KATHOLIEKE BIBLIOTHEEK.

ALGEMEEN CONCILIE

ZIJNE BETEEKENIS VOOR ONZEN\' TIJD

DOOK
WlLLEM ^MMANUEL

j; VRIJ HE ER VOIT KETTELEE
Bisschop van Mentz.

NAAR J)E DERDE UITGAVE

Qnis est» qni viiieil mumtuni ? nisi qni ^Tt
eredit, quoniam Jesus ost rilins Dei. ^y

\\Vi« is liet tlirr de wereld overwint, dan
wie gelrof\'t ilnt .lesus is de /«on Gods T

Pi\'iJ» GO t\'eutH.

T. C. B. TEN II AG F.N

Nobelstraat 20.
«1870.

ZIJNE BETEEKBNIS VOOR ONZEN TIJD

Willem Emmanuel
VRIJHEER VON KETTELER

sschop van Mentz.

O.iiis osi, rjui vincit mundum ? nisi ipii

credit, quoniam Ji\'sus est Filius Dpi\'.

Wie is liet die de wereld overwint, dan

wie pel oft dal Jesils is de Zoon Gods ?

BIBLIOTHEEK DER
Sub tuum prasidium, /^««^«RIJKSUNIVERSITEIT

J j. C. B. TEN HAGEN

Drukker-Uitgever
1870

RIJKSUNIVERSITEIT UTRECHT

De aanstaande (1) algemeene kerkvergadering is onge-
twijfeld de gewigtigste gebeurtenis van onzen tijd. Welligt
zouden wij haar de grootste gebeurtenis dezer eeuw
kunnen noemen, ten minste onder die welke opbouwen,
terwijl de andere grooter waren in het afbreken.

In de allereerste plaats moeten wij in deze vergade-
ring van al de Bisschoppen der Kerk een werk der
goddelijke Voorzienigheid erkennen, die de Kerk en de
wereld tot hare bestemming leidt, en geenszins een bloot
menschelijk werk. Hij, die doordrongen is van het geloof,
dat de Heilige Geest de Kerk Gods regeert, kan niet
twijfelen, dat zulke gewigtige en diep ingrijpende ge-
beurtenissen in het leven der Kerk van Hem voortkomen.
Zulke beschikkingen der Voorzienigheid voorspellen echter
dat een gewigtig keerpunt, een beslissend tijdperk in de
geschiedenis van de Kerk Gods en het mensclidom is
aangebroken.

(1) Zooals den lezer zal blijken, is dit hoogst merkwaardig en
leerzaam geschrift des beroemden Bisschops Vi<n Mcntz v��r de
opening van het algemeen Concilie verschenen. Omstandigheden
van zijn wil onafhankelijk, hebben den uitgever der Katholieke
Bibliotheek belet eene nederlandsche vertaling vroeger te bezorgen.
Het werkje heeft evenwel eene blijvende waarde; het wordt der-
halve in de Bibliotheek opgenomen z�� als het is geschreven, al
behoort hetgeen daarin als toekomstig is voorgesteld, gedeeltelijk
t t het verledene.

Zulk ccn tijd was de eeuw der zoogenaamde kerk-
hervorming of reformatie. Ook toen werd ecne algemeene
kerkvergadering gehouden. Het was eene genade die God
den menschen aanbood. Het is onberekenbaar hoeveel
zij zou bewerkt hebben, indien de menschen zich haar
in baren vollen omvang badden ten nutte gemaakt, in-
dien al de leden der Kerk de bepalingen dier kerkver-
gadering over de ware hervorming volbragt, indien al
de van haar afgescheiden ledematen de beslissingen dezer
Vergadering over het ware geloof ootmoedig hadden aan-
genomen; dit is des te onberekenbaarder, hoe grooter
en zegenrijker ook nu reeds de uitwerkselen dezer kerk-
vergadering geweest zijn.

Zulk een gewigtige, beslissende tijd, in nog grooteren
omvang dan gene, is onze tijd, de eeuw der revolutie,
de eeuw der omverwerping, der algemeens vernieling
van bet goede en van het kwade. God heeft dit ver-
nielingswerk ongetwijfeld toegelaten, omdat het kwade
in vele opzigten z�� met het goede is opgegroeid en
zaamgevloehten, dat het eene niet meer zonder het andere
zou kunnen verdelgd worden. En in dezen tijd roept de
Geest Gods, die de Kerk regeert, nu weder, even als
voor drie honderd jaren, de algemeene kerkvergadering
bijeen, die hoogste regtbank van alle waarheid op aarde.
Het concilie zal niets nieuws leeren. Het zal hetzelfde
onderwijzen wat de Kerk Gods sedert achttien honderd
jaren aan het menschdom heeft verkondigd. Het zal met
andere woorden weder dezelfde waarheid toeroepen, welke
elke nieuwe eeuw bevestigen moet, dat alleen in Christus
en in zijne Kerk voor het menschelijk geslacht heil te
vinden is. Zoo heeft de kerkvergadering van Trente
gesproken, en de groote wereldgebeurtenissen welke tus-
schen toen en nu liggen, zijn slechts nieuwe feiten en

nieuwe bewijzen voor deze waarheid. Zoo zal ook het
toekomstige concilie de wereld toeroepen, dat slechts in
Christus eu zijne Kerk heil is. Eene groote gebeurtenis,
eene groote genade! Welligt zal, dewijl de eeuw der
vernieling met haar werk klaarblijkelijk ten einde
spoedt, nu weder een tijd van opbouwen op den ouden
door Christus eens voor al gelegden grondslag be-
ginnen. Mogt de wereld deze genade erkennen en zich
ten nutte maken, mogt zij erkennen wat waarlijk haar
tot heil verstrekt!

Deze gewigtige gebeurtenis zullen wij ten onderwerp
eener nadere beschouwing maken, ten einde hare betee-
kenis goed te leeren kenr.en, ons daartoe voor te be-
reiden, en onze pligten tegenover haar te vervullen.

Een algemeen concilie is eene vergadering van al de
Bisschoppen der Kerk, als opvolgers der Apostelen, onder
het voorzitterschap van den Paus, als opvolger van den
heiligen Petrus, om over de gewigtigste aangelegenheden
van Gods Kerk te beraadslagen. Het is de plegtigste wijze
waarop de Kerk Gods op aarde het gewigtigste harer
bedieningen, haar Iceraarsauibl uitoefent. De drievuldige
bediening welke Christus zelf\' op aarde vervulde, het
ambt van leeraar, van priester en van herder, heeft met
zijn dood niet opgehouden. Hij oefent het in en door
zijne Kerk tot de voleinding der eeuwen uit. Het leeraars-
ambt vormt echter in zekere mate den grondslag van
alle andere ambten, dewijl wij deze slechts door dat
leeren kennen; en in zoover is het \'t gewigtigste. Door
het leei aarsambt wordt de grootste schat op aarde, welke
God in de geopenbaarde waarheden ons geschonken heeft,
bewaakt en bewaard. Dat is het goddelijke deposi\'tum
waarvan de apostel spreekt, als hij aan Timotheus schrijft:
«O Timotheus, bewaar het toebetrouwde pand, wijs de

heillooze nieuwigheden van (aal en de tegenspraak der
valsclielijk zoogenaamde wetenschap van de hand, welke
eenigen belijden en van het geloof afgevallen zijn (l).»
Daarmede komt overeen wat hij in zijn tweeden epistel aan
denzelfden schrijft. «Wat gij van mij gehoord hebt door
vele getuigen, vertrouw dit aan getrouwe menschen toe,
die bekwaam zijn om ook anderen te leeren (2).» Dit
pand van goddelijke, geopenbaarde waarheden, moet
hel leeraarsambt op aarde tegen de aanvallen van dien
geest bewaken, dien de Verlosser «den leugenaar en den
vader der leugen» (3) noemt. De plegligste handeling
van dit heilig ambt nu is de uitspraak eener algemeene
kerkvergadering.

Ten einde echter de beleekenis van het kerkelijk leer-
aarsambt met de goddelijke opdragt om de geopenbaarde
waarheden zuiver en onvervalscht te bewaren, op hare
juiste waarde te schatten, moeten wij noodwendig iets
verder gaan, en op de behoefte aan de openbaring,
het onvermogen van den menschelijke geest om zonder
haar zijn diep geworteld verlangen naar waarheid vol-
komen te bevredigen, het oog vestigen, en levens over-
wegen hoe eene geopenbaarde waarheid niet onvervalscht
op aarde kan bewaard worden zonder de vestiging van
een onfeilbaar leeraarsambt. Dat alles hangt innig zameu
ea moet in zamenhang overwogen worden, wil men de
btleekenis van zulk een leeraarsambt in de Kerk juist
beoordeelen.

(1) I Tim. 0,20 v. � (2) II Tiin. 2,2. � (3) Joan. 8,44.

Wat vermag het menschelijk verstand uit zich zelf, uit
zijn eigen natuur, en wanneer het alleen aan zijne
natuurlijke kracht en vermogens is overgelaten?

� Een steen ging van den berg lus, niet dooi menschen-
handen, en bij stiet tegen den roet van het stand-
beeld .... en verbrijzelde het;. . .. maar de steen
werd een groote berg, en vervulde de gansche aarde."

Mei deze vraag moeten wij beginnen. In haar ligt de
veronderstelling van alle openbaring. Hij die geen dui-
delijk begrip van haar heeft, kan noch den grond der
openbaring, noch ook de beteekenis en de noodzakelijk-
heid van een goddelijk leeraarsambt begrijpen.

Met betrekking tot deze vraag is de menschelijke
geest in twee tegenovergestelde dwalingen vervallen,
welke even verderfelijk geworden zijn. De eene dier
dwalingen heeft aan de regten van het menschelijk ver-
stand te kort gedaan, de andere daarentegen heeft ze
overdreven. Maar de Kerk vermijdt die beide dwalingen
en bewaart ons daardoor voor hare onzalige gevolgen.
Even als altijd, geeft zij ons ook hier een duidelijk,
bepaald antwoord, dat zoowel door ons eigen bewustzijn

als door de geheele geschiedenis der menschheid beves-
tigd wordt.

Tegenover degenen die het regt van het inenschclijk
verstand miskennen en het te kort doen, leert de Kerk,
dat ook in den tegenwoordigen toestand de nicnsch zonder
de hulp der bovennatuurlijke openbaring en genade. (1)
in staat is, waarheden welke God en de godsdienst in
de natuurlijke orde der dingen betreden, Ie kennen en
dienovereenkomstig zedelijk goede handelingen te vol-
brengen. De Kerk is er derhalve verre van verwijderd
om de regten van het verstand, ook in den tegenwoordigen
gevallen toestand van den menscli, te miskennen. Die-
zelfde Kerk welke zoo dikwijls gesmaald wordt, alsof zij
dingen leert welke met bet verstand strijdig zijn, heeft juist
de regten van het verstand tegenover de dwaalleer van
de zestiende eeuw verdedigd.

Maar tegenover degenen, die met evenveel onregt de
regten van het bloote verstand en bet natuurlijk ver-
mogen van den menschelijken geest overdreven hebben,
leert de Kerk, dat wij eene bovennatuurlijke openbaring
en genade in een dubbel opzigt behoeven.

In de eerste plaats tot bereiking van onze bovenna-
tuurlijkc bestemming. Het is toch eene hoofdwaarheid

(1) Wij doen uitdrukkelijk opmerken , dat wij ouder de open-
baring in deze verhandeling steeds de bovennatuurlijke openba-
riug verstaan; derhalve niet de natuurlijke openbaring, uoch die
iu ons verstand en ons geweten, ncch ook d; uitwendige open-
baring Gods in de zigtbare wereld, maar de openbaring van het
Oude en het Nieuwe Verbond, waardoor God zich op bovennatuurlijke
wijze den menschen bekend gemaakt heeft. Onder bovennatuur-
lijkc genade waarvan hier sprake is, verstaan wij echter al die
iuwendige gaven, welke God ons volgens de leer van liet christen-
dom ter wille van Christus\' verdienste scheukt, om onzen geest
te verlichten en onzen wil tot het goede geschikt te maken.

van het christendom, dat God den mensch tot ecne boven
zijne bloot natuurlijke kracht verhevene, tot eene boven-
naluurlijke bestemming geschapen heeft. Reeds door zijne
verstandelijke natuur is de mensch een evenbeeld Gods,
bestemd om God te leeren kennen en Ie beminnen;
maar aan de krachten zijner natuur overgelaten, kan hij
God slechts op eene zeer onvolkomen»; wijze kennen en
beminnen. De natuurlijke mensch kan namelijk God slechts
uit de schepselen kinnen, dewijl hij uit de grootheid en
schoonheid der zigtbare schepselen besluit dat er een
God, hun onzigtbare oorsprong, bestaat. «Want het on-
zigtbare van Hem wordt, van de schepping der wereld,
in de geschapen dingen kennelijk en zigtbaar, ook zijne
eeuwige kracht en Godheid, zoodat zij (die Hem niet
kennen) niet zijn te verontschuldigen» (I). Maar deze
kennis is zeer onvolkomen; want God is hoog verheven
boven al zijne werken. En hetzelfde wat van deze enkel
natuurlijke kennis Gods geldt, geldt ook van de r.atuur-
lijke vereering en liefde Gods. Wel leert ons het verstand
alleen, dat wij den grooten en goeden oorsprong van
ons leven eerbied, dankbaarheid en liefde verschuldigd
en dat wij verpligt zijn de door onzen Schepper in ons
geweten geschreven zedewet op te volgen. Maar dat wij
tot eene veel inniger gemeenschap met God geroepen
zijn, dan die is, welke in de bloot natuurlijke kennis en
liefde Gods bestaat, kan het menschelijk verstand uit zich
zelf niet kennen en nog veel minder kan de mensch uit
eigene kracht zich tot zulk eene bovennatuurlijke ge-
meenschap des levens met God verheffen. Daartoe behoefde
hij eene bovennatuurlijke openbaring en eene boven-
natuurlijke genade, door welke God tot den mensch

afdaalt en den mensch tot zich opheft. En dit vooral
is het wat liet geloof ons leert. Het leert ons, dat het
eeuwig en zalig aanschouwen en het bezit van God de
bovennatuurlijke bestemming is, waartoe God ons uit
overgroote liefde geroepen heeft; en dat wij om deze
onze bovennatuurlijke bestemming Ie kennen en te bcrei-
ken, de goddelijke openbaring en genade ongetwijfeld
behoeven.

Maar niet alleen om deze zeer zeker eerste en voor-
naamste reden is de bovennatuurlijke openbaring en
genade den mensch noodig, hij behoeft die ten minste
in zijn tegenwoordigen toestand, ook reeds daarom,
ten einde slechts die natuurlijke waarheid, namelijk die
natuurlijke kennis Gods, welke reeds tot de natuurlijke
ontwikkeling en goedheid eens verstandelijken schepsels
behoort, volkomen en zonder dwaling en twijfel te ver-
krijgen en te bewaren, even als om de natuurlijke zede-
wet volkomen en naar behooren te vervullen. Eu hierop
zullen wij het eerst onze aandacht vestigen, dewijl het
tegenover de dwalingen van onzen tijd bovenal van gewigt
is aan te toonen, dat de mensch zonder de hulp der
genade en der openbaring niet eens in staat is om zijne
natuurlijke waarde te bewaren. Dit onderzoek betreft
dus de vraag wat het menschelijk verstand enkel en
alleen binnen de grenzen der natuurlijke en zedelijke
waarheid vermag, nog geheel afgescheiden van de boven-
natuurlijke en geheimvolle waarheden des christendoms.

Met betrekking hiertoe derhalve leert de Kerk, dat
het menschelijk verstand wel natuurlijke waarheden
kan kennen, maar dat het in zijn tegenwoordigen
toestand niet meer zonder de hulp d"r openbaring en
der genade in staat is, ook slechts de natuurlijke waar-
heden van het verstand volkomen en zonder vermenging

met veelvuldige dwalingen en twijfel te kennen. Deze
opvatting der Kerk strijdt mei den hoogmoed van het
menschelijk verstand en hangt zamen met hare leer van
de gebrekkelijkheid der menschelijke natuur en hare
zwakheid en verdorvenheid tin gevolge van den zon-
deval. Tot verklaring dier leer zullen wij de woorden
van den heiligen Thomas van Aquinen aanhalen: «In
den toestand der gevallen natuur is het vermogen
van den mensch ook met belrekking tot dalgene ver-
mindtrd, wat hij in en voor zich voigens zijne natuur
vermag, zoodat hij niet meer al het natuurlijk goede
door zijne natuurlijke kracht kan volbrengen. Dewijl
echter de menschelijke natuur door de zonde niet zoo
geheel bedorven is, dat zij daardoor van al het natuur-
lijk goede beroofd werd, zoo kan de mensch ook in
den gevallen toestand door de kracht zijner natuur eenig
goed volbrengen.... maar niet al het goed dat met
zijne natuur overeenkomt.... even als de zieke mensch
nog in slaat is, zich door eigene kracht te bewegen, maar
niet alle bewegingen even zoo goed te doen als een
gezonde mensch, totdat hij door de hulp van een genees*
middel weder zijne gezondheid geheel herkregen heeft.»
Dit beeld van den heiligen Thomas is zeer treilend en
leerzaam. De zieke heeft de herinnering aan zijn ge-
zonden toestand, �ok zijne zieke natuur verlangt dat te
doeu en te werken, waartoe hij in gezondheid in staat
is, maar hij kan het niet, omdat hij ziek is, en hij
heeft behoefte aan een geneesmiddel om weder datgene
te kunnen doen, wat hij vroeger uit zich zelven alleen
vermogt. Zoo is het ook met den mensch in zijn tegen-
woordigen toestand. Ilij is ziek en hulpbehoevend naar
den geest; en ten gevolge van de verblinding van zijn
trots en hoogmoed, kan hij zijne ziekte en hulpbehoevend*

heid niet kennen. De ziekte van zijn verstand is zekere
verduistering, die ten gevolge der zonde bij hem ont-
slaan is. De ziekte van zijn wil is diens verzwakking,
zekere onmagt tot het goede, aan welke hij tot zijne
smart lijdt. Ook in dezen toestand is hem het bewust-
zijn van datgene, waartoe hij oorspronkelijk volgens
zijne natuur bestemd en geschikt was, ja ook zelfs een
gedeeltelijk bewustzijn van die bovennatuurlijke genaden
en gaven, welke God hem oorspronkelijk verleend had,
overgebleven. Wat hij echter in zijn gezonden toestand
vermogt, kan hij nu slechts door een geneesmiddel dat
God hem aanbiedt. Maar in plaats van dezen toestand
ootmoedig te erkennen, verheft zich de mensen in zijn
hoogmoed tegen dozc goddelijke hulp; en daaruit ont-
staat dan die strijd van den menschelijken geest: dat
opstijgen en nedervallen, dat onverzettelijk streven naar
waarheid, waarvan hij zich niet losmaken kan dewijl
hij zich van zijne natuur niet kan losmaken; en toch
wederom dat onvermogen om al die waarheden te be-
grijpen, naar welke hij dorst, dewijl hij zich niet van
de geneesmiddelen bedienen wil, die God hem aanbiedt.
Deze beide leerstellingen der Kerk over het vermo-
gen des verstands om natuurlijke waarheden over de
bestemming en de pligten van den mensen te kennen,
en toch weder o^er het onvermogen van dat verstand
om ook alle natuurlijke waarheden voldoende te begrij-
pen, vinden hare volle bevestiging in de wereldge-
schiedenis. Slechts z�� beschouwd wordt de geschiedenis
van het menschdom duidelijk en verstaanbaar. Daardoor
verklaart zich alleen deze anders geheel onbegrijpelijke
tegenspraak, welke wij overal opmerken, die zich steeds
herhaalt, zoowel in het algemeen, als in het leven van
iederen mensen in \'t bijzonder. De mensch heeft ook

nog anderen strijd te voeren; hij strijdt niet alleen voor
de waarheid, hij strijdt ook voor zijn dagelijksch brood,
hij strijdt voor de dagelijkschc behoeften zijns levens;
hij strijdt cenigermate tegen de hartstogten en de onder-
drukking zijner medemenschen , hij strijdt met de gansche
zwaarte der stof, die hem wil verdrukken; en ondanks
dien velerlei zwarrn strijd , is er ��n strijd, welke hem
meer dan alles bezighoudt: de strijd om de waarheid,
die gelijk cenc lichtvonk zijn geest altijd weder boven de
stof verheft. Maar aan zich zelven overgelaten, strijdt
hij niet om te zegevieren; het is een hoprlooze strijd,
en de geest verheft zich slechts, om weldra weder in
dwaling en twijfel van allerhanden aard te hervallen.

