\\/8h lik *~^�

^J^ ,. xr- v^**y

CHRISTOPHORUS COLUMBUS

Kanunnik van het keitcdj^.iiiOarvi^jm^is. oud-oppcr-mliMoeienier

van de Murui�f&^r|?v^�^l*fl|reSia^,"-"

_BLBLIOTHEEK DER
Sub tuum pmesidium. /?m/*BMKSHJNIVERSITEIT

RIJKSUNIVERSITEIT UTRECHT

A06000006��6512B

Eene aaneenschakeling van omstandigheden, welke het
niet nutteloos zal zijn den welwillenden lezer vooraf
mede te dcclen, heeft er ons toe gebragt, om dit
Leven van Chrislophorus Cohunbus te schrijven.

Wij waren, in 4852, aalmoezenier der galei van
Rochefort. De galeijen werden opgeheven, de oprigting
der boetehuizen van Guyana grdecreteerd. De aa!moeze-
niers de: vloot bestonden nog niet: wij vroegen, om
bij uitzondering, aan boord van het eerste schip geplaatst
te worden dat galeiboeven van Frankrijk naar Guyana
zou overbrengen. Wij deden twee reizen naar de Xieuwe
Wereld en hielden ons daar gedurende verscheidene
maanden op.

Wij gingen te Cayenne en op de eilanden des Heils
zeer hartelijk en vertrouwelijk om, onder anderen, met
twee religieusen van het Gezelschap van Jesus, de EE. PP.
Hus en Boulogne. Beide zeer geleerd, hadden zij langen
tijd, de een de missi�n der Vereenigde Staten en van
Canada, de andere China en Indi� doorgereisd. Het zal
niemand verwonderen dat wij, zeer jeugdig priester zijnde,

en, op den eersten aanblik, even als ieder Europeaan,
die daar aankomt, over de pracht en de heerlijkheid
van het tusschen de keerkringen gelegen Amerika verblind,
in onze gesprekken met twee zoo ondervindingrijke reli-
gieusen, menigmaal vraagpunten hebben aangeroerd, die
�f den tegenwoordigen, �f den verleden toestand der
Kerk, in die verre en schoone streken betroffen.

De Kerk, zeiden zij ons toen , heeft in de gebeurtenissen
die de Oude met de Nieuwe Wereld vereenigd hebben,
een werkzaam en vruchtbaar aandeel genomen of willen
nemen: het heeft niet aan hare raadgevingen of aan hare
pogingen gel-gen, dat Europa niet naar betere uitkomsten
gestreefd en die door betere middelen verkregen heeft. Men
is in \'t algemeen van een tegenovergesteld gevoelen; dit
is te verklaren: Amerika werd ontdekt en vijf en twintig
jaren daarna brak de «Hervorming» uit. Sedert den tijd
van Luther hebben de letteren zich niet anders onl-
wikkeld dan in een vijandigen geest tegen het Katholi-
cisme. De veroveraars van Amerika deden de menschheid
oneer aan door hunne misdaden, en gaven haar een
voorkomen van geloofsijver. De verre afsland, de trage
middelen van gemeenschap, beletten het onpartijdig publiek
om de waarheid in de feiten en de geruchten klaar te
onderscheiden. Men maakte daarvan misbruik; men schreef
en drukte gedurende drie eeuwen dat Rome en de gees-
telijkheid medepligtig waren aan de schandelijke buiten-
sporigheden der veroveringen, daartoe zelfs hadden aan-
gezet. Niets is valscher dan dit; en niets intusschen vindt
meer geloof.

Gaven de beide religieusen, die aldus spraken, hun
persoonlijk gevoelen te kennen, of was het de weerklank
van de overleveringen die in Indi�.en Amerika in de
eeuwenoude buizen van het eerbiedwaardig Gezelschap

voortleefden? Wat daarvan zijn moge, van dat oogenblik
af werd onze aandacht bijzonder getrokken naar eene
voor ons geheel nieuwe orde van lectuur en van waar-
nemingen. Langzamerhand vormden zich in onzen geest,
eerst het verlangen, daarna de hoop om de ware ge-
schiedenis van den oorsprong des christendoms in de
Nieuwe Wereld met juistheid te kennen en eenmaal te
verhalen.

Eene onverwachte omstandigheid begunstigde onze
studi�n. In 1853 werden wij als Adjunct van den Hoofd-
aalmoezenier der vloot, bij de centrale administratie der
3Iarine, aangesteld. Wij hebben die betrekking veertien
jaren vervuld. In zulk eene bijzondere omgeving kon onze
smaak voor de overzcesche zaken niet dan toenemen. Het
ministerie van Marine heeft zijne boeken, zijne archieven,
zijne bewaarplaats van de kaarten en de plannen; onze
zeelieden geven zich gaarne aan de edele uitspanning der
literaire geleerdheid over; die met hen omgaat, leert veel
van hen; wij hebben geen gelegenheid verzuimd om
kennis uit die bronnen te putten.

Reeds had zich omtrent de vestiging en den vooruitgang
van het christendom in de Nieuwe Wereld, meer dan eene
miskende waarheid aan ons oog vertoond, toen, in 1856,
Mijnheer de graaf Rosselly de Lorgues zijne Geschiedenis
van Christophorus Columbus in het licht gaf. Dit geleerde
werk had juist zijn ontstaan te danken aan het verlangen
dat ook onze onderzoekingen ten grondslag hadden: de
rehabilitatie der Kerk. Dat boek moedigde ons bijzonder
aan; de schrijver, met wien wij ons onverwijld in betrekking
stelden, heeft ons nog meer aangemoedigd en dienst gedaan
door het gewigt, de voortdurendheid en de welwillendheid
zijner mededeelingen. Hij gelieve hier de openbare uiting
onzer levendige dankbaarheid wel te willen aannemen.

Gedurende vijftien jaren verzamelden wij bouwstoffen.
In liet begin van 1807 behaagde het den Keizer ons tot de
waardigln id van kanunnik van Saint-Dcnis te verheffen.
Deze gunst heeft ons veel vrijen tijd gelaten; wij hebben
dien onverwijld aan onze geliefkoosde studi�n gewijd.

Het leven van Christophorus Colunibus te verhalen
is ons toegeschenen in allen opzigte een logisch uilgangs-
punt te zijn. Indien wij, zoozeer als wij dat wenschen,
het geheele bestaan van den groolen man in zijn waar
daglicht zullen gesteld hebben, dan zullen wij van den
beginne af, de rol bij uitstek gekenschetst hebben door
de godsdienst aan gene zijde van den oceaan vervuld. Het
zal gemakkelijk wezen later op dien grondslag te bouwen.
Zullen wij het niet doen, het zal aan bekwamere lieden
te beurt vallen.

De vorm eener levensbeschrijving biedt, uit zich zclven,
overigens verscheidene voordeelen aan. Met weinig talent
en veel goede trouw, slaagt men daarin. De aantiekkelijk-
heid eigen aan het verhaal van groutsclie gebeurtenissen,
maakt denkbeelden, wier meer regtstreeksche en meer
dorre bespreking, het grootste getal der lezers onver-
schillig zou laten of afschrikken, toegankelijk en aanne-
mclijk voor menschen van allerhande ontwikkeling. Daar
beslaat geen leven dat uit een dramatisch oogpunt grooter
belangstelling inboezemt dan dat van Columbus. Iedereen
meent het te kennen, bijna iedereen kent het niet. Het
beveelt zich i.i dezen tijd, om de reden welken wij zullen
opgeven, aan de weetgierige studie van de vrienden der
Kerk aan. Wij hadden he! regl niet, wij die gewigtige
waarheden algemeen willen bekend maken, en ons zel-
ven, niet zonder reden, daartoe geenszins in staat achtende,
om die ondergeschikte middelen en die bijkomende kansen
om de aandacht te boeijen, ongebruikt te laten.

Dit voorberigt brengt er ons van zelf toe om eene
onjuiste oordeelvelling te verbeteren. Eenige dagbladen
hebben ons, met eene hoffelijke bedoeling waarvoor wij
hen bedanken, de eer aangedaan om vooruit ons boek
te bespreken: zij hebben het aangekondigd als een plei-
dooi ten gunste der heiligverklaring van Christophorus
Columbus. Dit is eene vergissing; zij kan gemakkelijk
verklaard worden.

Het is bekend hoe de openbare meening is betrokken
geworden in de gewigtige en mocijelijke vraag der mo-
gelijke redenen, die den Heiligen Stoel zou kunnen doen
besluiten om eenmaal den naam van Christophorus CoIum-
bus op de lijst der Gelukzaligen te plaatsen. Mijnheer de
graaf Roselly de Lorgues verklaarde zich in 185G het
eerst, voor het bovennatuurlijk karakter en de uitstekende
deugden des grooten zeevaarders; hij sprak van zijne
heiligheid; hij drukte den wensch, zelfs Je hoop uit,
dat de Kerk hem weldra plegtig den titel van heilige
mogt toekennen.

Men was daarover verwonderd; dit was de eerste en
algemeene beweging. Vervolgens waren de gevoelens
verdeeld, maar om de waarheid te zeggen beschouwden
de meeste Katholieken het niet als nuttig of waarschijnlijk
dat de Heilige Stoel die zaak immer zou behandelen. Is
de stemming der gemoederen thans nog dezelfde? Neen.

De Opperherder heeft tweemalen aan de katholieke
geschiedschrijvers van Colombus beteekenisvolle aanmoe-
diging en lof gegeven. De eerste maal, toen het werk
nog niet geschreven was, behaagde het Pius IX aan den
schrijver te zeggen: «Wanneer men alles wat betrekking

heeft tot de ontdekking der Nieuwe Wereld door Chris-
tophoivis Columbus in liet Jicht zal hebben gesteld, dan
zal het duidelijk blijken, zooals gij teregt meent, dat
Christophorus Columbus zijne bewonderenswaardige plan-
nen met de aansporing on de hulp van den Heiligen Stoel,
en met den ijver der geestelijkheid als voornaamste hulp
ten uitvoer heeft gelegd» (1).

Later heeft het Pius IX, ook mijnheer den Graaf Roselly
de Lorgues geluk wenschende, behaagd te verklaren dat
de groote Genuees, «toen hij de Nieuwe Wereld ontdekte,
daarmede niet beoogde der spaanschc monarchie nieuwe
bezittingen te bezorgen, maar nieuwe volken aan Jesus
Christus en aan de wereld te onderwerpen» (2).

Deze hooge goedkeuring verhief, zooals men ziet, de
zending door Columbus op zich genomen, tot de ver-
hevenheid eener om zoo te zeggen apostolische missie. In
Frankrijk, in Itali�, in Spanje, onderzochten de bisschoppen
met betrekking tot deze zaak de tot hiertoe verwaarloosde
getuigenissen der geschiedenis. Hoe meer men het onder-
zoek voortzette, hoe gunstiger het was voorden vromen
roem van Columbus. Bij brief van 2 Julij 186G, vroeg
Z. E. de kardinaal Donnet, aartsbisschop van Bordeaux,
den Heiligen Vader dat de zaak bij de Heilige Vergadering
der ritussen mogt aanhangig gemaakt worden. Een tal
van bisschoppen ondersteunden dit verzoek. De Heilige
Vader, mag men de dagbladen gelooven, zou een uit-
stellend, maar aanmoedigend antwoord gegeven hebben.

De tegenstanders der Kerk hebben zich terzelfder tijd,
gelijk men zegt, meester gemaakt van de zaak. Zij is voor
hen klaarblijkelijk gewigtig. Zij kunnen niet betwisten dat

(1) Breve van 10 December 1851.

(2) Breve van 24 April 1863.

Colombus geweest is wat zij noemen een «apostel vanden
vooruitgang» Zijn genie heeft gezegevierd over de stoffelijke
dwalingen van het verleden, die het schadelijkst zijn
geweest voor het tot stand komen der maatschappelijke
eenheid. Hij heeft al de bewoners der aarde met elkander
verbonden. Men kon ook niet ontkennen dat Christophorus
Columbus een regtschapen hart, ecne groote ziel, een ver-
heven karakter bezat. Het hoofd bieden aan een moeite-
vollen arbeid en het gevaar trolseren, waren zijne minste
verdiensten: hij heeft geleden, hij heeft onregl weten te
lijden: als «martelaar voor den vooruitgang», schittert de
zedelijke schoonheid in hem, en dwingt bewondering af.

Het is natuurlijk , dat zulk een held door de vrijdenkers
aan de Kerk wordt betwist. Zij hechten er veel aan om ons
diets te maken, dat het geloof het verstand benevelt en
dat de godsvrucht de gevoelens op hel dwaalspoor brengt;
zij verwijten gaarne aan het katholicisme wij welen niet
welke voorliefde voor de werkelooze deugd, zeggen ze,
en de onvruchtbare volmaaktheden; zij weten dat de
Kerk al wederom, en voor lang, die gevaarlijke verwijten
zou beschamen, wanneer zij, eer. titel aan Christophorus
Columbus toekennende en hem cene vereering bewijzende,
op nieuw op schitterende wijze, zou getuigen welke vrucht-
bare heldenfeiten de Kerk ingeeft en de godsdienst kroont.

De toekomstige heiligverklaring van Columbus doet dus
tegelijk eene vrome bezorgdheid in de godsdienstige wereld
en eene logische beduchtheid in de tegenovergestelde
wereld ontstaan. Daaraan is, klaarblijkelijk, de eer toe te
schrijven welke men wel aan onzen arbeid heeft willen
bewijzen, v��r dat hij het licht had gezien, van zich
daarmede bezig te houden, en van daar ook de onjuiste
onderstellingen met betrekking tot zijne strekking en
zijne eindbesluiten.

Door het leven van Colnmbus te verhalen, zullen wij
eigenlijk op afdoende wijze aantoonen, hoezeer het geloof,
de ijver en de godsvrucht de zenuw zijner ondernemin-
gen, de grondgedachte en de voortdurende beweegredenen
van al zijne handelingen waren. Daaruit zal, dit gelooven
wij zeker, eene nieuwe gunstige stemming, en meer
dan eene guuslige stemming voor zijne heiligheid ont-
staan. Wij hopen dat een der waarschijnlijke uitwerkselen
van het lezen van ons boek zijn zal, de vrome verlan-
gens der katholieken met opzigt lot deze eerbiedwaardige
nagedachtenis te regtvaardigen, minstens te verklaren.
Maar die uitkomst zullen wij niet reglstreeks beoogd
hebben; zij zal noch het eerste, noch het voornaamste
voorwerp van ons streven zijn geweest. Wij hebben ons
toch niets anders voorgesteld dan, zonder eenige voor-
ingenomenheid te zoeken, en zonder stelselmatige schik-
king, volgens de gewone regelen der historische kritiek,
te zeggen, wat de waarheid is over de ontdekking der
Nieuwe Wereld en haren ontdekker.

Laten wij ons nog duidelijker verklaren.

Door een zamenloop van politieke belangen, van hevige
hartstogtcn en van ongunstige omstandigheden, waar-
van men zich nu gemakkelijk rekenschap geeft, werd
het eerst duister, langen tijd ondoordringbaar duister
met betrekking tot de gedenkwaardigste omstandigheden
van de ontdekking der Nieuwe Wereld en het leven van
Columbus. Die chaos is sedert eene halve eeuw verdwenen.
Navarrete en Munoz in Spanje, Bossi en Spotorno in
Itali�, Washington Irving in Amerika, von Humboldt in
Duilschland, de heer Roscliy de Lorgues, in Frankrijk
(om alleen de bevoegdsle schrijvers te vermelden), heb-

ben liet verdienstelijk werk gedaan, in de laatste vijftig
of zestig jaren, om, ieder, onderscheidene en wezen-
lijke punten op te helderen. De plaats en de geboorte-
dag van Coiumbus; de oorsprong en de staat zijner
familie; zijne onderhandelingen met de gouvernementen
van Genua, van Lissabon, van Veneti�, van Engeland
en van Frankrijk; zijne aankomst in Amerika v��r dat,
eenig curopeesch vaartuig derge�jken logt had ge.laan; de
spontaneiteit zijner cosmographische intuili�n; de ver-
scheidenheid en de grondigheid zijner kennis; de vurig-
heid zijner godsdienstige gevoelens, al die raadsels, en
verscheidene anderen, die eertijds onoplosbaar geacht
werden, zijn nu opgelost. Het is insgelijks on\\vcerspreek-
baar dat Coiumbus stierf met het bewustzijn, neen met
de zekerheid, dat hij niet Indi�, maar een vasteland,
dat lusschcri Indi� en Europa lag, ontdekt had.

Het is ons niet in de gedachte gekomen om een twist-
geschrijf te heropenen, dat zoo gelukkig door den een of
den anderen onzer voorgangers is uitgeput. Maar ��n ding
treft ons bij het lezen hunner geleerde werken: name-
lijk dit, dat zij, bezig met het een of ander nog duister
feit op te helderen en de onmiddellijke gevolgen daaruit
te trekken, met minder goed gevolg, de persoonlijkheid
van Coiumbus, in haar geheel, hebben uitgedrukt en
geordend.

Die fout springt vooral in het oog, wij zouden kun-
nen zeggen dat ze hinderlijk is, in Washington Irving.
Elk oogenblik stoot men in die sierlijk geschreven blad-
zijden, op de uiteenloopendste oordeelvellingen. Hij heeft
zelf gevoeld, hij heeft ingeroepen, men vergeve ons de
uitdrukking, de verzachtende omstandigheden. «De groote
mannen zijn een zamenstel van deugden en zwakheden.
Hunne grootheid ontstaat meercndeels uit den strijd dien

zij tegen de onvolmaaktheden hunner natuur voeren,
en hunne edelste handelingen komen soms voort uit de
botsing van hunne tegenstrijdige hoedanigheden». Deze op-
merkingen missen niet alle waarheid; maar In ing maakt
daarvan misbruik om in Columbus hoedanigheden die
te zeer tegenstrijdig zijn, in botsing te brengen: een
zeker oordeel en eene misleide verbeelding, de \\vijs-
heid en de onkunde, de zachtmoedigheid en den hevigen
toorn, eene treffende godsvrucht en eene bijgrloovige
dweepzucht. Columbus, zoo als hij hem voorstelt, blijft
voor den omzigligen lezer, een hinderlijk raadsel, en
voor de menigte de Ie weinig oordeelkundige bewerker
van zijne eigen ongelukken.

Irving was protestant, en tegenover Navarrete, den
hartstoglelijken verdediger van de spaansche overleveringen
die ongunstig voor Columbus waren, had hij eene dank-
baarheid opgevat, welker pligten hij overdreef; deze
beide oorzaken, die onophoudelijk de aangeboren scherp-
zinnigheid en loyauteit van zijn geest weerstreefden,
hebben hem altijd met opzigt tot Columbus doen dob-
bcren en weifelen tusschen het ware en het valschc: hij
analiseert hem met bewondering, om hem, in toegevende
bewoordingen, met gestrengheid te beschrijven.

De graaf Roselly de Lorgues, de ijverige voorstander
eener stoute, geheel nieuwe, en door hem van den be-
ginne af tot hare uiterste grenzen gedrevene meening,
heeft natuurlijk zijne krachtigste pogingen aangewend,
om in zijne onverwachte ontdekkingen en zijne radi-
kale besluiten te regtvaardigen. Dewijl hij Columbus van
zijne bewonderenswaardige christelijke zijde beschouwde,
heeft hij van den grooten man een overeenstemmender
«zamenstel» gema kt. De authentieke getuigenissen van
de geschiedenis, en de beschouwingen van de mystieke

orde hebben elkander onder zijne pen wederzijds verlicht.
Intusschen doet hij op sommige punten wel het licht
schijnen voor degenen die in staat zijn om hem te volgen,
en des noods aan te vullen; maar voor de gewone
lezers blijft er toch, dunkt ons, in den draad zelvcn
van zijn verhaal, menige leemte.

Wij hebben dan ook gemeend dat Columbus nog
algemeen moest gekend en begreper, en verklaard wor-
den in elk der zoo onderscheiden tijdvakken zijns levens,
dat men hem moest doen zien, overal en altijd zich
zelven gelijk blijvend, en overeenstemmende niet de
onveranderlijke regelen van ten redelijk en beredeneerd
leven. Die laak heeft ons toegelagchen; hoe nederig zij
klaarblijkelijk is, en ofschoon zij ons eene plaats zal
aanwijzen onder zijne eenvoudige levensbeschrijvers, ver
beneden de door ons genoemde geschiedschrijvers van
Columbus. Wij hebben lot ons leedwezen, maar opzet*
lelijk, alle wetenschappelijke vraagpunten uit ons veihaal
weggelaten; wij hebben de toestanden der personaadjes
in Europa uiteengezet, de indische stammen alleen be-
schrevcn in zooverre strikt noodig was om de gebeur-
tenissen te begrijpen; wij hebben ons zelven in een
woord eene volkomene onthouding of eene gestrenge
beknoptheid opgelegd omtrent al wat Columbus zelven,
zijne persoonlijkheid, zijne ziel niet is.

Zijn wij geslaagd? De lezer zal daaromtrent zijn oor-
deel vormen door het boek zelf te lezen. Wanneer wij
hem dan ook hier (enige zeer korte opmerkingen onder-
wierpen, deden wij het niet met liet doel om zijne

waardering vooruit te loopen, maar om die gemakke-
lijker te maken.

