O "V B J=l

E WEEKli ÏM PILOCABPIBE

vooral bij hydrops.

u

li\'

Pvv : ■

s,- rj

i

^. -. " ï

^ V

OYER DE WERKING VAN PILOCARPINE

VOOUAL BI.I HYDROPS.

I

5.

r as-.

\'S".

- ■ r r

■

.1

I

H:.

I:

II,

^ i

.1

m

- ■ i\'

u. A

DE AVERKING VAN PILOCARPINE,

VOORAL BIJ HYDROPS.

PROEFSCHRIFT

TER VERKRIJGING VAN DEN GRAAD

»AN

otiav in

AAN I)K KIJKS-llNIVKKSITKIT TK UTHEOIIT,

na machtioinc. van dkn rector magnificus
IIOOOLr.ïHAAH IS UK rACULTMT BKH WIK- KS !«ATUU«KUNDK,

VOLGENS BESLUIT VAN DKN SENAAT DER UNIVERSITEIT,

OP VOORDRACHT DER GENEESKUNDIGE FACULTEIT,

TE VBR,IDB3Dia-BISr
n|i /.ATlMlllAli 27 .HKI\'TI\'.tl II i:it I N7t>, il p n ii n iii I d <1 n k h I « » uur.

DOOR

JOJEEANNKS BORST,

gelwren tc Alkkxiadk.

-----exa

X I B L,
H. C. A. C A M r AG N E.
1 8 7 9.

utrecht, P. W. van de VVoijer, Stoomdrukkerij.

y^an yvlijne puders,

■5

iBiaeaiiauaeL

I ■ " ~ » - . . V - * ■ -

«I« i . r- \' • , .. .

. f

■V.

• ^

V

Ir\'
«

». :
«h

. * ■ .Vv-

y ■

•\'4 \'

1 .

t.\'f

■ -

M\'l^

■•r- ar.

Tegen hel einde van hel jaar 1873 werd, onder den
naam .laborandi, door I)r. Coulinlio uil Pernambuco, een
nieuw mcdicamenl in Frankrijk (Parijs) gchraclil, afkomstig
uil üraziliö. Volgens Dr. Coulinlio was dil mcdicamenl
een buitengewoon snel en zeker werkend diapiiorelicum
en sialogogum, en had hot een eigcnaardigen invloed op
dc oogen. Ilcl was cene plant, die door Prof. Haillon
gedetermineerd werd en behoorde tol dc familie der Uiila-
ccCn, species: Pilocarpus pinnatus. Prof. Gublcr\')ishcl
ccrsl in dc gelegenheid geweest daarmede proeven ic
nemen. Hij gebruikte een warm infusum uit dc lol
poeder gewreven bladen van Jaborandus; h—5 gram op
150 j\\ 200 gram voor een volwassen man. Dit infusum
is ccnigszins aromatisch en nicl onaangenaam van smaak.
Zijne rcsullalen i)cvcsligdcn den roep, dien Dr. Coulinlio
er van had gemaakt. De personen, die hel gebruikt
hadden, bemerkten spoedig steken, ecrsl in het gcziclit
dat rood wordt, cn niel lang daarna over dc gchcclc
huid; waarop spoedig ccnc profuse zwcclafschciding

\') Lft Tribune mcclicftlc, 1S75, 3HS.

2

volgt en zooveel speeksel uit den mond loopt, dat dit
het spreken belemmert. Daarbij stijgt de lichaams-
temperatuur aanmerkelijk en de intervasculaire drukking
daalt. Na 1 ä 2 uur verdwenen deze verschijnselen weder
en er bleven slechts vermoeidheid, dorst en drooge keel
over. De zweetafscheiding was altijd geringer dan de
speekselafscheiding en bleef ook soms geheel weg. In
enkele gevallen ontstond diarrhoe en vermeerderde
diurese. Nog deelt Prof. Gubler mede, dat hel elTecl bij
herhaald gebruik vermindert en dal naar zijne meening
het werkzame agens eene olie is, die direct prikkelend
werkt op de zweet- en speekselklieren.

Na dit bericht volgden in hetzelfde cn het volgende
jaar onderzoekingen cn mededeclingcn van vcrschillcnde
onderzoekers spoedig op elkander. De Franschen waren
het eerst in dc gelegenheid om het medicament machtig
tc worden; onder hen waren het IJaillon, Rahutcau ,
Laborde, Vulpian, Garville, Robin, Diijardin-Beaumclz,
Galippc, Bochcfontaine, Czcrnicki, die hunne bevinding
meedeelden. Daarop volgden wqldra onderzoekingen van
dc Duilschcrs: Riegel, Löhrisch, Pcnzoldl, Roscnbach,
Bardcnhcwer, Merkel, Ochmc, Dräsche. Iels later hiel-
den ook dc ,Engclschcn cr zich mede bezig, n. l. Wm.
Marlindalc, S. Ringer, A. P. Could, J. Twccdy cr.I. Sawycr.

Omtrent dc hoofd werking zijn dc verschillende onder-
zoekers hel vrij wel eens; maar omtrent vele uitwerk-
selen hecrscht er ook verschil van meening. Ik kan

niet nalaten hier dc opmerking bij tc voegen, dat de
praeparaten, waarmee dc proeven werden gedaan, niet uit
dezelfde bron afkomstig waren, gedeeltelijk waren zij
direct van Dr. Coutinho, gedeeltelijk waren zij van Gehie
uit Dresden, of van den apotheker Böttcher. En ook dc
beschrijvingen, die er van gegeven worden, stemmen
niet met elkaar overeen.

Volgens Dr. Löhrisch\') zijn dc bladen langwerpig
elliptisch tot 15 centimeter lang, en gelijken hel meest
op laurier- of oleandcrbladen; zij vcrlooncn geen speci-
fieke reuk of smaak. In hare cellen zijn enkele groen-
achtig gele oliedroppcls; dc schors heefteen zouten smaak
cn bevat veel oliedroppcls. Draschc die zijn pracparaat
gedeeltelijk uit Engeland, gedeeltelijk uil Frankrijk ont-
ving, vermeldt het eerste als een mengsel van verschillende
|)lantcn; het iwccdc houdt hij voor Serronia Jaborandi,
familie der Pipcracecn.

Omtrent het werkzame hcslonddcel van dc plant om-
helzen dc onderzoekers niet dezelfde meening als
Gubler. Terwijl deze het er voor houdt, dal cenc vluch-
tige olie het werkzame bestanddeel is, blijkt uit dc
proeven van Laborde\') genoegzaam, dat hol werkzame
agens in dc waterige oplossing, nicl in dn vlnchligc

1*

olie en ook niet in de alcoholische oplossing voor-
handen is.

Volgens Galippe en Bochcfontaine\') zijn de dcclcn
der plant, die de bedoelde werking vertoonen, de bladen
en de bast van den stam, niet die van den wortel;
terwijl volgens Löhrisch \') dc werking der schors sterker
is dan die van de bladen. Behalve de individueele verschillen
cn dc verschillen, die voortspruiten uit de proefneming
met nicl zuivere praeparaten, komt dus nog eene bron
van verschil, tc weten, de verhouding van de hoeveelheid
bladen cn schors, die in het pracparaat aanwezig is.

Geen wonder dat de resultaten niel bij allen gelijk zijn.
De hoofdwerking, het z w c c t c n, wordt algemeen erkend.
Reeds \'A uur lot 1 uur na het gebruik volgt cr ccnc
min of meer sterke zwcclafschciding, slechts bij enkele
personen is die gering of ontbreekt geheel; dit is vooral
het geval bij kinderen. Alleen Dr. Sydney Ringer cn
Alfred P. Could¹) deelen daaromtrent proeven mede.
Zij deden i7 proeven op kinderen van 3—10 jaar cn
vonden dat 7 maal het zweden geheel ontbrak, dal het
8 maal gering was cn slechts 2 maal sterk. Bij vol-
wassenen is het slechts uiterst zeldzaam voorgekomen
dat in het geheel geen zwcelcn volgde. Dr. Draschc

1 ») Oazctto méd. 1875, 20 Fcbnmrl.
^ IJcrl. klin. Wochenschrift, 1875, b. 233.
1) Tho Lancet, 1875, 1, pag. 157.

5

vermeldt onder 12 proeven cón geval hiervan; ook
Dr. Riegel\') geeft een geval op, waarin patiënt echter
later met een ander pracparaat nog tot zweeten tc
krijgen was. Terwijl Gubler mededeelt, dat na herhaald
gebruik het zweeten minder sterk is, beweren S. Ringer
cn A. P. Gould\') dat dit niel het geval is.

