„as -.».\'■x.iiSîsiîiÂuv^ .____

^ lan ■

\\

■ - ■ ^ . ■
F- \\

L-\'èMâBSKiâ^-

tàSà

/ ^

r

H I S t Ö R I

MARTYRVM

GORGOMIENSIVM^

^lAIORl NVMËRO FRATRVM

atlnorvmj clv i pro fldji

Cathölica a pérduellibuis inter-
fe(5li funt anno Domini

mi d, lxxiij

tlbri q^f at ro

A V t h o r. s
Ïjvilielmo Estio Heflelio S.Theol,
\' "Doa. & in A(;ad. Duac. Piofeflbrci

^^ihu pró tmnidi fAhimB/t eB, eoder» Mthore , «fpew>
dix de mttrtyrid Guilielmi Gaudiai , ittin Mitmitét
quffd contigit amo u- v. tx-xni.

Habe» Sc aliorum quorundam martyria, oppoffuöi«
k>d» comtntmorat«: oominatira Corndij Müfij
Delfij j Theologi & poét»»

t) rA c t,

fex officihia èALTAZARlS BEtLlM, Ty-
pographi iürati, ftib Circino aureo.
AN K Ó ïéiö^i

mm

A P p R o B A T r o<

Hanc Martyrum Gorcomicnnum hiftoriam vnâ
cum fubiefta Appendice, fumma fide diligen-
tiai^ue , grauiter ac luculenter confcriptamj
leau perutilem, coque nomine dignam qwe
edatur, cenfui. Duaci, 27 lulij, 1602.

Bartholomteus Petrus^Sacrç
Th. Dca. & in VniuerC
Duac.Prof.

Idem cenfeo Georgias Colueneritij S.
TheologiîE Licent. & Profeflbr, ac li-
bronim in Vniuerfitate Duacena Vi-
fitator.

sirenissi mo

ARCHIDVCI AVSTRi/^

D O 2CI I O

A L B E R T O

OPTIMO GLEMENTIS-\'

SIMOQJVE BEL GARY M

princiri p£ticltat£i«
triecatvr

GVILIELMVS ESTIVS.

Ertfo mihi Contimit
öfficif cm^ß tm Cel*
fipudmem^ Serenißi^
me Frincep, wr/hfiihmr^:
Jed nuÜö tmc mmcre ohhtö\\
^m^t^mdte di^Mm öfferrem^

Äz in

E P I S T O L A

in^rofl^tu^ mnemt.FoJllllud
UmfP^sJwtiim hmc,ift4^i mnltk
mnk ^j^fid me dditmt infor^
mis hifloript^m

dico Mftrtjrum di^Hot Hol-
ImdicoYum, mmmmnft4>mfi^
formmi^ ^^

fecL Hoe ergö^mlecm^ Cd-
fitudini tm mmu^cnlum lite-
varmm cum^dpite nmc ofero.
Qmd etfi nMa dignitM ojfe-
rmtk commendetyié ijs tmun^
^mrti^m in iüo certaminpLfm-
hmttirymm.mdo^commenda-
tionem merehitm, <rut tmti
Frinpips non ^olum non refor-

ê^ tut dam
Jj^erft^

D E D I C A TJOX I sr

J^erpi^re mfit^ohktpi^m mod\\di\'
cff.mm^fmrit,lËt n^ero cmp -
tih qtmm he\'roïtot mminibm
imljto, tot^ ^ir tut ihm ornpi-
to,iflp^ fortiJÏimorS huim tem -
^oris^fi^tq, hmm tm ^romncm
herókmje^(i dicmero^Mq, ft>b
inmrïjs ohtre6ipLtom^indk\'A\'
dpt> comi^ero? Ven enim cum B,
-Aujtifimo dixerim heroHsy^td^i
Reje ér mj^ice Chriflo^acm
^Ydmm mjreßi^ conti^meliaSy
^nlneri^.mQYtes, non mferedo^
fed ^md efl mfortitudmefti^m -
fer endo ^ chvißimpis à
Qitrne^ mudo, dmholo njïÜorm
n^ortmermt. Homm igitm

3 PißO\'

E P 1 s T O L A

f^ßones h nóhü dccti^mû fidsli-
ter^ defcriftôs, cat non dit er
qmmnomim tm, Serenißime
Princep^infcripos in fuhlim
dmm, mptltpf^ qmdem dia^c^M
in te mt^igni^ nom-

mî4>s,^(^dehmit ér inîé^itahmt-^
fed ^erfmßt imft^Jit illpL^
^m omniîi infl/^tefi, QrA^o^
polo teï^e^ çi^domnid cadetpe-^
tm m JDeu^ref^ dimnm-^^mm
inde ßb mtiqms fvojenitori^
ha^s continmtft\' [erie njelu^t hd-
redit untern Piceepßiinecnon iüa
à pet/^te mmm mini\'i tm^ro-
J^enßßim^ olmtas m Éu^diH^
(juototm ii^mmhis in reßitm-^

diim ponjermnd(^m^fer
i^er^i^m Belgmm hoe tm C^-
tholicp^m rdigionem: pro qm
ifii mm murtjns ejregio
mfempterno itdomnepo^ïm-
tpLtem exemplo mimmpo-
ftiermt, h^mnon^olummi-
hi opPi^tißimM^m^fedipßsetiam
proml 414^^0 mpLYtynhnsgrpi-
tïim erit h tmto Frincij^e fti-
[cepmm immortdismemo-
rUpf^trocmmm.Q^in ê^jm-
tmmcditmrepndenty Deum
ovpitmiy fi\'d debellmdos pt\'t-
ane hti^milimdos ho^es ^mÉiâ
Ecclefu , po ^m dudu^m ipß
cert mer Ht^ tibimodopußnm-
ä 4 ti cer^

TOT

ti certmti^ ^irtmem adm-f\'
jmty m^tjs conMihm dexter
as^iret, Quod&^e^o client urn
tmvpi^mnhinimm^ mea^ro mo-
Avtlo^^ti^^licihm pi^d De tim

tis itßere non cejfo,

DVA c 1 A vcftro bonorum paftorum Scminaricau

^nnoDomini M. Dciir, Martij die fcptim%
^anfto Tl^oipae Atjuinati facra,

Nomina nofemdecim

Alartyrum BnU ßmtd tnterfe^or$tm, cjuommin
hoc operepaßiones definb-unmrj ac primum vtk-
deetm fratrnm Minorum coenohi\'t (jorcomienfisr.

Kicolaus Picus Gorcomienfisj Gardianus.
Hieronymus Wcrdanus, Vicarms.
Theodericus Emdenus Amorfortius.
Kicafius loannis Hezius.
Willehadus Danus.
Godefridus M eruellanuSj,Sacrifta.
Antonius Werdanus.
Antonius Hornarienfis.
Francifcus Rodius Bruxellenfis.
Petrus Afcanus,Laicus.
Cornelius Wicanus, Laicus.

Nomina C4terorfim oßo Martyrum, tfui «jnk cam
ßiptriortbm peremptt funtj.

l-conardus Yecchelius Bufcoducenfis, parochus

Gorcomienfis.
Kicolaus Poppelius Weldanus, alter parochus

Gorcomienfis,.
Godefridus Dunaeuc Gorcomienfis.
Joannes Ofterwican^s ^ S. Auguftini Canonicus
Tcguiaria,

loan-

loannes, ordinis Prsedicaton\'j i-eligiofus,
Adrianus Becanus, ordinis Prsemonftratcnns.
lacobus Lacopius Aldenardenfis,itetnPraemonft.
Andreas Walteri, parochus Heinortenfis.

His vicefimus adiungitur Guilidmus Cauda\'
nus, Minorita, Gcrtrudibergie martyrio alFe-
aus.

tAliorum tjuorundam Martyrum nomiM^ijmrum
faßten es ex eccaßone hnicoperi inßmmur.

TKeodericus Gaudanus,S. Auguftini Canonicus
regularis.

lacobus Gaudanus, eiufdem inftituti rcligiofus.
Cornelius Sconhouianus, eiufdem ordinis,
Gafparusjitem eiufdem ordinis.
loannes Rixtellus, Hieronymianus.
Adrianus Textorius Gaudanus, item Hierony-
mianus.

Cornelius Mufius Delfius, Theologus & poeta.

Leo Papa firmone t innAtulitAfofiolorHrn^.
^etri & Vattli.

No minuicut pcrfecucionibus, Eccicfia;,
fcd augetur: & fcmper Dominicus ager
fegcte diciori veftitur, dum grana^ quas
ßngulacadunt, multiplicata nafcuntur,

Ambrosivs in aratione de ßde
rffurreSiioms,

Morte Marcyrum religio defenfa, cu-
mulatafidcs, Ecclefia roborata eft : vi^
ccrunc mortui, vidi pcrfecutores (unt,

Avgvstinvs firmone leSde dfuerßs.

Saule, Saule, quid me perfequeris? Du-
rum eft tibi aduerfus ftimulum calci-
trare\'. Te laedis. Nam Ecclefia mea per-»
fccutionibus crcrcic.

Pviifrtw ftd Leölorem,

Nt e r grauiffimas Eccicfiç
Belgîcç ca!amitates,(|uibus,
iufto Dei iudiciOjiam aniiis
pene quadraginta continuis
attentur,haud mcdiocriter cftulfit nobis
diuina bonitas^dum fua quadam perpé-
tua legCj^irialis bene vtens,atque è malis
bona lapienter eliciens, non folum ele-
dos fuos afflidionibus purgareac pro^
bare voluit, 1\'ed etia ex ijs aliquos (quam
felicitateni noftro (çculodiuinitus con--
cej[ramgratulamur)illuftris martyrij co-
ronis exornarc dignatus eft. Quo qui-
dem in genere/eu conftantiam,{cu nu-
merum (pedes, nequaquam poftremi
fuere martyres illi, quos in Hollandia
noflraprimûmGorcomij comuni ca-
ptiuit3tedetentos,ac deinde Brilam ad
oftiu Mofe fluminis auedos, vtrobiq.

vcrd

^ pr-^fatlo ad lect.
vero pró cófcffionc Catholicç fidei plu^
liniâ paflbs, vna node furor GeufiovO,
qui diccbancur,vltimo fupplicio affecir*
Horum ego padionc cum eo ipfo an-
no,quo Ikro ccrtaminc dcfutióïi funr,
üd amicum qucndam Coloniç moran^
tem obiter ac brcuiffimè fcrip(ï(rcm,vi-
fum ei fuit crudum illud atque extern-^
poraneu fcriptum meum me idfcio ty-
pis cuulgaie. Quod cum nó mododi-
gnitati ac multitudini rcrum gcftarura
minimè rcfpondcret, verum etiam ab
cxadaveritate (fcilicet adis martyrum
nondum fatis exploratis)nonnihilabcr-
ratum in co fuiflet-, ficut & in alijs qui^
bufdam libellis, qui poftea varijs locis
impreflï prodierut: dilcdus frater meus
piaf mcmoriç RutgerusEftius,Teligio{o
ftudio,quo martyres profequebatur^in-
citatus,ncgocium fibi fumfk omniaeo-
rum poflèt, vndecunque per-

quircndi.

P R F A t I Ö

qulrendi,colligci:)dique. Id vero quâmâ
diligentia & fide prçftiturn ab eo iît,ex-
ponemns in ea pacte Iiiftori:^, qua? pc-
culiate huius reimetionem poftulabit»
Hie colle61:a à fe mareiia mihi tradidit,
vta nobis apte digefta,noftroquc (ct-
moneac ftylo formata^aliquando pro-
ferretur in publicum. Ego,quanqua res
erat multi laboris,nec meç profcffionis,
fuadente tarnen eadê charitace qu^ fra-
trê impulerat,opus fufcepi In quo dum
Verfor^non id tâtùm quod rogatus fuc«.
ram, egi : fed adhibito nouo 6c acriori
examine atque iudicio^fuperflua quasq»
reieci,incerta trijcaui,multaetiam poft-
modu à fide dignis authoribus acceptâ,
aut alias mihi nota fuis lociç intexui. Et^
ènim in his omnibus prima veritatis ra-
tio à nobis habitafuit,nec minor publi\'
Ca: vtilitatis.Sût enim hx dua^certilTimç
legcs hiftoriaE,quas nulla ratione fas eft

praeter-

adtectöftel^.

Jfaetergrcdi\'ne quidem in profanis (crU
5endis:quanto minus in facris,quale ell
hoc hiftoiiae genus ? Editionem porro
diudiftuli, nófincccrtocófilio: quum
interim vndiq. crebris amicoru epifto-
lis interpellor,efHagitatium,vc quod in
vfum publicum à me paratû nouerant,
aliquando publici iuris eöe fînerem^nec
sââos martyres debito fibi in terris ho-
nore diutiùs paterer defraudari. Integ^
haccfuperioribusannis à R.P. Seruatio
Myricano, Miniftro Prouinciali Fratru
Minorum inférions Germanise,cómti-
nt nomine eorum qui tune ad comitia
Prouincialiaconuenerantjinftantifîimè
fui rogatus, vt diuturnx eorum exfpc-
(Stationi fatisfaceré. Quod & me frater
dus R. P.Martinus Myricanus, itidem.
Proaincialis, multo antè rogauerat.în-
dignus quidcm ego rogari à tantis viris,
atquc CO magis ac iuftiûs proteruiac:

condcm»

pr-ffifatlo ad lect.

i&bridemnandus, fi non obfequercr: vl
iam de dile^bo fratre meo Ri P. Arnold
do Eftio ^ qui nunc eidem Prouincias
Miniller pr^eeft,nihil dicam: Quo ccr-
ti no alium fenfi magis molcftum exa-
diprem . Tot igitur amicorum atqucJ
prseftatium virorum authoritatieedcn-
dum ratus ^ tandem in Dei nomine nic
ad editionem accinxi j pafiusque fum
prodire ^ quod tantopere videbam ex*
3eti. Tui candoris erit^ Chriftiane ae
?eneuole Le£tor , operam banc no-
ftram boni confiilere: tuse pietatis .fru-
^um, fi quem ex ilia percepcris,autho- .
ri Deo,qui Sc in ipfis martyribus fua do-
na coronauit^aflcribere. Quod C etiam
noftri in prccibus tuis ad Deum memi-
nifle dignaberis, prieclarus hie mihi
j&u£tus operis eric ac laboris*

qp ^ tp ^ ^

H i 3 T O R IJi .

MARTYRVM

G O R C O M I E N-

s I V M.

liber "primfs.

fsinoportChriftum natum (èp- Cap-i.
tuagefltnolécundo fupra niille-
fimum & quingentefimû , rég-
nante Pbilippo fecunxlo Hifpa-
niarum Rege Cathoiico,eiuKjue
nomine totius Belgij gqbernato-
FerdinsRclo Aluârezio Diu e AÎbano; quum
P^r Hollandiœ & Zclandiac loca faftio fetlitio-
^•"ütn hominum Deo ac Regi sdueriantium
(qui vulgo Genfij dicebantur) poft priores illos
iconomachicos tumuitus anno ifÄö excitatos, ac
Dei ope & Margaritœ DuciH? Par^enfis( qu»
pet- id tempus Beigij gubernacula pro Rege Ca-
tiiolicotenebat)aIiorumque proccru prudentia
ff Heiter reprefïbs, iterum triboti cuiufciam occa-
Cone adncquiciani fuaai abufajpaulatini &nu-
tnero & viribus incrcfceretjiamque Brilam , FliP
^"gam,Enchufiam,oppida maritima, rebelliucn
Congtibusadmodum oportuna, cum alijsnon-
nullis,atquein his Alcmaria.fuam in poteftaté re,
^ A degiiîét3

t HIST MART. GORCOM.

degifTct, Dordracum quoqueinfignemHolIsn-
tlise ciuitatem per defçôtionem concitatse mutti-
tudinis non mtilto pofi: ab illo hominum genere
contigitoccupan. Abeaciu^tateitioere ferè fex
horarum abeft Gorcomium ( Gorinchcini ori-
ginale ei vocabulutn eft) primarium territorij
i\\rkelenfis,nue,vt nonnulli vocant,HeieuIenfis,
oppidum, non illudquidem vaJdcamplum.fed
tamen& ciuium numarofrequens,& mercatu-
Tsz peroportwnum,videlicet in ripa Moi«, com-
modifsimo ad nauigationem loco fitum . Ed
cjuum nunciaturn eflèt Dordracum teneri àGeu-
fijSjCiim piosomnesjtum eosprsecipuè quorum
in Ecclefia facratius erat act tnimftcrium aut
profefsiojrumor ille non parum perculit.Neque
enim ignorabât quis & qualis hoftis immineret,
vt cuius ingeniunn egregijs aliquot crudelitatis
excmplis recenter editis Jam proditum fatis ac
declaratum e0et. Mifcebât Geufij callido 5c pra-
iioconfiliocaufamreligionis- cum negocio poli-
tici regifniriis;vtquibusnon tolefandarn efleim-
pofititributi fèruitutero pcrfuafiflent , llmulin
odium Catholics; religionis pertraxifTevideren-
tur;propterea quod Hifpani,àquibus ifliufinodi
oneribus in extremam feruimtê fe deprimi vo-
ciferabantur , ea\'n religicneni &. praecœterisco-
lercnt, Sc omni tludio propagare contenderent,
8c ha;reticos ofnnes capitaliter odiflent.Quo cer-
tè nomine verJs Sccordatis Çathoiicis omnibus
îam laicis quam ccclefiaflicis non immeritd
cara erat Hifpanica natio. Igitur apud Geufiot
pro eodem habebantur, Papifta fiue Catbolicus,
Sc fautor Hifpanicîe gubernationis. Vnde odium
omne in Hifpanos conceptum in totumgenu?
Catholicorû rccidebat; fed maximéin ordinem

ËcckÛÂ-

LIBER PRIM VS. ?

Ecclefiafticum & monachoSjtancjua primaatquc
eleftifsima Ecclefia; Catholics membra . Qnos
proinde cx tarn profpero rerurn Geufianarum
fucceimgrauitercófternacoj, magna follicitudo,
magnus vbique metusnon abs ratione peruafe-
ratjijsprffertim locis,qu<e periculo iam proxima
Videbantur. Atque itajfe res habebat Gorcomij
poft Dordracenfium defeöionem.

Ü in ea ciuitate cosnobium fratrumiub Cap ii,

regula B.Francifci Chrifto miIii3ntium,non
tarn velamplitudine loci, vcleiegantia ftruöu-
rsGjVel numero frstrum, qudin obferuantia feue-
riorisdi{ciplinsecommendabile, Huius locifra-
tres in trepidatione non minima verf^bantur ho»
ftetamvicino , vt qui humanf infirmitatisfibi
confcij , Geufiorum feuiciam atque odium in fe
implacabile planè cognituin-haberent - Prxerat
illiseo tempore Guardianus vir inculpatée (än-
ö^que vitse Nicolaus Picus in eadem vrb^ natus.
Cuius virtus,atqne imprimis ardens pro Catho-
lica reiigione ftudium & z^lus toto hoe per/ècu-
tionis tempore fingularittr duxit, vtitotaferè
rubfequcns narratio decjarabit. Vt autem de hoe
viroaltiusaliquidrepetam, ventitabat ad eurOj
tum alidsjtum maxima fub id tempus, nouisiarn
turbis enatis glifcentibufque, quidam ipfius ex
ibrore nepos R, E. inuenis pius & egregiè Ca-
tholicus ( quem & ille impensé diligebat, &
ä quo vicifsim impésè diligebatur)ita pro auücu-
li vita Sc incolumitate (bllicims,quomodo quon-
dam adolefcens ille,quem Lucas refert Apoftolo
Paulo,cuiusipfequoquefororisfilius eratjftru» A^, jf,
öasaconiuratisinfidias pia follicitudine praca-
uifle.Commemorabat hic apud auunculum quae
A a pa{iim

HIST "MART. GORCOM.

pafsitn^erebanturjrecentiaGeufioruminfandae
crucielitatis FacinorainCathoïicos;qaorumaHa8
horrendis fupplicijs excruciatos occidiflènt,alio5
pefsimé mulâatosdimififi7ënt,virgines etiâ Deo
confecratasfacnlegaatque incellatibidine conte-
meraflcnt. InteraiiadeviroqaodamGofcomié-
fi ( qui, qudd in religionem & R egem grauiter
offendifTet , exulare coaöus piraticam in mari
contra Catholicos exercebat)quemadmodam is
quendam fuum ciuem vicinurn, atque in literis
olim condifcipulû nomine Arnoldû Cnobbaut,
virumCatho!icum,eaqne potifsimumcaafa fibi
vehementer exofum , in V vaterlandije partibus,
vbi villa ei erat haud procul à mari, per id tem-
pus degenîem fbciorû adiutus opera hoftiliter in,
uafinèt,acdomo eius per.vimcccupatairebufque
omnibus exfpoliaïaipfum in nauim pertraxif-
fetjinibique mültis plagis Scopprobrijsafleftura
ac varié vexatum, atque inter hfc naribus 8c au-
ribus fœdà truncatum ex antenna, quas in maÏi
(ummitatceratjfübiimem fufpendifiet i ïtaverd
, pendentem tum ipfè, tum foei) einsaccenfolari-
do ,quod in particulas cócisü fclopetis luis infer»
ferant^ certatim impetiuifTent, donec ille tan-
dem interborrendoscruciatus deficientem ani-«
mam efflaret.Hxcfïfaciuntjinquiebaï idemiu-
ueniSjhomini taico, quid (âcerdoti faöuros cen-
j(es f quid monacho f quid autem fratri Tvlinonf
Quo enim qui{que meüor, & feu flatus (èu vit»
ratione Deo coniundior^eo grauiusapud diabo^
li miniftros odium incurrit Necverövllum acer-
bius odiü, quàm quod in veros Dei cuhores fal-
fa religio confïauerit.Iftiufinodi fèrmonibus iJl«
Nicolaum ad fugam maturè capefTendana hor-
tiibatur, eiuf<^ue rei perfüadcndse grstia diebus

fore

LIBER. PRIMVS. f

Fere 14 ant^quim in hortium manus ciuîtas ve-
niret/requenter eum adibat : & quidero ej frc-
quentiiis, quo magis hoftium conatus procederc
videbat,obiècrans€um& obteftanSj vt ad tem-
pus cerro (e diicrimini fubducef et. Ad qux Ni-
colaus ideniid-em his atque huiufmodi verbis
refpondcbstrHorrcnda fiint/ateor, qua; narras.
Quis enim humanus animusad fantam illorum
hominum crudeütaténon exhorrelcat.\'\' Quis ve-
ro\'taühofte propinquante non metuat? Itaquc
metuere me,quum hsecaudio, non equidein ne-
gauerim . Humanum naqueeft mortem Sccru-
ciatus extimefcere . Verütamen etfi müle mon-
tes intentari mihivideam , Deo propicio necfi-
derameam prodaminccfratres meos in periculo
deferam. lüorurfus inter alia reference , quod
GeuOj dicerent(ira videlicet inftrufti à magiftro
fuoCaluino) fe (jficcumipHsagerctur , quo-
modo cum Catholicis, ore fidem negaturos^po-
tius quàmadeo dara pati cogerentur : perappofi-
îè relpondit NicoJaus ; Ha;c fi palam dicunt,
c^umadhucprofperècum ipfîs agitur , quid di.
öuros exiftimas rebus aduerfisC Nos autem,8bljt
vt aliquando fidem noftram negandara putc-
rnuS;paratiprius,adiuu5te Deo, mortem Sc om-
nia extrema perpeti, quàm vt tantum fceîus ad-
mittaraus Cum aliquando ab eödcm nepotead
capiendam fugamimportuniiisvrgerctur, tali-
bus eum verbis velut cum ftomacho reprefsit:
Hem squid putas^méne dereliftisfratribusmeis
meœ folius faluticonfultulum^d equidê nee pof-
Turn vilatenus facere,nec volo. Rurfus co fugge-
rente vtaut vnàfecum fratres ruosabduceret,aut
pruis oinnes è monafterio dimitteret;vti quif-
que , quemadniodumynicuique id opprtuna.m
A } Scconu

t HtST. MART. GORCOM.

&commodumvideretur,ad locum aliquem tu
tum rereciperct;idemé}ue faciendum admcnen-
te de facris virginibus, quae in eadem ciuitate Tub
B.Francifci regula in monafterio S. Agnetis Deo
famulabâtur (harom enim cura fimihterad euTi
vtGuardianû pertinebatjrefpódit, necilludfibi
cófilium vllo paâo confultû videri. Sic enim fu-
turum vtGeufijhacipforum feu fuga feu difpcr
fionecognita/ati Gat lolicos iam rebus ftiisdif-
fidere,ac fpem tuendœ rel\'gionis omcem abiecif\'
fCjCriftas etiam rnulto magis attollerent ; contrà
verdquiadhucin plebeCatholicieflènt ,obean-
tlem caufam animos demitterentjnec iam , vt ta-
cere folitijConatibus hxreticorum amplius obni-
tiauderentntaquecettocertiusciuitatem rnox in
Geufiorum poteftate futuram . Atque huius rei
culpam penes fe fuiqueordmishomines tore, vt
qui hacfua parumvirili trepidationeacpra;pro-
pera fuga deprefsis bonorum ciuium animis,
ciuitatem hofti prodrdiffê viderétur. His ille ver-
bis pio ac (bllicito nepotis animo tuncquidem
vtcumque fatisfecit; nulla interim in re fui ofhcïj
negligensjdum con(blando,docendo, exhoitan-
donunc priua im fratresfuos »aliosque fanuiia»
res,nunc publice pro cccione plebem in fide Ca-
tholica confirmât ,conte(l:ans in ea perfiitendum
cfTe , quicquid tandem accideret;ac mortem op-
petendam potiusquàm fidem quoquo pafto vel
negandam vel deferendam,

Caî. "pOrrdcnm iam,vtinitio dicebam, Dordracü
III. proxima Gorcomio ciuitas in Geufiörum

partesconcefsifTetj ac plane futurum viderctur,
ita,vtitimc erant, pafsim àffeôtis hominum ani-
ßiis, yt vicißaq[Uf,kjuelocafiniiUstempeftasin-

uolue«

libèr. primvs. 7

tlolueret;iterum fuse incolumitati vti confuleret,

admpnitus h nepote Nicolaus, nondum quideiii
fibifugiendumfi-atuitj fèdtamen periculimag-
iiitudine ac prEfentia permotus, tradidit ei (ui
nionafterij vafcula auf ea atque argentca, quje ad
iacrorum minifterium pmincbantjin fdibus pa-
tris eiuSjfuiquo (ororij, cui Heilclio Eftio nomen
erat,abrcódend2.Quod& ab iilo tuncfiiclurneftv
Erat is dies lunijjBaptifenataliciuS.^Sed po-
ftero die rurfbrn confiderans Nicokus eo loco
êüta neutiquam fore facra vafa, quöd vir ille 8:
prsïcipuus interCathoiicos , &fratrum Mino-
rum Famssiaefingulantersireatusjvt eraCjitaapud
omnespar^im haberetur^ ideoö^tieGeuiloCjfi rc-
rum potirentur,haud dubiè dornujn eius Icrutss-
turos e!lè:aiutato corifilio iufsit inde earepeti,
atque in arcem afportiri.Hxc enim m<rnibus ci-
uitatis adherens,& ad ripam flurainisprajterla-
bentispoGtaac probèmunita, tutum fatis recep-
ïaculum tam rebus quamhominibustuncqui-
dera a plf rifqueCatholicis iudicabatur,prf fertim
cum & (hbfidiüm aliunde in tempore adfutu-
rum mulri non dubitarem, qudd huius rei gratis
iam,nuncij cum Uteris ad lifgiosalioriim loco-
rum prffeöo? mi fsi pro certo dicerentur . Vc-
nim interiradum hoe vel agitur velagi putatur,
ciues quidam GeuOj nihilo fcgnius ac non pauld
«tiam quam Gatholici, caurius alac!iufque fuum
SRebant ne^ocium. Militum cohortem vnam &
slteram Dordraco conf::ilim adfe mitti petunt,
qVi kiïjpetiasa Catholiciscxpeftatasanteuertcr
rent.Qu^ res fuinma celcrstat«perfe(?ta eft.Narti
ïredeciiu naucs Dordraco muTis cum miÜtibus
feièifo diti luoijzf iüb horam oftauaniante
oi«ndieiiiiniiuniine veUficantes è regioneciui-

A 4 satis

8 HIST. MART. GORCOM.

tatis & arcis apparuerunt . Tunc igitur ciui&us
intramuros aiijspertufbatis,alijs tumultuanti-
bus,non parum aufluseft tnetusijs qui vel ordi-
nis vel profefsionis ratione grauioremapud hse-
reticos inuidiam fliftinere folent , Quare tunc
![ quoqueNicolaus,nevelDeumtentare,vel offi»

cio fuo deefle viderctur,conuocatis fubicariè fra-
tribuSjpoftneceflariam pro tempore cohortatio-
neiTijfecit omnibus liberam poteftatem fugiendi
quoquifquevellet, aut vbi maximafperaretab
boftinminiurijs fetutum fore , Ipfeverdcum
nonnullis, quibuSidem placebatconfilium, in
monafteiiopermanereconftituerat. Sed & virgi-
nibbsfacris , quarum ad ipfum cura fpeöabat,
permifitvtquandoprffêns ita polcebat necefsi-
t\'Sjè monafterij feptis egrefe^ad notos ac necef^
farios fuos Catholicosdiuerterent,quo fic carum
& faluti 8i pudicitiae confulerétur. Nam eas qua
in alias ciuitatesCatholicasabire fibi tutiiisexi\'
ftimabantjiam pridie diitiiferat.

Cap. TNterhsc mêdacifsitnusrumorGeufijsautho.
iiii. -^ribustota ciuttatefpargitur,Dordraci,Aicma-
riscjinque alijs oppidis^qua: Geufiorum poteftati
cefsiiTentjOmn ia qus ad religionem Catholicam
pertinerent, inuiolata & falua relinqui, mona-
chorum & ecclefiafticorum l^di neminem, ne-
dum atiorum quenqu^im ciuium Catbolicorum;
Denique iibertatem fua: cuique religionisomoi
fecuritate permitti aeque cócedi. Et vt plebisani-
mos tributicuiufdamjVtidiximus.occafione du-
dum ^ Regijs gubernatorfbus alienatos, sc non
parum erga fc inclinatos^. potcntiiis etiam in fua-
rum partiumfauorem pertraherent, afieueratfo«^
rc vtannonf precia , Geufij rerura

^ . fummaoi

LIBER PRIMVS. 9

furomamtenerent^remitterentur , quen»dmQ-
dum faftum iam in locis illorum poteftati fubie-
âiSjfimili prorfus vanitate iaôabanî. Quanquâ
comraentum iilud non ex nihilo natum erat.
Nam Geufijplurimumfrumenti quibufdameo-
ru;n locorum agrîcolis per vim a\'ortulerât;idem-
que fnunttû viîi precio diftraftû ab ijs in plebem
pofteafuit,vtiplfrûquefokntres fufto velrapi-
na quaîfitîe.Ex eo fa£to fparfus eft annons laxa-
tœrumor. Vtautcmetiam opinionemaliqaam
fanaitatis inde venarentur, eius frutnéii parteîïi
inegenos diftribuefunt ; taie nimirum hacfua
largitione Deo facrificium offerentes , quàle
iuxtaSapientem, qui fiiiû maôatin côfpeftu pa- g^çi^r ^^
tris. Cceterùm iftiullnodi rumoribus cordatiores
quam minimum mouebantar,haud nefcij non
ob aliud quà.n ad faiiendam piebecalam taüa ab
illis vel fieri vel excogitari.N\'am 8c fama veraciof
certiorque multum ab his diuerfa iam antô nûci-
auerat; 3c quidam Francifcanus Âlcmaria pro-
fugusrecentifsimè Gorcomium aduenerat, ocu- _
latusteftis eorum quœ àGeufijs iliicgerebantur,
Referebat isinteralia , quemadmodqmGeuGj
monafterium eius loci fratrum Minorum in-
«afîffent , Fratres ipfos comprehendilTent,
comprehenfbs ac vinÔos atque innumeris
iniurijs affeâos tanquampatriç proditores ab-
duxifîènt ; Vni i fratribus ex raorbo graui-
terdccumbentilcûuluminquo iaccbât, fubtra-
xifient, ipmmque vcluî canem humi proieâum
reliquiflent.Nec dudû quidem/ed ante biduum,
id crt, pridie S. ïoannis Eaptiftçftftahsecaffir-
TOabat.Auxit es res ractum(ntcmimeritd)fratri-
bus Gorcomianis, apud quos hœc r eferebantur.
Porrdfub vefperam ciua dieirurfumînterpella-

tusà

10 HIST. MA RT. GORCOM. ^

tus à fuo nepote Nicolaus vt fibi caueret; nullis
obfècrationibusadducipotuit vt eamfblamno-
ftem extra monaflerium ageret jaffirniansnun-
quamfecommifmrum vt vel tantillum fratres
fuos deferat. Poflero die qui erat lunij 16, auclo
\' pcriculo, quddGeufij iam ex proximo cum na»
uibus vrbi imminerent ,occupata videlicet tam
fuperioriquam inferidri parte fluminis;iterum k
fratribus ad Gardianum concurritur . Neque
cnim adhuc , ctfi pridie fafta eius rei pote/late,
èmonafleriodiicclTèrant , IHe, tametflmagno
animi dolore preflus,qudd non viderct, qua ra»
tione fuos extra periculum collocaret, iterum
cos in commune,quantum poteft,conk)!atur,S:
forti ac fidéti animo e/Te lubct.iterumq difceden-
di,quo vellentjpoteflatem omnibus facits Mox
vniuerCnmlibrorum fupelleöilem , qu« nö exi-
gua erat,& vefles facras, aliacj; diuiniculiusor-
xjainétaquamocifsimeio arcemdeportari man-
dat. Hanc enirnvirnobibs Gafpar Turcus,qui
Regio nomine eam tenebat , & toti territorio
Gorcomienfl prœfeÛus erat ( vtilgo droflardum
Vocant)confl:ituerat aduer^us vim hoftium tueri,
doncc fperatç (lippetiae aduentarent. Nam filiuni
füum GuilielmumTurcumcumcopijsàComi»
te BofsutanoTraiedenfiucn ad Rhenum Regio
tuncgubernatore,in boras cxfpeöarefe afnrma-
bat;& oltenfis iiteris Coniitis, quibus id promit-
tebatur,hacfpeCathoiicos , qui ad (èinarcem
confugerant, animabat. Porrd cüm èfratribus
quidam ( inter quos Vicegardianus) vrbem vo~
Jentesegredi portss claufas inucniïsent,impetra-
renullo paiio potuerunt ab ijs penes quos erat
»lauium cuftodi3,vtdimitterentur , Qnaretuni
iili tum alij fxatres in manifeiluin diftrimen

propter

liber. primvs. ii

propter negatum àciuibus difcefsum vocari (ê
videntes,vna cum pâtre Gardiano fefeinarcem
recipiût, tribus tantum excep^is.quibus propo-
fitum erat in monafterio remanere : cum qui-
tus Se Gardianus ipfe manere maluifîèt holtiû
exPpeaaturus inclemêtiam, nifi magis officij fui
eileputauiflètfratrum conùentui , quem maior
numerus repr3ssetabat,adherere ; pratfèrtim ciiiu
tres illi,quibus vifum erat remanere^nulla necef-
citateidfacerentjfed facilèpoOènt, fi voluitTent,
caterosfratresin arcem comitari.

Cap.v.

