•Ö\'

i .r\'

■ ^

\' • •• V-, .. ^ ,

•s

4

A

•I

* . \'

• \\

\\ »

■¹ - • »

■ - V- \' •

t.

j. "

f

"\'S, ; \\ \'

\'i .y ; \'v

«H,

} ••

« .I-

%r

»

.Se

ii

• .

. . , . " - ■ t " •
IllllÉÉ" . W . .

DE EUMENE CARDIANO.

DE EUMENE CARDIANO.

specimen litterarium inaugurale, quod
ex auctoritate rectoris magni-
fici f. a. f. c. \\ve:nt, 1\'hil. nat. doct. KT
in facultate phil. nat. prof., am plis-
simi senatus academici consensu

f:t nobilissimae facultatis littf:-

rarum et philosophiae decretc)
pro gradu doctoratus summisque in
litterarum classicarum disciplina hono-
rihus ac privilegiis in a c a d e m i a
rhenu-tr aiectin a rite ac legitime
consequicndis publico icxamini suhmittet
ahramus rut(iers, amsticlodamus, die
xvi m. l\'ebruarli, anno mdccccvi, mora iii.

■.i

\\
\\

! \' >

■. >

m

■t _

ar (^^/fi^îàae.

. V

a

Tf* M -f- -.Ä > •

• ■ . . ^ ■

...

■.J\'-\'

a., -i

J»

^ •

f-w: ; *•

UÊÊLiL. .luiàteeiK» - ..i... , .jEia&ias^iA!

ii«..

caput i.
de fontibus.

Tria sunt genera auctorum, qui de Eumene res nobis
tradiderunt: primo vitarum scriptores, qui vitam Eumenis
enarraverunt Nepos et Plutarchus; deindc qui in liistoriis
etiam de Eumene egerunt Diodorus Stcttlus, Povipeius
Trogits (qucm excerpsit yustimis\\ Arrianus, Curtius
Ru/us, Apfitmtits, Dexippus (cuius operis excerptum
Photius tradidit); postrenio qui ob alias causas de
I\'lumene scripserunt Polyaeniis, Frontinus, Aclianus^
AthcmcuSf Lucianusy Suidas.

Vitarum apud veteres descriptio ab historia bene I.
distinguenda est \'). Non forma, sed argumente scHptorcs
/Îiît\' ab (TTSfiix diflfert Quoniam non veritatem
praecipue sectabantur vitarum scriptores, sed fy/jxyuyyixv
aptis blandimentis lectorem delenientem, sui arbitrii erat
unicuique argumenta sibi eligere, neque alia tradebant,
quam quae sibi herois 3) morum descriptioni utilia esse
videbantur. Quam ob rem cos scriptores minus ex
operibus eorum aestimanuis, quam ex meliorc cognitione,
quam nobis de fontibus suis oiïerunt. Fuerunt enim

\') cf. I.co „Griechisch-Kömischc Hiographic" 147.
*) c(T. Nepos, vit. I\'clopid. I, 1 ; Epnminond. 1, 3. IMularclius Alex. I, 1.
\'} Iain lioc verbum usilatum no« monet in longe plurlmis vitis vims
politico« aul duces al) auctorihus istis laudthus extolli.

hi fontes, nunc maximam partem deperditi, partim
egregii, omnes digni quos studia virorum doctorum
dih\'genter persequantur \'). Cornelius Nepos et imprimis
Plutarchus, de quorum Eumenis vitis fusius agam
necesse est, istius scriptorum generis nobis exempla
restant.

Corn.-Nepos. Nepotis vitae, quae de illustribus viris nobis relictae
sunt, aut optimas personas proferunt aut pessimas.
Vita Eumenis haud dubie optimam nobis personam
ostendit: ab initio usque ad finem non invenitur, ubi
heroem suum laudibus non extollat. Unicam, quam
Eumeni obicit vituperationem, defectionem animi scilicet,
cui post Perdiccae mortem cedebat (c. V, 1)2), quoad
potest extenuat. Eumenem, qualem describit Nepos,
excellentissimum fuisse virum minus apparet e factis, quae
memorat scriptor, quam e verbis 3) laudatoris, qui
quocumque loco fieri potest illius viri virtutes digito
monstrare non desinit-i). Tota narratio breviter neque
abs rc exponitur, etsi quatuor locis quae narrat perspi-
cua non sunt : 1° V, i,.ubi non docet, quo modo Eumeni
post mortem Perdiccae »exiles« res factae sint ;
2° V, 5, ubi nimia scriptoris brevitas cum amore certat
singula persequendi ; unde obscuritas aliqua nascitur 5),
30 VI, 4 et VII, I, ubi non apparet, quam ob causam

\') cf. Ed. Meyer, Forschungen z. Alt. (îesch. II p. 66.

») non fraogebant, tauun minucbant.".

») Eumeni proditionem Macedonum exilio fuisse Nepos in 13 huius
vit.ie capitibus quater memorat (I, > ; X, 1; XI, 5; XIII, i.)

*) Quod etiam N. facit in vitis Dionis, Datamis, brevioribus. cf
1^0, Hiographie p. 204.

•) Fobulam, cuius hoc loco nimis in breve contraclae Nejxis mcntio-
\' nem inducit, exposuerunt quo<iuc IMut. c. XI; Diod. XVIII, 42, 3 sq.
Frontin. Strat. IV, 7, 34.

Eumeiies, ab Olympiade iii MacedoniainTs^d,o-^tm ferendam
vocatus, satius ducens »si ita tulisset fortuiia, perire
bene meritis referentem gratiam quam ingratum vivere«
(VI, 5), in /^j/^z wawd-^r^atque exercitum comparet contra
Antigonum.

Nepotem arte scribendi non excelluisse et alibi \')
elucet et in ea vita, quae nos detinet. Nempe capite
V, 6, quasi iam omnia cognita habeant lectores, quae
de fortuna Eumenis est narraturus, ea respicit, quae
postea ei explicanda sunt. Quod iteruni facit c. X, 3,
ubi scribit »si per suos esset licitum«. Novi aliquid et
lectoribus prorsus ignotum hoe loco in medium profert
Elegantiarum stili rudissimum eum fuisse apparet etiam
c. Vil, I, ubi dura transitio coniunctione »ita< male
velatur, et c. VIII. i, quo loco haud minus abrupte
legitur »hic« 3). Etiam c. XI, i --3 »enimt, »autem«,
»at« minus accurate praecedentibus adiunguntur. Accedit,
quod eodem loco legitur -Kutrumque genus hominum«,
setjuuntur vero »r/ qui.... ct qui*, atque praeterea
additur tmuUi eiiam^. Mi »multi« qui sint, insuper
non intellegilur. Coniecturae quoque Nep. reliquit c.
XII, I, quare non solus Antigonus de Eumenis sorte
statuere audcret, quamquam in concilio »omnes«
mirabantur »non iam de eo sumptum esse supplicium,
a quo tot annos adeo essent male habiti«; et XII. 3,
quam ob rem septem dierum Antigonu.s petiverit pro-
lationem, qui postremo vereatur, ne »scditio« oriatur

\') cf II. p, 193.

\') cf c. IV, 1-3, ubi unlincm rcrum turbavit.

*) .Mcliu* N. scripsissct: Conllixit hic cum Anligono... ctc. I)c
i,bic cyr;"-\'" c scrmonc grammaticorum apuil biograplios occurcnti clT.
I\'"l)us, „Spwcligcbr. lies Corn. Nep." p. 108. I,co 11. p. 217.

ob hoc ipsum, quia tamdiu Eumeni parcitur.
Manifesto deinde falsam causam attuh\'t, cur Antigonus
T>cotidianum vicium (ab eo) revioverU iusserit; scribit
enim Nepos: »negabat se « vim allaturum,
fiiisset amicusi. Contra c. X. 4, legitur »ipse autem
Antigonus adeo erat incensus, ut nisi magna spe maxi-
marum rerum leniri non posset« 1 Partes igitur, quas
apud Nep. Antigonus in Eumenis exitio agit, magnam
movent suspicionem.
Eumenis Quanti haec Eumenis vita sit facienda clarius per-

Nettem\'\'"\'\' spicitur, si morum eius apud Nepotem descriptionem
descriptio. primum ceterorum scriptorum expositioni, deinde iis,
quae nobis nova inquisitie suggesserit, opposuerim. Qui
igitur a Nepote describitur Eumenes „vincebat omnes
(duces Macedonum) cura, vigilantia, patientla, caUiditatc,
et celeritatc ifigenii" (I. 3). „Fulgebat iam in adulescentulo
indoles virtntis\'\' (I. 4). Perdiccas eum sibi adiunxerat
„quod in homine fidem el industriam magnam videbat"
(II, 3). Leonnatus „perdticcre eum non potuiC\' (II. 5), et
Eumenes „dam noctu, ex praesidiis eius" cffugit (II).
„Amicum non dcscruit, elsi tnftrmum videbat, neque saluüs
quam fidei fuit cupidior\' (III. i) \'). Etsi vulneratus
»aliquot plagis«, tamen ^acrius hostibus/wj/////« (IV, 2).
Craterum occisum »pro hominis dignitate/>m///^/>m//>m
amicitia.... amplo funere cxtulit ossaque.... uxori
eius ac iiberis remisit*. (IV, 4). Morte Perdiccae »percul-
sus . .. non succubuit neque co setius bellum administravit«

>) Novimus duas caus.-is praccipue .ad Perdiccae partes Kumencm
traxisse, quarum priorcm hanc fuisse, quod al) iilo Lycia, Caria, Pltrygia
fidei firmnndae causa ei assignatae essent (Just. XIII. 6, 14), alterom,
quod cum Antipatro, duce adversariorum, veteres inimicitias exerceret.
Quae alto silentio Nepos pr.ieterinittit.

5

(V, i). *Calliduvi fuit eius iiiventum, quem ad modum
stans iumentum concalfieri exercerique posset« (V, 4).
•»Siimilata deditione . .. praefectis Antigoni imposuif)
seque ac suos omnes extraxit incolumes« (V, 7)2).
Olympiad! suasit, ut -toblivisccretiir omnium iniuriarum
et in neminem acerbiore uteretur imperio« (VI, 2).
Eumenes i>satius duxit... perire bene meritis referen-
tem gratiam quam ingratum vivere*. (VI, 5). •» Omnibus Z)
titubantibus et de rebus summis desperantibus Eumenes
ait. . . se rem expediturum*. (IX, 2) et ycallidum impe-
ratorem (Antigonum) vicit consilio* (X, i). »Hunc (Eum.)
Antigonus, cum ei fuisset infestissimus, conservasset,...
quod ab nullo se plus adiuvari posse intellcgebat* (X, 3).
Onomarcho, cuius in custodia tenebatur, Eumenes ait
,,numquam cum fortiore sum congressus: non enim cum
quoquam arma contuli, quin is mihi succubuerit. Neque
id erat falsum« (XI, 5). »Et dignitate fuit honesta et

\') ciï. IV, 4; VI, 5.

\') Dolo usus callidissinio sanc, ncc minus tanicn impruliissimo, non
viiupcratur Eumcncs a Nqxjtc; immo rem ita narrat, ut eius infamia
minuatur, ncc satis dilucidc per.<piciat lector, quid tandem gestum sti.
(Vcriora et mcliora habet I\'Iut. c. Xll, 3 sqq; cum Nepote facit Diod.

53. S)\' Studio eodem ductus Kumenis extollendi, de oppugnatione
i]uam Noris in castello sustinuit, ita scribit Nepos, quasi sporne ibi
moratus sit. ("onfcrendus quoque locus est c. V, 3, ubi clades gravissimn
illn, i|ua Antigonus Kuniencm anno 330 vicit, non nisi levissime strin-
gilur, ita ut leclormirctur, quomoilo Eumenes,qui semjicr superior fuerit,
subito in castcllum I\'hrygiae confugere coactus sit. Neque aliter Nepos
Humencm „invidi.i diicum, cum quibus erat, perfidiaque M.ncedonum
veternnorum. cum superior prociio discessisset", Antigono deditum esse
scribit (c. 3): (piod venmi est; omittit tarnen, (puxl excusare quo-
dammodo Macedones, l^umeni autem crimini dari )>otest, per pugnnm
ab CO feliciter contra Antigonum gestam, in hostium potestatcm ccssisse
niilitum lil>eros, uxores, im])edimenta omnia.

\') er. I, 3.

viribus ad laborcvt ferendwn firinis, neque lam magno
corpore quam figura venusta« (11.) >Non Antigoni vir-
tute, sed Macedonian periuriot. Eum, habuit exitum
vitae (XIII, i). Quid ii >qui post Alexandrum Magnum
reges sunt appellat! « de Eumene opinarentur, ex hoc patere
N. dicit, quod i>post huius occasum stativi x^L^wxm o\'cndiX.wva.
nomenque sumpserunt" et „quid sentirent aperuerunt"
(XIII, 1-3V ») Eiimemm suipropinqui „m\\\\\\i!LT\\\\\\or\\Gsioc[\\x&
funere, comitantc toto exercitu humaverunt" (XIII, 4).

Plutarchus. Ut in Nepotis ita in Plutarchi quoque vitis id quod
quaeritur morum descriptio est 2), lUum vero haud
mediocriter superat hic subtilius et exquisitius persona-
rum moribus descriptis; deinde oratione est suaviore
et elegantiore.

Comparatur Eumenes Graecus cum Sertorio Romano,
ita tarnen, ut recedens ab usu parium ceterorum Romano
Graecum non praemittat Plutarchus, sed de Eumene
secundo loco agat. Coniparatio autem argumentis nititur
magna parte extrinsecus quaesiti.s: practerquani (juod
ambo erant „àp/jySi" atque „<tùv Ss/m utcrquc

peregre externis imp\'erabat et per vim succubuit:

„iTTlßs\'jXt\'J^rkvTlC yxp àfJLtpiiTipit, fJLt^\'ÙtV rsU\' TTSAtflis\'jÇ l\'/iyMV,
i/TT: TSÙTW 3).

Non aliter atque in ceteris •») vitis Plutarchus initium

I) Studium Kumcnis laudnndi et ignorantin rcrum, ({uac (jc.stac
sunt. Nepotcm hoc loco adduxcrunt, ut manifesto fals.i prolcrrct. Uti
omncs enim novimus, Antigonus, Demetrius, I\'tolcmacus, Lysimachus,
Cassandcr, Seleucus reges scsc dici volucrunt post pugnam n.avalcm, propc
Salamineni factam (306), undecimo anno postquani Kumencs fato functus est.
») cf. I\'Iut. Ale*. I, i.
») Sert. I, i s. f.
<) cf. Leo, IHogr. p. 180.

facit a genere et iuventute Eumenis, sed indolem viri

egregiam, inopia \') rerum adductus, narratiunculis de-

monstrat ex posteriore illius vitae parte petitis, quae

saepius minus bene inter sese coniunctae obscuritatem

nonnuniquam afferunt 2).

Primum alterumque caput narratiunculis implentur.

c. III ab Alexandri morte incipit et agit de satrapearum

prima distributione. Inde narrationem rerum ratione et

via continua usque ad finem perducit, identidem scriptore

facta quae laude digna sunt digito quasi monstrante neque

tamen, quod facit Nepos, laudationi illi nimium tribuente

spatium. Cum plura tradat, obscuritatem, cuius causa

apud Nepotem brevitas erat, Plutarchus evitare potuit;

diligenter enim ab eo singula facta exponuntur. Nepotis 3)

instar de Eumenis exitio copiosius quoque egit, 4) ob-

servata tamen multo melius dispositione rcrum. Epilogus

brcvis comprehcnsionc morum Eumenis omissa ab

corum fortuna, qui exitii eius causa fucrant, finem

facit S). Duobus capitibus, quibus <ri/}>y.pi7iv amplectitur,

Eumenis cum Scrtorio comparatio ita claborata est, ut

primum Eumenis laudi tribuat, Sertorii alterum.

Ut Scrtorius ita Eumcncs quoque auctorc Plutarcho Eumenis

^pyjniç fuit atque <rlv JcA\'i» 7r:?.ifitné4 Ab Alexandre piuljl^hum**

IS t , „ O descriptio.

\') cf. 1^0, ii. p. 181.

») cf. c. I, 4. y,xi \'StSTTTzhtfMZV y:.T.V \\ qxam sentenlium

minus nple sc<|uilur mentio de Kumenis mntrimonio illnln >4x«

Tav 3cA/.*v ^ùvttfit (i\'AÀi^.) Kx! <rjv\'i^y.tTt

£TJ((>5fv\'". (I, 5)-
•) cc. x-xiii.
<) cc. xvii—xix.

*) tjuod cli.im invenitur in vitis rclopiiLic, l\'hocionis, Demosthenis,
Dionis, etc. cf. i.c0, ii. p. 183.
•) cf. pß. 6.

8

Eumenes b.p-/typxfx.fjLXTtic est constitutus, „s\'jti T-jvia-zt
rrAc s^z tt\'ktt zt /.zltztB-xc Sskw tw Trzpl [xWiv)" •). Deinde
Plutarchus minus quam Nepos anxius, ne res propaget
Eumeni iniquas, narratiunculas aliquas, cum adhuc
Eumenes apud Alexandrum viveret, quaeque ei laudi
minime sunt, rerum gestarum narrationi antcponit.
Postquam c. II, l Eumenis in Hephaestionem invidiam
memoravit, eius duo profert exempla, interposito speci-
niinc avaritiae, quam palam Alexander scribae suo
ignominiae dedit. Post Hephaestionis mortem Alexander
Eumeni saepe eius cum illo rixas obiciebat „5 5:
■TTxysupysz wj y.xi ttiB-xuci: ÏTrz-/t[pr,Tt\'j sic ajrwAAyrc
rrL^ii\'j ix-jTzv" 2). Adulabatur nempe Alexandre,
y.xi TTps^ifi^c" ad Hephaestionis sepulchrum exornandum
pecunia collata,

Ceterum mihi sufficiat locos laudare, ubi Plumenis
virtutes biographus demonstrat. c. IV, i Eumenis ad
agendum impulsum eiusque fidem his verbis Plut.
extollit: px<TTr,pis\'j tz y.xi tcjTsïj C.V, 3

„C V^lfiivTiC xTiAx-yri Tr,c cxvrs^j tpsvsixc y.xl xxpx-
a-KZof,\';" 3); V, 5, Eumenes dicit „r>\\> xSty.:iifiiv.i {ex-yrcv)
fiiyjii av ifiTvir,, y.xi fixA/.sv ts irCtfix y,xi

TOV (3\'lCV $7 TT,V 7r\'l(TTfJ TT p S r, (T Z <T (X t".

Artificiosa laus, cuius apud Nepotem nihil simile
occurrit, apud Plut. legitur\' c. VI, 4, ubi contra Cra-
terum exercitum Eumenes ducit: „Tï fiiv slv rrpsxtvSritr^xc
r>,y xi/rsü (sc. \' xvtrysvs\'j) t:u ki/fisvr) y,xl irpsxxpxanvj-

xo-xtB-xi vr,fs{/jr,c tic riyifitv\'ixc, tl (i\\v xy.px,; B-iIy} ^SfvsDjrs^

\') cf. Euin. I, 3.

\') c. II, 5.

») cf. Ncp. „cura", „vigilantia".

t: si fzr, fjLVjfj TZ\'jç TroAifiiz\'jç S. /xr, y^x/jhç ft/îv aiVS-io-S-a«
Stxfyycîy, âAAx y.xc rslç fiir xi/rz\'j (Trpxrzitsfiivs\'ji: kyvss^vrxç

\']> (X.X/z\'j\'JTXl TTpZtV<TiX<TXl T\\> K/ÎXTc/T\'j» KXt XTTSyipCfxC TZV

h.-jTiTTp\'xrrr/oVy Scy.cî r;yrîv rsy r;ycjuiy:ç spysv ysvia-B-xi."
lisque vicina inveniuntur c. ix, i „t; pch sl\'j sùtii/jh
y~xi Tsi/ç fpÙTîi (jLvr.pz-jç T-y^îTrcK^ypi^ec rslç pp:y/;/xxo-cv... c Si
x/.rjSrrhç pLtyx/.itppwv y.xi ßkßxtsc h rsîç a-ipx?./xx<ri
fix/.?.:v %xi Txlç Sii<rr,fi£pixiç b.vx(pkp<ù\'j y\'vjtrxt y.xrxSr,?Si;,
^xTTrep Eù/Lié y r,ç."

In colloquio cum Antigono, cum de Nororum obsi-
dione agitur, Eumenes sic verba facit (c. x, 3): „OlSévx

tfix\'jTSÎ/ KpÜTTSvx vsfivÇ.iji, f^î\'/j^i «v Tîv KÙpiSÇ."

