lets over Internationale Maatregelen

ïot weeing van

Eiemiscli-Besfflettele Mten.

■ ■ -JÈ

........

--Jf f f \' ■ \' ■

. \\

.-1: if;\' ^
\'V , \'t

s

\' »

tot wering van

Enideiniscli-Besiiettelie M\\u

Î > ^

■\'à

\'PSIÄ

Iets OW iDternatioiiale Maatreplea

TOT WEBING VAN

iüidemisGh-Besmetteliike Ziek

PROEFSCHRIFT

TEB VEKKHUaiUa VAN DEN GRAAD

AAN DE ƒlIJKS-jJNIVERSITEIT TE jJXHECHT,
NA BEKOMEN MACHTISINa VAN DEN BECTOE MA&NiriCÜS

D^ G. H. LAMERS,

Hoogleeraar in de Faculteit van Godgeleerdlieid,
VOLGENS BESLUIT VAN DEN SENAAT DER UNIVERSITEIT

TEGEN DE BEDENKINGEN DER FACULTEIT

TE VERDEDIGEN
op WOENSDAG den 26steu OCTOBER 1887, des namiddags ten 3\'/, uie,

DOOB

geboreu te Moordreclit.

UTRECHT,

J. DE KRUYFF.
1887.

w . J .. - - ƒ

■ VM
■ * \'ifr

;

■ \' f "S-T .

A»

, If

ïk:? -

.. -.......... 1

9 «

Dij mijn laatste afscheid van de Academie, gevoel ik
behoefte allen mijn dank te betuigen, van tvier kennis,
of wier vriendschap, ik genieten mocht.

In de eerste plaats U, Professoren en Lectoren van
deze Universiteit.

Jn het hijzonder aan U, Hoog Geleerde van Overheek
de Meijer, voor de welmllendheid mij als Promotor
bewezen.

U, Zeer Geleerde van Leent, voor uwe hulp hij het
samenstellen van dit proefschrift.

Aan U, Zeer Geleerde Schutte, voor de hulp en

vriendschap, mij bij den aanvang van mijn loophaan als
Officier van Gezondheid betoond.

Eindelijk aan mijn vrienden, zoo hier als elders,
voor de aangename uren , in mv hijzijn doorgebracht.

INLEIDING.

Een litterarisclie partus pracniaturus, is het overloggon
van de volgende bladzijden. Vrees voor een spoedig
vertrek naar Oost of West veroorzaakte dit ongeluk.
Niemand is meer overtuigd van de onrijpheid der vrucht,
dan die haar het leven schonk.

Wat had moeten worden: Do internationalen maatre-
gelen tot wering van besmettelijke epidemische ziekten ,
is geworden, Iets over datzelfde onderwerp, en diinr on
boven oen zeer gebrekkig en onvolledig iets. .

Ihj het behandelen van dit onderwerp bleek al ras, dat
de stof veel te groot was, om in den korten tijd, waarover
ik kon beschikken, voldoende bewerkt te worden Mijn
wensch was, oen beschrijving te geven van de internatio-
nale maatregelen, welke in den loop der tijden als mid-
delen tegen epidemiën zijn aanbevolen, en daarbjj te
behandelen wat vóór en togen gezegd en geschreven wns;
zooveel mogeljjk uiteen te zetten, wat voor on tegen hun
toepassing pleitte.

1

Meer dan een korte geschiedenis van de vier Interna-
tionale Sanitaire Conferentiën, gevolgd door eenige over-
wegingen , over het toepassen van Quarantaine maatregelen,
mocht het niet worden. De wetenschap dat te vroeg
geborenen, bij zorgvuldige verpleging, soms tot gezonde
kinderen opgroeien, doet mij hopen, te eeniger tijd ook deze
vrucht, versterkt en gegroeid, te kunnen vertoonen.

Iets oyer Internationale Maatregelen
tot wering yan
Epidemisch-Besmettelijke Ziekten,

Tegen het midden van deze eeuw, onder den invloed
van de ontwikkeling der publieke hygiëne, waardoor
nieuwe middelen tegen de verspreiding van epidemische
ziekten, ten minste middelen die de hevigheid van epi-
demiën konden verminderen , bekend werden; meer echter
tengevolge van de ondragelijke moeielijkheden , welke het
verkeer en den handel in den weg gelegd werden, werd
men er op verdacht eenige verbetering te brengen in de
maatregelen, door de verschillende landen aangewend,
om zich tegen epidemiën te beschermen.

Met den stoom was snelheid van , en vooral regelmaat
in het verkeer, een eerste vereischte voor den handel ge-
worden.

De quarantainen , soms van veel te langen duur en zeer
willekeurig toegepast, brachten dus groote bezwaren en
nadeelen te weeg. De regehng er van, was meestal aan
geheel onbevoegde handen toevertrouwd en in elk land
ver.sehillend.

Een rapport van Ségur-Dupeyron, inspecteur des éta-
blissements sanitaires, aan de Fransehe regeering, stelde
den toestand duidelijk in het lieht, en gaf den eersten
stoot tot verbetering.

Twee jaar later verkreeg Mélier van de Fransche re-
geering, dat eene poging in het werk gesteld werd, om
in de verschillende landen van Europa een gelijke rege-
ling te verkrijgen.

Daartoe werd een internationale sanitaire conferentie
samengeroepen, die in Januari 1851 te Parijs samenkwam.

Theoretische kwestiën, zooveel mogelijk, buitenslui-
tende, stelde zij zich tot taak, een plan voor eene alge-
meene conventie en een quarantaine reglement te ontwerpen.

Deelnemers waren 12 Regeeringen, te weten die van
Engeland , Frankrijk, Spanje, Portugal, Sardinië, Toskane,
de Kerkelijke Staat, Napels, Oostenrijk, Rusland, Grie-
kenland on Turkije.

De conferentie stelde, in de door haar ontworpen con-
ventie , togen de drie voornaamste epidemische ziekten
quarantainen voor, waarvan een maximum en minimum
bepaald werden.

Elke staat, die tot de conventie toetrad, zou verplicht
zijn, eenige quarantaine-établissementen op te richten.
De in quarantaine gehouden schepen moesten voor hun
onderhoud betalen , met uitzondering van oorlogschepen.
De Sanitaire autoriteiten zouden staatsbeambten zijn; de
Consuls der Staten, die tot de conventie toetraden, zouden
zitting in hun vergaderingen hebben.

Alle Europeesche Mogendheden werden tot deelneming
uitgenoodigd.

Het door de conferentie ontworpen reglement liet de
regeeringen in zake quarantaine te land geheel vrij.

Aan de scheepshygiène was veel aandacht gewijd. Zoo-
wel in havens waar zij uitzeilden, als waar zij binnen
kwamen moesten de schepen onderzocht worden. Bij
vertrek naar zee werden zij van een gezondheidspas voorzien.

De oorspronkelijke pas mocht niet gewijzigd worden,
en werd door de sanitaire autoriteiten slechts geviseerd.

Zoo lang in de haven van uitvaart ook maar één enkel
geval van een der 3 besmettelijke ziekten bestond, was
de pas onzuiver. De Conventie kende slechts de zuivere
en onzuivere pas.

Een schip met meer dan 100 koppen was verplicht
een dokter aan boord te hebben. Kleinere schepen konden
met het meevaren van een seheepsapotheek volstaan.

De scheepsofficieren zouden eenigs populaire instructie
ontvangen.

Binnenkomende schepen zouden gevisiteerd worden.
Als maatregelen die voorgeschreven kunnen worden wer-
den genoemd: Bad voor équipage cn wasschen van het
lijfgoed; verpakking van onbesmette, vernietiging van be-
dorven lading ; luchten, rooken, desinfectie van het geheele
schip; observatie in \'t lazaret. Voor pest gedurende hoog-
stens 15, minstens 10, voor cholera 5, voor gele koorts
minstens 5, hoogstens 7 dagen. De observatietijd voor
gele koorts kon tot 3 verminderd worden, wanneer het

schip 30 dagen reis heeft en in gunstigen hygienischen
toestand verkeert. Er werd onderscheid gemaakt tusschen
observatie-quarantaine en strenge quarantaine. Beiden moes-
ten in een haven, waar een lazaret bestaat worden gehouden.

De zieken moesten worden ontscheept en in \'t établisse-
ment gebracht.

Met pest, eholera of gele koorts geïnfecteerde schepen
mochten niet verder reizen.

Van de lazaretten M\'erd geëischt, dat zij aangenaam en
hygienisch ingericht waren, en een tarief voor het ver-
blijf aldaar werd vastgesteld.

In dc havenplaatsen zouden gezondheidsbureaux zijn,
bestaande uit ecno regeerings-eommissaris ^ chef, en een
raad van administratieve beambten en vakmannen, terwijl
alles onder oppertoezicht van den Minister werd gesteld.

Voor Turkije en Egypte waren eenige afzonderlijke
artikelen gemaakt.

De voornaamste bepalingen waren de volgende :

„Art. CXXXVIII. Le nombre des médecins sanitaires
européens, aetuellement établis en Orient, sera augmenté
jusqu\'à concurrenco de vingt-six, répartis en quatre
arrondissements. Les puissances, signataires de la conven-
tion, se concerteront ultérieurement avec le Gouvernement
de la Sublime-Porte, pour l\'exécution en commun de
cette mesure.

Art. CXXXIII. Les médecins sanitaires européens
établis cn Orient conserveront toute leur indépendance
vis-à vis des autorités locales, et ils ne relèveront, quant

à leur responsabilité, que des gouvernements qui les
auront constitués.

Art. CXXXIV. Les fonctions des médecins sanitaires
consisteront :

1°. A étudier, sous le rapport de la santé publique,
le pays 6u ils se trouvent, son climat, ses maladies et
toutes les conditions qui s\'y rattachent, ainsi quo les
mesures prises pour combattre ces maladies.

2". A parcourir, à cet effet, leurs circonscriptions re-
spectives toutes les fois qu\'ils le croiront utile; cn Egypte,
aussi souvent que possible.

3°. A informer de tout ce qui a trait à la santé
publique le médecin central dc l\'arrondissement, Iccorps
consulaire, et, si besoin est, les autorités locales du pays,
deux fois par mois on Turquie, toutes les semaines en
Egypte. Dans les cas d\'épidémie ou de maladie suspecte
quelconque", ainsi que dans les cas extraordinaires en
général, le médecin sanitaire expédiera, sans délai, un
rapport spécial à toutes les autorités précitées et à tous
les médecins sanitaires et consuls des circonscriptions
voisines et au besoin, à quelques médecins et consuls
plus éloignés, auxquels ces informations pourraient être
utiles.

„Au surplus, ils seront tenus de se conformer , pour
les détails, aux instructions annexées au présent règle-
ment.

„Art. CXXXV. En cas de soupçon d\'une maladie
contagieuse, les médecins sanitaires on informeront tout

de suite l\'ofïîee de santé, et vice-versa ; et des ce mo-
ment , on établira une consultation médicale, dont le
résultat sera immédiatement communiqué à toutes les
autorités précitées.

Art. CXXXVI. De leur côté, les offices de santé,
postes , députations , bureaux etc. ; auront l\'obligation de
fournir aux médecins sanitaires, sur tout ce qui a trait
à la santé publique, des renseignements réguliers, écrits,
et ils devront recevoir ces médecins, dans les locaux de
l\'administration sanitaire, toutes les fois que ceux-ci
jugeront à propos de s\'y rendre, pour obtenir des ren-
seignements ou des éclaircissements verbaux."

In liet eind van 1852 kregen deze conventie en dit
reglement kracht van wet in Sardinië, in Juni van het
volgend jaar in Frankrijk. In de andere Staten, die
aan deze ■ conferentie deelnamen , was een bijna geljjke
regehng het gevolg.

Bij de volgende cholera-epidemic, die in Europa vooral
van \'62—\'67 heerschte , werd andermaal een conferentie
wenschelijk geacht. Frankrijk gaf er weer het sein voor.
Deze conferentie werd door het Turksche Gouvernement
bijeengeroepen en 13 Februari 1866 te Constantinopel
geopend; 17 Staten namen er deel aan. Noord-Amerika
was ook uitgenoodigd, maar had bedankt.

De meeste Regeeringen hadden een medischen en een
diplomatieken afgevaardigde benoemd. Alleen de afge-
vaardigde van Frankrijk was gevolmachtigd. — Had

9

de vorige conferentie zich voornamentlijk op praktisch
gebied bewogen, die van Constantinopel was veel meer
theoretisch, in haar opvatting der zaak en heeft ook
minder directe gevolgen gehad. — Vier vragen had zich
de Conferentie gesteld: In de eerste plaats kwamen:

Oorsprong en ontstaan (origine et genese) en medeel-
baarheid en verspreiding (transmissibilité et propagation).

Eerst daarna kwamen aan de orde: Middelen tot be-
perking en voorbehoeding (moyens restrictifs et préventifs)
tegen de cholera, en de vorm aan de besluiten , door de
Conferentie genomen te geven. Tot het behandelen van
deze vraagpunten werden uit de leden Commisiën be-
noemd. De Commissie voor de eerste vragen bestond uit
alle geneeskundigen en eenige diplomatieke leden. Na
drie maanden werd het algemeene rapport van de Com-
missie , geredigeerd door Dr. Pauvel, in de Conferentie
gebracht.

De Commissie nam aan, dat cholera ontstaat, ende-
misch is, in eenige gedeelten van Indië.

Als plaatsen , waar dit het geval is, werden niet alleen do
Delta van den Ganges, maar ook o. a. Madras en Bombay
genoemd. Voor de landen buiten Indië waar cholera
geheerscht heeft werd aangenomen, dat zij daar altijd
is geïmporteerd. Dc mogelijkheid, dat de ziekteoor-
zaak zich daar acclimatiseere, werd niet uitgesloten,
wel voor onwaarschijnlijk gehouden. De Hedjaz werd,
door de meerderheid, niet als oorspronkelijke foijer be-
schouwd.

