DE OVERHEID TEGENOVER
DE ARTIKELEN 1401 B.W.

J. R. H. VAN SCHAIK.

\'ia*-

ï- ;
- " Î -

• )

^ -V

r"

fc\'-S-.-

h

\'■«y

/

w

m

ifii

F»

De Overheid tegenover
de Artikelen 1401 en v. B. W.

BUMUNIVf RSITCIT UTRiCHT

0473 6447

De Overheid tegenover
de Artikelen 1401 en v. B. W.

PROEFSCHRIFT

TKR VERKRIJGING VAN DEN GRAAD
VAN

Doctor in de Rechtswetenschap

aan de Rijks-Universiteit te Utrecht
NA MACHTIGING VAN DEN RECTOR MAGNIFICUS

DR. F. A. F. C. WENT

lluoglccnir in de Faculteit der Wi«- en Natuurkunde

VOLGENS BESLUIT VAN DEN SENAAT DER UNIVERSITEIT

TKGKN DK US,ÜKNKINGBN VAN

DE FACULTEIT DER RECHTSGELEERDHEID

TE VERDEDIGEN
op Dinsdag 12 December 1905 des namiddags te 4 uur
door

JOSEPHUS ROBERTUS HENDRICUS VAN SCHAIK

geboren (e Breda

I\'. DEN «OER

senatus VETERANORUM tvpograi\'HUS kt murorum editor
utrecht — 1905

• rw c s

r\'\\ TT

■ •

f^mxait.

AAN MIJNE OUDERS.

■ : v&iü

c-

VOORWOORD.

Het prodtiki van mijnen arbeid overziende., kom ik eerst tot
het ware besef, hoe nietig deze proeve is, vergeleken hij dc groot-
heid der rechtsgeleerde wetenschap.

Wanneer ik niettemin, mij bewust van dc moeilijkheid van
hei onderweip, de studie ervan heb aangevangen en doorgezet.,
en het voorloopig verkregen resultaat tot tnijn proefschrift heb
kunnen maken, dan is dit in de allereerste plaats te danken aan
U, professor IIamakek, die b(j voortduring mijn helangbieUendc
leider, m(jn voortreffelijke raadsman, mijn stuwende kracht zijt
geweest. Uw heldere en dtej)e k(jk in het behandelde vraagstuk,
uw rustig begrip van de tegemtellingen, ik had het voorrecht, ze
in zoo menig uur van samettzO\'n te mogen waardceren, zij hebben
mijne taak mogelijk gemaakt, veraangenaamd en vereenvoudigd.

Nu dc eerste termijn win mijne academische studiën is afgc-
loo})(n, irorde met deze korte ui>orden ook mijne erkentelijkheid
uitgesproken jegens U, alle mijne leermeesters, door wie ik in de
beginselen der theorie en der praktijk t an het recht zoo uitstekend
mocht worden onderricht.

Moge het niet hO deze getuigenis in woorden alleen blijven!

fÇ.\'ï\'-e:-\'.; ...

Wi\' é. -. ■

ijiO\'V-

Ji. i Ou /

M

-i -V , . .

- W

Î-

INHOUDSTAFEL.

BU.

Inleiding..................................1

HOOFDSTUK I: Kort hegrii\' van de hoofdbeginselen

der artt. 1401 e.v 1402 li. W..................8

HOOFDSTUK H: Nederfandsche Reciitsprwk . .

Afd. A. Uittreksel............31

§ 1. Algoraeeno Rechtspraak.......31

§ 2. Rechtspraak uit slecht beheer van publiek

domein en verwante gevallen.....137

Afd. H. Overzicht van den inhoud dor Rechtsprnnk 200

§ 1. Algemeene Rochtsprnak.......205

A. Com|)ctontio vnn don rechter .... 205

B. Artt. 1401 on v. B. W......21G

§ 2. Rechtspraak uit slecht behoor van publick

domein on vorwanto govalion.....22(1

A. Compotontio van don rochtor .... 220

B. Artt. 1401 on v. B. W......227

HOOFDSTUK III: Onderzoek na.\\u iibt karaktkr

der sciiadkvkrooedinosactik tegen de overheid in-

verhand met i)k artikelen 1401 en v. H. W. . . 242
Afd. A. Inleiding. Verhouding tusschen do privato

on do publieke rechtsorde......242

Afd. B. Do Nederhuulsclio doctrine......27()

.Mr. II. J. Ilannikor.........27(1

>rr. II. Krabbe..........200

Mr. II. Voa............313

Mr. .r. Oppenheim.........322

.Mr. A. R. Ariitzonius........320

Mr. .1 R. Thorbocko........330

Afd. C. -lu« Constitutum..........332

HOOFDSTUK IV: Oi\'mkrkinoen de jure constituendo 347

V.v.

rv^i.

e-

\'im

m-

• ■ ."V ■

INLEIDING.

De overheid kan in velerlei vorm dingen doen, die in
strijd komen met de uitdrukkelijke of stilzwijgende
geboden of verboden door het positieve recht tot haar
gericht.

De wetgever kan wetten maken tegen den zin der
Grondwet; de Koningin een materie regelen, welke de
Grondwet uitdrukkelijk aan de wet opdraagt; provinciale
staten, gemeentebesturen, kamers van koophandel, veen-
polders, waterschappen, enz. verordeningen, reglementen
en keuren maken of besluiten nemen, waartoe zy niet\'
de bevoegdheid hebben verkregen; do justitie kan op
met de wet strydige wyze de haar opgedragen recht-
spraak uitoefenen, en last not least — der administratie
blykt het lang geen onmogeiykheid to zyn, om veel to
doen, waarover het recht meewarig het hoofd heoH to
schudden.

Onzo hedendaagsche begrippen van staatsinrichting
en sUuitsrecht gedoogen niet, dat voor onrochtmatigo
daden van legislatieven of judicieelen aard een andero
dan politieke en hiOrarchischo verantwoordeiykheid wordt
in het leven geroepen.

Anders is het met do daden der adnunistratic. Hot

1

rechtsstaatsbeginsel brengt mee, dat elk door een onrecht-
matige handeling van het administratief gezag gekrenkt
belang een orgaan heeft, door middel waarvan het den
rechtskrenker ter verantwoording kan roepen en de
nadeelige gevolgen ongedaan doen maken, i)

Alleen die laatste soort van onrecht komt hier in
bespreking.

Ik heb mij de vraag ter beantwoording gesteld: kent
ons positief recht in beginsel de aansprakelijkheid van
de administratieve overheid voor door haar begane on-
rechtmatige daden? Hiermede vraag ik naar een alge-
meenen regel en ga de verspreide speciale bepalingen
op dit punt voorbij.

Zooals de vraag daar gesteld ligt, doet zij onmiddellijk
de gedachte oprijzen aan een andere, van reeds menige
monographie, tijdschriftartikel of proefschrift het voor-
werp. Zij luidt: in hoeverre moet de uit de onrechtmatige
ambtshandeling voortvloeiende plicht tot vergoeding wor-
den gedragen door de kas van den ambtenaar, en in
.hoeverre door de schatkist van hot publiekrechtelijk
lichaam, als welks orgaan die ambtenaar optrad? In
oudere geschriften vindt men de principale aansprakelijk-
heid gelegd op den ambtenaar of zijn superieur, aan wien
de onrechtmatigheid der handeling moet worden toe-
gerekend. En een onderzoek wordt dan verder gedaan
naar de rechtsgronden eener mogeiyke subsidiaire aan-
sprakelykheid van ]iet vertegenwoordigde publiekrechte-
lyke lichaam. Men staat hier op Romeinscin-echteiyken
bodem, ziet tot von Savigny en Loening als do
grootmeesters op, en werkt veel met ficties.

1) Hierrae<le vervalt nntuurlijk niet do politioko cn l>iörnrrhii«cho
vcrantwoordclykheid.
2) Ook contmcU«:Iienni9 komt slecht« zgdeling« ter sprnko.

. De jongeren stellen zich op een ander standpunt. Zij
poneeren staat en andere publiekrechtelijke corporaties
elk als een organisme met zelfstandigen wil, rechtssubject
als de mensch. De ambtenaren zijn de organen, waardoor
dit rechtssubject naar buiten optreedt; in hen openbaart
zich de macht van zijn willen en kunnen. In deze
juridische potentie ligt besloten de macht om binnen de
grenzen van het terrein, waarop het organisme werk-
zaam optreedt, plichten te verzuimen en rechten te
krenken. De schuld van het orgaan wordt de schuld van
het lichaam. En op het laatste drukt de aansprakelijkheid.
In hoeverre nu weer door de publieke corporatie verhaal
kan worden genomen op de betrokken ambtenaren, is
een ondergeschikte vraag, voor het organisme van inwen-
digen aard. Daarnaast blijft de verantwoordelijkheid per-
soonlijk en ten principale van den ambtenaar, voorzoover
hij z\\jn ambts- en machtsgebied is te buiten gegaan.
Dit is de hoofdleer der school van von Gierke.

Beide systemen, het Romeinschrechtemke, zoowol als
het z.g. Germaansche, gaan in hun tegenstelling misschien
min of meer aan eenz\\jdigheid mank. In \'s ambtenaars
wil ligt toch ongetwijfeld un een zuiver persoonlijk un
een gemeenschapselement opgesloten, psychologisch C\'én.
Doch dan is zijn handeling, rechtmatige zoowol als
onrechtmatige, noch een zuiver persoonlijke, noch een
geheel gemeenschappelijke, maar een van gemengden
aard en daarom met een eigen bestaan. Zoo is het
theoretisch dunkt mo even juist of even onjuist —
zooals men het hebben wil — om do hoofdaansprakelijk-
hoid op don ambtenaar of op het publieke lichaam to
leggen. Het blijft een vraag van practische voorkeur.

Ik ga hier niet vorder op in, maar zeg alloon, dat dit
vraagstuk geheel en al ligt buiten het bestek van mijn

proefschrift. "VVaar dit laatste eindigt, begint het eerste.

Wanneer ik dat pasgenoemde vraagstuk zoo bij ons
te lande zag behandelen, dan kwam onwillekeurig wel
eens de hier misschien ietwat zonderling aangebrachte
vergelijking bij mij op: de huid wordt verdeeld, alvorens
de beer is geschoten.

Gevraagd moet vóór alles worden: Is naar ons recht
de overheid — in dat begrip gaan ambtenaar en gemeen-
schap als in een hoogere eenheid op — aansprakelijk,
ja of neen? En zoo ja, in hoeverre? Als deze prealable
kwestie is behandeld, komt eigenlijk pas de daareven-
genoemde aan de orde.

Het geheele vraagstuk wordt beheerscht door de ver-
houding, zooals men zich die denkt tusschen privaat- en
publiek recht; en in verband hiermede door de artikelen
1401 en v. B. W.

In den loop der 19e eeuw werd er bij ons to lande
ternauwernood aan getwijfeld, of genoemde artikelen
vonden in principe ook hun toepasselijkheidsgebied in
iedere sfeer van administratieve overheidsbemoeiing.

Men is op deze zienswijze in de laatste dertig jaar ten
heele of ten halve teruggekeerd. Waar het publiekrecli-
tolijko verhoudingen en toestanden betrof, is men do
ontoereikendheid dezer civielrechtelijke bepalingen voor
oen in rechte afdwingbare schadevergoeding gaan
prediken.

Toch\' is deze leer lang geen gemeen goed geworden.
Niemand minder dan prof. Hamaker heeft er een
zevental jaren geleden in een klemmend betoog don staf
over gebroken. En op zijn voetspoor is by \'t Arrest.van
10 Mei 1901 ons hoogste rechtscollege omgegaan.

Deze uitspraak van den Hoogen Raad, een on ander-

maal door hem bevestigd, zal natuurlijk niet nalaten als
krachtig precedent te werken op de lagere colleges en
rechters.

Daarmede ware een materieelrechtelijke regeling van
de geldelijke aansprakelijkheid der overheid grootendeels
overbodig gemaakt.

Noch de zienswijze van prof. Hamaker, noch de
daarmede in practisch resultaat overeenstemmende van
den Hoogen Raad vermag ik te deelen.

En het zou in mijn oog te betreuren zijn, wanneer
men bij de in niet ver verschiet zijnde regeling der
administratieve rechtspraak, de aansprakelijkheid in
patrimonie van de overheid er maar bij liet liggen.

In waarheid, het gaat niet aan, om de civielrechtelijke
regeling zoo maar ongewijzigd op publiek terrein over to
planten; daargelaten nog de theoretische rechtsgronden,
waarop men zulks wenscht te doen.

Ik breng dus de controvers ter tafel; zonder aanspraak
van er nieuw licht op to werpen; maar in goed geloof
aan de deugdeiykheid mijner overtuiging. Mot geduchte
tegenstanders heb ik to maken; zoo is echter een to
Hlden nederlaag er te minder schandelijk om.

Minister Loeff was van oordeel, dat de aansprake-
lykiioid der overheid in ons huidige recht niet gerogohl
was. In, zijn ontwerp Administratieve Rechtspraak gaf
hij echter een enkele bepaling zonder moor; liotgeon den
naam van regeling der matorio niet kan dragen.

Ik acht hot een dringende eisch van recht in onzen
rechtsstaat, dat iemand, die slachtoffer is geworden van
fouten en nalatigheden van de overheid, in beginsel
volkomen schadeloos worde gesteld.

Ken bescheiden aandrang b(j hem, in wiens hand hot

6

ligt, om het ingediend ontwerp op dit punt te herzien
en het met een nieuw, zelfstandig ontwerp van materieel
recht op het stuk der schadevergoeding te verrijken, is
daarom aan dit geschrift niet vreemd.

Bij de behandeling is uitgegaan van het groote rechts-
staatsbeginsel, dat de overheid niet stelt boven het recht,
maar binnen de rechtsorde — met de consequenties
daaraan vast.

Door het geheele geschrift heen is vastgehouden de
onderscheiding tusschen privaat en publiek recht, zooals
die in mijn oog, zij het dan ook niet overal en altijd
even scherp getrokken, in hare historische wording op
het vasteland van Europa wordt begrepen. Nochtans heb
ik mij niet begeven in de innerlijke wezensverschillen —
zóó die er zijn!

Onthouden heb ik mij dus ook van pogingen, om, waar
ik tot het resultaat kwam, dat civielrechtelijke aan-
sprakelijkheid alleen kon worden ingeroepen, wanneer
de administratie zich op privaatrechtelijk terrein bewoog,
te beproeven aan te geven, waar dit terrein eindigde.

Ons recht rust op een dogma. Maar men moet het
ook weten door to voeren. Daartoe waagt een poging
afd. A van het derde Hoofdstuk.

Een nutteloos werk is het wellicht niet geweest,
onzo rechtspraak bjyeen te garen, voorzoover die betreft
acties tot vergoeding tegen ambtenaren of publiekrechte-
lijke corporaties ingesteld. Om echter een grens to stol-
len, is als aanvangspunt genomen het jaar 1850, evenwel
in dien zin, dat ook de vonnissen en do arresten.dor
provinciale hoven van vóór 1850 zijn vermeld, voor-
zoover zij in den loop van dat of volgende jaren aan

het cassatieberoep bij den Hoogen Raad zijn onder-
worpen geweest.

Wat de verzameling zelve aangaat, ofschoon zij ten
koste van niet weinig arbeidstijd met de naar mijn beste
weten meest mogelijke zorgvuldigheid is aangelegd, en
met een overzicht is aangevuld, zoo zal zij toch hoogst-
waarschijnlijk niet op volledigheid kunnen aanspraak
maken. Immers waar de boom zóóveel vruchten draagt,
zal het den geoefenden plukker zelfs wel overkomen,
dat hier en daar iets aan zijn oog ontsnapt. Mogen
echter niet te gewichtige uitspraken ontbreken, en de
wijze van e.Kcerpeeren niet ongeschikt blijken. De kern
uit een vonnis of arrest zoo beknopt mogelijk uit te
lichten, is niet immer gemakkelijk.

Van iedere procedure is gegeven de korte inhoud der
vordering, soms, zoo van belang, \'t verweer der gedaagde
partij en de conclusie van \'t O. M. Gebleven is het dan
vaak b\\i de enkele vermelding van de uitspraak van den
rechter — want alles wat niet in strikten zin tot myn
eigenlijke onderwerp behoorde was overbodig. Toch is
de kwestie, wie de aansprakel^kheid ten slotte hoeft to
dragen, zoo nauw daaraan verwant, dat overwegingen
hierover niet geheel en al achterwege konden blyvon. <

Ken korlo uiteenzetting over do algemeene beginselen
van artt. 1401 en 1402 H. W. moest voorafgaan.

HOOFDSTUK 1.

Kort begrip van de hoofdbeginselen der artt.
1401 en 1402 B. W.

Het zal niet geheel overbodig kunnen heeten, dat ik
voor alles aangaande de beteekenis der artikelen 1401
en 1402 B. "\\V. op zich zelf en in hun onderling verband
een korte beginselverklaring afleg. Immers zullen die
beginselen blijken ook voor mijn onderwerp hun groote
waarde te behouden.

Die artikelen stellen een drietal vereischten, tot de
aanstipping waarvan ik mij beperk. Dat zijn vooreerst
een handeling, een bewuste, gewilde spierbeweging, ver-
richt met het doel om daarmee eenig bepaald gevolg te
bereiken, zooals prof. Simons \') het uit^lrukt, of wel
een nalaten te handelen, een factum commissionis of
Avel een factum omissionis. In de tweede plaats moet
er schade zijn toegebracht. En ten derde moet er tusschen
handeling of nalaten en de schade een oorzakelijk ver-
band aanwezig zijn. Men pleegt hiornaast nog als voor-
waarde te stellen do toerekeningsvatbaarheid van den
dader. Dat dit vereischte niet in de onderhavige artikelen

1) Ons burgcrreclitolijk Dclictfrecht, Tlicmis l!K).>, blz. ll v.

9

zijn uitdrukking vindt, komt mij weinig twijfelachtig voor,
maar dat daarom die toerekeningsvatbaarheid geen nood-
wendige voorwaarde voor de hier geregelde civiele aanspra-
kelijkheid zou zijn, acht ik in strijd met Diep hu is, niet
bewezen. Al kan men \'t volkomen met hem eens zijn, dat
de rechtsgrond van de schadevergoedingsactie niet is gele-
gen in den wil, maar in eene onrechtmatige daad en de
daardoor veroorzaakte schade, i) dit sluit niet uit de
onwaarschijnlijkheid, en het is zelfs weinig aannemelijk,
dat de wetgever aan de daden van al of niet toereke-
ningsvatbare personen gelijke rechtsgevolgen zou hebben
willen verbinden. Zoo is dan ook immer de opvatting ge-
weest èn van onze èn van de Fransche artikelen, en de
tegenwerping, dat aldus ons jus constitutum de rechts-
gevolgen der onrechtmatige daden van ontoerekenings-
vatbaren (krankzinnigen, jonge kinderen enz.) niet zou
regelen, vermag aan die opvatting geen kracht te ont-\'
nemen. In de praktijk leidt intusschen de opvatting van
Diephuis en de tegenovergestelde meestal tot hetzelfde
resultaat, aangezien de niet-toerekeningsvatbaarheid byna
immer de afweziglield van do door do wet vereisclite
(ofsclioon door wyien denzelfden hoogieeraar weder ge-
wraakte) toerekenbaarheid van \'t gevolg met zich mede
brengt.

Van meer gewicht is de beteekenis van twee andere
vereischten, welke onze artikelen heeten to stellen,
nameiyk de onrcchhnutUjhcid van dc daad en de scindd.

Wanneer men my nu op den man af vraagt, of ik er
oen vasto overtuiging omtrent die begrippen op na houd,
dan moet ik daarop een even volstrekt: neen, ten

»Furor tun« wt, infiinliii tiia oM, crRO nd to clinin iwrliiicnl
omniii qimo ox furore ot infnntiji wxjuuntnr* (Thomni«lue)-

10

antwoord geven. Een dergelijke zwakheid van overtuiging
moge voor een jurist ietwat beschamend klinken, het
zij zoo. Het is mij niet gelukt om, niettegenstaande
m. i. voldoende historische en dogmatische studiën den
wezenlijken zin van genoemde begrippen op te sporen
en vast te stellen. Ik mag dan ook niet verhelen, dat
de nu te vermelden opvatting wel een weinig wordt
bepaald door hetgeen ik het liefst uit de artikelen zou
willen lezen. Toch neme men mijne interpretatie niet
geheel en al als een hinein-interpreteering op. De artikelen
luiden:

Art. 1401: Elke, onrechtmatige daad waardoor aan een
ander schade wordt toegebracht, stelt dengenen, door
wiens schuld die schade veroorzaakt is, in de verplichting
om dezelve te vergoeden.

Art. 1402: Een ieder is verantwoordelijk niet alleen
•voor de schade, welke hij door zijne daad, maar ook
voor die, welke hij door zijne nalatigheid of onvoorzich-
tigheid heeft veroorzaakt.

Onrechtmatige daad. De geschiedenis dezer artikelen
is voor een goed deel dezelfde als die der origineels
artikelen 1382 en 1383 van den Code Civil. \') Immers
zij zijn byna woordelijk gelijkluidend, en men kan met
gegronde bewijzen staven, dat onze wetgever ook inder-
daad aan de door hem in \'t leven geroepen artikelen
denzelfden zin heeft willen toekennen als hy meende,

>) Art. 1382. Tout fait (juclconquc do l\'homme, (lui cinmc il autrui
un dommage, oblige celui par la faute duquel il est anivé, A lo
n\'parer.

Art. 13S3. Chacun cflt responsable du dommage qu\'il a cau»<j non-
seulement par Bon fait mai« encore par «a n^\'-gligence ou par «on
imprudence.

11

dat lag opgesloten in die\', waaraan zij waren ontleend.

Het is waar, dat de uitdrukking, \'„tout fait quel-
conque" in „elke onrechtmatige daad" veranderd, eene
beperking schijnt te hebben moeten beduiden. Letterlijk
moge zulks juist zijn, in werkelijkheid is het dit niet. Ook
in Frankrijk was men het er over eens, dat niet iedere
daadj doch enkel de „illicite" voor een „action en dom-
mage-intérêts" kon in aanmerking komen; men twistte
er alleen over of zulks wel,, en zoo ja wel voldoende
in de woorden ,tout fait quelconque" of „par la faute"
was neergelegd. Onze wetgever, men kan het bij Voor-
duin lezen, beoogde nu niets anders, dan aan dien
twist een einde te maken en het illicite der daad met
zooveel woorden in het art. UOl vast te leggen. De
daad had onrechtmatig te zijn.

Wanneer dus Mr. Roelfsema die deze materie
m. i. zoo uitstekend in zyn dissertatie heeft behandeld,
betoogt, dat genoemde uitdrukking is opgenomen, om do
luinsprakelykheid voor „elke" daad uit te sluiten, en om
daaraan de beteekenis to geven van „illicite", dan zal
iedereen zulks ten volle beamen. En wanneer hy met
de imnd op bladz. 629 dl. 2 van Noord ziek komt
bewyzen, dat de regeering do woorden „geoorloofd" en
„wederrechteiyk", zooals zy oorspronkeiyk in de ontw.
artt. 1889 on 1401 waren opgenomen, verving door
„rechtmatig" en „onrechtmatig" niet om diuirmodo. een
ander begrip uit to drukken, maar omdat zy moer over-
eenstemden met hot -Franscho „illicite", dan acht ook
ik dit bowys voor geen tegenbowys vatbaar.

Maar wanneer dmirentegen do scliry ver meent, boven-
dien to hebben waar gema^ikt, dat „onrechtmatig" hetzelfde

>) «Dc Iwtcciccnif« der woonlon „onrechtnmtigo" cn «nthuM" in nrf.
1401 n. W." ({roningen, ISTO. p. :»1 cn

12

beteekent als „ongeoorloofd", omdat \'t oorspronkelijke
„wederrechtelijk" hetzelfde beteekende als „ongeoorloofd,"
dan zou men naar mijn bescheiden meening daartegen
een gegronde bedenking kunnen opperen. Uit de oorspron-
kelijke nevenschikking toch in \'t ontwerp art. 1389 van
de woorden „geoorloofde" en „wederrechtelijke daad"
zou \'t z. i. duidelijk blijken, dat „wederrechtelijk" het-
zelfde beteekende als „ongeoorloofd." De mogelijkheid
daarvan kan ik toegeven. Doch hiertegenover staat ook
die mogelijkheid, die schr. eenigszins uit het oog ver-
loor, dat in deze uitdrukking \'t woord „geoorloofd", als
nevengeschikt aan „wederrechtelijk", ook kan beteekenen
„niet wederrechtelijk", dus „rechtens geoorloofd". Deze
laatste mogelijkheid heeft boven de eerste voor, dat zij
niet aan een woord eene beteekenis behoeft op te
dringen; want „wederrechtelijk" interpreteeren door
„ongeoorloofd" noem ik opdringen van een beteekenis.
Bij de laatste mogelijkheid daarentegen, dat de\'wet-
gever met „geoorloofd" als nevengeschikt aan „weder-
rechtelijk" zou hebben bedoeld „rechtens geoorloofd", be-
hoeft men geen terminologische bokkesprongen te maken.

Die opvatting wint aan waarschijnlijkheid, wanneer
men door de regeering de termen ziet verduidelijkt in
„rechtmatig" en „onrechtmatig", door welke beide woor-
den nu uitdrukkelijk \'t rechtskarakter van de daad wordt
aangeduid.

Maar ten slotte neemt zij een groote mate van zeker-
heid aan door deze overweging, dat, wanneer do wötgever
de woorden „licite" en „illicite" werkelijk voor ons recht

,Dc verbintenissen, die uit kmcht der wet geboren wonicn ten
govolge van V menschen toe<loci), vloeien voort uit een geoorloofdo of
uit een wederrcchtelyke dnnd\'.

13

had willen omzetten in „geoorloofd" en „ongeoorloofd",
hij dan toch zeer zeker niet termen zou hebben ge-
bruikt, die daar tamelijk ver van zijn verwijderd, maar
integendeel die termen, die het nauwst zijn verwant aan
en die men ook in ieder Fransch-Hollandsch woordenboek
vlak achter de woorden „licite" en „illicite" kan zien
vermeld, namelijk „geoorloofd" en „ongeoorloofd".

Mr. Roelfsema zou mij kunnen tegenwerpen: nu
komt gij weer terug op uw opzet, dat de wetgever aan
de Fransche termen geen veranderde beteekenis heeft
willen geven. Het antwoord daarop zou moeten luiden:
De Nederlandsche wetgever heeft inderdaad die termen
niet willen veranderen, maar hij heeft ze door rechtmatig
en onrechtmatig vertaald, omdat hij in de termen „licite"
en „illicite", zooals die door de Fransche jurisprudentie
en doctrine worden gebruikt, ook slechts zag rechtmatige
on onrechtmatige daden.

Mijne conclusie is dus, dat ons art. 1401 en daarmede
ook, zooals we beneden zullen zien, art. 1402 voor oen
minder ruime uitlegging vatbaar zyn dan do artt. 1382
en 1383 C. C., en wel omdat de wetgever by zyne ver-
taling die laatste artikelen nis stricti juris heeft opgevat. \')

Daarmede is dan tevens verklaring gedaan van myn
standpunt tegenover do nieuwere richting, althans tegen-
over hare uiterste linkerzyde, waartoe Mr. Roelfsema
my dunkt to behooren. Versta ik hom niet mis, dan
kunnen do actiën ox artt. 1401 on 1402 worden geldend
gemaakt „wanneer iemand is to kort geschoten in het
eerbiedigen van do plichten, die do moraal hem tegenover
zyno medemenschon oplegt".

1) Zio .Mr. AsRor\'» opmerking op bi*. 4MH vnn „Het Hurgcrlülc
Welbock vcrgplcken mol don Cwlo Nniwlcon*.

14

Ik\' kan niet nalaten tegen deze radicale toepassing
van het stelsel der „ongeoorloofdheid", naast die van
meerbevoegden, ook mijn zwakke stem te verheffen. Dit
klemt mij des te meer, omdat ik mij niet alleen niet
wel kan vereenigen met de wetsinterpretatie in den
door Mr. Roelfsema aangewenden zin, maar boven-
dien niet met een geheel nieuw systeem van wets-
toepassing in het algemeen. Ik bedoel het systeem, dat
onder zijne verdedigers mijn hooggewaardeerden leer-
meester als hoofd kan tellen en dat in de wet
slechts wil zien een leiddraad voor den rechter. Toege-
past in casu beduidt dit, dat zij desnoods kunnen
toegeven, dat art. 1401 grammaticaal en historisch een
beperkte beteekenis heeft, maar dat de gerechtigheid
gebiedt, dat de rechter elke ongeoorloofde handeling,
elke afkeurenswaardige gedraging bij dat artikel inlijft.

Wij dreigen met het een en met het ander in het
rijk der ethica te geraken, en Mr. Roelfsema ziet
daarin dan ook geen bezwaar.

Het is mij eerlijk gezegd een raadsel, hoe laatstgenoemde
en met hem al degenen, met wie hy zijn denkbeelden
deelt, mannen, die zich natuurlijk goed rekenschap heb-
ben gegeven van de begrippen recht en moraal en van
de consequenties, waartoe hun theorie kan en moet
leiden, by die theorie kunnen volharden.

Ik heb my in deze vraagstukken niet to diep kunnen
inwerken en moot dus volstaan met een i)aar algemeene,
doch \'dunkt my voor de hand liggende bedenkingen.

Men dient m. i. het karakterverschil tusschen recht
en moraal hier goed in \'t oog to houden. Aldus: recht

1) Mr. G. Wt te wan 11: WetHrainnchling (Tiicmm 1S1>.*) blz. IMO)
blz. \'23I: ,Het hoofd dezer richting is Mr. Hamaker\'.

15

in objectieven zin is het geheel van voorschriften, die
„het zijne" tot voorwerp hebben en gebieden, aan
ieder het zijne te geven (suum cuique tribuere).
Daaruit volgt, dat niet ieder voorschrift, iedere wet
een rechtswet is, noch iedere plicht een rechtsplicht.
Staatswetten zijn uit den aard der zaak rechtswetten,
omdat zij bepalen, wat binnen de grenzen der gemeen-
schap zoowel aan het geheel als aan de enkelingen als
het hunne toekomt. Maar niet alle in de natuurwet
gegronde geboden zijn rechtsvoorschriften. Zoo niet die
natuurlijke geboden, die zich enkel betrekken op de
verhouding van den mensch tot zich zelf. Want de
gerechtigheid betrekt zich steeds op anderen, nooit op
den handelende zelf. Maar ook niet al die geboden,
welke inhouden wat de eeno mensch den ander moet
geven, hoe de eene mensch zich tegenover den ander
heeft te gedragen, om niet onverstandig en onbetameiyk
te zijn. Daartoe behooren de wetten der naastenliefde,
zelfopoffering, dankbaarheid enz.

. Slechts die natuuriyke voorschriften z\\jn rechtsvoor-
schriften, welke bepalen, wat de een den ander (individu
of gemeenschap) als het zijne moet doen toekomen. Enkel
de overtreding van deze voorscln iften is een rechtskren-
king, een onrechtmatige daad.

Mr. Levy <) drukt ditzelfde aldus uit: „In het.r^k
der zedelykheid is in het geheel niet, en nooit en ner-
gens, van rechten (subjectieve aanspraken), maar altoos,
en overal en allerwegen, van niets dan plichten sprake.
Zoodra gy daarentegen van rechten, van aanspraken der
persooniykheid, van overeenstemming daarvan met die
der gemeenschap gewaagt, dan spreekt gy dc taal van

>) Mr. J. A. Lovy: Jtechtcr cn Wet\' \'2o god. bl* fllJO.

16

het Recht, een taal, die, in het rijk der zedelijkheid,
niet wordt verstaan,"

Wanneer dit nu zoo is, hoe kan zich dan de theorie
van Mr. Roelfsema cum suis staande houden? Want
deze mogen dan oogenschijnlijk nög zoo onbeschroomd
het terrein van het recht verlaten, en nög zoo optimistisch
verwijzen naar het strafrecht, waar de rechter een daad
toch geheel naar haren zedelijken aanblik zou moeten
beoordeelen — voor de noodwendige consequentie, dat
gebrek aan naastenliefde, dankbaarheid, zelfopoffering,
zachtmoedigheid en andere zedelijke plichten, tot ver-
goeding van daardoor door anderen geleden schade zou
moeten verplichten, zullen zij toch wel terugdeinzen.
En met dien terugtred wordt toch ongetwijfeld het
stelsel, dat de moraal tot herkenningspunt voor den
rechter wil stellen, prijsgegeven.

1) „Is bijv. iemand overleden* zoo redeneert Mr. Roelfsema
blz. 61 „ten gevolge van do daad van een ander, dan zal van het al
of niet aanwezig zijn van „schuld" of „opzet" afbangen of er een mis-
drijf 19 gepleegd." Deze eerste redeneering is reeds min of meer onjuist.
Een soldaat, die in den oorlog den vijand overhoop steekt, opzettelijk
of schuldig, pleegt volstrekt geen misdrijf. Geëischt wordt vMr alles
en boven alles, dat do daad zij in strijd met een door de strafwet
gesteld ge- of verbod. Vervolgens zou do rechter naar het „min of
meer afkeurenswaardige" van de handeling soort en zwaarte van do
stnif bepalen. Aangenomen al dat dit juist is, dan mag men dezo
zedelijke wnardeering toch ninar niet zoo klakkeloos gelykwaardig
stellen met die, waarop het hier in jure civili aankomt. Immers ook
in \'t strafrecht, en nog wel rigoristischer dan in \'t privaat recht, is de
rechter verplicht do onrechtmatigheid, d. i. do onwettigheid tot uit-
gangspunt en tot grondslag van de strafbaarheid to nemen. Het is een
entweder ü<ler. Eerst bij do strafbepaling komt eenige zedetgko appre-
ciatie in \'t spel.

Naar analogie van die bijkomstige appreciatie, die alleen betreft
het wat meer of minder, zou nu .Mr. K. het entweder oder, het aan-
nemen van de al of niet rechtmatigheid, by \'t civiel delict willen
overbrengen. Is die analogie niet van te verre strekking?

17

Men zou dan ook anderen niet gemakkelijk kunnen
overtuigen van de waarheid, dat de hier op naam van
verschillende juristen geschreven opvatting in werkelijk-
heid de hunne was, indien men niet zwart op wit de
bewijzen daarvoor kon bijbrengen Desalniettemin komt
men, lezende en herlezende, wat door hen wordt betoogd,
gaandeweg tot de overtuiging, dat zij niet zoo alomvattend
bedoelen, hetgeen eigenlijk wel uit hunne woorden valt
af te leiden. Kortom, er valt s. r. een zeker soort van
dualisme waar te nemen. Waar bijv. door prof. Molen-
graaff duidelijk hier en daar gerept wordt van zedelijke
geoorloofdheid eener daad, komt elders toch weer even
duidelijk het rechtskarakter op den voorgrond, ja ik zou
haast durven beweren, dat ook hij enkel de daad, die
strijdt met het recht en niet die strijdt met de moraal
in aanmerking wenscht te laten komen.

„Met Opzoomer neem ik aan, dat het uitgangspunt
van den wetgever do natuuriyko vr\\jheid is; maar niet
in den zin van het recht om alles te doen wat men
wil, mits het maar niet door do wet uitdrukkelijk
verboden is, maar veeleer in dien van het recht om niet
in onze eer, persoon of vermogen aangetast of beschadigd
te worden, in dien van het recht op eerbiediging van
onze persoonHjkheid, van onzo goederen, van onzen arbeid.
Alleen de vryiieid, dus opgevat, mag gezegd worden
geen erkenning noodig te hebben om te gelden, maar
een verbod om niet te gelden."

>) Prof. Mr. W. L. 1\'. A. Molengrnnff: U. M. doel <i p.
,iNict» voort rokcnlcr tot ondcrmyning 7.oIfn vnn het gezondste rcoht«-
lovcn clnn ilo wctcnHclmppcIyke erynring, dnldo wol niol rengoort... wnnr
(lo nllcrcorHto regeln vnn zotlelyke plicltlitbelrnchting wonlen overtreden.\'
(Oo cneorlijko concurrentio voor \'t forum vnn den Nodcrlnnduclien rochier.)
«) t. n. p. blz. aiM).

