Nuttig- en Gezellig* Onderhoud.
TIJDSCHRIFT VOOR ALLE STANDEN.

Het run de vrijheid der drukpers onafscheidelijke
kwaad kan slechts door eentj krachtige en goed
geregelde tegenwerking van GODSDIENSTIGE
TIJDSCHRIFTEN beperkt worden.

CU. Dl MONTAI.MB�RT.

YIER EN TWINTIGSTE JAARGANG.

ROTTERDAM,
G. W. VAN BELLE.
1870. v,

Ken zie de andere zijik-u van dezen Omsla;.

VOORWAARDEN VAN INTEEKENING.

Elke jaargang bevat minstens 24 afleveringen van 64
pag. in groot octavo.

ledere maand verschijnen twee afleveringen.

Voor elk deel wordt eene fraaije Plaat, benevens den
Omslag gratis bijgevoegd.

De prijs per jaargang is zes gulden, waarover in
vier gedeelten a / 1,50, bij de 6^e, 12°, 18^e en 24° afl.
wordt beschikt.

De jaargang vangt aan met Januarij en eindigt met
December. Men abonneert zich voor niet minder dan
een geheelen jaargang,

Alle brieven en stukken, dit Tijdschrift betreflende,
moeten, onder adres van den uitgever, franco geadresseerd
worden aan �het Bestuur der Encyclop�die."

Uitgaven van G. W. VAN BELLE, te Rotterdam.

J. T. de Saiut-Ucrmaiii, Mignon, gevolgd door het Haze-
laarsblaadje........ f 1,30

Idem. Lady Clara en. de Engel des Huizes. Twee verhalen . » 1,80

De Wysgeer Don Quichotte, of de lotgevallen van den

Advokaat Hablakd, 2 dln........ . . . . � 4,50

Eduard van Ailibnoli , Se Johannieten, of de Inneming van
Rhodus, door Solman. Geschiedkundige Tafereelen uit de

eerste helft der zestiende eeuw........... , 0,90

M. van Biervliet, Raynaldo en Seltma , of de Zegepraal

der Christelijke Godsdienst 2e druk. . � 0,90

Idem. De wetenschap van het ware Geluk. Een noodzakelijk

handboek voor jonge lieden uit den beschaafden stand. , 1,90

Koenraad van Bolandeu, Koningin Bertha. Geschiedkundig

verhaal uit de elfde eeuw. ...» 2,20

Idem. Frans von Sickingen. Historische Roman uit de eerste

tijden der Kerkhervorming............. » 2,50

Fans en Keizer. Geschiedkundige Schetsen uit het leven

van Hendrik IV, Koning vau Duitschlaud....... « 2.50

Aulouio Bresciani, (Marien de Pauselijke Zouaaf. ...» 3,20

J. W. Thompson j Cesar de Meiville. Een Republikein

uit de tijden der Fransche Omwenteling. � 2,4t

Idem. Jurtha, de Giftmengster. Historische scnets uit den tijd

van Paus Inxocentius IV en Keizer Frederik II..... » 2,40

Feman Caballero» Spaausche Novellen....., . . � 2,20

Idem. La Gaviota................ * 2,�

Idem. Lagrimas, of een Engel op Aarde........ » 2,20

Idem. Li;cas Garcia, gevolgd door Ziele-Adel en Laagheid. . _n 0,90

Idem. De familie Alvareda............. n 0,50

X. Marinier > De Erfgenaam............ # 2,�

Cbristiaan, De Geest van het Kasteel Xbenemont . . . . # 2.40

NUTTIG EN GEZELLIG ONDERHOUD.

TIJDSCHRIFT VOOR ALLE STANDEN.

DE GRAFELIJKE FAMILIE VAN VILLIERS.

G. W. VAN BELLE.

BIBLIOTHEEK DER
RIJKSUNIVERSITEIT

��^-naaaaAAA/VVVvvvn-*^-!

G. W. VAN BELLE
1874.

DE MARKGRAAF VAN VILUERS.

In het begin dezer eeuw, ongeveer dertig jaren
voor het tijdstip, waarop de voornaamste gebeurtenis
van dit verhaal plaats vond, was er een aantal per-
sonen vergaderd in eene ruime kamer, die door eeue
lamp, welke aan het plafond hing, verlicht werd, en
waarin een ronde tafel, met papieren bedekt, bijna het
geheele huisraad uitmaakte.

Die vergadering vormde een vrij zonderlinge ver-
eeniging van jonge en oude, rijke en arme personen,
van boeren en edellieden onder elkander vermengd; hier
en daar merkte men misschien ook van die verdachte
wezens op, die zich in alle zaken mengen, wanneer
zij, goed of slecht, genoodzaakt zijn de schaduw te
zoeken. Een enkele onder hen hield zijn hoofd gedekt
en scheen het voorwerp te zijn van een zeker eerbe-
toon, dat zich slechts bij sommigen verried door die
niet te omschrijven houding, welke ondanks de grootste
gemeenzaamheid immer de ware edellieden kenmerk

tegenover een vorst. De overigen zijn of te dienst-
vaardig of al te onachtzaam.

Naar hem wendden zich echter de blikken niet zoozeer
als naar een persoon van groote gestalte, die op dit
oogenblik half verborgen was achter de gordijn van
een raam, in welks vensterbank hij was gaan zitten,
om een papier te lezen, dat hij in de hand had.

Gedurende eenige minuten was de deur niet meer
geopend. Degenen, die het laatst gekomen Waren,
verwarmden zich bij een kolenvuur (want dit alles had
te Londen plaats) en ofschoon men pas in het einde
van Augustus verkeerde, was de nacht koud en regenach-
tig; de overigen onderhielden zich bij groepjes en hunne
stemmen verhieven zich somwijlen luider, maar daalden
weder op hetzelfde oogenblik, door het teeken van dezen
of genen der omstanders gewaarschuwd; men hoorde
niet meer dan het onbestemd gedruisch der woorden, die
op zachten toon gewisseld werden en vergezeld gingen
van herhaalde blikken naar het venster.

Omstreeks half elf uren werd de deur, die gedu-
rende een kwatieruurs gesloten geweest was, nog
eens zonder gedruisch geopend, en er kwam een
jong mensch binnen, die bijna onopgemerkt naar den
haard sloop. Na het regenwater, dat langs zijn hoed
gudste, afgeschud te hebben, neigde hij zich een oogen-
blik naar het vuur, waarvan het licht alsdan zulke
fijne trekken deed uitkomen, dat men ze voor vrou-
welijke kenteekenen zou hebben aangezien, indien een
blonde knevel en de onverschrokken uitdrukking der
ronde, blauwe oogen aan dit bekoorlijk gelaat niet een
bijzonder krijgshaftig voorkomen gegeven hadden. Na
zich eenige oogenblikken verwarmd te hebben, zag de
nieuw aangekomene op en ontmoette den blik van
een persoon op den leeftijd van veertig jaren, die
nevens hem stond. Die blik was edel en fier, maar

hij werd somber en een zweem van ongenegenheid,
bijna van haat overtoog dien, toen hij die zoo even bin-
nen gekomen was, hem de hand reikte. De jonge
man merkte het geenszins op.

� Het is reeds laat, niet waar? zeide hij op fluis-
terenden toon; het is bijna elf uren, geloof ik.

� Ja, reeds zoo laat, dat ik u niet meer verwacht
had. Ik was er niet door verrast; overigens... miju-
heer Guillaume des Aubrys zou beter gedaan hebben,
wanneer hij zich niet zoo ver van de bewoonde we-
reld verwijderd had, en gewoonlijk brengt hij op dit
uur zijn tijd niet met straatloopen door.

� Gij weet toch, mijnheer de markgraaf, dat ik
uitgenoodigd was! zeide de jonge man met een ernstig
gelaat. Wat denkt gij dan van mij?

� Word niet boos! ik had volstrekt geene bedoe-
ling om u te beleedigen. Ik kan u zelfs verzekeren,
dat, wanneer ik op uwen leeftijd en in uwe plaats was,
ik voor mij er moeielijk toe besloten zou hebben, om
hier te komen.

� In mijne plaats, wat wilt gij daarmee zeggen?
riep de jonge man levendig. Wie is thans meer ver-
plicht dan ik, om hier tegenwoordig te zijn? Zijt gij
dan vergeten, voegde hij er terstond bij, dat Raoul des
Aubrys mijn broeder was?

Terwijl hij dat zeide, nam zijn gelaat eene uitdrukking
aan, geheel in tegenstelling met de zachtheid zijner trekken.

� JJergeef mij, vergeef mij, des Aubrys, zeide de
andere op zachteren toon; op mijn woord van eer, ik
dacht aan iets anders,., en mijne gedachte bevatte
niets beleedigends voor u.

Het gesprek was tot hiertoe gekomen, toen een hel-
dere en duidelijke stem zich deed hooren. Reeds
op hetzelfde oogenblik heerschte er eene diepe stilte
en aller oogen wendden zich naar hem, die begon

te spreken en thans de tafel genaderd was. Het licht
viel nu plotseling op het gelaat van een man van on-
geveer vijf en dertig jaren, wiens rossige en reeds
grijsachtige haarlokken bijna tot op zijne schouders
afhingen, terwijl zij de ruwe, eenigzins door de zon ge-
bruinde trekken deden uitkomen, die over het geheel
slechts gewoon zouden geweest zijn zonder de buiten-
gewone uitdrukking zijner oogen, die nu eens de
meest onverschrokkenen hadden doen beven, dan we-
der den vreesachtigen moed hadden ingesproken. Wel-
sprekend zonder het te weten en zonder daarnaar te
streven, zocht hij slechts duidelijk een plan te verklaren,
waaraan hij de omstanders uitnoodigde deel te nemen,
en intusschen stortte hij al zijne gewaarwordingen
in hen over, voerde hen mede, ovex\'reedde hen, en
weldra had hij hunne gemoederen zoozeer vermeesterd,
dat nadere verklaringen hun overtollig schenen.

� Ziet, mijne heeren, het is genoeg, zeide hij plot-
seling... Thans geene woorden meer, ter zake; dat
zij, die mij wenschen te volgen, hunne hand opsteken.

Allen staken hunne handen op, en er had eene toe-
juiching plaats, die onmiddellijk door eene oratorische
wending onderdrukt werd.

� Het beroep, dat ik zoo even deed, zeide hij, had
slechts ten doel, om mij van eene zaak te verzekeren:
dat wil zeggen, dat gij allen bereid zijt, om mij te
volgen en dat ik de vrijheid hebbe, om onder u te
kiezen. Ziehier thans de namen van hen die ik oproep.

Hij sloeg zijne oogen op de lijst, die hij in zijne
hand hield, nam eene pen en zag om zich heen naar
eenen zetel. Guillaume dos Aubrys, die zijne blikken
geen oogenblik van hem had afgewend, sinds hij was
begonnen te spreken, spoedde zich uit de kamer en
kwam bijna terstond terug met eene houten bank. De
samenzweerder hield eene wijl op, om dengene gade

te slaan, die hem zoo pas dien dienst bewezen had.

� Wie zijt gij, mijn vriend, en wat komt gij hier doen?

� Ik ben Guillaume des Aubrys, en ik ben hier
gekomen, om u te volgen.

Een droevige en teedere uitdrukking veranderde het
gelaat van den onverschrokken partijganger; hij leidde
den jongen man haastig naar het raam enzeidehem:

� De dapperste en de meest dierbare mijner ge-
zellen droeg denzelfden naam als gij:Raoul des Aubrys.

� Hij was mijn broeder, en aan uwe zijde is hij
vermoord geworden, niet waar?

Slechts een teeken met het hoofd en een blik, waar-
uit de onverbiddelijke zucht naar wraak straalde, be-
antwoordde deze vraag. Vervolgens hernam hij:

� Zeg eens, die jongeling had mij met de treurige
zending belast, om eenige haarlokken en nog andere
zaken van hem aan zijne moeder te brengen.

Zonder te antwoorden, haalde Guillaume een groot
zilveren medaillon te voorschijn en opende het: aan
de eene zijde was er eene dikke blonde haarlok in-
gelegd even als de zijne waren en aan de andere zijde
een stuk witte zijdestof, dat den vorm had van een
hart en met bloedvlekken besmeurd was.

� Zie hier zijn haar, zeide hij, zie hier het hart,
dat hij op zijne borst had, toen hij door het staal ge-
troffen werd; bij het ontvangen van deze treurige ge-
dachtenissen, vernam mijne moeder na veel dagen
van angst, dat hij niet meer in leven was. Ten gevolge
van die droefheid is mijne moeder gestorven, en op mij
rust de plicht, om den dood van beiden te wreken en
op mijne beurt degenen te verslaan, die hem om het
leven gebracht hebben. Gij kunt dus wel begrijpen,
dat ik uittrekken zal; en zoo er al achterblijven, dan
kan ik niet onder hen zijn.

� Maar van al die hier ziju, wil ik er slechts twin-
tig medevoeren.

� Ik zal er een van zijn.

� Luister Guillaume, vertrek ditmaal niet niet mij.
Een andere dag, een ander uur zal er voor u komen;
dit uur is te somber, te wanhopig; aan jongelingen
van twintig jaren heb ik geene behoefte.

� Neen, antwoordde Guillaume, ditmaal juist wil
ik uittrekken ... later \'ou ik wellicht den moed niet
hebben en niet in staat zijn, om aan uwe oproeping te
beantwoorden. Neem mij mede, slechts bij mijne terug-
komst zal ik gelukkig kunnen zijn, en ik verlang
terug te komen.

�Maar, rampzalig jongeling, gij zult niet terug keeren !

Dit woord met vreeselijken nadruk en overtuiging
uitgesproken, deed den jongen man sidderen. Eene
schaduw overtoog zijne oogen, hij scheen een oogen-
blik in verwarring te geraken en met zichzelven in
strijd te zijn; maar eindelijk zeide hij op beraden toon,
ofschoon eenigszins bewogen:

� Het komt er niet op aan, er zal van komen wat
God wil, ik trek uit.

De zitting, door deze samenspraak eenige minuten
onderbroken, werd terstond hervat, en na eenige
oogenblikken van woordenwisseling, ontstond er eene
nieuwe stilte. De lijst dergenen, die uittrekken zou-
den, werd overluid voorgelezen; zij bevatte eenige
duistere namen, die onder de meest luisterrijke ver-
mengd waren. Die van Guillaume des Aubrys was
de laatste; er ging als het ware een kreet van alge-
meene toejuiching op; de jeugd en het voorkomen
van Guillaume boezemden een algemeene belangstelling
in, en allen, een uitgenomen, gevoelden zich bewogen
bij de gedachte, dat hij ging uittrekken voor zulk een
gevaarlijke onderneming.