10

Omtrent liet ontstaan verklaarde de Commissie, de
oorspronkelijke ziektekiem, noeh de aanleidingen tot
ontstaan en epidemisolie verspreiding te kennen. Als tot
het laatste sterk meewerkende factor werden de bede-
vaarten genoemd.

Wat de mededeelbaarheid aangaat, verklaarde de
Commissie , dat do eholera gebonden is aan het verkeer
van den mensch, cn dat de verspreiding nooit sneller
gaat dan \'t menschelijk verkeer.

Verspreiding door den dampkring werd daarom niet
aangenomen. Het voornaamste middel van transport
noemde zij den door cholera aangetasten mensch , of do
aan cholera-diarrhee lijdende. Daarop volgen lijfgoed e.
d. g. voorwerpen van persoonlijk gebruik. Overbrenging
door koopwaren hield de Commissie voor niet waar-
schijnlijk. Het incubatietijdperk der cholera werd ge-
steld op weinige dagen.

Wat de vervoermiddelen aangaat, zoo werden schepen
de gevaarlijkste geacht.

Daarop volgden spoorwegen, wegens de groote snel-
heid. Door de ondervinding hield de Commissie voor
bewezen, dat de woestijnen slagboomen tegen de cho-
lera zijn. Geen enkel geval toch van overbrenging naar
Syrië of Egypte door karavanen was bekend.

Bijzondere aandacht wijdde de Conferentie aan \'t
onderzoek omtrent den invloed van opeenhooping van
menschen. Zij kwam hierbij tot de volgende conclusiën:

Cholera, uitbrekende onder een aantal menschen, welke

11

dicht bij ellcaar wonen , breidt zieh betrekkehjk sneller int.

Verkeeren die menschen in ongunstige omstandigheden,
zoo is de epidemie heviger.

Zijn de personen, waaronder de epidemie uitbreekt,
niet onder den invloed der cholera geweest, zoo richt
de ziekte meer verwoestingen aan dan onder personen ,
welke reeds eene epidemie bijwoonden, ook al waren zij
daarbij niet aangetast. M. a. w.: Het verblijf in een
cholera-brandpunt heeft, ook voor hen die niet ziek ge-
weest zijn, een soort immuniteit, ten minste vermin-
dering der vatbaarheid tengevolge.

Hoe sneller eene epidemie zich uitbreidt, des te korter
duurt zij.

De intensiteit aan boord noemde de Commissie even-
redig aan de bevolking, het verloop betrekkehjk snel.
Het gevaar voor overbrenging echter hield zij voor niet
evenredig aan de intensiteit der epidemie. Immers, op
schepen komende uit eene besmette plaats, onder passagiers
die uit een foijer kwamen, zou uit dien hoofde, een betrek-
kelijk lichte epidemie kunnen heerschen , cn toch zou een
schip, onder die omstandigheden in eene onbesmette plaats
komende, daar eene zware epidemie kunnen veroorzaken.
Zij die in quarantaine gehouden worden, zouden dus, als
komende uit besmette plaatsen, ïn de lazaretten niet
veel meer gevaar loopen dan aan boord. Do quarantaine
inrichtingen zouden echter voor omliggende plaatsen ge-
vaarlijk kunnen worden.

De bedevaarten naar Mekka werden beschuldigd, in een

12

tijdvak van 34 jaar tweemaal den invoer van cholera naar
Egypte te hebben veroorzaakt.

Ongunstige hygienische toestanden werden beschouwd
als tot cholera voor beschikkend, vooral als aanleiding
tot groote hevigheid der epidemie. Van evenveel invloed
noemde, de Commissie armoede met al hare gevolgen.

Ook werd nog gesproken over poreusheid van den
bodem, die vooral door \'t vasthouden van zelfstandigheden,
die den kiem der cholera in zich bevatten, b. v. uitwerp-
selen van cholera-hjders, schadelijk genoemd werd.

Do Commissie geloofde, dat de ziektekiem langs de
ademhalings- en spijsverteringstoestellen het menschelijk
organisme binnendringt. De ademhalingswerktuigen wer-
den de hoofdweg genoemd.

Het ziekmakend vermogend zou de cholerakiem, aan
de lucht blootgesteld, in den regel slechts korter tijd
behouden. Blijft zij echter opgesloten, zoo kan dat ver-
mogen lang bewaard blijven.

Het rapport van de tweede Commissie, bestaande uit
de HH. Lallemand, Kalergiff, de Krause, Vernoni, diplo-
maten , en Dos Bosi, Bijkow , Fauvel, Polak , Salem ,
Sotta en van Geuns, geneeskundigen, over de maatregelen
in het Oosten te nemen, ter voorkoming van nieuwe in-
vasion der cholera in Europa, werd den 20, Augustus
uitgebracht.

Vooraf waren twee vragen gesteld over de meerdere of
mindere hinderlijkheid van de quarantaine voor den han-
del en over de plaats waar quarantaine dient te worden

13

uitgeoefend. Met algemeene stemmen, op die van van
Geuns na, werd omtrent het eerste geantwoord, dat de
verwarring, door een eholera-epidemie teweeggebraeht,
meer nadeel aan den handel doet, dan vooraf bekend
gemaakte en goed geregelde restrictieve maatregelen.

In antwoord op de tweede vraag sprak de Commissie
als haar gevoelen uit, dat quarantaine maatregelen min-
der bezwarend waren en meer nut voor Europa oplever-
den , naarmate zij dichter bij \'t eholera brandpunt gehou-
j den werden, indien zij daar ten minste streng genoeg ten

uitvoer gelegd konden worden.

Wat de maatregelen in Indië betreft, zoo wilde de
Commissie door verbeteringen op hygienisch gebied, zoo-
als die door Engeland te Conjeveran en elders ingevoerd
zijn en door andere maatregelen, voor een gedeelte nog
te ontdekken door ijverige studie, omtrent de conditiën,
waaronder zich eholera ontwikkelt, de ziekte aldaar trach-
ten te verzwakken.

Wetende welke groote rol de bedevaarten spelen bij
de verspreiding, wenselit de Commissie die zooveel
mogelijk beperkt te zien.

Aangezien het geheel onmogelijk is de bedevaarten te
verbieden, moest men zich tevreden stellen met de ge-
vaarlijkste elementen te weeren, door vergunningen te
eischen, af te geven door de Engelsch- en Nedorl.-Indische
Gouvernementen, en die geweigerd zouden worden aan
iedereen, die niet bewijzen kon voldoende geldelijke mid-
delen voor fle rm\'s f.e helilien.

14

Beter nog werd geacht de eisch van \'t Nederl.-Indische
Governement: Bewijs van hen, die ter bedevaart willen
trekken, dat zij middelen voor de reis bezitten, cn in
staat zijn gedurende die reis in H onderhoud van vrouw
hinderen te voorzien.

Op de heilige plaatsen werd een goede sanitaire politie
verlangd, en zorg voor voldoende hygienische maatrege-
len , meer nog dan die elders genomen moeten worden. —
Mocht gedurende de feesten onder de bedevaartgangers
eene epidemie uitbreken, zoo moest hun de terugkeer
verboden worden, tot zij geheel voorbij was.

De Commissie achtte vooral de verspreiding per schip
gevaarlijk en wenschte daarom, in elke eenigszins be-
langrijke haven, eene geneeskundige autoriteit, belast
met de inspectie van uitgaande en binnenkomende sche-
pen, met de afgifte van gezondheidspatenten en met \'t
toezicht op de inscheping der bedevaartgangers.

Bij \'t heerschen van epidemien wenschte de Commissie,
dat de inscheping van pelgrims kon verboden worden.

De maatregelen, te nemen tusschen Indie en Europa,
zouden bestaan in de vestiging van een internationaal
lazaret in den staat van Bab-el-Mandeb. Daar zouden
de schepen welke die straat invoeren geïnspecteerd, en
zoonoodig, aan quarantaine onderworpen worden. De voor-
waarden, omtrent desinfectie, quarantaine en duur van
de laatste, zouden door een internationaal reglement wor-
den vastgesteld. Behalve het lazaret van den straat
van Bab-el-Mandeb, verlangde de conferentie drie sani-

15

taire posten op de Afrikaansche kust en wel: te Kosëir,
Massoah en Souakim, en twee op de Arabische: te
Djeddah en te Yambo. Te El-Wash zou een lazaret
opgericht moeten worden voor de pelgrims, om hen ook
daar eventueel in quarantaine te kunnen houden. Te El-
Thor wenschte de Commissie eene zelfde inrichting voor
besmette Europeanen te vestigen. De regeling van dit
alles zou opgedragen worden aan een centraal bestuur,
dat onder toezicht van een internationaal comité zou staan.

De pelgrimsreizen per karavaan achtte de Conferentie
voldoende geregeld. Voor de inscheping in Arabische
havens zouden dezelfde bepalingen van kracht moeten
zijn, die voor de Indische verlangd waren.

Der Turksche Regeering zouden worden opgedragen :
de zorg voor sanitaire politie te Mekka en Medina en
het nemen van verschillende maatregelen, ter bevordering
van den openbaren gezondheid, als daar zijn, goed drink-
water , inrichting van goede tijdelijke privaten, begraven
van geslachte offerdieren enz., enz.

Quarantaine maatregelen in de Hedjaz tegen invoer
invoer van cholera onder de pelgrims achtte de conferentie
van geen waarde. Mocht eene epidemie in do Hedjaz uitbre-
ken , zoo wenschte de Commissie alle verkeer tusschen de
Arabische en Egyptische kusten afgebroken. Indien Egypte
eenmaal besmet was, zou hetzelfde noodig zijn, tusschen
laatstgenoemd land en de Europeesche havens. Eindelijk
sprak de Commissie als haar wensch en verwachting uit,
dat Rusland, Perzië, Turkije maatregelen zouden nemen

16

tegen de verspreiding per land. Zij meende zich niet
gerechtigd daarover nadere aanwijzing te geven.

Don 15\'" September kwam het rapport der derde
subcommissie, betreffende de quarantaine maatregelen toe
te passen op personen en zaken, die door cholera be-
smet zijn.

De Commissie stelde het bestrijden van de ziekte-
kiemen op de plaats van haar ontstaan, als eerste behoed-
middel bovenaan. De tweede plaats nam eerst de quaran-
taine in. De sanitaire cordons en het isoleeren van
cholera brandpunten werden slechts dan als nuttig be-
schouwd , wanneer de besmetting zich over een zeer
klein gebied uitstrekt.

De emigratie uit besmette plaatsen wenschte de Com-
missie te beperken.

Bijzonder wenschelijk achtte zij het, de hoeveelheid
passagiers, met betrekking tot den inhoud van \'t schip,
te regelen.

Wanneer personen werd toegestaan te emigreeren, moest
op hun persoon en hun goed streng toezicht gehouden worden.

Voor de op te richten lazaretten, gaf de Commissie
eene reeks van voorschriften, zoowel op de inrichting
der gebouwen, als op de plaats die er voor geschikt is
doelende.

Wat de eigentlijke quarantaine betreft, zoo onder-
scheidde de Commissie observatie- en strenge quarantaine.

De eerste zou bestaan in inspectie en bewaking ge-
durende eenige dagen. De tweede sloot in: desinfectie

17

en alle andere maatregelen op met cholera besmette
personen en voorwerpen van toepassing. De strenge
quarantaine zou minstens 10 dagen duren.

Bij elk nieuw geval van cholera of choleradiarrhoe
onder de geobserveerden begint men van voren af aan
te tellen. Aan diarrhoe lijdende personen zouden na
afloop der quarantainetij d niet vrij gelaten worden,
voordat door geneeskundig onderzoek gebleken was , dat
zij niet aan choleradiarrhee lijden.

Schepen waarop eholera of choleradiarrhoe heerscht of op
reis is voorgekomen, worden afgezonden en gedesinfecteerd.
Zij, die uit een besmette haven komen, zonder zelf ge-
vallen aan boord te hebben, zijn vrij van lossen en
desinfectie. Schepen, die door bijzondere omstandigheden
overlading enz. , buitengewoon gevaarljjk gerekend wer-
den , konden aan eene strenge desinfectie en langere
quarantaine onderworpen worden. De observatie-quaran-
taine werd op 10 dagen gesteld. Bij haar kunnen de
zeedagen voor quarantainedagen gelden, zoo zich aan
boord niets verdachts voordeed. Minstens duurt zij echter
24 uur. Onder sommige omstandigheden kon zij aan
boord gehouden worden.

Voor sommige bijzonder daartoe geschikte gevallen
wilde de Commissie land-quarantaine behouden. Die zou
vooral voor pelgrims en troepenmassa\'s gebruikt kunnen
worden , maar dan zeer streng moeten zijn. Bijzondere
voorschriften voor desinfeetie gaf deze Commissie niet.
Water, lucht, in sommige gevallen vuur, alsmede de

gebruikelijke desinfectiemiddelen werden genoemd. Zij
moest worden toegepast op besmette en verdachte sche-
pen , personen, lijfgoed en eenige verdachte koopmans-
goederen , voornamelijk dierlijke zelfstandigheden.

Omtrent de gezondheidspassen verlangde de Commissie
bij de bepalingen der Parijsche Conventie te blijven.

Ten laatste wenschte zij, dat den scheepsofficieren de
verplichting opgelegd werd, op alle ondervraging der sa-
nitaire autoriteit zoo volledig mogelijk te antwoorden.
Verzwijgen of valsche verklaringen moesten door de wetten
van ieder land streng gestraft worden.