Deze leer der Kerk over de grenzen van hel aan zich-
zelf overgelaten verstand zonder hoogere hulp , raakt
zelfs den tegenwoordigen tijd in een nog ongekenden
omvang. Daar ligt ook het aanrakingspunt tusschen de
algemeene kerkvergadering en de toestanden van onzen
tijd. Nog nooit is het van elk gezag losgemaakte men-
schelijk verstand met grootere aanmatiging, met groo-
teren hoogmoed opgetreden, nog nooit heeft het over
zulke middelen te beschikken gehad. De wereld ligt
als het ware ontbloot voor zijne oogen; scholen en
vormingsmiddelen van allerhanden aard staan ter zijner
beschikking; het kan door de pen dagelijks het geheele
denkende menschelijkc geslacht om zijn leerstoel ver-
zamelen. En welke omstandigheid aanschouwen wij nog?
iVooit is er grooter oneenigheid onder de menschen
geweest, nooit een grooter verschil van gevoelen over
de vraag: «Wat is waarheid?» nimmer waren er zoo
diep ingrijpende, alles uit zijn verband rukkende en
ondermijnende dwalingen als in onze dagen. Deze wereld
wil God thans door de stem van het door Hem zelven

gestichte leeraarsambt daaraan herinneren, dat het ver-
stand der menschen wel is waar tot het hoogste geroepen
is, maar dat het zijne leiding noodig heeft, wanneer
het zijn doel wil bereiken ; en dat het anders altijd weder
in gevaar verkeert, tot een grenzeloos onverstand te ver-
vallen, eene prooi van d^n geest der leugen te worden.
In den profeet Dani�l zien wij de groote wereldrijken
als een groot standbeeld vervaardigd uit goud , uit zilver,
uit ijzer en uit aarde, dat zich tol schrik en verbazing
der menschen verheft. Daar gaat, zonder de hand eens
mc:.schen, een steen van eenen hoogen berg los en rolt
tegen het standbeeld en verbrijzelt het tot stof dat de
wind verstrooit. De steen wordt vervolgens een berg,
die de aarde vervult. Daartoe nu is het gekomen. Al de
wereldrijken zijn spoorloos in puin gevallen. Maar de
steen die van den hemd gekomen is, is tot hoeksteen
geworden, waarop het rijk Gods gebouwd is, dat de
wereld vervult. Zoo gaat het ook met de wei-ken van
den trotschen menschelijken geest, die uit zich zelven
en uit zijne eigene krachten den bouw der waarheid
wil volhrengen. Hoe velen hebben reeds voor en na
Christus tot den huidigen dag gebouwd ! Hoe velen hebben
gemeend, den tempel der waarheid zonder Christus te
kunnen stichten; en hoe velen is reeds gebeurd, wat
dat standbeeld overkomen is! En zoo zal het voortgaan
totdat de menschen beginnen aan de hand der goddelijke
openbaring en het door God gegronde leeraarsambt te bou-
wen. Tot dien tijd zal diezelfde steen, die van den hemel
gekomen is, hunne leugenstelsels verbrijzelen, zoodat
de wind komt en ze als stof wegvaagt en men de plaats
naauwelijks meer vindt, waar zij in trotsche zelfver-
b�nding hun tempel des verstands opgetrokken hadden.

Waartoe komt het verstand, dat zonder openbaring,
zonder genade, zonder gezag, slechts aan zijne
natuurlijke krachten is overgelaten? w^rat heeft
het in dezen toestand van de natuurlijke waar-
heden gehaakt, welke ciod het had toevertrouwd?

"Hij verkwistte zijn goed... en ah hij alles door-
gebragt had, ... begon hij honger te lijden. �

De profeet Isaias toont ons aan het einde der dagen
het huis des Heeren op den top van dm berg in het
aanschijn van al de volkeren der aarde; hij steil ons
voor hoe de volken tot hein toestroonien en tot elkander
spreken: «Komt en laat ons gaan naar den berg des
Heeren en het huis van den God van Jacob; hij zal ons
zijne wegen leeren en wij zullen op zijne paden wan-
delen.» «Dan,» gaat hij voort, « zal hij de voikeren regeren
en vele nati�n teregtwijzen, en zij zullen hunne zwaar-
den in ploegijzers veranderen en hunne lansen in zeisen;
het volk zal niet langer tegen het volk het zwaard
opheffen, zij zullen zich niet meer oefenen in den oorlog.
Komt derhalve, gij die van het huis Jacob zijt en laat
ons wandelen in het licht des Heeren (I)». Dat is eene
troostrijke belofte: troostvol voor ons allen, die de

verhevene wanrheid van de eenheid des menschelijken
geslarhts diep in onze zie! gevoelen. AI zijn ook de
toestanden tegenwoordig nog ver van dit beeld des vredes
verwijderd en al is de klove tusschen de menschen nog zoo
groot: dat woord zal toch in vervulling gaan. Welligt
staan wij onbewust reeds midden in eene beweging,
welke lot dat doel geleidt.

Maar om daartoe te geraken moeten de menschen zich
weder, zooals het in deze woorden des profeten heet,
door God laten onderrigten en «in het licht des Heeren
wandelen,» in dat licht, hetwelk van zijne bovenna-
tuurlijke openbaring en van den door hem gevesligden
leerstoel uitgaat. Zonder deze leiding vervalt het men-
schelijk verstand in dwaling, gelijk het oog zijne dienst
zonder licht niet vervult. Zoo groot als het vermogen
des menschelijken gee«tes in het opsporen der waarheid
is, wanneer hel zich door God laat verlichten en gelei-
den , zoo onmaglig wordt het wanneer het zich hoog-
moedig van God afkeert en zich zelven genoegzaam wil
zijn. Gelijk God in de bovennatuurlijke openbaring een
schat van waarheden heeft opgesloten, die, gelijk wij
zagen, de apostel Paulus, als een pand beschouwt,
dat de Kerk getrouw moet bewaren, zoo heeft hij ook
aan iederen mensch binnen de natuurlijke grenzen van
zijn verstand, zulk een pand toevertrouwd. Hij moet
het bewaren, doch niet als een schat begraven, maar
daarmede renten van eene geestelijke kennis winnen.
Wat hebben echter de menschen, die zich van God en
zijne openbaring afgewend hebben, met dezen schat van
natuurlijke kennis aangevangen? Juist hetzelfde wat de
verloren zoon des Evangelies met het erfdeel gedaan
heeft, dat hij van zijn vader ontvangen heeft. Zij heb-
ben hun geestelijk goed doorgebragt; en nadat zij alles

doorgebragt hadden, zijn zij in geestelijken hongersnood
vervallen. Daartoe komt het verstand dat zich niet door
God wil laten onderrigten. Wij zullen deze onmagt van
het aan zich zelf overgelaten verstand een weinig
nader in algemeene trekken beschouwen, om de nood-
zakelijkheid van eene goddelijke leiding des menschelij-
ken geestes te leeren inzien.

Het hoogste natuurlijke vermogen des geestes is de
kennis Gods. Al het andere, zoowel op het gebied der
kennis als op dat des levens, hangt daarvan af.IIoe zuiverder
de kennis Gods in een mensch en in een volk is, des
te hooger staat de mensch, het volk; hoe duisterder de
kennis Gods is, des te lager staan zij. Wat heeft nu in
den geheelen loop der geschiedenis van het mensche»
lijk geslacht, zoover het ons bekend is, het menschelijk
verstand van de Gods-kennis gemaakt, waar hij niet door
de openbaring geleid werd? De geschiedenis antwoordt
daarop met de feiten van al gruwelen der afgoden-
dienst en der onbeschaafde en meer beschaafde gods-
loochening in den ouden en den nieuwen tijd, met al de
verlagingen van het menschelijk geslacht, die uit deze
afdwalingen des geestes zijn voortgekomen. Zij bevestigt
de woorden van den Heiligen Paulus: «Dewijl zij
God kennende, Hem niet als God hebben verheerlijkt
en gedankt, zijn zij ijdel geworden in hunne gedach-
len, en hun onverstandig hart is verduisterd. Want
zeggende wijzen te zijn, zijn zij dwazen geworden;
en hebben de heerlijkheid van den onvergankelijken
God verwisseld voor de gelijkenisse van een vergan-
kelijken mensch, en van vliegende, en viervoetige en
kruipende gedierten. Daarom gaf God hen over aan de
begeerlijkheden hunner harten, aan onreinheid, om
hunne ligchamen in zich zelven te onteeren; die de

waarheid Gods verwisseld hebben met de leugen, en
het schepsel ge�erd en gediend, boven den Schepper,
die te prijzen is in eeuwigheid (I).» Elke trek van
dit beeld is tot den huidigen dag in vervulling gegaan
aan alle menschen die zich van Gods leiding en zijne
openbaring afgekeerd hebben. Zij werden «ijdel in hunne
gedachten,» «duister in hun onverstandig hart,» «zeggende
wijzen te zijn, zijn zij dwazen geworden.» In hunne zelfs-
vergoding verwisselden zij «de heerlijkheid van den onver*
gankelijken God» nu eens met zich zelven, dan weder
met de doode stof, en tot straf worden zij de buit
hunner booze lusten en onteeren hun eigen ligchamen.
Woordelijk, letterlijk gaat dit alles, het een na het
ander, in vervulling.

Van de kennis Gods hangt echter alle andere kennis
van den menschelijken geest af, ten mi iste al die ken-
nis, welke de hoogere en diepere belangen van den
menschelijken geest betreffen. Wanneer daarom de geest
in zijne afwending van de goddelijke openbaring in zijne
kennis van God verward of verduisterd wordt,?dan valt
ook eene schaduw over alle andere kennis.

Met de kennis van God hangt innig dej kennis van
zich zelven zamen, die na de eerste, de voornaamste
behoefte der ziel is. Hoe zuiverder de kennis Gods is,
des te zuiverder is de kennis van zich\'[zelven en
omgekeerd. Beiden kunnen van elkander niet ge-
scheiden worden, dewijl de mensch door God gescha-
pen is, alles van hem heeft ontvangen en als geestelijk
evenbeeld van God zich en zijne waarde slechts in dit
eeuwig oorspronkelijk beeld begrijpen kan. Wat echter

(1) Rom. I, 21 volgg.

heeft het verstand van de natuurlijke zelfkennis ge-
maakt, waar het de goddelijke leiding verstooten heeft\'?
Het heeft niet slechts de ware zelfkennis, die liet uit�
ganspunt der ware wijsheid is, de kennis van zijne
verhouding lot God, van zijne waarde en zijne wezenlijke
bestemming vprloren, maar het heeft de ziel in de plaats
van de ware kennis van zich zelvcn een blinden, duis-
teren, waanzinnigen trots en hoogmoed ingeplant en haar
vervolgens tot dienares en slavin van dezen duisteren
geest gemaakt. Het heeft de ziel aan ware zelfkennis
zoo arm gemaakt, dat zij eindelijk zich zelve, haar leven,
hare onsterfelijkheid loochent, dat zij zich gelijkstelt met
de redelooze stof en het redelooze dier. «Zeggende wijzen
te zijn, zijn zij dwazen geworden.» Zij «ontecren» niet
slechts, zooals de heilige Paulus zegt, «hunne ligchamen,»
zij onteeren hunnen geest; en op deze onteering dragen zij
roem. De duisternis verheerlijkt de duisternis als het licht.
Gelijk zij heen en weder geslingerd worden, terwijl zij nu
eens de afgoden dienen, dan weder God loochenen, zoo
wankelen zij ook in de kennis van zich zelven, daar zij
nu eens hun verstand vergoden, dan weder hun bestaan
loochenen.

Met de kennis van zich zelven verdwijnt dan ook de
broederlijke liefde, het regte begrip van den innigen
broederband, die ons met den medemensen verbindt,
en van de betrekkingen welke daaruit voortvloeijen. De
naastenliefde berust op de kennis van zich zelven, gelijk
de kennis van zich zelven berust op de ware kennis
van God. Reeds de leer der openbaring dat wij men-
schen allen naar de ziel beelden Gods zijn, dezelfde
stamouders hebben en daardoor broeders zijn, is van
onberekenbaren invloed voor al de betrekkingen der
inenschen onder elkander, gelijk de loochening daarvan

in dit opzigt van onberekenbare schade is. Het is wel
is waar ook eene natuurlijke wet van den menschelijken
geest: wal gij niet wilt, dat u geschiede, doe dat aan
uw evennaaste niet. Maar deze wet moet tevens, om
werkdadig te worden, door de ware kennis van God
en zich zelven gesteund worden. Anders zal zij geen
invloed op het leven uitoefenen. De mensch zal integen-
deel weldra daartoe komen, dat hij zijne verhouding
tot den medemensch niet meer naar deze wet van het
verstand, maar volgens den onverzadelijken geest der
eigenbaat inrigte. Wat echter het aan zich zelf overge-
laten menschelijke verstand van de naastenliefde maakt,
zien wij aan zoovele verschijnselen van den tegen-
woordigen tijd.

Wat heeft het verstand , waar het de goddelijke lei-
ding verstooten heeft, verder van de natuurlijke grond-
slagen der burgerlijke maatschappij gemaakt? Ook deze
ontstaan uit God. Al wat ten voordeele van de burgerlijke
maatschappij geschiedt, heeft alleen in hem zijn grondslag.
Op dezen grondslag berust het regt en het gezag, de
wet, de regtspleging, de pligt van gehoorzaamheid. Ja
het gansch bestaan van den Staat heeft enkel en alleen
zijne zedelijke grondslagen in de overtuiging, dat hij
niet eene willekeurige menschelijke uilvinding, maar
eene inrigting is door God gewild, welke wij moeten
eeren omdat God het wil. Wat heeft de menschelijke
geest, van elke hoogere leiding losgemaakt, van al deze
natuurlijke steunsels der burgerlijke maatschappij nog
overgelaten? Hij heeft ze, het eene na het andere door-
knaagd en ondermijnd; hij heeft ze allen beschadigd.
Daaruit ontstaat die volkomene politieke onzekerheid,
waarin de moderne maatschappij zich bevindt; en als de
maatschappelijke orde nog bestaat, hebben wij dat niet

te danken aan dien geest, die zich van de goddelijke
openbaring heeft gescheiden en zich het voorkomen geeft
alsof hij de maatschappelijke orde in stand hield, maar
wij hebben het integendeel te danken aan die gezindheid,
welke in lijnregte tegenspraak met dien geest nog in het
christelijke volk voortwerkt. De geheele moderne slaals-
wijsheid zou niets vermogen, om de burgerlijke orde
slechts korten tijd voor de hevigste beroeringen te be-
waren, als de christelijke geest haar niet beschermde,
van welken zij zich afgekeerd heeft.

Zoo staat het ook met de natuurlijke grondslagen des
huisgezins. Het geestelijke en ligchamelijkc welzijn der
menschen hangt meer dan van al hel andere van de
welvaart des huisgezins af. Ai wat het gezin schade doet,
veroorzaakt den mensen de meeste ingrijpende schade.
Alle vooruitgang is dengene volstrekt van geen nut, die
in het gezin aan ligchaam of ziel verpest is. De natuur-
lijke grondslagen der familie zijn dezelfden, welke ook
door de bovennatuurlijke openbaring als zoodanig zijn
aangewezen. Hoe weinig is echter het verstand dat van
de openbaring gescheiden is, in staat geweest het gezin
tot heil van den mensch in stand te houden. In het
heidendom nam de vernietiging van al de natuurlijke
grondslagen van het gezin, met al de ontzettende gevol-
gen dezer verwoesting, geheel in verhouding der toenc-
mende geestesbeschaving toe, en op geheel gelijke wijze
is ook nu weder de heidensche geest werkzaam om deze
heiligste plaats waar al de heilige en hooge belangen van
den mensch bevorderd worden, te bederven. Als de god-
delijke openbaring de menschen niet beschermde, dan
zou men de verwoestingen van het oude heidendom
weder in het familieleven zien terugkeeren. Alle zoo-
genaamde humaniteit zou de menschen niet beschermen

tegen de magt der hartstogten, die daar zouden kunnen
heersenen.

Even als echter het van de openbaring gescheiden
verstand deze natuurlijke waarheden heeft ter zijde ge-
steld, zoo doet het ook met de bovennatuurlijke waar-
heden dor openbaring. Ook deze kan het niet zuiver en
ongeschonden bewaren zonder hoogeren bijstand; ook
deze vernietigt het, de eene na de andere, tol de ge-
ringsle christelijke leering toe en tot de laatste letter
der Heilige Schrift, gelijk ons de geschiedenis dergenen
die zich van de Kerk losgescheurd hebben, voldoende
heeft bewezen. Doch daarop komen wij later terug.

Op deze wet maakte nu die natuurlijke kennis eeniger-
mate eene uitzondering, welke zich geheel op de opper-
vlakle der natuurlijke verschijnselen houdt en aan den
geest op de hoogste en gewigtigste vraag, op het «van-
waar >� en «waarheen» geen antwoord geeft. Bovenal
is het dat gedeelte van het natuurlijke leven, dat zich
uitsluitend naar wcrktuigelijke wetten rigt, naar de wet-
ten die God voor de stof heeft gegeven , dat dan nog
toegankelijk is voor den menschelijken geest. De bloote
wetenschap dezer wetten kan echter den menschelijken
geest evenmin bevredigen als de stof zelf, en de afgo-
dendienst welke daarmede gepleegd wordt, is slechts weder
een andere vorm voor de vergoding der stof.

Het verstand echter, dat het versmaadt om zich door
het bovennatuurlijke licht te doen verlichten, zal niet
slechts de natuurlijke kennis welke God het toevertrouwd
heeft, meer of min verliezen, en gelijk de verloren zoon
aan de hoogere geestelijke goederen honger lijden; het
zal nog daarenboven aan een anderen geest dienstbaar
worden, het zal dikwerf zoover komen, dat het al zijne
vermogens, al zijne kennis in de dienst der leugen

en der boosheid verspeelt. Hoe dikwerf is dit in onze
dagen het geval! Hoe grooter de gaven des geestes
zijn, welke God aan den mensch geschonken heeft, des
te verderfelijker werken zij, wanneer zij God niet meer
dienen. Het verstand voert onder Gods leiding tot de
eeuwige waarheid; maar wanneer het zich van God af-
wendt, dan wordt het een verleider, die den mensch
van den weg der waarheid afvoert. Dat vindt echter nu
op de duidelijkste wijze plaats. Hoe wordt dit hoogste
vermogen der ziel niet misbruikt! Hoe wordt het aan-
gewend, om de menschen op het dwaalspoor en ten
verderve te leiden! Welk een vreesselijk stelsel van
leugen en bedrog heeft zich van deze hemelsche gave
des verstands en der wetenschap meester gemaakt!
Daarbij is het bewustzijn, dat het verstand de waarheid
moet dienen, zoo diep in de ziel der menschen gewor-
teld, dat een groot gedeelte hunner dit bedriegelijk spel
met de waarheid niet inziet, en dit vertrouwen op het
verstand is dan voor hen een nieuw middel van bedrog.
Het verstand, door God bestemd, om de waarheid te
dienen, wordt dan de dienaar van het geld, van de
winzucht en van alle belangen, welke door het geld
bevredigd kunnen worden. Dat is nu al te dikwijls de
toestand van dat verstand in onze dagen, hetwelk zoo
trotsch zich doet hooren en der wereld verkondigt dat
het haar licht brengt en slechts het licht dient. Het
liegt en bedriegt. In zijn strijd tegen het Christendom
dient het niet de waarheid, maar het geld; het put alle
middelen des geestes uit tot verleiding der menschen in
dezen geldhandel. Een groot deel der moderne letter-
vruchten, met hare goddeloosheid en hare ontzettende
zedeloosheid, is niets dan eene geldwinning.Deze verhevene
hemelsche gave, het verstand, dat de menschen tot de

woonstede van het eeuwige licht moet verhenen, waar
God troont, om daar neder te knielen en te aanbidden,
moet hier op aarde op zoo velerlei wijze in dezen duiveN
schen arbeid om de menschen te verleiden en zedeloos
te doen worden, der menschelijke boosheid en verlaging
dienen. Daartoe komt het verstand zonder openbaring,
zonder genade, zonder gezag! Zoo arm wordt het,
wanneer het in trotsche onafhankelijkheid niet naar
Gods stem wil luisteren. In plaats van de menschen te
vereenigen en ze vereenigd naar dien berg Gods te
brengen van welken de profeet spreekt, verwijdert het
de menschen van elkander, leidt hen van God af en
maakt het leven der menschen tot een eindeloozen strijd
van eigenbaat en zinnelijkheid.

Heeft God dan tot de menschen gesproken , zoodat zij
zijne stem konden hoonen ? spreekt hij ook nu nog
zoo duidelijk, zoo bepaald tot ons, dat wij op zijn
woord kunnen vertrouwen, met de volkomene zeker-
heid dat wij niet zullen dwalen.

Menigmaal en op velerlei wijzon heeft God eertijds
door de profeten tot de vaderen gesproken; ten
laatste in deze dagen heeft Hij tot ons gesproken
in zijn Zoon, dien Hij tot erfgenaam over alles ge-
steld, door wien Hij ook de werelden gemaakt heeft.

Op deze vragen kunnen wij alleen door de geschiede-
nis een antwoord verkrijgen.

