TIJDSCHRIFT VOOR ALLE STARDER.

I>e Oiifeill>aren.

ROTTERDAM,
G. W. VAN BELLE.

I. / "! rii nu i ii|i(|i\'iif\\i\'!i hooivork ln\'|> in| "|j licin toe

).■\'} I /\'� I.

J�AAI^ HET JiOOQDUITSCH

�Onfeilbaar ia alleen de duitiche
wetenschap."

Doctor WUHDIBLICH.

BIBLIOTHEEK DER
RIJKSUNIVERSITEIT

BIBLIOTHEEK UNIVERSITEIT UTRECHT

Tot de aanzienlijksten van het dorp behoort de
molenaar Jozef. Met twee paarden, en wel de schoon-
ste van geheel Heimhofen, bewerkt hij zijne akkers.
In den stal staan vier koeien en twee ossen, die glim-
men van zindelijkheid. De weiden aan de Molenbeek
hooren hem toe. Twee bunders van het beste bouw-
land der gemeente, behalve eenige akkers van minder
gehalte, zijn zijn eigendom, en wat de hoofdzaak is,
dat alles is onbezwaard. De beek is nimmer droog,
de raderen loopen dag en nacht, gedreven door het
heldere water der nabijgelegen bergen. Alleen op zon-
en feestdagen staan de raderen stil, want Jozef houdt
zich streng aan het oude gebruik, om den dag des
Heeren te vieren. V��r dat de klokken dan hunne
laatste tonen doen hooren, stapt de brave man in
grijze kleeding, met den hoed op en het �hemelsch
palmhof" in de hand, waarin zijn vader reeds gebe-
den heeft, naar het kerkplein. Daar staat hij dan
in den kring der voornaamsten van het dorp onder

de Hndeboomen in vertrouwelijk gesprek, somtijds
ernstig de plaatselijke aangelegenheden besprekend,
tot dat de H. Dienst begint. Ook in den gemeen-
teraad neemt de molenaar sedert verscheidene jaren
eene plaats in. Zwaar weegt zijn oordeel bij het
weifelen der gedachten en zijn woord geeft telkens den
beslissenden uitslag; want bij bezit een gezond ver-
stand en een juist doorzicht van de toestanden. Sedert
geruimen tijd had hij het kostbare kleinood van alle
eergierige buitenlui, de betrekking van burgemeester
kunnen bezitten, had hij bij de verkiezingen minder
stijfhoofdig zijne oprechtheid bewaard.

� Laat het u wat kosten, Jozef, en gij wordt
stellig burgemeester!" hadden hem verstandige vrienden
bij de laatste verkiezing gezegd.

Aanvankelijk had de molenaar onwillig het hoofd
geschud, zijne meelwitte pet achterover gezet, on-
vergenoegd gebromd en zijne raadgevers laten staan.
Toen echter de aandrang grooter en het aansporen
menigvuldiger werd, toonde de molenaar wie hij was,
zijne oogen fonkelden en hij zeide tot zijne raadgevers.

� Hoort, ik zal u eens wat zeggen! Als niet de
waardigste, de rechtschapenste, de bekwaamste burge-
meester moet worden, maar hij, die het meest be-
taalt, laat dan eenvoudig de betrekking van burge-
meester rondroepen. Laat de omroeper zeggen: � Aan-
staanden maandag wordt de betrekking van burge-
meester bij opbod verkocht. Wie het meeste biedt
krijgt ze." Legt de opbrengst in de armenkas. Op
die wijze brengt zoo\'n burgemeester toch minstens
eenige honderd gulden op voor de armen, en dat is
toch een goede zaak. Moet hij echter burgemeester
worden, die het meest te eten en te drinken geeft,
dan is het eene schande, aan welke ik geen deel wil

nemen. Bij de laatste verkiezing toch gaf de eene
mededinger eene koe, de andere een os ten beste.
De os won liet van de koe, want hij woog zwaar-
der. Moet ik nu een ezel laten slachten, om u te
overtuigen, dat ik de waardigste voor die betrek-
king ben?"

Toen hij dit gezegd had, verliet hij onder het
schaterend gelach zijner raadgevers de kamer en ging
naar den molen.

Bij alle rechtschapenheid was Strehling, de mole-
naar, evenwel niet zonder gebreken. Ofschoon goed-
aardig, was hij toch somtijds het slachtoffer eener
toomelooze oploopendheid. Was die hartstocht bekoeld,
dan gevoelde hij gewoonlijk berouw, doch niet altijd.
Hardnekkig en stijfhoofdig kon hij bij zijn eenmaal
opgevatte meening blijven. Niet eens het veelvermo-
gende zachte woord zijner echtgenoot was in staat,
alle kwade neigingen te bezweren, die hem aan zijne
stijfhoofdigheid gebonden hielden. Wel had hij naar
zijne meening altijd gelijk, want zijn toorn betrof al-
tijd het slechte, valsche en verkeerde. Dan bleef hij
bij zijn stuk en was doof voor alle verstandige te-
rechtwijzingen.

Een groot gevaar voor den braven molenaar lag
in den omgang, dien hij soms had, met verlichte
heeren uit de naburige stad. Bij drijfjachten in den
winter, als de vorst het werk verhinderde, en de
beek onzichtbaar onder het ijs voortdreef, ontbrak
de molenaar nooit. Die jachten eindigden geregeld
met vroolijke drinkpartijtjes in de herberg �de zwaan.\'
Daar verkeerde Strehling in kringen, die met zijn
oprechte inborst in strijd waren, die zijn godsdiens-
tigen zin benadeelden en zijn geloof in gevaar brachten.
Uit den mond van welopgevoede personen hoorde

hij kwinkslagen en snedige gezegden over dingen, die
hem heilig waren, somtijds zelfs vertellingen over
het domme drijven der priesters. Ongemerkt zette
zich een adder hij hem vast, die langzaam, maar voort-
durend aan de godsdienstige grondslagen zijner ziel
knaagde. Toch was de geheele waarde van Strehling
op die grondslagen gebouwd. Geen fijne opvoeding,
welvoegelijkheid, wetenschap noch kunst hadden op-
rechtheid, vlijt en huiselijke geschiktheid gekweekt, maar
enkel de veredelende kracht van den godsdienst. Ver-
dween deze kracht, dan moest het geheel in een woesten
puinhoop samenstorten.

Bij het laatste drinkpartijtje, aan het einde der jach-
ten , was het vooral de pauselijke onfeilbaarheid, welke
het bij die heeren moest misgelden. Strehling hoorde
zulke verschrikkelijke dingen over het vermetel voor-
nemen van den Paus, dat hij de eerstvolgende dagen
dikwijls huiverend nadacht, hoe iemand naar zulk een
godslasterlijk doel kan streven. Maar het geruisch van
het water, de geregelde loop der raderen, de onophou-
delijke werking der steenen, de regelmatige dagolijksche
bezigheid, hadden weldra de ergernis weggespoeld, die
hij genomen had aan den onfeilbaren Paus. Alleen het
hatelijke woord �onfeilbaar" bleef in zijne gedachten
hangen en wel in dien zin, zooals het de heeren uit
de stad verklaard hadden.

Al was Strehling ook niet de rijkste van het dorp,
toch bezat hij een schat, die hoog in aanzien stond bij
alle trouwlustige jongelingen � namelijk het schoonste
meisje uit den omtrek. Geertruida, het eenige kind van
den molenaar, schitterde niet alleen door eene zeldzame
schoonheid van lichaam, maar ook door vlijt, handig-
heid in de huishouding en vooral door een voorbeeldige
zuiverheid van zeden. Zij was de lieveling en de trots

des vaders, de steun en vreugde der moeder. Zij werkte
voor twee meiden op het veld, zij bestuurde de huis-
houding op negentienjnrigen leeftijd als een ervarene
huishoudster. Vroeger was het meisje een eerste wild-
zang geweest, \'s Zondags klom zij op de molenraderen,
ving visschen en kreeften in de beek en roste zelfs de
jongens af, die haar daarom durfden bespotten. Bo-
vendien toonde Geertruida een bijna mannelijk karakter,
dat langzamerhand week en met de opgroeiende maagd
in zedige ingetogenheid veranderde. Toch was haar iets
mannelijks bijgebleven: een buitengewone sterkte. Zij
droeg op hare ronde armen den zwaarsten meelzak, als
een bos stroo. Bij den grootsten drang van het water
opende zij zonder inspanning de sluizen; in tijd van nood
bekleedde zij zelfs de plaats van een bekwaam molenaars-
knecht, opdat de doodvermoeide vader wat zou kunnen
uitrusten. Ook hare bescheiden kleederdracht was te
prijzen. Op werkdagen droeg zij kleederen van stoffen
door haar zelve in de lange winteravonden gesponnen.
Slechts zondags draagt zij wollen kleederen en op de
borst een gouden kruisje aan een zijden koord. Het
eenige sieraad van haar hoofd is het rijke haar, dat zij
heel eenvoudig draagt. Zij plakt het niet met vetach-
tige stoffen aan elkander en strijkt het niet onnatuurlijk
op, zoo als vele landmeisjes doen, in navolging der
hatelijke, smakelooze, torenhooge haarbossen (chignons)
der stadsche jufvrouwen. Vroeger droeg Geertruida
het haar in twee lange vlechten, die haar over den rug
hingen en aan welker einde roode strikjes zaten. Toen
zij haar zestiende jaar bereikt had, legde zij de vlechten
om het hoofd, zoodat de roode strikjes boven het voor-
hoofd bijeen kwamen � een passend sieraad voor de
schoonheid van haar gelaat.

Bij al het dingen der rijkste boerenzoons om hare

hand blijft zij kond. Haar aangeboren geestigheid boe-
zemt de moedigsten vrees in, hare maagdelijke waardig-
heid weet hen, die liet meeste aanspraak maken, af
te weren. Soms verandert hare tong in een scherpsnij-
dend zwaard, als aanmatiging of onbeleefdheid zulks
vorderen.

Slechts ��nen is zij in stilte genegen, en wel hem, die
het nauwelijks waagt haar aan te spreken, die in hare
nabijheid beschroomd is en die nauwelijks zijne oogen
naar haar durft opslaan. Toch is Adam Black, naar
de meening van Geertruida de braafste en knapste jon-
geling van het dorp. Zoo dikwijls Geertruida over het
veld gaat, kijkt zij naar zijne beide vossen. Ziet zij
den slanken jongeling in de verte achter den ploeg,
dan blozen hare wangen en hare oogen schitteren. Ont-
moet zij hem toevallig, dan groet Adam ernstig en eer-
biedig en zij waagt het niet met den blooden jongeling
een gesprek aan te knoopen. Komt hij aan het ouder-
lijke huis, om te malen, dan bewerkt zijne tegen woor-
heid, dat Geertruida veel verkeerd doet, somwijlen
potten breekt, dat anders niet gebeurt.

Sedert geruimen tijd had Strehling de geheime nei-
ging zijner dochter opgemerkt. De keuze beviel hem.

� Onze Geertruida heeft een goed oog op Adam,"
zei hij eens tot zijne vrouw. �Wordt het eens man
en vrouw, dan heb ik daar niets tegen. Adam is
geen luiaard, geen herberglooper, geen windbuil. Hij
is solied, regtschapen en vlijtig. Ik heb er bijzon-
der op gelet, � zijne akkers zijn allen met zorg
gebouwd. Hij is een verstandige, nadenkende boer.
Zijn vermogen is, wel is waar, niet zoo groot als
het onze, dat wil zeggen," en hier fronste Strehling
zijn voorhoofd, � als wij het verwenschte proces
winnnen."

Het proces vormde een donkere wolk aan den he-
mel van huiselijk geluk. Het betrof al de weiden
van den molenaar, die zijn vador zaliger voor jaren
gekocht had, evenwel zonder dat de nauwkeurige
grenzen van het goed bij eene akte waren aangewe-
zen. De vroegere eigenaar van die weiden, Frits
Firner, die nog leefde, en een oude, sluwe gierig-
aard was, had bedenkingen geopperd. Sedert jaren
was het proces hangende. Bij alle rechtbanken ver-
loor het de molenaar. Op aanraden van zijn procu-
reur appelleerde hij naar het hoogste gerechtshof,
waar de zaak onbeslist bleef hangen. Verloor Streh-
ling het weer, moest hij de weiden teruggeven, de
hooggeloopen rechtskosten betalen, dan was liet ruime,
zekere bestaan van den molenaar vernietigd.

