-ocr page 1-

		„HERWONNEN LEVENSKRACHT" BOEK DER MOEDERS OVERGENOMEN                           „ DIT HET SEPHER CHASIDIM ,D" ») OFTEWEL BOEK DER VROMEN II DOOR DEN HULP-BOETPREDIKER. > „ïooo"\'6 duizendtal". 1) Ben In de tale Kanalm geschreven boek. bestemd voor den boer. de kleine luyden en den meerderen man, en vooral met liefde gesohreven voor de moeders. Het Eija ideeën over kunstmest en natuurlijke be- \\estlng, in verband met de kindervoeding en de

-ocr page 2-

		I»m Z\\«l
		Ifi^-J

-ocr page 3- -ocr page 4- -ocr page 5- -ocr page 6- -ocr page 7-

		2o2>A7.
		„HERWONNEN \'
		LEVENSKRACHT"
		BOEK DER MOEDERS OVERGENOMEN UIT HET SEPHER CHASIDIM „D OFTEWEL                 w- £rfl^» BOEK DER VROMEN IlVW DOOR DEN HULP-BOETPREDIKER. „ioooste duizendtal". 1) Een in de tale Kanaana geschreven boek, bestemd voor den boer, de kleine luyden en den meerderen man, en vooral met liefde geschreven voor de moeders. Het zyn ideeën ovor kunstmest en natuurlijke be- mesting, in verband met de kindervoeding en de KINDERSTERFTE.
		SCpher Chasidim „ j" (Boek der Vromen II), want het oorspronke- lijke boek ..SSplier Ohaiidlm", — een buitengewoon zedekundig werk van Rabbi Juda (ben Samuel) ha-ChaSd — dateert reeds van het begin der dertiende eeuw. De strekking van dit boek is het best te verdui- deiijken door het volgende citaat: „Bedrieg niemand opzettelijk door uwe handelingen, ook niet een niet-Jood, zoek geen twist met anderen, ook niet met ongeloovigen. Wee» eerlyk in uwen handel."

-ocr page 8- -ocr page 9-

		AAN DEN LEZER!
		Een groot man heeft eens tot een ander groot man gezegd: ,Je doet mij denken aan mijn kleine broertje, die op z\'n potje zit, en hij drukt, en hij drukt, en hij drukt, maar er komt niks!" Zegt Goethe niet: „Es glbt lm Menschenleben Augenbllcke, Wo man den Weltgeist naher ist, wie sonst"? Waarde Lezer! Wanneer Gij in den aanvang lust voelt, ook mij eerstgenoemd citaat toe te voegen, vergis U niet, want het zou U ten
		<

-ocr page 10-

		laatste wel eens kunnen toeschijnen, dat dat kleine broertje een turbine- vuurwerkbouquet moet hebben in- geslikt, gezien de knappende, knette- rende massa, die rondwentelend neerploft. Waarde Lezer! Mijn geweten belet mij, U te misleiden!
		atSD

-ocr page 11-

		„HERWONNEN LEVENSKRACHT" Boek der Moeders LEZING Gehouden te............... aeao In de Katholieke bladen van I5juli 1915 leest men in een „Buiten verantwoordelijkheid der Redactie" ingezonden stuk, getiteld: „IJVERT VOOR DEN BLOEMENDAG VAN HER- WONNEN LEVENSKRACHT", O.a.: „In alle bladen der Vakbonden In Nederland, leest men sedert eenlge weken bovenstaande korte maar krachtige aan- sporlng, die met duidelijke letters, mid- den in den tekst, op een in het oog loopende plaats dus, staat afgedrukt.

-ocr page 12-

		8
		Het is echter noodlg, dat deze actie niet tot onze R.-K. werklieden beperkt blijft, doch dat alle standen op dien bloemendag een schitterend bewijs van solidariteit, neen beter, van echte chrls- telijke naastenliefde moeten geven. De taak, die Herwonnen Levenskracht op zich genomen heeft, is een reuzen- taak. Niet minder dan de krachtige bestrijding van de witte pest of der tuberculose, vooral in de kringen der werklieden, stelt Herwonnen Levens- kracht zich ten doel.
		Met man en macht dan geholpen om den Bloemendag op 18 Juli te doen slagen. Natuurlijk koopt ledere Katholiek op dien dag een bloempje voor grof geld. Niets dan zilver moet er in de busjes van de verkoopsters stroomen.

-ocr page 13-

		9 Oud en jong, rijk en arm, geestelijke en leek, man en vrouw, allen moeten helpen. Vóór allen is het ook hier weer de vrouw, die het krachtigst helpen moet.
		De Roomsche jonge dames boven de 16 jaar moeten dus maar weder, zooals verleden jaar, gemobiliseerd worden.
		Op dan ten strijde, R.-K. jonge dames van geheel het land, tot welzijn uwer lijdende broeders en zusters In Jezus Christus.
		Gods zegen ruste op den Bloemendag van Herwonnen Levenskracht! Om dien zegen af te smeeken, zal op Zondag 18 Juli over geheel het land een generale H. Communie plaats hebben

-ocr page 14-

		10
		van alle vrouwen en mannen, meisjes en jongelingen, die dien dag voor Her- wonnen Levenskracht werken. Tevens worden verzocht om aan de generale communie deel te nemen alle leden van alle R.-K. Vakvereenigingen in Nederland. Dan zal op waardige wijze — èn door deze generale communie, èn door de krachtige hulp aan de tuberculoselijders — de 6« verjaardag van het Bureau voor de R.-K. Vakorganisatie, hetwelk 18 Juli 1909 werd opgericht, gevierd worden".
		acaa

-ocr page 15-

		Lijdende Broeders en Zusters in Jezus Christus! Lijdende Zusters en Broeders van alle gezindten! Welk een troost gaat er uit van de gedachte: „Herwonnen Levens- kracht" ! Welk eene kracht gaat er uit van dat ééne woord: „Hèr- wonnen"! Ook van U, jonge vereeniginghe, die zich noemt „Roomsch-Katho- lieke Vakorganisatie", is kracht uitgegaan! Ook van U zal steeds meer kracht uitstralen, indien Uwe werken zullen blijven een reuk- offer ter eere van den God van Abraham, Isaak en Jacob, den God van Israël!

-ocr page 16-

		12
		Maar bedenkt, dat waar eene witte pest vaders, moeders en kin- deren verslindt, ook eene zwarte pest welig kan tieren ! * # # Bidden is schoon, zéér schóón! Maar er staat geschreven: „Ora èt labora!" Bid èn werk! God gaf U de macht om te kunnen bidden, maar diezelfde God gaf U ook het verstand om te begrijpen en de kracht om te werken. En bidden zonder werken is tot heden nimmer verhoord! Bidden is slechts de juridisch- wiskunstige formuleeringhe van hetgeen Gij wenscht. Bidden zon- der logica en wenschen zonder

-ocr page 17-

		13
		arbeid is strafbaar, omdat het tij d- verspillinghe is, en buitendien ... is het hoonen van Uw God! Want Gij, Gij zijt naar Zijn beeld gescha- pen en door de H. Communie zijt Gij geworden vleesch van Zijn vleesch, en bloed van Zijn bloed! En is God niet de Logos en de Logos niet van God? # * # Waar gebeden wordt, moet ook... gespijzigd en gelaafd worden. Bid- den is hongerlijden, hetzij geestelijk, hetzij lichamelijk, en hongerlijden is verlangen naar voedsel. Om te kunnen verlangen naar het brood des geestes, het Panis Angelicus, is in de eerste plaats lichamelijk voedsel noodig. Maar ziet! Door de hebzucht en

-ocr page 18-

		M
		de waanwijsheid der menschen is de bodem en daardoor ons voedsel vergeven terwille van het gouden kalf. Werpt een\' blik in onze kinder- ziekenhuizen, in onze kraamin- richtingen! Werpt een\' blik op die kinderen, op die moeders, die aan het ziekbed gekluisterd zijn en Gij zult leeren, wat voeding is en wat slechte voeding heeft kunnen ver- wöesten! Gaat naar de badplaatsen en ziet de treurende menschengeraamten! Gaat naar de doodenakkers en vraagt den schimmen der jongge- borenen, wat de oorzaak is van hunnen tè vroegtijdigen dood, en zij zullen antwoorden met weenen en tandengeknars en zij zullen U toeroepen: „Bidt, bidt, bidt! Want

-ocr page 19-

		15
		de kunstmest, dien Ge zelf met bloedgeld betaalt, wordt ook Uw beul! Asini Asinorum!" Gij, jonge vereeniginghe, die U ten doel stelt, de witte pest, de tu- berculose, te bestrijden, wijd ook Uwe volle aandacht aan de zwarte pest. Pest is pest; of ze wit is of zwart. En waar pest is, daar staat de dood met zijne zeis voor de deur. Die zwarte pest is de hebzucht der menschen! God gaf den bedienaren des Woords het woord om dat woord te gebruiken, niet om het te mis- bruiken. Bedienaren des Woords, wacht U voor die zwarte pest! Die pest is reeds in Uwe omgevinghe! „Rust Roest"? Roest! Rust!!