"P* Rant in ea ciuitate parochi duo, Leonar-
-^dus Vechclius ScNtcoIaus Popperms,anibo
viri prœftantes ,, vtpote facrarum literarum égre-
gièperiti,8cvitaî int^gritate confpicui, quiâ\',gre»
gi liio falubriter pàfcendo vigilantifsimè ppse-
erant.Sed Leonardas prîeterquara quod diutius
prœfuerat,œtate,doQ:rina,eloquentiapoîior,ma-
iorem erat autboritatem apud populumconfe-
cutus . Hi quamdiu fpes adhuc aliqua feruâdse
ciuitatis fuperefTe videbatur, nihil pr^termitte»
bant quod ad excitandos & côfirmandos ciuium
animos pro ciuitatisac religionis defenfione prç-
ftarià fe pofTe exiftimabât. Primiim mœniaobe-
unt, & maiores ac minores quofque ciuium,qui-
bus cuftodia portarum 6c murorura deFenHo
dcmandataeratjhortanmr ad vinlêconftantiara.
Inde in forumprogrefsi,quo iurati fciopetarij ci-
tics reip. caufa coriuenerant, eos graui oratspng
^onent, orant,obteftätur,vthoc ïam rerumdif-
crimme viros fe probent.ftrenué profacrareîi-
gionecertent, fidem Régi & ciuitati folennitep
fanöeque iuratam liberent. Veriimetfi non tse-
•taut (juorum in animis efficax circtpaflorum

adra

tt HIST, MART. GORCOM.

admonido plfrique tarnen diuerfis afFeSibu»
iam dudum prjepeditt , neque aures neque ani-
mum Talis aduerterevifi funtadea quasabillis
diccbantur: nonnulii etiam jifu (älutaria illorum
monitaexcipicbant. Porteacjuä igirurapud ciues
omniaparocliifruftretentailent , &multitudi-
Bem fic animatam vidcfent,vtaGeufijs vnacumi
iibejtäte rejigionis omnia profpera promittenti-
bus, in vrbem recipiendis nequaquam abhorrc-
rent;!n arcem quo iam ante confugerant, & no-
öibus aliquot fupsrioribus fecuritatis fuKcaula
inanferant,reuertuntur , fummoperedolentes
quodcontemptis (anis paflomm confilijs oucs
nialè fanse luporum dentibus dilaniandas vkro
fefeingererevellent. Sub idemtempus in arcem
fecontuleruntex ciuibus Catholicis infigniores
«onnulli.quibusimpiorum hoftmm aduentum
exfpeöare minus tutum videbatur; inter quos
rant Nicplai Pici ,(brorius & ex forore nepos,
quorum fuprämeminimus.AUj quidam Catho-
lici, dum neceflarijs qwibufdam rebus in arcem
adferendis occupati, vitro citroque difcurrunt,
arce excluduntur^qudd iam conftarct hoftem in-
tra njoeniareceptumeße. Qiiod vtquam ocyßi-
mèfieretjCrant inter ciues, qui ftudios^copfin-
gerent Hifpanum militem ,qui Roterodarni per
id tempus in pr^fidio erat,vrbem illamtotana
incédiffe. Metuendü,ne (ïmiliter ab ijs traftare-
tur Gorcomium : proindeGeufio militi quam
primum portas apenendas.qui Hifpanum ftatini
aiioqui fuperuenturum^abeo tam atroci facinore
prohiberet.Spargebant & alios ifliufmodi rumo-
res in vulgus , ad idquodvolebantexfequédum
oportunos.Hisartibuscuni Geufiana; faöionis
itudia vehenientiusaccendcrctur;reseo tandem

procefl

liber prim vs. i?

procefsiî ,vt fruftràrenitentibu? Catholicis,fui?
horam fecundam eius diei pomeridianam Geu-
^ijs , quiforis exitum internje diflenfionis ope-
riebantur.referatcefuerint ciuitatis porta; ;nec id
quidem vliis diöis conditionibu*, qudd eam pa-
cifcendi rnoram furor & violentiafeditiororimi
ciuium non permitteret, OucebatGeufium mi-
litem Marinus Brantius.Flander,dudumabieôç
atque infimç conditionis homo,nempe qui mu-
niendisac reficiendis aduerfus inundationesag-
geribusfodiendo , & interdura \'rem nauticam
exercendo vitam toleraffet. Sed audacia & inge-
ï^ij qusdam próptitudo prseftiterantei, vtapud
perduejlesaliquoeflet ioco. Qmâquam fedignû
erat agmennaâus, videlicet ex ^cce terra; maris-
que colleÖos aliquot nebulones, indignos out
»ulitum nomine cenferentur.Fuerantenmi piç-
rique eorum in piratica exercitati iam diu Tub
GuiUelmoLûnio(vtvooabatur)Comiteà Mar-
«a J nulla alia ftipedia merentes quàm predatio-
nes libéras, Vnde &nomeaapud noftrates acce Vrijhuy-
pe runt. Cum his igitur ingreflus in vrbem Marl- tm-
nus raox forum occupât; Eoftatimciuescmnea
pulfu campançconuocat, Tum lufiurâdum om-
nibus proponit in hsec fere verba:Iurarent fidem
ftruaturos fe Regi, Regioqueprouinciaru Belgi-
carûprçfedlOjGuilielmo NaffauioOrangœ Pnn-
cipi.Caeterum duci Albano,vt t^^rSnOjOmnibiis*
que qui parriu eius eflent,pro virili refliturosiDe
fenfurositemfàcroiànâum euangeliû(hocenitn\'
»J^eciofôtituloprofanam fuam nouitatem vulgo
*^Ômendare rtudebât)eiurquehoft:ibushoftesfu-
turos.Hçc qui probarent,iubentur manu fublati»
ïn ahum pileis afsenfum fignificare.Tuncigitur*,
pcn^ omnes qui prsefemes adcrant ( aderaat

Autcm

14 htst. ma rt. gorcom.

auterriplurimi) pileos in aîtum fuftuleruntjad
cum modum facrilego fe facramento mifcri per-
duelltbus atque bxreticisobflringentes . Necid
fatis. lubentur-etiam nouis dominis acclamare:
Viftez hi Viuant GeufTj.Nec mora,magnisvocibusaccla*
<ieux. raatü cil- Poft lifc tam optata initia,fatisq; exijs,
\' vti videbarur,per{peftosciuiuanimos,Maririus

cDaftanmatuconfilium capitde arce expugnan-
da : Î n quam pr£Eter illos quos ante commemo-
raiii,fe receperant& alij aliquot Ecclefiaftici vi-
ri,& ciuium Catholicorum no pauci cum vxori-
bus & liberis,eaquidc fpe,qudd putarentarccm
firmamacmunitsmhaudquaquam facilèhoftiû
violentiseceßuram , aut, vt maximètandcm cef-
fura videretur,fubfidium àfilio. prxfe£ii in tem-
pore adfuturum, quod eos obfidionepariter Sc
tlifcrimineliberarct.Erantautem-omnes illifere
eiufinodi, quibus ScCatholica religio & débita
ergalegitimü principem obferuantia corcU efiet,
adeo vt improbi quidam poft r£ceptos in vrbem
Geuiîos , borum periculo nequitérinfultantcs
inter fe taüa iaflarent : non potu^fsequenquam
prafcipuos omnes Papiftas melius feligere acfc-
grcg3re,quàm,quomodo nunc femet ipfi{egre«
gafscntjEaque re vehementer gaudere fe fîgnifi-
cabant , quod deleri cos omnes perfacile efset,
quando foli atque à promifcua multitudine (e-
paratijVnoin loco conclufi iam tenerentur.

car.yi, OOrrd qui in arce erant , cum animaduerte-
A rent rerum ad feriam arcis defenfionem ne-
cefsanarum pertenueefseapparatum,&nccfa,
brosnecchirurgum quidemvllum adefse, qui
faucios curare pofset, nee aggeres aduerfus
hoßium aggrefsioncm obieClos: rebus (uis iam

tum

ltber prim vs.

tnmdiffiderc atquc animum remittere pifrique
ceperuntjnfoloferèlubfidio quod exfpeöaba-
tur, fpemomnem reliquam habcntes . Quan-
quam interim libi gfatulabantur pij CathoHci,
quddiüoexecrabiliiureiurandononefsent con-
ftriöri; fatius efse ducêtescum viris Deo fecratis,
facerdotibusinquam, Simonachis mortem per-
peti,qaamcum licereticisnéfariofedere coÜiga-
tos viuere,Prsefeöus arcis in Forum quod h (jcu-
fio milite tenebatur,fneum tormentum exploilt
femel Sc iterum, tiofté fe illis eo pafto deciarare
volens . Hicontradedifibi arcem continuopo-
ftulant.Qua\'re incuniiater negafa, parare aggre-
diuniur ea quibus ad oppugnationem opus erat.
Veruntamen "Marinus,ita fuadentibusquibuf-
damèciuium numero cordatioribus , non antè
vi tentandam putauit arcera, quam literis ad ar-
cis prsefeftum mißis, eius animum certius ex-
ploraret, atque etiam ad faciendam deditioneni
ibllicitaret. Easliteras perferédas dederunt Frä-
cifcano cuidam iaico ex ijs qui in cruitate reman*
fèrant,qudd ei &faci!iuscreditum iri ab his qui
in arce erant, Sc propius ad arcem accedenti mi-
nus fore periculum exiftimaretur. Q^o ciim ille
cum literis accefsifiet, &a quibus ik quamcb
caufaromiÜbs efsetjSd eos qui in arce erant, in-
clamaiset; Turcus prasfeftus renunciari iufsit fe
literas nullas accepturum ab ijs qui Regis: maie-
ftati perrebellioneraarmainferrent. Hocaccep-
to cefponfoFraterkicus, vt quoquo modofua
legatione perfungeretur ( quod illi pro tempore
faciendü\' occurrebat) literas quas manu tenebas,
^tpote non obfignatas ape ruit, Si ekta voce le-
gitadeosquiin arceflabatad portam proxims.
\'Poliicebantut iiterf prsfeß:« dignitatem foam

Id HÏST. MART. GORCO M.

atque officium i[àluum,fi in arcem reciperet prœ-
fîdiiim PnncJpis OrangijîCçteris item ad vnum
omnibus quiinarce erant,vitâ inco!umeru,bo-
îiacjueomnia falüa,&liberum ex arcedifceffum,
fs earn Orangianis dederent.Etquo certiiisatque
fecurids ea res tranfigi poflet, petebatur ijfdem
literis , vt prafeftus in curiam, vbi eum fenatus
cum duce militis Oraiigij prseftolaretur » ad col-
loquiùm defcenderet . Ad ea refponfum fuit in
huncferemodumcDearced&dendane quidfpe-
rarent; fibi addefennonem nec animutn nec vi-
res defuturas,Q^dd fî cum prsefef^o colloquium
expetcrentjad eum in arcem venirent., Id enim
niultoiuiliusefiejproptereaquddipfe R.egio no-
mine prsfeSuram in cos gereret . Eorefponfo,
feu quodabinternuncijs fcrocidsdiûum , feu
quod à Gmplici fraterculo parum commodè rela-
! turn effet , iritatiqui in ferâtum conuenerant,

n ilicdparari atque expediri quam diligentifsimà

I iùberit, quœcunque ad expugnandam arcem vi-

I debâturoportuna.Quibusquàmcelcrrimècom»

fiaratis, & machin is seneis ad ea ioca, vndefaci-
îor ad inuadeodam arcem via fieri poffet addu»
I âis, appetente iam vefpera,magnisviribusani-

misc|^uecepta cA àGeufijs oppugnatio • Nèc mi-
I nustortiter refirtuntobfefsi, crebra 8c terrifica

) in aducrfum hoflem tela mittentes. Veriim quia

i paucitatelaborabant (neque enim militesftipen-

diarioç fuprn viginti eo tempore pra?fe<Sus habe-
bat ; cœrerorum autem manusarmistrafiandis
I minimum alTueuerât)prohîbere non potuerunt,

! quo minus hoftis vfque ad portam arcis exti-

I .mamperuaderet,eam^ueflammisinieftisincen-

■ dcret. Quamobrero necefsitatecompulfitota\'in

cam planicicm c^us extremQ rauro claudcbatur,

&cim-

LIBER PRIMVS. 17

Sc ciuitatem proximè re/piciebat, atque ab arce
reliqua aliquanto interieâo fpacio diuifa erat,
iîofti permittentes , retro abierunt in {ecundam
arcis regionem , Sed ciim hoflis eo fuccefiu ere-
bus & loci commoditate adiutus, atque rnfup^er
niultorumexplebe,quibus resnousecordi erat,
acceftione auituSjObfelTos iam &ar£tius preme-
ret&acrius oppugnaret, nec fubfidiariusmiîes^
diuexfpeftatusvfquaraappareret , ea quoque
regioneantemediamnoöem dereliöain pr^ci-
>Uam acfirmifsiraam totius caftri partem , cui à
apidis co\' are cjerulea; turris nomen erat, fe reci- ^^^ ^^^
pere coaöi funt. Ea namque totius loci difpofitio
cratjVtex vrbe in hancturrim , nifl tribus fofsis
latis & aqua plenispriustrafmilsisjperueniri non
pofTet, quae iufto inter fe fpacio disantes , duas
quas dixi regiones comprebendebant, banc tur-
rijillamciuitatijambasautem fibiinuicem ponte
coniunöaSj&vtramque a fronteportis&mû-
ris proteftam.lpfa porrocseralca turris orbicula-
>■1 figuraiuftam compkaebatur amplitudinem,
&abimovfque ad ftftigiumex feâ:omarmore
exœdificatapulchrumatqueauguftum praebebat
întuentibusfpeaaculum . Hanc prœfeftusnon
omnino defperabat fe tueri ac retinere tantif-
perpofse,dum filius cum cxfpeftatofubfidio ad»
uentaret.Venimillo tardante,atque bofte iam de
proximo (uinma vi ad expugnationem arcis có-
tiitente j praefidiarij milites fpe retinendœ arcis
abieâà prsefeaùm deferunt^arma pr^ijciunt, pa-
lam fatentur pugriare fe nolle ; nonnulü quoque
eorum elanculutn ad hoftcm fe recipmnt. Con-
trà prœfêâûSjqua erat animj magnitudine^vel (o-
lum-re pugnaturum, atque hofti reititunim\'ad.
«xtrçmumvfquevitseIpiritumaffiimabat, fia"

g ceteris

i8 HIST. MART. GORCOM,

çœterisomnibusdefereretur,addcns nihil fidef,
neque clementise fperandum ab hofte rapinis,
ccedibus&facrilegijs afsueto.

At verdalia parte fœminœ , quae inarcem
confugerantTuis altis ac luâuods clamort-
bus,quos expericuli magnitudinetimorexpri-
inebat, praefedum baud mediocriterobtundc-
bant . Sed & vxor ac filia eoilum amplexibus
flringentes enixifsimèeum obteftabantur, dedi-
tionemvtifaceret, ac ne foam fuortimqoe iâhi-
tempertinacianimofitate in certißimum difcri-
men adduceret. Quas ille iratusabs fe repulit.
Cumautem ex virisetiam prscipuitjuidam.ij.
demqueneutiquam ignaüi, iuaderent prœfeôo
(quem defperare de arce retinenda iam ex qui-
bufHameius verbis animaduerterant) vt paôis
cum hoileconditionibus arcemdederetjGardia-
notamen minimè placuiteam dedi fidei hsereti-
corum.Neque fidem eis hàbendam cenfuit, quâ-
tumuisdeierantibusjcerto perfùafus eosquida-
tam Deo fidem violafsent, nee hominibus inuio-
latam fèruaturos. Quamobrem nihilo fegnius 8c
ipfê munitionis atque inftaurationis operi infi-
ftebat,& focios ad idem opus cohortabatur, vr-
gebatque etiam tune quum miles ftipendiarius
animofraäus officium defenfionis detreöaret.
Î e J cum hoflis de ftudio oppugnationis nihil re-
mitteret, ideoque obfèfsis periculum in fingula
penè momenta crefceret, cumque infup^ inex-
pertórum animos vehementer perterreftcerent
ingcntia bombardarum tonitrua & fulmina,
adeo crebra & continua , vt arx ipfa & a. fun» .
^darifientisconcuti , & velut in niedijs fiammis
pofita,totaardere videreturi non potuil paucp.
jrumvirtusefficere,quo minus deditionis conn«

\' Hum

LIBER PRIMVS. 15»

liumobtîneret.prœiiàlelcentibus nittiirum alio-
rum vtriqfciuc lexus hominum côtinuis clamo«
ribusjflagitantium vt quomodocumque perde-
ditionemfâluti omnium in commune confule»
rètur.Quibusetfi diu non fine pertinacise fpecie
refifteret preefeftus ;ad extremum tarnen paffus
efl animura fuum expugnari.Itaque placuit peti
colloquium cum bofte. Cut primumoblataeft
arcisdeditiocapitibus, boniséjuefàluis . Quod
cum Geufij abnuerenl, poftulantcs tarn vitam
quàm fortunas obfeflbrum omncs fiio arbitrio
permitti; rurfiim obfèfsis animuscreuitex peri«
culo . Qiii manu pro falute decertandum fibitu-
tius fimul & boneftius rati, mox deintegro tor-
menta snea in hoftem difplodere aggrediuntur.
Contigit ergo decurionis cuiufdam , hominis
ftrenuijCtîm in arcem inuadereniteretur, fron-
tem iftu globi ferreidiuerberari.Quo ille vulne-
reacceptoftatim mortuusconcidit. Igitur cum
vidèrent Geufij, fiquidem vi expugnanda arx
eflèt.eam viâoriam fibi minime incruentam fo-
re, fubfidium quoque quod in boras exfpeöaba-
tur jomnino antevertendum fibi efle ftatuerejnt;
mitiore confilio vfi, & capitis periculo obfeflbs
libérantes , arcis deditionem cum ijs paftifiintf
Marino ipforum duce difertè & conceptis ver-
bis iurante,omnibus qui in arce effent tam eccle-
ilaAicisquamlaicis ( nemine prorfus excepto)
vitam incolumem feruatum iri, feque eos om»
nes libéras ex arce dimiffurum. Cxterumbona
qufcumqueinibireperirenturjviâoriin prçdani
ccffura iam conuenerat. FaAa igitur eft arcis de-
ditio paulopoft medium eius noâisquf fextum
diem calendas lulij proxiinè fequebatur.

BI Pot-

10 HIST. MART. GORCOM.
Cap. pOrrd durante adhuccolloquio, quiim vi-
i:\' vni. X deret Fratrum Minorum Gardianusarcein\'
iamiamhoftibusdeditûiri , habitum profeftip-
nis fuse rurfum feinduit.Fecerunt idem eius iiorl
tatu & cceteri fratres. Siquidem pljeriqueeorum
religiofulT) hàbitum depofuerant eoconfilio, vt
ne veftitu notabili apud hjcreticos odiofb ac tan-
tum non execrabiii,periculum vltrdfibi accerfe-
re v;derétur,potifsimèveróne,dum in arcis de-
fenfione vatièoccupantur, ab IioftibusconTpe-
öi de induftria prç alijs bombardarum idiibus
peteremur, fed indilcriminatim squo periculo
cum cœteris propugnatoribus verlârctur.Neque
verd legevHa vel conftitutione vetitü eft veftem
mutare\', fiquando iufta necefsitas id poftulet.
At ncqueillisfaöiruiceerant exêpla,nedome-
ftica quidem. Nam quinque martyres Fiancifca-
ni , quos anno 1:20 ïjuente adfauc B.Francifco
Surms i^arracenioccidtrût,cum in eorum partes Chri-
tOKo t.(td fidem prsedicaturi proficifcerentur, quo faci-
i: -fë. Ia- liiisilkicvfquepeneïrarét, Cecularibus aflumptis
! KOariJ, veftihus , habimmruum religiofumadtempus
occuicaueiunt. Quorum pEuio poftaudito mar-
y tyno , B.i\'rantiicumcumgaudiodixilieferunt:

ISunc vf rèdi-etepoisü me quinquehabere fra-
rrcs. Ca\'tcrun! hofteiam arcem ingreCiuocui
tgnquam p^tt ntiori facile efîet Hngpios tenere
atqtieinrei no(cere , ron putarunt viri religiofï
lus religionis habitum vitrà cifsmiulandum efTç,
quando etiam pioipi\'a Catholica religione vide-
bar:t fibi tiïox decertandum fore.Suis ergo vefli-
bu? refumptis aliusalijpercata Chriftiano more
confitentur,in hoftium exfpeÖatione pofiti, vt
reconciliattone fiiper deliÓis etiam leuioribus
accepta,purgatis & ob id paratioribus anirai? fç-

uos

LIBER PRIMVS. «

OOS hcereticorum infultus Tuftinerepoflent. Fa-
öum hoc pié imitati funt fecnlarifi quidam;quos
etiam Nicolaus parochus participes fecit facras
-coramunionis corporis Clirifti , quod lüe pia
follicitudine é templo ciuitatis in arcem detule-
rat,ne perJudibrium ab hsreticis, qu^ ijs irnpia
confustudoeftjindignismodistraäaretur . In
fummaomnesferequotquotin arce erant, qudd
hoftium fidem meritd fiifpeöam haberent^ita (ê
comparant,velutrtatim morituri- PondGeufij
jamiamillucingreilijrijiteruin atqueiterumilvn-
fîîfsimè promittur.t pafta iuratn fe (éruaturos.
ïpft eorum dux Mannus rurfus ad ituroitum
poftg dextram vni eorum quiintus ad portam
I\'iabant,Heflelio Eftio porrigens, ha^c verba pro-
locutus eft;Nolite metuere, Quod proaniijpro-
ri\'jicto etiaoî nunc, fidemcjue meajn ciim iuieiu-
rando obilringo , me omnibus qui in arcc uuit,
minoribus atque maioribus, & tam ecdeljafîicis
qU7.tn laicispaäaomnia fecîiAtiuum . Tanriim
. opuSjVt pnuiulumadhuc ifticUibhrratis.Qijo di-
äOjCum iuisincrogrefsus, coijicorones quotquot
inarceerant, in hypfthrium iuptrius . Erat ea
planiciesinarce media fubdiahs quadrata.Tum
illucquoque mo.v impetu ingrcfsi milites inllar
rapF.cium ferarum in captiuas irruunt , vcftes
fingulorum & loculos fcrutarun , fi forte quid
nummorum illiap^u i fe retir,iii!senr,vt id totum
aurerrenr.iTiter hus inilites er^mt non paud, qui
muho anteprupt« rkcfaui ÜaiiiwiB KcgiaiHijue
niaiePtatern m exilium v^l puin ruerant, vci mc-
Uî (ponte diileisera t. Hoc gemis inn;ft!fi>imun.i
iamindeabinu\'.u c<ipV!Uitat!s feufcre viri eo !e-
fiaflicijpnecipue verd Frntres Minores , quos iUi
inclementer admodum atque indigné trahent<5t
ß j cxagi-

pr——

! 22 hist. mart. gorcom.

exagitantescjue curiorsimèfcrutabantur ,pecu-
niatn apud eos quaeritantes, qui fuo inftituto ac
profefsione pecuniarum aded funt inopes,vt ea-
rum etiam contaôu abftineant. Sed enim aufer*
re ab eis quod non habebant.nulla vi potuerunt,
Prœ cseteris autem Vicegardianum nomine Hie-
ronymum, grauem atque honorabilem fenem
(obidfortèquo\'d Gardianum eum efsefufpica-
rentur)infefl:abant, prehenfo peÖorecumvio-
lentiatraflantes 8c vexantes hominem, vt ab eo
nummos, quos pauper Chrifti nullos habebat,
cxtorquerent. Non multo poftcaptiuiinculi-
nam omnes retruduntur. Inde rurfum aliquanto
pdftpropellunturin atrium quoddam amplum
&rpacio{bm.Hucingredicnti Marino, &(quofe
viöoremacterribilemcaptiuisoftenderet) ftri»
öumenfem fublatum dextra tenenti, quidam
Gorcomienfis ciuisvr à CU Tl militibus inarcem
inerefsusaccenfumfunaiem cereum( quoniam
adnuc nox erat)prasferebat,his verbis vfus : Eo-
dem prorfiis modo , vt nünc ante dominum Ca«
pitaneum,ince{si nuperrime publica in fupplica*
tionecumhacipßi teda ante fanâum (acramen-
tum. Atque adeo quartus ego hanc arcem ingre-
di moddaufus fui. Hœc ille non minoriimpieta-
te quam impüdentia palam apud captiuos ciues
fiios iaôabat,manifeftè prodés vel deteftabilem
hypocrifim fuam ,vel infignemanimileuitatem,
quiinretamgraui Scferia mtra tam breue tem-
poris (pacmm,quod à fefto Corporis Chriftiflu-
xerat,tam (êfui difsimilem fibique contrarium
oftendifset.Quamquam quod ille verbis, id alij
plurimi per idem tempus fa^lis & reipfa decla-
rarunt^quando tanta facilitate , feuleuitatepo-
tius^quantam nemo làtis mirari c^ueat^diuerfam

abea

liber primvs. if

»b ea quam antècolueratit,rcIigionem vel admi-
(èruntjvel etiam obuijs,quod aiunt,vlnis ample-
xati/unt.

IN atriomemoratocaptiuorum omnium no- Cap.ix.
mina calamo excipiiitur, traditurque defcri p-
torum catalogus in eorum manus,qui inter ciues
feu deprauatœ (èu dubias religionishabebantur
prxcipai. Siquidemin vicinumconclaueiamé
ciuitateconuenerantcum nônullis alijs duopri-
marij fenatores , tam nouicia: religioni quàm
Geufiorum fadioni non parum addiâi. Quï res
etfi tum quidem captiuos lateret, vehemens ta-
rnen ijs eratfufpicio.propterea poftulanfiia no-
mina,vtquoniamnouisiilis holpitibus erant ig-
noti, nominumdefcriptorum catalogus ciuibus
exhiberetur,quorum mdicio proderentur,fi qui
forte ex eis aliquando illius faiiionis homines
diclofaâôuegrauiiis laîfilîent. Eam fufpicioneni
resipfaconfirmauit . Mox enim écaptiuorufn
grege nommatim euocatur vnàciim filio virqi»i-
damegregiè Catholicus, TheodorusBómeruS,
cui.quod hœreticorum pernouiflet ingenia,idf m-
que fidem eorùm meritd fufpedtam haben&bj
neudquam piacueratdedirionem fieri, Huicau-
tem pra; alijs erant infenfi ciuesGeufij, vel qubd
eum fibi fuisque conatibus aduerfantem fœputS
experti fuifrent,vel CO niflXllTiQ (!|UO d ipfum <\'(T€-
(cirent ,qui pridiè Geufijsinfiumineantearcem
&ciuitatemruperbè velificâtibus,compilatoren
illos templorum & fàcrorum cülicum furrepteJ^i
Me-alta voce inclamauerat. Non idquidemîw-
meritd.Namque huiufmodi fe faiutationibus\' dig
gnos efse reipCi illo ip(b temporis momento «ic-
ciarabantj, dum fàcros calices impuristnanibuS
B 4 jf-

in altumtollentes propalam è nauibus oftende-
rentjatque ijs, vt olim facratis Del templo vafis
d«», s Babylonij rege Balfafare ad profanascompota-
tiones detefi-abili fäcrilegio in oculis omnium
abuterentur,& facrum vexillum, quod Ecclefia-
fiicisfupplicationibusprseferrifoletjinrummita-
te mali pro ludibrio collocatum haberent. V e-
runtamen taliacum publicefaäitarent , audire
hoc quod erant^quodque efse fe faöis euidentif-
fimis monftrabanr, no ueruntiquin verd verisil-
lisappellarife nominibus tulerunt acerbifsimè.
Memoratum igitur Catholicum virum peculia-
ricarceriniancipatumnon niulto pdft , contra
datam & iuratam non femel omnibuscaptmis
fidem in medio ciuitatis foro fufpenderunt, ad-
iunäo ei alio quodam ciue Catholico . De quo-
rum iniufto uippUcio dicemus infra plenius.
Porrd ad captiuos in atrio pofitos multi ciues
hfreticiex eorum numerOjqui dudum Catholi-
cos acerbis odijs infeÖatifuerant, per interualla
accedunt.viöis petulanter atque hoftiliter inful-
tanteSj&cumexprobtatione minas ingercntes,
quorum alijs eo tam bello , vt ipfis videbatur,
fpeflaculoabundérecreatis ac recedentibus, alij
fimiliterferecreaturimox fuccedebant. Ca?te-
THm in viros Deo (acratos prjecipuè, id eft facer-
dotes Sc monachos, illi maledicentiaefiiffi virus
exfpuebant. Inter hiecpraïfeiius arciscaptiuo-
rum vnus.interr ogatus a quibufdam quare lanta
animi obftinatione arcem defendere ^cferuare
voluifset; refpondit id eo fe fecifse, quo fidem,
quaRegicum iureiurando obftriöuserat , in-
uiolatam feruaret . Iterum interiogatus quarc
gregem fa cerdoium ac monachorurn ad fe in ar-
ccmreccpirset,rt/^)OEdaiilosfibi bontsamicos

efsc

liber prïmvs. tf

ftise, eocjueadfs confugifse , vt vitam fâJuam
baberent . Bonis amicis periditantibus portas
occiudi minimèoportere . Tertid rogatus, cur
fratres ipforum [oannera Maicicanura & Bar-
iiardum Sartorem extremo fupplicio affeciisetj
refpôditpcriuftitiam publicainidabsfèfaaum,
atque ira pro fui officij ratione facere fe debuifse,
quippe qui adminiftrator iufticiae fuiiset eo loco
conftitutus à 8. ege . Fuerat autetn in hos duos,
propterea quod in fuisccdibushasreticosconcio-
natores fouillent, ex fèntentia Regij fènatusgla-
dioaninnaduerfîini. Illumigiturèveftigiocom-
pedibus duràconftriûum oneraturnque fatelîi-
tes in carcerem abducunt, ne vxoriqui«lem per-
miflappteflate viruînfiiura accedendi, tametfi
iam prœ totmoleftijsincommodavaktudiueai-
feéïum , vt vxorisfolatio acrefocillationema- i

gnopere opus habcret.Erat autem reuera vir ille
& Catholicae religionis imprimis obferuans , Sc
hominum ecclefiafticorum amator. Cui portes
Geufiorum prçfeiSus taie perhibaitteflimoniû,
vtdeeodiceret ad quendam ,eflceum adeo in-
fignitcr atque intimé Papiftâ, vt fi cor ei diifcin-
deretur, nilprœterfâcrificosScmonachosinibi
reperiretur . Neque bac in parte marito cefsit
Vxor,pietatis admodum ftudiofà mulier,8c (ân-
ôimoniahum aliquot filiarum mater.

T Am verd dici non poteft,qu» conulciorum Cap.s.

tela, quamquefeuasatqijcatrocesminasho-
inines ilhimprobi & ab omni humanitatevacui
m mifèros captiuos, qui fide ipforum freti (è de«
diderant, ac potifsim lim in facerdotes ac mona-
choSjCertatim cumulatimque contcwferint . Si
nos,inquiebant,in veftra eflemuspoteilate;nul-
\' iam

mmm

tt hist. mart. gorcom,

lum profefitiö tormcnti genm opinione veftra fa»
«ÎS effet acerbum & crudele nobis excruciandis
atque 9 medio tollendis.Certè viuos nos ignibii»
exurendostraderetis. Quo circa vicilsim vos co-
gitate,quas nunc pœnas daturi (ttis. Nam veftrat
nunc vices aguntur . En videtis 8c experiminj
manifèftam aduerfum vos Deivindiâam ,qui fi
nobifcum non eflet , & pro nobis non faceret^
quonampaâto fieri queat, vt nos numero tatiï
pauci arcem tam munitam caperemus ? En quo-
modo vnus noftrum fuper^ & in fugam vertit
mille veftros? Nempe quia receftiftisà Domino
Deo:Ideo ab e<? noftras in manustraditi eftis.An
non oöoni autdeni noftri totas ciuitates in fuam
redigunt poteftatem ? Nimirum ip/anuncexpe-
rientia fatis vosdocet , compleriin vobisiram
Deij&graues iHas comminationes in fcripturia

}5ra:diûas;eo quod in lege eius nolueritisambuf
are.Nunc ergo tempus eft,vtmeritaspœnaslua-
!tis.Sicilli barbare fimul &impiö mifèrisinfujta-
bant,noncogitantes fe tanquam flagella Dei Sc
virgasfuroris Domini, quibus ille procaftigan«
dis popii|i fui peccatis ad tempus vteretur,ad ex-
treniumproijciendos in ignem diabolo Scange-
lis eius prxparatum .Quid tamen illi ?liud iftiuf-
modi verbis , quàm Catholicos efl"e populum
Dei,cuius paternisflagellis emendati, velut olim
Ifraelitîc, tandem promiffam capiant hîeredita-
fem;fè verd ad eorum pertinere conibrtiû often-
(iunt, quosàfperegnieaileftis alienos atque pa*
lernse haereditatisexortes,vel in hoc feculo diui-
naiufticianegligitjVt in future grauiris puniat,
Vtl huius quoque vitç malis op prelTos led incor-
reâos,ad gehennœ fupplicium tranfmittit num-
quam finiendum.Qüales olim fberc , per quos

fubind«

liber primvs. tf

fubindc populum fuum affligi vbluit Deus^
^gyptij,AffyrijjChaldïei ; qualis Antiochus il-
le, cui pofttemporariampopuliludaicicaftiga«
tionem, quam per eius immanem fkuiciam mi-
fèricorditer & iuftè Deus exercebat, feuerum at-
que intolerabile Deiiudiciura mox adfuturum \' Mach,
fortifsimi martyres , quos exquifitisexcruciabat 7\'
pœnarum modis, inter ipfa tormenta diuino fpi-
ritu moti non tacuerunt: Quales item qui pofte-
rioribus (êculis poft primos illos Chriftianse fî-
deiperfc-utores ecclefiam permittente Deo va-
ftaueruntjGotthijHunnijVandab, Longobardi;
Qualisdenique ipfe diabolus cum angelis fuis,
qui poft confummatum opus multifariœtenta-
tioniselediorum Dei,in ignem sternum Gbifui^
que paratum mittetur. C^amquamquod de fua
admirabili virtute & cslefti auxilio iaftabant,
plané ridiculum eft.Non enim ciuitates vi expu-
gnabantjVt bine eorum appareret fortitudo : fed
ab amicisfautoribusqjuefuçfadtionis, hsereticis
inquam ScGeufijs,quorum ingens vbique copia
fuccreuerat,apertis portisrefiftente nemine paft
fiminvrbesaduocabantur . Hoc fi vrbes expug-
nare eft Ôc fortiter agere, ita quidem (ânèeos,
infortiumvirorumclaffereponemus . Atverd,
duni ita vt dixi,Geufiorum quidam captiuorum
miferi» jlludunt, .ilij nihilo mitiores perhypo-
crifim rogabant priores illos,ne tantopere viâis
infeftieflent; Futurum enim vt in ipforum fen-
tentiam partesque côcederent. Tum rurfus illu-
foresillivuîtu adlenitatem compofitoi Ofiid
faciantjinquiunt, bonoribus eos omnes ornabi-
mus.Ajium in hac ciuitate publicum ecclefiafté
faciemus : alium atque alium alijs in lociseidem
muneri prœficiemus, aut certè ad alia officia dig-

nitatcf-

»S HIST. MA .^T. GORCÖM.

nitatesqucprouchemus. Inter h^c hfreticorum
lodibriacaptiuorura nemö\'verbum edidit, £èd
cxemploagni illiusimmaculati,quicurn ad era-
cem immolandus duceretur,nó apcruit os fuum,
omnesfilentiumtenueruntjVelut &ipu moxad
, ianienamabducendi. Elucebat auteminter eos
coronafratrum Minorum vnaconfidentium^an-
te quos inftar g^llina: pullos luos protegenris
pofltus ipfa tenebat principia pr3;feftuseorurn
NicolausPicus Q^i &primus omnium pafsio-
niscertamenaufpicatus eft.Eratinter facramlli-
pelleailem,quf in arcem allatafuerat , tabeila,
qua porrigi folet olculum pacis. Earn miles qui-
dans arreptam petulanter magnique vi vultui at-
que orireuerendiPatrisobtrufitillifitque. Sed
iile nihil hac militari iniöler/tiaconmiotus , vul-
tum Icrenum, & gaudenti magis quam dolenti
fin,ileni tenuitjoequeomnino prodrats mentis
indicium inter tam graues barbaroru-n minas»
terrores,8< contumeliasconftiturus vllum dedit.
Parem animi tranquillitstem feruarunt V Vilha-
dusßc Nicafius Minoritse. Quorum VVilhadus
quondam Dania,quasilUpainaerat,abhcertticis
pulfus , in Belgium velut azylum fe receperat,
iam^ue extremam sc propé decrepitam agebat
artatem.Hiduo viriper totum id tépusquoai-
uerfum captiuos incondita; terribilesque Geu-
iiorum voces perftrepebant, perinde vtin iugi
conuiuioautfuauilymplionia, quietifecurique
fedebant J tantum ftatisprecibus legendisil\' pise
meditationi, quod alias la?pissin.èfacere f liti,
va-antes : vtin cis perfpiruèverum app\'reret
Preu. ti. jJUid ^alomonisjNon contnftabit iuftum quic-

Quid ei accident,
( *

Eo

LIBER. PR! M •

EO tempore GeuHj quidam r.^od«/

ftec|ne àcnptiuisacimoniti rui\'îènfîù\'\'a\'?dî,
quo vitam ipfisinccîamém
rant/efponderunt : Si vitam lolam psöi furîîù^t. ;
Veftibusigitur rpoliatos,scveiut Adamunlpefi^
tus hudos hinceijciemu^. Ita alijs alia loqueLö^
b\'isjdumeorumquifque velut ex authoritate diL
ceret .SccuiufquefententiaruffrEgij pondus ha.
bere videretur;in ancipitirescaptiuorum ftabat, ,
& fpeiquidcmpermodicumafïulgebat, metus
Verd terrorisque plurimum miièris incutieba-
tur-Metumaugebati-timufculus, tametfifalfus,
cx ore C euîTj cuiufdam natus. Nam is vni capti-
üorum,qui fe nonnjhil à (bcijs abiunxcrat,vulra-
que mœftitudinem dirsimularat, quafi de capti-
tiorunj numero non effet, fecretd ac fèrid affir-
mabatiam decretumefl"e,vtmonachi St facrifid
omnesquamprimum necarentur.Ea enim gratia
nuncium feftinatd miïïlim efie Dordrsfurn ^ qui
carnifkem inde accerfat . Reliques Brilam ad
Comitem abîegâdos eflé,vt de jîs ille pro fua vo-
luntate ftatuat.Primiim hoc Gardiano , cîeinde
Vtrique Parochoabeojcui indicatum fuerat, nû-
ciatur.Gardianus ba:caudiens,ac vera ratus, nul-
lum tamen neque verbum neque fîonum edidic
iiominisconflernatiifed folicam vukus conftan-
tu\'n feruanSjtantiim oculos humi defixos tene-
ba*j_vidclicet obtutum auertens ab ijs qui circum
ft pontifremer.tesatqueinfuitanres inamœnuin
acgraue captiuis fpeÔaculum exhibebant . în
bac vuitus atque animitranquiliitate tantiimcaî-
leftia contem plari,cum Deo colloqui, fefuosque
€ius prouidenti^ contradere , deriique marty»
fium tacitus meditari videbatur . Porfd Leonar-
dusparochus&ipfe vttltuqijaaf^rr

3à Hist. MART. GÖRdÖM.

tatofblitum viriüsanimirobur &fortitudineni
prœferebat. Sed nequeprorfus defperabat (ê li-
bcratum iri, propterea quod multa humankate
(iepefuiffetvfus erga hsêretîcos, quos ab errore
prius ad fidem catholicain reuocatos interuentu
fuopius paftorabincommodis & mortis fuppli«
cioliberauerat. Inter quos Anabaptifta quidam,
cum ante annos quadraginta profano fuoe feftas
Jauac^o retinâus Auflet, eamque obcàufâfn in
Vinculis habitus,aliquat)do de capite periclitare-
ltlr,eotiimirum fiipplicio pleöédus, quddillius
feâf hominibus Catbolicorum Principumedi-
ôis conftitutum erat;optimi fui paftoris opera ac
pia follicitatione periculo mortis exemptus , &
venia criminis impetrata liber fuerat dimiflus.
HiCjVt alij multi, arcem poft deditionem ingref^
fus ad captiuos, velut ad publicum fpeâaculum
accurrit. Leonardû intercaptiuos vt vidit,adijt,
quafi fortunam viri miferatus , Leonardus quo-
que,quahtum locus & res finebant.cum homine
colloquens , mutuam officij vicem ad euaden-
dum praefenspericulu repofcerevifuseft. Quod
ei (ânè vicio verti non debet, cum viri prudentis
fît nec temere fe periculis obijcere , nec humana
fubfidia quibus ea pofsint euitari , negligere.
Quod vel vno Pauli gentium doÛoris exemplo
inonftratur,quiquovim boftium euaderet, fe-
(^ue ecclefif feruaret,modd fugiens per murum
in fporta demittitur, modd fe ciuem efle Roma-
AS.p.ii num exclamât, modd fe Pharifieum profitetur,
mpdd C^farem appellat. Cs-t^rum ciuisille,
quern dixi, fiue qudd ad priftinum errorem re-
lapfUs effet, vt procliue eft illi bominum generi
acl vomitum reuerti,fiue qudd ad fidem Catho-
licam non cx animo fuÜT« cóuerfus, fed tantum

pro

p^a____

tTBËÜ PRtMVS.
pfóre 8f tempore ita fimulafTetjacceptl benefici)
gratiam parui pendens nibil oinnino profuit,atf
neqüidemjVt prode{let,operam dedit. Alt&rvé-f
rd parochUs ï^kolaus Poppelius palïente depref-
fo^jue vultu conftcrnatum non mediÖcfiféY aftt-
mumoftenderevidebatur. Poteratque hoe tri-
bui timori.cuius prcealijscaufam habebat, qudd
multos malos roalèfibi veile noflet , proptere»
quod in concionibus publicis magna libertäre
cum pari acrimonia vicia hominum caftigare,
>rîecipuè verdin fèâas feäariosque inuehere fo-
itus eflet.Quod & fi ita fit,minimè quidem id ei
Vicio dari debet , quando timor eiufmodi ita
naturalis eft,vteum àfe prorfus cxcludere nó ßt
in hominisfitum poteftate, etiamfi quàm maxi,
mèrationisimperiumin auxilium vocet. Ideo
namque & Chriflus omnium martyrum caput
8c Dominus tale aliquid volens afi[umpnt,vt eos
quibus ifta nolentibus accidunt, fuo folaretur at-
que firmaret exemplb. Quamquam ego de Pop»
pelio magis exiftimo id ei accidide , quodviris
fortibus rolet,qui perpen(â cum ratione pericuH
^agnitudine , cunäanter ac trépidé certamen
ineunt.Atin ipfà congrefsione & pugnavirosfc
pra;bent; comràquàmtemecarij &ftultéauda-
Ces facere (blenJC. Itaque ilia Poppelij trepidatio
vultusdeieôione indicata (vt meaquidcmfçrt
fententia)non aliud quàm inftantis pugnfe pçah
dens quœdam rheditatio fuit ; qua nimirym hint
fuarum virium imbecillitatem copfiderando,
indeverddiuinœ virtutis opem fperando atquç
Jnuocando, ad agoné martyrij cautçprouideiae
pr? parabat.Ignauia porrd molliciefque animj
^uàm ab hoc viro longè abfuerint,primUm illu4
«td3yauit,quod paulo imwogatu« aquo*

p HIST. MART. GORCOM.

