§k

•aûic. ■

■ ... .... ,.......

In Jauunrjj 1874 werd nau Doctor Leumann eu aan
mij de leiding opgedragen der electro-tberapeutische
polikliniek van bet Binnen-Gasthuis te Amsterdam.

Ik meende dat het niet van belang ontbloot wa.s, eene
korte mededeeling te doen van de gevallen, die, gedurende
bet jaar 1874, onder onze behandeling kwamen, eu van
de resultaten door dc therapie verkregen.

Deze stoorni.ssen gingen in sommige gevallen met af-
wykingen in do nornudo reactie op do electricitcit ge-
paard. Werden dezo afwükingcn gevonden, dan werd
biurop meer in het byzondcr iu elk goval do aandacht
gevcHtigd.

Voor echter tot dc gcuchicdonis der gevallen over to
gnan, wcuHchto ik met uen enkel woord tc vermelden,
Welke verschijnselen het gezonde menschelijk ligchaam
"»nbicdt bjj prikkeling door de electricitoit. Deze ver-
«ch|jnselon tu kennen i« noodzakelijk, omdat zjj in zickt«-
Kevallcn zich anderH kunnen voonloen.

In de tweede plaats heb ik de methode van onderzoek
wat uitvoeriger behandeld, die Haar mijne meening de
beste is, om afwijkingen in de normale reactie op de
electriciteit aan te toonen,

Daar deze verscliynsolcn alleen met het oog op diag-
nose en therapie worden medegedeeld, en hiervoor alleen
Van de inductie en galvanische clectricitoit wordt ge-
bruik gemaakt, zoo zal ook hier alleen van de normale
reactie op deze stroomen en slechts zooveel ala voor den
electrotherapeut van belang is, worden gesproken.

1. Op de prikkeling met do inductie electricitcit ant-
woordt dc mcnsch met subjectieve cn objcctiovo gewaar-
wordingen.

A. Dc subjectieve kenmerken zich 1°. door een gevoel
^ttn prikkeling, «lat bjj krachtige stroomen overgaat in
pijn, wplkc gcwaarwordingtMi, als op dc oppervlakte» geze-
teld, wonlen aangogcvon, on 2". door oen govool van druk-
l«ing, dat mot ccno Ixjwcging der dooien gopaanl gaal, on
"Ik dioper zitt<»ndo wordt golocalisoerd, («pior-8on!<ibililoit).

De laatste gewaarwording wekt men liet duidelykste op,
door de rheophoreu sterk te bevochtigen en op de huid
te drukken; men ontwijkt zoodoende bgna geheel de
eerstgenoemde gewaarwording, die door drooge metalen
rheophoren \') terstond te voorschyn treedt.

De verschillende deelen van het menschelijk ligchaam
bieden eene verschillende mate van gevoeligheid aan;
gelijke krachtige stroomen worden op de eene plaats als
pijn (byv. de wang) en op de andere (bijv. het sacrum)
slechts als ligte prikkeling waargenomen.

Meer naauwkeurig heeft Leyden de sensibiliteit van
de meeste deelen der huid en van eenige slijmvliezen, met
betrekking tot de inductie-electriciteit onder/,ocht.

Twee puntvormige rheophoren, eeu halve centimeter
van elkander op de huid geplaatst, werden met de polen van
den secundairen stroom van het inductietoestel verbonden.
Zijn beide spiralen van het inductietoestel zeer ver van
elkander verwijderd, dat is, is de secundaire stroom zeer
zwak, dan neemt de persoon, die onderzocht wordt, slechts
de punten der rheophoren waar. Wordt vervolgens de stroom
versterkt, door de spiralen nader tot elkaiuler te brengen, dan
zal er een zekere afstand der spiralen bestjuui, wjiarbü het
eigenaardige gevoel van prikkelen optreedt. Den groot-

1) In clrctrotherapic grbniikt nirn door elkander dc woorden pool, rlrc-
(rode cn rheuphoor. lUt laaUtr door Diirlirnnr ingcvorrd ia (c verkirzrn.

2) Dc M\'inmctri)>rli grlegm dcelrn moeten natuurlijk in drnzclfdrn
>t«nd verkerrrn xoo moet bijvoorl)celd dr rpidrnnia even dik zijn.

steu afstand (den zwaksteu stroom) waarbij dit plaais
vindt, onderzocht\' hij nu voor verschillende deelen der
buid en der slijmvliezen. Deze afstand was verschillend,
eu diende tot maatstaf voor eene tabel, waarop de deelen
naar volgorde geplaatst werden. De punt vau de tong
stond de eerste op de lijst, dat is, nam het gevoel van
prikkeling bij den grootsten afstand Avaar; de muis van
den duim en de voetzool namen de laatste plaats in; wat
verklaard wordt uit de meerdere dikte der epidermis van
laatstgenoemde deelen.

Daarop bragt Leyden de spiralen nog digter bij elkan-
der, en onderzocht nu, bjj welken afstand (den groot-
sten) het gevoel van pijn te voorschijn komt. Ook hier-
van werd eene tabel gemaakt, waarvoor de afstand der
\'^piraleji tot nuiatstaf diende. In het algemeen is de volg-
or<le der deelen op deze beide tabellen geljjk. Do rug van
do tong echter maakt hierop eene uitzondering; torwjjl
het eigenaardige gevoel van prikkelen bjj oen grooten
"tstand dor spiralen optreedt, moet men dozon naar even-
redigheid aanzienlijk verminderen, voordat het gevoel van
P\'.jn aangogoven wordt.
lMi\'\'.onderhodon kan ik hier niet modedoclen, om niet
w]jdloopig t<? zjjn. Allcon wonsch ik nog to wjjzon op
groot« verschil, dat sommigo dooien dor huid vortoo-
iu güvooligheid op de inductio-oloctriciteit on op
gewono tastindnikkcn, zooals K. H. Wkher die go-
vonden hooft, door don kortston afstand to bepalen, waarop
Uvec punten van oenon i)ji.sser afzomiorlijk worden waar-
Kenonu\'u, Dn djj on bovenarm, bijvoorboold, nomon vol-

gens Weber de laatste plaats in, terwijl zij volgens de tabel-
van Leyden nog vele deelen achter zich laten.

Verder dient nog vermeld te worden, dat op sjTumetrisch
gelegen deelen de negatieve pool van den secundairen
stroom sterker wordt waargenomen dan \'de\' positieve, en
dat de gevoelsgewaarwordingen door de inductie-elec-
triciteit opgewekt, terstond wijken zoodra de stroom niet
meer op het ligchaam inwerkt.

B. De objectieve gewaarwordingen doen zich voorna-
melijk voor in verschijnselen van beweging, voortgebragt
door zamentrekking van spieren.

De wijze hoe men deze het duidelijkst te voorschijn
roept is reeds te dikwijls en te goed beschreven, dan dat
zij hier herhaald zou behoeven te worden.

Slechts wenschte ik nog te herinneren, dat de ver-
schijnselen van contractie, door de even groote en de

1) Wat bclcekcnt negatieve pool van den secundairen atrooin? terwijl nicn
weet, dat, bij sluiting cn opening van den priinaircn stroom, dc orcun-
daire spiraal in tegenovergestelde rigtingcn doorloopcn wordt. Dc verklaring,
die men geert, ts de volgende:

In dc primaire spiraal ontstaat bij sluiting ccn cxtracnrrent, (een induc-
tiestroo:n van booger orde) dic, dc wetten van alle indnctic-slroomrn vol-
gende, in tegenovergestelde rigting als dc primaire loopt, eu zoodoende
dc werking des boofdstmoms op do secundaire spiraal tegenwerkt. Dg ope-
ning van den stroom in dc primaire spiraal valt dc werking van don cx-
tracurrcnt weg, met dil gevolg dat nu do boordstroom met al xijnc kracht
<ip dc secundaire spiraal inwerkt. De openingsstroom is derhalve in dc«*
laatute spiraal veel sterker. Spreekt men van negaticvo pool van het inductie-
torstel, dan meent mrn dc negatieve pool van den openingsstroom ( "i"\'
dcxc pool in een toestel, waarin dc boofdstroom gelijke rigting houdt, alI\'J\'\'
op dexelfdc plaats te voorschijn treedt, is duidelijk.

eveu sterk bevochtigde rheophoreu van het inductietoe-
stel op symmetrisch gelegen deelen van het ligchaam op-
gewekt, in kracht verschillen. Dezelfde pool, die de sen-
sibele zenuwen sterker prikkelt (de negatieve), brengt ook
sterkere zamentrekking te weeg.

2. Ook de constante stroom brengt op het menschelijk
ligchaam subjectieve en objectieve symptomen voort.

A. .De subjectieve zal ik voorbygaan, omdat de afwy-
kingen, die zij in ziektegevallen ondergaan, voor den
electrotherapeut nog niet van groot belang zijn.

Met een enkel woord echter zij hier de door Brennrk
opgegeven reactie van den nervus acusticus vermeld.
Deze is volgens hem standvastig te verkrijgen. Enkele
onderzoekers (Dr. Hagen, Prof. Er«, enz) deelen zyne
Heening, de meeste evenwel beweren dat de gehoorzenuw
door de huid heen in geen geval door do electricitcit
tot hare specifieke onorgio is op te wokken.

Hrenner \') plaatst ééno fijne elcctrodo A op den tragus
Waarmede hy den met lauw water gevulden uitwendigen
gehoorgang afsluit, en do andere, B in den vorm van
®eno breodc plaat, op eeno ver vcnvyderdo, zoo weinig
\'\'ïogclyk govooligo plaats (do handpalm). Do electrode
^ in den uitwendigen gehoorgang to dnikkeu, is niet

\') Dc reden wurom dcic rractie bier rrrmtld wordt, it dU IUknnkr
»!• do type v»n rrwtie v»n alle underr lenuwrn xoowcl tentibele tU
•noloritchn bü den mrntch bwhouwl.

Ui-i). nitnNNr.R. IJnicnnrbnngrn und ncobachtungen tuf drm Grbielr
Wcetrolher»pie. Huid 1 w. 84.

wenschelijk, omdat dit hevige pijn veroorzaakt. Evenmin
is het goed om de tweede electrode B aan het gezigt
of aan den hals te plaatsen, wil men eenigzins gevry-
waard zijn van flikkeringen in het oog en van duizelingen.

Is de . op den tragus staande electrode A met de nega-
tieve pool der constante batterij verbonden, zoo hoort de
onderzochte persoon, bij sluiting van den stroom, een ge-
accentueerden klank, die zeer spoedig in duidelijkheid af-
neemt, en niet meer vernomen wordt zoolang de keten
gesloten blijft; ook bij opening van de keten hoort de
persoon geen klank. Juist het tegenovergestelde neemt
men waar, als de op den tragus geplaatste electrode A
met de positieve pool der batterij vereenigd is. Alleen bij
opening van den stroom wordt een klank vernomen, die
bij dezelfde sterkte van de batterij, dezelfde toonhoogte
als de eerst waargenomene heeft, maar zwakker eu vnn
korteren duur is.

ÜUENNEii noemt de aan het oor staande electrode, de
dijfercnle, omdat deze racer direct van invloed is op het
ontstaan der geluidsgewaarwbrdingen. De in dc hand
geplaatste H noemt hy do indljferenfe, omdat deze wille-
keurig verjdaatst kan worden, en slechts in zooverre voor
het optreden der geluidsgewaarwordingen van Iwlang isi
als verschillend sterke stroomen aangeweiul moeten wor-
den om dezelfde verschijnselen op tc leveren. Men begrijpt
dat in het algemeen do weerstand, dien het ligchaam ajvu
den stroom bie<lt, des te geringer wordt, imarmato de
polen digter bij elkander geplaatst zijn, en dat duH zwakkere
stroomen hier dezelfde uitwerking heblH\'u al« sterkere,

Er zijn slechts twee prikkelingsmoraenten, meer treden
er niet op, hoe men de rheophoren ook plaatse en welke
sterkte raen den stroom ook geve.

Bij gezonden, kunnen bij deze plaatsing der rheophoren,
de bijkomende verschijnselen (flikkeringen van het oog, dui-
zelingen, trekkingen in het gebied van den nervus faci-
•ilis, enz.) zoo lastig zijn, dat zjj den patiënt verhinderen
zyne volle aandacht op de geluidsgewaarwordingen te
Vestigen. Het is daarom dat Brenner aanraadt, het on-
derzoek vau den nervus acusticus in het werk te stellen
^Ö personen, waarvan de ondervinding hem geleerd heeft,
zij de normale reactie bij zeer zwakke stroonien reeds
Waarnemen. Dit vindt men bjj t«l vau Ijjders aan doof-
heid, gepaard met oorsuiztMi, en voonmmeljjk by dio wier
Kehoorzonuw door verwoesting van do klaukgoloidondo
OfRanon, niet moor geprikkeld wordt. Dc zenuw mag
\'Innrvoor nog niet godogenoroonl zyn; door rust is zy
8lecht.s liyiMïraosthosisch geworden, evojials lU* retina in
\'^et donker op uiterst zwakke licht.stralon krachtig roagoort..
Ook doze pationton lUMUon niet meer dan twoo prikko-
\'\'»gHniomonton waar; één by sluiting van don stroom
"1« do ncgatiovo pool mot do dilTonMitc oloctrodo vorlwn-
is, cn w\'U by oponing als do positiovo pool op don
^•^«gus geplaatst is.

^\'"»r Iwhalvo «lozi\' twoo prikkolingsmomentcn was do
\'■\'OMstjuito stroom nog van invloo<l op het oorsuizcn on
op volgondo wyzo:

Was de differente electrode met de negatieve pool ver-
bonden, zoo hield het oorsuizen, nadat de stroom geopend
was, voor een\' oogenblik op, om na zeer korten tijd we-
der teriig te keeren. Was echter de differente electrode
met de positieve pool verbonden, en sloot hij den stroom,
dan verdween terstond het oorsuizen, om niet weder
terug te komen, voordat de keten geopend en nadat een
duidelijke klank waargenomen was. Ontweek hij nu dit
prikkelingsmoment, door den stroom niet plotseling, maar
langzaam in kracht afnemende, te openen (ausschléichen)
zoo bleef dit suizen eenen geruimen tijd, ja soms voor
goed weg. Dit heeft hij zoo dikwijls waargenomen, dat
hij het gerust als regel durft te stellen. Het oorsuizen is
een gevolg van hyperaesthesie; dit vcrdwjjnt als de\'posi-
tieve pool met de differente electrode vereenigd is, bij
sluiting van den stroom; de positieve pool oefent der-
halve eene deprimeerende werking uit, die met haar ver-
dwijnen (door opening van den stroom) een prikkelings-
moment oplevcrt> Door een geljjksoortigo redenering
komt Buknnkr tot de conclu.sic dat de negatieve |)00l
eene prikkelende werking heefl.

B. Dc objectieve symptomen, door den constanten Htrooni
voortgebragt, neemt men op de ])laatR, waar tic rheophoren
gehouden worden, cn op cenigcn afstand daarvan, waar:
de eerste worden door de huid, de twee<le door demoto-
rischo zenuwen cn spieren gelevenl.

op (le huid qualitatief dezelfde, quantitatief echter is er een
klehi verschil, iu zooverre als de veranderiugou aan de
negatieve pool spoediger en krachtiger optreden. Zij be-
staan in kortdurende verschijnselen van ischaeniie, opge-
volgd door hyperaeniie, die overgaat in kleinere engroo-
tere blaren. De blaren door de negatieve pool voortgebragt
leveren een secreet dat alcalisch reageert, terwijl zij die
door de positieve pool ontstaan zyn een zuur reageerend
secreet bevatten. Overeenkomstig hiermede vindt men die
reophoor,\' die met de positieve pool verbonden is, ge-
oxydeerd, en de andere niet, als men voor de rheophoren
twee glad gepolijste metalen platen genomen heeft.

Om de werking van den constanten stroom op de
ïnotorische zenuwen regt duidelyk te maken, kiest men
®ene zenuw dio aan de oppervlakte gelogen is en door oene
lïiet te gevoelige huid wonlt bedekt. En wil men daarby
ftantoonen dat er oen verschil in werking dor boidopolon
^staat, zoo plaatst mon op do gelyknamigo dooien, oven
groote on (jren sterk bevochtigde rheophoren. Gestold, mon
kiest hiervoor den nervus poronaous, dio achter liet capi-
tulum fibulao, door zwakke stroomon gomakkolijk ge-
prikkeld wordt, cn bowajiont boide zonuwon ntot oono
\'■lioophoor. Do rhcophoor mot dc ncgatiovo pool vorbon-
\'Icn, wordt de kathod« gonoomd en dio, mot do positiovo
^«reonigd, do anode.

\'Hi oen zwakkon stroom ziet mon nu bot volgende:
^Init men don stroom (in don goloiddraad) roo ontstaat
\'lorHaaltloxio on pronutio van den voet aan die zydo, wiuir
kathode rust. Do voot valt uo<lor. Spoedig dojirop

De stroom wordt versterkt, daarop gesloten, en nu ziet
men eene soortgelijke maar krachtiger en iets langer du-
rende beweging van den voet, aan die zijde waarop de
kathode rust; kort daarop wordt de stroom verbroken, en
eene geringe soortgelijke beweging van den voet aan de
andere zijde voortgebragt.

Bij deze twee bewegingen, die iets krachtiger worden,
voegt zich eene derde bij sluiting van den stroom aan
die zijde, waar de anode geplaatst is.

Nog sterkere stroomen, versterken al deze bewegingen,
en maken dat de eerstgenoemde geruimen tijd aanhoudt,
terwijl bij opening van den stroom nog eene soortgelijke
zwakke beweging van den voet optreedt aan die zijde,
waar de kathode rust.

Stelt men kortheid.shalve de trekking die bij sluiting
van den stroom ontstaat aan die zjjde waar de kathode
op de zenuw rust door Ka ST. cn waar dc anode op dc
zenuw geplaatst is door An ST., do trekking bjj opening
van den stroom aan dio z\\jde waar de kathode op de
zenuw rust, door Ka OT, en waar dc anode op de zenuw
geplaatst is, door An OT voor; bctcekent 1.1\'. T.\'r. in
opklimmende volgorde de grootto van trekking, zoo kan
men do normale reactie van de motorische zenuw op
verschillcndo Htroom.storkton aldus voorstellen:

Wendt men nu den stroom, dan treedt de trekking
bij sluiting van den zwaksten stroom aan de andere zijde
op, dat is aan die, waar nu de kathode rust, en zoo
voorts; zoodat men ziet, dat de wijze van optreden der
trekkingen zoowel van de sterkte der stroomen als van
de polen afhankelijk is.

