A qu.

de apollonii rhodii et valerii placci

argonauticis.

■ A

■is

\'ë

■

i

t,

■m

m

\'\'iS^.c.

m.

» Ij

■ - .rf- i

r ^

m ^

\' \'i ," . ;
..vVli,\'!

DE APOLLONII EHODII ET VALEEII
FLACCI ARGOMTJTICIS.

DISSERTATIO LITTEEARIA

EX AUCTORITATE RECTORIS MAGKIFICI

lOHANNIS HENRICI GALLÉE •

Ph\'d. Tlieor. Mar/. Lilt. Hum. Doet. in Fac. Litter. P)\'of.,

AMPLISSIMI senatus academici consensu

nobilissijla.e facültatis

PHILOSOPHIAE ET LITTERARUM DECRETO,

PRO GRADU DOCTORATUS

summisque in

IITTEBABUM OIASSIÖAEÏÏM DISCIPLINA HONOEIBUS ET PRIVILEGHS

IN ACIDEMIA RHEKO-TEAIECTIM

rite et legitime consequendis ^

FACUCTATIS BXAMINI PROPONET

MARIUS NICOLAUS JACOBUS MOLTZER

AMSTELODAMENSIS.

D. X. M. Julii A. MDCCCXCI, Hora I.

tbaiecti ad rhenum,

apüb c. h. e. breijer

MDCOCXCI.

Gedrukt ter Zuid-Holl, Boek- en Handelsdrukkerij.

PATRI CARISSIMO

IN SORORIS MATRISC^UE OPTIMAE PIAM MEMORIAM.

lUu

p.

> I

Iam satis diu radiis et luce nostri SoUs Iustitiae Jructus
sum: alio me fata vocant. Partim laetus et luhens vdledico
Älmae Matri, partim dolore nec sine grata recordatione tem-
poris praeteriti., (pto egregiis lectimiihus praeeeptmm instrui
mihi licuit nec minus consuetudine sodalium tUi.

Abiturns autem imprimis tibi gratias ago, carissime Franchen,
cuius opem, tit nuper expertus stim in hisprimitiis componendis,
ita per totum curriculum omnis vitae Academicae semper para-
tam habui.

Persuasum tibi habeto me semper operam esse daturum ut
tua humanitate et doctrina apud iuniores, quam maxime potero,
dignum me praestem.

Vobis viris clarissimis Opsoomer, van Herwerden, Wijnne et
van der Wijde gratias quam maximas ago pro egregia institu-
tione, qua longos per annos horis utilissimis et gratissimis studia
humaniora me docuistis.

Tuas quoque, amicissime Morell, grato animo lectiones semper
recordabor, quihus arti Atheniensis civitatis et Graeciae gentis
maximum studium navare me adhortatus es.

Nec minus in animo est vos silentio xyraeterire praeceptores
praeclari gymnasii Groninyiani : in discendo et docendo vestrae
voces in aurihus meis resonare solitae per totam vitam egregiam
vestram discipUnani in memoriam revocahunt,

Valete, amici, doleo quod mimera nostra in diversas patriae
partes nos dimittunt sed manet amicitia tempore, nec spatio in-
teritura.

Omnia memorare, quae tibi deheo, carissime pater, quern
dirissimo fato solum domi tuae relictum videbo, hoc loco alie-
num esse existimo. In omnibus, quae ad studia mea, ad
docendi rationem, ad mentem indolemque pertinent, tuum exem-
plum mihi ante oculos versalntur.

Apolionii et Valerii Flacci Argonautica. Exordium.

Si Graecus liomo Alexandrina disciplina imbutus Museo biblio-
thecae praeessem, opus maximi momenti et grati laboris rerer
Apolionii Rhodii et Valerii Flacci Argonautica comparare inter
se eo modo ut tantum res ipsas, nomina et heroum et locorum,
omnia denique quae ad mythologiam etgeographiampertinerent,
conferrem, idem omissa aliqua adicerem, quaeque minus recta
essent, emendarem. Quia autem animus abhorret doctrinam
Alexandrinam iactare, cuius me quoque ipsum aeque impe-
ritum esse confiteor ac prope omnes, qui tempore meo vivunt,
non tantum de rebus et nominibus ipsis agere velim quam
qua ratione usus uterque poeta munere sit functus. Ut ii,
qui agriculturae student, diversas terras non easdem fruges
gignere sed arvorum diversitatem causam esse ut frugum
multa genera exsistant, sic litterarum studio operam na vantes
intellexerunt tempora ipsa et omnia, quae aequales mente
versent, poetarum inventa gignere eosque cogéré ut canantea,
quae civibus ipsis grata sint et ab iis intelligi possint 1). Igitur
et rationes ipsas utriusque poetae per comparationem explicare
mihi in animo est et demonstrare quo modo carmina exsti-
terint et quae temporibus tribuamus necesse sit. Quibus bene
perspectis sententiam proferam, uter poeta me iudice, melius

1) Cf Taine. Philosophie de 1\'Art. 1 : 58, 59.

rem suam egerit. Sed antequam carmina ipsa epica pertractem,
de fabula Argonautica nonnulla breviter in memoriam revocare
non inutile opus esse reor.

Apollonius Rhodius et Valerius Flaccus, qui eum imitatus
est, fabulam de Argonautarum itinere uterque epico more
narravit. Temporibus, quae aetatem historicam praecedebant,
Graeci fuerunt qui poesin epicam, qua prima usi sunt, brevi
tam elegantem et perfectam reddiderunt ut omnibus, qui
postea vixerunt, illustre ornamentum litterarum Graecarum
et exemplum imitatione diligenti perdignum exstiterit. Vox
autem popularis magnus et praecipuus fons est, unde poesis
epica haurienda est ; post labores et proelia fldibus et cantu
gaudere inter epulas soliti, illustrare coeperunt homines et lau-
dibus celebrare omnia quibus animi turn imbuti erant, proelia,
ludos, amores etc. Factum aliquod memorabile saepe effecit
ut ei adiungeretur ratio vivendi, mores populi, studia, amores,
irae. Quid mirum mulieres et viros summis virtutibus prae-
ditos , quae illo tempore remotissimo in honore erant, heroum\'
et heroinarum loco babitos esse et dignos existimatos summa
veneratione et pietate. Ilias autem et Odyssea sunt celeberrima
carmina in quibus omnia, quae Graecorum nono et octavo
saeculo viventium propria erant, luculentissim\'e expressa et
tradita sunt. Dolor Achillis, post Troiam captam magna maria
emensa et errores victorum, deinde civiles perturbationes ante-
quam sedes patrias et matrimonia sua occupaverant, funda-
menta erant grandis et ampli operis, quo indolem Graecae
gentis et religionem penitus perspicere possumus. Eo tempore 1)

1) W. E. Gladstone in Landmarks of Homeric Study insanias suas de
Homericis carminibus parvo libelle complexus ut iuventutem comimpere
possit falsis et imbecillis sententiis, contrariam opinionem profert 5 (cap. VI).

autem exstiterunt quo non iam gentium migrationes in
Graecia turbata nationes et populos antea potentes, sedibus
expellere solebant, sed quo lux recentis quietis et prosperitatis
exorta et litterae non ita multo post vulgatae et gentes et earum
carmina permanere in summa gloria sinebant. Ne Homeri (uthoc
nomine utar) carmina prima facta esse tempore, quod artium et
mox doctrinae incunabula vidit, putaveris ! Iliadis enim liber 1:1
docet Achillen to^xç èxvv celeritatis virtute iam ante Iliadem nota
celebratum fuisse nec minus ex Odyssea cognovimus, quibus
carminibus Demodocus S- 44 et Phemius a 154, 337, p 263,

331 con vi vas delectare soliti sint: Troiam urbem captam
et Argonautarum iter mentes hominum tenuisse in Odyssea hic
atque illic legimus. Nonnihil tamen historicae veritatis in
Homerica poesi inest quamquam facta saepius repetita et
mutata auctaque multum ab origine historica aberraverunt.
Cultus autem deorum et religio, mores et ratio vivendi eo
tempore, quo duo epica carmina formam suam induerunt,
summa veritate descripta sunt. Quamquam Dias et Odyssea
a multis rhapsodis in diversis terris recitatae sunt, quo
factum est ut in partes nonnullas ab iis divisae et auctae
partim, partim truncatae propriam naturam et perpetuitatem
amissurae fuerint , nisi Pisistratus eas in unam certam et
stabilem formam redegisset, mansit ob huius tyranni sapien-
tem prudentiam prisca forma satis intégra et immutata.
Quod Argonauticae fabulae ante Homerica tempora fictae non
contigit. Quid autem argumentum fuerit enarrare et quod
factum fundamentum eius fuerit exponere operae pretium est.

Pelias, filius Neptuni et Tyronis, una cum fratre Neleo
expositus a pastoribus Thessalicis est educatus. Cretheo
mortuo, qui matrem eorum domum duxerat Aesonemque ex

ea genuerat, lolco potiti sunt fratres. Neleo expulso Pelias
muitos annos placide regnavit usque ad adventum lasonis,
fllii Aesonis, perhibentis se esse regiae potestatis legitimum
heredem. Quem ut e medio tolleret, iussit vellus aureum
(nempe aries aureo vellere tectus Athamantis liberos Phrixum
et Hellen abstulerat, quod vellus aureum ariete sacrificato
Phrixus Marti sacraverat) e Colchide petere, lasonem ratus
vi tempestatum et maris vel proelio cum illius regionis tyranno
interiturum esse. lunonis et Minervae ope adiutus cum circiter
quinquaginta heroibus celeberrimis, qui nomine navis a
Minerva factae, Argonautae nominati sunt, per Medeam,
Aeetae Colchici regis filiam, lasonis amore succensam, in-
ceptum audax perpetravit et post longos errores, innumerabili-
bus periculis obiectus, cum Medea in Thessaliam rediit rerumque
potitus est. Quas res gestas homines, qui ante Homerum
vixerunt, aeque intentis auribus 1) audire solebant ac postea
Homeri aequales (et quisque populus per omnia saecula)
Iliadem et Odysseam. Quae duo epica carmina fabulam de
Argonautarum itinere oblivionè obruerunt non minus summa
elegantia et pondere rerum quam quod Minyae 2), quorum in

1) Cf. Odyss [i : 69 : \'Apyu "rxs-f ftsAovirx.

2) Argonautis nomen Minyis, priscae genti Aoolicae, datura est.
Argonautarum enim, qui imprimis lolcum, unde navis Argoprofectaest,
habitabant, (K. 0. Muller Orcbomenos und die Minyer pag. 249) plerique
erant Minyae. Non filii vel nepotes regis cuiusdam Minyae erant sed gens
a ficto progenitore Minya oriunda (Müller Orcb. 253 et 254). Duce Minya
in Boeotiam progressi regnum et urbem potentissimam Orcbomenum ob-\'
tinebant, quae urbs praeclarum tbesaurum habebat in aedificio, cuius reli-
quiae exstant (cf Paus. 9 : 35).

Aeoli filii erant Sisyphus, (rex Corinthi), Athamas (Orchomeni rex et
Phrixi pater), Cretheus (lolci conditor, Aesonis pater);, Salmoneus. Unde

regione fabula exstitit et ornata est, gentium migrationibus,
quae Heraclidarum inruptione Graeciam vexarunt, Doricae
et lonicae genti\' cedentes, posterorum praeconio caruerunt.
Mansit eo modo materia propria, non iam carminibus celebrata
nec illa rhapsodorum familia, cui nomen fuit Homeridae,
exculta auctaque, et litteris non mandata in hominum me-
moria fuit fluxa et inconstans. Apud plurimos autem constat
Argonautarum fabulam proprie spectare ad navigationes, quas
Minyae cum in terras alias remotas tum in Pontum Euxinum
suscipere ausi sunt. Phrixum Minyam regia Stirpe colonum
fuisse, qui civili discordia alteram patriam petere coactus sit
seque cum peregrina genté foedere et afflnitate coniunxerit^
veri simile mihi esse videtur, cf Schol, ad Apoll. Rhod. 1:933

)} AâfjL^XKOç ro TrpÔTspov Uirusix. TpotTViyopsvsTO, rivsç Ylnveia
ovofix^cuji. Tivsç ^s Cpx<7iv on (ppt\'^oç y£véijt,£voq hravb» ^i^tj-avpov
sSrviXiv xoCi iîTo Tcûroy j; «vû/^^ctS\';?. ©pfXfç yxp rov ùy,<jàvph

TTiTv-^y Af/oyo-;. Aureo vellere 1) significari divitias recentis 2)

intelligitur lolcum. Orchomenum, Corinthura mjthis et fabulis Argo-
nautarum iter celebrasso.

Admodum raercaturae et navigation! studebant Minyae, cf Lucanus in
Phars. VI : 385 gens incluta remis.

1) De variis sententiis prolatis, quid fuerit illud vellus aureum, Wei-
cherti opus (de Ap. Rhod. 1821) inspicere pretium est diversissimas opiniones
enunierantis (p. 107—112): iter Argonautarum ad errores Abrahami
filiorumque spectare; vellus aureum esse librum in que auri faciendi
ratio esset descripta; insignera esse in navis aplustri aut (secundum Dio-
nysium Mitylinaeum) cutem Phrixi tutoris lasoni adiuncti, quae interfecto
detracta esset et aurata; vel statuam thesauris collectis positam in Col-
chide; significari aurum velleribus in flumine inventum; esse quoque
ferarum vellera a Minyis secum reducta.

2) Weichert (112—114) docet arietem ad divitias spectare. cf Artemid.

6

coloniae, quae metropolis invidiam moverint, et splendidum
illud anathema a Sohs filio Aeeta custoditum ad orientem 1)
quoque, Solis regnum, pertinere, is, qui my this et fabuUs
perspiciendis operam dederit, fortasse mecum statuet.

Mythologiae autem proprium est ut ea, quae notabilia fuerunt
quaeque per nonnulla saecula gens aliqua facere solita fuerit,
in unum exemplum contrahat et neglecta rerum veritate
homines ipsos eorumque mores illustriores faciat. Qua ratione

Oneirocr. II : 154 et Paus IX : C 22 (de Mercurio patrono

pecudum, deinde pecuniae et mercaturae), Tarquitium vatem Etruscum
in Macrobio Saturn. 3:7.

Sagacissime demonstrat "Weichert banc fabulam non spectare ad tbe-
sauros in solis regione in ventos, quia fabulae ipsius argumentum sit vellus
e Thessalia, Minyarum regione, in orientem transportatum, quod lason
cum sociis revexerit. Item draco et dentes, quae semina horrifica viros
armatos genuerunt, Boeotica elementa sunt in Colchidem translata. Quaro
huius fabulae origo ex iis, quae ad Thessaliam Minyasque pertineant,
explicanda est.

Sane quam inspicias digna est expositio, quam K. 0. Müller (Orcho-
menus 15C—171) de hominibus in deorum honorem mactatis attulit,
neque negandum est a rege Athamante frustra tentatum liberorum sacri-
ficium fabulis de Phrixi fuga di vulgatis partim subesse, sed opinor hanc
fabulae originem evanuisse postquam coloniae deductae, itinera maritima,
commercium propria huius mytlii elementa fuerint. Admodum enim mi-
rum est, quod aries Hellen et Phrixum sublimes avexit et fabula contra
docet vellus aureum reportatum, non liberos salvos in patriam reductos
esse. Pro Abrahami filio et pro Iphigenia, quao postea salva in patriam
Orestis et Pyladis ope rediit, agnam et cervam positas esse memoriae
traditum est, quae ratio longo a Phrixi et Helles liberatione diffort.

1) Sine dubio pro certo haberi potest vellus aureuni ad orientem
(Aeetes enim Solis filius est) referri solitum esse. Materies fabulae admo-
dum vaga et diffusa fuit, quod non litteris mandata erat neque certa
forma stabilita.

de Argonautis fabula exstitit: coloniae deductae, civiles
turbae, mercandi studium, invidia metropolis in novam colo-
niam: haec omnia ex hominum memoria evanescere, facta
regiae domus, quae Minyis praefuit, extolli coeperunt et
celebrari. Quo factum est ut non colonia a Minyis in remotas
terras deducta materies fabulae fuerit sed longum lasonis
iter ad vellus aureum reportandum. Quod autem ad argumentum
attinet itineris in remotam terram Orientem versus facti,
mente percipiendum est Graecis semper navigandi studio ultro
procedentibus et mercaturae fines dilatantibus magis magisque
ilium ultimum orbis terrarum angulum recessisse. Origoenim
fabulae nostrae antiquior est quam coloniae a Graecis in
Pontum Euxinum deductae, quo factum est ut Colchis postea
terminus itineris habita sit:

Videamus, qui hanc fabulam non iam epicis carminibus
celebratam sed evanescentem et admodum vagam tractaverint
et quibus regionibus, fluminibus, maribus ^poetae Argonautas
vagatos esse finxerint. Hesiodus, vel qui sub eius nomine
latet, in Theogonia 992—1002 argumentum Argonauticorum :
Peliae iussa, lasonis labores, Medeae in lasonem amorem,
fiUumque Medeum natum breviter exposuit. Nec in Homeri
neque Hesiodi carminibus, fontibusantiquissimis, qui exstant,
Colchidem nomen inveniri, est animadvertendum. In Odys-
seae libro XII perlegendo unusquisque in incerto haerebit, utrum
vates antiquitus finxerint Argonautas regionem remotam,
cui magis magisque recedenti Colchidi nomen postea datum
est, in Oriente sitam petivisse an occidentales regiones
tantum adiisse (cf Od. 1—10, imprimis 3 et 4 et 66
seq.) Apparet versum 3 Orientem ipsum significare. At 61
W^xywrxq legimus Argo navem lunonis ope praeternavigasse,

quas Homerus in freto Siculo conlocavit, quod paulo infra de
Scylla et Charybdi narrat. Inspiciamus primo lliadem ubi
narrat Homerus VII : 467 seq. filium lasonis et Hypsipyles
Euneum naves plures Lemno misisse ad Agamemnonis et
Menelai exercitum; Iliadis XXI, 40—43 Lycaonem, Laome-
dontis filium venditum esse illi Euneo, qui ei libertatem
reddiderit II. XXIII 740 et 746, Euneum pretium accepisse
permagnam crateram argenteam. Quibus apparet Argonautas
in insula Lemno aliquamdiu moratos esse cursumque suum
rexisse Orientem versus.

Totius Odysseae ratio impedit quominus credamus Ulixen ét
regiones occidentales adiisse ét Circen sub solis ortu habitantem.
Quia autem Argonautarum iter ante Homericam aetatem per-
crebuit, non fieri potuit quin multa, quae ad Argonauticaper-
tineant, in epicam de Ulixis reditu narrationem translata sint.
C. O. Müller quoque (Orchom. 273, 274) affirmat Homerum
Planctas et alia (ut de duabus veneficis quibus Circe nomen est) in
occidentalia maria transposuisse. Illi mora in insula Lemno facta
magnum argumentum est Argonautas regiones inter Septen-
triones et Orientem Solem sitas petiisse. De reditu lasonis et
sociorum Homerus ne uno quidem verbo mentionem facit nec ex
Odyssea scrutari possumus, qua Argonautas rediisse finxerit 1).

Negandum igitur est Argonautas secundum antiquissima
testimonia tantum maria Tyrrhena et Sicula explorasse. Mare

1) Conféras quoque Hesiodi fragmenta (ed. Goettling 1843) 62, 84,85.
Schol.Apoll.Ehod.lv : 284. \'Her/oSoç Sé cp^in $ià<pâ(rtSosi!clTov((roi)t \'Apyo-
vavrxç) TfîrAft/«£va<, fragm. 86 Schol. Apoll. Ehod. IV:259 \'Ha-ZoSo? Slxx)

nfvSapoç £v Tlv^iovtxxti^ xxï "Avr/izu^oi; èv AvS^ Sik roS ^ÎIksxvoû (p«triv i^Srt\'iv
XÙTOVÇ (tot/ç ^ApyavxvTXf) stç At^vvjv ^uvrâvccvrxi rîjv \'Apyù e\'iç to {i/zé-
Ttpov vé^ayo? yfvéïr^xi.

et praeterea : fragm. 87, 88, 91, 111,, 115.

9

Euxinum tum ignotum et periculosum de Argonautarum
itinere narrationem satis arcanam et occultam reddebat ut
miracula et monstra addi possent et corona intentis animis
aurem rei novae et inauditae praeberet. Post autem Homerica
tempora cum mare Euxinum magis peterent Graeci multasque
colonias (ut Sinopen anno 740) deducerent, regionem, quam
Argonautae dicebantur adiisse, eadem ratione longius remotum
itinëris terminum fuisse 1) finxerunt, neque rediisse nautas
per Asiae flumina et regiones sed per inhospitales terras
septentrionales, ut Timagetus narravit iter fecisse Argonautas
psr Celticam et mare Tyrrhenum (Schol. 4 : 259), quem Tima-
getum Apollonius magna parte secutus est, quod attinet tantum
ad reditum. Mimnermus in elegiisquasNannoni dicavit, Argo-
nautarum iter quidem commemoravit, neque Colchidem
nominavit 2). Pindarus autem primus materiem undique
dispersam et fluctuantem in novam formam oden Pythiam IV
redegit, qui etiamtum, ut Hesiodus, Argonautas per Asiam
et mare Erythraeum rediisse narrat, inque eo reditu Lemni
moratos esse. Eumelus Corinthius in KopjvöZ-jt trvyypxcp^ primus
Colchidem itineris terminum fuisse statuit.

Tragici quoque diversas fabulae partes tractaverunt :

Aeschylus in dramate satyrico \'Apyù i? KUTsvtrTxi (Dind. p. 101) ;
f

Hypsipyle, Phineo, Cabiris, Lemniis, Circe (drama sat. Dind.
p. 107); Sophocles in Lemniis, Colchidibus, Rizotomis, Scythis,
Amyco (Dram. sat. Dind. p. 125); Euripides in Phrixo,

1) Cf. de analogia inter Argonautarum iter sensim paulatimque dila-
tatum et inter Aeneae magis magisque progredientis errores et variatas
stationes: nouvelles promenades archéologiques. Horace et Virgile, par
Gaston Boissier Paris. 1890.

2) Bergk fragm. 11.

10

Hypsipyle; Neophron quoque, Euripides iunior, Biotus, Car-
cinus, Dicaeogenes.

Antimachus in elegiis ad Lyden Medeae et lasonis amorem
quoque cecinerat, quae elegiae factae sunt exemplum Musae
Alexandrinae, quae multis rebus et nominibus accumulatis
amantem infelicem et amori succumbentem consolari sole-
bat 1). Sed praeterea innumerabilia scripta erant, quorum
nomina et auctores in scholiis invenimus: longa enim series
est fabularum Heraclearum (quae de Herculis laboribus agunt)
et scriptorum, quae coloniam Bithyniam Heracleam eiusque
vicinitatem tractaverant ; multi quoque logographi et mytho-
graphi in scriptis Argonautica narraverant, quorum nomina
longo ordine enumerare hoe loco alienum mihi videtur: prae-
terea geographi nonnulli qui regiones singulas descripserant
(Asclepiades Bithyniam, Deilochus Cyzicum, Timagetus,
Callisthenes Alexandri Magni amicus litora et urbes Ponti
Euxini). Quamquam nomen scriptoris vel poetae a scholiastis
laudatum non documentum est Apollonium eum inspexisse vel
ab eo nonnulla mutuatum esse. Inutile autem mihi videtur esse
demonstrare Apollonium catalogum et partem geographicam
extrema diligentia et cura, quae Alexandrina sunt, composuisse.
Cum nec in tragoediis nec in elegiis Antimachi Medeae amor
nascens primum locum occuparet, et materiei ipsius plures partes
diversis modis tractatae essent, Apollonius Rhodius laudandus
est, qui primus materiem mythologicam antique epico modo
simpliciter et venuste narravit ita ut rationem dicendi, compara-
tiones, multa alia ab Homero non servili modo derivaverit
sed adiunxerit^-aut omiserit, quae ei propria aut a re aliéna

1) Couat, la poesie Alexandrine pag. 66, 67.

u

videbantur esse. Id quoque demonstrare mihi in animo est
per comparationem mihi propositam inter carmina epica
Apoilonii Rhodii et Valerii Flacci, qui Apollonii Argonauticis
non unico fonte usus maximam tamen partem eum auctorem
habuit. Diodorus enim Siculus in Bibhotheca IV : 40—57
Argonautica et lasonis vitam tractavit. Ad quae narranda,
ut ipse dicit, permotus est quod Hercules, cuius labores
descripserat, unus ex lasonis sociis fuit. Multis locis longe
ab Apollonio differt nec mirandum ; ipse enim dicit IV : 44 : 5

xk^QXOV Jf Tovç TTxXaicvi; fivB\'ovç où% «7rAî}v cySs (TV!Ji,iTs(PcâV\'^[jt,évyiv
IcTOpixV s%&l\'j (rilf^,ߣßjj}l£\' ^lÓTTSp où xph S\'ÄUjW.Ä^f/V, êxv TIVX TÔÛV âp-
Xaiohoyovy^kvav jCivj (xvßCpccmi; ctTrcccrt to7ç iroiv^roCiq xx) iruyypxCpsÎKTt-
<7tjyxphufi£v. Quid autem Valerius a Diodoro mutuatus sit,
G. Thilo in prolegomeno pag. VIII adn. 2. explicavit, quo

1) Apollodorus Atiieniensis, filius Asclepiadis, Aristarchi et Panaetii
discipulus, accuratissime Apollonii Ehodii Argonautica secutus est in
Bibliothoca 1: 9 : IG—27. Hic atque illic occasionem habebo demonstrandi^
quam bene Apollonii ingenium perspexerit. Cum de reditu Argonautarum
non acturus sim quod Valerii carmen ad fiumen Istrum usque tantum
pertinet, analogiam inter Apollonii librum IV et Apollodorum indicabo.
Conféras de tempestato et trabe vaticinante Apoll. 4: 578 seq. et Apollod.

1 : 9 : 24 : 4
de Eridano .... 4:596 seq. et Apollod. ibidem

de Celtis.....4 : Gll » » 1: 9 : 24 : 5

de Sardoneo mari . . 4:633 » » ibidem
de Circe et Aeeo litore. 4:660 » » ibidem
de Sirenibus et casu Butae 4:893—920 » » 1:9:25:1
de Scylla et Charybdi . 920—963 » » 1: 9 : 25 : 2
de Phaeacum terra . . 990 seq » » 1: 9 : 25 :3 et 4 et 5
Talas in Greta . . . IV : 1637 seq » » 1: 9 : 26 :4
non commemoravit Syrtes et navem a nantis in mare portatam.

12

apparet nonnulla libri quinti et sexti auctore Diodoro Vale-
rium auxisse. Diodorus non, ut Apollodorus 1), secutus est
Apollonium.

Ante Valerium P. Terentius Varro Atacinus Apollonii Rhodii
Argonautica in Latinum sermonem magis verterat quam
suo arbitrio usus erat: numerum quattuor librorum quoque
retinuit 1).

P. Ovidius Naso in tragoedia Medea, quae non exstat, in
epistula Medeae, quae ei adscribitur et in Metamorphosibus
VII : 1—400 fabulas Argonauticas tractaverat.

Mira Orphica Argonautica, quae exstant, ad argumentum
nostrum nihil pertinent. Non tam carmen epicum est quam
sacerdotale, imprimis Orphicum cultum et mysteria 2) explicat,
omittit aut nonnullis verbis mentionem facit earum rerum,
quas Apollonius Rhodius narravit. Christianis temporibus ad
Oi-phica et Pythagorica mysteria atque sacra contra ecclesi-
asticos defendenda facta esse, ut nunc exstant, F. Jacobs 3)
assentiente- F. A. Wolf 4) luculenter demonstra vit.

Blossius Aemilius Dracontius saeculi V sub finem inter
alia confecit parva epica carmina: Hylam, Medeam.

1) Cf. Prob. Verg. Georg 2 : 126 Varro, qui quattuorlibrosdeArgo-
nautis edidit, et Quinct. 10 : 1 : 87 Atacinus Varro in iis per quae
nomen est adsecutus, interpres operis alieni, non spernendus quidem,
verum ad augendam facultatem dicendi parum locuples.

2) De Orphicis rebus in Diodoro cf Eibl. 4 : 43 : 2, 4 : 48 : 6 et 7,
4 : 50 : 8.

3) Vermischte Schriften V 519—542.

4) Operis laudati pag. 530.

Apolionii Rhodii Argonautlcon 1:1—558 et
Valerii Flacci liber I.

Valerius Flaccus incipit sollemni ore nuntiare se maria
aperta fatidicamque navem et coelo acceptam canturum esse 1).
Grandibus verbis Apolllnem invocat et humili adulatione
Caesarem precatur ut, alter Maecenas, se labori forensi ereptum
sustentet ad narranda, quae Latinas urbes admiratione impleant.
Vide arrogantiam, quasi Romanorum interfuerit audire, quae
mythologica facta Graeculi ante Homerica tempora gessissent.

Haemoniam, ut Valerius argumentum exponere coepit,
regebat rex Pelias, qui oraculis (qualia fuerint, noster tacet)
veritus ne ab lasone Aesonis filio vi interiret, ab affine, quod
in Graecia nullum periculum iam imminebat, peti vit ut sibi
vellus aureum, quod Phrixus in Colchide sacra visset Marti,
reduceret. Sperabat enim fore ut in itinere lason periculis
succumberet. Mox patuere doli et lason dubius, quid agat,
sed gloriae cupidus et lunonis (quod magna tempestate
coorta eam per Enipeum tulerat) Palladisque (quae eius deae
auxilii causa fuerit, non monet Valerius) opem speransaudax
consilium mente concipit (1—90). Deae lasonis precibus dicto
audientes sunt et altera Thespias devolat Argi cohortandi
causa ut se adiuvante navem aedificet. At luno heroes Argo-

1) Martialis VII : IX docet fragmentum navis in fore Romano ostendi solere !

14

licos concitat ut una cum Aesonide „ ventos parentibus inex-
pertos\'^ (97) temptarent. Ecce omne Graeciae robur coit,
Faunis Amnibusque navem laudibus extollentibus. Gum luno
Herculem quoque et carum ei iuvenem Hylam in heroum
numero esse videt, indignatur hominem sibi inimicissimum
non hieme et undis posse exstingui nave vehentem, quae
prima divina ope per maria vias inventura sit 90—120.
Paucis verbis incertis narrat poeta quo modo navem aedi-
ficarint. Multis ambagibus varios picturae honores et ornatus 1)
describit, quibus tempore remotissimo recens gens humana
primam navem exornaverit (120—149)!

Miranda nave adspecta stupens lason mente agitat quae
pericula parentibus relictis et filiis undis expositis immineant,
de bono eventu desperans dubitat utrum inultus pericula
subeat an potius Acasto arrepto crudelem tyrannum ingenti
luctu afficiat. Ecce omen prosperum, aquila lovis unguibus
raptam agnam eripiens, alis se tollit : quo viso erectus animo
facile regis filio iam dudum gloriae cupido persuadet ut una
cum Argonautis iter faciat; in profectione ipsa Acastum
navem escensurum esse, inter eos convenit (149—183).
Quamquam Graecis et Romanis moribus licebat inimicum
quam plurime laedere, hoe lasonis dolo Valerius argumente suo,
ut erat, valde offecit: profectio enim navis fugae similis facta
est et ducem navis primo maria aperturae magnanimum et
fortem virum esse decebat neque tot virorum ope adiutum
pericula vereri sed ipsum sua sponte ea petere.

Navem iam perfectam humeris subeunt nautae, in mare
deducunt, Neptune, Zephyris, Glauco, Thetidiarasstatuunt.

1) Cf. 1 : 273 auratis corymbis.

15

Undarum potentem precatur lason ut sibi ignoscat invito
vias per mare inlicitas petenti. Tum flamma ex igne et
visceribus exorta dira canit Mopsus et verbis abruptis, sed
luculentissimis nonnulla de futuris praedicit. Admodum
reprehendo quod illo vaticinio nihil obscuri vel ancipitis inest.

Animadvertendum est Mopsum postremo praedicere caedem
lasonis liberorum a Medea factam et alteros thalamos iugales
(226). Gum ea quae vates in Valerii carmine mira diligentia
nimis accurate praedicunt, semper plane eveniant, baud
dubium mihi est, quin Valerius carmen suum usque ad
Medeae scelus fugamque et ad navem in flammifero Olympo
sacratam (cf 1:4) continuare sibi proposuerit (205—226).

Contraria sed vana et inania Phoebeius Idmon 1) Argonautis
divinat: cum Mopsus tot dira vaticinia accumalaverit, nihil
dicit Idmon nisi nautas, dummodo laboris patientes sint,
omnia pericula vincere posse. Tacet enim aeternam gloriam ob
primum maritimum iter factum, dearum et tot virorum opem
et validam a Minerva constructam navem (227—239).

Lacrimis obortis flebili voce (quid? si quis lacrimansomnia
bona nobis ominetur, num ei fidem habeamus?) faustailla vati-
cinia canit Mopsus. Nam mortem suam providet, quam calami-
tatem sibi ipsi, non Argonautis imminentem tacet. Ea vaticinia
admodum Romana quidem sunt. Attamen auguria ridicula esse
Ciceronis iam sententia erat, qui narrat duos haruspices in
foro sibi occurrentes risum tenere non posse. Hoc autem loco
flentem vatem prospéra canere, inauditi et novi aliquid est.

