|
Öoq
|
|||||||
|
\\^
|
|||||||
|
Y-/\\yV\\
|
|||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1)00)1
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
EMILE CHAYIÏÏ CE MALAN,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
"
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
."•«ft het Franseh vertaald
BIBLIOTHEEK DÏR |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-..
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ra
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
JÜTRECHT
|
V
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
COLL THOMAASSE *
„„„ui \' , ,ff \'\' \'V« v, .
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
i
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
RIJKSUNIVERSITEIT UTRECHT
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
A06000015970670B
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1597 0670
ZWOLLE.
Drukkerij der Thomas a Kempis-Vereeniging.
1882.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
IMPEIMATUE.
|
||||||||
|
Zwolle, datum 20 November 1882.
OTTO ANT. SPITZEN,
Libr. Cens. |
||||||||
|
C-d» Bib \'jttwjk
\' \'a-i : ana
•••ttwcai» |
||||||||
|
é //
|
||||||||
|
Voorbericht voor den tweeden druk.
Vere ac libere.
Niet dan met zekere vrees zag ik den eersten
druk van dit gedeelte mijner groote »Geschiedenis der Kloosterorden" de wereld ingaan; het onder- werp toch mijner studiën, dacht mij, strookte zoo weinig met de denkbeelden van dezen tijd. Dan God heeft mijn arbeid gezegend, en ik voel mij aangemoedigd om het ernstige werk waaraan ik> in vergetelheid en eenzaamheid, vijftien jaren lang mijne krachten wijdde, door te zetten: nog een weinig tij ds en ik zal de levensbeschrijving in het licht geven van de heilige Catharina van Sienna, eene der heiligste personages uit de veer- tiende eeuw. Het eerste deel is bijna geheel ver- schenen. In den loop van het jaar 1846 zal ik de beide eerste deelen doen drukken van de »Ge- schiedenis der Kloosterorden," in welke een nauw- keurige uiteenzetting zal gegeven worden van de ontwikkeling dezer instellingen in het oosten. Ik verklaar dat ik bij mijn arbeid de onaf-
hankelijkheid van mijn karakter bewaard heb, en dat ik mij niet heb afgegeven met de verdediging van partijen en opiniën. God deed zijne beloften |
|||
|
G
|
|||||
|
aan de groote christelijke maatschappij, en niet
aan kleine en bijzondere gezelschappen die uit een vrije daad des menschen ontstaan, zich ont- wikkelen om te sterven. Die rozen uit onze tuinen zijn verwelkt in den gloed van de blakende zon; zij hebben hun geur verspreid in de avondkoelte en bij den morgendauw; zij hebben de oogen onzer voorvaderen bekoord; doch door toelating Gods vielen later een voor een hunne bladeren af, en de rozen die het volgend jaar op den- zelfden stam ontloken, hadden dezelfde schoonheid, verspreidden dezelfde geuren maar droegen een anderen vorm, en ieder jaar zien wij weer nieuwe prijken. Zoo bracht ook in den loop der eeuwen de krachtvolle stam der Kerk verschillende in- stellingen voort, die hun reden van bestaan, hunne eigene werkzaamheid, hun bijzonderen vorm had- den ; een groot getal van deze instellingen hield op te bestaan, andere geraakten tot vollen wasdom en bloei. De geschiedschrijver moet rechtvaardig zijn tegenover het verleden en en het heden, hij mag geen partij trekken voor de ruïnen van een klooster, of voor de overblijfselen van een graf. Zij die zich laten meeslepen door nietige ge- schilpunten en staatkundige twisten, hebben geen begrip van de waardigheid der geschiedenis, en toch het meerendeel van hen die in onze dagen feiten te boek stellen, willen aanvallend of ver- dedigend te werk gaan; ik voor mij ben van plan te verhalen, en ik laat het oordeel over mijn |
|||||
|
werk aan het publiek over. Ik betreur de ver-
vlogene eeuwen niet, ik acht mij gelukkig met mijne tijdgenooten te mogen leven ; ieder tijdperk heeft zijn aandeel gehad in de rampen en het lijden dezer wereld en de middeleeuwen, nu eens te hoog opgehemeld, dan weer te veel veracht, omdat zij niet genoeg gekend worden, hebben behoorlijk hun deel gehad in de menschelijke en maatschappelijke kwalen. Waarom wilt gij dan het christelijk leven binnen de grenzen van eene beperkte tijdruimte, van eene nauwe plaats ge- kneld houden! Het duurt van eeuwigheid tot eeuwigheid, want God heeft geen berouw over zijne gaven, en zijne genegenheid en liefde kan niet verflauwen. Ik zal de lotgevallen der kloosterlijke instel-
lingen met vrijmoedigheid en nauwkeurigheid ver- halen. Het succes met dit werk over de groote her- vorming der Kerk, in de dertiende eeuw, door de ar- moede tot stand gebracht, bewijst dat men mij be- grepen heeft, en dat de eenvoud in den geschiedsohrij- ver nog niet overal miskend wordt. Ik bedank mijne Italiaansche en Duitsche broeders voor de geestelijke gastvrijheid aan dit boek bewezen. Maar vooral dank ik mijn vaderland, waar mij de welwillendste ontvangst te beurt viel, en vanwaar mij de edelste aanmoedigingen gewerden. Ter wille van hen die deze bladzijden zullen lezen, alsook om mij te kwijten van een plicht die mij nog op het harte ligt, voeg ik hier bij het getuigenis van verschil" |
||||
|
8
lende bisschoppen, mijne vaders en rechters in
het geloof. |
||||||
|
Brie! van den bisschop van Langres*
Mijnheer,
Ik heb het leven van den heiligen Franciscus
van Assisië gelezen en ik gevoel mij gedwongen u te zeggen, niet slechts dat ik er door voldaan en verrukt ben, maar dat deze lectuur mij doordron- gen heeft van dankbaarheid jegens God, die in deze eeuw vol van een ijskoud materialisme, zielen opwekt, zoo vervuld van het licht des geloofs, en zoo bezield met de liefde des Heeren als de uwe. Het zou moeilijk zijn een tweede te vinden bij wien evenzeer eene uitgebreide wetenschap zich paart aan zooveel kennis der goddelijke dingen. Ik dank u voor het genot mij verschaft. Gij hebt uw verhaal opgesierd met alle bekoorlijkheid van een kinderlijken eenvoud, waarvan ik het geheim sinds lang verloren waande. De lezing van dit boek wekt in ons eene diepe bewondering op voor den heilige, maar zij doet ons tevens den schrijver be- minnen, en daarom, mijn beste heer, bied ik u mijne welgemeende gelukwenschen aan. "J* P. L., BISSCHOP VAN LaNGBES.
|
||||||
|
Brief van den bisschop van Si\'Flour*
Mijnheer,
Wie zou, bij het lezen van uwe schoone Ge-
achiedenis van den heiligen Franciscus van Assisiè\\ zich niet gedrongen gevoelen een heilige te be- minnen, die zijne liefde tot Jezus Christus door- dreef tot die verhevene dwaasheid des kruizes, op welke de groote Apostel zich zoozeer beroemde ? Wie zou ze niet liefhebben die kloosterlingen vol gloed en leven, die de wereld verbaasden door het schouwspel van hunne deugden en hunne liefde, wie zou die wonderen niet wenschen te zien her- leven ! Maar wie zou ook niet tegelijkertijd den ge- leerden schrijver beminnen en zegenen, die met de geur van het geloof der oude tijden en met de zalving van een boeienden stijl, ons al de gehei- men openbaart van het liefdevol hart van Fran- ciscus, al de geheimen van zijne liefde, waarin zijn genie bestond en die in Gods Kerk zulk eene. luisterrijke orde deed geboren worden. Ga voort, Mijnheer, met aan de wereld te doen
begrijpen al hetgeen er grootsch en treffend is in het leven van deze mannen, die de roem van hunne eeuw, de weldoeners der maatschappij wa- ren, maar tevens de edelste steunpilaren van het gebouw der Kerk. De geschiedschrijving van de levens der hei-
ligen, ontdaan van die rationalistische dorheid die |
||||
|
10
|
|||||
|
er al het bekoorlijke uit verbande, herneemt on-
der uw penseel, de ongekunstelde bevalligheid van de legende, terwijl ze nogthans eene gezonde kri- tiek ten grondslag heeft, voor welke uwe nauw- gezétte nasporingen in de gedenkstukken dier tij- den borg blijft. God, zoo wonderbaar in zijne heiligen, zegene U,
Mijnheer, en zoo iets in staat is, bij de treurige ondervindingen onzer dagen, ons bisschoppelijk hart te troosten, dan is dit zeker die dagelijksche uitbreiding van dat gewijde bataillon van jeug- dige mannen, met een ontwikkeld verstand, met een edelmoedig en Christelijk hart, die onderling wedijveren om met hun genie, hunne talenten en hun arbeid de Kerk te dienen ; die er roem in- stellen de medewerkers der priesters te zijn, en onder de leiding van hunne hooge zending te wer- ken aan het verspreiden van het licht der we- tenschap, en het aanwakkeren van het vuur der liefde. Ontvang, Mijnheer, de verzekering mijner hoog-
achting en genegenheid. •f Frederik, bisschop van St. Flour.
Van gene zijde van den oceaan kwam de stem
eens priesters mij in mijne afzondering aanmoedi- gen. Monseigneur Flaget eindigt een langen brief over zaken met deze woorden, die ik nimmer ver- geten zal. |
|||||
|
11
|
|||||
|
»Doe steeds meer en meer, door uwe geleerde
geschriften, onzen heiligen Godsdienst kennen en beminnen : God, wees er verzekerd van, zal uwe hulp zijn in deze vergankelijke wereld en in de eeuwigheid; Hij zelf zal uw loon zijn. Ziedaar hetgeen u van ganscher harte wenscht de bewon- deraar van uwe talenten, die u de genegenheid eens vaders toedraagt." •J*. B. J., BISSCHOP VAN BARDSTOWN.
De hoogwaardige Pater Luigi di Loreto, mi-
nister-generalis van de orde der Minderbroeders, heeft bij eene plechtige akte te Rome gegeven den twintigsten Februari 1845, de Geschiedenis van den heiligen Franciscus goedgekeurd ; en in een brief die overvloeit van zegeningen voor mij en mijne familie, draagt de hoogwaardige Pater mij op, eene geheel nieuwe geschiedenis der fran- ciscaansche zendingen te schrijveD, waarbij hij mij tevens verzekert, dat alle archiven en boekerijen van de orde ten mijnen dienste staan. Ik ben trotsch op deze opdracht, en ik beloof mij er weldra op te zullen toeleggen. Ik behoor ook een woord van dank te brengen
aan M. üebécourt voor de zorgen aan mijne boe- ken besteed; door aanhoudenden arbeid is hij er in geslaagd een der beste boekwinkels van Frank- rijk te stichten. M. Debécourt is niet meer onze uitgever, hij zal altijd onze vriend zijn. |
|||||
|
12
|
|||||
|
Vaarwel, beminde lezer, gebruik dit boek ter
eere Gods, ten bate van uw zielenheil en ten nutte der Heilige Kerk. Parijs, 25 Maart 1845,
op den feestdag van den H. Benedictus. |
|||||
|
INLEIDING.
|
|||||
|
Cieco era il mundo; tu failo visare:
Lebroso ; hailo mondato : Morto; 1\' hai suscitato: Sceso ad inferno; failo al ciel montare. Guittone d\'Arezzo. Canzone a S. Francesco. Dit boek is een boek van wetenschap en gods-
vrucht. De schrijver, die veertien jaren lang aan eene volledige geschiedenis der kloosterorden ar- beidt, heeft van dezen onmetelijken en goddelij- ken boom eene der liefelijkste vruchten afgeplukt, welke hij aan al zijne broeders in Christus aan- biedt. In ruil daarvoor vraagt hij den steun hunner gebeden en kinnen goeden raad. Dit boek, ik ben het mij zelven zeer goed
bewust, houdt zich niet bezig met de beslomme- ringen van onzen tijd, die alleen voor de belan- gen van staatkunde en handel het oog geopend heeft; vele lezerc zullen het om zijn titel reeds verwerpen. Ik hoop nogtens, dat er onder de menigte ten minste eenige verstandige lieden zul- len sijn, die wat er ernstigs en verhevens is in de beschonwing van die grootsche Christelijke verschijningen, zullen begrijpen en weten te |
|||||
|
14
waardeeren. Bovendien heeft de katholieke her-
vorming der geschiedenis grooten vooruitgang gemaakt en de rationalistische school, die in Europa over zulke welsprekende organen beschikt, heeft daartoe niet weinig bijgedragen. Wij zijn rechtvaardig geworden en hebben de zaken beter bezien. Bij sommigen spruit deze oprechte gestel- tenis voort uit eene gewetensvolle goede trouw; bij anderen wortelt zij in een geheimen wrok tegen de renaissance en de 18e eeuw, door welke wij zoo lang bedrogen zijn. Men wil boven alles feiten, eene zedelijke nauwgezetheid in de ge- schiedenis; men spot met Gibbon, en eerlang zullen vele anderen in dat zelfde lot deelen. Hierbij komt nog die onbestemde en diepe neer- slachtigheid, die zich in dit plechtig uur, waarin alles in de wereld verandert, waarin al het men- schelijke ineenstort en verzinkt, van de harten der menschen heeft meester gemaakt. De grooten dezer aarde, onbewegelijk als de standbeelden op de grafsteden der oudheid, weenen over de ram- pen waaronder koningen gebukt gaan; de nijvere stand wordt verteerd door het egoïsme, het volk, altijd slachtoffer, omdat het geen geloof meer bezit, is de speelbal van telkens wederkeerende omwentelingen, of blijft neergezeten in de scha- duw des doods. En toch, o mijn God! hebt Gij in alle volken de kiem der genezing gelegd. Toen ik eens eene dier godvruchtige boeken
las, die tot overvloeiens toe met de liefelijkste |
|||||
|
15
|
|||||
|
geuren der katholieke poëzie vervuld zijn, troffen
mij deze volgende regelen, die zeer juist de be- weegredenen van mijn arbeid weergeven »vree- zende door God berispt en bestraft te worden als een onnutte dienstknecht, een trage ontrouwe rentmeester der gaven, goederen en genaden, waarmede het Hem behaagde mij te begiftigen, — heb ik, overeenkomstig het verlangen, dat ik gedurende mijne korte en moeilijke aardsche om- zwerving steeds koesterde, onverpoosd er naar ge- streefd, om, geholpen door Gods goedheid en ar- heidend volgens mijne roeping, naar zwak ver- mogen deze zoo noodzakelijke restauratie van de wetenschap der geschiedenis te bevorderen." (Fleurs des Saints). Ziedaar wat ik mij heb voorgesteld bij het bestudeeren van eene der schitterendste verschijningen der middeleeuwen. Met ware vol- doening begin ik thans mijnen broeders de won- deren er van te verhalen; doch men zoeke in dit boek geene geestige gedachten, geene streng door- gevoerde redeneeringen of een talentvol schrijver; het munt uit door een grooten eenvoud, door nauwgezette onderzoekingen, door een volstrekt onafhankelijk karakter en bovenal door eene gren- zenlooze verknochtheid aan den Stedehouder van Jezus Christus. Maar vóór wij in bijzonderheden treden, dienen
wij deze twee groote vragen voorop te stellen, die mijns bedunkens de onmisbare voorrede zijn van ieder geschiedkundig werk: Welke is de zen- |
|||||
|
16
|
|||||
|
ding geweest van Franciscus in de Kerk ? — Hoe
hebben zijne tijdgenooten over die zending ge- oordeeld ? «Dewijl in de wijsheid Gods de wereld door
hare wijsheid God niet heeft gekend, zoo heeft het God behaagd, door de dwaasheid der predi- king zalig te maken, die gelooven." 1) In zijne ver- bolgenheid tegen de menschelijke rede, die hem niet heeft willen kennen uit de werken zijner wijsheid, heeft God gewild dat er voor haar geen heil meer zou zijn dan door de dwaasheid. Alzoo twee plannen, twee werken van God zijn het beginsel van al het overige werk Gods in deze wereld en deze schijnen lijnrecht met elkander in tegenspraak : het werk der wijsheid, het werk der dwaasheid. De eerste schepping was het werk der wijsheid; — God vergenoegde zich met de openbaring van zich zelven; de oneindige even- redigheid in maat, getal en gewicht 2) was eene afbeelding van zijne onsterfelijke schoonheid. Maar niet zoodra had de menschelijke rede haar Maker miskend, of van het oogenblik af besloot God on- herroepelijk de wijsheid der wijzen te vernietigen. 3) Om de menschelijke ziel te heroveren en vrij te koopen wordt alle maat verbroken, de Oneindige 1) In Dei sapientia non cognovit mnndus per sapien-
tiam Denm; placuit Deo per staltitiam praedicationis Balvos facere credentes. S. Paul. I. Corinth., I, 21. 2) Omnia in numero, pondere et mensura. Sap. XI.
8) Pordam sapientiam sapientinm. S. Paal. 1. C, 1,19.
|
|||||
|
17
|
|||||
|
moet tot het eindige afdalen, de Schepper zich
vereenigen met het schepsel. Nu verschijnt God ons in zijne eeuwige historie, met dwaze stappen voorwaarts schrijdend; Hij springt over bergen en heuvelen, van den hemel in de kribbe, van de kribbe, met verschillende sprongen, op het kruis, van het kruis in het graf en het voorge- borchte, en van daar naar de hoogste hemelkrin- gen. Alles is ordeloos, alles zonder maat. Zoo ook stelden, reeds van de eerste tijden van het Christen- dom, de geloovigen al hun roem in het beminnen van Hem dien hunne leeraars voorstelden als on- beschaamd in goeden zin en den gelukkigen zin- nelooze, Jezus Christus. 1) Om het werk der verlossing te voltooien moet
langs denzelfden weg, welken de Oneindige volgde, om zich met het eindige te vereenigen, het eindige zich opvoeren tot den Oneindige. Het eindjge moet zich losmaken en ontdoen van alle regelen der voorzichtigheid, die het in zich zelf opsluiten, opdat het zich verlieze in den Onein- dige. 2) En deze navolging, deze gelijkvormigheid der heiligen, van ièderen mensch die verlost wil zijn met Jezus schijnt eene verstandsverbijstering, eene dwaasheid. »Daarom, indien iemand onder u wijs meent te zijn in deze wereld, hij worde dwaas, opdat hij wijs zij." Wee hem die te wijs 1) Bene impadentem et feliciter stultnm. Tertalliauus.
2) Bossnet. &
|
|||||
|
18
wil wezen en die naar zijn vermogen de onmis-
bare schande van ons geloof vernietigt. 1) Welnu dat is Franciscus, door zijn leven overeenkomstig met dat van den Zaligmaker, der wereld in het ge- heugen komen terugroepen. Hij had die groote en breede wegen beschouwd, welke de wereld ten verderve voeren, en hechtte zich met hartstocht aan deze verhevene, deze edelhartige, deze wijze en zegepralende dwaasheid van het Christendom. Hij is voor de dertiende eeuw een levend evan- gelie geweest. — Hij is het heelal eene ergernis geweest, want het evangelie in de H. Schrift geschreven en dat hetwelk de heilige Geest zich gewaardigt in de zielen der heiligen te schrijven, zijn bij de valsche voorzichtigheid dezer wereld gelijkelijk gehaat. Doch het eigenlijke doel waar- voor Franciscus gezonden werd, was de zegepraal der armoede. De natuur, of om in meer Christe- lijke bewoordingen te spreken, God, de gemeen- schappelijke Vader der menschen heeft, van het begin der dingen af, al zijne kinderen een gelijk recht gegeven op al datgene wat zij tot onderhoud huns levens behoeven. De natuur heeft niemand boven anderen bevoorrecht; maar de onverzadelijke dorst naar schatten deed weldra dat schoone broe- derlijke leven van de aarde verdwijnen. Verdee- ling en eigendom kwamen in de wereld, en daar- |
|||||
|
1) Necessarium dedecus fidei. Tertul., de Carne Christi
No. 5. |
|||||
|
19
|
|||||||
|
mede al die twisten en rechtsgedingen. Vandaar
ook die groote verscheidenheid in standen; dat sommigen zich baden in overvloed van alles, an- deren wegteren in de uiterste armoede. Eerst na den zondenval vernam de wereld dat koude doodsche woord: tnijn, dijn. 1) Toen werd het woord armoede uitgevonden, dat niet dient om eenig bijzonder kwaad, maar om een afgrond van allerlei kwaad, eene zee van alle ellenden, waaraan het menschelijk leven ten prooi is, uit te drukken. De armoede is een kwaad, dat het geheele leven beheerscht; want terwijl de rijken zich verheugen in genot en overvloed, in de toejuichingen en de gunst der wereld, rest den arme niets anders dan droefheid, wanhoop, verach- ting en slavernij; als een welgewapend soldaat, zoo treedt de armoede \'smenschen ziel binnen om geheel diens leven te verwoesten. 2) Den arme beschouwt men als het uitvaagsel der aarde, die niet wetend waarmede zijne ellende te verzachten, uitroept: »Heer, aan U laat men den arme." 3) En ziet, in zijne oneindige barmhartigheid koos God de armoede tot hoeksteen, waarop geheel de wereldorde rust. «Zalig de armen van geest, want hun behoort het rijk Gods." En de beminde |
|||||||
|
1) Zie St. Joan. Crysosth., Hom. de S. Philog. n. 1 t.
1 p 493 — Bossuet. 2) Pauperies quasi vir armatus Prov. VI.
3) Tibi derolictua est pauper. Psalm IX.
|
|||||||
|
20
lievelingen van den Heiland verlieten zich niet
op de rijkdommen, maar legden zich toe op de beoefening der heilige armoede, door hun Meester tot een evangelischen raad verheven. Deze ont- hechting aan de aardsche goederen is de grond- slag van het leven der heiligen. Dan dit alles was nog niet genoeg; Jezus Christus bezat nog geen leger van armen, die zich geheel en al aan zijn dienst hadden gewijd. Voor de dertiende eeuw was dit wonder weg gelegd, en Franciscus van Assisië was de bevoorrechte, die deze ridderorde der Kerk schenken mocht. Wondervol slaagde zijne edelmoedige onderneming. Bij gelegenheid van het generaal kapittel, gehouden in het jaar 1219, tien jaren na de vereeniging van zijne eerste twaalf leerlingen, kwamen uit de verschil- lende provinciën, vijf duizend minderbroeders zich legeren in de Vallei van Spoleto. Door de predi- king der dwaasheid de zielen terug te brengen tot den eenvoud des geloofs, de armoede op den troon te verheffen en haar te begroeten als de gebiedster, de heerscheres der wereld, ziedaar in korte woorden de zending van Franciscus. Dit vermochten de geschiedschrijvers, ja zelfs
de keur onder hen, niet te begrijpen. Hooren we Gibbon: »Het was te Rome op den 15n October 1763, terwijl ik neergezeten op de puinhoopen Tan het Kapitool mijne droomen vrij spel liet en ongeschoeide monniken in den tempel van Jupiter de Vespers zongen, dat ik voor de eerste maal |
||||
|
21
|
||||||
|
het plan in mij voelde opkomen, om de geschie-
denis te schrijven van het verval en den onder- gang dezer stad." De armoede, die den kop van den ouden hoogmoed verplet heeft, was dezen beroemden Engelschman eene ergernis — zij hield hem een nacht lang den slaap uit de oogen, en verrijkte de achttiende eeuw roet eene geschiedenis, die uiterlijk belangrijk en grootsch is, maar die in hare laatste oplossing eene welsprekende leu- gen dient genoemd te worden. — Hooren we nu de getuigenissen der middeleeuwen omtrent de zending van Franciscus. Door de volheid der geestelijke gaven hem
geschonken, heeft Franciscus het licht van het Evangelie doen stralen; hij heeft de dwalingen verstrooid, de wijzen dezer wereld verlicht, en de aarde met hemelsche goederen vervuld. 1) Fran- ciscus en Dominicus zijn de twee olijven en de twee kandelaars, die daar staan voor het aanschijn des Heeren; zij bezitten de zalving der liefde en der zelfopoffering, zij verlichten de wereld door hunne leering, zij zijn de twee cherubijnen vol wijsheid, die den verzoendeksel overschaduwen, de twee van liefde vlammende Serafijnen die elkander toeroepen: Heilig, heilig, heilig is de Heer, de God der heerscharen, zij vervullen door hunne prediking en hun voorbeeld geheel de aarde met |
||||||
|
1) Luc. Tud. advers. Albig., Lib. II. Cap. III.
|
||||||
|
22
|
||||||
|
de glorie Gods. 2) De Minderbroeders, die door
hunne verachting van de wereld, door hunne onthechting aan zich zelven, door het habijt dat zij dragen, in waarheid de geringste en nederigste zijn onder alle kloosterlingen van dezen tijd, zij doen hun best om de armoede en de nederigheid der eerste Christenen weer in eere te brengen, zij putten zoo gretig uit de bron van het Evangelie, dat zij niet slechts de geboden, maar ook de raadgevingen er yan vervullen en een getrouwe weerklank zijn van het leven der apostelen. Zij doen afstand van hunne goederen en bezitten hoe- genaamd niets, zoo zelfs dat zij niets ter wereld hebben, wat zij hun eigendom kunnen noemen: geen huis, geen kerk, geen landerijen, geen beesten, ja geen plekje om hun hoofd er op neer te leggen. Van alles ontbloot, volgen zij den doodarmen Jezus, zij verloochenen zich zelven, dragen hun kruis, waken nauwlettend op hun eigen gedrag en gaan met vasten tred op den weg der volmaaktheid voort. Twee aan twee worden zij op missie ge- zonden, en als zij op reis zijn, hebben zij geen reiszak, geen brood of geld bij zich, terwijl ze blootsvoets den weg afleggen. Noodigt men hen ten eten, dan eten zij wat men hun voorzet; geeft men hun een aalmoes, dan bewaren zij niets voor den volgenden dag. Door hunne prediking, |
||||||
|
2) S. Antonin, Chron., part. III, tit. XXIII, Cap. I.
|
||||||
|
23
|
||||||
|
maar bovenal door hun voorbeeld, boezemen zij
de verachting der wereld in. De rijken verlaten hunne steden, hunne landerijen en bezittingen en vergenoegen zich met het habijt der Minderbroeders, dat wil zeggen eene schamele pij en een koord als gordel. Zij hebben zich zoo vermenigvuldigd dat er geen gewest is in geheel de Christenheid, of zij hebben er ook huune broeders, om aan de wereld als in een kristalhelderen spiegel het ver- achtelijke van hare ijdelheden te toonen. Zij wei- geren aan niemand de intrede in hunne orde, en zij nemen zooveel te eerder nieuwe leden aan, wijl zij zich, wat de zorg voor hun onderhoud aangaat, geheel en al op de Voorzienigheid ver- laten. De Heer geeft zijnen dienaren in de wereld het honderdvoudige op zoo zichtbare wijze, dat diegenen, van wie de Minderbroeders gastvrijheid en aalmoezen aannemen, zich gelukkig achten. Zelfs de Saracenen bewonderen hunne nederig- heid en hunne volmaaktheid, zij ontvangen hen met blijdschap en voorzien hen van het noodige, wanneer zij onverschrokken onder hen het Evan- gelie komen verkondigen. 1) Daar waren vele menschen, die vol berouw al
de ijdelheden dezer wereld vaarwel zeiden en Franciscus navolgden, met het vurig verlangen om de volmaaktheid, door Jezus ons geleerd, te |
||||||
|
1) Jac. de Vitry, Hist. occident., Cap. XXXII.
|
||||||
|
24
|
|||||||
|
bereiken; van dag tot dag groeide de orde zoozeer
aan dat zij zich uitstrekte tot aan het uiteinde der aarde. De armoede, die zij beschouwden als de eenige bron van hunne uitgaven, stelde hen in staat aanstonds te gehoorzamen, allerlei reizen te ondernemen, en de vermoeienissen te verduren. Zij bezaten niets op aarde, daar was geen aardsch goed dat hen trok en dat zij vreesden te verliezen. Overal veilig, zonder vrees of zorgen, leefden zij in een onverstoorbaren zielevrede. \'s Morgens wacht- ten zij met gerustheid het vallen van den avond en zij bekommerden zich niet over den volgenden dag. \'t Is waar zij hadden dikwijls beleedigingen en verachting te verduren, maar de liefde tot Jezus en zijn heilig Evangelie had hen zoo geduldig gemaakt, dat zij zich gelukkiger gevoelden, wan- neer men hen kwalijk bejegende, dan op plaatsen waar de glans hunner deugden hun de liefde en achting der inwoners deed verwerven. Gebrek en overvloed was even welkom. 1) Ik zou zonder moeite dit tafereel kunnen vergrooten met meer andere heerlijke plaatsen, uit verschillende ge- |
|||||||
|
1) S. Bonavent. Cap. IV.
2) Chronique de 1\'abbé d\'Ursperg, Carolus de Tapia Na-
politanns, de Religionis rebns Cap. LIV. Matthiea d& Westminster in Floribus historiae. Le moine de St. Jus- tine de Padoue, bij Muratori enz. Welk een hemelsbreed verschil tusschen deze getuigenissen en de woorden van Bayle »Franciscns van Assisie die gedurende zjjn leven zooveel blijken van waanzin heeft gegeven." |
|||||||
|
25
|
|||||||
|
schiedschrijvers, doch ik wil ze liever in \'t kort
samenvatten in het bewonderenswaardige lied van Guittone d\'Arezz. »O Franciscus, de wereld was blind en gij hebt haar het licht weergegeven, zij was melaatsen en gij hebt haar gezuiverd, zij was dood en gij hebt haar ten leven opgewekt, zij was neergestort in den eeuwigen afgrond en gij hebt haar ten hemel doen stijgen, o Franciscus!" Het schoonste schouwtooneel, dat zich hier op aarde aan onze oogen vertoont, is de Kerk van Jezus Christus, welke evenals de arend zich steeds verjeugdigt. Eeuwig zooals God zelf is het Chris- tendom de weg, de waarheid en het leven. Het bewaart en verspreidt onder de menschen, als een geheiligd erfdeel, dat edele en onvergankelijke geloof, dat ook zelfs dan wanneer wij het niet met de oogen des geloofs, maar van zuiver men- schelijk standpunt beschouwen, het hoofdbeginsel van alle goed ie. De geschiedenis van eene der vernieuwingen van de eeuwige jeugd der Kerk, kom ik heden mijnen broeders aanbieden, om hen daarmede te troosten en nieuwen moed in hunne harten te storten. Ziedaar het maatschappelijk doel, dat ieder katholiek schrijver moet nastreven. 1) |
|||||||
|
1) Sanctornm vita probis fulcta operibus, et doctrina
frnctnosa, signis comprobata, cum militantisi ecclesiae filios illustrent limpidin3, dirigant rectios in agendis, ae- dificent efficacius, animnm placidius demulceant, et in- |
|||||||
|
26
|
|||||||
|
De geschiedschrijver heeft bovendien in deze
eeuw eene gewichtige taak: hij moet namelijk de gebeurtenissen weer in hun waar daglicht stellen, een zuiveringsproces houden onder al de heiligen- beschrijvers der beide laatste eeuwen, onder al die Vellys, Mézerays, Anguehls der christelijke geschiedenis, wier geliefkoosd werk de koude en hatelijke verloochening was; hij moet opklimmen tot de bronnen, tot de eerste gedenkstukken. Natuurlijk zijn niet alle nieuwere heiligenbe-
schrijvers van hetzelfde hoofdbeginsel als Baillet en dokter Launoy uitgegaan, zij hadden niet allen hunne verderfelijke bedoelingen, maar het meeren- deel is uiterst droog, koud en zonder beteekenis; hun eenig talent bestond in het verwringen van hun vroom karakter en hun geest vol van we- tenschap. Het kwaad is algemeen geweest: Spanje heeft de liefelijke verhalen van Ribadeneyra ver- geten, Italië, het edele en liefelijke Italië, waar ieder christen zoo gaarne de schoonste dagen zijn leyens zou willen doorbrengen, deze natie, die, naar het doordacht en kernachtig woord van Macchiavelli, geboren schijnt om de doode dingen weer zuiver leven in te storten, 2) is overweldigd, |
|||||||
|
dncant ad in midi contemptnm, ac omni virtute, et efficacia
Christnm prosequendnm prae omnibus clament, incitent et impellant. Barthel. de Pise. Prologus. 2) Questa provincia paro nata a risuscitare Ie cose mor-
te. Arte della guerra, lib. VIIL |
|||||||
|
27
|
|||||||
|
gewond en gedood door de kritiek wier verwaand
en heidensch uiterlijk met een schijn van weten- schap pronkt. In het hart van het volk leven evenwel nog altijd de echte overleveringen voort, en voortreffelijke hagiographen als Jacobelli, Sil- vano, Razzi en Brocchi 1) blijven nog steeds ge- zocht. Frankrijk met zijne ontvolkte kloosters, waar zooveel heiligen geleefd hebben, heeft bij zijne kloosters ook zijne gidsen en modellen ingeboet en de geestelijkheid, die over het algemeen zeer deugdzaam is en zich door eene groote geestes- ontwikkeling onderscheidt, is nog altijd verzot op die ongelukkige levens der heiligen, die onder den ijskouden Engelschen invloed geschreven zijn. Nogtans wij hebben groote hulpmiddelen tot onze beschikking, wij bezitten de rijkste arsenalen der christelijke wetenschap; in den liefelijken tuin van Frankrijk ontlook eenige jaren geleden eene heerlijke bloem, de heilige Elisabeth van Hongarije; in onze taal heeft een welsprekend Dominicaan het leven van den heiligen Dominicus verhaald en een zoon uit het kamp van Israël gekomen, heeft het wondervolle tijdperk van den heiligen Bernardus bezongen. Het leven\' van een heilige te schrijven is geen
gemakkelijke taak : wetenschap alleen is hier niet voldoende. Zeker, de mannen wier betreurenswaar- |
|||||||
|
1) De eerste heeft de levens der heiligen van Umhrie
geschreven, de twee anderen die der heiligen van Toscane. |
|||||||
|
28
|
|||||||
|
dige dwaling wij zoo even beschreven hebben,
ontbrak het geenszins aan wetenschap. Men be- hoort zich, opgewekt door eene groote en diep- gevoelde sympathie, vertrouwd te maken met de gedachten, de hoop, het levende en offervaardige geloof van lang verdwenen geslachten, en de frissche lucht der christelijke poëzie waarin zij leefden, te hebben ingeademd; want wil men een tijdperk begrijpen en naar waarde schatten, dan moet men het beoordeelen naar de ideeën die het bijzonder kenmerken. Bovendien moet men er naar streven om door het gebed en de onafgebrokene beoefening der nederigheid van den hemel een weerglans van heiligheid te verkrijgen. Een mensch, die niet door eigen oefening: met de wegen van het geestelijk leven bekend is, is niet in staat het leven van een heilige te schrijven; zoo iemand zou gelijk zijn aan een blinde, die over de uit- werkselen van het licht zou willen oordeelen. Hij mist dien zin, welken God geeft om den waren God te kennen en te zijn in zijn waren Zoon. 2) Eene vrouw, die in de politieke gebeurtenissen en de schandelijkste kuiperijen betrokken was geweest, werd door de genade getroffen in een wonderbaren droom, een van die welke God zelf uit den Hemel ons door bemiddeling zijner engelen overzendt. Zij meende, dat zij alleen in een bosch |
|||||||
|
2) Dedit nobis sersum, ut cognoscamns verum Deum,
et simüB in vero Filio ejus. Epist. la St. Joan. Cap. V. |
|||||||
|
29
wandelend, in een klein hutje een blinde had
ontmoet; zij ging naar hem toe en vroeg hem of hij blind was geboren, of door het een of ander ongeluk in dien staat was gebracht; hij ant- woordde haar dat hij blind geboren was. Gij weet dus niet, hernam zij, wat het licht is, dat schoone en liefelijke licht, en de van glans en schoonheid stralende zon. Ik kan mij er zelfs geen voorstelling van maken, zeide hij; maar ik geloof toch dat zij verrukkelijk schoon moet zijn.....
Mijne blindheid leert ons dat er uitmuntende en
voortreffelijke dingen zijn, die aan ons oog ont- snappen, en die niet minder waar, niet minder begeerenswaardig zijn, al kunnen wij ze niet begrijpen, noch er een begrip van vormen. Anna gevoelde zich verlicht, vervoerd van vreugde sloot zij den armen blinde in hare armen, die haar een veel schooner licht had leeren kennen dan dat waarvan hij zelve beroofd was. Zij weende, pleegde boetvaardigheid en Bossuet gaf bij haar graf wel- sprekenden troost. Vele van onze nieuwere schrijvers, zelfs de
voortreffelijkste onder hen gaan mank over eene zijde: het leven der heiligen is in hun oog eene verhevene dwaasheid, een droom, eeue poëzie; zij hebben niet het minste begrip van de wonderbare werking Gods. Wij beweren geenszins, dat men zoo maar on-
bezonnen alles moet aannemen wat in de levens der heiligen verhaald wordt, alleen omdat het |
||||
|
30
er in staat, maar wij zeggen dat feiten door ge-
tuigenissen, niet door redeneeringen bewezen worden. De taak van den geschiedschrijver bestaat hierin, dat hij de getuigenissen aan een degelijk onder- zoek onderwerpe en dat hij dit doe met oprechtheid, met kunde en bezield met eene algeheele onder- werping aan het gezag der Kerk. Ziedaar de regels der ware geschiedkundige kritiek. Bij al die langdurige onderzoekingen, die wij met kin- derlijke liefde in monumenten en boeken gedaan hebben, volgden wij geen anderen regel; — en, o mijn God gij weet wat al lijden ik daarvoor heb moeten verduren ! Nogtans die jaren zijn de twee gelukkigste van mijn leven. De ontelbare boeken, die ik heb doorgelezen, riepen mij heilige personen voor den geest met wie ik mij onder- hield. Ik was tegenwoordig bij het groote treurspel van hun aardsch bestaan, ik vond hen terug in mijne gebeden, die door hen aan Jezus Christus in den Hemel werden aangeboden; ik vond hen terug in de lange galerijen der Appenijnsche kloosters, in de nederige kapellen der bergen, in de een- zame wouden; hen vond ik altijd, overal. O ik beken het, het oogenblik waarop ik deze regels schrijf, vervult mijn hart met droefheid; want het zegt mij dat ik van die bewonderens- waardige mannen moet gaan scheiden, die, twee jaren lang, de trouwe gezellen van mijn arm en nederig leven waren, en ik ween, terwijl ik mijn boek een laatst vaarwel toeroep!... |
||||
|
31
|
|||||
|
Ik verklaar alzoo luide, dat zoo men een enkel
feit in deze geschiedenis van den H. Franciscus van Assisië kan omverstooten en loochenen, ik voor mij zal toegeven dat de heilige patriarch nooit bestaan heeft; want om zijn bestaan te be- wijzen kan ik geen andere getuigenissen aan- voeren dan die welke tot bewijs zijner wónder- daden dienen. Jezus Christus heeft gezegd : » Voor- waar, voorwaar ik zeg u: die in mij gelooft, hij zal de werken, die ik doe, ook zelf doen, ja, hij zal nog grootere doen dan deze; want ik ga tot den Vader. En al wat gij den Vader zult vragen in mijn naam, dat zal Ik doen. En deze teekenen zullen hen volgen, die geloofd zullen hebben : in mijn naam zullen zij booze geesten uitwerpen, nieuwe talen zullen zij spreken, slangen zullen zij opnemen, en hebben zij iets doodelijks gedronken, het zal hun niet schaden; aan kranken zullen zij de handen opleggen en zij zullen gezond worden." 1) En men meene niet dat deze belofte alleen voor
den tijd der apostelen gegeven is, of dat de won- deren alleen bij de vestiging van het geloof nood- zakelijk waren. Met welk recht beperkt gij de woorden van den Zoon Gods? Hoe bewijst gij, dat zich sedert de tijden der apostelen nooit om- standigheden hebben voorgedaan, waarin voor het welzijn van den godsdienst wonderen noodzakelijk waren? Zij waren noodzakelijk voor de ongeloo- 1) S. Joan. Cap. XIV. S. Mare Cap. XVI.
|
|||||
|
32
vigen, aan wie in den loop der tijden het Evan-
gelie verkondigd is, evengoed ais voor de Grieksche en Romeinsche afgodendienaars, aan wie het on- middellijk verkondigd werd. De Kerk had ze noodig ter beschaming der dwaalleeraars, die achter- eenvolgens hare dogma\'s bestreden, alsook om het geloof harer kinderen te versterken; zij waren altijd noodzakelijk om de voortreffelijkheid der deugd te doen uitkomen, om God te verheerlijken, de zondaars te bekeeren, de godsvrucht te doen herleven en het verlangen naar de eeuwige goe- deren nieuw voedsel en nieuwe kracht te geven. Sommige lieden, zelfs onder de godvreezenden, durven in hunne onbedachtzaamheid zeggen: Die mirakelen zijn geen geloofsartikelen, de Kerk verplicht ons niet ze te gelooven. Inderdaad er bestaat onderscheid tusschen het geloof in de ge- heimen, die op goddelijk gezag gegrond zijn en aan welke men zich moet onderwerpen, en het geloof in de mirakelen uit de levens der heiligen, voor welke slechts menschelijke getuigenissen kun- nen aangevoerd worden; maar wij houden vol dat het geloof aan de geheimen ons noodwendig zal brengen tot het geloof aan de genoegzaam bewezen mirakelen uit de levens der heiligen. Inderdaad indien wij met een vast en onwankelbaar geloof aannemen, wat God, in zijne oneindige goedheid, voor het heil der menschen heeft willen doen, en wat Hij nog dagelijks doet in het aller- heiligste Sacrament, is het dan zoo moeilijk om |
||||
|
33
aan te nemen, dat hij zijnen getrouwen dienaren nu
en dan buitengewone blijken van welwillendheid zal toonen. Gelooft men dan overigens in de we- reld alleen, hetgeen de Kerk ons gebiedt te ge- looven ? Wanneer gij de wonderen loochent, dan loochent gij wat de Vaders ons getuigen, nadat zij dit met eigen oogen gezien, of ten minste nauwkeurig onderzocht hebben. Zoo moet ge noodzakelijk tot het besluit komen, dat zij alles goedgeloovig aannamen of dat zij het volk be- drogen. Wonderen niet te willen gelooven, die door eene onafgebroken, algemeen erkende o ver- levering tot ons zijn gekomen, staat gelijk met de verwerping van alle overlevering. Wat moet men denken van de heiligen, indien men de won- dervolle genadegaven, die ons duidelijk maken, wat God voor hen gedaan heeft, voor ongerijmdheden aanziet, indien men de vrucht van hunne predi- katien aan het toeval toeschrijft ? — Ja, wat wordt «r zelfs van hunne heldhaftige deugden? Welk oordeel zal men over hunne daden vellen? Zijn zij in het eene punt meer te gelooven dan in het andere? Wanneer men beweert dat er sinds de tijden der apostelen geen mirakelen geschied zijn, dan moet men noodzakelijk tot de gevolgtrekking komen, dat de Kerk, die hare heiligverklaringen op de mirakelen grondt, bij zulk eene plechtige, godsdienstige handeling de leugen verheerlijkt en dat de openbare eeredienst niets anders is dan 3
|
||||
|
34
|
|||||
|
eene onzekere afgoderij. Maar tusschen zulk eene
bewering en ketterij bestaat geen onderscheid, want de hoofdbeginselen van den godsdienst zeg- gen ons, dat de Kerk bij deze gelegenheden op bijzondere wijze door deo heiligen Geest wordt bijgestaan, zoodat zij zich niet bedriegt, ja zich niet kan bedriegen. 1) — Hoezeer beklaag ik die menschen, welke Bossuet met deze gestrenge woorden brandmerkt: »Zij zijn tevreden, mits men hen aanzie voor veel scherpzinniger opmerkers dan anderen; zij meenen verstandiger te zijn door zulke wonderen niet te gelooven." 2) Deze won- dervrees, die zijn oorsprong vindt in de zwakheid van eene met zonden beladen ziel, is eene ernstige ziekte, die noodlottige gevolgen na zich kan slepen. De zucht naar het wonderbare is een overschot onzer oorspronkelijke grootheid, en de mensch, geschapen om de wonderen der Godheid te aan- schouwen, wordt tot op het oogenblik dat zijn oog ze aanschouwt, door eene aangeboren drift voortgedreven tot alles, wat er de sporen van schijnt te dragen. Zoo vindt men altijd naast de zoogenaamde oude poëzie, die de ware volkspoëzie is, want zij bezingt wat op \'s harten grond ligt en op aller lippen zweeft, een eenvoudig verhaal 1) Melchior Canus, de Locis theol. Lib. v. quaest. v.