18

In deze forrauleering lees ik niets anders dan den
eisch der handhaving van zij \'tdan deels onbeschreven
rechten, d. w. z. aanspraken, dus handhaving, bescher-
ming van het recht. Maar dat klopt niet volkomen met
de elders geëischte schending van zedelijke plichten

En zoo is \'t precies eender bij Mr. Roelfsema, die
ook wil „dat er geen rechteloosheid meer kan zijn voor
de benadeelden" en „dat de rechtszekerheid wordt be-
vorderd." 2)

Hoe vast evenwel Mr. Roelfsema met zijn moreele
afkeurenswaardigheid in de schoenen staat, blijkt ook
wel hieruit, dat hij achteraan in het eigenlijke leerstel-
lige deel van zijn boek zijn lezers uitdrukkelijk komt ver-
zekeren, dat hij alleen op \'t oog heeft handelingen, die
behooren tot het gebied van \'t oeconomisch verkeer. Een
eigenaardige beperking voorwaar!, maar waardoor zijn
stelsel reeds een mindere of meerdere zwakheid verraadt
en zeker niet met den prijs der volledigheid kan gaan
strijken. Volkomen gemotiveerd lijkt daarom het oordeel
van prof. Sim ons: „die beperking is volkomen wille-
keurig en met de dagelijks aan art. 1401 gegeven toe-
passing in volstrekten strijd."

Gaan we nu kort één voor één na, tot welke resultaten
al zoo kan lelden do meening van hen, die de moraal in
het recht willen binnengevoerd *) en van hen, die hot
recht, maar flan ook \'t ongeschreven, d. w. z. door do

>) Mr. P. J. M. Anibetso in z\\jn di»f. „Onccrlyko concurrcnlic"
beweert: niemand heeft het rrcht om lo doen wni sedflykonfftoorloofd
18. Dit lykt mij dootlgewoon recht en moraal idontiflccercn.

2) t. n. p. blz. 63.

3) t. a. p. blz. 40.

\') Verraadt deze zcggingswüze reed» niet een natuurlijke contmdictie?

19

wet noch .uitdrukkelijk noch stilzwijgend erkende recht
willen gehandhaafd zien.

a. Moraal. Ik merkte reeds op, dat het naar mijne
meening een dwaling is, dat de staat heeft te waken
tegen en rechtsgevolgen te verbinden aan schending van
andere dan rechtsregelen. Dat is dus principe tegen
principe.

Maar de praktijk. Een rijk man zou, nemen we aan,
bijv. voor geleende f2ó.— een buiten haar schuld arm
geworden vrouwtje op straat zetten, juridisch uitgedrukt
executeeren. Ongetwijfeld zal men het er over eens zyn,
dat die daad immoreel is, in strijd met de naastenliefde.
Gedekt evenwel is hij door \'t recht, want hij handelt
rechtens, d. w. z. met aanspraken uiteen leen verbintenis
en op de manier zooals de wet hem dit expressis verbis
permitteert. Moet nu zoo iemand, omdat hij immoreel
handelt, vallen in de termen van artt. HOI en v.? In
stede van de zoo vaak aangeroepen handhaving van recht
en zedelijkheid ware dit een ware rechtsverkrachting.

Een nog sterker voorbeeld.

Er stiuit geschreven in het Evangelie van Matthaeus,
cap. V, 40: Et ei, qui vult tecum judicio coiitendore,
et tunicam tuani tollere, dimitto ei et pallium. Zonden
nu werkelijk de voorstanders der zedelijkheidstheorio
het aandurven, om, wanneer ten gevolge van de over-
treding van dien schoonen regel van christeiyke moraal
iemand sciiado leed, tegen den overtreder een actie tot
schadevergoeding toe to w^zen?

Die theorie is ook in de praktik onhoudbaar.

Kr zullen er z^jn, die m\\i tegenwerpen, dat dit geen
regel van moraal is. Danrtogenover valt niynerz^ds niets
te repliceeren, dan dat ik het wèl een regel van moraal
noem. Doch hiermee is juist aangetoond, tot welko

20

onhoudbare uitkomsten die moraaltheorie voert. De staat,
die er is om zooveel mogelijk de eenheid en gelijkheid
in vrijheid en rechten van de burgers te bevorderen, zou
die geheele eenheid en gelijkheid gaan ondermijnen door
het maar aan \'t eigen believen van zijn rechters over
te laten, of zij ergens een immoreel handelen in willen
zien, dan niet. Welk een twijfelachtige rechts (zedelijk-
heids?) zekerheid zou op rekening daarvan komen te staan.

Kon men dus nog maar van eenheid van zedelijkheids-
begrippen spreken, er bleef tenminste uniformiteit in
de rechtspraak, maar thans? Beaming verdient \'t woord
van Dr. A. Kuyper dat in naam der wetenschap
niet mag worden toegelaten, dat ingang worde geschonken
aan het onjuiste denkbeeld, alsof er een algemeene
ethiek bestond, die in alle wijsgeerige scholen van ge-
lijke praemissen zou uitgaan en tot gelijke slotsom
leiden zou. Waarheid is, dat zich allengs op ethisch ge-
bied zeer onderscheidene richtingen aandienden, die van
zeer uiteenloopende veronderstellingen uitgaan en tot
zeer verschillende ethische conclusieên leiden.

b. Bccht. Van hen, die de zedelijkheid als bron van
voorschriften nemen, naar welke de rechter zijn oordeel
zou hebben af to meten, is het zeker niet te gewaagd,
om te beweren, dat hun denkbeelden niet altijd worden
gedekt door hun woorden.

Ik zou dit nietj duidelijker kunnen bewezen, dan met
de reeds op blz. 17 vermelde uitspraak van m^n-Utrecht-
schen leermeester.

Doch ook tegen dit stelsel gelden meerdere bezwaren.

Ï) M. V. A. op het negr. Ver«I. van do Ecmto k\'amer (H>04/l«0.\'»
No. 50n) blz. 2.

21

Vooreerst zouden dan, naar analogie van het hierboven
blz. 19 vermelde voorbeeld, acties denkbaar zijn, die
heetten te steunen op een onrechtmatige, doch tegelijk
niet onwettige, ja misschien door de wet erkende daad.
Immers al houdt de wet formeel recht in, materieel
kan haar inhoud wel strijden met het recht. De wet is
dan ook slechts praesumptio juris (et de jure). Zou nu
zulk een daad, die tegen het rechtsgevoel indruischt,
maar die door de wet desnoods uitdrukkelijk wordt ver-
oorloofd, tot een "actie tot schadevergoeding mogen aan-
leiding geven? Men zal in de praktijk zulke gevallen
zeker ontmoeten. Maar waar blijft dan \'t gezag en de
waarde van de wet? Waar blijft dan de suprematie van
de wetgevende macht, die in eiken ordelijken staat in
hoogste instantie uitmaken moet, welke normen voor een
deugdelijke rechtsordening de beste zijn? Zou er geen
gevaar zijn, dat het in do toekomst daarheen loopt, dat
er in den staat zijn zoovele wetgevers (d. i. recht-
vinders met bevoegdheid van dwingend to kunnen
voorschrijven) als rechters, en op den koop toe nog één,
wiens uitspraken slechts getolereerd zullen worden,
inzooverro zulks rechter A. of B. naar zyn personeelo
rechtsovertuiging goed belieft to dunken?

Vorder worde gestold do vraag, waar is do grens van
rechtmatig, d. w. z. rechtens geoorloofd, en zedeiyk ge-
oorloofd? Ondooniyk byna is het om van beido begrip-
pen een begripsbepaling to geven. Maar stel al, dat men
het daarover eens word, dan is hot praktisch nog onuit-
voerbaar die begrippon in toepassing to vorworkeiyken.
Wat de eeno rechter uitsluitend zal rekenen to bohooren
tot het territoir van do moraal, zal de ander in vollo
oprechtheid plaatsen in dat van het recht, en omgekeerd.

Kn torwyi nu wisselen do inzichten omtrent hetgeen

22

van de rechts- en van de zedelijke orde is, is het ver-
schil van gevoelen nog in heel wat sterkere en in \'t oog
springende mate te constateeren bij de opvattingen om-
trent hetgeen rechtens geoorloofd en rechtens niet ge-
oorloofd is. Waar ligt de grens tusschen rechtmatig en
onrechtmatig ?

Van dezen uiteengang van meeningen spreekt sterk
juist de tegenwoordige inwendige historie van het recht.
De kolossale arbeidersbeweging der vorige en der 20e
eeuw, zou ik slechts tot één grondstelling willen zien
teruggebracht, dat is de evolutie der rechtvaardigheid,
de doorbraak der gerechtigheid. Niet dat \'t begrip recht
is gewijzigd, niet dat \'t recht in abstracto van vroeger
anders zou zijn dan dat van thans. Maar ontwaakt,
herboren is \'t besef van hetgeen in concreto de gerech-
tigheid eischt. De gansche oeconomische opheffing van
den werkman, zijn veranderde stelling tegenover den
werkgever, zijn roepen nog steeds om grootere onaflian-
kelijkheid en zelfstandigheid, dat alles is de openbaring der
steeds tot hoogeren trap van ontwikkeling stijgende justitia.

Maar waar aan den eenen kant des volks die idee
reeds tot rijpheid en voldragenheid is gekomen, daar ligt
de andere zijde nog geklonken aan het oude eerbied-
waardige recht der traditie. Ziedaar een antithese. En
een antithese, die zich luide zal openbaren, wanneer aan
den rechter de beslissing omtrent het al dan niet onrecht-
matige karakter\'eener handeling wordt voorgelegd.

Ik wil mij beperken tot één, maar een sprekend voor-
beeld. En stol daartoe tegenover elkander twee mannen
van hooge ontwikkeling, en wier woorden als onver-
dachte getuigen hunner eeriyko meening zyn tc aan-
vaarden. Onzen voormaligen Minister van Justitie Mr.
.1, A. Loeff, en den hoofdredacteur van het dagblad der

23

Nederlandsche Arbeiderspartij, den Heer P. L. Tak.
Het gaat hier om de zienswijze omtrent het recht van
collectieve staking. Hun verschillend standpunt blijkt
\'t best uit de volgende passage van den sociaal-demo-
craat uit „Het Volk": »)

„De opvatting van het looncontract als een gewoon
burgerrechtelijk contract leidt tot onrecht, ook al voert
men wat beschermende bepalingen in, als men de hoofd-
zaken niet regelt: de onschendbaarheid van het loon,
en het recht van collectieve staking, zonder dab deze
geldt als contractbreuk. Het gezamenlijk neerleggen van
den arbeid om betere voorwaarden te verkrijgen is een
economisch feit van geheel anderen aard dan het ver-
breken van de arbeidsverhouding door een enkele, en
moet dus, zoodra het begrepen wordt, andore rechtsge-
volgen hebben. Maar de minister bleef in den gedach-
tengang van het verbintenissenrecht, en bleef blind voor
het b\\jzonder karakter van het looncontract als dagelijks
gedwongen verkoop, en ook voor de economische nood-
zakelykheid voor do arbeiders om hun onderhandeling
en stryd over de arbeidsvoorwaarden collectief, en zoo
noodig, door staking te voeren."

Dit is één o.xompel, maar liet is or een uit tientallen
en honderden.

Op het oogenblik ia onrast het begrip ran hetgeen de
rechtraardighcid eischt cn wat niet.

En door dio onvastheid wordt do rechtzoekende over-
geleverd aan \'t toeval, of hy neen dan ja misschien hon-
derden of duizenden van zyn vermogen zal hebben af
te staan. Men denke aan do Kngolsciio TafV-valo-proce.ssen,

1) JIct Volk" 17 .Maiirt UHC), hooMnrlikol ,Hct nrbcldscontnicr.
xfcn jtio ij.v. nog dc« hoeren Tuk« boxchouwingen omtrent niic-
bruik vnn het cigendomsrochl. »Hel Volk* Mnnrt HH)5.

24

waarbij de vakvereenigingen zooveel duizenden ponden
lieten zitten.

En werpt men tegen, dat de rechter in cassatie een-
heid brengt in de rechtsopvattingen, dan staat daar
tegenover, dat de cassatieprocedure niet altijd kan wor-
den aangewend, en dat in ieder geval nutteloos groote
proceskosten zullen worden verspild.

Wat evenwel de deur van alles dicht doet, is deze
overweging, dat summa summarum de Hooge Raad als
zullende in laatste instantie uitspreken wat recht in de
maatschappij is, eigenlijk gezegd het recht zal gaan
vinden en formuleeren en in die formuleering het for-
meele recht, dat is de wet, zal gaan vaststellen en voor-
schrijven. Dit zou zich vooreerst met onze constitutie
kwalijk verdragen. Maar ook hierom zou in onzen tijd
van demokratie dit denkbeeld moeilijk te aanvaarden zijn,
omdat een college van zij het nog zoo eerbied afdwingende
en bekwame juristen, als haast enkel theoretici en uit
één klasse en stand der maatschappij voortgekomen,
beslist niet als de beste vertolkers van de eischen der
rechtsorde kunnen beschouwd worden. Daartoe is noodig
een lichaam, dat zijn rechtskundige wijsheid deels put
uit zichzelven, voor een nog grooter deel uit de behoefte
en de overtuiging van geheel een volk. Wil de formeele
gerechtigheid, dat is de wet, die om der wille van rechts-
eenheid en rechtszekerheid wordt geacht de mat/Orieele
gerechtigheid te dekken, zooveel mogeiyk op een goud-
schaal worden afgewogen, dan moet zy worden vastgesteld
door dat volksorgaan, dat gekozen door \'t volk zelf, uit zyn
naam en te zynen behoeve bindende gedragsregelen voor-
schryft. Dit is ten onzent en in onzen tyd het Parlement, al
dan niet met bekrachtiging van nen souveroinen enkeling.

Geplaatst dus voor de keuze van den zin van \'t woord

25

„onrechtmatig" in art. UOl B. W., moet ik „zedelijk
ongeoorloofd" en „onrechtmatig in den meest volstrekten
zin" onvoorwaardelijk van mij afwijzen en eischen : strijd
met de wet. De allerjongste commentator nog van den
Code Civil, G. Baudry Lacantinerie, deelt met de
meeste zijner voorgangers die zienswijze. \') Laat zich
vragen, wat beteekent strijd met de wet. Wet is na-
tuurlijk in den meest algemeenen zin op te vatten, in-
cludeert dus ook algemeene maatregelen van bestuur,
provinciale en gemeenteverordeningen enz. Doch dan
noem ik „in strijd met de wet" niet met prof. Opzoo-
mer alleen datgene wat door de wet is verboden.
Maar een handeling in strijd met de wet beteekent dan:
elke gedraging die bestaat in de schending van een
rechtsplicht, of die zelf of in haar gevolgen een ander-
mans recht schendt. Onder recht en rechtsplicht worden
verstaan slechts die uitdrukkel\\ik of stilzwijgend door
de wet zijn erkend, d. w. z. die de wet met name
noemt of die uit do wet zyn af te leiden. Op dezen
regel is één reserve n.1. de bekende andero regel: (|ui
suo jure utitnr neminem laedit. Let wel rditxir, dus niet
abutitur. Do mato waarin en de manier waarop men
een recht uitoefent kan aan die uitoefening \'t karakter
van rechtsuitoefoning ontnemen, en daardoor dus die
uitoefening maken tot een werkeiyk onrechtmatige
daad. Dit lykt my een betero voorstolling dan die
spreekt niet van een onrechtmatige daad, nuiar van een
door onvoorzichtigheid in het gebruik maken van zyn
reclit veroorzaakte schade. Men is niet tot voorzichtig-
heid gehouden.

>) Trniu\'! do droit civil, dl. XIII**, no. IHhi, p. 107».
^ fnottim couimi»>9ionlf> of oniii>»ionii>.

26

Ik neem die gedachte over van Planiol die ook
niets wil weten van „abuser de son droit." „ie droit
cesse où Vahiis commence et il ne peut pas y avoir usage
abusif d\'un droit quelconque, parcequ\'un même acte
ne peut pas être tout à la fois conforme et contraire
au droit. Ce qui a provoqué un pareil langage, c\'est
que la plupart des droits ne sont pas absolus; ils ont
au contraire, des limites, au delà desquelles leur titulaire
perd la faculté d\'agir et doit être considéré comme
étant sans droit. Il peut donc y avoir abus dans la
conduite des hommes, non pas quand ils exercent leur
droit, mais bien quand ils le dépassent."

Zoolang men binnen de grenzen van zijn recht han-
delt, kan men nooit een positiefrechtelijke fout begaan.

Evengoed als men de uitoefening van zijn recht zoo
kan overschrijden, dat het onrecht wordt, zoo is \'t zelfde
denkbaar bij \'t nakomen van een rechtsplicht. Het kan
zoo geschieden, dat het niet meer nakoming dient te
heeten, doch schending. Ik denk byv. aan art. 8 W. v.
K., dat den koopman \'t jaarlyks opmaken eener balans
voorschrijft. Maakt hij opzettelijk eene valsche balans
op, dan kan men kwalijk meer spreken van uitoefenen,
zelfs niet meer van slecht uitoefenen van een rechts-
plicht, maar wordt het heel gewoon sciiending van een
rechtsplicht.

In mijne omschrijving van eene gedraging in stryd
met de wet wordt die geacht, zelf of in haar gevolg
een \' persoonlijk of onpersoonlijk recht aan te-tasten
Men meent m. i. al te dikwijls hier daad en gevolg te moeten
onderscheiden. Het komt my voor, dat het karakter eener

ï) PUniol, Tniilé dc droit civil II, \'Jm» ^\'jjt., „o. 871.
2) Onder onpcruoonlijk reclit lo vcrKinnn licl recht, voorlopniitcnd voor
een belnnghebbcndc uit den rechtsplicht vnn een nnder tegonovcr \'t publiek.

27

daad wordt medebepaald door het. te voorziene gevolg.
Wanneer een jongen met sneeuwballen gooit, is dat,
wanneer niet een politieverordening hem dit verbiedt,
zeker rechtmatig. Maar wanneer hij in de furie van \'t
spel een andermans ruiten ingooit, dan wordt die daad
onrechtmatig; want het is aantasting van eigendoms-
recht. En hij kan geen enkele wetsbepaling overleggen,
waaruit zou kunnen blijken, dat hem dit vrijstond.

Onrechtmatige daad in beperkten zin. Het moge in
enkele gevallen tot onbillijkheid leiden, zoodra die on-
billijkheden zich in een of anderen tak van maatschap-
pelijk verkeer chronisch voordoen, is de wetgever daar
om er een eind aan te maken.

Men bedenke het in den aanvang dezes jaars geschreven
wijze woord van den grooten jurist Dr. Laband:

„Wenn man von der Rechtspflege verlangt, dass sie
jedem neu herantretenden Bedürfnis des Augenblicks,
jedem in einem bestimmten Interessenkreise sich geltend
machenden Verlangen, jeder durch das bestehende Recht
geschaffenen Scliwierigkeit prompte Abhilfe vei^schaflb,
so vorkennt man das Wesen des Rechts und die Aufgabe
der Rechtspflege. Das Recht bedarf der Festigkeit, mit
welcher ein gewisser Grad von Sprudigkeit und Unbieg-
samkeit verbunden ist; das Recht muss eine Wider-
standskraft haben; was zu nachgiebig ist, kann keine
Stütze sein." \').

Schuld. Dat het woord schuld in art, 1401 het karakter
der daad zou bepalen of medebepalen, wil er bij niy niet
in. Do verleiding daartoe is niet gering, wanneer men
bedenkt, dat dit woord eene vertaling is van het woord

„Koclitspllego und volkstümlichw Itcclitshowunlncin\' in DeuUchc
.Turislcn-Zcilung HM).\'), no. 1, p. U\'».

28

faute, en vele Fransche juristen in dat woord ook het
objectief onrechtmatige (of ongeoorloofde) van de daad
zagen opgesloten.

De wetgever is buiten kijf niet vrij te pleiten van
het verwijt, dat hy, het woord onrechtmatig in het
artikel opnemende, verzuimd heeft de vraag te stellen,
of naast deze wijziging het Fransche faule wel een-
voudig door sdiuld mocht worden vertaald. Nu
die vertaling er echter eenmaal staat, zijn wij niet
genoodzaakt aan \'t woord schuld eene extra-grammaticale
beteekenis te geven.

Schuld beduidt toerekenbaarheid. "Wanneer ik met het
oog op een ingetreden toestand of gevolg tegen iemand
zeg, dat is uw schuld, dan bedoel ik daarmee uit te
spreken, dat het hem aan te rekenen is. Wanneer
iemand zich niet kwijt van zijn rechtsplicht of andermans
recht aantast, en door louter toeval of overmacht ont-
staat de schade, dan is er geen schuld bij dien man.

Het schuldvereisciite is te stellen ten opzichte van
He schade. Kan het gevolg, de geleden schade, iemand
worden aangerekend, kan hem een verwijt worden
gemaakt van het tot stand komen van die schade,
ziedaar de vraag waar het om gaat.

Een voorbeeld: iemand begaat een onrechtmatige dajul.
De aangebrachte schade is deels liciit to voorzien of
zelfs niet weg to denken geweest, deels ontstaan door
louter toeval,-„un événement de force majeur," of oen
„cas fortuit", dan behoeft dat laatste deel\'der schade
niet vergoed; schuld ontbrak.

Art. 1401 tot art. 1402.

Men kan gereedelijk meegaan met do schrijvei\'s, dio

1) Zie aldufl Mr. Drucker in K. M. dl. » bl*. \'m.

29

art. 1402 eigenlijk als overbodig beschouwen naast art.
1401. Maar \'t staat er nu eenmaal, en wij moeten ons
dus afvragen: wat is zijn bedoeling?

Over de door geen woorden goed te praten wijze van
tegenstelling met art. 1401 is reeds te overvloedig ge-
jammerd, dan dat ik or nog op zou behoeven te wijzen.

Wat er dan ook moge staan, zeker is, dat men in
Frankrijk d.e tegenstelling der twee bepalingen algemeen
hierin heeft gezien en nog ziet, dat art. 1401 (art. 1382
C. C.) doelt op een délit en art. 1402 (art. 1383 C. C.)
doelt op een quasi-délit. De objectieve en subjectieve
vereischten voor een délit en een quasi-délit zijn precies
dezelfde. Alleen hierin zit het verschil, dat een délit
veronderstelt de intention de nuire, terwijl een quasi
délit wordt geacht begaan te zijn saus intention de nuire.

Ik spreek hier van „veronderstelt" en „wordt geacht",
want aangezien die intention of de afwezigheid van
intention wel meestal niet zal te bewyzen zijn, moet
men praktisch afgïuin op \'t uiterlyke, \'t waarneembare
van de handeling met gevolg, en naarmate die zich op
een of andero bepaalde wyze voordoet, daaruit \'t ver-
moeden van een der tweo criteria alleiden. Toch is het
zeer moeilijk hier een juiste grenslijn te trekken. Het
vraagstuk loopt parallel met dat in \'t straft-echt van de
grens der schuldvormen opzet en schuld. De wils- en de
voorstellingstheorie zullen ook hier over het grensterrein
kampen.

Wanneer schadoiyk gevolg onmiddoll\\jk aan doen of
nalaten is vastgeknoopt, zoodat het laatste zonder het
eerste niet denkbaar is, dan is er geen moeiHikheid.
Ilior is opzet. Maar wanneer het gevolg meer bijkomstig

>) Zio prof. Simon« t. n. p. blz. H±

30

is, kan worden weggedaciit, begint de onzekerheid. "Wan-
neer kan men dan spreken van een bedoeling om schade
toe te brengen ? Ook nog wanneer de schade kan worden
gezegd van het standpunt van den dader als noodwendig
of zeer waarschijnlijk te voorzien te zijn geweest?

De theorie intusschen is neteliger dan de praktijk.
Immers niet zooals in het strafrecht aan het opzet en
de schuld, zijn in onze materie aan de bedoeling of de
afwezigheid van de bedoeling om schade te veroorzaken,
differente rechtsgevolgen verbonden. Maar aangezien de
werkelijke rechtsgrond van het schadeherstel niet is
gelegen in de schuld, maar in de onrechtmatig toege-
brachte schade, zoo komt ook hier de mate van de
toegebrachte schade wel, de mate van de schuld niet in
aanmerking.

Ongeregeld in onze artikelen is de aansprakelijkheid
voor onrechtmatige daden van ontoerekeningsvatbaren.
En evenzeer de aansprakelijkheid voor de schuldloos
begane onrechtmatige daden. — Hoewel in beide gevallen
ook de rechtsgrond eener schadevergoeding moet worden
gezocht in de onrechtmatig geleden schade, zoo zal toch
door de afwezigheid van de toerekeningsvatbaarheid of
toerekenbaarheid ha^f omvang wijziging moet ondergaan.

Zie over tal van bijkomende vraagstukken prof. Simons
in het geciteerde Themisartikel.

HOOFDSTUK IL
Nederlandsohe Rechtspraak,

Afd. A. Uittreksel.

Beteekenis der afkortingen:

A. R. = Amsterdamsclie Regtspraak.

G.stem = Gemeentestem.

v. d. H. = Verzameling van arresten van van den Honert.
Lutt. = Luttenberg\'s Clironologische vei-zameling van vv\'etten
en besluiten.
M. v. H. = Magazyn van Handelsrecht.
P. v. J. = Paleis van .Tustitie.
P. W. = Periodiek Woordenboek der Registratie.
R. = Nederlandsche Rechtspraak.
R. B. = Rechtsgeleerd Byb ad.
W. = Weekblad vnn liet Recht.
W. B. A. = Weekblad voor Burgeriyke Administratie.
W. v. N. R. = Weekblnd voor Notarisambt en Registratie.

§ 1. A 1 g 0 ni e e n e R e c h t s p r a a k.

Vonnis Rechtbank Arnhem.

10 Januari 1850.

(W. 10i)9. - R. B. 1, 1851, 489.)

P. Arends te Lobith stolt eeno actie in tegen don
directeur der directe belastingen, in- en uitgaande rechten
en accynzen to Amsterdam wegens het aan eischer niet
teruggeven eener schrifteiyko autorisatie tot het houden

32

oener boot of schuit, door eischer aan gedaagde ter
band gesteld.

Gedaagde ontkent niet de feiten, maar grondt zijne
verdediging hierop, dat hij in kwaliteit zulks heeft gedaan
en derhalve de Staat behoort te worden aangesproken
en niet hij, en dan nog wel in privé.

„O. evenwel, dat zoodanige evasieve stelling en beweringen
niet slechts niet opgaan tegenover de aan den gedaagde
gedane sommatie, maar zijn in geheelen strijd met de duideiyke
strekking en inhoud der ten gevolge dier vergeefsche som-
matie aan gedaagde beteekende dagvaarding, waarby in regten
wordt geroepen de heer van Nooten, directeur der directe
belastingen enz., kenneiyk èn in kwaliteit èn in persoon, tot
teruggaaf van de quaestieuse autorisatie, en by gebreke
daarvan tot schadevergoeding, ter zake dor willekeurige han-
deling van hem directeur, bestaande in het onbevoegdeiyk
terughouden eener voormelde autorisatie, diensvolgens ter
zake eener onrechtmatige daad, door hem gedaagde in qualiteit
bedreven, weswege hy persoonlyk was verantwoordeHjk, het-
geen dan ook teregt door eischer is betoogd, zynde het aan
geen twyfel onderhevig, dat de Staat niet kan instaan voor
dergeiyke onrechtmatige daden als in casu door eischer ten
aanzien van gedaagde wordt beweerd, en het daarom ook
niet kan opgaan, dat hier de Staat of wel do directeur alleen

qua talis zou hebben moeten worden aangesproken........

dat dus indien voldoende bewezen icarc.....gedaagde alzoo,

indien dat stuk door hem is overgenomen, verpligt was
geweest hetzelve terug te geven, on zeker, door betzolve
aan den eischer to onthouden, zoude gepleegd hebben eene
zyne ambteiyke bevoegdheid overschrydendo daad, weswege
hy jegens don eischer persoonlyk zou zyn aansprakoiyk ....

verklaart don eischer ontvankeiyk, doch admitteert hem
eerst tot gctuigenbewys."

= Arrest Hof Gelderland.

11 September 1850.
(W. 1159. — R. B. I, 1851, 489. — W. H. A. m.)
Het Hof vereonigt zich volkomen met don inhoud van
\'t vonnis, en, daar de gedaagde do to bcwyzen feiten
heeft erkend, veroordeelt denzelve.

33

Vonnis Rechtbank Nijmegen.

12 Maart 1850.

(Niet opgeteekend).

Bischer stelt tegen lo het polderbestuur van Dreumel,
2o het bestuur van het polderdistrict van Maas en Waal
een actie tot schadevergoeding in wegens het, terwille
van herstel van eenen op Geldersch grondgebied gelegen
Maasdijk, onrechtmatig halen van aarde uit eischers
uiterwaard.

De Rechtbank verklaart zich op grond van art. 45
van het vroeger en art. 9 van het thans vigeerend
polder-reglement onbevoegd.

Arrest Hof Gelderland.

11 September 1850.

(W. 1168. - B.B. 1,185i;495. —R.88,§15,p. 163.—
W. B. A. 75).

Het Hof bevestigt het vonnis a quo.

Arrest Hooge Raad.

7 Maart 1851.

(W. 1209. - V. d. H. G. Z. 11, 58. - 88, § 15,
p. 68. - W. B. A. 99).

Do Hooge Raad maakt o. a. uit, dat hier die artt. 45
en 9 niet toopasseiyk zyn, derhalve do rechter rationo
materiao is bevoegd, en do ziuik moot worden terug-
gewezen.

Vonnis Rechtbank Nijmegen.

9 September 1851.

(W. 1279).

De actie wordt toegewezen.

34

Vonnis Rechtbank Rotterdam.

20 Juni 1850.

(W. 1145. — R. 44, § 96, p. 447.)

Schouten en ambachtsheeren der polders Cool, Schoon-
derloo en Beerkelsdijk, gelegen in het heemraadschap
van Schieland stellen tegen Burgemeester en "Wethou-
ders van Rotterdam een actie in tot opruiming en
schadevergoeding ter zake dat zij onrechtmatig hebben
daargesteld zuigbuizen en daarvoor den Coolsingel on-
rechtmatig hebben doen doorgraven en allerlei werken
daargesteld, alles om Maaswater in het nieuwe zieken-
huis toe te voeren.

De Rechtbank zich ten opzichte van dit twistgeding
over burgerlijke en uit eigendom voortspruitende rechten
ex art. 2 R. O. en de wet van 9 October 1841 (Sb. 42)
bevoegd verklarende, wijst de vordering af, omdat door
eischers niet is bewezen, dat de.daad onrechtmatig was.

Vonnis Rechtbank Amsterdam.

5 Juli 1851.

(A. R. 2, 151. - R. B. 2, 1852, 79.)

De flrma „van Gend en Loos" stelt een actie o. a.
tot schadevergoeding in tegen den postdirekteur te Am-
sterdam, op wiens bevel een pakket, door do firma
verzonden, was in beslag genomen op grond, dat liet
vervoerd was in eone richting, waarop oene brievenpost
van het rijk bestond, in stryd met do actt. 25 en JlO
van do wet van 1850. Voor dit vergrijp was de oischende
firma correctioneel vervolgd, maar b(j gebreko van be-
wijs van rechtsvervolging ontslagen.

,0., dat hier van genn onregtmatigo daad in wottolUken
zin gebleken is, daar dc gcdangdo, als ambtenaar, belast
met de opsporing van soortgcUjke misdrUvcn, niet wille-

35

keurig, maar te goeder trouw in zijne ambtsbetrekking ver-
meend heeft, dat hier tegen de voorschriften of de bedoeling
der Wet gehandeld was, en alzoo de aanhouding van het
voorwerp, het veronderstelde misdrijf heeft geconstateerd;

,0., dat de gedaagde derhalve naar zijne overtuiging, ter
handhaving der wettelijke verordeningen hebbende gehandeld,
en ter nakoming van het mandaat hem opgedragen, civiliter
geenszins verantwoordelijk is voor de schade die daardoor
veroorzaakt kan zün____;

,0., dat, zoo al alhier schade ware toegebragt, hieruit wel
eene regtsvordering tegen den Staat, maar niet tegen den
gedaagde zou kunnen worden ontleend."

Vonnis Rechtbank Amersfoort.

10 December 1851.

(W. 1314.)

Tegen eischer is door ambtenaren, belast met de op-
sporing van misdrijf, een proces-verbaal ter zake van
gepleegde gewelddadigheden opgemaakt. De raadkamer
der Rechtbank te Amersfoort vaardigde ten gevolge
daarvan een bevel van gevangenneming uit; en er had
een gerechtelijke instructie plaats, wïvaruit bleek, dat
de eischor geen schuld had aan het gepleegde niisdryf.
Hij werd, na een voorloopige gevangenis van acht dagen
in vrijheid gesteld, on dagvtiarddo genoemde ambtenaren
tot schadevergoeding.

De Rechtbank overweegt o. m.:

„O., dat ieder, volgens art. 1401 B. W. voor zyne onregt-
matigo daad aansprakeiyk is, en dat, volgens art. 1402 B. W.
een ieder verantwoordeiyk is, niet alleen voor do schade,
dio iiy door zyne daad, maar ook voor dio, welke hy door
zyne nalatigheid of onvoorzigtigheid heeft veroorzaakt; dat
by deze wetsbepaling geeno uitzondering voor wien dan ook
van toepa-ssing is, veelmin voor hen, die mot het opsporen
en vervolgen der misdryvon zyn belast, on tcregt, opdat do
individueele vryiïcid, de grootste waarde van ieder burpor
in den Staat, niet ligtvaardig, zolfa door ondnrgesriilkto
ambtenaren, in do waagschaal zou kunnen worden ge.stcld".

Do Rechtbank wyst do vordering toe.

36

Gedaagden hadden zich beroepen op het bevel der
Rechtbank.

Arrest Hooge Raad.

18 Februari 1853.

(W. 1415. - V. d. H. B. R. 16, 78. - R. 44, § 18,
p. 72.)

De advocaat-generaal Gregory acht geen laakbare
onvoorzichtigheid aanwezig en concludeert tot cassatie.

De Hooge Raad bevestigt echter het vonnis:

,0., dat bij het beklaagde vonnis in facto is uitgemaakt,
dat de onnauwkeurige opgave, welke in het door de eischers
opgemaakt proces-verbaal, betrekkeiyk den verweerder (oorspr.
eischer) voorkomt, hetzij dan uit dwaling in den persoon of
uit verkeerde inlichtingen voortgesproten, op zün minst ge-
nomen, hoogst onvoorzichtig is geweest;

„O., dat uit het onderling verband en de onderscheidene
bepalingen der artt. 1401 en 1402 B. W. klaarbiykeiyk volgt,
dat een daad kan zyn regtmatig en geoorloofd, en de auteur
niettemin deswege verantwoordeiyk wordt, wanneer name-
lyk hy daarby onvoorzichtigiyk heeft gehandeld;

,0., dat de verantwoordeiykheid der eischers alzoo niet
wordt weggenomen door de omstandigheid, dat zy waren
belast met het opsporen der misdryven; en het opmaken
van een proces verbaal deswege niet was een onregtmatige
daad, daar toch hun verantwoordeiykheid niet uit die daad
op zich zelve, maar uit do daarby begane onvoorzigtlghcid
resulteert." _

Vonnis Rechtbank Amsterdam.

12 November 1852.

(W. 1690.)

Door de werken aan \'t oude Beursplein in don jarc
1851 zyn, wyi door het Dagoiyksch Bestuur van Amster-
dam geene maatregelen van voorzorg ten behoeve van
eischers perceelen zyn gonomen, die perceolen èn door

>) Zio nog W. 1417, J 420,1437, bovnttcndo tegen dit nrrcflt |)rolc«tcn

n/\\n f ra .nrnt Aatm.

en contrft-prote«tcn

37

die werkèn èn door het gebrek aan voorzorg geraakt in
een staat van verzakking, zoodat ze in- als uitwendig
dringende reparatiën vorderen. Daarvoor spreken eischer
de gemeente Amsterdam aan.

De Rechtbank legt bij interlocutoir vonnis aan eischer
bewijs van eenige feiten op.

Arrest Hof Noord-Holland.

7 April 1853.

(W. 1690.)

Het Hof bevestigt, wat dit punt aangaat, het vonnis.

Vonnis Rechtbank Amsterdam.
28 April 1854.
(VV. 1690. — G.stem. - W. B. A. 334.)
De Rechtbank veroordeelt den gedaagde.

Vonnis Kantonrechter Zutphen.

31 December 1852.

(W. 1402.)

•J.D. eischt van tweo ambtenaren van \'s Rijksbelastingen,
O. a. schadevergoeding, omdat zij volgens eischer onrecht-
matig hebben meogenommen het dubbel van het accijns-
biljet, behoorende b\\j een zak tarwe. Do Kantonrechter
overweegt:

,dnt do vordering tot vergoeding dor schade, door dio
niet by do wet voorgeschrovone on doriialvo onregtmatigo
daad to weeg gobragt, niet als voorbarig kan worden be-
schouwd."

De oisch wordt toegew(izen.

Arrest Hooge Raad.

14 Januari 1853.

(W. 1402. - R. 48, S 80, p. 395. — v. d. II. B. H.
l(i, 1. — G.stem 69. — Lutt. 1858, 12.)

