OVER DEN INVLOED

VAN

EENIGE GENEESMIDDELEN

OP

DE /ViAAGBEWEGINGEN.

utrecht ,

J. NIKERK.
1887.

.m

-M

j

■\'m^m
mi

-r „

K V V \'

t;\'

OVER DEN INVLOED

van

OYEE DEN INVLOED
van eenige Geneesmiddelen op de Maagbewegingen.

PROEFSCHRIFT

TEU VEIiKlUjaiK» VAK DEN GKAAD

VAN

III

AAN DE I^IJKS-JJNIVERSITEIT TE pX^ECHT,

NA MACHTIGING VAN DEN EECTOB MAGNIFICUS

Dr. G. VAN OVERBEEK DE MEIJER

Hoogloeraar iu de Faculteit der Gcueeskunde,

VOLGEiNS BESLUIT VAN DEN SENAAT DER UNIVERSITEIT

teghx 1)e bedenkingen van

DE FACULTEIT DER GENEESKUNDE,

TE VERDEDIGEN
op ÜONDEKDAG deii 30 JUNI 1887, des niiililags ten 6 ure,

DOOP.

ISAAK GERRIT TEN NOEVER DE BRAUW, Arts,

Officier van, rjexo/idheid der klasse bij de Zeemacht
Kcborcii Ie Woerden.

^ .. ■-\'•\'irs-v«\' »»\'s

\'tufe M

l

/

. . -j. ..........x.,,-:

^ ï\'it H\'r^-^ ... __________>,_. . \'

J&^E. â^TMê

. im t^m\'i: M%::m

• ^ .......

4\'

M

AAN DE NAGEDACHTENIS MIJNS VADERS.

u

....... . "

VOORWOORD.

Bij hf\'f verlaten der Academie is hef mij een
aangename taaie JJ Professoren en Lectoren der
Medische faculteit dank te zeggen voor het ondervijs,
dat ik van U heh genoten.

In het hijzonder geldt dit U, Hooggeleerde Talma.^
IJooggeachte Promotor, aan loien ik veel verplicht
hen en die mij hij het sammstellen van dit proef-
schrift met raad en daad heht hi\'jgestcmn.

Verder mijn dank aan hendie mij hij het nemen
der proeven hehidpzaam zijn geireest.

Fm (jij, mijne vrienden, ranrt cdUn wel en weesf
er verzekerd van, dat de gelnhhige tijd met U aan
de Academie doorgehracht, mij altijd in herinnering
zal blijven.

INLEIDING.

Het is eene erkende waarheid, dat men alleen dan
tot een volkomen juiste aanwending van geneesmid-
delen kan geraken , wanneer men geheel en al bekend
is met de werking, welke zij uitoefenen op de verschil-
lende organen, die er mede in aanraking komen.

In dit opzicht is onze kennis nog betrekkelijk
gering , niet het minst, wanneer er sprake is van de
werking van verschillende stoffen op den maagwand.

Wel werd in 1884 door Muller\') onderzocht,
welken invloed eenige zuren en alcaliën op de spieren
van de maag bij konijnen uitoefenen , doch omtrent
de werking van Vele andere stoffen, die veelvuldig
bij verschillende maagziekten worden gebruikt, is zoo
goed als niets van dien aard bekend.

Om de werking van geneesmiddelen nader te leeren
kennen, kunnen we experimenteeren op den mensch
of op het dier en het is duidelijk dat, ook al noemen
wij niet al de voor- en nadeelen van beide w^ijzen
van proefneming, het experiment op dieren er veel
toe kan bijdragen om onze kennis daaromtrent te
vermeerderen.

In aansluiting nu aan de onderzoekingen van

P. .1. Mullek. Over den invloed van eenige zuren en
alcaliën op de spieren van de maag. Utrecht. 1884.

Müller naar wijzigingen in den toestand der maag,
opgewekt door zuren en alcaliën, bestudeerde ik van
andere stoffen, waarvan de meeste ook bij verschil-
lende maagziekten worden gebezigd, den invloed op
liet mechanisme der maag. Ik gebruikte voor myne
proeven om praktische redenen steeds konijnen.

Yoor ik echter tot een beschrijving dezer proeven
overga, wil ik eerst nog eenige onderzoekingen van
andere personen over maagbewegingen mededeelen.

OsBR ging\' de bewegingen na van maag en
pylorus onder invloed van nervi vagi en splanchnici,
terwijl Miculicz met den gastroscoop, een werk-
tuig door hem en Leiter te Weenen samengesteld,
peristaltische -bewegingen zag van Oesophagus en
maagwand. Deze laatste experimenteerde op de maag
van normale personen.

Over de proeven die Hofmeister en Schütz het
vorige jaar hebben genomen, zal ik wat meermede-
deelen, vooral omdat ik geheel op dezelfde wy ze als zij
een paar proeven genomen heb en daaruit een verge-
lijking met myne methode van proefneming kon maken.

Zij sneden de maag uit by honden en hingen haar
op in een vochtige kamer van lichaamswarmte. De
ledige maag vertoont spoedig na het uitsnyden leven-
dige periodische bewegingen , die V2—IV2 uur kunnen

OsER. Centralblatt für med. Wissenscliaften. 1884 No, 26.
Miculicz. Ueber Gastroscopie und Oesopliagoscopie. Wienr
Med. Presse. Aangehaald in Centralbl. f. Chir.

3) P. Hofmeister und E. Schütz. TJeber die nutomatischen
Bewegungen des Magens. Archiv für experiment. Pathologie Bd. XX
Heft 1 en 2.

voortduren. Zij volgen een bepaald type, door hen
Peristole genoemd. Eerst een samentrekking nabij
de cardia, die zich peristaltisch over het geheele
maaglicliaam (zoo noemen zij het cardia en fundus-
deel) voortzet. Dan sluit zich het bij den hond
sterke pylorusdeel door een diepe insnoering van het
maaglichaam af, om dadelyk daarop in algemeene
samentrekking te geraken. Tot besluit een krachtige
contractie van den sphincter pylori. Bij de gevulde
maag namen zij dezelfde bewegingen waar; slechts zijn
7Aj talryker, loopen sneller af en zyn door den wegens
den inhoud uitgeoefenden weerstand iets gewyzigd.

Soms zagen zij na het sluiten van den pylorus een
nieuwe contractie van het pylorusgedeelte, die vóór
den pylorus beginnende naar het maaglichaam toe
voortschreed en dus als een soort van antiperistal-
tische beweging kon woorden beschouwd. Zij gebruikten
daarom de maag van honden, omdat deze het meest
op de menschelijke maag gelykt en een sterk pylo-
rusgedeelte bezit.

Ik heb nu eenige malen de maag van konijnen
uitgesneden en opgehangen. Vooraf maakte ik haar
geheel schoon, op de wyze zooals dit verder by de
„inrichting der proeven" beschreven zal worden, liet
physiologisch water doorstroomen en overtuigde mij
er nauwkeurig van, dat niet de minste peristaltische
bewegingen aanwezig waren. Ik sneed nu de maag
uit, hing ze op , wel niet in een vochtige kamer ,
maar toch boven de dampen van het warme physi-
ologisch water en hield haar met dat water zelf ook
nog voortdurend w^arm en nat. Ik zag slechts zwakke

bewegingen, die van de eardia uitgingen in de richting
van den pylorus, doch er niet op overgingen. Vulde
ik nu de maag met physiologisch water van lichaams-
temperatuur, dan werden de bewegingen sterker en
gingen op den pylorus over, terwyl deze zelf voor
een deel werd afgesnoerd.

Wat de sterkte betreft, komen deze bewegingen
echter niet in vergelyking met die , welke door de
inwerking van vele door mij onderzochte stoffen
werden opgewekt. Yan eene zoogenaamde antiperis-
taltische beweging zag ik geen spoor.

IIoFMEiSTER en Schütz meenen nu, dat de bewe-
gingen , die zij aan de uitgesneden maag waarnamen,
identisch met de normale zouden zijn, maar vergeten
dat deze periodieke peristole veroorzaakt kan zyn door
de stikking van het uitgesneden, niet uitgebloede orgaan.

Hetgeen ik zag spreekt er sterk tegen, dat zij nor-
maal aldus voorkomen ; immers dan moesten zij ook
te zien zijn, terwijl er physiologisch water door-
stroomde en de maag nog in het lichaam zat; ik zag
haar dan echter niet, maar alleen dan, wanneer de
maag was uitgesneden en opgehangen. Hieruit volgt
dus zonder meer, dat hunne wijze van proefneming
niet deugt. A priori was dit reeds te denken , daar
vooral het uitsnyden van de maag, maar ook mis-
schien het blootstellen aan de lucht prikkels zyn,
die contracties kunnen teweegbrengen.

In het begin van dit jaar heeft E. Schütz den

Emtl Schütz Uber die Einwirkung von Arzneistoffen auf
die Magonbewegungen. Aroliiv für experiment. Palliologie und
Pharmakol Bd. XXI pag. 341.

invloed van verschillende geneesmiddelen op de maag-
bewegingen onderzocht, doch ging daarbij van een
geheel andere methode uit dan ik.

Bij honden, die twee dagen gevast hebben, wordt
naraelyk de stof in een vena gespoten. Zoodra
de vergiftigingsverschijnselen de gewenschte hoogte
bereikt hebben, wordt het dier door verbloeding ge-
dood , de maag uitgesneden, in de vochtige kamer
opgehangen en worden verder de maagbewegingen
bestudeerd.

Hij gebruikte ongeveer een twintigtal narcotica,
waaronder evenwel slechts een van de stoffen, die
ook ik onderzocht heb, namelyk morphine. Ik ver-
kreeg daarmede andere uitkomsten, waarover later
zal gesproken worden.

Wanneer wij tot myne proefnemingen terugkeeren,
dan beginnen wij met iets van de anatomie der
konijnenmaag medetedeelen.

De wand der konijnenmaag is ter plaatse van de
cardia, maar vooral op die van den pylorus zeer
verdikt door ophooping van spiermassa\'s, die den
pylorus dikwijls moeten vernauwen of sluiten. Yan
spieren toch, die sterk ontwikkeld zijn, mag men
aannemen, dat zij dikwijls sterk werken. Een
andere byzonderheid is het aanwezig zyn van een
paar groeven op het midden der maag. Deze groe-
ven verdwynen echter steeds , wanneer de maag geheel
met physiologisch water gevuld wordt en komen alleen
dan weer te voorschijn, wanneer, door de inw^erking
van het een of andere middel, de peristaltiek zeer
sterk wordt.

6

Over enkele zaken, voor het meerendeel ook door
Müller genoemd , ben ik verplicht nog het een en
ander medetedeelen.

Wanneer ik den buik van konijnen opende , die
geplaatst waren in physiologisch water van lichaams-
temperatuur , zag ik somtijds, noch wanneer de
maag gevuld was, noch wanneer zij geheel was
schoon gespoeld , peristaltische bewegingen. In vele
gevallen echter waren er zwakke te zien , die even
als de andere welke door de stoffen , die ik onder-
zocht , werden opgewekt, uitgingen van het cardia-
gedeelte en of vóór den pylorus ophielden öf op hem
overgingen. Soms zag ik, behalve de bovengenoemde
groeven op de helft tussehen cardia en pylorus, nog
een diepe insnoering vlak voor den pylorus , zpodat
deze soms byna geheel was afgesnoerd. Deze in-
snoering werd echter nooit gezien, wanneer wij
alleen physiologisch water Heten doorstroomen.

Verder zag ik dat de dieren nu en dan stuiptrek-
kingen kregen , die soms voorbijgingen, doch dikwijls
door den dood gevolgd werden en bij elke stuiptrek-
king even als gedurende het sterven sloot zich de
pylorus en werd de spier zeer hard. Ook bij het
spartelen of door schrikken werd de pylorus nauwer
of sloot zich geheel,

Nog een verschijnsel zag ik , door Muller niet
opgemerkt en toch nog al karakteristiek , namelijk
het draaien van de maag , dat vooral bij de inwer-
king van bismuth zeer sterk is en waarvan ik , als
ik over proeven met die stof genomen spreek, nog
het een en ander zal mededeelen.

Inricliting der proeven.

Ik gebruikte voor mijne proeven de toestellen van
Muller en braclit sleehts hier en daar kleine ver-
anderingen aan.

Nadat de buik van het konyn op de hoogte der
linea alba van het overtollige haar is ontdaan, wordt
het dier in een groeten bak , gevuld met physiolo-
gisch water (6V2 gr- keukenzout op één liter water)
van lichaamstemperatuur zoodanig bevestigd, dat
slechts kop en hals boven de vloeistof uitsteken.

In een hooger staanden, kleineren bak is physi-
ologisch water van veel hooger temperatuur aanwezig
en deze kleine is met den grooten bak door een
slang verbonden , zoodat door het openen eener kraan
in de slang het warme water in den lager staanden
bak kan vloeien en het water hiervan dus op een
constante temperatuur, ongeveer 37" C., kan worden
gehouden. Een hevel in dezen grooten bak zorgt voor
het constant niveau der vloeistof, terwijl de tempera-
tuur door drijvende thermometers gecontroleerd wordt.

Nu wordt de buik van het konyn in de linea
alba onder water geopend, van den prosessus xiphoi-
deus tot aan de symphysis pubis. Zoodra er eene
dunne darmlis te voorschijn komt, wordt hierin V\'j
of % gram paraldehyde gespoten. Ik verkoos dit
daarom boven chloralhydraat, hetgeen Muller ge-
bruikte , omdat het minder op het hart werkt.

Na een paar minuten wordt de buikwand
zijdelings onder de laatste ribben ingesneden, nadat

8

vooraf om groote bloeding te voorkomen de groote
bloedvaten daar ter plaatse zooveel mogelijk zijn
onderbonden. Hierdoor komt de maag bgna geheel
bloot en blijft nog slechts een klein gedeelte door de
lever bedekt.

Yervolgens moet de maag worden schoon gemaakt.
Hiertoe worden in den fundus der maag twee gaatjes
gemaakt en hierin twee glazen buisjes gebracht, waar
de mucosa en serosa omheen worden gebonden, zoo-
dat er geen bloeding kan plaats hebben en de inhoud
der maag niet naar buiten kan komen. Aan het
eene buisje wordt een caoutchoucslang bevestigd,
welke in verbinding staat met een trechter, die boven
het niveau van den bak uitsteekt, aan het andere
wordt alleen een slang verbonden , waarvan de vrije
opening lager dan het niveau van het water gehou-
den wordt. De trechter wordt nu steeds gevuld
gehouden met physiologisch water en de maag is
ook altijd gevuld. Het water stroomt zoolang uit
den trechter door de maag en de slang, totdat de
spysresten volkomen verwijderd zijn. Dit is echter
dikwyls niet gemakkelijk en ik heb eenige malen
zulk een taaien inhoud aangetroffen, dat het mij
omnogelyk was dezen te verwyderen en ik de
proef moest staken. Ik liet nu de dieren steeds van
den vorigen avond af vasten en hoewel de maag ook
dan nog veelal geheel gevuld was , was de inhoud
fijner verdeeld en had ik met het schoonspoelen niet
zooveel moeite meer.

De afvoerbuis in den fundus wordt nu gesloten ,
het duodenum geopend en beneden de opening dicht-

gebonden. Een glazen buisje, waaraan de vorm van
het duodenum gegeven is , wordt in het stuk dat
aan de maag grenst zoo dicht mogelijk bij den pylo-
rus bevestigd en slechts 1 a 2 millimeter er van
verwijderd om hem niet te prikkelen ; aan dit glazen
buisje wordt een afvoerbuis verbonden. De trechter
wordt nu geheel gevuld, eerst met physiologisch
water van een constante temperatuur (ongeveer 37" C.),
later met de vloeistof wier werking onderzocht wordt,
terwijl men er door een hevel voor zorgt, dat zij
geheel gevuld is, opdat de drukking steeds dezelfde
blijve (± cM.)

Er wordt nu gelet op peristaltische bewegingen ,
vergrooting en verkleining der maag, op het draaien
van dit orgaan en op veranderingen aan den pylorus.
Om de veranderingen van den pylorus , verwijding
en vernauwing, goed te kunnen beoordeelen , wordt
gemeten hoeveel vloeistof onder een zelfde drukking
in een bepaalden tijd door den pylorus stroomt.
Daartoe wordt de afvoerbuis in een reageerbuisje
gelegd en dit om alle zuiging te voorkomen onge-
veer \'1-1 cM. boven het niveau van den bak geplaatst.
Het overstroomende proefvocht w^ordt in een daar-
onder geplaatst maatglas opgevangen en telkéns na
verloop , van een bepaalden tijd (5 minuten) afgemeten.

