^\'Ji\'h^S 1(3

i90Z

J \'yulù IQctl

( \'

Ol.

NOniLlSSIMAE FACULTATIS PIIILOSOIMHAE TIIEOHETICAE
ET LITEHAHUM IIUMANIORUM DECHETO

IX-J ■■ . - ~ M1 Ü àW i i. i ^^ ^ ^

(luod (luanuliu viros sinebnnt in hoe opuslulo conipo-
neiulo • ipsi adlïiit \'

quod ndituni in Museum Britnnnicum t>il)i patofocit
soinponiuo mira so benovolentia prosecutus est

Praeterea vohis omnihm^ Viri CUmssimi^ qui per
curriculum academicum pracceptores mei fuistis^ pro
institutione^ qua frui mihi contigit^ maximas gratias
et ago et Jiabco.

Nee non vos,, Viri nobilissiini^ doctissimi., ornatissimi^
bibliotliecarum Londinii^ Lugduni Batavoruiu^ Trajecti
ad Rlicnum^ Lcovardiae praefecti^ libris necemwiis ad
hoe opusculum. conscribcmhnn rommodatia^ Uur missie
maxime vobis me deviiixistis.

Multa tibi quoque debeo^ vir doclissime mihique ami-
cisaime Bcuticm^ quod nvque tempori neque labori peper-
cisti nt mecum plagula-s mox prelum subiluraspcrlegcres
ei rccenseres.

Denique grab animo^ Vir doclissime L. J. Morell^
iua.s de ark Graecorum lectiom\'s recordor.

Juvenalis codicum, quos novimus, vetustissimorum
Fragmentum Vaticanum (oliin Bobiense) et versus in
in comnieutariis ad Vergiliuni\'a SeiTio allati testes
sunt. Pauci, (lui in Fragniento Vaticano supersunt,
versus iani tot similitudines cum détérioré recensione
(p«") exhibent ut quin totus codex ad cam pertinuerit
dubium esse non possit. De Servii exemplari C. Ho-
sius (Apparatus criticus ad Juvenalem p. 55) diligenti
examine institute hoc iudicium fecit : „Ita(iue illi loci...
gravissimo documento sunt codicem, (luemadhibuerit
Servius, pertinuisse ad illam recensionem, cuius exem-
plar faustii fortuna in Pithoeaiio nobis servatum est."

Quodsi consideramus utrunKiue codicem quarto
saeculo exeunte adfuisse, unicuique persuasum erit
codem etiam tempore duas Juvenalis codicum recen-
siones exstitisse. \')

\') H. Booriua «Spicilogiuin Juvoimllanum" p. 41: «Kocloin
foro toniporo, dico siioculo quiirto oxounto, miixlinain o:iinquo
probrttisainmin voloruin scholioruin parlom compositnm osso
iiilor oinnoH convonit ncquo nliu iiotato iiiin roconaionom quaiii
Nlcaoaimin vociuU vulgatain fulaao ciun grainniaticonun testi-
monia turn anii(iiiisaima fraginoiita Bobionaia piano ad cam
roconaionom portinontia donionstrant".

C. llosiua. Appnr. Crit. p. 54: .Qnodai quaorinina.cul tompori
hunc Nicaoiun adscribamua fnignionta Vatiwina, qiiao aporto
recenbioni illinH cum longo phirimi« omnium Juvonalia codicum
adnumoranda sunt, ostondunt non tiltra saoculum quartum
nobia progrodiondum oaao.

Ad quod factum cum porro referimus subscri-
ptionem, quae in duobus deterioris recensionis codicibus
servata est: ^^legi ego niceus rome apud servuim magi-
strum et emendavi" quid obstat quin haec verba ita
explicemus ut Nicaeus Servii discipulus codicem, qualis
fuit is, cuius Fragmentum Vaticanum testis est, legerit
eiusque, quem in commentariis scribendis magister
Servius adhibuit, auxilio emendaverit ?

Ergo statuemus Nicaeo textum codicis, quem Servius
possidebat, ad alterum emendandum usui fuisse. At
idem Mcaeus, sicut E. Lommatzscliius (Quaestiones
Juvenalianae) necessarie demonstravit etiam novam
scholiorum recensionem composuit. Quidni etiam scho-
lia Servii codicis, si quidem praesto erant, ad hanc
recensionem componendam- in usum vocaverit?

Jam fingamus Servii exemplar scholiis, (lualia P ma-
nus prima nobis tradidit, instructum fuisse. Quae coniec-
tura ne cui audacior esse videatur, eam scholiorum eorum,
quae virorum doctorum consensu quarto saeculo exeunti
attribuuntur, aetate non improbari ; analogia quae sem-
per cum recensione textus meliore meliora etiam scholia
coniuncta occurrisse docet, uel commendari sciat.

\') C. Hosius 1.1. p. 54: Jn Laurentiano, quem sipno R notavi,
initio saturao VI invenitur haec inscriptio: INCIPIT LIBER II.
L. F. VRSEMO POSTVMO LEGI EGO NICEUS APUO M.
SERBIUM ROME ET EMENDAVI. Eadem fore verba leguntur
in L initio saturae VII in margine manu scholiorum exarata:
Legi ego niceus rome apud servium magistrum ot emendavi."

E. Lommatzschius „Quaestiones Juvenalianae p. 390." „Nicjieus
igitur fortasse a magistro Servio iussus-illo onim tempore
Juvenalis multum lectitabatur - ot adiutus Juvonalem recen-
suit et adnotavit."

») E, Matthias Dissertationes Philologicae Halenses II p. 263:
„Quoniam igitur videmus nihil, quod post annum 853 factum
sit, commemorari, forsitan Cramero ot Jahnioassentiamuriudi-
cantibus, originem scholiorum ad saeculi quarti finem reforendam
esse, praesertim cum, quidegenero dicendi.quoususestscholiasta

Quodsi deinde ea scholia Nicaeum in suani rem con-
vertisse probare poterimus quis dubitabit quin idem
ipse mixtae illius Nicaeanae-Pithoeanae (Servianae)
recensionis, cuius omnes deterioris generis codices
vestigia servarunt, auctor esse existimandus sit?

Age vero luculentum huius rei argumentum sugge-
rit scholion ad Sat. XVI. Lin ilia recensione traditum,
cuius non tantum sententia verum ex parte etiam
verba cum hoc melioris recensionis scholio, quod
nimirum in Servii codice scriptum fuisse putandum
est, „Isla a ^ilerisquc exploditur et cUcitnr non esse Ju-
renalis\'\' mimm quantum congruunt. Ac ne incertus
haereas, utrum Servii an alterius exemplaris tactu
illius deterioris recensionis scholii verba ita aNicaeo
conscripta sint, ipsum Servii nomen adest, quod om-
nem dubitationem tollat. Scholion autem hoc est :
,,Quidam dixerunt haue satiram. non esse Juvenalis sed

nccurfttius disseruerit, — id quod nunc longum est rorscrutari
— idem de iihi re iudicaturum ease existlmo."

■\\V. Schultzius in Horma XXIV p. 481 : „Scholiornm autem
ut nunc se liabentfarraginem si reconsemus.subesse hic intelle-
gitur unius cuiusdam non nimis docti liominis in saturas Juve-
nalis conimontarium perpetuum Suetonianorum aliorumque
librorum auxilio oxeunte saeculo quarto conscriptuni etc."

Chr. Stephanus. -De Pithoeanis in luvenalem Sclioliis" p. 1 :
„Sed tamen maximae partis horum in luvenalem commentorum
quasi fontes sunt vol fundamenta duo commentarii,alter antiquus
ot satis bonus, a doctissimo (luodam homine saoculo quarto p.
C. n. exeunte compositns, alter etc."

R. Beerius 11. p. 41—neo non p. 42: „Etenim scholia bona
semper cum meliore recensione versuum coniuncta fuisse iam
docuitlïermann (Schediasma descholiorum in luvenalem genero
détérioré ind. schol. aest. Gott 1849 p. 7), accessorunt huius
iudicii gravissima adiumenta, imprimis schedao Arovienses
nuper repertae." — Idem alibi: „— scholia, quae semper cum
oxeinplaribus bonao recensionis coniuncta fuisse et universae
memoriae condicio testatur et llbri servati."

apposüimi ab] aliqiio. Secl servins versiim illius ad exem-
plum addiicens ostendit esse Juvenalis ubi dicit etc."
Quaerimus nura insignis horum scholiorum consensus,
in quorum altero Servius nominatur, fortuitus esse
possit ? Sin minus, id quod nobis quidem videtur, con-
cludendum erit Nicaeum adhibitis lectionibus et scholiis
Servii melioris resensionis codicis, deterioris recensionis
luvenalem recognosse et adnotasse. In de igitur mixtailla
Nicaeana-Serviana (Pithoeana) resensio, quam ubique
in deterioribus codicibus reperiri modo diximus, orta est.

Quoniam ea, quae hucusque disputata sunt ab omnium
qui de hac re scripserunt virorum doctorum sententiis
plane abhorrent non alienum erit de iis paulo fusius
agere. Optime igitur initium faciemus ab iis verbis, qui-
bus qui post 0. lahnium primi eandem rem tractandam
sibi sumpserunt R. Beerius et C. Hosius a Fr. Büchelero
redarguuntur. Leguntur in editionis Lud. Friedlinderi
praefatione in pag. 115 ita: „Da nun alle Vulgata-
Handschriften gleich unvollständig sind wie P oder
noch verkürzter so drängt sich zunilchst die Vermu-
thung auf dasz alle jene (<») aus P geflossen seien
(Haec est Beerii et Hosii sententia, quam invenies
apud Hosium 1.1. p. .öi). Aber diese Vermuthung be-
währt sich nicht: abgesehen davon dasz an Alter .»
dem P_so nahe kommen dasz massenhafteste Verviel-
föltigung und weiteste Verbreitung dieses einen Textes
binnen kürzester Zeit angenommen werden müszte:
es giebt eine Reihe von Lesarten, welche in ab-
weichend von P allgemein auftreten, deren Entstehung
aus P unglaublich ist. Ein Beispiel: 9. IOC) Ptaceant
omnes metrisch ohne Tadel sachlich am leichtesten
verständlich nach den V 103 voraufgegangenen servi
ut taceant, wenn indessen ein Gelehrter des 10 Jahr-
hunderts eben dieser Wiederholung wegen eine Aen-

•derung beliebt hätte, wie hätte der verfallen sollen
auf das unverständliche clament omnes, das allgemein
in f" erscheint (etiam in codice Londiniensi) auch
von p als Variante an den Rand geschrieben und
durch Interlinearglosse nach Möglichkeit erklärt ist?
Es handelt sich hier ohne Zweifel um Discrepanzen,
die nicht erst aus P sondern aus anderer Quelle her-
geleitet werden iniissen. Zu gleichem Ergebnisz führen
die mancherlei in P unvollständigen in >•> aber voll-
ständig überlieferten und nach einer solchen Hand-
schrift auch von p ausgefüllten Versen um zu schwei-
gen von der sicherlich aus dem Alterthum über-
kommenen biographischen Skizze, welche in <" tradirt
ist, an P aber von jüngerer Hand auf besonderem
Blatt hinter dem letzten Quaternio nachträglich ange-
hängt. Also stammen nicht aus P sondern aus
einem oder gar mehreren andern Exemplaren die wir
gleichfalls ins 5) Jahrhundert datiren und nach
Gestaltung und Gewährschaft der griechisclien Worte
9.37 auf Heiric von Auxerre zurückführen dürfen
(.Jahn Pers. proleg. p. 127), (In hac re virum clarissi-
nmm errare unicuique patel)it qui „Symbola ad poetas
Latinos" ab Hosio in Museo Rhenano 1891 p. 287
édita legerit. Apparet enim codicem Vaticanum Urbi-
natem saec. XI. verba graeca .sie praebere: ,i)\'7V>r
/://\' E\'l\'KAKETM .^.V.J/M l\\lSMjnL Hic non deest pes, (luem
magister Hiericus scire non potuit. \') Neque codex
Londiniensis eius sententiae favet qui eadem verba
hoc modo exhibet: MToi /\' (sie fcre pro rAl\')/:(l>j:AAKKn:
AXAi\'A KlSAlAo:: — /\'.!/\'corriipto aut correpto in /\', iiuam