Hij werd een oogenblik omringd en bestormd met
voorstellen, raadgevingen en smeekingen, maar Guil-
laume gaf niemand antwoord. Zijne gedachten waren
elders, hij neigde zich naar den chef, die was blijven
zitten en zorgvuldig de lijst verscheurde, die hij zoo
even voorgelezen had.

� Wanneer moet men gereed zijn? vroeg hij hem
op fluisterenden toon.

� Wij vertrekken oogenblikkelijk.

� Hoe, oogenblikkelijk? zonder den tijd te hebben,
om aan iemand vaarwel te zeggen, zonder zich van
een en ander te voorzien?

� Gij kunt niets medenemen. Wij zullen elders de
zaken vinden, waaraan wij uitsluitend behoefte heb-
ben: geld en wapenen. Het is reeds bijna midder-
nacht; binnen twee uren moeten wij ver van hier
verwijderd zijn. Aarzelt gij ? Het is nog tijd!

Het oogenblik van handelen was gekomen, er was
niets meer van de voorgaande gemoedelijkheid overig,
en de toon van hem, die sprak, werd gebiedend en
bijna onbeleefd.

Guillaume antwoordde slechts met eene beweging
van het hoofd; maar een levendige smart scheen voor
eene wijl zijne trekken te verdonkeren zonder evenwel
de minste zwakheid te kenmerken. Hij knielde bij de
tafel en schreef in der haast eenige woorden, daarop het
zilveren medaillon nemende, dat hij bij zich droeg, sloot
hij het met den brief in een pakje. Na een oogenblik
gepeinsd te hebben, wierp hij een blik om zich heen
en bemerkte weldra dengene, dien hij zocht; het was
dezelfde, die met hem gesproken had, toen hij pas
de kamer binnen gekomen was. Hij ging rechtstreeks
naar hem toe en zeide:

� Mijnheer de markgraaf, wilt gij mij een onder-
houd van eenige oogenblikken toestaan?

Eene bijna onwaarneembare beweging van verrassing
en aarzeling maakte plaats voor een beter gevoel, en
de markgraaf antwoordde op openhartigen en gemoe-
delijken toon:

� Ik ben tot uwen dienst, des Aubrys, gij kunt
over mij beschikken. . . . Maar kunnen wij niet elders
spreken dan hier?

� Kom, zeide Guillaume, en hij opende de deur
van de kamer, die uitkwam op een eng trapportaal. Deze
kamer was op de bovenste verdieping van het huis.
Guillaume ging snel de trappen af, die naar de be-
nedenverdieping voerden, en kwam voor eene deur,
die hij zonder aan te kloppen opende.

� Hier woont La Mothe, zeide hij zacht fluisterend,
maar hij is boven zeer ijverig bezig en zal ons op
dit oogenblik niet storen.

Zij traden binnen. De kamer was klein en in groote
wanorde, gelijk men bij het licht, dat een lantaarn
van de straat er op wierp, bemerken kon. Dit licht
was ook voldoende, om hen te beletten, dat zij
tegen de meubelen liepen, doch zij konden daarbij
niet duidelijk zien.

� Dat hindert niet, zeide Guillaume, wij hebben
geen tijd, om licht te zoeken en het is bovendien
ook niet noodig.

Hij stond een oogenblik stil, als om adem te halen;
vervolgens sprak hij:

� Mijnheer de markgraaf, het is vreemd, niet waar,
dat ik mij thans tot u wend, daar ik pas korten tijd
de eer heb u te kennen?.... Maar vooreerst stel ik
vertrouwen in u, en vervolgens zult gij begrijpen,
waarom ik thans dit pakje, dat mijn uitersten wil
bevat, aan u overgeef.

De markgraaf maakte een kleine beweging, maar
antwoordde niet.

� Indien ik wederkeer, zoo ging Guillaume voort,
moet gij het mij terug geven. Hij zweeg een oogen-
blik en daarop hernam hij snel:

� Gij weet het, en gij alleen weet het hier, wie
het is, en dat het mij het meeste kost, om haar in dit
plechtig oogenblik niet vaarwel te zeggen. O mijn
God! mijn God!

En in weerwil zijner pogingen ontsnapte een zucht
zijnen boezem. Maar deze smartelijke en onvrijwillige
uitroep onderbrak hem geen oogenblik; hij hernam
weldra met beraden stem en sprak haastig, want hij
gevoelde, dat het uur drong.

� Zij is het, mijnheer de markgraaf, aan wie ik
u verzoek, dit pakje waarin zich nog een brief bevindt,
over te geven, zoodra gij verneemt, dat.... zoodra
gij mijn dood verneemt.

De markgraaf drukte hem de hand.

� Gij moet voorzichtig zijn, voegde Guillaume er
bij, want zij bemint mij en het zal een schrikwekkende
tijding zijn.

Geen enkel licht, zooals wij zeiden, viel op hun
gelaat; zonder deze omstandigheid zou Guillaume
misschien ondanks zijne spanning den indruk opgemerkt
hebben, dien deze woorden op den markgraaf maakten.
Doch hij gevoelde alleen de hand beven, die de zijne
vasthield, en hij hoorde eene stem, waarvan de toon die
van de eer was, de nauwkeurige vervulling van zijnen
wensch beloven, en met de opwelling van een jeugdig
hart, wierp hij zich in de armen van dengene, die hem
op dit oogenblik bijna een vader scheen. De mark-
graaf omarmde hem en zwoer in stilte, dat hij zich
nimmer het vertrouwen onwaardig zou maken, dat
hem geschonken was.

Een half uur daarna was de jonge Vende�r vertrok-
ken, en de markgraaf begaf zich bewogen en peinzend

naar zijne woning terug, die in eene der naburige
straten van Portman-Square gelegen was.

De deur van een zeer eenvoudig huis werd bij het
eerste kloppen geopend; het was reeds twee uren in
den morgen en hij werd met zichtbare ongerustheid
door zijn dienaar verwacht, dien hij zonder iets te
zeggen, voorbij ging, en die hem zwijgend volgde in
eene kleine kamer op de benedenste verdieping, waar
een helder vuur aangelegd was en een eenvoudige
maaltijd gereed stond. De markgraaf gaf een teeken
om de spijzen weg te nemen en hetzelfde teeken was
voor den bescheiden bediende genoeg, om ook zelf
te verdwijnen.

Alleen zijnde legde zijn meester hoed en mantel op
de tafel, ging bij het licht en las de volgende woorden,
met bevende hand op het pakje geschreven, waarvan
hij de bewaarder was:

Aan Mijnheer den markgraaf van Villiers, om door
hem aan Mejufvrouw de Nebriant te worden overhandigd,
ingeval hij mijn dood verneemt.

Hij opende eene lade van zijn bureau, die in een
hoek van de kamer geplaatst was en sloot het pand
daarin weg; vervolgens zette hij zich bij den haard
neder en bleef in eene diepe mijmering verzonken,
zoodat de morgenschemering reeds begon aan te
breken, toen hij opstond, om zich ter rust te begeven.

De markgraaf had op dit tijdstip zijn veertigste
jaar bereikt, en ofschoon hij er minder bejaard uitzag,
zal men zich echter niet verwonderen, dat hij in de
oogen van Guillaume des Aubrys, die slechts twintig

jaren telde, bijna een grijsaard scheen te zijn. Het
was overigens slechts eene maand geleden, dat zij
elkander voor de eerste maal ontmoet hadden, en geen
enkele vertrouwelijkheid had tot hiertoe tussche» hen
plaats gevonden. Guillaume deelde intueschen al de
gevoelens van den markgraaf; hij erkende en achtte
zijn edele inborst, maar ondanks zichzelven gevoelde
hij zich eenigermate van hem terug gestooten, en
naar zekere gegevens te oordeelen, was deze terug-
stootendheid wederkeerig. De jonge man bekommerde
zich daarover evenwel weinig. Hij bad op zekeren
avond den markgraaf van Villiers bij mevrouw van Per-
ceval zien verschijnen, bij wie hij zelf het grootste
gedeelte van zijn tijd doorbracht, en hij was daardoor
volstrekt niet verrast, want mevrouw van Perceval
werd weleer de gravin van Nebriant genoemd en zij
was eene nicht van den markgraaf van Villiers. Alle
betrekkingen hadden tusschen hen opgehouden, sedert
het tweede huwelijk, dat gedurende den tijd der emi-
gratie was voltrokken en dat de markgraaf van Villiers
als een onvergeeflijke m�salliance beschouwd had.
Maar mevrouw van Perceval had daarin geen erg ge-
had of er zich weinig over bekommerd. Sinds vier
jaren had zij de wijk genomen naar de omstreken van
Londen, voedde daar in vrede hare dochter op en met
haar eene andere dochter uit het vorige huwelijk van
doctor Perceval; en behalve de wolk van droefheid,
die op dit tijdstip het loven van iedereen verduisterde,
leefde mevrouw Perceval gelukkig, ge�erd en vreed-
zaam. De jonge meisjes groeiden als twee zusters te
zamen op en zij beminden elkander alsof dit werkelijk
zoo was. De goede Louise Perceval koesterde voor
haar, die zij hare �Fransche zuster" noemde een on-
beperkte bewondering, vereenigd met zekeren eer-
bied, die echter uit teederheid ontsproot en niet uit

het verschil van rang, dat onder haar bestond, een
verschil van rang, waaraan de edelste der twee zich
nog het minst herinnerde.

Het was in de daad een buitengewoon aantrekkelijk
schepsel, die jonge Charlotte de Nebriant, op dien
leeftijd, waarin wij haar aan den lezer voorstellen:
groot van gestalte, bevallig en waardig in houding,
hare blonde en schitterende haarlokken, die als een
aureool haar edel voorhoofd omringden; hare lippen,
zoo natuurlijk half open door den zachtsten glimlach,
lieten even hare tanden zien, zoo blank als paarlen,
en de uitdrukking harer ronde oogen, soms lachend,
gelijk die van haren mond, soms ernstig en bijna in-
drukwekkend, veroorzaakte dat men bij afwisseling
hoorde: �Welk een bekoorlijk kind 1" of wel: �Welk
een engel!" eene uitdrukking, die afgesleten schijnt,
maar die dit niet zoo zeer is als men wel denkt, want
alvorens zij ons op de lippen komt, is het niet genoeg
dat de trekken zuiver zijn, maar behoort ook het ge-
laat, dat ze ingeeft, min of meer helder die inwen-
dige en hemelsche schoonheid te doen uitstralen,
waarvan de andere slechts het beeld is.

Zoo was in de daad wel de aard der schoonheid
van Charlotte, en aldus verscheen zij voor de eerste
maal voor de oogen van den markgraaf van Villiersop
een openbaar concert, waar het toeval haar heen
geleid had, om mevrouw Catalani te hooren, toen-
maals in de eerste dagen harer beroemdheid, en waarbij
door eene zeldzame uitzondering op hare gewoonten,
Charlotte en Louise met hare ouders tegenwoordig
waren. Zij waren beiden in het wit gekleed: dat was
toenmaals in Engeland voor al de dames de mode van
het morgen-toilette, en het zij in het voorbijgaan opge-
merkt, dat deze mode zeer bevallig was en veel beter
dan elke andere het doel bereikte, wat de mode, en

zelfs de bnitensporigste zich voorstelt: de leelijkheid
te verminderen en de schoonheid te verhoogen. Char-
lotte was opmerkenswaardig onder allen en, zonder
het te bemerken, trok zij aller blikken tot zich. Wat
haar betreft, wanneer eene kleine verlegenheid haar
nu en dan deed blozen, dan geschiedde zulks, wanneer
een jongeling, die naast haar gezeten was en wiens
blonde lokken op de hare geleken, haar op fluisterenden
toon eenige woorden toesprak, die zij door een glim-
lach beantwoordde, maar zonder zich te veel te laten
aftrekken van de muziek, die, te oordeelen naar het
gevoel, dat zich in hare trekken afschilderde en uit
de toejuichingen sprak, die haar onwillekeurig ont-
snapten , voor haar een opwekkend en nieuw vermaak
scheen te zijn.

De markgraaf van Villiers was getroffen, zooals hij
het nog nimmer in zijn leven geweest was; doch alvorens
verder te gaan, is het wellicht niet ondienstig een enkel
woord over zijn karakter en de omstandigheden van
zijn leven te zeggen. Minder door deugd dan door
hoogmoed en minachting, of zelfs door de zucht tot
tegenspraak, was de markgraaf in zijne jeugd vreemd
gebleven aan de meeste buitensporigheden van de
mannen van zijn tijd. Deze maatschappij, die hij later
verdedigde evenals alle andere zaken, waaraan hij met
zekere vervoering deel nam, had hij meer dan elk
ander als beuzelachtig en verderfelijk beschreven en op
vijfentwintigjarigen leeftijd maakte hij zich oorspron-
kelijk door een zekeren menschenhaat, waarnaar hij nog-
ans geenzins streefde. De wijze, waarop de meeste
tlieden van zijnen leeftijd hun leven doorbrachten, scheen
hem werkelijk ellendig toe, en hij zou zijnen tijd en zijn
hart anders hebben willen gebruiken, want hij bezat
een hart, en nevens zijn dikwerf mishagenden hoog-
moed had hij een ede! en fier gemoed; hij zou in

staat geweest zijn tot opoffering, teederheid en meer
nog tot hartstocht. Maar dit werd niet gevraagd in
de laatste dagen van de maatschappij, die in de we-
reld verrezen was. Deze maatschappij, met die waan-
zinnigheid behebt, welke de groote rampen voorspelt,
ging met eene zorgelooze lichtzinnigheid ten afgrond
en met alles, wat zich in den hemel en op de aarde
beweegt, spottend, liet zij eene herinnering na, die voor
altijd zou geschandvlekt zijn, zoo zij niet opgewekt
door de beproeving, veredelt door den moed,
vrijgekocht door stroomen bloeds, edelmoedig gestort,
in een strijd van beurtelings bezwijken en opstaan het
bewijs geleverd had, dat zij niet werkelijk dood was,
�maar ingeslapen" gelijk zij, aan wie de Heiland eens
zijne hand bood. Voor die maatschappij was de slaap
slechts dronkenschap geweest en het ontwaken was de
boetedoening.

Bij zijn optreden in de wereld was de markgraaf\'
het mikpunt geweest van al de moeders, die dochters
hadden uit te huwelijken, en er was geene verbindtonis
zoo rijk en zoo edel, die hem niet zou zijn aange-
boden. Maar hij had geweigerd, om in het huwelijk
te treden, zonder dat iemand de beweegreden van
dit besluit raden kon. Zij was gegrond op eene vrij
juiste kennis, die hij van zichzelven had. Hij er-
kende ongetwijfeld niet, dat hij hoogmoedig, gebiedend
en trotsch was. Deze fouten gaan bij hen, die er
mede behebt zijn, gewoonlijk over in fierheid, vast-
beradenheid en waardigheid, die hare meest tegenover-
gestelde deugden zijn. Maar de markgraaf wist zeer
wel dat hij oploopend, onstuimig, en aan vervoeringen
van drift onderhevig was, waarover hij zichzelven
dikwerf schaamde.