Lovan. 1564. Pater Chalippe geeft ons omtrent dit punt heerlijke bemerkingen. 2) Première instruction sur Ie Nouveau Testament, de
Trévoux p. 21. |
|||||
|
35
|
|||||
|
dat denzelfden traditioneelen stempel draagt en
berekend is voor het gewone volksverstand. In de klassieke oudheid ontmoeten wij Homerus en He- rodotus; Niebuhr brengt de voornaamste verhalen van Titus Livius in verband met enkele in ver- getelheid geraakte volkszangen, waaraan hij den naam geeft van »Saga" eene Scandinavische uit- drukking, die hij in algemeenen zin wil hebben opgevat. In de middeleeuwen gaf de godsdienst, die geheel de maatschappij had doordrongen, een ge- heel ander voorwerp aan den onverzadelijken dorst naar het wonderbare, hij overschreed de wezenlijke grenzen der geschiedenis, hij was als een stroom die naar alle zijden overloopt en hij vlocht om zoo te zeggen een dichterlijken stralenkrans om de ware geschiedenis der heiligen. Het Christendom heeft zijne Saga\'s gehad, die men gewoon is le- genden, legendarische poëzie te noemen. De legende heeft altijd het ware tot grondslag, geschiedkundige gegevens, en het zou eene groote onhandigheid wezen, indien een geschiedschrijver ze zonder ge- zette studie verwierp, want in haar schuilt het inwendig leven der middeleeuwen, zij geeft ons, althans voor een groot gedeelte, den sleutel tot de symboliek der kunst. Aldus het ware van het valsche, het licht van zijne stralen en zijn weer- glans te onderscheiden, het gezag der schrijvers te toetsen, ziedaar de taak des geschiedschrijvers, ziedaar waarin de grondige, wetenschappelijke kennis der middeleeuwen bestaat. Zonder onder- |
|||||
|
36
|
|||||||
|
zoek alles aannemen is niet minder te laken dan
alles voetstoots te verwerpen. Maar vooral dienen we op onze hoede te zijn ten opzichte van de mannen, die aan het Catholicisme wel de eer willen bewijzen het hunne belangstelling te toonen. Zij zijn eene der vijf wonden van onzen tijd. Het voorhangsel van het heiligdom is verscheurd en ongewijde voeten hebben zijn gewijden vloer be- treden zonder zich volgens de wet gezuiverd te hebben ; men heeft de heining verbroken waar- mee de wijngaard des Heeren omheind was en ziet hij is vertreden door allen die langs den weg des levens voorbij gaan. 1) Deze heiligschennende handen, welke de arke des verbonds aanraken, die menschen welke den Catechismus der kinderen niet kennen en niettemin over de geheimen hun oordeel willen vellen, zulke lieden behooren ons weerzin en verontwaardiging in te boezemen en ijver en moed in onze harten te doen ontvlammen. \'t Wordt eindelijk tijd dat we, nadat twee
eeuwen lang goddelooze woestaards alles wat heilig is hebben vernield, neergezeten te midden van puinhoopen, in deze onafzienbare woestenij waar we, zoover ons oog reikt, slechts doornen van weedom en onspoed aanschouwen, dat we eindelijk weer eens de lofliederen van ons vader- land aanheffen en bouwstoffen aanvoeren ter her- |
|||||||
|
1) Ut quid destruxisti maceriam ejus, et vindemiant
omnes qui praetergrediuntur eam! Psalm 79. |
|||||||
|
37
|
|||||
|
bouwing van den tempel der katholieke weten-
schap. Laat iedereen in den staat, waarin de Voorzienigheid hem plaatste, aan de restauratie der wetenschap arbeiden. Eene ernstige, kalme studie, eene studie, die alleen de eer van God beoogt, biedt ons eene toevlucht, wekt ons ver- trouwen. Met haar komt men de kwade tijden door zonder dat men er den last van gevoelt, terwijl men de Kerk van Christus dient en van zijne levensdagen een heilig gebruik maakt. Zulk een waardig voorbeeld door de ware Christenen aan de wereld gegeven, zal de zedelijke uitputting, waaraan het huidig geslacht lijdend is, genezen; het zal wellicht de eene of andere dier zwakke zielen, die \'s morgens troost en kracht zoeken bij al die leeringen van één dag, om \'s avonds, moedeloos en uitgeput, zich der wanhoop over te geven, weer op den weg des geloofs terugbrengen; want wij behooren niet enkel jegens hen, die geleden en geweend hebben, medelijden te koesteren, maar ook jegens hen, die nog lijden en weenen. Wan- neer we voor onze oogen de levenden zien jam- meren, dan moeten we onze tranen niet gaan plengen op de assche der dooden. Midden tusschen het hartzeer, dat het verleden ons baart en de hoop, die eene betere toekomst ons inboezemt, vol vertrouwen op Hem, die in alle natiën de kiem der genezing gelegd heeft, zullen we onze oogen naar het oosten wenden, zullen we bij de oude tijden nuttige lessen opzoeken en aan de heiligen. |
|||||
|
38
|
|||||
|
onze voorouders, kracht en onderwerping gaan
vragen. Ziedaar de verheffing der aardsche weten- schap; zonder dit alles zou zij zeer weinig tebe- teekenen hebben, ja niets meer dan kinderwerk mogen heeten. Wij verklaren uit geheel ons hart, dat het
kruis van Jezus Christus onze eenige hoop is ; als eene eeuwige gedachte, die bij het wentelen der eeuwen, met den glans eener onverwelkbare jeugd getooid blijft, zoo staat het daar tusschen hemel en aarde, ten val of ter opstanding van maat- schappijen of individuen, zooals de offeraar Simeon, de laatste vertegenwoordiger van geheel de oude wereld, in zijne profetische verrukking zong. Het kruis heeft de geslachten gered, die voor ons op de moeielijke wegen des levens geweend en gebeden hebben, het zal ook ons redden, in- dien we vertrouwen hebben. |
|||||
|
HOOFDSTUK I.
|
|||||
|
Geboorte van Franciscus, zijne jeugd,
zijne bekeering* 1182—1206.
Honestura fecit illura Dominus, et cus-
todivit eum ab inimicis, et a seduo toribus tutnvit illum.....Justura de-
duxit Dominus per vias rectas, et os-
tendit illi rcgnum Dei. Breviarium Romanum.
Pietro Bernardone Moreconi en zijne echtge-
noote Picca waren eenvoudige burgers van de stad Assisië; hun fortuin bestond in een uitge- breiden handel, vooral op Frankrijk. God had hen , in zijne barmhartigheid, uitverkoren tot ouders van den serafljnschen man, die eens met zijne heiligheid en roem de wereld moest opluis- teren. Dit kind van zegening; zag: het eerste le- P DO
venslicht in het jaar 1182, terwijl Lucius II den
Stoel van Petrus bekleedde. Het behaagde den Hemel, die geboorte door wondervolle voorteeke- nen aan te kondigen, en haar eenige gelijkenis |
|||||
|
40
|
|||||
|
te geveu met de geboorte van zijn Zoon in
den tijd. De heilige Hildegardis zag, in eene geestver-
rukking, de Kerk van Jezus Christus onder het beeld eener zeer schoone vrouw, wier droevig aangezicht met stof overdekt was, en die tot God zeide : »De vossen hebben hunne holen en de vogelen des hemels hunne nesten, ik echter heb niemand, die mij troost of hulp biedt; daar rest mij zelfs geen stok om op te steunen. 1) Aanstonds wekte God den armen Franciscus op om zijne Kerk te schragen. Picca verduurde reeds geruimen tijd de grootste smarten, toen een pelgrim haar aankondigde, dat hare verlossing niet dan in een stal zou geschieden, en haar kind op stroo moest geboren worden. Hoe vreemd die raadgeving ook klonk, zij werd opgevolgd en de moeder beviel voorspoedig. 2) Het was feest in den hemel en op aarde; eenige vrome zielen hoorden in den nacht blijde vredes-hymnen aanheffen boven eene kleine, nederige kapel, gelegen in het veld aan den grooten weg; zij werd van toen af ka- 1) Epist. S. Hildegard. Biblioth. Veterum Patrnm, torn
XV, p. 657, Keulen, 1622, in folio. 2) Wadding, Annales Minorum. Deze stal werd later in
eene kapel herschapen, bekend onder den naam van San Francesco il Piccolo. Op de denr staat in zeer oude letters dit latijnsche opschrift te lezen: HOC ORATORIUM FUIT BOVIS ET ASINI STABULUM,
IN QUO NATUS EST FRANCISCUS, MUNDI SPECULUH. |
|||||
|
41
|
||||||
|
pel van Onze Lieve Vrouw der Engelen genoemd,
en werd later een zeer beroemd bedehuis. Een man uit het volk was de voorlooper van Fran- ciscus, hij doorkruiste de straten van Assisië on- der den uitroep: Vrede en heil! In de eerste levensjaren van Franciscus zweeg hij. 1) Bij het doopsel bood een onbekende zich aan om Fran- ciscus ten doop te houden; hij drukte het kind met teederheid in zijne armen......het was een
engel door God gezonden. 2) Volgens het verlan-
gen zijner moeder ontviug het kind den naam van Joannes, den beminden apostel, die weleer rustend aan de borst van Jezus in de geheim- volle diepten van liefde en genade doordrong. Die heilige naam was een gelukkig voorteeken. Pietro Bernardone, die destijds voor handelszaken in Frankrijk reisde, ontving, bij zijne terugkomst, met groote vreugde de tijding, dat hem een zoon geboren was; om de herinnering aan deze geze- gende reis levendig te houden, gaf hij den klei- nen Joannes den bijnaam van Franciscus, welken naam deze later steeds droeg en dien hij heiligde |
||||||
|
1) Praecursorem habnit, hominem se : qui ferventer per
Assisiam pergens, dicebat: Pax et bonurn, pax et bonum. Barthelemy de Pise. Liber Conformitatam Fract X part. 2. 2) Cum seraficus Franciscus baptizaretur, adfuit angelus
vestita et incessu gravis, qui ultro elevando, e sacro fonto infantulo se obtulit. Wadding 1. c. t I in folio. |
||||||
|
42
|
|||||
|
en met eeuwigen roem vervulde. Daar ligt in een
naam iets geheimzinnigs, iets goddelijks, een ge- heim, eeue harmonie, die wij eens zullen begrijpen. Picca gevoelde voor haren Franciscus die onuit- sprekelijke liefde, welke eene jonge moeder haar eerstgeboren kind pleegt toe te dragen, zij voed- de hem zelve en omringde zijne wieg met hare godsvrucht, hare toewijding en hartelijke liefkoo- zingen, en al het goede, al het edelmoedige dat er later in Franciscus uitblonk, was een erfdeel zijner moeder. Over zijne jeugd zijn geen bijzon- derlieden tot ons gekomen. Zijne jonge jaren sleet onze heilige geheel in het verborgen onder het vaderlijke dak, want de kinderjaren zijn bij allen dezelfde. Zij vormen in het leven een tijd- perk van geloof, hoop en liefde , zij worden opgeluisterd door die onschuld, dien eenvoud, die kinderlijke ongedwongenheid, die liefelijke en een- voudige deugden, die, willen we gelukkig zijn, ook op lateren leeftijd ons sieraad moeten wezen. Het rijk des hemels behoort den kleinen en hun die den kinderen gelijken. Als aankomend knaapje werd hij door zijne
moeder toevertrouwd aan de zorgen van vrome geestelijken uit de parochie van den H. Geor- gius, die hem onderwezen in de eerste beginselen van den Christelijken godsdienst en de mensche- lijke kundigheden. Maar al spoedig hielp hij zijn vader in den handel en gaf hij zich met |
|||||
|
43
|
|||||||
|
hart en ziel aan deze bezigheid over. 1) Pietro
Bernardone was een hardvochtig, baatzuchtig en gierig man ; Franciscus daarentegen had een me- delijdend hart, was uitermate barmhartig en ver- kwistend tot in het buitensporige. 2) Het geld, dat hij verdiende, werd niet door hem gespaard; hij gaf groote maaltijden aan zijne vrienden en na goed gegeten en gedronken te hebben, stonden zij des avonds van tafel op, doorkruisten bij troep- jes de anders zoo rustige straten van Assisië, ter- wijl zij volksliederen zongen of zich vermaakten met spel en luidruchtig getier. \'S) Franciscus was een liefhebber van schoone kleederen en van al- les wat prachtig en zeldzaam is. Zijn vader ver- weet hem dikwijls zijne groote uitgaven, zeg- gende dat men hem eerder voor een vorstenzoon zou aanzien dan voor een zoon van een koop- man. 4) Maar meer beteugelde men hem overigens niet,
en zijne ouders waren zelfs bevreesd hem om |
|||||||
|
1) Hic postquam fnit adnltus et subtilis ingenii factus
artera patris id est negotiationem exercuit. Vita a tribus sociis. 2) Sed dissimiliter valde quoniam ipse liberalior valde
et hilarior. A tribu9 sociis. 3) Deditus jocis et cantibus civitatem Assisii die noo
tuque circumiens sibi sinnlibus est associatus. A tribuis sociis. 4) Ut non eorum filius sed cujusdam magni princi-
pis videretur. Vita a tribus sociis. |
|||||||
|
44
|
|||||||
|
zulke zaken te bedroeven. 1) De teedere liefde,
die zijne moeder hem toedroeg, gaf hem vrij spel, en zijn vader verbroederde zich met deze ver- kwisting, vooreerst omdat hij zeer rijk was, en misschien ook wel uit eene zekere soort van ver- borgen hoogmoed; het deed zijn vaderhart goed, dat zijn. zoon de eerste, de aanvoerder was der jongelingschap van Assisië, want het edelmoedig karakter van Franciscus bracht hem overal, waar glorie te behalen was of een avontuurlijk helden- feit moest ondernomen worden. Ook de inwoners van Assisië waren vol bewondering voor hem en gaven hem den bijnaam van »bloem der jonge- lingschap. 2) Het ontbrak in die dagen in Italië niet aan
gelegenheden om zijne toewijding aan het vaderland te toonen. De verbrokkeling van dat schooue land in tallooze kleine republieken, onder welke eenigen zich tot zeer hoogen trap van gloriernacht hadden verheven, deed de belangen zeer uiteenloopen, en ontwikkelde allerwege eene verbazende bedrij vig- heid. — Assisië en Perugia, die met elkaar om den voorrang streden, stonden gewoonlijk vijandig tegenover elkander en waren dikwijls in twist en |
|||||||
|
1) Qnia tarnen divitos erant parentes ejns, et ipsum
tenerrime diligebant, tolerabant eum, in talibus ipsum turbare nolentes. A tribus sociis. 2) Seraphicus Franciscus a primis annis maxime fuit
dilectns, unde cives Assisiates eum vocabant juvenum florem. Wadding Annales Minorum t i. |
|||||||
|
45
|
|||||||
|
oorlog gewikkeld. De jongelingschap dier beide
steden bovenal deed niets liever dan gewapende tochten in het vijandelijk gebied, en was er onver- poosd op uit elkander te overvallen. Bij een dezer tochten werd Franciscus met eenige zijner mede- burgers krijgsgevangen gemaakt; zijn moed werd evenwel door dazen tegenspoed geenszins gebroken en hij behield zijne kracht en de opgeruimdheid, hem eigen, ook toen hij in boeien verzuchtte. Een zijner metgezellen, die zich door droefheid liet overmannen, verweet hem eens dat hij zijne vroo- lijkheid en tevredenheid ook in den kerker be- hield. — Maar wat denkt gij dan van mij, zeide hij; eens zult gij mij geëerd zien over geheel de aarde. 1) Toen eens een der soldaten, die hen bewaakten, een jong Assisiër bespotte en allen hem den rug toekeerden, bleef alleen Franciscus tot hem spreken en spoorde hij zijne vrienden aan om insgelijks den soldaat vergiffenis te schenken. Een jaar lang verbleven zij in de gevangenis, totdat zij eindelijk bij het sluiten des vredes naar Assisië terugkeerden. De barmhartige God liet nu aan Franciscus
eene ziekte overkomen, en gelukkig, want had |
|||||||
|
1) Propter quod unns de sociis reprehendit eum tan-
quam insanum, quias cilicet laetabatur in carcere consti- tutus. Ad quem Franciscus viva voce respondit qnod putatis de me? adhuc adorabor per totum mundum. A tribus sociis. |
|||||||
|
46
|
|||||
|
hem die tegenspoed niet getroffen, hij zou zich
zeer waarschijnlijk door het geweld zijner op- Druisende hartstochten hebben laten meesleepen. Ziekten zijn gewoonlijk de voorloopers der genade, zij stellen de ziel in staat de heerschappij over het afgetobde lichaam te hernemen. Wij verblijden ons met de hoop van de dwaze geneugten dezer aarde, met hare vermaken en rijkdommen — en ziet daar verspert God ons den weg door eene haag van doornen; hij werpt tusschen ons en de wereld een muur op, en wij kennen de voetpaden van misdaad en zonde niet meer. 1) Toen hij aan de beterhand was en met behulp van een stok weer loopen kon, ging hij tot herstel zijner krachten naar het veld, maar zijne ziel vond geen genoegen meer of troost in de schoonheid eener bekoorlijke natuur. 2) Van dat oogenblik af werd hij klein in zijn eigen oogen, hij had een walg van hetgeen hij vroeger hartstochtelijk beminde, hij verachtte, wat hij vroeger hoogschatte en zijn vorig gedrag scheen hem eene ware dwaasheid. 3) 1) Ecce, ego sepiam viam tuam spinis, et sepiam eam
maceria, et semitas saas non inveniet. Osee Cap II. 2) Die qaadam, bacnlo sastentatus, foras exivit, et
circa adjacentem planitiem coepit curiosus intueri: sed pnlcbritndo agrorum, amoenitas, et qnidqaid visa pul- chrum est, in nnllo potnit eam delectare. Thomas de Celano lib. I Cap. I. 3) Ab ea itaque die coepit seipsum vilescere sibi, et
in contempta quodam habere, quae prins in admiratione habnerat et amore. Thomas de Celano 1. e. |
|||||
|
47.
Maar langzamerhand kwamen de oude droomen
van grootheid en roem hem weer door het hoofd spelen; en voor zijne verhevene en krachtige ziel had vooral het avontuurlijk leven eens krijgs- mans veel bekoorlijks. 1) Hij vernam dat een ridder, arm naar de wereld, maar rijk door zijne opofferingsliefde en zijn moed, zich voor- bereidde tot eene reis naar Napels, ten einde daar te dienen en te strijden onder het vaandel van Gauthier de Brienne die, tegen den keizer in, met volhardenden moed de rechten verdedigde van Alberia, zijne vrouw, de oudste dochter van Tan- credo, koning van Sicilië, die eenige jaren geleden was gestorven. — Gauthier vond in vele steden van Italië warme sympathie, men noemde hem overal »den edelen graaf", om daarmede zijne dapperheid, zijne rechtschapenheid en zijn zielen- adel aan te duiden. Daarbij kwam nog dat door zijn verzet tegen het Duitsche keizerrijk zijne zaak eene nationale tint kreeg. Franciscus deed al wat hij kon om dien armen ridder, die zich aan zulk eene edelmoedige partij ging toewijden, de be- hulpzame hand te bieden, en ook bij hem zelf ontwaakte een vurig verlangen om aan dien strijd deel te nemen. 2) Een geheimzinnige droom stijfde |
||||||
|
1) Inanis gloriae vento inflatus .... quia non ïnodicum
audax. Thom. de Cel. 1. c. 2) Quo audito, Franciscus ad eandem cum illo aspirat,
tit a quodam comité gentili miles fiat. A tribus sociis. |
||||||
|
48
|
||||||
|
hem in dat voornemen. Hij zag namelijk in den
slaap een groot paleis vol wapenen en blinkende schilden, die aan den muur waren opgehangen. 1) Franciscus, die in het ouderlijke huis tot nog toe niets anders gezien had dan groote laken-inaga- zijnen, werd vervoerd, van bewondering — en toen hij vroeg aan wien die wapenen en dat be- koorlijk paleis behoorden, antwoordde hem eene stem : dat alles is voor u en uwe soldaten bestemd. 2) Hij stond \'s morgens welgemoed op; maar hij
begreep niet, wat deze geheime en zinnebeeldige droom beduidde. Hij nam dit nachtelijk droom- gezicht letterlijk op, groette zijne familie en vrien- den, terwijl hij zegevierend uitriep: ik zal eens een groot vorst worden. 3) In Spoleto echter werd hij andermaal ziek en
daardoor werd voor het oogenblik de uitvoering van zijn plan verhinderd. Daar hoorde hij op een nacht, terwijl hij half sluimerde, eene stem, die hem vroeg waar hij zoo ijverig naar streefde. Franciscus legde vrijmoedig zijne wenschen bloot. Toen hernam de stem, want het was de stem van Hem, die altijd |
||||||
|
1) In quoddam spatiosum et amoennm palatium, ple-
mm militaribns armis scil. splendentibns clypeis, caete- risquo apparatibus ad murum pendentibus, ad militiae decorem spectantibus. A tribus sociis. 2) Interrogavit cujus essent haec arma, et palatium sic
amoennm ? et responsnm est illi: haec omnia enm palatio sua esse militnmqne snornm. A tribns sociis. 3) Scio me magnum principem affuturum. A tribus sociis*
|
||||||
|
49
|
|||||||
|
aan de deur van ons hart staat en klopt. Fran-
ciscus, van wien van beiden hebt gij meer te hopen, van den meester of den knecht? Van den meester, antwoordde hij zonder bedenken. Welnu, hernam de stem, waarom stelt gij dan den meester achter den knecht, den heer achter den leenman ? — O mijn God, riep Franciscus uit, wat wilt gij dat ik doen zal ! — Keer weder naar de stad, daar zal u gezegd worden, wat gij doen moet, want het visioen, dat gij gehad hebt, moet anders verstaan worden. 1) \'s Morgens reeds keerde hij naar Assisië terug,
om er rustig de bevelen des Heeren af te wachten. Zijne vrienden kozen hem opnieuw tot aanvoerder van hun gezelschap en leider van hunne verma- ken. 2) Eens na een kostbaren maaltijd ging het vroolijke complot al zingende de stad door; Fran- ciscus liep een weinig terzijde en droeg een staf als koning van het feest; 3) toen zijne makkers bemerkten, dat hij niet zong, maar in gedachten |
|||||||
|
1) Eevertere, inquit, in terram tuam et tibi dicetur
quid sis facturus; nam visionem qnam vidisti, oportet te aliter intelligere. A tribus socis.\' 2) A sociis snis eligitnr nt dominum, ut secundum
voluntatem suam faceret expensas. A tribus sociis. 3) Cumque refecti de domo exissent, sociique simnl eam
praecederent, enntes per civitatem cantando, ipse portans baculum quasi dominus, parum retroibat post illos. A tribus sociis. 4
|
|||||||
|
50
|
||||||
|
verzonken, hunne vreugde scheen te vergeten, vroe-
gen zij hem lachend naar het onderwerp van zijne mijmeringen. Waarom doet gij niet zooals wij ? Of denkt gij er aan eene vrouw te nemen ? Juist, was zijn antwoord; ik zal eene vrouw nemen zoo rijk en schoon, dat haar weerga op aarde niet gevonden kan worden. 1) De geest des Heeren stortte zich over hem uit en deelde zich op liefe- lijke wijze maar innig en krachtig aan lieru mede. Hij onderhield zich van toen af veel meer met God door het gebed. Jezus vertoonde zich aan hem, hangende aan het kruis, en van toen af gloeide zijne ziel van liefde en blaakte zijn hart van eene wondervolle liefde jegens de armen. Gaarne had hij alles gegeven, wat hij bezat en zich zel- ven ten bate der armen opgeofferd; hij ontdeed zich van zijne kleederen om hen te bedekken en verdeelde zijne kleederen onder hen. 2) Deze buitengewone teederheid, dit medelijden,
dat het zien van arme menschen bij hem opwekte en hem geheel zijn leven bijbleef, was niet een eenvoudig, natuurlijk gevoel van medelijden met |
||||||
|
1) Forsitan uxorem accipcre cogitasti ? qnibus ille viva
voce respondit: vernm dixictis, quia nobiliorem ditiorem et pulchriorem sponsam, quamunquam viderutis, accipere cogitavi. A tribus sociis. 2) Pauperibus etiam mendicantibus non solum sna
verum etiam seipsum cupiebat impendere, aliqnando vesti menta exuens, aliqnando dissnens, aliqnando scindens ad largiendum eis. S. Bonaventnra, Cap. I. |
||||||
|
51
|
|||||||
|
zijne natuurgenooten, de genade schonk er reeds
in zijne prille jeugd iets goddelijks aan, dat met het klimmen der jaren zoodanig toenam dat hij geheel liefde scheen. Bemint een vader zijne kinderen, dan was, volgens eene uitdrukking van den H. Bonaventura, Franciscus de vader, de pa- triarch der armen ; men zou gezegd hebben dat hij ze allen in zijn hart besloten hield of dat de liefde hem zijn hart in de armen had doen over- storten. Eens dat hij volgens zijne gewoonte, tij— dens afwezigheid van zijn vader, eene groote me- nigte brooden op eene tafel liet klaar zetten — want hij had het besluit gemaakt om nimmer de armen eene aalmoes te weigeren — vroeg zijne moeder hem, waarvoor hij die aanstalten maakte. Dat is, gaf hij haar ten antwoord, voor al de armen die ik in mijn hart draag. Picca zag haar kind met een blik vol liefde aan. 1) Maar al deze goede wer- ken voldeden niet aan het denkbeeld, dat hij zich van de volmaaktheid gevormd had. Hij zou zich naar een verwijderd land hebben willen begeven, om zich daar met hart en ziel toe te leggen op de vrijwillige armoede, waaraan hij zijn hart had weggeschonken. Omstreeks dien tijd besloot hij eene pelgrimsreis naar Rome te ondernemen, om |
|||||||
|
1) Ita nunc cor snum totum erat, ut pauperes videret,
vel audiret, quibus eleemosynam elargiretnr .... mater nroltum supor his in corde suo admirans. A tribas 8ociis, Cap. I. |
|||||||
|
52
|
|||||||
|
die verhevene armen te bezoeken, voor wier graven
weleer de gekroonde hoofden van keizers zich in het stof nederbogen. Toen hij in die heilige plaats zijn gebed had verricht en bemerkte dat de meesten zeer karig met hunne offers waren, anderen zelfs weggingen zonder iets gegeven te hebben, zeide hij : Waarom geeft men den prins der apostelen zulke geringe offers ? Daarna nam hij eene hand- vol goudgeld uit zijne beurs, en wierp het met geweld door de opening van het altaar. 1) Bij het uitgaan der kerk, mengde hij zich
onder een troep armen, schonk zijne kleederen aan den behoeftigste, en na zich zelven met diens lompen bedekt te hebben, ging hij zitten op de trappen van de gaanderij, waar hij den geheelen dag verbleef en in het Fransch om eene aalmoes vroeg. »Zoo mengde hij zich," 2) aldus de groote Bossuet, »onder de armen, die hij kende als de s> broeders en welbeminde kinderen des Zaligmakers; »zoo oefende hij zich in de edele armoede, waartoe b mijn meester hem riep: hij proefde met lange |
|||||||
|
1) Cnm princeps apostolorum sit magnifice honorandus,
cur isti tam parvas oblationes in ecclesia faciunt ubi corpus ejus requiescit ? — Sicque cum magno favoro manum ad bnrsam ponit, et plenam denariis traxit, eosque per fenestram altaris projiciens, tantum sonum fecit quod de tam magnifica oblatione omnes astantes plurimum sunt mirati. A tribus sociis. Cap. I. 2) Atque stans in gradibus ecclesiae cum aliis pau-
poribus, eleemosynam gallice postulabat. A trib. soc. Cap. L |
|||||||
|
53
|
|||||||
|
«teugen den smaad en de schande, die hem zoo
»aangenaam waren ; hij verhardde zijn gemoed te- «gen die laffe en weeke schaamte dezer wereld, »die geen smaad weet te dragen, al werd die ook «geheiligd in den persoon van den Zoon Gods. — »Waarlijk, Franciscus is reeds diep doordrongen »van de dwaasheid des kruizes en de evangelische «armoede." 1) Bij zijn terugkeer in Assisië werd Franciscus
bestormd door die geweldige aanvallen, welke de duivel altijd eene pas tot God bekeerde ziel aandoet. De genoegens zijner eerste jaren, dat vrije en vroolijke leven zijner jeugd, zijne schoone klee- deren, zijne weelde, zijne droomen van grootheid en eerzucht, al die scheppingen van een twintig- jarig jongeling met grooten hartstocht en vurige verbeelding, dwarrelden hem door den geest en lieten er pijnlijke herinneringen achter ; 2) maar Franciscus bleef onwrikbaar en bood het hoofd, zoo wel aan die inwendige bekoringen, als aan de verleiding van buiten. Hij bad met tranen in de oogen, en legde zich met geheel zijne ziel toe op de versterving der zinnen. En God sterkte en troostte hem door inwendige openbaringen. Fran- ciscus wandelde al mediteerende door het veld, |
|||||||
|
1) Bossaet. Panégyrique de St. Franc, d\' Assise.
2) Cogitationes variae sibi invicem succedebant et ip-
sarum importunitas enm duriter perturbabat. Thomas de Celano. Cap. I. |
|||||||
|
54
want bij al ziJDe smarten gevoelt de mensch eene
aangeboren behoefte om met de natuur in recht- streeksche verbinding te treden; hij begaf zich naar de oude kerk van den H. Damianus, om daar zijn gebed te doen, en neergeknield voor het kruis- beeld, sprak hij drie malen met groote godsvrucht die schoone woorden uit, welke hij later dikwijls herhaalde: «Groote God vol glorie, en gij mijn Heer Je-
u zus Christus, ik bid U, verlicht mijne ziel en ver- »drijf de duisternissen van mijn gemoed, geef mij »een zuiver geloof, eene onwankelbare hoop, eene «volmaakte liefde. Leer mij U zoo kennen, o God, «dat ik in alle zaken nooit anders handele dan »volgens uw licht en in overeenstemming met uw » heiligen wil." 1) En dan zag hij, terwijl tranen hem in de oogen parelden, met een blik vol liefde tot het kruisbeeld op. Toen hoorde hij driemalen deze profetische woorden : Franciscus ga en herstel mijn huis, dat gij geheel in puin ziet storten. 2) Aan- van keiijk begreep hij den zin dezer woorden niet, maar verstond ze in letterlijke beteekenis van de kerk van den H. Damianus. Bij het uitgaan der kerk ontmoette hij Petrus, een priester dier kerk, en zeide hem : »Ik bid u, meester, koop olie voor dit geld, |
||||||
|
1) Chalippe. Vie de St. Franijois, liv. I.
2) Corporeis andivit anribns ter dicentem: Francisce
vade et repara domum meam quae, ut cernis, tota des- truitur. S. Bonaventura, C. II. |
||||||
|
55
en ontsteek eene lamp voor het kruisbeeld." 1)
Daarna vertrok hij op staanden voet naar Foligno en verkocht er verscheidene stukken stof; hij maakte zijn paard te gelde en legde de geheele opbrengst van dezen gelukkigen handel voor de voeten van den armen priester van St. Damiaan, ten einde daarmede aan de herstelling dier kerk te beginnen ; 2) hij wierp zich voor de voeten van den priester neer en kuste diens handen met innige godsvrucht. De priester kon bij het zien van dezen plotselingen ommekeer zijne oogen niet gelooven, en vreezende dat daar bedrog onder schuilde, wei- gerde hij het geld aan te nemen; maar eindelijk gaf hij toe aan het verlangen van Franciscus, die te kennen gaf, dat hij bij hem wilde blijven wo- nen. Toen Pietro Bernardone dit besluit van zijn zoon vernam, ontstak hij in hevigen toorn, te meer wijl de gierige man uit geheel zijn hart het geld betreurde, dat Franciscus aan de restauratie der kerk wilde ten koste leggen. Hij ging met eenige zijner vrienden naar St. Damiaan; maar Fran- ciscus die als jong krijger nog niet aan den strijd gewoon was, had de vlucht genomen en zich verborgen in een hol, dat slechts aan een dienst- bode bekend was, die hem van de noodige levens- 1) Eogo te Domine nt emas oleum et facias continue
ardere lampadem coram illo crncifixo. A trib. soc. Cap. I. 2) Ibique venditis quae portaverat, equnm cui tnnc
insederat, felix mercator, assumto pretio dereliqnit. S. Bonaventnra, C. II. |
||||
|
56
|
|||||||
|
behoeften voorzag. Daar volhardde hij in het ge-
bed, en stortte een vloed van tranen, om door Gods genade bevrijd te worden van zijne vervol • gers en in staat te worden gesteld het voornemen uit te voeren, dat God hem had ingegeven. 1) Zoo bracht hij eene maand door, voortdurend over- wegend hoe hij op God alleen zijne hoop moest stel- len, en niet op eigen krachten bogen, en deze over- weging beurde hem op en schonk aan zijne afge- streden ziel nieuwen moed. Hij zette alle vrees op zij en keerde onverschrokken naar zijne vaderstad Assisië terug. 2) Toen de inwoners de verande- ring zagen, die met hem had plaats gegrepen en zijn vermagerd en uitgeteerd gelaat, noemden zij hem een dwaas; men wierp hem met slijk en steeuen en vervolgde hem overal met luide spot- kreten. Franciscus echter bleef doof en ongevoelig voor al deze beleedigingen; in zijn hart dankte hij God, die hem waardig keurde, om in de oogen der menseden eene levende herinnering aan de d\\vaas- heid des kruizes te zijn. 3) Intusschen had Ber- nardone vernomen, dat zijn zoon het voorwerp |
|||||||
|
1) Occulte orans jngiter lacrymarnm imbre perfnsus
ut Dominns liberaret eum a persecutione nociva, et ut pia vota ipsius benigno favore compleret. A trib. soc, C. II. 2) Fovea relicta, iter arripuit versus Assisium, impiger
festinne et laetns. A trib. soc, C. II. 3) Sed miles Christi his omnibus ut snrdus pertransiens
nulla fractus aut mutatus injuria, Deo gratias referebat. A trib. soc, C. II. |
|||||||
|
57
|
||||||
|
eener algemeene spotternij was, en als een wolf\'
op het weerloos schaap, zoo viel hij op zijn zoon aan ; zijne gramschap kende geen maat meer, hij sloeg den armen jongeling onbarmhartig, en ter- wijl hij hem met de grofste verwijtingen\'over- laadde, sleepte hij hem naar huis en sloot hem in een donker hok op. 1) Hij beproefde door re- deneeringen en bedreigingen Franciscus van zijn voornemen af te brengen, maar de moedige ge- vangene bleef onwrikbaar, en werd zelfs door die bedreigingen meer en meer in zijn voornemen ge- sterkt, en met nieuwen moed vervuld. De woor- den van het Evangelie zweefden hem onophoude- lijk voor den geest: »Zalig zijn zij die vervolging lijden om de rechtvaardigheid, want hun behoort het rijk der hemelen." 2) Picca, de moeder van Franciscus. leed veel onder de harde bejegening, die haar geliefd kind te verduren had, en zij verweet haren man zijne hardvochtigheid. Zoodra Bernardone om handelszaken afwezig was, opende zij de gevangenis, waarin Franciscus zat opgesloten, en beproefde zij om door hare woorden, hare lief* koozingen, en door al die wondervolle middelen, welke een liefdevol moederhart weet uit te vinden, hem af te brengen van het voornemen, dat hij ge- vormd had, om zijne familie en de wereld te |
||||||
|
1) Nulla enim moderatione servata currit tanqnam
lupus ad ovem. A trib. soc, C. II. 2) S. Matth. O. V.
|
||||||
|
58
|
|||||||
|
verlaten, maar toen zij zag dat al hare pogingen
vruchteloos waren, liet zij hem in vrijheid gaan. 1) Franciscus kwam in St. Damiaan terug en loofde God voor zijne verlossing. Toen Pietro Ber- nardone te huis was teruggekomen, overlaadde hij zijne echtgenoote met harde verwijtingen en ging hij andermaal zijn zoon opzoeken. — Maar onze hei- lige, die door God inwendig versterkt en met eene bovenmenschelijke kracht vervuld was, trad onver- schrokken zijn vader te gemoet, en zeide hem met eene stem, die van vastberadenheid getuigde: »Ik tel uwe slagen en uwe gevangenis niet, het is mij een geluk, dat te mogen lijden voor den naam van |
|||||||
|
1) Mater ejus factum viri non approbans et inflexibilem
filii constantiam emolliri posse non sperans, a viuculis absolntnm abire permisit. S. Bonaventura. C. II. Un jor que estoit bors son père,
Grant pitie ot de li sa mère; •
Mout doncemont Ie blandissoit
Savor se elle Ie porroit
Fère sa volonté changier. (Chronique Mss.)
Gabriel de Mata legt in zijn »Cavaliere Assisio" aan Picca treffende klaagwoorden in den mond. Cant. IV, I. part., 42. daarna vervolgt hij: La triste madre ya desesperada
De poder ablandar tan duro pecho:
Despues de auer el suyo alli arrojada
En una mar de lagrimas desecho:
Temiendo que la yra apassionada
Del padre no Ie acaue con despecho:
De la prision Ie saca libremente
Porque quando alle belua Ie hallo ausente.
|
|||||||
|
59
Jezus." Toen de vader zag, dat hij niets meer te
hopen had, dacht hij aan niets anders dan om de opbrengst der stoffen en van het paard in handen te krijgen, maar toen hij het vond op het kleine venster, waar Franciscus het, wijl de priester het weigerde, neergelegd had, werd zijne drift een wei- nig bekoeld. Nogtans de hebzuchtige man was nog niet voldaan. Hij vermoedde dat Franciscus nog ander geld onder zich had en klaagde hem aan bij de stedelijke regeering; ook wilde hij Franciscus overhalen om afstand te doen van alles wat hij als erfgenaam van het vaderlijk goed te wachten had. Door een heraut voor de overheden gedaagd,
antwoordde Franciscus: » Door Gods goedheid, ben ik de volle vrijheid zijner dienaren ingegaan 1) en heb dus niet met de burgerlijke macht te ma- ken." — De wereldlijke overheid eerbiedigde dan ook zijne standvastige bekeering. Bovendien waren de rechtsmachten zeer onderscheiden en daar zij niets wilden ondernemen, wat met de rechten van den bisschop en de Kerk in strijd was, zeiden zij aan den vader: »Hij heeft zich aan den dienst van God toegewijd, en behoort dus niet meer onder onze macht." 2) Bernardone begaf zich nu tot Vido |
||||||
|
1) Dixit se per Dei gratiam jam factum libernm et
consulibua amplius non teneri. A trib. soc, C. II. 2) Exquo servitinm Dei est aggrossus, de potestate
nostra exivit. A tribus sociis. |
||||||
|
GO
|
|||||||
|
Secundi, den bisschop van Assisië, een bescheiden
en wijs man. Deze liet Franciscus roepen, en de heilige antwoordde: »Ik zal den bisschop gaan opzoeken die de vader en de meester der zielen is." De bisschop ontving hem met de grootste goedheid en zeide hem: »Uw vader is zeer op u verstoord; wilt gij God dienen, geef hem dan het geld terug dat gij hebt ; misschien werd het op onrechtvaardige wijze verkregen, en God wil niet, dat gij ten bate der Kerk gebruikt, wat de woede van uw vader kan bedaren. Vertrouw op God, mijn zoon, ga met vrijmoedigheid te werk en vrees niet, God zal uw steun zijn en tot heil der Kerk u alles geven wat noodig is." Aan- gemoedigd door deze woorden des bisschops, en als vervoerd door den geest Gods, stond Fran- ciscus op en zeide: »Meester, ik zal mijn vader alles teruggeven, wat hem toebehoort, tot zelfs mijne kleederen.\'\' Toen ontkleedde hij zich en terwijl bij zijn gewaad aan de voeten van den kerkvoogd nederlegde, zeide hij : » Luister en versta mij wel ; tot nogtoe noemde ik Pietro Bernardone mijn vader, maar van nu af kan ik met volle recht zeggen: » Onze Vader, die in de hemelen zijt, op wien ik heel mijn schat en al mijn hoopvol betrouwen heb." 1) Alle omstanders werden tot |
|||||||
|
1) Insuper ex admirando fervore, spiritu ebrius, totus
coram omnibus denudatur, dicens ad Patrem : usque nunc vocavi te Patrem in terris, amodo autem secure dicere |
|||||||
|
Cl
|
||||||||
|
•\\
|
||||||||
|
tranen toe bewogen, en verfoeiden de meedoogen-
looze schraapzucht van Pietro Bernardone. De bis- schop was buiten zichzelf van innige bewondering en opende zijne armen en zijn hart voor Franciscus en bedekte hem met zijn eigen mantel. Hij begreep, dat in deze onlkleeding een groot geheim lag op- gesloten, en toonde zich van dat oogenbhk af steeds een beschermer en oprecht vriend van den heilige. Franciscus kleedde zich met het gewaad van een der dienstknechten des bisschops. — Toen hij in het jaar 1206 aldus openlijk alle aardsche goederen vaarwel zeide, had de dienaar Gods zijn 25e levensjaar bereikt. »O welk een schoon bankroet sloeg toen deze
«koopman! 1) Deze man was niet enkel onge- » schikt om rijkdommen te bezitten, maar te waar- » dig er voor ; hij verdiende eene plaats in het boek »der evangelische armen, hij was waardig om van »stonde af aan op de kas der goddelijke voorzie- «nigheid te teren. Hij heeft haar dan eindelijk ge- »vouden, die vurig begeerde armoede, waarop hij «heel zijn schat had gesteld, en hoe meer men »hem ontroofde, des te rijker hij werd. Wel deed »men goed met hem al zijne goederen te ontnemen, » daar men hem evenzeer wilde berooven van hetgeen |
||||||||
|
pos3um: Pater noster qui es in coelis, apud quem omnem
thesaurum reposui et omnem spei fiduciam collocavi. S. Bo» navent., C. II. 1) Bo38uet. |
||||||||
|
62 \'
»hij onder al zijne goederen het hoogste schatte:
»de macht om ze met kwistige hand over de armen »uit te storten. Hij heeft een vader gevonden die »hem niet zal beletten om, hetgeen hij met eigen «hand verdiende of door de offervaardigheid der »geloovigen verwierf, aan zijne beminde armen uit »te deelen. Welzalig hij, die niets meer bezat in » de wereld, wijl zelfs zijne kleederen hem als eene » aalmoes geschonken waren. Welzalig hij, die niets » bezat dan God, die niets meer verwachtte dan van «Hem en niets meer ontving tenzij uit liefde tot • Hem!" |
||||
|
HOOFDSTUK II.
|
|||||
|
Ce H* Franciscus wijdt zich toe aan de
verzorging der melaatschen* — De
melaatschen in de middeleeuwen»
1206.
Hij is waarlijk groot, die eene groote
liefde heeft. Th. a Kemp. Navolg.
Sancte Francisce leprosorum mundator, Sancte Francisce infirmorum consolator, Ora pro nobis. Eene oude Litanie.