dam,licirnrtine effet Orangjo in prœfènti nego-
doiurare, ßoiplidtcr refpondit id citracuîpam
mortafis peccati fieri non po/Te.Sed multo etiam
magis poflearobur animi eius prodidit iIJa co-
ram hofttbusfrementibnsac prefentem mortem
intentantibosapertifiimafidei tatholicœ confeG
fio,de qua in progreflu ditemus,

Cäf.

iîi. >4:<>erutn nihil mirum , fî captini quibus

^^ fiium ob oculos vertebatur periculnm , ti«
mere & expallefcere viG (bnt , quando & ex ijs
quiiftorummifèriffpeaatoresaüabant , non-
nullos vidcreeratcoloreatque habita vultus ni-
hilolaetiori, ßiiicet animi doloreprefsimanife-
ftum indidnm praeftrenie : fea^uöd humane
nii(èratioö«s affcÔu prafentem cafum ciuium
fiionimgrauïter ferrent , leu quod parem fibi
qooque cam illis fortunam ab hoftium perfidia
metaerent , & certd njetuendam efle vi derent,
/ï|i%cèquodf»aîfai conlcienria torquerertur,
Vt qui barbare rtiilitc in ciuitatcm ita temere ad-
itaiflbtotciticsinnoxiosjimovirosoprimosin ex-
tretnum vitç difcrimcn adduxifîent.Ncque nunc
cos dico,qu> faßioris S: ftâf ftudio Catholicos
oœnes odersritjHi narnque tunc, vti fuarum re-
rum fiiccefiu vehementer exfoltabant, ita (quod
antèdixi) captiuisperqoàm petulanter infultà-
bant : Sed de ijs loquor qui (èu refté feu fecus in
anirno de relir ione {ent!rent,eam tarnen ita cole-
bant, vt irprimisfui fiatus acpriuatsé vtilitatis
&commoc!orum rationembabcrentjinterim ex-
terna fpecierragnam ad omnes homines huma-
nitatem oftend entes . Erat inter hos fenex qui-
damCcuiusnomini parco ,neperfonaminfeâari
Vidcarjvir confularis & honorattis>red cuius ani-

miic-

lieer primvs.
ïnileültatemmutata reJigionis tadesatqiie irii
modicum omnibus placendi ftudium iam non
Temel coarguerant. Nam primo Geufiorum tu-
multujqüiinciderat in annumI5<5(S, cumquartis
ferijs (ub vefperum auditor ordinarius &cum
primis Tpeaabilis interefibt concionibus bsereti-
cis,qu3e habebantur in domb quadam extra mos-
pia ciuitatis in eum vfum Örangii authoritatead
in(brhorreitumukuarièconflruaa(nequeenim
intra ciuitatem ijs concionibus locus impétrari
tuncpötuit, Orangio licet pr-o Geufijs grauiter
inftante^fed viriliter obfiilentibus cum vtroque\'
parocho ciuibus Catholicis ) idem ipfe tarnen,
quafi vielinter religiones nihil e/Tet dilcriminis,
vel in hominem alium repentè fuiiTet mutatus,
poftridicjid eft^quinta quaque féria primo dilu-
Culo in ecciefia Catholicorüm inter primos ho-
noratiorifedendiloco occupato confpiciebaturj
mife fäcrificio quod Iblemniter ea feria pro ve-
neratione fanäifsiini corporis Chrifti ex more
ccclefiïe caïiebratur, fingulari quadam Tpecie de-
üotioniis intereratjluinninaria qu£e ibi de more co»
piosè folent accendi, fuis ipfè rnanibüs pérquami
oFficiosè accendebat; Denique quiecürnqueho-
mo veréCatholicus faceret,faciebat . Cum aü.
tem & locuples inprimis haberetiir, & fepenu-
mero primarij fenatoriè , quem bürgimagiftturil
vocant, officio funöus fuifïét ( quae dua; res au-
thoritatelneiapud vulgus prscipuam conciüa-
Uerant ) facilè omnium oculos animosque in fé
eóuertèbat, fiue in ecclefia Cathölica facris inter-
effet tnyfterijs, fiue profanis hEreticorum con-
cionibus fe mifcerct . Videbaturhocquibufdara
ad fbmmam prudentif faudem pertinere, fi glif-
ccmibus rcligionis caufa difsidijs ^ neutram in

C partcoï

> I

54 HIST. MART. GORCOM,
partem ita di{cederent,vt pro ea quam veram m-
dicarent,deuouere fe, aut omnino moleftiarum
aliquid pati in antrnum inducerentjfed pro tem-
porum atque hominum varietate fubinde in a-
liam atque aliam formam jfimnlando ac difsimu-
\' laodofeconuerterent, araicitiam cum omnibus

coîerent,auîcertècolerefefingerent,comitatem
apud omnes oftenderent, fauorem deniqUe fu-
um atque obfequium omnibus promitterent;ni-
mirum hoc paäo fefe ( vt quidem vidcri voie«
banf}pubiic3e tranquilFitati quàm optimèconfu-
lere,rcaera autem priuatam vkœcommoditatem
ac dignitatem captatis omnium fauoribusquam
prudentifsimè tuen\'fe atque ftabiîire arbitrantes.
Quamquam eiufmodi homines opinioneac fpe
fua fruftrari non rard contingit. Dum enim fin-
ccrè nihil agunt,fed ad plaufum & fauorem muF>
titudinisaâiones fuas omnes componunt, fît
fepenumerd vt detrafta larua, & deteâa ea mo-
rum hypocrifi,qu£eprofeöC)nec diu latere, nec
cordato cuiquam probari potefl:,tamquam vafri,
fiibdolijparum fidi,meri fimulatores ac diftimu-
latores vulgo male audiant , eamque etiam ob
caulàm omnibus exofi môritd reddantur . Vt-
cumquetameninterdum fucus fiat hominibus,
ea qu«|foris apparent, tantum intuentibus ; De©
certè,qui cognitor ac dilcretor eft cogitatronum
cordis,fueatah3ecfeu prudentia , feufapientia,
quam fpeciofb nomine politicam nonnuili vo-
Uc-!\' cantCnoscum apoftololacobo terrenam , ani-
maiem,diabolicam reûiiis appellauerimus ) pla-
cere nequaquam poteft;quia iuxta Pfalmiftam,
Tfal J2 Deusdifsipauitofla eorum cjui hominibus pla.
cent:confufi funt , quoniam Deus fpreuit eos.
Quandoquidem& Paulus Apoftolus, fi adhuc

homi>

LIBER PRIMVS.
fiomînibus placeret,Chrifti fèruus non efTet. Et
tamen eiufHem apoftoli teftimonio pàriter &
•exemple fapientiam iÙam fuam aftruere non ve-
retur poîitîcum iftüd hominum genus,quo\'d ilie-
feludsisludaîurajinfirmisinfirmum, denique r,(jgf. p
omnibus omnia faâum efïè dicatjVt omnes face-
retfaluos: quafîfaftum hoc PauUadfimuktio-
nem pertineaterroris, qua: Temper eft detéftabi-
lis,ac non potius adicondefcenfionem Si com-
miferationem errantium atque infïrmorüm.qug
in magiftro pietatis eft inprimis commendanda;
dam falua veritate nihil eorum prEetermittit,
quibus proximorum vel error corrigatur,veI in-
firmitas rubleuetur.Alioqüi, quomodo implebit
quod ipfe alibi docet,ab omni fpecie malaabfti-
nendumefle ? autquomodofectimipreconfen-/.T^?/. ƒ
tiet,quialiàs neque Titum propter ludœos cir-
cumcidi patitur,neque Petrum religionis in ne- G«/, a.
gocio quicquam fimulantem fuftinet, fed libera
voce reprehendit^Ille igitur de quo loqui cepe-
ram, quaficonfiliorum , quœ decaptiuisagita-
bantur,coh^cius,capitale!nijs fententiam annun«
ciatj&fpeciecondolentis atque confolantismo-
net,vt prœfentê caftim cequoac forti ferant ani-
mo,quando fpes non efTet fore, vt décréta femel
fententia reuocaretur. Vtnim autem reuera de-
Cretum id iam tunc fuerit,«n verdfic; decretum
fuiffealiquoerrore putauerit, incertum habeo;
Illud certü,neqüe huncvirum,tametfiauthori«
täte valere^urimum crederetur, neque aliorum
ciuium c^émquam, qui fréquentes eodem ad-
tientabaht , vel verbum pro liberationecaptiuo-
\'üm elcqui aufos fuiffe; quamuis ex ijs nonnulli
captiuorum faluti confultum ex animo cupere
Viderentur, Quodillis fanèprseteropinionem
C2 eucniî^

HtST. MART. GORCOM.
eurâk , vt quorum aduentumplaerique omni-
bus vottsexoptaruntjCos in vrbem receptostar»
graueshorpiteSiimötam duros dominosexpe-
rirentur, vt iam ne hifcere quidem pro ijs
auderent , quibus ex paûis adeo fanÛè iura-
tis incolumitatem deberi fciebant . Itaque fa-
öum , vt talibus portentis admißts omni»
reip, forma repente fuefit euerfa , ciüiümque
autboritasextinfta, non CatboUcorum modd>
fed eorum etiam qui fibi ab illis omnia diuer-
fa rperauerant,libertatem,pacem\', autboritatem
fiimmam.Quamquam h^c illis euentura ƒ1 Geu-
fiorumfidei fefe crederent,fatis fuperque pubii»
cisin concionibus préediôumfueratà Leonardo
parocbo j fruftra quidem), vtpote verba faciente
apud homines dudurfj affeûu & opinione con-
traria prœoccupatos. Cathohci verd ciues,quo-
rum exigiuus efiè numerus videbatur ( de ijs lo«
quor,qui non in arcem confugerant, fed in eiui-
tateremanferantjdelitefcebat plserique prœ me-
tu, quorutn eifi fortè vnus & alter familiaritate
quorundam Geufiorum frtti in arcem ,ac deinde
in atrium captiuorû irrepfiflcnt,trepidi aflabant,
ne verbo quidem aufi innoxiorum caufam ad-
iauare:nôi li (ànèdirsimilesPetro, qui in atrium
Pontificis poft lefum introgredus Dominum as
Jtm- magiftrum fuum fe nofle pra: metu difsimulauit.

Leonardus tune admonitus à quodam captiuita-
tisfi)cio,quàm non verégloriatus aliquando fui&
fetjGorcomij in tantum Catholicos hatreticis nu.
mero pra:ualere, vtfîngulishœreticis opponero
poffet denos Catholicôs;Certè,inquit,fefellerunt
me,Et verum hoc dixit. Fefcllerat enim bonum
\\irmn multQrum hypocrifis,

Iiftcr

paa

LIBER PRIMVS. rf

Iîîterhfficpor^ Tub oftauatn horam euocan- Ca?.
tur è numéro captiuorum ciuesduo cum fuis xiri.
Vxoribus, alter Spimterus nomine , qui ciuita-
tieratàlegationibus &negocijs publicis,penfio-
mrium yulg-d vocitant, alter eius filius loannes,
vtriusqueiufis licentiatus; pro quorum libera-
tione ^linteri nurus akeri cuidam eius fiiio
cupta( cuius inœdibushofpitio Marinusexce-
|>tùs fuerat ) magnis apud eum clamoribus ac
îtiuliebri eiulatudum fiipplicaret^promifsionem
^lutiseorumimpetram, {eu veriusextorferat.
His igitur abeuntibus fuam caufam alij captiui
•commepdant . fed fruftra. Mox-enim ijdemilli
redire ad captitiosiufsi fiint, impediti aut certi
<Jilaticonfiiioquoriindam,quosfeorfom incon-
daut difteptafle inter fe, quid de captiuis age-
fettir , iam antè commemorauimus . Cepit
tamen exmde capti«is nonnulla (alutis (pes
affulger« , qucid ilio exempio flefli pofle pras-
fe^i anim«minte!ligerent. Neque iam obali«d
fe retioeri arbitrabantuf , quàmvt.fiquid ad.
bucpecun-iaî f=e4ic]iium apud fe feroafTent , cx-
cuterentar , priu{qiuam abire finerentur % vel
(vt quidam dicebant ) iytron abquod , sefti-
matione prius fa€ta, foluere cogerentur . Dum
ad hunc modum captiuorom pendent animi,
■eaocatur Frattum Minorum Gar-dianus cum
omnfeusfois , & prEetereaCanonicwsquidam
R eg^laris S. Auguftini^id^mq\'ue lacrarum vifgi-
I num eiuld\'Cm ordinis monafterij prœfeûus . Bo-

ni nunoij q«ibufdam ea res videbatur.exiftiman\'
ïibus ob id primos er.ocari monachos"*,\' atqu«\'
adeoiiberosdimitti^qucid necpecnriâ eos apud
fe habere apii us fùfpicÏG diet & preciû ab ijs pro
«apitutn redéftione fptrari no poffet, vtquosad

C J ni£îv

58 HïST. MART. GORCOM.

inendicitatém vfque pauperes ede conftaret.Sed
longèfefèllitea opinio . Abducebanturenim in
conclaue c[uoddam,in quo feiunäi ab alijs aiïer-
uarentur.Qud cum intrarent, & fcalas ibi fortè
pofitas confpicerent,non aliud tunc quidem fuf-
picatifuntjquèmfecontinud fufpendendos. Ita
fpem temtiè 4 nonnullis conceptam fuperueniés
hicmetus ex animis eorum repenté profiigauit.
Diim in eolococuftodirétur, accefsitad Gardia-
num quidam Gorcomianus ciuis , ei (anguine
coniunftus, Is vt moribusleuis, ita religionein»
ftabiliSjprimiim aliquando Regi Catholico mili-
tauerat.&inrecuperandaarce Louefteina Gor-
comio vicina, quam antè Geufij dolo ceperant,
virilem acftrenuam nauaratoperam; fed poftea
Brilam, quando iam eaciuitas è Geufijsteneba-
tur,ne,rcioquoconfilioprofeöus , infufpicio»
nem vcnit,qudd Geufijs ad militism nomen de-
diffet . Quam obcauläm pauld pdft cum fortè
Gorcomium reuerfus efiet, ä praefeflocompre-
henfus & vinöus, Roterodamum mifiusfuerat
ad Comitem Boffutanunl ( qui tum cam vrbem
HifpanicoprjefidioCatholici Regis nomine te-
nebat) vt is Regia, quaperHollandiamfungeba-
turauthoritatedeillo ftacueret. Acfanècertum
erat capitis periculum , nifiGardianustumpro-
pinquorum precibus incitatus, tum maximé pia
hominiscommijerationeduftus, qudd eum ad
melioremfrugem hac via redufldmiri fperaret,
dante videlicet intelleöum vexatione, Rotero-
damum profefl:u3 liberationem eius fua apud
Comitem intercefsione impetraffet. Quonimi-
rum faiio \'probatum reliquit, quanto flagrarit
{ludiofiibueniendi eis, quos aduerfitate preffos,
ope atque operlfu» adiuuari poffe non diffide»

rct.

TTffirmm——7

fçt Cœterumviriileeopcriculolibcratus,vita;-
qmdememencJstionem nullam oftcndit, neque
deinde religionem Catholicam ex animo fedari
vifüseft:Quin potius Geufiorumfaö;ioni, tam»
quam parti potenîiori non muito pdfi fociatus,
nonnulîam inter cos autboritatem erat iam con-
fecutus.Sed tamen acceptitam infignis beneficij
non penitusoblitus,ad Gardianum , vti dicere
ceperam ,accefsjt, eun"tquebenignèallocutus,
operam obfêquiumc[ue fuum omne perquàm
officiosèad eius procurandam liberationem ob.
tuîit.At ilie,quamuis de religione nondumefset
f ropofitatentatio , liberari fe prorfûs renuit, fi
non oœnes fui fratres vnà Tecum liberi dimitte-
i-entur, Erant autem inter fratres vnus & aiter,
atque ij fortafsis,quibus ad capefeendam marty-
rij palmam animus poflea per ignauiam defecit,
qui cum vidèrent Gardianum prœ feac casteris
omnibus tam facile fî vellet,libersri pofse, dice«
banteirSicci\'ne nos,Pater,defères/Et erat qui di-
ceret: Tu nos hue introduxifti ; & nunc in d ifcri-
minepofîtosderelinques? Durum hoc iîlierat,
Scacerbnmauditu. Neque verdquenquam iuf
fu fuo vel (uafu in arcem introduxerat,Ted, vt efî;
ànobisinitiocommemoratum, pridiequàm in
vrbem hoftisreciperetur/ratribusomnibus po-
tcftatem fecefat,quo velient, 8c vbi fè (àluos fçv
re fperar€nt,dircedendi. Cumque fua fponte 3c
confîlio maior eorum pars in arcem fe conferret,
& tres modo laici in monafterio remanerét, Cum
quibusipfe quoque manere maluilset, vt qui pa-
tientise magis quam defenfionis arma fiiam pro-
fefsionem decere nonignoraret; àconuentu ta"
menfratrum , qui in maiori ac potiori numero
cojjfîaebat^abeise noluit: Eaque fola fuerat iilî
C 4J, caula

4Q hist. mart. gorcom.

cau(âpetendse arcis. Iterriro ergo(ôcijsomnibus
dilèrté promifit in hsec verba : Numquam futti-
rum putatejftatres, vt ego vos deferam. Neque
enim aliquando patiar me fblum liberari. Quin
hac me fponfïone vobis obftringp ; vobifcum in
omniteritationepermanfurutn me vfqueadex-
tremum huius vit® fpiritum, nec liberationem
mei ipfius vllam admifsurum,donec vos omnes
vnà meçum liberatum iri videam. Quod fi vel
vnus ex numero jidemque minimus mprte mul-
aanduserit.illiego mein morte fociumadiun-
gam.Duratetantummodo fi-atres mei, & yirili-
ter agite;confortetur cor veftrum , & fperate in
Domino . His atque huiufmodi verbisfratres,
imd filios fuos fbllicitus pater non tune folùm,
fed & deinde alias vfque in finetn fçpenumero
perbenignè piecjue conlblabatur.Sc vt çrumnam
prcefentem pro Chriftp & ecclefia eius forti ani-
mo perferrent, hortabatur. Csterum idem ille
Geufius, quiGardianoliberando fuampperam
nequicquaih obtulerat, poftea quendam almm
Francifcanum, fanguine item fibi coniundum,
qui rebus coquinarijs in cœnobio proîfuer3t(dif-

Îjenfàtoremvocant) intercefsfoné fuaècaptiv}0
iberum fecit. Sed hic fiue coaöus fiue fponta-
neus apud Geufios in arce remanfit , &cibari]5
-coquendis prœfeâus eft,infelix qui ollas iEgy-
-ptiorum praetulerit impropcrio feruorum Chri-

Cap ^^ P^f^ qu^m atrio cduSi mena-

chi in conclaue abierant, euocanturet am
al jjquotquot in atrio captiui reliqui erant, tam
Iaici,quàraccclefiaftici.Quicum nefcirent, quo
ducerentur , & (pcm liberationis adhuc animo

conce- V

^ \' LIBÈR PRIMVS.

COnceptamfouerent, duftorem fèquuntur non»
inuiti. At paululurn progrefsi vident (ê non ad
liberuin epreflum.vti fperauerant, fed in carçe-
rera duci, I ntrant igitur quo iubebantut; ac pra:-
fèntemcafuin patienterferunt. Vnqstantucn in-
ter eos homo prsediuesacdelicatus, dumad car-
çerem duci atque vrgeri fe yidet,ibi mifer ille ani-
mi fui rerum aduerlarum infolentis, & ferendse
Chrifti crucis admodum infueti rnoUiciem igna-
uiamqueprodens^manibusac pedibus obluâca-
tur;obluàantem \\ erd trahunt, trudunt, verbe-
rant milites,donecin carceremcompellant. Sed
non is fuit ex illis, quorum marte clarificandus
erat Devis & iiluftranda Chrifti ecclefia . Tune
\' alius quidam è numero captiuorum fumptaaa-
dacia Marinumaccedens& libera voce compel-
j lans, expoftulare cum eo cepit atque expone-
re,quod hasc qua: fierent, paftis inuicem confir-
matis neutiquam refpondereut . Proraiffam
i quippe omnibus & iuratam eiTe incolumitatem
j ac dimifsionecn . Nunc verd fe in carcerem de-
i trudinonabfque manifefta iniuria, acfideida-
tx Sc iuratee violatione Humfmodi faûa vi-
rum bonum ac ftrenuum minimè decere,
Cui cum refporideret Marinus , fateri fe ita
promilTum efife , eademque promiïTa inuio-
lata fe feruaturum . Atqui manifeftd li-
quet , ait ille , te promifsis non ftare , qui
in careere includis quos liberos dimiffurum
te dudum iureiurando confirmafti . Tuni
Marinus ; Exfpeöo , inquit, Dordraco quen«
dam mox adfuturum . Pront is retulerit ,
vobifcumageïur . Aded ne verd? inqgit alter.
Quid fi exfpèflatus ille nuncius referat nos om,
-nes agendos in crucemf At tecum inita paöio eft,

Tuan-

4.Ï î5T. MA RTT üfS
Tuffîdeicumcaptiuis arx dedita . Tu proîn-
.defidtfni, quam toties tamcfuefamaë nobis ob-
flrinxiftijibeî-are debes. PreiTusiftiufmodi ver-
bis its demum refpondit : Scio fateorque me fi-
dem dedifle. Et fi ex animi mei fententia rem ge-
rere iiceret, ilicd liberos vos omnes dimittereni,
Cîeteriim quia sgere,vt volo^non pofîum,çx(Î3e*
flandum vobiseftquicquid resferet. Ha:ced
commemoranda duxi , vt quiique intelligat,
quàm vii is fit fîdei ac iurifiurandi religio apud
hoc genus hominû, quifideiacpictatiin Deum
femel nunciura remiferunt.

•Cap. T Ntereadumbsecaguntur^ &captiuorum cau-
xy. là in difcrimine verfatur, mulieres in atrio re-

]ifl:œ,quarum inde abduâi erant vel mariti, vel
filijjCumde ijs nihil ad ipfas boni nuncij referre-
retur, fiifpicata: ad patibuium eos abftrafltos eC
fe, clamoribus & lamentis atqueciulatufc:mi-
neo doîBum vniuerfàm complebant . Aliaob-
fecrabat vt marito fuoadefse permitteretur; alia
deplorabat fijo fuafu filium in arcem venifsej
I Quœdam etiam nudatoac porreöo iugulo fè pro

d inaritoadnecemofferebat. Quibusetfiferidaf-

f: firmaret Marinus virosearumfaluos fore, non

j/ lamen illœ verbis eius fidem habere , ncque

I\' de lamentatipnibus & clamoribus quicquan^

i remittere , donec tandem captiuorum vnus

* (quem mpdo" dicebam ) in atrium ingrefsus,

jcum certd retulifsét viras non ad pattbuîum,
fed in carcerem duftos efee, dolprem earum ali-
quantum leniuiî,atque atrocem de patibulo /uf-
picionemexemit • EratisGardiani ex forure ne-
poSjidem cuius fupràfeci mentionera.Hic porrd
ciim à Marino (àUemimpetraf^et, Vtcarcere noa

teneretur

LIBER PRIMVS.
tenereturcumcîetefis inclufus, fed priori in lo-
co velut honeftiore cuftodia manere interim iu-
beretur,quibus poîerat modis annitebatur,vt ex
arce fefubduceret. Quod etiam adiuuante Dea
paulo pdft effecit. Cum enim frequêtes militum
cuftodiœ portas obllderentj, duos naâus comités
ex ijs quos poft arcem occupatàm fpeâandi cti-
riofitaseopertraxerat, altero eorum praeeunte,>
altero rub{eqiiente,per medios armatos cuftodes
exaâ£e obfèruationis caufa bine inde longo ordi-
ne difpoCtoSjà nemine neque agnitus, neque in-
terrogatus , reQavia in yrbem elapfus eft ; ta-
metfi erant inter illos, qui Scnofsenteum ,
pauld antè moleftiam exhibuifsent, in com-^
munem cum alijs carcerem propellere volentes.
Vouerat autem is pridie votum Deo , tunc
cum grauifsima efset arcis oppugnatio, &pro-
ximumexoppugnatione periculum . Vouen-
di erat hœc occafio, Recitabat pro confuetudi-
ne preces canonicas : in quibus ciim ad banc per»
uenilset antiphonam : loannes 8c Paulus dixe-
runtadGallicanurnjFacvotum Deocçli, &eris
viftor melius quam fuifti ( erat enim natalis ille.
dies SS. martyrum loannis & Pauli) cogitans
ijs fe verbis admonitum , quid in ea praefenti
necefsitatefibi faciendum efset, ad hunc mo-
dum intra fe cum Deo locutus eft: Si mihi dede-
risabfquetui oflTenfahincexire incoIumem,vo-
ueo melineisindutum facramjEuchariftiam in
fblenni eius fefti procefsione prseiturum , cum
prinuiin in.hac ciuitate Catholicam religionem
colere, publice licebit . Huic voto non temer$
acceptumtulit, quod 8c ante Cceterosomnes ca»
ptiuitatis fbciosKi& inopinabili prorfiis modoj
ócc^uodprscipuum eft, ilklaconfcientia liber\'

euafe«*

44. hist. mart. gorcom.

eual^rit, Deo nimirum ( vt credere parefty\'ta-»\'
Ü ratione pium eius votum coraprobante. Por-
rd rdiqui captiui, (blis presbyteris & monachis
exceptis , ac prseterea ciue quodam «gregié
Catholic© dudum multis criminationibus à
Geufijs impetito , cui nomen Gordiano Vof-
fid ( quamquam Scipfe poft aliquot dies dili-
genti fc^licitatione ftiœ coniugis, datis ta-
men priiis fideiui^oribus repetendi carceris
quandocumqueiuberetur, dimißus fuit) cum
diem\'penètotumjfpemque metumque inter du-
bij in cuftodia detenti fuifsent, vix tandem fub
vefperumpaftaproredemptione certa pecuni»
fumma,liberi domum dimittuntur .tametfi non
plane liberi,quando non fine iurifiurandicuiul^
dam obligadone permifsi funt difcedere. Qua in
re bis abhörte fides eft violata ; quod nec fine
precio,nec fineiureiurandodimiferit, quos vna
tantum exception« bonorum quç inarce reperta
efsentinterpofitajiiberos & inuiolatosfedimif^
furmn abfolutè fàndiéque padusfuerat. Quam,
quamlascperfidia ,ficum eaconfcratur, quam
deinceps in fäcer4ot?s & monachos ( quibus vti-
quecum alijs captiuiserât paâ-a communia)/ce-
leratifsimèdeclararunt,etiam humanitatis Sc cie.
mentiœ nomen meren videbitur. Quod quidem
ex hiftoriœ progreßu patebit . Noneftautem
hoe loco pr3Stermittendum,quod cum memora-
ti ciues dimitterentur, dimilsus fuit vnà cum eis
facerdosquidâXiodefridus Dunaus nomine,cui
«^rebrumlssfuHii nónihileratex caufà,quam alio
Jocoreferemuß.; vir aiioqui veladuerfarijsteftin-
fcüs, integerrimus. Veriim is,dum per meditam
-atriumcam alijsducitur,à nwlitibus folusipfe
rctinetur htjiufinodi occafione . Gorcomianus

quidam

LIBER PRIMVS. 41

qtiidam cmis,Geufias,qui illic fortè aderat, mi-
lites rogat, quid ita facrificum ilium dimitterét.
Quibus refpondentibus quod fatuus efset,ait:Si
fatis fapitjVt Deum facial, fatis quoque iàpit qui
, fufpendidebeat. Ö execrandam fceleratinebu-
ionis in facta my fteria blafphemiam. Quod tame
vtiperquam facetédiö:ura,itaiuctindè ibnuit in
aunbus rtjiiittim, vt eius gratia continue! Dei fa-
cerdos in carcerem reduceretur, pafsionisfirnui
& glorise cu ijs,ad quos reuertebatur, cófortiuni
habiturus.Ita videlicetapud impiosillosjvna fa-
tis idoneacaufa capitalis fupphcij vifi eft,iâeer-
dotem efse ac diuinorura myfteriorum admi-
niftrum.

POftdiniifsosciuesIaicos , Gardianus cum
fuis omnibus é conclaui, de quo llipra
diximus , edudiintetrum ac fcetidum fobter-
raneum carcerem detruduntur, in quern iam
anté duo parochi cum facerdotibus aJijs conieöi
fuerant.Erat autem fexta feria, qua Cfiriftianis
ecclefiae matris antiquifsima lege;vetitum atque
illicitumeft carnes edere . Cum ergo cœnandi
tempus adeftet, 6c fames captiuos vrgereî,adfç-
Tuntur eis carnes edeadœ.Sed easnemo omniuns
guftare voluit, vno tantum excepto fàcerdo-
te , qui & obedientiœ ecclefiafticse & Ca-
tholics profefsionis oblitus , turn ip(e ex ijs
comedit , turn alios , vt idem facerent , ts-
metfi fruftrà , hortatus eft ; quamui» plœjri-
qoe eorum prse inedia penéiam deficerent,qadd
poft nociurnos labores atque asrumnas totoillo
die nihil aut perparumcibiguftafsent.Non igna-
rabantillilâné^ vt erant inter eos virifacrarum
iiterarum pcfitifsimijOmneiqcreaturanj Dei bo-

nara

HIST. MART. GÖRCOM.

häm efTej^c mundis omnia munda. Sciebant etil
necefsitati legem eccledafticam non prafcribere,
Sed tamen ob duas caiifàs mihi videnturcarnes
oblataseonfiiltdrerpuifre.Primdm quödadefer«
toribusecclefis, atque in conternptumeccleïïa»
fiicae confuetüdinis oblatœ efTent (ficut olim pijs
i Mach. diuinîB legis zelatoribus abimpijs Antiochimi«
7. niftrisoblatam fuiffe pörcinamlegimus) cuma«
lioquipifciüm Sc aliorum efculentoruril haberi
foleateoloco abundèfàtis. Deinde quod apud
plebem ( ficutapud ludœos olim laudatifsimuä
ille fenex Eleazarus) ilicd fe per calumniam tra-
ducendosftirentj velut qui defeöionem à reii-
gione Papiftica facere iàm cepiiTent, aut certé cô-
tra tfuam ipforum doÖrinam & profefsionem
mctuinduftialiqUidcómififlent. Quceresapud
multos religionis in negöcio nutabundos, alios-
queinfirmiores, non leueöffendiculum parère
poterat. Itaque martyres hac fua conflanti recu-
îàtione, tum honori Dei, tum faluti multorüm^
piellmui Sc prudenterconfiiluerunt. Cœteriim
illequemdecarnibusedifïe diximus, etfipoft-
modum adhUc multa communiter ciim fänäis
.martyribus pafTusfuerit, non tamen ad metam
Vfque martyrij curfumpafsionisperdüxit, Iàm
autem captiui eo fe loco pofitos videbant, Vt de
liberatione vix quicquam fperandiim, at contrà\'
de morte, dequeacerbis cruciatibus fubeundis,
fêrid fibi cogitandum intelligerent. Quamquam
erant qui & mortem vehementer extimefcerent.
Sc fuppliciorum torméta non miniis quam mor-
tem ipfim reformidàrent.Quodcertèmirum vi-
deri nemini debet ; quandoquidem omnibus in-
fitum eft natura, mortem doloresque vti réfu-
giant. Sed ChriÜiani militis eß,ita naturales hu-

iusi

LTBER PRIMVS. ^f

lusmodipafsionesinfeadmittere, vt earum im-,
petu ad lilicita pertrahi fe non finat : 8c carnis in-
firmitatefictentari, vt fpiritus diuinœ\'voïuntari
per omnia promptus acquiefcat. Quoincerta-
mine quàm fuerit à noftris martyribm viriliter
ac ftrennuéde(iidatum,ex quo tempore ciuibus,.
quos dixijliberatisfoli retenti funt, eaquœdein-
cepseruntà nobiscommemoraöda , perfpicuè
monftrabunt;fi tamen aliquatenùs oratio noftra
rei dicende magnitudinem affequetur.Nam pro\'»
feâd nequaquam facilé mihi fuerit verbis exfè-
qui.quanta mata cum alias,tum prsecipuèGorco-
mianoiîlo in carcere tot noûes ac dies perpefsi\'
fint fandli viri, dum ad omnium iniurias expofl-
tijVilifsimicutüfque è grege militum nebulonis
fçuos incurfusaßidue aut exfpeâant aut tolérât.
Etenimtenebrionesilliac Satanse miniftri(Geu-
fios dîco milites, arcis prœfidiarios ) quoties im-
probè ac petuianter agendi libidine ftimulaban-
tur (quod quidem cratfrequentifsimum ) toties\'
earn, prohibente nemine,incaptiuisaffatim ex*
plebant. Feréautem àcœna cibo faturr, vinoque
madidi iftiufmodi ludo fe recreabant. Garcerem
ingreGii miferos verberibus excipere,pugnis ob-
tundere, calcibus impeteré trahendo, peliendo-
que, atque alifs, vt cßiquc libitum erat, modis
exagitare.Inter ha:c autem vibratisin eos linguç
iaculis, teterrima rnalediöa certatim eongerere;
Denique nullum contumelisc genus prsetermit-
tere, quo velanimos fùos homines nequifsimi
pafcercnt, vel captiuorum infelicitatem exauge-
rent.Impellebat eos ad hjcc facienda primiim vi-
ta fuse improbitasjiàm longa confuetudine verlà
în naturam : Erant enim plairique eorum pirate,
Cecarij,publicéfaciaorofi, Deinde odium acerri-

mum

48 Hist. MART. GORCÔM.

mum atque accrbifiimum , quo genus hocbo^
ininum in omnes Dei miniftros/ed potitsimum
in monachos deflagrat. QȔ namque fieri queat
Vtinqninatifsimœ ac perditifsimje vitîe homines
(Ifi tamen homines eos dicerefaseft) noninfen-
lifsimos animos gererent aduerfiis eos , quorum
in vita & conuerfatione iuum prorfus nihil ag-
nofcebantjfed omnia fiiiscum faÛis & moribuS
èdiametro pugnantia? Nam & Cain, vtteftatur
i.ïo.S» dileöusilleChîifiidilcipulus, nóobalmdocci«
ditfratremfuum, quàm quia opera ipfius mali-
gna erant,fratrisaiitem eius iufta . Vteniin nul-
la maior eft contrarietas , qüam earum quœ in
inoribus hominum exiftunt bonitatis & maliciç,
itemqueveia: religionis Sc fair3:;ficvtique nul-
lum inter homines odium infeftius acrius^ucj
quàin quod morum ac religionis caufa in bonos
exercent mali.Porrd his duobus,improbitatiSc
odio , vclutcumulus& complementum tertia
iam accefTerat impunitas defignahdi in captiuos
qua^cumquevellent. Eanimirum eft ilia effuJa,
efiVsenisquelicentia, roalisac nequam homini-
biis Temper nimium exoptata . Quamproinde
Chnftus bominus ad confimiles impietatismii
lue is, hiftros loquens , & horam ipforum vocat, 8c
poteftatenitenebrarum. Quae quemàdrnôdum
diuinœ difpeniationis confilio fuit ad tempus
permiiTa ludasis in filium Dei,ita non dubitamus
&iftisfuine permi(ram diuinitus in feruosDei:
quöfciücet hi Chriftocapiti fuo tamquainvera
corporis eius membra per pafsionem conforma,
tijfuturse quoque glorisecum eo conlbrtium me*
rerentur, Apoftôloeiusatteftante: Sicùmpati-
niufjÓc conglprificabimur,

Sed ad

LIBER PRIMVS. 4P

S Ed ad inftkutam redeo narrationem , ex- Cat.
pofituruseafpeciatim jpauloqueaccuratiiis,
quse prima ilia node lucifugae i li ac tenebra-
rum miniftri in filios liicis perpetrarunt, Fuit
enim impetus ifte , vt primus , ita grauifsi-
nius; & tempus ipfum nofturnum cumoperi-
bus tenebrarum apprimecongruebat. Cum igi-
tur large laucequecœnati eiïènt , diftentis cibo
potuque vilceribus, animum quqque fuum vo-
luptate fe digna pafcere & fatiare feftinant. Sur-
guntàcœna , & rapido curfucarcerem petunt,
ad captiuos irruunt , horrendis vocibus ae
vulcibus miferos percellunt, atque inter alia ter-
ribiliterexclamant : Abfcindanius ijs omnibus
virilia, nares, aures; deinde in crucem fubi-
gamuS idololatras iftcs ac Deificos . Hoc
nomine Chrifti facerdotesappellabanthomines
impij propter myfticam confecrationem. Intu«
Icrant autem illuc fcalas, quarum confpeâu ve-
hemens timer fufpendij ac mortis captiuisqui
hufdam incufliis fuit . Etfi non hoc confiUo
fcalas attulerant:, vt fufpendercnt quenquam,
fed vt ijs alligatos martyres nudos virgis
csderent, alijs^ue, quibus libéret, modis ex-
carnificarent . Nam virgas iam in eum vfum
paratus habebant. Tum quidam inter eos aup
dacia & (celere facile primus , cognomento
Niger, homo Gprcomianus, porrigi fibi fcalas
iïiöet. Quas cumadcarnifieinamappofitècol-
locafTet, diuino nutu faftum , vt eo quidam
accurreret , cum clamore nuncians Guiliel-
ïïiumTurcum( is erat arcis prœfeôi filius, pri-
dienequicquara à patre exfpeftatus ) cum co-
Pijs aduentafTe , iamque vrbem inuadere. lI-
UjCum rem ita Vt npnciabatur habere putarent,

D lacta

50 HIST. MART. GORCOM.

metu pauicii ab incepto defiftunt , 8c reHfto
carcere curfim ad mœnta contendunt hoitem
depulfori . Captiui interea refpirandi fpaGium
naôi , peccatorum fuornm confefsione , ac
matuis exhortationibus ad mortem 3c inarty-
riumfortiterobeundum fe parant , Sed tamen
(quod nec hoc loco pratermittendum eft) vnus
eorum , mollis nimium ac delicatus Chri-
fti miles , de morte cogitationem inanimum
fuum demittere nullo modo poterat, fed confer-
tiscontortisque manibus muliebri lamentatione
carcerem complebatifrtiftra eum Leonardo Pa-
rochoadhortante, vt in Domino Deoconfide-
ref,virilem animum fumeret, mortem pro reii-
gione contemneret, œterna pra^mia cogitaret.
Erat is qui iam antè non femel inter viros fortes
jgnauiam molliciemqueanimifuivocibus 8c fa«
öisiftiufmodi prodiderat. Cœterdm vt cogni«
tum eft falfumefle quod fuerat nunciatum , car-
ceremmoxrepetunt milites, concepfum& ali-
quantula mora fufpenfiim crudelitatis opusfe-
curioribus iam animis exercituri.Primiim igitur
omnium occupato quodam carceris anguloiu-
bent illucad fe captiuos figillatim accedere. C^ui
fufpicati fefe ibi omnes alium poft alium iugu-
landos , cum nelcirentquem primum vellent,
manent fuis locis,necquifquam accedere prope-
rat. Tum milites : Exatratisillis volumus , in-
quiunt ; leculares lacerdotes eo vocabuloexve^
ftitu defignantes;quemadmodum Francilcanos,
leucophasatos ( vulgdgrifeos) fimili contemptu
vocitabant.Ideo verdilloseuocantprimos,quod
apud eos pecuniam reperturos fe fperarét.Quod
de iftis fperare vix poterant,quos (cirent pro fiii
ordinis inftituto pecunias neque contreäare,nc-

que

LIBER PRIMVS. s}

que omnino" pofsidcre . Cséteriim ad earn mili-
tum vocem Leonardus ; pra;fto fum , inquit.
Moxque ad eos alacritér atque impauidè progrc-
diens Collum pe&usque fuum ipfe nudat, & ia
genua procumbensceruicem feriendam prabet.
Atillicrudelitatis affeftum auri cupiditate pau-
lulum cohibétes^pecuniam omnem luarn depro-
mere eumiubent. Leonardus ilicd deproinpta
ac tradita,quam apud fe hab(sbat,pecunia dimit-
litur. DeindeGodefridum Dunajum aggredien-
tes;oportet,aiunt,vttu nobis thefàurum indices.
Quanquamiftum quoque non diu vexatum. àfe
dimiferunt; qudd fcirent hominibus femifatuis
(qualem hûncîeftimabant)non foleretalia fecre.
tacommitti.Poft hune igitur venire ad fe iubent
prœfefium monaflerij virginum regularium S.
Auguftini, virum fenem 8c vitœ probitate fpe-
öabilem.Exqüirunt de thelàuro monaflerij.Ille
quantulum apud fe pecunise habebat, proferens,
nulliusalteriusthefauri confcium eflè fediâiita-
bat.Sedimprobiilli, nonmodd nonacceptisa-
blatisc{ue,qu5e apud eum inueniflent, fatianturi
Veriim etiam eXinde maiori cupiditateaccenfi,
minis intentatis extorquere conantur maipris
alicuius thefauriconfefsionem. Etvt prœfenta-
neœ mortis metu virum perterrefacerentjfclope«
*ùm admouent, velut iamiam in eum difplofiiri,
prodat occultas opes. Veriim ille neque dare
poîuit,quod non habebat, neque prodere quod
•^onfciebat; quando nec erat vfquam omnino
quodproderet, pauperis famili» pauper pr«fc-