-ocr page 20-

		16
		En Gij, schapen, die ter slacht- bank wordt geleid, vergeeft Uwen beulen hunne zonden! Dood is dood----maar dood is ook leven! Waar God het gebiedt, zullen menschen komen en waar menschen zijn, zullen ook menschen zijn, die kunnen bidden! Dat zij Uw troost! Want goed bidden is denken en goed denken is arbeiden. En als er goed gebeden en goed gedacht en goed gearbeid is, dan zal de slachtbank, die reeds zoo onnoemelijk veel offers eischte, worden gesloopt. En Gij, herders! Weest barm- hartig en goedertieren! Weest lank- moedig voor Uwe schapen! Helpt hen mede de slachtbank te ver- brijzelen, want alsdan zullen de lammeren voor U huppelen en U

-ocr page 21-

		17
		verwarmen met de wol hunner huid. # Ik had een boek geschreven ___ een boek!.... een dik boek! Maar ik heb dat boek ten vure gedoemd. Heeft het nut een boek te schrij- ven? Heeft het nut zijnen naaste te verscheuren als een roofdier? Neen, neen, driemaal neen! Maar nu wil ik den Phoenix uit zijne assche doen verrijzen, want nu is het mijn plicht te spreken, nu is het mijn plicht te schrijven. Rust de waarheid nog niet steeds onder de korenmaat? Kan ik spreken ? Kan ik schrijven ? Neen! Maar ik wil spreken en ik zal schrijven, — hoe dan ook. Waarom ? 2

-ocr page 22-

		i8
		Omdat de waarheid niet langer verborgen MAG blijven — de Engel des doods staat voor de deur! Nog een wijle — nog een wijle — en onze eerstgeborenen zullen ster- ven als in de dagen van Israël! De Engel des doods zal zewegmaaien in éénen nacht! Mag ik de waarheid spreken, mag ik de waarheid schrijven? Kan ik in deze de waarheid van de leugen onderscheiden? Maar kunt gij dat, gij, die U uit- geeft voor leeraar van den volke en al te vaak zelfs voor profeet? Ja, ik meen u, gij bevooroordeelde en bevoordeelde geleerden, gij cul- tuur-parasieten, die u laat kleeden en voeden als hoogepriesters der wetenschap, ik meen u, gij valsche profeten, wier kunstmest-zegekar

-ocr page 23-

		19
		door een gouden kalf met Icarus- vleugelen wordt getrokken en door den Mammon wordt geduwd! Een zegetocht over rottende lijken en dat nog wel van menschen- kinderen. Een schoone zegetocht, voorwaar! Eerst dan, wanneer uw rijk zal zijn verwoest, en uwe hebzucht gebreideld, die hebzucht, welke niet beter te vergelijken is, dan met de vraatzucht van een aasgier op een lillend kreng, eerst dan zal de mensch zijn „Hooglied" kunnen dichten! « Moeders, vrouwen en jonge doch- teren! Er zijn „Costuymen ende Usan- cien", d. w. z. eerbare en goede ge- bruiken.

-ocr page 24-

		20
		Een van die eerbare gebruiken is, dat beschaafde mannen nooit en te nimmer tot eerbare vrouwen spreken over dingen, die onwellui- dend, onkuisch, vies of walgelijk zijn. Waarom ik desalniettemin tot U heb durven spreken over mest? Maar is de mest dan niet van God? Moeders, is de mest niet de voeding der planten en de indirecte voeding van Uw kind ? En is slechte voeding niet eene macht, die Uw kind kan maken tot een\' tuber- culeuzen of rachiteuzen zwakke- ling of tot een\' hulpbehoevenden idioot? Kan goede voeding er daarentegen geen krachtig, gezond mensch van maken, een\' goeden engel, misschien wel een\' koning, een\' keizer, een\'

-ocr page 25-

		21
		wonderdoenden Heilige, of een\' on- feilbaren Paus? Heeft de God van Abraham, Isaak en Jacob zelf aan de „Costuymen ende Usancien" gedacht, toen hij aan de oevers der riviere Chebar zijnen beminden en uitverkoren dienaar, den profeet Ezechiel, ge- bood, zijn „gerstenkoecksken met \'s menschen afganghe te backen" ? 1) Neen, Moeder! Vies en walgelijk
		1) Ezechiel Cap. IV, Vers 12 en 14: „Ende gij sult een gerstenkoeck eten / ende die sult gij met dreck van \'s menschen afgangh backen ƒ voor hare oogen". ... „Doe seide ick / Ach Heere Heere/ Siet/ mijne ziele en is niet verontreynight geweest, want ick en hebbe van mijner jeught af tot nu toe / geen doot aes nochte dat verscheurt is gegeten / nochte geen verfoeyelick vleesch en is in mijnen mont gekomen" .... „Ende Hü seyde tot mij: Siet j ick hebbe u runderen mist gegeven voor menschen dreck / soo sult gij u brood daer mede bereyden."

-ocr page 26-

		22
		bestaat niet, als het gaat om het leven van Uw kind. Nóch voor eene moeder, noch voor een\' medicus mag er sprake zijn vaa walginghe of viesheid. Moeders! Aan U is de heilige plicht opgedragen te zorgen voor een beter nageslacht! Wijdt alle aandacht, die in U is, aan de bemestinghe der vruchten des velds, dat is Uw plicht! # # # Kunstmest is goed, maar kunst- mest is vergift, en gebruikt, zooals ten huidigen dage geschiedt, moet kunstmest op den duur voor plant, dier en mensch vergift worden, want men gebruikt nièt-ontgifte aanvullingsmest als éénige mest!

-ocr page 27-

		23
		Dat onze wijze Koningin, dat onze vroede regeeringhe wake, opdat op den duur Hare onderdanen niet vergeven worden\'. Dat is hun plicht — op poene van —! * * Nu een woord aan U, vrienden! Want ook voor mij is de waarheid heilig, en het zoeken naar de waar- heid de eenige reden om nog verder te willen leven. Wij weten allen: ik ben ik, dat is gelijk aan ièt is niets. Ik spreek tot U, nièt-bevooroordeelde en nièt- bevoordeelde geleerden bij de gratie Gods! Gij hebt een\' weg met door- nen bewandeld en maar al te dik- wijls distelen geoogst. Ook zoo ging het mij!

-ocr page 28-

		24
		Maar waar een wil is, is een weg — mèt doornen en mèt rozen. Er is een weg, die voert tot gedeel- telijk begrijpen en die niet is ge- plaveid met menschelijk geknoei, en niet bezoedeld met den drek van gouden-kalfaanbidders. En die weg voert tot den bijbel der natuur. Gij, collega\'s en Gij, menschen, die mede dat wegsken hebt gebaand in dat bijna ondoordringbaar oer- woud, Gij, die U hebt verwond aan de doornen en die, evenals ik, slechts eene enkele roos hebt mogen pluk- ken, zet schouder aan schouder, opdat wij mettertijd onze kinderen mogen behouden.

-ocr page 29-

		25
		Vrouw! Moeder! Hebt Gij het kind lief, dat aan Uwe zorgen is toevertrouwd? Hebt Gij lief, wat Gij met smarten hebt gebaard? Dan steun ons, naarmate Gij krach- ten hebt! Steun ons, want het gaat om het leven van Uw kind! Helpt ons de Pharizeërs en Sadduceërs te verdrijven uit den tempel en steenigt hen met de tafelen der wet! Verplettert hen, zij, die ter- wille van het gouden kalf rond- dansen op rottende kinderlijken! # # * Vrouw! Moeder! God gaf U het bewustzijn, hoè Ge Uw kind moet voeden, nog vóór het den eersten lichtstraal had aanschouwd. Hij gaf U het instinct, die voeding naar omstandigheden te kiezen.