De schrijvers en het publiek hebben, volgens onze
meening, eene waarheid bijzonder overdreven, welke
Washington Irving, bij voorbeeld, aldus in den aanvang
van zijn boek, voordraagt: «Met zekerheid is omtrent
de eerste levensjaren van Christophorus Columbus niets
bekend.» Dit wordt gezegd als een onbetwistbare stelling.
Men gaat daarom ook met eene achtelooze voortvarend-
heid veertig jaren van het leven des grooten mans
voorbij; het schijnt eerst belangstelling te verdienen op
het tijdstip dat hij zijn verlangen naar de ontdekking
van Indi� aan de gouvernementen openbaar?. Men be-
waart ongetwijfeld het stilzwijgen niet over vroegere
feiten, maar men maakt het eerste en het tweede ge-
deelte van dit leven van elkander los, ofschoon het
waarlijk ��n geheel vormt.

Nadat\'wij deze achteloosheid der levensbeschrijvers
hadden opgemerkt, is dit voor ons juist het uitgangs-
punt gworden. Wij hebben ons afgevraagd welke band
de jeugd, den mannelijken leeftijd en den ouderdom,
zijne opvoeding, zijne ondernemingen, zijne zegepraal
en zijne ongelukken verbond. Wij hebben den toestand
van Europa gezien, toen Columbus geboren werd: het
Kruis en de Halve Maan leverden elkander een beslis-
senden slag; wij hebben het aandeel gezien dat Colum-
bus aan den strijd nam: wij hebben daaruit met zckcr-
heid afgeleid, dat het hem te doen was om de godsdienst
te verbreiden, en dat hij met militaire geestdrift bezield
was. Er. aanstonds is hel ons onwederlegbaar duidelijk
gebleken, dat Columbus twee verhevene droombeelden
najoeg: de ontdekking van Indi� en de verdrijving van
den Turk uit de christen wereld; het eene verwezen-

lijkt, het andere te vergeefs nagestreefd; dat er tusschen
beide een naauw verband bestond en zij beide hun
invloed uitoefenden op het streven, het w�l slagen en
de tegenspoeden van den ridderlijken zeevaarder, die,
naar zijne intentie, de laatste der kruisvaarders mag
genoemd worden.

Van dit oogenblik af bestond er voor ons eene vol-
maakte harmonie in het leven van Christophorus Columbu*,
als onzamenhangrnd aangesehreven. Wij hebben niets
anders te doen gehad dan den aard zijner togten in de Mid-
dellandsche zee met meer zorg te kenschetsen , dan hunne
zeer eenvoudige uitwerkselen op die enthousiaste ziel
krachtiger te doen uitkomen; dan in ons verhaal voor-
vallen die onze voorgangers, ten onregte, veel verder
haddpn verworpen nader bij te brengen, om de digtste
sluijers als van zelf te doen verscheuren.

Om drie redenen wenschen wij ons zelven geluk van
aldus die gemakkelijke en redelijke, noodzakelijke en
heldere orde te hebben kunnen brengen in de geschie-
denis van een groot feit en een groot man: de glorie
van Columbus, die van de Kerk, die van Spanje winnen
daarbij allen. Hoe ondankbaarder de tijdgenooten van
Columbus en het nageslacht zich tot hiertoe tegen zijn
persoon en tegen zijn roem getoon 1 hebben, hoe inniger
voldoening de schrijver smaakt, om tot zijn eerherstel
mede te werken. Hoe meer behagen de belagers van
Rome in onzen tijd er in scheppen om tegen de Kerk
denkbeeldige en beleedigende grieven te doen hooren,
hoe meer onze kinderlijke toegenegenheid zich verblijdt
van tegen de leugens, tastbare waarheden over te stel�
len omtrent de medewerking die het Hof van Rome, de
geestelijkheid en de religieuse Orden aan de ontdekking
der Nieuwe Wereld en haren ontdekker hebben ver-

leend. De fiere en katholieke spaansche natie, eindelijk,
is onophoudelijk ten onregte verantwoordelijk gesteld voor
de misdrijven van een trouweloozen en hardvochtigen
vorst, en van ecnige hovelingen, of van gelukzoekers
van den minsten stempel, tegen een der mannen, die
haar het meest vereeren. Het eerst, dunkt ons, van al de
levensbeschrijvers van Christophorus Colnmbos, vervallen
wij, in geen enkel opzigt, in deze dwaling. Ons verhaal
geeft, met billijkheid, aan ieder het zijne: aan Ferdinand
den Trouweloozen en aan zijne medepligtigen blaam; aan
de spaansche natie geheel het tegenovergestelde. Gnve God
dat Navarrete deze loyale onderscheiding gemaakt had:
zijne verdwaalde vaderlandsliefde zou niel, om de eer
zijner natie te vrijwaren, tot zelfs de zedelijkheid van een
vromen held schandelijk en noodeloos beschuldigd hebben.
Ten slotte; wij hebben welligt met behulp van oude
en bekende hulpbronnen, een waarlijk nieuw leven van
Columbus geschreven. De levensbeschrijvingen kunnen
inderdaad, onder een opzigt vergeleken worden bij die
schilderijen, zonderlinge spelingen van de optiek en den
geest: een grillig potlood toekent ze, en, naarmate men
haar van boven of van beneden, van dezen kant of van
genen hoek beziet, stellen dezelfde trekken, met veran-
derlijk bijwerk, het belagchelijk aanschijn of het sym-
pathiek portret van den eenen of anderen persoon voor:
wanneer men van gezigtspunt verandert, verandert men
niets, en verandert men alles.

Wij zullen hier geen kinderachtig vertoon maken van
onze belezenheid; wij zullen de lange en zeer gemakkelijk
te maken lijst niet opnemen van de schrijvers en de

bronnen wier gegevens wij in ons verhaal bijeengebragt
hebben. Waartoe zou het dienen? De geleerden, indien
zij ons de eer aandoen dit boek te lezen, zullen onze
aanwijzingen niet behoeven, om de bronnen op te spo-
ren, en de groote menigte der lezers zou zich daarvan
niet bedienen.

Het zou ons weinig moeite gekost hebben om door-
gaande, aan den voet onzer bladzijden, de schrijvers,
hetzij tijdgenooten van Columbus, hetzij onze tijdgenoo-
ten, hetzij van het tusschentijdvak, te noemen, die v��r
ons gezegd hebben wat wij verhalen. Maar zoo doende
zouden wij ons boek, zonder eenig nut, een vijfde of
een vierde dikker gemaakt hebben. "Wij zijn overtuigd
dat men ons niet zal verdenken iets te hebben ver-
zekerd dan op goede gronden; de naauwlettcnde kritiek
zou overigens al spoedig onze vermetelheid of achle-
loosheid van dien aard, indien wij ons daaraan hadden
schuldig gemaakt, ontdekken.

Wij willen alleen verklaren waarom wij Washington
lrving zoo dikwijls aanhalen en naschrijven. Hij was pro-
testant, gelijk wij gezegd hebben. IS\'u zal men opmerken,
dat bijna al de plaatsen waarin wij hem woordelijk aan-
halen, betrekking hebben, �f op de vroomheid van
Columbus, �f op de lussclicnkomst van de geeslelijk-
heid of vrome lieden, ten zijne gunste, �f op de onge-
regtighedeii zijner vijanden: in dergelijke gevallen zouden
noch onze woorden, noch die van den een of anderen
katholieken schrijver, in even hoogc mate onzen lezers
vertrouwen hebben ingeboezemd. Ware dit niet het geval,
dan zouden wij meer aan den graaf Roselly de Lorgues
ontleend of nog duidelijker hebben aangegeven, wat wij
uit zijn werk geput hebben.

Zooals wij het ontworpen hebben, heeft het Leven van
Christophorus Columbus onze pen nimmer behoeven te
doen deel nemen aan het behandelen van de vraagstukken
der leer, die eigenlijk gezegd de orthodoxie raken. Maar de
vraagstukken der geschiedenis, die, in \'t bijzonder, welke
in betrekking staan tot het tijdvak, de denkbeelden, de
personen van wie wij gesproken hebben, kunnen, uit het
oogpunt der godsdienst met min of meer oordeel des onder-
scheids en voegzaamheid behandeld of aangeraakt worden.
Wij hebben den opregten en vasten wil gehad om ons
steeds met eene zorgvuldige naauwkeurigheid uit te druk-
ken. Daar zijn regters, die, indien wij bij verrassing mogten
hebben gefaald, hun gezag zullen gebruiken om ons
teregt te stellen.

Pius IX, de eerste der pausen die de Atlantische Zee
overgetrokken en de Nieuwe Wereld gezien heeft, zou
ongetwijfeld het onderwerp en den held vaa ons boek
een titel willen doen zijn op zijne welwillende goedheid.
Intusschen houdt een noodzakelijk gevoel van zedigheid
ons terug om de betuigingen van onzen eerbied, regtstreeks
en op uitdrukkelijke wijze, zoo hoog te doen opklimmen.

De doorluchtige persoon en het oppergezag van den
Vader aller geloovigen, zijn voor ons, vertegenwoordigd
door onze onmiddellijke jurisdictionele overheid, mon-
seigneur Darboj, Deken van het keizerlijk kapittel van
Saint-Denis. Is hij van oordeel, dat ons boek eenig goed zal
kunnen doen, zijne goedkeuring zal ons eene belooning
zijn. Mogt hij daarin grond vinden tot afkeuring, onze her-
roeping zou onverwijld zijn waarschuwend woord volgen.

De zoon van Columbus, en zijn eerste levensbeschrij-
ver, de «66e Ferdinand, heeft ons een godvruchtig voor-
beeld nagelaten, dat wij moeten en willen volgen: nadat
hij, naar de aanteekeningen des admiraals, zijn verhaal
met een levendig, kinderlijk en christelijk gevoel had
opgesteld, eindigde hij het sieclits met twee woorden,
die den geheelen zin daarvan kort zamenvatten: Laus
Deo!

Lof aan God! Op onze beurt, schrijven wij die twee
woorden aan het hoofd van het Leven van Christophorus
Columbus: zij drukken, met glans, de ware grootheid
van den held, en met opregthud, de eenige hoop van
den schrijver uit.

CIIRISTOPHORUS COLUMBUS.

EERSTE GEDEELTE
voor de ontdekking (1435�1492).

VAN DE GEBOORTE VAN CoLL\'SIBUS TOT AAN HET DOOR

SPANJE BEPAALD GENOMEN BESLUIT , OM DE

ONTDEKKING TE BEPROEVEN.

Geboorte van Columbus, zijne jeugd, zijne komst in
Portugal.

De militaire geschiedenis der christen wereld in de
vijftiende eeuw, is voornamelijk de geschiedenis van de
duizendwerf door de Muzelmannen herhaalde pogingen
om Europa te overweldigen, en van het volhardend streven
van Europa om den Ongeloovige naar de grenzen van
Afrika en Azi� terug te drijven, binnen welke hij eeuwen
lang was besloten geweest. Het was om zoo te zeggen een

veldslag zonder einde, honderdmaal onderbroken, hon-
derdmaal hervat, steeds dezelfde, tusschen twee reus-
achlige legers, die te land en te water, van de straat
van Gibralter tot de zee van Azof, tegenover elkander
stonden. De linkervleugel der christenen werd te Con-
stantinopei overwonnen, de regtervleugel nam, te Grenada,
eene schitterende wraak; de italiaansche zeemagt, onder
anderen, redde de Katholiciteit in de gevechten van het
centrum.

Christophorus Columbus kwam ter wereld gedurende
dien hardnekkigen strijd. In zijne kindsche jaren, werd
hij in slaap gewiegd, en zijne eerste denkbeelden werden
gevormd door het verhaal dei\' heldenfeiten ter zee, die de
Veneti�rs, de Genuezen en de Napolilanen tegen de Turken
hadden gepleegd. Reeds als jongeling werd hij zeeman om
den Turk te bestrijden ; hij bestreed hem in den bloei zijner
jeugd; hij bcreikle, hem bestrijdende, de volle kracht
van zijne mannelijke jaren. Op achttienjarigen leeftijd,
zag nij van nabij de belegering en de inneming van
Konstantinopel; zeven en dertig jaren daarna woonde hij
in persoon de overgave van Grenada bij. Hoe dikwerf,
in dien tusschentijd, was zijn dappere degen, op zijn
eigen schip of op een vijandelijken bodem, tegen de
soldaten van Mahomet gerigt, bij een warmen strijd
welks herinnering ons, ongelukkigerwijze, wat hem
aangaat, niet door de geschiedenis is overgebragt. Deze
politieke en militaire toestanden waarin de Middelland-
sche Zee gedurende de jeugd van Christophorus Columbus
verkeerde, oefenden op het gehcele leven van dien
grooten man een invloed, die tot hiertoe te weinig is
opgemerkt.

Christophorus Colombus werd te Genua, in 143S ge-
boren. Zijne ouders, die zich later in de kom zelf van

Genua, in de straat van Mulcento vestigden, woonden
toen buiten de muren, aan den kant der St. Andries-
poort: hij werd gedoopt in de-kerk van den heiligen
Slefanus, tegenwoordig San Stefano del Arco.

Zijn vader, Dominicus Columbus, ongetwijfeld uit een
militair en adelijk geslacht gesproten, oefende echter
een handwerk uit; een bevoorregt ambacht wel is waar,
indien, zooals men het verhaalt, de edellieden het toen
ten tijde te Genua omhelsden, zonder aan hun rang te
kort te doen: hij was meester lakenkaarder en laken-
wever. Hij was gehuwd met Suzanna Fontanarossa, uit
het dorp Bisagno.

Dominicus en Suzanna dienden God en leefden ge�erd,
eerder rijk dan arm, hun staat in aanmerking genomen.
De werkplaats hield gewoonlijk verscheidene lieden bezig.
Hel huis waarin Christophorus Columbus ter wereld
kwam, in de voorstad St. Andries, behoorde hun toe;
hel had een winkel en een tuin. Zij bezaten daaren-
boven een klein goed in de vallei van Nura en eenige
stukken land in de omstreken van Quinto.

God gaf hun vijf kinderen, vier zonen en ��ne dochter.
Zij noemden hunne zonen Christophorus, Bartholomeus,
Pellegrino en Jacobus. De zuster werd gehuwd aan een
onbekenden handelaar. Pellegrino stierf op jeugdigen
leeftijd. Nooit hielden er broeders meer en beter van
elkander dan Christophorus, Bartholomeus en Jacobus
Columbus. In zijne testamentaire beschikkingen heeft
de roemrijke oudste broeder deze eenvoudige, maar
volledige en treffende lofspraak aan zijne jongere broeders
gegeven. «Tien broeders zouden niet te veel voor u
zijn, zeidc hij aan zijn zoon. Ik heb, ter linker* en ter
regterzijde, nooit een beteren vriend gevonden dan
mijne broeders.»

Op tienjarigen leeftijd werd Christophorus naar Pavia
gezonden. Op veertienjarigen leeftijd was hij al zeeman.
In dien tusschentijd bragt liij eenigen tijd als leerling
in de werkplaats zijns vaders door. Het onderrigt dat
hij in de scholen van Pavia kon ontvangen, was dus
gering. Lezen, schrijven, de spraakkunst, eenige kennis
van aardrijkskunde en van grschiedenis, de grondbegin-
selen van het rekenen, de eerste regels van het lalijn,
zijne meesters hadden den tijd niet om hem meer te
leeren.

Zijne vroegtijdige roeping voor het zeemansleven heeft
zijnen geschiedschrijvers aanleiding gegeven lot de meest
uiteenloopende onderstellingen. Zij hebhen die eerst
toegeschreven aan smaak voor een avontuurlijk leven,
reeds in zijne jeugd ontwikkeld, door zijn verkeer op de
kaden van eene groote zeehaven. Het is waar, gelijk zij
zeggen, dat in eene zeestad de oceaan voor een kind
met eene vurige verbeelding eene onweerstaanbare aan-
trekkelijkheid bezit. Het is insgelijks zeker, dat Genua,
eene oude stad met enge straten, met sombere wijken,
in de bergen opgesloten, niet veel verkeer had mei het
land. Zijn zeehandel, daarentegen, bekwaam en bloei-
jend; zijne eskaders, van oudsher af beroemd op alle
punten der Middellandsche Zee, boden een ruim veld
aan de bedrijvigheid van eene ondernemende jeugd. Het
is eindelijk bekend, dat bij Christophorus Columbus,
die algemeene beweeggronden hem niet alleen deden
besluiten om het zeemansleven te omhelzen, maar ook
zijn instinktmatige hartstogt voor de cosmographische
wetenschappen, zijne po�tische en religieuse liefde voor
de natuur: God beschouwen en Hem in zijne werken
bewonderen, was, ten allen tijde van haar zwervend leven,
het grootste genot van deze verhevene en zuivere ziel.

Maar dit is niet de geheele waarheid. Eene eeuw vroeger,
had zich eene vaderlandslievende verontwaardiging en de
koorts naar den strijd, van een ander kind meester gemaakt,
dat ter naauwernood de wieg verlaten had. Het is volstrekt
niet onwaarschijnlijk dat men, onder dit opzigt, eene ver-
gelijking zou kunnen maken tusschen den toekom.stigen
Goeden Konnestabel van Frankrijk, en den toekomsligcn
Groot-Admiraal der Oceaan. Even als, in 1311, denaam
vanden Engelschman in Briltanje gehaat was, even tradi-
tioneel en populair was de haat tegen den Turk, in 1435,
in Itali�. Wij zouden bijna durven verzekeren dat Christo-
phorus Colunibus, als scholier of als leerling in de
Moorendooders straat digt bij zijn vaders huis, zich met
diezelfde spelen, die kinderlijke nabootsingen van den
oorlog, vermaakte, waarin Duguesclin in zijn dorp, als
kind reeds in geestdrift ligt ontstoken , behagen schiep. Die
vroegtijdig ontloken vaderlandsliefde, die jeugdige dapper-
heid van een hart dat wijd geopend was voor de mijstieke
invloeden des geloofs, en de opwekking van de nationale
eer, dit was de ware drijfveer van Christophorus Columbus,
toen hij «nog zeer jong,» volgens zijne uitdrukking zijne
lotsbestemming aan de versterkende wisselvalligheden van
de golven en de winden toevertrouwde. Hij meende gedu-
rende zijn gansche leven dat de Voorzienigheid hem riep
om den Turk uit het Heilige Land te verjagen: daarom,
zeide hij, deed eene goddelijke aansporing hem, bij voor-
keur, het zeeinansberoep omhelzen.

Zeer jong, welligt nog scheepsjongen zijnde, woonde hij
in het Oosten, een zeeslag tegen lurksche zeeroovers bij.
Hij ontving daar eene kwetsuur die lang genezen siheen,
maar in zijn ouderdom op zee zich weder opende; zij bragt
hem negen dagen gedurende zijne laatste reis naar de
Nieuwe Wereld in levensgevaar.

Wij weten niets meer van de kinJsche jaren van Co!um-
bns. Wat hij op mannclijken leeftijd was doet ons evenwel
met vertrouwen verzekeren, dat hij, reeds in zijne eerste
levensjaren, de verstandelijke beoefening van zijn vak
ijverig deed gepaard gaan met de meest uiteenloopende
s\'udi�\'n. De Voorzienigheid had hem vrijgevig begiftigd
niet die algcmeene magt des geestes, die den uitstekenden
mensch maakt in welke loopbaan ook. Zij had hem op
mier bijzondere wijze, de beste hoedanigheden vanden
soldaat en de kostbaarste natuurlijke geschiktheid voor
den zeemansstand gegeven.

Eenige dier hoedanigheden welk* de zeeman noodig
heeft, zijn aan den kinderlijken leeftijd bijzonder eigen,
dewijl zij voornamelijk afhangen van eene aangeboren
organisatie. Daaronder behoort de volmaaktheid der
zintuigen. Colunibus paarde aan een uitermate fijn ge-
hoor een buitengewoon scherp gezigt; nimmer drong
het oog van een wachter dieper in het verschiet door,
nimmer berekende een loods de afstanden met een onfeil*
baarder juist oog. Dank zij de uitstekende fijngevoeligheid
zijner reuk en smaak, onderscheidde hij gemakkelijk die
eigenaardigheden van reuk en geur, welke voor ieder
ander onwaarneembaar bleven.

In 1450, werd de admiraal Colurnbo, zijn oudoom,
Colombo, de Aartszeeroover, door koning Reinier ge-
roepen om het bevel over een provencaalsch eskader tegen
de Napolitanen te voeren. Columbus was toen vier en
twintig jaren oud; hij diende als officier bij dit eskader.
Koning Reinier vertrouwde hem weldra een afzonderlijk
beveihebberschap toe. Hij belaslte hem tevens met de taak
oin van Marseille naar Tunis of onderweg de napoli-
taansche galei de Fernandina te kapen. De Fernandina
was vergezeld van twee schepen en eene kraak. De

matrozen van Columbo vernamen hel in de wateren van
San Pietro, in Sardini�. Zulk eene onevenredigheid van
krachten, joeg hun schrik aan. Zij eischten, onder be-
dreiging van aan het muiten te zullen slaan, dat men
in Marseille zou binneiloopen. Columbo veinsde toe te
geven, maar bukte niet voor dit geweld. In \'t geheim
het kompas in eene verkeerde rigling gebragt hebbende,
bleef hij koers zetten naar Afrika, door de nianoeuvers
zelven, die den vreesachtige» muiters deden gelooven,
dat men zich naar Provence wendde. «Dat viel des avonds
voor, zeide hij, en den volgenden morgen bevonden wij
ons op de hoogte van Carthagena, ofschoon allen vast
overtuigd waren dat wij naar Marseille zeilden. »

Kort daarna deed een andere Columbo, Columbo de
Jonge, die ook een neef was van den admirnal-aarlszee-
roover, den Archipel weerklinken van het gerucht zijner
heldenfeiten. Bevelhebber van soms zeer talrijke eskaders,
heeft hij den Turken eene reeks van zeer stoutmoedige
en goed bestuurde zeeslagen geleverd, die hem door de
genueesche marine als haar Duguary-Trouin doen be-
schouwen. Herhaalde malen ging Christophorus Columbus
scheep en streed onder zijne bevelen.