Op het oogenblik staat Strehling in zijn uitgestrekten
tuin, in de nabijheid van het varkenshok; naast hem
Hans Dunkel, de onderwijzer, tevens secretaris der
gemeente. De molenaar staat blootshoof\'d, zonder
buis, de hemdsmouwen opgeslagen, en de gespierde
armen op de borst over elkander. De onderwijzer
rookt eene lange pijp. Aan het veelkleurige mutsje,
dat hij op het hoofd heeft, hangt een zijden kwast;
op den neus heeft hij een bril, in zijne gelaatstrek-
ken staat dat overdreven zelfbewustzijn te lezen, dat
gewoonlijk de half-geleerden kenmerkt.

Beide mannen beschouwen een groot mestvarken,
dat niet woest door het hok loopt, maar op dezelfde
plaats blijft staan, nauwelijks hoorbaar knorrend. Des
te luider bromt de molenaar. De handelwijze van
het vette beest bevalt hem niet. Hij krabt achter de
ooren en begint in den tuin te kijken, waar Geer-
truida bezig is.

de onderwijzer. � Ik zou het dadelijk doodsteken,
als ik in uwe plaats was."

� Doodsteken ? Ho, ho, � meester! In de maand
Mei slacht men geen varken voor huiselijk gebruik.
En, als het ziek is, zou ik er toch niets van wil-
len eten."

�Natuurlijk! Maar gij kondt het vleesch ver-
koopen."

De molenaar zag den onderwijzer met groote
oogen aan.

�Zulk een raad had ik van u niet verwacht,"
zeide hij droogjes. �Wat ik zelf niet wil eten, laat
ik ook anderen niet eten."

� O ja, als de ziekte volstrekt bewezen ware,"
hernam Hans Dunkel. � Maar dan moest het ook
nog bewezen worden, dat het nadeelig voor de ge-
zondheid is, van dit varken te eten. Beide gevallen
zijn echter niet bewezen, derhalve kunt gij u zonder
bedenken schadeloos stellen."

In plaats van te antwoorden, keek Strehling we-
der naar den tuin.

�Truitje!" riep hij het meisje wenkende.

De geroepene kwam aangeloopen.

�Ga hierover bij Michel, den veedokter en zeg,
dat hij terstond hier komt," riep de vader het
meisje toe.

Geertruida bond het witte doekje vaster, dat zij
om het hoofd droeg, en waaruit haar gelaat lande-
lijk zindelijk uitkwam. Zij ging de tuindeur uit,
spoedde zich met verhaaste schreden over den weg,
die den eenigzins ter zijde gelegen molen met het
dorp verbond en bereikte de straat op hetzelfde
oogenblik, dat een kar kwam aanrijden. Op het
tweewielig voertuig stond een slank opgeschoten jon-

geling, het leizeel in de linkerhand, in de rechter-
hand de zweep met koperen handvat. De teugels
hield hij stijf aangetrokken om de voorthollende vos-
sen te beteugelen. Op het gezicht der bedrijvige mo-
lenaarsdochter kwam een blos op het gelaat van den
knaap. Ook Geertruida\'s wangen gloeiden; haar hel-
der oog keek naar den grond. Ofschoon zij met de
kar op dezelfde plaats moest samenkomen, waar de
weg aan de straat eindigde, liep zij toch voort, zon-
der op te zien. Plotseling stond het voertuig stil, de
vossen stonden snuivend, het meisje ging over de
straat. Vervolgens reed het gespan in snellen draf
den zijweg in. Noch Adam, noch Geertruida had
een woord gesproken. Maar een vluchtige blik had
haar het verlegen blozen van Adam doen zien en van
zijn kant had de menner van de rossen haren blos
bemerkt.

De molenaarsdochter ging een klein huisje binnen,
waar Michel de veedokter, zijn houten pijpje rookend
op de snijbank zat, bezig met het snijden van stelen
voor gaffels. Hij liet het mes rusten en keek het
meisje in de eigenaardig glanzende oogen.

� Zoo � goeden morgen , Truitje! Drommels gij
wordt hoe langer, zoo knapper! Bij mijn ziel, gij zijt
het schoonste meisje van het land!"

� Goeden morgen, Michel! Vader zendt mij hier-
heen , gij zoudt terstond komen."

�Is er wat gaande, kind?"

�Ons mestvarken vreet niet, het zal wel ziek zijn,"
antwoordde zij, terwijl zij aan Michels zijde naar den
molen ging.

� Natuurlijk, als een varken niet vreet, is het stel-
lig ziek," zei de oude.

Geertruida hoorde deze bemerking niet; want bei-

den gingen juist de plaats voorbij, waar Adam op-
zettelijk de vossen had ingehouden, om haar zonder
toeven den weg te laten vervolgen.

Michel, ook neef Michel genaamd, een oud man
van veel ondervinding, was de meest gezochtste vee-
dokter van dien omtrek. Menig stuk rundvee had
zijne kunst gered, menig paard was door zijne een-
voudige middelen genezen. Vooral verstond hij de
kunst om varkens te genezen. Deze kunst was erfe-
lijk in zijne familie. Reeds Michels vader en grootva-
der waren algemeen gezochte helpers in den nood.
Vele boeren stelden meer vertrouwen in de beproefde
ondervinding van den oude, dan in de wetenschap
van den veearts uit de stad. Zooals men denken kan,
was Michel in het oordeel van den arts, door den
staat aangesteld, een � domme knoeier," een � onnoo-
zele kwakzalver," wiens geknoei het inkomen van den
veearts, die «ene wetenschappelijke opleiding genoten
had, benadeelde.

Michel bekeek het zwijn opmerkzaam. Hij nam
een schotel melk en zette dien het dier voor. Het
beest snuffelde aan den schotel, trachtte te loopen,
maar kon niet.

� Het is zoo!" zeide eindelijk de oude. � Jozef uw
varken heeft de korrel."

�Hoe, wat, korrel? Wat is dat?" vraagde de
molenaar.

� Dat is een wit, hard stukje vleesch, zoo groot
ongeveer als een tarwekorrel, daar boven aan het
gehemelte, bijna aan den snuit. Is de korrel uitge-
sneden , dan is het beest genezen, vreet weder en is
geheel gezond in een paar dagen."

De molenaar zag bedenkelijk voor zich. Voor den eer-
sten keer trok hij de kunst van den oude in twijfel.

� Daarvan heb ik nog nooit iets gehoord," zeide
hij eindelijk. �De korrel � hm!"

� En al uwe varkens zullen de korrel krijgen, Jo-
zef, reken er op, Michel heeft het u gezegd. Voor
omtrent vijftig jaren is zij nog eens in ons dorp
geweest, ik ken dat goed, het is aanstekend."

Hans Dunkel, de onderwijzer, wenkte den mole-
naar ter zijde.

�Strehling, wat Michel daar vertelt, is toch al
te belachelijk. Hij zal u stellig het varken bederven.
Zend iemand naar den veearts. Een varken van twee
honderd pond is toch wel waard, dat men de weten-
schap te hulp roept."

� Gij kunt wel gelijk hebben," hernam Strehling.

� Michel," ging Dunkel geleerd voort, � is nog een
beklagenswaardig overblijfsel uit dien bijgeloovigen
tijd, toen gewijd zout, gewijde kruiden, en ander
nietsbeteekenende dingen in de stallen te vinden wa-
ren , ja zelfs heksen verdreven. Roep de wetenschap
te hulp, zij gaat zeker en verstandig te werk."

Van wetenschap en beschaving, van domheid en
bijgeloof, had de molenaar bij de drinkpartijen na de
jachten heel wat gehoord. In geen geval zou hij tot
de dommen of bijgeloovige gerekend willen worden.
Toch kon hij slechts langzaam tot de wetenschap be-
sluiten. De onderwijzer ging voort in het prijzen der
hoogere wetenschap, liet verbazend vreemde woorden
hooren en trok zoo den muur tusschen den weifelen-
den molenaar en Michel al hooger en hooger op.

Daar kwam Adam Black naar hen toe.

� Strehling," vraagde hij, na beleefd gegroet te heb-
ben , � zouden wij deze week twee zakken spelt en
twee zakken garst kunnen majen?" J

De aangesprokene, had het gelaat naar den spreker

gekeerd, vervolgens had hij weer zonder te antwoor-
den , naar het voorwerp zijner zorg gekeken. Adam
volgde den blik van den molenaar.

� Hoe jammer!" zeide met oprechte deelneming de
jongeling.

�Jammer? Meent gij dan, dat zij het besterft?"

� Mij bevalt ze niet, Strehling!"

� Mij ook niet Adam! Dan zijn wij het eens. �
Gij wilt malen? In veertien dagen kan het niet. De
molen is vol gestapeld met verschillende soorten van
granen, die allen wachten, en wie eerst komt, die
eerst maalt. � Hin. � duivelsche geschiedenis!" ging
hij voort, altijd naar het varken ziende. �Was er mijn
knecht maar om den dokter te halen! Buitendien zijn
de paarden op het veld."

�Die dienst kan ik u wel bewijzen, Strehling!"
zeide Adam voorkomend. �Mijne vossen staan toch in
den stal."

�Wilt gij den dokter laten halen, Jozef?" vraagde
Michel verbaasd. � Gij kunt dat geld sparen. Voor
een pond roggemeel maak ik u het varken weer gezond.
Gij behoeft dan noch dokter, noch apotheker te be-
talen."

� Ronduit gezegd, Michel, neem het mij niet kwalijk,
maar wat gij daar zegt van �korrel" bevalt mij niet.
Ik wil zeker zijn van de zaak."

� Goed, haal den dokter, dan zijt gij zeker," her-
nam de oude spottend.

� Ik neem uw aanbod aan, Adam," zeide Strehling,
zich tot den jongeling keerend. � Rijd terstond naar
de stad, er is haast bij."

Adams gelaat glansde van vreugde. Niet hij scheen
den molenaar, maar deze scheen hem een dienst te be-
wijzen. Toen hij door den tuin ging, gluurde hij door

de openstaande ramen van het woonhuis en der mel-
kerij. Hij vond de gezochte nergens.

Michel was den jongeling gevolgd.

� Hoor eens Adam! Adam!" riep hij hem na.

De toegesprokene stond ongeduldig stil.

�Wat wenscht gij, neef Michel? Gauw er is
haast bij!"

� Ik wilde maar vragen, hoeveel tijd gij noodig hebt
om naar de stad te gaan en terug te zijn?"

� Binnen een uur ben ik terug, dat wil zeggen, als
de dokter te huis is."

De oude ging brommend zijne woning binnen, stopte
eene versche pijp en werkte weer aan de snijbank.

Het uur was nog niet om, toen Adams wagen de
straat weer over kwam. Op een groen geverfde bank,
waarop een dik veeren kussen lag, zat dokter Knochel,
v��r hem op een eenvoudige plank, de voerman. Toen
de wagen Michels huisje voorbij reed, verscheen achter
de half verweerde ruiten het gezicht van den oude.

� Goeden dag, dokter!" groette de molenaar, ter-
wijl hij een stoel aan den wagen plaatste om het af-
stappen gemakkelijk te maken.

�Een ziek varken?" vraagde Knochel daarentegen.
�Wij zullen eens zien."

� Gij zijt vlug geweest, Adam!" zeide Strehling.

� Dat moet ik zeggen," bevestigde de veearts, � dat
ik van mijn leven niet sneller met een voertuig ge-
reden heb."

�Zoudt gij den heer weer terug willen brengen?"
vraagde Strehling.

�Waarom niet? Zeer gaarne!"

�Uitmuntend! Hij kan tegelijkertijd de noodige ge-
neesmiddelen medenemen," zeide dokter Knochel.