Ontdaan van alle banden, die hem aan de we-
reld verbonden, naar zijn verlangen getreden in de vrijheid der kinderen Gods, ging Franciscus zonder dralen in de eenzaamheid, om daar dich- ter bij zijn welbeminde te wezen en oplettender naar diens stem te luisteren. Dit is de eerste be- hoefte, welke eene christelijke ziel ondervindt bij het verlaten der beslommeringen van het we- reldsche leven, en na de smarten onzer geestelijke indsheid. Franciscus ging door bosschen en over ergen, en zong in het Fransch lofzangen ter |
|||||
|
G4
|
|||||
|
eere Gods en stortte zijn gemoed in jubelzangen
uit. Eenige roovers vroegen hem : » Wie zijt gij ? — »Ik ben, antwoordde hij op profetischen toon, ik ben de heraut des grooten Konings" ; maar zij sloegen hem wreed en wierpen hem in een kuil vol sneeuw, terwijl zij hem spottend toeriepen : — » Lig daar nu, verachtelijke heraut van God." Toen zij zich verwijderd hadden, kroop Franciscus uit den kuil, verheugd dat hij had mogen lijden en hij begon met nog luider stem te zingen. — Zoo kwam hij aan de poort van een klooster, waar hem als een bedelaar eene aalmoes gegeven werd; hij bracht er eenige dagen door, terwijl men hem gebruikte voor de nietigste bezigheden in de keuken. Van daar ging hij naar Gubbio waar een zijner vroegere vrienden hem herkende ; deze verleende hem gastvrijheid, gaf hem een kort bo- venkleed, een lederen gordel, schoenen en een stok; hierin bestond het gewone kostuum van een klui- zenaar. In dit boetekleed wijdde deze arme van Christus, deze hartstochtelijke minnaar der nede- righeid, zich aan het verzorgen der melaatschen. Deze godsvrucht werd, zooals wij zullen zien, in de middeleeuwen met zekere voorliefde beoefend. Van nu af aan stelde Franciscus er zijn vermaak in om in de leprozenhuïzen te wonen, hij diende de zieken met alle zorg, voorkwam hunne wenschen en toonde hun een diep medelijden. Hij wiesch hunne voeten, verbond hunne wonden, reinigde ze van het vuil en kuste ze op de teederste wijze. Zqo i
|
|||||
|
65
|
|||||||
|
wijdde deze evangelische geneesheer aan de lichamen
de zorgen, welke hij later, met zooveel goed gevolg den zieken naar de ziel zou betoonen. 1) En God zegende dat werk der liefde. Hij ontmoette op zijn weg een arm man, uit de vallei van Spoleto, wiens mond en wangen door een afzichtelijken kanker waren weggevreten, en die, vol van den diepsten eerbied voor Franciscus, diens voeten wil- de kussen. Franciscus echter belette hem dit, kuste hem op het gelaat en de zieke was genezen. Ik weet niet, zegt de H. Bonaventura, wat meer te bewonderen ! die wondervolle genezing of de held- haftige nederigheid van dien kus. 2) Reeds in de wereld had hij zich ondanks zijn natuurlijken af- keer, in deze soort van zelfverloochening geoefend. Om hem in deze heilige oefening aan te moedi- gen, had God hem gezegd : »Franciscus ! indien gij mijn wil wilt leeren kennen, dan moet gij ver- achten en haten, wat gij tot hiertoe naar het vleesch hebt bemind en verlangd. Laat deze nieuwe weg u niet afschrikken, want indien al wat voor- heen een genot voor u was, voortaan alsem voor |
|||||||
|
1) Lavabat ipsornm pedes, ligabat nlcera ... oscula-
batur etiam ex miranda devotipne ... evangelicns medi- cus mox futurus. S. Bonaveut., Cap. II. 2) Nescio quod horum magis sit merito admirandum,
an humilitatis profanditas in osctilo tam benigno, an virtntis praeclaritas ia miraculo tam stupondo. S. Bon., Cap. II. 5
|
|||||||
|
66
|
|||||
|
u moet wezen, al wat u tot hiertoe mishaagde
zal u ook van stonde af aan zoet en liefelijk schijnen. 1) In zijne eerste overweging over het ware christelijke leven, had de geest Gods hem leeren inzien, dat dit leven der ziel, even- als een ambacht, verachting der wereld, en evenals de krijgsdienst overwinning van zich zel- ven eischt. Franciscus oefende zich in die godde- lijke lessen, en de eerste overwinning welke hij op zich zelven behaalde, bestond in eene, door de liefde bevochten zege over de diepe walg, welke hem het zien van een melaatsche inboezem- de. God beloonde hem hiervoor op eene geheel wondervolle wijze. Toen hij namelijk eens te paard door het veld van Assisië reed, zag hij een me- laatsche tot hem komen. Bij den eersten oogop- slag werd hij met schrik vervuld, maar hij deed zich geweld aan, steeg van het paard en gaf den armen zieke eeue aalmoes, terwijl hij diens hand kuste. Een oogenblik later zag hij het vlakke veld over, maar ontdekte niemand meer. 2) Toen dankte hij God in zijn hart, want hij wist, dat onze goddelijke Heiland dikwijls, onder de gedaante van een melaatsche, aan zijne heiligen op aarde 1) Statim antem equum ascendens, et se eiren mquaque
convertens, cnm campus pateret nndique liber leprosnm illum mioime vidit. S. Bonav., C. I. 2) Lees de scboone legenden van den H. Julianus, van
den H. Paus Leo IX en die van Mariyrius, in dehorae- lieën van den H. Gregorius den Groote. |
|||||
|
67
|
|||||||
|
verschenen was; en een weinig tijds voor zijn
dood verklaarde de heilige, dat hetgeen hem tot nog- toe in den dienst der melaatschen het bitterste had toegeschenen, van dien dag af voor hem een licha- melijk en geestelijk genot was geworden. Toen eenmaal de orde der Minderbroeders was ingesteld, wilde de gelukzalige patriarch, dat degenen onder zijne kinderen, die niet gestudeerd hadden en voor het predikambt geene geschiktheid bezaten, zich zelven geheel en al als dienaren hunner broe- ders zouden beschouwen, en de hospitalen zou- den bezoeken, om daar met evenveel nederigheid als liefde, den melaatschen de vernederendste diensten te bewijzen. 1) Hij gaf hun zelf het voorbeeld, maakte in hunne tegenwoordigheid de bedden op en verbond de wonden. Vroeg hemie- mand om in zijne orde te worden opgenomen, dan liet hij nooit na den nieuweling de opmerking te maken, dat de regel de verzorging der me- laatschen voorschreef en deed hij hem eene proef ondergaan. Hij zond allen weg, die geen moed genoeg bezaten, om zich met hart en ziel aan deze werkzaamheden toe te wijden ; nam daar- entegen iemand deze taak bereidvaardig op zich, dan drukte hij hem met teederheid in zijne ar- men, zeggende: O mijn broeder, laten wij de |
|||||||
|
1) Ordinava che i frati del suo ordine andando, e
stando per il mondo, servissero a\' leprosi per amor di Christo. Pioretti di S. Franoesco. Cap. XXIV. |
|||||||
|
68
|
|||||||
|
melaatschen beminnen en verzorgen : het zijn de
» Christelijke broeders" bij uitnemendheid. 1) Een zijner leerlingen Jacobus, bijgenaamd de
» eenvoudige," 2) uit het graafschap Perugia, blonk boven allen uit door den ijver, welken hij bij dit liefdewerk aan den dag legde ; men noemde hem den vader en geneesheer der melaatschen. Fran- ciscus had hem op geheel bijzondere wijze een melaatsche aanbevolen, wiens geheele lichaam slechts ééne wonde was. Door de aanhoudende zorg van Jacobus namen de krachten van den zieke een weinig toe, en meenende dat de fris- sche lucht de genezing zou bevorderen, droeg de ijveraar hem op zekeren dag naar het klooster van Maria der Engelen. Franciscus vond dit eene onvoorzichtige handelwijze. Gij behoeft, zeide hij aan Jacobus, de christelijke broeders niet aldus te vervoeren; dit past hen noch u; ik wensch wel dat gij hen dient in het hospitaal, maar niet dat gij hen er uit laat gaan, want daar zijn er velen, die het zien van een melaatsche niet kun- nen verdragen. De melaatsche, die zijn weldoener |
|||||||
|
1) Humiliter autem et charitative exercentes libentei\'
amplectebatur, quibus ut majorem adderet animum et gratiores redderet leprosos, fratres christianos eos appel- labat. Wadding, Annales Minornm, torn. I, p. 142. 2) Prae ceteris claruit in hoc ministerie» Jacobus sim-
plex, e comitatu Perusii, qui ob continuam circa leprosoS caram, vocabatur oeconomus et medicus leprosorum. Wad- ding, Annales minorum, torn I, pag. 142. |
|||||||
|
69
|
|||||
|
aldus hoorde bestraffen, was hierover zeer bedroefd ;
Franciscus merkte het op en aanstonds wierp hij zich voor de voeten van den zieke neder en vroeg hem om vergiffenis. Uit boetvaardigheid wilde hij aan de poort van het klooster, met den melaatsche uit één schotel eten ; daarna omhelsde hij hem en liet hem vergenoegd naar het hospi- taal terugkeeren. 1) Hij genas in het hospitaal een melaatsche, die
zoo ongeduldig en driftig was, dat hij de Min- derbroeders, die hem verzorgden, met smaadwoor- den en slagen overlaadde. Deze ging zelfs zoo ver, dat hij God en zijne heilige Moeder lasterde, üe broe- ders konden al deze gruwelen niet langer verdra- gen en lieten hem aan zijn lot over. Nu bood Franciscus den zieke zijne diensten aan. «God schen- ke u den vrede, mijn broeder," zeide hij hem,» heb geduld, ziekten worden ons door God overgezon- den, om onze zielen gezond te maken, en zoo wij ze met onderwerping dragen, hebben zij eene groo- te kracht. — Wat kan ik van God ontvangen, die mij den vrede en alle goed ontnomen heeft ? gaf de melaatsche toornig ten antwoord. Hoe kan ik geduldig zulk eene aanhoudende pijn verduren? God heeft mij vergeten, en de broeders hebben mij niet naar behooren verzorgd." Franciscus bemerkte, dat de booze hem geheel overmeesterd had en verwijderde zich om te bidden. Bij zijne 1) Chalippe, vie de St. Franqois, liv V.
|
|||||
|
70
|
|||||||
|
terugkomst vond hij den zieke een weinig be-
daard; en toen hij hem vroeg met welken dienst hij hem het grootste genoegen kon doen, ant- woordde de melaatsche : »dat gij mij over geheel het lichaam wascht, want ik zelf kan het van den stank niet langer uithouden." Franciscus liet aanstonds water met welriekende kruiden warm maken; daarna ontkleedde hij den zieke en begon hem te wasschen, terwijl een andere broeder het water uitgoot. En zie, waar de hand van den die- naar Gods kwam, daar verdween de melaatsch- heid, en terwijl het lichaam uiterlijk genas, werkte Gods genade in zijn binnenste, en wiesschen de tranen, dat water des karten, 1) zijne ziel. Na eenigen tijd in gestrenge boetvaardigheid te heb- ben doorgebracht, stierf de melaatsche. Hij ver- scheen aan Franciscus, terwijl deze in een bosch zijn gebed verrichtte en zeide hem op zachten en liefelijken toon :» Herkent gij mij, ik ben die me- «laatsche, welken onze Zaligmaker om uwe ver- > diensten genezen heeft. Thans ga ik de eeuwige • glorie binnen, om God te danken, want een groot » getal zielen zullen om uwentwille gered worden." Hij steeg ten hemel en Franciscus voelde zijn hart met troost vervuld. 2) Zoo beloonde God de |
|||||||
|
1) Eene uitdrukking der oude ridderromans.
2) Dove toccava il Santo con Ie sue mani, si parti*
va la lepra dall\' infermo, e remaneva la sua carne per- Mttamento sana, ... si che, mentre che il corpo si |
|||||||
|
71
|
|||||||
|
heldhaftige liefde, die Franciscus den armen christe-
lijken broeders, den melaatschen, toedroeg. De melaatschheid had na de kruistochten, in
de oogen van de Kerk en de geloovigen, een ge- heiligd karakter ontvangen ; men beschouwde haar over het algemeen als een bijzonder bewijs der goddelijke welwillendheid. 1) Deze geheimzinnige ziekte, waarvan de menschelijke wetenschap den sluier nog niet gelicht heeft, was bij de Christe- nen der middeleeuwen in eere. 2) Christus was der wereld voorzegd als een melaatsche door God |
|||||||
|
mondava di fnori dalla lepra, 1\'anima si mondava da
pecoato dentro perlla contrittione.....Mi riconosci tu ?
... il leproso disse con soave ed allegra voce: Io son
quel leproso che fü sanato da Christo per li tnoi meriti, e oggi ine ne vado alla gloria di vita eterna, di che rendo grazie a Dio, ed a te; perciochè per te molte aaime si salveranno nel mondo.... E dette queste pa- róle se n\' andö al cielo, e S. Francesco rimase tuolto coa&olato. Fioretti, Capo XXIV. 1) Zie het uituomcndo daitsche werk van Clemens
Brantano over de Zusters van liefde, en het heerlijke boik van graaf Xavier de Maistre getiteld: »de melaat- sche van de stad Aosta." 2) Beschouwingen over de zinnebeeldige beteekenis van
de melaatschheid vindt men in het boek van Bhabanns Maurus tegen de Joden, Gap. LXVII en LXVIII uit- ifegeven door D. Martène in zijn >trésor des anecdotes"; a>o ook in eene schoone predikatie van den H. Bernardos \'*or den paaschtijd, uitgaaf Mabillon torn I. pag. 903; \'0 »den armen Hendrik" een duitsch gedicht uit de <*rtiende eeuw door Hartmann von der Aue. |
|||||||
|
12
|
|||||||
|
geslagen en vernederd; 1) en wij lezen in het Evan-
gelie dat, toen de heilige Maria Magdalena balsem uitstortte over de voeten van Jezus, de Heiland bij een melaatsche te gast was; ook wordt de melaat- sche Lazarus ons als een zinnebeeld van eene heilige ziel voorgesteld. In één woord, Christus heeft de me- laatschen zoozeer bemind, dat de heiligen er steeds naar gestreefd hebben, zich diezelfde gemoedsge- steldheid te verschaffen, ze diep in hun hart te prenten en dezelfde toewijding in hunne daden ten toon te spreiden. Voor de verzorging der me- laatschen van Jeruzalem en het Oosten, bracht de katholieke liefde eene geheel voor haar doel berekende ridderorde voort, die een melaatsche tot grootmeester had. Het westen biedt ons eveneens kostbare en treffende voorbeelden van liefde tot de melaatschen. Sybilla, gravin van Vlaanderen, die haar gemaal Theodorik naar het heilige land verge- zeld had, beschouwde het als een voorrecht, dat zij te Jeruzalem, in het hospitaal van den heiligen Joan- nes den aalmoezenier, mocht verblijven, om er de melaatschen te verplegen, üe heilige Lodewijk, k> ning van Frankrijk, droeg hun eene geheel broï- derlijke genegenheid toe en Hendrik de derde, ko- ning van Engeland, bezocht hen dikwijls in de hospitalen. De heilige Maria d\'Oignies wijdde zich aan hun dienst toe; en wie kent niet die schoone |
|||||||
|
1) Et dos putavimns cnm quasi loprosum, percussarr
a Deo et humiliatum. Isaias. Cap. LUI. |
|||||||
|
73
|
|||||
|
voorbeelden van naastenliefde, ons nagelaten door de
jeugdige Elizabeth van Hongarije, die heilige dochter van Franciscus, nederig op den troon, geduldig bij de wederwaardigheden en die geen andere groot- heid zocht dan de armen te kunnen helpen ? En wien bleef de verhevene zelfopoffering der heilige Ca- tharina van Sienna onbekend ? Zij werd zelve door de melaatschheid aangetast, tengevolge van het verzorgen en begraven van een melaatsche, maar weldra waren hare handen weer blank en zuiver als die van een pasgeboren kind. En waren de heilige Odilia van den Elzas, de heilige Judith van Polen, de heilige Edmond van Kantelberg geen won- deren van liefde jegens de arme zieken van den goeden God. In één woord, de Kerk deed zich steeds kennen als de vriendin en beschermster der melaatschen, maar hare liefde was eene voorzich- tige. Van het eerste oogenblik af nam zij afdoen- de middelen ter voorkoming van eene noodlottige besmetting. »Men behoort een groot medelijden »jegens de ongelukkigen te koesteren, zoo spreken »de Vaders der kerkvergadering van Lavaur, met »eene broederlijke liefde moet men de ongeluk- »kigen omhelzen die, overeenkomstig Gods heiligen »wil, door de melaatschheid verteerd worden, «maar wijl deze ziekte besmettelijk is, en wij alle «gevaar willen voorkomen, bepalen wij dat de »melaatschen van de overige geloovigen moeten »afgezonderd worden, dat zij op geene open- »bare plaatsen mogen komen, zooals kerken, mark- |
|||||
|
74
|
||||||
|
i» ten, pleinen, herbergen ; hunne kleeding moet ge-
»lijkvormig, hun baard en haar afgeschoren zijn; » zij zullen eene afzonderlijke begraafplaats hebben, »en altijd een teeken dragen, waaraan men hen • kennen kan." 1) De zorg over de melaatschen was den bisschop-
pen in het bizonder opgedragen. 2) Paus Grego- rius II beval den heiligen Bonifacius, dat hij den melaatschen de H. Communie niet mocht weigeren. 3) Men wilde hun ook zelfs de menschelijke ver- troostingen niet ontnemen ; een melaatsche werd niet van zijne vrouw gescheiden ; die innige band van het huwelijk, dat uit twee lichamen slechts één maakt, werd beschouwd even onontbindbaar te zijn als de heilige en geheimzinnige vereeni- ging van Christus en de Kerk. 4) Het ceremoni- eel voor de afzondering der melaatschen is een |
||||||
|
1) Concilinm Vaurence, Can. 21.
2) III Concilinm Lugdnnen; anno 583 can. 6. — Zie
wat betreft de Kerkvergaderingen en de brieven der pansen, de prachtige verzameling van den Pater Jezniet Labbe. 3) Epist. XIII. Cap. X. Het Concilie van Worms, can.
31 schreef hetzelfde voor. Zij die door de zoogenaamde «koninklijke ziekte" waren aangetast, werden als me- laatschen behandeld. Zie den twaalfden brief van Paus Zacharias aan Bonifacins. 4) Zie een decreet van Pans Alexander III. Een brief
Van dezen Paus aan den bisschop van Lincoln, leert ons dat men medehelpers zond aan pastoors, die met me- laatschheid geslagen waren. |
||||||
|
75
|
|||||||
|
der treffendste gedeelten van de kerkelijke liturgie.
Na de Mis voor de zieken gelezen te hebben, 1) kleedde de priester zich in koorhemd en stool, besproeide de melaatschen met wijwater en ge- leidde hen daarna naar het hospitaal voor melaat- scheu. Hij wekte hen op tot geduld en liefde, volgens het voorbeeld van Jezus Christus en zijne heiligen. «Mijn broeder, arme van den goeden God, «door het lijden van veel droefheid, kwelling, »ziekte, melaatschheid en andere wederwaardigheden » van dit leven, komt men in het koninkrijk van het » Paradijs, waar geene ziekten meer zijn noch kwel- »lingen, maar allen rein en zuiver zijn, zonder «smet en zonder eenige vlek van onreinheid, en »schitterender dan de zon ; daar zult gij heengaan, » zoo het Gode behaagt; God geve u zijne genade, i opdat gij, als goed Christen, met geduld deze be- »proeving moogt dragen ; want deze afzondering, »mijn broeder, is slechts lichamelijk; naar den »geest, en dit is toch het voornaamste, zult gij «altijd, evenzeer als vroeger, deel hebben aan al » de gebeden van onze Moeder de heilige Kerk, alsof «gij alle dagen met de overigen persoonlijk bij |
|||||||
|
1) Reginald, aartsbisschop van Keinis, verbood van
deze ceremonie een soort van lijkplechtigheid te maken. Aldus in een oud MS. van den heiligen Albinus van Angers, uitgegeven door D. Martène. De antiquis ecclesiae riti- bns, torn III. Deze voorzorgsmaatregel bewijst ons met welk eene teederheid de melaatschen behandeld werden. |
|||||||
|
7G
|
|||||||
|
»den heiligen dienst tegenwoordig waart geweest.
»En wat uwe dagelijksche behoeften betreft, daar »zullen uwe medebroeders in voorzien en God zal »u niet verlaten. God blijve met u. Amen." 1) Na deze troostvolle toespraak, wachtte den prie-
ster het pijnlijkste gedeelte van zijne bediening; hij sprak de vreeselijke verboden der wet uit : 1. Ik verbied u ooit binnen te gaan in eene kerk
of een klooster, te komen op eene jaarmarkt, in een molen, op een marktplein of in gezelschappen. 2. Ik verbied u uit uw huis te gaan zonder
het gewaad van een melaatsche aan te hebben, opdat men u kunne kennen; zoo ook u barre- voets in het openbaar te vertoonen. 3. Ik verbied u ooit uwe handen of iets wat
tot uwe kleeding behoort in eene rivier of een fontein te wasschen of daaruit te drinken ; indien ge drinkwater begeert, put het met uw vaatje en met uw nap. 4. Ik verbied u eene zaak aan te raken, waar-
op gij biedt of die ge koopt, zoolang zij de uwe niet is geworden. 5. Ik verbied u eene herberg binnen te gaan ;
zoo gij wijn begeert, hetzij gij dien koopt of dat men u dien geeft, laat hem in uw vaatje doen. 6. Ik Terbied u, wanneer gij op weg zijt en
gij ontmoet een of ander persoon, die tot u |
|||||||
|
1) Het laatste gedeelte van deze toespraak is geno-
men nit een ritueel van Ruims, uitgegeven in 1585. |
|||||||
|
77
|
|||||||
|
spreekt, u zelven onder den wind te plaatsen al-
vorens gij antwoordt. 7. Ik verbied u door eene nauwe straat te gaan
opdat gij niet een of ander persoon tegenkomt, die u niet kan ontwijken. 8. Ik verbied u, wanneer gij ergens voorbij
gaat, aan eene put of een touw te raken indien gij geene handschoenen aan hebt. 9. Ik verbied u kinderen aan te raken of hun
iets te geven. 10. Ik verbied u uit andere gereedschappen dan
de uwe te eten of te drinken. 11. Ik verbied u in gezelschappen te eten en
te drinken behalve met uwe lotgenooten. Daarna nam de priester aarde van het kerkhof,
en 6trooide ze uit over het hoofd van den zieke en zeide : sterf aan de wereld en word herboren voor God ! . . . O Jezus, mijn Verlosser, gij hebt mij uit aarde gevormd, gij hebt mij een lichaam ge- schonken, doe mij herleven ten jongsten dage. 1) Die woorden zijn pijnlijk voor een mensch, die
in het midden van de maatschappij geleefd heeft, en die aldus de heiligste genegenheden zijns har- ten gebroken, zijne edelste verlangens verijdeld ziet. De melaatsche stond daar dan ook roerloos, zijn leven hield op; daar was in hem iets van de rust, waardoor het verscheiden eens christen |
|||||||
|
1) Ex ritnali ecclesiae Cattilaunonsis. D. Martène, torn
III, p. 542, in 4o. |
|||||||
|
78
|
|||||
|
zich kenmerkt. Het volk zong: Al mijne beende-
ren zijn geschokt, mijne ziel is aan verwarring ten prooi; alleluja. Heer ontferm u onzer en geef ons de gezondheid weer. De priester las het evange- lie van de tien melaatschen ; dr una zegende hij het gewaad en het schamele huisraad van het le- prozenhuis, 1) en gaf hem op de volgende wijze ieder voorwerp over. Bij het overgeven van het habijt, dat men housse 2) noemde, zeide hij: » Mijn broeder ontvang dit kleed, en draag het ten teeken van nederigheid, ik verbied u voortaan zonder dit gewaad uw huis te verlaten. In den naam des Vaders en des Zoons en des heiligen Geestes." En terwijl hij hem het vaatje aanbood:
«Ontvang dit vaatje om er in aan te nemen
wat men u te drinken zal geven, en ik verbied u, op straffe van ongehoorzaamheid, uit rivieren, fonteinen of openbare putten te drinken, of op de eene of andere wijze er u, of uwe lakens, hemden en alles wat verder uw lichaam mocht hebben aangeraakt, in te wasschen." En terwijl hij hem den klapper gaf.
«Ontvang dezen klapper ten teeken dat het u
verboden is zonder noodzakelijkheid, iemand anders dan uws gelijken toe te spreken, en zoo gij ergens behoefte aan hebt, moet gij het vragen door mid- 1) D. Martène. De antiquis Ecclesiae ritibus, torn.
III. p. 53G. 2) Housse, eigenlijk «scbarbrak of paardenkleed," was
een gewaad dat tot op de voeten hing. Vertaler. |
|||||
|
79
|
||||||
|
del van den klapper, en u zelven ver van delie*
den en onder den wind plaatsen." Bij het aanbieden van de handschoenen :
«Ontvang deze handschoenen, die u herinneren dat het u verboc1 ?n is, iets met de bloote hand aan te raken, behalve hetgeen u toebehoort en niet in de handen van anderen behoeft te komen." Bij het aanbieden van den knapzak : »Ontvang dezen knapzak om er in te doen, het- geen de gegoeden u zullen schenken, en denk er aan, God voor uwe weldoeners te bidden." Een melaatsche moest hebben een doosje, schoe-
nen, schouderlappen, een linnen kleed, een bovenkleed, een kaproen, twee paar zwachtels, een vaatje, een trechter, een lederen riem, een mes, een houten nap, een met katoenpluis gevuld bed, een kussen en een deken, twee paar bedlakens, een bijl, een kastje met slot, een tafel, een zitbankje, een lamp, een napje, een waschkom, eetschalen, een water- bekken, een pot om vleesch te koken. Al die ru- we voorwerpen werden gezegend en geheiligd door het gebed der Kerk. Daarna nam de priester den melaatsche bij het kleed, en leidde hem zijne cel binnen. Hij zeide: ziehier mijne woonplaats voor immer, ik zal haar bewonen; zij is het voorwerp mijner verlangens. 1) Dan plantte men voor de deur een houten kruis, waaraan men een offerblok be-. vestigde, om de aalmoes te ontvangen die de ge~ |
||||||
|
1) Eitualo ecclesiae Catalaunonsis.
|
||||||
|
80
|
||||||
|
loovige pelgrim, in ruil voor de gebeden vanden
afgezonderden zieke, er in kwam werpen. De prie- ster legde er het eerst zijn offer in, en al het volk volgde zijn voorbeeld. Na deze plechtigheid vol droefheid en hoop,
keerden de geloovigen, voorafgegaan door het groote processie-kruis, naar de kerk terug. Daar wierpen allen zich ter aarde neder, en de priester zong met verheffing van stem, dit roerende ge- bed : 1) »O Almachtige God, die, door het lij- den van uw eenigen Zoon, den hoogmoed van den ouden vijand verpletterd hebt, verleen aan uw dienaar het noodige geduld om in den geest van godsvrucht en met geduld de kwalen te ver- dragen, waarmede hij geslagen is. Amen." Al het volk antwoordde: «Amen, zoo zij het." Zoo waren de zieken van den goeden God uit
de maatschappij verbannen. Gelukkig zoo zij deugd- zaam en onderworpen waren; dan toch werden zij, geheel het land door, aangezien als personen, die hoog verheven waren in de zedelijke orde. Verbannen op aarde, beroofd van al de illusiën die het gewone leven veraangenamen, van al die men- schelyke hulpmiddelen welke het vergemakkelijken, sleepte de melaatsche in nederigheid en stille droefheid, zijn leven voort. Wij daarentegen die het levendig geloof dier tijden verloren hebben, wij kunnen niet begrijpen, wat de goddelijke barm- |
||||||
|
1) Bituale llomonse.
|
||||||
|
81
|
|||||
|
hartigheid voor het lijden gedaan heeft; zij heeft met
hare weldaden het ongeluk tot aan zijn laatste grens vervolgd. De godsdienst en de natuur zijn voor die leden der menschelijke familie, welke door de wereld onterfd worden, eene onuitsprekelijke bron van verhevene geneugten. In de middeleeuwen ver- eerde men den melaatsche als een geloofsbelijder ; 1) men vereerde dien mensch , wien de hemel zulke geheimzinnige vertroostingen schonk, met de hartelijkste namen. 2) De getrouwste aller vrien- den liet den arme ongelukkige niet aan zijn lot over, maar vervulde zijn hart met eene stille vreug- de, die door geen onrust vergald werd; zoo waar is het dat het geluk slechts in de goederen, die de hemel ons biedt, te vinden is. 1) Men leest in het oude ritneel van Eeitns, uitge-
geven in 1585, dat bij de uitvaart van een melaatsche, do mis van de belijders niet mocht gezongen worden : Nee debet dici missa: Os jnsti meditabitnr sapientiam,ntpro confesso- re, quemadmodnm hactenus fieri solebat in aliquibus locis. 2) Men noemde hen: »de zieken van den goeden God,
do beminde armen van den goeden God, de edele lieden." Alleen op den Paaschdag mochten de melaatsehen hnn graf verlaten ter gedachtenis aan de verrijzenis van onzen Heer Jezus Christus. In eene kleine kerk bij Dyon zagen wij het graf van een melaatsche. Daar kan men zich een juist denkbeeld vormen van de levenswijze on van het huisraad dier ongelukkigen. M. Maillard de Chambure, al te vroeg aan de archeologische wetenschap ontvallen, heeft in de archieven van Bourgonjo, eene zeer groote en juisto teekening er van doen plaatsen. , 6
|
|||||
|
HOOFDSTUK III.
De IL Franciscus herstelt de kerkeiuvan den
IL Eamianus, den IL Petrus en de IL Maria
der Engelen* — Zijn huwelijk met de
heilige armoede, — Yerblijf te RiYOn
Torto* — Innocentius III keurt den
regel van den IL Franciscus goed*
— Bijzonderheden omtrent de
leerlingen — Yerhlijf hij de
IL Maria der Engelen*
1206—1212.
Ecce nos reliquimus omnia et secuti su-
mus te, quid ergo erit nobis? Jesus au- tem dixit illis ... omnis qui reliquerit domum, vel fratres, aut sorores, aut pa- trem, aut matrera, aut uxorem, aut filios, aut agros, propter nomen racura, centu- plum accipiet, et vitam aeternam pos- sidebit. S. Matth. Cap. XIX. De stem van den gekruiste ruischte altijd in de
ooren van Franciscus. Hij wilde, gehoorzaam aan het bevel, de kerk van den H. Damianus herstel- len. Gelukkig door de oefening der christelijke |
||||
|
83
liefde, waarop hij zich in het hospitaal der me-
laatschen te Gubbio, met evenveel nederigheid als volharding1, had toegelegd, kwam hij te Assisië te- rug, en sloeg de handen aan het werk, zonder zelfs terug te denken aan de droevige en onaan- gename tooneelen van de vervolging, hem door zijn vader aangedaan. Hij trad zijne vaderstad binnen, zooals weleer de profeten binnen de steden van Juda : hij ging heen en verkondigde langs de straten de grootheid van God, de ellende der Kerk en zeide met eenvoud : »Die mij één steen geeft »zal ééne belooning hebben, die mij er twee geeft »zal er twee hebben, en die mij er drie geeft zal «er drie hebben." 1) Velen zagen hem aan voor een krankzinnige, verachtten en bespotten hem; anderen waren tot schreiens toe bewogen, bij het zien van zijn plotselingen overgang van de ijdel- heid dezer wereld tot de geestverrukking der god- delijke liefde. 2) Franciscus verachtte de bespot- ting en werkte met volharding voort aan de stof- felijke herstelling der kerk, alvorens hij ging ar- |
||||||
|
1) Qui mihi dederit nnnm lapidem, nnam habebit
mercedem; qui autem duos dederit, duas habebit mer- cedes; qui vero tres totidem mercedes habebit. Vita a tribus sociis, C. II. 2) Alii vero pietate commoti movebantur ad lacrymas,
Tidentes eum de tanta lascivia et saeculi vanitate ad tantam ebrietatem divini amoris tam oito venisse. Vita a tribus sociis, Cap. II. |
||||||
|
84
|
||||||
|
beiden aan hare geestelijke hervorming, die van
veel meer gewicht was. Men zag nu den jongeling van een fijn en ten-
ger gestel, steenen en andere bouwstoffen, welke bij het metselwerk benoodigd waren aandragen, en dienen als handwerksman. 1) Hij herstelde bo- vendien nog de oude kerk van den heiligen Petrus, buiten Assisië gelegen, en de kleine kapel van Portiuncula, waar de Engelen bij zijne geboorte gezongen hadden. Hij deed al deze dingen, voor- eerst om te voldoen aan zijne godsvrucht jegens de heilige Moeder Gods en den Prins der apostelen, om zich te versterven, en zijne handen eene heilige bezigheid te verschaffen ; maar tevens voorzag hij, dat deze arme en onaanzienlijke kerken eens de wieg van eene groote familie en hoog vereerde heiligdommen zouden worden, en hij volvoerde dit werk met de liefde en zoete vreugde van een vo- gel, die voor zijne jongen, in de eenzaamheid, een nestje bouwt. » Help mij," zeide hij in het Fransch aan de werklieden van den heiligen Damianus, »eens zal op deze plaats een klooster verrijzen van i) voorname jonkvrouwen van een zeer heilig le- »ven, die den hemelschen Vader en geheel de Kerk «zullen verheerlijken." 2) |
||||||
|
1) Ipse enim qni tam delicatus erat in domo paterna,
propriis humeris lapides ferebat. A tribus sociis, C. IL 2) Venite et adjuvate me in opere ecclesiae S. Damiani
quae futura est monasterium dominarum, quarum fama |
||||||
|
85
|
|||||
|
Die drie steenen tempels waren het beeld van
de drie geestelijke gebouwen, welke hij moest op- richten. Zoo ging hij van hetgeen onder het be- reik der zinnen valt, tot hetgeen alleen door de ziel wordt opgemerkt, en verhief hij zich steeds tot nog hooger denkbeelden, tot dat hij eindelijk in staat was de Kerk van Jezus Christus met drie groote heerscharen van zegepralers te verrijken. 1) De priester der kerk van den heiligen Damianus had medelijden met den godvreezenden werkman, en zette hem, die den dag in zwaren arbeid had doorgebracht, \'s avonds een maaltijd voor. Gedu- reude eenige dagen nam Franciscus dit liefdeblijk aan, maar weldra maakte hij bij zich zelven deze op- merking : zult gij overal waar ge komen zult een priester vinden, die u evenveel goedheid zal be- toonen ? Neen, dit is het arme leven niet, dat gij u hebt uitgekozen ; gij moet met eene schaal langs de huizen gaan en daarop ontvangen alles, wat u uit naastenliefde zal geschonken worden. Zóó behoort gij te leven uit liefde tot Hem, die arm geboren werd, armoedig* leefde, dien men naakt aan het kruishout vastklonk, en na zijn dood in een et vita in universali ecclesia glorificabitur Pater noster
coelestis. A tribus sociis, Cap. II. 1) Ut non solnm a sensibilibas ad intelligibilia, a
minoribns ad majora, ordinato progressu conscenderet; veram etiam ut quid esset facturus in posterum, sensibili foris opere mysterialiter praesignaret. S. Bonaventura, Cap. H. |
|||||
|
86
|
|||||
|
vreemd graf begroef. 1) Den volgenden dag ging
hij zijn voedsel bedelen en zette zich op straat neer om te eten ; zijn hart en hand deinsden te- rug hij het zien van dat walgelijk mengelmoes, maar de vader der armen versterkte zich inwen- dig, en na zich zelven dit overblijfsel van zinne- lijkheid verweten te hebben, at hij met smaak. 2) Hij zeide tot den goeden priester van St. Dami- anus : » Draag geen zorg meer voor mijn voedsel, »ik heb een uitmuntenden huishouder en zeer be- »kwamen kok gevonden, die de kunst om spijzen »te bereiden zeer goed verstaat." Pietro Bernardone was intusschen zeer verbit-
terd tegen zijn zoon, die als een bedelaar in As- sisië rondliep, terwijl hij er als een rijk en ge- eerd man had kunnen leven; en wanneer hij hem ontmoette, dan verwenschte en overlaadde hij hem met smaadwoorden. Het goede hart van Francis- cus was vervuld van droefheid over den haat, wei- ken zijne familie jegens hem aan den dag legde. Hij ging naar een zeer arm man uit de laagste volksklasse, die eveneens bedelde, en zeide hem: • Gij zijt mijn vader; kom met mij, wij zullen onze aalmoezen samen deelen. Als mijn vader Ber- 1) Vita a tribus socüs, C. II.
2) Quando autem voluit comedere illa diversa cibaria
simul posita, horruit primo ..., tandem vincens seipsum, coepit comedere, et visum est illi, quod in commedendo electuarium aliquod, nunquam fuerat sic delectatus. A tribus socüs, Cap. II. |
|||||
|
87
|
|||||
|
nardone mij verwenscht, zal ik u zeggen: zegen
mij, vader, en dan moet gij mij zegenen." Zooge- schiedde het. Franciscus zeide met een opgeruimd gelaat tot Bernardone : » Gelooft gij niet, dat God mij een anderen vader kan geven, die zegenwenschen over mij uitspreekt in plaats van uwe verwen- schingen." 1) Toen hij eens bevend van koude, slechts met zijn armoedig kluizenaarskleed be- dekt in eene kerk bad, zeide Angelo, zijn jonge eenige broeder, tot een zijner vrienden:»Vraag eens aan Franciscus of hij u voor een stuiver zweet wil verkoopen." Van hemelschen vrede vervuld, gaf Franciscus in het Fransch ten antwoord :»Dit zweet zal ik zeer duur aan God verkoopen." 2) Zoo bracht hij in armoede, vernedering en zwa- ren arbeid de jaren 1206 en 1207 door. In het volgende jaar troffen hem op geheel bijzondere wijze, terwijl hij in de kerk van de heilige Maria der En- gelen de Mis der apostelen bijwoonde, deze woorden van het Evangelie : »Draagt noch goud, noch zil- ver, noch kopergeld, noch reiskorf, noch twee onder- kleeden, noch voetzolen, noch wandelstok." 3) Dit was voor hem als eene verschijning van de 1) Non credis, quod Deus potest mihi dare patrem
benedicentem mihi contra maledictiones tuas? Vita a tribus sociis, C. II. 2) Dicas Francisco quod saltem unam nummatam de
sudore vendat tibi. Quod audiens vir Dei, in fervore spiritus, gallice respondit: Ego Domino meo care vendam audorem istum. A tribus sociis, C. II. 3) S»Matth. C. X.
|
|||||
|
88
|
|||||
|
rijke en schoone evangelische armoede. Ziedaar,
riep hij uit, wat ik zoek ; ziedaar wat ik uit ge- heel mijn hart wensch; 1) en dadelijk wierp hij zijne beurs en zijn stok weg, trok zijne schoenen uit, deed eene grove en ruwe pij aan, met een koord als gordel, en ging zijn medeburgers de boetvaar- digheid preeken. Van dit oogenblik af was de orde der Minder-
broeders gegrondvest. (1208). Die talrijke Francis- kaner familie, welke liet aanschijn van Kerk en •wereld vernieuwde, is het kind uit het huwelijk, dat Franciscus met de armoede gesloten heeft. God zegende dat heilig echt verbond; Hij heeft hun gezegd : Gaat. groeit aan en vermenigvuldigt; en dat vruchtbare woord is op wondervolle wijze in vervulling gegaan. Dit huwelijk is verheerlijkt geworden door de
drie groote machten der aarde, door Dante, Bos- suet en Giotto. De oude zanger der »Divina Comoedia" riep
in eene geestverrukking van het Paradijs uit: Er breidt zich tusschen den Tupijn en \'t beekje,
Dat van den heuvel stort, dien zich de zaal\'ge Ubaldus koos, eene vruchtbre helling uit. Vanwaar Perugia door zijn zonnepoort
En hitte en koude voelt; en waar Nocera Met Gualdo achter weent om \'t harde juk. 1) Hoc inquit, est quod totis viribus cupio ad implere.
A tribus sociis, Cap. II. |
|||||
|
89
|
|||||
|
Op deze helling nu, waar zij haar steilte
Het meeste breekt, werd de aarde een zon geboren
Gelijk vaak deze van den Ganges opstijgt.
En daarom hij die van deez\' plaatse spreekt,
Zeg\' niet Assisië, dat te weinig uitdrukt,
Maar \'t oosten, zoo hij naar den aard wil spreken.
Niet ver bevond hij zich nog van zijn opgang,
Of hij begon met van zijn groote deugd
Reeds eenige kracht onze aard te doen gevoelen.
Want jong kwam hij in strijd reeds met zijn vader,
Om zulk een vrouwe, wie niet eens de deur, Zoo min als voor den dood, met blijdschap opent. Doch voor het oog van \'t geestelijk gezag
Et coram patre werd hij één met haar, En had van dag tot dag haar sterker lief. Van d\' eersten ga, beroofd, veracht, verwaarloosd,
Voor elfhonderd jaar en meer, helaas!
Bleef, tot hij kwam, deez\' weduw zonder aanzoek.
Het baatte niet dat hij, die heel de wereld
Een schrik aanjoeg op \'t klinken van zijn stem,
Haar aantrof onbezorgd, bij Amikleet.
Noch baatte \'t, zoo standvast en onvervaard
Te zijn, dat, waar Maria aan den voet Vertoefde, zij met Christus \'t kruis besteeg. Opdat ik echter niet te duister blijve,
Zoo houd, in mijn verhulde taal, Franciscus
En de Armoe voor dit tweetal minnenden.
|
|||||
|
90
|
|||||
|
Hun samenstemming, hun zoo vreugdig aanschijn,
Hun liefde en zoete blik en wond\'re werking, \'t Wekte alles de allerheiligste gedachten, Zoo zeer, dat de eerbied waarde Bernard zich
Ontschoeide en ijlings zooveel vrede volgde, Ja zelfs, hoe ijlend, zich te langzaam waande. O rijkdom ongekend! waarachtig goed !
Ontschoeiden zich Sylvester en Egidius Den Bruidegom volgend, — \'t was om zulk een Bruid. De vaderlijke meester trok door \'t laud
Met zijn beminde gade en zijn gezin, . Dien \'t nederig gordelkoord reeds had verbonden. Hem drukte op \'t voorhoofd geen oned\'le schaamte,
De zoon te zijn van Pietro Bernardone,
Noch om \'t verbazend onaanzienlijk aanschijn ;
Maar koninklijk bracht hij zijn strengen regel
Voor Innocentius, en verkreeg van hem Het eerste zegel op zijne orde. En toen de schaar der armen achter hem
Steeds aanwies, wier bewonderingswaardig leven Men \'t best in \'s Hemels glorie zingen kan, Zag men den heil\'gen wensch van \'t hoofd der kudde,
De kroon len tweeden male toegewezen
Van d\' eeuw\'gen Geest en uit Honorius\' hand.
En nadat hij, uit dorst naar \'t martelaarschap
In tegenwoordigheid des trotschen Sultans Den Christus had gepredikt en zijn volgers; |
|||||
|
91
|
|||||
|
Doch, te weerbarstig voor bekeering \'t volk
Bevindend, en om niet vergeefs te toeven
De vrucht weer bij Itaaljes kruid gezocht had ;
Ontving hij tusschen d\'Arno en den Tiber
In \'t rotsgebergt, van Christus \'t laatste zegel, Twee jaren door zijn leden sinds gedragen. Toen \'t Hem, die tot zulk heil hem had verkoren,
Behaagde hem tot die gena te voeren
Die hij verwierf door zooveel zelfvernedering,
Beval hij als aan wettige erfgenamen,
Zijn broed\'ren, die zoozeer beminde gade,
En bad hen, haar getrouw steeds te beminnen.
En uit haar schoot verlangde deze ziel
Zoo heerlijk tot haar rijk terug te keeren,
Geen and\'re lijkbaar wenschend voor haar lichaam.1)
De groote Bossuet, die de uiterste grens der
welsprekendheid bereikt heeft, en uit de volheid des geloofs, als een arend uit de hoogte des he- mels, de verhevenste lessen op aarde bracht, ver- volgt aldus het lied van Dante : »Dit kleine Kind van Bethlehem, zoo noemt
Franciscus mijn meester, deze Jezus, die rijk was, maar arm werd uit liefde tot ons, om, zooals de heilige Apostel Paulus zegt, ons te verrij ken door zijn nooddruft; deze arme Koning, die bij zijne intrede 1) Metrische overzetting van den hooggeleerden heer
Prof. A. S. Kok. |
|||||
|
92
in de wereld geen kleed vond, dat zijner grootheid
beter voegde dan dat der armoede; heeft zijne ziel in verrukking gebracht. Mijne lieve armoede, zeide hij, hoe laag uwe geboorte ook moge wezen volgens het oordeel der menschen, ik acht u hoog, wijl mijn meester u tot zijne echtgenoote koos. En inderdaad, hij had gelijk, Christenen ! Wan- neer een koning eene dochter uit het volk huwt, wordt zij koningin; door haar huwelijk met den vorst wordt zij in den adelstand verheven ; haar huis deelt in haar adeldom ; hare ouders worden gewoonlijk tot de hoogste betrekkingen geroepen, en hare kinderen zijn de erfgenamen van het ko- ninkrijk. Zoo ook is de armoede, men moge zich daartegen verzetten of daarover mompelen, door haar huwelijk met den Zoon Gods eene adellijke en aanzienlijke vrouw geworden. Sinds dien tijd zijn de armen de vertrouwelingen van den Hei- land, en de eerste dienaren van het geestelijk ko- ninkrijk door hem op aarde gevestigd, fin in die wondervolle rede van af dien geheimzinnigen berg door Jezus voor eene menigte toehoorders gehou- den, verwaardigde hij zich niet de rijken toe te spreken, tenzij om zijne bliksems tegen hun hoog- moed te slingeren, maar Hij richtte het woord tot de armen, zijne goede vrienden ; Hij zeide hun met eene buitengewone vertroosting des harten : O armen, wat zijt gij gelukkig, want aan u be- hoort het rijk der hemelen! Gelukkig dan, ja dui- zendwerf gelukkig de arme Franciscus, de vurigste, |
||||
|
93
|
|||||
|
de meest verrukte, indien ik mij zoo mag uit-
drukken, de uitzinnigste minnaar der armoede, die ooit in de Kerk geweest is! — Met welk een bo- venmatigen ijver heeft hij haar niet omhelsd ! 1) Treedt men de kerk in de benedenstad van Assisië binnen, dan staat men, vervuld van be- wondering en vromen eerbied, onwillekeurig stil voor een groot fresco van het gewelf. Wie is in staat al de wonderen van dit verheven kunst- gewrocht te schetsen ! Daar ziet gij den verrezen Christus staan met die schitterende kalmte, welke, gedurende de laatste veertig dagen van zijn leven op aarde, zijn goddelijk aanschijn bestraalde ; Hij biedt den nederigen Franciscus de hand van eene jonge dochter, en Franciscus steekt haar den trouwring aan den vinger als onderpand van een eeuwig verbond. Deze schoone bruid is met rozen en lichtstralen gekroond, liefelijk stralen hare oogen, terwijl een bekoorlijk lachje om hare lippen speelt, maar haar kleed is grof en gelapt, en het bloed vloeit uit hare doorwonde voeten ; zij wandelt op een, met doornen en scherpe steenen bezaaid, ruw en moeilijk pad. De kinderen der wereld beleedi- gen haar, werpen haar met steenen, slingeren haar scheldwoorden naar het hoofd, en overladen haar met verwenschingen en slagen.... Het is de heilige christelijke armoede.... De koren der Engelen sprin- gen op van vreugde, en zijn in diepe vereering
________
1) Bossuet. Lofrede op den H. Franciscus van Assisië.
|
|||||
|
94
voor deze geheimvolle vereeniging. Een engel der
gerechtigheid drijft de gierigaards uiteen en die ontaarde kloosterlingen, die met welgevallen hunne geldzakken liefkoozen, terwijl een engel der barm- hartigheid den jongen rijken man, die zijne goede- ren den armen uitdeelt, het zoete geluk der armoede binnenleidt; boven geheel dit heilige en vrede ade- mende schilderstuk bieden de engelen der offeranden aan God de huizen, de kleederen en rijkdommen aan, die men uit liefde tot Hem verlaten heeft. Uitgelokt door den liefelijken geur der deug-
den van Franciscus, omhelsden weldra eenige leer- lingen de boetvaardigheid met eene heldhaftige toe- wijding ; 1) staan we hier een oogenblik stil om het portret te schetsen van deze eerste apostelen van de godsdienstige hervorming der wereld door de armoede en de zelfverloochening. Een rijk en aanzienlijk man in Assisië, Bernard van Quinta- vallis geheeten, wilde beproeven of de onthechting van Franciscus aan de goederen dezer aarde uit heiligheid voortkwam of wel kleingeestigheid diende genoemd te worden. Hij verzocht den heilige bij hem te gast en vol-
gens toenmalig gebruik sliepen beiden in dezelfde kamer. Bernardus veinsde te slapen en sloeg op- lettend acht op Franciscus, die geknield, met uit- |
||||||
|
1) Een oude dichter zegt sprekende van Zéno: Esurir©
docet et invenit discipulos, wat echter nog meer op den H. Franciscus van toepassing is. |
||||||
|
95
|
|||||
|
gestrekte armen, en onder het storten van heete
tranen van liefde, onophoudelijk uitriep : Mijn God en mijn al! 1) Hij is waarlijk een man Gods, zeide Bernardus tot zich zelven, 2) terwijl hij zich zijne traagheid in het beoefenen der deugd, en zijne liefde voor de vergankelijke rijkdommen verweet, Eenige dagen later, nadat de genade wondervol op zijn hart had gewerkt, zeide hij aan Francis- . cus :»Indien een slaaf van zijn meester een schat had gekregen, en er geen behoefte aan had, wat zou hij dan moeten doen" ? — Hij behoorde het zijn meester weer te geven, antwoordde Fran- ciscus. — » Dan zal ik, hernam Bernardus, aan den Heer de aardsche goederen teruggeven, waarmede Hij mij begiftigd heeft." »Gij gaat eene gewichtige taak ondernemen, antwoordde Franciscus, wij die- nen hier God om raad te vragen. Laten wij naar de kerk gaan, de H. Mis hooren en na het ge- bed zal de H. Geest ons den weg wijzen, dien wij te volgen hebben." 3) 1) Totus ignitus indicibilibna lacrymis, facie et ma-
uibus in coelum protensis, haec verba frequenter repete^ bat: Deus mena et omina. Petrus Rodulpbius. Historia Seraphica pag. 58 in folio. 2) Vere hic homo est a Deo. Thomas de Celano, Cap. IV.
