EBRUIKEN EN PLEGTIGHEDEN |

lOMSC�� KATHOLIEKE KEEK,

GESCHIEDKUNDIGE AANTEEKEM»,

DE KATHOLIEKE JEUGD.

VRIJ NAAR HSST HOOGDUITSCH.
VAN

HOOGLEKRAAR TK HUNS\'IBR ,

J. SONJEE, R. C. Pastoor te Koordwijk.

DERDE, HERZIENE, DRUK.

DE GEBRUIKEN EN PLEGTIGHEDBN

11�0MSCH KATHOLIEKE KERK.

GEBRUIKEN EN PLEGTIGHEDEN

ROOMSCH KATHOLIEKE KERK,

GESCHIEDKL.XDIGE AA\\TEEKE\\IME.\\,

DE KATHOLIEKE JEUGD.

VRIJ NAAR HST HOOGDUITSCH,
VAN

JOZEF U�OV�.

lIU�OI.LLUA.Wt TB MCNSTEK ,
DOOU

H. J. SONJEE, B. C. Pastoor te Noordwijk.

DERDE, IIIII/II \\l , llllll..
AT

Hl I.LANDIAE, ZeEI.ANDIAE AC WeSTFRISIAE.

Opusculum, cui titulus: De Gebruiken en Plegtiguedex der
Roomscn Katholieke Kerk, met Geschiedkundige Aanleekeningen,
ten dienste van de Katholieke Jeugd. Uit het Iloogduitsch,
door den Eerw, Heer H. J. Sonjee, R. A\'. Pastoor te Noord\'wijk,
impriini perniittitur.

Dabam Lugduni Batavornm,

har 29 Julii 1845. P. A. KERVEL.

Archipresbyteh Hoi.l.

Eerste afdeelixg. I-U. Over de Kerke».........

III. De uitwendige voorwerpen . . .

IV. De inwendige voorwerpen ....
Tweede AFDEELING. I. Over de onderscheidene tijdper-

l.fu in de Kerk, en derzelver

beteekenis.............

Derde afdeelixg. I. Over de verschillende kerkelijke

verriytinyen gedurende het jaar;
of over de Godsdienstoefeningen.

II. Over eenige bijzondere kerkelijke
verriytinyen, en wel vooreerst
over de gewone..........

III. Over eenige buitengewone kerke-
lijke verriytinyen.........

DE SCHRIJVER AAIT DEN LEZER.

Dit boekje is voornamelijk bestemd voor aankomende jonge-
lingen en meisjes, welke zich voor hunne eerste Heilige Com-
munie voorbereiden, of die reeds gedaan hebben.

De bedoeling bij het ontwerpen van hetzelve was geene
andere, dan aan de gehelde jeugd de noodige wetenschap,
aangaande de heilige voorwerpen, de heilige dagen en verrig-
tingen onzer Kerk, mede te deelen. Immers, wat is in staat
om den menschelijken geest krachtiger tot God te verhellen;
wat stort grooteren eerbied jegens de geheimen der Heilige
Godsdienst in, dan eene naauwkeurige kennis van dezelve, en
van de juiste beteekenis en opvatting der plegtigheden, die
daarmede verbonden en door de Kerk ingesteld zijn? Om die
reden zijn de zinrijkste verklaringen, welke bij de Kerkvaders
en kerkelijke schrijvers, betrekkelijk de openbare godsdienst-
oefening aangetroffen, en met kostbare goudkorrels vergeleken
kunnen worden, op de behoorlijke plaats ingevoegd. De weinige
geschiedkundige aanteekeningen, welke hier en daar voorko-
men, zijn hoofdzakelijk voor den onderwijzer bestemd, die zich
bij de uitlegging der kerkgebruiken van dit boekje zou willen
bedienen.........,.........

Mogt nu het vlijtig gebruik van dit geschrift in de jeugdige en
onschuldige harten blijdschap in God, stichting in zijne Heilige
Dienst en moed tot eenen goclvruchtigen levenswandel opwekken
en bevestigen! Daartoe schenke de Almagtige Zijnen zegen!

Munster, . De Schrijver.

TOORREDE VAN DEN 2ⁿ DRUK.

------.oMHo*-------

Ik heb, Waarde Lezer! de vertaling van dit werkje op aanzoek
der Uitgevers ondernomen, en met genoegen afgewerkt. Om
het hoekje zoo laag mogelijk van prijs te maken, en hetzelve
daardoor in zeer vele handen te brengen, waarin het vvelligt
bij grootere kostbaarheid niet komen zou, heb ik van het oor-
spronkelijke al datgene weggelaten, wat mij toescheen zonder
hinder gemist te kunnen worden.

\' Verder heb ik op zeer vele plaatsen veranderingen moeten
maken, om met ons Ritueel in overeenstemming te blijven, en
meer dan eens stukken ingevuld, waar ik meende, dat iets over-
geslagen was. In hoeverre ik door deze handelwijze goed- ol\'
afkeuring verdiend heb, laat ik aan het oordeel mijner Lezers,
en wel bijzonder aan dat van mijne hooggeachte Ambtsbroe-
ders, zondier tegenspraak over.

� De wensch van den Hooggel. Schrijver is ook de mijne: mogen
kennis en stichting de vruchten van dezen geringen arbeid zijn!"

Zoo schreef ik in 1845. Na tien jaren zie ik met genoegen dat
mijn arbeid gelukt is. Er zijn zeventien honderd exemplaren
van den eersten druk verkocht, en ineii verlangt eene nieuwe
oplage, een duidelijk bewijs voor den goeden ontvangst van het
werkje. Ik mag dan ook niet ondankbaar zijn; en heb mij de
onaangename taak opgelegd om, ten bewijze daarvan, alles nog
eens over te zien en de noodige verbeteringen aan te brengen.

En zij nu deze tweede druk niet ongelukkiger dan zijn voor-
ganger!

Het woord Kerk heeft eene dubbele beteekenis, want vooreerst
verstaat men daardoor de vergadering van alle ware geloovigen on-
der een zigtbaar opperhoofd. In dien zin bevat zij alle Katholieke
Christenen van den geheelen aardbodem, welke, om hunne menigte,
in geen door menschenhanden gesticht gebouw kunnen bijeenver»
zameld worden. De geheele aarde is haar woonhuis, en het uit-
spansel is het dak dezes huizes. De geheele zigtbare wereld alzoo
is Gods huis. God zelf heeft het gebouwd, Gods kinderen wonen
er in, en God, Dien zij dienen, woont in hun midden.

Deze Kerk is door Jesus Christus, onzen Zaligmaker gesticht;
op den apostel Petrus (de steenrots) gebouwd; en door dezen en
zijne mede-apostelen en mede-lecrlingen over de gansche wereld
verspreid. Deze Kerk is door de verdiensten van onzen Heer,
Jesus Christus en van zijne Heiligen, oneindig rijk in eeuwige
goederen, en zij zal bestaan tot aan het einde aller eeuwen.

Daarom wordt de Kerk een geestelijk ligchaam genoemd, welks
heilig hoofd Jesus Christus is, en welks ledematen de geloovigen
zijn. Door het hoofd, de zetel des levens en des verstands, wor-
den alle leden vereenigd, geleid, met geestelijk leven bezield
en tot de zaligheid voorbereid. Ook bezit de Kerk velerlei gaven,
zooals de gaaf van wijsheid en van verstand, de gaaf van raad
en van sterkte, de gaaf van wetenschap en van godsvrucht en de
gaaf van vreeze Gods; doch het is slechts een en dezellde Geest,
van wien deze gaven komen.

In deze Kerk zijn velerlei bedienaars; als bisschoppen,priesters,
diakens, onder-diakens, acolythen, lectoren, exorcisten en ostia-

rii !). l)e kruin-schering is slechts eene voorbereiding tot liet
ontvangen der kleine en groote II. Wijdingen.

Dan er is slechts een Heer, tot wiens dienst deze alle geschikt
zijn, en die is Jesus Christus, de waarachtige, eeuwige llooge-
priester. l)e eerste der bisschoppen, de Paus, zoowel als de laagste
in rang onder de kerkelijke dienaren, allen zijn door Jesus verhe-
ven, en moeien Hein in leer en wandel getrouw navolgen. Hierom
ook is de Paus gewoon zich te noemen: dienaar der dienaren Gods.

In deze door Jesus Christus onzen Heiland gestichte Kerk be-
staan menigvuldige verrigtingen; waut de onwelenden worden er
onderwezen, de ongeloovigen tot God gebragt, de zwakken ver-
sterkt, de gevallenen opgerigt, de bedroefden getroost, dester-
venden tot de eeuwigheid voorbereid en de gestorvenen begra-
ven; zoo als ook diezelfde Kerk tot (iod, den Vader van allen,
die alles in allen werkt, voor het welzijn van hare overledene
medeleden, hare gebeden na hunnen dood opzendt.

De bisschop van Rome staat als zigtbaar hoofd dier geheele
heilige Kerk, en als plaatsbekleeder van Jesus Christus en op-
volger van den heiligen Petrus boven allen; hij wordt, ten einde
hem van de overige bisschoppen te onderscheiden, en de hooge
vaardigheid van de hem opgedragene gewigtige bediening aan
te duiden, Paus, en ook wel Heilige Vader genoemd.

Deze gemelde Kerk nu wordt wederom in vele kleinere ge-
deelten, welke men diocezen of bisdommennoemt, en over welke
�een bisschop gesteld is, verdeeld. Elk dezer bisdommen wordt
weder in kleinere gedeelten, of gemeenten gesmaldeeld, welke
pastorgen geheeten worden, en over welke een zielzorger of
pastoor is aangesteld. Er zijn ook pastoors, die in kerkelijke
aangelegenheden over onderscheidene pastorijen het opzigt heb-

1) De ostiar� (deurwachters) hadden de bediening van hot bewaren
dei\' kerkdeur-sleutels, alsmede om dengenen, aan welke de intrede
der Kerk, of de bijwoning van de Heilige Mis ontzegd was, hat bin-
nenkumen te beletten.

De lectoren (lezers) moesten de II. Schrift voorlezen, en soms ook
wel; verklaren.

De exorcisten (bezweerders) moesten diegenen , welke van den duivel
bezeten waren, bezweren.

De acoli/then (dienaars) waren bestemd oin het licht te dragen, als-
mede om de kaarsen te ontsteken en de wijn- en waterkannetjes voor
het Heilige Misoffer gereed te houden.

hen, en de zoodanige worden dekens en aartspriesters genoemd.
Een bisschop, die over meer andere bisschoppen gesteld is,
heet aartsbisschop; een medehelper van eenen bisschop in bis-
schappelijke zaken of\' kerkelijk bestuur, wordt of wijbisschop,
of i/eneraal-ricaris, of coadjutor (medehelper] genoemd.

Ten tweede: verstaat men door kerk het gebouw, dat door
menschenhanden opgerigt, en voor een gedeelte der Christenen
tot de openbare eeredienst door den bisschop, of door deszelfs
plaatsbekleeder gewijd, dat wil zeggen, geheiligd is. Hetgene
nu in de heilige Kerk Gods in het algemeen geschiedt, dat he-
staat en geschiedt ook in elk gedeelte van dezelve, hoe klein
ook, naar behoefte en gelegenheid. In elke gemeente zijn de
oneindige genadeschatten der godsdienst van Jesus Christus aan-
wezig, en ieder christen kan daaraan deelnemen , zoo hij gelooft,
zich het ontvangen daarvan waardig maakt, en zich heilig maken
�wil; evenzoo stroomt de kracht van den wijngaard zelfs door de
kleinste ranken, en doet die bloeijen en vruchtbaar worden i).

De Kerk beschouwd als een godsdienstig gebouw, ten dienste
van een deel der geloovige christenen , is derhalve het treffendste
afbeeldsel der geheele algemeene Kerk; zij is de schatkamer der
goddelijke genademiddelen, de werkplaats van ons heil, het huis
des gebeds 2), het huis van God.

Als de Kerk een groot en heerlijk gebouw is, wordt zij Tem:
pel genoemd.

In deze beteekenis bestaan er verschillende soorten van Ker-
ken, en wel cathedraaU, hoofd- of domkerken, De cathedraal- of
moederkerk is de zetel des bisschops, of de bisschoppelijke kerk;
alle andere stifts-S), parochie- en kloosterkerken zijn als bare
dochters te beschouwen. �

a.) In de cathedraal-kerk verrigt de bisschop zoowel zijne bis»
schoppclijke als zijne priesterlijke ambtsbediening. Van daar wor-

1) Jesus vergelijkt zich zelven (.Toan. XV, 3) bij eenen wijngaard,
en zijne leerlingen bij de ranken.

2) De Heer zegt: Mijn huis is een huis des gebeds. Matt. XXI: 13.

3) In de slifts-kerken worden de godsdienstoefeningen, even als in.
de cathedraal-kerk, door daaraan verbondene geestelijken gehouden.

den de overige kerken op zekere tijden des jaars met waardige
arbeiders in den wijngaard des Ileeren voorzien; daar zegent de
bisschop jaarlijks op Witten Donderdag de Heilige Olie�n. waarvan
tot versterking der zieken en tot zalving der doopelingen, alle
onderhoorige kerken van het geheele bisdom voorzien worden.
Ook bedient hij daar op den gestelden tijd het Heilige Sacrament
des Vormsels. In diezelfde cathedraal-kerk wordt ook dagelijks
de geheele plegtige eeredienst, bestaande in het canonieke uur-
gebed, of de getijden der geestelijken, en in het zingen van de
plegtige hoogmis, tot stichting der geloovigen, en als maatstaf
van de godsdienstoefeningen in andere kerken, uitgeoefend.

b.) Parochiekerken zijn die, waarin een door den bisschop
aangesteld priester, in plaats van den bisschop, zijne priester-
lijke bediening tot heil der zielen van degenen die tot zijne
parochie behooren, uitoefent.

r.) Bijkerken of kapellen zijn de zoodanige, waarbij of geen
priester, of slechts een medehelper van den pastoor is aange-
steld. In zulke bijkerken, of kapellen wordt gewoonlijk de geheele
godsdienstoefening niet gehouden; veel minder nog worden al-
daar alle heilige Sacramenten, die door eenen priester kunnen
bediend worden, aan de geloovigen uitgedeeld; zulks geldt
vooral ten opzigte van den doop en van het huwelijk.

d.) Kloosterkerken, welke door de leden eener geestelijke
orde gebezigd worden om hunne afgebrokene klooster-gods-
dienstoefeningen te houden.

Uit het tot hiertoe aangevoerde vloeijen de volgende gedrags-
regelen voort.

1.) Elk lid eener parochie moet zooveel doenlijk bij de open-
bare godsdienstoefeningen in zijne parochiekerk verschijnen.

2.) Het is wel geoorloofd in bijkerken en andere bedehuizen
de openbare godsdienstoefeningen bij te wonen, doch zulks moet
zooveel mogelijk geschieden zouder dat de godsdienst in de
parochiekerk daarbij verzuimd wordt.

3.) Iets anders is het met zwakken, zieken en oude lieden;
of met hen, die met de bewaking van het huis, of met de zorg
voor zeer jonge kinderen belast, of door hoogst gewigtige bezig-
heden, welke geen uitstel lijden, verhinderd zijn. Dezulken doen
�wel met in eene andere kerk hunne godsdienstpligten te vervullen.

4.) Hei is zeer stichtend en volkomen in den geest der Kerk, ja,

het is zeer pligtmatig te achten, dat de leden eener parochie,
vlijtig en ordelijk, in hunne eigene parochiekerk de godsdienst
bijwonen en aldaar de heilige Sacramenten ontvangen. Trouwens,
hoe kan de pastoor een lid zijner parochie op deszelfs sterfbed
als geneesheer der ziel behandelen, wanneer het in gezonde dagen
nimmer gewoon was, de parochiekerk te bezoeken, en hij den
zielzorger zoo onhekend is, dat hij naaiiwelijks deszelfs naam
�weet te noemen ?

Over de kerken in het algemeen zijn nog de \\olgende pun-
ten op te merken:

1.) Men vindt kerken gebouwd in den vorm van een enk el, of
van een dubbel kruis, Christus onze Heer heeft door kruis en lijden
zijne kerk verworven, en door hetzelve zijne kinderen geheiligd;
zulks wordt zeer gepast door de gedaante van een kruis aangeduid.

2.) itijiia altoos zijn de kerken naar het oosten, dat is, naar den
opgang der zon gebouwd; ook deze houw trant heeft deszells betee-
kenis. Ons moet daardoor herinnerd worden , dat geloovige chris-
tenen de opstanding van hunnen Heiland en zijne terugkomst,
wanneer Hij, als regter komen en als de zon der geregtigheid weder
opgaan zal, nooit vergeten, maar steeds ter harte nemen moeten, en
zulke voornamelijk dan wanneer zij in de kerk vereenigd zijn.