Antequam Apolionii carmen conferam, non possum quin
hoc loco partem Alexandrini operis exponam, quo intelligatur

1) Eecte igitur lason 4 : 546:

nee vates sat iam mihi Mopsus et Idmon.

16

qua ratione Valerius usus sit ne semper ab Apollonio, exemplo
suo, pendere videretur. Bovibus mactatis, ut Apollonius
1 : 432 seq. narrat, laetatus est Idmon flammam cernens
undique e sacrificio splendentem et statim intrepidus mentem
exposuit Apollinis: Argonautas post multos errores salvosin
patriam esse reversuros, sibi tamen tristi deorum fato mori
destinatum esse in Asiae continente. Vide quanto melius
Apollonius rem suam egerit! Vatem enim, qui mortem pro-
videns magna dicendi vi socios cohortetur ut susceptum
perflciant et declaret se fato sibi imminente minime turbatum
sed virtute et officio commotum malle cum sociis exire, ut
gloriam et fatum oppetat, facile socios incredibili studio in-
flammare nemo est quin statim intelligat. Talia vociferans
augur re vera Deo plenus et hSso? est maximamque vim ad
persuadendum habet. App. Rhod. 1. 482—447.

Denique sinistris Mopsi vaticiniis minime commotus, flentis
Idmonis adhortatione audita dux, sibi ipse augur niaiore
auctoritate, quod intellexit lovem ipsum haec velle et com-
mercia suo mundo „et tan tos hominum miscere laboris"
(245, 246), iter facere statuit. Postrema nox paucis verbis
tantum commemoratur et non possumus quin in Herculis
Tirynthii herois aspectu haereamus. Adveniunt Chiron et
puer Achilles, qui non vlnum nec signa curat, tantum in
ducibus et ante omnes in Hercule stupet. Quae in memoriam
revocant Achillem Scyro in insula ab Ulixe studio armorum
detectum esse. Hoc autem loco Chiron et Achilles ab Argo-
nautis ipsis animum avertunt: supervacua haec omnia sunt
nec quidquam ad rem pertinent. Precibus Pelei ut dei
filium se absente tueantur, omnibus viae calor additus est
(271), quod sane inexspectatum est et temere dictum a poeta.

17

Cantu et ludo degunt noctem. Laudandus est Valerius, qui
ad res ante gestas in memoriam revocandas Orpheum Helles
infelicis mortem et Phrixi ariete aureo servati casum canentem
induxit (240—293).

Tot et tantis vaticiniis nondum, ut videtur, firmatus Jason
navis speciem per somnum oblatam videt adhortantem etiam-
tum ducis dubium animum. „Ille pavens! laeto quamquam
omine divum", prosiluit stratis (309) et mox ancoram solvere
iussit socios. Maerent mater et pater. Offendit quod mater
nihil nisi suum ipsius luctum curat : tale quid se antea num-
quam timuisse, aliis Diis (misericordia digna est!) vota esse
facienda. Deinde timorés et curas longo sermone enumerat
(294—349).

Sed videamus quo modo Apollonius rem suam egerit. Initio
Apollin em solis et lucis deum invocat et argumentum fabulae
exponit: Peliam regem oraculis exterritum, quae praedixerint
eum ab homine uno calceo induto interiturum esse, iussisse
lasonem, qui ad eum venerit altero calceo in transitu fluminis
amisso, vellus aureum e Colchide petere. Peliam autem
lunonis Pelasgiae rationem non habere navemque Minervae
ope exstmctam esse, ab aliis iam traditum esse monet poeta.
Cf. 18—22 NijÄ f^h OVV o\'i 7rpô(T^sv sTriKhsioxuriv àoî^o)
"Apyov "\'Aâ^vxi^q xxfiesw Ù7rû2ri]fiO(Tvviii(nv.
vûv èyù ysvsiîv ts kx) ouvofix
iipâav ^oXix^ç T£ xôpovg ûKoq o(T7x Tsps^xv
T^x^éfjisvor Moîjjxi TuTroCp^îropeç shv xoi^ijg.

Animadvertere velim nos in médias res incidere more
epico: in cyclo enim Homeri et Homeridarum carmihum
altera rerum gestarum series alteri succédons effëcit, ut exordio
non opus fuerit. Quamquam Argonautica in cyclo epico non

18

erant, Apollonius finxit se interceptum opus perfecturura esse.

Incipit autem rectissime Apollonius catalogo lasonis sociorum
primum enumerate. Nam illico cognoscimus quot et quales
heroes 1) cum duce itineris periculum sint facturi, quo intel-
ligimus novi et magni aliquid poetam suscipere, dignum
omnium attentione. Quamquam autem haec digressio longa est
et Alexandrina iactatione doctrinae laborat, in meliore loco eam
posuit Apollonius Valerio (350—483), qui in enumerando
catalogo Apollonium quoque secutus fere eundem sociorum
numerum refert, nonnullis omissis aliisque adiunctis, qui
in Apollonii Argonauticis desunt, Clymeno, Deucalione, Iphi,
Nestore, Philoctete, Tydeo, quorum tres postremos inseruit,
ut Troiani belli mentionem faceret 2). Apollonium praeferendum
esse Valerio eo quoque, quod in argumento ipso se continens
non scientiam Homerici cycli iactaVerit, monendi causam
saepius habebo (1 — 233).

Heroes magno civium numero stipati, ut lucidae stellae inter
nubes, per urbem ad navem iam omnibus rebus paratam con-
currunt. Omnia, quibus plebis animi commovebantur, admiratio-
nem et in heroes favorem, de itineris periculis timorem, vota,
preces, misericordiam infelicissimae matris grata veritate de-
scripsit Apollonius. Ut summo in monte rivulus e liquide et parvo
fonte profluit at sensim paulatimque crescunt undae et late

1) Plerique sunt Minyae, quod docet Argonautarum iter non factum
esse a sociis undique collectis sed esse coloniam post civiles discordias,
ut verisimile esse yidetur, a Minyis deductam.

2) Coronum, Clytium, Areinm, Augeam, Asterium, Ancaeum alterum,
Palaemonium, Iphitum alterum Valerius non nominavit, ut numerus non
plane consentiat.

Diodorus 4 : 41 : 2 Atalanten quoque, Schoeni filiam nominat.

19

sonantes mox per valles et patentes campos tranquille cursu
aquas in mare ducit flumen, sie Apollonii carmen argumento
breviter exposito, heroum nominibus narratis, médias in res lecto-
rem secum ducit nec ullis ambagibus sed aperte et dilucide rerum
Seriem evolvit. In litore stat Alcimede mater, postremis am-
plexibus adhaerens filio, ut puellasub dura noverca gravissimam
vitam trahens, nutrici omnem dolorem effundere velit neque
potest: curis enim gravioribus animus esteiafflictus(268—276).
Et questus efifundit: o utinam mortua et sepulta cara sibi filii
manu esset, qui, decus matris et totius vitae deliciae, praemia
educationiset materni amoris tam grata beneficii memoria refer-
ret. Senectute tristi et filii carissimi et unici, cui solizonam
solvent, desiderio, se mox absumptum iri. Phrixum, Phrixum
illum causam fuisse tot maiorum, se numquam suspicatam esse !
Matrem queren tem Jason, misericordia et amore commotus, audit
ac respondet : ei aequo animo caecam necessitatem esse feren-
dam, at se ipsum lacrimis non posse retineri etdedecere matrem,,
ut avem infaustam, proficiscenti navi adosse. Eam deinde ■
domum abire cum ancillis leniter iussit (233—306).

Ut Apollo nitido splendore per Delum aut Ciarum incedit,.
sie lason per multitudinem ad navem it. Iphias sacerdos
vetula, ei occurit, ut manum osculetur: omnibus enim carum;
caput erat lason. Quem socii apud navem coUecti salutatum
obviam veniunt. Quum Acastus 1), Peliae regis filius, et

1) Patreinscio et nolente Acastus sua sponte nec ab lasone corruptus
sociis se adiungit, quod demonstrat causam lasonis iustam esse.
I ; lasonis labores longo differunt a rebus gestis aliorum heroum, quia ille
non solus sed multis cum sociis periculosum iter suscepit. Quod de-
monstrat non tara lasonis errores quam coloniam a parte Minjarum,
quorum socius etiam regis filius ipse fuerit, deductam Argonauticae fabulae
fuisse argumentum.

20

Argus Astorides quoque advenissent, lasoni adhortato, ut
ducem eligant, auctore Hercule, quem omnes navi praefec-
turi erant, summum imperium traditum est. Hercules, fama
et robore facile princeps inter pares, lasonis sociis adiunctus
est, quum de Argonautarum itinere fabula ita esset celebrata,
ut omnes heroes mythologici temporis lasonis comités fuisse
dicerentur. Honorem autem oblatum recusaret Hercules neque
.primas partes ageret necesse erat, quod haec Minyarum fabula
tempore mutata Aesonis stirpem laudibus tollere inceperat.
Quae obliti nonnulli auctores 1) Herculem sociis praefectum
esse finxerunt. Vide autem poeticum ingenium et temperan-
tiam multorum iudiciis spreti Apolionii! Cum plurimis locis
(ut demonstrabo) Valerius lasoni Herculem praeposuerit et
ducis ipsius damno athletae facta virtutemque célébraverit,
Apollonius honore debito Herculi tribute fere silentio eum
praeterit, donec Hyla a nympha in Mysia arrepto, luctu et ira
incensus, in ^montibus errans a sociis relictus est.

Postea lason boves selectos agere, navemque in mare trahere,
aram Apolloni Embasio statuere iussit. Legenti quo modo magna
vi et iuvante clamore, phalangis stratis, remis pedibusque
nitentes per ductam fossam navem in mare detrahant, mox
persuasum erit Apollonio veram et puram indolem poeticam
esse, qua naturam rerum hominumque vere et vivaciter et
iucunde depinxerit. Transtris sorte divisis, deinde lapidibus
devolutis ad aediflcandam aram, secundum remotissimum
tempus omni ornatu et luxucarentem, lason multis sacriflciis\'
promissis ab Apolline, qui\'in Apolionii carmine multo plus, quam
Hera ipsa duci favet, salvum reditum precatur.

1) Cf Diodorus 1 : 41 : 3.

21

Igne e sacris femoribus exorto, Idmon vaticinatur, de quo
iam diximus. Turn sole iam in occidentem vergente, alga et
foliis prope navem stratis ex ordine discumbunt. lason, quam-
quam dux minime incertus est et dubius, an iter non per-
ficiat, sollicitus tamen vol vit animo omnia pericula maris et
viarum. Quem magna voce obiurgat Idas, qui Bacchi latice in-
flammatus Deos offendere ausus est. lason ab eo irrisus ultionem
Deorum minatur. Rixam procedentem socii plaçant monitis
et Orpheus originem mundi canens 1). Prima luce splendido sole,
mari atque sacra navis trabe magno clamore insonantibus ut
abeant, faustis ominibus ancoram solvunt 806—525.

Valerium adulatione in principem (5—21),interventu Deorum
(91, 113—120), pictura mirifica navis Argus descripta, dolo
lasonis (156—183), precibus timidi et dubitantis ducis (194—
204), sinistris et vagis vaticiniis (205 — 240), adventu Chironis
et Achillis (255—270) 2), ducis somnio (300—315), omissis
deinde, quae in Apollonii Rhodii carmine bene se habent,
longo catalogo interposito, quod vitium gravissimum profec-
tionem ipsam interrumpit, argumentum nimis dilatasse et
male rem suam egisse dixerim! lasonem deinde timidum et
dubium et plerumque Deos precibus fatigare, cognovimus;
quae plura de eo proferam nescio.

At Apollonius ducem intrepidum neque dubitantem eumque
stipatum a civibus maerentibus, carum maximae natu sacer-
doti, a matre, cui educationis praemia grato animo et pietate
reddidisset, defletum, pulchritudine et splendore deo similem,
ascendisse navem venustis versibus narravit. Praeterea Alexan-

1) Quod admodum Orphicum est. Eo modo incipit de Argonautis
carmen Orphicum, quod exstat.

2) Melius fecit Apoll. .554 seq.

22

drinus poeta uno tenore, summa poëtica vi et elegantia
fabulae argumentum tractavit ita, ut multa, quae ad sacrificia,
ad navem in mare deductam, ad profectionem ipsam pertineant,
grata nec unquam supervacua copia scribendi oculis proposuerit.

Profectionem navis et locorum situm marisque aspectum et
litoris, résonantes undas more Homerico pulchre descripta
esse animadvertam. lasonem autem intrepidum quidem, sed
rerum rationem habentem, lacrimis more epico obortis (in
regionibus meridionalibus ét animi motus fortiores sunt ét
in Iliade et Odyssea plerumque fient heroes, quod neminem
offendit) in patriam oculos avertisse, minime improbo 1).

Mare remis pulsant nautae, ut graciles pueri tellurem circum
aram Delii Apollinis. Spumant caeruleae undae manetque
album vestigium navis, ut semita virides per campos : elucent
ahenea Argus ornamenta: dei quoque et semidei florem
Graeciae iuventutis in nave proficiscentem aspiciunt, ex-
treme in litore Chiron parvum Achillen bracchiis gestans
et a diis salvum reditum precans apparet (grata et venusta
imago). Cum portu exiissent, malo arrecto velisque passis
tranquillum mare secant, Orpheo lyra et cantu Dianam cele-
brante. Quo allecti saliunt circum currentem nayem pisces,
ut oves pastores sequuntur, qui fistula suaviter modulans
pecus in stabulum ducit. Ventus autem secundo afflatu celeriter
navem propellit. Eo modo sibi confisos Argonautas ominibus
faustis, in splendore solis arridentis et serena tempestate
profectos esse fingit Apollonius (525—558).
. At apud Valerium quid legimus?

Salutatio abeuntis lasonis ad parentes (quod Apollonius

1) Non recte Couat (La poésie Alexandrine pag. 322) haec in Apollo-
nio reprehendit.

23

priore die factum esse narravit) profectionem ipsam atris curis
turbidam adumbrat. Nihil de faustis ominibus, nihil de sperato
reditu salvo audimus, neque ullum constantem et fortem esse.
Advolat Acastus horrens iaculis, lasonis dolis inductus regis Alius.
Tum, fune securi ardenti abscissa, Argo mare altum petit fugiens
et furto anxia (quod Valerius sane pulchra comparatione, quae
sequitur, demonstrat), ut catulis tigridis raptis venator anhelan-
tem equum in summam velocitatem concitat, ut silvam elfugiat.
luvene callide arrepto primam carinam furti consciam sed maria
aperturam (5rraeciaeque navigandi studium moturam, quo divina
illa regio humanitati per omnia saecula libertatis exemplum et
omnium bonarum artium magistra fuit, Valerius auctor est.

Hactenus de Apollonio Rhodio et Valerie Flacco comparatione
instituta diximus. Quae sequuntur usque ad flnem libri primi
Valerius solus narravit, omnia quae ad Pelian, lasonem. Me-
deam pertinebant, tractatarus.

In Apolionii Rhodii carmine nullum indicium invenimus
Argo fuisse primam navem, quae aequoreas undas secuerit 1).
Ne I : 547 quidem {vhrsg yovpxvóbsv >>£Üff(rov S-fo) ksIvc^
vîj» y.x) \'^ßi^sov àv\'Bpwv f^évog, ot tôt âpi<xroi ttóvtov STrnrKÓosjMv)
hoc indicat poeta —robur enim Graeciae Dii admiratione tantum
aspiciunt, nec uno verbo désignât hoc loco poeta primam navem
esse profectam. — Nec 1: 723 tvjv cl OTrxarffsv UxXKàg cre Tpcorov
^pvôxovç ExsßxXheTO vÀhq ""A.pyouq, ubi ors irparov significat „simul
ac". Quo loco manuscripta in verbis oVf t/jwtöv inter se non
différant. Nam ors ^rpuTog significaret Argum primum fuisse
constructorem navium. Nec versus III. 340—346 hanc opinionem
confirmant.

1) Nec Appollodorus in Bibl. 1 : 9 : IG : 6 liuius ab argumente
alienae rei mentionem facit.

24

vïjx S\' TIäAAä^ xcißsv, où fixKx Tolijv,

oJxl ttsp kûa%c/0-/ xvbpxvl vîjsç sxttlv,

txuv xhotxtyig itexvprxfiev\' ^a/9"» "yxp [iiv

Xxßpov vBap ttvoiv! ts tikryi.x\'ysv. Tivi yofiCpotg
hxSTXl, ijV xx) XXtTXl S7rißpl(TW(TIV
hov S\'éÇ xvsfiolo ^ési xx) óV\' xvspsç xùto)
yaX£[jt,£uç x^ips7(riv èxt(T7répX(^(ftv ipsri^olq.

ubi de navis virtute Argus, Phrixi filius narrat. Animad-
vertendum est Apollonium 1) fabulae originem et rationem
bene perspexisse. In exordio enim iam monui de Argonautis
mythum nihil esse nisi memoriam multomm a Minyis
factorum itinerum, quo modo iidem cólonias per maria deduxe-
rint et primi fortasse Pontum Euxinum intraverint et ea
audacia Cyanearum rupium metus mox evanuerit. Quo
autem mari nondum recluso iam diu navigationi studuerant
Minyae, pericula maris cognoverant neque verebantur. Itinere
Argonautarum nihil novi neque inauditi factum est, nec minus
hominum commercium vel mores mutati sunt. Igitur non opus
erat interventu Deorum nec conciliis: non enim Argonautae
maris dominationem a diis invidis in se tracturi erant, ut Pro-
metheus olim e coelo ignem furto subduxerat love invito, quo
recentium hominum mores leniret. Multa autem iam maria
patebant, unum tantum ignotum aperturi erant Argonautae.

Praeterea a Graeca mente et indole alienum erat timorés
et pericula, quae prima nave maritima vecti habuerint,
secum reputare et de iis fabulam componere. A quo enim.

1) Ut plures aequales. cf Charax in Eusth. ad Dion. Perieg, 687:

\'/«■rapfï 5« tot/ç ^Afycvaûraii où (u& «AA« tôAAoTs K^oioti, sliTrKtiuKi

Tov El\'^eiycv.

Nonnulli dicunt Danaum primam navem construxisse, quo apparet
iam in Graecis scriptis hoc factum in remotius tempus recessisse.

25

tempore memoriam repetere poterant, maria navigaverant. Ut
senex temporis iam diu praeteriti, quo haesitans et primis incerto
pede gressibus labans ire conatus est nutricis manu sublevatus,
non iam meminisse curat neque potest, sic Graecis a primis tem-
poribus navibus vehi solitis labores et timorés, quos primo per
mare itinere perpessi erant, oblivione e memoria excesserant.

Plurimis autem locis Valerius magna vi et perspicuitate
monet Argo fuisse primam navem maritimam.

1. Prima deum magnis canimus fréta pervia natis
fatidicamque ratem.

75. si qua operis tanti domito consurgere ponto

fama queat („ ponto " non spectat ad certum mare sed
mare ipsum nondum apertum).

151. hacine nos animae faciles rate nubila contra

mittimur? etc. (ubi mare sibi flngit lasen imperitus
et nescius semper perniciem et interitum minari, quae
Acasto abrepto possent a se arceri),

169. pelagus quantos aperimus in usus!

196. scio me cunctis e gentibus unum

inlicitas temptare vias biememque mereri.

211. nostris modo concitus ausis

aequoreos vocat ecce Deos Neptunus et ingens
concilium.

245. deus haec, deus omine dextro,

imperat ipse suo voluit commercia mundo
luppiter et tantes hominum miscere labores.

498. siderea tune arce pater pulcherrima Graium

coepta tuens tantamque operis consurgere molem
laetatur: patrii neque enim probat otia regni.
cf 607, 702, 2 : 49.

Apud Ovidiurn legimus VI: 720 Metam:

Vellera cum Minyis nitido radiantia villo
per mare non notum prima petiere carina.

Potest fieri ut Ovidius Diodorum inspexerit, quem Valerius
hic atque illic imitatus est. Diodorus fortasse e Dionysii
Mytilenaei libris de Argonautis rivulum deduxit aut ipse
omnium historicorum facile princeps fabularum scriptor et
mythographus. secutus est alium scriptorem minus notum,
qui narravit primam navem, cuius nomen et casus cognoverat,
fuisse primam navem, quae exstiterit.

Narravit enim Diodorus 4: 41:1 lasonem primum sub Pelio
monte navem, mole ceteroque apparatu longe maiorem quam
consuetudo ferret, aedificasse, cum ratibus illa tempestate et
lembis navigarent. In his Diodorus lectorem non oflfendit,
quod Herculis vitam et labores exponens Argonautarum iter
(erat enim Hercules quoque in numero sociorum) accurate
quidem sed breviter narravit. Abstinuit ne innumerabiles
urbes et splendidum luxum insereret, quod ineptissimum
fuisset in fabula de primae navis itinere neque concinit tem-
pori, quo iis nondum inventis, quae ad laute et bene vivendum
necessaria sunt, homines inculti erant et rudçs moribus. Ei
tamen Diodori et Valerii expositioni totius fabulae argumentum
répugnât : Phrixum enim in longinquas terras advenisse
eamque famam in Graecia percrebuisse fabula sumit, quo
intelligi potest navibus iam antea uti solitos Graecos. Non
nego Valerianum argumentum de itinere primae navis longaè
omni momento et gravitate carere, sed opinor luxuria et morum
magnificentia, quibus describendis Vergilium est imitatus,
Valerium. suum argumentum detorsisse. Quamquam epicum
est poetam Homeri et VergiUi exemplo de suo tempore non-

27

nulla inserere, ipsum Valerii argumentum impediebat ne tale
quid faceret.

Nave profecta Valerius Olyrapum et coelicolas induxit. In-
cipit historia mundi, gaudent Dii et Deae, quod iam finis
adest aeterni taedii, et Parcae maioris pensi cupidae 1). At Sol
moleste id ferens lovi ipsi ausus est convitiari: se enim
veritum, ne bestes Aeetae, filio suo, nocerent, eum frigidae
regioni Scythicae praefecisse, eumque bruma et frigore ulterius
recedere non posse. Num Aeetem quidquam in Graecos peccasse
et Phrixum invitum retinuisse, ut ipse vellus aureum haberet ?
\'Immo vero eum noluisse una cum Phrixo in Thessaliam
proficisci, (Sol ira incensus obliviscitur Argo esse primam
navem, ut Aeetes et Phrixus Thessaliam per mare magna
classe petere non potuerint) ut Phrixus a parentibus suis
poenas iustas sumeret, sed potius eum parte imperii et filiae
connubio eum sibi adiunxisse. Iam satis consciam luctus
silvam Padi esse morte Phaëtontis 2).

Sol igitur et Boreas, fortasse septentrionalis regionis custos
(conféras, quae dicam ad 598—607 pag. 81) uterque Scythiam
defendant: frigor et calor foedus inierunt easdemque partes
agunt. Mars Soli assentitur, luno et Pallas indignatione fre-
munt (498—580).

At luppiter contra: ita stare fixum et immutabile fatum
rerumque ordinem, se summa aequitate omnia ita sanxisse,
cum nondum sibi filii in terris essent. Scythicae autem genti

1) Cf. 498—502.

2) cf 527. Valerium Ovidium multum versasse manu perspicuum est, quod
mythologiam Ovidii more ubicumque potest (in Metamorphosibus id bene se
habet) inseruit. Mythologiae enim doctrinam multo magis Valerius iactat quam
Alexandrinus poeta. Ad id pluribus verbis demonstrandum occasio non deerit.

28

rebus secundis diu usae nunc imminere fatum: auspiciisase
ipso missis navem esse profectam neque se quidquam mutatu-
rum esse nec minus Troianum ob Helenam raptam coepturum
bellum. Se iubere Bellonam contentam esse quod per undas
et per hiemem via ei munita esset. Nunc autem se Danaum
gentem et mox alias gloria et auctoritate sublaturum exspec-
tare velle, qui populus terrarum imperio dignus foret.

Potestate sua et petulantia elatus Juppiter, quasi omnes
Olympi incolas lacessens, ne fato et sibi resistant, Herculem
et Tyndaridas, suos et Ledae filios digito indicat iisque
multos labores vaticinatus lumine fulmineo Castorem et
Pollucem 1) honorât. Qua re, ut plurimis locis, lasoni non
profuit Valerii, alios ei anteponentis, expositio (531 — 578).

Olympum in Valerii epico carmine aliam speciem praebere
quam temporibus Homericis perspicuum est. Ut Graecis
libertate fruentibus nec ullo tempore regi servientibus sed
libere apud eum loquentibus Olympus Trxppy^alxç tam celebratae
erat imago, sic hoc deorum consilium Caesaris satellites
humiliter et supplice voce sententiam dicentes aut vana
hbertatis specie utentes et principem ipsum nihilominus
propositum suum urguentem in memoriam revocat.

Sed videamus quid de interventu deorum eorumque sen-
tentiis censendum sit. Pessime fecit Valerius, quod Solem,
qui solus Argonautis graviter obniti conatur, ante omnes
induxit dicentem pro filio, Scythiae rege, quod vereretur,
ne Minyae vellus aureum ei eriperent. Sol neque imperii
sui ipsius causam dicens neque mundi et rerum rationem
habens indignus est, qui in contione deorum Argonautis

1) Cf Diod. 4 : 32 : 2 (St. Elmsvuur).

29

(Valerio auctore) fines humanitatis dilatare ausis officiât.
Juno Argonautas tantum adiuvat, quod lason magna tempe-
state exorta eam per flumen Enipeum latam in tuto depo-
suerat. lunonem autem Pronubam Argonautis favisse, quod
iam multo ante spreta esset ab Inoa familia, et heredes Phrixi
dignos esse, qui deorum reginae ope vellere aureo potirentur,
Valerius non cogitavit. At Mars ? num aurea illa praeda tanta
erat, quam deus mortalibus invideret? Videsne iam, quam cadu-
cum sit palatium, quod Valerius inanibus sed late sonantibus
ictibus sibi exstruxerit? In Promethea fabula inerant argumenta
gravissimi ponderis, utrum igne, summo illo bono et vitae
ipsius fundamento, e coelo deducto et imperio orbis terrarum
magna e parte diis ipsis erepto, liceret humano generi arva
moliri ferro moribusque inter se uti et legibus an feriarum
more rudem vitam trahere pergerent. Neque pro filiolo aliquo,
mortali virgine nato, ut Sol apud Valerium Flaccum, sed de
summa potestate certabat Juppiter indignabundus. In Iliade
ingens decem annorum bellum pro violate hospitii iure sus-
ceptum diis et deabus cordi est. Quisque urbium suarum et
sacrorum patronus suas ipsius partes agebat ita, ut luno
matrimonii causam defenderet, Minerva iusti belli pacisque
patrona a prüdentiae et temperantiae parte staret, Venus
Troianis, adulterio obnoxiis faveret. Troia excissa et incendio
funditus deleta lunonis ira nondum exhausta est sed semper
Troianis, qui Aenea duce alias sedes petebant, maxime infensa
eos per terras et maria sollicitabat impediebatque, quominus
populus tanta pertinacia sua et labore victa orbis terrarum
imperium adipisceretur, donec fato cedens, multo honore
in condenda Latina urbe promisse dolorem deposuit. Tempore
igitur, quo omnis religio iacebat, Valerius in fabulam, cuius

30

argumentum cura simplicitate et sanitate Alexandrinus poeta
rectissime tractaverat, deos inducere eo, quo fecit, modo
conatus, toto coelo aberravit.

Rerum autem status talis est, ut luno et Minerva Argonautis
faveant, Mars et Sol iis officiant, quorum dubitationibus spretis
Juppiter fatum perfici iussit. Utrum dii Jovis imperio cédant,
an fato resistere velint, ne uno quidem verbo Valerius communi-
cat. Quae res maximi momenti omissa poetae imperitiam et
vitia prodit. Alios contra deos minorum gentium, tempestate
demissa, insidiatos esse Argonautis love invito apparebit, cum
Sol et Mars, in quos tanta vi invectus est, minis eius deterriti,
ne Argonautas ullo malo afflciant, nihil moliri ausi sunt.
Quod alii mox Solis et Martis causam defenderunt, Valerius
in Argonauticis suis utriusque auctoritati et perpetuitati car-
minis nocuit. Neque enim nefas fuisset, si Sol et Mars, qui fatum
avertere non possent, conati essent lovem fallere et periculis
vexare nautas. Epica enim carmina multa exempla afferunt
deos, si fato obsistere nequeant, omnis vires intendere, ut
necessitatem différant : qua ratione Apollo, Mars, Venus nihil
omittunt, ut Troia quam diutissimemaneat, nec lovis dolorem
et iram veriti fortiter urbem adiuvant. Eodem modo Juppiter
ipse, quamquam Troiae interitus fixus et immotus manet,
Achillis ulciscendi causa sinit Graecos Hectoris impetui undique
cedere et magnum in discrimen venire, Venerem Paridem ex
ultricibus Menelai manibus servare 1), itemque Aeneam, a
Venere adiutum 2), ab Apolline e periculo eripi. Juno quoque
ipsa dominum ,suum et maritum gratiae zona fallere ausa
Graecis victoriam conciliavit. In Odyssea legimus Neptunum
invicta pertinacia ad finem usque furere in Ulixem misere

1) II. III : 380. 2) n. II : 312.

31

errantera. In Aeneide lunonis dolos dolls contexere conatae
ira in fugitivos Troianos vix destitit.

Imprimis animadvertendum est, Neptunum, cum sua plurimi
interfuerit, utrum fines sues intrarent homines necne, in
deorum contione tacuisse, quasi eius rationem non haberent
alii. Attamen lason 1:194 eum precatur : „o qui spumantia
nutu regna quatis terrasque sale complecteris omnes, da
veniam" (cf. 214) et 216 „Pallas, nunc patmi nunc flecte minas".
Nave autem Argonautarum visa Boreas, ingenti ira incensus,
sua sponte nec a Sole vel a Neptuno incitatus (quae fuerit
causa cur Boreas navigationem fastidiret, tantum conicipotest:
credo, quod septentrionales regiones petunt Argonautae.) 1) ad
antra Aeolia prope Tyrrhenum mare se confert et Aeolum
adhortatur, ut ventos dimittat. Versu quidem 597 legimus
„Boream nuntium" advenire sed versibus sequentibus cog-
noscimus, eum suo nomine loqui (598 vidi, 601 mihi, 602
eram, 605 me, mea). Dicit ingens periculum et nefandum
conatum apud Thessalum litus deorum imperio imminere.

At vide iterum in hac digressione, ubi Vergilium quam
diligentissime imitatus est noster, magnum discrimen inter
Maronem et Flaccum. luno hieme terribili Troianos opprimere
cupiens Aeolo, magno ventorum domitori, persuadet, ut procel-
lanim vi submersas puppis obruat. Reginae deorum dicto
audiens Aeolus cavom conversa cuspide montem impulit in
latus et suo iussu Eurum Notumque et Africum ad naves
confringendas misit. Apud Valerium autem legimus consilio
Boreae, qui a nullo iussus sed sua sponte advenisset, audito

1) Sed non tarn Boreae iram permovere potest illud iter (quid enimei
officiunt nautae?) quam Solis et Neptuni, qui nihil iam faeere audent.

32

ventos magnopere fremere et aequora poscere. Quorum furorem,
ut saepe fieri solebat, non iam comprimere ausus, Aeolus
ventos e carcere dimisit. Ut equi, quos adductis habenis
auriga retinere non valuit, iugo fracto abruptisque loris hic
atque illic caeco impetu munt, sic procellae vehementi Stridore
in mare praecipitant et magnos fluctus ad navem volvunt.
Aeolum ventos compescere non posse, novum documentum
est, res ad deorum naturam et ad mythologiam pertinentes
a Valerio non intelligi. Eos enim proprie esse physicas pote-
states humanam formam indutas neque minime iis invitis sed
nutu eorum vicissitudines in coelo et in mari et in terra
fieri, nemo est qui nescit. Multa quidem mutat mythologia
fabularum originem non iam curans, sed tota earum natura
detorta imperitiae poetam a vera doctrina alienum incusat.
Utrum Boreas ipse Aeoli imperio subiectus an sui iuris sit,
qualis denique sit, Septentrionalis regionis custos an ventus,
de his omnibus poeta nos celat. At utique ipse in navem non
■corruit, cum in ea parte maris Aegaei venti a Septentrionibus
orientes persaepe maximo damno navigia afflciant. Quo tempore
Boreae omnibus viribus agendum erat, arcano et miro modo
e conspectu abierat. Quamquam autem Valeriùs Vergilium imi-
tatus est, nihilominus errores nonnulli risum movent: 618
excussi manibus remi conversaque frontem
puppis in oblicum resonos latus accipit ictus,
vela super tremulum subitus volitantia malum
turbo rapit, etc. 618—621.