Wij kennen, wel is waar, het getal, de juiste dag-
teekening, de bijzondere voorvallen van dien strijd van
Christophorus Columbus tegen de Turken niet; de ge-
schiedenis zegt ons niet aan welke zeeslagen hij deel-
nam, noch welk eene rol de dapperheid en het genie
van zulk een zeesoldaat in de vurigheid der jeugd daarbij
speelde. Maar met zekerheid is het ons bekend, dat hij,
van zijn dertiende tot zijn drie en dertigste jaar, als
scheepsjongen, matroos, officier, bevelhebber, de MiddeN
landsche zee in alle rigtingen doorkruiste. Wij weten
dat hij achttien jaren telde, de bevoorregte leeftijd der

krijgshaftige vurigheid; dat hij zich op zee bevond � en
weliigt voer hij door de kanalen van den Archipel �
toen Konstantinopel onder Mahomet II viel. Deze ramp
deed de christen wereld van schrik verstijven. Ieder
italiaansch hart, in \'t bijzonder, was ten prooi aan nijpenden
angst. Deze zegepraal van de Halve Maan deed Columbus
pijnlijk aan. nergens heeft hij het gezegd, maar zijn ge-
hecle leven bewijst het.

Overigens kon het niet anders of de gebeurtenissen
waarvan hij, gedurende de onafgebroken zeereizen in zijne
jeugd getuige was, moesten zijn haat tegen de Turken
vermeerderen en doen ontvlammen. Hij laveerde weliigt
van de eene haven naar de andere in de Adriatische zee,
op het oogenblik zelf dat de overwinningen van den held
van Albani�, Seanderberg, den laatsten christen degen van
de middeleeuwen tegen de Sultans, op de slagvelden van
Epirus vereeuwigden; op het oogenblik zelf dat, meer
in het noorden , de heldenfeiten van Joannes Huniades
voorvielen. Hem waren de schermutselingen van Spanje
bekend, het voorspel van de zegevierende ondernemingen
van Ferdinand en Isabella tegen de Mooren, en de por-
tugesche expediti�n tegen de ongeloovigen van Afrika.
De vorsten, de republieken, de Pauselijke Stoel vooral,
bewogen toen hemel en aarde om het heilig vuur der
kruistogten weder te doen ontbranden. Dit was het tijdvak
van de snelste ontwikkeling der ottonianische zeemagt. Daar
was als een voorgevoel onder de zeelieden van Itali�, dat
de lotsbestemming der beschaving, bovenal op hen rustte.

Dagelijks slaags met de zeeroovers van den Archipel,
de vrijbuiters der barbarijsclie Staten en de turksche
kapers, maakten de twee voornaamste hoofden, wier
fortuin Christophorus Columbus volgde en steunde, zich
door hunne overwinningen ter zee een grooten en alge-

meen bekenden naam. De moorsche moeders, zegt men,
hadden geen zekerder middel om hare weerbarstige kin-
deren tot gehoorzaamheid en stilte te brengen, dan door
ze met de verschijning van Columbo den Jongere te be-
dreigen. Kortom, de zeelieden te midden van wie Christo-
phorus Coliimbus zich vermde, gevoelden, spraken,
handelden ten opzigte van de Halve Maan,zooals sedert
mannen als Suffren, Surcouf, Bonvet, onze officieren en
matrozen van Aboukir en van Trafalgar met betrekking
tot de roode uniformen van Groot-Drittanje gevoeld,
gesproken, gehandeld hebben.

In 1408, wordt dit tijdvak van zijn leertijd als officier
van ondergeschikten rang gesloten door een dramatischen
dag. Hij was van de Middellandsche zee naar den Oceaan
overgegaan. Hij voerde het bevel over een schip in een
genueesch eskader, onder opperbevel van Colombo den
Jongeren. Zij kruisten op de kusten van Portugal, tus-
schen kaap St. Vincent en Lissabon. Zij raakten slaags
met venetiaansche galeijen, die rijke ladingen uit Vlaan-
deren overvoerden. Men streed op leven en dood; de
ijandelijke schepen enterden elkander en de equipagie
van den eenen op den anderen bodem overgaande, vochten
man tegen man op al de vaartuigen. Het gevecht duurde
van den morgen tot den avond, met een groot bloedbad
van beide kanten. Christophorus Columbus had het schip
dat hij kominandeerde niet alhen met zijne enterhaken
aan eene ontzettend groote venetiaansche galei gehecht;
maar hij had het stevig vastgemaakt met ijzeren kettingen.
De galei geraakte in brand. Door de grenaten ontvlamd,
begunstigd door den invalienden nacht, maakte de brand
in weinige uren een snellen voortgang. Het genueesch
vaartuig kon de kettingen welke het aan zijn vijand
verbonden niet losmaken of losrukken. De vlammen sloe-

gen daarop over. De beide schepen, te zamen verslonden,
waren weldra niets meer dan ��ne brandende massa.
Daar bleef voor niemand kans over om zijn leven te
redden dan door zich in zee te werpen; eene zwakke
kans, want de kust was ver, op ongeveer twee mijlen.
Desniettemin wierp Columbus zich in de golven. Het
toeval, de baren, de Voorzienigheid, om te spreken
zooals het christenen betaamt, stietten onder zijne hand
een dier breede roeispanen, galeispanen genaamd, toen
en nu nog op groole vaartuigen in gebruik, om voort
te gaan bij kalm weder. Met behulp van dien steun,
bereikte hij den oever. «Het behaagde God, zeide hij
aan zijn zoon, hem kracht te geven, ten einde hem
voor grootere dingen te bewaren.» Van den oever, waar
hij God dankte voor zijne redding, begaf hij zich naar
Lissabon, onder weg van de openbare liefdadigheid
levende (1).

(1) Z��, ten minste, verhaalt de abb� Ferdinand Columbu3 de eerste
aankomst zijns vaders in Portugal. Zijn verhaal is door al de ge-
schiedschrijvers overgenomen. Het doet echter eene tegenwerping
ontstaan : in den grond der zaak is het nel waar, doch daaraan
zijn blijkbare tijdrekenkundige dwalingen verbonden. Die dwalingen
moeten daaruit voortkomen, dat B\'erdinand Columbus die zekere
schipbreuk zijns vaders, en hare op zich zelf ontwijfelbare om-
standigheden, bij vergissing aan een gevecht zal hebben verbonden,
dat verscheidene jaren later voorviel.

Portret van Christophorus Columbus. � Zijn eerste
huwelijk.

Christophorus Columbus vond te Lissabon zijn broeder
Bartholonieus gevestigd.

Wij hebben hier het schitterend tafereel niet op te
hangen van de veroveringen op den Oceaan door de
Portugezen in de vijftiende eeuw behaald. Zij verrijkten
Portugal, zij vestigden den roem zijner zeemagt; het
geloif gaf ze in, de Kerk zegende ze: de Heilige Stoel
sprak den banvloek uit over wie zich zou verstouten haar
hinderpalen in den weg te leggen. Hij verleende een
vollen aflaat aan al degenen die, zich op die moeijelijke
zeetogten wagende, met christelijke gevoelens daarin zou
bezwijken. De liefde tot den roem, het wettig lokaas der
rijkdommen en de godsdienst, alles liep zamen om van
Lissabon eene bloeijende zeestad te maken, de vergader-
plaats der loodsen, der scheepsbouwmeesters, der aard-
rijkskundigen, der zeeoflicieren en der bekwaamste
kooplieden van al de havens van Europa. Vele Italianen,
Genueezen, i� \'t bijzonder, hadden zich daar sedert vele
jaren gevestigd. Verscheidene landgenooten van Columbus,
ongeveer van zijn leeftijd, kwamen daar op hunne beurt.
Onder dit getal bevond zich zijn broeder Bartholonieus.

Bartholonieus kwam, onder de broeders van Christo-

phonis Coltimbus, het digtst bij hem in leeftijd, smaak
en aanleg. Zeeman, soldaat, aardrijkskundige en teekenaar
zijnde, leefde hij op ruimen voet in Portugal door de
voortbrengselen van zijne industrieele talenten, en ging
om met de aanzienlijkste bewoners der stad. Hij bragt
Columbus in kennis met de genueesclie handelaren die
hunne kantoren te. Lissabon hadden. Zij ontvingen hem
met de grootste voorkomendheid; eenige werden zijne
vrienden en bewezen hem goede diensten, die hij op
zijn sterfbed nog niet vergeten was. Overigens kon
niemand Cliristopltorus Columbus, toen hij in Portugal
aanlandde, voor een gewoon schipbreukeling aanzien. Hij
was zecoflicier van een hoogen rang, jeugdig en beroemd
bevelhebber van oorlogsbodems, en zijne talrijke togten,
zijne wapenfeiten, zijne grootc bekwaamheid als zee-
vaarder en gezagvoerder waren wel bekend bij de
Genuezen van Lissabon. Overigens deden zijne kundig-
heden en zijn lust tot studie, zijne ernstige en zachte
godsvrucht, zijn edel en groot karakter, zijne houding
en manieren als een man van de groote wereld, en
zelfs zijne ligchamelijke voordeden, de aandacht, den
eerbied, de welwillendheid van iedereen op hem vestigen.
Hij had toen zijn drie en dertigste jaar bereikt. Onge-
twijfeld ten gevolge van eene al te voortdurende prikkeling
zijner verstandelijke vermogens, werden zijne van nature
blonde haren reeds grijs. Hij was groot en wei-
gemaakt, rijzig en krachtvol, had mannelijke en fijne
gelaatstrekken, een zuiver eirond, ofschoon wat lang-
werpig gelaat en uitstekende oogbeenen; eene hooge
gelaatskleur, eenige moedervlekken, een haviksneus,
naauwkciirig afgeronde neusgaten ; de benedenlip stak een
weinig vooruit, zijne oogen waren blaauw, grijs getint,
zijn blik was doordringend en helder. Hij was zeer zedig,

maar toch sierlijk gekleed, had eene kalme en fiere
houding, een vluggen en vasten gang, niets in zijn
geheclen persoon dat voor hem geen ingenomenheid inboe-
zemde en boven anderen deed uitsteken. «Een edel en
indrukwekkend man, zegt Oviedo, wat zijn profiel en
zijne houding zeer goed toonde.» Grondig onderwezen,
uiterst beleefd, met eene heldere en zuivere stem be-
gaafd, sprak hij te pas over de meest onderscheiden
onderwerpen, in de best gekozen bewoordingen.

Hij had een afschrik van godslasteringen; hij vermeed
zelfs den schijn van vloeken; onzedelijke liederen deden
hem walgen. Zijn geweten zou hem van de ongebonden-
heid verwijderd gehouden hebben, zijn edel instinkt had
daarvan een afkeer. Hij dronk weinig wijn, kon geen
sniulpartijen en geen hazardspel dulden. Hij schepte
veel vermaak en muntte uit in ligchaamsoeleningen: een
duchtig en bevallig ruiter zijnde, was het paardrijden
altoos zijne geliefdste uitspanning. Zijn voedsel bij voor-
keur was brood, rijst, eijeren, versche groenten,
dadelen, rozijnen, grenaten, pasteken en sinaasappelen.
Slipt, beleefd, levendig, maar hartelijk welwillend,
liet hij wel eens zijn ongeduld doorschemeren, maar
nooit geheel blijken. Keurig op zijne kleeding, en,
zooals men zegt, ordelijk, versierde hij zijne kamermet
bloemen, godvruchtige prenten en merkwaardige dingen
uit de natuurlijke geschiedenis. Hij hield er van om
zijn linnengoed� welkswitheid zijne e< nige weelde was �
zijne handschoenen en zijn briefpapier te parfumeren.

Hij heeft ergens geschreven: «Nog zeer jong zijnde,
begaf ik mij op zee, om de zeevaartkunde Ie beoefenen.
Deze loopbaan brengt dengenen, die haar volgt er toe om
in de geheimen dezer wereld te, willen dringen. » Dit ver-
langen om de geheimen der natuur te willen doorgronden

was toen gemeen aan de bedrijvigste lieden. Men wilde
zich de natuurlijke wereld verklaren; men gevoelde de
onvoldoendheid of de valschheid der meeningen, die
sedert de oudheid omtrent den staat en de wetten der
ziglbare wereld in omloop waren. Men legde zich met
ijver op de aardrijkskunde, of, zooals men het toen
noemde, de wereldkunde loe; men onderzocht de oude
schrijvers, men doorsnuffelde de arabische boeken; de
reisbeschrijvingen van vroegere schrijvers of tijdgenooten
werden met eene bijna koortsachtige begeerlijkheid ge-
lezen. ChristophorusColumbus, die daarenboven Aristoteles,
Seneca, de dichters, de Kerkvaders, de godgeleerden
en de sehriftverklaarders gelezen had, bezat eene ge!eerd-
heid van den eersten rang in de meest verspreide weten-
schappen.

Hij had den kring zijner kennis ook nog uitgebreid
door den omgang met geleerde lieden. AI de plaatsen
waar zijn schip het anker had laten vallen, had hij uit
het godsdienstig, staatkundig, industrieel en handels-
oogpunt aandachtig bestudeerd. Wij weten van hem
zelven, dat hij niet zonder vrucht bezocht had «al de
bekende landstreken, gesproken met een groot getal ge-
leerde mannen, geestelijken, leeken, Latijnen, Grieken,
Mooren, lieden van al de godsdiensten;» dat hij zich
niet te vergeefs had toegelegd «op de boeken der wereld-
kunde, der geschiedenis en der wijsbegeerte.» Wij weten
van een anderen kant, dat hij, in zijn ouderdom,
menigmaal zijne godsvrucht ontboezernde, en zich in God
over zijne wederwaardigheden, door gedichten in een lreu-
rigen en mannelijken toon troostte. Indien Christophorus
Columbus als een grijsaard, die gebukt ging onder den last
der zaken en bekommeringen, en «in eene taal welke Iaat
de zijne was geworden», niet weerstond aan de beko-

ringen van de versmaat en het beeld, dan is het ge-
oorloofd met des te meer reden te geloovcn, dat hij in
den leeftijd van vrijheid en verbeelding zich in de taal
van Dante en Tasso, «die zoete spraak zijner kinder-
jaren,» dichter gevoelde (I).

Dit is het denkbeeld dat men zich moet vormen van
dien grootcn man, op het tijdstip dat de Voorzienigheid
hem naar Portugal dreef. Niets is dus natuurlijker dan
dat zijne landgenoolen hem te Lissabon met onderscheiding
ontvingen en dat hij in slaat was zicli daar aanstonds
middelen van bestaan te scheppen. Hij had in de harde
lessen zijner jeugd, aan boord, diesta�dvasligheid in de
beproevingen, die vastberadenheid om in spijt der tegen-
spoeden te overwinnen, die vruchtbaarheid van hulp-
middelen, die practische wetenschap des levens eindelijk
geput, welke den karaktertrek van zijne roemrijke per-
soonlijkheid uitmaakt. Zijn moed werd door niets ge�ven-
aard dan door zijn vertrouwen op God. Onverwijld en
onverstoord wist hij wat de toestand vorderde. Als
schoonschrijver en teekenaar bezat hij een talent van den
eersten rang: v��r de uitvinding der boekdrukkunst waren
die middelen tot arbeid bijzonder geacht en winstgevend;
hij ging kaarten en plannen maken, handschriften over-
schrijven, zeldzame en kostbare boeken opzoeken, om
ze weder te verkoopen. Hij was te gelijk kopist, teeke-
naar en in zekere mate boekhandelaar. Niet alleen kon
hij zoo doende in zijne eigene behoeften voorzien, maar
vond ook middel, dank zij de vrome gestrengheid zijner
gewoonten, om geld naar zijn vader in Itali� te zenden,
die door tegenspoeden in den handel verarmd was.
Christophorus Columbus voorzag, uit Lissabon, in de

(1) Roselly de Lorgues.

kosten van het onderwijs zijner beide jongere broeders.

De godsdienst verhonderdvoudigde zijne krachten en
versierde zijn leven, lleed\'s in zijne kindsche jaren,
trok hij de aandacht tol zich, zegt Washington Irvitig,
«door de naauwgezetheid waarmede hij zijne godsdienst*
pligten vervulde, daar hij de vastendagen en <le pleglig-
heden der Kerk stipt opvolgde; en zijne godsdienst
bestond niet in ijdele oefeningen, zij nam deel aan die
edele en plegtige geestdrift waarvan zijn geheele karakter
sterk doonlrongen was». Hij las voortdurend, medi-
teerdc met zalving de Heilige Schrift. Het Evangelie,
volgens den heiligen Joannes, was zijne geliefkoosde
lektuur. Steeds getrouw aan de christelijke gewoonten
van het ouderlijk huis, «en zicli de aanbevelingen zijner
vrome moeder herinnerende (\'),» ging hij, eiken morgen,
van de eerste oogenblikken van zijn verblijf in Lissabon
af, de heilige Mis hooren in de Allerheiligenkerk.

Deze kerk grensde aan een opvoedingsgesticht van
geestelijke zusters. Onder andere kostleerlingen, woonde
het weeskind van een zeeman in dit huis, zij heette Felippa
de Perestrello. Zij had twee zusters en was ouder dan deze.
Haar vader, een italiaansch edelman van geboorte, was in
dienst van Portugal gestorven. Hij was officier van het
koninklijk huis geweest. Prins Hendrik had hem aan
zijne wetenschappelijke .studi�n en zijne ondernemingen
op zee verbonden. Hij had deelgenomen aan de bezetting
van Madera en aan de ontdekking van verscheidene
eilanden van de westkust van Afrika. In de laatste plaats,
gouverneur en concessionaris van het eilandje Porto Santo,
had hij zijn erfgoed in vruchtelooze proeven van e.\\ploi-
tatie verspild.

(1) Roselly de Lorgues.

Christophorus Columbus en Felippa leerden elkander
kennen en beminnen. Hun staat was dezelfde; de naam
van Itali� en hunne gemeenschappelijke betrekkingen lolden
oceaan bragten ze bij elkander; de godsdienst maakte
van beide kanten het gebrek aan fortuin goed. Felippa\'s
moeder, eene vrouw van ondervinding en eene weduwe
van groote godsvrucht, won eerst berigten in, die langen
tijd schijnen te zijn uitgebleven, dewijl er naar Itali�
moest geschreven worden, en verleende de hand harer
dochter toen aan Columbus. Ongetwijfeld om de gering-
heid van hel uitzet te vergoeden, nam zij de jong-
gehuwden in haar huis op.

Het huwelijk was gelukkig, het gezin stichtend en
ge�erbiedigd. Indien men bij die smaak en die fijne
manieren, welke wij reeds bij Christophorus Columbus
hebben doen opmerken, nog de bekoorlijkheid van den
omgang voegt met een officier, die van zijne jeugd af op
zee rondzwierf, een opmerker en een bedrijvig man, die
ook naar de dichterlijke bespiegelingen overhelde en
gewoon was aan de practische speculati�n, die met de
naauwkeurigste beschouwingen �ver de zaken duizenderlei
anecdoten over stormen en veldslagen, met wijsgeerige
of handelsovcrzigten de bevalligste opmerkingen over
de wonderen der schepping wist te doen zamengaan;
indien men bedenkt dat Christophorus z�� was ten tijde
dat hij zich in het huwelijk begaf, dan zal het niet
moeijelijk zijn te begrijpen, hoezeer de vriendenkring
zich in Lissabon uilbreidde, en hoe hij daar in de achting
bevestigd werd. Zijn huwelijk met een lid van de familie
van een oud-officier van \'s konings huis, deed hem eene
zeer nuttige bescherming verwerven. De vrienden, de
oude krijgsmakkers van zijn schoonvader, verwierven hem
aan het hof voornrme bekenden.

Vorming der cosmographische theorie van Columbus. �

Hij doet aan Genua en aan Veneti� het

aanbod om de ontdekking te beproeven.

Alphonsus V regeerde in Portugal. Hij gaf den voornamen
zeelieden gemakkelijk de eer van een gelioor: Columbus
werd hem voorgesteld. De vorst en de genueesche officier
hadden menig onderhoud over de natuurkundige weten-
schappen en de lotgevallen op zee. Telkenreize boe-
zemde Columbus den koning eene levendige belangstelling
in. Het valt niet te betwijfelen of in die gesprekken werd
gewaagd van onbekende landen welke men in de streken
van het westen zou kunnen ontdekken; want op zekeren
dag, liet Alphonsus V aan Columbus, als beteekenisvolle
merkwaardigheden, ontzettend groote rietstokken zien,
welke de wind naar dan oever der Azorische eilanden
had gestuurd.

In de eerste tijden van zijn huwelijk, zette Columbus
zijn arbeid met de pen en het kompas, en zijn handel
voort. Maar weldra weid de jongste zuster van Felippa
ten huwelijk gegeven; ook zij huwde een zeeolficier,
Pedro Correa. Door Alphonsus V tot gouverneur van Porto
Santo benoemd, zooals zijn schoonvader het geweest
was, ging Correa bezit nemen. Zijne vrouw, zijne schoon-

mordcr, de zusters zijner vrouw en zijn schoonbroeder
Columbus vertrokken met hem. Diego, het ernige kind
van Columbus en van Felippa, werd in 1470, te Porto
Santo geboren.