3) Ergo, inquit Bernardus, temporalia quae mihi con-.
cessit Dominus, illi reddam? Cai Franciscus: Arduum sane id est, quod percunctaris, Bernarde, explorandum est consilium a Deo; eamus ad ecclesiam, audiamus fflissam, et oratione praemissa, a Domino quid futurum Bit indicabitur. Petr. Eodulp. Hist. Seraph. p. 58. |
|||||
|
96
|
||||
|
Daar op denzelfden dag Petrus van Catana, een
ander inwoner van Assisië, Franciscus om het privilegie zijner armoede kwam vragen, gingen zij met hun drieën naar de kerk. Er bestond destijds, onder het volk, eene zeer gebruikelijke ma- nier om den goddelijken wil te raadplegen ; men opende namelijk, ter eere van de drie personen der heilige Drievuldigheid, driemaal achtereenvolgens het Evangelieboek op het altaar, en het eerste vers dat onder de oogen viel, werd als eene on- feilbare uitspraak van God aangezien. Het behaagde den Heer meermalen dit eenvoudig en kinder- lijk vertrouwen te zegenen. 1) Bij de eerste ope- ning van het boek las Franciscus : Wilt gij vol- maakt zijn, ga, verkoop wat gij bezit, en geef het aan de armen ; 2) bij de tweede : neem niets mede op weg; 3) en bij de derde opening: Indien iemand mijn volgeling wil wezen, hij verloochene zich zelf, neme zijn kruis op en volge mij. 4) Zie- daar, zeide Franciscus tot zijne gezellen, ziedaar den regel dien wij volgen moeten ; ziedaar den raad Gods; gaat en volvoert, wat gij zoo even gehoord hebt. 5) Zij gingen, verkochten hunne 1) S. Thomas Secunda Secundae, quest. XCXV, art. 8.
2) Matth. CXIX.
3) Mare. C, VI.
4) Matth. Cap. XVI.
5) Fratres haec est vita et regnla nostra, et omnium
qui voluerint nostrae societati conjungi, ite igitur, et sicut audistis, implete. Vita a tribus sociis, C. III. |
||||
|
97
|
|||||
|
goederen en deelden de opbrengst er van aan de
armen uit. Franciscus en zijne twee zonen namen hun in-
trek in een klein, verlaten hutje, gelegen in de vlakte van Rivo Torto, aldus genaamd naar eene kronkelende beek, die er doorloopt. Petrus van Ca- tana werd later de eerste vicaris-generaal van den heiligen Stichter; hij stierf na een werkzaam en deug- denrijk leven. De wonderen, die op zijn graf ge- schiedden, stoorden de kloosterlingen in hunne een- zaamheid. Franciscus zeide toen tot zijn welbemin- den zoon : «Broeder Petrus, gij hebt mij tijdens uw leven steeds op mijne wenken gehoorzaamd; ik verwacht, dat gij mij thans evenzeer zult gehoor- zamen. Zij, die uw graf bezoeken, strekken ons tot grooten last; om hen is onze armoede gewond, en wordt het stilzwijgen niet meer onderhouden; ik beveel u daarom krachtens de heilige gehoorzaam- heid, dat gij ophoudt met wonderen te doen." 1) Zoo gehoorzaamde men in de orde van Fran- ciscus tot in den dood. Bernardus van Quintavallis werd met verschil-
lende gewichtige zendingen belast, hij was het, 1) Wadding Annales Minorum. torn. III. — Ottavio
bisschop van Assisie" , Lurni Serafici di Porziuncola, Pag. 41. De H. Bernardus hield op mirakelen te doen op bevel van Goswinus, abt van het Klooster van Citeanx. Vita S. Bernard. Lib. VII, C, XX, VIII, tom II, editio Mabillon. 7
|
|||||
|
98
|
||||||
|
die de Minderbroeders in het geleerde Bologna ves-
tigde; het was geene gemakkelijke taak naast de hoogmoedige dwaasheid van geleerden en doctoren, de armoede en de dwaasheid des kruizes te verheffen. Hij werd door het volk met spot en beschimping ontvangen; de kinderen trokken hem aan zijn kap en zijne pij en wierpen hem met slijk en stee- nen; de volwassene menschen, verwaander maar even onverstandig als zij, zagen op hem neer met dien minachtenden lach, welke duizendmaal wree- der is dan beleedigingen ; Bernardus echter bleef kalm bij dit alles en op zijn gelaat lag de rust van een volmaakt geduld. 1) Een beroemd doctor der Universiteit zeide, bij het zien van zooveel deugd en zooveel standvastigheid, tot zichzelven : «Deze mensch moet een heilige zijn"; en op Bernardus toetredende, vroeg hij hem; wie hij was en wat hij in Bologna was komen zoe- ken. In plaats van hem te antwoorden, bood Bernardus hem den regel van den heiligen Franciscus aan. De doctor las dien en getroffen door zooveel volmaaktheid, zeide hij tot zijne vrienden, die hem omringden: «Waarlijk, dit is de volmaaktste in- stelling, die men ooit gezien heeft; zulke mannen zijn heiligen ; vervloekt zijn zij, die hem vervloe ken.\'\' En tot Bernardus zeide hij : «Indien gij eei> huis begeert, waar gij God kunt dienen, ik zal |
||||||
|
1) Sempre patientissimo, con volto allegro non si la-
mentava, ne si turbava. Fioretti di S. Francesco, Cap. IV. |
||||||
|
99
|
|||||||
|
het u van ganscher harte geven." Beraardus nam
het aanbod aan, maar weinige dagen later keer- de hij, daar hij zich door iedereen geëerd zag, naar Franciscus terug en zeide hem : » Vader ! alles is in de stad Bologna gereed, zend er broeders heen." De heilige Franciscus was zeer verheugd, dankte God, die aldus de arme leerlingen van het kruis verspreidde, en zond broe Iers naar Bologne en in geheel Lombardije. 1) Wij zullen Bernardus terugvinden op missie in Spanje, waar de Engelen des hemels hem de rivieren, hielpen oversteken. 2) Als hij genoeg had gestreden in het werkende leven, troostte God hem en ver- ;terkte hem inwendig door de overweging; onder iet lezen der heilige Mis was hij met den geest in len hemel opgenomen, en dikwijls zagen broeders en reizigers hem, in de bosschen der Appenijneu, id geestverrukking en innig verkeer met God. 3) Zeven dagen nadat Franciscus zijne twee eerste leerlingen had ontvangen, vatte Aegidius, een an- der inwoner van Assisië, het plan op zijne vrien- |
|||||||
|
1) Et ando da Francesco e disse gli: Padre il laogo
è appresso la citta di Bologna, mandate gli delli frati •.. all\' hora S. Francesco, ringraziö Dio che cominciava a diiatare i poveri discepoli dolla croce. Fioretti O, IV. 2) Disse 1\'angelo: Passiamo insieme e non dobitare.
E pigliatolo per mano in un batter d\'occhio lo passo di la dal fiame. Fioretti, C. III. 3) Stava solo snlle cime de\' monti altissimi contem*
Plando Ie cose celesti. Fioretti, 0. XXVII. |
|||||||
|
100
|
||||||
|
den na te volgen, maar hij kende de plaats hun-
ner afzondering niet. Na in de kerk van den H. Georgius de Mis te hebben gehoord, ging hij de stad uit, en toen hij daar drie wegen voor zich open zag, zond hij dit gebed tot God op: »Heer, heilige Vader, ik bezweer u bij uwe barmhartig- heid, indien ik moet volharden in deze heilige roe- ping, geleid dan mijne schreden en breng mij ter plaatse, waar uwe dienaren wonen." En hij koos instinctmatig een der drie wegen ; weldra bemerkte hij Franciscus, die in het bosch zijn gebed ver- richtte, hij wierp zich voor diens voeten, en vroeg hem de gunst, om in zijn gezelschap te worden opgenomen. Franciscus kende inwendig het ge- loof en de zuiverheid van Aegidius, en zeide hem: »Mijn lieve broeder, gij verlangt dat God u opne- me onder het getal zijner dienaren en krijgsknech- ten ; dit is geen geringe genade; het is als wan- neer de keizer in Assisië kwam om er een gun- steling te zoeken; iedereen zou bij zich zelven zeggen: God geve, dat ik het zij. Ziedaar op welke wijze God u gekozen heeft 1") Daarna stelde hij hem voor aan Petrus en Bernardus, zeggende : «Ziehier een goeden broeder, dien God ons gezon- den heeft." Na een soberen maaltijd en een geeste- lijk gesprek, vertrok Franciscus met zijn nieuwen leerling naar Assisië, om een kleed voor hem te |
||||||
|
1) Wadding Annales Minoram.
|
||||||
|
101
|
||||||
|
zoeken. Onderweg ontmoetten zij eene vrouw, die
hun om eene aalmoes vroeg. Franciscus wendde zich met een engelachtig gelaat tot Aegidius en zeide hem : »Mijn broeder, laat ons ter liefde Gods aan deze arme vrouw den mantel ge- ven, dien gij draagt." Aegidius gaf hem aan- stonds, en hij zag deze aalmoes zich ten hemel verheffen. 1) Van dit oogenblik af was het leven van den
heiligen vader Aegidius, volgens het getuigenis van den heiligen Bonaventura, die hem gezien en ge- kend had, meer dat van een engel dan van een meusch. 2) Franciscus beminde hem van gan- scher harte, om zijne volmaaktheid in alle deug- den, om zijne bereidwilligheid in het volbrengen van zijn plicht, en omdat hij zich dikwijls aan hem spiegelde. Toen hem eens zijne oude ridderavon- turen te binnen kwamen, zeide hij tot zijne andere leerlingen : »Deze is een van mijne ridders van de Tafelronde." 3) Aegidius, een groot vriend der ar- moede, drong zeer diep door in de geheimen van het bespiegelend leven. Eens geraakte hij, in te- gen woordigheid van Gregorius IX, in geestver- |
||||||
|
1) Visum est ei quod eleomosyna illa ia coelam ascen-
disset. Vita a tribus sociis, Cap. III. 2) Sanctus Pater Aegidius, ... quemadmodum et ego
ipse oculata fido conspexi: ut magis censeretur inter bomines vitam angelicam agere quam knmanam. S. Bo- naventura, Cap. III. 3) Chronique3 des Prères Mineurs, liv. VII, C. V.
|
||||||
|
102
|
||||||
|
rukking; tot zich zelven gekomen, zeide hij tot
den paus : »Heilige Vader, bewaar de zuiverheid van de oogen uws geestes: van het rechteroog om voortdurend de hemelsche dingen en de on- eindige volmaaktheden Gods te beschouwen; van het linker om een gezond oordeel te vellen over de wereldsche zaken, welke aan uwe zorg zijn toe- vertrouwd." De paus werd hierdoor zeer gesticht, en bleef sinds een warm vriend van dezen glorie- rijken heilige, die zulk een waar en volmaakt vriend van God was. 1) In de vervoering van zijne liefde voor den Schepper, doorliep hij het veld en omhelsde de steenen en boomen, terwijl hij een vloed van tranen stortte. In een onderhoud met den heiligen Bonaventura, algemeen overste van de orde der Minderbroeders, zeide hij tot dezen :» Aan u, ge- leerden, heeft God groote genaden geschonken, maar wij, arme weetnieten, wat zullen wij doen, om ons te redden ?" De heilige Bonaventura ant- woordde: »Indien onze Lieve Heer den menscheu niets anders had gegeven dan zijne liefde, dat ware voldoende." — Mijn vader, hernam Aegidius, kan dan een weetniet God evenzeer lief hebben als eer; geleerde? — Eene oude vrouw kan God evenzeer, en nog meer beminnen dan een meester in de god- geleerdheid, was het antwoord van Bonaventura. Bij deze woorden, liep Aegidius naar den tuin, keerde zich naar den kant van de stad en riep |
||||||
|
1) Chroniques des Frères Mineurs, C. XII.
|
||||||
|
103
|
||||||
|
met sterke stem : » Arme en onwetende vrouw, be-
min God en Jezus Christus en gij zult grooter eijn dan broeder Bonaventura." 1) God stortte, ter belooning van het heilig leven
van Aegidius, in zijne ziel de schitterendste licht- stralen der goddelijke wetenschap uit. Men ver- haalt, dat een predikheer, die twijfelde aan de on- gerepte maagdelijkheid der Moeder Gods, Aegidius ging raadplegen, die hem aldus toesprak : »Mijn broeder predikheer, zij is maagd , vóórdat zij baarde, zij is maagd in het baren, zij is maagd nadat zij baarde," en terwijl hij deze woorden sprak, sloeg hij driemaal met zijn stok op den grond, en er kwamen drie schoone leliën te voor- schijn. 2) Eene treffende en vrome overlevering verhaalt dat de heilige Lodewijk, op zijn pelgrims- tocht naar het roemrijk graf van Franciscus, Pe- rugia doortrekkende, broeder Aegidius wenschte te zien. Een inwendig visoen openbaarde aanstonds den broeder, dat deze pelgrim niemand anders was dan de heilige koning van Frankrijk ; zoodra zij elkander zagen, vielen zij op de knieën en om- belsden elkander met onuitsprekelijke teederheid. Zij bleven lang in stilzwijgen verdiept, in dien kus |
||||||
|
1) Vita B. Aegidii Acta Sanctorum 23 April. Petrus
Rodnlphius. Hist. Seraph., p. 63. Vetula, panpercula, simplex et idiota, diligas Dominum Deum tuum, et po- teris esse major qnam frater Bonaventura. 2) Vita B. Aegidii apud Bolland. Chroniques. Ch. XVI,
|
||||||
|
104
|
|||||||
|
der liefde en die hartelijke ontboezeming1, hart aan
hart aan elkander verbonden ; eindelijk stonden zij op; de koning vervolgde zijne reis en de broeder keerde in zijne cel terug. Üe overige kloosterlingen vernomen hebbende, dat deze pelgrim de koning •was, deden Aegidius groote verwijtingen over zijn lompheid. » O", hernam hij, » verwondert er u niet over, dat niemand van ons beiden heeft kunnen spreken, want van het oogenblik af, dat wij eik- ander omhelsd hebben, heeft het licht der god- delijke wijsheid, aan mij geheel zijn hart geopen- baard en hem geheel het mijne ; en terwijl wij aldus in elkanders hart lazen, kenden wij elkau- der veel beter, dan wanneer wij met elkaar ge- sproken hadden, en wij genoten veel grooter ver- troosting, dan wanneer wij door woorden hadden willen uitdrukken, wat onze zielen gevoelden ; zoo weinig is de menschelijke tong geschikt om de verborgene geheimen Gods uit te drukken." 1) Meermalen werd aan Aegidius, door zijne over-
sten, de taak opgedragen om zijne broeders in de geestelijke wetenschap te onderrichten. Met god- vruchtigen eerbied hebben wij enkele stukken van deze heilige onderrichtingen bijeenverzameld, die |
|||||||
|
1) Non vi maravigliate di cio perciochè nè io a lui,
nè lui a me ha potuto dir parola, perchè tosto che noi fnssimo abbracciati, la lnce della sapienza mi revelö e manifesté il suo cuore, e a lui il mio etc. Pioretti, Capo XXXIH. |
|||||||
|
105
|
|||||
|
in den akker der wereld geworpen, bloemen deden
opschieten, vervuld van de heerlijkste geuren, en vruchten voortbrachten, welke het voedsel zijn geweest van verschillende geslachten van heiligen. Gezeten in het midden zijner broeders onder de reusachtige eiken van de Appenijnen, zeide Aegi- dius: » .. .. Drie dingen zijn bijzonder nuttig, en hij die ze bezit, kan niet in het kwade vallen. Het eerste is, dat we te midden der wederwaar- digheden den vrede des harten bewaren; het twee- de, dat wij ons vernederen in alles, wat wij doen en in alles wat wij ontvangen; het derde, dat wij eene standvastige liefde koesteren voor het eeuwig geluk, dat wij niet kunnen zien met onze lichamelijke oogen. Alles wat de vleeschelijk ge- zinde menschen verachten en niet tellen, wordt bemind en gezocht door God en c heiligen ; de mensch is zóó oDgelukkig, dat hij dikwijls zijn hart schenkt aan verachtelijke dingen. Het heilige berouw, de heilige nederigheid, de heilige liefde, de heilige godsvrucht, de heilige vreugde, ziedaar hetgeen de ziel volmaakt en gelukkig doet zijn God is zoo groot, dat al de woorden van de wijzen der oudheid en der heilige leeraars minder zijn dan de punt van eene naald, vergeleken met de aarde, ja met de geheele Schepping. De heilige Schrift stamelt als zij over God spreekt, zoo als een moe» der stamelt om zich voor haar kind verstaanbaar te maken .... Zoolang de mensch leeft, mag hij nooit wanhopen aan Gods barmhartigheid, aange* |
|||||
|
106
|
|||||
|
zien er geen boom is zóó doornig en krom, dat
de menschen hem niet kunnen opsieren ; zooveel te meer kan er op de wereld geen zondaar zijn zóó groot, dien God niet kan versieren met zijne genade en zijne deugden . . . Ziedaar de ware weg des heils : zich verheugen over het geluk van een ander, zich bedroeven over zijn eigen kwaad. Het werk dat ons boven alle andere werken voordeel aanbrengt is, zich toeleggen op de godsvrucht en de zachtzinnigheid; alles wat zouder liefde en opoffering geschiedt, is God en zijne heiligen on- gevallig .... Tot de kennis van God kan men niet anders
komen, dan door middel der nederigheid. Het kwaad en de dood zijn in de wereld gekomen, omdat de engel in den hemel en Adam op de aarde het hoofd te hoog verhieven ; terwijl het heil ons gewor- den is door de nederige buiging der heilige Maagd en andere heiligen. Gave God,, dat wij onophou- delijk een zwaren last op de schouders hadden, opdat wij daardoor zouden worden aangedreven ons hard hoofd te buigen en te vernederen. Door de nederigheid vindt de mensch de genade Gods, en den vrede met de menschen. Indien een koning zijn zoon naar een of ander afgelegen land wilde zenden, zou hij hem geen wild en holziek paard doen bestijgen, maar een makken telganger met een gemakkelij ken en vasten draf; zoo geeft God als souverein Koning zijne genade niet aan de hoovaardigen, maar alleen aan de ootmoedigen. |
|||||
|
107
|
||||||
|
i
|
||||||
|
De vreeze Gods bant uit den mensch de slechte
vrees, en bewaart in de ziel de oneindige goede- ren, welke door onze gedachten niet begrepen en door onze woorden niet uitgedrukt kunnen worden. Hij, die ter liefde Gods al de weder- waardigheden met geduld zou dragen, zou groote genaden ontvangen ; hij zou de meester dezer we- reld zijn en reeds vasten voet in de andere hebben. «... Indien iemand aan een zeer arm menscb zeide : Vriend, ik leen n mijn huis, opdat gij er gedurende drie dagen gebruik van maket, om een onwaardeerbaren schat te winnen, wat zou die arme al niet doen ? Wat wij van God ter leen hebben ontvangen, is ons lichaam ; en alles wat wij gedurende ons leven kunnen doen, is gelijk aan drie dagen. Daarenboven, indien een graankorrel niet tot bederf overgaat, kan hij geen vruchten voortbrengen. Men moet hem dus tot bederf doen overgaan, wil men dat hij ontkieme; het koren moet op zijn tijd gedorscht en in de eeuwige voor- raadschuur worden ingezameld.... De mensch kan geen voldoening vinden in de goederen dezer aarde, hij snakt onophoudelijk naar de hemelsche dingen; want hij werd niet geschapen voor het- geen hier beneden is, maar voor wat hoog en verheven is ;. .. het lichaam is voor de ziel gemaakt en deze wereld voor de andere... De last, dien de bekoringen ons veroorzaken, is gelijk aan den arbeid van den landman: de aarde is overdekt met distels en doornen; om haar met |
||||||
|
108
|
|||||||
|
vrucht te bebouwen, moet men er eerst de ploeg-
schaar in zetten. Bij het zien van een langduri- gen, zwaren arbeid, waarvan hij niet onmiddellijk de vruchten ziet, wordt hij somtijds ontmoedigd. Alzoo moet men ten eerste de kluiten bijeen- brengen en fijn maken maar men ziet nog geene vrucht ; ten tweede moeten de doornen en distels afgesneden en verbrand worden, maar men ziet nog geene vrucht; ten derde woelt hij de aarde los met de ploegschaar ; ten vierde ploegt hij het voor de tweede maal en maakt hij voren; ten vijfde zaait hij het graan; ten zesde wiedt hij het onkruid uit, wanneer het graan begint op te komen; ten zevende zamelt hij het koren in, en ontdoet het met veel arbeid en moeite van het stroo, door het te dorschen, te wannen en te zif- ten ; eindelijk ten achtste brengt hij het graan in zijne voorraadschuren, en vol vreugde, dat hij de vrucht van zijn arbeid mocht zien, neemt hij zich voor om in het vervolg nog grooter moeite aan te wenden, enkel ter wille van de vreugde, die zijn oogst hem verschaft. Welnu, zoo gaat het ook met de bekoringen en de vermoeienissen, die wij, hier in deze wereld, moeten doorstaan voor de geestelijke vrucht en voldoening, die wij in de eeuwigheid zullen inoogsten." 1) Deze mannen vol toewijding konden niet lang
|
|||||||
|
1) Bollandist. Acta Sanctoram 23 April pag. 227-237
in folio. |
|||||||
|
109
|
|||||||
|
aldus in de afzondering blijven, zij beproefden
om zich op het werkende leven toe te leggen; Ber- nardus en Petrus gingen naar de Romagna, Fran- ciscus en Aegidius in het mark Ancona, om het volk te onderwijzen en te stichten. Deze eerste apostolische tochten wierpen het volle licht op de heldhaftige deugden van deze armen van Christus. Wanneer zij de noodigste dingen dierven, wensch- ten zij zich zelven geluk daarmede, als met een schat, dien zij voor den prijs van al hunne rijk- dommen hadden gekocht; wanneer zij bespot en mishandeld werden, baadde hunne ziel in vreugde. Na eenig goed te hebben uitgericht, keerden zij naar Rivo-Torto terug om daar door gebed en ingeto- genheid hunne krachten te sterken. Nieuwe leerlingen voegden zich bij Franciscus :
Sabbatini was de vierde; wij bezitten over zijn leven geen enkele zekere bijzonderheid, hij was eene dier goede en rechtschapene zielen, die zich verschuilen achter hunne nederigheid, en op wie gedurende hun pelgrimstocht op aarde, het oog van God alleen, met liefde blijft rusten. 1) De vijfde apostel was Morico, kloosterling van de orde der kruisdragers. Hij lag ziek in het hospi- taal van den allerheiligsten Verlosser te Assisië |
|||||||
|
1) Vir bonus et rectus ita cum Deo ambnlavit in omnibus
operibus suis. Petrus Rodolphus. Hist. Seraph. p. 6Q, Sabbatini stierf te Rome en werd begraven in de kerk van de H. Maria in Ara coeli. |
|||||||
|
110
|
|||||||
|
en was door alle geneesheeren opgegeven; hij
verzocht Franciscus voor hem te bidden, die dan ook voor hem bad en hem door twee broeders eenige stukjes brood liet brengen, gedoopt in de olie uit de godslamp van St. Maria der Engelen, er deze woorden bijvoegende :» De macht van Jezus Christus zal door dit middel aan onzen geliefden broeder Morico niet slechts eene volmaakte ge- zondheid teruggeven, maar hem bovendien tot een dapper soldaat hervormen, die in onze gelederen zal treden en er in volharden." De zieke genas en kwam te Rivo-Torto. 1) De zesde leerling, Joan- nes de Capella geheeten, hechtte zich aan de tij— delijke goederen, verliet de heilige armoede, en eindigde als Judas. 2) Philippus Longo was het ze- vende kind van deze heilige familie; hij was een onschuldig mensch en ervaren in de hemelsche wetenschap en werd de eerste visitator der »arme jonkvrouwen." 3) Wij bezitten geene bijzonderheden aangaande
Constantius, Barbari, Bernardus, Vigilantius; maar de elfde, de priester Sylvester, was een der luister- rijkste armen van Jezus Christus. Hij had aan |
|||||||
|
1) Petrus Kodolphius p. 66.
2) Qui alter Judas Iscariotes se laqueo suspendit. Po-
trns Eodolph. p. 67. S) Primus visitator pauperum dominarum, .... Domi-
nus dignatus est tangere labia ejus calcalo munditiae. Petrus Rodolph. p. 67. |
|||||||
|
lil
|
|||||||
|
Franciscus steenen verkocht voor de kerk van
St. Damiaan, en zich daarvoor den prijs laten betalen; toen hij het goud zag, dat Bernardus van Quintavallis aan de armen uitdeelde, trad hij nader en zeide:»Franciscus, gij hebt mij voor de steenen, welke ik u verkocht heb, te weinig betaald." 1) De dienaar Gods nam een paar handen vol geld uit den zak en gaf ze hem, zeggende:» Heer, priester! is dit genoeg voor eene volkomene betaling?" 2) Sylvester antwoordde: »Ik heb, hetgeen mij toe- komt," en ging voldaan weg. Weinige dagen later herinnerde hij zich de woorden en de on- baatzuchtigheid van Franciscus, en hij zeide tot zich zelven : »Is het geen schande dat ik, grijs- aard, die ik ben, met zooveel hartstocht de tij— delijke goederen najaag, terwijl die jonge man ze uit liefde Gods veracht ?" Den volgenden nacht zag hij in den droom een gouden kruis, dat uit den mond van Franciscus kwam en tot aan den hemel reikte, terwijl de armen zich uitstrekten tot aan de uiteinden der aarde. 3) Nu begreep hij, dat Franciscus een waarachtig vriend van God |
|||||||
|
1) Francisce, non bene solvisti mihi pro lapidibns
quos emisti a me. Vita a tribus sociis. C. III. 2) Habes adhuc plenam solutionem, domine sacerdos?
A tribus sociis III. 3) Contuebatur post hoc crucem quandam auream, ex
ore procedentem Francisci, cujus summitas coelos tangebat, cujus brachia protensa in latum usqne ad mundi fines videbantur extendi. S. Bonaventura, C. III. |
|||||||
|
112
|
||||||
|
was, en hij vroeg hem de gunst om onder het
getal zijner leerlingen te worden opgenomen. Van dit oogenblik af bracht hij zijn leven door in eene gestadige beschouwing en sprak met God zooals een vriend met zijn vriend spreekt. De heldhaftige tijden van Rivo-Torto hebben
eene onwederstaanbare bekoorlijkheid voor den geschiedschrijver en de christelijke ziel, die dit nederig hutje aanzien als de wieg van eene groote en wondervolle instelling. Het stulpje was zoo vervallen en zoo nauw, dat men genoodzaakt werd om de namen der broeders op de balken te schrijven, opdat zoo ieder zijne bepaalde plaats zou hebben en zich op zijne oefeningen zou kunnen toeleggen, zonder gevaar voor verstrooiing en stoornis van zijn buurman. 1) In de maand September van het jaar 1209 kwam keizer Otto IV, op reis naar Rome om zich door Paus Innocentius III te laten wijden en kronen, langs de hut; Franciscus zond hem door twee broeders deze profetische boodschap: »De glorie, waarmede gij omgeven zijt, zal niet lang duren." 2) Iedereen kent de ongelukkige geschiedenis van dezen vorst, schender van zijne eeden en de rechten der Kerk. Intusschen putte Franciscus in het gebed en de
boetvaardigheid den moed van een apostel -en de |
||||||
|
1) Wadding.
2) Vincent de Beauvais. Miroir historial, livre XXX,
Ch. XCIX. |
||||||
|
113
|
|||||||
|
wijsheid van een wetgever; in zijn verkeer met
God zeide hij: »Er is niets op aarde, o mijn God, wat ik niet bereid ben van ganscher harte op te offeren; er is niets zoo lastig en zwaar, wat ik niet met vreugde wil verduren; niets wat ik, volgens de krachten van mijn lichaam en van mijne ziel, niet ondernemen wil ter eere van mijn Heer Jezus Christus; en ik wensch, zooveel in mijn vermogen is, alle anderen op te wekken en aan te zetten om God, van ganscher harte en boven alles, te beminnen." 1) • Eens, nadat hij lang had gebeden, verzamelde bij zijne broeders en zeide hun: »Schept moed, verheugt u in den Heer; laat uw klein getal u niet ontmoedigen, laat mijn en uw eenvoud u niet ontrusten, want God heeft mij duidelijk ge- toond, dat Hij, door zijn zegen, dit huisgezin, waarvan Hij de Vader is, over geheel de aarde zal verspreiden. Ik zou alles, wat ik gezien heb, met stilzwijgen voorbij hebben willen gaan, maar de liefde gebiedt mij het u mede te deelen: Ik zag eene groote menigte tot ons komen om ons |
|||||||
|
1) Nihil est in hoc mnndo, quod non volo libenter di-
mittere propter amorem et honorem Domini mei Jesu Christi; nihil est etiam tam duram in hac vita, qnod non volo gratanter sustinere propter ejus charitatem, faciendo propter ejus honorem omnia qnae ega potero juxta meas vires corporis et animae. Revelationum. S. Brigittae lib. VII. Cap. XX. Eomae 1556, in folio. 8
|
|||||||
|
114
|
||||||
|
habijt aan te nemen en onzen leefregel te volgen;
ik zag de wegen overal vol van menschen, die aan onze zijde voortschreden en met allen spoed voortgingen. Franschen komen, Spanjaarden snellen aan, Engelschen en Üuitschers loopen sa- men, alle natiën zijn in beweging en ziet het gedruis van al degenen, die daar komen en gaan om de bevelen der heilige gehoorzaamheid ten uitvoer te leggen, klinkt nog in mijne ooren... 1) Beschouwen wij, mijne broeders, welke onze roe- ping is: bet is niet enkel tot onze zaligheid, dat God in zijne barmhartigheid ons geroepen heeft, maar ook tot zaligheid van vele anderen; Hij heeft ons geroepen, opdat wij, meer door ons voor- beeld dan door onze woorden, geheel de wereld zouden opwekken tot boetvaardigheid en het on- derhouden der goddelijke geboden. Wij schijnen verachtelijk en dwaas, maar vreest niet, hebt moed en vertrouwt, dat onze Zaligmaker, die de wereld overwonnen heeft, op krachtdadige wijze door u zal spreken. Wachten wij ons wel om, nadat wij alles verlieten, het rijk der hemelen voor eene nietigheid prijs te geven. Indien wij geld vinden, laten wij het niet hooger achten dan het stof op de wegen. Laten we de rijken, die een weekelijk leven leiden en den opsmuk der ijdel- |
||||||
|
1) Et ecce adhuc sonitus eornm in auribus nieis, eun-
tium et redeuntium secundnm obedientiae sanctae man- datnm. Thom. de Celano, Cap. IV. |
||||||
|
115
|
|||||
|
heid dragen, niet oordeelen of verachten; God is
even goed hun meester als de onze, Hij kan hen tot zich roepen en rechtvaardig maken. Gaat dan en predikt de boetvaardigheid die der wereld de vergiffenis der zonden en den vrede biedt; gij zult geloovige menschen ontmoeten vol zachtmoedigheid en liefde, die met vreugde u zullen ontvangen en naar uwe woorden luisteren; anderen daarentegen ongeloovig, hoogmoedig en goddeloos, zullen u laken en zich tegen u kanten. Neemt u vast voor om dit alles met nederigheid en geduld te ver- dragen, vreest niet: na een weinig tijds zullen vele wijze en edele mannen zich bij u aansluiten om voor de koningen, de prinsen en het volk te preeken. Weest derhalve geduldig in de beproe- vingen, vurig in het gebed, onvermoeid in den arbeid en het koninkrijk Gods, dat eeuwig is, zal uw loon zijn." 1) Na deze profetische woorden verdeelde hij hunne
wegen, in den vorm van een kruis, naar de vier hoeken der aarde; hij omhelsde en zegende ieder zijner broeders door deze nieuwe formule der ge- hoorzaamheid: Werpt den last uwer ellende in den schoot des Heeren, Hij zal u voeden. 2) Zij vertrokken, de nieuwe ridders van Jezus Christus^ en gingen naar het noorden en het zuiden geeste- 1) Vita a tribus sociis. C. III.
2) Jacta super Dominum curam tuam, et ipse enutriet
te. Hoc verbum dicebat quoties ad obedientiam fratres aliquos transmittebat. Thomas de Celano, C. IV. |
|||||
|
116
|
|||||
|
lijke steekspelen zoeken, om in het worstelperk
met de onoverwinnelijke wapenen van zuiverheid, hoop en liefde de zielen te overwinnen. 1) En voorzeker, zij hebben een goeden strijd gestreden, en God en de menschen keurden hen de eer van eene luisterrijke zegepraal waardig. — Wanneer deze offerlievende missionarissen des vredes in eene burcht of stad aankwamen, verkondigden zij in eenvoudigheid, wat de heilige Geest hun in het hart zond. Hun, die hen vroegen: Wie zijt gij? gaven zij ten antwoord: »wij zijn boetelingen uit Assisië." 2) Zij deelden hunne aalmoezen met de armen ; overal waar zij eene kerk aantroffen, wierpen zij zich neder en baden dit gebed, het- welk Franciscus hun geleerd had: Wij aanbidden U, o Heere Jezus Christus! hier en in al de ker- ken die op aarde zijn, en wij loven U, die door Uw heilig kruis de wereld verlost hebt. 3) 1) Nos frères si departi sunt
Com noviau chevalier, a\'en vont
Qui vont por tornéemant querre Par Ie pais et par la terre. (Chronique Ms.)
Zie ook »E1 Cavalloro Assisio" een Spaansch gedicht door Gabriel de Mata, Ie deel, Ille zang. 2) Simpliciter tarnen confitebantnr quod erant viri
poenitentiales de civitate Assisii orinndi. Vita a tribus sociis, Cap. III. 3) Adoramns te Christe et benedioimus tibi propter
omnes ecclesias qnae sunt in universo mundo quia per sanctam crucem tuam redemisti mundum. Vita a tribus sociis, C. III. |
|||||
|
117
|
||||||
|
Na zijne terugkomst te Rivo-Torto verlangde
Franciscus vurig al zijne kinderen om zich ver- zameld te zien, ten einde zijne instelling door bij- zondere regels te bevestigen. Hij bad den Heer, die weleer het volk van Israël, dat verstrooid was onder de volkeren, had vereenigd, zijn klein huis- gezin weer bijeen te brengen, en de geest Gods wekte bij allen het verlangen naar hun terug- keer op. 1) Met groote blijdschap begroetten de broeders
elkander bij hunne terugkomst; met nederigheid en eenvoud gaven allen verslag van hun weder- varen ; maar bovenal verhaalden zij met eene on- geloofelijke vreugde de bespottingen en mishande- lingen, welke zij op hunne missiereis hadden moe- ten verduren. 2) Zij hervatten nu hun leven van gebed en boetvaardigheid. — Op zekeren dag zeide Franciscus hun : »Ik zie, mijne broeders, dat de Heer in zijne goedheid onze broederschap wil uitbreiden. Laten wij daarom tot onze heilige moeder de Kerk gaan, en aan den Paus kennis geven van al het geen God zich verwaardigd heeft door middel van ons te bewerken, opdat wij vol- |
||||||
|
1) Per eum orabat hoc fieri qui dispersionea congre-
gabat Israëlis. S. Bonaventura, C. III. 2) Eeversi discipuli de praedicatione, referebant hila-
riter, quae, in illa missione, lndibria et verbera experti fuerant. Wadding. |
||||||
|
118
|
||||||
|
gens zijn wil en onder zijne bevelen onzen arbeid
voort zetten." 1) Hij schreef nu eene constitutie van drie en
twintig hoofdstukken, die wij later zullen bespreken ; wij kunnen hier volstaan met te zeggen, dat het de grondwet der armoede was, want behalve de drie gewone geloften, was er een uitdrukkelijke afstand van alle bezit en de verplichting om van aalmoezen te leven in opgenomen. Allen begaven zich op weg naar Rome, onder
leiding van Bernard van Quintavallis, dien zij voor den duur van de reis tot leidsman en overste hadden gekozen. Vol blijdschap en vertrouwen begaven zij zich op weg, terwijl zij de lange reis door gebed en godvruchtige gesprekken afwisselden. 2) Te Riete zag Franciscus een ridder Angelo Tancredo; ofschoon hij hem niet kende, sprak hij hem toch aan en zeide: »Angelo, gij hebt nu lang genoeg koppel, degen en sporen gedragen ; voortaan be- hoort een grof koord uw koppel, het kruis van Jezus Christus uw degen, het stof en slijk uwe sporen te wezen. Volg mij en ik zal u ridder van Jezus Christus maken." Angelo volgde hem ; zoo was dan het geheimzinnig en zinnebeeldig ge- tal van twaalf leerlingen volmaakt en bestond er eene nieuwe gelijkvormigheid tusschen onzen Heer |
||||||
|
1) Vita a tribus sociis, Cap. IV.
2) Gaadentes igitur ibant et verba Domini loquebantnr.
A tribus sociis, C. IV. |
||||||
|
119
|
|||||
|
Jezus Christus en Franciscus, zijn volmaakten na-
volger. De groote Paus Innocentius III, die aan den
roem, door de Kerk in den loop der eeuwen verworven, zooveel nieuwe glorie heeft toegevoegd, zat op den troon van den heiligen Petrus, toen de kinderen van Franciscus en de heilige armoede, te Rome aankwamen. Zij werden ontvangen door hun ouden vriend, den bisschop van Assisië, die zich destijds te Rome bevond. Deze was zeer bedroefd, daar hij meende, dat deze evangelische mannen van plan waren zijn diocees te verlaten, dat zij door hunne predikatiën gevoed en door hun voor- beeld gesticht hadden, maar toen hij het ware doel van hunne reis had vernomen, beval hij hen dringend aan kardinaal Joannes van St. Paulus, bisschop van Sabina, die hen met zijn vermogenden invloed ondersteunde. Innocentius III wandelde Jn het paleis van Latranen, op een verheven ter- ras, de Spiegel genaamd, toen hij een arm on- aanzienlijk man zag naderen, die hem kwam on- derhouden over de oprichting van eene nieuwe instelling, op de armoede gegrond. Hij wees hem af, maar gedurende den nacht zag hij, in een droom, een palmboom langzamerhand voor zijne voeten opgroeien, en een zeer schoone boom worden. De Paus bewonderde, maar begreep den zin van dit visioen niet; doch eene hemelsche verlichting deed hem verstaan, dat de palmboom den armen man voorstelde, dien hij den vorigen avond had afge- |
|||||
|
120
|
|||||||
|
wezen. Hij liet den arme opzoeken en men bracht
Franciscus tot hem. Innocentius ontving hem te midden der kardinalen, liet hem zijne plannen uit- eenzetten, en achtte zich gelukkig, dat het hem gegeven was de Kerk te begiftigen met de ware armen, die in tegenstelling met de armen van Lyon, wier hoogmoed de wereld in verwarring had ge- bracht, zich onderscheidden door hunne onthech- ting aan het aardsche en de onderworpenheid, waar- mede zij hun lot droegen. 1) Eenige kardinalen meenden nogtans, dat deze armoede overdreven was en de menschelijke kracht te boven ging, en maakten den Paus eenige bedenkingen, doch de bisschop van Sabina stond op en zeide : »Indien wij het verzoek van dezen arme afslaan, onder voorwendsel, dat zijn regel nieuw en al te moei- lijk is, dan kunnen wij, met evenveel recht, het Evangelie zelve verwerpen, want de regel, dien Franciscus wil doen goedkeuren, is geheel en al in overeenstemming met hetgeen het Evangelie ons leert; want te durven beweren, dat in de evangelische volmaaktheid iets onzedelijks of on- mogelijks gelegen is, zou eene godslastering zijn tegen Jezus Christus, den oorsprong van het Evan- gelie." 2) Deze redeneering had eene gunstige uitwerking op Innocentius; hij zeide aan Fran- ciscus : »Mijn zoon, bid Jezus Christus, dat Hij |
|||||||
|
1) Bossuet. Histoire des Variations. liv. XI, n°. 83.
2) S. Bonaventura. Cbap. III.
|
|||||||
|
121
|
|||||||
|
ons zijn wil doe kennen, opdat wij uwe vrome
weDSchen kunnen inwilligen." 1) De dienaar Gods begaf zich in het gebed ; wei-
dra kwam hij terug en zeide : »Heilige Vadnr, daar was eene zeer schoone maar arme dochter, die in de woestijn haar verblijf had. Een koning zag haar, en werd zoo overmeesterd door hare schoonheid, dat hij haar tot zijne echtgenoote nam. Hij woonde eenige jaren met haar te samen, en zij schonk hem kinderen, die allen de trekken hadden van hun vader en de schoonheid hunner moeder ; daarna keerde hij naar zijn hof weer. De moeder voedde met zorg de kinderen op en zeide hun eindelijk: Mijne kinderen, gij zijt zonen van een groot koning, zoekt hem op en hij zal u alles geven, wat u voegt. De kinderen kwamen bij den koning, en toen hij hunne schoon- heid zag, vroeg hij hun : Wiens zonen zijt gij ? Zij antwoordden hem : Wij zijn de kinderen van die arme vrouw, die in de woestijn woont. De koning omhelsde hen met groote vreugde, zeggen- de : Vreest niets, gij zijt mijne zonen. Indien vreem- den zich voeden van mijne tafel, zou ik dan niet meer zorgen voor mijne kinderen ? Deze koniug heilige Vader! is onze Heer Jezus Christus. — Deze zoo schoone dochter is de armoede, die overal |
|||||||
|
1) Ora fili, ad Christum, ut suam nobis per te vo-
luntatem ostendat, qua certius cognita, tuis pils desi- deriis securius annuamus. S. Bonaventura, Cap. III. |
|||||||
|
122
|
|||||||
|
verstooten en veracht, in deze wereld als in eene
woestijn leefde. Toen de Koning der koningen van den hemel daalde en op aarde kwam, had hij haar zoo lief, dat hij haar in de kribbe huwde. Zij schonk hem vele kinderen in de woestijn dezer wereld : de apostelen, de kluizenaars, de klooster- lingen en zoovele anderen, die vrijwillig de ar- moede hebben omhelsd. Deze goede moeder zond hen naar den Koning des hemels, hun vader, met het kenteeken van hare koninklijke armoede, zoo- wel als van hare nederigheid en hare gehoor- zaamheid. Deze groote koning ontving hen met goedheid, beloofde hen te zullen voeden en zeide : »Ik laat mijne zon opgaan over den rechtvaardige en den zondaar, ik scheuk aan ieder schepsel, wat hij noodig heeft, hoe veel te meer zal ik dan zorgen voor mijne kinderen. Indien de Koning des he- mels aan allen, die hem navolgen, eene eeuwige heerschappij heeft toegezegd, met hoeveel gegronder vertrouwen kan men dan verwachten, dat Hij hun zal geven, wat hij steeds en met zooveel mild- heid aan goeden en kwaden geeft." 1) Waarlijk deze is de man, die de Kerk van Jezus Christus, door zijne werken en zijne leer zal ondersteunen ! riep Innocentius uit, 2) en hij verhaalde, dat hij |
|||||||
|
1) Vita a tribas sociis, Cap. IV.
2) Vere hic est ille vir religiosus et sanctas, per quem
sablevabitur et sustentabitur Ecclesia Dei. Vita a tribas sociis, Cap. IV. |
|||||||
|
123
|
|||||||
|
den vorigen nacht in een droom, een arm man
had gezien, die de Basiliek van Lateranen, welke op het punt stond van in te vallen, ondersteunde. Franciscus knielde neder, beloofde eene algeheele gehoorzaamheid, ontving den pauselijken zegen en de mondelinge goedkeuring van zijne instelling, en na met zijne leerlingen de graven der heilige apostelen bezocht te hebben, keerden zij gezamen- lijk naar Assisië terug, terwijl zij den weg namen over Spoleto om daar den vrede te verkondigen. Eens hadden zij eene lange en vermoeiende dag-
reis gemaakt; de broeders gingen langs den weg zitten om een weinig uit te rusten, doch de honger kwelde hen en zij hadden niets te eten. Nu kwam de goddelijke Voorzienigheid de armen van Jezus Christus te hulp. Toen alle menschelijke hulp hun ontbrak, kwam een man hun een brood bren- gen. 1) Zij brachten eenige dagen door in eene verlaten kerk bezijden de stad Orta, van waar- uit zij gingen preeken, en kwamen in het heilige en arme verblijf van Rivo-Torto weder, waar Fran- ciscus hen in het gebed en de versterving gron- dig onderwees. Weldra gaf de Abt der Benedictijnen van Monte-
Subazio, op aandringen van den bisschop van Assisië, aan Franciscus en zijne congregatie, bij |
|||||||
|
1) Sane cnm omnis via deeaset qua possent sibi de
victu necessaria providere statim affuit providentia Dei. S. Bonav., C. IV. |
|||||||
|
124
|
|||||||
|
eene wettige acte, de kerk van de heilige Maria
der Engelen of van Portiuncula; het is deze orde, — de oudste dochter van Christus — eigen om iedere toewijding, ieder heldhaftig streven te ondersteunen ; zij heeft de arme Minderbroeders aan den boezem gedrukt om ze te verwarmen, en zij verzekerde hen op aarde een onafhankelijk toe- vluchtsoord. Franciscus voorzag eenigszins de glo- rierijke bestemming van deze nederige kapel en hij riep uit: »Het is hier eene heilige plaats, die eerder door engelen dan door menschen diende be- woond te worden, zij zal voor ons een eeuwig- durend gedenkteeken van Gods goedheid zijn. 1) En ieder jaar zond hij als bewijs van dankbaar- heid een kleinen korf harders, eene soort van visch, die in overvloed gevonden wordt in de ri- vier Chiascio, welke langs Maria der Engelen loopt. 2) Zoo kan dan de arme Franciscaner familie ge-
rust ademhalen, zij kan zich koesteren in het zon- nelicht. Sterk door de goedkeuring des Pausen, vreest Franciscus niets meer in de wereld; hij doorloopt alle steden, alle dorpen, alle gehuchten. Banierdrager van den gekruisten Christus houdt hij het vaandel der armoede fier omhoog; hij begint in de wereld een nieuw soort van nering, hij vestigt er den schoonsten en rijksten handel, |
|||||||
|
1) Wadding.