� Ga naar binnen, Adam! � Truitje!" riep de

molenaar, � haal voor Adam een glas bier. Adam
de eene dienst is de andere waard; gij kunt morgen
malen."

De veearts onderzocht het varken. Hij betastte het
overal, opende met de hulp van Strehling en een mo-
lenaarsknecht den Ik en bekeek de tong. Michel zat
rookend op een houtblok, met een spotachtigen lach de
bewegingen van den geneeskundige gade te slaan. Den
dokter ontging het sprekende gebarenspel van den
oude niet, hetgeen tot een bijdrage strekte, den haat
tegen dien knoeier te vermeerderen.

�De zaak is voorloopig juist niet van beteekenis,"
verklaarde dokter Knochel. � Gij deedt echter zeer
verstandig mij terstond te laten roepen. Later had
de kwaal doodelijk kunnen zijn. Nu kunnen wij haar
verhoeden."

�Wat scheelt het?" vraagde Strehling.

Knochel noemde eenige latijnsche namen, welke den
bezorgden eigenaar niet wijzer maakten.

�Het heeft dus �de korrel" niet, dokter?" vraagde
de molenaar verder.

� De korrel ?" herhaalde de veearts lachend, spot-
tend ter zijde ziende op Michel. � Een of ander kwak-
zalver zou zoo iets kunnen vinden. Werkelijk lijdt het
nu aan de maag."

� Zoo, zoo, aan de maag!" zeide Michel, terwijl
hij zijn tandeloozen mond vertrok.

Knochel wierp een nijdigen blik op den oude.

�Heb jij tegen de wetenschap wat in te brengen?"
vraagde de veearts trots.

�Volstrekt niet dokter, volstrekt niet!" antwoordde
onverschillig de oude. � Genees dat varken maar daar,
waar het niets scheelt."

�Waar het niets scheelt? Jij zijt een onbeschaamd

mensch!" riep de veearts hijgend uit. � Ik zal jou dat
handwerk eens afleeren, pas maar op!"

� Dat kunt gij gerust doen, want ik ben geen ge-
gestudeerde dokter."

� Neen, jij zijt een verfoeilijke knoeier," riep de an-
dere gloeiend van toorn. � Het is een schande voor
onzen verlichten tijd, om zulke kwakzalvers menschen
en dieren te zien mishandelen. Ik zeg jou, mijn ge-
duld loopt ten einde! Bij de eerste gelegenheid de
beste ga je naar de kast. Heb je \'t verstaan?"

�Waarom niet? Gij spreekt toch hollandsch, dokter!"

� Bij den tegenwoordigen stand der wetenschap is
het onverantwoordelijk om de hulp der domheid in te
roepen."

� Ik meen dan toch, dokter, dat de wetenschap ook
gefaald heeft."

�Dat meen jij in jou onverstand! De wetenschap
faalt nimmer, de wetenschap is onfeilbaar. Is de ziekte
bekend en als geneeslijk bevonden, dan biedt de ge-
neeskunde ook middelen aan tot zekere herstelling van
het lijdende organismus."

� Ja, ja, dokter, daar zit hem juist de knoop,
de ziekte te kennen!" zei de oude pinkoogend. �En
ik meen, dat een zeventigjarige ondervinding stellig
zooveel waard is, als een vierjarige studie aan de
hoogeschool."

� Dat meen jij in jou domheid! Op de leerstoelen
der hoogeschool wordt de wetenschap voorgedragen,
zooals zij zich in den loop der eeuwen gevormd heeft,�
voorgedragen, wat de scherpzinnigste waarnemers en
onderzoekers te zamen gesteld hebben. Daarom is de
hoogere wetenschap het onwaardeerbaarst goed van
onzen tijd, de alleen zekere, onfeilbare kracht op elk
gebied."

�Ik heb volstrekt niets tegen de alleen onfeilbare
kracht," zei de oude bits. � En uwe onfeilbaarheid
of liever de onfeilbaarheid der wetenschap, zal zich
spoedig in het varken toonen."

� Dokter, wilt gij niet mede naar binnen gaan om
een glas wijn te dr^;nken?"

� Met genoegen, Strehling 1 Ik zal dan tevens het
recept schrijven."

Beiden gingen naar binnen. Michel bleef op het
houtblok zitten.

Ondertusschen was Adam aan tafel gaan zitten
en wachtte op het bestelde glas bier. Geertruida was
niet in de kamer gekomen. Op het gebod des vaders
had zij een glas gespoeld en was naar den kelder ge-
gaan. Adam zat brandend van verlangen te wachten.
Een toeval had hem nader in aanraking gebracht met
een meisje, dat hij van ganscher harte beminde. Hij
wist hoeveel jongelieden naar de hand van de aardige
molenaarsdochter dongen. Zijne bescheidenheid maakte
hem hopeloos; want de rijkste zonen van het dorp en uit
den omtrek dongen naar de hand van Geertruida. Bij
de huwelijksverbindtenissen ten platten lande, speelt
evenwel het geld een zeer aanzienlijke rol, gewoonlijk
legt dit het grootste gewicht in de schaal. En hij was
slechts een boerenzoon van den tweeden rang, als men
in aanmerking neemt dat anderen eenige bunders land
meer bezaten. De beslissing moest daarom in zijn na-
deel uitvallen. Evenwel beminde hij de zedige maagd.
Als Geertruida bij het ontmoeten zijn vriendelijken
groet beantwoordde, als zij hem met hare heldere, oogen
aankeek, of zelfs een enkel woordje tot hem sprak,
dan vond hij zich uiterst gelukkig. Met de laatste
kermis had hij het zelfs gewaagd haar ten clans te
vragen. Daarover was bijna twist ontstaan; want

Geertruida had dienzelfden dans aan den rijksten zoon
van het dorp, Paul Firner, geweigerd.

� Adam, ik bid u ga heen!" had zij tot hem ge-
zegd. � Paul is woedend, hij zoekt twist."

�Als gij het verlangt, Truitje, ga ik," had hij
goedwillig gezegd en de danszaal verlaten.

Beviel hem reeds de deelneming, meer nog deed
het hem goed te zien, dat Truitje terstond na hem
de zaal verliet en naar huis ging.

Toch bleef hij bij zijn koele manier van doen.
Zijne verbintenis met haar, naar wier hand zoovelen
dongen, scheen hem een onmogelijkheid toe. Waar-
schijnlijk deelde Geertruida deze hopeloosheid niet;
want Adam was een slank opgeschoten, sterk jong
mensch en had geen alledaagsch gezicht � wel is
waar was hij verminkt aan de rechterhand. De
dorsch-machine had hem den wijsvinger afgerukt,
een omstandigheid, die zijne vrijstelling van den
krijgsdienst ten gevolge had. Zijne blauwe oogen wa-
ren de getuigen zijner buitengewone goedaardigheid
en de blonde haarlokken hingen om zijn breed voor-
hoofd , dat het merkteeken van een onbesproken ge-
drag droeg. Maar zijne handen waren sterk en hard,
de binnenvlakten waren met eelt bedekt, het gevolg
van een aanhoudenden zwaren arbeid.

Een wit voorschoot voor, het volle glas in de hand,
kwam Geertruida groetend de kamer binnen. Adam
stond verlegen op. Hij voelde dat zijn gelaat
kleurde; eene waarneming, die zijne verlegenheid
vermeerderde.

�Blijf toch zitten Adam! Ik ben geene prinses,
dat gij voor mij moet opstaan. Zie, ik heb u uit het
kleine vat getapt, van paters vaatje, omdat gij zoo\'n
aardige jongen zijt. Wel bekome het u."

Zij ging naar de kast en zette hem, volgens het
gewone gebruik, brood en kaas voor.

�Nu, Adam, waarom drinkt gij niet?"

� Op uwe gezondheid, Truitje!"

Hij dronk nauwelijks en reikte haar het glas over,
waaruit zij even dronk.

�Proef ons brood en onze kaas eens, Adam!"
zeide zij tot den blooden jongeling. � Gij zijt van
daag tweemaal gedienstig en voorkomend geweest
voor ons. Gij hebt uwe vossen ingehouden, opdat ik
zonder toeven door kon loopen, om Michel te roe-
pen en gij zijt naar de stad geweest om den veearts
te halen. Ik dank u daarvoor ten hoogste."

� Dat is toch niet noemenswaard, Truitje!"

�Ho, ho! Dubbel verheug ik mij, dat gij het
zijt, die ons in den nood geholpen hebt. Gij zijt toch
lang niet, zoo als de andere jongens. Die hebben al-
tijd zulke rare praatjes veil en zijn zoo vreemd in
hunne manieren. Gij daarentegen zijt een brave, inge-
togen jongeling, van wien men gaarne een dienst
aanneemt. Ik zou haast zeggen," ging zij voort, ter-
wijl zij een schalkschen blik op hem sloeg, �gij zijt
eerder te stil, dan te luidruchtig. Ik zou wel eens
graag met u praten, als ik n op het veld ontmoet,
maar uwe vossen staan niet stil."

Adam glimlachte en was uiterst gelukkig.

� En ik zou wel den . geheelen dag met u willen
keuvelen," bekende hij onwillekeurig.

� Den geheelen dag ? Wel, dan hadden we spoedig
gebrek aan stof," antwoordde zij lachend.

�Ik niet, Truitje! Ik zou u veel, zeer veel te
zeggen hebben."

Hij verzette het glas en zweeg verlegen.

�W�l, gij maakt mij nieuwsgierig! Is het zulk
een geheim, dat gij op het hart hebt?" vraagde zij
blozend.

� Ja, een geheim, dat niemand weet, dan ik en
onze lieve Heer," antwoordde de jongeling ernstig.
�Ik zou het ook aan niemand kunnen toevertrouwen
dan aan u, als ik niet moest vreezen ," � hij zweeg.

�Vreezen ? Wat dan , Adam ? "

� Mijn geheim moest u eens beleedigen."

�Dat kan ik niet gelooven," hernam zij, terwijl
zij met de handen haar voorschoot glad streek. � Geen
ander jongeling in het geheele dorp zou ik zijn ge-
heim vragen, wijl mij aan allen niets gelegen is.
U evenwel zou ik er wel eens om willen vragen."

� En ik zou het u gaarne toevertrouwen," ant-
woordde hij. �Maar ik kan niet; mij ontbreekt de
moed daartoe."

� De moed ? Het is misschien iets anders, wat u
ontbreekt."

�Vertrouwen in mij! Ik zou misschien, denkt gij,
uw geheim rond vertellen?"

� Neen, Truitje, zoo slecht denk ik van u stel-
lig niet."

�Zeg het dan maar! Ik zie, hoe het u drukt;
ik zou het u gaarne helpen dragen."

� Als gij zondag avond aan de achterdeur van
uwen tuin wilt komen tegen negen uur, dan zal ik
het u zeggen."

� Goed, ik kom, Adam!" antwoordde zij opgeruimd.

Strehling kwam met den dokter de kamer binnen.

� Truitje schenk den dokter eens in," zei de vader.
�Gij houdt de ziekte dus voor niet gevaarlijk?"

�Zijt volkomen gerust. Wij zullen die kwaal wel

genezen. Vreet uw varken niet, wees dan zoo goed
mij zulks te berichten."

De veearts haalde zijn zakboekje voor den dag,
schreef op een strookje papier het recept en gaf het
aan Adam over. Hierop dronk hij zijn glas ledig
en reed naar de stad terug.

Nauwelijks had Knochel het huis verlaten of Mi-
chel kwam de kamer binnen.

�Jozef uw varken heeft het evenmin aan de maag
als gij, of ik. Het is jammer van dat mooie beest.
Stellig zal de dokter het dood genezen; � denk
aan Michel!"

�Goed zoo!" hernam de molenaar kortaf.

�Hoeveel varkens hebt gij nog, Jozef?"

� Behalve het zieke nog vijf."

�Die vijf zullen allen �de korrel" krijgen. Hebt gij
Michel noodig laat hem maar roepen."

Met deze woorden keerde de oude zich om en
ging heen.