Deze conclusiën der commissiën zijn aldus door de vol-
ledige vergadering aangenomen,

Voor de derde belangrijke conferentie heeft zicli Oosten-
rijk , op wiens aansporing zij zamen geroepen was, na
de hevige epidemie te Weenen in 1873, veel moeite ge-
geven. Zij werd gehouden te Weenen van 1 Juli tot
1 Augustus 1874. Alle regeeringen van Europa namen
aan haar deel, daarenboven Perzie, Egypte, indirect
Oost-Indië, Algiers, Cuba en eenigen van minder
belang. De vertegenwoordigers der regeeringen waren
voornamelijk medici ; verder eenige consulaire, diploma-
tieke en deskundige hoogere beambten. Hirsch en Petten-
kofer representeerden o. a. Duitschland ; Dr, Dräsche en
Prof. v. Sigmund , Oostenrijk ; Dr. Dickson en Seaton ,
Engeland : Dr. Lenz, Rusland ; Dr. Bartoletti, Turkije ;

19

Dr. Pauvel en Dr. Proust, Frankrijk ; Nederland werd
vertegenwoordigd door Dr. van Capelle.

Vooraf was door de zorg van \'t Oostenrijk-Hongarijsche
Gouvernement een programma gemaakt. Vier vragen wer-
den aan de orde gesteld: ten 1" zouden wetenschappelijke
kwesties behandeld worden over onstaan, verspreiding,
overbrenging van cholera. — De 2" zou loopen over \'t al
of niet wenschelijke van quarantaine, met het doel een
algemeen aangenomen internationale regeling te verkrijgen
van de maatregelen tegen de verspreiding van cholera, pest,
gele koorts. Deze vraag was dus de gewiclitigste, vooral
die welk het meest practisch belang had. De 3« was
een voorstel tot \'t oprichten van een Permanente, Interna-
tionale , Sanitaire Commissie, tot het bestudeeren van
epidemiën, voornamentlijk van de cholera. Ten 4» zou-
den de quarantaine maatregelen tegen pest en gele koorts
behandeld worden.

In \'t algemeen is \'t eerste punt met weinig animo be-
handeld en werden daarbij geen nieuwe gezichtspunten
geopend, \'t Groote doel der Conferentie was het vaststel-
len van prophylactische maatregelen tegen de cliolera.
De Commissie tot bestudeering van de kwestie der zee-
quarantaine had vooraf een rapport ingediend, dat met \'t
er bij gevoegde concept-reglement tot basis voor do dis-
cussie zou strekken. Die commissie beschouwde de qua-
rantaine in Europa als nutteloos en wilde haar slechts in
de Caspische cn Roode Zee behouden, maar dan ook
streng uitgevoerd.

20

Tegen cliolera eisclite zij inspectie van de binnenko-
mende schepen.

Het reglement geeft dan ook slechts voorschriften om-
trent die inspectie, en de desinfectie van schepen , per-
sonen , goederen.

Afgezien van de vraag of het inspectie-systeem voldoende
is , al dan niet, vonden velen in dit reglement 3 princi-
pieele fouten ; 1", zeiden zij, wordt te gemakkelijk practica
verleend ; 2° wordt te veel gewicht gehecht aan, te veel
vertrouwen gesteld in opgaven van de gezagvoerders om-
trent de gezondheidstoestand op hun bodems; 3° zijn de
wijze van desinfectie en de desinfectiemiddelen zeer slecht
gekozen.

Een zeer geanimeerde discussie en een contra-voorstel
van Dr. Fauvel waren \'t gevolg. Hierin werd grootere
waarborg gegeven , voornamelijk door het eenigen tijd
in bewaring houden van verdachten. Uit \'t voorstel
Fauvel en dat van de Commissie is oen reglement ver-
vaardigd, waarin werd voorgesteld: Qua mntaine in UooAc
en Caspische Zee, Inspectie in elke laven in tijden van
cholera in Europa. Deze wordt verricht, door een daartoe
benoemde Commissie van Geneeskundigen , met het noo-
dige hulppersoneel. Schepen uit onbesmette havens, die,
volgens beëedigde verklaring van den Gezaghebber, geen
zeker geconstateerde , noch suspecte , gevallen aan boord
gehad en geen besmette haven aangedaan hadden, zou
practica verleend worden.

Schepen uit suspecte of besmette havens, of die op reis

21

suspecte gevallen gehad hebben zouden streng onderzocht
worden. Leverde \'t onderzoek niets op , zoo werden zij
tot vrije praktijk toegelaten.

In het tegenovergestelde geval worden passagiers, equi-
page en schip, alsmede lijfgoed gedesinfecteerd.

Koopwaar werd toegelaten, behalve lompen, die vooraf
radicaal gedesinfecteerd werden.

Fauvel had ook quarantaine maatregelen er in willen
opnemen. De meerderheid besloot anders.

Veertien Staten stemden voor het tweede reglement.
Voor \'t grootste gedeelte behoorende tot de Noordelijken.
Alleen Oostenrijk en Italië waren er bij van de Zuidelijken.

Nu er geen reglement was gemaakt, waarmee alle
Staten zich konden vereenigen, was eigentlijk de Confe-
rentie in \'t water gevallen: eene uniform regeling zou
niet doorgaan. Om toch zooveel mogelijk samenwerking
te krijgen heeft toen Hirsch voorgesteld, ook voor hen
die de quarantaine wilden behouden, een reglement te
maken; zoodoende zouden ten minste door de Staten , die
eenzelfde van de twee richtingen toegedaan waren, gelijke
maatregelen genomen worden. Eene nieuwe Commissie
werd benoemd: d\'Alber- Glanstätten , Hirsch , Seaton, die
ook in de vorige gezeten hadden, en Bartoletti en Fauvel.
Deze Commissie bepaalde ongeveer als volgt:

Schepen uit besmette havens zouden 1—7 dagen in
quarantaine gehouden worden. In \'t Oosten van Europa,
cn onder bijzondere omstandigheden ook in andere havens,
zouden zij 10 dagen onder observatie blijven. Een schip

22

dat 7 dagen buiten eene geïnfecteerde plaats had door-
gebracht en waarop geen ziektegeval voorgekomen was,
bleef voor onderzoek en eventueel noodig geoordeelde
desinfectie 24 uren in quarantaine, waarbij de équipage
en passagiers aan boord konden blijven.

Geïnfecteerde schepen zouden 7 dagen in quarantaine
blijven, de passagiers en équipage débarqueeren in \'téta-
blissement , zieken en gezonden afzonderlijk, \'t Schip
zou streng gedesinfecteerd worden. De schepen uit ver-
dachte havens moesten hoogstens 5 dagen onder observatie
gehouden , ten minste zoo aan boord niets verdachts was
voorgekomen. Voor schepen, die om een of andere reden,
(b. V. emigranten, pelgrims) bijzonder gevaarlijk geacht
worden, zou de geneeskundige autoriteit bijzondere maat-
regelen mogen nemen. In havens waar geen quarantaine
etablissement was , zou aan \'t schip de noodige assistentie
verleend worden , waarop het zich naar de naaste quaran-
taine inrichting zou moeten begeven. Kwam een schip
uit een besmette haven en had het ergens zonder quaran-
taine vrije praktijk gekregen , zoo zou het toch als ver-
dacht beschouwd worden. In geïnfecteerde havens werd
slechts gedesinfecteerd, geen quarantaine gehouden.

Met algemeene stemmen, voor beide systemen geldig,
werden nog 2 paragraphen aangenomen. „Qezagvoerenden
cn Officieren zijn verplicht alle zeker besmetteljjke of
suspecte ziektegevallen aan den geneeskundige te melden.
Valsche rapporten en moedwillige verzwijging worden
gestraft. De straf moet bij internationale regeling vast-

23

gesteld worden." En „do desinfeetiemiddelen worden door
elk land voor zich zelve bepaald."

De quarantaine te land is geheel afgekeurd, evenzoo
die op de rivieren.

Het resultaat van de besprekingen over hot 3® punt
was het voorstel tot benoeming van eene internationale,
permanente, sanitaire Commissie. Zij zou een centraal
bureau te "Weenen hebben en zooveel mogelijk filialen.
Haar taak zou zijn: Spoedige en juiste berichten omtrent
het uitbreken, het verloop, de uitbreiding enz. van
besmettelijke ziekten te verschaffen.

Zoo spoedig mogelijk zou zij daarvan mededeeling doen
aan alle Regeeringen. Daardoor zou iedereen zich intijds
tegen den algemeenen vijand kunnen wapenen cn de
maatregelen , vastgesteld bij een van de 2 reglementen,
kunnen nemen.

In de tweede plaats zou zij een wetenschappelijk lichaam
zijn. Waar slechts gelegenheid was zou zij door bekwame
vakmannen onderzoekingen in het werk laten stellen en
observaties doen. In elke richting pathologisch, anato-
misch, klinisch, therapeutisch, prophylactisch, zou zij
werkzaam zijn. De uitkomsten zouden gepubliceerd worden.

Bij het vierde punt zijn geen belangrijke discussies
gevoerd. Er werden slechts eenige interessante medc-
deelingen gedaan omtrent gele koorts.

14 Mei 1880 besloot het Congres der Vereenigde Staten
den President tc machtigen, eene internationale sanitaire

24

conferentie samen te roepen, waartoe alle Staten, welke
harens bezaten, voor wie infectie met cholera of gele
koorts te vreezen was, werden uitgenoodigd.

De mededeeling, in \'t besluit van \'t Congres vervat,
dat de afgevaardigden der verschillende staten ter confe-
rentie werden vereenigd „for the purpose of securing an
international system of notification as to the actual sanitary
condition of ports and places under the jurisdiction of
such powers and of vessels sailing therefrom,\'\'\' gaf eene
vaste richting aan den loop der werkzaamheden.

De eerste vergadering had 5 Januari 1881 plaats,
geopend door den Secretary of State Mr. Evarts, die met
enkele woorden wees op hetgeen do V. S. van de confe-
rentie verwachtten. —

In de 2® vergadering herhaalde en verduidelijkte Dr.
Cabell, namens zijn mede afgevaardigden, wat in het
memorandum, gevoegd bij de uitnoodiging tot deelneming
aan de conferentie, als doel waarmede zij in \'t leven
geroepen was, genoemd werd. In korte woorden komt
dat op het volgende neer:

Zonder in strijd te komen met internationale verplich-
tingen , hebben de Regeeringen het recht invoer van
besmettelijke ziekten in hun gebied te voorkomen. Dik-
wijls echter wordt dat recht, waar het noodig is niet en
daarentegen in gevallen, waarin het niet noodig is ivel
toegepast.

Die vergissingen zijn het gevolg: 1°. van onbekendheid
met do ware staat van zaken in het land van waar het

25

gevaar dreigt, of 2». van de nalatigheid der verschillende
Gouvernementen, in het aan elkaar mededeelen van de
kennis, die zij zelf bezitten omtrent den sanitairen toestand
van hun land. Onderstaande 7 artikelen gaf hij als ruwe schets
van de middelen om deze bezwaren uit den weg te ruimen:

1". Elke Regeering moest zich zelf verbinden, tot het
verkrijgen van tijdige en nauwkeurige mededeelingen
omtrent alles wat de openbare gezondheid kan schaden.

2". Elke regeering moest zich verbinden, deze mede-
deelingen zoo spoedig mogelijk aan de andere leden der
Conferentie mede te deelen.

3°. Elke regeering geve den consulaire agenten van
andere Staten toegang tot hospitalen en lazaretten, en
verschaffe hun alle mogelijke inlichtingen omtrent den
openbaren gezondheidstoestand in hun gebied.

4°. Elke regecring sta toe , dat zijn schepen, voor en
na lading , door den Consul van do plaats van bestemming
gevisiteerd worden, om aan de sanitaire voorschriften van
dat land te voldoen.

5». Geen practica moest verleend worden aan schepen
zonder gezondheidspatent. Dit patent behoorde zeer vol-
ledig te zijn. Dr. Cabell legde een zeer goed concept
daarvan over.

Van plaatsen waar geen consulaire agent is wordt dat
patent niet geeischt.

6°. Bij inbreuk op dezen regel, of bij duidelijk bewezen,
grove hygiënische fouten moeten straffen kunnen worden op-
gelegd, in dc plaats van aankomst, volgens algemeene wetten.

26

7°. Zulk cen gezondheidspatent zal als bewijs voor
de gezondheid van \'t schip gelden.

Op voorstel van den Spaanschen afgevaardigde Dr.
Cervera, werd eene Commissie benoemd, om te beraad-
slagen en te rapporteeren over deze artikelen, alsmede
over eenige antwoorden van Venazuela op de vragen door
de Amer. President gevraagd bij de uitnoodiging tot
deelneming aan de conferentie.

De Commissie legde een rapport over, bestaande uit een
inleiding, principiëele en speciale voorstellen.

Het voorwoord van \'t rapport verschilde niet van dat
van Dr. Cabell\'s voorstellen.

De principieele voorstellen waren:

Het Comité stelt der Conferentie voor, als een principe
van internationale hijgiène te beschouwen, dat het hoogst
wenschelijk is oen internationaal stelsel van berichtgeving
omtrent sanitaire aangelegenheden, en de verschijning en
verdwijning van epidemische ziekten, aan te nemen.

Het is de meening van de Commissie, dat \'t zeer wen-
schelijk zou zijn, den consulairen agenten in de havens
van verschillende Rijken vergunning tc verleenen, tot het
instellen van eenig onderzoek naar de gezondheidstoestand
van havens en schepen, met inachtneming van bepalingen,
die noodig mochten zijn tot \'t waarborgen van elk land\'s
souvereiniteit en handelsbelangen.

De speciale voorstellen bestonden uit de volgende 12
artikelen : j

1°. Het is wenschelijk, dat elke Regeering, zoo veel

27

mogelijk tijdige cn nauwkeurige wetenschappelijke in-
lichtingen verkrijge omtrent den openbaren gezondheids-
toestand in zijn gebied.

2°. \'t is wenscheiijk , dat elke Regeering zijne inlich-
tingen zoo spoedig mogelijk aan de andere deelnemers
mededeele.