Corporis eius descriptio legitur IMut. c. xi, 2
7r:Âsfi{y.\'\\> y.xl TîrptfifjLVj\',^ Si\' ïrrÂw iimùç, âAAx yXxtphpît:
y^i uzsrpîT};ç k.t.?.. A suis militibus captus eos alloqui-
tur c. xvii, 4: ,,k! Sî si Tt<TT£ÙtTé fiCt î;i<psç, ùr;fpi]tXT£
tsl\' STripi:«: StSifihov;" quae tarnen nulla alia de causa
profert, quam ut ad misericordiam milites commoveat;
nam in Comparationis c. ii, 5 legitur: yxp

tpyytlv \')

Ccterum i\'lutarchi enarratio a Ncpotis non discrcpat,
nisi hac unica re, quod multo est iiberior et maiorem
movet consensum. ICumcnem agentem quasi videmus,
et intellegimus, quam ob rem milites eius 2) atque ctiam
liostes 3) eum mirentur, ct jjroruentcm miserentur. 4)
Itaquc recte mihi Plutarchus in Comparatione scripsisse

lO

videtur (c. I), Eumenetn, qui Six^îpzfzivwy Trepi

T?,ç -cyc/xsvixg Trp:ç.x!/r:v zk tvu Trpxi-zw (é?.%/3î) ts 7rp\'j)tcï:v,"
et „xp/Zfj (JLr, ^-jyxjxivsc 7rp:ç t: (rùfitpîpsy iiTrry.siicy (xî-rw)",
qui „\\îpp:yri>titr,ç MxkcJsvjjv hpyzv, ... ;t ... rsrc ttxvtxç
b.v^pûiTryjç qui „Stx T/}y ypx/x/xxTzixu y,xTX(pp:-

ysùfiîvsç I) ip\' \'tryïfis\'Axv trpzr\'/srvj" nec non qui fiivzv...
ï\'/jxttzti TTpzc Tr,v xpyr,v k^spfJLXiç, x\'fj.x y.xi fjliii^cari Trpcç
Tr,v xïi^r^Tiv iyj:r,tTXTs YM/^ifixa-cv" — virum fuisse (c. II)
„(pt/.cttô/.ifisv... y.xl ^c/.ivccy,:\'/\', qui ,,î>(r<px/À><; kxI
(îizh\'j kj^zv ZKTTzSw yvjzfjlïv,^ tztç ttpuitzxç flxyz fjlivzç y,xi
piiTX Ttfirfi yjvS-jvcMv Jrêri/.cTc(:/)," cuique „ïy.zvTc ryAfixtvi
TTz/.ifitiy i^\' à.pyr,...T<\\t z-z/J/li\'j) KT\'jtfiîvzç Tr/j à<r^x/Mxu."

Neque eodem loco celatur viri xa-â-vjîix : c u s /x t v z ç
yxp (p\'yycïy <T\'jyîÂr,(p5y}."

Nonne fere eadem est imago, quam nobis Plutarchus
depinxit, atque ea quam ostendit Nepos.\' Hoc solo dis-
crimine, quod heros et tamquam semideus Nepotis Eume-
nes, Plutarchi vero vir bellicosus atque omnibus belli arti-
bus instructus dux excellentissimus 2).

\') cf Nep. c. I. 5.

\') Victoriam, quam de Cratero et Neojjtolcmo Kumcne» re|M)rtavil,
ita cum reportasse novimus, ut equitaiu quidem superior esset, peditaiu
lamcn victus. l\'ost ciadem acceptam Craleri milites cum aliquanidiu coacti
causam eius secuti essent, tamen ohiata occasione ad Antip.ttrum libcn-
tissime sese receperunt. Quod ostendit cl Kumcnem invisum fuisse
Macedonibus, et eius victoriam nyn tantam fuisse quantam cam l\'iutarclius
et Nepos praedicaverunt. N.nm si rc vera explorala fuisscl, nc<|ue mi-
lites victi Eumenem desererc tam cito ausi fuissent, n;que ipse lugicntes
incolumes abire passus esset. îlacc, quae gloriae Eumeni tribui minus
possint, Plutarchus omisit; consullo, nisi fallor, nnm solet eius enarratio
uberrima esse.

Kodcm studio Eumenis eum instignnte, cl.vlcm, (|Uam Orcyniis in
Cappadocia ab Antigono illc sustinuit, «piae tamen c.msa ci fuit, nt omni-
bus dcstitutus Nora in castellum refugium quacreret, iusto celerius super-
vojitavit (c. IX, 2\\ sic opinionem lectori suggcrere cupiens, non magni

11

Secundi generis auctores Diodorus Siculus et Pompejus 2

Trogus (Justinus) historias universas descripserunt. Mag-
num Imperium Ronianum historicos protulit, qui totius
Orbis terrarum historias narrare sive Romanos omnium
terrarum victores celebrare studebant. Si qui igitur
alii, hi homines aequum indicium cum de ceteris
viris claris tum de Eumene ferre potuissent, nisi
eos ars critica adeo defecisset, ut diversissimos saepe
fontes et contraria referentes potissinium sint secuti.

Ita Diodorus Siadns post annum 43 a. Chr. n. Diodorus
\\\\i(ihzO\'r,Y.r:j i<TT:pty.r,\'j^) composuit libris XL, quorum XVIII
et XIX et alia et res ab Eumene gestas nobis exponunt 2).
Capita, quae de Eumene non agunt, alioruni ducum
bella, quae in Asia aut in Europa oriebantur, tradunt.
Connectio rerum arte non caret et transitiones ab iis,
quas in ceteris operis libris Diodorus usurpât, quam
maxime diversac sunt 3). Dispositio quoque rerum in
his libris annalium ratione conformata est. A ceteris

momcnli liane cladcni Tuissc. Doluin deinde .sordidum, per quem se Nori»
cxpedivil Kunienes, narrai sane l\'iularchus (c XII), nec, sicul Nepos cl
Diodorus, rem velando dissimularc sliuiel; vituperationis vero cliam npud
cum nullum indicium esl, undc ncciperc jwssis, visum ei esse hone-
sli¹ nrlibus c castcllo Kumenem cvasisse.

Fugam dcni(|uc praetermisit, qun Cnppadociam pelrre cxercitu relicto
vere anni 316 Humenes conalus est, cum spes Antigoni vincendi ferc
nulla lam superesset. Res tentata ei non successit: ad exercitum redire
coaclus est, mox fato functurus. I\'lutarchus, liinc nihil laudis Eumeni
peti posie meditatus, dc tola re nihil scriltit nisi : ,,ii3sù?.tTS fjj\'ùiv
^tx Mr,Sixç >tx( \' Xpfimx\'f t/nßxXtlv iiV KxttäJswxv."
\') ciï. Plin. N. II. Pracl. S 25. Kusel», praep. cv. I. 6, 8.
\') XVHI cc. 3, 16, 25, 39, 30, 34, 37, 40, 13, 50, sa, 53, 57,
^\'4, 73\' .MX cc. 12, 13, 15, 17, 20, 21, 23-33, 34, 37.40,41-45. Post
X>III, 38 praecipue narratio est de .\\Mlig«m> cl dc Kunjcnc.

*) cf. Ihakc „Heitriigc zur Historiographie Dioilors" Kealgymnas. und
tîymnas. In Hagen 1S84.

12

ita discrepant, ut nusquam in his quidquam occurrat,
quod rem non spectet, atque hibernis accurate opera
belli dividantur \').

Plutarcho contrarius Diodorus praecipue res gestas
tradit, nonnumquam alias atîerens causas rerum quam
quae apud ilium leguntur 2). Plutarchus quoque prcelia
plerumque breviter tractat, Diodorus vero diligentissime
ea exponit numeris copiarum 3), et altitudinis latitudi-
nisque fluviorum 4), et spatiorum geographicorum 5)
religiose relatis, neque de natura locorum non agit 6).
Quin etiam ducum deliberationes commémorât 7). Tamen
aliis in rebus Plutarchus plura habet: Diodorus e. c.
Eumenis cum Antigono in obsidione Nororum collo-
quium paucis absolvit (XVIII, 41). et quo modo Eumenes
se in libertatem vindicaverit multo brevius quam Plut,
exposuit (c. 53). Pauca praeterea Diodorus tradidit de
Eumenis comprehensione (XIX, 43 s. f.). Quamquam
ea, quae in tota hac operis parte narrat, perspicuitate
insignia sunt, tamen XVIII, 37, 53, 73 obscuritate scrip
tor non vacat. Neque omnino i\\os docet de eventu
missiónis Mieronymi, de qua agit XVIII, 50. Insuper
ea, quae XVIII, 37 narrantur, ineptissimo eum loco
memorasse nemo infîtias ibit; iustum obtinuissent locum

13

initio capitis 33. Chronologicas rationes Diodorum in
hac re permovisse auctor nobis est Haake >).

Quod attinet ad indicium, a Diodoro de insignibus
illorum temporum ducibus prolatum, apparet eum Eumeni
et Ptolemaeo 2) plus quam Antigono 3) favisse. Quam-
quam Eumenes easdem quas Perdiccas sequebatur partes,
tamen XVIII, 42 sqq. eius longe alia aestimatio est
atque Perdiccae, adversus quem etiam in capp. quae
praecedunt acerbum Diodorus se praestat iudicem 4).
Dubium igitur non est, quin prae ceteris ducibus apud
Diodorum Eumenes persona sit grata.

lure Haake 5) scripsit Diodori de Eumene iudicium Eumenisapud

e.sse „nüchtern und klar". Minus effuse eius laudes P\'"^®\'""\'"

imago.

praedicans quam feccrunt Plutarchus et praesertim
Nepos, Eumenis tamen res gestas fusius atque accura-
tius enarrat. Nec distat eius imago, quae, sicuti apud
Nepotem, virtutibus solis ornata est, tametsi Diodorus,
historian), non vitam dcscribens, laudationibus mode-
ratur.

Ut biographi ita Diodorus quoque Eumenis peritiam
iniperatoriam, callididatem, consilium et fidelitatem erga
reges extollit ct ostendit 7) hanc ab initio eum
usque servasse. XIX, 25 Diodorus Eumcni.s animi

14

praesentis i) tradidit specimen, quod biographorum neuter
commemoravit. Apud eum quoque Eumenem milites
sui admirantur, sed scriptor, ne nimias de ea re cogita-
tiones foveamus, nos monet 2).

Haud aliter quam in ceteris libris in hac quoque
operis parte saepe Diod. commutationes tt^c T-y/T,a
tat; quas digressiones ipsius Diodori esse additamenta
censet C. Wachsmuth 3), Notatu vero dignum est in libris
XVIII et XIX modo de Eumenis commutata fortuna
ita auctorem nostrum evagari 4), Nihilominus illae consi-
derationes Eumenis gloriae minime prosunt 5), nisi quis
in ilia ri/r, quasi numen deorum inesse putet; quod
autem Diodoro in mentem venisse equidem non opinor.
Nam fervidum eius in Eumenem studium iam apparet
e. c. (XVIII) 42, I, ubi haec D. habet „xyric- St (Kv/i.)
rsÂAxèç y.xl TrsiyJ/atc Y.i\'/jr,fiivsc tîD (ii-S\'J fiîTx/3s>.xîç sly.

ïrxTciivi\'^i T\'ji tf>p:v/)fiXTf" et c. 59. 4 sq., ubi haec le-
guntur: ^^VX\'JTZÇ S\'lB-xCjuxi^sw TS Ttfi ry/r,ç eî-^crâ/ffîÂsv
y.xi 7rxpxS:l-:v, ip\'hyrîç tsùç tî j3x(ri?Mç y.xi rslç .MxjtêJsyaç
saîyv fùv xpiTtpsv y,xriyj<,w.zrxç V.\'jfiivrjç jmcî niy

pi/.w a-yrsO ^xvxrsv, tÔtî s\'îtrt/.x^s/nhs\'^ç Tr,ç ISixç Kpicsw
fir, fizvsv aS-\'Iijy UtpimÎTXç Tr,ç rtfiu^pixç, U\'/.Xx y.xt Txa-ttÇT\'cç
fixTt>.tixç Tr,\'j riytjusvixv x-W\'\\> 7rxpxSeSuy.iTX,:" y..r./..

Diodori fere temporibus Pompejus Trogus libros 44
„Historiarum l\'hilippicarum" scripsit, quod opus postea
Justinus exigua cura excerpsit. Quae dc Eumcnc Trogus

\') \'Kbyyj tJTi..tW- UvsiyMsv..T\'C-; TspirTxa-sc^ç."
Etiam cf. XVIII, 63.
») cf. XVIII, 61.

») „Ucber (1. Geschichtsw. «1. Siiccl. Diod". II p. 7.
M ciï. XVIII, 42, S3, 59, <^3, 73-
») ciï. cc. S3, 63. 73.

15

tradiderat Justin us nobis narrat ab XIII, 8 usque ad
XIV, 5 \'). Quanivis pauca, tamen ea nobis sufficiunt,
ut videamus 1° quo modo Justinus excerpendi munus
administraverit; 2° qualem Eumenis imaginem Trogus
in opere suo reliquerit. Nam licet Justinus brevissime
res coartaverit, quod sponte eum perduxit, ut quae
narranda sibi essent saepius omitteret, tamen in nonnul-
lis rebus uberior est quam sive Plutarchus sive Diodorus.
Apud Justinum non leguntur lo quae facta sunt in eo
spatio, quod interpositum est inter XIV. 2, 12 et XIV,
3, I, ubi abruptam Just, transitionem facit scribendo
„ad postremum"; 2« oratio satraparum, cui respondent
Argyraspides XIV, 3, 7 sqq. 2); 30 quo modo mortuus
sit K)umenes 3). Nova contra sunt quae apud Just, nar-
rantur XIV, I, II, ,,subnectit confictas has a se epis-
tulas ... esse"; XIV, 3, 12, ubi prohibita Eumenis fuga
commemoratur4); XIV, 2, 3, „ne aut consensu mul-
titudinis hosti tradcretur aut obsidio ipsa multitudine
gravaretur". S) Eumenis ad milites oratio (XIV, 4) ver-
bosior est apud Justin, quam apud Plut. c. XVII, neque
aliter atque ea, quam XIV, 2, 7-12 legimus, rhetorica
arte splendet. Fusius quoque Justinus quam Nepos, Plut.,
Diod., describit captivum ICumcnem ad Antigonum
toto comitantc exercitu deductum (XIV, 4, 15-19) %

>) cfT. XIII, 4, 17 cl 6, 14, ubi (le provinciarum (listribulionc ogilur.

») cf. Schubert, N. Jahrb. f. I\'hil. Suppl. IX p. 670 cl 678. Reuss
II. p. 30.

») XIV, 4, 31 i. f. legitur „Kumencm (Anligonus)... adsignari custo-
(libus praecepit", cl XV, 1, i „Kumcne ac Polyperconte ceteriMiue
ducibus ... occisis".
cf. p. 9 a. I.

*) cf. Nei>os. Kum. V. 3.

*) Eliam cf. do pugna in Ciabicne facta c. IV, 3.

i6

Neglegentia Justini perspicitur XIII, 8, 5, ubi „Poly-
perconta" habet pro Cratero \'); XIV, 2, 4, ubi legitur
„a quo (Antip. sc.) cum auxilia Etoneni missa Antigonus
didicisset, ab obsidione recessit"^); XIV, 3, 5, quo
loco „virtute eos (sc. milites) superiores fuisse" affirmat
Eumenes, quamquam idem § 4 „auctor cladis" nomi-
natur 1

Ex insignibus illorum temporum ducibus isdem favet
Justinus, quibus Nep., Plut., Diod., 3). Hic quoque de
Eumene fusius agit.
Eumenis apud Ante omnia apud Justinum Eumeiiis eloquentia elucet.
^ago\'"^"""\'" Capita quinque, quae cius res narrant, orationes ab eo
habitas continent quattuor, 4) quarum ultima, oratione
directa conscripta, artis oratoriae plena est. Rem non mira-
mur apud Justinum; fuit enim hie scriptor rhetorices aman
tissimus, neque ullam praetermisit occasionem, quin*
orationes habentes eos ostenderet, qui apud eum in
scaenam prodeunt. I\'raeterea facilius quam apud Nepotem
Eumenis calliditas 5), consilium provida mens 7) apud
Justinum apparent. Militum eius.3tudium commemoratur
XIV, I, 5, 14. Justinum epitomatorem minus Eumenis
partium studiosum fuisse quam biographes, ex hoc iam
efficitur, quod XIV, 3, 4 Eumenes aperte „auctor cladis"

\') .S 7 1\'olypercon occidit, el c. S. i adhuc viviti — cf. Schuhen

n. p. 662.

») cf. I\'rolog. 1, XIV. Reus» II. p. 3°-

») ciï. XHI, 6, 18 sq, (dc I\'lolemaeo) ; XIII, 8, 2; XIV, 2, 4 (con
tra I\'crdiccam, scd pro Antipatro); XIV, 4, 21 (de Antigono).

<) XIV, i, 10-13; 2, S-12; 3. S-7; 4i 2-9 et 10-16.

») XIV, I, 4. «o; 2, 8; 4, 2-9-

•) XIV, I, 3; 2, 3, \'2.

r, XIII, 8, 4; XIV, 13; 2, 6.

17

nominatur; quod XIV, 3, 8-11 Argyraspidum in Eu-
menem criminationes disertis verbis exponuntur; quod
Eumenis fugiendi conatum Justinus non neglegit \').
Trogum vero Eumenem laudasse intellegitur e XIV, 2,
12, ubi Justinus scribit „nihil in castris sine illo agi,
nihil administrari sine sollertia illius poterat", neque id
minus apparet in descriptione pompae militum Eumenem
in custodiam tradentium 2).

Maximi ponderis nobis cum Trogi Pompeii opere
periit fons, Eumenis vitam exponens; nam propriae
hunc studuisse interpretationi adhuc videmus Just. XIV,
2, 3 „nec salutis. dimisso exercitu magna spes erat",
et 3, 4 „Eumenes, qui ... ncc aliam spem salutis reltquam
habchat, victos hortabatur".

Eumenes autem, qualis in Justini (Trogi) narratione
describitur, dux fuit, qui ingenio acuto, eloquenti
versuto praeditus magnum locum, quo fortuna rerum
eum evexerat, prudenter in suum usum convertit; qui
nihilominus, semel victus, a militibus suis, mulieres
puerosque captos acgre ferentibus, dam cum hoste
pactione inita adversario suo traditus misserrime succu-
buit.

Photius (cod. 92) excerptum nobis tradidit operis 3.
Flavii Arriani, quod inscriptum erat rà/iîrà\'AAi^avfVsi\',
quodque, temporibus Hadriani compositum, libris dccem
tres illos annos complectebatur, qui primi post mortem
Alexandri fuerunt usque ad Antipatri in Europam redi-

•) Cf. XIV, 3, la.

*) XIV, 4. 16-19. exercitu« prodito iinperatorc suo ct

ipse captivus, lriuniphum<|uc de se ipso ad victoris casira ducit, omnia
auspicia regis Alexandri ct tot bellorum palmas laurcasquc una secum
victori traden»".

i8

tum (anno 321 a. Chr. n.) i). Huius Arriani operis anno
1886 duo fragmenta reperta sunt 2). quorum secundum
de rebus agit in Asia Minore gestis. Verisimile est
utrumque pertinere ad Arriani operis librum septimum 3).
Imaginem Eumenis autem Arrianus (Photius) praebere
nobis non potest, quia partem tantum eius vitae de-
scripsit, non vitam integram. Tamen utiiis nobis est,
quoad comparand! cum ceteris scriptoribus nostris affert
nobis materiam.

Neque aliter res sese habet, quattuor illos locos si
consideramus, qui, per libros Anabaseos dispersi (Arr.
Anab. V, 24, 6; VII, 4, 6; 13, i; 14.9-)\' efligiem sane
Eumenis non exprimunt, despiciendi tamen non sunt,
si fontes historiae eius cognoscere studemus. Neque
immemor Eumenis Arrianus est h\\ Indicts ^^nûA, 18,7).

Dexippus. Pauca de Eumene nobis tradiderunt Herennius Dexip-
pus et Curtitis Ruftis. Dexippi opus Photius quoque
(cod. 82) excerpsit, neque ulterius id progrediebatur
quam Arriani liber, cuius quasi excerptum fuisse videtur 4).

Curtius Rufus Apud Curtium duobus modolociss) Eumenes memo-
ratuf, neque de ingenio eius vel ortu mentio ibi fit.

Ex iis, qui neque vitam Eumenis, neque historian!

Poiyaenus. eorum temporum scripserunt, quibus vixit, unus Polyacnus
plura nobis enarravit. Quae in quarto libro de Diado-
chorum aetate protulit, cum Droysenio^) plus valere

>) cf. Köhler „Uchcr die Diadochengcscli. Arrians", Sitz. Iter. d.

Kön. I\'rcus. Akad. d. Wisseiisch. 1890 II p. 558 s<i(i.

») cf. R. Rcitzenstciii IJrcsl.iucr Philol. Al)haiidl. HI, 3» lieft, 1888.

») cf. Köhler II. J). 578. Wachsmuth, Kinl. p. 582.

<) cf. Kühler II. p. 561 mj.

\') IX, J, 19; X, 10, 3.

«) Ccsch. d. Hellen». I p. 685. cf Wachsmuth II. p. 232.

19

crediderim quam quae in ceteris operis partibus nos
edocuit: ex bonis fontibus enim manifesto fluxerunt.
In singulis partibus huius libri, qui oratione compta
prudenterque disposita scriptus est, Polyaenus diligentia
et veritate Diodorum atque etiam Plutarchum interduni
superavit \'). Unde tamen non sequitur, eum ubique vera
tradidisse; nam vitia atque errores ostendi possunt 2).

Capitum 6 et 8 libri IV alterum agit de Antigono,
alteruni de Eumene. In capite VI, 9-13 et I5secundas
Eumenes partes agit, primas Antigonus; sed alterum
caput altero suppletur.