Aldus worden seriën van proeven genomen, telkens
gedurende 25 minuten voortgezet.

Na afloop der proef wordt de maag gevuld en
worden de afvoerbuis in het duodenum en de aan-
voerbuis in den fundus gelijktijdig gesloten. Daarna
wordt de afvoerbuis in den fundus geopend, waarop

10

de inhoud der maag* door hevelwerking geheel weg-
vloeit en gemeten kan worden.

Ten slotte wordt de maag er uitgenomen en
opengeknipt om den toestand van het maagslijmvlies
te kunnen onderzoeken en te zien of de buisjes goed
geplaatst waren.

Muller , die eerst vreesde door het inbrengen van
de buisjes in den fundus zijne proeven onzuiver te
maken, verrichtte ter controle eenige malen oeso-
phagotomie en bracht door de cardia heen het aan-
voerbuisje in de maag. Daar de resultaten dezelfde
bleven , het konijn échter veel meer leed , heb ik op
zijn gezag dit niet gedaan , maar ben bij de eerste
methode gebleven.

By de autopsie zag ik, dat het aanbrengen der
buisjes in den fundus van weinig invloed is op het
slijmvlies ; soms was het wel een weinig rood gekleurd
op korten afstand van de buisjes, doch in de meeste
gevallen was er volstrekt geen verandering te zien.

Zeer veel zorg vereischte verder het aanbrengen
van het buisje in het duodenum. Vooreerst is het
volstrekt noodig dat er zulk een buis wordt ingebracht,
want gebeurt dit niet, dan wordt er een groote fout
gemaakt, daar het duodenum sterke peristaltische
bewegingen vertoont en daardoor gedurende eenigen
tijd geheel kan afgesloten worden. Eerst gebjuikte
ik het buisje van Muller , doch gaf er later een
grootere kromming aan , waarby ik mij beter bevond.

Zeer moest er op gelet worden, dat het buisje ,
niet te dicht bij den pylorus werd gebracht, doch ook
niet te ver er van af, daar dan gemakkelyk het du-

11

odenum tusscheu pylorus en buis in plooien ging zit-
ten en er niets doorliep.

Ik durf gerust zeggen, dat liet stellen van dit
buisje in het duodenum tot het lastigste van de proef
behoort en dat ik er alle zorg aan besteed heb.

Voor ik tot de beéehrijving der door mij genomen
proeven overga, is het noodig de resultaten van
Müller\'s onderzoekingen in korte woorden medete-
deelen.

Ily vond dat de alcaliën KOH en NaOH en hunne
enkel en dubbelkoolzure zouten, zoowel in zwakke
als in sterke solutie, de maag kleiner zouden maken,
terwijl KOH en NaOH alleen in zwakke, niet in sterke
oplossingen peristaltische bewegingen zouden opwekken
en bij het gebruik der enkel en dubbelkoolzure zouten
nooit peristaltische bewegingen zouden worden gezien.
Verder zouden de alcaliën, zoowel in zwakke als in
sterke solutie, den pylorus vernauwen. De enkel
koolzure zouten (carbonas kalicus en natricus) zouden
in zwakke solutie vernauwend, in sterke verwijdend
op den pylorus werken.

Het biearbonas natricus zou eerst in tamelijk sterke
oplossing op den pylorus beginnen te werken en hem
vernauwen.

Het Carisbader zout zou evenals het biearbonas
natricus werken; alleen zou de maag reeds door veel
zwakkere oplossingen verkleind worden; ook zouden er
geen peristaltische bewegingen door worden opgewekt.

12

Boterzuur, melkzuur, azijnzuur en zoutzuur zouden
alle, zoowel in zwakke als in sterke oplossing, de
maag kleiner maken.

Ook zouden zij, behalve het azijnzuur, in zwakke
oplossingen peristaltische bewegingen opwekken In
sterke soluties zouden echter alle vier dit doen; het
krachtigst zoutzuur en azijnzuur.

Alle vier zouden zij ook den pylorus vernauwen,
zoowel in zwakke als in sterke soluties.

Een oplossing van koolzuur in water zou de maag
zeer belangrijk verkleinen. Het zou den pylorus
vernauwen, doch niet sterk , maar geen peristaltische
bewegingen opwekken.

Ik begon nu mijne proeven met eenige der mid-
delen , die ook Muller gebruikt had, vooral om
daardoor beter op de hoogte van de wijze van proef-
neming te komen en te zien of ik dezelfde resultaten
verkreeg als hij. Met KOH, NaOH en HCl, waarmede
ik achtereenvolgens experimenteerde, verkreeg ik de-
zelfde resultaten, maar toen ik hierop carbonas kali-
cus gebruikte, verkreeg ik andere uitkomsten, evenals
met carbonas natricus. Niet tevreden met dit een
enkelen maal gevonden te hebben, deed ik nog eenige
proeven met dezelfde stof, maar vond telkens het-
zelfde en ik kan dus niet anders aannemen, dan dat
Muller , die overigens, naar het mij toeschijnt, zeer
nauwkeurig gewerkt heeft, met deze beide stoffen wat
onnauwkeurig is te werk gegaan en zich vergist heeft.

Carbonas kalicus.

PROEF I.

Een flink konijn, dat sedert den vorigen avond
gevast heeft, wordt in den bak met physiologisch
w\\ater van 37° bevestigd. De buik wordt geopend
en terstond daarop wordt het dier door inspuiting
van V4 gram paraldehyde in een dunne darmlis in
lichte narcose gebracht. Nadat de zydelingsche in-
snijdingen in den buikwand zijn aangebracht, de
bloeding gestelpt is en de buisjes in den fundus
ventriculi zyn bevestigd, wordt de maag schoon ge-
spoeld en hierop gevuld met physiologisch water
onder een drukking van 3V2 cM., welke drukking
gedurende de geheele proef constant blijft. Er stroomt
nu door den pylorus:

Van O — 5 minuten 293 c.M*\'\'. flinke sirnnl inet flinke, regelmnligc pauzen.

// 5 —10 // 2 5 5 // II n n //

// 10 — 15 // 295 ,/ n « „

If 15—20 n 300 /, ,/ // // ,/

// 20 -25 // 290 // // 1, ,, „

lezaiïienin 35 minuien 1433 c.M^

Onder pauzen versta ik het ophouden van het
doorstroomen, veroorzaakt door actieve vernauwingen

14

van den pylorus. Muller noemde met een goed
w^oord „pylorusspel" de afwisselende vernauwingen en
verwydingen daar ter plaatse waar te nemen. Dit
is een normaal verschijnsel, daar het ook bij het
doorstroomen van physiologisch water gezien wordt.
Dikwijls is de samentrekking van de pylorusspier
niet volkomen, maar wisselt de straal af met druppelen.

Er worden verder geen peristaltische bewegingen
gezien, terwijl voor de zuiverheid der proef de inhoud
der maag niet op de reeds genoemde wijze bepaald,
maar er alleen op gelet wordt, of de maag de visu
grooter of kleiner wordt.

We laten nu carbonas kahcus 1 op 1000 door-
stroomen. Er loopt door:

Van O — 5 minuien 315 c.M-\\ flinke straal met flinke pauzen.
// .5 — 10 II .3 6 5 // II n n

„ 10—15 „ 333 „ „ //
n 15 — 20 // 330 „ // „
„ 20 — 25 a 335 ,/ // //

tolnal iu 35 minuten 1677 c.M».

Er zyn nu tamelijk veel, doch nog zwakke peris-
taltische bewegingen te zien.

Carbonas kalicus 1 op 500 wordt nu ingevoerd.
Er loopt door:

Van 0 — 5 minuten 360 c.M\'. flinke straal, pauzen minder talrijk en minder

langdurend.

II 5—10 // 370 ff // // II II II

// 10—15 II 343 II II II II h II

// 15—30 II 365 II n 11 II n n

/; 30 — 35 II 360 II f! u n n v

totaal in 3 5 miiui1 en 1797 c.Ms.

15

De maag is de visu grooter gev^^ordeii; de peristal-
tische bewegingen zyn iets sterker.

De maag wordt geledigd en gevuld met carbonas
kalicus 1 op 250.
Er loopt door:

Van 0 — 5 minuten 255 e.M-\'\'. tamelijk flinke straal, pauzen niet talrijk.
II 5 —10 » 252// ƒ/ // II // II II

// 10 — 15 // 250» II // II II II

// 15—20 // 240 // straal dunner.

// 30- 25 II 200 II u II dikwijls druppelen, meer pauzen.

lolalen in 25 minuten 1203 c.M-\\

Maag kleiner, sterke peristaltische bewegingen. .
Carbonas kalicus 1 op 125 wordt nu ingebracht.
Er loopt door:
Van O—5 minuten 305 c.M^, dun straaltje, pauzen talrijker.
/, 5—10 ,/ 210 //
„ 10—15 „ 300 ,/
// 15-20 „ 215 ,/

II 20—25 // 200 „ // //

totaal in 35 minuten 1030 c.M-\\

De peristaltische bewegingen zijn zeer sterk en de
■ groeve voor den pylorus is zeer duidelijk te zien,
zoodat deze telkens voor een deel wordt afgesnoerd.

* Ter controle wordt uu de maag geledigd en
, wederom physiologisch water ingebracht. Er loopt
door :

Van 0 — 5 minuten 235 c.M-"\'. straal dun met lange pauzen.

16

De pylorus is dus door het physiologisch water
weer wyder geworden. De peristaltische bewegingen
zijn nog sterk gebleven; over de grootte der maag
valt niet veel te zeggen. Het konijn wordt gedood
door de buikaorta open te knippen; de maag wordt
er uitgenomen en geopend en nu vinden we het
slijmvlies zoo goed als normaal met slechts een paar
roode vlekjes nabij de buisjes.

PROEF n.

Een tamelyk flink konijn, dat nog al onrustig is,
wordt door ^/g gr. paraldehyde in narcose gebracht.
Nadat de maag is schoon gespoeld, wordt deze gevuld
met physiologisch water van 37°. Er loopt door:

minuten 233 e.M". straal met zeer vele en lange pauzen.
n 3 3 O O n » ff ff

// 218 ff // ff // //
B 340 ff flinke straal, pauzen iets minder lang.
n 300 II tamelijk veel en minder lange pauzen.

totaal in 35 minuten 1100 c.M^.

Geen peristaltische bewegingen.
De maag wordt geledigd en gevuld met carbonas
kalicus 1 op 1000.
Er loopt door:

Van O—5 minuten 340 c.M-\'\'. straal breeder, vele doch niet zoo lange pauzen.
5—10 ff .335 ff straal nog breeder, minder pauzen.
10—15 ;/ 345 ,/ flinke straal, meer pauzen.
15—20 350 // //

30 — 35 375 „ //

totaal in 25 minuten 1335 c.M-\\

17

Maag de visu grooter; zeer zwakke peristaltische
bewegingen zijn aanwezig.

Wederom geledigd wordt de maag gevuld met
carb. kalicus 1 op 500.
Er loopt door:

O—5 minuten 365 c.M\'. flinke straal, met vele doch korte pauzen.
5_lü 8.33

totaal in 35 minuten 1434 c.M^

Peristaltische bewegingen iets sterker.
Opnieuw wordt een oplossing van carb. kalicus
1 op 250 ingebracht.
Er loopt door:

Van O—5 minuten 215 c M^. flinke straal, pauzen langer.
// 5 — 10 ,/ 335

dunne straal, soms druppelen, zeer vele pauzen.

// pylorus dikwijls geheel afgesnoerd,

totaal in 25 minuten 860 c.M-^

De maag is nu veel kleiner geworden en er zyn
sterke peristaltische bewegingen te zien.

Ten slotte wordt nog carb. kalicus 1 op 125 inge-
bracht. Er loopt door:

O—5 minuten 135 c.M^ dunne straal, meestal druppelen, veel pauzen.

Van

18

liet konijn wordt nu gedood, de maag geopend
en liet slijmvlies normaal gevonden, terwijl volstrekt
geen vuil in de maag aanwezig is. Ue pylorusspier
is zeer sterk ontwikkeld.

PPtOEF III.

Een tamelijk flink konijn wordt op dezelfde wijze
behandeld als in de vorige proeven en iu narcose
gebracht. Nadat de maa,g is schoon gespoeld en gevuld
met physiologisch water, loopt er door:

Van O—5 minuten 315 o.M^ straal met weinig en onvolkomen pauzen.

5—10 330 „

10—15 , 318 // //

15—20 // 320 « ü //

20—25 315 « // //

te zamen in 25 piinuten 1598 aM-"®.

Zeer zwakke peristaltische bewegingen.
Do maag wordt geledigd en gevuld met carbonas
kalicus 1 op 1000.
Er loopt door:

Van O—5 minuten 345 c.M-"\'. flinke straal met zeer Aveinig pauzen.

te zamen in 25 minuten 1783 e.M-"\'.

De peristaltische bewegingen zijn nog zwak; maag
de visu grooter.

19

"Wij laten nu carb. kalicus 1 op 500 inwerken.
Er loopt door:

Van O—5 minuten 367 c.i\\P. flinke straal, geen paiizen meer.

totaal in 23 minuten 1877 c.M».

Maag nog grooter; de peristaltische bewegingen zijn

iets sterker gew^orden.

Wij brengen nu carbonas kalicus 1 op 250 in.
Er loopt door:

Van O—5 minuten 355 c.iVP. straal dunner; er zijn wederom pauzen, die

ig duren.

tezamen in 35 minuten 1333 o.M\'.

De peristaltische bewegingen zijn zeer sterk gewor-
den; maag de visu kleiner.

Ter controle w^ordt nu de maag geledigd en ph)^-
siologisch water ingebracht. Er loopt door:

Van O—^^5 minuten 380 c.M-\'\'. straal met slechts enkele pauzen.
-10 „ 385 ,/

// 0-

// 10—15

;/ 15—30

u 20—35

totaal in 35 minuien 1463 c.M».

Het konyn wordt gedood en alles in orde bevonden.

20

Yergelyken we nu de uitkomsten van deze proeven
met hetgeen Muller vond.

Muller vond dat carbonas kaHcus 1 op 1000 den
pylorus sterk vernauwt, zoodat er veel minder door-
stroomt , dat de pylorus bij een solutie van 1 op 500
iets wyder en bij een solutie van 1 op 250 zeer
sterk verwijd wordt. Yerder zag hij zoo goed als
geen peristaltische bewegingen optreden.

Ik daarentegen vond, zooals uit bovenstaande proeven
blijkt, dat carbonas kalicus 1 op 1000 den pylorus
niet vernauwt, maar integendeel nog iets verwijdt,
zoodat er meer doorstroomt. Met carb. kalicus 1 op
500 stroomt er nog iets meer door, terwyl met
sterkere soluties 1 op 250 en 1 op 125 een sterke
vernauwing optreedt. Evenzoo treden eerst bij aan-
wending van sterkere oplossingen zeer sterke peris-
taltische bewegingen op, zoodat men kan zeggen,
dat de werking dan eerst duidelijk wordt.

Carbonas natricus.

PROEF lY.

Een groot konijn wordt door % gram paraldehyde
in narcose gebracht, de maag wordt op de bekende
wijze schoongemaakt en gevuld met physiologisch
water. Er loopt door:

21

Vail O—5 miiiuleti 24ü c.M-\'\'. dunne onregelniiitige stniid met flinke pauzen.

tezamen in 3.5 minuten 1147 c.M-\'.

Er worden geen peristaltische bewegingen waarge-
nomen , nu en dan sterke contracties van den pylorus.
Soms spartelt het konijn en dan blijft de pylorus
een oogenblik gesloten en is hard.

De maag wordt geledigd en carbonas natricus 1
op 1000 wordt ingebracht. Er loopt door:

Van O—5 minuten 347 c.M^. dunne straal, iets minder pauzen.

,/ 5 — 10 „ 350 ,/ ,/ //

straal meer onregelmatig- en dikker; meer

pauzen.

tezamen is 35 minuten 1335 c.M^.

Er zijn nu peristaltische bewegingen te zien, doch
zij zijn nog zeer zwak.

Carbonas natricus 1 op 500 wordt ingebracht.
Er loopt door :
Van O — 5 minuten 257 c.M. straal iets dikker, vele korte pauzeii.

totaal in 35 minuten 1382 c.M».

Peristaltische bewegingen iets sterker, maar nog
zwak ; maag de visu grooter.

22

totaal in 25 minuten 921 c.lV\'P.
Peristaltische bewegingen vrij sterk , maag de visu
kleiner.