J-T Rat autem militibus ciuium quorundam Cap.

maleuolorumrelatuperfuafumjimmenram xyut-

D 2 pecu-

51 HIST. MART. GORCOM.

pecuniae vim in arcem à Catholicis importatana
fuifle. Hacilliperfuafioneirabutinihil intenta»
turn rclinquunt, quo recóditorum thefaororum
indicium à captiuis extorqueant, Grauioii igitur
impetu Nicolaum Poppelium iuniorem ciuitatis
parochum aggrediuntur. ïn quem obidinfen-
fiori erantanimOj quod in (tiis ad populum con-
cionibus acrids in b^reticos inuehi/ohtus effet.
Primrimminacibus verbis prodi fibi poflulant
thefauros ecclefîje.Sed ciim viri cotiftantia minis
non moueretur,vim adhibere parant. Hominem
ante fe ftatuunt,tenentque, nequam in partem
facilè fe mouereacdefîeâerepoffet.Tum ori eius
lclopétum(vulgó piftoletum vocant) fphxrula ac
puluere fulfureo inftruöutft opponünt , velut
continud explofuri. Neque modd thefkurum
polcunt auri vel argenti,fed prçtereafidei ortho-
dox® 8c Catholicx,quem potiorem fknaiorem-
que gerebat ftub peâore thefaurum , diripere
leôfer^ moliuntur , gemina face in Dei feruum armati
move de diabolifatellites.auaricia, vtrapiantaurum, 8c
■S Lamt irppietate, vtauferantChriftum . Quidnidico
tw. Chriftum,quando extra ecclefiam 8c fidem Ca-
tholicam Chriftas baberi nó poteft ^ Itaque cum
acerba quadam exprobratione iubent , vtquas
fepcnumerd publicis in concionibus prolocu-
tus fuiffetjiam tunc,fi aufit,profiteretur jbuiufce-
modi verbis eum compcliantesrHem fàcrificule»
Vbinunciliudostuum ôcgloriatio tuaf quito-
ties d e fuggefi o iada bundus blaterafti, te pro fi-
de tua mortem libenteroppetiturum . Ageigi-
tur,eloquere&refponde,nummagnificailla di-
fia faftis comprobare,tuamque doSrinam mor-
te confignare nunc fis paratus . Adha;cvir tan-
éius, pr^fçnti periculo nihil territus ^ nihilque

cunöa-

LIBER PRIMVS.
Cunflatus libera voce refpondit : Etiam,lubens
mortem oppetam pro fide Gatholica, eaque in-
primis, qua credo corpus ipfum & fanguinera
Domini noftrilefu Chrifti, in venerabilifacra-
mento fub fvmbolis panis & vini verècontineri.
Poft banc confefsionem claris & diftinÖ is ver-
bis pronunciatam, nihil aliud quàra cótinuó mo-
riturum fe arbitratus/ublata voce.iita vtîotape-
ne arce exaudiretur, exclamauit diccns : in ma-
nus tuas,Domine,commendo fpiritum meum.
Porrd miles fclopetum, quod ori eius aduerllim
continue! tenebat, laxare non eft aufiis ; Deo vi-
delicet manum barbari hominiscohibente, qiid
vcritatisfuœteftemad vberiorem patientia; ma-
teriam, fimul Sc ad ampliorem gloriç mercedem
reftruaret, At verd milites hac inuiûa viri forti-
tudine vehelnentilis iritati, neque adhuc pecu-
niarum thefaurum, quemauaro verfabant ani-
mo, defperantes , alsam extorquendœ eiuscon-
fefiionisviamtentant.îgiîurftmem cinâoriura
cuidam ex Mincritiscrimdetraxifrent,altera eius
parte collum Poppclio ftringunt, alteram ianuœ
carceris fiiperimmittunt, quo furfum eum ma-
gna vi\'trahentes,iterumque dcmittente?,rum id
identidem facereotjparum aberat, quin i!li prefr
fiiisaftriä:ofuneanimamintercluderent . Qna
mortis vicinia iam laborantem vrgentatquein-
ftani,latentes vtiprodattbefauros.Verdm néfic
^.tîidem a propofito difcedentem , denique poft
n^ultamvexationemviribusdefeâum, ac pené
examinem, vixque estremum trabentem fpiri-
tum foluunt atque à fè propellunt, Qui quidem
paulatim ad fe redijt,ac fpiritum recepit. Csete-
rdm vibicem ex fune quo tam imoianiter tra-
gus fuerat,coUi circuitu relidam, atque omni-

D J . bus

54 HIST. MART. GORCOM.

busfacileconipicuaiK ad mortem vfque cobiH
Cbrifticonfeffor retinuit.

Cap, Enitur deinde ad Fratres Minores,& a paxi-

XIX. » peribus Cbrifti pecuniarum thefsuri pof-
cuntur. Etquamuis eos pro ratione fuiinftituti
pecuniarum vfu atque etiam contaÛu abftinere
nemo militum iftorum ignoraret,-attamé odium
auaricia: flammisaccenfum in finiftram fufpicio-
nem eosimpulit, vtexii^timarent illos non hoc
efTe reuera, quod foris profiterertur ; fed falla
paupertatisfpecie fucum hominibus facere, $c
vel communes opes aliquas occulté pofsidere,
vel fingulos furtiuè fepofitos habere nummos
ad vfum priuatum , Certè quidem horum nerro
(gratia Deo)talis deprehendi potuit. Quippe &
di(ciplina,in qua à Patre Gardiano diligentifsimé
continebantur,efficiebat vt de pecunijs clancu-
lum habendis cogitare non auderent, & ea turn
in prouidendis neceïïarijs adhibebatur cura,tum
in diftribuendis feruabatur œqualitas, vt nec ha-
bere vellent. Militesautcm quo citidsccculto»
rum confefsionem extorqueant, abiunioribus
quœftionis initium facere conflituunt, quod eos
{perarent ob a;tatem & fimplicius atque âpertius
ad interrogata refponfuros, & facilids cefTuros
tormentis,quibus ad indicanda qu<e nOffent, co-
gerentur. Hos igituraggrefsi, pugnis&alapis
aded duré Scinclementer cecidernnt; vt eorum
vni dens molarisexcufl\'uslocum in gingiuis va-
cuum reliquerit,quem poftea ciim euafiflet ( ne-
que enim hic in numero martyrum fuit) multis
in/picere volentibus ofiendit . Alius quidam
inter eosJaicuSjOondumtalibuspugnisafTuetus,
fùblata \\occ eiularei:epitcumlachrymis.Q!,iem

Gardia.

rm

; R P R 1 M V s. ; ff

Gardianus.alijcjue fratres ad patientiam intérim
cumincrepatione hortabantur. Sed aim eum
nihilo minds duris verberibus, acminisetiam
grauioribusperurgeretmilitumfceuicia, vtthe-
{àurum Screspreciofas Ecclefiç commonftraret,
cum fieturefpondit, nulliusomnium fe cólcium
cfleiadGardianum, vt prçfeâum ,taiium rerum
noticiam & curam pertinere. Tum illi i Quis ex
vobiseftjinquiunt, herum proditorum prjefe-
âtus"; Proditores ideo vocabant.ne ( quodeuan-
geûcîe doftrinçcontrarium exiftimabatur) reli-
gionis caufà.rupplicio,molefl;ii.ue quéquam affi-
cere viderentur.ltaqueprcditionisac la:&reip.^
crimen afsiduèobieâabant ijs omnibus,ouosre-
îigionis nomine exofosè viuis fublatoscuperenr.
Sciebant enim quàm proditoris nonîéapudom-
nesodioftimelTét. Quare confiais deinduftria
criminibusinid fludiosé incumbebant, vulgo
paftim vti perfiiaderent, hofce cagtiuos plcerof^
que non aliud efle , quàm patrie proditores 8c
(coniuratos publicse falutis ac hbertatis hoftes.
Porrd mentione prssfeßi faöa,iunioribus dimiC
fis , correptum ilico Hieronymum Vicarium,
Gardianum eflèrati, minis Siterroribus aggre-
diuntur. Pugionem peflori eius admouent,ada-
fluriinvifcera, niprodat poftulata . Vicarius
cum verbo polTct à fe periculum auertere , 1»
videlicet eum fe qui fal&d putabatur , negaret,
ip(ê periclitari tacendo niaîuit, quàm quod
res erat , eloquendo , vitam alteriusin di/cri*
men vocare , Fuit hoc in eo magnierga prjp-
fedîum fuum amoris argumentum . Sed non
minus iftud laudabile , quod fuo vicifsim
Vicario Gardianus prîefiiiit ; dum iîlo ta»
cerne , & violentas militum manus ex-
D 4 rp c^an»

rrmTORT"

fpeöante, pro falute eius fèmet obijcicns ("ne-
que enim ferre potuit optimus flïorum paftof
& pater , vt errore perfonse quifquara alius
pro fe cruciatu vel omnino moleflia afficere-
tur) fêillorum efie Gardianum clara voce pro-
feflus eft . Eum ergo cognitum Vicariodimifl
fo aggrefsi rabidi ifli atque immanes cacodç-
monum miniflrijtraöant hominem , non vt ho-
minem , fed vtnocentemaliquam feram, im\'d
Teriiis vt fceleratifsimum totius orbis fica-
rium . Sic enim ipfe poftmodum cuidam fe-
cretd retulit, à quo nos & illud Sc alia quon-
dam habemus . Prirodm inflant horrendis
vocibus; mox verbera fubmittunt & conge-
minantin tantum , vt vniuerfüm penè corpus
illi contundcrent. Adduraturad augenduro ter.
rorem mina:grauifsimje. Hac via nitentibus ad
CKtorquendam thefauri confefsionem, placidà
Nicolaus refpondit huiufmodi verbis : Calices
facros 8c ornamentatempli noflri in arcem iftam
illata fuifie non ignoratis. V bi ca quoque reper-
ta à vobisefî\'e nihil dubito . Alium poridthe-
faurum non habemusj fed pauperes cum fl»
mus, exelecmofynisvitamfuflrentamus, quas
nobis vfque in prasfèns homines boni funt elar-
ghi . Ex ijs autem fiquid adhuc reliquum efï,
id vbi fit, nefcio » Neque enim noftris, fedfe-
cülarium. hominum inanibus pecuniam in no.
flras eleemofynas collatam traöari ac difjjcn-
farifatisprobénouiftis.Ad hsecmilites; Menti-
ris monache . At vir fanÖuspoflprimum illud
refponfum, vtpote verum , abfolutum ac ra-
tionis plenum , nullis deinceps neque minis,
ncque verberibus., neque alia quacunque

mem-

LlSfTpRIMVS. yr

mcmbrorum diuexatione compelli potuit , vt
verbum prçterea loqueretur. Etenim femel id
quod res erat, aperte fimpliciterque refponde»
rat. Reuera namque thefautum quo fratrum
feu monafterij necefsitatibus in longum ali-
quod tempus profpeûum eflet, neque college-
rat aliquando,ncque vt colligeret , vnquamla-
borarat-Quod quidem ab eo fapienter inprimis,
ac fuse pro^pfsioni conuenienter fafltum eft.
Tuniautem & eatempeftateadraodumaccidit
oportunè . Quippe tali compendio cautum
prouifumque fuit , vt ne boftes eorum hœre-
tici thelâurum , quem auferrent ac nequiter
confumerent, reperirent : flmulque fublata
occafionnif^rsE exiftimationis , quam non fine
graui (candalo concipere plœrique potuiflTent,
1Î apud eos qui paupertate n euangehcam fin-,
gulari quodammodopublicéprofitercntur, la-
tentes pecuniarum ihefauri reperti fuiflènt.

Vm igitur milites verbum deinceps nul- Cap»

?um ab eo luper interrogatis extorquere xx.
poffent, immaniter protrahuntfiïfpendendum,
Qni cum int?r hçc dkeret : Nihil eft necelfe me
ad hunc modum trahi ; Ipfè lubensacfponte
progrediar : illi nihilo mitius agentes , etiam
funemquoprofui inftituti ratione cinûus erat,
in Collum eius inijciunt , ipfum deinde ftc li-
gatum ferociter admodum in diuerfa trahunt
acretrahunt, donec ad oftium carceris peruen-
tum efiet, vbi eum, ficut paulo ants Poppe-
lium, fijfpendio torquere parant,. Uaque fa-
praoftium protenfo fune, quo Collum marty-
ris ftringebatur, priradin violento eiustraöu

ipfuffli

Çg HIST. MART. GORCOM.

ip{um attollunt humo. Sed cutn diutius funetn
manibustenerent, qufrentes retinaculum ali-
quod,feu clauumXeu ftipitem, cui funem inne-
ôerent,interim pendentis corpus mode» fubfidit
& pedibus ad terram vergitsmodd à barbarisilr
lis itsrum attraâo fune attollitur : atque in hac
viciisitudine pœnafanfto martyri cum vita pro»
ducituri & mors, qua obire pro Dei ecclefia ve.
bementeroptabatydiffertur-Porrdmilites, cijm
funem pondéré corporis abfcedentem identi*
dem ad feretraherent, necinuenirent vbi religa-
rent;tandemquernum ftipirem oftioinferunt,
cui funem inneftant. Accidit autem vt iil\'o cre-
broad fuperioré oftij partem attritu funis rum-
peretur,fimulque corpus pendentis graui lapfu
î\'n îerram decideret. lacebat ergo vir fanSus hi »•
mi prouoIuttiSjCapite dec!iui,nullo vitae indicio,
planequemortuofimilis . Accedunt milites vt
explorent,num verefit mortuus, iacentem pau-
lulumerigunt , ac fedentishabitu componunt,
dorfo ad parietem applicato. Deinde fîueper
îudibrium, quod omnino iam mortuum crede-
rent, fine mortis eius certiusexplorandœ caufa,
quod per cruciatus fieri facillimè poffeputarent,
admotis candelis ardentibus amburunt ei
frontem,verticem,os,genas,aures,mentum,na"
fium.Quinetiamfô immanitatem ) flammam na-
ribus infertam in cerebrum fubmittunt. Neque
id {âtis.ûjilli vididucuntaperiuntc}ue,& arden-
«ecandelaimmiflàjlinguam & palatum omne ita
adurunt , vtexeo tempore gfTtTu vehementer
hebetato ac pené extinûo,vix vllum écibo potiî-
«e fàporem amplius perceperit. î»3am & pofîera
îuce lingua totumque palatum veficulisfrequé-
tibus obfitafadeque afieâa, focijs infpeQanti-

busj

liber primvs. yj»
buSjCjuàmeflcnt ab illis barbaris crudeliter tra-
flata,(àtis monftrabant.Tumauté & fades tota
flammis admodum deturpata, & frons ac gen»
fupercilijs &: palpebris orbatae ( nam & oculis
claufisflammas exterius admouerant) trifte fpe-
ôaculcm afpicientibus exhibebant, fîmulque
carnificum illorum feuiciamloquebantur. Col-
lum quoque ex fune quo diu fuerat aftridum,
tumensacliuiduiPj&jquaparte funis afperita-
te fuerat attritum , quafi rubra circumduâali-
nea^pelle nudatum cernebatur. Cuius rei mani-
feftum deinceps in collo veftigium vnâ cumfî-
gnis Vftulationis earum partium , quas diximus,
ad mortem vfque vir lànftus geftauit . At verd
milites cum poft tot cruciamenta nullum adhuc
in eo vit£e indicium animaduerterent, tum con-
temptibiliterpedibus rçpulfum atque humipro-
ieöum pro mortuodemumreliquerunt, abie-
runtquedicentes:Monachus eft, quisrequiret?
Kec aliud fané captiui cseteri , quibus Ipeftanti-
bus res tota gercbatur,quàm dudum eum exfpi-
rafie arbitrabantyr.Et vtiquegloriofamibimor-
tem gloriofus Dei martyr inter illorum carnifi-
cum manusoppetiuiflet(iam enim diu vitra
morem humanum iacuera? fenfiium vfu defti-
lutus)nifi Ceo vifum fuiflet ad hoc eum aliquan-
te diutids in vita feruarc , vttum publica fidei
Catholics confefsione , tum grauiorum etiam
cruciatuum atque opprobriorumtolerantia pro-
batus&cognitusmaiorem in modum incIareC
ceretrfimulvtïocij , quorum nonomniutn par
fuitadfubeundum martyrium alacritas&fortii
tudo,virumhaberent,cuius exemple Se afsidui»
vfque in finem exhortationibus incitati, firma-
tique in fulcepto tam graui certamine non défi-

ccrent.

60 hist. mart. gorcom.

cercnt. Porrd qui duces fe tante crudelitatîs pra:-
buerunt, tres fuere Gorcomiani, quorum vnus
Kiger cognomine, moribus certè nigerrimus,
apud Geixfios itii piratica prœfeÔuram aliquando
geflèrat; alij duo fratres erant, nonnultaetiam
propinquitate contingentes eum m quem talia
del\'ignabant;cçterum&ij pefsirase mulieris ,quac
cum Gorcomij obftetricandi munus çxerceret,
cantilenas aliquot partim hçrefeos fermento refi
perfaSjpartimamatorias &îafciuasàfecompofi-
tas in vulgus emilèrat . Eam Leonardus paro-
chus vclutpietatisac pudiciti« peftem aliquan-
do conatus ciuitate eijcere , primiim magiftros
ciuicosfuo propofitoobfiftenteshabuit; tum ne
in prçfeûo quidem Regio prçlîdium reperitfàtis
firmum.Cuiuffnodifânédifficultatê pius paftor
non hacfbluminre.fed & inalijs magno animi
fui dolore fiepe fueratexpertus. Nam praîfeûu»
etfi Catholicus, principio tamen fegniùs quâ rei
magnitudo poftebat.ijs coërcendis ac puniendis
incûbebat.quiinreligioné peccalTent, Vndepo-
ftea faßü, vt eorû incrementis in angu (lias reda-
öuSjCum eos coè\'rcere vellet,non pofTet ; (èd & à
quibufdâin (ènatucooptatisidgcn\' hominibus,
quorum eleflionem ipfè fuocalcalo côfirmarat,
delufus,rpretus,fiipplantatus fuerit,eovlque, vt
sbi\'lisetiâ vitœfua;,metneret.Quod & ahjsqui-
bufdam rerampublicarum prœfeôis eadem hac
tempeftatecontigifTenouimus » luftonâquc Dei
iudicio fitjVt quos delinquétes (èu corrigere, feu
pro meritis punire ncglexer!mus,eofdé poftmo-
dum ipfa iam impunitateroboratos, & tam nu.
mero quàm viribusauâos, denique potentiores
nobis effeftos, noftra focordia? graui(simos fen-
tiamus yltoresjita nimirum difponente Dei iu-

fticia.

LIBER PRIMVS. 6i

ftitia,vtquemadmodum fctiptum eft, per quse
quis peccat,per hsec 8c puniatur . Sed alius huic Sap.tr.
querela fit locus.

Ty Riufquamautem ad inftitutâ narrationem ^a?.
A reuertar,interim monédus es mihi Chriftia-
ne leâor ( vt finceram hiftorif noftrœ veritaîem
agnorcas)quçdâ vel falfa vel certè dubia quorao-
dam relatu per id tempus de marty rum noftroru
affliaionefparfafuitTeinvulgus, qiï« nos huic
cómentario noftro infèredaminiméputauimus.
Neque enim autfalfis aut dubijs egent laudibus
martyres veritatis , quorum ea virtutis excellétia
fuitjVt ne his quidem eorû geftis, quç vera,certa
atquecompertafiint, pro dignitateceleBrâdisfà-
tisidoneosnos fentiamus. Ferebatur eos prima
iilanoÖedetraftis veftibusnudos toto corpore
virgisliâorijsiramaniteracfœdè dilaniatos fuif^
fe. Qjiod quidemfafturn noneffelatisconftat;
quanquâ itafacereGeufios ftatuiffecredibileeft^
vtquivirgascumfcala tortoria paratas iâhabe-
bant.Nam pridie vifi fuerat, qui virgarû faftes itî
arcem adferrent.Vnde natafufpicio fuit,vtitafa-
ôurri putaretur.Cur autem fadum non fit,Deus
nouitjCuius in manu funt voluniates hominum,
Creditum eft etiam à nonnullis,Nicolao Pico in-
ter alia cruciamenta, quibus eum varié vexatun^
fuprà narrauimus, crucis figura adignóminiara
in fronte cultroexaratâfuifse. Sedncc iftud nos
a(seuerarepofsumus,erroriscausâputâtes,qôod

frons eius, fiue ex lapfîi, quando rupto fune in
terram decidit, fiue flamme aduftione iauciata,
& poftmodum linteolove}ata,pijsquibufdam
occafioné eiufcemodi aliquid fufpicandi dederit,
Nihilo plusfidei meretur,quodali\'quidâ, hsud
föo quo duâus argutnento , crucis chsraéerem

àfroa*

«i HIST. MART. GÖRCOM.

à fronte tranftjlit ad ceruiccm.Nobis autem prO"
pofîtum eft,non incertas quorumlibetconiedu-
rashiftorisrioftrçadmifcere; fed eamoddqucè
velcompertavelabidoneisteftibus acceptai ha-
bemus, intégra fide referre. Siquidem ecélefise
Catholicse negocium, qUce firmamentumeft 8c
columna veritatis,confiais incertifue narrationi-
bqspromouerevcHe, valde improbum, 3c ab
officio Cbriftianifcriptorispenitus alienû (èm-
per putaui.Quamobrem mirari fatis nequeo cU-
iufdam hominis ftudium(vti videttir) baud fin-
cerum, qui ante multos annos hiftoriolam mar-
tyrum noftrorum etiblgans (quam & Neapoli in
Italia poftmodum recufàm,maximisc}ue viris,vt
veramatquefidelem,oblatam fuiflèintellexi, &
Ingolftadij in Germania rurfus excufàm nuper
ipfe vidijprœter alia quœ non ex vero ibi narra-
ta deprehendi, prsclaramillam Nicolai Poppe-
lij confefsionem fuprà à nobis commemoratanl
mutato nomine a4aliamquam volijitperfbnam
tranftulit. Quemerrorem deinde fecUtus eft is
qui hiftoriam ecclefiafticam martyrum ordinis
S.FrancifciParifijs ediditanno ifSî. Mihi qui-
dem de fïde rei geftae,nequ!sdubitet, certifsimô
conftat,nontar!tiimexgermani rrei fidelifsima
narratione,qui hoc ipfum accepit ex ore Leonar-
di parochi,quo tempore is,vti poftea referemus,
aliquantifperècarceredimilfusliberécolloquen\'»
di cum amicis ha bu it poteftatem : led 8c quorurt-
dam aliorum,quituncillicpr^fentesaderant. Se
pdft euaferuntjconcordi cóftanti^ue relatuiquo-
rum etiam vnus,PontusHeuterus nomine,Gor-
comienfis Canonicus. vir doöusScIibriseditis
poftea nomen adeptus, qui non ita pridem vita
liinâus eft,rem geftam v^rfîbus Belgicis Icxipto

man-

LIBER. PRIMVS. tfj

mandauit.Sed adinftitutum redeat oratio.

POilquamGeuHjmilites,vtidicebamus,car- Ca?.
cercmreiiquerunt, Nicolaus Picus , quem xxis.
iam animam exhalaffe tarn focij quam milites
putabar.t, tandem ad fe rcdijt,non fine magna
iociorum omnium admiratione. A quibus dein-
de.quantum locus & tempus finebant, refocilla-
tusviumloquelaereeepit. Tum verdHierony-
mum V icariuojjaliosque fratres & concaptiuos
hunc in modum eft allocutus: Ego, fratres mei,
per animi deliquium adeo penitus extra me fui,
vt eorum,qu3e m me Sc circa me faâa funt, fen-
fèrim omnino nihil. Atque vtinarn Domino Deo
vifum fuiffet fimul animam hanc vinculis corpo-
ris exfoluere &adfe recipere. Verum quia non
ita placuit^fiat quicquid ille de me ftatuit. Inte-
rim hoc vobis affirmo , pœnam hanc fufpendij
neque grauem,neque acerba elTe tokratu,quem-
admodum ego nunc reipfafum expertus^ Cru-^
ciatus ipfe & modieus eft & mométaneusjquem
ilicd animi fenfuumque defedio confequitur,
Quotam breuijtaméjue facili pafsioniscompen.
dio ad œternam beatamque vitam, & coronam
illam inamißibilem in cœlo nobis repolitam^
euolabimns;vtfanèliqueat, quam non fintcon-
dignse pafsiones huius temporis ad futuram glo-
riam,qu<ereuelabitur in nobis. Iftiufmodi fer-
mone focios confolabatur verus Chrifti confefl
Ibr,irao iam martyr, quantum in ipfô erat : fed
Vobntate Dei prseter fpem in vitareferuatus ; vt
fratres filos ad finem vfque certamiois, fuo tarn
fortitudinis exemple,quam exhortationis ver-
bo continué firmaret animaretque . Tranfaâa
noâeiilatragica,quatenebraruia miniftri ope-

latam

d4 HIST. MART. GORCOM.

ratammulta(èfiioc|^ue principe digna in Deifêr-
uo^ perpetrarunt,primo riiffusdiluculoveniunt
exijsc|uidamadcarcerem,{êcurimadferentcseo
confiiiOjVtcorpusGardiani, quem promörtuo
reliquerant, & non aliud quam mortuum puta-
bant,membratimdiuiderét,iprasque partes por-
tis vrbis fublimesaffigerent.Quod publicçigno-
minie genus vrbiumacregnorum proditoribus,
qualem hunc cum focijs haberi apud omnes vo»
lebant, poll extremum fupplicium inferri foli-
tum eft.Sed ciim eum/ecus quàm arbitrabantur,
fpirantem adhuc & viuentem reperirét, primiim
admirati,mox iterum ind ignis modis segrum ad-
huc vexareceperimt , pedibus humiiedentem
impellere,in ventrem èc latera calcibus impinge-
re,atque interhecdicere; Viuitne adhucmona-
chus< viuitne adhuc^ alijsque turn diâis tum fa-
öis petulanter in eum infultare; tametfi à nece
inferendatemperandum fibi tune quidem puta-
uerunt.Ha:c igitur quïe iam commemoraui, pri-
meenoaisaSa fuere.

Cap.

XXIII. ^ pOrrdnoftealterajdumIterum militestertu«
A lent! impetu ruunt in carcerem, aderat vnà
Frifius quidam,cohortis duftor, vino madidus.
Hic pofl diras contumelias, quas vnà cum focijs
in (acerdotes & monachos euomebat,barbarum
facinus homo barbarus aggrediens ait : Volovt
omnesordinemihibuccasvefliasinfletis. Tum
initio fafto à quodam Minorita, & inde ad alios
progrelTus , binas aut ternas alapas fingulis in
vtramque maxillam impegit tantavi, vtplçril^
que cruor é faucibus ac dentibus,quibuldan3 4
nap(bus,nonpullis etiam ex oculis erumperet at-
que cm anaret^ac prima lucemal^ eorutn tumi-

I

LIBER PRIMVS. €f

Ä», veluit höminüm tubas inflantitim äpparfi-
rent; Ab hacffuiciavix vnus Scatter immunes
fuere,qui,neconfpicerentur, in foramen quod-
dam bombardariuai,quod in muro erat,{èfè im-
niiferat ,qud vel hacrationevim improbifsimo-
rum militu paulifper effugerent. Alius verd qui-
dam ad omnem affllftionis incurfum trepidus,
idcoque&a martvrij giotia alienus,dumbarba-
rum ilium ccgnatij fuum appeilat.fimulque por»
i-igitei quicquid pecuni® reliquü apud ie ferua-
lieratjofculo pollici eius imprelTo,grauiorem ve*
xationem ei a(7t. Rcliqui omnes Schyticä homi-
nis infblentiam pati coaäifunt. Atidemiiletan-
topere fibiplacuit eo fafto, vt poOeradiecum
apud pr5etoremvrbis( vulgo Scultetum vocant)
.pranderetjdeeotam egregio facinore feridglo-
riaretltr, Atqui huicfafto aha fimilia ferme quo-
tidieämilitibusin captiuos defignabantur, fiib
noftem maximè. Tunc enim ä coena faturi mi(e-
rorumaffliäaitione.velutiucundifsimo quodam
exercitamenti ludique genere>animos fuos oble-
ÖabantiFiebatqueinterdum ,vt ciim vna aliqua
nebulonum.turba iftiufmodi ludo fatiata,feu ve«
riiisdclaHatafneq; enimaliquado latiari pofle vi-
debantur)abfcefsiiret alia fuas quoque tragoedisè
partesaftura fuccederet.Sed §c quoties in arcem
noui hofjjitesaduétabant, primum hocoblefta-
roetum eis honoris caufa milites praftabatjVt ad
captiuos introduceréit, poteftaté faciëtes.vt qua--
tumvellétjCoru mi(èria,opprobrijs,irrifionibu8
oculos, animumque pafcerent ; & fi quo pafto
fe laefbsaliqüandoab ijs arbitrarentur, ibi féfe
diöis, faóis , vt libitum eflet, vlcifcerentur.
Contigit inter alios Galium quendam miÜtem
in carcerem ingr«di,CÄftiuisillufurum.Qaemvt

Ë Galium

66 HIST. MART. GORCOM.

* Galium efle cognouit Gallos quidam minority
(fcjliceds\'quiportea martyrij palmam turpiter
c manibus amifit)cömunis feu patriaj.feu linguf
refpeö« beneuolentiam ab homine exfpeöans:
Egorum,inqüiiGallicè,tuusconteiraneus . Cui
milesritane veidfïïmulquecultro poftulato mi-
naturfeei virilia ablciflurum, addenshscverbar
Quia rr ihiconterraneus eSjfufpendam te .^Et ne
niRil fa^lo prjeftaret, accepto cultro faciem ilK
incidit.Fdebatur aurem ic aliud non minus im-
pium,qu3m inhumanumfpeóiaculum. Nam feri
illi & barbari homines ad monachos facerdoteSj
quosreneflóscEeterisvenerabiliores oftendebat,
acccder,t\'es,per ludibrinm ante eos fleïcopoplite
fïïfedemittebant quafiiuxtamoremecelefiffi Ca-
tholica:, peccatorum fuorum exomologefin fa-
öun;fim.uique in eorum aures verbanefcioquas
infururrabant. Quairrifione mox inapertam fe-
uiciam conuerfajceperunt alapasoptimis illisfe»
nibus in facies inclcmenter incutere,colaphis ca-
pita cortundere, nuHam venerandje caniciei ra-
tionem habere, iuxta id quod ä threnographo
Thren efiiFacies lacerdotum non erubuerunr,

nequefenum miferti funt. Vnus monacborum
V Vilhadus,KïÊteiam penedecrepitus.ad fingu-
la verberarefpóuebat, Deo gratiasjhoc videlicet
reputansfecuin vir pius , nullum fibiprjeftari
póiïe beneficium maius ad confec]uendam «eter-
Ik cfsn fel\'titatis gloriam, quam quod per itlos Deus
eiui ad P\'\'2sftabat,vtpro Chriftiana Catholica reiigione
comumelia* verbera pateretur . Agnouerat
JttguB. boc diuinum beneficium gloriofus Chrifti

in frtm- martyr Ignatius , quando maliciam feuientium
nede S. in fe miiitum, fuam enedicebatinftruÖionem.
Cjfpri, /ignoueiat Scbeatiftimus Cyprianus, qaand« .

lata

LIBER PRIMVS. 61

îata aduerfum fe mortis fêntentia idem illud ver-
bum eodemfpiritufèmel pronunciauit , quod
neomartyrifte fenex quoties cçdebatur, toties
iterauit. Idem venerabilis pater ab alio nebulo-
tiemimicam|illam confefsionem in finum eius
fundente intérrogatus ,quid ad ea quœ ipfe con-
fefius effet,refponderet : Ego,inquit, Dominum
Deum pro te orabo.Sanûum omnino & fâpiens
refponfiim . Sciebat enim non alioaptiori reme-
dio fànari pofTe morbum alioqui deploratum,
quo ille laborabat , quàm afsidua iufli hominis
ad Déumprecatione. Atea refponfione accepta
Geufîus velut furia percit\'; Tiine pro me orabisC
ait.Necmorarcepit homobarbarus inftar efPera-
t3î cuiufdam belluje diris modis in optimum fe-
nem graflari,pugnos Scalapasingerere , totum
verberibus obtundere jtantums^uenon enecare.
Kimirum viri fànfti precationem exfecrabatur
vir impius, & pbrenetici more medicum vt ho-
ftem impetebatîmagnam^ue interpretabaturin-
iùriam,oblatum aduerfus vim morbi remedium.
Atque interim tamen lingua pijfsimi fenis ad pla-
ças fîngulas non aliud reftnabat, quàm Deo gra-
tias.O verèbeatum fenem, virum ad flagella pa-
ratum,& aduerfus tot improborum iniurias fôlo
patientiae clypeo munitum,qui perfeâionis euâ-
gelicaeiuxtaprofefsionemfuam infîgnis semula-
tor,non modd vindiftam non expeteret, fed 8c
gratiam inimicis indebitam fuppliciter pofceret,
gr\'atiâ Deo debitam fideliter referret. Sed de no-
^urnis illis ac primis martyrum afflifitionibus
^cfatis. Cap.

j30flulatnuncordonarrationis , vtdeLeo-xxiiïï.

nardofèniore parocho referam , quemad-
»odumis, & qua ratione é carcere dimifTus^, Se

qua

a HÏST. MART. GORCOM.

qua deinde maleuolorü fraude ac perfidia fuerk
edreduftus. Pridiecalendas lulij, qui dies etat
tertius pofl: primam illam noÖemacerbacapti-
uorum vexatione prae ceteris inlTgnemj duceba-
tur ad patibulum medio ciuitatis foro recens ere-
ftum duo ciues cathoIici,Theodorus, cognomc-
to Bommerus,& ArnolduSjVulgo Rex agnomi-
natus: llle,quod ex arce praeternauigantesGeu-
fioSjfacrorum calicum fuppilatores ac ftcrilegos
inclamaflfet, vtantédiximus:hicauté quod Re-
gio nomine militem Ibcis quibufdam vicini« col-
legifletjvterque Deo Regique ex animo deuotus.
Rogauit tunc quidam Marinumarcis prKfeäü,
vt Leonardumcarcere tatifper abefle fineret,do-
nec damBatiSjVt qui parochura eü habuiffent ^ad
extremum fuppliciü adeflet, lalutaria monitade-
migrantibusdaturus.Quodquidem non ita dif-
ficukerimpetratumefl:,refpondéte Marino: Co-
mitetur eos Papifta Papiftas. Leonardum igitur
eos ad locum fupplieij comitantem multi feque-
baturCatbolici ciues ècoliegijs,qu^duo Gorco-
mij erant fägittariorü,quorü fané nonnulli lacry-
mis piura erga fuum paftorc affeäü declarabant.
Quos ille vicifsim,quantu pro têpore licuit, con-
{blabatur,gratesqueagebat pro animo erga feta
beneuolo atque propenlb; vel folüülud eorum
ftudium magrti (e beneficij locoducere teftatus,
etiamfiliberari noncótingeret, fed moriédüfibj
cfTet-Porro Marin\',cui ftudiu erat omnibus pla-
cere jVtomniufauore arcis praifefluraretinere
pofTetxiuespaftörisftii defiderio trifles ita alio-
quitur:Bono animo efte.Paftornómorietur.Mu»
tabic enim fentétia,& alia poft hac concionadi ra-
tione fequetur.Quod aud;ésLeonard*: Minimi
verd,inquit.Nunquam,Oeo propicio/utpiu eft,
Vt aliud docea^quam séper hue v/que docui ifed -

purum

LIBER PRIMVS. tfj>

fvLTU fincerü^ï Dei verbü,ficut haftenus, ita de-
inceps/cuviueredetur/eumoriédöfitdocebo.
Et ad clues Termone cóuerfoiQuin adeojvos, in-
quit,enixé precor 8c obteftorjoptitni ciues, vt in
ijs quœ ex mepaftoreveftro didiciil:is,ad extre-
mû vfquevitœrpiritucôftantes atq;immotiper-
manealis,quicquiddémuni eacaufa feu naihifeu
Vobisferédûerit.Tumautê 8c duos i!los,qui ad
mortem ducebantur,cum eos videret ignominiâ
infamis üïius atque apud homines deteilabilis
fupplicijnonnihii(vthuraanusfertanimus) ex-
horrefcêtesjca^teroquin pr5pt08 ad morte pro fi-
de,iuftidaq;rubeûdâ(quae qutdé animi próptitii-
doinTheodorivultu & verbis potifsimû eluce-
bat)itaflioexéplocôfoîatus,fin!ui 8c cobortatus
eft:Forti animo eftote.VefiTç nuncpatiédi Vices
lunt;Cras meç forfitâ future, I dértiibifuppiiciij,
eadêignominia,eadêexfpeÛâdaiert mortisinfa-
mia.<ium£];fcal5cófcenderét,fimilitudin&adfe-
rebateiusfcalae, quam oîimpatriarcba Jacob in
cas In vfque porreâ 5 vidés .angelos in ea dcfcêdé-
tes 8c afTcédétes cotéphbatur. ! idé,inquit,angeli
percamnioddad vosdefcendutjVeftrç patientiç
fpcôatorçsfimiiî & adiutoreS: cû s|uib^ipfi pau-
lo pdll: incsïlûaflcendetis, eiufdê patientis: prs-
paratam iltic vobis coronâ accepturi. His Se alijs
nuiufiîiodi verbis ouesfuasad occifionédufâas
côfortare bonus paftornô deftitit,donec illo feli-
cicertamine perfaftÇjin quo proiufticia laborS-
, tes côtraiufticiâpieâebâtur, animas Deo redde-
r^t.Huncverd Theodorû cur à fànîïoriâ marty-
rum numero exi.!uderedebeam,non video,cum
necatusfît impiorum roanibus,non vt malefî-
cusjfed vtCathoiicus; neque reuera, vt male-
dicus, fed vtfacriîegîeimpieîatîsliberrtmuRre-
prehenlbr. Quod cîim etiam in iudices feciOe

E j fiiti-

to HIST. MART. QORCOM.

fanftifsimosquofdammartyreslegamus, vt in
All.23. Aöisapoftolicis Paulum,vt Andream»Lauren-
tium,Sebafl:!anum, Agatham, Fauftinum Sc lo-
uitam;quid caufe fuerit,cur dubitemus,num re-
£tè Chriftianéquefaöum Gt ab hoc .viro in per-
duellem ac peifidiofum gregem piratarum ^ Sed
& Arnoldum in eodem albo affcribendum,quo-
niamiufticiae caufa fupplicium ac necemfubijt,
dubitarenon debeo.Cnmhi^duobusvnàduce^
batur ad patibulumTheodori filius( quem cum
patre fuifle feorfim abduftum in carcerem,fuprà
narrauimus) non minori animo fupplicium
pafrurus,quàm pater, cuife Catholicifmifludio
reddideratfimillimum.Nam & tunc, cum ë me-
dio captiuorum poft patrem euocaretur,libenter
fecutuspatrem, clara,voce dicebat; Benediöus
Deus.Verdm cu duceretur,cuiufciâ virginis Cf.«
tholicse eum nuptui petentis interuentu acde-
precationeliberatuseft, in eanihilominus, pro
qua fuerat periclitatus , catholica fide cum fua
coniuge deinceps animo ac profefsione perfi-
ftens. His peraöis voluere milites Loonardum
in arcem reducere. Sed reclamantibus, ne id fie-
ret.ciuibusjduftus eft in curiam; vbiimperatum
ci fuit à Marfno Scfenatu, vt verbum Dei reâè
acfincerè prcédicaret. Idque Leonardus faöu-
rum fe promifit. Deinde,in poftcrum MifTam ne
faceret,interdiçenteSjpoteftatem permifèrunt li-
béré commorandi intra ciuitatem , itaduntaxat,
vt ex vrbe difcedere ei fine dimifforio libello
(vulgdpafportum vocant) non liceret. Pro qua
re fidem fuam interponebat vtrumque colle-
gium (clopétàriorum. Porro qui in fenatu primi
ei-ant j hac cautiöne noncohtentiLeonardum
ipfum iureiurando aftringere yoluerunt > id ni-

roirum

LIBER PRIMVS. 71

aiirum roaligno ftudio agentes vt virauthorita-
tc praîftanSjSc concionatorinfignis ea facramen-
ti religione conftriftus efTugere non po/Tet , vt
non in ipforum tandem fententiam partesque,
vel fpecie faltem atque externa profefsione te-
nus difcedcrct, metu compulfùs. Qnam ille eo-
rum callidam machinationem intelligens, ratio-
nem reddiditjcur tsm arfto vinculo fe: tencri nol-
let.kadeniqueefTeâum.vtnudam ciuspromif- ,
fionem, qua fidem dabat, fe nifi mifsioneprius
impetrata, nulquam extracinitatem abiturum,
fènatusacceptam haberet. Iniungebant eipraï-
terea,vt inferijs VifitationisB.Marise; ( qui dies
vnomterpofito proximusfequebaturj concio-
nem publicè haberet,dicebantque;Kofl:i, quem-
admodumtibipoflhac fitconcionandum,Qui-
bus ille refpondit:Equidem probènoui.quomo-
do concionari debeara, idque reipfa declarabo.
Quodiftodimifsusèfenatu domumabijt. Vbi
eumcontinudinuifitGardiani ex fororc nepos,
cut »xaflo priiis ioreiurando fecreti ad tempus
feruandi,prçcipuaqua:dam rarrauit eorum quce
fufrltadlain carcere; ac nominstim id quod fu-
pra commemoraui de Nicoiso psrocho, eiufque
ptofäcrofanfto eucharifticcfacrRrafrtoccnftan-
tifsimaconfefsionejUibiungés baec verl a : Meus
Nicolaus veru« eft martyr . Suum enim Nico-
Iavim,qudd eum dudüm in officio paftorali fiib-
fidiarium,velutiquedifcipu!um, pofteafocium
& colkgam habuifset^vocitare fohtus erat. Sub
idem tempus alij quoque captiuorum nonnullt
poll diligentem afnicorum & propinouorum
follicitationé liberatifunt. ijfcilicct. quos vt cas -
teris minus exofos , redimi patiebantur Geufij,
tanaetfi non nifi grandi pecunia, cum fadciufsio-

E 4. B «

■f^TÏÏST^nW^ORÏOMT

pe,qudd vrbem fiue venia non effent reliflurî.
Erant etiam Nicolao Pico prjeter matré fratres
germani tresjforores duœ, tum alij propinquinô
pauci, qui omnes ftatim ferèab initio captiuita*
tis pro eius liberatione diligenter follicitarant.
Sed ciim poflea didicifîenteum omnindnon paP
furum fê libèrari, nifi liberata acdimifTapariter
tota fratrum fuorum focietate, tum etiam pro il-
lis agereceperunt. Veruntamen nihil efFeâum
eftjpartim obfîftentibus Geufijs,quorum erat in
monachos odium fîngulare,partim eo quod fbl-
Jicitantium voluntates 8c fludia non fatis inter fe
refpôdcrentjeîTentqueèciuibusprçcipuisnônul-
lijqui pro quibufdam alijs è captiuitateeximen-
dis omnicontentionelaborantes, monachorum
caufamçeu vileraac deipicabilem négligèrent.