Pedro Correa vond eens op het strand van Porto Santo
een stuk hout dat met eenige kunst gebeeldhouwd was :
de weslewind had het aangebragt. Columbus vernam dit
feit, en men zag dat hij daaraan zijne aandacht wijdde.
Zijne schoonmoeder verhaalde hem in den huiselijken
kring, het leven van haren echtgenoot: Chrislophoriis
Columbus had te Porto Santo, de aanteekcningen en de
dagbo\'ken van de togten zijns schoonvaders in handen.
Van Porto Santo uit, deed hij verscheidene reizen naar
de naburige kusten. Hij begaf zich naar Madera. Hij
bezocht de portugesche kantoren vanGuinea, de monding
van den Goudstroom , het fort van St. George d\'Elmina. Hij
landde op de Kaapverdische en de Kanarische eilanden.
Hij zette zijne toglen voort tol de Azorische eilanden.

Hier bragt men hem feiten onder de aandacht, die hij
als zeer bc langwekkend beschouwde. Men verhaalde hem,
dat de westewinden somtijds groote hoornen, die liunne
gelijken in Europa niet hadden, tegen de oevers van
Graciosa en van Fayal dreven. Men verzekerde hem dat
men op hei, strand van het Bloemeneiland twee lijken
had gevonden, die de karaktertrekken droegen van geen
bekend ras. Verschillende zeelieden bragten hem van
verscheidene zijden opmerkingen van dergelijken aard.

Het feit alleen, dat hij deze berigten had ingewonnen
of opgespoord, doet reeds duidelijk zien met welke grootsche
dcnkbrelden Columbus\'geest vervuld was: hij bestudeerde
ongetwijfeld het vraagstuk, waaraan hij zijn geheele leven
zou toewijden. Maar indien men aan deze geringe mede-
deelingen die wij hebben opgeteekend, een oorspronke-

lijken en beslissenden invloed zou willen toeschrijven,
gelijk (enigen hebben willen doen, op de ontdekking der
Nieuwe Wereld, dan zou men willens en wetens in
dwaling vervallen. Deze gegevens waren in zich zelf zeer
onbeduidend. Niemand had daaruit tot hiertoe eenige de
minste vingerwijzing afgeleid. Columbus alleen hechtte
daaraan eenig gewigt, omdat zijn geest zich daartoe door
intu�ti�n van een bijzonderen aard had voorbereid.

Het is waar, dat zijn zoon, de «�&./Ferdinaud Columbus,
onder deze drie hoofden: � de natuur der dingen,
het gezag der schrijvers en de verhalen der reizigers �
de verschillende bronnen rangschikt, waaraan zijn vader
de gronden zijner overtuiging zou hebben ontleend, en
hij schijnt aan elke dier groepen van aanwijzingen een
bijna gelijken invloed op de voortgaande vorming van de
theorien van den grooten man toe te schrijven. Maar
deze waardeering kan den toets van het onderzoek niet
doorstaan: een feit vernietigt haar ten volle. Het is niet
aan te nemer., dat Columbus, vooral schriftelijk en weten-
schappelijk, iets hoegenaamd van die denkbeelden zou
hebben medegedeeld v��r dat hij ze lang had overwogen;
zelfs toen zij hem bewezen toeschenen, moest hij ze
herhaaldelijk in stilte ter toetse brengen: de man van
genie geeft niet ligtvaardig opening van dergelijke inge-
vingen. In 1474 nu, dat wil zeggen in het begin van
dalzelfde tijdvak waarin Columbus, van Porto Santo in
de naburige wateren vaarde, de loodsen raadplegende,
de gestrande voorwerpen onderzoekende, was hij in
wetenschappelijke briefwisseling met Paulus Toscanel�
over zijne grootsche plannen.

Paulii6 Toscanel� was een der doorluchtigste geleerden
van Itali� uit de vijftiende eeuw. Men noemde hem in
de wandeling «de natuurkundige Paulus». Geneesheer te

Florence zijnde, bezocht hij Rome menigmaal en hield
zich daar geruimen tijd op. Het pauselijk Hof achtte
zijne wetenschap hoog en was zijn persoon genegen.
Het portugesche gouvernement raadpleegde hem oflicieel
omtrent aardrijkskundige vraagstukken. Een Toscaner te
Lissabon wonende, stelde Columbus met hem in betrek-
king. Zij wisselden verscheidene brieven. Toscanclli oor-
deelde de denkbeel .\'en van Columbus groot en edel; hij
moedigde hem aan.

Wij bezitten twee zeer bekende brokstukken van deze
briefwisseling: zij dragen zonder twijfel de dagteekening
van 147\'».. Christophorus Columbus aarzelde niet meer,
zocht niet meer; hij had gevonden, hij geloofde, hij
wist. Dit is zoo waar, dat het denkbeeld voor hein had
opgehouden tot het gebied der theorie te belmoren: het
was een ontwerp geworden, een praetisch besluit om
ontdekkingen op den Oceaan te gaan doen; en reeds voerde
hij als voornaamste beweegreden om zijn ijver te prik-
kelen, de gelukkige uitkookten aan, welke hij zich van
zijne Ontdekking voor het christendom beloofde.

Columbus werd niet beter gediend door «het gezag der
geleerde schrijvers,» dan door de mededeelingen der
zeevaarders. Hij zou groot gevaar geloopen hebben door
zijne lektuur op het dwaalspoor gebragt te zijn, indien
hij even veel vertrouwen had gesteld in de plaatsen van
Seneca, van Aristoteles, van Plinius, van Mar co Polo,
van John Mandeville over de onbekende werelden en den
weg om ze te bereiken als aan zijne eigene redeneringen.
Ongetwijfeld dacht hij over de meeningen dier schrijvers
na, maar op ondergeschikte wijze: toen zijne berekeningen
hem de overtuiging geschonken hadden, vergeleek hij
zijne innige besluiten met de vroegere onderstellingen.
Welk licht konden de teksten, die voor ons raadsels zijn

gebleven, nu de oceaan geen geheimen meer bezit, uit
hen zelven voor zijn blik verspreiden?

Inderdand, Columbus werd door de inwendige wereld
zijner gedachten, door eenzame overwegingen over "de
natuur der dingen» verlicht. Men moet niet volkomen
ontkennen dat de algemeene strekking der wetenschap-
pelijke beweging van dien tijd niet gunstig is geweest
voor de persoonlijke ontluiking zijner denkbeelden: de
wondervolle ontdekkingen worden nimmer door God gc-
schonken dan op het oogenblik, dat is voorbereid om ze
te begrijpen en ten nultte te maken. Maar het indivi-
dueel, intiem en geheimzinnig karakter van de ingeving
van den groolen Genuees, is niettemin een feit dat hij
zelf verklaart: «De Zeer Heilige Drie�enheid, zeide hij,
gaf\' mij het denkbeeld in , dat Zij mij vervolgens volmaakt
duidelijk maakte, dat ik van Spanje naar Indi� zou
kunnen varen door den Oceaan naar het westen over te
zeilen.» God, zegt hij elders, «opende hem het verstand
als met de hand».

Daarenboven, flikkering van het genie of uitwendige
openbaring, langzame klaarblijkelijkheid der berekening of
plotselinge verlichting, welken naam men ook geve aan
de lichtstraal, die de tlieori�n van Columbus deed ge-
boren worden, hij begreep en hield het voor zeker,
wij weten niet stellig in welk jaar van zijn beschouwend
leven, dat de aaide rond was. Men had het v��r hem
geloofd en gezegd; maar niemand had die leer met eene
energie van overtuiging omhelsd, bij de zijne te ver-
gelijken. Hij trok daaruit dit gemakkelijk gevolg, dat
men, in theorie ten minste, in alle rigtingen rondom
de aarde kon gaan.

Een ander denkbeeld, ook door de oudheid aangenomen,
maar door de geheele middeleeuwen van de hand gewezen,

vormde zich, in de tweede plaats, meieene onwankelbare
zekeriieid in Columbus\' geest. De wijsheid en de goed-
heid des Scheppers, lieten niet toe Ie denken , zeide hij,
dat de groote ruimten van den aardbol, die lot nog toe
onbezocht waren, geheel door de onvruchtbare wateren
van een buitcnmate grooten oceaan , zouden bedekt zijn.
Hij ach\'te het waarschijnlijker, dat het bekende vaste-
land, als tegenwigt, in een tegenovergesteld halfrond,
landen zou bezitten van eene bijna gelijke uilgeslrekt-
heid. En, volgens hem, moesten die landen door nienschen
bewoond zijn: de volken der oude wereld hadden hunne
tegenvoeters.

Deze beginselen bragten er hem reglstreeks toe om te
zeggen, dat tegenover de westelijke kusten van Europa,
aan gene zijde der Atlantische zee, de oostelijke kusten
van een ander land bestonden; dat tusschen deze beide
werelden, de oceaansclie zee, zooals m.M) toen sprak,
de meest legtslreeksclie en gemakkelijkste weg was; dat
het er alleen cp aankwam om ver genoeg in de rigting
van het westen te varen, om, zonder twijfel, in een
tweede bewoond halfrond aan te komen. Columbus be-
sloot, in 1470, bij de zeevarende mogendheden de
noodige stappen te doen, om deze stoutmoedige reis
te verwezenlijken.

Hij was overtuigd dat uit zijne ontdekkingsreis onbe-
rekenbare voordeden voor de christen wereld zouden
voortvloeijen, en dat de eerste natie die haar vlag op
de onbekende landen zou planten, daardoor ontzettend
groote rijkdommen zou verwerven; hij weuschle in de
eerste plaats aan Genua, zijn vaderland, de christelijke eer
en het voordeel der onderneming te bezorgen. Hij ver-
liet Portugal, kwam te Genua aan en deelde zijn ont-
werp en zijne plannen aan den senaat mede. Hij nam

de verpligting op zich, indien men hem schepen ver-
schafte, om de straat van Gibraltar uit te zeilen, en
door de oceaanschc zee, naar het westen door te varen,
totdat hij het land dat goud, specerijen en paarlen
voortbragt, zou gevonden hebben. De senaat van Genua
noemde in stilte deze reusachtige voorstellen, hoog-
moedige droomerijen, en beweerde luide, om ze van de
hand te wijzen, dat de schatkist den last niet kon dragen.

Columbus ging dezelfde aanbiedingen te Veneti� doen:
zij vonden daar geen gunstiger gehoor.

Hij begaf zich vervolgens naar Savone. Zijne bejaarde
ouders leefden daar in stilte: hij bleef verscheidene
maanden bij hen, ondersteunde hen in hunne armoede,
die zeer groot was geworden, en achtte het niet beneden
zich om, nu en dan, in gezelschap van zijn vader en
zijne broeders, zijn oud handwerk van kaarder weder
op te vatten, maar hield zich meer aanhoudend bezig
met het teekenen en verkoopen van geographische kaarten.
Christophorus Columbus bleef ongeveer een jaar aldus
in Itali� wonen.

In Lissabon, bij zijne vrouw en zijn zoon terugge-
keerd, deed hij nu eens een zeetogt en bevond zich
dan wedtr aan land, waar hij een leven van ontbering,
van handenarbeid en van studie leidde. In de maand
februarij 1477, deed hij eene zeereis honderd mijlen
boven IJsland. Wij welen niet of hij op deze of op
eene andere reis zinspeelde, toen hij later zeide: «Ik ben
in het noorden, in Engeland geweest.» Wij zijn geneigd
te gelooven dat hij in de noordelijke zee�n twee ver-
schillende togten deed.

Nuttelooze pogingen door Columbus bij het hof van
Lissabon aangewend. � Hij keert naar /talie terug.

In 1479, volgde de koning van Portugal Jan II, de
Groote bijgenaamd, zijn vader Alphonsus V op. Het
strookte met zijne inzigten om aan de portugesche marine
etne bedrijvigheid te geven welke de tijden van prins
Hendrik, zijn oud oom, herinnerde. Hij bediende zich van
iedercn vreemdeling dien hij bekwaam achtte. Het kostte
Columbus weinig moeite om bij hem ten gchoore te
worden toegelaten.

Jan II toonde zich, op de eerste audicnli�n, weinig
genegen om de plannen van Columbus te begunstigen.
Maar, in het vervolg, begreep hij, dit er iets waarschijnlijke
en prachtigs in de theorien van den Genuees gelegen was:
hij stemde er in. toe om de kosten der expeditie te dragen.
Oeze logt had geen plaals, dewijl de kroon van Portugal
de voorwaarden door Columbus gesteld niet aanvaardde.

Vaa den beginne af, en bij het nog niet geheel heldere of
duidelijke van zijne ingevingen en van zijne berekeningen,
had Columbus zich zelven beloofd en voor God gezworen,
dal hij de ontdekking der rijke landen, welke zijn genie
giste dat aan de westelijke grenzen van den Oceaan ge-
legen waren, op twee�rlei, onderscheidene maar zamen-
gaande wijzen zou doen dienen: tot de verspreiding van

het Evangelie en tot de verheffing der Heilige Kerk. Hij
had besloten dat op zijn voetspoor de christenheid hare
missionarissen en haar geloof naar Indic zou zenden;
dat Indi�, haar, op zijne beurt, schatten zou opleveren,
die haar in staat zouden stellen om de christen wereld
van de eeuwenoude smadelijke bejegening van het isla-
misme te bevrijden..Dit program, men ziet het, omvatte
twee gedeelten: zij hebben de aandacht der geschied-
schrijvers niet in dezelfde mate getroffen : het eene is
minder slecht gewaardeerd dan het andere.

Washington Irving heeft, behalve een ongeschikt en
valsch woord, de om zoo te zeggen apostolische zijde,
van de missie waartoe Columbus zich beroepen achtte,
zeer goed beschreven. «Toen Columbus, zegt hij, zijne
theorie gevormd had, vatte zij meteene zonderlinge kracht
wortel in zijn geest. Hij sprak nimmer op een toon van
twijfel of aarzeling, maar met zooveel vastberadenheid
en zekerheid, alsof zijn oogen het beloofde land gezien
hadden. Een diep godsdienstig gevoel was met zijne be-
schouwingen vermengd en gaf haar soms een tint van
bijgeloof, maar van een bijgeloof dat geheel hoog en ver-
heven was. Hij beschouwde zich zelven in zekere mate, als
gezant des hemels, onder al de menschen uitverkoren,
om zijne groote oogmerken te vervullen; hij meende de
ontdekking die hij overpeinsde, in de Heilige Schrift ge-
boekstaafd en in groote trekken in de openbaringen der
profeten aangeduid te zien. De uiteinden der aarde zouden
tot elkander grbragt worden; en al de nati�n, al de
talen vereenigd onder de heilige banier des Verlossers.
Dit moest de glorievolle uitkomst van zijne onderneming
zijn, die de verwijderde en onbekende streken der aarde
met het christen Europa in betrekking zou stellen, die
de flambouw van het ware geloof in landen zou brengen,

nog bedekt met de duisternissen van het heidendom, en
hunne ontelbare volken, onder de heilige heerschappij der
Kerk zoude vereenigen. De geestdrift welke hem bezielde
werd medegedeeld aan zijne woorden en tot zelfs aan
zijne houding, die iets had van den adel en de verheffing
zijner denkbeelden» (1).

Dezelfde schrijver spreekt in duidelijke woorden van
hetgeen hij «het geliefkoosd ontwerp» van Columbus
noemt. «De bevrijding \\an het Heilige Graf, zegt hij,
was een der groote voorwerpen van zijn ijverzucht; hij
overwoog die gedurende het overige zijns levens; zij was
het onderwerp van eene uitdrukkelijke beschikking in
zijn testament. Hij beschouwde haar als een van de
groote werken welke de hemel hem gekozen had te
doen, en hij hield in hel vervolg zijne groote ont-
dekking als een voorbereidend middel door de Voor-
zienigheid gebezigd, om daarvan de vervulling te ver-
zekeren. (2) .... Van den beginne af, had hij de bevrijding
van het Heilig Graf, als het groote onderwerp voorge-
steld, waartoe de opbrengst zijner ontdekkingen zou
moeten worden aangewend (3)».

Washington Irving heeft zich omtrent twee punten
vergist. Toen hij zeide, dat Columbus van den beginne
af, zijn verlangen had te kennen gegeven om het Heilige
Land te bevrijden, verstond hij daardoor het tijdstip
der onderhandelingen met het spaansche hof; zijne
gedachte klom niet hooger op. Dit is eene onjuistheid.
Hij verzwaart die, wanneer hij daarbij voegt, dat Columbus
in het vervolg zijne groote ontdekking als een voorbe-
reidend middel beschouwde. Hij vergist zich evenzeer
wanneer hij, op eene andere plaats, verzekert, dat

(1) Washington Irving. b. I, h. v. � (2) Ibid B. II, h. VIII. �
(3) B. XIV, h. IV.

Columbus zich zijne gelofte met cene nieuwe kracht her-
innerde, alsof hij die, gedurende «en zeker getal jaren,
ongeveer uit het gezigt verloren had.

Columbus vormde het besluit, om de Nieuwe Wereld te
ontdekken, om haar het Evangelie te verkondigen en om
Palestina te bevrijden, werkelijk van den beginne af,
dat wil zeggen zoodra het oogmerk van de Ontdekking
zelve in zijn geest was gevestigd. En deze\' drie denk-
beelden van Ontdekking, vnn Apostolaat, van Bevrijding,
ontstonden tegelijkertijd in zijn groot en vroom genie,
en bleven insgelijks zonder onderbreking, zonder ver-
jretelheid, zonder verslapping, in zijn wil en in zijne
handelingen vereen�gd.

Columbus kon dezen heldhaftigen droom niet anders
verwezenlijken dan met zich, door zijne voorafgaande
overeenkomst met de deelgenoolen, wie ze ook zijn
inogten, van zijn zeetogt, een bijna koninklijk gezag
en on\'zettend groote eigendomsregten op de te ont-
dekken landen te verzekeren. Hij moest meester in
Indi�\' z�n, om, zonder hindernis, een waarlijk christe-
Hiken loop aan de ontwikkeling der kolonisatie 1c geven.
Hij moest een vrij aanzienlijk aandeel in de opbrengsten
der kolonisatie hebben, om daaruit eene bijzondere schat-
kist te slichten, die hem in slaat stelde om de uilgaven
van werving en van onderhoud van een leger tegen den
Turk te bestrijden. Eindelijk moesten, ter belooning voor
de Ontdekking, e�rrtitels hem in Europa, door het
uiterlijk van groolheid en het vermogen van initiatief,
gelijkstellen mrt de vorsten. Eeretitels, rijkdom, magt,
deze drie dingen waren hem onontbeerlijk.

Vandaar de voorwaarden, welke hij eerst aan Portugal,
en later aan Spanje stelde: � hij moest onderkoning
zijn, gouverneur-generaal der eilanden en vastelanden

door hem en na hem in den Oceaan ontdekt en groot-
admiraal van den Oceaan; � hij moest al de ecrbc-
wijzen, al de attributen van deze waardigheden en
bedieningen hebben; � hij moest de tiend ontvangen
van al de rijkdommen, de paarlcn, de diamanten, het
goud, de reukwerken, de specerijen, de vruchten en
de voortbrengselen welke verzameld en uitgevoerd zou-
den worden in de streken aan zijn gezag onderworpen ; �
zijne waardigheden en bedieningen en al de prerogatieven
daaraan verbonden, zouden, door regtvan eerstgeboorte,
erfelijk in zijne familie zijn.

Koning Jan II vond, in het eerst, die eischen niet
builen verhouding tot de voorgestelde dienst; hij zond
ze tot onderzoek aan zijne permanente commissie der
zeeontdekkingen. Deze commissie was uit drie leden zamen-
gesteld: Diego Ortiz de Cazadilla, bisschop van Ceuta en
biechtvader van Jan II en de joodsclic gencesheeren
Josephus en Rodigero. Zij besloten eenparig om de eischen
van Columbus van de hand te wijzen.

Jan II vereenigde zich niet met dit afwijzend besluit.
Al dekte het de koninklijke verantwoordelijkheid, het
voldet d zijn gemoed niet. Hij maakte het vraagstuk buiten-
gewoon aanhangig bij een oppersten raad, onder zijn voor-
zitterschap, geheel en uitsluitend zamengesteld uit de aan-
zicnlijksten van het hof. In dien raad hielden kleingeestige
overwegingen weder de bovenhand. De biechtvader werd
minder geleid (zooals het te dikwijls, wij moeten het tot
onze spijt zeggen, in gevaarvolle bedieningen geschiedt),
door de belangen der godsdienst dan door de inziglen
der baatzuchtigheid. Hij was, of beschouwde zich te zijn
een geleerde in cosmographie. Om die reden, vatbaar-
der dan ieder ander voor achterdocht en jaloerschheid
ten opzigte van Columbus, maakte hij er zich ecne

levensquestie uit om een mededinger de gelegenheid te
ontnemen van goed bij den meester te worden aange-
schrcven. Door zijne trawanten vormde zijne listige behen-
digheid eene meerderheid in den raad overeenkomstig
zijne hartstogten.