Dc sa li va tic gaal meestal ccnigc minuten aan het
zweeten vooraf en duurt gewoonlijk langer. Dc afschci-
ding is zóó sterk, dat den patiënten het spreken zeer
bemoeilijkt wordt. Ook zijn cr enkele gevallen vermeld
waarbij dc salivatic uitbleef. Dc hoeveelheid speeksel
die uitgescheiden wordt verschilt zeer, van 15Ü tol
700 C.C. cn meer. Het speeksel is helder, dunvloci-
baar volgens S. Purjcsz Jun.\')\'cn Draschc¹), nicl zeer
dunvloeibaar volgens Löhrisch*); dc reaclic is neutraal,
het bevat geen rhodankalium cn verandert zclmcel in
suiker.

Terwijl Dr. Giegcnsohn\') en Dr. Lohriscli^ licwcrcn
gccnc verandering aan den pols tc kunnen waarnemen,
zijn dc meeste onderzoekers hel daarover eens dat dc

1  Ucrl. kliu. Wochenschrift, 1875, s. 234.

polsslagen spoedig vermeerderen en dal die vermeerde-
ring dobberl lusschen 12 en slagen. Als verdere
veranderingen worden nog vermeld verminderde spanning
van den arleriewand en versterk Ie harlswerking (spliyg-
mographisch aangetoond door Dräscheen Riegel"). In
het vervolg der werking gaat dc polsfrequentic weer
dalen, terwijl hij ook in grootte en volheid vermindert.

Omtrent de verhouding der temperatuur zijn dc
berichten al zeer uitecnloopend. De mecslen zijn het
daarover eens, dat dc temperatuur onder het zweeten
daalt, terwijl enkelen aangeven dat cr vóór die daling
eene stijging heeft plaats gehad: Robin\'), Dujardin-Bcau-
mctz^), Purgcsz jun."), Draschc®). De stijging varieert
van 0,1\'C tot 0,5°C. De daling bedraagt 0,2 tot 0,7X.
J)ie lage temperatuur duurt uren lang, volgens Robin\')
zelfs nog den volgenden dag, hetgeen door S. Ringer cn
\' A. P. Could\') weder uildrukkelijk wordt verworpen. Deze
spreken alleen van ccnc daling cn hebben slechts een-;
maal cenc voorafgaande stijging waargenomen; zij ap-

plicccrdcn den llicrmomclcr onder dc long. Dr. Löhrish\')
cn Giegcnsohn ■) zagen gccne merkbare veranderingen.
Terwijl al deze onderzoekers den ihermomeler onder den
oksel hebben aangelegd, vermeldt von Pcnzoldldal hij
den Ihcrmomclcr in den anus heeft gelegd cn dal hij
alleen ccnc daling gedurende het zweden, geen voor-
afgaande stijging heeft waargenomen.

Wm. Marlindalc ¹) heen bij eene proef op zich zelf
bemerkt, dat Jaborandi zijn gezichtsvermogen zóódanig
veranderde dal hij alleen in de nabijheid duiddijk kon
zien. Daarna hebben S. Ringcr cn A. P. Could\') nog
in .3 gevallen na inwendig gebruik dergelijke verande-
ringen gezien; de grootte van de pupil bleef echter
onveranderd; zij deden toen bij het verder onderzoek
een cxlracl van .lab. in glycerine in dc conjunclivaalzak
van het eene oog bij 31 personen. In 19 van deze ge-
vallen werd dc pupil werkelijk gcconirahccrd; dil duurde
ccnigc uren, in één geval zelfs 20 uren. Ook door
J. Twccdy\') zijn dergelijke proeven gedaan, lllj conclu»
deert dat het resultaat is als volgl: 1° contractie van
dc pupil, 2\' spanning van het accomodalic-apparaal met

1 \') Ilcrl. kifn. Woclicnechrirt, 1875, 9. 234.

ï) IJorl. klin. Wochenschrift, 1876, 8. 622.

3) Hcrl. kUn. WochcnBchrift, 1876, b. 2;J6.

•) rimrnmcctiUcnl .lonrnnl, .lan. 10, 1876.

•) Tho Uncci, 18Ï5, 1, jitig. 168.

8

nadering van het versie en naasle punt lol hel oog, en
verminderde gevoeligheid der retina.

De ademhaling wordt, door Jaborandi niet merkbaar
veranderd.

Behalve de vermeerderde afscheiding van zweel- en
speekselklieren, is in bijna alle gevallen ook de traan-
secretie sterk vermeerderd, terwijl door enkele waar-
nemers gevallen vermeld zijn waar de zogsecretie zeer
vermeerderde na hel gebruik van Jaborandi. (S. Ringcr
en A. P. Could\'), Draschc"). Nog heeft Draschc\') aan-

m

getoond, dat bij honden eene grootcre secretie van pan-
crcassap cn maagslijm plaats heeft. Ook vermeerderde
bronchiaalsccretic, diarrhoe en vroegtijdige menstruatie
hebben sommigen na hel gebruik gezien.

Het spreekt van zelf dat een diapiiorelicum, zoo voor-
Ircflclijk in zijne uitwerkingen, voor dc therapie groolc
verwachtingen opwekte. Vertrouwbare diaphorclica waren
lot nog loc niet bekend, zoodal men zijne locvluchl
moest nemen lot warme baden, die echlcr door dc om-
slachtigheid cn de mocile aan het aanwenden verbonden,
maar bovenal door den last, die het den patiënten veroor-
zaakte, in vele gevallen nicl konden worden locgepasl.
Niets is dus natuurlijker dan de gretigheid, waarmcê dc

O

Jab. werd onderzochl in dc gevallen van liydrops door
nier-, hart- of long-zicklcn, of icr rcsorplie van plcuri-
lischc cxsudalcn. Behalve de bekende werking deed zich
nu nog de vraag op, welke invloed heeft Jab. op dc
urineafscheiding bij gezonde cn zieke nieren? De re-
sultaten der proeven ter beantwoording dezer vraag zijn
nog niel beslissend geweest en geven nicl veel moed
op bevredigenden uilslag.

Dc hoeveelheid urine is gedurende de eerste 24 uren na
het gebruik van het middel verminderd, maar den volgen-
den dag is er ccnc kleine vermeerdering of helzclfde cijfer.

Bij albuminurie komt cr gedurende dc ecrsle 24 uren
na dc proef minder albumcn, maar den volgenden dag
is er weer meer, zelfs nog meer dan vóór dc proef. Dit
zijn dc rcsullalen van Ilobin \') cn Diijardin-Beaumelz\').
Volgens lUcgel\') is bij nierziekten hel urinequanlum in
dc ecrsle uren vermeerderd, maar in de eerste 24
uren verminderd; zijne zieken, die allen hevige oedemen
hadden, verdroegen het slcchl. S. Purjcsz jun. *) be-
weert echter weder, dal bij nierziekten in dc eerste 24
uren het urinequanlum is toegenomen, maar meer nog
in de tweede 24 uren, terwijl bovendien het eiwil ver-

10

meerderd is. Terwijl Dräsche\') niel kon uitmaken welke
de invloed op de urine was, zegt Lohrisch\') dat bij
hydrops door long-, hart- of nierziekten de urine ver-
minderde, dat hel zweeten gering, de salivalie sterk was,
en dal er veelvuldig braken ontstond. Ottomar Bosen-
bach^) ondervond, dat bij hart- en nier-hydrops geene
vermindering van den hydrops ontstond, maar wel on-
aangename complicaties, n. 1. hartklopping, angslgevoel,
flikkeren voor de oogen en braken.