2) Chalippe. Vie de Fran^is, liv. I.
|
|||||||
|
125
|
|||||
|
welken men zich kan bedenken. Hij zeide overal
en aan allen, »o gij, die deze eenige parel van het evangelie begeert, komt, voegt u bij ons om koopmanschap te drijven voor den hemel; ver- koopt uw goederen en geeft ze den armen, komt met mij, vrij van alle aardsche zorgen, komt wij zullen boetvaardigheid plegen, komt wij zullen onzen God in eenvoud en armoede prijzen en die- nen. En iederen avond keerde hij zegevierend naar St. Maria der Engelen weer, omringd door zijne nieuwe geestelijke veroveringen. Het getal leer- ÜDgen der armoede groeide wonderlijk aan, onder al dezen moeten wij op bijzondere wijze kennis maken met de broeders Rufinus, Leo, Mattheus de Marignan en Juniperus; hun leven zal ons vele verborgenheden uit het zieleleven van Fran- ciscus verklaren. God heeft de eerste minderbroeders versierd en
verrijkt met de heerlijke en uitmuntende deugden van broeder Rufinus, die, als een stralende regen- Loog te midden der onweerswolken, met de liefe- lijke verscheidenheid zijner schoone kleuren prijk- te, en als eene donkerroode roos door zijne bran- dende liefde, en als eene blanke lelie door zijne zuiverheid, de Kerk Gods met zijne welriekende geuren vervulde. Hij was uit Assisië afkomstig. In den eersten tijd na zijne bekeering, beval Fran- ciscus hem om van zijne kleederen ontdaan, in eene kerk van Assisië te gaan preeken. Hij gehoor- zaamde. Het volk zeide : Deze is een dier mannen, |
|||||
|
126
|
|||||||
|
die zich door hunne verstervingen krankzinnig
hebben gemaakt, 1) en men verwaardigde zich niet naar hem te luisteren. Franciscus kwam zich weldra bij hem voegen, hij preekte en al het volk barstte in tranen uit, bij de herinnering aan het lijden van Jezus Christus. Door de nederige be- oefening der gehoorzaamheid had Rufinus zulk eene macht over zich zelven en over den duivel ver- kregen, dat deze door den mond van een bezetene bekende, dat hij door de deugd van Rufinus werd gekweld als eene druif in de wijnpers. 2) Broeder Leo heeft eenige overeenkomst met den
heiligen Joannes. Hij was de biechtvader en zulk een boezemvriend van Franciscus, dat zij niet van elkan- der te scheiden waren, zij reisden samen, baden samen, weenden samen ; de een verliet zich op den ander en zoo brachten zij geheel hun leven door. Franciscus gaf Leo den liefelijken naam van»het kleine schaap van God" la peccorella di Dio. Toen zij eens bij eene uiterst strenge koude van Perugia naar St. Maria der Engelen gingen, zeide Franciscus tot Leo : »God geve, dat de Minder- broeders voor geheel de aarde een sprekend voor- beeld van heiligheid zijn, nogtans let wel op dat |
|||||||
|
1) Li fanciulli e gli uomini cominciarono a ridero et
diceano: Hora ecco costoro fanno tanta astinenza e peni- tenza che diventano stolti, e fuori di se. Fioretti Capo XXIX. 2) Chroniques des Frères Mineurs. Liv. VI. Chap. II.
|
|||||||
|
127
|
|||||
|
hierin de volmaakte vreugde niet bestaat." Een
weinig verder zeide bij : » O Leo, indien de broeders blinden het gezicht weergaven, duivelen uitdreven, stommen deden spreken en dooden die vier dagen in het graf hebben gerust, in het leven terug riepen, daarin zou de volmaakte vreugde niet ge- legen zijn." En nog een weinig verder: »O broe- der Leo, indien de Minderbroeders alle talen kenden, en alle wetenschappen, indien zij de gave der voorzegging, en van de onderscheiding der geesten hadden, daarin zou de volmaakte vreugde niet gelegen zijn." En weer een weinig verder : »O Leo, klein schaap Gods, indien de Minderbroeders de taal der Engelen spraken, indien zij den loop der sterren kenden, de kracht der planten, de verborgenheden der aarde en de natuur der vogela, der visschen, der menschen, van alle dieren, van de boomen, van de steenen, van het water, daarin is de volmaakte vreugde niet gelegen." En een weinig verder : »O broeder Leo, indien de Minder- broeders, door hunne predikatiën, alle ongeloovige volken tot het christelijk geloof bekeerden, daarin is de volmaakte vreugde niet gelegen." En zoo bleef hij verscheidene mijlen ver doorspreken. Ein- delijk vroeg Leo hem vol verwondering: »O, Vader, ik bid u in den naam van God, zeg mij dan waar de volmaakte vreugde te vinden is V Franciscus hernam: »Indien wij doornat, met slijk bespat, verkleumd van koude, uitgeput van honger, Maria der Engelen bereiken en de portier, als wij |
|||||
|
128
|
|||||
|
aan de poort klopten, ons zou zeggen, wie zijt
gij? — als hij dan nadat wij hem hadden ge- antwoord, dat wij twee zijner broeders zijn, ons zou toesnauwen, gij liegt, gij zijt twee leegloo- pers, twee vagebonden, die het land afloopt en den waren armen hunne aalmoezen ontneemt, en daarna ons gedurende den nacht in de koude en de sneeuw aan de poort liet staan. Als wij deze behande- ling geduldig verdroegen, zonder klagen of morren, indien we zelfs nederig en vol liefde dachten dat de portier ons juist had aangezien voor hetgeen wij zijn, en dat hij door toelating Gods aldus tot ons sprak, geloof mij dat zou eene volmaakte vreugde zijn. Indien wij op de poort bleven klop- pen en de portier ons zware kaakslagen zou komen geven, en zeggen : weg van hier, schurken, gaat naar het gasthuis, hier is niets te eten voor u. Indien wij dat alles geduldig verdroegen en hem van ganscher harte en met liefde dit vergaven, geloof mij dat zou een volmaakte vreugde zijn. Indien eindelijk, in dezen uitersten nood, de honger, de koude, het nachtelijk uur, ons noodzaakten om onder tranen en gebeden met allen aandrang te smee- ken om in het convent te worden binnengelaten, en de portier ziedend van toorn, met een zwaren, knoestigen stok in de hand naar buiten kwam, ons bij de kap vast greep, in de sneeuw wierp, en zoo onbarmhartig sloeg, dat wij met wonden overdekt waren, indien wij dat alles met vreugde verduurden, in de gedachte dat wij behooren te |
|||||
|
129
|
|||||
|
deelen in de smarten van onzen gezegenden Heer
Jezus Christus, o Leo, geloof mij, dat zou de vol- maaktste vreugde zijn ; want onder alle gaven des heiligen Geestes, die Jezus zijnen dienaren geschon- ken heeft en nog zal schenken, is er geene grooter, dan zich zelven te overwinnen, en te lijden uit liefde tot God. 1) Inderdaad er ligt in de ge- sprekken van de menschen uit de dertiende eeuw en vooral van de heiligen, iets zoo eigenaardigs, dat ik er een waar genot in vind er naar te luisteren. Korten tijd na het ontstaan der orde, was
Franciscus andermaal met broeder Leo op reis, en toen de tijd der metten daar was, bemerkten zij dat zij geen brevier hadden om de getijden te bidden. «Broeder Leo," zeide Franciscus, «wij hebben geene boeken, nogtans moeten wij Gods lof zingen; wij zullen dan zóó doen, ik zal zeegen: 0 broeder Franciscus, gij hebt in de wereld zoo- veel zonden bedreven, dat gij verdient in de hel te worden neergeworpen; en gij broeder Leo zult ant- woorden : \'t is waar gij verdiend, op den bodem der hel te liggen.\'\' Met den eenvoud eener duif antwoordde Leo: «Volgaarne Vader." Maar in plaats van te antwoorden zooals Franciscus het wilde, zeide hij integendeel: »God zal door u zooveel goeds be- \'werken, dat gij in het Paradijs zult worden op- 1) Fioretti de S. Francesco, Cap. VII.
9
|
|||||
|
130
|
|||||
|
genomen."— Zoo moet ge niet spreken, broeder Leo,
aldus berispte Franciscus hem, maar als ik zeg: O broeder Franciscus, gij hebt zooveel ongerechtig- heden tegen God bedreven, dat gij de volheid zijner vervloekingen verdient, dan moet gij ant- woorden: »\'t is waar gij hebt eene plaats onder de verworpelingen verdiend." Doch Leo zeide: »O broeder Franciscus, God zal u genadig zijn en gij zult de gezegende onder de gezegenden zijn." Verwonderd dat Leo telkens juist het tegen- deel zeide van hetgeen hij moest antwoorden, beval Franciscus hem, in naam der heilige gehoorzaam- heid, zijne woorden nauwkeurig te herhalen. Ik zal zeggen:»o, broeder Franciscus, ellendige broeder Franciscus, meent gij dat God, na al de misdaden, welke gij tegen den Vader der barmhartigheden en den God aller vertroosting begaan hebt, nog medelijden met u zal hebben? Waarlijk gij zijt zijner barmhartigheid onwaardig; en gij broeder Leo zult dan aanstonds antwoorden: \'t is waar, gij verdient geene vergiffenis;" maar Leo ant- woordde: »God zal u barmhartig zijn en u met genaden overladen." Nu zeide Franciscus hem met zachten toorn:»Hoe zijt ge zoo vermetel geweest om het gebod der gehoorzaamheid te overtreden en telkens anders te antwoorden, dan ik bevolen heb ? " » Mijn goede Vader, hernam Leo, God is mijn getuige, dat ik steeds de woorden heb willen herhalen, die gij mij hebt voorgeschreven." •— • Antwoord dan dezen keer ten minste, zooals ik u |
|||||
|
131
|
|||||||
|
zal voorzeggen," zeide Franciscus. »Ik zal zeggen:
O broeder Franciscus, klein en verachtelijk mensch, meent gij wel, dat God u barmhartigheid zal be- wijzen ? en gij zult die zelfde woorden herhalen." Franciscus zong deze woorden, onder een vloed van tranen en broeder Leo zeide: »God zal u eene groote barmhartigheid bewijzen. Gij zult voor eeuwig verheerlijkt en verheven worden, want die zich vernedert zal verheven worden. Ik kan niet anders spreken, want God spreekt door mijn mond." 1) O wonder volle nederigheid der heiligen ! Wat is er van u geworden ? .. . Leo werd, ook na zijn dood, niet van Franciscus gescheiden ; zijn lichaam werd begraven aan den voet van het altaar van zijn verheerlijkten en onder het getal der heiligen opgenomen vriend. Mattheus de Marignan was eveneens een wonder
van nederigheid. De heilige Franciscus zeide hem eens, in het bijzijn der overige broeders:» Mattheus, dezen hier hebben van God meer dan gij de gave der beschouwing ontvangen, \'t is dus billijk dat gij, die meer geschikt schijnt te zijn voor uit- wendige bedieningen, de zorg voor poort en keuken op u neemt, opdat de overigen zich ongestoord |
|||||||
|
1) Eisposo fra Leone e disse: Aazi gran misericordia
ricoverai da Dio ed esalteratti e glorificheratti in etërno, imperocchè chi si hamilia sara esaltato, e io non posso altro dire perciochè Dio paria pe la bocca mia. Fioretti Cap. VII. Geheel dit hoofdstak mant uit door stijl. |
|||||||
|
132
|
|||||
|
aan het beschouwend leven kunnen wijden ; den
tijd, die u rest, zult gij besteden aan het inzamelen van aalmoezen. Draag vooral zorg, dat de we- reldsche menschen, die hier komen, de rust uwer broeders niet storen. Stel hen tevreden, met hen enkele woorden, die God u zal ingeven, toe te spreken en zorg dat de overige broeders niet be- hoeven te verschijnen. Ga en doe dit alles om de belooning der heilige gehoorzaamheid te ver- krijgen." Mattheus boog het hoofd, deed zijne kap af en onderwierp zich aan het gebod van zijn overste. Dagen achtereen volbracht hij stipt alles, wat men hem had aanbevolen. Zijnen metgezellen, die zijne deugd kenden en de liefde, die hij koes- terde voor het gebed, hinderde het, hem zoo heiast te zien en zij baden hun gemeenschappelijken vader, het werk onder hen allen te verdeelen. Deze berustte er in, liet Mattheus bij zich komen en zeide hem: »Mijn broeder, uwe medebroeders, willen hun deel in uwe taak." Mattheus ant- woordde: »Vader ik beschouw alles, wat gij mij hebt opgelegd, als van God toegezonden." De heilige Franciscus was inwendig zeer verheugd, bij het zien dier liefde van den eenen, en dier nederigheid van den anderen kant; hij onderhield hen over deze beide heilige deugden, en verdeelde de posten, terwijl hij hun zijn zegen schonk. 1) 1) All\' hora S. Francesco vedendo la carita di coloro,
e 1\'humilita di fra Matteo, fece loro una predica mara- vigliosa della santissima bumilita. Fioretti, Cap. XI. |
|||||
|
133
|
||||||||
|
Mattheus vergezelde dikwijls den heiligen Fran-
ciscus op zijne apostolische tochten ; hij was te- genwoordig bij de verzoening der inwoners van Siena. 1) Wanneer hij onder het gebed de ver- voeringen der liefde niet meer kon beteugelen, dan ."laakte hij zuchten als eene duif. 2) Juniperus was een man van een zeer heilig le-
ven. Franciscus zeide hem met toespeling op zijn naam : »Ik wenschte dat ik een bosch van zulke jeneverboomen had." Hij onderscheidde zich door eene bewonderenswaardige rechtschapenheid en een- voudigheid. Toen eens eenige zijner vrienden hem, buiten de poorten van Rome, tegemoet kwamen om hem hunne hulde te brengen, zag hij eenige kinderen, die zich met het volgende spel ver- maakten : zij hadden een groot stuk hout dwars over een muur gelegd; aan de beide uiteinden van den balk zaten schrijlings twee jongens, die, bij een gelijk tegenwicht, elkander wederkeerig in de hoogte beurden en naar beneden deden dalen. Broeder Juniperus vroeg om eene der beide plaat- sen en begon te spelen met het kind, dat aan het andere eind was blijven zitten. Toen zijne vrien- |
||||||||
|
1) In qnell\' hora alquanti omini di Siena combatte-
vano insieme e gia erano morti due di loro; giangendo S. Francesco, predicö aloro si devotamente, e santamente, che gli pacificö. Pioretti, C. X. 2) Qnand\' egli orava faceva nn ginbilo, conforme a
quello d\'una colomba. Fioretti, Cap. XXXI. |
||||||||
|
\\
|
||||||||
|
134
|
|||||
|
den hem bereikt hadden, groetten zij hem zeer eer-
biedig, want zij kenden zijne gewoonte genoeg; maar hij volhardde standvastig bij zijn besluit, liet niet merken, dat hij hen zag of hoorde, deed zich voor als geheel verdiept in het spel, en bleef zóó lang en zóó vastberaden voortgaan, dat zij hun geduld verloren en zich genoodzaakt zagen naar huis terug te keeren, zeer ontevreden en weinig gesticht in de onbeschaafdheid en de dwaasheid van hun vriend, die zich daarna stil in zijn klooster terugtrok, zeer gelukkig aldus de ijdele glorie dier ontmoeting vermeden te hebben. De heilige Clara droeg Juniperus eene zusterlijke liefde toe, zij noemde hem om die eenvoudigheid, de speelpop van Jezus Christus. Wij zullen hem weervinden bij het sterfbed van deze luisterrijke heilige. Zoo had Franciscus, een jaar na de stichting
zijner orde, reeds een groot aantal beproefde leer- lingen om zich vereenigd, hij zag weldra in, hoe zegenrijk dezelfde middelen ook het vrouwelijk gedeelte der maatschappij zouden hervormen. |
|||||
|
HOOFDSTUK IV.
|
||||
|
De IL Francïscus stelt de Orde der arme
jonkvrouwen in* — Lotgevallen van de
tweede Orde» — De Heilige Coleta*
1212.
Ave mater humilis,
Ancilla criicifixi, Clara virgo nobilis, Discipula Francisci, Ad coelestem gloriam Fac nos proficisci. Amen. Antiph. St. Clarae.
Clara claris praeclara meritis, magnae in coelo claritate gloriae, ac in terra mira- culorum sublimium clare claret.... Haec profecto in arvo fidei plantavit et exco- luit vineam paupertatis, de qua fructus salutis pingues et divites colliguntur.... Haec fuit pauperum primiceria, ducissa humilinm___ Gaudeat itaque mater
Ecclesia, quod talem gen uit, et educavit
filiam, quae tanquam virtutum foecunda parens, multas religionis alumnas suis produxit exemplis, et ad perfectum Christi scrvitium pleno magisterio iuformavit. Alexander IV, bulla Canonisationia. Deze nieuwe wijngaard van Jezus Christus be-
gon zijne takken uit te breiden en bloemen te |
||||
|
136
|
|||||||
|
dragen van een alleraangenaamsten geur, die over-
vloedige vruchten van glorie voortbrachten. Clara verscheen in de wereld, als de schoonste plant uit den tuin van den hemelschen Bruidegom, en als de schitterendste morgenster van deze heilige instel- ling. 1) De gemalin van den ridder Sciffi, Orto- lana van Assisië, was de godvruchtige tuinier- ster, die deze liefelijke en geurige bloem in de Kerk plantte. Ortolana had haar leven aan allerlei werken van barmhartigheid toegewijd ; aangedre- ven door hare vurige liefde voor Jezus Christus, had zij lange pelgrimstochten ondernomen, en daar de kruistochten den weg naar Jeruzalem hadden geopend, had zij de heilige plaatsen, geheiligd door het leven van den Heiland, bezocht. Toen zij, tijdens hare zwangerschap, God om eene ge- lukkige verlossing bad, hoorde zij eene stem: »Vrouwe, vrees niet, zonder gevaar zult gij baren en een licht ter wereld brengen, dat de wereld verlichten zal!" 1) Het kind ontving bij den doop den naam van Clara. Hare prille jeugd ging in nederigheid en verborgenheid voorbij en kenmerkte zich door liefde en zuiverheid. |
|||||||
|
1) Virgo, Deo charissima Clara, ipsarnm plantula pri-
ma tamquam flos vernans et candidus odorem dedit, et tan- qnam stella praefnlgida radiavit. S. Bonaventura, Cap. IV. 2) Ne paveas, muiier, quia quoddam lumen salvu par
turies, qnod ipsum mundum clarius illustrabit. Vita St. Clarae C. I, apud Surium. |
|||||||
|
137
|
|||||
|
Clara, die het geluk had gehad de onderwijl
zingen van Franciscus te hooren, verlangde zich onder zijne leiding te stellen, en den weg der volmaaktheid en der vernieuwing des geestes te gaan bewandelen. In gezelschap van hare bloedverwante Bonna Guelfucio, eene wijze en voorzichtige vrouw, ging zij heimelijk naar St. Maria der Engelen, om zich daar te onderhouden met dengene, die haar vader zou worden op aarde en haar eeuwige vriend in den hemel; 1) en terwijl Franciscus zich met haar in eene heilige gemeenzaamheid onderhield, wekte hij in hare ziel het verlangen op naar het arme leven der kloosterlingen en de onuitsprekelijke vreugde, die de vereeniging met den goddelijken Bruidegom in de reine zielen zijner getrouwen uitwerkt. Palm- zondag was de dag, dien God had uitverkoren om Clara van het gevaarvolle wereldsche leven af te zonderen ; de Heer vreesde, dat de spiegel van hare engelachtige ziel zou bezoedeld worden op de slikkerige wegen der wereld. 2) Zij begaf zich 1) Visita.no o sancto a santa donzela et ella inais
mindamente ao sancto verao, ordenado discretamonte os tempos de suas visiacoes, porque sen sancto proposito nao podesse dos homes ser entendido, nem por nonas pu- blicas murmnrado et impedido. Marcus van Lissabon. — Chronicon Cap. III. De familiaridade qne Sancta Clara tene com o bemaventurado padre Sancto Francisco. — Een heerlijk hoofdstuk. 2) Protinus ne specnlum illibatae mentis mundanus
pulvis ulterins inquinet. Vita Clarae, C. IV. |
|||||
|
138
|
|||||||
|
naar de Kerk in prachtvol gewaad, en men zag
er de voorbeduiding van hare glorie. Volgens eene in Italië heerschende gewoonte, waren alle vrou- wen, uit de handen des bisschops, gewijde palmen gaan halen. Uit maagdelijk schaamtegevoel bleef Clara op hare plaats neergeknield; de bisschop daalde nu van de trappen des heiligdoms, en naar haar toetredend, gaf hij haar een palmtak in de hand. 1) Den volgenden nacht verliet zij, nog al- tijd schitterend uitgedost, door eene geheime deur, het ouderlijke huis en kwam in St. Maria der Engelen. De kloosterlingen, die de metten zongen, ontvingen met brandende kaarsen in de hand deze wijze maagd, die met eene lamp, vol van de olie, der liefde, haren Bruidegom en Verlosser, Jezus Christus, kwam zoeken. Voor het altaar van de Onbevlekte Moedermaagd sneed Franciscus haar, ten teeken dat zij verzaakte aan de ijdelheden der aarde, de haren af, en kleedde haar met het habijt der boetvaardigheid. Al de kostbaarheden, welke zij had meegebracht, werden aan de armen uit- gedeeld. Het betaamde niet, zegt een oud schrijver, dat
de nieuwe orde der bloeiende maagdelijkheid er- gens anders ware ontsproten, dan in het engel» achtige paleis van deze verhevenste aller jonk- vrouwen, die alleen onder allen, eertijds moeder |
|||||||
|
1) Pontifex per gradns descendens, nsqno ad eam acce-
deret, et palmam suis in manibns poneret. Vit. Clar., C. IV. |
|||||||
|
139
|
||||||
|
en maagd tevens geweest is, en derhalve veel lof-
waardiger dan alle overige schepselen. Op die zelfde plaats ontsproot de edele ridderorde der armen van Jezus Christus, de Minderbroeders, onder den wakkeren hoofdman den heiligen Franciscus, op dat het iedereen zou blijken dat de Moeder van God in deze hare woning beide orden ver- wekte. 1) Franciscus, wiens ijver steeds den geest der wijsheid tot leidsman had, bracht Clara naar St. Paul van Assisië, een klooster van Benedicti- nessen. Daar had de heilige hevige aanvallen van hare bedroefde familie te verduren, maar God was hare kracht en Hij schonk haar de kroon der overwinning in dien strijd, waarin afwisselend woorden van vriendschap, bedreigingen en haat tegen haar den kamp aanbonden. 2) Weldra ver- huisde zij naar St. Damiaan, de kerk, die Fran- ciscus in het zweet zijns aangezichts had her- steld. 3) Clara sloot zich, uit liefde tot haar he- melschen Bruidegom, in deze heilige plaats op; daar zou zij voor altijd naar het lichaam in ge- kerkerd zijn, opdat hare ziel zou behoed wezen voor de woelige stormen der wereld. Deze liefelijke zilverblanke duive bouwde haar nest in de enge cellen van deze nederige woning, en werd er de moeder van het talrijke kroost der arme jonk- vrouwen. Hare vruchtbaarheid was onuitputtelijk, en de groote zedelijke schok, dien de wereld bij haar |
||||||
|
1) Chroniques des Frères Mineurs livre VIII.
|
||||||
|
140
|
|||||
|
optreden ontwaarde, deed het woord van den ouden
profeet in vervulling gaan: «Verheug u onvrucht- bare, die niet baart. Zing lof en briesch die niet baarde, want meer kinderen heeft de verlatene, dan degene die een man heeft. Verbreid de plaats uwer tente en rek de vellen van uwe tabernake- len uit...... Want gij zult doordringen ter
rechter en ter linker zijde; uw zaad zal de hei-
denen erven en het zal de verlatene steden be- wonen...... Gij arme, met het onweder gesla-
gen zonder eenigen troost, ik zal u grondslagen
geven van saffieren, ik zal uw bolwerk uit jas- pis maken, uwe poorten zullen versierd zijn met gesneden steenen en al uwe muren met uitge- lezen steenen." (Isaias, 54.) En dit gebouw, op- gericht op nederige en zuivere deugden, veel hechter en duizendmaal kostbaarder dan saffieren en jaspisteenen, verhief zich hoog in de lucht, verspreidde hare beschermende schaduw over de aarde, en vrede en heiligheid werden bij stroo- men uitgestort over allen, die er eene schuilplaats kwamen zoeken. Clara had, in het huis harer moeder, eene jeug-
dige zuster achtergelaten, Agnes genaamd, die zij eene teedere liefde toedroeg. Weinige dagen na hare afzondering, kwam Agnes zich in hare armen werpen, zeggende: »Mijne zuster, ik wil mee u God dienen," Clara omhelsde haar en gaf haar vol vreugde ten antwoord : »Lieve zuster, ik dank God, dat hij mijn vurigsten wensen verhoord |
|||||
|
141
heeft." 1) Hunne ouders waren buiten zichzelven
van woede ea kwamen met eenige ridders, hunne vrienden, Agnes zoeken; geleid door de woeste zeden van dien tijd, — de veredelende hand van den gods- dienst had ze nog niet genoeg kunnen verzachten — greep een der ridders haar bij de haren, schopte haar hevig en sleepte haar het huis uit; 2) doch God ver- loste haar op wonderdadige wijze. Zij kwam bij hare troostelooze zuster terug, en de gelukzalige Franciscus ging haar troosten. Hij gaf Agnes het heilige kleed der boetvaardigheid en liet haar heur naam behouden, ter gedachtenis aan het liefelijk lam, dat geslachtofferd is voor de zonden der wereld. In de eerste drie jaren groeide het huisgezin van Clara wonderlijk aan; zij smaakte den troost, hare jongste zuster Beatrix zich aan God te zien toewijden, en Ortolana, weduwe ge- worden, voegde zich in St. Damiaan bij de drie planten, die zij eertijds met zooveel liefde had verzorgd. Weldra ging dat heirleger van vrome vrouwen,
met koninginnen en prinsessen aan het hoofd, on- der den naam van arme Clarissen, overal in Eu- ropa zijne tenten oprichten. Wanneer Francis- cus een nieuw klooster van heilige maagden 1) Grratias ago Deo, dulcissima soror, quod me de te
sollicitam exaudivit. Vita Clar., Cap. XVI. 2) kruit in eam miles unus animo efferato, et pngnis,
caloibnsqne non parcens, eam per capilloa abstrahere conabatur. Vita Clar., Cap. XVI. |
||||
|
142
|
|||||
|
wilde oprichten, dan zond hij een der oude bewo-
ners van St. Damiaan, om in de nieuwe kolonie het kruis en de liefde voor de evangelische ar- moede te planten. Zoo zond hij Agnes naar Flo- rence. Het was eene wreede scheiding voor deze godvreezende zusters. De brief, welken Agnes schreef aan Clara, en aan alle maagden van St. Damiaan, waar zij haar geestelijk onderricht en voedsel ont- vangen had, is voor ons bewaard gebleven. Wij hebben hem opgenomen, als het eenige overblijfsel van de innige gemeenschap tusschen deze groot- moedige en offerlievende zielen der dertiende eeuw. »AGNES, DE NEDERIGE DIENARES VAN JEZUS, AAN
HARE WELBEMINDE CLARA, HARE EERWAARDIGE MOE- DER EN MEESTERES IN CHRISTUS, EN AAN HAAR GE- HEEL CONVENT. »Het is eene eigenschap van al het geschapene,
dat het nooit in denzelfden toestand blijft; op het oogenblik, dat men zich gelukkig waant, opent zich een afgrond van rampen voor onze voeten; weet dan, moeder, dat eene groote ontroering en eene matelooze droefheid tot diep in mijn hart is doorgedrongen, hoezeer het mij leed doet geschei- den te zijn van u, van u aan wier zijde ik meen- de te zullen leven en sterven. Dat ongeluk een- maal begonnen, wanneer zal het eindigen ? Het is een dier dingen, welke onophoudelijk voortrollen, maar naar wier einde ons oog te vergeefs om ziet; het is als eene groote schaduw, die steeds aangroeit zonder ooit te verminderen; het ligt als |
|||||
|
143
|
|||||
|
een gewicht op mijne ziel, dat ik niet kan af-
werpen. Ik meende, dat zij, die door hetzelfde ge- loof en denzelfden omgang in den hemel ver- eenigd waren, ook op aarde hetzelfde leven moes- ten hebben en denzelfden dood, dat één graf voor hetzelfde bloed en dezelfde natuur zou gedolven worden. Maar ik heb mij bedrogen, ik ben verlaten en mijne ziel vloeit over van droefheid. O mijne zeer beminde zusters, hebt medelijden met mij ; weent met mij en bidt God, dat Hij u zulk een lijden bespare. Weet wel, daar is geene smart aan deze smart gelijk, eene smart, die mij onophoudelijk pij— nigt, eene neerslachtigheid, die mij voortdurend kwelt, een verlangen, dat onverpoosd in mijn bin- nenste woelt; kwellingen omgeven mij van alle zijden ; ach, ik bid u, help mij met uwe vrome gebeden, opdat God mij ondersteune om ze te dra- gen. O mijne moeder, wat zal ik doen, wat zal ik zeggen ? Ik heb geen hoop meer u of mijne zusters ooit weer te zien. O kon ik eens naar wensch mijne gedachten openbaren, kon ik u in dezen brief mijne langdurige smart blootleggen. Mijn hart brandt in mijn binnenste van het vuur der droefheid. Ik zucht en ween. Ik zoek troost, maar vind hem niet; de eene smart baart de andere, en ik bezwijk onder het gewicht van de gedachte : u nooit weer te zullen zien. Hier is niemand in staat mijn lijden te begrijpen. Eene enkele zaak troost mij, en gij kunt u
hierin met mij verheugen, namelijk de groote |
|||||
|
144
|
||||||
|
eensgezindheid, die in ons convent heerscht; men
heeft mij met groot genoegen en met ongekunstelde blijdschap ontvangen, en mij, vol eerbied en toe- genegenheid, gehoorzaamheid beloofd. Zij bevelen zich allen Gode en u aan. Herinnert u onzer en beschouwt haar zoo wel als mij, als dochters en zusters, die, in oprechtheid des harten, altijd bereid zullen zijn uwe raadgevingen op te volgen en uwe bevelen te volbrengen. De heilige Vader heeft, wat die bijzondere u welbekende zaak aan- gaat, mijne verlangens ingewilligd. Vraagt uit mijn naam aan broeder Elias, dat hij ons wat meer komt bezoeken en troosten. Amen." 1) Ondertusschen ging Clara voort hare dochters
te onderwijzen door hare gesprekken, vol van de zoetste sappen der hemelsche wijsheid, en door een aanhoudend voorbeeld van alle christelijke deugden. Bij deze heerschappij over de zielen bleef hare zedigheid zoo groot, dat men haar, slechts eenmaal in haar leven, de oogen zag opslaan om den Paus om zijn zegen te vragen ; dat was de eenigste keer, dat men gelegenheid had om de kleur van hare oogen te leeren kennen. 2) Toen zij tot abdis en overste was gekozen, was zij de dienares der dienaressen van God; zij verzorgde de zieken en verrichtte de geringste bezigheden |
||||||
|
1) Wadding, t. II, p. 15.
2) Giuseppe di Madrid. Yita di S. Chiara, Eoma 1832,
p. 187. |
||||||
|
145
|
|||||
|
in het klooster. 1) Zij legde zich met de uiterste
gestrengheid op de versterving toe, en droeg nooit eenig schoeisel; geheel gekleed in haar, van grove stof vervaardigd, habijt, sliep zij eenige uren op droge wijngaardranken ; zij spotte met lichamelijk lijden, en de hemelsche vreugde, waarvan hare ziel overvloeide, weerkaatste zich in hare rustige houding. 2) Zij ging zitten op haar leger van smarten en spon daar uiterst fijn linnen, en van dit fijne lijnwaad vervaardigde zij vijftig korpo- ralen, die zij in beurzen van purperen zijde aan de arme kerken van de vallei van Spoleto en het gebergte van Assisië ten geschenke zond, als een bewijs van haar diepen eerbied voor het heilig Sacrament des Altaars. 3) Eens, op een kerstnacht, was zij ziek en bedle-
gerig, al de kloosterlingen waren ter kerk geto- gen, om met de engelen de heerlijke geboorte des Heeren te bezingen; alleen met haar lijden, zeide Clara al zuchtende: »O mijn God, zie hoe ver- 1) Inter Christi ancillas sorvire libentins qnam serviri.
Vita Clarae, Cap. VIII. 2) Deridere videretnr angustias corporales .... sancta
laetitia, qna interias abandabat, oxterins redundabat. Vita S. Clar., C. XII. 3) Et sedens filabat delicatissimos pannos, de qnibus
ultra quinquaginta paria corporalium faciens, et ea sericis vel purpureis thecis inclndens, per plana et mon- tana Assisii variis ecclesiis destinabat. Vita Clar., Cap. XVIII, apnd surium. 10
|
|||||
|
146
|
||||||
|
laten ik ben." En aanstonds opende Hij, voor wien
geene afstanden bestaan, door een wonder hare ooren, zij hoorde de broeders, die in de kerk van Maria der Engelen de getijden zongen en toen des morgens hare dochters naar haar kwamen zien, riep zij uit: «Gezegend zij onze Heer Jezus Christus, die mij in mijne verlatenheid niet bege- ven heeft." 3) De gebeden van deze, door zulk eene innige
levensgemeenschap met God verbondene ziel, had- den eene buitengewone kracht ; de geschiedschrij- vers- verhalen ons hiervan onder anderen twee op- merk enswaardige voorbeelden. Keizer Frederik II, die wreede en goddelooze tiran, had van de oostkust der Adriatiscbe zee de rest van het oude Sarra- ceensche ras bijeenverzameld en hun in Italië de oude burcht Nocera gegeven, die, sedert dien tijd, bekend staat onder den naam Nocera dei Mori. 2) Deze vijanden van Christus en zijne Kerk daalden naar de vallei van Spoleto af, welke aan den hei- ligen Stoel getrouw was gebleven, en deden haar den kelk van hun toorn drinken. 3) Eens zetten |
||||||
|
1) Et ecce repen te mirabilia ille concentus, qni in ec-
clesia sancti Prancisci fiebat, suis coepit anribus intonare. ... Mane ad eam venientibns filiabus, dixit Clara: Bene- dictns Dns. Jesus Christus, qni me, vobis rolinquentibus, non reliqnit. Vita Clarae. Cap. XIX. Pioretti, Cap. XXXIV. 2) Nocera der Mooren.
3) Vallis Spoletana de calice irae frequentius imbibebat
S. Antonin. Chronicon, part. III, pag. 745. |
||||||
|
147
|
|||||||
|
zij hun vernielingswerk voort tot onder de poorten
van Assisië, en omsingelden, onder een verwoed geschreeuw, het klooster van den heiligen Dami-S anus. Het hart der arme jonkvrouwen beefde van schrik; zij vluchtten naar het bed van hunne zieke moeder. 1) Clara stond op, nam het uit zil- ver en ivoor vervaardigde ostensorium, waarin de heilige Hostie bewaard werd, plaatste het op den drempel van de poort, voor de oogen van den vijand, en op haar aangezicht ter aarde neerge- worpen, zeide zij onder het storten van tranen, tot haren welbeminden Jezus. » Zoudt gij, o mijn God, uwe dienaressen, die ik in uwe heilige liefde heb opgevoed, hulpeloos in de handen der ongeloovi- gen willen overleveren ? Bescherm haar, o mijn God ! want ik, hare moeder, ik vermag niets in dit groote gevaar." Op hetzelfde oogenblik hoorde zij eene stem, gelijk aan de zilveren stem van een klein kind, die haar toeriep : »Ik zal u altijd be- schermen."—»Mijn meester, vervolgde Clara, indien het niet strijdt met uw heiligen wil, bewaar dan ook de stad Assisië, die ons voedt uit liefde tot U." God antwoordde haar : »Deze stad zal veel te lij- den hebben, maar mijne genade zal haar bescher- men." Nu hief Clara haar hoofd op en zeide tot hare bevende dochters: »Mijne welbeminden, stelt een onwrikbaar vertrouwen op onzen Heer Jezus |
|||||||
|
1) Liqnescnnt dominarum corda tumoribus, et ad
matrem refernut iletus snos. S. Antonin. |
|||||||
|
148
|
||||
|
Christus, ik heb de verzekering ontvangen dat
ons geen leed zal geschieden." 1) De Saracenen namen inderdaad de vlucht. Ter gedachtenis aan dit wonder stellen de christelijke kunstenaars Clara met het heilig Sacrament in de hand aan onze vereering voor. Een anderen keer voerde een der voornaamste
legerhoofden van keizer Frederik, Vitalis van Aversa, een eerzuchtig man, zijne troepen naar Assisië, om de stad te belegeren. Hij verwoestte de omstreken, velde de boomen, en zwoer, dat hij niet zou vertrekken voor hij de stad had be- machtigd. Clara was bij het zien dezer dingen, diep bedroefd. «Lieve zusters, zoo sprak zij hare dochters toe, dag aan dag voorziet deze stad in onze behoeften, en het zou zeker niet van een dankbaar hart getuigen, indien wij haar in dezen uitersten nood niet naar vermogen ter hulp kwa- men." Allen gingen gezamenlijk, na hare hoof- den met asch bestrooid te hebben, uit al hare krachten den Heer om de bevrijding der stad bid- den. Haar gebed werd verhoord: onverwachte hulp daagde op. Vitalis van Aversa werd verdreven, en stierf weinigen tijd later. 2) 1) Qnae impavida corde, se infirmam ad ostinm duci
jubet, et ante hostes poni, praecedente eam capsa ar- gentea, intra ebnr inclnsa, in qua sancta sanctorum de- votissime servabantnr, sacratissimnm scilicet corpus Christi. Yita Clarae, Cap. XIV. 2) Carissimae filiac, malta bona ab ista civitate qaotidie ,
|
||||
|
149
|
|||||||
|
Wij moeten hier, ten einde de orde der Arme
Jonkvrouwen in hare verschillende lotgevallen gade te slaan, een oogenblik de chronologische volgorde verbreken. De geschiedenis heeft eene zedelijke orde, die veel verhevener en veel gewichtiger is dan de zakelijke tijdrekening. Franciscus wilde, na het gevoelen van zijn vriend
den kardinaal Ugolini hieromtrent gehoord te heb- ben, eene zoo gewichtige en nuttige instelling eene vaste toekomst verzekeren; hij bracht de voor- schriften der orde, die het meest van den ijver der kloosterzusters getuigden, bijeen en stelde daarmede een regel op, dien hij in twaalf hoofdstukken ver- deelde. Wij zullen er eenige bijzonderheden van nagaan. » Al wie door God voorgelicht, zich voor het kloo-
sterleven zal aanbieden, zal met toestemming van den kardinaal beschermheer, door de abdis worden opgenomen, indien de meerderheid der zusters er in toestemt. Maar alvorens haar het habijt te geven, zal men haar eerst deugdelijk onderzoeken omtrent het katholiek geloof en de heilige Sacra- menten der Kerk." Het klooster mag zich niet bemoeien met de tijdelijke zaken van de postu- lante. Zoodra deze hare goederen verkocht en de opbrengst aan de armen heeft uitgedeeld, worden haar, volgens het gebruik, de haren afgesneden en |
|||||||
|
suscipimus, quamobrem impiam est, si in tanta necessU
tate, pront possnmns, non succurramns. S. Antonin. |
|||||||
|
150
|
||||||
|
geeft men haar drie kleederen en een mantel. Daarna
mag zij niet dan in den uitersten nood uit het klooster gaan. Ook moet zij steeds indachtig zijn, dat zij de armste en onoogelijkste kleederen behoort te dragen, ter gedachtenis aan het aller- minnelijkste kind Jezus, dat bij zijne komst op aarde, door zijne moeder in schamele doeken ge- wikkeld en in eene krib werd nedergelegd. 1) Als een bewijs van hunne gehechtheid aan de hei- lige Kerk van Rome, moeten de kloosterlingen in koor het Romeinsche brevier bidden. De vasten- dagen waren veel in getal en streng; de abdis kon de zieken en de zwakken er van ontheffen. 2) Het gewichtigste gedeelte van eene wetgeving
is dat, waarin de perken der macht worden afge- bakend. In de reli<rieuse instellingen vindt men niets, wat heerschzucht wekt, of tot uitspattingen, waarmee zoo dikwerf de hoogmoed der despoten zich kenmerkt, aanleiding geeft. »Bij de keuze eener abdis moet de canonieke
vorm in acht genomen worden. De religieusen zullen hun uiterste best doen om, bij die gelegenheid, den generaal of den provinciaal der Minderbroeders in haar midden te hebben, opdat de hoogste een- dracht onder haar heersche, opdat zij verder bij hare keus slechts het algemeen welzijn voor oogen |
||||||
|
1) Prima regula sanctimonialinm S. Clarae. — S.
Francisci opuscula, torn. II, Cap. II, pag. 33 et sq. 2) Kegula, Cap. II.
|
||||||
|
151
|
|||||||
|
hebben en geen andere kiezen dan eene religieuse,
die hare professie gedaan heeft. Wordt eene niet geprofeste gekozen, dan zal men haar niet ge- hoorzamen, dan nadat zij, overeenkomstig den re- gel der heilige armoede, hare professie zal gedaan hebben. Indien de zusters, eenigen tijd na de ver- kiezing van de abdisse, haar ongeschikt of on- waardig oordeelen voor die taak, dan behooren zij, hoe eerder hoe beter, voor het welzijn van den godsdienst en haar klooster, eene andere te kiezen. De abdis behoort de eerste te zijn, meer door hare deugden en heiligheid van zeden, dan door hare waardigheid, opdat de zusters, door haar voorbeeld aangespoord, haar meer uit liefde dan uit vrees gehoorzamen ; zij moet eene troosteres der be- droefden en bij het zingen der getijden steeds het eerst aanwezig zijn. Zij moet, ten minste eenmaal in de week, al de religieusen in kapittel bijeen- roepen ter belijdenis harer fouten, alsmede om over de belangen van het huis te beraadslagen; want het gebeurt niet zelden, dat God zijn geest aan het minste lid van het convent mededeelt." 1) De regel schreef een streng stilzwijgen voor, dat slechts gedurende een uur daags verbroken mocht worden; op de ziekenkamer echter mochten de religieusen, met het oog op den dienst en de ont- spanning der zieken, altijd spreken. 2)» De zusters |
|||||||
|
1) Eegula, Cap. IV.
2) Eegula, Cap. V.
|
|||||||
|
152
|
|||||||
|
welke God de genade schonk van te kunnen ar-
beiden, mochten zich daarmede onledig houden, maar op eene wijze die strookte met de geloften, welke zij hadden afgelegd, en ten bate van het algemeen; de opbrengst van haren arbeid be- hoorde aan het kapittel." 1) De laatste hoofdstukken regelen de boetewerken,
die men moet opleggen, de verhouding tot de we- reld, de plichten van de portierster, hoe de abdis de religieusen moet bezoeken, alsmede de bezoeken van den provinciaal. Maar wat ons in dezen regel het meest in het oog springt, is de liefde tot de armoede, de algeheele opoffering van zichzelven. » De religieusen zullen zich niets toeëigenen, zij
behooren in deze wereld God te dienen als pel- grims en vreemdelingen, in alle armoede en ne- derigheid, en met vertrouwen aalmoezen in te zamelen. Zij moeten zich daarover niet schamen: • Onze Heer Jezus Christus is voor ons in deze wereld arm geworden. Dat verhevene begrip van de allerhoogste armoede moet uw leermeester zijn, o mijne allerliefste zusters, erfgenamen van het he- melsch koninkrijk!" 2) Dat alles was nog niet in staat om de vurige liefde, die Clara voor de armoede koesterde, te voldoen ; eens dat zij zich onderhield met Paus Gregorius IX — want de hoogste personages kwamen bij deze nederige maagd |
|||||||
|
1) Kegula, Cap. Vu.