1. Wat zegt ons daarover de eerste geschiedenis van
het menschelijk geslacht v��r den zondeval?

God zelf spreekt daar met de menschen. Hij liet hen
niet uitsluitend aan het licht van hun verstand over.
Ofschoon Hij hun behalve de natuurlijke vermogens des
geestes nog bovennatuurlijke geestelijke gaven heeft ge �
schonken en ofschoon die natuurlijke gaven nog niet
door de zonde verminderd waren � sprak Hij toch met
hen. Hij zegende hen en zond hun daardoor de godde-
Iijke hulp, om datgene te volbrengen, wat Hij hun wilde

bevelen; Hij zelf droeg hun dan de heerschappij over
de natuur en alle schepselen over (I); Hij gaf hun zelf
een gebod, een uitwendig stellig gebod (2), ofschoon Hij
hun ook een inwendig gebod reeds in de ziel geschreven
had, de algemeene zedewet. Dit uitwendig gebod moest
hunne gehoorzaamheid op de proef stellen; zij moesten
daardoor de hun opgedragene heerschappij over de
gansehc natuur slechts in de onderwerping aan zijne
opperheerschappij leeren uitoefenen. De uitwendige wet
moest hen ook daartoe opleiden, dat zij de inwendige
wet evenzeer als Gods wet erkenden en niet aan hun
eigenen wil toeschreven. God zelf legde eindelijk reeds
toen de grondslagen van het gezin en gaf hel, dewijl
het weder de grondslag van alle andere menschelijke
banden zou worden, de wonderbare grondwet, die
ook nu nog onveranderd bestaat. God sprak echter
niet slechts eenmaal tot den mensen, maar Hij ging zoo
liefdevol met dit schepsel dat Hij naar zijn evenbeeld
geschapen had, om, dat Hij ons in de Heilige schrift
gelijk een in het paradijs wandelende vader wordt voor-
gesteld (3). Wij kinderen der openbaring kunnen over
zulk een spreken niet verwonderd zijn, dewijl God
ook in den tegenwoordigen toestand, nu datgene wat
wij in het paradijs bezaten en door de zonde verloren
hebben, weder hersteld en voltooid zou worden, in het
geheim zijner liefde, in het allerheiligste Sakrament, onder
ons woont; en dewijl wij verder welen, dat het onze
eindbestemming is, God eeuwig te aanschouwen. Het
bewijst echter, hoe het spreken van God tot den mensch,
hoe het verkeer van God met den mensch, geheel en al
tot zijn vaderlijk plan behoort. Ons komt een spreken

(1) Mos, 1, 28�30. � (2) Mos. 2. 16 v.
(3) Mos. 3, 8.

van God met ons slechts daarom zoo vreemd voor, dewijl
de gedachte hoe innig wij aan God toebehooren ons
door de zonde zoo vreemd is geworden.

2. Wat zegt ons daarover de geschiedenis van het Oude
Verhond, de tijd der voorbereiding tot de komst des
Verlossers, de tijd der voorafbeeldingen van het rijk
Gods, dat deze op aarde wilde stichten?

De Apostel Paulus vat de gcheele geschiedenis van het
Oude Verbond in deze woorden te zamen: «Menigmaal
en op velerlei wijzen heeft God eertijds door de profeten
tot de vaderen gesproken». (1) Dat isde beleekenis, dat
de gcheele geschiedenis van het Oude Verbond: «Deus
loquens patribus in prophetis � God door de profeten met
den mensch sprekend.» Het doel was de menschen weder
tot zich terug te voeren, den geest van den mensch
tot zijne kennis, het hart van den mensch tot zijne
liefde. Dit is ook het doel der geheele verlossing, terwijl
het gansche verderf der zonde in het tegendeel bestaat:
in de afdwalingen des geestes, die God niet meer gekend
heeft en daardoor op den dwaalweg der leugen geraakt,
in de afdwalingen des harten, dat God niet meer bemint.
Toen God besloten had om al deze, gelijk verdoolde
schapen van den regten weg afgewekene menschelijke
zielen en harten, weder op den regten weg tot het �cne
doel, tot de kennis van de �cne en hoogste waarheid,
tot de liefde van het eene en hoogste goed te brengen»
toen kende Hij in zijne goddelijke wijsheid een middel
en dit was: Deus loquens patribus. Hij zelf sprak tot
den mensch.

Maar er bestond een onderscheid tusschen het spreken
van God met den mensch in het paradijs en in het Oude

Verbond. In het paradijs sprak Hij zelf en onmiddellijk
met den mensch; later sprak Hij «door de profeten»
tot hem. Daarvoor kunnen wij meer dan een grond
vinden. In de eerste plaats waren de menschen on-
waardig om in hun toenmaligen toestand Gods aangezigt
te aanschouwen; zij moesten daartoe eerst weder voor-
bereid worden. In de tweede plaats echter lag in deze
handeling der goddelijke Voorzienigheid tegelijk hel
ware heilmiddel, om den mensch door het geloof tot
zich terug te voeren. En eindelijk, in de derde plaats,
was het Oude Verbond als eene schaduw van het nieuwe,
als eene schaduw van dat verkeer van God met den
mensch, dat in het nieuwe verbond weder zou plaats
hebben.

Een aanschouwelijk beeld van dit spreken van God
door menschen tot den mensch in het Oude Verbond
geeft Jeremias ons, als hij verhaalt, hoc hij door God
tot deze bediening geroepen werd. God sprak tot hem :
«V��r dat Ik u in den schoot uwer moeder vormde, heb
Ik u gekend en v��r dat gij dien schoot verliet, heb Ik
u geheiligd en als profeet voor de volken gesteld.»
Jeremias geraakte daarover in grooten angst en nut�
woordde: «Ach, Heer en God! Zie, ik kan niet
spreken; daar ik een knaap ben.» Toen sprak God
tot hem: «Zeg niet: ik ben een knaap, want tot iedereen
tot wien Ik u zend, zult gij gaan, en alles wat Ik
u ooit zal opdragen, zult gij spreken. Vrees niet
voor u zelven, want Ik ben met u om u te redden.»
Daarmede vergenoegde God zich echter niet; hij wilde
zyn dienaar en profeet nog eene hoogere genade tot
vervulling van dit heilig ambt mededeelen. Hij strekte
daarom zijne hand uit, raakte zijn mond aan en sprak
tot hem: «Zie Ik leg mijn woord in uwen mond; Ik

heb u heden over de volkeren en over de koningrijken
gesteld , om uit te roeijen en vernielen .... om te
bouwen en te planten (1)» Op deze wijze alzoo sprak
God in het Oude Verbond tot den mensch. Hij koos zich
daartoe zijne dienaars uit; Hij was met hen met zijne
genade, Hij gaf hun hunne zending; Hij rustte hen uit
met de vereischte kracht; Hij raakte op bovennatuur-
lijke wijze hun mond aan en legde zijne woorden in
hun mond. Daarom was hetgeen zij spraken Gods woord,
en God zelf sprak door hen tot de menschen.

Welke werking echter dit spreken van God tot het
joodsche volk had, leeren wij kennen, wanneer wij een
blik op de geschiedenis van dit volk en op die van al
de heidenschc volken werpen en daarbij slechts in aan-
merking nemen voor welke gruwelen der afgoderij de
Joden daardoor bewaard werden, dat God door dit spreken
hun het geloof aan eenen waren God liet behouden.

3. Wat zegt Christus zelf ons daaromtrent.

Het geheele leven van Jesus is een antwoord op deze
vraag. De apostel Paulus vat het in deze woorden te
zamen : «Ten laatste in deze dagen heeft Hij tot ons ge-
sproken in zijn Zoon, dien Hij tot erfgenaam over alles
heeft gesteld, door wien Hij ook de werelden gemaakt
heeft, die de weerkaatsing zijner heerlijkheid en het
evenbeeld zijns wezens is, en door het Woord zijner
kracht alles draagt.» (2) Dit is het onderscheid derhalve
tusschen het Oude en het Nieuwe Verbond, tusschen
het spreken Gods daar en hier. Toenmaals sprak Hij door
de profeten, thans spreekt Hij door zijn Zoon, die de
weerkaatsing van zijne heerlijkheid en het evenbeeld
zijns wezens is, welke met Hem een en dezelfde god-

(1) Jerem. I, 5�10. � (2) Hebr. I, 1�3.

delijke natuur en wezen bezit; welke, gelijk het con-
cilie van Nicea zegt: «God van God, Licht van Licht,
ware God van den waren God, geboren, niet gemaakt,
in wezen gelijk is aan den Vader.» Thans spreekt
God derhalve onmiddellijk tot den mensen, maar in
menschelijke gedaante; de God-Mensch is onze leeraar
en wil door Zijn Woord ons menschen, onzen geest,
ons hart rigfen en geleiden. Thans spreekt tot ons de op
aarde verschenen waarheid. «Ik ben � de Waarheid (I);»
het op aarde verschenen licht. «Ik ben het Licht der
wereld.» (2) Geheel gevolgelijk herinnert dan ook de
de apostel Paulus ons de groote verantwoording, welke
wij op ons laden, wanneer wij ons niet door Christus
en zijn woord laten leiden. Nadat hij namelijk daarop
gewezen had, dat dit spreken van God tot ons in zijn
eigen Zoon veel geloofwaardiger is, dan wanneer Hij
zelfs een engel van zijn troon als bode tot ons ge-
zonden had, komt hij tot het besluit: «Daarom moeten
wij ons des te meer aan datgene houden, wat wij (van
Hem) gehoord hebben; want wanneer het door engelen
verkondigde woord reeds geloofd moet worden en elke
overtreding en elke ongehoorzaamheid de regtmatige
vergelding ontvangen heeft, hoe zullen wij ontkomen,
wanneer wij zulk een groot heil veronachtzamen (3)!»
«Daarom, roept hij ten slotte uit, heilige broeders,
deelgenootcn aan de heilige roeping, geeft acht op Jesus,
den gezant en den hoogepriester onzer belijdenis (4).»
Op welke wijze nu de Zoon Gods tot den mensch
sprak, daarvan zullen wij een beteekenisvol voorbeeld
aanhalen. Over den indruk welken de bergrede op de
toehoorders maakte, verhaalt namelijk de heilige apostel

(1) Joan. 14, 6. � (2) Joan. 8, 12. � (3) Hebr. 2, 1 volg.
(4) Hebr. 8, 1.

Matthaeus: «En het is geschied, als Jcsus deze woorden
ge�indigd had, dat de scharen zich ontzelteden over zijne
leer.» Waarin had deze ontzetting haren grond? Welligt
in de verhevenheid der voorgedragene leer? Neen, ten
minste niet in de allereerste plaats. De apostel geeft
eene andere reden daarvoor. «Want Hij leerde hen als
magthebbende, en niet als hunne schriftgeleerden en
pharise�n». (I) Zoo leerde de Zoon Gods, zoo sprak
God door hem tot de menschen. Zijne leer was bovenmate
verstandig,bovenmate menschlievend, bovenmate liefdevol;
maar zij steunde niet op menschelijke wijsheid, op
leerzaamheid der rede, op verstandelijke bewijzen, om
de menschen tot het geloof te brengen, maar Hij sprak
tot hen als hun God en Heer en verlangde van zijne
toehoorders daarom onderwerping aan zijne woorden;
Hij verlangde geloof van hen, dewijl hij, de eeuwige
waarheid, tot hen sprak, en dewijl geen verstandelijk
bewijs zoozeer met het verstand strookt als dit, dat het
verstand des menschen zich aan God, als Hij spreekt,
moet onderwerpen. Hij sprak derhalve tot hen «als
magthebbende.» Daarop heeft ook betrekking wat de
apostel Paulus van het geloof zegt: «De wapenen waar-
mede wij strijden, zijn niet vleeschelijk, maar magtig
door God,.... dewijl wij de besluiten van het verstand
verslaan en allen hoogmoed die zich tegen de kennis Gods
verheft, en ieder verstand tot gehoorzaamheid aan Christus
gevangen nemen (2)». Z�� heeft God in zijn Zoon tot
de menschen gesproken en z�� hebben de menschen
zijn woord opgenomen. Als «magthebbende» heeft Hij
tot hen gesproken, en dewijl zij deze ,\'magt in hem
erkenden, daarom hebben zij hun verstand tot gehoor-
zaamheid jegens Christus gevangen gegeven.
(1) Matth. 7 , 28 vv. (2) 2. Cor. 10. 4 en vv.

4. Wat zegt eindelijk over de voorgestelde vraag de
Kerk van Christus?

Zij antwoordt, dat Christus haar een lecraarsambt
heeft opgedragen; dat zij zelve op aarde «eene zuil en
een grondslag der waarheid is. (1) » Dat Christus door
haar tot de voleinding der eeuwen tot de menschen
spreekt.

Dewijl wij dit spreken van God tot de menschen door
zijne Kerk van verscheidene kanten moeten beschouwen,
bepalen wij ons om in deze afdeeling het oog te vestigen
op de instelling van zulk een leeraarsambt, waardoor
God tot de menschen spreekt.

God heeft in het paradijs tot de menschen gesproken;
God heeft in het Oude Verbond tot de menschen ge-
sproken; God heeft eindelijk in en door zijn Zoon tot
de menschen gesproken, om ze te leiden en te bestu-
ren. Moest nu op eens de levendige stem Gods op aarde
zwijgen en een dood boek zijne plaats innemen? Moest
van dat oogenblik af alles zwijgen en alle goddelijke
leeraarsambt ophouden? Moesten de schaduwen in het
leeraarsambt van het Oude Verbond hooger staan dan de
werkelijkheid in het Nieuwe Verbond? Moest daar een
man in den naam van God leeren, wiens lippen God
met zijne handen aanraakte en in wiens mond hij zijn
levend woord legde, en daarentegen hier slechts alleen
een geschreven perkament, een gedrukt papier het orgaan
Gods zijn? Dat is onmogelijk. In het Nieuwe Verbond,
in het rijk van Christus op aarde, in deze Kerk van den
levenden God, moeten al de voorafbeeldingen van het
Oude Verbond verwezenlijkt zijn, daar moet eene levende
stem weerklinken door welke God lot ons spreekt,

(1) I Timoth. 3, 15.

duidelijker, bepaalder dan in het Oude Verbond. Daar
moet eene levende stem weerklinken, door welke de
levende Christus hoorbaar tot ons spreekt; eene levende
stem, die altijd in den naam van God ontwijfelbaar
antwoordt, wanneer het verduisterde, afgedoolde, in
tallooze drogredenen verwikkelde verstand der menschen
na allerlei afdwalingen altijd weder op nieuw vraagt:
Quid est veritasl Wat is waarheid? � En inderdaad,
zulk eene stem bestaat op aarde even zeker, als de
woorden van Christus zeker zijn. Hemel en aarde zullen
vergaan, maar zijne woorden en zijne beloften zullen
niet vergaan. Elk nieuw tijdperk en ieder nieuw geslacht
moet getuigenis geven van de vervulling van al zijne
woorden.

Hij heeft aan de apostelen gezegd: « Gaat en leert alle
volkenl» Dat is de opdragt, dat het leeraarsambt. Bo-
venmate merkwaardig zijn echter de woorden welke de
instelling van dit leeraarsambt voorafgaan en volgen. Eerst
wijst de Zaligmaker op de volmagt, met welke hij hen
zelf heeft geleerd en volgens welke hij ook leeraars op
aarde kan aanstellen. Daarom zegt hij: «Af ij is alle magt
gegeven in den Hemel en op aarde. » Daar spreekt Hij
ook weder woorden als « magthebbende» en gelijk nie-
mand voor of na Hem op aarde kon spreken. En nadat
Hij dan, naar die goddelijke volmagt, hun bevolen had
alle volken te leeren, gaat Hij voort: «Ziet. Ik ben
met u alle dagen, tot de voleinding der viereld.» (I)
Hier staal alles op eene lijn: de magt, met welke Hij de
opdragt doet, de opdragt zelve en haar duur. Alles is
hier goddelijk. Wij hebben alzoo een door God gesticht
leeraarsambt, een leeraarsambt waaraan de bijstand van

(1) Matth. 28, 18�20.

God tot het einde der wereld beloofd is. In dit leeraars-
ambt spreekt Christus, God-zelf aldus waarachtig voort-
durend tot de menschen en wij hooren Gods stem,
wanneer wij de stem van dit leeraarsambt hooren. In
dit leeraarsambt is meer dan Jeremias, wiens mond door
God werd aangeraakt en waarin Hij zijne woorden
legde. (I)

Met de stichting van dit goddelijk leeraarsambt wilde
Hij ook echter zijn geheele verlossingswerk op aarde
eindigen, want alles steunt daarop en zonder dat wordt
alles, Christus zelf, ons onzeker en zijne geheele leer
onduidelijk en onbepaald. Daarom zeide hij tot de apos-
telen onmiddellijk v��r zijne hemelvaart: «Gaat heen in
de geheele wereld, en verkondigt het Evangelie aan alle
schepselen! Wie gelooft (namelijk wat gij predikt) en
gedoopt wordt, zal zalig worden; maar wie niet zal

gelooven, zal verdoemd worden.....En de Heere Jesus,

na met hen te hebben gesproken, is opgenomen in den
hemel, en is gezeten aan de regterhand Gods (2).»
Welk eene opdragt, welk een verheven ambt, dat hij
den apostelen opdroeg! Zij moeten heengaan in de
geheele wereld,» het Evangelie verkondigen aan alle
schepselen.* Welk eene vreeselijke bekrachtiging van het

(1) Om misverstand over de verhouding van het oude profetendom
en het leeraarsambt der Kerk te voorkomen, doen wij opmerken,
dat de openbaring in Christus vervuld en afgesloten is, eu de
Kerk derhalve niet gelijk de oude profeten nieuwe openbaringen
verkondigen kan. De meerderheid van het kerkelijk leeraarsambt
bestaat alzoo hierin, dat de openbaring in Christus veel hooger
staat, dan die in de profeten, en dat het leeraarsambt der Kerk
niet gelijk dat der profeten voor een enkel volk, maar voor al
de menschen en voor al de tijden bestemd is.

(2) Mare. 16, I $ v.t. 19.

gezag van dit leeraarsambt, dewijl Hij van het geloovige
aannemen van de prediking der apostelen de zaligheid
en de verdoeming afhankelijk maakt! Nadat Hij met
deze opdragt allen menschen, die door zijne leer moesten
zalig worden, de verkondiging zijner woorden in onver-
valfchte zuiverheid verzekerd had, is Hij opgenomen in
der. hemel en is gezeten aan de regterhand Gods, om
van daar met goddelijke magt de vervulling der woorden
te beschermen, welke Hij op aarde had gesproken.

Daarom kon ook de goddelijke Verlosser reeds vroeger
aan de apostelen zeggen: «Wie u hoort, hoort Mij;
en wie u versmaadt, versmaadt Mij. Maar wie Mij ver-
smaadt, versmaadt hem die Mij gezonden heeft (I);» �
en met betrekking tot de Kerk: «Maar indien hij ook
de Kerk niet hoort, zij hij u als een heiden en tollenaar (2).»
Zulke uitspraken kunnen alleen verklaard worden met
het oog op het door Hem gestichte leeraarsambt, aan
hetwelk Hij niet alleen een goddelijken last, maar ook
een goddelijken bijstand gaf. Volgens de woorden, welke
Hij bij de instelling van het leeraarsambt gesproken
heeft, is het nu volkomen duidelijk hoe Hij kon zeg-
gen: «Wie u hoort, hoort Mij; wie u versmaadt ver-
smaadt Mij,» � want in het leeraarsambt der Kerk,
dat door Hem gesteund wordt, spreekt Christus waar-
achtig tot de menschen en wel al de dagen tot het
einde der wereld.

Daar intusschen alle menschen aan de dwaling onder-
worpen zijn, en menschen de dragers en de verkondigers
van zijn goddelijk woord moesten wezen dat niet dwalen
kan, moest Christus zorg dragen dat zijne leer door
deze dragers van zijn woord niet kon vervalscht worden.

(1) Luc. 10, 16. (2) Matth. 18, 17.

Dit deed Hij door de belofte van zijn bijstand tot het
einde der wereld. Hij wilde echter nog op eene andere
wijze het leeraarsambt zijner Kerk voor dwaling bewaren.
Daarom sprak Hij tot zijne apostelen: «En Ik zal den
Vader bidden, en Hij zal n eenen anderen Vertrooster
geven , opdat Hij met u blijve in eeuwigheid, den
Geest der waarheid, welken de wereld niet kan ont-
vaogen; want zij ziet Hem niet, en kent Hem niet. Gij
eehler zult Hem kennen; want Hij zal bij u blijven, en
in u zijn (1)» � en kort daarna: «Maar de Vertrooster
de Heilige Gerst, dien de Vader in mijnen naam zenden
zal, die zal u alles leeren, en u alles indachtig maken,
helgeen Ik tot u gesproken heb. (2) «Wel zijn het
menschen die het leeraarsambt in de Kerk bekleeden,
maar niet zij zijn het, maar het is de goddelijke bijstand
van Jesus Christus, het is de goddelijke bijstand van
den Heiligen Geest, van den Geest der waarheid, waarop
wij vertrouwen, wanneer wij ons verstand aan het
geloof gevangen geven.

Zoo kon dan ook eindelijk de Verlosser van zijne
Kerk zeggen, dat zij op eene rots gebouwd is en dat
de poorten der hel haar niet zullen overweldigen. (3)
De poorten der hel, die ons menschen, onzen geest,
het verhevenste vermogen om de waarheid te kennen,
bedreigen, zijn de magt der leugen. Alle ander kwaad
op aarde zou niets te beteekenen hebben, wanneer de
leugen niet bestond, deze hel in de ziel des menschen,
de verduistering van zijn geest. Welke magt heeft de
leugen niet op aarde! Zij knaagt aan alles, zelfs de
teederste planten in den geest van het kind. Alles, alles
is onder de heerschappij dezer helschc magt, slechts

(1) Joan. 14, 16 vv. � (2) Joan. 14, 26,
(3) Matth. 16, 18.