De verzekering van Michel werd vervuld. Na her-
haalde recepten van den veearts, stierf het varken.
Ook de vijf overigen werden ziek. De hulp van den
oude werd ingeroepen. Deze sneed met een krom
mesje de korrel uit het gehemelte der dieren. De
uitwerking dezer eenvoudige behandeling was verbazend.
Reeds den volgenden dag vraten de varkens zoo,
als of zij de schade wilden inhalen.

Michel kwam glimlachend bij den molenaar.

�Ziet gij nu Jozef, een domme knoeier en kwak-
zalver weet menigwerf meer, dan een gestudeerde,
onfeilbare veearts. Maandag hebt gij den geleerden
heer geroepen en donderdag was het varken dood.
De dokter is driemaal hier geweest � daarvoor
kunt gij hem betalen. Ook de apotheker kunt gij

betalen. Daarenboven zijt gij het varken van onge-
veer twee honderd pond kwijt. Toch noem ik mij
niet onfeilbaar, zooals de verstandige dokter zich ge-
noemd heeft. Dat is onnoozel en doin, zich zoo
te betitelen. Niemand is onfeilbaar, uitgezonderd die-
gene, welke onze Lieven Heer het maakt."

�Juist, zoo Michel! Ik zou die neuswijze onfeil-
baarheid wel willen afrossen. � Gij hebt een pond
roggemeel bedongen. Gij zult er vier hebben en daar-
bij mijn volle vertrouwen in alle voorkomende ge-
vallen."

DB GRONDPKOEVER.

Sedert eenige dagen doorloopt een steedsch gekleed
man, vergezeld van zijn bediende, van den ouden
Firner en den veldwachter het dorp in alle richtingen.
De boeren noemen den vreemden heer den � grond-
proever." De bediende van den vreemdeling draagt
een groote kaart, en de veldwachter moet dikwijls
zijn rug tot een lessenaar laten gebruiken, opdat de
heer daarop zijn boek zou kunnen leggen, om daarin
aanteekeningen te maken. Ook draagt de veldwachter
een schop, met welke hij, op het bevel des grond-
proevers, gaten in den grond maakt. Dan onderzoekt
de vreemdeling nauwkeurig de gehalte van den grond,
neemt soms zelfs aarde in den mond en daarom noe-
men hem de menschen � grondproever."

De vreemdeling is een geoloog, door de regeering
afgevaardigd, om de waarde van den grond te on-
derzoeken en hiernaar de waarde van de grondbelas-
ting te kunnen berekenen. Voor tien jaren heeft hij
hetzelfde gedaan en de gemeente Heimhofen in twintig

verschillende klassen verdeeld, van welke de eerste
klasse de laagste, de twintigste de hoogste is.

Destijds heeft hij al de akkers van Strehling in
de hoogste klasse geplaatst, zelfs die uit het dal,
welker opbrengst altijd zeer gering is. Ook toen heeft
de oude Firner den grondproever begeleid en Streh-
ling schreef die onrechtvaardige handelwijze aan de
willekeur van zijn vijand toe.

De oprechte molenaar was door die onrechtvaar-
digheid diep gekrenkt. Dezen keer wilde hij die vijan-
delijke partijschap niet stilzwijgend laten voorbijgaan.
Tegen zijne gewoonte ging hij eiken avond naar de
herberg � de zwaan," waar de grondproever logeerde.
Deze was een trotsch, terugstootend mensch, onge-
naakbaar voor de bezwaren van den molenaar. Maar
de veldwachter, wiens aanzien in de gemeente toe-
nam , sinds hij den grondproever begeleidde, vond
hij er geregeld. Van hem wilde Strehling vernemen
wanneer de heeren in het dal kwamen.

Sedert den dood van het vette varken, dat den
vierden dag na de behandeling van den veearts stierf,
ging de molenaar dikwijls naar � de zwaan."

�Jozef, morgen namiddag komen wij in het dal,"
zei de veldwachter. �Gij kunt met uwe bezwaren voor
den dag komen; maar het zal weinig baten."

� Zoo, weinig baten ?" herhaalde de molenaar geraakt.
� De geheele gemeente kan getuigen, dat mijne akkers
in het dal weinig opbrengen."

�Waarom niet? Maar weet, dat de grondproever
de gemeente niet vraagt, hij vraagt maar naar den
grond."

�En mijn goeden vriend, Firner," voegde Jozef er bij.

� O, wat!" zeide verachtend de veldwachter. � Fir-
ner is er maar bij, omdat het in de wet staat. Hij

durft er zich niet veel mede bemoeien. En daarbij,
Jozef, moet ik u zeggen, dat gij een grooten misslag
begaan hebt, om de weiden tot bouwland te maken.
In het dal zijn alleen weiden, niemand heeft er bouw-
land, zoo als gij. Htidt gij de weiden gelaten, dan
kwaamt gij ook in geon hoogere klasse, evenmin als
de anderen."

� Ja, zoo gaat het, als men wat verbeteren wil,"
hernam de molenaar vertoornd, dronk zijn glas leeg en
ging naar huis.

Den volgenden nacht kon Strehling niet slapen. On-
ophoudelijk speelde hem het onrecht, dat hem werd
aangedaan in het hoofd en dat naar zijne meen ing nog
verergerd werd door de boosaardige inblazingen van
Firner. Morgen wilde hij den slecht ingelichten grond-
proever eens geducht de les lezen, als deze het weer
waagde, de bewuste akkers in de hoogste klasse te
plaatsen. Hij stelde eene geheele reeks van tegenwer-
pingen en bewijzen op, om het onrecht hem aangedaan
aan te toonen. In dien half slapenden toestand vormde
hij zelfs redevoeringen, die hij meende te houden. Eerst
tegen den morgen viel de opgewonden man voor een
poosje in slaap, deze werd evenwel afgebroken door het
gekraai van den haan.

De molenaarsknecht had zich ter ruste begeven.
Strehlinjj moest derhalve het werk in den molen over-
nemen. Maar de raderen liepen hem dien dag te lang-
zaam , het water scheen gestold, het geheele molenwerk
verlamd, alles ging den slakkengang. Zoo scheen het
Jozef toe, wijl het in zijn binnenste niet rustig was.
Het water en de wetten van den hefboom waren he-
den hetzelfde, wat zij altijd waren. De raderen gingen
hun regelmatigen gang, in alles heerschte orde. In
den geest van Strehling echter was het anders gesteld.

Zijn hartstochtelijk karakter overschreed de grenzen van
bedaard overleg. Hoe meer het uur naderde, waarop
hij den grondproever en Firner zijn recht zou bewijzen,
des te opgewondener werd de molenaar.

Zijne vrouw, een stille, werkzame huisvrouw, be-
merkte spoedig de ongewone manier van doen van
haren echtgenoot.

�Jozef, wat scheelt u van daag toch?" vraagde
zij deelnemend. � Gij zijt van daag zoo treurig, gij
kijkt zoo grimmig."

�Wat zou mij schelen, Anna? Zorg, zorg!" ant-
woordde hij kortaf.

� Zijn het de akkers in het dal, laat dan alles bij
het oude, Jozef. Wij willen liever wat meer betalen,
dan dat gij twist krijgt met den grondproever."

�Meer betalen, dan ik rechtens schuldig ben?"
viel hij heftig in de reden. � Neen, Anna, neen,
volstrekt niet. Ik wil mijn recht hebben. De oude
gauwdief, die ons van have en goed wil berooven;
die gemeene vent, die een valschen eed gedaan
heeft, zou zich die aan mij wreken ? Ik heb er ge-
noeg van!"

�Ach God, Jozef\', ach God! het is toch te erg!"
zei de beangste vrouw. � Jozef, lieve Jozef, blijf
toch, ik heb een voorgevoel van een ongeluk."

Hij keek haar aan en verliet nadenkend het woon-
vertrek. Maar zijn voornemen liet hij niet varen.

Na tafel vraagde hij aan Geertruida schoon onder-
goed. Zijne Anna wilde hij er niet om vragen; want
zij zou zoo lang bij hem hebben aangehouden, dat
hij niet naar het dal zou gegaan zijn, hetgeen hij
toch onmogelijk kon nalaten, zonder zijn recht uit
de handen te geven. Hij trok zijne zondagsche klee-
deren aan, stopte vervolgens een pijp en wel buiten-

gewoon vast. Hij drukte op de tabak, als of het een
mortier was, dien hij laadde om Firner dood te
schieten. Reeds had hij een geduchten stok in de
hand genomen, hij zette dien echter weer weg. Hij
dacht aan de woorden zijner echtgenoot: �Jozef, ik
heb een voorgevoel van een ongeluk." Hij wilde
zich zelven ontwapenen, om zoo geen gevaar te loo-
pen, dat hij in zijne opvliegendheid onverhoeds zijn
aartsvijand, den ouden Firner, zou dooden.

Hij ging zonder stok. Zijne pijp dampte geweldig.
Met groote schreden, terwijl een dunne rookwolk
achter hem optrok, ging hij over de schoone wei-
den , zijn rechtmatig eigendom; zijn vader toch had
die van den ouden Firner gekocht en hem die be-
taald. Nu trachtte de oude door twist, meineed en
processen het rechtvaardig verworven goed terug te
krijgen. Het gezicht der weiden, waarop het gras
zoo welig groeide, vermeerderde den toorn van Streh-
ling. Op eenigen afstand zag hij den grondproever,
Firner, den veldwachter en den bediende over de
weiden van het dal gaan. Zij gingen op zijne akkers
af. In de oogen van Strehling waren het dieven,
die hem bestelen wilden. Gaarne had hij zijn ver-
haaste schreden in een draf veranderd, maar hij
schaamde zich, dat de menschen dit zouden zien.
Tocli kwam hij bijna gelijktijdig met den grondproe-
ver en diens begeleiders op den eersten akker.

�Goeden dag!" zei de molenaar met een bran-
dend gelaat.

�Goeden dag, Strehling," antwoordde Firner bui-
tengewoon vriendelijk, terwijl hij zijn rug kromde,
als eene kat.

De grondproever zeide volstrekt niets, zag den
molenaar nauwelijks aan en schreef in zijn boek voort.

� Mijnheer de landmeter, houd eens even op met
schrijven," zeide Jozef op verhoogden toon. � Ik ben
gekomen om mijne bezwaren in te brengen. Gij hebt
voor tien jaren mijne akkers in de hoogste klasse
gebracht, en ik moest derhalve voor akkers, die
slechts weinig opbrengen de hoogste grondbelasting
betalen. Ik verzoek u dus, mijnheer de landmeter,
deze akkers in eene lage klasse te plaatsen."

De grondproever had eindelijk met schrijven opge-
houden en den man aangekeken.





		�E KORREL.