\') Confer scholion quod ad hune locum IX 37 codices Lau-
rentianus Parislnus Vossiamis 18 idem Imbent: „Proverbium
orat de catamitis dictum. Dulces sunt mores i. e. faciles et
flexibiles viri mollis. Unus pes deest versul Graeco, quem ma-
gister Ueiricus scire non poluit."

litteram librarius fortasse pro prima sequentis voca-
buli habuit, idem ne metrum claudicaret .-l inter .1 et
A\' vocabuli — inserens versum sibi restituisse visus
est. Sic ne syllaba quidem nedum pes deest. Hos igitur
codices non ad Heirici exemplar redire in propatulo
est.) durch deren Benutzung p im Stande war die
Mängel der grundschrift so zu verbessern dasz überhaupt
der gedanke aufkommen konnte als seien neben P
entbehrlich (nisi aliquot huius generis codices hie illic
rectum servassent quod et in P et in p corruptum
aut omnino non traditum est sicut e. g. cod. Lond.
XVI. 56 fovor pro labor (P"\') a Rupertio iam ex
coniectura restitutum). Jenes archetyp von aber
musz gerade so defect gewesen sein wie P, hat sicher
nichts über 16.60 hinaus enthalten etc." Haec ad
demonstrandum quatenus Beerius et Hosius erraverint
sufficiant. Quae deinde sequuntur ipsius viri cl. sen-
tentiam de Nicaei exemplari quasi omnium codicum
fundamento spectantia omnia exscribere longuni nqque
opus est. Exstant enim eadem multo breviora in prae-
fatione editionis A. Persii Flacci, D. Junii Juvenalis,
Sulpiciae saturarum ab eodem a® 1893 curatae, ubi
haec scripta leguntur: „Juvenalem tenemus aNicaeo
recensitum, cuius subscriptie primo libro subsignata
in archetypo in P periit una cum commentariis anti-
(luis scriptis in exordio libri secundi, locupletissimus
erat grossarum ac scholiorum copiis codex, ex quibus
S. et Probus Vallae et quem recentissimi vocant
Cornutus manarunt omnes exarescente paulatim veteris
ubertatis sup^rurguente barbaricae garrulitatisllumine.
ex illo P transscriptus est optime, ex eodem alterum
non carminum sed vitiorum numero auctius exemplar
illud quod p«" secuntur, quod ad emendandum P cum
olim fuit usui —• tum nobis plane necessarium est.\'"
Haec hactenus.

Post ilia, quae supra exposita sunt manifestum est
virum cl. scholiorum bonorum ad libri Hi initium
in P fortuita absentia erroribus implicatum esse. In
quos ideo eo facilius inductus esse^videtur, quod com-
raunem utriusque recensionis originem vel potius
cognationem propinquam recte agnovit. Huiuscogna-
tionis qui post eum Nicaei recensioni „Cornuti nomen
quasi interpretis znz è^oyr\'/V Persii Juvenalisque — sicut
etiam Probus —" falso inditum esse demonstravit,
E. Lommatzschium dico, mentionem non fecisse eo
magis miramur ([uo rectius profecto non in verba
magistri iurans iudicavit scribendo: „Nostros codices
ut eodem \' modo mancos ad unum idemque exemplar
redire nemo negat. Id non fuisse exemplar Nicaei,
demonstrat codex Pithoeanus, nam recensio Pithoeani
praeter Nicaeanam et ante fuit. Sed mea sententia id
exemplar Juvenalis quod ex saeculo II usque ad siiec.
IV, quo Juvenalis revixit, servatum erat, nescioquo
casu mutilatum erat. Quod mihi confirmasse videtur
scholion- ad XVI. I: Ista a pleris(iuo exploditur et
dicitur non esse Juvenalis (cf Cornutus p. 389). Cur
plerique offendebant? Ideo, (luod satura mutila fuit,
nam nescio quid aliud in hac satura offendere possit
ita ut cam non esse Juvenalis dicamus." Quae omnia
ita se habere nemo est, (luiii nunc post nostram ar-
gumentationem concessurus sit. Nihilominus nec
ipsum perspexisse in Nicaei opere Servii codicis partes
fuisse praecipuas tota eins commentatio et oratio
l)robant.

Virorum doctorum sententiis recensitis ad proposi-
tum revertamur. Re vera, nullus deterior codex exstat,
([uin plus niinusvo mixtae illius recensionis imaginem
retinuerit. Quae res quoniam magni momenti ad illos
codices recto aestimandos lieri incipit do nonnullis eorum
paucis agere non supervacaneum erit. Nam (juo plura

in iis melioris recensionis vestigia Servii commentariis
atque bonae antiquitatis reliquiis intermixta legantur
eo propius eos ad genuinum Nicaei exemplar accedere
persuasum habeamus

Inter libros manuscriptos imprimis dignos, qui in
hoc opusculo respiciantur principem locum obtinet is,
quo Valla ad editionem suam curandam usus est.
Huius codicis scientiam maxima ex parte Chr. Stephani
indagationibus debemus, qui in libello, qui est „De Pithoe-
anis in Juvenalem Scholiis" inpag. 71. sententiam suam
brevitercomprehendit his verbis: „in hoc codice Juvena-
lis saturis adscripta erant scholia initio frequentissima,
deinde rarescentia, in versu 198 sat. VIII plane defi-
cientia. Deprompta autem erant primae ut videtur
manus scholia ex antiquo illo commentario saeculi
quarti, e quo Pithoeana scholia excerpta sunt ab alio
homine; (juo factum est ut et e Probianis quacdam in
Pithoeanis et e Pithoeanis nonnulla apud Vallae Pro-
bum desiderentur. Postea vero fortasse alia manu
additae supervenere glossae atfiue scholia deterioris
notae deprompta e Cornuti commentario haud pauca."
Apparet virum doctum non nisi dubitanter iudicare
ausum esse. Qua in re multo cautius egit quam qui

\') Hic monondum oat noque nos nequo alios, ut videtur, us-
quam in Pithoeanis scholiis Servii commentaries invenlsse.
Nemo dumtaxat eoruni mentionem fecit. In Nicaei recensione
satis fréquentes sunt; nec mirum, quippe qui inter scholia 62c
Servii codice deprompta a discipulo diaaceuastao munere fungente
sedulo recepti sint.

post eum scholia détériora posteriore manu adiecta
esse pro certo afflrmaverunt. Nihil enim minus pro-
batur. Quod ut enucleemus praeter codices de quibus
ipse. Chr, Stephanus iam rettulit — Gudianum biblioth.
Guelferbytanae no. 156 f (de quo vide Leipz. Littera-
turz. a. 1830 p. 2192 ; Schol, ad I. 33) et cod. Palatinum
Vaticanum no. 1901 fol. saec. X nec non codices
Vossianos 18 et 64, quibus insuper addi potest codex
Oenipontanus de quo Dr. Anton Zingerle (Kleine Phil.
Abh. IV Innsbruck 1887) egit— imprimis p et codices
Parisinus 7730 (gl. Keilii), Londiniensis, Leidensisin qui-
bus plane idem factum esse videmus inservire possunt.
Etiam in his sicut in Vallae codice scholia Pithoeana
modo ad verbum similia modo mutatis verbis obvia sunt ;
etiam hic optimae notae scholia, quibus P, Sangallen-
sis, Aroviensis codices carent praesto sunt—omnia
deterioris notae scholiis intermixta. Qui codices quoniam
omnes ut Fr. Büchelerus summatim exposuit E. Lom-
matzschius plenius probavit ad Nicaeum redeunt cur
non ilium esse „concludemus, qui ex pleniore bonorum
antiquoruuKjue scholiorum exemplari (id est Servii
codice) multa (non quaedam) in suum (non iam
Cornuti) commentum receperit" atcpie cur tandem
Vallae codiceni (lui prorsus eandem imaginem exhibet
excipiemus adque meliorem recensionem pertinuisse
dicemus? At fortasse quispiani dixerit cur non potius
in Vallae codice idem ijuod in P et Aroviensi codd.
factum esse scimus pro certo ponemus? Ad haec
ulterum multo etiam gravius argumentum responsum
dabit.

\') Apud Hoslum p. 101 legimua: „Sod cum suopissimo ^
scholia oxplicationibus absurdis referta intermixta legantur,
quorum duo oxempla luculenta(V 1G3 VI 174) addidi, ox pleniore
bonorum anti(iuorumquo scholiorum exemplari quaedam in
Cornuti commentum recepta esse cum Stephane concludemus."

Vallam autem in suo cariosae vetustatis codice
duas manus non distinxisse constat.

lam ipse Chr. Stephanus 1.1. in pag. 35 monuit: „Non
neglegendum est absurdam h. 1. explicationem (ad
VII 154) eandem inveniri apud Papiam, qui quae de
vocabulis Juvenalianis profert ex Cornuto plerumque
fluxerunt. Eodem redit, quod a Valla e Probo tria
intei-pretamenta adferuntur, quae cum a Codice San-
gallensi absint, in Mont. secunda manu interpolata
sunt atque in Cornuti codd. Leidensibus leguntur;
sunt autem haec: Ad I 82 in Vallae commentario
exstat: Causidici mathonis: advocati qui sceleribus
dives effectus est; ad VI40. Mulorumque iubis inquit
probus cristis zm, ; ad VI 476: Periit libraria:
lanipendia." Sub Probi igitur nomine afferuntur quae
re vera Nicaeanae recensionis sunt. Quod ne his tribus
locis errore aut neglegentia Vallae factum esse existi-
mes omnes quos initio operis Valla sive cum Pithoeana
sive cum Nicaeana recensione congruentes commen-
tarios usque ad primae saturae versum 29um praebet
exarandos curavimus. Prius vero de Vallae praeftitione
utpote quae iam multum ad rem nostram faciat paucis
agere operae pretium erit. Chr. Stephanus in pag. 27.
„Magnopere," inquit „igitur dolendum est ne Vallam
(juidem qualis ille (codex) fuerit satis accurate de-
scripsisse. Haec tantum de eo in praeftitione „„Sane""
„inquit"\'„„comperti mihi sunt nuper probi gramma-
tici in iuvenalem commentarii quantum adhuc audi-
verim nulli alii cogniti sed mirae brevitatis: alioquin
tamen perquam opportunos aliquando se nobis obtule-
runt: obtulissent vero sese adhuc magis nisi nobis sin-
gula rimantibus codicis nimium cariosa invidissetvetus-
tas: et si in omnes libros comperti habeantur: qui vix
tertii libri secundam attigere satyram. Invigilavimus
vero ipsi si modo id consequi potuimus: ut omnis huius

poetae pateret eruditio: probi intei*pretamenta cuiusrao-
di ea fuerunt: quae plane perexigua sunt ne in minima
quidem parte subtraxinius : aut immutavimus."" „Ad
VIII vero sat. v. 198 Valla haec adnotat." „„hicnos
iam deserit probus nec ultra hunc locum quantum ad
me pervenerit interpretatus est quicquam.""„Haec sunt
omnia quae de codice illo Valla narrat." Hactenus
Chr. Stephanus. Ad vivum resecta eius verba vera
non sunt. Nam pergit Valla post „aut immutavimus":
„Caeterum quanam peritia nostra et quonam demum
iudicio aliena tradiderimus docti et pariter acuti viri
iudicarint quae quomodocunque sint, talia esse puto ut
nec nos nec alios nostrae poeniteat pigeatque industriae.
Sed de Juvenale ipso iam a principio probi verbis:
dein paucis quid sentiam ipse subnectens dicere ag-
gredior." Quae verba continuo sequitur vita plane
eadem, quam in Nicaei codicibus reperimus; in tertia
Juvenalis Saturarum editione ab 0. Jahnio primum
recognita p. 234: edita, de (lua Fr. Büchelerus ut supra
iam vidimus „um zu schweigen," inquit, „von der
sicherlich aus dem Alterthum überkommenen biogra-
phischen Skizze Avelche in <i> tradirt ist, an P aber
von jüngerer Hand auf besonderem Blatt hinter den
letzten Quaternio nachtraglich angehängt." Hanc deinde
vitam recensens Valla haec adnotat: „(Juvenalis) qui
potuit igitur aut propter parideni (juem perstrinxerit
domitiano invisus esse aut ab eo in exilium mitti ut
summotus ab urbe perierit velut probus^ ut iam diri-
mm putavit." Quid apertius? Incipiebat optimus illo
Probus a vita qualis in deterioribus tantum codicibus
adest. Nunc quos invenimus coihmentarios inspicia-
mus atque cum P et p aliisquo eiusdem generis (at-
(lue p) libris manuscriptis conferamus.