3°. Om de internationale mededeelingen omtrent den
openbaren gezondheidstoestand de noodige gelijkvormigheid
te geven, behoorde elke regeering in deze conferentie ver-
tegenwoordigd, een wekelijksch bulletin, omtrent de sterfte-
statistiek in zijne voornaamste steden cn havens, te geven.

4°. Het is wenscheiijk, dat elke regeering onverwijld
aan consuls van andere mogendheden, in zeehavens en de
voornaamste steden, de inlichtingen sub 1, 2 en 3 ge-
noemd geve.

5°. De Consuls behoorden door geneeskundigen bijge-
staan te worden, welke hun de noodige inlichtingen kon-
den geven.

Deze geneeskundigen zouden behooren tot een internati-
onaal corps van hygiënisten en epidemiologen, die verblijf
zouden liouden in steden, waar epidemische ziekten veel-
vuldig voorkomen. Zij zouden niet alleen de consuls
voorlichten, maar tevens oorzaken, voortgang, en be-
handeling van epidemische ziekten bestudeeren en aan
de geneeskundige raden van de verschillende natiën van
alles, wat betrekking heeft tot de openbare gezondheid,
bericht doen.

6°. Het is wenscheiijk, dat elke rcgoering toestond

28

zijn schepen vóór en na lading, in alle havens aan
geneeskundige inspectie door den agent van het land
van bestemming, te onderwerpen, volgens bepalingen bij
internationaal goedvinden te regelen.

7". Het is wenschelijk, dat elk land zorge, dat zijne
schepen van een goed gezondheidspatent, na inspectie
genoemd in \'t vorig artikel, voorzien worden, geteekend
door den Consul van \'t land van bestemming. Ingeval
van afwezigheid of ontstentenis van zulk een agent, is
de gezondheidspas niet vereischt.

8°. In de steden waar hygiënisten, behoorende tot het
internationale corps (art. 5) zijn, moeten zij het recht
hebben alles to onderzoeken wat van invloed op de open-
bare gezondheid zijn kan.

9". Daar de verschijning en \'t bestaan van epidemische
ziekten, in steden en havens slechts goed beoordeeld
kan worden door geneeskundigen, en slechts zij in
staat zijn daarover voldoende verklaringen af te geven,
moet de autoriteit, belast met het certifieeren omtrent
den sanitairen toestand, een geneeskundige zijn, die
verantwoordelijk gesteld is; geeft een ander administra-
tief beambte het schip, dat de haven verlaat eene ge-
zondheidspas , dan moet hij door de geneeskundige autori-
teit van officieele informatie voorzien zijn. Zonder deze
inlichtingen zal het hem onmogelijk zijn, over den ge-
zondheidstoestand van het schip te getuigen; en daar
\'t inspecteeren van \'t schip den geneeskundige competeert
is het wenschelijk dat de schepen worden onderzocht.

29

en de gezondheidspas afgeleverd door een geneeskundige,
welke verbonden zij aan het consulaat.

10". Daar het bestaan van een blijvende weten-
schappelijke organisatie door deze commissie wordt toe-
gejuicht, acht zij het wenschelijk, dat eene permanente
commissie worde benoemd.

11°. Het is wenschelijk, dat de gezondheidspas, verleend
in overeenstemming met de internationale regeling, gratis
worde afgegeven.

12". Het is wenschelijk, dat deze pas beschouwd worde
als zekerheid gevende omtrent den gezondheidstoestand
van \'t schip ten tijde van het vertrek uit de haven. De
commissie nam \'t concept van dengezondheidspas van de
Amer. gedelegeerden over.

De voorstellen van de commissie hebben in de confe-
rentie vrij belangrijke wjjzigingen ondergaan. Het onder-
zoek van schepen, en het afgeven van gezondheidspassen
door de Consulaire Agenten, ook wanneer zij door de
geneeskundigen geassisteerd worden, werd verworpen,
evenzoo het voorstel in art. 8, dat de internationale,
sanitaire agenten allen zouden mogen onderzoeken , wat
van invloed op de openbare gezondheid van dat land kan
zijn. De berichten daaromtrent, wilde de Conferentie
door de locale sanitaire autoriteit doen geven.

Meer nadruk werd gelegd, op de noodzakelijkheid van
wetenschappelijke waarneming van de epidemische ziek-
ten , speciaal cholera en gele koorts. De besluiten door
de Conferentie genomen zijn geformuleerd als volgt:

30

1". Het is noodig, dat elice Staat een georganiseerde
sanitaire dienst bezitte, die haar regelmatig op de hoogte
houdt van den gezondheidstoestand op haar gebied.

2°. Wekelijifs moet een sterfte-statistiek uitgegeven
worden, van de voornaamste havens en steden. Aan
deze statistiek worde zooveel mogelijk publiciteit ge-
geven.

3°. De sanitaire autoriteiten van de Regeeringen,
welke aan deze Conferentie deelnemen , mogen direct met
elkaar correspondeeren , ten einde zich op de hoogte te
houden van alle feiten van beteekenis, die hun ter oore
komen mochten. Te gelijkertijd zijn zij verplicht den in
hun distrikt resideerenden consuls de inlichtingen te ver-
schaffen , welke deze mochten verlangen.

4". Daar een internationaal, sanitair, centraal, be-
richtgevings systeem noodig geacht wordt, om maatregelen
tot wering van epidemie met gevolg te kunnen ten uit-
voer brengen, is het wenschelijk, dat internationale in-
stellingen in het leven geroepen worden , om berichten ,
omtrent uitbreken , verspreiding en verdwijnen van cholera,
pest, gele koorts , te verzamelen, en om deze berichten
mede te deelen aan de belanghebbenden.

5". De gezondheidspassen moeten van gelijken vorm
zijn.

6°. De gezondheidspassen moeten in de haven van
uitvaart afgegeven worden door den verantwoordelijke
sanitaire beambte der Regeering. De Consul van het land,
waarheen het schip bestemd is, heeft het recht bij de inspec-

31

tie, verricht door den geneeskundige beambte van het
Gouvernement, tegenwoordig zijn. Hij mag , met inaclit-
neming van bij internationaal goedvinden of overeenkomst
te bepalen regelen, de pas viseeren cn daarop de aan-
merkingen maken , die hij noodig acht.

7". Gezondheidspassen , afgegeven in overeenstemming
met de internationale bepalingen , behoorden gratis uit-
gereikt te worden

8". Eene tijdelijke wetenschappelijke sanitaire Com-
missie moet, door de Naties, die het meeste belang heb-
ben , zich tegen gele koorts te beschutten, en door hen ,
die wenschen aan die overeenkomst deel te nemen, be-
noemd worden , belast met de studie van alles, wat op
oorsprong, ontwikkeling cn verspreiding van de ziekte
betrekking heeft.

Als toevoegsel aan het 4. artikel heeft de Conferentie
een concept voor een conventie geheel in don geest van
de te Weenen voorgestelde internationale, sanitaire, Com-
missie , aangenomen. De bureaux zouden te Weenen en
te Havanna gevestigd zijn.

De deskundige afgevaardigden ter Conferentie heb-
ben, behalve deze resolutien en conventie-voorstellen, een
voorstel gedaan, hetwelk wegens de bijzondere en weten-
schappelijke strekking niet geschikt was om in de
Conferentie in stemming gebracht te worden. De vergade-
ring heeft besloten het op te nemen in de verhandelingen,
omdat zij het wenschelijk achtte de aandacht der Regeering
en op het daarin behandelde te vestigen. Het is eene navol-

32

ging van de sanitaire posten, welke door de zorg van de
Fransche Regeering, in Turkije en Egypte zijn opgericht,
met die wijziging, dat meer de wetenschappelijke arbeid
op den voorgrond treedt. De voorstellers wensehten twee
en twintig sanitaire posten op te richten ter bestudeering
van de gele koorts.

Minstens twee geneeskundigen zijn op eiken post,
uitsluitend om zich met de studie der gele koorts, in
den uitgestrektsten omvang, bezig te houden.

Ten hunnen dienste behoort op elke post een laborato-
rium te zijn met de noodige chemische en andere instru-
menten.

Een cahinet voor physiologische en histologische stu-
diën , met de vereischte hulpmiddelen.

Een hibUotheek van de belangrijkste werken over gele
koorts.

Do arbeid door de geneesheeren in de stations te ver-
richten, wordt vrij duidelijk omschreven. Van hun bevin-
dingen geven zij maandelijksche en jaarlijksche rapporten.
De laatsten zullen op eene jaarlijksche conferentie van
de beambten der sanitaire posten gelezen en besproken
worden. Van elke post zou minstens een deskundige
daarbij aanwezig zjjn.

De sanitaire conferentie te Rome in 1884 had tot aan-
leidende oorzaak de cholera-epidemie van 1883 in Egypte,
die door eene kleine invasie in 1884 in Zuid-Europa ge-
volgd werd. De maatregelen door haar voorgesteld zijn

33

ook eigenlijk alleen met het oog op de cholera gemaakt.
Den leden werd bij de opening van de conferentie een
memorie, die een algemeen overzicht van de gehouden
conferenties behelsde, alsmede een programma van werk-
zaamheden aangeboden.

De Italiaansche regeering, wenschte behalve eenige vra-
over quarantaine , twee vraagpunten te zien uitgewerkt:

1". Moest naar overeenstemming gezocht worden bij \'t
gebruik van de middelen, welke in elk land, door de re-
geering aangewend worden , om door waakzaamheid, voor-
behoeding, afzondering en ontsmetting de ziekte te bestrijden.

2°. Door practische middelen en door een rationeel
stelsel van waakzaamheid elkander wederzijds te bescher-
men tegen insleeping der ziekte.

Bij het beantwoorden van deze vragen stelde de confe-
rentie zich op practisch standpunt en heeft zij zich beijverd
een reglement te maken , waarin alles wat tot wering van
epidemiën aangewend kan worden, een plaats vindt. In
zekeren zin is het een recapitulatie en rangschikking van
de verscheidene maatregelen, in de vorige conferentiën
voorgesteld. Natuurlijk is er in menig opzicht verschil
te bespeuren.

Het antwoord op de tweede vraag van de Italiaansche
regeering was een voorstel tot het oprichten van bu-
reelen van informatie.

Daarin werd noodig geacht, dat in elk land een cen-
traal gezondheid-bureau gevestigd worde, tot het verzamelen
en publiceeren van berichten, omtrent den openbaren ge-

34

zonclheidstoestand. Ook wanneer geen epidemiën heerschten
behoorden de bureaux op bepaalde tijden hun informatiën
te wisselen. Wekelijks moest aan elk bureau een gezond-
lieidsstatistiek worden opgemaakt, die naar alle belang-
rijke plaatsen zou worden verzonden. Zoodra zich ergens
een geval van eenige besmettelijke ziekte voordeed zou
dit algemeen bekend gemaakt worden.

Een voorstel zooals men ziet analoog, zoowel aan dat tot
aanstelling eener Internationale Sanitaire Commissie te
Weenen gedaan, als aan de besluiten te Washington
genomen.

Do eerste vraag werd beantwoord door dc samenstelling
van een reglement, bevattende : 1° Maatregelen te land.
2" Maatregelen op zee , welke verdeeld worden in Maat-
regelen bij vertrek — op zee — en bij aankomst.

De voornaamste maatregelen te land te nemen zijn:
zorg voor zoo groot mogelijke reinheid van centra van
bevolking; afzondering van den patient, desinfectie van
huis, kleeding, enz., bij het eerste geval van cholera ;
gelegenheid geven aan de grootere stations, tot het voor-
loopig afzonderen en verplegen van choleralijders ; reini-
ging van wagons of compartimenten waarin zulke lijders
vervoerd worden.

De maatregelen op zee zijn een conciliatie van het in-
spectie- en van het quarantaine systeem. By vertrek wordt
het schip door een regeeringsbeambte geïnspecteerd ; de
consul van het land van bestemming heeft recht daarbij
aanwezig te zijn. Daarbij is de gezagvoerder onderworpen

35

aan verschillende bepalingen omtrent het opnemen van
passagiers , lijf- en beddegoed enz.

De mantregelen op zee bestaan in zorg voor reinheid ,
waarvoor verschillende criteria gegeven worden , en voor
goede ventilatie. Ook is daarin bepaald, wat te doen
bij eventueele uitbraak van cholera.

Bij aankomst, bepaalde de conferentie, heeft weder-
een inspectie plaats , welke slechts bij dag gehouden
mag worden. V.erdachte schepen worden 24 uur in
observatie gehouden, gedurende welken tijd alle lijf-
goed gewasschen wordt. Zoo het schip 10 dagen reis
heeft, is de observatie onnoodig. Van besmette schepen
worden de passagiers ontscheept; zieken afzonderlijk ver-
pleegd ; reizigers en bemanning 5 dagen in quarantaine
gehouden ; het schip , ten minste het bewoonde gedeelte
gedesinfecteerd; alle lijfgoed goed gewasschen.

Evenals de Conferentie van Constantinopel wilde die van
Rome dus de quarantaine behouden. Zij is echter veel
verkort en meer nog dan vroeger gemaakt tot een actieve
quarantaine, d. w. z de dagen in quarantaine doorge-
bracht , worden benuttigd tot het verrichten van de noodige
reiniging en ontsmetting.

Voor de Roode Zee en met het oog op de pelgrims-
tochten naar Mekka , maakte deze conferentie een menigte
bepalingen, waarvan het doel is: toezicht op de schepen
welke van gene zijde van de straat van Bab-el-Mandeb
komen ; terughouding en desinfectie van die, welke be-
smet zijn ; vermindering van het gevaar, hetwelk de

36

pelgrimstochten voor Em\'opa opleveren, zoowel door betere
regeling daarvan , als door te verhinderen dat een epide-
mie onder de pelgrims zich verspreide.