-ocr page 30-

		26
		Zoudt Gij Uwen lieveling een\' steen of soms eene slang geven, als hij honger heeft? Neen, want dan waart Ge eene ontaarde moeder, eene misdadige vrouw en de duivel zou Uw inge- wand verscheuren en de eeuwige pijnen der hel zouden Uw deel zijn. Kunstmest is vergift. Vergeeft men den bodem, dan vergeeft men de planten en daardoor de dieren, de menschen en de kinderen der menschen! Kunstmest kan echter voedsel worden. Maar wanneer en in wei- ken vorm? De voeding der plant komt over- een met de voeding van de vrucht Uwer ingewanden, maar de secun- daire moederweelde, het kind te voeden, kent de plant slechts

-ocr page 31-

		27
		bij uitzondering. In het algemeen is de plant dan ook aangewezen op eene min. Maar zijt ook Gij niet aangewezen op eene min, wanneer Uwe borst- klieren zijn verdroogd of wanneer Gij door ziekte geen levensvocht, doch gift produceert? Vrouwen kunnen schoon zijn, als bloemen. Maar hun voedingscirkel- gang blijft voor verdwaasden on- aesthetisch. Wèl geef ik gaarne toe, dat het idee „min" iets tegenstrijdigs en daardoor onaesthetisch is. Ook leed is onaesthetisch! Het gedwongen tegennatuurlijke stuit tegen de borst..... Waar de moeder sterft, wordt het kind beklaagd. Wie zou geen deernis hebben met dit hulpelooze

-ocr page 32-

		28
		wezen? Maar als de moeder is heengegaan en het kind begint te verhongeren, mag aan aesthetica niet meer gedacht worden. Er moet worden gehandeld, er moet worden opgetreden met oordeel des onder- scheids. Zoo niet, dan begaat Gij een móórd! Vrouw! Moeder, aan wie de zware taak wordt opgelegd om van dat wezentje een mensch te maken! Wat is Uw plicht? Uw plicht is, eene min te kiezen, eene goede min. Is Uwe huid blank, en zijn Uwe borstklieren verdroogd, dan zult Gij eene blanke moeder moeten sméé- ken, zich te ontfermen over dit wezen, want is het hemd niet nader dan de rok? Maar woont Gij aan de over-

-ocr page 33-

		29
		zeesche stranden, dan zult Ge dien heiligen plicht wellicht moeten over- laten aan eene kleurlinge, mis- schien wel aan een dier. Doch, als de ure zal gekomen zijn, dat de tepel wordt gescheurd door den pasgeworden tand, wat dan? Dan zult Ge heengaan naar het veld of naar de sawah en Gij zult de vruchten lezen en ze bereiden, zooals de mensch U heeft geleerd. En als de zon hare jaartaak heeft volbracht, dan zal het zoogdier niet alleen met zijne melk, maar ook met zijn vleesch Uwen lieveling moeten voeden. En heeft de volle maan zich dan weer voor de zesde maal weer- spiegeld in het blauwe meer, dan zullen hier het veld, de moestuin, de oofttuin, de zee en de rivieren,

-ocr page 34-

		30
		dédr de sawah, de kebon, de rimboe en de kali om beurten moeten voorzien in de behoeften van Uw kind. En eindelijk, als de aerdkloot nog driemaal hare jaarbaan om de zonne heeft voltooid, dan zal dat kleine kind aan U, Moeder, zeggen, wat het noodig heeft, om te kunnen opgroeien tot een mensch. # * # Arme plant, waarvan de moeder is heengegaan, en waarvan vandalen en barbaren de minnen hebben vermoord — uit hebzucht en waan- wijsheid. Arme wees, ten doode opgeschre- ven! Zelfs zonnegoud kan U niet redden.

-ocr page 35-

		3i
		Plantenmoeder! Wat zal Uwe vrucht baren? # # # Vrouwen! De plantenvoeding heeft meer gelijkenisse met de kinder- voeding, dan Gij vermoedt! Een kind is vleesch van Uw vleesch, bloed van Uw bloed, want vóór het \'t levenslicht aanschouwde, werd het gevoed met Uw bloed. Welnu, ook de plant heeft hare eigenaardige placentale voeding! Leeft de kiem niet de eerste dagen van het kiemwit, waarmede de moederplant haar heeft omsloten? En verder — gelijk een pasgeboren kind, dat, indien de moeder sterft, aan de zorgen van eene min wordt toevertrouwd, zoo dient ook de ont-

-ocr page 36-

		33
		kiemde plant, zoodra zij de zaad- huid heeft doorboord en het kiem- wit heeft verbruikt, door één of meer plantenminnen te worden gevoed, d. w. z., dat het in den bodem moet vinden gemakkelijk verteer- bare stoffen, afkomstig van daarvoor geschikte plantensoorten. Maar welke plantensoorten moe- ten wij kiezen voor onze verschil- lende cultuurgewassen? En waar moeten wij die „minnen" zoeken? Gaat naar de ongerepte natuur en aanschouwt met eerbiedig ver- langen om te wéten, wat Uw God voor U wil openbaren als in een opengeslagen boek, dag voor dag, uur voor uur. Dan zult Gij de „minnen" voor eene bepaalde plant daar vinden, waar deze plant in plantengemeenschappen voorkomt.

-ocr page 37-

		33
		Het zou echter absoluut onmoge- lijk zijn, om voor het onnoemelijk aantal cultuurplanten op deze wijze „minnen" te verzamelen. Wij zullen ons dus in het algemeen moeten tevredenstellen met het kweeken van „minnen", die gemakkelijker en met minder kosten te bereiken zijn, evenals het kind zich dikwijls moet tevredenstellen met de melk eener kleurlinge, of van een dier. * * * En als de wortel is doorgegroeid en zich veelzijdig heeft vertakt, dan zal de plant meer consistent voedsel begeeren. Dit voedsel is „minnenmelk", plus colloidale bodemverweeringspro- ducten. 3

-ocr page 38-

		34
		En heeft eindelijk de plant hare pubertiteitsperiode bereikt, dan zal zij nog consistenter voedsel begee- ren. Hare zuigcellen en hydropoten hebben zich dan volkomen ontwik- keld en ze is in staat de zware minerale kost te bereiden door de knagende werking harer zuigcellen op de bodemdeeltjes. Wat verstaan wij hier onder zware minerale kost? Kalk, kali, phosphorzuur, stikstof enz. van direct mineralen oorsprong, m.a. w. onze kunstmestzouten in hunne eenzijdige chemische samen- stelling en hunnen te gebrekkigen vorm. Tevens zal de plant door dien gebrekkigen vorm heden niets, morgen te veel krijgen.

-ocr page 39-

		35
		Voor ieder levend wezen is het van het grootste belang op tijd vol- doende en gemakkelijk verteerbaar voedsel te ontvangen, terwijl her- haalde overdaad van onverteer- baar voedsel niet anders dan kan schaden. Moeders! Voedt Uwen zuigeling niet met biefstuk en aardappelen, want dan zal Uw zuigeling ziek worden en sterven. En Gij zult Uwen lieveling begraven met een gebroken hart. Maar wat doen onze kunstmest- impressario\'s anders dan zuige- lingen biefstuk met aardappelen voeren? En waarom doen zij het? Alleen terwille van het gouden kalf! Moeders! Kunstmest is vergift! Kunstmest plus aarde kan evenwel

-ocr page 40-

		36
		voedsel worden, maar slechts dan, indien die kunstmest minstens een jaar in de moederschoot der aarde heeft vertoefd ter ontgifting. Dan pas is het voedsel geworden. Maar het is voedsel als biefstuk met aardappelen, dus geen zuigelin- genkost, maar kost voor volwassen planten. # Laat ons dus tijdig zorgen voor „plantenminnen", die rijkelijk melk afscheiden, en voor die colloidale verweeringsproducten, die de over- brugging vormen tot het ontgifte minerale voedsel der pubertiteit. Dan zal de plant, het dier, Uw man, Gij zelf gezond blijven, en het kind, dat Gij zult baren, zal eene zon

-ocr page 41-

		37
		zijn in Uw huis, de vreugde van Uwen ouden dag! Moeders! Eischt voor allen, die Ge liefhebt, maar vooral voor Uw kind, dat onze vroede regeeringhe haren ijzeren arm zal aanwenden om verder onheil af te weren. Moeders! Sticht ook Gij vereeni- gingen en noemt die: „Tot Her- winning van Levenskracht." Laat het doel van die vereeni- gingen in de eerste plaats zijn: de verbetering der voedingsplanten voor zoogenden, kinderen en zieken, en later, voor allen. En laat het middel, om tot dat doel te geraken, zijn: eene verbeterde bemestings- methode op natuur-historischen grondslag 1). i) Een helderen kijk op de noodzakelijkheid hiervan geeft o. a. eene brochure, die my zoo

-ocr page 42-

		38
		Dan, als Gij aldus gehandeld zult hebben, dan zal God, die door den driebond Zijner engelen Lilith, de eerste vrouwe Adams, de moorde- naresse der eerstgeborenen, heeft geknecht, ook de volgelingen Liliths, die in ons midden zijn opgestaan, terugwerpen in den afgrond der hel. Want de God van Senoi, San- senoi en Samangeloph waakt nog altijd! Moeders! Waakt en bidt, bidt en werkt! juist bereikt: „Meelvergiftiging of gebrek ?" door E. van Dieren, Arts te Amsterdam (Hollandia- drukkery, Baarn). Evenals eeue verkeerde bemesting bü de ryst- cultuur de beri-beri kan veroorzaken door een gebrek aan voedingsstoffen ter instandhouding van het zenuwstelsel, zoo verwekt of versterkt de gebruikehjke verkeerde bemestingsmethode by de overige cultuurgewassen ontelbare andere kwalen, door het ontbreken der natuurlijke, eigenaardige I vermenging der voedingszouten.