Theseide fabula ut tra-
goedia de Theseo vel ut
aeneis de aenea; deThebis
thebais et ilias de ilio
nominatur

Cordus hie poeta fuit
vitiosus qui tragoediam fa-
ttulam Thesei scripsit, de
quo virgilius dixit sedet
(sector) aeternumque sedebit
infelix theseus

Telephus auges et Hercu-
lis Alius a cerva nutritus:
unde et nomen dicitur ha-
buit: rex missorum fuit.
Nec corpore ingens sicut
alii sed certe ingens de
teleplio tragoedia

Togatas romanos signift-
cat qui omnes toga uteban-
tur. Unde et togatam gen-
tem legimus. Hoe autem
distabat inter servos et
dominos «luod servi non
utebantur colobm etc. Co-
medie vel tragoediae tiuae\'
a latinis scriptae sunt to-
ga üie ideo dicuntur etc.

Thelephus augis et liercu-
lis lilius rex mysie a cerva
nutritus, thelepus autem
fabula thelephi ut eunuchus.

Theseide nomen posses-
sivum ut aeneide i. e. fa-
bula thesei (cf. Serv. ad V.
Aen. praef. p. 4)

Codrus hic poeta fuit
tragoediae scriptor qui fa-
bulam thesei traico sermone
composuit

Leid : Telephus autem
hoc est fabula telephi sicut
dicitur eunuchi. Reprehen-
dit autem enormitatem
fabulae. dicendo diem con-
sumpserit. Telephus rex
mysiae a cerva nutritus
herculis et augis lilius fuit.

7 Lucum inartis dicit qui
romae est in appia in quo
solebant recitare poetae aut
illum qui apud colcos est
in quo fuit pellis aurea aut
in quo ilia peperit

Lucus martis: valde alie-
num esse arbitror ut hic
areopagus exponatur. Nam
areopagus villa non lucus
martis nominatur. Ne aliis
quidem astipulatus fuerim
ut lucum eredam hic eum
intellegi: qui ut probus
inquit apud colubum fuit
ubi aeolus erat ex auro,
quem substituerat romulus
martis filius et ubi insigne
apollinis oraculum fuisse
perhibetur. Utrum ergo lu-
cum martis in quo peperit
ilia remum et romulum
aeoliis vicinum insulis: an
certe velut etiam Probus
interpretatur: an lucum
martis dicit qui romao fuit
in apia ibi solerent multi di-
cere ut item Probus putat: de
(luo et Marcus Varro inquit
öocundao rogioiiia oxquiliao.
Sunt voro qui vulcani

antrum dicant legantquo
separatim, fiuid agant venti
id est folios (juibus utun
tur brontes steropes etnu-
dus membra Pyracmon

Lucus aut areopagusqui
athenis est aut is qui romae,
est in appia ubi cum ilia
concubuit aut ille apud
cholcos de quo iason pel-
lem aureani arietis abstulit

Leid: Lucus martis duo-
bus potest modis intellegi
aut areopagus hoc est villa
martis iuxta athenas etc.

vulcani et vulcani venti i. e.
folles. Sic autom séparés
quid agant venti secundum
philosophes intellege qui
dicunt his Üantibus lleri
terrae motus

referens. Ego igitur utpote
qui ante vos hoe praevide-
rim constitui iam meos filios
iudices duos quidem ex Asia
Minoem et Rhadamantum
unum vero ex Europa Aea-
cum.

12 In oraciana domo in fuit autem frontonis do-
qua poetae recitabant musinquapoetaerecitabant

Monicus unus centauro-
rum fuit, sic dictus quod
unani tantum ungulam
habuit. Potui Ïncjuit et
ego gigantomachiam scri-
bere, monicum contra deos
cvulsa robora intorquentem
Fronto fuit orator nobi-
lisslmus in cuius domo
poetae docebaiit eique in
viridario recitttbant per
intercolumnia

Scilla et imperator fuit
et dictator qui accusatus
cum coepissit odio esse ro-
manis accepit consilium
amicis et iuvonale ut
dignitato deposita officii
«ecuruH viveret

Lond : onix graece latine
unguis—gigas Leid: giganto-
machiam scribere scio nam
monicus unus fuit gigantum
qui contra decs proeliati
sunt, dictus monicus quasi
monosonicus i. o. uniunguis.

Lond: viridiarium, Leid:
Fronto iste illo tempore
nobilissimus fuit apud (juem
recitabant poetae. Undo
nunc dicitur ipsae arbores
quae in viridiano eius erant
didicerunt carmina poetA-
rum cancre.

Lond: alienatus a digni-
täte Leid: Scilla dictiitor
fuit (lui accuisatus cum
cepisset odio esse romanis
accepit consilium a iuve-
nali vel ceteris amicis ut
dignitato officii depositu
bocurus viveret.

Lond : auruncac : italiae—
i. e. lucilius. Leid: lucilius
(gi)-Per ahminum aurunce
licilius signiflcatur qui fuit

26 Niliacus unus de con-
sulibus liciniae ac deplebe
aegypti fuit, magnarum
romae postea facultatum —
Canopus oppidum aegypti
dictum a gubernatore Mene-
lai, qui ibidem morsu ser-
pentis extinctus est.

Opibus cum etc — licinium
dicit — Nam hie crispinus e
plebe fuit aegyptia; magna-
rum postea romae faculta-
tum et promotionum siqui-
dem ex libertino senator
est a neronefactus?/ii?ro&?fs
inquit

et hoc luxuria invenerat
inquit prohia alios anulos
aestivos alios vero hyemales

ut teneat se: i. e. non
scriba t

Crispinus quendam egyp-
tium significat qui cum
egens romam venisset ami-
cus domiciani cesaris? factus
est et ex libertino senator.

Crispinus iste priusquam
a nerone foetus est senator
tante superbiae abundans
opibus fuit ut alios anulos
hieme alios ferret aestate
etc.

Lond—Leid. 82.
italicus et satiram scripsit
nam aurunci dicti sunt
populi antiquissimi italie

Lond: civitas egipti a
gubernatorequi (reliqua legi
non possunt)
Leid: metropolis egypti.

Quantus consensus cum codicibus deterioribus im-
primis cum p liincelucetlCumpquiE. Lommatzschio
auctore „Nicaeanae recensionis imaginem nobisegregiam
praebet." Et, quod caput est, fere omnes loei ubi Probus
nominatur propius ad Nicaei recensionem quam ad
P accedunt. Quis etiam nunc dubitabit, quin Valla
codicem Nicaeanae recensionis una tantum manu
scriptum ante oculos habuerit?

Tenemus igitur Vallae Probum optimum et propter
praestantiam fortasse etiam vetustissimum illius mixtae
recensionis testem neque quidquam ad eam recensionem
penitus cognoscendam antiquius esse ducimus quam
ut nova Vallae Probi quaestio instituatur atque in
lucem prodeat. Quam rem, cuius praeterea necessittitem
huius opusculi ratio nobis non imposuit, quominus ipsi
persequeremur temporib angustiae obstiterunt.

Nunfiam sexto saeculo ineunte Vallae Probus scri-
ptus fuerit pro certo dicere non audemus. Sin minus,
Prisciani codex vetustissimus, quem novimus, mixtae
recensionis testis est. Sicut e Servii ita etiam ex hoc
libro lectiones tantum ad nos pervenerunt, in (juas ea-
dem qua in illo usus est cura C. Hosius inquisivit.
Locis cum P deinde cum Nicaei recensione conspiran-
tibus dinumeratis et perpensis ita vir doctus progreditur:
„Sed II 93 IV 98 VI 329 XIV 30, 293 Nicaei recen-
sionem sequi Priscianum negari nequit. Num putanduni
est duobus ac diversis exeniplaribus usum esse Pri-
scianum?" Nemo non videt hac coniectura iam opus
non esse, cum ut ab ipso Nicaeo oriuiula liaud dubio
sexto saeculo mixta, (juam etiam liic reperinuis, recensio
vulgatii fuerit. ^

sententiam sequi, quam in pag. 3871.1. profert his verbis:
„Si has similitudines et glossarum et textus conside-.
raverit, nemini dubium fore puto quin omnes hi codices
ad eundem archetypum redeant neque ex P descri-
pti esse possint. Quin longiusprogrediar: hic codex quem
ex p ceterisque codicibus restituere licet, optime omni-
um recensionem alteram Juvenalis repraesentat, quae
Nicaeo attribuitur. Neque mihi obstare videtur qua
Epicarpius et Exuperantiua nominantur, subscriptio in
H, quem simillimum omnium esse supra denionstra-
vimus: neque enim H singularem recensionem praebere
ex quaestionibus, quas Hosius instituitapparerc vide-
tur" ; quamquam, ((uod ad textum attinet, etiam aliam
explicandi rationem admitti posse nos non praeteriit.
Aeque enim atque ex Nicaei exemplari etiam ex codice
Bobiensi (Fragmento Vaticano) novos niixtae recensionis
codices descriptos o.sse crederc non absurdum est. Quippe
lectiones illius Fragmenti V 27 Jmco et 3() vulgoi\\(\\\'
meliorem recensionem pertinent. Sic non iam Nicaei
exemplar solum textus quidem deterioris fons habendus
orit. Nihilominus, ctiamsi re vera tale (juid factum
est, scholia et glossas, quae mixt^io recensionis ima-
l^inem praebent, a Nicaeo oriunda esse docet mirus
eorum, ubicumque adsunt, consensus. Necjue praetorea
ad detcriorum codicum historian! magni refert cum
<luoquo modo eorum textus sinon ox oodem (i. e.
Nicaei codjcp) at certe ex simiilimo deterioris generis
Ibnt^ (i. 0. codice Bobiensi) fluxis.so put^uuhis sit;
quos codices denuo ad eundem archetypum depravatum
Servii Hbro longo distjintom redire siitis constat,
vero res, et.si per so probabilis, cum nullo adhuc
argumento stabiiit^i sit tutius erit interim cum E.
Lommatzsciiio facere, (lui, ut vidinnis, Nicaei exemplar
tam textus (luam scholiorum et glossarum archetypum
fuisse existimat.