�Ik zou mij verbeteren moeten," zoo dacht hij, �en
daartoe gevoel ik geen lust, of wel men zou mij zulks

moeten toegeven. Doch eene vrouw vergeeft geene
vervoering van drift dan in een man, dien zij bemint;
en welk middel om bemind te worden door zulk een
jong wicht! Het komt op den dag van het huwelijks-
contract van het pensionnaat, zonder van mijn persoon
iets meer te kennen, dan zij door het hek gezien heeft
en die in mij niet anders ziet dan het middel om veel
praal aan den dag te leggen en eerst naar Versailles
en vervolgens overal heen te gaan, waarheen zij goed-
vindt. Neen, neen, ik moet vrijgezel blijven. Mijn
broeder kan, wanneer hij dit wil, voorkomen dat
onze naam uitsterft."

Dit waren ongeveer de woorden, die hij bij zich-
zelven sprak, terwijl zijne vrienden zeiden, dat hij te
eeniger tijd al deze minachting door eene opmerkelijke
dwaasheid boeten zou. Doch weldra hield al deze
spotzucht op, andere gesprekken traden daarvoor in
de plaats, zij waren ernstig en gewichtig even als de
storm, die op het punt stond te komen, en waarvan
de voorteekenen zich reeds deden bespeuren. De mark-
graaf bedroog zich daarin wel het minst van allen.
Geen enkel oogenblik had hij de begoocheling van
een ingebeeld of voorbijgaand gevaar. Hij begreep
terstond de strekking van elk verschijnsel, maar hij
begreep het enkel om datgene, wat ging verrijzen, te
haten en te verafschuwen en om zich daartegen met
alle kracht te verzetten, welke de nieuwe en nog on-
bekende orde, die de oude ging vervangen, ook mocht zijn.
Velen zijner vrienden verlieten Frankrijk en in de ge-
steldheid, waarin hij verkeerde, scheen het natuurlijk
te zijn, dat hij eveneens doen zou. Doch\'neen, zich
ten uiterste verdedigen en op staanden voet te sterven,
dat was zijn eenige gedachte en zijn eerste plan.
Inmiddels nam zijn broeder, dien hij teeder beminde,
plotseling een besluit, geheel tegenovergesteld aan het

zijne en verklaarde zich voor de revolutie. Ten einde
zich toen aan de smart te onttrekken van in zijn aan-
gezicht zulk een tegenstander te aanschouwen, eene
smart, die in zijn oog eene schande was, besloot de
markgraaf te vertrekken. Eenmaal aan de tegenover-
gestelde zijde van den grens, was het hem niet ge-
makkelijk om terug te keeren, en zijn leven werd
gedurende twintig jaren dat van zooveel andere slacht-
offers van eer, die ondanks de begoochelingen, de
dwalingen en de misslagen, welke men hun aanhou-
dend verwijt, nogtans overal in alle landen de waar-
digheid van den Franschen naam ophielden en dien
naam bemind en eerbiedwaardig wisten te maken, zelfs
te midden van hen, onder wie hij weldra als gevreesd
en roemrijk weerklonk.

Men zal het ongetwijfeld vreemd vinden, dat een
man, gelijk wij zoo even geschilderd hebben, op een
leeftijd van veertig jaren gekomen, en meer dan eenig
ander meester over zichzelven, zoo plotselijk bewogen
werd bij het aanschouwen van een schoon gelaat,
zoodat hij daardoor een diepen en beslisten indruk
ontving. De zaak is in de daad zeldzaam en verrassend,
maar zij komt somwijlen voor, en de markgraaf van
Villiers was een dier ongelukkige voorbeelden van deze
uitzonderingen op de gewone regelen van het maat-
schappelijk leven.

Nauwelijks had hij Charlotte gezien, of het was
hem onmogelijk zijne blikken van haar af te wenden _tZoo geplaatst, dat hij haar voortdurend zag zonder
gezien te worden, liet hij geen oogenblik na om haar
gade slaan gedurende het geheele concert; en toen
hij uit zijne vervoering ontwaakte, was zijne eerste
gedachte om te voorkomen, dat deze lichtende ver-
schijning niet spoorloos verdween en hem in den
nacht achterliet.

Het concert was ge�indigd en de aanwezigen
maakten zich gereed de zaal te verlaten, toen
eensklaps een kreet van verrassing en blijdschap
den markgraaf ontsnapte. Hij had juist mevrouw
Perceval opgemerkt, die op het einde van de
bank gezeten, waarop hare dochter zich bevond,
tot hiertoe voor zijne blikken verborgen was geweest.
Hij had haar gedurende vier jaren niet gezien, maar
hij herkende haar terstond en ried te gelijker tijd, dat
deze bekoorlijke dochter geene andere was dan de
jonge jufvrouw van Nebriant.

De Voorzienigheid scheen hem werkelijk te begun-
stigen. Dadelijk had hij den afstand, die hem van
haar scheidde, overschreden, en ofschoon hij mevrouw
Perceval sinds haar tweede huwelijk niet weder gezien
had, aarzelde hij niet, om haar te naderen en
zich bekend te maken, terwijl hij bij deze daad van
hoffelijkheid al de bevalligheid aan den dag legde,
welke hij bezat. Mevrouw Perceval, verblijd, dat zij
het gelaat van haren vriend en deelgenoot van de meest
zoete herinneringen des levens wederzag, ontving hem
met hartelijkheid, stelde aan hem haren echtgenoot
voor, aan wien de markgraaf met eene hartelijkheid
de hand reikte, die zijn inwendige vervoering ken-
merkte, vervolgens bood hij zijn arm aan mevrouw
Perceval, die daarmee genoegen nam, terwijl de doctor
dien van zijne dochter nam en Charlotte aan de zijde
van den blonden jongeling liet.

Toen mevrouw Perceval den markgraaf ging ver-
laten, zeide zij tot hem:

� Zie, hier is mijne dochter, die ik aan u wenschte
voor te stellen. En deschoone Charlotte hief een oogen-
blik hare oogen naar hem op, die thans de ernstigste
uitdrukking aannamen.

i� En zie hier mgne aangenomene dochter.

De markgraaf boog wederom, maar ditmaal zonder
haar gade te slaan. De doctor, zijne echtgenoote en
de twee jonge dochters gingen in het rijtuig; de jonge
heer plaatste zich bij den koetsier.

� Veroorlooft gij mij u te komen bezoeken ? vroeg
de markgraaf op levendigen toon, toen het rijtuig zich
ging verwijderen.

� Ja, wel zeker; gij zult ons telken avond te huis
vinden.

En voor het vertrek van het rijtuig gaf mevrouw
Perceval hem een kaartje, waar haar adres onderaan
geschreven stond.

De markgraaf nam het met de eene hand aan, terwijl
hij in de andere zijn hoed hield en bleef in zulk een
zonderlinge houding staan, zoodat de blikken der voorbij-
gangers hem daarop eindelijk opmerkzaam maakten;
toen zette hij haastig zijn hoed op het hoofd, trok
hem diep in zijne oogen en bereikte zijne woning met
de gewaarwording, dat hij een geheel ander mensch
was, dan toen hij haar twee uren te voren verliet.

Des anderen daags, \'s avonds te acht uren, bevond
hij zich te Kensington en klopte op eene kleine poort,
waarop men in witte letters de woorden: Elm Cottage
las. Hij werd terstond in eene groote zaal geleid, die
het uitzicht had op een groen grasperk, waar hij uit
de verte verscheidene personen onder een groote ca-
talpa zag zitten. Hij naderde hen eenigzins verlegen,
maar de ontvangst van mevrouw Perceval deed hem
weldra op zijn gemak komen, en het kloppen van zijn
hart werd meer en meer kalm. Hij zag Charlotte aan
en vond haar nog schooner dan den vorigen avond.
Hij bemerkte ook voor het eerst het zachte en ver-
standige gelaat van Louise. Eindelijk zag hij op cenigen
afstand van haar een jongeling, die naast Charlotte
gezeten was, maar het was niet dezelfde, dien hij op

het concert gezien had. Deze was groot van gestalte,
bleek en had een zeer ernstig voorkomen. Na den
markgraaf bij zijne komst begroet te hebben, bleef
hij met zijne armen over elkander zitten, en luisterde
naar Charlotte, wanneer zij sprak, terwijl hij zelf niet
sprak dan wanneer zij het woord tot hem richtte.

Men houdt nooit zeer levendige gesprekken, wan-
neer de avond valt; en het onderhoud, aanvankelijk
nog al luidruchtig, begon thans minder levendig te
worden, toen er op nieuw aan de deur geklopt werd,
waardoor Charlotte beefde. Hij, wiens afwezigheid de
markgraaf met geheime vreugde opmerkte, de blonde
jongeling van den vorigen avond, verscheen in den
tuin en naderde hen; Charlotte bloosde. De andere
jongeling verliet terstond de plaats naast haar en na
mevrouw Perceval gegroet te hebben, maakte de nieuw
aangekomene zich er meester van, als had hij recht op de
plaats, die hem afgestaan was... De markgraaf wist toen,
waaraan hij zich te houden had, en er bleef hem nog
slechts over een naam te weten, dien men bijna oogen-
blikkelijk uitsprak; die naam was hem volstrekt niet
onbekend.

� Het is Guillaume des Aubrys, de broeder van
den ongelukkigen Raoul ... kent gij hem? zeide me-
vrouw Perceval.

De markgraaf kende hem zeer goed; want de treu-
rige dood van den jongen Raoul des Aubrys had een
algemeene smart veroorzaakt aan allen, die tot de
partij behoorden, waarvoor hij bezweken was.

� Guillaume en Charlotte zijn verloofd, zoo ging
mevrouw Perceval op meer fluisterenden toon voort, en
hun huwelijk zal binnen eene maand voltrokken worden.

Deze soiree was pijnlijk. Te huis gekomen, vroeg
de markgraaf zich ai, of hij niet verstandig deed, wan-
neer hij nimmer naar Elm Cottage terug keerde?

In zijn leven, hoewel tot hiertoe zeer somber, had
hij t�n minste de kalmte genoten van een fiere onaf-
hankelijkheid , maar thans achtte hij zijne waardigheid,
die hem zoo dierbaar was, bedreigd door een gevoel,
dat moeielijk was te ontveinzen zonder in zijn karakter
een hatelijken dwang te ondergaan, waardoor hij zich
bespottelijk zou maken, hetgeen in zijn oog het ergste
van alles was. Na eenige uren was hij alzoo besloten
om Londen te verlaten; maar het verlangen om Cliar-
lotte weder te zien en zich wederom in een huis te
bevinden, waar men zijne plaats scheen te hebben be-
waard, haalde hem weldra tot het verstandigste be-
sluit van alles over: �In dat geval," zeide hij bij zich
zelven, �lijden blijft lijden, ik verdraag het liever hier
dan elders." Overigens besloot hij te zullen zwijgen
en hij vreesde nu eenmaal van zichzelven geen enkele
zwakheid.

Den volgenden dag bevond hij zich alzoo te Elm
Cottage en al de overige dagen tot op den avond van
de vergadering, waarover wij gesproken hebben.

Men begrijpt thans waarom de markgraaf zoo be-
wogen geworden was, toen hij door Guillaume gekozen
werd tot vertrouweling van zijn uitersten wil; waarom
zijne hand gebeefd had bij het ontvangen van het
pand, dat de jonge Vende�r hem had toevertrouwd.
Men kan ook den strijd gissen, die er vervolgens
tusschen medelijden en eergevoel in zijn hart ontstond,
en dien hij voor niets ter wereld had willen verraden,
alsook het gemengd gevoel van liefde en naijver, dat
zijn leven sedert eene maand aan foltering ten prooi

gaf, eene foltering, waarvan hij in een onwillekeurige
begoocheling meende, ten minste voor eenigen tijd,
te zullen ontheven worden. Guillaume was vertrokken!
zijne gedachte ging niet verder. Voor eenige dagen,
voor eenige weken misschien, was hij bevrijd van het
ondragelijk gezicht van zijn geluk. Wat de kansen
betrof van het verschrikkelijk avontuur, waarin hij
zich begeven had, de markgraaf wilde slechts aan den
gelukkigsten uitslag denken en verwierp de gedachte
aan een anderen door een zekere aangeborene vrees,
dat zij in zijn hart een verschrikkelijke vreugde zou
doen ontwaken, en het streed tegen zijne natuur te
bevinden, dat hij daarvoor ontvankelijk was.

De markgraaf begon zich af te vragen, wat hij
zeggen zou, wanneer er in zijne tegenwoordigheid
sprake kwam over de afwezigheid van Guillaume.
Maar de eerste woorden, die hij vernam toen hij we-
derom op zijn gewoon uur te Elm Cottage kwam»
redden hem uit de verlegenheid. Guillaume, zonder
den avond te voorzien, waarop hij zoo in eens ver-
trok, wist genoeg omtrent het doel der vergadering,
waaraan hij ging deelnemen, om niet te veel vertrouwen
te stellen in den tocht, die daar zou voorgesteld
worden, en hij had er voor gezorgd Charlotte
voor te bereiden op eene afwezigheid van meerdere
dagen, terwijl hij opzettelijk het oogenblik van vertrek
alsook dat van zijnen terugkeer in het onzekere liet.
Guillaume geloofde, dat hij voor zijn verrrek den tijd
zou hebben, om terug te keeren, ware het ook maar
een oogenblik, en had er ook op gerekend om
Charlotte alsdan de geheele waarheid te openbaren,
zich verlatende op den moed, die in de dagen van
strijd evenmin aan de vrouwen als aan de mannen
ontbreekt; hij beschouwde alzoo dit onderhoud niet
voor het laatste. Doch toen hij op het oogenblik

dat hij haar verliet en haar de hand kuste, zacht
fluisterend gezegd had: �Weldra zult gij voor altijd de
mijne wezen," had een vreeselijke beklemming zijn
hart aangegrepen en hij was plotseling vertrokken uit
vrees, dat zij zijne ontroering bemerken zou. Maar
Charlotte was in dat tijdperk van haar leven, waarin
men slechts van geluk droomt. Geen enkel wolkje
verduisterde ook haar gelaat, toen de markgraaf haar
den volgenden dag weuer ontmoette, en zij zelve ver-
haalde hem de afwezigheid van Guillaume op de een-
voudigste wijze. Zij was noch bedroefd noch onge-
rust. Guillaume was afwezig voor vermaak, hij zou
spoedig terugkeeren, en na dien terugkeer zouden
zij kort aan den dag genaderd zijn, die hen voor altijd
zou vereenigen.