		Tot de aanzienlijksten van het dorp behoort de molenaar Jozef. Met twee paarden, en wel de schoon- ste van geheel Heimhofen, bewerkt hij zijne akkers. In den stal staan vier koeien en twee ossen, die glim- men van zindelijkheid. De weiden aan de Molenbeek hooren hem toe. Twee bunders van het beste bouw- land der gemeente, behalve eenige akkers van minder gehalte, zijn zijn eigendom, en wat de hoofdzaak is, dat alles is onbezwaard. De beek is nimmer droog, de raderen loopen dag en nacht, gedreven door het heldere water der nabijgelegen bergen. Alleen op zon- en feestdagen staan de raderen stil, want Jozef houdt zich streng aan het oude gebruik, om den dag des Heeren te vieren. V��r dat de klokken dan hunne laatste tonen doen hooren, stapt de brave man in grijze kleeding, met den hoed op en het �hemelsch palmhof" in de hand, waarin zijn vader reeds gebe- den heeft, naar het kerkplein. Daar staat hij dan in den kring der voornaamsten van het dorp onder



		20

		�Ik heb volstrekt niets tegen de alleen onfeilbare kracht," zei de oude bits. � En uwe onfeilbaarheid of liever de onfeilbaarheid der wetenschap, zal zich spoedig in het varken toonen." � Dokter, wilt gij niet mede naar binnen gaan om een glas wijn te dr^;nken?" � Met genoegen, Strehling 1 Ik zal dan tevens het recept schrijven." Beiden gingen naar binnen. Michel bleef op het houtblok zitten. Ondertusschen was Adam aan tafel gaan zitten en wachtte op het bestelde glas bier. Geertruida was niet in de kamer gekomen. Op het gebod des vaders had zij een glas gespoeld en was naar den kelder ge- gaan. Adam zat brandend van verlangen te wachten. Een toeval had hem nader in aanraking gebracht met een meisje, dat hij van ganscher harte beminde. Hij wist hoeveel jongelieden naar de hand van de aardige molenaarsdochter dongen. Zijne bescheidenheid maakte hem hopeloos; want de rijkste zonen van het dorp en uit den omtrek dongen naar de hand van Geertruida. Bij de huwelijksverbindtenissen ten platten lande, speelt evenwel het geld een zeer aanzienlijke rol, gewoonlijk legt dit het grootste gewicht in de schaal. En hij was slechts een boerenzoon van den tweeden rang, als men in aanmerking neemt dat anderen eenige bunders land meer bezaten. De beslissing moest daarom in zijn na- deel uitvallen. Evenwel beminde hij de zedige maagd. Als Geertruida bij het ontmoeten zijn vriendelijken groet beantwoordde, als zij hem met hare heldere, oogen aankeek, of zelfs een enkel woordje tot hem sprak, dan vond hij zich uiterst gelukkig. Met de laatste kermis had hij het zelfs gewaagd haar ten clans te vragen. Daarover was bijna twist ontstaan; want

		»■



		*2-�*

		�W�l, gij maakt mij nieuwsgierig! Is het zulk een geheim, dat gij op het hart hebt?" vraagde zij blozend. � Ja, een geheim, dat niemand weet, dan ik en onze lieve Heer," antwoordde de jongeling ernstig. �Ik zou het ook aan niemand kunnen toevertrouwen dan aan u, als ik niet moest vreezen ," � hij zweeg. �Vreezen ? Wat dan , Adam ? " � Mijn geheim moest u eens beleedigen." �Dat kan ik niet gelooven," hernam zij, terwijl zij met de handen haar voorschoot glad streek. � Geen ander jongeling in het geheele dorp zou ik zijn ge- heim vragen, wijl mij aan allen niets gelegen is. U evenwel zou ik er wel eens om willen vragen." � En ik zou het u gaarne toevertrouwen," ant- woordde hij. �Maar ik kan niet; mij ontbreekt de moed daartoe." � De moed ? Het is misschien iets anders, wat u ontbreekt." �Wat meent gij?" �Vertrouwen in mij! Ik zou misschien, denkt gij, uw geheim rond vertellen?" � Neen, Truitje, zoo slecht denk ik van u stel- lig niet." �Zeg het dan maar! Ik zie, hoe het u drukt; ik zou het u gaarne helpen dragen." � Als gij zondag avond aan de achterdeur van uwen tuin wilt komen tegen negen uur, dan zal ik het u zeggen." � Goed, ik kom, Adam!" antwoordde zij opgeruimd. Strehling kwam met den dokter de kamer binnen. � Truitje schenk den dokter eens in," zei de vader. �Gij houdt de ziekte dus voor niet gevaarlijk?" �Zijt volkomen gerust. Wij zullen die kwaal wel



		32

		Men kan duidelijk genoeg zien, dat hier de beste grond is om tarwe te verbouwen." � Schijn bedriegt, mijnheer de geoloog," hervatte Strehling. �Als gij kort voor den oogst kwaamt, dan zoudt gij een veel beteren maatstaf hebben, om u te overtuigen, waar veel of waar weinig groeit." � Gekheid," snauwde de ambtenaar hem toe. � Traagheid, verwaarloozing van het boerenbedrijf, slechte behandeling kunnen oorzaken zijn, dat de beste grond weinig opbrengt. Bijgevolg is de oogst geen zeker bewijs van de gehalte van den grond." Het hinderde den molenaar zeer, dat hem verwe- ten werd, een slecht en traag landman te zijn. Hij zag het boosaardig lachen van Firner en dit vermin- derde geenszins zijn toorn. Hij beet zich op de lippen en onderdrukte met inspanning zijne gramschap. �Wijl gij hier vreemd zijt," zeide hij eindelijk met bevende stem, � wil ik u de onbeleefdheid vergeven, om Jozef, den molenaar, voor een doinmen, luien boer aan te zien. De geheele gemeente Heimhofen en allen, die mij kennen, zullen hoogst waarschijnlijk het tegendeel zeggen. Wees derhalve zoo goed, mij geen onrecht te doen. Plaats deze akkers in een la- gere klasse." Op den wenk van den geoloog maakte de veld- wachter een gat in den grond. �Genoeg, genoeg!" zeide Uhrig tot den graver. � Geen leilaag, voornamelijk mergelgrond, derhalve in de hoogste klasse." � Ik zeg u, dokter, dat gij u vergist," beweerde de molenaar met nadruk. � Ik betwist volstrekt niet, dat er mergelgrond aanwezig is. Maar dieper moet eene oorzaak liggen , die bewerkt, dat deze akkers zeer vocht zijn, en dit vocht is nadeelig voor het zaad."



		33

		�Ik zie geen vocht." � Dat is het gevolg van het droge voorjaar, regent het evenwel eens ter deeg, dan zullen deze akkers niet meer droog worden." �Uitvluchten , domheid! " bromde de grondproever binnensmonds. De molenaar werd bleek en rood. Zijn geduld was ten einde. Hij had beleefd verzocht, wat hij met recht kon eischen. Hij had de onbeleefde, trotsche behandeling van den geoloog geduldig verdragen, en met al zijne onderdanigheid en zelfbeheersching was hij niets verder gekomen. Hij stiet zijne pet achter- over en ging op den grondproever af. �Gij slaat geen acht op mijne ondervinding, mijn- heer Uhrig; gij kent mijne akkers beter, dan ik zelf. Waaraan weet gij dan zoo nauwkeurig, dat hier de b�%te teelgrond is?" � Dat weet ik uit de bestanddeelen van den grond," antwoordde de beambte, eenigzins verwonderd over de zoo spoedig veranderde houding van den man. �De scheikundige analyse zou bewijzen, dat kalk het hoofd- bestanddeel is en er slechts weinig zand in wordt aan- getroffen." � En hieruit besluit gij, dat de grond een buiten- gewoon overvloedigen oogst moet opbrengen?" �Bij goede verzorging," voegde Uhrig er bij. � Dat begrijp ik, dat begrijp ik � ik ben evenmin dom als lui, dat heb ik u al gezegd!" riep de mole- naar uit, terwijl zijne oogen fonkelden. �Uit dit alles maakt de wetenschap de gevolgtrek- king," verklaarde de ambtenaar niet nadruk, �dat hier de hoogste klasse moet toegepast worden." �Wat is dat voor eene wetenschap mijnheer?" � De geologie," antwoordde de ondervraagde trots. ONFF.ILB. 3



		34

		�En van het vocht, dat mijne akkers bederft, vindt uwe wetenschap geen spoor?" �De vochtigheid zal in uwe verbeelding bestaan." � Toch niet, mijnheer. Ik denk veeleer, dat de we- tenschap ook wel eens kan falen." � Falen ?" herhaalde Uhrig met een verachtenden blik op den molenaar. � De wetenschap faalt nimmer. De wetenschap is de eenige, zekere macht; zij is on- feilbaar." Strehling barstte in schaterend gelach uit. �Waarom lacht gij?" vraagde de ambtenaar be- leedigd. � Zoo heeft de veearts ook gesproken van zijn on- feilbare wetenschap en hij heeft zoolang zijne onfeil- bare wetenschap op mijn varken toegepast, dat het beest dit heeft betaald met den dood. Mij dunkt, dat uwe onfeilbare wetenschap evenveel waard is, als de onfeilbare wetenschap van den veearts." � Gij zijt een onbeschaamd mensch!" riep de grond- proever toornig uit. �Wat ben ik?" schreeuwde de molenaar woedend. � Gij zijt een vlegel," snauwde de beambte hem grimmig toe. �Hoe durft gij domoor het wagen, slijk te werpen op het gelaat der verheven wetenschap? Hoe durft gij onbeschoft mensch."-------- Hij zweeg plotseling. De woedende Strehling beefde over zijn geheele lichaam. Hij balde zijne vuisten, zijne gloeiende oogen waren op den grondproever gevestigd. Om de woede van den hartstochtelijken man te doen stijgen, hoestte Firner en lachte boosaardig. �Ik een vlegel, � ik een domoor?" schreeuwde met heesche stem de woedende, met opgeheven vuisten op den wijkenden ambtenaar afgaande. Op eens liet hij de opgeheven vuisten zakken. Hij



		;\\:>

		hoorde de smeekende stem zijner geliefde ega: � Ach, Jozef, ik heb een voorgevoel van een ongeluk!" Hij stond bedremmeld te kijken. Zoo bleef hij eenige mi- nuten staan. Vervolgens keerde hij zich ijlings om en ging heen zonder een enkel woord te spreken. Onverwijld snelde Strehling dwars over de akkers voort, gejaagd door woede en toorn. In de nabijheid van den molen ontmoette hij zijn knecht, die bezig was een kuil te graven. �Wat doet gij daar?" � Een gat graven voor het varken." � Zoo, maak het gat duizend voeten diep en werp er alle onfeilbaren in." Te huis gekomen, verhaalde hij het gebeurde bijna ademloos, den grondproever vervloekende en verwen- schende. � En deze kerels noemen zich onfeilbaar," riep hij uit. �Deze ezels pochen op hunne wetenschap? On- feilbaar, dat woord mag ik niet meer hooren! En wetenschap, foei!" � Jozef, bedaar toch," smeekte zijne echtgenoot. �Wat is aan een paar gulden gelegen? Daardoor zullen wij niet armer worden." � Maar ons wordt onrecht aangedaan, dat bindert mij! Onrecht wordt ons aangedaan door lieden, die den mond vol hebben van hunne wetenschap, die echter niet eens zooveel weten als Michel, die den grond niet eens kunnen waardeeren." Zoo tierde hij voort tot groot leedwezen zijner be- kommerde Anna. Ook Geertruida keek den vertoornden vader ang- stig aan. Terwijl de moeder hem trachtte te bedaren, ging zij naar de keuken aan haar werk. De luide stem van haar vader werd langzamerhand minder



		36

		hoorbaar en Geertruida\'s gedachten keerden weer tot het voorwerp terug, dat haar in den loop der geheele week had bezig gehouden. �Wat voor een geheim zou hij hebben?" vraagde zij zich zelven dikwijls af. �Ik vermoed wat, zou het mogelijk zijn?" Zij hield op met werken, stond met gloeiende wan- gen en keek nadenkend voor zich. Zoo had zij dik- wijls gedacht en gedaan en het uur naderde, waarop de twijfel der maagd zou opgelost worden.



		AAN DE TUINDEUR.