3.) Veelal bevindt zich in het midden van het dak der kerk
een koepel, of mie opening. Dit is een zinnebeeld, hoe Christus
ons den hemel geopend heeft, daarhenen is opgevaren, vandaar
ons zijnen geest en zijne genade uitdeelt, en hoe Hij ons ook
eenmaal, na het voleindigen van onzen levensloop, zoo wij god-
vruchtig geleefd hebben, derwaarts zal opnemen.

Thans gaan wij tot de beschouwing der bijzondere voorwerpen
over, w elke tot eene kerk, als godsdienstig gebouw, behooren.
Wij willen van het bijzondere tot het algemeene overgaan, en
�dan het uitwendige en inwendige van hetzelve beschouwen. ^l)

De kerkelijke voorwerpen dan worden verdeeld in uitwendige

1) Ik wensen, dat vooral de leergrerigejengd hier poge voet voorvoet
en met oplettendheid te volden, en trachte te verstaan en te l>egrijpen,
wat over de kerkelijke voorwerpen gezegd zal worden. Gij zult, lieve
kinderenI met den tijd, en als uw verstand zich meer ontwikkelt, de
geheimen van God en van zijne Kerk beter inzien, gij zult steeds
toenemen in wijsheid. Gij zult overtuigd worden, dat al wat eenmaal
in de Kerk Gods in het algemeen is goedgekeurd en verordend, ook
eerbiedwaardig en heilig en uit Gods geest oorspronkelijk is.

en inwendige. De uitwendige zijn: de toren, het kerkhof en het
�portaal, de inwendige: het schip der kerk .het koor en de takrilty.
Elk dezer gedeelten bevat wederom andere kerkelijke voorwer-
pen. Wij zullen die stuk voor stuk beschouwen.

III.
De uitwendige voorwerpen.

De toren is een stevig in de aarde gegrondvest en boog ver-
heven gebouw. Hieromtrent valt op te merken:

1.) Dat bij aan de Kerk een heerlijker aanzien geelt.

2.) Door zijne verhevene rigting van de aarde hemelwaarts leert
hij ons. dat wij ons zoo weinig mogelijk niet de wereld gemeen-
zaam maken moeten; het is alsof hij eiken christen, die in de nabij-
heid der kerk komt, toeroept: \'Vergeet thans uwe tijdelijke
zorgen en zwarigheden; verhef uw gemoed ten hemel tot God,
en tot de beschouwing en verkrijging der hemelsche goederen."

Zijne stevige vestiging in de aarde moet ons herinneren aan
de onwrikbaarheid des geloofs, aan de vastheid onzer gcede voor-
nemens en aan de volharding in. die beiden.

3.) �p den top des torens bevindt zich gewoonlijk een bol
of kloot en een kruis. Deze beteekeneu dat Jesus Christus door
zijnen dood aan bet kruis de gebeele wereld (door den bol ver-
beeld) verlost heelt; ook wordt door deze kenteekenen aange-
duid dat de daarmede versierde kerk eene christelijke is.

�p de spits van het kruis ziet men meestal eenen haan, niet
slechts om ons in staat te stellen den heersebenden wind en
het daarmede in verband staande weder te kennen . maar veel-
eer opdat wij daarin het beeld der waakzaamheid zouden op-
merken. \'Waakt en bidt, zegt de Heiland, opdat gij niet in be-
loring komt." (Mallh. XXXVI: 41), Ook moeten de zieleherders
dag en nacht over hunne kudde waken; zeer gepast alzoo en
volkomen doelmatig is dit teeken, als een treilend beeld van de
wachters in Isra�l, dat is: der zielzorgers, op de opperste spits
van den toren geplaatst, opdat het overal in de gemeente neder-
zie, en gezien worde; de harten der aanschouw eren met geeste-
lijke blijdschap vervulle, hen van het kwade afschrikke, en
hunne goede voornemens versterke en bevestige.

4.) In den toren bevinden zich de door den bisschop, of door
eenen priester met toestemming van den bisschop, met de voor-
geschrevene plegtighedon gewijde klokken. Het is de gewoonte die
geregeld driemaal daags te luiden: en dit luiden is bekend onder
den naam van den Angelus, of den Engel des Heeren. Het moet
strekken om ons bij het godvruchtige opzeggen der hiertoe ge-
schikte gebeden, des morgens de genadevolle menschwording van
Jesus Christus, des middags zijn bitter lijden en dood, en des
avonds zijne heerlijke verrijzenis te herinneren. Ook wordt door
middel van eene of meer klokken het blijde teeken van den aan-
vang der openbare kerkelijke godsdienstoefeningen gegeven, en de
gemeente door het gelui tot de bijwoning der godsdienst uitgenoo-
digd. De groote Mok (hiertoe door baren diepen en majestueusen
toon best geschikt) verkondigt onder de hoogmis het verheven
oogenblik. waarop Jesus Christus zich verwaardigt op ons altaar
tegenwoordig gesteld te worden. Hare plegtige, elkander langzaam
opvolgende slagen beteekenen en verhoogen die tredende; stilte,
welke thans juist onder de knielende gemeente heerscht. te mid-
den van welke de offerende priester het allerheiligste ligchaam en
het allerheiligste bloed van Jesus Christus opheft. en allen daar-
door tot de aanbidding er van aanspoort. Nu behooren ook de
afwezenden , die dit teeken vernemen , vol eerbied dit plegtige
oogenblik mede te vieren en met ter zijde stelling van hetgene,
waarmede zij bezig waren. eenen blijmoedigen blik ten hemel te
wenden en Jesus in hun hart te aanbidden. In sommige oorden
wordt een teeken met de klok gegeven. wanneer de zielzorger bij
eenen zieke geroepen wordt om hem de laatste genademiddelen toe
te dienen en tot den dood voor t« bereiden, opdat de gemeente voor
haar medelid zoude bidden. De doodklok maakt aan de gemeente
het overlijden van eenen mede-broeder of mede-zuster bekend en
vermaant ons om ernstig en krachtvol met de kerk Gods voor hen
te smeeken en zoowel de ter aarde bestelling van het lijk. als de
Godsdienst-plegtigheden voor de rust der /.iel bij te wonen.

Maar ook schrikbarend en als een stormwind klinkt het geluid
van dit gewijde voorwerp als het ons oproept tot beoefening van de
liefde tot den naaste; wanneer een ongeluk, bij voorbeeld, brand
of watervloed\', of eenig ander onheil sommige medeleden der ge-
meente of hunne bezittingen treft. En dan maakt ons de klok
nog dagelijks, uur voor uur, door eenen hamer, welke door

het uurwerk bewogen wordt, den snellen voorbijgang des tijds
en deszells onherroepelijkheid bekend ¹).

Eindelijk, terwijl de klokken baren f\'eestelijken klank door de
omliggende oorden verspreiden en ons de dagen des Heeren aan-
kondigen. vervullen zij onze harten met eene zachte, onuitspre-
kelijke en verhevene blijdschap. Zij herinneren ons, door haar
feestelijk gelui, levendig, hoe bet woord �ods, het heilige Evan-
gelie, dour de apostelen alom in de wereld gepredikt, en door
Joden en Heidenen gehoord en aangenomen is. � Overdegeheele
aarde is hun geluid uitgegaan, en tot aan de uiteinden des aard-
bols hunne woorden." (Psalm XVIII, 5.)

Verder behoort het Kerkhof tot de uitwendige voorwerpen der
kerk. Het is de rustplaats der overledene christenen. Het draagt
verscheidene namen, en heet, vooreerst, kerkhof, omdat bet ge-
woonlijk, althans in vroegere dagen, de kerk als een hof\'omringde,
en deze als het ware daarin gebouwd is. Ook noemt men het Gods
akker, vermits de ligchatnen der geloovigen , gelijk een zaad daarin
nedergelegd, den dag der opstanding verbeiden, waarop zij tot een
nieuw leven ontkiemen zullen, liet wordt ook welf redehoj genoemd,
dewijl de ligchamen der overledenen aldaar in vrede rusten \'-).

Op het kerkhof moeteen kruis van aanzienlijke grootte, hetzij
in het midden, hetzij aan den ingang opgerigt zijn. Hetzelve duidt
aan, dat allen, die daar rusten, in het geloof\'aan Christus zijn ge-
storven en de zalige opstanding verwachten. Meestal is dit kruis op
eene zeer gepaste wijze met eene bijbelspreuk versierd, zoo als, bij
voorbeeld: � Ik ben de verrijzenis en het leren ; wie in mij gelooft
zal leren, al ware hij ook gestorren (Joan. XI: 25). Ofwel: Wilt
u daarover niet verwonderen, dat hel uur komt, waarin allen, die
in de graven zijn. de slem van den Zoon Gods zullen ho�ren; en
die goed gedaan hebben zullen verrijzen tol hel leven; maar die
kwaad gedaan hebben ter veroordeeling. (Joan. V: 28, 28.)

1) Mogten wij toch bij de wisseling der uren denken: "doe voordeel
met don tijd tot eer van Ooi en tot heil van uwe ziel: want hij gaat
snel voorbij, en de eeuwigheid volgt hem op den voet. Werk de werken
Gods, zoo lang het dag is; want de narla komt, waarin niemand wer-
ken kan, Joan IX: 4.

2) Zoo bidt ook de priester in de II. Mis, wanneer hij de gedach-
tenis der overledenen houdt: «Gedenk, Heer! uwe dienaren en diena-
ressen, die ons zijn voorgegaan met het teekon des gcloofs en slapen
in den slaap des vredes."

Op de bijzondere graven vindt men, waar de ruimte dit veroor-
looft, kleinere kruisen, welke aanduiden, dat de daar begravene een
Katholiek christen geweest is; men leest dan ook daarop zijnen
naam, zijnen ouderdom, en meermaals zelfs de merkwaardigheden
van zijn leven t). De bloemen en heesters, welke dikwerf door vrome
banden ter gedachtenis der aldaar rustende gebelde overledenen
geplant worden, kan men als een verblijdend zinnebeeld beschou-
wen, boe eenmaal de hier begravene ligchamen, als bloemen uit de
aarde, wederom voortspruiten en in de heerlijkheid van Christus
zullen opstaan, bijaldien zij slechts inden lieer ontslapen zijn ²).

Verder valt nog op te merken, dat dit Vredehof, zoo als wij
het ten laatste noemden, naar kerkelijk gebruik, vooral\'door
eenen priester gewijd wordt en daarom tot de gewijde plaatsen
behoort, waarom ook al datgene moet vermeden worden, wat
tegen de waardigheid en ernst, welke aan eeue rustplaats van
geloovigen passen, zoude kunnen strijden.

Zoo ook heelt de Kerk, om wijze redenen, aan zulke onge-
lukkigen, die hun eigen leven hebbeu aangerand, of aan diege-
nen, welke buiten de christelijke gemeenschap sterven, van over-
lang de begrafenis op zulk eene heilige plaats ontzegd. Ook de kin-
deren, welke v��r het ontvangen van het II. Doopsel sterven,
hebben om die reden hunne begraafplaats buiten de gewijde aarde.

Men kan ook het vortoa/onder de voorw erpen buiten de kerk reke-
nen. Men vindt hetzelve vooral bij de grootere, de cathedraal- of
stiftskerken. Eertijds diende het tot begraafplaats der geestelijken,
welke bij zulk eene kerk waren geplaatst geweest en het voorregt
hadden om daar ter aarde besteld te worden. Ook wordt op de zon-
of feestdagen door het jaar de gebruikelijke processie of omgang door
betzelvegehoudeneualdaar een gebed voor de overledenen gedaan.

Ook bevinden zich iu de kruisgangen der kathedraal" en stifts-
kerken gewoonlijk kapellen, welke dikwerf voor den bisschop en
de andere geestelijken tot de uitoelening hunner ambts-bedie»
ning strekken, maar ook menigmaal tot bijzondere godsdienst-
oefeningen gebezigd worden.

1) Doch alle dergelijke gedenkteckenen moeten christelijk blijven.
Soms ontmoet men er, die veeleer heideneen konden genoemd worden.

2) "Voorwaar, vooiwaar ik zeg u: zoo het turwegraan in de aarde
vallende, niet ster/t, blijft het alleen; dan zoo het sterft, brengt het
vele vrucht voort. Joan. XII: 24, 25.

1.) Dan hetzij de kerk met prachtig en kunstig gebouwde kruis-
gangen voorzien zij, of, gelijk meestal met de kleinere kerken het
geval is, een enkel portaal hebbe: een en ander moet strekken,
om aan de kerk meer aanzien te geven.

2.) De kerkgangers vinden hier gelegenheid om even uit te
rusten en zich in- en uitwendig in eene betamelijke gesteltenis
te plaatsen, alvorens zij het heiligdom binnentreden.

3.) In vroegere tijden zag men in het zoogenaamde voorhuis of
portaal eene fontein of een uaterbuk, waar de binnentredenden
zich net aangezigt en de handen wieschen. Dit was een zinnebeeld
der inwendige reiniging. Thans heeft men. in plaats van zulk eene
fontein, een wijwalersrat aan den ingang der kerk. De christenen
belmoren zich bij het binnentreden en bij het verlaten van de
kerk eerbiedig met dit water te besprongen, waarbij men dan
zeggen kan: \'lieer! Gij zult mij besproeijen met hijzop, en ik zal
gezuiverd worde»; gij zult mij watschen, en ik zal witter worden
dan sneeuw. (I\'s. L: 9.) 1).

4.) Het besprengen met wijwater is een oud en loffelijk gebruik;
men moet daarbij leedwezen over de bedrevenezonden hebben,
en gevoelen hoe onwaardig men is om voor God te verschijnen.
Op zulke wijze dienen de uitwendige voorwerpen der kerk om
den mensch tot de inwendige voor te bereiden. De hoog rerheven
toren moet hem ten hemel verheffen; het geluid der klokken zijn
hart en zijne ooren openen om het woord Gods te hooren: de
weg over en langs de graven hem zijne sterfelijkheid herinneren
en hem aanzetten om der zouden en der kwade begeerten bij
tijds af te sterven. Het wijwater eindelijk moet hem tot eene
heilige boetvaardigheid aansporen en het geestelijke leven in
hein opwekken en versterken.

De inwendige voorwerpen.

Zoodra men de kerk is binnengetreden doet zich het schip der
kerk, de eigenlijke plaats voor het volk, aan het oog op; daarachter

1) Omler de wet van Mozes reinigde de priester den mclaacsche na
deszelfs genezing, door hem met het bloed van de offerande door middel
van een hijzoptak te besprocijen, 3^de Boek van Mozes XIX: 6, 7.

volgt het koor, hetwelk, wijl hetzelve het heiligdom bevat, alsook
om aan de kerk een prachtiger aanzien te geven, veel hooger van
gewelf is dan het schip der kerk. Meestal wordt (althans dit ge-
schiedde vroeger) het koor door een gelrul led hek, ofwel door eene
verhooging van verscheidene treden, van het schip der kerk alge �
zonderd. Sinds , bij den dood van Jestis Christus aan het kruis, het
voorhangsel tusschen het heilige en het heilige der heiligen in den
tempel te Jerusalem vaneen gescheurd is, bestaat dit traliehek
slechts om de orde des te beter te kunnen handhaven, en om in de
gemoederen der geloovigen eenen grooteren eerbied jegens het
Allerheiligste op te wekken, leder geloovige mag vol vertrouwen
tot bet Allerheiligste naderen Wij hebben allen door het bloed
van Jesus Christus verzoening met God en toegang tot zijn rijk ver-
worven !). De christelijke geloovigen behooren zich op de plaats
des volks, dat is, in bet schip der kerk op te houden, omdat zij in de
kerk tot de klasse der leerlingen behooren. Daarentegen hebben de
geestelijke opperhoofden en leeraars, als de bisschop, de priesters
en de diakens eene andere plaats. In het schip der kerk zijn met be-
hoorlijke tusschenruimten, zit-en knielbanken geplaatst, zoodat
overal eene betamelijke rust en orde kan gehandhaafd worden.

Het koor der kerk is wel het kleinste, maar toch het aanzien*
lijksle gedeelte. Daarin verrigten de bisschop, of de priesters en
de overige kerkelijke bedienaars hel grootste gedeelte der gods-
dienstoefeningen en het Allerheiligste vordt d;i;ir bewaard. In
beide deze hoofdafdeelingeu van het kerkgebouw bevinden zich
weder onderscheidene voorwerpen, welke voor de openbare
godsdienst bestemd, of gewijd zijn. De Koninklijke proleet David
duidt ons dezelve, in den twee en veertigsten Psalm, in eene
zeer schoone volgorde met deze woorden aan: >zend uw licht en
uwe wuarheid uit; zij geleiden en brengen mij op uwen heiligen
berg en in uwe woontenten, en ik zal ingaan tot het altaar Gods,
tot God, die mijne jeugd verblijdt."