Een enkel lid, de graaf de Villareal, deed met kracht
de taal der rede en der eer, der godsdienst en der
vaderlandsliefde hoorcn. Hij wees er op dat het voor-
naamste doel van Columbus bestond in de uitbreiding
van het katholiek geloof; dat indien irnn zijn aanbod
afwees, men welligt God zou weigeren, dat men Hem ten
minste zou beproeven, door deze kans te verwaarloozen
om het woord des Evangelies van de eene tot de
andere pool te doen weerklinken; dat men de natie eene
groote vermeerdering van rijksgebied zou ontrooven, en
haren vorsten van de onoversterfelijkheid van hun naam.
Hij verwonderde zich daarover, dat zulk een ontwerp
bestreden werd door een bedienaar der godsdienst. Hij
durfde, als hoorde hij op het oogenblik zelf, zeide hij,
eene stem en een geest van den hemel, den vorst die
stoutmoedigheid genoeg bezat om de onderneming te be-
proeven, niet slechts een gelukkigen uitslag, maar ook,
in het tegenwoordige en in de toekomst, eene magt en
een roem voorspellen, die de vermaardste helden en de
gelukkigste vorsten nimmer verworven hadden.

Ofschoon deze rede algemeen toegejuicht werd, bleef
het gevoelen van den biechtvader toch zegevieren. De
raad besloot twee dingen: dat het in het algemeen paste
de zeetogten aan te moedigen, en dat men zich in het
bijzonder moest wachten voor den togt door Columbus
voorgesteld.

Intusschen hield Jan II zich nog niet overtuigd. Hoe
meer hij zijne eigene redeneringen doorgrondde, hoe

meer de onderneming hem toelachte. Hij liet Columbus
schikkingen voorstellen. Hij bood hem het levenslang be-
stuur aan van de landen, welke hij zou ontdekken,
eeretitels en erfelijke voorregten. Columbus weigerde.

Dit deed den koning leed, ja zelfs smart. De biecht-
vader vond toen een middel uit om zich te doen gelden,
dat wij zouden willen verzwijgen: hij ried den koning
aan om de plannen en de aanteekeningen van Columbus
heimelijk aan een portugeschen zeeman ter hand te stellen,
en hem langs den aangegeven weg ter Ontdekking uit
te zenden. Eene koninklijke boodschap noodigde Columbus
uit om onverwijld het uitvoerig plan van zijne ontdek-
kingsreis mede te deelen, met de kaarten tot bewijs:
hij gehoorzaamde. Aanstonds werd een derzeekapiteins,die
men voor den bekwaamste hield, met een karveel uitge-
zonden: zijne voorgewende zending was omdeKaapver-
dische eilanden van levensbehoeften te voorzien; zijnege-
heime en wezenlijke zending, om naar het westen te zeilen,
volgens de voorschriften aan Columbus ontstolen. Maar
na verloop van eenige dagen zeilens in de aangegeven
rigting, verloor de bemanning en de kapitein den moed.
Men keerde naar de Kaapverdische eilanden, en van
daar naar Lissabon terug. Langzamerhand wijdde eene
onvermijdelijke onbescheidenheid het publiek in het
geheim van deze schuldige reis in.

Columbus had Felippa, zijne vrouw, zien sterven. De
onregtvaardige trek van het hof trof hem in het diepste zijner
bedroefde ziel. Hij ontving daardoor als eene ongeneeselijke
wonde. Te vergeefs trachtte de koning hem herhaaldelijk
tot nieuwe onderhandelingen te bewegen. Lissabon, het
hof, de menschen, het land, alles van Portugal, was hem
eene bittere herinnering geworden. Hij vlugtte heimelijk
over zee, zijn jongen zoon Diego medencmende.

Dit vertrek was eene vlugt. Columbus\' leven was te
Lissabon niet meer veilig. Flij wist dat de koning, onder
den dagelijksclien druk van misdadige! raadslieden, besloten
had om het onmogelijke te beproeven, ten einde hem door
eene dier verbindtenissen, die niet gedoogden, wanneer men
in de portugesche marine was ingeschreven, ondereene
andere vlag te varen, aan zijne kroon te verbinden. Hij
wist dat diezelfde raadslieden tot alles tegen hem besloten
waren; een moord zou hen niet tegenhouden (I). Hij verliet
Lissabon in 1484. Zijn zoon was acht jaren oud. Bevond
Bartholomeus zich toen op zee, zooals Las Casas dat vcrze-
kert, of vlugtten de beide broeders te zamen? Zond Christo-
pliorus ten dien tijde Bartholomeus naar Engeland, om
Hendrik VII belangstelling in te boezemen voor de groote
onderneming? Dit laatste gevoelen is het algemeenst aan-
genomen.

(1) Deze wreede bezorgdheid is door Navarrette en door andere
geschiedschrijvers vervormd in eene minder edele vrees, die van
voor schulden in de gevangenis gezet te worden. Maar al tras
Columbus niet rijk, hij bezat nog meer dan hij schuldig was:
niets doet dit onderstellen. Het is waar hij verkocht in stilte het
erfgoed zijner vrouw, maar die geheime vereffening wordt vol-
doende verklaard door de noodzakelijkheid waarin hij zich bevond,
om de toebereidselen tot zijn vertrek geheim te honden. Het is
ook waar, dat toen Jan II hem vier jaren daarna schreef om hem
uit te noodigen terug te keeren, hij hem de uitdrukkelijke ver-
«ekcring gaf dat hij niet ongerust moest wezen alsof eenige cri-
minele of civiele vervolging tegen hem zou wordeD ingesteld. Maar
deze woorden zinspelen op een begin van crimineel proces tegen
Columbus, na zijne vlugt, die door de raadslieden van Jan II
als desertie werd beschouwd. Zij haalden hem, ondanks de waar-
heid, gemakkelijk over met betrekking tot de regten zijner vlag op
een vreemdeling, die sedert meer dan vyftien jaren in het land
gevestigd was, en is dien tusschentijd, op portugeesche schepen
had gevaren.

Christophorus Columbus kwam te Genua aan. Hij bleef
daar slechts korten tijd: zijne voorstellen, welke hij aan
den senaat van zijn vaderland andermaal voorlegde,
werden evenmin aangenomen als vroeger.

Als eertijds, ging hij gelijk een brave zoon zijn ouden
vader te Savonne terugzien. Zijne moeder was niet meer.
Sedert den dood van Suzanna, beschouwde Dominicus
Savone als een ballingsoord; hij had shchts ��n ver-
langen, om zijne laatste dagen door te bivngen en te
sterven te midden van de herinneringen zijner jeugd,
zijns geluks. Christophorus Golumbus, hoe weinig rijk
zelf ook, legde zich met eene ijverige teederlievendheid
de noodigc offers op, om dien zoo te zeggen laatsten wil
te volbrengen: hij bragt zijn ouden vader naar Genua
terug. Hij verliet die stad eerst na eenigc maanden en
nadat hij voor het tegenwoordige en de toekomst in al
de behoeften van den grijsaard had voorzien.

De blikken van Christophorus Columbus hadden zich
naar Spanje gerigt. Hij hoopte in dat land afdoende
sympathie te vinden voor zijn wetenschappelijk, bescha-
vend, christelijk werk. De natie was ijverig voor het
geloof; zij haatte de Mooren; zij had ridderlijke over-
leveringen en eene bloeijende zeemagt. De regeling van
Isabella van Kastili� en van Ferdinand van Arragoni�
werd glansrijk geopend: men roemde heinde en ver de
wijsheid, de dapperheid en de godsdienstigheid van
Isabella. Columbus scheepte zich dus in, vol hoop.
Men weel niet met zekerheid naar welke haven hij
zeilde; en ook niet op welke plaats van het schier*
eiland hij aanlandde. De geschiedenis vindt zijn spoor
terug, wanneer hij de liefdadigheid inroept aau eene
kloosterpoort.

Columbus komt in Spanje aan. � Zijne eerste
betrekkinyen met de spaunsche geestelijkheid.

Op een warmen dag in julij 148o, zag de pater
gardiaan, of de overste van een klooster, dat op een
half uur afstand van Palos, onder de schaduw der pijn-
boonien, op eene kaap die zicli boven de zee verhief,
gelegen was � toen hij het kamertje van den portier
voorbijging, een reiziger die, de voeten niet stof bedekt
en het voorhoofd druipende van zweet, een weinig
water en brood vroeg voor zij.i van vermoeijenis uit-
geput kind. Het klooster, door Franciskanen bewoond,
heette Heilige Maria van de Rabida. De pater gardiaan,
Juan Perez de Marchena was, weinige jaren te voren,
aan het hof verbonden geweest als biechtvader van koningin
Isabella. Hij stond getroffen door het deftig en voornaam
uiterlijk van den vreemdeling. Hij vroeg hem zijn naam,
zijn land, van waar hij kwam, waarheen hij ging? De
reiziger antwoordde dat hij ChristophorusColumbus heette,
uit Itali� kwam, zich naar het hof begaf, de Koningen
wilde spreken om hun een gewigtig ontwerp mede te

deelen. Hij voegde daarbij dat hij door Huelva wiide
gaan; de jongste zuster zijner vrouw was daar getrouwd:
hij zou haar zijn kind te bewaren geven.

De gardiaan noodigde den vreemdeling uit om in
het klooster Xe komen uitrusten. Columbus nam dit aan
in het belang van zijn kind. Onder de stille gaanderijen
des kloosters werd het gesprek voortgezet, eene krach-
tige vriendschap gesloten. De Franciskaan bezat, zoozeer
als een zijner tijdgenooten, sterrekundige en aardrijks-
kundige kennis; de wetenschap van den Genuees bekoorde
hem. Het oogenblik is niet gunstig, zeide hij hem, en
dit was de waarheid, om uwe voorstellen aan het hof
te doen. Wacht bij ons een gunstiger tijd af. Columbus
werd de gast der Franciskanen. Hij zag in dit onver-
wacht oponthoud eene gelegenheid om, met het oog
op een nieuwen slrijd, zijne ziel te versterken. Zijne
ondervinding dwong hem om den langen duur en de
bitterheid van dien strijd te voorzien. Hij gaf zich aan
het gebed, aan ascetische overwegingen, aan heilige
lektuur, aan al de oefeningen eener eigenlijk gezegde
geestelijke afzondering over. Hij omhelsde het klooster-
leven in al zijne bijzonderheden. Getrouwe gezel der
volmaaktste monnikken, stichtte zijne versterving aan de
gemeene tafel der eetzaal hen; zij waren opgetogen over
zijne vurigheid bij de offici�n der kapel; hij maakte in
het regt verstand van en de liefde voor den regel, be-
wonderenswaardige vorderingen. Pater Juan Perez, die
door zijn vertrouwelijken omgang geroepen was in den
stoel van boetvaardigheid, de geheimen zijns harten te
kennen, verklaarde, verrukt, dat er in dien vreemdeling
eene deugd woonde, des te verhevener dewijl zij zich
zelve niet kende: de scherpzinnige zielbeslierdcr had in
zijne langdurige priesterlijke bediening nog geen dergelijk

voorbeeld van mannelijke en ongekunstelde mysticiteit
ontmoet. Ook stelde hij van dat oogenblik steeds, als
geleerde en priester, belang in de lotsbestemming van
Columbus en in zijn werk, en hij deed dit met al de
energie der bewondering en der offervaardigheid.

Columbus verbleef in het klooster van de Rabida, van
de maand julij 1485 tot de lente van 1486. Ferdinand
en Isabella, die toebereidselen maakten tot een veldtogt
tegen de Mooren van Grenadi, kwam n te Cordova aan.
Daar hadden zij de verzamelplaats van hunne troepen
bepaald. De pater gardiaan achtte het oogenblik geschikt;
hij liet Columbus naar Cordova vertrekken. Hij verschafte
hem een kleine som gelds en stelde hom voor personen
tot onmiddellijke omgeving der koningin behoorende,
dringende aanbevelingsbrieven ter hand. Hij wilde dat
Diego, gedurende zijns vaders afwezigheid in het klooster
zou blijven; hij beloofde zich zelf met de dagelijksche
zorg voor zijn onderrigt te zullen belasten. Nimmer had
Columbus onder zulke troostrijke voorteekenen de toebe-
reidselen tot de reis gemaakt. Hij kwam vol vertrouwen te
Cordova aan. Zijne aanbevelingen waren vooral gerigt
aan Ferdinand de Talavera, prior van Prado, den zeer
magtigen biechtvader der beide vorsten: hij beloofde zich
groote voordeden van deze omstandigheid.

Maar onder het uiterlijk van eene onberispelijke ge-
regeidheid, verborg de biechtvader de gebreken die aan
onbekwame lieden en dorre harten gewoon zijn. Hij gaf
zich niet gaarne veel moeite om zijne pligten te ver-
vullen en oefende gaarne voordeelige deugden uit. Op-
lettend op zijne eigene zaken, en zorgeloos voor die
van anderen, zonder zich het minst om het algemeen
welzijn te bekommeren, zou hij gaarne, gelijk al de
zielen die onder het gewone peil staan, tot devies geno-

men hebben de spreuk: pax mea suprema lex esto:
mijne rust bovenal. Overigens ware hij een goed pries-
ter, indien de smaak voor kuiperijen, de onbegrensde
heerschzucht en de haatdragende ligtgeraaktheid bestaan*
baar waren met de priesterlijke eer.

De geschiedschrijvers zeggen dat de biechtvader, toen
Columbus hem zijn brief van aanbeveling overhandigde,
den vreemdeling van top tot teen opnam, die daar voor
hem stond met een vermoeid uiterlijk, in ecne onaan-
zienlijke kleeding, in Spanje gekomen men weet niet
hoe, aan het hof aangeland zonder anderen steun dan de
toevallige bescherming van een monnik, die zelf in eene
provincie was begraven. Hij meende, zonder aarzelen . dat
de overste van de Rabida zich door een plannenmaker
had laten om den tuin leiden; hel kwam hein buiten-
gemeen wijs voor om den beschermeling van pater
Marchena op de trappen, in de voorportalen, in de
wachtzalen te laten pruilen; dat zou hem wel van zijne
sollicilatie-manic genezen. Maar geen geschiedschrijver
heeft eene omstandigheid opgemerkt, uitnemend geschikt
om den prior van Prado bij uitstek vijandig aan Colum-
bus te maken. Pater Juan Perez, die hem den prior
toezond, was biechtvader van Isabella geweest. IIuma-
nist, cosmogroaf, een man wiens heiligheid alom erkend
werd, een man van gebed en studie, een volmaakt
religieus zijnde, had hij zich, ondanks de koningin,
in zekeren zin, aan de verantwoordelijkheid zijner
kiesclie bediening onttrokken, om zich geheel en al,
in de verre eenzaamheid, aan de gestrenge voorschriften
van zijn regel en de aanlokselen zijner boeken over te
geven. Ofschoon Isabella bedroefd \\\\ as over zijn vertrek,
had zij hem toch bewonderd. Zij herinnerde zich den
waardigen priester met een met genegenheid vermengden

eerbied. Dit was aan Talavera niet onbekend. De lieden
die ambten aan het hof bekleeden, hebben vaak als
beginsel om degenen wier plaatsen zij hebben inge-
nomcn, die men betreurt, en die zouden kunnen terug-
komen, met zorg van de gedachte des meesters verwij-
derd te houden. Was er voor Talavera meer noodig
om hem te ontraden een sollicitant aan de Koningen
voor te stellen wiens grootsche denkbeelden, indien zij
hun behaagden, hun de gelegenheid zouden verschaffen
om nog meer aan de verdienste van Juan Perez te
denken?

De biechtvader legde derhalve aan de voorstelling welke
een heilige vriend hem verzocht te verschaffen, de duizende
hinderpalen in den weg, welke de aandachtige onwil van
een hofbeambte, die goed bij den meester staat aange-
schreven, kan uitdenken. Dit duurde langen tijd. De vast-
houdendheid van Columbus verslapte daardoor niet, maar
zijne hulpmiddelen werden uitgeput. Hij moest, om in zijn
levensonderhoud te voorzien, zijn ouden arbeid van
copist en geograaf-teekenaar weder ter hand nemen. Te
Cordova en te Lissabon zouden zij ongetwijfeld voldoende
in zijne behoeften hebben voorzien. God bespaarde hem
de beproeving daarvan. Hij ging een tweede huwelijk
aan. Hij was gaan wonen in de buurt van eene zeer
schoone vrouw. Zij heette Beatrijs Enriquez. Zij behoorde
tot eene edele familie van een oud geslacht. Ofschoon
hare fortuin niet in verhouding stond tot hare geboorte,
verzekerde zij haar een onafhankelijk bestaan. Zij ver-
nam welk het verleden, de plannen en de verlegenheid
van Columbus waren; welligt raadde zij zijn genie. Ten
einde het regt te hebben om hare middelen van bestaan
met hem te deelen, stemde zij er in toe zijne tweede
vrouw te worden. Zij huwden in de maand november

1486. Beatrijs werd, in liet volgende jaar, moeder van
Ferdinand Columbus. (1)

Intusschen wanhoopte Columbus door den biechtvader
aan de Koningen te worden voorgesteld. Hij koos toen
het middel om aan Ferdinand te schrijven; zijn brief
bleef onbeantwoord.

(1) Wij zullen in een afzonderlijk hoofdstuk de zoo ligtvaardig
betwiste wettigheid van dit tweede huwelijk van Columbus bewijzen.

Tusschenkomst van het hof van Rome ten gunste

van Columbus. � Hij verkrijgt, door

een romeinsch prelaat, zijn eerste gehoor van

de Koningen van Spanje.

De toen regerende Paus Innocentius VIII, was Genuees.
Het is niet met zekerheid bekend wanneer en hoe hij
de theori�n van Columbus leerde kennen. Werden zij
hem door Toscanelli medegedeeld? Deze onderstelling is
zeer waarschijnlijk. Torn hij nog kardinaal Cibo, bisschop
van Melfe was, bevond hij zich zeker te Rome omstreeks
het tijdperk dat Toscanelli uit Rome aan Columbus, in
Portugal, de brievenschreef waarvan wij gesproken heb-
ben. Was het niet natuurlijk dat de geleerde Florentijn
den genucschen kardinaal onderrigte van de zijns i ziens
bewonderenswaardige theori�n en de oogmerken die van
een kind van Genua voortkwamen.

Eene andere onderstelling, die de eerste niet belet»
schijnt ons nog redelijker. Het blijkt uit verschillende
plaatsen in Columbus\' geschriften dat hij, van den beginne
af, zijne grootsche denkbeelden, aan den Heiligen Stoel
onderwierp. Waarom zou hij zich niet, bij voorkeur, met
dat doel, tot een kardinaal, zijn landgenoot, gerigt hebben?
Indien hij niet aan Cibo schreef, toen deze nog kardinaal
was, deed hij het welligt nadat hij de driekroon had

ontvangen. De verheffing van Innocentius VIII dagtee-
kendo van minder dan een jaar; zij moest Genua bijzon-
der bezighouden en den trots der Genuezen gaande maken,
toen Columbus, uit Lissabon vlugtende, zijne tweede
aanbiedingen aan den genueschen senaat deed, en zijn vader
uit Savone naar zijne geboortestad terugvoerde. Waarom
zou hij ditmaal, Itali� weder verlatende, den nieuwen
Opperherder, die een kind uit dezelfde muren was als
hij, niet regtstreeks hebben medegedeeld dat hij in Spanje
de middelen ging zoeken en hoopte te vinden om onbe-
kende koningrijken voor het Evangelie te openen?

Op welke wijze dan ook Innocentius VIII de vrome ver-
langens en den apostolischen ijverzucht van Christophorus
Columbus moge te weten zijn gekomen, hij was daarmede
bekend, dit is zeker. Hij was daarmede ingenomen.
«De familie van paus Innocentius VIII, zegt de heer
graaf Roselly de Lorgues, wist dat de doorluchtige Opper-
herder belang stelde in het plan van Christophorus Colum-
bus; daarom liet zij op zijn graf schrijven dat hij innig
deelnam in de Ontdekking, welke hij de vreugde niet had
op deze aarde te leeren kenden.

Eene zeer gewigtige omstandigheid is tot heden toe vol-
strekt door al de levensbeschrijvers van Columbus verwaar-
loosd. Jan Crebs of Nicolaas van Cusa, de zoon vaneen
visscher, werd te Cusa, aan den Moezel, vier en dertig
jaren v��r Columbus geboren. Hij werd met het purper
omhangen, in 1448, en stierf tcPodi, in 1464. Hij was in
al de gewone studi�n der geestelijkheid, het grieksch, het
hebreeuwsch, de wijsbegeerte, de godgeleerdheid en de
letteren ervaren. Maar hij beoefende bij voorkeur de wis-
kunde, desterrekunde, de aardrijkskunde. Hij verhief zich
in dien bijzonderen sfeer, tot op de hoogte der begrippen
welke de wiskunde der moderne tijden geschept hebben.

V��r Columbus en Copernicus had hij over de gedaante der
aarde, hare plaats in het hemelstelsel en hare beweging,
zeer bepaalde, zoo niet volkomen denkbeelden.

Zijne hoedanigheid van lid van het heilig collegie zou
voldoende zijn geweest om zijne sterrekundige meeningen
ter kennis van Toscanelli te brengen. Zij waren even
oud. Men went welke eene levendige schriftelijke wissc-
ling van denkbeelden er in de vijftiende en zestiende
eeuwen tusschen de geleerden plaats had. Toen Toscanelli
te Rome over de denkbeelden van Columbus sprak,
was hij in slaat om hunne overeenkomst te doen op-
merken met de meeningen van een prins der Kerk, wiens
gedachtenis nog levendig voor den geest stond.

