spruiten de maatregelen en inspanningen,
om de Kerk uit de volksscholen te verdrijven, uit eenen der Kerk vijandigen geest en uit de begeerte in de volkeren het goddelijk licht van het heilig geloof uit te dooven, voort. Daarom heeft de Kerk, die deze scholen heeft gesticht, ze
met alle zorg en vlijt bewaakt en ze als het voornaamste deel harer kerkelijke overheid en besliering betracht; elke schei- ding van die scholen van de Kerk brengt aan de Kerk en aan de scholen zelve de grootste schade toe. Zij allen, die te vergeefs beweren, dat de Kerk haren zaligen invloed op de volksscholen moet afleggen of inkrimpen, zouden zekerlijk niets anders wenschen, dan dat de Kerk tegen de bevelen van haren god- delijken Stichter handelde en aan den haar door God opgelegden plicht, de zaligheid van alle menschen te bewerken, te kort schoot. Voorwaar, wanneer in eenige plaatsen of landen dit verderfelijke beginsel aangenomen werd, of dat plan, het ker- kelijk gezag uit de school te verbannen, ten uitvoer werd gebracht, en de jeugd ellendiglijk aan het gevaar in het ge loof schade Ie lijden, werd blootgesteld ; dan zou de Kerk met alle kracht alles moeten beproeven en geene zorg mogen sparen, opdat diezelfde jeugd den noodzakelijken chrislclijken godsdienst en opvoeding kunne genieten; zij zou dan ook gedwongen zijn alle Christenen te waarschuwen en hun te verklaren, dat zulke der Kerk vijandige scholen ingcweten niet mogen bezocht worden." Deze woorden des Hoogsten Rechters op aarde zijn door-
slaand: zij behoeven geene verklaring. Ten slotte.
Het gezond menschenverstand, de heidensche wijzen, de
Kerk, de Bisschoppen, de Paus en ook Jezus Christus zelf, verwerpen en veroordeelen de neutrale school, omdat zij noch de strenge vorderingen der rede of van den godsdienst, noch der menschelijke samenleving bevredigt. Te gelijker tijd is derhalve de neutrale school eene menschelijke en vooral eene christelijke maatschappij onwaardig. Nu is het een gebruik |
|||||
|
— 37 —
|
|||||||
|
van het volkenrecht, dal iemand, die zich aan eene der men-
schelijke maatschappij onwaardige daad schuldig maakt, eruit verwijderd en naar de galg wordt verwezen. De stichter nu dezer der menschheid onwaardige instelling is het Liberalismus, en dewijl deze instelling op eene waarlijk pesychtige wijze het menschdom vergiftigt, zoo verdient het J^tralismus van rechtswege ter galg gedoemd en zijne instelling aan de kaak gesteld te worden. Maar dat eens iemand dezen reus Goliath, die alle macht met weinig of geen rechtsgevoel in zich ver- ecnigt, aanvalle! Doch geduld! God gedoogt niet, dat de sterken de zwakken vertrappen. Hij zal het smeekgebed van zijn volk verhooren; hij zal den kleinen David zenden en hein den keisteen in de hand geven, die het harde voorhoofd van het Liberalismus zal vermorzelen. Daarom moet het katholieke volk zonder ophouden bidden: „Onze Vader! Verlos ons van den kwade! Iets anders nog! Hoog stijgen de baren der lijdbeweging; (\')
het is juist alsof de hel al hare duivels op aarde heeft uitge- braakt en evcnzoovele menschen lot hare slaven gemaakt. Hevig is de strijd; een strijd is hij immers om de edelste goederen; een strijd der geesten is hij; een strijd op leven en dood, dien de hel en hare aanhangers op aarde tegen Christus en zijne geloovige dienaars voeren:,,aut Christus, aut Beliall" |
|||||||
|
(!) Wanneer wij van meening zijn, dat de ontkerstening der school, nog meer-
dere en voor de geheele maatschappij allerverderfelijkste onheilen te weeg brengt, zoo vinden wij deze meening in de bijlage tot N° 256 der Germania bevestigd. Er is sprake aldaar van de regeling, zegge onderdrukking der godsdienstuitoefening aan de Gymnasiën, door de Pruisische Rcgcering onlangs uitgevaardigd. De Germania schrijft aldus: „Belangwekkend hierbij is het voor ons, dat deze