Gedurende verscheidene dagen kwam niets de ge-
rustheid van Charlotte storen, en ook niet het genot
dat de markgraaf ondervond bij de verandering, door
het vertrek van Guillaume in de soirees veroorzaakt.
Wanneer de vallende avond hen den tuin deed ver-
laten, dan plaatsten Guillaume en Charlotte zich ge-
woonlijk voor de piano en brachten daar dikwerf een
groot gedeelte van den avond door; zij zongen geza-
menlijk , begeleid door Louise, en dit was een andere
en meer aangename manier om zich te onderhouden
dan het gesprek. Deze kleine familie-concerten be-
haagden bijzonder aan doctor Perceval, en het scheen
dat zij zeer bescheiden op prijs gesteld werden door
den jongeling van groote gestalte, dien de margraaf
bij zijn eerste bezoek onder de catalpa had opgemerkt
en die hem was voorgesteld onder den naam van Henri
Devereux; zonder de zangers te naderen, zonder hen
zelfs gade te slaan, scheen hij hen dikwerf niet alleen
mot aandacht, maar met eene bijzondere aandoening
aan te hooren. Wat den markgraaf aanging, die piano,

waarachter zich de jeugd en het geluk der verloofden
verscholen, was hem volstrekt onverdragelijk. De
verandering was hem alzoo niet onverschillig, dat
Charlotte zich ditmaal aan dezelfde tafel gezet had,
waaraan hij geplaatst was en haar te kunnen be-
schouwen , terwijl zij in zijne nabijheid zat te arbeiden,
met haar te mogen spreken en, wanneer zij haar hoofd
ophief, soms een glimlach te ontmoeten; dit alles mocht
reeds een geluk heeten in vergelijk met hetgeen hij
reeds eene maand lang geleden had. Zonder alzoo aan het
verledene of aan de toekomst te denken en des Aubrys
in zich zei ven vergetende, liet de goede markgraaf de
dagen voorbij gaan, en meer dan eene week was reeds
verstreken, toen hij nog in de verbeelding verkeerde,
dat het de dag na het vertrek van Guillaume was en
hij nog geen enkelen stap gedaan had, om naar den
uitslag te vernemen van den tocht, waaraan deze
zich verbonden had.

Op zekeren avond , den 12. September, was de kleine
kring der bewoners en der kennissen van Elm Cottage
als naar gewoonte rondom de tafel vergaderd, toen
Henri Devereux, die de courant las, in eens ver-
schrikte. Na snel een blik rondom zich geslagen
te hebben, vouwde hij het blad toe en verborg het
haastig. Charlotte, die over haar werk gebogen zat,
had er niets van bemerkt en deze beweging van
Henri Devereux was ook de opmerkzaamheid van
allen ontsnapt, uitgenomen den markgraaf. Devereux
had niet gezien, dat zijn blik hem gevolgd was, maar
wel verre van dien te vermijden, gaf hij een nauwe-
lijks merkbaar teeken, dat de markgraaf begreep.
Weldra stond deze op en begaf zich als onwillekeurig
naar het raam.

� Het is een schoone avond, Devereux I zeide hij;
laat ons wat in den tuin gaan wandelen.

Hij opende de glazen deur en ging naar buiten.
Terstond volgde Devereux, en den markgraaf bij
den arm vattende, leidde hij hem naar eene laan,
die langs het grasperk liep.

� Mijnheer van Villiers, zeide hij, ik ben niet in
uwe geheimen ingewijd, maar uw belang is mij dier-
baar en gij kunt mij onbevreesd de waarheid verklaren;
ik heb zoo even in het nieuwsblad een bericht gelezen,
dat mij verontrust... voor haar, voegde hij er na
eenig aarzelen bij, terwijl hij met zijne blikken naar
de salon wees. Het is beter dat het haar niet onder
de oogen komt, of ten minste niet voordat gij mij de
verzekering gegeven hebt, dat des Aubrys werkelijk
in Schotland en niet elders is. In dit geval zou dat
bericht een verdichtsel en van geen belang zijn.

De markgraaf overwoog een oogenblik of het voor-
zichtig ware, om op deze vraag te antwoorden.

� Wat stond er in dat bericht? vroeg hij.

� Dat een twintigtal Franschen, die den 25. Augustus
uit Londen vertrokken zijn, zich den 28. of 29. Augustus
op de kust van Normandi� ontscheept hebben, zich
naar Parijs begevende met het doel om daar een
toereikend getal ontevredenen op te roepen, ten einde
den eersten consul te midden zijner troepen aan te
vallen.... dat zij verraden en overrompeld zijn en
zich op dit oogenblik in de gevangenis bevinden,
vanwaar zij, naar men niet twijfelt, op het schavot
zullen gebracht worden. Onder hunne namen wordt
ook die van des Aubrys opgegeven, en wel bijzonder
aangeduid �als de broeder van hem , die in de Vend�e
vermoord werd."

De markgraaf had nagedacht, niets belette hem om
zich op de edelmoedigheid van Henri Devereux
te verlaten, en bij zeide daarop zonder langer te
aarzelen:

� De tocht heeft plaats gehad, en des Aubrys
heeft er deel aan genomen.

Er ontstond een langdurig stilzwijgen. Beiden met
dezelfde gedachte bezig, wandelden zij naar het einde
van de laan, en keerden weder zwijgend terug,
zonder dat zij zulks opmerkten.

Eindelijk zeide de markgraaf:

� Het beste wat wij heden doen kunnen, is te
zorgen, dat het nieuwsblad niet onder hare oogen
komt. Misschien is dit bericht valsch; in elk geval
zal ik morgen weten, waaraan ik mij houden moet.

Zij drukten elkander de hand en begaven zich met
langzame schreden naar de salon. Bij het naderen
zagen zij Charlotte en Louise bij de glazen deur, die
eveneens naar buiten gekomen waren, om de maan en
de sterren te zien, die de onbewolkte hemel deden
schitteren. De lucht was zacht en streelend , wat zeld*
zaam plaats heeft in het noordelijk klimaat. De onbe-
wogen boomen wierpen hunne lange schaduwen over
het groene grasperk en de maan verspreidde daar
rondom een zoo helder licht, dat men de kleine ma-
deliefjes tellen kon, waarmede het bezaaid was.
Het was een dier nachten, die meer dan alle hel-
dere zonnestralen de ziel een zoete belofte en eett
verzekerd geluk inboezemen; en de ziel, die zulks be-
grijpt en zich daarop verlaat, gelooft en verwacht eene
zaak, die meer waar is, dan al hetgeen zich hier be-
neden met den naam van waarheid bestempelt; zij be-
driegt zich slechts nu en dan in den omvang dezer
belofte en in den dag harer vervulling en zij past
datgene op voorbijgaande zaken toe, wat op de
onvergankelijke betrekking heeft. Maar zij bedriegt
zich ten laatste door niets anders dan dat zij te spoedig
en te weinig hoopt.

Aldus, helaas! bedroog zich thans de arme Charlotte,

Het met krullende lokken omkranste schoone ge-
laat ten hemel gewend, gevoelde zij zich bewogen
en in vervoering. De schoonheid van den avond,
de welriekende lucht, de sterren, de bloemen, alles
scheen de heldere vreugde te weerkaatsen, waarvan
haar hart vervuld was. Hare moeder was haar ge-
volgd, om haar een dunne witte shawl om de schouders
te werpen, die met breede plooien tot op den grond
afhing. In deze houding en met dit kleed opgeluisterd,
geleek zij zoo zeer op een verschijnenden engel, dat
dit zelfde gevoel de twee mannen staande hield, die
uit den tuin te voorschijn traden. Dit gevoel was
een hartstochtelijke bewondering, die op dit oogen-
blik vermengd was met een zielroerend medelijden.
De oogen van den jongste schoten vol tranen. De
oudere was minder verteederd, maar wellicht meer
bewogen, meer opgewonden, meer ontroerd. Aldus
bleven zij eenige oogenblikken Charlotte gadeslaan,
zonder haar te durven aanspreken.

Arm kind!.. . dat men haar toch late aanschouwen,
bewonderen, leven en genieten in dit laatste uur van
genot, dat haar nog overblijft; niets hier beneden zal
haar een ander, gelijk aan dit aanbrengen, en dit oogen-
blik zal voor altijd in hare herinnering gegrift blijven,
even als dat, waarop haar jeugdig leven den laatsten
glimlach en het laatst vaarwel ontving van liefde en
geluk!

De markgraaf van Villiers nam een uur later dan
naar gewoonte afscheid van de familie Perceval, en
begaf zich met rasschc schreden naar zijne woning,

toen hij aan het park, dat hij door zou gaan, be-
merkte, dat het pas tien uren was. Hij kwam op
het denkbeeld, dat hij wellicht nog tijd had om ter-
stond te gaan onderzoeken naar de nauwkeurigheid
van hetgeen hij zoo even vernomen had; tot dat
einde moest hij zich naar eene plaats begeven aan
het uiterste gedeelte van Pall Mali. Daar was het
huis gelegen, dat wij reeds kennen en dat, geheel
door Franschen bewoond, zoo al geen erkende plaats
voor vergaderingen, toch een huis was, waar men
zonder uitstel berichten erlangen kon, die de belang-
stelling wekten van de partij, waartoe allen behoorden.
De omweg was lang en de markgraaf aarzelde eeo
oogenblik alvorens een andere richting te nemen,
toen een man, die uit het park kwam, snel naast
hem trad. De markgraaf bemerkte, dat deze hem
aanzag, en hem trachtte te herkennen; hij zag hem op
zijne beurt aan, maar de schaduw omhulde beiden
en de wandelaar ging zijnen weg. Hij volgde hem
een oogenblik met zijn oog en vervolgens besluitende
om zijn plan te volvoeren, ging hij de straat over
en richtte zich met haastige schreden naar Pall Mali,
terwijl de maan aan deze zijde zijnen weg verlichtte,
alsof het helder dag was. Eensklaps meende hij te
bemerken, dat hij achtervolgd werd; hij hoorde ten
minste achter zich op de trottoirs voetstappen, die
volkomen naar de zijne schenen afgemeten te worden.
Zonder te blijven stilstaan, verdubbelde hij zijne op-
lettendheid, om te ontdekken of zijn vermoeden ge-
grond was; hij vertraagde zijnen gang, ook de stappen
werden vertraagd; hij liep bijna op een draf, de voet-
stappen achter hem namen dezelfde beweging; toen
bleef hij in eens stilstaan en keerde zich plotseling om.
Londen was op dat tijdstip opgevuld met Fransche
politie-agenten, belast om de bewegingen der uitge-

wekenen te bewaken, en het kwam hem geenszins
gelegen om op deze wijze begeleid ter plaatse te
komen, waarheen hij zich begaf. Hij keerde alzoo
terug en herkende terstond den man, die hem bij
den ingang van het park voorbij gegaan was; hij ging
recht op hem aan en bevond zich weldra vlak voor
hem. Ofschoon hij op dit oogenblik minder geneigd
was tot lachen, zoo had hij nogtans moeite, om zich
daarvan te onthouden, toen hij het verschrikte, adem-
looze en opgewonden gelaat herkende, dat hij aldus
ontmoette.

� Hoe! zijt gij het, La Mothe? riep hij uit. God-
dank ! de Hemel zendt u, gij kunt mij alles zeggen,
wat ik verlang te weten en mij van de moeite ontheffen,
om verder te gaan.

La Mothe was, zooals men zich herinneren zal, de
naam van den persoon, in wiens kamer Guillaume
zijn laatste onderhoud met den markgraaf had gehad.
Zijn voornaamste bezigheid was om onder de uitge-
wekenen al de berichten op te sporen en rond te
brengen, waarin zij belang stelden.

-i- Maar wie duivel, meendet gij, dat u op de
hielen zat ? antwoordde hij, zoodra hij ademhalen kon.

� Wel iemand, aan wien ik den weg naar uwe
woning niet toonen wilde, beste vriend; het was in
uw .belang, dat ik aanvankelijk zoo snel liep en
thans terugkeerde, hetgeen overigens zeer van pas is,
want ik moet met u spreken.

� En ik heb ook iets met u te spreken, zeide La
Mothe. Ik had u zoo even in het donker niet her-
kond.... ik verlangde zeer om u te zien en u alles
te verhalen omtrent een en ander.... en van u te
vernemen of gij soms iets meer gehoord hebt. Ach!
mijn God! welk een onherstelbaar ongeluk!

� La Mothe, zeide de markgraaf, ik weet niets in

bijzonderheden, en ik verlang alles te weten. Laat
ons daar gaan zitten.

Zij zetten zich op een der steenen banken neder,
die langs het rasterhek van het park geplaatst zijn.
Zij zagen om zich heen, de troittoir was aan hunne
zijde verlaten. De markies hernam:

� En zijn de berichten thans zoo ongustig als men
mij heeft doen vreezen? Zeg mij alles wat gij verno-
men hebt.

� Ongunstig? zeide la Mothe; mij dunkt zij zijn
zoo ernstig mogelijk, daar zij allen gevangen genomen
en op dit oogenblik wellicht gevonnisd, dat wil zeggen
veroordeeld zijn.

� Allen! zeide de markies.

� Ja, allen, uitgenomen twee.

� Weet gij, wie het zijn?

� Ongetwijfeld, des Aubrys en Saulny. Ik heb
Saulny gezien; hij is teruggekomen, ik heb hem ge-
sproken.

De markgraaf had deze laatste woorden vol ver-
warring vernomen; een zeldzame gewaarwording had
zijn hart doen kloppen en zijn bloed naar het hoofd
doen stijgen.

La Mothe ging voort:

� Het eerste ongeluk heeft Saulny gered; zonder
dat zou hij in hetzelfde geval verkeeren als de overigen,
en de arme Guillaume ook, zoodat het in elk geval
bijna beter voor dezen is, dat het aldus afgeloopen is.

De markgraaf zag hem met stijgende ontroering aan.

� Wat bedoelt gij?

� Ik zeg, dat dit voor den ongelukkigen Guillaume
beter is, dan het schavot... zelfs in een eervol ge-
zelschap.

� Ik begrijp u niet. Hebt gij mij zoo even niet
gezegd, dat Saulny en des Aubrys behouden waren,
dat zij teruggekeerd zijn ? ..

� Teruggekeerd! Saulny, ja; maar des Aubrys...
gij weet d�s geen enkele bijzonderheid?

� Ik heb u reeds gezegd van niet.

� Welneen, La Mothe. Mijn hemel, spreek dui-
delijk; gij zoudt het geduld van een heilige op de
proef stellen!