Ut apud Justinum, cui rhetorica cordi erat, eloquentia Eumenis apud

,, • • II I • V- . • .. Polyacnum

huniems enitet, sic Polyaeno, qui ^rpxTrrynfiXTx scripsit,

imprimis calliditas Eumenis notanda fuit. Nihil tamen

novi Polyaenus nobis de Eumenis ingenio afTert. Aliam

capitis VI gg 13 et 15 praebent narrationem quam

quae legitur apud Plutarchum (cc. 17 et 19). Polyaenus

enim f 13 in fine breviter scribit „rihsc J] rza-xi/m

fi CT OL (3 0 y V i,t firi <; y. xi t C y ri c lyivsroy \'.Vt£ et

hp^\'upxa\'TiSii; a-\'jX?.x/3ivTii; Ivl^ivr] iit>r/u.\'t>Tr,v {\'Ayr/j\'cVj»)

rxpsS(^yixv". Nequc in g 15 quidquam legitur dc

poena, qua Antigonus Argyraspides proditores ICumenis

afTecit 3). Quo modo obicrit Kumencs non magis apud

Polyacnum legitur: quippe qui solum dolis colligendis

opcram daret.

\') cfT. IV, 6, 6 ((]unc iius(|uain nlilii tniiliintur), 7 (ul)i iiumcnis
navium Nicnnoris nUjuc AnliKoui cxponilur), 12 (ijui li>cus numcnim
affcrt conini, «jui in Eumenis cxcrcitu occisi Nunt); 13 (s. f.), 16 («juac
non nputl Dioil. narranlur). — cf. Mcllicr, Jahrh. f. class. I\'liil. 1885
p. 619, 634 s<i.

*) cf. IV, 8, I, quae Kumcncni Pcrganu-nun», non Canlianuni spcc-
Umt. cf. Mclhcr II. p. 634; cliain 623.
>) cf. riul. c. 19 i. f.

20

Absoluta igitur Eumenis imago ex iis, quae Pol. nobis
de eo tradit, exquiri non potest. Cum Arrianus tum
Polyaenus utiles nobis in ea re tantum sunt, quod ea,
quae nobis narrant, cum ceteris scriptoribus comparare
possumus.

Aelianus. Aeliamis, qui in Varia Historia bis de Eumene scrip-

sit, nulla auctoritate dignus habendus est. Altero enim
loco (III, 23) Eumenis mentio fit quasi historiarum
scriptoris, qui Alexandri res enarravit; quod etsi absur-
dum per se minime est (plures enim duces qui Alexan-
drum sequebantur postea eius res exposuerunt), tamen
scriptori, veri saepissime incurio.so, fidem habere dubito,
rem memoranti, quam praeter eum nemo attigit. Vereor,
ne „V.lfMivn Kxp^ixvbv" scribens, \' \\tp(üVjfiovKxp7iix\'Av voluerit,
eius familiarem et rerum scriptorem omnibus notum.
Deinde Eumenem loco obscuro natum esse asseverat
Aelianus V. H. XII, 43. Quae fabula unde originem
traxerit, prae ceteris omnibus rebus, quae de Eumene
traduntur, certo scimus. Propagavit enim Duris Samius,
uti Plutarchus nobis auctor est (Plut. Eum. I, i). Non
magna est Duridis auctoritas; quem falsa de Stirpe
Eumenis scripsisse, et ex Plutarcho et aliunde constat;
nulla vero est Aeliani auctoritas, qui, optione data,
quemnam in Eumenis vita exploranda potissimum ducem
sequeretur, tali scriptori sese committere voluerit.

Appianus. Vera sunt, quae de Eumene scripsit Appiamis. 2)
Uterque locus tamen brevior est quam ut inde fructus
ullus perspiciatur sive ad Eumenis res gestas rectius cog-
noscendas sive ad fontes eius vitae diligentius digerendos.

\') III, 23; -Xll, 43-
») Syr. 53; Mitlir. 8.

21

Unico loco Frontinus (Strat. IV, 7, 34), unico AthC\' Frontinus.
nacus (p. 434 b), unico Litcianus (De lapsu 8) Eumenis ^ll^^anur
mentionem fecerunt. Hi loci ponderis sunt exigui.

Suidasy s. v. VL(iïvr,c Polyaeni exemplum secutus Suidas.
(cf. Polyaen. IV, 8, l), Eumenem. Attali filium, regem
Pergami, cum Cardiano nostro confudit. Nullam igitur
utilitatem nobis habent ea quae narrat.

Falso Pape-Benseler (Wörterb, d. Griech. Eigennamen*
p. 413) Eumenem Cardianum spectari scripsit in loco
Memnonis Heracleotae (frgm. 16 Muller, III p. 535).
Res ibi memorantur, tempore Nicomedis Hithyni gestae
(278- ± 260), Ariobarzanis, Mithradatis filii (qui rex fuit
Cappadociae ad Pontum 266-± 245) et Eumenis alicuius.
Nisi valde fallor, sive Eumenem I, Pergamenorum regem
(263-241) voluit Memr.on, sive Eumenem, dynasten
aliquem ceteroquin obscurum. Miiller F. II. G. in Indice
p. 763 falso ad Eumenem II, Pergamenorum regem
(197-158), liunc locum traxit.

Strabo nobis auctor est (XVI, 771 et 772), in terra Strabo.
Troglodytarum fuisse rzv h[xivx et rh V.i>fiivt\'j,;

r/.Tsc. Incerlissimuni est, ad quemnam Eumenem haec
geographica nomina pertineant. Neque enim ullus est,
cui cum terra illa remota vel minimum commercium
fuisse noverimus. Cum tarnen Alexander Magnus vita
iam ad finem vergcnte Sinus Arabici explorandi expe-
ditionem praeparaverit, quae expcditio post eius mortem
profccta fortasse est, fieri potest, ut nomine nostri, qui
tunc apud Ale.xandrum et deinde npud Pcrdiccam summa
gratia florebat, urbs aliqua in oris illis longinquis dicta sit.

Haec igitur, quoniam nequeinscriptionibus nequesignis
de Eumene plura cognosci possunt, omnia sunt, quibus

22

nobis Eumenis ingenii vitaeque imago couformanda est.

Ex lis, qui de eo scripserunt. Nepos homini maxime
favet, deinde Plutarchus, Diodorus, (Trogus-) Justinus,
Arrianus, Polyaenus. Uberrimus omnium Diodorus est,
cuius narratio simplex ac lucida etiam parvas res non
neglegit, lectorique magnam fidem facit. Nihilominus,
cum studium Eumenis etiam apud eum in propatulo
sit, ne totos nos ei dedamus, nos monet. Trogi operis
nihil omnino aetatem tulit ; excerpta tamen, quae super-
sunt, neglegentissime ab Justino confecta, satis ostendunt,
perisse ilium librum quam maxime dignum, cuius inte-
ritu doleamus. Imago Eumenis, quam Trogus in opere
illo reddidit, summatim eadem fuisse videtur atque ea,
quam affert Diodorus. Existimatione freti, qua semper
gavisus est Arrianus, libenter accipimus — neque hoc
indicium infringunt fragmenta eius reperta — illius librum
de Diadochis amissum maius fortasse esse damnum,
quam Trogi Pompeii. Nec tamen ab omni parte per-
fecta et absoluta Eumenis imago apud eum existere
potuit. Polyaenus, qui Justini hac in re similis est, quod,
res nonnullas fusius pertractan.s, alias maximi momcnti
interdum neglegit, novam nobis imaginem non exhibuit.
Utiles nobis Arrianus, Trogus, Polyaenus hoc nomine
sunt, quod pauca quaedam servaverunt, quibus imago
Eumenis Cardiani, quam ostendunt Diodorus atque bio-
graphi, emendari atque expoliri hic illic possit.

Priusquam autem ad Eumenis vitam describendam
transeo, inquirendum mihi est, quibus ex fontibus auc-
tores nostri narrationes suas hauserint.

CAPUT II.

QUIBUS FONTIBUS USI SINT SCRIPTORES
QUI DE EUMENE EGERUNT.

In hoc quidem viri docti >) consentiunt, ea, quae
Diodorus in libris XVIII-XX tradiderit, ex Mieronymi
Cardiani opere fluxisse, si non ex ipso, attamen per
mediam quandam manum allata 2). Argumenta, vel
potius indicia, quibus opinioncs eorum nituntur, eius-
modi sunt, ut ea non accipere haud quisquam audeat.
Accuratam diligentiam, quae in hac parte Diodori operis
clucet, iam supra 3) notavi: ratio temporum diligentius
quam in ceteris libris observatur, proelia fusius per-
tractantur, in re geographica uberior est. Inveniuntur
quoque in his tribus libris nonnullae singularcs verborum
figurae 4), quas in ceteris Diodorus usurpât nusquam.
Tum in historia Diadochorum saepius quam alibi in
fine periodorum brevi orationc praecurrit ea, quae

\') c(T. Manmirt Ccsch. d. Nadifolgcr Alex. j). 352; Ihikkner^
K. 11. (i. II i>. 456 sqq.; MüUtr, F. II. (i. Il p. 450; Rtuss, Hier. v.
Knril. p. 11$ sq(i.; Droystn., Hennes XI p. 464; Kóhttry 11. p. 587;
KalUuhtrg^ Zur Zeit «1er I)iaiU)clicn, Philol. .X.XVH j). 223; Sc/iitèett^
N. Jahrb. f. Phil. .Suppl. IX p. 651; K\'atrst^ Jahresber. üb. tl. AU.
Wissensch. 1890 p. 343; U»gtt\\ .Sit*. Her. «1er bayer. Akad. 1878, i» IM.
p. 368 s<i«i.; IVnchsmuthy Fini. p. 102; Sc/iwart, in l\'auly-Wissowa\'s
kcallex s. V. DitnUmis.

») Heloch, C.r. (îesch. III. 2, p. 5. Schwar* 11.

«) paj;. II Miq.

*) cf. K.MIenbcrj; II. p. 210 s<iq. l\'hil«)!. .XX.WI p. 639.

24

postea suo loco narrantur i). Deinde in his libris multa
leguntur, quae tradi non potuerint, nisi a quo viro,
qui coram ea viderit 2). Denique cum appareat auctorem,
quem Diodorus secutus esse videatur, Cardiae urbis
intimam habuisse notitiam 3), duasque commemorari
expeditiones in Nabataeos, nomen inter civitates Asiae
obscurissimum 4), vix fieri potest, quin ab Hieronymo
Cardiano ea sumpta non sint, quem quater 5) Diodorus
in hac parte non quidem fontem suum, verumtamen
auctorem fuisse docet, qui quae ipse expertus esset in
historia de Diadochis tradidisset.

Nostra hoc loco non interest, utrum Diodorus de
rebus in Europa gestis alios quoque fontes habuerit ;
eum vero de iis, quae in Asia facta sunt, in brevius con-
tracta eadem narrare, quae apud Hieronymum invenerit,
nemo addubitat 7). De diversis nobilibus ducibus, qui

\') cf. Kallenberg I\'liil. .XXXVII p. 214.

») cff. K.nllfnl). II. p. 224; Ucuss 11. p. 102, 109 m|.; Ilaakc
IJcitr. z. Hisloriogr. DiiMlors p. 6.

Dioil. XVIII, 14, 4. Kcuss II. p. 108.

Diod. XIX 95, 2. 3; 96, 4; 98,. I. Kalknb. I\'hil. XXXVI p.
326.\' cf. Kaersl II. p. 355.

») XVIII 42, i; 50, 4; XIX 44, 3; 100, I. Kcuss II. p. 6.

\') cf. Ilaakc Hcitr. p. 4 ct 6.

T) Cum llclüch faccrc mm possum, (|ui (ir. G. Ill, 2 p. 4 coiitcndit,
Diodori narrationcm cx aliquo fontc profluxissc, ab Ilienmymo iiec non ab
Duride Samio dcrivato. Immo nusquam in Diodori libris .\\VIII-,XX
occurunt quae Duridis propria esse agnoscimus (cf. p. 34 s(]). Quod ad
opinionem atlinct, fragmenlum Duridis 25 (F. II. (\',. II p. 475) idt,,,
esse ac Diod. .XIX 44,4, cam coniccturam vcri speciem non prac sc
fcrrc i!im Kcuss (II. p. 117) ostcndit, neque pracicrca canj rem multum
interesse demonstravit Schwarz (P. Wissow.Vs K. s. v. Diod.). Quod dicit
U., pugnas, in hac parte Diodori operis dcscriptas certamina illa,.(|uac
ante Tn>iam gcsta sunt, in mentcm rcvocarc, opinio ca ficia falsaquc
babcnda est (cf. Droysen Hennes XI p. 464.) Neque magis mihi causa
arridet propter quahi Diod. XVIII, 50, 4 ex Ilieronymo origincm traxisscnon

25

post mortem Alexandri bella inter se gesserunt, idem
semper iudicium facit de itineribus verbosius non agitur
nisi trium exercituum ex iis qui fuerunt, Antigoni sc., Eu-
menis, Demetrii 2). Unas Eumenes omnis maculae expers
est 3) ; quod quo alio modo explicari potest nisi hoc,
omnia ea, quae Diodorus nobis de Eumene tradat, ex
Hieronymo Cardiano hausta esse 4), qui consan-
guineus ac familiaris illius fuisse videaturS).^

Quae de Hieronymi vita librisque historicis novimus, Hieronymus
perpauca modo sunt. Diodorus nos docet 6), eum primum
sub Eumenis signis militasse; quo victo 7) eum Antigono,
deinde Demetrio filio praesto fuisse; postremo auctore
Pausania post mortem Pyrrhi regis 8) plus centum annos
natus obisse9) videtur.

Prima eius mentio apud Diodorum occurrit, qui scripsit
Eumenem, Noris in castello inclusum, legatum hunc de

|)()tuissc pcrsiiasum est cidcni; nani nien)nyniuni „der doch", iil scrihit
HcIih:!» (p. 3) „in der Ccschiclitc dieser Zeil nur eine sehr hcsclicidenc
Kollo K\'-\'si\'ielt hat", cuius(iuc „verhttltnissnjSssij; hi<ufi({c EnvHliiiuiiKcn"
ad ipsum Hicn)nyniHni fdntem rcferri debere nun iicuat, silii ex c«,
<liu)d fitykhxti: (i\'jipixlif nl) .VntiKoni) ad niissionem illnm vocnliatur,
niagiuim luinorem potivissc iudict». (cf. ctiaui a. 1 p. 13 et 33 de
nohililitis dueihus Diodori iudiciiini).

\') cf. Keuss 11. p. 108. Kallenb. Dill. .WXVII p. 206 Mm. et 223.
Htiam cf. )>. 13 sc].

») cf. Knllenl). II. p. 225 s(i<i.

>) c(T. Keuss p. 108. Kallcnli. Phil. .\\.\\XVI p. 667.
«) cf. Kncrst II. ]>. 343.

») cfT. Arrian. Indien 18, 7; Kühler II. p. 558.1; Diod. XVIII, 50,4;
Müller r. H. C. II, 450.
«) XVIII. 42. cf. 50. 4.
J) l)io<l. XIN. 44. 3.
«) Paus. I, 13, 9. cf. riul. I\'yrrh. c. 34.

•) cfT. .Agatharchldcs a]>ud I.uci.m. I/jn^aev. 22; Müller F. II. (l.
III p, 609.

26

pactione ad Antigonum atque Antipatrum misisse \');
unde intellegitur magno eum honore apud Eumenem
fuisse. Demetrius quoque magni eum fecisse videtur,
quippe qui ei in Nabataeorum regione lacus bitumen
praebentis custodiam commiserit 2). Ab eodem postea
Thebis praepositus est 3).

Verisimile est, quod Reuss coniecit, Hieronymum
grandaevum historiam sui temporis composuisse 4). Hoe
opus inscriptum fuisse idem suspicatur 5) „\'Wrspixc", atque
alteram partem rx rrtpl r^v ScxSóyw, alteram rx rripi
Tw \'ïTriyivM complexam esse6). Inde ab Alexandri morte?)
Hieronymus historiam scripsit, sed non constat, usque
ad quod tempus eam deduxerit. Gutschmid (11.) suspica-
lus est, usque ad annum 263 eius opus pertinuisse 8), quo
anno Antigonus Gonatas et Alexander, Pyrrhi Epirotae
filius, pacem inierunt. Continua igitur narratione totam
historiam Diadochoruni Hieronymus comprehendit,
tractatu difficillimam. De arte scribendi, quam exhibuit,
Dionysius Halicarnassensis haec iudicat 9) „sù^eIç (i. e.
Hieronymus, Duris, 1\'hylarchus) mstî Jsîy ivxyy.xfsv xWi
{ts •fic^iw tx ivifixtx tThvTtbi\'jxt) uvxi siSi (TUfJLßxK\'/Xir^xl
Ti T\'\\> TW \'/.iyw rsiyxpTSt Tnx\'yrxç (T\'jvtx^siç y.xTé/.trr:v,

c\'Xi; sl^elç ùrsfiévîi f^iyjt y,sp>MiS:i: ?.iystv." De historica
cius fide in fine huius capitis agetur^o).

27

Huius Hieronymi operis tredecim nobis fragmenta
supersunt \'). Amplitudo eius videtur causa fuisse, quare
periret, nam Antoninorum temporibus iam interierat 2),
neque Athenaeus, qui opus Hieronymi laudat 3), ipsum
id novit 4). Desunt alia operis indicia, quae luculente
nos doceant, qui posteriorum scriptorum, qui easdem
tractaverint res, opus illud manibus triverint ac con-
suluerint.

Merito Kallenberg Briickneri opinionem laudat 5), qui
scripsit: „primum autem et paucissinios fuisse (intellexi-
mus), qui omnem istam Diadochorum, qui dicebantur,
historian! complecterentur, neque eos scriptores, qui
Hieronymo Cardiano ab ulla parte praeferendi esse
viderentur" "). Non miramur igitur, apud ceteros scrip-
tores omnes, qui de illis temporibus egerunt, et vel
maxime apud eos, qui sive Eumenis laudes extulerunt,
sive Antigoni, qui dicuntur prae ceteris ab Hieronymo
fuissc celebrati, plurima occurrerc iis, quae tradit Dio-
dorus, tam similia, ut, quin ex eodem illo fonte ea
fluxerint, dubitationis locus non rclinquatur.

Priore iam capite vidimus, imagines lùimenis, quas
nobis Diodorus, Plutarchus, Nepos ostenderunt, inter
se simillimas esse. Eos autem multis locis cadem nar-
rare, atque etiam habere, ubi ad verbum congruant,
post Hrücknerum accuratius demonstravcrunt F. Reuss

28

et H. Kallenberg \'). Cum Diodorus tum Plutarchus
atque Nepos Eumenem Macedonibus fuisse invisum,
quod esset èivsç, scribunt 2), fidemque eius et agendi
atque excellendi studium praedicant 3). Neque apud
quemquam eorum deëst certamen singulare, quo Eume-
nes Neoptolemum vicit occiditque 4). Praeterea ab isdem
similiter narrantur, quae Noris in castello oppugnatus
perpessus sit 5); quo modo equos ibi exercitaret 6), quas
postulaverit condiciones a Polyperchonte atque Olym-
piade?); quibus sumptibus tabernaculum instituerit,
quod Alexandro mortuo erexit 8). Simili quoque modo
describuntur hiberna eius in Gabiene9); qua ratione
invasionem Antigoni ita retardaverit ut hic aliquot
dies iter intermittere coactus sit "). Denique ab isdem
memorantur militum ab Eumene defectio proditioque
pristina Antigoni cum eo amicitia Eumenis mors
nec non eius cineres ad uxorem eius ab Antigono
remissi ").

29

Ad verbum congnientia apud eosdem occurrunt:
Diod. Plutarch. Nepos

XVIII 31 c. VII c. IV

50.2 VII et XII —

58.1 XIII —

60 XIII -

61.3 XIII VII, 2.

XIX, 15 — VII

24,6 XIV —

37.2 XV -

— XV VIII, I et 3.

XIX, 38,2 sq. XV IX, 2 sq.

38,6 XV IX, 6.

— XVIII XI, 7.

— XIX XII. 3.

44,2 XVIII —

Neque apud tres eos scriptores solos omnino con-
gruentia inveniuntur, eiusniodi similitudines etiam apud
ceteros, Arrianum, Justinum, Polyaenum apparent.

Ita Arrian. \\ 27 = Diod. XVIII, 29-32 (=Just. XIII, 8„.„).

28= „ .. 33-3Ö, 5 (= 8„o).

Arrian. g 41 = Just. XIV, 1,6 = Plut. c. VIII.

Satrapcae in prima distributione eodem ordine enu-
merantur apud Arrianum, Dexippum, Diodorum; in
secunda Arr. = Diod. \'). Dc Kumenis auteni provinciae
suae occupatione Arrianus cum Plutarcho atque Dcxippo
conscntit. Dc Neoptolemi proditione, nee non de eer-
tamine, quod cum co ICumcnes commisit, eadem Arri-
anus, Diodorus, Justinus, Plutarchus tradunt. Dolum
quoque Kumenis, quo usus est in proelio cum Cratcro
\') cff. .\\rr. 34-37 cum Dioi». XVIII, 39. 5.

30

facto, et Arrianus et Plutarchus atque Nepos narrant.
Nec diversum de Perdicca judicium faciunt Arr. (g 28),
Diod. (c. 33,3) et Justinus (XIII, 8, 2).