Mei hoeveel enlhusiasme het nieuwe middel ook werd
\'ontvangen, en hoe groot de verwachlingen ook waren
die daaromtrent werden gekoesterd, toch vond hel
geen ingang in de praktijk. Dc reden daarvoor lag in
verschillende omstandigheden; hel middel had namelijk
ook lastige nevenwerkingen, behalve dat het inconstant
werkle, vermoedelijk door de verschillende samenstelling
der planten die in gebruik werden gegeven. Dc lastigste
en vcelvuldigslc complicalic was wel hel braken cn de
misselijkheid, die het in vele gevallen onmogelijk maakten
hel gebruik voort te zeilen. Alle onderzoekers geven dit
nadeel echter niet even hoog op. Terwijl Giegensohn
die op robuste individuen proeven deed, in \'l geheel

11

geen lasligc complicaties waarnam, zegt Riegel\') dat
de last niet zoo hevig was of zijne patiënten wilden
dc proef op nieuw nemen. Behalve misselijkheid cn
braken wordt nog vermeld oprispen, singultus, lichte
duizeligheid, voorbijgaand flikkeren voor de oogen, ge-
ringe kortdurende gezichtsstoornissen, vermeerderde drang
tot urincloozen, pijn in de urethra, buikpijn, hoofdpijn,
vermoeidheid, slaapzucht cn collapsus. Dc misselijkheid
cn het braken kunnen niel ontstaan zijn door den in-
vloed van het medicament op hel maagslijmvlies, want
von Pcnzoldl ■) heeft aangetoond, dat hel evenzoo voor-
komt, wanneer het medicament in een clysma was
gegeven.

Geen wonder dal voortdurend pogingen in het werk
werden gesteld om het werkende beslanddecl uit dc
plant daar tc sicllcn, zoo door Buisson\'), llardi\'), Du-
(juesncl in Frankrijk, door Gerrard in Engeland cn door
Draschc Ie Wcencn. Die praeparaten maakten evenwel
nicl veel opgang. Eindelijk verscheen cenc mcdcdecling
van A. Weber ¹) uil Darmstadt over een alcaloïd door Merk
uit Jaborandi bereid, welk alcaloïd alle hoofdwerkingen

1  IJcrl. klin. Wuchcnsclirifl, 1875, s. 1D7.

«) IJullcUn (Ic Uicrnpculliiuo, 1876, png. I7\'J.

\') Ccnlrallblatt für die mcdicinischo WisscnRcliaftcn, l87C,n\\4-l.

12

der Jaborandi zou vertoonen. zonder de onaangename
nevenwerkingen. Merk noemde hel praeparaat «Pilo-
carpium murialicum." Het bestaat uit wille door-
zichtige kristallen, die gemakkelijk en helder in gelijke
3eelen water oplosbaar zijn; eene karakteristieke reactie
is er niet voor gevonden; het vertoont de eigenschappen
der overige alcaloïden. Weber gebruikte, van eene op-
lossing ter sterkte van 2 op 100, 1 gram ter injcclie
en vond dat dit in werking gelijk stond met een infusum
van 5 gram folia Jaborandi. Korten lijd na de mededcc-
ling van A. Weber hielden ook anderen zich bezig met
het nagaan der werking van Pilocarpine. Er verschenen
berichten van Scotti\'), Bardenhewer-), Curschman\'),
Challand en Rabow^) en van Leyden\'), die in iioofdzaak
dc medcdeeling van A. Weber bevestigden.

Hel begin der Pilocarpinc-werking vcrscliikic van VU
lot 10 minuten, al naar dc individualiteit en dc plaats
van injectie. Het vroegste was cr ciïect merkbaar als
dc inspuiting in dc slaapstrcck gedaan werd, het laatste
als het aan de buitenzijde van liet onderbeen gcschieddc.

Terwijl het z wee ten bij Jaborandi wel eens achter-
wege bleef, is het met Pilocarpine constant en rijkelijk

43

Ie verkrijgen. Bij enkele gevoelige individuen reeds door
10 milligram; bij hel gebruik van 20 milligram bleef hel
onder alle proeven slechts éénmaal weg; maar als de
dosis 30 milligram\' bedroeg ontbrak hel nooit en was
altijd zeer sterk. Bij volle werking duurde hel zweeten
van IVi tot 2 uur; de Veactie van het zweet was zwak
zuur of alcalisch.

De salivalie gaal meestal korten lijd aan hel zweden
vooraf, bereikt in ongeveer 20 minuten haar toppunt,
blijft daarop gedurende één uur, om dan langzaam te
verminderen; nog 5 uur na de injectie is zij merkbaar.

De hoeveelheid speeksel, die afgescheiden wordt, be-
draagt van \'A lot V« liter; het is dunvloeibaar, arm aan
specifieke bestanddeelen volgens Scotli\'); volgens Cursch-
mann") is hel spec. gew. 1004—1010, hel speeksel zelf
waterhelder, zelden lichllroebel, alcalisch, bijna altijd
taai, dikwijls zoo dik als kippeneiwil, dus volstrekt niel
verdund. Hel gcwichlsvcrlies na de werking van eene
volle dosis Pilocarpine bedraagt 1 A 2 kilogram.

Omtrent hci vaatstelsel zijn belangrijke onderzoe-
kingen gedaan door LeydenHieruit is gebleken , dat
dc eerste werking van Pilocarpine beslaat in eene ge-
ringe vermeerdering van de polsfrequentio en gering dalen

■ •) llorl. klin. Wochcnschrift, 1S77, «. 141.
ï) Iterl. klin. Wochcnschrift, 1S77, 8. ."555.
5) Ikirl. klin. Wochcnaohria, 1877. s. :fö7.

u

van den bloeddruk; door grootere giflen daalt dan de
polsfrequentie tot 30 a 32 slagen in de minuut, terwijl
de bloeddruk een weinig stijgt; door nog grootere giften
daalt het aantal polsslagen tot 12 a 8 en daalt ook de
bloeddruk duidelijk. Dit wijst dus duidelijk op eene
prikkeling van den vagus. Al snijdt men beide vagi
door, dan blijft die vagusprikkeling toch bestaan en zij
verandert ook niet als de vagusuiteinden worden ge-
prikkeld. Hieruit volgt dat dc in het hart zelf gelegen
hcmmungsvezelen van den vagus geprikkeld zijn cn cr
\' is volgens Leyden geen reden om ccnigc werking op dc
hartspier zelf aan tc nemen.

Nog een ander verschijnsel is door Leyden\') duidelijk
aangetoond, namelijk de verwijding der vaten cn dc
zwelling der weefsels. Terwijl dadelijk na Pilocarpine-
injectic in het gezicht opvulling van de kleinste huid-
vaten door dc ^roodheid merkbaar wordt, zijn ook do
aderen aan het voorhoofd duidelijk gezwollen. Aan do
artcria temporalis heeft Leyden gemeten dat de middellijn
toenam van IVi tot 3 millimeter. Het duidelijkst is dc
zwelling der weefsels door die vaatvcrwijding aangetoond,
door dc Plcthysmograaph van Mosso. Het armvohimen,
dat hierdoor gemeten wordt, neemt na de injectie snel cn
beduidend toe , bereikt in 20 minuten zijn toppunt om
dan langzaam te dalen. In een geval waar het arm-

«) Hcrl. klin. WoclicnBohrlft. 1877, e. m.

15

volumen reeds zijn mnximum bereikt had, ontstond er
misselijkheid en onder den invloed daarvan daalde het
volumen onder de norm. Het zweeten bleef echter
voortbestaan, waaruit blijkt dat de vaatverwijding en de
groote bloedtoevoer naar de peripheric niet toereikende
zijn om de sterke zwectafscheiding tc verklaren, dat
daartoe veelmeer een invloed van Pilocarpine op dc
secrctorische zenuwen moet worden aangenomen.

Met den sphygmograaf van Marey zijn de volgende
veranderingen aan den pols geconstateerd: hij wordt fre-
quenter, hooger, iels celcr, soms duidelijk dicroliscli.
De frequentie gaal van 80 tol 84 of 88 als mininum,
in den regel lot 100 soms zelfs tot 120.
t De verandering der temperatuur is nu zoodanig vast-
gcsleld, dal onder den oksel in het begin eene geringe
.«itijging van 0,rG tot 0,5^0 merkbaar is, in den anus
echter niet. Gedurende hel zweelen komt spoedig eene
geringe daling van 0,5\'G lol ü.ü\'G, die in enkele gevallen
tot den volgenden dag aanhoudt.

Dij dc gewone dosis, die ter injectie wordt aangewend,
is geen pupilvcrnauwing waar te nemen. Scotti\') ver-
njcldl een geval van atrophia nervi oplici, waar zij wegens
voorhanden mydriasis lichl waar le nemen was; zij duurde
dan 2A uren. Ook de refractie is bij de gewone dosis zelden
veranderd. Na indroppcling van dc gewone oplos.<^ing

\') Uerl. klln. Woclicnschrift, IS77, s. H2.