		198

		Zij opende het raam en bleef verdiept staan in de beschouwing van den helderen, koelen nacht, die op dezen eersten lentedag volgde. Dit was hare gewoonte , vooral wanneer zij wilde bidden of\' denken, en op dit oogenblik wilde zij denken. Toen Eveline haar dien morgen had gevraagd, of zij Guy kende en hem lief had... waarom had zij zich toen voelen verbleeken?... Waarom had zij Guy sedert zijn vertrek niet geschreven, gelijk zij dit weleer deed, zoo dikwerf hij weg ging? Waarom vond zij het later zoo moeielijk, om den raad van den pastoor, dien zij aanvankelijk zoo zacht en gemakkelijk gevonden had, op te volgen? Terwijl zij zich in stilte dat alles afvroeg, met de beide handen gevouwen en op de borstwering van haar klein balcon rustende, recht voor zich uitziende met eene oplet- tendheid , die door den nacht scheen te willen heen- dringen , gaven hare houding zoowel als de uitdrukking van haar gelaat te kennen, dat zij eenige gedachte in al hare diepte wilde navorschen ... Na eenige minuten peinzens ging zij aan hare kleine tafel zitten, waar zij langzaam een brief schreef, dien zij aandachtig over- las. Na hem zorgvuldig gesloten te hebben, keerde zij naar het raam terug en verrichtte haar avondgebed met het hoofd en het oog naar den sterrenhemel op- geheven.

		XII.

		Franz Frank bewoonde de hoogste verdieping van een huis, dat uitzag op den tuin van het Luxemburg. De drie vertrekken, die weleeer aan deze zijde het



		271

		Op het buiten teruggekeerd, waren hare denkbeelden nogtans verward, eene doodelijke matheid scheen zich van haar te hebben meester gemaakt. Langzaam be- gaf zij zich naar hare kamer zonder een enkel woord met Eveline gewisseld te hebben.

		XVII.

		Den volgenden morgen bemerkte Anna bij haar ont- waken, dat zij ernstig ziek was; haar slaap was drukkend en afmattend geweest; zij kon nauwelijks hare ledematen bewegen. Toch wilde zij opstaan en hoewel Jeanneton, verschrikt over hare bleekheid, haar wilde noodzaken om rustig het bed te houden, het mocht niet baten, Kveline zou te tien uren vertrekken en zij wilde af- scheid van haar nemen. � Laat mij begaan, Jeanneton, zeide zij, ik zal mij later weder te bed begeven, ik beloof het u. Zij kleedde zich en ging naar beneden in de huis- kamer, waar zij Eveline vond, die in der haast ont- beet, daar de burggravin haar met het rijtuig zou komen afhalen. Weldra verscheen het voor de deur, en Eveline nam in allerijl afscheid van mijnheer en mevrouw Severin en van Anna, en onder het heengaan zeide zij: � Ik zal u schrijven, Anna, binnen kort zult gij alles weten. Eenige oogenblikken daarna had zij plaats genomen naast de burggravin, en het rijtuig, met vier paarden bespannen, verdween uit het gezicht. Toevallig trof het, dat het juist de dag was, waarop de heer Severin zich eenmaal \'s maands naar de na-



		307

		Reeds daags na de aankomst van Franz begonnen zij hunne omzwervingen door het oude Rome, waar alles sinds langen tijd gemeenzaam en geliefd was voor Franz, maar waar alles hem ditmaal in een geheel andere gedaante verscheen. Meer dan eenig ander voorzeker had hij weleer die betoovering gesmaakt, welke de geschiedenis en de schoone kunsten daar kwistig ten toon spreiden. En die verhevene schoon- heid van lijnen en omtrekken, die bekoorlijkheid van kleuren, die luister en pracht van het licht, dat alles had zijn talent doen ontluiken, dat hem nu dien be- roemden naam verworven had? Maar een andere be- toovering, eene hoogere schoonheid, een levendiger luister scheen thans af te stralen uit alles, wat hem omringde, en een nieuwe meer verhevene taal te spreken. Het was dezelfde stem, die hij des nachts in zijn kleine kamer op het buitengoed Saint-Clair vernomen had, en die zich to Rome veel zoeter en veel sterker van alle kanten deed hooren, en alles scheen te vervullen, de gewelven der heiligdommen zoowel als het azure gewelf des hemels, de ru�nen van het forum zoowel als de diepten der catacomben, de prachtige paleizen zoowel als de dichterlijke en eenzame omstreken van Rome. Die onvergelijkelijke galerijen, de tempels der kunst, vroeger het eenige voorwerp zijner vereering, waren hem thans niet meer genoeg, niet omdat hij onverschillig geworden was voor die dingen, welke zijne ziel verrukt en hekoord hadden; maar de stem, die zich in zijn binnenste deed hooren, scheen zonder ophouden deze woorden te her- halen: �Hooger, nog hooger!" Deze zielsverheffing, later in onsterflijke verzen beschreven (1), was de mach- tige aantrekking, die Franz voortaan gevoelde. V��r

		(1) Longfellow.
		20*



		340

		gelaat, de schitterende oogen en de bevallige gestalte van zijne verloofde, en ging heen. De avond lokte uit om buiten te blijven en zeer laat ging hij zijne woning binnen; maar hij zou den geheelen nacht doorgewandeld hebben, indien hij alles had willen herhalen, wat hij dien dag ondervonden had, waarop nogtans voor aller oogen, behalve voor de zijne, niets buitengewoons voorgevallen was.

		IX.

		Wij weten wat die dag, van geen belang voor de onverschilligen, voor Guy geweest was. In al zijne teederste gevoelens was hij geschokt en gekreukt ge- worden. De liefde, de geestdrift, de misrekening en de smart hadden hem beurtelings vermeesterd; op die gemoedsaandoeningen was plotseling en levendig eene bedekte, maar nimmer uitgewischte herinnering ont- waakt, die hem te gelijk verdriet genoegen, vreugde, spijt en wroeging veroorzaakte. Na dat alles had hij Eveline wedergezien en hij was er slechts op bedacht geweest om het ongelijk te herstellen, dat hij erkende tegenover haar begaan te hebben. Maar dit berouw was weggevaagd geworden door een plotselingen, vreem- den argwaan en thans was hij ter prooi aan eene woe- dende ijverzucht, die hem geheel en al beheerschte. Ja, hij was ijverzuchtig en bedacht niet, dat wanneer hij dien dag al zijne gedachten geopenbaard had, zij evenzeer redenen zou gehad hebben om het te zijn. Maar daar was thans geen sprake van. Een levendig en ondragelijk mistrouwen maakte zich van hem meester en veranderde zijn lijden van dien morgen in een veel



		DE MARKGRAAF VAN VILUERS.

		i. In het begin dezer eeuw, ongeveer dertig jaren voor het tijdstip, waarop de voornaamste gebeurtenis van dit verhaal plaats vond, was er een aantal per- sonen vergaderd in eene ruime kamer, die door eeue lamp, welke aan het plafond hing, verlicht werd, en waarin een ronde tafel, met papieren bedekt, bijna het geheele huisraad uitmaakte. Die vergadering vormde een vrij zonderlinge ver- eeniging van jonge en oude, rijke en arme personen, van boeren en edellieden onder elkander vermengd; hier en daar merkte men misschien ook van die verdachte wezens op, die zich in alle zaken mengen, wanneer zij, goed of slecht, genoodzaakt zijn de schaduw te zoeken. Een enkele onder hen hield zijn hoofd gedekt en scheen het voorwerp te zijn van een zeker eerbe- toon, dat zich slechts bij sommigen verried door die niet te omschrijven houding, welke ondanks de grootste gemeenzaamheid immer de ware edellieden kenmerk



		14 naar zijne woning terug, die in eene der naburige straten van Portman-Square gelegen was. De deur van een zeer eenvoudig huis werd bij het eerste kloppen geopend; het was reeds twee uren in den morgen en hij werd met zichtbare ongerustheid door zijn dienaar verwacht, dien hij zonder iets te zeggen, voorbij ging, en die hem zwijgend volgde in eene kleine kamer op de benedenste verdieping, waar een helder vuur aangelegd was en een eenvoudige maaltijd gereed stond. De markgraaf gaf een teeken om de spijzen weg te nemen en hetzelfde teeken was voor den bescheiden bediende genoeg, om ook zelf te verdwijnen. Alleen zijnde legde zijn meester hoed en mantel op de tafel, ging bij het licht en las de volgende woorden, met bevende hand op het pakje geschreven, waarvan hij de bewaarder was: Aan Mijnheer den markgraaf van Villiers, om door hem aan Mejufvrouw de Nebriant te worden overhandigd, ingeval hij mijn dood verneemt. Hij opende eene lade van zijn bureau, die in een hoek van de kamer geplaatst was en sloot het pand daarin weg; vervolgens zette hij zich bij den haard neder en bleef in eene diepe mijmering verzonken, zoodat de morgenschemering reeds begon aan te breken, toen hij opstond, om zich ter rust te begeven.

		II. De markgraaf had op dit tijdstip zijn veertigste jaar bereikt, en ofschoon hij er minder bejaard uitzag, zal men zich echter niet verwonderen, dat hij in de oogen van Guillaume des Aubrys, die slechts twintig



		24

		In zijn leven, hoewel tot hiertoe zeer somber, had hij t�n minste de kalmte genoten van een fiere onaf- hankelijkheid , maar thans achtte hij zijne waardigheid, die hem zoo dierbaar was, bedreigd door een gevoel, dat moeielijk was te ontveinzen zonder in zijn karakter een hatelijken dwang te ondergaan, waardoor hij zich bespottelijk zou maken, hetgeen in zijn oog het ergste van alles was. Na eenige uren was hij alzoo besloten om Londen te verlaten; maar het verlangen om Cliar- lotte weder te zien en zich wederom in een huis te bevinden, waar men zijne plaats scheen te hebben be- waard, haalde hem weldra tot het verstandigste be- sluit van alles over: �In dat geval," zeide hij bij zich zelven, �lijden blijft lijden, ik verdraag het liever hier dan elders." Overigens besloot hij te zullen zwijgen en hij vreesde nu eenmaal van zichzelven geen enkele zwakheid. Den volgenden dag bevond hij zich alzoo te Elm Cottage en al de overige dagen tot op den avond van de vergadering, waarover wij gesproken hebben.

		in. Men begrijpt thans waarom de markgraaf zoo be- wogen geworden was, toen hij door Guillaume gekozen werd tot vertrouweling van zijn uitersten wil; waarom zijne hand gebeefd had bij het ontvangen van het pand, dat de jonge Vende�r hem had toevertrouwd. Men kan ook den strijd gissen, die er vervolgens tusschen medelijden en eergevoel in zijn hart ontstond, en dien hij voor niets ter wereld had willen verraden, alsook het gemengd gevoel van liefde en naijver, dat zijn leven sedert eene maand aan foltering ten prooi



		30

		Het met krullende lokken omkranste schoone ge- laat ten hemel gewend, gevoelde zij zich bewogen en in vervoering. De schoonheid van den avond, de welriekende lucht, de sterren, de bloemen, alles scheen de heldere vreugde te weerkaatsen, waarvan haar hart vervuld was. Hare moeder was haar ge- volgd, om haar een dunne witte shawl om de schouders te werpen, die met breede plooien tot op den grond afhing. In deze houding en met dit kleed opgeluisterd, geleek zij zoo zeer op een verschijnenden engel, dat dit zelfde gevoel de twee mannen staande hield, die uit den tuin te voorschijn traden. Dit gevoel was een hartstochtelijke bewondering, die op dit oogen- blik vermengd was met een zielroerend medelijden. De oogen van den jongste schoten vol tranen. De oudere was minder verteederd, maar wellicht meer bewogen, meer opgewonden, meer ontroerd. Aldus bleven zij eenige oogenblikken Charlotte gadeslaan, zonder haar te durven aanspreken. Arm kind!.. . dat men haar toch late aanschouwen, bewonderen, leven en genieten in dit laatste uur van genot, dat haar nog overblijft; niets hier beneden zal haar een ander, gelijk aan dit aanbrengen, en dit oogen- blik zal voor altijd in hare herinnering gegrift blijven, even als dat, waarop haar jeugdig leven den laatsten glimlach en het laatst vaarwel ontving van liefde en geluk!

		IV. De markgraaf van Villiers nam een uur later dan naar gewoonte afscheid van de familie Perceval, en begaf zich met rasschc schreden naar zijne woning,



		35

		zooals ik ze van Saulny vernomen heb. Welaan dan: het scheen, dat het dien nacht een verschrikkelijk weder was, zoodat bij het naderen van de rots allen en ook de aanvoerder zelf vau oordeel waren, dat het onmo- gelijk was om de beklimming te beproeven, en men den volgenden dag afwachten moest. Toen riep Gruil- lauine, dat men daardoor een kostbaren tijd verspilde, dat zoo allen bij het weder, dat er heerschte, het al niet wagen konden, nogtans een het beproeven kon , ten einde degenen, die hen boven afwachtten, van hunne aankomst te onderrichten en geduld in te boezemen; dat hij, als de jongste en de lichtste (en hij had er bij kunnen voegen de meest vermetele van allen) verzocht de beklimming te mogen wagen. Men bood lang wederstand, maar hij drong er zoo sterk op aan, dat men besloot, om hem te laten begaan. Men gaf hem de noodige inlichtingen, men bond hem een koord om het lichaam, waaraan de meest belangrijke en gewichtige papieren gehecht waren, en liet hem zich met handen en voeten aan den rampzaligen kabel vastklemmen, door middel van welken hij in een oogwenk uit het gezicht verdwenen was ... Hier bedekte La Mothe zijn aangezicht. � O! het is ijzingwekkend, zeide hij. � Verder, verder? vroeg de markgraaf hevig ont- roerd. � Welaan 1 het scheen, dat op dit oogenblik een vreeselijke rukwind, die door de rotsen joeg, het schip noodzaakte om zich te verwijderen, ten einde het niet verbrijzeld werd. De wind woei van de kust af, het- geen gelukkig was voor hen maar niet voor den onge- lukkigen Guillaume, die twee malen door den wind opgezweept werd, zoodat zij die boven waren, hem bijna waterpas zagen liggen, terwijl hij zich intusschen met kracht vasthield, maar in de onmogelijkheid om 3*



		86

		hooger te klimmen. Zij deden toen op hunne beurt wanhopige pogingen, om den kabel met hem, die er zich aan vastklemde, naar zich toe te halen; maar zij wor- stelden tegen den storm, en deze was krachtiger dan zij. Zij zagen hem een derde maal op dezelfde vree- selijke wijze in de hoogte slingeren, en het was een laatste maal... zij hoorden een gil, een enkelen gil, en alles was gedaan! � O God! mijn God! riep de markies, zijn aange- zicht met de handen bedekkende. En dezelfde persoon, die zoo pas ter nauwernood een pijnlijken indruk kon meester worden, toen hij vermeende te hooren, dat Guillaume teruggekeerd was, weende, ja weende thans van smart, toen hij ver- nam, dat hij nimmer zou terugkeeren. Ook La Mothe snikte. Hij voegde er echter wel- dra het weinige bij, dat hij nog te zeggen had. Toen des anderen daags de storm bedaard was, werd het stoffelijk overschot van Guillaume door zijne mak- kers gevonden en toevertrouwd aan Saulny, zijn vriend, en na hem de jongste van de gezellen, ten einde het naar Engeland over te brengen; doch hij had het lijk op de naastbijzijnde plaats, waar zich een katholiek priester bevond, laten begraven, ten einde hem de laatste eer aan te doen. De papieren, die Guillaume bij zich had gehad, waren van zijn ontzield lichaam afgenomen, maar men had hem een klein kruisje laten behouden, dat hij aan zijn bals droeg, en dat zijn rechterhand vast omklemde, zijn laatste belijdenis en zijn ver- hevenste gebed op het oogenblik, dat de kracht hem ontbrak en hij den kabel losliet, waaraan zijn leven hing. Nadat het verhaal ge�indigd was, bleef de markies langen tijd onbewegelijk, zwijgend en in een staat van verbijstering, die zoozeer op wanhoop geleek, dat



		37

		La Mothe er van verschrikte en zeide, dat indien hij had kunnen gissen, dat de markies van Villiers des Aubrys zoozeer beminde, hij zich wel zou gewacht hebben, om hem diens dood zoo plotseling mede te deelen.