2) Regula, Cap. VUL
|
|||||||
|
153
|
|||||
|
licht en troost zoeken — bad de heilige Vader haar,
dat zij haar ijver iets zou matigen, en zich zou gewaardigen eenige goederen te bezitten, vooral wijl de tijdsomstandigheden moeilijk waren en de strenge afsluiting haar verbood, om even als de Min- derbroeders, de liefdadigheid der geloovigen in te roepen, en zij aldus aan de grillen van het lot waren prijs gegeven. »Indien gij hiertegen bezwaar ge- voelt wegens de belofte, die gij hebt afgelegd, zeide de Paus, dan zullen wij u daarvan ontslaan." »Heilige Vader, zoo luidde haar antwoord, ik zal gelukkig zijn, zoo ik van mijne zonden ontslagen ben; maar eene vrijheid, die mij ontslaat van de verplichting om Gods raadgevingen op te volgen, begeer ik niet." 1) Door aanhoudend bidden en smeeken verkreeg
zij van Innocentius IV het privilegie der eeuwig- durende armoede, het eenige, dat ooit aan den heiligen Stoel is aangevraagd. De Paus wilde op dat nieuwe en ongewone verzoek, met eene nieuwe en buitengewone gunst antwoorden, en schreef met eigen hand de eerste letter van dit privilegie, dat wij hier eene plaats geven, als een gedenk- stuk, dat eenig is in de jaarboeken der Kerk. 2) » Innocentius, bisschop, dienaar der dienaren
1) Nequaquam a Cliristi sequela in perpetuum absolvi
desidero. Vita Clarae, Cap. IX. 1) Et at insolitae petitioni favor insolitas arrideret,
pontifex ipse cum hilaritate magna petiti privilegii pri- mam notulam sna manu conseiipsit. Vita Clar., Cap. IX, |
|||||
|
154
|
|||||
|
Gods, aan zijne welbeminde dochter Clara, en
aan de andere zusters van het klooster van den HEILIGEN DaMIANUS TE AsSISIË, HEIL EN APOSTOLI-
SCHEN ZEGEN. » Daar gij begeert u aan God alleen toe te wij-
den, afstand te doen van al uwe tijdelijke goe- deren, door uwe goederen te verkoopen en de op- brengst er van aan de armen uit te deelen, om in de volslagenste armoede den goddelijken Arme na te volgen, die de weg, de waarheid en het leven is, mag niets u van uw heilig voornemen afbrengen; want de linkerhand van uw hemel- Bcben Bruidegom is ond?r uw hoofd om de groote zwakheid van uw lichaam te ondersteunen, dat gij met grooten ijver en liefde ain de wet des geestes onderworpen hebt en de Heer, die de nie- tigste vogelen voedt, die de aarde met groen en bloemen tooit, zal u weten te voeden en te klee- den tot op den dag, waarop Hij zich zelven aan u tot een eeuwig voedsel zal geven, als Hij u, met zijne zegevierende rechterhand, in zijne glorie en zaligheid zal omhelzen. Overeenkomstig het ver- langen, dat gij ons hebt te kennen gegeven, om bet privilegie der allerhoogste armoede te bezitten, kennen wij u bij dezen het voorrecht toe, dat niemand, wie het ook zijn moge, u mag noodza- ken om tijdelijke goederen te ontvangen, te be- zitten of te behouden. Indien sommige zusters dezen regel niet kunnen onderhouden, dat zij dan niet langer bij u blijven, maar een ander klooster |
|||||
|
155
|
|||||
|
gaan opzoeken; niemand wage het uw convent
op dit stuk te verontrusten. Indien iemand, hetzij geestelijk of wereldlijk persoon, deze onze con- stitutie kennende, vermetel genoeg is, om ze aan te randen, dan zal hij, indien hij na drie keer vermaand te zijn, zijne fout niet herstelt, vervallen zijn van zijne ambten, waardigheden en eeretitels, en uitgesloten uit de gemeenschap der geloovigen. Maar over hen, die n allen en uwe orde, en in het bijzonder het klooster van den heiligen Da- mianus zullen liefhebben, dale de heilige vrede Gods neder, en eens op den dag des oordeels worde hun de eeuwige zaligheid ten loon gegeven." 1) Na eene vereeniging van veertien jaren was Franciscus gestorven, en Clara bestuurde, onder- wees en beschermde hare orde der Arme Jonk- vrouwen, in die taak ondersteund door de hulp des Heeren en der Minderbroeders. Hare laatste levensjaren bracht zij in de wreedste smarten door; haar dood was kostbaar in de oogen van God en de menschen. Zij was zestig jaren oud. 2) Maar zij had hare loopbaan voleind, zij haakte naar de ontbinding van haar lichaam, en Christus haastte zich de arme pelgrim naar het eeuwig vaderland terug te roepen. 3) Dag aan dag nam hare ziekte 1) Giusoppe di Madrid. Vita di S. Chiara, Rome,
1832, p. 124. 2) Zij was geboren in \'t jaar 1194.
3) Accelerat Christus pauperem peregrinam superni regni
palatio sublimare. Vita Clar., Cap. XXVI. |
|||||
|
156
|
|||||||
|
in hevigheid toe, en werd het doodsgevaar duide-
lijker. Paus Innocentius IV, die destijds te Perugia woonde, kwam met zijne kardinalen in St. Damiaan; toen hij het bed van de glorievolle zieke genaderd was, bracht hij zijne hand aan hare lippen, op- dat zij deze zou kunnen kussen. Vol nederigheid bad zij hem ook zijne apostolische voeten te mo- gen kussen. Üe Paus plaatste zijn voet op een houten voetbank en zij omhelsde dien en kuste hem boven en onder met eene onbeschrijfelijke teederheid. 1) Daarna vroeg zij met een engel- achtig gelaat den Opperpriester om de vergiffenis van al hare zonden. »Gave God dat ik ook zulk eene vergiffenis noodig had" antwoordde de Paus, en hij gaf haar de volledige kwijtschelding van hare zonden en zijn pauselijken zegen. Alle aan- wezigen verwijderden zich, want des morgens had zij uit de handen van den provinciaal de heilige Teerspijze ontvangen. Daarop hief zij handen en oogen ten hemel, en zeideaan hare zusters : »Mijue dochters, looft God voor de groote weldaad, die Hij mij heden bewezen heeft; hemel en aarde zijn niet in staat om Hem er voor te bedanken, want ik heb mijn Heer en mijn God ontvangen, |
|||||||
|
1) Asconso ligneo scabello curialis Dominua digniter
pedem aceoinmodat, super qaem illa sursmn et deorsnm incnlcana oscnla, vultnm reverenter acclinat. Vita Clar. Bolland., torn. II, August, pag. 764. |
|||||||
|
157
|
|||||||
|
en ik mocht zijn Stedehouder aanschouwen." 1)
De zusters, die op het punt stonden weezen te worden, waren overstelpt van droefheid, en niets ter wereld was in staat, haar van het bed harer stervende moeder af te rukken, Agnes vooral, hare innig geliefde zuster Agnes, die, om haar voor den laatsten keer te omhelzen, van Florence was overgekomen, zeide haar snikkende en als buiten zich zelve van smart: »Clara, waarom laat gij mij aldus als eene verlatene achter ?" — »Lieve Agnes, antwoordde Clara, het is Gods wil, dat ik heenga, wees derhalve opgeruimd en ween niet : want ik geef u de verzekering, dat gij mij wei- dra zult volgen en de Heer zal u, vóór uw dood, een grooten troost schenken.\'\' 2) Gedurende haar doodstrijd, die verscheidene dagen aanhield, bleef zij onafgebroken met God vereenigd. Tot broeder Remaldus, die haar tot geduld opwekte, zeide zij: »Beste broeder, sedert ik Gods genade heb onder- vonden, door middel van zijn dienaar P\'ranciscus, kwam geen smart mij ooit lastig voor, scheen geen enkel werk van boetvaardigheid mij moeilijk, viel geen ziekte mij hard." 3) Eindelijk maakte |
|||||||
|
1) Laudate Dominnm, filiolae moae, quia tale benefi-
cium mihi est dignatus tribuere. Vita Clar., apad Bolland. 2) Inter quas Agnes virgo devota, lacrymarum ine»
briata salsugine, sororem efflagitat ne, se relicta disce- dat. Vita Clar., Bolland. 3) Postqnam Domini mei Jesu Christi gratiam per
|
|||||||
|
, 158
|
|||||||
|
zij haar testament, waarin zij de verhevene ar-
moede als erfschat achterlaat. ]) Clara verlangde daarna, dat de Minderbroeders,
om haar moed aan te wakkeren, haar zouden spreken over het lijden van onzen Heer Jezus Christus. Toen zij onder de overigen, den zoo ge- meenzamen dienaar Gods Juniperus ontdekte, vroeg zij dezen met een glimlach: 2) »Weet gij niets nieuws over God ?" Toen Juniperus zijn mond opende om haar te antwoorden, ontsnapte er, als een regen van vonken, zulk een vloed van ver- hevene gedachten uit het fornuis van zijn liefde- vlammend hart, dat de heilige maagd van troost overvloeide. 3) Angelo sprak de troostelooze zus- ters moed in, en de eenvoudige broeder Leo hield niet op het bed te kussen van de stervende arme, 4) die in zich zelve zeide: »Vertrek mijne ziel, ver- trek in vrede, gij hebt een goeden gids bij deze reis; want Hij, die uw Schepper is, heeft u geheiligd en steeds over u gewaakt, zooals eene liefdevolle moeder voor haar kind. En gij, o mijn |
|||||||
|
illum servum saam Pranciscnm agnovi, nulla poena nio-
lesta, nulla poenitentia gravis nulla mihi, frater caris* sime, infirmitas dura fuit. Vita Clar., Bolland. 1) Wadding, ann. 1253.
2) Nova liilaritate perfusa, quaerit si aliquid novi de
Domino haberet ad mannin? Vita Glar., Bolland. 3) Qui aperiens os suum de fornace fervidi cordis flam-
mantes verborum scintillas emittit. Vita Clar., Bolland, 4) Leo recedentis lectulum osculatur. Vita Clar.
|
|||||||
|
159
|
|||||
|
Heer, gezegend zijt gij, omdat gij mij geschapen
hebt." 1) Toen eene der zusters baar vroeg, wat zij verlangde, antwoordde zij : »Ik spreek mijn wei- beminde toe"; daarna zich tot Agnes wendende, zeide zij : »Mijne dochter, ziet gij den Koning der glorie niet?" Agnes keerde zich om naarden kant van de deur en zag een langen stoet van maagden, in het wit gekleed en met gouden kro- nen op het hoofd, de kamer binnenkomen. Maar eene onder haar, was veel schooner, veel kostbaar- der en schitterender uitgedost dan de overigen, want zij droeg eene keizerlijke kroon, omzet met edelgesteenten, en haar gelaat straalde van een schitterend licht; zij ging naar het bed van Clara, en deze twee hemelsche zielen omhelsden elkan- der onder een hartelijken kus. 2) Den volgenden dag, den elfden Augustus, trad Clara de eeuwige glorie binnen. 3) Hare uitvaart was eene ware zegepraal; de inwoners van Assisië hielden, ver- gezeld van een troep gewapende ridders, de wacht 1) Vade secura, qnia bonum habes conductum itineris.
Vade qnoniam qui te creavit, sanctificavit; et cnstodiens te semper, velut mater fiiium tenero amore dilexit. Vita Clar., Holland. 2) Et ecce in vestibus albis turba ingreditur virginum,
qnae omnes aurea serta suis capitibus deferebant. Gra- ditur inter eas una praeclarior ceteris ... procedit ad lectulum, ubi sponsa filii decumbit, et amantissirae se super eam inclinans, amplexum dalcissimum praestat, Vita Clar., Bolland. 3) \'t Jaar 1253.
|
|||||
|
160
|
|||||
|
bij hare heilige overblijfselen, en na een plechti-
gen dienst en eene rede van den kardinaal van Ostia over de ijdelheden dezer wereld, droegen de kloosterlingen het lichaam naar de kerk van den heiligen Georgius van Assisië, waar aanvankelijk ook het lichaam van den heiligen Franciscus had gerust. De Paus wilde het officie der heilige maag- den doen zingen, en het volk zong deze antiphoon, die wij hier uit den grond van ons hart her- halen : Wij groeten u, moeder der nederigheid,
Dienaresse van den gekruiste, O, Clara, edele maagd, Leerlinge van Franciscus, Maak dat wij komen In de hemelsche glorie. Amen. Twee jaren later stelde de vroegere kardinaal van Ostia, Paus geworden onder den naam van Alexander IV, op wien de liefde van zijn oom Gregorius IX voor de Minderbroeders, als eene erfenis, was overgegaan, Clara aan de.vereering der geloorigen voor, en plaatste haar plechtig op de lijst der heiligen. »Clara, die onder alle klaar- heden de aarde met hare deugden en mirakelen verlicht heeft... Clara, die op den akker des geloofs den wijngaard der armoede plantte en verzorgde, een wijngaard, die zulke heerlijke vruch- ten van deugd heeft gedragen ... Clara, de prin- ses der armen, de hertogin der nederigen... dat onze Moeder de Kerk zich dus verheuge, eene |
|||||
|
161
|
|||||||
|
dochter gebaard te hebben, dié op hare beurt een
ontelbaar gezin van volmaakte dienaressen van Jezus Christus voortbracht." 1) Middelerwijl verspreidde zich de orde der Arme
Jonkvrouwen over de aarde. Agnes van Bohemen vestigde haar in Duitschland. 2) De gelukzalige Isabella van Frankrijk, zuster van den heiligen Lodewijk, wijdde zich in de orde van de heilige Clara aan God toe, na het aanzoek van Koenraad, zoon van keizer Frederik II, afgewezen te hebben. Zij liet in de omgeving van Parijs, in het bosch van Longchamp, een klooster bouwen, dat zij den zinrijken naam gaf van »de Nederigheid van Onze Lieve Vrouwe." Alexander IV bekrachtigde in het jaar 1258 de wijzigingen, welke de heilige Bona- ventura, met vijf van zijne ordebroeders, in den oorspronkelijken regel van Clara had aange- bracht; op verzoek van Isabella en haar broeder, den heiligen koning, voegde Urbanus IV, bij eene bulle gegeven in het jaar 1263, er eenige nieuwe constituties bij. De religieusen, die deze bepalin- gen aannamen, werden Urbanisten genoemd. Vele conventen bleven met eene jaloersche liefde aan |
|||||||
|
1) Bulla canonisationis.
2) Et malta e filiae dncam, comitam, baronum, et ali-
orum nobilinm de Alamania, mandam deserentes, exem- plo beatae Clarae et Agnetis, sponso coelesti sunt janctae. Liber conformitatum, pag. 85, in folio, 1590. 11
|
|||||||
|
162
|
|||||||
|
de eeuwigdurende armoede getrouw, want de geest
van de heilige Clara leefde in hare leerlingen en vriendinnen voort: in eene Agnes van Assisië, eene jonge dochter eenvoudig als eene duive, die in het proces der heiligverklaring verhaalt, dat zij het boetekleed van Clara onderzocht had, maar er niets hards in gevonden had; dikwijls stond God haar toe het kindje Jezus te zien, dat de hei- lige Clara met kinderlijke liefkoozingen overlaad- de; 1) verder in eene zuster Francisca, die het goddelijk Kind Jezus in de Hostie mocht aan- schouwen, en in eene zuster Christina, de vrome vertrouwelinge van Clara, die haar vergezelde bij de bezoeken aan den heiligen Franciscus, en bij hunne heilige gesprekken tegenwoordig was. Maar met alle menschelijke instellingen had de
orde der Arme Jonkvrouwen ook dit gemeen, dat zij na verloop van tijd haar eersten ijver verloor; de verslapping had zich van haar meester ge- maakt, toen God, die de instellingen even als de planten weer nieuw leven weet in te storten, in Frankrijk eene maagd opwekte, die aan de heilige armoede al den luister van hare eerste glorie zou teruggeven, 2) zooals Hij in Spanje die geestelijke moeder der Kerk het eerste levenslicht deed zien, |
|||||||
|
1) Wadding Annales Minorum, torn I.
2) Wadding. Ordo jacet Clarae, clarnm cai lamea
ademtam, Clarior exsurgit, regala sancta viget. Officie van de H. Coleta in den brevier der Minderbroeders.
|
|||||||
|
163
|
|||||
|
die een nieuw leven zou geven aan de verwelkte
bloemen van den Karmel. 1) De geschiedenis van de hervorming der kloosterorden en van de in- wendige hervorming der Kerk van de vijftiende op de zestiende eeuw is eene der gewichtigste maar ook der minst bekende. God openbaarde aan Coleta, dat zij geroepen was om de orde der Arme Jonkvrouwen en zelfs die der Minderbroeders te herstellen. De gelukzalige Henricus van Balma, haar biechtvader, zag in een droom een grooten, geheel verwaarloosden wijngaard zonder vruchten, welken eene jeugdige maagd met grooten ijver begon te verzorgen; hij deelde Coleta dit visioen mede en zij verhaalde hem de bovennatuurlijke mededeelingen, die zij van God ontvangen had. Eens zag zij in hare cel een schoonen boom, welks gouden en hemelsblauwe vruchten een hemelschen geur verspreidden, terwijl aan zijn voet talrijke spruiten opgroeiden. Zij vreesde, dat de geest der leugentaal haar bedroog, plukte de boompjes uit en wierp ze weg, maar zij schoten aanstonds weer op. 2) God openbaarde haar, dat deze groote boom 1) In de hoofdkerk der wereld, de Sint Pieter, ziet
men in het midden der Kerkvaders het beeld van de heilige Theresia met dit opschrift: Santa Teresa mater spiritnalis. 2) In ejus inclnsorio sane angusto derepente crevit ar-
bor qnaedam valde speeiosa, foliis optime compositis, ei floribus instar auri ratilantibas e qaibas odor fandebatnr gratissimns, mireque confortans. Surius, Mars, pag. 74, in folio. |
|||||
|
164
|
|||||
|
hare afbeelding was, dat zij ten dienste der Kerk
eene menigte godvreezende zielen in verschillende koninkrijken binnenleiden, en meerdere kloosters stichten zou. Daar zij in hare nederigheid steeds met uitvluchten aankwam, maakte God haar drie dagen blind, daarna drie dagen lang stom, en eene inwendige stem riep haar onophoudelijk toe: Gehoorzaam aan hetgeen God van u vordert. Aan dit onwederstaanbaar teeken onderwierp zij zich. 1) Zij schreef alles op wat God haar omtrent de reformatie van de orde openbaarde; zij deed die papieren in een zak, die aan haar gordel be- vestigd was, en geholpen door eene godvruchtige weduwe, doorkruiste zij Frankrijk te voet, en kwam te Nizza aan, waarheen Benedictus XIII, ter wille van het schisma, zijn zetel verlegd had; aan \'s Pausen voeten deed zij de geloften van de instelling der heilige Clara, en de Paus stelde haar aan tot algemeene overste der geheele orde. Die jonge, zwakke vrouw sloeg met een on-
geloofelijken moed de hand aan \'t werk \\ zij door- kruiste Frankrijk, Savoye, Duitschland en Vlaan- deren, en deed overal de kloosterlijke deugden herleven. 2) Wij, die aan goed onderhouden wegen 1) Qui humiliter diu reluctans, linguae oculornmqne
usu deperdito, tandem volnntati diyinae sese subjicere coacta est. Breviarium Minorum. 2) Quod utiqne fiebat opera Coletae virginis, quemad-
modum satis testantur monasteria in diversis regionibns^ Germania, Francia, Bargandia, Sabaudia et aliis ea agente |
|||||
|
165
|
|||||
|
en aan onze spoorwegen gewoon zijn, kunnen ons geen
denkbeeld vormen van de ontzaglijke moeilijk- heden, die vooral voor eene vrouw, aan zulk eene onderneming verbonden zijn. De provinciën van Frankrijk waren uitgeplunderd en verwoest door vijandige benden, en er heerschte een onafgebroken krijg. Bij die ontketening van alle booze lusten was geen wettelijke bescherming, geen veiligheid, geen vrede mogelijk; maar God bewaarde Coleta als den appel van zijn oog, en bevrijdde haar altijd op wonderbare wijze uit het gevaar. Aan de moeilijkheden met hare heilige onderneming verbonden wist zij eene wonderbare standvastigheid tegen over te stellen. 1) En waarlijk de weder- waardigheden, welke zij ondervond, waren groot en talrijk; om niet in bijzonderheden af te dalen en al de tegenkantingen op te sommen, welke uit onedele beweegredenen tegen haar werden opgewor- pen door degenen, die zij berispte, vergenoegen wij ons met de vermelding, dat zelfs priesters baar van ketterij beschuldigden; zij verkondigde : volslagen armoede, opofferingsliefde en algeheele zelfverloochening en derhalve moest zij noodzakelijk met de ketterij der Hussieten in verband staan. 2) instrncta, vel reformata non modo faeminarum, sed etiam
virornm. Sarias, 1. c, p. 76. 1) Ingraentes difficultates admirabili constantia su-
peravit. Breviar. Minor. 2) Annales tertii ordinis S. Francisci. Auctore P. de
Vernou, II. part., in folio. |
|||||
|
166
De inwoners van Corbie twijfelden zelfs aan hare
deugd, maar het schijnt alsof sedert dien tijd een vloek op hen rust. Wat is er geworden van de glorie en den voorspoed dezer aloude abdijstad ? Maar God vond welbehagen in de ziel van zijne welbeminde dochter, en Hij versierde haar met de heerlijkste gaven van zijne genade en macht; Coleta las in het verleden en de toe- komst, zij drong door in de diepte van de ge- heimen des geloofs, en wist er op welsprekende wijze over te spreken; zij week in geen enkel punt van de verhevene armoede af; 1) haar krachtig gebed bracht wonderen voort; vooral had zij een groot vertrouwen in het bidden van de litanie van alle heiligen. 2) God deelde zich- zelven aan haar mede bij de geest verruk kingen, waarin zij dikwijls door hare vurige gebeden ge- raakte, en Hij zelf gaf haar aan het altaar de heilige Communie. 3) Haar lichaam, welks schoon- 1) Panpertatis semper studiosissima, ... gaudet eges-
tatis dnros sentire dolores ... Dono etiam prophetiae illnstris, abdita fidei mysteria divinitus edocta ita pene- travit at de bis altissime dissereret. Breviarium Minornm. 2) In omnibus rebus dnris et adversis, in negotiis ardnis
semper confngiendnm censebat ad preces hnmiles, dice- batque tum per seipsam, turn per sorores, litanias qnibus fidebat plurimum, et singulari devotione afficiebator. Surius, Mars, pag. 82. 3) Bespondit illa bumiliter: Dominnm Jesum suis
manibus ipsi pretiosissimnm corpus saam obtulisse. Surius, Mars, pag. 89. |
||||
|
167
|
||||||
|
heid door de gaven der genade nog verhoogd
werd, verspreidde een liefelijken geur; zij willigde geene enkele begeerte van hare zinnen in, tenzij overeenkomstig de regels eener engelachtige ma- tigheid. Met kinderen ging zij, om hunne onschuld, het gemeenzaamst om; om diezelfde reden hield zij ook veel van lammeren en tortelduiven. De vogels, welke de reinheid aangeboren is, werden tam in haar bijzijn, ja geheel de natuur had haar lief. 1) In één woord deze vrouw, groot door woord en daad, heerschte tijdens haar leven op aarde zooals zij heerscht in den hemel. Olivier de la Marche, een edelman uit Bourgondië, die in zijne Memoires met groote oprechtheid al de meeningen van zijn tijd verzameld heeft, vat het leven van de heilige Coleta aldus samen: sin dien tijd heerschte eene zeer heilige en
godvruchtige vrouw, eene religieuse van de heilige Clara, in het land van Bourgondië, zuster Coleta genaamd. Deze vrouw ging de geheele christen- heid door, leidde een zeer heilig leven, en bouwde huizen en kerken van de orde van den heiligen Franciscus en de heilige Clara. En men verzekert, dat zij, door hare noeste vlijt en arbeid, gedurende haar leven driehonderd en tachtig kerken ge- bouwd heeft." Het zij mij vergund bij het sluiten van dit
hoofdstuk," van eene der zoetste herinneringen |
||||||
|
1) De "Vernon, Annales tertii ordinis.
|
||||||
|
168
|
|||||
|
mijner kinderjaren te gewagen. Het was mij steeds
een groot genoegen te Auxonne het eenzame klooster te bezoeken, waarvan een engel in het jaar 1412 het plan ontworpen heeft. De goede kloosterlingen hebben het dan ook nooit willen vergrooten. In deze nederige woning bracht Co- leta vijf jaren door, zij liet er dien heerlijken geur harer deugden achter, dien men er nog in- ademt. Zij schreef aan hare welbeminde dochter in den Heer, zuster Louisa Basende, dezen tref- fenden brief, dien wij als een kostbaar gedenk- stuk bewaren : Jezus, Maria.
»Mijne allerliefste en welbeminde zuster in on- zen Heer, ik beveel mij met alle nederigheid en liefde, die in mij is, aan u en de vrome gebeden? die gij tot onzen Heer opzendt; en met alle liefde smeek ik u, altijd eene goede dochter te zijn, god- vreezend, geduldig en gehoorzaam aan uwe over- heden en aan al uwe goede zusters uit liefde tot onzen Heer, die voor u gehoorzaam werd tot den dood; en volg steeds den goeden raad van uwe goede zusters op. Want ik heb u voor uw heil in het klooster van Auxonne achtergelaten, het is een goed klooster, en ik weet dat er goede kloosterlingen zijn ; geef daarom geheel uw hart aan God. Want wij, die de wereld verlaten heb- hen, moeten ons niet bekommeren om bloedver- wanten of vrienden dan alleen om God voor hunne zaligheid te bidden. Ik beveel mij met alle ne- |
|||||
|
169
|
|||||||
|
derigheid aan uwe moeder aan, wanneer zij u
komt bezoeken, zoo ook aan onze moeder de abdis en aan mijne goede zusters. Ik bid den heiligen Geest, dat Hij u in zijne heilige hoede neme, en al uwe goede verlangens vervulle. Amen. Zuster Coleta.
Met zulk eene eenvoudige, ongekunstelde taal
bestuurde zij hare orde. Toen ik nog de lagere school bezocht in het
oude klooster der Benedictijnen van Vaux, in de nabijheid van Poligny, kende ik geen grooter ge- noegen dan des donderdags bij het graf van de heilige Coleta te gaan bidden voor hetgeen mij het dierbaarst is op aarde, voor mijne arme fa- milie. 1) Zij rust daar te midden van hare be-? minde kinderen, echte voorbeelden van alle deugden en van eene volmaakte zelfverloochening. Bij voor- keur ging ik mij op het gebergte neerzetten om het leven van de heilige te lezen, en mij in den geest te verdiepen in de roemvolle geschiedenis der katholieke eeuwen. Liet ik mijne blikken over de vlakte dwalen, dan rees daar voor mij het klooster der Clarissen op, waar de heilige Coleta eene bron deed ontspringen; ik zag de arme kloosterlingen in hun hof de groenten kweeken, die voor hun schamel dagelijksch voedsel moesten dienen; een weinig verder lag de ruïne van eene schoone |
|||||||
|
1) Haar lichaam werd in 1783 van Gent naar Poligny
overgebracht. |
|||||||
|
170
|
|||||
|
gothieke kern der Dominicanen, aan het einde der
vallei de priorie van Onze Lieve Vrouw van Vaux, en aan den gezichteinder beurde de toren van Onze Lieve Vrouw du Mont Roland zijne spits ten hemel, eene kerk, gebouwd door een ouden ridder, een heldhaftig dienaar van de heilige Maagd. Zoo wekken nog altijd, o heilige Coleta, uw naam en uwe liefde de teederste gevoelens in mijn hart op, en het blijft mij immer een zalig genot dat rustig en heiligend verleden in mijn geheugen terug te roepen! O heilige Coleta, bid voor mij ! Maar nemen wij den draad van ons verhaal weder op, na ons ootmoedig te hebben neergebo- gen voor de heilige en geheimzinnige inzichten der goddelijke Voorzienigheid in de stichting en de snelle verbreiding van de orde der Minderbroeders, welke in de liefde der armoede de mannen en de vrouwen, de broeders en de zusters vereenigde en omhelsde en zoo de zedelijke hervorming der maatschappij voorbereidde. |
|||||
|
HOOFDSTUK V.
|
||||
|
Lichaams« en zielelijden van Franciscus, —
Zijne prediking in Italië* — Wondervolle
verbreiding der orde» — Zijne onderricht
tingen in St Maria der Engelen —
Zijn brief aan al de Christenen» —
Zijne reis door Spanje» — Plech«
tige goedkeuring der orde in het
vierde Concilie van Lateranen»
Beatus vir qui inventus est sine ma-
cula; et qui post aurura non abiit, nee speravit in pecunia et thesauris. Quis est hic, et laudabimus eura? Fecit enim mirabilia in vita aua. Eccle^iastic, XXXI. Na de stichting der beide orden, verduurde
Franciscus naar lichaam en ziel onuitprekelijke smarten. Wanneer, na eene grootsche onderneming half tot stand gebracht te hebben, het menschelijk vernuft een oogenblik stilstaat om een blik te "werpen op het verleden en de toekomst, op het- geen het tot stand bracht en hetgeen nog te doen overblijft, dan voelt het altijd gedurende dat oo- genblik eene diepe droefheid, eene soortgelijke als |
||||
|
172
|
|||||||
|
die, welke den Heiland in den hof van Olijven een
bloedig zweet afperste ,• komt dan geen straal der goddelijke hoop tot in het diepste der zielen door- dringen, dan overweldigt de ijskoude twijfel het hart en men sterft den zedelijken dood. Ziedaar, •waarom zoovele groote werken onvoltooid blijven, •waarom er zoo weinig uitverkorenen zijn: de za- ligheid is het werk der volharding. Franciscus aarzelde tusschen het beschouwende
en het werkzame leven. Zijne leerlingen en hij zelf niet minder, waren voor het meerendeel ge- wone ongeletterde menschen, onbekend met de heilige Schrift en de geheimnisvolle diepten der godgeleerdheid ; zij konden der trotschheid slechts de dwaasheid des kruises tegenover stellen. God, zegt de heilige Bonaventura, liet dezen twijfel in het hart van zijn dienaar opkomen, opdat zijne apos- tolische roeping hem van uit den hemel zou wor- den geopenbaard, alsmede om hem nog meer in vernedering te doen toenemen, door hem geheel en al aan de menschelijke zwakheid ten prooi te laten. 1) Franciscus riep zijne broeders bijeen en zeide
hun: »Mijne broeders, wat raadt gij mij ? Wat vindt gij beter, dat ik mij op het gebed toelegge of dat ik ga preeken ? Ik ben een ongeletterd |
|||||||
|
1) Deo melius providente, ut praedicationis meritnm
per snpcrnum manifestaretur oracalam, et servi Ohristi humilitas servaretur. S. Bonaventura, Cap. XII. |
|||||||
|
173
|
|||||
|
man, die de kunst om wel te spreken niet versta,
ik heb meer de gave des gebeds dan die van het woord ontvangen. Bovendien men wint altijd veel door het gebed, want het is de bron der genade; en door te preeken, deelt men slechts aan an- deren uit, wat God ons heeft medegedeeld. Het gebed zuivert ons hart en onze genegenheden, het vereenigt ons met het eenig ware en opperste goed door de hechte deugd, die zij in ons voort- brengt. De prediking bedekt de voeten van den geestelijken menscb met stof, het is eene bezig- heid, die verstrooiing opwekt, ja zelfs tot ver- slapping der tucht leidt. Eindelijk, in het gebed spreken wij met God, wij luisteren naar Hem, wij verkeeren met de engelen, alsof wij een enge- len-leven leiden. Hij daarentegen, die wil preeken, moet den menschen eene groote toegeeflijkheid betoonen, hij dient tot de menschen af te dalen en onder hen levende, eenigermate te zien en te hooren, te denken en te spreken zooals zij, op eene geheel en al menschelijke wijze. Nogtans er is iets wat aan de prediking, boven het gebed, in Gods oogen den voorrang geeft; namelijk, dat de eenige Zoon Gods, die in den schoot des Vaders is, de hoogste Wijsheid, uit den Hemel is neer- gedaald om de zielen te redden, om door woord en voorbeeld de menschen te onderrichten, om hen vrij te koopen voor den prijs van zijn bloed en om van dat kostbaar bloed hun een bad, een drank te maken. Alles, wat Hij had, heeft Hij |
|||||
|
174
|
||||||
|
milddadig en zonder eenig voorbehoud ten onzen
beste gegeven. Welnu, daar wij verplicht zijn om in alle omstandigheden te handelen volgens het toonbeeld, dat Hij ons als op een hoogen berg in Zijn persoon gegeven heeft, zoo schijnt het meer overeenkomstig den wil Gods, dat ik mijne rust onderbreek, om in de wereld te gaan werken." 1) Om uit deze pijnlijke onzekerheid te geraken, zond hij twee van zijne kloosterbroeders, Philippus en Mattheus, naar broeder Silvester, een priester, die toen in het gebergte van Assisië voortdurend in het gebed verdiept was, om hem te verzoeken, dat hij den Heer aangaande dezen twijfel zou raad- plegen. Hij droeg Clara den zelfden last op, en raadde haar aan om ook de hulp van hare doch- ters daarbij in te roepen, vooral van degene, die haar het zuiverste en het eenvoudigste toescheen. Franciscus ontving de beide kloosterbroeders bij hunne terugkomst met veel eerbied en teeder- heid, hij wiesch hunne voeten, omhelsde hen, en deed hun eten voorzetten. Daarna leidde hij hen naar het bosch, waar hij zich op de knieën wierp, en met ontbloot en gebogen hoofd, en de handen op de borst gekruist, zeide hij hun : »Leert mij wat mijn Heer Jezus Christus mij beveelt." Mat- theus antwoordde : »Mijn zeergeliefde broeder en vader! Silvester en Clara hebben van Onzen Heer Jezus Christus volkomen hetzelfde antwoord ont- |
||||||
|
1) S. Bonavent., Cap. XII.
|
||||||
|
175
|
||||||
|
vangen: Gaat en verkondigt mijn woord. God
heeft u niet enkel voor uw eigen heil geroepen, maar ook voor dat der menschen, en Hij zal u de woorden in den mond leggen." Aanstonds stond hij op en evenals de oude profeten van Israël, vervuld van den geest Gods en brandend van liefde, liep hij voort, terwijl hij uitriep : »Laat ons gaan in den naam des Heeren." 1) Zoo heeft Franciscus — deze symbolieke vergelijking heb ik ODtleend aan de oude schrijvers der middel- eeuwen — met alle teederheid des harten zijne twee geliefde bruiden, Lia en Rachel omhelsd. De wonderbaar schoone maar onvruchtbare Rachel is het beeld van het beschouwende leven ; Lia, die alhoewel minder schoon, veel sterker was en eene onuitputtelijke vruchtbaarheid bezat, vertegenwoor- digt het werkdadige leven, dat bestaat in een on- verpoosd arbeiden om kinderen Gods te baren, die Hem in eeuwigheid zullen verheerlijken. 2) \'t Was te Beragna dat Franciscus, na deze
nieuwe apostolische kracht ontvangen te hebben, zijne eerste predikatie hield. Zijn woord werd met een wonder bevestigd. Hij genas een jong blind |
||||||
|
1) Ibat autem cum tanto fervore, at divinum exeqae-
retur imperium, tamqae celeriter percurrebat, ac si facta manu Dei super onm, novum induisset e coelo virtutem. 8. Bonaventura, Cap. XII. 2) Zie Richardus a Sancto Victore: De praeparatione
animi ad contemplationem. Dan te, Purgatorio, Cant. XXVII al fino. |
||||||
|
176
meisje, en bekeerde eene groote menigte zondaren,
van welke velen zich bij hem voegden om apos- telen der boetvaardigheid en des vredes te wor- den. 1) Die eerste goedgeslaagde poging, waar- door hij op eene enkele plaats zoovele zielen voor het christelijk leven won, deed in hem het ver- langen ontstaan, om het geloof in het Oosten te gaan verkondigen, en er voor Jezus Christus te sterven. Maar wijl hij niets wilde doen zonder toestemming van den Paus, ging hij naar Rome, preekende en wonderen wrochtend overal, waar hij doorkwam. De groote Paus Innocentius was nog het opperhoofd der Kerk. Franciscus gaf hem ver- slag over de wonderbare uitbreiding van zijne orde, over het heilig leven zijner broeders, en deelde hem zijn heldhaftig besluit mede, om de oude wereld van het Oosten te herscheppen en het Evangelie te gaan verkondigen aan de volken, die nog in de schaduw des doods gezeten waren; bij het hooren dier woorden vloeide het mannelijk hart van In- nocentius over van vreugde. De prediking van Franciscus te Rome werd
eveneens met goeden uitslag bekroond; hij won er twee uitmuntende leerlingen, den Romein Za- charias en den Engelschraan Willem. Op deze reis was het, dat hij in kennis kwam met Jacoba van Settesoli, eene vrouw beroemd om hare gods- vrucht, als de heilige vrouwen van Jeruzalem, die |
|||||
|
1) Bonavent., Cap. XEL
|
|||||
|
177
|
|||||
|
met liefde den Heiland volgden en reukwerk over
zijne goddelijke voeten uitstortten, en zoo wijdde Settesoli zich toe aan den dienst der arme Min- derbroeders; zij was het "die hun te Rome een huis verschafte. In St. Maria der Engelen teruggekeerd, gaf
Franciscus zijn laatste onderrichtingen, en na Pe- trus van Catana als overste aangesteld te hebben, vertrok hij, van slechts één broeder vergezeld, naar het Oosten. Te Asconi won hij bij zijne pre- diking dertig leerlingen, zoowel uit den geeste- lijken stand als uit de leeken. Hij ging aan boord van een schip, dat naar Syrië zeilde, maar door tegenwinden naar Slavonië gedreven, wachtte hij daar eenige dagen, in de hoop een ander schip te zullen vinden, maar te vergeefs. Eenige zeelieden, die naar Ancona stevenden, namen hem als een arme op. Nauwelijks was men aan land gekomen of Franciscus begon het woord Gods uit te strooi- en, dat, als een kostbaar zaad, een rijken oogst opleverde. Een beroemd dichter uit dien tijd, een door Fredenk den tweeden gelauwerd trouba- dour, die, om zijne buitengewone dichterlijke gave, den eernaam van koning der dichtkunst had verworven, trad eens de kloosterkerk van het vlek San Severio binnen, waar de dienaar Gods over het geheim des kruizes preekte. God opende de oogen des dichters; hij zag twee blinkende zwaarden over de borst van Franciscus gekruist, en hij be- 12
|
|||||
|
178
|
||||||
|
greep, dat deze de heilige man was, van wien men
zooveel wonderlijks verhaalde; het zwaard van Gods woord doorboorde hem, hij verzaakte aan alle ijdelheden dezer wereld, en trad in de orde der Minderbroeders. Daar hij zoo geheel en al met hart en ziel den vrede des Heeren boven de beslommeringen der wereld had uitverkoren, noemde Franciscus hem broeder Pacificus. 1) Het was een man van buitengewone heiligheid ; hij mocht op het voorhoofd van Franciscus de zinnebeeldige Tau zien en hij was de eerste minister-provinciaal van Frankrijk. 2) Omstreeks dienzelfden tijd vestigde de aarts-
bisschop van Milaan, Henricus Fatalas, de Min- derbroeders in zijne stad, waar hunne deugden en predikatiën hun aller achting verworven had- den, en schonken de Ubaldiniërs van Florence Franciscus een oud klooster, dat, op eenige mij- len afstands van de stad, in een bosch gelegen en eertijds voor de kloosterlingen van den heiligen Basilius gebouwd was. Franciscus ging zelf zijne broeders er vestigen, hij bezocht de huizen van |
||||||
|
1) Propter quod videns ipsum vir sanctns ab ipquie*
tudine saeculi ad Christi pacem perfecte conversnm, fratrem Pacificnm appellavit. S. Bonaventura, Cap. IV. Petrns Eodolphius. Hist. Seraphica, p. 126. 2) Op zijn graf in de kerk der Minderbroeders te Ve-
netië leest men dit opschrift: In hoc sepalchro depositnm fnit corpns B. Pacifici, ord. Frat. Minorum, anno 1432, die 21 Julii. |
||||||
|
179
|
|||||||
|
Toscane, ondertusschen in dit land zijne prediking
voortzettend, en kwam daarna weer in St. Maria der Engelen terug. Het was tegen het einde van October. De eenige rust, die bij zich zelveu na zoovele inspanningen gunde, bestond hierin dat hij zich ging toeleggen op de onderrichting van zijne leerlingen en op het gebed, en wel het inwendige gebed, hetwelk naar het woord van degene die der Kerk eene hemelsche leer tot voedsel schonk, 1) niets anders is, dan een vriendschappelijk on- derhoud met God , waarin men in stilte hart aan hart tot den welbeminde spreekt. »Een kloos- terling, zeide Franciscus tot zijne broeders, moet in de eerste plaats verlangen naar den geest des gebeds. Ik ben overtuigd, dat men zonder dezen van God geen bijzondere genaden verkrijgen, noch grooten vooruitgang in zijn dienst maken kan. Wanneer een gevoel van droefheid en onrust ons overvalt, moet men aanstonds zijne toevlucht nemen tot het gebed, en in de tegenwoordigheid van den hemelschen Vader blijven verwijlen, tot- dat Hij ons de vreugde des heils terugschenkt; want droefheid en onrust bezoedelen de ziel, in- dien wij haar niet door tranen reinigen. O, mijne broeders, zorgen wij toch altijd in- en uitwendig die heilige vreugde te bezitten, die God ons mede- deelt. Als een dienaar Gods zich toelegt op het |
|||||||
|
1) Coelestis ejus doctrinae pabulo nutriamur. Oratio
van de heilige Theresia. |
|||||||
|
180
|
|||||||
|
bezit en de bewaring van deze geestelijke vreugde,
die in de zuiverheid des harten wortelt, en uit een vurig gebed en de overige oefeningen van deugd ontspruit, kunnen de booze geesten hem niet het minste kwaad berokkenen, en zij zeggen : IVlen kan dien dienaar Gods geene schade toe- brengen, hij biedt ons geen enkelen toegang aan, hij is altijd opgeruimd, in tegenspoed zoowel als in voorspoed. Maar zij zijn uitermate voldaan, indien het hun gelukt hem daarvan te berooven of ten minste ze te verminderen ; want zoo zij er in slagen hem een weinig van hunne onrust in te storten, dan maken ze weldra van eene mug een kameel, door er, keer op keer, iets bij te voe- gen, zoo men ten minste zich niet beijvert hun werk te vernietigen door de deugd van het gebed en het berouw. Den duivel en zijne aanhangers behoort de droefheid, eene ongestoorde vreugde in den Heer is het deel zijner getrouwen." Een an- deren keer zat hij in het midden zijner broeders en onderhield hen over dat offer van lof, die vrucht van de lippen en het hart, over het mondgebed, dat wij altijd noodig hebben om ons geheugen en ons verstand te ondersteunen en onzen ijver te verlevendigen. 1) Hij omschreef het gebed des Heeren aldus : «Onze allergelukkigste en allerheiligste Vader,
|
|||||||
|
1) Zie den H. Augustinus. Epist. ad Probam., 121,
edit. Ganme. |
|||||||
|
181
|
|||||
|
onze Schepper, onze Verlosser, en onze Trooster.