Zoo zong en bad de godvruchtige Koning en leerde ons, dat
degene, die in Gods heiligdom wil binnentreden, vooraf licht

1) «Christus is gekomen als hoogepriester der toekomende goederen
en volmaaktercii tabernakel, die niet met handen gemaakt, dat is:
niet van deze schepping is, noch door het bloed van bokken of kalve-
ren, maar door zijn eigen bloed, eenmaal in hot heiligdom binncnge-
treden, en heeft eeuwige verlossing." Hebr. IX: 11, 12.

en waarheid, dat is, liet woord Gods hooren en aannemen moet ^l).
Immers zonder hetzelve leeft de mensch in de duisternis en is
hij niet in staat den weg te vinden, welke tot God voert²).
liet woord Gods wordt den geloovigen vooral van den predik\'
stoel of kansel verkondigd. Eene aandachtige aanhooring van
het woord Gods is het beste hehoedmiddel tegen zonde en dwa-
ling. Wanneer wij door Gods woord onderwezen en versterkt
zijn, valt het ons gemakkelijk den weg tot den heiligen berg
te vinden, welke heilige berg niets anders is dan het altaar der
verzoening en der genade. Immers op deze hoogte;, op dien berg
is het offer van vrede en zaligheid geslagt, van hetwelk genade
en eeuwig leven voortvloeijen over alle meuschen die gelooven.

Dan het staat ons geenszins vrij dezen berg te beklimmen;
wij mogen nog kunnen tot God en zijn altaar naderen, dan
nadat wij ons in Gods icoontenten, dat is, door de heilige Sakramen-
ten des doopsels, of der biecht zulks hebben waardig gemaakt.

Voor zooverre wij na het ontvangen van den heiligen Doop
de vriendschap \\an God en de waardigheid van Zijne kinderen
verloren hebben, kwamen wij (dank zij der groote liefde van
onzen Heiland!) onze toevlugt nemen tolde biechtstoelen, welke
zich in de kerken, of in een daaraangrenzend vertrek, bevinden.
Daar moeten wij den plaatsbekleeder van Jesus, onzen Zalig-
maker, hoopvol en met een getroffen en van berouw doordron-
gen hart, onze zonde zonder eenige terughouding belijden, en
ons met God door de biecht verzoenen.

En dan, christen! kunt gij tot het altaar naderen, en vol van
vreugde den heiligen berg beklimmen; nader in vertrouwen op
God, breng Hem offeranden van dank en aanbidding. Spoed u
om u met uwen Verlosser, uwen Heer en Heiland, te vereenigen.
Deze zal uwe jeugd verblijden; dat is: hij zal bet geestelijk leven,
hetwelk aan eene jeugdige kracht gelijk is, in u bevestigen en
versterken, en het tot eene overvloedige zaligheid opvoeren.

1) «Zalig, die het woord Gods hooren en bewaren!" Lnc. XI: 28.
Het woord Gods bewaren kan niet anders beteekenen, dan hetzelve
in onzen wil opnemen; of met andere woorden, het opregte besluit
en het vaste voornemen vormen en daaraan getrouw blijven om naar
hetzelve ons leven en gedrag in te rigten.

2) «Zoo iemand uwer wijsheid noodig heeft, hij rrage die van God, die
aan allen overvloedig geeft ....en zij zal hem gegeven worden" Jacobus 1: 5.

Alzoo dan zijn, volgens hetgene tot hiertoe gezegd is, de voor-
naamste voorwerpen in de kerk: de predikstoel, liet altaar, de doop-
ront, de biechtstoel en het allerheiligste Sacrament des Altaars.

I.) De predikstoel staat in het schip der kerk, soms aan de
linker-, soms aan de regterzijde; dezelve is hoven den grond
verheven, opdat, naar de voorschriften der Kerk, het woord
Gods op eene geschikte wijze vandaar den geloovigen kunne
verkondigd worden ¹). Op dim predikstoel vindt men in de groote
kerken het beeld van onzen gekrnisten Verlosser, om den chris-
telijken leeraar daardoor te vermanen, dat hij niets anders pre-
dike, en de geloovigen dat zij niets anders moeten hooren, dan
Jesus den gekruiste, het woord van God den Vader 2).

II.) Het altaar bevindt zich in het koor. Althans is het koor de
plaats voor het zoogenaamde hoog- ofhoofd-altaar, wanneer er meer
altaren in de kerk aanwezig zijn. Op het altaar wordt het II. Misoffer
opgedragen, dat eene onbloedige herhaling van het bloedige offer
van Jesus Christus aan het kruis, en alzoo de allerbelangrijkste han-
deliug van de Katholieke godsdienst is ^s). Hot altaar heeft de ge-
daante van eene tafel en word) op dezelfde wijze met lijnwaad ge-
dekt . en herinnert ons alzoo die tafel, waaraan Christus zijn laatste
avondmaal hield, en waaraan Hij voor het eerst het groote geheim
van het Heilige Sacrament des altaars instelde en zijne leerlingen
aan hetzelve deelachtig maakte. Bet altaar is eenige treden boven
den beganen grond verheven*), opdat de aan wezenden te beter
het heilige offer zouden kunnen aanschouwen en het stelt den
Calvarieberg voor. waar Christus zich aan het kruis heeft opgeofferd.

1) In de cathedraalkerken, moet de predikstoel aan de regterzijde
staan, wegens den daar tegenover geplaatsten zetel des bisschops; in
andere kerken staat die meestal ter linkerzijde.

2) In de levensbeschrijving van den II. Thomas van Aquino wordt ver-
lutald, datliij eensden 11. Bonaventura verzocht om de hoeken te motren zien,
waaruit deze zijne kernachtige schriften en leeringen geput had. De II. Bo-
naventura toonde den toenmaals nog jeugdigen leeraar een kruisbeeld.

3) In den 18" canon van de eerste vergadering van Nicaea, ge-
houden onder Paus Silvester I, in de jaren 325, of 327, wordt ge-
zegd: "Wij moeten weten, dat op deze II. tafel voorgesteld is he-
Lam Oods, dat de zonden der wereld wegneemt en op eene onbloet
dige wijze door den priester wordt opgeofferd."

4) Volgens Hugo de Sto. Victore beteekenen de treden, die naar
het altaar geleiden, de deugden, door welker beoefening wij tot
Christus komen.

Naar kerkelijk voorschrift moet het altaar versierd zijn:

o.) Met het beeld van den gekruist en Zaligmaker, om daardoor
aan te duiden, dat daarop geen ander offer wordt opgedragen
dan dat van Jesus Christus, in wien de hemclsche Vader zijn
hoogste welbehagen heelt.

b.) Met reliquien of overblijfselen der Heiligen, welke onder
het altaar en op het allaar worden aangetroffen. Volgens kerke-
lijke verordening moeten die, hij de consecratie, of wijding van
het altaar door den bisschop, in het altaar, dat is in den hoofd-
steen van hetzelve gesloten, en met zijn zegel verzegeld wor-
den t). Zulks is een overoud gebruik, dewijl de eerste christe-
nen veelal hunne kerken en altaren boven de grafsteden der
martelaars of bloedgetuigen bouwden. De kerk bedoelt daarmede:
1.) de eer Gods in Zijne Heiligen te bevorderen; 2.) zooweide
priesters als de geloovigen op te wekken om den godvruchtigen
wandel der Heiligen , toen Zij nog op aarde waren, na te streven;
3.) de Heiligen wier overblijfselen zich iu of op het altaar hevin-
den, uit te noodigen oin met ons en voor ons God te smeeken.
Hierom spreekt de priester, als hij in liet begin der H. Mis het
altaar kust, dit gebed: »Wij bidden V, Heer! door de verdiensten der
Heiligen, wier overblijfselen zich lu\'er bevinden, en van alle Heili-
gen, dat Gij U gewaardigt mij al mijne zonden kwijt te schelden.

e.) Tot de altaar-sieraden behooren de natuurlijke, of door kunst
nagebootste bloemen. Men kan dit gebruik van de kerken en tem-
pels met bloemen en groene takken te versieren, reeds onder het
oude verbond aanwijzen. De tempel te Jeruzalem werd met palm-
boomen en bloemslingers inwendig versierd. Dit voorbeeld volgden
de eerste christenen reeds vroegtijdig. Ook zij tooiden hunne gods-
huizen met de liefelijkste geschenken der natuur, met bloeijende
groene takken en geurige bloemen. Zulks getuigen de H. Augus-

1) Bij een altaar wordt voornamelijk gevorderd 1. dat het van steen
gemaakt; 2. dat liet van overblijfselen van Heiligen voorzien; en 3.
door eenen bisschop gewijd zij. In de vroegste tijden waren de altaren
van hout; dat zij van steen moesten zijn werd langzamerhand tot eene
wet. In eenen figuurlijken zin herinnert de steen ons Christus, o/s den
door de bouwmeesters verworpenen hoeksteen, door welken alleen de zalig-
heid der mensehen komt. Psalm CXVlI: 22. �ok was het reeds vroeg
in het oosten, zoowel als in het westen gebruikelijk, reliquien onder
het altaar te plaatsen. Volgens Innoeentius UI, is Paus S�vester I,
in het jaar 314, de eerste geweest, die de altaren zalfde.

tinus in liet 22"^e boek, van. de Stad Gods, en do //. H. Paulinus
en Hierotiymus; deze laatste in een grafschrift op zijnen vriend,
den bisschop Nepotianus, waarin hij aan dezen godvruchtigen
zielzorger hoogen lof toezwaait; \'omdat liij de versiering van
het huis des Heeren zoo zeer ter harte nam."

Alzoo strekt de versiering des altaars niet natuurlijke, of door
kunst nagebootste bloemslingers, kransen en groene takken:

1.) Tot sieraad der kerk en vooral van het altaar.

2.) Tot lof en verheerlijking van God, den Schepper, *D^len
al zijne werken loven moeten." Dani�l III: 57.

3.) Als ook tot onze stichting en onderrigting, daar wij, gelijk
sierlijke en geurige bloemen, met onderscheidene kleuren van
deugden getooid, en niet den licfelijken geur van een goed
voorbeeld, voorgangers van onze medemenschen moeten zijn.

d.) Op het altaar bevinden zich kandelaars en waskaarsen; reeds
in het oude verbond had God bevolen, dat in zijn heiligdom
een kandelaar met zeven lichten geplaatst, en deze lichten steeds
brandend moesten gehouden worden. Ook hadden de eerste chris-
tenen het gehruik van zich bij de godsdienstoefeningen van
kaarsen te bedienen, ten einde te kunnen zien t). Zoo maakte
men in de kerk ook al vroegtijdig gehruik van olielicht, dat in
lampen, maar niet op het altaar, gebrand werd ²).

�e lichten dienen:

1.) Tot versiering van de kerk.

2.) Tot eer van God en tot verheerlijking van onzen Heiland
Jesus Christus, die \'het waarachtige licht is, dat eiken mensch
verlicht, die in de wereld komt." Joan. I: 9.

Hierop zijn de woorden van Ivo van. Ckartres betrekkelijk, die,
in de twaalfde eeuw, in zijne verhandeling over de kerkelijke
bedieningen, ten aanzien van het gehruik van licht bij de open-
bare godsdienst-oefeningen zegt; «volgens Romeinsch gebruik
dragen wij nimmer het H. Mis-olfer zonder licht op; niet om
de duisternis te verdrijven, aangezien het helder dag is, maar
veeleer om dat waarachtige licht aan te duiden, wiens offer wij
verrigten; want zonder verlichting van dat licht, struikelen wij,
zoowel op den helderen middag, als te middernacht."

1) Zulks getuigt de H. Hieronymus in zijne geschriften tegen
Vigilantlus.

2) Volgens voorschrift van den 8^d,n apostolischen canon.

3.) Tot onze stichting en onderrigting, opdat ook wij het
heldere licht des gelooft, de vlam der hoop. de warmte der
goddelijke liefde en het vuur van waarachtige godsvrucht in ons
dragen, en aan en in ons te kennen geven; en opdat wij ons
leven als een brandend licht geheel en al in de dienst van God
aanwenden eu als verteren zullen.

e.) Op het altaar, bij, of boven hetzelve, ook aan de zijmuren
der kerk bevinden zich schilderijen of standbeelden. welke ons
God zelven. of eenen van Gods heiligen, of eene aan de II. Schrift
ontleende leering in beeldtenis vertoonen ^l). Ook dit gebruik
bestaat reeds sedert de vierde, of vijfde eeuw, zoo als onder-
scheidene kerkvaders getuigen. Ja, God zelf gaf, reeds in het
oude verbond , bevel om aan beide zijden van het verzoendek-
sel, boven de ark des verbonds, Cherubijnen van geslagen goud
te plaatsen (2^de boek van Mozes XXV: 18) en naderhand werd
ook de tempel daarmede versierd.

De kerk veroorlooft alzoo het gebruik der beelden.

1.) Tot versiering van het huis des Ueeren;

2.) Tot eer van God en van Zijne Heiligen, welke door de
beelden worden voorgesteld; vermits God wonderbaar is in Zijne
Heiligen." (Psalm LX Vil: 36.)

3.) Ook. opdat wij door de leerrijke voorstellingen welke de
beelden ons aanbieden, onderwezen, en tot goede voornemens
tot godsvrucht en tot navolging der Heiligen opgewekt en aan-
gespcord zouden worden ²).

4.) Eindelijk, opdat de Heiligen, welke ons in beeldtenis wor-
den voorgesteld, in den hemel voor ons bidden ³).

1) De meeste altaren hebben een zoogenaamd altaarstuk of beeld.
Dezelve ontleenen veelal daarvan hunnen naam. Ook wijdt men de
altaren ter eere der Heiligen, die aldus zijn voorgesteld. Op het hoofd-
altaar, dat Krooteren kostbaarder dan de overige behoort te zijn, is,
�f het geheim uit de geschiedenis van Jesus, waarnaar de kerk haren
naam draagt, �f het beeld van den Heilige, onder wiens bescherming
zij stauL en wien /.ij ter eere gesticht en gewijd wordt.

2) Nieuwe altaren mogen, volgens besluit van deu 3den Augustus
1697 door de Congregatie der Hitus genomen, alleen ter eere van
Meiliijfti des Nieuwen Verbonds gewijd worden.

De II. Paus Gregorius zegt in zijnen 109<len brief, die aan Screnus ge-
rigt is: «Men heeft in de kerk beelden, opdat degenen, welke geene boe-
ken kunnen lezen, op de muren door het aanschouwen lezen mogen."

3) \'En de rook des reukioerks van de gebeden der Heiligen klom uit
de hand des engels tot God." Openbaring VIII: 4.

III. De Doopvont moet op eene behoorlijke plaats in de kerk
staan. Men vindt haar wel eens nabij den ingang der kerk, ver-
mits het Sacrament des doopsels ons tot kinderen Gods maakt
en ons in de kerk van Jesas binnenleidt. Veeltijds is de doop-
vont met leerrijke afbeeldsels versierd. Zoo ziet men aan of bij
dezelve, Joannes den Vooper, bezig met aan Je.ius den doop in
de Jordaan toe te dienen, of wel den Heiligen Geest, in de
gedaante van eene duif t). Al deze beelden moeten op de inwen-
dige reiniging van zonden en op de wedergeboorte door het Sacra-
ment des Doopsels, welke door de kracht en de mededeeling van
den Heiligen Geest bewerkt worden, betrekking hebben.

IV. Ook komen hier de hieehtstoelen, als een ander middel ter
zaligheid, voor hen namelijk onder de christenen, die na den doop
in zonde gevallen zijn, in aanmerking. Deze ziju bepaalde plaat*
sen, waar de berouwhebbende zondaar het heilig Sacrament der
biecht, en, door hetzelve, genade en vergiffenis der zonden
ontvangen kan. De godsvrucht heeft niet kunnen nalaten op deze
plaatsen voorbeelden en afbeeldingen van echte boetvaardigen
ter navolging voor te stellen. Zoo vindt men daar dikwijls het
beeld der berouwhebbende zondares (Lnk. VII: 37 en volg.); dat
van den bitterlijk weenenden Petrus (Mark. XIV : 72). En als een
voorbeeld, ter navolging aan de biechtvaders voorgesteld, ziet
men soms het beeld van den H. Joannes Neponiurenus, die liever
folteringen en den dood wilde lijden, dan het heilige zegel
der biecht op bevel van eenen tiran verbreken ²).

V. Het allerheiligste Sacrament des altaars (of het waarachtige
ligchaam en het waarachtige bloed van onzen Heer en Zaligmaker,
Jesus Christus; ja, Jesus Christus z�lf onder de gedaante van
brood) bevindt zich gewoonlijk in den tabernakel op het hoofd-
altaar; soms ook wel ter zijde van hetzelve ineen kunstig alleen
daartoe vervaardigd en in den vorm van eenen toren opgetrok-
ken gebouw, dat men het sanctuarium (heiligdom) noemt ³).

1) Uitstekend fraai is, zoowel in de zinnebeelden, als in de bewer-
king, de doopvont in de R. K. Kerk te Knkhuizen in Noord-Holland.

2) Zijn feest wordt den 16^dei1 Mei gevierd.