��ne zaak niet, dit goddelijk leeraarsambt der Kerk,
dat altijd onvervalschbaar, onwrikbaar hetzelfde blijft en
hetzelfde leert.

Dit is derhalve het antwoord op or.ze vraag. Reeds
in het paradijs heeft God tot den mensch gesproken en
zijn verstand geleid; in de profeten van het Oude Ver-
bond heeft Hij tot het uitverkoren volk gesproken en
het daardoor voor de gruwelen van de afdwaling der
afgoderij bewaard; in Christus is God zelf verschenen
en heeft regtstreeks tot het mensclielijk geslacht gesproken,
om alle zielen en alle harten, die op aarde van goeden
wil waren, weder op den waren weg tot God te voeren,
en door Christus leert Hij in het goddelijk leeraarsambt
der Kerk voortdurend de menschen tot aan de volein-
ding der dagen.

Volg, o menschelijke ziel, deze stem Gods, die tot
u spreekt, wanneer gij niet al de dagen uws aardschen
levens ten prooi aan twijfel en eindelijk voor eeuwig
de buit van den geest der leugen wilt worden.

Hoe gehaakt de menscii tot het rezit van de ware leer
van Christus, tot de onvervalschte kennis der ons
in Christus aangeroden waarheden des heii.s? De
protestant antwoordt : �oor het onderzoek van de
Heilige Schrift; de katholiek antwoordt: Door
het onfeilrare leeraarsamrt der kerk en de inwen-
dige genade. wle heeft gelijk in deze gewigtige,
reslissende vraag?

�Zoo komt derhalve het geloof uit het gehoor, en het
gehoor door de prediking van het woord van Christna.

V��r dat wij ons onderzoek voortzetten en liet leeraars-
ambt der Kerk, welks instelling door Christus wij in
de laatste plaats beschouwd hebben, nu ook in zijne
verwezenlijking nagaan, moeten wij de bovengenoemde
vraag beantwoorden. Deze beantwoording zal ons dieper
in de beteekenis en het regte begrip van het kerkelijk
leeraarsambt doen indringen.

1. Wat zegt over deze beslissende vraag de Heilige
Schrift zelve, die heilige oorkonde, welke wij met de
Protestanten als goddelijke bron der openbaring ver-
eeren; welke de Prolestanten zelfs als de eenige bron

dier openbaring en den uitsluitendcn grondslag hunner
leer aannemen? Christus wilde dat zijne leer aan «alle
volkeren», «aan alle nati�n», «aan elk schepsel» , «tot de
voleinding der wereld» onvervalscht zou verkondigd
worden. Dit is boven allen twijfel. Hij moest tol bereiking
van dit doel geschikte middelen aanwenden , dewijl Hij zelf
de wereld weldra zou verlaten. Welk middel heeft Hij
nu, volgens de getuigenis der heilige Schrift zelve ge-
kozen, opdat zijne leer tot de laatste eeuwen, aan allen
zou bekend worden. en zijn licht in vollen glans voor
allen zou schijnen?

Wij hebben dit door Christus uitgekozen middel reeds
leeren kennen. Het is dat van het door Hem ingestelde
leeraarsambt. Het is het door Hem aan de apostelen
gegeven bevel: «Leert alle volken» (1), «verkondigt het
Evangelie aan alle schepselen» (2), «tot aan de voleinding
der wereld.» (3) Buiten dit middel vinden wij geen
ander door Christus ter verspreiding zijner leer uitge-
kozen. Hij spreekt altijd slechts van het verkondigen
zijner leer, om haar te verspreiden, want in geen zijner
toespraken en bevelen vindt men ooit eenige aanwijzing
dat Hij zich ook van eenig geschrift zou bedienen. Hij
zelf heeft alleen gepredikt, en nooit geschreven. Hij
heeft zijnen apostelen alleen bevolen om te prediken en
nimmer om zijne leer te schrijven. Al zijne apostelen
hebben derhalve ook hun geheele leven tot de verspreiding
van Jesus\' leer met prediken doorgebragt, maar niet al
de apostelen, zelfs niet de meerderheid hunner hebben
geschreven. Zeker zouden al de woorden van Christus in
vervulling hebben kunnen gaan, ook al hadden de apos-
telen geen enkel woord geschreven.

(1) Matth. 28, 19. � (2) Mare. 16, 15. � ^3) Matth. 28, 20.

Volkomen gelijk zijn Heer en leermeester spreekt ook
de ap \'Stel Paulus naar de getuigenis van dezelfde Hei-
lige Schrift van het leeraarsambt als middel, waardoor
de leer des Verlossers op de aarde verspreid en het geloof
gesticht zou moeten worden. Wij kunnen niet nalaten
uit de vele getuigenissen van den heiligen Paulus er twee
in haar verband aan te voeren , om ons duidelijk te maken,
in welke beteekenis Hij het leeraarsambt der Kerk opvatte.

De eerste plaats welke ons daarover onderrigt, vin-
den wij in den brief aan de Romeinen. Hij plaatst hier
de stelling voorop: «Ieder die den naam des Heeren
aanroept, zal zalig worden.» Hij bedoelt hier denzelfden
naam van wien hij zegt: «In den naam Jesus moeten
alle knie�n zich buigen in den hemel, op de aarde en
onder de aarde, en elke tong moet belijden, dat de Heer
Jesus Christus in de heerlijkheid van God den Vader
is.» (1) Hoe komen wij echter tot deze kennis van Jesus,
om Hem in dier voege te aanbidden en daardoor zalig
te worden? Daarop geeft de apostel een beslissend ant-
woord in eene reeks van gevolgtrekkingen dewijl hij
zegt: «Hoe nu zullen zij aanroepen, in wien zij niet
hebben geloofd? Of hoe zullen zij gelooven, wien zij
niet hebben gehoord? En hoe zullen zij liooren zonder
een die predikt? Doch hoe zal men prediken, tenzij
men gezonden worde?» Daaruit trekt hij dit gevolg:
«Alzoo is het geloof uit het gehoor, en het gehoor door
de prediking van het woord van Christus.» (2) In deze
gevolgtrekkingen hangt alles vast te zamen als de schakels
cener ketting. Wij hebben hier geen onzamenhangende
woorden des apostels voor ons, maar eene afgeronde
gedachte, waarin het eene lid het andere steunt en vcr-

(1) Philipp. 2, 10 v. (2) Bom. 10, 13 vv.

klaart. Hij wil het middel aan de hand geven, waardoor
wij tot het geloof in Christus kunnen komen, nadat Hij
eerst gezegd had dat wij slechts door Christus en door
Hem te aanbidden zalig kunnen worden.\' Deze aanbid-
ding is echter, zoo gaat hij voort, onmogelijk zonder
geloof; het geloof onmogelijk zonder prediking; de pre-
diking onmogelijk zonder wettige zending. Daaruit wordt
dan dit gevolg getrokken. Het geloof is dus uit het ge-
hoor, en het gehoor door de prediking van het woord
van Christus. Zoo duidelijk was de uitspraak van den
apostel, dat het wettige leeraarsambt het ware middel
is tot het vestigen van het ware en regte geloof.

De andere plaats ontleenen wij aan den epistel aan de
Ephesi�rs. Zij omvat bijna het geheele vierde hoofdstuk
en bespreekt het kerkelijk leeraarsambt in zijne diepste
beteekenis tot stichting en instandhouding van de een-
heid van geest in de Kerk en verwijdering van alle
scheuringen. Wij zullen trachten de hoofdgedachte van
deze geheel den geest Gods ademende plaats kort weder
te geven. De apostel vermaant de daar bedoelde chris-
tenen «om op eene hunner roeping waardige wijze te
wandelen,» «om met alle ootmoedigheid en zachtmoe-
digheid, met geduld elkander in liefde te verdragen,»
en zoo «de eenheid des geestes door den band des
vredes te behouden.» Op deze eenheid des geestes in
de christelijke Kerk is nu de gedachte des apostels hier
vooral gevestigd. Daarin vindt hij in \'t bijzonder het
«wandelen op eene hunne roeping waardige wijze»
van de christenen. Hij begint verder al de genaden welke
wij in het Christendom ontvangen en welke die «eenheid
des geestes» vestigen, op te tellen. «��n ligchaam en
��n geest;» «��nehoop» en «��ne roeping», ��n Heer, ��n
geloof, ��n doop, ��n God en vader van allen, die

is over allen en door alles en in ons allen» � dat
zijn de grooten titels, de grootc grondslagen van de
eenheid des geestes in het christendom. Vervolgens gaat
de apostel er toe over om het middel aan te geven,
waardoor onder ons menschen deze eenheid des geestes
gesticht wordt. Hij herinnert derhalve daaraan dat «aan
ieder onder ons genade verleend is naar de mate waarin
Christus haar gegeven heeft» ; en welke genadegaven
hij hier meent, verklaart hij onmiddellijk, terwijl hij
voortgaat: "En Hij zelf heeft eenigen tot apostelen,
eenigen echter tot profeten, eenigen tot evangelisten,
eenigen echter tot herders aangesteld.» Hierop duidt hij
bepaaldelijk de bestemming dezer inrigting, dezer aan-
stelling tot herders en leeraars aan. Zij moeten dienen,
«lot volmaking der heiligen, tot de bediening van,het
ambt, tot de stichting van het Ligchaam van Christus,
tot dat wij allen te zamen geraken tot de eenheid des
geloofs en de kennis van den Zoon Gods» ! Hoe verheven
hoe diep, hoe goddelijk is dit alles! De apostel gaat
dan voort met deze gedachte nader toe te lichten. Door
deze inrigting, dit leeraars- en herdersambt worden wij
inwendig bewaard voor al de onzalige weifelingen
waaraan anders onze geest is overgegeven, «opdat wij
niet meer kinderen zouden zijn, die heen en weder
zweven en door iederen wind van leer, door de bedrie-
gerij der menschen gedreven worden, door arglist in de
verleiding tot de dwaling, maar opdat wij waarheid
oefenen in liefde, en toenemen in alle opzigten in hem,
die het hoofd is, Christus; door wien het geheele lig�
chaam zamengevoegd en verbonden met alle banden
van dienstbetoon naar den aan ieder lid aangewezen
werkkring, zijn wasdom verkrijgt tol opbouwing van
zich zelf in liefde.» Tegenover deze verhevene een-

heid des geestes in de Kerk onder het ��ne hoofd
Jesus Christus, die zelf alle ledematen zamenhoudt,
maar slechts «naar den aan ieder lid aangewezen werk-
kring,» stelt hij dan het beeld der geestelijke oncenig~
heid en duisternis dier wereld, die geen aandeel heeft
aan dit goddelijk leven in Christus, welker aanhangers
«wandelen in de ijdelheid van hun zin, wier verstand
door duisternis verdonkerd is, die ontvreemd zijn aan
het leven Gods van wege de onwetendheid, die in hen
is, van wege de blindheid huns harten, die in wanhoop
zich aan den wellust overgaven, onverzadelijk in het
plegen van allerlei ontucht (I)». Dit is het antwoord
van den heiligen apostel over het middel, waardoor
Christus de eenheid des geestes en de kennis zijner
ware leer in het christendom bewaart. Het is de
Kerk; het is die Kerk, welke het levend Ligchaam
van Christus zelf is, in welke Christus door eigene
goddelijke kracht werkt, in welke Hij echter slechts
werkt in en door het organisme , door middel van de
graden der verscheidene ledematen welke Hij daarin heeft
opgenomen. Tot deze graden en ledematen van het geheim-
volle ligchaam van Chistus behoort echter het ambt der
apostelen, der herders en leeraars. Hoe vol, levendig en
goddelijk is dit middel tot instandhouding van Christus
leer op aarde! Hoe onnoozel, hoe arm en hoe ledig,
wfhineer wij tegenover dit levend organisme een dood
hoek als middel tot dit doel stellen!

Z�� antwoordt de Heilige Schrift zelve op het vermelde
twistpunt tusschen katholieken en protestanten. Zij ant-
woonlt ons: niet ik ben het door Christus gekozen middel,
om alle menschen tot het bezit van de ware leer des Heeren

(1) Ephes. 4, 1�19.

te brengen, maar liet leeraarsambt in de Kerk is dit
middel. Het blijft bovenmate merkwaardig dat het
protestantisme niet in staat is om de eerste grondstelling
van zijn leergebouw, dat de Heilige Schrift de eenige bron
van Jesus\' leer is, uit de Heilige Schrift te bewijzen; en dat
derhalve deze eerste grondstelling, waarop alles rusten
alles aankomt, eene onoplosbare wederspraak met het
geheele beginsel van het protestantisme in zich bevat.

2. Wat zegt echter de Kerk zelve over het middel, dat
Christus heeft uilgekozen, om zijne leer voor alle menschen
toegangelijk te maken.

Wij zullen haar antwoord uit den katechismus, het leer-
boek voor het volk, ontleenen. Zij geeft in dezen eenvou-
digen vorm het karakter harer waarheid op de klaarste
wijze. Nadat de katechismus gezegd heeft dat de Heilige
Schrift eene van de bronnen der openbaring is, gaat hij
aldus voort :

«Is het genoeg wanneer wij slechtsgelooven wat in de
Heilige Schrift staat? � Neen; wij moeten ingelijk? de
erfleer of overlevering gelooven, d. i. die geopenbaarde
waarheden, welke de apostelen wel gepredikt, maar
niet geschreven hebben. Daarom vermaande de heilige
Paulus reeds de eerste christenen: «Zoo staat dan
pal, broeders, en houdt u aan de overleveringen, welke
gij geleerd hebt, door ons woord of door onze episte-
len». (1) Hij gaat voort:

«Hebben dan de apostelen niet de geheele leer van Jesus
geschreven? � Neen; de apostelen hebben noch al de daden,
noch de geheele leer van Jesus geschreven. «Jesus heeft
wel nog vele andere teekenen in bijzijn zijner discipelen
gedaan, welke in dit boek; niet beschreven zijn (2).»

(1) II Thess. 2, 14. �� (2) Joan. 20, 30.

«Waarom hebben de apostelen niet de geheele leer
van Jesus geschreven? � Dewijl Jesus wilde, dat zijne
godsdienst door de prediking zou worden verspreid
en voortgeplant: daarom sprak Hij tot zijne apostelen:
«Verkondigt het Evangelie aan alle schepselen (1)»
en «wie u hoort, hoort Mij (2)» Daarom zegt ook de
h(ilige Paulus; «Het geloof komt uit hel gehoor, en
het gehoor door de prediking van het woord van Chris-
tus» (3) Wanneer de Verlosser gewild had dat zijne leer
alleen door het lezen van den Bijbel zou verspreid en
onderhouden worden, waarom schreef Hij dan zelf niet?
waarom gaf Hij dan den apostelen den last niet om te
schrijven? waarom schreven zij eerst later en slechts
bij voorkomende gelegenheden? waarom niet allen?
waarom zelfs niet de meesten? waarom heeft Hij zelf
leermeesters in de Kerk gesteld (4)? waarom gaf Hij niet
een gi bod om lezen te leeren? En hoe konden dan,
gelijk de heilige Ireneus verklaart, meerdere christelijke
volken bestaan, die de Heilige Schrift niet eens bezaten?»

«Is het derhalve niet genoeg, wanneer wij on» alleen
aan den Bijbel houden? � Neen; wij moeten ook de
katholieke overlevering aannemen; want in den Bijbel
slaat niet: in de eerste plaats, welke de echte boeken
iler Heilige Schrift zijn ; in de tweede plaats, welke hunne
juiste uitlegging is; in de derde plaats zijn ook niet al
de geloofsartikelen en geboden volkomen daarin vervat:
hij voorbeeld over den geldigen doop der kinderen, over
de viering van den zondag in de plaats van den zatur-
dag enz.»

«Wat moet de katholieke christen derhalve in het
algemeen gelooven ? � Hij moet alles gelooven , wat God

(1) Mare. 16,15 (2) Luc. 10,16. � (3) Rom. 10,17, � (4) I Cor.
12 Eph. 4.

geopenbaard heeft en de katholieke Kerk te gelooven
voorstelt, hetzij het in de Heilige Schrift staat of niet.»

«Waarom is het noodig, dat de Katholieke Kerk ons
de geopenbaarde waarheden voorstelt? � Dewijl wij
slechts door de katholieke Kerk onfeilbaar kunnen weten
wat God geopenbaard heeft.»

De klemtoon ligt in dit antwoord geheel op het woord
onfeilbaar; want het is de groote vraag niet slechts of
God tot de menschen gesproken heeft, hetgeen wij even
als de geloovige Protestanten aannemen, maar of wij
een zeker, ja een onfeilbaar, en dus niet een louter
natuurlijk, maar een bovennatuurlijk middel bezitten,
om te kennen wat God gesproken heeft. De katechismus
gaat voort:

«Waarom kunnen wij alleen door de katholieke Kerk
onfeilbaar weten, wat God geopenbaard heeft? � Dewijl
wij in de eerste plaats alleen van de katholieke Kerk
de leer der Heilige Schrift en der overlevering hebben,
welke de goddelijke openbaringen bevat, en in de tweede
plaats door haar alleen den waren zin van de leer der
Heilige Schrift en der openbaring leeren kennen. (1)»

«Waarom wordt het katholieke leeraarsambt onfeilbaar
genoemd? � Dewijl het door den bijstand van den
Heiligen Geest noch in zijne geloofs-, noch in zijne
zedeleer dwalen kan.»

«Wie heeft ons de terzekering gegeven, dat het ker-
kelijk leeraarsambt niet dwalen kan? � Christus zelf,
die ons de drievoudige belofte gegeven heeft: in de
eerste plaats, dat Hij met u (het leeraarsambt) is alle de
dagen, tot de voleinding der wereld (2);» ten tioeede,

(1) Katholiseher katechismus f�r das Bisthum Mainz. blz. 52�54,

(2) Matth. 28, 20.

dat «de Geest der Waarheid met u zal blijven in eeu\\vig-
heid ^1); ten derde, dat «de Kerk nooit door de hel
zal worden overweldigd (2).» Degene die derhalve be-
weert, dat de Kerk na verloop van tijd in dwaling is
vervallen, lastert God, als zou Hij in strijd met zijne
uitdrukkelijke belofte hebben toegelaten, dat de Kerk
door den geest der leugen en derhalve door de hel zou
overweldigd worden. »

« Hoe wordt de Kerk uithoofde van hare onfeilbaar-
beid door den heiligen Paulus genoemd\'? � Zij wordt
de zuil en grondveste der Waarheid (5) genoemd (4).

«Mag derhalve niemand de Schrift of de overlevering
in strijd met den zin der katholieke Kerk uitleggen ? �
Neen; want dat zou zijn de Schrift en de overlevering
beter willen verstaan dan de Heilige Geest, die de Kerk
den waren zin daarvan leert.»

«Is echter de Heilige Schrift niet duidelijk en voor
iedereen te verstaan? � Neen; want de Heilige Schrift
is een goddelijk en geheimvol boek, « waarin menige plaats
moeijelijk te verslaan is, welke ongeleerde en ligtzinnige
menschen tot hun eigen verderl verkeerd uitleggen (5).
«Wat heeft de Kerk over het lezen van den Bijbel in de
volkstaal voorgeschreven? � In de eerste plaats dat men
daartoe de noodige kennis en vroomheid moet bezitten;
in de tweede plaats, dat de vertaling met kerkelijke
goedkeuring en met juiste ophelderingen moet voorzien
zijn. Door dit wijze voorschrift wil de Kerk, Gods
woord volstrekt niet aan de geloovigen onthouden,
dewijl Zij niets vuriger wenscht, dan dat zij het kennen

(1) Joan. 14, 16, 17. � (2) Matth. 16, 18. � (3) Timoth.
3, 15. � (4) Kath. Katech. blz. 92. (5) II Pet. 3, 16. � K.K.
b. 54.

en ter harte nemen; maar haar doel is enkel en alleen
hen voor vervalschte bijbels, die dikwijls met opzet aan
de onwetenden worden aangeboden, en voor verkeerde
uitleggingen, voor sr eten en scheuring te bewaren. »

Dit leert de katholieke katechismus aan het katholieke
volk omtrent de beide bronnen, uit welke wij de leer
van Jesus putten en over de roeping van het kerkelijk
leeraarsambt ten dien opzigte. Wij zullen daarbij geen
woord voegen, dewijl alles hier z�� duidelijk, z��
eenvoudig, z�� gcvolgelijk is, dat eene verklaring den
inhoud slechts zou kunnen verduisteren.

3. Wij moeten echter ook ons verstand over ons geschil-
punt betrekkelijk het middel om tot het bezit der ware leer
des Verlossers te geraken, raadplegen. Ook dit getuigt dut
indien het eenmaal Gods wil was, zich aan de menschen
op bovennatuurlijke wijze te openbaren, en derhalve
anders en volmaakter dan door het verstand alleen,
een boek dat voor verscheidene uitleggingen vatbaar is,
onmogelijk de drager dier openbaring kan zijn. Wanneer
men dit toch aannam, zou men in volkomen tegen-
spraak zijn met het alleen denkbare doel van zulk eene
openbaring (1).