Het Gemeentebestuur van Nymegon hooft aan eischer,

38

die koninklijke toestemming had bekomen, om te Nij-
megen een fabriek van pijpgas uit steenkolen op te
richten, ten einde daarmede publieke en andere gebouwen
te verlichten, geweigerd vergunning te verleenen tot
het opbreken der straten. Actie uit art. 1401.

De daad wordt door den H. R. als niet onrechtmatig
beschouwd en derhalve de cassatie afgewezen.

Vonnis Rechtbank \'s Gravenhage.
22 Maart 1853.

(W. 1424.)

Door ambtenaren van de belasting is het schip van
eischer, P. K. Spruit, onrechtmatig opgebracht.

De Rechtbank erkent de onrechtmatigheid en veroor-
deelt uit art. 1401 jo 1403 B. W. den gedaagde, den
Staat, tot vergoeding der toegebrachte schade.

Vonnis Rechtbank \'s Gravenhage.

20 Februari 1855.

(W. 1632.)

Twee commiezen der eerste klasse en geadmitteerde
roeijers der dranken, ambtenaren bij het vak der directe
belastingen enz. hebben bij hun visitatie, volgens eischer
onrechtmatig, medegenomen en schade toegebracht aan ver-
schillende eigendommen in eischers vruchtenfabriek, voor
welke onrechtmatige daden eischer den Staat aanspreekt.

De Rechtbank ontzegt den eisch, omdat de aan-
haling rechtmatig was overeenkomstig do wet van 2(i
Augustus 1822.

Arrest Hof Zuid-Hclland.

2(5 Maart 1856. " \'

(W. 2114.)

„O., dat, volgons het algemeen beginsel, opgenomen in
het H. W., en niet by de ten deze in aanmerking komende

39

speciale wetten uitgesloten, elke onrechtmatige daad, waar-
door aan een ander schade is toegebracht, dengeen, door
wiens schuld die schade veroorzaakt is, in de verplichting
stelt dezelve te vergoeden;

„O., dat de ambtenaren der belastingen, bij het onderzoek
in de fabriek van den appellant hebben gehandeld in die
hunne betrekking, op last van den geïntimeerde, en alzoo,
wat ook van de persoonlijke verantwoordelijkheid dier ambte-
naren zijn moge, welke de geïntimeerde tegen hen. zou
kunnen doen gelden, de geïntimeerde jegens den appellant

te dier zake aansprakelijk is----verklaart de handelingen

onrechtmatig____en, vernietigende het vonnis a quo, wyst

den eisch alsnog toe."

Vonnis Rechtbank \'s Gravenhage.

24 April 1855.

(W. 1650.)

De burgemeester van Naaldwyk heeft een hek van
eischer doen opruimen en is nu daarvoor in privé aan-
gesproken. De Rechtbank verklaart den eischer niet-
ontvankeiyk.

„O. mitsdien, dat hot uit laatstgemeldo processtukken
biykt, dat do gedaagde, wat er ook moge zyn van do werke-
lyke wegneming van des oisQhers hek en daargelaten de
regtmatighoid of onregtniatighoid daarvan, indien hy daartoe
last gegeven heeft, zulks heeft gedaan in do uitoefening
zyner <iualitoit van burgemeester van Naaldwyk en dat hy
in zyn privé, zooals hy is gedagvaard, niet aansprakeiyk is
voor daden, welke hy als ambtenaar, krachtens art. 70 der
wet van 29 Juni 1851 (Sb. no. 85) verpligt wa.s to vorrigton
of to doen verrigten."

Vonnis Rechtbank Maastricht.

11 Januari 1856.

(W. 1770. — G.stem 254.)

Do gedaagde gemeente Maastricht heeft tegen het erf
van eischer oen publiek privaat aangebouwd, en zelfs
by don bouw den muur van eischors huis gebruikt en
uitgeimkt tot het inleggen van brikkon. Kischer vordert

40

lo wegruiming van het genoemde geraak 2o herstel in
den vorigen toestand van zijn muur en vergoeding van
kosten, schade en interessen.

Ten aanzien van het eerste deel der vordering ver-
klaart de Rechtbank zich ratione materiae onbevoegd,
vallende dit niet onder art. 148 Grondwet. Verder wijst
zij den eisch toe.

Vonnis Rechtbank \'s Gravenhage.

7 April 1857.

(W. 1842.-- R. 58, § 72, p. 371. - G.Stem 289. -
W. B. A. 410.)

Eischeresse is door in dienst van de gemeente \'s Gra-
venhage zijnde politiedienaren, zoo het heet ter uitvoe-
ring van eene verordening, regelende het gezondheids-
toezicht op de openlijke huizen van ontucht en de pu-
blieke vrouwen, door den Raad der gemeente \'s Graven-
hage vastgesteld in zijne vergadering enz., op de straat
tegen haar wil, in hechtenis genomen, en vervoerd naar
de tweede afdeeling van het burgergasthuis der gemelde
gemeente, alsmede aldaar onder bewaring van ambtenaren
van die gemeente gesteld, en daarin tot heden tegen
haar wil gevangen gehouden. Zij eischt schadevergoeding
van do gemeente, omdat doze daad is onrechtmatig en
de verordening, waarop zo heet to steunen, van nul en
geenor waardo- als strydendo met de door do Grondwet
gewaarborgde persooniyko vryhoid.

Dc Rechtbank overweegt o. a.:

„O. omtrent do door do gedaagde voorgestelde niet-ont-
vankeiykheid dor vordering, dat dio vordering is ingesteld
tegen den burgemeester, als kraclitens art. 71 dor gomeonle-
wet do gemeento vertegenwoordigendo, en alzoo togen do
gemeente; dat een gemeento is een zedoiyk ligchaam, waar-
van wel kunnen uitgaan verordeningen cn besluiten, docli

41

dat, uit den aard der zaak, geene personeele handeling kan
verrigten, en dien ten gevolge als zoodanig noch de eischeresse
in bewaring heeft kunnen nemen noch hare in-vrijheid-
stelling kan praesteren, noch daartoe gehouden kan zijn;

,0., dat dan ook bij de gemeentewet bepaalde personen
zijn aangewezen, aan wie de uitvoering dier wet en van de,
krachtens dezelve, gemaakte plaatselyke verordeningen is
opgedragen, gelyk o. a. bij art. 188 der gemeentewet de
burgemeester met de politie over de openlijke huizen van
ontucht is belast, en mitsdien aan den burgemeester de
tenuitvoerlegging behoort der bepalingen vervat in de, naar
aanleiding van art. 136 der gemeentewet, gemaakte veror-
dening van 12 September 1856, regelende het gezondheids-
en politietoezigt op de openlijke huizen van ontugt en de
publieke vrouwen;

,0., dat het beweren, dat alle daden, door beambten eener
gemeente verrigt, alware zulks krachtens en met inacht-
neming van plaatselyke verordeningen, zouden moeten be-
schouwd worden door of up last van de gemeente te zyn
verrigt — ten eenemale is ongegrond, daar dezelve als zedeiyk
ligchaam wel burgeriyke daden kan. ten uitvoer brengen en
verbonden is voor do door haar aangegane schulden, maar
nimmer als zoodanig voor onregtmatigo of strafbare daden
kan worden aangesproken."

Verder maakt de Rechtbank uit, dat een zedelyk
lichaam, als geen persoonUjke daden kunnende volbren-
gen, nimmer voor do onrechtmatige daden van de in zyn
dienst zyndo beambten tot schadevergoeding kan gehou-
den zyn, en verklaart den eischer niet ontvankeiyk.

Dezelfde argumentatie voorde de Ofllcier van Justitie
aan in zyn conclusie.

Ook hier dus stuit do eigenlyke voor ons enkel van
belang zyndo kwestie af op do prealabele, in casu ontken-
nend beantwoord wordende vraag, of zodoiyko lichamen in
\'t algemeen wol kunnen vallen onder artt. 1401 on v. H. W.

Arrest Hooge Raad.

18 December 18B7.
(W. 1017. - R. B. 8, 1858, 1. — R. 57, 8 50, p. 289.)
Do zoon van A. do Rooy, eischer, hooa in 18B8 geloot

42

en een vrij nummer getrokken. Eenigen tijd later deed
zich voor het geval van art. 15 der wet van 8 Januari 1817,
zoodat hij werd opgeroepen als plaatsvervanger van een
loteling van 1849, genaamd Bach, die ontslagen werd op
grond van art. 21 der wet van 1817. Als plaatsvervanger
werd hij dus in Mei in dienst gesteld voor den tijd, dat
Bach nog zou hebben moeten dienen d.i. voor één jaar.

Later werd een ander milicien, Spaan, die nog drie jaar
moest dienen, afgekeurd. Nu riep men weer een (hooger)
nummer op, doch stelde dien niet in de plaats van Spaan,
maar van Bach, terwijl eischers zoon de plaats van
Spaan, die nog drie jaar moest dienen, werd aangewezen.
Eischer beweert nu, dat men zijn zoon onwettig, in strijd
met art. 22 W. v. 1822 twee jaar onverplicht heeft in
dienst gehouden. Vandaar dat de actie tegen den Staat
strekt tot vergoeding der schade door die onrechtmatige
handeling berokkend.

Conclusie van proc. gen. Mr. G. van Maan en o.a.:

„Voorop is gesteld een beweren van onbevoegdheid. Do
eerste vraag, die zich hier ter beantwoording voordoet, is
dus deze: is de H. R. bevoegd over deze zaak to oordeelen?....

Over de hoofdbeginselen omtrent dit punt bestaat er vol-
komen overeenstemming tusschen dc beide pleiters. Beiden
zün het geheel eens, dat do regter onbevoegd is, om do
regtmatigheid van regeringsdaden to onderzoeken; dat hU
daarentegen wel bevoegd is om to treden in het onderzoek
van die handelingen, van Staatswege, waar do Staat zich op
het terrein van het burgerlek regt beweegt. Hot is op dit
punt gansch onverschillig, of wU eeno administratieve rogts-
rhagt hebben of niet. Z\\i moge wenscheiyk zUn, ja consonant
met de Grondwet, maar zy Is daarin niet uitdrukkoiyk
voorgeschreven....

Nu beweert do eischer, dat elke actio ad ld quod Interest
is een zaak van burgoriyk regt. Tot zekere niato doelt do
procureur generaal In dat gevoelen. Zooals do vordering Is
ingesteld, Is de regtcriyke mngt bevoegd daarvan kennis te
nemen. Men vordert geene voroordeeling om eone regecrlngH-
daad te plegen of na te laten, maar eene geldoiyko vergoe-
ding jure privato van geleden schade.

43

Daarover is op zichzelf de H. R. competent; maar de
vordering rust op de stelling, dat een regeringsdaad was
in strijd met de wet en dus onregtmatig. Om dus de ge-
grondheid der burgerlijke vordering te beoordeelen, zou de
rechter die vraag moeten onderzoeken. Maar daartoe is de
regterlijke magt niet bevoegd. Zij staat nevens, niet boven
de administratieve magt.

De regter is dus wel bevoegd om. uitspräak te doen,
maar de eischer is in zoodanige vordering niet ontvankelijk,
omdat de regteriyke magt niet mag treden in het onderzoek
van het fundamentum petendi. Dit zou wellicht het geval
kunnen zyn, zoo de hoogere administratieve autoriteit do
handeling dor lagere had te niet gedaan; maar hier behoeft
niet te worden onderzocht, of de vordering dan ontvankeiyk
zou wezen, omdat de handeling waarover men klaagt m
volle kracht is gebleven.

En nu staat het vast, dat, zoolang die handeling niet is
te niet gedaan door de hoogere administratieve magt, er
voor den regter ook geene onregtmatige daad, alzoo in zyn
oog voor den eischer geen recht op schadevergoeding bestaat.

Het geldt hier een handeling van zuiver administratioven
aard. Do uitvoerende magt is alleen bevoegd om to beslissen,
hoevele miliciens en wie er moeten dienen, en voor hoo
lang en op welke wyze. Meent nu eenig belanghobbendo
reden tot beklag te hebben, hy kan zich wenden tot do
hoogere administratieve magt, maar kan do beslissing niet
inroepen van den regter;......

Do Staat is niet aansprakoiyk voor uitspraken, noch van
Militieraden, noch van Gedeputeerdo Staten noch van don
minister binnen den kring bunnor rcspectiovo bevoegdheid
gedaan. Elko zoodanige beslis.sing moet geacht worden juist
en mot do wet overeenkomstig to z\\)n, zoolang zy niet is to
niet gedaan. Zoolang ook is men niet-ontvankoiyk in elko
vordering, beriistendo op verantwoordoiykhoid van don Staat
wegens eeno onrochtmatigo daad."

De II. R. overweegt o. a.:

„O. ton aanzien van hot regt, dat deze boweerdo iniyving
door on vanwege don Staat is eeno daad, strekkende tor
uitvoering van do wetten en wetteiyko verordeningen bo-
treflendo do nationale militie;

, ,0., dat do beoordeoling van die dadon daarby gehool is
opgedragen aan cn uit haren aard boiioort tot do admini-
stratieve magt on mot hot oog op art. 148 G. niot kan go-
acht worden l)egrepon te zyn ondor do zaken, waarvan do
koimisgeving aan do regteriyke magt is opgedragen;

„O., dat hierin goene verandering wordt towooggobraclit

44

door de omstandigheid, dat de eischer bij de actie, die hij
te dier zake tegen den Staat heeft ingesteld, als eene daar-
uit voortvloeiende verplichting, eene geldelijke schadever-
goeding vordert, omdat die vordering in casu onafscheidelijk
is van den eenigen grondslag, waarop die schadeloosstelling
wordt geöischt, en die in deze ingestelde actie niet kan
worden onderzocht en beoordeeld woorden, zonder in een
onderzoek te treden van en te beslissen omtrent het regt-
matige of onregtmatige van de daad, welke aan den Staat
wordt ten laste gelegd of voor welker gevolgen deze wordt
beweerd aansprakelijk te zyn;

,,Dat de H. R. mitsdien is onbevoegd om van de inge-
stelde vordering kennis te nemen,"

Arrest Hof Suriname.

10 Februari 1858.

OV. 2294.)

Sanco, commediant of goochelaar, is in de plantaadje
Caledonia op last van gedaagde, Humphreijs, heemraad
der divisie Saramacco, gevangen genomen. Hij stelt
tegen den gedaagde, die zulks heeft gelast, omdat eischer
een verdacht persoon was, een actie in wegens onrecht-
matige daad o. a. tot schadevergoeding.

Het Hof maakt eerst uit, dat het is een actio injuri-
arum, niet een actio ex lege Aquilia, en ontzegt die,
als ongegrond.

Vonnis Rechtbank Arnhem.

1 Älaart 1858.

(W. 1993. - R. B. 8, 1858, 495.)

Eischer F. C. bn. van Pallandt tot Wolfort, stelt tegen
de gemeente Arnhem een actie in o.a. tot schadever-
goeding wegens het be.schadigen van zyn eigendommen,
doordat by schietoefeningen van hot garnizoen, kogels
de boomen op eischers gronden beschadigen en vernielen.

De rechtbank oordeelt hier, dat, zoo iemand, dan toch
zekeriyk niet de gemeente Arnhem aansprakeiyk is.

45

Vonnis Rechtbank Breda.

13 April 1858.

(W. 1985, 2029. — R. 65, § 62, p. 373.)

Eischers stellen eene rechtsvordering o. a. tot schade-
vergoeding in tegen de gemeente Baarle-Nassau ter
zake, dat de burgemeester dier gemeente heeft kunnen
goedvinden 1°. eenen put op eischers perceelen te dem-
pen met daar aanwezige, eischers toebehoorende aarde
2°. een sloot van eischers toe te rijden en tegelijk een
groot gedeelte van het perceel in te nemen, en 3®. open-
baar aan te besteden het herstel van een hoogte en
gracht van eischers.

De Rechtbank legt eischers het bewijs van eenige
gestelde feiten op wat betreft n°. 2 en ontzegt den
eisch uit 1°. en 3®.

Vonnis Kantonrechter Haarlem.

18 September 1858.

(W. 2006.)

Do eischer is, volgons hem onrechtmatig, door den
ambtenaar van het O. M. by het kantongerecht te
Haarlem in hechtenis genomen en naar do gevangenis
overgebraciit op grond, dat hy oen by vonnis hem op-
gelegde boete niet tydig had voldaan on dus do subsi-
diaire hechtenis had to ondergaan. Eischer beweert be-
taald te hebben, en eischt schadevergoeding.

Do Rechtbank verklaart zich onbevoegd om to beoor-
deelen, of door een ambtenaar van liet O. M. (lualiUite
qua een onrechtmatige daad is gepleegd, on dus ook
onbevoegd om een vergoeding van pretens geleden
schade, daaruit voortspruitende, toe to wyzen.

46

Vonnis Kantongerecht Haarlem.

22 November 1858.

(W. 2026.)

Dezelfde eischer ageert tot schadevergoeding tegen
den ontvanger der registratie te Haarlem ex art. 1402
B. W., omdat hij niet tijdig aan den ambtenaar van het
O. M. heeft kennis gegeven, dat hij (eischer) de hem
bij vonnis opgelegde boete had betaald.

Eisch afgewezen; doch kwaliteit niet ter sprake ge-
komen. _

Arrest Hooge Raad. \')
11 Maart 1859.

(W. 2044. — R. 61, § 49, p. 254. — v. d. H. B. R.
23, 150.)

Eischer stelt tegen den Staat een actie tot schadever-
goeding in, omdat gedaagdes opperstrandvonder goederen
van eischer onrechtmatig heeft in beslag en beheer ge-
nomen en heeft geweigerd kostelooze afgifte van die
goederen.

Een actie-tot afgifte kosteloos, ingesteld tegen den
opperstrandvonder, is in hoogste instantie toegewezen.

In strijd met de overigens voor ons van geen belang
zijnde conclusie van proc. gen. v. Maanen, wordt de
eisch verklaard ontvankeiyk; doch ontzegd, omdat by
.\'t vroeger gewezen vonnis is onbeslist gebleven, of dat
beheer en do daarop gevolgde onrechtmatige daden waren
onrechtmatig, en mitsdien tot bewys dier stolling als
grondslag van des eischers vordering to vergeefs wordt
ingeroepen.

») Abusief vermeld in W. 2044: -Jl .Mnnrl IH.\'»».

47

Arrest Hooge Raad (in revisie.)

22 Februari 1861.

(W. 2252. — V. d. H. B. R. 25, 69. — R. B. 11,1861,
220. - R. 67, § 28 p. 189.)

Arrest a quo vernietigd en eisch niet ontvankelijk
verklaard, omdat art. 1403, zijnde door den opper-
strandvonder iets gedaan, waartoe hij niet was aange-
steld, niet is toepasselijk.

Vonnis Rechtbank Leeuwarden.

15 November 1859.

(W. 2136, [2100].)

Mr. P. Heringa Cats, te Leeuwarden c. s. contra den
burgemeester van de gemeente Leeuwarden (iq. Ge-
daagde heeft slikaarde, afkomstig van de slatting van
de Noordergracht op eischers gronden doen brengen. Zij
eischen van den rechter vryverklaring van dien last,
veroordeeling van den gedaagde tot verdere eerbiediging
van hun eigendom, terugbrenging in den vorigen staat,
en schadevergoeding.

Eisch wordt toegewezen, nadat alleen zijn gegrondheid
was betwist.

Arrest Hof Friesland.

27 Juni 1860.

(W. 2208.)

Cond. proc. gen. (9 Moi 1860, W. 2185):

„O., dat het ondcrworpclUlc regt (van aardberglng van app.,
oorspr. god.) niet is con onderworp van gcnvoon burgerlek
regt, en daarom niot kan begrepen zyn onder do regten,
ontleend aan costumen van burgoriyk regt, afgeschaft by
art. 8 dor wet van 24/2 1809;

„O., dat hoezeer hot ondorwerpoiyk regt niot is van ge-
wonen burgoriykon aard, on moor mot hot .publick regt in
verband staat, de handhaving echter daarvan tegenover

48

private personen en eigendommen zeer zeker behoort tot de
bevoegdheid van de regterlijke magt, en niet aan het ad-
ministratief gezag kan zijn overgelaten, zelfs al v^rare daar-
aan door den app. terecht de naam van politieregt gegeven;

„O., dat dan ook des appellants poging om de bevoegdheid
van de regterlijke magt om van dit geschil kennis te nemen
te declineeren, allen redelijken grond mist, daar het toch
wel onverschillig is, of het regt, waarmede de eisch van
een privaat persoon tot handhaving van zijn privaateigen-
dom wordt bestreden, zijn oorsprong ontleent aan het zuiver
burgerlijk regt, dan wel aan het door den app. zoogenaamd
politieregt, en de zelfstandigheid van de administratieve
magt in haar oordeel over hetgeen in het algemeen belang
wordt gevorderd geenszins wordt vernietigd door de be-
voegdheid van de regteriyke magt om te beoordeelen de
regtmatigheid eener handeling van het administratief gezag
ten aanzien van het privaat-eigendom eens bui-gere ter
gelegenheid der uitvoering van een publiek werk."

Conclusie tot bevestiging van het vonnis.

Arrest:

,dat deze vordering dus niet is een eenvoudige actio
negatoria uit het burgeriük regt, daartoe strekkende: dat
des eischers grond zal worden vryverklaard van een uit
burgeriyk regt voortspruitende dienstbaarheid ten behoeve
van een anders grond, en dus tegen de uitoefening van eenig
beweerd burgeriyk of privaat regt;

„dat integendeel der eischeren vordering reeds op zich
zelve, en onafhankeiyk van do daartegen door don god. in
judicio aangevoerde bestryding, ontwyfelbaar cn bcpaaldeiyk
is gericht tegen de handeling van een onderdeel van admi-
nistratief staatsgezag, binnen den kring van deszelfs be-
voegdheid, en tegen do uitoefening\'by dio golegenhoid door
dat gczr^ van een beweerd niot burgeriyk, maar staatsregt
op der eischeron eigendom____

„dat alzoo... niet in art. 148 l«»« lid G. 1848 geschillen
van staatsregteiyken aard begrepen zyn "

Incompetontverklaring.

Arrest Hooge Raad.

22 Maart 1801.

(W. 225». - K. 07, 8 41, p. 25)2. — v. d. H. B. II. 25,88.)
Het arrest van het Hof wordt verniotigd, omdat hot

49

hier geldt een door art. 148 G. bedoeld geding over hand-
having van het volle en vrije eigendomsrecht.
Terugwijzing.

Vonnis Rechtbank Rotterdam.
27 Juni 1860.
(W. 2279. - G.stem 508.)

Eischer ageert tegen de gemeente Rotterdam wegens
onrechtmatige slooping van zijn huis.
Eisch afgewezen.

Arrest Hof Zuid-Holland.
27 Mei 1861.

(W. 2279, [2828]. — G.stem 508. — W. B. A. 025.)
Vonnis vernietigd en eisch toegewezen.

Vonnis Rechtbank Arnhem.

28 Juni 1860.

(W. 2201. — R. B. 10, 1860, 555. — G.stem 469.)

De burgemeester van Zevenaar heeft negen populieren
van Jhr. G. C. von Weiier van Poolw\\jk, staande langs den
gemeenteweg van Zevenaar naar Oud-Zevenaar, op zyn
aanschot, langs zyn sloot, door do veldwachters der
gemeente doen neerhalen; wegens welke onreclitmatige
daad de benadeelde tegen de gemeente Zevenaar een actio
tot schadevergoeding instelt.

De Reclitbank overweegt o. m.:

,0. toch, wat meer is, en in casu alles afdoet, dat er hier
geen sprake kan z^Jn van uitvoering eener verordening door
den burgemeester, in den zin dat hy dezelve op wettige wyze
heeft uitgevoerd, in hoedanig geval toch alleen zyne daad
mis.schien als dio der gemeente zou kunnen worden aange-
merkt, wordende tot zoodanige wettige uitvoering eener
gemeontoiyko verordening door den burgemeester, een besluit
vereischt van H. cn W. krachtens welk hy handelt, vermits

•t

50

bij art. 179 litt. a der gemeentewet, de uitvoering der ver-
ordeningen van den Raad aan het college van B. en W. is
opgedragen, zoodat de burgemeester per se en uit eigen
hoofde tot die uitvoering is onbevoegd, terwijl in casu van
zoodanig besluit van B. en W. niets blijkt, en daarvan de
eischer zelf met geen woord heeft gerept."

De Rechtbank verklaart daarom den eischer niet ont-
vankelijk.

Arrest Hof Gelderland.

9 Januari 1861.

(W. 2257. — R. B. 11, 1861, 886. — G.stem 492. —
W. B. A. 615.)

Het Hof maakt eerst uit, dat terecht tegen de gemeente
de actie is ingesteld, omdat die moet geacht worden den
burgemeester gemachtigd te hebben. Vervolgens wijst
het, met vernietiging van \'t vonnis a quo, den eisch toe,
o. a. overwegende;

„dat de bepaling van art. 1401 B. "\\V. is algemeen en daarom
evenzeer op de auctores phj\'sici als op zedelyke lichamen,
zoodanig als die by ons burgeriyk regt zyn erkend en tot
handelen bevoegd verklaard, tocpa.sseiyk."

Arrest Hooge Raad.

22 November 1861.

(W. 2880. — v. d. H. B. R. 26, 55. - G.stem 5.S4. —
W. B. A. 055.)

Het arrest van het Hof wordt bevestigd.

Vonnis Rechtbank Nymegen,
.30 Juni 1800.

(W. 2204. — G.stem 471. — "NV. B. A. 583.)
A. Ariesen en consorU;n to Eist contra H. L.M. Römer,
burgemeester van Eist, Oedmigde heeft eischers geweld-
dadig ontzet uit het bezit hunner perceelen, althans hen

51

in dat bezit gestoord. De actie strekt o. m. tot schade-
vergoeding. Gedaagde verweert zich o. a., dat de actie
ten onrechte tegen hem in privé is ingesteld, daar hij
als burgemeester de betichte daden heeft gedaan.

De Rb., overweegt hierop:

„O., dat een iegelijk, hetzij ambtenaar, hetzy byzonder
persoon, voor de wettigheid zyner daden verantwoordelyk is,
en iedere onregtmatige daad of handeling (onverschillig of
dezelve door een privaat persoon of ambtenaar verrigt zy),
waardoor aan een ander schade is toegebragt, dengene, door
wiens schuld de schade of het nadeel veroorzaakt is, in de
verpligting stelt om dezelve te vergoeden;........

„O., dat de ged. niet volstaan kan met zich, tot aflanding
van den eisch, blootehjk op de door hem bekleedo waardig-
heid van burgemeester te beroepen, maar gehouden is aan
te toonen, dat die betrekking hem, volgens de beginselen
van ons staats en burgeriyk regt, het regt en de bevoegd-
heid geeft om te handelen, gelyk hy gedaan had; en dat op
dien grond de actie moet worden afgewezen of niet ontvan-
keiyk is."

Eisch toegewezen.

Vonnis Rechtbank Zwolle.

IG Januari 1861.

(W. 2586.)

15 Augustus 1801.

(W. 2586.)

Do gemeente Zwollo heeft werkon laten aanleggen,
-waardoor do fundeering van iemands huis is beschadigd.
De Rb. maakt uit, dat wanneer uit \'t getuigenverhoor
biykt, dat by \'t maken van \'t werk niot de noodige zorg
is gedragen, dat aan \'t naburigo erf geen schado word
toegebracht, do gedaagdo moet worden veroordeeld.

Arrest Hof Over^ssel.

10 Februari 18(52.

(W. 2587.)

Hot Hof bevestigt do intorlocutoiro vonnissen.

52

Vonnis Rechtbank Rotterdam.

1 September 1862.

(W. 2425. - W. B. A. 701.)

Eischer stelt tegen de gemeente Rotterdam een actie
in tot schadevergoeding, omdat deze een hem toebehoorend
pothuis heeft doen sloopen. Gedaagde beroept zich op
art. 84 der Gemeenteverordening.

De Rechtbank onderzoekt, of dit art. 34 strijdt met
het onteigeningsartikel der Grondwet; en maakt dan
uit, dat aangezien de ondergrond van het pothuis is
gemeenteëigendom, de sloopingsdaad niet was onrecht-
matig, derhalve de eisch moet worden ontzegd.

Arrest Hof Zuid-Holland.

14 April 1864.

OV. 2593.)

Het Hof vernietigt \'t vonnis en wijst den eisch toe
op grond, dat art 34 der Verordening van 1 Mei 1857
is strijdig met de Grondwet (voorzoover in dat art. ont-
eigening is toegestaan en geregeld) en dus de door B.
en W. gedane afbraak onrechtmatig. Artt. 1401 v. geven
dus recht op schadevergoeding.

Arrest Hooge Raad.

2 December 1864.

(W. 2646. — v. d. H. B. R. 29, 111. - R. 78, § 31,
p. 259. - G.stem 692. — W. B. A. 813.)

De Hooge Raad bevestigt, conform de conclusie\'van
adv. gen. Gregory, het bestreden arrest:

„O., dat do in deze tegen do gomeonto Ilottordam ingcstcldo
vordering berust op de artt. 1401 en 140:j B. W.; dat eerst-
genoemd artikel betreft ,clko onregtmatigo daad, waardoor
schado is verooraaakt" cn alzoo niet ondersclieidt tusschen
do personen, die haar plegen, terwyl laatstgenoemd artikel

53

ieder aansprakelijk stelt voor de schade, veroorzaakt door
de personen, door hem aangesteld tot waarneming zijner
zaken; dat een onregtmatige daad in den zin van art. 1401
B. W. is elke daad, waartoe de dader is ongeregtigd, en dat,
ofschoon volgens de artt. 179 en 180 der gemeentewet B en W.
verpligt waren de verordening ten uitvoer te leggen, de be-
klaagde uitspraak echter niet in strijd is met die artt., ver-
mits hier niet is geageerd tegen Burgemeester en Wethouders,
maar tegen de gemeente Rotterdam, en deze voor de ge-
volgen der van harentwege vastgestelde en afgekondigde
verordening is aan.sprakelijk en verantwoordelijk."

Vonnis Kantonrechter Amsterdam. \')

(R. B. 13, 1863, 322. — W. 2483. — G.stem 610. -
W. B. A. 730.)

De actie tot schadevergoeding is gericht tegen de
gemeente Amsterdam terzake • dat hare keurmeesters
van meel \'s eischers zak meel hebben meegenomen ter
scheikundig onderzoek, en die, ofschoon geen strafver-
volging is gevolgd, niet hebben teruggegeven. Do Kan-
tonrechter :

„Dat toch do vordering dos eischers gocno andere is dan
dio tot vergoeding door do gemeento Amsterdam van do
scliadc, wolko zy door baro beambten, liandelondo in do
uitoefening van functiCn, bun by oen plaatseiyko Verordening
opgedragen, heeft toegebragt, door oono in boslag-noming,
welke later gebleken is ton onregto to zyn gedaan;

„Dat, indien men al niot aanneemt, dat do beambten, bin-
nen den kring Inumor werkzaamheden bandolondo, de ge-
meento Amsterdam vortcgcnwoordigon, cn dus rogtstrooks
verbinden, in allo gevallen do gomoonto evenzeer als ieder
byzondor persoon aansprakoiyk is voor do handelingen, door
hare ondorgescbiktcn binnen do grenzen der hun opgedragen
werkzaamheden vorrigt, cn de vordering ook in dat geval,
in hot algemeen burgeriyk rogt haren grond vindt."

De Kantonrechter wyst oen interlocutoir vonnis.

Dnlimi ontbreekt.

54

Vonnis Rechtbank Gorinchem.

13 Januari en 29 December 1863.

(W. 2549. - Themis 11, 1864, 172.)

G. d. B. te Hardinxveld stelt ex art. 1401 B. W. een
actie in tegen het collegie van Dijkgraaf en Hoogheem-
raden van den Alblasserwaard met Arkel beneden de
Zouwe, omdat gedaagde onrechtmatig een op eischers
gronden staande heining heeft doen afbreken, de daar
wassende tuinvruchten doen uittrekken, een gedeelte
dier gronden doen bedekken met landbedervende en
elders gebaggerde aarde, uit die gronden aard heeft doen
steken en voor dijkwerken aanwenden, de op die gronden
wassende boomen en houtgewassen doen uitroeien en
deels met dijkwerk bedekken, door al hetwelk eischer
schade heeft geleden.

Gedaagde werpt alleen tegen de rechtmatigheid harer
daden.

De Rechtbank verklaart na een interlocutoir vonnis,
bij eindvonnis de daden voor onrechtmatig en wijst den
eisch toe. _

Arrest Hooge Raad.

20 Juni 1808.

(W. 2498. - v. d. H. B. R. 27, 470. - B. B. 13, 1863,
705. — H. 74, 8 39, p. 248.)

Uit een enquête en contna-enquéto, gehouden ingevolge
een interlocutoir arrest van den H. R. ddo. 30 Mei 1802
is gebleken, dat de sluiswachter van sluis 11 Zuid-
Willemsvaart tusschen 19 en 20 Augustus 1859 hot
vak water, waarin het schip van deu eischer lag, 20 duim
beneden het gewone peil heeft afgetapt, waardoor het
schip is aan den grond geraakt, gevallen on vol water

00

geloopen. Eisch tot schadevergoeding tegen den Staat der
Nederlanden.

De H. R. maakt uit, dat hier niet is een onrechtmatige
daad, noch het niet waarschuwen van den eischer eene
nalatigheid of onvoorzichtigheid, omdat de plicht tot die
waarschuwing niet uit eenige instructie of reglement
voortsproot.

Vordering ontzegd.

Vonnis Rechtbank Deventer.

16 Maart 1864.

(W. 2616.)

Actie tegen den burgemeester van Olst wegens bezits-
stoornis, o. a. strekkende tot schadevergoeding.

Toegewezen.

Arrest Hooge Raad.

23 December 1864.

(W. 2650. — R. 78, § 38, p. 336. — v. d. II. B. R. 20,
154. - G. stem 605. - W. B. A. 811.)

Contra conclusie adv. gen. Mr. Gregory, beroep in\'
cassatie verworpen.

Vonnis Rechtbank Breda.

31 Juli 1866.

(W. 2874. — G. stem 807. - W. B. A. 92!).)

Burgemeester en Wethouders der gemeente Rozendaal
en Nispen, meenende gebruik te maken van de bevoegd-
heid hun by art. 180 der gemeentewet verleend, hebben
op 15 December 1865, na voorafgaande schrifteiyko
waarschuwing, doen afbreken een muur, wcdke kort to
voren door den eisciier ter vergrooting of verbetering
van zyne stoom meel fabriek was opgetrokken, op grond
dat dit optrekken op minder dan tien ellen afstand van

56

een openbaren weg had plaats gehad, zonder dat vooraf
eene teekening van dat werk aan B. en "W. was over-
gelegd, en de richtinglijn door deze was bepaald, zooals
bij de artt. 1 en 2 der 4e afd. Hoofdst. VI der Verorde-
ning van 1856 is voorgeschreven.

Eischer stelt een actie in, om deze daad onrechtmatig
• te hooren verklaren en gedaagde, d. i. het college van
B. en W. te hooren veroordeelen tot vergoeding van kos-
ten, schade en interessen. Gedaagde verweert zich o. a.,
dat B. en W. nooit in rechte kunnen worden betrokken.

De Rechtbank is het met dit verweer eens, en over-
weegt dan:

„dat wijders B. en W., naar den zin der gemeentewet,
vormen een zoogenaamd collegie van Dagelyksch Bestuur
waaraan, benevens vele andere werkzaamheden, de uit-
voering van de verordeningen, door den Raad vastgesteld,
is opgedragen; en dat by dit een en ander, althans zoolang
de grenzen dier opdracht niet worden overschreden, moet
geacht worden de zaken der gemeente waar te nemen, en
mitsdien ook deze, maar niet zich zelf verbindt; ten\\\'yi het
ook daar, waar het zyne bevoegdheid zoodanig mögt te
buiten gaan, dat de gemeente voor zyn handeling niet aan-
sprakeiyk kan worden gesteld, ook niet collegialiter in rogten
kan worden geroepen, omdat het niet is een zelfstandig
lichaam, en buiten den Raad over geene goederen of fondsen
heeft te beschikken;

„dat alzoo degene, die zich door eene daad door Burge-
meester en Wethouders verrigt of bevolen, gelaedeerd acht,
dient te onderzooken, of de gemeente alsdan niet de.swego
kan gebonden zyn om in het eerste geval, tegen den burge-
meester, als haar wetteiyken vertegenwoordiger in regten,
in het andere tegen B. en W. niet in deze hunne (lualiteit,
maar in hun privé eene actie in te stellen."

De eischer wordt niet ontvankeUjk verklaard.\'

Vonnis Rechtbank Rotterdam.

14 November 1860.

(W. 2857. — G. stem 797, 17i»0].)

Ten gevolge van het door de gemeento Rotterdam

57

ophoogen^ eener straat zijn de panden van eischers in
de diepte geraakt en de deuren, die zich naar buiten
openden, onbruikbaar geworden.