-ocr page 43-

		39
		Herwonnen levenskracht kan slechts verkregen worden met God, door God en van God! Keert dan terug tot dien God onzer vaderen en Hij zal U leeren de witte en de zwarte pest te bestrijden, Hij zal U leeren den bodem en diens vruch- ten te bewaken tegen de hebzucht der menschen. God is God! Hij zal U de mid- delen geven om die hebzucht onzer naasten te breidelen. Muilbandt dan die hebzucht en Uwe kinderen zullen leven, zij zullen leven als gezonde, blijde menschen! Alsdan zullen Uwe stemmen klinken als geschreven staat in het IXe hoofdstuk van „Hechaloth rabbathi." Als de stem van het water in \'t ruischen der stormen, als de

-ocr page 44-

		4o
		stem van de golven in het blauwe meer, als in de Lente de zuiden- wind er mee speelt, zoo klinkt de stem van het loflied op tot den troon der heerlijkheid, den koning der koningen prijzend. Een galm van tonen! een mach- tig bruisen! want vele stemmen reien zich saam ten gezang tot den troon der heerlijkheid, om den ge- weldige Jacobs toe te zingen en duizendstemmig ruischt het om- hoog: „Heilig, heilig, heilig is de Heer der ontelbare heirscharen!" Amen!
		* *

-ocr page 45-

		41
		Waarom heb ik tot U gesproken in de tale Kanaans? Omdat de boetprediker U moet leeren in de taal der talen, want dit is de taal, die Gij geleerd hebt als zuigeling, als kind, als jongeling, als jonge dochter, als man, als vrouw, als vader, als moeder. • Dat is de tale onzer voorvaderen, de tale des gemoeds, de tale, die spreekt tot Uw hart en tot den tempel Uwer ziel. Dat is de taal der talen, die zal bestaan, totdat het laatste menschen- kind tot assche is vergaan. Zoudt Gij mij kunnen verstaan, zoudt Gij mij kunnen begrijpen in- dien ik U in eene andere tale zoude hebben toegesproken? Neen, neen, neen! Gij zijt een kind der Kerke, de Kerke was Uwe

-ocr page 46-

		42
		voedster, Gij hebt Uwe Kerke lief! Gij voorgangers des volks, wat Gij weet, wat Gij spreekt, wat Gij schrijft, wat Gij dicht, Gij put het uit de oude bronnen van het uit- verkoren volk. Vergiftigt dan die bronnen niet! Zij komen van God die de bron van alle wijsheid is. Keert dan terug op den weg Uwer vaderen, die reeds het ware en het schoone wisten te onderscheiden van den poel des verderfs. Keert terug tot de bronnen van Hebron, tot de wateren der Jordaan, keert terug tot de vleeschpotten van Egypte en tot de kwakkelen der woestijn. Maar vergeet vooral het manna niet, noch de korenschooven van Ruth!

-ocr page 47-

		NAWOORD TOT DEN „MEERDEREN" MAN.
		„Nous sommes tous pétris de faiblesses et d\'erreurs j pardon- nons-nous reciproquement nos sottises, c\'est la première loi de la nature." (Voltaire: Diot. Phil.: Tolérance). Gij, die U neer wilt zetten om voorafgaande regelen te critiseeren, ik bid U, overdenkt eerst de vol- gende gelijkenisse: Mijn Buurman en de Ezel. In het verre Oosten had ik een buurman, die eens zijn been ver- wondde met een bijl. Hij nu vreesde zeer te sterven aan den tetanus.

-ocr page 48-

		44
		Daar hij mijn vriend was, en hij tevens wist, dat ik ook zijn vriend was, spoedde hij zich tot mij, opdat ik hem zoude helpen in zijnen nood. Ik deed zulks naar mijn beste weten en, volgens de nieuwste eisenen der moderne wondbehan- delinghe, spoot ik hem in met een Serum anti-tetanicum. Nauwelijks had ik het verband met de laatste speld bevestigd, of mijn vriend werd paars van drift, begon te vloeken en te razen, pakte mij bij de keel, wierp me op den grond en snauwde mij toe: —  „Vervloekte vent! Je bent een ezel, een ezel, een ezel!" Ik stond op en antwoordde met waardigheid: —  „Broeder, Gij hebt gelijk!"

-ocr page 49-

		45
		Maar zelfs dat hielp niet. Integen- deel, mijn vriend begon nog harder te schelden. Toen riep ik met waardigheid: —  „Wee U, Broeder! Wie seght: Gij dwaes, die sal strafbaar zijn door het helsche vyer" 1). Dat hielp ! Mijn vriend werd be- daard en begon te weenen. Met klagender stemme sprak hij tot mij: —  „Vriend! Wat hebt gij gedaan ? Wilt gij mij blootstellen aan den tetanus inquisitionis insanabilis ? Heeft onze Hadji niet bevolen, dat elke beenwond met kakkerlakken- olie en muggenvet behandeld moet worden?" Ik antwoordde met waardigheid: —  „Broeder! Ook voor diènteta- nus wil ik U behoeden!"
		i) Matt. 5 : 22.

-ocr page 50-

		46
		En ik toog heen naar de rimboe en ving kakkerlakken en muggen, bereidde daaruit olie en vet, maar ik steriliseerde ze en mengde ze met een anti-septicum. Daarmede bestreek ik de wonde van mijn vriend en hij weende en smeekte om vergiffenis. Terzelfder ure kwam tot mij eene kleurlinge met een ezel, die onduld- bare pijnen leed door de mishan- delingen zijns drijvers. Ook hij zou onvermijdelijk den tetanus ten offer zijn gevallen, indien hij niet tot mij was geleid. Ook dien ezel spoot ik in met het Serum antitetanicum, dat ik voor mijn\' vriend had gebruikt. En ziet! Deze ezel genas eerder dan mijn vriend! * * #

-ocr page 51-

		47
		Broeders! Voorwaar, voorwaar, ik zeg U: de tale Kanaans is gelijk aan de kakkerlakkenolie en het muggenvet. Meerdere man! Uwe ziele weent en Ge beticht mij sarcasmen te hebben geschreven? Broeders! Ei- lacie! Gij hebt gelijk! Maar bedenkt toch ook, dat een sarcasme kan zijn ... de uiting van de hoogste smart, en dat, waar dwaasheid is geschreven, dikwijls waarheid verborgen is. Heeft niet onzen Desiderius Eras- mus den „Lof der Zotheid" gedicht? En is voor hem geen standbeeld opgericht? C3CS3C3

-ocr page 52-

		REPLIEKEN OP CRITIEKEN.
		„Rochelt ook de woudezel by° hel jonge gras? Loeit de os by z\\Jn voeder?"                      (Job VI : 5). Mijne Beminden! Critiek uitoefenen op het Woord, het doen en laten van een\' bedienaar des Woords is slecht, is uit den booze. Het is het vuigste middel van Satan, den mensch gegeven, om zijns naasten brein te vergifti- gen. De gruwelen der Hel zijn dan ook nog te zacht voor hen, die zich van dat middel bedienen. Ik weet het!