Vervolgens neme men eene rheophoor van den nervus
peronaeus af, verändere die in eene breede plaat en drukke
haar op den rug, of op het sternum; de andere late men
\'^taau. Stelt nu de laatste rheophoor de kathode voor,
dau krygt men hy sluiting en opening eene trekking (de
laatste slechts hy zeer sterko stroomen), waarvan do eerste
laatste verre in kracht overtreft, lin stelt do laatste
fheophoor de anode voor, dan krygt men hy sluiting eu
opening eeue trekking, waarvan de laatste ccn weinig
\'^fachtiger is dau do eerste en dit nog meer wordt, naar
\'üate do anode langer ingewerkt heeft.

op de zenuw geplaatste rheophoor noemt Hiiknnkr
•le (lljfcrenfe, de andere do iHt/iffercHfe, omdat het voor
wyze van optreden der trekkingen onverschillig is,
^uar 7,y geplaatst wonlt. Do reden waarom men mcestid
\'^en rug, het steniuni of de jiatella kiest ter plaatsing der

1) Ilrt vfMchil in »troomntrrktc v»n 3 op l i» grool; v»n 3 np 2 g«c
\'\'"K! v»n i op 3 wcilcnim grootcr. llfl vcrwhil van 3 op 2 kan aonu
iclrin ïijn, dat hrl niet aan to toonen i». Hierdoor laat lieh verklaren,
*"">«nige underroeker* ,\\n Sl vo«ir An Ot laten optreden.

indiflFerente electrode, is hierin gelegen, dat dan geen
spieren, door andere zenuwen geïnnerveerd, iu contractie
geraken en de verschgnselen zamengestelder maken.

Alle trekkingen zijn zeer kort van duur (van momen-
taneelen duur), alleen de Ka ST en Ka ST\', kunnen een
geruimen tijd aanhouden.

Wat hier voor den nervus peronaeus is aangegeven, kan men
eveneens bij alle motorische zenüwen en spieren aantooneu.

Bij dezelfde krachtige stroomen, worden de trekkingen
des te sterker, naarmate de electricitcit langer heeft in-
gewerkt. Stroomwendingen vermeerderen ook de grootte
der trekkingen en voornameljjk die van de anode op de
kathode, wat duidelijk is, als men zich. herinnert dat
An O en Ka S de sterkste prikkelingsmomenten zijn.

Een ligchaamsdeel onder de werking van eene pool van
den constanten stroom te brengen, dit is wat • BrexnkR
onder »polaire methode" verstaat.

De verklaring, van de verschijnselen, die BaENNEE geeft,
is in het kort de volgende:

In verband met hetgeen hij aan den nervus acusticus
heeft gevonden, zjjn cr slechts twee prikkclingsraomentcn,
namelijk Ka S en An O, waarvan elke pool cr een geeft.
Komt aan ecnc pool nog ccn prikkeling (bijvoorbeeld
Ka O of An S) dan i.s dezo door do andore pool geleverd.
(Waarom dit echter nooit aan do gehoorzenuw voorkomt,
weet bij niet aan tc geven). Do kathode brongt mothnar
optreden prikkeling woog; <le anode eerst mot haar
verdwijnen, on gedurende luiar aanwezig zijn brengt \'/i)
do zomiw in oenen toostnnd, die do prikkelbaarhoid tc-

genwerkt. Dit acht hij bewezen, ten eerste door hetgeen
hij bij lijders aan dooflieid, met oorsuizen gepaard, heeft
gevonden, en ten tweede door proeven van Eulenbueg
en Erb in het werk gesteld, om aan te toonen, dat de
»notorische zenuw in de omgeving van de positieve pool
Verminderde en in die van de negatieve verhoogde prik-
kelbaarheid aanwyst. De proeven van Eülenburg zijn
door de meeste onderzoekers niet voor geldig aangeno-
löen, omdat het resultaat lang niet standvastig genoeg
is- Zijne proef was aldus ingerigt. Hü plaatste de positieve
pool van het inductietoestel op het sternum en bepaalde
met de negatieve, even boven den pols geplaatst, het mi-
iiinum van stroomsterkte, waarby contractie optrad. Op
^e huid, boven het verioop van den nervus uiedianus
berden nu de polen der constante batterij geplaatst, zoo-
dat hij door het vermeerderen of verminderen der grootte
^an trekking kon oordeelcn over den neêrdalendeu kate-
\'ectrotonus en den opstijgenden anelectrotonus.

t\'e wyze waarop Eau zijne proef inrigtto, was eenig-
naauwkeuriger, door dat lijj de eene pool van den
Narizeerendeu constnntcn stroom groot en daarin eeno
opening van 1 centimeter maakte, waardoor do rheophoor
Van Jen inductiestroom pa.s.seoren kon.

I»! 1871 schrijft K\'"«\') » ^Vir sind nämlich nicht im
Stande beliebige Nervenabschnitte ausschliesslich unter
die Wirkungen eines einzelnen 1\'olaH zu bringen," wuar-

uit men opmaken zou, dat hij aan zgne bovengenoemde
waarnemingen, niet veel waarde hecht; toch blijkt het
tegendeel: »Ich habe Ihnen mitzutheilen, dasz es nach
meinen mehrfach wiederholten Versuchen an verschiedenen
motorischen Nerven des lebenden Menschen jederzeit mög-
lich ist, im Bereiche der zu prüfenden Electrode, die Electro-
tonischen Erregbarkeitsändenmgen genau im Siime der
von den Physiologen aufgestellten Gesetse nachzuweisen"
leest men iets lager.

Brenner neemt derhalve aan, dat elke pool verschil-
lende eigenschappen bezit, en beweert dat dit niets vreemds
is, daar het bij de electrolyse reeds lang aangenomen is.

1) Bubcrha£DT deed zijne proeven op lijken. Hij bragt twee, tot .lan de punt
geïsoleerde, naalden in de icrbindingtlijn van dc op buid geplaatste rheo-
phoren eener constante batterij, cn leidde aldus den stroom af. Overal
(bersenen, roggcmcrg, ingewanden) gelukte hem dit, terwijl dc hoofdstroom
niet veel sterker was, dan hij gewoonlijk bij den mcnsch wordt aangewend.
Hij vond, dat bierbij de stroomaflcidingsdraden dc magneetnaald het sterkst
deden afwijken, naarmate dc naalden digter bij dc up dc huid slaande rhe-
ophoren geplaatst waren, eu terstond dc afwijking geringer maakten, nis zij
de kortste verbindingslijn verlieten. Ook lirp dr aflcidingsstrooni in dcrclfdc
rigting als de primaire, cn volgde hem bij wendingen.

chloornatrium-solutie io het hart van ccn lijk in tc spuiten, rn op deze
wijze de circulatie zou naauwkcurig in dc buvenstc ligrhaanisbelft na
bootsen, dat uit rrne incisie in den «nn, dr oplossing bij drnppcln voor
den dag kwam; dc vena cava superior ontlastte evenveel als hij inspoot;
de aorU was even . beneden den arrut onderbonden. Ilij verkreeg dezelfde
resultaten; hel eenige vencliil bestond hierin, dat hij znakLerr «(roonirn
noodig lukd.

SEN niet tegen, welke dienen om te bewijzen dat de stroom
door het ligchaam gaat, iu de rigting, door de rheophoren
op de huid, aangegeven. Maar daarom is volstrekt nog
niet aangetoond, dat het gedeelte van de zeuuw, dat de
prikkelingsverschijnseleu oplevert, in die rigting wordt door-
loopen. Bij de onmogelijkheid om voor den mensch aan
te geven, weikeu weg de stroom kiezen zal, kan het zeer
goed zijn, dat de zenuw, alleen op de plaats, waar de
rheophoren rusten, deu stroom laat doorgaan; ja zelfs dat
het tusschengedeelte der zenuw in eeu audero rigting
^vordt doorloopen. Om dus alle prikkelingsverschijuselen,
^ie de constante stroom geeft, uit de rigting aangeduid,
door de rheophoren op de huid geplaatst, te verklaren,
schrijft men deu stroom eeneu weg voor, dien hij waar-
schijnlijk toch niet kiezen zal.

Veel juister in de praktyk doet men dus, om niet vnn
rigting maar wel van dc werking der polen to spro-
ken, omdat elke pool verschillende verschünselen aan-
hiedt.

t)ftt hiermede do w|jze van optreden der trekkingen
\'»og niet is verklaard, is duidelijk. Filkunk i» hierin,
ik, bijter geslaagd.

l^c eenige unmerking, die mrn op dr.*c proeven maken kan, en die
ook wU maakt, it dcie,.dat men, door den ilroom met een
•"»Perdraad af te leiden, looalt hy doet, eene geleiding in het ligr.haam
\'"*ngt, die loo onluaggclgk veel voordrelen betit.

ZiKMttKN heefl dcite proeven herhaald cn nitgebrpid, rf. Die Klrctripitut
Mcdicin 1872. Zweile Anflage i>g. 30.

Prikkelt men, zoo zegt hi] de motorische zenuw door
de huid heen met eene pool, terwijl de andere op den
rug geplaatst is, dun zal de zenuw vau die pool uit, welke
op baar rust, in opstijgende en neerdalende rigting door-
loopen worden. Gesteld de kathode is de boven de zenuw
geplaatste pool, dau wordt bet centrale deel van de zenuw
door een neerdalenden, het peripherische door een opstij-
genden stroom geprikkeld. Het omgekeerde heeft plaats
als de anode de differente pool is. Dit noemt hij eene
peripolaire prikkeling.

Wat gebeurt nu als eene zenuw van uit één punt in
twee verschillende rigtingen doorioopen wordt? Dit ging
hij na bij den kikvorsch eu bij het konijn; hij isoleerde
hiertoe den nervus ischiadicus, j)laatste de electrode A op
de zenuw en de andere B, in tweeën verdeeld, ter woérs-
zijden van de eerste A. ^Vas A de kathode, dan kreeg hij
bij zwakke stroomen alleen bij sluiting trekking, was A
de auode bij sluiting en bij opening, maar hiervoor moes-
ten de stroomen sterker zijn. Men brengt in het eerste
geval, zegt Filkunk, do zenuw iu katelectrotonus, omge-
ven aan weêrszijden door oen half zoo sterke anelectro-
tonus; in het tweede in aneloctrotonus, aan woêrszyden
door een half zoo sterke katelectrotonus omgeven. Iljj
verklaart nu hot optreden <Ier trekkingen uit do wottcn
die in dc physiologio omtrent oloctrotonus hocrschen.

Belangrijk is intusschen <lat deze trekkingen bjj vor-
mocrdcring van stroomstcrkte in dezelfde volgorde o|>-

treden als bij den mensch. De peripolaire zenuwprikke-
\'ing stelt bij derhalve volkomen gelyk met Brenner\'s
polaire methode, i)

1) Filehne\'s proefnemingen waren eenigzins uitgebreider. Hij begon, met
■len geïsoleerden nervus ischiadicus van den kikvorsch, waar.ian het onder-
been nog verbonden was, onder bijna gelijke omstandigheden als bij de
electrotberapeutische proeven te brengen. Daartoe legde hij dc zenuw op
een groot stuk spier. Electrode A op de zenuw, clectrodc B op de spier,
»an de andere zijde dan waar de zenuw rustte. Dc lijn, die beide elcctroden
^ereenigde, stond loodregt op de rigting van de zenuw,

Was electrodc A de kathode, dan kreeg hij bij zwakke stroomen, alleen
trekking bij sluiting, bij sterkere kwam hierbij trekking bij opening, bij nog
\'terkere alleen bij opening.

Was electrode A dc anode, dan kreeg hij bij zwakke stroomen (maar
«erker in alle gevalle dan waarbij Ka St het eerste optrad) zoowel bij ope-
ning als bij sluiting contractie. Die bij opening wordt zwakker en verdwijnt
•i\'j nog sterkere stroomen. An S T wordt grootcr.

Werd vervolgens electrode D wat meer naar het ccntralc of naar het
P^\'iphcrische gedeelte verplaatst, zoo maakte dit op de bovengenoemde volg-
orde der trekk ngcn geen verschil.

Daarop prikkelde hij den geïsoleerden ischiadieus op zijne peripolaire me-
\'hode zooals boven is aangegeven.

Hetzelfde resnlt.iat verkreeg hij, als hij den n, ischiadicus slecht« voor
klein gedeelte isoleerde, cn dit met eene clectrodc bewapende, terwijl de
**cedc, in den vorm van ccn 2 Cent. breede plaat, ergens anders op het
l\'Bchaam ruottc.

\'lij het konijn herhaalde hij de proeven op dezelfde wijze, als zij bij den
•"fnsrh genomen zijn. Dijv. de eene pool op den n. jwronacus, achtcrhet eapit.
"•»«lae, de tweede ergens op den rug. Hierbij werden de haren weggeknipt,
"P de plaats waar de polen geplaatst werden j daarby voegde hij dc teno-
toinic van den achillespees, om de storende contractie van den musc. gas-
\'roenemius te ontwijken. Ook hier was dc volgorde in het optreden der
\'ffkkingcn bij vermeerdering der stroomsterkte dezelfde. Maar welke sterke
"fooinen reels gevorderd werden om dc hoogste reeks te verkrijgen, blijkt
\'l\'iruit, dat eerst een itnwm van bO .>ienien\'sche elementen, geen Ka 8 T
"\'\'"•f Kaf, Waarsrhynlyk ligt de oorzaak \\an het vrrschijnscl, dat bij den
"^\'nseh Ka ST nooit uitblijft bij sterke stroomrn, daarin, dat de hooge graad
pijnlijkheid eene grens aan de vermeerdering der stroomsterkte i^t.

Om afwijkingen duidelijk te maken geldt in de patho-
logie, de regel, zooveel mogelijk de gezonde met de zieke
ligchaamshelft te vergelijken.

Maakt men van de electricitcit gebruik, dau volgt men
denzelfden regel. Men weet, dat de electricitcit vele
organen prikkelt, en dat de organen op eene standvastige
wijze op dezen prikkel antwoorden. In vele ziektcge-
valleu, is die wjjze nu veranderd. Wil men dezo ver-
andering duideljjk aantooneu, dan is hot goed don prikkel op
hot nonnale en hot abnonnalo orgaan van hotzolftio in-
dividu onder gelijke voorwaarden aan to wenden.

Hiertoe moet bjj het gobrujk nuikon van do inductic-
on galvanischo cloctricitcit o|i onkolo zakou golot worden;
voornameljjk berustende op hot verschil vjin werking dor
l)eide polen.

Hij het onderzoek naar do sonsibilitoit dor huid cn
der slymvliozcn, neme mon do bovongonoomdo proofnomiu-
gen ten grondslag, (pttg.: ! ) Do inductic-olcctricitoit iiJ
het mcHist geschikt.

Wil men zich een oordeel over de reactie der zin-
tuigen verschaffen, dau gebruike men de galvanische
electriciteit. Hiermede onderzoeke men hoe het zieke
orgaan op elke pool antwoordt en vergelyke daarmede
het gezonde; het -eene orgaan zal altgd na het andere
moeten onderzocht worden, omdat de patiënt moeijelijk
ter zelfder tijd zijne aandacht op twee zintuigen te gelijk
2ial kunnen vestigen.

Brenner heeft voorgeslagen om voor het onderzoek
op de motorische zenuwen en spieren, zoowel de negatieve
pool van het inductietoestel als van de galvanische bat-
terij, in tweeën te splitsen, deze met twee even groote
rheophoren te verbinden, eu de positieve, in den vorm
Van een groote plaat, ergens op het midden van het lig-
chaam te plaatsen (byv. op den rug, op het Sternum). Elk
der twee rheophoren der gesplitste negatieve pool wordt
op hot gelijknamige punt van iedere ligchaamshelfl neer-
gedrukt. Dit i« om den prikkel, dien beide symmetrisch
gelegen punten ontvangen, geljjk to nmken.

iJe schadu\\r/,ij(lo dier methode is niet groot. De stroo-
\'»en niooten natuuriyk wat sterker aangcweud worden,
nien heefl wat meer hulj) noodig.

lieu tweede zaak van belang, wiuirop Brknnkk gowo-
■\'•en heefl, is, dat men bij het onderzoek nooit den stroom
\'"\'ig sluiten, door ilo polen op hot ligchaam to plaatsen,
moeten do rheophoren op de huid vastgedrukt zyn,
diuirna moot do stroom in <lcn geleiddraad geslotou

1) Ut;t>. Hrkhni-R. Untcnurh. ii. Hoobkchtt luf dem Gebiete der Klec>
^\'"»therapie. 1809. lUnd II w- 87.

worden. Voor de inductie-electriciteit is dit uiet be])aiild
noodig; maar voor de galvanische electr. stelt men zich
aan fouten bloot, als men zijnen raad niet opvolgt.

Bij de laatste toch hangt de grootte van contractie af,
van de snelheid waarmede de stroom zijne grootste inten-
siteit bereikt; men weet dat men de contractie ontwijken
kan, door den stroom langzaam van nul tot eene groote
hoogte te laten opklimmen. Sluit men nu den stroom
met die rheophoor die men in de hand heeft, dan moet
eerst de huid bevochtigd worden, vervolgens moeten de
goed naar alle kanten geleidende vloeistoffen zoo veel
mogelijk weg gedrukt worden, en eindelijk werkt de stroom
met al zijne kracht op de zenuw in, terwijl in den tus-
schentijd waarschijnlijk reeds enkele stroondisseu de zenuw
bereikt hadden. Dat dit geene theoretische opmerking
van Hrenner is, hiervan kan men zich zeer gemnkkelijk
overtuigen. \'

De polikliuiek werd bezocht door 70 patiënten. Hunne
Oektegeschiedenis naar tijdsorde mede te deelen scheen
\'Qy minder wenschelyk toe. Ik moest dus eene verdee-
liög maken.

Het meest voor de hand lag de onderscheiding in stoor-
•^iRsen van het gevoel en stoornissen van de beweging.

klagten der patienton waren altyd tot een van beide
fnbrieken te brengen. Toch zjjn er vele gevallen, waar
\'»naesthesie «n verlamming te zanien voorkomen. Dit be-
\'•Waar iq echter niet van overwegend behing.

Onder dezen was een geval van huidanaesthesie, gepaard
met magteloosheid in de beide bovenste extremiteiten. (4*)
De overigens gezonde 23-jarige patiente recidiveerde
telkens nan deze kwaal, na verbetering of genezing door
locale faradisatie met het electrisch penseel. Nu vertoonde
zij aan de vingers der regterhand eeno menigte brand-
wonden ; deze had zij gekregen, terwyl zjj haar beroep
als keukenmeid uitoefende. Zij nam ze alleen door het
gezigt waar.