Valerius nescit, quum arrecto malo et velis passis venti
secundi propellant navem, numquam nautas remis uti
solere! Vide enim rerum ordinem in Aeneidis 1 : 103: talia
iactanti stridens aquilone procella velum adversa ferit.

33

fluctusque ad sidera tollit. Franguntur remi. Bene enim
fecit: nam etiamsi non omnia facta singula poetae enarranda
sunt, non neglexit Vergilius res gravissimi momentiindicare
ne vaga et incerta sit descriptio. Lucianus 1) satirico modo
suo narrat fuisse historicum, qui affirmaverit se suis oculis
vidisse dracones (audiverat enim insignia haec militaria vexillis
adstricta esse neque intellexerat, quid significaretur) vivos in
hostes coniectos magno terrore percussisse milites, cum ille
alter Thucydides pugnam ne pictam quidem viderit. Dubito
an noster nave non vectus sit ! Confer quoque de inepta Valerii
exaggeratione Verg. Aen. 1:121 et 122 : „laxislaterumcompagi-
bus omnes accipiunt inimicum imbrem rimisque fatiscunt" et
Val. Flacc. 637,6S8 „cum protinus alnus solvitur et vasto puppis
mare sorbet hiatu." Tanta undamm et procellae vi fractos
nautas audacis incepti poenitet et (vide miram poetae Actionem,
cum Minyae prope litus et mare habitarent, quae iis semper
ante oculos versabantur) „non hiemem missosque putant
consurgere ventos ignari, sed tale fretum. 2) Tum murmure
maesto: hoe erat, inlicitas temerare rudentibus undas, quod
nostri timuere patres" 625—628. Talem ignorantiam et im-
peritiam heroes soli attingere possunt : homo ipse minor minora
captat. In quot et quantos errores abducitur poeta, quod menda-
cio se fefellit Argo fuisse primam navem 1 At risum movere
non desistit noster: quamquam antea nulla magna navis per
mare longum iter facere solita erat, nihilominuscognoverant
nautae esse rupes Cyaneas et verebantur, ne illico conciû:-

1) Quo modo sit historia conscribenda (39).

2) Exaggeravit etiam Diodori expositionem, qui dicit homines ante
Argo navem tantum lintribus uti solitos esse.

.3) Cf lib. I : 60, 198 et 2 : 382.

3

34

rerent 3). Hercules solus fortem virum se praebet cf. 634
(magnanimus spectat pharetras et inutile robur Amphitryonides).
Nonnullis autem ex Aeneide sumptis lasonem melius ducis mu-
nere fungentem inducere potuisset Valerius, cf Aen. 1:97 ubi
exclamat Aeneas: Mene Iliacis campis occumbere non potuisse.\'"
lason tamen nec socios adhortatus neque ipse quidquam ad
socios servandos molitus ingentes animos concepit, postquam
metus et pericula destiterunt et hiems Neptuni interventu furere
quievit. Sacrum amictum 1) indutus et Aesoniam pateram tollens
iterum a Diis tranquillum mare et salvum reditum precari
ausus est. Quod ad Neptuni interven tum pertinet, iterum
comparationem inter Vergilii et Valerii expositionem insti-
tuemus, quo apparebit hanc quoque Argonauticorum par-
tem magnis vitiis laborare. In Aeneide Juno, ut ventos
emittat, facile persuadet Aeolo, quod regnum ei conciliaverat
(65—81). Cum hiems ét naves Troianas ét mare ipsum
vexaret, Neptunus magnanima indignatione incensus, quod
in suis ipsius flnibus potestas spreta esse sibi videretur,
caput undis extulit et ventos abire iussit, quo classis afflicta
e summo discrimine erepta est. In Valerii Flac.ci Argonauticis
ventos nullius iussu sed suo furore concitatos Neptunus,.
cuius plurimi intererat, utrum homines mare navigantes
imperium tenerent an ipse, blandis lunonis et Minervae verbis
facile permotus ille, qui in deorum contione tacuerat, intercessit,
no prima navis undis obrueretur. Quamquam maxime aü-

*

1) Has externas nugas maximi momenti esse existimat Valerius, cf.
aidenti ferro 488. Phineus quoque sine vittis et lauro vaticinari non
potest cf. 2 : 548. Quae omnia a veritate naturae aeque longe absunt
atque scenicus apparatus, quo aequales nostri utuntur in dramatibus laetis
illis, quibus nomen est opera comique.

35

dacibus nautis infensus est 1), seque consolatur miseris gentibus
Argo fata parare, deinde in toto carmine nihil de patiente
et timido deo audimus nisi 2 : 436 et 4 : 114. Quid tamen
eflfëcerit hiems ét in Vergilii et in Valerii carmine, operae
pretium est intelUgi ad utriusque poetae ingenium aestiman-
dum. Troiani hieme a lunone demissa cum reliquis navibus
in Carthaginis litora depulsi et comiter accepti vires reflcere
possunt, quod Dido ingenti in Aeneam amore exarserat.
Quae autem a Troianorum duce fato obedient,e deserta morte
sibi conscita praemonet bella, quae Romani cum Carthaginien-
sibus centum per annos gesserunt: quo modo in Africam
Oram appulsus cum rebus maximi momenti a populo Romano
gestis artissime cohaeret. At Valerius narrat Argonautas tantum
maximo terrore affici et navis scissa videtur ipsa ultro
refecta esse. Multis ambagibus neque bene neque pulchre
usus nihil novi ad rerum Seriem evolvendam attulit noster
(574—692).

692—851. Filio Peliae furto arrepto 2) culpae conscius lason
(cf. iterum dilucidam comparationem 489—493!) —sed Timor
et Minae scandunt eodem quo dominus, neque deceditaerata

1) Cf. 645: quotiens mox rapta videbo vela notis plenasque malis cla-
moribus undas.

2) Minus recte: 6. Thilo proleg. XI: quod autem Valerium dixi sie
etiam res continuasse, ut omnes inter se aptae colligataeque viderentur,
eius rei primum librum quasi testem prodere volo. Concedo perpetuitatem
libri primi in Acasti furto et morte parentum bene se habere, sed lason
Acastum non secum abduxit ut obsidem (quod perhibet Thilo) eum retineret
sed «ut invenem in casus eademque pericula Acastum abripiat» cf. 153.
Laus de hac perpetuitate libri primi nihil fit, cum rerum ordine Ia.\'5on,
dux primaenavis, ipse imprudentiae accusandus sit.

36

triremi et post equitem sedet atra cura — sero iustam eius iram
veretur. Dux igitur anxia mente praesagit, quid in patria a
furente rege miseris parentibus et sibi immineat. Pelias dolore
sui impos in litore navem evanescentem oculis, quam diutis-
sime potest, frustra persequitur, ut olim Minoia cohors
Daedalum alis sublimem se tollentem vidit. Apollonius Rhodius
tantum narrat Peliam veritum, ne ab lasone, aemulo suo,
regno expelleretur, maris et peregrinae regionis periculis obie-
cisse eum omni culpa vacantem. At in Valerii carmine misericor-
diam movet ille, crudelis quidem tyrannussedamantissimus
pater, qui filio rapto iustas poenas ab lasone eiusque parentibus
sumere decrevit (709—729). Parentum autem mors Argonauta-
rum ducis imprudentiam et inutile facinus aggravat et magna
contumelia eum afflcit. Scrobe facta et cruore effuso umbra
progenitoris Crethei in hortis evocata, ut futura canat, Alci-
medae et Aesoni vaticinatur filium eorum lasonem salvum in
patriam rediturum esse, at eos ipsos mox a rege ultionis
cupido Interfectum iri. Famulorum clamor monet instare
mortem misero seni, qui sacra praecipitat, ut solemni ritu
peracto Crethei umbra ad Manes redire possit. Quid faciat?
Dubitat an ad mortem usque patria virtute se non defendat. Par-
vum autem filium volens „magnos animos etfortia discern facta"
sibi et uxori aequo animo mortem consciscere deceniit. Morum
et aetatis heroum rationem haben ti afferre potest admiratio-
nem senem mortem voluntariam pluris quam defensionem sui
ultimam aestimare. Valerius autem ante oculos exempla
babuit sui temporis, quae ipse laudare videtur. Multi enim,
qui aegre ferentes rei publicae instituta obsolevisse et cives
Romanos unius imperio subiectos esse, nec verba nec vultus
compescere potuerant, coniuratione patefacta et spe reipublicae

37

liberandae frustràti voluntariam aut sua sponte aut Caesaris
nutu mortem sibi consciverant. Imprimis enim patricii (Caecina
Paetus anno 42 et Thrasea Paetus 66, Seneca philosophus, Luca-
nus multique alii) Stoicis praeceptis imbuti et maiorum integri-
tatem recentis temporis degeneratis moribus praeferentes Cae-
sarum regnum evertere conari non numquam ausi erant. In Stoi-
corum grege Valerium fuisse verisimile videtur. Tantum quidem
apparet eum multa derivasse de philosophia 1), quae veram
virtutem regnum esse et reipublicae hbertatem restituendam
esse docens ita consuetudine recepta erat, ut etiam in aula
imperatoria Stoicorum placita, dummodo ne usu valerent,
Juliorum comités sectatores invenerint. Tota hac narratione
temporis sui mores et opiniones illustrât poeta coronam
delectandi causa. Aeson multa mala in Peliam precatus, ut
membris cara suorum manu direptis sera mors Peliae effugia
crudeliter claudat (804), sanguine taurine una cum uxore
hausto interiit. Suppliciis, quae Peliae in futurum minatur
Aeson, more suo diligentissime descriptis poetam dilataturum
fuisse argumentum usque ad crudelis regis mortem concedes,
si conféras, quae de Mopsi vaticinio dixi 2).

Odysseae 1. XI, horrenda sacrificia, quibus Horatius Canidiam
ep. 17 :6 ludribrio habet, Vergilii Aen. 1. VI, Lucani Pharsalia
Valerium sine dubio inlexerant, ut fusius lasonis parentum
mortem, quam e Diodoro 3) derivavit, arcano ritu et sacriflciis

1) Animadvertendum est in Valerii carmine lovem esse inexorabilem
Pati a se ipso constituti auctorcm et rectorem, et Valerium plebem ad-
modum contemnere cf. 71 populus levis et 761 mutabile vulgus.

2) vide pag. 15.

3) cf. Diod. 4 : 50 : 1 et 2. Narrat Pelian lasonem coegisse sangui-
nem taurinum bibere et uxorem, quam Ampbinomen nominat, se ipsam
heroice gladio interemisse.

38

auctam, describeret. Animadvertendum est Graecorum sanam
mentem necromantia aliisque rebus arcanis plerumque caruisse.
Ulixis enim extra Graeciae proprio dictae fines vagati erroribus
memoria de illo tradita adiunxit Circes artem magicam. At
in regionibus, quarum populi barbaris essent intermixti vel
ab lonica et Dorica gente minus originem traherent, imprimis
divinationi illi studere solebant Graeci. Quod factum esse
cognovimus in Thessalia et parte Graeciae septentrionali
et insulis ubi Kabirorum et Orphica mysteria exstiterunt.
Apud Romanog autem, populum religiosissimum, qui omnia,
quae ad cultum deorum pertinebant, diUgenter observabat,
magica ars et arcanus Averni lacus ritus magno in honorè
fuit. Omnia autem, quae de Medeae veneflciis narrata sunt,
longe differunt ab aliis my this et tot variis Graecis fabulis,
sed in Thessalia 1) propriam sedem habere videntur. Hoc Aesonis
et Alcimedes magico ritu enarrato, noster ét Thessalica 2)
quaedam inseruit ét quae aptissima erant ad Romanas aures
mulcendas. Sed in Valerie minus approbo, quod pro suae
aetatis ingenio et moribus mortem voluntariam lasonisparentem
praetulisse narravit et quod in maximis Aesonis hortis descri-
bendis magnificentiam et luxum 3) villae Romanaé suburbanae
descripsit, quae a nidi vivendi ratione temporis abhorret,
quo -prima omnibus necessariis rebus ornata navis maritima
nuper profecta erat.

Parvo Aesonis filio a regis satellitibus interfecto, quem

1) in Boeotia quoque et Corinthi, cf. adn. 2 pag. 4.

2) Val. Flacc. VI : 447 et 448.

■ 3) Quamquam Valerius in descriptione admodum vagis et incertis
indiciis utitur, necesse est intelligamus haec omnia fieri in horto maximo
et magnis arboribus adumbrato.

39

adesse non suspicati sumus, Valerius breviter Tartara com-
mémorât , duasque portas esse, quarum altera populos receptet,
altera raro pateat, ut reges et sacerdotes ob praeclara facta in
beatorum sedes intrare possint. Animadvertendum est in
Valerii carmine (S36—840) etiamtum vestigia inveniri Ho-
mericae 1) opinionis, quae beatorum sedes regibus et pro-
ceribus solis nec private bene merito aperiat. Vergilii quoque
liber sextus hanc Valerii mentem, qua optimatium fautor
agnoscitur (cf. pag. 36 adn. ad versum 71 et 761), non mutare
potuit celebrans laudibus futuris clarissimas Romanas a
Troianis ducibus oriundas familias. At vide frigidum illud 844 seq.
„ubi sol totumque per annum
durât aprica dies thiasique virorum
carminaque et quorum popuUs iam nulla cupido"
Deliciis beatorum depictis poeta nihilominus monet illud
summum bonum supremamque felicitatem moribus et ingenio
suae aetatis non concinere, neque igitur suorum civium
Manes iam talem gaudendi et aeternam vitam laete agendi ratio-
nem quidquam curare posse 2). Boni autem poetae est res ita

1) De Homerica oxpositione, tantum proceribus a diis oriundis favente
cf. Mahaffy. Social life in Greece (from Homer to Menander) pag. 10,
26, 27. (The blessed islands of the West were indeed then a home for
the dead (cf. Od. 4 : 264 sq.) but they had not yet been opened to moral
worth, as in the days of Pindar. They were reserved for those who,
like Menelaus, had the good fortune of being nearly related to the gods
by marriage or family connections. From this aristocratic heaven there-
fore even Agamemnon, Achilles and Ajax were excluded, and wandered
forlorn in the doleful meadow of asphodel.

2) Fieri quoque potest ut acerbitate quadam Valerius dixerit haec ad
mores aequalium, qui illa gaudia non curant, vituperandos sed non epi-
cum fuisset satyricam in aequales invectionem Argonauticis inserere.

40

narrare ut quae finxerit, vera esse cogitemus, et res divinas
tanta religione et pietate commemorare, ut lectori opinionem
deorum non debilitet neque plane tollat.

In fine libri primi insunt, quae laudem sed, quum veras
causas non attulerit Flaccus, cur dei primae navis itineri
officiant, admodum labat in concifio deorum enarrando.
Deinde errore primam navem Argo fuisse, commisso poeta
procellam plane inutilem et nonnulla, quae inter se pugnant,
induxit. Postrema pars, qua Aesonis et Alcimedes mors satis
pulchre narratur, lasonis, cuius culpa haec erat, levitatem et
noxam aggravat.

Apollonii Rhodii Argonauticon 1:559—960 et Valerii Flacci
Liber Secundus.

In fatis autem erat lasonem iter pergere debere. Versus autem
secundus libr. II „neque enim patries cognoscere casus luno
sinit" poeticum quidem sonat sed omnino bono sensu vacat.
Homo enim non tam abiectum neque tam vile est ut nihil
nisi instrumentum sit divinae voluntatis neque a diis dependet,
quid videre et audire ei hceat. lasonem ope lunonis medio
in mari parentum mortem non cognovisse, Valerius narrat sed
naturae leges flxae et immutabiles solae impediverunt, quo-
minus lason calamitatis certior factus sit : lunonis cura nihil
ad rem pertinuit et falsa Actio est. Multa doctrina usus
Valerius montes et urbes, quas praetervecti sunt Argonautae,
satis iucunde descripsit sed falsum argumentum de primae
navis maritimae itinere Valerium induxit ut terrores primae
noctis quam in mari transegerint nautae, pulchra sane compa-
ratione 43—46 instructos caneret. Typhon autem socios con-
firmans astronomiam alienissimam ab imperitia eorum, qui
prima nave vecti sunt, profert (1 — 71).

In hbro primo Valerius Flaccus maximam operam dedit, ne
nimis imitari videretur Apollonium, idemque in secundo
libro, ubi res in insula Lemno gestas narravit, diligentissime
studuit ut, quae Rhodius non huius loci esse existimavisset,
longo anfractu commemoraret.

42

Ut quam luculentissime agam, primo, quae Apollonius narra-
vit, communicabo, deinde, quae Valerias adiunxit vel omisit,
exponam. Secundo vento et celeri cursu, nec hiemem neque
terrores primae noctis perpessi Argonautae et praetervecti
Thessaliae Macedoniaeque litora (Apollonius eodem modo quo
Valerius sed brevius locorum nomina recenset I : 568—608)
navem in insulam Lemnum appellunt. Nefandum scelus non
multo ante Lemniae mulieres ausae erant patrare: ultimas
enim poenas a maritis et ab omnibus secus virile sumpserant
ira incensae, quod Threissas captivas sibi, uxoribus legitimis,
praetulissent. Quod ad deorum interventum pertinet, nihil
Apollonius docet nisi Venerem a mulieribus Lemniis longum
temporis spatium spretam 1), iustis sacrificiis non acceptis,
furore eas inflammasse ut horrendum scelus perpetrarent.
Quae omnia satis demonstrant uxores maritos non satis
forma et amore obstrictos a so abalienasse. Hypsipyle, filia
Thoantis regis clam ab ea servati, regina facta, illae mu-
lieres ad Minervae opera minus aptae sed virilibus animis
et studiis imbutae ipsae res publicas agere et agros colere
solebant 2), donee eas, no Thraces appropinquarent, Veritas,
Argonautarum adventus summo terrore affecit. Quas de salute

1) Cf. Versus 614 i\'^ret xhl^ \'óvx^ev KvvpiSoi, oVvexa (itv yepixiav sTi
Stipov Urto\'iTotv. Poetico ingenio adductus causam illam fastidium moventem
et taetram silentio praeteriit Alexandrinus. cf Schol, in Ap. Kh. 1 :\' 615

Tuv Si u\\f.tav ta-ropovvTcav, \'drt Kxrk rij? \'AcfpoJ/rij; «/ Avftwi^Je? Sv<T0<riz0i

iysvovTO, lAvpir/Aog Iv •xpurta AsffßiKÜv Six^épsrxt xcct ^tjO\'i rijv Mi^Seixv -xxpa-
9r^eóvr<av Six ^tt^orux/xv piipxi s!( Tijv AJJ/^vav ^ipfixxov xx) Svitoo\'iJ.lxv yevétr^xt

T«/; yuvxt%i\'v. Apollodorus in Bibliotheca 1 : 9 : 17 eandem insulsitatem
profert.

2) Of. Ap. Rhod. 627—631, quae harum mulierum propria non recto
omisit Valerius.

43

desperantes Aithalides ab lasone nüntius missus ut hospitium
petat, mox affirmat, et contione advocata ut, quomodo advenas
recipere possint, dehberent, regina mulieres adhortatur, ut
pecudem et frumentum praebeant neque tamen nautas urbem
Intrare sinant: periculum enim esse ne illis hospitio receptis
et nefaria re patefacta fama omnes urgeat. At veneranda et
grandaeva sacerdos Polyxo monet cives suas, quae minores
sint natu, postea virginitate vel viduitate perpetua ad se
defendendas proie carentes hostibus et fami obiectum iri : nec
enim agros sua sponte fruges ferre neque taures nullo iubente
aratro iungi : at se ipsam iam vetulam mox a iunioribus honore et
beneficiis auctam obituram, non suam sed civium causam agere :
se igitur suadere, ut bona omnia et urbem ipsam advenis commit-
tant seque omni periculi timoré liberent.. Magno consensu et
clamore in eius sententiam decernit contio mulierum, quae non
plane virilibus animis imbutae spei amoris et connubii laetae
indulgent ! Mulierum timorem, prudentem sententiam reginae
veritae, ne in dedecus cives suae veniant, Polyxonis utile et
iunioribus tam gratum consilium Apollonius vere et iucunde
non sine lepore quodam (gaudent enim quod mariti venerunt)
descripsit (608-701). 1)

At vide quo modo Valerius res in hac insula gestas
narraverit. Alexandrinus poeta Vulcanum, cui insula

1) Cf Schol. 1 : 773 \'(^ri Sè è/z/yiia-av ol \'ApyovxCrxi rxlf Ajiizvixii; \'HpóSu-

foi l/TTOfel tv TO/s \'Apyovai/T«;?.

Haec Apolloniana digressio egregia simplicitate, decore, venustate
eo magis laudanda est, si conferamus quae tragici et comici finxerunt. In-
spicias Athen. 10 p. 428: xx) rov Ahrx^f-ov sycti cpxi\'iiv \'xv rovro Stxizxprxysiv

^pióroQ yxp sks7vo( lexi ov%, w; \'éyio/ EupvTr/Sfjf Txp^yxye rijv tüv /zs^v-

dvTUV \'<i<t"v sh rpxyia$i\'xv. h yxp Tolt; Kxßsipoti; sttrxyet rovt; vspl rov \'Ixtrovx
fie^vovrxf.

Cf, Schol. Apoll, Ehod. 1 : 773 Aiirxv^oi Sè kv \'^^^Pitvä^i hv iTef.oii <pti(Tiv

ithrsii sxe^^ovs\'Xf to"? ^Apyovxvrxif, liéxp\'oZ IfpKOv \'S^xßov ■rxp\'

u

Lemnus sacra erat, olim a pâtre furibimdo de summa
Olympo deiectum a Sintibus hominibus sanatum esse ne
uno quidem verbo commémorât. At recte, nihil nam ad
argumentum pertinet. Quam rem in Iliade (1 : 590) sua
loco audimus Vulcanum referre matri suadentem ne omnipo-
tent! lovi résistât: se enim misere audaciae tantae poenas
dedisse. Carminis lex et ratio rerum Homerum hoc illustrare
coegit, ut bene lovis summum imperium intelligamus. In Valerii
Flacci Argonauticis tantum est doctum additamentum, ut
doceat (res longius aequo repetita) Vulcano sa cram fuisse
insulam et incolas tam aegre Veneris (Vulcani uxoris) cum
Marte commissum adulterium tulisse, ut „arae ei semper
frigidae steterint". Quae causa 1) fuit ut iam diu ab iis poenas
sumere meditaretur. Ecce Dea 2) Lemnios victores redeuntes
videt: nam „dux Lemni puppes tenui contexere cannaausus
et inducto cratem defendere tergo" (cf:109) Thraces aggres-
sus erat.. Valerius non neglexit aniniadvertere Lemniorum
navigia proprie fuisse rates, ne totum fabulae argumentum
Argo fuisse primam navem, ipse redargueret. Venus autem
ad Famam, iam impatientem, iam aures erigentem festinat.
Conféras, si placet, hunc locum veriori et pulchriori expositioni

aùrûy uTroßxvTxt; /x/Vyso-S-«* uItx1<;. 2o(})oxA>5; Si hv xeci

aùràç a-uvâ\'iiM ^ffrtv.

Argonautas a mulieribus lascivis coactos esse ad indignos amores,
descriptio fastidium movens et taetra!

Eem igitur in satiricum et comicum argumentum ab illustrissimis
poetis versam esse facile intelligitur. Comici quoque Aristophanes, Nico-
cbares, Antiphanes et Diphilus scripserunt.

1) Explicatio\'a Valerio ficta minus idonea est eo, quod mulieres admi-
nistrae Veneris factae sunt nec sua sponte iam agunt. Valerius minus neces-
saria adiunxit, omisit quae maxime desideramus, ut apparebit ex sequentibus.

2) Lessing non recte pag. 112 (cap. VIII) hanc Veneris taetram speciem
et scelestas partes, quas agit, defendit. De Baccho cf. pag. 113 (cap. IX).

45

Vergilii Aeneidis IV : 173 seq; et Ovid. Metam. 12: 24 seq.
Famae rationem et naturam ad suum arbitrium ita commu-
tavit poeta, ut simillima sit Bellonae et Furori (II ; 128 :
praecurrere qualis bella soles, cum mille tubos armataque
campis agmina et innumerum flatus conüngis equorum); si
secundum Apolionii narrationem horrendo Lemniarum sceleri
ignoscere non plane possumus, tamen uxores duram servi-
tutem maritis et captivis servientes ad nefarium furorem esse
incitatas facile intelligitur. Quod suspicione sola et caeca
ira incensae caedem patraverunt, ut Valerius narrat, eo
temerario scelere ingens dedecus sibi contrahere mulieres
ausae sunt. Ubique Venus faciem Dryopes induta, taetra Furoris
imago, Lemniarum mentes inflammat, ipsa adest ut dolos
fingat miserasque uxores cohortetur, stipata impia cohorte,
Pavore, Discordia, Dolo, Rabie, Leto (204). Versibus 198,199:
„nimbis et luce fragosa prosequitur polus et tonitni pater äuget
honoro" admodum offender. Cum dii deaeque irae et dolori
indulgeant, Valerium respexisse oportebat semper eos conari
fallere lovem, gravem et venerandum fati interpretem nec
eum, quamquam nonnulla humana a se aliéna non putet,
umquam impia scelera adiuvare. Id autem crimen descri-
bendum dirissimis somniis sollicitare poetam solebat (Oh qui
me vera canentem sistat et hac nostras exolvat imagine
noctes 218), quasi esset alter Lucretius (cf. de rerum na-
tura 1 : 142, IV 965, 70). Multis ambagibus poeta docet
quo modo Thoas rex servatus sit pietate filiae suae Hypsi-
pyles. Copiose Bacchicus 1) cultus narratur et pompa, qua

1) An Bacchica coniuncta non fuerint cum fabula de Thoante et Hyp-
sipyle, dubito, Multa supervacua doctrina et mythographorum scriptiunculis

46

It

Thoas pro Lyaeo e latebra abductus scaphula in Tauricam
Chersonnesura effugere potuerit : factum memorabile singulari
audacia cogitanti, quantis terroribus Argonautae prima nocte,
quam in alto mari transegerint, affecti sint (Val. II : 300)!

et Scholiastae ad Apollon. Ehod. testimonio III : 997: {SiuTtsTrapSrivsurxt
seil. Ariadne JJ «îto Aiowalov xxtx frxiS0T0te7 Ohi\'mx, @6xvtx,

rT«4)t/Aoy, AxTfxiiuv, Zvxv^tt, \'rxvpâyroKiv) fretus Stender pag. 40, sine causa
statuit in antiquis Lemni fabulis iam Bacchica reperiri, hunc oóxvrx
eundem esse ac Hypsipyles patrem affirmans.

Nam ipse monuit pag. 39 alteram filium Hypsipyles et lasonis, cuius
nomen exstat Nebrophonus, posterions temporis additamentum esse, quo
ipse sententiam refellit : Bacchi cultum antiquitus Lemni in honore fuisse.
Optime meritum esse Stenderum de Argonautarum expeditione critice expli-
canda libenter agnosco, sed hoc loco argumenta in ficticiis recentium
mythographorum fabulis investigans obscuritate laborat. Grave est vitium
Valerium, qui omnia de Thoante servato finxit 2 : 330, ut fontemcom-
memorare ad demonstrandum cultum Bacchicum illis temporibus Lemni
vemaculum- fuisse. Bacchica enim trieterica Valerius in poetico apparatu
instructa et prompta invenire potuit, quae dormientibus auditoribus et
subselliis declamaret. Verisimile est Valerium pro antiquis mysteriis
Lemni quoque in honorem Kabirorum celebratis Bacchicum cultum posuisse,
quo aequales magis delectari possent.

Ne Apollonius quidem Thoantis ut Bacchi tilii originem commémorât.
In hac quoque fabula mythographi e Valerio rivulum duxerunt cf. Myth.
1 :.199. Phetoneus autem seu Thyoneus Liberi filins fuit qui in Chio
regnavit pater Thoantis regis, • cuius filia Hypsipyle.... sola patrem
servavit, quem proavus Liber salvavit. Quam detortam et e Valerio par-
tim sumptam adnotationem Stender sumpsit ad demonstrandum Thoantem
a Baccho oriundum esse. Veri simile videtur Lemni in insula Bacchica
numquam culta esse, nec Apollonius Rhodius ea commémorât, nec argu-
menta quae Stender profert pag. 40 satisfaciunt sed nomen Thoantis a
^ita derivatum multo post mythographorum mendaciis cum Bacchico @ox^eiv
coniunctum esse puto.

47

Valerius videtur primus finxisse Thoantem in Tauricam Cherso-
nesum evasisse, nulla alia causa nisi quod conveniunt nomina
patris Hypsipyles et eius, quo regnante Iphigenia in Tauricam
Chersonesum translata est. Idem invenitur in Fabulis Hygini
C. 15. Cum autem constet hunc Fabularum librum non scrip-
tum esse ab Hygino, Augusti aequali, verisimile esse videtur
posteriorem fabularum scriptorem, cui Argonautica exspectatus
fons fuerit, hanc narrationem e Valerio hausisse. Suo arbitrio
tantum hanc novam rem Valerius inseruit consilio et studio,
quod mythographorum proprium est, quo persaepe duae
fabulae in unam conlatae sint et mythi simpliciores facti
fabularum contrahendarum cupidine. Quo modo videmus fabulas
de Medea et Iphigenia adeo a mythographis intermixtas esse
ut crediderint Diodorus et Dracontius Medeam et Iphigeniam
eandem mulierem fuisse, quaeDianaeTauricaecultumThebas
sive lolcum transtulerit. Sed nullum locum invenimus ubi Dianae
et lunonis cultus ita fuerint coniuncti ut lunonis sacerdotem
simul Dianae Tauricae sacrificiis perfunctam esse videremus
(Stender 33). Nec in Thessalia neque Thebis cognovimus
Dianam cultam esse nisi in Boeotiae capite Dianam Eucliam
(sed non Tauricam) cf. Paus. IX : 17 :1 et Plut. in Arist. c. 20.
Stender (pag. 34) recte demonstravit Medeam Tauricae
Dianae sacerdotem separandam |esse a fabula de lasone, ut
postea additam a mythographis, neque Medeam Scythicam
eandem esse quam Iphigeniam sed Scythicam pro Colchide
positam esse, cum haec fabula in regione nominanda admodum
fluctuaverit. Quae omnia fusius pertractavi ut ét proferam de
Medea et Iphigenia Taurica Stenderi gravissimas conclusiones
ét moneam simplicem et venustam carminis componendi
rationem Apolionii, a quo supervacua doctrina aliéna est.

48

Thoas autem „Taurorum locos delubraque saeva Dianae ad-
venif (Val. 2 : 301), ubi dea eum arae cruentae praefecit.
Pergit Valerius: „mora nec terris tibi longa cruentis, iam
te ciet al tus ab Alba luppiter et soli non mitis Aricia regi"
(303—305). Orestes enim et Hippolytus imprimis cf. Verg.
Aen. 7 : 761, Paus, in Corinthiacis c 27 p. 280, Ov. Fasti 3 : 263,
6 : 731, 15: 497 dicuntur Dianam Tauricam in Italiam tran-
stulisse. Hippolytus nempe, Thesei filius, dolis novercae a patre
pulsus et ab equis constematis curru deiectus interierat
sed ab Aesculapio in vitam revocatus noluit in patris domum
redire sed Ariciam emigravit, ubi templum Dianae erexit,in
cuius nemore certamina instituit servorum fugitivorum singu-
laria eumque, qui superior discessisset, sacerdotem et regem
esse voluit, donee ab alio vinceretur. Diana, cuius tem-
plum in Aventino erat, apud plebem praesertim in honore
erat. Facile intelHgimus Dianam Ariciae, perveterem deam,
esse remotissimis temporibus cultam, cum homines diis mac-
tarentur et vis fortioris valeret, eamque nihil commune
habere cum Diana Taurica nisi instituta et nomen. Sed
perspicio Valerianam rationem ! Argonautarum iter scriptor
tanti existimavit ut eam totius mercaturae\'originem fuisse
finxerit et ut regioni orbis terrarum dominatrici honori fuerit
dea, cuius sacerdos ex insula quadam quo Argonautae navem
appulerint, ad eam confugerit!