Op de door eischers ingestelde actie tot schadever-
goeding verklaart de Rechtbank de daad niet onrecht-
matig, zonder dat verder de verhouding tusschen gemeente
en particulier ter sprake komt.

De eisch wordt dus afgewezen.

Arrest Hof Zuid-Holland.

16 December 1867.

(W. 2964. — W. B. A. 1016. — G. stem 851. -
Lutt. 1867, 209.)

Het Hof bevestigt \'t vonnis der Rechtbank op dezelfde
gronden.

Arrest Hooge Raad.

19 Juni 1868.

(W. BOK). — v. d. H. B. R. 82, 475. — R. 89, § 26,
p. 211. — W. B. A. 1000. - G. stem 877.)

De H. R. maakt uit, dat niet bestaat eenige wet of
verordening, waarbij aan het Gemeentebestuur wordt
verboden de verhooging der openbare straat, al is het
ook, dat daaruit zoude ontstaan eenig gemis van gemak
of voordeel voor een eigenaar of gebruiker van aan-
grenzende eigendommen, \'t Arrest bevestigd.

Vonnis Rechtbank Tiel.
12 April 1867.
(W. 3048. - W. B. A. 1020. - G. stem 898.)
C. Urff, borstelmaker te Zalt-Bommel, ageert togen
den burgemeester der gemeente Zalt-Bommel, omdat lui
onrechtmatigl\\jk eenige zakken varkenshaar van eischer

58

in de Waal heeft laten werpen of naar het adres van
herkomst terugzenden. Hij stelt ook, dat hijzelf door
Rechtbank en Hof ter zake van beweerden ongeoorloofden
invoer van dat haar van alle rechtsvervolging is ont-
slagen.

Gedaagde werpt tegen, dat hij niet in privé aanspra-
kelijk is, maar de bewuste handelingen door hem als
burgemeester zijn gepleegd.

De Rechtbank maakt uit, dat dit verweer niet opgaat;
gedaagde had dit ook moeten bewijzen, en dit buitendien
uit eenigerlei attribuut hem toegekend, moeten aan-
toonen, opdat eischer kon weten, wien aan te spreken.

De eisch wordt toegewezen.

Vonnis Rechtbank Winschoten.

30 October 1867.

(Niet opgeteekend.)

Eischer in conventie, gedaagde in reconventie: \'t Water-
schapsbestuur van Oldambt, heeft een kistdam gelegd in
.strijd met de bepalingen der aan gedaagde in conventie,
eischer in reconventie verleende concessie, zoodat do
doorgraving van den weg is gesloten en ongeachikt ge-
maakt voor het gebruik, waarvoor zy bestemd is. Eischer
in reconventie vraagt hiervoor schadevergoeding, onver-
mindord do verplichting tot wegruiming van den dam.

Do Rechtbank verklaart dezen eischor in zyn recon-
ventioneelen eisch niet ontvankeiyk, omdat volgons haar
de vraag, of eisclier in conventie aan do voorwaarden
der concessie heeft voldaan, niet zou kunnen gobraclit
worden onder het oordeel dea rechtcrs, maar l)e.slist moeten
worden door het administratief gezag.

59

Arrest Hof Groningen.

4 April 1871.

(W. 8858. - R. B. 22, 1872, 458.)

Het Hof overweegt o.a.:

.,0., dat, zal die vordering kunnen worden toegewezen,
het moet vaststaan, dat de regten van den app. (eischer in
reconventie) door de geïntimeerden onregtmatig zyn verkort
en benadeeld;

,0., dat bij het vonnis a quo zeer juist is overwogen, dat
de gedaagden in reconventie, als het Waterschapsbestuur,
bevoegd waren die maatregelen te nemen, die zy in het
belang van het waterschap noodig oordeelden; dat de regter-
lyke magt slechts in zooverre bevoegd is die handelingen
te beoordeelen, als door handelingen van een dergelijk
Bestuur, buiten den kring zyner bevoegdheid, burgeriyke
regten van anderen zyn gekrenkt; dat echter eene handeling,
gelyk in casu, op zich zelve niet als een onregtmatigo daad
kan worden beschouwd, maar tegen derden onregtmatig
worden kan; dat, als door het slaan van een dam derecon-
ventioneele eischer in de uitoefening der hem by de concessie
verleende regten verhinderd werd, eene onregtmatigo daad
zou kunnen zyn gepleegd, indien het gebleken wa.s, dat do
eischer in reconventie door het vervullen van de voorwaarden
der concessie het regt had verkregen van die concessie ge-
bruik te maken, terwyl, zoolang hy dit niet had, liet aan-
wezig zyn van dien dam voor hom wa.s een onver.schilligo
zaak."

Het Hof vernietigt \'t vonnis der Rechtbank, omdat
\'t Ilior een geschil is over (de krenking van) burgeriyke
rechten, ergo behoorend by den burgeriyken rechter;
maar verklaart de vordering ongegrond, op grond van
niet gebleken onrechtmatigheid.

Arrest Hooge Raad.
24 Januari 1868.
(W. 2978. - v. d. II G. Z. 24, 80. - R. B. 18,
1868, 409. - R. 88, § 18 p. 128. - G.stem 855. -
P. W. 1867, 2, 316.)
Volgens eischer zyn hom toebehoorende runderen on-

60

rechtmatig, volgens den Staat rechtmatig in beslag ge-
nomen door de politie te Naaldwijk.

De Hooge Raad stelt den eischer in het gelijk en,
zonder dat over de al dan niet ontvankelijkheid wordt
gerept, veroordeelt den Staat tot vergoeding van kosten,
schade en interessen.

Arrest Hooge Raad.

26 Maart 1868.

(W. 2992. - V. d. H. Bel. 9, 379. - R. 88, § 37,
p. 318.)

H. N. de Levie stelt een actie tot schadevergoeding in
tegen den Staat, omdat acht zijner koeien onrechtmatig
zijn opgebracht en niet teruggezonden door ambtenaren
der belastingen enz. De Hooge Raad overweegt o. m.:

„O., dat derhalve in het onderwerpelijk geval door de
beambten van \'s Ryks belastingen beeft plaats gehad eeno
verkeerde aanhaling en alzoo eene onrechtmatige daad; dat
de eischer daardoor schade heeft geleden; dat de Staat daar-
voor is aansprakeiyk; dat het door den Staat gedane aanbod
is onvoldoende, en dat mitsdien de Ingestelde vordering is
gegrond."

De eisch wordt toegewezen.

Arrest Hooge Raad.

11 .luni 1869.

(W. 3119. — V. d. H. B. R. 33, 438. — H, 92, 8 12, !>. 91.)

Eischer beklaagt zich, dat tengevolge vafi het dooi-
den Staat aanleggen van kribben in de rivier de Ma^is,
zyn eigendom, juin den overkant van de rivier gelegen,
is gedecresceerd.

Do Hooge Raad ontzegt, conform do conclusie van
adv.-gen. Römer, den eisch op grond van niet-aanwezig

61

zijn eener onrechtmatige daad. Geen uitspraak over al-
dan niet ontvankelijkheid ter zake der rechtsverhouding
tusschen Staat en particulieren.

Vonnis Rechtbank Amsterdam.

31 Augustus 1869.

(W. 3164. — R. B. 20, 1870, 388. - W. B. A. 1056.)
Dijkgraaf èn Hoogheemraden van Amstelland, eischers,
ca. den Burgemeester der Gemeente Amsterdam als die
Gemeente vertegenwoordigende, gedaagde. Gedaagde heeft
kunnen goedvinden, in de maand Februari 1863 buiten
voorkennis en goedvinden van de eischers de ebbedeuren
aan de Amstelsluis en- de toldeuren aan de Achtergracht
en de Wetering Barrière te belemmeren; en de Achter-
gracht te gaan dempen ten nadeele van den water-
afvoer en -berging van Amstelland. Do actie strekt
onder veel meer tot schadevergoeding.
De Rechtbank verklaart zich incompetent.

„Dat het tusschen partyen bostiiando geschil geen eigendom,
noch demembrement van eigendom, noch eenig ander object
van burgeriyk regt betreft, maar een publiek regt."

Arrest Hof Noord-Holland.

.30 .luni 1870.

(W. 3282 [3165, 3214). - R. B. 20, 1870, 622. -
G.stem 980.)

Het vonnis wordt vernietigd on de rechter competent
verklaard.

„ü., dat een regt van watorlo.saing als een burgeriyk regt
kan worden gedacht, en dat niets verhindert, dat er to dien
aanzien tusschen oen waterschap en eon gomoonto ohUgatmm
juris civilis geboren kunnen worden, al njogon die dan ook
overigens aan liooger toozigt ondorgoschikt zyn;

„dat dorhalvo do dagvaarding, zich althans ton doelo,
grondende op civielregtoiyko botrokkingon en oen cl.sch doende,

62

die a priori niet gezegd kan worden buiten de grenzen van
het burgerlijk regt te liggen, niet kan worden beschouwd een
onderwerp te behelzen, waarvan de burgerlijke Regter geen
kennis zou mogen nemen".

Terugwijzing. _

Arrest Hooge Raad.

31 Augustus 1869.

(W. 3140. — V. d. H. B. R. 34, 1. — R. B. 20, 1870,
712. — R. 92, § 39, p. 318. — W. B. A. 1086.)

De vordering van de Vereeniging tot Landverbetering
tegen den Staat grondt zich op het beweren, dat de Staat
ten behoeve van den in aanleg zijnden nieuwen waterweg
van Rotterdam naar zee, na bekomen waarschuwing tot
onthouding, zonder toestemming der eischeresse, zou zijn
aangevangen op een deel der eigendommen van de
eischeresse, aan haar door den Staat zelve indertijd
verkocht, met het aanleggen eener krib, ter afdamming
overdwars of stopping van de rivier het Scheur in hare
gansche breedte, en daartoe werklieden en materialen
binnen de grenzen van die eigendommen zou iiebben
aan \'t werk gozet, en zinkstukken zou hebben doen
plaatsen, graafwerken verricht en rijswerken bevestigen.
De Staat werpt alleen tegen de exceptie van onbevoegd-
heid des rechters rationo materiae. De Iloogo Raad maakt
echter, conform de conclusie van adv.-gen. Karsoboom,
uit, dat hier beweerde eigendomsrechten z^n geschonden,
dus liet goscliil loopt over burgerlijke rechten volgens
art. 148 Grondwet en art. 2 Rechteriyko Organisatie.
Hij gelast, ten principale voort te procedecren.

Vonnis Kantonrechter Heereveen.

18 October 1809.

(W. 3167.)

Eischer stelt tegen den keurmeester van botervaten

63

van Friesland een actie in wegens schade veroorzaakt
door onrechtmatige inbeslagname van boter. Gedaagde
roept den Officier van Justitie als lastgever in vrijwaring.
De Kantonrechter verklaart zonder meer de inbeslagname
rechtmatig en ontzegt dus den eisch.

Vonnis Rechtbank Gorinchem,

22 Februari 1870.

(W. 3230.)

Dijkgraaf en Hoogheemraden van de Alblasserwaard
met Arkel beneden de Zouwe stellen een actie tot her-
stel in den vorigen toestand en vergoeding van kosten,
schade en interessen in tegen den Staat, omdat deze
in strijd met art. 6 der algemeene keur op den dijk
sleuven had gegraven en in die sleuven de fundamenten
gelegd voor een telegraafkantoor.

De Rechtbank verklaart deze daad niet onrechtmatig
en ontzegt zonder meer den eisch.

Arrest Hooge Raad.

25 Maart 1870.

(W.-3198. -- v. d. H. B. R. 34, 837. — R. 94, § 31,
p. 244. — G.stem 968.)

Op 2 Maart 18(57 is een kudde schapen en lammeren
van eischer tusschen Renswoude en Leersum in beslag
genomen, als zoudo het vervoer dezer dieren hebben
plaats geliad over do Ujn van afsluiting onder Leersum,
van regooringswege tot wering der veeziekte bepaald.
By arrest van den Hoogen Raad van 30 Juli 1867 is
oischer van alle rechtsvervolging to dier zake ontslagen,
maar daarop geen tornggavo van de kuddo. geschied;
zoodat eischer tegen den Staat een actio tot schadever-
goeding instelt.

64

De Hooge Raad maakt uit, dat de bepalingen der artt.
39 en 40 van het decreet van 18 Juni 1811 niet van
toepassing zijn op overtredingen der veepestverordening.
Als de Rechter-Commissaris gedurende de instructie der
strafzaak op grond dier_ bepalingen den verkoop heeft
bevolen van beesten, wegens dergelijke overtreding in
beslag genomen, is dat een onrechtmatige daad en de
Staat daarvoor civiliter verantwoordelijk.

Vonnis Rechtbank Arnhem.

19 September 1870.
(W. 3250. - R. B. 1, 1873, 36. - G. stem 994.)
De familie van Pallandt ageert tegen de provincie
Gelderland, omdat ten onrechte een harer wegen op den
legger is gebracht, tot afschrijving en schadevergoeding.
De Rechtbank verklaart dit een onrechtmatige daad, en
de eisch wordt zonder meer toegewezen.

Arrest Hooge Raad.

13 Januari 1871.

(W. 3284. — V. d. H. B. R. 35, 3.34. — R. B. 21,
1871, 161. — R. 97, § 3, p. 17.)

Eischeresse J. M. Bogaard, wwc. van A. Goedhart,
heeft den Staat gedagvaard tot vergoeding van kosten,
schade en interessen, veroorzaakt door den onvoorzich-
tigen doodslag van haren man, die door het springen
eener torpedo verwond en dientengevolge overleden is.
De grond der actie is deze, dat dit ongeluk is veroor-
zaakt doordat de oflicier, die den last tot het bewerken
der torpedo gaf, zich niet vooraf had vergewist, dat
daarin geen kruit aanwezig was. Voor welke onvoor-
zichtigheid gedaagde ex artt. 1402 on 1403 B. W. aan-
sprakelijk zou zijn.

G5

De advocaat-generaal Romer concludeert o. m. tot
niet ontvankelijk-verklaring, omdat de Staat niet ver-
antwoordelijk is voor de onrechtmatige daden zijner
ambtenaren, tot wie hij in een publiekrechtelijke rechts-
verhouding en niet in eene, bedoeld in art. 1403 B.W., staat.

De Hooge Raad verklaart art. 1403 B. W. te zijn zoo
ruim mogelijk, en wijst de actie toe.

De vraag, in hoeverre een publiekrechtelijk lichaam
of zijn ambtenaren bij het uitvoeren hunner taak even-
zeer als gewone personen, private of rechtspersonen,
moeten aansprakelijk worden gesteld voor onrechtmatig-
heden bij die uitvoering begaan, is niet ter sprake gekomen.

Arrest Hooge Raad (in revisie).

2 Januari 1874.

(W. 3681. — V. d. H. B. R. 39, 1. — R. 106, § 1, p. 1.)

De adv. gen. Römer handhaaft zijne in eerste instantie
genomen conclusie.

En de Hooge Raad zijn contrair arrest.

Vonnis Rechtbank Zierikzee.
l October 1870.

(W. 3472. — R. B. 22, 1872, 207.)

De voerman van do veerpont to Tholen wordt aange-
sproken ex art. 1402 door eon schipper, die tegen den
reep van dio pont gevaren is, doordat dio reep verkeerd
lag, on dio, dien tengevolge mot zyn schip op den wal
gestooten, avory heefl bekomen.

Eisch toegowczon, zonder dat de kwaliteit van ge-
daagdo, als veerman der gemeento Tholen, is ter sprake
gekomen.

66

Arrest Hof Zeeland.

25 April 1871.

(R. B. 22, 1872, 210.)
Vonnis a quo bevestigd.

Vonnis Rechtbank Zierikzee.

7 Februari 1871.

(VV. 3377.)

M. de Graen, visscher te Bruinisse, stelt een actie tot
schadevergoeding in tegen M. Wesdorp, opziener der
visscherijen op de Schelde en Zeeuwsche stroomen, en
den Staat als gevoegde partij.

Gedaagde heeft eischers stallen, zijnde afschutsels of
afheiningen van rijswerk, weggenomen, volgens eischer
ten onrechte.

Gedaagde beroept zich op \'t bevel van zijn superieuren.
De Rechtbank wijst den eisch toe.

Eén overweging luidt:

,0., dat de aansprakeiykheid ook niet vervalt, doordien
hy, die den la.st gaf, met een deel van het Staatsgezag be-
kleed, en de persoon, dio den last volvoerde, één zyner
ondergeschikte beambten is, daar do wet hieromtrent niet
onderscheidt, maar de burgeriyko vorantwoordeiykheid, waar-
van hier alleen sprake, evenzeer geldt voor hot Staatsgezag
.als voor ieder byzonder persoon."

Arrest Hooge Raad.

26 Mei 1871.

(W. 3342. — R. 98, S 10, p. 70. - v.d. II. B. R. 86, 53.)

De Staat is door eischer gedaagd tot schadovergoeding
op grond dat, tengevolge van opwelling en wogzinking
van grond, veroorzaakt door gobrokkigen aanlog van den
Staatsspoorweg naar Venio, waar dezo loopt langs cn
ten deele door de eigendommen der eischers, aan hunne

67

bij dagvaarding omschreven perceelen vastgoed belang-
rijke schade zou zijn toegebracht.

Interlocutoire arresten van 12 November 1869. (v. d.
H. B. R. Si, 51) en 8 Juni 1870 (R. 95 § 13, p. 97. —
W. 3218. - V. d. H. B. R. 35, 1.)
Eisch contra concl. adv.-gen. Karseboom toegewezen.

Arrest Hooge Raad (in revisie).

\' 21 Maart 1873.
(R. 103, § 34, p. 290. - v. d. H. B. R. 38, 133.)
Arrest a quo contra concl. adv.-gen. Karseboom,
die bewijs van de vordering niet geleverd achtte, bevestigd.

Arrest Hooge Raad.

8 December 1871.

(W. 3412. - V. d. H. Bel. 10, 115. - R. 99, § 25,
p. 212. — G.stem 1062.)

Eischer, J. F. Schoenmaker, verlangt cassatie van een
arrest, waarby hein met bevestiging van \'t vonnis a quo,
is ontzegd een actie tot schadevergoeding tegen J. Last
en I. llouben, resp. gemeenteontvanger en burgemeester
van Ulestraten op grond, dat b\\j hem onrechtmatig
wegens niet betalen eener gemeentebelasting een krijgs-
man door gedaagden is ingelegerd.

Conform vonnis, arrest en conclusie adv. gen. Smits,
wordt de eisch afgewezen, omdat genoemde ambtenaren
waren verplicht om de, zy het dan misschien ook
onwettige, gemeenteverordening uit to voeren.

Vonnis Rechtbank Brielle.
19 Januari 1872.

(W. 3443.)

D. Bos, eischer, to Middelharnis is eigenaar van een
perceel gors aan het Haringvliet, bezwaard mot een

68

overpad, door het gedaagde Bestuur ten laste van het
Waterschap „De gemeene uitwatering van Dirksland"
te onderhouden, in welk pad dat Bestuur volgens eischer
waterlossingen ter uitwatering van gemeld perceel gors
moet gedoogen. Gesommeerd daartoe, weigerde het Bestuur
goedkeuring aan den eischer, om twee dier waterlos-
singen te vernieuwen. Deze eischt nu in rechte deze
goedkeuring en schadevergoeding.

Gif. V. Justitie en Rb. zijn van meening, dat de hoofd-
vordering te behandelen, de rechter onbevoegd is. En
wat aangaat de subsidiaire actie tot schadevergoeding,
zoo luidt de conclusie van \'t O. M. (Mr. v.d. Hoeven):

„Nu beweert de eischer wel: ik vorder ook schadevergoe-
ding wegens onregtmatige daad, en het onderwerp der
vordering moet beslissen over de bevoegdheid. Maar heeft zich
dan de rechter niet in te laten met het fundamentum petendi ?
Regelt alleen het objectum dat gevorderd wordt de bevoegd-
heid? Ik acht het onnoodig het betoog van het tegendeel te
leveren. Ja, hij vraagt schadevergoeding, hy vraagt geld.
Maar waarop is die vraag gebaseerd? Op een volgens hem
onregtmatige nalatigheid (of daad).....

En ik heb straks reeds aangetoond, dat de vraag, of het
Bestuur geregtigd was te zwijgen of te weigeren, niet door
de regterlijke magt kan worden uitgemaakt."

De Rechtbank overweegt:

„met betrekking tot het tweede gedeelte der vordering,
dat van den gedaagdo vergoeding wordt gevraagd voor allo
kosten, schade en interessen, door don eischer geleden of
nog te lyden door des god. weigering, om die voorschreven
vernieuwing en herstelling toe te laten;

„dat de gegrondheid dezer vordering voornamelijk afhangt
van liet al of niet regtmatige dier weigering, of m. a. w.
hiervan, of de god. al dan niet verpligt was lot ^Ic bedoelde
vernieuwing en heratelling vergunning to geven of dit to
gedoogen;

,dat nu, aangezien, op grond van liet hierboven overwogeno,
de regterlüke magt als onbevoegd moet worden beschouwd
om over hot be.staan dier verpligting uitspraak to doen, zU
evenzeer moet geacht worden, die bevoegdheid daartoe te
mi.s8en ten opzigte eener van dat bestaan afhankoiyko on
daarop gegronde vordering tot sciiadevergoedlng."

69

Arrest Hof Zuid-Holland.

28 October 1872.

(W. 8529.)

Vonnis op dezelfde overweging bevestigd.

Arrest Hooge Raad.

17 October 1873.

(W. 3646.)

„O., dat het onderwerpeiyk geding inderdaad betreft oen
geschil over eigendom^ of daaruit voortspruitende regten;
dat de kennisneming daarvan bij art. 2 R. O by uitskiiting
is opgedragen aan de regteriyke magt; dat de regter in deze
is gekomen tot eene tegenoverge.stelde beshssing, door vooruit
te loopen op do eerst by de behandeling der zaak ten
principale te pas komende vraag over de ontvankeiykheid
of gegrondheid der vordering.....

Wyst mitsdien de zaak terug."

Arrest Hof van Justitie van Curaqao.

23 Februari 1872.

(W. 3493. - V. d. II. B. R. 39, 380.)

Do geïntimeerde, oorspronkoUjk eischer ageert tegen
het gouvernement der Kolonie Cura(;ao, dat, zich steu-
nend op een K. B. van 27 Februari 1871, afwyzond
hoeft beschikt op een verzoek van geïntimeerde om do
wapenen en kruit van zyn gestranden bark Gobernador
de Aruba, door het gouvernement willekeurig naar
\'s lands magazyn vervoerd, daar wedorom te mogen
uithalen. \'By \'t vonnis a (luo is do actie tot schade-
vergoeding ontzegd, nadat do rechter zich eerst bevoegd
had verklaard.

Het Hof overweegt o. m.:

.,0., dat die daad (van het gouvornement) niet kan geacht
worden begrepen to zyn onder die zaken vnn burgerregte-
lyken aard, waarvan do kennisneming uitsluitend aan do
regteriyke magt is opgedragen, by art. 140 van het rogloment
van 1805;

70

„O., dat immers, ofschoon de onderwerpelijke vordering strekt
tot vergoeding van schade, die door de oorspronkelijke ge-
daagde thans excipient zoude zijn toegebragt, eene vordering,
tot welker kennisneming de regterlijke magt in het alge-
meen bevoegd is, de onderwerpelijke vordering echter door
den regter niet kan worden onderzocht en beoordeeld, [al dan
niet regtmatige van de voren omschrevene daad van den
gouverneur van Curaqao] dewijl het onderzoek naar en de
beslissing omtrent de onderwerpelijke vordering tot schade-
vergoeding noodzakelijk in zich sluit het onderzoek naar en
de beslissing omtrent de voormelde daad van den gouverneur
van Cura^ao, welke daad de eenige grondslag der ingestelde
vordering is."

Het Hof verklaart zich onbevoegd.

Arrest Hooge Raad.

29 Mei 1874.

(W. 8781. - V. d. H. B. R. 89, 378. - R. 107,
§ 11, p. 73.)

De advocaat-generaal Smits concludeert tot bevoegd-
verklaring omdat èn volgens de opvatting, dat het ob-
jectum litis de maatstaf is, waaraan art. 148 G. moet
worden getoetst, èn volgens die, waarbij het fundamentum
petendi moet voldoen aan de vereischten van art. 148
G. de rechter bevoegd is.

„Bestaat hiér nu een geschil van burgerregteiyken aard,
een twistgeding over eigendom of eenig da.iruit voortspruitend
regt, of over schuldvordering? Voorzeker, indien men slecht«
te letten heeft op het objcclum Wh. Er wordt toch gevraagd
schadevergoeding In geld voor eene onregtmatlgo daad. Kn
door zeer velen wordt dc bovoegdheid enkel afliankclUk bc-
schouviTd van het objeclum lilia......

Maar ook wanneer men in casu verder in den\'aard der
vordering doordringt cn den grondslag daarvan nagaat, geloof
ik dat men den burgeriyken regter ten deze voor compolent
zal moeten houden. Dc boweerdo onrcgtmallgo daad toch,
die aanleiding geeft tot het vorderen van schadevergoeding,
Is de belemmering in de uitoefening van dc clgcndoms-

\') Waarschijnlijk ccn vcrgiiwing.

71

regten van den app. Nu moge de geïnt. beweren, dat die
belemmering geen onregtmatige daad is, maar eene rege-
ringsdaad, de regter zal dan hebben te onderzoeken bf dit
werkelijk zoo is, en naar gelang van dat antwoord uitspraak
hebben te doen, waarbij het volstrekt niet noodig zal zyn,
dat hij de regeringsdaad als zoodanig beoordeele. Wat de
regter hier te beslissen heeft, is de vraag, of de eigendom
kan worden beperkt, zoo als dit is geschied. Het is niet
voldoende, dat de wederparty slechts aanvoere, dat de daad
geschiedde ter uitvoering van eenige wet of wettige veror-
dening, om de regteriyke magt onbevoegd te maken; want
dan zou ieder Bestuur, door zich slechts, teregt of ten on-
regte, op een dergeiyke bepaling te beroepen, het in züne
magt hebben de bevoegdheid van den burgerlijken regter
uit te sluiten;

Al neemt men aan, dat de burgerlijke regter niet bevoegd
is om te oordeelen over de regtmatigheid van de handeling
van de uitvoerende magt, binnen, den kring harer bevoegd-
heid verrigt, dat oordeel matigt hij zich niet aan, wanneer
hy onderzoekt, of de uitvoerende magt binnen den kring
harer bevoegdheid heeft gehandeld;

De verordening steunt hier, evenals dit plaats had by het
geval, behandeld by uw arrest van 31 Aug. 1869 ... op het
eigendoinsregt van den app., en de woorden van den proc.-
gen. Mr. Karseboom, toen gesproken by zyne conclusie, dat
arre.st voorafgaande, — zyn m. i. hier ook toepasseiyk. Als
het gouvernement van Cura^ao ox jure civili of o.k Juro
publico geregtigd mogt zyn de als onregtmatig ge(iualiücoorde
handelingen onder de gegevene omstandigheden, op de wyzo
als dit geschied is, te verri>j:ten ten aanzien van den eigen-
dom van den app., of de schade lang.s andere wegen zal
zyn op te maken of to verhalen, — zal de rechter naar
bevind van zaken. de inge.stelde vordering hebben te ver-
klaren niet-ontvankeiyk of die hebben to ontzeggen, doch
zich niet a limino lltis mogen onthouden van de beoordec-
ling, of er Inderdaad onregtmatigo daden zyn gepleegd, of
do eigendomsregten van den app. al dan niet zyn geschonden
of voorbygezien."

De Hooge Raad:

„O., dat de bevoegdheid der regtoriyko magt op Curaqao
is bepaald by het teregt door het Hof ingoroepeno (hoewel
niet juist toegepaste) art MO van het reglement van 1865,
luidende: „aan de regteriyko magt behoort by uit.sluiting do
kennisnoming van allo geschillen van burgorregteiyken aard."

„O. toch, dat daaronder in do eerste plaats zyn begrepen
dc geschillen over eigendommen en daaruit voortspruitende

regten; dat deze opvatting wordt bevestigd door art. 1 van
het reglement op de inrigting en de zamenstelling der regter-
lijke magt in Curagao, waarbij wordt gegeven toepassing
van gezegd art. 140, en wordt bepaald: „dat de regtsmagt
in burgerlijke zaken omvat de kennisneming van alle twist-
gedingen over eigendom of daaruit voortspruitende regten,
over schuldvordering en andere burgerlijke regten;" en dat
derhalve het Hof wel was bevoegd kennis te nemen van
het onderwerpelijk geding en diensvolgens was verpligt te
onderzoeken de ontvankelijkheid en bij aanneming daarvan

de gegrondheid der vordering.....gelast, dat zal worden

voortgeprocedeerd." _

Vonnis Rechtbank Rotterdam.

26 Februari 1872.

(W. 8594.)

De erfgenamen van wijlen J. G. Middendorf ageeren
tegen de gemeente Rotterdam op grond van het volgende:
gedaagde heeft destijds een huis van eischer doen sloe-
pen ; welke daad door den rechter is uitgemaakt te zijn
geweest onrechtmatig. Tevens stond de rechter toe, dat
de eischer opnieuw zijn huis opbouwde op rekening van
gedaagde. Ter voldoening aan de bouwverordening van
28 Juni 1860 heeft eischer meer dan eens, onder over-
legging van de plannen, vergunning gevraagd aan Bur-
gemeester en Wethouders tot den herbouw van z^jn
huis over te gaan. Ten slotte hebben deze vergunning
gegeven doch onder allerhande voorwaarden.

Tegen deze condities maakt eischer of liever zyn erf-
genamen bezwaar en noemt ze onrechtnuitig.

Do: Rechtbank" verklaart zo onrechtmatig en veroor-
deelt do gedaagde o. a. tot schadevergoeding. \'

Vonnis Rechtbank Dordrecht.

24 Juni 1872.

(W. 3478. — W. B. A. 1212. — G.stem 1089.)

Eischer ageert tegen de gemeent« Dordrecht tot schade-

73

vergoeding, omdat zij ex art. 9 der verordening j° art. 180
der gemeentewet eenige zijner huizen heefl doen sloopen.

De Rechtbank verklaart die daad onrechtmatig, als
strijdig met \'t onteigeningsartikel der Grondwet en wijst
de actie toe.

Arrest Hof Zuid-Holland.
7 April 1873.

(W. 3581. - R. B. 1, 1873, 533. — G.stem 1129. —
W. B. A. 1248.)
Het Hof bevestigt het vonnis.

Vonnis Rechtbank Breda.

1 Juli 1873.

(W. 3621. - G.stem 1154.)

Burgemeester en Wethouders van Ginniken en Bavel
hebben zekere laan „De Torendreef", in eigendom aan
eischer, doen doorgraven en wegruimen, ten einde aan
het water waarmede eenigo nabügelegene landeryen
waren bezet, een uitweg to verschaffen (ex. artt. 126,
179 en ISO der Gemeentewet). Zy worden door eischer
in privé aangesproken, waartegen zij zich verweren met
een disqualiflcatoire exceptie.

Do Rechtbank overweegt, dat ze aansprakeiyk zouden
zijn, wanneer zij zich aan misbruik van gezag of grooto
lichtvaardighoid, dat is niet vorgefolyko vergissing hadden
schuldig gemaakt. Dit is in casu niet het goval; daarom
wordt do eischer niet ontvankelijk verklaard.

Arrest Hof Noord\'Brabant.

30 Juni 1874.

(H. B. .3, 1875, D 111.)

Het Hof acht \'t bew\\js van kwade trouw of grovo
nalatigheid niet geleverd en bevestigt dus het vonnis.

74

Vonnis Rechtbank Rotterdam.

7 December 1874.

(R. B. 3, 1875, D 61. - P. v. J. 1875, 2.)

De eisclier stelt in facto, dat hij, eigenaar van eene
buitenplaats gelegen aan de Hoflaan, onder de gemeente
Kralingen, en deze zijn eigendom door een hek en eene
heining wenschende af te scheiden van den publieken
weg, van zijn voornemen, overeenkomstig artikel 1 der
verordening op het bouwen enz. in de gemeente Kralingen
aan Burgemeester en Wethouders dier gemeente schrif-
telijk had kennis gegeven, met verzoek om daartoe
rooiing te bekomen, en dat Burgemeester en Wethouders,
beschikkende op dat verzoek, in stede van de grenslijn
aan te geven tusschen het eigendom van den eischer
en den weg, hebben bepaald, dat de heining moest
worden gesteld M. binnen de grenslijn van des
eischers erf.

De eischer, door die beschikking bezwaard, heefl zich,
maar te vergeefs om redres gewend tot den Raad der
gemeente Kralingen.

De Rechtbank overweegt:

„O. toch, dat volgens artikel 148 Grondwet by uitsluiting
tot de kennisneming der rechteriyko macht behooren allo
twistgedingen over eigendommen of daaruit voortspniltendo
rechten, over schuldvorderingen enz., zoodat, wanneer niet
aanwezig Is eene tusschen partyen bestaande privaatrechte-
lyke betrekking, -waarvan do handhaving door den eischer
van den rechter gevraagd wordt, dezo onbevoegd Is kennis
te nemen van dc Ingestelde vordering;

„O., dat In dit geding tusschen eischer on gedaagde gecno
zoodanige prlvaatrcchtciyke betrekking bestaat, cn het objcc-
lum Iltls als strekkende tot het doen bulten werking «tellen
van eene beslissing, door het administratief gezag, .binnen
den kring zyner bevoegdheid, genomen, niet Is een geschil-
punt van burgeriyk recht;

„O., dat, al moge de cisch tot schadevergoeding wegens
onrechtmatige daad In het algemeen tot de kennisneming

75

van den rechter behooren, echter daar, waar de vraag over
het al- of niet rechtmatige eener handeling, zooals in casu,
zoude moeten leiden tot een onderzoek en beoordeeling van
daden van het administratief gezag, waartoe dit krachtens
wettelijke verordeningen bevoegd was, zoodanige eisch tot
schadevergoeding geen onderwerp eener vordering voor den
rechter kan uitmaken."

De Rechtbank verklaart zich onbevoegd.

Arrest Hooge Raad.

5 Maart 1875.

(W. 8824. — v. d. H. B. R. 40, 156. — R. 109, § 22,
p. 178. — W. B. A. 1851.)

H. Salomons is bij vergissing door de politie aange-
houden, getransporteerd, in de gevangenis gezet enz.
Hij stelt wegens deze onrechtmatige daad een actie in
tegen den Staat tot schadevergoeding.

De adv. gen. Polis betoogt eerst, dat er hier geen
civielrechtelyke toerekenbaarheid is,\' omdat nalatigheid
of onvoorzichtigheid ontbreekt, en dan, dat aangezien er
hier \'een publiekrechteiyke betrekking bestaat tusschen
Staat en ambtenaren, de Staat daarvoor niet aanspra-
kelijk is.

Do Hoogo HjuuI maakt uit, dat schuld niet aanwezig
is en ontzegt den eisch. Over ontvankelijkheid is in
\'t geding niet de rode.

Vonnis Rechtbank Arnhem.

27 Mei 1875.

(W. 8866. - M. v. H. 17, 191. - P. v. J. 1875, 22.)

De griflier bij do Rechtbank to Arnhem heeH; geweigerd
min den curator in een faillissement terug te geven de
door dozen in bedoeld failli.ssement oi)gemaakto gore-
gistroerdo algemeene rangschikking van crediteuren, welke

76

hij gedurende U dagen ter griffie had gedeponeerd ter
inzage van een ieder.
Vandaar een actie 9. a. tot schadevergoeding.
De griffier beroept zich op ministerieele voorschriften,
maar de Rechtbank veroordeelt hem, als hebbende hij
onrechtmatig, in strijd met de wet gehandeld.

Vonnis Rechtbank Amsterdam.

19 April 1876.

(P. V. J. 1876, 23\'.)

C. V. d. Berg stelt een actie 0. a. tot schadevergoe-
ding in tegen de gemeente Nieuwer-Amstel, omdat ge-
daagde loodsen en getimmerte, die» eischer op zijn
eigen grond had doen stellen, heeft afgebroken opgrond
dat de publieke weg daardoor afgesloten, alzoo aan zijn
bestemming onttrokken en de passage belemmerd werd.
De actie is gegrond op art. 619 B. W. De Rechtbank
overweegt 0. ni.:

„dat de ontvankeiykheid van de vordering is bestreden op
grond, dat die handeling in den zin der wet niet gewelddadig
kan genoemd worden;

„dat de gedaagde tot staving van dit beweren heeft aan-
gevoerd, dat de kracht door liet openbaar gezag ajmgewend,
nimmer geweld is; dat tusschen den burger en hem, die het
openbaar gezag bekleedt, geen burgeiiyke rccht«betrckklng
bestaat; dat het Burgeriyk Wetboek alleen de burgeriyke
betrekkingen, het familie- cn vermogensrecht beheerscht, en
geenszins do betr«kking tusschen het openbaar gezag en do
onderdanen; dat in ca.su is gehandeld door do ambtoiyke
macht ter uitoefening van het openbaar gezag; djtt do po«-
sessoire actio medebrengt, dat do gepleegde stoornis onrecht-
matig is, en dat daarom de rechtsvordering van art. Ü19 li. W.
nimmer togen het openbaar gezag kan worden Ingesteld."