		De achterdeur van den tuin kwam aan de beek uit. Men ging verscheidene trappen af en kwam bij een vonder: een zware boomstam, welks ronding was weggenomen en waaraan een eenvoudige leuning van latten verbonden was. Onder den vonder ruischte het water, dat nog fel bewogen werd tengevolge van den val bij den watermolen. Aan gene zijde der beek lagen de weiden, waarover de avond zijn valen sluier gespreid had. Even v��r negen uur kwam door den nevel van den dauw een mannelijke gestalte, Adam Black. Zijne voeten ruischten door het vochtige gras met verhaaste schreden, vervolgens ging hij al lang- zamer en voorzichtiger, tot dat hij aan den vonder stil stond. Hij keek in de richting van de tuindeur over de beek. Maar de duisternis maakte, dat hij de voorwerpen niet kon onderscheiden. Adam wist niet, of het donkere lichaam daar in de nabijheid der haag eene menschelijke gestalte, of een deurstijl was. Hij kon zich terstond van het wezen van dit twijfelachtig



		38

		lichaam overtuigen, hij behoefde slechts over den vonder en de trap op te gaan. Reeds had hij ��n voet op den vonder gezet, de tweede bleef evenwel op de weide, vervolgens trok hij ook den eersten te- rug. Wat hem aanvankelijk gemakkelijk had toege- schenen, deed zich nu voor als een gewichtige stap, van veel beteekenis voor zijn geheel volgend leven, gevoelig voor zijn natuurlijk zachte inborst. Had Adam geen loffelijke uitzondering gemaakt op de meeste jongelingen van die streek, dan had hij zon- der bezwaar den Rubicon, of liever de beek, over- schreden. Hij zou er trots op geweest zijn, door een algemeen bemind meisje opgewacht en als bevoor- rechte ontvangen te worden. Maar een godsdienstige opvoeding had hem een fijn, zedelijk gevoel geschon- ken. Het kwam hem ongepast, ongeoorloofd, wel- licht zelfs gevaarlijk voor, bij de schoone mole- naarsdochter zonder getuigen, in het donker te komen. Nog weerhield hem iets, dat hij gevoelde, maar zich zelven niet kon verklaren, wellicht de opwellingen van zijn uiterst zedelijk, onbedorven gemoed, hetwelk zulke strenge grenzen trok voor den omgang met het andere geslacht. Zoo stond hij een poosje met zich zelven in strijd. Hij nam den hoed van het hoofd en streek met de hand door het vochte hoofdhaar. Op den toren sloeg het negen uur. Bijna verschrokken keek hij rond. De laatste klokslag overtuigde hem, dat hij niet meer terug kon en zijn woord tegenover Geertruida moest houden. Langzaam ging hij over den vonder, nog langzamer ging hij de trap van den tuin op. Bij iedere trede werd hij benauwder, zijn hart bonste he- vig. Nu stond hij aan de lattendeur; Geertruida was er niet. Op het eerste oogenblik verheugde hij zich



		/wirvv l^cj^j



		89

		over die waarneming Hij gevoelde iets, als werd een zware last van zijn hart genomen. Het hevige kloppen van zijn hart hield op, hij ademde vrijer. Maar nu deden zich andere gedachten voor. Het wegblijven van Geertruida bedroefde hem. Zij achtte hem gering, zij hield haar woord niet, hij was haar onverschillig. Hij schoof den grendel terug, ging twee stappen ver den tuin binnen en luisterde in de richting van den molen. Het water ruischte, de ra- deren klapperden, hij zag licht in de woonkamer en in andere vertrekken. Tusschen hem en het huis, duisternis en stilte. Ook in hem werd het onuitspre- kelijk stil. Een nooit gevoelde treurigheid bekroop hem. De geheele week verkwikte hem haar goedaar- dig lachje, haar vertrouwelijk gesprek, waarmede zij hem had bedankt voor de boodschap naar den dokter. Onophoudelijk had hij aan het genot van dat oogen- blik gedacht en nu was alles bedrog. Het was hem, als had hij een schat verloren, die het geluk zijns levens uitmaakte. Ter neder gedrukt en uiterst treurig wilde hij juist terugkeeren, toen hij aan het andere einde van den tuin eene deur hoorde opengaan- Hij luisterde met ingehouden adem. Hij vergiste zich niet. Zij kwam haastig het middelpad door. De vorige ontroering be- ving hem weer. Zijn polsen sloegen gejaagd, zijn hart klopte geweldig, hij was bijna van zich zelven. �Zijt gij daar, Adam?" fluisterde eene zachte stem. �Ja, Truitje," antwoordde hij even zacht. Zij kwam naderbij. �Ik. kon op klokslag niet hier zijn," ging zij ver- ontschuldigend voort. �Ik was juist met iets bezig, waarvan ik niet durfde uitscheiden, zonder de op- merkzaamheid gaande te maken � en wat gij mij te



		40

		zeggen hebt is toch een geheim, waarvan niemand iets weten mag. Daarom wilde ik geheel in stilte tot u komen." �Ik had bijna berouw, Truitje, dat ik u hier ontboden had." �Berouw? Waarom?" �Omdat het niet past zoo in stilte \'s avonds met een eerbaar meisje bijeen te komen." �Gij zijt niet verstandig, Adam," hernam zij la- chend. �Meent gij dan, dat ik zou gekomen zijn, als ik uwe rechtschapenheid en uw goede gezindheid niet kende? Alle jongelingen uit Heimhofen hadden mij duizendmaal kunnen bestellen, ik zou geen eens gekomen zijn." � Ik dank u voor uwe goede meening, Truitje. Dit maakt het mij gemakkelijker, u mijn ge- heim toe te vertrouwen. En nu nog gaat het zoo niet." Hij sloeg zijne oogen neer. Zijne bewegingen ver- rieden , dat hij in pijnlijke verlegenheid was. Het meisje stond vol verwachting, maar zij wachtte te vergeefs, hij bleef stom. �Wees toch niet zoo verlegen, Adam!" bemoe- digde zij hem , zonder haar eigen aandoeningen geheel meester te kunnen worden, die zich uitten door het beven harer stem. � Uw geheim is toch zeker niets kwaads en om iets goeds te zeggen, behoeft men zich niet te schamen." � Truitje," begon hij na een lange pauze, � ik ben vier en twintig jaar oud." � Dat is geen geheim, Adam." �Moeder zegt, dat ik moet trouwen, zooals mijn andere broeders, opdat zij eindelijk een rustigen, ouden dag krijge."



		41

		� Uwe moeder heeft geJijk. Zij is oud. Zij heeft zich lang genoeg geplaagd." � Het trouwen echter is een gewichtige zaak, en een zaak, waarbij men met zijn hart moet te rade gaan." � Dat meen ik ook," antwoordde zij kortaf. Toen hij de oogen opsloeg meende hij een schalksch lachje om haar mond te zien. � Er zijn toch meisjes genoeg, die zoo\'n braven, flinken jongen, als gij zijt, willen trouwen," ging zij voort, toen hij te vergeefs naar woorden zocht, om zijn bekneld gemoed uit te storten. �Wie echter uit vrijen gaat, Adam, moet meer moed hebben, dan gij." Hij leunde tegen den deurstijl en speelde met den grendel der tuindeur. �Dat is dan uw geheim?" � Niet geheel en al Truitje. Ik zou wel een meisje weten, dat ik gaarne zou willen trouwen, maar ik durf het haar niet te zeggen." �Wilt gij misschien wachten, tot dat zij het u zegt? Maar dat is de gewoonte niet, dat de meisjes vragen. Dat gaat niet aan. Gij moet dus maar rond- weg zeggen: ik bemin u. Dat wil zeggen, zoo kunt gij spreken, als gij haar werkelijk lief hebt." � Truitje er is niets in de wereld, wat ik zoo be- min ," betuigde hij met gevoel. � Ik denk altijd aan haar. Ik zou zelfs zonder haar niet kunnen leven." � Dan zeg het haar toch, onnoozel niensch!" � Ja, zie, Truitje, de reden waarom ik het haar niet kan verklaren, is niet alleen verlegenheid. Ik vrees ook, dat zij mij veracht, en dan zou ik voor mijn geheel leven ongelukkig zijn. Zoo lang zij even- wel nog niet gezegd heeft: Adam, u kan ik niet be-



		42

		minnen, � zoo lang heb ik nog hoop en die zou ik niet gaarne vernietigen." � Gij zijt een goede jongen, Adam. Vrees voor geen blauwtje van het meisje. Als zij niet stekeblind is, moet zij �ja" zeggen. Waag het gerust." Eene lang gerekte pauze volgde nu. Zijn hart klopte hoorbaar. � Mag ik weten, wie het meisje is ? " vraagde zij met onzekere stem. �Truitje, � het meisje. �" Hij kon niet verder. �Nu, wie is het dan? Zeg het toch maar!" � Gij zijt het." Toen hij het laatste woord gezegd had, meende hij, dat de grond zich voor zijne voeten opende en dat het van Geertruida\'s beslissing afhing of de grond hem zou verslinden of niet. Nog stond hij duizelend van opge- wondenheid , toen hij zijne hand voelde nemen en eene stem fluisterde: �Adam van ganscher harte zeg ik: Ja! God schenke er zijn zegen over." Dit was een tooverwoord voor den sprakelooze. Een inwendigen drang volgend, breidde hij zijne armen uit, drukte de verloofde aan zijne borst en kuste haar. Op dit oogenblik riep Strehling van den molen: � Truitje, Truitje, waar zijt gij ? " �Adam, voor God, die overal tegenwoordig is, heb- ben wij ons aan elkander verloofd," zeide zij ernstig. �Ik weet, dat gij uwe belofte zult houden en ik blijf u getrouw tot in den dood." Zij ging heen en verdween in den donkeren tuin. Black stond langen tijd op dezelfde plaats. Vervol- gens ging hij heen, nadat hij eerst zorgvuldig de tuin- deur gesloten had. Hij ging over de beek, door de weiden , zonder te weten , hoe hij te huis gekomen was.



		43

		Sedert dien avond scheen Adam geheel veranderd te zijn. Hij was niet meer de schroomvallige, bijna bloode jongeling. Het was als kreeg hij meer manne- lijke trekken, geluk en vroo�jkheid stonden op zijn ge- laat te lezen, maar zijne bescheidenheid bleef hem bij. Hij werkte nog vlijtiger, met verhoogden moed. Dik- wijls kwam hij aan den molen, waar hem de ouders van Geertruida vriendelijk ontvingen; Strehling nam zelfs raad met hem over den landbouw. Nimmer echter kwam hij meer alleen \'s avonds bij haar. Hij meende, dat zulks niet paste en dat dit met den eerbied en de liefde streed, die hij voor de bruid koesterde. Ont- moette hij haar op het veld of in het dorp, dan wis- selde hij met haar eenige vertrouwelijke woorden, hetgeen niet onopgemerkt bleef. Spoedig ging het praatje in Heimhofen : � Adam Black en Truitje van den molenaar zijn verloofd." Op een morgen zat Geertruida op een scheidpaal bij den akker. Naast haar lag een vracht jonge klaver, die zij zelve gesneden en hierheen gedragen had. Om haar hoofd had zij een witten doek gebonden, uit wel- ken haar gelaat met de blozende wangen, vuurroode lippen en heldere oogen niet onaardig uitkwam. Rond- om en boven haar zongen leeuwrikken en andere vogels. De hooger stijgende Junizon begon te branden, de zachte klaver liet langzamerhand de bladeren hangen. Geertruida wordt ongeduldig. Reeds een kwartieruurs zit zij hier te wachten, onafgebroken den veldweg op- ziende. Zij ziet de vossen van Adam nog niet achter de wiegelende korenhalmen te voorschijn komen. Daarop keek zij naar hare vracht, niet zonder genegenheid om de klaver naar huis te dragen. Maar de groote vracht blijft voor haar liggen. Op hare sterkte vertrouwend zou zij niet aarzelen, om den last naar. den verafgelegen



		44

		molen te dragen, was er maar iemand, die haar de kla- ver op den schouder tilde. Terwijl zij zoo naar Adam uitziet, nadert haar van achteren een jong mensch, wiens kleeding geheel van de landelijke afwijkt. Hij heeft hooge kaplaarzen aan, die nog vocht zijn van den morgendauw en bevuild door het gaan over de velden. Aan zijn grijzen jas zitten koperen jagersknoopen. Op het hoofd heeft hij vrij scheef een fijnen strooien hoed, welks smalle rand nauwelijks het bleeke gelaat met zijn schaduw bedekt. Hij draagt een nrmzalig kneveltje, maar des te weelderiger groeit zijn borstelig hoofdhaar, dat zelfs door het gebruik van geurigen olie niet handelbaar te maken is. Op zijn gelaat staat heel wat gevoel van eigenwaarde te lezen; want Paul Firner, Adams mededinger, heeft eenige jaren eene hoogere burgerschool bezocht � maar met slecht gevolg. Toen hij Geertruida zag zitten, kleurden zijne anders kleurlooze wangen. Hij keek haar oplettend aan, zette den hoed nog scheever en naderde groetend. �Goeden morgen, Truitje!" � Goeden morgen , Paul!" �Zal ik u den last opgeven?" � Dat is niet noodig. Adam zal wel terstond komen." � Zoo, Adam! Is \'t waar, dat gij aan elkander ver- loofd zijt?" �Stellig!" antwoordde zij kortaf. � Nu, als gij het zelf zegt, dan moet ik het wel gelooven. Ik kon het maar niet gelooven." �Zoo? Waarom niet?" �Omdat ik meende, dat het verstandiger was, Paul, dan Adam te nemen. Tegen Paul gerekend is Adam toch maar een arme jongen. Hij is, wel is waar, vroom en rechtgeloovig, maar deze eigenschap-