Ad verbiun Arr. § 44 congruit cum Diod. XVIII,
39,7, idemque ea, quae post mortem Perdiccae ad Nilum
facta sunt, isdem fere verbis exposuit, quibus Diodorus
et Plutarchus usi sunt.

Sequantur loci, ubi apud Jiistimnn eadem leguntur
atque apud Diodorum, Plutarchum, Nepotem :

Justin. Diod. Plutarch. Nepos

XIII, 8, 3 sq. XVIII, 29. — —

„ 8,5-9. M 29-32 c. IV-VII c. Ill sq.

M 8,10. „ 33-36,5- VIII —

39-7

„ 8,10. „ 37,1 sq. — —

„ 6,14.16. „ 29,2 V III.

8,5. - VI

XIV, I, 6, 9, 14. - VIII —

„ 2,2. 40 VIII V, I.

M 2,3. — .X —

\' 2,4. „ 42 XI V.

„ 2,6. - XIV VII,3.

„ 2,11. XVIII, 61,2 — —

„ 3,7. XIX 43,7, — ^ —

3.11. ..43.8 XVII -

». 4.\'»5\' ». —

„ 3,8,10. — XVIII _

„ 4,16,21. — „ —

Apud Polyaonan eadem atque apud Diod., Plut., Nep.
leguntur locis qui sequuntur:

Pol. IV, 6, 6 sq. = Diod. XVIII, 40,44.

31

Polyaen. Diod. Plutarch,

(v)\') IV, 6,10. XIX, 32,1 sq. —

„ „ II. „ 37. c. XV

„ „ 12 sq. {= just. XIV, 3,11). c.XVII
„ 14. D. XIX, 46. —

„ 15- M 48,3-
8,2. XVIII, 60 sq.

„ 61,2,
XIX. 314.
„ 23,1-3,

„ 38.3-

Cum vero eorum, quae Diodorus de Eumene nobis
tradidit, Hieronymum fui.sse fontem propemodum con-
stare viderimus 2), suspicio in promptu est, ea quoque,
quae .ipud cetcros a Diodori narratione non dissen-
tiant, C.V codeni Hieronymo profluxisse. At fieri potuit,
ut posteriores Justinus, Arrianus. Polyaenus ex prioribus
e. c. Diodoro vel Plutarcho vel Nepote hauserint; sed
in nonnullis rebus illi aut pleniores sunt, aut habent,
quae apud priores omnino non legantur.

Ita Justinus XIII, 2, 5; 6, 11-13; 6, 15 accuratius
res pcrtractat quam Diodorus; quae habet Just. XIII,
4, 18 et 21 nusquam alibi mcmorantur 3); eius narratio
XIII, 6, 6 apud Diodorum non invenitur. Contra Justi-
nus secundam satrapearum distributionem omnino
praetermisit-1).

32

Arriani g 21 uberior est quam quae alii tradunt;

26 et 28 apud Diodorum non leguntur; § 30 fitTiy.xAtiTo
etc. nusquam alibi legitur; g 22 accuratior est quam
Diod. XVIII, 39; gg 34-37 accuratiores quam Diod.
XVIII, 39,5; g 38 quam Diod. XVIII, 59; g 39 non
apud Diodorum occurrit, apud Justinum vero XIV, i; g 40
apud Diod. frustra quaeritur, non deëst tamen apud Just.
XIV, I, 7; g 41 nusquam alibi commemoratur\').

Polyaenns IV, 6, 4 supplet Arr. g 38 et Plut. c. VIII;
IV, 6, 11 uberior atque lucidior est quam Diod. XIX,
37, 2 et 5, et Plut. c. XV; g 13 numerum refert eorum,
qui in Eumenis exercitu occiderunt; quo numero caret
Diod. XIX, 43,1 2).

Pluiarchi c. VI et c. VII initio apud Diodorum non
leguntur 3); c. IX plura habet quam Diod. XVIII, 50.
Plutarchus 4) ei Nepos 5) adversam Eumenis militum
voluntatem post rem in Paraetace gestam memorant;
cuius mentionem non facit Diodorus. Quae Plut. c.
XVI de quadam coniuratione narrat, Eumeni mortem
intentanti, nusquam alibi leguntur. Etiam de Eumenis
exitu plura Plut. et Nepos tradunt quam Diodorus.

Plutarchum non e Nepote hausisse 6) iam ex ca rc
patet, quod multo plura tradit; contra Nepos c. 9. ple-
nior est quam sive Plutarchus sive Diodorus, nee secus
de Eumene in aula Philippi regis commorante iterum
Nepos plura exposuit. Eusius quam Diod. XVIII, 41,1,
Nep. c. V, 2 sq. eandem rem tractavit.

<) cflT. Rcuss 11. p. 41 sqq.; KalIcnl». Phil. .X.XXVI, p. 307 sqq.

\') cf. pag. 19 a. I. cf. Keuss II. p. 56 Mjq.
cf. .Schubert, N. J. Suppl. I.X p. 652 sq<|.
c. XV.

») \'c. VIII.

*) cf. Soltau N. Jahrb. Xl.ll p. 130.

33

Etiam de Cratero et Antigono discrepant quae teste
Diodoro, et ea quae testibus biographis ad nos pervenerunt.
Nam quae Plutarchus \') de Crateri fama disseruit, apud
Diodorum 2) diversa leguntur. A biographis etiam stat
Suidas s. v. Crateros 3).

De Antigono Diodorum non tarn benevolum facere
iudicium quam de Eumene iam supra 4) notavi. Impera-
toriam vero illius peritiam laudatS). Obicitur ei
quam etiam ei crimini dant Plutarchus 7) atque Nepos®).
Paries autem, quas in Diodori narratione Antigonus
adversus Eumenem captivum agit, ab iis quas agit et
apud Plutarchum 9) et apud Nepotem 1°) prorsus diver-
sae sunt. Praeterea interest inter ea, quae leguntur Diod.
XVIII, 29,6 „>£;ttsA£,U5J fiiu kfivxiittrt... xpic
Tzv \'.\\vTirxTp:v\'\\ et ea quae occurrunt apud Plut. c. VI, i
„5 ^iSTTTiXtfjLzç Si... xipi-Ao fit\'joc TTfisc x\'jTsùi:." Quaui dis-
crepantiam recte me iudice Schubert ") ita interpretatur,
ut Diodori locus e.\\ Eumenis castris emanasse scribat,
Plutarchi vero e Crateri.

Apparet igitur auctores nostros, quamquam magnam
partem eadem omnes de Eumene nobis tradant, tamen
hic illic alium ab alio ita discrepare, ut fieri non possit,

\') cc. 6 sqq.

») .Will, 30.

») cf. Kühler II. |). 584. (cf. .Suidns s. v. syyts^ cl s. v. <r)iey/;).

*) cf. pag. 13.

») cfT. XVIII, 23, 72, 73; Sf\'-

•) XVIII, 4«, 47, SO-

■) cc. Ill cl XII.

») c. X.

») c. XVIII.

\'•) c. XII. In ils, quae hoc loc«> Nepos tradit. duo fontes permixti

sunt. cf. pag. 3 sq.

>\') N. Jahrh. II. p. 659.

34

quin praeter Hieronymum alios quoque fontes

habuerint. De quibus, ut quae statui possint cognosca-

mus, abs re non esse puto.

Duris Quo tempore Hieronymus, eodem fere Duris quoque

Samius.

Samius illius aetatis \') historias scripsit, unusque est
qui in fontibus nostris, semel apud Plutarchum, lau-
datur2). Ex 83 Duridis fragmentis, quae Müller collegit3),
hoc statui potest, fuisse eum historicum haud magna
fide dignum 4); nam tragoediae studio incitatus5) minus
id agebat, ut vera traderet, quam ut lectores delectaret 6);
qua re factum est, ut permultas narratiunculas operi
suo inseruerit 7). Versus tragicos laudare Duridi in
deliciis erat, nec tantum poëtae cordi ei erant, sed ipsa
res scaenica, ideoque vestium mutationes in scriptis
eius haud raro describuntur, nec non quo quisque ve-
stimento indui soleret 8).

Non, sicut Hieronymus, Duris bellis quae narrabat ipse
interfuerat; immo procul ab iis remotus vitani dcgcbat9),
nequc rei militaris peritia gaudebat. Tamen rerum
gestarum quas tradebat rationem atque explicationem

\') 371 a. C. n. — 281 a. C. 11. cfT. Dioil. XV. 60; Wachsinutii,

Kinl. p. 544 (cf. contra Schubcrt, Pyrrlius p. 13).

«) Eum. I, i.

3) V. II. (;. II p. 466 sqq.

*) cf. Plut. Pcriclcs c. 28.

\') cf. Rösißcr, Dc Duridc .Samio p. 5.

•) cf. K. H. (;. II. p. 467 frm. i.

J) cf. Schubcrt, Pyrrhus p. 21. Jahrb. f. Phil. II. p. 715, 757.

«) cf. Schubcrt II. p. 20.

\') Quod in frgm. 25 cadcni dc Media tradit Duris, quae Dio(lonis

XIX, 44,4, hoc Köhler sic cxplicarc conatur, ut Duridcni j)riinam
Ilicronyiniani operis partcm(f) legissc afllrmcl. Cf. Sitz. IJer. Herl. Akad.

1890 p. S87. Etiam cf. jiag. 24, a 7 huius disscrtationis.

35

exquirebat \'). Haec causa est, cur cxplanatioiies îstae
plerumque falsao sint, quia origines reruni, de quibus
est narraturus, perperam Duris dispicit 2), Sic apud
Plutarchum 3) legimus, Alcetam Cratero atque Antipatro
appropinquantibus Perdiccae obsequiuni renuntiasse,
quod quibus in cxeràlu cssent Maccdonilus pcrsuaderi
non posse/, ut cuvi Cratero proelio decertarent; deinde 4)
Ncoptolemum, affirmantem iam mcro Y,x\'j<rixç Crateri
aspectu Macedones ab Eumene ad illum perfugituros,
auctorem illi exstitisse, ut contra Eumenem excrcitum
duceret; tum 5) Eumenem in castris rumorem sparsisse,
ut cum Neoptolcmo militibus docernendum esset, ncque,
ne Craterum agnoscerent stat inique ad illuvi deficerent veri-
turn, Macedones illi opposuisse; postremo 6) Eumenem
interfecto Cratero magnum sibi odium Macedonum com-
parasse, quam oh causam ab iis capitis damnarctur.
Neque cum Schuberto non facio, assevcrante 7) omnia
haec e Duridc profluxisse. Scriptorcm autcm, qui Cra-
terum laudibus istis extolleret, benevolum dc Eumene
fecissc iudicium verisimile non est, ncque quae Plut,
c. I, I e Duride laudat hanc opinionem labefactant.

Quae igitur apud Plutarchum et Ncpoteni, non vero
apud Diodorum leguntur, quaeque Eumeni iniqua sunt®),

\') cf. Schubert, J. f. l\'hil. 11. p. 664.

») cf. Schubert, Pyrrhus, p. 13 sc],

>) Euni. c. V, 2.

<) c. VI, 1.

•) c. VI, 4 sqq.; vu, I.

•) c. VIII, I.

\') Pyrrhus p. 13 sq. — Jnhrb. f Phil. II. p. 655 sqq. — cf. Kühlcr
II. p. 584.

«) cir. KalIenlwrK. Phil. XXXVI p. 514; .Scluilwrt, Pyrr. p. 13;

J. f. Ph. II. p. 686.

36

ea e Duride desumpta esse videntur. Similiter narra-
tiunculae quaedam eandem movent suspicionem. Itaque
e Duridis historiis originem traxisse videntur: Plut.
cc. I et II exceptis verbis „AoY.sïxjt Jï sIkótx }À\'ytiv fix\'/J^-j
y- T. A. usque ad „Ab yjxi y.. r. A. \') ; c. VI somnium
Eumenis 2) ; c. VII Eumenis cum Neoptolemo certamen
singulare 3) ; c. VIII quae de equis ab Eumene emptis
narrantur 4) ; capitis X exitus 5) ; c. XVIII responsum ab
Antigono Eumenis custodibus datum, atque Onomarchi
cum Eumene colloquium

Neque aliter quae Nepos tradidit cc. I, 3; IV, 2; XI, i ;
3-5 ex eodem Duride profluxisse videntur. Deinde iudicia,
quae Nepos de Perdicca et Antipatro facit 7), ex Hiero-
nymo hausta esse eo nomine non possunt, quia conciliari
non possunt cum iis, quae de Eumenis et Antigoni
existimatione proferuntur 8).

Ingcniosa coniectura est Schuberti 9), ca quae Plu-
tarchus atque Nepos de Eumenis vita exhibent, neque
ex Hieronymo neque ex Duride ipsis derivata esse, .sed
ex auctorc quodam, qui quae illi tradidisscnt, in novo
suo\' opere permiscuisset. Quod autem in nonnullis
Plutarchi vitae capitibus non modo Hieronymi sed
Duridis quoque vestigia apparent, ea rc nondum cfiicitur,
ut ad tertium quendam auctorem ca referantur; .sed

>) cf. .Schuljcrt J. f. Phil. 11. p. 649 sq.

») cf. Schubert 11. p. 653.

\') .Schubert II. p. 654 sq.

*) Sch. II. p. 665.

») Sch. II. p. 667 sq.

•) Sch. II. p. 686.

î) Ncp. c. II, 1-3; III, 3 sq.

») cf. Schubert; Jahrb. II. p. 661.

•) II. p. 649 sqq.

37

cum cac fontium inimutationes et apud Plutarchum et
apud Nepotem isdem locis ostendantur, neque alter ex
altero hauserit i), fieri non potest, quin ex eodem fonte,
utrique communi, utriusque vitae emanaverint.

A n o n y m i 2) igitur illius auctoris vestigia Schubert
indicat in Plut. Eum. cc. VI-VIII, XI, XIII sq., XVII-
XIX; Nep. Eum. cc. I-VI, VIII, XII. Neque biographes
solos ilium scriptoren! usurpasse apparet, sed etiam
apud Arrianum et Justinun! Schubert vestigia eius
ostendit3). Cff. Arrian. § g 27 et 304); Just. XIII, 8;
XIV, 2, I 5); 2, 7-126); 47).

Quod ad studium anonymi istius auctoris attinet,
temi)orum rationem diligenter observasse videtur %
cetcrum Duridis flosculos adeo adamasse, ut quae ipse
addiderit e Duride potissinium sumpta esse putes 9).

Quae cum ita sint, d u o n o bis g e n era s u n t
fo n t i u m, ex quibus quae de lùimene traclita habemus,
hausta inveniuntur. Ab altera parte Duris stat atque
anonymus iste auctor posterior, ab altera Hieronymus,
(\'um igitur .separata erunt tjuae cx Duride vel isto fonte
eius simili originem traxisse videntur, cetera omnia deberi
Hieronymo concludere licebit.

38

Praeter omnia quae nobis Diodorus de Eumene tradi-
dit, apud ceteros quoque nostros auctores ex Hieronymo
profluxisse haec videntur \'):

Plutarchi cc. III-V; V cxceptis verbis \'X\'/xirxc fih civ
k. t. a. usque ad ^iztrrixzizsc Ji >t. r. a.; VI, 1-5, 7 ; VII, 1
usque ad \'K\'SiSkt\'ya.p y.. r. /..; 2 usque ad \'ilc Ss rev x. r. A.;
4 sqq.; VIII, I uscjue ad y.x\\ rslc TrsAtfiisic y.. t. A.; 2 usque
ad vMi Si, ji. r. A.; 4 sqq.; IX; X, 1-52) usque adci/yi/j
itepcu y,. t. A.; 6; XI, I ; 2 usque ad wc £>c rv:/ ett(rtsx\'l>v
y.. r. A.; 3 sqq.; XII sq.; XIV, 1-4; 4 usque ad :?jyxtc
SI Za-repcy r. A.; XV sq.; XVII, 1-3; XVIII, 2-5; XIX.

Nepotis cc. I, 6; II, 3 sqq.; Ill, 1-3; 6; IV, i; 3 sq.;
V, 1-7; 7 inde ab „tenuit autem" usque ad finem 3);
VI; VII; VIII, i; 3 sqq. 4); IX; X; XI, 2; 5 (finis);
XII; XIII, 4.

Justini (Trogi): Prol. XIII, 8; Epit. XIII, 6; 14 sqq.;
8, 1-5; 9 .sq.; XIV, i; 2, 2-7; 12; 3, 1-45); 5 sq.; 11
sqq.; 4, 20 sqq. Opus, (juod Justinus exccrpsit, rhetoris
manu rescriptum fuisse videtur 6).

Arriani: §§ 26, 27; 28; 30 usque ad fix\'/jTTx y.. t.

34-37; 39; 40; 41 (?); 43; 44.

Polyaenus e narratiuncularum corpore vel corporibus
hausisse videtur, in quo vel quibus multa inerant, quae
ex Hieronymo originem cepcrant, ita.ut ea, quae tradit

39

IV, 6, 4; 7; 8; io-i6; IV, 8, 2-4, ad Hieronymum
referri possint \').

Cum iam quae Hieronymo auetore fontes nostri de
Eumene tradant omnia definiverim, nunc de Hieronymi
fide historica paucis mihi disserere Hceat. Nimis simpli-
cia sunt, quae scribit Reuss 1.1. p. 154: „Alles ist von
einer solchen Genauigkeit, trägt so den Stempel un-
mittelbarer Wahrheit, dass wir ihm unbedingt unser
volles Zutrauen schenken dürfen", quasi scriptorem, qui
sane videtur maxima diligentia res perquisivisse, magna
fide omnia conscripsisse, cuius tarnen veritatem, cum
fontes aiii desint, rarissime ad obrussam exigere possumus,
tantis laudibus ornare nobis fas sitl

At idem ipse Reuss 11. p. 159 scribit: „wir verzeihen
ihm gern seine vielleicht iibcrgrosse 2) Vorliebe und
Antheilname für seinen hochbegabten, unglücklichen
Landsmann". Immo Hieronymum per totum suum opus
ICumenis partibus favisse haud (]uisquam negabit.

Neque tamen quantopere Nepos, tantopere Hierony- Eumenis
mus Eumenem celebrasse videtur. Magni cum fecit; \'j\'icronymum
eius calliditatem, vigilantiam, firmam in reges fidem imago,
extulit, neque omnibus in periculis con.stantiam eius
non laudavit. Hieronymo dux Eumenes visus est no-
bilitate insignis, militaribus artibus praeditus, calliditate
et abst\'ncntia aequalcs suos antecedens; quem vero
Macedonum militum perfidia innocentem adversario suo,
qui antea fuerat amicus, tradidit, occiditque.

Hanc imaginem multi antea, non intcllegentes Hiero-

40

nymi earn sive studium sive simplicitatem arguere,
veram esse arbitrati sunt. Fuere quoque, qui Hieronymi
studium fugientes Duridi se crediderint Utrosque
erravisse equidem iudicaverim, quippe qui Hieronymi
auctoritatem in plerisque sequi, Duridis vero discrepan-
tias ad illum corrigendum adhibere debuissent.

CAPUT III.
EUMENIS CARDIANI VITA.

Eumenes \') natus est Cardiae anno 361 2) a. Chr. n. 301
patre Hieronymo 3). Is, quamquam alii alia narrant 4),
haud ignobileni in ea urbe locum obtinuisse videtur;
nam cum Philippus, Macedonum rex, a Cardianis contra
Athenienses invocatus, Cardiam venisset, Eumenes filius.

42

a pâtre commendatus \'), inter comités regios est receptus.

341 Quod factum esse coliigimus anno 341 2) a. Chr. n. Ut

Graecorum mos erat, Eumenis quoque pater liberaliter

eum educaverat, eumque omnibus bonis artibus insti-

tuerat. Unde Philippus, cui saepe cum Graecis res

tractandae erant, qui praeterea cius gentis artes adamabat

et aemulabatur, quippe qui filio Alexandre Aristotelem

philosophum Graecum praeceptorem dederit, Eumenem

Graecum scribac loco sibi ad manum habere con-

stituit 3). Quo munere noster, qua erat sollertia, tam

dextere perfunctus est, ut septenM) annis post Philippo

interfecto ab Alexandre scribis regiis praepositus sitS).

lussa igitur regis Eumenes promulgabat, regioque signo

consignabat; scd quamquam ea tantum cxsequebatur

quae ei mandabantur, necessc est eum nihilominus in

intimam regis familiaritatem pervenisse: hoc inunus

enim non deferebatur nisi cui omnia regis consilia

cognoscenda proponerentur 6).

>) Plut. c. I, 2. cf. Schubert J. f. Phil. 11. p. 649.
») cff. J. Knerst, Ccsch. il. Hell. Zeitalters I p. 1S8 m|. Nop. c.
XlII, J. Dn.yscn, (»csch. il. Diad.¹ p. 303 aim. 2 monet, iiumenis, qui»
tradit Nepos, accuratos non esse. Unicum tamen huius viiium est, quod
scribit (c. I, 6; XIII, i) Kumencm septem annos Philip|M) apparui&se,
cum re vera anni quinque fuerunt (cf. i). 41 ami. 1).
») Nep. c, I, 4-
<) Nep. c. I, 6; XIII, i.