De gcloovige Protestanten en wij Katholieken stemmen

(1) S. M�hler, Symbolik § 36. � Gegen9iitze in der Lehre von
Jer Kirche," waar deze gedachten breeder ontwikkeld zijn. Al onze
lezers, die M�hlers Symbolik niet kennen, zouden wij zeer drin-
gend wenschen uit te noodigen, om dit boek, \'twelk ee:iig in
zijne soort is, te lezen, ja te bestuderen. Wij kunnen niet dan
met dankbaarheid ons herinneren, wat wij aan dit boek, \'twelk wij
bij zijne eerste verschijning, herhaaldelijk gelezen hebben, te
danken hebben. Niet slechts godgeleerden, maar allen die dieper
willen indringen in het begrip van de geschilpunten tusschen
tusschen Katholieken en Protestanten, moeten zich naauwkearig
met zijn inhoud bekend maken.

daarin overeen , dat de Heilige Schrift Gods woord is,
Gods onbedriegelijk woord. De Heilige Schrift kan der-
halve in zich zelve evenmin dwalen als God zelf. Maar
daarom zijn wij nog niet vrij van dwaling. Dat worden
wij eerst, wanneer wij het woord Gods dat niet dwalen
kan, ook onvervalscht en zuiver, zonder vermenging
van dwalingen, in ons opnemen. Bezitten wij nu zulk
een middel om het woord Gods dat niet dwalen kan,
ook zonder dwaling in onzen geest op te nemen ? Dat is
de beslissende vraag; want wat helpt mij persoonlijk
alle openbaring, wanneer ik geen onfeilbaar middel bezit,
mij die toe te eigenen ? Wanneer ik haar slechts met den
twijfel kan bezitten of ik haar ook rein, zuiver en waar
in mijne ziel draag?

Hoe luidt nu het antwoord op deze beslissende vraag?

Het luidt: Ja, wanneer wij een goddelijk, onfeilbaar,
leeraarsambt hebben, gelijk de katholieke Kerk leert;
het luidt neen, wanneer wij de Heilige Schrift alleen
bezitten, gelijk de Protestanten beweren.

De Heilige Schrift alleen zonder onbedriegelijke ver-
klaring van haren inhoud is klaarblijkelijk geen middel,
om over haren inhoud met uitsluiting van allen twijfel,
zekerheid te bezitten. Zij is op zich zelve een stom en
dood boek, papier en gedrukte letters, die eerst geest
en leven verkrijgen door de beteekenis, welke onze geest
hun geeft. Wanneer nu mijn geest bij deze beteekenis
geheel aan zich zelven overgelaten is, hoe kan deze
aan de dwaling onderhevige geest dan met volle zekerheid
weten, dat hij in de beteekenis van de woorden der
Heilige Schrift niet dwaalt, dat hij de onfeilbare waar-
heid ook mij onfeilbaar voorstelt? Onmogelijk! Een aan
de dwaling onderhevige geest kan nooit een voor dwaling
bewaarde uitlegger van den inhoud der goddelijke open-

baring zijn. Hier kan men zich slechts met vier uit�
vlugten trachten te redden. In de eerste plaats moet
men aannemen, dat God den aan dwaling onder-
worpen geest van iederen mensch bij deze uitlegging der
Heilige Schrift voor dwaling bewaart. Dan neemt men
echter tallooze wonderen aan, om een wonder, namelijk
de goddelijke leiding van het leeraarsambt der Kerk te
ontkomen. Dan zouden voorts ook alle menseben in de
uitlegging van Gods woord moeten overeenstemmen, dewijl
dezelfde goddelijke Geest aan allen hetzelfde zou moeten
zeggen, iels wat klaarblijkelijk het geval niet is. �Of men
moet aannemen, dat de Heilige Schrift z�� duidelijk is,
dat zij onmogelijk anders dan in den eenigen regten zin
zou kunnen verstaan worden; iets dat insgelijks in
tegenspraak met de werkelijkheid is en geen verstandig
mensch met het oog op het tallooze verschil van gevoelen
dat omtrent dien eenigen regten zin bestaa , kan aan-
nemen. � Of men moet inconsequent worden met zich

zelf, dewijl men onder het voorwendsel, dat de Heilige
Schrift de eenige bron des geloofs is, het leeraarsambt
der Kerk geloochend heeft, en daarna toch weder een
leeraarsambt met symbolen en geschriften die getuigenis
geven van het geloof naast de Heilige Schrift te hulp
neemt, om zich tegen de willekeurige beteekenis van
den Bijbel te behoeden. Dit is de groote inconsequentie
van het geloovige Protestantisme. � Of eindelijk moet
men de mogelijkheid in twijfel trekken dat het on-
feilbare woord Gods op onfeilbare wijze kan gekend
worden. Maar dan geeft men het alleen denkbare doel
der openbaring prijs. Waartoe toch kan het mij dienen,
dat God wel tot de menschen gesproken heeft,om hen
van twijfel te behoeden en hun zekerheid omtrent de
waarheid te geven, wanneer mijne ziel echter geen

middel bezit, om deze waarheid te leeren kennen, en
wanneer zij derhalve, ondanks dit spreken van God,
veroordeeld is om in den twijfel, deze grootste kwaal
der ziel, voort te leven.

Wij zullen de zaak nu van een anderen kant be-
schouwen, om nog dieper in de kennis der waarheid
door te dringen, dat de Heilige Schrift alleen, door een
wijzen God niet tot mededeeling der goddelijke open-
baring kan bestemd zijn.

God heeft zijn oneindig Wezen op drie�rlei wijze aan
den mensch doen kennen. In de eerste plaats door de
zigtbare wereld. Ten dien opzigte zegt de apostel Paulus:
«Het onzigtbare van Hem wordt, van de schepping
der wereld, uit de werken verstaan en doorzien, ook
zijne eeuwige kracht en Godheid (I).» In de tweede
plaats heeft God zich op bovennatuurlijke wijze aan de
menschen geopenbaard. Dat is de openbaring welke de
apostel Paulus kenschetst als «God door de profeten
sprekende tot onze vaderen, ten laatste in deze dagen
door zijn Zoon (2).» En eindelijk in de derde plaats
openbaart God zich in ons, in onzen geest, door de
natuurlijke vermogens onzer ziel, door het geweten,
het verstand. Deze inwendige openbaring Gods heeft
echter een dubbel doeleinde: zij is vooreerst eene ware
openbaring in ons, eene getuigenis onzer ziel voor God;
zij is ten tweede het orgaan, het werktuig, waardoor
wij de uitwendige, natuurlijke en bovennatuurlijke open-
baring Gods in ons opnemen. Ook de bovennatuurlijke
openbaring, ook de stem Gods, die tot ons spreekt,
heeft geen anderen weg tot de ziel, dan het verstand van

(l� Rom. 1, 20. � (2) Hebr. 1, 1 v.

den mensch. God heeft dit aldus ingesteld; aan deze
wet heeft Hij zich zelven verbonden. Daardoor ontstaat
nu de groote zwarigheid voor de onbedriegelijke aan-
neming eener goddelijke openbaring. Dit orgaan, dit
werktuig, dat de uitwendige openbaring opneemt, en als
middel, in onze ziel overbrengt, is niet onfeilbaar, niet
onbcdriegelijk, maar veeleer in ten hoog,»n graad aan
twijfel en dwaling blootgesteld, en wel in de hoogste
en diepste vragen der ziel.

Dit is de toestand onzer ziel, de toestand in welken
wij ons bevinden, wanneer God zich aan ons openbaart.
Vestigen wij nu weder de aandacht op de vooropgestelde
vraag, om haar hier in het diepste onzer ziel te beant-
woorden. Wij hebben gevraagd: Hoe geraakt de mensch
tot het onvervalschte bezit van de leer van Jesus? De
Prolestant zegt: door het onderzoek van de Heilige Schrift;
de Katholiek: door het onfeilbare leeraarsambt der Kerk
en de invcndigc genade. Wie heeft gelijk? Welk ant-
woord kan de ziel zekerheid geven over het bezit der
geopenbaarde waarheid ?

Klaarblijkelijk niet het protestantsche antwoord. Een
feilbaar orgaan kan zonder hulp het middel niet zijn
om iets dat in zich zelf onfeilbaar, in zich volmaakt is,
in denzelfden toestand mede te deelen. Laten wij ons
dit door eenige voorbeelden duidelijk maken.

Stellen wij ons den notcnlekst van een buitengemeen
volmaakt muziekstuk voor. Al moge de harmonie welke
in deze noten is aangegeven op zich zelf nog zoo vol-
maakt en heerlijk zijn, wanneer ons niet dan een slecht
en gebrekkig instrument ten dienste staat, dan zal het
nooit gelukken, het zuiver en in zijne geheele schoon-
heid uit te voeren. Hij nu die de toonen hoort, welke
het valsche instrument voortbrengt, zal nimmer kennis

kunnen nemen van de verhevenheid van hel muziek-
stuk, dat in de noten vervat is. Dit is evenzeer waar-
van de beteekenis der Heilige Schrift naar de leer van
het protestantisme. In gelijke verhouding als de noten
tot de melodie, staan de gedrukte woorden tot den gees-
lelijken, goddelijkcn inhoud der Heilige Schrift. Wanneer
nu de mcnsch slechts een zwak, aan de dwaling onder-
worpen instrument bezit, om dezen goddeiijken inhoud
mede te deelen, dan is hetgeen hij voorbrengt evenmin
hetzelfde dat in de woorden ligt, als de toonen van
het slechte instrument de harmonie teruggeven, die in
de noten vervat is. De consequente Protestant heeft
derhalve geen zekerheid dat zijn begrip van het chris-
telijke geloof overeenkomt met de leer van Christus, en
kan die niet hebben.

Nog een ander voorbeeld, dat voor de geestelijke
werkzaamheid der ziel past, dewijl hel\'t natuurlijke beeld
van de geestelijke kennis is, namelijk het ziensvermogen
van het oog. Het berust op dergelijke wetten als het
zien van onzen geest. Al bestaan er nog zooveel ziglbare
dingen, zij zijn voor ieder onzer slechts zigtbaar door
ons oog, gelijk ook de geestelijke dingen voor ons slechts
zigtbaar zijn door mis verstand. Maar dat aan het oog
eigen ziensvermogen kan ook vermeerderd worden,
zoodat het oog een hooger gezigtsvermogen verkrijgt
dan het, op zich zelf genomen, bezit; het kan door
werktuigen ver boven zijne gewone natuurlijke krachten
gescherpt worden. Zoo is, bij voorbeeld, het ongewapende
oog te zwak om de waarnemingen aan den sterrenhemel
met die zekerheid te doen, welke noodig is om een stelsel
van wetten voor de beweging der hemelligchamen, waarin
de wetenschap der sterrekunde beslaat, te vestigen en
te verdedigen. Inderdaad dankt de sterrekunde het

grootste gedeelte van haren tegen woord igen vooruitgang
aan de verbeterde werktuigen. Zulke middelen om het
ziensvermogen te vermeerderen, zijn wel op zich zelf
natuurlijke middelen, maar tegenover het oog zijn zij
iets dergelijks als de bovennatuurlijke herkenningsmiddelen
waardoor de geest des menschen boven zijne. natuur-
lijke krachten opgeheven wordt, tegenover het verstand.
Het oog blijft echter steeds voor den mensch het eenig
geziglsorgaan, al is het door zulke middelen versterkt
geworden. Wanneer derhalve het oog zelf gebrekkig
is, dan verkrijgt de mensch nooit een objectief juist
beeld van de zigtbare dingen. Zoo is het ook met de
openbaring en den geest der menschen. Buiten allen
twijfel is de Heilige Schrift Gods woord, buiten allen
twijfel is dit woord eeuwig waar en onfeilbaar. Heeft
echter de mensch, om deze goddelijke waarheid inwendig
te zien en die daardoor te leeren kennen, geen ander
middel dan het zwakke oog van het verstand, dan moet
hij steeds in twijfel blijven, dan kan hij nimmer de
zekerheid hebben, dat hetgeen hij inwendig ziet^ met
de goddelijke waarheid overeenstemt. Wij herhalen: de
protestant moet eeuwig twijfelen, wil hij consequent zijn.

Hoe geheel anders is het, wanneer wij de vraag hoe
de mensch lot het onbedriegelijk bezit van\'sHeeren leer
geraakt, naar de katholieke leer beantwoorden. Zij zegt
ons, dat tot het geloof in de eerste plaats de inwendige
genade, ten tweede eene onbedriegelijke juiste uitwen-
dige voorstelling der geloofswaarheid gevorderd wordt.
Gene moet het verstand eerst van zijne zwakheid bevrij-
den, vervolgens zijn vermogen om te kennen op boven-
natuurlijke wijze opheffen en verlichten, ten einde de boven-
natuurlijke waarheden te kunnen opnemen. Zoo wordt
het verstand in staat gesteld om een instrument voor Gods

woord te zijn; zoo is het in staat, om wat het uitwen-
dig wordt aangeboden, inwendig zuiver en onvervalscht
zich voor te stellen. Maar dit is op zich zelf nog niet
genoeg om de leer van Christus onvervalscht te bezitten.
Nadat de ziel door de genade tot het inwendig aan-
nemen der waarheid in staat is gesteld, moei ook nu
de genoemde leer in volkomen zuiverheid, gelijk Christus
haar zelf heelt geleerd, aan het oog der ziel worden
voorgehouden. Dit nu geschiedt door het onfeilbare leer-
aarsambt. Op dezen weg kan de ziel van allen twijfel
bevrijd worden, en lot het vreugdevol, gelukzalig geloof.
tot het onvervalscht bezit der leer des Verlossers geraken.

Dit antwoordt het verstand. Het kan ons niet a priori
zeggen, dat God zich geopenbaard heeft. Dit kan het slechts
als een feit begrijpen; en daarenboven het nut, de mogelijk-
heid, in zekeren zin de noodzakelijkheid der openbaring
aantoonen; hot kan ons evenwel zeggen, dat wanneer
God zich geopenbaard heeft, om de menschen voor
dwaling te behoeden, hij hun ook een zeker middel
moest geven, om de openbaring vrij van dwaling te
kunnen vinden; het kan ons zeggen, dat het tegendeel,
dat de openbaring Gods zonder zulk een middel, in
tegenspraak zou zijn met de wijsheid Gods; het kan
ons eindelijk zeggen dat slechts het middel, dat de
katholieke Kerk beweert te bezitten, waarlijk aan
het doel der openbaring, aan den toestand der ziel
beantwoordt.

4. Wat leert ons eindelijk de ondervinding van de
laatste drie eeuwen over onze vraag? Wat heeft het ver-
stand zonder leergezag van de Heilige Schrift en haar
goddelijken inhoud gemaakt? Heeft het haar getrouw als
Gods woord bewaard? Is de Heilige Schrift, aan het
verstand alleen overgelaten, een middel geworden, om

het doel van Jesus, dat al de volken en al de geslach-
ten z\'ine leer onvervalseht zouden lecren kannen, te
bereiken, om al de menschcn in de eenheid van dit
gelukzalige geloof te vereenigen? Indien de gebeurtenissen
der geschiedenis een feit vaststellen, dan is het dit, dat
dit dubbel doel niet door de leer van het protestan-
tisme bereikt is.

Het aan zich zelf overgelaten verstand heeft de godde-
lijke ooikonden des Christendoms en haren inhoud niet
getrouw bewaard, en niet van geslacht tot geslacht het
goddelijk gezag dezer Roeken en hun goddelijken inhoud
aan alle volkeren gebragt, maar integendeel daarmede
gehandeld als met de natuurlijke aan het verstand door
God toevertrouwde waarheden. Hel heeft dit goddelijk
erfdeel niet voor het menschelijk geslacht bewaard, maar
waarlijk doorgebragt. In welken toestand verkrijgen nu de
menschen, onze tijdgenooten, onze nakomelingen, ditgodde-
lijk erfdeel! Door twijfel in- en uitwendig afgeknaagd en
verteerd, ongeschikt om een groot, over de wereld
zegevierend, standvastig geloof in de zielen der menschcn
te vestigen. De betwijfelende kritiek heeft geen boek,
geen bladzijde, ja bijna geen letter ongedeerd gelaten.
Dit geldt nog meer van den inhoud. Geen leer is
verschoond gebleven. Eerst heeft men onderscheiden
tusschen wezenlijke en onwezenlijke leer en daarmede
een gedeelte willekeurig ter zijde gesteld; daarna heeft
men onderscheiden tusschen de leer der eerste eeuw en
der latere eeuwen en daardoor nogmaals geheel naar
believen doen wegvallen wat men niet wilde behouden;
eindelijk is men in het innigste heiligdom des chris-
tendoms binnengedrongen en heeft men met boosaar-
dige en heiligschennende hand zelfs de Godheid van
Christus aangetast; ja, wat het onzettendste is, door deze

Heilige Schrift zonder leergezag heelt men het zoover
gebragt, dat de gansche leer die, volgens de voorstelling
van den heiligen apostel Joannes(l) juist het wezen van
het antichristendom uitmaakt, nu onder den schijn van
christendom optreedt. Alles wat ooit de geest der leugen
tot bestrijding van het rijk Gods op aarde heeft gespro-
ken, wordt nu uit de Heilige Schrift, die aan de wille-
keur, aan de subjectieve verklaring onbeschut is over-
geleverd, zelfs onder den schijn van Gods woord geleerd.
In dezen toestand bevindt zich de goddelijke oorkonde
des christendoms. Zoo in- en uitwendig verscheur,
vaneengereten, moet zij in het hart der toekomende ge-
slachten dat christelijk geloof vestigen, hetwelk de wereld
van gedaante heeft veranderd. O God, hoe zou dit
mogelijk zijn! Wanneer er voor het christendom geen
ander middel overbleef dan dit, dan zou het met het
Christendom en de leer van Jesus gedaan zijn. liet ge-
loof dat de wereld heeft overwonnen, dat christelijk
geloof, dat met vreugde voor zijne overtuiging den dood
te gemoet gaat, kan niet in het hart geplant worden
met dit op zich zelf zoo hoogheilig Boek, dat echter
tot in zijne geringste gedachte door den twijfel afge-
knaagd en verteerd, tot het hart des volks en vooral
der jeugd komt.

Het aan zich zelf overgelaten verstand als drager
van de Heilige Schrift heeft evenmin als het de oor-
konden zelven getrouw kon bewaren, het andere doel
der Verlossing, de vereeniging en verbinding der men-
schen vermogen te bereiken. Ook dit toonen de tegen»
woordige tijdsomstandigheden aan. Het protestantismus
heeft zijne eenheid, voor zoover die nog bestaat, niet,

(1) Joan. 2, 22; 4, 3; II. Joan. 7.

zooals liet moest zijn, aan de inwendige overeenstemming
omtrent de waarheden desgeloofs, maar aan de historische
banden, die nog zijn overgebleven, en vooral aan den
daaruit nog voortdurenden invloed van den Staat, te
danken. Waar deze wegvalt, zal het Woord Gods niet
langer een middel om te verbinden, maar een middel
tot eindelooze scheuring zijn, gelijk de tallooze secten,
die in Noord-Amerika bestaan, aantoonen.

Zoo bevestigt derhalve ook de ondervinding van de
laatste drie eeuwen door hare beklagenswaardige uit-
komsten, dat de Heilige Schrift alleen zonder leergezag
niet het middel kan wezen, om onfeilbaar en zeker tot
het bezit van Christus ware leer en de waarheden ter
zaligheid welke hij den menschen heeft aangeboden, te
geraken.

[Iet i.eeraarsambt in den apostomschen tijd en in
de volgende eeuwen.

�Als zij dan voor den Heere dienst deden, en vastten,
sprak de Heilige Geest tot hen: zondert Mij Saulus
en Barnabas af, tot bet werk, waartoe ik hen
geroepen heb. Toen vastten en baden zij, en legden
hnn de handen op, en lieten hen gaan. En zij nu
door den Heiligen Geest uitgezonden, gingen naar
Seleuci�."

Handelingen der Apostelen, 13, 2 volgg.

Wij hebben de instelling van een leeraarsambt door
Christus beschouwd. Het was de laatste daad van zijn
verblijf op aarde, dewijl dit het middel moest zijn om
zijne leer tot aan het einde der wereld voor alle volken
onvervalscht te bewaren. Wij hebben vervolgens tot
nader doorgronding en begrip dezer instelling van
Jesus gezien, dat de heilige oorkonde van het christen-
dom, de Heilige Schrift alleen, niet, zooals de Protes-
tanten leeren, een voor dit doel geschikt middel kon
zijn. Wij moeten nu nagaan hoe deze instelling in de
eerste tijden van het christendom verwezenlijkt is. De
woorden van Jesus waren een zaadkorrel welke Hij
zaaide en groeijen moest. Het groeijen dezer zaad-
korrel van de woorden waarbij het leeraarsambt werd

ingesteld, moeten wij nagaan, namelijk hoe reeds in
den aanvang van den apostolischen tijd en de eerste
eeuwen het levende bewustzijn voorhanden was, dat
Christus leer zich over de gansene wereld zou ver-
spreiden door de prediking volgens zijne zending en
volmagt.