COntigit autem,vt codé illo die, quo dimif^
fus fuerat Lconardus^vir quidâ Catholicus
ClemésCaluiusattium magifter, Nicolao Pico
Sanguine iundus,benepolentia Marini noui prç-
fefti vfusarçemingrederetur, Qm^™ cum é car-
cere per câcellos Nicolauscófpexi0ét,inclamauit,
Cleœês audita è carcere voccjpropius cepit acce-
dere.Sed prohibens eû Nicolaus:Sta procul, in-
quit , vtnetuquoquepericliterisnoftriC3ufà,{î
forté deprehenderit te quifpiâ nobifcû (ecretiiif
colloquentem.TâtumhoCjfï potes, effice,vtchi-
rurgus aliqui? aduocetur, qui nobis curationem
edhibeat. Adit ille côtinud pra^feôû, & captiuo-
rum petitionem indicat.Cui prçfcâ:us:Quorfii(n
ijs opus chirurgo^Refpondit ille :Vulneratusefl:
eorû aliqpis.Rurfuinq; prîefeâus: Vnde vulne-
ratus^Forfîtan, inquit alter, ex fornice lapis deci-
ditin caput cuiufpiani. Ad hanc vocemcachinnû

fuftulit

LIBER PRIMVS. _ 7?
fuftuTit prKfeôus,ni mirurn probè confcias eorû
quœ dudum afta efsentin carcere,quçc|ue adhuc
ciuotidieagerentur.Cçterumhocvnicècauebat»
tâ ille,quàm qui faftionis erât eiufdem, ne apud
ciueSjprçfertim catholicos.tan:: indigna captiuo-
rum traftaiio vulgaretur. Proinde paisim iaäa-
bartcaptiuos omnes in côclaui hiculêtohonefté
cuftodiri, ciboscijue S: vinumhberaütereismi-
niiirari.Qucm rumorem etiam in oppida vicina,
qua: nondum ipforum in poteftatem erant reda-
ôa, diffeminari ftudiosè curabant; vthacquafî
fpecie prjeclarse humanitatisapud externos quo-
que ben-uolentiamGbiconciliarcnt,adituraque
parare\'nt ad occupandos eorum animos. A derat
ibifortè martyrum ille cruentuscarnifexNiger
cognomine,rupra ànobismeraoratus. Isaudito
eo quod de captiuis referebatur,ad prcefeôû ait:
Nequçfoçhirurgû eis permitte . Quin potius fi-
ne computrefcant Sc inflammétur eorû vulnera,
quo fie omnes lenta morte conficiantur , ac malà
pereant monachi illi & facrifieuli idololatrici. At
prœfeâus jvirnon prorfus inhumatius, barbari
hominisfuggeftionem nihil moratus, annuitde
Cbirurgo , non aiium tamen admilTurus ,quàm
que ipfe defignaret. Erat is Theodorus quidam
Cortmânus><3ardiano(quod prçfeâum latebat^
affinitate iunßus. Duxerat enim fororë eius natu
minimam,honeftifsimâfànèmulierem. Dûchi-
rurgusexfpeâarurjClemésadferricuratGardià-
no panem candidûcum vini fextario,quibus nó«
nihil reficeretur.cîuippe vires ei no ilia tantû ira-
manimilitûtra^îationegrauiter affii%,vcrûetiâ
inedia vehemétius stterTuatç, il penè defecerant.
Cum auté cibû ac potû fiimeret ,affîrmabat fe in
ij s nihilo plus fàporis^ qui in ligno , guftatu per-

cipere.

74. TïïTTimTTmrmT"

CI pere.Quod quidem vnde ei accident .iam antê
diximus.Cum idem confobrinus eum quafï tri-
ftem conftlari vellet, ac diceret: Duo germant
tuiBrilamprofeaifuntadComitcmà Marca,tui
liberandigratia ; quod certè facilliméimpetra-
tum ferentjNicolaas alacri 8c forti animo refpon-.
dit in hsec verba : Fruftrà laborem illum fumunt
germani mei,fi pro me foio agunt.Nam et/i fortè
id iirtpetrent.nunquam tarnencómittam , vtfo.
lum medimitti patiar,& fratres hos meosinhac
receisitate deferam,Quin illud tibi confirmo; (ï
vel vous omnium, idemque minimus retinestuf
ad fupplicium , litiic ego & carceris & crucia-
tuum 8c mortis focms remanebo . Idqueadeo
me faöuTum illis promifi. A d hjec C0nu)brinu«
.Si quiuens alios vnà tecû vinculis eximere,be.-
nequidemr Atfiid impétrari nequeat, ego certè,
fi mea res ageretur,vni mihi confulerem potius,
quàm fimul cum alijs morti me dederem . Nam
quid illis obfecroaccefTurum fit ex eocommo-
di,quod t\'ucum eis moriaris^Tali fermone nilus
ille quidem eft a propofito Nicolaum reuocarej
(ed nihil egit. Adeo Confirmatum infententia,
fêu veriiis in amore Chrifti folidifsimé fundaturti
Ntcolaus animum gerebat,parstus videlicet, Sc
Cupidus,exemploChrifti Domini fui pro fratri-
bus, filiceret, fin minus autem , Cumfratribus
animam ponere, fanguinemque profundere.Ne-
queab-hacfocietate pafsionis vlla fe propinqUo-
Xumfuafione finebat abftrahi . Cuius lane tam
conftantis propofiti fui iuftifsimam, ne dicam
necefTariam fecutus eft rationem. Confiderabat
enim, hincperfonam quam inter fuos gerebat,
ne fortè exemplo minus reÖo peccarét ; inde ve-
rci fratrum fuorum quorundain infirraitj\\tcm,

quas

LIBER PRIMVS. 7f

\'quçrubtraôacohortationeilla quotidiana,velut
matris pignora fua fbllicitè confouentis,omnino
periditatura videbatur. Tunc autem interalia
protulit & illud memorabile verbum, &inge-
nuo Chrifti milite dignifsimum , irKjuiens:
O confobrine,non paruimomenti reseftmori
pro fideCatholica. Quod ipfum & Hieronymus
Vicarius, ardentifsimxfideivir, totidem verbis
•onfirmabat.

POft hœc chirurgus carcerem ingreffuscurn
videretGardianum immaniter aded acfœ-
détradatum (faciesenim totaflammis vftulata
nigrorem contraxerat, vt iam nec fpecies nec de-
cor in ea vllusappareret : Collum quoque tumés
& defricàta cute cruétum adhuc & liuidum cura
effet j non modicum intuentihorroremingere-
bat) pr£e doloreanimilacrymastenére non po-
tuit.Cui Gardianus fubridens : Quid lacryma-
risfEt chirurgus : Quomodo-lacrymas continere
queam , qui te videam tam indigné traftatumC
Contrà Gardianus: At ego modicum efîe reuera
cenfeo,quicquid hailenus fîdei mese caufa pertu-
li; cum Dominus nofter lefiis tarn muita fit paf^
fus pro nobis,vtneutiquam cum ijs comparart
queant, quje nos patimur. Idcirco & his multo
grauiora,& ipfum adeo mortis fLippUcium, Deo
donante, prohacmeain ipfumfîdeUbenrfubi-
bo.Cumquefamiliarius cum eocolloqui perge-
ret chirurgus,quaerebat inter multa,qusmadmo-
dumaffedus animo fuifTet , quidue cogitaflet
tunc cum Collum eifuné ftringeretur. Ad quod
refpondit Nicolaus , percepiÎTe fein animo fuo
fingulare quoddam gaudium, eo quod dignus
habitus effet pro confeßione ßdei Cathoiic^

mortem

7« HIST. MART. GORCOM,

mortem oppctcfe. Hœcreferez,atquein^entî
pro Chrifto patiendi defiderio incEnfus,in hanc
eruropebat vocem: O quàmleue Se modicum
eft, quicquid baöenüs pafibs flimpro nomine
lefuamantifsimi Domini mei, quitanta pro me
peccatoreperpefiuseft. Vtinam mihicontingat
etiam membratim ac fruftulatim diflecari pro fi-
de Cathoîica.Quaecum dircret,militibus quibuf-
dam fortè carceri propinquâtibus,monebat eum
chirurgus vt taceret , veritus ne ab illis audita
huiufcemodi verba periculum ipfi augerént.At
Nicolaus taciturum fe negauit.Quin magis edam
vocem intendens, vtà militibusaudiretur, in>
perteritusait : Faciantde me quicquid libitum
fuerit.Excorient,aflentj omnia perpetiparatus
(um . Verba certènon difsimiliaverbis Ignatij
martyris,quibus ille patiendi cupidifsimus,cum
fcriberet ad Romanos, optare fe fignificabat,
vt ignis, crux, befti;» jCOnrraöloofsium.mem«
brorum diuifio , & totius corporis contritio,
cun&aïjue tormenta diaboli in fe venirent ; tan-
tum vtChriftofrueretur.lam verd cum chirur-
gus etiam fpem ei liberationis ingereret ex ami-
coram follicitatione, fubiecitille qualiadudum
ad conlbbrinum fuum verba locutus fuerat:
Numqiiam , ait, Deo mihi propicio, futurum
eft, vt fratres meos deferam, folumque medi-
mitti patiar . Sed etfi vel vnus eo<\'um tantum,
idemqueextremusfupphciodeftinetur, illi ego
(liperftesnefim, inftabo , fuppiicij mortisque
fbcinm fponte me dabo , qucmadmodum me
faftorumfratribus mcis dudum pollicitus fijm»
Frequenter autem iftiufrnodi verba cumvchc-
mentiquodam animi affeöu repetebat fanöus
Deimartyr; quae omnianos ex ipfius chirurgt
ßdcli nirratione poftea accepimus . Miranda

profe-

LÏBER. PRIMVS. 77

profeöd in famulo fuo gratia Dei, vt pro eiuè
nomine non modd nulla aduerfareformidaret,
nullos cruciatus exhorrefceret , veriim mor«
tem infuper ipfkm omnibus meritd formidan-
dam , omnibus horrendam , pro magno be-
neficio expeteret, adeoque totum fefe corpore
& animo, quantus erat, in Deumtransferret,
Deoque tanquam bolocauftum immokndum
ofterret . Neque verd fterilis ha;c aut ociofä
fuit in eo gratia Dei . fed ad alios quoque pfse-
clarum ver£e pietatis fruSum propagauit. In-
ter quos bunc iplum inprimis chirurgum nu-
mero. Quicum ante idtempus , religionisin
negociononnibil opinione fluäuaffet, ita tum
fermone , tum patientia; atque conftantias iI-
lius exemplo in Cathölica fide roboratus eft,
Vt martyrum caufa non dubitaret fe vitaa fuae
difcrimini exponere . Reuifebat eos in carce-
requotidie, feque aliquando finebat apud eos
includi , quo familiarids cum eis ac hberiiis
colloqueretur . Adferebat fubinde mundas
fubuculas , quibus induerentur , 8c aroma-
ta , quibus reficerentur , & id genus alia ,
quas fub veftibus abfcondere , Sc furtim ad
captiuos inferre poterat . ^id plura f Ex
eo tempore vir ille tam ardehti ftudio Catho-
licam fidem , eiusque amatores coluit atque
complexus eft, vt apud Geufios hoe folo no-
mine grauiter offenderet. Namque inter alia
quibus infignem fidei zelum declarabat, re-
ligioibs vtriufque fexus homines fedibus fuis
pulfbs ac profligatos hofpitio domus fuse fre-
quenter aclibenter dam palam excepit; etfi non
ignoraret, quanto fuo periculo id faceret, Ita-
que propter huiufmodi pietatis officia Geufij»
vekementer exofus, Sc aliquando in vincula

aspAdf

78 HIST. MART. GORCOM.

conieÛiis, fed inde propinquorum opera pauIo
pdftliberatuSjè catalogo ciuium ordinis*iacula-
torij non fine grandi ignominia fiibmotus fuit.
Quibus incommodis agitatus tandem vrbe reli-
ôa fponte cum vxore&liberis in exilium abijt:
in quo,magno,Cbriftiana: virtutis excmplo,pofl:
amidam breuiconiugem,locum fubinde murare
coaöus , ad mortem vfquefmortuus eft autem
demUm vigefimo poft martyrum paftionem an-
Kö)fincerus, integei\' acfirmusinfideCathoIica
permanfit. Sed ad\'martyres redeo.

Cap. f^ Alendislulij.quicîiesproxiraèprseitferiàs
sxvu. Vifitationis Bests Marias^Gorcomium ad-

ucnit martyre» vifitaturus (non eo quidem ani«
Luc,/, mb.quobeatam Elizabet Chriftigerulavirgovi-
fitauitjfedquoChriftumiam natum ac mundo
lidatth.2. editumimpiusHerodes vifere voluit) quidam
ex Leodienfis ecclefiae canonico, caftrorum Ec-
clefia Catholics defertor,idem^ue non tam gé-
néré,quàm facrilegijs& piratica nobilis,Toannes
Omalius, homo jpirans minarum 8c casdis in fa-
cerdotes & monachos, aliosque Dei miniftrosi
quem ed Brila cum mandatis miferat ille Catho-
licorum infenfifsimushoftis Guilielmus àMaf-
ca Lumnius.Cçterum Omalius altera manu trû-
cuserat.Qnoenim tempore Lumnius vnà cum
fuis(inter quos primus Omalius) in marijBritan-
nico piraticam exercebat, contigit aliquando,vt
eisobuiaîfierentnaues aliquot Hifpanicse , qui-
bus ingens copia vehebatur earum mercium,
qnas fblita eft ad Gallos 8c Belgas Hifpania tranf-
mittere.Erat is dies Dominicus Palmarum, quü
tertio pdft die Erila fuit ab ijfHem nebulonibus
interccpu.lbiàmercatoribus Hifpanis( quibus

ctrtè

LIBER PRtMVS. 79

certè animus in periculis haudquaquam facüè
fobfidere rolet)pro rerum fuarum ac vitç defen-
fione ita fortiter repugnatum eft,vt iäibus bom-
bardarum Lumnij milites aliquot interemerint;
Omaliodextramrnanum abftulerintihoftem de-
nique ab oppugoationedcfiftere , Scdatisvepto
velisin liberum marc fe recipere coegerint. Igi-
tur in carcerem ad captiuos introduftus Oma-
lius primiim omnes toruis ocuiis ac truci vultu,
velutdeuoraturus circumfpexit ; deinde viru-
lentarnruamineoslinguamvibrans: Heus, in-
quit , vos CeiuoriC hoc nomine Dei (âcerdotes
propter facratifsima myl\'leria blafphemus ille
Vocabar)hucego3domino meo ComiteàMc>r-
ca milTusfum ea gratia ,vt vos omnes èpatibulis
fufpendiiubeam. Cui èveftigiofratrum Mino-
rum prçfeâus Vicariusfpiritu martyrij fuccen.
fijSjOmnium nomine refpondit: Sic age vt loque- )
ris.lsiulla in nobis eft mora. Parati fumus omnes, \'
ac ne vnus quidem repugnabit. Quod audies iL
Je,ftatira animo di^ecari,mordere labrum, ftri-
dere dentibus^prseiratotus excandefcere, (aeuas
iaöare minas,& in huiufmodi verba prorumpc\'
re:0 fanguinarij , quàm muhos homines nihil
malimeritos crudeliter acmiferècontrucidaftis.\'
Quam multorum innoxinm exforbuiftis cruo-
rem Î O quàm nunc egregiè mihi pœnas eftis da-
turi,vos Deifici.\' Sic iîle mortem eorum,qui fue-
rant aliquando propter hgsrefim per iafticiara
publicamac ciuilen» extrcmofijpp!icioaffeâi,in
eos confcrebat, quitammanumquainanimuns
gerebant à far.guine fundendo quam alienifsi-
fuom, in id folum intenti, perditas vtänimas;
Chriftolucrifacerent. Qui proinde minis ac ma-
Icdiûis hominis infaninon magnopere commo-

po HIST. MART. GORCOM.

ti.patientiam intra mentem bene confciam cum
fiientio conferuabant, Venit autem in carcerem
eodemdieIifl:orpublicus( àquomiffus, incer-
turn habeo ) quidepromptos è locûlis fiiis refteJ
captiuisoftentans inquiebat : Aüpieiteqüid hîc
fit. Refponderunt autem cum alacritate Gärdia-
IÎUS atque exfratribus aliqui:Deo laus, Deo gra-
tia,quod hue vfque peruenimus, Mox igitur bo-
na pars monachorum,velut iamiam ad fuppli»
cium ducendi,cucullis fuis exuuntur,fpoliantur-
que.Nam li3:or,tametfi de füpplicio resfimula-
tatantiim, & ad terrorem compofita erat, vertes
captiuisdetradiasabftulit.&fibi vendicauit. Uli
verd,quibus ablatx vertesfuerant, capite & col-
lo denudato, tium & reliquo corpore verte tan-
tum intimatenuiter admodum contefto, ficde»
inde per fequentium noftium frigora relifti funt
vfque ad wkx exitum.

T*^ VmhfCgeruntur,aftabatGeufitis quidam
3cxviii. per ludibriumcâtillans aliquot verfusodae
cuiuffiam feu profe( quam vocant) in multis ec*
clefijs inter miffarum fblennia cantari folitae die
natali(quiante biduum fuerat) principum apo»
rtoiorum Petri & Pauli, clarifsimorum Chnfti
martyrum.Erant autem hi poftremi, quospras
ceteris clariiis infbnabat : Ibi Neronis feritas
principes aportolorum prœlijs plurimis viûoé
res , diuerfae te Petre & Paule addixerat pœ-
nf mortis . Te crux aßbciat , te verd gladius
cruentus mittitChrirto. Adhuncmoduminfe-
lix ille cantator triumphû aportolorum ad inTul-
tationem vertit martyrum, non reputans iecum
fe fuosque Neronianam illam, quam canebat,
fcriiatemfuaGrudelitatenon\'jVno gradu fupera*

re.

LIBER PRIMVS. 8i

re, Neque enim Nero Chrifto nomen aliquando
dederat,neque in apoftolos ante fupplicium ex-
tremum prseter morem Romanum,grauius ali-
quod crudelitatis exéplum edidifle legitur.Ad-
ncecpoteftate fungcbatur légitima ac diuinitus
inftituta,tametfi ea non légitimé vteretur. Hive,
rd homines\'profelsione Chriftiani, Chriftianis
Orti parentibus, & à pueris in ecclefia non modd
educati, veriim infuper ecclefiafticis inftitutis ac
moribusimbuti, denique non ita priderti fidei
tioftrae domeftici, ac myfteriorum conrortes;vt
primum nouarum faöionum afflati contagio,
Catholicse vinculum vnitatisabruperunt, quafi
de repente tcterrimas in belluas transformât!,
crudelitatis fuse, quainfocios & fratres pridetn
fuos, vfurpata pertumultum poteftategraflan-
tur, nec finem ftatuunt, nec modum : vteos
pafci piorumaffiiöionibus quafi delicijscredas.
In inîeiédisporrdfupplicijs nec iurisordinem,
nec forrnam iufl:iciç,nechumanitatis vllam ima-
ginera feruanteSjhoc vnumlequûtur, quod ani-
mus ira & odio efleratus fugge/Terit . Eterant
fani inter iftos, de quibus nunc loquimur, qui
non de vulgo fuerant Chriftianorum j fed vel
ecclefia/livo gradu vel monaftic» vitse profeC-
fione prasltantes cœteris , dignitatem vnà cum
religione turpiter abiecerant, Quorum è nu-
mero crediderim & huncfuifle, qui verfiis il-
los Latinos diftinflèac memoriter ad normam
ecclefiafticae modulationis cantando rccitare
potuit. Atque huius generis ferë fiint quot»
quot his noftris temporibus apud homines no-
uae doftrina: cupidos,pro miniftris verbi Dei (è-
fè venditauerùt. De quibus peculiariter id quod
de hatreticis ia vniuersû dixit I oânes aportolus,

F diccr«

8i HÎ^^M^S^ÎîCTBTr

ƒ. lo. i. dicere nobUliceat ; quod ex nobis prodierunt,
fed non erant ex nobis. Nam fi fuifTentex nobis,
permanfilTent vtique nobrfcum. Per hoe enim
quod ab ecclefia recefferunt , palàm declarant
non fe pertinuifTe ad numeram eleOiorum, inter
quosin Dei ecclefia velut alieni fuerant ad tem-
puscommorati.Sedadintermiffam redeonarra-
tionem. In hoe rerumarticulo pofitimartyres,
cum non aliud in momenta fingula, quàm fup-
plicium extremum exfpeftarent, qua poterant
animideuotione,ad mortem fe prsEparabant,an-
te omnia con fcientias (has humili peccatorum
conftfsione purgantes. Quod idem & alias fub-
inde ab ijs frequentatum eft. Quoties enim ad
fupplicium abripiendos fe fufpicabantur (accide -
bat autem id fîepenumero) toties exomologefin
illam (acram & îalutarcm repetebant, ita de Dei
mifericordia confidentes, vt tamen inftitutaab
eo peccatorum remedia nequaquam negligerét.
Cœterum milites content! terrorem captiuis at-
tulifle,&quofdameorum veftibus, vtidiâum
cftjfpoliaffe, nihil prœterea grauius in eos tunc
admittere aufi fuerunt.

Cap. a T verd noâeinlèquentirur/ûm exmiliti.

XXI x. bus quidam à cœnafaturiac temulentifoli-

ta improbitate in carcerem irrumpentes,nouura
petulantia: fuse ludum exhibent huiufmodi;Mo-
nachos binos cófertis brachijs dextro vnius cum
finiftro alteriuscoIligât;tum eofdem binos, alios
poft alios ordine collocatos carcereeducunt, ve-
lut ad (bp plicationem procefliiro«. Deinde cane-
re eos iubent,dicentes:Cantate monachi. Nunc
ad mortem hacpompa proceditis.illi noninuiti
rem bonam cx(equuntur,cancnte8 ( vt nobis re»

latuiti

LIBER PRIMVS, 8|

jfettim eftjlatütn illud & célébré canticum eccle-
fiœ,cuius initium eft:Te Deùm laudamuë. Erat
ibitum inter milites quidam , qui pro ludibrio
idem illud canticum Iblus ab initio vfque ad H-
ntnimemonterboniiS lateribus decântabat. Ex
quocredi potefl etiam iftum aliquando fîdei nO-
ftrjedomeflicuro pröpiiis ad fâcra mbifleria pé-
netrafTe, qui tune martyrum innoccntiîçvcxan-
dfe, prob dolor,impium fe miniflrû exhibebat.
Porrd martyres ea pompa perducuntur vfque
ad arcisptopugnaculum;vbi menfam inueniunt
lautè inflruâam, àfsidentibùs aliquot GeufijSj
atque hilariter compotantibus, & genialem ac
fetiam illamagcntibusnodem. Ihciditquidem
tune captiuis nonnullis fufjîicio, fcfè proptereà
ad epulùm illud à militibüs addüöos, vt cum
alijsepulariiußi, denique dape diflentiacvinö
madidijContinud pdfl ab illis velut bruta pecorà
iugularentur. Sed inanis fuit hic metus.Nec enim
«pparet milites aliud eo fadlo volnifTe, qUàmvc
inter epiilarum delicias hoc qtioque monacho-
ïumtamquam monflrorùm noui Orbis fpeôa-
culoparce(-entur,& baberent, in quosconieftis
Certatim cauillis ac malediftis, improbam animi
fui libidinem àliquatènUs explerent.Iàm vt hor-
rorem mortis in eis vehementiiisexcitarent, eX
ea quoqUe mifèrise illorUm parte, voluptatis ali-
quid àccepturi, porreâ:is aleis & appofitapelui
luforiarLuditenUncomnèSjinquiunt, &aleasiti
hancpcluim proijcite, vt in quem fors cecide.
rit,is omnium primus fufpendatur ,cajterisordi-
ne lecuturis. Adeamterribilem propofitionem
refpondens Nicolaus Picus:Nihil opus eft, in«
quitjiaÛualeœ . Ego me libentifsimè primum
oinniom ad fùppliciana offero. Scio cquidê quid

F a fit

HIST. MART. GORCOM.

fit furpendiuin pad,videlicet id iam nuperriittl
expertus. Hœc illefolitaanirni promptitudinc.
Poftea\'^uam verd fonuiuantium ac miiitum vo-
luptati fa9um eft fatis,martyres eadem qua du-
fti pompa reducuntur in carcerem. Hrantautem
qui ad hunc modom dui^i 8c reduôi fuere, (bli
monachi.Nam pridie ceteris captiuisamtcorum
follicitatione cx illo fubterraneo ac lenebricolb
carcerceduöis, in fuperioripartedomus, cu-
ftodia Sc. traflatio tolerabilior concefTa faeratj
tam etfi nec ille locus eos ab improborum homi-
num infeftatione fatis vindicabat. Ibi enim qui-
dam Gorcomianus ciuis,hçreticus,nomine Lau-
rentius! iImannus,Nicobum parochû grauiter
exagitauit, iftmfmodi verbis in eum infultans:
Num meminifti quemadmodum aliquando per
plateas incedés cum tuo Mahometo(quonomi-
ne noftratcs interdum idolum fignificantrat (ce-
leratns ille ter fanftum Euchariftiç facramétum
defigriahat)measatque omnium noftrum aedes
pi çteriésintrofpeaabas,velut oculorum intuitu
nos interfeâui us.Sc obferuabas, fi quis forté nó
genu fleöeret, vt eum acculâtes. Sc in iudiciû ca»
pins accerfercsvNuncincidiftisin foueam quam
feciftis. Sperabatis autem veftrum Papifmû hîc
cóftabilire ac violêter retinerevospofle, Atego
remalirerfehabere.probénouera; videlicetiftä
veftram idoloiatriam diutius baud duraturam.
Qua fiiim tota A nglia, totac|ue Germania dudiî
fuis hnibus exegei it;age quî fieri poterat,vt earn
hîc rctincretis? Ad has voces hœretici hominis à
î^icoiajjcui tacen dim agis quam loquenditépus
illud videbatur,nihil aut. parum fui;,refponfum.
Feruntautem hunchominécum altero quodam
ciuc l\'aponario multun» in hoc laboraflè,vt quic«

quid

LIBER PRIMVS.
quid crâtGorcomij («cerdotütn ac monachorû,
»bduceretuf atque è medio tolleretur. Sed de ijs
quae captiuis tunc acciderunt, hailenus. Cap.

PK oximodie,qui Vifitationi Deiparse Virgi xxx.
nis facer erat, & in plebe Celebris, Leonar-
dus parochusiuxtacódiÖum prEedicaturus ver-
bum Dei inteKiplo parochia!i(magnum teplum
vulgddicebatur)fuggefium confcerdit; deque
inter concioniardum aliquando dicere folitus
«rat : Dum in hoc ligno fïetéro, nihil ex me\'
prarter nudam veritstem audietis , Frequens
erat auditorium, fed in quomaiorneluporum
atque hœdorum multitudo fuerit,an ouium pa-
ftoris auditura fermonê,haud facilcdixero.Plu-
rimicoouenerantGeufiançfadionis ,hac potif-
fimum Tatione,quod exfpeôarent puram & fin-
ccram<ipforum opinione)verbi Dei tra^aticne;
fkur eû promififTe perfiiafum erat. 1 lieverd tot
aduerfaricrum confpeftum nihil veritus, inte-
gré,Catholicec^;,velutanteafèmper,concionatus
efl.Beatam virginem,Dei ina*rtm & cash reginâ
identidemappel!abat;altcrum aduerfus Anaba-
ptiftas.qui Dei filiû ex Mariacarhem aflumfiffc
negant,-alterum aduerfusfeflariosin genere,qui
pafsJtTj laudibus atque inuoTHtiorii Deiparç viri
ginis obgâniunt.\'^ed & de perpétua eios virgini-
tate contra veteres harreticos doâë, luculéteóue
d\'.fîerebatjadnionen^ atq; muitaos (quod & abas
faepenumero facere folituserat) vt ü qui in diuer-
fam opinionem aliqua finitlra perfuafione eflent
ïnduöi,quibus.eaquf procócionedixifTet,nódü
fttisfacerêt,ncq; omnéadhocexanitnis fcrupu-
lû remonifsêtjpriuatimad fevenirét.pleniorf\'ao-
cepturi Catholicç veritatis declaration! , esq; S.
ftripturçtellimqnijs , aiijs^ idoneis ar^ùmétis
r . F J confia«

HIST. MART, OORCOM.

çonftabiliendam. Magnam omnino ac fingula-
rem animi fortitudinem , & iuxta fui nominis
etymon , corleoninùm eaconcione contraad-
netfarios oftendebat. Nec verd minorem erga
fuasouiculascharitatemmonftrare vifuseftjop-
timus paftor, dum vehementiCsima oratione ad
Catholic» fidei perfeuerantiam cas cohortatur.
Et quidem ille fîmilem erga fuos affeôum pari
cum libertäre côiunôum oftenderat non ita pri-
dem in eofermonc,quem ante traditam hofti ci-
uitatem habuit nouifsimum. In quo prœter alia
multa, quibus ad retincndam ac tuendam mor-
dicus religionem catholicam, fidemque iuratam
Regis maieftatiprseftandam, multis commodis
atque incommodis hincinde propofitis, audito-
res fuos hortabatur ; huiufmodi quoque verbis
vfuseft : Quodfiaduentantem nunc àGeufijs
militem intra portas admifèritis, multa videlicet
praeclara vobis & (peciola promittentem.citd re-
ipfaexperiemini, quàm vilis fit apud eospaöo-
rnm&promiflbrumfides, Neque profeàdvel
hisipfis , qui maximo fibi bono forecredentes
iftorum aduentum, fummis votis ad cum afpi-
rant, ex animi fententia cunöa proceflura funt,
quum illos in vrbem recepcrint. Imotuncde-
mum,etfi ferius quàm veftris expediatrebus,
omnes intelligetis, quod & quale genus homi-
num ad vos intromifèritis. Addebat autem banc
fuis verbis extremamcoronidem : Si vosouicu-
las measnonamarem, nuncvtiquetacerem. Si-
quidemeo ipfo die atque hora, quahsecabillo
dicebantur,Geufiorumaufpicijs miles confcribe-
batur in proximis fuburbijs, ad eam portam,in-
tra quam in platea fub dio ifta concio habebatur;
eo quod (àcellum mccnibns ac portas ciuitatis ad-

hftens.

LIBER PRIMVS. 87

hçrens,cuius illo die dedicationis anniuerfârium
agcbatur, auditorum multitudioem caperc non
pofTet. Ipfà vero\' porta propter hoflem clau/â te-
nebatur . Aded modicoloci interuallo vir ille,
tune quum talia pro cofacione diceret,erat ab bo-
fte diuifus. Porro eo fermone, de quo prius dice-
re ceperam,quern ad fuos vltimum habuit, cum
de Beatifsima Deipara Virgine Catholicam do-
örinam expofuiflet, aftantibus, attenteque auC-
cultantibus non moddCieunjsdomefticiSjfed &
multis eorum , qui religionis euertends cauli
cum milite recenter in vrbem vénérant,extremo
verbo fic fuos eft adhortatus:Perfiftite,vosobre- \'
cro,fortesatq-,ingenui ciues,perfiftite&perma-
nete confiantes in fidc Catholica. Verbum hoe
poftremum prsecïetéris omnibus iuxta normam
Catholic® doftrinse ab eo diâis, acerbifsimc tu-
lerunt hsretici,fentientes quam non ex ipförum
(èntentia,neque prput exfpeftarant, vniuerfiim
ülumfermonemconclufiilet.lgiturexindequffi-
runtoccafionem.quareduSum in carcerem,vni
cum alijs captiuis in mortem tradant. Verdm id
ftatim abfque alio probabili prïctextu tentan-
dum baud putauerunt, vtpote plebein metuen-
tes,ih qua multiadhuc.erant, alij Catholici, alij
Vacillantes ac dÜbij quidèm illi, fed tamen erga
fuum paftoreni beriebenigneque affeâi. Nam.
que ob éandem caulam & primajillaïconoma-
chiœtempeftate , quae tot celebres Belgij vrbes
, anno iftitf peruaferatjSc deinde vfque adid tem-
pus,imdSi: aliquandiu póft, Gorcomij non fue-
runtaufiGeufij ,quarnuis rerum iam potiti, fa-
cras imagines in templis demoliri. Vix tandem
enim difpofito peiivipp^ Bc circa prïmarium vf-
bis templuóx artriatö milite , ne quis (cilicèt à p6-
\' F pulo

Tr^fffmmTWfWîP

pulotumuhus excitaretur, impium hoc facmua
itnpijs manibus exfecuti funt.