*) Plut. c. I, 3 kpy typxfifjLXTiùi;. cff. Arr. V, 24, 6 5 ypx^}ixriii>;^
VII, 4. 6 5 ypxyL^iXTVjC s ßxiTt/jty.i<:. cff. II. Cramer, Heiträge zur
Gesch. Alex. d. (ir. diss. Marburg 1893 p. 2 sq.; P. Meyer, Heerwesen p.
190 sq. —Lucian. De lapsu 8, de pugna apud Issum scribens,eius narra-
tiunculae, de qua agil, fontcm laudat v.ifmivr, r:v \\\\xpsix\'av tv tr,
TTpsq \'XvTi-irxTpi\'J iTtTTSÄf (cf. de cius cpistuli« Plut. quoque c. XI,
2). Antipater tunc Macedoniani obtincbat, ab Alexandre in .Asiam abeunic
ei region! praepositus. Nec proprio motu hanc epislulani scripsissc
Kumenem /oniccerir.i, sed rege im|>eranle, ùp/e)\'pxfifiXTtÙi; cum esset.
•) cf. Bcloch, III, 1 p. 392 sq.

43

Itaque Alexander, cum Asiae debellandae expeditonem 334
susciperet, Eumenem secum duxit, ut omnia admini-
straret. Deinde Dario III, Persarum rege, mortuo, cum
e more Persarum vivere coepisset Alexander, etiam
Eumeni mandavit, ut \'Efri/xepiSx,; de rebus suis scribe-
ret >). Usque in Indiam bello perlato, cum Sangalam
urbem rex expugnasset (a® 326), Eumenem duo oppida 326
cirumiacentia, quae cum illa societate crant coniuncta,
in deditionem accipere iussit 2). Qua ex re efficitur
Eumenem magni Alexandrum fccisse. Tum primum
Eumenes, qui semper rs ypx^ilsv y.xi TrtvxniScsv i)

exercitum sequebatur, in aciem quoque descendisse
videtur. Postea cum Alexander reditum meditans in
Hydaspe fluniine classem parari iussisset, principcsque
exercitus trierarchos ei praeposuisset, in horum numero
Cardianus noster quoque fuit 4). Neque cum Alexander
Susa redissct, ibique amicis suis ducibusque nobilissimas
Persidas uxores collocarct, Eumenes neglectus est.
Graecus quamquam natione erat, non Macedo, aequo
honore habitus est ac Ptolemaeiis Lagi filius, et filiam
Artabazi 5), summi inter Pcrsas viri, in matrimonium duxit. 324

Merita cnim Cardiani non parva fuisse videntur; nam
rixantibus sacpe inter scse Hephaestione, qui Alexandre

<) cflr. Athcnaeus 434 H; Acl. V. II. Ill, 23; C. Müller, Scrip-
te,res rerun» AI. M. p. 121 sqq.; Criimcr, II. p. 3.

») Arr. Anal). V. 24, 6. Curtius IX, 1, 19. cf. Niese II. p. 137.
«) riut. c. I, 4-

Arr. Ind. I, 18. 7; cf. I\'lut. c. 11, 2. Niese I p. 140.
») .\\rr. Anal». VII, 4, 6; I\'lut. c. 1,5. Arrinn. Artonin Kumcni datnm
esse tradit, Ilarsincn IMutnrchus. cf. I)n)yscn\' I, 2, p. 243 Ann. i et
.M. Schneider, Jahrh. f. Phil. CXXXV, 35, mj., qui neu rem mihi tetlKisse
videtur, corruptelam in textum IMutarchi irrepsisse ratus.
•) riut. c. II, i. Arr. Anab. 7, 13, 1; 14, 9.

44

carissimus fuit amicus, et Eumene, non id agebat rex,
ut amico suo, criminationes in scribam proferenti, morem
gereret, sed ut alterum cum altero reconciliaret, neque
Eumenem ab se abalienaret, quamvis haud ignorans
avarum eum esse invidumque \')•

Hephaestionis mortem cum Alexander gravissime
ferens, litium meminisset, quas cum Eumene ille
exercuerat, atque in suspicione eum habere videretur,
quasi Hephaestionis morte gauderet, callide Eumenes
magna largitione illius sepulchrum ornandum curavit,
ut in gratiam regis rediret 2). Ad mortem Alexandri
usque Eumenes munus suum retinuit, minister dexter,
diligens, sollers, qui per tot bellorum casus tredecim
annos cotidie fere summi Macedonum regisconsuetudine
utebatur.

323 Mense Maio vel lunio 3) anni 323 a. Chr. n. Habylone
Alexandre mortuo cum heredes imperii non essent, more
Macedonum res ad exercitum venit. 1\'rincipum qui
aderant plerique exspectandum esse censebant, quid
Roxane regina, quam praegnantem esse omnes noverant,
peperisset; si filium enixa forct, eum regem esse salu-
tandum. Imprimis hanc sententiam dicebat Perdiccas,
quem post Hephaestionis mortem Alexander chiliarchiae
praefeccrat, cui muncri antea ille praefuerat.4) Cum eo
ceteri quoque regis socii consentiebant, quorum in nu-

>) cf. riut. C II, 2 Miq.

\') Ilacc, quamquam c Duride profluxisse videntur. ali aliis dc Ku-
mene narratiunculis aliunde ortis tamen minimc abhorrent, ita ut falsa

esse non putaverim.

*) cff. Ilcloch III, 2. pg. 61 sq; Niese 11. I p. 186.

<) Arr. *rx [JLtT \' \\?.é^xvSpsv apud Phot. IJibl. p. 216 K init.;

Plut. Eum. III, i.

45

mcro etiam Eumenes fuit, qui brevi ante mortem
Alexandri Perdiccae successerat. Non vero teste
Plutarcho palam iis se iunxit „rj; filv yvüyfx.r, roinroic
TTpzü-\'ivufjlvj Ix-jTsv 5 Kii/xivr,ç, tÇ> (îi Acyw y.stvsç tic r,v irp:ç
àfitpsrèps\'jç y^t tStûirr,ç — opinionem enim diversam seque-
bantur veterani Macedones duce Meleagro — w oùSlv
xlml> TTpztT\'f,y.z-j iVr< ■!rs/.U7rpxyfizvîiv rxL" MaxEÎsVwy

Stx^spxîç". Videtur igitur Eumenis condicio firma tunc
non fuisse. Manc ob causam mira sunt, quae Plutarchus
deinde narrat, Eumenem seditionis opprimendae aucto-
rem ante omnes fuisse et multis veteranis persuasisse,
ut pactionem cum ducibus inirent.

Contra Justinus 2) Pcrdiccam id perfecisse tradit, cuius
sane auctoritas illi rei par erat, quippe cui tutela regis
vixdum nati a ceteris ducibus commissa esset. In con-
cordiam revocati omncs Arrhidaeum, Philippi ac Pliilin-
nae filium, animo parum valentem, regem quidem salu-
taverunt, regem itidem Roxanes filiolum Alexandrum ;
at summa rerum apud Perdiccam erat, qui chiliarchi
nomine omnia administrabat.

Hisce ita conipositis procurator regni Craterus factus3)
Macedones veteranos dimissos in patriam ducebat, Per-
diccas autem regnum exercebat. Ceteris ducibus cum
singulis satrapcae distribuerentur, quibus praeëssent,
Eumeni Cappadocia •») assignata est, quae vero ei pro-

\') c. III. i.

\') xni, 3,3 ■«Tl-; 4, «.
>) cf. IJclocli III, I, ])«. sq.

I. c. Cn])i)n<locin, l\'nphlaKonia cl rcRioiics ad Pontum Kuxinum
usquc ad Trapcïunicm. cfT. Ilicron. Canl. frgm. i» (App. Mithrid. 8;
Müller, F. II. (;. II, 453); -^VIII, 3, 1; Plut. III, i; Arr.

tx fztr\' \' ai>ud Phot. Mihi. j). a 16 K (Dexippus ai)ud

46

vincia primuin clevincenda erat, cum eam rex suus

Ariarathes adhuc teneret. Is, qui a Cyro illo Persarum

dominatore genus referebat \'), regnum suum, ceteras

Asiae partes late occupante Alexandre, sibi retinuerat

ac magnas opes magnasque tam popularium quam exte-

rorum copias sibi ex reditibus comparaverat, ita ut

triginta milia peditum, quindecim equitum sub vexillis

haberet 2). Necesse igitur erat, ei rerum statui finem

imponi. Atqui ea res Eumeni contigit, Eum adiuvare iussi

sunt Leonnatus, cui Phrygiae satrapea ad Hellespontum

sita concessa erat, et Antigonus, qui alteram illius regionis

partem adeptus erat 3). Hic tamen si mandata exsequeretur

fore ratus, ut alienis rebus faveret, suis vero noceret,

cum iam maiora spectaret 4), auxilium ferre detrectavit.

Leonnatum contra bellum, quod in Graecia exarserat,

ac clades, quam apud Laniiam acccpcrat Antipater,

quodammodo coëgerunt, ut exercitum, quem expeditionis

in Cappadociani causa comparaverat, quem(]ue iam

Eumenis copiis adiunxerat, in Europam duceret. Nec

tamen sua sponte eo ille profectus est: eum, cum

iam\' in Phrygiam dcscendisset, Hecataeus, Cardianorum

tyrannus, collo(]uio facto rogavit, ut Antipatro Mace-

donibusque Lamiae obsessis opem ferret 5). Leonnatus

1\'hot. Hil)l. p. 200 R- Müller, F. H. G. III, p, 668); Nep. II, 2;
Curt. Ruf. X, 10. 3; Just. XIII. 4. 16; Exc. Lat. Harb, apud Schone
Eus. Chron. I, p. 2io.

>) Diod. XXXI, 19; Exc. Phot. p. 517.

«) Diod. XVIII, 16, 2. en. Ueloch, 11. p. 82; Niese, II. p. 196
Ann. 6 ; 212.

») Plut. c. III. 3.

*) Plut. c. Ill, 4-

») Plut. III. 4; Diod. XVIII. 14.4. Verisimile est, quod scribit
Niese 11. ♦p. 205 (cf. Droysen » 11. p. 63) Ilecatacum ab Antipatr«i
ad Leonnatum missum esse.

47

Eumenem quoque hortabatur, ut secum in Europam
traiceret, eum socium haue! spernendum esse ratus,
quippe qui 5000 talenta haberet, équités 300 et ex
famulis (jui arma ferrent 200 \'). Eumenes vero recusabat,
et quod Antipatrum se cavcre dicebatadversariumsuum^),
et quia Hecataeum ob civiles in patria contentiones
iamdudum oderat; nec, cum Leonnatus ei quid re
vera sentiret aperuisset, se non ideo in Europam abire,
ut Antipatro opcm ferret, sed maxime ea exspectatione
teneri, ut sibi ipsi regnum Macedoniae adscisceret,
Cleopatra in matrimonium ducta, sorore Alexandri,
quae ei spem nuptiarum fccisset, ea oratione Eumenes
commotus est. Habuit enim, cur homini, varios dolos
molienti, diffideret, necjue causa erat ulla, (juare, rebus
alicnis studens, suas ipsius relinijueret.

Noctu igitur cum militibus suis dam e praesidiis
Leonnati discessit3) et ad Perdiccam .sc contulit. Nimi-
rum huic Leonnati (juae sibi aperuerat consilia detexit;
unde statim apud eum plurimum valebat, intenjue con-
siliarios intimos cliiliarchi est rcccptus 4).

Initio anni 322 a. Chr. n. 5) Perdiccas cum rege 322
Philippo, Eumenem secum ducens, rcgium exercitum
in Cappadociam deduxit, Ariarathem cepit occidittjue
et Eumenem istius loco provinciae pr.iefecit 6). Ivumenes

>) riut. c. III, 8.

«) Plut. c. III, 6.

*) Nej). c. II, 4. Quod tmdit Ncp., Lconnatum Eumcncin intcrficcrc
cunatum esse, prnctcxtum Eumenis fuisse mihi videtur, <{uo fu;;nm sunm
cxcusnret. — cf. tamen Knllenh. Philol. XXXVI, p. 516.

<) Plut. c. III. 9.

») Niese II. p. 212 ann. 3.

•) Diod. XVIII. 15; Arr. Tx fitT \'\\?Jï;XvSpsy apud Phot. Uibl.
p. 217 R; Just. XIII, 6; Plut. III. 9; App. Mithr. 8.

48

igitur omnia ibi statim ordinäre coepit, et urbibus pro-
vinciae suae amicis, ut eas administrarent, commissis,
iudices praefectosque praesidiorum, quos voluit, regioni
praeposuit, qui se absente omnia procurarent. Ipse cum
Perdicca inde ad Larandam et Isauram, quae erant
urbes in Pisidia sitae, evertendas profectus est \'). Verum
fortasse est, quod tradit Plutarchus 2), Perdiccam mag-
nopere ab Eumene fuisse adamatum, ideoque hunc ab
aula illius discedeie noluisse; mihi autem eius apud
Perdiccam morae haec potius fuissc causa videtur: in-
tellegebat noster, si solus pro se provinciam regeret
militibusque suis Macedonibus imperaret, fieri posse,
ut novis ortis rebus a suis relinciueretur, si vero Per-
diccae auctoritate tutus res gereret, nomine alterius
sibi milites populosque libentius obtemperaturos esse.

Potitus autem Laranda et Isaura 3) 1\'erdiccas, qui tunc
omnium ducum plurimum poterat4), Nicaeam, Antipatri
filiam, uxorem duxit. Sperabat enim fore, ut eo modo
Antipatrum consiliorum suorum participem faceret. Prius
vero Olympias, summum ducem sibi vincire studens,
ClCopatram filiam ei desponderat, et Eumenes, ut hanc
duceret, Perdiccae suaserat 5), gratia illius attpie auc-
toritate summam ei rerum potestatcm a Macedonibus
facile concessum iri sibi persuasum habens. Nicacam
tamen ille praetulit, Alcetae fratris consilium secutus\'\').

Eumenem, cum in Ciliciam Perdiccas vcnisset, in

I) I)io(l. XVIII, 22; Just. XIII, 6, 1.

\') c. Ill, 10.

\') cf. Droyscn \' 11. p. 97 ann. i.

*) cf. Niese II. p. 213.

\') Aiy. tx fiîT \'.\\£^XvS/t:v apuil Phot. Ilibl. p. 220 R.

•) Uiod. XVIII, 23; Arr. II.; Just. XIII. 6, 4.7.

49

provinciam suam dimisit \'), ut Neoptolemum, qui Arme-
niae praepositus erat, inde observaret. Hunc enim, haud
minus quam ceteri res magnas volventem, Perdiccas
suspectum habebat 2), idque eo magis, quia bellum cum
Antigono instare videbatur. Nam is, a Perdicca in ius
vocatus, et quia Eumeni in provincia eius debcllanda
adesse recusaverat et ob alias causas, primum obtempe-
randi speciem induerat; deinde cum persuasum sibi
esset se a Perdicca provincia sua spoliatu\\n iri, cum
Demetrio filio paucisque comitantibus ad Antipatrum
Craterumque in Europam aufugit auxilium petitum 3).
Dubium non est, (juin iam Antipater Perdiccae difH-
dcret ob res cum Cleopatra actas. Antigonum igitur
bene illi receperunt, atque bello cum Aetolis per pac-
tionein composito eum in provinciam restituere et certa-
men cum Perdicca parare decrevcrunt 4).

Interim iMinienes, posttiu.mi in provinciam vcnit, non
modo Neoptolemum collo(|uiis distinebat, sed magno
studio exercitum sibi comparabat, (juo phalangem iMacc-
donicam, (]uam tumentem ac ferocein esse compe-
ruisset, in ofiiciis contineret, atcjue paratus esset, si forte
bellum oriretur. Praesertim eijuitatu cum sibi opus esse
videret, iis incolis, (jui ecjuitandi artis periti erant, si
nomen ad militiam profiterentur, tributa omnia remisit,

Ti Kxt tx ^psvr.fixtx Txps^ùvuw, ytxt

tx a-iufixtx wucftfri kxi fitxttxl<; stxrsyw" 5). Quo facto

>) cf. Niese II. p. 218 nnn. 4.

«) cf. riut. c. IV, I.

>) Diod. XVIII, 23, 4.

*) Niese 11. p. 214. Diod. XVIII. 23, 3 sq.

») 1\'lut. c IV, 2.

50

brevi tempore equitum sex milia et trecentos sibi
collegit 1).

Nec tamen cum solis Antipatro, Cratero, Antigono
res Perdiccae gerenda erat, sed Ptolemaeus quoque,
Lagi filius, cui Aegyptus provincia evenerat, consiliis
eius iamdudum obstabat 2). Ei Cleomenes, Perdiccae
amicus, adiunctus fuerat ad reditus cogendos, sicut
iam antea fecerat. Quem cum sustulisset 3) Ptolemaeus,
thesauro, cjuem ille coëgerat, 8000 talentorum potitus
est, quo magnum sibi exercitum conflavit. Regulis insuper
nonnullis sibi conciliatis in maius semper crevit, ut mox
Perdiccam, Craterum, Antipatrum opibus aequaret 4).
Causa vero, cur bello Ptolemaeum persequi Perdiccas
statuisset, haec fuit, quod Alexandri corpus, quod, quo-
minus in Aegypto sepeliretur, impedire Perdiccas conatus
erat, nihilominus Alexandriam Ptolemaeus devexeratS).

Sic iam ab omnibus partibus bellum instabat. Quod
cum Perdiccas videret dubitaretque, utrum contra Anti-
patrum sociosque eius in Macedoniam exercitum duceret,
an potius Ptolemaeum e provincia expelleret, Eumenem
cum donis Sardis ad Cleopatram misit, ut ei nuntiaret,
Nicaea a se repudiata nihil amplius obstare, (]uin sibi
nuberet^). Habebat enim in animo Perdiccas, accepta
in matrimonium Cleopatra, cum ca ac duobus regibus

») I\'lut. 11.

») cfT. Niese 11. p. 214; llcloch III, i p. 87.

») P.-iusan. I, 6, 3. cf. Diod. XVIII, 14, i.

cf. Hcloch III, I pg. 88. Arrian. in frgm. apud Reitzenstcin pg. 27.

*) cf. StralK) XVII ]>};. 794 ,,£Ç3St7 yxp rs (t\'\\\\fix àpi/.sfiiv:ç
ï]£p!Si)iy,xv s Ti\'j Axys\'j I IrsAî/zxîs«; Y-.XTxy.sfii^svTX ijt Wxßuhwsq

Kxi lüTpiTCfiÈVSV TXÙrç Y.XTX TÀlSVlj^lXU tixi ll;lSlX(TU:v\'Tr.Ç
AïyÙTTTS\'j. Droysen» II, i pg. m.

«) Arr.\'rà juer \'\\/.t i-xvSp:v apud Phot. Hibl. 220 K.

51

Alexandri corpus Aegas, in antiquum regum Macedonum
sepulchrum, transportare i). In IMacedoniam semel cum
vcnisset, sperabat fore, ut sororis Alexandri coniux
factus, Olympiade, matre illius, opem ferente rerum
potiretur^). Verum Cleopatra matrimomum repudiavit,
sive quod paucis ante mensibus se spretam a Perdicca
aegre ferebat, sive quia in bello civili cuiusquam partes
suscipere aversabatur 3). Perdiccas igitur consilium
dimisit in Europam traiciendi et contra Ptolemaeum
arnia movere constituit 4).

Initio deinde anni 321 a.Chr. n. Perdiccas cum exer-
citu, qui in Pisidia hibernaverat 5), profectus est. Eume- 321
nem in Asia Minore reliquit, ut ex Europa progressis
Antipatro Crateroque resisteret. Hunc unum deinde
fidissimum socium habuit in bello pro regni integritate
exar.so. Quem saltem ut firmis vinculis sibi adstringeret,
provinciam eius auxerat adiunctis Caria, Lycia et
Phrygia^). Alcetas, Perdiccae frater, et Neoptolemus,
qui Armeniae praepositus fuerat, Eumenis imperio
obscijui, et cum copiis suis ei auxilio venire iussi sunt?).

>) Pausan. I, 6, 3; cf HcU)ch III. i pK 88 ann. 5.

») Diod. XVllI, 25, 3; Just. XIII, 6. II MI.

») cf. Ucloch II. p. 89.

Iluius consilii jwlius causa fuissc viilctur ca quam tradit Justin. .\\III,
6, 13, <iuam quae narrat Hcloch II. p. 89 sq., <iui 1\'lut. c. V, 2 sccutus
est. — .Melius Niese p. a 18 s<].

•) Diod. XVIII, 29, 2.

«) Ilacc solo Justino auctorc nituntur (XIII, 6, 14). Qui, honum
fontem cum sccutus esse vidcatur (Hieronymum), nihil est, cur ei, (|uamvis
ncKlcKcnti, fulcm «Ictractcnius. Etiam Paphlagoniam tunc additam esse
scriliit; <iui error est manifcstus: I\'aplilagoniam enim iam inde al) initio
obtineliat Eumcncs. Caria. I.ycia ct Plirygia Asandro ct Antifjono a
Penlicca ademptae sunt c»)nlm cum facicntibus.

\') Diod.XVIII, 25,6; Plut. c.V, i; Just. XIII, 6, 14 sq.; Nep. c. Ill, 2.

52

Classis Clito est mandata ; Cilicia Philotae, Crateri amico,
erepta Philoxeno est data, qui antea fiscum Asiae Minoris
administraverat \').