Dolenclum est E. Lommatzschium manus p scholia,
quae se 1.1. in pag. 375 descripsisse dicit non etiam palam
fecisse; id quod tarnen aliquando fieri necesse erit.
Nunc frustula tantum hic illic sparsa editîi sunt eaque
praecipue ideo ut eorum cum Nicaeana recensione
similitudo illustraretur. Quae est causa cur hic tan-
tum sermo sit de iis scholiis, quae ipsi ex libri Pi-
thoeani simulacro in fine R. Beerii opusculi cui „Spi-

cilegiiim Juvenalianuin" titiilus est adiecto exscripsi-
mus. Vide pag. 13 sqq. Tabulas perlustrantibus primo
obtutu eorum cognatio tam cum P quam cum Probi inter-
pretamentis patebit neque quisquam negabit Probum et
p ex eodem fonte manasse, qui et ipse cum codice P simil-
limo artis vinculis coniunctus fuerit. Hic de Servii et Ni-
caei exemplaribus cogitandum esse vix est quod dicamus.

De glossis p, quae, sicut E. Lounnatzschius copiose
explanavit ex eodem quo p fonte profectae sunt, idem
valere in promptu manifestumque est.

De his glossis postE. Lommatzschii investigationesl.1.
inpag.379sqq.brevesessepossumus.Satishabeamusipsi^
(juibus utitur vir doctus, verba atterre, (luae sequuntur :

„Quodsi et lectiones et intcrpretatioues harum
glossarum cum eis comparamus (luae in codicibus
Juvenalianis inveniuntur, mira est mixtio recensionum
ut ita dicam Pitlioeanae et Nicaoaijae." \') Quibus ver-

1) Non porro h.iec eiusdein viri docti verba praotermlttendii
Bunt : „Putavorim ex uno codlco glossas (tam molioro» (iiiam
détériorés) ortas esse. Certe, ubi novusordoulphabetlcusinclplt
non allum codicem adhiberi probatiir eo, quod saopein unaoa-
demque littera et Pithoeani et Nicaei tradltioneni reperinnis "

bis si deinde adjungimus quae in pag. 101 C. Hosius
adnotat: „Ex eodem (i. e. Servii; vide pag. 9 et adno-
tationem ad hunc locum) exemplari emanasse glossas
Keilii demonstrat consensus supra adnotatus et prae-
cipue VI. 455 superscriptum illud „vel sacra" cfr.
glossam IX, 23 „opica" (cod. opice) „id est sacra" \')
unicuique persuasum erit etiam codicem, ex quo hae
glossae fluxerunt, inter eiusdem recensionis de qua
loquinmr optimos testes locum habuisse.

Restât ut quod de hoc libro manuscripto cognitum
habemus in medium proferamus. Londinii in Museo
Britannico asservatur. (Additional MSS. 15.0001. Simu-
lacra invenies in „Catalogue of Ancient MSS of the
Briti.sh museum II Latin p. 71" cum brevi descriptione a
viro nobilissimo Sir Edw. Maunde Thompson bibliothecae
praefecto composita et in „Paléographie des Classiques
Latins, collection de fac-similés, Planche CXXIX,"
(luem librum edidit vir elarissinms E. Chatelain.-

Ab isdem viris magnae in arte palaeographica aucto-
ritatis hic codex saeculo nono adscribitur. Quibus eo
libentius adstipulabimur, (juo quae magnae vetus-
tatis signa sunt: tractus litterarum sursum pingue-
scentes et nt in line vocabulorum sic N praeterea st et cl
quasi uno signo expressae: majorem huius sententiae
fldem faciunt. Codex est membranaceus satis nitide

■) Hoe oxomplum nd Kollii glossanun noiuiullnrum pmostnn-
tiani domonstrnndnm uDatum (Cfr onim Festiia p. 188: „obscuni
diciliir ölgniflcaro wxcruin, nndo ot legos obacatno l.e. sacrutno")
idom do p, ubi oadom gloaaa logitur, comprobaro unusquisquo
aaaentiotur. Talia plura apud Lomm. bo olTorunt o.g. III 83
„damasconao caricao nilnutao vol nucoa avolhinao" scholion
congruons cuni Vallao I\'robo, gloasia Kollii, codd. Londinionsi,
Leidonsi, culua auctor ost Plinius u.h. XIII. 51.

scriptus litteris, quae carolingicae dicuntur, Capitali
rustica quemque versum ordiente, qua littera item
inscriptiones exaratae sunt. Continet omnes, quae
nobis innotuerunt, Juvenalis saturas inJXVI. 60 desi-
nentes, praemissa vita qualis in plerisque deterioris
recensionis codicibus exstat et quae incipit ab his
verbis: ||| D (?) Juvenalis Prologus-Iunius Juvenalis liber-
tini locupletis etc. (cfr. edit. Juvenalis etc. tertiama
F. Bûchelero curatam in pag. 234.) in fine subiunctis
verbis: EXPLICIT PROLOGUS.

Ad eandem etiam recensionem referendus est textus,
(lui fere 240 locis cum lectionibus a C. Hosio 1.1.
littera 0 insignitis consentit. Eadem qua in codicibus
ab illo viro docto collatis ratione hie (luoque aliquot
cum solo P congruentes loci occurrunt, quorum praeter
memorabiles duos VI 474, Eat prdimn ciirae {cogitur
quod in P abundat omisso) et XIII 97, (ubi lectio
eiusdem codicis Ladas confirmatur) praecipui sunt
qui sequuntur: I 21 ac II 161 contm\\\\i)tos III 187
istiid VI 8 turhahit (P pr. cf. Büch.) VI 277 lecture
(e ef a perniixtae P pr.jcffBüch.) VI 404 deripiatur
(diripiatur P) VI 493 criiiem VI 553 c^ Snhscriptio :
D. IVN. IVVENAIAS SATYRAliV LIB H EXPLT
FELT — INCIPIT LIBER TERTIVS VII IC, fjallira
(Cod. Urb. 661 galli|||a) VII 73 a/öco/os ((ceteri omnes
praeter P albiolos cfr p) 208 spiraniisquc (spirandis
P spirantes p\'") 162 qo libérât {de atr. fuse, suponscrip-
turn) VIII 120 tcnim X 82 pallidns mi (mihi P) 211
sivc XI 34 et Matlw XIII 124 pr) XIV-

Alibi accidit ut noster liber cum p (tam cum a p
.superscriptis aut in margine adiectis (luam cum le-

■) Hic nmnus postorioris aotatis adnotavit: .Ladas roctohlc
logitur non ut in aliis scriptis Laudas."

ctionibus in glossis servatis) conspiret ceteris codicibus
refragantibus e. g.: I 70 sitienti III 61 achei supers.
achivi (in niarg. ab acJiiro inde acheiis) VI 558 conce-
dendaquc (p praebet concidenda) VI 52 nectc VII 153
hisdem VIII 1-18 mulio snfflamine (cf. sufflamine mulio
in florilegio Sangallensi et codice Urb. 061) XII 18
cvasum 118 nohilis XV 22aut{Et — aut supers. — H)
XIV 19 nulla.

Notatu digni etiam sunt loci: „VII 130 Tonga-
Ui (per a lineola ducta est ((uasi i.) XVI56 favor XV 2
corcodillon hic cum solo fragmento Vaticano (Bobiensi)
conveniens illi ex Jahnii et Rupertii coniecturis resti-
tuti. Adde XII 54 reccidit (L 82 reccidit.)

Hae cum utra(iue recensionelectionumsimilitudines
iam ut suspicemur permittunt nobis hic denuo cum
codice mixtae illius recensionis negotium esse. Neque ex
alia scholia origineni duxisse exemplis infra allatis facile
testabimur. Quod cum it« sit non magni interest nequo
satis morae pretio digimm rimari, utra duarum (for-
t^jsse trium) (juac agnoscuntur manuum prior, utra
deinde in scribendo occupata fuerit. Atqui hoc moncro
oportet manum, (luao pallidioro atramento et obtusiore
arundino usus est — aüjue oadem complures etiam
bonao notae varias lectiones singulis vocabulis super-
scripsit, distinctiones plerasque inseruit — ex aliquanto
moliore fonte hausisse. Quarum variarum loctionum
praecipuas has exscripsimus: „I 88 lotus versus II 93
lactuui i. e. tinctum 1(58 amicus vol amalor III 210

frusta V 51 iubis vel vohis VI (>5 subito (o postea
additn) 220 f/ui vel<7MwVI321 /oZ/jV (f^^suporscriptum)
526 crumpit (supers, pvrrumpit praoscriptinn : vol crvpct
i. e. currvt) 541 pcpono vol popano (L in margine
PEPONO alii POPANO) VII (iO sawa vol nana 177
scindcns pro scindens VIII 115 viclatjm\' vvl totirns facict
vol irupa i. e. aspira (cf 11) lî)2 sumit pro sumct^ trcpi-

duzit (supers. — bit) 239 gente vel monte 266 eduxit:
produxit IX 96 totiis versus X 5 concipis pro concupiscis
X 162 bijtino {li supers, man. fuse, post t. i supers,
man. pall. post n.). [In hac decima satura ad ver-
sum 183 variae lectiones aeque atque omnia scholia
et glossae nos deficiunt. Ex quo satis tuto elRcere
licet utriusque manus fontem eodem fere loco glos-
sarum et scholiorum expertem fuisse. Notum est tale
quid etiam in codd. Vallae (VIII 198) Leidensi (hic
non prorsus absunt sed post sat. X»™ paulatim rares-
cunt) H (post VIII 150 rarescunt post XIII101 nihil)
Cod. Ang. Maji i. e. Cod. Vat. Urb. 661 (Vlfl 227)
factum esse. Sed cum locus quo desinunt nusquam
plane idem sit aliquid certi inde colligere veremur
atciue eadem de causa huius rei de Vallae Probo dis-
putantes mentionem facere supersedimus]. Ex his lec-
tionibus VII 60 et VI 526 praeterea IV 76 sedit
mutatum in sedet V 29 lagoena (o e insertae) document©
sunt etiam hanc manum emendatricem Nicaei recen-
sionis codicem in usum vocasse. Verumt^imen si cui
loci allati non satisfaciant quot lectiones cum p vel
„. concinentes non emendatae remanserint secum
reputet nec non scholia in pag. 46 sq(i. excussa, onmia ab
eodem librario recepta intueatur. Prius veroeaabsol-
vamus propter rjuae melius exemplar fontem fuisse
modo diximus. E quibus cum solo P congruit hoc
scholion: VIII 53 Hennas Athenienses pro religione
ante domum positos habuerunt (Quod continuo sequitur
scholion fusciore atramento et acutiore arundine scrip-
tum idem fere adest in „V 18 aut L:!\' \') Henna capitel-
lum dicit columnae quod est immobile sine virtute vol

\') Scholia, quae hoc modo ,V. 18 aut L" notavimus non
ex ipsis codicibus L 82 et V 18 descripta sunt sed ox schedis
sjvtis remoto tempore conscriptis a nescioquo hoinine, quibus
horum codicum scholia et glossne promiscue continentur,codico

mercurii siniulacru eum assimulat quod est sine virtute
quia graece hermes mercurius dicitur).

Cum solis P et A^allae Probo consentiunt : II27 Hic
caesaris uxorem adultéra vit et licet testimonio Ciceronis
gravatus sit tamen absolutus est (Praecedit ad 25:
„qui sine vitio est derideat vitiosum." Eadem exstant
in\', L. Nullam atramenti discrepantiam notavimus.
Valla hoe loco haec habet: „P. Clodius Oiceronis
accusatione gravatus sit: tamen absolutus est. Clo-
dius accuset moechos; quippe qui etiam in templis
stupra commisit, cum in bonae deae templo caestiris
uxorem per adulterium compresserit". „V 18 aut L":
Clodius quidam fuit qui uxorem caesiiris in templo
Bonae Deae corrupit).