8) Het heilige vat, waarin het ligchaam des Heeren onmiddelijk
besloten is, heet G/borium (spijskelk). Hetzelve moet van edel metaal,
dat is: van goud of zilver gemankt, en door den bisschop gewjjd zyn.
Slechts in zeer enkele gevallen staat de Kerk toe, dat men daartoe
tin, of verguld koper bezigt.

Elk christen beseft volkomen, dat de kerk door het allerhei-
ligste Sacrament des altaars, dat is, door de bijzondere tegen-
woordigbeid van den Zaligmaker, voornamelijk geheiligd, en tot
een huis van God verheven wordt. De Isra�liten, in het oude
verbond, hadden ook reeds een allerheiligste , en dat was de ark
des verbond*, waarin zich de twee tafelen der wet en het manna
bevonden, en waarbij de staf van Aiiron alsmede het verzoen-
deksel en de cherubijnen die het overschaduwden, werden aange-
troflen. Doch dit was slechts ecue schaduw , een voorbeeld van
het allerheiligste Sacrament des altaars met Godheid en mensch*
heid tegenwoordig, waar Hij de wet der lielde, en de liefde zelve
is; waar Hij ons aan zijn eigen vleesch en bloed, als aan het
brood des eeuwigen levens, deelachtig maakt; waar Hij dag en
nacht de stroomen zijner genade uitgiet en aangebeden wordt door
Zijne engelen en uitverkorenen; waar Hij de boogepriester is naar
de wijze van Melchisedech ; ja het offer der verzoening zelve.

Ontwaak dan, heilig geloof aan dit allerheiligste Sacrament! ont-
brand, teedere liefde tot hetzelve! en wij zullen met diepgevoeld
leedwezen over onze zonden en met kinderlijk vertrouwen uw
heilig huis betreden, oJesus! uw heiligdom met godsvrucht nade-
ren en U lof en dankoifers brengen. Want slechts degene, \'die
vlekkeloos binnentreedt en de reglraardigheid beoefent, dieinzijn hart
waarheid spreekt, die met zijne tong yeen bedrog doet, die zijnen
naaste geen kwaad doet en de lastering tegen zijnen naaste niet aan-
neemt. in wiens oogen de booswicht als tot niets gebragt is, die
degenen vereert welke den Heer vreezen, die zijnen naaste zweert
en niet bedriegt, die zijn geld niet op woeker uitzet, enten nadeele
van den onschuldige geene geschenken ontvangt, die zal in uw huis
wonen en op uwen heiligen berg rusten" (Psalm XIV), Met blijd-
schap. met kinderlijk vertrouwen en volkoinene overgeving van
ons zelven zullen wij dan ook tot uwe heilige talel durven nade-
ren; trouwens Gij zelf zegt: \'komt allen tot mij, die zwoegt en
belast zijt. en ik zal u verkwikken." Ja, dikwerf willen wij op
onze vreemdelings-reis door dit leven dit geheim der liefde
vieren: wij willen aan de hooge waarde der H. Communie ge-
looven, dezelve beminnen, dezelve dikwerf nuttigen en ons daar-
door tot het eeuwige feestmaal in den hemel voorbereiden.

Het allerheiligste Sacrament des altaars wordt bij voortduring
in de kerken bewaard:

a.) Om vooral door Hetzelve het lmis van God te heiligen.

b.) Om op eene zigtbare wijze de woorden van Jesus te ver-
vullen : � //� ben met ulieden alle dagen tot aan ile voleinding der .
wereld." (Matt. XXVIII: 20).

e.) Om steeds aan de geloovigen gelegenheid ter aanbidding
van den Heiland te geven, en hen in staat te stellen om aan
zijne genade deelachtig te worden.

d.) Opdat zij, en vooral de zieken en stervenden onder hen ,
bij elke voorkomende beboette, met dit brood des levens zou-
den kunnen gespijsd worden !).

Ter plaatse waar het Allerheiligste rust. brandt ook het zoo-
genaainde eeuwige licht (of de Godslamp); ook daarvan vinden wij
reeds in het oude verbond een voorbeeld in de omstandigheid,
dat het vuur op het altaar nimmer inogt uitgaan.

Dit eeuwige licht wordt in de kerk onderhouden.

o.) Om de plaats aan te duiden, waar de Heer zijn verblijf
houdt, en ons deze woorden te herinneren: dit oord is rreese-
lijk; het is hier niet. anders dan het huis van O od en de poort des
hemels" (Eerste boek van Mozes XXVIII: 17).

b.) Oin daardoor het allerheiligste Sacrament nog meer te
vereeren ²).

c.) Opdat wij ook door dit brandende licht zouden aangemaand
worden om het licht des gelools, het vuur der liefde en der
godsvrucht tot Jesus in het allerheiligste Sacrament, onophou-
delijk in ons te doen branden en lichten.

Onze Katholieke Kerk vordert \\an de geloovigen, dat zij het
allerheiligste Sacrament, wanneer hetzelve ter aanbidding is
uitgesteld, op beide knie�n zullen vereeren, en wanneer bet in
den tabernakel is besloten, schrijft zij voor, dat men bij het
in- en uitgaan der kerk, het met de buiging van ��n knie be-

1) Zoowel bij de kerkvaders, als in de gehondene kerkveugaderin-
gen vindt men de bewijzen, dat het allerheiligste Sacrament van onds-
her in de kerk bewaard werd. Ueeds in de eerste eeuw beval de H. Clc-
mens van Rome, dat de diakens, na de uitdeeling van het H. Sacra-
meut, de overblijfselen daarvan in den tabernakel zouden plaatsen.
Hetzelfde gebod werd door de kerkvergadering van Nicaca, in den
14<len canon, herhaald.

2) In de vierde eeuw was het gebruik van dit eeuwir/e licht in de
Oostersche, zoowel als in de Westersihe Kerk bekend. Van de eerste
getuigt zulks de II. Epiphauius, van de tweede de II. Paulinus.

groeten zal. Hinderlijk en bedroevend is liet den geringen eer-
bied op te merken, waarmede velen, die zich toch Katholieken
durven noemen, het 11. Sacrament bejegenen. Men ziet er, die
hunne fraaije kleederen te lief hebben, om de knie�n te bui-
gen, en die bunnen Heer en Heiland ter naauwernood met eenen
zeer gemeenzamen hoofdknik groeten, � christenen!

Door deze voorgeschrevene kniebuigingen wordt op eene zinne-
beeldige wijze, de booge eerbied voorgesteld, dien men jegens
het allerheiligste Sacrament des altaars koestert. Ook wordt
daardoor het gevoel van onze eigene onwaardigheid uitgedrukt.
Dat deze uitlegging niet gezocht is. blijkt uit die gelegenheden
in het dagelijksche en burgerlijke leven, waarbij buigingen,
en zelis wel eens kniebuigingen voorkomen l).

Een afzonderlijk inwendig gedeelte van de kerk eindelijk is
de Sakristy, welke plaats bestemd is:

o.) Om daar de vaten en kleederen te bewaren;

b.) Opdat de pastoor, of eenig andere geestelijke overheid, zich
aldaar met zijne onderhoorige geestelijken zoude kunnen onder-
houden, en datgene voorden godsdienst verordenen wat wel noodig
is, maar in de kerk minder gevoegelijk kan gedaan worden.

c.) Om tot eene plaats van voorbereiding tot de openbare
godsdienst, zoowel voor den priester als voor zijne dienaren,
te verstrekken, en om aldaar de geestelijke gewaden aan te doen.

In de sakristy bevindt zich, behalve de tafel, waarop de ge-
wijde kleederen worden gereed gelegd, bet kruisbeeld, ten teeken
dat ook deze plaats, eene plaats des gebeds en aan God gewijd
is, en alzoo met eerbied moet betreden worden.

1.) Onder de heilige vaten, welke in de sakristy geborgen
worden, verdienen voornamelijk opmerking:

a.) Het venerabel of remonstrant ²) waarin het allerheiligste

1) Gednrendc zijn sterfelijk leven werd onze lieer en Zaligmaker
meermaals niet kniebuigingen ge�erd; b. v. door de Oostersche wijzen
(Mattli. II: 11), door Ptlrtis, na de womlervollc vischvangst (Luk. V: 8) ;
door de Kananeesche vrouw (Matth. XV: 25J; door den blindgeborene
(Joan. IX: 38;. De II. Aui/ustinus zegt, ten opzigte van het aller-
heiligste Sacrament, in zijne uitlegging van den XCVIII Psalm.
mNiemand eet van dit vleescli, da» na het vooraf te hebben aanr/ebeden.\'"
En de il. Chri/sostomus bevestigt zulks met deze korte en krachtige
woorden: «aanbid en ontrang het."

2) In vele kerken wordt het venerabel in den tabernakel bewaard.
Waar het echter niet dan op hooge feesten (welligt wegens deszelfs

ter aanbidding wordt uitgesteld, dat op bepaalde tijden bij
plegtige omgangen of processi�n rondgedragen, en waarmede
den geloovigen den zegen met het allerheiligste gegeven wordt.

6.) De kelk met de pateen , of den schotel, welke bij de 11. Mis
ter opoffering en nuttiging van het heilige vleeseh en bloed van
Jetns Christus gebezigd worden. Op vele plaatsen bevindt zich bij
den kelk een zilveren o(verguld lepeltje, waarvan zich de priester
bedient om, bij het heilige misoffer, het water bij den wijn te
doen. Dit gebruik is echter door de kerk niet roorgeschreven.

f.) De vaten, waarin ds II. oliee\'n en het II. rhristina bewaard
worden. De H. oliee\'n zijn: olie der doopelingen, welke, zoo als
reeds uit den naam blijkt, bij den II. doop gebezigd wordt, even
als het II. chrisma, en olie der zieken, welke dient, om bij het
laatste oliesel de zieken te zalven.

d.) liet wierooksvat, met zijn toebehooren, waarmede aan God
reukoffers worden gebragt. De Koning David smeekt God, \'dat
zijn gebed, als een reukwerk rooi\' deszelfs aanschijn moge opstijg
gen" (Psalm CXL: 2). De oostersrhe wijzen droegen den pas gebo-
ren Heiland. onder andere geschenken, wierook op (Matth. Il: 11).
ten einde daardoor zijn hoogpriesterschap te beteekenen. Dat
overigens het gebruik van wierook branden , zoowel in de Ooster-
sche, als in de Westersche kerk overoud is, en zich tot de derde
eeuw uitstrekt, valt gemakkelijk uit de kerkvaders te bewijzen.

De beteekenis aan het wierooken gegeven is velerlei. Want, voor-
verst : gelijk de wierook eerst den geur verspreidt, als hij in den
gloed vernietigd wordt, zoo is het ook de pligt van bet schepsel zich
voor God, aan Wien alleen roem, eer en aanbidding toebehoort, te
verootmoedigen. Reeds de heidenen hebben zoo daarover gedacht;
hun eisch , den christenen gedaan om voor de valsche goden wie-
rook te strooijen , kan zulks bew ijzen. Ten tweede wordt door deze
plegtigheid voorgesteld, dat Christus ons door zijnen dood aan het
kruis verlost heeft. Even toch als de liefelijke geur zich van het
altaar door de kerk verspreidt, heeft zich ook de aangename geur

kostbaarheid) gebezigd wordt, plaatst men het allerheiligste in cenen
gewijden kelk in den tabernakel. Het maantje, dat in onmiddelijke
aanraking komt met het Hoogwaardige Sacrament, moet van goud, of
van verguld zilver, en door den bisschop, of iemand die daartoe bij-
zondere vergunning heeft, gewijd zijn. Even zoo moeten de kelken en
patenen, althans van binnen verguld en gewijd wezen.

van het zocnofler aan liet kruis den geloovigcn medegedeeld, zoo-
dat 0111 den wil van hetzelve de llemelschc Vader wederom met wei-
behagen op hen nederziet. Ten derde. De wierook is een zinnebeeld
van het christelijk gebed en van den daarmede verbonden wensch
om verhooring. Gelijk kostbare wierook in het reukvat geplaatst.
door de hitte opgeheven en hemelwaarts gedreven wordt, zoo ver-
schijnt ook de biddende christen met den aangenainen geur zijner
goede werken, terwijl hij door liefde aangevuurd zijne ziel naar de
dingen rigt, welke daarboven zijn. Ofwel: gelijk de wierook uit on-
derscheidene deeleu bestaat, in het vuur geheel verdwijnt en wei-
riekend opstijgt; zoo is ook het gebed van den vromen christen, die
zich voor zijnen liod in het stof ter nederwerpt, een aangenaam
reukoffer. Ten tierde, wordt daardoor het gebed aangeduid, dat de
zegepralende kerk, vooral bij de opdragt van het 11. Misoffer, voor de
lijdende en strijdende kerk verrigt. (Zie Openbaring V: 8 en volg.)

2.) Onderde boeken, welke tot de godsdienst-oefening noodig
zijn en hunne bewaarplaats in de sakrislij hebben, verdienen op-
gemerkt te worden: het missaal, of misboek bij den dienst der 11. Mis
noodzakelijk; de agenda, of het ritueel, waarin de gebeden, zege*
ningen en plegtigheden bij de bediening der II. Sacramenten vervat
zijn; de koor- en processie-boeken, welke de onderscheidene gezan-
gen, bij den openbaren godsdienst gebruikelijk, bevatten, en einde-
lijk het directorium, of de kerkelijke almanak, welke. behalve eene
naauw keurige aanwijzing van den tijd, waarop de feesten gevierd
en de vastendagen gehouden worden. ook bijzondere inlichtingen
geeft omtrent hetgene de priesters bij de II. Mis en bij het bidden
der priesterlijke getijden hebben in acht te nemen.

Deze boeken moeten zich zooveel mogelijk, door reinheid,
pracht en formaat, van andere, niet kerkelijke boeken, onder-
Scheiden. Zij dienen:

</,) Om in de geheele kerk eenheid en overeenstemming bij
den II. dienst der Mis en bij de bediening der H. Sacramenten,
alsmede bij de viering der feest- en vastendagen, te bewaren.



		ARCH1PRESRYTERATUS Hl I.LANDIAE, ZeEI.ANDIAE AC WeSTFRISIAE. N°. 333. Opusculum, cui titulus: De Gebruiken en Plegtiguedex der Roomscn Katholieke Kerk, met Geschiedkundige Aanleekeningen, ten dienste van de Katholieke Jeugd. Uit het Iloogduitsch, door den Eerw, Heer H. J. Sonjee, R. A\'. Pastoor te Noord\'wijk, impriini perniittitur. Dabam Lugduni Batavornm, har 29 Julii 1845. P. A. KERVEL. Archipresbyteh Hoi.l.



		INHOUD.

		Eerste afdeelixg. I-U. Over de Kerke»......... III. De uitwendige voorwerpen . . . IV. De inwendige voorwerpen .... Tweede AFDEELING. I. Over de onderscheidene tijdper- l.fu in de Kerk, en derzelver beteekenis............. Derde afdeelixg. I. Over de verschillende kerkelijke verriytinyen gedurende het jaar; of over de Godsdienstoefeningen. II. Over eenige bijzondere kerkelijke verriytinyen, en wel vooreerst over de gewone.......... III. Over eenige buitengewone kerke- lijke verriytinyen.........



		DE SCHRIJVER AAIT DEN LEZER. Dit boekje is voornamelijk bestemd voor aankomende jonge- lingen en meisjes, welke zich voor hunne eerste Heilige Com- munie voorbereiden, of die reeds gedaan hebben. De bedoeling bij het ontwerpen van hetzelve was geene andere, dan aan de gehelde jeugd de noodige wetenschap, aangaande de heilige voorwerpen, de heilige dagen en verrig- tingen onzer Kerk, mede te deelen. Immers, wat is in staat om den menschelijken geest krachtiger tot God te verhellen; wat stort grooteren eerbied jegens de geheimen der Heilige Godsdienst in, dan eene naauwkeurige kennis van dezelve, en van de juiste beteekenis en opvatting der plegtigheden, die daarmede verbonden en door de Kerk ingesteld zijn? Om die reden zijn de zinrijkste verklaringen, welke bij de Kerkvaders en kerkelijke schrijvers, betrekkelijk de openbare godsdienst- oefening aangetroffen, en met kostbare goudkorrels vergeleken kunnen worden, op de behoorlijke plaats ingevoegd. De weinige geschiedkundige aanteekeningen, welke hier en daar voorko- men, zijn hoofdzakelijk voor den onderwijzer bestemd, die zich bij de uitlegging der kerkgebruiken van dit boekje zou willen bedienen.........,.........

		Mogt nu het vlijtig gebruik van dit geschrift in de jeugdige en onschuldige harten blijdschap in God, stichting in zijne Heilige Dienst en moed tot eenen goclvruchtigen levenswandel opwekken en bevestigen! Daartoe schenke de Almagtige Zijnen zegen! Munster, . De Schrijver. 16 Julij 1835.