CaT\' T Eonardus tcrtiûism dié âvinculisliberin

xxxi. X-/ ciuitate agebat, cû officij gratia domi Tue à
wuîtis bonis inuifereturQuoctiair. téporeeum
»dijt Gard iani mat,er,Hcrica nomine, mulicr ho-
neftifsima,propèfeptuagcnaria ,Caibolicar rell-
gionisobferuâtifsima.Quaî pro filio,vt par erat,
affedu materno vehemétifsimè follicita.ficeum
aflfata eft : V bi quscfo moratur filius meus cum
fratribus focijsf Nûquid non & il!i venturi funtî
Cui Leonardus : Optariro equidem,inquit,ô ca-
ra mater.vel bas aures mihi prsecifas, dum ros
écaptiuitatelibcroshîc pracfentes apud nos ha-
bere liceat • Videlicet ijs verbis infinuatum
inatri voluit, quo periculo filius ipfius cum fo-
cijs verfaretur . C^amquam fub idem tempus
captiuorum taufam Catholici quidam ciues ncn
»egligenteragebätjfed profeâu penènullo,pro-
pter obfiftétiafibi malignorû quorûdam ftudia,
quibus vnicècordi erat,vt captiuos quacumque
ratione tollendos curarent. 1 nter bare Leonardo
nunciatur,collega fuum Nicolaû Poppeliû certo
«cdefignatoprccioredimi poffe .Tantumopus.
efie.vtea pecunia própta numerctur. 111e nulla
interpofita morafummi conftituta colligendain
, ( curat.VerDcolleöa pecunia pafûprudemer, ac

rimiû pcriculoîècrediturennpiricocuidâcirtû-
foranecjqui quod rragicis artibus opera daret
•muleta fuis prœftigijsincatata,medicamctiloco
porrigcret ijsqui proremedio ad fé venirentjin-
terdû quoq; malencia fuis ipfe inaleficijs pelle-
fet,ff penumfro\'priuatim ac publice eius rei cau-
fafuerat ab vtioque paiocho acriter adiTiCnitus,

prac-

LIBER PRIMVS.

praefèfttm ab iuniore. Qui cû eacorreptione ni-
hil proficere Te cerneret,magiftratum interpella-
U"ratnon femel ,vihominéimpiüacpeftilétem
intra ciuitatë nó pateretur cófiftere. Sed cóniué-
tiaqiïorundâémagiftratu,piû paüorisconatum
jrritû reddidit.llle igitur impoftor,tanquâapud
Geutîosnouûshofpites gratia plurimdm poffet,
paâus cftccrtofe precio Nicolai Parochi libera-
tiorsé procuraturu , dûmodo fibi totius negocij
cura permitteretur.Creditum eft bomini,acna-
meratain manuseius pecunia,quanta fueratpo-
ftulata.Verû homo perfidus prçda potitus,mox
cû ea fefe clanculû ex vrbe proripuit;fimulq;pa-
rocbû.quémbîeftû fibiséfcrat,&blato lytro quo
redimi pofie putabatur,egregièpereâ occafioné
\\ 1 tus eft. Itaq;fraude ac fcelere praeftigiatorisil-
lius elufafuit auidifsima piarû quaruda ouiû ex-
fpeâatio;quç paftori fuo pericUtanti fuis nó par-
uis impêdijs fuccurrere omni ftudio nitebantur,

Ad Leonardû redeo% Hums (brorgermana Caî.
eo die quo poftremû ille fermonem ad pie- xxx«.
bé babuit, Bufcoducis, quK vtriq; patria erat,
\'Gorçomiû venerat. Fratri nûciat matré grauiter
Kgratare.Emsnominerogat,adip(âm vifendara
Vti ftEtim atque celeriter excurrat . Non renuit
I.eonardus, modo cum perraifsione publica di-
mittatur.Nequeehirnimmemor erat fidei, qua
fe fuis ciuibus dudum obftrinxerat. Ergo foro-
ris& amicofû opera dimifibrius libellus impe-
trjtutjà Marino prçfefto fubfignatusjfed in quo
Leonardus cum eû perlegifTet, aliquid defidera-
batjfiue de i^duftria,vtfu!picio erat,fiuc per im-
prudentiam omiffum\'.ad fuam tamé fecuritatem
necefikriura . Quod ni aficribatur, negat fe pe-
dem extra portas vrbis elaturum. Quid multaî

Cora-

HIST. MART. G0RCOM.

Comparatuf alius libellus, qualenti veile (ë Leo-
jnardus dixerat. Is igitur hac fide publica probé
fibi cautuni arbitratus, profeftioni fe accingir,
yrbem egreditur,(capham confcendit/orore có-
mitatus. Vehitur vfque VVorcorriium , bppi-
dulUra tam vocabulo quam loco vicinum, in
aduerfa fluminis ripa ad finiftram fitum . Nec
breuisille tra\\eâus fine periculo fuit, propter
Geufij cuiufdam perfidiam, quem magno con-
duftum Leonardi fbror Bufcoducis fècum ad-
duxerat eo confilio.vt in fpllicitâda fratris dimiP\'
fîone fibi apud Geufios auxilio eflêt. Cui&ea
caufa promifsû argentû iamnumerauerat.Qpo
ille accepto nihil amplius penfi habens , vt res
bominifibicommendatofiiccederet, (êd magis
aduerfarium ei fepraebens, in viaqua V Vorco-
rniiim vnà nauigabant, ludibrijs &: contumelijs
nebuloni^,quimaioreqUadam naue, in quam
îpfè demumex/caphaconfcenderat, veheban-
tur,eum expofuit ; vt iam propter periculum,
quodabillis fibimetuebat, fulcepti itinerisip-
fumpœniteret. Veruntamen Dei voluntate fal-
pus VVorcomium peruenit. Qlu» dumgerun-
tutjGorcomij rumor difceflus eius increbrefcit,
&ad primariosvrbisciues perfertur. Qui rem
îndigrtéferentes, ea rriaximècaufà, quodïèin-
conmltis atque inlcijs âbitUm molitus Leonar-
dus fuifîèt,ilicd mittunt ad œdes eius miniftrum
publicum,certidsexploraturum, num ita fe res
haberet. Parochononinuento, & read primes
(ènatores relata , ac deinde latiusac certiusiti
vulgus fparfa, non exigua coorta eft inter Geu-
fianœ faflionis homines turbatio, fed inter eos
niaximèqui de collégio erant fagittariorumipll?-
ris^uc cura homînèm improbum ac perfidio-

fum

LIBER PRIMVS. j>»
fiim eflè vociFerkntibus , rem indignait) ab ep
perpetraïam.quicianculariè fugam adornaflet,
inijfletque, tot fuis fponfbribus in capitis difcri-
minederelictis, qui fuam pro eo fidem obftrin-
xiffent. Ita quidem illi periculum fuuminuidio-
sèexaggerabant,quodtamen nullum erat reue-
ra,quandoquidem ab ipfb Marino prœfefto fue-
rat impetrata dimifsio. Qnam idcirco ad multt-
tudiniscognitionemreferri nó expediebat,quia
procul dubio quorundam maligno fiiudio fuiflfet
impedita . Fit igitur èveftigio concur fus ad eum
locum.vndenauiculç IbluerefblentjVnde & fol-
uerat Leonardus. Coit ad ripam ingens homi-
num multitudo. Magna pars baud Tecus atque
Vr(ie captis catulis, fic amifik hac prœd a fremen-
tesfurentesquetumultuantur.Quidara ex fagit-
lariorû cöllegio cçteris incitatior exclamat : Cut
non quàm poflumus celerrimé proditorem il-
ium fugientem infequimur ; atque hue obtorta
collo retrahimus ? Nœ ille ad hoe abijt,vt quic-
quid hîc aftum à nobis eft,ad Hifpanos perferat,
ciuitatem ijs prodat, fijcios captiuos eripiat, no-
bis omnibus extremum exitium adferat. Quid
ceffamuSjÔ ciues , proditorem ilium perfequiî
His atque alijs huiufmodi verbis infenfiplebis
animi magis etiam ac vehementius in parochum^
incendebâtur. Simul eôdem accurrerat alter pri-
marius (ênator . Qni cum Leonardum longius,
proueftum didiciflet,ilicdnauicularijs imperat:.
O viri,adefte,properatc,nulla fit mora. Quater-
ni validi remiges in (caphas fingulas. Liberaliter
operç penlabuntur. Diàumjfaàum. Naut« para-
tiin/caphasinfiliunt, quas ad ripam rtantes fex:
numero fortè reperiunt . Adduntur 8c milite»
aliquot cum centurione, quo res & maiore vi Sc

autho-

S>ï HIST. MART. GORCOM.

authoritate ageretur . Rcmigatum igitur eft à
nautis certstim atque cxtretuo conatu, adco vç
incredibiliceleritateemenfo flumine VVorco-
miumappellcrent. Ibi Leonardum oum (brore,
dûpamurcurrus.quoBufcûducisvebatur, ex-
fpeàantcm,iamc|uc fecurutnacnihil finirtriTuP-
picantem inueniunt comprchendunt,ducunt,in
vnâ {capharûcôijciunt,(ecum^};Gorcon"iiûreue-
hunt. I nterim autem virû optimû contumeliofis
noniinibus petulantifsimè diuex!>nt;fèd maximà
pfoditorisei nomen & crimen identidem obic-
örant. Ille quamuis inter m.aleuolorum manus
conftitutus,ea tame dicere nó omifit, quibus in-
nocctiam fuam probaret; vtqui neq; proditionis
macbinanda; côfiiiodilccfsifîet,neq;clâculûfugâ
înijtTet,neq; fpó/bres fuos abiés obieciffetdifcri-
n"iini;propterea quod abeundi facultatê acccpit
fet à primario tam arcis quam ctuitatis prsefefto
Marino Brantio: Cuiusinqu!t,chirographû vo-
bis exhibebo.Simulque protulitlibelium dimiP
forium manu Brantij fublignatum . Sed cû mox
vnus ex iliorum numero,qui Leonardo pefsimè
volebât,ei per vim i manibus eripuit.atq; in fac-
culum fuû fcmoralé immifitîvidelicet vt integer«
rimo viro intercalumnias nibil eflet rcliqui,quo
vel apud tiue? fê purgaret, vei apud praefeöum
exhibito ipfius chirograpbo difceffum fuuade-
reret. Ille cótra maximopere (bllicitus, vt exifii-
mationem fuâ apud omncs,ac potifsimum apud
bonos clucs fartamteâam fcruaretjctiam atque
etiam fiagitabat fibi reddi hbeilû. Venim ab ho-
mine fcelerato,fibicjue infenfifsimo,pra;tcr con-
uicia recjpere nih\'1 potuit. A tque imer h®c nau -
tis pariter ac militibus aduerfovSeumfuCclaman-
tibusGercomium aduphitur^vbi plurimi homi-
nes

LIBER PRIMVS. 95

nes occupata ripa perquàm eupidè cuniexfpc»
ôabant.

VTprimnmigitur énauicufa pedem inter«- Cap,
ram Leonarduspofuit, ibi moxàcircutn- x^xiii,
fufamuititudinecepitindignismodis exagitari.
PUserique virulentislinguis^eum certatim impe-
lere atque configere,contumeUas & probra non
referéda in virum fanûum iaâare, nuliuin ma-
ledicenti»genus prcetermittere. Quoruni vnus
Albertus nomine tunicam iHi magna vi drça pe-
ctus apprehendens:Hem proditor, inquit, ecce
nunc tempusjvtproditionis adueffum noscon-
cepiœpœnasegregièiuas. Eratis nauta Gotco-
mianuSj hîereticofermentocorruptuï iam inde
àpuerojfratereiuscjuipoftea Bnlae fanöos mar-
tyres , tanquam in religionis negocio multum
verfatus examinauit, vîinfrà dicemus . Alms
quidam , quiinimpio contra Regem Catho-
licum bello tandem malèperijt,Leonardum ap-
prehenfo eius brachio protrahens, eadem fere
quœ nauta,dicebat. Sed ventum deinde etiam ad
grauiores iniurias,dum non aliter atque nocen-
tifsimam feram virum innoxium, quaduceba-
turjpefsimus quifque ferockerimpetit. Alius ira
dextrum latus,alius in finiftrum , pedem impel-
lere : rurfum alius in peÖus ac ventrem fomma
viimpingere;aliusina}iam quamlibet corporis
eius parte,vel pede velcatce, vel patmis vel pu-
gnisimpetum facere , Reliqua multitudocir-
cumquaqî côfufis vociferationibus perftrepere,
plaîrique proditoris odiofîfsimû nomen afsiduè
occlamare, pafsimqueè media turbaillud aadi-
n:Sufpendatur, fufpendatur, tollatur è medio.
Leonardos inter hscc nih^ a:quà ac famç fu»

atque

H Hist. MART. GÖRCOM.
atque exiftimatiöni conrultura cupiens: O ciüei,
inquit,nihil aâum à me jJrorfùs, cur proditionis
àccufèr.Nihil in me tale deprehendetis vnquam.
Et quidém pro mefacilèfàtisfaciam. Tantum fît
Jocusiuftf purgationi. Talia ille valde follicitè,
fèdfrûftrà , apudinfenfamScinfânientemtiir-
bam.At prz ter hoc proditionis crimen, quod ei
percalumniam occafione difceflus fui impinge-
batur , alijs quibufdam fœdis criminationibus
perditifsimi quidam homines honeftum ac ve-
faerabile viri homen confpurcare conati funt.de-
teftabilis flagitij eum infimulantes, quod cum
ibrorecubuilTet. Digna certé calumnia fiiisau-
ithoribus;digna , quam illi coniuraticaftimoniaî
hoftes ex impurilsimâ fiii pèftoris lacuna de-
promerent. Nam quodadfanûum martyrem
attinet, tam erat isnonabomnimoddimpudi»
cicia: labe purus , verum extra omnem quoque
fufpicionem pofitus, nominatim toto eo tempo-
re,quo Gorcomian» plébi bonus paftor pracfüe-
rat (prœfuit autem annis pltis minus fexdecimj
vt magis exiftimem defuifse,quibus hœc aut ve^
ra,aut verifimilia viderentur, quàm à quibus éa
confingerentur . Nam Scfororeius, etfimillier
habitu fiecularis erat,virginitatis tamen propoft.
tum,etiam state iam grandior, fânôilsimè rett-
nebat. Leonardum in arcem vfque perdudlünt
exuere fè veftibus fuis prœfeôus iubet, quœftio-
nibusadmouendum, tamquam de occulta eiu»
maehinationecogniturus. Adcrat ibifororfra-
trem fecutajquam ipft proinde, tantifper vti ft-
cedat,admonct, fiiai pariter & illius verecundias
confulens,optimuscaftitatis magifter.Ea digrefr
fa veftibus exutisadtormenta fe parat.Sed mu-
lata repenti lèntétia prscfcâusqufeAionem pro-
hiba.

hibet/omfse veritus confcientia reclamänte,vi-
ri innocentiam accrbiàs vexare; cui proficifcendt
copiamipfeàièfadani, fua^ue manu fubfigna-
tum libellum dimifsorium probé meminerat.
Quamquam (pesliberationis tam nulla Leonar-
do in arcem redudoapparebat. Ad quem vt re-
dijt foror,fic cam affatus eft: Vides .nieaforor,
quo nunc res mese fî\'nt loco. Quod û Deo lîc vi-
fum eftjVt hîc mihi moriédum fit, obfecro ne te-
ipfàm crucies, nequecuiquammortalium, prœ-
terquam mihi.meis^ue peccatis mortem meam
imputes.O fingularem viri modefl;iam,imd pro^f
fundam Chriftiani peßoris humilitatem cum
infigni manfuetudine coniunäam . Flagrant irt
eum acerbifsimis odijs hoftes fui, & ad eius ne-
cem per merascalumniasgraßanttir. Nec tarnen
illorum malignitsti mortem luamafscribipati-
tur vir mitifsiraus atque humillimus, fed fuis tâ-^
tum in Deum offenfis. Poft hase in eundem car-
cerem,quo monachi claufi erant,detruditur. In-
tereaverdOeufiorum ftudio rumor tota ciuita-
te fpargitur,parocbum furt iuo difcelsu proditio-
nem vrbi machinatum : & hocfuo facinore cœ-
teros ortînes captiuos vnàfecum incertilsimum
vitse dilcrimen pertraxifse. Et quo maior efset fi-
des , idipfum afseuerabant primarij fenatores.
Leonardus etfi culpa vacuus,quia ta men an (àm
hanc maleuolisad perdendum omnes captiuos
oportunam efse videbat, qua erat animi (bbraiP-
iione,fepe in carcere focios veniam fupplex pre-
cabatur fuae temeritatis 8c imprudentiîe,qua pe-
riculum eis auxifset, quibus alioqui nondura
fpes liberationis fuifsetadempta.

Quö-

HIST. MART. GORCOM.
Cap. Vontam autem ad carcerem circuituquo.

.xxxiiii Vcdamredijtfermo norter, aliquid hic quo-
que eorum qujB per eos dies m carcerefaöaSc
difta funt, referamus. 1 hi marty rum ad Deum
orationes , & ipforum inter feexhortationesSc
confolationes. Quamquam alij ahis feruentius
&frequentiush3ecfaÖitabant. Ed Theodoruj
chirurguSjde quo dudum faéla eft À nobis men«
tio,quotidic rtatishoris,curationis gratia eorum
qui iaucij erant^accedere permittebatur. Qui fe-
rè quotiefcunque carcerem introibat, duos rcli-
giofifsimos viros, V Vilhadum & Isicafium ge-
nibushumi fixispiè Deumprecantes inuenie-
f ^ bat.CurabateotemporeLeonardum,potioncs

quafdam medicas ei miniftrans ad lanandum in-
^ . teriora corporis, qu® frequenti ilia ac violenta,

\\ ^îfK-vVé\'quam patliisfuerat, mebrorum pulfationegra-
"" uitcrla;fe,vèbementereidolebant. Curabat&

Nicolaum^parochum ^Iterum , cuiuscollum ex
ilia prima noâeadhucfâucium;fomentis ik me-
dicamentis indige&at. Iam ScinGardianicura-
tione occupatus etiamnum erat, in quo diutius
eum morarioportuit,dum faciei,palato,collo ac
toti corpori conculcato atque collifo niedicatio-
nem &chirurgiamadhibetneceflàriam. Itaque
dato fpacio familiarius cum illo cclloquendi,
fubindc,quidanimihabertt,interrogabat; ma-
ximéquoties fuborta noua tragoedia.fpes fi qua
fueratjliberationis ablatavidebatur.lile verd be-
ne fe animo affeftum efle refpondebat . Quin
gaudcre ac felicem fe reputare.cuidiuinituscon-
ccdereturadmortem vfque pro Cathölica veri»
tate certare,Nimirum txperiebatur in fe vir fuo,
ÖUS id quod olim de fe pfalmifta cecinit; Secun»
P/al. fij dummultitudinem dolor urn cordis fuijstifica-

tarn

LIBER PRIMVS. PT

fâmdiuinisconïblâtionibus animam fiiam. Et
quod ApoftolusaitîStcutabundant Chrifti paf-
fiones in nobis , ita & per Chriftumabundare
confolationem noftram , Quodque grauiter à ^rane»
quodam ditäum eft : confolationem fupernam, f •
etfi fîdelibus Dei feruis nunquàm défit, tune ta- f
men fubminiftraricopiofiris, quando perfecuto-
rumrabiesampliiiîexardefdt. Cum autera chi-
rurgus eum cumob(ècrationef«piiîs interpel-
larct, vt ie redimi pateretur {\'eaenim resapro-
pinquis continenter follicitabatur) huiufmodi
feràverbis refpondit: Ego prxfcdus &paftor
fum:oucscurîemeaî commidàs habeo, hos fra-
tres meos: Quos proindein hactamgrauinecef- ^
fitate pofitos vtidefèram, officij mei ratio ne-
quaquam pennittit.Quare fixa ftat fentêtia, Dco
gratiam mihi fuam largiente,fimul cum ijs & vi«
uere & mori. Quid enim fi ego propinquorum
Se amicorum opera liberatus euaferofQuid tum
d e ijs futurum, qui propinquos Scamicosnon
habent? Kumdeferendifratres àfratre, ouesi
paftore? Auertat hoc à me peccatum Deus no-
fter : Cuius ope fifuscertcf iam ftatuicum illis
permanere,vteos pronecefsitatc muneris mihi
impofiti, meis qualibufcumquemonitis&co-
hortationibus animates ac roboratos,ad fclicem
fuicertaminis exitum finéque perducam. Rur-
fiimcbirurgus : Annon,inquit, benecumillis
»getur, fi tudimiflusèvinculisallaborespoftea
communiftudiocum Catbolicis ciuibusadeo-
*"Um iiberationem^Certumeuim,quod ad exfti-
ipulandos bonorum ciuium animos, vtfratri-
bustuislibcrâdiiquàm maximè feriddentope-
»■.»m,tua prsefentia plurimum fit al latura momc-
•i. Nico ausadhsc: E«uidem,ait,nonrecufoi

Q carce-

p8 hist. mart. gorcom.

carcere clirnittt,qu<> caufam fratrum meorum,ff
qiiapç)fsim,a(iiuaem . Sedintericndum cares
agitur,huc mihi quotidie recurrendum efret,de-
biti erga fratres ofScij cohortationis & confola-
tionis gratia,tantifper donee vel ipfi Itberati ms»
cum difcederent, vel fî eorum liberatio non (uc-
cederet,ego cum ijs mortem oppeterem.Non ita
qnidem,inquit chirurgus , fedmanendum in ci-
uitate tibi eiTet apud amicos . Hue namque fi re-
dites,non dubium , quin iterum te Geufij capti-
uum facerent,enmc|ue aHjsincluderent, neque
poftmodum abire finerent.Tum ille : C^oniam
itareshabet,inqmt,ratiuse0.me nunc cumfra-
tribusmeispermanere . Neque enim ab officio
quod dixi, quoad facultas erit, vUa me res Deo
propicio proiiibebit.Hçc & his firailia complura
Nicoîaus,on:efîdés profeöcf reipfâ , quanto cha»
ritatiR afFeöu fratres , eofdemque filios fijos &
cues tibi concreditas pius pater & paftor amaretî
à quibus nec fpe vitje , nec metu mortis &(up-
pliciorum, nec vlladenicjue propinquorum ac
nccefsariorum importunitate , difiungt fefe at-
que abftrahi pateretur.

POft reduÄum in cuftodiam Leonardum,
velut egregiaacnobili pracdarecepta ,folii-
ci?e xauendum fibi ducunt Geufianœ faöionii
homines,ne rarfus eum è manibus amittat:eam-
que ob rem omnium captiuorum caufam com-
muniter perfequendam fibi ftatuunt, fcilicet vt
ilium hac ratione cum ca:teris in exitium propel-
lant.lgitur eorum plserique ftudiosèvicosvrbi»
omnes obire,vulgus concitare.fbllicitare primo-
res,quàra maxima captiuis apud omnes odia có-
jlare,Leonardifacinus atrociter exaggerare. pu-
blic»

LIEËR PRIMVS. 99

bîic» proditionis crimen omnibus inferrej nihil
denique non tentare, quo milèris inuidiam au-
gcant;8£ non modd liberationij fed&redemp-
tioni viamomnem prajftruant . AdedmalisSc
prauis illis ingenijs inuifà pcnitUs erat hominum
innocentium Talus , Leonardî maximè, meritd
vt in eum quadraret Dauidicusille verfus : Ini- Pßtl.fto.
mici mei dixeruntmala mihijQiiando morictur
& peribit nomen eius^Porrd Catholici quidam
non fègnitcroperâfuam in captiuorum redemp«
tionerti quoquo paflotranfigendam conferebâti
Sedomniseorumconatüsadudrfefaaionismo-
litionefubüertebatur. Erantin magiftratu, qui
dum apüd Catholicos pariter Sc Geufios gratiS
inireftudent, parum fibi.in ^uis^cntentijscon••
ftaban^:& vt erant in faftioncm animo propen»
fi, paiam quidem pto captiuis loqüi videbatur,
at clanculum eorum liberationi modis omnibus
refiftebant. Nonnulli verd captiuorum caufäm
fjcagebant, vt monachostanquamcontemptos
& odiofos negligerent, pro alijs Jolis è periculo
iiberandisfollicitandum rati. Neque tarnen vel
in ipfo fenatu defuerunt, qui tam pro monachis,
quàm procleroliberando par ftudiumadhiben-
dtim cenferent, idem^îue ipfi diligenter & ferid
adhiberent. Qtiorum vnus vir optimus , nobis ^
intimé noîus & charus, ac primo loco honoran-
rfus^cum de captiuis ageretur, frequente fenatia
fèntentiam banc dixit: Omnium çaptiuorum,fî-
ue illi monachi fîntjfiue non monachi, caafam
parem atque communem effe & haberi dcbere.
liquidem in arcis deditionecum Marino fic fti-
pulatum,vtomnes qui in arce eiTent ,curafcum-
^ue demum conditionis homines,excepto pror.
«is nemine-libcres iJie atque inuiolatos dimitt«-

G 2 ret.

ISO HIST. MART. GORCOM.

rct.Hanepaftioncmà Marino, priufquam arcem
in fuam poteftatem accipereî, folenni iureiuran-
do,iterum ac tertio confirmatameffe. Eum pro-
inde ve! rogandum , vel quactmqaerationevr-
gendum,vt fide nï fuam liberet,& conuenta fan-
Óifsimé iurata prçO et. Pratftari verdea nó pofle,
nifi capriuis omnibus ad vnum vfque dimifsis,
Hœç cum ab illo non minus grauiter quàm li-
béré dicerentur, aiTenfit eius orationi continue?
primus renator,affirmans rem ita plané, quern-
admodum ille dicebat, aftam e(Te , & proin.
de iuftirsimurn fore poftulatum. Moxaflenfit 8c
reliquus fenatus . Sed quia Marinus iam anté
non femelintcrpcUatus,eam remfua; negauerat
efle poteftatis , communi fententia placuit ad
Orangium mitti cum literis homipem fenatua
tiomine rogaturum, vt fuam bîc autboritatem
interponeret , conuentafetuari prœciperet,de
captiuis ad vnum omnibus dimittendis ad prae-
feftum arcis mandata daret . Erat enim tunc
apud eos omnes , quires nouas appetebant,
Orangij fi^mma authoritas , quam fibi fpecie
quadam eximis in patriam cbaritatis, alijsque
id genus artibus homo fucatus &vafcracvul«
pino ingenio conciliauerat. Quamuis autem
in cam,quam diximus,(ententiam omnium fuf-
fragiaconueniflent ; quitamen inter cos erant
monachis Sc clero infenfiores,occulta molitione
idagebant, vt captiui primo quoque tempore
necarentur, ad eam rem vfi perditorum aliquot
fus; fafôionis bominum opera,qui non vereban-
tur propalam ad perdenduminnoxiosincumbe-
re.Nimirum boc illis ftudium erat, vt accéléra»
tione fiipplicij mandatiji Orangij anteuertereni.
Quam etiam obeaulam ànotviullis eorüBrüa

fufcepta

LIBER PRIMVS. t«t-
fijfcepta iâantèprofeôio foeratad ComitJLû-
niumjhominetnferunijacnuperis rerû fuccefsi-
bus infolcntéjfanguinisqu« eorû , qui in ccciefia
Catholicafàcratioreeffentioco,fitientifsiniû\',vt
impetratum ab eo referrent, quod tantopere ex-
petebst.Nondû Orâgius in HoHsdiaaduenerat;
& Lûnij potétiaiam in tantû creuerst, vr fi quid
imperaretjpericuîofimi effet non parère. Miferat
autem is GoTcomiû paucuîis antediebusquédâ
Omaliura,vnimanû illû , de quo dudû memini;
cui Se in mâdstts dederat, vt quotquot ibi (acer-
dotes S: monachi in vinculis hsbebantur, ad fe
captiuos adduceret. Quicùm Gorcomij carceré
int rogreflus ca ptiuorum cor onâ o<?ulis hiflr afièt,
minasi];acprobra (quf fuo loco côrcemoraui)
peracerbèiaculatusin eosfuifict, deniq;eo mife_
ferorû fpeûaculo facrileg\' homo fcfe ad fatietaté
oblef^aÂetjinde Bômeliâ cum cohorte militû pe-
tit.Quod oppidûGelricse ditionis eft, & Gorco-
mio quatuorferemiiiaribusabeft. Ericiavoca-
baturàciuibuseiusoppidi nonnullis, quibus re»
nouçcordi erant, plané pcrfuafus portas patétes
Opera illorum, à quibus ftierat inuitatus , fe in -
uenturum. Sed longé cum fuafcfellitexfpcÄa-
tio . Maior enim & fanior parsciuiurn eognito
eius aduentu , bombardas in moenibuscollo-
catasineumexpediunt & parant; fi fortèpro-
piiis accedcre tentäret. iS\'ec procul inde fta-
tic^fm habebat Hifpanus miles , qui de hofte
»duentante certior faôus arte eum circurr-
ücnit. Nam metum fimulans , Omaiium Se
& qui cum eo vénérant, vfque ad mœnia Bom-
î*i€lianafugiendo pertraxit . Quo cum illi per-
UenifTent,"primumprœter fpemciebnsiûibus
bombardarnm è mœnibus impetuntur:Tum &
G; Hj%a-

loî hist. mart. gorcom.

Hifpani,qui fugam {îmulaucrant, repente con-
uerfis in hoftem vultibus & armis , grauesm in
eum impetum fecerunt;ita vt fexaginta plus mi-
nds de fuis in eaclade Omalium amififleferant.
Atque vtinam in ea fide & volûtate erga Deum
& Regem Bommeliani perfeueraflent. Namquç
quoddolendum fuit, non multo pcfftincom-
munem cum Hollâdicisciuitatibus^vt ita dicam,
infaniam , nefcio quo malo confilio pertrahi fe
miftri pafsi Aint . Porrd dum abeft Omalius,à
Catho icis quibufdam ftudiofifsimèproliberan-
dis captiuis eft laboratum. Et quidem vijs alijs
fruftra tentatis,quod reliquum, pecunia redimi
eosplacuit:Eoc|.ueresdemumdedua:a jVt cum
praefeSo militû crirAinali, qui qua valebat apud
Marinum gratia,liberationem ptjcftiturusvidc-
batur,iam de precio conuentum efiet. Faöum
id aliquanto poft conuentionem de Póppelio rc-
dimendo fcéleratè fruftratam, vti narrauimu«.
Sed ciim collefta & parata pecunia iamiam nu-
merâda effet,interuenit répété ea turbatio,qnam
ex occafione abitus Lconardi Geufiosdenouo
concitaffe diximus.Ex quo faÔum\', vt paöio de
reddendis precio captiuis in irritum recideiet.

Cap. * i \' Ertia dies erat lulij mcnfis , ciim re apud

xxxvi. X Bommeliammalègefta loannes Omalius
iracundus ac minax fiib occàlîim foils Gorco-
mium reuerteretur, poftridiequàm Leonardus
fuerat in carcerem rctraâus. Eoreuerlb quum
nihilo fegniùs à Catbolicis negocium redemp-
tionis captiuorum ageretur, tumà quibufdam
fraudulentis hominibus fpecie beneuolentia
commoncnturilli^nequod verbum,fi fàperent,

apud

LIBER. PRIMVS. loj

apudOmaltum pro captiuis facerent; fedtantif^
perà follicitando defifterent, donec Omalius
abiuilTet.Alioqui periculum fore,ne redemptio-
nisapud ipfiinninieftamenyone (quodeflet in-
fenfifsircoin monachos Scclerumanimoj gra-
aids etiam iritaretur,ac fpei huiufcemods pra:ci-
dend® gratia captiuos aut ex tempore necaret,
aut Brilam ad fupplicium abduceret ; tantum
abenêjVt vel precio durus eius animus expugna-
ri poflet.Quodcertefalfum apparuit. Nam per
idem tempus^quendam in clero dignitate prçci-
puum,ante dies aliquotjVti fuprà narratum eftjè
carcere dimiflum,ac domi manere iuflum(quem
iterum domo extraöum vnà cum cœteris capti-
uis Briiam auehcre decreuerat) auro fobnixis
precibusjexoratus liberum fecit : ciim iiie iam
defperata falute , patibulum tanquam infame
(ùppiicium deprecatuSjgladium (upplex pollu-
laflet.Attarneneafubdola fuggeftione eftedum
apud viros bonos,fed nimium credutos , vt ceti-
tum (bllicitandi opus,dum Omalius adeflèt, inv.
termitterent. igitur Omahusdie quintomenfî»
lulij fub vefperum,accepta pro liberationc viri
illius prœcipui,quem dixi,pa(3a pecunia, Brilatn
proficifci parat, fècumaueûurus captiuosoni-
nesreliquos. Neque enim Gorcomij palàm cos
interficere confilium et at , eciquodtumultum
populärem extimefcerent. Qu® etiam Ofnalio
caufa fuit, intern peftanoâeeo» abducendi. Sic
enim fuaferantGcufij ex ciuibus nonnulli.veriti
ne,fi luce res ea tentaretur ,omni conatu refifle-
rent C&thoIici.Noâe igitur ea, qu« fextum lu-
lij diein( Dorfiinicusiserat) proximè antecede-
bat,martyre$ fanftosabdufturi tenebrarum rni-
G -f niftii.

10^ HIST. MART. GORCOM.

niftri jtunicis 8c pallijs ( quas mantclla vocant)
cos (poliant, quibus ad id vfque tempus rcman-
ferant : vt iam prçter interulam veftem FranciP^
canis vix aliud rcliquum fieret, quo nuda cor-
pora contegcrent. A lijs item facerdotibus to-
gas talares detrahunt ; nonnullis prseterea 8c
alias vcftes,quaî alicuiusprecij vidcbantur,exu-
unt. Si quis autem fortè vcrborogaretveftem
necefsariamfibitelinquiautreddi, mox alapa®
pro vefte recipiebat ; velut accidit honoratae
feneöutisviro VVilhadoDano , qui folam in-
terulam fibi reliôam videns, cum nodiumfri-
^ora toto penècorpore exfitnguis horreret, ob-
fecrabatmilites , vtfibi vile fuurnacdctritum
mantcllum redderent, quo frigus à fenili cor-
pore defenderet. At illi nulla aetads commife-
rationemoti.probrisacmalediâis , infiiper 8e
vcrberibus ilicd fenem optimum cooperireag-
grcdiuntur : Ah veterane proditor ,inquientcsï
Nimtum tibi tuisque focijs proditoribus ac
deaftricolis indulgetur . Nimium bene omnet
«cbenigné, prout pefsimè meriti eftis,traâa«
minijdigni videliceti quibus ad excoriationena
vfque fiagcllatis faccos fale infperfos induere-
mus , Reuocare iamnimcinmemoriamj&re-
colitej quÄ quanta^ue vos in noftrosfociosac
fy mmy ftas exem pla crudelitatis edideritis. Hate
& huiuSmodi dicentes , interim quàm durifsi-
mè pugnis 8c alapis os venerandi fcnis obtun-
duntjhominii longéinnocentifsimi. Qui ad om.
nia probra & verbera , non aliud quàm fijum
îllud Deo gratias, refonare, fupplicesque Deo
roanus ac preces pro fiiis perlecutoribus ofTerr«
nouerat: tantum adeft, vt cuiufquam aliquan-
do faa-

LIBER PRIMVS. tof

do Janguini verbo faftoâe fùerit infîdîatus.
Atdentquemilêrtus eius nefcio quis,vile quod-
dam palliolum ( ipfiufheancuiufpiam alterius,
sequèincertum habeo)quotegeretur, corpo-
ri eius iniecit. Et haâenus quidem eaquse
Gorcomij circa martyres noftros aâa
didicimus, Deo iuuante fideliter ex-
lecuti, primum librum hoc fine
claudimus ; vt ea quœ deinceps
vfque ad beatum eorum
exitùm gefta accepi-
mus, alio volu-
mine digera-
mua.

HISTO-

I

H IS TO RI iE

ARTYRVM

GORCOMIEN-

S I V M.

libe\\ secf^pvs.

Cap.i. D extremum pafsionis certamen,

& preciofamin confpeâu Domini
mortem ianftorû martyrum eiu»
exponendam propiiis nunc accef^
" furuSjCaprimiim, qua; longo fâtis
itînere,quoBriîam Gorcomio vehebantur, pafsi
fimt,commeroorareoper3îpreciumduco; quo-
niam per bccc etiam non parum & hoftiucn ne-
quicia,& militum Chrifti virtusac patientia, 8t
in ipflscertantibus atque vincentibus Dei gloria
declarataeft. Quanquam eorum fortianon iic
commemoro,quin etiam infirma legentibus an-
te oculos fubinde ponam, autboritatem in ea re
fcripmraefacrae fecutus, quœ fândorum homi-
num lapfias inter prxcipuas eorum laudes non
tacoit.Eiufmödi vcró quiddam hîcftatim initio
occurrit. Nam,cum ex arce captiui ad flume du-
cerentur , nauigio Brilamauehendi(faûumid
hora prima poil noöem mediam) vnum eorum

frater

■

LIBER SECVNDvs. lot
frater fuus germanus, qui tum ecJ fortè aduene-
rat,extre£nis verbis aiDeunré eil profecutas. Cui
mœllus ac lacrymabundus ÀntciTfîus ( hoc enim
Uli nomen erat)rai frater, inquit, û mihi nunc
opem ferre non potes, mori me necelfe efl:. Sed
hanc eius quafi deieûi animi fignificationem pu-
to non mirabitur,qui nouerit quàm fit res ardua
mortis terrorem vincere; fimulque meminerit
neque omnium martyrum parem efle ad pa-
tiendum alacritatem , neque lemper eisadcffe
confolationem illam intcrnam fpiritus fanÛi,
quse gaûdentes in pafsionibus efficiat: Quamuis
interim non défit ea animi fortitudo, qua, cum
ficvrgentur,vtautfideseisnegandafît,aut mors
oppetenda,magis eligant fidem confitendo mc^
ri,quàmnegando viuere, faciant^ue quod Do-
minus ait:Quiperdiderit animam fuam propter g^
me & euangelium/aluamfacieteam. Quod iftû
feciffe, qui tam abieûévifus eftloqui, tandem
res ipfa probauit. Vefturus eratcaptiuos nauta
quidam Gorcomianus,nomine Rochusjincuiu^
fcapham cum pedem inferret Leonardus, homi-
nem agnofcensac nomine compellans, vtpote
quem paftor vnàcum caeteris ouibus falucari pa-
bulo follicitè pauerat, ait: Hem Roche,tu nos
ad patibuium veduruses^Qui refpondit: Ita me.
nunc facere neceiTe eft.Non quidem intelligebat
ille, quàm nulla Chriftianum hominem cogère
necefsitas debeatad obfequium fceleris.lbipor-
rd bonus paftor grauiter queri atque expoftula-
re cepitsqudd itafurtim, quod noâeintearperta
fuis ouibus fubriperetur;quod non eflèt permif-
fus extremo difceffu nutantes fuorum animos
confirraare. Sc ad fîdei conftantiam cohortarij
qudd denique fu premum vale in Domino dice-
re iji

ïo8 Hisf. MART. GORCOM,

re ijs proiiiberetur. Tüm non Hnegemitu con»
uerfis ad ciuitatem oculis/piritu {vt asquum eft
credere)prophetico dixit:Gorcoraium .Gorco-
mium,ô quantum tibi malorum impêdet.Vtcû-
que tamen hoc ab eo diöü quis accipiat,certè có-
ftat ftatim abillotépote multos cótinuos annos
bello,fame,peftilentia ciuitaté illâ miferis m-odis
attritâ,exhauftâ, affliûâ fuifle : Quodcjçgrauifsi-
mum efl; malorum, deteftandam haerefim cû fa-
çroru myfteriorû ac rituû ceflatione, iuftilsimo
fcelcfû vindice Deo fie permittéte, fupraomnes
vrbes vicinas in tantû illic obtinuiile.vt totis iam
triginta annis non alia fueritjnqua (âcerdotû ac
facramentorum ritu Catholico adminiftrâdorû,
verbique diuini copia minus haberi poflèt.Porrd
captiui,quumaueherentuf,vndeiiiginti numero
omnesfuerejquorû fexdccim erant presbyteri,
reiiqui trcslaiciè fam ilia Fratrum Minorû.Qui
numerus quemadmodum deficientibus qui-
bufdam , ac rurfum alijs in eorum locum fucce-
dentibus,îmira Dei prouidétia plenus & integer
vfque in fine côferuatus fuerit,fiio locodicemus.
!j Cap.ii. \'r>OftquâfecûdoflumineMofa(quccotraâu
* Meruedam vocant) prouefti effent aliquo
vfque captiui, trâfireiubéturèfcaphain cymbi
quâdam cóchatica , ex conchisquas vchebat,
grauiterolentem.In eam fuperiori parte claufàm
contruduntur Scconflipantufjhaud multo fecm
atq; mercesinvafis folentà mercatoribus com-
pingi. Et fané nifi maturéfuiflent inde eduâi,
periculum erat ne in tanta loci anguftia, tam^ue
tetroodore , penè adempta refpirandi potefta-
fie enecarentur.Habebat apud fe Nicafïus aroma-
tum nonnihil, quod aduerfus huiufmodi cafuf
eiGorcomij in carcercfuerai à chirurgo datum.