Carbonas natricus 1 op 125 wordt ingebracht. Er
loopt door :

Van O—5 minuten 165 c.M^. straal nog\' dunner, veel meer pauzen.
// 5—10 // 160 // // a n

u 10—15 n 155 // II n 1/

, 15—20 „ 150 u // // ,/

» 20—25 II 162 „

totaal in 25 minuten 792 c M^^.

De peristaltische bewegingen zijn veel sterker
geworden.

Ter controle wordt nog eens physiologisch water
ingebracht. Er loopt door :

Van O—5 minuten 183 c.M-\'\'. siraal iets beter, minder pauzen.
II 5 —10 II 187 II u n t

23

Evenals met carbonas kalicus vond Muller met
carbonas natricus (doch hij vermeldt slechts één proef,
die maar half voltooid is en mij niet goed vertrouw-
baar schijnt), dat het in zwakke oplossingen den
pylorus sterk vernauwt, echter omgekeerd werkt in
sterkere soluties en reeds spoediger als met carb,
kalicus het geval is.

Ik vond nu wederom juist het omgekeerde ; een
geringe verwy ding van den pylorus door zwakke
soluties (1 op 1000 en 1 op 500), daarentegen
door sterkere oplossingen (1 op 250 en 1 op 125)
een sterke vernauwing van den pylorus. Het ter
controle gebruikte physiologisch water deed hem
wederom wijder worden.

De peristaltische bewegingen waren sterker, naar-
mate de oplossingen meer geconcentreerd waren, doch
minder sterk dan door de overeenkomstige oplossingen
van carbonas kalicus.

Amara.

Ten opzichte van hunnen invloed op de bewegin-
gen der maag is nog zoo goed als niets bekend.
Een feit is het, dat zij invloed hebben op de voeding,
den eetlust kunnen opwekken en de spijsvertering be-
vorderen. Om deze gunstige werking te verklaren wordt
gewoonlijk , zoo ook door Nothnagel aangenomen,
dat zij op de een of andere wijze , waarschijnlijk
reflectorisch, een vermeerderde secretie der spijs-
verteringssappen teweegbrengen.

Een andere theorie is die van Traube, die meende

24

dat de amara de arteriëele drukking zouden doen
stijgen, op deze wijze de secretie der spijsverterings-
sappen vermeerderen en de spijsvertering zelve ver-
beteren.

Nergens echter vond ik , dat er proeven genomen
zijn , om hunne werking op de maagspieren na te
gaan en het is dus wel de moeite waard met de
voornaamste van hen te experimenteeren.

Ik onderzocht achtereenvolgens lignum quassiae ,
radix gentianae, folia trifolii fibrini, radix colum-
bo en de herba et summitates centaurii minoris.

Lignum quassiae.

PROEF V.

Een klein konyn wordt door ^U gram paraldehyde
in narcose gebracht. Het schoonspoelen der maag
veroorzaakt veel moeite , maar gelukt toch eindelyk
volkomen. De maag wordt daarna gevuld met phy-
siologisch water. Er loopt door :

O—5 minuten 395 c.M^ tamelijk flinke straal met volmaakte pausen.
5—10 387 // // // // //

H wat meer pauzen (4 per minuut,)

10—15
15—30
30—25

25

De maag wordt geledigd en gevuld met infusum
quassiae 1 op 1000. Er loopt door:

Van O—5 minuten 260 c.M®. flinke straal met tamelijk veel pauzen.

te zamen in 25 minuten 1091 c.M^.

Er zijn tamelijk sterke peristaltische bewegingen te
zien uitgaande van het cardiagedeelte; sommige
gaan op den pylorus over, andere niet.

De maag schynt op het gezicht kleiner geworden
te zijn. Wederom geledigd wordt de maag gevuld
met infusum quassiae 1 op 500. Er loopt door .•

Van O — 5 minuten 165 c.M\'^ zeer veel pauzen (7 per minuut) pylorus

dikwijls geheel gesloten.

te zamen in 35 minuten 689 c.M^

De peristaltische bewegingen zijn zeer sterk ge-
worden , de maag is nog kleiner en geheel gedraaid
met de groote curvatuur naar boven en voren.

Na geledigd te zijn wordt de maag gevuld , met
infusum quassiae 1 op 250. Er loopt door:

Van 0—5 minuten 215 c.M*. straal flinker, veel minder pauzen.

tezamen in 35 minuten 1083 c.M^

26

De peristaltische bewegingen zijn enorm sterk; de
maag is iets grooter.

Nogmaals wordt een infusum quassiae 1 op 125
ingebracht. Er loopt door :

Van O—5 minuten 235 c.M^. Üinke straal, mot veel pauzen.
„ 5 — 10 // 230 // // ,/ //

// 10—1 5 // 282 n n n ft

Zeer sterke peristaltische bewegingen zyn nog steeds
te zien , waarvan het moeielijk valt te zeggen of ze
sterker dan wel zwakker zijn dan die met het vorige
infusum verkregen.

Het konijn sterft, de maag wordt er ui! genomen
en geopend en het maagslijmvlies gezond gevonden
met slechts een rood plekje nabij de buisjes.

PROEF YI.

In de vorige proef is op den tonus der maagspieren
weinig gelet en werd slechts onnauwkeurig aange-
duid of de maag grooter of kleiner was geworden.
In deze proef met hetzelfde middel, wordt meer
nauwkeurig de grootte der maag bepaald.

Een tamelijk groot konijn wordt in narcose ge-
bracht en op dezelfde wijze als vroeger behandeld.
De maag, die zeer groot is , wordt schoon gemaakt
en gevuld met physiologisch water, dat wij eenigen
tijd laten doorstroomen. De aanvoerbuis in den fundus
en de afvoerbuis in het duodenum worden nu ge-
sloten , de afvoerbuis in den fundus geopend, de

27

uitstroomende vloeistof opgevangen en gemeten en de
inhoud aldus bepaald.

Dit wordt nu eenige malen achter elkaar gedaan
en uit de verkregen getallen wordt het gemiddelde
genomen. De inhoud is achtereenvolgens 190, 185,
192 dus gemiddeld 189 cM^. Er zijn zw^akke peris-
taltische bewegingen te zien.

De maag wordt geledigd en gevuld met infusum
quassiae 1 op 1000. Greheel op dezelfde wijze te
werk gaande , wordt voor den inhoud achtereenvolgens
gevonden 170, 175 , 180 , 176 , dus gemiddeld
I75V4 cM-\'ï. De peristaltische bewegingen zijn sterker.

Na geledigd te zyn wordt inl. quassiae 1 op 750
ingebracht en nu is de inhoud 150 , 155 , 152 dus
gemiddeld 152 Vs cM-\'. De peristaltische bewegingen
zijn wederom sterker,

Yervolgens wordt inf, quassiae 1 op 500 aange-
wend en nu houdt de maag achtereenvolgens in :
145, 150, 148, 146, 141 gemiddeld 146 cM\'l De
peristaltische bewegingen zijn nu zeer sterk,

Eindelyk wordt nog inf. quassiae 1 op 250 ge-
bruikt en voor den inhoud gevonden: 125, 123,
124, dus gemiddeld 124 cM-\\ Er worden nu enorm
sterke peristaltische bewegingen gezien.

Ter controle wordt nog physiologisch water door-
gevoerd en nu is de inhoud 130, 131, 135, 138,
gemiddeld 133,5 cM^, terwijl de peristaltische bewe-
gingen nog zeer sterk zijn gebleven. Nadat het
konijn gedood is, wordt het maagslijmvHes geheel
normaal gevonden.

28

üi \'J:
f 1

PROEF VII.

Een flink konijn wordt door % gr. paraldehyde
in narcose gebracht, omdat het nog al onrustig is.
De maag wordt schoongemaakt,en gevuld met phy-
siologisch water. Er loopt door:

0—5 minuten 230 c.Ml dunne straal met flinke, doeli niet talrijke

pauzen.

// 25 5 // // ,,

5 — 10
10—15
15—20
20—25

tezamen in 25 minuten 1270 c.l\\\'P.

Zeer zwakke peristaltische bewegingen. De inhoud
der maag is 90 cM^.

De maag wordt geledigd en gevuld met infus.
quassiae 1 op 1000. Er loopt door:

Van O—5 minuten 205 c.M\'\'. dunne straal met wat meer pauzen.

5—10 // 198 // ,/

// 10 — 15 212 ,/ ,/

// 15—20 // 215// //

// 20 — 25 // 210 ,/ ■/,

te zamen in 25 minuten 1040 e.M^

De peristaltische bewegingen zijn iets sterker ge-
worden. Inhoud der maag 81 cM^

Wederom wordt de maag geledigd en inf. quassiae
1 op 500 ingebracht. Er loopt door:

Van O—5 minuten 148 c.M^ straal nog dunner, met veel pauzen.
// 5—10 „ 150 //

29

De peristaltische bewegingen zyn nu zeer sterk;
de inhoud der maag is 62 cM®.

Na geledigd te zyn w^ordt de maag opnieuw ge-
vuld met inf. quassiae 1 op 250. Er loopt door:

Van 0—5 minuten 208 c.M\\ straal wat breeder, iets minder pauzen.

„ 5—10 » 314 //

„ 10—15 . 213 ,/

„ 15—30 » 318 ,/

,/ 30—25 ,f 315 „

te zamen in 35 minuten 1067 c.Ml

Enorm sterke peristaltische bew^egingen zijn aan-
wezig, terwyl de maag 52 cM®. inhoudt.

Het konijn is stervende en wordt daarom gedood;
maagslijmvlies iets rood nabij de buisjes, verder
normaal.

Uit deze proeven blykt dus , dat infusa quassiae,
1 op 1000 en 1 op 500, den pylorus sterk ver-
nauwen, dat sterkere infusa, 1 op 250 en 1 op
125, hem daarentegen weder wijder maken, zoodat
er meer doorstroomt. Voorts verhoogt quassia den
tonus der maag aanzienlijk , daar de inhoud , vooral
door sterkere infusa, veel kleiner wordt. Tevens
wekt het peristaltische bewegingen op, die sterker
zijn, naarmate de infusa meer geconcentreerd zijn;
over het algemeen zijn deze bewegingen zeer sterk.

Radix gentianae.
PROEF VIII.

Een tamelyk flink konyn wordt, omdat het niet
zeer rustig is, door % gram paraldehyde in narcose

30

gebracht en de buik onder water geopend. In de
schoongespoelde maag wordt physiologisch water ge-
bracht, Er loopt door:

O—5 minuten 350 c.M\\ flinke straal mei flinke, doch niet talrijke pausen.
5—10 „ 345 ,/ „

10—15 ,/ 3 52 // //

15—20 // 348 // // //

20—25 ,/ 354 , ,/ //

tezamen in 25 minuten 1749 c.M-\\

Er zyn geen peristaltische bew^egingen te zien ; de
maag houdt in 102 c.M\'l

Na lediging der maag wordt er infusum gentianae
1 op 1000 ingebracht. Er loopt door:
Van O — 5 aninuten 837 c.M\\ flinke straal met eenige, niet lange pauzen.
// 5—10 // 8 2 5 // // n n

// 10—15 // 320 ,t // talrijke en lange pauzen,

// 15—20 ,/ 313 // // „ n

n 20—25 // 315 n „ -/ //

tezamen in 25 minuten 1610 c.M\'\'.

Na de eerste 15 minuten worden reeds peristaltische
bewegingen gezien, die echter nog zwalc zijn.

Daarna wordt infusum gentianae 1 op 500 inge-
bracht. Er loopt door:
Van O — 5 minuten 303 c.M\\ flinke straal met eenige, langere pauzen.

tezamen in 25 minuten 1497 c.M;\\

Peristaltische bewegingen iets sterker. De maag
houdt in 77 c.M^

81

De maag wordt geledigd en infus. gentianae 1 op
250 ingebracht. Er loopt door:

Van O—5 rninuten .310 c-Ml flinke straal zonder pauzen.

// 5—JO // 810 // // // //

// 10 — 15 // 305 // // // //

// 15—20 ,/ 320 // ,/ // //

// 20—35 // 335 // // // //

te zamen in 35 n:\\inuten 1570 c.Ms.

De peristaltische bewegingen zyn veel sterker ge-
w^orden en er is een begin van insnoering te zien.
De inhoud der maag is 66 c.M®.

Eindelijk wordt inf. gentianae op 125 aangewend.
Er loopt door:

Van 0—5 minuten 330 e.M-i. flinke straal met slechts een paar pauzen,
n 5—10 // 825 // n // n //

// 10—15 // 335 // // // // //

Zeer sterke peristaltische bewegingen worden gezien
evenals sterke groeven, zoodat het soms is, alsof het
pylorusgedeelte van de overige maag gedeeltelijk is
afgesnoerd. De inhoud der maag is nu 52 cM®.

Het konijn wordt gedood en het maagslij]nvlies
normaal bevonden.

PROEF IX.

Een zeer groot konijn, dat tamelijk rustig is,
wordt door gr. paraldehyde in slaap gebracht;
de maag w^ordt onder de bekende voorzorgen schoon-
gespoeld en gevuld met physiologisch water. Er
loopt door:

32

Van O — 5 minuten 455 c.M\'\'. flinke straal zonder pauzen.

// 5 —10 // 455 // // // // //

te zamen in 25 minuten 2291 c.M\'\'.

Geen peristaltische bewegingen te zien; de inhoud
der maag is 203 c.M®.

De maag wordt geledigd en gevuld met inf.
gentianae 1 op 1000. Er loopt door:

Van O — 5 minuten 435 c.M^. flinke straal met een enkele pauze.

zonder pauzen,
een paar n

// //

te zamen in 35 minuten 3033 c.M\'\'.

Reeds vrij sterke peristaltische bewegingen te zien.
De maag houdt in 182 c.M®.

Wederom geledigd wordt de maag gevuld met inf.
gentianae 1 op 500. Er loopt door:

Van 0 — 5

minuten 375 c.M*. flinke straal met weinig

te zamen in 25 minuten 1775 c.M^

De peristaltische bewegingen zyn sterker geworden.
De maag houdt in 145 c.M®.

Yervolgens wordt infusum gentianae 1 op 250
ingebracht. Er loopt door:

33

Van O — 5 minuten 430 o.Ms. flinke straal zonder pauzen,
// 5 —10 . u 435 tl n n //

10—15 ,/ 428

n

„ 15—20 ,/ 440
„ 20—35 „ 433

te zamen in 35 minuten 3165 c.M®.

Zeer sterke peristaltisclie bewegingen zijn aanwezig;
de inhoud der maag is 134 c.M®.

Ten slotte wordt nog infusum gentianae 1 op 125
ingebracht. Er loopt door :

Van O—5 minuten 442 c.M\'\'. flinke straal zonder pauzen.
// O—10 n 445 n II H II

// 10 —15 // 448 // n n u

De peristaltische bewegingen zijn zeer sterk en er
zyn geheele afsnoeringen te zien. De inhoud der
maag is 105 c.M®,

Het konyn wordt gedood, de maag opengeknipt
en het slymvlies yolmaakt normaal gevonden. De
pylorusspier is niet sterk ontwikkeld; vele knobbels
in de lever aanwezig.

Evenals quassia vernauwt dus gentiaan in infusa
van 1 op 1000 en 1 op 500 den pylorus, doch in
mindere mate, terwyl infusa van 1 op 250 en 1 op
125 den pylorus weder iets wijder maken. Zeer
sterk verhoogt het den tonus der maagspieren: infusa
van 1 op 125 verkleinen de maag tot op de helft.
Er worden ook sterke peristaltische bewegingen door
opgeweckt, hoew^el niet zoo sterke als door quassia.

34

Folia trifolii fibrini.

PROEF X.

Eon tamelijk flink konyn wordt op de gewone
wijze genarcotiseerd en verder behandeld.

De maag wordt gevnld mot physiologisch water.
Er loopt door:

Van O—5 minuten 310 c.Ms. lamelijk flinke straal, weinig pauzen.
// 5—10 „ 320 // „ „

te zamen in 25 minuten 1462 c.M®.

Er worden zwakke peristaltische bewegingen gezien.
De maag houdt in 142 c.M®.
De maag wordt geledigd en gevuld met een inf.
foliorum trifolii fibrini 1 op 1000. Er loopt door:

Van O—5 minuten 225 c.M-\'. dunne straal met tamelijk veel pauzen.