-ocr page 53-

		49
		Doch den boetprediker is het een heilige plicht, zulks ten allen tijde met liefde te doen. Quod licetjovi, non licet Bovi! Broeders! Gij hebt mij dan voor de voeten geworpen, dat ik de tale Kanaans belachelijk gemaakt zoude hebben. Eilacie, Broeders, niets is minder waar. Ik zou met evenveel recht kunnen zeggen, dat Gij haar be- lachelijk maakt, want ik heb niet anders gedaan, dan hetgeen Gij dagelijks doet. Wanneer Gij U tot de moeders of tot den minderen man in het algemeen wendt, waarom gebruikt Gij dan de tale Kanaans? Zoudt Gij indruk maken, zoudt Gij Uwe „geboden" opgevolgd zien, indien Gij U uitdruktet in 4

-ocr page 54-

		50
		de tale des dagelijkschen levens? Neen, immers! Welnu, ook ik had iets tot de moeders en tot den minderen man te zeggen. Wilde ik nu eenige kans hebben, tot hunne harten door te dringen, dan stond mij slechts één weg open: Uw weg! # # # Er is „periculum in mora", er is dringend gevaar bij uitstellen Uwer- en onzerzijds. Het ware dan ook beter geweest, en meer Uwer roeping waardig, indien Gij U met mij haddet gekeerd tegen het voortdurend wassend ge- vaar, dat de menschheid bedreigt, in plaats dat Gij U opmaaktet om den vorm mijner ideeën te bestrijden. Broeders, wat ik U bidden mag,

-ocr page 55-

		51
		maakt den vorm mijner ideeën niet tot een steen des aanstoots, een „lapis infernalis et petra scandali". Wie een\' berg te verzetten heeft, struikele niet over een\' steen. Zelfs al heb ik in Uw oog de tale Kanaans te onpas gebruikt, be- denkt toch, dat het groote doel, dat ik bij dat gebruik voor oogen had, zóó edel is, dat het middel, dat ik er toe heb moeten gebruiken, niet onedel kan zijn. Broeders! Ten allen tijde hebben er „Heel- en Vroedmeesteren" be- staan, die medicijn wisten te berei- den, niet alleen voor den minderen man, doch ook, en vooral, voor den méérderen man. De Christus was één dier uitver- korenen, evenals Multatuli, wien de bijzondere genade ten deel viel, een\'

-ocr page 56-

		52
		„Max Havelaar" en eene „Vorsten- school" te mogen schrijven. De Christus is gehangen, vastge- nageld op een „houten" 1) kruis, de vlinder in de „Vorstenschool", werd levend op eene kurk gespeld, en Multatuli werd evenals de Christus gehoond en bespot — uit heersch- zucht en hebzucht. En evenwel, de Christus sprak steeds in de tale Kanaans, deed wèl en zag niet om. Ook Multatuli sprak eene dergelijke tale, omdat ook hij begreep, dat die tale was eene me- dicijn: de medicijn der eenvoudigen van harte. „Hunner is het Koninkrijk Gods". Ook Multatuli deed wel, toen hij den „Max Havelaar" en de „Vorstenschool" schreef. Zoude de Christus diè tale ge-
		i) Geen „IJzeren Kruis"!

-ocr page 57-

		53
		sproken hebben tot den volke, indien die tale niet medicijn geweest ware? De Christus sprak de tale Kanaans, evenals de Wijzen vóór Christus. En ziet, de vroede mannen van heden gebruiken nog die tale, wanneer zij tot den volke spreken. Waarom ? Omdat de tale van den méérderen man slechts kan spreken tot het verstand van den méérderen man. Ook hunne tale kan medicijn zijn, doch slechts medicijn voor den méérderen man. Broeders en Zusters! De tale Christi, de tale Kanaans, spreekt tot allen en is medicijn voor allen! Is zulks ook het geval met de tale van den meerderen man? Neen! Dikwerf zelfs is zij het tegendeel van medicijn. Wel zij het

-ocr page 58-

		54
		verre van mij, hunne tale steeds te vereenzelvigen met die der Phari- zeërs en Sadduceërs, door wier schuld de Christus werd gehangen en vastgenageld op een „houten" kruis — uit heerschzucht en heb- zucht. Maar waar blijft, dat èn de Christus, èn de vlinder uit de „Vor- stenschool", en Multatuli hebben geleden door den meerderen man. Zij verdienden het niet, zij waren onschuldig, en toch werd demeer- dere man hun beul. Gij, meerdere man, die ter schole zijt gegaan bij de Pharizeërs en Sadduceërs, is beul zijn het eenig zaligmakende beroep? # # # Broeders en Zusters! Gij verwijt mij, dat ik heb ge- schreven :

-ocr page 59-

		55
		„Voorwaar, voorwaar, ik zeg U: „De tale Kanaans is gelijk aan de kakkerlakkenolie en het muggen- vet!"" Gij bijt mij toe, dat ik hoovaerdig, pedant, arrogant, mecroyant, necro- mant, ekinoklast, antichambrist, antichrist, impressario van de hoer van Babyion, ja wat al niet, ben. Ach, Broeders en Zusters! Reeds vóór Christus\' geboorte wist men menschen van ezels te onderscheiden 1). Ook de Christus
		i) Over de ezelinne Bileams konden de oudere schriftgeleerden het evenwel niet eens worden, daar er geschreven staat: „De Heere nu opende den mond der ezelin, die tot Bileam zeide : ,,Wat heb ik u gedaan, dat gij mij nu driemaal geslagen hebt?" (Numeri 22 : 28). Ende ziet, zij konden den ezel geen ver- standig woord doen spreken. „Quod licet Jovi, non licet Bovi."

-ocr page 60-

		56
		wist, dat er steeds vele menschen zijn, veel dommer, heersch- en heb- zuchtiger dan de domste ezel. DaaY- om spraken Hij en Zijne voorgan- gers de tale Kanaans, want ze wis- ten, dat domme menschen als ezels geleid moeten worden, met mooie, goede en vriendelijke woorden. Maar soms ook met de zweep 1). Mensen! Wordt Mensch! Laat het mooie en vriendelijke woord Uwe medicijn zijn, dan kan de roede rusten, tot een zot zich verzet! Broeders en Zusters! Zoude ik gesproken en geschreven hebben voor zotten? Neen, dat weet Gij wel beter! Heb ik niet gesproken tot de eenvoudigen van harte en is
		i) „Een e zweep is voor het paard, een toom voor den ezel, en eene roede voor den rug der zotten." (Spreuken 26 : 3).

-ocr page 61-

		57
		hunner niet het Koninkrijk Gods? Tot U, eenvoudigen van harte, richt ik dan ook de volgende ver- telling, want ik verwacht voor U, als Gij haar begrepen zult hebben, eene.... bijzondere genade. * * * De vertelling van de Klaproos. Het was Zondag. De zonne stond nog laag aan den hemel en ik ging henen ter kerke. Ik had behoefte, alleen te zijn met God. Zonnegoud vloeide over akkers en weiden, maar ééne klaproos was nog niet bloedrood. Stemming heerschte alom.

-ocr page 62-

		58
		In de kerk...... Kleurfonteinen dartelden door blauwe gewelven, maar er was rust, weldoende rust. #     # # Opeens luidden de klokken en een stroom van licht wischte weg, wat mooi was. De kleur der Hei- ligen verbleekte, als wilden zij zich terugtrekken in de duisternisse. Er naderden menschen. Mijne stemming was als versteend. #        # # De priester betrad het Heiligdom, en nadat hij zijne officie ten deele had verricht en opgeklommen was ten sermoene, sprak hij tot den volke met oog- en handmisbaar: „Ze hebben Hèm voor de voeten geworpen..."

-ocr page 63-

		59
		En ziet, de nekrimpelvuile, onwel- riekende boer, die vóór mij zat, verschrikt door dat dreigend hand- gebaar, dook schichtig ineen, daar hij in zijn\' eenvoud meende, dat op hèm geworpen werd. #         # # Ontstemd verliet ik de kerk. #         # # Goudstof danste over weg en veld. Blauwer was de korenbloem en ook die ééne klaproos had nu den laatsten dauwdrop afgeschud en loom,... wulpsch ... ontplooide zij hare bloedkroon, om nog meer ha- ren boezem te kunnen ontblooten, smachtend ... naar de geneughten der liefde.

-ocr page 64-

		6o
		Hoe mooi was die klaproos. *     # Ik sprak met God, ik sprak met die klaproos en ik sprak met den vlinder, die de klaproos had willen kussen, indien niet eene zwaluw hem hadde verontrust. Stemming heerschte alom! *     # Ik hoor geritsel, ik hoor het ge- trippel van vier fluweelige pootjes, ik zie een hondje, een jong hondje, en achter dat jonge hondje zijn\' baas, den bedienaar des Woords. Het hondje rent naar die klaproos, die zoo mooi was en wil zijne officie als hond doen: ook hij licht een poot op. *        # #

-ocr page 65-

		6i
		Toen, in eene opwelling van drift, riep ik „Rabsaké" 1) tot den hond en ik greep naar een\' steen. Maar een mannengreep belette mij dien steen te werpen. Het was de „klauw" van den bedienaar des Woords. Hij sprak: „Smies nou det erin hündsche net! Dè mos ja auch sieken... Det duit er ja immer hie!"... Sic transit gloria mundi. Ontstemming heerschte alom! * * ♦ Ik was verstoord op den hond en op den bedienaar des Woords, ik wilde „raka" 2) tot hem zeggen,
		1) Koningen II 19 : 4: Rapsake zz Hy\', die ge- zonden is, om den levenden God te hoonen. a) Raka, Syrisch scheldwoord (zie Matt. 5 : aa).