Quod

LIBER SECVNDVS. _ 109

Quod ab eo focijs commnntcatuin, fœtoris mo-
leftiatn minueba« aliquantulum.Cœterum ex ea
cymba non roulto poft innauim quandâonera-
riam tranfmifsi, Dordracum vfque vehunîur.
Appuîerunt autem eo circiter horam nonam an-
te meridiem Dominica die , Ibirurfum VVil-
hado vencrando feni palliûà militibus auferturj
Hutero Canonico fuûiié palliû;Henrico Mino-
ritaî, quod ibium ci reliquum erat.tritumcapi-
\' tium,quem caperoncm vocât ; Nicolao Parocho
tunica.QjJÎ cum militis veftemdetrahentis im-
probitati nônihilobniterctur, à Leonardo col-
lega monitus ftatim ac lubés acquieuit. Neque ei
quicquam manfit reliquum praeter lineum nigri
colorisamiculum,quod camifia: intira®fiiper-
indueret. Porrd loannes Omalius cum prœci-
puis comitibus vrbem ingreftus, curando^ue
corpori largiter indulges,imprâfos eodie (àndof
martyres reliquit.Neq; verd eis in terra affcédere
permifliim fuitjfed in naui,c}uf ad ripam alligata
«rat,reHö:i acdetenti, omnium ludibriomanfè-
runtexpofiti. Siquidem ex vrbis porta quœ pro-
ximo erat,accurrebâthomincs frequétifsimijCap-
tmos fàcerdotes Sc monachos, velut rem nouam
ac prodigiofâm vifuri; verè vt ab ijs iam tum dici ^^^^^ .
potueritilludapoftoli Pauli: Speâaculum faâi
fumus mûdo Sc angelisSc hominib\'ilbi probra,
conuieia.fcommata certatim in martyres iaSari;
cachinnis Sccôfufis clamoribus ôniaperftrepere.
Quanquam aderant etiam Catholici quidâeius
vrbis incolas,captiuorûaffliôioniexflnimocon-
dolltesjfiiûciue adeo dolore etii lacrymis palàm
teftifîcâtes.Interquos erâtqui pecunia redimere
cuperét, fi licuiflet, Theodorû Emdenû,& Pe»
trû Afcanû minoritas . Quorû A fcanû amici na»
Dim ipsäingrefsi, prse chariutii aâeâu« nó fine

m Hist. MART. GORCOM.

fietucoHum ftringentes ofculabantur. At verd
promifcuamukitudonibilo m\'tiiis captiuis illu- \'
cere atque infultare,neque vllum maledicentia:
genus prçtermittere. Erat audire è media turba
voces has& fimilesî Ah feduftores &impofto*
res hominum , Qua multosmaîécreduloscom»
mentis veftris Papifticis atque anilibtis délira»
mentis in errOrem abftraxiilis/ A h , quam multa
animarum milia praui« acpeftiferi^veftrisdo-
ftrinis ininfernum pracipitaftis .\' O quàm pul-
chrè nunc patibulum ornaturi eftis.\' Et alia id ge*
nus difteria atque conuicia,vt quemque maledi-
cendi libido titillabat,in (anftos viros cumulatif
fimßcongerebantur.Etenim impunitas & licen-
tia publice conceüTa metum ex animis omnem
exemerat. At interim mihiliceat eofdem Chrifti
martyres in tsnta canum circumlatrantium ra-
bie patientiam corde tacito,reö:equefibicon{cio
\' conferuantfcs.ipfius Domini mei verbis afFari&

Matth. J dicere:Beatieftis, cum maledixerint vobisho-
mines,& perfecuti vos fuerint,8c dixerint omne
malum aduerfum vos mentientes,proptcr Chri-
ftum & Catholicam eius ecclHam. Gaudete &
exulrate , quoniam rrerces veftra copiofa eft in
CEelis, Veré enim Sc in œtemum beati, quotquot
in Ifta gloriofa confefsione, fpiritu Dei vos cor-
roborante , confiantes & immobiles ad finera
vlqueperduratis.

Cap-ïii pOrrdmilites qui captiuis additi erantcufio\'
•l des,cumvidèrent tantam hominum multi-
tudinemportiseffiifàm cupiditate fpeftandiac»
airrentem, velum nauigio , quo captiui detine-
bantur,obtenduntac circumponunt;ne<jucqtic-\'
quam, qui numura priUs non dedetit , ad fpc*-

âan»

LIBER S EC VND VS. nt
óandumadmittunt; vt eft id genus hominum
jngenio,quoties occafio tulerit, ad quseftum int«
têntifsimo.Ergo quicunque quadrantem numu-
lum annumerabant,intra velum admifsi, fpeûâ-»
dojilludendo, conuiciando, & fi quid aliud lu-
beret,(emet affatim fatiabant.IngreOusautem il-
iuc inter alios infignis quidam acpriminominis
hsereticus Caluinianus . cepit cum captiuis de
ianäiifsimo Euchariftis; (acramfto raulta difcep^
tare . Cui grauifsimè reftiterunt Leonardus &
Nicolaus parochi, necnóHieronymus fratrutri
IMinorum Vicarius. Quod fane proeftitumab ijs
efttantadifputationis acrimonia , t^^ntoque Ca-
tbolicas veritatistuendoe ftudio,fudor vt ijs inter
difputandumlargè defîueret, Leonardo maxi-
ïnè;quivt erat fermone promptus acpotens , &
eruditione pra^cipuus, meritd primas in ea dif^
putatione partes fliftinuit. Denique tam doftè,
folidèatque explicatèreddebant Chrifti marty-
res fua» fideirationem,vthçreticus ille vi(5us&
pudore fijfTufusvItrà quod diGeret,non haberet.
Cçteriim Gardianus, qudd infruôuofà videre-
tur ei illa cum bseretico concertatio, ne verbum
quidemdifputando cum eo commutare voluit, j^^fth. 7
veritus illud Dominicu m : Nolite dare fanöum
canibus, neque mittatismargaritasveftrasante
porcos.Proinde & focios fubmonebat vt miffam
facerent cam, vt ipfè rebatgr, inutilem alterca*
tionem.Ipfeinterimcapitefuper rudente, quo
allegata erst ancora, reclinato paululum requief-
eebat . Hœreticus autem ille difputator poftea-
quam ratione fuperatum fe vidit, mox velut in
rabiem verfus, vultu cxcâdefccre,dentibus ftri-
dére,toto corpore contremifcere.feuisconuicijs
(ânûos martyres impeterejneque iam argumen-

tii

m HIST. MART. GORCOM.

tis fed maledi^is pugnare ; Dcniqae velle captl^»
uos omnes extempld, fi liceret, in nquasé nauî
praecipifes dari. Sic^ue in eo verè fuit impletum
quod Gardianus verebaturjillud nimirum quod
pofl memorata verba Dominus pro ratione
fubiecit: Ne forte mifsas ante fe margaritas con*
Ih\'idetn. culcent pedibus, Scconuerfi dirumpant vos.
Cap.

iiir. T Nterea temporis flumen a;flu maris intumef-
cens poft meridiem nauigâdi commoditatem
dabat. Jtaque Dordraco Brilam auebunturca-
ptiui. Qua in nauigatione cum adhucieiuni ef-
I lent, & partim acri difputatione, pardm multi-

i! plici atque continua malorum hominum vexa-

tione vehementer fatigati, ac viribus exhaufti,
paululumcibi tandem impetrarunt, parcifsimé
ipfis prasbente nauta vedorcfuo ; vt\'qui diceret
fe mortalium fcire neminem, à quo vel buccel-
lam\'panis pro eo beneficio fibi reftitutum iri
fperaret. Neque enim ad remunerationem cfle-
ftemattollebat animum homo carnalis, neque
meminerat promifsionis Chrifti : non perditurû
mcrcedcmfiiam,fiquisvelvniexminimisipfius
" difcipuliscalicemaquaîfrigidîe porrexifjct.Prç.
ftitittamen hoc ille vel naturali quodam com«
miferationis affeäru motus, ac pra:ftitit folus.
Nam à militi bus , qui non tam cuftodes fe mar*
tyrum prœbebant quam hoftes, ne mica quidem
cxfpeftari poterat.Eius diei nauigatione pcruen-
tum eft eo vfque. dum vno tanium miliario Bri-
la «beßent; vbi tota noûe martyres in naui reli-
öi.i frigore & inedia,feminudi ac malé pafti, nó
parum moleftitctolerauerunt. Poftero die ma»
ne Brilam aduehuntur: appulfi primtim adag»
em longiulcule ab oppido difsitum, in quo

nauium

LIBER SEC VN D VS. nj
toaulu ftatio eft,vulgo caput vocatur. Illic vnius
ferme horae moratrahitur,doneeaperta ciuitatis
porta captiuis obuius procedat Comes Lum-
nius,amicè videlicet atque huraaniter homines
defideratifsimos excepturus.Eft autem Briia op-
pidum in extrema Hollandise infula, quœ Vorna
dicitur,ad meridiem fitum,exiguum quidem il-
lud,aefuperiori tempore obfcurum atque igno-
bile. Cœterumexquo memorati Comitisinfi-
dijs interceptumfquœ res in calédas A prilispro-
simé antegreiTas inciderat ) Geufiorum poteftati
ac religioni cefsit, eorundem crudelitate, & ho-
minum Deofiicratorum, quos paftim quacun-
queprœdabundimilites illucadducebant,csedi-
busacfijpplicijs egregiénobilitatum. Quamob
cau/âmGeufîj locum iilum Dominipomarium hee~
vocitaruntjineptèquidem,fiadillorum fenfijm ^en ho»"
refpicias.Etenim minimè quadrat, vt locus fup- g^erA.
phcij maleficorumhominum,velutexcidijma-
larum arborum, Principis pomarium vocetur.
Verdm ficut olim Caiphas aliud cogitans pro-
phetauit, ita Sc ifti rem veram ac my fterio ple-
nam fenfiinon vero protulerunt, Verè enim po-
marium Chrifti Domini locus ille eft, in quo re»
quiefcunt arbores optima: atque pulcherrim.^î
qufquia frudius eidem Domino fuo multipli- ,
cesjvberrimos^ueperipfiusgratiamtuleruntin
tempore fiîo, gratifsiraadeijsilliin caclefti,rci- ,
gioqueeius conuiuio fijbminiftrant tragemata.
Sed ad inftitutum redeo. Dum Lumnius exfpe-
öatur,accola;vrbis, homines inhumani acbar-
j fuas ibi partesagere omnium prinii cepere.
Captiuos malediftis inceîTere ac probrofisexa-
gitj^enominibus. Inreligionem verd Se facro-
lanaamyftçjiabkfphemias horrendas euome-

H ré:

«4 HIST. MART. GORCOM.

re ; Neque interim Regio nomini ac maieftatî
parcere.Et quidem proditores vocitari virosbo-
nos, qui debitam Deo Regique fidem prodf^rej,
eiufiie proditoribus conlentire nollent, tritutn
iam erat & peruulgatum. Idololatras identidem
inclamant jVsîcordes atque deliro5 feruos Sc ve«
neratoresBaal;vétrem,Venerem,Manimonam
eosprodijscolere . Cunftos autem fimul non
aliud effe quam gregem pbaleratorum hypocri-
tarum . Ad bœc corporis babitudinem pro con-
tumelia obijciunt,alijs crafsitudinem & ventro-
litatem , at contràalijs maciem atque exilitatem
improperantes:& quicquid aliud tale in buccam
veniretjtemerèac petulanter efiùtientes. Taceo
pluscenties repetitum patibuli ae fiifpendij op-
probrium . Qj,odcerîè totidem verbis in Cbri-
/lum ipfiam dici poterat.Cœterum\'qua* ab illis in
fasftil^imum & angelis etiam ipfis tremcndum
corporis Chrifti facramentum iaôabantur blaf-
phemise,adeo omnem fijperant impuritatem fi-
mul &impietatem,vt horror fit referre. Sub hçc
procedit ex vrbe Lumnius,portisad eius nutum
patefaftis. Cum enim de captiuorum aduentu
nuncius ad eum adhuc cubantem fuifretallatus,
mox ille prae Ijeticia miré geftiens ftratoexfilijt,
homo alioqui poft noÔurnas epulas in multum
diem dormire folitus. Inde vix bene veftitus in
equum infilit,ac celeri curfii locumvbi captiui
tenebantur, petit, equitum aliquot 8c pcditum
armatorum fatellitio cinûus.

Cap-v. Voniam&utem,am!ce!eö:or,Lumniusïfte
V^non hostanttim, quorum nunc ada fcribi-
ums , verum & alios non paucosecclefise
viros^extrema pet fupplicia ad martyrij palmam

tranf^

tIBER SECVNDVjS.
tfanfinifit, quis ille fuerit, 8c quaÜs iam ânte
tempus innotiserit(nam quae poftea egit aut paf-
fiis eft,alibifortéattingam) paulo pleniushic ti-
bi exponere operseprccium duxi. NomêeiGüi-
ïielmus,cognomen àMarca, quodàveteriCo-
mitum familia,qua progenimserat^accepit; ita
quidem,vt prqpinquitate fanguinis attingeret il-
ïuftrem virumËrardumàMarca j Ro. ecclefise
Cardinalem & épifcopiim Leodienfern : vt fanà
rnirumfiteumâb illius fpeöatifsimi viri mori-
bus & pietateturpiter adeo degeneraffe.Nam &
domum eius priuatam, quam Leodij adœdent
S\'Martini quondam habüerat, bic ipfe & frater
eius hasreditario iure poffederünt. Ipfe verd de»
nique etiam in ea mortuus efl:. Porrd Lumnius
diöus à municipio quodam inea Brabantix par-
je fÏto,quse Leodienfïum fines attingit ; loco fci»
bcetnatali : cuius & dominium eiàmaiotibus
obuenerat.In arce eiufdem loci, in qua cum ma-
^re puer morabatur, inflitutus efT: ab apof^ata
^UodamFrancifcano;qüé mater vidua,pia qui-
dem illa &,vtaccepi,Catbolicce religionis obfer-
üantifsimafemina,rcd impoftoris illius bypocri-
fi miferè delufà, fuo filio psedagogum, ac pueri-
ci« eius formatoremafluaiferat. Isrecentem
concreditamfibi tefl:am, hçrefeos Caluiniana;,
^üa ipfe infeûusac deprauatuserat,imbuit ve-
malum adeo penitus ex illo tempo-
eius animo infedit, vt quamuis poflea Loua»
vrbem vicinam ( qua non aliam ea tempe-
"âte academiam ciitn difcipIinarUm omnium
Oümanarum ,tum diuin« Catholicseque doftri-
certiorem magiflram habebat atque etiam,
^ «um habet Orbis Chriaianus) ftudiorum libera-
/iumcattfami0us,ibiciueCathoUco Gmul Sein»
H 1 tes""-

1X6 Ht ST. MART. GORCOM.

tegemmo prçceptori traditus ad inftitueridum
fuerit, minimè tamen opinationis femel indita:,
conceptaîquelabeselui potuerit.Quin aded poft
eam vrbem vnà cum ftudijs hnmanitatis reiifîâ,
magis etiâ ac magis deprauata eius indoles aperi"»
i| rire fe cepit.Nam prarter itlud hajreticœ doörinas

venenû.hseretico magiftro propinâte infeliciter
hauftumjinfîta quaedâ animo eius crudelitas feiê
proferebat paulatim. QuâquS iftnd viciû multo
antè adhuc puer prodiderat nó leuibus arguniê-
ti^Siquidem iam tnm cum fuisœqualibus& c5-
tendédi peruicacia,Sc pugnadiaudacia, 8c vlcif^
cédi gloria ita certabat, vtomneslógè fuperaret»
Toruus illi erat 8c Schyticusoculorum obtutus,
index animi fçui 8c fanguinarij. Quo in generc
quid aliquâdo puer defignauerit, quemadmodû
id à viro fide dignifsimo,cui patria cû illo cômu-
nis eft,accepi,breuiter narrabo. Fuit inter duoS
Lumnif vicinospagosCorfellam 8c Helchtriarti
vetus controuerfia fijper palude quadâ in vtriuf
que cófinio fita,non difsimilisilli qua olim intef
fratres coortam atqu e glifcenté miraculo indufl^f
ariditatisfuftulitThaumaturgus illeGregoriuJ\'
Tam Celebris auté eacontentiofuit, vt palus ipf«
vulgo contentiofa vocaretur.Porro Corfella dO\'
minum eundem quem Lumniahsbebat.Ispofl
fui patrisobitum erat Guilielmus à Marca. Qü\'
duodecimûsetatis annû vixpr^etergréflus.in e^
cótrouerfia ftudio fuse partis in tâtû efferbuit, v\'
cum armata fubditorûmanu duöoripfelocui\'\'
contétiofum adiret,eo cófilio,vt G quos aduerfa
partis Hbmines illic inueniffet, aut o"ccideret,aii\'
captiuos abduceret.Sed prç ter opinionê nemifl\'.
pror(usinuêto,nedomû inultusSc ingloriusfe\'n
diret/urorem fiium per occaConcalid côûertituC

Nart\'

LIBER SECVNDVS. 117

Nam ini-editu fortèrepertos royrîcse (qax in ijs
locis frequensnafcitur)mcflbres vnum & akerû
côprehédi iufsit,velut ingéti crimine obftrifl-os,
Çiudd in terra publica fuçditioni,vtidicebat,&b»
i^fta meCséfacerêt. Cóprehéfosequo fuoailiga»
uit(ô barbarù 8c fl:upendû,horrédumc|;in puero
^acin\'\')atq;vt canes nô modo\' per terralongo fpa-
cip raptauit,verum etiâ per mediû quodda viuaa\'
\'ium aquaticû ei loco vicinù vi pertraxit. Dcniq;
ïnJreros ilios atque innoxios,nec quidé eius vici,
cui tâ hoftiliter inféfus erat, inquilinos adeo tra-
ôauitatrocrtefjVtomnécircûcircaregioné huius
\'ei fcrmo côpleret; 8c quotquot hanc in illa çtate
tyrannicâimmanitaté vel aipeauvelauditucog-
nouifsét/tupétesalius ad aliûdiccrét:Quis putas
pueriftecriî^nimirû eaquf poftmoduftatepro-
Ueaiore funt ab illo perpeîrata,talibus ex initijs
i^aud quaquâ improbabili côieâura pr^fàgien-
fes>,Obferu3ta siît 8c alia in coiâtû adhuc puero,
lys prauitatemindohs ,ac penitus infitû animo .
®\'us,ordinis monafticiodiumdeclarabât. Aiunt
^um à prima aîtate ,quade religione cognoicere
®|!quid poruit,monachos omnes,prçci pué Fran-
-*^\'fcanos,quotiesobuiamei fortè fièrent, toruo
■Vultu&obliquis oculis intueri fbliîum: Sic vi-
delicet edoóium atque inftitulam ,v-îexiftin3ât,
ab illo morum fuorum pefsimo formatore, eo-
dernque defertf à fe religionis maügno fuggilla-
®ore.Scïlîcet hoc omnibus apoftatis monachis in
^orepofitym efièquis nefe, vt qud turpitu-
«incm fuam tegantj 8c perfidiae fuce velû obten-
oantjvirulentisobtreaationibus Sc fycophantijt
«ani focietatem afsiduè lacerét,cui fe fanûa votî
yprofefsione femel in perpetuiâ addixerantîlâad
S\'\'Midiorem Lùnij œtatcm quod attinet retulit
H 3 \' mibi

l\'ii\'â I

îv8 hist. mart. gorcqm.

mihi vir quidam honoratus, rem malo fuo ex-
pertuSjfamiliamilli f pofteaquam domum ipfe
fuam regere cepifTet) moribus corruptifsimam
fuifle,8c in qua diuini cultus ac prœceptorum ec-
clefîœ nulla ratio, fed extremus negleftus atque
ilk contemptus.Non quidem me latet eum aliquan-

do ted oexcepifffe viros religiofos ex itinere ad
fe diuertentes,atque in bis etiam Minoritas, ijs-
que,fiquidem externa fpefhes officia,benignum
hofpitium prœbuiflTe : Sed quihominem norant,
faci e inteliigebant hon bsec ab eo fieri ftudio
religionis 5 fed qudd eamreligiofœ hofpitalitatis
confuetudinem à parentibus acceptam repentè i
abrumpere, fibinon fatisconfultumilloadbuc
tempore profua apud bonos exiftimatione pu-j
taret.Acverddeta i hominum generecertaex-
perientia didicimus, quemadmodum exceptoS
conuiuijs fimpliciores ,vt vocant , fratercyloä
quadam humanitatis fpecie ad hilaritatem pro\'
Uocent,exhilaratós autem nafo fufpendant & ri\'
diculos fuosfaciantJ tum fi quid forte ineptiiis^
quoquam eorum diâumfaâumue fuerit, ilic":
foras efferant, atque ynius quantulumcumqP^
vicium inuidiosè exaggeratum mox in vniuC\'
fam familiam per calupiniam diffundant. Pcrr^\'
quum in Belgio noftro viriac iuuehes aliqu®\'\'
nobiles anno Domini 1566 confpirationem feci»*,
fent, qua R egiorum aduerfus bœreticos ediö^\'i
rum feu mitigationem feu veriiis abolitiocC\'\'\',
oblate fupplice libello extorquire volebant ( ^^
nimirum confpiratio fuit^quse toti Belgio poft^\'
fubfecutam omnem\' religionis fimul 8c teip.
formationem inuexit) horum faâioni Guil»^\'\'
mus Lumnius .quamuiscxtranobilitatem B^t
gicam ccnferetur, aliquanto tempore poft/^^

ociu ƒ

LTBER. SECVNDVS. ti?

(bciumadiunxit. Quam ob rem folumvertere

coaôuSjmanifeiftum Catholici Regis hoftcm ex
eotemporefèdedarauitrac durante prjefeÖur»
Duds Albani multa contra patriam gefsit horti-
liter terra marique/ed mari prœcipuè.Nam inde
Brilanam tandem infulam 8c vrbem infidijs ten-
tauit & cepit.l bi verd quafi regnum 8c ftabÜem
regni fedem adeptus,eaftatim exempla fua: cru-
delitatis edereaggreffusefl: , propter quantum
Catholicisomnibus, tum maximevirisordinis
8i profefsionis ratione Deo coniunöioribus ha-
bereturfi.ipramodum formidabilis ;quippequL
talê iè fafl-is 8c verbis gerebat, vt Sauli more nó
aliud quam cxdes & lupplicia facerdotum ac
monacborum fpirare videretur.

H Ie igitur LumniusCvt ad inftitutum redeat Cap.vï.
oratio) fimulatque ad eum locum, in quo
naues ftabant, equo vedus peruenit, captiuos
Omnes confpefbuifuo oblatos , vt adhuc in na-
uigio eraotjintentis admodum oculis velut op-
tatifsimum 8c iucundifsimum fpeâaculum ali-
quantifper contemplatus., denique in cachin-
numerupitadeo effusè, vthomo fiii vix com-
pos fuper equum dorfo refiipinus caderet, im-
plens hoe quod à Sapiente fcriptum eft : Fatuus Ecclejïa-
in rifu exaltat vocem fuam.Sed ô rifum verè Sar- fl«« ^/.
donium.ac talem planè de quo Salomon ait : Si- Ecelefi».
cutfonitusfpinarumardentiumfiiboila/icrifias//* 7,
ftulti. Mox auté huic velut proœmio cîeteracô.
gruentiaeonfecuta funt5ludibria,(c5mata, pro»
bra,maledida,ónia acerbitatis ac virulentias ple-
fia,necnon eo peftore digna, vnde er»|^abâtur.
Inter alia verd fie captiuos eft allocutus : Quid
H 4 vobis

Ï20 HIST, MART. GORCOM.

vobis hic negocij eft obfecro^Quœ veftri aduen-
tus caufà ? Nunquid bellum hîc nobis inferre,
nos^uehincèfedibusnoftris eijcere vultis^ An
eo confilio bue accefsiftis , vt proditionem ad-
uerfiamnosaliquam machinemini f Quid enim
caufe eflè putemus , quod. non domi veftra»
manfèritis , mifsis fcihcet veftris {bhto veftro
more celebrandis fatis fuperque occupatio
Poft huiufinodi primas felutationes iubet de
naui in terram captiuos omnes educi, qui fimu-
latque terram pedibus attigerunt, inflexisge-
ribus ante tyrannumdemittere {ëfe coguntur.
Qui fimulata[huraanitate dixit ad eos Latine:
Surgite Domini . Sunt qui référant Leonar-
dum , virum celebritate doârinje multis no-
tum, cuius etiam ad Lumnium famanominis
iam tum prœcurrerat , ab ipfo compellatum
fuifie bis verbis : Sacrificule, quid hîc agis i cc-
ce,nunc fufpendi te oportet. A lia certè id genus
multaabeoin fanâos viros dicebantur . Inte-
rim verdtu mihi vide qucefo Chriftiane leöor,
quàm fit ifte futurus idoneus captiuorum iu-
dex, in quopraster animura afféSibuscorrup«-
tifsimum, tot aduerfus iilos ac talia praeiudicia
îampraccefferint. Porro\'milites iniuftœ prauae»
^ue voluntatis eius miniftri captiuos binos
lundis brachijs colligatos aUos poft alios ordine
difponùnt ; ficque difpofitos prîeeunte carnifice
femel 8c iterum circumire cogunt vicinum
quoddam patibuium baud procul à litote fî-
tum,cuius figura r, fiue dimidéstum n refere-
bat. Noftri femipatibulum vocant. Ibi Hen-
rico lai^ Francifcano portandum in manu? tra-
diturvexillumfâcrum è templo quopiam àfa-
crilegis illis ablatum. Itaque iubetur ad imita-

tionem

LIBER SEeVNDVS. m

tionem procefsionxs ecclefiafticœ (bcios omnes
ordinefequentes tanquam duâor & vexiilifec
antecedere.Etaugendîeignominise caufa femel,
iterum 8c tertio compellitur focijs fequi iußis
fub patibulum tranfire; fcilicet vtadeummo-
dum fute peregrinationis vota perfoluerent. Sic
enim loquebantur irapi; fatellites, qui eos ad hur
iufmodi circuitionescompellebant.Interim ve-
rd fpeöatores nihilo probiores infukare raife-
ris,Sc conuicijs infeftari, monftratoque digitis
patibulo dicere : En cœmetjeriumvertrum; En
ecclefia veftra.In ea nunc vtlibet, cantate , mif
fasquevefiirasfacite.Ineanunc vti foletis, om-
nem iftam veftram exercete idololatriam- Com-
pulfi prceterea fuerunt( ne quid ad ludibrium
dee{Tet)idem illud patibulum inceflTu retrogrado
circumire:tum profam quandam[\'vt vocari con-
fijeuit)in Deiparam Virginem elata voce cane-
re. lufsi deinde fixts in terram genibus, patibu-
lum ad inftarcoronœcingere,fimulqueceleber-
rimum illud ecclefia: canticum,Salue regina, de-
cantare . lufsi funt & alias id genus facras lau-
des Beatae Virgini canere . Carnifex interea
fcala patibulo admota fic fe comparai, vt fi
captiuos omnes effet èveftigio fufpenfurus, ni-
mirum vt bac velut obiedla pr^fentis imagi-
ne mortis j terrorem incuteret miferis , at-
que eorum affliftionem vehement] lis auge-
ret. Neque enim aliud illi tunc quàm fufpcn-
dium 8c mortem exfpeûabant . Poft hsec ag-
gere confcenfo ad vrbem bini vt ante eodem-
que ordine deducuntur . Et quo fpeâabilior
efiet pompa, duobus laicis Francifcauis- hafti-
lia traduntur in manus , quorum fummitati
lappas , alias^uc id genus herbas pro ornatu

milites

fît HIST. MART. GORCOM,

ipilites circumligarant.l nter hos duos talker in-
ftruftosfbcijspsné lêquentibus médius incedit
carnifex, facrum vexillum manibus fcrens eo
vfque dum in vrbem ventum effet.Nam ibi rur-
fum Henrico laico ferendum traditur , impofito
prftercacapiti eiusadludibriûhoioferico pileo.

Ciuitatem hac pompa ingrefsi,martyres rur«
fum iiafsi funt câtica quçdam facra canere,
VJI. yelm illud in Sanöifsimam Trinitatemceleber-
rimum:Te Deum laudamus, &ct. tumrefpon-
foriaquçdamvulgatiora, quç quidem feréom-
nesilli,prîecipuèverc> Minoritae,cum probe me-
moria tenerent, exaûèfatis stque compofitèca-
nebât.Porrd duo milites hinc inde adequitantes
grauibusaefrequentibus plagiscaptiuos identi-
dem ca:debant,ad earn rem virgas quas de arbo-
rions detraxerantjin manibus habentes, quibus
adedimmanker facies illorû & colladiuerbera-?
bant(etenim fratres Minores capkiis & cucullis
fpoliati^nudato ad peöus vfquecolloincedebât)
vt e?e partes vehementer inflatce Sc fànguinolen-
taï fpeftantibus apparerent, eftîcerentc:|uene (a.-
tisipfîvelànotisac ciuibus fuis agnolcerémur.
Iam fî qui vocem cantando minüsattollerent,ij
1\' [ duriiis &ciebriiîs vapulabant, fîcqueadcanen-

\' \' dum akids exflimulabaatur . Quin ipfe etiam

11 Comes equo veâuscaptiuos ante fe agens, vir-

|| I gula quam manutenebat/ubinde eos valideque

;:, verberabat.Ethœc quidem illi . Nam de plèbe

j|l ! quiddicam^Nequeenimdicerefacileefl: ,quàni

[! îicenter & petulanter in omne contumeliée ge»

if nusaduerfus Deimmiftrosea fefe efruderit;dum

\' quiftiue vel infime fortis & conditionis homo

I pro cócepto in religioué Sc religioics viros odio,

\'îi ve-

LIBER SECVNDVS. iîj

vexandis atque impetendis ijs anitnum explere
fiudet : alij fâles & fcommata confertim ifi eos
ïaöant , alij conuicijs 8c malediftis inceflunt,
alij verdnecabarcanis 8c facrofanftis myfterijs
exagitandis impias linguas abftinent; interim ip-
fî quoque feu militum exem plojfeu propria inci-
tati malicia,nemine prohlbente,captiu\'os indem-
natosjinfontes aufu nefario verberantes.Ea faOrç
indignitate commotus Hieronymus Vicarius,
virgrauis,ac multa rerum experientia doâus,iu
huiufmodi verba prorupit : Qijjenam haecmo-
rum barbaries Aut quœ gens obfecro tam ab
omni fenfu bumanitatis aliéna , qus captiuos
fuos ad hunc traâet modumf Equidem aliquan-
doTurcarumih manus,&Gr:eçorum 8c Sarace-
norum incidirNunquam tamen, etfîcaptiuum,
vel vnius verberis affedum iniuria me memini.
Fuerat hic religiofifsimusvirolimverfatus in il-
larum gentium partibus/acra fufcepta peregrî-
natione; 8c apud eas,vt fît,coraprehenfus non (e-
mel,8cinvinculaconieâus. Fuit autem 8c boc
valdedeplorandum, qudd in tantacircumful-
tantium turba nullus appareret,qui captiuos mi-
fèratus vel fufpirium duceret, vel quoquo modo,
malis eorum fecommoueri vultu aut verbofi-
gnifîcaret. Quum ad hunc modum in vrbem
perdufti effent, tâta ad hoc fpeiäaculum affluxit
hominum multitudo, vtnemo prorlusincola-
rum abefle videretur. Stabant fpeftàntes 8c fpe-
äaturi logo ordine hincinde in plateis,qua mar-
tyres pertranfituri erant,tanta frequentia, quan-
ta ad nullum aliud fpeftaculum accurri folet.Lu-
dibriorum autem 8c fcommatum 8c contume-
liarum nullus modus. Erant qui vas aqua ple-
num ante fores iuxta fe ponerent, Scfcopisin-

tinflis

f «4 HIST. MART. GORCOM.

îinûis aqua prsetereuntes captiuos infperge-
rent, alta voce tono ecclefiaftico canentes iHudî
Afpergesme Domine hyflbpo, Sc mundabor,
8ic, Sic nimirum illi malè feristi homines an-
îiquifsimum ecclefe Catholica? ritum,quo con-
yll iecrata (acis precibus aqua in populutn aiper-

gifolet , pimicofiio fado publice nfui habe-
bant . In forum vt ventum eft , mox ad pa-
tibuium in eius medio eredum , eodem quo
extra ciuitatem modo stque ordinc captiui
propelluntur, vekuiamiam fufpendendi. Rur-
fümibiter iufsi patibulü circumire,atque inter
eundum litanias Sandorum , & aliaqusdam
Gicraconcincre; complctocircuitulub patibulo
genibusterram premere, fimul & quafcfem Vir-
gini Matri laudes cantare . In quibus quuni
peruentum effet ad orationem , qua eiufmodi
îaudum cantica more ecclefia: concludi fblent
(eam colledam vocant)omnes tacuerunt, hanc
arbitror ob caufam , quod rem à fàcerdote
quopiam digniore fieri folitam nemo fibi prs
modeftia animi fumere vellet. Sed cum ab
ijs qui proximi aftabant, minaciter vrgeren-
tur, vt etiam colledam accinerent, Gode-
fridus Dunaeus presbyter , vir humilis & ze-
lo Oei plenus , non pafiiis hanc coronidem
pulcherrimo ädui deefie , voce fublata ciaré,
perfedè , & citra haefitationem , vti Ixpe in
ecclefia laudibus vefpertinis facere fblitus,
hanc ecclefiafticam precationem recitauit : Ore.
mus î Interueniat pro nobis qua^fumus Domi-
ne Deus, nunc 8i in hora mortis noftree apud
tuam clementiam gloriofifsima virgo Maria
mater tua,cuius facratißimain snimam in hora

bene.

LÎBER SECVNDVS. jîf

bèfiediftée pafsionis & amarx mortis fùœ, do-
loris gladius pertranfiuit ; Qui viuis & régnas
in fecula feculorum . Et refponderunt ceteri
martyres , Amen . Iam aûditum erat hora:
oûausefîgnum ante meridiem . Circumftabat
interim populi fpeftantis ingens turba , quse
prœterquam quod cupidifsimè fpeflaculum il-
lud afpeûaret, fuasetiam partesinfultandomi-
feris gnauiter agebat.

I Vodautem ad eaquse iam commemoraui,
-pertinet , equidem fpero atqae confido
neminem foreœquum Icâorem, qui martyres
noftros obid in criraenr> vocandos pUtet, quod
voluntati Comitisacmilitum,fcilicethominum |

improborurn, ad ea quœ diximus , vel agen-
da vel cantanda fefe cogentium , fuerint obfe-
cuti. Quid enim prohiber à Catholicis vim
patientibus pie refte^jue fieri, quod à vioîen-
tis dominis impia, peruerfaque voluntate ia-
betur ; dum tamen id quod iubetur , in ea-
rum rerum fit genere , quœ per fenon malœ,
quinimo bonœ etiam exifîant ? Quare eiufmo.
di iufsioni contumaciter refiftendum baud
putauerunt fànûi martyres , fed potiiis obfe-
quendum , eo maximè, quod euidenter om-
nibus conflaret ipfbs non .irridendi animo,
quo iubebant aduerfarij , fed necefsitate ad
pietatem aecommodata talia facere . Quam- g.
uis enim ab illis , qui captiuos eos duxerant, "
interrogati verba cantionum , & hymnos
cantare iufsi de canticis Sion , Pfalmiflœ vo-
ce rcfpondere potuifTent : Quomodo canta-
bimus canticum Domini in terra alienaf
atque iftud confimilitcr dicere : Quomodo

cama-

uS HTST. MART. GORCOM:

catabimuslaudesmatris Dominiinter hoftiutn ,
eius lüdibria ? Sdmustamen etiam hocabeo-
Tfal iiS demPfalmifta fcriptumefTe : Cantabiles mihi
erant iurtificationestujein loco peregrinationis
mece . Quodque ad rem prçfentem magis
Uih. Ji. facitjlegimusSamfonem fideitcftimcnioproba-
mm, cum é carcere adduöus in domum Dagon,
iniicMTn iüdereiüfiuseffetihgenti fpeäante vtriusqucfe-
xus hominum multitudine , voluntsti iuben-
tiuniobfecutumlufifiè, tametfi morti iam fuss
proximum\'i Quo minus reprehendendi profe»
ctd funt, qui iußi atque cOaöi inter hoftes fiaos
non ludum luferunt/ed laudes dminas décanta- ^
ip, üerunt.Quodfaftumquifugillat, dicatoportet

WImk V\' Chrifïum Dominum arundinem abimpio
tl \'^bi\'dillulbremiliteporreâammanutenere,{ed
||ii! ^^^ pi\'oyceredebui/Ïesnon crucem fiais humerisim»-
\' * \'\' "pofitam velucfurcam ferre,fedabijcere:non de-
nique fel oblatumgufiare, nec acetum bibere,
Quïe tamen eum feciiTe tefte fcriptura didici-
musï&faöa non folum laudamus, fed Scfafto-
riim myfteria veneramur. Crediderim verd fan-
|ill Öos martyres eofuofaöo etiam hoe tefl:arivö«

i\' luifTc, quod fibi neque dedecori neque pudori

ducerent, vel in hoftium infeftifsimorüm ocu-
lis ea rebus ac voce profiteri, qUe fanôifsimè pet
Vniuerfam ecclefiam obièruarentur.Quanquam
& alia ratione faßum hoc defendi poteft;. Nam
nifi imperata facerent, videri fané noterant ea
qualiainque inobedientiœ fpecie , in reperfi: j

neutiquam mala, fpontè ac temere fibi plagas ac
mortem accerfiuifle.Et vt femel dicam , quod in
fe bonum & pium eft, vbi iufta eft faciendi câu-
fa , licet fortè propter improborum irrifiones j

etiam bene reäequc omittipofsit, damnari non

debera

LIBER SEG^VNDVS. iif
debcrecenfeojfîfiat.