De besluiten in de verschillende conferentiën genomen
door hygiënisten en epidemiologen van de voornaamste ,
in de laatsten van ongeveer alle landen van Europa, en
door velen van Amerika en Azië, mogen beschouwd
worden als de meening van de meerderheid der deskun-
digen , in de onderscheidene stadiën van ontwikkeling van
het vraagstuk der middelen tegen verspreiding van epi-
demische ziekten.

Uit de berichten daaromtrent blijkt, dat eenige van
die middelen ten alle tijde de algemeene goedkeuring
konden wegdragen , dat omtrent anderen groot verschil
van meening bestond.

De eersten zijn eigenlijk voor het meerendeel maat-
regelen , welke ook daar, waar voor gevaarlijke epidemiën
weinig te vreezen is, als algemeene hygiënische maat-
regelen te nemen zijn.

37

Voor een ander deel zijn zij regelingen, die de studie
der besmettelijke ziekten in hun geheelen omvang, ver-
gemakkelijken zouden en dus veel zouden kunnen bij-
dragen , om onze nog vrij gebrekkige kennis omtrent
cholera, pest en gele koorts te vermeerderen.

In deze categorie vallen het geven van vertrouwbare, zoo-
veel mogelijk exac te berichten,omtrent den openbaren gezond-
heidstoestand in hun gebied, door de regeeringen, alsmede
dadelijke aangifte en publiceering in zoo ruim mogelijken
kring van het eerste geval van eenige epidemische
ziekte.

Vervolgens de opgave van de publieke gezondheids-
maatregelen , zoowel in de landen , welke met besmetting
door cholera enz. bedreigd worden, als in die waar deze
ziekten epidemisch zijn.

Verder de verbetering van geneeskundige hulp en
geneeskundig toezicht op havens en schepen.

Dat in onzen tijd van groote vooruitgang op het gebied
der hygiëne, deze maatregelen algemeen erkend worden,
van veel belang te zijn bij het voorkomen en bestrijden
van epidemiën, kan geen verwondering wekken.

De schitterende resultaten van de maatregelen door de
Engelsche regeering, zoowel in Indië, o. a. te Conjeveran,
als in het moederland genomen, de ervaringen in Duitsch-
land, O. a. te Halle, Dantzig, Lübeck, welke steden
bij de eerste choleraepidemie hevig geteisterd waren, en
nadat, wegens het toepassen van het spoelstelsel, alle
zinkputten gesloten waren, ongeveer geheel vrij bleven

38

zouden, met vele anderen, als illustratie kunnen aange-
haald worden.

Voor den invloed van gezondheidsmaatregelen op het
heersehen van gele koorts, is een klassiek voorbeeld de
geschiedenis van Memphis. Deze stad was van 1853 tot
1879 zesmaal besmet geworden ondanks strenge qua-
rantaine. De bevolking is meer dan gedecimeerd geweest.
De handel op den Missisippi leed er zoozeer onder, dat
zich reeds een vereeniging met het doel om de stad te
koopen en gelieel te vernietigen gevormd had.

De rcgoering besloot echter eerst eene wetenschappe-
lijke Commissie er heen te zenden, om naar de oorzaak
van de hevige epidemiën te onderzoeken.

Deze vei\'klaarde, dat de slechte hygiënische inrichting
der stad , vooral van de privaten (zinkputten) oorzaak was.

Op haar advies is daarna te Memphis door Waring
het separate system tot afvoer van faecale stoffen en
ander vuil, except regenwater, toegepast en zijn alle
putten gesloten. — Sedert dien tijd is in deze stad geen
gele koorts meer voorgekomen.

De wenschelijkheid van een commissie tot hot doen
van stelselmatige onderzoekingen cn geregelde studiën
omtrent do voornaamste epidemische ziekten kwam niet
bij allo conferenties ter sprake

Te Parijs werd zij besproken, voornamelijk met het
oog op dc gele koorts , cn aldaar werd een artikel aan-
genomen , waarin den geïnteresseerde regceringen voor-
gesteld werd eene zoodanige commissie te benoemen.

39

Te Weenen en te Washington werden dc voorstellen
tot het benoemen van een dergelijke commissie mot
algemeene stemmen aangenomen.

De vraagstukken , waarover immer strijd geweest is , een
strijd, welke nog steeds voortduurt, zijn in de 1° plaats:
de quarantaine, in de 2": de icijze ivaarop de door iedereen
geivenschte kennis van den openharen gezondheidstoestand
in aJle landen is te verkrijgen.

Het principe der quarantaine is in theorie volkomen
juist. De specifieke oorzaak van pest, cholera en gele
koorts wordt, ten minste over zoo groote afstanden als
waarbij quarantaine maatregelen genomen worden, niet
anders overgebracht, dan door het menschelijk verkeer; hot
is dus volkomen rationeel te verwachten, dat door onderbre-
king van dat verkeer de ziekte zal worden tegengehouden.

Wanneer wij de mogelijkheid uitsluiten, dat een geheel
onschadelijke of weinig gevaarlijke bacterie zich onder
gunstige omstandigheden in eenige, om \'t even hoevele
generaties ontwikkelt tot een choleraspiril of tot dc
ziektekiem van pest of gele koorts , dan kan met zeker-
lieid gezegd worden, dat bewoners van een tot nu toe
onbesmet eiland, die zich het verkeer met alle andere
wereldburgers ontzeggen willen, altijd vrij zullen blijven
van de genoemde ziekten.

De praktijk leert intusschen , dat voortdurende stremming
van het verkeer onmogelijk is, dat veel meer de commu-
nicatie tusschen alle deelen der wereld sterk toeneemt.

Er is dan ook niemand, die verlangen zou b. v. het

40

verkeer tusschen Amerika en Europa op te heffen, uit
vrees dat de gele koorts van daar tot ons mocht worden
overgebracht. — De gevraagde stremming van het verkeer
tusschen een besmette en een onbesmette plaats is steeds
een tijdelijke.

De duur van liet oponthoud is verschillend; van de
oorspronkelijke 40 dagen, zijn wij gekomen tot een tijd
van 24 uur tot 10 ä 15 dagen.

Terwijl nu niemand twijfelt of volkomen en voort-
durende opheffing van het verkeer met besmette of be-
smet geweest zijnde jdaatsen is afdoende , zoo bestaat er
verschil van meening over de vraag, of tijdelijke opheffing,
dus quarantaine in den gewonen zin des woords, een
wapen is in den strijd tegen epidemische ziekten, van
zooveel waarde, dat het tegen de groote moeielijkheden
cn hindernissen, daardoor aan personen-verkeer en handel
in den weg gelegd , opweegt.

De voorstanders van quarantaine halen als voornaamste
bewijzen voor de juistheid liunner opinie de goede ge-
volgen van strenge quarantaine maatregelen aan , welke
epidemiën van gele koorts, pest en cholera in hun loop
gestuit zouden hebben. — En het is inderdaad mogelijk
daarvan eenige voorbeelden aan to halen.

Zoo mogen voor choleraquarantaine genoemd worden:
Griekenland \') en Sicilië in 1865, Kopenhagen en

1) Reineoke , Kritik der Quarantaine Maassregeln für See-

splllfffv

41

Dominica in 1866 , de Seychellen, Mayotta, Nos-Beh in
1869 en 1870. In 1871 zijn de Seychellen en Nos-Beh
met cholera besmet geworden , ondanks strenge quaran-
taine. (Hirsch, Handbuch der historisch-geographischen
Pathologie).

Vooral het uitbreken van cholera in Palermo, dat
onder strenge quarantaine 2 jaar vrij gebleven was,
nadat, wegens een opstand aldaar, troepen uit de besmette
steden Genua en Napels waren gekomen, wordt als sterk
bewijs van de goede werking der vóór dien tijd genomen
maatregelen genoemd.

Dr. Mahé \') verhaalt de geschiedenis van het Fransche
transportschip la Corrèze. La Corrèze lag van 1—16 Juli
\'77 te Saïgon, waar cholera heerschte. Den dag voor
\'t vertrek naar Frankrijk embarqueerden 200 man, voor
\'t meerendeel lijdende aan, of convalescent van chronische
ziekten , diarrhoe , dysenterie , moeraskoortsen, enz. Zjj
waren geëvacueerd uit het militair hospitaal. In \'t geheel
waren 800 man aan boord. Op het gezondheidspatent
had men verzuimd te vermelden, dat cholera te Saïgon
voorgekomen was. Den dag na \'t vertrek stierf, binnen
6 uur een persoon aan cholera. Daarop volgde een epi-
demie aan boord, die zich uitbreidde tot 21 Juli, een
dag waarop 7 sterfgevallen voorkwamen. Na dien datum
nam zij af tot aankomst te Aden, 16 Augustus. •— Dien

1) Dr. Mahé, Mémoire sur la marche el l\'extension du choiera
asiatique des Indes Orientales vers l\'Occident etc. 1885,

42

dag stierf nog 1 persoon aan cliolera. Eindelijk kwam
nog een alleen staand geval op 25 Augustus voor. Deze
lijder genas ter reede van Suez.

Te El-Thor werd het schip aan een strenge quarantaine,
met desinfectie onderworpen , gedurende 10 à 15 dagen.
De gezondheid bleef goed. — La Corrèze passeerde het
kanaal. Te Toulon werd het schip wederom geobserveerd,
gedesinfecteerd, voorzichtig gelost, en geen enkel geval
is meer voorgekomen. — In dit geval kan dus gezegd
worden, dat de quarantaine met desinfectie enz. te El-
Thor gehouden, den invoer in Frankrijk kan hebben
tegengehouden. Dit is echter verre van zeker Den 21
Juli toch was de epidemie reeds afnemende en vóór de
quarantaine begon, was de laatste lijder reeds hersteld. —
liet is dus geheel onbewezen, dat het noodig geweest is
la Corrèze 15 dagen in quarantaine te houden, en het is
zeer waarschijnlijk, dat desinfectie alleen voldoende ge-
weest ware.

Zoo zijn meerdere gevallen te melden, waarin quaran-
taine, zij het dan ook niet met absolute zekerheid, cholera
tegengehouden heeft.

Meer en duidelijker succes heeft de quarantaine gehad
bij gele koorts.

Een rapport van den Board of Health van New-York
1843 (overgenomen uit: Dictionnaire encyclopédique des
siences médicales) zegt daarvan :

„Les soussignés affirment, qu\'il est universellement
reconnu aujour d\'hui, que l\'application des règlements

43

sanitaires et l\'établissement d\'une quarantaine, ont été
une source de profits incalculables pour New-York, cn
éloignant la maladie de cette importante cité commerciale.
Ils ont en outre, de puissants motifs de croire que cette
ville a quelquefois payé très-chèrement, soit les imperfec-
tions, qui existaient primitivement dans notre code sanitaire,
soit la négligence, qu\'on apportait dans son application.
Depuis que notre code convenablement modifié est stricte-
ment mis en vigueur, nous avons toujours eu le bonheur,
d\'être exempts de l\'épidemie; et la fièvre jaune, qui ne
nous a pas visités depuis vingt ans, n\'est aujourdhui
connue que de nom, de notre jeunesse médicale Nous
pouvons ajouter, que presque tous les ans il arrive des cas
de fièvre jaune dans notre lazaret de Staten-Island "

Uit de volgende opnoeming van gevallen, die ten gunste
der gele koorts-quarantaine pleiten, blijkt, dat de resulta-
ten, te New-York verkregen, niet zoo gimstig gebleven zijn.
Het schijnt echter, dat in het algemeen de gele koorts-
quarantaine op betere resultaten kan bogen dan die tegen
cholera.

Reinecke 1. c. noemt een aantal gevallen :

New-York, das bis zum Jahre 1809 häufig schwer
von der Krankheit heimgesucht wurde, in den 34 Jahren
vor 1809 17 mal) hat seit diesem Jahre, wo eine strenge
Quarantaine eingerichtet ward, bis jetzt, nur 3 Epide-
mien (1822, 1856 , 1870) wieder gesehen. — Und doch
hat es in der Zwischenzeit an Gelegenheiten zur Ein-
schleppung nicht gefehlt. In dem Report on quarantine

44

laws von 1846 , findet sich eine tabellarische Zusammen-
stellung aller Gelbfieber-Ankünfte in New-York von den
Jahren 1806—1844, im Ganzen 101 inficirte Schiffe
umfassend. Für die späteren Jahre fehlen mir die spe-
cielleren Daten, doch ersieht man leicht, in wie hohem
Grade mit dem steigenden verkehr die Gefahr gewachsen,
aus der Angabe, dass im Jahre 1856 , gleichzeitig etwa
80 sclnffe wegen Gelbfieber in Quarantaine gelegen hätten,
dass 1867 75 schiffe mit 390 Kranken, von denen 112
gestorben , in den Hafen eingelaufen seien.

Für die 3 Epidemiën ist aber jedesmal eine Verletzung
der Quarantaine nachgewiesen. Im Jahre 1822 erschien
die Krankheit am 10 Juli in der Rector-street, wo in
der Zeit vom 28 Juni bis zum 9 Juli, die Zuckerladung
inficirter, aus der Havanna gekommener schiffe ausgeladen
war, wahrend ich für die beiden Epidemiën der Jahre
1856 und 1870, die sich auf die Nähe des Quarantaine-
grundes beschränkten , allerdings nur die kurze Angabe
finde: hoth instances being plainly traced to an evasion of
the quarantaine law.

Philadelphia, das früher die schwersten Epidemiën
überstanden, hat sich durch Quarantainen 50 Jahre frei
gehalten, ndt Ausnahme des Jahres 1853, ^when the
barque Mandarin was improperly allowed to pass the
quarantine."

Halifax wird regelmässig von den Schiffen der west-
indisch-nordamerikanischen Station der englischen Kriegs-
flotte aufgesucht, wenn Gelbfieber auf denselben ausge-

45

brocheil ist, um hier gereinigt zu werden. Im Juli 1861
kamen kurz nach ein ander 5 Schiffe dort an , mit 855
Mann Bezatzung, von denen 499 erkrankten und 162 star-
ben. Viele Erkrankungen traten noch in der Quarantaine
ein ; aber weder diesmal, noch je sonst hat die Stadt von
der Krankheit zu leiden gehabt.