II 5—10 // 345 II u iets minder

» 10 — 1 5 . 345 » //

// 15—20 // 310 // // iets meer

// 30—35 // 320 „

te zamen in 35 minuten 1145 c.Ml ,

De peristaltische bewegingen zijn iets, doch niet
veel sterker geworden. Na lediging der maag wordt
inf. fol. trif. fibr. 1 op 500 ingebracht. Er loopt door:

Van 0—5 minuten 305 c.M^. dunne straal met weinig pauzen.

te zamen in 25 minuten 1031 e.M\'l

35

De peristaltische bewegingen zijn wel iets sterker.
De inhoud der maag is 139 e.M\'l Wederom wordt
de maag geledigd en een infusum foliorum trif. fibrini
1 op 250 ingebracht. Er loopt door:

Van O—5 minuten 2 56 c.M^. iets dikker straal mot weinig pauzen.

// 5—10 // 260 // „ „

// 10—15 // 250 // n tt

tt 15—20 249 // „ „

tt 20—25 // 254 // //

te zaraen in 25 minuten 1268 c.M\'l

De peristaltische bewegingen zijn veel sterker ge-
worden, doch lang zoo sterk niet als die, door even
sterke infusa van quassia en gentiaan opgewekt. De
inlioud der maag is 122 c.M^

Het konijn sterft; de maag wordt er uitgenomen
en geopend en alles normaal gevonden.

Evenals quassia en gentiaan vernauwen dus de
folia trifolii fibrini in infusa van 1 op 1000 en
1 op 500 den pylorus , doch niet sterk ■ in sterker
infusum van 1 op 250, maakt het hem ook weder
wijder.

Op den tonus der maagspieren hebben zij weinig
invloed. Er worden verder peristaltische bewegingen
door opgewelvt, die evenwel niet zeer sterk zijn.

36

Radix columbo.

PROEF XI.

Een klein konijn wordt op de ge^vone wijze be-
handeld , de maag wordt schoon gemaakt en gevuld
met physiologisch water. Er loopt door:
Van O — 5 minuten 345 c.M». flinke straal zonder pauzen.

had, zag ik mij genoodzaakt ditmaal zeer zwakke
decocten te gebfuiken.

Nadat de maag geledigd is, wordt nu decoctum
radicis columbo 1 op 10000 ingebracht. Er loopt door:

Van O—5 minuten 325 c.M\'. flinke straal zonder pauzen.

te zamen in 25 minuten 1553 c.M».

Nog geen peristaltische bew^egingen aanwezig. Nadat
de maag geledigd is wordt decoct rad. columbo 1 op
5000 gebruikt. Er loopt door:

Van O—5 minuten 280 c.MA flinke straal met een paar pauzen.
5—10 // 285
10—15 // 286

37

Geen peristaltische bewegingen. De maag wordt
geledigd en gevuld met decoct. rad. columbo 1 op
1250. Er loopt door:

Van O—5 minuten 285 c.Ml flinke straal met enkele pauzen.
// 5 —10 // 275 // // // //

// 10 —15 // 265 // // // //

// 15—20 // 275 // // // //

// 20—25 n 280 „ // // //

te zamen in 25 minuten 1380 c.M^

Er worden nog geen peristaltische bewegingen
waargenomen. De maag wordt nu voorzichtig uit-
gesneden en het konijn gedood. De uitgesneden maag
wordt opgehangen en nu worden al dadelijk peristal-
tische bewegingen gezien, beginnende bij de cardia
en gaande naar den pylorus. Na vulling der maag
met warm physiologisch water worden de bewegingen
sterker, de meeste gaan op den pylorus over, terw^ijl
vóór dezen telkens een diepe afsnoering ontstaat. Na
drie kwartier worden de bewegingen veel minder
om eindelyk geheel op te houden. Daarna wordt
de maag opengeknipt en het slijmvlies normaal ge-
vonden.

Zooals wel te verwachten was, heeft radix columbo
in eene dergelijke sterke verdunning slechts een zeer
geringe werking en vernauwt alleen een weinig den
pylorus, doch wekt geen peristaltische bewegingen op.

Aan de uitgesneden en opgehangen maag worden
wel peristaltische bewegingen gezien, vooral wanneer
zij gevuld is.

38

PROEF XII.

Een flink , groot konijn wordt door % gram paral-
dehyde in narcose gebracht. De schoon gespoelde
maag wordt gevuld met physiologisch water van
lichaamstemperatuur. Er loopt door:

Van O—5 minuten 440 c.i\'P. flinke, regelm
5—10 435

10—15 // 430
15—30 // 437
30—35 ,/ 443

(e zamen in 35 minuten 2185 c.M^

Green peristaltische bewegingen te zien. De inhoud
der maag is 91 c.M^

De maag wordt geledigd en gevuld met decoct.
rad. columbo 1 op 1000. Er loopt door:

Van O—5 minuten 400 c.M». iets dunner straal zonder pauzen.

te zameii in 35 minuten 1943 c.M®.

Er zijn zwakke peristaltische bewegingen aanwezig.
De inhoud der maag is 87 c.M^ De maag wordt
geledigd en decoct. columbo 1 op 500 ingebracht.
Er loopt door :

Vau O—5 minuten 855 c.M^. flinke regelmatige straal met eenige pauzen.
370
358
365
356

te zamen in 35 minuten 1804 c.lVP.

39

Iets sterker peristaltische bewegingen. Inhoud der
maag 79 c.M\'.

Wederom wordt deze vloeistof verwijderd en decoct,
columbo 1 op 250 ingebracht. Er loopt doof:

Villi O— 3 minuten 367 c.M^. flinke straal met weinig pauzen.
// 5—10 // 371 // // // // //

// 10—15 // 873 // // // //

// 15—20 // 368 tl // // // n

„ 20—25 „ 374 // // // „ „

te zamen in 25 minuten 1853 c.]\\P.

Peristaltische bewegingen niet veel vermeerderd.
Inhoud der maag 66 c.Ml

Ten slotte wordt nog de werking beproefd van
decoctum columbo 1 op 125. Er loopt door:

Van O — 5 miiiuLen 357 c.M^. flinke straal zonder pauzen.
// 5—10 // 365 // // // //

// 10 —15 // 367 // ft n n

Inhoud der maag 59.5 c.M^

Het konijn wordt gedood , het omentum is bezaaid
met ecliinococcen massa\'s , die ook op de lever over-
gaan ; maagslijmvlies gezond , alleen iets rood nabij
de buisjes.

Radix columbo vernauwt evenals de 3 vorige amara
in slappe decocten van 1 op 1000 en 1 op 500 den
pylorus, doch doet het voel minder sterk ; sterkere
decocten maken hem weer iets, doch niet veel wijder.

Het verhoogt den tonus der maagspieren, doch
wekt slechts zeer weinig peristaltische bewegingen op.

40

Herba et summitates centaurii minoris.

PROEF XIII.

Een flink konijn wordt door V4 gram paraldehyde
in lichte narcose gebracht. De maag wordt schoon
gemaakt en gevuld met physiologisch water. Er
loopt door:

Van O—5 minuten 375 c.M^. zeer onregelmatige straal, nu eens dik dan

dun, met veel pauzen.

te zamen in 35 minuten 1277 c.M^

Zwakke peristaltische bewegingen worden gezien.
Inhoud der maag 131 c.Ml

De maag wordt geledigd en gevuld met infusum
centaurii 1 op 1000. Er loopt door:

Van O—5 minuten 225 c.M^ straal nog onregelmatig, veel pauzen.

te zamen in 25 minuten 1206 c.M\'.

De peristaltische bewegingen zijn vrij sterk ge-
worden ; begin vangroeven te zien. Inhoud 110 c.M®.

Xa geledigd te zijn wordt inf. centaurii 1 op 500
in de maag gebracht. Er loopt door:

aal, veel pauzen.

Van O — 5 minuten 260 c.M\'. onregelmatige st
// 5—10 n 265 // „

„ 10-1 5 // 270 „ „

41

De peristaltische bewegingen zijn zeer sterk gewor-
den , nu en dan over het grootste deel der maag te
zien , gaan van de cardia naar den pylorus , worden
echter nooit in den fundus waargenomen. De inhoud
der maag is 107 c.M^

Daar de hoeveelheid der doorgeloopen vloeistof
ongeveer dezelfde is gebleven, wordt om tyd te
besparen slechts 3 X, 5 minuten aan het doorstroo-
men besteed en daarna tot het volgende overgegaan.

Inf. centaurii 1 op 250 wordt nu ingebracht. Er
loopt door:

Vau O—5 minuten 27S c.M^. onregelmatige straal met iets minder pauzen.
// 5 —10 // 265 // // // // //

// 10—15 // 258 // // // n //

Zeer sterke peristaltiek. Inhoud der maag 89,5 c.M®.

Ten slotte wordt nog inf. herb, centaurii 1 op 125
ingebracht. Er loopt door:

Van 0 — 5 minuten 253 c.M^. onregelmatige straal, veel pauzen.
// 5 —10 // 252 // // // //

// 10—15 // 248 // // // //

Nog vele en sterke peristaltische bewegingen. De
inhoud der maag is 83 c.M®.

Het konijn wordt gedood ; het maagslijmvlies is
gezond, alles verder in orde; do pylorusspier is
sterk ontwikkeld.

Herba centaurii verhoudt zich eenigszins anders
dan de andere aangewende amara. Het werkt name-
lijk zoo goed als niet op de pylorusspier , daar er ,
niettegenstaande deze hier zeer sterk ontwikkeld was,
bijna altijd dezelfde hoeveelheid doorstroomde.

42

De tonus der maagspieren wordt er , hoewel niet
zeer sterk , door verhoogd , maar het wekt voorna-
melijk zeer sterke peristaltische bewegingen op.

Magisterium IbismutM.

Van de werking van bismuth is nog zoo goed als
niets bekend.

Systematische onderzoekingen over de door bismuth
te voorschijn geroepen verschijnselen bestaan er
nauwelijks en de voorhanden mededeehngen spreken
elkaar zoo tegen, dat het geheel onmogelijk is daar-
uit de werking te leeren kennen.

Van de werking van kleine doses op het gezonde
menschelyk organisme weten we niets; grootere
gaven verhouden zich volgens oudere autoren als een
etsend vergift. Daarentegen hebben Tsoüsseau en
Monneket beweerd, dat men doses van 15—30

uur kan geven en dat toxische

verschijnselen slechts dan ontstaan, wanneer het
bismuth met arsenik verontreinigd is.

De weinige proeven bij dieren genomen , hebben
tot evenzulke verschillende resultaten gevoerd als bij
den mensch. Terwijl bv. Oefila na het inbrengen
van 4—6 gram bij honden alle verschijnselen van
gastro-enteritis zag optreden , verzekert Headlaed ,
dat salpeterzuurbismuthoxyd in de maag gebracht
geheel werkeloos is.

Ook de nieuwste editie van het handboek van
nothnaael en Rossbach geeft ons nog weinig

43

licht, daar in het artikel handelende over bismuth
aanvankelijk gezegd vy^ordt dat het geheel werkeloos
is en nooit door hen gebruikt wordt, terwijl het ten
slotte vooral bij diarrhee zeer door hen wordt aan-
bevolen en wel in giften van 3 a 4 gram per dag.

Het is dus te begrypen , dat een verklaring der
verschijnselen onmogelijk kan gegeven worden, zoo-
lang deze zelf nog zoo weinig bekend zijn.

In de volgende proeven heb ik nu de mechanische
werking van bismuth op de maag beproefd.

PROEF XIV.

Een klein konijn wordt door % gram paraldehyde
in lichten slaap gebracht. De maag wordt schoon
gespoeld en gevuld met physiologisch water van
lichaamstemperatuur. Er loopt door:

Van O—5 minuten 86(3 c.l\'P. flinke straal zonder pauzen.

// 5 —10 // 850 // // // //

// 10—15 // 845 // // n n

ff 15—20 // 355 // // // n

te zamen in 30 minuten 1410 c.JVP.

Er zijn uiterst zwakke peristaltische bewegingen
zichtbaar.

In de maag wordt Va gram subnitras bismuthi ge-
bracht.

Eerst deed ik dit in den trechter, doch bemerkte
terstond, dat alles in dë slang bleef en niets er
van in de maag kwam. Ik bracht het toen direkt
in het aanvoerbuisje in de maag en had er toen

44

verder geen moeite mede. Het bismuth wordt een
5 minuten in de maag gelaten door de afvoerbuis
in liet duodenum te sluiten en daarna laten we weder
physiologisch water doorstroomen. Er loopt door:

Van O—5 minuten 300 c.M\'\'\'. flinke straal met eenige pauzen.

// 5—10 // 310 // // // //

// 10 —15 // 295 // // // //

// 15—20 // 397 // // // //

tc zamen in 20 minuten 1202 c.M^.

De peristaltische bewegingen zijn veel sterker ge-
worden.

Wederom wordt Y^ gram bismuth in de maag
gebracht en eenige tijd gewacht. Er loopt door:

Van O—5 minuten 290 c.M®. flinke straal met weinig pauzen.
„ 5—10 // 300 ,/ „ „ f,

// 10—15 // 21 ó n n n n

„ 15—20 n 370 ,/ // //

te zamen in 20 minuten 1135 c.M".

De peristaltische bewegingen zijn nog sterker ge-
worden ; de groeve tussehen pylorus- en overig
maaggedeelte is te voorschijn gekomen en dik-
wijls zeer sterk. Ook is nu goed to zien de
draaiing der maag, die ik bij de aanwending van
verschillende stoffen zag, doch die vooral bij bismuth
zeer sterk is. De maag draait namelijk met de groote
curvatuur naar voren en boven, naar den buikwand
en het diaphragma toe, zoodat het pylorusgedeelte,
dat in het begin der proef na oplichting van een
leverkwab zeer goed te zien was en horizontaal lag,
nu veel dieper is komen te liggen en vertikaal staat.

45

dus evenwijdig met liet diaphragma. Nogmaals wordt
nu 1 gram bismuth in de maag gebracht, dat we
weer eenigen tijd laten inw^erken. Na verloop van
dien tijd loopt er door:

Van O—5 minuten 297 o.Ml Hinke straal met eenige pauzen.
u 5 —10 // 280 // n n n

// 10 — 15 260 ,/ //\' // //

// 15—20 ,/ 265 // „ // //

te zamen in 20 minuten 1102 c.Ml

Enorm sterke peristaltische bewegingen.
Het konijn sterft; de maag wordt er uitgenomen
en geopend. Het slymvlies is dik met bismuth be-
dekt , dat er moeielijk is af te krijgen, overigens
geheel normaal.

PROEF XV.

Niet op de uitkomsten van een enkele proef, met
dit middel genomen , willende vertrouwen, nam ik er
nog eenige proeven mede en in de volgende is ook
tevens op het grooter en kleiner worden der maag
gelet.

Een klein konijn wordt door ^^ gram paraldehyde
in narcose gebracht. Nu wordt na uitspoeling der
maag physiologisch water ingevoerd. Er loopt door:

Van O—5 minuten 257 c.M\'\'. straal met flinke doch korte pauzen.

// 5—10 // 295 //

46

Er zijn zeer zwakke peristaltische bewegingen te
zien. De inhoud der maag is achtereenvolgens 97 ,
100, 110, 105, dus gemiddeld 100,5 c.M^

Er wordt nu 1 gram subritras bismuthi te gelijk
in de maag gebracht en gedurende een 5 minuten
laten we het inwerken.

Na dien tijd wordt wederom physiologisch water
doorgevoerd. Er loopt door :

Van O—5 minuten 310 c M\'"\'. dunne straal, vele en zeer talrijke pauzen.
n 5 —10 // 337 // // // n n

te zamen in 35 minuten 1136 c.M\'l

Peristaltische bewegingen veel sterker. De maag
is ook weer geheel gedraaid. De inhoud der maag
is achtereenvolgens 95, 100, 100, 85, dus gemid-
deld 95 c.Ml

Wederom wordt 1 gram bismuth in de maag ge-
bracht. Na eenigen tijd laten we weer doorstroomen.
Er loopt door:

Van O—5 minuten 185 c.M^ straal met flinke, talrijke pauzen.
// 5—10 „ 190 // ,/ „ „

n 10—15 // 186 // // // //

De peristaltische bewegingen zyn nu enorm sterk;
het pylorusgedeelte is op het gezicht bijna geheel
afgesnoerd; ook zijn een paar groeven op het midden
dor maag te zien. De inhoud der maag is achter-
eenvolgens 80, 77, 80, 79 dus gemiddeld 79 c.M\'l
Hierna sterft het konijn , terwijl nog eenige minuten
na den dood sterke peristaltische beAvegingen gezien

47

worden, die daarna minder worden en eindelijk op-
houden, MaagslijmvHes geheel met bismuth bedekt;
Overiffens normaal en niet rood.

PPvOEF XYI.