I. Dit bewustzijn vervulde de Apostelen geheel en
al, zooals hunne Handelingen ons verhalen. Hun geheele
werken bewijst dat zij van de overtuiging doordrongen
waren, dat hun de goddelijke zending was opgedragen,
om Christus leer door prediking aan alle menschen te
verkondigen. Het betrekkelijk weinige dat eenigen hunner
schreven, was slechts een uitoefeningsdaad van hun
predikambt. De prediking is hunne goddelijke bediening,
het schrijven van eenige leerstukken slechts eene bijzon-
dere wijze om hun predikambt uit te oefenen. Dat was in
den apostolischen tijd, dat is nog heden de verhouding
van de Heilige Schrift tot het leeraarsambt der Kerk.
Het leeraarsambt is als een levende stroom der geopen-
baarde waarheid, die zijn loop neemt naar de woorden van
Christus: «Leert», «predikt,» «tot de voleinding der
wereld!» � en die door de tegenwoordigheid van Christus
en de kracht des Heiligen Geesles gedragen, zich door al
de christentijden uitstort. De Heilige Schrift daarentegen
behoort in dit leeraarsambt als een wezenlijk bestand-
deel daarvan, dat van dezen levenden stroom nooit
mag gescheiden worden.

Als apostelen, zendelingen, missionarissen zien wij
die mannen door Christus geroepen, die hem tot dit
doel moesten dienen (I). Als apostelen, predikers treden
zij op, nadat zij door den Heiligen Geest tot volbrenging

(1) Matth. 10, 2.

van hun predikambt gesterkt waren geworden (I). Op
den Pinksterdag zelven treedt Petrus met de eerstelingen
van het kerkelijk predikambt op. Al die Christenen,
welke de christelijke kerk in Jcrusalem uitmaakten,
en het voorbeeld van al de christelijke kerken zijn ge-
worden, zijn gewonnen door liet predikambt, lang v��r
dat een enkel woord der Heilige Schrift van het Nieuwe
Verbond was geschreven. Voor het gcregt geroepen en
ondervraagd: «Hebben wij u niet slrengelijk geboden,
in dien naam niet te leeren? En ziet gij hebt Jerusalem
met uwe lecring vervuld, en wilt het bloed van dien
mensch over ons brengen» � antwoordden Petrus en
de Apostelen in het bewustzijn hunner goddelijke zending:
«Men moet Gode meer dan menschen, gehoorzaam zijn.
De God onzer vaderen heeft Jesus opgewekt, dien gij
aan een hout gehangen, en gedood hebt. Dezen heeft
God, door zijne regterhand, tot Vorst en Zaligmaker
verhoogd, om aan Isra�l boetvaardigheid en vergeving
van zonden te schenken. En getuigen van deze woorden
zijn wij, en de Heilige Geest, welken God aan allen
gegeven heeft die Hem gehoorzaam zijn (2).»

Op dezen eeretitel, apostelen en predikers van Christus
leer te zijn, beroepen zich de prinsen der apostelen in
hunne epistelen. «Paulus, dienaar van Jesus Christus,
geroepen apostel, uitverkoren voor het evangelie Gods»,
is het begin van den epistel aan de Romeinen. (3) Eveneens
noemt hij zich in den eersten epistel aan de Corinthi�rs:
«Paulus, geroepen apostel van Jesus Christus door Gods
wil,.. . aan de kerk Gods die te Corinthe is (4).»
In den tweeden «Paulus, apostel van Jesus Christus
door den wil Gods, aan de kerk Gods te Corinthe (3).» Aan



		80

		genoegd: maar ook de volgende christenen van de ge- heele eerste vier eeuwen hebben haar voor volkomen voldoende voor het christendom gehouden.» Deze Regula fidei alzoo is de rots, waarop de Kerk van Christus is gebouwd geworden, en niet de Schriftuur. «De christelijke godsdienst is in de eerste vier eeuwen uit de Schriften van het Nieuwe Testament nimmer bewe- zen, maar hoogstens slechts in \'t voorbijgaan opgehelderd en bevestigd geworden.» «Het bewijs, dat de apostelen en evangelisten hunne schriften hebben vervaardigd met het doel, om de ge- hecle christelijke godsdienst daaruit te kunnen ontlcenen en bewijzen, is niet te geven.» «Het bewijs, dat de Heilige Geest het door zijne leiding toch, zelfs zonder het doel der schrijvers, zoo bepaald en geregeld heeft, is nog minder te leveren.» «Ook niet eens als authentieke verklaring der gezamen- lijkc Regula ftdei zijn de schriften der apostelen in de eerste eeuwen beschouwd geworden.» «En dit was juist de reden waarom de oudste kerk nooit wilde toestaan dat de ketters zich op de Schrif- tuur beriepen. Dit was juist de grond waarom zij in het geheel met geen ketter uit de Schriftuur wilde rede- twistcn» (1). In den verderen loop der controvers verklaarde Les- sing «in ronde woorden, dat het niet waar was, dat al de leeraars der christelijke Kerk, zonder onderscheid der verschillende partijen, den Bijbel voor den eenigen grond van de leer der christelijke godsdienst houden.» Dit beweren had zijn tegenstander hem namelijk als eene door al de verstandige christenen, door al de

		(1) Lessing\'s S�mmtl. W� blz. 239�243.

		»



		VII.

		Voorwerp en grenzen van het onfeilbare leeraars- ambt der Kerk.

		God de Heer bragt yoort .... den boom des levens in het midden van het paradijs en den boom der kennis van goed en kwaad en een stroom ontsprong uit het lustoord, om het paradijs te besproeijen. I Mos. 2, 9 vv.

		De Heilige Schrift begint de geschiedenis van het menschdom met het aardsche paradijs. Zij toont ons daarin een «boom des levens» en een «boom der kennisvan het goed en kwaad (I).» Door van den bcom des levens te eten moesten de menschen zich het leven onderhouden. Maar zij mogten slechts zoolang daarvan eten en daar- door het leven dat uit eene bovennatuurlijke gemeen- schap met God , het eeuwige Leven en de eenige Bron van alle leven ontspringt, als zij gehoorzaam bleven aan God. Met de ongehoorzaamheid werd de mensch uit het paradijs verdreven «opdat hij niet meer zou kunnen nemen van den boom des levens en eten en leven (2).» Want hij was nu aan den dood, aan de scheiding

		(1) Mos. 2, 9. (2) I Mos. 3, 22.



		X.

		DE TAAK VAN HET AANSTAANDE CONCILIE.

		Jesua sprak tot heu: Hebt gij nooit in de Schriften gelezen: De steen welken de bouwlieden verworpen hebben, deze is tot hoeksteen geworden. Van den Heere is het geschied, en het is wonderbaar in onze oogen! Matth. 21, 42.

		Heden slaan wij aan den vooravond van een nieuw algemeen concilie, en geheel natuurlijk komt de vraag in ons op, welke dan de dwalingen zijn, tegenover welke het de door God geopenbaarde en van de Apostelen af overgeleverde waarheid zal stellen, welk het kwaad is dat het bestrijden, de redmiddelen die het aanwenden zal. Dez� vraag kan het concilie alleen beantwoorden, en het kan ons niet baten om de verlichting en de leiding van den Heiligen Geest vooruit te loopcn. Daarentegen is het wel geoorloofd en nuttig door eene beschouwing van de tegenwoordige gesteldheid des christendoms, der Kerk en der wereld ons eenigermate de eigenaardigheid en de grootheid der vraagstukken voor oogen te houden, welke de Kerk Gods in ons tijdvak moet oplossen. Wanneer wij onzen tijd met de vroegere eeuwen ver- gelijken, opklimmende tot het tijdstip waarop de eerste



		ICC

		Ding dat de katholieke leer van liet priesterschap met de stelling van Christus als den eenigen Verlosser en Mid- delaarder menschen niet te rijmen is en de onmiddel- lijke betrekking van het christen volk met Christus den Verlosser losmaakt, terwijl de prolestantsche leer het vooiregt oplevert om den christen in onmiddellijke aan- raking met den Verlosser te brengen. Hoe ver dit voor- oordeel gaat, daarover zullen wij iemand laten spreken, die het zoo scherp mogelijk in het licht gesteld heeft. Wij vinden bij hem de volgende regelen: «Terwijl Home een stedehouder in plaats van Christus op aarde heeft aangesteld, heeft het daarmede tevens verklaard, dat Christus zijne Kerk op aarde niet zelf regeert. Het beeft in de plaats der goddelijke eene menschelijke regering gesteld; het heeft daardoor Christus, den Zoon Gods, in de Kerk, achter den Paus, den mensen gesteld.» «Ik ben ongetwijfeld niet hard, wanneer ik zeg dat de zware schuld die op de Roomsehe Kerk drukt, daarin bestaat, dat zij Je us Christus achtergesteld, en de eeuwige zaligheid van schepselen heeft afhankelijk gemaakt, terwijl die intusschen slechts van God en den menschgeworden Zoon Gods kan komen.» «De Roomsehe Kerk heeft in leer en eercdienst niets

			B5A
		verzuimd om deze christelijke individuen, de zooge- naamde letken, zooveel mogelijk van de gemeenschap met hunnen Heiland los te maken. Deze handelwijze hangt ten naauwste zamen met haar geheele kunstige stelsel. Deze Kerk is het namelijk in den grond der zaak overal om de eer van den mensch en niet om de eer Gods, om de verheerlijking der hi�rarchie en niet om de verheerlijking van Christus te doen.» «Het (namelijk het stelsel der katholieke Kerk) maakt



		185

		de ware liefde tot God ca den evennaaste vtrvulle. Moge eindelijk allen met deze gebeden persoonlijke lui. liging vercenigen, heilige communi�n opdragen, heilige Missen hooren, offers van naastenliefde brengen; mogten eindelijk zelfs de zieken op hun bod van smarten, hun lijden met het offer van Jesus vereenigd, tot dit doel opdragen. Jesus heeft gezegd: «Vraagt en gij zult ont- vangen.» «Voorwaar, voorwaar Ik zeg u, indien gij den Vader iets in mijnen naam zult vragen, Hij zal het u geven (I).» Welk vertrouwen zullen wij dan niet in het gebed kunnen stellen, wanneer wij dat gebed geheel met zijn gebed vereenigen.

		(1) Joan. 16, 24; 23.

		IMPRIMATUR.

		Datum II. van Heek , �larlcmi hac 4 Julii 1870. lih. eens.



		!)

		van het christendom, dat God den mensch tot ecne boven zijne bloot natuurlijke kracht verhevene, tot eene boven- naluurlijke bestemming geschapen heeft. Reeds door zijne verstandelijke natuur is de mensch een evenbeeld Gods, bestemd om God te leeren kennen en Ie beminnen; maar aan de krachten zijner natuur overgelaten, kan hij God slechts op eene zeer onvolkomen»; wijze kennen en beminnen. De natuurlijke mensch kan namelijk God slechts uit de schepselen kinnen, dewijl hij uit de grootheid en schoonheid der zigtbare schepselen besluit dat er een God, hun onzigtbare oorsprong, bestaat. «Want het on- zigtbare van Hem wordt, van de schepping der wereld, in de geschapen dingen kennelijk en zigtbaar, ook zijne eeuwige kracht en Godheid, zoodat zij (die Hem niet kennen) niet zijn te verontschuldigen» (I). Maar deze kennis is zeer onvolkomen; want God is hoog verheven boven al zijne werken. En hetzelfde wat van deze enkel natuurlijke kennis Gods geldt, geldt ook van de r.atuur- lijke vereering en liefde Gods. Wel leert ons het verstand alleen, dat wij den grooten en goeden oorsprong van ons leven eerbied, dankbaarheid en liefde verschuldigd en dat wij verpligt zijn de door onzen Schepper in ons geweten geschreven zedewet op te volgen. Maar dat wij tot eene veel inniger gemeenschap met God geroepen zijn, dan die is, welke in de bloot natuurlijke kennis en liefde Gods bestaat, kan het menschelijk verstand uit zich zelf niet kennen en nog veel minder kan de mensch uit eigene kracht zich tot zulk eene bovennatuurlijke ge- meenschap des levens met God verheffen. Daartoe behoefde hij eene bovennatuurlijke openbaring en eene boven- natuurlijke genade, door welke God tot den mensch

		(Ij Rom. I, 20.



		III.

		Heeft God dan tot de menschen gesproken , zoodat zij zijne stem konden hoonen ? spreekt hij ook nu nog zoo duidelijk, zoo bepaald tot ons, dat wij op zijn woord kunnen vertrouwen, met de volkomene zeker- heid dat wij niet zullen dwalen. Menigmaal en op velerlei wijzon heeft God eertijds door de profeten tot de vaderen gesproken; ten laatste in deze dagen heeft Hij tot ons gesproken in zijn Zoon, dien Hij tot erfgenaam over alles ge- steld, door wien Hij ook de werelden gemaakt heeft. Hebr. I, 2. Op deze vragen kunnen wij alleen door de geschiede- nis een antwoord verkrijgen. 1. Wat zegt ons daarover de eerste geschiedenis van het menschelijk geslacht v��r den zondeval? God zelf spreekt daar met de menschen. Hij liet hen niet uitsluitend aan het licht van hun verstand over. Ofschoon Hij hun behalve de natuurlijke vermogens des geestes nog bovennatuurlijke geestelijke gaven heeft ge � schonken en ofschoon die natuurlijke gaven nog niet door de zonde verminderd waren � sprak Hij toch met hen. Hij zegende hen en zond hun daardoor de godde- Iijke hulp, om datgene te volbrengen, wat Hij hun wilde



		27

		van God met ons slechts daarom zoo vreemd voor, dewijl de gedachte hoe innig wij aan God toebehooren ons door de zonde zoo vreemd is geworden. 2. Wat zegt ons daarover de geschiedenis van het Oude Verhond, de tijd der voorbereiding tot de komst des Verlossers, de tijd der voorafbeeldingen van het rijk Gods, dat deze op aarde wilde stichten? De Apostel Paulus vat de gcheele geschiedenis van het Oude Verbond in deze woorden te zamen: «Menigmaal en op velerlei wijzen heeft God eertijds door de profeten tot de vaderen gesproken». (1) Dat isde beleekenis, dat de gcheele geschiedenis van het Oude Verbond: «Deus loquens patribus in prophetis � God door de profeten met den mensch sprekend.» Het doel was de menschen weder tot zich terug te voeren, den geest van den mensch tot zijne kennis, het hart van den mensch tot zijne liefde. Dit is ook het doel der geheele verlossing, terwijl het gansche verderf der zonde in het tegendeel bestaat: in de afdwalingen des geestes, die God niet meer gekend heeft en daardoor op den dwaalweg der leugen geraakt, in de afdwalingen des harten, dat God niet meer bemint. Toen God besloten had om al deze, gelijk verdoolde schapen van den regten weg afgewekene menschelijke zielen en harten, weder op den regten weg tot het �cne doel, tot de kennis van de �cne en hoogste waarheid, tot de liefde van het eene en hoogste goed te brengen» toen kende Hij in zijne goddelijke wijsheid een middel en dit was: Deus loquens patribus. Hij zelf sprak tot den mensch. Maar er bestond een onderscheid tusschen het spreken van God met den mensch in het paradijs en in het Oude

		(1) Hebr. I, 1.



		�O

		delijke natuur en wezen bezit; welke, gelijk het con- cilie van Nicea zegt: «God van God, Licht van Licht, ware God van den waren God, geboren, niet gemaakt, in wezen gelijk is aan den Vader.» Thans spreekt God derhalve onmiddellijk tot den mensen, maar in menschelijke gedaante; de God-Mensch is onze leeraar en wil door Zijn Woord ons menschen, onzen geest, ons hart rigfen en geleiden. Thans spreekt tot ons de op aarde verschenen waarheid. «Ik ben � de Waarheid (I);» het op aarde verschenen licht. «Ik ben het Licht der wereld.» (2) Geheel gevolgelijk herinnert dan ook de de apostel Paulus ons de groote verantwoording, welke wij op ons laden, wanneer wij ons niet door Christus en zijn woord laten leiden. Nadat hij namelijk daarop gewezen had, dat dit spreken van God tot ons in zijn eigen Zoon veel geloofwaardiger is, dan wanneer Hij zelfs een engel van zijn troon als bode tot ons ge- zonden had, komt hij tot het besluit: «Daarom moeten wij ons des te meer aan datgene houden, wat wij (van Hem) gehoord hebben; want wanneer het door engelen verkondigde woord reeds geloofd moet worden en elke overtreding en elke ongehoorzaamheid de regtmatige vergelding ontvangen heeft, hoe zullen wij ontkomen, wanneer wij zulk een groot heil veronachtzamen (3)!» «Daarom, roept hij ten slotte uit, heilige broeders, deelgenootcn aan de heilige roeping, geeft acht op Jesus, den gezant en den hoogepriester onzer belijdenis (4).» Op welke wijze nu de Zoon Gods tot den mensch sprak, daarvan zullen wij een beteekenisvol voorbeeld aanhalen. Over den indruk welken de bergrede op de toehoorders maakte, verhaalt namelijk de heilige apostel (1) Joan. 14, 6. � (2) Joan. 8, 12. � (3) Hebr. 2, 1 volg. (4) Hebr. 8, 1.



		�\'2

		4. Wat zegt eindelijk over de voorgestelde vraag de Kerk van Christus? Zij antwoordt, dat Christus haar een lecraarsambt heeft opgedragen; dat zij zelve op aarde «eene zuil en een grondslag der waarheid is. (1) » Dat Christus door haar tot de voleinding der eeuwen tot de menschen spreekt. Dewijl wij dit spreken van God tot de menschen door zijne Kerk van verscheidene kanten moeten beschouwen, bepalen wij ons om in deze afdeeling het oog te vestigen op de instelling van zulk een leeraarsambt, waardoor God tot de menschen spreekt. God heeft in het paradijs tot de menschen gesproken; God heeft in het Oude Verbond tot de menschen ge- sproken; God heeft eindelijk in en door zijn Zoon tot de menschen gesproken, om ze te leiden en te bestu- ren. Moest nu op eens de levendige stem Gods op aarde zwijgen en een dood boek zijne plaats innemen? Moest van dat oogenblik af alles zwijgen en alle goddelijke leeraarsambt ophouden? Moesten de schaduwen in het leeraarsambt van het Oude Verbond hooger staan dan de werkelijkheid in het Nieuwe Verbond? Moest daar een man in den naam van God leeren, wiens lippen God met zijne handen aanraakte en in wiens mond hij zijn levend woord legde, en daarentegen hier slechts alleen een geschreven perkament, een gedrukt papier het orgaan Gods zijn? Dat is onmogelijk. In het Nieuwe Verbond, in het rijk van Christus op aarde, in deze Kerk van den levenden God, moeten al de voorafbeeldingen van het Oude Verbond verwezenlijkt zijn, daar moet eene levende stem weerklinken door welke God lot ons spreekt,

		(1) I Timoth. 3, 15.



		33

		duidelijker, bepaalder dan in het Oude Verbond. Daar moet eene levende stem weerklinken, door welke de levende Christus hoorbaar tot ons spreekt; eene levende stem, die altijd in den naam van God ontwijfelbaar antwoordt, wanneer het verduisterde, afgedoolde, in tallooze drogredenen verwikkelde verstand der menschen na allerlei afdwalingen altijd weder op nieuw vraagt: Quid est veritasl Wat is waarheid? � En inderdaad, zulk eene stem bestaat op aarde even zeker, als de woorden van Christus zeker zijn. Hemel en aarde zullen vergaan, maar zijne woorden en zijne beloften zullen niet vergaan. Elk nieuw tijdperk en ieder nieuw geslacht moet getuigenis geven van de vervulling van al zijne woorden. Hij heeft aan de apostelen gezegd: « Gaat en leert alle volkenl» Dat is de opdragt, dat het leeraarsambt. Bo- venmate merkwaardig zijn echter de woorden welke de instelling van dit leeraarsambt voorafgaan en volgen. Eerst wijst de Zaligmaker op de volmagt, met welke hij hen zelf heeft geleerd en volgens welke hij ook leeraars op aarde kan aanstellen. Daarom zegt hij: «Af ij is alle magt gegeven in den Hemel en op aarde. » Daar spreekt Hij ook weder woorden als « magthebbende» en gelijk nie- mand voor of na Hem op aarde kon spreken. En nadat Hij dan, naar die goddelijke volmagt, hun bevolen had alle volken te leeren, gaat Hij voort: «Ziet. Ik ben met u alle dagen, tot de voleinding der viereld.» (I) Hier staal alles op eene lijn: de magt, met welke Hij de opdragt doet, de opdragt zelve en haar duur. Alles is hier goddelijk. Wij hebben alzoo een door God gesticht leeraarsambt, een leeraarsambt waaraan de bijstand van

		(1) Matth. 28, 18�20. 3



		�5

		gezag van dit leeraarsambt, dewijl Hij van het geloovige aannemen van de prediking der apostelen de zaligheid en de verdoeming afhankelijk maakt! Nadat Hij met deze opdragt allen menschen, die door zijne leer moesten zalig worden, de verkondiging zijner woorden in onver- valfchte zuiverheid verzekerd had, is Hij opgenomen in der. hemel en is gezeten aan de regterhand Gods, om van daar met goddelijke magt de vervulling der woorden te beschermen, welke Hij op aarde had gesproken. Daarom kon ook de goddelijke Verlosser reeds vroeger aan de apostelen zeggen: «Wie u hoort, hoort Mij; en wie u versmaadt, versmaadt Mij. Maar wie Mij ver- smaadt, versmaadt hem die Mij gezonden heeft (I);» � en met betrekking tot de Kerk: «Maar indien hij ook de Kerk niet hoort, zij hij u als een heiden en tollenaar (2).» Zulke uitspraken kunnen alleen verklaard worden met het oog op het door Hem gestichte leeraarsambt, aan hetwelk Hij niet alleen een goddelijken last, maar ook een goddelijken bijstand gaf. Volgens de woorden, welke Hij bij de instelling van het leeraarsambt gesproken heeft, is het nu volkomen duidelijk hoe Hij kon zeg- gen: «Wie u hoort, hoort Mij; wie u versmaadt ver- smaadt Mij,» � want in het leeraarsambt der Kerk, dat door Hem gesteund wordt, spreekt Christus waar- achtig tot de menschen en wel al de dagen tot het einde der wereld. Daar intusschen alle menschen aan de dwaling onder- worpen zijn, en menschen de dragers en de verkondigers van zijn goddelijk woord moesten wezen dat niet dwalen kan, moest Christus zorg dragen dat zijne leer door deze dragers van zijn woord niet kon vervalscht worden. (1) Luc. 10, 16. (2) Matth. 18, 17.