Electro-cutane cn electro-muscul: .sensibiliteit vnn beide
armen en vingers verdwenen. Elcctro musc. contrnctiliteit
is goed. Dc verlamming Injperktc zich tot eene pnreso;
hierop hnd het gezigt geen invloed.

prcHKNNKvermeldt bjj Roori^eljjke gevnllcn het ver-
.schijnHcl, dnt de bewogingen niet zonder het gezigt

1) Dc7c ïijn dc nummer», onder welke de p»tirnlen ler»tond werden
upsTMhreven. Die met * «ijn rrouwrn cn kinderen, de «ndercn lijn m»»"\'"

kuuueii ten uitvoer gebragt worden. Zoo, bijv. kunnen
zulke patienten beide armen niet gelijktijdig afvoeren.
Bebeerschen de oogen de beweging van den eenen arm.
dan wordt deze opgeligt, en wordt het oog daarop afge-
wend om naar den andereu arm te zien, dan voert deze
de gewenschte beweging uit, terwijl de eerste verslapt
öeêrvalt. Is deze stoornis slechts aan éénen arm aanwe-
zig, dan kuuiieu zij bij licht de fijnste bewegingen met
de hand uitvoeren. Hij noemt dezen ziektevorm »Para-
lysie de la Conscience Musculaire ou de l\'aptitude mo-
trice indépendante de la vue."

Is er behalve anaesthesie en aualgesie van de huitl
slechts ophefiing van de sensibiliteit der spieren aan-
wezig, (door de electriciteit en drukking aangetoond) dan
klagen de patiënten alleen over eene loomheid in ile ex-
tremiteit, maar zjj kunnen, zquder hunne oogen te ge-
Wikeu, alle bewegingen uitvoeren, eu t^ixeereu zeer juist
den stand, dieu men aan hunne extremiteit geeft. K/erst
Was hij der meening toegedaan, dat de spier verschillende
"oorteu van sensibiliteit bezitten zou: eene o|) den elec-
trischen, eu eeno op den wilsprikkel ; deze zoudejulan af-
zonderiijk verhund kunnen zjjn, met deze beperking, dat,
de laatste verlamd was, ook in allen gevalle
\'le eerste gepandyseerd was. Doch later vond hy hot
^^\'el waarschijnlijker dat do sensibiliteit dor gowrich-
t\'^" de regulator der Injwegingen was. Aan dit-ziokto-
Wld geeft bü den naam van » Pandysio do In sonsi-

\'\'K- 7ö7. Het grvJ CLI dimt 1er opheldering. Hier irgt hijt »U
«lor» mïme qu\'on U privul de U voe, avmit contcieaee d«« mou-

bilité musculaire. Komt hier nu paralysie de la sensibilité
articulaire bij, dan verkrijgt men de symptomen van para-
lysie de la Conscience musculaire.

De bovengenoemde patiente kan dus tot den tweeden
vorm gebragt worden. Ik raadde haar aan in het gast-
huis te komen, en hoopte haar nog nader te onderzoe-
ken. Mijn raad heeft zij niet opgevolgd, en is na dezen
eersten keer niet meer op de polikliniek gekomen. —

Verder behooren tot deze groep 8 gevallen vau neuralgie
zonder anatomische stoornis, en 1 geval van dezelfde ziekte,
waarbij degeneratie van de zenuw was aan te toonen.

Misschien zal men aanmerkingen maken op het ge-
bruik van het woord neuralgie in gevallen, waar een
ontstekings- of degeneratieproces in de zenuw tc de-
monstreeren is; toch geloof ik, dat. als alle klinische
symptomen aanwezig zijn. die benaming zeer geoor-
loofd is. Zooals men weet, zijn post mortcni do ver-
anderingen iu de zenuw bij deze ziekte zeer verschillend,
om niet to sproken van de monigto kccren, wjmrop niets

vrmenta que l\'on imprimnit on (|u\'ellc imprimait ellc-mêmr à charunr il\'"
portionH dc ion membre, elle apn^riait alor« le poid* de« objet* qu\'on lui
plaçait dan« la main et ne les lainMit pa* tomber.

Ilij voegt er nog bij, dat er Ircbalve anac»lbei«ic en nntlgeiic der bnid.
gevoellooibcid van de «pieren voor dc electricitcit en voor dnikking aan-
wezig wan. Ik meen dn» te mogen opmaken, dat bij le jwid» dc* objet»
liet taxeeren dool- de extremiteit zonder onderitcuning Ic lalen liewegen.
Dan begrijp ik erhler niet hoe men dit door middel van dc »«niibilil^ ar-
ticulaire doen kan.

abnormaal gevonden wordt. Zijn zij aanwezig, dan be-
staan zij uit mindere of meerdere atrophie der zenuw-
vezelen, en uit de verschillende graden van ontsteking
Van het neurilema Om hieruit het bij tusschenpoozen op-
treden der vreesselyke pijnen te verklaren, en de verschil-
lende omstandigheden waaronder zij opgewekt worden (ligte
drukking, verschil van temperatuur, gedachte, enz.) moet
nien nog tot andere momenten zijn toevlugt nemen. In
leder geval blijft er veel te zeggen voor de bewering,
dat een zeimw niet sterk veranderd kan zijn, al geelt \'
^ij op het oogenblik veel pijn, wanneer zij kort daarop
l^aar normale functie wederom volbrengt, ook al moge
^ch die afwisseling een tjjd lang herhalen.

Door talrijke onderzoekingen vond NoTH.\\A(iEi.dut bij
kortdurende neuralgieën cutniie hyperalgesieën, bjj langer
durende, unaesthesieën uaiugetroffen werdeu. In de inU\'r-
•uissics zijn ze meestal aan to toonen. Verdwijnt de neu-
ralgie voor goed, dun waren ook deze afwijkingen niot
•^eer to vinden. Uit het verschijnsel, dat zij zich meestjd
verder uitstrekken dan het gebied der neuriilgic,
\'"aakt hjj de conclusie, dat de bron in <lo gangliencellen
der hersenen, eu niot in do poriphor: zenuwen gelegen
\'s. Do hyperalgesie is een symptoon van prikkeling en
d« anuesthesic vun vermoeidheid.

neurulgieëu kwunuM» voor op het gebied vun den
"«rvus trigominuH (N". 24), vun den ploxus bruchialiK

De neuralgia nervi trigemini had reeds ongeveer 20
jaren bestaan, was van den eenen kant van het aange-
zigt naar den anderen overgesprongen, en hield nu ver-
blijf in den nervus infra-orbitalis en subcutaneus malae
dexter. Alle therapie had de lijder vruchteloos aangewend,
zoo ook had hij alle kiezen uit laten trekken, als moge-
lijke bron zijner vreesselijke pijnen. Deze verlieten hem
nooit, en eenige keeren daags waren zij zoo hevig, tla^
hij onmogelijk eenig werk verrigten kon. De uitdrukking
van den 50-jarigen patient was geheel veranderd, daar
hij altijd de kaken sterk op elkaar gedrukt, den mond-
hoek opgetrokken, het voorhoofd gefronst, het oog half
digtgeknepen hield. Drukking oj) den canalis infra-orbi-
talis en canalis zygomaticus-temporalis veroorzaakte geen
pijn. Vasomotorische en Hecretorische stoornissen bepnaldcn
zich bjj hein tot vermeerderde tranonafscheiding

Ken uitslag op de wang was het gevolg vun «lo
slechte gewoonte om met ligt bijtende stoffen op do
pijnlijke plaats to wrijven.

De therapiü was <le eerste dagen gelukkig cn bestond
tiit faradisatic op dc pijnlijke phuits door middel vnn
het electrisch peuseel. aan »Ie negatieve pool bevestigd.
De pos. pool stond op de?i rug. Doch sjmcdig was »1«
duur der intermissies ua elke séance hoe laugcr hoe kor-

1) Nl. gedurende de paroxytmen. Ditgeefl pal: op. Verraerrderdo »pwk"\'\'
of /wrelafirheiding heefl hij niet opgemerkt.

ter; zoodat ik de medicatie veranderde in labiele aan-
wending van den constanten stroom door middel van de
positieve pool in loco dolente; de neg. rustte op den rug.
Ook dit bad geen beter resultaat. Meer tevreden was de
patiënt met de dagelijksche toediening van morpbine-
iajecties. —

Bij één van de twee gevallen van neuralgie van den
plexus brachialis lag hysterie, bij het andere een trau-
ma ten grondslag.

De 26-jarige schoonmaakster E. O. (7*) kwam op de
polikliniek met de klagten over schietende pijnen en mag-
teloosheid in den régter arm. In de eerste zitting onder-
zocht ik het gevoel en de spieren op den inductiestroom,
de tweede op den constanten stroom, maar vond geen
\'^f^vijkingen, en in de derde was de arm hersteld, maar
^on patiënt geen geluid meer geven. Ook de aphonie
lierstelde in eenige zittingen, waarbij gebruik werd ge-
blaakt van het toestel van Mackknzie. llierbjj wordt de
positieve pool, in den vorm van een halsband, omgedaan,
maar zóó, dat alleen de stroom oji de streek van het
»trottenhoofd in het ligchaam dringt. De neg. pool is
bevestigd aan een gebogen sonde, dio aldus is ingerigt, dat
\'^\'eu door het drukken op een veer, den stroom eerst in
geleiding brengt niet don tot aan den punt geïsoleerden
\'^\'»op. ,1e sonde tot diej) in de kool en

"luit den stroom door op do veêr te drukken. Do patienten
herdragen dit werktuig zeer goed, on het gelukt hun
bijü

Het tweede geval van neuralgie van den pl, brachialis, is
naar mijne meening belangrijk genoeg, om het eeuigzins
uitvoeriger mede te deelen.

een man van gezond uiterlijk, van krachtigen ligchaams-
bouw, 30 jaren oud, klagende over het gemis van het gebruik
der regter bovenste extremiteit, en over ondragelijke pijnen
voornamelijk iu de hand en vingers derzelfde zijde.

Uit de anamnese bleek, dat hij op den IO«!" Julij vau
hetzelfde jaar een zwaren last (ongeveer 60 kilo) van eene
hoogte van vijf verdiepingen op den regter schouder had
gekregen, terwijl hij in gebukte houding stond. Behalve
vele huidsverwoudingen, was de radius in bet bovenste
deel gebroken geweest. Over eeu breuk van het schouder-
blad weet hij niets aan te geven, dan alleen dat hij veel
pijn by de minste beweging daarvan gehad heeft.

De breuk van den radius is genezen. Ongeveer in het
midden van de spina scapulae voelt men een vasten
tumor (callu.s). De clavicula is nonnaal.

De gchecle .bovenste extremiteit is verlamd; de sensi-
biliteit is van de vingertoppen tot aan den oksel geheel
verdwenen.

Als thernpie werd aangewend dc electricitcit in bure
verschillende vormen, afwisselend faradische cn galvanische
stroomen, en daarbjj dc permanente constante stroom op
plüxas (de anode) cn arm (de kathode).

De verhuuming vcrlwlerdc nicLs, dc sensibiliteit ccht^\'f
zooveel, dat de bovenarm weder op govoelsprikkcl»
geerde; de voorarm bleef in dcu vroegcrcn staats

Hatieiit schikte zich vrij wel in de nioiorische verlam-
Diing; maar niet zoo in de hevige pijnen, die, trots alle
geneesmiddelen voor neuralgieën geroemd, in statu quo
hieven.

Uit de totale verlamming van de geheele bovenste
«xtrcmiteit was het nagenoeg zeker, dat et eene belee-
diging van den jdexus brachialis had plaats gevonden,
«n zeer wnarschynlijk, dat de irritatie daar aanwezig tot
de hevige neuralgie aanleiding gaf, die dan volgens de
Wet der excentrische projectie in de uiteinden der uan-
ßedaiio zenuwen werd waargenomen.

In verband echter met hot feit dnt de sensibiliteit zich
\'Merkbaar herstelde, dnt de pijnen alleen in hnnd en vin-
gers worden gelocnliseerd, en dnt de frnctuur vnn den
*^diua, op zich zelf reeds, en met hnre genezing oen
schadelijken invloed op den u. rndinlis en medinnus hnd
•^«luen oefenen, werd <loor Prof. C. H. Tii.\\su8 dit
\'intsto voor de bron tier ueurnlgio gehouden, en hoojite
Mj door dc exnrticulatio van «Ion onbruikbnren voornrm
riitioneele cn vertrouwbare th««rapie nnn to wondon.

17den Mei 1873 word de oxnrticulntio in het
«lleboogsgewricht met oen achter- on voorlnp vorrigt. Do
^^ond genus zonder stoorniHsen.
l^e nournlgiü wuh verdwenen.

nervi rndinlis, medinnus en ulnnris vnn don voor-
wnren geheel gc<legoneroonl; atropine der zenuwve-
cn hypertrophie vnn hot neurilema.

De vreugde over het uitblijven der pijnen duurde niet
lang; reeds den tweeden avond na de operatie kreeg pa-
tient eene ligte vermaning. Na eeu paar dagen verzocht
hij dringend om eene morphine-injectie, daar anders de piju
hem het slapen belette: deze werd hem nu eiken avond,
zoolang de genezing duurde, toegereikt.

De beweging en afleiding in de open lucht na het herstel
bragten geene verandering in de pijnen, en drie weken daarop
kwam patient wederom in het gasthuis even radeloo.s als
vroeger; de pijn weerhield hem eenig werk te verrigten.
Hierop wendde Doctor Mei\'rsinge nog eens eene behande-
ling met de electriciteit aan, en werd den lijder dagelijks
daarenboven nog eene morphine-injectie toegediend. Geene
verbetering.

In Jauuarij 1874 nam ik dezen patient met de anderen
over en constateerde het volgende:

De regter schouder stjiat lager dan de linker, llcgtc
schouder, Iwrst en bovenarm zjjn sterk venuagenl. D*\'
.schouder kan een weinig opgeligt worden.

Dc .sensibiliteit is regts even nornnial als links op eeuc
kleine uitzondering na; pandlel den musc: biceps namelijk
wordt een totaal anaesthesische strook gevonden, <lie
den medialen rand van die spier even boven de helft van
den l)ovcnann begint, zich conisch naar beneden uitbreidt
cn hier dc gehv\'ele binnenvlakte van den condylus inttirnus
tot den c. externus inneemt, (nervus cutaneus intcr-
nus bruchii, of n. cutaneus medialis (IIenle|).

Geen der spieren, door den plexus bracliialis geïnner-
veerd, vertx)ont nog eenige reactie.

Ik begon de behandeling met dagelijks herbaalde fara-
disatie van den schouder en den anu doormiddel vanhetelec-
trisch penseel, bevestigd aan dc negatieve pool, en verbood
het gebruik vau subcutane morphine-iujecties, die hij
tweemaal daags en chloralhydraat, dat hy éénmaal
dftngs had gekregen.

Deze therapie had dit gevolg, dat patiënt daarna onge-
veer een uur lang van pijn bevrijd was, enkele keeren ieis
langer, gewoonlijk nog korter. Dit zette ik cen maand
voort zonder vooruitgang. Daarop beproefde ik nog ecnc
l^bandeling met den constanten stroom, plaatste de kathode
op den rug en de anode op den plexus bracliialis, cn gaf pat:
^aar er geen beterschap kwam, nog pillen met brom.
Italic. (2 gram d. d.).

Na O weken voort7.ctting zonder gunstigcn uitslag bleek
patiënt meer tevreden te zijn mot het dagoljjksch toedionon
Van twee morphino-injoctica.

Zoo bleef do toestand tot don aanvang van DocomlH?r
Dagelijks horhaaldo patiënt dezelfde klagt^m on
^agolijks verzocht hij om oen botor middel ter leniging
\'•iinor smarten.

l^c mododooling vau oen goval vau oxsoctio vau don
plexus brachialis, door F. Mauky >) mot hot n«sultnat

ü|K:ratic nerJ vcrrigl wegen» ccn ncurooin van dc huid. !)e
"«wralgifiin „„^ de l«rM, M-hondcr en arm uil. Dc ncnc»ingginB

dat de vroeger zeer talrijke paroxysmeii zich nu bepaal-
den tot één hevige om de 24 uren, en ongeveer 4 kleine
per dag, deed Prof. J. W. R. Tilakus besluiten dezelfde
operatie ook bij dezen patiënt te doen.

Zij werd uitgevoerd als die ter ouderbinding vau de
arteria .subclavia boven het sleutelbeen. De vena jugu-
laris esterna werd in den binnenwoudhoek door den haak
gehouden. De m. omohyoideus kwam niet in het ge-
zigt. De art. transversa colli moest met zorg ontweken
worden. De plexus kwam toen te voorschijn. Na onder-
schuiving van een coopersche naald, en omwinding met
een draad werd de plexus wat opgeligt; hierdoor was het
gemakkelijk een stuk van 2 c. te excideereu. Het micros-
copisch onderzoek leverde degeneratie der zenuwvezelen
en hyperplasie van het neurilema

De wond genas regelmatig in vier weken, met ligte
vermeerdering vau temperatuur in do eerste week. Dczc
werd in den gezonden oksel opgenomen. Vergelijkingen
met den verlamden oksel werden eerst den derden dag
na dc operatie in het werk gesteld cn 4 dagen driciniiftl
daags herhaald; altijd bleef de temperatuur aan »le zieke
zijde, 2—5 tienden graad C. achter bjj die aan dc gezonde. Ik
had gehoopt eene vermeerdering ten koste van de laatste
te zullen viudcn. Bekend toch is het dat Claudk-Heunak"
onngcefl, by doorsnyding van dcn norvus ischiadicus bÜ
honden eene verhooging vnn temperatuur in do verlnnidc

zonder «toomit. N» de operatie warm alle ipierrn verlamd rn ordrmat«"*\'
Dc icntibiliteit wa* tlcrhl» aan dcn gclierlen bniicnkint cn ren ;(cdccll«
van dcn binnenkant van den bovenarm vcrdncnen.

Bij den men.sch vond men bijna altijd den laatsten
toestand; waarschijnlijk\'omdat men te laat zijn onderzoek
hierop rigtte; misschien ben ik in dezelfde fout vervallen,
daar ik eerst den derden dag de waarneming deed; ook
kan het zijn, dat het object niet geschikt was, omdat
de verlamming reeds vóór de operatie bestond, zoodat
de excisie geen invloed meer op de vasomotorische zenu-
wen kon oefenen.

De toestand van do sensibiliteit en van de electro-
niuscul: contract: bleef volmaakt dezelfde als voor do
operatie. En hoewel do pü" don avond daarna weder
terugkwam, zich eiken avond op hetzelfde uur hor-
haalde en zoolang bleef voortduren, totdat eeno morphine-
\'"jectie hulp aanbragt, had patiënt toch hierin go-
^vonnen, dat hy zich overdag volmaakt wel gevoelde en
dat ulle bowogiugeu on drukking aan arm on borst zeer
gOed konden verdragen wonion.