III 17: Egeria nympha est quae colebatur in Ari-
cino lacu cum ([ua Numa et conubium et colloquium
se habere simulavit super cultu religionum ut a studio
armorum populum romanorum abstraeret.

VI 551 ca(elU:i. e. Kinomantiam — ornixomantiam
facit (luia ornix gallina graece (hactenus scholion partim
cum L ot V 18 partim cum V 18 conspirât; sequitur dein-
de 552 :) sicut agnatius fecit (|uidam philosophus qui
ttliam suam (juam hortatusestad magicam postea detulit
et mortua est. (Hic Valla habet : Sicut fecit inquit Probus
ognatius philosophus cuius lllia botrequam hortatuserat
ad magicam grandinem tulit ob (|Uod iussïi est mori).

Cum solo Vallao Probo conspirant II (>0 tertin
proprium vel tertia uxor (|uuo super alias viventes
additur adhuc.

ox quo singula iloprompUi aunt non Indicftto. Haaachodiisniihi
vir doctisaiinus I. M. Fruonkol comiter utondaa dedit, cui pro
bonovolontin in hncro ot snopo nlins in ino collatu quam maximas
ago gratias.

VII 154 repetitie discipulorum (hucusque cum L
scholion consentit) proverbium est dis cambre thanatos.

VII 235 ypsipilen dicit lemniam quam cum coepisset
ligurcus dedit eis filium archemörum nutriendum (eadem
ha bent ,.V 18 aut L") quem cum sacer serpens
apollini percussisset et occidisset capaneus occiso
serpente coegit archives sacrum puero exhibere cer-
tamen. Hunc puerum quidam archemörum dictum exi-
stimant ideo quod omen primus fuit interfectorum argi-
vorum apud thebas. N. VI librum Statii (sie). (In Vallae
*•> commentario legimus: lycurgi thracum regis fllii fuit

archemorus a serpente occisus ut apud statium in the-
baide. archemorus vero creditur dictus (luia futurum
apud thebas regibus primus ostenderit exitium.)

Dedimus quae cognitu dignissima visa sunt. Cetera
plerumque frustula et quae propediem emittentur
nunc, ne opusculum in majorem molem excrescat,
missa faciamus. Potius animum ad alia optimae notae
scholia advertamus, quae cum magna ex parte in
codice L 82 eadem exstent non alienum erit de ra-
tione inter hos codices intercedente paulo fusius agore.
j öed enim bonitatis causa neque haec praetermittenda

sed proprie ut dicit tullius ita : Potjus volo esse aliptes
quam medicus, dicitur curator vulnerum. In tantum
ut nec cicatrix remaneat (cf. Cic. ad. fam. I. 9. 15).

VII 79 Lucanus; quidam dives poeta (jui forensis
i. e. palatinus fuit nepo.s senecae („V 18 aut L" Luca-
nus Cordubensis etc.)

nusquam, quod sciamus, alibi adsunt. YII80 insigne
exemplum mixtae recensionis praebens et in Yallae
Probo ac L fere isdeni verbis occurrens ideopraeser-
tim memorabile est quod a Yalla totum sub Probi
nomine affertur. Nam legimus in Vallae commentario:
^nomina fuisse poet^rum Probus putat alii Sarrhaeno
ut idem ait et Saleio vasa accipiunt fictilia iuniores
vero salino legunt et sarrano — ut per vas in quo sal
componitur iiuaeque vilissima intelligamus." Cum
quibus conipone amabo: mrano etc,: vel nomina fabula-
rum vel vasa fictilia (gl) saleio: vas ubi sal mittitur (gl);
scliolion: „Nomina pauperum poetarum sunt ut serrano
et saleio, flctilia vasa accipiamus in quibus ea quae
falsa sunt opponuntur." (cfr L. apud Hosium) Nunc a
deverticulo ad inceptum transeamus.

lam supra memoravimus quot locis L cum 0 apud
Hosium congruat. Acceduiit fere 30 loci, quibus cete-
ris codd. omnil)Us aliam lectionem praebentibus L.
et L. consentiunt:

V 119 h/bia VI 202 mustacia 584 circhrum (per o
priorem duae lineolao ductaesunt.)(crol)umL) VII37«»//i
r€lebn\'S(jite VIII 195 Iiinc attjue IX (53 (« ex < auD
t ex L:» ex /) X 03 Silanas (L Seianus ex Silanus) 9(5
rupics (L a ex e) alius coelumquc tucm hocpallidtts
optas 224 amillus (cf H) 235 (add. in marg. sup. L) 7mnm
receiiti adsrriptus 241 iimicac (L amat^ie.a alt.ex i) 322 have

c^t 32(5 arte XI JOC) Et (Et L) 1(50 ordo vcrsuum
idem XII 20 illo uno 57 animum 93 neu dS cadat Wl-
servire 111 i/slru)n 120 traicae XIII 92 drceniet 171 (jua-
tiaris ct 208 scaeva XIV (58 omnis 70populo civempatri-
aeijue 73 huncque quibusque 214 vincit (vincit L) XV
75 pvaestant instnntibus orbcs (praostantibus omnibus
instans in L supers.; in L liaec verba in margino
adscripta sunt (luasi versus nondum Hnitus esset. cf

Etsi iam hic mirus consensus se nobis offert, multo
major e scholiis enitebit. Jam primum perlustremus
ea, quae scholiis a C. Hosio laudatis in pag. 100 sqq.
similia sunt ut lac lacti:

n 92 babtae : quo titulus scripsit eufobes comediam
in qua inducit viros athenienses ad imitationem
feminarum lassare saltria.

IV 61 Romani sub tullio hostilio cum albam diriperent
et sacra vellent romam transferre tanta repente grando
missa est ut intellegerent e suis locis sacra non esse
movenda. Ideo romam majorem templum fecerunt
(Ultima verba, inde ab „Ideo" non in L adsunt).

08 (Qulduni L) lüguut Hag (IttiH L.) i. o. oxorcitutlonibu»
sagittarum digestionem tibi para (cibi comparat L).

95 iuvcne: domicio suo fllio quem occidit nero ut
faceret patrem ducere vitam cum maerore.

V 17 quia tres leeti erant divitum ubi comedebant
(unum domini alterum uxoris tertium hospitis. — haec
in L desunt) unde triclinium dictum est.

20 ligulas : corrigiae, caligae, i. e. calciare cum festi-
natione et dietae ligulae a ligando.

.25 demoniacus: vel lunaticus quia vino malo mentes
permutantur sicut lana tincta nmtatur. (cfr Valla)

153 Quidam volunt gladiatores intellegi qui contra
castra gladiatoria manebant et eorum lanistam ijui cum
minus horridus e.sset capella dicebatur (genus teli

VI 8 amicam catulli dicit cuius extinctum passerem
quodam opuscule deflet catullus.

32 aemiUus })0)is: qui nunc lapideus est romae —
in tiberim inquit te praecipita.

120 rotundum mulieris pallium vel capitis tegu-
mentum in moduni galeae qualem mercurius habere
pingitur.

226 llannnea sunt quibus die nuptiarum mulieres
operiunter (unde et nubere quia caput habebant obnu-
batum. — non in L occurrunt).

264 scaphium : <iuae matula dicitur i. e. turpe vas
ad requisita naturae ut plautus dicit.

555 apud delfos fuit oraculum apollinis quod nero
cum didicisset fuisse hic interrogatum de sua morte
iussit claudere.

VII 80 Nomina pauperum poetaruni sunt ut serrano
et saleio. flctilia vasji accipiamns in ({uibus ea quae
falsa sunt opponuntur.

118 scalae dicuntur foruli i. e. donumculi vel arma-
ria advocatorum quae palmarum foliis ornantur cum
illi causam vicerint (cfi- Valla).

Ai\'tissime L et i cohaerere iam luce clarius est.
Attamen ne quidquam ad eorum rationem illustrandam
reliqui faceremus etiam locos omnes quibus in Satura
Ilia concordant, accurate describendos conferendos
suscepimus.

Londiniensis
(15.600 Add. MSS.)

6. solum: desertum
nmbricii suianiici. Hic enim
odio urbis in campania
posuit larem ubi \'vaticinata

7. horrere etc: istam ro- lapsus etc: assidui rome
mam vidimus
10. toüi domus: 8ub8ta7itiu tota substantia
umbrici

15. omnis etc: de omnibus
arboribus et de omnibus
rebus iubebant solvere
praetium — i)endere : per-
solvere

tores eins
Camenis : poetis — in silvis
maxima morabantnrpoetae
18. veris: naturalibus

nocturne: videlicet egeriw
nimphie. Nunc sacri etc :«öi
ubi numa constituebat^>/tt-

l)ro heri et est metaplasmus
diminuet (— nuifc.)
dum. —. Dum etc i. o. dum
aliquod tempus vite mese
superest nam tria sunt
fata. cloto lachesis et
atrapos una carum net
flhun altera trahit tercia
rumpit
rvcedamus — a — rome

34. quondam : qui fuerunt—
cornicines: cornu canéban^
municipalis arenas : offici-
alis i. e. gladiatoris quia
munera recipiebant illi qui
occidebant reos in theatro

ducuntur sordes domus
qui locantur se ut mortuos
portent vel ut vispillones
aefficiantur, vispillones
sunt etc.
Et prebere : quibiis facile est

Idem i)rostituero vel aptaro
ad corrumpendum et hoc
eniin iigrecis translatum est

77. schenobates: fmutmbn-
lus i. 0. (jui etc — achenos
graece funis latino baptin
graece (jradus

parasitica vestimenta. In
margine : ld est restimenta
2)arasitica vel ?Ts/tôpere-
grina viciis conveniens
sensus est ecce inquit o tu
romane rustice tui didice-
runt luxuriari et palestris
uti et philacteriis etc
i. e. uncto.

folia vel filacteria. Filacteria
quae ob u/c/omw fiunt et
de collo pendent.
rin \'dicit ([uae fereban-
tur ab adletis insignem
Victoria\',, jiikos grece vic-
toria

89. antheum etc : rex africe
filius terre qui cum luc-
taretur cum hercule fin-
gebat se cadere et tune
accipiebat fortitudinem a
sua maire quod dum sae-
pius faceret animadver-
tens hercules tenuit
sursum et sugillavit.