		V. De markies bracht den geheelen nacht op de been door en ten prooi aan de onbeschrijfelijkste spanning. Bekomen van de eerste verbijstering, die het ver- haal van La Mothe hem veroorzaakt had, herinnerde hij zich met schrik de zending, waarmede hij belast was. De kleinste omstandigheden van zijn laatste onderhoud met den ongelukkigen �uillaume kwa- men hem in het geheugen terug; elke andere ge- dachte had zich opgelost in het diepste medelijden, een medelijden nog gescherpt (zoo het geoorloofd is dit woord te bezigen) door de wroeging over de gedachte en de verlangens, die hij ongetwijfeld veeleer bestreden dan in zijn hart toegelaten had, maar waardoor hij , naar het hem scheen, vrijwillig het schrikwekkend voorval in het leven geroepen had, dat hij thans ver- plicht was aan Charlotte mede te deelen. Hij ver- wenschte het zeldzaam lot, dat na hem de vertrouwe- ling van �uillaume gemaakt te hebben, hem bij haar tot een jobsbode maakte; en nogtans, had hij deze wreede taak niet op zich genomen, had hij niet gezworen haar te zullen volbrengen, vernam hij nog niet duidelijk in zijne ooren de woorden van Guil- laume, die daar zoo dikwerf weerklonken hadden: �Wees voorzichtig, want zij bemint mij en zulks zal een vreeselijke tijding zijn!"



		38

		De herinnering aan deze woorden deed hem tot zichzelven komen en de noodzakelijkheid begrijpen, om op een middel bedacht te zijn, waardoor hij zijn droevigen last kon vervullen en tegelijkertijd zooveel mogelijk haar ontzien, wier geluk hij met den prijs van zijn leven zou gekocht hebben. Alles, wat hij zoo even vernomen had, zou binnen weinige uren aan iedereen bekend zijn. Gisteren spraken de dagbladen er reeds van. Thans zouden het, volgens de gewoonte te Londen, de openbare rondventers zijn! Deze gedachte deed hem sidderen, hij trachtte te overwegen, een plan te maken en na eenige aarzeling nam hij eindelijk een besluit. De nacht was geheel verstreken. De markies zag de zon opkomen en wachtte nog een paar uren. Omstreeks half negen uren ging hij naar beneden, opende zijn bureau, nam er een gesloten pakje uit, dat hij bij zich stak, en ging uit. De dag was schitterend en helder aangebroken. Charlotte zat aan het raam en aanschouwde meermalen den hemel en de boomen van den tuin, dan het boek, dat zij in de hand hield. Louisa zat niet ver van haar aan eene tafel te schrijven, die voor een ander raam geplaatst was, vanwaar men het gezicht had op den ingang. De kamer, waarin zij zich bevond, was eenvoudig, ruim en vroolijk, en droeg in den hoogsten graad den stempel, die aan de plaats het voorkomen geeft van hem, die ze bewoont; boeken in goede orde geplaatst op �tag�res, die aan de wanden hingen, een schoon kruisbeeld van ivoor, dat tegen het helderblauwe behangsel en tusschen twee kleine egersteden hing, onder het kruis eene bidbank, waarop twee personen naast elkander knielen konden, bloemen op den schoorsteenmantel en op de tafels, die haren geur vermengden met den balsemenden reuk , die uit den



		39

		tuin kwam; alles, wat zich in deze kamer bevond, streelde en bekoorde den geest en het gezicht, en het was in de daad eene plaats, ingericht voor de studie en de godsvrucht, voor de jeugd en het geluk. Op dit oogenblik schelde men aan de deur. De jonge dochter hief haar hoofd op en zag den markies binnen komen; hij gaf aan den bediende, die de poort opende, eene boodschap, en met de armen over elkander leunde hij tegen de poort en wachtte. Louise bezat veel bevattelijkheid en kalmte, gepaard met de meest volmaakte onbaatzuchtigheid. Deze hoedanigheid deed haar met juisten blik zien en haastig handelen, zoo dikwerf zij vermoedde, dat anderen in nood of gevaar verkeerden. Nauwelijks had zij dan ook haar oog op den markies geslagen, of zij gevoelde zich van schrik aan- gegrepen. Hem van hare plaats duidelijk ziende zonder gezien te worden, bemerkte zij de vreeselijke bleek- heid op zijn gelaat, en deze omstandigheid, gevoegd bij het ongewone uur van zijn bezoek, had in hare oogen een onheilspellende beteekenis. Zij wist intus- schen den uitroep, die op hare lippen zweefde, te onderdrukken. Twee gedachten kwamen tegelijk voor haren geest. Charlotte in haar schitterend geluk, en hare kranke moeder, door eene kwaal aangetast, die bij den gering- sten schok verdubbelde. Beiden moesten zooveel mogelijk ontzien worden. Zij stond op. Op dit oogenblik verscheen een bediende. Voor dat hij den tijd had om te spreken, zeide zij haastig: � Laat mijnheer in de bibliotheek. Mijn vader is«uit, maar ik kom terstond beneden; zorg vooral, dat men niet binnen ga bij mevrouw Perceval en haar geen kennis geve van dit bezoek.



		40

		� Wat beteekent dit alles ? vroeg Charlotte verwon- derd. Is er dus iets, dat gij weet en gij mij niet zegt? � Neen, zeide Louise, ik weet volstrekt niets, ik bezweer het u. En zij begaf zich naar de deur. Daar gekomen bleef zij staan en door een zeker instinkt van teederheid gedreven, kwam zij bij hare zuster terug. � Charlotte, zeide zij, liove Charlotte, ik weet het niet, maar mijn hart zegt mij, dat wij een ongeluk zullen vernemen..... Laat ons God bidden, dat Hij ons den moed schenke, om alles wat Hij ons overzendt, te verduren. Zij omhelsde Charlotte en ging uit de kamer. Maar deze woorden waren niet ijdel. Gelijk men soms van den dood gered wordt door den tak van een boom, die, hoewel verwondend, den val verzacht en wel gekneusd, maar levend op de aarde doet nederkomen, zoo deden deze woorden Charlotte uit hare onbezorgd- heid in een hevige beduchtheid vallen, waarvan Guil- laume oogenblikkelijk het voorwerp was; de gedachte wendt zich dus altijd het eerst tot datgene wat haar het meest dierbaar is, daarna schrikt zij terug en doorloopt al de graden van vrees en hoop, alles duchtende, alles aannemende behalve een ongeluk, waarbij alle anderen op dit oogenblik niets zijn. De ongelukkige Charlotte schrikte ook terug bij de gedachte aan dit ongeluk alleen, maar dit korte oogen- blik van voorbereiding was .wellicht genoeg, om den slag te voorkomen, die haar doodelijk zou getroffen hebben. Louise bleef langer dan een half uur in de kamer. ... Daarna ging de deur zacht open en zij verscheen met roodgeweende oogen en met een doodsbleek gelaat. Charlotte lag op de knie�n voor haar kruisbeeld. Toen



		v^v^H i ^<5#3

		<



		41

		zij haar hoorde, stond zij haastig op en de twee jonge meisjes stonden zwijgend tegenover elkander. Charlotte zag hare zuster aan en gaf een vreeselijken gil. Louise vatte haar bij den arm, bracht haar naar de bidbank en zeeg daar met haar neder. Daar ontving Charlotte uit hare hand het verzegelde pakje, dat zij haar bracht; daar vernam Charlotte het verhaal, wat Louise haar kwam doen; en nu greep de smart haar zoozeer aan, dat zij bewusteloos nederzonk..... De avond begon reeds te vallen, voordat zij hare oogen weder opende. Zij kon alleen nog het blanke Christus- beeld boven haar hoofd onderscheiden, en dit scheen een blik van goddelijk medelijden te werpen op het kind, dat aan zijne voeten leed en weende! �Er is in het hart geen vreeselijker ontmoeting dan die tusschen de jeugd en de wanhoop," heeft een schrijver uit onze dagen gezegd. Die ontmoeting is in de daad schrikwekkend, wanneer zij plaats heeft; maar zoo lang het licht des geloofs niet uitgedoofd is in het jeugdig hart, blijft deze ontmoeting onmogelijk. Het geloof wijdt deze moeielijke en smartvolle eenheid tusschen de jeugd en het ongeluk, en soms maakt het die onverbreekbaar, want het wil dat zij voort- dure en niet vergeten worde; het is de bewaarder zoowel van langdurige herinneringen als van de on- sterfelijke hoop, maar altijd verdrijft het de sombere wanhoop, de gezellin der ontzenuwde en laffe zielen. De wanhoop gaat dikwerf gepaard met krankzinnigheid en zelfmoord, maar meermalen nog van eene onbezon- nene verstrooidheid, van verwijfde vergetelheid en van de ontheiliging van alle genoegens en alle smarten van het verledene. Deze wanhoop drong de ziel van Charlotte niet binnen. Van dat kruis vloeide haar een dier geheim-



		42

		zinnige woorden toe, die tot in het diepste van de ziel doordringen en daar een troost en als het ware een zeldzame vreugde brengen, die aan de aarde onbekend is en waarvoor zij geen naam heeft. Maar deze door- dringende en goddelijke taal doet zich niet hooren, dan in het uur der uiterste verlatenheid, wanneer de verst verwijderde echo van den menschelijken troost niet meer tot het gebroken hart naakt.

		VI. Wij hebben weinig te zeggen over het geheele jaar bijna, dat op dezen dag volgde. Voor het uiterlijke had er na den dood van Guillaume niet de minste verandering plaats in de levenswijze der bewoners van Elm Cottage. Voor het oog der ongevoeligen bleef dit vreedzame huis hetzelfde, doch het was een land- schap, waarvan zich de zon teruggetrokken heeft. De schitterende glimlach van Charlotte, die voor de familie het ware licht van het huiselijk leven geweest was, scheen voor altijd uitgedoofd. Na een langdurige ziekte waren hare krachten allengs teruggekeerd evenals hare schoonheid, die voor een wijl verwelkt was. Maar het was eene schoonheid, die gewijzigd was evenals haar leven. Zij had verzocht om het rouw- gewaad over Guillaume aan te nemen, alsof zij reeds zijne echtgenoote geweest was, en aldus verscheen zij voor de eerste maal voor de oogen van den markgraaf. Vond hij haar minder bekoorlijk dan te voren? Dit is minder waarschijnlijk; het ongeluk van Charlotte moest veeleer de teederheid, den eerbied en de stille aanbidding vermeerderen, waarvan zij het voorwerp was. Niets veranderde in zijne houding tegenover haar.



		43

		Dagelijks ook bleef hij haar bezoeken. Deze vreugde � de eenige van zijn leven � had wellicht door een enkel woord kunnen verdwijnen; doch dit woord werd zorg- vuldig onderdrukt. Ook Henri Devereux bleef telken avond zijn bezoek voortzetten; zijne vriendschap met den markies was sterk toegenomen sedert hunne gemeenschappelijke beangst- heid, en zij waren zoo innig met elkander verbonden als het verschil van hun leeftijd en betrekkingen toeliet. Charlotte zong niet meer, maar zij beminde de muziek nog en meer dan ooit. Wanneer Louise op de piano speelde, dan luisterde zij uit de verte en in het duister gezeten, opdat men hare tranen niet zou zien vloeien. Henri naderde alsdan soms Louise en bleef eenige oogenblikken bij haar. Wanneer dit gesprek een wei- nig aanhield, dan schoot er een straal van vreugde uit hare donkerblauwe oogen. Eens bij dergelijke gelegen- heid meende zij, dat de markies dit had opgemerkt en zij zag hem vragend aan. � Zij had gewild, dat hij hare gedachten bevestigde, maar de markies las beter in het hart van Devereux dan zij; hij schudde met het hoofd en vestigde op Charlotte zelve een blik, dien zij niet verstond, maar die blik kwelde haar, wijl hij niet naar haar verlangen op de zwijgende vraag antwoordde, en zij liet haar hoofd, voor een wijl opgebeurd, mistroostig op hare hand terugzinken.