Vóór de operatie namelyk was hy uiterst gevoelig ge-
weest voor do minst« aanraking vnn arm cn schouder,
^^ocijelijk te bogrypon was hot vorschynsol, dat drukking
•«et den vinger op do borst tot aan do OJ« on T^« rib hotzoUdo
effect te weeg Imigt. Oo huidzenuwen van do borst toch
\'>el)l>on niets to maken mot den jdoxus brachialis behalve
ü nervi intercostnles supromi. In IIeni.k 1) vind ik

opgegeven: ]\\Ieckel, Arnold en Valentin beweren dat
de n. thoracici ant: fijne, den musc: peet: major door-
borende, huidtakken afgeven, die zich in de huid der
mamma verbreiden. Ook Eckhaud geeft dit op. De andere
anatomen kennen de n. thor: ant: slechts motor: takken toe.

In het begin van Januarij 1875 werd patiënt ontsla-
gen, en was hij vol goeden moed. Aan het eind van deze
maand kwam hij echter terug; de pijnen stoorden hem
wederom in zijn nachtrust; des daags was hij zeer wel.
Dagelijks krijgt hij nu te huis een subcutane injectie,
doch niet van morphine maar van een slappe chloor-
natrium-oplossing, en hij bevindt er zich zeer wel bij. —

De neuralgie van den pl. lumbalis bepaalde zich tot
het gebied van den n. obturatorius dexter. Volgens
Valleix komt deze zeer zelden voor, volgens Eule>\'-
BUBo en Eun voonmmeljjk bij mannen.

Pot. was een meisje van 19 jaren. Zjj had voor ander-
half jaar een stoot van een handkar in do liesstreek g«"
kregen, en was kort daarna in het Gasthuis opgenomen»
wegens alle verschijnselen bij het begin van heupgewrichts-
onLstoking voorkomende {binnenwaartschen stand van
den voet, hinkenden gang, knicpyn, dio zoowel bjj \'h^*
weging van de knie, als bj) die vnn het heupgewricht
wenl opgewekt, verstreken bilplooi, zwelling in do lics-
Rtreek). Een jaar lang werd zjj behniuleld met rust,
extensie en dcrivnntin, zonder eenigen invloed op
de .pün. Mnnr omdnt er volstrekt geen anntomische
stoornis te vinden wns (in chloroformnarkosc on«!«""\'
zocht) 011 er zich geen febrile vei>ich|jnseleii hnddc»

opgedaau, werd de diagnose vau eene neuralgie van den
11. obturatorius waarschijnlijk. Het bestaan van crMalis-
neuralgie kon niet aangenomen worden, omdat hierbij de pijn
zich eveneens wel tot den binnenkant van de dij eu knie
uitbreidt, maar gewoonlijk de knie overschrijdt en de
mediale zijden vau onderbeen en voet inneemt. Douches en
constante stroom hadden spoedig herstel te weeggebragt.

Nu (30 Jau. 1874) vertoont zij recidive; denzelfden hin-
kenden gang, de pijnen wederom gelocaliseerd in den biunen-
kant van dij en knie. De behandeling met dcn constanten
stroom wenl herhaald (kathode in den rug, anode op
dij) en na driemaal aangewend tc zijn kon patiente
Volkomen hersteld ontslagen worden.

Volgens EsMAncii \') zou do diagnose van neurose van
liet heupge^vricht hier volkomen gercgtvnardigd zyn. Ook
^ii dezc patiënte was drukking (of een stoot) togen do
Voetzool niet pynlyk. Dit is volgens hem cen belangrijk
symptoom om hcupgcwrichts-neurosen vnn -ontstekingen
^ onderscheiden. —

Alle i)atienten lijdende aan neuralgie van dcu n. ischia-
dicus waren mannen boven do 30 jaren. Een had
PÜ» het eerst gevoeld nu eeno hevige inspanning; do
"^luiere wisten voor het ontstaan geen reden op to geven,
\'uiuir Waren door hun.l)croep zeor gopraedisponeerd tot kou
bitten. Kulknuuuo \') deelt mcdo dat hy by dezo lyders dik-
wijl» een abnormale nmctio van tien n. ischiad: op den
stroom heefl waargenomen. Hy vond dat bjj too-

nemende stroomsterkte An S vóór Ka S opixad, en
Ka O vóór An O. Erb kon dit bij zijne lijders niet
aantoonen. Ook ik was niet zoo gelukkig.

De behandeling bestond uit de aanwending van den
const: stroom (kathode op den rug en anode op de extre-
miteit). Een der patienten was volkomen hersteld, twee
zoo ver, dat zij hunne werkzaamheden konden hervatten,
en de twee andere komen nog op de polikliniek.

1) Eeb. Handb: d. Spec. Pathol: u. Therapie v. Ziemssen. Band XU
Hälfte 1. pg. 158.

Deze openbaardeu zich bijna allen in verlamming. Vier
patiënten hadden chorea minor (3.7.32*.33*.), «5e\'n para-
lysis agitans (20*) eu één tabes dorsalis (33.)

Frikoheich raadt aan kinderen met chorea minor zoo
spoedig mogelyk in eeu gesticht op to nemen; de voor-
deden zjjn gemakkelijk nn to gaan. Echter zal eeno zaal
liet 30 lyders, nan do meest verschillende inwendige ziekten,
\'^ne zanl wnnrin bovendien 1 of 2manl dangs kliniek wordt
JJegeveu, zeker niet dnt gunstig resultant in do thernpio
\'everen. Het wns dun ook juist die patiënte, (32*)
^elke in het gasthuis bleef, dio den hnrdnekkigatfiu vorm
"anl)ood, en mer lijden veel verergerd was, nndnt eenmnal
huur kliniek wna gegeven.

t)« behundeling bestond uit do luinwending vnn den
•^östAnten stroom op den rug. (knthodo op den huls,
\'inode op do lendenen). In de reuctio kon ik geen af-
wijkingen vinden, zooals llasKNTH.\\i. \') opgeeft. Do

hyperaesthesie der huid op den constanten stroom is ge-
woonlijk zeer duidelijk, en was gemakkelijk aan te toonen,
daar alle patienten het beeld van hemichorea vertoonden,
behalve de laatste (32*) die later de coordinatiestoomis
over het geheele ligchaam verkreeg. —

De patiente met paralysis agitans (20*) is kleiii, en
tenger gebouwd. Zij is nooit regt gezond geweest; heeft
echter nimmer eene ernstige ziekte gehad. Vijf jaren
geleden kreeg zij een gevoel van vermoeidheid in den

ligt beven van arm en hand aan dezelfde zijde. Vier jaren
later (1873) was dit nog verergerd en deden zich bevingen
in regter arm en hand voor, welke bevingen zoo spoedig
toenamen, dat nu (29 April 1874) geen verschil tus-
schen beide bovenste extremiteiten te constateeren was.
Bij elke beweging wordt de beving sterker. Menstruatio
geregeld. Hersenfuncties vrij goed, maar toch niet vol-
komen ; zoo bijv. krijgt de lyderes een vreesselijk gevoel
van angst, als zij alleen is. Slechts in den slaap houden
de bevingen op.

Het linkerbeen sleept een weinig na
Tegen dit lyden wendde ik den const. stroom, »\'i
den hals aan (kathode op den rug, anode op den plexus
brach:) De toestaml bleef stationair, wat de bovenste

duidelijk de neiging om hoe langer hoe sneller te loopen
in de eens aangenomen rigting; ovenzoo kostte het pft\'!

Eeu definitie te geven vau wat men onder verlamming
verstaat, stuit op groote moeijelijkheden omdat er ver-
schil van meening is, in hoeverre de wil, de spier
en mechanische beletselen in het voortbrengen der bewe-
ging tot het begrip van verlamming behooren.

Niemeijer verstaat onder verlamming, akinesis, dien
ziekelijken toestaml, waarbij de motorische zenuwen niet
onder den invloed van den wil geprikkeld worden, en er
dus geene willekeurige bewegingen tot stjuul komen.

Lkhkrt^) geeft in het hoofdstuk over akinesis geene
\'lefinitie, maar noemt dc verschillende momenten op, die
^\'et tot stjind komen der Iwwcgingcn kunnen beletten.

Volgens Er» \') is akinesis, die toestiuul, waarb\\j dc
actieve bewegingsorganen, d. z. het gehcclc motorische
\'^»uwstelsel cn dc spieren, niet of minder tot hunne nor-
\'nule functie kunnen opgewekt worden.

Door deze definitie hoeft h\\j «lo passiovo bowogingsor-
ganou (bocjuloron, gcwrichtcn, banden onz.) ovenals afw\\j-

NiKMKur.tt. I/f«.rlM>«.k «Ier byiondcrc Pathologie rn Therapie, >870
\'■\'\'"•«••»c deel pg. 250.

kingen in den wil uitgesloten. Tot de actieve bewegings-
organen rekent hij echter de spieren, en wel omdat de
motorische verlamming alleen aan de spier is waar te
nemen, en omdat het in de praktijk onmogelijk is, ver-
lammingen, door ziekten der spieren ontstaan, te ouder-
scheiden van die, welke door ziekten der motorische ze-
nuweinden in de spier zijn voortgebragt.

Eenigzins anders is de definitie van Eülenbueg. Akinesis
zoo zegt hij, is nerveuse immobiliteit, of die toestand,
waarbij de motorische innervatie der spieren verminderd
of opgeheven is.

Door deze definitie, even als door die van Eub, zijn de
passieve bewegingsorganen uitgesloten. Maar zij wijkt
vau de voorgaande in zoo verre af, dat Eulenburo
er mede te kennen geven wil, dat hij wel de ziekten of het
afwezig zijn van den wil, als behoorende bij dc motorische
innervatie, doch niet den ziektetoestand der spier tot
akinesis rekent.

Zeer ten onregtc past men, zegt Eulenuuiig, het woord
akinesis toe in gevallen, waar een zieke den arm niet
oj)hcfFen kan, omdat zyn rausculus dcltoïdcus geatroj)hi-
ecrd is; waar hjj de buikspieren niet kan laten werken,
ten gevolge van do l>ekeude degeneratie by typhuslydcrs;
waar hy de stembanden niet kun laten trillen, omdat ^Ü
sereus geïnfiltreerd zjjn; waar \'hy het oog niet nniii"
binnen kan wenden, omdat <lo musculus rectus cxtcmiJf
gecontraheerd js, Dit noemt hy toestanden van nniscu-
hiirc immobiliteit. Ily vindt het even zoo verkeerd oni
I) KuLötBUto, I/thrboch drr function. NcrvcnkrankhciUn, 1871. pp

Van myopathisclie als van .osteopatliisclie en arthropathi-
sclie verlammingen te spreken. Ook neemt bij niet aau
dat stoornissen in de sensibele en tropbischespierzenuwen
Verlammingen veroorzaken; zij brengen motiliteitsstoor-
iiissen en musculaire immobiliteit te weeg.

Ter verduidelijking van bet verschil in zienswijze tus-
schen Erb en Eulenborg moge het volgende dienen.

Voor het tot stand komen eener willekeurige spiercon-
tractie zijn noodzakelijk:

haar overgang op de motor, centraalhaardeu,
c. de in deze centraalhaardeu plaats hebbende veran-
dering van mlsprikkcls in motorische werking,

ff. de geleiding der motorische werking door hersenen,
•^gemerg en pcripherische zenuwen tot in de spieren,
het aanwezig zijn van spicrzelfstaudigheid.
Eulknbuuo laat nu hetgeen onder o. b. c. en <1, en
hetgeen onder b. c. d en e genoemd is tot het voort-
brengen van akinesis b|jdrjvgen.

Overeenkomstig hiermede neemt Eui.KNnuuo alleen
öcuropathische verlammingen aan, dio h\\j in centrale cn
geleidingBvcrhuumingen venleelt; waarvan dc eersten door
stoornis in a. b. c., ou du twcinleu door cone stoornis
^ z|jn veroorzaakt.

Kun spreekt daarentegen van neuropathische on myo-
P\'iUiiHche \') verlammingen. De eerst»>n wortlcn eveuecuH

VolgtBi Kun herken! men de myop»U»iKhc verUm«»ing «in de volgende
"^^eni. De l»»r»|j»c begint lun cnkrlc »pieren, breidt »ich verder op
ipicren uil of v»n übril op fibril in dezelfde »pier. Dwrop volgt

in centrale en geleidingsverlammingen verdeeld; de cen-
trale beginnen eerst bij b.

De zitplaats der stoornis, die de centrale verlammingen
veroorzaakt, is in bet cerebrum; in welke deelen, is nog
niet met zekerheid uitgemaakt.

De zitplaats der stoornis, die geleidingsverlammingen
te weeg brengt is in het cerebrum, ruggemerg of de moto-
rische zenuwen gelegen; hiernaar verdeelt men deze ver-
lammingen in cerebrale, spinale en peripherische.

In de praktijk echter wordt op deze ouderscheiding iu
centrale en geleidingsverlammingen niet gelet. Is de
zitplaats van de oorzaak der verlamming bekend, dan .spreekt
men slechts van cerebrale, spinale en peripherische para-
lyse. Kan men de zitplaats der ziekteoorzaak niet met
zekerheid uitmaken, dan voegt men bij het woord ver-
lamming, de vermoedelijke of zekere indirecte oorzaak, bijv.
zoo spreekt men van hysterische, toxische, diphtheritische
verlamming, en geeft daarbij op, of zij het karakter vau
eeno cerebrale, spinale of peripherische heeft.

ipocdigp atrophie, en wel vikjr de volkomene vrrlamming. Dc dcgencrec"
rende ipier doet iiijn, vertoont fibrillaire trekkingen ; de atrophie der ipi^\'\'
cn vermindering der rarado-muicul.-contractilitcit gaan hand aan band.
Kan. Ilandb. v. Zikmmkn. I. c. pg. 40i.

De patienten kwamen allen een langer of korter tijd (van
3 maanden tot 6 jaren) na het ontstaan van hun lijden
op de polikliniek. Uit de anamnese hleek, dat van de
S» er O apoplexia cerebri hadden gehad (5.28.29.21*.
22*.2C*.) Van de T*"« (38) was het waarschijnlijk, dat
tumor in cerebro aanwezig was; van de 8"* (32)
embolic.

het oogvallend is de hemiplegia dcxtra, met links-
\'\'ijdige aandoening der hersenen. Slechts twee patienten
vertoonden hcmipl. sinistra. IIosentiiai. \') vindt dit zeer
•natuurlijk, omdat de meeste ])athische processen links
Kezeteld zijn. Anderen meenen, dat do carotis sinistra,
\'laar zy meer in de rigting van de aorUi adscendcns
loopt, geschikter is lot het medevoeren van emboli dan
«rt. anouN ina. Nog anderen houden de circulatiestoor-
"«ssen, die vcroorzjuikt kunnen worden door het lange

verloop der vena anonyma sinistra tot de vena cava
descendens voor het belangrijkste moment

Een tweede zaak, die zeer der aandacht waard is en
reeds door Homberg werd aangetoond, is, dat op het
gebied van den nervus facialis, voornamelijk de respi-
ratorische takken (levator alae nasi et anguli oris)
verlamd zijn. Jfen weet, hoe hieruit afgeleid wordt,
dat de vezelen van den n. fac. in de hersenen ver uit
elkaar loopen, eu dat er zeker eene periph. aandoening
van de zenuw bestaat, als niets meer dan alle spiertakken,
door den n. fac. geïnnerveerd, aan de eene zijde van het
hoofd verlamd zijn.

De uvula vertoonde slechts eenmaal eene afwijking,
en wel, zoo nis altijd bij apoplexia, naar de verlamde
zijde. De evenzoo gerigte abnormale stand van dc tong
was bij drie patienten waar te nemen. Gcvoelsstoornis-
seii kwamen niet voor. Men weet, dat deze in het begin
der ziekte voorkomen, maar meestal spoedig verdwijnen.

Geen der patienten was in Jjet Gasthuis opgenomen;
de klagten beperkten zich dan ook meestal tot do mng-
teloosheid in do bovenste extremiteit, dio altjjd, zooiil"
bekend is, don grooLsten weerstand aan de thorapio biedt.
De reactie op do olectricitoit was alt\\jd ongestoord, ten^U
cen oedoniatcusc toestand dor oxtroniitciten ccn hinder-
paal aan do zuivere observatie iu don weg stelde,
twee pationton, dio dit opleverden, was albumen in \'i®
urine aan te toonen. M.\\iimi.u.i. II.m.i. \') hccfl roods i»

het jaar 1839 opgegeven dat de electriciteit nit«rst ge-
schikt is om cerebrale vnn spinale verlammingen te on-
derscheiden. Bij de eersten vond hij de electro-muscu-
laire contrnctiliteit verhoogd, bij de laatsten afgenomen.
In 18G0 bragt hij tot de tweeden ook de peripherische
Paralysen, want zegt hij : Par paralysie cérébrnle et pnrn-
lysie spinale je veux dire une malndie, quelle qu\'elle soit
et dans quelque localité, qu\'elle soit qui isole les muscles
de l\'influence du cerveau, et de celle de la moelle épinière
»"espectivement."

Duchenne^) kwam hiertegen op door te beweren dat
l^ii cerebrale verlammingen beide zjjden gelijke en normale
electro-muscul .-contrnctiliteit nnnbieden. Vond hij ver-
schil (Inn wns dit nooit meer dnn men dikwjjls tusschen
beide ligchnnmshelften vnn gezonden nnntreft.
Eun jq (1er meening vnn Maiwiiall-Hall nis de cere-
Wie vcrlnmmingcn kort geduurd, en die vnn Ducuennk
^egednnn nis zjj Innger geduurd hobbon.

I^ulenhuuoInnt zich hierover nldusuit: »Nienmlsist
\'^ci frischen,\' von den Centrunlgnnglien oder Hemisphären
■^^sgehenden l\'umlysen eine llernb.setsung im Gegenthcil
eine leichte Erhöhung der electromusculüren Con-
^ractilitut zu Constatiren."

^ok UuKNNKii spreekt Duchen.vk tegcn. Zelden vond
by gezonden verschil in de clectro. muacul. contrncti-

Ilandl). v. /ikmmkx, 1. c. i>g. 408.
Kui.KXBimo. Uhrbi d. fiinrl: NrrVfoVninVh« |>g. 409.

liteit van gelijknamige deelen, en bijna standvastig bij
cerebrale verlammingen eene verhoogde reactie der para-
lytische ligchaamshelft. Verder trof het hem dat in vele ge-
vallen aan beide ligchaamshelften krachtiger contracties dan
bij gezonden door de electriciteit werden voortgebragt.

Zooals de meeste electrotherapeuten hebben waargeno-
men, was ook bij mijne patiënten op te merken,. dat het
begin der behandeling (met den inductiestroom) gewoonlijk
beslissend is voor het vervolg, zoo namelijk, dat de ver-
betering in de eerste zittingen verkregen, die dikwijls
aanmerkelijk, ja zelfs volkomen kan zijn, in de latere niet
verandert. De galvanisatie door het hoofd (de beide
polen voor de processus mastoideï) heb ik niet aangewend.

De geschiedenis van de 2 andere cerebralo paralysen
zal ik hier in het kort mededcclen.