Do Rechtbank maakt uit, dat, wanneer hot terrein in
kwestio tot het publiek gebruik diende, gethuigdo volgens
de verordening in haar recht was, maar zy zulks hooft

te bewijzen, en niet de eischer het tegendeel. En ver-
volgt dan:

„Dat de gedaagde ook voorbij heeft gezien, dat het object
van het tusschen hem en den eischer bestaand geschil niet
IS van publiek- maar van privaatrechteiyken aard, en dat
alle twistgedingen over eigendom enz. bü uitsluiting be-
hooren tot de kennis van de rechteriyke macht, welke be-
paling strekt om te voorkomen dat niet zuiver burgeriyke
rechtsgeschillen van haar worden afgetrokken;

ndat art. 148 Grondwet zoowel voor het openbaar gezag
als voor eiken burger geschreven is, en daaruit volgt, dat
de stelling van den gedaagde, dat het openbaar gezag, krach-
tens de wet, zichzelf een executorialen titel geeft, in het alge-
meen onjuist is en stellig in dit geval haar toepassing mist;

„dat b[j deze be.schouwinghet beweren, dat de kracht, door
het opeijbaar gezag aangewend, nimmer geweld is, al zyn
gewicht verliest, en dat bü gebreke van het bewys, dat het
Kuiperspad tot publiek gebruik diende en dus de wegruiming
en ontzetting, waarover eischer zich beklaagt, terecht is ge-
schied, de handeling van den gedaagde zoowel onrechtmatig
als gewelddadig moet worden geacht;

,dat daarmede de grond wegvalt, waarop de gedaagde zün
stelling heeft gebouwd, dat tegen het openbaar gezag nim-
mer een vordering tot herstelling in liet bezit kan worden
ingesteld; dat deze rechtsvordering toekomt aan eiken houder
van een onroerend goed, die in zün bezit i.s gestoord......"

De eisch wordt toegewezen.

Vonnis Rechtbank Rotterdam.

11 Maart 1878.

(ontbreekt.)

Eon brugwachter der gemeento Rotterdam heeft in
zyn fiinctie eon volgons don eischer onrechtmatige daad
gedjuin, door do stadsbrug op een bepaald oogenblik ge-
sloten to hebben, zoodat \'t schip van eischer togen de
due d\'alf dor staatsbrug is aange.slagen. De Rechtbank
verklaart do daad niot onrechtmatig en wyst den eisch
tot schadovorgoeding tegen de gemeente Rotterdam af.

78

Arrest Hof \'s Gravenhage. *

24 Februari 1879.

(W. 4344.)

Het Hof verklaart de daad onrechtmatig en wijst, het
vonnis der Rechtbank vernietigende, den eisch toe.

Arrest Hooge Raad.

9 Januari 1880.

(W. 4464. - v. d. H. B. R. 45, 36. - R. 124, § 4, .
p. 25.)

De Hooge Raad beslist, dat de daad niet onrechtmatig
wa.s, conform de conclusie van Mr. Polis, en bevestigt,
het arrest van het Hof vernietigende, het vonnis der
Rechtbank.

De ontvankelijkheidsvraag ter zake van de publiek-
rechtelijke waardigheid van gedaagde is niet ter sprake
gekomen.

Vonnis Rechtbank Breda.

7 Januari 1879.

(W. 4540.)

Do Staat stelt tegen 0. Paguij, opzichter te Raamsdonk,
gedaagde, en tegen hot Bestuur van don Carthuizerpoider,
gedaagde in vrywaring, een actio in tot schadovergoeding,
omdat gedaagde yan een perceel land, in casu een kade
of dilk, waarvan do eigendom is by hot kroondomein,
willekeurig cn wodorrechtoiyk 1« kubiek meters aarde
heeft doen af- en uitgraven. \'

Do Rechtbank maakt uit, dat gedaagde volgens do wet
van 1841 en hot Reglement voor do waterschappen in
Noord-Brabant bevoegd was zulks te doon en vcrklnnrt
den eisch derhalve ongegrond.

79

Arrest Hof\'s Hertogenbosch.

19 Januari j880.

(W. 4540.)

Het Hof bevestigt het vonnis: de polderbesturen hebben
niet alleen \'t recht, maar ze zijn verplicht het noodzakelijk
werk van behoud en onderhoud van den polder te verrichten.

Arrest Hooge Raad.

10 December 1880.

(W. 4588. - v. d; H. B. R. 45, 874. — R. 126, g 24,
p. 178. - W. B. A. 1651 [1649, 16501.)

De Hooge Raad vernietigt, conform de conclusie van
advocaat-generaal Polis, \'t arrest, omdat ten onrechte
door het Hof is aangenomen, dat gedaagde wettelijk
bevoegd was tot de gepleegde feiten, maar wijst de zaak
terug, omdat de gedaagde zich bij den judex facti ook
heeft beroepen op een beweerd recht van aardhaling, en
daarop door het Hof niet is beslist.

Arrest Hof Ned.-Indië.

.30 Januari 1879.

(Niet opgeteekend gevonden.)

Kischer, A. B. van der Parra Booton Vincent, heeft
tegon do Regeering van Ned.-Indiö, als vortegonwoordigendo
den lande, b(| iiot Hooggerechtshof oen vordering ingesteld,
die, gegrond op hot beweren, dat h(j op liwt van den
resident van Menado gewelddadig is ontzet uit het bezit
van het ton Noordon van de residentie Menado gelegen
eiland Bangka, strekt om hem dat eiland te doen terug-
geven, met schadevergoeding en machtiging enz.

Het Hof, den eischer ontvankelijk verklarende, logt
hem b(j interlocutoir arrest bow(js van oenigo feiten op.

80

Arrest Hooge Raad.

29 April 1881.

(W. 4664. - V. d. H. B. R. 46, 801. - R. 127, § 47,
p. 398.)

De Hooge Raad bevestigt conform conclusie van Mr. Polis
\'t arrest.

,0., dat, waar alzoo vaststaat, dat de resident in zijn
ressort optredende ter handhaving en bescherming der private
regten van den Staat, zich beweegt binnen den algemeenen
kring zijner bevoegdheid, het evenmin aan twyfel kan onder-
hevig zijn, dat hy door handelingen, hetzy dan regtmatige
of onregtmatige, binnen dien algemSenen kring zyner be-
voegdheid verriß en waardoor hU tegenover de regering
publiekregtelyk verantwoordeiyk is, den Staat privaatregteiyk
tegenover derden verbindt,"

Vonnis Rechtbank Arnhem.

8 Juli 1879.

(W. 4389.)

W. H. van Meukeren stelt tegen het polderdistrict
den „Circul van Ooy" een actie in tot schadevergoeding,
omdat het bestuur van dien polder heeft kunnen goed-
vinden het Waalwater door de sluizen van den Waaldyk
en den Ooypolder in te laten en wel zoo, dat aan ei.schers
eigendommen groote schade is veroorzaakt. Hy beweert,
dat geen polder het recht heeft om zonder eenige nood-
zakeiykheid zyne sluizen te openen met het gevolg, dat
naburige polders daardoor worden overstroomd.

De Rechtbank miuikt uit, dat gedaagde volkomen in
zyn recht wa.s en verklaart don eisch ongegrond.

Arrest Hof Arnhem.

31 Maart 1880.

(W. 4533. — R. B. 1880, D 39.)

Het Hof bevestigt het vonnis a quo.

Sl

Arrest Hof van Justitie in Suriname.

15 Augustus 1879.

(W. 4445.)

E. Dessé stelt een actie tot schadevergoeding in tegen
het koloniaal gouvernement, omdat de ontvanger van
Nickerie hem niet wilde uitklaren wegens zoogenaamde
nog verschuldigde borg-, los- en steigergelden, en hij
daardoor met zijn schip „Western Bell" 18 dagen ver-
traging te Nickerie heeft gehad.

De procureur-generaal Mr. A. Looyen betoogt eerst
uitvoerig, dat de Staat niet aansprakelijk is, waar als
in casu de ambtenaren een publiekrechtelijke daad heb-
ben verricht en art. 1403 B. W. niet van toepassing is.
Hij voegt hieraan ten slotte over do aansprakelijkheid
in liet algemeen toe:

„Nog vestig ik de aandacht er op, dat liet niet dubieus is
on hieromtrent oen constante jurisprudentie bestaat, dat do
Staat niet rcfjtcm kan gedwongen worden tot verpligtingen ex
jurc publico, zelfs als daardoor schade voor andoren ontstaat.

Zio arro.st......; hot betrof o.a. verzuimen van oen pligt

van oen bakonmco.stcr hom door don Staat opgelegd, voor
wolko de Siaai niet vorantwoordoUjk word geacht.

Evenals do aanstelling van con ambtenaar door don Staat
im z^no verhouding tot liot Qouvernomont geheel ox juro
publico moet verklaard worden, kan op grond dier verhouding
geen vcrantwoordolükhoid voor don Staat bo.staan, tonz(),
Indien do ambtenaar workol(fk geacht moot worden voor
don Staat civielrcgtelUk to hobbon gehandeld of dio vor-
antwoordoHjkhold aan con spccialo wet w\'ordt ontleend, al
hetgeen in casu niet het goval is;

Do ambtenaar blijft echter als icdor ander persoon civilitor
aanspnikoUlk, waarom men dan ook, indien con dor gevallen
niot bestaat, togon hem z||n actio hooft te richtcn."

Conclnsio tot niot ontvankolijkvorklaring.

liet Hof daarontogoii veroordeelt den godiuigdo, o. a.
overwogen (1:

„O. ad socundum:

,dat men ingevolge art. 1888 niot alloon vcrantwoordolUk

(J

82

is voor de schade welke men door zijne eigene onregtmatige
daad heeft veroorzaakt, maar ook voor die welke veroor-
zaakt is door de daad van personen, voor welke men aan-
sprakelijk is, bijvoorbeeld zij, die anderen aanstellen tot de
waarneming hunner zaken voor de schade veroorzaakt door
hunne ondergeschikten in de werkzaamheden, waartoe zij
hen gebruikt hebben;

„dat deze bepaling is algemeen, zonder eenige uitzondering
hoegenaamd, en mitsdien ook toepasselijk op den Staat;

„dat er geen enkele reden is om onderscheid te maken
tusschen de verschillende verrigtingen van de ambtenaren,
namelijk tusschen die van privaatre^elijken en die van
publiekregtelyken aard, vermits in beide gevallen de Staat
door zijne ambtenaren (zijne ondergeschikten) vertegenwoor-
digd wordt, en zij voor en namens hem handelen, terwijl
het voor. hem tegenover wien de onregtmatige daad gepleegd
wordt, geen onderscheid maakt of de ambtenaar de onregt-
matige daad verrichtende publiekregteiyk, dan wel privaat-
regteUjk den Staat vertegenwoordigde, vermits hy in beide
gevallen verpligt was, dien door den Staat als zyn vertegen-
woordiger aangestelden ambtonaar te erkennen;

„dat het beweren van gedaagde, dat art. 1388 van hot
Burgeriyk Wetboek voor Nederlandsch-lndiö niet op de publiek-
regteiyke verrichtingen van den ambtenaar toepasseiyk kan
zyn, omdat het B. W. niet het publiek regt, maar alleen
het privaatregt regelt, bovendien niet kan opgaan, omdat
het hier in werkelykheid een onderwerp van privaatregt
geldt, nameiyk de vergoeding van toegebragte schade en
het stellen van regelen waarnaar de aansprakeiykheid voor
die schade moet worden beoordeeld;

„dat evenzeer als het plegen van de onregtmatige daad
door den ambtenaar als zoodanig handelende, en de gevolgen
daarvan door het privaatregt worden beheerscht hetgeen
door gedaagde ook niet is betwist, hebbende hy integendeel
zelf aangevoerd, dat de ambtenaar in elk geval persooniyk
voor de schade aansprakeiyk is, ook do aansprakeiyklïoid
van den Staat, voor en namens wien do ambtenaar handelde,
naar de regelen van het privaatregt moet wonlen beoordeeld."

Vonnis Rechtbank Zwolle.

10 Soptember 1879.

(W. 4744.)

De Staat der Nederlanden stelt een actie o. a. tot
schadevergoeding in tegen de gemeente Kampen, omdat
tengevolge van het door de gemeento Kam|)en afgeven

83

yan consentbilletten, verschillende visschers hebben ge-
vischt op plaatsen in den IJssel, waarover eischer visch-
recht uitoefende.

De Rechtbank maakt eerst uit, dat de Staat is eige-
naar van het vischrecht in een voor den openbaren
dienst bestemde rivier niet jure publice, maar jure privato,
en dus ontvankelijk om daaruit eene vordering ex jure
privato in te stellen. De gemeente Kampen nu is niet
ex art. 1403 B. W., maar aansprakelijk wegens het
onrechtmatig afgeven van consentbilletten tot visschen
in den IJssel tusschen Wilsum en Nateers, en is daar-
voor schadevergoeding te geven verplicht.

Arrest Hof Arnhem.

1 Juni 1881.

(W. 4707.)

II, Voortman is eigenaar van een zoogenaamde tocht-
sloot. Zijn zoons hebben die tot algemeen gebruik bestemde
sloot afgedamd, voor welke handeling z\\j door den Kanton-
rechter te Groenlo zyn veroordeeld.

Burgemeester eu Wethouders van Neede hebben daarna
dien dam opgeruimd, voor welke daad eischer thans tegen
de gemeente Neede een actie tot schadevergoeding instelt.
Doch tevergeefs, want het Hof maakt uit, dat gedaagde
volkomen in haar recht was.

Do vonnissen der Zutphensche Rechtbank van 11 Januari
1880 en 28 October 1880 zyn nergens opgeteekend.

Arrest Hooge Raad.
2 April 1880.

(W. 4510. - v. d. II. B. R. 45,138. - R. 124, S 81, p. 284.)
Do Staat beweert te zyn gestoord in zijn bezit door
den dijkgraaf van het Polderdistrict Bommelerwaard

84

boven den Meidijk en stelt tegen dien dijkgraaf een
bezitsactie in, medestrekkende tot schadevergoeding. De
H. R. bevestigt de niet-ontvankelijkheid door de Recht-
bank uitgesproken, zich aansluitende bij haar oordeel,
dat niet de dijkgraaf in privé maar het polderdistrict
had moeten worden aangesproken, omdat de eerste, blij-
vende binnen den formeelen kring zijner bevoegdheid,
is het orgaan van den rechtspersoon.

Verwerping conform conclusie adv.-gen. Polis.

Arrest Hooge Raad.

9 April 1880.

(W. 4497. — v. d. H. B. R. 45, 148. - R. 124, § 82,
p. 290.)

De vordering van den eischer J. Blaauw tegen den Staat
der Nederlanden steunt op drie grondslagen, waarvan
de derde luidt: Schade toegebracht door onrechtmatige
daden, nalatigheden of onvoorzichtigheden, bestaande uit
den aanleg van de aardenbaan des spoorwegs, op zoo-
danige wijze, dat de verzakking daarvan slooten heefl
doen dichtvallen, grensteekenen heefl verzet en perceelen
onbruikbaar gemaakt.

De advocaat-generaal van Maanon concludeert tot
afwijzing der vordering.

De Hoogo Raad legt bij interlocutoir arrest den eischor
het bewijs van eenige feiten op.

De ontvankeiykheid is niet ter sprake gekomen.

Arrest Hooge Raad.

8 April 1884.

(W. 4663. - v. d. II. B. R. 4«, 232. - II. 127, »35,
p. 301.)

De adv. gen. van Maanon concludeert tot ontzegging

85

vau de vordering, omdat de gedaagde met de gewone
te vergen voorzichtigheid het werk heeft aangelegd.

De H. R. wijst de vordering toe, omdat de schade als
mogelijk was te voorzien, en omdat zij door het nemen
van meerdere voorzorgsmaatregelen, hoe kostbaar ook,
had kunnen worden voorkomen.

Vonnis Rechtbank Groningen.

12 November 1880.

(W. 4658. - R. B. 1881, D. 28. — P. v. J. 1880, 49. —
W. B. A. 1682.)

Eischer ageert tegen B. en W. van Bedum in qualiteit
en in privé, omdat door hen na voorafgegane sommatie
is afgebroken een ringmuur van eischer, als zoude deze
zijn gebouwd in strijd met een door dat college gegeven
vergunning.

De Rechtbank maakt uit, dat de vordering te^en
gedaagden niet ontvankelijk is, omdat de gedaagden
gehandeld hebbende ter voldoening aan het provinciaal
Reglement betreffende een gemeentebelang en geheel
binnen den kring hunner bevoegdheid, de gemeente ge-
acht moet worden aansprakelijk te zijn, en z^j derhalve
in rechte had moeten zyn betrokken.

Arrest Hof Leeuwarden.

7 December 1881.

(W. 4777. — W. B. A. 1766.)

De vordering wordt, dajir het Hof juinneemt, dat
gedaagden \'t Reglement verkeerd hebben toegepast, en
zy daarvoor terecht voor den rechter zyn gedaagd, met
vornietiging van hot vonnis a quo, tegon do gedaagden
(lualitato qua toegewezen.

Tegon gedaagden in privé is do eischor niet ontvankeiyk.

86

Arrest Hooge Raad.

12 Januari 1883.

(W. 4868. — V. d. H. B. R. 48, 91. — R. 133, § 4,
p. 19. - G. stem 1645. - W. B. A. 1765. - W. v.
N. R. 760.)

Conform conclusie adv.-gen. Polis wordt \'t arrest
vernietigd, omdat B. en W, niet qualitate (jua in rechten
kunnen worden aangesproken, en \'t vonnis a quo be-
vestigd. _

Vonnis Rechtbank Dordrecht.

19 Januari 1881.

(W. 4624. - W. B. A. 1668.)

Twee keurmeesters te Gorinchem hebben eischers
koe voor de consumtie afgekeurd. Volgens eischer ten
onrechte, de koe was gezond, hetwelk hij met eenige
getuigenissen tracht te staven, en daarom eischt hij
van hen schadevergoeding. De eisch wordt door de Recht-
bank afgewezen:

,0., dat gedaagden wel verre van in deze iets onrcgt-
matigs te hebben gezien, integendeel alle voorschriften .der
verordening omtrent de keuring van vleesch to Gorinchem,
speciaal die van artt, 2 en 8 dier verordening, hebben in acht

genomen.....tenvül evenmin grond voor do onderhavige

vordering zal kunnen gevonden worden in dc omstandigheid,
dat zekere G., hetzy hy geéxamineerdo veearts zy of niet,
en welligt ook andere personen, eeno van keurmeesters af-
wykende opinie hadden en meenden, dat bedoeld vlooscli
goed en voor do consumtie geschikt was."

Vonnis Rechtbank Rotterdam.

14 Maart 1881.

(W. 4661. — R. B. 1881, I). 29. _ G.stem 1561. -
W. B. A. 1689.)

II. Boer, aannemer, ageert togen (don burgemeester)
de(r) gemeente Schoonhoven, omdat Burgemeester en

87

Wethouders zeker getimmerte aan door eischer ge-
bouwde keermuren en aan den gevel van zijn huis be-
vestigd, met geweld hebben doen afbreken en aan
stukken verbreken, en het hout daarvan tegen het huis
doen aanleggen op een toen alzoo geheel opene en voor
ieder toegankelijke plaats, van waar het den volgenden
avond of nacht is gestolen, althans weggevoerd, waarbij
al verder de achtergevel van eischers huis en zijne keer-
muren op onderscheidene plaatsen zijn beschadigd —
0. a. tot schadevergoeding.

Gedaagde beroept zich op art. 179/i der Gemeentewet,
aan B. en W. de zorg opdragende om te waken voor
de instandhouding, bruikbaarheid, vrijheid en veiligheid
der publieke wegen enz. tot gemeenen dienst voor allen
bestemd.

De Rechtbank maakt uit, dat het in casu niet was
een tot gemeenen dienst voor allen bestemde plaats,
derhalve de daad onrechtmatig was, on tot schade-
vergoeding verplichtend.

Vonnis Rechtbank \'s Gravenhage.

18 December 1881.

(W. 4850. — W. B. A. 17(52. - G.stem 1049.)

Eischer stelt tegen do gemeento \'s Gravenhage een
actio tot schadevergoeding in, omdat gedaagde oen partij
hout van eischor onreciitmatig hooft weggevoerd van
een phuits, liggende voor eischers schoopstimmorwcrf.
Gedaagde worpt o. a. do o.xceptie van onbevoegdheid
op, omdat \'t gemeentebestuur juro publico hooft gehan-
deld. Do Rechtbank overweegt o. a.:

„O., dat in do eei-ste plaats moot worden ondor/ocht of,
gciyk do gedaagde bowoort, do burgeriyko rec-htor niet be-
voegd is van do vordering dos oischors kennis to nomen.

88

omdat hij daardoor zou treden in eene beoordeehng van
handelingen van het administratief gezag, binnen den kring
van diens bevoegdheid als zoodanig;

„O., hieromtrent, dat de eischer den gedaagde q.q. heeft
gedagvaard wegens onrechtmatige daden, gepleegd ten aanzien
van den eischer toebehoorend hout, en dat het kennis nemen
van een dergelijke vordering uitdrukkelijk bij art. 2 R. O. is
opgedragen aan den burgerlijken rechter, die zich aan deze
kennisneming dan ook niet kan onttrekken, al mogten daarbij
handelingen van de administratieve magt ter sprake komen."

Gedaagde wordt veroordeeld.

Arrest Hof \'s Gravenhage.

15 Januari 1888.

(W. 4856. - G.stem 1652.)

Het Hof vernietigt \'t vonnis, omdat er had moeten
zijn geageerd uit contractsschennis.

Vonnis Rechtbank \'s Hertogenbosch.

28 December 1888.

(Niet opgeteekend.)

De Staat wordt wegens onrechtmatige daden van een
Gemeentebestuur, dat op last van Provinciale Staten
een greppel, loopende tusschen of door particuliere lande-
rijen heeft uitgediept en tot openbaar water bestemd,
veroordeeld (ex art. 1408 B. W.).

Arrest Hof \'s Hertogenbosch.

7 April 1885.

(W. 5224. — G.stem 1798. - W. B. A. 1907,)

Het vonnis wordt bevestigd.

Vonnis Rechtbank Alkmaar.
10 September 1885, 8 Juli 188».
(Niet opgeteekend.)

E. Hagman, weduwe van (j. Slebrands le Alkmaar

89

ageert tegen de gemeente Alkmaar. De overleden echt-
genoot van eischeresse bevond zich nabij een steiger
van \'t Waaggebouw, dat door de gemeente werd ge.
restaureerd, toen een kesp of kolder van dien steiger
op zijn hoofd is gevallen, met doodelijk gevolg. Eischeresse
wijt dit ongeval aan schuld, nalatigheid of onvoorzichtig-
heid van de beambten der gemeente Alkmaar, met het
toezicht op het werk belast, of van werklieden in haren
dienst, als zijnde de noodige maatregelen verzuimd om
dergelijke rampen te voorkomen, en eischt schadever-
goeding, daar zij door den arbeid van haren man
tijdens zijn leven werd onderhouden, van welk onder-
houd zij thans verstoken is.

Bij interlocutoir vonnis wordt de eischeresse eenig
bewijs opgelegd en de eisch haar bij eindvonnis toe-
gewezen.

Arrest Hof Amsterdam.

30 Juni 1887.

(W. 5515.)

Hot Hof bevestigt \'t vonnis der Rechtbank.

Vonnis Kantonrechter Brielle.

1() November 1887.

(W. 5489. — W. B. A. 2047.)

C. van Rtj, arbeider, contra het polderbestuur van
Zuidland.

Eischer stelt, dat gedaagde een gedeelte der watering
genaamd de Huisarmenboogord, onder Zuidland, loopende
langs den daar gelegen tuin des eiscliers, heeft doen
delven, waarby het geheel eigendunkeiyk on weder-

90

rechtelijk: lo den kant van des eischers voormelden
tuin heeft doen afsteken, waardoor inschieten van dien
kant plaats had, en 2» dien tuin voor een derde gedeelte
der oppervlakte onder den uit die watering voorkomenden
grond, bedolven heeft, waardoor zijne, des eischers, kruis-
en aalbessenboomen en aardbeienplanten vernield werden.
Vandaar de actie tot schadevergoeding.

Gedaagde beweerde verplicht te zijn, die dingen te
doen, bewijst het echter niet en wordt deswege door
den Kantonrechter veroordeeld.

Vonnis Rechtbank Middelburg.

29 Februari 1888.

(W. 56U. - W. B. A. 2054. - G.stem 1985.)

J. .Jansen stelt tegen de gemeente IJzendijke een actie
in tot schadevergoeding, omdat gediiagde, d. w. z. Bur-
gemeester en Wethouders onrechtmatiglijk door het ver-
breken en verbouwen van een openbaren put, in eigendom
bij eischer, aan dezen schade heeft toegebracht. Namelijk
de door eischer vroeger geplaatste schuur is aan den
kant van den put bijna geheel weggezakt; er is grond,
aarde of modder uit dien put deels op anderen grond,
deels op den openbaren weg gebracht, en do ingang tot
dien put afgesloten, zoodat hij slechts door overklimming
is te. bereiken. \'

Do Rechtbank nuuikt eerst uit, dat de gomoento imn-
sprakeiyk is voor do door B. en W. binnen den fornieelon
kring hunner bevoegdheid geploegde daden, daar dio
moeten worden beschouwd als de daden van liot zedelyk
lichaam, den rechtspersoon. Daarnii logt zy aan oischer
l)ewys van eonige feiten op.

91

Vonnis Rechtbank Rotterdam.

29 October 1888.

(W. 5655.)

Een zekere van Eijk stelt een actie tot schadevergoeding
in tegen het waterschap „Polsbroek" wegens 4 onrecht-
matigheden :

a. onrechtmatig ontslag als machinist;

h. niet uitreiken van een getuigschrift;

c. binnentreden en ontruimen op eigen houtje van
eischers woning;

d. inzamelen en niet teruggeven van vruchten, op
eischers grond aanwezig. De gedaagde verweert zich
alleen au fond, met een beroep op het rechtmatige der
handelingen.

De Rechtbank gaat quoad c en d met dit verweer
mee, (luoad u en b verklaart zij zich onbevoegd.

„O., dat het rechtmatige of onrechtmatige van het ontslag
en de verplichting van het polderbo.stuur om aan zyn ont-
slagen machinist een getuigschrift uit te reiken, valt buiten
de beoordeoling der Rechtbank, als zynde zoowel het ver-
leenen van ontslag aan zyn ambtenaar als hot uitreiken van
een getuigschrift, maatrogolen van administratief gezag, niet
vallende ondor twistgedingen over eigendom of daaruit voort-
spruitende rcchten, over schuldvorderingen on andere bur-
geriyko rechten, die volgons art. 15M G. on art. 2 R. O. by
uitsluiting aan do kennisneming dor rechteriyko maciit op-
godragen zyn;

„O., dat de Rechtbank dus rationo matorlao onbevoegd i.s
om van de vordering des elsciiors op dio gronden steunende
kennis to nemen;.....

verklaart zich onbevoegd.....enz."

Vonnis Kantonrechter Meppel.

28 Augustus 1889.

(W. 5826. - G.stem 2007.)

De keurmeester te Meppel heeft o.\\ art. 52 der politie-,
verordening S. Franks (eischer.s) koe afgemaakt, waarom

92

deze een actie tot schadevergoeding tegen genoemde
gemeente instelt. De Kantonrechter overweegt:

„O., dat een gemeente krachtens de haar bij de gemeente-
wet verleende bevoegdheid, eene politieverordening in het
belang van de openbare gezondheid en zedelijkheid makende,
ter wille van de stipte handhaving van de daarin voorkomende
voorschriften, gedwongen is zoodanige maatregelen te nemen
als daartoe volstrekt noodzakelijk blijken, welke maatregelen
daarin alleen haren rechtsgrond vinden, dat het belang van
allen, waarvoor de gemeente optreedt, staat boven dat van
enkelen en tegen de inbreuken die deze daarop mochten
willen maken, behoort gewaarborgd te worden;

„dat bij de toepassing van zoodanige verordening, de ver-
houding, waarin de gemeente staat of komt tegenover de
bijzondere personen ol den byzonderen eigendom, dan ook
niet beheerscht wordt door de regelen van het burgeriyk
recht, maar geheel is van staatsrechteiyken aard;

„dat de verhouding der gemeente tot de ambtenaren, die
zy met de toepassing van zoodanige verordening belast,
waar de gemeente geheel op staatsrechteiyk gebied zich be-
weegt, evenmin valt binnen den kring van het burgeriyk
recht en bygevolg de gemeente niet krachtens dat recht kan
aansprakeiyk gesteld worden voor eenige onrechtmatige daad
door hare ambtenaren by die toepassing verricht."

De gemeente is dus niet aansprakeiyk e.\\ art. 140.S
en de eisch wordt ontzegd.

Vonnis Rechtbank Assen.

2 Juni 1890.

(W. 5919. — P. v. J. 1890, 60. — G.stem 2087.)

De Rechtbank acht de gemeente .\'uinsprakeiyk 1* omdat
art. 52 der politieverordening in stryd is met art. 625
B. W. en art. 151 Grondwet, en derhalve Fnink onge-
rechtvaardigd in zyn eigendom is ajingetast. 2\'omdat de
gemeent« ook, hetgeen gedaagde betwistte, aansprakeiyk
is voor de onrechtmatige daden zyner ambtenaren als
zoodanig begaan, al is hier een verhouding van publiek-
rechteUjken aard.

93

Vonnis Rechtbank Arnhem.

12 November 1891.

(W. 6107. — G.stem 2100.)

De Arnhemsche Tramwegmaatschappij heeft voor dertig
jaar concessie gekregen van de gemeente Arnhem, om
een tram aan te leggen door een aangewezen deel der
gemeente. In het voorjaar van 1890 heeft gedaagde, de
gemeente, gedurende eenige maanden telkens bij deelen
van 60—75 Meters de rails op de Steenstraat opgebroken
ter wille van de rioleering, welke onder genoemde straat
moest worden aangelegd. Eischeres vraagt schadevergoe-
ding wegens de schade uit die onrechtmatige daad geleden.

Officier van Justitie Mr. Na hu ijs en Rechtbank zijn
van hetzelfde gevoelen; de concessie is een publiek-
rechtelijke vergunning, om 80 jaar rails te hebben o.m.
op de Steenstraat. Z\\j sluit niet in zich, dat de gemeento
daardoor van haar publiekrechtelijk recht, neen plicht
zou hebben afstand gedaan om voor een goede riolee-
ring to zorgen.

„Sprake van oen onrechtmatige daad zou er kunnen
ztjn," aldus Mr. N a h u y s mot eenigszins andoro woor-
den, „wanneer do oischoresso b(i hot maken der voor-
waarden daaromtrent eeno bepaling had gemaakt. 7,[\\
had moeten stipuloeron, dat do gomoonto in eon derge-
lijk goval haar de s,chade, do winstderving vorgoodon
moot, dan had er naast do concossio een bilateraal con-
tract bestaan tot nakoming waarvan do gomoonto langs
civiolen weg had kunnen gedwongen worden."

Do Rechtbank ontzegt den eisch.

Vonnis Rechtbank Amsterdam.
O Juni 1893.

(P. v. J. 1893, 61.)

De Zjuigmolonsloot is gedempt door do gemeento Am-
sterdam. Nu komen eenigo leden der aangologon stoom-

9-t

diamantslijperij „de Vrijheid" hier tegen op, eischende
ontgraving, herstel, vergoeding van kosten, schade en
interessen op grond, dat hun voorganger destijds, hun ter-
terrein van de stad gekocht hebbende, voor zich heeft be-
dongen o.a.: „voor zoover de stad daartoe bij machte is,
het voortdurend gebruik van het water, zooals dat door
hem en zijn voorgangers tot nu toe was genoten."

Gedaagde verweert zich o.a., dat zij niet meer „bij
machte" was om dit beding, stel al dat het nog in casu
posito zou kunnen gelden, na te komen, omdat de open-
bare gezondheid de demping zou geëischt hebben.

De Officier van Justitie Mr. Baud concludeert tot
toezegging van eisch, op \'t bovenvermelde punt van
verweer door gedaagde o.a. zeggende:

,Nu erken ik, dat de Baad alleen te beoordeelen heeft, of
zekere verordening — en ook het onderwerpelüke dempings-
besluit is ingevolge art. 150 der Gemeentewet eene ver-
ordening van den Raad — in het belang der openbare ge-
zondheid noodig ia. En waar de Gemeentewet in art. 185
den Raad de bevoegdheid geeft tot het maken van zoodanige
verordeningen, ligt daarin tevens opgesloten, dat op den
Raad de publiekrechteiyke verplichting rust voor do openbare
gezondheid behooriyk zorg te dragen;

Maar publiekrechtelijke plichtevervulling mag niet ont-
aarden in willekeur cn wanneer door zoodanig te nemen
besluit private rechten worden aangetast of ontnomen, moet
allereerst vaststaan, dat zonder do krenking het beoogde
doel niet was te bereiken, dat dc Raad wn.s gedwongen jui«t
op deze wijze ziJne publiekrechtelijke plicht to vervullen."

Na uiteengezet to hebben, dat door verbetering der
spuHng en rioleering van den beginne af aan, alles zou
voorkomen zijn, vervolgt hij:

„Onder deze omstandigheden geloof Ik niet, dat du onder
het toezicht cn met medewerking van het Gemoentebestuur
geboren toestand, ooit dwang voor do gemeente kan oi)levoron,
om met voorbijgaan van hare contractueele verplichtingen
publiekrechtelijk op te treden op de wijze, waarop zy het

95

deed. Waren die verplichtingen van den aanvang af in het
oog gehouden, dan zou de onmacht, waarop de gemeente
zich thans beroept, nooit zijn ingetreden."

De Rechtbank maakt eerst uit, dat de zin „voorzoo-
ver de stad daartoe bij machte is" in het contract be-
teekent „behoudens rechten van derden" en verder:

„dat op die gronden moet worden aangenomen, dat het
geval van demping in het belang der gezondheid by het
beding niet is voorzien, maar eene demping op dien grond
de stad dan ook niet kan ontslaan van het vervullen der
verplichtingen, die voor haar uit liet meermalen vermelde
beding mochten voortvloeien;

„dat toch de aan den Raad opgedragen werkzaamheid om
verordeningen te maken in het belang der gezondheid, de
stad niet heeft kunnen ontslaan van de naleving van ver-
plichtingen, die zü tegenover Kiesouw en diens rechtverkry-
genden, waartoe eischers behooren, mocht hebben aangegaan "

De gedaagde wordt veroordeeld.

Arrest Hof Amsterdam.

31 Januari 189(5.

(W. G777. — P. v. J. 1896, 16.)

„O., dat echter naar \'s Hofs oordeel bcdoeldo woorden
(„voor/oovcr enz.") eene moor algemeene, wyderc strekking
hebben cn zoo ook daarby hot oog kan zyn gevestigd ge-
weest op dc vryiicid van het gemeentebestuur als publiek-
rcchteiyk gezag, om in het publiek belang to verordenen,
geiyk bet noodig mocht oordeelen, doch waar dit niet duidciyk
is uitgedrukt, hot beding ten nadooln van don vcrkoopcr moot
worden uitgelegd;

„dat dosnicltcmin, ook dan wanneer die vrybeid niet is .
voorbühoudon cn, als in casu door oono handeling in hot
publiek belang — dat der openbare gezondheid - dc rcclitcn
van dorden worden gcscliondon, hot publickrcchtciyk gezag
wel daarvoor aan.sprakoiyk is on tot vergoeding van eventueel
tocgcbraclit nadoel gclioudcn, maar daaruit voor don bena-
deelde nog niot het recht geboren wordt om van do roclitcr-
lyko macht to vragon do veroordeeling van het publiokrech-
toiyk gezag, In dezo liet gemeentebestuur, om terug te komen
op oono in beliooriyken vorm genomen on uitgevoerde be-
schikking." _

96

Vonnis Kantonrechter Leiden.

29 September 1894.

(W. 6571. — P. V. J. 1894, 93. — G.stem. 2260. —
W. B. A. 2373.)

Eischer J. P. v. d. Wallen, generaal-agent van het
sociaal-democratisch volksblad „De Baanbreker" te Utrecht,
heeft zelf en een in zijn dienst zijnde persoon met dit
blad te Leiden gecolporteerd, zonder daartoe van den
burgemeester de bij de gemeenteverordening vereischte
vergunning te hebben ontvangen.