Re altius iusto repetita post tot innumerabiles ambages
tandem Valerius narrare coepit quae post Argonautarum ad
Lemnum adventum gesta sint. Denuo magna et multa dis-
crimina inter Valerium et Apollonium invenimus. Omisit
Valerius mulierum terrorem (Ap. Rhod. 636), ne nautae
Thraces essent insulam classe infesta patentes. Argonautas

49

„primos pelagus magnos in usus aperire" docuit Flaccus 1:169
quidem sed Lemniorum „rex puppis tenui contexere canna
ausus et inducto defendere tergo" profectus erat. Valerius
iam magis magisque pressus argumento de primo itinere
magna et omnibus necessariis rebus ornata nave suscepto,
callide et astute huius loei difficultate evasit! Apud Lati-
num deinde Lemniae (non iam mulieres, sed viri feroces)
pugnandi ardore inflammatae iam arma capiebant „ni Veneris
saevas fregisset Mulciber iras". Deest sapiens Polyxonis sen-
tentia, quam apud Apollonium legimus: nam quae dicit,
nihil est nisi vaticinium inane et vana coniectura 322—325.
Statim iuvenca Veneri mactata (primum munus post multa
saecula) ad litus conveniunt ut Argonautas accipiant. lasonem
quasi iter facientem ut animum delectet novasque res
visât, miratum, quaenam sint fumantia saxa, docuit regina
€!umque cum sociis magniflca coena reficit. At iterum vide
Valerii imperitiam incredibilem et miram. Gum tot versus
consumpserit Flaccus ad caedem virorum a mulieribus
factam enarrandam, quam Apollonius tantum paucis verbis
commemoravit, ne rerum statum in hac insula ignoremus,
tamen hoe scelus in Valerii carmine nullum impedimentum
affert et mulieres criminis sibi iam ne consciae quidem nec
famam veritae laute Argonautas accipiunt. Nec ullo stupore
afficiuntur nautae quod totam insulam viris et pueris
spoliatam vident. Omnia denique, quae in Apollonio de moribus
et animi motibus virginum et mulierum connubii cupientium
magno cum lepore enarratis laudavi, in Latino opere ad-
modum desidero. In Vergilii vestigiis haerens assectator noster
semper eodem modo sine ulla variatione coenam depingit
ratione morum et temporis numquam habita. Ut in Aeneide

4

50

imber et tempestas grato sub antro Troianorum ducem et
Didonem reginam amore coniungit, sic dura hiems, nutu
lovis et lunonis coorta, cuius vis et gravitas exaggerata sunt,
lasonem et socios Lemno in insula manere et amori indulgere
cogit, donec Tirynthius heros residibus persuadet, ut animis
firmatis ingens iterent aequor. Simul ac tempestas Serena
arridet, Hercule auctore profectionem parari iussit dux. Vere
lasoni exprobrat Hypsipyle eum iter accelerare seque hanc
moram coelo tantum et cursum retinentibus undis debere.
Attamen ei dono chlamydem dat acu pictam et ornatam
variis figuris. 332—427.

Sed videamus quo modo Apollonius Rhodius nautarum in
insula moram finxerit. More epico pergit narrare e mulieribus
unam missam esse quae Argonautas certiores faceret Hypsi-
pylen reginam in urbem eos invitare. Statim intellexerunt
omnes Hypsipylen mortui Thoantis unicam filiam ei successisse.
At lason deae Minervae donum, laenam purpuream fibula
subnectit, vario acus opere ornatam „cuius diversis picturis"
ornati vestimenti descriptionem variare conatus Valerius Hyp-
sipyles donum acu pictum finxit Val. 2 : 410—418. Splendenti
stellae similis, quam super urbecorusco fulgore emicantem
vidons puella laetatur et desiderat sponsum procul a patria
bellantem (Ap. 1: 774—781), dux a laetis et mirantibus puellis
stipatus ipse oculis in terram deflxis, urbem intrat. Hypsi-
pyle genas rubefacta in regia domo eum alloquitur celans
caedem, quae commissa erat in viros: noli vereri, ait, intra
moenia moraril omnes enim virile secus exclusi sunt, quod
uxoribus et liberis genuinis contemptis concubuerunt mulieribus
captivis, spuriamque prolem ex iis creatam tantum curave-
runt : ego igitur tibi patris regnum traditura sum : haec enim

51

terra multo fertilior est aliis Aegaei maris insulis. Libenter
consentit lason aliquamdiu in urbe manere sed regium honorem
récusât, quod dura certamina ei impedimenta sunt. Qua sen-
tentia ingenti gaudio audita mulieres et virgines omnes ad
litus descendunt hospitalia dona afferentes, ut arcessant in
urbem Argonautas. Non hieme coacti sed amore pellecti
tempus terunt, donec Hercules increpans itineris et laboris
suscepti viros admonet. Nec Hypsipyle lasonem retinere vult :
nam ex eius ore ipso cognoverat ei magnos labores perficiendos
esse. Maerens carissimum maritum valere iubens petit, ut sibi
mandatum relinquat, quod perflciat, si Dii sibi concesserint
ut pariat. Admiratione et amore iam postremo amplexu eam
tenens lason, pius filius, respondet: si fato non destinatum
Sit se in patriam reverti, filium adultum lolcum mittat
patri et matri orbitatis solatium 1).

Si comparationem inter Apollonium et Valerium instituimus,
statim videmus Alexandrinum banc digressionem multis venustis
et facetis rebus ornavisse, omnia, quae ad mulierum iram et timo-
rem et gaudium pertineant, veritate et grato lepore descripta
esse, denique poetam rerum seriem tam plane et dilucide
narrasse, ut facile meminerimus talem caedem et connubium
tempori propria esse, quo bellis et gentium "migrationibus
civitates turbatae persaepe spuriam prolem natam viderint
adulterio uxorum cum servis aut advenis facto. Valerius autem
interven tum deorum inanem nimisque exquisitum adhibuit,
longam et plane inutilem digressionem de caede mulierum
interposuit, quam post Argonautarum adventum Lemniae
mulieres ne celare quidem conatae sunt quasi nullo scelere

1) Valerius 1 : 824 alterum quoque filium commémorât ut posterior
mythographus semper ornare et augere argumentum solet.

52

pollutae rempublicam suam minime mutavissent. Omnia deinde,
quae Apollonius ad illustrandam indolem nuptarum et virginum
connubii gaudio maxime elatarum suo faceto et festivo modo
narravit, omisit. Amorem lasonis et Hypsipyles a Rhodio
ita descriptum, ut non tempestas sed utriusque arbitrium
connubii vincula obstrinxerit nec lason (aperte enim professus
erat se non diu posse manere magna incepta perfecturum)
aman tem Hypsipylen misere reliquerit, plane depravavit
Valerius Aeneae et Didonis amorem 1) pessime imitatus. Totam
banc moram ad Argonautarum propositum eorumque iter
nihil pertinere, neque quidquam novi afferre neque resintri-
care vel ad flnem perducere libenter concede. Longe enim
alia res est hospitium, quod Aeneae Dido Carthaginis nuper
conditae regina praebuit: ducis et reginae amore Troiani ét
vires post hiemem a lunone demissam reflcere poterant ét
«bellum Punicum praedicere Vergilius. Sed tam venuste rem
suam egit Apollonius, ut haec Lemno in insula mora lectori
nihilominus delectationem afferat.

Profectionem Argonautarum vere et pulchre depinxit
Apollonius Rhodius : hoc admoneo, quod epico more rectissime
saepius tale quid describitur et gratissima Homerica imitatie
bene se habet et quod innatum Graecae genti studium na-
vigandi nec bibliothecis Alexandrinis nec poesi ad flnem
vergente evanescere potuisse videmus. Prospero cursu (Apoll.
1 : 915—922) ad insulam Electrae Atlantidis ad veniunt, ubi
Orphei consilio initiati sunt ut securi iter perflcerent. Hoc
loco non possum quin animadvertam, quanta temperantia et
quam sano ingenio saepe usus sit ille, cui Alexandrinae

1) Cf. Aen. 4 : 160—172.

53

doctrinae ostentationem exprobrare plerique solent. Imprimis
hoc apparet exeo, quod rebus in insula Lemno gestis tam venuste
et simphciter narratis mysteria Samothracia obiter commemo-
ravit. Caede a Lemniis uxoribus iam saepius descripta poetae et
mythographi nihilominus dubitare solebant utrum Argonautae
ad illam insulam appulissent navem necne. Pindarus (Pyth. IV :
255 ed. Christ.) enim Lemnum Argonautas redeuntes venisse
finxit, quod Battiadarum origo fuit amor Euphemi et Lemniae
civis et aptius ei visum est hoc gravissimum factum in fine
odae collocare. Cf. quoque Schol, in Ap. Rhod. 1 : 615. I)

T«v Sf xXXuv la-TOpûôvruv on kutx x\'^^ov t^ç \'A(ppo\'SiTyiç xi
tv(T0(Tii.0i èyêvovTû, MvpciXoç èv TrpÛTcp Aetrßixmv ^ix-
(pspsTxi xxl CpyjiTi r>]v MjjSs/äv TxppcTrKsomxv ^ix ^viKotuttIxv pTipxt
e\\ç rijv Aijfivcv Cpxpßxxov, kx) \'Bmoffix.ixv ysvhbxi rxlg yvvxi^lv.
Theocritus XIII: 29, qui circiter quinquaginta annis ante
Apollonium floruit nihil de ea re commemoravit : xoixxv Sè
nx^ilpv^hrei; èç \'Apyù \'E^Aäitxcvtcv 7\'aovto Nctçj rpircv xiJt,xp xbri.
Diodorus appulsum ad Lemnum omisit, quod Heracles, cuius
causa Argonautica inseruit, Lemni nihil memorabile gessit.
Aeque Dionysius Mytilenaeus omisit adpulsum ad Lemnum,
pro qua insula posuit Samothracen mysteriorum celebrandorum
causa, quibus initiatus erat Orpheus 2), qui procella coorta
precibus suis Argonautas servaverat. Dionysium, qui c. a. 100
floruerit, hanc rem non finxisse sed Apollinii Rhodii tempore
talem fabulam iam exstitisse veri simillimum est reputanti,
in quanto honore Orphica mysteria fuerint cultu et vatum
carminibus. Samothracia autem mysteria ad tempus usque, quo

1) Mire Stender pag. 35: cum enim e Stirpe lasonis et Hypsipylae
insulae reginae is originem duxisset de quo agendum poetae erat... etc.

2) Diodorus hic atque illic nonnulla Orphica narravit 4 : 48 : 5, 6, 7
en 4 : 49 : 8, ut monui.

54

vixit Macedonum rex, urbis Alexandriae conditor, ubi Apol-
lonius Rhodius bibliothecae custos litterarum studio operam
navavit, multum valuisse, docent Plutarchus vita Alex. 2
et Curt. 8:3:26. Uterque enim est auctor Philippum et
Olympiam, Alexandri Magni parentes, initiates esse. Quam
subtilem et ingentem doctrinam Apollonius ostentare potuisset
his mysteriis enarrandis, quatenus ei fortasse initiate (919—921)
licebat, et musica arte Orphei initiati, quo praesente in procella
sint servati,commemoranda 1) facile cognoveris. Quamquam nulla
Orphei ope in procella servati et (Val. 1:608—650) salvi ad insu-
lam pervenerunt, tamen initiati sunt cautione ne maris periculis
premantur ! Hoc quoque loco Valerius sibi non constans Apolio-
nii narrationem miris additamentis contortam obscuravit. Pergit
narrare Latinus inde ad Sigeia litora venisse Argonautas, ubi
Hercules cum Telamone egressus monstrum interemit, cui
regia virgo proiecta erat irae Neptuni placandae causa. Nimia
exaggeratione\' magnitude et vis beluae describitur: re vera
est „monstrum ingens " (479). Quae omnia ab Apollonio Rhodio
omissa inseruit Valerius Diodorum 2) quidem imitatus sed
sibi non conscius Diodorum hanc Argonautarum expe-
ditionem narrare, quod Hercules, cuius facta exponit, eorum
socius fuit et Diodorus ob eam causam haec omnia, quae
Hercules in Troiade fecit, de Argonautis fabulae adiunxit.

Quamquam turpi Laomedontis fraude Troianos mores pessi-
mos cognoscimus (nam noluit equos promisses filiae servatori-

1) Cf. Stender pag. 30, qui docet secundum Dionysium Mytilinaeura magnos
Deos Samothraces solere auxilium afferre nautis maris et procellarum vi
atque periculis obrutis; deinde suspicatur (31) (0. Müller Orchom. p. 265
et p. 450 qq. collate) lasonem eundem Deum vel idem numen esse atque
•Cadmum in mysteriis Samothraciis cultum, nautis potissimum succurrentem.

2) Diod. 1 : 42 : 2 seq.

55

dare), Valerius nihilominus Romanae gentis originem ausus est
in memoriam revocare, studio demonstrandi iam antiquissimis
temporibus Troianum populum floruisse nullo scelere neque
fato interiturum: cf 573 seq. „Priami sed quis iam vertere
regnis fata queat? Manet immotis nox Dorica lustris et genus
Aeneadum et Troiae meliores honores". Romanum imperium
felix aestimemus, quod de Argonautis fabula quoque ad eum
populum pertineat! 1) Iterum maximum discrimen est inter
Valerium et Vergihum, qui nostram misericordiam et digna-
tionem infelicis Troianae gentis commovet. Admodum laudandus
est Apollonius Rhodius, qui argumento proprio se continet neque
Argonautarum iter cuicumque fabulae adiungit, quasi esset
alterum poema de Metamorphosibus vel mythographi liber.

Praeterea Valerii liber secundus protrahitur imagine Helles,
in Hellesponto nautis oblata (580-614). Deinde in Propontidis
descriptione admodum frigidum est illud „reor" 618 (sic
pelago pulsante, reor, Neptunia quondam cuspis etc.). Poetam
nescire vel dubitare dedecet: omnia cum vi et pondere ei
proferenda sunt, ut animis attentis eius sermones captent
omnes. Ad quae omnia, iter ab insula Lemno usque ad Cyzici
regnum, narranda, Apollonio Rhodiotantum 910—936, Valerio
Flacco 428—630 versibus opus est. Sub secundi libri finem Vale-
rius narrat, quo modo Cy zicus nautas comiter coena semper eodem
modo descripta accipiat. Risum moveret Cyzicus, quod iis, qui
prima maritima nave vehebantur, carchesia ostendit caelata,
ubi classem Pelasgorum Cyzici regis igne ardentem videre
potuit lason, nisi Valerius dixisset classem „ratibus" (559) 2)

1) Cf. 2 : 301—305 et quae de Diana dicta sunt pag. 47.

2) Animadvertendum est poetas verbo «ratis» pro «nave» uti solere,
quo Valerius obscuritate laborat.

56

constare. Ubique autem liomines navigare terramque floren-
tissimis urbibiis opertam esse ipse dixit Valerius: quaere hoc
quoque loco, num verisimile sit Argo fuisse primam navem
maritimam? Diodorus quidem, quem Valerius in hac re
imitatus est, totidem verbis affirmans homines antearatibus
uti .solere non offendit lectorem, quod tot urbium (quae sunt
ingentis commercii indicium) nominibus omissis breviter et
simpliciter de Argonautis fabulam narravit: quae ratio se-
cundum tam remoti et rudis temporis proprietatem est.

At Apollonius alio modo rem tractavit. Statim enim nos
docet regi adulescenti uxore nuper domum ducta secundum
oraculum quoddam cavendum esse, ne cum peregrinis proelium
committat. Diversas navis stationes »(argumentum enim, quod
numquam Apollonius obliviscitur, est iter maritimum) quomodo
nautae mutare soleant, narrat poeta. De via, qualis futura
sit, interrogat lason montemque Dindymum ascendit ut latius
regionem circumspiciat. Quam rationem usitatam omnibus,
qui in ignota maria iter suscipere audent, non commemoravit
Valerius, quamquam finxit Argonautas primos nave mari-
tima usos esse! Apollonius Gigantum, gentis ferocissimae
et in ulteriore regionis parte habitantis excidium, quod
Valerius omisit, narravit. Ratione temporis, quo maris accolae
primi mercatura et pacis artibus eruditi sint moresque leniti,
habita intelligimus proelium cum Gigantibus factum unum
esse e multis, quod Minyae navigandi studio maria perva-,
gantes aliis in terris cum incultis gentibus commiserint ad
viam praeter litora muniendam urbesque condendas. Quae
res optime convenit fabulae, quae de coloniis aliquando a
Minyis deductis nonnihil in memoriam revocat.

Apollonii Rhodii Argonauticon i : 961 ad finem et
* liber III Valerii Flacci.

Musis invocatis taetri inter Argonautas et Cyzicenos gesti
belli causam coepit exponere Valerius. Deam enim Cybelen
offenderat Cyzicus, quod iuvenili ardore inflammatus leonem
Deae sacrum iaculo transfixerat. Magna ira graviter commota
interitum regis cogitât, donee nova nave visa ulciscendi
rationem invenit. Quo modo autem vel qua potestate effecerit
dea, ut nautis somno sopitis Argo redire in Cyzici regnum
potuerit (3:39—42) Valerius tacet. DeumPanemiussaferentem
Mygdoniae matris (47), (non suae matris sed Matris deorum)
finxit Latinus. At Pan numquam Gallis Matris deorum
clamosae cohort! sed Dionysii satyris et nymphis adiungitur.
Deinde minus recte deum hoc loco induxit. Terrore enim, quem
inicere ét hostibus ét nymphis ét animalibus solet, efficit
Pan, ut caeco angore fugiant omniaque posternant. In memo-
riam revocare liceat, quas partes Pan in pugna Marathonia
egerit, cum subita eius imagine visa Persae praecipites salutem
fuga petiverint. Statim intelUgimus hoc Valerii loco deum Panem
eundem esse ac caecum pugnandi furorem, qui contrarius est
terrori, quem inicere solet: versibus 43—46 ipse se refeUit
poeta. De his omnibus apud Apollonium nihil invenitur et
recte quidem. Hanc diram et cruentam pugnam in Fato
caeco et hominibus invido inesse, quo saepe perierunt, qui

58

pietate et prudentia iram deorum evitare suamque felicitatem
retinere conati sunt, docet Alexandrinus 1), qui a tragoedis
sumptum tragicum terrorem et misericordiam argumente
suo inseruit. Iterum Valerius multo plus mythologicis nugis
laborat 2) quam Apollonius, qui grata modestia rem exposuit.
In tot caedentibus et cadentibus viris longo ordine nominatis
(58—249) ita, ut mortes et vulnera nimia exaggeratione
narrata cognoscamus, et inter Castoris, Pollucis, Herculis,
(iterum comparatione 162—167 eum dignatur Valerius) tot
aliorum egregia facta virtus lasonis ducis plane evanuerit,
Apollonius, tantum 81 versibus ad pugnam describendam
usus, caedem Cyzici ab lasone factam melius in lucem profert.
Nonnulla laudanda esse in Valerii carmine: miserrimum
casum Medonis, qui moriens Herculem agnoscit, nocturnum
urbis terrorem, luctum Cyzici uxoris et questus, quitragoe-
diae 8) monologo similiores sunt quam epicum carmen decet,
animadvertêre velim. Funera breviter sed vi quadam et pon-
déré ab Apollonio descripta apud Valerium luxuriosiora sunt
quam illo saeculo, quod primam navem maria navigantem
vidit, exspectari potest. Valerius finxit zephyris vocantibus
segni luctu et lacrimis Argonautas in litore tempus trivisse
et denique lasone auctore Mopsi sacrificiis liberates culpa
profectos esse. Quibus descriptis crimen, quod inviti fecerant
Argonautae, a poeta plus aequo augeri apparet. Nec se con-

1) Cf, Apollonius 1 : 1035 : rijv (f/oT/iav) yèep sénu ovtot\' «}>.v�i iv^tohrtv

■x&vr^ Sè TTCfi [liyx •.Tt\'JfrxTXi \'épxoi.

2) Confer ridiculum Valerii anachronismum 3 : 132: trepidant diro
sub limine puppes, quum agat de Typhone iam diu a love interempto.

3) Auctoritate Vergilii (cf. Aen. IV), tragoediis Senecae, controversiis,
quibus admodum studere solebant Eomani, explicari potest.

59

tinere potuit Flaccus, quo minus de Manibus nova et inau-
dita, quae bono sensu carerent, proferret. Mopsus 377—416
enim lasonem docet animae particulas esse natura divina et
immortali: nefas esse quemquam interficere alterum. Si quis
tamen hominem occident, animam interfecti, iniuriae ac-
•ceptae memorem queri apud indices inferos, qui ad terram,
Furia comité addita, reverti ei permittant, ut de inter-
fectore méritas poenas sumat. Si quis vero inscius alteri
mortem intulerit, hunc sua ipsius conscientia angi, eundem
piaculo dolori posse mederi suo.

Wagner animadvertit „hoe philosophema Argonautarum
aetate 1) utique recentius e Platone haustum esse, unde
etiam rivulos deduxerit Vergilius Aen. VI : 724—755 et Hey-
nium ad versum imprimis 743 videndum esse, qui et Flaccum
laudare non neglexit." Versus Val. Flac. 3 : 378—382 „non
si mortalia membra sortitusque breves et parvi tempora fati per-
petimur, socius superi quondam ignis Olympi, fas ideo miscere
neces ferroque morantes exigere hinc animas redituraque
semina coelo" 2) ad Platonis philosophiam spectare, unus-
quisque videt. Vergilius 1.1. perspicue Pythagorae placita de
animis post mortem ab ahis in alios transeuntibus amplexus
est eorumque igneam originem secundum Platonem exposuit.
Sed quae sequuntur post versum 384 seq. Valerii nec cum
Pythagorae Platonisque placitis neque cum Vergilii loco laudato
quidquam commune habent. Manes 3), quibus ianuam leti patere

1) Ut plurima apud Valerium!

2) Pergit Valerius: «quippe nec in ventos nec in ultima solvimur
ossa: ira manet duratquo dolor, »quibus versibus Lucretium referre conatur.

3) «Omnes suos Manes patimur» Verg. VI : 743. Manes hoe loco non
esse Manes nostra manu caesorum sed esse hominum ipsorum indolem,

60

et quos iterum in terram remeare (385, 386), Furia comité
addita, sinit Pluto, proprie eaedem sunt ac Furiae ipsae, a quibus
homines sceleris sibi conscii vexantur. Curas autem et timorés
homines sontes intrinsecus sollicitantes extrinsecus in homines
irruere indutos Furiarum formas, sine ullis philosophorum
doctrinis iam antiquissimis temporibus excogitaverunt mor-
tales 1). Nova et mira adiunxit Valerius, quod homines, qui
sua sponte scelere nefario polluti sint, a Furiis vexari flnxit
sed eos, qui inviti crimen commiserint quique non insontes
sed culpae proximo (399) sint, mente conscia et tantum suis
factis carpi 2): discrimen falsum nimisque quaesitum. Omnia
enim, quae homines sibi sceleris conscii mente agitant, sunt
Furiae ipsae nec ullum discrimen esse potest inter Furias
et consciam mentem. Manes autem, quos Valerius pro Diris
posuit, nullam ab aliis in alios transitionem faciunt. Secundum
Pythagorae, Piatonis, Vergilii opiniones de animorum migratione
animi non\'caesorum sed eorum, qui crimen commiserunt,
corporels vincuhs soluti oblivionem et quitem post mortem
non attingunt sed post longos errores variis in corporibus
moratis et ita scelere absolutis tandem ignoscitur. Valerium
igitur suo obscuro modo, qui taedio plenus est, nonnullis

quae post mortem scelere polluta quiescere nequeat sed post multas tran-
sitiones purgetur, docuit Benoit, cuius vide adnotationem in versum
743. Fieri potest, ut Valerius hunc Vergilii locum non bene intellexerit,
quo eiTore haec de Manibus opinio eius nata sit.

1) Conféras fabulas ad Orestem pertinentes.

2) Iram severi sanguinis et Dolorem (partes igitur Manium!) precibus
in effigies virorum transire narrat Flaccus versu 445: post tam longam
doctrinam, quam (377—416) philosophus noster conatur probare, ridicula
et puerilis narratio.

61

verbis, quae ad aliorum philosophorum placita spectant,
usum tantum naravisse, quo modo Manes caesorum placati
sint (430—458) contenderim.

Apollonius narrat funereo honore regi habito Argonautas non
segni luctu aliquot dies frustra in litore haesisse sed ventos ad-
versos impedimento fuisse, quominus proficiscerentur. Qua
frustratione deceptos et sopore obrutos Argonautas postrema
noctis vigilia tuebantur Acastus et Mopsus. Ecce Mopsus videt
alcedonem, finem ventorum stridula voce vaticinantem, super
lasonis caput volare, quae aversa a dea, super navis aplustri
considit. Cum lasone statim expergefacto rem communicateum-
que adhortatus est, ut templum in Dindymo prominente situm
ingressus deorum Matrem placaret: cessaturas enim mox
esse proceUas. Retinaculis deinde postero mane solutis ex Hiera
Petra in Thracium portum remigant et monte altissimo escenso
circumspiciunt regionem (1112—1117). Apollonium aut in hoe
.monte ipso gavisum esse hoc visu aut ahcubi in summo iugo
amoenitate naturae stupuisse apparet, et doleo quod F. Hoff-
mann 1), ubi demonstrat veteres poetas locorum amoenitatem ét
sensisse ét persaepe magna venustate sano suo modo descrip-
sisse, hos Apollonii pulcherrimos versus non commemoravit.
Truncum vitis solido excisum, ut esset sacrum deae montanae
simulacrum, élabora vit Argus idque signum fagis obumbratum
summis statuunt. Ara e parvis lapidibus congestis structa,
•deorum Matrem, cuius divinam potestatem grandibus verbis
depingit Apollonius (1098—1102), et Titian Cylleniumque
invocantes et precati, ut ventus ad versus cesset, saltationem

1) Sammlung gemeinverständlicher vrissenschaftlicher Vorträge heraus-
gegeben von ßud. Virschow und Fr. von Holtzendorff. Heft 69. Der
Sinn für Naturschönheiten in alter und neuer Zeit.

62

armatam iuvenes scuta ensibus puisantes in deae honorem
saltant, ut per aërem evanescat clamor infaustus, quem
etiamtum populus ad exsequias regis emittebat 1). Dea
placata monstrum ostendit, quod summam deorum Matris
potestatem illustrât: arbores fructus fundere uberrimos, circa
pedes sponte sua edere terra flores, ferae quoque latibulis
relictis blandientes caudis advenire, aqua, qua numquam antea
redundabat Dindymum, arido e vertice scatere.

Apollonius igitur laude dignissimas est, qui caedem regis Cyzici
caeco et duro fato debitam, et pugnam nocturnam breviter qui-
dem sed cum pondéré descripsit, deinde quod Argonautas non
inutili luctu spem amisisse sed fortiter, ut decet fortes viros,
ingentem dolorem tulisse finxit. Quod Cybelis cultum saltatione
armatorum et ostento, quale natura exuberans edere solet,
auctum et omatum inseruit Apollonius, melius rem suam egit
quam Valerius, qui sua de Manibus et Furiis nota vel Acta
philosophorum subtilibus et implexis placitis obscuravit.
Cybelen autem, cuius in Cyzicum ira causa fuit impii
proelii nocturni, ne uno quidem verbo postea commemora-
vit Valerius, quamquam Apolionii, quem maxima parte
imitatus est, Argonautica huius deae natüram et cultum
copiosius illustrandi occasionem ei praebuerunt. Praeterea
lectores, longa caesorum serie evolvenda fatigat Valerius,
cum Apollonius tantum 955—957, 988, 1070—1078, 1189
sui temporis studio nugas proferendi narrationi epicae insemerit.

1) Apollonius hoc loco pyrricham suo modo explicat. cf. Mahafty Greek
life and thougt II pag. 241. Mythological stories, explanation of local
myths and customs were the chief subjects aimed at by the Alexandrian
elegy. Talibus vitiis Apollonius non valde laborat in plurimis partibus
optimis carminis.

63

Iterum argumento Apollonii, cuius expositione naturam huius
fabulae optime perspicere possumus, mutato Valerius operi
suo maxime nocuit.

Ancora soluta laeti et curis luctuque liberi certamen remi-
gandi instituunt Argonautae (quis desisteret ultimus 1154,
adiunxit Apollonius, qui mari vehementibus auris adversis
turbato omnes Hercule excepto labore cessare bene descripsit),
donec Hercules omnibus viribus obnisus remo fracto supinus
cecidit. Conféras, si placet, Apollonii 1168—1171 et Valerii
8 : 476—480 1), ut cognoscas illum res et facta, hunc
nomina tantum narrare. In Valerio Flacco praeterea repre-
hendendum est Herculem ubique primas partes agere
(I : 107—120, 263, 634. 11 : 373, 450 579. III : 161—170).
I : 563—573. II : 186—198, Tyndaridae quoque maiore honore
quam pro lasone velim afflciuntur 1: 563—573 et II : 186—198.
Apud Latinum deest Argonautarum voluntas summi honoris
Hercuh tradendi, qui recusans, quominus sociorum dux fiat,
summum imperium lasoni concedit. Ut Apollonius plerumque
ostendit se huius fabulae originem et naturam optime per-
spicere, sic hac quoque difficultate, utrum Hercules an lason
dux eligendus esset, sagaci mente soluta Tirynthium beroem
imperii honorem a sociis omnibus oblatum recusantem debito
honore affecit 2). Sed abhinc in Apollonii Argonauticis videmus
Herculem robore corporis quidem in remigando et in proeliis
multum valere, eundem in insula Lemno sociis persuadere,

1) Alloeutio ad Iphitum uiia est o multis posteriorum opicorum poe-
tarum insaniis, quasi sint familiares heroum mytliologicorum.

2) Tota natura et indoles Herculis, qui solus errare et labores ab
Eurystheo iussos perferre solebat, proprie ab hac fabula aliéna est, quo
intelligimus Herculem posteriorum poetarum additamentum esse.

-64

ut amore désistant sed nusquam eum ante alios celebratum esse.
Sed quum tot mythographi argumento detorto Herculem Argo-
nautarum ducem fuisse flnxerint, moderatio Apollonii, qui mul-
tas Heracleas perlegit, laudanda est. Alexandrinus enim secun-
dum fabulae originem carmen composuit. Mythum enim hunc
spectare ad navigationes per maria nondum explorata factas et
nihil commune habere cum fabulis de Hercule fictis 1) hoe loco
iterandum est. Inter Argonautarum autem iter et Calydoniam
venationem analogiahaec est: utrumque factum vatum carmini-
bus magis magisque increbuit, quo factum est ut paene omnes
heroes celeberrimi mythologici temporis sociorum numero ad-
scripti sint. Sed fieri non potuisset, ut coram Hercule nihil agente
Jason in Colchide labores ab Aeete rege mandates perficeret.
Hylas autem iuvenis ab Hercule pio amore dilectus peridoneam
herois amovendi occasionem poetae attulit. Antequam inter
utrumque poetam comparationem instituam, animadverten-
dum est \'quam singiilari temperantia et decore pro aetate
sua usus sit Apollonius. Ut ignotas et diras vel taetras
fabulas multis nominibus omatasenarrarent, imprimis quae ad
adulteria et libidinem pertinebant, aequales potissimum operam
navabant 2). Nec Venus ipsa huic turpi studio satisfaciebat.
Erota, amasiorum et amatorumpatronum, variis elegiiscanere
solitus erat Phanocles, qui etiam flnxit Orphei amasium Calain
fuisse et eadem elegia explicavit, quare Thraciae mulieres signis
notatae sint et Lesbus arte musica praestet. Callimachus quoque

1) Diodorum laboribus Herculis enarrandis adductum esse, ut Argonau-
tarum facta narraret (4 : 40 : 1) iam monui. Quae causa fuit ut eo
quoque auctore Hercules sociorum dux fuerit.

2) Cf. narrationes de Daedalo a rege Kokalo vel a Minois filiis inter-
fecto, de Hypermnestra etc.

65

hoc vitio laboravit (cf. fragra. 107). At Apollonius, qui mores
veterum temporum omni luxu carentes tam venusta et apta sim-
plicitate depinxit, Herculis et Hylae amorem eadem epica casti-
tate tractavit, qua Achillis et Patrocli consuetudo turpitudine
apud Graecos postea usitata vacat. Auctor est Apollonius nullo
lunonis, deae infensae, interventu Herculem carum suum
Hylam, a nympha amore incensa raptum, amisisse 1). Gratam
imaginem, quam mutare aut omittere ne Valerius quidem
ausus est, praebent 1226—1239. Hercules calamitatis cer-
tior factus est, ut narrat Alexandrinus, ab amico Polyphemo,
qui Hylam auxilium frustra implorantem audivit. Deinde
animo afflicto in silvis vagans veluti taurus, qui asilo
ictus fertur nec gregem curat, dolore et ira concitatus,
latamque cervicem tollens mugitum edit (1265—1272), una
cum amico Polyphemo relictus est misero sociorum errore,
qui laeti, quod ventus secundus nocte ortus erat, (cf. 1159 et
1275,1276) mane in noctis obscuritate, quae negligentiae nautas
absolvit, ancoram solverant 2). Conferre enim 1159 et 1275,
1276 operae pretium est, ut mente complectamur Apollonium
argumenti ipsius rationem (iter maritimum) numquam negligere

1) Apollodorus Apollonii Argonauticis quoque I : 9 : 19 de Hercule
et Polyphemo, usus est.

2) Inspicias Apollodori Bibliothecam 1 : 9 : 19 : 5, quibus variis
niodis poetae et scriptores usi sint, ne Hercules primas partes ageret:

\'HpóSupoi; SI uvrov ohSi riiv àpx^v (ptjirt TrXeuirxi rSre, «AA« îtâ/j\' \'Ofi(f>4A})
3ouA«t/ï/v. <î>tpgKvStiç Jè OCVTOV Iv \'Aipérx/; tïJs @S(Ttrxf.(ai xTroAeiipâîjvxt Àéye/jTîjs
"ApyoSf (p^ty^xiiévtfi, [zyj Svvxirâai (J>épetv ro rovrov ßäpoi; (cf. quoque Schol.

1 : 1289).