Een man (38) van middehuatige lengte en sterken hg-
chaamsbouw, gezond uiterijjk, G3 jaren oud, zoekt b»lp
bij de electriciteit wegens eene sinds 4 jaren toenemende
zwakte der linker hand cn wegens s])oedige vermoeidheid van
de linker onderste extremiteit. Met de eerste was hjj altijd
gewoon xijn beroep als metselaar uit te oefenon, oiudut

1) Dc wijnc WMroj) M. II. palicnlcn ondrrjinrlit ««» dc »"•tt""\'""
Hij pUalitc beide bccnrn cn beide armen afnondrriijk in ren vat, mrt
warme kcnkcnzunt-oploMinK (crvnld, rn in elk vat ccnc pool crncr ln>gbaUe"J
van CRtriKiiiuKK.

Ducmu<.\\>: bepaalde het minimnm van »Iruumilcrklc van rrnni
atroom, waarbij rontrartic xirh voordrrd, riMiwrl in dc nr*ondc sl* \'
verlamde ligchaauuhrirt.

eeu paar vingers der regter hand van zijn jeugd af, na
eene beleediging stijf gebleven zijn. Hij was op zijue kwaal
eerst opmerkzaam geworden, na eene sterke inspanning
hij het maken van een oveu, waaraan bij gedurende eenige
dageu met slechts G uren \'s nachts rust had gearbeid.

De regter hand had hij echter zoo weinig tot zijn dienst
^at zijn patroon het loon verminderde, en hem na 3 jaren
proefneming ontsloeg. Telkens beproefde hij zijn linker baud
te gebruiken, maar telkens moest hij het opgeven. Hoofd-
pijnen heeft hij zelden gehad, vroeger meer dan nu.
Van eeno beroerte hoeft bjj, noch zijne omgeving ooit
iets besi)eurd.

Op het hoofd, tegenover tuber frontale is cen 8 cent:
groot littooken, dat aan den schedel vastgegroeid is. Hij
^gt, dat dit uit zjjn jeugd dateert, na oen val op zjjn
jaar; stukjes been waren uit do wond gekomen,
linker mondhoek luuigt eeu weinig lagor dan dc
^■egter. Tong cn uvula vertoonen geen abnornuiliteiten.
^e linker bovenste extremiteit wonlt niet mot dezelfde
\'\'»»elheid on kracht bewogen als do rogtor, hoowol tlo
\'aatj<te altjjd buiten gebruik is geweest. (1\'at. was linksch.)
^^Iko beweging kau hjj echter naar behooron met dc oorste
^»\'»tvoeron. Do arm hangt in rust, niet rcgt naar bonodon,
\'"aur wordl aan liet ligchaam goliouden met Ugto bui-
in het ollcboogsgcwricht. Do band bnngt slap
de vingers zyn ligt gobogon.

gang is langwiam, mot ligt nosloopou van hot
\'•»kerlM?on; de blik is dan gowoonlyk naar voren gorigt,
\'"et hot hoofd wat voorover golwgon. CJeon duizolighoid.

De electro- musc.- contract.- en-sensibiliteit zijn nor-
maal, evenals de huidsensibiliteit. De spraak is langzaam,
overigens geheel nonnaal.

Geen hartgeruischen, arteriae brachiales en radiales
matig geslingerd eu rigide (atheromateus). Urine normaal.
Nergens oedema.

Wij hebben hier dus een geval van hemiplegia sinistra
veroorzaakt door een haemorrhagie, door een tumor of
abscessus in cerebro. Het langzamerhand toenemen der ver-
schijnselen zonder plotselinge verergering sluit een apoplexie
uit. De diagnose van abscessus wordt eenigzins gesteund
door het litteeken voor den regter voorhoofdsknobbel (de
linkszijdige hemiplegio stemt hiermede overeen); maar dat
een absces zoo lang zonder eenige verschijnselen (59 jaren)
kan aanwezig zijn, zou ik niet durven beweren. Ik aclit
het dus het waarschjjnlijkstc dat een tumor aan dc
geleiding van den wil- op do motorische zenuwen een
hinderpaal in den weg legt.

De patient zegt onder do behandeling met den inductie-
stroom wol eenigo verbetering to bespeuren; toch is zjj
niet van dien aard, dat hjj zjjn werk weder kan hervatten. —

De tweede (32) betreft ccn jongen van M jaren. I»
April 1874 krijgt hjj typhus, do koorts verdwijnt on na
3 weken is hjj hersteld; hjj verhuurt zich als loopjonge"
op een kantoor. Eenige dagen in deze betrekking, valt
hij op straat plotseling ter neder, blijft eon uur lang IxJ\'
wusteloos, cn heeft daarna do spraak on hot gebruik vnn
de rogter Hgchaarasholft verloren. Na O weken nist, nee»»*
hij weór beweging, dio eerst vrij gebrekkig ging, nm^r

Den 23\'»«° September 1874 komt hij op de polikliniek.
Hij vertoont het gewone beeld van hemiplegia dextra;
de verlamde ouder- en bovenste extremiteit zijn koud,
en blaauw van kleur; de arm staat vast aan het ligchaam;
de elleboog in een regten hoek gebogen; de baud hangt
in een regten hoek naar beneden, en is geproneerd; de
vingers zyn in de hand gekromd.

Actief kan hij in dezen stand van den arm geene
Verandering brengen; passief is het mogeljjk, umar ver-
eischt eenige moeite. .

Hoewel er geene verkorting in het been is aan tc toonen,
\'\'-et patiënt den voet nooit plat op den grond, maar rust op do
tecnen; terwjjl eene ligte buiging in do heup cn knie, cn
\'^luinushouding van den voet aanwezig zijn. Toch kan hjj
alle bewegingen actief mot don voet uitvoenm; evenzoo
\'^an hy rechts on links couon gelyken weerstand mot het
1^\'en overwinnen. Op do operatietafel gelogd, is ook
g\'-\'en verschil in stand tusschen beide extromitoiton te zien.

spraakstoornis, die patiënt vertoont, Iwhoort tot
liet beeld van aphiwio, (afgeleid van a-privans euf*«;,
"Pfaak. Hot synonieujo woonl aphomio is In\'paald af te
\'beuren; llaocA, dio het construeenle uit a-privj\\ns en
»ik zeg," dacht er niet aan dat dit woord tot vor-
P\'wingeu aanleiding kon geven; byv. een oningewijde
don oorsprong kunnen zoeken in «-privans en fr,un,
"^•puUitie of wel hot ailciden van «ko eu aij*«).

Rigt ik tot patient een vraag, zoo schudt hij met het
hoofd, ten teeken dat hij niet spreken kan. Dring ik
sterk op een antwoord aan, of laat ik hem het alphabet
nazeggen, zoo komen er slechts twee goed gearticuleerde
klanken voor den dag. Het verstand is goed, \'t geen onder
andereu, daaruit blijkt, dat hij reeds met zijn linker hand
zeer duidelijk, zonder voorzeggen, zijn naam, ouderdom
en datum van geboorte opschrijft. Vroeger gebruikte hij
altijd de regter hand tot dat doeleinde. Laat ik hem
een paar woorden lezen, en verzoek ik hem dan deze oj) tc
schrijven, na het voorbeeld weggenomen te hebbeu, zoo
doet hij ook dit goed ; eenige woordeii kosten hem daarbjj
veel moeite, bijvoorbeeld Februarij, waaruit hij dan eens
de r, dan eens de a, en soms de u vergeet ; echter bemerkt
hij die vergissingen terstond.

Copiëeren gaat in allen deele goed. Een uitzondering
dus op den regel van TnoussEAU: »Les aphasiques écri-
vent en général aussi mal, qu\'ils parlent, et ceux,
qui ne parlent pas du tout, sont également totalonient
incapables d\'écrire."

Verder zijn gceu afwjjkingen tc bespeuren ; inwenclig«
organen normaal. Geen hoofdpün of duizelingen.

Het geval bctrefti dus een 14jarigcn knaap, die ccniKö
weken, nn volkomen hersteld to zjjn van typhui, plol-*^\'"
ling bewusteloos wordt, en bemiplcgin doxtrn met nplm""^\'
overhoudt. In verschil met do meosto gcvnllen vnn hem"\'
plegie, kenmerkt zich de bovenste extremiteit door cciic

.sterke, de onderste nllcen bij bnnr gebruik door ecu soort-
gelijke, mnnr zwakkere contmctinir terwijl de bui<l

regter arm en been zeer kond en cyanotisch is. Het is
daarom dnt ik deze punten nog even wensclite te be-
spreken.

1°. door\' eene, eeu zekeren tijd bestaande, meer dan
iiormale, toenadering der insertiepunten van de spier.
Voornamelijk bij paralyse der antagonisten. Dat dit hoogst
\'-elden voorkomt, heefl Volkmaxn aangetoond.

2°. door irritoercnde momenten, op spier, motorische
ïwnuw of centrum (dat deze prikkels niet altijd nnn te
toonen zijn, is bekend).

Dc houding vnn den arm knn niet tot de eerste rubriek
Kebrngt worden; cr is nergens een verlnmde spier," nllcn
rengeercn gocd op den stroom. Evenmin tot de derde,
omdnt cr geen stoornis in de sensibele zenuwen is ju\\n
toonen; wnrc er eenige grond, om ecn pnthisch
Pfoccs in het ruggemerg nnn to nemen, dan zouden de
hier gelegen ndlexcentrn de contrncturen kunnen te weeg
^•■«»gen. Ik geloof dcrhnlve, dnt hetzelfde proces, dnt dc
f?«leiding vnn den wil op de bewogingszenuwen stoort,
prikkelenden invloed op de nu)torische centrnnlgnng-
oefent. Mnnr wnnron» de nrm sterker nnngcdnnn
dnn het been, dnnrvoor is geene verklnring tc vinden;
^^\'ii vinden alleen een nnnlogio in het feit, dnt bijna nltijd

\') Vqumanx. Urbrr Kinder lAhm: und l\'«ral. rx>nlr»cl»rfn. S«mrol.
Vurlr. No. I.

N*Tjixik»!« raccnl dat rrlircl. mntrarturcn nllrcn in klimiwhen vorm
»ndrrr in lonim-brn vorm oulrrdrn. UcnlK-hr Klinik. 1««0. No. 8».

Wat den aard van het proces in cerebro aangaat, zoo
moet dit zijn eene haemorrhagie, een tumor of abscessus.

Het plotseling ontstaan pleit voor haemorrhagie; de
toestand der vaten, kort na cen infectieziekte als typhus,
kan er het zijne toe bijgedragen hebben, hoewel hart
en vaten, voor zoover na te gaan, volkomen gezond
waren.

Een tumor is niet waarschijnlijk. Zelden zal een ge-
zwel, zonder eenige voorafgaande verschijnselen, zich
openbaren door een apoplexie. Wilde men een absces nau-
nemen, dan moest men dc diagnose van typhus verwer-
pen , en in de plaats daarvan encephalitis brengen (de
actiologie v. enccph. is er niet). Daanm zou dan het
absces omhuld, cn later Cin Julij) hierbjj plotseling een
haemorrhagie gekomen zjjn, die zulke hevige gevolgen
na zich sleepte.

Veel minder gezocht is het dus cen cmbolic van dc
arteria fossae Sylvii sin. aan te nemen.

Iljj vcrlannningcn ziet men betrekkcljjk zelden verkleu-
ringen vau dc huid. Voornamelijk komen zjj voor

hevige traunmtischc paralysen cn bjj de esscntiëclc ver-
lannning der kinderen; bjj do laatste ziokte vindt n«e»
dikwijls, dat, terwijl slochts ééno spier aan dc oxtromit«\'\'^
verlamd is, dezo geheel on al koud on cyanotisd»
is. B|j cerebrale paralysen vertoont dc huid zoor zoldou
dezo bijzondorheid.

rnst (Ier spieren, waardoor de veneuse afvoer niet meer
gesteund wordt. Daarbij komt, dat als een extremiteit
lang in rust is, zij koud wordt, wat wederom op den
vaatwand terugwerkt. Meestal wordt nu daarbij nog aan-
genomen, dat er een bepaalde laesie der vasomotorische
zenuwen heeft plaats gevonden, die uit de voorste wor-
tels van het ruggemerg met de motorische zenuwen ver-
loopen.

Bij hemiplegie vindt men volgens Leyden ») in den oksel
Van den verlamden arm de .temperatuur. 0.1 — 0.2, ja
zelfs 0.5° lager dan in dien van den gezonden.

Is (le temperatuur van den eersten in den oksel soms
menige tienden van een graad booger, dau wijst dit, vol-
gens hem, op versnelling der bloedcirculatie door verwij-
ding (Ier arteries 3). Hij wijst hierbij op do onderzoekin-
gen van Foi.ct dio gevonden heeft, dat in het begin van
hemiplegio do verlamde zijtlo bij vergelijking njot de gezonde
(len regel eeno hoogoro, soms eene gelijke, zeer zelden
eene lagere temperatuur had. Het verschil bedroeg 0.3°—
hoogst zelden meer. Iljj voiul, dat contractuur, geen
»\'ivloed had, evenmin als do anatomische boleediging; dat
•»»et do genezing dez(; afwijking vordwcon, on dat, zoo

E<;LK»niiii(» nccml ccnt vcrUmming der va»(ftno(ori»chc »cnuwcn aan. die
^\'\'Wni ihiiMiK in de Pednnculi cerel.ri ««nKctroflTen worden. De lempcra-
\'«ornermindering hangl af ran de rirculalieverlraging cn de pauieve
•"yperaemie. KcLKXnuBO. I^-hrb d. fiinel. Nrrvrnkr. jwg. 407.

(le verlamming blijft, de temperatuur iu den zieken oksel
eerst zeer laat de verhouding omgekeerd aangeeft.

Bij geen van beide patienten vond ik verschil in de
temperatuur van beide okselholten.

Het verdere ziekteverloop van den patiënt kan ik niet
mededeelen, omdat hij zich slechts driemaal op de poli-
kliniek heefl; vertoond.

Vier patiënten (O, 14, 15, 21) door een trauma in den
rug paraplegisch geworden kwamen hulp zoeken op de
polikliniek.

Allen hadden oen korter of langer tjjd op het ver-
band, plat uitgestrekt in bed gelegen, en waren in zoover
hersteld dat zjj staan on bewogingen makon konden.
Drie ondervonden slechts bjj het loopen spoedig loonihci»!
in do beenen, zonder abnormale roactic op «Ie oloctrisdn\'
stroomon, en bleven zeer kort onder Iwhandeling; do
vierde (21) was niet zoo spoedig gonozen. Zjjno ziektegc-
Hchiedenis volgt hier«iuler.

H. K., 21 jaron oud, gcz<md cu krachtig van hg"
chaamsbouw is voor 8 weken uit den nnist van oen «chip
op de stuit gevallen. Zjjn bewiwlÄjjn was Inhouden
blovon. .Sodcrt dien tjjd waron l)oi«le l)oon(«n gevoel- <•"

krachteloos; leed hij aan retentio eu iucontiuentia urinae et
alvi, die na eenige dagen geweken waren onder eene be-
handeling met ijs, bloedige koppen en spiritueuse was-
schingen. Koorts heeft hij niet gehad.

Don S\'ttn Juuij 1874 komt hij op de polikliniek iu
een stoel gezeten, gedragen door 4 mannen.

In den rug is nergens een uitstekende of pijnlijke plek
te voelen. Beido boenen zijn blaauw cn koud. Volmaakte
paraplegic van beide onderbeencn. De dij kan patient in
zittende houding eeu weinig opligtcn, ab- on adduceeren.
^P den buik gelegd, kau hij de ondorboenon niet opligtcn.
Totale anaesthosie aan den achterkant der dij, buiteu-
achterkant van hot onderbeen, cn van don gehcolcn
^oet, bohulvo oen strook van den malleolus internus tot
de planta pedis. Het overige gedeelte dor djj, cn
hot onderbeen noemt dc gevoelsprikkels goed wnar.
lieide boenen vcriioudon zich volkomen gelijk,
l^oflcx-bowoging van uit dc voetzool niot op to wokkon.
ï^actio op don faradischcn stroom gohctd weg. Oogon-
gcon atrophic,
rcactic jiloit voor oen iioripbcrischo paralyse. Do
\'^"»Rnosft iH dus niet drukking op hot ruggomorg, nmar op
wortolK of op ilo stAuunon in hot ruggcmcrgsknnaal.
^\'-\'cne huidzonuw van den plexus lundmlis is boloedigd.
n. saphomis major verzorgt do binnonvlnkte van hot
°\'>\'lerbeen on is vry.)

n. cutanou« fomoris posterior uit don plexus ischi-
"^\'euK en vorder allo huidtakken van don n. ischiad.
\'"\'•^»iten do govoidsprikkcls niet moor voort.

Ka 5 maanden, om den anderen dag door den inductie-
stroom en galvan. stroom, behandeld te zijn, is de
motiliteit in de dijen geheel teruggekomen. De onder-
beenen zijn nog totaal verlamd. Met krukken loopt de
patiënt zonder sterk over vermoeijenis te kl.igen. D®
sensibiliteit is nog volmaakt dezelfde als vroeger. Bil
drukking op de nu weder werkende spieren klaagt hij niet
over pijn; voor de electriciteit zijn de dijen nu zeer ge-
voelig (aan den voorkant).

Een maand te voren was mij de contractie van musc.
abd. hall. en flexor digit. brevis (beide geïnnerveerd
door den n. plantaris internus), van beide voeten op
Ijeide stroomen, eveneens als van de musc. interossei exteruJ
en intemi (de n. plantaris ext., beide takken van den
n. tib. post.) in het oog gevallen. Deze contracties wa-
ren iets zwakker dan gewoonlijk, overigens nornmal. Door
den wil kon dit elfect niet verkregen worden.

Daar bij peripherische paralysen de reactie op tic"
farad, stroom, als zij eenmaal verdwijnt, nooit voorde mo-
tiliteit terugkomt, zoo kan het niet anders of <le reactie
moet in dit geval nooit afwezig geweest zjjn, en is \'1"®
waarschijnlijk het eerste onderzoek niet nnauwkeung
genoeg op dit punt gerigt goweest. Was dus de elcctrO\'
muscul. contract, van dez<! sjiieren van het begin
aanwezig, dan mogen wij haro verlamming niet als ecn
peripherischo l)C8chouwen, daor men nog nooit bjj «k\'\'*-\'
hoeft waargenomen, dnt al» de farado-musc.-contr. voort<h>-
rend nnnwezig bleef do motiliteit \'zoo Inngznam

»emen, dat eeu extravasaat zich iu de vliezen om het
ruggemerg heeft uitgestort en wel zoo hoog, dat de ze-
nuwen, die de blaas innerveeren, aangedaan zijn. Het
gedeelte van het ruggemerg tusschen het uittreden van
3—5 lendenwortels, geeft bij prikkeling, volgens Budge,
contractie van de blaas. Ditzelfde gebeurt bij prikkeling
Van de 3<lc en 4de sacraalzenuw.