		VII. Gedurende den tijd, dien de markgraaf van Villiers in Engeland doorbracht , leidde hij een zeer eenzaam leven. Men had hem nimmer het verkeer der wereld zien zoeken, zelfs niet het verkeer dier vrijwillige



		44

		ballingen, die verre van Frankrijk de omvergeworpen groote wereld weder opbouwden, en die daarvan de afbeelding bewaarden met een allezins kinderlijke en treffende zorg, voor geen enkel offer terugschrikkend, en zonder gewone schaamte de armoede lijdende met al hare gevolgen, uitgenomen het vragen en het ontvangen eener aalmoes, terwijl zij de gewoonten, de overleveringen, de zeden en de taal van het verleden ongeschonden bewaarden. Zij waren bevreesd om de taal aan te leeren van het land, waarheen het toeval van de uitwijking hen had gevoerd, opdat zij de Fransche uitspraak of zelfs die van den kring, waarin zij geleefd hadden, niet zouden verliezen en men keerde na vijf en twintig jaren van ballingschap terug, en sprak in de daad eene taal, die men in Frankrijk reeds begon te vergeten , en die men daar thans bijna niet meer verstaat; eene taal die soms niet naar de letter, maar die nimmer plat is, die zelden welsprekend, maar altijd edel is, en die, naar wij ineenen, nog aangenaam het oor streelt, wanneer men ze bij toeval aantreft bij de zeldzame overlevenden van dat tijdvak, gelijk de oudejacobijnsche liederen thans nog gaarne gehoord worden door per- sonen, die het meest vreemd zijn aan het gevoelen, dat zij inboezemen 1 Niemand merkte de nieuwe gewoonten van den markgraaf op, men zag hem slechts in het voorbijgaan; hij bleef dit leven van genot en foltering, dat hem zoo dierbaar geworden was, leiden zonder de aandacht van iemand op te wekken. Het was overigens niet uitsluitend het gevaarlijk vermaak van Charlotte te aanschouwen, dat hem naar Elm Cottage trok; het verkeer met hare moeder was hem ook onbeschrijfelijk zoet geworden, en ook docter Perceval bracht er toe bij om hem het huiselijk leven aantrekkelijk te maken, waarvan hij het hoofd was. Sedert langen tijd had



		45

		de trotsche neef van mevrouw Perceval eerherstel gedaan voor zijn afkeer van den echtgenoot, dien zij gekozen had. Meer dan eenig ander waardeerde hij het woord gentlemen, zooals de Engelschen het gebruiken, want gelijk men weet, heeft dit woord, dat in Frankrijk altijd het denkbeeld bevat van adellijke afkomst, in Enge- land een veel ruimere beteekenis en wordt het toege- past op allen, die de natuur of opvoeding met den adel van ziel en inborst begaafd heeft, welke men erkent, dat zij het recht en het vermogen hebben zich te verschaffen. In dien zin was de heer Perceval een gentleman, in de meest omvattende beteekenis. Recht- zinnig en ijverig Katholiek, bezat hij bovendien in zijn godsdienstige gevoelens dien graad van vuur, die eene vervolging altijd en overal te weeg brengt, gelijk toenmaals in Engeland bestond, zonder verzachting in wetten, in zeden. Hij wijdde zich aan de zorg voor de Fransche uitgewekenen en vooral aan de arme priesters, die aan kerker en moord ontkomen waren, en hij bracht hun zijne hulp met een eerbied, die aan het geloof, door bloed beleden, toekomt. Maar hoe Katholiek hij ook was, toch had de doctor voor zijn geboorteland een brandende vaderlandsliefde en in de edelmoedigheid op dit tijdstip door al zijn landgenooten, aan de uitgewekenen betoond, de bedie- naars van den verboden godsdienst niet uitgezonderd, begroette hij gaarne den dageraad der toekomstige gerechtigheid, die hij verwachtte en waarnaar hij vurig haakte, meer nog voor de eer van zijn vaderland dan voor die van het geloof. Deze gerechtigheid werd toen werkelijk geboren. Zij had wellicht meer tijd noodig, om op te wassen dan de goede doctor zich voorstelde, maar toen zij eindelijk twintig jaren bereikt had, vermocht zij hare stem te doen hooren te midden van het Britsche volk, en zij nam de vrijheid voor



		46

		zich, om hare zaak te bepleiten. Het oude geloof nam weder eene plaats in, die daaraan wellicht nu en dan betwist, maar nimmermeer zal ontroofd worden. Doctor Perceval was op zekeren dag, door zijne weldadige gewoonten geleid, in het rampzalig verblijf gekomen, waar de gravin de Nebriant in het geheim hare krachten uitputte aan het ziekbed van haar kind, terwijl zij nacht en dag werkte, om voor den prijs van haren arbeid te trachten de geneesmiddelen te koopen, die zij niet altijd kon bekomen. Het was eene fiere en smartelijke worsteling, die een groot getal vrouwen van de aanzienlijkste afkomst in dezen tijd van beproeving doorstonden, en die, wijl zij deze worsteling zonder aarzelen aannamen, zich bijna allen de goederen waardig betoonden, welke zij verloren hadden. Wij weten hoe mevrouw de Nebriant een bescher- mer en Charlotte een vader gevonden had, en wat er onder den weldadigen invloed van doctor Perceval geworden is van dit geheele bestaan, te midden waarvan het arme kind, nog zoo jong, werd bezocht door de grootste vreugde en de grootste smart dei- wereld.

		VIII. Op zekeren dag, toen de markgraaf na een korte afwezigheid te huis kwam, ontving hij een pak brieven en kaartjes uit de handen van Thibaut. Eerst bezag hij de kaartjes; daaronder bevond zich et\' een van Henri Devereux, en hij las er onderaan deze woorden met potlood geschreven: �Verwacht mij aan uw huis, ik heb iets met u te bespreken."



		47

		� Mijnheer Devereux heeft gezegd, dat hij binnen een uur komt, zeide Thibaut. � Het is goed, ik zal mij door hem laten vinden, zeide de markies, voor hem alleen, voegde hij er bij, want hij begreep zeer wel, dat zijn jonge vriend hem iets bijzonders te zeggen had, en hij was niet zonder eenige ongerustheid omtrent hetgeen zulks kon zijn. Hij wierp dus een verstrooiden blik op de brieven en opende er slechts eeivj- op het adres van welken hij de hand van mevrouw Perceval herkende; hij zag dat zij hein uitnoodigde, om op dien dag te komen dineeren, hetgeen hem genoegen deed; maar hij had geen gelegenheid om de overige brieven te openen, want bijna op hetzelfde oogenblik werd er krachtig gescheld, en voordat Thibaut den tijd had, om hem aan te dienen, verscheen Henri Devereux. � Ha! zijt gij hier weder teruggekomen! riep hij , binnenkomende, uit: Goddank! uwe afwezigheid had mij ongerustheid veroorzaakt, en ik was bevreesd, ja beste van Villiers, bevreesd om te vertrekken zonder u te hebben wedergezien. **"� Vertrekken! riep de markies, vertrekken! wan- neer? waarvoor? waarom? � Zie, leesl zeide Henri. Hij reikte den markies een brief over, dien deze van het begin tot het einde las. Deze brief bevatte de aanbieding van een post in de burgerlijke administratie van Indi�, een post, die aan Devereux het uitzicht gaf op een schitterende loopbaan, maar die hem voor vijftien of twintig jaren uit zijn vaderland verwijderde. � En nu? zeide de markgraaf. � En nu! ik heb den post aanvaard en ik vertrek morgen. � Aangenomen! zeide de markies met verbazing. Hoe! gij zult dan vertrekken, en vertrekken voor



		48

		twintig, voor vijfentwintig jaar misschien! en wel op uwen leeftijd, om zoo te zeggen voor uw geheelen leeftijd. Henri, is het ernstig waar? of schertst gij? � Neen, zeide Henri, ik scherts volstrekt niet, ik ben daartoe besloten; ik heb niets te verrichten noch in Engeland, noch in Europa. En op het oogenblik, waarop ik met u spreek, voeg ik er bij, dat het mij toeschijnt, dat ik in de geheele wereld niets te doen heb. Maar ik begrijp, dat dit eene overdrijving is, die ernstiger gevolgen zou kunnen hebben dan het eerste, wanneer ik er aan toegaf. De mensch is in zijn leven altijd tot het een of ander geroepen. En hoe spoediger ik vertrek en hoe eerder ik mij ver- wijder, des te eerder zal ik terugkomen, volmaakt geschikt voor die roeping. � Morgen vertrekken! voor twintig jaren vertrek- ken! herhaalde de markies. � Welnu! wat beteekent dat? hernam Henri; ik ben vrij, zeer vrij, daar ik als verwantschap in En- geland slechts een rijken oom heb, die zich te minder over mij bekommert, wijl ik zijn erfgenaam ben .... Zie, van Villiers, juist voor personen als ik ben, zijn de heerlijke loopbanen in Indi� in het leven geroepen. Naar men zegt, moet men daarvoor werkzaam, dege- lijk en voortvarend zijn; ik geloof al die hoedanig- heden te bezitten zoowel als een ander. Maar ik verkeer ook in eene omstandigheid, die aan schier al onze landgenooten ontbreekt. � Welke? � Dat wil zegden, volstrekt geen home te bezitten, mijn beste vriend! niets wat terughoudt, niets wat terugroept. De home, gij verstaat dit woord, niet waar, van Villiers, en gij begrijpt alles, wat dit voor ons omvat? uit hoevele kleine en groote zaken die band gevormd wordt, waardoor wij daaraan verbonden



		49

		zijn? De home! is het vaderland, de huiselijke haard, het is de echtgenoote, die u daar wacht of die men daarheen hoopt te leiden, het is de tuin, het is de weide, het is de heide, waardoor men zoo dikwerf heen huppelt in de frischheid van den morgen, ofwel des avonds, op het uur waarop een goed vuur en goede vrienden onze terugkomst verbeiden. De home van een Engelschman bestaat in dat alles, en in nog meer dan dat alles, mijn goede vriend..... Gij weet dus hoe gelukkig iemand als ik zich moet gevoelen, niets van dat alles te bezitten! Het is aan dit geluk te danken, dat gij wellicht op den een of anderen tijd verneemt, dat ik te Madras of te Calcutta als rechter of advocaat-generaal gestorven ben. � Komaan, Devereux, zeide de markies, wat be- teekent dat alles? Zeg mij ronduit de waarheid, gij zijt blijkbaar hier niet gekomen, om mij die te ver- bergen. Wat is er voor nieuws en waarom deze plotselinge verandering? Henri bleef een oogenblik peinzen, terwijl hij een boek, dat op de tafel lag, afwisselend open-en dicht- sloeg. In eens wierp hij het boek neder en den markies aanziende, sprak hij eindelijk: � Welaan, mijn goede vriend, ik zal het u zeggen, want eigenlijk ben ik daarvoor hier gekomen. Ik heb dan, moet gij weten, ja, ik heb de dwaasheid begaan, om mijne hand te bieden aan eene vrouw, die van mij niets weten wil. De markies maakte eene beweging. � Gij? � Ja, ik. Dat verwondert u, niet waar? Dat een man, die geen kind is en vermeent geen onnoozele te zijn, eene vrouw ten huwelijk vraagt, aan wie hij in de verste verte niet hopen kan te behagen, eene vrouw, die een ander bemind heeft, die hem nog bemint, die SEV. 4



		50

		hem altijd, zelfs nu hij dood is, zal blijven beminnen ; dat is eene verbijstering, niet waar? De markies gaf geen antwoord. Ilenri ging voort zonder zijn stilzwijgen op te merken: � Dat alles zeg ik bij mij zelven; ik zie het zoo klaar als den dag, ik heb het zelf altijd gezien, maar wat zal ik zeggen, er zijn oogenblikken, waarin ons verstand ons ontvlucht. Zij scheen minder treurig; wij waren bij toeval alleen in den tuin, zij sprak lief- talig met mij en ondanks mij zelven, zonder te weten wat ik zeide, kwam al hetgeen mijn hart vervulde op mijne lippen. Ziet gij, eindelijk en ten laatste wordt men het zwijgen en veinzen moede en wil men zich niet langer bedwingen. Ik werd afgewezen. Gij kunt u niet voorstellen, wat dat zeggen wil. Alles is afgedaan, ik weet het, ik vertrek en zal nimmer terugkeeren. En toch, ik kan u niet verklaren, welk een troost het voor mij geweest is, hoe gelukkig ik mij thans nog gevoel, bij de gedachte, dat zij alles weet, dat ik niets meer verborgen houd en dat ik, zij het dan ook maar eenmaal in mijn leven, ge- legenheid gehad heb, om haar te verklaren, dat ik haar bemin, dat ik haar van den eersten dag bemind heb, dat ik haar immer zal beminnen! Terwijl Henri onder het spreken aldus vervoerd werd, bleef de markies ongevoelig; hij zat met de hand onder het hoofd en luisterde zonder hem aan te zien. � En hebt gij hun uw besluit bekend gemaakt? vroeg hij eindelijk. � Ja, heden avond. Ik had dien brief reeds voor verscheidene dagen ontvangen, en na mijn antwoord te hebben verzonden, ben ik op Elm Cottage geweest; allen hadden een bedrukt voorkomen. Charlotte, die



		51

		gevoelde, dat zij de oorzaak van mijn besluit was, scheen treuriger en neerslachtiger dan wij haar in langen tijd gezien hebben. Ook mejufvrouw Perce- val had een ernstiger voorkomen en het scheen, dat, toen zij mij vaarwel zeide, de tranen in hare oogen kwamen. Ook die Louise is zulk een lieftalig wezen! Op dit oogenblik keek de markies Henri aan. Hij zag, dat deze in zijn geest niet het minste vermoeden had van een geheim, dat hij geloofde te hebben ge- raden en hij zweeg, want door te spreken zou hij ge- meend hebben aan den eerbied voor Louise te kort te doen en haar bijna te verraden. Van de eerste ontroering, die de openbaring, welke hij zoo pas ver- nam, hem veroorzaakt had, terug gekomen, trachtte hij aanvankelijk zijn jeugdigen vriend van zijn besluit af te brengen, doch te vergeefs. Henri had zichzelven onderzocht, ondervraagd en veroordeeld gelijk een rechter of liever gelijk een geneesheer, die met een oogslag den graad van de kwaal en de vereischte operatie opmerkt. � Het komt er hier slechts op aan, zeide.hij, om te lijden en zich daaraan zonder genade te moeten onderwerpen. Vreeselijk lijden, zoo ging hij na eenig stilzwijgen voort, en daarna genezen worden, dat wil ik en daarvoor is eene scheiding noodig, die geene reis, geene afwezigheid is, maar een onoverkomelijke afgrond, dat wil zeggen de afstand en de duur. Er bestaat geene liefde, die tegen dat geneesmiddel bestand is, wees er zeker van; ik weet zeer wel, dat aanvan- kelijk zulk een afstand, dat ik haar naam niet meer hoor uitspreken, en zulk een duur, dat ik haar om zoo te zeggen nimmer zal wederzien, het staal en het vuur op de wonde zullen liggen; maar het staal 4*



		52

		en het vuur genezen ten laatste, en het lidteeken ver- dwijnt eindelijk. Daarop maak ik staat. � Op dit alles heb ik niets te antwoorden, zeide de markies, en zoo gij de rust zoekt langs den weg der vergetelheid, dan is, naar ik geloof, het middel dat gij te baat neemt, het meest zekere, om die te verkrijgen. � Het geldt hier niet alleen rust, zeide Henri, het geldt hier geen genezen, om niet meer te lijden, maar een genezen, om te kunnen handelen. De han- deling is de plicht, is het leven; tot allen prijs moet men daarvoor geschikt blijven of het weder worden. Moest ik den doodstraf ondergaan, dan zou ik slechts eene redelijke daad verricht hebben met mij aan de melancholische werkeloosheid te onttrekken, waar- toe ik vervallen zal, wanneer ik hier blijf, en ik zou mij als een lafaard beschouwen, wanneer ik daar- voor week. Gedurende het geheele gesprek had Henri zonder daarvan bewust te zijn tegenover zijn vriend het voor- komen gehad van den jongen hertog van Rothsay, dien W alter Scott ons afschildert met eene karwats in de hand bij zijn gewonden gunsteling. Elke bewe- ging van de karwats schijnt dezen toe tegen zijne opene en bloedende wonden gericht te zijn en deze onvoorzichtige en lichtzinnige hand veroorzaakt hem zonder het te weten eene soort van foltering. De markies gevoelde zich bij elk woord op dezelfde wijze aangedaan en ondervond een onbeschrijfelijk pijnlijke gewaarwording. � Voor u, zeide hij eindelijk, die u wilt genezen, die wilt leven, voor u die jong zijt en een vader- land hebt, is het krachtige geneesmiddel, dat gij wilt aanwenden, ongetwijfeld het beste, en waarlijk ik vat en prijs u. Maar stel u een man voor, die dezen wil»



		53 om zich te genezen en te leven volstrekt niet gehad heeft, die de jeugdigheid niet meer bezit, die geen be- hoefte heeft aan handeling evenmin als een vaderland, dat hem een doel opent; mij dunkt, hij zou wel het recht hebben, om hetzelfde te zeggen, wat Louise onlangs in die nieuwe romance zong; Ah! gardez-vous de me gu�rir; J\'aime mon mal, j\'en ve�x mourir! Ach laat mij toch genezing derven, Ik min mijn smart, wil daaraan sterven! en hij zou daarom geen lafaard zijn. Bij deze woorden stond hij op, maar, hoezeer hij had getracht om ze van een glimlach te doen vergezeld gaan, had hij nogtans in zijne trekken zulk eene uit- drukking van lijden en lag er in zijne woorden zulk een zonderlinge nadruk, dat Henri er een oogenblik over verbaasd stond. Maar hij dacht, dat hij zonder zulks te willen, de bij den dag klimmende smart van den markies over zijne ballingschap had opgewekt. Deze gedachte belette hem om een anderen zin aan de woorden te hechten, die hij zoo pas vernomen had; en eerst veel later begreep hij ze, maar toen hadden �n tijd �n afstand hen reeds lang van elkander gescheiden.