16

(2 op 100) in den conjunctivaalzak ontstaat er duidelijke
pupiivernauwing en refractieverandering. Door atropine
wordt de werking van Pilocarpium muriaticum opgeheven.

Hoewel de misselijkheid en het braken na Pilocarpine-
injectie niet zoo hevig zijn als na hel gebruik van een
Jaborandi-infusum, zijn zij toch niel geheel verdwenen.
Terwijl Bardenhewer beweert\'), dal bij P. injectie zich
geen braken en zelfs geen misselijkheid vertoont, geeft
Dr. Scotliop dal zij zeldzaam voorkomen en Gurshman\')
en Leyden zagen het wel dikwijls, maar konden het
\'voorkomen door vermindering der doses, hoewel Gurshman
bekent dal bij enkelen wegens het braken het middel
geheel achterwege moest worden gelalen. Buitendien
zijn ook van Pilocarpine nog als complicaties vermeld,
de collapsus en pijn in de urethra.

Bijna toevallig werd door Dr. Franz Massman\') een
invloed van P. m. op den zwangeren uterus geconstateerd.
Bij eene vrouw met sterke oedemen en albuminurie,
waar hij het legen dc oedemen aanwendde, traden na
eenigc uren dc wceên op en verliep de geboorte spoedig.
In een tweede dergelijk geval probeerde hij het nu ook

\') Ilcrl. klin. Wochenschrift, 1877, ß. 8.
») Herl. klin. Wochenschrift, 1877, s 142.
\'ï) Herl. klin. Wochcnschrift, 1877, fl. m
Berl. klin, Wochcnschrift, 1877, 8. .180.
») Cenlrallblalt, f. (Jyniikologic, 1878, It.

17

en verkreeg hetzelfde resultaat, ür. Felssenreich \') on-
derzocht of het bij kraamvrouwen ook invloed had op
atonie van den uterus, maar bevond dal de werking niet
snel en niet zeker genoeg was om er op te kunnen ver-
trouwen. Dr. Fehling ■) en Prochownick zagen beide
zeer gunstige resultaten van P.m. bij puerperale eklampsie.
Terwijl Dr. Fr. Naula de ondervinding van Massman
nog met een voorbeeld komt staven, verwerpt Prof. Leh-
man\') op grond van zijne onderzoekingen de zaak geheel.

Bovendien is deze kwestie in den laalsten lijd door
zoovelen onderzochl en besproken , dal zij ter volle-
dige vermelding eene zeer uilgebreide behandeling zou
vcrcischcn, die ik hier zal achlcrwcgc lalcn, omdat zij te
veel van het hoofddoel van dit proefschrift zou afleiden.

Over den invloed van Pilocarpium muriaticum op dc
hydrops bij long-, harl- of nier-ziekten is hel oordeel
gunstiger dan vóór dc ontdekking van het alcaloïd.

Het gunstigste zijn do berichten over de acute nephrilis,
waar dc P.m. dc oedemen en de bezwaren der geringe urine-
loozing verminderde cn de genezing tamelijk snel plaats had.

Omtrent de invloed op de urine bij nierziekten is men
echter nog niet zeker. Ilct blijft nog onbekend of de

18

hoeveelheid urine in de eerste 4- uur na de injectie
verminderd is, zooals Riegel\') beweert. Ook is de kwestie
over het toenemen of verminderen van het eiwit nog
niet beslist. Leyden ") en Bardenhewerhebben geen
toename daarvan kunnen constateeren. Alleen Badt ¹)
deelt een geval van chronische nephritis mede, waar na
het aanwenden van Pilocarpine injecties de oedemen
verdwenen zonder onaangename nevenwerkingen te veroor-
zaken ; omtrent het eiwit deelt hij niets mede. Omtrent
het gebruik van P. injecties bij hydrops door hartge-
breken worden nog al gunstige berichten gegeven ; de
collapsus, die hierbij zoozeer gevreesd werd, zag Leyden niet
veelvuldiger optreden dan bij andere ziekten; alleen dient
men op zijn hoede le zijn bij te zeer verzwakte individuen.

«) ücrl. klin. Wochenschrift, 1875, s. 037.

») Uerl, klin. Wochenschrift, 1877, s. 407.

J) Bcrl. klin. Woclicnschrift, 1877, s. 8.

<) Bcrl. klin. Wochenschrift, 1877, s. 022.

Om den invloed na Ie gaan, die P. injecties hebben op
het verloop der chronische parenchymaleuse nephrilis,
heb ik die behandeling in drie gevallen eenigen tijd toe-
gepast Hel was mijn doel door deze proeven in de
eerste plaats een antwoord te ontvangen op de vraag,
of het eiwit in de urine na P. injecties vermeerdert of
niel, of met andere woorden van de behandeling met P.
een gunstige invloed op deze ziekte te wachten is. Zal
dat zoo zijn, dan moei P. evenzoo werken als de warme
baden en de warme inpakkingen, het moet dan alleen
als dinphoreticum werken cn daardoor aan dc nieren adci-
ding bezorgen. Dc toename of afname van dc kwantilcil
der urine zal daarbij van zelf blijken. Do gevallen, waarin
ik in de gelegenheid geweest ben hel middel loc te
passen, zijn dc volgende:

Geval I. Patiënt is een forsch gebouwd man van 40
jaar, sedert eenigc maanden onder mijne behondcling.
Hij klaagt over vermoeidheid bij den arbeid en vertoont
een licht oedeem om dc enkels en tol op dc helfl van
dc ondcrbcenen. Overigens is dc man zeer bleek, do
slijmvliezen van conjuncliva, lippen cn tandvleesch zijn
•anaemisch. Dc percussie en auscultatie van den thorax

leveren geen abnormale resultaten, beholvc lichte dem-

fc)*

20

ping aan den linker longlop en een verscherpt respiratie-
geruisch aldaar. De harttonen zijn normaal. Aan den
buik is bij percussie en palpatie ook niets abnormaals
waarneembaar. De urine is helder, lichtgeel van kleur,
sterk schuimend; de reactie is licht alcalisch, het speci-
fiek gewicht 1012, de kwantiteit in 24 uren ruim 1900
G. C. Het bezinksel, dat na eeriige uren ontstaat, bevat
enkele vettig gedegenereerde epitheliumcellen. Bij het
koken van de urine met ccnigc droppels salpeterzuur
ontstaat een sterk eiwit-praecipitaat. Uit al deze feilen
iif het duidelijk, dat patient lijdt aan chronische paren-
chymaleusc nephritis.

De eerste P. injectie geschiedde den Si^ci Augustus des
namiddags ten zes ure. Vóór de proef telde de pols
92, de temperatuur onder den oksel gemclen 38» G. cn
waren de ademhalingen 28 in de minuut. Dc tempe-
ratuur van de kamer waarin patient zich bevond bedroeg
78o F en patient was door eene wandeling van een uur
op dien hectcn zomerdag geheel bezweet: onder zulke
omstandigheden is hel middel wellicht nooit toegepast.
Gedurende 2 uren na de injectie heb ik den man kunnen
observecren; dc rcsullalen waren de volgende:

Na 3 minuten verklaart hij duizeligheid te gevoelen
cn een vreemden dauwen smaak in den mond ic hebben.

Na 4 minuten ontslaat cr een begin van salivatic;
patient spreekt van een gevoel van vcrmocidlicid, vooral
in dc beenen cn wel meest aan dc buitenkant.

Na 7 minuien neeml hel zweelen, dal palienl reeds
voor de proef deed, meriibaar loe; de Ihermomeler, die
voortdurend onder den oksel is blijven liggen, wijsl nog
38»G. aan, de pols is vermeerderd lol 95 slagen in dc
minuul, de vermoeidheid in de beenen verminderl. Palienl
wordl misselijk.

Na 10 minuien. Üc misselijkheid is weer over; de
oogen beginnen le tranen, uil den neus loopl voortdurend
eene waterige vloeistof; de salivalie is zeer sterk, patiënt
spuwt zooveel mogelijk alles uil in een maatglas, üe
zweetafscheiding is buitengewoon hevig, voortdurend
loopen droppels zweet langs voorhoofd en aangezicht,
üe ademhaling is nog 28 in dc minuut, dieper dan
vóór dc proef, hetgeen wel loc te schrijven is aan de
moeite, die palienl liecfl met hel uilspuwen van speeksel.
Aan zijn gezichlsvermogen bemerkt hij gecnc stoornis.