Een klein konyn wordt door Vt gram paraldehyde
in narcose gebracht. De /eer kleine maag wordt
sclioon gespoeld en gevuld met physiologisch water.
Er loopt door:

Van O—Ti minuten 95 o.M\\ dunne, onregehnalige straal, telkens afge-
broken door pauzen en druppelen.

// // //

,/ 10—15 // 92 ,/ „ „

// 15—20 // 98 // // // n

„ 20-2 5 // 90 // „ n „ „

tezamen in 25 minuten 463 c.M®.

Geen peristaltische bewegingen aanwezig.
De inhoud der maag is 72 c.Ml
Va gram bismuth wordt in de maag gebracht en
eenigen tijd er in gelaten. Na dien tijd loopt er door:

Va n O—5 minuten 70 c.M/*. slechts nu en dan een straal, meestal drup-
pelen met voel pauzen.
// 5—10 // 77 // // n n ,!

tt 10—15 // 73 // // „ „ „

tt 15 — 30 // 75 tt tt tl tt tt

tt 20—35 // 82 tt tl H tt „

te zamen in 35 minuten .876 c.M\\

Er zijn reeds vrij sterke peristaltische bewegingen
aanwezig. De inhoud der maag is 65 c.M\'^

Wederom wordt een Vo t)ismuth ingebracht en

gewacht.

48

Na dien tijd loopt er door:

O — 5 minuten (18 o.M\\ alleen nog druppelen, geen straal meer, vele

pauzen.

tezamen in 25minuten331 c.M^^.

Er zijn zeer sterke peristaltische bewegingen ge-
komen en geheele afsnoeringen te zien. De inhoud
der maag is 55 c.M®.

Ten slotte wordt nog oen oplossing van HCl 1 op
1000 ingebracht. Er loopt door:

Van O — 5 minuten 35 c.M®. alleen druppelen, met veel pauzen.
5—10 // 31 // // // //

slechts nu en dan komt er wat door.

18
33

Enorm sterke peristaltische bewegingen aanwezig,
als \'t kan nog sterker dan te voren. De maag houdt
in 33 c.M®.

Het konyn wordt gedood; de maagwand is geheel
met bismuth bedekt; slijmvlies normaal; sterke
pylorusspier.

PROEF XVII.

Een klein, zeer rustig konyn wordt op de bekende
wijze behandeld en de maag met physiologisch water
gevuld.

49

Er loopt door:

Van O—5 minuten 375 c.M\'^ straal met één enkele pauze.
// 5—10 // 377
„ 10—15 // 375

15—30
,, 30—35

te zamen in 35 minuien 1403 c.M\'\\

Geen peristaltische bewegingen.
Er wordt 1 gram siibnitras bismuthi in de maag-
gebracht en 5 minuten gewacht voor we laten door-
stroomen. Er loopt door:

Van O—5 minuten 365 c,M\\ dunne straal met eenige onvolmaakte pauzeti.
5 — 10 // 240

//

10—15
// 15—30
// 20—35

te zamen in 35 minuten 1313 c.Ml

Er zyn nu zwakke peristaltische bew^egingen te

zien.

Op nieuw wordt V2 gr, bismuth ingebracht en
gew^acht. Daarna loopt er door:

Van O—5 minuten 345 c.M\'\'. dunne straal.
// 5 — 10 // 230

te zamen in 35 minuten 1105 c.M\'\'\'.

Peristaltische bewegingen sterker.
Nogmaals wordt gr. bismuth ingebracht en nu
laten waj na gewacht te hebben telkens slechts 3x5

4

50

minuten doorstroomen, daar de hoeveelheden niet
veel verschillen. Er loopt door:

Van O—5 minuten 208 c.M^ dunne straal, pauzen volmaakt en vrij talrijk.
// 5—10 // 210 // // !, „ n

// 10—15 // 205 // // // „ n

Sterke peristaltische bewegingen.
Eindelijk wordt nog 1 gram bismuth ingebracht
en nu loopt er na 5 minuten door:
Van O—5 minuten 210 c.Ms. straal met flinke pauzen.
// 5—10 // 195 // // // vrij groote hoeveelheden

bismuth stroomen door het
buisje in het duodenum.
// 10—15 // 198 // n // //

Er zijn nu enorm sterke peristaltische bewegingen
en zij zyn nu en dan tot zelfs in de groote curvatuur
te zien.

Ten slotte spoelen we zooveel mogelijk schoon en
voeren physiologisch water door. Er loopt door:

Van O—5 minuten 310 c.Ms. dunne straal, iets minder pauzen.
// 5—10 // 213 // // // n

„ 10—15 // 210 // // // „

Nog sterke peristaltische bewegingen; doch minder
snel na elkaar.

Het konijn wordt gedood en het slijmvlies nog
dik met bismuth bedekt gevonden, dat er dus niet
is kunnen uitgespoeld worden.

Uit deze proeven zien wij het merkwaardige feit,
dat bismuth, door de meesten als geheel onwerkzaam
beschreven, wel degelijk een werking uitoefent en

51

wel voornamelijk zeer sterke peristaltische bewegin-
gen opwekt. Tevens vernauwt het den pylorus,
doch niet in evenredigheid met de sterke peristaltische
bewegingen, die er door ontstaan, terwijl de maag
er ook eenigszins, doeh niet zeer sterk door verkleind
wordt. Verder wordt er een eigenaardige draaiing
van de maag bij g^jzien.

Creta preparata,
PROEF XVIII.

Om te beslissen of het bismuth alleen mechanisch
als vreemd lichaam werkt of wel een eigen werking
uitoefent, deed ik nu een paar proeven met twee
stoffen, die uitwendig geheel op bismuth gelyken ,
ook zeer fijn verdeeld kunnen worden en in water
geheel onoplosbaar zijn, namelijk kryt en bolus alba.

In de eerste plaats dus kryt, creta preparata, dat
zeer fijn in poeders verdeeld wordt.

Een tamelijk groot konyn wordt op de gewone
wyze als in de vorige proeven behandeld. De schoon
gespoelde maag wordt met physiologisch water gevuld.
Er loopt door:

Van O—5 minuten 410 c.M,^. flinke straal met flinke pauzen.
// 5—10 // 375 // n minder talrijke //

// 10—15 // 410 // // // //

// 15—20 // 390 // // 11 ,1

tezamen in 20 minuten 1585 e.lVP.

Zwakke peristaltische bewegingen. Inlioud der maag
109 c,.W.

52

In de maag wordt ^/a gram krijt gebracht, eenige
tijd gewacht, waarna we laten doorstroomen. Er
loopt door:

5 minuten 405 c.M-"\'. flinke straal, weinig pauzen.

380 // // // //

395 // // // //

393 // // // //

te zamen in 30 minuten 1573 c.Ml

Peristaltische bewegingen niet vermeerderd.
Er wordt nog V2 gram kryt ingebracht en weder
eenigen tyd er in gelaten. Daarna loopt er door:

Van O—5 minuten 403 c.M®. flinke straal met zeer weinig pauzen.
// 5—10 ,/ 405
// 10—15 // 398

15—30

te zamen in 30 minuten 1000 c.M\'\'\',

Er is geen vermeerdering der peristaltiek; inhoud
der maag 110 c.M®.

Nogmaals wordt V2 gram krijt ingebracht en nu
wat langer gewacht. Er loopt door:

Van O—5 minuten 410 c.M®, flinke straal met weinig pauzen.
// 5—10 // 396 // // // ff

// 10—15 // 403 // //

De peristaltische bewegingen zijn zeer zwak, niet
vermeerderd. Inhoud der maag 108 c,M\'l

Ten slotte wordt nog Va gram krijt ingebracht.
Er loopt door:

Van 0—5 minuten 415 c.M^. flinke straal met slechts één enkele pauze.
// 5—10 // 403 // // // „ „

// 10—15 // 408 // // //

Peristaltische bewegingen nog zwak, doch mis-

53

scliien iets sterker dan in het begin. Inhoud der
maag 119 c.M®.

Het konijn wordt gedood; het slijmvlies der maag
is normaal, alleen bij het afvoerbuisje is een roocle
plek; het is geheel met krijt bedekt, doch dit zit er
niet zoo dik op, als met bismuth het geval was en
het is er ook gemakkelijker af te krijgen.

Tijdens de proef is er ook meer krijt dan bismuth
uit de maag gestroomd, daar het lichter is.

Krijt werkt dus in het geheel niet op den pylorus,
vergroot noch verkleint de maag en maakt ook de
peristaltische bewegingen niet sterker. Dat zij op
het laatst van de proef iets sterker waren dan in
het begin , zal wel komen, omdat het konijn stervende
was en dan wordt dikwps vermeerdering van peris-
taltiek gezien.

Bolus alba.

PROEF XIX.

De tweede controleproef van bismuth, die ik nam,
was die met bolus alba, een stot, die ook goed fijn
verdeeld kan worden, zwaarder is dan krijt en dus
daarin nog meer overeenkomst met bismuth heeft.

Een flink konijn wordt door % gram paraldehyde
in narcose gebracht. De maag wordt schoon gemaakt
en gevuld met physiologisch water. Er loopt door:

54

Zwakke peristaltische bewegingen te zien. De maag-
inhoud is 156 e.Ml

Nu wordt Va gram bolus alba in de maag gebracht
en eenigen tijd er in gelaten. Na dien tijd loopt
er door:

Van 0—5 minuten 24-0 c.M\'\'. flinke straal met flinke pauzen.
5 — 10 // 254
10—15 ,/ 252

te zamen in 25 minuten 1244 c.lVP.

Peristaltische bewegingen niet sterker geworden;
maaginhoud 148 c.M\'l

Wederom wordt Va gram bolus alba ingebracht en
gewacht. Er loopt door:

Van O—5 minuten 255 c.M"l flinke straal met flinke pauzen.
// 5—10 // 247 // // // //

// 10—15 // 260 // // „ ,/

Peristaltische bewegingen zeer zwak. Inhoud der
maag 144 c.M^,

Ten slotte wordt nog 1 gram bolus alba te gelyk
in de maag gebracht en er iets langer in gelaten.
Daarna loopt er door:

Van O—5 minuten 242 e.M^. flinke straal, met veel pauzen,
// 5—10 // 258 // // // n

// 10—15 // 246 // // tt „

55

De peristaltische bewegingen zyn nog als in het
begin en niet sterker geworden. Inhoud der maag
146 g.w.

Konijn wordt ^\'gedood, de maag er uitgenomen en
geopend. Maagslijmvlies normaal, iets rood naby de
buisjes, verder geheel met bolus alba bedekt, dat er
niet gemakkelyk is aftekrijgen.

Evenmin ais krijt^ oefent ^dus bolus alba eenigen
invloed uit op de maagspieren, daar de pylorus er
niet wyder of nauwer door wordt, de maag niet
noemenswaard verkleind wordt en er geen peris-
taltische bewegingen door worden opgewekt.

Carbonas bismuthi.

PROEF XX.

Schudt men^^ magisterium bismuthi met water en
voegt men er blauw lakmoestinctuur bij, dan wordt
dit rood gekleurd; schudt men het met alcohol, dan blyft
het lakmoes zijn blauwe kleur behouden. Door water
wordt dus het subnitras bismuthi ontleed, zoodat er
vrij zuur gevormd wordt. De mogelijkheid bestond
nu, dat aan deze zuurvorming de eigenaardige wer-
king van bismuth op de\'"maag was toe te schrijven
en ik nam nu nog een proef met carbonas bismuthi,
een stof, die niet ontleed wordt door water en van

56

welks werking overigens even weinig bekend is als
van siibnitras bismuthi.

Een klein konijn, dat niet zeer rustig is, wordt
door "Va gram paraldehyde in narcose gebracht. De
maag wordt schoon gespoeld en gevuld met physiolo-
gisch water van 37°. Er loopt door:

Van O—5 minuten 315 c.Ma. flinke straal zonder pauzen.

te zamen in 25 minuten 1 550 c.M^.

Er zijn geen peristaltische bewegingen te zien.
De maag houdt in 133 c.M®.

Nu wordt V2 gram carbonas bismuthi in de maag
gebracht en eenige tijd (7,5 minuut) gewacht, voor
we door laten stroomen. Na dien tijd loopt er door:

Van O—5 minuten 280 c.M». flinke straal met enkele pauzen.

te zamen in 25 minuten 1391 c.M».

Na de 7,5 minuut zijn reeds zwakke peristaltische
bewegingen te zien, die gedurende de 25 minuten
iets doch niet veel sterker worden. De inhoud der
maag is 124 c.M®.

Wederom wordt Va gram carbonas bismuthi inge-
bracht en eenige tijd gewacht. Er loopt door:

57

Van O—5 minuten 2-1.0 c.M.-\'. iets duuiier straal met slechts een paa

5-10 „ 238

10-~15 // 245

15—20 ff 235

20—25 // 232
n // //

u n //

// n //

te zamen in 25 minuten 1190 c.M^.

De peristaltische bewegingen zgn nu veel sterker
geworden en ook talryker (ongeveer 6 per minuut);
sommige gaan op den pylorus over, andere nog
niet; ook is er een begin van insnoering te zien
tussehen pylorusdeel en overig maaggedeelte. De
inhoud der maag is 103,5 c.M®.

Eindelek wordt nog 1 gram carb. bismuthi te
gelijk in de maag gebracht en 10 minuten gewacht
met doorstroomen. Na dien tijd loopt er door;

Van O—5 minuten 185 c.M-\'. straal telkens afgebroken, met veel pauzen.
n 5—10 // 175 // ji // // //

// 10—15 // 180// // // // //

De peristaltische bewegingen zijn nu zeer sterk
geworden. De inhoud der maag is 107 c.M®,

Daar het konijn stervende is wordt niet verder
doorgegaan, maar wordt het gedood. Het maag-
slijmvlies is normaal, doch dik met bismuth bedekt.

Tijdens de proef is ook carbonas bismuthi in den
darm gebracht, doch er zyn geen peristaltische be-
wegingen door opgewekt geworden.

Evenals het salpeterzure zout wekt dus carbonas
bismuthi zeer sterke peristaltische bewegingen op,
oefent nog al een tamelijk vernauwende werking op

58

den pylorus uit en en verkleint de maag doch in
geringe mate. Tevens wordt in deze proef de on-
werkzaamheid op den darm gezien.

Nitras argenti.

Bij den gezonden mensch veroorzaken kleine giften
(7—15 m.gr.) van nitras argenti slechts een bitteren
smaak; middelmatige giften (30 m.gr.) brengen reeds
misselijkheid te weeg,terwijl grootere doses (60 m.gr.)
buitendien braking en pijn in de maag ten gevolge
hebben. By voortgezet gebruik van kleine en mid-
delmatige doses (10—30 m.gr.) ontstaan volgens
Moodie en Nasse bloedingen uit tandvleesch en
maag.

De experimenten op dieren hebben verschillende
resultaten gegeven. Terwijl Orfila reeds na kleine
doses (70 m.gr.) bij honden een maagontsteking, na
grootere (3 è, 4 gram) den dood onder verschijnselen
van gastro-enteritis zag volgen en post mortem vond,
dat het slijmvlies der maag zeer was aangetast, vond
Krahmer integendeel, dat doses van 4—6 gram bij
honden slechts braken en snel voorbijgaand onwelzijn
veroorzaken. Slechts bij dieren, die niet braken
(bv. konijnen) zou een doodelijk verloopende maag-
ontsteking ontstaan.

Volgens Krahmer\'s onderzoekingen wordt een
groot deel van het ingebrachte nitras argenti door
het zoutzuur van het maagsap in chloorzilver veran-
derd , doch is er overmaat en is de maag leeg, dan

59

verbindt het zich met de albuminaten van den maag-
wand en oefent dus een caustische werking uit.

In de volgende proeven heb ik de w^erking van
nitras argenti op de maagspieren beproefd en tevens
op de veranderingen gelet, die het op het slijmvlies
der maag teweegbrengt.

PROEF XXI.

Een klein konijn wordt door Vi gram paraldehyde
in lichte narcose gebracht. Nadat de maag is schoon
gespoeld wordt zij gevuld met physiologisch water
van lichaamswarmte. Er loopt door:

0—5 minuten 184 c.M^. dunne straal, vele docli meest onvolkomen

pauzen.

// // // //

// // // //

meest snol druppelen met pauzen.

// // //

te zamen in 25 minuten 894 c.M®.

Er zyn zwakke peristaltische bewegingen te zien;
de inhoud der maag is 77 c.M®.

De maag w^ordt geledigd en gevuld met een zeer
zwakke oplossing van nitras argenti, namelijk 1 op
3000. Er loopt door:

Van O—5 minuten 125 c.M®. meestal snel druppelen, zelden een straal

met veel pauzen.