De Cauda equina wordt derhalve door het extravasaat
eu de veranderingen, die dit ten gevolge heeft, gedrukt;
terwijl wij voor de behouden electro-muscul. contract, der
enkele spieren van de voeten (abd. hall., flex. dig.

en interossei externi en interni) moeten aannemen,
dat een gedeelte van den conus medullaris onder de plant«?
^an uittreding der 5dc lendenzenuw en boven de wortels,
die laatstgonoenule spieren innerveeren, verwoest is.

Iu dezen st^mt is patient in October 1874 vertrokken;
sedert dien tjjd heb ik niets meer vnn hem vernomen.

Dcz<. leverden het grootste contingent.
Hiorvnu wnron nuj dertien (1. 8. 17. 10. 20. 22. 23.
27. 30. 42. 43. 13*.) door de Profo.Hsoren Tii.anu.s ,Iii.
WnnvuAiN tocgezondon; deze pntientcu hnddon im

Phlegmonen en soortgelijke ontsteking rondom de spieren
belangrijke zwakte der aangedane extremiteit overge-
houden Een daarvan was gelukkig genezen na eene
resectie van het elleboogsgewricht. De duur van het ge-
heele herstel werd door de behandeling zeer verkort. Zij
bestond uit prikkeling vau elke geatrophiëerde spier af-
zonderlijk door den inductiestroom. Naar gelang van de
atrophie eu van de zwelling was de overigens normale
reactie verminderd.

Een uit electrotherapeutLsch oogpunt belangrijker reeks
vormen die peripher, paralysen, ontstaan door beleediging
of drukking op een meer omschreven plaats in het verloop
vau een motorische of gemengde zenuw, hetzij een tumor,
of een exsudaat de ooraaak ware. Door de belangrijke
onderzoekingen van Eiin en Zikmssen & Weisz, medege-
deeld in het Deutsche Arch. für Klin. iMcd. IVdc & V-i\'
deel, kunnen wij dezo paralysen op ééne lijn plaatsen.

Duchenne trekt uit zijne talrijke klinische waarnemin-
gen de conclusie, dat cr omler de traumatische j)aralysc»
gevallen voorkomen die, oogcnschjjnlijk gelijk cn zelfs in de
eerste weken niet van elkander onderscheiden, cchtcr
cen belangrijk verschil vertoonen, wat hevigheid en ver-
loop betreft.

Het onderzoek met den ijulucticstroom gccfl do moge-
lijkheid aan do hand, om dio spieren, welke oenon
ruimen tjjd verlamd blijvon on nirophiccrcn moeten,
men ook doe, to ojulcrkcnncn van dio, waarvan «Ic

1) Eigenlijk htildcn denen geen verlunmingcn; mm vrrkcerdrn >ij
ren toeiil«nd van pa»»icve. rn muacnlaire immobiliirit, 7Ae pag.

lamming stellig opgeheven zal worden, zonder atrophic
der spieren. Bij de laatsten blijft de electro-musc. contract.;
bij de eersten verdwijnt zij en wordt hierbij de faradisatie

eenen zekeren tijd pijnlijk, dan is dit voor Duchenne
een stellig bewijs van spoedigen terugkeer der motiliteit;
de electro-musc. contract, kan dan nog een zekeren tijd
Uitblijven.

Bij die traumat. verlammingen, waarvan de farad. musc.
\'^ntr. is behouden gebleven, voorspelt hij genezing binnen
^-es weken.

Verder maakt hij de zeer begrijpelijke opmerking, dat.
\'»Is deze verlammingen langer dau O maanden bestaan
bebben, en nog voor herstel vatbaar zijn, de genezing dik-
spoediger plaats heeft dan bjj recente gevallen. Dit
^taat in verband met de verandering, die de zenuw in
\'^ïen tusschentijd ondergaan heeft.

I^e behandeling met den inductiestroom, acht hj)
veel belang; dikwyls heeft hij nog waargenomen,
\'^at (leze paralysen, na 3 of 1 jaren bestaan tc hebben,
door de electricitcit genezen zjjn; en dan soms in zoo
\'^O\'ien tjjd, dat hjj dezen toesUind der spieren vergeljjkt
don slaap; zjj behoeven slechts een kleinen prikkel
wiikker to worden. Kon soortgelijk verschijnsel noemt
«oms bjj hemiplegio, ten gevolge van apoplexia
^^«-\'hri, waar.

0>ntn«nt «len kortston tijd, waarop lijj het verlies van
oloctro-muscul. contr. na do Wloediging van de zenuw
\'\'eoft geconstnteenl, doelt Ducuennk hot iH\'kendo geval
UiciiKT mede, waar de nervus mwlianus, even Iwven

den pols, doorgesneden eu 38 uren daarna door den naad
vereenigd was. Na 4 dagen was de farado musc. contr.
van de muis van den duim geheel verdwenen.

Een overgang van de traum. tot de rheum. paralyseUj
vormt de veel voorkomende radialis-paralyse. Terwijl
Duchenne het kou vatten als oorzaak opgeeft, verwer-
pen de Duitsche schrijvers deze verklaring eu houden de
drukking, waaraan de zenuw eenigen tijd is blootgesteld
geweest, voor het schadelijke moment. In de meeste ge-
vallen is het zeer moeijelijk de naaste oorzaak naauwkeurig
op te geven. Want ondervraagt men de patienten, dau
vertellen zij meestal dat zij humie kwaal na een korter
of langer durenden slaap hebben opgemerkt, en dat zU
dc slechte gewoonte hebben met hunnen ann ouder het
hoofd te liggen. Bij deze ligging wordt dc nervus ra-
dialis door het hoofd gednikt, maar wordt ook de strek-
zyde van den voorarm bijzonder lang aan de lucht bloot-
gesteld.

Soms echter vindt men de actiologie genmkkelijk.
deelt Brenn kr *) b. v. mede dat in Rusland de g«-"
woonte bestond, om arrestanten uit dc lagere volkskln-*\'*\'
do l)cido armen door een vrjj dun koord boven de cH«\'"
boog zamen to binden, dit stevig aan te halen cn ««>""\'
12—24 uren aldus om den arm to laten. De radiid"*\'
paralyse die daarop dikwjjlH volgde, kon hieruit gcniid*\'
kclyk verklaard wonlen.

1) »renxr.b. i:nlcri. u. lUob. ». d. Ocb. der Klcctnilhrrapic. U»\'"\' "
182,

den nervus facialis de eerste plaats. Vooruamelflk aan
hebben \\Tij de meerdere kennis omtrent peripheri-
sche paralyson te danken, en tegenwoordig, wordt zij in
cen electrotlierapentische polikliniek met vreugde begroet,
sinds Baykrlacher in het jaar 1859 eene eigenaardige
feactie van de verlamde spier op den constanten stroom
aanwees, en daardoor aanleiding gaf tot eene reeks van
belangrijke onderzoekingen.

De ziekte zelve heeft een zeer verschillend beloop; do
eene medicus zal uit zyne ervaring de waarheid meenen
gevonden tc hebben, dat bijna geene ziekte spoediger
gemakkelijker geneest; terwyl een ander, minder be-
gunstigd door de fortuin, de geheelo therapie te ver-
geefs zal hebben aangewend.

Wonschelyk dus is het reeds terstond by het begin der
\'\'•ekte, een middel to hebben do prognose te stellen.

De mindere of mecrdero misvorming, die hotaangezigt
^nbiedt, kan ons hiertoe niet helpen; daarover zyn allo
\'^liqjvors het eens.

Dit middel heefl Diichkn.sk gevonden in den inductio-
"^»■ooni. Ziet hü dnt na 8 dagen de clectro-musc.-contr.
^\'augrjjk vcrmindenl of geheel opgeheven is, dan voor-
siHïlt hy (len patiënt oen langdurig verloop.

^lanr hoe is in dit Inatsto geval de Iwhnndoliug V
Docuknnk blyft getrouw aan zyno prnedilecti»«, en ziet
ook nu eenige nmnndon, de motilitoit, voorde fnmdo-
\'\'\'\'\'«c. contrnct. terugkecron. DikwyN wordt hy gepinngd,
een lastig verschyusel, nnmclijk het optreden vnn
\'^\'"itrncturon in de verlanulc «pieren, wnt nnn Hbjiak de

Dat alle prikkels, zoo wel de farad, als de constante
stroom, als mechanische deze contracturen opwekken,
hebben de meer eerlyke opvolgers van Remak aange-
toond.

Het was natuurlijk, dat deze behandeling met den in-
ductiestroom waarbij de verlamming dikwijls zoo lang
duurde aan de meeste zijner collegaas niet beviel; zoo
nam men de galvan. batterij ter hand, en vond men de
bewering van Bayeelacher bevestigd, dat de verlamde spie-
reu zeer krachtig op dezen vorm van electricitcit rea-
geerden.

Kort daarop toonde Schulz aan, dat deze contracties
door zwakkere stroomen aan de zieke dan aan de ge-
zonde zyde te verkrijgen zjjn. Vervolgens werd men bc^
daarover eens, dat zjj niet bij plaatsing der rheophoren
op de zcnuwstammen op tc wekken zyn, maar alleen by
directe spierprikkeliug \'), en gemakkelijker als dc anode
dan als dc kathode op dc spier geplaatst is.

Men zag, dat deze contractie niet plotseling, zoohI«
gewoonlijk optreedt, nmar dat zjj een lang gerekt ver-
loop hccfl. In 1804 sprak Neuman.s de meening^
dat de spier in dezo omstandigheden niot op korUb»\'
rendü prikkels reageert. Hiormodo komt overeen,

1) Mrn ontlcrKhcitll indircctc rn dirrclc «iiicrprikkcliog, «I nii»r K«"\'*"\'\'
de rheophoren op de irnuw of op dc *picr gepIxtM wonlen.

snel intermitteerende galvan. strooraen evenmin contrac-
ties geven. Dit wordt nu algemeen aangenomen

Eulenborg wees er daarna op, dat men dus in de
motorische zenuw drie soorten van prikkelbaarheid moest
aannemen, namelijk één voor den wil, één voor den in-
ductiestroom eu één voor den constanten stroom. Op
den naam van verklaring kan dit natuurlijk geen aan-
spraak maken. De latere onderzoekingen hebben echter
aangetoond, dat men wel onderscheid moet maken, iu de
verhouding der motorische zenuw ten opzigtc van den
en de beide stroomen, maar niet ten opzigte van
den inductie en den galvanischen stroom.

Bij andero paralysen, die eveneens gccnc reactie op den
niductiestroom vertoonden, word uu ook de constante
stroom aangewend. Ilct gevolg was, dat men bji vele
de stroomen niet meer hand aan hand zag gnnn, cn ecu
8foote overeenkomst mot de facialis-parulyseu vond.
^00 trof nïon dc blyvondo contractie op den constan-
Htroom aan bjj traum. paralysen van den n. radia-
n\'s en ulnaris (Hrknnkr, Erh, Zikmsskn on anderen); h\\]
^^ esaentieelo veriamming der kinderen (Urknneu, Salomon);
luxatio van den bovenarm on daarop volgondc vor-

•»»KN«»:» trrkt uit het vcr«rhijn»fl, d«t <lc »rrlimJc »pitr »ich nicl

•^"•rthrcrt, a]« ,|p »iroom verbroken wordl terwijl dc »no<lc d««rop nul
An O trekking) dc concluiie, dut dil prikkclingtmumcnl van »ccr
dnnr i..

lamming (Geükewaldt) ; na diplitherie (Ziemssen. Bij
dé vermelding van dit geval heeft Ziemssen getracht,
deze verschijnselen op voedingsstoornissen van zenuw eu
spier terug te brengen. Meer dan eene hypothese was
dit niet); bij loodverlamming (Eülenburg, Erb).

Om nu alle eigenaardigheden der reactie op de stroo-
men duidelijk te maken zal ik een typisch geval van
rheum. facialis-paralyse laten volgen. Ik zelf was niet
zoo gelukkig een dusdanig, zoo naauwkeurig waar te ne-
men. Van de 4 facialis verlammingen die op de poli-
kliniek voorkwamen waren twee door tumoren aan de ba-
sis cerebri te weeg gebragt (25*. 18) en gingen, daar de
schadelijke oorzaak niet te verwijderen was, niet in her-
stel over. De derde was binnen drie weken na het
ontstaan genezen (40) en de (26) vertoonde
slechts vier malen gedurende het geheele verloop, d«\' 8
maanden duurde. Toch kon ik dit laatste geval geheel tot de
typische brengen. Dc vcrschynselen van een langdurige
rheum. facialis-paralyse zyn de volgende:
plotseling ontstaan der verlamming;
in de eerste dagen verhoogde contractiliteit op heide
stroomen, zoowel direct als indirect;

omstreeks den OJ«-» «lag neemt zjj af, tot den 1
dag, waarop men ziet dat tic directe galvano-contr.\')»
toegenomen. De volgende dagen gaat dit nu zoo doori
directe en indirecte farado-contr. worden nul, evenzo®

1) Gulvftnu-cuntnrl. bclcckcot «picrumrntrckking door den gal\'^»"\'*\'\'\'*
itroom opgewekt.

2) F»r«do-contr»ctil. bcicckent »picrumtntrekking door den iml««\'"\'
itrooin opgewekt.

de indirecte galvano-contr. De directe galvano-contr.
wordt steeds krachtiger; en\'de contractie verkrijgt eeu
langgerekt verloop. Dit neemt men na omstreeks drie
weken waar. Hetzelfde effect als met den constanten
stroom, brengt men door mechanische spierprikkeling te
weeg (bijv. door kloppeu met een percussiehamer). Daarbij
komt dikwijls eeue pijnlijkheid der spieren bij wrijving,
cn ook het verschijnsel, dat de zieke helft contracties
vertoont bij plaatsing der rheophoren op de gezonde aau-
gezigLshelft, cn wcl dikwjjls met zulke zwakke galvan.
stroomen, dat de gezonde spieren er niet op reagceren.
Sommige schryvcrs houden dit voor cen reflector: contrac-
tie: maar hoe deze tot staml zou kunnen komen, is niet goed
tc begrijpen, daar dc motorische zenuw niet meer geleidt.
Ik geloof, dat het aanncmclykcr is, dat stroondisscn van
gezonde op dc zieke zyde ovcrloopcn; te meer, daar
toenadering tot do middollyn viui het aangozigt bctvor-
\'\'chijnsol duidoljjkor maakt, ükxkuikt diagnosticeert uit
dit symptoom ziekte van don pons on gocft hot don naam van
gekmischte reflex \'). Vccl navolgers hooa by niet gevonden.

^«odurondo 2—5 nuuindon ziot n>on vervolgons goon
Verandering in dc reactie. Het oonigo is, dat do directe
galvano-contr. on mochan. prikkolbaarhcid afnemen. Toch
«lo prognose nog niet ongunstig te stellen.
Hot oorsU) tcokon dat borstol aanduidt, is hot wodor
°I»tro<len oonor zoor ligto motilitoit. Kort daarop volgen
indir. fanulo- on gaJvano-contract (dozo twoo laat-
blyvcn hand oau bami gaan); do dir, faradomusc.

contr. blijft altijd zeer teu achter, en naarmate de
motiliteit toeneemt, wordt de dir. galvano-musc. contr.
minder, tot zij met het volkomen herstel (1—2 jaren)
tot nnl gereduceerd is \').

Zeer in het oog vallend is dan het groote verschil bij
vroeger. Eerst noch motiliteit, noch indir. galvano-contr.,
maar zeer krachtige dir. galvano-musc. contr., nu her-
stelde motiliteit, ongeveer normale indir. galvano-contr.
en geheel verdwenen directe galvano-contr.

Wat de prognose betreft, zoo ziet men, dat wij dank-
baar de ervaring van Duchenne moeten aannemen en
dat, als eens deze reek-s van eigenaardige reacties is op-
getreden, wy volstrekt geen teeken hebben om het ver-
schijnen der motiliteit te voorspellen.

In het kort volgt hier de ziektegeschiedenis van ecn
patiënt met rheumat. facialis-paralyse, die binnen dne
weken hersteld was, en toch een gedeelte der eigenaar-
digheden eener langer durende vertoonde.

Den .30 Nov. 1871 komt cen sterk gebouwde, gezonde
man (40) van 54 jaren oj) de polikliniek, met de klagt
dat zijn gelaat scheef staat, en een gevoel van span-

1) Dit lutdc it nirt allijJ «Unarattig; dikwijl* gcnrcit dc inotilito\'
vrurgcr, dan dc verhoogde dir. galvano iuumt. conlr. vrrdwijnl.

2) In hel Igdperk, waarop dc molil. weder opgclrodrn i», kan mrn dik\'
wijU ïcrr dnidclijk dc vrrachilicnde rontractic» door dir. cn indir. gal»»"\'
prikkeling opgewekt aantoonen cn iterk »pringt dan in hrt oog hrl vc^
ichil in dunr der trekking. Dijv. plaattl mm dc kathode op dc xcn«*

de anode op de nog ccnigzini verlamde »pier, dan LrUgt mrn hij »Initing^
den itroom 2 trekkingen; de eer»tc dnnrl kort rn komt van de w«"*\'
dc twccdr dnnrt vccl langrr rn volgt dc cerate op.

üüig oplevert, daarbij dat iu zijn linker oor een Voort-
durend suizen aanwezig is wat zijn gehoor stoort. Acht
dagen geleden, was hij met het opstaan op zijn kwaal op-
merkzaam geworden. Hij is stooker vau een oven aau
de gasfabriek, welk beroep hij reeds 36 jaren zonder
eenig nadeel voor zijne gezondheid uitoefent.

De geheele linker aangezigtshelft is bewegingloos. De
tong wijst naar links (bij peripher. facialis-paral. wyst
de tong gewoonlyk naar de gezonde zjjde). De uvuln
evenzoo. Zout op de tong gelegd, wordt aan de zieke
zjjde als suiker opgegeven; een weinig chinine als zout.
Het linker oog sluit zich niet by aanraking van den
bulbus. lieactie op den inductiestroom is normaal ver-
geleken by regts; op den const. stroon» ligt verhoogd,
Mcchan prikkelbaarheid is normaal. Verdere gevocls-
stoomissen zyn cr niet.

Na twee dogen komt hy terug; de toestand is dezelfde
met dit verschil, dat nu do verhoogde dir. galvuno-
contr. voel duidelykcr is. Op do volgende séance kon ik
foods nantoonon, dat er contracties in do zieke aango-
\'\'•igtj<heia komen, als nten dc rhoophoron op do gezonde
idoatst, terwijl do stroom nog zoo zwak is, dat do spie-
van do laat^Uï zich niöt zamcn trokken. Daarby
hot langgorokto verloop van de contmctio dor ver-
\'«»nde Hpioren waar tc ncinon.