		45

		pen hadden alleen waarde in dien ouden tijd van paapsche domheid. Tegenwoordig wordt van een ver- licht mensch heel wat meer gevorderd. Wilt gij echter volstrekt een man hebben, die niets geleerd heeft, dan ploegen en zaaien, dan catechismus en bijbelsche geschiedenis, neem dan Adam maar." � Zwijg!" zeide zij opstaande tot hem. � Gij zult van Adam geen kwaad spreken. Hij is meer waard aan zijn pink, dan gij aan uw geheel lichaam. Gij hebt de hoogere burgerschool bezocht, dat is waar. Maar wat hebt gij er geleerd ? Niets goeds, dunkt mij!" � Hoe schoon zijt gij , Truitje, in uwen toorn!" � Hoe hatelijk zijt gij , Paul, in uw gedrag!" � Bevalt u mijn gedrag niet ? Ik zal het veranderen, geheel naar de keuze mijner lieve bruid, Truitje." �Uwe bruid? Wat? Gij zoudt stellig de allerlaat- ste zijn." �Wees niet voorbarig, Truitje! Wellicht zijn de omstandigheden sterker, dan uw afkeer." �Wat wilt gij daarmede zeggen ? " � Gij weet, dat uw en mijn vader met elkander een groot proces hebben. Verliest het uw vader nu voor den laatsten keer, wat volstrekt niet te betwijfelen is, wat dan ? Dan zijn de weiden en de molen verloren. Tot bestrijding der proceskosten moeten de andere ak- kers verkocht worden, en Jozef de molenaar is geru�- neerd. Wordt gij evenwel mijne vrouw, dan is alles gered. Wees daarom verstandig, meisje! Laat den onbeduidenden Adam varen en kies den reddenden Paul." �Foei, schaam u om mij zoo iets te zeggen!" ant- woordde zij ontsteld. � Het kan zijn, dat gij het pro- ces wint, dat wij ongelukkig worden! Maar ik zou volstrekt den zoon niet kunnen kiezen van een vader,



		4fi

		die onrechtvaardige processen voert. Gij moet weten, dat ik liever met Adam bedel, dan dat ik met Paul in een prachtig rijtuig rijd." Een zweep klapte in de verte. Adam kwam met zijne vossen aangejaagd. �Daar komt hij ann de onnoozele jongen!" spotte Paul, wiens gelaat hatelijke trekken aannam, tenge- volge van nijd en afgunst. �Gij hebt nog tijd om u te bedenken, Truitje! Ik kom terug." Hij ging over den weg en verdween in de graan- velden. Nog stond zij opgewonden, toen de schui- mende vossen stil hielden. Adam sprong van den wagen en tilde de vracht klaver er op. Hoe aardig was hij, hoe gedienstig; hoe zuiver en rein zijn wezen tegenover den somberen Paul. Zij lachte hem vroolijk toe, en weldra verdween bij zijn aanblik de ontmoeting met Paul, als een nare droom uit hare herinnering. Adam had zorgvuldig eene zit- plaats bereid. Op zijn arm geleund beklom zij den wagen. Hij ging naast haar zitten. De vossen trok- ken den wagen in een draf voort en dit verkortte het te zamen zijn der beminden." � Gij zijt lang gebleven, Adam." �Het eene paard was in de leizeel verward. Ver- volgens kwam de veldwachter, die eenige inlichtingen verzocht. Dat alles hield op. Maar ik moet u ook zeggen, dat gij de klaver vlug gesneden hebt. Menig- een zou het zoo spoedig niet kunnen. � Heeft Paul Firner niet bij u staan praten?" � Ja , ik wenschte, dat ik hem nimmermeer zag!" �Wat moest hij weer hebben?" � Hij heeft mij weer voorstellen gedaan, de onbe- schaamde! Was het geen schande, dan zou ik hem geducht afrossen, die boonenstaak!"



		47

		� Het afrossen moest gij maar aan mij overlaten," hernam hij. � O neen, dat zou u ook niet passen!" zeide zij op een afkeurenden toon. � Gij zijt liet toch niet van plan ? " �Bedaar maar, Truitje! Ik kom niet gaarne met slijk in aanraking. Zou het volstrekt noodzakelijk zijn, den onbeschoften vent met geweld af\' te wijzen, zeg het dan maar. Zoo lang kom ik niet op t\'en inval om mijne handen te bezoedelen."



		PASTOOR ATZEL.

		Het getier van de geheele liberale wereld over de � stoutigbeid" van den Paus, om zich voor onfeilbaar te laten verklaren, vervulde stad en land. Ook in de groote gelagkamer van � de zwaan" te Heimhofen zaten de boeren wikkend en beslissend over de groote vraag van den dag. Beheerscht door den invloed van den tijdgeest der naburige stad, vond de vermetelheid van Pius IX geen genade in de oogen der landlieden. Het groote woord voerde de onderwijzer Dunkel, een van die treurige verschijnselen, welke de hoovaardij van den tegenwoordigen tijd uit de vuile wateren van half-geleerdheid heeft uitgobroeid. Sedert vijftien jaren werkte Dunkel in de gemeente Heimhofen, voerde als secretaris de pen van den burgemeester en ver- heugde zich in een groot aanzien. Reeds had hij twee nauwgezette pastoors het leven te Heimhofen door twisten en onaangenaamheden zuur gemaakt, zoodat zij hunne betrekking hadden nedergelegd. Hij had arg-



		49

		listig hunne preeken afgeluisterd, uit het verband ge- rukte volzinnen als gevaarlijk voor den Staat aange- klaagd , den boeren bij het bier de heerschzucht der roomsche geestelijkheid als noodlottig afgeschilderd, den ijverigen zielzorgers menige onaangenaamheid be- rokkend en hij was er telkens gelukkig in geslaagd, dat hij die gehate wezens gedwongen had, die plaats te verlaten. Eindelijk kwam pastoor Atzel, die nimmer de losse levenswijze van den onderwijzer berispte, die liberaal dacht, die zeer gepast aan den heer Dunkel de vol- ledige heerschappij in de school overliet. �Nu hebben wij een pastoor naar onzen zin," roemde Hans Dunkel bij de verlichte boeren. �Onze gemeente is verlicht genoeg, om godsdienstig bijgeloof en won- dersprookjes te kunnen missen. Pastoor Atzel leeft en laat leven. De vroegere strafpredikati�n over de zeven hoofdzonden , de afschuwelijke schilderingen van de hel hebben opgehouden. Dat onafgebroken bespieden van den handel en wandel van beschaafde menschen heeft geen plaats meer." Zoo was het ook werkelijk. Pastoor Atzel kwam nimmer in onmin met zijne gemeentenaren, omdat hij hen ongehinderd hun eigen gang liet gaan. Naar het oordeel van alle zoogenaamd verlichten was hij een goede, vriendelijke herder. Wat zijn persoon betrof, vermeed Atzel zorgvuldig den engen weg, die ten hemel leidt, zoodat de kleine schare van wezenlijk godsdienstige gemeentenaren bedenkelijk het hoofd schudde over den zonderlingen zielzorger. Alle avon- den dronk hij in � de zwaan" zijn glaasje bier, rookte dan de langste pijp, was nimmer van een ander ge- voelen dan de boeren en ging geduldig mede met den stroom van onbegrensde verdraagzaamheid. Zelden be- onpeilb. 4



		50

		klom hij den preekstoel. Gewoonlijk sprak hij van de communiebank eenige smakelooze woorden over het Evangelie van den dag, waaraan de hoofden der sla- pende toehoorders hunne goedkeuring hechtten. Van het biecht hooren was hij geen liefhebber. Moest hij naar den biechtstoel, dan gebeurde zulks met tegenzin, waarom menige hulpbehoevende ziel vreesde, den pastoor om de genade van dit H. Sacrament te ver- zoeken. Bij de regeering stond Atzel hoog aangeschreven, want hij was een gehoorzame dienaar en nimmer trad hij tegen den onchristelijken Staatsgeest op. Het rijk Gods binnen de vier muren der kerk was hem groot genoeg, alle overige plaatsen onder den hemel be- hoorden aan de wereld en hare vermaken. Deze beklagenswaardige man had reeds twee pa- rochi�n bedorven; zijn alles behalve priesterlijk gedrag had herhaalde malen aanleiding gegeven tot onderzoek van wege de kerkelijke overheid, maar telkens was een invloedrijk persoon tussclienbeide gekomen. Nu ver- woestte hij de derde gemeente. Zelden bloeide nog uit den vroegeren tijd eene bloem in den verwaarloosden wijnberg. Des te weelderiger woekerde het onkruid van zedelijke bedorvenheid. Op dat pad ging Atzel voort, tot groote geruststelling van hen, die in het gedrag van den pastoor eene verontschuldiging meen- den te vinden voor hunne eigene misdaden. Met de liberale heeren uit de stad leefde Atzel zeer vriendschappelijk, vooral met zijn studiegenoot, advocaat Frech. Beiden waren aan de hoogeschool lid van een zelfde vereeniging geweest, zij hadden samen in de rechten gestudeerd. Atzel echter had geen examen gedaan met goed gevolg. Een gering vermogen noodzaakte den afgewezen student, zich in



		51

		de barmhartig geopende armen der Kerk te werpen. Hij legde zich op de godgeleerdheid toe, voldeed goed bij het onderzoek, en kreeg door huichelarij en voor- gewende godsvrucht de H. Wijdingen. Zoo kwam hij, als een dief\' en roover, zonder hoogere roeping, in de schaapskooi van de strijdende priesterschap, die hij smaad bereidde. De onderwijzer Dunkel en pastoor Atzel waren beide onwaardige leden van hunnen eervollen en in- vloedrijken stand. Beiden verwoestten en bedierven op het hun toevertrouwd gebied. Dadelijk na de vespers was als naar gewoonte Hans Dunkel naar � de zwaan" gegaan, waar zich langzamerhand de boeren om verschillende tafels plaat- sten in de groote gelagkamer. Er waren ook eenige heeren uit de stad. Eindelijk kwam pastoor Atzel, hij keek schuw uit zijn oogen en zijn geheele wezen had iets stootends. Uit elke lijn van zijn gelaat scheen het drukkende bewustzijn te spreken, dat hij het hei- ligdom des Heeren bediende, als een dief en zielen- moordenaar. Zijne tegenwoordigheid verhinderde vol- strekt niet het schimpen op het Opperhoofd der Kerk, evenmin als de onzinnigste verklaringen be- trekkelijk de pauselijke onfeilbaarheid. Wat de All- gemeine Augsburger Zeitung in hare beruchte brieven over het concilie samengesponnen, en smakelijk toe- bereid had, dat hadden de kleinere couranten van allerlei soort populair bewerkt. Zij maakten de leu- gens nog grooter, dan de Augsburger Zeitung, zij lasterden nog onbeschaamder. Uit de vuilste bron, den �Bode," putten de boeren van Heimhofen. Daarin lazen zij, wat de Paus in het schild voerde, hoe hij den geest onderwerpen en in geweten ver- plichten wilde, alles te gelooven, wat hem goed-



		M

		dacht te leeren. Hiertegen kwam het gevoel van eigenwaarde en het verstand der boeren in verzet. Zij scherpten hunne tongen op den roomschen God; hunne vuisten balden zich tegen dien vermetele. De hoofdpartij in dit woeste concert zong Dunkel. Hij las behalve den �Bode" nog den �Koerier" een grooter dagblad, dat zonder eenige godsdienstige strek- king geredigeerd werd door een weggejaagd onder- wijzer, wiens haat tegen allen positieven godsdienst, vooral tegen de katholieke Kerk, somtijds tot razernij oversloeg. Toch had de � Koerier" vele lezers, wijl hij met den godsdiensthaat, de onwetendheid en den algemeenen geest zijner vrienden overeenstemde. Wat Dunkel in den � Koerier " gelezen had, gaf hij den boeren in de herberg ten beste. Zoo kwam het, dat de oordeelvellingen der landlieden te Heimhofen over de pauselijke onfeilbaarheid, even valsch en ver- keerd , even hatelijk en dwaas waren, als die van vele beschaafde lezers der Augsburger Zeitung. Ongetwijfeld was het de taak van Atzel geweest, de slecht ingelichten van den preekstoel te onder- richten. Maar de geringe theologische kennis, zijn be- dorven hart en de lust, om den Opperherder der Kerk te beschimpen, sloten hem den mond voor het verkondigen der Waarheid. Bovendien vond het de nietswaardige zeer geschikt, om zoo ongehinderd zijne woeste hartstochten te bevredigen. � Dat had de Paus wel achterwege kunnen laten," zeide een boer. � De oude man is stellig kinds ge- worden , anders had hij met zulke domme zaken niet voor den dag kunnen komen, welke toch geen ver- standig mensch gelooft. Wij hadden juist genoeg aan drie personen in ��n God, wij hebben geen vierde noodig."