60

De peristaltische bewegingen zijn even zwak ge-
bleven; inhoud der maag 51 c.M^.

"Wederom geledigd wordt de maag gevuld met
nitras argenti 1 op 1500. Er loopt door:

O—5 minuten 105 c.]\\\'P. zelden een straal, meestal druppelen, met

onvolkomen pauzen.

te zamen in 25 minuten 556 c.Ml

De peristaltische bewegingen zijn als in het begin ,
niet vermeerderd; de maag houdt in 36 c.Ml

Het konijn sterft; de maag wordt geopend en het
maagslijmvlies over het geheel tamelijk rood gevonden,
het minst nog nabij den pylorus; over een klein
deel is het met een laagje van cloorzilver bedekt.

PROEF XXH.

Daar het konijn in de vorige proef te vroeg stierf
om nog de werking van sterkere soluties van nitras
argenti te kunnen onderzoeken, besloot ik met ster-
kere oplossingen de proef te nemen.

Een groot, vrouwelijk konijn wordt door % gram
paraldehyde in narcose gebracht. Bij het openen
van den buik komt een zwangere uteras te voorschijn,
waarin de levende foetus duidelijk zijn te herkennen.
De maag w^ordt schoon gemaakt en gevuld met phy-
siologisch water. Er loopt door:

61

Van O—5 minuten 435 c.M\'\'. flinke, dikke straal zonder pauzen.

te zamen in 35 minuten 3348 c.M®.

Er zijn zwakke peristaltische bewegingen aanwezig.
De maag houdt in 114 c.M®.

Nadat de maag geledigd is , wordt nitras argenti
1 op .3000 ingebracht. Voor de solutie wordt na en
verder altyd gedistilleerd water gebruikt, doch daar
er altyd nog physiologisch water in maag en toestellen
aanwezig is, wordt steeds een deel in chloorzilver
veranderd. Er loopt door:

Van O—5 minuten 417 c.M®, flinke straal zonder pauzen.

te zamen in 35 minuten 3043 c.M®.

De peristaltische bewegingen zijn even zwak ge-
bleven. Inhoud der maag 96 c.M®.

De maag wordt geledigd en nitras argenti 1 op
1500 ingevoerd. Er loopt door:

Van O—5 minuten 373 c.M^. afraai dunner met enkele pauzen.
// 5—10 // 371

62

Wederom geledigd wordt nitras argenti 1 op 750
in de maag gebracht. Er loopt door:

Vnii O — 5 minuten 315 c M®. tamelijk flinke stvnal met weinig pauzen.
// 5—10 316

te zamen in 35 minuten 1588 c.M^.

Peristaltische bewegingen niet sterker geworden ,
doch nog zwak te zien. De maaginhoud is 67,5 c.M^
De maag wordt geledigd en nitras argenti 1 op
500 ingebracht. Er loopt door:

Van O—5 minuten 875 c.M-\\ flinke straal met slechts een paar pauzen.
// 5—10 // 380
// 10—15 // 383

te zamen in 35 minuten 1885 c.M^.

Peristaltiek nog hetzelfde gebleven. Inhoud der
maag 72 c.Ml

Na lediging der maag wordt ten slotte nog nitras
argenti 1 op 250 ingebracht. Er loopt door:

Van O—5 minuten 438 c.M^. fliuke straal zonder pauzen.
// 5—10 // 432 // // ,/ //

10—15

De peristaltische bewegingen blijven even zwak.
Inhoud 79 c.Ml

Het konijn wordt gedood; in den uterus worden
7 foetus gevonden. De maag wordt er uitgenomen
en geopend. Het maagslijmvlies is geheel bedekt met

63

een witte laag van ehoorzilver, daaronder nog al
sterk rood gekleurd, wat met andere stoffen nooit
gezien werd; het gedeelte by den pylorus is niet
rood gekleurd.

PROEF XXIII.

Een tamelijk groot konijn wordt in narcose ge-
bracht , de maag wordt geopend en gevuld met phy-
siologisch water. Er loopt door:

Van 0—5 minuten 340 e.M\'\'. flinke straal,

// 5—10 352 //

10—15 „ 337 //

// 335 //

// 338 //

te zamen in 25 minuten 1702 c.M®.

Zwakke peristaltische bewegingen. Inhoud lOG c.M^
De maag wordt geledigd en gevuld met nitras
argenti 1 op 3000. Er loopt door:

Van O—5 minuten 285 e.M\'. straal met famelijk veel pauzen.
// 5—10 // 243

//

te zamen in 35 minuten 1339 c.Ml

Peristaltiek hetzelfde; maaginhoud 93 c.M^.
Wederom geledigd wordt nitras argenti 1 op 1500
in de maag gebracht. Er loopt door:

64

a

Van O—5 minuten 218 o.M®. straal dunner, meer pauzen

te zamen in 25 minuten 1061 c.M®.

Peristaltische bewegingen niet vermeerderd; de
inhoud der maag is 74 c.M®.

Na geledigd te zijn wordt de maag gevuld met
nitras argenti 1 op 1000. Er loopt door:

te zamen in 25 minuten 825 c.M®.

Peristaltische bewegingen iets sterker, maar nog
zwak. Inhoud der maag 59 c.M®.

Nogmaals wordt nitras argenti 1 op 500 inge-
bracht. Er loopt door:

Van O—5 minuten 178 c.M®. straal dun met ieta minder pauzen.
// 5—10 // 190 //
// 10—15 // 192 //
„ 15—20 // 193 //
„ 20—35 „ 185 //

te zamen in 25 minuten 938 c.M®.

Peristaltiek zeer gering; inhoud der maag 64 c.M®.
Ten slotte wordt nog nitras argenti 1 op 250 in-
gebracht. Er loopt door:

Van O—5 minuten 235 c.M®. straal dikker, minder pauzen.
// 5—10 // 220 // // //

// 10—15 // 332 // // //

65

De peristaltische bewegingen zijn nog slechts even
te zien en zwakker dan in het begin. De maag
houdt in 69 cMl

Het konijn sterft; het maagslijmvlies is geheel
bedekt met een laag van chloorzilver, daaronder zeer
rood, veel minder echter naby den pylorus.

Uit deze proeven blykt dus, dat nitras argenti
volstrekt geen invloed uitoefent op de peristaltische
bewegingen: die voorhanden zyn blijven wel is waar
bestaan , doch zij worden niet sterker, integendeel bij
de aanwending van sterke soluties zelfs zwakker. In
slappe oplossingen 1 op 3000, 1 op 1500 en 1 op
750, verkleint het de maag en vernauwt den pylorus
zeer sterk, bij sterkere concentratie echter wordt
deze weer wijder en de maag ook weer grooter.

Niettegenstaande de beschuttende laag van chloor-
zilver, schijnt het maagslijmvlies te worden aange-
daan , daar dit nog al tamelijk rood gekleurd is.

Opium en Morphine.

Van de werking van opium en morphine op het
menschelijk organisme is tamelijk veel bekend; hier
spreken we alleen van den invloed, dien zij op de
maag hebben.

Opium smaakt bitter, geeft een gevoel van dorst,
doch doet zelfs in kleine giften het gevoel van honger
verminderen, In kleine doses doet het een voorhanden

5

66

neiging tot braken ophouden, in grootere doses daaren-
tegen veroorzaakt het braakneiging en braken zelf.

Morphine verschilt in werking op de maag in
zooverre van opium, dat dikwyls reeds by kleine
doses, vooral ook bij de subcutane injectie , braken
optreedt, dat soms zeer aanhoudend en lastig is.

Overigens worden deze middelen niet bepaald bij
maaglijden, maar meer bij andere ziektetoestanden
aangewend.

Opium,

PROEF XXIV.

Van een konijn, dat door V4 gram paraldehyde
in slaap is gebracht, wordt de maag onder de bekende
voorzorgen schoon gespoeld. Nu wordt er physiolo-
gisch water ingevoerd. Er loopt door:

tezamen in 25 minuten 1133 o.M^.

Zwakke peristaltische bewegingen, doch wel iets
sterker dan gewoonlijk. Inhoud der maag 126 c.M\'l
Er wordt nu 10 mgr. pulvis opii (in poeders met
saccharum album) in de maag gebracht en eenigen
tyd er in gelaten. Na dien tijd loopt er door:

67

Vau 0—5 minuten 248 c.M-"\'. flinko straal mtt weinig pauzen.

// 5—10 // 240 ,/ n „ „

// 10 —15 // 265 u // // //

15—20 „ 250 ,/ // // //

„ 20 — 25 // 252 // „ „ „

te zamen in 25 rainuten 125 5 c.M^.

De peristaltische bewegingen zyn even sterk ge-
bleven. De maag houdt in 104 c.M®.

Wederom worden 10 mgr. pulvis opii ingebracht
en wordt gewacht. Er loopt door:
Van O—5 minuten 226 c.M^. tlinke straal met iets meer pauzen.
// 5—10 // 234 // // // // (;

// 10—15 II 232 // // II // n

Wederom zijn de peristaltische bewegingen even
sterk. De inhoud der maag is 106 c.M^

Nadat er nog eens 10 mgr. pulvis opii ingebracht
en gewacht is , loopt er door:

Van O—5 minuten 233 c.M®. straal met flinke pauzen.
„ 5 — 10 // 224 // // // //

„ 10—15 // 226 „ „ n n

De peristaltische bewegingen zyn iets sterker ge-
worden; de inhoud der maag is 103,5 cM®.

Ten slotte wordt nog 10 mgr. opium ingebracht
en dit er weder eenigen tijd ingelaten. Er loopt door:
Van O—5 minuten 260 c.M^ straal zonder pauzen.
// 5—10 // 240 n n met //
„ 10 — 15 // 242 // // n //

De peristaltische bewegingen zijn wel iets sterker
geworden, maar moeten toch nog tot de zwakke
worden gerekend. De inhoud der maag is 102 e.M®.

Daar het konijn stervende en de hoeveelheid

68

opmm, die gebruikt is (40 mgr.) ook groot genoeg
is, wordt het gedood. De uitgesneden maag vertoont
sterke peristaltische bewegingen. Het maagslijmvlies
is normaal.

Opium oefent geen werking uit op den pylorus ,
verkleint in zeer geringe mate de maag en heeft ook
weinig invloed op de peristaltische bewegingen. Dit
kan echter gezegd worden, dat het de aanwezig
zijnde peristaltische bewegingen niet doet ophouden ,
maar haar integendeel nog iets sterker maakt.

MorpMne.

PROEF XXV,

Een groot konijn wordt op de gewone wijze in
narcose gebracht, de buik wordt onder water geopend,
de maag schoon gespoeld en gevuld met physiologisch
water. Er loopt door:

Van O—5 minuten 335 c.Ml tamelijk\'flinke straal met flinke pauzen.

te zamen in 35 minuten 1135 c.M^

Er zyn zwakke peristaltische bewegingen te zien.
Inhoud der maag 131 c.M®,

Er wordt nu 4 mgr, hydrochloras morphini (in

69

poeders met saccharum album) in de maag gebracht
en deze gevuld met physiologisch water.

Gedurende 5 minuten wordt dit er nu ingelaten
en wij zien wat er gebeurt. De peristaltische be-
wegingen zijn goed te zien, maar het is niet duidelijk
dat zij sterker zyn geworden. De maag houdt in
132,5 c.Ml

Wederom worden 4 mgr. morphine in de maag
gebracht en wij wachten nu wat langer, 10 minuten.
De peristaltische bewegingen zijn nu veel sterker
geworden; ook de insnoeringen zyn goed te zien-
Na dien tyd laten wy doorstroomen en loopt er door:

Van O—5 minuten 178 c.M®. flinke straal met veel pauzen,

5_iO ,/ 192 // //

10 — 15 // 195 // /,

15—20 // 189 // //

20—25 // 190 ,/ //

te zamen in 25 minuten 944 c.M®.

De maag houdt in 133 c.M®.

Wederom worden 4 mgr. morphine in de maag-
gebracht en wordt 10 minuten gewacht. De peristal-
tiek is nog sterker geworden en er zijn geheele
insnoeringen te zien. Er loopt door:

Van O—5 minuten 175 c,M®. straal dunner, dikwijls snel druppuien, meer

pauzen.

// 5 —10 // 17 2 // // // // //

// 10—17 n 170 // // // // //

De inhoud der maag is 133 c.M®.

Nog eens worden 4 mgr. morphine ingebracht en
gewacht.

De peristaltiek is zeer sterk, de insnoeringen gaan

70

zeer diep en de bewegingen volgen elkaar zeer snel
op (9 in de minuut). Er loopt door:

Van 0—5 minuten 173 c.M\'\\ de straal is wat breeder, veel pauzen.
n 5—10 !, 175 // // // n tt

n 10—15 tt 177 tt // // // //

De inhoud der maag is 128 c.W.

De proef met morphine wordt hier afgebroken ,
doch nu wordt in de maag van hetzelfde konijn nog
1 gram subnitras bismuthi gebracht en weder eenige
tijd gewacht, voor wij door laten stroomen.

Na 5 minuten vertoont zich op het midden der
maag eene diepe groeve (alleen opgemerkt als de pe-
ristaltiek zeer hevig is) en zyn de peristaltische
bewegingen enorm sterk. Na dien tijd loopt er door:

Van 0 — 5 minuten 165 c.Ml straal met veel pauzen.

.// 5—10 // 163 II tt tt n

^10 —15 // 160 // tt tt tt

Hierop wordt nog 1 gram bismuth ingebracht. Er
loopt door:

Van O—5 minuten 140 c.M®. straal met veel pauzen.
tt 5—10 // 135 // tt n u

// 10 —15 tt 138 n tt tt n

De peristaltische bewegingen zijn nog zeer sterk,
de inhoud der maa,g is^98 c.M^.

Het konijn^ wordt gedood, de maag geopend en
het maagslijmvlies normaal gevonden, alleen dik met
bismuth bedekt.

71

Morphine wekt dus zeer sterke peristaltische be-
wegingen op, heeft overigens absoluut geen invloed
op den tonus der maagspieren en vernauwt den py-
lorus slechts in zeer geringe mate.

Bismuth oefent wederom zijne bekende werking
uit, daar de pylorus vernauwd en de maag kleiner
wordt, terwijl ook de peristaltische bewegingen nog
sterker worden.

Atropine.

Belladonna en atropine hebben dezelfde werking,
doch de laatste stof werkt veel sterker dan de eerste.

De verschillende dierklassen vertoonen een merk-
waardige verhouding tegenover belladonna: terwyl
het namelijk voor vleeschetende dieren een sterk
vergift is, verdragen het de plantetende zeer goed
en Bouchardet en Runge voederden konijnen weken
lang uitsluitend met belladonnabladen.

Hoe het zich verhoudt tegenover de maag- en
darmperistaltiek is nog niet zeker vastgesteld. Yon
Bezold en Bloebaum zagen er stilstand der darm-
bewegingen , Keuchel zag er geen verandering door
ontstaan.

In de volgende proeven heb ik getracht dit, voor
zoover de maag betreft, uittemaken.

PROEF XXYI.

Een klein konyn wordt in narcose gebracht. Onder
de bekende voorzorgen wordt de maag schoon ge-

72

spoeld eu daarna physiologisch water ingebracht. Er
loopt door:

Van O—5 minuten 106 (3 M®. dunne straal, meestal druppelen, veel pauzen.

tezamen in 25 minuten 475 c.M^.

Zwakke peristaltiek. De maag houdt in 148 c.M\\
Va milhgram sulphas atropini wordt in de maag
gebracht en 10 minuten er in gelaten.
Na dien tyd zijn de peristaltische bewegingen iets
sterker geworden. Daarna wordt nog Vi milhgram
atropine ingebracht en gewacht, waarna er doorloopt:

Van O — 5 minuten 85 e.M". dunne straal met zeer veel pauzen.

// 5—10 // 75// //

// 10—15 // 78 // ,/

// 15—20 ,/ 75 // „

n 20—25 // 80 // //

tezamen in 2 5 minuten 393 c.M^.

De peristaltische bewegingen zijn veel sterker ge-
worden; de inhoud der maag is 151 c.M^

Nu wordt wederom 1 milligram sulphas atropini
ingebracht en 10 minuten er in gelaten, waarna we
laten doorstroomen. Er loopt door:

veel pauzen.

Van O—5 minuten 69 e.M^. straal nog dunner, zee

// 5—10 ,/ 67 //

// 10 —15 // 65 //

// 15—20 // 68 //

// 20 — 25 ,/ 60 //

te zamen in 25 minuten 329 c.M^.