Die in de hemelen zijt: in de engelen en de heili— gen, die hen verlicht, opdat zij u kennen, en die hen van uwe liefde doet gloeien ; want Gij, o Heer, gij zijt het licht en de liefde, die in hen woont, en die hen met zaligheid vervult : gij zijt het op- perste en eeuwige goed, van wien alles wat goed is, voortkomt, en zonder U bestaat er geen enkel goed. Geheiligd zij Uw naam: doe U daarvoor aan ons kennen door levende lichtstralen, opdat wij in staat zijn te begrijpen al de uitgestrekt- heid van uwe weldaden, het onwrikbare van uwe beloften, de verhevenheid van uwe Majesteit en de diepte uwer oordeelen. Ons toekome Uw rijk: op- dat gij in ons door uwe genade heerschet, en ons doet aanlanden in Uw koninkrijk, waar Gij hei- der en klaar gezien en volmaakt bemind wordt, waar men gelukkig is in Uw gezelschap, waar men U geniet in eeuwigheid. Uw wil geschiede op aarde als in den Hemel: opdat wij U uit geheel ons hart beminnen en aan niemand an- ders denken dan aan U; uit geheel onze ziel, al- tijd naar U verlangend; uit geheel onzen geest, hij al onze ondernemingen U voor oogen hebbend en in alle dingen slechts uwe glorie zoekend ; uit al onze krachten, door uit liefde tot U al de krach- ten van onze lichamen en al de vermogens van onze zielen alleen voor Uw dienst te besteden en ze tot geen andere doeleinden aan te wenden ; dat wij onze vijanden beminnen als ons zelven, door |
|||||
|
182
|
|||||
|
alle pogingen aan te wenden, om U door geheel
de wereld te doen beminnen, door on3 te verheu- gen over hun geluk alsof het ons zelven was te beurt gevallen; door medelijden te hebben met hunne kwalen, en iedere beleediging te vermijden waarin het ook wezen moge. Geef ons heden ons dagelijksch brood ; dat wil zeggen : Uw welbemin- deu Zoon onzen Heer Jezus Christus ; wij smeeken Hem van U af, opdat wij ons de liefde herinne- ren, die Hij ons betoond heeft, opdat wij begrijpen, wat Hij gezegd, gedaan en geleden heeft voor ons, en wij Hem onze dankbare vereering leeren betoonen. Vergeef ons onze schulden : door uwe on- uitsprekelijke barmhartigheid, door de verdiensten van het lijden van Uw welbeminden Zoon, door de verdiensten en de voorspraak van de gelukza- lige Maagd Maria en van al uwe uitverkorenen. Gelijk wij vergeven onzen schuldenaren : mochten wij van onzen kant niet aanstonds vergiffenis schen- ken, geef ons dan de genade, o Heer, om allen wrok af te leggen en volkomen vergiffenis te geven, opdat wij, uit liefde tot U, onze vijanden met eene op- rechte liefde beminnen, en een vurig gebed voor hen tot U opzenden; dat wij aan niemand kwaad met kwaad vergelden, maar trachten om uwentwille allen goed te doen. En leid ons niet in bekoring: hetzij eene verborgene, eene openbare, eene plotse- linge of doodelijke. Maar verlos ons van het kwaad: verleden, tegenwoordig en toekomend. Amen." 1) 1) Francisei opera, part. I, p. 17.
|
|||||
|
183
|
|||||||
|
In zijne vrome onderrichtingen drong Francis-
cus vooral aan op de nederigheid en de beoefe- ning der armoede, die twee vaste grondslagen van ieder geestelijk gebouw. »De zoon van God is uit den schoot zijns Vaders tot ons afgedaald, om ons door zijn woord en voorbeeld de nederigheid te leeren ; wat in de oogen der menschen verhe- ven schijnt is een gruwel voor God. De mensch is, hetgeen hij in de oogen van God is en niets meer. 1) Het is eene dwaasheid zich op de lof- tuitingen der menschen te beroemen. Gelukkig de dienaar Gods, die even nederig is onder zijne medeondergeschikte broeders, als in tegenwoordig- heid van zijne overheden ! Gelukkig de dienaar, die zich niet gelukkiger acht, wanneer de men- schen hem met lof overladen, dan wanneer hij in hunne oogen een eenvoudig, onbeduidend, laag en verachtelijk mensch schijnt. Gelukkig de dienaar, die met onderworpenheid berispingen aanneemt, die nederig zijne schuld erkent en er boete over pleegt, die nederig genoeg is om, zonder zich te verontschuldigen, zich eene terechtwijzing en de daaruit voortvloeiende schande te laten welgeval- len over eene fout, waaraan hij niet schuldig is! Gelukkig de dienaar, die niet gestreefd heeft naar eene verheffing, die hem ten deele is gevallen, en die altijd eene voetbank van anderen wenscht te |
|||||||
|
1) Quantum homo est in ocnlis Dei tantum est, et
non plus. S. Bonaventura, Cap. VII. |
|||||||
|
184
|
|||||
|
zijn! Wee den kloosterling, die eene eereplaats
ontving en den wil niel heeft om haar te verlaten." 1) Nu zal het ons geen verwondering meer baren, dat Franciscus gewild heeft, dat zijne broeders, als eene eeuwigdurende vermaning, den naam van Minderbroeders zouden dragen en dat de overhe- den het als een eervollen titel zouden beschou- wen, dat men hen Ministers of dienaren noemt. Maar geheel de gloed, waarvan zijne ziel blaakte, openbaarde zich eerst, toen hij sprak over zijne geliefde armoede. »0 mijne broeders! de armoede is de schat, die
in den akker van het Evangelie verborgen ligt, het fondament, de grondslag van onze orde, de voornaamste weg ter zaligheid, de steun der nede- righeid, de moeder der zelfverloochening, het be- ginsel der gehoorzaamheid, de dood van de zelf- zucht, de vernietiging van de ijdelheid en van de begeerlijkheid, de wortel der volmaaktheid, welker vruchten wel verscholen liggen, doch een over- vloedigen oogst opleveren, üe armoede is eene uit den Hemel neergedaalde deugd, die in ons werkt en ons in staat stelt alles wat vergankelijk is, te verachten ; zij vernietigt alle hinderpalen, welke de volmaakte vereeniging van de ziel met God in den weg staan. Geholpen door de nederigheid en de liefde, maakt zij hare minnaars vaardig als de zuivere geesten, zoodat zij ten hemel opvlie- 1) S. Francisci opera, part. I, p. 15.
|
|||||
|
185
gen, om, schoon levend op aarde, met de engelen
omgang te hebben. Het is zulk een verheven en volmaakt kleinood, dat wij nietige en verachte- lijke vaten als wij zijn, haar niet verdieuen te bezitten." Nu stroomde zijne liefde naar alle zijden over,
en als een lied en een gebed zoo tintelden zijne woorden van geestdrift. »Heer Jezus, toon mij de wegen van uwe geliefde Armoede.... 1) Heb mede- lijden met mij en mijne jonkvrouwe de Armoede, want ik bemin baar zoo vurig, dat ik geen rust kan vinden buiten haar, en gij weet het, o mijn God, dat gij zelf mij die groote liefde hebt in- gestort. Zij zit daar neder in het slijk van den weg en hare vrienden gaan haar met verachting voorbij. Zie neder op de vernedering van deze koningin, o Heer Jezus, Gij die uit den hemel op aarde zijt neergedaald, om haar tot uwe bruid te verheffen, en bij haar, door haar en in haar ware kinderen te hebben. Zij woonde in den ne- |
||||||
|
1) O Domino Jesu, ostende raihi semitas tuae dileo
tissimae paupertatis.... Sedet fidelissima consortia, dum ad bellnra nostrae redemptionis accederes, te est, comitata fideliter, et in ipso passionis conflictu individans arraiger astitit.... In hnjus igitnr sponsae strictis amplexibns ani- mam amisisti.... O qnis non diligat doininam Fanpertatem hanc prae omnibus!... Postulo ut mihi et meis in aeter- num sit proprium, panperrime Jesn, propter nomen tuutn nihil posse sub coelo proprium possidere. S. Fran- oisci opera, part. I, p. 19. |
||||||
|
186
|
|||||
|
denden schoot uwer moeder; zij was in de kribbe;
zij stond geheel gewapend U ter zijde in den strijd, dien Gij gestreden hebt, om ons te ver- lossen. Zij alleen heeft U in Uw lijden niet ver- laten. Uwe moeder Maria bleef staan aan den voet van het kruis, maar de Armoede heeft het met U bestegen, zij heeft U veel sterker aan haar boezem gedrukt, zij heeft vol liefde de grove na- gels bereid, die uwe handen en voeten doorboord hebben; en toen een doodelijke dorst U kwelde, liet die oplettende gade U gal aanbieden... Gij stierft in hare vurige omhelzingen, zij heeft U niet verlaten, o Heere Jezus, zij stond aan Uw lichaam geene andere rustplaats toe dan een vreemd graf. Zij heeft U gekoesterd op. den bodem des grafs, zij was het die U glorievol er uit deed verrijzen. Daarvoor hebt gij haar in den Hemel gekroond, en gewild, dat zij het teeken der verlossing op het voorhoofd der uitverkorenen zou drukken. O, wie zou de jonkvrouw Armoede niet boven alle an- dere beminnen ! O allerarmoedigste Jezus ! de genade, waarom ik U bid, is deze : schenk mij het privilegie der armoede; ik verlang zoo vurig met dien schat verrijkt te worden ; ik bid u, dat ter eere van uw naam mij en den mijnen voor im- mer het voorecht geschonken worde, van niets in eigendom te kunnen bezitten, en gedurende dit ellendige leven slechts te bestaan van hetgeen ons als aalmoes zal gegeven worden." Franciscus toonde zich altijd naijverig op het
|
|||||
|
187
|
|||||||
|
bewaren van dit privilegie, hij beroemde zicb er
op ridder der Armoede te zijn, en God beloonde hem met hemelsohe verschijningen. Op den weg van Siëna verschenen hem drie zeer arme vrouwen, die in houding en gelaat volkomen op elkander geleken, en van denzelfden leeftijd schenen te zijn ; zij groetten hem met deze woorden : Welkom zij de jonkvrouw Armoede. Deze groet vervulde zijn hart met vreugde, want men kon hem bij het groeten geen grooter genoegen verschaffen, dan door het noemen van zijne welbeminde heilige armoede. De verschijning verdween, en de gezel- len van Franciscus twijfelden niet of zij had eene geheimzinnige beteekenis. »Inderdaad," zegt de hei- lige Bonaventura, »die drie vrouwen die zoo spre- kend op elkander geleken, vertegenwoordigden zeer juist de zuiverheid, de gehoorzaamheid en de armoede, die de schoonheid der evangelische vol- maaktheid uitmaken, en in den heilige op den- zelfden trap van verhevenheid, vereenigd waren ; en de woorden van den groet toonden aan, dat hij de armoede tot zijn bijzonder voorrecht en het voornaamste voorwerp van zijn roem had uitver- koren." 1) Ondertusschen hadden de doorgestane zielesmarten, de zware vermoeidheden van zijn |
|||||||
|
1) Evangelicae perfectionis formisitas ... satis con-
veniënter ostenditnr in viro Dei pari forma perfecte fulsisse; licet gloriari praeelegerit in privilegio pauper- tatis. S. Bonaventura, Cap. VII. |
|||||||
|
188
|
|||||
|
lichaam, de ongeloofelijke en aanhoudende werk-
zaamheid van zijn geest, hem dermate verzwakt, dat hij in eene zware ziekte viel. flet was eene slepende koorts, welke zijne krachten sloopte. Zijne kwaal werd nog vermeerderd, door dat zijn ijver hem geen rust liet; in zijne vurige liefde, die zich uitstrekte tot aan het uiteinde der wereld, schreef hij dezen brief aan alle Christenen. Aan alle Christenen, geestelijken, klooster-
lingen, mannen en vrouwen, die op aarde leven. »0 hoe gelukkig, hoe gezegend zijn zij, die God
beminnen, en die getrouw beoefenen wat Jezus Christus ons in zijn Evangelie beveelt: Gij zult den Heer, uw God beminnen uit geheel uw hart, uit geheel uwe ziel, en uw naaste als u zei ven. Laat ons God beminnen en Hem aanbidden met eene groote zuiverheid van geest en hart; want dat vraagt Hij bovenal van ons. Hij heeft gezegd, dat de ware aanbidders den Vader zullen aanbid- den in geest en waarheid, en dat zij, die Hem aanbidden, Hem in geest en waarheid moeten aan- bidden. Ik groet u in onzen Heer." Weinige dagen later schreef hij een veel lan-
geren brief, eene ware godgeleerde onderrichting. Hij begint met eene uiteenzetting van het ge- heim der menschwording, de instelling van het heilig Sacrament des Altaars, den dood van Jezus Christus, die zich zelven als zoenoffer voor ons op het kruis heeft opgedragen, omdat Hij ons allen wil zalig maken, en die ons een voorbeeld heeft |
|||||
|
189
|
|||||
|
nagelaten, opdat "wij zijne voetstappen zouden
drukken. Daarna wekt hij zijne tijdgenooten op tot het onderhouden van Gods geboden, en wel door beweegredenen van vrees, hoop en liefde. Hij spoort hen aan om dikwijls ter kerk te gaan en boezemt hen een grooten eerbied in voor de priesters. Vooral beveelt hij aan het gebed, het vasten, de aalmoes, de biecht, alle werken van barmhartigheid en de heilige communie. Hij spreekt ook over d« liefde tot den naaste, over de be- diening van het recht, over het goed besturen en de gehoorzaamheid aan de wettige machten ; ein- delijk na de ellenden geschetst te hebben van het lichaam, dat slechts slijk is, en het geluk der ziel, die de wondervolste overeenkomst heeft met de drie goddelijke personen, sluit hij zijn brief met deze woorden, die ongetwijfeld een gedeelte van zijne predikatiën uitmaken : »Het lichaam is ziek, de dood komt nader,
de vrienden komen en zeggen: Stel orde op uwe zaken, want gij zijt niet buiten gevaar; en ziet zijne vrouw, zijne kinderen en vrienden persen eenige tranen uit de oogen. Hij ziet hen aan en weent ook, zeggende: Ik stel mijne ziel, mijn lichaam, mijne goederen, ja alles in uwe handen. Maar ongelukkig en vervloekt is hij, naar het woord van den profeet, die zijn heil en vertrouwen in zulke handen stelt. De familie laat een priester komen; deze zegt aan den zieke: Wilt gij ver- giffenis uwer zonden ontvangen? — Ik verlang |
|||||
|
190
|
|||||
|
er naar. — Wilt gij het onrecht herstellen, dat
gij anderen hebt aangedaan, en met uwe goederen aan Gods rechtvaardigheid voldoening geven? — Neen, antwoordt de zieke. — Waarom niet, her- neemt de priester. — Ik heb mijne familie meester over mijne goederen gemaakt.....Hierop begeeft
hem de spraak en hij sterft in dien beklagens-
waardigen toestand. Doch iedereen moet weten dat, in welk oord of op welke wijze iemand sterft, die in staat van doodzonde verkeert, zonder aan Gods rechtvaardigheid, naar vermogen, voldaan te hebben, dat zoo iemand van alles beroofd wordt, de duivel rooft zijne ziel en deze wordt gepijnigd door smarten, die alleen gekend worden door hem, die ze lijdt: zij wordt gefolterd in de hel, terwijl de wormen het lichaam verslinden ; en zijne vrien- den en nabestaanden verdeelen zijne goederen on- der elkander, zeggende: Vervloekt zij die man, die veel meer had kunnen opsparen en ons veel meer nalaten! Zoo deed de liefde voor deze ver- gankelijke wereld hem zijn lichaam en zijne ziel verliezen. — Ik, broeder Franciscus, uw aller- nederigste dienaar, geheel bereid om uwe voeten te kussen, ik bid en smeek u bij de liefde, die God zelf is, ontvangt in alle nederigheid en liefde deze woorden van onzen Heer Jezus Christus en alle andere, die van zijne lippen gevloeid zijn, en richt er uw leven naar in. Ik verzoek al de- genen, die dezen brief in handen zullen krijgen en er den zin van vatten, hem aan anderen te |
|||||
|
191
|
|||||
|
zenden, opdat dezen er insgelijks hun voordeel mee
doen. Zoo zij volharden tot aan het einde in het goede gebruik, dat zij er van behooren te maken, dan zegene hen de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Amen." 1) Ziedaar, hoe Franciscus gedurende zijne ziekte,
zijn ijver botvierde. Zoodra hij aan de beterhand was, vertrok hij, in de maand April, met Ber- nardus van Quintavallis en eenige andere broeders, met het doel om over Spanje Daar Marocco te gaan, en daar het Evangelie te verkondigen aan Mira-ma-Molin en zijne onderdanen ; onder dien naam, welke beteekent vorst der geloovigen, duide men, zoowel onder de christen volken als in hun eigen rijk, de mahomedaansche hoofden van Afrika aan. 2) Zij doorkruisten Italië en de Alpen, ter- wijl ze onderweg de boetvaardigheid en den vrede verkondigden, mirakelen deden, leerlingen wierven en kloosters stichtten. Zijne heiligheid verspreidde van toen af zulk een glans, dat een schenkbrief uit die dagen met deze woorden begint: »Wij verleenen aan een man met name Franciscus, dien geheel de wereld voor een heilige aanziet, enz." 3) Niets was in staat onze missionarissen tegen te 1) S. Prancisci opera, part. I, p. 3.
2) Beges, penes quos tum de republica, tum de rebus
sacris geutis instituto arbitrinm erat, Miramamolini vocati snnt, qnae vox credentinm principem significat. Mariana de llebus Hispaniae, lib. VI, Cap. XI. 3) Wadding, t. I, p. 157.
|
|||||
|
192
|
|||||||
|
houden. Franciscus ging, niettegenstaande zijne
ziekte, snel voort; hij liep voor zijne leerlingen uit, zoo drong hem de begeerte naar den dood. 1) Nadat zij de zuidelijke provinciën van Frankrijk te voet waren doorgegaan, kwamen zij over Na- varre in Spanje. Franciscus ging eerst naar Burgos, om aan Alfonsus IX van Castilië, vader van koningin Blanca, zijne plannen bloot te leggen, en ontving van dezen verlof om zijne orde in diens Staten te vestigen. Men schonk hem in de nabijheid van Burgos eene kleine kerk aan den heiligen Michael toegewijd ; daar plaatste Fran- ciscus eenige broeders, en daarna richtte hij een klooster op in een huis te Logrono, in Oud- Castilië, dat de vader van een jongeling, dien hij op wondervolle wijze genezen had, hem ten ge- schenke had gegeven. De Spanjaarden, altijd ge- reed waar het zelfverloochening geldt, traden bij menigte in de orde en de kloosters vermenigvul- digden zich. 2) |
|||||||
|
1) Tanto namque desiderio ferebatur, ut quamvis
esset imbecillis corpore, peregrinationis suae praecurreret comitem et ad exequendum propositnm festinus, et tan- quam spiritu ebrins advolaret. S. Bonaventura, Cap. IX. 2) Franciscus vir celebrior inter ceteros, .... venit in
Hispaniam atqne in nltimam penetravit Lnsitaniam. Multa ei ordini domicilia tota provincia brevi excitata: Barcinone, Caesar-Angnstae, aliisqne in urbibns et mn- üicipiis Hispaniae. Mariana, de Bebus Hispaniae. Lib XII, Cap. VIII. |
|||||||
|
193
|
|||||
|
Maar op het oogenblik, waarop hij zich gereed
maakte om naar Afrika over te steken, overviel hem eene hevige ziekte. Hij offerde zijne verlan- gens aan den wil Gods op, en besloot naar Italië terug te keeren, ten einde daar eene geschiktere gelegenheid af te wachten en zijne kudde te be- sturen. Hij liet in Spanje eene lange en onuit- wischbare herinnering van zijne deugden achter. Bij zijn doortocht door Frankrijk hield hij zich niet op in Languedoc, waar, nog slechts korten tijd geleden, de dwalingen en de wapenen der Albi- genzen zooveel verwoestingen hadden aangericht; dat veld had de Heer afgezonderd tot een werk- kring voor den heiligen Dominicus. Geheel de vurige Congregatie van Assisië verheugde zich over zijn terugkeer. Zijn verblijf in St. Maria der Engelen wijdde hij, naar gewoonte, aan het gebed en de geestelijke en tijdelijke zorgen der orde. Hij gaf eene gestrenge berisping aan Petrus van Catana, zijn vikaris-generaal die een groot huis voor de gasten gebouwd had. Hij vond het veel te kostbaar, want hij wilde, dat overal de heilige armoede zou uitblinken; in haar stelde hij zijne weelde en zijn pracht. Hij zeide tot degenen zijner leerlingen, die hij uitzond om een klooster te bouwen: »Ziethier hoe men behoort te bouwen: de broe-
ders moeten eerst het terrein onderzoeken en berekenen hoeveel grond zij noodig hebben, daarbij vooral lettende op de heilige armoede, welke zij 13
|
|||||
|
194
|
|||||
|
vrijwillig aan God beloofd hebben te zullen on-
derhouden, alsmede op het goede voorbeeld, dat zij hierin behooren te geven. Daarna zullen zij zich tot den bisschop van de plaats wenden en zeggen: »Heer, een man heeft ons, uit liefde tot God en tot zaligheid van zijne ziel, eene plaats gegeven, geschikt om er een klooster op te bouwen. Daar gij de herder zijt van de gansche kudde, die u werd toevertrouwd, en een beschermer en vader vol goedheid voor al de Minderbroeders, die zich thans in uw diocees bevinden, zoowel als voor hen, die er zich later zullen vestigen, ver- zoeken wij u om, onder Gods zegen en den uwe, op die plaats eene eenvoudige en arme woning te mogen bouwen." Daarna zullen zij eene groote gracht graven en, in plaats van een muur, eene flinke haag planten als een teeken van armoede en nederigheid. Het huis mag niet anders dan uit hout en aarde worden opgetrokken, en moet voorzien zijn van cellen, waarin de broeders kunnen bidden en werken, om zoodoende de ledigheid te vluchten en te onderhouden hetgeen zij, bij hunne professie, beloofd hebben. De kerk moet klein zijn, want het zou zeer verkeerd zijn, onder voor- wendsel, dat men er preeken moet, of om welke reden dan ook, groote en schoone kerken te bou- wen. Zij zullen een krachtiger voorbeeld aan het volk geven door in andere kerken te preeken, en daardoor duidelijker toonen, dat zij waarlijk nederig zijn. Wanneer de prelaten, geestelijken, klooster» |
|||||
|
195
|
|||||||
|
lingen van andere orden of wereldlingen hen
zullen komen bezoeken, dan zal voor dezen een arm huis en nauwe cellen, eene veel zaliger onder- richting zijn dan goeddoordachte toespraken." 1) De orde der Minderbroeders, welke bij het op- richten harer monumenten zulk eene schoone bouw- kunst ten dienste stond, is nimmer van de armoede en den eenvoud afgeweken. Franciscus besloot naar Rome te gaan, waar de vierde kerkverga- dering van Lateranen bijeen kwam tot uitroeiing der ketterijen, tot hervorming der tucht, tot een- dracht onder de christen vorsten, en de herovering van het heilige land. 2) \'t Was in het jaar 1215; Innocentius III verklaarde voor al de Vaders van het Concilie, dat hij, vijf jaren geleden, ofschoon niet bij eene bijzondere bulle, de orde en den regel van Franciscus van Assisië goedgekeurd had, en hij hernieuwde deze goedkeuring op plechtige wijze. Aangemoedigd en versterkt door de woorden en de bescherming van den Opperpriester voelde Franciscus een nieuwen ijver in zijn hart ont- vlammen; door brieven uit Rome gedagteekend, riep hij al zijne broeders, die over de wereld verspreid waren, tegen het Pinksterfeest naar St. Maria der Engelen te zamen; en terwijl hij te Ancona, Macerata, Ascoli, Camerino, Monte-Casale, |
|||||||
|
1) Barthélemy de Pise, lib. I, Confirmit. XII, Cap.
XXIII. 2) Epist. Innoc. UI. Chronic. Ursperg. ad. ann. 1215.
|
|||||||
|
196
|
|||||
|
Fabriano, Assisië en omstreken het woord Gods
verkondigde, kwam hij zelf in zijn geliefd Port- iuncula terug om zich te versterken in de liefde tot de zijnen en in het gebed. |
|||||
|
HOOFDSTUK VI.
|
|||||
|
Eerste generaal-kapittel in St» Maria der En«
gelen» — Onderrichtingen van den heiligen
Francïscus — Ontmoeting van den heiligen
Franciscus en den heiligen Dominicus»
— Yereeniging der heide orden» —
Kardinaal Ugolini» — Uwee&Q ge«
neraal«kapittel» — Yijfduizend
Minderbroeders zijn er hij
tegenwoordig» — Brief van
Honorius III» Brieven
van den heiligen Franciscus»
1216—1219.
Quam pulchra tabemacula tua, Jacob,
et tentoria tua, Israël? — üt valles nemorosae, ut horti juxta fluvios irrigui, ut tabemacula quae fixit Dominus, quasi cedri prope aquas. Numer. XXIV. Den dertigsten Mei dan, op Pinksterdag, goot
de opgaande zon hare stralen uit over de Apen- nijnsche bergen en de nederige kapel van St. |
|||||
|
198
Maria der Engelen, waar de arme Minderbroeders
hun eerste generaal-kapittel hielden. Iedereen ver- haalde in allen eenvoud, welke vruchten zijne missiën hadden opgeleverd, wat hij geleden en genoten had, en deelde mede wat, naar zijne mee- ning, aan het goed begonnen werk het meeste zou aanbrengen. De engelen des hemels waren onverpoosd bezig, om aan God zooveel opofferingen en liefde aan te bieden, en in ruil daarvoor den broeders Gods genade en vertroosting te brengen. Franciscus stelde een provinciaal-minister aan, wien hij de macht gaf om nieuwe leden aan te nemen, eene macht welke hij zich tot hiertoe had voorbehouden. Joannes van Strachia werd naar Lombardije gezonden, Benedictus van Arezzo in de mark Ancona, Daniel uit Toscane naar Cala- brie, Augustinus van Assisië naar het land van Labora, Elias van Cortona naar Toscane; ook voor de landen buiten Italië werden evangelische werklieden gekozen : Bernardus van Quintavallis voor Spanje, Joannes Bonelli, een Florentijner, met dertig gezellen voor de Provence; Joannes de Penna en zestig andere broeders voor opper- en neder-Duitschland. 1) Franciscus nam Parijs, het eigenlijk gezegde Frankrijk en de Nederlanden voor zijn deel. Behalve de natuurlijke genegen- heid, welke hij koesterde voor Frankrijk, welks taal hij sprak, hield hij bovendien veel van Parijs, |
|||||
|
1) Chalippe. Vie de Saint Francois, liv. II.
|
|||||
|
199
|
|||||||
|
wijl daar eene beroemde en geleerde Universiteit
bestond, en ook wijl bij vernomen had, dat deze stad eene groote godsvrucht had jegens het heilig Sacrament des Altaars. Inderdaad zou, eenige ja- ren later, een Franschman, Urbanus IV, de Kerk verrijken met den nieuwen feestdag van het hei- lig Sacrament. 1) Bij iedere gelegenheid trachtte Franciscus het volk een diepen eerbied in te pren- ten jegens dat geloofspunt, dat de bron is van alle godsvrucht, van iedere ware zelfopoffering. Hij zeide : » Kinderen der menschen, hoe lang zult gij nog
traag van harte zijn ? Waarom bemint gij uwe ijdele gedachten en zoekt gij leugens ? Waarom onderwerpt gij u niet aan de waarheid en ge- looft gij niet aan den Zoon Gods ? Hij zelf, de Allerhoogste, verzekert ons, dat hetgeen op het altaar door de handen des priesters geconsacreerd is, zijn allerheiligst lichaam en bloed is, want Hij heeft gezegd : »Dit is mijn lichaam, dit is mijn bloed in het nieuwe verbond. Die mijn vleesch eet en mijn bloed drinkt, zal het eeuwig leven hebben." Wat hij gezegd heeft, doet Hij ook. lederen dag daalt Hij van zijn hemeltroon af, om tot ons te komen onder de nederige gedaanten, zooals Hij zich vernederd heeft om neer te dalen in den schoot der Maagd; iederen dag daalt Hij |
|||||||
|
1) Zie de heerlijke bulle: »Transituras de hocmundo"
(1262), in het bnllarium van Cherubini t. I, p. 94. |
|||||||
|
200
|
||||||
|
neder op het altaar in de handen van den prie-
ster. Zooals Hij zich vertoond heeft aan zijne hei- lige apostelen in zijn waarachtig vleesch, zoo ver- toont Hij zich ook aan ons in de heilige Hostie. Zij zagen Hem met hunne lichamelijke oogen, maar beschouwden Hem tevens met de oogen des geloofs en zij geloofden, dat Hij hun Heer en God was ; zoo moeten ook wij, ofschoon met onze stoffelijke oogen slechts gedaanten van brood en wijn ziende, vast en onwrikbaar gelooven, dat het de waarachtige en levende Christus Jezus is. Op deze wijze blijft Hij altijd met zijne geloovigen. Zie, zegt Hij, ik ben met u alle dagen tot aan de voleinding der eeuwen. Zij, die onzen Heer Jezus Christus gezien hebben in zijne menschheid, maar niet wilden gelooven, dat Hij de waarach- tige Zoon Gods was, zijn veroordeeld; en zij die brood en wijn zien consacreeren door den priester, maar niet gelooven, dat het in waarheid is het lichaam en het bloed van onzen Heer Jezus Chris- tus, zullen veroordeeld worden." 1) Bij zijne mis- siën gaf hij het volk een voorbeeld ; hij bracht orde in de arme kerken ten plattenlande, voorzag haar van lijnwaad, en hij bakte het brood in kleine kunstig bewerkte vormen. Als men onder de mis aan de consecratie gekomen was, wierp hij zich ter aarde en zeide tot God : »Hemelsche Vader, mijn Heer en mijn God, sla uwe genadige oogen |
||||||
|
1) Francisci opera, part. I, pag. 12.
|
||||||
|
201
|
||||||
|
op het glorievolle aanschijn van uw Christus, en
heb medelijden met mij en de overige zondaren, voor wie uw gezegende Zoon, onze Heer zich ge- waardigd heeft te sterven, en die met U heeft willen verblijven in dit heilig Sacrament des al- taars voor onze zaligheid en vertroosting." 1) Franciscus had zelfs voorgeschreven, dat deze
onderrichting in de génerale-kapittels gelezen en aan alle priesters der orde uitgedeeld moest worden : »Luistert naar mij, gij allen, die mijne meesters,
mijne kinderen en mijne broeders zijt, opent het oor uws harten en gehoorzaamt aan de stem van den Zoon Gods. Onderhoudt zijne geboden en brengt in den geest van volmaaktheid zijne raadgevin- gen in vervulling. Looft Hem, want Hij is goed, en verheft Hem in uwe werken. De Heer, onze God stelt zich voor aan ons, als aan zijne kin- deren ; daarom, mijne broeders, bezweer ik u met al de liefde, die in mij is, en terwijl ik in den geest uwe voeten kus, steeds, met eerbied en heiligheid, het lichaam en bloed van onzen Heer Jezus Christus te behandelen, door wien alle din- gen, in den hemel en op aarde, den vrede hebben ontvangen en met God verzoend zijn. Ook bid ik door onzen Heer al mijne broeders, die priesters zijn, zoowel als degenen, die naar die hooge waar- digheid streven en haar zullen ontvangen, dat zij telkens wanneer zij de Mis willen lezen, dit doen |
||||||
|
1) Francisci opera, part. I, pag. 19.
|
||||||
|
202
|
|||||
|
toet de grootste zuiverheid; dat zij zorg dragen
het waarachtige offer van het allerheiligste lichaam en het allerheiligste bloed van onzen Heer Jezus Christus op te dragen met een diepen eerbied, uit heilige beweegredenen, zonder eenig eigenbelang; dat alle gedachte\' van vrees om aan iemand te \\ mishagen of van verlangen om aan iemand te behagen verre van hen verwijderd zij ; maar dat geheel hun wil zich met behulp der genade, en- kel en alleen op den grooten God richte, aan wien alleen zij moeten verlangen te behagen, om- dat hij alleen in dit offer werkt, zooals het hem behaagt. Want Hij zegt: Doet dit tot mijner ge- dachtenis ; indien iemand het anders doet, dan is hij een verrader zooals Judas. «Mijne broeders, die priesters zijt, herinnert u
hoe in de wet van Mozes geschreven staat, dat op bevel van God, de overtreders van de joodsche Ceremoniën moesten ter dood gebracht worden. Hoe- veel strenger zullen dan de straffen niet zijn van hem, die den Zoon Gods onder den voet vertreden heeft, die het bloed des Verbonds, waardoor hij geheiligd werd, onteerd en den Heiligen Geest be- leedigd zal hebben ? Want de onzuivere mensch treedt het lam Gods met voeten, wijl hij, zegt de apostel, onwaardig het geheiligde brood eet, Jezus Christus niet onderscheidende van de ge- wone spijzen. En door den mond des profeten zegt God : » Vervloekt zij de mensch, die het werk van God met nalatigheid en bedrog verricht." En tot |
|||||
|
203
|
|||||
|
de priesters, die deze waarheden niet ter harte
nemen, zegt Hij : »Ik zal uwe zegeningen vervloe- ken." Verstaat mij wel, mijne broeders, indien men, zooals het betaamt, de gelukzalige Maagd Maria vereert, omdat zij den Zoon Gods in haar heili- gen moederschoot gedragen heeft; indien de heilige Joannes de Dooper sidderde bij de nadering van Jezus Christus en de kruin van diens hoofd niet durfde aanraken om Hem te doopen ; indien het graf, waarin Hij eenige dagen verbleef, zooveel vereering ontvangt, hoe rechtvaardig, heilig en waardig moet hij dan niet zijn, die met zijne han- den aanraakt en aan de geloovigen uitdeelt het onsterfelijk en eeuwig zegepralend en verheerlijkt lichaam van Jezus, wiens aanschijn de engelen verzadigt. Mijne broeders, die priesters zijt, be- schouwt uwe waardigheid en weest heilig, omdat de Heer heilig is. Daar Hij u in dit geheim bo- ven alle anderen geëerd heeft, eert Hem daarom ook en bemint Hem in dit geheim. Het is een teeken van eene diepe ellende en betreurenswaardige zwakheid, wanneer wij, terwijl Jezus op zulk eene wonderbare wijze bij ons tegenwoordig is, ons met andere aardsche zaken bezig houden. Dat alle menschen zich verwonderen, dat geheel de wereld beve, dat de hemel opspringe van vreugde, wanDeer de Christus, de Zoon van den levenden God op het altaar is, op de handen van den prie- ster. O wonderbare grootheid ! o verbazingwek- kende goedheid ! o nederige verhevenheid ! de Heer |
|||||
|
204
|
||||||
|
van het heelal, God en de Zoon van God, ver-
nedert zich zoozeer, dat Hij zich voor onze za- ligheid onder de nietige gedaante van brood ver- bergt. Ziedaar, mijne broeders, de nederigheid van God; stort uwe harten voor Hem uit; veroot- moedigt u, opdat Hij u verheffe; behoudt niets van u zelven, opdat Hij, die zich geheel en al aan u schenkt, ook van u ontvange alles, wat gij rijt." 1) Eindelijk, voordat zij uit elkander gingen, om
te gaan waarheen de wil Gods hen riep, hield Franciscus deze vaderlijke toespraak : »In den naam des Heeren, gaat twee aan twee, in alle in- getogenheid en nederigheid, in strenge stilzwijgend- heid van den morgen tot na de terts, terwijl ge in den geest u, door het gebed, met God vereenigt. Men hoore van u geene ijdele en nuttelooze woor- den. Als gij op reis zijt, behoort uw gedrag even nederig en even vlekkeloos te wezen als in een klooster of in uwe cel. Want waar wij ons ook bevinden of waarheen wij ons begeven, wij heb- ben onze cel altijd bij ons: onze broeder het lichaam is onze cel, en de ziel is de kluizenaar, die er zijn verblijf in opsloeg om er zich te ver- diepen in de beschouwing Gods en het gebed ; indien eene vrome ziel in de cel van haar lichaam geen rust kan vinden, dan baten haar luttel de uitwendige cellen. Gedraagt u zoo te midden der |
||||||
|
1) S. Francisci opera, part. I, pag. 7.
|
||||||
|
205
|
||||||
|
•wereld, dat al wie u ziet of hoort door uw vroom-
heid gesticht, den hemelschen Vader prijze, wien alle eer toekomt. Verkondigt den Vader aan allen, maar draagt zorg, dat de vrede meer in uwe har- ten dan op uwe lippen zij. Weest voor niemand eene aanleiding tot gramschap en geeft niemand ergernis, maar tracht integendeel iedereen tot in- schikkelijkheid, eensgezindheid en eendracht op te wekken. Wij zijn geroepen om de gewonden te genezen, de bedroefden te troosten en de dwalen- den op het rechte pad terug te voeren. Velen schijnen u thans ledematen des duivels, die eens leerlingen van Jezus Christus zullen zijn" 1) Daar- na zegende hij zijne kinderen en zij verspreidden zich over de aarde, zooals de apostelen bij het verlaten van de opperzaal. Alvorens hij zijne missie in Frankrijk aanvaardde,
"wilde Franciscus den zegen der heilige apostelen over zijn arbeid afsmeeken. Hij ging daarom naar Rome. In zijne eeuwige raadsbesluiten had God deze reis bestemd om twee groote geesten, den heiligen Franciscus en den heiligen Domini- cus met elkander te vereenigen. Daar bestond reeds eene wonderbare gemeenschap tusschen deze beide mannen, wier leeringen aan den hemel en de aarde heerlijke harmonieën aanboden, en die nogtans elkander niet kenden. Tijdens het vierde Concilie van Lateranen woon-
|
||||||
|
1) Vita a tribus sociis, Cap. IV.
|
||||||
|
206
|
|||||||
|
den beiden te Rome, doch bet blijkt niet, dat zij
ooit, gedurende dien tijd, elkanders naam hoorden. Eens op een nacht, dat Dominicus volgens ge- woonte in het gebed verzonken was, zag hij Je- zus Christus vol verbolgenheid tegen de wereld, terwijl zijne Moeder Hem twee mannen voorstelde die zijne gramschap moesten stillen. Dominicus herkende zichzelf in den eenen, maar wist niet wie de andere was, doch hij beschouwde hem op- lettend, en het beeld van dezen bleef hem steeds bij. Den volgenden dag trof hij in eene kerk, men weet niet meer welke, den als bedelaar ge- kleeden man aan, die hem den vorigen nacht getoond was, hij liep op dien arme toe, drukte hem in heilige vervoering aan zijn hart, terwijl hij uit- riep: «Gij zijt mijn metgezel, gij zult met mij gaan ; laat ons gemeenschappelijk werken en nie- mand zal ons overwinnen !" 1) En van dat oogen- blik af waren zij door eene heilige en onverbreek- bare vriendschap met elkander verbonden; in hun ijver deelden zij te zamen de wereld om haar een nieuw leven in te storten en haar te redden. i) O wondervol schouwspel, zoo roept een oud schrij- ver uit, twee arme mannen, slecht gekleed en zonder eenigen invloed bij de menschen, verdee- len de wereld onder hun beiden en onderwinden |
|||||||
|
1) Gerard de Frachet. Vie des Frères Precheurs, liv.
I, Chap. I, in >La vie de Saiut Dominique" van La- cordaire. |
|||||||
|
207
|
|||||||
|
zich haar te overwinnen." 1) En zij hebben haar
veroverd door de wetenschap en de liefde, die bij hunne omhelzingen hare veete vergaten. Fran- ciscua en zijne orde, vlammend van de liefde, welke de Serafijnen verteert, lieten golven van liefde over de wereld stroomen: Dominicus en zijne kinderen, omstraald door den luister der Cherubijnen, verspreidden en verdedigden er de waarheid. 2) Twee onvergankelijke gedenkstukken van het verbond tusschen deze twee orden zijn voor het nageslacht bewaard gebleven; het eerste bevat die treffende plechtigheden, welke door de kinderen der beide orden gezamenlijk gevierd wor- den op den feestdag der twee patriarchen, die lof- liederen te hunner eer, die wierookwalmen welke op hunne grafsteden ten hemel stijgen; 3) het tweede is de heerlijke brief door Humbertus, ma- gister-generalis der Predikheeren en den heiligen Bonaventura, generaal der Minderbroeders aan de kloosterlingen der beide orden gericht. » Aan onze welbeminde broeders in Jezus Chris-
tus, de Minderbroeders en de broeders Predik- heeren, die over de wereld verspreid zijn." »De Verlosser der wereld, die alle menschen
lief heeft en den dood van geen zijner kinderen wil, heeft, in de verschillende tijdvakken, verschil- |
|||||||
|
1) Ferdinand. Castillo, apud Wadding. ann. 1276.
2) Danto, Faradiso, Cant. XI.
3) Lacordaire. Yie de Saint Dominique, Chap. 7.
|
|||||||
|
208
|
|||||
|
lende middelen aangewend, om de rampen door
den eersten val van het menschelijk geslacht ver- oorzaakt, te herstellen : in deze laatste tijden heeft Hij voor de bediening des heils onze beide orden in het leven geroepen. Wij zijn er innig van over- tuigd, dat Hij het is, die deze talrijke schare van offerlievende menschen geroepen en met de kost- baarste zijner gaven toegerust heeft, opdat zij door hun woord en voorbeeld de wereld zouden redden ; het zijn twee groote toortsen, die tot Gods en niet tot onze eer, met hemelsche klaarheid, allen bestralen, die in de schaduw des doods gezeten zijn. Zij zijn twee Cherubijnen vol wetenschap, die in hunne harten dezelfde gedachten, dezelfde begeerten voeden ; zij spreiden hunne vleugels over het volk uit om het te beschermen en te voeden met heerlijke waarheden; zij zijn de twee borsten van de Echtgenoote, die de kinderkens voedt en zoogt; zij zijn de twee zonen van den Beheerscher der aarde; zij staan gereed om al zijne bevelen ten uitvoer te \'leggen. Zij zijn de twee in zinne- beeldig gewaad gekleede getuigen van Jezus Christus, zij prediken en geven getuigenis van de waarheid; zij zijn die twee blinkende sterren, die, naar de godspraak der Sibyllen, het voorkomen hebben van vier dieren, en die in deze laatste tijden der wereld de nederigheid en de vrijwillige armoede hebben verkondigd. Wie kan ze optellen, al die geheimvolle en
symbolieke verhoudingen der getallen tusschen deze |
|||||
|
209
|
|||||
|
twee heilige orden ? De goddelijke Wijsheid, die
alle dingen in getal geschapen heeft, wilde niet een enkele maar twee orden, opdat zij onder- ling ééne maatschappij zouden uitmaken ten dienste der Kerk en tot hun eigen voordeel: zij moeten elkander aanwakkeren in dezelfde liefde, elkander helpen en aanmoedigen; hun ijver moet dubbel zijn en de kracht van de eene moet aanvullen wat aan de andere ontbreekt, en zoo zal het dubbele getuigenis, dat zij van de waar- heid zullen geven, zooveel te meer eerbied inboe- zemen. Ziedaar, zeer geliefde broeders, hoe groot de oprechtheid moet wezen van onze liefde, van ons die, op een en denzelfden tijd, door onze Moe- der de Kerk ter wereld gebracht zijn, van ons, die de eeuwige liefde, twee aan twee, de wereld inzond, om aan de zaligheid der menschen te ar- beiden ; hoe zullen zij ons kennen, indien we on- derling niet van harte eensgezind zijn ? Hoe zul- len wij in staat zijn de liefde in hunne harten wortel te doen schieten, indien zij in ons zelven een zwak en kwijneud leven leidt ? Hoe zullen we be- stand zijn tegen de vervolgingen, indien wij van elkander door onderlinge tweespalt gescheiden zijn ? Hoe groot, hoe sterk moet de liefde niet wezen, die ons vereenigt, als wij zien, dat eene onmete- lijke liefde den zaligen Franciscus aan den zaligen Uominicus, en onze oude Vaders aan elkander hechtte! Zij beschouwden elkander als engelen 14
|
|||||
|
210
|
|||||
|
Gods; zij namen elkander op even als of zij den
Christus opnamen ; zij gaven elkander eerbewij- zingen, zij verheugden zich in hun geestelijken vooruitgang, zij verhieven elkander in heilige lof- zangen, ondersteunden elkander in alle omstan- digheden, en vermeden met zorg alle ergerlijke afgekeerdheden. »Welke groote voordeelen vloeiden voor onze
beide orden en het volk uit deze vereeniging voort! Welk eene groote glorie is daardoor Gode gege- ven ! Bij het zien dier eenheid knarste de oude vijand van woede op de tanden ; als een woeden- de leeuw zoekt hij die oude liefde te verbreken. O, door God gezegende broeders, draagt zorg, dat hij, in zijn hoogmoed, niet zegge : Ik heb hen overwonnen, want door zich te verwijderen van het pad, door hunne voorvaderen afgebakend, heb- ben zij de wegen der liefde verlaten. Moge de helsche vijand ons ten allen tijde gereed vinden, om dat kostbaar kleinood, de liefde, ons door onze Vaderen nagelaten, te verdedigen. Daarvoor moeten wij de hulp van den Almachtige inroepen en behoort ieder onzer zich in acht te nemen, om geene din- gen te doen, die ons misschien nuttig toeschijnen doch onze broeders kunnen verontrusten; tot dat einde moet de wet der liefde de regel van al onze handelingen zijn, en mag ter wille der fouten van enkelen, de haat, zelfs niet in schijn, over de broederlijke liefde zegepralen. Dat ook het ver- langen om van de eene in de andere orde over te |
|||||
|
211
|
|||||
|
gaan de rust niet verstore, maar dat een ieder
zijn broeder aanspore en aanmoedige om in zijne roeping te volharden. Dat de beschermers en wei- doeners der beide orden ook door beide gezegend worden, en de eene orde aan de andere hare kloos- ters niet zoeke te ontnemen, noch hetgeen haar als aalmoes of erfschat geschonken is ; ook drage men zorg om, bij het verkondigen van het woord Gods, den naijver geen voedsel te geven. Zonder dit alles is de liefde een holle klank; de eene orde snoeve niet, ten koste der andere, op haregroote man- nen en privilegiën; vooral behooren de broeders zich zorgvuldig te wachten voor iedere openbaarmaking van de fouten en gebreken van anderen, integendeel zij moeten er steeds op uit zijn om de schuldigen in alle liefde te vermanen. Een broeder moet nooit lichtzinnig geloof slaan aan het kwaad, dat van zijn broeder gezegd wordt..... »Wij bidden u door de liefde, die God zelf is,
dat gij met alle kracht er naar streeft om den vrede te bewaren en in onderlinge eendracht in den Heer, in eene on verbreek bare eenheid met eik- ander te verkeeren. Weet, dat wij uit geheel ons hart verlangen en willen, dat dit door u worde nageleefd. De overtreders zullen gestraft worden, als vijanden van de eenheid en den vrede. »Wij beschouwden het als een plicht van ons va-
\'derlijk ambt u deze dingen te schrijven, daar wij niet
bij machte zijn het u mondeling mede te deelen." 1)
1) Petrus Eodolphius, Hist. Seraph., lib. II, p. 307.
|
|||||
|
212
|
|||||
|
Deze twee groote familiën hebben geen enkel
punt van deze vrome lessen onbehartigd gelaten; zij hebben te zamen gebeden, te zamen gewerkt, te zamen geleden, en dikwijls vermengde zich hun bloed, als zij op dezelfde martelplaats hun leven lieten. En twee eeuwen later riep paus Six- tus IV in bewondering uit: »Deze twee orden hebben, als de twee eerste stroomen in het pa- radijs van geneugten, de aarde der Katholieke Kerk met hunne geleerdheid, hunne deugd en hunne verdiensten besproeid, en zij maken haar dage- lijks nog vruchtbaarder; dit zijn de twee serafij- nen, die, gedragen op de vleugelen eener verhevene beschouwing en eener engelachtige liefde boven al het aardsche opgevoerd, door hunne hemelsche lofliederen, door de openbaring der onmetelijke weldaden, die God, de opperste Heer, aan het menschelijk geslacht geschonken heeft, onophoude- lijk op de graanzolders der heilige Kerk de rijk- ste garven aanbrengen uit den zuiveren oogst der zielen vrijgekocht door het kostbaar bloed van Jezus Christus. Dit zijn de twee trompetten, waar- van de Heer zich bedient om de volken te roe- pen tot den feestdisch van zijn heilig Evangelie." 1) Franciscus kwam in de maand Januari 1217
te Florence aan ; hij wilde afscheid nemen van kardinaal Ugolini, die daar in zijne hoedanigheid van legaat vertoefde. De kardinaal bracht hem af 1) Ballarinm romanum, edit. cherubini, p. 361, tom.