		IX. De dag was reeds ver gevorderd, toen Henri den markies verliet, en deze had nauwelijks den tijd om in de haast zijn toilet te maken en in een dier zware hackney-coaches te stappen, die op dit tijdstip meer dienden, om de wandelaars tegen stof en slijk te bevei-



		54

		ligen dan om hen sneller over te brengen. Onderweg verdiepte de markies zich in de overwegingen, welke het gesprek, dat hij zoo even gevoerd had, noodzakelijk in het leven riep. Het kwam hem voor- zeker zonderling voor, dat hij ten tweede male de vertrouweling werd van de gevoelens, waarvan Char- lotte het voorwerp was, en ofschoon het vertrek van Henri niet de minste overeenkomst had met dat van Guillaume, bestond er toch betreffende de omstandig- heden eene zonderlinge overeenkomst, In den grond van zijn hart was de uitslag van het gesprek, dat hij pas vernomen had een groote verlichting; reeds meer dan een jaar was er verloopen sinds den dood van Guillaume, en ofschoon de markies overtuigd was, dat Charlotte voor geen enkel ander zulk eene genegenheid bezat als zij voor haren jeugdigen verloofde gevoeld had, vroeg hij zich echter nu en dan af of sedert den dag, waarop de heimelijke liefde van Henri haar bekend werd, deze ontdekking, gevoegd bij alle hoedanigheden, die zij in hem waardeerde, niet voldoende zou zijn, om haar te doen besluiten hem hare hand te schenken. Dit was alzoo voor den markies een vreeselijk vraag- stuk; hij gevoelde zijn hart derhalve verlicht bij de gedachte aan de weigering, die het vertrek van Henri veroorzaakte, en toen hij Charlotte zag, scheen zij hem nog veel aanminniger en bekoorlijker. Bij zijne komst was Louise niet in de kamer. De eenige gast behalve de markies was ditmaal een jonge Fransche priester, die gelijk zooveel anderen hersteld en gered door doctor Perceval, zijn dankbare vriend bleef en nu en dan zijn dischgenoot was. Hij was Gabri�l de M�rian geheeten, doch men noemde hem gewoonlijk den abb� Gabri�l. Men begaf zich aan tafel; de plaats van Louise tegenover den markies bleef onbezet; het arme kind,



		55 zeide hij bij zichzelven, zal er op tegen hebben om ons hare roodgeweende oogen te vertoonen, maar weldra ging de deur open, en Louise verscheen, ver- ontschuldigde zich, dat zij wat laat kwam, en nam bedaard hare plaats aan tafel in. De markies vermeed aanvankelijk bescheiden haar aan te zien, en eerst toen hij er zeker van was, dat men hem niet opmerkte, sloeg hij zijne oogen naar haar op, en zag toen dat haar gelaat een weinig bleeker was dan naar gewoonte maar volkomen kalm, zonder het minste spoor te dra- gen van een overmatige smart of een pas geledene ontroering. Behalve een grootere stilzwijgenheid dan anders, behalve de levendige beweging, waarmede zij bij het intreden der salon de piano gesloten en de lichten uitgedoofd had, welke zij daar als naar gewoonte vond, wees bij Louise niets, volstrekt niets op de aandoeningen, welke de markies bij haar on- dersteld had, en die hem zooveel belangstelling en sympathie voor haar ingeboezemd hadden. � Ik zal mij blijkbaar vergist hebben, zeide hij bij zichzelven; dat verheugt mij. Wanneer hij eenige uren later Louise op luiden toon het gebed voor de reizenden had hooren bidden, zou hij misschien opgemerkt hebben, dat hare stem beefde en de nadruk van dit gebed iets ongewoons had. Maar zij werd slechts gehoord door de vriendin, die aan hare zijde bad en door Hem, tot Wien zij haar gebed richtte, en die over beiden wakende , ze elk om hare eigene reden zag weenen, zonder dat zij elkander spraken over de oorzaak, die hare tranen deed vloeien. Intusschen gevoelde de markies zich in een zeer goeden luim en deed hij zijn best om het gesprek, dat tusschen den geestelijke en den doctor geheel ge- staakt was, weder aan te wakkeren. De eerste scheen



		56

		geheel verdiept in een dagblad, dat op de ta- fel lag. � Mijnheer de abb� is bijzonder aandachtig, zeide de markies eindelijk, die deze houding opmerkte; hij schijnt niet genegen te zijn, om heden met ons te redetwisten en ons te bewijzen, gelijk hij onlangs deed, dat alles op dit oogenblik in de wereld naar wensch gaat en dat ik aan hen, die mij wegens wei- gering van toestemming va-» mijnen kant niet geguillo- tineerd hebben, de grootste dankbaarheid verschuldigd ben. Wat hem betreft, hij is deerlijk mishandeld, maar wijl hij er niet van gestorven is, acht hij het der moeite niet waard om er over te spreken. Op den dag van den moord van Carmel was pater Gabri�l bedwelmd onder een hoop dooden nedergezegen. Vervolgens als door een wonder gered en naar Engeland gevoerd, had hij een weinig later weder in de wereld kunnen terugkeeren, want hij was nog vrij, maar hij was getrouw gebleven aan zijne hooge roeping en het priesterschap was hem toegediend, toen hij van zijne wonden genezen, zich bekwaam gevoelde, om zijne plichten te vervullen. Hij zag op en glimlachte; deze lach en de engel- achtige uitdrukking van zijne oogen maakten dit gelaat opmerkelijk, waarvan de trekken overigens niets buitengewoons hadden. Gij hebt gelijk, mijnheer de markies, ik erken het; ik wil daarover met niemand spreken, het is waar, en ik wil mij trachten te verbeteren... Maar zie! er zijn altijd in het Evangelie eenige woorden, die hem, die het leest, bijzonder treffen; ziehier, welke mij het meest voor den geest komen: Vader vergeef het hun, want zij weten niet wat zij doen. Wanneer ik denk aan den dag, waarop dit woord gesproken werd en aan Hem, die het uitsprak, dan



		57

		verdwijnt alle gevoel van wraak tegen hen, die een aanslag op mijn onbeduidend leven gedaan hebben, en ik wil niets liever dan hun vergeven. De markies zweeg een oogenblik, wellicht onwille- keurig verteederd, maar hij hernam weldra: � Uit deze fraaie manier van redeneeren, mijn beste abb�, zou volgeh, dat er geen verschil meer is tusschen goed en kwaad; men zou geen persoon meer verafschuwen mogen, men zou zelfs geen schelm meer voor een schelm kunnen houden, geen ellendeling voor een ellendeling, geen Bonaparte voor een.... � Zacht, zacht! zeide de doctor; mijnheer de abb� zal niet dulden, dat gij veel kwaads zegt, zelfs van een Bonaparte. De markies werd opgewonden. � Geen kwaads zeggen van Bonaparte! riep hij uit; ik hoop dat gij schertst, beste doctor, en dat mijn- heer de abb� de gevolgtrekkingen van zijn barmhartige stelling niet zoo ver uitstrekken zal. Deze zal, dunkt mij, weten wat hij zegt, zoo ging hij mompelend voort; men zou zich moeielijk kunnen voorstellen, dat hij uit onwetendheid misdoet. De abb� Gabriel wilde hem hierop terstond ant- woorden, doch hij bezon zich en zeide met zacht- moedigen ernst: � Ik zegen elke hand, die voor mijn God de ontheiligde en verlaten tempels weder geopend heeft. � En zegent gij ook de hand, die Europa in het bloed gedompeld heeft? .. . antwoordde de markies met bitterheid. De abb� sloeg zijne oogen neder en legde het dag- blad uit zijne hand. �- Neen, zeide hij, neen , God is mijn getuige, en wanneer ik ondanks mij zelven getroffen en medege- sleept word door het verhaal van een veldslag, dan



		58

		maak ik er mij een verwijt van en het komt mij voor, dat ik te kort geschoten ben aan de plichten, die mij door de H. Wijding zijn opgelegd. � Is er dan wederom een slag geleverd? viel de markies in de rede. � Ja, een groote en vreeselijke slag. � Zoo! en waar?... � Wel, niet ver van Austerlitz, naar het schijnt. � Austerlitz! in welke streek ligt dat?... Is het eene stad of een dorp? � Ik geloof, dat het eene vesting in Moravi� is , zeide de abb�... De keizer... Bonaparte bevond zich hier op den vooravond of den dag na den strijd. � Wie heeft ooit van die plaats hooren spreken ? vroeg de markies spottend. � Ik geloof, dat men den naam er niet van ver- geten zal, sedert al hetgeen daar voorgevallen is, ant- woordde de abb� op zachten toon. De markies ging naar de tafel, nam het nieuwsblad en las in stilte; daarop gaf hij het aan den doctor, en verzonk in eene neerslachtigheid, die den geheelen avond duurde. Frankrijk ontrouw aan zijn koning was voor hem niet meer een staat van grootheid en roem, en elke stap op den zegevierenden tocht werd door hem zonder aarzelen betreurd als den terugkeer vertragend naar den weg, buiten welken iedere over- winning hem onwettig en alle roem hem verdacht scheen. X. De markies kwam met een gefolterd gemoed te huis, en zoodra hij Thibaut zag met de brieven in de hand, die hij hem reeds dien morgen vertoond had, vroeg hij hem ongeduldig, waarom hij hem



		59

		aldus lastig viel en gaf hem bevel zijne rust niet te verstoren. Thibaut sprak geen enkel woord, legde bedaard de brieven op de tafel in de slaapkamer, waarheen zijn meester zich oogenblikkelijk begaf, terwijl hij hem hielp ontkleeden. Maar voordat hij hem verliet, zeide hij: � Ik bracht de brieven aan mijnheer de markies , die hij dezen morgen vergeten had, omdat er een bij is uit Frankrijk, en ik dacht dat mijnheer de markies dien wellicht openen zou, alvorens zich te bed te begeven. De markies gevoelde terstond berouw over zijne onbillijkheid. � Zijt gij vermoeid, Thibaut? vroeg hij op geheel anderen toon. � Neen, mijnheer de markies. � Welaan! ga naar bed. Goeden nacht, Thibaut. � Mijnheer de markies is wel goed. Goeden nacht, mijnheer de markies. Nadat de markies het vergrijp jegens zijn uitmun- tenden dienaar aldus weder goed gemaakt had en de deur gesloten was, nam hij haastig het pak brieven, dat op de tafel lag. Een brief uit Frankrijk! Het was drie jaren geleden, dat hij vandaar geen bericht ontvangen had. Hij zocht hem met ongeduld. Zoodra hij hem zag, opende hij hem zoo haastig, dat hij niet bemerkte, dat de brief met zwart lak gesloten was. Hij las: �Mijnheer de markies, �Met de diepste smart moet ik u berichten, dat �de graaf van Thenin overleden is....." De brief viel hem uit de hand. Deze naam en deze titel waren die van zijn broeder, maar sedert vijftien jaren had hij die gezien noch gehoord..... Op zijn uitdrukkelijk verzoek was deze broeder, die hem



		60

		weleer zoo dierbaar was, nimmer genoemd in de brieven, die hij van tijd tot tijd ontving. De markies trachtte hem te vergeten, en geloofde dat hem dit bijna gelukt was, maar het was eene begoocheling en tegelijkertijd deed zij onrecht aan zijn eigen hart. Hij las de woorden, die hij zoo even gelezen had, nogmaals.... Al de teederheid, die hij zooveel jaren onderdrukt had, scheen in eens naar zijn hart te stroomen en het Ie verstikken. Na zulk een lan- gen tijd het verleden vergeten en zijn broeder in den soldaat van het oproerig Frankrijk miskend te hebben, herinnerde hij zich thans slechts aan hunne kindsch- heid, aan hunne jeugd en hunne vriendschap, die toen onder de twee broeders zoo innig en hecht was, dat zij hem er toe gebracht zou hebben, om ieder anderen vriend ongeschikt voor hem te ma- ken ...... Hij wierp zich in zijn leuningstoel neder, en zonder zich er tegen te verzetten, zonder een enkele van die herinneringen in zijn geheugen te roepen, die hem zoo dikwerf zijne gestrengheid jegens zijn broeder schenen te rechtvaardigen, gaf hij zich zonder verzet over aan de smart, die in zijn hart de vroegere tee- derheid weder deed ontwaken, en hij vond daarin een zekere zoetheid. Den naam van �Roger" dien hij niet uitgesproken had, sinds zij van elkander gescheiden waren, herhaalde hij thans op denzelfden toon als in vroegere dagen.... en onder den invloed van deze levendige en smartelijke aandoening, vernam hij misschien in de diepte zijner ziel het lispelen van eene dier goddelijke stemmen, waaraan de driften, ook zelfs die van edele harten, het zwijgen opleggen; deze stem deed . hem wellicht het zacht verwijt, dat hij zich door de hartstochtelijke en voorbijgaande be- grippen dezer wereld boven dit heilig gevoel had laten