73

De peristaltische bewegingen zyn op het laatst der
10 minuten zeer sterk geworden. Inhoud 146 c.M®.

Het konijn is stervende, de proef wordt daarom
afgebroken en het dier gedood; maagslijmvlies normaal.

PROEF XXYII.

Een klein konijn w^ordt door V.i gram paraldehyde
in narcose gebracht, de maag schoon gespoeld en
gevuld met physiologisch water. Er loopt door:

Van O — 5 minuten 333 o M®. Üiiike straal met slechts etikele pauzen.

te zamen in 33 minuten 1 684 c.M®.

Er zijn uiterst zwakke peristaltische bewegingen
te zien. De inhoud der maag is 111 c.M®.

In de maag wordt Va milligram sulphas atropini
gebracht (in poeders met saccharum album) en 6 mi-
nuten gewacht, na welken tijd wij laten doorstroo-
men. Er loopt door:

Van O—5 minuten 338 c.M\'l flinke straal met eenige pauzen.
5—10 // 338
10—15 // 330
15—30 „ 318
aO—35 n 315

te zamen in 35 minuten 1609 c.M^

De peristaltische bewegingen zijn niet sterker ge-
worden. De maag houdt iti 107,5 c.M®.

Wederom wordt Va mgr. sulphas atropini inge-

74

bracht en eenige tijd gewacht. Na dien tijd laten
wij weer doorstroomen en gebruiken zooveel mogelijk
hetzelfde physiologische water, dat reeds eenmaal of
meermalen, met sulphas atropini er in opgelost,
door de maag heeft gestroomd. Er loopt door:

Van O—5 minuten 300 c.M®. flinke straal, weinig pauzen.

te zamen in 35 minuten 1448 c.M\'.

Dc peristaltiek is iets sterker; vooral op het laatst
der 25 minuten sterker dan in het begin. De inhoud
der maag is 103 c.M^.

Nu wordt 1 mgr. atropine in de maag gebracht
en 7,5 minuut gewacht. Na verloop van dien tijd
zijn de peristaltische bewegingen sterker geworden,
zoodat zij nu vrij sterk zijn.

Wy openen nu de buis in het duodenum weer en
laten doorstroomen. Er loopt door:
Van O—5 minuten 377 c.M^ flinke straal met tamelijk veel, doch meest

onvolkomen pauzen.

// 276 ,/
// 374 //

370
373

tezamen in 25 minuten 1369 c.M^.

Inhoud der maag 104,5 e.M^,
Nogmaals wordt 1 mgr, atropine ingebracht en
gewacht. Yrij spoedig na het inbrengen worden de
peristaltische bewegingen zeer sterk en blijven dit;

75

er zijn ook diepe insnoeringen te zien. Er loopt
door:

Van O — 5 minuien 280 c.M\'. flinke slraal, minder pauzen.

// 5 —10 ;/ 265// // // //

// 10—15 // 268 u // // //

De maag houdt in 102 c.Ml

Hoewel de hoeveelheid atropine, die is aangewend,
reeds zeer groot is, wordt nog 1 mgr. ingebracht
en er eenigen tijd ingelaten. De peristaltische bewe-
gingen blijven zeer sterk, doch worden niet heviger.

Er loopt door:

Van O — 5 minuten 240 c.M®. flinke straal met tamelijk veel pauzen.
// 5 —10 // 245 // // // // //

// 10—15 // 246 // // // // //

De inhoud der maag is 102,5 c.M®.

Het konijn wordt gedood, de maag uitgesneden
en opengeknipt. Het slijmvlies is normaal, niet rood
gekleurd en alles verder in orde.

Atropine wekt dus zeer sterke peristaltische be-
wegingen op, vernauwt den pylorus, hoewel niet
bijzonder sterk, maar heeft volstrekt geen invloed
op den tonus der maagspieren , daar de inhoud steeds
ongeveer dezelfde blijft.

AlcolioL

Wat de werking op de maag betreft, zoo wordt
algemeen aangenomen, dat kleine hoeveelheden alcohol

76

den eetlust opwekken, groote hem daarentegen ver-
minderen. Zoo doen bijv. volgens de onderzoekingen
van Parkes en Willowicz 30—60 gram absolute
alcohol in verdunden staat binnen 24 uur genoten,
bij gezonde menschen den eetlust toenemen; 120 gram
verminderen hem aanzienlijk en nog grootere hoe-
veelheden doen hem geheel ophouden.

Absolute alcohol veroorzaakt reeds in kleine doses
eene maagontsteking , terwijl by het gebruik van groote
hoeveelheden, het maagslijmvlies sterk wordt aange-
tast en de dood onder verschijnselen van gastritis
kan optreden.

Geheel analoge verschijnselen worden ook na het
gebruik by dieren waargenomen.

Wat den invloed op de peristaltiek van maag en
darmen betreft, zoo vinden wij in de laatste editie
van het handboek van Nothnagel en Rossbacii
vermeld, dat de darmperistaltiek, evenals die van
de maag versterkt worden,

In de volgende proeven heb ik dit, voor zoover
de maag aangaat, trachten uittemaken.

PROEF XXVIII,

Een groot konijn wordt door V-i gram paraldehyde
in lichte narcose gebracht, de maag wordt blootge-
legd, schoon gemaakt en gevuld met physiologisch
water. Er loopt door:

77

Van O— 5 minnten 223 c.M^. straal met vele en lange pauzen.
// 5 —10 n 246 // tt tt /\'

tt

tt tt
minder lange n
tt tt

te zamen in 25 minuten 1169 c.M^.

Zwakke peristaltische bewegingen. De inhoud der
maag is aciitereenvolgens 150, 145, 148, 146, ge-
middeld dus 147 c.M^

De maag wordt geledigd en alcohol van 80 "/»i 1
op 1000 ingebracht. Er loopt door:

Van 0 — 5 minuten 220 c.M\'l flinke straal met iets mee

te zamen in 35 minuten 1107 e.M®.

De peristaltische bewegingen zijn niet vermeerderd.
De maag houdt achtereenvolgens in: 150,148,150,
148 gemiddeld dus 149 c.Ml

Na geledigd te zyn wordt alcohol 1 op 500 in-
gebracht. Er loopt door:

Van O—5 minuten 215 c.M-\\ flinke straal met veel pauzen.
5—10 « 310 // „ // „

10—15 n 308 „ //

15—20 „ 207 ,t tt „

30 — 25 . 204 ,/ // ,t

te zamen in 35 minuten 1044 c.M-\\

De peristaltische bewegingen zijn even sterk ge-
bleven. De inhoud der maag is aciitereenvolgens
128, 125, 125, 128, dus gemiddeld 126,5 c.M.l

78

De maag wordt geledigd en alcohol 1 op 250 in-
gebracht. Er loopt door:
Van O — 5 minuten 203 c.lVF. flinke straal met veel pauzen.

// 5—10 » 200 II II n n

I, 10—15 ,/ 203 ,/ // » //

Peristaltische bewegingen iets, doch zeer weinig
sterker. De inhoud der maag is 120, 122, 124
120, gemiddeld dus 121,5 c.M^

De maag wordt geledigd en alcohol 1 op 125 in-
gebracht. Er loopt door:

Van O—5 minuten 190 c.M^. dunne straal met veel pauzen.
u . 5 —10 u 165 n n

II 10—15 II 180 „
„ 15-30 II 175 ,1 „

II 30—25 „ 178 II „

totaal in 35 minuten 888 c.M^.

De peristaltische bewegingen zyn even sterk als
met de vorige solutie. De maag houdt achtereenvol-
gens in: 125, 120, 122, 117, dus gemiddeld
120,5 c.M^

Na geledigd te zijn wordt ten slotte nog alcohol
van 80 \\ 1 op 62,5 (dus alcohol van 1,28 7o) in-
gebracht. Er loopt door;

Van O—5 minuten 195 c.M^. straal met veel pauzen.
// 5—10 // 198 // n u II

1/10—15 // 193 // 1/ n //

De inhoud der maag is achtereenvolgens 105, 104,
101, 106, dus gemiddeld 104 c.Ml De peristaltische
bewegingen zijn niet sterker geworden en moeten dus
nog tot de zwakke worden gerekend.

Het konijn wordt gedood, de maag geopend en
het 3lymvlies onveranderd gevonden.

79

PROEF XXIX.

Daar de proef met alcohol in slappe soluties zoo
weinig\' resultaten gegeven had, vond ik het noodig
ook nog de werking van sterkere te beproeven.

Een konijn wordt weder op dezelfde w^yze behan-
deld en de maag met physiologisch water gevuld.
Er loopt door:

Van O — 5 minuten 272 c.M-\'\'. flinke straal met enkele pauzen.
» 5—10 // 27 5 ,, „ „ „

n 10—15 u 293 n » n n „

// 15—20 „ 295 » „ „ „ „

// 20—25 „ 290 ,/ // „ „ „

te zamen in 25 minuten 1425 c.M-\'\'.

Er zyn zwakke peristaltische bewegingen, die
echter iets sterker zijn dan gewoonlyk. De inhoud
der maag is 123 c.M®.

De maag wordt geledigd en alcohol van 80 7o 1
op 100 ingebracht. Er loopt door:
Van 0—5 minuten 280 c.M-\'\'. flinke straal met meer pauzen.

te zamen in 25 minuten 1343 c.M-^.

Peristaltiek hetzelfde. Inhoud der maag 96 c.M®.
Na lediging wordt de maag gevuld met alcohol
van 80 7o 1 op 50. Er loopt door:

Van 0 — 5 minuten 265 c.M-\'\'. flinke straal met niet veel pauzen.
245
250

252
255

te zamen in 25 minuten 1267 fl.M®.

I Peristaltische bewegingen iets versterkt. Inhoud

der maag 91,5 c.M®.

Wederom wordt de maag geledigd en alcohol van
80 7o 1 op 25 ingebracht. Er loopt door:

Van O—5 minuien 280 c.M"\'. flinke sfraal met slechts een paar pauzen.

„ 5_io „ 290 „ ,, „ „ ,/

// 10 —15 // 2 8 5 H II n « n

// 1 5—20 ,/ 288 » II „ II //

De peristaltische bewegingen zyn even sterk ge-
bleven; de maag houdt in 70 c.M®.

De maag wordt nu gevuld met alcohol van 80 7ü
1 op 12,5. Er loopt door:

Van O—5 minuten 205 c.M\'\'. dunne sfraal met tamelijk veel pauzen.
// 5—10 // 230 // // II minder n

II 10- —15 !/ 225 u n n n n

De peristaltische bewegingen zijn niet sterker,
zelfs iets zwakker geworden ; de maag begint er
eenigpzins saraengeschrompeld uit te zien. Inhoud
der maag 56 c.M®.

Ten slotte wordt na lediging de maag gevuld met
alcohol van 80 "/o, 1 op 10, dus alcohol van 10 "/o-
Er loopt door :

Van O—5 minuten 202 c.M^. dunne sfraal met tamelijk veel pauzen.
// 5—10 n 198 // // ƒ/ // II

// 10—15 /\' 200 ,/ „ // ,, //

De peristaltiek is even sterk gebleven ; de maag
ziet er zeer saamgeschrompeld uit en is reeds op
het gezicht zeer veel kleiner geworden; de inhoud
is nu 45 c.M®.

Ter contrôle wordt de maag nog eens geledigd en
gevuld met physiologisch water. Er loopt door:

81

Van O—5 minuten 240 c.M-\\ dikke straal, minder pauzen.
// 5 — 10 // 242 // ,/ // - //

// 10—15 // 245 // tt n „

Er zijn nu zoo goed als geen peristaltische bewe-
gingen meer te zien; de maag is nog samengeschrom-
peld; zij houdt nu in 57 c.M®. en is dus weer grooter
geworden.

Het konijn wordt gedood, de maag geopend en het
maagslijmvlies zeer abnormaal gevonden. In den
geheelen fundus is het intensief rood gekleurd; ook
het pylorusgedeelte is veranderd, doch slechts licht
rood gekleurd.

In slappe oplossingen oefent alcohol dus weinig
werking uit. Het vernauwt een weinig den pylorus,
vermeerdert iets doch uiterst weinig de peristaltische
bewegingen, verhoogt alleen tamelijk sterk den tonus
der maagspieren: getuige dat de inhoud bij de aanwen-
ding van 1,28 7o alcohol van 147 tot 104 c.Ml A^er-
minderde. Het slijmvlies der maag was normaal ge-
bleven. Sterke alcohol vernauwt slechts zeer weinig
den pylorus en wekt geen peristaltische bewegingen
op; integendeel bij de sterkste soluties, die gebruikt
werden, worden de peristaltische bewegingen minder.
De tonus der maagspieren wordt er echter zeer sterk
door verhoogd, daar de maag van 128 tot 45 c.M^
kleiner werd.

Het maagslijmvlies wordt èr echter zeer hevig door
aangetast en geheel veranderd.

6

82

Calomel.

Dit middel wordt niet by maagziekten aangewend,
echter veel bij darmziekten gebezigd en wekt vooral
peristaltische bewegingen van den darm op, reden.
waarom ik het interessant vond de werking op de
maagspieren na, te gaan.

PROEF XXX.

Een klein, zeer onrustig konyn wordt door % gram
paraldehyde in narcose gebracht. De maag wordt
schoon gespoeld eir gevuld met physiologisch water.
Er loopt door:

Van O—5 minuten 308 c.M-\'\'. flinke straal mei enkele onvolkomen pauzen,
5—10 ,, son „ H „ „

10—15 ,/ 302
15—30 // 292
30—35 // 360

// II //

// iets meer //

// volkomen en onvolkomen //

tezamen in 25 minuten 1471 c.M-\'\'.

Geen peristaltische beAvegingen. Inhoud der maag
116 c.Ml

In de maag wordt 5 mgr. calomel (in poeder met
sacch. album) gebracht en 10 minuten er in gelaten
door de buis in het duodenum te sluiten. Reeds na
5 minuten beginnen zich peristaltische bewegingen te
vertoonen, welke op het einde der 10 minuten dui-
delijk te zien zijn. Er loopt door:

Van O—5 minuten 380 c-M». flinke straal met eenige volkomen pauzen.
// 5 —10 n 365 // // // // //

// 10—15 ,/ 370 // // // // „

Inhoud der maag 114 e.Ml

83

Wederom wordt nu 5 mgr. ingebracht Na eenigen
tijd gewacht te hebben zien wij de peristaltische be-\'
wegingen niet toenemen., maar even sterk blijven.
Er loopt door:

Van O—5 minuten 248 c.M^. flinke straal met meer pauzen.
// .5—10 » 260 „ „ //

// 10—15 ,/ 265 // // // //

// 15—20 // 25 5 // » // //

De inhoud der maag is 113 c.M®.
Daar dit weinig resultaten geeft, wordt besloten groo-
tere hoeveelheden te gebruiken en nu 20 mgr. calomel
te gelijk ingebracht en er eenigen tijd ingelaten. Na
10 minuten zien wij, dat de peristaltische bewegingen
sterker geworden zijn met tamelijk diepe insnoeringen ,
doch de bewegingen zijn nog langzaam en niet zeer
talrijk (ongeveer 4 in de minuut). Er loopt door:

Van O—5 minuten 215 c.M-\'\'. flinke straal met regelmatige pauzen.

" // »

// 5—10 « 217

// 10—15 // 210

// 15—20 „ 214

„ 20—25 „ 212

tezamen in 25 minuten 1068 c.M^.

De peristaltische bewegingen zijn na deze 25 mi-
nuten nog wat sterker geworden. De inhoud der
maag is 104 c.M.\'l

Nogmaals worden 20 mgr. calomel ingebracht.
Na 5 minuten zijn de peristaltische bewegingen zeer
sterlc met diepe insnoeringen en ook wat talrijker
(6 k 7 per minuut), maar nog niet zoo sterk als die
door bismuth wwden opgewekt. Er loopt door:

84

Van O—5 minuten 230 tlinke straal met tamelijk veel pauzen.

// 5—10 // 317 // „ n n

// 10—15 // 313 n n // //

De inhoud der maag is 89 e.M®.
Het konijn wordt door verbloeding gedood, de
maag geopend en het slijmvlies normaal gevonden,
terwijl er van het calomel niets meer te zien is.

Calomel wekt zeer sterke peristaltische bew^egingen
op, vernauwt den pylorus en verkleint de maag,
doch beide niet zeer sterk.

PROEF XXXI.

Ten slotte besloot ik nog een proef te nemen, in
aansluiting aan het bovenmedegedeelde, uitsluitend
om te zien of aan de uitgesneden maag van een
konijn peristaltische bewegingen kunnen ontstaan.