-ocr page 66-

		62
		doch daartoe ontbrak mij de tijd. Want ziet!... Daar rent de hond met den staart tusschen de beenen op drie pooten, huilende en jankende naar huis. De klaproos was voor bezoedeling bewaard. Zoowel de bedienaar des Woords, als ik, wij brulden het uit van het lachen. Wat was geschied? De hond had met het oplichten van zijn\' poot eene wesp gestoord, die onder een blad van de klaproos sluimerde; de wesp had hem in zijn\' poot gestoken en reed nu in dolle vaart op den hond naar huis. * * * Het was warm, en omdat ik nog een\' verren weg moest afleggen,

-ocr page 67-

		63
		noodde de bedienaar des Woords mij uit, een dronk wijns met hem te drinken. Ik aanvaardde zulks gaarne en als wederdienst behan- delde ik den poot van zijn\' hond. Wij spraken over vele nuttige dingen en kregen ten slotte bijna oneenigheid over de belangrijke kwestie, of het insect, dat den hond gestoken had, een gèp, een wieps, een weps of een wesp was geweest. Maar wat ik hem niet vertelde, dat was de geschiedenis van den nekrimpelvuilen boer. Du, Mensch, blelb\' dumm, Doch werde wltzig. Verzeih\' dem Cohn sein Levy; Verpoene aber Itzlg.
		* * *

-ocr page 68-

64

Du, Mensch, thu\' wohl, Doch frlsz des Paradleses Kohl.

Mit deinem Hirt\' Du solist ganz ruhig bumm\'len, Behüt\' dlch Gott, Er wird dich nicht beschumm\'len.

Frlsz was du magst, Und freue dich in Gott.

Mundus vult decipi.

Na deze dichtproeve rest mij nog slechts een antwoord aan de enkele critici — in vele opzichten trouwens antipoden van de tot dusverre be- sprokene — die mij niet, als deze,

-ocr page 69-

		65
		met reeksen scheldwoorden over- stelpen. Hunne tegenwerpingen zijn samen te vatten in deze: „U heeft de waar- heden, die uwe brochure bevat, zóó ingebakerd en zóó vreemdsoortig aangekleed, dat het de grootste moeite kost, ze „a nu" te brengen." Ziet hier, mijne heeren, als ant- woord op Uwe tegenwerpingen, het recept, volgens welke ik die waar- heden heb „aangekleed." RECEPT, ten dienste van hen, die eene nieuwe Idee willen propageeren. o. Kleedt uwe ideeën zóó in, dat uwe toehoorders (lezers) er het eerste oogenblik niets van begrijpen. Zij zullen dan gaan denken en uit- pluizen en... het woord vindt ingang. 5

-ocr page 70-

		66
		Spreekt gij daarentegen in de taal van den meerderen man, dan hebben ze reeds driemaal verkeerd gedacht, vóórdat gij uitgesproken hebt en het woord vindt geen ingang. b. Doseert de waarheden, welke u bij ongeluk, of door eene bijzon- dere genade ontglippen, in onder- deelen van milligrammen, — want de herseninhoud der eenvoudigen van harte is klein en hunne her- senmaag uiterst gevoelig — en ver- pakt die onderdeeltjes zorgvuldig, licht-, lucht- en waterdicht in het bladgoud van de tale Kanaans. Dikwijls zijn deze voorzorgen voor den méérderen man nog on- voldoende, vooral, wanneer door de artsenijen des Mammons zijn hart verstokt en zijne hersenmaag versteend is.

-ocr page 71-

		67
		c.  Vergeeft uwen naaste alle zijne dwaasheden, maar vergeeft u zelven nooit de dwaasheden, die gij begaan hebt, opdat niet van u gezegd moge worden: „Vous êtes plus Jesuite que Ie Pape." En omgekeerd: Vergeeft u zelven alle uwe dwaas- heden, maar vergeeft uwen naaste nooit zijne dwaasheden, opdat niet van u gezegd moge worden: „Vous êtes plus humain que Ie Christ." d.   Gedenkt steeds: „Mundus vult decipi." De wereld doet, Zoo leder moet; Zoo ieder moet, De wereld doet! * * *

-ocr page 72-

		68
		TEN SLOTTE: Een praatje met een achtenswaar- dlgen en verstandigen uitgever.
		„Zoude men tot eenen Koning zeggen: Gij Belial 1); tot de Prinsen: Gij godde- loozen?" (Job 34 : 18). Edoch ,,Ik ben der woorden vol: de geest mijns buiks benauwt my." (Job 32 : 18). Uitgever — Man! Heb jij dat geschreven? AUTEUR — Dat denk je maar! Dat heeft de hulp-boetprediker ge- schreven ! UlTG. — Mensch! Denk toch om je naam, je maatschappelijke positie, je prestige, je fatsoen ... AUT. — Uwees is zeker Hollander?
		1) Belial w. z. onwaardige. (Zie Deut. 13 : 13).

-ocr page 73-

		69
		Uwees doet net precies als dat kleine broertje van dien grooten Hollandschen meneer, dat zelfs zóó met zijn fatsoen op den pot zat, dat ie drukte, drukte, drukte.... zonder dat er iets kwam. Amice! Wil je wel ge- looven, dat ik slechts enkele Hollanders ken, die niet per dag drie dozijn maal over d\'r eigen fatsoen struikelen en met d\'r fatsoen de grilligste cake-walken dansen. Maar zegt u mij eens.... is waarheid waarheid?
		UlTG. — Niet altijd voor een uit- gever! Ook wij zijn, evenals de handelslui en de diplomaten, ge- noodzaakt een commercieele en een niet-commercieele waarheid

-ocr page 74-

		70
		te onderscheiden. Maar daar moet je je maar niet verder in ver- diepen, dat snap je toch niet, dat noemt men „la haute finance!" AUT. — Luister eens, Amice! Van een litterairen naam en positie heb ik nog nooit last gehad, en prestige heb ik op andere men- schen nooit kunnen uitoefenen om de doodeenvoudige reden, dat die andere menschen nooit zoo gek hebben willen zijn, om dat van mij te slikken. Daaren- boven heb ik in mijn particu- lieren omgang de vaste gewoonte, slechts met verstandige men- schen om te gaan. En fatsoen? Wat de meeste Hollanders onder fatsoen ver- staan, doet me onwillekeurig denken aan een miskraam, aan

-ocr page 75-

		71
		griesmeelpudding met water- gruwel en bessensap en aan vele andere leelijke dingen, zelfs aan dominee Van Grieken. Ieder mensen meent van zich zelf, dat ie een voldoend kwan- tum deugdelijk fatsoen bezit. Maar daar geloof ik nou niks van! Fatsoen is een zekere „luxe de demi-vierge", waarmee je wel eens geboren wordt, maar niet altijd mee dood gaat. Wordt fat- soen er in geranseld, dan springt het net als een aap, en zit altijd op een plaats, waar het niet zitten moet. Heb je ooit een keizer, een koning, een Ameri- kaan, een Engelschman, een Duitscher, een Alexander de Groote, een Voltaire, een Napo-

-ocr page 76-

		72
		leon, een arts van Dieren, i) of een ander groot diplomaat met een klisteerspuit over z\'n fatsoen hooren praten?
		i) Schrijver over pseudoniemen en minder- waardigheidstypen. Het is te begrijpen dat Arts van Dieren oum suis, sprekende over den schryver van „J\'accuse", wenschen: „Det er deroet komt, den rooien duvel!", zooals ze in Maastricht zouden zeggen. Ik ben het in dit opzicht meer eens met F. C. in de „Nieuwe Amsterdammer" van 28 Aug. j.1., die schreef: „Deze J\'accuse-schryver heeft het gewoonweg niet aangedurfd openlijk alleen te gaan staan en het voorwerp van aller verachting, hoon en bedreiging te worden. Dat is menschelijk, zij het ook niet groot-menschelijk, en zyn boek boet er ongetwijfeld een deel van waarde en autoriteit mee in." (Tusschen twee haakjes zij gezegd, dat deze reden tot anonymiteit niet by mij heeft voorgezeten, daar mijn pseudoniem slechts noodig was om te kunnen overdrijven en om meer te kunnen zeggen, dan \'n serieus mensen zeggen mag — hetgeen een boetprediker gewoonlijk doet, b.v. door, misbruik makende van zijne on- schendbaarheid ter plaatse, zy\'ne toehoorders en toehoordsters te betitelen met „Kinderen Belials", „Brandhout der hel" (historisch) etc.