Dientengevolge is hij eenige malen gearresteerd, zijn
pak couranten in beslag genomen enz., waardoor hij schade
heeft geleden, voor welke onrechtmatige daad hij de
gemeente aanspreekt. De Kantonrechter overweegt o. m.:

,0., dat in de eerste plaats met betrekking tot de vraag
of de eischer, ook al mocht de rechter de in do dagvaarding
bedoelde bepaling in stryd met de Grondwet oordeelen, wel
ontvankeiyk is in zyne vordering: dat die vraag bevestigend
moet worden beantwoord, dat immers de vordering ten doel
heeft verkryging van een bedrag van hoogstens ƒ 54,84 als
vergoeding voor het nadeel, eischer veroorzaakt door daden,
gepleegd door do )olitie tc Leiden op last en in dienst van
de gemeente Leiden, ter uitvoering van eene door den ge-
meenteraad buiten de grenzen zyner bevoegdheid gemaakte
verordening en inderd.iad voor de nadeoligo gevolgen, voort-
vloeiende uit eene buiten de grenzen zyner bevoegdheid
door den gemeenteraad gemaakte verordening, de gemeento
aansprakeiyk moet worden geoordeeld".

Do eiscfi wordt ontzegd.

Vonnis Rechtbank \'s Gravenhage.

31 Maart 1896.

(W. 6840. - P. v. .1. 1896, 40. — W.\'B. A. 2466,)

De Reclitbank overwegende o. m.:

„dat alzoo biykens de dagvaarding do uitvoering der ver-
ordering wordt geposeerd tc zyn do «chndo aanbrengondo

97

onrechtmatige daad en de grond der ingestelde vordering
uitmaakt;

„dat echter het door of op last van den Burgemeester uit-
voeren eener verordening, welke door het daartoe bevoegd
hooger gezag niet is geschorst of vernietigd, niet kan zyn
een onrechtmatige daad, civielrechtelijk tot schadevergoeding
verplichtend als gevorderd;

„dat toch de Burgemeester, dusdanige verordening uitvoe-
rend, niet alleen blijft binnen de grenzen zijner wettelijke
bevoegdheid, maar zelfs krachtens art. 70 der Gemeentewet
tot die uitvoering is vei-plicht."

vernietigt \'t vonnis des Kantonrechters, verklaart
den appellant niet-ontvankelijk.

Vonnis Rechtbank \'s Gravenhage.

31 December 1895.

(W. 6764. - P. v. J. 1896, 40. — G.stem 2310.)

Eischer stelt, dat hij 9 Augustus 1894 deelnam aan
een "olkomen ordeiyken begrafenisstoet, dat, toen die
stoet den Loosduinschen weg overtrok, eon aantal inspec-
teurs, hoofd- en gewone agenten, onverhoeds den stoet
gewelddadig hebben overvallen, bij welke gelegenheid
hy oischer door genoemde ambtenaren zoo doeriyk is
toegetakeld en lichameiyk beleedigd, dat hy naar \'t ge-
moentoziokenhuis is moeten vervoerd worden. Waarom
hy een actie tot schadevergoeding tegen de gemeento
\'s Gravenhage instelt.

De Rechtbank overweegt o. m.:

„dat echter in geen goval de vordering den eischor zal
kunnen volgen;

„O., met betrekking tot art. 1401 B. W., dat do eischor heeft
gedagvaard don Burgemeester dor gomoonto \'s Gravonhago,
als vertegonwoordigondo die gomoonto;

„dat alzoo rovera is gedagvaard ilo gomeonto \'s Gravonhago
in don persoon van haren Burgemeester;

„O., «lat door eischor alsnu by dagvaarding niot is gestold,
(Int do gemeente zelve door haar bestuur of haar Burgo-
meester (i.(i. aan don cl.schor de by dagvaarding bodooldo

98

schade ten deze heeft toegebracht of veroorzaakt of doen
toebrengen of veroorzaken; dat derhalve reeds één der
elementen ontbreekt voor een eventueele toepasselijkheid
van art. 1401 B. W. waar alleen diegene aansprakelijk wordt
gesteld, door wiens schuld de schade is verooraaakt, geheel
in het midden nog latende of de gedaagde q.q. in een ge-
geven geval civielrechtelijk aansprakelijk zou kunnen zijn."

Verder overweegt de Rechtbank, dat de politie de ge-
meente in geenen deele ambtshalve vertegenwoordigt,
en dat art. 1403 B. W. hier niet toepasselijk is, omdat
de gemeente nooit aansprakelijk kan zijn voor aan
haar ondergeschikten opgedragen werkzaamheden van
publiekrechtelijken aard. Zij verklaart dus den eischer
in zijne vordering niet-ontvankelijk.

Arrest Hof \'s Gravenhage.

28 Mei 1900.

(\\V. 7470. — P. v. J. 1900, 66.)

„O., dat volgens den appellant (oorspr. eischer) de artt.
1401 en v. B. W. de privaatrechteiyke gevolgen regelen van
elke onrechtmatige daad waardoor aan een ander schade
wordt toegebracht, zy moge van publiekrechteiykcn dan wel
van privaatrechteiyken aard zyn; dat toch do schade, door
publiekrechteiyk onrecht toegebraclit, even gevoelig treft als
die door privaatrechteiyk onrecht toegebracht cn du.s even-
zeer vergood moet worden;

„dat wat hiervan zyn moge, evenwel do door appellant
gr-maakte gevolgtrekking niet juist is, nameiyk dat artt. 1401
en v. B. W. de verplichting tot schadevergoeding regelen,
ook waar de Ryk.s- of plaatselyke regoering als zoodanig is
opgetreden;

,dat het B.W.de rechten en verplichtingen regelt.tusschen
private personen, dat het hier echter geldt de rechten on
verplichtingen tusschen Regeoring cn geregeerden, waar do
Overheid als zoodanig is opgetreden;

,dat dus de al- of niet rechtniatighcïid van zoodanige daad
van liet openbaar g»,\'zag, als in casu heeft plaat« gehad,
uitsluitend aan het publiek recht getoetst kan worden cn
niet kan worden beoordeeld naar do bepalingen van het
burgeriyk recht, als regelende do rechten en verpllclitingon

99

• van bijzondere personen; dat alzoo ook deze tweede grief is
ongegrond."

Het Hof bevestigt \'t vonnis waarvan appel.

Vonnis Rechtbank Heereveen.

22 Mei 1896.

(W. 6820.)

Eischer ageert tegen den Veenpolder van Echten in de
gemeente Lemsterland, omdat hij schade geleden heeft,
tengevolge van het onrechtmatig, in strijd met het
Polderreglement sluiten en gesloten houden van schut-
sluizen voor schepen van eischer, met turf beladen.
De gedaagde beroept zich op een bijzonder recht.
Maar de Rechtbank, het ten laste gelegde feit voor
onrechtmatig verklarende, wijst den eisch toe.

Vonnis Kantonrechter Arnhem.

7 October 1896.

(W. 7054.)

Twee veldwachters hebben een hoornwoosto koe van
G. R., landbouwer te lUieden, doodgeschoten. Deze stelt
een actie tot schadevergoeding in tegon de gemeente
Rheden 1«. omdat de veldwachters onvoorzichtig handelden
door de bedoelde koe zonder recht of noodzaak, terwijl
zy niet was op den openbaren weg, doch gelegen op een
stuk bouwland, te dooden; 2". omdat do burgemeester
onvoorzichtig handelde door zonder nader persoonHjk
onderzoek den last tot dooden to geven. Voor welke
onrechtmatige daad de gemeente, als voor hare ambtenaren
verantwoordeiyk, is aan to spreken.

De gedaagde gemeente verweert zich, dat zy nimmer
voor publiokreciiteiyke daden van hare ambtenaren civiel-
rechtoiyk aansprakeiyk kan zyn. Do Kantonrechter sluit
zich hierby aan.

100

„O. alzoo, dat daargelaten de vraag of beambten der
gemeentelijke politie, handelende op last of in overleg met
het hoofd der politie kunnen worden gelijkgesteld met of
begrepen worden onder „de ondergeschikten" vermeld in
art. 1403 B. W. en ongeacht dat in de dagvaarding geen
feiten zijn gesteld, waaruit onvoorzichtigheid of nalatigheid
zouden voortvloeien, in ieder geval vaststaat, dat de eischer
de gemeente Rheden civielrechtelijk aansprakelijk stelt voor
daden van den burgemeester, handelende gelijk eischer zelf
uitdrukkelijk in de dagvaarding vermeldt, als hoofd der politie
in vereeniging met zijne agenten en mitsdien optredende
als overheid;

O. nu, dat waar de gemeente door hare organen is opge-
treden als overheid, uitoefenende het openbaar gezag, hare
als zoodanig gepleegde daden zyn van publiekrechteiyken
en geenszins van civielrechtelijken aard, zoodat zy daarvoor
niet privaatrechteiyk verantwoordeiyk is en daardoor tusschen
haar en private personen dan ook geen civiele rechtsband
kan ontstaan."

Vonnis Rechtbank Arnhem.

3 Juni 1897.

(W. 7054. - P. v. J. 1898, 38.)

,0., dat de politie verplicht is en dientengevolge de alge-
meene bevoegdheid heeft door doeltreffende middelen dreigende
inbreuken op de veiligheid van personen te keeren;

„dat een maatregel, zooals in casu door den burgemeester
van Rheden, als hoofd der politie, kr.ichtens die bevoegdheid
cn, naar zjjn oordeel, in het algemeen belang genomen,
zonder twyfel is een daad van publlekrechtciykcn aard;

„O., dat het Burgeriyk Wetboek zuiver burgeriyko rechts-
betrekkingen regelt, zoodat de uitdrukking „onrechtmatige
daad" in art. 1401 B. W. alleen kan dooien op eene daad,
die naar het burgeriyk recht onrechtmatig is;

^0., dat appollaut nu ton onrechte beweert, dat do rechts-
grond-zyner vordering Is gelegen In hot privaatrecht, omdat
de civiele rechtsband tusschen pariyen word gefcgd, toen
geïntimeerde zonder noodzaak, willekeurig en onrochlmatlg
Inbreuk maakte op appollant\'s eigondornsrecht;

„O. toch, dat, waar appollant zolf stolt, dat dn godaagdo
gemeente niet uIh zedoiyk lichaam door haar bcHluur of
hare lasthebbers, maar uILslulten»! als overheid, door haro
organen, togon hcrn is opgolroden, lusachon die gnmoenlo en
appellant als privaat persoon, geen prlvaatrochtoiyk vlnculum
jurls bp.staat; dat bovendien do boweerdo krenking van

101 -

eigendomsrecht een noodzEkelijk en onmiddellijk gevolg is
van een in het algemeen belang en ter voorkoming van
dreigend gevaar voor de openbare veiligheid genomen politie-
maatregel; zoodat de burgeriyke rechter al dadelijk het
gebied van pubhek recht zou moeten betreden door t(»
beoordeelen of de burgemeester, uitoefenende het openbaar
gezag, al dan niet terecht een handeling van publiekrechte-
lijken aard heeft gepleegd;

,dat mitsdien deze vordering haren rechtsgrond zuiver en
alleen vindt in het publiek recht en de kantonrechter terecht
heeft beslist, dat waar de gemeente door hare organen
optreedt als overheid, uitoefenende het openbaar gezag, hare
als zoodanig gepleegde daden zyn van publiekrechteiyken en
geenszins van civielrechtelyken aard, zoodat zy daarvoor
niet privaatrechtehjk verantwoordelyk is en daardoor tus-
schen haar en private parsohen geen civiele rechtsband kan
ontstaan;

„O., dat derhalve geïntimeerde noch op grond van art. 1401
B. W. noch op grond van eenige andere wetteiyke bepaling,
verplicht zou zyn tot vergoeding van schade, zelfs indien
vaststond dat appellants koe zonder noodzaak is gedood,
zoodat het dienaangaande door appellant aangeboden bewy«
moet worden voorbygegaan."

Het vonnis des Kantonrechters wordt bevestigd.

Arrest Hooge Raad.

21 April 1898.

(\\V. 711G. — v. d. H. B. li. 64, 195..— H. 178, S 71,
p. 505. — P. v. .1. 1898, 88. — G.stem 2436. — W.
B. A. 2559. — W. v. N. H. 1501.)

Conclusie van advocaat-generaal Patyn:

„Ik meen al dadeiyk to mogen vorwyzon naar oen arrest
van Mei 1890 (W. 0817) waarin wy dezo overweging
aantrolfen: ,dat mitsdien deze vordering haren rechtsgrond
zuiver en alleen vindt in hot publick recht, krachtens hetwelk
do gom(!onto door hare rogooringsorganen optreedt als over-
heid, uitoofonondo liot openbaar gezag, waarvoor zy als
zoodanig niot privaatrochtoiyk veraniwoordoiyk is, en krach-
tons welk recht tusschen haar en private porsonon goon
civiele rechtsband ontstaat"

Men zie ook do daaraan voorafgaande conclusie vau myn
ambtgenoot Mr. van Mannen, waarin naar do vrot\'gero
jurispnidontie van Uwen Raad wordt verwezen;

102

Nu moge het waar zijn, dat de vordering, waarop dat
arrest betrekking heeft, was gebaseerd op eene beweerde
nalatigheid van een gemeentebestuur, waardoor de eischer
schade had geleden, terwijl hier de vordering steunt op eene
daad of een bevel van den burgemeester, maar de bij dat
arrest gegeven beslissing verliest daardoor niets van haar
kracht, daar de bij artt. 1401 en 1403 B. W. geregelde aan-
sprakelijkheid voor beide gevallen geldt.

De geachte pleiter voor den eischer heeft de kwestie der
aansprakelijkheid van publiekrechtelijke lichamen voor de
door hunne organen gepleegde onrechtmatige daden opnieuw
uitvoerig behandeld; ik meen hem echter op dien weg niet
te moeten volgen nu het m. i. onwederlegbaar is, dat de
daad waarover eischer zich beklaagt, was van zuiver pu-
bliekrechtelijken aard en tegenover de door hem geciteerde
.schrijvers, meen ik bij voorkeur een beroep te mogen doen
op de doorwrochte studie van Mr. Arntzenius in Themis
1895 bldz. 1 en volgende, waarin deze na een uitvoerige
beschouwing van de in het buitenland bestaande wetgevingen
en van de toen bestaande arresten van den Hoogen Raad te
hebben nagegaan tot deze conclusie komt (men zie blz. 49):
,De opvatting van den Hoogen Raad omtrent de vraag, welke
handelingen of verzuimen een privaatrechteUjk karakter
dragen, moge juist of onjuist zyn, in elk geval staat naar
hare juri.sprudentie in beginsel vast, dat als de handelingen
van publiekrechteiyken aard zyn, er geen burgerrechteiyke
aansprakeiykheid be.staat."

De conclusie strekt tot verwerping.

De Hooge Haad overweegt o. m.:

„O. alsnu omtrent het eerste onderdeel van het middel,
dat volgens de feiteiyko beslissing vaststaat, dal dc Burge-
mee.ster in deze la opgetreden als hoofd der politie, en alzoo
volgens do artt. 190 en 192 der Ctomoentewet ook In verband
met de toelichting en verdediging by dn vaatstelling daarvan,
binnen den kring dor gemeente in het algemeen belang, ter
handhaving van do openbare veiligheid; dat de vraag of hy
<laarby handelde als orgaan van \'t algemeen rogeoringsgezag,
dan wel van do gemeente, in wolk laatste geval alleen «prako
zou kunnen zyn van eene aansprakeiykheid der gomoento,
door het bestreden vonnis onbeantwoord Is gebleven; dat zy
ton deze ook niet behoefde behandeld te worden, omdat, al
besliste men haar in laatstgemelden zin, terecht is aangenomen,
dat do al of niet rechtmatigheid van zoodanige daad vnn
het openbaar gezag aks in dozo hoeft plaats gehad, uitKluitond
aan het publick recht kan worden getoot.st, en niet kan

103

worden beoordeeld naar de bepalingen van het burgerlijk
lecht, als regelende de rechten en verplichtingen van bijzon-
dere personen. Zoodat in deze door de beslissing der Recht-
bank de artt. 1401 j«. 625 B. W. niet zijn geschonden."

Het beroep wordt verworpen.

Vonnis Rechtbank Dordrecht.

30 Juni 1897.

(W. 7092. — P. V. J. 1899, 09.)

Eischer, het Waterschap van den Overwaard, heeft
krachtens artikel 1 van zijn Bestuursreglement door
zijn Bestuur gedaagde, de gemeente Gorinchem, te ver-
geefs gesommeerd om het inlaten van water door een
zeker sluisje even buiten de Waterpoort te Gorinchem
gelegen, wegens den hoogen stand des boezems te staken.
In dezen plicht is gedaagde tekort geschoten en nu
vordert eischer in rechte, dat gedaagde 1" \'t sluisje zal
sluiten 2" schadevergoeding zal betalen.

De Rechtbank maakt uit, dat volgens art. 95 van het
Reglement, waarop zich het eischend college boroept, dit
geschil behoort bij Gedeputeerde Staten, en niet bü haar,
waarom zij zich onbevoegd verklaart. \'

Arrest Hof \'s Gravenhage.

5 April 1899.

(W. 7287. — P. V. J. 1893, (59. — W. B. A. 2(512.)

Het Hof verklaart zich ook onbevoegd :

hO., dat het hier geldt een ge.schil tu.ssc.hen twee publiek-
rechfelljke lichamen ten aanzien van een daad, do belangen
dier beide be.sluren in hunne hoedanigheid betrollendo, zoodat
de l)urgerli|ko reciiter eone beslissing zoude moeten geven
ton aanzien van een onderwerp, dat geheel en al binnen den
werkkring der administratiovo autoriteit ligt;----

,(iat,.... niet kan toegegeven worden, dat oen beroep op
<lö vermelde artikelen van het B. W. kan worden gedaan,
vermits deze artikelen betrekking hebben op burgerlliko

104

verbintenissen, waarvan hier de rede niet is, terwijl de actie
tot schadevergoeding, al staat zoodanige actie in het algemem
ter beoordeeling van den civielen rechter, in casu geheel
samenhangt met en afhangt van de beslissing omtrent het
publiekrechtelijk geschil."

Arrest Hooge Raad.

21 December 1900.

(W. 7537. — v. d. H. B. R. 66, 442. — R. 186, § 63,
p. 437. - P. V. J. 1901, 4. — W. B. A. 2710.)

Conclusie van Mr. Polis:

;,En wel is met de hoofdvordering verbonden een vordering
tot .schadevergoeding, maar ook deze is niet van de compe-
tentie vün den burgerlijken rechter, omdat die rechter daarover
evenals over de gevraagde machtiging, niet zou kunnen
beslissen, zonder zich te begeven in het onderzoek der vraag,
of het gemeentebestuur werkelyk verplicht wa.s aan het
bevel van het waterschapsbestuur gevolg te geven, en dus
zonder ook over dat zuiver administratiefrechteiyk geschil
uitspraak te doen. In dien zin werd gewezen het arrest van
18 December 1857. Overigens al nam men aan, dat de
vordering tot schadevergoeding, dio in deze is gedaan, valt
onder het begrip schuldiordering, en daarom is van de com-
petentie van den burgeriyken rechter, de eischer zou daarby
niets anders kunnen winnen (en hy zou geen belang hebben
dit te vorderen) dan dat de incompetontverklaring, die re
vera is een niet ontvankeiykverklaring op grond van onbe-
voegdheid van den rechter, zou moeten worden omgezet in
eene niet ontvankciykverklaring op oen andoren rechtsgrond,
n. 1. daarop dat uit tekortkomingen van een gemeentebestuur
in zyne publiekrechtoiyke verplichtingen geene civiele rechts-
band, geen rerbinteni>t wordt geboren, cn dat tc ^ier zake
aan dc artt. 1401 en 1275 B. W. gccnc actie tot schadover-
goeding kan worden ontleend."

Dc Ilooge Raad maiikt oerst uit, dat hy wiU juingaat
het oorste deel der vordering onbevoegd is, omdat het
geschil niet loopt over eenig burgeriyk recht of ovt-r
een met het publiek recht samenhangendo civielrechto-
Hjke verhouding, du» niet valL onder art. 2 R. O. De
rechter zou dan treden op een gebied, dat uitsluitttnd
behoort by het administratief gezag.

105

„O., dat nu wel door het eischend waterschapsbestuur is
gevorderd vergoeding van kosten, schaden en interessen als
gevolg van de niet nakoming door het gemeentebestuur
van Gorinchem van het bevel tot sluiting der sluis, doch
dat het Hof zich terecht heeft onthouden om van die vor-
dering kennis te nemen;

„dat toch deze eisch niets anders is dan een accessoir van
de hoofdvordering en daarmede zoo innig samenhangt, dat
hij niet zou kunnen onderzocht worden, zonder dat de rechter
zyn oordeel uitsprak over de rechtmatigheid van het door
het waterschapsbestuur gegeven bevel, en zoodoende een
gebied betrad, dat volgens de voorafgaande overwegingen
niet tot zyn kennisneming behoort;

„dat bovendien de nalatigheid van het gemeentebestuur om
aan het publiekrechteHjk bevel tot sluiting der sluis te
voldoen, niet oplevert een onrechtmatige daad, die een
burgerrechteiyke verbintenis doet ontstaan, waardoor de ge-
meente Gorinchem tot schadevergoeding ex art. 1401 B. W.
zou kunnen verplicht worden."
De Hooge Raad verwerpt het beroep.

Vonnis Rechtbank Tiel.

28 Januari 1898.

(W. 7178.)

G. J. Koels, zoutfabrikant te Tiel stelt een actie tot
schadevergoeding in tegen de gemeente Tiel wegens het
onrechtmatig wegvoeren van een door hem op zyn ter-
rein d. w. z. tusschen zyn kantoor en het daartegenover
gelegen pakhuis aangebrachte hek en hot beschadigen
van een ander. Gedaagde beroept zich op den ligger,
waarop dat terrein als openbare weg voorkwam en nu
door eischer als zoodanig werd onbruikbaar gemaakt.

Do Rechtbank wyst in een interiocutoir vonnis do
vordering voorwaardeiyk to(!.

Arrest Hof Arnhem.

2(i April 1899.

(W. 7884. - P. v. J. HOO, 50.)

Hot Hof overweegt met betrekking tot de ontvankc-

lykheid:

106

„O, dat in verband hiermede in de eerste plaats dient
beslist te worden omtrent de door geïntimeerde bij zijn
incidenteel appel opgeworpen niet-ontvankelijkheid van den
eisch in zijn geheel, op grond dat de handeling van den
burgemeester, die de beletselen op een weg voorkomende
op den ligger wegruimt, zonder dat hem daarbij een onnoodig
schade toebrengen wordt ten laste gelegd, is een daad van
zuiver publiekrechtelijken aard, waarvoor de zuiver op pri-
vaatrecht steunende actie, welke hier is ingesteld, niet is
gegeven;

„ü., dat, daargelaten de al of niet gegrondheid van dit
beweren van geïntimeerde, in de onderweipeiyke dagvaar-
ding volstrekt niet is gesteld, dat de gedaagde gemeente in
casu als overheid door hare organen en niet als zedelyk
lichaam door haar bestuur tegenover eischer zou zyn opge-
treden, m. a, w. dat zy een publiekrechteiyke en niet eene
privaatrechteiyke daad zou hebben gepleegd;

„O., dat nu wel de gedaagde gemeente zich op het publiek-
rechteiyk karakter harer handeling heeft beroepen, welk
verweer zeker by de beslissing over de gegrondheid der
vordering ter sprake behoort te komen, maar dit geen aan-
leiding kan geven reeds tot niet-ontvankeiykverklaring zonder
verder onderzoek van den eisch waar zooals gezegd uit do
dagvaarding, welke alleen is gebaseerd op die onrecht-
matige schennis van appellants eigendomsrecht, volstrekt
niet volgt, dat in deze ten civiele schade gevraagd wordt
voor een beweerde onrechtmatige daad van publiekrechto-
lyken aard; dat dus genoemd middel van nietontvankoiyk-
heid behoort te worden verworpen."

Do eisch wordt ontzegd.

Vonnis Rechtbank \'s Gravenhage.

2!» Maart 1808.

(W. 7138. —.W. B. A. 2r)72.)

.T. n. Kerbusch stolt togen «ion Staat cena actio tot
schadevergoeding in, omdat door IJyksambtenaron oen
victoriawagon van oischer is in boshig genomen op grond,
dat die van uit BelgiG frauduleus in Nederland zou zyn
ingevoerd en zy deswege proce8verba;il van bokeuiing
tegen den invoerder van dien wagen moesten ojimaken.
By vonnis van de .Maastrichtsche Rechtbank dd. 11 No-

107

vember 1896 is J. Diels als vervoerder van den wagen
wit België in Nederland, wegens frauduleuzen invoer djiar-
van over den heirbaan op 11 Augustus 1895 veroordeeld
en de wagen verbeurd verklaard.

De Rechtbank maakt thans uit, dat de inbeslagname
onder den eischer in ieder geval was onrechtmatig en
wijst den eisch tot schadevergoeding toe.

Arrest Hof \'s Gravenhage.

11 April 1899.

(W. 7298. - P. V. J. 1899, 53.)
De advocaat-generaal Reitsma concludeert o. m.:

-Zoo ook deze zienswyze door uw Hof mocht worden
verworpen, dan doet zich in de derde plaats een vraagpunt
voor, \'t welk niet door partyen is aangeroerd, doch m.i. in
belangrykiieid niet voor de beide andere vraagpunten behoeft
onder te doen.

Het is dit: of waar ryksambtenaren eenig aan invoerrecht
onderworpen goed, \'t wolk frauduleus het Ityk is ingevoerd,
hebben in beslag genomen (alzoo in eone zaak by de Wet
aan hunne waakzaamheid toevertrouwd) zoodanige handeling
ook al moge zy naderhand biyken eenig privaatrecht to
hebben geschonden, grond kan opleveren om den Staat
daarvoor privaatrechteiyk verantwoordeiyk to stellen, dus
dat daardoor tusschen den Staat en privaatrechtciyke per-
sonen by feltoiyko ontoepasseiykheid van art. 241 derA.W.
en art. 1401 H. W. een civiele rechtsband kan ontstaan?

Voor do beslissing dezer vraag komt het er maar op aan
of do bedoelde handeling is van |)ubllek- dan wol van privaat-
rochteiyken aard.

Volgens do jurlsprudontio toch vim den Hoogen Haad staat
het beginsel vast, dat, als do handelingen der organen van
het publiek gezag zyn van publiekrechteiyken aard, er geen
burg»!rrechteriyko nansprakoiykheld van dat gezag voor zoo-
danigo handelingen bestaat, zoodat van een toepasseiykheid
van art. 1401 n. W. geen sprake kan zyn.

Xu geloof Ik wel, geen t«?genspraak te zullen ondervinden,
wanneer Ik, aan do hand dor in dit geding vaststaande
folten, do in casu door do ryksambtenaren verrichte aan-
haling .|uallllceer als oen handeling van uitsluitend publiek-
rechteiyken aard____"

108

Het Hof vernietigt het vonnis a quo en ontzegt den
geïqtimeerde, oorspronkelijlc eischer, zijn eisch, omdat de
geïncrimineerde daad niet was onrechtmatig.

Vonnis Rechtbank Amsterdam.

14 Juni 1898.

(P. V. J. 1898, 87. — G. stem 2502.)

Burgemeester en Wethouders van Amsterdam hebben
de Zaagmolensloot te Amsterdam doen dempen. De
eischeres, de handelsvennootschap onder de firma gebr.
Snuijff, die uit dien hoofde een actie tot schadevergoeding
instelt tegen de gemeente, beweert dat: a. de gedaagde
niet heefl nagekomen de contractueele verplichting tot
waarborging van het gebruik dier vaart; b. de gedaagde
het eigendomsrecht van eischeres zou hebben geschonden,
door een harer schuiten te laten inplempen.

De Rechtbank maakt uit, dat de demping niet daar-
stelt een onrechtmatige daad in den zin van art. 1401
B. W.; maar daarom is nog niet aan het Gemeentebe-
stuur van Amsterdam een vrybrief gegeven, om de
verkregen rechten van derden to schonden zonder vol-
ledige vergoeding der door die schending veroorziuikte
schade.

Ten onrechte beweert de gedaagde, dat zy wegens die
demping geen schadevergoeding verschuldigd is, alhoewel
zy indertyd by den verkoop van het bedoeld terrein het
voortdurend gebruik van de paden cn het water waar-
borgde, omdat zy dit doendo handeldo als priviuitrcchte-
lyk persoon, en zy, als publiekrechteiyk persoon totd<!
demping besluitende, privaatrechteiyk door dat besluit
was gebonden, en de beweerde rechtskrenking dus zf>u
zyn ontstaan door overmacht.

109

Waar echter sprake is van een dwang door de ge-
meente op zichzelve uitgeoefend, kan aan overmacht niet
worden gedacht. \'

Vonnis Rechtbank Alkmaar.

23 Juni 1898.

(W. 7362. — P. V. J. 1901, 14. - W. B. A. 2639. —
W. V. N. R. 1501.)

De polder „Burghorn" stelt een actie tot schadever-
goeding in tegen den polder „Schagen", omdat gedaagde
een pomper of duiker, gelegen binnen zijn watergebied,
en die gemaakt was en onderhouden werd door eischer,
<lie daardoor water uit het Schagerwiel verkreeg, heefl:
onbruikbaar gemaakt door hem halfdicht te timmeren en
een kistdam daarvóór aan te brengen, waardoor het bin-
nenlaten van water uit het Schagerwiel onder polder
Burghorn geheel werd belet. De Rechtbank overweegt
eorst:

nDat, alvorens een onderzoek in to stellen naar hot recht-
niatfgo of onrochtmatlgo dor bewuste handelingen dient te
worden onderzocht of dezo liandolingen van hot bestuur van
den gedaagden polder z^n geweest van publiokrochtelükon
j>ard, in wolk goval voor hom goon burgorrochtolüke aanspra-
kolükhoid voor do door zyn bestuur gepleegde en volgons
den eischor onrechtmatige handelingen zoudo ontstaan;.....

en later;

»0., dat dan ook, naar het oordeel dor Rechtbank In deze
aangenomon kan wordon, dat hot bestuur van don gedaagden
polder in deze i.s opgetreden als bestuur in hot belang van
den polder, tor voorkoming van con naar zyn oordeel dreigend
Kovnar voor do aan z(|n zorg toovortrouwdo watorstJiaUshp.
Inngon vnn don polder; dat wol is waar goon wet of
verordening hot bestuur bepaald tot zulko dadon machtigde,
doch do bovoegdlioiti en verplichting daartoo moot worden
\'wngonoinon, voort to vlooien uit do algomoono bovocgdliold
vnn eon polderbestuur om to waken voor d(* wntorbolnngen
vnn don polder.....

110

„O. alsnu, dat het polderbestuur, handelende zooals het in
casu gehandeld heeft, handelingen pleegde van publiekrech-
telijken aard waaruit geen burgerrechtelijke aansprakelijkheid
ex art. 1401 B. W. kan voortvloeien, zoodat eischer q.q. in
deze zijne vordering zal behooren te worden verklaard niet
ontvankelijk en alsnu een onderzoek naar de overige mid-
delen van verweer achterw^ege kan blijven."

Niet-ontvankelijkverklaring.

Arrest Hof Amsterdam.

28 Juni 1900.

(W. 7490. — P. v. J. 1901, 14. — W. B. A. 2685.)

„O., dat de Rechtbank de door Schagen ter adstructie van
dit betoog gestelde feiten, als zynde door Burghorn niet
betwist, bewezen achtende, in de ingestelde vordering uit-
sluitend heeft gezien eene actie tot schadevergoeding wegens
onrechtmatige daad, steunende op een zuiver publiekrechte-
lyke handeling van het waterschap Schagen, immers op eeno
daad, welke het Be.stuur in het belang eener goede zorg
voor den waterstand in den polder noodzakeiyk oordeelde;

„O., dat de Rechtbank zich op dit standpunt plaatsende
naar \'s Hofs oordeel terecht den ei.scher niet ontvankeiyk
heeft verklaard, daar aan het bestuur van een waterschap
of polder, krachtens de wet van 9 October 1841 (Stbl. no. 42)
art. 2, lo, eene analoge en zelfs ruimere bevoegdheid al»
hier bedoeld, wordt gegeven, en daaruit kan worden afgeleid,
dat — zooals in appel trouwens tusschen partyen buiten
geschil is — geïntimeerden iiebben gehandeld als polder-
bestuur ter behartiging van de belangen van den polder
waarover zy gezag uitoefenen en dus publiekrechteiyk binnen
den formeelen kring hunner bevoegdheid, op hoedanige daad
art. MOl B. W.-geen betrekking heea;

„Ü. echter, dat, indien wordt gestold dat schcmils van een
tusschen partyen bestaande prlvaatrechtclUke verhouding of
van een contractueele of anderszins bestaande verplichting
het gevolg der publlekrechteiyke handeling Is geweest, als-
dan do actie kan zyn ontvankeiyk als zyndo de burgeriyke
rechter tot kennl.sname van do op eene burgeriyke\' rechts-
verhouding berustende vordering, aangewezen door de wet;...

,dat du.sdanig recht is geen burgeriyk recht, beve.stlgt enz."

1353

Arrest Hooge Raad.

17 Mei 1901.

(W. 7608. - V. d. H. B. R. 67, 829. - B. 188, § 13,
p. 100. - p. V. J. 1901, 50. - W. B. A. 2721.)

Conclusie van procur-generaal Mr. Polis:

„Dat eene actie tot schadevergoeding niet kan geboren
worden uit eene publiekrechtelyke handeling der overheid,
omdat de al- of niet rechtmatigheid van zoodanige daad
uitsluitend aan het publiekrecht kan worden getoetst, en niet
kan worden beoordeeld naar de bepalingen van het burgerlek
recht, als regelende de rechten en verplichtingen van bij-
zondere pereonen, is de jurisprudentie van dezen Raad. Men
zie hot arrest van 21 April 1898 (W. 7116).

En persisteert de Hooge Raad bij die jurisprudentie, die
ook steun vindt in het arrest van 21 December 1900 (W.
7587), wat mij waarschynlük en ook wenscheiyk voorkomt,
dan is reeds daarom voor den oischer geen heil van zyne
voorziening te verwachten. Doch al zou mon met het Hof
willen aannemen, dat de actie tot schadevergoeding ont-
vankeiyk is waar door de publiekrechtelyke handeling een
burgerlijk recht van eon ander is geschonden, zoover als de
eischer by de toelichting van dit middel scheen te willen
gaan, zullen toch ook do voorstandera van \'s Ilofs leer hem
wel niet willen volgen.

Schagen zou eon onrechtmatige daad, waarop eene actio
tot schadevergoeding kan worden gegrond, hebben gepleegd,
omdat aan Burghorn door Schagen ia ontnomen zyn feiteiyk
genot, dc sedert eeno reeks van jaren plaats gehad hobbendo
waterinlating uit hot Schagerwiel. Maar waar geen burgeriyk
recht tot iets bestaat, waar ook datgene wat tot dusverre
gedaan, maar nu verhinderd is, niet kan aangemerkt worden
als de uitoefening door Burghorn van een burgeriyk recht,
maar slechts kan zyn geweest do uitoefening van eene
l)ubliekrechteiyke bevoegdheid of be.stuur8recht (en dat is
do beslissing van het Hof, waartegen by het 2e middel wordt
opgekomen) hoe kan nu daar verhindering in de uitoefening
dier bevoegdheid, over welker rechtmatigheid Juist omdat
ze niet is van burgerrechteiyken aard, de burgeriyke rechter
niet kan oordeelen, zyn oen onrechtmatige daad, waarvoor
l>riva(Urerhtcl\\}ke Hchadovorgooding kan worden gevorderd?"

Na uitgemaakt to hebben, dat hier in geen geval kan

112

sprake zijn van de schending van een burgerlijk recht,
concludeert hij tot verwerping.