		TOORREDE VAN DEN 2ⁿ DRUK. *------.oMHo-------** Ik heb, Waarde Lezer! de vertaling van dit werkje op aanzoek der Uitgevers ondernomen, en met genoegen afgewerkt. Om het hoekje zoo laag mogelijk van prijs te maken, en hetzelve daardoor in zeer vele handen te brengen, waarin het vvelligt bij grootere kostbaarheid niet komen zou, heb ik van het oor- spronkelijke al datgene weggelaten, wat mij toescheen zonder hinder gemist te kunnen worden. \' Verder heb ik op zeer vele plaatsen veranderingen moeten maken, om met ons Ritueel in overeenstemming te blijven, en meer dan eens stukken ingevuld, waar ik meende, dat iets over- geslagen was. In hoeverre ik door deze handelwijze goed- ol\' afkeuring verdiend heb, laat ik aan het oordeel mijner Lezers, en wel bijzonder aan dat van mijne hooggeachte Ambtsbroe- ders, zondier tegenspraak over. � De wensch van den Hooggel. Schrijver is ook de mijne: mogen kennis en stichting de vruchten van dezen geringen arbeid zijn!" Zoo schreef ik in 1845. Na tien jaren zie ik met genoegen dat mijn arbeid gelukt is. Er zijn zeventien honderd exemplaren van den eersten druk verkocht, en ineii verlangt eene nieuwe oplage, een duidelijk bewijs voor den goeden ontvangst van het werkje. Ik mag dan ook niet ondankbaar zijn; en heb mij de onaangename taak opgelegd om, ten bewijze daarvan, alles nog eens over te zien en de noodige verbeteringen aan te brengen. En zij nu deze tweede druk niet ongelukkiger dan zijn voor- ganger!

		10 Maart 1855.
		De Veutaleb.



		EERSTE AFDEELIM.

		i. Over de Kerken. Het woord Kerk heeft eene dubbele beteekenis, want vooreerst verstaat men daardoor de vergadering van alle ware geloovigen on- der een zigtbaar opperhoofd. In dien zin bevat zij alle Katholieke Christenen van den geheelen aardbodem, welke, om hunne menigte, in geen door menschenhanden gesticht gebouw kunnen bijeenver» zameld worden. De geheele aarde is haar woonhuis, en het uit- spansel is het dak dezes huizes. De geheele zigtbare wereld alzoo is Gods huis. God zelf heeft het gebouwd, Gods kinderen wonen er in, en God, Dien zij dienen, woont in hun midden. Deze Kerk is door Jesus Christus, onzen Zaligmaker gesticht; op den apostel Petrus (de steenrots) gebouwd; en door dezen en zijne mede-apostelen en mede-lecrlingen over de gansche wereld verspreid. Deze Kerk is door de verdiensten van onzen Heer, Jesus Christus en van zijne Heiligen, oneindig rijk in eeuwige goederen, en zij zal bestaan tot aan het einde aller eeuwen. Daarom wordt de Kerk een geestelijk ligchaam genoemd, welks heilig hoofd Jesus Christus is, en welks ledematen de geloovigen zijn. Door het hoofd, de zetel des levens en des verstands, wor- den alle leden vereenigd, geleid, met geestelijk leven bezield en tot de zaligheid voorbereid. Ook bezit de Kerk velerlei gaven, zooals de gaaf van wijsheid en van verstand, de gaaf van raad en van sterkte, de gaaf van wetenschap en van godsvrucht en de gaaf van vreeze Gods; doch het is slechts een en dezellde Geest, van wien deze gaven komen. In deze Kerk zijn velerlei bedienaars; als bisschoppen,priesters, diakens, onder-diakens, acolythen, lectoren, exorcisten en ostia-



		9 Op de bijzondere graven vindt men, waar de ruimte dit veroor- looft, kleinere kruisen, welke aanduiden, dat de daar begravene een Katholiek christen geweest is; men leest dan ook daarop zijnen naam, zijnen ouderdom, en meermaals zelfs de merkwaardigheden van zijn leven t). De bloemen en heesters, welke dikwerf door vrome banden ter gedachtenis der aldaar rustende gebelde overledenen geplant worden, kan men als een verblijdend zinnebeeld beschou- wen, boe eenmaal de hier begravene ligchamen, als bloemen uit de aarde, wederom voortspruiten en in de heerlijkheid van Christus zullen opstaan, bijaldien zij slechts inden lieer ontslapen zijn ²). Verder valt nog op te merken, dat dit Vredehof, zoo als wij het ten laatste noemden, naar kerkelijk gebruik, vooral\'door eenen priester gewijd wordt en daarom tot de gewijde plaatsen behoort, waarom ook al datgene moet vermeden worden, wat tegen de waardigheid en ernst, welke aan eeue rustplaats van geloovigen passen, zoude kunnen strijden. Zoo ook heelt de Kerk, om wijze redenen, aan zulke onge- lukkigen, die hun eigen leven hebbeu aangerand, of aan diege- nen, welke buiten de christelijke gemeenschap sterven, van over- lang de begrafenis op zulk eene heilige plaats ontzegd. Ook de kin- deren, welke v��r het ontvangen van het II. Doopsel sterven, hebben om die reden hunne begraafplaats buiten de gewijde aarde. Men kan ook het vortoa/onder de voorw erpen buiten de kerk reke- nen. Men vindt hetzelve vooral bij de grootere, de cathedraal- of stiftskerken. Eertijds diende het tot begraafplaats der geestelijken, welke bij zulk eene kerk waren geplaatst geweest en het voorregt hadden om daar ter aarde besteld te worden. Ook wordt op de zon- of feestdagen door het jaar de gebruikelijke processie of omgang door betzelvegehoudeneualdaar een gebed voor de overledenen gedaan. Ook bevinden zich iu de kruisgangen der kathedraal" en stifts- kerken gewoonlijk kapellen, welke dikwerf voor den bisschop en de andere geestelijken tot de uitoelening hunner ambts-bedie» ning strekken, maar ook menigmaal tot bijzondere godsdienst- oefeningen gebezigd worden.

		1) Doch alle dergelijke gedenkteckenen moeten christelijk blijven. Soms ontmoet men er, die veeleer heideneen konden genoemd worden. 2) "Voorwaar, vooiwaar ik zeg u: zoo het turwegraan in de aarde vallende, niet ster/t, blijft het alleen; dan zoo het sterft, brengt het vele vrucht voort. Joan. XII: 24, 25.



		¹⁶ 3.) Tot onze stichting en onderrigting, opdat ook wij het heldere licht des gelooft, de vlam der hoop. de warmte der goddelijke liefde en het vuur van waarachtige godsvrucht in ons dragen, en aan en in ons te kennen geven; en opdat wij ons leven als een brandend licht geheel en al in de dienst van God aanwenden eu als verteren zullen. e.) Op het altaar, bij, of boven hetzelve, ook aan de zijmuren der kerk bevinden zich schilderijen of standbeelden. welke ons God zelven. of eenen van Gods heiligen, of eene aan de II. Schrift ontleende leering in beeldtenis vertoonen ^l). Ook dit gebruik bestaat reeds sedert de vierde, of vijfde eeuw, zoo als onder- scheidene kerkvaders getuigen. Ja, God zelf gaf, reeds in het oude verbond , bevel om aan beide zijden van het verzoendek- sel, boven de ark des verbonds, Cherubijnen van geslagen goud te plaatsen (2^de boek van Mozes XXV: 18) en naderhand werd ook de tempel daarmede versierd. De kerk veroorlooft alzoo het gebruik der beelden. 1.) Tot versiering van het huis des Ueeren; 2.) Tot eer van God en van Zijne Heiligen, welke door de beelden worden voorgesteld; vermits God wonderbaar is in Zijne Heiligen." (Psalm LX Vil: 36.) 3.) Ook. opdat wij door de leerrijke voorstellingen welke de beelden ons aanbieden, onderwezen, en tot goede voornemens tot godsvrucht en tot navolging der Heiligen opgewekt en aan- gespcord zouden worden ²). 4.) Eindelijk, opdat de Heiligen, welke ons in beeldtenis wor- den voorgesteld, in den hemel voor ons bidden ³). 1) De meeste altaren hebben een zoogenaamd altaarstuk of beeld. Dezelve ontleenen veelal daarvan hunnen naam. Ook wijdt men de altaren ter eere der Heiligen, die aldus zijn voorgesteld. Op het hoofd- altaar, dat Krooteren kostbaarder dan de overige behoort te zijn, is, �f het geheim uit de geschiedenis van Jesus, waarnaar de kerk haren naam draagt, �f het beeld van den Heilige, onder wiens bescherming zij stauL en wien /.ij ter eere gesticht en gewijd wordt. 2) Nieuwe altaren mogen, volgens besluit van deu 3den Augustus 1697 door de Congregatie der Hitus genomen, alleen ter eere van Meiliijfti des Nieuwen Verbonds gewijd worden. De II. Paus Gregorius zegt in zijnen 109<len brief, die aan Screnus ge- rigt is: «Men heeft in de kerk beelden, opdat degenen, welke geene boe- ken kunnen lezen, op de muren door het aanschouwen lezen mogen." 3) \'En de rook des reukioerks van de gebeden der Heiligen klom uit de hand des engels tot God." Openbaring VIII: 4.



		23

		Het ligt in den aard der zaak, dat het eene onvermijdelijke ver- pligting der kerkhoofden is om voor de reinheid, zoowel als voor de doelmatige inrigting en sierlijkheid der kerkelijke goederen te waken. Daarom wil ook de Kerk, dat die gereedschappen, welke hij de heiligste godsdienst-verrigtingen gebezigd worden, van goud of\'zilver, of ten minste verguld zijn, ten einde daardoor ^: o.) Gods eer en Zijnen dienst te bevorderen; b.) De kerk te versieren ; c.) Ons te leeren, dat ook wij met de schoonste deugden, met reinheid en liefde versierd, bij den dienst van God en tot het ont- vangen der H. Sacramenten verschijnen moeten. �ok behoort er in de sakristy een wasch-fonteintje en een handdoek aanwezig te zijn, opdat de priesters en andere kerkelijke bedienaren de voor- geschrevene handenwassching zouden kunnen verrigten. 3.) Voorts worden in de sakristy de gewijde kleedingstukken bewaard, welke door den bisschop of den priester en door hunne bedienaren bij de openbare godsdienst-oefeningen gebezigd wor- den. Reeds sedert de vierde eeuw was eene zoodanige kleeding bij den godsdienst in gebruik, zoo als dit uit de schriften van den H. Hieronymus, en uit de bepalingen van onderscheidene, in die tijden gehoudene kerkvergadeiingen kan bewezen worden, �ok zijn de veranderingen, welke van tijd tot tijd daaromtrent zijn voorgevallen, van zeer gering belang. Een krachtig bewijs, dat de Kerk niet door mode-noch behaagzucht beheerscht wordt. De thans voorgeschrevene kleeding van eenen dienstdoenden priester bestaat uit: o.) De amict, of het schouderkleed. b.) De albe. c.) Den gordel. d.) Den manipel. e.) De stool, en �.) Het kasuifel, of miskleed. Behalve deze kleedingstukken bezigt een bisschop nog: g.) De sandalen, of pantoffels. A.) Het borstkruis. i.) De bisschoppelijke tunica en dalmatiek. j.) De handschoenen. k.) Den ring. I.) Den mijter.



		24

		vi.) Den staf, en zoo 11ij aartsbisschop is: n.) Het pallium. Vervolgens komen In aanmerking: o.) De Lerielen kleederen, ook tunica en dalmatica genoemd, �welke de diakens en onder-diakens dragen, als zijden bisschop of den priester aan het altaar dienen. En eindelijk: p.) De koorkap, een kleedingstuk, dat door den assistent van den bisschop bij de hooge Mis gebruikt wordt, en dat ook door den bisschop /.elven bij de toediening van het //. Vormsel, en bij andere zijner geestelijke verrigtingen wordt gedragen. Ook bezigt de priester dezen koorkap bij plegtigc zegeningen en andere gelegenheden. Om te prediken en de II. Sacramenten te bedie- nen, kleedt zich de priester met zijne toga, waarover hij een wit vesperkleed aantrekt, dan hangt hij de stool om, welke bij aan beide zijden van de schouders laat afhangen, zonder de einden over zijne borst te kruisen. Bij de H. Mis staat het alleen den bisschop vrij zijne stool dus te laten afhangen. Deze gewijde kleedingstukken zijn gedeeltelijk uit fijn lijnwaad, gedeeltelijk uit zijde en andere kostbare stollen vervaardigd, en met goud, zilver en kleuren doorwerkt en afgezet. De eerbied voor het huis des Heeren eischt het gebiedend, dat de gew ijde kleeding rein en net gehouden worde, zooals dan ook een zuiver en waardig kerk- gewaad niet slechts tot sieraad van fiods buis verstrekt, maar zelfs veel toebrengt om de stichting der geloovigen te vermeerderen. In vroegere tijden was de witte kleur algemeen bij de kerkelijke kleedingstukken voorgeschreven, thans bezigt de kerk vijf\'derlei kleuren; en alzoo zijn de manipel, de stool, het kasuifel, de . myter, de handschoenen, de pantoffels, de bisschoppelijke tunica en dalmatica, en ook dikwerf de gordel, nu eens teit, dan rood, dan groen , dan paarsch, dan zwart gekleurd. Dit verschil van kleuren is, deels naar de Sacramenten, welke bediend worden; deels naar den dag of de aangelegenheid waarop of waar de H. Mis opgedragen wordt, ingerigt ¹.

		11 l)c witte kleur betcekent de onschuld en zuiverheid des harten, de roode stelt ons het vuur der brandende liefde voor; de groene duidt op de hoop van eeuwige en onvergankelijke vreugde; de paarsche is een zinnebeeld van boetvaardigheid en de zwarte geeft eene diepe treurig" heid te kennen. Om deze laatste reden bezigt de kerk de zwarte kleur op den sterfdag van Jesus Chrisius en voor de overledenen.



		25

		Deze heilige klpcding is vooral verordend met het doel om ons te slichten. Als eene wijze moeder, begreep de Kerk zeer goed, dat door eene bijzondere, alleen aan den openbaren godsdienst toegewijde kleeding. de doelmatige bediening der 11. Sacramen* ten veel bevorderd en gemakkelijker gemaakt wordt. Elk kleedingstuk in het bijzonder herinnert zoowel den geeste- lijke als den leek eene of meer godsdienstige waarheden. Zoo is de amict of het schouderkleed, gelijk reeds uit de wijze van hetzelve te dragen blijken kan, een beeld van Waakzaamheid over de zintuigen, waardoor de waardige geestelijke versierd en in staat gesteld wordt om niet voor de aanlokselen tot zonde, welke hein als mensch van buiten bestormen, te bezwijken. De gordel zinspeelt meer op inwendige waakzaamheid, dat is, op de waakzaamheid tegen de bekoringen, welke uit \'s inenscheu eigen hart voortkomen. De albe, het lange witte kleed, beteekent de zuirerheid der ziel, waarmede de waardige, in� en uitwendig waakzame priester versierd is. Door den manipel, voor "welken vroeger een zweet- of zakdoek (gelijk wij dien noemen) gedragen werd, wordt de vermaning gegeven, dat de zielenherder, die on- bevlekt voor de oogen des lleeren wandelen moet, den strijd niet vreezen mag, die aan het verwerven van een onbesproken en heilig leven verbonden is, al ware die ook nog zoo moeijelijk; vermits alleen zuiverheid des harten duurzame vruchten voortbrengen kan. Doch daar het streven naar volmaakte zuiverheid des harten, wanneer de mensch dit uit zijne eigene krachten en door zich zel- ven alleen poogt, eene ijdeleen nietsbeteekenende zaak is; daar wij van onze geboorte af voorwerpen van het mishagen der Godheid zijn; daar zelfs de regtvaardige onder ons zoo dikwijls struikelt en valt: zoo zoude al ons streven naar deugd en godsvrucht te vergeefs zijn, indien Christus ons niet het kleed der regtvaardigmaking,door de stooi afgebeeld, verworven had; � indien dat kleed niet als de zoom en de versiering geworden ware, welke ons zwakke streven naar zuiverheid des harten tot een waarachtigbruiloftskleed maakt. De zigtbare stool, door den priester als een kerkelijk kleed gebe- zigd, beeldt alzoo het door Christus verworven kleed der regtvaar- diymaking af. Hoe schoon, hoe gepast, hoe vol van betcekenis zijn Behalve de boven opgenoemde kleedingstukken, moet ook het kelk- kleed en de beurs, waarin liet corporaal geborgen wordt, van dezelfde kleur zijn.