Op dc volgondo zitting kou de nmn hot oog rowls bijna
"luiten, hot oteu ging voel ImjUt, enz.; nog driemaal Hot
\'Üj zich zien, on t^dkons wm de motiliteit vooruitgogjinn.
laatsteu koor dat hij aanwezig wjw (drie weken na

het ontstaan) was de reactie op den inductiestroom nog steeds
normaal en de dir. en indir. galvado-contr. nog steeds aan
te toonen; de indir. gjilvano-contr. was normaal, de dir.
nog verhoogd, en qualitatief verschillend van de voorgaande.

Dit geval wil ik niet laten dienen als bewijs van de
gunstige werking der electriciteit bij rheum. facialis-para-
lyse; ik geloof ook niet dat men den naam van behande-
ling geven kan, aan de voortdurende prikkeling, waaraan
ik de spieren ondenvierp.

Alle zes keeren dat pat: de polikliniek bezocht, heb
ik de verlamde spieren en zenuwen met beide stroomen, en de
eersten op haar verhouden ten opzigte van lüechan. prik-
kels onderzocht. Voor de volledigheid deel ik nog mede,
dat ik de eerste maal dat pat: zich vertoonde, begonnen
ben met zijn uitwendigen gehoorgang te reinigen door
middel van injecties met laauw water. Den volgenden keer
was het oorsuizen verdwenen even als de doofheid. —

Getroffen door volmaakt dezelfde reacties op de stroomeu
bij een geval van traumatische paralyse van den ncrviis
ulnaris,\') kwam Eu»\') op het denkbeeld, onderzoekin-
gen op dieren in het werk te stellen, en na te gaan of

1) Ken jaar nadat het trauma hail plaat* Kcvondrn, cn Incn de indireHc
cn dirrrtc rIrclro-mu*c. contr. onder dc plaat«, waar de «nuw iK-lf«^\'^
wa», argvnomrn wa», vond men bijna normale reactie bij prikkeling l»"*\'""
dexe plaat*. De argenomen indir. farado-muM;. eontr. under dc plaat«
beletdiging verklaart Kun door aan tc nemen dat hrt merg van do «c""*
nog niet geheel geregenrrrerd i».

nien bij kneuzingen of doorsnijdingen der motorische ze-
nuwen bij dieren dezelfde verschijnselen als bij de rheu-
matische facialis-paralyse bij den mensch, dan was de
meening niet te gewaagd, dat de ontbrekende patholo-
gische anatomie van deze laatste ziekte, uit het onder-
dek bij het dier kon aangevuld worden.

Tegelijker tijd dat Erb zijne proeven deed, hielden zich
ZiEMssEN eu Weisz met een gelijk ouder/.ock bezig.

Tenvijl het hun te doen was, om te weten, boe bij
l^üustmatig verwekte geleidingsparalj-sen, spier en moto-
rische zenuw zich ten opzigte van inductie cn galvan.
stroom verhouden, cn welke anatomische processen met
\'le verschillende reacties hand aan hand gaan, stelde Erb
5\'\'ich eveneens deze vragen ter beantwoording voor, maar
^eed daarbjj nog de poging de rheumatische facialis-pa-
rnlysc in gcljjkc Ijju met de traumat. paralyse te plaatsen.

I^lmlvc dc bovcngcnocnulc stoornissen in don nervus
^Innris, maar waarvan Erij de pathologische anatomie
"iet bad kunnen zien, wegens do ingetreden genezing,
hem in dicnzolfdon t jjd een peripher, facialis-pnralysc
Voorgekomen, veroorzaakt door con ontsteking in «lo om-
geving van deze zenuw, (n.1. caries van hot rotsbeen on
mastoidous) waarbjj do patient na «> woken stierf.
Gedurende hot loven had Er» patient nlloon mot «lo fanul.
«troonion onderzocht on toon 3 dagen voor den dood
K^iconstnü\'ord, dal do indircctc on ilirocte oloctro-musc.
•^»itr. genoegzaam vordwonon wos. Do zonuwvozclcn waren
J^J^enmonl (hot merg tot klouipon inccngcloopen, danrbjj
Arch, frtr klin. Mrd. 1868. IW. IV.

vele vetkorrels); de ascilinder vond hij normaal; in de
spieren aanmerkelijke vermeerdering van het bindweefsel,
evenals van de kernen van het sarcolema

Bij de experimenten op konijnen, (de kikvorsch werd
niet geschikt bevonden, omdat de farado-mnscnl. contr.
niet verdween, en de verhoogde reactie der spieren op
den constanten stroom niet te voorschijn kwam) werd
een ligatuur om de motorische zenuw gelegd, of deze
door een schuifpincet gekneusd, of doorgesneden, of een
stuk geëxcideerd ; de huid gehecht.

In alle gevallen kwamen verlammingen tot stand met
de eigenaardige reacties. De duur tot het herstel was
natuurlijk verschillend. In verschillende stadia werden
zenuw en spier uitgesneden en onderzocht.

Reeds den 2\'\'®° dag vonden zjj \') de indir. farado- en
galvano-contr. geheel verdwenen; de dir. farado-contr.
verminderd on de dir. galvano-contr. verhoogd; de beido
laatste nemen nu spoedig af. Na M dagen is de^dir.
farado-contr. nul, de dir. galvano-contr. zeer vermeerderd,
en do contractie door den const. stroom opgewekt ver-
anderd van qualitcit; zjj vertoont een langgerekt verloop;
daarbjj reageert de spier krachtig op mcchanischo prikkels.

2) lickrnd i» hct. dat de «Irijd onder dc phyiiologcn nog niet beslikt i».
of do »pier ïeir prikkelbaar ia, of dat *ij «lecbl» tot contractie wordt
gcbragt door prikkeling der »picKcnnwcn. CLAunK-llKKNARn wa» do rcr»t-
genoemdc mcening toegedaan, doordat hij aantoonde, dat bij curarcvcrgiftip\'®?
dc «pieren prikkelbaar blijven, terwijl do molor. zenuwen verlamd xg"-
WuNDT nam waar, dat zulke »pieren zich toniich op den conitanlm »trooni
contraheerden, cn wel zoo lang nl» dc keten gcilotcn bleef. Kick verlamd"

Soms na 3 weken, meestal later, enkele keeren in het
geheel niet, treedt de motiliteit op, eu spoedig daarop
de indir. farado- en galvano-contr., de directe galvano-
contr. neemt af, en korten tijd later verschijnt de dir.
farado-contr. Men ziet dat de verschillende contracties
door den inductie en gal van. stroom geleverd volmaakt
op dezelfde wijze optreden, als bij de rheum. facialis-
paralyse.

Het anatomisch onderzoek leerde Erb, dat bij kneu-
^higen, de ascilinder blijft bestaan, het merg degenereert
het neurilema in hyperplasie overgaat; dat de spier-
fihrillen atrophiëeren, soms tot de helft harer grootte,
dat er kernvermeerdering vati het sarcolema, en hyper-
plasie van het interstitieele bindweefsel rjjkelijk te vinden
Maar niet alleen bij kneuzingen vond hij dit, want
als iiij Je zenuw doorgesneden of een stuk er van
^^eg genomen had verkreeg hjj dezelfde anatomie Daar
hjj deze verschillende beleedigiugeu der zenuw, de
facties op do stroomeu zoo zeor gclykmatig optreden,
vohnaakt op dezelfde wijze als bjj souuuigo traumat.
paralysen en rhoum. facialis-paraly.son, b\\j don mensch,
\'^oo gelooft hü dat, waiuieer déze reacties gevonden worden,

dft «pier gclcgrn ücnuw door liwr in anclcctrolonu« tr brengen en n»m
^«««•Ide rcaetie op dm g»lv«ni»ehen «Iroom wa«r. Ook Huidkr nam de
**if«»«ndigc prikkelbaarheid van do spier aan omdat lij prikkelbaar bleef,
de ïcnuw eenigen tijd doorgesneden en gedegenereerd wa». WujinT *)
hiertegen aan, dat de laatste lennweinden in dc spier, niettegenstaande
^\'\'K\'fliging en degeneratie nog intact gebleven knnnen «ijn.

dezelfde anatomische stoornissen, als hij bij zijne proeven
op dieren aangetoond heeft, ook bij den meusch aanwezig
zijn. Hij stelt daarom voor om in alle gevallen waar
men ziet dat een spier niet op den farad, stroom reageert,
maar krachtig en op eene abnormale wijze op den con-
stanten stroom, kortheidshalve van »Entartungsreaction" te
spreken.

Neemt men uu met Erb aan, dat eene eeuigzius hevige
rheumatische facialis-paralyse met zulke uitgebreide ana-
tomische stoornissen in zenuw en spier gepaard gaat,
dan is het wel zeer de vraag, of het niet veel beter is
alle prikkelende momenten (wat toch de electriciteit zeker
is) weg te laten. Alleen iü dat tijdperk, waarop de ge-
leiding van den wil door de zenuw mogelijk, maar, xoo-
als in vele gevallen van paralyse, eene aansporing bchoefl;t

stroom veel heil verwachten. Hiervoor zou do tjjd dan
aangebroken zjjn, als de indir. elcctro-musc. coutractili-
teit (yi de dir farado-mu.sc. contr. nog afwezig en do
directe galvnno-nmsc. contr. cu mechan. contr. aan bet
dalen waren, na eeno aanmerkelijke hoogte gcpass®®\'^
te hebben.

Men stelt zich voor, dnt bjj rheum. facialis-paralyse»
een exsudaat in het forameu stylo-mastoïdoum of in den
cannlis fnllopiae de zenuw drukt.

Nu is het duidelijk, dat <lo grootte van dit oxflud«"*
oen sterken .invloed op de vorHch|ju8elcn cn op «Ion duW
vun do ziekte uitoefenen zal, die soms zoo ongunstig if»»
de jiarnlyse niet moer herstelt. Theoretisch is hot nu zeer «\'d

denkbaar, dat de therapie op dit exsudaat werken kan.
Daarom geloof ik, dat, bij het ontstaan vnn deze verlam-
(Ie beste therapie is, terstond een afleidende he-
iwandeling in het werk te stellen. Ik meen hiertoe ook
^ mogen rekenen, het reinigen van den nitwendigen ge-
hoorgang door injecties, wat door velen met een gunstig
Resultaat is bekroond geworden. In de tweede week stelt
dan de reactie op den inductiestroom in staat, de
Pi\'ognose te maken. Vindt men deze reactie dan vermin-
^^fd, en neemt zij nu dagelijks af, tot dat zich de ver-
hoog(j(» directe gnlvnnischo contrnct. voordoet, dnn kan
met zekerheid een lang verloop voorspellen, en geen
\'Qiddel is dnn in stjuit de processen vnn degenerntie en
^egenerntic te bespoedigen. Mnnr begint dnnrnn de ver-
^oogde dir. galvnno-contr. nf tc nemen, dan is een ex-
Pcetatieve houding in\'et mcer geoorloofd, en ga men do
?cheele ntrophie zooveel mogelyk to keer. Of hiervoor
^^ galvnnische boven den inductie.stroom voordcelen bezit,
de prnktijk moeten uitnuikeu. — \'

vjjf pationteu met rndinlis-pnrnlyse (13. 31 . 12*.
• herstelden in weinige zittingen. (Omta\'ut de
\'^\'»ologio zie png. 62.) De klngt«n l>epnnlden zich tot mng-
^^öoslieid der hnnd, met gevoel vnn zwnnrto. De groot-
"»oeyeiykheid bestond in hot strekken der hnnd,
enkelen keer wns <lc supinntie ook iwlenunerd;
\'\'^\'-\'\'-\'stjd u\'nren dc flexoriMi ovcnecuH pnrefi.sch. Do olec-
^muHc. contractiliteit on .senHibiliteit der huid en spio-
Wnreu ongoschonden gebleven.

den inductie als vau den galvaniscken stroom, meestal
van beiden op dezelfde zitting, ter waarneming van de door
vele scbrgvers vermelde verhoogde reactie op den laatsten
stroom. Deze nam ik niet waar; waarschijnlijk had er
geene degeneratie in de zenuw of de spieren plaats. —\'
Langer onder behandeling bleef het laatste geval (41)
van verlamming, door drukking op de zenuw ver-
oorzaakt.

Elf weken na eene luxatie van den linker arm in bet
schoudergeAvricht, met contusie van den elleboog, kwmü
een 04 jarige landbouwer uit Schermerhorn den
Dec. 1874 te Amsterdam hulp zoeken, wegens dc ver-
lamming van bovengenoemde extremiteit« Hij
daarenboven over een tintelend gevoel in de vingers, dut
zich langs de ulnairzijdo van den elleboog tot do vingef\'
toppen uitstrekte.
Actieve bewegingen. De beweging van

blad was normaal. Dc arm kon niet opgeligt worden.
ligte buiging cn pronatic van don voorarm on flexie viui
dc vingors waren mogcljjk; dc antagonisten dczor hc
wegingen niet uitvoerbaar.

Passieve bewegingen. Dezo waron allo mogolü^i
iHjporkt; word oonigo kracht aangewend om ze
nommlo uit^jcbroidhcid t<! geven, dan verwekte dit pil"\'
Farado- cn galvano-contr. Door zeer storko strooH^<-\'"
kroeg mon zwakke contmcties vaii het voorsto dool
don m. doltbïdcuM, m. sup. longus, m. pron. terns on
dig. conun. prof. zoowel bjj dir. als indir spiorprikkoli"K
Do sensibiliteit was links dezelfde hIh a»gts; drukkn\'b

van den m. triceps pijnlijk, van de huid boven die spier
»»iet; drukking op de vingertoppen zeer pijnlijk.

De houding van de extremiteit was ligte flexie van den
voorarm en vingers, met de volairvlakte der hand naar
achteren. ■ , ,

De extrem. was koud; van den elleboog naar de vin-
gers toenemende gezwollen eu cyanotisch.

De geluxeerde arm was 8 uren na het ontstaan gerepo-
»»eerd; ée\'ne week daarna de paralyse bemerkt en toen rondom
het elleboogsgewricht eeu uitgebreide kleursveranderiug
Waargenomen (bloedextravasaat). Bij het uitstappen van
rijtuig, was patiënt met den bovenarm tegen een
^uur aangevallen, en had hij daardoor de ontwrichting ge-
^•"egen. Hieruit laat zich de hevige pijn in den musc.
^»ieeps bij drukking verklaren.

De diagnose was drukking op de armzenuwen in de
okselholte; de plexus brachialis was ongedeerd gebleven,
zich uit dc verhouding dor borst- en rugspieren ge-
•^akkelyk laat aantoonon. Als oorzaak werd do kop van
humerus beschouwd.

De therapie bestotul in het oni don andoren dag aan-
renden van den galvan. on inductiestrooui. Na 8 dagen
^^•^«-\'g do man eon hüschtoestol, met eeu gewicht van l
In het eerst kon h\\j do vingers niet om den beu-
houden, en had h\\j hiertoe do hulp der andere hand
»»oodig. 13e motiliUiit ging spoedig vooruit en veel snel-
dau do electro-musc. contr. Do cyanose «Ier huid is
(\'ïnnuarii 1875) slechtfl tot de hand beperkt, oven als

Eigenaardig is het verschijnsel, dat patiënt zijn ver-
lamden arm nooit onder • de dekens wil houden, omdat
hij dan geplaagd wordt door een gevoel vau hevige hitte
iu die extremiteit

Ik had gehoopt, bij dezen patiënt eene, volkomen be-
vestiging, wat de reacties op de stroomen betreft, vau
dc proeven op dieren genomen te vinden. Vau verhoogde dif\'
galvano-contr. was echter niets aan te toonen, hoewel toch
het verschil in reactie op beide stroomen zeer duidelijk was.

Om dit te demonstreereu, neem ik deu m. ext. digit-
Door den wil, kan patiënt dezo spier niet zamentrekken;
de sterkste inductiestroomen brengen evenmin contractie
te weeg Bij prikkeling echter met den const. stroom»
,zie ik het volgende. Een rheophoor wordt op den r^ë
geplaatst; de andere midden op de buitenzjjde van den
voorarm. Bjj sluiting des strooms, trekt dc spier
zamen, men ziet cen geringe opligting der hand cn vinger«
en cen inzakking der huid boven den spierbuik, zooals me»
gcwoonijjk ziet als eene partiecle contractie eener spier tot

stand komt (b.v. bij directe prikkeling door dcn inductie-
stroom vnn m. deltoïdeus, glutncus magnus). Deze conlrnct>e
blyft niet geheel zoo lang als dc keten gesloten blijft- Dn»"\'\'*
iH de «pier zeer prikkelbaar voor mechan beloedigb\'g*-\'"\'
Was hier volkomen overeenstemming met de rheu«»-
fncinlis-parnlysen cn de proeven op dieren, dnn moest de
dir. gnlvnno-conlr. verhoogd zijn. De rcnctic oj> de»
oonst. stroom is d<!n Inatsteu tjjd st^ïrkcr gcworde»;
laat zich echter gemakkelijk verklaren uit het oe<lce">»
i^crst sedert kort geweken is.

Nog geen der spiereu, die bij de komst van pat: op de poli-
l^liniek niet op den inductiestroom reageerden is hierin iets
vooruitgegaan. De m. biceps en m. brachialis internus,
zich reeds vrij krachtig door den wil zamentrekken, ver-
toonen nog geen spoor van reactie op den inductiestroom.

De zenuwen, die beleedigd zijn, zyn derhalve de n.
öiusculo-cutaneus eu de n. uluaris, geheel en al; de
axillaris gedeeltelijk daar het voorste deel van den
"ïiusc. deltoïdeus zich goed zamentrekt en de u. radia-
n\'s grootendeels; alleen de takken voor den musc. supi-
nator longus zijn gespaard.

Op de plaatsen waar geen oedeem meer is, ziet men
^er duidelyk den verminderden omvang van den arm;
baarbij voelt men eene groote slapheid der spieren. Op
strekzijdc van den voorarm, vertoont de huid eenen
* \'^fachtigcn haargroei, die toeneemt tot aan het tweede
kootje der vingers; op den rug van dc bami, boven het
en ö«\'« meUicarpaalbecn, bereiken dc haren ccnc lengte
2 centimctcr. Ook dc nagel« van allo vingers zyn
\'\'huomuuil geworden; zy zyn vcol sterker gekromd, on
Vertoonen ocnc monigto longitudinale groeven (fondilló,
C\'UucoT) Op do plaats, waar do baron niet zoo sterk
o»twikkeI,l zyn, voelt mon dat do huid vcol gladder is.
(Glossy Skin.)

1\'ationt klaagt ilaarbü nog over oon drukkond gevoel
foiitloin hot polsgewricht (als of or oon band zit) on ovor ocnc
^\'»agondc pijn langs do ulnairzydc van don arm on do vingors.
ï^ozolfde bohandoling wordt nog voortgezet.