Aus Baltimore und vielen nordamerikanisehen Städten
liegen ähnliche Beispiele vor, doch würde es zu weit
führen dieselben sämmtlich zusamenzustellen, und will
ich daher nur noch von Spanien berichten, dass dasselbe
von 1821 an unter der Herrschaft eines strengen Quaran-
taine-Systems von der Krankheit bewahrt blieb, bis im
August 1870 ein inficirtes Schiff ungehindert in den Hafen
von Barcelona einlief.

Eenigzins verdacht mag het genoemd worden, dat drie-
maal , bij gelegenheden, waar ondanks de quarantaine-
maatregelen gele koorts geïmporteerd is, verklaard wordt,
dat ontduiking heeft plaats gehad, zonder dat daarvoor
meerder bewijs wordt bijgebracht.

Ook het geval van Barcelona spreekt niet zoo heel luid
ten gunste van de quarantaine.

De „Marie" toch is 3 dagen in observatie quarantaine
geweest en had 25 dagen reis. Dat gedurende de reis
aan boord gele koorts voorkwam , is niet bewezen.

De uitdrukking van Reinecke, dat „ein inficirtes Schiff
ungehindert in den hafen einlief" is dus wel wat
onjuist.

Volgens de bepalingen op quarantaine toch was de

46

„Marie" niet inficirt cn is eenvoudig door den qxia-
rantaine-dokter practica verleend.

In de tweede plaats wordt door de voorstanders der
quarantaine gewezen op het grootere bezwaar , dat aan
den handel, en de menschheid in het algemeen , door de
invasie van een epidemische ziekte wordt veroorzaakt,
dan door voortdurende, maar betrekkelijk kortstondige
stremming van het verkeer.

Van Loont \') citeert de volgende regelen van M. Cul-
loch uit den Dictionnaire anglais du Commerce :

Lors môme, que l\'évidence, qui prouve l\'importation
des maladies contagieuses , serait moins décisive, qu\'elle
ne l\'est ; lors même, que les opinions des médecins
seraient moins partagées, cela ne justifierait pas l\'abolition
des mesures quarantenaires. Ce n\'est point une affaire
oil l\'on puisse introduire des innovations à la légère ;
dans le doute, il est donc convenable, d\'incliner vers les
précautions.

Zelf laat hij zich op de volgende wijze uit :
L\'Union a parfaitement raison d\'user de son droit de
refouler la contagion. Elle a payé la folle enchère et
donne l\'exemple de sagesse, tirée do l\'expérience. L\'épidé-
mie de fièvre jaune , qui in 1878 a désolé les états du
Sud de l\'Union Américaine, a coûté la somme énorme
de 200 millions de dollars, un milliard de francs.

1) Les Quarantaines, par le Docteur F. .1. van Leent, médicin
eu chef de 1« classe de la Marine Royale des Pays-Ras.

47

Est-ce-que les quarantaines les plus rigoureuses, les
quarantaines efficaces sans contre dit, ont jamais causé
depuis leur institution, à un pays quel qu\'il soit, un
dommage réel, qui puisse être mis en ligne avec ce chiffre
étourdissant, où se traduisent toutes les misères , toutes
les larmes , toutes les souffrances d\'une immense popu-
lation , désolée par le plus terrible des fléaux ?

Est-ce-que devant un pareil tableau , (et il y en a beau-
coup de ce genre , restés sans la traduction américaine ,
si pratique et saisissante en dollars) est-ce-que, je de-
mande , le commerce ne doit pas préférer, avec les par-
tisans conservateurs do la quarantaine, attendant les triom-
phes de l\'hygiène, les mesures, gênantes il est vrai,
mais rassurantes, sauvegardant ses intérêts, qui au point
de vue humanitaire et philosophique sont absolument les
mêmes, aux catastrophes do St. Louis, de Memphis, de
la Nouvelle Orléans ?

Stécoulis \'), lid van den gezondheidsraad te Constan-
tinopel , zegt in een antwoord op eon mémoire van
\'t Engelsche gouvernement „Quant aux mesures quaran-
tenaires, personne ne saurait nier, qu\'elles sont relative-
ment préjudiciables au commerce ; mais pour nous, tout
en prenant en consideration les intérêts commerciaux des
peuples, ceux de l\'humanité et de la santé publique

1) Les Quarantaines dans la Mer llouge et les provenances
de l\'Inde Conslanlinople 1882.

48

doivent primer ; c\'est sur ce principe, que les différentes
conférences sanitaires internationales se sont basées."

De tegenstanders van quarantaine, gronden hun opinie
op zeer verschillende bezwaren.

Vooreerst van zuiver empyrisch standpunt ontkennen
zij het eerste bewijs , dat de quarantainisten tot staving
van hun opinie aanhalen namelijk, dat cholera of
gele koorts tegengehouden zijn door restrictieve maat-
regelen.

Wanneer de geschiedenis der groote cholera-epidemiën
kortelijk wordt nagegaan , dan vinden wij inderdaad daarin
weinig, wat voor het nut der quarantaine pleit.

Het optreden van de cholera in Europa valt altijd samen
met sterke uitbreiding van de ziekte in Azië.

Een epidemie in Europa, zonder dat zij tegelijk in Azië
en elders heerscht, komt niet voor. De eerste epidemie
brak in 1817 uit en duurde tot 1823. Bijna geheel Azië
is daarbij bezQcht geworden.

Naar het Westen is zij toen niet verder doorgedrongen
dan Baku. Deze epidemie valt dus nog buiten de Euro-
peesche invasiën. De eerste in Europa doordringende
epidemie, naar. de benaming van Hirsch , de tweede
Cholera-Pandemie duurde van 1826 tot 1888. Zij bereikte
Europa door Perzië. In de herfst van 1829 was de cho-
lera in Teheran , Mei \'30 in Astrakan. Vandaar uit ver-

49

breidde zij zich snel langs de oevers van de Wolga tot
Saratow en Kazan , langs de kust van de Caspische Zee
en langs den Caucasus , onder de Donsche Kozakken.

Gedurende den zomer van 1830 is zij naar het Noorden
doorgedrongen tot Wj.ätka en Perm , Noordwestelijk tot
Jaroslaw , Twer en Nowgorod.

Van den Don naar Taurie en tot aan het gebied van
den Dnjepr en van daar naar Kiew, Podolie en Volhynie.
Ondanks de koude winter van \'30 op \'31 heerschte zjj
in de eerste maanden van 1831 reeds in Minsk, Grodno,
Wilna en de Russische Oostzee-provinciën en spoedig
daarop in Polen. Uit Rusland is de cholera op drie pun-
ten in Duitschland gedrongen : door Polen over Biala,
Lublin, Warschau naar Kalisch, vanwaar zij zich over
Posen en Bromberg verbreidde, in Silezië binnendrong
en vervolgens langs de Oder in Pommeren kwam. Van-
daar drong zij verder naar het Westen door, in \'t alge-
meen in intensiteit afnemend. In Holland werd zij uit
de Rijnprovincie geïmporteerd in 1832 of \'33.

De tweede weg, waarop zij uit Rusland naar Duitsch-
land kwam, was per schip van Danzig en vandaar naar
Elbing en Königsberg.

De derde liep van Podolie door de Gallicische provin-
ciën , over Oostenrijk naar Hongarije, Neder-Oostenrjjk
enz. Kort daarna verbreidde de epidemie zich door Bes-
sarabie naar Moldavië, Wallachije, Bulgarije , Rumelie
en van daar over Qalatz naar Constantinopel.

Engeland werd uit Hamburg geïnfecteerd in de herfst

4

50

van 1831. In Frankrijk kwam de cholera in den aan-
van 1822 uit Engeland over Calais en Parijs. Gedurende
dezen tijd was zij tegelijk van Perzië naar Mesopotamië
en Arabië gekomen. Vandaar kwam zij naar Syrië en
Palestina en uit Palestina over Suez naar Egypte.

Verbreiding uit Egypte over den Noordkust van Afrika
begon eerst in 1834, toen Algiers geïnfecteerd werd.

De derde cholera-pandemie begon in 1846. In 1840
en \'41 was reeds een groote verspreiding geweest in Indië
en was de ziekte doorgedrongen naar Achter-Indië, de
Philippijnen en China.

1842 verschenen zij te Kaboel en \'43 bereikte zij
I^eschawar en Lahore. In 1844 verspreidde zij zich uit
Kaboel, naar Herat, Samarkand on Bokhara, en in het
eind van dat zelfde jaar, naar de Oostelijke provin-
ciën van Perzië. In het volgende jaar werd geheel
Perzië bezocht. In Mei waren Asterabad en Teheran
reeds besmet, en kort daarop Kaukasie en Armenië.
Zuidwaarts drong de epidemie voort, over Ispahan en
Schiraz, naar de kusten van de Perzische golf en west-
waarts naar Mesopotamie.

Van de Perzische golf uit, werd geheel de Arabische
kust besmet. Van Transcaucasie bereikte de cholera weer
de oevers van de Caspische Zee. Van hier verspreidde
zij zich in 3 richtingen : naar Orenburg en van daar over
een groot deel naar Siberië; langs de Zwarte Zee, naar
Trebisonde, Constantinopel en vandaar over Turkije,
Donauvorstendommen, Hongarije, Klein-Azië, Syrië,

51

Egypte, waar zij in 1849 en \'50 haar toppunt bereikte;
en ten derde in 1847 naar Astrakan, vanwaar uit iii
1848 Rusland weer werd geïnfecteerd.

In Duitsehland werd de cholera in hetzelfde jaar weer
ingevoerd uit Rusland, en Duitsehland deelde haar bin-
nen zeer korten tjjd mede aan Engeland , Nederland en
Belgie. — Frankrijk werd wederom, niet uit het Zuiden,
maar in zijn Noord-westelijke havens het eerst besmet,
in 1849. Spanje en Portugal bleven vrij.

In 1852 exacerbeerde cholera ongeveer te gelijk in Perzië,
Mesopotamië en Polen, en verbreidde zich uit het laatste
wederom over geheel Europa. Eerst in 1856 was zij uit
geheel Europa verdwenen.

In 1863 ontstond een zware cholera-epidemie, aan het
beneden gebied van den Ganges, het begin van de 4\'*\'
pandemie.

In hetzelfde en de twee volgende jaren werden Ben-
galen , de N.W. provinciën van Ilindostan, Bombay,
Dekkan en Ceylon geinfecteerd. Verder ging het vandaar
naar den Indischen Archipel, China en Japan.

Uit Bombay werd de cholera naar Hadramaut, Yemen
en Somalieland overgebracht. In de eerste dagen van Mei
brak een hevige epidemie uit te Mekka, onder de
bezoekers van het graf van den profeet. Van Mekka
brachten de pelgrims de ziekte naar alle kanten verder.
In zeer korten tijd waren Beneden Egypte, Turkije, Italië,
Frankrijk, van uit Marseille , en Spanje , te Valencia ,
geinfecteerd. Het oostelijk gedeelte van Europa werd van

52

Turkije uit besmet. Een kleine epidemie werd door een
uit Odessa naar Altenburg (Sacbsen) gekomene familie
veroorzaakt. Naar het overige Europa heeft zich de cholera
uit Italië en Frankrijk verbreid.

Na 1875 heeft geen groote verspreiding van de cholera
meer plaats gehad. Kleine epidemien \') kwamen nog
voor. In 1876 in Kelat, Kaboul en Herat, waarschijnlijk
een kleine irradiatie uit Hindostan.

Tegen het eind van 1877 heerschte een epidemie te
Mekka, onder verschillende groepen van pelgrims. De
inwoners van Mekka en van Medina bleven er ongeveer
heel vrij van. Verspreiding heeft niet plaats gehad. De
terugkeerende pelgrims , met bestemming naar Egypte en
Middellandsche Zee werden te El-Thor in quarantaine
gehouden.

In 1877, in den zomer had het bovengenoemde geval
met la Corrèze plaats. Twee sterfgevallen aan Cholera
liadden 1 cn 3 Mei plaats op „le Maraval" een trans-
portschip uit Indie. „le Maraval" had Bombay 29 April
verlaten en kwam 21 Mei te Suez. Acht gevallen, waar-
van 4 met doodelijken afloop, kwamen voor op de Cly-
desdale, transportschip met militairen, dat 29 April 1878

1) Mémoire sur la Marche et l\'Extension du choléra asiatique
des Indes Orientales vers l\'Occident, depuis les dix dernières
années (1875—1885) par le Docteur Mahé.

2) Les Quarantaines dans la Mer Ronge et les provenances de
l\'Inde, pag. 6,

53

van Bombay was vertrokken, en 25 Mei te Suez kwam.
Het laatste geval was op 6 Mei voorgekomen.

In 1881 werd door de Columbian een kleine epidemie
veroorzaakt, onder koelies te Aden. Van Aden uit zijn
misschien eenige nabij gelegen plaatsen besmet. De
Columbian werd in Aden niet opgehouden en vertrok
vandaar naar Djeddah waar 650 ä 660 pelgrims debar-
queerden.

Door hen werd de cholera naar Mekka overgebracht,
waar zij ongeveer 5 a, 6000 slachtoffers maakte. De
5 a 7000 pelgrims, die per schip terugkeerden naar
Egypte en de Middellandsche Zee, werden 15 a 20
dagen in quarantaine gehouden te El-Wash, een kleine
haven aan de arabische kust.

In Egypte noch in Europa kwam cholera voor.