		26

		dan ook de woorden, welke de Kerk aan den priester in den mond legt, als hij voor de II. Mis de stool omhangt? \'Heer! zegt hij , geef mij het kleed der onsterfelijkheid terug . hetwelk ik door de orertreding van den stamvader der mensehen verloren heb; en hoewel ik onwaardig tot uw heilig geheim trede: laai mij echter de eeuwige vreugde verwerven." Het kasuifel, of miskleed duidt aan, dat de waardige priester getroffen door liefde tot den Gekruiste, met blijdschap het juli en den last van eenen echt evangelische» levenswandel op zich neemt. Kit blijkt reeds uit de woorden hieromtrent door den bisschop bij de priesterwijding gebezigd; \'Ontvang het priester- lijk kleed, waardoor de liefde verstaan wordt" en nog duidelijker uit het gebed door den dienstdoenden priester uitgesproken, als hij liet kasuifel aantrekt. Hij zegt dan: \'Heer.\' die gezegd hebt, mijn juk is zoet en mijn last ligt, maak dat ik in staat zij dezelve zoo te dragen, dat ik Uwe gunst verwerve." Waarschijnlijk heeft de vroegere gedaante van het miskleed aanleiding tot de pas vermelde beteekenis gegeven. Immers in de vroegere tijden bedekte het de geheele overige geestelijke kleeding en was zoowel aan de voor- als achterzijde met een kruis versierd !). Even gelijk nu de tot hiertoe vermelde kleedingstukken den waardigen priester als eenen met alle deugden versierden man voorstellen; zoo herinneren ook de bisschoppelijke kleedereu, dat een waardig bisschop niet slechts alle eigenschappen van eenen waardigen priester in zich vereenigen, maar ook in diezelfde verhouding den priester in christelijke volmaaktheid overtreffen moet, als zijn stand boven dieu van den priester yerheven is. De sandalen of pantoffels duiden hem aan als den onvermoei- den verkondiger van het Evangelie. Ring en staf getuigen van zijne trouwe zorg voor de Kerk van Christus, en voor de hem toevertrouwde kudde. De mijter vertoont hem als onverschrok- ken beschermer van het apostelijke geloof, terwijl tenzelfden tijde heilige ootmoed hem moet overtuigen, dat hij de minste is onder de dienaren Gods, en dat hij slechts in vertrouwen op de genade van Jesus Christus de bediening der H. Sacra-

		1) Zie Thomas van Kempen: van de navolging van Christus. IV boeit, S^te hoofdstuk.



		27

		inenten ondernemen mag. Zulks geven de gebeden, welke de bisschop bij het ontvangen van het borstkruis en bij bet aan- trekken van de tunica en dalmutica en van de handschoenen opzegt, duidelijk te kennen. Eindelijk bet dragen van bet aartsbisschoppelijk Pallium be- teekent den apostelijken Opperherder, welke de zorg voor de hem toevertrouwde kerken, op de geestelijke schouders van waakzaamheid en opperherderlijke zorgvuldigheid draagt; ja, die zoodanig daarin leeft en zich beweegt, dat zij hem tot een geestelijk feestgewaad strekken, waarin hij zich op de feest- dagen aan de koren des hemels en ook aan zijne gemeente vertoont. De Kerk noemt het Pallium een kenteeken of aandui* ding van de volheid der bisschoppelijke waardigheid.

		�XKt



		TWEEDE AFDEELO&.

		i. Orer de onderscheidene tijdperken in de Kerk\', en hunne beteekenis. Het gewone jaar telt 365 dagen en bijna 6 uren. Daar nu deze 6 uren in vier jaren wederom eenen dag uitmaken, wordt, alle vier jaren, na den 28 Eebruarij, een dag ingevoegd. Zulk een jaar draagt den naam van schrikkeljaar, en in hetzelve heeft Februarij, die anders slechts 28 dagen telt, er 29. Deze dagen des jaars worden op verschillende wijzen genoemd en verdeeld, naar mate zij in de Kerk ineer of\' minder plegtig gevierd wor- den. Men vindt dit onderscheid gewoonlijk zoowel in de l>ur- gerlijke als kerkelijke almanakken aangewezen. De Kerk heeft 1° feestdagen. 2° boetedagen, 3° werkdagen. 1° Feestdagen zijn de zoodanige. welke de Kerk geboden heeft, openlijk en plegtig te vieren. De bedoeling van dit gebod is, dat wij die dagen alleen tot Gods eer bezigen, en op dezelve \\oor- namelijk met het heil onzer zielen onledig zijn zullen.. Alzoo moet op die dagen het verkrijgen der eeuwige goederen onze geheele be- moeijing uitmaken. Op die dagen beveelt de Kerk ; staking ran allen slaafschen arbeid en bijwoning ran den openbaren godsdienst, en btti- tendien, naar gelang der omstandigheden, goede werken te doen. Men verdeelt deze dagen in feesten, welke door God zelren. en in feesten , welke door de Kerk zijn ingesteld. De door God zclven ingestelde en juist daarom belangrijkste feesten zijn de Zondagen: In het oude verbond werd de zevende of laatste dag der week , de Sabbat, gevierd. \'Wees gedachtig (sprak God), dat gij den Sabbutdag heiligt, zes dagen zult gij werken en al uwen arbeid rerrigten ; doch op den zevenden dag is het de Sabbat (rustdag) Vies Meeren, gij zult op denzelven geenerlei werk rerrigten , noch gij, noch uw zoon en uwe dochter, noch uw dienstknecht en uwe



		29

		dienstmaagd, noch air ree, noch de vreemdeling, die binnen nwe poorten is; want in zen dat/en heeft de Heer den hemel en de aarde, en de zee, en al wat daarin is, gemaakt, en den zevenden datj heeft Hij gerust f daarom heeft de Heer den Sabbatdag geze- gend en geheiligd (2^ae boek van Mozes XX; 9�11). Wij chris- teneu vieren, in het nieuwe verbond, den Zondag, dat is, den eersten dag der week, in plaats van den Sabbat. Dit gebruik is, of reeds door de apostelen zelven, of door hunne oniuiddelijke opvolgers ingevoerd ^x). Vele en gewigtige gronden laten zich voor deze verandering opgeven. Immers, met regt vieren de christenen den eersten dag der week als den dag des lleeren, daar God op dien dag hemel en aarde geschapen heeft; � daar de Zaligmaker op zulk eenen dag, voor zijn lijden, zijnen plegtigen intogt in Jeruzalem deed; � daar Hij op den genoemden dag heerlijk uit zijn graf van den dood verrees en ons daardoor een onderpand van onze toekomende verrijzenis schonk:�daar Hij ook acht dagen later, en alzoo op zondag, aan zijne apostelen de inagt schonk om de zon- den te vergeven; � eindelijk daar op dien dag, vijftig dagen na de verrijzenis, de Heilige Geest over de apostelen daalde, hen met zijne gaven vervulde, en alzoo, volgens bevel van den Heiland, zijne godsdienst in de geheele wereld verbreid, en met het zegel van haren Goddelijken oorsprong geteekend werd. Men kan derhalve zeggen, dat op eiken zondag in het jaar gevierd worden: l.) De Opstanding van onzen Zaligmaker Jesus Christus. 2.) De zending van den H. Geest. 3.) De eeuwige rust, in welke Christus is ingegaan, en in welke wij in kinderlijke r roomheid ook eenmaal hopen binnen te treden. Op dezelfde wijze als de zondag gevierd wordt, moeten ook de feestdagen , welke door de Kerk zijn ingesteld . gevierd wor- den; want wat de Kerk beveelt is ook door God bevolen, die geboden heeft, dal wij de Kerk zouden hooren. Er zijn tweederlei feestdagen, namelijk feestdagen des Heeren en feestdagen der Heiligen. De feestdagen des Heeren zijn: a.) Het heilige Kersfeest, waarop de genaderijke geboorte van 1) In de taal der Kerk heet de zondag de dag des Heeren.



		30

		\\

		onzen Heer Jesus Christus gevierd wordt, die te Bethlehem in eene stal ter wereld kwam, zoo als de prolbet voorzegd had (Matth. Il: 5 en 6), uit de Maagd Maria, gelijk de engel Gabri�l haar geboodschapt had (Luk. 1: 31 en 32), en die in dezen heiligen nacht door de engelen met lofzangen geprezen en door de godvruchtige herders als de nieuwgeboren Koning der Joden aangebeden werd (Luk. II: 4. 20). Alzoo wordt dit feest met regt het feest van Kersnacht, of van den heiligen nacht ran Christus genoemd, vermits Christus bij nacht ter wereld geko- men is en hierdoor dezen nacht geheiligd heeft. b.) Het heilige Paaschfeest, waarop de heerlijke Opstanding van Jesus Christus uit den dood gevierd wordt. Reeds in het oude ver- bond werd het Paaschfeest op Goddelijk bevel gevierd, tot ge- dachtenis der verlossing van het joodsche volk uit de Egyptische slavernij. Ons Paaschfeest wordt alle jaren, en wel op eenen zondag gevierd, die altijd de eerste zondag na de volle maan van Maart, en tevens het hoogste en voornaamste feest der christenen is. c.) Het hooge Pinksterfeest, waarop de vreugdevolle zending ran den Heiligen Geest, en de bevestiging ran de christelijke Katho- lieke Kerk gevierd wordt. Ook dit feest was reeds in het oude verbond bekend, en wel als eene herinnering aan de wetgeving van God op de berg Sina� en de vestiging van den lsra�litischen Staat. Het Pinksterfeest wordt op den vijf \'tigsten dag na Pasehen, en alzoo op eenen zondag, ten plegtigste gevierd. Ten aanzien van deze drie genoemde feestdagen valt op te merken, dat zij feesten ran den eersten rang (in de taal der Kerk: festa primae classis) hooge feestdagen en hoogtijden genoemd nor- den; niet slechts, omdat zij reeds door den Heer zelven geheiligd zijn. wanf ook al de overige zijn zulks; maar vooral, omdat de heerlijkste en gewigtigste geheimen van onzen godsdienst op dezelve herdacht en gevierd worden. Zoodanige voorname feesten onderscheidt de Kerk dan ook door eene vigilie, door eenen, of meer voorafgaande vastendagen, door eenen tweeden feestdag en door eene nariering, octaaf gehee- ten 1). Het octaaf bestaat hierin, dat de geestelijken zoowel in de H. Mis, als in de kerkelijke getijden acht dagen lang zich zulk 1) Bij de eerste christenen bestonden de vigili�n in nachtwaken, welke onder gebed en geaang doorgebragt werden. In onze dagen beteekent vigilie den dag, welke eenig groot feest voorafgaat.



		:*1

		een verheven geheim herinneren . vermits men hetzelve in eenen dag niet genoegzaam beschouwen en vereeren kan. Nog andere, behalve de opgenoemde feesten, hebhen een dergelijk octaaf. II. d.) Op nieuwjaarsdag vieren wij en den aanvang van eenen nieuwen jaavkving, en de geheimnisvolle besnijdenis van den [leer, liet was op dezen dag. den achtsten na de geboorte des Zaligmakers, dat Hem de veelbeteekenende naam Jetut gegeven �werd. Hierdoor werd Hij openlijk voor onzen Verlosser, voor Den- genen verklaard , die gekomen was om ons mensehen van de zonde en van den eeuwigen dood te bevrijden, en ons het nieuwe leven van genade en zaligheid aan te brengen. Hoe fraai past derhalve deze feestdag der besnijdenis bij den eersten dag van het nieuwe jaar? Niet een aardsch en tijdelijk jaar sleehts, neen, een nieuw hemelsch jaar voor het eeuwige leven moet alsdan door ons be- gonnen, of liever, op nieuw bevestigd worden. Als w ij alzoo volgens een oud en prijsbaar gebruik elkander zegen met het nieuw e jaar w enschen, dan moet onze wensch en onze bede tot God voornamelijk zijn: \'de Heer scheppe in ons een rein hart en rei nieuwe in ons zijnen geest!" e.) Het f\'eest der II. Driekoningen, dat eigenlijk den naam van de Openbaring des Heeren draagt. Deze openbaring is drie�rlei. Vooreerst, openbaart Jetut zich aan de Wijzen, welke door eene wouderbare ster uit het Oosten naar Bethlehem tot de krib gevoerd werden. Ten tweede, open» baart Hij zich aan den H. Joannes den Dooper en aan het Jood- sche volk, aan den oever van de rivier. de Jordaan, toen Hij nu dertig jaren oud geworden was. Ten derde, openbaart de Heer voor het eerst zijne heerlijkheid aan zijne leerlingen op de bruiloft te Chanaan in Galilea, waar Hij door een wonder, water in kostbaren wijn verandert. Op dezen dag wordt ook het feest der Oostersehe Wijzen, aan welke eene oude overlevering, de namen van Caspar, Melchior en Bulthasar geeft, gevierd !). 1) Men zegt, dat hunne ligchamcn, onderde eerste christen* Keizers, naar Constantinopel, van daar naar Milaan, en bij de verwoesting van deze stad door Keizer �\'rederik Barbarossa, op zijn bevel naar Keulen gevoerd zijn, waar zij sinds zes honderd jaren in hooge vereering gehouden worden.



		32

		�.) Het feest van Maria Lichtmis. Hetzelve heeft op den Heer, zoo wel als op zijne heilige Moeder betrekking: want dan viert men de opdrmjt van Jesus in den tempel te Jeruzalem. en de zuivering van de Moeder Gods volgens de .loodsehe wet. Het feest draagt den naam van lichtmis, omdat dan de kaarsen voorde II. Mis gewijd, en in plegtigen omgang, onder het zingen van lofzangen, rondge* dragen worden. Dit godvruchtig gebruik is in de zesde eeuw door paus Gclasius ingevoerd, om daardoor de christenen van de srhan- delijke optogten terug te houden, welke de heidenen op dien tijd, ter eere van den afgod I\'luto, onder fakkcllicht en ergerlijke uit- spattingen hielden; en om integendeel den waarachtigen God van hemel en aarde te verheerlijken, en deze les te ontvangen: »dat Jc.sn.s- het waarachtige licht der wereld is." Wie aan de vruchten van dit feest deelachtig wil worden, en de verhevene bedoeling, door welke de Kerk bij deszelfs instelling ge- dreven werd, op echt christelijke wijze bereiken wil, die moet vas- telijk besluiten, om den ootmoed en de gehoorzaamheid van Jesus Christus en van zijne heilige Moeder, naar vermogen na te volgen. Jesus wordt aan zijn hemelschen Vader opgedragen. � Laat ons bedenken, dat wij aan God door het Sacrament des doopsels zijn toegeheiligd, en dat wij toen op de plegtigste wijze beloofd hebben Gods wil te volbrengen. Laat ons heden Christus smeeken om de genade van zijnen bijstand, opdat wij getrouw blijven aan de belof- ten, die wij destijds hebben afgelegd. �Zij, die het zuiverste en heiligste onder alle schepselen was, stelde zich met andere vrou- wen, welke zuivering behoefden, volkomen gelijk. Welk eene be- schaming voor vele christenen, die niets meer vreezen, dan te schijnen wat zij inderdaad zijn, en die zich weinig over Gods wei- behagen bekommeren, als zij maar de achting der menschen genie- ten. � Eindelijk geeft ook de oude Simeon ons een heerlijk voor- beeld. Hij gaat naar den tempel, niet uit gewoonte, niet verstrooid Tan ziel en zin, maar gedreren door den H. Geest. Ook wij moeten onze tempels betreden, enkel om Jesus te aanbidden; om Hem voor onzen Verlosser, voor onzen Hoogepriester en voor ons offer te er- kennen, om Hejn in het allerheiligste Misoffer aan zijnen hemel- schen Vader en tegelijk met Hein ons zelven op te dragen; en zoo raenigwerf wij het geluk hebben Hem in de H. Communie teont- vangen, behooren wij van dezelfde gevoelens van geloof, liefde en dankbaarheid doordrongen te zijn, welke dien eerwaardigen en



		3

		heiligen grijsaard bezielden, en met Hem dit lied aan te heffen: \'Nu laat Gij naar uw woord uwen dienaar in vrede gaan" (Luk. II; 29); eindelijk behooren wij, gelijk Simeon, naar het heilrijke oogenblik te haken, dat ons voor eeuwig met onzen Verlosser vereenigen zal. g) Het feest van Maria Boodschap is eigenlijk een feest des Heeren, dewijl op dien dag God mensch. en het ff oord vleesch geworden is. Dan is het tevens een feest van Maria, Gods ge- zegende Moeder; dewijl zij op dezen heiligen dag op de bood- schap van den Engel Gabri�l, den eeuwigen Zoon Gods ontvan- gen heeft van den Heiligen Geest. Tot cene dankbare herinne- ring aan dit hoogst belangrijke geheim van de menschwording van Christus, en ter eere van Maria de Moeder Gods , wordt op vele plaatsen dagelijks, \'s morgens, \'s middags en \'s avonds geluid; dit noemt men liet teeken geven tot de begroeting des Engels, en hierdoor vermaant men de Katholieke Christenen otn de bekende, daarbij passende gebeden te verrigten. h.) In de goede, of heilige week, en voornamelijk op goeden Vrij- dag, wordt de gedachtenis van het lijden en sterven van Jesus Christus met eene daartoe bijzonder verordende godsdienstige treur-plegtigheid en op eene meer eigendommelijke wijze dan op andere dagen des jaars gehouden. Op dien dag wordt de lijdensge- schiedenis volgens het verhaal van den //. Joannes gelezen. En zoo behoort het ook; want Matheus , Markus en Lukas hebben hun Evangelie vroeger, dan Joannes het zijne, geschreven, en hunne verhalen aangaande het lijden des Heeren zijn den vorigen Zondag, Dingsdag en Woensdag gelezen, waardoor nu op den dag des lijdens de beurt van zelve aan den //. Joannes komt. Doch ook om eene andere reden is zulks zeer gepast; Joannes, de geliefde leerling, was zelf ooggetuige van hetgene hij beschrijft, en op het einde van zijn verhaal spoort hij ons met dringende redenen tot geloof aan. Hetgene er voorts nog over de viering van dezen dag aan te merken valt, zal in het verdere beloop dezes werks worden opgegeven. i.) De Hemelvaart des Heeren is de viering der gedachtenis van dien grooten dag, waarop de heerlijke Hemelvaart, de verhef* fiog van Jesus Christus boven al het aardsche aan de regterhand van God, den Ahnagtigen Vader, heeft plaats gehad. Dit viel voor en wordt ook thans nog door de Kerk gevierd op deu veertigsten 3