De 7 lijderessen .aan hysterische verlammingeii (8*.6*.8*.
9*.16*,18*.28*) werden met den inductiestroom behan-
deld. De therapie Avas gelukkig, toch recidiveerden de
paralysen dikwijls, of kwamen de patienten met paraly-
sen op een ander gebied terug.

Het hardnekkigste waren de herniae ventrales, veroor-
zaakt door parese der buikspieren; de drie patienten, die
deze vertoonden, waren niet tevreden voordat zij voort-
durend een buikgordel droegen.

Van het gebied dor toxische neurosen kwam één i)atic»t
(3.5) onder behandeling. Iljj had nn 3 nmnnden wcrk-
ziuun geweest te zyn in cen loodwitfnbriek, jinrnlyso
beide nrmen gekregen Vnn het begin vnn September
verschijnt hjj nu nog steeds op do polikliniek en nu p«^
(Jnnunrij 1875) begint hij do vingers en hand der linkof
extremiteit ecn weinig to kunnen opligten.

Do wnnrrienung van Eiu.knijuuo, omtrent de renctic
op den constanton Htr(m)m. vond ik bij hum gedeoltdijl\'
bevestigd.

Bekend is het, dat deze paralysen volkomen het beeld
Van peripherische vertoonen. De reactie op den inductie-
stroom is. kort na het ontstaan der totaal verlamde
spieren, geheel verdwenen. Zeer duidelijk ziet men
dit bij dezen patiënt; men krijgt, zoowel links als regts,
bij plaatsing der polen op de extenso ren digit. niet anders
dan contracties der flexoren.

De constante stroom geeft de volgende reactie: een
»"heophoor in den vorm van een breede plaat op de exten-
soren geplaatst, de andere op een indifferent punt, geeft
bij sluiting van den stroom een vrjj sterke contractie, die
eenigen tyd aanhoudt en dan afneemt; bij opening ziet
men niets gebeuren. Kegts is de contractie zwakker dan
hnks; dit komt dus overeen met de motiliteit. De
sterkste contracties krjjgt men door labiele prikkeling
\'net een |)ool. Kn welke pool men op de spier plaatst
\'»»«»kt geen verschil in de verschijnselen.

Ik herinner hier alleen aan de verhouding Van de aange-
dane spieren, ten opzigte van de electriciteit. Ducheknb
gaf reeds voor eenige jaren op: de electro-musc. contr.
is normaal, dat is te zeggen in evenredigheid van het
bestaande aantal normale spierfibrillen. Men ziet dikwijls
bij een zekeren graad van degeneratie, een gedeelte van
eene spier zich contraheeren, terwijl een ander gedeelte
dit niet meer doet, een verschijnsel\' dat hoogst zelden
waargenomen wordt bij andere verlammingen bijv. door
loodintoxicatie, traumata op de zenuwen, etc.

Door de behandeling met den inductiestroom (prikke-
ling der zieke spieren) bragt ik het zoover, dat de ziekte
stationair bleef.

Ondfir de weinige ziekten der kinderen, niet verlnm-
\'«ing gepaard, die oen afgesloten geheel vonnon, bekleedt
zoogen. essontieole verlamming eeue eerste plaata.
Algemeen wordt erkend, dat van de thernpie niet voel heil
venvachten is, en dos to minder, naar mato do ziekte
langer geduurd hooft. In hot 8l4\\dium, waarop dc kleine
patienten op do polikliniek kwamon, was reeds atroidiic
verkorting dor extremiteit aan te toonoii. Do elcc-
Wciteit bragt hierin geen verbetering. Do orthopaodie
viüdt hier ecu uitgebreid veld tor boarboiding. —

Kvou ondankbaar was dc thorapio by oen tweede ziekte,
gckarakteriscord door do volgende eigonsclmppcn. Do
«anamnese geeft geen antwoord dan »hot kindje is wat
achterlijk". Reeds op 2 of 3 jarigen leeftijd, zjjii do on-
\'IcrnUj extremitciton nog te zwak om haar dienst te doon;
vindt do IwlomakMi gewoonlijk good govood, boido
lang, geen verkleuring van dc huid. Do olcctro-
conir. is norimud; do Ronsibiliteit (voor zoovor »

waar te nemen) goed. Merkt men op dezen leeftijd
niet altijd, dat de hersenfuncties minder dan normaal zijn,
gemakkelijker gelukt dit, als de kinderen wat ouder worden.
Niet altijd is de schedel vergroot. De ouders hadden
reeds bij de meest verschillende medici raad gezocht, eu
wenschten van de electriciteit een spoedig herstel; was
dit na een paar maanden niet duidelijk te merken, zooals
gewoonlijk, dan bleven zij weg. —

Van de kinderen, die goed geloopen hadden, \'maar
plotseling, of in een langer tijdsverloop, het vermogen
hiertoe verloren hadden, werd één door een anthelmiu-
thicum in eene week hersteld. De kleine patiënt ver-
toonde, behalve het nasleepen van het regter been, een
zeer onrustigen slaap, en plukken in den neus.

De tweede vertoonde het beeld van hcmiplegia sinistra.
Een gezond en krachtig meisje van 4 jaren wordt op
een ochtend wakker met een uitgebreide verlamming ter-
wijl verder de gezondheidstoestand goed is. Den vorigen
avond was zij volmaakt wel naar bed gegaan. Do psyd^®
is niet gestoord. Älen ziet: do venschijnsolen zijn vol-
maakt dezelfde als van do es.seuticclc verlamming der
kinderen. Toch kan ik niet aannemen dat j)atieutü im»
do laatste ziekte geleden hoeft, cn wol 1® omdat alle 81»*\'\'\'
ren thans (ruim één jaar na hot ontstaan) goed roagoercni
2° omdat de mondhoek aan de verlamde zyde lager sbuit
(dit is ontstaan tc gcljjk mot do verlamming); 3° omdat
beide l>ovcn8te oxtromitoiten oven lang zjjn; ook de on-
derste zijn gelijk; 4® om hot gunstig effect, dat dc therapie

tieele verlamming der kinderen, de reactie van de spieren,
zeer spoedig na het ontstaan der ziekte, verdwenen is.
Als na 3 maanden de spieren nog niet hersteld zijn, dan
komt dit later ook niet meer tot stand.

Ik heh geen feit kunnen vinden, om met zekerheid
uit te maken, welk ziekteproces in cerebro gezeteld is. —
Ten slotte volgt hier nog de ziektegeschiedenis van een
volwassen persoon van 25 jaren, waarvan iedereen de
volmaakte overeenkomst met de essentieele verlamming
der kinderen zal moeten erkennen.

Patiënt gaat op eeu ochtend aan het werk; tegen den
middag voelt hij zich niet geheel wel, en gaat eene
Wandeling doen, iu de gedachte hierdoor beter tc zullen
Worden. Hy wordt echter te leur gesteld, zeer vermoeid,
neemt een gevoel van tintelen in do beide boenen
Waar. Hy hervat zyn werk eu logt dos avonds, ofschoon
\'angzaam don weg uaar huis af. To huis gekomen, ge-
bruikt hy nog wat, maar zonder lust, gaat naar bed,
brengt een onrustigcu nacht door, met gevoel van bran-
dende hitte. Don volgendon ochtend staat hy op) nuuir
keert spoedig in zyn bed terug. De meilicus constateert
koorts, en nog dienzelfden dag rotontio urinao, goheole
paralyse van alle willekeurige bewegingen, ja zelfs eene
\'•Oo mooyelyko expectoratio dat mon do rhonchi op af-
stand hoort, terwyl elke poging, tot verwydoring van hut
®®eretum luingowend, mislukt (paralysis »lor buikspieren.)
^iisibiliteit normaal. Geen pyn, tintelen of gevoel
doofheid.

was tot 39.7" C. geklommen. Terstond na het wijken der
koorts keert de eetlust terug; patient moet geholpen wor-
den in het brengen van het voedsel tot den mond. Het
kauwen gaat goed. De blaasstoornis wijkt eenige dagen later.

Na 4 weken rust, werd de constante stroom langs den
rug, en locale faradisatie op de verlamde spieren aange-
wend. Tot mijn leedwezen kan ik de toen waargenomen
reactie niet opgeven; patient zelf zegt contractie op den
inductiestroom van een onderbeen gezien te hebben; hij
meent dat dit het linker was.

De arm-, borst- en rugspieren herkregen langzamerhaud
hare beweging en hare kracht. De beenen bleven zeer ten
achter.

Zes weken na het begin der ziekte, herhaalde zich de koorts
met diarrhoe, waarvan de eerste 14 dagen aanhield. De
expectoratie vertoonde weder dezelfde moejjeljjkheid.
paralyse bleef stationair.

Daarna werd patient voorgeschreven, zooveel mogelijk
bewegingen te maken, en zich in het loopen to oefenen.

Ongeveer cen jaar na het begin der ziekte vertoont
patient den volgenden status praesens:

Zonder steun is stjian onmogelijk. Hooft patient
stoel voor zich, dan wordt het bokken naar achteren ge-
bragt, om zich te steunen door het ligamontum bortm\'
(ileo-femoralo), de knie zooveel mogelijk gestrekt en de
voeten naar buiten gekoerd mot valgushouding. l^\'J
loopen wordt bet bekken opgeligt on eeno slingcrbeweginJÏ
JHct dc geheele extremiteit gemaakt.

Iu het oogvallend is de hevige atrophie van de regter
dij; daarbij heeft de regter knie eene verandering onder-
gaan, die voornamelijk bij buiging duidelijk wordt; de
patella zakt dan tusschen de gewriclitsvlakten van femur
en tibia, die niet zooals gewoonlyk articuleeren, maar
gesubluxeerd zijn; n. 1. de achtervlakte van het os femoris
rust dan op do voorste vlakte der tibia. Bij passieve
strekking (de actieve is niet mogelijk) bedekken de twee
gewrichtsvlakten elkaar.

Is de regter dy sterker geatrophieerd dnn de linker,
juist het omgekeerde ziet men aan het onderbeen; toch
^ de atrophie van beide onderbeenen gering.

De electro-musc. contr. is veel meer afgenomen dnn de
atrophie ons zou doen denken. Misschien zoude zy dui-
delijker zjjn nis de hevige pijnlijkheid niet een grens
stelde voor sterke stroomen.

Heeft patiënt cen klein eind weg» afgelegd (4--5 meters)
dnn reeds is lijj zeer vermoeid.

Wjj zien du.s plotseling eeno totnlo verlnmming vnn nlle
spieren vnn den romp optreden, wnnrvnn do meeste her-
stellen, enkele verbeteren (do onderbeenen cn hot grootst«
deel der dijen), de overige geatrophieerd zijn, en wnnr-
®®hynlyk verlamd zullen blyven (reet. fem. dextri).

Daarbij « do sensibiliteit ongestoord; geono pijnen dio
^lu een rheum. aandoening zouden kunnen doon denken,
•^och contracturen.

De lange duur der koorts, on <lo aandoening van do
hlaas behooren niet tot de symptomen van do ossentieelo
Verlamming der kinderen.

Gewoonlijk toch ziet men bij deze ziekte, dat de kin-
deren volmaakt wel naar bed gaan, en den volgenden
ochtend wakker worden, met de verschijnselen eener uit-
gebreide paralyse, terwijl ook dau aan hunnen gezond-
heidstoestand niets ongewoons is\' op te merken. Zij eten
en spelen voor zooverre het niet verlamde gedeelte des
ligchaams dit toelaat. Alleen Chakcot merkt op, dat
de koorts in enkele gevallen wat langer duren kan.

Wat de aandoening der blaas betreft, zoo wordt ge-
woonlijk opgegeven, dat bij de kinderen geene stoornis
in de afscheiding der urine aanwezig is; maar hoe Hg*
kan het den waarnemers ontgaan zjjn op dit symptoom
bjjzonder hunne aandacht te vestigen, als men

dat de kinderen gewoonlijk van eenen leeftjjd zijn, waar-
op vzij de volle beheersching over hunne afscheidingen
nog niet\' bezitten.

Ik geloof derhalve dat noch de langere duur der koorts
noch het eenige dagen aanwezig zjjn dor rotontio nr»\'
nac belangrijk genoeg zijn, om het bovenvermelde ziekt«-
Ixjold af te scheiden van do essentieele verlanuning «h\'f
kinderen, on wel omdat de overige symptomen volmaakt
overeenkomen.

Ducuknne hoeft eenige soortgelijke waarnemingen go.
daan en deelt zo in zijn handboek ondor het hoofdi^tok
dor >]iaralysies spinales aiguës do ladulto" mede. Hil
kelo van deze gevallen duurde «le koorts eveneens eonig\'
dagen; stoornis in do blaasfiuictio nam hjj niet ^vm"\'\'

A^an de ziekte geeft hij den naam van »Paralysie spina-
le antérieure aiguë de radnlte/\' Pathologische anatomie
heeft hij niet, maar de analogie van het klinische
heeld met de essentieele verlamming der kinderen (pa-
ralysie atrophique de 1\'enfance. Dochenke) waarvan hy
overtuigd is, dat zij door eene ontsteking van de voorste
horens van het ruggemerg veroorzaakt woi-dt is hem
voldoende, om dezelfde anatomie voor dezelfde ziekte bij
volwassenen aan te nemen.

Nadat Dücuenne het eerst op deze ziekte de aandacht
gevestigd had, zijn er meer gevallen waargenomen. In
^874 maakte Anton Frey \') drie waarnemingen, gedaan
\'^P de kliniek vau Prof. Kussm.\\ul, bekend, die zich
geheel aan de beschryving van Ducuknnk aansluiten.
^^KY nmakt de overeenkomst met de symptomen van
essentieele verlamming der kinderen nog volkomener,
<loor een geval te vermelden, waarby na cen aanval
\'an koorts alle spieren volkomen verlamd, nuuir alle na
®en korten tjjd (7 maanden) hersteld waren Do koorts
had hier 7 dagen geduurd on wjw mot typhouso vorschyn-
\'^len gopaard gowcHMt.

l\'^KY süjlt voor om doze ziekte polio-myolitis anterior
•^eutissiiua te noemen, om hiormodo uit te drukken, dat
grijze Hubatantic van do voorste helft vau hot ruggo-

Kknnkdt gaf un dwen vorm v»n dc rwnlircl«\' verlamming der kin-
^ den naam van „(empormirr verlamming " Toch blgfl volgens Volkmann
ahijd eenige »(oomit na; *oo vond hij dat die extrcmilrÜ, waarvan
\'pirrrn den langalcn lijd noodig gehad hadden om tc herttellen, in
\'»«groei een weinig len achtcr bleef.

merg in ontsteking verkeert. Bewijzen kan hij voor het
regt van aanneming dezer zitplaats niet geven, omdat in
al zijne gevallen herstel intrad.

Ook Charcot heeft in zijne lessen over zenuwziekten
eene plaats voor deze ziekte ingeruimd. In een zijner
gevallen duurde de koorts eenige dagen onder typheuse
verschijnselen, cn moest ook de catheter geappliceerd wor-
den, ter bestrijding der retentio urinae. Hij geeft aan
de ziekte den naam van téphro-myélite antérieure aiguë
.parenchymateuse, met welken naam hy hetzelfde alsFnEY
met den zijnen wil uitdnikken.

Wij hebben dus hoogstwaarschijnlijk eene acute mye-
litis voor ons, cn met zekerheid kunnen wij uit de
tot nu bekend gemaakte gevallen aangeven dat de prog-
nose quoad vitam bepaald gunstig is.

De door mij waargenomene patient is nog onder be-
handeling, en gaat zeer langzaam vooruit. De behande-
ling bestaat in het om den anderen dag aanwenden van
den constanten en van den inductiestroom; do nega-
tieve pool aan de extremiteiten, de positieve op den rug.

Q
H

Q
Ä
O

O w

O ^
u

B
O

Intraspinalc haemorrhagieën komen slechts in cen reeds ge-
degenereerd ruggemerg voor.

«icktchccld van dc cxscniipclc vcrlnrnminR der kindoren
ook bij volwassenen voor.

Rcvallcn, waar dc dingnoso van dc progrcjisicvc spicmtro-
twijfelachtig is, kan hel lumwcwg nün van fihrillairc
"P^\'-rtrckkingon geen

cnkcio gevallen van fcbri» inIcrmiUcns pcrniciosa >• dc
^\'i.audr Bitns- voorgcilrldc iraohowd-injcrlic van chininc
t« hevelen.

Wanneer bij operaties van chloroform wordt gebruik gemaakt,
late men eene subcutane morphine-injectie voorafgaan.

In cldoroformuarkose zijn voor den medicus de symptomen,
die de pols geeft, van veel minder belang dan die, welke dc
iidemlialing oplevert.

Jlij dc voetamputatic volgens Piroooff volge men zijn voor-
Rclirift op de rigting der zaagvlaktcn nu

Dc wondbcliandeling volgens Julks üu^rin, met hfit^
tcnvcrband is iheorolisch cn jjnictisch af tc kcurcn. «

Maakt men bij nsphyxic van dcn intluclicutroom gcbrnik,
plaatse men dc droogc rhoophoren op do gevoeligste pli»"^\'"\'
van lict ligchuam.

Dc punctie van ovariiinicystcn mug KlcchtJi volgcni dc n>c
viui LISTRK goKchitrdcn.

Morbus Briglitii is een praedisponecrcnd moment voor eelam-
psie vau zwangeren en barenden.

®ene regelmatige schedclligging in een vernaauwd bekken is
KCcne indicatie tot kccring op de voeten.

l^c benaming wplaccntairgeruisch" dient voor goed opgegeven
daarvoor »uterus- of circulaticgcruisch" in dc plaiits gesteld
^ borden.

tomjicrntuursvcrmccrdcring nn dcn dood hij cholera, tct;»*
is een lijkvcrschynscl.

"Wling van .MAnsiiAi.L-llAi.i. #by ccrcbndö pandyscn is
fcuctic op dc clcctricitcit verhoogd, by spinale afgenomen"

clectrothcrapic ia het vcrkrcnl dc «telling tc volgcn: *Mcn
\'"""Iele ,„ci die iüort van rlcctricitcil, wiuirop dc verlamde

Een goede verkLiring moet nog gegeven wonlen van het feit,
dat bij traumatische paralysen der armzenuwen (le sensibiliteit
gewoonlijk zoo weinig veranderd is.

üe inductiestroom is het eenige geschikte middel om bij
ralysen de sensibiliteit te onderzoeken.

De progressieve atrophie der gezigtszenuw is een voorafgii^nul
of vergezellend verschijnsel vau Uibes dorsalis.

Voor clectro-therapeutisehc doeleinden zijn alleen zulke cof
stantc batterijen tc gebruiken, die een grooten inwendigen
stand bezitten.

-	O el	es
i	S H	5 g	i
M	H
K	pa	o	w
S	OS	H
H	g	■< H	n M
	o	0)	O