-ocr page 77-

		73
		„Sla me dood, maar luister naar m\'n woorden!" Kun je dat niet, goed; maar leuter me dan niet meer over fatsoen. Je hebt \'t of je hebt \'t niet, en als je \'t hebt, laat \'t dan rustig zitten. Ik zeg dat nou niet zoozeer met \'t oog op \'t gezicht, dan wel met \'t oog (of met den neus) op den vuilen reuk. Heusch, geloof me, zoo\'n ding ruikt dikwijls net als \'n ge- weten. UiTG.—Maar als\'t begint te jeuken ?" AUT. — Nou, krab dan in Godsnaam, maar dan gaat \'t jou ook net als dien aap in het knekelhuis, pardon in het „Kultur-Natur- Hysteriker Museum, die op een menschenskelet sprong en zijne handen en voeten prikte. Dat herinner je je toch wel? Hij be-

-ocr page 78-

		74
		keek, berook en belikte toen zijn vier geboden met \'n wijs gezicht, vol afgrijzen en dacht (een aap kan men het mooie van de tien geboden niet laten begrijpen): „Zitten me daar waarachtig ook al ijzerdraden in?" UlTG. — Maar man, je misbruikt je talenten. Daar zul je nooit een uitgever voor vinden. En wat doe je dan? AUT. — Wat ik dan doe?... Wel dan ga ik eens een paar dagen naar de meest moderne handels- school, want daar leeren ze je, wat een negotie-man kennen moet. Je weet, zoo\'n cursus be- staat uit vier lessen: i°. Negotie (en petit). 3°. Zwendel (en gros). 3°. Debet en credit met een ge-

-ocr page 79-

		75
		heim secreet in je grootboek. 4°. Over het arrangeeren van doodendansen a la Holbein (of Holweg) als je \'t van je concur- renten niet winnen kunt. En als ik dat alles ken, dan zoek ik me een compagnon, want ik vind dat werk wel een beetje vies. Maar ik wil en zal gelezen worden, niettegenstaande alle zwak- en heethoofden. Ook heb ik geen Keizer van Insulinde noodig, zooals Multatuli, en even- min wensch ik om den evenaar te slingeren, vóórdat ik dit boekje gedrukt en gelezen zie. Als de Nederlandsche uitgeverij dit boek niet wil uitgeven, dan zal ik een man van negotie char- teren en ik zal dat boek op een

-ocr page 80-

		76
		handwagen laten ronddouwen, tusschen de appelen, de peren, de pruimen, de abrikozen, tusschen de labberdaan, de kadetjes, de boter, de dadels, de bananen, de prij en het knuflook, tusschen de haring, de paling, \'t vleesch, de harde eieren, de augurkies-in- \'t-zuur, de komkommers-in- \'t-zout, de spinazie, de andijvie, de sla en de wortelen, tusschen de melk, de worst, de kaas, de schink, de limonade, \'t spuit- water, de tomaten, de asperges, de peterselie en de juin. En die karretjes, zij zullen staan voor alle Nederlandsche kerken, voor alle Nederlandsche Gymnasia, Burger-, Kweek- en Normaalscholen en voor alle Christelijke en niet-Chris-

-ocr page 81-

		77
		telijke tucht- en ontuchtscholen. En ik zal dat boek laten venten op alle markten van Neder- land. En ik zal doen uitroepen: „Menschen, dit is een slecht boek, maar \'t gaat om het leven van uw kind!... Zijn er nog moeders in Nederland 1"...Men- schen, de „Hohe Kultur" van deze droeve dagen maant ons voorzichtig te zijn met binnen- en buitenlandschen kanker!"
		En se sulle staan met d\'r karretje om twaalf uur, as de mensche geen tijd en veel hon- ger hebbe en toch nieuwschierich sijn. En se sulle benne met s\'n driee. Één sal winden blasé in \'n fluit en singe: „Met me fluitje

-ocr page 82-

		78
		van drie cente, vermoor ik al me concurrente", en in die tijd sulle d\'r twee kadetjes met schink verkoope. En as de wind op is van die ééne — immer frisch und unversagt, bis die Melodie versagt —, dan sal een van de twee andere beginne met \'tboekie voor te lese (want as je aan iemand een boek verkoopt, mot ie wete, wat \'r zooal instaat), terwijl s\'n helpers kadetjes met schink verkoope. Maar as die eene klaar sal sijn met lese, en de mense wille koopen \'t boekie, dan sal die segge: „Ik mach fan de auteur geen boekie verkoope foor fier uur, want dan hebbe jullie weer honger en je bent noch nieuws- chierich."

-ocr page 83-

		79
		Dan sulle se me kraampie ömtrappe en de boekies ratse en de heele „Bescherung". En dan sal de pelisie komme en de asseransie sal motte betale de heele bedoedelarij en de fluit, die wech was gekomme en de buik van de man, die winde most blasé in de fluit. En \'t boe- kie, waarfan de auteur gesecht heeft, dat men \'t mot verkoope foor fijftien cente, sal die foor frache eene gulde fijftich. En dan sulle alle drie beswere bij God aan de commessares van pelisie en aan de pientere jonge van de asseransie, dat se benne brafe mense, die al et geld, dat se beure afdrache an de auteur, die \'t sal bestee\'e foor de fereeneching „Herwonne Lefes-

-ocr page 84-

		8o
		kracht" en foor vele andere seer sedeleke doeleinde. Maar se motte\'n laweit make as in de Tweede Kamer as Duijs spreekt. En de commessares sal se geloove en de pientere jonge van de asseransie sal sette \'n suur gesich.
		Soo sulle se doen elke mark- dach en in alle stede van \'t land. En als de kunstmest-syndicate of de geestelekheid komme om \'t boeide weg te koope, dan sulle se al de boekies, die se in foor- raad hebbe, verkoope en de au- teur sal de volgende dach nieuwe drukke. En als de geestelekheid sal sien en de kunstmestsyndi-

-ocr page 85-

		8i cate, dat onse sakies goed gaan,
		Dan gane se self m\'n ideeën verkoope in de form van \'n sur- rogaat, dan gane ze vertoone \'n bioscoop van allemaal uitge- pieterde kindertjes ... in de kerk. Dat sulle se dan noeme: „Sociale Actie."
		Het zij zoo, want dan is mijn „boekie" goed geweest. Dan zul- len ook wij, eenvoudigen van harte, een\' Bloemendag mogen houden voor ons lichamelijk en zedelijk welzijn. Het zal de Bloemendag zijn van de „Kultur" op een wezenlijk wetenschappe- lijke basis en tevens de begra- fenisfuif van verwaandheden, leugenaars en schacheraars. 6

-ocr page 86-

		82
		UlTG. — Man! Je doet me denken aan een voorstelling van een stierengevecht, dat ik ergens op een Europeesche diplomatieke kermis gezien heb. De clown-picador, die op be- lachelijke imitatie-stieren zoo- vele vlaggetjes gegooid had, dat ie over z\'n eigen vaardigheid enthousiast werd, decoreerde z\'n collega, August den Dommen, die bezig was aan het publiek minderwaardigheidstypen -posen te vertoonen, met een vlaggetje met scherpe punt, precies op ... schoppen-aars! Maar dat viel \'m niet mee! August sprong op als een bal en wierp zich als een boa- constrictor op den clown-pi- cador. En als de mestprofes-

-ocr page 87-

		83
		soren 1) niet tijdig ingegrepen hadden, was de clown-picador eerder dood geweest dan de stier. Het was je reinste Laokoon- groep. Van alle kanten hoorde men oorlogsgeblaf (zooiets als „bellicum canere"!) 2) AUT. — En dan wou je mij dus vergelijken met dien clown- picador? Dat spreekt mijn pseu- doniem toch tegen. Of wou je soms beweren, dat een boet- prediker een clown-picador is? UlTG. — Nee, dat niet! Maar ik kan me wel vergissen..... Maar zeg es! Zouden er in
		1)  In een fatsoenlijk stierengevecht zijn er dito\'s, die den geproduceerden mest onmiddeliyk moeten opscheppen met een blikkie en een harrekie. 2)  De krijgstrompet steken.