In 1882 kwam de Hesperia van Bombay naar Aden
met 501 pelgrims voor Djeddah en koopmansgoederen
voor Engeland. — Terwijl de Hesperia voor Aden lag
werd er, door de geneeskundige autoriteit aldaar, een
geval van cholera aan boord ontdekt. Later bleek, dat
meerdere gevallen voorgekomen waren. De Hesperia
werd naar Camaran gebracht en do passagiers ontscheept.
Onder hen kwamen daarop eenige eholera sterfgevallen
voor, gedurende de 47 dagen op het eiland doorgebracht.
Daarna, 10 dagen na het laatste suspecte geval, en
terwijl het schip gelucht, en schoongemaakt was, werd
de reis voortgezet. Den tweeden November werden 4
gevallen van cholera, mot doodelijken afloop door Dr.

54

Nourri te ^lekka geconstateerd. Een kleine epidemie,
waarbij ongeveer 500—1000 personen stierven volgde.

Do terugkeerende Egyptische en Turksche pelgrims
werden te El-Wash en in de Egyptische lazaretten,
in quarantaine gehouden, zonder dat onder hen iets ver-
dachts voorkwam. Eindelijk heerschte, een epidemie in
Egypte, begonnen te Damiette, die zich betrekkelijk
weinig in Beneden-, veel sterker in Boven- en Midden
Egypte verspreidde. De opgaven van de gestorvenen zijn
zeer verschillend. Het officieele cijfer is 28.545. Dr. Mahé
libr. citat. schat het op 50 à 60.000. Ook in Mekka
kwam wederom eene eiddemie voor.

De laatste cholera invoer uit Indië had in 1884 plaats.

Het Engelsche schip „Nichgarvil" komende van Basseïr,
bij Ilangoon had 18 April 1884 , vóór zijn aankomst te
Suez, onder zijn volk twee gevallen van cholera.

Het werd eenige dagen geobserveerd te El-Thor en
passeerde daarna het Kanaal van Suez.

13 of 14 April passeerde de „Crocodile," Engelsch
transportschip, het Kanaal van Suez. 5 gewone sterfge-
vallen en 1 aan cholera waren te Suez gedeclareerd.

Tusschen Port-Saïd en Malta kwamen 5 cholera-geval-
len voor waarvan 3 met doodelijken afloop. Te Malta
werd de „Crocodile" geweigerd. Hij zette zijn reis voort
naar Portmouth, waar hij 29 April arriveerde, terwijl
de equipage acht dagen gezond geweest was. — Na
nauwkeurige inspectie werd practica verleend.

Te Genua werd de Engelsche stoomboot .Accoinac" in

55

quarantaine gehouden, omdat 2 matrozen onder verdachte
omstandigheden gestorven, twee ziek geworden maar
hersteld waren.

Eenige tijd later werden, nadat de chef van den ge-
neeskundigen dienst in Pransch Cochinchina, de volgende
mededeeling gedaan had , alle schepen komende uit die
colonie, Singapore , Point de Galles , Columho en Perin
in quarantaine gehouden.

Je soussigné déclare, qu\'au moment du départ du
Sarthe, paquebot français, de la rade de Saïgon, le
choléra indien règne dans les villages voisins de Saïgon
et de Chôlen sur les indigènes et que deux cas de cette
maladie se sont produits sur les matelots français de la
„Sarthe" au mouillage, dont un a été mortel. 12 en 13
Juni brak dc cholera te Toulon uit, weinig dagen nadat
bovengenoemde Sarthe aldaar was aangekomen.

Deze feiten geven o. i. het recht tot de conclusie , dat
de verspreiding der cholera over land meer te vreezen is
dan ter zee. De land-quarantaine en sanitaire cardons
daartegen in het werk gesteld zijn nutteloos gebleken.
Zij zijn dan ook voor het meerendeel opgegeven.

Wat heeft echter de zee-quarantaine gedaan?

Tweemaal is Europa langs de landzijde besmet ge-
worden , en wel was beide keeren de besmetting tot
Duitschland, Engeland, Frankrijk doorgedrongen eer van
de zijde van Egypte eenig gevaar dreigde. Toen Havre
en Calais besmet werden begon zich de cholera eerst in
Egypte en Turkije te vertoonen. Terwijl dus de cholera

5(J

in de Zuidelijke havens van Frankrijk, in Italië, in
Spanje, later heerschte dan in het Noorden, is het
volstrekt niet bewezen, zelfs zeer onwaarschijnlijk, dat
het later bezocht worden van de eerstgenoemde havens
een gevolg is van de aldaar gehouden quarantaine.

Het is hier niet de plaats uitvoerig de vraag te be-
handelen , waarom zich de beide eerste malen de cholera
meer naar het Noorden, dan naar het "Westen uitbreidde.
Het verkeer in eerstgenoemde richting was zeker niet
meer dan in de tweede. Stellig hangt de verspreiding
voor het grootste gedeelte daarvan af, of de geïmporteerde
smetstof gelegenheid vindt zich te ontwikkelen m. a. w.:
Bjj het uitbreken van eene epidemie moet het allermeeste
gewicht gelegd worden, op den invloed van de atmospheer
en, dien ten gevolge, van den bodem. Reeds Ilergt
formuleert dat in de volgende woorden: „Die Entstehung
der (Cholera} Epidemie, an einem Orte, fordert ausser
die Importation des Contagiums, noch eigene, locale,
atmosphärische und tellurische Verhältnisse. Die Ver-
hältnisse müssen bei einem und dem selben Orte sich
erzeugen und Verschwinden können."

\\Yij stellen ons voor, dat de invloed dezer, voor het
meerendeel ons geheel onbekende oorzaken, de richting,welke
de cholera bij de verschillende epidemiën nam, bepaalde.

Toen nu de vierde pandemie zich het eerst meer naar

1) Hergt, Geschiclite der beiden cliolera-epidemiën des südlichen
Franhreicbs u. s. w. pag. 162.

57

het Westen uitbreidde, toen Arabie en Egypte zeer
spoedig en zwaar beozcht werden, hebben de quarantaine
maatregelen in de Middellandsehe Zee, die een kleine
tiental jaren te voren, door de Parijsche Conferentie
bepaald, door alle Zuidelijke Staten met geringe wijziging
waren ingevoerd, volkomen fiasco gemaakt.

Nadat te Mekka de cholera in Mei 1865 was uitge-
broken , waren in Juni van hetzelfde jaar Malta, Marseille
en Ancona, in Juli Valencia reeds geïnfecteerd.

De tweede maal, dat in eenige havens van Engelsch-
Indie, Eransch Cochinchina, enz. de cholera weder
neiging vertoonde zich te verspreiden, was in 1884, zoo
als blijkt uit de vele schepen, welke de ziekte mode
brachten : Nichgarvil, Crocodile , Accomac , Pemptho ,
Sindh en Sarthe, heeft, ofschoon men op zijn hoede was
en schepen van die herkomst in Egypte en in Frankrijk
in quarantaine hield, men niet kunnen verhinderen, dat
door de Sarthe Toulon, en indirect Marseille werden ge-
ïnfecteerd. Het is slechts door de flinke maatregelen, die
terstond genomen zijn, dat Frankrijk zich zelve en Europa
voor eene epidemie heeft bewaard.

Door voorstanders der quarantaine maatregelen is meer-
malen beweerd, dat deze onwerkzaamheid het gevolg is van
slecht ten uitvoer leggen van die maatregelen. Wanneer die
maatregelen echter altijd, ook waar vooraf bekend was , dat
hun bijzonder strenge toepassing noodig was, niet voldoende
kunnen worden ten uitvoer gelegd, waar blijft dan hun nut?

Wanneer steeds, waar men zich op quarantaine verliet

58

fouten begaan werden, zoo bewijst dat slechts, dat deze
maatregelen onuitvoerbaar zijn. Ook de proeven in
Engelsch-Indie met restrictieve maatregelen genomen,
hebben steeds onvoldoende resultaten opgeleverd. Cun-
ningham \') brengt verslag uit over die, welke in 1869
gedaan zijn te Mian-Mir, Kohat en Bannir. Te Mian-Mir
kwam gedurende het nemen van de proef geen cholera
voor. De maatregelen waren echter zoo slecht geno-
men , dat dit resultaat niet aan de quarantaine kon worden
toegeschreven. Te Kohat cn Bannir maakten de locale
omstandigheden het houden van een strenge quarantaine
mogelijk. Desniettegenstaande werden beide plaatsen be-
smet. Andere rapporten, van Bryden , van Mouat, van
Macnab, melden even weinig resultaat

Men vergete daarenboven niet, dat in vele gevallen, als

voorbeelden van nuttig effect der quarantaine aangehaald,

wel de plaats, welke beschermd werd, eenigen tijd vrij

bleef, maar dat ten laatste , hetzij door ontduiking of

vergissing, of wat ook, besmetting plaats vond. "Wij

noemen hier slechts Nos-Beh , de Seychellen , Palermo ,

welken allen, na korter of langer tijd door quarantaine

gevrijwaard geweest te zijn, echter ten laatste toch besmet

werden, Barcelona, dat ondanks de daar gehouden qua-
rantaine door de „Marie" met gele koorts geinfeeteerd

werd, waarop do hevige epidemie van 1870 volgde.

Behalve de historische feiten zijn er eenige andere

1) Cunningham San. Gommiss. 1869 , pag. 59.

59

bedenkingen welke tegen de toepassing der quai-antaine
worden geopperd. Door vele , vooral Engelsche deskun-
digen Lewis, Cunningham, Dickson wordt beweerd, dat de
cholera niet wordt overgebracht per schip, dat het gevaar
daarvoor , ten minste zeer gering is. Een interressante ge-
dachtenwisseling daaromtrent heeft in den gezondheidsraad
te Constantinopel tusschen Dr. Dickson en de Drn. Mahé,
Stécoulis en Bartoletti plaats gehad. De verschillende
mededeelingen, op deze kwestie betrekking hebbende, zijn
uitgegeven onder den titel : „Les Quarantaines dans la Mer
Rouge et les provenances de l\'Inde." Constantinople 1882.
Dr. Dickson houdt namelijk, op grond van ondervindin-
gen , voornamelijk uit Engelsch-Indië , vol, dat geen enkele
maal de cholera in den Iledjaz uit Indië is ingevoerd. Hij
beschouwt die streek, speciaal Mekka, als een plaats ,
waar cholera endemisch is. Het zou ons te ver voeren
deze discussie hier te behandelen. Wij kunnen ons met
Dr. Dicksons conclusiën niet geheel vereenigen. Wel
wordt, van het gevaar, dat de drukke communicatie tus-
schen Bombay enz. en Arabië en Egypte oplevert, veel
te hoog opgegeven.

Uit de theoretische beschouwingen over cholera zijn
omtrent de nutteloosheid of werkzaamheid der quarantaine
voorloopig nog geen zeer afdoende bewijzen to putten.

Von Sigmund \') liet zich over onze kennis van de drie

1) Wiener klinik, IV Hefl, 1882, Cholera, Pest, und Gelb-
fieber vor den jüngsten internationalen Sanitäls-Conferciizen , enz.

60

tc vreezen epidemische ziekten nog in 1882 op de vol-
gende wjjze uit: „Was aus einseitigen Beobachtungen zu
entnehmen ist, das lehrt die Vergangenheit, — die riesige
Litteratur der Epidemien , — nämlich wenig, sehr wenig,
fast so gut wie nichts.

............Nicht einmal eine genaue wissenschaftlich

begründete Begriffsbestimmung der Pest und des Gelb-
fiebers gibt es, ja selbst bezüglich der Cholera ereignet
sich nicht selten die Ausflucht, in der Benennungzwi-
schen einer Cholera „nostras" und asiatica zu unter-
scheiden.

.............Die Uebertragungsfrage der gedachten

krankheiten ist unter Eachmännern heute noch Gegenstand
der grösten Widersprüche."

Zoo ver zijn wij ongeveer nog. De verschillende mee-
ningen omtrent de aetiologie der cholera vat Prof. Dr. de
Chaumont \') in zijn rapport over quarantaine, op het ge-
neeskundig Congres tc Amsterdam in 1883 (Compte-rendu
blz. 129) in de volgende woorden samen:

„Je distingue quatre écoles d\'étiologie, quoiqu\' il puisse
bien y avoir d\'autres, si l\'on fait attention à toutes les
nuances de l\'opinion.

1°. Le choléra est une maladie, qui dépend des éner-
gies météorologiques ou bien même cosmiques, énergies
iusqu\' ici entièrement inconnues. Il n\'y a pas de germe

1) Les Quarantaines, par M. le docteur P. de Chaumont,
profecseur d\'hygène à l\'école médicale militaire de Netley.

61

ni de poison spécial; la maladie est un changement sub-
jectif, excité par les forces ci-dessus citées, et favorisé
par toutes les conditions noii-hygiéni(jues qui puissent se
trouver dans un local.

2". La seconde école considère le choléra comme une
maladie propagée par des germes, ou par un poison
spécifique, mais la propagation se fait exclusivement,
par l\'action de l\'air atmosphérique, et principalement par
le mouvement des vents, qui transportent le poison
beaucoup plus vite que ne le pourra le commerce des
hommes. (Bryden.)

3". La troisième école soutient l\'existence d\'un germe
spécial, qui est transporté de localités infectées par la
voie des hommes principalement. Cependant les effets ,
c\'est à dire les habits, les vêtements, les draps etc.
peuvent contenir le germe special, s\'il nous arrivent
des localités infectées ; mais il est nécessaire, pour que
le germe soit fertile et puisse exciter la maladie , dans
le corps d\'un individu, qu\' il soit déposé dans le sol,
sous des conditions favorables. Les conditions sont celles
ci : un sol perméable, un certain degré d\'humidité,
une temperature assez élevée, et de mauvaises condi-
tions sanitaines dans la localité. Il faut encore y ajou-
ter la susceptibilité de l\'individu même. Si toutes ces
conditions ne\'s accordent pas, il n\'y aura point do choiera.
Ce germe peut être introduit, mais s\'il ne trouve pas
dans le sol le substratum nécessaire, il ne deviendra
point fertile. De l\'autre côté le germe ne produira

62

jamais de maladie, si la susceptibilité individuelle man-
que. — (v. Pettenkofer).