Sunt autem, qui argumentum fabulae nostrae neglexerint. Pergit
enim Apollodorus: Atuxxpxm Sï xvrov slt TeT^evK^rx TxpéSuKt.

AiovviTtoi [ih yxp xiiriv kxi ftytfiévx (^^iti rüv \'ApyovxvrSv ysvsc^xi.

5.

-66

eumque apta et rei accommodata alferre. Veutus enim adversus
Herculi optimam occasionem dedit vires iactandi sed ventus
secundus nocte ortus, quo frui properant nautae, et noctis
umbrae sociorum crimen diminuunt. Mox gravi calamitate sub
solis ortum patefacta fortis Telamon lasoni ipsi obstupefacto
convitiatur: ducis ipsius culpa hoc factum esse, qui veritus,
ne Hercules omnem gloriam ob salvum reditum et ob vellus
receptum in se trahat, socium omnium fortissimum reliquerit
seque Argonautas deserturum esse minatur. Quo minus vertant
puppem, impediunt suis viribus iactabundi Boreae fllii (postea
poenas pro ea audacia daturi) et Glauci vaticinium monentis fatO\'
Herculem, qui laboribus regis Eurysthei confectis inter coeli-
colas versaturus sit, et Polyphemum (cuius casus 1844:—1357
narrantur) esse relictos. Quo vaticinio socii de utriusque amici
sorte securi nulla contumelia et nullo scelere iter pergere
possunt. Quidquid de Glauco fata canente cogitas, concédas
necesse est Argonautas eius adhortatione proditionis crimine
absolvi.

Hoc Apolionii argumentum (1172—1357) Valerius (3 : 487
—740) interventu lunonis auctum depravavit 1). Non cuiusquo

1) J. Stender (de Argon, ad Colchos usque expeditione fabulae historia
critica) demonstrat (pag. 48) de Hercule Hjiaque et de Argonautis fa-
bulas longe ante Pindarum ad Cium sedem habuisse ibique concrevisse.

In Mysia enim, ubi Hercules ab Argonautis relictus est, Ciaecoloniae
fuerunt. Pindarus secundum Stender, quantum erui potest, primus Hercu-
lem inter Argonautas fuisse adfirmavit. Id enim non modo eo, quod ante
eum nusquam Hercules additus est lasonis sociis sed etiam testimonio Scho-
liastae ad Pyth. IV : 303 demonstratur: tâvtâç so4>oxAiîç h Ttü% Aitiiviiia-i,

T& Spâfiocri xccTx^éyec rovç sh to \'Apyw<ov sîçeASiJvtâç a->cct(poç xai A/o-;gwAoe;
iv Kxßsifoi^, \'O n/v$xpo( a\'VO\'TX^^vxt tov \'Hpxxf^éa to7ç ^Apyovxvrxiç «J»}«-/»/-,
wç $è h Mwa-/« It})\' VSpevf^x, xxrs^eitpiti Txpx rûv \'Apyovxvrûv.

-67

poetae esse Olympum beatosque deos canere sed poetici
ingenii et vigoris inopia Homeri et Vergilii sectatores multa,
quae et pietate erga deos vacant et iocosa veritate Homerica,
finxisse iterum Valerianum carmen docet. luno enim, narrat
Valerius, inimicissimo sibi heroi in silva caedenti ornum insi-
diatur. Deorum regina cervum pulcherrimum Hylae venandi
cupido offert, qui velocitate puerum fallit eumque ad fontem
devium avertit, quem transsilit Hyla pone se relicto. Quem
sitim explentem nympha videns, cui luno Hylam maritum
promisit, gratum sponsum in humidam sedem suam detra-
hit. Quod lunonis facinus mirum est nec Valeriano argumento
ipsi concinit. Inno enim et sociam Minervam 1) decipit et
Argonautas, quibus singulari studio favet, innoxios fortissimo
viro iniuste privat, ut odio in Herculem indulgeat. luno quoque
crudelis prima quaque luce ventuni secundum adsidue movet,
ut Hercule relicto Argonautae, qui maerentes neque tarnen
Herculem potentes tempus terunt, profectionem praecipitent.
Typhus tamen impatiens morae nautas cunctantes increpat
sed lason dubius, quid faciat nec quidquam iubere ausus hoc
arbitrium penes socios esse dicit. Rixa inter Telamonem et
Meleagrum coorta tandem proficisci decernunt, neque certiores
facti quaenam futura sit sors Herculis, neque lite inter
utrumque heroem composita, quod in Valerii carmine maxime
desidero.

1) Missam in Colchidem ut inter regem Aeeten, Medeae patrem, et
Persen Medeae matrimonii spe destitutum foedus nectat (492—508).

Apollonii Riiodii liber secundus 1—814 et
liber quartus Valerii.

Nondum Valerium sibi temperare in fabula de Hercule et
Hyla enarranda sinit Apolloniani argument! dilatandi cupido.
Pergit narrare lovem ira succensum lunonem graviter in-
crepuisse : sic lunonem anxiam curis ducem Aesonium fovisse,
sic arma viro et socios ministrare ! Mirum est quod luppiter,
quem severum et implacabilem fati arbitrum cognovimus
1:531—573, ira in lunonem commotus minatur se pro Scy-
tbia et misero rege Aeete poenas sumptumm esse ; praeterea pro
Absyrto tam crudeliter interfecto poena futura erat caedes libe-
rorum, quos lasen geniturus erat, a Medea facta. Est alterum hoc
documentum Valerium ad illam taetram caedem argumentum
protrahere voluisse vide quae dicta sunt ad 1: 220—226. At
in hac Apollonii et Valerii narratione magnum discrimen est,
quod imprimis iis, quae sunt libri quarti initio, apparet.
Apollonius enim non aberravit ab argumento sibi proposito et
rem ita tractavit, ut Hylae mors et Herculis tristis sors tantum
ad Argonautarum iter pertineret neque eo modo, ut illa digressio
videretur esse pars Heracleae fabulae. Hercules enim reUctus,
quae est magna calamitas, eos saepe maximo terrore affecit,
labores auxit (cf. Ap. 2 :146 —153) sed necesse erat ut ille amo-
veretur ita, ut postea lasen solus maximos labores subire seque
Medeae amore dignissimum praestare posset. Eadem ratione

-69

Glaucus sortem Herculis et Polyphemi vaticinatus nautas conso-
latur; quo factum est ut confirmatis animis navigare pergerent
omnique Herculis per errorem relicti crimine absoluti sint. At
contrarium fecit Valerius. Iam monui Herculem Diodori exemple
minus recte in latino carmine persaepe primas partes agere.
Cui a love nectareo rore consopito visus est Hylas ab unda
se toUere monens se a nympha raptum hunc fontem habitare,
sed Herculem nunc a sociis desertum mox caelo adfore.
Gratam umbram amplecti conatus mox soporem et vano spem
maestam resolvi actu sentit heros miserrimus (cf. 43). Quod
Hylas vaticinio Herculem consolatur sed Argonautae etiamtum
in incerto haerent de sorte infelicissimi socii, grave docu-
mentum est Valerium in carmine suo Herculem, donec in nau-
tarum numero est, Diodori exemplo (cf. Diod. 4 :40:1) multo
magis curare quam Argonautas ipsos. In Valerii carmine illa
digressie, quoad spectat ad Herculis vitam et labores, teres
atque rotunda est sed non satis cohaeret cum Argonautarum
itinere. Apollonius argumentum ipsum et perpetuitatem magis
curat Valerio, 1—57.

Deinde diutius aequo moramur contione deorum delibe-
rantium utrum Troiae excidium Herculi an potius mandarent
Prometheum vinculis et vulture liberandum. Hoe quoque loco
Latinus de Hercule digressione male usus doctrinam suam et
mythologicarum rerum scientiam magis iactat quam Alexan-
drinus 58—81.

Deinde Argonautae appellunt navem in regionem Bebrycum
(99), quorum rex Amycus legem instituerat cuique peregrine
digno, quem necaret, secum luctandum esse. Nec nomina
nec regionem unde venerint, interrogans rex fortissimum
pugna singulari lacessit. Amycus est filius Neptuni, qui deus

-70

questus omnem prolem morti succumbere fato resistere non
audet cf. 128 seq.

atque ideo neque ego hanc tumidis avertere ventis,
temptavi tenuive ratem, nec iam mora morti
hinc erit ulla tuae.

Ut cives libertatem et rempublicam desiderabant, poesis et
scripta dolore et tristitia (cf. opera luvenalis et Taciti) plena
sunt, sic in Olympo dei fato et lovis imperio subiecti omni
pristina alacritate et animi vigore carent.

Uterque poeta bene luctam, quo Amycus Castoris manu
cecidit, descripsit tantum variatis comparationibus cf. Ap.
70—74 et Val. 268—271. Theocritus autem iam banc
pugnam in idyllio ad Dioscuros descripserat. Digna, quae
inspicias sunt Apollonii 38—44 et 70—89. Amyco occiso
incolae cum Argonautis proelium committunt, quo victi in-
cursione Mariandynorum maximum detrimentum accipiunt.
Haec quoque digressio spectat ad efferos et barbares mores
incolarum, qui Pontum Euxinum inhospitalem reddere sole-
bant, cf. fabulam de Diana Taurica. Verisimilius quoque
incolas feroces, quinquaginta Argonautas aggréssos esse quam
fuga sparsos esse. Valerius autem induxit Dymantem quen-
dam, cuius amicum Otreum rex interfecit, miro modo (cf.
151—158 et 168) servatum, qui longo sermone advenascru-
deles Amyci mores ante Amyci "et Castoris pugnam docet,
quo factum est ut Valerius, qui proelium Argonautarum
et Bebrycum omisit, 254 versus consumpserit ad Apollonii
argumentum (2 : 1—163) enarrandum. Quae sequuntur in

1) Cf. quoque Apoll. Biblioth. 1 : 9 : 20 : 2.

-71

Valerii carmine Wagner ipse (commentarius perpetuus, 1805),
quamquam ubique admodum eum miratur, supervacua et ab
argumento aliéna iudicat: lonis res adversas et errores ab
Ovidio in Metam 4 : 568—748 festive et pulchre descriptos
neque auxit Valerius neque superavit. Incusare velim Flac-
cum quod bonum exemplum immutare ausus est Ciceronis
illud (de orat. 1 : 34) oblitus, ubi Crassus docens illustribus
exemplis vertendis vel variandis periculum subesse ne, si quis
eisdem verbis uteretur, nihil novi proderet, si aliis, etiam
obesset, cum minus idoneis uti consuesceret. Anachronisme
duro labitur Valerius, quod vates prima carina vehens miram
de Aegypti urbibus et locis scientiam profert.

Apollonius Argonautas, partim colonorum, partim lenes
mores et disciplinae libertatisque lucem afferentium partes
agentes, in regionem Thyneam navem appuhsse versibus
178 seq. narrat. Phineum, love invito omnia futura canere
ausum, lucis egentem et morte destitutum, Boreae filii Zetes
et Calais liberaverunt diris et taetrisHarpyiis, qui omnes cibos
foedabant et tantum modo reliquum faciebant, quo senectu-
tem miserrimam trahere posset 1).

Alites iuvenes sublimes insecuti sunt aves usque ad insulas,
quibus Strophades nomen datum est, quod Iris a love missa
iuvenes ibi vertere iusserat : quae explicatie admodum Alexan-
drina est.

Quamquam Valerius Apollonium imitatus non longe ab eo
recessit, tamen inveniuntur, quibus ingénia et indoles utri-

1) In hoc enarrdndo Apollodorus ab Ap. Ehod. discrepat. Bibl. 1:9:21:7.
Diodorus narrationem longe diversara profert IV : 4 : 43 : 3 et 44
et imprimis 4 : 44 : 5.

-72

usque poetae intelligamus. Quanta enim arte et veritate Apol-
lonius nobis miserrimum et made confectum senem depinxit
(194—208) ! Victum Phinei et promptum animum ergo oraculi
consultores, dona civium gratorum, benevolentiam et amorem,
quibus Phineus et Paraebius se adiuvant, admodum desidero
in carmine Valerii, qui saepe longas digressiones ab argu-
mente aliénas inseruit. Agnosco illam moram in Thynea
regione unam esse e multis, quibus animos lectorum delec-
tandi causa mythographi et poetae Argonautarum iter ador-
naverint. Sed Apollonius poetico ingenio tales digressiones
in formam certam redigere, status rerum hominumque mores
depingere et illustrare solet copia imaginum gratissimarum et
comparationum ita, ut epicum carmen Alexandrinum, quamquam
multa doctrina et locorum hominumque nominibus laborans,
abundet arte et venustate. Longo vaticinio Phineus Argonau-
tas docet regiones, flumina, quae Haemoniis viris praeter-
naviganda • sint : quae materies multo labore et industria
multis e scriptis conquisita, ut e scholiastarum adnotatio-
nibus videmus, consuetudines illius saeculi et doctrinae
ostentationem indicat. Quamquam animadvertendum est
Apollonium naturae amoenitatem et situm löcorum grato et
vario modo descripsisse. De Valerio autem Flacco nihil habeo
quod dicam: Apollonium imitatus non laude dignus est, si
bona et grata mutuatus est, nec ignoscendum est ei, si
recepit quae Apolionii Rhodii bibliothecae praefecti munus
et disciplina excusare potest (Val. Flacc. 4 ; 421—636, Apol.
2 : 178—536). \'

Postridie mane Argonautae iterum mare petunt, auctore
Apollonio minime pavidi, secundum Valerium resides formi-
dine (626). Phineus enim iis quoque de rupibus Cyaneis

-73

vaticinatus erat. Apollonius 1) narrat Athenam statim a caelo
descendisse (quod pulcherrima comparatione illustravit Apol-
lonius 541—548), ut nautas adiuvaret. Res ipsa causa est
cur duo poetae enarratione non multum inter se différant.
Colymbam autem Phineo auctore ab Euphemo missam ut
experirentur utrum transitus pateret necne omisit Valerius,
ut versibus quoque Apollonii 533—535 gratissimis latinum
carmen careat. Praeterea animadvertendum est Apollonium
mare aestuans, undarum fremitum, navem violentis fluctibus
hue atque illuc iactatam, nautarum laborem et nisum maiore
dicendi vi descripsisse Valerio. Valerius enim in descriptioni-
bus frigido et vago modo utitur, quasi argumentum et res
ipsae eum non ardore poetico et studio inflamment. In quibus
narrandis recte comparationes non adhibuit Apollonius, qui
illum per rupes letiferas transitum tanta veritate depinxit
581, ut facile fingere possimus nos mediis in rebus esse:
bene enim cavit hoc loco Alexandrinus, ne comparationibus,
quae imagines ab argumento aliénas mentibus aflferre soleant,
lectorum animos a re ipsa avocat. Comparationes adhibere
soient epici non tam ad externas res pingendas quam ad
qualitates hominum animaliumve illustrandas eorumque vim
vel magnitudinem fusius describendam. Bonae enim compara-
tionis est non alteram imaginem lectori proferre, sed demon-
strare quos status vel motus habeant res et homines. Ad

1) Valerius lunonem quoque Argonautas iuvare finxit.
Apollodorus Bibl. 1 : 9 : 22 : 5 solam lunonis opem commémorât,
sine dubio quod proprie lunonis tutela tecti Argonautae iter fecerunt.

Apollodorus (1 : 9 : 22 : 3),\'tantum mythologiciis scriptor, Apollonii
Argonautica melius quam Valerius Flaccus poeta secutus est. Nam Apollo-
dorus quoque, grata Apollonii descriptione captus, coljTubae mentionem fecit.

-74

mentem igitur pertinet comparatio explicandi causa adhibita.
Quae omnia comparatio efflcit, aliquid maioris momenti, quod
omnibus notum est, in memoriam revocans: venationem,
animalium et ferarum propria, temperies coeli, fluminum et maris
vim. Quare Apollonius, cum in hac carminis pai\'te descripserit
ea, quae alias comparationum materies sint, comparationibus
inferioris momenti non usus bene cavit ne descriptio illa
minus alte in lectorum animos descenderet quam pro re esset.
Suo tamen loco 661—668, ut antea 541—548 pulcherrima
comparatione usus est Apollonius.

Valerius deinde lasonem 703—710 dubium et anxium,
Apollonius eum elato animo sociorum mentes tentantem
flnxit. Idem (2 : 669—720) bene inseruit Argonautis qui e\'
tanto periculo effugerint, Apollinem, lucis deum apparuisse,
quod bonum omen salvum reditum praedicere videtur.

Deinde Argonautae praetereunt gentes,litora,promontoria,
flumina, q^iae Phineus vaticinio suo iis enumeraverat. Quae
omnia fusius repetita (quamquam deterrent potius lectorem
quam alliciunt) minime abhorrent, immo vero concinunt epicae
rationi. Cuiusque enim vaticinii est obiter mentionem facere
de futuris, quae postea, ubi eveniunt copiosius narrantur.

Quod neglexit Valerius, qui eodem nominum numero usus
brevitate sua omisit, quae bona et grata sunt in Apollonii
carmine. Quo factum est, ut Valerio auctore Phinei vatici-

nium longius sit quam itineris ipsius enarratio, quod a bono

«

carmine epico alienum est. Sic regiones et populos, quos Phineus
nominibus tantum et nonnullis additamentis brevibus sed
pulchris exposuerat, multis morum et situs locorum descrip-
tionibus, plerumque gratissimis, auxit.

Quam sententiam approbant versus 728—745, quibus doctum

75:

et geographicum poetam asperae et horriflcae naturae gran-
dem amoenitatem bene sensisse videmus, cum Valerius
Flaccus idem tantum uno versu 5:73 commémoraverit, nec
minus mora in regno Lyci facta, ubi Idmon et Tiphys morte
rapti sunt 1), Amazonum 2), Ghalybum, Mossynoecorum, insulae
Aretiae, Caucasi descriptie, appulsus in Colchidem et situs
locorum ipse perspicue et suaviter explicatus. Quae omnia
magno labore et studio conquisita poetico Apollonii ingenio et
venustate aucta ornataque sunt multis rebus non magni sane
momenti sed quibus navis stationes, coeli temperiem, mare 3),
ventos, omnia quae ad iter maritimum pertinent, arte qua-
dam grata et copia Homerica descripsit Apollonius. Quamquam
non nego haec omnia 4) admodum Alexandrina esse Apollo-
nius ratione, qua ad haec narranda usus est Phinei vaticinio
fusius pertractato et amoenitate naturae descripta, maiore
laude dignus est quam usu fit.

Attamen non tamobea, quae dixi, Apollonius praeferendus
est Valerio quam quod in hac regionum enumeratione invenit
rationem, qua Argonautas hospitio excipere Aeetes rex
ferocissimus obligatus sit. Apollonius enim II : 1030 sq. diffi-
cilem Argonautarum appulsum ad insulam Aretiam narrat.

1) Versibus 815—835 Apollonius longe anteferendus est Valerio, qui
Idmona quoque inorbo obiisse finxit.

Hoc quoque loco Apollodorus Biblioth. 1 : 9 : 23 : 1 bene Apol-
lonium secutus diversa fata duorum Argonautarum narravit.

Successorem Tiphyis Ancaeum Apollonius, Valerius Erginum nominat.

2) Quas nugas dignas quas caneret, Valerius putaverit, apparet
V : 136—139 !, quae omnia et poetae ingenium et aetatis studium produnt.

3) Inspicias quoque egregios Apollonii versus IV : 922—963 et
Apoll. bibl. 1 : 9 : 25 : 2 (de fumo).

4) Apoll. II : 537 ad finem et Valerii IV : 702 ad V : 217.

76:

Quum enim gravi vaticinio Phinei, qui praedixerat ibi salutem
et dubiarum rerum remedium nautas esse in ventures, insulae
appropinquarent, ecce subito terribiles aves prodierunt quae
acutis pennis, quas veluti sagittas in nautas coniciebant,
omnes lasonis socios interfecturae erant, nisi prudenti consilio
Amphidamae, qui ipsius oculis viderat Herculem ingenti
strepitu sublato Stymphalides aves loco pepuhsse, scutis et
gladüs concussis Argonautarum pars monstra primo a nave
et mox, cum altera pars clipeis protecta ad litus remigavisset,
ab insula propulissent. Indicat igitur poeta Argonautas, viros
fortissimos, omnia pericula subire andere, ut propositum
assequantur. Pulchris comparationibus illud munimentum
(1073—1074), strepitum armorum (1077—1079) nautarum
tectorum securitatem (1083—1087) illustra vit Apollonius.
Quae autem salus erat illa a Phineo graviter monstrata?
Phrixi filii a Colchide Orchomenum profecti ut patrium the-
saurum occuparent, naufragium fecerant prope hanc insulam,
ubi Argonautae in eos omnium rerum egenos inciderunt.
Quamquam Phrixi filii 1), quibus nomina sunt Cytissorus,
Phrontis, Melas, Argus, magnis lasonis ausis obstupuerunt,
nihilominus profitentur ^e promptes esse ad eius audax in-
ceptum adiuvandum. Quam totam digressionem Valerius alio
rerum in Colchide gestarum ordine proposito omisit. Damnum
praeterea, quo afflicti erant Argonautae morte Tiphyis et Idmo-
nis, reficiunt sociis quoque olim Herculem secutis sibi ad-
iunctis.

1) Cf. Hesiodi\'fragm. XCI ed. Goettling et Schol. Apoll. II : 1123
Toi/i (Ppi^cv TOtSxi) \'Axouo-Aaoi; Si xxi \'Har/oSoi h t«7ç ficyd^aii \'Hoixi; <pxa-h
t5î AJ^toü, KXi ovToç /z£v ^tfo-iv ctvTaî/ç réo\'a-xpxç "Apycv, ^fóvriv,
Héf^xvx, Kvtia-aifov (Ki/rwfiov Schol. Par.).

Valerii Flacci liber quintus.

Sed satis adhuc de his omnibus et de Argonautarum itinere
praeter litora Ponti Euxini. Antequam autem Valerianam
rerum gestarum ordinem exponam, animadvertendum est
est Valerium, qui aedificium ab Apollonio exstructum caducum
effecit et ruinam daturum, in carmine suo libris dividendo
tam mira ratione usum esse, quasi libri numerum quendam
versuum tantum explere debeant nec factis vel ordine rerum
exsistant, unde factum sit ut gravissimis rebus omne pondus
adempserit : appulsus in Cyzici regnum et taetra pugna reditu
Argonautarum commissa in fine libri secundi et in initio
libri tertii posita est 1), digressio ad sortem Herculis enarran-
dam fine libri tertii abrupta et in duas partes divisa 2), mora
in regis Lyci regione 3) in duobus quoque libris narrata est :
quae omnia nexum inflrmum et vagum reddunt. Vitium
quoque est, quod finis libri secundi et libri quarti nimia
similitudine laborant. Haec omnia longe superat liber quintus,
ubi Argonautarum ne adventus quidem in Colchidem efficere
potuit, ut Valerius tot rerum gestarum seriem fine libri con-
cluserit.

1) 2—635 ad finem, 3 : 1—458.

2) 3 : 487 ad finem, 4 : 1—82.

3) 4 : 733 ad finem, 5 : 72.

78:

In sequentibus de Valerio solo agam quod multa facta
inseruit inter Argonautarum appulsum in Colchidem et
nascentem lasonis et Medeae amorem.

Medio fere in libro quinto sollemni voce musam invocat:
incipe nunc cantus alios, dea, visaque vobis
ThessaUci da bella ducis, non mens mihi, non haec
ora satis; ventum ad furias infandaque natae
foedera et horrenda trepidam sub virgine puppem;
impia monstriferis surgunt iam proelia campis.
Ante dolos, ante infidi tamen exequar astus
Soligenae falli meriti meritique relinqui
inde canens.

In his versus 220 „foedera et horrenda trepidam sub virgine
puppem" Valerii imperitiam in lucem profert: quonam modo
cum favore excipere poterimus amorem puellae, quam statim
audimus non innocentem esse neque puram, sed quae horrenda
nautas pavore perturbatura sit? Veneflca virgo,-fratris et
liberorum interfectrix, dira lasonis perfidiae ultrix, quam caede
cruentam currus draconibus iunctus in Asiam revecturus est,
ante oculos surgit. Non semel sed saepius Valerius futura
significans virginem, quam Apollonius finxit scelere liberam
neque se ipsam curantem dummodo Phrixi filii et lason,
carum caput, salutem nanciscerentur, contaminavit argumento
piano mutato, quod Valerius, hac re quoque ab Apollonio
différons, ita amplificaturus erat ut scelera et flagitia Medeae
complecteretur. Neque versibus 222—223 „ante infidi tamen
exequar astus Soligenae falli meriti meritique relinqui inde
canens" excusat filiam, nam (cf. 5 : 490—491) in lasonem
ne hospitem quidem et vellus aureum erepturum regi omnia
conari licebat.

79:

Libro III 487—509, ubi luno Athenani callide in Colchidem
amovet ut Herculem malo afficiat. Valerius breviter significavit,
qualis rerum status sit in Aeetae regno. Perses enim a ger-
mane expulsus et gravi ira incensus, quod Medea Albane
Tyro sponsa erat, vicinis populis ad arma vocatis, urbem
oppugnabat. V : 225—259 narrat Valerius Aeeten, quem Phrixus
mortuus tueri conatur, monitum esse periculum sibi imminere
„rapta soporato fuerint cum vellera luco" et regi cavendum
esse ne Medea virgo in regnis paternis maneret, et deinde Aeete
Martern precante, anguem a Caucaso lapsum spiris arborem,
unde Marti sacratum vellus aureum penderet, implicuisse
procul ad Graium orbem respicientem. Quod vaticinium veritus
tyrannus, cui non vulgi cura est, récusât quominus vellus
exitiale et infaustum in Haemoniam mittat, ut sacerdos eum
adhortatur auguriis et monstris minacibus futura coniciens.
At Aeetes, Persem, sibi proximum e materno sanguine fra-
trem, banc nefariam pertinaciam vituperantem interficere
conatur. Perses deinde saucius fugam petit et ingens bellum
contra fratrem ciet. Indutiis ad occises cremandos factis ad-
veniunt Argonautae (259—277). lunone et summa virgine
lovis consilia intima sociantibus placuit armis Aeetae accedere
eumque adiuvare. Minervae veritae ne rex socios Haemonios
decipiat, respondit Inno se contra eum mox alios dolos, alia
orsa moturam esse. Vide argumentum contortum et intrica-
tum! Deae, quae ab Argonautarum parte stant, armis ini-
micissimi lasoni regis, sua sponte adiunguntur, ne potentis-
simarum dearum ope Perses de Argonautis victoriam reportet et
amorem Medeae in lasonem supervacuum reddat ! Deabus, quas
adesse Argonautis antiquitus docet fabula, nihil nisi dolos con-
texere, fallacia uti, opem Persis spernere finxit Valerius (278-295)..

80:

A Minyis metu nox exigitur et praecipue lason consilii
inops variis curis sollicitatur, donec luce exorta se conürmans
audax consilium init cum novem sociis in Aeetae urbem ire,
ut ignoti tyranni mentem experiatur et, si inexorabilem eum
esse cognoverit, vellus vi auferre conetur (296—328). Per
noctem Medea variis monstris et diris somniis, quae nimis
accurate futura praedicunt iterumque virginem scelestam
veneflcam\' et parricidam demonstrant (339 et 340, 348

quoque et 349 : talis----Colchis erat nondum miseros exosa

parentes), „iubar ad placabile Phoebi et horrendas lustrantia
flumina noctes" it 1). Visis hospitibus perculsam grandaeva
Henioche monet homines simillimos Graio Phrixo Graios esse
(329—862). Statim lason a lunone novo robore et grata iuven-
tute ita, auctus ut socios longe superemineat 2), et Medea
pulchra, qualis erat Proserpina nondum a Dite rapta (343—
347), uterque stupuit et defixus in visu mutuo haeret.
Animadvertas, sine Veneris interventu vel Amoris sagittis
primo aspectu Medeae et lasonis amorem exardere. lason
comiter erubescentem et timidum regiam filiam, quae virgi-
neo metu cunctatur vocem edere, allocutus ab ea monitus
est hostem prope urbem esse. Quod colloquium extra urbem
mirum est, cum Perses cum tot copiis eam oppugnet. A
lunone caligine tectus famula duce templum intrat ubi rex
proceres audit et populi preces (363—406).

Operae pretium est iterum Aeneidem comparare 1: 411—494
et Valerii Flacci Argonautica. Qui autem Aeneidis locus admo-

1) 328 et 330 non conveniunt versui 348 (cur taedas portât sole iam
exorto?).

2) Cf. sinistrara comparationem 371, 372.

81

dum argumento Vergiliano concinit. Didonis operarii magno
ardore urbem condunt, ubique strepitus , fragor, clamor : nova
patria exsuli reginae surgit, templum aedificatura est ubi Troia-
nae gentis praeclara facta in marmore sculpta Ilii aeternam glo-
riam progenitori populi Romani praedicere videntur. At mise-
ricordia in illum patriae orbum et deorum ira per terras vaga-
tum afficimur omnes, quod ille nondum Penates, tanta religione
servatos, in altera patria condere potest. Res secundae Didonis
Aeneae fato opponuntur. In Solis autem templo describendo
Valerius temere sine ullo poetico ingenio Vergilium insulse
imitatus minutissimam astronomicam et historicam et mytholo-
gicam scientiam profert. Quae ornamenta omnia non concinere
Valeriano argumento de itinere primae navis, omnes concedent.
Sed quid dicendum de versibus 488—454 ubi omnia providens
Mulciber lasonis et Medeae casus caelaverat? ridicula digressie,
qua lason suam fortunam suis oculis aspicere potuit! 407—455.

Mox prodit Aeetes a proceribus stipatus et Phrixi quattuor
filiis (utinam Valerius eos induxisset eadem ratione qua
Apollonius!) Rupta nube demissis verbis lason regi causam
adventus sui inopinati exponit et petit ab eo ut sibi vellus
aureum det (455—518).

At rex, callidus simulator, gravem iram compescens poUi-
cetur se lasoni et sociis vellus dono daturum esse, si bello
contra Persen se adiuverint. Ingemens et fastidiosus lason
condicionem accipit (542—546):

„ergo nec hic nostris derat labor arduus actis"
excipit Aesonides? „et ceu nihil aequore passis
additus iste dies? veniant super haec quoque fato
bella meo. Non hunc parva mihi caede dolorem
quasque dedit luet ille moras".

6

82:

Nec condicio ab Aeete proposita minime iniqua erat neque
decebat lasonem inscium astus pugnas tantopere exsecrari
cf. 545. lason Castorem mittit ut Argonautas arcessat, qui
de sociorum salute desperantes Castore solo viso exterriti
sunt sed laeti audiunt regem ferocem non esse. Prosiliunt
iuvenes et animis firmatis experiuntur „si tela artusque sequan-
tur". Quibus visis Aeetes mavult bostem medios penates
subiisse quam socios. tanta virtute et tanta fortitudine. In
digressione, quae sequitur, iterum. coena eodem modo quo
ceterae descripta est a Valerio, qui multos Aeetae amicos
miris armis et vestimentis conspicuos enumerat 558—617.,

Ecce Mars videt Argonautas in Colchidem advenisse, et
regem ab lasone exoratum vellus aureum promisisse. Maxima
ira incensus interrogat lovem questu acerbo, quo illud foedus
ab Argonautis cum rege initum pertineat: ét Graecos ét
Persern sibi inimicos esse (446—557). Argumentum intricatum
esse poeta ipse docet.

lunonem laedere non ausus minacibus iurgiis Minervam
increpat: num se fortasse minus valere, quod luco et umbra
neque templis colatur? Pergit ad lovem:

ast ego clara Mycenes
culmina, virgineas praeder si Cecropis arces,
iam coniunx, iam te gemitu lacrimisque tenebit
nata querens. Metuant ergo nec talia poscant,
significat Romam aeternam postea subacturam esse Graeciam.

Num Argonautarum iter causa fuit cur Romani legionibus

«

et prüdentia Graecia potiti sint? Cum de Troia certamen
erit, Mars sedpsum recte consolari poterit, quodDardanagens
tum inferior postea orbem terrarum subactura sit 617—648.
■ Fremens indignatione surgit Pallas et multa con vicia in Mar-

83:

tem ingerens ei crimini dat, quod matrem Argonautis faventem
oflfendit. Qua causa a Graecorum parte stet aut quo iure vellus
sociis vindicet, non exponit Minerva, dum Perses, deae invi-
sus, quem Mars ipse, cui vellus sacrum est, adiuturus est,
sacerdote auctore Aeeten hortatus est ut fatale vellus Graecis
dono daret. Mirum quoque est quod Minerva belli causam Marti
exprobrat, cum nullo deorum interventu Perses in exilium
eiectus bellum moverit.

Precatur deinde lovem Minerva, 666 seq.:
da vellera, rector,
et medio nos cerne mari. Quod sin ea Mavors
abnegat et solus nostris sudoribus 1) obstat,
ibimus indecores frustraque tot aequora vectae?