Interea Antigonus, veris primo initio, classem Ephesum
appulerat multosque ad partes suas perduxerat 2), ita
ut Eumenes, qui Sardibus tune apud Cleopatram degebat,
vix modo in Phrygiam evadendi copiam nactus sit 3),

Craterus quoque et Antipater copias suas in Asiam
iam transmiserant, ibique omnia iis prospéré procedere
videbantur, Ut ad alios, sic ad Eumenem quoque miserunt,
qui eum ad suam societatem pellicerent. Noster vero,
qui exercitum contrahebat, quiquc antea illorum partes
suscipere iam recusaverat, etiam tunc ad illos transire
noluit, nusquam alibi tale sibi imperium fore ratus,
quale tunc habcret4). Neoptolemus, quem iam Perdic-
cas Eumeni obscrvandum mandaverat S), quemque eins
imperio obsequi idem iusserat, exercitum ad illos tra-
ducebat.

Quod simul atque Eumenes percepit, statim cum ad
se venire iussit detrectantemque nulla mora aggrcdi
coifstituit, e(]uitatu quem in provincia sua comparaverat
frctus 6). Proelio facto 7) Eumenes peditatu quidem a
Macedonibus Neoptolemi superatus est, ecjuitatu vero
victoriam tantam reportavit, ut Neoptolcmo cum 300
equitibus in fugam verso exercitum totum Eumenes suo

\') Just. XIII, 6, 16. Arrian. ap. Rcitzcnstcin p. 24.

») Hcloch II. pK. 92. Nicsc p. 220.

*) cf. Arrian. ap. Rcitzcnstcin pgj;. 28 cl 34.

*) Arr. tx fitt\' apud I\'hot. Hibl. p. 220 R. ii> fine.

») cf. pg. 49.

«) I)i<Kl. XVIII, 29, 3 sq. Plut. c. IV, 2.

7) Ubi hue proelium commissutn sit, non elucet.

53

imperio subegerit, suisque copiis adiunxerit \'). Neopto-
lemus ad Antipatrum et Craterum contendit. Illi copias
suas in partes duas diviserunt: Antipater in Ciliciam
iter fecit, ut Ptolemaeo opem ferret, Craterus autem
cum Neoptolemo et viginti milibus peditum, duobus
equitum, quam maximis poterat itineribus, ut ex inopi-
nato eum opprimeret, contra Eumenem exercitum duxit^).
Is fere viginti quotjue milia peditum, cc|uitum vero
(|uin(|ue in proelium educebat3). His enim, quos ipse
in provincia sua coëgerat, se hostibus superiorem fore
exspectabat. Aciem igitur ita instruxit, ut ccjuites, utro-
bi(}ue in cornua distributi, longe phalangem antcïrent4).
Cratero, (pii dextrum cornu tenebat, Eumenes duas
e(|uitum Asiaticorum hipparchias opposuit, ipse cum
optimis trecentis ei|uilibus Neoptolemum, tjui sinistro
cornu i)raeërat, aggredi constituit S). Colle, (pii médius
inter utroscpie intererat, et)uitibus praemissis superato
Eumenes in hostes irruit. Quod cum Oaterus animadver-
tisset, (jui fessos ex itinere milites in aciem ducebat, nec
tam acerbum fore hostium impetum providisset, (juippe
ijui sperasset fore, ut lùimenis milites, «luos post cladem
Neoptoleini ille sibi adiunxerat, ad se deficerent, acriter

>) Diotl. II. riui. 11. .\\rr. ri filT \'1.1.
») Diod. c. 29, f) sq.; Juslin. .\\1II, 8, 5; IMut. c VI, 3.
») Diod. XVIII, 30. 4 >q; cf. Nicsc II. j). 221. Non m.ngis qiinm
illud cum Noopt, procliun», coiislnl, ubi hncc pugii.-i inter Cratcmm el
Kumencm commissa sit. .Scribit Ncim»s c. V, 1 : ,,nacc dum apud
Ilcllcspontum (»erunlur". (Juac falsa esse dcmonslravcrunt et nlii ct
Krcbs, Kcclioncs Diodorcac c. II, p. 22 sqq., qui praeterea addidit, Ku-
mcnem appropinquante Cratero cx Cappadocia, qua in regionc cum
Neoptolemo congrcssus erat, in interiores Asiac partes sc rcccpissc. Accu-
ralius tamen locum pujjnac dcfniirc non datur,
«) Diod. XVIII, 30, 5.
») Diod. XVIII, 30, 3.

54

ibi equestri proelio dimicatum est, ita ut lancibus fractis
ad gladios mox res venerit. Cadit ipse Craterus in primo
impetu equo delapsus neque quoquam suorum ducis
interitum animadvertente, equitesque eius ad pedestre
sese agmen recipere coguntur. Altero interim cornu
Eumenes cum Neoptolemo singulari certamine est con-
gressus impellente utrumque, uti narrat Plutarchus \'),
inveterato odio et ira. Ex equo uterque deicitur; tandem
victus occidit Neoptolemus, et ab utroque cornu Eumenes
victoriam reportavit 2). Crateri corpus pro hominis digni-
tate, et ut Macedones sibi vinciret, amplo funere Eumenes
extulit, ossaque uxori eius ac liberis in Macedoniam
sepelienda remisit 3).

Magis tamen morte duorum ducum clarorum insigne
hoe proelium fuit, quam ad universae rei disceptationem
ventum est; nam phalanx hostium in aciem nonduni
progressa erat. Eam Eumenes sibi lenitate devincire
frustra conatus est; resumptis enim viribus noctu inde
dam digressi ad Antipatrum in Ciliciam sese contule-
runt. Neque eos noster persecutus est, victoria repor-
tata. iam contentus 4).

\') c. VII, 7.

«) Dioil. XVIIT, 30 sq.; Plut. c. VII; Arr. rà/z£t" AAi^\'ayrV^^
apud Phot. p. 221; Just. -XIII, 8, 7-9.

*) Nepos c. II, 4; cf. Niese p. 221. Quod metnorat N, „pro(quc)
pristina amicitia" Eumenem hoe fecisse, equidem non crediderim. cf.
üiod. XVIII, 32, 2 sq.

Diod. XVIII, 32, 2 s<iq. Causae, quas huiu» rei tradit Diod.
XVIII, 32, 4, vix vcrae esse possuni. Nam exercitum itineribus fessum,
duobusque ducibus orbatum, facile Eum., (jui excellebat multitudine
coparium idque praecipue equitnm, assequi ct rctrahere poterat. At
videtur re vera non tanti fuisse eius victoria, quanti cam praedicat
Hieronymus (apud Diod., Plut., Nep.); neque ideo tatitum opil)us et
auctoritate Eumenes valuisse, ut copias Crateri invitas apud se rctinerc
|)Osset.

55

Commissum est hoc proelium anni 321 a. Chr. n.
aestate \'), decimo fere die 2) post id, quo Neoptolemum
Eumenes profligaverat.

Haud magno tamen usui Eumeni victoria fuit; nam
in Aegypto Perdiccas, duobus ante diebus quam nuntius
cladis mortisque Crateri ac Neoptolemi eo venit, a
militibus suis occisus est. Ncque haec sola res damno
ei fuit. Adeo enim sententiam milites inutaverunt, ut
Atalante quoque, Perdiccae sorore, interfecta Eumenem
cum 50 sociis, i. e. partium Perdiccae principibus, capitis
damnaverint, iiscjue bellum inferre decreverint 3). Anti-
gono Antipatroque accersitis milites Pithone atque Arrhi-
daco ducibus Triparadisum, ijuae urbs est Superioris
Syriae, profecti sunt 4). Quo cum duces illi venissent,
denuo tumultus in exercitu ortus est, ex (juo vix Anti-
pater cum vitae discrimine aufugit. Hrcvi autem post
adiuvantibus Antigono Seleuco(]ue Antipater tumultum
sedavit at(iue ab universis militibus chiliarchiam et
procurationem rcgni adeptus est 5). Satrapeae summotis
omnibus, (]ui Perdiccae partibus faverant, itcrum divi-
duntur, Eumeniscjue provincia Cappadocia Nicanori nunc
data est Totius tjui in Asia aderat exercitus imperium
Antigonus nactus est idemcjue iussus est, Eumeni

>) I\'liii. c. VI, S ^^/xx/ofiivsi. rrspi y f.i; ipivr^ç kxI tcts
yix\'i kx>.iu èy^sùa-r,,; iv y.x?.\'jnt (ttx/m"] cIT. Wilhelm AUicn.
Millhcil. XXII. 194.
«) Plut. c. VIII, I.

») Diod. XVIII, 39, 2; App. Syr. 53; cf. Nicsc 11. p. 224 nnii. i.
<) Diod. .Will, 39, I. — Hcloch p. 93 nun. 2 Triparadisum in
.Media Syria iitam fuisse pulat.

») Diod. XVIII, 39, 4; Arr. rx fztr\' \'\\>.ii;XvSfi:v apud Phot.
Mihi. p. 221 K. in fine.
•) Diod. .XVIII, 39, 6; Appian. Mithr. 8j cf. Niese p. 225 ann. 1.

56

sociisque eius bellum inferre Ipse Antipater cum
regibus in Macedoniam iter facere statuit.

Ita morte Perdiccae Eumeni exiles res factae sunt;
nam is perierat, cuius in societate maximam sibi spem
posuerat, et bellum ei decretum est ab iis, a quibus
antea ipse steterat, qui vero nunc pro regibus at contra
eum tendebant.

Quem commutatum statum simul ac cognovit noster,
nitro militibus suis quae facta erant indicavit, ne fama
aut res in mains extolleret, aut animos militum rerum
novitate terreret, nec non ut, de se quae esset sententia
eorum cum animadvertisset, ex studio et voluntate eorum
caperet consilium 2). Sibi vero exercitu fidelissimo opus
esse ratus, unicuique discedendi potestatcm dedit. Qua
re adeo cunctos in partium suarum studium convertit,
ut milites afïirmarent 3) ferro sc décréta Macedonum
rescissuros esse. Nonnulli tamen ducum, qui Perdiccae
partium fautores quidem fuerant, in bello vero perse-
(juendo fiduciam non collocabant, pcriculum detrecta-
verunt4), restjue suas agere coeperunt.

Eumenes autem, simul ut novis se copiis equitum
firmaret 5), simul ut milites suos sustentaret, in Aeoliam
exercitum deduxit, pecunias civitatibus imperavit, récu-
santes dare hostiliter diripuit. Deinde Sardes se contulit,
Cleopatrae, sororis Alexandri, ut bonam voluntatcm sibi
conciliaret, sperans fore, ut maximam auctoritatem, (jua
apud Macedones illa gaudebat, in proprium usum con-

\') Arr. rà W/À^x\'j^ptv apud Phot. Ilibl. p. 224 K.

») Just. XIV, I, 1.4.
») Just. 11. § 5-

cfT^ Niesc p. 226. Hcloch p. 95.
*) cf. Plut. c. VIII, 3 sq.; Just. XIV, i, 6.

57

verteret ad centurionum priiicipumque animos sibi devin-
ciendos Persuasum enim erat militibus, ibi maiestatem
regiam verti, unde soror Alexandri staret.

Eodem ferc tempore, quo Sardibus Eumenes versa-
batur, Antipater in Europam exercitum ducens propius
illam urbem venit. Quem proelio lacessere animo volvens,
quia equestri proelio, quo belli genere maxime noster
valebat, locus valde idoneus erat, tamen Cleopatra
dissuadente 2) Eumenes consilium dimisit, cumque om-
nibus copiis in Phrygian! Supcriorem recessit, Celaenis
hiberna castra positurus. Nondum vero Antipater Asiam
reliquerat, cum inter Antigonum et Cassandrum, Anti-
patri filium, (jui ei a patre adiunctus fuerat, discordia
erupit. Antigonus tamen suspicionem, (juasi privatas
potius res moliretur, tam ai)tc a se removit, ut Antipater
ei ad belluu! contra Eumenem gercndum 8500 Mace-
dones at(|ua praeterea equitatus partem et 70 clephantes
dcderit3).

Interea Eumenes in provincia Antigoni hiberna age-
bat 4), idipie haud scgniter studebat, ut, si quis Perdiccae
partibus adhuc faveret, eos secum coniungeret. Itatjue
Attalum, Alcetam et Docimum, (jui in Asiam Minorem
confugerant S), sibi conciliare conatus est, sed hi con-

1) Just. XIV, I, 7.

») Ait. ra fitr\' \\\\/JÏ;XvSp:v npud l\'hot. Hilil. p. 225 R; cf.
Nicic p. 226. — Qunm ol» rcni Hclocli II. p. 95 scribat, ipsum
Eumenem putjnam detrcctassc, ([uia hoslis multitudine su])crior cssct,
neque igitur vera esse putet. qune tradit riutnrchus c. VIII, 4, equidem
non video.

\') Arr. 11. Diod. .XIX, 29, 3, c(T. Iteloch p. 95 nnn. 6; Nicsc. p. 227.
<) I\'lut, c. VIII, 4-
») Reloch p. 95-

58

diciones eius aspernati sunt i). Hac spe deiectus Eumenes
320. ineunte vere 2) copias ex hibernis ad se contraxit et in
Cappadociam recessit, ubi cum numero copiarum
haud exiguo hostem exspectabat. Verum mox apparuit,
principes Macedonum, quos in exercitu noster habebat,
fidos non esse 3); nam Perdiccas, unus ex iis, ab eo de-
scivit et cum tribus milibus peditum, quingentis equitibus
dam castra reliquit. Quem tamen Eumenes, tridui viam
iam progressum, misso Phoenice Tenedio cepit occiditque,
copiasque eius centurionibus mulctatis cum suis iterum
coniunxit 4).

Non diversus ab eo Antigonus quotjue hibernis
peractis copias collegit, bellumque cum Eumene sus-
cipere statuit. Audita Perdiccae defectione Antigonus,
qui copiarum numero hostibus inferior erat, haud par-
vam spem concepit, ut ali(iucm ex Eumenis ducibus ad
se pelliceret. Necjue ea spes eum fefellit; nam ingentibus
promissis Apollonidi, ecjuitum Eumenis praefecto, per
nuntium persuasit, ut in ipso proelio cum suis ad se
transfugeret 5).

Castra tum noster habebat in locis etjuestri proelio
accommodatis, cjuae Campi ürcynii dicebantur 6). Quo
Antigonus cum omnibus copiis profectus saltus (juosdam
occupavit, quibus montes imniinebant. Habebat hostis
supra decem milia peditum et duo e(]ûitum cum elephan-
tibus triginta; Eumenes vero non minus viginti milia
peditum, et quinque c(]uitum.

>) Arr. 11.

«) Diod. XVIII, 40. I ; I\'lut. c. IX, 2. cf. IJcloch p. çô.
*) cf. Hclocii ]). 96.

Diod. XVIII, 40, 2 «iq.
») Uiod. 11. § 5.

•) Ul)i siti campi illi fucrint, non constat, cf. Nicsc p. 228 ann. 2.

59

Acriter ibi est pugnatum ; sed Apollonidis proditione
Eumenis milites perturbati hostibus cesserunt impedi-
mentis victori relictis. Proditor vero cladisque \') imprimis
auctor ab Eumene coinprehensus atque occisus est.

Adversam hanc rem haud desperata fortuna Eumenes
tulit. Bene gnarus, si bellum protraheretur viribus in-
feriorem se fore, noster consilium cepit in Armenian!
recedendi, ut plures sibi socios inde colligeret. Magna
in hoc itinere prudentia Eumenes usus est; nam quam-
(juan! eum persequens Antigonus, cjui omni genere
copiarum abundabat, saepe vexabat, tan!en illi noster
n!anus conserendi numquam copiam dedit nisi iis locis,
quibus pauci n!ultis resistere possent 2). Postren!o tan!en
celeritatc et multitudine hostium circumventus, cum
etiam milites, (|ui amissa in!pedin!enta graviter ferebant,
ad Antigonum transfugere videret3), a proposito desi-
stendum esse intellexit, et anteiiuam Armenian! attigisset
in castellun! (juoddam Cappadociae n!unitissimun!, ijuod
Nora ajjpellabatur, confugit4). Maud paucos milites ibi
dimittere cogebatur, ne obsidio, cjuac haud dubie in-
stabat, ipsa n!ultitudinc gravaretur 5). Itaque cum etjui-
tibus 500 et 200 peditibus^) in eo oppido se inclusit.
Castellum erant Nora n!ontanun!, in confinio Lycaoniae

>) Magnum mililum Eumcncs numcrum in hnc pugnn amisissc videtur;
nam alio modo cxjïlicari non jwicst, cum subito, multitudine inreriorcm
factum, copiarum colligcndarum causa in Armcniam aufugisse. cf.
Kcloch p. 96.
«) Nc|)os c. V, 2.
>) üiod. XVIII, 4>, «.

«) Diod II. Nepos c. v, 3; riut. c. X, 2; Justin. XIV, 2, 2.
») Justin. 11. § 4\'

•) Plut. c. X, 2; cf. Diotl. XVIII. 4«, 3-

6o

et Cappadociae situm \'), exiguum quideni, cum ambitus
duo stadia non excederet, sed firmitate incredibili insigne,
quia aeque natura et opera locum praeclare muniverant^).
Magna ibi copia frumenti, lignorum et id genus aliarum
rerum seposita fuerat, adeo ut in longissimum tempus
obsidio perferri posset 3). Angustiae vero loei et rerum
condicio etiam muitos, qui Eumenem eo secuti erant,
absterruerunt, ne ulterius eius fortunae socii essent. Ita
numerus eorum, (jui cum eo Noris oppugnatione clausi
sunt, non amplius sexcentorum fuit, quorum circiter
centum morbis postea perisse videntur 4).

Interim Antigonus plurimos eorum, qui ab Eumene
erant dimissi, sibi coniunxit, magnamque Asiae Mino-
ris partem occupabat. Praeter Eumenem enim nemo
supererat, qui cum ipso dc summo in Asia imperio
contendere auderet. Exercitum deinde castello admo-
vit, locunKjue duplici muro, vallis fossis(|ue circum-
dedit. Omnium primum tamen ad collo(]uium ICume-
nem invitavit, si forte magnis promissis ultimiun sibi
adversarium reconciliarc posset. Collocjuio datis ab
Afitigono obsidibus facto de pace et societate inter eos
frustra actum est.

Quae îiutem de Antigoni in Eumenem amicitia apud
veteres auctores leguntur mihi vix credibilia esse viden-
tur, ne(jue magis (juae de immutâbili lùunenis fide
illi extulerunt, factis probantur. Nam si amicum simm
Antigonum esse ICumenes scnsisset, obsidcs ut sibi

\') Plut. II.; Nc]>. c. V, 3. cff. .Slrabo XII, 537. Nicsc p. 229;iiui. i.

») Plut. 11.

») I)io(l. c. 41, 2; Plut c. X, 3.

*) cfT. Dioil. c. 41, 2; 53, 7. cle Gccr II. p. 58 ann. 1.

6i

darcntur non poposcisset \'), néquc si non aliam quam
auctores nostri opinipnem de Eumene liabuissent, et
hac occasione Antigonus et antea Leonnatus 2) eum
„magnis pollicitationibus" perducere conati essent.

Cum ob nimias Eumenis condiciones — is enini pro-
vincias sibi confirmari donaque reddi postulavit 3) —
colloquium dimissum esset, Antigonus, relicto ad obsi-
dionem praesidio, misso ad Antipatrum sententiam ro-
gatum 4) Hieronymo Cardiano, Eumenis amico, cum
reliquo exercitu ipse abiit ad Eumenis provinciam subi-
gendam. Hiberna anni 320/319 in Cappadocia collo-
cavit 5). Interea Eumenes obsidionis incommoda animo
magno et excelso ipse ferebat militibus(]ue leniebat^).
Haud desperato auxilio conversionem rerum exspectabat,
quae sibi Opportunitäten! daret ex Noris aufugiendi
bellumque redintegrandi. Locus adeo erat munitus, ut
apparatum et munitiones Antigoni alias noster incenderet,
alias disiceret \'), neque magnum esset periculum, ne ab
hostibus caperelur. Ouamdiu autem hiems fuit, Eumenes
Noris se tenuit, simul Hieronymi ex Macedonia reditum
oppericns. Qui cum anni 219 vere appropinquante rcdux
ad Eumenem Nora pervenisset, totum rerum statum
mutatum esse cum edocuit.

In Europa enim initio anni 219S) mortuus erat Anti- 219.

>) In numcn) comm. sicul liumcncs lligitavcnit. l\'tolcmacus quoquC)

fralris AntiRoni filius, fuit; cf. Tlut. c. X, 4.

») Nci«» c. II, 4; c. III, «. cf. i>K. 5.

») riut. c. X. 5. — ciï. Diotl. c. 41, 7; S7< 3; Nicsc ]). 229 nnn. 3.

<) Nicsc 11.; cf. Diod. c. 42.

•) »doch |). 97; Nicsc ]). 230.

•) ciï. Diod. c. 42, 5; riul. c. XI, Front. .Stmt. IV, 7, 34.

7) Nep. c. V, 7.

") cf. F. Jftcohy ..Mnrmnr Pnrium" 1904, pj;. 197.