Leidensis.
fucata vestimenta — Gene-
ra pisciculorum sunt
quorum sanguine purpu-
ra tingitur et per puram
vult intelligi fucatos
animos vel habitus
Genera caricarum minutissi-

Ita enim fertur antheum
terra\' filium hercules vicis-
se ut innodatum alte
suspenderet a terra quia
mater tacta ei vires ad-
•debat

rectum (in textu) pro?-cc/(?
Trullam auream sonum di-
cit ventris et partem ob-
scenam divitis hominis
inberhis

sua. deiacione
Stoicus: Idem philosophus
(lui dctulit illum apud
propter (luod cum
filia danatus est
rome

<iui: appium claudium sa-
cerdoteni (jui factus est
cecuH propter palladium
(juod tulit ardente suo
domo ne comliureretur

nusquam : leve inquid huic
damnum est antiquum
amicum proicere
Ne vel romanis parcain quin
dicam

(in textu claudtfe)
proprium meretricarum
Scipione.m nasicam dicit,
cuius donium mater etc
i. e. matris deum — Id est

ardentein templo vestie
palladem erupuit precatus
deam ut si vidisset aut
tetigisset (piod non licebat
sibi pocius quam urbi
redderet. It^ique liberat;i
palladc ipse necatus est.
pauper ((»ra.sae duac litterae
ante pauper: tu^ utvide-
tur, (|uam(iuain in textu
legitur: iuret)
pro populi iuxta tliraciam
in sjuno insula

1.59. othoni: de quo supe-
rius dixit — qui fecit
leges inter divites et
2Xiuperes

Pinna manica i. e. tridens.
Beciarios dicit qni jJintuim
rapiunt i. e. manicam
mortui secutoris.
imuperes divisit — SuntV
libri ubi lex ponitur otho-
nis de sesterciis. Othon
enim segregavit diciorcs
a pauperibus et iam in
consensu ferat(?) discrc-
tionem inter pauperes et
nobiles
rome

quirites: a rowa |||[1 (ra.sura)
ld est cum magna diüicul-
tate ad culmen honoris
surgunt
i.e. precio magno constat
illis

175. exodium: mcoamentum
personae—personje: lar-
vee. unde ea:sodi(tnus dicitur
qui incipit cantum

178. orcliestram: scnatores
—perorchestranió\'c/jfTfóm
per populum plebejosi.e.
omnes contenti sunt uno
vestimento

Leidensis.
veneti coloris — ld est 7-ustic(i
casula vel pilleum etc.
recipimus

Exodium dicitur inchoacio
cantilente -hinc exordiarii
dicuntur qui primi psal-
lere inchoant — larv(v. t.
cum minia
orcliestram pro nobilibus
posiiit. Nam orchestra
dicebatur locus separatus
in scena in quoerant.sfTia-
torcs et principes etc
ycnitirus

magna etc
libr III s (in ra.surao,ut vide-
tur,) venales vocat panes
illos (juos pueri in barbi\'
tondio patronis suis dant
vel in tonsura crinium
<luos panes beatus augu-
stinus vocjit cubitos. Ve-
nales autem dicuntur qui
(luodamniodo pro tonsu-
ra crinium vel barbie da-
bantur.
Tibicines vocjit l\\ilchra vel
furcas quibus parietos se-
miruti snstentjibantur et
declinantur liaoc tibicinis
aut indeclinabile e.st quia
alibi raro usquam inveni-
tur. Exaggerat autem pe-

198. frivola: suppellectilem
totam dicit et dicitur vel
psr b vel per v —frirolum
dicitur quasi fere obelum-
i. e. dimidium denarium
res quae nec tantum ralet
vilis causa

203. Codro: quidam pauper
poeta — Iste codrus pu-
.sillum lectum veluti
nanus habebat. Sod u.ror

• illim similiter nana. Ille
autem minor multo magis
erat quam ilia — procula:
uxor illius

204. abaci: ibi ponebantur
etc — dicitur etiam al)a-
cus mensa f/eometralis ubi
etc.

Leidensis.
ricula quae fiunt romae
\'in ruinis niurorum et edi-
um vetustarum etincen-
diis crebris deussarum
domuum. Bebistinis i.e.
pertica ruinosis tectis sup-
ponitur ])ro furca
suppellectilem domus suie
quia pauper erat. Nam
fnvolum dicitur quasi fere
obolum quasi tuin valem.
Hoe aut«m nomen (juod
est Ukalegon etc

Tercium triclinium i. e. ce-
naculum. Tricanmrat« ctc
Si ceperit inceiidium ab imis

Codrus fuit poeta nanus ot
uxor eius procula nana
similiter. Sed ipse minor
erat u.rore. Huius suppel-
lectilem contigit igne de-
flagrari ((uam poetji enu-
merat (luam i)arva fuerit
— p. n. uxoris
Abacus est mema geometra-
lis in (jua super glaucum
pulveren! figuraï geonic-
trales ladio depinguntur
Soi\'oies (lege rosores) littc-
rarum vel italici ab ope Sa-

Londiniensis.
Inde opicus homo qui
minuit litteras in loqucndo
vel opici i. e. italici ah
Olie uxore Saturni

214. tum etc: quia non
accc(n)(kbaut in dowibus
suis — ostendit quia pro
concrematione diritis do-
lebant et non ilopauperc

218. Faecasianorum: fdca-
sia — (/rns superatitiosa
de idolis
221. persicus: proprium —
orborum: pupillorum —
pcrsirum qmm divitcm
pofiuit eo (juod perse sint
diritea

223. I o.r umbririi ad iure-
nahm vol ad quemlibet.
Sorae: rivitas Haliœ
225. (|uanti: adverbium —
quanto pretio das

Leidensis.
ni uxore vel fedam vocem
habentem. Opizizarc dici-
tur minuere litteram lo-
quendo. Opizin dicunt
greci diminucre hinc
exopicos vocamus eos qui
verba inter dentes ita
frendentes diminuunt et
non possim (-nt) intellegi.
Pullati i. e. pulla reste induti.
nam romani in proceris
candidis in adversis pullis
i.e.nigiisveitibusntehimtuY
Cum domus ardet potentis
non himen (luando perdit
aliijuid pauper ut prao
tristicia in domo nostra fo-
cum accendi non patimus(r)
(juasi lugentes
Populi suntsupersiitiosi nnil-
tos deos colentos

j). n. — i. e. pupillorum —
persicus proprius pupilli
elegantis nobilis aut certe
ideo persicum pro dirite
posuit quia perse ditissimi
sunt. Horatius: persicos
odi puer ai)paratus.
verba umbrieii ad iurenalem
Ai)ud fores italiœ ciritatem
vol apud fabr. otc.
Tonebres miseriarum dicit
quanto i n (| u i tprccio locjis otc

228. bidentis : instrumentuin
rusticum cum cluobus den-
tibus i. e. . . . vel pro
ovibus dicit.

229. pythagoreis: Sectatori-
bm illius—phitagoras nul-
luili animal comedit ncc
omnelegumensedalinuod.

Leidensis.
Bidens operis rustici instru-
mentum ferreum a duabus
dentibus dictum

Pitagoras omnibus animali-
bus abstinuit et fabani non
comedit^ Tale inquit ortum
in prefatis civitatibus
extrue de quo possis cen-
tum pytagone sectatores
sociare
i. e. valet
rome

Stomachus enim cibum non
Valens digerere et cxco-
fjuere ardet. ideo dixit
ardenti stoniacho
Meritoria dicuntur tabcr-
nae vel quaelibet loca etc
nomm aurigœ

focis naturaliter dorniienti-
bus. Vituli inarini inul-
tuni sopiuntur
Undam vocat multitudincm
densi populi qui pnecedit
Incommoda urbis commé-
morât inter (luae ctiam
comines.\'^acionem repre-
liendit quae Himbula\\m-
prie dicitur ([uando pre-
ciuni a diversis confertur
ut unum inde convivium
paretur.

Londiniensis.
25L Corbulo: vel est
prium vel alicuius qui
fert corbem. validisshmis
qui ferchat honera
255. Serraco : vehiculum cum

ubi etc
2(U. secura: uil sciens de
morte sui domini—dicunt
epicuri quod anima cum
corpore périt.

Leidensis.
2). 71. Proprium cuiusdam
portitoris validissitni qui
magnum pondus ferre
valebat
vchiculo

Secundum illos nunc loqui-
tur qui nihil esse dicunt
animani postquam corpus
fuerit mortuum. Sicut
inquit anima nihil eflici-
tur mortuo corpore it^i
corpora vulgi contrita
mole saxorum desinunt
apparere — Secura de
adventu domini et so-
.spitate eius cum ipse
iam sit oppressus saxis
et mortuus. ITEM Nihil
de tiuitis casibus suspi-
cata quia dominum nescit
occisum.
Guttus est genus vasis in
(luo oleum de quo athle-
tarum corpora superdu-
cebantur erat conditum
Olim mortuifi hominibus
triens hoc est tertia pars
nummi (juod erat genus
nummi ponchatur in ore
ut haberont (luod pro
naulo etc

Londiniexsis.
273 si: rocatiis — antiquum
pergas faciendum est tibi
testamentum filiis tuis.

279. Amicum: homerus in-
ducit achillem morte pa-
trocli qucm occidit hector
dormir e non posse

29(). pro.\'^euclia : casa nien-
dicoruni a greco proseu-
ches (juod est orarè a
via (?) ibi pérorant elinio-
sun

Leidensis.
Vocatus inquit ad ceenain
antequampergas testamen-
tum tibi faciendum est. ne
si subito occubueris ainici
tui hereditate priventur.
Cuin inquit videris prae-
teriens vasa a fenestris
nobilium cadencia exore-
scens eorum ruinas opta-
bis ut nie domus non sint
divitum .sed pauperum
qui non habeant alia vasa
nisi pelves quae sunt vasa
pauperum lignea pedibun
larandis apta — Pelvis
ligneum vasculum in quo
aqua funditur
Patroclus fuerat amicus
acliillis quem hector inter-
fecit. Unde homerus achil-
lem inducit morte amici
sui perculsum 7wn potuissc
dor mire
Duplex toga rubei coloris a
grecis leiia est dicta ut
virgilius etc
Pro.^eukes dicunt greci orare
liinc proseuca vocatur
casnla pauperum i. e
capenna in qua manentes
stipem a transeuntibus
petunt

agere, hinc grassatores
dicimus crudeles. Sed hoc
loco grassator pro homi-
dda ponitur.

Hie siibsistere liceat. — Pauca quae supersunt mox
in usuni eonfereinus.—Nunc quid ex hae comparatione
instituta sequatur breviter sic coinprehendanms :

,.Hi codices inter se simillimi singularem cum Vallae
Probo consensum ostendunt. Alter ex altero descriptus
esse non potest. Nam L quamquam aetate inferior
majore* scholiorum bonorum copia instructus est; L
compluribus locis etiam cum singulis P et p et V. 18.
iisque solis consentit. Uteniue praeterea suos locos cum
.xolo Vallae Probo communes habet. Qua re non fieri
l)otest, (luin hi tres ex eodem archetypo manarint. Quod
Nicaei exemplar fuisse docet subscriptio in L : ^Icgict/o\'
NiccK.s rome ajntd Scrritnn magistrinn d cmemUivi"

Sed nondum ad finem perventum est. Ununi enim
hoc adhuc reliquum est ut re vera manum, (piae
melioris notae scholia in codicem Londiniensein rece-
perit, etiam minus bona cum Nicaei recensione con-
gruontia scripsis.so demonstrenuis. Cui rei (pna optime
.scholia ad Sat. HI 807—IV 43 pertincntia inserviro
possunt, (juippe <|uae onniia uno tenoro ea nuuiu
exarata sint, dum in ceteris plerumque paginis, utrum-
tpie genus iiennixtum adest, ea excutienda curavinnis.
Ne(|U0 ingratum nos fecisse autumamus, (luod denuo
<iuae in P, (gl), Valla, Leidensi aliis codicibus praesto
sunt scholia composuerinius, addiderlmu.s.

."^w.-\'.tÀ -

\' y ■ t** .

• .. \' 5 î-.\'î , ^ . . i B,

Ill 307. pomptina paliis — loca sunt
inter alpes et galliam (glint)quia
in illis sunt latrones (gl int) —
latrones inquit cum alicq(?)ui supe-
rati in locis consuetis exercere prae-
das non praevalent mox romam
ad certis praedationes refugiunt

In pomptina palude et in silva quae
gallinaria dicitur latrones praedas
erant soliti exercere, Roma inquit
latronibus est refugium et tutela
et quoties in silvis latere non
permittuntur statim romam petunt
ibique delitescunt.