		■



		53

		�Uw oordeel is toch niet geheel juist," onderrichtte Hans Dunkel. �Niet tengevolge van kindschheid heeft de Paus dit gedaan tegen alle beschaving en moderne verlichting, � neen niet uit kindschheid, maar uit hoogmoed. De Paus wil over allen en alles heerschen. Niet alleen het volk moet zijne uitspraken als godde- lijke Openbaringen ontvangen, ook de koningen en keizers moeten hem dienen, zijne vazallen zijn. Krijgt de Paus het in het hoofd, morgen te verklaren: � Al het gemeentegeld is het eigendom van den room- schen Paus, wie zich verzet, om tot den laatsten cent den St. Pieterspenning te betalen, die is een dwaal- leeraar, die is van de all��n zaligmakende Kerk uit- gesloten ," � krijgt de onfeilbare die geloofsleer in het hoofd, dan wordt de H Vader de rijkste man. Dan hebben de woorden eerst hunne volle beteekenis. �De Paus leeft heerlijk in de wereld, het ontbreekt hem nooit aan aflaatgeld." � Zoo iets durft de Paus niet te ondernemen, want dan bleven er geen twee in de Kerk," beweerde een boer. � Hij zal het toch doen. De onfeilbare kan alles, hij heeft een goddelijke natuur, en God behoort alles, de geheele wereld ," spotte Dunkel. �Ja, ja, \'gij Katholieken zijt rijke menschen, gij hebt een vierden God," schertste een Protestant uit de stad. De scherts hinderde de boeren. Atzel merkte het op. � In de wereld gaat het soms wonderlijk toe," zeide hij, een dikke rookwolk uitblazende. � Gij Protestanten hebt op uwen laatsten kerkdag den ouden God, Jesus Christus, afgezet, daarom wordt te Rome een nieuwen God aangesteld."



		04

		De boeren lachten. De scherts was gewroken. � Ik meen," zeide burgemeester Lauw, � dat het dogma der onfeilbaarheid niet door zal gaan. De ge- leerdste bisschoppen zijn tegen dien onzin, zooals de � Bode" meldt. Wij houden ons aan de bisschoppen en laten den Paus loopen." � Dat is eene vergissing, burgemeester!" zeide de bespraakte schrijver van den advocaat Freeh. � Ik ben hiervan goed onderricht, want ik las de heer- lijke brieven over het concilie in de Allgeineine Zeitung. Ziet mijne heeren, de zaak is zoo gesteld. Meer dan driehonderd bisschoppen der missi�n," � �Wat voor menschen zijn dat?" viel een boer hem in de rede. � Bisschoppen van de missi�n zijn zulke bisschop- pen , die aan het einde der wereld, in Azi�, en Af- rika , bij de wilden in alle hemelstreken, het Evan- gelie verkondigen," verklaarde de schrijver. � Al die bisschoppen zijn onbeschaafde, domme menschen, die geen beschaafde opvoeding genoten hebben, die hun geheel leven met wilden omgaan, die geen denkbeeld van wetenschap hebben.\'" �Met verlof, mijnheer," viel hem de boer weer in de rede, �behooren de bisschoppen uit Indi� ook daartoe ? " �Stellig." � Nu het vorige jaar heb ik een bisschop in de stad gezien, die uit Indi� kwam en geld inzamelde," ging de boer voort. � Dom en wild zag hij er niet uit, integendeel, zeer beschaafd en geleerd. Ik heb hem in de groote kerk hooren preeken, en ik kan u zeggen, dat hij schoon en geleerd gepreekt heeft." � Dat moet ik zeggen," zeide de behendige schrij- ver. � Ik heb hem ook hooren preeken. Het was



		55 een verstandige paap, die de menschen sluw het geld uit den zak wist te klappen. Maar toegegeven, deze bisschop is niet dom, hij maakt dan ook een uit- zondering op al de overigen. Alle anderen zijn ver- wilderde, onwetende menschen, die niet het minste begrip hebben van den tegenwoordigen tijd. � Dus driehonderd van die bisschoppen eten aan \'s Pausen tafel; want zij hebben geen geld om te leven. Zij zijn de arme kostgangers van den Paus. Deze drie- honderd dansen natuurlijk naar de pijpen van den Paus. Wil er een niet dansen, dan zal de H. Vader het hem wel leeren. Vasten en honger lijden moet de arme drommel, tot dat hij tam geworden is. De spaansche en italiaansche bisschoppen zijn niet veel beter dan die der missi�n � pecus servum, zoo als de Allgemeine Zeitung te recht zegt." � Met verlof, mijnheer de schrijver, wat wil dat zeg- gen � pe � pe �" � Pecus servum , wil zeggen: � onderworpen rund- vee," vertaalde de schrijver. �Ha, ha, de Augsburger Zeitung weet het," riep de burgemeester Lauw uit. �Die Zeitung is geschreven met de mestvork." �Al naar gelang de onderwerpen zijn, burgemeester! Wie met mest moet omgaan, moet toch ook de mest- vork gebruiken." Atzel lachte luide. � Luister verder," mijne heeren! ging de schrijver voort. �Van duitsche wetenschap verstaan de italiaan- sche en spaansche bisschoppen volstrekt niets, evenmin als van de eischen van den tegenwoordigen tijd. Merkt dus wel op, mijne heeren! Deze domme, slaafsch ge- zinde menschen, namelijk de bisschoppen der missi�n, de italiaansche en spaansche bisschoppen, vormen de



		56

		meerderheid op het concilie, deze meerderheid wint het altijd bij de stemming en deze meerderheid gehoorzaamt aan eiken wenk van den Paus. Wil de H. Vader, de Moeder Gods tot vijfde Godheid verheffen, dan zal de meerderheid onderdanig en gehoorzaam in dien geest stemmen en alle katholieken moeten ook dien onzin ge- looven. Maar de duitsche bisschoppen, zijn dat niet allen geleerde mannen? zult gij tegenwerpen, mijne heeren! Ja de duitsche bisschoppen zijn geleerde man- nen, doch hun getal is verbazend klein. De geleerd- heid wordt telkens door de domheid overstemt. Ook vele engelsche, fransche en oostenrijksche bisschoppen zijn niet zeer volgzaam. Voor deze hebben de Paus en de Jezu�eten geheel bijzondere lokrniddeltjes. Er zijn namelijk ongeveer vijftig kardinaalshoeden vacant, � nu daarvoor kan men den Paus wel een dienst bewijzen. Gij verstaat mij toch, mijne heeren!" De boeren luisterden met open mond. Wat zij tot nu toe beschouwd hadden als eene vergadering van hei- lige mannen, geleid door de ingevingen van den H. Geest, dat werd hun nu voorgesteld als eene vergade- ring van lage, onwetende en karakterlooze menschen. �Dat ziet er mooi uit," zei de burgemeester. �Wie zou hebben kunnen denken, dat het in Koine zoo el- lendig toegaat." � Dat wij zoo aan het lijntje genomen worden," vol- tooide de schrijver. � Dat zoo met de heiligste goederen der mensch- heid geschacherd wordt," riep Hans Dunkel uit. �Nu, mijne heeren, wij zijn geen ezels, die roomsch stroo vreten. Leve de vrijheid van geweten!" De glazen rinkinkten, de mannen dronken met lange teugen. Gedurende het gesprek van den schrijver was Streh-



		57 ling binnengekomen. Atzel wierp een veel beteekenen- den blik op den molenaar. Hij wenkte hem ter zijde aan liet raam. � Gij hebt met den ouden Firner een proces, niet waar?" begon Atzel. �Helaas, ja!" antwoordde de aangesprokene. �Die twist is mij onbekend," ging Atzel voort. � Ik ben uitgenoodigd om de zaak wat nauwkeuriger te onderzoeken. Wilt gij mij inlichting geven?" Strehling meende, dat hij den pastoor als proces- voerder en twistzoeker was afgeschilderd, dat de pas- toor dit niet kon gelooven en dat deze daarom inlich- ting verzocht. Verbitterd over de vermeende eerafsnijding dampte de molenaar geweldig, zoodat de pijpekop gloeide als een vuuroven. � Dat zal ik u zeggen, mijnheer pastoor, dan kunt gij oordeelen!" begon hij eindelijk. �Bij den molen lig- gen vijf en een vijfde bunder weiland. Voor ongeveer dertig jaren heeft mijn vader van den ouden Firner een bunder gekocht voor een spotprijs, wijl destijds geen vraag naar landerijen was en de oude Firner in nood zat. Het overige behield Firner voor zich. Een landmeter maakte een teekening van het geheel. De grensscheiding is op de teekening met letters aan- gewezen. Vervolgens werd er een notari�ele akte van opgemaakt. In de akte had de schrijver, een jong, onkundig man, bij vergissing de letters der grens- scheiding verkeerd geplaatst. In plaats van te zetten a - b - c, heeft hij d - f gezet. Ook de oppervlakte heeft de schrijver niet opgegeven, maar slechts de met letters voorziene teekening en deze was verkeerd. Mijn vader zaliger zag de vergissing niet, de akte werd onderteekend, de koopsom betaald. Te huis las



		5*

		mijn vader later den koopbrief na en ontdekte den misslag. De notaris een lichtzinnig man, die gewoon- lijk beschonken was, zeide, dat dit niets te beduiden had, wijl de grenzen toch niet twijfelachtig waren. Dit is evenwel zoo niet, want aangrenzende lande- rijen zijn er niet. Aan twee zijden de weg, aan de derde zijde de beek, aan de vierde Firner. Mijn va- der zaliger was niet gerust over de zaak; want vol- gens de akte had hij geen bunder, maar slechts een vijfde bunder gekocht. Het was dus omgekeerd: Fir- ner bezat een bunder en mijn vader slechts een vijfde bunder. Wijl de notaris, die bij het maken van de akte weder beschonken geweest was, dezelve niet wilde vernietigen en dit ook niet kon, stelde hij een akte van rectificatie in duplo op. In die akte waren de fouten der eerste akte hersteld. Firner en mijn va- der zaliger onderteekenden het stuk, en ieder ontving een exemplaar. Dikwijls zeide mijn vader: �Jozef, neem de rectificatie in acht! Verliest gij die dan is bijna een bunder weiland verloren, als Firner slecht wil zijn." Nog op zijn doodbed beval hij mij het stuk aan, dat in een geheime lade eener oude kast bewaard werd. � Jaren na den dood van mijn vader zaliger, viel het mij in, om de rectificatie te lezen. Ik vond haar niet. Ik zocht wat ik kon , liet stuk was weg. Bij gelegenheid vraagde ik Firner, of\' hij het zijne nog had, het mijne was weg. Hij zou zoo vriende- lijk zijn mij een afschrift te geven. Toen keek mij de oude met groote oogen aan." �Ik weet van de verbeterings-akte niets af," zeide hij. � Uw vader heeft van mij een vijfde bunder wei- land gekocht, zooals in de akte en op de rekening staat." � Het werd mij duister voor de oogen."