At luppiter intercedit et magna vi deposcit ne Perses de-
vincatur neque vana retentet spes Minyas finemve velint
imponere bello: in fatis enim esse Aeeten a Perse victum
Medeam e Graecia redeuntem in regnum restituturam esse.
De hac deorum concione animadvertere velim Solem patrem
Aeetem, qui in tantum discrimen venturus sit, non iam de-
fendere. In Valerii carmine coelicolae proprie umbrae et
manes priscae dignitatis, sine ullo vigore et auctoritate, ne
suas quidem causas defendere valent, ut Neptunits in libro
primo et Sol in hac concione: fato et lovis arbitrio subiectis
nihil divini neque humani superest nisi ira et fallacia.

In hoc igitur quinto libro Valerius partem itineris, appul-
sum in Colchidem, primum lasonis et Medeae concursum,

1) Insulsa imitatio Iliadis 2 : 388—390.

îSpûo-ti név Tsu rtXx(Miv àni^l (TT^^ta-aiv

àiTTiSoç an^ißpÖTiit, ittpi xxiiglTCti

i\'$piia-ti Sé Tfu VvTTOi iV%oev cépi^x rtrxfmv.

84:

adventum sociorum in urbem, lasonem frustra vellus a rege
petentem, deorum contionem sine ullo nexu descripsit argu-
mento contorto et tam intricate ut Argonautae stent a parte
regis, qui eos fraudari vult, starent contra Persem, qui
vellus iis reddere voluisset.

c. Valerii Flacci Argonautlcon liber Sextus.

Mars primo dubius, quas acies, quae castra sequatur pugnam
praecipitat, ubi audivit Persern legates missurum esse, qui
Argonautas suae voluntatis et fraudis tyranni moneant.

Versibus 33 seq:

Hinc age Rhipaeo quos videris orbe furores,
Musa mone: quanto Scythiam molimine Perses
concierit, quis fretus equis per bella virisque.
Valerius iterum aperuit, quas res imprimis dignas, quas
caneret, censeret. Omnia armorum, vestimentorum, vulnerum
genera, pugnas et caedes variatas descripsit, dum armamen-
tarium epicum vacuefacit. Liber sextus potius rhetorica exerci-
tatio est ad horrenda bella canenda, quam dignus quipublici
iuris fiat. Verisimile esse mihi videtur, Valerium hoc proe-
lium inseruisse ut posterior carminis pars Aeneidi similis esset,,
qua Vergilius bella ab Aenea cum Italicis populis gesta, cecinitw

Vae tempori, quod taie quid laudavit, vae poetae, qui
talis studii aequalium suorum fautor esse voluit! Num quid-
quam ad huius epici carminis argumentum ipsum pertinet?
Si Perses Aeetae copias et Argonautas profligasset, lasonis
socii aut interempti vellus aureum in Graeciam reducere
non potuissent aut Perses sua sponte cedens et donum offerens
amorem Medeae et lasonis irritum reddidisset. Proelium autem
aequo Marte commissum longum et inutile additamentum est.

86:

Ne epica quidem ratione Valerius usus est in hoc libro,
ubi induxit viros ignotos pugnantes in hostes, quorum
nomina sola audivimus, neque duces pugnas singulares
fecisse finxit, quod tamen epicum esset et virtutes eorum
et postulata iusta vel aliqua auctoritate praedita ostendisset.
Quamquam Juppiter severe vetuit Persen proelio devinci,
post prima conamina Martis nullum deorum interventum
legimus, ut duces pugnandi ardore inflammati nimium
impetum regant vel cohibeant. Sua sponte non divina ope
pugnantes lovis iussis obsequuntur! 1—426.

luno, regina deorum, videns banc non esse iustam viam,
qua lason vellus aureum adipiscatur „extremam molitur
opera, funosta priusquam consilia ac saevas aperit rex per-
fidus iras.\'\' luno ante diem magnos lasonis labores providens
in Medea, qua nulla potentior est nocturnis aris, omnem
spem et sociorum salutem ponit. Mirum est quod poeta dicit
virginitate Medeam tremendam esse (449 seq).

ergo opibus magicis et virginitate tremendam
luno duci sociam coniungere quaerit Achivo,
cum V : 257 audiverimus, plena necdum Medeam iuventa
adnui thalamis Albani virginem tyranni. At luno secum dicit:
„Quid si caecus amor saevusque accesserit ignis ?" et se con-
fort ad Venerem. Quae lunone -«Tisa prosilit altis toris volu-
crumque exercitus Amorum. De vera causa Venerem celans
ab ea petit 465 seq. „artificis blanda adspiramina formae
ornatusque (tuos) terra caeloque potentes."

Venus dolos sentit iam pridem spectans interitum Aeetae,
filii Solis, qui adulterium suum cum Marte aperuit. At luno
cingulis acceptis laeta formam Chalciopes Medeae sororis induta
virginem infelicem et nesciam mali adoritur (492—494).

87:

lilia per vernos lucens velut alba colores
praecipue, quis vita brevis totusque paruraper
floret honor fuscis et iam notus imminet alis.
Non iam attento et alacri animo possumus observare amo-
rem virginis primo nascentem, deinde omnia tentantem diris
et sinistris poetae ipsius vaticiniis adumbratum. (cf. 4 : 13,
5 : 335—34Ü en 220, 5 : 586 et 606.) 426—506.

luno nihil nisi dolis et astutia usa, puellam secum ducit
in moenia, ubi Medea residens, dum varia belli certamina
aspicit, acres oculos et omnes sensus faventemque animum
in lasonem refert, cuius virtus inter omnes emicatquemque
servari Medeae pluris interest quam fratrem Absyrtum vel
pactum coniugem. Virgo amore iam perculsa magis incitatur
callido alloquio lunonis monentis de reditu lasonis in patriam,
ita, ut tota in illo quam maxime fruatur visu herois audacis
et „in ommes partis furentis" cf. 613 seq.
stabulis qualis leo saevit opimis
luxurians spargitque famem mutatque cruores (575—620).
Plurima lasonis egregrie facta contemplata virgo iam minus
castigat pro herois salute metus et „quas alit inscia curas":
dubitat an non sit illa soror nec audet credere vultus esse
falsos et rursus in eadem gaudia labitur. Tum monilia divae
erepta et manu contrectata collo virgo aptat, quibus mox
ingenti amore incenditur. Sed luno rogantem num pater vel-
lus promissum hospiti, qui tantis periculis se obiciat, daturus
sit, medio in sermone relinquit voti compos. Quam digressio-
nem laudare non possum. Non verisimile est et humanae
naturae impugnat virginem amore in virum ante oculos pug-
nentem captam monilia et ornamenta muliebria curare. Quae-
rendum praeterea est, quare regina deorum his nefariisdoUs

usa sit, cum Medea primo lasonis visu stupefacta amore exar-
serit. Eo accedit quod luno colloquiis et de reditu lasonis in
patriam monendo gliscentem virginis amorem nimis adiuvat
ita ut Medea non tam libero arbitrio et sua sponte laso-
nis salutem curet, quam dea virgine ministra et instrumente
voluntatis ad dolos suos et fraudem perpetrandam utatur.
657—680.

Deinde sublatam sororem non secuta plane amori indulget
et sibi videtur pulsari saxis et bastis, quae in Aesoniden,
frustra tamen, coniciuntur (681—689), donec Perses cladem
suorum et terga versa (726) videns iubet milites pugna desi-
stere, multa questus se superorum monitis hoc proelium
inane iraperasse neque Graeca auxilia a sua parte stetisse.
Orat quoque ut videat diem 734,

„qui fallat Achivos
sie meritos, quoque hunc videat virtute superbum
Aesonidem tantos flentem sine honore labores."

Persen m mediam pugnam se coniecturum cohibet Minerva,
memor levis iussi eumque caligine tectum amovet. At liber
sextus sic terminatur;

Nox simul astriferas profert optabilis umbras;
et cadit extemplo belli fragor, aegraque • muris
digreditur longum virgo perpessa timorem,
ut fera Nyctelii paulum per sacra resistunt,
mox rapuere deum iam iam in quodcumque paratae
Thyiades, haut alio remeat Medea tumultu,
adque inter Graiumque acies patriasque phalangas
semper inexpletis adgnoscit lasona curis
armaque quique cava superest de casside vultum.

Apolionii Rliodii liber tertlus.

Rationem Valerianam in superioribus exposui, quae ad utrum-
que poetam iudicandum non omittenda mihi erat putanti me
supervacuas et ingratas res quoque proferre debere, ne iis, quae
minus pulchra vel apta essent, neglectis iniquum indicium ferre
videremur. Ut iam monui, Apollonius in libro I et II excellit
simplici argumento, gratis et minutis descriptionibus, digres-
sionibus teretibus et rotundis, narratione et veritate epica.
Et admodum miror quod neque Couat 1) neque Mahaflfy 2)
haec Apolionii mérita in libris prioribus laudaverunt. Nunc
autem agendum est de libro tertio, quo praeclariores non
multae epicorum carminum partes exsistunt.

Tertium librum recte incipit Apollonius sollemni ore Eratone
carminis amatorii musa invocata. Narrat deinde Heram et
Athenam délibérantes, quomodo Argonautas servare possint,
oculis in solo defixis omnia secum reputare animis suspensas
et Heram consilium cepisse adeundi Venerem. Ad quam
progressae repperiunt deam sedentem domi tomato in solio
ex adverso forium et comas humeris inmissas aureo pectine
comantem. Ilias vero conspicata de solio exsilit et impexos

1) La Poésie Alexandrine.

2) Greek life and thongt, from the age of Alexandre to the roman
conquest.

90:

manibus religat crines (36—52). Egregrie et magno lepore 1)
Apollonius finxit colloquium, quo Venus nequitiam queritur
lascivi filii, qui matris auctoritatem parvi faciat eiqueminari
nonnumquam audeat (90—100) et deae irridentes eam conso-
lari conantur:

y.x) [JLV} Tl XXhSTTTeO, (JWj yipßxivs
ZMOfAÜVij <TÜ Trai^r i^sTaKXvi^si yocp 0Trh<7C0.

Pulcherrimam digressionem inseruit Apollonius (dignam
Hispaniensi pictore Murillo) ubi legimus Erotem et Ganymedem
talis ludentes 119 seq. :

kx) f 0 ii^)^ ttxfittxv iv\'nrhsov ^ ùtto [zx\'^cf
[ixpyoq "Epccç kxkq ùttottrxixvs ^f/pà? xyofttov,
opboq è(psari^mç\' yKuxspov o\'l xf^ip) Txpsixç
Xpoi^ SrxÀ?,£v spsv^oi;. 3 yèyyvd\'sv ^ttö

cTyx xxryjçiûuv ^otù t\'é^sv, xxxov stxvrcai;,
xxxa liriTpomg, y.sxóKwro Se
Kx) ßyjv rcûç ys ttxpxixcrov fv) TrporspOKTiv èxkfraxi;
\' ßij Ksvsxiç (Tvv xipjh xfivixxvoç, oùTivô^jtrsv
kvtrptv èxltvy^olaswjv.

Nequam et lascivus puer a matre rogatus Medeam Aeetae
filiam sagitta percussam amore replere vult quidem, sed
antea sphaeram auream poscit a matre", quae iureiurando
petulanti filio pollicetur se daturam esse ei donum optabile
postquam munere functus sit.

Quae sequuntur, digna quoque sunt, quae memorem (154)

1) Mirum est quod Couat dixit p. 306. Leur longue entrevue du troi-
sième chant, où la passion se dissimule sous les dehors de la politesse
ot du savoir-vivre (?) ressemble bien peu aux délibérations tumultueuses
des dieux de l\'Iliade.

91:

<t>!5\' O S\'fiKp xtTTpxyx^.ûug (Tvvx(zyia-xro, xxS Sf Cpxsiv^
ßi}Tpbg lijç SV TTXVTXÇ xpi^ß-^jxg ßxKs KÓhru,
XÙTIKX S\'/flSflKîJV TSpiKXrbsTO [MTpVj

Trpèfiv^ xsKKiyJwiv àvx Vxyxx>},Qv sUXsrc ró^ov.

Deinde ad terram descendit. Despectum in terram frugi-
feram et urbes hominum, fluviorum sacros meatus, cacumina
montium , pontum late patentem gratissimis verbis descripsit
poeta (160—166) 1). Quod ad hunc dearum interventum
pertinet, animadvertere velim Apollonium nisi perraro coeli-
colarum mentionem facere. In libro primo Apollinem 2) hic
atque illic induxit 302, 352, 359, 411, comparationibus 306,
530, Dianam 571, dum Heram et Athenam rarius commé-
morât. Ptolemaei autem, ut Graeciam ad suas partes redi-
gerent, ^sapixc in insulam Delum, ApolUni sacram, mittere
solebant, quo fieri potuit ut Apollonius eum saepe nomina-
verit. Praeterea in Argonautarum fabula magnas partes agit Sol.
Et Hera, Pelasgica dea, antiquitus fuit patrona Argonautarum
cf. Odyss 4 : 71, quod ex hac parte Apollonian! carminis
quoque apparet. Apollon!! simplex et modestum argumentum
minus aptum erat ad deos persaepe inducendos. Quare recte
fecit iis, ubi non desiderantur, omissis et laudandus est,
quod contiones deorum tumultuosas nudo et simplic! argu-
mente non inseruit.

Ab Homero mutuatus est quae Argonauticae fabulae con-
cinunt neque quidquam humani diis etdeabusdeest, et tante
lepere et veritate descriptie excellit, ut diiin carmine Apolloniano

1) De despectu pulchre descripto cf. 1 : 1112—1116.

2) Stender pag. 33 demonstrat Dianam in Thessalia non cultam esse,
quo mihi verisimile videtur nostrum suo arbitrio induxisse Apollinem.

92:

non aulici 1) homines sint sed eadem veritate utantur et
simplicitate agendi, qua dii Homerici. In epicis carminibus
óptimis dii nihil humani a se alienum putantes ita, ut sint
altera hominum civitas per omnia saecula lectorum animos
captare potuerunt (excepto fortasse libro XXI Iliadis).

Ab Hera caligine tecti lason et socii, Phrixi filii, in urbem
et regiam domum clam perveniunt. Exceptis 222—225, qui
miraculosa opera docent, descriptio aedium evidens est neque
ornatior quam pro remoto tempore. Medea Phrixi filios visos
laeto clamore salutat.

Quae sequuntur, tumultus necopinato Phrixi prolis adventu
in aedibus factus, gaudium matris, quam periculosum iter
filiorum nocte dieque vexa vit, curatio qua fessos refecerunt,
coena paranda tam praeclare descripta sunt ut ipsis verbis
253—275 laudarem nisi mox alia copiose enarranda essent.
Nunc Amori occasio idonea est ut matri promissa solvat. Hoc
quoque loco parvulum deum, plerumque lascive puero simil-
limum, dexterum et agilem cognoscimus. Callide subpostem
in vestibule arcum intendens e pharetra sagittam nondum
emissam depromit, quam limon clam transgressus sub lasone
ipso convolutus, inmisit Medeae: rî^v xäße S-yjitoV.

Amor aies et sagittarius, qui cor vulneratum amore afficit,
Alexandrinae artis poeticae proprius est, ut saepe in pseudo-

1) Mirum Couat 306. Elles (les Déesses) n\'ont pas été élevées dans
l\'Olympe des premiers temps, mais à la cours d\'un Ptolemée.

Melius est raro inducere deos quam deum vaticinantem amores Cleobis
in pudicum Antheum, quod fecit Alexander Aetolus: quae poësis prae-
terea docta et minuta in parvis rebus et quaesita iisdem vitiis laborat,
propter quae poësis Alexandrina infamia aspersa est. Couat 105—110.
Mabaffy pag. 248.

93:

Anacronteis invenitur 1). Quia autem amoris initium hac ima-
gine indicaverunt poetae, multis in eroticis poematibus describere
solebant tantum quae erant externa. Quo factum est ut sensus
amantium et sollicitatae mentes, amor gliscens, omnia quae ad
animum amore turbatum, pertineant, non tam memorentur
quam oris livor, crines passi, forma et pulchritude 2). Talem
autem nec Apollonius Medeam suam finxit neque Didonem
Vergilius (cuius auctorem in libro quarto Apollonium fuisse
docet Mahaffy pag. 272).

Mentem virginis turbatae et oculos semper in lasonem
detorquentem, amori gliscenti succumbentem, faceta et grata
veritate descripsit 286—299,

(Erotis) ßs^og l\'èvs^xisro Koóp-^

vsp^ev ÛTTO xpx^ljn, (P^oy) shs^or àvrlx ^xls)
ßxK}.sv VT Ahovi\'èy^v cc{ixpvyfixrx, Kxi o\'i xtjvro
(TTyj^éuv \' £K TTvxivx) xxfiXT^ cpphsq, où Si t/v\'«AA>jv
fivîjiTTiv Ix^v, yXvKsp^ Sf xxTsißsTO Srufiov àvi\\(i.

Sf yyvîj ßxXsp^ Tspt xxpCpex x^xiûtro SäA^
Z^pvîjriç, r^TTsp rx^^xuyjix epycc ,

UÇ XSV VTTCäpÖ^plOV VVKTCCp ffSXxq SVTVVXITO,

Txy%\\j yi.xy^iypoyi.kvvi\' TO Vci^£7(pXT0v èxiyoïo

1) Cf. Mahaffy. Gr. life and thought 255.

2) Ut Callimachus Apollonii adversarius fecit in maxima digressione
carminis, cui nomen AVri« inscriptum est, ubi de amore Acontii et Cy-
dippes agit. Couat pag 151.

Apud Apollonium nulla vestigia falsi et ficti amoris inveniuntur, quern
Mahaffy 239 dilucide descripsit: dishevelled hair, blackness under the eyes,
disordered dress, a desire for solitude, and the habit of writing the girl\'s
name in every tree — symptoms, which are perhaps now regarded as natural,
and which many romantic persons have no doubt imitated because they

94:

^aXou àveypéfisvûv o-yv axpCpsa. -ttuvt âfiaBvvsr
rcToi; vtto y.pxèli(i slKvfiévoç acl^sro Ktöp-/i
ovKoç spccç\' XTTxXxg ^f fisrsTpcoTTXTO TTccpstàç
f\'ç x\'k\'koT\' \'épsvSroç, xxtj\'êsîificri véoio.

Posb coenam, ubi fessi heroes vires cibo et vino refecerunt,
rex Argum Phrixi fiUum interrogat, quaenam causa sit
necopinati reditus et quos hospites secum adduxerint (303—
316). Magna prudentia usus respondet Argus regemque docet
Argonautarum propositum (337—317), quibus auditis rex
graviter affectus erumpit: statim cura dolis discedant ab
oculis ; eos non vellus sed sceptrura et regium honorera petere,
mereri igitur languis exsectis manibusque amputatis remitti
pedibus solis, se tamen hospitii iniariis afuturura 367—382.

Regem magna ira incensum esse neque animo suo imperare
potuisse magis virtuti et feroci potentissimi regis, a quo
lasonis et sociorura salus penderet, ingenio concinit, quara
Valerii expositie narrantis (5 : 534—541) eura statira irara
devorantem miti anime simulato dolos finxisse.

Aeaciden acriter responsurum interpellât lason et respondet:
se non sua sponte per tot maria ac pericula iter fecisse ad
auferenda bona aliéna sed deum et crudelera tyrannura se
corapulisse : se autem paratum esse si rex sibi hoc beneficium
dederit, eum adiuvare ad populum Sauromatarura subigen-
dum sive aliam gentera inimicam. Sed rex dubius utrum eos
ilico interficiat an periculum faciat virium, lasoni dures labo-
res (boves aratre iungendos, dentes serendos unde viri armati

95:

sint orituri) imponit, pollicitus se ei hanc fortunam tentare
auso vellus daturum esse. Ad quae lason magno animo re-
spondet se hunc laborem esse sustenturum vel si mors sibi
fatalis sit (367—432). Magnum sane discrimen inter Apollo-
nianum lasonem non heroicum quidem sed recte dubitantem,
num laborem suscipiat et Valerianum illum pugnas exse-
crantem, cum a rege animum mitem simulante aequas, ut
videbatur, condiciones audivisset. lussu regis lason, quem
Medea amore perculsa oculis prosequitur, et amici ad¹ socios
decedunt, cf. 444 seq:

Vo!Jt,[/,XTOi KQVpVi
Aö?« TTXpX MTTXpijV trxof^évij ^VISITO XXXVTTTßiJV,
xijp xxsi vóog oi jjyr\' cvsipog

spzv^ccu TTSTTOTVirO [y(,£T Vl(T(TO[iévOlO,

Chalciope quoque Aeetae iram vehementem verita cum filiis
egressa est et simul Medea, cui semper ante oculos versatur
lason, qualis sit et quibus vestibus indutus, quae dixerit.
Haec omnia et habitum eius sive sedentis sive euntis recor-
datur, et verita ne misere pereat suspirat, cf. 460 seq.

S^iipsTO ^\'^vTs irxyLTUxv
yi^ij rs^veiMTX, Tspsv o\\ xfiCpi TTxpeixg
^xxpuov xhoTxTcfi iXsu pée
^xx Te {x,vpofA£v^ Kiysccq avsvsixxro fivSrov
„T/TTT\' fjC4f "BstKxiy^v ToS\' £xsi xxog-, f\'3"\' «W "ttxvtüsv
Cp^!lT£TXl yipÜCCV 7rpO(P£p£ITTXTOg, £1t£ X£p£iuv,
ippha. ^ [4,£V o(p£KX£v xx\'^piog è^xKkxtrbxi.
vx) rouTÓ<y£, ttótvx 3\'£x ITf/jo-j}/, Tri^oiTO,
ó"ixx\'è£ voffTyi<T£i£ (puyuv llópov, £l ^é [Jt,tv xhx
^[IVj^^VXl VTTO ßovjl, rÓ^£ TTpOTCtpOl^E ^Äf/>},
OVV£X£V OU ol £yuy£ XXX^ £7rxyxl0fixi äT\'5}.

96

%

lam amore orto dulce venenum puella venis bibit et magis
magisque aestuat, non suam sed lasonis sortem curans
432—470.

Redeuntem ad socios lasonem Argus adhortatur Chalciopes
auxilium invocare, quae Medeae veneficae, Hecatae filiae,
Persis monitis doctae, persuadeat ut lasoni auxilium ferat.
lason agnoscit hoe consilium egregium quidem esse sed
magnanimis verbis questus est, 487 seq. :
/KfAit} ys fisv ^ßTv opccpev

èxtccp^, ots vó(ttov ixitpxttofislt^\'äi ywxt^lv.

Hoe loco non alienum mihi videtur esse de indole et mori-
bus lasonis nonnulla proferre. Semper ab egregiis ingeniis
criticis (Weichert über App. Rhod., Couat la poésie Alexan-
drine, Mahaffy Gr. life and thought) Apollonio vertitur vitio,
quod non ducis natura et virtutibus Argonautica carmen
perpetuum et bene cobaerens facta sunt. Num Ulixis in
Odyssea semper filum et vinculum est argument! ipsius?
ille quoque tot discrimina passus, quorum pleraque tales
digressiones sunt quales Argonautarum mora in insula
Lemno, proelium cum Cyzicenis nocte intempesta commis-
sum, lucta Pollucis et Amyci, a diis et deabus adiutus
est et unitas totius epici carminis tanta est ut adhuc doctis-
simi viri maximo studio et labore Odysseam dividere in
nativas partes conentur. Quid censendum de fabulis ad Aeneae
errores pertinentibus, ubi pii Aeneae, qui tantum deorum
vaticiniis propellitur, languido et tardo ingenio nulla carminis
unitas constituitur? Quod eorum carminum origine expli-
candum est. In exordio iam monui argumentum ipsum ad
mercaturae studium Minyarum et maritima itinera spectare,
deinde fabularum contrahendarum cupidine, qua non res sed

.97

; homines ipsi celebrentur, regiae familiae eyentus prinio loco
positi sint. Quum autem percrebuisset fama, numerus socio-
rum celeberrimorum, qui lasonem longe superabant, crevit
et itineris terminus magis recessit. Quo factum est ut digres-
siones nonnullae non lasonem honore sustulerint sed, quasi
Homericae ùpiirrsm, tantum ad gloriam socii cuiusdam augen-
dam pertineant 1). Quum igitur Apollonius Rhodius Argonautica
canere constituisset argumentum invenit, quod ducem ipsum,
(lason enim potius primus inter pares est), desiderabat. Eo
accedit ut magnum ausum, quod lason fortiter suscepisset,
sine divina et magica ope nemo perficere potuisset. Non tam
rnagno impetu et caeca temeritate quam consilio et prudentia,
non nimis confldenter sed considerate duci agendum erat,
qui omnibus bene ponderatis nulla pericula reformidavit cf.
Ap. 3 : 501 seq. 2)

Praeterea animadvert! velim nomen carminis ipsum indicare
non tam lasonis solius labores quam Argonautarum egregia
facta celebrari. Me indice. lasen in Apollonii carmine maioris
aestimandus est quam Aeneas, quem auguria\' et monstra
persaepe progredi coegerunt. Deinde non lasonis egregia facta

1) Weichert minus recte Apollonii laudem carpit, quibus profert
pag. 342 et 343.

2) Unitas in Ap. Kh. carmine non est talis, qualem Prof. Joh.Koffler
finxit in Jahresbericht des f. b. Privat-gymnasiums inBrixen: die Gleich-
nisse bei Apollonius Khodius, namentlich in Bezug auf ihre stoffgliederende
und characterisirendo Bedeutung. In quo specimine Germanicae doctrinae
inferioris dicit ille omnia, quae rebus in Colcliide praecedunt, vaticinari
et facta et rationom agendi, lasonis et Medeae, ut in musica arte primo
audimus singulas citharas et cornua singula, postremo omnia eodem tem-
pore magno sonitu atria implentia.

7

98:

sed iter ipsum, quamquam fabulae nativa forma admodum
mutata est, proprium argumentum mansit. Opus.autem per-
petuum et bene cohaerens eflfecit Apollonius digressionibus tere-
tibus et rotundis veritate non minus quam simplicate descriptis,
deinde epica ratione Homerica, quae ad venuste narrandum ma-
xime profuit, et moderatione ac bono sensu, quo omnia a sua
aetate et poetico suo ingenio aliéna omisit. Studium aequalium
quo Callimacbus, Apollonii inimicus et adversarius auctore
Atbenaeo HI : 284 to f^syx ßißKtov hov sKsysv shxi t^ fisyx^s
xxx^ et quo parva Erinnae poëmata in magno honore erant,
Apollonio sine dubio maximam utilitatem attulit ad bene et
accurate digressiones describendas. Neque Couat neque Mahafify
hanc Apolloniani carminis virtutem satis laudaverunt.

Antequam Medeae in lasonem amorem- nascentem narrare
pergam, non possum quin prioribus laudatis, quibus studia tem-
poris iam hic atque iUicapparuerit, ad bene singularem sequen-
tis digressionis virtutem intelligendam, demonstrem ,.quo modo
omnibus bonis et gratis rebus, quae Alexandrinorum propriae
sint, Apollonius ad carmen componendum usus sit ita, ut
Argonautica sint exemplum omnium virtutum, quibus Alexan-
drini excelluerunt. Ab Apolloniana autem ratione nonnullis
locis exceptis longe absunt ea omnia, \'quibus Alexandrina
poesis male audivit. Ubi enim res postulabat, adhibuit geogra-
phicam et historicam doctrinam, quam ornavit amoenitate
naturae 1) libro secundo gratissime descripta. Praeterea non

1) Cf. Mahaffy 243. Of Philetas we can trace not only in this fragments,
but still more in his pupil Theocritus that bucolic vain, that love of the
country and of external nature, which was certainly wanting in Callimacbus.
Quod indicium laudavi nt intelligatur multos Alexandrinos poetas naturao

99:

fecit quod alii docti poetae illius temporis qui ingenii poetici
ardore destituti nugas curabant in arte metrica, in specie
quadam et pompa dicendi, in ignotis mythologicis nominibus
et rebus magno studio et labore conquirendis, in amore descri-
bendo, ubi formam etpulchritudinem vagis imaginibus tantum,
nec animi commotiones designabant, vana superbia usi et odio
in eos, qui non iisdem studiis favebant neque eandem sectam
sequebantur 1). Magni est momenti, quod artes non iam in
rei publicae honorera, sed, ut nostris teraporibus, sua gratia
colebantur 2), quod simplicera veritatem augebat, quae pro-
prius est nostro, ut diciraus, realisrao. Vitara quotidianara
plebis quaestum facientis urbanam et rusticam, multas externas
res non sane magni momenti sed quae pictorura oculos tenere
soient, eruditissirai etiam poetae, ut Callimachus, mythologicis
argumentis inseruerunt 3).

Nonnulla praeterea exponere mihi in animo est ut bene
intelligatur hanc in Argonauticis longam digressionera non
minus rerum ordine exstitisse, quam ratione et studio illius
memorabilissimao aetatis. Quamquam florente lyrica poesi

amoenitatem describere solitos esse et ut ex iis, quae passim proferam, dis-
crimen inter Apollonium et Callimachum perspici possit. De quorum
inimicitia vide Couat 493—514.

1) De his omnibus exempla multa inveniuntur in Callimachi elegiis et
fragmentis.

2) Cf. Couat, pag. 516.

3) Cf. Originem Hermis in Erathosthenis carmine «Herme», Philetae
fragmenta, Theocriti idyllia imprimis XV, Callimachi Pallademlavantem,
Comam Berenicis, Hecalen.

Mahaffy 241 : But I must not forget to mention another curious feature
in these poems, which is the habit of sketching realistic scenes from
ordinary life.

100:

Graeci amorem praeclaris élegiis laudaverant, laeti eum
iuventutis fructum magis carpebant quam mentis turbatae
commotiones observandas curabant et matronarum auctoritas
■ virginumque condicio in inferiore loco fuerant quam tempo-
ribus Alexandrinis 1). Eo accedit quod Alexandrinis poetis
exemplum et norma fuerunt Hesiodi "nioiai fisyci^at et Lyde-
Antimachi, qui ad delectandam puellam, quam amabat, longum
ordinem virginum et mulierum amore vatum celebratanim
ènumeraverat. Quo exemple digressie de amantium rebus ad-
versis et gaudiis exstitit et in lance sàtyra poesios tot mytho-
logicis nugis conditae imprimis léctorum animos captare
coepit, ut videmus in Hermisianactis 2) elegiis ad Leontium
suam (cf. amorem Leucippi et Arsinoes in Parthenii Eroticis
et Ovidii metam. XIV: 698, qui nomina mutavit), in Herme
Erathosthenis canentis amorem Cypridis et Hermae, in eiusdem
aItix, ubi Acontii et Cydippis casus non sine affëctatione
narravit (cf. Ovid. Her. ep. 20 et 21 et Aristainetum).
cum Alexandrini haec carmina composuerint magis doctri-
nae iactandae causa quam sincere amore incensi, in eo
describendo plerumque soliti sunt celebrare summam casti-
tatem et virginem integritatem 8) tempore, quo Ptolemaeo-

1) Mahaffy 63. Mij sketch of the princes and ^ourts of the Diadochi
would indeed be incomplete if I did not add something concerning the
princesses who play so prominent a part in the great struggle.,

2) Cf. Couat 82: I\'oeuvre d\'Hermésianx ressemble de très-près a celui
d\'Antimaque 85 et 92.

3) Cf. Mahaffy 240: But perhaps the newest of all the features in this
forerunner of the Greek novel was the virgin purity of the maiden, and
the importance of its preservation till the happy conclusion of marriage.

Cf. App. Ehod. 3 : 660 tov $é t<? lio\'foc, TUfOf TocfTj^iisvict ceiiipu

101.;

rum aula yitiis et libidine scelesta corrup.ta erat. Quamquam.
negandum non est affectationem poetarum ét novandi et abscon-
diti promendi. studium multa obscena et impudica finxisse..

Sine dubio Stoica placita 1) maxinie valuerunt ad mentes
hominum mitigandas et humanitatem excolendam. Pro certo
affirmari potest pudicum Medeae amorém nascentem Apol-.
Ionium primum finxisse. Nam nec Antimachus frigida et
docta enumeratione, neque tragico et heroico amore Sophocles
neque Euripides Medea sua invidiosa et scelesta exemple
potuit esse Apollonio, qui epica veritate et simplicitate
hanc novam rem exposuit, Anim advertendum est, cumscho-
liastae ingentem numerum auctorum aut eorum, qui cum
Apollonio consentiunt aut dissentiunt, accumulaverint, quorum
plerique mythographi, geographi, Heraclearum scriptores.
pedestri 2) oratione usi sint, praecipuum Apollonii Rhodii
auctorem nullum inveniri 3).

Num Apollonius nonnulla a Callimacho mutuatus sit (quod
Weichert ,negat pag. 57 seq. et quod Couat pag. 503 4) veri-
simile putat esse in carmine ante profectionem in Rhodum
declamato), res est non maghi momenti, quod Apollonius aut

Sijvsa-iv «AAii\'Awi», ubi poeta describit uxorem flentem maritum, cui nuper
nupserat. \'

1) Cf. Mahaffy 240. Very possibly, too, the Stoic tenets so widely disse-
minated in those days had their effect in the acceptance of a stricter and
more serious view of life.