S Ed ad intermiflâm narrationem redeo, In Ca?.s%
qua quidem mùlta nobis filentio prœtereun-
da runt;multa breuiîer, iroöex multis pauca car-
ptim dicéda,ne dum in fingulis moramur,t£ediâ
faciamus leâori.Quem tamé oro,atque in Chri-
fti vifceribus obfecro, vt in hoc fpeéiacuium fus
mentis oculos paulifper defigat,atque hos viros
confideret,Chrifti famulos^monachos, facerdo-
tes,omni honore acvenerationequf veiprofef-
fîoni debebatur, vel ordini,tammrpiteratquè
indigné fpoliatoSjSc ad omnecontumeliœ genus
expofitos. Contempletur etiam adeo defpicatà
habitaravenerabilem illam vbique gentium ca-
rsiciem,quae G minus apud barbares illos venefa-
tionem promereri potuit,at certè commiferatio-
nem aliquâ, fi quid in ijs refidebat bumani cor-
dis,debuit extorquere . Erat inter Francifcanos
quifexagintacompleffetannos, & aliusquifep-
ïuagintarEraî & tertius nonagenario non multo
nïinor . Quos tamen iîli fceleftifsimi nihilo mi-
tiiis,quàmvaHdifsimum quemque, dùrè atquö
»nclementer verbenbus,pulfibuSjtraÄibus, irß-
paftibus exagitabant.Latrones, ficarij , incen-
diarij fi quando ad fupplicium ducuntur, nihil
tale vlla gentium confuetudine pati fblent. Tan- ^
tum pœnamiudicisfententia decretam , vnius
carnificis manibus inferendam fubeunt, fpeâa-
\'oribus interim animorum commiferationem
fepefufpirijsjnterdum&fietu teftantibus. Hi
y^rooptimiatque inculpatifsimiviri, nondum
J? \'pfos difta fententia,fine modo, fine ordine,
"ne lege ducuntur ac reducuntur, trahuntur ac
pi\'Opelluntur,atque omnium iniurijs obiciSi,to«

51 Iî8 HIST. MART. GORCOM.

penèliSiores patiuntur, quot habent fpeftato®
• il res . Stabant fenes illi ad peSus vfque nudati,

[ ;! ;: \' collo ftrigofo pre made,tum èplagis ac vulneri-

bus liuido & cruentato . Cernere erat vtrumque
Nicolaum , praeter ea quœ communia cum alijs
hab^bant,proprium fuce confefsionisinfigne ge-
rentes, vibicem luridi coloris collocircümdu-
ftam , qua: vtrique in carcere Gorcomianoex
vehemêti funis attritu fa0a,& hue vfque relifta
erat.Vniuerfum denique tale erat fpeàaculum,
quod non poflet non commouere peöus homi-
nis ab humanitatcnön prorfus alieni. Qua exre
perfpicerelicet, in quas b\'eluas eos degenerare
cogat hfretica perfidia, quorum femel animos
ilia tam tetra lues afïecerit. Hi nimirum ex eo-
rum fiint numero,de quibus ApofioIusadcariP
j-Tm s fimumdifcipulumfcribensjforeprcedixitinno"
^uifsimis diebus homines «sôj-yss, hoc eflom-
\'nishumanœafTeôionis expertes. Id vt alias, ita
tunc maxime declaratum efl, quando ludibrij
caufa martyres in publicum fubinde producebâ-
tur.Cumenim militum alij fuflibus eos fubinde
c£ederent,alij laqueos ac mortem minaciter oflé-
tarent, intentarentque ,tum fanniones illi velut
interceflbres fefe pro captiuis opponentes, acer-
ba cum irrifione dicebant:Oramus pro eis, ora-
mus pro eis:parcite qucefumus ; Sunt enim viri
boni. Moxque pofl hsec verba petulantifsimè
ijli:\' ; flagris in eos & contumelijsinfialtabant,tota cir-

■ cumflantium multitudine gnauiter applauden-
te atque ex hoc tam barbaro fpedtaculo quàitï
maximam animo voluptatem capiente . Quin
etiam, fîcut olim contra Saluatorem noftrum
infonuerunt voces ludœorum, vt é medio tolle»
retur^expofcentiumj& ficut contra beatum Po-

lycarpun

\' trSE tl SE C VN DVS. np
ïycarpum multitude necis eius auida magnis
damoribüs in amphirheatro perft-repuir.ita tune
infanum vulgus infanas Sc mortiferâs aduerfus
athletas Chrifti voces iaftauit huiufmodi : ToU-
lanturèmedio; fufpendantUr iri patibulo, möi
ijachi,racrificuli,Papifts.

IAm quod ampliusetiam mireris , ne mulie- Cap. x.
bris quidem atque infirmior fexus, cui natura
commifcrationis affedum peculiariiis indidit, Leofetm.
quiéjue etiam pro ijs qui morte flint digni , fa»
eilèfoletinlacrymas commpueri, tam \\mmz~ _
ni captiuorum vexation<i quicqnam affici
videbatur , vt hac parte etiam leroiblymita»
rum in Chriftum inclementiam , iftorum ho-
minum inclementia feritasque fuperauerit.Nam
feminasierofôlymitidas cum plangore Sclamé-
tatione Chriftum fuiflè profecutas legimus^
quando crucem fîbi baiulans ad locum fuppHci)-
ducebatur.AthîcpafsimvifçmuIieres.quœprO\' i^^c jj^
fligato naturali afïeftu, virorum crudelitati pro
^"iribusapplauderent, deque miferorum malis
jnirum in rriodum exfultai\'ent. Quanquam &
hancingenij fui barbariem jam antè oftenderât,
quando recentifsimè Lumnius Brila fuerat po-
^^us . Cum cnim eius milites quendam mona-
RuggenfîsÇquod iuxta Erilam eft)reUgió-
«utii canonicum immaniter contrucidaflent, &
■Jiriculas à capite referas, altera portee ciuitatis,
®«eram templi foribus affixlfïentipefsimaf qua:-
«am fœminç compares fuas alias inuitabat, vt ad
\'^^\'«qîlocûfîmu! omnes velut pópa quadapro-
j5aerét,oculos{iï & animû eo tam bello & fuaui
^«öaculopaicercBtobleaarentijue. Hîcporrçl
® aller quasdam Gorcomiana, quas tum ibi forti

l aderat.

I;\'

ijo HT ST. MART. GORCOM.
ederat, verita non eftè media turba Nicolauns
parochum procaci lingua nominatim inclamare
& dicere: O magifter NiColae ( fie enim vuigo
falutabatur , vt & alter magifter Leonardùs)
quàm pulchrfe nunc exorrabis patibulum . Et
herwwAhquonuncimpetu de patibulo penfî-
Its agitabitur ifte feruulus, Seruulun) enim per
contemptum vocitabant cum dicacuîi quidam
propterafsiduos maxirços^ue paf^oricij mune-
rislabores,eos petifsimtîm, quosadminiftran«.
dis in plebem facramentis , velut addiöum illi
operi mancipium^ab/que vllo feu tatdij feU Jafsi-
^inis indicio prompiifsiméfubibat. QuamUi»
énim alternis hcbdomadis curam paftoralem ad»
ipiniflrarent Leonardus& Nicolaus , ea tame»
quîeplusexigebant operisac molefti»corpora-
lis, libentcr etiam pro Leonardo vt feniore Se
honoratiore Nicolaus obibat^ virad iftiufrrodi
labores noâu diuque %qué paratus;! ta quod ad
eius laudem velmaximè pertinebat^id eum coa-
temptibilemapud improbos faciebat, Aderant
alijvtriusque fexus homines Gorcomiani, qïd
captiuos omnes cotnmuniter contumeliofisno-
minibuspetulanteraccertatim incefTerent, ho-
minum ftduûorcs 8c «nimarum interfeâotes
identidem « ppellantes. Fuit ca res fandis illis vi-
ns audîtu peracerba, quippe qui creditarum fibi
©uium fempcr amantifsimi non aliud ftuduif^
fent vnquam, quàm vt eas in veritate Catholicec
fîdei ac timoré Deiconfirmatas ad œterna pafcu»
perducesent.Certèhanc fuorum infignem ingr*-
titudinemitagrauitertulit Leonardus&, yt pau-
lo peiil quendam notum velut in tranfîtucom*
pe lans.affirmiîreteafuorum in feopprpbriaSc
malediâa ipfa morte fibi cffc duriora. Nam etfl

paticQ«

LIBER SËCVNDVS. ijt
patisttii« virtute peöü« fatis roboratura haberet
aduerfus omnes impetus iniiiriarum vndecum-
queirruentiums ea tarnen ingratitudine fuerum
cuitimfpontèruentiümin exitium, velutfœuo
Vulnere, non parum animus eius laueiabatur.

t> Orrd cum iam fatis multum diuque furiofe Cap, \'
^ plebislibidinimartyresexpofiti, mediofo- xi.
fo fub patibulo fteti(Tent,adeo vt fupra modum
defatigatifudorediffluerentjtandem in fœtidil-
fimurn carceré, in quem fcelerati homines con-
ijci {ôlent,abducunlur.ln quo repererunt inclu-
fbsparochosduós, non multo antèèlocis fuis,
Vbi prîeerant oüibus Chrifti, vi abftraftos , 8s
Brihm perduâos;alterum Andream exHeinor-
to,alterum Adrianum ex Maefdamo ( quod no-
men Mol« aggeremfigttificatj pagis non procul
I^ordracoiîtis. Paulo verdpdft velut femihorse
^PaciOjin eundem carcerem detruduntur&alij
duo,recenterèlocofuiminiftcrij illuc à Geufijs
®duea(.jErant hi monachi Prçmonftratenlîs or-
dinisjquoriimalter, Adrianusitem nomine, p«-
j;ochum agebat in eaHollandi« parte, quse Mo-
p in Oceanum procurrenti dexteraeft^Nomen
»oci Monafterium,quod vulgo Munfter dicunt.
^\'ter lacobùsilliincura paftorali fubfidiariam
nauabat opcram ; Vterque eo mifTus ex abbatia,
\'S"« eft Middelburgi Zelandi3eceleberrima,pe-
quam eo loco parochum conftitucndi era*
^thoritas. Horum autem captiuitas fichabett
pirata Geufîj Brila potiti vicina quœqut
percurrerent,rapinis & templorum acmo-
»aßeriofutn expilationibus intenti, facerdotc$
•utem Sc monachos,fi quosreperiflent, auttru-
•Wareiit,autcaptiu©8fecum traherent 5 illorum
J J «juidpî

Il if^ 17,1 HîST. MART. GORCOM.

■ ; quidam eanoftc, qu» captiuorum GorCpmien»

I; ^ liumaduentum proximè praecsdebat, flumine

Jj i! tranfminb Monafteriumvénérant,vbiinuentos

duos.quosdixijfacerdotes religiofos, habitu fuo
regulari.id eft, totocandidoveftitos, vnàcu pâ-
tre lacobi viro fcne captos vinftos^ue Brilam (e-
cumauexerunt.Qui vt primdm (îftebanturCo-
m!ti,m3gnam istotocorpore prç fetulitinfolen-
I tiam.animiqueintemperiem. Deinde paulnlum

i -1 fefecohibésftetit quietus. Mox admirabûdo fî»

fji mdis,quafihominesillôseflenefciret, quatnam

!; eamôftraenènt.fuosinterrogabat.Qyidixerût:

jjlijl\' Hi (unt,clemêti(sime domine, lacerdotes&mo-

liijji nachi^hoftesnoftri capitales. Aptifsimumfanè

\' epitheton,clemfntifsime,fiquidé antiphraftieôs

interpreteris.Poftea Comes de fènequi vnàfue-
ratadduöus.déque eius patria fciicitatus, quum
iunioris monachi parentem eflè, & patriaFlan-
drum,&GallicamIingu3m probè callere audi-
t]i(Tet,conucr(badeumfefmone: Sipoteris, in-

ni 11!

il ;! quit, filio luo perlîiadere, Papifmo fuo vtirC\'

ii ;]i runciet , te fimul 8c illum folutos ac Uberoi

f;i

dimittam.Quo audito lacobus, qui & ipfè Galli-
i ea: lingua:gnarus erat, pro pâtrelermonem ex-

Ij j:i \' cipiens,refponditnunquamfe eaconditionevi-

;\'[\' ! tamredempturum.Igitur,ait,Cornes; morien-

dum tibi eft., Cui lacobus : Nequaquam,
înquit . Non enim moriemur , fed viuemus.
Et Comes iterum : An ego poteftatem non ha.
beooccidenditentaquidem,ait lacobus , occi*
dendicorpus;ainon animamfemper viâciram.
Iritatus ea refponfionis libtrtate Lumnius, fin«
abire iuGo, quod neque (âcerdos eflèi, neque
monachus,monachosduo8 in carcerem abducî
prscepit. Duöi ergo in carcere cum casterisC«\'

thoHc»

LIBER SECVNDVS. îjj
tholica fidet confeflbribuscommunem,ad corn.,
munem quoque certaminis & glori» dignitatem
Vocari fe fenferunt.

ECap.

Rant autem in vno domiciüo tres carce- xii.
res , alius fuper alium ordinc conflrudij ,
quorum is quem martyres occupabant, vtinfi-
mus.itatcterrinius erat & immûdifsimus.Nam-
t^Uîàfuperioribusin huncfubiedum per rimas
tabulât! iugiterdeftillabat, quicquid excremen-
torum à captiuis fupra collocatis vrgente natura
cgeftumeflet. Neque enim alius erat huicneceP.
sitaticoncenUs locus. Erat ergo martyrum carcer
ex eiufmodi liquorij afsidua perftillatione vebe-
métcr fœtidu», lirnul & humidusatq}cœno(us,
adeo vt quam in partem eius fe captiui reciperét,
dû fçces illasimpuriisimasquoquo modo vitarc
cupiunt.planènefcirent. Nam&obfcuritasloci
tantaeratjVtnifi vocisindicio,n5pofletaliu6 aliu
®Çnofccre,vcl in ipfa meridie. Q^ii tandem pedi-
bus humo circumquaque tentata deprehende-
•"untprope ianuam altius Sc firmius efle folum,
•^inusqueficculêtisillishumoribusirnguû. Ad
*Utîi igitur locum csrceris mox omnes fecôtule-
\'■"utjita vt fe mutud com primerent. Erant cnim
nuaierofupra viginti.Reliâî funt autem ad ynû
Omncs in illotetcrr:mofo:t"Ôre ieiùniad boram
^\'quetertiampomeiidianam.Qno tempore rur-
. ®.ydem omnes nondumguflatocibo indomû
^\'uicatti è carcere ducuntur. l bi fpecie examini»
^"tgentcràquibufdam verfutis ac vafroingenio
uominibui figillatim in omnes de religione eft
inquifitutn jpfo quoque Comité prsfcnte ; n#
ac ponderis ea nouorû magi-
«ror um ia^ujßtio haberet, V bi cum Leonardus

1 î more

«54 HIST. MART, GORCOM.

moreruoliberéquiddam corl Comité dixiilèf,
ßtelles afsiftens bipenne quam manu tenebat,
•4t, za. ceruicemeiuspercufsit.Quorefpondente: Per-
cutite carnem meä vt lubet, dum vobis permit-
tituriNon enim diuturnum hoc erit, quali cum
Domino dicesetiHffic eft hora veftra, & poteftaa
tenebrarumj\'moxaUusratellesmalleum milita«)
rem occipitieiusimpegit, ita vt ex vulnerc fta-
tim fan guis ef flueret.Casterum vt Leonardi, fic
& fociorum ferèomnium conftantifsima con-
fefsio fuit,attefl:antium id fe credere, quod Ca-
tholica & orthodoxa fides monftrat efle credea-
dumjvidehcetloquente in fuisteftibus, acfpiri-
tum fubminiftrante Chriftojvt in eo quod cre-
dendum in ecclefia Catholica didicerant,immo-
tijinuiöicjue perfifterent , neque ab eius fidei
confefsione vel latum vnguemjquod dicitur,vl\'
la ratione dimoueri fefe paterentur . Quorum
vnus Minorita laicus Batauódurus, de fuafide
interrogatus, vno verbo id fe credere refpondit,
quod fiius Gardianus crederet, Non enim igno-
labat Gardianum fuum id credere,quod Catho-
lica credit ecclefia. Sic nimiru haud ftolidè pro*
feödfimplexouicula difputandi perpJexitatenl
fugiens,ad fui paftoris vocem fîdemque fe retU\'
lit. Dixi ferèomnium confefsionem conftantem
reôamquefyifTe . Nam nonnulli qui fe poftea
manifefla defeöionc prodiderunt, prœuaricati
in fuis ad interrogata refponfionibus dicuntur.
Eo finito examine captiui ad c arcerem reducun\'
tur,non priorem illam,qudnereducerentur,nO\'
torum quorundam precibus inpetratum fuitjfed
alium fup«eriori loco fitum,minus^uetenebricö»
fum& immundum . Vbi tamen vix deniqu^ \'
jprecibusobtiouit Leonardus& VÜr cmniumqi>\'

aderao*\'

LIBER SËCVNDVS.

•dmnt,linguapromptiftimas, vt cibi aliqUid
adferretur.Nam Se in via qua cum focijs reducè-
batur ad carcercm,quofdam Gorcomianoscon-
fpicatusinquiebat : Fitij Gorcomiani, Eftnehîç
pani« precio coraparabilis t Bene vtique perfc.l-
Ueturjfcilicet.vt ille intelligebat,à remunerator«
omnium bonorum Deo. Allatum igitureftiri
carcerem vasamplum aquà plenum. Allatus efî
&panis?pratereanihil. Lautsevidelicet epul»,
quibus fua corpora fame,(îti,fudoribus, totque
vexationibusexhauftafero\'tandem captiui refi,
Cerent. Res fané deploranda, quod panemterre-
num, corporis cibum fiais ab ouibusimpetrare
tarn »grè potuerint paftores boni, qui panem il-
iisc3eleftem,verbum Dei.quo métem pafcerenl,
adeo benignèlargeciuefubminiftraflènt. Redu-
âi fiint autem eum in locum ij omnes , qui ad
examen produâi fuerant^tribus exceptis, paro-
cho Maefdamenfi, Canonico quodam Gorco-
aiienfi,& Henrico laico Minorita; qui quod me-
tu mortis in examine fic refpondi/le putentur,
vtfpemfacerentaduerlarijs, inipforum (enten-
tiam (econceiTuros ; àfânâa martyrum Ibcietate
fèiunfti, commodiorem ac velut honeftiorem
cuftodise locum cum liberationis adeptifiint
in adibus viceprafedii criminalis Quibus dein-
de quid acciderit,fiio loco referemus . Nequs
«nimifii fuerunt exeorura numero , quorum
pcrfeueranti confeisionc fiiam Deus ecclefiam
illuftrare voluit.

Cai.

TJ Orrd in diem proximum, qui eratoÖauus xiii-

lulij, examen inftitutum elHongèacrius,
non omnium tamen,(èd eorum tantum qui prj-
«»f ui vidcbantur j quod ijs fiiperatis, atque ab

I  ofi«

opinione deduöis, facilè putarentur cetcriia
eandem cum illis fèntentiam ituri. Erant ij Leo-
nardus & Nicolaus parochi ; Tum Minorit«
Gardianus , Vicarius & Godefridus Meruella-
iius;& prêter hos Prajmonftratenfesduo.ïgitur
-bi feptem rurfus àmeridieC quo\'d poft geniale
prandium magis animati eiTenc ad buiuitnodi
certamen illi quibus examinandi munus erat
iniunftumj vinûiècarcere ducuntur in curiam,
ibic[ue examini fiftuntur in conclaui fenarorio.
Fit examen à duobus (quos vocant) Miniftris,
iterum praefente Comité cum nobilibus aliquot
fui ordinis & faöionis hominibus, Aderat & io-
annes Duuenvordius vrbis prjetor öc quœftor,
vir baud pefsimus,Sc non infulib ingenio.Scriba
quoque adc0èiufsu8, qui captiuorum refponfa
diâaque omnia celeri calamo exciperet. Aderat
Item duo germani fratres Gardiani, quorû folli-
citatione erat fècundû hocexamé inftitutû. Spe«
rabant enim hac ratione fe effeauros, vt fratrem
iîium vnà cum focijs eius omnibusliberatû ;reci-
percnt;vtpote que ïam nôiêmelcérta experiétia
didiciflènt. fine illis, falua licet Cathölica fidei
confefsione,liberari nolle.Eiat autem primum,
idemque prscipuû inquifitionis caput, de Ro-
mano pontifice quid fentirct, & nû ci renûciare
parati eflent.Hûc enim Lûnius( vt ferme hçrctici
omncs)infenfifsiraè oderat,ac nihilo feremititis
afTeâus erat in eos omnes , qui illum vt patré Sc
principem Ecclefia: venerarentur , Denique,
vt pafsimferebatur, in animo habebat, vt quot-
quot iftiuseflent fententia:, quospofîet, moite
muIâaret.Nô ibi ftudiû examinatoribus fuit,vt
adfuâJicceft,Caluinianâ feââ captiuospertia-
be/cnt}fcd id folum, vt a capitc eos abftraberét.

Hoc

F——ggigggg . 1

LIBER SECVNDVS. t;f |

Hoc enim folû (àtis cffe ad pernicié probè norat
magifter illorutn diabolusrcui non admodûefl:
curœ.quam fiue feûamjfiue religionem quiique
eligat;dumodononineareperiatur hominû fô-
cietatcjcui vnum in terris Paftoré Se caput ideo
prsefecitChriftuSjVt fiib illo atquc perillum, &
fidei finceritas &credêtiû chantas certius cufto-
dita,tam fchifinatis quâ erroris excluderét occa.
fionem. A qua focietatequisquis deprehenditur
alienusjqualisqualis demum fit feu religione feu
moribu»,eû fibi !iia:q,-poteftati ac regno certifsi.
mè diabolus vêdicat. Eorû porrd quibus cxami-
nâdi negociûdatû erat, alter Gorcomian\' nauta,
Cornelms nomine,potoregregius, prêter odiû,
quo cómunitcr ones Cathoiicse fideicultorgsin-
lcöabatur,priu3toetia, coque capital« odio ad-
uerfus parochosSc monachos Gorcomiélègani-
mû incensû gerebat.Quem etfi Latini fermonis
>lanèrudê,audacia Sc lingUcC prôptitudo cû ma-
edicendi ftudio coniunûa/atis idoneû fecerant,
qui apud ecclefia: Chrifti perduelles ecclefiaftse
munus exerceret.Hic cû inter examinâdû vide-
ret martyrû côftâtiâ labefaftare (e non pOfTcjide-
tidé hxc verba repetebat:Tantdm fufpédite eos,
tantû fufpenditemimirû probé fecutus exéplum
eorum qui principem martyrum Sc agonothetâ
Chriftum ad ncccm pofcentes clantiauerûtiCru«-
cifige,crucifige eum. Alter verd Andreas nomi-
ne, vifus quidem paulo dodior, at non mul-
to fanior. Fuerat ii parochus ecclefije S. Catha-
rinaî Brilenfis . Sed oppido à Geufijs occu-
pato, leuiftimus homo , ne periclitaricogere-
\'V > cum principe mox & religionem muta-
> Sc noms hofpitibus obfcquentem obtulit
1 ic noua: feûje «oncionatorem . Quocircatara

cxem-

ÎJS HIST. MART. GORCOM.

exemplofuoiamtum recentifsimo, quàm ver»
bisaddefeâionem à Pontifice Romano capti-
uos follicitat. Ita futurum promittit, vt nccem
alioquicertocertiiisimpendentem euadant. Ad
huiufmodi blandas poUicitationcî coram Comi-
té ac toto conftfTu magrra animi fortitudine ref-
pondens Nicoisus Gardianus : Egone fidem
meam,inquit, veram & Catholicam negare, 8c
veftram falfam tiiam & ha-reticam amplefti in
animum induKero^vitœ huiusamore impulfusî
Quid enim ftultius i Nam & alioqui vel brciii
pdft tcmporc.vel etiam nunc continud fieri po-
teft, vt me mors occupet. Certè non longum eflè
poteft reliquum vitç mea; tempus.Et vt longum
fit, tamenaliquandb moriendumeft. Proinde
quod naturae necefsitate (êmel eft fubeundum,
lubens id pro reiigione fubiuero, meas^uecon-
ciones ipfa nunc morte coafignsuero. Hascille
prolocutuseofpiritu, quo futurum paulo pdft
martyremloqbidecuit. Quàm verd ftultum fît
& periculofum, vtvitarp hanc nliferam paulu-
lum producas , id committere quo diuini numi -
nis iram ic te prouoces, apparuit non multo pdft
in dHobusdefefticiisillis;quicum fidem Roma-
ram Catholicam metu amittend® vitsenegaf.
fent,alter eorum ftatim,ipfoque momento,alter
verd poft modicum fceleratœ vitse fpacium tan-
ïofcelere redemptum, eodem illo quod malà
inetuerant,fijppIiçioafreâ:i ,lamentabili prorfu«
«xitio,da hac vita(Vti valde metuendum eft) ad
atternam miferiam tranfitum fecerunt. Sed da
his infrà fuo loco . Porrd Leonardus quoque
Romano Pontifici renunciare iufsus,conftanter
faôurumfencE^auit. Ac deinde huiufmodi ver-
bafubiccit:IaüWiintarvos folet âdemliberam

efiè

LIBER SËCVNDVS. tj»
effedcbercjneque religionis caufa vira aut mo-
leftiam inferricuiquara oportere. Qua rationa
igitur contra placita lêâae veftrœ cogéré me vul-
tii,vt fidem,quam haftenus tenui. réclamante
etiam conlcientia deferam f Equidé paratus fum
difputationem vobifcum fufcipçre. Quod G me
vos errati conuiceritis, in veflrâ tranfibo fenten^
tiamjfin autem nos caulàm obtinuerimus,nofliç
fententix vos accedere par erit. Quod fané fiatu-
rum non diffido, modd locus & tempus detur
adeamremoportunum . Neque enim hic^fàtis
oportunum eÛc video.Sic ille.

Slmul autem vt difputationisiniedka efl men-
tio,placuitijsquiconfederant,certamcnin-
{litui.Nec conditionem defugcre potuerunt de»
le^atiquœfitoresj tametß rem plenamdifcrimi-
nisadiréfèfâtisintelligerent, &fuäeinicitiçftbt
eonfcij, Sc non nefcij quibufcum viris certâdum
effet. Duoduobus opponebantur, Andreas Sc
Cornelius hsretici Leonardo Sc Gardiano Ca-
tholicis;tametfi Andreas,qudd 8c Latinx linguf
non ignarus eflèt. Sc ad buiufmodicongreÏÏus
inflruâior haberetur , folus ferô difputationi»

fjondus (uflinere coaôus fuit. Petebant Catho-
ici Biblia Latina vel Teutoaica adferri in me-
dium. Malle tamen Latina fedicebantjob id,opj-
nor,qudd iri populäres linguas transfufa fînceri»
tatem fuam vix retinerent. Fadum quod pete-f
batur.Tum aduerfârios Catholici rogant,qua de
primum omnium colloqui placeret î aut quid
dicere omninovellent, Kefpondit Andreas pro-
ponere le ijs velle purum putum Dei verbum
ï\'apifti, ad id vfque tempus falfltate doftrin«,^
prauis imerpretationibus adulteratum . Tum

Leo»

140 HIST. MART. GORCOM.

Lconardus:Et quod eft,inquitjpurû Dei verbüß
Refpódit Andreas: Vetus& nouû teftamétum,
Quœrit Leonardus, quid veteris & noui tefta.
menti nomine intelUgatifcripturàmne veteris Sc
noui teftamenti^ Annuit Andreas. Quern his de-
inde quœlUonibus vrgere Leonardus cepit : A
quo perfuafus & edoàus Icripturara vtriufqUe
leftamenti pro verbo Dei reciperet ? Vnde eam
accepifletf & quod certum eius rei documentum
proferre poflet\'Nec difsimilibus interrogationi-
bus Gardianus homine premebat, quîerés num
reciperet euangelium;vnde id accepiilèt j quibus
magiftrisdidicilTethocà Matthseojilludàloaa-
ne apoftolis conlcriptum effe. Cçterum A ndreas
ad huiufmodi interrogata ( quod non tam hebes
efletjVtquor/iimeatenderent, non animaduer«
teret)prorfusrefpondere nolui^jadeo vt Duuen*
vordms dicerenHem Andrea, quid eft quod ad
bçc non rc^pondeasWcfcis à quo traditum acce-
periseuangehû Chrifti^Nûcloquere. Tum An-
dreas: Seduäores ifti non aliud quàm Ibphifma-
tafuanorunt in difputationê adferre, vt nebulas
offundant fuo more. C^uis enim dubitaueritde
verbo Dei^Sed aUud eft quo tendunt. Nimirum
id agunt, vt fateri noscogantfuumidolum S:
Antichriftum Romanum Pontifice nobis ver-
bum Dei tradidifle ? An non eorum percipitis
fraudes & fycophâtias^Tum Catholici fûlita (êr-
uata modeftia:Difputare,inquiunt,exfcriptuns,
vti placuerat, acmutuónosexijsredarguerenó
poflumuSjfinó pritiscóftiteriteaquf libris vete-
ris ac noui inftrumenti continenîur,vetèdiuinas
fcripturasac Dei verbum eiTe.Interhœcaiij.qui
in concilio aderant,videntes in congrefiu mani-
fcftc periclitari fuum ecclefiafté, interpellate ce-

perunt

LIBER SECVMOVS. T^*
pcrunt fermonern Catholicorum ; moxque eo»
(blitis illis fuaemaledicentiœtelis obrutosè con-
cilio eiccerunt.Hac ita,vti nartauimüs,a£la fuif-
(êjipfius Duuenvordij relatu poftea accepit vif
quidam religiofûç Brilenfis ; à quo porro\'nos ea-
dem accepirous.

Cap.

XV»

A Derat autem in codé illo confèfTu Bergéfis
quidam èBergisBrabantiç ad Zomâflumé
fitis. QuoinlocoGardianûaliquâdoapud fuos
egerat Hieronymus Vicarius.Cû igitur concilio
fifteretur Hieronymus de fide fiià refponfurus,
quœrebat ex eo Bergéfisille: Vidine te Bergis ali-
quando?Vidifti,inquit illeagnofcens hominem«
Tû BergenfistEftne tibinomé Hieronymo^ Eft,
inquit, atque isiplèfumjde quo me interrogas.
Nâquc Bergenfis ante hanc interrogationé afiîr-
maueratabHieronymofe ciuitate fiw pulsû eP-
fe.Neque eam rem diffiteri voluit Hieronymus,
etfi certum inde periculum exfpeâaret. Sed
8c alijs verbis palàm ac libéré , 8c (è quis efTet,
8c fidem Catholicam, quam corde tenebat, ore
COnfefluseft , fcriba diligenter omnia qus di-
ceret excipiente . ProduÖi funt etiam duo Praî-
monilratenfes.qui de fàcraméto corporis 5c fan-
guinis Domini interrogati, quod in ecclefia Ca-
tholica fuerant edofti,refponderunt. Hœrctico»
contràcontendentes id quod in cœna Dominica
fumitur,non aliud effe ,quàm panem nudum ac
vulgarem,breuiter Se folidè redarguerûtex ver-
bis Paulinis:Quimanducat Si bibit indigné,iu- i*CiV.tÊ
«liciij fibi manducat 8c bibit,non diiudicans cor-
pus Domini.Tumpoftaliquantam altercationé
qua potifsimû lacobus, vtpote lèrmone pró»
Catholicas partes fiïftinebat)aduerfarij

cùmlc

t 4ï tt I ST. M A R T. G O R CO M.

eiim (ê ratione fuperatos viderent,ma!cdifl;is vî-
ôores fuos impetere ceperunt. Qnanquam &
blandimenta verboruni adhibuifle Lumnium
accepîmus,prfficipuèvt lacobum ab inftituto re-
uoçaret;qudd eaefTct & œtas illius, Scfèrmoni»
ac vultusgratia,quae tyrannicüm quoque animû
occulta natHrae vi ad commiferationem moue-
ret. Verdm neque promifsis neque terroribus
cefsit marty rum Cb rifti fottitudo. Denique om-
nibus qui ad examen produôi fucrant, auditis
& firmam Catholica: fidciconfefsionem rctinê»
tibus ac demum abfcedere iufsis, (blutiiseftcó-
felTus.Quo quidem durante, Gorcotnianus ille
\' ex nauta pfeudoeusngelicusconcionator, atque
egregius fcilicet tantorum virorum examinator,
quoniam nihil folidi,quod adremprœfentem
adferret,habèbar,ferenon aliud fonabat, quàm
laqueoSjpatibula,(u(pendia.Quç voces exipfius
quoque Comitis oreidentidem audiebantur.Ac
fané potuiflent illi (fî odio ,quoaduer(Û8maily-
res inexplebili flagrabant, indulgere hac parte
voluifTent) longé atrociori genere mortis eos è
vita tollere. Sed enim confilium erat non tara
acerbi{sima,quàmturpifsima morte eosafficerej
qucmadmodum&illisolimfilij Dei interfeöo-
ribu6,quorum apud Sapientem vox eft : Morte
turpifsimacondemnemus eum . Atquifîcut lu-
dçi crucis fupplicio Chriftum proptereà çffece-
runt.quo\'d id illo tempore maximè omnium in-
fame probroiumque haberetur.itaiftinonaliam
magis infamem acprobrofàm mortem,qua f»n-
ftos martyresafficerent,inter cas quse hodie vfî-
tatee fiint,repererunt,quam fi in patibnlo lufpen-
fos &laqueopr£efocatosè viuis auferrent. Sed
reûèdidlunj eft à B. Auguftino : Exrremum ge-

aut

LIBER SËCVNDVS. 145

nu» martUideirco Chriftumclegiflc,ne aliquod
genus mortisjcius martyres formidarcnt.

INterea dum hçc Erilce geriintur, non fegniter Ca?.
à Cathoücis quibufdam Gorconiianis adla- ^vï»
boratur ad captiuorum liberationem. Diximus
fuprà, fenatus Gorcomiani nomine dstas fuifli;
iiteras ad Qrangium, quibus rogaretur vt homi-
nes ecclefiafticos,qui captiui tenebantur,fncolu-
mesacliberoseOeiuberct. Igitur die ieptimo
lulij Gorcomium allatç funt ab Orangio liter®
data: ad omnes vrbium & quorumcumque lo«
eorum prsïfeóos , cum mandaio^ne cuiquam
hominum ecclefiafticorum aut reliçioforum,
ordinis ac profefsionis fuse caufa quifquam mo-
lefluseffet;fed vt hi cumreliquo populo, par»
fruerenturincolumitatis priuilegio, fidecjue pu-
b!ica,quam faluamgardam lîrerœ vocabât. Red-
ditf funt bçlitere Marino, vt arcis Gorcomianç
prsefeäo.Quarum ille autographum fibi feruâs,
defcriptum inde exemplum dedit perferendum
ErilamadComitem I.umnium; idque pervt-
rum quendam Cathoiici^m iureconfultum, cui
negocium liberationis captiuorüm valde cordi
««■at.Is enim accçptisà {ènatumandatis,vnà cum
«xemploliterarum Orangij,pofl:ero diefummo
rnane/c&phaconfcenfa, valido acfrequentire-
Brilam quàmocyfsimÈcontendit: Venit-
<ïuc eo fiib velperam , quando iam alterum de
jnartyribus examen habitum fuerat. Habebat il-
« \'nmandatis,vtcommuni fenatus populique
-ïorcomiani nomine pro captiuis apud Comi»
\'emintercederetïpotifsimum verd pro Leonar-
do primario ciuitatis parocho. Cuius etiam
Wror incredibili afTeau pro fratre follicita, übe«

xitio«

Ï44 HIST. MART. GORCOM.

rationem eius dccem milibus aureorum pacifcî
parata erat,vndecunque eam pecunia: (ummam
comparatura, Delegatusad Comitemintrodu-
ÔUS primum omnium iubetur exhibere chiro.
grapbum commeatus. Id ille exbibetàgraphia«
rio fuat ciuitatis (cripmm hoc exordio; Dominus
meus Marinus Brant mandat omnibus admini-
fîris rcipublicee vt hunc N tutdcommeare finât,
&ct. Subfcripferat autem fua manu Marinus.
Quem in libello dominum nominatum audien-
tes qui Comiti aftabant nobiles, eaque obfcurif-
fimi hominis arrogantia veheméter offenfi, ma«
Ximè quod fufpicio efset eum fibi dominium
feu prœfefluram perpetuam eius ciuitatis vendi-
carevelle,reminciignifsimétulerunt: ea ratione
fortaßequod ipforum aliqui prœfeûuram earn
fibiipfisanimo Sc cogitatione iam prœfumfifsét.
Quaexrefaäum, vt captiuorum caufa, quam
Marini quoque nomine delegatus ille commen-
daturus venerat, non parum acciperet incómo-
di.Proferebatdeindelitcrasàfenatuîqus teftifi-
cabanturcaptiuos, qui Gorcomio illuc aduefti
erantj, omnes viros efse integerrimos , nullius
mortalium vitseautfortunis vnquam infidiatos;
fed contràderepublica,dec[ue ciuibus , tam pu-
blicëquàmpriuatim bone meritos. Protulit&
exemplumiiterarum Orangij ad prxfeöosvr-
biumfuperincolumitate facerdotum & mona-
chorum. 1 llud quoque prefsiiis vrgebat, in dedi-
tione arcis Gorcomianai conceptis verbis cum
iureiurando paûam fuifse omnibusquiinarce
erantjVitàmfsluamtam ecclefiafiicis ac religio-
£is,quàm fecularibus, nulla prorfus exceptione
acnullodifcrimine. Verum ad h«c omnia dili-
gentcr k delegate viro doûo & facundo expofi-

ta,Co-

Tî?^ SECVNDVS.

ca, Coittes impetu quodam efferats: mentisad
hunc fere modum rcfpondit : lamdudum fè iu-
faflein exitium omnium ßcrificorura & mona-
cborum , qui Brilam adueherenîur : Qîiippe
certifsimè fibi decremtn eiTe , hac ratione vl-
ciïci necem Comitum Egmondani & Horna*
ni, atque aliorum ex nobilitâte Belgica , quos,
Vt aiebat, imrnani tyrannide fuftuliflet DuX
Aibanus.Porroiursionem Orangij (e nthilipen-
dere , neque ilbi ab illo quicquam prsicribî
debere.Se non minus éOe magiftrum ac domi-
num reipublics quàm illum . Breuîter, fe ne-
que Orangium, neque alium quenquamfiipe-
riorem agnofcere,cuius imperatisconßringi de-
beat.Hsec ferèfiim ma refponijoniä erat : inquâ
de paflis deditionis feruandis ne verbum qui-
dem.Nec temerècreditûineflàquibûfdam,nihil
œquèfuifTeimpedimento, cur miniis captiui di-
mitcerétur,atque Orangij mâdatû.Scilicet homo
luperbus & gloriofus mentioné fuperioris ferre
nonpoterat.Etnotûillud Sapientis:Inter fuper- Pro/*,rj,
bos femperiurgia. Iam auté nobiliù qui Lûnio
aderantjVaria & cótraria erât ftudia. Trelongius
quidam precibus & promißis eorum qui marty-
\'um caufam procurabai1t,excitatus, fané quam
officiosè Se gnauiter ad ipfps liberandos incum-
"\'sbat.ContràBrederodiUsquidâ nec prece nec
precib potuit in caulam iuftifsimâinflevli. Pug-
"abant & ftudia Gorcomienfiom , qui Brilani
^auenerant.Nam qui Catholici erant,aut marty*
\'fu propinqui ( quibus inprimis annumero duos
ê^rmanosGardiani) nullum non lapidemmo-
"^bant^vti mortis periculo captiuos eximerent.
^^*îuiGeufian£efaâ:ioni3erant, omnemcona»
»m He profediim Catholicorum fuis aduerfis

K ■ ftutlijs

m-HIST. MAKT. GO

ftudijs & folücitationlbus euertebant, id vnieè"
contendenteSjVt quàm primum captiui necarê-
tur. Atque bac tantum caufa boni illi & euange-
lici viri domefticis fuis acpriuatis negocijs reli-
öis , Brilam vfque profeftionem fufceperant.
Quorumafscribendishîc nominibus, etfimihf
probènüïiSjOperam fiimere prorfiis indignum
cenfeo.

Vncquam animi confiatiam Nicolaus Fi-
cus Fratram Minorum prœfeâus declara-
ueritin tuenda ac retinenda mordicus ca fide^
qna Deo primum , deinde fratribus fiiis religio-
fisob1igatus erat,exponam , Duofratres eius fe-
cundum carnem,quorumiam ffpememinimUs,,
etfi de religione non admodum fi)lliciïi,naturaU
tamenamorisafiedu, quo eum vtfratremger-
manum,arrate inter ip/bs medium compleöeba-
tur,adeius redemptionem quacunque demum
ratione conficiendam , omnem operam, quam
poterantjimpendtbant.Ea caufa ciim Brilam ve-
nifsent, & in mora periculum viderent, nihü
prius habuere.quam vt fratris negocium agerét,
precibus,promifsis,precio,fi qua pofsét, eum H-
beraturi.Iam eo vfque perduöa res eraî, vt per»
mitteréturfratrem fuum,fed folum,abfque pia-
culonegandf fidei liberum fecum quo vellent,
abducere.Vcriim ille,vtanfeanunquam, ita ne»
que tunc acquieuitvt fblusdimittereturjfocijsac
fratribus, imd filijsfuisextremo certamine iam»
iam iaboraturis;qucdfanéquàm durum ac diffi-
cile illis immineret>haud ignorabat. Qua? caufa
fuit,certéiuftifsima,curà fuisabefse noliet, ma-
ximè propter infirmières quofdam , quibus,vt
ftcrum illumagonem feliciter ablblucïcnt,opus

cfse