Na 15 minuten telt de pols 90 slagen, de thermometer
wijsl 38.1 ®C., de salivalie is iels minder, hel zweeten nog niet.

Na 30 minuien lelt dc pols 100 slagen, de tempera-
tuur 38.r G.

Na 1 uur is dc pols weer 92, dc lempcraluur 35° G;
hel zweden en dc salivalie zijn veel verminderd, evenzoo
het tranen en het loopen van vochl uit den neus.

Nu IVi uur is de pols 90, dc temperatuur 37.9\'C., hel
zweeten gering, dc salivalie evenzoo.

Na VU uur is dc pols 88, dc temperatuur 37.8" G., het
zweeten heeft bijna opgehouden, dc salivalie is gering.

0-)

Na 2 uur is de pols 88, de temperatuur 37.7°C

Na dezen tijd onttrok patiënt zich aan mijne controle.
Braking was niet ontstaan; de hoeveelheid speeksel in
die 2 uur afgescheiden bedroeg 245 C.C. Drang lol uri-
neloozen had hij niel gehad noch andere nadeelen onder-
vonden. Van vermeerderde bronchiaalsecrelie heb ik niets
bemerk!, patiënt hoestte niel en ook door auscultatie
was daarvan niets te bemerken.

De hoeveelheid hydrochloras Pilocarpini, voor deze
inspuiting gebruikt, bedroeg 20 milligram.

Den volgenden dag op hetzelfde uur onderging de patiënt
eene iweede injectie van dezelfde hoeveelheid Pilocarpine.

Vóór de inspuiting telde de pols 80 slagen in dc
minuut; de temperatuur bedroeg 37°C., dc ademhaling
geschiedde 28 maal in dc minuut.
. Na 2 minuien ontstond er een gevoel van warmte in
hel aangezicht en vermoeidheid over hel gehcclc lichaam.

Na 4 minuten begint dc salivalie en hel zweeten op
voorhoofd en borsl.

Na 10 minuten zijn de salivalie en hel zweeten sterk,
dc oogen beginnen te tranen en er loopt dun vocht uil
den neus; pols 80, Icmpci-atuur 37°C, misselijkheid.

Na 12 minuten. Patiënt gevoelt zich wc6, krijgt o|)-
rispingen cn koude rillingen, dc misselijkheid is weór over.

Ntf 15 minuten is de pols 80, dc temperatuur 37.1\'C.
dc oprispingen duren voort. De salivalie en het zweeten
zijn hevig.

-23

Na 25 minuien onlslaal er braken, maar in geringe
male, pols 80, temperatuur 36.0° C.

Na 35 minuten. Patient beweert, dat zijn gezicht be-
neveld is; hij kan de menschen, die dicht bij dc ramen
voorbijgaan , wel zien maar niet meer onderscheiden; in de
nabijheid ziet hij duidelijk. De pupillen zijn nicl veranderd.

Na 45 minuten telt de pols 76 slagen, de temperatuur
is 30.6° C. Het zweeten en de salivatic beginnen tc ver-
minderen.

Na 1 uur telt de pols nog 76 slagen cn dc tempera-
tuur is 30,0° C. gebleven; het zweeten cn de salivatic zijn
veel verminderd, evenzoo het tranen.

Na VU uur: pols 74, temperatuur 30.5° G.

Na l\'/i uur: pols 74, temperatuur 36.4* C.

Na 2 uur: pols 74, temperatuur 36.4° C.

Het zweeten heeft opgehouden, de salivatic is zeer ge-
ring. De hoeveelheid speeksel die afgescheiden is bedraagt
218 C. G. Het is vloeibaar, iets draderig, van alcalischc
reactie, met een specifiek gewicht van 1004. Andere
nadeden dan een weinig braken kwamen ook uu niet voor.

Den 7\'\'" Augustus werd dc subcutane injectie van
Pilocarpine op hetzelfde uur herhaald. Dc werking was
in hel algemeen als in dc beide voorgaande gevallen;
alleen was het braken hevig. Üen O**" Augustus werd
nogmaals cenc injectie gedaan; de kwantiteit werd ge-
ringer genomen, namelijk 10 milligram, om dc braking
Ie voorkomen.

24

De salivalie en hel zweelen waren hierna wel iels
geringer, lerwijl hel braken achlerwege bleef. Omlrenl
de verdere injeclies vall niels bijzonders op le merken.

De veranderingen der urine zijn uil de bijgevoegde
label zichlbaar. De kwanlilalieve analyse van hel albumen
heb ik verrichl volgens de melhode van Charles Tarnel,
medegedeeld in hel Bullelin de ihérapeulique van 1877,
pag. 311. Volgens deze melhode wordl van 10 C.G.
urine, die door 2 C.G. azijnzuur zuur gemaakl is, hel
eiwil gepraecipileerd mei hel volgende lilreervoehl:

V m

Jodelum kalicum pur. 3.22 gram.

Chlorelum hydrargyricum 1.35 gram.

Aqua deslillala 100 C.G.

Zoodra door dil lilreervoehl al hel eiwil gepraecipileerd

is, zal een droppel van de aldus behandelde urine een

.geel neerslag geven mei hel volgende proefvocht:

Chlorelum hydrargyricum 1 gram.

Aqua deslillala 100 C.G.

Van dil proefvochl moei zoo weinig mogelijk genomen

worden, wanl door een overvloed daarvan verdwijnl hel

gele neerslag weder. Van hel aanlal droppels, dal men

noodig had om dc verkleuring duidelijk le doen worden,

ireki men er 3 af en dc resl verlcgenwoordigl even zooveel

0

halve grammen eiwil per lilcr. Die 3 droppels waren, na
hcUpraccipileeren van al hel eiwil, noodig om hel pruc-
cipilaul duidelijk le maken.

HOEVEELHEID DER URIKE
in 24 aren.

SubcuU injectie
Subcut. injectie van
Geen inspuiting . .
Geen inspuiting . .
SubcuU injectie van
Geen inspuiting . .
Subcut. injectie van
Subcut. injectie van
Subcut. injectie van
Subcut. injectie van
Subcut. injectie van
Subcut. injectie van
Geen injectie. . . .
Subcut. injectie van
Subcut. injectie van
Subcut. injectie van
Geen inspuiting . .
Geen inspuiting . .
Geen inspuiting . .
Geen inspuiting . .

Patient heeft flen
Aug. diarrlioe gehad.

Patient heeft den 8«t«n
en 9ii»n Aug. veel jenever
gedronken.

262

Geval II. De tweede patient is eene vrouw van 35
jaar, die vóór 9 jaren telkens gedurende langen tijd
leed aan hardnekkige intermittens. Door die met lange
vrije tusschenpoozen zich telkens weder vertoonende
intermittens was patiente verzwakt, van welke zwakte zij
nooit weder hersteld is; ook niet toen de intermittens
wegbleef, hetgeen ongeveer 6 jaar is geleden. In die
laatste 6 jaren is de vrouw wegens hare zwakte voort-
durend onder geneeskundige behandeling geweest; volgens
de bewering van den geneesheer, die haar toen behan-
delde , had zij steeds eiwit in de urine. Voor twee jaar
heeft zij gedurende een geheelen winter geleden aan
oedeem van de onderste extremiteiten en ascites; in den
daaropvolgenden zomer verdween dat evenwel weder.
Tegenwoordig heeft zij weder oedemen van dc onderste
extremiteiten en ascites, benevens oedeem van den buik-
wand en van den linker voorarm.

Het gezicht is zeer vermagerd, dc slijmvliezen zijn
zeer bleek. Op ongeregelde tijden krijgt patiënte een
gevoel van doofheid en zwakte in den linkerarm, zoo erg
dat zij dien arm niet meer kan omhoog tillen, maar nog
wel andere bewegingen maken. Terzelfder tijd lijdt zij
dan aan doofheid; soms ook aan trekkingen in den arm.
Eenmaal hebben in dc laatste dogen die trekkingen ccnc
grooterc uitbreiding gekregen; zij begonnen aan dc voeten
en zetten zich van daaruit over het geheelc lichaam voort.
Zij gingen gepaard met bewusteloosheid. De auscultatie

27

cn percussie van den thorax leveren de volgende resultaten:
alleen boven aan den achterwand van den thorax is aan beide
zijden de percussietoon mat en het respiratiegeruisch
zeer zwak vesiculair; in het bovenste gedeelte voor cn
achter is het adcmhalingsgcruisch verscherpt, met een
droog fijnblazig reutelgcluid vermengd.