Overigens woonde Cusa , als aartsdiaken van Luik, het
concilie van Bazel bij. Zijne rol was daar zeer in het
oog gevallen. Drie pausen, Eugenius IV, Nicolaas V
en Pius II, gebruikten hem in gewigtige legati�n bij
verschillende hoven. Hij genoot dus eene groote be-
kendheid te Rome. Zijne vrienden van het heilig collegie,
van de prelatuur, van het Huis des Pausen, van dege-
zantschappen, van de hoogescholen, degenen met wie
hij te Razel had omgegaan of die hij in de legati�n had
ontmoet, al degenen die in min of meer geregelde be-
trekkingen tot hem stonden, hadden duizende gelegen-
lieden om onder elkander de vraagstukken welke door dien
vorschenden geest werden bewogen te bespreken. Het deed
er weinig toe of men zijne oplossingen al dan niet aan-
nam als de zekere of zelfs aannemelijke uitdrukking der
waarheid. Haar strijd met de algemeene overtuiging
grifte ze des te dieper in het geheugen. De beproefde
regtzinnigheid in de leer van haar ontwerper\', zijne
bekende en boven alle verdenking verhevene godgeleerde
wetenschap, waren oorzaak dat men zich over die nieuwig-

heden niet ongerust maakte. De gemoederen waren te
Rome voorbereid op de cosmographische stoutmoedig-
heden, toen de begrippen van Columbus daar bekend-
heid verwierven.

Uit die feiten kunnen wij voorzeker met alle waar-
scliijnlijkheid afleiden dat een romeinsch prelaat die
onlangs van Rome aan het spaansche hof was gekomen,
al kende hij Christophorus nog niet, toch zijne denkbeelden
kende en daarvoor gunstig gestemd was. Antonio GeraN
dini had vroeger de bediening van nuntius van den
Heiligen Stoel bij de katholieke Majesteiten vervuld, en
was toen weder naar het pauselijke hof teruggekeerd.
Een der schitterendste humanisten van zijn tijd, laureaat
op twee-en-twintigjarigen leeftijd in de grootste dichter-
lijke wedstrijden van Itali� zijnde, verzocht koningin
Isabella, die wilde dat hare dochter de Infante zich op
de hoogere studi�n zou toeleggen, hem z�� dringend de
opperste leiding van deze opvoeding op zich te nemen,
dat hij inderdaad uit Itali� naar Spanje terugkeerde. Is
het onmogelijk dat Innocentius VIII in zijn afscheids-
gehoor of in latere brieven, zijn landgenoot Christophorus
Columbus aan de goede diensten van Antonio Geraldini
heeft aanbevolen, indien zij elkander, volgens alle waar-
schijnlijkheid, aan het hof der katholieke Koningen
ontmoetten ?

Wij gelooven daarom dat Antonio Geraldini uit Rome
naar Kastilic eene gevestigde meening over Columbus en
zijne denkbeelden medebragt, dewijl hij hem te Cordova
ontmoette, zonder steun, zonder bescherming, zonder
toegang tot de Koningen, en zich desniettemin aanstonds
als medestander van zijne theori�n en beschermer en
vriend verklaarde. Op het verzoek van den romeinschen
prelaat, werd aan Columbus spoedig eene groote gunst ver-

leend: de gewigligstc man van het hof en van het gouver-
nement na de vorslen, degene dien Petrus de Martelaar
«den derden koning» noemde, Gonzal�s van Mendoza ,
groot-kardinaal van Spanje, aartsbisschop van Toledo,
groot-kanselier van Kastili�, de oom en de waardige
voorganger van den grooten Ximen�s, liet den tot hiertoe
altijd afgewezen Genuees bij zich toe. Overtuigd dat
men immers God niet kon beleedigen of te kort doen
aan het geloof a\'s men trachtte licht te verkrijgen omtrent
den waren staat der natuurlijke wereld, werd hij voor
de redeneringen van Columbus en zijne oogmerken van
een vroom apostolaat gewonnen. Hij sprak onverwijld
over hem met de vorsten, z�� dat hunne nieuwsgierigheid
werd gaande gemaakt. Op die wijze verwierf Columbus
het eerste gehoor van Ferdinand en Isabella.

Portret van Ferdinand en van Isabella. � Eerste gehoor. �
Conferentie» van Salamanca.

Ferdinand van Arragonie\' en Isabella van Kastili�,
onafhankelijke, ofschoon zeer naauw vereenigde vorsten,
bereidden gezamenlijk, sedert 1474, de grootheid der
spaansche monarchie voor. Men noemde ze en noemt ze
nog de Koningen, door eene spraakkunstige onjuistheid
die geheel tot eer van Isabella strekt. Onder deze ge-
meene benaming, hield het huwelijk de meest ver-
scheiden persoonlijkheden met elkander vcreenigd. Isa-
bella bezat al de aanlokselen der schoonheid, de beva!-
ligheid van den geest, de fijngevoeligheid des harten,
welke de eigenaardige aantrekkelijkheid der vrouw uit�
maken, gevoegd bij al de mannelijke hoedanigheden,
welke aan de koningin van een groot volk kunnen passen:
nooit bevorderde een vastberadener en verleidelijker genie,
de welvaart eener natie. « Zulke wezens, zegt Washington
lrving, verwezenlijken het denkbeeld van engelbewaarders,
door den hemel belast met het waken over de lotge-
vallen der rijken». Ferdinand, daarentegen, verlaagde
door gebreken die men eerder zou meenen te moeten
vinden bij de minderheid der vrouw, zijne beste hoedanig*
hetlen als man en vorst. Zijne liefde tot den arbeid en

den roem evenaarden zijn geluk en zijne heerschzucht:
geschikt tot den oorlog, nam hij daaraan een zeer werk-
zaam aandeel. Tegen geen ligchaamsinspanning zag hij
ooit op, en geen bezigheid vermoeide zijn geest. Maar
naijvcrig op eens anders verdiensten, hebben de wrok en
het voortdurend aanwenden van eene handelwijze, die
men intriguc noemt, meer dan schaduwen geworpen op de
schoonc kanten zijner regering. Hij was de Lodewijk XI
van Spanje.

Isabella was enthousiast en goed; Ferdinand hardvochtig
en uitrekenend: Isabella, handelend en opregt; Ferdi-
nand, een uitsteller en valsch. Zij geloofde aan de
deugd, zij gaf haar vertrouwen met genegenheid: hij ver-
dacht altijd van kwaad, was er altijd op uit om zich
zekerheid te verschaffen, had slechts met voorbehoud
lief, als hij al liefhad. Zij hechtte geen andere waarde
aan het goud, dan dat het nuttig en edel kon gebruikt
worden: hij was gierig en geldzuchtig. Voor haar was
de godsvrucht het ware wezen, de levendige beweeg-
kracht, het schitterend einddoel van al hare daden:
hij had niets zoogenaamd godsdienstigs als eene devotie
die bestaanbaar was met volslagen gebrek aan braaf-
heid. De onvolmaaktheden van Isabella waren eene
schatting aan de menschelijke zwakheid gebragt; hare
politieke dwalingen of fouten kunnen alleen op reke-
ning gesteld worden van den invloed van haren tijd en
haar land. Ferdinand zou in elk tijdvak, in elke omge-
ving, geweest zijn wat hij was, de schakeringen daar-
gelaten. De billijke en juist oordeelende geschiedenis heeft
aan Isabella den bijnaam geschonken van : de Katholieke\',
zij brandmerkt Ferdinand met den bijnaam van: de
Trouwelooze.

Toen Columbus voor de eerste maal bij Ferdinand en



		HOOFDSTUK IV.

		Van het eiland Ferro tot San Salvador.

		In het eerst moest Columbus zich de moeite getroosten om, dag en nacht, de manoeuvers van zijne stuurlieden gade te slaan. «Hunne vreesachtige hand aarzelde om het roer in eene bepaald aan Europa tegenovergestelde, rigling te houden (I)»; zij trachtten, door naar het noor- den terug te keeren, de diepten van het westen te ontkomen. Columbus moest daarover, op den 9, menig- maal met kracht berispingen doen hooien. Zij ontmoetten, na den volgenden dag, op honderd en eenige mijlen ten westen van het eiland Ferro, een vlottend stuk mast waarvan zij, te vergeefs, trachtten zich meester te maken; het droeg al de kentcekenen van lang in het water te zijn geweest. De matrozen werden door die ontmoeting met eene bijgeloovige droef- heid bevangen: het oude strandgoed, dat getuigde hoe de een of andere stoutmoedige bezoeker van deze verafgelegen eenzame plaats, was vergaan, scheen hun eene waarschuwing van den hemel om de reis niet voort te zetten. Toen zij den 13, des avonds, nog honderd mijlen meer in volzee hadden afgelegd, werd de zielskracht

		(1) Roselly de Lorgues.



		209

		groep gewapende zeelieden. Vervolgens kwamen de andere matrozen der expeditie: de eenen droegen takken van een onbekend voorkomen, afgesneden van de hoornen der Nieuwe Wereld; anderen, ontzettend groote kale- bassen of reusachtige rietstokken; deze de roeiriemen met breede lepels der indiaansche praauwen, gene pak- jes ruwe katoen, rozekransen van kokosnoot, bundels peper of gember; hier, kroonen, maskers, gouden arm- banden of singels; verder degens en bogen, pijlen en lansen, levende en opgezette dieren, veertig soorten van papegaaijen. Twee opgezette kamhagedissen, waarvan de grootste zeven voet mat, wekte de nieuwsgierig- heid en afschrik op. De zeven Indianen volgden onmid- delijk, met wit en rood beschilderd, en met gouden en andere sieraden opgetooid, volgens de gewoonte hun- ner eilanden. Tusschen hen en den admiraal, gingen, in eene groep, de officiers der karveelen. Columbus, op een paard gezeten, dat hij met handigheid bestuurde, droeg het galakostuum van zijne waardigheden. Achter hem hielden zijne drie adjudanten, zoo goed mogelijk, de nieuwsgierigen op een afstand. «Zijn eerbiedwaardig en majestueus voorkomen scheen in harmonie met de groot- heid en het gewigt zijner ontdekking» (1). Hij kwam in Barcelona op den 15 april. Bijna de geheele stad ging hem buiten de muren te gemoet. De jonge adel en de bloem der hovelingen kwamen zich, te paard, bij zijn stoet voegen: eene deputatie van het hof wachtte hem buiten de poort op. Op dit tijdstip der lente, zijn de dagen onvergelijkelijk in Spanje, en met name te Barcelona, waar de doordringende warmte der zon dan getemperd wordt door winden, welke doortrok-

		Wasliington h-ving.

		14



		273

		Even als Lij zijne eerste terugreize naar Europa, stuurde de admiraal, in plaats van noordwaarts de veranderlijke \\vin- den te gemott te varen, van Isabella regt naar Kastili�. Zijne gelicele reis was dan ook niet dan een vermoeijende strijd tegen den wind. Reeds bij zijn vertrek op de kara�bische eilanden teruggeworpen, bevond hij zich nog den 20april te Gtiadeloupe, na veertig dagen gelaveerd te hebben. Hij was verpligt om daar te landen, ten einde zijn voorraad levensmiddelen te vernieuwen. Toen zijne togtgenooten aan land de verlaten woningen binnentraden, «gingen zij rooven en vernielen tegen zijne uitdrukkelijke bevc- len» (1). Op dit eiland hadden zijne mannen overigens een waren strijd vol te houden tegen de kara�bische vrouwen, die, bij afwezigheid van hare mannen, met bogen en pijlen gewapend, zich schrap zelteden tegen de Spanjaarden, ten einde hunne ontscheping Ie beletten. Columbus besloot daaruit, geloof hechtende aan de ver- halen van Marco Polo omtrent zekere aziatische eilanden , door Amazonen bewoond, dat Guadrloupe eene bevolking had geheel uit vrouwen zamengesteld. Eene maand later, den 20 mei, hadden de karveclen zulk eene voortdurende reeks van ongunstige windstreken doorgeworsteld, dat zij nog een groot gedeelte van den overtogt moesten doen. De levensmiddelen waren bijna uitgeput, het water begon te ontbreken. Het was noodig dat iedereen op het karig rantsoen van zes oneen brood per hoofd werd gebragt. De admiraal � dit was zijn onveranderlijke regel � gaf bet eerst het voorbeeld van de gelijkheid in ontberingen: hij stelde zich op rantsoen gelijk een eenvoudige matroos. Deze staat van zaken zou

		(1) Washington �rving.

		13



		461

		procureur, om betere bewijzen verlegen, het in zijn brein kreeg om die te ontkennen, en vooringenomene of ijdele geleerden, het in hun hoofd gezet hadden om de spitsvondigheden van den procureur met hunne listige haarkloverijen te ondersteunen. Want, ten slotte, men gelieve het toch te gelooven, dit is, in twee woorden, de geheele polemiek, in al hare nietswaardigheid, die zestig jaren geleden tegen de wettigheid van het tweede huwelijk van Christophorus Co! limbus is gevoerd.

		EINDE.

		IMPRIMATUR. Harlemi H. vak Beek. hac 6 Nov. 1370. lib.cer,».



		INHOUD.

		Bh. Inleiding...................3 EERSTE GEDEELTE voor de ontdekking (K75�IW2).

		EERSTE BOEK. Van de geboorte van Columbus tot aan het door Spanje bepaald genomen besluit, om de ontdekking te beproeven. Eerste Hoofdstuk. � Geboorte van Columbus, zijne jeugd, zijne komst in Portugal............21 Hoofdstuk II. � Portret van Christophorus Columbus. � Zijn eerste huwelijk...............31 Hoofdstuk III. � Vorming der cosmographische theorie van Columbus. � Hij doet aan Genua en aan Veniti� het aanbod om de ontdekking te beproeven......38 Hoofdstuk IV. � Nuttelooze pogingen door Columbus bij het hof van Lissabon aangewend. � Hij keert naar Itali� terug. 45 Hoofdstuk V. � Columbus komt in Spanje aan. � Zijne eerste betrekkingen met de spaansche geestelijkheid . . 54 Hoofdstuk VI. � Tusschenkomst van het hof van Rome ten gunste van Columbus.� Hij verkrijgt, door een romeinsch prelaat, zijn eerste gehoor van de Koningen vau Spanje. 60 Hoofdstuk VII. � Portret van Ferdinatid en van Isabella. � fierste gehoor. � Conferenti�n vau Salamanca .... 65 Hoofdstuk VIII. � Lang uitstel dat het hof van Spanje aan Columbus. doet ondergaan. � Hij vertrekt naar Frankrijk. 76

		TWEEDE BOEK. Pan het besluit door Isabella genomen om de ontdekking U beproeven, tot de ontdekking der Nieuwe Wereld. Eerste Hoofdstuk. � De gelofte van Christophorus Cohimbus 85 Hoofdstuk II. �Laatste besprekingen. � Uitrusting. � Ver- trek van Palos...............98 Hoofdstuk III. � Van Palos naar het eiland Ferro . . . 103 Hoofdstak IV. � Van het eiland Ferro naar San Salvador . 111 Hoofdstuk V, � Van het eiland Ferro naar San Salvator. (Vervolg). 121



		INLEIDING.

		i.

		Eene aaneenschakeling van omstandigheden, welke het niet nutteloos zal zijn den welwillenden lezer vooraf mede te dcclen, heeft er ons toe gebragt, om dit Leven van Chrislophorus Cohunbus te schrijven. Wij waren, in 4852, aalmoezenier der galei van Rochefort. De galeijen werden opgeheven, de oprigting der boetehuizen van Guyana grdecreteerd. De aa!moeze- niers de: vloot bestonden nog niet: wij vroegen, om bij uitzondering, aan boord van het eerste schip geplaatst te worden dat galeiboeven van Frankrijk naar Guyana zou overbrengen. Wij deden twee reizen naar de Xieuwe Wereld en hielden ons daar gedurende verscheidene maanden op. Wij gingen te Cayenne en op de eilanden des Heils zeer hartelijk en vertrouwelijk om, onder anderen, met twee religieusen van het Gezelschap van Jesus, de EE. PP. Hus en Boulogne. Beide zeer geleerd, hadden zij langen tijd, de een de missi�n der Vereenigde Staten en van Canada, de andere China en Indi� doorgereisd. Het zal niemand verwonderen dat wij, zeer jeugdig priester zijnde,



		7

		II. Dit voorberigt brengt er ons van zelf toe om eene onjuiste oordeelvelling te verbeteren. Eenige dagbladen hebben ons, met eene hoffelijke bedoeling waarvoor wij hen bedanken, de eer aangedaan om vooruit ons boek te bespreken: zij hebben het aangekondigd als een plei- dooi ten gunste der heiligverklaring van Christophorus Columbus. Dit is eene vergissing; zij kan gemakkelijk verklaard worden. Het is bekend hoe de openbare meening is betrokken geworden in de gewigtige en mocijelijke vraag der mo- gelijke redenen, die den Heiligen Stoel zou kunnen doen besluiten om eenmaal den naam van Christophorus CoIum- bus op de lijst der Gelukzaligen te plaatsen. Mijnheer de graaf Roselly de Lorgues verklaarde zich in 185G het eerst, voor het bovennatuurlijk karakter en de uitstekende deugden des grooten zeevaarders; hij sprak van zijne heiligheid; hij drukte den wensch, zelfs Je hoop uit, dat de Kerk hem weldra plegtig den titel van heilige mogt toekennen. Men was daarover verwonderd; dit was de eerste en algemeene beweging. Vervolgens waren de gevoelens verdeeld, maar om de waarheid te zeggen beschouwden de meeste Katholieken het niet als nuttig of waarschijnlijk dat de Heilige Stoel die zaak immer zou behandelen. Is de stemming der gemoederen thans nog dezelfde? Neen. De Opperherder heeft tweemalen aan de katholieke geschiedschrijvers van Colombus beteekenisvolle aanmoe- diging en lof gegeven. De eerste maal, toen het werk nog niet geschreven was, behaagde het Pius IX aan den schrijver te zeggen: «Wanneer men alles wat betrekking



		8

		heeft tot de ontdekking der Nieuwe Wereld door Chris- tophoivis Columbus in liet Jicht zal hebben gesteld, dan zal het duidelijk blijken, zooals gij teregt meent, dat Christophorus Columbus zijne bewonderenswaardige plan- nen met de aansporing on de hulp van den Heiligen Stoel, en met den ijver der geestelijkheid als voornaamste hulp ten uitvoer heeft gelegd» (1). Later heeft het Pius IX, ook mijnheer den Graaf Roselly de Lorgues geluk wenschende, behaagd te verklaren dat de groote Genuees, «toen hij de Nieuwe Wereld ontdekte, daarmede niet beoogde der spaanschc monarchie nieuwe bezittingen te bezorgen, maar nieuwe volken aan Jesus Christus en aan de wereld te onderwerpen» (2). Deze hooge goedkeuring verhief, zooals men ziet, de zending door Columbus op zich genomen, tot de ver- hevenheid eener om zoo te zeggen apostolische missie. In Frankrijk, in Itali�, in Spanje, onderzochten de bisschoppen met betrekking tot deze zaak de tot hiertoe verwaarloosde getuigenissen der geschiedenis. Hoe meer men het onder- zoek voortzette, hoe gunstiger het was voorden vromen roem van Columbus. Bij brief van 2 Julij 186G, vroeg Z. E. de kardinaal Donnet, aartsbisschop van Bordeaux, den Heiligen Vader dat de zaak bij de Heilige Vergadering der ritussen mogt aanhangig gemaakt worden. Een tal van bisschoppen ondersteunden dit verzoek. De Heilige Vader, mag men de dagbladen gelooven, zou een uit- stellend, maar aanmoedigend antwoord gegeven hebben. De tegenstanders der Kerk hebben zich terzelfder tijd, gelijk men zegt, meester gemaakt van de zaak. Zij is voor hen klaarblijkelijk gewigtig. Zij kunnen niet betwisten dat

		(1) Breve van 10 December 1851. (2) Breve van 24 April 1863.