De Hooge Raad:

,0., dat hiertegen bij het eerste middel van cassatie wordt
opgekomen, doch ten onrechte;

„dat toch waar een polderbestuur is opgetreden, zooals
blijkens de voorafgaande overweging in deze door het Bestuur
van Schagen is geschied, dat Bestuur handelt als overheid
ter verzorging van de aan hem als zoodanig toevertrouwde
belangen;

,dat dan ook terecht is geoordeeld, dat uit die handelingen
van het publiek gezag, geheel vallende binnen den kring
zijner wettelijke bevoegdheid, geen verbintenis uit onrecht-
matige daad is ontstaan, die tot schadevergoeding overeen-
komstig art. 1401 B. W. zou verplichten;

„O., dat door die beslissing ook niet de in het middel aan-
gehaalde artikelen der wet van 9 October 1841 (Sb. no. 42)
zijn geschonden of verkeerd zijn toegepast, omdat het Hof
artikel 2 no. 1 dier wet niet heeft vermeld als den wettelüken
grondslag waaraan het polderbestuur van Schagen de be-
voegdheid onCleende om de opruiming of onbruikbaarmaking
van den duiker in geschil te bevelen — maar alleen om uit
de by die wetsbepaling aan de polderbesturen gegeven
uitgebreide bevoegdheid, eene gevolgtrekking af te lelden
tot staving van \'s Hofs oordeel, dat het polderbestuur van
Schagen ten deze als publiokrechtciyk lichaam gehandeld had;

„O., dat nu nog wel by het middel geklaagd wordt over
de handelingen van het Polderbestuur van Schagen, omdat
daardoor zonder recht het felteiyk genot van een recht ajui
Burghorn zou zyn ontnomen of belemmerd, doch dat van
het bestaan van een burgeriyk recht a;uj dc zydo van Burg-
hom uit het bestreden arrest niet biykt, cn dat, voorzooveci
mot het beweerde rocht van dien jwldnr eeno publlekrcchtc-
lyke bevoegdheid mocht bedoeld zyn, ccn gcscbll daarover
tusschen tweo polderbesturen nict zou staan tor bcoordoeling
van den burgeriyken rechter;

„O,, dat mitsdien hot eerste middel niot tot cassatie kan
lolden;

,0. ten aanzien van bet tweede middel......

„dat by deze beslissing, cn torwyi het bestaan van oen
recht uit overeenkomst gesproton niot bnwccrd wordt, elko
grond ontbreekt voor do bewering, dat ccn bun^oriyk rocht
zou zyn miHkcnd, dat <lcn polder Burghorn zou toekomen."

De Ilooge Raad verwerpt \'t beroep.

113 -

Vonnis Rechtbank Amsterdam.

20 April 1899.
(W. 7372. — P. V. J. 1899, 89. - G.stem 2526.)
F. W. Crotch stelt een actie tot schadevergoeding in
tegen de gemeente Amsterdam. Gedaagde heeft, zich
steunende,op art. 48 Algemeene Politieverordening van
Amsterdam, eischer verhinderd, zijn cinematographische
reclamebeelden aan het publiek te vertoonen. Behalve
de door eischer aangevoerde nietigheid van genoemd art.
ex art. 188 Gemeentewet, hetgeen door den strafrechter
zóó is uitgemaakt, voert hij ook aan, dat, toen de organen
der gemeente Amsterdam eene handeling verrichtten, die
niet het uitvloeisel was eener verbindende verordening,
de gemeente optrad als zedelijk lichaam en burgerrech-
telijk aansprakelijk is voor die handeling.
De Rechtbank gaat hiermede niet mee:

„O. toch, dat toon de gemeente de bewuste bepaling der
gemeenteverordening, hoewel in strUd met do wet, deed
uitvoeren, zU optrad als overheid, het openbaar gezag uit-
oefenende, zich dus bevond op publiekrechteiyk terrein en
dat een onrechtmatige daad in die Iioedanigheid gepleegd
niet wordt beiieerscht door art. MOl H. W., geon aanleiding
dus kan geven tot het geven van schadevergoeding aan hem
die door dusdanige daad .schado heeft geleden, omdat dit
artikel uitsluitend de privaatrechtelijke verhoudingen regelt;

„dat dus op dozen grond eischer niet ontvankelijk moet
worden verklaard in zijne vordering."

Arrest Hof Amsterdam.

28 December 1900.
(W. 755)8. - W. v. N. H. 1666.)

,0. in rechten, dat appellant« grieven zijn:
lo. ten onrechte nam do Rechtbank aan, dat hot Gemeente-
bestuur bil het plegen dor handeling zich bevond op publiek-
rechtelijk terrein; , ,,,
\'2o. zelfs, al was dit laatsto het geval, dan nog zou do bij

S

• lU

den burgerlijken rechter ingestelde schadeactie moeten zijn
toegewezen.

,0., dat de opvatting van de rechtbank juist en appellants
daartegen gerichte tweede grief onjuist is, omdat bedoeld
wetsartikel voorkomt in het Burgerlijk Wetboek, bestemd
tot regeling van privaatrechtelijke verhoudingen, zoodat
daarin voorkomende bepalingen niet op publiekrechtelijke
verhoudingen toepasselyk zijn, tenzij duidelijk van des wet-
gevers wil daartoe mocht blijken, hetgeen echter ten aanzien
van art. 1401 B. W. niet het geval is;

„dat appellant evenwel blijkens zijn eerste grief bedoeld
artikel toepasselijk acht, omdat de geïmputeerde handeling
zou zijn van privaatrechtelijken aard en dit aandringt met
de stelling dat een onrechtmatige gemeentehandeling per se
zou zijn een privaatrechteiyke handeling;

,dat het Hof echter van oordeel is, dat het publiek- of
privaatrechtelyk karakter eener gemeentehandeling afhangt
van den aard der handeling, zonder dat daarby de al- of
niet rechtmatigheid van be.slissenden invloed is;

„dat het Hof verder oordeelt, dat de by dagvaarding ge-
stelde uitvoering die do Burgemeester deed geven aan den
la.st van Burgemeeater en Wethouders, om eene politiever-
ordening te doen naleven, eene handeling omschryft, die uit
haren aard is publiekrechteiyk;

„O. echter, dat uit het bovenstaande de ongegrondheid ook
van appellants eerste grief volgt, dat nu ook niet meer be-
hoeft te \' worden onderzocht (zooals do Rechtbank deed) of
de publiekrechtelyke daad der gemeente onrechtmatig was,
omdat dit toch zonder invloed zou biyven op do toepasse-
lykheid van art. 1401 B. W. en er dus in geen geval van
onrechtmatige daad in don zin van dat artikel sprake zou
kunnen zyn;

,dat om dio redenen ook de daaromtrent door appellant
gevorderde, hierboven sub a vermelde verklaring terecht
niet-ontvankeiyk is geacht;

„dat eindeiyk evenmin als aansprakeiykheid uit art. 1401
B. W. in aannierking kan komen aansprakeiykheid op grond
van algemeene rechtsbeginselen, wjuuop appellant, ofschoon in
eersten aanleg uitdrukkeiyk verklarende to ageeren uit art.
1401 B. W., in hooger beroep zonder nadere aanduiding be-
roep heoft gedaan;
„dat appellant dus mot het vonnis niet Is bezwaard."

Het vonnis wordt bevestigd.

115

Vonnis Rechtbank Rotterdam.

I Mei 1899.

(AV. 7814. - P. V. J. 1900, 76. — G.stem 2484. —
W. B. A. 2625.)

A. Boels stelt een actie tot schadevergoeding in tegen
de gemeente Rotterdam, omdat Bm\'gemeester en Wet-
houders overeenkomstig de gemeenteverordening, die
volgens hem strijdende is met art. 625 B. W., perceelen
van hem hebben afgebroken. De Rechtbank wijsfden
eisch toe.

Arrest Hof \'s Gravenhage.

II Juni 1900.

(W. 7470. — P. v. J. 1900, 76. - G.stem 2570. —
W. B. A. 2672.)

Gedaagde voerde voor de Rechtbank niet aan een
verweer van niet ontvankelijkheid op grond van het
publiekrechtelijk karakter der geïmputeerdo handeling.
In appel draagt hij echter wel dat verweer voor, waar-
over het Hof beslist, dat hot niet gedekt is. Verder
overweegt het Hof:

,0., dat liet, waar dit buiten contost is, voor do beslissing
dor zaak zonder belang is om to onderzookon, of do appel-
lant al dan niet terecht zulk optreden hooft omschrovcn als
0011 verzorging der veiligheid van hei. publiek verkeer, vorniits
do handeling van Burgemeester en Wethouders, hoe dan ook
goqualiflceord, biykens de bepaling van art. 179a dor Oo-
moontowet, in elk goval was een jmbliekrechiclijke, dio gehool
binnon den kring van do hun opgedragen bevoegdheid viel;

„O. nu, dat appellants nieuw verweer, dat nameiyk in zulk
een geval, wmu- hot alzoo betreft oen publiekreclitoiyko daad
van do overheid vallende binnon don formeelen kring harer
bevoegdheid, dezo als zoodanig daarvoor niet privaatrcchtoiyk
verantwoordelyk is, en tusschen haar en byzondoro personen
daaruit geen civiele rechtsband ontstaat, den llovo gegrond
voorkomt, daar toch de rechtmatigheid van zoodanige daad
onkol aan hot publiek recht kan wordon getoetst on niet kan

116

worden beoordeeld naar de bepalingen van het privaat recht,
\'twelk uitsluitend de rechten en verplichtingen van bijzondere
personen regelt;

,0., dat mitsdien aan den geïntimeerde de door hem tegen
de gemeente Rotterdam ingestelde actie tot schadevergoeding
niet toekomt."

Vernietigt enz."

Arrest Hooge Raad.

10 Mei 1901.

(W. 7606. — V. d. H. B. R. 67, 315. - R. 188, § 6,
p. 48. — P. V. J. 1901, 41. — G.stem 2599. — W. B.
A. 2714. - W. V. N. R. 1656.)

Conclusie van den advocaat-generaal Noyon:

„Het zwaartepunt van het middel is gelegen in het be-
weerde verzuim van onderzoek naar de wettigheid der ver-
ordening ter uitvoering waarvan, zooals bet Hof op grond
van de processueele houding van den oorspronkeiyken geïn-
timeerde, thans verweerder in cassatie, aanneemt, door Bur-
gemeester en Wethouders van Rotterdam is gehandeld, toen
z|j tot een gedeeltelijk afbreken van des eischers bouwvallige
eigendommen overgingen.

De eischer heeft toch niet beweerd, dat elke daad van
uitvoering eener verordening gelegenheid geeft tot het Instellen
eener bui^eriyke vordering, maar wil dit toegelaten zien,
daar waar eene onwettige verordening is toegepast, zooals
hy beweert, dat in casu gedaan Is.

Hy is biykens do toelichting van het middol van moening,
dat li. en W. daarom zyn vervallen In dc positie van private
personen, die eene handtjling buiten hunne bcvocgdluild
hebben verricht "cn daardoor do gemeente welker ambtenaren
zy zyn, verbonden hobbon. Hy vcrgo(!t ccbtor, dat B. cn W.
do verplichting tot uitvoering der verordeningen van den
Gemeenteraad Is oi>gclegd cn dc onwettigheid ooncr veror-
dening bon van deze vcrplicbting nict kan ontslaan, onulat
lum nict het oordcol over de wctligheld tookonit.

Terecht overweegt het Hof, dat B. cn W. biyvcndo binnen
den kring van bctgcon dc bestaande verordening bun opdraagt
zooala gelyk niot weersproken Is, In casu, niot In r» llllclta
kunnen verkcfTcn cn dat daarom oen onderzoek nmir dc
wettigheid der verordening hlor nlnt t<\' pas kwam."

117

Dè Hooge Raad casseert \'t arrest:

„O., dat evenzeer als physieke personen, ook rechtsper-
sonen door hunne bestuurders, kunnen plegen onrechtmatige
daad, nalatigheid of onvoorzichtigheid, hen volgens de artt.
1401 en 1402 B. W. tot schadevergoeding verplichtende;
dat hiervan niet is uitgezonderd de gemeente bij handelingen
door haar bestuur verricht; dat al is de aan dat bestuur
opgedragen uitvoering der verordeningen van den Raad
formeel een publiekrechtelijke handeling, daarbij mogelijk is,
dat een anders recht van eigendom, hetwelk volgens art.
625 B. W. alleen door een by de Grondwet aangewezen
macht, handelende binnen de grenzen harer bevoegdheid
mag worden beperkt, onrechtmatig wordt aangetast, waar-
door alsdan grond voor verschillende by de wet aangewezen
vorderingen tot herstelling van de geschonden eigendoms-
rechten en vergoeding van schade kan ontstaan; dat in elk
geval, terwyl de gemeenteverordening niet staat boven de
wet, maar daaraan is ondergeschikt, en eene met de wet
strydige verordening niet verbindt, zoodat daarby dan ook
van een overtreding als by art. 180 Gemeentewet bedoeld,
geen sprake kan zyn, do verweerder om zich tegenover do
klacht van den eischer in cassatie te kunnen i-echtvaardigen,
behoeft eene verordening, die niet met de wet strydt en
dus verbindend is;

,0., dat derhalve van do vraag, of de in deze uitgevoerde
verordening al dan niet strydt met do wet, ter beslissing
van dit proces alles afhangt en, met vernietiging van \'s Hofs
arrest, do zaak dus ter be.slissing alsnog van dit onopgelost
gelaten rechtspunt weder naar het Hof moet worden verwezen,

vernietigt......

verwyst......

veroordeelt....."

Arrest Hof \'s Gravenhage.

20 Juni 1902.

(W. 7779. — P. V. J. 1902, 188. — W. B. A. 2782.)

Het Hof verklaart de verordening onwettig en bevestigt
het vonnis der Rechtbank.

Arrest Hooge Raad.
18 Maart 1908.

(W. 7899.)

Do Hooge Raad bevestigt het arrest.

118

Vonnis Rechtbank Heereveen.

15 December 1899.

(Niet opgeteekend.)

H. R. Nijmeijer stelt een actie tot schadevergoeding in
tegen M. A. H. M. Stroïnk, burgemeester van Oldemarkt,
wegens onrechtmatige afbraak van eischers metselwerk.
De Rechtbank maakt uit, dat de eischer tegen den
burgemeester qualitate qua had moeten ageeren, vermits
hij niet in privé heeft gehandeld.

Arrest Hof Leeuwarden.

20 Juni 1900.

(W. 7557.)

Het Hof bevestigt op denzelfden grond \'t vonnis der
Rechtbank.

Vonnis Rechtbank \'s Hertogenbosch.

29 December 1899.

(W. 7500. — P. V. J. 1902, 156.)

Eischer, v. d. Borgh van Verwolde, stelt een actie tot
schadevergoeding in tegen den Commissaris der Koningin
in en vertegenwoordigende do provincie Noord-Brabani.
Gedaagde heeft een op den legger B. der gemeento Gilzen
Rijen van de waterleidingen voorkomende sloot van
eischer uitgedieiit en verbreed, zw dat eischers grond is
aangetast, in wiuirde verminderd, on bovendien vaak
onder water wordt gezet, doordat eon den eischer toe-
behoorende dam is opgeruimd, dio eischers gronden met
den openbaren weg verbond. Eischer beweert, dat de
sloot ten onrechte op den legger voorkomt, in iedor goval
gedaagde, door zyn bevoegdheid te overschryden en door
grove nalatigheid aan den eischer noodeloozo schado heefl

119

veroorzaakt. Gedaagde verweert zich, dat de Rechtbank
onbevoegd is, om van deze vordering kennis te nemen,
zijnde althans eischer daarin niet ontvankelijk; dat toch
de rechtmatigheid of onrechtmatigheid der gewraakte
handelingen afhangt van het publiek recht en niet mag
worden beoordeeld naar het burgerlijk recht, speciaal
niet naar art. UOl B. W. De Rechtbank overweegt o. a.:

„O., dat de Rechtbank zich bevoegd acht, om van dat
primaire geschil kennis te nemen; dat toch dat geschil
loopt over de vraag of de sloot (welke onbetwist voor de
helft aan eischer in eigendom toebehoort) al of niet bezwaard
is met den last van openbaren weg; dat het mitsdien is
een geschil over eigendom, vallende onder art. 2 Rechter-
lyke Organisatie, vermits gezegd artikel geheel algemeen
luidt en niet onderscheidt of het geschil ztjn grond vindt
in eene privaatrechtelyke, dan wel in eene publiekrechtelyke
handeling; dat het toch altyd is en blyft een geschil over
eigendom; dat mitsdien de actie tot handhaving daarvan
ook tegen het openbaar bestuur ontvankeiyk is, omdat zyne
iiandelingen, zoo eischer au fond geiyk heeft, zyn eigen-
domsrechten bobben aangerand en mitsdien onrechtmatig zyn."

De Rechtbank wyst een interlocutoir vonnis, waarby
aan gedaagdo bewys van een en ander wordt opgelegd.

Arrest Hof \'s Hertogenbosch.

31 December 1900.

(\\V. 7541. - P. v. .1. 1902, 156.)

liet Hof bovestigt op dezelfde overwegingen het vonnis,

Arrest Hooge Raad.

9 Moi 1902.

(W. 7766. - H. 191, § 2, p. 18. - P. v. .1. 1902, 156. —
W. B. A. 2763.)

Conclusie van iMr. Xoyon:

„Ik meen dan te mogen handhaven wat ik onlangs in do
zaak van Fransson tegen do gemeente Cuyk betoogde (W.
7756), dat de burgeriyke rechter bevoegd is, kennis te nemen

120

van elk geschil waarbij eenig privaatrecht betrokken is,
onverschillig of dat in conflict komt met eene regeerinp-
daad of regeeringsbevoegdheid als zoodanig of met eenige
daad van burgerrechtelijken aard;

Hiertoe doet dan ook niet af, of de overheid is gebleven
binnen hetgeen men noemt den formeelen kring harer be-
voegdheden .....

In dezen zin is dunkt mij de jurisprudentie gevestigd —
in hoeverre er vroeger ook weifeling moge geweest zyn —
door de arresten van 10 en 17 Mei 1901....."

Conclusie tot bevestiging van het arrest.

De Hooge Raad maakt eerst uit, dat het hier is een
geschil over eigendom of daaruit voortspruitende rechten,
dus behoorende tot de competentie der rechterlijke macht.
Vervolgens:

,0., dat nu by het middel ook volgens de toelichting by
pleidooien, niet zoozeer betwist wordt het recht om alsnog
tegen de plaatsing van de sloot op den legger op te komen
als wel de ontvankeiykheid van eene vordering tot schade-
vergoeding tegen de provincie wegens een handeling van de
provincie als overheid, door bare or^nen, krachtens on ter
uitvoering van een wettige provinciale verordening, en ter
uitvoering van het aan de provincie by de Wet opgedragen
toezicht, en dus binnen den formeelen kring van hare be-
voegdheid, welke handeling en de wyze waarop zy werd
verricht, nimmer burgerrechteiyk een onrechtmatige daad
zou kunnen zyn of aanleiding geven tot een burgerrecbtoiykc
vordering by de rechteriyko macht;

,0. echter, dat ook do Staat on zyne deelen als overheid
onrechtmatige handelingen kunnen plegen on wegens dus-
danige handelingen in rechte aansprakeiyk zyn, cn dat art.
2 R. O. evenmin als art. 153 G. eeno beperking tot privaat-
rechteiykc geschillen tussclien byzondcrc personen bovat,
doch In het algemeen gcschlIlcn over eigendom cn daanilt
voortspruitende rechten brengt ter kennisneming van dc
rechteriyko macht, zoodat ook gcscblllon met do overheid
wegens onrochtmatigo Inbreuk op eigendom daarby niet wor-
den uitgezonderd;

„O., dat nu wel do provincie door bare organen In dezo
handelde als overheid, krachtens cn ter uitvoering\' van oen
wettige provinciale verordening cn van bot baor by art. 1517
Provinciale wet opgedragen toezicht, doch dat dit niet weg-
neemt, dat, waar In dit geding bowcord wordt dat do be-
doelde sloot ten onrechte op den legger is geplaatst, daardoor

121

ontkend wordt de bevoegdheid van de provincie om te han-
delen zooals zij door hare organen gehandeld heeft - daar-
door beweerd wordt een onrechtmatige inbreuk op den vrijen
en onbezwaarden eigendom van den verweerder, waarover
bij de rechterlijke macht kan geklaagd worden, en ter zake
waarvan herstel in den vorigen toestand en schadevergoe-
ding kan gevraagd worden."

Het beroep wordt verworpen.

Vonnis Rechtbank \'s Gravenhage.

24 April 1901.

(W. 7797.)

De handelsvennootschap onder de flrma Lichtnitz en
Milchner stelt tegen den Staat eene actie tot schade-
vergoeding in, wijl door eischeresse in Nederland inge-
voerde damesmantels, te Oldenzaal door de met de
heffing van invoerrecht belaste ambtenaren by de visi-
tatie aangehouden, doch door den ontvanger aldaar,
onder wions berusting zy zich bevonden, to harer be-
schikking gesteld, nadat tegon de waardeschatting van
de verificateurs der invoorrechten bezwaar was inge-
bracht by de commissie van beoordeeling doch met haro
schatting door eischeresse genoegen was genomen, on
de rechten en boeten waren betaald, door verfrommeling
en slordige en onoordeelkundige behandeling zóó en in
dier voege gedotorieerd zyn gebleken, dat zy voor haren
handel ten eenenmalo onbruikbaar waren en onmogeiyk
konden geleverd worden als eerste handelsmantels uit
haro confectiomagazynen.

Do Rechtbank ontzegt den eisch op grond, dat in casu
artikel 1403 B. W. niet is toepasseiyk, vermits do amb-
tenaren hier oen publiekrochteiyko functie bekleedden
on optraden als organen van het Staatsgezag.

122

Arrest Hof \'s Gravenhage.

26 Mei 1902.

(W. 7797.)

„0-, dat deze vordering ontvankelijk is te achten;

„dat toch de wettelijke bevoegdheid der ambtenaren tot
aanhouding en onderzoek van goederen niet medebrengt en
dus niet rechtvaardigt een slordige en onoordeelkundige be-
handeling daarvan, zoodat de Staat, door zyne ambtenaren
als zyne organen onbevoegdelyk aldus handelende, als rechts-
persoon zich schuldig maakt aan hetzij een onrechtmatige
daad, hetzy eene nalatigheid of onvoorzichtigheid, waarvoor
by op grond der artt. 1401 en 1402 B. W. tot schadevergoe-
ding is gehouden."

De eisch wordt ontzegd wegens gebrek aan bewys.

Vonnis Rechtbank Almelo.

29 Mei 1901.

(W. 7713. - G.stem 2648.)

A. Dalenoord te Enschedé stelt een actie in tot schade-
vergoeding tegen de gemeente Enschedé wegens de vol-
gens hem onrechtmatige handelingen van gedaagde ten
opzichte van de by dagvaarding gemelde, luin eischer
toebehoorende, door hem gebouwde woningen gepleegd,
bestaande in het ten deele afbreken van twee dier wo-
ningen en hot verbieden om die en de andere woningen
te betrekkon met gebod om zo op te ruimen. Do liecht-
bank overweegt o. a.:

„O., dat nu de wet geen anderen rechter heeft juingewezen,
om geschillen over vermogensrechten tusHchen private of
natuuriyko porsonen en zedeiykc lichamen, als\'ï^tnntsrcchtt!-
lyke corporaties zyn, to bcHllsHcn, do gewono rechter moet
geacht worden daartoe bevoegd Ui zyn, te meer daar andorH
de ingezetenen geen bescherming zouden kunnen vinden
tegen do meest schreeuwende onrechtmatige dndon van
zoodanige corporaties;

„O., dat do Rechtbank, als de gewone rechter alzoo bovoegtl
is om van de onderwerpeiyko vordering kennis tc nomen....

„O., dat wat de ontvankeiykheld der vordering in het

123-

algemeen aangaat, het verweer van gedaagdo kan worden
saamgevat in de bewering dat een gemeente door haar
organen, tevens hare bestuurders, handelende binnen den
algemeenen kring hunner bevoegdheid, niet kan plegen een
onrechtmatige daad en tot vergoeding der dientengevolge
door private personen geleden schade kan worden verbonden;

„O. daaromtrent, dat een gemeente is een zedelijk lichaam,
persona moralis, hetwelk het burgerlijk recht, blijkens art.
1690 B. W. als rechtspersoon erkent, en dat blijkens artt.
1691, 1692 en 1693 door zijn Bestuur, handelend kan optreden
en vermogensrechtelijke verbintenissen aangaan."

De Rechtbank wijst de vordering op dien grond ge-
deeltelijk toe, nadat zij heeft uitgemaakt, dat er hier
een onrechtmatige daad is begaan.

Arrest Hof Arnhem.

17 December 1902.

(W. 7928.)

„O., dat het geding alzoo ten onderwerp heeft het al dan
niet wederrechteiyk handelen van geïntimeerde ten opzichte
van appellants eigendom on mitsdien is een geschil over
eigendom en daaruit voortspruitende rechten, waarvan de
kennisneming, by art. 2 K. O. in ovoreenstomming met art.
158 Grondwet by uitsluiting is opgodragen aan do rochtor-
lyko macht; onverschillig of hot geldt oen geschil tusschen
bijzondere personen, dan wel eon geschil van een byzonder
persoon mot do overheid wegens onrechtmatige inbreuk op
zyn eigendomsrecht.

„O. verder, dat ook de overheid als zoodanig onrechtmatig
kan handelen en dat, waar beweerd wordt, dat dc gemeon-
toiyko overheid ten onrechte met toepassing van art. 180
Gemeentewet zich aan iemands eigendom heeft vergrepen,
zy niet kan volstaan met zich er op to beroepen, dat zy
gehandeld heeft krachtens eon formeel wettig tot stand go-
komen verordening, welke niet door hot b.ooger gezag is
vernietigd, doch tegenover het beroep op art. 625 B. W. moot
aantoonen, dat do verordening krachtens welke zy handelde
niet mot do wet in stryd was, doch slechts eeno dien eigenaar
verbindende beperking van het eigendomsrecht inhield;

„0., dat op deze gronden hot Hof met het vonnis a quo
do ingestelde vordering ontvankeiyk acht....."

Na al de begane handelingen als rechtmatig to bobben

124-

gequalificeerd, bevestigt het Hof deels, deels vernietigt
het het vonnis.

Arrest Hooge Raad..

8 Januari 1904. •

OV. 8017.)

De oorspronkelijke eischer komt in beroep alleen tegen
de au fond gegeven beslissing. De verweerder incidenteel,
voor het geval eischers middel gegrond mocht worden
bevonden, met het middel, dat de rechter zich ten
onrechte het geschil heeft aangetrokken, en dat de over-
heid publiekrechtelijke handelingen verrichtende geen
onrechtmatige daden kan doen, voor den civielen rechter
te verantwoorden.

Eischers middel wordt ongegrond verklaard, en daar-
mede vervalt het beroep van gedaagde.

Vonnis Rechtbank \'s Hertogenbosch.

21 Juni 1901.

(Niet opgeteekend gevonden.)

Eischer, J. A. v. d. E. te Boxtel, stelt tegen de gemeento
Boxtel in een actie o. a. tot schadevergoeding, omdat
ofschoon het contract van 1865, met de gemeento tot
het exploiteeren zyner gasfabriek en het daartoe hebben
en laten liggen van gaspypen onder do openbare straten
en pleinen van Boxtel gesloten, meebrengt, dat hy het
recht heefl zyn gaspypon in goeden stjuit t<v onderhouden
en deze zoo noodig te herstellen, en anderzyda op dc
gemeente de verplichting rust om hem, wat betreft dc
pypen onder do openbare straten, wegen en pleinen, tol
dat onderhoud en die herstellingen in do gelegenlield tc
.stellen, in leder geval hom die herstellingen niet te
beletten — het Dageiyksch Bestuur hem heeft geweigerd,

125-

ter gelegenheid van een lek in eene der buizen onder de
markt de peimissie om dit, hoezeer hoog noodig, te
herstellen.

De Rechtkank wijst de excepties van onbevoegdheid
des rechters en niet-ontvankelijkheid op grond dat de
gemeente als overheid het contract schond, van de hand
en veroordeelt den gedaagde.

Arrest Hof \'s Hertogenbosch.

13 Mei 1902.

(W. 7776.)

„dat de gemeente Boxtel tegen de verwerping der exceptie
van onbevoegdheid en der hierboven onder letter a om
schreven exceptie van niet-ontvankelükheid de volgende
grieven wil doen gelden: dat het vonnis niet onderscheidt
tusschen wat de gemeente deed als overheid en als party by
eene burgerrechteiyke overeenkomst; dat, volgens het Pro-
vinciaal lieglement op de wegen en voetpaden in Noord-
Brabant en volgens art. 110 en 111 der plaatseiyke politie-
verordening te Boxtel, eene vergunning als do onderwerpeiyke
verleend of geweigerd wordt door de gemeente als overheid
belast met de politiezorg op de openbare straten en pleinen;
dat tegen do als zoodanig genomen beslissingen alleen mogoiyk
is een beroep op Gedoputeerde Staten en daarna op de
Kroon; wyi tegenover de overheid geen civiel recht bestaat
en eeno gemeente by een civielrechteiyk contract geene
overheidsbevoegdheden mag afstaan; dat zelfs, als het waar
mocht zyn, djjt do gemeente Boxtel voornoemde overeen-
komst van 1865 als zedeiyk lichaam gesloten heeft, zy dan
de gevraagde vergunning tot opgraving geweigerd heeft, in
eone andore hoedanigheid nameiyk als overheid; dat, zou
men willen beweren, dat in werkeiykheid die weigering door
dc gemeente Boxtel geschiedde als zedeiyk lichaam, doch
dat zy slechts den schyn aannam van te handelen als over-
heid, deze bewering alstlan niet staat ter beoordeeling van
den burgeriyken rechter;

,0., dat het Hof van oordeel is, dat biykens de hierboven
overgenomen inhoud van hot beroepen vonnis, do onder-
scheiding, W(!lke do gemeente Boxtel jum de Rechtbank
verwyt niet te hebben gemaakt door haar wel is gemaakt
(üi do aanleiding was van do verwerping dor beide voorge-
dragen exceptiön: dat echtor do gemeente Boxtel uit het

126-

oog verliest, dat zij, als zij als zedelyk lichaam in rechten
wordt opgeroepen, geheel onderworpen is aan al de ver-
phchtingen, welke eene procedeerende party, volgens de
voorschriften der Burgerhjke Rechtsvordering te vervullen
heeft en dat, als hare wederparty zich beroept op eene
civielrechtehjke overeenkomst welke tusschen hen gesloten
zou zyn, en aantoont, dat de gemeente die heeft geschonden,
de gemeente niet volstaat met enkel te beweren, dat zy,
zulks doende, als overheid heeft gehandeld, maar dat zy die
stelling waar behoort te maken; dat de opmerking, dat de
rechter de juistheid van dergelyke bewering niet zou mogen
onderzoeken, gelyk staat met een verbod om zyne eigene
bevoegdheid te onderzoeken en zoo iets aan onbewezen be-
weringen een rechtskracht zou geven, welke met de procesorde
en de goede trouw in stryd zoude zyn; dat alzoo de Recht-
bank, welke den bewijslast van hare bewering op de gemeente
legde, juist heeft geoordeeld, doch dat dit punt in den stand
van het geding ter zake niet afdoet, omdat door de productie
van bovenomschreven rescript van Burgemeester en Wet-
houders van Boxtel bewezen is, dat noch die gemeente, nocli
haar orgaan de vergunning hebben geweigerd als overiieid,
maar als gewezen party by de overeenkomst van 1865 op
grond, dat die overeenkomst had opgehouden tc bestaan;
dat dus de geheele redeneering der appellante op dit punt
den grondslag, welken zy hebben moet, mist, en gevoegeiyk
•kan worden ter zyde gesteld; dat nu nog overbiyft de be-
wering, dat de gemeente Boxtel by contract geen over-
heidsbevoegdheid mocht afstaan, maar dat met vrucht
hiertegen kan worden aangevoerd, dat zy op een marktplein
als dat van Boxtel eigendomsrechten èn overheidsrechten
uitoefent en er nu geen bezwaar tegen bestaat, dat zy als
eigenares zich contractueel, zy het zonder tijdsbepaling,
verbindt om onderaardsche buizen onder eon openbaar plein
to dulden, als, (zooals hieronder zal biyken), een tegen-
praestatie daartegenover staat on als hare ovorholdHrcchton
voldoende gewaarborgd zyn, zooals in casu In het beroepen
vonnis op juiste wyzo wordt aangetoond."

Uet vonnis wordt bevestigd.

Vonnis Rechtbank Amsterdam.
19 .luni 1901.

(W. 7710.)

Burgemeester en Wethouders van Amsterdam hebben

127-

aan eischer onthouden de goedkeuring tot het bebouwen
van een hem toebehoorend terrein.

De actie tegen hem wordt niet ontvankelijk verklaard,
omdat de gemeente had moeten worden aangesproken.

Arrest Hof Amsterdam.

5 December 1902.

(W. 7873.)

Het vonnis wordt bevestigd.

Vonnis Rechtbank Breda.

15 April 1902.

(W. 7793. — G.stem 2664. — W. B. A. 2781.)

C. C. Vogel, grondeigenaar, is eigenaar van den Hoorn-
hilschen dijk te Zwaluwe. De gemeente nu heeft over
een gedeelte van den dijk het gras afgestoken en de
afgestoken zoden geworpen op de beide bermen van den
dijk. Eischer, als hebbende reeds met zyn auteuren vanaf
\'tjaar 1780 dien dyk beweid of doen beweiden ook op
\'t afgestoken gedeelte, is door deze handelwijze ernstig
in zijn eigendomsrechten gekrenkt en oischt o. a. schade-
vergoeding.

De gedaagde werpt o. a. tegen, dat hij (burgemeester)
heeft gehandeld in zijne publiekrechtelijke hoedanigheid
ter uitvoering van eene bij publiekrechtelijke wet (art.
179 Gemeentewet) opgelegde verplichting en derhalve
deze liandeling niet ter beoordeeling staat van den bur-
gerleken rechter, omdat art. 1401 B. W. regelende de
gevolgen der onrechtmatige daad alleen privaatrechte-
lijke, niet publickreciiteiyke handelingen krachtens pu-
bliek recht beheerscht. Do Rechtbank maakt uit:

,dat dit middel daarom reeds niet opgaat, omdat de oischer
niet uit art. 1401 agoort, doch horstel vraagt van krenking

128-

in zijn eigendomsrecht, bewerende dat de gedaagde daartoe
onbevoegd en dus wederrechtelijk hem in den eigendom van
den Hoomhilschen dijk heeft aangerand door graszoden daar-
van af te steken en deze op den dyk neer te werpen en
daardoor grasgewas te vernielen;

„O., dat dit gepretendeerd eigendomsrecht wordt beschermd
door de bepaling van art, 625 B, W. en het zeer zeker tot
de taak van den burgerlijken rechter behoort om te beoor-
deelen of de eigenaar in zijn rechten als zoodanig is gekrenkt
of beperkt op een andere wijze dan door een daartoe uit-
sluitend bevoegd verklaarde grondwettige macht."

De Rechtbank maakt daarna uit, dat de weg geheel
is een openbare weg, waarover aan Burgemeester en
Wethouders de zorg voor de veiligheid onbruikbaarheid
is opgedragen, en ten slotte:

„dat daaruit volgt, dat de maatregelen die daartoe genomen
zyn en uitgevoerd, behooren tot het publiekrechtelijk terrein,
waarover het oordeel niet aan den burgeriyken rechter staat."

Arrest Hof \'s Hertogenbosch.

24 November 1903.

(W. 8023.)

Het Hof bevestigt \'t vonnis, maar omdat de daad
rechtmatig was. Implicite biykt, dat het Hof de ontvan-
keiykheid en aansprakeiykheid zou hebben aangenomen,
wanneer de daad onrechtmatig was gebleken.

Vonnis Rechtbank Tiel.
9 Juli 1902.

(W. 8100.) "

W. Faas.sen spreekt do gemeente Ilorsse^ o. a. tot
schadevergocHling aan, omdat haar burgemeester eischer
in zyn bezit heeft gestoord. Interlocutoir vonnis.

29 April 1904

(W. BKK).)
Eisch toegewezen.

129-

Vonnis Rechtbank Heereveen.

7 November 1902.

(Niet opgeteekend gevonden.)

H. R. Nijmeijer stelt eene actie tot schadevergoeding
in tegen de gemeente Steen wij kerwolde, omdat Burge-
meester en Wethouders van gedaagde gemeente, zicli
beroepende op art. 14 j° 23 van een algemeene politie-
verordening, eenige herstellingen, waaronder metselwerken,
welke eischer aan een door hem als eigenaar bewoond
gebouw had laten doen, hebben doen omhalen en afbreken,
en hem eischer daardoor groote schade hebben veroor-
zaakt. Welke daad echter was onrechtmatig, omdat
B. en W. zijn uitgegaan van de onjuiste stelling, dat
eischer aan het „herbouwen" was, waarvoor volgens de
verordening verlof van B. en W. werd vereischt.

De Rechtbank wijst dien eisch toe.

Arrest Hof Leeuwarden.

24 Juni 1903.

(W. 7942.)