		31

		dag na Paschen , dat is, na de zegevierende opstanding van Chrit- tus uit liet graf. Op dien feestdag wordt, zoodra het Evangelie in de hoofddienst gezongen is, de Paaschkaars uitgebluscht, en in datzelfde jaar niet meer gebezigd, dan alleen daags voor Pinkster, bij de wijding van het doopwater, waar die gebrui- keiijk is. j.) liet feest van de II. Drie�\'enheid, of Drievuldigheid wordt altijd op den eersten Zondag na Pinkster gevierd. Van oudsher werd dit allerhoogste geheim in de Katholieke Kerk vereerd en aangebeden; maar een bijzonder feest daarvan treffen wij eerst in de veertiende Eeuw , onder Paus Joannes den XXII_sten aan ; toen werd het op genoemden Zondag vastgesteld , ten einde ons te leeren, dat dat leerstuk van de allerheiligste Drie�\'enheid het hooitlgelieim is van alle geheimen, welke Jesus voorgedragen, de Heilige Geest verklaard , de Apostelen gepredikt en de Vol- keren gelooid hebben. k.) Daarop volgt de Heilige Sukrumentsdug. Dit feest wordt op den eersten Donderdag na II. Drievuldigheid, en wel acht dagen lang openlijk en met uitstelling van het Allerheiligste gevierd. Gedurende dien heiligen tijd danken wij God plegtig voor de genaderijke instelling van het Hoogwaardige Sakrament des Altaars, en sinecken tevens om behoud en versterking in het geloof-dat in dit Hoogwaardige Sakrament Jesus Christus, onder de gedaan- ten van brood en wijn, wezenlijk en waarachtig tegenwoordig is." Nu zoude wel Wille Donderdag, waarop Jesus eigenlijk dezen liefde- �naaltijd ingesteld heelt, de dag zijn, waarop dit feest behoorde gevierd te worden ; doch, volgens den 11 Kerkleeraar Thomas van Aquinen, die de getijden voor dit (etst vervaardigd heelt, werd het op Donderdag na hel octaaf van Pinkster gesteld, omdat de Kerk zich gedurende de Goede Week uitsluitend met den Kruisdood van Jesus bezig houdt; en omdat, gelijk ge- noemde II. Leeraar er bijvoegt, dit geheim van liefde na de zending van den Heiligen Geest onder de geloovigen openlijk en algemeen gevierd wordt. Dit plegtige feest is in de Kerk ontstaan onder Paus L\'rbauus IV, omstreeks het jaar 1264. In de bul . welke genoemde 1\'aus ten aanzien van dit feest tot de Kerkvoogden rigtte, zegt hij: \'Alhoewel wij alle dagen bij het H. Misofjer de herinnering aan de instelling van het Heilige Sakra- ment vernieuwen, meenen wij desniettemin verpligt te zijn om die



		35

		eens in het jaar plegtstatigcr te rieren, ten einde de ongeloorigen te besehamen !). Immers, op Witten Donderdag is de Kerk met de vrijspreking der boetelingen en met vele andere verrigfingen bezig, welke haar beletten om eenig en alleen dit geheim voor oogen te hebben. Wij hebben vroeger vernomen, dat God aan eenige deugdzame lieden rero/ienbaard heeft, hoe dit feest in degeheele Kerk gerierd moest worden. Dientengevolge bevelen wij, dat de geloovigen op den eersten Donderdag na het oetaaf van Pinkster, in de Kerken zullen vergaderen om aldaar met de geestelijkheid Gods lof te zingen." De doud van dezen paus in hetzellde jaar voorgevallen, vertraagde do uitvoering van dezen bul; endaar geen zijner opvolgers de uitvoering van dit bevel met dien ijver, welken zulk eene instelling vorderde, ter harte nam, verliepen er bijna veertig jaren, eer dit leest algemeen gevierd werd. Ten tijde der algemeene Kerkvergadering van Vieune (in Frank* rijk), gehouden in 1311, vond Paus Clement goed, op nieuw de viering van dit feest te bevelen. Derhalve bekrachtigde hij de door Paus Irbanus uitgevaardigde bul en die werd door al de aanwezige Kelkvoogden, in tegenwoordigheid der koningen van Frankrijk, van Engeland en van Arragon aangenomen. De ge- heele voltooijiug dezer zaakscheen nogtans aan Paus Joannes XXII voorbehouden. Hij volgde, in het jaar 1316, Clement V op den pauselijkeu stoel op en maakte de bul van Irbanus niet de ge- vorderde formaliteiten alom bekend. /.) Het feest der Kerkwijding is de jaarlijksche herinnering van den dag, waarop de wijding, of inzegening van bet kerk- gebouw tot de openbare godsdienstoefening, met dank- en lof- liederen en met eene plegtige godsdienstoefening, door volk en geestelijkheid gevierd wordt. Tot een voorbeeld van deze pleg- tigheid strekt de prachtige en leostelijke inwijding des tempels te Jeruzalem, door Koning Salomo. Paus Silvetter was de eerste, die de Kerken, w elke te Rome door Keizer Constantinus den Groote gesticht waren openlijk en plegtig deed inwijden. Dit gebruik werd sedert bij liet bouwen van nieuwe kerken in acht genomen en tot eene kerke wet gemaakt ").

		1) De Paus bedoelde hierbij vooral de aanhangers van den Ketter Berengarius. v. 2) Van dit feest stammen de Kermissen, of Kerkmissen af. v.



		36

		III. Thans gaan wij over tot de feestdagen der Heiligen, en wel in de eerste plaats tot de blijde feesten van Maria, de Moeder des Heeren. o.) liet feest van hare Ontvangenis wordt jaarlijks, op den 8° December, gevierd. Hetzelve werd in 1439, nadat de Kerk reeds sinds eeuwen de Opneming run Maria ten hemel, en hare Geboorte gevierd had, ingesteld om den eersten oogenblik te vereeren, waarop God een zoo heilig schepsel als Maria uit- koos; en Haar, die Hij van eeuwigheid lot de ligchamelijke Moeder van zijnen Zoon bestemd had, met zijnen Geest vervulde. Inderdaad de herinnering aan dezen oogenblik moet eiken Christen met geestelijke vreugde vervullen, want toen werd ons bet eerste onderpand van onze verlossing geschonken 1). b.) tip het leest van Maria Geboorte vieren wij deu dag, waarop zij het eerste levenslicht aanschouwde, en onder de kinderen der uienschen hare plaats innam. \'Met regt, zegt de II. I5einar- dus, wordt Maria met de morgenster vergeleken. Zij is het vrien- delijke en verhei ene teeken, de roorbeduiding, dat Christus, die de zon der geregtigheid is, weldra volgen, en den hemelsehen dag aanbrengen zal." Daarom zegt de Kerk beden in hare feest- taal, zoo verheven als schoon. � Zalig zijt gij, maagd Maria, en allen lof overwaardig, omdat uit u is opgegaan de zon der ge- regtigheid, Christus, onze God." c.) Van het feest der Boodschup hebben wij onder de feesten des Heeren reeds gesproken. Wij vieren dan den heugelijken stond, waarop Gabri�l, een engel Gods, aan Maria de blijde tijding bragt, dat zij. zonder krenking van hare maagdelijke zui- verheid, de Moeder van den beloofden Verlosser worden zoude. d.) Het feest van Maria Hemelvaart herinnert ons den dag, waarop Jesus Christus zijne lieve Moeder in den hemel opgeno- men, en met eeuwige blijdschap gekroond heeft. Heden zingt 1) Z. H. Pius IX heeft, na het gevoelen van de bisschoppen der geheele wereld vooraf ingewonnen te hebben, den 8 December 1854, in tegenwoordigheid van twee honderd kardinalen, aartsbisschoppen en bisschoppen, te Ru�ne, verklaard dat het een leerstuk der Kerk is, dat Maria zonder er/\'smet, en onbevlekt ontvangen is. v.



		37

		de Kerk in hare verrukking; � Mariaitin den hemel opgenomen; hierover verblijden zich de engelen, en verheerlijken den Zoon Gods. De Moeder Gods is verheven, boren de koren der engelen, tot het hemelsche rijk." Dit heugelijke feest, dat onder de vier hoogtijden geteld wordt, is waarschijnlijk kort na den dood der Apostelen in de Kerk in gebruik gekomen. Sinds de zesde eeuw is het aloin als een feestdag in de Kerk ingevoerd en onafge- broken met bijzondere oplettendheid gevierd \'). e.) liet feest der Bezoeking van Maria is eene herinnering aan het bezoek , dat de 11. maagd Maria aan hare nicht Elizabeth bragt. Dit bezoek intusschen bevat vrij wat meer, dan de enkele ver- vulling eener verpligting van beleefdheid, en daarom kwam het ook aan de Kerk zoo belangrijk voor, dat zij zich genoopt voelde om door eenen jaarlijkse hun feestdag de lie. innering daaraan te hernieuwen. Volgens de Romeinsche orde is dit leest op den 2^HⁿJulij vastgesteld; en dit is zeer doelmatig. Nu toch is juist het octaaf der geboorte van den //. Joannes den Dooper* voorbij. Hoe gepast wordt thans de herinnering aan de heiliging van den Doo- per, welke door het bezoek van Maria bij Elizabeth plaats greep, met de viering van deszells geboorte verbonden! liet is alzoo niet slechts het bezoek der II. Maagd Maria, maar ook de heiliging van den v oorlooper of aankondiger van Jesu.s, welke w ij naar kerkelijk voorschrilt op dezen dag moeten vieren. Vermoedelijk is dit feest in de dertiende eeuw , door 1\'ans Urbanui VI ingesteld, en vervol. gens door zijnen opvolger Bonifacius IX, in de eerste jaren van zijne pauselijke regering bevestigd en alom bekend gemaakt. �.) Onder de overige leesten van Maria hebben wij nog op te merken dat van hare Opdrugt in den Tempel, dat door de Kerk jaarlijks op den 21^stl-n November, en dat der zeven Wee�n of Droefheden van Maria, hetwelk jaarlijks Vrijdags v��r Palinzon- dag gevierd wordt. Dit laatstgenoemde feest werd eerstin het jaar 1413 ingevoerd, en wel door eene provinciale Kerkvergadering, gehouden onder den Aartsbisschop van Keulen, Theoderik, welke daardoor de waanzinnigheid der Hussitische beeldstoriuers poogde te bestrijden. Later werd de viering van dit leest door Benedie. tus XII, en wel onder dagteekening van 22 Augustus 1727,

		1) In de oudste tijden werd dit feest ftstum dormiiionis genoe md Zie Benedictus XIV de festis. v.



		88

		over de geheele Kerk uitgestrekt. De kerkelijke getijden van dien dag bevatten onder anderen liet beroemde gezang Stabat mater, dat door eeneu godvruclitigen en verbevenen inbond uitblinkt, en krachtig aanvuurt tot wederliefde jegens den Gekruiste en jegens zijne onder bet kruis lijdende Moeder. Nog komt het leest van den //. Rozekrans bier in aanmerking. Het wordt jaarlijks op den eersten Xonthuj in October gevierd, en is voornamelijk door de broederschap van den H. Rozekrans, �welke over de geheele wereld verbreid is, beroemd geworden. Het is hier de plaats om bun, die met den Rozekrans spotten , een woord toe te voegen. Iemand, met den oorsprong en het doel van den Rozekrans bekend, zal, zoo hij niet van alle godsdienstig gevoel ontbloot is, dien niet verachten. Mogen zij, welke met den godsdienst niet veel op hebben en die men daarom slechts als na- praters van andere beschouwen kan, eens bedenken, hoe onmede- doogend zij handelen, als zij den blinde, den zieke, den zwakhoof- dige dit laatste hulpmiddel tot zijne stichting ontnemen, zonder hein iets beters, waarover zij ook nooit gedacht hebben, in de plaats te kunnen geven. Onder de dagelijksche moiidelijke gebeden van den II. Franciscus van Sales behoorde ook de Rozekrans. Bijzondere f eetten der overigen Heiligen zijn: y.) Het feest der Oostersche Wijzen, of Driekoningen, waar- over reeds onder de feesten des Heeren gehandeld is; en dat op den �\'^,f" Januarij gevierd wordt. h.) Het feest van den II. Jozef, die, zoo als de II. Schrift zegt, een regtraardige was. en juist daarom door Godtotbrui- degom van de allerheiligste maagd Maria , en tot voedstervader van onzen Heer en Zaligmaker Jesus uitverkoren, en thans een veelvermogend voorspreker voor ons bij God is. Dit feest wordt op den 19^ta Maart gevierd. i.) Het feest der geboorte van den 11. Joannes den Dooper is een feestdag van zeer veel beteekenis, zoowel door deszelfs hoogeii ouderdom in de Kerk, als ook door deszelfs instelling en den dag, waarop het gevierd wordt ^l). Reeds bij het feest

		1) Na de viering der geboorte van Joannes worden de dagen korter, het^ zonlicht verwijdert zich meer en meer. Joannes maakte een einde aan de oude wet. �� Na de viering der geboorte van Jesus keert het zonlicht meer en meer tot ons terug, en de dagen worden langer. Jesus is de zon des heils in het nieuwe verbond.



		39

		der bezoeking van Maria is er iets over de viering der geboorte van den //. Joannes den Dooper gezegd. j.) Het feest van de heilige Apostelen Petrus en Paulut, als- mede de feesten der overige Apostelen, hunne medearbeiders in de verbreiding van bet christendom. Zij waren de uitverkore- nen. die de Heer uit zijne overige leerlingen koos, die Hij zelf onderwees, en, na zijne hemelvaart en de zending van den Heiligen Geest, in de wereld zond om het Evangelie te verkondigen. Zij kwamen gelrouw dit bevel van bunnen Heer na; niet alleen ver- kondigden zij alom de leer van Jesus. maar zij gaven ook bun bloed en leven ter bezegeling van die leer ten beste. Petrus was de eerste onder de Apostelen, de steenrots, waarop de Kerk onverwinnelijk voor alle zigtbare en onzigtbare aanvallen gebouwd is. Pau lus was het uitverkoren vat, door Jesus zelven bestemd om zijnen naam voor loningen en rollen te brengen. Oneindig groot waren de moeijelijk- lieden, waaraan Paulut zich ter verspreiding van Jesus\' leer onder- wierp. Hooren wij dien grooten Apostel zelven, in zijnen tweeden brief aan de gemeente te Korinthe, waar hij in het XI Hooldstuk zegt: ^vijfmaal heb ik van de joden veertig slagen min ��n ontvangen; driemaal ben ik met roeden gegeeseld; eens ben ik gesteenigd; drie- maal heb ik schipbreuk geleden ; nacht en dag ben ik in de diepte der zee geweest; dikwijls op reis, in gevaar van water, in gevaar van roo- vers; in gevaar van mijn eigen volk, in gevaar van de Heidenen, in gevaar in de sleden, in gevaar in de woestijn , in gevaar op zee, in ge- vaar van ralsche broeders ; in arbeid en kommer, in veelvuldig waken, in honger en dorst, in veel vasten , koude en naaktheid. Buiten het- gene uitwendig is, is mijne dage/ijksche taak de zorg voor alle Ker- ken: wie wordt zwak, zonder dut ik zwak worde? wie wordt ge�rgerd, zonder dat ik brand? Indien ik toch roemen moet, zal ik mijne zwak- heid roemen. God en de Vader van onzen Heer Jesus Christus, die ge- zegend is in eeuwigheid, weet, dat ik niet lieg." Beide deze groote Apostelen ondergingen te Rome den marteldood. Petrus werd ge- kruist, maar op zijn eigen verzoek met het hoofd naar de aarde gekeerd, aangezien hij zich niet waardig achtte om juist als zijn Goddelijke Meester te sterven. Paulut werd (als Romeinsch bu>.-- ger) met het zwaard gedood. Zoo ontvingen beiden op denzelfden dag, hoewel niet in hetzelfde jaar de marlelkroon i).