2) Of. Weichert 146, 147. ,

3) Cf. Weichert 152, 153, ubi docet Cleonem, Curio oriundum, a quo t«
TûvT» ntnîveyKsv \'atoaawv/oç (cf. Schol. 1 : 623) pedestri oratione usum
esse, eamque adnotationem esse exaggeratam. 1

4) Il est probable que les emprunts d\'Apollonius étaient plus apparents
dans son premier essai: cf. Schoi. 1 : 1309 K«AA<ft«xf/oçóa-r/xiiç.

102:

in altera editione multo post publici iuris facta ea commutavit
aut nonnulla illa Callimachea argumentum egregie ab Apollonio
tractatum non auxerunt. Praeterea quod tempore, quo factiones
poetarum maxima acerbitate certabant et inter se obtrectabant
(Couat 491, 492), Callimacbus et multi eius sectatores Apol-
lonio infensissimi nihil, quod ab alio mutuatus sit, afferre
potuerunt nisi materiem doctam, quod per se intelligitur
neque vitio ei verti potuit, et versus Callimachi nonnullos
dubitationem habentes, luculenter apparet Apollonium ipsum
auctorem fuisse omnium rerum, quibus carmen excellit. Deinde
ad bene intelligendum librum tertium, quem Homericis et novis
rebus permixtis sua auctoritate perfecit Apollonius, monebo
aetate Alexandrina omnium poeseos generum fusionem exsti-
tisse, cum eo tempore propriam naturam amisissent illa et omnes
poetae eruditi et docti summum honorem putarent esse omnia
diversa genera eadem dexteritate tractare 1). Hymnus hexa-
metris compositus lyricum spiritum spirare coepit, elegia fieri
epica et\' mythologica, satyra hexametris componi, epicum
carmen simillimum esse tragoediae 2). Quo factum est ut in
hac digressione libri tertii epica intermixta sint et nonnulla,
quae tragoediae propria sunt: mentis turbatae et amore
incensae descriptio et colloquii ratio.

Iam monui quantopere Phrixi filiorum et Argonautarum
in insula Aretia concursus ét argumenti perpetuitati ipsi
prosit (liber enim secundus eo maiore auctoritate est) et de-
mons tra vi foedus ab iis initum causam esse cur hospitii iure

obstrictus Aeetes hospites non statim interfecerit.
*

1) Cf. Couat 106: c\'était la vraie gloire d\'uu poète Alexandria que
d\'essayer tous les genres et de réussir dans tous.

2) Cf. Mahaffy 226, 227, 252, 253.

103:

Sed quaeres est summi momenti, Chalciope mater crimine,
quod filiis eius minatur Aeetes, verita ne una cum Argo-
nautis pereant,Medeam adhortata est ut magica arte lasonem
ad labores perferendos adiuvet. Medea\' igitur Chalciopes pre-
cibus et amore lasonis quoque permota cognates et lasonem,
carum caput, non sua causa sed quietem suam et benam
famam nihili faciens e certa pernicie eripuit ita, ut ipsa
omni scelere abluta fortem et invictum animum ostenderit.
Puella autem vel mulier, cuius mens amore exarsit, amicam
desiderat, quacum dubias curas et gaudia communicet. Talem
ordine rerum et poëtica Apollonii ratione Chalciope so prae-
buit. Quam longe autem Chalciope, Medeae affinis, nutriciusi-
tatae tot tragoediarum praestet, ne uno quidem verbo opus
est ut explicem.

Quamquam autem Medeae nascens amor huius generis poe-
seos mansuri per aeva primum exemplum fuit, Alexandrini
nostri digressie ilico ad summum praestantiae et venustatis
culmen pervenit, ut Persis profligatis Graeca divina gens
brevissimo tempore omnibus artibus populos omnes facile
superaverat. Quum autem originem huius digressionis et
naturam explicaverim, quo apparet Apollonium virtutes car-
minis aetati Alexandrinae et Graecae indoli convenientes suo
mode et suo arbitrio egregie et rectissime creavisse, pergam
narrare et illustrare innocentis pueliae, non iam suam sed
lasonis salutem curantis, candidum amOrem.

Argus igitur, ut lasoni premiserat, Chalciopen adit quae
Medeam reget ut lasoni opem ferat. Mater de sorte filiorum
sollicita et anxia haec ipsa iam cogita verat sed inanis metus
cempescuerat quominus precibus peteret Medeam: quae tamen
mox eam praeventura erat 609—615. Quid Medea? Quae

104:

aliquis magnopere optat-ut fiant, haec evenirepersaepe som-
niis videre solet. Medeae solverat artus altissimus somnus
et dolore curisque libera quiescebat puella\'in lecto cubans.
Et somniabat lasonem in urbem Aeetae venisse non velleris
sed sua causa; deinde se ipsam cum tauris depugnantem
admodum facilem laborem subire , suos vero parentes promisse
non;.stare, quoniam non se sed lasonem periculi nescium
boves iungere iussissent ; iurgiis et contentione exorta utrumque
sibi arbitrium permisisse: ipsam autem neglectis parentibus
hospitem sibi elegisse 1) , quo illo ingenti .dolore capti et irati
exclamarent. Ut fit, medio \'e somnio expergefacta Medea:

T\'àvôpoviTS Cpoßq}, TTspî r äfiCpl re roîxovi; . ,
TTXTrr\'/iVev bxKxfioio\' .[loKiç. \'S"èaxyeipxrà bv(Jt.o v
ûç TTxpoç èv (Trépvoiç, xBiv^v Txveveixxro (puy^v 615—635. ■
„Vae mihi", exclamat,. „quantum me gravia terruerunt
somnia, sed ille despondeat sibi .suo. in populo Achaicam
procul puellam (frustra se fallere studet sed amori succumbit) :
attamen • deposito saevo animo iam periculum faciam, si me
auxilium meum rogatura sit Ghalciope, de suis sollicita filiis:
quae quidem res mihi acerbum in pectore extinguat dolorem ".
645 seq.: . ■

ij px, xx)\'Op^u%7(7» 3-ûpxç ut^e Sô/zoïo,\'
■ . vvsXi7roç, ûUxvoq\'

\'^ùrcxxffiyvijrtiv^e, xx) epxecg cùSèv xf^et^pev.
T/jv xxT .xùrô^t f4,l(4,vev êv) Trpo^ói^c;} SrxKxßoio, i

x}\'^<i7 iepyofiévii\' (ierx VèrpxTrer xurîç cV/Vfrw. \' . .
a-rpeCp^eïff\'\'- ex ^e ttxXiv xieit ê\'J^o^ev, x\'^ rxKeeivev \' \'

1) Iliud «\'/ajjVo (681): quod significat elegit , recte est verbumaniantis
puellae, non viri qui arbitrium • de re gravi^-proferi-\' , .

105:

, shw Tvjvàioi TTÔ^eç cpàpov hbx Kx) hbx- .....■..•. , J

Ijroi ct\' ï^ûiTsiêv, \'épvxs f^iv h\'^o^sv xl\'Sûç\' .

x\\\'hoI:\'ïï\'iypo[ji,éT/jV b\'pxa-hç \'içispoç orpvvs^xsv, - ■
Tp)ç [4,h eTTSlpT^bvi, t/5/ç Vt^XeTÛ. T£TpXTOV XVTIÇ \'
>,éxTpoi7iv Tpiji/ijg hiK»inrs!7£v (/Mx^fTs-x.
ûç s\'ôtf t/c VVlJt.CpVI bxKepOV TTÔTIV êv ^XXXßOKTlV c \'
(ivp£rxi, ^ oTTXcra-xv aB£K(p£o) roxîjeg,
. où si r/.Tra TTXffXiç sTTißhyeTXi xfi(pi7ró}^oi(Tiv
xßo7 .£Tl0pD(7VVy .T£\' f^VXV \'S" XX£OV(TX ,^XXtr<T£l.
■ Th si Tiç waeire ßoTpx., \' Trxpoç Txp7nl}(i£vxi xi4,(pu
.., s\'/jv£<7;k «aajj^mv. . s\'fvso&z "^xiofiiv^ 7r£p -, :

cHyx\' ^»hx KKxUi x^pov KèxOÇ \' \' -

(M^ fitv ■ xépTOfièovaxt iTriTToßiutTt yvyxTx£ç-

TÎjj IxéXi^ MîîSf/Â XlVVpSTO. . .

Una e pedissequis audit\' puellam querentem flentemque et
statim advolat ad Chalciopen, quae maestam Medeam de \'
causa doloris\'interrogat , ipsa de filiorom sorte sollicita. Inde
pergit Apollonius 681 seq. \' \'

uç <?)«to (Chalciope)\' riï? (Medeae) llpvbyiv£ Trxp^îix- S^i/ Si [aiv xï^m,

TTXpbevlvj XXT£pVX£V Xf^£l\\pXl7^XI IJL£(IXV1XV. .. .

. . f , • I

livboq VxXKOT£ [A£V Cl £T XXpOTXTYlÇ XV£T£KK£V

yKÛ<T7vii;, «AAor\' h£p2r£ XXTX UTÎj^oç 7r£TÓTviT0.
îTOAAâX; Vl[Jt,£pÓ£V (ÛV àvx (TTQ[MX bvhv hl!7X£lv.
<pBoyy^ S\'cù 7rpo0ßxiv£ TrxpoiTépco- à\\p£ S\'ff/rfv
toïx SJAw* S\'pÂcrifç yxp i\'TuXovhirxcv "EpccT£ç.^

Deinde sororem explorât num prior se oratura sit, ut liberis
opituletur. Dicit enim se diris somniis térritam vereri ne
ipsos pater cura peregrinis viris statim interficiat. At Chal-
ciope anxia Medeam precibus fatigat ut per. coelum et pen

106:

terrain iusiurandura det, quo obstringatur Phrixi et sues
filios e periculo eripere, cf. 705 seq.

uq »p £!p>i, TO Sf ttcAAJV VTre^sxfT XIITIKH Sxfcpu.
VSIÓ9-1 yxpi^OTSpifitri TTSpiffXSTO y OVV XT» xsprlv,

<ruf y.xp)j xôKTTOtç TTspiKX^^xXsv, h^\'\'iKssivhv
xfi^a stt" xXKviK\'^iti ^hxv yiov upTO S\'Icaij
AfjrraAfjj ^ix ^aifiXT o\'BvpofJi.êvuv xxksjciv.

Medeam rogitantem quo modo lasonem adiuvare possit
adhortatur Chalciope, ut aut dolum aut quandam rationem
certaminis propter liberos excogitet : Arguni ab lasone missum
so incitavisse, ut sollicitet Medeae auxilium. Deinde 724 seq.
tsq (pxto (Chalciope). t^ (Medeae) i\'evtog^sv xvsttxto x«pfiixti brufiôç,
cpoivix^vj VxiAv^ig Jix^ov XP^"^^ ^^ f^\'^ àx^\'bq
eïxsv ixivoiaevviv, toïov ^stri f^ïib\'cv hnrsv

Et laeta pollicetur se eras in templum Hecates venturam
esse ut lasoni medicamina det. Quum Chalciope e thalamo
rursus abiit, illam ipsam pudor et metus occupât, quod talia
contra patrem délibérât.

Ut appareat quantopere poesis Alexandrina Vergilium (cf.
libr. IV : 220) et Ovidium quoque (Trist. 1: 3: 27) adiuverit,
laudabo versus 744 et sequentes:

VV^ fûv STTSITSTTI yxTxV xysv KV£<pX<;\' o\'l Vèvi XOVTCp
vxvtIkoi £iq \'Y^xly.vjv t£ xxi «7t£pxq Tlplavog

t^pxxov £K VijÜV\' UTTVOIO KXl\' TIÇ êSl\'T}}Ç

xxi xvXxcopog ifASfrc kxI tivx txI\'Bwv

fH]T£pX T£^V£c!iTCCV x\'SlVOV 7r£pl KCÓf/," £KX>M7CT£V.
OÙ Sf KVVÜV vKxmi £T XVX TTOXtV, où d\'pésç ^£V
Jf fi£Kxivof££Vi]v £X£V opCpvvjv.

Qua egregia comparatione mens amore turbata et quieta
nox opponuntur.

107:

Medeae autem cor in pectore turbato agitabatur ut radius
ex aqua repercussus in aedibus résultat (755—760) et dubi-
tante modo utrum medicamina delinientia det necne, et ipsa
pereat, modo an neget et quiete suum perferat malum, praefe-
rendum videtur dedecus suum et lasonis salus. Deinde mag-
nanima puella exclamat ippsTu

sppsTM xyKxivi\' 0 lÓTijTi Ijxads)/;

txffx\'/i^iîç, ïvx o\'l (pihov, hbx véotTO.

Sperat fore ut eo servato mors solum maiorum remedium
sit sibi, quam ne mortuam quidem vicinae 1) (cf. 791) con-
viciis laedere désistant. Quam vero non suam infamiam futuram
esse? melius sibi esse hac ipsa nocte relinquere vitam in
thalamis morte inopinata, mala probra omnia effugientem
744—802.

Et abit arcam allatum, in qua multa medicamenta salu-
taria et pestifera recondita erant. Qua genibus imposita lamen-
tata est sed venenum degustatura puella gaudia vitae recor-
datur 809 seq.:

iAA« ol x^vu
^eTfjc," o^oov (XTvyspoTo kxtx (ppévxg ^XÔ "Allxo.
f\'0-%£T0 VxfiCpxiriTf dijpov xpóvovj x[j,(p) Sf xxrxi
^VIA^IEIÇ (SIÛTOIO [Aehyjlévs!; hltkxXovTO.
liV\'^tTxro [ûv repTTvûv, SV fv/ ^ccoJ(ti 7ré>.ovTxt,

ô[Jt.vj7Mivi: Tspiy^^béoç, oJx ts Koópij\'
xxl TS 01 -^sXioç yXvxiuv ykvsT shopxxiT^xi,
jj irxpoç, si hsóv y s vox iTrsfixIs^\'\' sxxctx.

Area deposita lucem manet non iam dubitans quin lasonem

1) De rümore vicinitatis, cui puellae fama obici potest cf. Nausicaam
in Od. VI : 274 seq. et. Goethii Faust I (Gretchen und Lieschen mit
Krügen).

1Ô8-

compellet et inedicamina det, et ut sol oriatur tam cupieós
822 seq.:\'- .

• .i ttvxvx Tx\'jx xkvfi\'Bxç £«1/ AVfö-Xf bvpxuv, ••

• alyX\'^-j (TXSTTTOßiv^i, rjj Vx(77rx(Tiov ßxKa (pîyyoç.

• j ^HpsyevyiÇf\' x/vvvTO Vxvx TrroKis^pov sxxcrroi.

His dubitationibus et anxia mente teneram puellam vexari
antequam se omnibus- periculis pro viro amato obiciat bene
intellexit Apollonius: eo maiore admiratione digna est, quod
non suam sed illius salutem curans omni opera illum serva vit.
802—824.» . ) a ■ :

Indutà peplüm pùlchrum vestigiis doloris et dubiae mentis
detersis ipsa 835 seq.:

. ccvtcû sf 20fa0lç £vl^lv&vov<tx

trrsTßs tts^ov Aj^&jj rx ol h rorh ^jsv -

^ .^stTTTsa-i T .liisXKsv x£^y,<r£7^xi oTrha-M.

Tantà veritate -non animi commotiones solas descripsit
Apollonius sed habitum totum, vultum, ingressum quasi in
tempore,\'quo nulla ars scenica floruit, noster ante oculo»
habuerit clarissimas actrices scenicas huius aetatis. Memini
nostram celeberrimam Frenkel-Bouwmeester magnam glóriam
adipisci, quod in primo actu dramatis „Fedora", a Gallico
poeta Sardou scripti, anxiam mentem tremebundae impa-
tientia morae mulieris etiam melius imitata sit quam Gallica
Sarah Bernard. Quae tunc in theatro vidi, legi in\'Apol-
ionii carmine. In hoc libro \' tertio Apollonius locis laudatis
summa praestantiâ" et veritate descriptionis non minore gloria
dignus est quam ob pronuntiationem et actionem et gestus
actrices scenicae huius temporis clarissimae.

Quae sequuntur optima et pergrata, in memoriam revocant
venustissimum Odysseae librum V (sub finem) et VI. Iussit

109:

Medea ancillas celeriter mulos iungere curruiret medicamento 1)
clam ex area sumpto conscendit rhedam, vectaque est per
urbem, ancillis circum currum celeriter sequentibus, 872 seq.

Cil Sè aKKxi
Tsipivbcq êipXTTTÔfisvxi (lerÔTKrbev, v

rpûxwv sùpsTxv KXT^xfix^irér àv Sè xiTÛiVxc;
XsTTxKsovq Ksvx^q ixiyowi^oq xxpiÇ xstpov.

Versus postremus plane et dilucide discrimen, quod inter
Homericam rationem et inter Apollonianam est, indicat:
Homerus nondum tantopere ad veritatem naturae describere
potuit. Utinam homines aetatis Alexandrinae cognovissent
colores et oleum miscere et habuissent omnia utensilia neces-
saria ad pingendum, Graeci pictores quoque (imagines virorum
et mulierum nonnullae in Aegypto inventae in sarcophagorum
operculis iam summa praestantia sunt) eundem principatum
obtinuissent, quem poetae, architecti, sculptores, legislatores,
philosophi quoque, qui physicis studiis imprimis operam navan-
tes ingenii acumine et sana mente Graeca, deinde meditation©
et observata natura, physicas rationes et naturae leges tam
fixas et tam immotas statuerunt, ut physici nostrae aetatis
ampliore disciplina et melioribus instrumentis usi tantum eas
affirmare potuerint 2).

Quum extra urbem pervenerunt, Medea celeriter a curru
descendit et callide magna prudentia, primo timoré simulate,
deinde laeto adloquio (quae omnia admodum sunt virginis,
quae ambagibus nonnullis et longo exordio usa amicis per-

1) Fusius descriptum est 844—867, ubi narrat poeta cruore Promethei
in Caucaso monte adstricti berbam, qua medicamen paravit, succrevisse.

2) Cf. ingeniosissimos atomistas. Inspicias passim opus doctissimi lohn
Massen (the atomic theory of Lucretius contrasted with modem doctrines
of atoms and evolution).

110:

\'suadere conatur) dixit se territam esse quod nihil curans
prope viros peregrinos accesserit et adhortatur ancillas ut,
cum nulla earum mulierum, quae eodem quotidie soleant
confluere, ventura sit, cantu et floribus carpendis gaudeant
(891—899). Eas non pa vere notans veram causam aperit
multa dona iis pollicita (Argum quoque et Chalciopen a se id
petiisse) et iussit eas discedere, cumlasonvenisset 891—911.

Argos qui iam (825—827) vidit Medeam paratam esse in
Hecatae fanum abire, duxit lasonem robore et pulchritudine
splendidum per campos. Mopsus autem Ampycides eos secutus,
consilio garrulae cornicis quod legitur 932:

„cinKsiviq s\'s\'f i/,àvTiq, oç oùTo<tx TTxT^sg \'laxatv
oJS{ VÓ^ <ppX(T<TX<7^Xl, Ó^OVVSXSV OVTS Tl KxpOV
out\'\' ipXTOV xoôptj x£v sttoç ■7rpOT(fiU^-,^7XlTO
^l^SC;}, SVT xv (r(piv fVlîAuSfÇ xkxol STTUVTXl.
ippoiç, U xxxóf4,XVTl, KXKOCppX^èç\' OvBs ITS KÙlTpiq

ou T xyxvo) (plKsOVTSÇ sttltvsloufflv "EpUT£Ç,
•

hoc igitur audito lasonem adhortatur ut solus in templum
abeat (912—946).

Quae sequuntur, quibus Medeae cupientis anxia exspectatio
describitur, non possum quin laudem 948 seq. :

où Vxpx S\'WjCtôç Tpx\'Jt£T xXKo vo^tyxi,

yi.£k7toy.£VVi<; 7r£p \'opcug- TTXffxi ^é oi, ^vtiv x^vpot

(jLOXTT\'/jV, OÙX £7ri ^iJpOV £<plîv^XV£V £\\plXX(r^Xl.
«AA« (jt.£TXX?^yiy£(TSC£V où Sf\' ttot 0(T<S£

XfjiCpl^ÓXUV fisö\'\' 0[jt,l?.0v f%\' XTpéfiXÇ\' êç X£À£Ù%UÇ -
TJjAoVf XX7CTxiv£VK£, TXpXXXlvOUffX TTXpSlàç.
^ ^XfAX ^îj (TTJjS\'fWV êxyil Siéxp, Ó7r7rÓT£ ^CÛTTOV
^ tto^oç îj xvêlaolo txpx^ps^xvtx "^0x^7x1.
XÙTXp oy\' où fjt,£TX ^iipov ffA^CiWfVjî £(pxxvb-^

Ill

v\\pó<r\'\' àvxBpût7xuv xrs "Zslptog TLksx\'joIû,
oç SîJ TOI xxhoç [ûv xpi^t^hoç r èçîèétrbxi
«vriAAf/, fi-^hoiai S\' iv x^ttctov ^xsv p/^uv.
S)ç xpx rj? xâAôç ijÙv sTT\'^Xvbsv elvopxxv^xt
Akovl^ili;, xxßXTOv Sf ^ur![4,epov uptrs ÇixxvBéig,
sK y xpx o\'i xpx^ivi vtvibsuv Tfhsv, ofz.(ixrx Txvtui;
i^X^f^o^y ^spiiov Sf Txpvt\'i^xi; sÏKov tpev^oq.
yoùvxTX S\'ouV èxi(Tu ovts xpoxxpoi^ev xelpxi
(tr^svsv, xXX^vtrévsp^s txyyi tto^xç. xi Vxpx tsIccç
àfi(pl7rohoi y,x?^x txjxi xtto a-^pslccv skix^^sv.

In hac omnium pulcherrima comparatione (950—960) non-
nulla indicare videntur amorem Medeae funestum fore.

De Medea autem..... sed in hac gratissima Apolloniani

carminis parte ro eùcpvnisïv praeferendum esse mihi videtur,
nihil dicit optimus poeta. Sirio enim et igni torrenti similis
est unusquisque, qui in virtutis et pulchritudinis splen-
dore apparet virgini iam amore incensae, sua sponte amantis
solius salutem curanti, decus et vitam totam in ultimum
discrimen daturae : love viso amantissima Semele quoque rutilo
fulminis ardore interiit! Pergit Apollonius, 967 seq.:
TW S\'^VfOi) xx) xvxv^oi èCphrxtrxv xXK\'/iXoktiv,
îj "^pmiv, >3 f^xxp-^riv èsiSoi^evoi iXxTyi^iv,
x\'ke Txpxffrov sx\'^Xoi iv oupetriv êppl^ccvTXt,

fierx VxZtiç vtco piTrÇjg xvé[x,oto
xtyvf4,svxi xxsipiTOV uç xpx TÛys

ßtXy.oy xXiç 0Béy^X7Bxi ùro ttvoi^viv "Epurog.
yvü (iiv Ahovil^g «tjj èvivsTrTVivlxv.

^SVfJkOpllfl.

Tandem incipit lasen lenissimis verbis ad confirmandam
et adhortandam virginem 975 seq.:

112:

r/Vré Txp^\'svixii, rórov x^\'exi, olov \'hvrx;:- ■
ov rot êyuv, ohi rs \'Svs-xvxssg aXMi sxtTiv .
avapsq, oófors Ttsp tt^t/jj} In vxiaTxxcrxov, ■
^x TTxpog^ Tu (jt,^ Xiviv uTspxt^éo, xoupvj, ,

^ Tt TTXpS^SpSSff^Xl, O TOl (plXOV, V\\a Tl <Px7^Xi.

cchK\\ STTS) aKKilj}^Qiq lxxv0(jt,£v £Uf4,svéovTsq,
%üipui h ^yx^éu, "vx tov Béfiig Iitt\' aXiThbxi -,
xfjc.cpx\'sli^v xy0p£\\J£ xx) £^£0-

Deinde explicat se dira necessitate coactum esse ut virgi-
nem sine qua labores perflcere non possit, auxilium roget:
se autem ab ea adiutum per totam Grraeciam celebraturum
esse eam, dignam eodem honore quo Ariadne, Minois filia
et sermonem concludit. ....

Vi yxp soixxs
£X f^opCpijg ayxv^(Tiv £7rijT£lifj7t x£xx(r^xi.
1008 ag (pxTO xvBxivuv »j ^^iyxXi^ov ot<x£ ^xKov<tx
v£XTxp£Ov ixP^^ij Si ol fvS-öSi B\'Ufiog

xlvcp x£ipo!J!.£vyig. xx) xv£tpxx£v, 0f4,[jc,x(nv xvTyiv.
ov Srr; 7rxpot^£v Ivog TrpoTif/.v^\'i^trxtTO,

: Xfivhg fjt,£v£xiv£v ao>J.£X TTxvT ayopEva-xi.
TrpOTpO VX(PEÏ^VI(TX<TX ^vÓot£Og £^£h£ IMTpng
(pxpfixxor xvTxp óy xï^x vt£^£xto y£yvi^ag.

xxl vv X£ ol xx) Txcxv xTO (TTi}3-£uv xpv<rx<rx
^vxhv £yyvxXt^;£v xyxiofiévi) ^aricvT;- \' •

Toïog XTTO ^xvSroTo xxpiiXTog Aïiroyl\'^xo
(TTpxxT£v "Epug i^\'^sTxv XTVo <pKoyx\' Tïjg Vx{ixpvyxq\'
o(pbxX[j(,öi>V ^p7rX^£V lxiv£TO Sf cppsvxq £ha \'
Tyjxofiévii, oTo\'v T£ TTf/j; po\'tÉ^ffiy hépjvj

T\\\\X£TXl ^aOlTlV lxiV0f/,£Vi1 CpX££(r7tV.

X{Jt,(pU ^\'xXXOT£ fzév T£ XXT öuSffl? Ofjt,flXT £p£l^OV

113:

\'oTs Voivriq stti (T(picri ßöiKKov oxuxxg,
ïfispósv vx\' oCbpvcri (Jt.si\'^iôuvTst;.

Tandem lasonem alloqui ausa ei omnia accurate praescribit,
quae ei agendi sint ut salvus e periculosis laboribus a rege
Aeete impositis evadat, et dicit versus 1060 seq.:
ro Ts xôôxç èç \'EKKxtx rdïô ysKVjri
ohsxi f? AiV? rviXou -Trôbi. vi^treo
I (p\'iKov, Vi rot £x^£V ix(pop!/,i]^évrt véscr^xi.

uç xp sCpil, kx) <7ïyx TTO\'SuV TTÛpOq OUtTS ßxhOVtTX
^sffThiQV Kixpo7<Tt Txpyii\'^x ^XKpu(ri ^süsv
[j^vpo[jc,6vyj, o,r sfisXXsv xttotrpo^i \'TtoX^ov eolo
\'jrôvrov sTrnrXxy^stT^xi, xvivjp^ "^s (jt.iv xvr-^v
s^xvriç f4,v2rcfi TrpotrsCpûvssv, aïXe rs xsipoq
^s^trspyjg\' yxp ci xii oip^xXfiobg Khsv xl^ûg.

Quidquam, quod verius et praestantius est, non facile in-
venias. Verba postrema, quae laudabilis puella ad lasonem
dixit, ei ipsi tam dira et tam crudelia videntur, ut lacrimis
obortis, dolens quod per maria est erratums, eum precetur
ut se recordetur (ipsam.enim se eius numquam oblituram
esse), si domum redux venerit et ut sibi dicat ubinam ei patria
sit et ut sibi plura de Ariadne narret (1076).

At lason ipse lacrimis puellae magno amore incensus
comiter affirmat se suae salutis auctoris noctesque diesque
memorem fore et nonnullis de patria, de Orchomeno, de
Ariadne expositis optat ut Aeetes secum consentiat eodem
modo quo Minos cum Theseo. At virgo discessum lasonis
dolens et ad desperationem adducta dicit: patrem non esse
similem Minoi neque • se Ariadnae ; ille autem sui memor
sit; sed fama e longinqua terra vel nuntia avis veniat, si
oblitus fuerit amantis, aut procellae se agant in conspectum

8

114:

lasonis, ut levitatem exprobret. Ad quae lason misericordia
et amore permotus earn hortatur, ut secum in Graeciam abeat
ubi domum ductura sit eam, amore omnium et dignitate
felicem : tumfore ut nihil nisi mors amori obsistat (1076—1130).

Medea (nempe lunonis erat voluntas ut in Graeciam cum
lasone proflcisceretur), mox non negatura, silet tamen neque
respondore audet reditus immemor, quamquam (neque ancillas
Apollonius veritatis studio non commémorât) 1137 seq. :

Vi^\'/l V»[^(pi\'TrOKOl [Jt,SV OZ-tTTSVOVa-Xl XTubsv
(Tiy^ XVtX^£7ilCV\' S^SVSTO VvjlJt,CiTOq SipiJ,
x^p oIkO-jVs VSSffbxi l^V [Jljirx [Ai^TSpX xovpi^v.

lason autem cautus Medeam monet, tempus esse discedendi,
deinde ad socios et navem laetus festinat redire et Medea
ad ancillas, neque virgo in cogitatione defixa animadverterat\'
eas omnes una advolantes.

yàp V£Cp££<Ta-t iu,£txxpsvlyi \'7c£vótv,t0,
xvtofjt,à,rolç 7ró^£ff7l ôoîjç £tt£^-!>i7xt xtr^ivi^ç,

xxl p\' fTff-jj (/,£v x^ip\'i ^«iS\' ^vlx, T0 ^\'ap tf^xj^Xt^v

oùpîjxç £àxl/y£fi£V\' oT Sf TTOXtV
s\'dvöv £7r£t\'yi[z£voi ttcti ^ûf^xrx, rîjv Vxp hvtrxv
XxXKlÓvyj TTEpt TTXmV £p££tV£V.

Sf TTXXlVTpOTri\'^ITlV XlJt,T^XXVOi;, OVT£ Tl fzvS-uv
£KXV£V, OVT Xv\'Sï^lTXl XV£tpO[Z£V\'^ AfA/jJTÖ,

S\'fV; x^x(Jt,xXü o-CpiXx\'i xXivrïjpog h£pB^£V
Xêxptç £p£i7XiJt,£Vi) Xxi^ fV; x^\'p\'i "^rxpftyjV
vypx Vèvi (SX£Cpxpoig £X£V ofif/,XTX, TropCpópoiKTX
oïov xxxhv \'épyov êTrt^uvétrxTO

Quamquam criminis in parentem sibi conscia est, magnanima
virgo lasoni salutem allatura est 1130-1162. Hoe colloquium
excellit veritate qua narravit Apollonius Medeam primo

-115

profectam ut medicamina lasoni daret, quibus servatus proeul
a Colchide in patriam jedire posset, mox lacrimis obortis
amorem non iam celantem invitam lasonem adhortatam
esse ut se in Graeciam abduceret. Quae lason de Ariadne,
Minois lilia, de patria sua, de Orchomeno dixit non doctum
additamentum habendum est sed habet maximam vim ut
virgini iam amori succumbenti persuadeant.\' ,
Nondum concionem Argonautarum ante diem, quo Medea

I

et lason collocuti sunt, habitam commémora vi, ne expositio-
nem nascentis Medeae amoris inciderem. lasen cum sociis
dira Aeetae iussa communicavit, docens se — nihil enim melius
factu esse — labores suscepisse. Cum plerisque insuperabiles
difficultates esse viderentur, Peleus iratus dixit se, si lason
recusaret, quo minus id perficeret, non posse sinere alium mor-
tis periculoobici. QuumTelamon,Ida,Tyndaridaeindignatione
fremerent et Argus Phrixi filio auxilium Medeae pollicitus esset
dii faustum omen dederunt : columbam, Veneri sacram avem,
accipitris vim effugientem et in sinum lasonis delabentem.
Laetus agnoscit Mopsus auxilium Veneris a Phineo promissum
sed Idas, ut semper ferox proelium mavult 489—576.

Ab aha parte igitur Argonautas primo plerosque perculsds,
mox autem bono omine accepte confirmatis animis lasonis
virtute confidere, ab alia contra parte legimus Aeeten, ferocis-
simum regem, lasone occiso vim et insidias in Argonautas
paravisse 557—608.

Nocte, quae colloquium lasonis et Medeae sequitur, laso-
nem omnia a Medea monita perficere et impavidum terroribus
dirissimis parem esse narravit Apollonius fusius et aliis verbis
atque in colloquio a me tractate usus est. Rectissime terrores
ab Hecate oblatos inseruit noster, quibus lasonem, Medeae

116:

amore iam honoratum, virum constantem et fortem, dignum
divina ope cognovimus.

Eodem modo, quo multis in fabulis magicae opes, hero-
•um gloriam minime diminuunt, salutem a Medea lasoni obla-
tam Apollonius ea fide, quam habere bonum poetam decet,
narravit (1191—1225).

Postridie eius diei Aeetes Solis filius, armis splendidis et
invictis ornatus currum escendit et magna multitudine
stipatus festinat (ut Neptunus ad ludos Isthmios aliosve) ad
laborem lasonis inspiciendum.