4®. Les opinions de la quatrième école sont d\'accord
avec celle des dernières, en ce qu\' elle accepte fran-
chement la doctrine d\'un poison special, qui est proba-
blement organisé et appartient à la classe des bactéries
ou microbes. Il y a cependant une différence notable
dans la manière dont elle envisage les modes de propa-
gation. Tandis qu\'elle n\'exclut pas la influence du sol,
elle ne veut pas admettre, que cette influence soit pré-
dominante. Elle n\'admet pas non plus , que le malade
soit inoffensif, mais au contraire elle considère les
malades comme les centres probables, des quels se
répandent les germes, et que se sont surtout, en toute
probabilité, les évacuations alvines, qui contiennent
les germes de la maladie. En même temps elle admet
que le choiera et de pareilles maladies, ne se transmettent pas
directement d\'une personne à l\'autre avec la même facilité
que, par exemple la scarlatine, la variole etc. Le poison
demande en général une intervalle de préparation, avant
qu\'il soit capable d\'exciter la maladie dans un individu sus-
ceptible. Il peut être ingéré non seulement par la voie de
l\'air atmosphérique mais aussi par l\'eau potable. Il peut
être répandu aussi par les effets, qui ont été en contact
avec les malades, ou qui viennents de localités infectées."

De beide eerste theorien als zeer onwaarschijnhjk ter
zijde latend, willen wij nagaan, wat de waarde der qua-
rantaine is bij de twee laatst genoemden.

63

Voor hen die een van deze beide theorien aannemen,
kan de quarantaine nooit groote waarde hebben. Beiden
toch laten de mogelijkheid toe van invoer der cholera
door den gezonden mensch, dus onder omstandigheden
waarbij niets verdachts zich voordoet. Hoe is het dan
mogelijk quarantaine door te voeren ? Men kan zieken
afzonderen en schepen waaiop zij zich bevinden obser-
veeren, desinfecteeren enz., maar wat helpt dat, wanneer
evenveel kans bestaat, dat door een tegelijk aankomend
schip, dat geen lijders aan boord heeft, noch gehad
heeft, de haven welke men tracht te beschermen, kan
worden besmet ? Beide theorien laten de mogelijkheid ,
dat cholera door quarantaine worde tegengehouden toe,
maar doen tevens verwachten, dat er evenveel gevallen
zullen zijn waarin het cholera gif onbemerkt zal worden
ingevoerd; tenzij men elk schip als verdacht wil behan-
delen , wat natuurlijk volkomen en uitvoerbaar is.

Kochs onderzoekingen, van hoeveel belang ook uit
een theoretisch oogpunt, leerden in deze quaestie ons
weinig.

Pettenkofer verklaarde zich steeds tegen quarantaine :

„Die Mittel zu diesen praktischesten der Eindziele
können nur in der Vermehrung unseres Wissens ge-
sucht werden, nicht blos in der Fortsetzung der bisher
ganz zufallig gehandhabten und meist er folglos geblie-
benen, kostspieligen, sogenannten praktischen Maassregeln.
Wenn nur einige Prozenten von dem was Cordone, und
Quarantainen, ohne den geringsten Erfolg zu bringen,

64

schon gekostet haben und noch kosten werden, auf die
Vermehrung unseres thatsäch liehen Wissens über die
Cholora verwendet würden, würden wir bald nicht mehr
in der rathlosen Lage sein, in der wir uns jetzt befinden." ^

„So lange die Aetiologie zu unentwikkelt ist, wird
man mit den Mitteln zur Abwehr stets Gefahr laufen ,
die Rechnung ohne den Wirt zu machen.

„........Und gegenüber den gegenwärtig noch

herrschenden Ansichten kan nicht oft genug wiederholt
werden : „das der Verkehr mit Choleraorten höchstens die
Gefiihr einer Lunte mit sich trägt, dass aber die Gewalt
einer Epidemie, die uns gesundheitswirtschaftlich ja allein
zum einschreiten bestimmen kann, wozu einzelne Spora-
dische Fälle niemals Anlass bieten würden, von lokal auf-
gehäuftem Brennstoffe, von dem Pulverabhängt, womit die
Mine zuvor geladen sein muss , wenn der hineinfallende
Funke eine grössere Wirkung äusseren soll. Daraus geht
der für die Praxis, die wir gegen die Epidemie richten
wollen und sollen , wichtigste Satz vor , dass man viel klü-
ger thut, diesen Minen und den örtlichen Pulver
in denselben nach zu spüren, um es allmälig zu besei-
tigen , ehe die Funken anfangen durch die Luft zu
fliegen , als allen, von den durch einander wirbelnden
Winden des Verkehrs getragenen, einzelnen Funken,

1) Max von Pettenkofer, Verbreitungsart der Cholera in
Indien 1871.

2) Id. lieber den gegewartigen Stand der Cliolerafrage Mün-
chen 187.\'?.

G5

nach zu jagen und jedenen einzelnen zu löschen zu ver-
suchen , ehe einer eine Mine unter unsern Füsse oder
neben uns entzündet, und uns dann regelmässig sammt
unsern Löschapparaten, doch immer unsanft in die Luft
schleudert. Jedermann weiss, dass die brennende Lunte
auf einem Geschütz ohne Pulver ein ganz harmloses
Ding ist, womit man nur Kinder schrecken und woran
wan sich höchstens die Pinger verbrennen kan."

Hebben de restrietieven maatregelen niet zoovele voor-
deelen opgeleverd , dat zij verdienen behouden te worden,
zij zijn , behalve de groote geldelijke opofferingen , welke
zij vereischten, behalve de ontzaggelijk groote kosten,
hindernissen en onaangenaamheden den handel berokkend,
behalve de kwellingen den reizigers veroorzaakt, aanlei-
ding geweest, dat vele epidemiën niet bestudeerd zijn ,
zoo als dat had moeten gebeuren. Waar de belangen
van den handel en van de wetenschap met elkaar in
strijd waren, hebben de laatsten maar al te vaak het
onderspit gedolven. Daar zijn meermalen volstrekt valsche
opgaven omtrent de gezondheid in havens, en vooral op
schepen gedaan Veel meer nog is er slechts verzwegen
waar gesproken had moeten worden. Daardoor is veel
wetenswaardigs omtrent den loop en het onstaan van
epidemiën onbekend gebleven.

Wanneer geen restrictieve maatregelen meer zullen
bestaan, zal geen staat er belang bij hebben den gezond-
heidstoestand in zijn havens geheim te houden of te gunstig
voor te stellen De bei-ichten, welke te verzamelen, thans

5

66

zoo iiioeielijk is , zullen door iedereen gereedelijk ver-
strekt worden.

Geen moeite zal het dan kosten eenige Regeeringen
over te halen, tot steun bij het oprichten van een weten-
schappelijke Commissie in den zin van die, welke te
Weenen werd voorgesteld.

Het System of notification dat de Internationale Con-
ferentie te Washington trachtte in het leven te roepen ,
kon niet tot stand komen omdat het einddoel er van
was , waar in eenigen staat een epidemische ziekte heer-
schte , de herkomsten daarvan in hun beweging te
hinderen. Geen wonder, dat de Regeeringen huiverig
waren zich te verbinden tot het doen van mededeelingen,
welke hun handel op het onverwachtst hevig konden com-
promitteeren. Een system of notification met alleen weten-
schappelijke strekking staat daarentegen niets in den weg.

De vraag , op welke wijze de door iedereen gewenschte
kennis van den openbare gezondheidstoestand in alle landen
te verkrijgen, is opgelost wanneer die kennis niet meer
kan worden aangewend tot het teweeg brengen van on-
dragelijke stremming in het verkeer.

De middelen tot bestrijding van epidemien moeten
bestaan:

1". In het vermeerderen van onze kennis omtrent de
ziekten welke dreigen ons epidemisch te zullen bezoeken ;
voornamelijk omtrent dc omstandigheden waaronder zij
zieh ontwikkel fill.

07

2". Tn hot wegnemen van die omstandigheden.

Daarvan zijn eenigen bekend. Wij weten, dat tot het
verminderen van de intensiteit, zoowel als van de extensiteit
van epidemien, reiniging, resp. verhindering van veront-
reiniging van den bodem waarop, van de huizen waarin,
wij wonen, van onze kleeding, van ons zelve, in de
eerste plaats noodig zijn.

Onder reiniging der huizen in hygiënische zin behoort
ook ventilatie.

In de tweede plaats is noodig zorg voor goed drinkwater
niet alleen , maar ook voor rein water tot huishoudelijk
gebruik, opdat niet vele huizen en kleederen , terwijl zij in
huismoederlijken zin worden schoon gemaakt, in medischen
zin verontreinigd worden Zoo worde gewaakt dat niet dc
prijzenswaardige ijver van stedelijke regeeringen om de
straten te verfrisschen , een middel worde om ziektekiemen
zorgvuldig door de geheele stad te verspreiden.

Slecht gevoede, ziekelijke, verarmde personen staan
meer dan anderen bloot aan cholera e. d. g. 1. Zoo
veel mogelijk worde dus de volkswelvaart, in dc eerste
plaats de voeding verbeterd. Niet zoozeer door het ver-
schaffen van voedingsmiddelen door hen die meer gegoed
zijn aan hun armere broeders , ofschoon zulks , vooral in
tijden, waarin epidemiën dreigen , van nut kan zijn , als
wel door bcleering en voorlichting van het volk, omtrent
de voedingswaarde, bereiding enz. van die middelen , welke
in hun bereik zijn.

Deze en vele andere middelen zullen zeker krachtig

68

werken tot het verkrijgen van, zoo al geen immuniteit,
toch oen belangrijke vermindering in vatbaarheid voor
cholera etc.

Als tweede hoofdmiddel willen wij dan de zorg voor
schecpshygiène, en voldoende medische hulp op schepen
rekenen. Indien daarvoor gezorgd wordt zal de kans, dat door
hen epidemien overgebracht worden, zoo klein mogelijk wor-
den. De scheepsgeneesheer zij een staatsdienaar, geheel on-
afhankelijk van den reeder en den gezagvoerder, en als
zoodanig verantwoordelijk. Hij zal in de meeste gevallen
door het nemen van gepaste maatregelen, afzondering van
den patiënt, reinheid , desinfectie , vernietiging van vuil
lijf- en beddegoed, instaat zijn te zorgen, dat eenig
geval van cholera of gele koorts aan boord voorkomende,
geen verdere gevolgen heeft. Aan hem zal het staan
te beoordeelen, of het schip, waarop hij zich bevindt,
gevaar kan opleveren voor de haven, waar het zal bin-
ncnloopen , en zoo ja, door welke maatregelen dat zal
kunnen worden weggenomen. Beter dan door een korte
inspectie, door een daartoe in de haven aangesteld ge-
neesheer , wien het slechts zelden mogelijk zal zijn een
j uist oordeel te vellen, zal daardoor tegen den invoer van
epidemische ziekten gewaakt zijn. In elke haven zij ge-
legenheid binnenkomende besmettelijke zieken terstond af
te zonderen en te verplegen. De noodige middelen tot
volledige en snelle desinfectie moeten steeds gereed ge-
houden worden.

Door deze en dergelijke instellingen zouden alle quaran-

69

taine-maatregelen overbodig, alle onaangenaamheden rei-
zigers en handel in den weg gelegd onnoodig worden ,
meer zekerheid gegeven zijn tegen den invoer van epide-
mische ziekten.

Ook voor dergelijke maatregelen is het noodig dat,
althans in hoofdzaak, overeenstemming besta, in de toe-
passing er van door de verschillende Regeeringen. Ook
zij zouden dus bij internationaal goedvinden behooren ge-
regeld te worden. Zeer te wenschen ware het, dat de
stemmen, op het laatste te Weenen gehouden Congres
opgegaan , gehoor vinden mogen en spoedig een Conferen-
tie samen geroepen worde, tot het maken van eenige
internationale hygiënische bepalingen.

- - \' - - , ......«

-, \'î?;

J

y. . .

li»

- \' r

m^m

WÊÊ

-ti\'d

-s ^

STELLINGEN.

STELLINGEN.

I.

Het is wenschelijk, dat de voornaamste middelen , welke
tegen epidemisch-besmettelijke ziekten aangewend moeten
worden, bij internationale regeling vastgesteld worden.

II.

Restrictieve maatregelen tot wering van epidemische
ziekten zijn af te keuren.

III.

Het epidemisch optreden van acute croupeuse pneumonie
is niet bewezen.

74

IV.

Kunstmatige verlaging dor lichaamstemperatuur bij
acute infectie-ziekten is af te raden.

V.

Bij acute ziekten der ademhalingswerktuigen zijn per-
cussie en auscultatie na te laten.

VI.

De voornaamste bewaarplaats van het syphilitisch gif
is de huid.

VII.

Subcutane injecties van kwik, in welke verbinding ook,
zijn te verwerpen.

VIII.

Jodoform werkt niet altijd antiseptisch.

IX.

Jodoform is in den oorlog het beste antisepticum.

X. ^

De beste beiiandcling van pes equinovarus is die van
Phelps.

75

XL

Bij carbunkels en furunkels is de antiseptiselie behan-
deling meestal niet de beste.

XIL

Het keuringsreglement voor zee- en landmacht eisciit
dringend herziening.

XIII.

De ventilatie op de Nederlandsche oorlogsschepen is,
vooral in zee, geheel onvoldoende.

XIV.

Munk\'s verklaring der Seelenblindheit is onjuist.

XV.

Bij sterke steuose en bij atresie der vagina verrichte
men de verlossing door verwijding, of herstelling van
den natuurlijken weg.

XVI.

Guérir vaut mieux que prévenir.

mm-

■ • -/ -
\\ \'. t ---\' \' . ^,

- c \' ,. m/

\\

ïM