Tanta est inquit reorum multitudo
ut in omni fornace et omni incude
nihil aliut nisi catenae fiant —
fornace: fabrica non inaide: Wmdn-
tur. Omnis civitas est plena incu-
dibus propter reorum multitudinem
ne: ut

Vomer marrae et sarcula instrumenta
sunt rusticorum. Marrae autem
bidua vulgo dicuntur tnarrac -/-
deficiant
proavorum: antiques partes

quotiens armato praesidio muniuntur
infamia latronum loca — loca la-
tronum. praesidiis collocatis asolitis
inquit locis quotiens depelluntur
romam quasi ad certas praedationes
confugiunt

Olim inquit ille tullianus carcer quem
tullius fecit sufflciebat romae quia
rari erant nocentes

quotiens latrones praesidiis collocatis palus in Alpibus vel vicina Alpibus
a solitis locis deiciuntur, Romam Silva Italia
quasi ad certas praedationes refu-
giunt — loca sunt abundantia
latronibus in Campania -

id est ad paratos pastus

quia post illos reges tribuni m. con- antiques patres
sulari potestate rem publicam gu- saecnla: a saeculo
bernarunt

Umbricii scilicet verba: poteram et his: causis et: etiam
alia incommoda urbis dicere nisi
animalia me vocarent

319. aquino: hic intellegendum est
aquinatem fuisse iuvenalem —
civitas campaniae

Juvenalis aquinates erat et cum
romae laboraret videns plurima
romanorum vicia solitus erat aqui-
num pergere ibique mentem recre-
are. Dicit ergo ei umbricius quoties-
cunque a roma aquinum perrexeris
evoca me a cumis ut ad te veniens
loquamur simul.

320. eMmw; locus in galliis vel fundus ad festa cereris (gl) — Elvina ceres locus est in gallia: qui sic appellatur

locus est in galliis ubi olim cole
batur ceres et quia aquino similiter
colebatur ceres ideo illud oppidum
divinam cererem appellat. Diana
similiter locus est praedium scilicet
iuvenalis est iuxta templum dianae.

Satirae enim inter comedias dice-
bantur. Satyra de rombo pisce.
Catalogus amicorum domiciani.
pudet: Id est nisi verecundum est
eas suppleri an mea persona quae
vilis est illas: me laudare (gl)

ut Probus scribit

321. convelle: voca satyrarum: ergo.

iterum: occurrit (gl) rocandus, quia
viciis plenus est ideo de eodebeo
plura scribere. Nam hunc praecipue
carpit in suo opere

de crispino piscis magnitudine do-
niitianique temporibus scribit in
hac satyra
Su.baudiendum operis mei et est
inetaphora a comoedis tracta

ibi namque apud Aquinum colunt \' ad Helvinum oppidum ubi Ceres coli- locus est in galliis ubi olim colebatur
numina earum dearum, quae colunt \' tur ceres et quia aquino similiter colC\'

Crispiiium dicit, qui sua terra Aegypto ecce : in memoriam venit >»?/«\': i. a
egentissimus fuit et postea factus nie
est magister equitum Neronis —
id est qui saepe vitiis ipsius e.x-
citor ut crimina ipsius dicam, ergo
iterum Crispinus.

Crispin ura pro eo quod viciosissimus
est — solet una virtus plurima
redimere vicia in aliquo Sed cris-
pinus dicit cum omnibus viciissit
deditus nulla virtute decoratur vel
redimitur a viciis

Istae sunt inquit deliciae libidinis
eius ut viduas contemnat et adul-
terare velit sempér
Quid: crispino (gl) — sensus est quid
prodest crispino quod plurima habet
animalia et quod niultos possidet
lucos et quod multas emerit edes
cum se ipsum non possit possidere
sed servus sit viciorum

• \'^^»«o malus: omnis — in opere fclix:
divitiis corruptor: est idem:
Requiro — omnis malus qui felix
est corruptor sit necesse est

• ^ncestus : est quo : crispino — ves-
ales virgines sicut rex non habe-
edes: vicinas (gl)

quam late patentes undiquo ca nipos
urbi vicinos habeat : aut foro aedes
et hortos
id est omnis qui foelix malusque
est corruptor sit necesse ostent sit
felix dives vel sive sit malus qui
intra animum versât scelus sive
corruptor; utpote qui perpetrat
peccatum foelex esse nullo modo
potest.

multa sunt in una, aut ad partes
quasi convivii et epulationis. ita
et Serenus libro II ait „non dignus
in quem debeam saturam calentem
adcingere." ad vituperationem ope-
ris mei, metaphora a comoedis,
aut certe quia scaenici ad partes
suas soient vocari.
figura quid est Crispinus? aegrae
solaque libidine foi\'tes deliciae

quanUu quid prodest si habeat
silvas causa vanitatis
hortos aut spatia dicit in suburbio iitgmi: campos quot: multa

haec virginibus vestae poena fuerat
décréta ut si vitiatiie fuissent vi-
quasi non castus, rittata: redimi-
culis ligata, vittis redimita, sicut

bant legem, erant enim consecratae.
quae si adulterium perpetrasset
vivae in terram ponebantur neque
petra ferro contingi fas erat.

stae sacratam corrupit. Vestales
autem virgines siquando stuprum
perpetrassent non libeat sacrum
corpus earum nec igne nec ferro
contingi. Sed vivae infodiebantur
et hoc est quod dicit subitura
terram vivo sanguine.-/-disputavi
. (gl). Nunc inquit loquimur de
levioribus crispini criminibus post-
modum de maioribus loquemur
nwrum : j- legum (gl)

Quod inquit tui-pe erat tito et serio
• hoc decebat crispinum. Illis enim
turpitude displicebat et quia tur-
pissimus erat-crispinus turpitudo
eum. decebat.

aequantem: -j- abtendentem sua se-
.stercia emptus est paribus libris
-/• sex qua sex milia sesterciorum
sex libras appendant et tantum
ponderis pi.scis habuerit
Ut perhibent: Quia rem incredibilem
dixerat, ideo excusat. Ut perhibent
inquiens? -/- illi dicunt qui non pure
atque incorrupte audita narrant
sed ex suo aliquid addunt
artificis: crispini (gl) in rnunerc •/•
officio (gl)

aut hos laudat comparatione cri-
spini — nisi obiicias quod in ea
turpissimum est.

ubi nomen scribitur haeridis. lioc est
aut si haoreditatem captavit: aut
amorem amicae locupletis

sex librarum

divites gluttones

rtC7>/«;i/<\'w/;i. sex milibus.sestertiorum Qlossrt Keilii: sestertia 1. st^\'«
emptus sex libris pensabat habens (luod difllcilo ovenit

hocargunientoutcbaturadcuelil)es,ut| urtifiriH: yrnnicos i. scelostim »»/»»<>
nnmeribus eos lautissiiniscorruni-i rc: in actu, (juia niuiniH pronctu
|)ens horeditaton» illorum captaret! iwnitur

19. ceram: -/- testamentum abstulit:
ille orbi: pupilli — et senex et
filium non habuerat

quae: amica clauso: clausa bas-
tema — basterna vehiculum ma-
tronale splecularibus : fenestris
^ntro : basterna

tale: ||||| dere umquam nullus
Perpetraturus est tale
miser: quia ||||| dalio erat frugi: -/-
comparationem crispini. Apicius:
Sic glutto cum esset (lu |||]| a prin
lllll tradidit et de condituris multa
lllll et omne patrim ||||| suum |||||
^denso lllll sed pudore et i? jjjjj
^ene lllll

mcinctus : praepatria : vult (?) eum
®ëiptum fui.sse Crispine: o — hoe tu
Possos O Crispine emi ciuondam —
■^Postrofam lacit ad scrispinum

frugi: -/- in comparationib. cri-spini
(gl) apitius: fuit glutto quidam, qui
gulose vivendo omne patrimonium
suum diripuit, cunui: non haberet
unde viveret tradidit culinae alen-
dum et multa de condituris scripsit
et tandem pudore egestatis vene-
num sumens mortuus est hunc
frugi vocat -ƒ-parcuni comparacione
crispini — veracissimi
IIoc tu inquit olim faciebas tanti eme-
bas i)iscem quando eras .servus
egipti tu: fecisse.s (gl)

minorin: precii\'(gl) ordo est hoe
precium s(iuamo minoris piscator
• potuit portasse
tanti : -/- precii

qui scripsit de ciborum condimentis
ut Plinius meminit-Miser et frugi
Marcus apicius fuit si cum crispino
comparetur cum ille^ gulae habe-
retur exemplum.

papyro pria fjuod in aegypto papyri
plurimus sit usus ut Plin. .ex ipsa
((uidem papyro navigia texunt et e
libro vola tegentes nee non ot
vestem atï| ; stragula ac l\\nies man-
dunt quo(i; crudum decoctuuKi;
succum tantum devorantes. papyrus
ergo iiascitur in palustribus ae-
gypti locis (luioscontibus nili jUiuis
o.xaggorat haec in cri.Kpinuni scjuu-
mam autem pro pisce dixit synec-
(lochicos

_ grandem piscem emerè, ut per eum
matronam corrumpat
lecticam mulieris aut sellani clausam

spino siquidem: testamentum a sene
acceptum
specularibus: basternis ontro: clauao
ostio quasi antrum erat

primain in qua heredes primi scri-
buntur

est et alia ratio, quae eum cogeret ulterior: deterior si misit: de cri-

Cornut. (Cram. p. 591) i. clause
ostio basternae: est enim speculare
basterna i. vehiculum etc.

sui cultor luxuriosus est.
Apicius auctor praecipiendarum
cenarum, qui scripsit de iuscellis,
fuit nam exemplum gulae.

expectcs: de alio ut audias emit: prae-
ter ista videmus: quod fecit isto
miser: indigens ad ultlnmm vel ad
comparationem Crysippi tu: facie-
l)as.

amphibologia inquit Probus utruni
agros an mulos ut per anastropheni
postpositum sit, sed hoe pacto : sed
agros maiores apulia vendit vel certe
provincia tanti vendit agros quanti
tu mulos emisti. Sed majores apulia
vendit, hoc dicit: majores apulia
vendit mulos ut placet Probo quos
tu provincialibus gratis abstulisti :
et ironia est majores apulia vendit

29. induperatorcm: neronem

32. Princejis: est equitum: ille scurra
qui voce etc: e.x piscatore quidem
faci? 11 prince \\§

33. munidpes: coiici ven pinco« siluros:
gen\' piHciK niinu ||||| qui sunt i)e |||||

pi.sciculoK ininutos dicit muiiiuk procil
quos inopes in a»gipto vcnditant-
hie piKcis i>eHsiinuK reccuH tnandu*
can non potc.st.