Uncto corpore et armis tali medicamine, ut Idas atrox et
impia mente deorum opem nihili faciens lasonis hastam omni-
bus viribus frangere non possit. At lason pugnam sperat. Robur
enim eum subiit intrepidum et invictum et utrimque validae
manus viribus induruerunt. Et ille: (1259—1262).

âç vor àp\'^\'ioç \'ittttcç ££>2q[j(,£voç ttoksiaoio

(TXXp^f/,^ STTlXpSf^iSrUV xpovsi TS^OV, aVTXp UTTSP^SV
xu^wccv op^dtiTiv ovxTiv xh^kv xsipsi\'

hastam vibrans huc atque iiluc morae impatiens pedes su-
blimes movet (1265—1267).

cpxii^q y.sv ^oipspoTo tcxt xl^epoq x!<titov(Txv

XSIf^Spi^V (TTf/JflTÎjV 3-XIZtVOV [J.STXTXl(pX7(T£cbxi

SX vsCpsuv, OT sTTsirx fAsXxvrxrcv Sfißpov xyuvrxi.

Nautae in sedilibus ex ordine considentes- celerrime in

campum Marti sacratum remigant. Ob comparationem bene

«

exstructam et coronae civium scopulo insistentium et regis
ad ripam fiuvii laborem lasonis inspicientis gratissimam et
accuratam descriptionem, quo locorum naturam et spectato-
rum statum descripsit Apollonius, citabo 1271—1277.

117:

Toc-ffov TTpcrépcc TfAfv âsrrsoç xvrnrép^^sv,
öa-aov t\' ix fV\'^^jScAcç xpfAOCTi vwax

- yiyvsTXl, DTT\'KQT Cte^XX XXrxCp2rtftSV0(0 UVXXTOÇ

xvihsiJt^óvsi; TTS^oïfft xx) rl^evTXt.

TéT(4.CV s\'aï^t^jv t£ XX) XKXCCV sbvsx KûÀZCOV,
rovç (jÙv KxuxxvioKTiv iCpsffTXOTxç irxoTrsXatriv

TOV "B\'xVTOV TTXpX ^f^AC^ sXlUffOpiSVCV 7rOTX[JI,ÓÏO..

Argonautarum ardorem lasonis virtute et constantia fiden-
tium bene opposuit Apollonius regi potenti et ingenti mul-
titudini Colchorum.

De labore, quo perfunctus est lason, omnibus noto, nonplura
dicam, nisi quod Apollonius ad eandem veritatem naturae, qua
plerumque usus est, haec omnia descripsit et comparationibus 1)
ad diversa facta illustranda peridoneis et pulcherrimis usus
est. Tanto ardore poetico lasonis labores tot pulcherrimis-
comparationibus ornatos descripsit Apollonius ut in hao
quoque libri tertii parte omnes vires intenderit eademque vi
usus sit, qua Homerus in libro quarto Iliadis 423—456 com-
parationes accumulavit ad multitudinem copiarum > pugnantium
clamorem et sanguinem fluentem describendum.

Liber quartus incipit 1 et 2:

1) De tauris iugo subactis 1307—1313, de arando 1322—1339,
1340—1348 (boves perterriti, soluti ab lasone, fugam petunt 1345
quod et veritate excellit et lasonis robur et virtutcra demonstrat; cgregii
quoque versus quos Valerius omisit, sunt 1348—1352 de lasone bibente
et robur temptante), de splendore armatorum virorum 1357—1358,
1359 — 1363, de clamore mirantium Colchicorum 1370—1371, de furore
1373—1374 terriginarum mox suis ictibus cadentium (1374—1376), do
virtute lasonis simillimi lucidae stellae (1377—1379), et viros cres-
centes e sulcis metentis (1386—1390), de sulcis sanguine repletis (1392).

118:

xÙTtj VVV Kxf^tzrév ys, Srsx, KX) ^t)V£X KOvpyjc
hvsTTs, Movffx, Aïog Tsxcg.
versuum 3—5, lectio non constat (cf. ed. Merkel). Miram
dubitationem, quo nomine virginis facta nominet, refellit
poeta ipso versu 40, ubi epitheto \'i(Jt.spis<T(Tx usus est.

Nocte, quae sequitur, virgo iram ferocissimi Aeetae verita
trerait ut cerva in nemoris dumetis canum latratu pavet, et:

Txpßsi Vx[J!,<piTûKovç sTTiijTopxg èv ol 07<re
TTXîjro xvpoç, ^sivév Sf xepißpoßssrxov xxovxl.
TTVKVX Sf JMVXXviviq STTSßXffffXTO, TTVXVX Sf XOVp)^
êXxofiêvij xXoxxi^ovg yosp^ jSpu^jfirüT\' xviyj.

Iterum venenum degustatura lunonis consilia erat frustratura
nisi dea earn incitavisset ut cum Phrixi filiis ad Argonautas
confugeret. Quamquam poeta finxit hanc subitam cogitationem
lunonis ope Medeae animum subiisse, rerum series non
abrumpitur neque id deae factum interventus dicendus est.

TTTspoeig Sf o\'i êv (ppsff) ^vfzoç

ïxv^ij, (Z6TX S\'iSfJ\'f xxXhtTvroç x^pox KOXTTCOV
cpxpfixxx TXVT XfAV^lÇ X«Tf%£VÄT<J (PuplXfloTo.
Kvrrcs- S\'fjv Tf héxog xx) ^ixXßxg xfji<porépii^£V
iTTx^fiovç, xx) Tolx^v £7rxCpjjiTxro, T£ f/,xxphv

pil^Xfièvtl TTXÖXXßOV, ^XXXfi^ flVyifl-^Yx fîijTp)

xxl>.iT£ Txp^sv\'m, (23—29).
et tristi voce matrem, Chalciopen, totamque domum valere
iubens, exclamat amantissima sed pudica et innocentissima
puella: oh, utinam te mare hospes perdidisset, priusquaniin
Colchidem venisses ! Lacrimans ingenti dolore domum relinquit :

C/Jf VX(PV£IQ1Q \'^l£lXV<T^£llTX Sö^ifltO
Ktfixg, ?VT£ vkv XXTp\'^q àx£v0<x^l7£v xhx,
où Sf vv TCCû lioyspolo XSXsIpijTXt XXfjiXTOlO,

119:

xX>,\'\' er âyj^é(Ti70v<rx Sujj? kx) epyx

shiv xru^o[/,&wi ùtto x^^P^? xvxit7viç\'

Tolii xp \'l{ZSpÓS77X Sj/zav 3lOÙp>}.

Sine strepitu aperit ianuam celeri cantatione

yVf^v077lv sè TTo\'èsrfflV xvx 7T£lVXq S"£fV oilAOVq,
Xxt^ fih TrêTTXov £7r Q0pÔ7lV XfiCpl (iérUTTX

7T£tKXfi£Vyi XXI XXKX TTXpi^lX, SfÇ/T£j3!? Sf

xxpi^v ù^pî^i Tré^xv àeprxXomx (43—46)

Ob versus 3 : 874 et 875 iam maximis laudibus Apol-
lonium extuli sed hoc loco adiciam Medeam hoc modo sinistra
manu peplum circa frontem et pulchras genas detrahentem
et altera tollentem oram tunicae mihi in memoriam revocare
statuas elegantissimas Tanagrae in sarcophagis inventas et
monebo aetatem labantis Graecitatis, ut vulgo dicitur, arte
non tam grandi quam gratissima et ad veritatem naturae res
et homines efflngente in his quoque principem locum obtinere.

Urbe egrediens custodes latet et Luna agnoscente non se
solam amori succabuisse sed sortis eiusdem socias multas
habere (quae brevis digressio admodum Alexandrina est sed
faceta) Medea properat ad ignem, quem Argonautae certamine
lasonis egregie perfecte incenderant. Deinde Apollonius tam
vere quam suaviter descripsit Medeam magna voce vocantem
Phrontin fratrem minimum natu, Argonautas obscura nocte
celeriter ad eam remigantes, lasonem retinaculis navis ripae
nondum iniectis maximo nisu in terram desilientem 66—82.
Medea lasonis opem implorans precatur ut secum auferat
neque orbitate cognatorum infamem ipsam reddat.
îVx£v xxilxsßkvvi\' [Jt-kyct 5f cppévsg Ahovl^xo
ytjd\'fsv xJ\\px Sf [iiv Trepi yovvx7i 7r£7rT)juTxv
y,k xvx£tpifi£vog 7rpû77rrîi^xro, ^xp7vvév T£ (92—94).

120:

Qui versus (et 79) maximi momenti sunt. Nam quamquam
de amore lasonis in Medeam non multa audivimus, verbis
{iikyx cppkveq AhoviZsco yi^^m) luce clarius fit, cum rerum
status ipse coegerit Medeam, non illum,primas partes agere,
eum non esse stipitem sensu carentem sed hominem ét tem-
poribus callidissime servientem, ut monui, ét amore virginis
aniabilis dignissimum.

lure iurando dato, se eam uxorem ducturum esse manum
manui inserit et cum adhortatus Medeam nautas navem
celeriter a terra depellere iussit:

TToKvq sTTsiyof^^ivuv £^â.T,fi7iv

xpitTTyiav vj VsiiTTOi\'Kiv xhtTomix,
yxiyfi xslpxç stsivsv xfjt.yixxvoç. xvtxp\'\'ly!(tccv
Bxpirvvev r etrisa-ai, kx) hxxvsv xtrxxKoootrxv.

Non inconsiderate nec sensus et pietatis expers Medea
patriam et parentes relinquit. Fuga Medeae eo modo exposi-
ta, qua Aeetes ipse deceptus lasonem non bis fallere potuit
(draco enim adhuc vincendus erat), impedit quo minus carmen
Apollonianum ingrata iteratione laboret. Medea et lason soli
obscuram silvam intrant, in qua taeterrimus draco vellus
aureum custodiebat. Dracone a Medea sopito vellus aufert
lason :

ùq rrsK/jvxiyiv TTxp^svoç x\'iyKviV

V\\pÓ^£V l^xvkxomxv VTTCCpoCploV bxKxiAOlQ

h£7rrxK£a Ixva vrroitrx^\'^^\'\' ^^ ^^
Xxlp£i \'S£pkofi£viji; xxXov asXaq. uç tot
yvj^étTvvoç (A£yx Kuxg Ixlq £VX£lpxTO x^P\'^\'^\'
Kxi 01 £7ri ^xvB^a-i Trxpnhiv yiV£ iJt,£TU7ru
f^xpfixpvy^ P^y/véotiv (p^oy) £\'lx£Xov J^£V £p£vboq.
Magnum et splendidum (174—178) vellus humeris portât lason :

121:

yjis S\'^AAcTf piiv Xxi^ iTisifièvog

xùxévoç VTXTOW TToStJVSxéç, «AAOTf S\'öïyTf

f/Af; ix(pX7crûfisvoç\' Trsp) <yxp 5/fV, f f^iï rig

XvêpSlV Vil S-fWV V0(TCpt7(y£TXl XVTli^OXvjtTXg.

Postridie laeti Argonautae ancoram solvunt in patriam
redituri et mox Aeetes accelerate cursu in litus advolans
videt Argonautas profectos esse. Sed satis de his: ut de
reditu agam non opus est, quod Valerius carmen suum per-
ficere non potuit.

CONCLUSIO.

Quamquam tot et tanta discrimina sunt inter utrumque
poetam, utrique commune est, quod vixerunt aetate, quae
successit florenti arti poeticae populi Graeci et Romani, et quod
argumentum non minus quam poeseos genus a sua aetate
alienum tractaverunt. Quo autem modo uterque munere func-
tus est? Apollonius Rhodius et Valerius Flaccus ab indole
gentis suae non aberraverunt sed quae propria sunt Graeciae
et Latii, in utriusque poetae Argonauticis quoque inveniuntur,
quibus gens omnium artium disciplinarumque ét inventrix ét
cultrix populo duro, militari, forensemusumetartemrhetori-
cam exercenti opponitur. Homerica poesis, splendidissimae artis
Hellenicae\' origo finis quoque litterarum Graecarum fuit. At
„tempora mutantur et nos mutamur in illis", ut dixit Horatius,
et Graeci quoque mutati. Nulla rhapsodorum familia Apol-
lonii Argonautica declamatione auxit, ut Aeolica et mox
lonica gens composuerunt Iliadem et Odysseam, nulla virtus
heroum doctissimos bibliothecae Alexandrinae praefectos in-
fiammavit, non dii et deae iis iam cordi erant, iacebat religio,
nec Argonautica mores et totam vitae rationem docent. Multa
autem doctrina laborant, argumentum ipsum non est ingens
proelium a Graecia contra Asiam gestum, spectat tantum ad

123:

itinera mercaturae studio suscepta a gente, quae historicis
temporibus non iam vigebat. Quamquam igitur Apolloniana
Argonautica, in multis rebus inferiora sunt Homerica poesi,
quod attinet ad argumentum et virilem animum heroici tem-
poris, multo magis iis nocuit infamia Alexandrinae aetatis.
Non negandum est doctrina longe arcessita et minuta laborare
saepius poesin Alexandrinam, quae poetico vigore plerumque
caruerit. Concede, dummodo ne Apollonius, qui usus est
grata veritate, iucunda simplicitate, nullo fere deorum, qui
non iam colebantur, interventu, digressionibus rotundis et argu-
mento ipsi bene cohaerentibus, qui excellit quoque naturae
amoenitatis et nascentis amoris descriptione, quam novamet
recentem materiam summa praestantia perfecit, laude et gloria
mérita careat ! Valerius Flaccus contra argentea aetate Roma-
narum litterarum vivebat, cuius bona fama ei sine dubio profuit
apud multa ingénia critica nostri quoque temporis. Ut Homerus
Apollonio exemplum fuit, sic Vergilius Valerio Flacco, sed cum
Apollonius ab Homero descriptionem epicam et veram mutuatus
sit, Valerius Vergiliana poesi iam artificiosa in peius mutanda
inductus est ut argumentum de Argo prima nave, quod a
fabula Argonautica alienum est, et deos pristina maiestate
carentes pro Apollonii grata simplicitate finxerit. Quia tamen
Vergilii assectator fuit, temere et sine causa Flacci gloria
crevit. Primis enim Christianis temporibus Vergilius plurimum
manu versatus est Latini sermonis discendi causa et quod
dii VergiUani pristine vigore et propria natura carentes
rigidis dogmatibus Christianis non iam noxii erant 1). Prae-

1) Cf. J. L. Sirks. Vergilius als Dichter,\'Wijze en Toovenaar. Progr.
Gymn. Groningen 1874—1875.

124:

terea Quinctilianus fortasse immaturam mortem iuvenis, qui
litteris magna industria studuisse videtur, dolens et mise-
ricordia commotus . scripsit XI : 90 : „ in Valerio Flacco
nuper multum amisimus." Ne hoc iudicium, sine argumentis
prolatum, maioris momenti habeatur! Operae pretium est
inspicere sententias, quas G. Bernhardy (Grundrisz der Rö-
mischen Litteratur 1872) et W. S. Teuflfel (Geschichte der
Römischen Litteratur) protulerunt, quorum opera doctissima,
quicunque litteris Latinis operam navant, recte noctesquo
diesque versat. Dicit Bernhardius: Valerius kennt einen nicht
geringen Kreis Alexandrinischer Gelehrsamkeit, seine Stärke
liegt aber in rhetorischer Kunst und besonnerer Komposition.
Apollonius übertrifft ihn zwar in Anmuth und Natürlichkeit,
und noch weiter tritt er hinter Virgil in Geschmack, Klarheit
und Harmonie des Vortrags zurück; aber Feuer, Kunst des-
Plans und Kräftige Charakteristik sind Vorzüge worin er den
Griechischen Epiker überbietet. Mit aller Kunst ist ihm dennoch
nicht gelungen ein Interesse für sein nur dem Mythographen
günstiges Thema zu wecken. Er fesselt durch keinen male-
rischen Zug, nicht einmal durch gemüthliche Schilderung
der Medea; der jugendliche Dichter hat nicht nur in der
Wahl seines Stoffes gefehlt sondern ihn auch zu breit
angelegt, und übertreibt in wortreicher Darstellung. Teuffelius
(edit. 1890): „(die Argonautica des Valerius Flaccus sind) frei
nach Apollonius aus Rhodos gearbeitet, mit Kürzung der
Alexandrinischen Gelehrsamkeit und weiterer Ausführung wir-
kungsvoller Szenen, sowie grösserer Sorgfalt in Charakter-
zeichnung und Seelenmalerei. Die Darstellung zeugt \'von
dichterischer Begabung, ist rhetorisch belebt und Wortreich."

Sed quid dicendum est de his : „Valerius kennt einen nicht,

125:

geringen Kreis Alexandrinischer G-elehrsamkeit, seine Stärke
aber u. s. w. (Bernhardius)" quod Vitium in Valeriano carmine
aetatis studio excusare non possumus et praeterea admodum
desideramus ea, quae Apolionii carmini admodum profuerunt (cf.
de mora in insula Aretia pag. 103)? Num Valerius laudandus est
propter „ Kürzung der Alexandrinischen Gelehrsamkeit (Teuf-
felius)", cum neque longum catalogum, nec omnia nomina,
quae Phineus enumeravit, omiserit (neglecta tamen amoenitate
naturae, quam Apollonius tam venuste descripsit), inseruerit
ea, quae ad Vulcanum in insula Lemno pertinent, deinde de
Bacchico cultu, de Diana Taurica plane supervacua, caedem
Cyzicorum ingenti nominum heroicorum serie auctam? Quid
censendum de libro quinto tantopere vituperando quod in eo
Valerius pessime argumento satisfecit neque totus liber ad argu-
mentum quidquam pertinet. Laus Bernhardii, viri doctissimi,
propter „artem rhetoricam" potius poetam incusat, cum ars rhe-
torica poeticae arti obstet. Admodum mirum est quod Bernhar-
dius dicit Valerium propter „besonnene Komposition" et „Kunst
des Plans" Apollonium longe superasse. Quid? Ubi est illa
„besonnene Komposition", cum argumentum ipsum de itinere
primae navis falsum sit et refutetur fabulae natura, ut
demonstravimus? Ubi est „Feuer, Kunst des Plans", cum
profectio navis maritimae maria aperturae similis sit fugae
-turpissimae, cum Valerius induxerit deos non suas causas
defendentes (ut Neptunus), tantum scelestis dolis utentes,
omni vigore carentes neque quidquam humani (ut dii Home-
rici) habentes, umbras proprie et Manes priscorum coelico-
larum? 1). Sed deinde dicit Bernhardius: „Der jugendliche

1) Mirum, quod Weichert pag. 359, «Apollonius würde, wenn wir

126:

Dichter hat nicht nur. in der Wahl seines Stoffes gefehlt-,
sondern ihn auch zu breit angelegt/\' His verbis omnem
laudem de „ besonnene Komposition " et „ Kunst des Plans "
ipse evertit. Horatiana illa mihi in mentem veniunt „partu-
riunt montes, nascitur ridiculus mus\'\' et „ humano cervicem
pictor equinam iungere si veUt et varias inducere plumas
undique collatis membris, ut turpiter atrum desinat in piscem
mulier formosa superne, spectatum admissi risum teneatis
amici?" Teuffelius Valerium quoque laudat propter „Weitere
Ausführung wirkingsvoller Szenen". Sed procellam, res
in insula Lemno gestas, Argonautarum lustrationem post
caedem Cyzici regis et civium, moram in Bebrycum regione
iam fusius tractavi, neque pluribus verbis opus est. Laude,
quam Thilo (proleg. cap. 1, pag. XI) Valerio attribuit „quod
materiam et electam apte et exornatam ita disposuisset, ut
singulae fabulae in corpus quasi redigerentur partibus suis
perfectum et expletum" Apollonium dignum esse passim
demonstra vi.

Bernhardius laudat Valerium propter „kräftige Charakte-
ristik" quo Apollonium superavit, Teuffelius propter „ gröszere
Sorgfalt in Charakterzeichnung und Seelenmalerei". Bernhar-
dius, ipse non ita multo post dicit: er fesselt durch keinen
malerischen Zug, nicht einmal durch gemüthliche Schilderung
der Medea. Lectoribus praeterea in memoriam revocabo Vale-
rium res in insula Lemno gestas describentem omnia, quae

nicht irren, in der Darstellung der Personen glücklicher gewesen sein,
wenn er in seinem Gedichte die Götter mehr in Bewegung gesetzt und
sie in die Thaten und Schicksale der Argonauten Öfterer eingemischt-hiltte,
wie es auf eine genügendere AVeise von dem Römischen Dichter gesche-
hen ist.

127:

ad miüienim comraotiones animi pertineant, omisisse. De
lasone, quem fortiorem et humaniorem in salutatione ad
parentem, in mora apud Hypsipylen, postCyaneasrupes, in
Colchide descripsit Apollonius, de matre eius non iam pluribus
verbis exponere velim. Quamquam non ferendum est Vale-
rium, Pessimum sectatorem Vergilii, cui in libro quarto tam
celebrate Apollonius exemplum fuerit, Apollonio ob animi
commotiones bene descriptas antepositum esse. Cum nondum
de libro septimo Valerii egerim, nonnulla proferam, quibus
intelligi possit, quomodo Flaccus Medeae amorem exposuerit.
Iam animadverti in libro quinto et sexto Valerium hic atque
illic de Medeae amore abrupte mentionem facere ita, ut ét dira
futura praedicet ét virgo non sua sponte sed prava lunonis
adhortatione permota amore in lasonem exarserit. In VII :
100—111 et 114—146 bono exemple (in Ap. Rhod. 8 : 489—463,
462—470 et nonnullis aliis versibus) bene usus est Valerius.
Magnum discrimen est inter Apollonii 3:471 et Valerii Flacci
139: „meque ista precari nesciat", qui versus laudem commo-
tionis bene descriptae iam plane tolleret, nisi alia et graviora
proferre possem. Quum Valerius ipse descripserit virginem
magis magisque turbatam ne in somniis quidem lasonis
oblivisci, postea dicit, quod „ardor hebet, leviorque pu-
dori mensque obnixa malo", lunonem Venerem in Olympum
adiisse. Res tam gravis est ut cingulum Veneris non iam satis-
faciat sed deae ipsius auxilio opus sit, quae „cunctantia
pectora dubiumque pudorem" commoveat. Inno iubet Iridem
in templum Dianae lasonem ducere, et Cytherea petit Col-
chidem virginem, dum Inno ipsa Caucasi rupibus insidit
eventum nesciens et anxia. Ut boum ductores clamore et
tlagelhs stridentibus boves obstinates viam ire cogunt, sie

128:

dolis et lenocinio Iris et Venus, lunone, non Pronuba sed
Lena, iubente amantium lenocinium faciunt. Concede nos apud
Apollonium legere "Epurag virginem sollicitare sed de diis vel
divinis potestatibus minime cogitandum est: nomen "Epureg
significat amorem ipsum. Venus formam Circis induta virgini
narrat lasonem se adhortatum esse ut Medeae opem imploret.
Venus enim lasonis mentionem facit quo puellae persuadeat,
ut patriam relinquat.

Quaenam causa erat cur opem veneflcae virginis petere vide-
retur lason fortissimus heros ? Nulla. Sed apparet Medeam nihil
sua sponte andere, tantum esse instrumentum divini sceleris
(cf. 348). Quomodo igitur Bernhardius et Teuffelius indoUs
descriptionem Valerianam praeponere potuerint Apollonianae,
nescio. Omnia, quae in Apollonii carmine admodum lectorem
delectant, quod virgo timida et rubicunda medicamen lasoni
dedit eumque utili consilio adhortata est, sed mox se invita
sensim paulatimque de sorte Ariadnis eum interrogans
omnem animum suum aperuit, Valerius non eodem tenore
et perpetuitate usus potius depravavit quam imita tus est.
Ipsa enim durât lasonis arma, deinde amorem aperit, mox
draconis vim recordatur. Quae abrupta amoris narratio effendit.
Apud Apollonium venerat Medea, ut medicamen daret sed
mox futura lasonis prefectione afflicta ausa est amorem
confiteri. Igitur tam multa desunt in Valeriana lasonis et
Medeae expositione et quae Valerius adiunxit argumente,
tantopere officiunt, ut non amplius de ea re acturus sim.
Medea interventu dearum et Valerii sinistris significatio-
nibus de futuris sceleribus fit ministra divinae fraudis et
venefica.

Apollonii Rhodii igitur Argonautica habent multa Homerica,

129:

Alexandrinam doctrinam quidem sed pleraque Theocrito digna
et omnia optima quae illa aetas protulit. Valerii autem Flacci
carmen habet eandem Alexandrinam doctrinam, Vergiliana
multa detorta, nonnulla e Diodoro sumpta sed omisit multa
iucunda, quibus Apollonius excellit.

: r \'

i-j-Jhr-i nr\'.ü.\'/jii\'B.\'/.iV I.V", ...... -

i .M.,.\' \'\'irftîO \' •

•»rft\'jfi-.;: ;/ .mà\'fhi-ynif ifw.>| -
».im.

ài\' ::

THESES.

r—\'! \'--■f -r T T\'

i

THESES.

I.

In C. Valerii Flacci Argonauticon libr. VII vers. 159 sup-
plendum est cum Thilone: sum memor, ut [tu sis] mecum
partita laborem.

II.

Libr. VII vers. 244 eiusdem operis supplendum est :
Nulla quies animo, nullus sopor, arida [tabes].

III.

Libr. VII vers. 537 legendum est:
Contingat sic (pro vix) deinde mori.

IV.

Legendum est in Lucretii de Rerum Natura libr. V vers. 652:
Aut ubi de longo cursu sol ultima coeli
adpulit (pro impulit).

V.

Legendum est Lucret. de Rerum Natura II : 1162:
Conftcimis ferrum vix arvis suppeditatis (pro suppeditati).

VL

IV

Efficacité!- Lucretius in de Rerum Natura libr. I : 830—
920 Anaxagorae doctrinae de natura primorum corporum,
quae \'oßoioizsp^ dicuntur, impugnat.

VIL

In Cornelii Nepotis vita Alcibiadis supplendum est 8 : 5
„quoniam", inquit, victoriae patriae répugnas, illud moneo,
[nel iuxta hostem castra habeas nautica etc.

VIII.

Non recte Küster ad Horath II : 20 : 2 dicit „ biformis
fatis" tantum spectare ad iocosam et severam naturam,
quasi duplicem, quam Horatius in odis quoque prae se ferat.

IX.

Non recte Küster „Catonis nobile letum" (od. I : 12 : 35)
et „Et cuncta terrarum subacta Praeter atrocem animum
Catonis " (Od. II : 1: 23) putat ironice dictum esse ab Horatio.

X.

In epigr. (Anthologiae epigrammatum Graecorum appen-
dicis novae caput I), 20 vers 4.

3 oç sKvipv^sv rh avrog \'àyccvx

4 OUT uTTOtTXhTri^KV, O\'JT xvxlsiyfJ^xT
legendum est pro xvxl£iy(j,xT : xvxMi/,xt\\

XI.

In epigr. 33 vers 2.

svXOôK^v Tahkaxq, so\\ %xpiv ,

supplendum est xvTXTToloûg.

XII.

In epigr. 50 vers 1.

AÎikoç "las\',«.;\' xttx^, Svc Vhbx^s vkxtg
legendum est pro vkxt? vtxccv.

XIIL

In epigr. 53 vers 2.

TXÇ Ax-/,ùxt[iovixç (iviA,{Jt,xxl\'Boç ys rsB\'sv
^üpov,

scribendum est pro ys ro.

XIV.

In epigr. 61 vers 2.

XTTTÎJÇ lj(,0[v]v07rxxxv rî\\lT\\7XpX (Tchfixy eXÛv

non supplendum est p(,o[v\\vo7rxKxy sed legendum

[accvotxKxv.

XV.

In epigr. 83 vers 6.

Xèp(T\\tç VApirxyov viog, xpt(TT£v<Txg tx^s ■TrhrMV
X^P^) TriA-^jy Avxlccv tccv tot\'\' fv viKmcf..
legendum est pro ttxKviv ttxx-^.
Komma ponendum post p.ixl^.

versu 11. ZjJW ^\'sTTSt TpO\'TTxV XTTO TMvl" SGT^tTSV XTTXVTUV
legendum est pro ÏTrst \'îttsitx.

XVI.

Grave vitium est editoris Cougny, quod in epigr. 99 vers 2.

(TOt To\'S\' \'AXs^xv2pog Mxxs\'^ccv xspxg xv^sto, ttxIxv,
xxv^uvog ^xv^ixov ^xi[>i,óviov,

xxvbccvog vertit: asini.

VI

XVIL

In epigr. 115 vers 1.

\'H \'tid\'ïvmiikvvi Ksi>.Kl7Tiov àv^px7i

Cougny non recte vertit ^ixTrivofzévij : quae ad bibendum
provocat sed signiflcat: quae poculis certat.

N

, XVIII.

In epigr. 121 vers 2.

"Sêpxso Bstarüv xpxfiv xs^koCpipnv

non legendum est x£Sr?.ccpópuv sed xs^Kocpépov.

XIX.

In epigr. 16é vers 1.

(P^sy^xo, AxTOt\'^x\' crcv yxp [iépoç wSf xx^vjTXi
MsiAvm, xKTÏjtv (oxK>J[u,evoç TTvpIvxiç.
signum* ponendum est inter fiépog et wSf.

XX.

In epigr. 169 y vers 6.

où yxp èv sÙTVzk ^Xy^pcu 7rkCpog, xKK\' sipslpe\'^^g
6. "AXCpstou kx) Aiog ii77rx7xfiijy.

legendum est pro wTx^xr^^^vê77rx7xfi>iv.

XXI.

. In epigr. 171 vers 4.

£py{iX7lV SÙTXKTOiai f^£f^X?JT£Ç XKpOV £CP>](2oi

xx) CpiXlxi XxpÏTccv Tx/Urf^iy" ô(^o:ppoiTvvxi
non recte nominativus pro dativo legitur.

VII

XXIL

In epigr. 175 vers 5 supplendum est

fVf) (W^jTif/) jJ aij, X^^sT^iX (TOV ^Sfid? x[y.T7(Tl CT]T£(p£l.

XXXIII.

In epigr. 193 vers 3 supplendum est
xpovpxio\\_io TTs\'Soio],

XXIV.

In epigr. 197 vers. 1 supplendum est

T\'Jipi^g nxi^v[ccv xyog] \'ATToKXuvog srxtpcv.

XV.

Legendum est in epigr. 219 vers 2

"ZX^liX ToV \'EpiJt.sixo Kx) s\'lKOvxg \'Hhio\'^upou
KsarpoCpopoi r^yxved\'svro TVTTcp.

pro TVTTC;} TOTTCfi.

XXVI.

Corrigendum et supplendum est in epigr. 241 vers 7
y[(a7VS\'], xv^psg "Iccvsg, xyxXpcxrx nxXov opxcbxi

x\\h, OT SffTSTTTXl "TTK^vIc^ £V T£f4,£V£l.

v[f/.£7g] pro

xyxXf^x rh pro xyxKiJt,xrx.
0 r pro ot.

XXVII.

Legendum est in epigr. 242 : 9 non Trviotg sed vsvotg etc.

VIII

XXVIII.

In Homericis editionibus formae, quales âvTnîmizv. Il 1:31
ubique reiciendae sunt et ponendum: à-jTixowav.

XXIX.

Personae, quibus bistriones Graeci et Romani utebantur,
vocem non intendebant.

XXX.

In vita et factis Tiberii enarrandis Tacito üdes abiudicanda
est.

XXXI.

Non recte historia Romana anno 476 concluditur.

XXXII.

Transitus per Alpes error erat ducis Hannibalis.

XXXIII.

Grothe Alexandrum Magnum calumniatur in historia sua
Graeca.

XXXIV.

Egregie fallitur Eymael in explicando versu 89 carminis,
quod inscribitur Prosopopoea (Hofwijck, pag. 18 Adnotatio-
num): „Ik vermoed, dat niet gezinspeeld wordt op een van
Huygens bedillers, die Reinier of Vos heette; \'t is mij anders
niet duidelijk, waarom hier van Reintje gesproken wordt.
Verg. Sneld. bl. 103, dat tot opschrift draagt: Reiniers

IX

uyterste, en het onmiddelijk volgende. Of wordt door Reinier
of Vos een criticus in \'t algemeen bedoeld?"

Alludit scilicet poeta ad Phaedri Fabulam I : 7.

XXXV.

Deflnitio comoediae, quam proposuit Baumgart in libro,
qui inscribitur „Handbuch der Poetik, Eine Kritische-histo-
rische Dars\'tellung der Theorie der Dichtkunst (Stuttgart
1877) pag. 666, admodum est probanda.

XXXVI.

Minus recte Bernays (Grundzüge der Verlorenen Abhand-
lung des Aristoteles über Wirkung der Tragoedle) vertit
vocabulum Kx2rxp(riv per voc. Entladung.

XXXVII.

Peregrinatio St. Brandani Abbatis, ed. Schröder p. 19 v. 17
legendum est pro: (tune ceperunt tendere vela) multum:" in
altum (cf p. 28 v. 22).

;

y-T-

f-

tL.
i:

r

«. Äi"
"■WWBR?

PHjIll>

►~<ia>