		10

		Door het leven van Colnmbus te verhalen, zullen wij eigenlijk op afdoende wijze aantoonen, hoezeer het geloof, de ijver en de godsvrucht de zenuw zijner ondernemin- gen, de grondgedachte en de voortdurende beweegredenen van al zijne handelingen waren. Daaruit zal, dit gelooven wij zeker, eene nieuwe gunstige stemming, en meer dan eene guuslige stemming voor zijne heiligheid ont- staan. Wij hopen dat een der waarschijnlijke uitwerkselen van het lezen van ons boek zijn zal, de vrome verlan- gens der katholieken met opzigt lot deze eerbiedwaardige nagedachtenis te regtvaardigen, minstens te verklaren. Maar die uitkomst zullen wij niet reglstreeks beoogd hebben; zij zal noch het eerste, noch het voornaamste voorwerp van ons streven zijn geweest. Wij hebben ons toch niets anders voorgesteld dan, zonder eenige voor- ingenomenheid te zoeken, en zonder stelselmatige schik- king, volgens de gewone regelen der historische kritiek, te zeggen, wat de waarheid is over de ontdekking der Nieuwe Wereld en haren ontdekker.
		6


		III. Laten wij ons nog duidelijker verklaren. Door een zamenloop van politieke belangen, van hevige hartstogtcn en van ongunstige omstandigheden, waar- van men zich nu gemakkelijk rekenschap geeft, werd het eerst duister, langen tijd ondoordringbaar duister met betrekking tot de gedenkwaardigste omstandigheden van de ontdekking der Nieuwe Wereld en het leven van Columbus. Die chaos is sedert eene halve eeuw verdwenen. Navarrete en Munoz in Spanje, Bossi en Spotorno in Itali�, Washington Irving in Amerika, von Humboldt in Duilschland, de heer Roscliy de Lorgues, in Frankrijk (om alleen de bevoegdsle schrijvers te vermelden), heb-



		18

		VI. Zooals wij het ontworpen hebben, heeft het Leven van Christophorus Columbus onze pen nimmer behoeven te doen deel nemen aan het behandelen van de vraagstukken der leer, die eigenlijk gezegd de orthodoxie raken. Maar de vraagstukken der geschiedenis, die, in \'t bijzonder, welke in betrekking staan tot het tijdvak, de denkbeelden, de personen van wie wij gesproken hebben, kunnen, uit het oogpunt der godsdienst met min of meer oordeel des onder- scheids en voegzaamheid behandeld of aangeraakt worden. Wij hebben den opregten en vasten wil gehad om ons steeds met eene zorgvuldige naauwkeurigheid uit te druk- ken. Daar zijn regters, die, indien wij bij verrassing mogten hebben gefaald, hun gezag zullen gebruiken om ons teregt te stellen. Pius IX, de eerste der pausen die de Atlantische Zee overgetrokken en de Nieuwe Wereld gezien heeft, zou ongetwijfeld het onderwerp en den held vaa ons boek een titel willen doen zijn op zijne welwillende goedheid. Intusschen houdt een noodzakelijk gevoel van zedigheid ons terug om de betuigingen van onzen eerbied, regtstreeks en op uitdrukkelijke wijze, zoo hoog te doen opklimmen. De doorluchtige persoon en het oppergezag van den Vader aller geloovigen, zijn voor ons, vertegenwoordigd door onze onmiddellijke jurisdictionele overheid, mon- seigneur Darboj, Deken van het keizerlijk kapittel van Saint-Denis. Is hij van oordeel, dat ons boek eenig goed zal kunnen doen, zijne goedkeuring zal ons eene belooning zijn. Mogt hij daarin grond vinden tot afkeuring, onze her- roeping zou onverwijld zijn waarschuwend woord volgen.



		19

		VII. De zoon van Columbus, en zijn eerste levensbeschrij- ver, de «66e Ferdinand, heeft ons een godvruchtig voor- beeld nagelaten, dat wij moeten en willen volgen: nadat hij, naar de aanteekeningen des admiraals, zijn verhaal met een levendig, kinderlijk en christelijk gevoel had opgesteld, eindigde hij het sieclits met twee woorden, die den geheelen zin daarvan kort zamenvatten: Laus Deo! Lof aan God! Op onze beurt, schrijven wij die twee woorden aan het hoofd van het Leven van Christophorus Columbus: zij drukken, met glans, de ware grootheid van den held, en met opregthud, de eenige hoop van den schrijver uit. LOF AAN GOD!

		LAUS DEO!



		HET LEVEN VAN CIIRISTOPHORUS COLUMBUS.

		EERSTE GEDEELTE voor de ontdekking (1435�1492). EERSTE BOEK VAN DE GEBOORTE VAN CoLL\'SIBUS TOT AAN HET DOOR SPANJE BEPAALD GENOMEN BESLUIT , OM DE ONTDEKKING TE BEPROEVEN.

		EERSTE HOOFDSTUK. Geboorte van Columbus, zijne jeugd, zijne komst in Portugal. De militaire geschiedenis der christen wereld in de vijftiende eeuw, is voornamelijk de geschiedenis van de duizendwerf door de Muzelmannen herhaalde pogingen om Europa te overweldigen, en van het volhardend streven van Europa om den Ongeloovige naar de grenzen van Afrika en Azi� terug te drijven, binnen welke hij eeuwen lang was besloten geweest. Het was om zoo te zeggen een �



		HOOFDSTUK II.

		Portret van Christophorus Columbus. � Zijn eerste huwelijk. Christophorus Columbus vond te Lissabon zijn broeder Bartholonieus gevestigd. Wij hebben hier het schitterend tafereel niet op te hangen van de veroveringen op den Oceaan door de Portugezen in de vijftiende eeuw behaald. Zij verrijkten Portugal, zij vestigden den roem zijner zeemagt; het geloif gaf ze in, de Kerk zegende ze: de Heilige Stoel sprak den banvloek uit over wie zich zou verstouten haar hinderpalen in den weg te leggen. Hij verleende een vollen aflaat aan al degenen die, zich op die moeijelijke zeetogten wagende, met christelijke gevoelens daarin zou bezwijken. De liefde tot den roem, het wettig lokaas der rijkdommen en de godsdienst, alles liep zamen om van Lissabon eene bloeijende zeestad te maken, de vergader- plaats der loodsen, der scheepsbouwmeesters, der aard- rijkskundigen, der zeeoflicieren en der bekwaamste kooplieden van al de havens van Europa. Vele Italianen, Genueezen, i� \'t bijzonder, hadden zich daar sedert vele jaren gevestigd. Verscheidene landgenooten van Columbus, ongeveer van zijn leeftijd, kwamen daar op hunne beurt. Onder dit getal bevond zich zijn broeder Bartholonieus. Bartholonieus kwam, onder de broeders van Christo-



		3<;

		kosten van het onderwijs zijner beide jongere broeders. De godsdienst verhonderdvoudigde zijne krachten en versierde zijn leven, lleed\'s in zijne kindsche jaren, trok hij de aandacht tol zich, zegt Washington Irvitig, «door de naauwgezetheid waarmede hij zijne godsdienst* pligten vervulde, daar hij de vastendagen en <le pleglig- heden der Kerk stipt opvolgde; en zijne godsdienst bestond niet in ijdele oefeningen, zij nam deel aan die edele en plegtige geestdrift waarvan zijn geheele karakter sterk doonlrongen was». Hij las voortdurend, medi- teerdc met zalving de Heilige Schrift. Het Evangelie, volgens den heiligen Joannes, was zijne geliefkoosde lektuur. Steeds getrouw aan de christelijke gewoonten van het ouderlijk huis, «en zicli de aanbevelingen zijner vrome moeder herinnerende (\'),» ging hij, eiken morgen, van de eerste oogenblikken van zijn verblijf in Lissabon af, de heilige Mis hooren in de Allerheiligenkerk. Deze kerk grensde aan een opvoedingsgesticht van geestelijke zusters. Onder andere kostleerlingen, woonde het weeskind van een zeeman in dit huis, zij heette Felippa de Perestrello. Zij had twee zusters en was ouder dan deze. Haar vader, een italiaansch edelman van geboorte, was in dienst van Portugal gestorven. Hij was officier van het koninklijk huis geweest. Prins Hendrik had hem aan zijne wetenschappelijke .studi�n en zijne ondernemingen op zee verbonden. Hij had deelgenomen aan de bezetting van Madera en aan de ontdekking van verscheidene eilanden van de westkust van Afrika. In de laatste plaats, gouverneur en concessionaris van het eilandje Porto Santo, had hij zijn erfgoed in vruchtelooze proeven van e.\\ploi- tatie verspild.

		(1) Roselly de Lorgues.



		HOOFDSTUK III.

		Vorming der cosmographische theorie van Columbus. � Hij doet aan Genua en aan Veneti� het aanbod om de ontdekking te beproeven. Alphonsus V regeerde in Portugal. Hij gaf den voornamen zeelieden gemakkelijk de eer van een gelioor: Columbus werd hem voorgesteld. De vorst en de genueesche officier hadden menig onderhoud over de natuurkundige weten- schappen en de lotgevallen op zee. Telkenreize boe- zemde Columbus den koning eene levendige belangstelling in. Het valt niet te betwijfelen of in die gesprekken werd gewaagd van onbekende landen welke men in de streken van het westen zou kunnen ontdekken; want op zekeren dag, liet Alphonsus V aan Columbus, als beteekenisvolle merkwaardigheden, ontzettend groote rietstokken zien, welke de wind naar dan oever der Azorische eilanden had gestuurd. In de eerste tijden van zijn huwelijk, zette Columbus zijn arbeid met de pen en het kompas, en zijn handel voort. Maar weldra weid de jongste zuster van Felippa ten huwelijk gegeven; ook zij huwde een zeeolficier, Pedro Correa. Door Alphonsus V tot gouverneur van Porto Santo benoemd, zooals zijn schoonvader het geweest was, ging Correa bezit nemen. Zijne vrouw, zijne schoon-



		3S-37
		**W\\Y) \\***



		59-

		mordcr, de zusters zijner vrouw en zijn schoonbroeder Columbus vertrokken met hem. Diego, het ernige kind van Columbus en van Felippa, werd in 1470, te Porto Santo geboren. Pedro Correa vond eens op het strand van Porto Santo een stuk hout dat met eenige kunst gebeeldhouwd was : de weslewind had het aangebragt. Columbus vernam dit feit, en men zag dat hij daaraan zijne aandacht wijdde. Zijne schoonmoeder verhaalde hem in den huiselijken kring, het leven van haren echtgenoot: Chrislophoriis Columbus had te Porto Santo, de aanteekcningen en de dagbo\'ken van de togten zijns schoonvaders in handen. Van Porto Santo uit, deed hij verscheidene reizen naar de naburige kusten. Hij begaf zich naar Madera. Hij bezocht de portugesche kantoren vanGuinea, de monding van den Goudstroom , het fort van St. George d\'Elmina. Hij landde op de Kaapverdische en de Kanarische eilanden. Hij zette zijne toglen voort tol de Azorische eilanden. Hier bragt men hem feiten onder de aandacht, die hij als zeer bc langwekkend beschouwde. Men verhaalde hem, dat de westewinden somtijds groote hoornen, die liunne gelijken in Europa niet hadden, tegen de oevers van Graciosa en van Fayal dreven. Men verzekerde hem dat men op hei, strand van het Bloemeneiland twee lijken had gevonden, die de karaktertrekken droegen van geen bekend ras. Verschillende zeelieden bragten hem van verscheidene zijden opmerkingen van dergelijken aard. Het feit alleen, dat hij deze berigten had ingewonnen of opgespoord, doet reeds duidelijk zien met welke grootsche dcnkbrelden Columbus\'geest vervuld was: hij bestudeerde ongetwijfeld het vraagstuk, waaraan hij zijn geheele leven zou toewijden. Maar indien men aan deze geringe mede- deelingen die wij hebben opgeteekend, een oorspronke-

		\'



		44 Florence zijnde, bezocht hij Rome menigmaal en hield zich daar geruimen tijd op. Het pauselijk Hof achtte zijne wetenschap hoog en was zijn persoon genegen. Het portugesche gouvernement raadpleegde hem oflicieel omtrent aardrijkskundige vraagstukken. Een Toscaner te Lissabon wonende, stelde Columbus met hem in betrek- king. Zij wisselden verscheidene brieven. Toscanclli oor- deelde de denkbeel .\'en van Columbus groot en edel; hij moedigde hem aan. Wij bezitten twee zeer bekende brokstukken van deze briefwisseling: zij dragen zonder twijfel de dagteekening van 147\'».. Christophorus Columbus aarzelde niet meer, zocht niet meer; hij had gevonden, hij geloofde, hij wist. Dit is zoo waar, dat het denkbeeld voor hein had opgehouden tot het gebied der theorie te belmoren: het was een ontwerp geworden, een praetisch besluit om ontdekkingen op den Oceaan te gaan doen; en reeds voerde hij als voornaamste beweegreden om zijn ijver te prik- kelen, de gelukkige uitkookten aan, welke hij zich van zijne Ontdekking voor het christendom beloofde. Columbus werd niet beter gediend door «het gezag der geleerde schrijvers,» dan door de mededeelingen der zeevaarders. Hij zou groot gevaar geloopen hebben door zijne lektuur op het dwaalspoor gebragt te zijn, indien hij even veel vertrouwen had gesteld in de plaatsen van Seneca, van Aristoteles, van Plinius, van Mar co Polo, van John Mandeville over de onbekende werelden en den weg om ze te bereiken als aan zijne eigene redeneringen. Ongetwijfeld dacht hij over de meeningen dier schrijvers na, maar op ondergeschikte wijze: toen zijne berekeningen hem de overtuiging geschonken hadden, vergeleek hij zijne innige besluiten met de vroegere onderstellingen. Welk licht konden de teksten, die voor ons raadsels zijn



		HOOFDSTUK IV. Nuttelooze pogingen door Columbus bij het hof van Lissabon aangewend. � Hij keert naar /talie terug. In 1479, volgde de koning van Portugal Jan II, de Groote bijgenaamd, zijn vader Alphonsus V op. Het strookte met zijne inzigten om aan de portugesche marine etne bedrijvigheid te geven welke de tijden van prins Hendrik, zijn oud oom, herinnerde. Hij bediende zich van iedercn vreemdeling dien hij bekwaam achtte. Het kostte Columbus weinig moeite om bij hem ten gchoore te worden toegelaten. Jan II toonde zich, op de eerste audicnli�n, weinig genegen om de plannen van Columbus te begunstigen. Maar, in het vervolg, begreep hij, dit er iets waarschijnlijke en prachtigs in de theorien van den Genuees gelegen was: hij stemde er in. toe om de kosten der expeditie te dragen. Oeze logt had geen plaals, dewijl de kroon van Portugal de voorwaarden door Columbus gesteld niet aanvaardde. Vaa den beginne af, en bij het nog niet geheel heldere of duidelijke van zijne ingevingen en van zijne berekeningen, had Columbus zich zelven beloofd en voor God gezworen, dal hij de ontdekking der rijke landen, welke zijn genie giste dat aan de westelijke grenzen van den Oceaan ge- legen waren, op twee�rlei, onderscheidene maar zamen- gaande wijzen zou doen dienen: tot de verspreiding van



		HOOFDSTUK V.

		Columbus komt in Spanje aan. � Zijne eerste betrekkinyen met de spaunsche geestelijkheid. Op een warmen dag in julij 148o, zag de pater gardiaan, of de overste van een klooster, dat op een half uur afstand van Palos, onder de schaduw der pijn- boonien, op eene kaap die zicli boven de zee verhief, gelegen was � toen hij het kamertje van den portier voorbijging, een reiziger die, de voeten niet stof bedekt en het voorhoofd druipende van zweet, een weinig water en brood vroeg voor zij.i van vermoeijenis uit- geput kind. Het klooster, door Franciskanen bewoond, heette Heilige Maria van de Rabida. De pater gardiaan, Juan Perez de Marchena was, weinige jaren te voren, aan het hof verbonden geweest als biechtvader van koningin Isabella. Hij stond getroffen door het deftig en voornaam uiterlijk van den vreemdeling. Hij vroeg hem zijn naam, zijn land, van waar hij kwam, waarheen hij ging? De reiziger antwoordde dat hij ChristophorusColumbus heette, uit Itali� kwam, zich naar het hof begaf, de Koningen wilde spreken om hun een gewigtig ontwerp mede te



		HOOFDSTUK VI.

		Tusschenkomst van het hof van Rome ten gunste van Columbus. � Hij verkrijgt, door een romeinsch prelaat, zijn eerste gehoor van de Koningen van Spanje. De toen regerende Paus Innocentius VIII, was Genuees. Het is niet met zekerheid bekend wanneer en hoe hij de theori�n van Columbus leerde kennen. Werden zij hem door Toscanelli medegedeeld? Deze onderstelling is zeer waarschijnlijk. Torn hij nog kardinaal Cibo, bisschop van Melfe was, bevond hij zich zeker te Rome omstreeks het tijdperk dat Toscanelli uit Rome aan Columbus, in Portugal, de brievenschreef waarvan wij gesproken heb- ben. Was het niet natuurlijk dat de geleerde Florentijn den genucschen kardinaal onderrigte van de zijns i ziens bewonderenswaardige theori�n en de oogmerken die van een kind van Genua voortkwamen. Eene andere onderstelling, die de eerste niet belet» schijnt ons nog redelijker. Het blijkt uit verschillende plaatsen in Columbus\' geschriften dat hij, van den beginne af, zijne grootsche denkbeelden, aan den Heiligen Stoel onderwierp. Waarom zou hij zich niet, bij voorkeur, met dat doel, tot een kardinaal, zijn landgenoot, gerigt hebben? Indien hij niet aan Cibo schreef, toen deze nog kardinaal was, deed hij het welligt nadat hij de driekroon had



		HOOFDSTUK VII.

		Portret van Ferdinand en van Isabella. � Eerste gehoor. � Conferentie» van Salamanca. Ferdinand van Arragonie\' en Isabella van Kastili�, onafhankelijke, ofschoon zeer naauw vereenigde vorsten, bereidden gezamenlijk, sedert 1474, de grootheid der spaansche monarchie voor. Men noemde ze en noemt ze nog de Koningen, door eene spraakkunstige onjuistheid die geheel tot eer van Isabella strekt. Onder deze ge- meene benaming, hield het huwelijk de meest ver- scheiden persoonlijkheden met elkander vcreenigd. Isa- bella bezat al de aanlokselen der schoonheid, de beva!- ligheid van den geest, de fijngevoeligheid des harten, welke de eigenaardige aantrekkelijkheid der vrouw uit� maken, gevoegd bij al de mannelijke hoedanigheden, welke aan de koningin van een groot volk kunnen passen: nooit bevorderde een vastberadener en verleidelijker genie, de welvaart eener natie. « Zulke wezens, zegt Washington lrving, verwezenlijken het denkbeeld van engelbewaarders, door den hemel belast met het waken over de lotge- vallen der rijken». Ferdinand, daarentegen, verlaagde door gebreken die men eerder zou meenen te moeten vinden bij de minderheid der vrouw, zijne beste hoedanig* hetlen als man en vorst. Zijne liefde tot den arbeid en 5



		67

		Isabella ten gehoore werd toegelaten, moest hij wel met dit groote onderscheid van hunne karakters bekend zijn: hij kon zich niet ontveinzen dat zoo de voordeelen van godsdienstigen aard, welke hij van zijne onderneming verwachtte, in slaat waren een levendigen en gunstigen indruk op Isabella te maken, Ferdinand daarentegen, de zaken van haren finanti�elen kant zou bezien: de vergelijking der zekere nadeelcn en der onzekere voor deden zou in zijne oogen de schaal doen overhellen. Desniettemin drukte Columbus zijne innige denkbeelden met den klaarhlijkelijksten eenvoud, van alle berekening en behendige voorzorgen ontdaan, aan den voet des troons uit. Hij zeide «dat hij als gezant des Allerhoogsten in de koninklijke tegenwoordigheid verscheen, als voor de magtigste vorsten der christen wereld, die zoo zeer het geloof oefenden en zooveel deden voor de ver- spreiding der godsdienst.» Hij beschouwde zich «als een werktuig door den hemel gekozen om zijne groote oog- merken te volbrengen», als met eene goddelijke zending bekleed om het ontzaggelijke voordeel bloot te leggen, «dat voor den dienst Onzes Heeren zou voortvloeijen uit het verkondigen van zijn heiligen naam aan zoovele volken, onder welke men het geloof zou verspreiden». Isabella was opgetogen over de schoone vruchten van zulk eene onderneming, die in eene edele en vrome taal werd blootgelegd. Zij schonk dien vreemdeling, wiens denkbeelden zoo buitengewoon, wiens gevoelens zoo christelijk waren, aanstonds eene hartelijke belangstelling, welke sedert nimmer verminderde. Ferdinand, daarentegen, zag in dit grootsche ontwerp niets dan de hersenschimmen eener opgewondene verbeelding. Hij wilde, wel is waar, den schijn aannemen alsof hij dat zonderling vraagstuk ernstig opnam; maar door toe te stemmen in het be-



		G8

		noemen van eene junta of geleerde commissie, deed hij inderdaad niets anders dan eene dier weinig opregte con- cessi�n, die zijne schroomvalligheid tegenover Isabella hem dikwijls ontwrong, met de gedachte om ze door eene behendige reeks van geheime streken te verijdelen. Men besliste dat de junta te Salamanca, waar het hof zou overwinteren, zou vergaderen. Zij kwam inderdaad in de maand november 1486 bijeen. De vorsten benoemden in deze commissie bijna uit- sluitend geestelijken. Dit was eene fout. Ongetwijfeld had het vraagstuk, den algemeenen toestand der meeningen in aanmerking genomen, een godsdienstig voorkomen, waarover het goed was de godgeleerden te raadplegen, maar, in den grond der zaak, gold het een vraagstuk van de natuurkundige orde. Indien de godgeleerden teSala- manca een verkeerd vonnis velden, zij verdienden daar- over minder berisping dan het hof, dat hun eene taak oplegde die hunne bediening niet raakte. Zij zouden zich onbevoegd hebben moeten verklaren, en zij deden het niet; maar hoe zouden zij aan hunne bevoegdheid hebben kunnen twijfelen, daar iedereen en het openbaar gezag hen bevoegd verklaarde? De katholieke koningen begingen geen geringere fout door het voorzitterschap van de junta aan hun biecht- vader toe te vertrouwen. Het kon hun niet onbekend zijn met welk eene minachting hij Christophorus Columbus eerst behandeld had. Zij moesten voorzien, dat hij er zich op zou toeleggen om het nieuwe denkbeeld te doen van de hand wijzen, ten einde zijne vroegere onverschil- lighcid en onverzettelijkheid in de oogen van zijne meesters en het publiek te regtvaardigen. Alles doet onderstellen dat hij juist aan die omstandigheid de voor- keur te danken had die Ferdinand hem gaf. Als vice-