		49 daarin overeen , dat de Heilige Schrift Gods woord is, Gods onbedriegelijk woord. De Heilige Schrift kan der- halve in zich zelve evenmin dwalen als God zelf. Maar daarom zijn wij nog niet vrij van dwaling. Dat worden wij eerst, wanneer wij het woord Gods dat niet dwalen kan, ook onvervalscht en zuiver, zonder vermenging van dwalingen, in ons opnemen. Bezitten wij nu zulk een middel om het woord Gods dat niet dwalen kan, ook zonder dwaling in onzen geest op te nemen ? Dat is de beslissende vraag; want wat helpt mij persoonlijk alle openbaring, wanneer ik geen onfeilbaar middel bezit, mij die toe te eigenen ? Wanneer ik haar slechts met den twijfel kan bezitten of ik haar ook rein, zuiver en waar in mijne ziel draag? Hoe luidt nu het antwoord op deze beslissende vraag? Het luidt: Ja, wanneer wij een goddelijk, onfeilbaar, leeraarsambt hebben, gelijk de katholieke Kerk leert; het luidt neen, wanneer wij de Heilige Schrift alleen bezitten, gelijk de Protestanten beweren. De Heilige Schrift alleen zonder onbedriegelijke ver- klaring van haren inhoud is klaarblijkelijk geen middel, om over haren inhoud met uitsluiting van allen twijfel, zekerheid te bezitten. Zij is op zich zelve een stom en dood boek, papier en gedrukte letters, die eerst geest en leven verkrijgen door de beteekenis, welke onze geest hun geeft. Wanneer nu mijn geest bij deze beteekenis geheel aan zich zelven overgelaten is, hoe kan deze aan de dwaling onderhevige geest dan met volle zekerheid weten, dat hij in de beteekenis van de woorden der Heilige Schrift niet dwaalt, dat hij de onfeilbare waar- heid ook mij onfeilbaar voorstelt? Onmogelijk! Een aan de dwaling onderhevige geest kan nooit een voor dwaling bewaarde uitlegger van den inhoud der goddelijke open-



		G2

		de Galaten: «Paulus, apostel niet van menschen, noch door een mensch, maar door Jesus Christus en God den Vader, die hem van de dooden heeft opgewekt (1)» enz. Op dezelfde wijze bijna in eiken epistel. Zoo schrijft de heilige Petrus: «Petrus, apostel van Jesus Christus (2);» « Simon Petrus, dienaar en apostel van Jesus Christus (5).» Een levend beeld van dit apostolaat, waardoor de apostelen te gelijk getuigen voor Christus waren, ont- werpt ook de heilige Joannes in zijn eersten epistel: «Wat van den beginne af was, wat wij gehoord, wat wij met onze eigen oogen gezien, wat wij aanschouwd en onze handen aangeroerd hebben van het Woord des Levens, � want het leven heeft zich geopenbaard en wij hebben het gezien, en geven daarvan getuigenis en verkondigen u hit eeuwige leven , dat bij den Vader was en ons verschenen is � wat wij gezien en gehoord hebben, verkondigen wij u, opdat ook gij gemeenschap met ons moogt hebben (4).» De godsdienst der eerste christenen bestond echter daarin, dat allen die het woord der apostelen aannamen en gedoopt waren, « volhardden in de leer der apostelen, in de gemeenschap van het breken des broods en in het gebed (5).» Deze drie duizend door de eerste prediking van den heiligen Petrus bekeerde christenen, gingen alzoo voort met zich door de apostelen te laten onder- rigten, zij vierden met hen het heilig offer des Nieuwen Verbonds en baden met hen. De apostel Paulus vat der- halve ook zijne schriftelijke leer in deze vermaning zamen: «Staat dan vast, broeders, en houdt u aan de overleveringen, die gij geleerd hebt, door ons woord of door een epistel van ons.» (G) En hij vermaant (1) Gal. 1, 1. � (2) I Pet. I, 1. � (3) II Petr. 1,1. � (4) I Joan. I. tv. � (5) Handel. 2, 42. � (6) II Thess. 2, 14.



		C3

		Timotheus niet alleen zelf het hem toevertrouwde onderpand getrouw te bewaren, maar ook andere ge- schikte mannen voor dit apostelambt uit te kiezen. «Zoo wees nu sterk, mijn zoon, door de genade die in Christus Jesus is, en wat gij van mij gehoord hebt, onder vele getuigen, vertrouw dat vertrouwden menschen toe, die bekwaam zijn om ook anderen te leeren.» De Handelingen der apostelen, deze goddelijke oorkonde over de stichting van het christendom na den dood en de verrijzenis van Christus, doen ons als eenig middel tot de verspreiding van diens leer, zonder eenige uit- zondering hoegenaamd, slechts de prediking kennen; het is eene voortgezette verwezenlijking van \'s Heeren bevel: Docete praedicate. 2. Eene zeer beteekenisvolle handeling van het chris- telijk leeraarsambt in den apostolischen tijd vinden wij echter in het apostolische concilie te Jerusalem. De apos- telen moesten, even als hunne opvolgers, hun ambt, dat hen over de geheele wereld verspreidde, niet op zich zelf, niet ieder voor zich uitoefenen. De Kerk, die in last heeft om al de menschen in de eenheid des ge- loofs te vereenigen, moest zelve ook in haar regerings- vorm deze eenheid vertoonen. Bovendien was het leeraars- ambt in de Kerk wel onfeilbaar, doch niet al de navol- gers der apostelen, niet al de leeraars der Kerk waren onfeilbaar. De enkele leeraar neemt slechts deel aan de on- feilbaarheid der Kerk door zijne innige verbinding met haar, met den Geest der waarheid, die in haar woont en blijft. Daarom kon verschil van meening over de leer van Christus niet achterblijven; en de goddelijke Stichter der Kerk moest haar eene inrigting geven, welke haar geschikt] maakte om deze geschillen te be- slechten. Dat nu is geschied, gedeeltelijk door den voor-



		oo_n j
		^8-y



		i

		.... ";



		64

		rang van den heiligen Petrus, gedeeltelijk door de alge- meene kerkvergadering. De eerste en de grondslag van alle lateren is het merkwaardige apostolische concilie. Wij vinden daarin het in Gods Woord nedergelegde voorbeeld van al de latere algcmeene kerkvergaderingen, wij zouden bijna zeggen, als de uitdrukking niet te profaan ware, het in de Heilige Schrift vervatte regie- ment van orde voor al de concili�n. Ofschoon Paulus door God zelven tot het apostolaat geroepen was, ontving hij te gelijk met Barnabas zijne bijzondere zending door eene plegtige wijding en han- denoplegging. «Toen vastten en baden zij, en legden hun de handen op en lieten hen gaan. (I)» «En zij nu door den Heiligen Geest uitgezonden (2)» , vingen hunne eerste missiereis aan. Toen zij dan naar Antiochi� teruggekeerd waren, waar de Kerk voornamelijk uit christenen bestond, die uit het heidendom waren be- keerd, kwamen eenigen uit Judea, derhalve Joden, die in Jerusalem of de omstreken christen geworden waren, welligt vroegere Pharize�rs, en leerden, dat de chris- tenen uit het heidendom zich ook aan de joodsche gods- dicnstplegtigheden moesten onderwerpen. «Indien gij niet besneden wordt naar de instelling van Mozes, kunt gij niet zalig worden (3)». Paulus en Barnabas spraken hen zeer bepaald tegen, en z�� ontstond een ernstige strijd. Een gewigtiger vraag kon voor de Kerk en hare geheele toekomst niet opgeworpen worden. Het Oud en het Nieuw Verbond hingen ten innigste zamen. Beide waren openbaringen van denzelfden God, gedeelten van een en hetzelfde Godsrijk, vereenigd in ��n grond- en hoeksteen, Jesus Christus. Nu scheen het aan den eenen

		(1) Hand. 13, 3. � (2) Ibid 4. � (3) Ibid 15, 1.



		65

		kant dat de heiligste gebruiken van het Oude Verbond noodzakelijk moesten voortduren, om ook eiken schijn te vermijden, alsof het Oude Verbond van het Nieuwe gescheiden was, alsof het Nieuwe Verbond in zekere mate de zuiverheid en de waarheid der openbaringen zou bestrijden. Van den anderen kant zou daardoor de Kerk van Christus , die vol geest en waarheid moest zijn , niet slechts aan het juk van al de wetten der pleglig- heden van het Oude Testament verbonden, maar ook in al zijne pharisesche uitleggingen, in al zijne geest- doodende uiterlijkheden zijn gewikkeld geworden. Het Nieuwe Verbond zou zich dan nooit als het rijk der waarheid hebben kunnen ontwikkelen en over de gansche aarde verspreiden. De strijd over de besnijdenis stond natuurlijkerwijze in verband met de geheele wet der plegtighedcn; dewijl de besnijdenis haar grondslag was. Wat geschiedde nu in deze gevaarvolle omstandigheid voor de pas gestichte en jonge christelijke Kerk, die zoo noodwendig een strijd op leven en dood tusschen de christenen uit het jodendom en die uit het heidendom moest doen ontstaan; wat geschiedde om die bedenke- lijke vraag te beslissen? Het middel is even leerzaam, als het gevolg beslissend. «Men besloot dat Paulus en Barnabas en sommige anderen uit de overigen, over dit geschil, tot de apostelen en priesters te Jerusalem zouden opgaan (1).» Dit middel om den strijd bij te leggen en daaromtrent tot eene beslissing te komen, werd door allen zoozeer als het regte erkend, dat zelfs Paulus, die in aanzien bij niemand achterstond en zich zoo dikwerf daarop beriep, dat hij een door Christus «geroepen apostel» was, zich dadelijk bereid toonde om.

		1) Hand. 15, 2.



		6C

		de juistheid zijner leer aan het oordeel der in Jeruzalem verzamelde apostelen te onderwerpen. Of in de eerste christen kerk eene mondelinge overlevering van den Heer zelvcn voorhanden was over deze wijze om twistpunten te beslissen, is niet uit te maken. In elk geval erkenden allen, door den Geest, die de Kerk bestuurt, eenstem- mig daarin het regte middel, om het geschil bij te leg- gen. Ook in Jerusalem bestond niet de minste twijfel over de vraag wat moest geschieden om de eenheid der leer in de christen kerken te bewaren. Toen de afgezanten daar aangekomen waren, «werden zij ontvan- gen van de Kerk en van de apostelen en van de pries- ters.» Nadat deze dan de zaak onderzocht hadden en ook daar «sommigen die, uit de secte der pharize�en, geloovig waren geworden,» de noodzakelijkheid der joodsche wet op de godsdienstplegtigheden beweerden, was men eenstemmig over hetgeen hun te doen stond. «En de apostelen en de priesters vergaderden, om deze zaak te onderzoekin (1).» In deze vergadering nu «ge- schiedde eerst veel gemeenschappelijke navorsching.» Deze woorden zijn hoogst merkwaardig en leerzaam over de wijze waarop de hoogste daad van het kerkelijk leergezag werd uitgeoefend. Ofschoon namelijk geen mensch na Christus eene hoogere magt om te leeren bezeten had dan de apostelen en Petrus bovenal, namen zij niet aanstonds eene beslissing, maar lieten «veel gemeen- schappelijke navorsching» voorafgaan, om ook al de menschelijke middelen tot opheldering der vraag te baat te nemen. Dit is het voorschrift gebleven voor de uit- oefening van liet onfeilbaar leergezag in de Kerk, welker uitspraken alleen dan plaats hebben, wanneer al de

		(1) Hand. 15. 6. �



		C7

		natuurlijke en menschelijke middelen om de vraagpunten uit te maken, zijn voorafgegaan. Vervolgens nu trad Petrus op. Hij beriep zich eerst op zijne bijzondere roe- ping om de heidenen te onderwijzen: «Gij weet, dat God van de eerste dagen onder ons verkoren heeft, dat door mijnen mond de heidenen het woord van het evangelie zouden hooren en gelooven (I). » Daarna herinnert hij dat God zelf reeds deze vraag eigenlijk beslist had, dewijl hij aan de heidenen, die in het christendom zijn opgenomen, reeds geheel dezelfde ge- nade geschonken heeft, namelijk den Heiligen Geest, even als aan de niet-heidenen. En derhalve verklaart hij, dat den heidenen dat juk niet op den hals mogt gelegd worden, wijl niet hierdoor, maar door de genade van den Heer Jesus Christus heidenen en joden de zalighiid verkregen. Met deze woorden van den heiligen Petrus was het gehele geschilpunt opgelost en den indruk daarvan geeft de Heilige Schrift niettegenstaande de voorafgegane levendige gedachtenwisscling met de woorden: «En de gansche menigte zweeg» � een be- teekenisvol bewijs voor het gezag van den heiligen Petrus. Nu traden Barnabas en Paulus te voorschijn en verhaalden hoe groote teekencn en wonderen God door hen onder de heidenen gedaan had (2).» Daardoor wilden zij openlijk bevestigen wat de heilige Petrus over de werking der genade onder de heidenen, zonder inacht- ncming van de wet der Joodsche godsdienstplegtigheden had gezegd. Ten slotte stond de bisschop van Jerusalem, de heilige apostel Jacobus op; hem, als bisschop der kerk, die bijna alleen uit joodsche christenen bestond, kwam het toe, om nog over deze vraag te spreken. Hij bevestigde

		(1) Handel. 15, 12. � (2) Ibid 7.



		68

		de uitspraak van den heiligen Petrus, terwijl hij op de profeti�n betreffende de roeping der heidenen wees, en deed, ten slotte der beraadslaging, bet voorstel om in dien zin een schrijven aan de christelijke kerk van Antiochi� te rigten. Het werd met eenparige stemmen aangenomen. Men besloot den afgezanten van Antiochi� twee afgezanten van Jerusalein mede te geven, ten einde het antwoord bij monde te verklaren. De beslissing werd in een schrijven medegedeeld met dezen aanhef: «De aposte- len en de priesters, broeders, aan die van Antiochi� en Syri�, en Silici�, den broederen uit de heidenen, heil (I)» Vervolgens zeiden zij van de joodsche christenen die uit Judea naar Antiochi� gekomen waren en den strijd over de besnijdenis hadden aangevangen : «Wij hebben gehoord dat sommigen van ons uitgegaan, u door woorden ver- ontrust en uwe zielen ontroerd hebben, aan wie wij geen last hebben gegeven.» Deze woorden der heilige vergadering zijn in twee�rlei opzigt opmerkenswaardig. Zij toonen vooreerst aan, hoc de «zending» noodig is om het leeraarsambt uit te oefenen; ten tweede hoe uit de aanmatiging van het leeraarsambt zonder zending, de dwaalleer ontslaat. De beslissing zelve begint met deze bovenmate gedenkwaardige woorden: «Het heeft den Heiligen Geest en ons behaagd, u geen meerderen last op te leggen, dan dit noodwendige: dat gij u onthoudt van hetgeen den afgoden geofferd is, en van bloed en van het verstikte en van ontucht (2).» De heidensche christenen werden derhalve aan den eenen kant ont- heven van de inachtneming der joodsche wet op de godsdienstplegtigheden, maar van den anderen kant

		(1) Handel. 15, 23. (2) Ibid. 28 vv. � (2; lbid. 30 vv.



		Gd

		verpligt om zich ook van al de heidensche gruwelen der afgodendienst volkomen te onthouden. De gezanten gingen nu naar Antiochi� en vergaderden de menigte en gaven den brief over, na welks inhoud gelezen te hebben «zij zich over de vertroosting verblijdde.» Even als in Jerusalem , was derhalve ook in Antiochi� met deze be- slissing der apostolische kerkvergadering het geschilpunt volkomen beslecht en in plaats van oneenigheid keerde vrede en troost bij hen terug. Dit is nu het eerste concilie, de gronslagen het voor- beeld van al de late ren. Vraagt men ons: «Hoe zal de eerste vaticaansche algemeene Kerkvergadering gehouden worden?» � dan kunnen wij geen meer afdoend ant- woord geven dan: «Juist gelijk dit eerste apostolische concilie.» Daarin zien wij het door God ingestelde mid- del, om het hoogste goed der Kerk, den goddelijken stempel harer goddelijke afkomst, de eenheid in de waar- heid te bewaren; de unitas spiritus in vinculo pacis � de eenheid des geesles in den band des vredes (1).» Daar zien wij de eerste tweespalt, het eerste gevaar, dat de eenheid der christelijke Kerk zal worden ver- broken; een voorbeeld van den strijd in eigen boezem, die het christendom in den loop der eeuwen zwaarder afbreuk zou doen, dan de bloedigste vervolgingen. Daar zien wij in Antiochi�, even als in Jerusalem, de vol* maaklste eenstemmigheid over het geneesmiddel voor de tweedragt: de vergadering der wettige kerkelijke overheid. Daar zien wij een Paulus en een Barnabas hunne leer zonder eenige tegenspraak aan het gezag en de beslissing dezer overheid onderwerpen. Daar zien wij de aposlelea en de priesters bij elkander komen, om door vooraf-

		(1) Ephes. 4, 3.



		70

		gaande beraadslaging alle mcnschclijke middelen tot op- hcfling van het geschilpunt ter hand nemen. Daar zien wij Petrus aan het hoofd dezer Vergadering, en bij alle vrijheid van beslissing heeft zijne stem een bepaald over- wigt. Daar zien wij eene beslissing met het volle be- wustzijn het orgaan van den Heiligen Geest te wezen ; met het bewustzijn dat in deze vergadering het woord van Jesus Christus in vervulling gaat: «Ik zal den Vader bidden, en Hij zal u een anderen Vertrooster geven, opdat Hij met u hlijve in eeuwigheid, den Geest der waarheid» (1); «die zal u alles leeren, en u alles in- dachtig maken hetgeen Ik tot u gesproken heb (2).» Daar zien wij eindelijk hoe de eerste christenen de uit- spraak van den onftilbaren leerstoel aannemen als de uitspraak van God zelven. Zoo zijn al de instellingen van Christus\' Kerk, die later zulk eene groote uitbreiding zouden verkrijgen, als kiemen reeds in den eersten aanvang der Kerk besloten. Al wat ons de geschiedenis en al de boeken en ver- handelingen over de algemeene kerkvergaderingen leeren, dat leeren deze grondtrekken van het apostolisch concilie naar de woorden der Heilige Schrift reeds klaar en duidelijk. Gelijk toenmaals de Apostelen, komen nu hunne opvolgers bijeen. Gelijk toenmaals Petrus, staat nu zijn opvolger aan hel hoofd. Gelijk toenmaals de Heilige Geest door deze heilige Vergadering sprak, spreekt ook nu de Heilige Geest door de algemeene kerkvergadering. En gelijk toenmaals alle menschelijke middelen eerst uitgeput werden om de vragen duidelijk te stellen, zal het ook nu geschieden. Het leergezag der algemeene kerkvergaderingen heeft

		(1) Joan. 13, 16. � (2) Ibid. 26.