Een klein konijn wordt op de gewone wijze door
V4 gram paraldehyde in narcose gebracht. De maag
wordt schoon gespoeld en gevuld met physiologisch
water.

Bij nauwkeurig toezien worden er nu geen peris-
taltische bewegingen waargenomen.

De maag wordt uitgesneden en opgehangen boven
de dampen, die uit den bak met het warme water
opstijgen (om by de proef eenigszins onder dezelfde
omstandigheden te verkeeren als Hofmeister en
Schütz, die in een vochtige kamer van hchaams-

85

temperatuur werkten) en tevens steeds nat gehouden
met physiologisch water van 37".

In ledigen toestand zien wy nu zwakke peristal-
tische bewegingen, die uitgaan van het cardia-
gedeelte, doch vóór den pylorus ophouden en er niet
op overgaan. Nadat dit eenigen tijd geduurd heeft ,
wordt de maag gevuld met physiologisch water van
lichaamstemperatuur en nu worden de peristaltische
bewegingen duidelijk sterker; ook de typische in-
snoering tussehen pylorus- en overig maaggedeelte
wordt nu en dan zichtbaar , maar de bewegingen zijn
lang zoo sterk niet als die met bismuth en andere
stoffen werden gezien. Zg duren ongeveer 25 mi-
nuten om daarna geheel optehouden.

BESLUIT.

Wanneer wij de gevonden uitivomsten kort willen
samenvatten, dan is het het beste alles in een tabel te
verzamelen om een gemakkelijker overzicht te hebben.
Wij onderscheiden dan vooreerst 3 hoofdgroepen,
naarmate wij letten op peristaltische bewegingen,
veranderingen aan den pylorus of veranderingen in
de grootte der maag.

j. Peristaltische bewegingen.

l\'"® e,norm sterke peristaltische bewegingen worden
opgewekt door: quassia en magisterium bismuthi.

2\'"\' zeer sterke door: carbonas kalicus, radix gen-
tianae , herba centaurii, carbonas bismuthi, morphine,
atropine en calomel.

vrij sterke door: carbonas natricus en folia
trifolii fibrini.

zivakke door: radix columbo, opium en alcohol
in slappe concentratie.

geen peristaltische bewegingen ontstaan bij aan-

• 87

wending van bolus alba, creta preparata, nitras argenti
en alcohol, het laatste middel in sterke concentratie.

II. Veranderingen aan den pylorus.

pte jg pylorus wordt sterk vernauwd bij aanwen-
dirg van: carbonas kalicus en natricus in sterke
solatie , carbonas bismuthi, lignum quassiae en nitras
argenti, beide laatste alleen in slappe oplossingen.

2\'\'® de pylorus wordt middelmatig sterk vernauwd
door: radix gentianae, folia trifolii fibrini en radix
columbo, alle in sterke verdunning, magisterium
bismuthi, calomel, atropine, morphine en alcohol
(slap en sterk).

de pylorus wordt noch vernauwd, noch verwijd
door herba centaurii, creta preparata, bolus alba
en opium.

de pylorus wordt verwijd door: carbonas kalicus
en natricus in slappe solutie; quassia , gentiaan, folia
trifolii fibrini, columbo en nitras argenti, alle in
sterke solutie (1 op 250 en sterker).

111. Veranderingen in de grootte der maag.

sterke verkleinimj der maag door: quassia, gen-
tiaan , nitras argenti (in slappe solutie) en alcohol (in
verdunde, doch vooral in meer geconcentreerde op-
lossingen).

2\'\'® geringe verkleining door folia trifolii fibrini,
columbo, herba centaurii, magisterium bismuthi ,
carbonas bismuthi, opium en calomel.

3\'\'® de tonus der maagspieren wordt noch versterkt,
noch verzwakt, met andere woorden: de maag be-

88

houdt dezelfde grootte bij aanwending van: ereta
preparata , bolus alba, morphine en atropine.

4do \'oeygYooting der maag door nitras argenti in
sterke solutie.

Beschouwen wij deze drie groepen nog wat nader
en bepalen wij ons in de eerste plaats tot de laatste,
waar gesproken wordt van het grooter of kleiner
worden der maag, dan valt hierby nog het volgende
optemerken. Vooreerst is de tonus aan groote
wissehngen onderhevig door slechts geringe oorzaken,
Zoo werd geregeld, hetgeen ook Mullee reeds op-
merkte, de maag grooter, wanneer de temperatuur
van het proefvocht steeg, kleiner ook al daalde de
temperatuur slechts een paar graden, reden waarom
ik steeds uiterst nauwkeurig het proefvocht op dezelfde
temperatuur trachtte te houden, om op de uitkomsten
goed te kunnen vertrouwen.

Gaan wij verder de aangewende middelen na, dan
zijn er slechts 4, die den tonus der maagspieren
sterk verhoogen, terwijl de overige dit slechts weinig
doen en van alle slechts één de maag grooter maakt,
namelijk nitras argenti in sterke solutie.

Wilde men dus wegens de een of andere indicatie
de maag kleiner maken, dan zouden quassia, gen-
tiaan , nitras argenti en alcohol in aanmerking komen.
De sterkste verkleining, die ik zag, geschiedde met
alcohol, doch men zou dan zooveel moeten geven,
dat het maagslymvlies werd aangetast, om van andere
schadelyke werkingen nog niet te spreken.

Om dus den tonus der maagspieren te verhoogen

89

komen vooral quassia en gentiaan in aanmerking.
Om de maag grooter te maken zou men nitras argenti
in sterke solutie moeten geven, doch ook hierdoor
wordt het maagslym vlies aangetast en dit kan dus
niet gebruikt worden.

Wat de beide eerste groepen betreft, zou men
oppervlakkig meenen, dat er een zeer nauw verband
moest bestaan tusschen de peristaltische bewegingen
en de veranderingen aan den pylorus en dat, wanneer
by voorbeeld de peristaltische bewegingen zeer sterk
zijn , ook de pylorus sterk zal worden vernauwd en
omgekeerd. Dit is echter dikwijls niet het geval en
gedeeltelijk moet de reden daarvan wel gelegen zijn
in het feit, dat de meeste peristaltische bewegingen
niet op den pylorus overgaan; verbreiden zy er zich
zoover over, dan maken zy den pylorus nauwer.
Trouwens ook op tijdstippen, wanneer geen peristal-
tische bewegingen bestaan, pleegt dan de pylorus
nauwer te zijn.

Om. een paar voorbeelden uit vele te noemen:
magisterium bismuthi wekt enorm sterke peristalti-
sche bewegingen op, veroorzaakt echter slechts een
middelmatig sterke vernauwing van den pylorus;
herba centaurii wekt ook zeer sterke peristaltische
bewegingen op, is echter van geen invloed op den
pylorus.

Zeer bijzonder verhoudt zich nog nitras argenti,
dat geen peristaltische bewegingen op\\vekt, daaren-
tegen een sterke vernauwing van den pylorus ver-

90

oorzaakt; hoe vreemd het schijnt het feit staat vast.

Aan den anderen kant geven echter carbonas
kalicus en natricus, quassia en carbonas bismuthi èn
sterke peristaltische bewegingen, èn sterke vernau-
wing van den pylorus.

Een groote merkwaardigheid ten opzichte van de
w^erking op den pylorus vertoonen de amara: quassia,
gentiaan , folia trifolii fibrini en columbo, benevens
nitras argenti, die alle in sterke verdunning den
pylorus vernauwen , het een meer dan het ander, doch
bij sterke concentratie hem weder wijder maken en
de koolzure zouten, carbonas kalicus en natricus, die
juist omgekeerd werken , namelyk in zwakke oplos-
singen den pylorus nog iets verwyden , geconcentreerd
daarentegen hem sterk vernauwen.

De meest verrassende resultaten van al de door
mij gebruikte middelen zijn zeker wel die met bis-
muth verkregen. Hoewel er te voren niet de minste
verwachting van hebbende, verkreeg ik er telkens
en telkens weder ejiorm sterke peristaltische bewe-
gingen mede , terwijl de pylorus er vrij sterk door
werd vernauwd en de tonus der maagspieren er,
hoewel niet zeer sterk, door werd verhoogd.

De controleproeven met creta preparata en bolus
alba, die in het geheel geen resultaten gaven, beves-
tigden dat bismuth niet alleen als vreemd lichaam
w^erkt, maar dat er nog iets meer bij in het spel
moet zijn.

Zoo als reeds boven gezegd is, wordt magisterium

f)l

bismuthi door water ontleed, zoodat er vrij zuur
gevormd wordt en de mogelijkheid bestond nu, dat
het dit vrij geworden zuur was, dat de sterke peris-
taltische bewegingen opwekte.

Daarom werd een nieuwe proef genomen met car-
bonas bismuthi, dat niet ontleed wordt; doch oo^
hiermede werd ongeveer dezelfde werking verkregen
als met het salpeterzure zout.

Het vraagstuk bleef dus nog onopgelost.

Daar het mij echter voldoende Avas de werking
van bismuth experimenteel te hebben aangetoond en
het niet op mijn weg lag te trachten eene verklaring
der werking te geven van al de door mij onderzochte
stoffen , zoo liet ik het hierbij en trachtte niet verder
de oorzaak op te sporen.

Door morphine en atropine Averden sterke peristal-
tische beAvegingen opgeAvekt. Deze uitkomsten ver-
schillen van die door Schütz verkregen, daar deze,
met zijne bovengenoemde methode , bij de aanwen-
ding van morphine eene vermindering der normale
maagperistaltiek zag optreden.

Het behoeft echter geen lang betoog om uit te
maken, welke wijze van proefneming de beste is
en wiens uitkomsten dus het meest vertrouwd kun-
nen Avorden, daar bij mijne methode alles zooveel
mogelijk normaal Avordt gehouden, terwijl Schütz de
maag uit het lichaam neemt en daardoor geheel
abnormale toestanden schept.

92

Wat de werking yan alcohol betreft, zoo zagen
wij dat de maag vooral bij sterke concentratie er
zeer door wordt verkleind, maar tevens dat de
peristaltische bewegingen vooral door sterke soluties
er niet door worden vermeerderd.

Deze resultaten wijken dus af van de bovenge-
noemde door NoïhnAGEL verkregene, daar deze aan-
geeft , dat er eene sterke vermeerdering van de peris-
taltiek door ontstaat.

Ten slotte zullen wij trachten alleen met het oog
op de mechanische werking eenige indicaties te stel-
len voor het toedienen der door mij onderzochte
stoften.

Wanneer de pylorus pathologisch, bijvoorbeeld
door litteekenweefsel, vernauw^d is , dan moet hy
verwyd worden, doch geen middel is in staat
dit te doen. Er is dus meer kracht voor noodig
om den inhoud der maag door de vernauwde
plaats heen te persen en hiervoor komen dus al
de middelen in aanmerking, die sterke peristalti-
sche bewegingen opwekken en den tonus der maag-
spieren verhoogen , in de eerste plaats dus quassia ,
gentiaan en magisterium bismuthi. Dat de pylorus vooral
door quassia en gentiaan sterk vernauwd wordt, is
van minder beteekenis , wanneer het htteekenweefsel
in de plaats van de spiermassa is gekomen en dus
de werking hiervan geheel of gedeeltelijk opheft.

93

By een geval van liyperkinese der maag, waarbij
de inhoud te schielyk er uit wordt verwijderd , zul-
len die stoffen eene gunstige werking uitoefenen, die
den pylorus vernauwen en geen of slechts weinig
peristaltische bewegingen opwekken. Hiervoor komen
vooral in aanmerking nitras argenti, dat den pylorus
sterk vernauwt en geen peristaltische bewegingen
opwekt; en alcohol, waardoor de pylorus middelmatig
sterk vernauwd wordt en ook slechts zeer zwakke
peristaltische bewegingen ontstaan.

De tonus der maagspieren wordt echter door beide
stoffen in slappe solutie sterk verhoogd en dit is voor
de gunstige w^erking niet bevorderlijk. Alleen nitras
argenti in sterke solutie zou geheel aan de gestelde
voorwaarden voldoen, daar ook de maag er door
vergroot wordt en de peristaltische bewegingen er
door verminderd worden, doch het tast het slijmvhes
aan en kan dus niet gebruikt worden.

Bij ectasia ventriculi zal het wenschelijk zijn de
maag kleiner te maken , terwijl ook de versterking
der peristaltische bewegingen en het verwijden van
den pylorus gunstig zullen werken. Slechts quassia
en gentiaan in sterke infusa aangewend , voldoen aan
al deze voorwaarden en zullen dus moeten gegeven
worden , terwijl verder nog in aanmerking komen :
nitras argenti en alcohol, beide in slappe oplossingen,
daar zij de maag sterk verkleinen, hoewel zij geen
peristaltische bew^egingen opwekken en van weinig
invloed zijn op den tonus der maagspieren en verder
carbonas kalicus en natricus in slappe solutie, die
den pylorus verwijden en vry sterke peristaltische
bewegingen opwekken.

94

Hoewel wij altijd goed doen eenige voorzichtigheid
in acht te nemen , zoo vinden wij toch zelden het
resultaat van een physiologisch experiment op dieren
in principieele tegenspraak met hetgeen wy by den
mensch vinden en ik durf dus met eenige w^aarschijn-
lijkheid besluiten, dat hetgeen ik hier voor de
konynenmaag gevonden heb, ook voor de menschelijke
maag geldt.

Terwijl voor de alcaliën en de zouten het niet
mogelijk was alleen met hst oog op het mechanisme
der maag eene indicatie te stellen, omdat er, wanneer
zy in de maag worden gebracht, door den invloed
van het zure maagsap chemische werking ontstaat ,
worden de meeste en belangrijkste der door mij
onderzochte stoffen , voor zoover bekend is , er vol-
strekt niet door veranderd en kunnen wij dus wel
van een mechanischen invloed van deze stoffen op de
maag spreken.

STELLINGEN.

STELLINGEN.

I.

Bismuth werkt krachtig op den maagwand in.

II.

Het uitspoelen van de maag by ziekelijke dilatatie
van dit orgaan kan de ziekte -niet genezen.

Hl.

Iedere verdeeling der longziekten, behalve de
aetiologische, is te verwerpen.

lY.

Tuberculosis hereditaria begint meestal niet in de
longen.

V.

Ter bestrijding van het ulcus tuberculosum lanyngis
is laryngotomie geïndiceerd.

YI.

Bij iedere respiratiebeweging moet normaliter de
gas wisseling in de alveolen der longtoppen even
groot zijn als in die der longbases.

VIL

De spiercontractie in het levende lichaam wordt
beter verklaard door verplaatsing van vocht dan door
stolling van eiwitstoffen.

VIII.

De communicatie der peesscheede van den extensor
pollicis longus met die van de radiales externi, ter
hoogte van het lig. earpi dorsale, komt meer bij
vohvassenen dan bij pasgeborenen voor. Dit moet
verklaard worden door het gebruiken van eerst-
genoemde spier (Gruher).

IX.

Het caput obstipum congenitum is niet het gevolg
van een verscheuring van den musculus sterro-cleido-
mastoideus gedurende den partus.

99
X.

Urethrotomia interna is af te keuren,

XL

De massage is bij fractura patellae de beste
metliode van behandeling,

XII

Het beste instrument voor decapitatie is de ketting-
zaag,

XIII,

De expressiemethode van Kristeller zal in de
praktijk nooit veel toepassing vinden.

XIY,

Van de verschillende methoden tot genezing van
prolapsus uteri is de methode van Hegar de meest
rationeele en geeft de beste resultaten.

XV.

Een der meest voorkomende oorzaken van epiphora
is zwelling van het neusslijmvlies ; behandeling van
den ductus naso-lacrymalis is dan zonder gevolg.

100

XYI.

Strabismus divergens, optredende na het blind
worden van één oog, is een gevolg van het onwerk-
zaam worden van den museulus rectus internus. Het
cosmetisch effekt van een strabismusoperatie kan dan
door tenotomie van den externus niet altijd ver-
kregen worden, doch er moet „Yorlagerung" van
den internus worden gedaan.

XYH.

Hypospadiasis, zelfs hypospadiasis peno-scrotalis
mag nooit een reden tot echtscheiding zyn.

XYHL

De riolen van het spoelstelsel moeten ondoordring-
baar voor water gemaakt worden.

XIX.

Het is onmogelijk operatiekamers geheel vry van
mikroorganismen te maken.

IViT -

■ \'i.--

yi

mn

:: ^z\'\'-\' ■

I^î^^f^r\'^î; ■ .V

■ " f.

\' ■ \' . A - ■ ■

i\'^-\'] " - - .

... . - , -

V,:-.. V

&