		09

		president voegde hij zich een meester in de regten toe, zijn bloedverwant Rodrigo Maldonato \\an Talavera. Onder de inriglingen van hooger onderwijs, die toen de hoogeschool van Salamanca opluisterden, had er geen een grooter naam dan het collegie der hooge studi�n van St. Stefanus. Het werd bestuurd door de Dominikanen. Het werd der junta als plaats voor hare zittingen aan- gewezcn. Eerste hoogleeraar was daar in de godgeleerd- heid Diego Deza, tevens onderwijzer van den vermoe- delijken troonopvolger. De Dominikanen van St. Stefanus boden uit eigen beweging Columbus eene ruime en hartelijke gastvrijheid aan. Zij huisvestten, voedden hem, bekostigden zelfs zijne reizen. Heden ten dage nog, zegt Munoz, telt de Orde leregt dit verblijf van Christo- phorus Columbus in het klooster van Salamanca onder zijne roemrijkste herinneringen. De heer Roselly de Lorgues deelt eene bijzonderheid mede met betrekking tot de eer, die het collegie van St. Stefanus genoot als plaats, waar de junta zitting nam. Deze «zonderlinge», bijna komieke bijzonderheid heeft haar gewigt. «De broederschap der barbiers van Sala- manca had haar banier, haar offerbus en hare kapel in het klooster van St. Stefanus. In hunne ijdele vreugde schenen al de Figaros der hoogeschool de eer te deelen , welke aan het Dominikaner-klooster te beurt viel. Men begrijpt hoezeer zij de ooren hunner klanten deden tuiten, en dat Salamanca wel moest weten waar het geleerde congres gehouden werd. De muilezeldrijvers en de minnen wisten ten minste dat een vreemdeling be- weerde te bewijzen dat de aarde rond is als een sinaas- appel, en dat er landen zijn waar de menschen met liet hoofd naar beneden loopen; en dat als men voort- gaat regtuit naar het Westen te varen, men langs het



		70 Oosten zou terugkeeren. Het publiek verwonderde zich ongetwijfeld, dat men zulk eene boerterij ernstig be- handelde». De spotternij van het volk oefende een wezenlijken invloed op de commissie uit. Hare leden waren des te vatbaarder voor de vrees van het belagchelijke, dewijl zij de grove aardrijkskundige dwalingen der menigte deelden. Voor die slecht gestemde junta kwam Columbus van zijn kant in omstandigheden, die nadeelig waren voor zijne zaak: hij wilde niet, dat men in Spanje, even als te Lissabon, gebruik zou kunnen maken van zijne naauwkeurige verklaringen, om de Ontdekking zon- der hem te doen; hij had vast besloten om zijn geheim niet in al de bijzonderheden aan den strijd eener openbare bespreking bloot te stellen. Dit bragt hem in de on- mogclijkheid om zijne stelling volmaakt te bepalen; hij moest zijne beste bewijsgronden voor zich houden, en kon alleen onbestemde en ondergeschikte redenen op- geven. Een talrijk en schitterend gehoor volgde de zittingen der junta : de Groot-Kardinaal; Antonio Geraldini en zijn broeder Alexander; Bartholotneus Scandiano, apostolische nuntius, en Paulus Olivieri, secretaris der nuntiatuur, waren steeds daarbij tegenwoordig; Diego Deza speelde er eene hoofdrol; magistraatspersonen, letterkundigen, hofdames, waarvan sommigen beroemd waren door haar leven van studie en hare dichterlijke talenten, vroegen om strijd om begunstigd te worden met den toegang tot de junta. De eerste verklaringen van Columbus maakten geen indruk op de vergadering. De Dominikanen alleen hoorden die met belangstelling aan. De leden der commissie ver- schansten zich dadelijk achter dezen grond van niet-



		71

		ontvankelijkheid: een mensch is aanmatigend, zeiden zij, wanneer liij zich verbeeldt gezien te hebben wat anderen niet hebben kunnen zien; wanneer hij zich vleit meer verstand te bezitten dan al de overige menschcn. Indien de streken waarheen Columbus zich sterk maakte te gaan, wezenlijk bestonden, zouden zij niet zoo lang onbezocht zijn gebleven : de kennis, de scherpzinnigheid, de moed der verloopen eeuwen zouden een onbeken- den stuurman den roem niet hebben gelaten om ze te ontdekken. De meest bevoegden der commissarissen meenden al zeer veel gedaan te hebben met Columbus teg<nwerpin- gen te maken van dezen aard: Aangenomen, zeiden zij, dat de aarde rond was, dan zou het plan om bewoners te gaan zoeken op het andere halfrond daarom niette- min hersenschimmig zijn. De omvang van de aarde zou z�� groot moeten wezen, dat de reis niet minder dan drie jaren zou vorderen: hoe zou het mogelijk zijn levensmiddelen en water voor zulk een langen tijd mede te nemen? Men zou onderweg van honger en dorst omkomen. En vervolgens, de duistere zee � een afgrond, een chaos, verschrikkelijk zamenstel van don nacht en de afgronden � zou voorzeker het geheel oostelijk halfrond bedekken. Eindelijk, zou men, als het al moge- lijk was dat een schip, in de aangewezen rigling varende, Indi�\' bereikte, nooit iets daarvan vernemen, dewijl de rondheid der aarde een onoverkomelijk bezwaar voorde terugreis zou opleveren, hoe gunstig overigens de wind mogt zijn. Daarenboven hadden de tegenstanders van Columbus hunne redenen om het debat zoo spoedig mogelijk in een uitsluitend godgeleerden strijd te veranderen. Zij waren in het strijdperk der cosmographie zwak, hij was daarin



		72

		sterk: zij zouden sterk zijn en hij zou zwak wezen, hoopten zij, op het gebie I der gewijde wetenschap : hetzij door eene fout in zijne stelling, hetzij door zijn gebrek aan ondervinding in de kerkelijke taal, zou hij zich waarschijnlijk tot de eene of andere stelling laten wegsiepen, dienaar ketterij zou rieken, en het gehoor tegen hem innemen. Men wierp hem dus de Heilige Schrift en de Kerkvaders tegen. Columbus, wel verre van in dit tijdperk van den strijd zwakker te worden, trotseerde het daarentegen, meteene nieuwe geestkracht, en openbaarde daarin met glansde groote uitgestrektheid zijner boekenkennis, zijne gespierde redeneerkunde en zijn gevoel van de fijne punten der godgeleerde taal. Hij antwoordde, dat de gewijde schrijvers niet met de technische juistheid der cosmographen spraken; hunne taal was natuurlijk ingerigt vcor de ware of valschc denkbeelden van het algemeen. Hij verklaarde een diepen en vromen eerbied voor de Kerkvaders te hebben; maar zij zelven, voegde hij daarbij, hadden niet bedoeld wetenschappelijke stellingen te for- muleren, wanneer zij overwegingen van de natuurkundige orde in hunne homi��n mengden. Wat de oude wijsgeeren betreft, hunne be veringen stonden hem niet in den weg. Hij toonde aan dat zij mcerendeels de beide halfronden voor bewoonbaar hielden; hunne dwaling bestond alleen daarin, dat zij meenden dat de varmc luchlstreek het eene halfrond van het andere afsneed; deze nioeijelijkheid nu kon hij op afdoende wijze oplossen, want hij was in Guinea geweest, bijna onder deevennachtslijn; hij had het bevolkt, gezond, rijk in vruchten, overvloedig in weilanden gezien. Vervolgens zich zelven van den gewijden tekst als van een wapen van aanval bedienende, omschreef hij met



		73

		eene wegslepende welsprekendheid verscheidene plaatsen der profeten: sinds lang was hij gewoon daarin zekere en schitterende voorspellingen der Ontdekking te zien. Het enthousiasme maakte zich van hem meester. Hij was redenaar: zijne van nature gemakkelijke, heldere en edele taal, werd roerend en overredend; zijne altijd majeslueuse gedaante scheen nog grooter te worden; zijne gebaren en de toun zijner stem ontleenden aan den brandendcn ijver voor zijne wetenschap en het geloof een gezag en een pathos, dat de vergadering electi iseerde: zij trilde en kwam in verrukking. Van dit oogenblik af waren Di°go Deza en al de Dominikanen voor de theorie van Columbus gewonnen. Hij leefde onder hun dak en hunne oogen; de kalme regelmatigheid, de gestrengheid zijns levens, die niet de minste praal gedoogde, waren voor hen zekere waar- borgen voor de opreglheid zijner godsdienst. Zij spraken niet meer over hem in de zaal der conferentie», in hunne klassen en in de stad, dan als over een man, die door God was ge�nspireerd, die nog uitstekender christen dan buitengemeen groot godgeleerde was. Diego Deza, in \'t bijzonder, sprak ten zijnen gunste zulk een bepaald oor- deel uit, dat de voornaamste meesters der hoogeschool voor Columbus werden gewonnen De junta gevoelde dat hare overwinning gevaar liep; zij verdubbelde hare pogingen. De conferenti�n duurden verscheidene maanden. �usschen de zittingen konden de leden onderling, en op aansporing van den biechtvader, hun voorzitter, raadplegen over de middelen om zich van dien vreemdeling te ontdoen, die van dag tot dag lastiger werd. De wijste partij scheen hun altijd toe zijne regtzinnigheid in de katholieke leer verdacht te maken. Zij drongen hem zoo levendig in eene redetwist over de



		74

		kerkelijke schrijvers, dat zijne antwoorden schenen besmet met vermetelheid. Door zijne tegenstanders aangeblazen, verspreidde zich een onbestemd gerucht van ketterij. Het Heilig Ollficie liet zich aan de zaak gelegen liggen. De Inquisitie, die pas in Spanje was ingesteld, had behalve de gewone gestrengheid harer wijze van beregten, den eenigzins koortsaclitigen ijver, die elke ontluikende stich- ting bezielt. De vrienden van Columbus werden verschrikt over het onheilspellend gewigt van hetgeen uit dit alles kon voortvloeijen; zij snelden hem ter hulp. Alexander Geraldini ging den Groot-Kardinaal bezoeken; hij bragt hem onder het oog dat Xicolaas van Lyra, ongetwijfeld een uitnemend schriftverklaarder, en de heiiigc Augus- tinus zelf, wiens leer en heiligheid buiten kijf zeer ver- heven waren, evenwel geen gezag hadden, zoodra het de cosmographie gold; zij hadden die immers niet be- oefend. Deze opmerking van den toekomstigen bisschop van St. Domingo, werd volkomen voldoende geacht door den Groot-Kardinaal. Aanstonds sprak hij, in overleg met den nuntius, de beide Gcraldinis en Diego Deza, z�� dat het gemor van het publiek tegen de voorge- wende ketterijen van den Genuees aanstonds ophield. Moet men aan de verlegenheid van den prior van het Prado, die in dergelijke omstandigheden geen naar zijn zin genoeg strenge besluiten tegen Columbus zou hebben durven voorstellen, toeschrijven, dat de junta uiteenging zonder haar officieel advies te hebben geschreven? Zij kon zich de overwinning niet toerekenen, gaf Ferdinand haar den raad om ten minste de bekentenis van hare nederlaag uil te stellen? Wat daarvan zijn moge, de junta ging in het begin der lente van 1487 uiteen, zonder iets te schrijven. Haar verslag werd eerst vijf jaren later, na eenige nadere bijeenkomsten, op zeer verwijderde



		75

		tijdslippen gehouden, door den voorzitter geteekend en aan de koningen aangeboden (1). Toen in den winter van 1494, het hof zich te Suvilla bevond, verklaarde de junta dat het bedoelde plan ijdel en onmogelijk was; zij achtte het niet oorbaar dat zulke groote vorsten in eene dergelijke onderneming gewikkeld werden , op zulke zwakke beweeggronden als die, welke voorgebragt waren.» Washington Irving, die de conclusie van het verslag aldus mededeelt, zegt niet dat er, uit het oogpunt van liet geloof, een enkel woord van afkeuring tegen de theorie van Columbus is uitgesproken. Wij doen dit opmerken, dewijl het een algemeen aangenomen, maar valsch ge- voelen is, dat Columbus, te Sulamanca, in naam en in het belang der orthodoxie is veroordeeld. Columbus had in de beraadslaging «van het oude klooster,» niet de Kerk en de geestelijkheid, maar slechts eene hofpartij tegen zich. (1) Het zou kinderachtig zijn dit uitstel van vijf jaren, met sommigen, toe te schrijven aan den weinigen vrijen tijd, dien de vcldtogten tegen de Mooren aan het hof overlieten. Ofschoon de biechtvader de koningen in al hnnne kampementen volgde, nas hij niet zoodanig betrokken in de krijgsoperati�n, dat het hem onmogelijk zou geweest zijn een verslag op te stellen. Maar het verschil van meening bleef tusschen Isabclla en Ferdinand over Columbus bestaan, en de voorzigtige Talevera durfde zich ia geenerlei zin te verklaren.



		HOOFDSTUK VIII. Lang uitstel dat liet hof van Spanje aan Columbus doet ondergaan. � Hij vertrekt naar Frankrijk. De conferenti�n van Salamanca hadden voor Columbus hel voordeel, dat zij zijne geleerdheid deden uilkomen en zijne godsvrucht uitschijnen in het aanzienlijkst kerke- lijk midden van Spanje, dat zij openbaar maakten, dat eene magtige bescherming zich over hem uitstrekte. Deze uitslag was niet vreemd aan de bewijzen van achting, welke, sedert, zijne betrekkingen met het hof steeds onderscheidden. Hij sloot in Int paleis menigen vriendschapsband. Meermalen was hij de gast van den hertog van Medina Sidonia, van den hertog van Medina Cocli en van Quintanilla, den groot-schatmeester van Kastili�. Sanlangel, de ontvanger der kerkelijke regten van Arragoni�, de markiezin van Moya, de gunstelingen der koningin; DonaJuana de la Torre, de zoogmoeder van prins Jan, verleenden hem een steun welks krachtdadig- heid in den loop van het verhaal zal uitkomen. Intus- schen moest hij de hooghartige behandeling van menigen hoveling en de spotternijen des volks nog doorstaan. Op straat wezen de kinderen met den vinger naar het voor- hoofd als hij voorbijging, om Ie doen begrijpen dat hij niet regt bij zijn verstand was. De Koningen belegerden Malaga, in 1487. Columbus,



		77

		ontboden, begaf zich in den zomer naar het kamp, maar de arbeid van een beleg gedoogde niet de onder- handelingen over de Ontdekking weder aan te knoopen. In de lente van het jaar 1488, ontving hij een brief van den koning van Portugal: Jan II noodigde hem, met den levendigsten aandrang uit, om te Lissabon terug te keeren. Hij weigerde. In 1489 belegerde Ferdinand in persoon de Mooren in Baza. Dit beleg was eene gewigtige operatie. In zekere mate het voorspel van den veldtogt van Grenada, moest het welslagen daarvan de min of meer spoedige uitdrijving der Mooren van het gansche spaansche grond- gebied ten gevolge hebben. «Columbus nam zijn degen en begaf zich naar het kamp» (1). De veldtogt was «roemvol», zegt Diego Ortiz de Zuniga: hij streed dapper en gaf, voor het beleid van het beleg, uitnemende raadgevingen. Voor Baza kwamen twee monniken uit Jerusalem in de spaansche legerplaats. De Sondan van Egijpte deed door hunne tusschenkomst aan het katholieke Hof weten, dat hij al de christenen van zijne Staten zou doen om hals brengen, indien de oorlog tegen Grenada werd voortgezet. Deze beleedigende bedreiging en de verhalen der arme monniken over het lijden der oostersche christenen, «maakten een diepen indruk op het degelijk godvruchtig en enthousiast gemoed van Columbus» (2). Te Baza, evenmin als te Malaga, gedoogden de be- slommeringen van den oorlog den Koningen met Co- lumbus over het vraagstuk der Ontdekking te onder- handelen. Zij werden daarin het volgend jaar verhinderd door de groole feesten welke te Cordova plaats hadden, ter gelegenheid van de inneming van Baza. Zij werden (1) Koselly de Lorgues. (2) Washington Irving.



		78

		daarin ook belet door de toebcreidselen en de feesten voor het huwelijk van de infante Isabella, hunne oudste dochter, met den vermoedelijken troonopvolger van Portugal: deze huwelijksverbindtenis werd in de maand april 1491 aangegaan. Verscheidene maanden daarna , in den winter, (e Sevilla, had Columbus een gehoor. Hij verkreeg dat de junta, welker verslag nog altijd uitbleef, een bepaald besluit zou nemen. Toen overhandigde Talavera den Koningen de door ons medegedeelde conclusi�n. In spijt van deze conclusi�n en dank zij de sympathieke pogingen van den monnik Diego Deza, belastte Isabella Talavera met de boodschap voor Columbus, die zich te Cordova bevond, dat de groote zorgen en de ontzagge- lijke kosten van den oorlog, die onder Grenada weldra zou losbarsten, niet toelieten dat men zich in andere ondernemingen stak, maar dat, na den oorlog, zijne aan- biedingen in zeer ernstige overweging zullen worden genomen. Na zoo veeljarige ijverige aanzoeken en verijdelde ver- wachtingen , zou dit uitstellend antwoord ieder ander dan Columbus in de wieken getroffen hebben. Maar hij behield nog hoop. Hij vleide zich, niet zonder grond, dat de biechtvader zijne boodschap in te sterk gekleurde woorden had overgebragt. Hij kwam te Sevilla terug om de waarheid uit Isabella\'s eigen mond te vernemen. De koningin gaf hem in den grond der zaak hetzelfde antwoord. Heizij zij evenwel door uitdrukkingen, die klaarblijkelijk den stempel droegen van een ernsligen goeden wil het verzachtte, hetzij een innig voorgevoel Columbus steeds overtuigde, dat Spanje het door de Voorzienigheid uitgekozen werktuig zou zijn om het groote doel te bereiken, nam hij nog het besluit niet om naar



		70

		een ander Hof te vertrekken. Hij bood alleen aan twee groote spaansche hceren aan om in de onderneming de plaats der Kroon te bekleeden. De hertogen van Medina Sidonia en van Medina Coeli, bezaten havens en eskaders in eigendom. Columbus wendde zicli tot hen. De hertog van Medina Sidonia weigerde, maar liet voorstel streelde hem: sedert nam hij helzeer warm bij de koningin voor Columbus op. De hertog van Medina Coeli, nam het voorstel dadelijk aan. Hij liet de schepen, benoodigd voorde bijzondere vaart, welke men op het oog had, op stapel zetten. Hij belastte Columbus zelf met de taak om den bouw na te gaan en al de toebereidselen te besturen. Maar, op het beslissend oogen- blik, herinnerde hij zich met regt, dat hoe niagtig ook, dat hij onderdaan was: zijn pligt gebood hem zonder de goedkeuring der koningin niet verder te gaan. Hij schreef haar uit Rota. Isabella bevond zich in de legerplaats van Grenada. Zij betuigde den hertog hare tevredenheid voor zijn eerbied. Zij antwoordde hem, dat ofschoon zij geen groot vertrouwen had in Columbus plan, zij het wilde beproeven (I). Zij verzocht hem dan de be- gonnen bevrachting aan de kroon te verkoopen en haar Columbus te zenden. Columbus begaf zich naar de legerplaats van Grenada. De koningin ontving hem met hare onveranderlijke wel- willendheid; zij vertrouwde hem toe aan de gastvrijheid van haren groot-schatmeester Quintanilla; maar zij

		(1) Deze tegenstrijdige verklaring van de koningin dat ., zij geen vertrouwen had" en dat zij desniettemin wilde beproeven, valt niet moeijelijk te verklaren. Isabella bad vertrouwen, maar zij wilde bet verschil van meening tusschen baar en den koning, dat haar belette het initiatief te nemen, voor het publiek ver- borgen houden.



		80

		bepaalde zich, wat het voorname punt aanging, met hem te belooven, dat men na den oorlog het onderzoek van zijne plannen zou hervatten. Wanneer zou de oorlog eindigen? De jaren volgden elkander op, het leven van Columbus versleet en zijne zending ging niet vooruit. Het is buiten twijfel dat de koningen van Engeland en van Frankrijk hem aanmoe- digende brieven schreven, terwijl hij in Spanje hulp zocht. Het is zeker dat Isabella kennis kreeg van die brieven, en van den brii f van Jan II: Villaion las ze haar voor. Columbus heeft ons die bijzonderheid medegedeeld. Hij besloot dati naar Frankrijk te gaan, en, des noods,(tot Engeland door te reizen. Maar eerst wilde hij zijn vriend, den pater gardiaan van de Rabida gaan bezoeken, zijn zoon Diego in het klooster, waar hij hem had achter- gelaten halen, en hem vervolgens te Cordova bij zijn broeder Ferdinand onder de voogdij van zijne vrouw Beatrijs stellen. Columbus kwam ten tweede male, als een hulpbe- hocvend reiziger, ongelukkig voor het oogenblik, onzeker omtrent de toekomst, voor de kloosterpoort van de heilige Maria van de Rabida. Hij was, wel is waar, niet meer de onbekende van vroeger, die een glas water vroeg; hartelijk toegenegen vrienden ontvingen hem met vreugde; hij vond zijn zoon, als een jongeling, goed onderwezen en gelukkig terug. Maar was, over het geheel genomen, zijn lol beter? Zijne fortuin was niet veranderd; al zijne droombeelden over Spanje waren verdwenen; hij was oud geworden!... Wat deert heldhaftig christen zielen die volharding van den tegenspoed? Het denkbeeld dat zij eene zending volbrengen en God met haar is, ver- levendigt voortdurend haren moed. Toen Columbus zijne wederwaardigheden in Spanje aan den lioogvereerden