		71

		daarom op aarde zelfs bij diegenen een grootsch aanzien behouden, die niet meer onder het voorzitterschap van den heiligen Petrus kunnen bijeenkomen om te beraad- slagen, dewijl zij zich van het eenheidspunt der Kerk afgescheiden hebben. Dat eene algemeene kerkvergadering het regt bezit om over geloofsgeschillen te beslissen, is eene leerstelling, welke nog de ooslersche en de westersche Kerk vereenigt, die in de anglikaansche Kerk nog in hoog aanzien staat, die vele Protestanten te minder ver- werpen, dewijl ook de eerste hervormers zich in den aanvang daarop beriepen. Des te merkwaardiger is het dat geen christelijk genootschap buiten de roomsch katholieke Kerk deze instelling uit de apostolische tijden nog bezit; dat geen er zelfs aan kan denken om eene oecumenische synode bijeen te roepen; en des te merk- waardiger is het, dat daarentegen de opvolger van den heiligen Petrus er geen zwarigheid in vindt om de ge- heele christelijke wereld uit te noodigen, op gelijke wijze de geschilpunten in het christendom aan de beslissing dezer apostolische vergadering te onderwerpen, gelijk de eerste christenen in het concilie van Jerusalem gedaan hebben. 5. Gelijk echter in den apostolischen tijd het leeraars- ambt der Kerk de leer van Christus verspreidde en door den heiligen Geest verlicht, over de geschilpun- ten onfeilbaar besliste, zoo bleef het ook in de latere eeuwen. Wat de geest, die tegen Christus strijdt, toenmaals in Antiochi� beproefde, namelijk scheuringen in het ge- loof te doen ontstaan, «het ��ne hart» en «de ��ne ziel» in de christelijke Kerk te verscheuren, moest voortdurend de eigenlijke strijd tegen het rijk der waar- heid worden. Juist als in de eerste eeuwen. Gelijk die



		72

		maimen uit Judea eene dwaalleer uit het jodendom in de K\'Tk van Christus wilden brengen, trachtt«n weldra anderen uit het heidendom dwalingen uit de lieidensche wijsbegeerte en wereldbeschouwing in de Kerk van Chris- tus ingang te doen vinden. Dat kon toenmaals even weinig uitblijven als nu en ten allen tijde. De bouw- stoffen waaruit de Kerk het rijk Gods en der waarheid sticht, ontleent zij voortdurend aan de wereld; het zijn de menschen met al de dwalingen, welke zij uit de heerschende rigting van hun tijd in zich opgenomen hebben; en zoo zullen deze dwalingen er altijd op uit zijn om in het leergebouw der christelijke waarheid in te dringen. De apostel vergelijkt de menschen, zoover zij nog niet van den geest van Christus doordrongen zijn, met den wilden olijftak, die op Christus, den god- delijken olijfboom moet geplant worden (1). Eer het ge- lukt de natuur van den wilden olijfboom te veranderen, tracht deze zelf de natuur van den goddelijken olijfboom te bederven Zoo deed het toenmalige heidendom met al zijne beschouwingen, met zijne fijn gesponnen, menig - vuldige wijsgeerige stelsels. Maar een wezenlijk onderscheid in vergelijking met de tijden der apostelen had zich geopenbaard. De apos- telen leefden niet meer, daarentegen hadden eenigen hunner en hunner eerste leerlingen eenige geschriften nagelaten , gedeeltelijk verhalen uit het leven van Christus en den eersten aanvang der Kerk, gedeeltelijk brieven aan kerken en leerlingen, welke als eene kostbare nala- tenschap der apostelen verzameld en in groole achting gehouden werden. Dit zijn de boeken van het Nieuwe Testament. Welke beteekenis zij hadden, of zij als in-

		(1) Rom. 11, 17 vt.



		73

		gevingen des Heiligen Geestes te beschouwen zijn, in gelijke mate als de boeken van het Oude Testament, daarover zeiden die boeken zelven, met uitzondering van het Boek der Openbaring, niets. Welke waarde zij derhalve hadden, welken graad van geloofwaardig- heid, welke boeken daartoe behoorden, dat alles wisten de christenen alleen door de levende overlevering, onder de hoede van het levende leeraarsambt der Kerk. Insge- lijks verklaarde ook dat leeraarsambt den waren zin dezer Schriften gelijk dan in \'t algemeen de Schriften zelven slechts voor een deel der christenen toegankelijk waren en de menigte van het christenvolk slechts door middel van het leeraarsambt der Kerk met den inhoud dezer Schriften bekend werd. Het levende, door Christus in- gestelde leeraarsambt en de gewijde Schrift behoorden daarom wezenlijk te zamen en de laatste was slechts cene schriftelijke, goddelijke oorkonde van het levende leeraarsambt. Deze verhouding tusschen het goddelijk leeraarsambt en de goddelijke oorkonden des christendoms werd nu gewelddadig vaneen gereten door dien geest van schcu- ring en dwaalleer, welke de goddelijke leer van Jesus naar menschelijke gevoelens wilde veranderen. Hij nam de oorkonden der Kerk, gaf haar den steun van het gezag dat zij alleen door de Kerk als Gods Woord bezaten, maar reet haar los van den levenden Geest, welken de Kerk als blijvende gave om ze goed te leeren kennen verkregen had, en legde zijn geest en zijne gedachten in de vormen van het goddelijk Woord. Zoo is het ge- bleven van de eerste eeuwen tot den huidigen dag; zoo zijn alle dwaalleeringen en geloofsverdeeldheid zonder uilzondering ontstaan. Velen verkeeren in de dwaling dat bij de geloofsverdeeldheid der laatste eeuwen voor



		74

		het eerst deze tegenstelling tusschen de Heilige Schrift als eenige geloofsbron, eenvoudig door den geest van een mcnsch uitgelegd, en de kerkelijke op het leeraars- ambt berustende overlevering is ontstaan. Niets is on- juister. Volkomen dezelfde tegenstelling, die tegenwoor- dig tusschen de katholieke Kerk en alle christen belijde� nissen, welke de Heilige Schrift als de eenige geloofs- bron aannemen, bestaat, bestond juist z�� in de eerste eeuwen. Al de oude dwaalleeraars beriepen zich juist als v��r drie eeuwen de hervormers steeds op de Heilige Schrift. Sedert de derde eeuw is geen dwaalleer anders ontstaan. En eveneens beriepen zich al de verdedigers van het katholiek geloof toen eveneens op het leeraars- ambt der Kerk, op de kerkelijke overlevering, als de verdedigers der Kerk het in de laatste drie eeuwen ge- daan hebben. De grootste apologeten van den eersten christenlijd, die ook de geloovige Protestanten als de verdedigers der ware leer van Jesus erkennen, bedienen zich van denzelfden grond waarvan zich heden nog de katholieke Kerk bedient. De bron van alle dwalingen is in den loop van al de christelijke eeuwen de Heilige Schrift, door den menschelijken geest, den geest van bijzondere personen uitgelegd; de bron van de geheele christelijke waarheid de Heilige Schrift, door den Hei- ligen Geest in het leeraarsambt der Kerk verklaard. « Het heeft den Heiligen Geest en ons behaagd � » dit is en blijft de eenige door God ingestelde, ware uitleg- ger van Gods Woord. Wij zullen hier nog twee gewigtige getuigenissen in- roepen, de eene van katholieke, de andere van protes- tantsche zijde. D�llinger zegt over de geloofsgeschillen der eerste eeuwen:



		73

		«Deze katholiciteit des geloof\'s of het beginsel der over- levering was het nu, welke de Vaders als het sterkste en alleen reeds volkomen voldoende bewijs voor de waarheid der kerkelijke leer den ketters voorhielden. Terwijl zij namelijk hunne hersenschimmen bestreden en de leer der Kerk tegen hunne aanvallen verdedigden, erkenden zij, dat het wel is waar heilzaam en noodig was, om elke dwaling afzonderlijk te wederleggen, elke bijzondere tegenwerping te beantwoorden, elke ver- draaijing eener sehrifluurplaats te herstellen, maar dat deze handelingen alleen volstrekt niet voldoende waren, om de Kerk op vaste grondslagen te behouden, de wankelenden in het geloof te bevestigen, de door de kunstgrepen en sophismen der ketters op het dwaalspoor gebragten teregt te wijzen; zij zagen dat een algemeene onfeilbare geloofsregel moest worden gesteld, waardoor ieder elk oogenblik, zonder zich in de bijzonderheden der controvers te verdiepen, de echte leer van Christus en de Apostelen van de onechte, willekeurige mee- ningen der ketters kon onderscheiden en hetgeen geloofd moet worden met eene boven dwaling ver- heven zekerheid kon kennen. Deze geloofsregel werd gegeven in de algemeene voortdurende overlevering, die niets anders is dan het katholieke geloof in zijn oor- sprong en zijne voortplanting opgevat. Al de vaders beriepen zich tegen de ketters op deze overlevering, of hetgeen hetzelfde is, zij toonden de noodzakelijkheid aan om de Kerk en haar alleen (niet zich zelven of eenig ander individu) te gelooven. Twee echter hunner, Ireneus en Tertullianus, zetten het beginsel der overlevering uitvoerig uiteen en voerden tegen de ketterijen van hun tijd al de gevolgtrekkingen aan, welke daaruit nood- zakelijk voortvloeiden, en die, gelijk het beginsel zelf,



		7G

		tevens voor alle tijden gelden. De eerste deed het in zijn werk tegen de Gnostieken, de andere in een afzonderlijk geschrift, waaraan hij den uit de romein- sche regtstaal ontleenden titel gaf van Praescriptiones (I). Hunne uiteenzetting van het beginsel en zijne gevolgen kan men in de volgende trekken zamenvatten : 1. De Kerk heeft het charisma der waarheid alseene eeuwig voortdurende genadegave ontvangen; de apostelen hebben gelijk in eene rijke schatkamer hunne leer in de Kerk volkomen nedergelegd, en slechts bij haar is zij daarom te vinden. Gelijk echter de gezamenlijke Kerk in het bezit der apostolische waarheid is, zoo is het ook iedere bijzondere kerk als lid van het groote geheel en zoolang zij in organieke verbinding met het geheel blijft. 2. De apostelen leven en leeren voort in hunne op- volgers, de bisschoppen, deze zijn wat de apostelen waren, organen en wachters, bewaarders van het ge- loof, van de apostolische overlevering. Dewijl in de Kerk eene onafgebroken opvolging van bisschoppen, die met een apostel of een door een apostel aangestelde begonnen is, bestaat, zoo is door deze opvolging ook de onafge- broken voortplanting des geloofs van geslacht tot geslacht, zooals de apostelen die medegedeeld hebben, gewaar- borgd; de leer der apostelen is derhalve niet iets dat vroeger bestaan, weder opgezocht en historisch of kritisch moet uitgevonden worden, maar iets levends dat elk oogenblik voorhanden en tegenwoordig is. o. Wanneer twijfel of twist ontstaat, dan hebben de (1) Praescriptio, verjaring, heet een regtsgrond waardoor aan den eischer, zonder dat men behoeft in een onderzoek te treden van de enkele punten van geschil, vooraf het regt van proce- deren wordt afgesneden.



		77

		apostolische stam- of moederkerken (ecclesiae matrices), welke onmiddellijk door de apostelen zijn gesticht ge- worden, eene beslissende stem, maar voornamelijk die van Rome, met welke allen in het geloof moeten overeenstemmen. Wel zijn ook de later ontstane kerken apostolisch, door middellijke afstamming en door de gelijkheid der leer (pro consanguinitate doctrinae); maar deze dochterkerken staan altijd in eene verhouding van ondergeschiktheid tot de Moederkerken, bijzonder tot die van Rome. 4. In den strijd met de ketters die het kerkelijke gezag en de kerkelijke overlevering verwerpen en zich op de Heilige Schrift beroepen, wordt wel is waar de Heilige Schrift van de overlevering onderscheiden; maar zij is een deel van de kerkelijke overlevering en is wer- kelijk ��n met deze. Derhalve is het geschrevene en het levende steeds verkondigde Evangelie ��n; het eerste kan niet van het laatste losgescheurd worden, dewijl bet, op zich zelf eene doode letter, moet uitgelegd en zijne beteckenis verklaard worden, hetgeen slechts door middel van het levende, in de Kerk steeds voortklin- kende woord der overlevering geschieden kan. Dewijl voorts de mondelinge overlevering reeds bestond v��r de eerste oorkonde der geschrevene overleveringen, dat wil zeggen, v��r de Heilige Schrift, daar deze uit gene ontstaan is, zoo is de mondelinge overlevering (die echter altijd van het eene tijdperk tot het andere tegelijk ook eene geschrevene overlevering was) volko- niener dan de Schrift. De ketters nu, die zich van het levende Evangelie losgemaakt hebben, en aan wie de Heilige Schrift daarom niet voegt, hebben geen regt om zich op haar te beroepen; dewijl zij den sleutel niet bezitten om de Schriftuur te verstaan.



		78

		b. Dewijl de Kerk niet zonder het geloof, het geloof niet zonder de voortdurende zuiverheid en echtheid der overlevering kan bestaan, zoo staat deze onder de on- middellijke leiding van den der Kerk beloofden en wer- kclijk gegeven Geest der waarheid. Het bewaren der zuivere apostolische leer is alzoo niet slechts gewaar- borgd door de kerkelijke instelling van het episcopaat, maar ook door de nooit ophoudende werking van den goddelijken Geest in de Kerk; en de Kerk is dien- tengevolge voor alle dwaling beveiligd door de ge- stadige voortduring van het apostolaat of de onafge- brokene opvolging van wettig gewijde bisschoppen, en vervolgens door den goddelijken Geest die in haar woont, door welken zij, gelijk uit eenesteeds stroomende bron, haar geloof elk oogenblik van haar bestaan ontvangt. Zoo staan Christus en de Heilige Schrift in gestadige mededecling en gemeenschap met de Kerk en door haar met iedercn mensch. De Heilige Schrift kan daarom ook alleen in de Kerk goed verklaard en verstaan worden, dewijl slechts in de Kerk de Geest woont, welke de Schriftuur heeft ingegeven (I).» In geheel gelijken zin spreekt Lessing (2) met be- trekking tot de protestantsche geloofsleer dat de Heilige Schrift de uitsluitende bron van Christus leer is. In zijn bekenden strijd met den opperpastoor Goeze in Hamburg, verdedigde Lessing, onder anderen, de volgende stellingen: «De godsdienst bestond ook, v��r dat er een Bijbel bestond.» (1) Dr. D�llinger, Handbach der christlichen Kirchengeschichte. Landshut 1833. D. I. §. 26. (2) Lessing was niet geloovig en daalde, zoo als zijne brieven over den wijzen Nathan doen zien, tot het standpunt van het gemeene indifferentisme al; maar dit vermindert de juistheid zijner philosophische en historische kritiek in deze zaak klaarblijkelijk niet.



		7!)

		«Het christendom bestond v��r dat de evangelisten en de apostelen geschreven hadden. Geruime tijd verliep er v��r dat de eerste hunner schreef; en zeer aan- merkeiijke tijd v��r dat de geheele canon tot stand kwam.» «Al hangt derhalve nog zooveel van deze Schriften af, dan kan toch onmogelijk de geheele waarheid der chris- telijke godsdienst daarop steunen.» «Bestond er een tijd, waarin zij (de christelijke gods- dienst) reeds zoo uitgebreid was, in welken zij reeds zooveel zielen bemagligd had en toch nog geen let- ter van datgene geschreven was, dat tot ons is ge- komen: dan moet het ook mogelijk zijn, dat alles, wat de evangelisten en de apostelen geschreven hebben, wederom verloren ging en de door hen onderwezen godsdienst toch bestond (1).» Door zijn tegenstander uitgenoodigd om te verklaren wat hij onder «de christelijke godsdienst» verstond, die bestaan kon, ook al ging de Bijbel geheel verloren. ook al ware deze sedert lang verloren gegaan, en hadde nimmer bestaan» �antwoordde Lessing, dat hij onder de christelijke godsdienst «al die geloofswaarheden verstond, die in de symbola van de eerste vier eeuwen der christelijke Kerk zijn vervat.» Op grond dezer verklaring schrijft hij dan de volgende stellingen : «De oudste kerkvaders noemen den inhoud dier ge- loofswaarheden Regula f\'idei.» (geloofsregel) «Deze Regula f\'idei bestond v��r dat nog een enkel Boek van het Nieuwe Testament geschreven was.» «Met deze Regula f\'idei hebben zich niet slechts de eerste christenen ten tijde dat de apostelen leefden ver-

		(1) Lessings Sammtl, Wtrkc. Berlijn 1839. blz. 143�148.

		>



		81

		leeraars der christelijke Kerk aangenomen, «aan geen twijfel onderworpen grondstelling» voorgehouden. Onder anderen wijst Lessing dan op de geschiedenis van het eerste concilie van Nicea, waar de vergaderde bisschoppen in hunne handelingen tegen de Arianen zich op een geheel anderen leergrond stelden, dien Lessing in de volgende stellingen zamenvat: «De zegepraal der Heilige Schrift over de ketterij of de kracht der Heilige Schrift met betrekking tot de regt- zinnighcid in de leer is in de Kerkvergadering van Nicea slechts onvolkomen bewezen. Door de Schriftuur is op dat concilie volstrekt niets uitgemaakt.» «Ja, het kwam den regtzinnigen Vaders hoegenaamd niet in de gedachte om hunne leerstelling uit de Schriftuur alleen te willen bewijzen. Zij waren alleen welwillend genoeg om op de Schriftuurplaatsen welke de Arianen daartegen aanvoerden, kwaad en nijdig te antwoorden.» «Zij gaven hunne leerstelling niet voor eene waarheid uit, die in de Schrift klaar en duidelijk vervat is, maar als eene waarheid, die van Christus onmiddellijk voortgekomen en hun van vader tot zoon getrouw was overgeleverd.» «Zij bewezen derhalve slechts alleen, dat de Schrift deze overlevering niet tegensprak.» En het gebruik dat zij diensvolgens van de Schrif- tuur maakten, was een geheel ander dan hetwelk men ons in den nieuweren tijd heeft opgedrongen; ten gevolge waarvan volstrekt niet gevraagd wordt naar hetgeen ons overgeleverd is, maar uit de Schriftuur alleen onmiddellijk bepaald wordt wat ons had overgeleverd moeten worden.» «Moet de overlevering in \'t geheel niet in aanmer- king komen, dan moet men aannemen dat ieder ver- standig mensch, zonder iets hoegenaamd van het chris- tendom te kennen, het geheele christendom uit de schril»

		�



		82

		ten van het nieuwe Testament alleen kan ontleenen en vinden; en daaraan nu twijfel ik zeer.» « Het is jammer dat daarvan geen proef kan genomen worden, dewijl een verstandig man wel moeijelijk tot de Schriften van het Nieuwe Testament zou komen, zon- der het christendom vooraf te kennen; en de kunst om het weder te vergeten, wanneer hij tot die vermeende eenige bron zelve komt, nog moet uitgevonden worden. (1)» (1) Lessing\'s Siimmtl. W., blz. 245-251.

		�



		VI.

		De vraag aller vragen: Waarheid of twijfelaru. �Wat is waarheid?" Joan. 18, 38. Alles hangt hiervan af of de woorden door de apos- telen op hunne kerkvergadering gesproken «Het heeft den Heiligen Geest en ons behaagd» ook nu nog waar zijn, of nu nog de Heilige Geest door de Kerk over den waren inhoud van Christus leer beslist, of er een onfeilbaar leeraarsambt in de Kerk bestaat. Wanneer dit niet bestaat, dan zijn al de geschilpunten over den waren inhoud der openbaring onoplosbaar. Wij moeten het dan opgeven om den zin van \'s Heeren leer onfeilbaar te vinden. Dit nu is de twijfelarij (scepticisme), de leer namelijk dat er geen zekere waarheid beslaat en alles twijfelachtig is, op het christendom toepassen. Maar dan moeten wij het ook opgeven om zelfs eene volkomen onfeilbare zekerheid over de geringste natuurlijke waar- heden te verkrijgen, en dan \'blijft de vraag: «Wat is waarheid?» � op aarde onopgelost, dan blijft de twijfel het onzalige lot van het menschelijk geslacht, dan vnlt de mensch ook op dit gebied in handen van het scepticisme. I. Zonder een onfeilbaar leergezag bestaat er geen



		84

		middel om de twistpunten in het christendom over de leer des Verlossers te beslechten, geen middel, om ooit de eenheid van geloof te herstellen. Dit kan niet tegengesproken en moet door ieder die een dieper inzigt in de geschiedenis van de geschillen over het geloof heeft, toegegeven worden. Ook de protestanten moeten erkennen, dat naar de ondervinding van de laatste drie eeuwen elke hoop ijdel is, om door ge- leerde verklaring der Heilige Schrift de geschillen onder de christenen over de ware leer van Jesus te be�indigen en aldus de eenhc id te herstellen. Dit is nu voor ieder christelijk hart cene wanhopige, ondragelijke gedachte; dit moet iederen protestant, die Christus liefheeft, de vraag doen stellen, of Christus dan den menseden geen ander middel heeft gegeven om de eenheid van geloof te bewaren. Christus is met het verklaarde doel opgetreden, om al de menschen in de waarheid en de liefde te ver- eenigen, en wel in zich, in zijn persoon, in zijne god- delijke en menschelijke natuur. Gelijk Hij in de mensch- wording de menschelijke natuur, die Hij aangenomen heeft, met zich vereenigd heeft, zoo wil Hij in de geheele werking zijner Kerk iederen mensch weder met zijne menschheid en daardoor met zijne Godheid ver- eenigen. Zoo, als middelpunt van alles, treedt Hij op: «Ik ben de ware wijnstok,» «blijft in Mij en Ik in u!» «Ik ben de wijnstok, gij zijt de ranken; die in Mij blijft en Ik in hem, die brengt vele vruchten voort (I).» «Ik ben de opstanding en het leven; die in Mij gelooft, zal leven, zelfs al is hij gestorven, en ieder die leeft en in Mij gelooft, zal niet sterven in eeuwigheid. Ge-

		(1) Joan. 15, 1; 4�5.