Dc hartlonen en de hartdemping zijn normaal. Aan
den buik zijn door de ascites de verschillende organen niet
duidelijk te onderzoeken. De urine is zeer weinig geel
gekleurd, schuimt, is licht alcalisch, heeft een specifiek
van lOUl cn bevat eiwit. Dc kwantiteit urine in 24 uren
is groot cn bedraagt GOüO C.C. of meer. Uit deze gegevens
besluit ik dat patiënte lijdt aan chronische parenchyma-
teusc ncphritis in het laatste stadium (Schrumpfungsnicre).

Dc injecties van hydrochl. Pilocarpini werden bij haar
des namiddags om 5 uur gedaan cn dc kwantiteit der
urine iedere 4 uur gemeten. Vóór de injectie bedroeg
dc temperatuur 3Ü.4® C., dc pols telde 84 slagen.

Na verloop van 3 minuten komt er eene roodheid op
de wang met gevoel van warmte over hel gchcclc lichaam.

Na 5 minuten begint dc salivatic, het zweet breekt
uit op de borst. Na 10 minuten zijn zij beide sterk cn
begint ook de traansccrelic te vermeerderen; pols 84,
temperatuur 30.0° C. Na 15 minuten pols 88, tempe-
ratuur 30.8° C. Na 20 minuten pols 88, temperatuur
37.1« C., dc salivatic is sterk; het zwcelcn is nicl zeer
hevig. Patiënte wordt plotseling misselijk cn braakt groolc

28

hoeveelheden slijm. Na 30 minuten braakt zij nog eens.
Met tusschenpoozen bleef dat braken aanhouden tot
\'snachts 2 uur. Bij de volgende injectie, na 3 dagen,
herhaalde zich dat braken; daarom verminderde ik toen
de dosis tot 15 milligram. Hierna duurden de misse-
lijkheid en hel braken nog tol \'s avonds 9 uur. Palienl
kreeg daardoor zooveel tegenzin in de injecties en voelde
zich daarna zoo afgemat, dat ik er meê moest ophouden,
le meer daar ik bij geringere giften van het zweelen
weinig verwachtte, omdat hel bij injectie van 15 milli-
\'gram reeds gering was. Het resultaat der urineverande-
ring is uit de volgende tabel zichlbaar.

HOEVEELHEID DER URINE,

IN KUBIEKE CENTIMETERS, VAN 4 — 4 UUR GEMETEN;
De P. injectie geschiedde om 5 uur des namiddags.

30

De oedemen waren na die injecties niel veranderd.
Nog op een verschijnsel wenschte ik opmerkzaam te
maken, namelijk dal paliente na eene P. injectie meer
hoest en gemakkelijker slijm opgeeft dan gewoonlijk.

Geval III. Patient is een tengere man van 48 jaar,
sedert 4 jaar lijdende, zeer mager en bleek. Ilij gevoelt
zich zoo zwak dat hij nauwelijks een half uur zeer lang-
zaam kan loopen. In hel verloopen voorjaar had hij
oedeem aan de onderste extremiteiten; dit is na de aan-
wending van Priestney\'sche inwikkehngen, over hel ge-
\' heele lichaam dagelijks eenige uren herhaald, in 14 dagen
weder verdwenen. De auscultatie cn percussie van harl
en longen leveren geene abnormale gegevens, behalve
vcrslerklc hartlonen aan dc punt van hel hart en boven
de aorta, op welke laatste plaats dc Ivveedc loon ver-
sterkt is. De buikorganen verlooncn bij hel onderzoek
niets abnormaals. Dc urine bedraagt 1775 C. C. in dc
24 uren, is helder lichtgeel van kleur, licht alcalisch,
.schuimt sterk; het specifiek gewicht bedraagt 1013; dc
urine bevat veel eiwit en in het sediment zijn vettig
gedegenereerde epitheliên. Wij hebben hier dus wederom
te doen met een geval van chronische parenchymatcusc
nephrilis.

Den Augustus des morgens ten 9 ure werd dc
eerste P. injectie gedaan icr sterkte van 15 milligram.
De uitwerking was sterk; binnen 10 minuten was dc
salivalie sterk, hel zweden zoo hevig dal hel langs

31

voorhoofd en aangezichl droppelde, de Iraansecrelie zoo-
danig dat voortdurend een straaltje uit den neus liep.
De pols was van 80 op 92 slagen gestegen, de tempe-
ratuur van 37* C. op 37,r G. Na Vj uur lelt de pols
88 slagen, de temperatuur 36,9° G. Patient wordt erg
misselijk en begint le braken, hetgeen een half uur
aanhoudt.

Na 1 uur lelt de pols 74 slagen, de temperatuur 30,8\' G.

Nog 3maal, telkens op den 2\'\'" dag, werd dezelfde
hoeveelheid Pilocarpine geïnjiciêerd en toen nog eens
/<■ dagen later. De uitwerking bleef in alle gevallen even
sterk als de eerste maol; alleen hel braken bleef weg.
Wel ontstond er misselijkheid en gevoelde patient zich
afgemat.

In de volgende label zijn de veranderingen der urine
aangegeven.

sn

Uil deze proeven blijkt omtrent de iirineverandering.
na P. injectie het volgende:

De hoeveelheid urine in de eerste uren na de P.
injectie is slechts driemaal genoteerd kunnen worden, \'\'
n. 1. in Geval II. Daarvan is de kwantiteit tweemaal ver-
minderd, éénmaal vermeerderd, zoodal daardoor de
kwestie niet is beslist. Let men evenwel daarop, dat in
het geval waar zij vermeerderd was, de P. injectie spoe-
diger op dc voorafgaande gevolgd was, dan kan men
het voor mogelijk houden , dal die verhooging van dc
kwantiteit nog onder den invloed staal van de vroegere
injectie, dal met andere woorden dc vroegere injectie
nog niet uitgewerkt had. Den derden dag na de injectie
was immers in dit geval de kwantiteit urine het grootste
en met den derden dng na dc tweede injeclic valt dc
eerste dag na dc derde injectie .«lamen. Dc hoeveelheid
urine in dc ccrsle 24 uren na dc P. injcclie is vermin-
(lerd, qIIc kccren in geval II cn van dc 5 keer U maal
in geval III; deze keer viel samen mcl een dag
waarop patiënt zeer dorstig was geweest, zoodat aan hel
vele drinken de verhooging wel is loc Ic schrijven. De
hoeveelheid urine in dc tweede 24 uren is hooger dan in
de ccrsle 24 uren na de injcclie bij alle proeven van
geval II en III. In geval III is zij zelfs hooger dan vóór
de injeclic in 3 proeven, icrwljl zij in de beide andere
proeven daaronder blijft. In geval II is zij van dc 3

proeven éénmaal hooger <lan vóór de proef. In geval I

3

is bij de eerste drie proeven insgelijks de hoeveelheid der
eerste 24 uren verminderd en die der tweede 24 uur ver-
hoogd. Nadat er echter meer injecties hebben plaats gehad
cn deze dagelijks geschieden, blijft de hoeveelheid urine niet
voortdurend verminderen. De resultaten van geval I zijn
evenwel niet in tegenspraak met die van de beide andere
gevallen; alleen zijn de proeven niet zoodanig genomen
dat zij op dezelfde vragen kunnen antwoorden.

Gedurende de eerste 24 uren na de injectie is in
geval III onder de 5 proeven 4 maal de kwantiteit eiwit
verminderd, éénmaal verhoogd; in geval II tweemaal
verhoogd en eenmaal verminderd; deze verhouding is
dus niet constant. Wel constant is evenwel de verhou-
ding van de kwantiteit eiwit gedurende de tweede 24
uren; zij is dan niet alleen hooger dan dc eerste 24 uren,
maar in de gevallen, waarin die hoeveelheid verminderd
was, is zij ook hooger dan vóór de injectie. In geval I,
waar de injecties spoediger op elkaar volgen, is geen
uitsluitsel tc vinden op de vraag of de kwantiteit eiwit
in dc tweede 24 uren vermeerderd is. Uit die proeven kan
men echter wel zien, dat het eiwitgehalte der urine bij
voortgezet gebruik steeds vermeerderd is, maar toch niet
in eene bepaalde verhouding blijft toenemen. Gedtirendc
dc 14 dagen der P. injectie was de kwantiteit van het
eiwit, twee dagen uitgezonderd, steeds hooger dan voor
dc proeven en ook hooger dan ccnigc dagen na dc proeven.