62

pater, summaque rerum ad Polyperchontem transierat,
virum probatae belli experientiae, qui phalangis Macedo-
num parti praefectus i) sub Alexandro in Asia militaverat.
Antigonus vero, qui Attalum, Docimum, Alcetam,
Perdiccae partium qui superfuerant defensores, illos
vivos, hune occisum vicerat ceperatque 2), Polyperchonti
se postponi non tulerat, sed Eumenis atque Alcetae
exercitibus adeo auctus, ut sexaginta milibus peditum,
decem equitum imperaret, opibusque Asiae fretus sum-
mum imperium sua spe complectebatur 3). Arrhidaeum 4)
igitur, Phrygiae quae ad Hellespontum erat satrapen,
bello persequi statuerat, eumque ex provincia expulerat.
Quem ad Polyperchontem in Macedoniam fugientem
mox CHtus, Lydiae satrapes, secutus erat 5). Cumque
Cassander, Antipatri filius, adversatus iis quae pater
instituerat, missis ad Ptolemaeum et Antigonum legatis
societatem cum iis inisset, contra Polyperchontem tres
se potentissimi duces coniunxerant, pro se quisque spe-
rantes imperium.

Totam iam fere Asiam Minorem Antigonus sibi sube-
gerat; unus vero Eumenes adhuc obsidione tenebatur.
Ad hunc igitur Antigonus Hieronymum Cardianum
misit, ab Antipatro redeuntem, cuius legatio, ad illum
suscepta, ut causam Eumenis apud eum ageret, morte
Antipatri interrupta, effectu Caruerat. Nora in castellum

\') Diod. c. 48, 4. cfT. Arrian. Anab. II, 12, 2; VI. 5, 5; VII, 12,
4. De nomine TlsZ-\'^ép/\'j» ciï. C. I. A. II, No. 723; I. (J. Ins. II,
no. 645; Joum. IIcll. Stutl. XI.\\, 1S99, 330-
\') ciï. lieloch p. 97; Niese p. 231 sqq.
») Diod. XVIII, 50, 1-4; Plut. c. XII, I.

De nomine cf. Beloch II. p. 100 aim. 3.
•) cf. Beloch p. loi; Diod. c. 51 sq.

63

igitur Hieronymus revertit, simul ad Polyperchontem sum-
mam rerum cessisse Eumenem certiorem faeiens, simul
ei magna promissa Antigoni praetendens, invitare eum
Antigonum, ut, pugnae in Cappadociae gestae immemor,
amicitiam atque belli societatem secum nunc faciat,
donaque longe prioribus maiora et provinciam ampliorem
accipiat i).

Quae tamen Eumenem non magis atque antea pelle-
xerunt. Tamen hanc opportunitatem libenter arripuit,
et, Noris se expedire gestiens, foedus sibi placere finxit
ac se de condicionibus agere velle. Eormulam iuris iurandi
ipsi ab Antigono propositam, in qua regum quidem,
ne nimis aperte quid meditaretur ostentaret, mentionem
ille fecerat, sed sibi, non Polyperchonti chiliarcho, ne-
que Olympiadi, matri Alexandri, sacramentum esse di-
cendum voluerat, ita Eumenes mutavit, ut non Anti-
gono tantum, sed et Olympiadi et regibus fidem spon-
deret, eosdemquc cum illis se amicos inimicosque habi-
turum 2). Sic mutatam Eumenes formulam Macedonibus,
qui ipsum obsidebant, remisit, se paratum esse dicens
ad foedus ineundum, ipsorumque permisit iudicio, utra
formula iustior videretur. Probato iure iurando, quod
ipse fecerat, datoque Eumenes obsidione est solutus 3).

Inopinato ita salutis compos factus noster, haud igno-
rans Antigono hanc malitiosam astutiam minime placi-
turam, statim in Cappadociam, pristinam suam provin-
ciam, profectus est. Multos iam in itinere, qui antea
sub eins auspiciis militavcrant, nunc autem per agros

1) Diod. XVIII, 50, 4. cf. Hcloch p. loa.
») riut. c. XII, 3 sqq.

«) cf. Niese p. 238; Diod. XVIII, 53, 5; App. Syr. 53.

64

vagabantur i), quippe qui Antigono obsequi noluissent 2),
sibi noster recollegit. In Cappadociam cum pervenisset,
obsides Cappadoces, quos secum Noris tenuerat, remisit
et iumenta, tenloria, alia quibus ei opus erat, a vicinis
urbibus accepitS), ita ut brevi tempore praeter équités
illos, qui cum eo obsidionem toleraverant, plus duo
milia4) militum dicto parentium haberet. Cum his, quia
ab Antigono cum exercitu Menandrum in se missum
esse cognovit, e Cappadocia in Ciliciam fugit. Tribus
diebus postquam e Cappadocia Eumenes profectus est,
eo Menander venit, qui ab illum persequendo mox
desistens infecta re in Cappadociam regressus est 5).

Quam maximis itineribus noster Tauro monte superato
in Ciliciam evaserat.

Ad Eumenem fugae sc dantem litterae afiferuntur,
ex Macedonia a regibus, 1\'olyperchonte et Olympiade
missae, cjuibus eum illi hortabantur, ut sibi auxilio
vcniret, sive in Macedonian! ipse transgredi, sive in
Asia exercitibus pecuniiscjue acccptis bellum contra
Antigonum gcrere mallet % 1\'olyperchon enim, ubi
certamen cum Antigono, Ptolemaeo et Cassandro immi-
nere vidit, cum(]ue ei Hieronymus brevi ante rerum
condicionem indicasset, Eumenem Asiae praeponere 7)
statuerat, ut Antigonum impediret, (juominus in Europam
traiceret, ei(|ue omnes copias sub\'iungi iusserat, tjuae

\') Dioil. XVIII, 53, 6; 1\'Iut. c. XII, 5.

Diodorus aucturc Ilicronymo oh lùimcnis amorcm nd cuin illos
redisse tra<lit.
») Plut. II.

<) Diod. 11.; Plut, cos mille fuisse scribit. cf. Niese p. 238.
») Diod. c. 95, I sq.

«) \'Dio.1. c. 57, 3; Plut. c. XIII, i; Nep. c. VI, i.
") (TTpxTTfyhç xin\'SY.pxTUip Diod. c. 58, i.

65

in Asia regum in fide permanserant, Argyraspidas im-
primis, qui Antigene Teutamoque ducibus tria milia
numero in Cilicia stipendia merchant. Cappadocia
Eumeni provincia reddebatur, omnesque praefecti ac
quaestores ei opem ferre iubebantur; thesaurus, qui
Cyindis in Cilicia erat, ex quo statim ei quingento-
rum talentorum largitio porrecta est ad damna iampri-
dem accepta lenienda, mox libere ei permissus est ad
peregrinos milites conducendos\'). Olympias vero Eumenis
rogabat sententiam, utruni in Epiro ipsa maneret, an
in Macedoniam rediret. Suasit ei noster, ne se moveret,
tempusque exspectaret, dum Alexandri filius regnum
adeptus esset; sin in Macedoniam tamen reverteretur,
omnium iniuriarum oblivisccretur, neve in quemquam
acerbiore uteretur imperio 2). Mandata deinde regum
scse exsequi paratum esse rescripsit Eumenes, bellumque
cum Antigono paravit 3).

In Ciliciam cum venisset, Antigenes ac Teutamus
cum copiis suis 4) ei obviam ierunt, et litteris illis a
regibus datis obsecuti libenter se ad omnia ei praesto
futuros polliciti sunt S). Ne(|ue tamen Eumenem latuit,
(juam invisus Macedonibus esset, (luippe (jui hominis
Graeci aegre ferrent imperium, ipiem ipsi insuper antea
capitis damnas.sent, (|uique omnes po.st Alexandrum
duces fastidirent^), sordidam sub aliis militiam posttanti

I) Diod. c. 57, 3 i^q-; c. xin, i; Ncp. C. VI, 4.

») Ncp. c. VI, 2; Diod. XVIII, 5«, 3 sq.

>) Diod. c. 58, 4.

<) Circitcr tria milia numcn> cas fuisse «locct Ditnl. c. 59, 3.

») Dio<l. c. 59, 3; I\'lut. c. XIII, I sqq. cff. licloch p. 105 î Niese p. 239sq.

«) Diod. XVIII, 60, 1; riut. c. XIII, 2. cf Ncp. c. VII, i.

66

regis memoriam existimantes \'). Quingenta igitur illa
talenta Eumenes, invidiam ut evitaret, accipere recusa-
vit, dolumque excogitavit, quo imperii speciem callide
a se averteret. Finxit nempe, in somnio sibi visum esse
Alexandrum regem, regium tabernaculum eo loco con-
stituere se iubentem, quo duces convenirent, ut desummis
rebus consilia caperent; pollicitumque esse, se ipsum con-
siliis eorum interfuturum esse 2). Quod cum placuisset
Argyraspidibus, exstructum tabernaculum est cum sella
aurea, in qua sceptrum, diadema et arma Alexandri
deposita sunt. Hoc modo, cum non ipse, sed rex con-
vocare consilia videretur, quamquam per eum unum
omnia gerebantur 3), ducum invidiam minuit, ipsorum-
que militum benevolentiam ac favorem sibi conciliavit 4).
Thesauro praeterea usus est ad copias sibi ex Cilicia,
Pisidia, Lycia, Phoenicia, aliisque regionibus comparan-
das. Sic brevi tempore praeter eos, (]uos iam habebat,
decem milia peditum et duo equitum collecta sunt 5).

Antigonus tamen et Ptolemaeus, Eumeni (juam maxime
infensi, omnes vires, ut ei nocerent, intenderunt. Ptole-
maeus igitur, cum classe ad Zephyrium, promunturium
Ciliciae, delatus, ducibus Argyraspidum, missis legatis,
ne Eumenem secpierentur, persuadere conatus est. Quae
spes ei ad irritum cecidit. Ne(|ue jnagis Antigono, (jui et
alios et Philotan, unum ex amicis, cum litteris, quibus
ingentia pollicebatur, ad eosdein atque ad duces privatim

\') Justin. .\\1V, 2, 7.

») Diod. c. 60, 4 sq; 61 ; Plut. c. .XIII, 3 sq.; Nep. c. VII, 2 sq ;
Polyaen. IV, 8, 2 sqq.
») Ncp. c. VII, 3.

Diyd. XVIII, 61, 3.
*) Diod. c. 61, 4 sq.

67

miserat, Macedonibus primo quidem tumultuantibus, ab
Eumene vero statim pacatis, prospéré res successit \').

Agmine deinde instructo Eumenes ex Cilicia in 318.
Phoenician! tetendit atque urbibus naves imperavit,
quibus Polyperchonti maris imperium firn!aret, ita ut
sibi ille copias ex Europa in Asiam mittere posset 2).
(318 a. Chr. n.) Praeterea in animo habebat Coelesyriam
occupare, sed nondum paratae copiae erant, cum^
appropinquante -Antigono, ex Phoenicia in superiores
provincias exercitum reducere coactus est. Is enim,
omnibus fere Asiae Minoris urbibus potitus, i)ost()uam
ad Hellespontum cla.ssem illam, cui Clitus 3) ab Eumene
l)raefectus erat, exitiabili clade delevit t), totius n!aris
Aegaeï imperium ea victoria adeptus, cum Eumene
debellare con.stituerat. Itaiiue cum viginti milibuspeditmn,
cjuattuor e(]uitum, (|UOs ex toto exercitu elegerat, (juicjue
(juam maxin!e erant exi)editi, in Ciliciam contendit 5),
ut lùunenem prius assequeretur, (]uam maiores hic
copias comparasset. Simul classem ad oras Phoeniciae
misit. ICa in portu Rhossi in ali(|uas naves, ab lùunene
cum magna pecunia ad Polyperchonten! emi.ssas, incidit,
quarum praefecti ad illam .statin! transierunt 6).

iMimenes per Cavan! Syriam festinanter in superiores
regiones i)rofectus, jjostijuan! Euphraten traicicns non-
nullos suorum amisit 7), impetum in eos facicntibus

1) Diod. 5:vill, 62, 3 Miq.; 63, 1-6.

») Diod. XVIII, 63, 6. cir. Hcloch p. 105; Niese p. 241.

») cf. i>K. 52-

Diod. XVIII, 72. cff. Ilcloch p. 106; Niese p. 245 sq.

») Dio<I. XVIII. 73, I.

«) I\'olynen. IV, 6, 9.

Ï) Diod. XVIII. 73, 5-

68

eius fluvii accolis, deinde Tigrim flumen transgressus,
in pagis Babyloniae, qui Carum dicebantur \'), hiberna
castra ponere statuit. Antigonus autem, qui eum erat
secutus, in Mesopotamia hibernavit {318-317 a. Chr. n.).

Cum in superiores provincias Eumenes pervenisset,
dissensio ibi brevi ante 2) inter praefectos earum regionum
orta erat, duasque factiones inter sese bella gerentes
invenit. Pithon enim, Mediae praefectus, qui, cum
Triparadisi iterum provinciae distribuerentur 3), superio-
res regiones acceperat, Philippum 4) cjuendam, Parthiae
satrapen, interfecerat fratremque suum Eudamum illius
loco substituerat 5). Quam ob causam contra eum ceteri
satrapae se coniunxerant, cxercitibusquc suis Peucestan,
Persidis praefcctum, praefecerant, qui antea Ale.xandri
(TwfjLXTSfiXx^ fuerat, ac maxima inter eos gaudebat auc-
toritatc 6). Cunctis iis se non parem esse intellegens
proelioque iam victus Pithon Habylonem cesserat, ut a
Seleuco auxih\'um peteret 7).

Itaciue cum Eumenes, missis ad Seleucum atque
Pithonem legatis, postulasset, ut regibus obsecuti secum
Antigonum bello impugnarent, ei regibus (]uidem seopem
laturos responderunt, numquam vero Eumenem sibi prae-
positum concessuros, (juem jiublico consilio Macedones

\') }\\xpw y/.ifixt. Diod. .\\IX. 12; 13, 5. cff. Nicsc p. 259 ann. i;
Dmyscn Hellenismus II, i, p. 258 ann. 2.

\') cf. Niese p. 259 ann. 4. qui nnnis 219 et 218 haec facta esse
pulat.

») Diod. XIX, 12. 2.
*) cf. Niese p. 259 ann. 3.
\') Diod. XIX. 14, I.
•) Diud. 14. 4 sq.

\') Diod. c. 14, 2 sq.

69

capitis damnassent \'). Quin per legates Macedonum
animos ab illo abalienare conabantur. Milites vero
Eumenem non deseruerunt, isque hibernis peractis, cum
iam ea regio copiis suis commeatum diutius praebere
non posset 2), ad alteram Tigridis ri|)am redire decrevit,
ut exercitum Susa duceret, quo convenire satrapae illi
iussi erant, qui cum Peucesta faciebant.

Flumen igitur transiturus castra posuit in loco, qui 317.
a Babylone trecenta stadia aberat 3). Eo autem Seleucus
(juoijue cum multis navibus venit, ut transitu eum prohi-
beret, atque iterum Macedonibus omnibus artibus per-
suadere nisus est, ut ab Eumene deficerent. Cum vcro
conatus eum fefelli.ssent. fos.sae aggerem, diu obstructum,
Seleucus dirumpi iu.ssit, quo facto Eumenis castra in-
undata sunt 4).

Postero autem die Ivumenes relictis impedimentis
suos ad alteram fluminis ripam traduxit, neiiue Seleucus,
()ui non nisi eipiites .secum habebat, eosque numero
inferiores, transitum impedire potuit. Quin etiam, flumine
denuo traiecto, imj)edimenta (luotjue, (juibus iam hostes
potiti erant, postridie eius diei recuperata transvectacjue
sunt, monstrante indigenarum (juodam, quomodo aipiam
e castris submersis abducerent 5). Ad ICumenem deinde,
(luem clade accepta ex |)rovincia sua abire Seleucus
cui)iebat, legatos de pace misit 6). Quos (luidem re in-
fecta ille remisit, victus tamen inopia adductus in Susi-

1) Kiiul. .\\IN, 12, 2.

») Dioil. XI.X, 12,

») l)i(>«l. XIX, 12, 3. cf. .Niese j). 259 nun. 5.

4) Ui.Hl. XIX, 13, 2. cf. XVIII, 73, 3.

t) Dioil. XIX, 13, 4-

•) cf. Niese p. 260 aim. 1. Diml c. 13, 5,

70

anam, exercitu ob rem frumentariam in tres partes
diviso, continuo perrexit.

Quo cum adscendisset, eo mox satrapae quoque illi,
quos iterum datis litteris arcessiverat, cum omnibus
suis copiis Peucesta duce venerunt. Aderant sagittari-
orum et funditorum Persicorum ad decem milia atque
ex diversis gentibus tria milia; équités vero ex Graecis
et Thracibus sexcenti et ex Persicis amplius quadrin-
genti. Tlepolemum Macedonem, Carmaniae satrapen,
mille et quingenti pedites sequebantur, septingenti
équités. Sibyrtius quoque, Arachosiae praefectus, et
Androbazus, qui Paropamisadis, Stasander, (jui Ariae et
Drangianae regiones tenebat, copias suas adiunctis
Bactrianis adduxerant, nec non Eudamus, (jui, ex India
profectus, exercitui praeer.it et elephantis centum et
viginti, (|uo.s Poro rege interfecto sibi paravcrat. Ita ut
summa eorum, (jui cum Eumene contra Antigonum
bellum erant facturi, amplius viginti milium peditum
erat ct septingentorum, quattuor milium etjuitum et
sexcentorum \').

Promiscua tamen haec multitudo hominum erat,
(juorum maior pars e.\\ gentibus constabat Superioris
Asiae. Necjue admirationem movet, et alios satrapas et
Peucestan, (|ui .suas (juisque copias alere deberent,
Eumenem sibi praepositum vix tulisse. Itaque cum de
principatu inter cos contenderetur, eodem cpio antea
Eumenes dolo usus est, ut deliberaturi cotidie duces
ad regium Alexandri tabernaculum, in hunc ipsum usum
factum, convenirent 2). Quo tamen loco noster, cum

\') Diod. c. 14. S ^qq-; 27, s-
») Diod. .\\I.\\, IS, 3 »q-

71

mandata rcgum habcrct, primas partes agebat \'). Thc-
sauro quoque regio, qui Susis servabatur, ita Eumenes
usus est, ut Macedonibus suis sex mensium daret stipen-
dium, et satrapas nonnullos donis ac favore sibi vin-
ciret 2). Nam quamvis longe maioribus cjuam antea
copiis praecsset nec difficulter Antigono resistere posse
videretur, morum tamen corru|)tio tantojjcre satraparum
exercitum invaserat, ut Macedonibus ceterisijue Eume-
nis militibus valde noceret, neiiue certa igitur in
exercitu suo Eumenis esset condicio.

In Susiana aliijuod tempus moratus noster exercitum
recrcabat. Donec tandem aestate Antigonus, qui, cum
ipse Maccdo natus esset, summa apud suos auctoritate
gaudebat, et omnia ipse administrabat ne(|ue dubium
tenebat imperium, contra cum tetendit. Iter cum initio
matura.sset Antigonus, si forte lùunenem a.sse(iueretur,
priusijuam satraparum copias collegisset, deinde lentius
extraxi.sset, cum iam cum illis eum se coniunxissc
comperi.s.set, nunc multis militibus in Babylonia ad-
.scriptis, Seleuco ct Pithonc sibi adiunctis, Su.sa versus
cum magnis copiis arma movit 3),

Huius rei certior factus Eumenes, arce Susorum de-
fendenda Xenophilo traditu, ip.se post Pasitigrim llumen,
cjuod transitu difficillimum unius diei iter a Susis abc.st,
rccc.s.sit 4). Cum autem, per totam eins fluminis ri|)am
dispositis |)racsidiis, e.vercitus cxtcnuaretur, a 1\'eucesta
Eumenes petivit, ut deccm milia sagittariorum e Per-

I) riut. c. NIH, 6; Nep. c. VII. 3; I\'olynen. IV, 8. 2.

») Diod. c. 15, 5; riul. e. .\\III, 5 M]. cf. Niese p. 261 nnn. 1.

») Diod. .\\I\\", 17, 3- cir. Niesc p. 261; Mdoch p. m6.

«) Dioil. XI.\\, 17, 3; l\'lut. c. XIV, 2.

72

side arcesseret; qui, saluti suae prospiciens, quamvis
aegerrime Eumenis imperata ferret, auxilia iussa com-
paravit \').

Interea Antigonus, Susorum arcem frustra aggressus,
Seleuco ibi cum exercitus parte relicto, ad Copratem
flumen copias duxit. quod in Pasitigrim influit. Quo
itinere ob immodicum temporis aestum 2) multos milites
amisit. Castris positis 80 stadiorum intervallo ab Eumenis
exercitu Antigonus paucis (juas nactus erat naviculis
milites transmittere coepit, fossam vallumque exstruere
atque reliquum agmen exspectare iussos3). De quibus
per speculatores statim Eumenes edoctus, cum quattuor
milibus equitum et mille et treccntis equitibus Tigridis
ponte superato ad Copratem propenivit, hostesque,
quorum magna pars per agros populabantur, in flumen
depulit et quattuor fere milia eorum ccpit¹»). Antigonus,
qui propter navium inopiam auxilio suis venire non
potuisset, clade accepta Hadacam retrogressus est, quae
urbs ad Eulaeum flumen sita erat, ut milites ibi reficeret;
quorum iterum multi in itinere aestui fervidissimo
sucçubuerunt 5). Inde Ecbatana in Mediam, Pitlionis pro-
vinciam, exercitum duxit 6).