I, in folio.\' |
|||||
|
213
|
|||||
|
van zijne voorgenomen reis naar Frankrijk.»Uwe
orde bestaat nauwelijks, gij kent de tegenkantin- gen, welke zij te Rome ondervonden heeft; gij hebt er nog geheime vijanden. Uwe tegenwoordigheid al- daar is noodzakelijk om uw werk in stand te houden." De heilige antwoordde: »Ik heb verschillende van mijne broeders naar verre landen gezonden. Indien ik rustig in het klooster blijf en geen deel neem in hun arbeid, dat zou eene schande voor mij wezen en die arme kloosterlingen, die in den vreemde honger en dorst lijden, zouden mis- schien tot morren verleid worden, terwijl zij, zoo zij vernemen, dat ik evenveel werk als zij, gaarne hunne vermoeienissen zullen verdragen en ik veel gemakkelijker de anderen er toe zal kunnen brengen om dergelijke missiën te onder- nemen. — Waarom, mijn broeder, hernam de kardinaal, hebt gij uwe leerlingen aan de ver- moeienissen van zulke lange reizen prijs gegeven ? Dat is zeer hard. — Franciscus antwoordde : Heer, gij meent, dat God de Minderbroeders alleen voor deze streken gezonden heeft; maar ik zeg u in waarheid, dat Hij ze heeft uitgekozen en gezon- den voor het heil eD de zaligheid van alle men- schen. Zij zullen naar de ongeloovigen en de hei- denen gaan ; men zal hen daar goed ontvangen, en zij zullen een groot aantal zielen voor God winnen." 1) Deze zwaarwichtige redenen gevoegd 1) Domine, vos putatis qnod soluminodo propter istas
provincias Dominns miserit Mifiores; sed dico vobis in |
|||||
|
214
|
|||||||
|
bij den tegenstand welke zich te Rome tegen zijne
instelling gevormd had, bewogen Franciscus om ia Italië te blijven. Hij zond broeder Pacificus den dichter, Angelo en Albertus van Pisa naar Frank- rijk en keerde naar St. Maria der Engelen terug. In een droom zag hij eene hen, die hare kuikens onder hare vleugels wilde verzamelen, om ze te verdedigen tegen een wouw, doch zij kon ze niet allen bedekken, en verscheidene bleven onbe- schut, toen een andere groote vogel aankwam, zijne vlerken uitspreidde en hun eene schuilplaats bood. Bij het ontwaken bad Franciscus tot God, dat Hij hem zou verklaren, wat dit beteekende, — en God zeide hem, dat hij zelf door de klok, en zijne kinderen door de kuikens werden afgebeeld ; dat de vogel met die groote vlerken het beeld was van den kardinaal, wiens voorspraak hij had in- geroepen. 1) Daarop zeide hij tot zijne broeders: »De Eoomsche Kerk is de moeder van alle Ker- ken en de koningin van alle kloosterorden. Tot haar zal ik mij wenden, en haar mijne broeders aanbevelen, opdat zij, door haar gezag, degenen, die hun kwaad willen, onderdrukke, en overal aan de kinderen Gods de volle en algeheele vrij- |
|||||||
|
veritate, quod Dominns eos elegerit, et miserit propter
profectnm et salutem animarum totius mundi. f Et non solum in terris fidelium, sed et infidelium et paganornm benigne recipientnr, et multas animas Deo lncrabuntur. Barthélemy de Pise. Lib. aureus, lib. II, conform 6. 1) Vita a tribus sociis, Cap. IV. |
|||||||
|
215
|
||||||
|
beid verschaffe, om rustig op den weg der eeuwige
zaligheid vooruit te schrijden. Wanneer zij on- der hare bescherming zullen staan, dan zullen geene vijanden zich meer tegen hen verzetten of hen verontrusten ; daar zal onder hen geen Beli- alskind wezen, die straffeloos den wijngaard des Heeren vertreedt. De heilige Kerk zal ijveren voor den roem onzer armoede; zij zal niet gedoogen, dat de nederigheid, die zoo eervol is, door de wolken van den hoogmoed verduisterd wordt. Zij zal de banden van liefde en vrede, die ons samen- snoeren, on verbreek baar maken. Onder hare oogen zal de onderhouding der heilige Evangelische re- gels steeds in alle zuiverheid bloeien ; zij zal niet toelaten, dat, ook maar voor een korten tijd, deze heilige oefeningen verzwakken, die zulk een levend- makenden geur verspreiden. Dat toch de kinderen van deze heilige Kerk zich steeds dankbaar be- toonen voor de liefelijke gunsten, die zij van hunne moeder zullen ontvangen, dat zij in den diepsten eerbied hare voeten omhelzen, en eeuwig aan haar gehecht blijven." 1) Franciscus vertrok naar Rome, en trof er kar-
dinaal Ugolini aan, die van zijne zending naar Florence was teruggekeerd. Een jaar geleden (1216) was Innocentius III na eene glorievolle regeering de eeuwige rust ingegaan, en een Romein, kardinaal Censio Savelli, een geleerd |
||||||
|
1) Wadding.
|
||||||
|
216
|
||||||||
|
man 1) en een toonbeeld wat zuiverheid van zeden
aangaat, was te Perugia gekozen en geconsacreerd onder den naam van Honorius III. 2) Ugolini ried Franciscus aan om voor den Paus en de kardinalen te preeken, en hen daardoor gunstig jegens hem te stemmen. Hij volgde dezen raad en bereidde zich zorgvuldig daartoe voor, doch in tegenwoordig- heid des pausen gekomen, vergat hij alles, wat hij geleerd had en kon geen enkel woord zeggen. Hij vernederde zich diep, riep den heiligen Geest aan en nu vloeide een stroom van woorden met zooveel kracht en zalving van zijne lippen, dat zijn luisterrijk gehoor er levendig door getroffen werd; men begreep, dat hij het niet was, die sprak, maar de Geest Gods, die in hem was. 3) Hono- rius III, dien God had voorbestemd, om de twee heilige familiën, die toen in de Kerk opgroeiden, te ondersteunen en te beschermen, schonk den |
||||||||
|
1) Honorius III is de schrgver van den »Ordo Eo-
manns", opgenomen in het Museum italicnm van D. Ma- bil Ion, t. II, p. 167 en van het »Libor Censuum eccle- siae Romanae," bij Muratori, antiquitates ital. medii aevi, t. V, p. 851. 2) Sandini Vitae Pontificnm Romanorum, t. II, p. 499,
et sqq. Ferrare, 1754, in 8°. 3) Vernm cum hoc veridica humilitate narraSset, con»
ferens se ad spiritus sancti gratiam invocandatn, tam efficacibns snbito coepit verbis affluere, tomque potenti virtute illornm mentes virorum sut\'limium ad compuno tionem inflectere, ut aperte clareret, quod non ipse sed spiritus Domini loquebatur. S. Bonavent. G. XII. |
||||||||
|
/
|
||||||||
|
217
|
|||||||
|
kardinaal Ugolini aan Franciscus tot beschermer.
Staan wij een oogenblik stil bij de indrukwek- kende verschijning van dezen beroemden grijs- aard. Gesproten uit het adellijk geslacht der gra- ven van Segni, neef van Innocentius III, had de natuur hem verrijkt met eene ongewone licharae- lijke schoonheid, een omvattend verstand en eene ziel, die tot aan zijn dood toe, voor alles wat edel is warme belangstelling koesterde. Door en door ervaren in de kennis der kunsten en van het recht, gaf hij vijf boeken Decretalen in het licht, die sedert dien tijd de grondslag van de kerkelijke en burgerlijke rechtsgeleerdheid geworden zijn. 1) Zijne welspiekendheid wekte ieders bewondering, zóó wist hij zijne redevoeringen te kruiden met de heilige Schrift en op te sieren met de beval- ligheden der oude redenaars. Vol barmhartigheid jegens armen en zwakken, legde zijn karakter eene onbuigzame kracht aan den dag, waar het de rechten der waarheid en der Kerk gold. 2) Ein- delijk, na veel strijden en even zoovele overwin- ningen stierf hij, bijna honderd jaren oud, op den pauselij ken troon. Franciscus had zich aan den |
|||||||
|
1) Sandini. torn. II, pag. 503.
2) Forma decorns et pervennstus aspectn, perspicacis
ingenii et fidelis memoriae praerogativa dotatns, libera» linm artium atqae atriasqae juris peritia eminenter in— stractns..., doctor zelator fidei, rectitndo jnstitiae, sola- tium miserornm, religionis plantator. Mss. Vatican, apud Raynald ann. 1227. |
|||||||
|
218
|
|||||
|
kardinaal Ugolini gehecht, zooals een zoon zich
hecht aan zijn vader, zooals een klein kind, dat zijne armpjes om den hals zijner moeder slaat. In rustig vertrouwen sliep hij in op den schoot van diens welwillende bescherming; 1) en in zijne diepgevoelde vereering, die de toekomst vooruit- liep, schreer hij hem meermalen in dezer voege : »Aan den hoogwaardigen Vader en Heer Ugolini, toekomstigen bisschop van geheel de wereld en vader der volken." 2) Inderdaad de bezorgdheid van Ugolini voor zijne beschermelingen kende geen grenzen: hij woonde de generale kapittels bij, nam in alle omstandigheden hunne verdediging op zich, regelde verschillende Constitutiën der orden, ja zelfs, toen hij eens aan de heilige Clara en de Arme Jonkvrouwen van St. Damiaan schreef, barstte hij, geroerd bij het zien van zooveel toe- wijding, in tranen los. Als hij in het klooster van St. Maria der Engelen kwam, dan voegde hij zich naar den levensregel der broeders en was arm met hen. » O hoe dikwijls," zoo roept Thomas van Celano uit, »zag men hem, in alle nederigheid, van de teekenen zijner waardigheid ontdaan, zich klee- den in een nederig kloosterhabijt en barrevoets zich onder de kloosterlingen mengen om met hen 1) Adhaerebat ei namque S. Franciscus, tanquam filius
patri, et nnicus matri suae, securus in sinu clementiae suae dormiens et requiescens. Thomas de Celano, part. I, Cap. IX. 2) Vita a tribus sociis, Cap. IV.
|
|||||
|
219
|
||||||
|
over den hemel te spreken." 1) Wij zullen dien
ouden vriend later terugvinden, met het onfeilbaar gezag van Opperpriester, den naam van Francis- cus in het boek der heiligen opschrijvende. Gedurende het jaar 1218 wisselde Franciscus
zijn verblijf in St. Maria der Engelen af met ver- scheidene apostolische tochten door middel-Italie. Eindelijk in de meimaand van het jaar 1219 kwamen de Minderbroeders in menigte uit alle streken der wereld, om het tweede generale ka- pittel bij te wonen, dat tegen den 2Gen dier maaud, den feestdag van Pinksteren Lijeen was geroepen. Zij waren er te zamen ten getale van vijf duizend. 2) God wilde door de snelle vestiging van deze kloos- terorde, in zekeren zin, de wondervolle verbrei- ding van het Evangelie afbeelden. » De apostelen," zegt de heilige Augustinus, «waren als donkere wolken, waaruit bliksemschichten en donderslagen ontsnapten ; zij schitterden in de wereld door hunne armoede en hun eenvoud, en zij wierpen door hunne machtige deugden en wonderbare daden alles omver wat zich tegen het rijk van Jezus Christus kantte." 3) En nooit gedurende al de |
||||||
|
1) Thomas de Celano, Cap. II, lib. II.
2) Maltiplicatis jam fratribus, coepit eos .... in loco
sanctae Mariae de Portiuncnla ad generale capitulnm convocare .... ubi licet omnium necessariorum esset penaria, fratrumque mnltitudo ultraqüiNque millia con- veniret. S. Bonavent., Cap. IV. 3) S. August., Enarratio in psalmos, 96.
|
||||||
|
220
|
|||||
|
tijdperken van het leven der menschheid op aarde,
hebben de edele zielen weerstand kunnen bieden aan eene eenvoudige en nederige toewijding. Het kleine klooster van St. Maria der Engelen kon al die broeders uiet bevatten; men richtte in het veld, niet ver van den Chiascio, hutten op van hiezenmatten en stroo, en dit leger van Jezus Christus kampeerde aldus rondom zijn hoofd. »Hoe heerlijk zijn uwe tenten, o Israël! — Hoe schoon zijn uwe tenten, o Jacob!".... Kardi- naal Ugolini woonde, als voorzitter het kapit- tel bij. Al de broeders gingen hem langs den weg van Perugia te gemoet; op den Pinksterdag droeg hij eene pontificale Mis op en \'s avonds wilde hij de gelederen van dit heilige leger des Heeren rondgaan. Hij vond hen verdeeld in troe- pen van honderd, van zestig, van minder en meer; zij spraken onder elkander over de hemelsche din- gen, over hunne zaligheid en de verovering der wereld. De heilige kardinaal weende bij het zien van dat nieuwe en voor het oog1 van de wereld onbegrijpelijke schouwspel en zeide aan Francis- cus: »0 broeder, ziehier in waarheid de leger- plaats van God.\'\' Vervoerd van dankbaarheid je- * gens God, die zijn huisgezin zoo vermenigvuldigd had, en uit het mosterdzaadje zulk een grooten boom had doen opgroeien, gaf Franciscus zijn hart lucht in deze vurige ontboezeming: »Wij hebben groote zaken beloofd, men heeft ons nog grooter beloften gedaan; bewaren wij de eerste, |
|||||
|
221
streven wij naar de laatste. Het vermaak is kort-
stondig, de straf is eeuwig; het lijden is licht, de glorie is oneindig; velen zijn geroepen, wei- nigen uitverkoren; allen zullen ontvangen, het- geen zij verdiend hebben. Maar boven alles, ba- minde broeders, laat ons de Kerk beminneu, laat ons bidden voor hare verheffing en nooit de ar- moede verlaten. Staat er niet geschreven : »Werp de zorg des levens op den Heer, en Hij zelf zal u voeden ?" Voor dit heilige leger waren de aan- wezige levensmiddelen niet toereikend; het had daar onder den blooten hemel zijne tenten opge- slagen en wachtte evenals de vogels, zonder kom- mer of zorg, het voedsel voor iederen dag van die Voorzienigheid af, welke dag aan dag al zijne arbeidzame schepselen in het leven onderhoudt; en inderdaad, Zij liet hen niet aan hun lot over. De ridders en het volk uit de omstreken brachten alles, wat tot levensonderhoud noodig was, naar Portiuncula. Priesters en jongelingen, die uit nieuwsgierigheid gekomen waren, >:eiden bij het zien van zooveel zelfverloochening, vreugde, rust en eendracht: »Ziedaar een bewijs, dat de weg naar den hemel eng is, en dat het moeilijk is voor de rijken om in het koninkrijk Gods te ko- men. Wij vleien ons onze zaligheid te zullen bewerken, terwijl we van het leven genieten en ons gemak zoeken, en deze vrome broeders ont- zeggen zich alles en vreezen nog. Wij zouden "willen sterven zooals zij, maar wij willen niet |
||||
|
222
|
||||||
|
leven zooals zij, en toch men sterft zooals men
geleefd heeft." En meer dan vijf honderd wierpen zich voor de voeten van Franciscus en smeekten hem om onder zijne familie te worden opgeno- men. 1) Al den tijd dat het kapittel duurde, gaf Franciscus lessen vol wijsheid over het onderhou- den van den regel en over het geestelijk leven; men vaardigde drie gewichtige bepalingen uit, die den grootsten invloed op de lotgevallen der orde hebben uitgeoefend : 1. lederen Zaterdag zal men eene plechtige
Mis opdragen ter eere van de allerzaligste Maagd Maria onbevlekt ontvangen : deze bepaling is het voetstuk, waarop God geplaatst heeft een der schitterendste lichten der Kerk, Joannes Duns Sco- tus, doctor subtilis. 2. Men zal den heiligen Petrus en den heili-
gen Paulus met name aanroepen in de oratiën Protégé nos Domine en exaudi nos Deus; zoo wijdde de orde van Franciscus zich toe aan de Roomsche Kerk, de moeder en de meesteresse der wereld. 3. Men drukte de broeders op het hart, bij het
bouwen, de armoede in acht te nemen. De Min- derbroeders hebben door den eenvoud te bewaren, bijna altijd ook de regels der kunst in het schoone nageleefd. Meer dan al het overige echter trokken de missiën hunne aandacht. Men ontwiep het plan voor een grooten veldtocht, men beoogde niets |
||||||
|
1) Chalippe, liv. II.
|
||||||
|
223
|
||||||
|
minder dan de verovering der wereld. Honorius
III, die destijds in Viterbo was, vaardigde dezen apostolischen brief uit als een paspoort en een waarborg voor de arme Minderbroeders. » Honorius, bisschop, dienaar der dienaren Gods,
aan db aartsb1ssch0ppbn,bissch0ppen,abten, dekens, aartsdiakens en andere kerkelijke overheden. »Daar onze beminde zonen, broeder Franciscus
en zijne gezellen, aan de ijdelheden der wereld vaarwel gezegd en een levensregel omhelsd hebben, die de Roomsche Kerk met recht heeft goedge- keurd, en zij, naar het voorbeeld der apostelen, naar verschillende streken het woord Gods gaan verkondigen, bidden wij u allen, vermanen u in den Heer, en bevelen u door dezen apostolischen brief, dat gij de broeders van deze orde, dragers van dezen brief, als zij zich tot u zullen wenden, als katholieken en geloovigen zult ontvangen, hen goedgunstig en liefderijk zult behandelen, ter eere Gods en uit ontzag voor ons. Gegeven den elf- den Juni, in het derde jaar van ons pausschap." 1) Gesterkt door de macht van den Opperpriester
zelven, en ondersteund door vele kardinalen, voelde Franciscus zijn hart van een grooten moed vervuld; hij zond zijne broeders naar de ver- schillende landen der wereld. Het bevelschrift luidde aldus, zoo als men zien kan op den berg Alver- nia: »Ik, broeder Franciscus van Assisië, minister- |
||||||
|
1) Wadding.
|
||||||
|
224
|
|||||
|
generalis, gelast u, broeder Angelus van Pisa,
krachtens de heilige gehoorzaamheid, naar Enge- land te gaan, om er het ambt van minister-pro- vincialis waar te nemen. Vaarwel." De oversten der missiën hadden ieder, behalve
den brief van den Paus, drie rondgaande brieven van Franciscus bij zich. De eerste, aan alle prie- sters gericht, bevatte vrome onderrichtingen over het heilig Sacrament des Altaars; de tweede, voor de tijdelijke machten bestemd, was van den vol- genden inhoud : » Aan alle machten, landvoogden, consuls, rech-
ters, overheids-personen, die over geheel de aarde zijn en aan alle anderen, die dezen brief zullen ontvangen ; broeder Franciscus, uw geringe en nietswaardige dienaar in onzen Heer, groet u al- len en wensoht u den vrede. «Overweegt met allen ernst, dat het uur van
uw dood nadert. Daarom bid ik u, met allen mogelijken eerbied, vergeet God niet, te midden van de beslommeringen der wereldsche zaken, en overtreedt zijne geboden niet. Want allen, die zich van den Heer verwijderen, zijn vervloekt, en Hij zal hen vergeten. In het uur des doods zal men hun alles ontnemen, wat zij schenen te hebben ; hoe wijzer en machtiger zij in deze wereld ge- weest zijn, des te meer zullen zij gefolterd wor- den in de hel. Ik raad u derhalve aan, o, mees- ters ! eerst en vooral ware boetvaardigheid te ple- gen, met nederigheid en liefde, ter gedachtenis |
|||||
|
225
|
|||||
|
aan \'s Heeren lijden, het lichaam en bloed van
Jezus Christus te ontvangen, aan God de eer te- rug te geven, welke hij u geschonken heeft door u de leiding van zijn volk toe te vertrouweD, en eindelijk iederen avond, door een of ander teeken, uwe onderhoorigen er aan te herinneren, dat men den almachtigen God eer en dank moet betuigen." Eindelijk de derde brief, het laatste gedenk-
stuk van het algemeen kapittel, was gericht aan al de oversten der orde en luidde : »Weet wel, dat er in de oogen van God hooge en
verhevene zaken zijn, welke door de menschen als laag en verachtelijk beschouwd worden ; dat er, van den anderen kant, dingen zijn, die bij de menschen in hooge eer staan, terwijl ze in de oogen van God zeer verachtelijk zijn. Ik verzoek u den brief, die over het lichaam en bloed van onzen Heer Jezus handelt, aan de bisschoppen en de andere geestelijken ter hand te stellen, en nauwgezet te onderhouden, hetgeen wij, ten op- zichte van dit geheim, hebben voorgeschreven; zorgt, dat de andere brief, dien ik u toezend voor de landvoogden, consuls en overheden, en waarin zij vermaand worden te waken, dat de lof van God in het openbaar gevierd worde, zoo spoedig mogelijk worde overgeschreven en uitgedeeld. Ik groet u in onzen Heer." 1) 1) S. Francisci opera, part. I, pag. 10, 11.
15
|
|||||
|
HOOFDSTUK VIL
|
|||||
|
Missie van Franciscus in het Oosten» — Zjjn
terugkeer in Italië. — Zijne predikatiên* O vere beatum virum, cujus caro etoi
tyrannico ferro non ceditur, occisi tarnen agni similitudine non privatur! O vere ac plane beatum, cujus ani- mam etsi gladius persecutoris non abstulit, palmam tarnen martyrii non araisit. S. Bonaventura. Inducam in terram liane, quam cir-
cuivit; et semen ejus possidebit eam. \' Num. XIV, 2é. 1219—1220.
Het verlangen en de liefde tot den dood voor
Jezus Christus zetten Franciscus inwendig aan, om zijn plan ten uitvoer te leggen en eene mis- sie-reis naar het Oosten te ondernemen, teneinde daar het zaad der waarheid uit te strooien en het vruchtbaar te maken door zijn zweet en bloed. In de twaalfde eeuw, toen de kruistochten, door eene daad van verheven geloof, de zinnelijke en materialistische Mahomedanen gefnuikt hadden, Europa gered en voor de westersche volken nieuwe |
|||||
|
227
wegen naar den vooruitgang in kennis en nij-
verheid geopend hadden; toen wilde ieder, die een edelmoedig en offerlievend hart in zijn binnenste droeg, gaan strijden en sterven, op de plaatsen voor eeuwig geheiligd door het leven van Jezus, onzen Verlosser. Innocentius had op het Concilie van Lateranen, met levendige en krachtige kleuren, den beklagenswaardigen toestand, waarin de Christenen van het Oosten gebracht waren, af- gftschilderd en een nieuwen kruistocht aangekon- digd, welken hij in eigen persoon in Toscane ging preeken, waar hij uitgeput door de vermoeie- nissen van zijn roemvol pontificaat, de eeuwige rust inging. Honorius III, wien hij zijn ijver en zijne macht als eene heerlijke erfenis had nagela- ten, voerde dit grootsche en heldhaftige plan uit; maar in plaats van onmiddellijk naar Palestina te gaan, zooals tot nu toe geschied was, volgde men het doordachte plan van Innocentius III en bracht den oorlog over naar Egypte, het brand- punt der Mahomedaansche macht. De kruisvaar- ders sloegen het beleg voor Damiate. 1) Terwijl deze grootsche doch langdurige onder-
neming, die zich door zoovele wisselvalligheden kenmerkte in vollen gang was, kwam Franciscus in Egypte aan. Te St. Jean d\'Acre en op het eiland Cyprus had hij tien anderen van zijne ge- |
||||||
|
1) Jac. Vitry, Histor. Oriënt., Lib. UI, ann. 1218,
apud Bongars.
|
||||||
|
228
zeilen achtergelaten. Er heerschte op dat oogen-
blik tweedracht in het leger der kruisvaarders; de ruiters zagen met zekere voorname minachting op het voetvolk neer; niet tevreden met hun smaadwoorden naar het hoofd te slingeren, 1) ontveinsden zij de gevaren, en wilden zij de dap- perheid, door hunne krijgsmakkers aan den dag gelegd, niet erkennen. Het voetvolk antwoordde hierop door de ruiters van lafheid te betichten. 2) Een naijver, waarin een opstand gistte, bezielde beide partijen, en om te kunnen toonen, wie het dapperste was, noodzaakten zij Joannes van Brienne, koning van Jeruzalem, om slag te leveren. Deze beslissing wekte bij Franciscus eene diepe droef- heid op. Hij wist, dat God, die toewijding zegent, daarentegen schaamte en schande overzendt aan menschen, die onderling door haat verteerd wor- den ; hij zeide aan broeder Illuminatus, den eenigen, die hem gevolgd was : »De Heer heeft mij ge- openbaard, dat de Christenen in dezen slag groote |
||||||
|
1) Zij noemden hen boeren, landloopers, schelmen,
dronkaards. Boulainvilliers, Essai snr la noblesse de France, pag. 74. Foncher de Chartres verhaalt als een groot ongeluk, dat de ruiters, na het verlies hunner paarden, zich tot voetknechten vernederd zagen. Gesta peregrinantium Fran- corum, n°. 20, ap. Bong, torn. I. 2) Pedites eqnitibns improperabant ignaviam; eqnites
pericula peditnm, quando contra Sarracenos egredie- bantnr, dissimulabant ....; discordia inter eos facta fait. Jac. Vitry, lib. III, ann. 1219, ap. Bongars, torn. II. |
||||||
|
229
|
|||||
|
verliezen zullen lijden. Indien ik het hardop zeg,
zal men mij voor een krankzinnige aanzien, en zeg ik het niet, dan handel ik tegen mijn gewe- ten. Wat dunkt u er van ? — Mijn broeder, ant- woordde Uluminatns, het oordeel der menschen moet gij niet tellen ; daarenboven het is niet van heden of gisteren, dat men u voor een zinnelooze aanziet; ontlast uw geweten en vrees God meer dan de menschen." 1) En de heraut van Christus gaf den kruisvaarders heilzame raadgevingen en voorspelde hun den tegenspoed hunner wapenen. Doch de hartstocht had zich van de gemoederen meester gemaakt, en de vermaningen van den hei- lige werden als het raaskallen van een krank- zinnige aangezien. Den 29sten Augustus werd, bij eene verzengende hitte, de slag geleverd : de Christe- nen verloren zes duizend man, zoowel aan dooden als aan krijgsgevangenen. Dit verlies deed hen begrijpen, dat men, ten onrechte, de wijsheid van den arme had veracht, 2) want eene zuivere ziel ontdekt dikwijls beter de waarheid dan zeven wachters, die men op de tinne plaatst om alles gade te slaan. 3) 1) Si belli fluerit attentatus ingressns, ostendit ruihi
DomiDus non proapere cedere Christianis. ... Respondit socius: frater pro minimo tibi sit ut ab hominibns judiceris, quia non modo incipis fatnus reputari. S. Bonaventura, Cip. XI. 2) In quo evidenter innotnit quod spernenda non erat
sapientia pauperis. S. Bonaventura, Cap. XI. 3) Ecclesiast. XXXVII, 18.
|
|||||
|
230
|
|||||||
|
Intusschen, na uren lang in het gebed te heb-
ben doorgebracht, stond Franciscus op, en begaf zich met een gelaat, stralende van vertrouwen, op weg naar de legerplaats der ongeloovigen, ter- wijl hij deze woorden van den profeet zong: »Nu gij, o Heer, bij mij zijt, zal ik geen kwaad vree- zen, al zou ik ook gaan te midden van de scha- duw des doods." 1) Men schetste hem het gevaar van zulk eene onderneming af en herinnerde hem aan de bepaling van den Sultan, die een bezant goud beloofd had aan iedereen, die hem het hoofd van een Christen bracht; maar niets was in staat dezen onverschrokken ridder van Jezus Christus te weerhouden. Hij ontmoette een paar schapen en dit verschafte hem eene groote vreugde; hij zeide aan zijn metgezel: »Broeder, vertrouw op den Heer, het woord van het Evangelie wordt in ons vervuld : zie ik zend u als lammeren onder de wolven" 2) Inderdaad, een weinig verder wierp eene bende Sarracenen zich op hen als wolven op schapen. Deze ongeloovigen overlaadden hen met slagen en bespottingen en voerden hen, sterk ge- bonden, naar den Sultan, die hun vroeg door wien, waarom, en hoe zij gezonden waren. Franciscus gaf met de hem eigene vrijmoedigheid ten antwoord : |
|||||||
|
1) Psalm 22, 4.
2) Cum iter cepisset, obviam habnit ovicnlas daas,
quibus visis exhilaratns vir sanctas dixit ad socium.... J3. Bonavent., Cap. IX. |
|||||||
|
231
|
|||||
|
»Geen menschen, maar God zelf, de Allerhoogste,
heeft mij gezonden, om aan u en uw volk den weg der zaligheid te wijzen en u het Evangelie der waarheid te verkondigen." 1) Hij verkondigde daarop met een vurigen ijver en eene wonderbare kracht den éénen God in drie personen, en Jezus Christus, den Verlosser der wereld ; dit was de vervulling van deze woorden : »Ik zal u mijn mond en mijne wijsheid geven, waaraan geen uwer te- genstanders zal kunnen wederstaan, en waartegen zij niets zullen kunnen inbrengen." 2) De Sultan, getroffen door deze schoone zelfop-
offering, hoorde hem met welbehagen aan en noo- digde hem met aandrang uit, om bij hem te blij— ven. Franciscus zeide : »Ik zal bij u blijven, in- dien gij u, met uw volk, uit liefde tot Jezus Chris- tus, bekeert. Indien gij aarzelt om de wet van Mahomed met die van Jezus Christus te verwis- selen, beveel dan dat er een groot vuur worde 1) Se missum non ab homine, sed a Deo; nt ei et
popnlo sno viam salutis ostonderet et annnntiaret evan- gelinm veritatis. Marino Sannto, Secreta fideliam crucis, Kb. III, part XI, Cap. VIII, apnd Bongars. Marino Sa- nnto, een beroemd reiziger nit de dertiende eenw, bood aan Joannes XXII zijn boek aan en vier aardrijkskundige kaarten van groote waarde; het is het eerste werk over handel en staathnishondknnde, dat wij bezitten. Daarin kan men zien, hoeveel eerder en beter de handel zich zon hebben ontwikkeld onder den onmiddellijken invloed van bet Christendom. 2) Lnc. XXI.
|
|||||
|
232
aangestoten, en ik zal er met uwe priesters in
gaan, opdat gij daardoor moogt inzien, welk ge- loof men in alle waarheid en in alle zekerheid kan volgen. 1) — Ik geloof niet, antwoordde de Sultan, dat een van onze priesters bereid zou zijn in het vuur te gaan of eenige foltering voor zijn geloof te verduren." Hij gaf dit antwoord, omdat hij gezien had, dat een der aanzienlijkste en oudste imans heimelijk en ijlings zich uit de voeten gemaakt had. 2) Franciscus hernam: «In- dien gij mij belooft den christelijken godsdienst te zullen omhelzen, zal ik geheel alleen in het vuur gaan; indien ik verbrand, dan is de oorzaak in mijne zonden te zoeken ; zoo niet, erken dan den Christus, wijsheid en macht Gods, waren God en Heer." De Sultan bekende hem, dat hij deze voor- waarde niet durfde aannemen, uit vrees voor eene opschudding onder het volk. 3) Hij bood PVan- ciscus rijke geschenken aan, welke deze minnaar der armoede, als ware het slijk, met verachting afwees. Daar de Sultan vreesde, dat eenige der |
|||||
|
1) ....Qaodsi haesitas propter fidem Christi legem di-
mittere Mahumeti, jnbe ignem accendi permagnum et ego cum sucerdotibns tuis ignem ingrediar: ut sic cog- noscas qnae fides verior et certior sit tenenda. Marino Sanuto. 2) Viderat enim statim quemdam de presbyteris suis
virnrn autheuticam et longuevum, hoc audito verbo, da suis "conspectibus aufngisse. S. Bonavent., Cap. IX. 3) Marino Sannto.
|
|||||
|
233
|
|||||
|
zijnen, getroffen door de woorden van den heiligen
man, zich bekeeren en naar het leger der Chris- tenen overloopen zouden, liet hij hem in veilig- heid en met eerbewijzingen naar de legerplaats voor Damiate brengen. »0 gelukzalige man," roept de heilige Bonaventura uit, »die, ofschoon zijn lichaam niet verscheurd werd door het staal van den tiran, de gelijkheid met het geslachte Lam niet verloren heeft! O, gelukzalige man, die niet. gevallen is onder het zwaard, maar toch den palm van het martelaarschap ontvangen heeft !" Hooren wij Bossuet dezen kruistocht van Fran-
ciscus verheerlijken : .....Hij snelt naar de martelkroon als een zin-
nelooze; geen rivieren, geen bergen, geen onme-
telijke watervlakten der zeeën zijn in staat zijn ijver te breidelen ; hij begeeft zich naar Azië, naar Afrika, naar al de strekeD, waar hij meent, dat de haat tegen den naam van Jezus het verwoedst is. Hij verkondigt luide de glorie vau het Evangelie aan die volken, en toont hun de bedriegerijen van hun valschen profeet Mahomed aan. Maar hoe, zullen die hevige verwijtingen bij deze bar- bareo geen haat tegen den edelhartigen Francis- cus gaande maken ? Integendeel, zij bewonderen zijn onbezweken ijver, zijne onoverwinnelijke stand- vastigheid, zijne onbegrijpelijke verachting voor de aardsche goederen, en brengen hem duizend- voudige eerbewijzingen. Verontwaardigd, dat hij aldus geëerd wordt door de vijanden van zijn |
|||||
|
234
Meester, begint Franciscus opnieuw in vreese-
lijke smaadwoorden tegen hun godsdienst uit te Varen, doch — ongekende en wondervolle ongevoe- ligheid! Zij betoonen hem niet minder hun ontzag, en de dappere krijgsknecht van Jezus Christus Kiende, dat hij hem niet kon bewegen hem ter dood te brengen, zeide aan zijn metgezel: »Laat ons van hier gaan, mijn broeder, laat ons vluchten verre uit de oogen van deze barbaren, die voor ons te veel menschelijk gevoel bezitten, daar wij hen er niet toe brengen kunnen, noch om onzen Meester te aanbidden, noch om ons te ver- volgen, die zijne dienaren zijn. O God ! wanneer sult gij ons de zegepraal der martelaren waar- dig keuren, als men ons zelfs te midden van de ongeloovigste volken met eerbewijzingen overlaadt ? Daar God ons de genade der martelkroon niet waar- dig rekent, noch ons deel wil geven aan zijne glorie- rijke versmading, laat ons dan ons leven gaan slijten in het martelaarschap der boetvaardigheid of eene plaats op aarde zoeken, waar wij met lange teugen de versmading des kruizes kunnen drinken." Na den kruisvaarders de eendracht en de boet- vaardigheid gepreekt te hebben, ging Franciscus naar Palestina en Antiochië, en overal maakte hij geestelijke veroveringen. In een beroemd klooster van den Zwarten-Berg namen al de kloosterlin- gen zijn regel aan, 1) en de bisschop van Acre, |
||||||
|
1) Wadding, an. 1219, no. 66. Sq.
:
|
||||||
|
235
|
|||||
|
Jacobus de Vitry drukt zich in een brief aan zijne
vrienden van Lotharingen, waarin hij hun schrijft over de inneming van Damiate, aldus uit: »Meester Reyner, prior van Sint-Michael,
is in de orde der Minderbroeders getreden ; deze kloosterorde verspreidt zich sterk over de wereld, daar zij nauwkeurig den vorm der opkomende Kerk en het leven der apostelen navolgt. De overste der Minderbroeders, die zich broeder Franciscus noemt, is zulk een beminnelijk mensch, dat alle menschen, ja zelfs de ongeloovigen, eerbied voor hem koesteren." 1) Het apostolaat van Franciscus in het Oosten
was niet zonder vrucht ; de Minderbroeders zijn er gebleven als een eeuwigdurende en openlijke belijdenis van het katholiek geloof. God had aan zijn dienaar gezegd : » Doorkruis in uw leven ge- heel de aarde, want ik zal haar aan u geven." 2) En daar de beloften des Heeren onvergankelijk zijn, kan men met grond zeggen, dat de eigenlijke vrucht der kruistochten bestaan heeft in de vesti- ging der arme Franciscanen als bewakers van het graf van Jezus Christus en als beschermers der geloovige pelgrims. Want hun grof gewaad is zoo doortrokken van de geuren der deugd en den geest van opoffering, dat het zelfs den Turken eerbied, ik zou bijna zeggen, liefde inboezemt. 3) 1) Epistola ad Lotharing., apud Bongars, pag. 1149.
2) Genes. S.
3) Zie Quaresmo, Elncidatorinm Terrae-santae. Be-
achrijving van het heilige land, door broeder Eugenins, |
|||||
|
236
|
|||||||
|
In Italië teruggekeerd, doorkruiste Franciscus
de steden Padua, Bergamo, Brescia, Cremona, Mantua, den vrede verkondigende en nieuwe kloos- ters van Minderbroeders stichtend. Bij eene tus- schenruimte van zeven eeuwen, is het voor ons moeilijk, een, ten minste eenigszins, rechtvaardig en volledig denkbeeld te vormen van den snel- werkenden en begeesterenden indruk der predika- tiën van Franciscus. Zij werkten hetzelfde in de zielen uit, dat brandende toortsen, die men op graan- schoven werpt, te weeg brengen ; 1) de genade Gods en dit woord, ziedaar de eenige oorzaken der wondervolle verbreiding van deze orde: want het menschelijk woord, door de kracht Gods ge- steund, is de grootste macht, die er onder de zon is. Hij doorkruiste de steden en dorpen van Italië zooals weleer Christus Judea, wonderen doende en het Evangelie verkondigende met geheel zijne ziel, met al zijne krachten, met eene ongeloofe- lijke vrijheid en eene heilige vrijmoedigheid ; en deed hij niet hetgeen hij leerde ? 2) |
|||||||
|
Parij9, 1646. Het is eene der beste reisbeschrijvingen, die
wij bezitten. Zie ook: «Transmarina peregrinatio ad sepnl- crnm Domini" door Erhardas Reüwich de Trajecto infe- feriori, in civitate Mognntia, ann. 1486; en »1\'Itinéraire" van Chateaubriand. 1) Erat enira verbum ejus velat ignis ardens. S. Bo-
navent., Cap XII. 2) Ipse vero per diversas regiones progrediens, evan-
gelizabat ardenter, Domino cooperante.... Et quoniam |
|||||||
|
237
|
|||||||
|
Toen hij in het geleerde Bologna aankwam, was
de toeloop van studenten en inwoners zoo groot, dat men zich op straat niet bewegen kon. 1) Een keizer hield nooit luisterrijker zegetocht dan deze geringe, onaanzienlijke, armzalig gekleede man. Op het hoofdplein gekomen, hield hij voor de toe- gestroomde menigte eene preek, die zich kenmerkte door zulk eene verheffing des geestes, dat men een engel en niet een mensch meende te hooren. Niet alleen besloten velen hun leven aan de ver- sterving en de boetvaardigheid toe te wijden, maar zelfs traden twee studenten uit de mark Ancona, Pellegrini Fallerone en Rigeri van Modena in zijne orde, en tot bevestiging zijner predikatie, genas hij een blind kind. 2) Ziehier eene echte oor- konde, welke Sigonius uit de archieven van de Kerk van Spalatro getrokken heeft: »Ik, Thomas, burger van Spalatro, en aartsdiaken van de kathe- draal derzelfde stad, heb als student, in het jaar 1220 op Maria Hemelvaart, den heiligen Fran- ciscus, op het plein voor het kleine paleis, waar bijna geheel de stad vergaderd was, zien preeken. Hij verdeelde zijne predikatie op deze wijze: de |
|||||||
|
primo sibi snaserat opere, quod aliis snadebat sermone.
S. Bonavent., Cap. XII. 1) Tanta homiuam ejas visendi capidoram concursa-
tione exceptns est, ut per vlas incessns est ablatus. Sigonius, de Episcopis Bononien., ad ann. 1220, Bononia 1506, in 40. 2) Sigonius, pag. 112.
|
|||||||
|
238
|
|||||||
|
engelen, de menschen, de duivels. Hij sprak met
zooveel kennis van zaken en zoo helder over deze redelijke wezens, dat vele geletterden, die hem aanhoorden, verbaasd waren zulk eene rede, door een eenvoudig mensch, te hooren voordragen. Hij hield zich niet aan de gewone manier der predi- kanten ; maar als een echt volksredenaar sprak hij slechts over de uitroeiing van vijandschappen en de noodzakelijkheid om verbonden van vrede en eendracht te sluiten; zijn kleed was bevlekt en gescheurd, zijn voorkomen nietig, zijn gelaat ma- ger; maar God schonk zijne woorden zulk eene kracht, dat een groot getal edellieden, wier bloed- dorst en teugellooze haat reeds stroomen bloeds had doen vloeien,\' elkander de hand der verzoe- ning reikten. De genegenheid en eerbied voor den heilige was zoo algemeen en ging zoover, dat mannen en vrouwen in menigte naar hem toe- liepen, en men zich gelukkig achtte slechts den boord van zijn kleed te kunnen aanraken." 1) De prediking voor het volk, ziedaar het doel
in alle heiligheid nagestreefd en bereikt door de orde der arme Minderbroeders, die door hun onop- |
|||||||
|
1) Fait antem exordium sermonis ejns, angeli, ho-
miues, daemones. De his antem spiritibas rationabilibas ita bene, et districte proposuit, ut multis litteratis, qui aderant fieret admirationi non modicae sermo hominis idiotae; non tarnen ipse modnm praedicantis tenuit sed quasi concionantis tota verborum ejns materia discnrre- bat ad extinguendas inimicitias.... Sigonias, pag. 113, in 4°. |
|||||||
|
239
houdelijk en innig verkeer met het volk, het heb»,
ben doordrongen van de christelijke begrippen, Van het eerste oogenblik van het ontstaan dep orde af, hield Franciscus niet op zijne leerlingen in dit missie-werk te oefenen ; hij zeide hun: » Dat de dienaren van het woord Gods zich uitsluitend op de geestelijke oefeningen toeleggen, en zich door niets ter wereld er van laten afbrengen ;• want daar de groote Koning hen heeft uitgekozen, om zijn wil aan het volk bekend te maken, be-* hooren zij, in de stilte des gebeds, de waarheden te leeren, welke zij in hunne preeken moeten ver- kondigen, en zelve inwendig ontgloeid te zijn, op^ dat zij in staat zijn woorden te spreken, die de harten van liefde doen gloeien. Zij, die voordeel trekken uit hunne eigene kennis, en de waarheden proeven, welke zij verkondigen, zijn lofwaardig j anderen wekken ons medelijden op : zij verkoopen hun arbeid voor de olie eener ijdele toejuiching..., In een beklagenswaardigen toestand verkeert die predikant, welke door zijne toespraken niet het, heil der zielen, maar zijne eigene eer beoogt, of door zijn gedrag afbreekt, wat hij door zijne on^ derwijzing opbouwt. Een arm, eenvoudig en on-. geletterd broeder, die door een goed voorbeeld anderen tot een heilig leven opwekt, staat veel hooger dan gene. — De onvruchtbare is moeder geworden van vele kinderen, en die vele kinderen, had, is onvruchtbaar geworden. De onvruchtbare stelt den armen broeder voorx
|
||||
|
240
|
|||||
|
welke, ofschoon hij het amht niet uitoefent, dat
kinderen aan de Kerk schenkt, wel zal zorgen er vele te hebben op den dag des oordeels, wan- neer Jezus Christus, de opperste rechter, hem met eere al diegenen zal toekennen, die door zijne vu- rige gebeden bek ^d zijn. Die vele kinderen had,* doch zich onvrucluoaar bevond, is het beeld van den ijdelen predikant, die zich met woorden te vreden stelde. Hij verheugt zich thans in de ge- dachte, dat hij aan Jezus Christus vele kinderen verwekt heeft, maar dan zal hij met ledige han- den staan en inzien, dat zij hem niet toebehooren. »Velen beijveren zich uitsluitend om weten- schap te verkrijgen, terwijl ze de nederigheid en het gebed vluchten, en zich in- en uitwendige uitspanning en afleiding zoeken te verschaffen. Wanneer zij, na gepreekt te hebben, bemerken dat eenigen er door gesticht en getroffen zijn, dan verheffen en verhoovaardigen zij zich over dien goeden uitslag, zonder er aan te denken, dat God dien verleend heeft aan de gebeden en tranen van eenige nederige en eenvoudige arme broeders. Zij zijn mijne ware broeders, mijne ridders van de Tafelronde, die zich op eenzame plaatsen af- zonderen om des te beter zich op het gebed toe te leggen, en wier heiligheid misschien voor de menschen verborgen blijft, maar aan God wel be- kend is. Eens zullen de Engelen hen aan den Heer voorstellen, die hun zeggen zal: Mijne wei- beminde kinderen, ziedaar de zielen, die gered zijn |
|||||
|
241
|
|||||||
|
door uwe gebeden, uwe tranen, uwe goede voor-
beelden ; ontvangt de vrucht van den arbeid der- genen die aan het heil der zielen slechts hunne wetenschap gewijd hebben. Omdat gij over wei- nig getrouw geweest zijt, zal ik u over veel ste1 len. Zij zullen alzoo, beMen met de vruchtc hunner deugden, de vreug j des Heeren ingaan, terwijl de anderen, van alles ontbloot, met ledige handen voor den Heer zullen verschijnen en slechts de teekenen van schaamte en spijt zullen dragen." Zoo hebben de Minderbroeders en de broeders Predikheeren de verkondiging van Gods woord, die, aan verouderde vormen gebonden, een kwijnend bestaan voortsleepte, een nieuw leven ingestort. Drie eeuwen later hebben de sociëteit van Jezus en de reguliere-geestelijken haar een anderen loop gegeven; in onze dagen zal zij nog wonderen doen, want de Geest blaast, waarheen Hij wil, en zooals Hij wil, en geen machten der aarde ver- mogen Hem in boeien gesloten te houden. |
|||||||
|
EINDE VAN HET EEKSTE DEEL.
,i
\' A -
|
|||||||