Gedurende de twee dagen, dat hel eiwitgehalte minder

35

was dan vóór de injeclies, iiad palienl diarrlioe gehad
en daaraan schrijf ik hel verminderen van het eiwil toe,
in weerwil van de P. injecties.

Voor de behandeling der nierziekten zouden deze proe-
ven dus de volgende gegevens aan de hand doen.

llydrochloras Pilocarpin! werkt bij chronische paren-
chymaleuse nephrilis niet alleen als diaphoreli-
cum, maar vermeerdert tegelijk hel eiwil. Het kan
dus nooil resultaten opleveren als het gebruikt wordl
om door zijne diaphoretische werking gunstigen invloed
op het onlslekingsproces uit te oefenen. Daar evenwel
bij dagelijksch gebruik het eiwitgehalte niet re-
gelmatig blijfl stijgen, is het niet onmogelijk dal do
oedemen er door kunnen verdreven worden. De dage-
lijksche zwectafscheiding zou die kunnen verminderen,
in geval dc krachten van den lijder dc niet zeer
sterke ciwilvcrmccrdcring in dc urine nog kunnen ver-
dragen. Daartoe moet dan de P. dagelijks worden aan-
gewend om zoodoende bet voordeel van bel zweelen
dagelijks te verkrijgen, terwijl bet ciwilgebaltc daardoor
niet meer stijgt dan wanneer bet om dc 2 dagen wordt
aangewend. j

Hierdoor zou bel ook verklaarbaar zijn, waarom bij
zeer verzwakte zieken dc P. injeclies do oedemen niet
kunnen verdrijven, bij kracbtigcrc wel.

Hij deze laatsten zou bel dan palliatief nuttig kunnen
zijn. ICen voorbeeld biervan is bet volgende:

3*

. 36

)

Geval IV. Patiënte is eene vrouw van 40 jaren, aan
chronische parenchymateuse nephritis lijdende; zij heeft
oedemen aan de onderste extremiteiten, aan den buik-
wand, in het aangezicht en aan de eene hand, bovendien
ascites. Toen zij twee dagen onder mijne behandeling
was, kreeg zij onverwachts een aanval van uraemische
eclampsie; die aanval werd binnen een uur door vier
andere gevolgd. Tusschen dc convulsies was patiënte
zeer slaperig. Na den aanval deed ik, gedachtig
aan de berichten van Fehling over puerperale eclampsie,
cenc P. injectie van 0.02 gram. Spoedig daarop volgde
een zesde aanval van convulsies. Na ccnigc minuten
kwam ook de salivatic en het zweeten; beide werden
hevig. liet speeksel liep uit den eenen mondhoek voort-
durend op het kussen. De pols, die vóór de injectie 120
slagen telde, verminderde binnen een kwartier tot 110.

Des namiddags ten O ure was de injectie verricht cn
tot 9 uur bleef patiënte sterk zweeten. Convulsies kwamen
niet weder terug vóór den volgenden morgen 7 uur, toen
binnen een uur tijds wcör twee aanvallen voorkwamen.
Om 8 uur deed ik op nieuw ccnc P. injectie, de pols ver-
minderde tot 108, het zweeten en dc salivatic waren weer
hevig, cr ontstond geen braken. Patiënte, die den vorigen
nacht cn gedurende den volgenden dag zeer slaperig was,
kreeg nu geen convulsies weer. Ik injicicerde des
namiddags ten 4 ure op nieuw 0.02 op P. De pols, die
nu 00 slagen telde, steeg in een half uur tot 100. liet

37

zweden en de salivalie was ten derden male sterk ge-
durende twee uren. Den volgenden dag was de vrouw
weer bij bewustzijn. In verloop van 6 dagen zijn in
\'tgeheel 12 P. injecties gedaan; de laatste twee dagen
was echter het braken zoo hevig, dat hel middel moest
achtcrwege gelaten worden. In die G dagen waren nu
dc oedemen en dc ascites totaal verdwenen.

Patiënte is echter niet weder in krachten toegenomen,
haar eetlust bleef slecht en na drie dagen, gedurende
welke patiënte steeds in kraciitcn afnam cn dc oedemen
terugkeerden, stierf zij aan ocdcma pulmonum. Op dit
laalstc ocdcma had Pilocarpine geen invloed meer; hd
werd slecht verdragen en verminderde hel oedeem niet.
De urine heb ik van deze paliente niet voortdurend
kunnen krijgen, omdat zij die veelal in bed lid loopen.

Geval V. Ook in een geval van hydrops door hart-
ziekte heb ik gelegenheid gehad dc hydrochl: Pilocarpini
tc onderzoeken.

Paliente is ccnc slcrkgcbouwdc vrouw van 53 jaar,
sedert C jaar lijdende aan hoest cn kortademigheid.

Gedurende dc laatste 3 jaren lijdt zij telkens aan
oedeem van dc onderste cxtremilcilcn en ascitcs, benevens
aanvallen van korladcnnghcid in dc avonduren.

lid physisch onderzoek van den thorax levert dc
volgende gegevens op: dc pcrcussictoon van den ihorax
is helder, rechts in dc mammillairlijn tot aan dc7\'>*rib;
links van hd slcrnum en daaraan grenzende is eene

38

klcinc ruimte tusschen de en rib, waar de per-
cussietoon niet zoo heider is als aan de andere zijde
van het sternum. Aan de achtervlakte strekt zich de
heldere percussie tot de 11^® rib uit. De liartstoot is
versterkt, de plaats onduidelijk te bepalen, zij is vrij
uitgebreid. De eerste toon aan de punt van het hart is
in een sterk geruisch veranderd, de tweede in een
zachter geruisch van korteren duur. Aan hel rechter hart
zijn de tonen eveneens versterkt, maar door geen geruisch
vervangen. De tonen boven dc aorta zijn bijna onhoor-
baar rechts in dc tweede tussclicnribbenruimlc; dc tweede
puimonaaitoon is verslerkl. Over den geheelen thorax
iioorl men een fijnblazig reulclgeluid en sterk vesiculair-
ademcn; bet reutelgeluid is reeds op een afstand hoor-
baar. Dc buik is opgezet door ascilcs in het onderste
gedeelte. Palicnlc is voortdurend kortademig, vooral bij
beweging; zij lioest en geeft weinig schuimende spula op,
die van lijd tol tijd met bloed zijn vermengd. Uil deze
gegevens meen ik le kunnen concludecren lol hel bestaan
van insufficicntic cn slenose der valvula milralis, l)encvcns
empbysccm en bronchiaal-katarrb tengevolge van Stauung.
üc urine bevat geen eiwit.

De eerste P. injcclie van 0,02 gram gescliicddc den
Aug., des morgens ten ii uur. üc verschijnselen
na de injeclic waren dc gewone, salivalie, sterk zwee-
ten, stijgen van dc polsfrequcnlic van 08 op 84; dalen
van dc temperatuur. Na 20 minuten wordt patiënte

39

misselijk en begint te braken, tegelijk wordt het reutei-
geruisch in de bronchi, dat te voren fijnblazig was, nu
grofblazig, vochtig, cn heeft cr ccnc rijkelijke cxpecto-
ratie plaats. Door deze injectie waren de oedemen cn
de ascites veel verminderd. De injectie werd na 2 dagen
herhaald, de dosis echter verminderd tot 0.015 gram, om
het braken tegen tc gaan. Dit bleef nu ook bijna geheel
weg. Gedurende 9 dagen werd nu dagelijks op hetzelfde
uur dc injcclie herhaald. De oedemen bleven gedurende
dien tijd op dezelfde hoogte. Een ander bezwaar, dat
palicnlc in den laalsten tijd had ais dc oedemen erg
waren, was hevige kortademigheid in de avonduren met
droog fijnblazig reutelen op dc borst; na de eerste V.
injectie bleef dit \'s avonds weg cn is niel weder terug-
gekomen. Dc veranderingen der urine zijn in de volgende
label weergegeven.

Ook hier is bij voortgezet gebruik de verandering van
dc hoeveelheid urine na iedere injectie niet constant.

liet schijnt dat door cenc sterke injectie (de eerste
en dc laatste) dc hocveellieid urine toeneemt.

Dc dagelijks herhaalde injeolies hebben de palienl niel
gebaat. .

m

HOEVEELHEID DEK U lll N E
in kubieke centimctcrs,
van \'s morgens 11 uur tot \'s morgens 11 uur.