-ocr page 88-

		84
		Nederland ook nog eerlijke men- schen zijn? AUT. — Man, je doet me denken aan je August den Dommen! Lees jij nou niet voor je negotie „De Standaard", „het Handelsblad", „De Oranjevaan", „De Rotter- dammer" en „De Tijd" en „\'t Va- derland" en „De Gelderlander" en den „Limburger Koerier", enfin, de heele Kelippoth en Sephiroth. UlTG. — Ach, verwaar me, je bent de levende satan! AUT. — I am not fishing for com- pliments! Heine, de grootste dichter heeft gezegd:.... „Meheer de Hindenaar" ist ein feiner Mann en nog wel een diplo- maat!" Dat is eenen „Hie\'er", zooals wij in het Zuiden zeg-

-ocr page 89-

		\'ÓS
		gen, en als ie er niet was, dan zouden jullie geen cent verdienen. Jullie, uitgevers, zoekt van de ster van Bethlehem tot in \'t Groot Oosten en dan spoed je je als de bliksem om den Paus z\'n teenen te kussen en, als er geen vrouwen zijn, dan kruip je in de synagoge in een bad. En dan verbeeld je je nog, dat je een gocheme, maar toch brave jonge bent, al ben je tachtig jaar. Jullie hebt rare dogmatische ideeën — zelfs na je bad! Dat doet me denken aan het gezegde van een Franschman, met wien ik op een Maandag in den trein naar Utrecht zat: „ A.h, mon cher ami! ces ronsards d\'Utrechtenaars, Ie lundi___! Ils sont tous dans Ie „Heere Heere!"

-ocr page 90-

		86
		et jusqu\'au jabot dans la fiente de boeuf", waarop mijn weder- vraag volgde: „Qu\'est ce que vous en diriez, si c\'était de la merde de chat?" „Dammü!" Maar als boetprediker kan ik je nog troosten. De Heilige Augustinus heeft ergens ge- zegd: „Een kind van zooveel gebeden kan niet verloren gaan," zelfs niet in zoo\'n bad! Heb je nooit iets gelezen van Schopphau-ragout-paté? Nee? Dan zal ik je d\'r iets van ver- tellen. Hij heeft gezegd: „Ur- dreck wird lebendig" en ik zeg als Boetprediker: „Liebst du, Mensch, das Weltwohl? Beschaue dann den Mist!"

-ocr page 91-

		37
		Geloof je \'t niet? Dan zal ik \'t je bewijzen: Alle kwaad wordt veroorzaakt door de kunstmest- zouten, die tegenwoordig ver- handeld worden. Daardoor baart een moeder minderwaardige kin- deren. Van die minderwaardige kinderen groeien minderwaar- dige pastoors, dominees, konin- gen, keizers, pausen, diplomaten, desperaten en advocaten, Jan Koopman, doktoren, professoren en .... slechte uitgevers. Vanwaar denk je b.v. dat het komt, dat bijna alle dominees, pastoors, professoren, dokters en vroedvrouwen evenals de baronnen, graven, hertogen, koningen en keizers in deze droeve tijden, last hebben van niet gedetermineerde Kriegs-Spi-

-ocr page 92-

		88
		rochaeten 1), die juist, doordat ze niet gedetermineerd zijn, zoo gevaarlijk, dikwijls zelfs onge- neeslijk zijn. Of neem de godsdienst-spiro- chaeta, die b.v. dominee van Grieken heeft aangetast 2). Dacht je soms dat hier de slechte kunstmest niet toe bijgedragen had?
		1)  Spirochaeta pallida, de verwekker van de hersenverweeking. 2)  Ds. van Grieken schreef o. a. in de alles zaligmakende Rotterdammer van 16 Sept. 1915: ,,Het volk gaat verloren. De priesters bederven het. De kerk weigert zich te bekeeren. De Synode is zeker niet de minst schuldige; Schrikkelijk wee wacht ons in dezen weg!" (Dat door dergelijke uitlatingen ,,van bevoegde zijde" voor een leek de kerk hoe langer hoe meer gaat lijken op een conservenblik, waarin de kliekjes van een oud geloof worden bewaard, zooaïs Schubin zegt, ligt voor de hand.)

-ocr page 93-

		89
		Wat ik je brom, als dat zoo doorgaat, dan krijgen we een wereldbankroet! Dan luizen ons de geeltjes, de bruintjes, de zwartjes en de blauwtjes. En als hun mocht blijken, dat de hooge oomes niet deugen, dacht je dan niet, dat deze er, hoepla, uitgekegeld werden ? En wat dan? Dan krijgen wij het rampzaligste, dat over de wereld kan komen: de Anar- chie! En dan zullen jullie, com- mercieel schurftige uitgevers, tot de eersten behooren, die opge- knoopt zullen worden. UiTG. — Nah, nah! zoo\'n vaart zal \'t wel niet loopen. AUT. — Nou doe je net als die pas- toor (bien dodu) molletjes-vet in

-ocr page 94-

		go
		een klein dorpje in Frankrijk. Op \'n goeien dag zag ik hem in stormpas voorbij hollen en daarachter m\'n schoonmaakster, die riep: „Eh ben, m\'sieu 1\'curé, qu\'est qu\'y a?" waarop het hijgende ant- woord volgde: „Rien, rien, ma fille, c\'est 1\'église qui brüle!" En hij slingerbilde verder. Maar in ieder geval, jullie, uit- gevers, dient mede te werken, zooveel in jullie vermogen ligt, om te voorkomen, dat het we- reldbankroet onnoodig verhaast wordt, dat is je plicht! Ik hoop van harte, dat je je plicht zult doen. UlTG. — Ja, ja, je bent me\'n een

-ocr page 95-

		91
		pikadoor. Maar zeg, jij blijkt toch ook een negotieman te zijn? Aut. — Je doolt, amice, dat is me te smerig. Misschien wel dom van me, maar enfin. Wees gegroet en onthoud dit: Voor iedre keer, dat je door zwendel je vergiste, Was er een God, die elf maal jou bep........ UiTG. — Groote God, dat kan me \'n plassie geweest zijn. AUT. — Stil! De honden zullen \'t ruiken. Man!... Pas op je kuiten! Vergeef mij die onwelvoeglijk- heid, dat heb ik van Schaepman geleerd en van vader Cats.

-ocr page 96-

		92
		Ik heb ook trouwens geen pretentie gehad om hooge poëzie te schrijven. UlTG. Hoor me zoo\'n hemeldragon- der! Moet ie nu naar Meerenberg, of is \'t een groot paedagoog? AUT. Auf Wiedersehn, Droogstoppel! Stik in je boeken en verdwijn!
		„O, Heere, Jaag hun vrees aan: laat de heidenen weten, dat zij menschen zijn. Sela." (Psalm 9 : 21). Want naar mij luisteren zij niet meer. O, God! Laat mij voor één maal zijn Uw\' Nazireër 1). Laat 1) Doelt op den Nazireër Simson, die door het uitspreken van ,,Het Schêm", het zóó „uitgespro- ken woord Gods", de macht kreeg om den tempel der Filistijnen te doen instorten (Richteren 16 : 28 en 30); Nazireé\'r — de afgezonderde (Richteren 13:5).

-ocr page 97-

		93
		mij voor één maal machtig zijn — „Het Schêm"i)! En ik! Wee mij!... „Ik heb mijnen rok uitgetogen, hoe zal ik hem weder aantrekken. Ik heb mijne voeten gewasschen, hoe zal ik ze weder bezoedelen. (Hooglied 5 : 3.) En gij! Wee U! Gij hebt u met dat voetwater verkwikt... of verslikt! Maar de parel van groote waarde, die met dit voet- water werd uitgestort, hebt ge niet gevonden! Wee ons! Maar Gij, enkeling, die deze
		1) Reeds de Bijbel gewaagt van het doen van wonderen in den naam van God. (Hebr. be-schêm — door den naam.) De zoo aangewende naam van God heet: „Schêm ha-mephorasch" — de uitgesproken naam. „Het Schêm" is de afkorting van „Schêm ha-mephorasch".

-ocr page 98-

		94
		parel wèl gevonden mocht heb- ben, verheug U met mij!" Ach Herr, erleuchte alle dumme Ochsen, Damit sie fressen, saufen und nicht boxen 1). Amen. September 1915. Kindjes, hinkt eens om de tafel, Dan krijgt Opa 2) ook een wafel.
		1)  Dichter mij onbekend. 2)  Wie is Opa? De Logos! Wat is dal?
		•ƒ/«

-ocr page 99-

		INDEX.
		Bladz AAN DEN LEZER......      5 HERWONNEN LEVENSKRACHT .      7 NAWOORD TOT DEN „MEERDE- REN" MAN.......    43 REPLIEKEN OP CRITIEKEN . .    48 EEN PRAATJE MET EEN ACH- TENSWAARDIGEN EN VER- STANDIGEN UITGEVER. . .    68