„O., dat dus do ingestelde actie tot schadevergoeding be-
rust op het rechtsfeit, dat do gemeente door haar orgaan,
zonder dat eeno wettelijke verordening haar daartoe bevoegd
maakte, en derhalve onrechtmatig, inbreuk heeft gemaakt
op geïntimoerdes recht van eigendom, en gehouden is aan
geïntimeerde do schado, welke deze daardoor geleden lïeeft,
to vergoeden;

„O., dat, zooals trouwens tusschen partyen va.ststaat, dn wot
dengene, die eene onrechtmatige daad doet, civielrechteiyk aan-
sprakeiyk stollondo voor do daardoor aan een ander toegebrach-
te schade, niet onderscheidt, of do daad is verricht door een
privaat persoon, dan wel door oen rechtspei-soon; en dat ook
geon reden denkbaar is, waarom een rechtsi)ersoon, goiyk
hier de gemeente, wel ex contractu door haar orgaan of
bestuur civielrechteiyke verbintenissen kan aangaan, maar
ex lego door onrechtmatige daden van haar orgaan of be-
Htiun- niet geiyk do privaati)ersoon zoude verbonden worden,
zoodat moot worden aangenomen, dat in het algemeen ook

s)

130-

voor de gemeente de regel geldt, dat al wie door onrecht-
matige daad aan een ander schade toebrengt, gehouden is
deze schade te vergoeden;

,0., dat, waar over deze verplichting tot schadevergoeding
geschil bestaat, omdat de gemeente beweert, dat haar orgaan
krachtens de algemeene politieverordening en art. 180 der
Gemeentewet het recht had om het door geïntimeerde in
strijd met de politieverordening op eigen grond gebouwde
te doen omverhalen, en geïntimeerde haar dat recht ontzegt,
op grond dat hij niet in strijd met de politieverordening
heeft gehandeld, er wel geen geschil moge bestaan over ge-
ïntimeerdes recht van eigendom, mtiar zeer zeker een geschil
bestaat over het, uit zyn eigendomsrecht voortspruitend,
recht van geïntimeerde om vry over zijn eigendom te be-
schikken en naar welgevallen op zynen grond te bouwen
(artt. 625 en 626 B. W.);

„O., dat art. 153 der Grondwet en art. 2 der Rechteriyke
Organisatie de kennisneming en beslissing van een zoodanig
geschil by uitsluiting opgedragen aan de rechteriyke macht;

,0., dat zulks niet verandert, omdat hier een geschil be-
staat tu.s8chen een byzonder persoon en de pmeente door
haar orgaan optredende als overheid, vermits de wet ook
tegenover de gemeente de eigendomsrechten van den pri-
vaatpersoon beschermt en een geschil over deze rechten
geen publiekrechtoiyk, aan de rechtsmacht van den gewonen
rechter onttrokken geschil wordt, enkel en alleen omdat
het de gemeente als overheid is, welke deze rechten heeft
iiangerand;

„O., toch, dat appellants stelling, dat een publiekrechtoiyk
lichaam wegens eene publiekrechtoiyk verrichte handeling
niet ter verantwoording mag worden geroepen voor do rech-
teriyke macht in haar algemeenheid is onwaar, omdat do
Kemeento in don vorm publiekrechteiyk kan optreden en
«lesniettemin onrechtmatig haro functiön uitoefenen wegen»
hot ontbroken van eene wettoiyke bevoegdheid om aldus tc
handelen;

,()., dat dit byvoorbcold het geval zal zyn, wanneer zy
door haar orgaan, met gebruikmaking van do haar In art.
180 dor Gemeontewot gogoven macht, doet wegnemen het-
geen door oen ander Is gobouwd, op grond dat Is gebouwd
in stryd met do polltloverordonlng dor gemeente, maar <llt
onrechtmatig heeft gedaan, omdat In werkelykheid niet is
gebouwd In stryd met <le pollticverordonlng;

,0., dat volgens do woorden dor dagvaarding dit geval <!<•
grondslag is der Ingestoldo actio, en do beslissing daarover
dus afhangt van do vnuig, of door gclnlhncerdo was gobouwd
in stryd met de algomoono polltiovorordcnlng dergenn\'t«nto;

•131

dat uit eene ontkennende beantwoording dezer vraag zal
volgen, dat hier niet aanwezig is eene door de bevoegde
macht daargestelde openbare verordening, welker uitvoering
aan de gemeente het recht gaf om het door geïntimeerde
gebouwde met verkorting van diens eigendomsrecht te doen
omhalen, en dat de opdracht der kennisneming en beslissing
van geschillen over eigendom aan de rechteriyke macht
medebrengt hare bevoegdheid om onderzoek te doen naar
een zoodanig recht der gemeente en daartoe de door baar
ingeroepen verordening te raadplegen en uit te leggen;

„O., dat dusdoende immers door den rechter niet zal
kunnen worden beslist, of de gemeente een juist gebruik
beeft gemaakt van een haar gegeven publiekrechtelijke be-
voegdheid, maar of inderdaad aanwezig was strijd tusschen
het bouwen van den geïntimeerde cn de voorschriften der
algemeene politieverordening, welke het orgaan der gemeente
bevoegd maakte om het door geïntimeerde gebouwde te
doen omhalen."

Bevestigt \'t vonnis.

Arrest Hooge Raad.
23 Juni 1904.

(W. 8^1.)

Conclusie van advocaat-generaal Ort:

„In hot slot van hot middol wordt bowoord, dat altlians
do actio niot-ontvankoUjk had mooton worden verklaard,
omdat de artt. 1101—1408 B. W. op de besproken daad niot
van toepassing waren.

Ter wederlegging van bot middel zolf, veroorloof ik my
oen boroop to doon, naixst uwe straks gonoomdo beslissing
op uw arrest van 10 Mei lüOl, W. 700(5, waarby in hoofd-
zaak word beslist, dat ovenals olk andor rechtspersoon, do
gomoonto by handelingen door baar Bestuur verricht, onrocht-
matigo daad, nalatigheid en onvooraichtighoid, baar volgens
do artt. 1401 on 1402 B. W. tot schadovergoeding ver-
plichtend, kan plegen; dat al is do aan dat Bestuur opge-
dragen uitvoering der verordeningen van don Raad formeel
oono publiokrocbtoiyke, daarby mogeiyk is, dat eens anders
rocht van eigendom, hetwelk volgens art. 025 B. W. alloon
door eene by do Grondwet aangowozon macht, bandolond
binnen do grenzen harer bovoogdlioid, mag worden beperkt,
onrechtmatig wordt aangetast, waardoor alsdan grond voor
verschillende l)y do wet aangowozon vortloringon tot hor-
stelling van do go.schondon eigondomsrochtPu on vergoeding

•132

van schade kan ontstaan, — terwijl alleen dan de schade
aanbrengende daad gerechtvaardigd is, indien zij wordt
verricht ingevolge eener verordening, die niet met de wet
strijdt en dus verbindend is. Blijft uw Raad by deze juris-
prudentie, dan volgt uit de daarbij gehuldigde leer, dat de
ontvankelijkheid der vordering tot schadevergoeding niet
afhankelijk kan zijn van de omstandigheid, dat de schade
is toegebracht door een formeel publiekrechtelyke handeling.
De eenige vraag is, of gesteld wordt, dat die handeling was
onrechtmatig, d. i. in dit geval of de overheid zich ter recht-
vaardiging van hare daad niet kan beroepen op eene geldige
verordening. En wanneer men nu in aanmerking neemt, dat
blijkens \'s Hofs arrest de grondslag der ingestelde actie deze
is, dat de gemeente door haar orgaan, met gebruikmaking
van de in art. 180 der Gemeentewet haar publiekrechteiyk
gegeven macht, heeft doen wegnemen hetgeen door den
verweerder gebouwd is, op grond dat gebouwd is in stryd
met de verordening, maar dit onrechtmatig heeft gedaan,
omdat in werkeiykheid niet gebouwd is in stryd met die
verordening — dan is het m. i. duidelyk dat gesteld is, het
plegen van eene daad door de overheid (het doen wegnnmen
van werken als gebouwd in stryd met de verordening)
waarby zy zich niet kon beroepen op eene verordening, die
haar daartoe het recht gaf. Biykens het zooeven gezegde
kan daardoor voor haar eene verplichting tot herstel en
schadevergoeding ontstaan cn is dus eene vordering, waar-
door dit resultaat naar de wet kan worden verkregen, ont-
vankeiyk."

De Ilooge Raad:

„O. echter, dat in den tegcnwoordigen stand van de zaak,
waar slechts vaststaat klacht des verweerders over inbreuk
door het Gemeentebestuur op zyn eigendomsrecht, de elHcher
in cassatie ten onrechte beweert, dat de burgeriyke rechter
zou zyn onbevoegd omtrent die klacht tc bosllsscn en even-
zeer ten onrechte dit in anderen vorm herhaalt door do be-
wering, dat op de pisiat« gehad hebbende handeling van
het gemeentebesluur dc civiele actio van art. MOI B. W.
niet kan worden gegrond."

Met beroep wordt verworpen.

Vonnis Rechtbank \'s Hertogenbosch. .

27 Februari 1003.

(W. 8035.)

.1. A. v. d. K. Gzn., g-asfabrikant t(! Ho.xtol ag(\'<»rt tvgon

•133

de gemeente Boxtel, omdat gedaagde is tekortgekomen
in de naleving van het tusschen partijen bestaande gas-
contract. De Rechtbank ontzegt den eisch tot schadever-
goeding, omdat de geïmputeerde daad niet onrechtmatig is.

Arrest Hof \'s Hertogenbosch.

15 December 1903.

(W. 8019.)

Het Hof bevestigt dit vonnis zonder meer.

Vonnis Rechtbank Arnhem.

11 Mei 1903.

(W. 8031.)

Eischer stelt in tegen de gemeente Nijmegen o. a. een
actie tot schadevergoeding, omdat gedaagde een aan eischer
toebehoorenden, achter zijn perceelen liggenden buurweg
zoo heeft opgehoopt, dat 1°. de uitweg is belemmerd,
2°. de afvloei van eischers erfwater op dien weg heeft
opgehouden, zoodat zijn tuin nu tengevolge van geenerlei
voorzorgsmaatregelen een soort moeras is geworden, on
3°. eischers speeltuin onvrij is gemaakt en aan de bald-
dadigheid der jeugd is blootgesteld.

Do Rechtbank beslist ad 1®. dat het geen buurweg was;
ad 3°. dat eischer niet heeft aangetoond, dat gedaagde
tot dio ophooging onbevoegd was, on dat deze dus niet
aansprakelijk is voor onrechtmatige daden, door anderen
daarna op den opgehoogden weg bedreven; ad 2®.:

„dat ook, aangenomen, dat do meerbedoeldo weg is een
openbare weg, de ophooging als oen onrechtmatige daad,
die do gedaagde gemeente tot schadevergoeding verplicht,
zal moeten worden aangemerkt, indien zal vaststaan, dat
deze ophooging met betrekking tot den wat^erloop voor
eischer de nadeoligo gevolgen heeft als door ho?n gesteld is;
dat toch een gemeente als overheid onrechtmatigo daden
kan plegen en deswege aansprakeiyk kan zyn o. a. wanneer

•134

zij den eigendom of daaruit voortspruitende rechten van een
ander aantast;

„dat dit laatste nu moet worden geacht in casu het geval
te zijn, wanneer zal vaststaan, zooals eischer stelt, dat bij
regenbuien het hemelwater, dat vroeger op den weg placht
af te loopen, sedert de ophooging op eischers perceel biyft
staan en daar plassen en moerassen vormt en daarenboven
het regenwater van den opgehoogden weg op eischers per-
ceel afloopt, terwijl het, gelyk eischer terecht opmerkt, in
den aard der zaak ligt, dat de gevolgen daarvan voor eischer
schadelijk zijn."

Interlocutoir vonnis gewezen.

Arrest Hof Arnhem.

25 Mei 1904.

(W. 8099.)

Het Hof maakt eerst uit, dat de bedoelde weg niet aan
geïntimeerde (oorspronkelijk eischer) maar aan de gemeentQ
Nijmegen toebehoort en op den legger staat als publieke
weg. Daarna, dat de gemeente vrijelijk e.x art. 179
Gemeentewet dien weg kon ophoogen, mits niet in strijd
komende met de rechten der eigenaren van aangrenzende
perceelen.

„dat dit dan ook by het vonnis a quo niet wordt betwist,
doch daarby wel wordt aangenomen dat de verhooging toch
als een onrechtmatige tegenover geïntimeerde zal moeten
worden aangemerkt indien zy nadoolige gevolgen had voor
geïntimeerde wat den waterafvoer betreft van zyno by dag-
vaarding omschreven perceelen, omdat dan daardoor zyn
eigendom of daaruit voortspruitende rechten zouden zyn
aangetast, dit laalste echter ten onrechte;

„O. toch, dat de appelleerendo gemeente In art. 179 Ge-
meentowot zoowel ha^ir plicht als haar recht omschreven
vond om den voormelden Hatcrtschen weg op lo hoogen,
indien zy dit voor do instandhouding, bnilkbaarheid, vryhold
of veiligheid van don weg nuttig of wenschoiyk oordeelde
en zy volkomen vry was niet alleen om dit to dodn doch
ook In do wyzo waarop zy dit dncd zoolang zy daarby niet
in botsing kwam mot eon aan dorden toekomend privaat-
recht, wat niet biykt, dathlerhetgevaHsnudogeintlmeorde
niet met vrucht een beroep kan doen op do bepaling van

•135

art. 673 B. W. en ook overigens geen zakelyk recht op den
weg beweert; dat dus waar niet blijkt van eenig den geïnti-
meerde toekomend recht om het water van zijn bij dagvaar-
ding omschreven perceelen op den Hatertschen Veldweg te
laten afloopen, evenmin blijken kan van schending van een
zoodanig recht, nu de tegenwoordige gewijzigde toestand is
in het leven geroepen tengevolge van een daad der appel-
leerende gemeente waartoe deze volkomen bevoegd was."

Het vonnis wordt vernietigd en de appellant in het
gelijk gesteld.

Vonnis Rechtbank Breda.

16 Juni 1903.

(W. 7989.)

Eischers stellen een actie o. a. tot schadevergoeding
in tegen den Staat der Nederlanden, op dezen grond:
dat zij in de jaren 1871 tot en met 1892 waren en thans
nog zijn eigenaars van eenige in de gemeente Made en
Drimmelen gelegen en door hen kadastraal omschreven
perceelen water, waarin zij krachtens hun eigendomsrecht
het viscbrecbt hebben; dat nu de Staat inbreuk heeft
gemaakt op hun eigendomsrecht en bun schade berokkend
heeft door deze wateren ter bovissching aan derdon over
de jaren 1872 tot on met 1892 to verpachten en de
pachtpenningen to innen.

Zonder meer wordt do eisch afgewezen, als zijnde de
Staat vischgerechtigde.

Arrest Hof \'s Hertogenbosch.

29 November 1904.

(W. 8157.)

\'t Hof vereenigt zich met \'t gevoelen der Rechtbank
en bevestigt het vonnis.

•136

Vonnis Rechtbank Zwolle.

16 Maart 1904.

(W. 8073.)

J. S., timmerman en aannemer te Zwolle, stelt een
actie tot schadevergoeding in tegen de gemeente Zwolle,
omdat gedaagde een sloot, die eischer als hem toebe-
hoorende had gemeend te mogen dichtmaken, op grond
eener verordening weer heeft opengemaakt en zich de
aarde toegeëigend.

De Rechtbank verklaart deze daad onrechtmatig en
wijst zonder meer de vordering toe.

Vonnis Rechtbank Assen.

26 April 1904.

(W. 8087.)

Een door den gemeenteraad van......benoemde

gezondheidscommissie heeft een buis afgebroken en mee-
genomen van de „Algemeene Waterleiding Maiitschappy",
zich grondend op art. 21 der concessievoorwaarden. Do
maatschappij stelt tegen den gemeenteraad een actie
in tot schadevergoeding.

De Rechtbank maakt uit, conform \'t verweer van
gedaagfle, dat zoo er een onrechtmatigo daad is begaan,
de gemeente daarvoor in ieder geval verantwoordelijk
en aansprakelijk is. Maar zij verklaart tevens, dat de
daad niet onrechtmatig was.

Dus niet-ontvankelijkverklaring.

•137

Vonnis Rechtbank \'s Hertogenbosch.

13 Januari 1905.

OV. 8183.)

H. C. de W. te Engelen ageert in appel tegen het
Waterschap\' „De Binnenpolder van Es" tot schadevergoe-
ding, omdat dit Waterschap op 9 Januari 1903 den
polder, zonder noodzaak en in weerwil van zijne waar-
schuwing zóó hoog geïnundeerd heeft, dat zijn huis mede
onder water kwam en hij het in alleryi met zyn gezin
moest verlaten. Gedaagde beroept zich op de bevoegd-
heid hem krachtens de art. 52 en 66 van het Algemeen
Reglement tot inundeeren gegeven.

De Rechtbank overweegt:

,dat de Rb. zich bevoegd acht van die vordering kennis
te nemen, omdat art. 2 R. O. niet onderscheidt, of de be-
weerde onrechtmatige daad is gepleegd door een privaat
persoon of door eenig publiek lichaam als overheid."

Verder ontzegt de rechter don eisch ovenals de kan-
tonrechter dit gedaan had, omdat geïntimeerde niet
anders dan van z^jn recht, en wel op behooriyke, voor-
zichtige wijze heefl gebruik gemaakt.

S 2. Rechtspraak uit slecht boheor van
publiek domoin on vorwanto govallon.

Vonnis Rechtbank Rotterdam.

31 Mei 1848. .

(W. 988, 936. - v. d. II. B. H. 12, 144. - R. B. 10,
1848, 439.)

Eischer is mot zyn schip „de vrouw Johanna" voor do
do Roobrug to Rotterdam gestooton op een paal, waar-
door eon lek ontsUuvn en bolangryko scliado aan schip
on lading is toegebracht. Derhalve actio o.\\ art. 1402
H. W. tegen do gomoento Rotterdam, omdat zy als

•138

zedelijk lichaam en als eigenares van de vaart, ver-
plicht was om die te onderhouden, en dus door haar
schuld \'t ongeluk met zijn gevolgen heeft plaats gehad.

Het Openbaar Ministerie concludeert tot toewijzing van
de vordering „omdat zoowel door het uittrekken van
gelden voor onderhoud en uitdiepen der havens op haar
budget, als door \'t ontvangen van havengeld, met het
erkende doel, om tot uitdiepen te worden gebezigd, de
gemeente zich zelve als eigenares verpligt, die havens
zoodanig te onderhouden, dat daardoor aan de schepen
geen schade ontstaat". De Rechtbank ontzegt den eisch.
Eerst overweegt zij:

„dat, hoewel aan de stedelyke regering het toezigt over
de havens en het behoorlUk onderhouden en uitdiepen van
dezelve is opgedragen, zij echter evenals ieder particulier,
alleeniyk voor schade verantwoordeiyk kan zyn, wanneer
die door eene daad of door nalatigheid en onvoorzigtigheid
is veroorzaakt, zonder dat het betalen van havengeld hier-
omtrent onderscheid kan maken."

Daarna maakt zy uit, dat het bewys van do nalatig-
heid of onvoorzichtigheid niet is geleverd.

Arrest Hof Zuid-Holland.

28 November 1849.

(W. 1082. — v. d. H. B. R. 12, 144. — R. B. 12,1850,407.)

Het Hof overweegt o. a.

„O., dat, indien al do havens binnen do stad Rotterdam
niet niogten zyn böt uitsluitend cn onbepaald eigendom van
die gemeente, het echter znkor is, dat dezelve zyti In hot
bezit van dezelve gomeentc, en opengesteld voor ieder dl«»
daarvan gebruik wil maken;

„dat bet even zeker Is, dat do regoring der stad Rotterdam
daarover het beboer voert, bot gebruik daarvan wettigt door
het maken van een baven reglemont, als ook tot godooltoiyk(!
goedmaking van de kosten van het uitdiepen dorzelvo, van
de schepen eene belasting boft on dat uit dit alles volgt,
(lat de gemeente Rotterdam of wel do regering van dozelvo

•139

het jus imperii, dat is het gebied, het beheer en bestuur
over deze haven voert, welke ook ten haren laste zyn;

,0., dat tegenover dat bezit en beheer, mitsgaders de
heffing van de havengelden aan de eene zyde, ook aan den
anderen kant verpligtingen van de gemeente Rotterdam
ontstaan tot behoorhjke verzorging van de binnenhavens,
in gemelde stad;

„O., dat elke gemeente een zedelyk lichaam is en bestuurd
wordt door de regering van dezelve, behoudens de verant-
woordeiykheid van hen, die de regering uitoefenen aan de
gemeente zelve;

„O., dat de bestuurders van zedeiyke lichamen, tenzy
anders by reglementen ware bepaald, waarvan ten deze
niet is gebleken, geregtigd zyn om in naam van het zedelyk
ligchaam, te handelen, hetzelve aan derden, en derden aan
hetzelve te verbinden;

„O., dat die vv^etsbepaling ook toepasseiyk moet geacht
worden op verbindtenissen, die uit kracht van de wet ge-
boren worden;

„O., dat mitsdien deze vordering — is ontvankeiyk."

Het Hof wyst den eisch toe, omdat door gedaagdesso
niet is aangetoond, dat aan haren kant van geen nala-
tigheid of onvoorzichtigheid sprake kan zyn.

Arrest Hooge Raad.

7 November 1850.

(W. 1218. — V. d. H. B.Rv. 12, 144. — H. 13. 1. 1851,
177. — R. 37, S 5, p. 25.)

Do adv. gen. Gregory concludeert tot vornietiging
van het arrest, omdat z. i. artt. 1401 en 1402 niet op
personae morales, als kunnende die geen onrechtmatige
daad plegen, geene nalatigheid of onvoorzichtigheid bo-
giuin, toepiuHsoiyk zyn, on goon dor in art. 1408 genoemde
gevallen hier aanwezig is.

Do Hooge Raiid casseert \'t arrest oi) grond van ver-
keerde toepassing van-art. 1902 B. W.

•140

Vonnis Rechtbank Groningen.

9 Maart 1855.

(Ontbreekt.)

Eischer is met zijn schip gestooten op een blinden
paal bij de Steentilpoortenbrug. te Groningen. Tengevolge
van een ontstaan lek is \'t schip met lading gezonken.
Actie tot vergoeding van de schade tegen de gemeente
Groningen, aan wier schuld dit ongeval met gevolgen
is te wijten. De Rechtbank wijst den eisch toe.

Arrest Hof Groningen.

27 Mei 1856.

(W. 1830. — G.stem 248, 523. — W. B. A. 369.)

Het Hof overweegt o. a.:

„O., dat dus de nalatigheid, dezen (appellant = burge-
meester namens gemeente Groningen) ten laste gelegd,
alleen zou kunnen en moeten bestaan in het aanwezig zyn
van een blinden paal in het water by de Steentilpoortenbriig:

„O., echter, dat, zoo hier aan eene nalatigheid te denken zal
zyn, die de verplichting oplegt tot schadevergoeding, dezelve
alsdan moet bestaan in het nalaten van handelingen, waar-
toe aan zyde van den appellant venilichting bestond, vermits
even als niet elke daad, maar slechts een onrechtmatigo
daad tot vergoeding der daardoor veroorzaakte schado ver-
plicht, dit oveneons slechts het gevolg is van eeno nalatig-
heid, die in plichtverzuim bestaat;

„O., dat de oorspronkeiyke eischer, thans gedaagde, in
gebreke is gebleven, om aan to toonen, dat aan zyde van
appellant de wetteiyke verplichting bestond, om de wateren
binnen do gemeente Groningen, en In het byzondor dat by
de SteentilpoortenÖrug, vry te houden van alles, waardoor
hot bevaren daarvan soms minder veilig zyn kan; •

,0., dat zoodanige verplichting in geene wot is gegrond
met name niet In artikel 28 der Geineentewot volgens het-
welk het onderhoud van vaarten, kanalen, bruggen enz.
behoudens bestaande wettige verplichtingen van anderen,
eene gemeentela-st Is, noch in art. 179 dier wot, volgons
hetwelk de zorg voor de Instandhouding, bruikbaarheid, vry-
heid en veiligheid der wateren, vaarten en andere plaats(«n,
tot gemeene dienst van allen bestemd, tot het dageiykscli

•141

bestuur der gemeente behoort; vermits daarin wel wordt
aangewezen, wie in \'t algemeen belast is met dat onderhoud
en aan wie de zorg voor die wateren is opgedragen, maar
daarin volstrekt niet ligt opgesloten, dat de gemeente jegens
derden aansprakelijk zou zijn voor alle schade, die een mid-
dellijk gevolg is van iets, wat de vaart minder veilig maakt,
noch ook dat het dagelijksch bestuur tegen elk en een iegelijk
verplicht zoude, zijn een veilige vaart in die wateren te waar-
borgen en daarvoor verantwoordelyk zou wezen"..........

„dat er alzoo tusschen partijen geen verbindtenis bestaat,
waardoor de appellant verplicht zou zijn, de door den geïn-
timeerde geleden schade te vergoeden."

De Rechtbank heeft dus ten onrechte de vordering
toegewezen, weshalve het Hof het vonnis vernietigt en
appellant in het gelijk stelt, door de vordering af te wijzen.

Arrest Hooge Raad.

30 October 1857.

(W. 1908. — v. d. II. G. Z. 14,355. — R. 57, S 18, p. 83.)

Het zwiuird van des eischers schip ,do Vrouwe Anna"
heeft op den Oen Jhuu\'t 1855 op do Oudo Äiaas, tor
hoogto van de haven van Barendrecht, b\\j het door den
wind gaan van hot schip, eenen daarbij onder water
gelegen dam geraakt, tengevolge waarvan liet schip b|i
dien dam is vastgeraakt en gezonken. Do dam was
niet van oen Ijaken voorzien, on nu sjirookt eischer den
Staat aan, als zijnde hot aan dions tekortkoming to wij-
ten, dat Ijot schado toegobraclit hobbendo onheil isgoschiod.

Do Hoogo Haad bovestigt in zijn arrost godaagdo.s
verweren, dat hot pas ijsgang was gowe(!Ht, cn dat
daarna niet allo bakons ineens tegelijk kunnen worden
horstold, zoodat in casu do Staat zich aan goon verzuim
heeft .schuldig gemaakt.

ImpIiciLo blijkt, dat wanneer er wol verzuim was ge-
Avoost, do Hoogo Haad don oisch zou hobbon toogowozen.

•142

Arrest Hooge Raad.

26 October 1860.

(W. 2218. —V. d. H. B. R. 24,807. - R. B. 11, 1861,
209. — R. 66, § 9, p. 47.)

Eischer spreekt den Staat aan ter zake dat hij door
het op 9 Juni 1855, bij het inzeilen der haven van
Medemblik, stooten van zijn schip op eenen, zich in
den mond dier haven bevindende en door geen uiterlijk
kenteeken kenbaren grooten steen, waardoor het schip
dadelijk lek en onredbaar is geworden, schade heeft be-
loopen, waarvoor de gedaagde verantwoordelijk is, als
belast met onderhoud van de havenhoofden en nalatig
in het opruimen of afbakenen van den daarop geslagen
steen. Bij antwoord is o. a. geconcludeerd tot niet-ont-
vankelijkverklaring, op grond, dat op den Staat als een
zedelijk lichaam de artt. 1401, 1402 en 1403 B. \\V.
niet toepasselijk zijn.

De Hooge Raad overweegt o. a.:

„O., lo dat nergens uit biykt, dat de wetgever de artt.
14Ó1 v. enkel heeft gegeven met\'toogop persooniyko daden,
persooniyke nalatigheid of onvoorzichtigheid, over de autores
physici, en niet over de zedeiyke ligchamen, welke personae
morales zyn;

2o......dat biykens de bepalingen van art. lOWenvolg.

B. W. zedeiyke ligchamen zyn vereenigingen van personen,
vertegenwoordigd door namens dezelve bandolondo bestuur-
ders, en by de wet evenals byzondere personen bevoegd
verkbuird tot het aangjuui van alle burgeriyko handelingen,
behoudens wyziging, beperking of fonnalltclton, by openbart-
verordeningen voorgcscbrovon, on dat zy alzoo «aar on.n
regt geagt moeten worden wel dogeiyk animo et IntolIecUi
door middel van haar bestuur tc kunnen bandelen;

,0., dat er overigens geen afdoende roden Is bygebragt
of to vinden Is, waarom nict ovonzcor als do dad/?n of
nalatigheid, wajirdoor inbreuk op de rcgtcn uit contractu-
eele verbintenissen wordt gemaakt, tot schadevergoeding
vcrpllgtcnde, zoo ook daden of nalatigheid, aan oen ander
wcdcrrcgteiyk scbadc toebrengende, cn alzoo uit kracht

•3

der wet tot vergoeding verbindende, door het bestuur namens
een zedelijk ligchaam zouden kunnén worden gepleegd, en
mitsdien regtens, als door of vanwege het zedelyk ligchaam
begaan, zouden zyn aan te merken.

De Staat is dus evenals ieder ander persoon verbonden,
voorzoover hij niet van de aansprakeiykheid is ontheven."

De Hooge Raad verklaart dus de vordering ontvan-
kelijk, maar ontzegt haar, als zijnde ongegrond.

Vonnis Rechtbank Rotterdam.

. 2 Januari 1861.

(W. 2256.)

Kischer heefl zich, op 16 November 1859 van de Goud-
kade te Rotterdam komende afvaren met een lading
beetwortels, welke hy te Zevenhuizen en Moer-Capello
lossen moest, door den plotseling opgeworpen dam ver-
hinderd gezien zyne reis te volbrengen enz. enz. on
daardoor schado geleden. Hy eischt im schadevergoeding,

omdat het gedaagdo Bestuur van......zich onder-

stmin had willekeurig, on zelfs zonder eenigo vooraf-
giiande waarschuwing, veelmin openbare bekendmaking,
de ringvjmrt of vjuirboezom af to dammen, welke do
algemeene en gebruikel\\jke gemeenschap to water van
Zevenhuizen en ^loer-Capolle met Ouderkerk en Gouda
djuirstelt, en in dien toesUind biykbaar voor de publieke;
dienst bestemd, en dimrtoe dienstbaar, indertijd door
don Stiuit !uin het gedaagdo Bestuur was overgedragen.

De Rechtbank, na zich eerst bevoegd to hebben ver-
klaard, verklaart den eisch niet-ontvankeiyk.

,0. toch, dat do eischor, goUjk het godang<le Bestuur torogt
opmerkt, in gol)ri>ke is gebleven aan to toonen, dat hem
tegenover hot gedaagdo Bestuur <\'onlg regt, om van het door
don dam afgo.sloton vaarwater gebruik to maken, zou toe-
komen, om tot do onrogtniatighoid to zyno aanzien van do
bolommoring daarin to kunnen besluiten;

•144

,0. immers, dat hij, wat zoodanig persoonlijk regt betreft,
geen regtstitel hoegenaamd, aan het privaat regt ontleend\',
heeft kunnen bijbrengen, terwijl hij, wat de gehoudenheid
van het gedaagde Bestuur betreft, geene bepalingen van
wetten of verordeningen heeft aangevoerd, waaruit dergelijke
regtsverpligting voor dat Bestuur tegenover eenig privaat
persoon, gelijk den eischer, zou volgen;

„O., dat, wel is waar, de eischer zich daarvoor beroept óp
de blijkbare bestemming van het gestremde vaarwater, als
voor de publieke dienst ingerigt, en als zoodanig indertijd
door den Staat aan het gedaagde Bestuur overgedragen, hoe-
danige bestemming nog verder blijken zou uit de bestaande
tarieven en indertijd plaats gehad hebbende verpachtingen
voor de regten van doorvaart op dat vaarwater;

„O. echter, dat, ook onder zoodanige omstandigheden, de
daaruit voortvloeiende verpligting van het gedaagde Bestuur
tegenover het algemeen, voor hetwelk de Staat of andere
publieke ligchamen optreden, eene geheel andere is dan eene
verpligting tegenover ieder burger of individu in het büzonder,
en deze laatste evenmin ontvankeiyk zyn, om de nakoming
te vorderen eener verpligting tegenover het algemeen, als
eenig lid van een zedeiyk ligchaam dat zou kunnen doen
met betrekking tot de regten van dit ligchaam zelve;

O., dat alzoo eene regtsvordering om gehandhaafd\'te wor-
den in het regt om van een publiek vaarwater gebruik te
maken, tegen de handelingen der daarover gestelde besturen,
aan geen privaat persoon toekomt, maar dat zoodanige hand-
having behoort tot den werkkring en de bevoegdheid der
boven die besturen aanwezige autoriteiten, weshalve ook hot
deswege bepaalde by eenige nog door den eischer aangehaalde
verordeningen (te weten art. 154 der Keuren van Schieland,
en art. 9 van het arrêté van 19 Ventôse an VI „contenant
des mesures pour assurer le libre cours des rivières etc.")
den eischer geen regt kan geven om tegen het gedaagde
Bestuur op to treden."

Arrest Hof Zuid-Holland.

2(5 Mei 1802.

(W. 2395.)

Het Hof verklaart eerst do daad onrechtmatig en
spreekt dan do ontvankeiykheid uit op deze overweging:

„O., dat do appellant (oorspronkoiyk eischer) wel door den
eersten regter niet-ontvankeiyk is verklaard in zyno vorde-
ring, op grond dat door hem handhaving in het bezit van
een publiek vaarwater gebruik to maken zoudo zyn govor-

•145

derd, hoedanige actie niet toekomt aan ieder burger of individu
in het bijzonder tegen een openbaar bestuur; maar dat van
zoodanige actie ten deze niet de rede is, maar integendeel
alleen van onregtmatige daad en nalatigheid, en quasi ex
delicto uit de artt. 1401 en 1402 B. W. als het vinculum juris
tusschen partijen, wordt geageerd, zoodat de beschouwingen
van het vonnis alle toepassing bij deze vordering missen."

Arrest Hooge Raad.

22 Mei en 26 Juni 1863.

(W. 2499. — V. d. H. B. R. 27, 436. - R. 74, § 37, p. 215.)

De advocaat-generaal Gregrory concludeert tot ver-
werping, terwijl hij o.a. deze beschouwing voordraagt:

„Als 4e middel van cassatie is voorgesteld: .schending of
verkeerde toepassing van de artt. 1401 en 1402 B. W. en
art. 95 van het algemeen reglement voor de polders in Zuid-
Holland van 24 Juiy 185G: lo. door de toekenning van ver-
goeding voor het gemis der uitoefening van een regt, hetwelk
de verweerder niet had in patrimonie, wjuir alleen sprake
zoudo kunnen zyn van gemis van een hom by het burgeriyk
rogt niet gewaarborgd genot; cn 2o. door do toewyzing van
.schadevergoeding wegens nalatigheid door verzuim van waar-
.«^chuwing en het niet-opruimen van den dam, na ontvangen
bovol van hooger gezag, zonder dat Is gebleken, hotzy van
oonige krenking van een burgeriyk rogt, hetzy van eenig
gebod voor watorwogon, om by sluiting dor vaart dit vooraf
aan to kondigen; on zulks terwyl, naar art. 95 van het aan-
gehaalde reglement, hot elschend Bestuur alsnog bevoegd
was by don Koning to komen in hooger beroep van do bn-
schikking van G<\'deputoordo Staten aangaando do bevolen
opruiming van den in de ringvaart van don Zuitlpolder
««•logen dam. , , ,

Art. 1401 B. W. schryft voor, dat olko onregtmatige daad,
waardoor aan oen ander schade wordt toegebragt, dengene,
door wiens Hchuld dio schado is veroorzaakt, in do vorpligting
«tolt om dezelve to vergoeden.

Met artikel «preekt dun zoo algemeen mogoiyk. Het vordert
niolH anders, dan dat or eene onrogtnuitigo daad heeft, plaats
uehad, (mi dat door dio daad schado 1« toegebragt.

Wamu?or men iets doet, waartoe men geen regt heeft,
«lan ploegt men zokor oen onregtmat ige daad; , Xvino dauimin
fuciir zegt do lox 151 IT. (/(rrrxi« rrgiim jurh,
iV/ frcit tniiuul racn-c ius mn liaher. Kn hoeft nu het Hof

10

•146

aan de woorden „onregtmatige daad" een andere beteekenis
gegeven? Volstrekt niet. Het heeft als een onregtmatige daad
beschouwd het plegen van een daad door den eischer, waar-
toe hij onbevoegd was, en welke hem bovendien bij wettelijke
verordeningen verboden was. Het kan dus met grond niet
worden tegengesproken, dat er door eischer met het leggen
van den dam eene onregtmatige daad is gepleegd. En
wanneer het nu verder vaststaat, dat door die daad van den
eischer schade is toegebragt, gelijk het Hof feitelijk beeft
uitgemaakt, dan kan men niet zeggen, dat het Hof, door
den eischer tot schadevergoeding te veroordeelen wegens het
leggen van eenen dam in de ringvaart van den Zuidplas-
polder, art. 1401 B. W. verkeerd zou hebben toegepast.