Injectie van 0,02 gr. P.

Injectie van 0,015 gr. P.
Injectie van 0,015 gr. P.
Injectie van 0,015 gr. P.
Injectie van 0,015 gr. P.
Injectie van 0,015 gr. P.
Injectie van 0,015 gr. P.
Injectie van 0,015 gr. P.
Injectio van 0,015 gr. P.
Injectie van 0,015 gr. P.

Injectie van 0,018 gr. P.

Injectie van 0,02 gr. P.

1/iCO 11 Aug.

2788 12 Aug.

525 13 Aug.

770 14 Aug.

C05 15 Aug.

m IG Aug.

G30 17 Aug.

&iO 18 Aug.

517 19 Aug.

590 20 Aug.

490 21 Aug.

425 22 Aug.

390 23 Aug.

•585 24 Aug.

750 25 Aug.

945 20 Aug.

Als men op cénc procvcnrccks kon afgaan, dan zou
dit geval leeren, dat men bij hartziekten ter verdrijving
van hydrops, dc P. injcclics inct tussclicnpoozcn van
eenige dagen moet verrichten cn nicl dagelijks; want

41

ofschoon de palienlen door dagelijksche aanwending wel
telkens zweeten, is daarbij de kwantiteit urine zeer ge-
ring cn de invloed op dc oedemen nul. Bij eene enkele
injectie was behalve het zweeten ook nog dc urine ver-
meerderd. Wel is waar was de injectie sterker, maar
hel verlies aan vochten ook buitengewoon groot. Stel,
dat patiënte door de salivalie en het zweeten 1 liter
vocht verloor, wat stellig niet ic hoog gerekend is,
dan komt daarbij voor dc toename der urine nog 1328 C. C.
dus totaal 2328 G. G. in 24 uren. Hel is dus niel Ic
verwonderen, dal dit aan dc oedemen merkbaar was.

Dc beide laatste sterkere injecties veroorzaakten ook
toename der urine, maar lang niel zoo sterk als dc
eersten; daaruit zou men tot dc gedachte kunnen komen,
dal dc gevoeligheid van dc nieren voor de P. injccties
bij herhaalde aanwending verminden; vooral nu wij
helzelfdc vcrscliijnscl ook bij albuminurie aan het eiwiU
gehalte cn aan hel urinc-kwantunj hebben opgemerkt.

Hel rcsulluat mijner proefnemingen is meer in over-
eenstemming mei dal, hetwelk vroeger uil de onderzoe-
kingen met Jaborandi werd verkregen, dan met dc bewering
van hen die mei Pilocarpine hebben geëxperimenteerd. Ik
hel) met Pilocarpine evenwel in dc littcratuurgccnc proe-
ven medegedeeld gevonden, die op de toename of afname

42

van liet eiwit betrekking hadden. Alleen Leyden beweert\')
dat P. bij nierziekten het ontstekingsproces niet verer-
gert, zonder daarvoor bewijzen aan te voeren.

Het duidelijkst toont S. Purjcsz jun. \') door de ver-
melding van een geval aan, dat bij chron. parenchyma-
teuse nephritis de Jaborandi het eiwit doet toenemen.

Robin en Dujardin-Bcaumetz ♦) vonden het dc eerste
24 uur na de inname van Jab. verminderd, de tweede
24 uur echter vermeerderd, soms zelfs meer dan vóór dc
proef. Van andere onderzoekers heb ik geen proeven of
beweringen omtrent deze vraag in de litteratuur ge-
vonden.

In hoofdzaak komen mijne resultaten dus overeen met
die van S. Purjcsz jun., n.l. in detoename van het eiwit;
zijne verdere resultaten stemmen echter niet geheel
overeen; hij beweert n.l. dat de kwantiteit urine reeds
in de eerste 24 uren vermeerderd is cn meer nog in dc
tweede 24 uur, en dat het eiwit reeds in dc eerste 24
uur is toegenomen. Nu zijn echter zijne proeven zoo-
danig genomen, dat zijne resultaten, wal deze punten
betreft, niet te vertrouwen zijn. Hij gaf de Jab. n.l. niet
aan het begin van de 24 uren, die hij als dc eerste

, \') Borl. klln. Wochenschrift, 1877, 8. 100.
ï) IJcrl. klin. Wochenschrift, 1877, 8. m.
J) IJulIctin «Ic thcnipcutiqiic, 1874, 2, pag. 475.
Bulletin dc thcrapcutiquc, 1874, 2, pug. 558.

24 uur betitelt, maar 8 uur na het begin daarvan,
zoodat gedurende die 24 uur de Jab. hoogstens IG uur
heeft kunnen werken. Met Robin en Dujardin-üeaumetz
stem ik geheel overeen, T dat hel eiwit in eerste 24
uren vermindert en 2° dal het de tweede 24 uren meestal
sterk toeneemt. Geen van allen beeft echter de proeven
zoo lang achtereen op dcnzelfden persoon en dagelijks
gedaan als ik in geval I, en nergens heb ik dan ook
vermeld gevonden het resultaat, dal uit mijn geval 1
is af te leiden, dal bij dagelijks voortgezet gebruik
bet eiwil niet in een bepaalde verhouding blijfl toe-
nemen.

Noodzakelijk moeten er \'nog vele proeven genomen
worden om met zekerheid le zeggen of de kwantiteit
urine in de eerste 24 uur vermeerderd of afgenomen
is bij de chron. parencbymaleuse nephrilis na bet ge-
bruik van Pilocarpine.

Hij hartgebreken heb ik in de litteratuur geen waar-
nemingen opgeteekend gevonden omlrenl de kwanliteits-
verandcring der urine en dil geval V zou nog door
meerdere moeien worden geslaafd, om er zekere con-
clusies voor bel algemeen uit tc kunnen trekken.

■ ai--, -, . \' ^ - V r- ■■ - , • •

t-

■ . .V -:
j\'i Ijj! iif.

• ^^ ■ . ... •.\'«■rj^-), fcl :. _

■ » . ■

► i •

■

Sr

STELLINGEN,

I.

Hij rlironisclio pnronr.liymalcnsc ncplirilis worla Pilo-
narpino iiadcftlig op hel zicklcvcrloop.

II.

Ilcl 7,won(cn nn l\'ilornrpinc-injoclic onlslnnl nicl linni*
«Icn vcrmccrilcrdcn blocdlocvocr nanr dc linid.

III.

n«^ mcihodn van Tarncl, lol kvvanlilnlicvc ciwilhcpa-
\'ing, is a.in licl ziekbed voldoende.

m

IV.

Briglil\'sche nierziekte is veelal een secundair ziekte-
proces.

V.

Tot uitdrijving van den lintworm verdient de looizure
verbinding van Pelletiérine dc voorkeur boven dc andere
bekende zouten van dit alcaloïd.

VI.

Hij hardnekkige constipatie is het trechlcr-apparaat van
llegar aan te hevelen.

VII.

Variolae cn Varicellen zijn twee geheel ver.schillendc
ziekleprocessen.

VUT.

Hij het hardnekkig braken van zwangcren dient de
methode van Co|)emans te worden toegepast.

47

IX.

Onilcr de liacmoslalica posl partum verdient de warm-
water-injectie in den uterus eene eerste plaats.

X.

Als geen infectie te vreezen is, helioefl bij tweeling-
geboorten de uitdrijving van de tweede vrucht niet tc
worden afgewacht; daar extractie, des noods na vooraf-
gaande keering, meer is aan le bevelen.

XI.

Hij gecompliceerde fracturen zijn die wijzigingen van
bet Lister\'.cch verband aan te bevelen, waardoor het
eerste verband zooveel mogelijk lang kan blijven liggen.

XII.

Hij verkromming van de wervelkolom is Sayrc\'.s jak
aan le bevelen boven de meeste andere methoden.

XIII.

Het nul der (\'arbol.<?pray in dc oporalievo chirurgie
is zeer |»roblemah>cb.

48

XIV.

Bij rabies canina beboorl de subcnlane injectie van
curare beproefd te worden.

XV.

De visileerende Commissiên van den pennesknndigen
Raad moesten verplicht zijn de apotbeekboudende genee.«;-
kundigen van bnnne komst te verwittigen.

, l

■. îiC r, V

iié^\'T i!.\' «w, .li»--- . • \' /.\' ■ . \'

(

. ȍ a

mr:

• K

»vV

■ .ov \'i;

c .

li

i