Anthypophora, qua.si crispinus hoc majores: agros AppuUa: pars Bene-
respondent: quid mihi invides? venti rendit: hoc pretio
Apulia carius agros vendit, vel
majores pisces vendit, quos tu pro-
vincialibus gratis abstulisti

quanta.s, inquit, epulas princeps ipse f/lutituie: vora.sse
consunipsit cum extreinae mensao
epularuin pars tanto constaret —
et flgura: tot se.stertia partem
exiguani.

indtipmitorvm: ectasis /o/: i. pretiuin
• fHwtcrtionuu
r.riguam: ccnai; tfc imnginr: do cxtre-
niitat«

pmo .saturitato
Hairra: hlHtrlD-Cri.HplnUf»
mnglstore<|uituni Ronmiiuruin factus ;>n«rr;w: Crl«pinu8
e.st Hoilicet

id est IVacto vjuso.sardnruin.elusdein uiuninj)rh: patricion et quasi contri- Onbern p, 5Sl: siluru» ininutus pi
inuniclpll undo ipso, Aogyptios. hull\'s facia: vol ft\'act« cis. luv.

siluri nam pisces sunt aluxandriau
undo Aiit Crispinus nullius protil,
^ quos Inopos in aegypto vondltant

aut suinnii8.sc dicore, aut proprie- romidnr: submls-st» lt>qultur
res tenues dicore

hvius : nero qui fuit nom ||||| —
^viae gentis ultimum domitianum
^icit, Hoe enimordine regnarunt
vespasianus titus et domiti-
omnes augusti qui post nero-
öein fuerunt nerones sunt vocati

\' ^mm: templum dorica: pars
6reciae-templum veneri imminens
^J^itati amon: nomen civjtatis
^^^liao quam greci condiderunt

Blanditur musis, quia vos puellas
dixi. prosit mihi inquit et su ffleiat
ad laudes vestras
Gum: ld (gl) flavius: flaviae gentis
ultimum domieianum • dicit. hoe
enim ordine regnarunt nero vespa-
sianus titus et domitianus

Hi enim pisces mirum in modum pin-
gues sunt ut frifci dicunt frigore
inpinguantur calore vero deflciunt
et extenuantur

llavie gentis ultimum domitianum
dicit: hoe enim ordine regnarunt
vespesianus titus et inde domiti-
anus (38) \'

hoe convicium in flavium domitia-
num titi. fratrem vespesiani fllium
iacitur qui calvus fuit, at quoniam
calvicio ita offendebatur ut in
contumeliam suam traheret si cui
alii ioco vel iurgio obiectaretur :
sunt qui dicant exilii .luvenalis
hos verens fuisse causam
rhombus genus piscis hic signidca-
tur

domuw: templum — snstinet: cui
imminet ancon urbs (luam grae-
corum doiienses condiderunt

maeotidis paludis profunda do (pia
Rufus festus de orbis situ : In bore-
am vergens boreali rursus in arcto.

ultimum vero ideo dicit quia cum Ve-
spasianus et Titus et Domitianus
Flavia ex gente fuerint, Domitianus
ultimus illorum et dissimillimus
imperavit. meminit hoc Valerius
Martialis in epigrammate his
versibus finito : Flavia gens, quan-
tum tibi tertius abstulit heres.
paene fuit tanti non habuisse
duos. (38)
hoc conviciuni in Fl. Domitianum
Titi fratrem Vespasiani filium ia-
tat, qui calvus fuit — propterea
quod Iuvenalis sub specie honoris
relegatus est ad cohortis curam in
aegypto Hoasa, nbi mortuus est.
nam et suetonius refert quia cal-
vus fuit etc (vide supra)
ante templum-graeca civitas, quam
graeci in italia condiderunt, ideo
Dorica

P (gl.)

Piérides: Musae a Piero fonte vel
monte prosit m: blanditur eis.

T\'oss. IS Flavius ultimus dictus -i-
domicianus nero. a primo enim
flavio omnes de eius familia flavii
dicti sunt usq. ad neronem domi-
cianum etc.

(juia (|ui in Ponte et Maeotia paludo
capiuntur jnscos, in>nanos ot pin-
gues ex ipsi tarditjito, (luoniam
implevitq : magnitudinem piscis dicit.
rote, minor rombus, piscibus

quando gelat, in glacie haereiit.
salustius ita „qua tempestate pi-
scium vis Ponto erupit."

Valla.

Ore sinus patulo maeotidis arta
paludis. Aequora prorumpunt scy-
tha late barbarus ora Incolit et
matrem ponti cognominat undam.

torrentis, perfluentis, currentis, illic solibiis: aestivis diebus effundii: pi-
nam rheuma quaedam trahit mare sees torpentis : frigore

43. solib : dieb. xjonti : hostium maris
dicit ubi aquae intus intrant

44. desidia : de- frigore : quia frigore
in mari impinguantur et (?) mariun-
tur pisces

45. cumhae: nauta

segnes mmio pingui

destinât mittit:

Quid multa? Loci allati nullam dubitationem relin-
quunt quin scholia codicis Londiniensis omnia ad
mixtam Nicaeanam—Pithoeanam (Servianam) recen-
sionem pertineant.

Quod probare superfluum est, confirmare ubicunque
fieri potest nondum alienum: scholiis ad 111 309,321
IV 8, 12, 21, 23 sed imprimis III 320 qui alter locus
ubi Probus nominatur cum solo Lond. codice conspi-
rât, rursus evincitur Vallae Probum ad eandem re-
censionem referendam esse.

Denique III 307, 314, 319, 320 IV 2.1G.37 quibus
locis omnes hi codices eandem fere explicationem
tradiderunt luculentissimo argumento sunt deteriorem
(Nicaeanam) recensionem non tantum ab altera (Pi-
thoeana) distare quantum „aera lupinis" vel „ut paene
novum poetam legere tibi videaris" ut Jahnius et E.
Lommatzschius persuadere nobis voluerunt ; at contra
praecipue ex ilia meliore recensione pendere, cuius P
scholia tantum excerpta nobis servasse optimae notae
scholia in Vallae Probo, Londiniensi, Leidensi aliis
codicibus obvia coarguunt.

Haec a t (1 u e t a lia plu r a in o m n i b u s d e-
terioris recensionis codicibus dispersa ex
Servii codice oriunda et a Nicaeo nobis
servata esse hac disputatione demon-
strandum suscepimus.

Ad quod propositum assequendum de industriaeos
libros manuscriptos tractandos elegimus ([ui propter
vetustatem optime archetypi imaginem servasse pu-
tandi erant. Neque spes nos fefellit. In ceteris codi-
cilnis ea scholia inter posterioris aetatis additamenta
plerumque ineptissima nuigis nu\\gis(iue obscurata, de-
pravata sunt. Neque tamen plane evanuisse nos docent
„Scholia Cornuti" a W. llOhlero naviter conc^uisita,
quibus intermixta subinde eorum vestigia se ofterunt.

Ut pauca exempla afferamus: ad I 100 in editione
Bücheleri legimus: patricios, qui nisi agniti fuerint non
accipiunt. Apud Höhlerum (Jahrb. für Classische Phi-
lologie p. 389) ad eundem versum haec inveniuntur:
populum dicit Romanum vel potius nobiles viros, qui
ab Aenea oriundi sunt, ideoque emphaticos i. e. si-
gnificative dixit ipsos Troiugenas patricios^ qui nisi
agniti sîint^ non accipiunt.

Ad II 132 in ed. Büch. : — hic enim ager Tarquini
superhi fuit., et pro illius fuga Marti consecratus dictus
est Martius campus. Apud Höhl. : qui campus pos-
sessio Tarquinii Superhi fuit., quo reiecto Marti con-
secratus est. — Confer, quaeso, etiam I. 104 et II83 et
ubilibet.

Quae ex hac farragine praeter scholia aperte cum
P congruentia aut ex Servii commentariis desumptii
Nicaeo attribuenda sint; quae postea supervenerint
extricare huius opusculi non est ac neutiquam ab
omni parte absolute fieri poterit priusquam omnia,
utut sunt, scholia etiam nunc in singulis codicibus
latentia publici iuris facta erunt.

Sane putidum et plenum taedii opus a ciuo vero
deterreri minime oportet eum, cui quam plurimasex
iis melioris recensionis reliquias proferri interesse vi-
detur. Qua de causa igitur exemplum nobis ab. E.
Lommatzschio qui glossas a manu p in P scriptas
palam fecit, pètentes codicis Londiniensis glossis,
scholiis, lectionibus edendis hanc rem pro virili parte
promovebimus.

iTf(?a) Si Toy koyatni xijSnhvT tfioi
ccQ-lioi\' \'0(»t(frt}if, H nor t-ii ^\'AQyo^ fiohhi\'
ydftovi dStXtjifii StiarvxtTi; taoipiTut.

llvXaH^, at yuQ ()}] nQ<oToi\' nrl>()(l)ntoi\' tyw
TTiffToi\' I\'ofii^uj xul (pi).oj> I f r 0 r r\' t/iot"

^N. OVTOi 5\\ W \'/{QCClt, Tig XVQH,
bi ciQfia Ifvxóv rjVioOTQoqiH ^ i (i co i ;

TvQioy oiUfia XiTTOva\' i\'jiai\'
uxQoffii\'iu ylo^iu
(hotvindag cino puaov
<l>0i^(O 5otl).U {llh\'t&QU)!\',

tV vno dnQÓcai ytqo(iü?,oti
JlaQvaaov aunvaaOi},
^lóviov xuxa TXÓVTOV ih\'t-

vntQ dxuQnifSxoJV Ttiölcof
2,\'ixtXiai Zifpt\'QOV Tivoctli
innn!(sai>TOit tV OVQU fw
•Aà).).iaroi\'

I\\I(yi(jrup Ö\' avTo7i\' auftßukfio TTOÓ^ TO xtt).û)^
ohtti> xiiv nàhv, OTi ôvoTt/ iaoTtjToif ro^iÇo/it-
yuii> iu\'ui, xat rt]^ fitv tuvtov anaaiv nnovi\'
fiotfcifjii Ttji 3i TO Ttno<j}jxoi> éxûnroii, ovx iiyvàovv

Ocacfnopoû^Toi on).a, ft fiavfi^ ÙTtaiToî, ort
oi\'irt \'/Qtj rte rotuvra àrtoStôôfai, oi\'rt ôixnioi
àv thj o rtTToSiSotf^, ovSf ttv <d> Trpô; rèf

E. Lommatzsch „Quaesliones luvcnalianae" in pag.
390 errat scribens: „Num iam in codice Nicaei quae
sequuntur post XVI. 60 defuerint, pro certo exploraii
nequit".

Tantumque belli superi\'uit, ut praesidia coliortium
alarum legionum uno die Civilis quadiipertito in-
vaserit, decumam legionem Arenaci, secundam
Batavoduri, et Grinnes Vadamque, coliortium ala-
rumque castra, ita divisis copiis ut ipse et Verax,
sorore ei us genitus, Classicusque ac Tutor suam
quisque manum traherent, nec omnia patrandi
liducia, sed multa ausis aliqua in parte fortunam
adlbre :
\' Eins eiciendum est.

ne laureatis quidem gesla prosecutus est, sed
ipsa dissimulatione famae fa mam auxit aestiman-
tibus quanta futuri spe tam magna tacuisset.

Afromm Mispanorumque auxiliares instriictos ad
cacdem praelorum principumque aliorum bonaqiie corum
praedae futura inlerfecloribus pronuiitiatum, iam merccn-
iiariorum manum, assuetam imperils Adranodori, paratam
fuisse ad Insulam occupandam," singula deinde, quae
per quosque agerentur, totamque viris armisque instruclam
coniurationem ante oculos posuit.

Peregrinis in senatum adlectis libellus propo-
situs est: Donum factum: No quis senatori novo
curiam monstrare velit.

schalt, insbesondere die etymologische Forschung,
iiir die Entwickelungsgeschichte der moralischen
• Begriffe ab?"

behoort door elk taalvorscher in de gedachte gehouden
en telkens waar het mogelijk is beantwoord te worden.

Ten onrechte noemt Nietzsche Socrates een deca-
dent en een plebejer. (Men zie: „Götzendämmerung"
p. 8 en volgende).

Onjuist is wat het „Wörterbuch der Griechischen Eigen-
namen" van Dr. W. Pape-Benseler 3\'\'" druk geelt van
ra Kolla rijg Evßoiag nl: „die Küstengegend zwischen
dem Vorgebirge Kaphareus und dem Vorgebirge Cher-
sonesus."

t \'\' \' \' M . ■




» i \\ • . \'if
V/
•
	•



	* ^ f




■ .

■

î*

	. "f.- T

f . \'
N	•