inkorting der godsdienstuitoefening „onder weder verplichting van vroegere bepalingen" is vastgesteld. Dit doelt op de toestanden vóór de jongste om- wenteling (1848). Die tijd van beroerte, waarin de troouen waggelden, had doen inzien, welke groote waarde eene godsdienstige, vrome opvoeding en de krachtda- dige bijstand der Kerk daarbij vuor het behoud vau den Staat heeft. Het is hoogst kenmerkend, dat men thans de goede lessen der omwenteling verwaarloost, en men zich met bedoelde, der Kerk vijandige maatregelen weder op het standpunt vóór de omwenteling terug plaatst. Zou dit soms geen voorteeken zijn, dat de baan voor de weder naderende omwenteling klaar is?" |
|||||||
|
- 38 -
|
|||||
|
Velen verbcellen zich, dat de beweging tegen de Kerk aan
zekere personen is verbonden, mei wier laatste snik de bruisende zee weder effen zal worden. Deswege meenen zij ook, dat die beweging ecne plaatselijke is en blijven zal. In beide op- vattingen bejegen zij zich. De beweging gaat uit van den boozen geest o?Jr 19. eeuw en zal daarom zijne slrooming uitbreiden zoover deze tijdgeest heerscht. Waren de menschen niet traag of blind om juist te zien, zij zouden overal de voor- boden van den strijd ontwaren. De schoolquaestie is juist het belangrijkste dezer voorleekencn, en een den geest der 19. eeuw waardig en sluw begin tot den strijd. Als eenen uitda- genden handschoen werpt de tijdgeest de schoolquaestie aan het gcloovige volk toe. De volkeren, welke dezen handschoen met ernst en nadruk opnemen, moeten noodzakelijker wijze in rep en roer en in eencn heeten strijd geraken; waar de handschoen met schrik en angst wordt opgeraapt, zal de storm wel voorbijgaan; de booze geest van het Liberalismus zal er wegens zijne gemakkelijke zegepraal jubelen en zich geheel in zijne heerschappij verheugen; daar heeft hij reeds de gelrouw- heid des geloofs ten onder geworpen. Een katholiek volk, dat zijne school zonder slag of stoot van het Christendom laat berooven, dat niet liever den strijd op leven en dood opneemt om den godsdienst voor zijne school te bewaren, is zijn kalho- liek geloof onwaardig; want verdediging der gezindte-schooien verdediging van het geloof beleekcnen op den keper beschouwd hetzelfde. En dan is hiertoe elkeen, zonder uitzondering, heilig verplicht volgens zijnen stand en zijne krachten het zijne bij te dragen. Ja, wijl in dit onderhavig punt fine finali hel geloof op het spel staat, zoo is ieder, die geloovig zijn wil, heilig verplicht goed en bloed te offeren, zoo dit zou gevorderd worden. ,,Wanneer iemand vader en moeder meer dan mij bemint, zoo is hij mijner onwaardig". Dat niemand vreeze noch weifele; want tot elk van
ons zijn in zekeren zin in deze dagen de woorden ge- richt, die Gods Geest lot den profeet Ezechiël sprak; want elkeen heeft thans de rol eens profeten tegenover den |
|||||
|
- 59 —
|
||||||
|
verfoeielijken tijdgeest en liet verderfelijk Liberalismus te ver-
vullen. Tot Ezechiël spreekt aldus de Heer (Ezech. III, v. 4,/^J7,
8, 17, 18 en 19): ,,Ga heen, menschenzoon, tot het huis van Israël en
verkondig mijne woorden tol hen. j\\ „Niet lot een volk, dat eene donkere en onverstaanbare taal
spreekt, wordt gij gezonden, maar tot het huis van Israël. „Het huis van Israël wil u echter niet hooren, want het
wil Mijzelven niet hooren; want het geheele huis van Israël heeft een hard voorhoofd en een versteend hart. „Zie! Ik heb uw aangezicht sterker dan hunne aangezichten
en uw voorhoofd harder dan hunne voorhoofden gemaakt. „Gelijk diamant en keisteen heb ik uw aanschijn gemaakt;
vrees niet voor hen, want het is een wederspannij huis. „Menschenzoon! Ik heb u ten wachter in het huis van Israël
gemaakt, en uit mijnen mond zult gij het woord ontvangen, dat gij tot hen spreken zult. „Wanneer gij op mijn bevel niet tot den goddelooze zegt:
gij zult den dood sterven; en gij hem niet toespreekt, hij wende zich af van zijnen slechten weg opdat hij leve; zoo zal de god- delooze wel is waar sterven, maar ik zal zijn bloed uit uwe hand terugvorderen. ,,Wanneer gij echter den goddelooze mijn woord verkon-
digt en hij zich niet bekeert van zijne goddeloosheid, zoo zal hij te gronde gaan, maar gij hebt uwe ziel gered?* Mogen deze woorden het christelijk Nederlandsen volk ter
harte gaan. Daartoe wilde ik met mijne zwakke krachten het mijne bijdragen : „dixi et liberavi animam mcam". Dat deze regelen niet geheel te vergeefs geschreven zijn,
verleene de goede God! |
||||||
|
O. A. M. D. G.
|
||||||