		1) Zoo is de meening van eenige Kerkelijke Schrijvers, maar Eusebius,



		40

		De II. Paus Gregorius verhaalt, dat beide Apostelen in de onderaardsclie begraafplaatsen, die men Catacomben noemt, twee mijlen van Rome, ter aarde besteld zijn. Pi: schrijver van eene oude legende, welke in de achtste eeuw in de Kerk gelezen werd, ge- tuigt hetzelfde, maar voegt erbij, dat vele II. ligchainen slechts 18 maanden daar ter plaatse gebleven zijn. Het ligchaam van den II. Paul\'us is op den straatweg van Ostia naar Rome, en dat van den II. Petrus op den Vatikuanschen berg, vermoedelijk door be- keerlingen uit de Joden, welke in dat gedeelte der stad hunne woonplaats hadden, bijgezet. Thans worden de hoofden der beide heilige mannen, in zilveren borstbeelden besloten, in de Kerk van den //. Joannes in Laterano bewaard. De Hoofdkerk van den //. Puulus. aan den weg naar Ostia t), bezit de eene helft van de ligchamen dezer Apostelen; de andere helft bevindt zich in een prachtig onderaardsch gewelf, in de Kerk op het Vaticaan ; hetzelve wordt de belijdenis van den II. Petrus (confessio St. Petri) o/ de drempel der Apostelen (liniiua apostolorum) genoemd. Uit alle deelen der christelijke wereld worden bedevaarten derwaarts ondernomen. Indien ons het geluk niet geschonken wordt om met eigene oogen de aardsche overblijfselen van deze Heilige Apostelen te mogen aanschouwen, noch hen op de plaats, waar zij hun leven ten beste gaven, aan te roepen; moeten wij over- eenkomstig de bedoeling der II. Kerk, op hunnen feestdag, tot onze heiliging, de bedrijven dier heilige mannen en de belooning, welke zij tlians daarvoor bij God genieten, aandachtig gadeslaan. k.) Het feest van de //. H. Bewaar- of Beschermengelen is inge- steld ter vereering van die zalige geesten , welke door God aan de menschen worden gegeven, om hen van de geboorte tot aan het graf te hoeden en te beschermen. De Psalmdieliter zegt: Hij heeft zijne Engelen aangaande u bevolen, dat zij u op al uwe wegen bewaren. Zij zullen u op de handen dragen, opdat gij mis- schien uwen voet niet stoot aan eencn steen. Gij zult op den adder en den koningsslang (basiliscusj wandelen en den draak en den leeuw

		Epiphanius en de meeste andere oude Schrijvers plaatsen den marteldood van beide Apostelen, op den 29^,teD Junij van het jaar van Christus 65. 1) Deze fraaije hoofdkerk was den 15 Julij 1823 dooi brand vernield. Pius IX heeft de prachtig herbouwde kerk in persoon in de maand Dceem- ber 1854, bijgestaan door al de hooge geestelijken die zich destijds te Rome bevonden, met de grootste plcgtigheid ingewijd. v.



		41

		vertreden.\'\' (Psalm XC, 11�13). Hoevele voorbeelden vinden wij in de H. Schrift, waar ons de bescherming van den AImagtige, door middel van zijne heilige Engelen, wordt vertoond ? Tobias, Loth, Dani�l, Petrus en anderen hebben zulks ondervonden. Ja, ieder onzer, wien het niet aan kinderlijke vroomheid des gemoeds man- gelt, zal reden tot dankbaarheid vinden ; eti als bij zijnen levens- loop herdenkt, niet kunnen nalaten uit te roepen: \'Heer.\' ik ben te gering voor al uwe barmhartigheden." (Boek der Schep- ping XXXII , 10) !). In ons land wordt dit feest op den eeraten Zondag in September gevierd. /.) Op den eersten November valt het feest in van Alle Heiligen. De Kerk vereenigt op dezen hoogeu dag alle uitverkorene IIeili- gen Gods tot een groot geheel, eu houdt hunne gemeenschappelijke gedachtenis Laug voor dat het feest van Alle Heiligen op den eer- sten November werd gehouden , vierde de Kerk, gedurende de vijf- tig dagen na Pascheu , een feest ter eere der Heiligen in het alge- meen. Dit feest betrof vooral de //. Maagd, de Apostelen en Mar- lelaren, of bloedgetuigen, wier zegepraal onder de vreugdezangen van den blijden paaschtijd herdacht werd. Verder hield men op den eersten Mei eenen feestdag ter eere van alle //. H. Apostelen; en, op den dertiende van dezelfde maand, vierde men nog een feest der H. II. Martelaren, aan wier hoofd men de 11. Maagd plaatste. Hiertoe gaf het \\olgende aanleiding. Toen de Romeinsche Keizers christenen waren geworden, verboden zij den afgodendienst en deden de tempels omver halen. Die , welke gespaard bleven, wer- den gesloten, en slechts als merkwaardige, bouwkunstige gedenk- teekenen in wezen gelaten. Zulks was ook het geval met het Pan-

		\\) Dit feest behoort vooral de jeugd tot vernieuwden ijver voor alle goed aan te sporen. Zij wachtte zich wel de vermaningen der ons om- zwevende beschermgeeston, in den wind te slaan. Hoe dikwijls toch waarschuwt hunne stem ons inwendig, en roept zij ons toe: terng van de gelegenheden tot kwaad; terug van gevaarlijke danspal tijen, waar reeds zoo menige onsehuid schipbreuk geleden , zoo menige brave ziel den inwendige vrede en de rust des gemoeds verloren heeft. Terug van deze en gene bijeenkomsten. waar niet dan zonde uitgedacht, de eer van den evenmensen geschonden, de vrede en cendragt van ande- ren verstoord worden! Terug van de vijanden en bespotters van den godsdienst, die over godsdienst en heiligdom, over priesters en eeidienst, over deugd en vroomheid lagchen ! Terug vooral van die boeken , waarin de onloochenbauiste en heiligste waarheden der openbaring met goddelooze vermetelheid aangerand en bestreden worden!



		il

		theon, of aller goden Tempel, te Rome, voor welks bewaring, daar het een meesterstuk van bouwkunde was, Keizer Honoriu» zich verklaarde. Toen nu de christelijke godsdienst diepere wortelen geschoten had en steviger was bevestigd geworden, verdween ook langzamerhand liet bezwaar dat zich tegen de opening, zuivering �n toewijding aan den dienst van den waarachtigen God. ten aanzien van dergelijke tempelgebouwen had opgedaan. In liet jaar 607 on- deruam de toenmalige Paus Bonifacius IV de heropening van het genoemde Pantheon. Nadat het gezuiverd en versierd was, werd het aan den dienst van God toegeheiligd , en ter eere van de II. Maagd en van alle martelaren op het plegtigst ingewijd. De dag, waarop deze inwijding voorviel, was de dertiende Mei van het jaar 609 l). Paus Gregorius III bouwde in het jaar 737, in de Kerk van den H. Petrus op het Vatikaan, oenckapel ter eere van den Heiland, ^van de allerheiligste Maagd, van de H. H. Apostelen, van alle H. II. martelaars en belijders, en van alle regtvaardigen , die over de gansene aarde rustten. Diezelfde Paus stelde, voor deze Kapel, een leest ter hunner eere in met eigen kerkelijke getijden en cene Vigilie, of vooravond. Langzamerhand ging dit feest van alle Hei- ligen, uit de Kapel van de St. Pieterskerk , ook tot de kerk van de H. Maria der martelaren over. Eindelijk beval Paus Gregorius IV, in het jaar 835, dat dit feestin de geheele Kerk zoude gevierd worden, en verplaatste hetzelve op den eersten. November. De Vigilie en de Vastendag, welke dit feest voorafgaan, en toonen dat het een zeer hoog feest is , zijn sedert de negende eeuw in gebruik. Paus Sixtus IV heeft in het jaar 1480 het octaaf, of de acht dagen lange viering van dit feest voorgeschreven. m.) liet leest van den //. Stefanus, die de eerste onder die Christenen is geweest, welke, om den wil van Jesus Christus en om het geloof in Hem, bun bloed en leven hebben veil gehad. Hierom wordt hij ook door de Kerk met den eernaam van Proto- mart gr, datis:eerfe bloedgetuige* onderscheiden. Zijn feest wordt jaarlijks op den zes en twintigsten December gehouden, en alzoo daags na dat van den Heiland, het Hoofd en den aanvoerder van alle Marteluren; daags voor dat van den //. Apostel Joannes, wiens martelaarschap zich meer tot de begeerte om zijn bloed voor Jesus

		1) Deze Tempel bestaat nog, en wekt steeds de bewondering van alle ware kunstkenners. v.



		43

		te storten bepaald heeft, en twee dagen voor het feest der onnoozele kinderen, wier bloed, hoewel buiten hunnen wil of weienschap, echter ook voor den Zaligmaker heeft gevloeid. En alzoo bekomt Stefanus de plaats, waarop hij, als martelaar met wil �n daad, regt heeft, in dezen tijd van genade en heil. ».) Hij de leesten der Heiligen mogen wij niet nalaten melding te maken van de Patroondagen, dat is van rfe jeesten dier Heiligen , wien ter eere de Kerken gewijd zijn , en aan wier bescherming zoo- wel de Kerk als de gemeente bevolen is. Men noemt dergelijke Heiligen Patronen, dat is, beschermers, voorstanders van de ge- meen te, of ook wel van liet gehcele land. Soms zijn er meer dan een; meestal kiest men zoodanige Heiligen, welke in het land zelf geleefd, of aldaar het Evangelie het eerst verkondigd hebben , of rijk in deugden en verdiensten aldaar gestorven zijn. De Patroon- feesten der gemeente worden met grooten luister gevierd , en op dezelve is bet gewoonlijk verboden slaafschen arbeid te verrigten. o.) De Nederlandsche Kerk viert als haren bijzonderen bescberm- heilige den H. Wtllebrordas, die uit Kngeland overgestoken , alhier onder de eerste predikers van het Evangelie opgetre- den, en Aartsbisschop van Utrecht geweest is. Zijn feestdag wordt meer of min plegtig gevierd op den zevenden November. IV. 11. Boetedagen zijn die waarop de Kerk, wel is waar aan hare geloovigen geene oulhouding van slaafschen arbeid voor- schrijft, noch hen tot bijwoning van de openbare godsdienst- oefeningen verpligt, maar .toch vurig wenscht dat hare kinderen , meer dan op de gewone werkdagen, zich met het gebed bezig houden, over hunnen zondigen toestand nadenken en boelvaar- digheid doen zullen, om alzoo zich met God te verzoenen en aan zijne genade deelachtig te worden. Er zijn twee�rlei soorten van boetedagen , namelijk dezulke, die tot eene voorbereiding tot de daaropvolgende feesten strekken moeten, en dagen van voor- bereiding kunnen genoemd worden; en dezulke, op welke men God om afivending van rampen, of ter verkrijging van buitenge- wone gunsten aanroept. Tot de eerste soort behooren: a.) De Vrijdag en Zaturdag. Deze dagen zijn aan de wet van onthouding van zekere spijzen onderworpen, ten ware de geeste-



		44

		lijke overheid om redenen dispensatie (vrijdom) verleend heeft; De Kerk wilde door de onthouding van vleeschspijzen op Vrijdag, het lijden en sterven van onzen Zaligmaker, en op Zaturdag deszelfs begrafenis vereeren, en de geloovigen tot hun nut daaraan herin- neren , terwijl men zich tevens door deze versterving tot eene waardige viering van den Zondag voorbereiden kan. De oudheid van deze gewoonte valt genoegzaam uit de schriften der Kerk- vaders van de vierde en de vijfde eeuw te bewijzen. b.) De Advent is de tijd, welke de vier Zondagen bevat, die het H. Kersfeest vooralgaan. Dez.elve heet Adventus, dat is, toekomst des Heeren. In dezen tijd moeten wij ijverig bidden, de voorge- schrevene onthouding van vleeschspijzen en het vasten op Woens- dag en Vrijdag in acht nemen , ten einde ons voor het hooge feest van de genaderijke komst en geboorte van Jesus Christus voor te bereiden. Merken wij ter dezer plaatse op, dat de komst van den Heiland drie�rlei is. De eerste had plaats, toen Hij inden stal te Bethlehem werkelijk geboren werd; de tweede is die, waardoor Hij alle menschen, welke belast en beladen zijn, uitnoodigt. endoor zijne genade in hunne zielen zijnen intrek neemt; en de derde zal eenmaal voorvallen, als Hij aan het einde der dagen, metgroote magt en heerlijkheid komen zal om levenden en dooden te oordeelen. Op den eersten Zondag van den Advent begint de Kerk een nieuw jaar, dat is,\' van dien dag af komen hare feestdagen en hunne tusschenruimten , op nieuw naar volgorde voor. Deze dag, waarop men zich tot de geestelijke komst van Jesus begint voor te berei- den, is daartoe bijzonder geschikt, vermits door Hem eene nieuwe wet en een nieuw leven is aangebragt. e.) De //. Vastetijd. Deze vangt, naar mate het Paaschfeest vroeger, of later invalt, ook vroeger, of later, aan, en duurt veertig dagen.Gedurende dezelve (de zondagen worden niet medegerekend) mag ieder Christen, w elke den ouderdom van een en twintig jaren bereikt heeft, en niet door bijzondere omstandigheden, ofligchaams- zwakheid, of door eene dispensatie om gegronde redenen door de geestelijke overheid verschoond is, slechts eens daags eenen maal\' tijd houden, of zoo als men gewoon is dit uit te drukken, zijne nood- drufl nemen. Betrekkelijk den aard der spijzen, heeft de Kerk steeds het regt aan zich gehouden en uitgeoefend om met meerdere toe- gevendheid, of strengheid te werk te gaan. Ieder welgezind Chris- ten, die met eenen geest van waarachtige boetvaardigheid bezield



		40

		is, en zicli dezen heiligen tijd wil ten nutte maken, zal zich getrouw en gewillig aan hare voorschriften houden en onder- werpen. In het algemeen vereischt de Kerk, dat hare geloovigen door waarachtiger} ijver gedreven, in die dagen van heil, zooveel mogelijk, de openbare godsdienstoefeningen bij wonen, door het plegen van goede, echt christelijke werken hunne zielen heiligen, en waardige vruchten van boetvaardigheid voortbrengen zullen t). Alhoewel nu Christus ten aanzien van den tijd en de dagen, op welke zij vasten moesten, aan zijne Apostelen geene uitdrukkelijke voorschriften gegeven had, zoo heeft echtei de Kerk hare aandacht gevestigd op deze woorden van den Zaligmaker: \'Zoo hing de brui- degom (Jesus) bij hen (de Apostelen) is, kunnen zij dan vasten? Doch de dagen zullen komen, dat de bruidegom ran hen zal worden weggenomen, en dan zullen zij vasten." (Mark. 11: 19, 20). En daar de tijd der verwijdering van den bruidegom juist die schijnt te zijn, welke tusschen den dood en de opstanding van Jesus verliep, zoo werd reeds zeer vroeg in de Kerk, op Goeden Vrijdag en op den volgenden Zaturdag. eene strenge vaste ingesteld endoor de Cliris- tenen onderhouden. Hun ijver en hun liefde dulden niet lang, dat zij zich met eenen zoo korten vastentijd tevreden hielden: zij her- innerden zich de reertig dagen, gedurende welke de Verlosser zelf, onmiddellijk na zijnen doop door Joannes, zich aan eene vasten on- derworpen had, en zij namen daaruit aanleiding om, voor zooverre de menschelijke zwakheid toelaat, dit geheimvolle vasten door na- volging te vereeren. Onderscheidene Kerkvaders zijn van meening, dat de onderhouding van de veertigdaagsche vasten op eene Aposte- lijke overlevering steunt; althans zij wordt algemeen reeds in de eerste eeuw geplaatst. Zooveel is zeker, dat in het midden van de derde eeuw de veertigdaagsche vasten als eene kerkelijke instelling en wet werd beschouwd en gehouden. De Iweede en kleinere maal* tijd, onder den naam van Collatie bekend, werd eerst op het einde 1) In het bisdom van Haarlem is het volgende voorgeschreven: Behalve gedurende de Veertii/daagsche Vasten en op de quatertemper- dagen wordt daar gevast op de vooravonden of Vigili�n van de feest- dagen van \'s Hieren Geboorte, Verrijzenis , Hemelvaart en van Pinkster, alsmede daags voor de opneming ten hemel van de allerheiligste Mnagd en voor het feest van de HH. Apostelen Petrus en Paulus, en van alle Heiligen en op eiken Woensdag en Vrijdag in den Advent. Ook blijft het vasten op de Kruisdagen en op het feest van den //. Markus be- paald, zoo als hieronder vermeld wordt. v.