Quae cum accepisset noster, cum Antigene, Argyras-
pidum duce, iiscpie, (jui a mari eum secuti crant 7), con-

73

silium fecit, ut ad mare in Asiam Minorem, regibus
Polyperchontique opem laturi regrederentur. Huic vero
consilio superiorum regionum praefecti, ne interim
Antigonus provincias suas occuparet veriti, obstiterunt \').
Eumenes igitur, illis digressis hostibus se imparcni
futurum intellegens, in Asia Superiore manerc decrevit,
motisque castris viginti quattuor dierum itinere Perse-
polim in Persidem contendit.

Ibi Peucestas magnificentissimis epulis in Philippi
atque Alexandri memoriam instructis exercitum omnem
invitavit, neque quidquam omisit, quo militum animos
sibi conciliaret 2). Quem talibus artibus jjrincipatum
et summum imperium affectantem Eumenes scilicet
perspexit: quam ob causam dolo sibi utendum esse
statuit. l<2pistulam igitur (juandam protulit adulterinam,
Syriacis conscriptam litteris, quam ab üronte, Armeniae
praefecto, sibi datam esse finxit. Scripserat noster Olym-
piaden!, n!ortuo Cassandro, cum Alexandre ncpote in
Macedoniam invasisse, et Polyperchontem, omnibus
copiis in Asiam contra Antigonum transvectis, Cappa-
dociae iam imminere 3). Quae litterae postquam recitatae
sunt, Eumenis, regum procuratoris, auctoritas inde resti-
tuta et prae Peucestae data est.

Eodem fere tempore, cum Sibyrtiun!, Arachosiae sa-

74

trapen, Peucestae amicum, ob aliquod delictum ante
tribunal suum in ius vocavisset, summoque ille cum suo
periculo clam aufugisset, hoc quoque facto omnes sibi
oboedientes noster fecit \'). Nonnullos vero ducum, quibus
diffidebat, pecunia mutua ab iis sumpta sibi obstrinxit

Haec dum agebantur, Antigonum cum exercitu in
Persidem irrupisse Eumeni nuntiatum est. Quibus co-
gnitis hosti obviam ire, ut proelio decertaretur, consti-
tuit. Priusquam autem contra hostem copias eduxit,
opiparo convivio milites excepit, exemplum Alexandri
ac nuper Peucestae secutus. Qua occasione cum im-
modice vino abusus esset, die sequent! postijuam castra
movit in morbum noster incidit, ita ut valetudine praepc-
ditus aliquot dies loco eodem milites teuere cogeretur.
Deinde viribus quodammodo reparatus, copiis procedere
iussis, ipse in lectica, ne tumultu et angustiis viarum
turbaretur, agmen seijuebatur 3). lanKjue unius diei iter
exercitus alter ab altero aberant, atcpie utrique pugnam
acrem parabant, cum lùunenis milites, i]ui in primo
.igmine erant, si illo duce carerent pugnare se nolle
enuntiaverunt. Tum noster, in lectica ad eos devectus,
manibus ac nutu eos incitavit, i|Uo viso alacriter omnes
arma, in terram modo defix.a, resumi)serunt, hostemi|uc,
i|ui in conspectum iam venerat, ad pugnam provoca-
verunt 4). Neque tamen ibi ob iniquitatem loci 5) |)roe-
lium est commissum. Trium inde stadiorum inter\\allo
castris promotis Antigonus per legatos satrapas excitabat,

\') Diiid. XIX. 23, 4. cf. Niese p. 264 ami. 4.

») Dioii. XIX, 24, I M|q.

\') I)i(Kl. c. 24. 4 Mjq.

*) I\'lijj. XIV, 5 s<l.

») Diwl. XIX, 25, 2.

75

ut Eumenem dcscrercnt. provincias sc nemini ercpturum,
aliisquc alia daturum promittens \'). Qua spe deiectus in
Gabiencn Antigonus abire decrevit % quae regio omni-
bus rebus abundabat, quibus etiam magni exercitus ali
poterant, et ob fluvios ac voragines impervia erat. Sed
eins consilio per transfugas Eumeni indicato hic, hos-
tein anteversurus, in eandem regionem properare sta-
tuit, missisquc, qui transfugarum specie noctu se castra
eius invasurum esse Antigono renuntiarent, eum delusit,
longcque 3) iam erat progressus, priusijuam ille se decep-
tum esse percepit.

Statim igitur, Pithoni pcditum agmine tradito ac sctjui
ius.so, cum etjuitibus Eumenem insectans prima luce
Antigonus extremum eius agmen a.ssccutus est 4). Qua
occasionc hostes aggrcdi Eumenes declinavit; (juod
si fecisset, facile eos profligare potuisse videtur 5). lta»|ue
Antigonus reliquum suum agmen exsj)ectavit. Gum ceteri
adessent, aecpiabat propemodum copiarum numero
Eumenis e.xercitum ; habebat enim plus 28 milia pcditum,
8500 e(iuites et 65 elephantos, lùmienis vero exercitus
erat 35 fcre milium pcditum, 6100 ecjuitum etii4cle-
phantorum. Quam(|uam igitur etpiitibus Eumenes erat
inferior, tamen peditibus elcphantisque Antigonum
superabat. Ulo igitur pugnaegenere fretus —solebant enim

I) Dioil. C. 25, 2 sq.
«) cf. .SlrnlM> XVI, 745.

«) „irp:i/cvTt4 \'V Ki/i£v:w .Tis ç>vÂa)«v" l>i<«l. XIX, 26, 3
Mjq. Causa laid, quare hic Eumenis dolus apml Poly.icnum non lc{jatur.
*) l)i«>d. c. 26, 6 sq.

») I licronymus, cui haec dehcnlur, mihi videtur cnm Eumenis HC};lcKcn.
liam ilissimulare studuissc. cf. DitMi. c. 26. K: „i)i üc TTifii riv Kijui\'/r;

Js^xm^ tluxi TÀY^isv xTxtrxv TKv Hùvxfitv".

76

iis temporibus equitatu maxime proeh\'a disceptari — An-
tigonus ita aciem instruxit, ut cum Pithonc équités
expeditissimos Eumenis dextro cornu, cui ipse ille im-
perabat, obiceret, vires hostium qua maximae erant
frangere iussos ; ipse cum optimis copiis a dextro cornu,
adiuncto sibi Demetrio filio, équités hostium, quos
Eudamus, Indiae satrapes, in aciem ducebat, aggressus,
impressione per oblicjuum in Eudami cohortes cum
elephantis facta, diffudit stravitque.

Eumenes vero laevum Antigoni cornu mox fugaverat,
et pedites eius, qui mediam aciem tenebant, praesertim
Argyraspides, insigni virtute hostes sibi oppositos pro-
fligabant. Cum iam Antigonus, victoria a sua parte repor-
tata, fugientes milites sistere atque in ordinem cogere
coepisset, Euinenes tuba a persecutione suos revocavit, ut
Eudamo succurrerent. Properante tamen nocte in po-
sterum diem proelium renovandum dilatum est. Non vcro
ad pugnam tunc ventum est, (juia belli aerumnis utriipie
male erant afiecti \').

Eumenes milites in castra ad impedimenta reduxit:
(juo facto Antigonus locum, (juo pugna gesta erat, occu-
pavit mortuosque suos .sepelivit. In hoc ancipiti proelio
eorum (jui cum Antigono fecerant ceciderunt ad 3700,
vulnerati sunt amplius 4 milia, ab lùunenis contra parte
numerus eorum qui occisi sunt sexcentos non exce.ssit,
vulnerato.s habuit nongentos 2).

Neijue iterandi i)roelii cupidus Antigonus, caesorum
sepultura lilumeni per legatuni |)etenti in cra.stinum
promi.ssa, noctu clam disce.ssit et in (îadamartam, .Me-

\') I)iij<l. XIX\', 27-31,. P- 265 Ml.; ncl<H:h p. 117.

») I)i(Kl. XIX, 31, 5.

77

diae provinciam, profectus est, ubi copias recrearet \').

De cuius abitu certior factus Eumenes propter lassi-
tudinem militum hostes persecutus non est, mortuos
autem magnifica pompa cum humo mandasset2), e
1\'araetacis in Gabiencn castra movit 3). Ibi, ut facilius
in regionibus, paucis incolis freciuentatis, commeatus
peterent, copias E^umenes ita disposuit, ut extremae
earum partes altera ab altera mille stadiis remotae essent 4) ;
idque eo tutius fieri posse arbitrabatur, (juia Antigonum
viginti quinque mansionum iter abesse cognoverat. Erat
(luidem altera quocpie via decem fere dierum, (juacx Media
ad Eumenis hibernacula jjerveniri poterat, per deserta
vero loca atque omni habitatione destituta, neque ea
propter atjuae inopiam exercitui pervia esse videbatur,
Verum Antigonus, ubi Eumenis hiberna tam longe inter
sese distare audivit, consilium(]ue cepit, ijuia inferiores
vires suas cjuam hostium esse animadvertebat, ut ex
improvise illos, adeo disiectos, invaderet, nihil sibi obesse
censuit, (juominus |)er illam breviorem viam exercitum
duceret 5). Ita(]ue quam plurimos utres at(iue culleos
coniparari iussit, deinde pabulum et cibaria cocta dierum
decern, ut tjuam minime fieret ignis in castris. Sed
propter frigus ac violentissimas tenipestates cum ignes
nocte att|uc interdiu incendere cogerentur, res ab acco-

I) Diod. Xl.w 33, 1-3; 6, 10. cflT. N\'cpos c. VIII, 1.
Nicse p. 266 nnn. 3.

«) DitMl. c, 33- 3-

») Diod. XIX, 34, 7-

<) IMul. c. XV. 3; Nqws c. VIII, 1 s<n.; Diod. XIX. 37, i.

») Diod. XIX, 34. 7; 37i " ^Hm \'\'\'«t. c. XV, 3 Mjq.; Ncpot c.

VIII. 4-7; Polyacn. IV, 6, ti. cff. Heloch p. 118; Nicsc p. 367.

78

lis quibusdam Eumeni allata est. Dimidium fere itineris
spatium tum Antigonus iam confecerat \').

Eumenes, audita re, quia intellegebat, copias, antequam
hostes adforent, contrahi non posse, omnem spem in
dolo posuit. Suas unoquoque copias cogéré iusso ipse
cum suis militibus ad infimos montes contendit, qui
hostium itineri obvii erant. Ibi ut prima nocte quam
latissime poterant milites magnos facercnt ignes praece-
pit, eosque secunda vigilia minuerent, tertia vero perexi-
guos redderent, ita ut hostibus suspicio subvenirct, iis
locis Eumenis castra posita esse, eum(]ue de ipsorum
adventu certiorem iam esse factum 2). Qui dolus effectu
non caruit; nam Antigonus, Eumenem cum omnibus
copiis in se progressum ratus iter suum flexit, longiorem-
que illam viam petivit, (]ua, uno die, ut milites vires re-
ciperent, intermisso, Eumenis castra assecutus tandem est.
Interea ille omnes copias collegcrat praeter elephantos,
qui longius afuerant. IIos intercipere conatum Antigo-
num noster missis e(]uitibus j)editibusque praevenit 3).
Paucis diebus post, cum triginta stadia alter ab altero
e.xe\'rcitus abessent, de summa iam rerum disceptaturus
uterque du.\\ copias instruxit 4). Eumenes tum apud mili-
tes, mirantes (juae nuper perfecerat, haud exigua erat
auctoritate. Nec tamen principum Macedonum, (]ui ilium
sibi imperare etiam antea vix ferebant, invidia commi-
nuta est. Ita(]ue plerisque satrapis ducibuscjue sociis

79

sibi factis imprimis Argyraspidum principes \') insidias
ei fecerunt, conveneratque inter eos, ut post proelium
eum interimerent. Quo inito consilio duo ex coniuratis,
lùtdamus, praefectus elephantorum, et Phaedimusquidam,
de pecunia metuentes. quam mutuam olim ab ipsis
noster sumpserat, occulte rem ad Eumenem detule-
runt2). Qui convocato amicorum concilio eos allo-
cutus est, se in turba beluarum versari dicens, testa-
mentumque deinde fecit et scripta sua delevit. Delibe-
ravit (luoque noster, utrum bellum in superioribus
.\'\\siae partibus ulterius perseijueretur, an, victoriam ultro
Antigono permittens, per Mediam in Armenian! et
Cnp|)adociani, pristinas suas provincias, aufugeret. Tan-
dem in victoria salutis spem reponcns copias suas in
aciem eduxit 3). lù ant numero triginta sex milia i)e-
ditiun et septingenti, eiiiu\'timi sex niilia et (juingenti,
(juibus accedebant centum et ijuattuordecim eleplianti.
.•\\ntigoni vero exercitus erat 22 milium peditum, non-
gentorum ecjuitum et 65 beluarum. In utrocjuc exercitu
simili n!odo acies instructa erat: niedii constiterant
pedites, cornua vero etjuites tenebant. universaeipie
aciei elephanti antepositi Stationen! habebant. In sini.s-
tro cornu Eumenes optimos équités adversus Antigo-
num, qui dextro .suo cornu imperabat, ipse cum plerisque
satrapis eduxit 4).

Antequam proelium initum est, ICumenes equo per

>) riut. c. .\\VI. I, cos fuisse Tcuinmum ct Aiui(-cncm trndit. Rccte
lamcn Nioc p. 26S ann. 1 oliscnavit, Anligcnem in corum numero
fuisse vi¹ cretlibilc esse, quippe qui |m>stea ah Kumcne Htetisse videatur.
») Plut. c. .\\VI, 2.
>) l\'lut. c. .WI. 1-5.
4) Diod. .\\IX. 40- 2.

8o

ordines vectus ad pugnam suos incitavit et magno
clamore a militibus est receptus, hostibus numquam
se cessuros esse affirmantibus \'). Alacritatem eorum vi-
dens signum noster certaminis dedit. Ferunt ante pug-
nam Argyraspidum ducem Antigenem ad Macedones
adequitasse, qui sub Antigono militabant, vociferantem
impios eos esse, qui adversus patres suos arma ferrent 2).
Nempe erant Argyraspides illi grandaevi omnes, qui
iam Philippi et deinde Alexandri auspicia secuti num-
quam hosti cesserant.

Dato signo elephanti initium pugnae fecerunt, quos
equitum turmae secutae sunt. Campus autem, in quo con-
cursum est, vastus erat ac sabulosus siccaeque cuiusdam
arenae refertus, unde factum est, ut ingentes mox pul-
veris nubes excitarentur 3). Quo animadverso Antigonus
expeditissimos équités cornu hostium clam practervehi,
castraque P.umenis, quae quinque fere .stadiis aberant,
invadere atque impedimenta diripere iussit; quod illi
exsecuti sunt 4). Ipse interea Antigonus cornu Eumenis

>) I)io<l. XIX, 41, 4; PIul. c. XVI, 4.

\') Diod. c. 41, 1 ; 1\'Iul. c. XV], 6.

») Diod. XIX, 42, I ; Plut. c. XVI, 8.

Hue fragmentum Polyacni (IV, 6, 12) fortasse spcctat, breve nec
satis perspicuum, ad quam pugnam inter Kumenem et Antigonum com-
missam |iolissimum referen<Ium sit. Quod si vere coniecerim, bis rem
eandem Poly.ienus memoravit. Nam quod ad locum IV, 6, 13 nttinet,
constat ex rebus ijisis, quas fusius expoiuit, de pugna cum ibi agere,
quae nos occupât. Duos fontes adisse videtur, alterum succincte, altcrum
copiose narrantem, neque animadvertisse, dc re non d i versa eos scribere.
A sagacitate Polyaeni talia non abhorrent. Sin autem minus neglegentcm
fuisse hominem accipias, optio non relinquitur, quin ad pugnam aliqubm Pol.
IV, 6, 12 pertineat, ceteroquin prorsus ignot.im. (cf. Pol. IV, 6, 19. quo
loco iterum de proelio oliquo semio est inter Antigonum ct Eumenem facto,
cuius nulla mentio fit apud ccteros auctores, qui .nd nos per%enerunlV

8i

aggressus iam primo impetu Peucestan fugavit, deinde
acerrimo proelio Eumenem ad alterum se cornu recipere
coëgit. Cum igitur equitatu Antigonus Eumenis milites
superaret, tamen pedites illius quinque milibus virorum
occisis ab Argyraspidibus victi sunt \'). Noster, ubi capta
impedimenta et Peucestan fugientem accepit, contractis
denuo copiis instaurare proelium constituit. Intellegebat
enim, victoria nondum reportata, impedimenta sibi reçu»-
peranda esse, si quideni militibus acceptus manere vellet.
Quod tamen perficere nequivit. Nam Peucestas, qui,
iamdudum ei invidens, fortasse ab Antigono pecunia
corruptus2), proditoris videtur partes egisse, imperio
ducis neglecto, tam longe discesserat, ut Eumenes,
equitibus eius discessu adversario impar, appropinquante
iam nocte, tempori cedere coactus sit 3). Argyraspides,
qui iteratum Antigoni equitum sustinuerant impetum,
cum sui equitatus subsidio destituti pcrmansissent, ad
flumen quoddani tandem se receperunt •>). Quo cum
Eumenes quoque venisset, quid facto opus esset con-
cilio ducum convocato deliberatum est. Satrapae, sicuti
antea etiam nunc in superiores suas provincias regre-
diendum esse censueVunt; noster vero, qui nisi magnam
de hostibus reportasset victoriam, actum de se esse
intellegebat, etiam atque etiam suasit, uti hostenj, priorc
iam proelio maximo detrimento affectum, iterate certa-
minc aggrederentur S). At Macedones illi veterani, ira-
cundia inflammati, quod impedimenta capta, u.\\oresquc

82

ac liberi in potestate hostium essent, neque hoe neque
illud se facturos esse asseverabant. Cum in neutram
sententiam conveniretur, concilium Eumenes dimisit \').
Interea, vix proelio peracto, Teutarnus, Argyraspidum
dux, ad Antigonum legatos de impedimentis miserat; qui,
benigne accepti, mox hoc responsum rcttulerunt,
omnia ilium se redditurum pollicitum esse, dummodo
Eumenem sibi vivum traderent 2). Cuius dicto audientes
esse non puduit Macedones. Datis igitur custodibus
qui eum observarent, cum fugere noster periclitatus
esset 3), tumultu facto gladium ei sui milites abripuerunt,
manusque in tergum revinxerunt. Quae cum Antigono
nuntiata sunt, Nicanorem ille misit, qui Eumenem ad
se duceret. Frustra militibus persuadere conatus, ut
vincula sibi solverent, tertio die postquam pugnam com-
misit Eumenes adversario suo traditus e.st4).

Ita cum praeter spem subito non solum Eumene, sed
magna eius exercitus quoque parte S) potitus esset, nam
et Peucestas cum suis et Macedonum plerique ad eum
transierunt, Antigonus in custodiam nostrum dédit, et
quid consilii de eo caperet perpendebat. Quod nonnulli^)
tradunt, ob pristinam cum Eumene amicitiam Antigo-
num ei parcere voluisse, hoc credibile mihi quidem e.sse
non videtur. Immo post illam fugam eius e Noris cas-
stello reconciliationis Antigono in mentem venire vix

83

potuit. Tarnen statim eum interficere ausus non est,
quia multi, qui sub nostro antea militaverant, etiam
nunc fidem ei servabant. Cum enim Eumenes ad Anti-
gonum adduceretur, tantus militum e castris concursus
factus erat, ut Antigonus decern praestantissimos elephan-
tos cum certis Medorum ac Parthorum copiis emisisset,
qui turbam reprimerent \'). Etiam Nearchus Cretensis,
nec non Demetrius filius Antigonum adierunt, ut sah
vum esse Eumenem sineret 2). A consilio tamen suo
Antigonus non destltit, ac septem diebus postquam
traditus est, Eumenem, cum castra moturus esset, clam
occidi iussit 3).

Sic tandem de Eumene poena capitalis. quam quinque
annis ante Macedones in eum decreverant, per prodi-
tionem nefandam sumpta est. Mortem obiit aetate qua-
draginta quinque annorum initio anni 216 a. Chr. n.

„Die historische Forschung — ait Kiipp 4) — sucht Eumenis
von den Gestalten, deren geschichtliche Bedeutung sic
zu verfolgen hat, ein möglichst klares und begründetes cxistimatio.
Bild zu gewinnen; sie beobachtet, soweit ihre Materialien
es gestatten, ihre Thätigkeiten, Begabungen, Tendenzen;
aber sie dringt nicht bis zu der Stelle, wo alle diese
Momente ihren Quell, ihren Impuls, ihren Norm haben. —
Genug, dass sie für die Lücken, die ihr .so bleiben,
eine Art von F:rsatz hat; indem sie die Persönlichkeiten
in einem anderen Zusammenhang als dem, wo ihr

84

sittlicher Wert liegt, in dem ihres Verhältnisses zu den
grossen geschichtlichen Entwickelungen,.. in ihrer
Kraft oder Schwäche, ihren Plänen und Veranstaltungen,
ihrer Begabung und Energie dieselben zu ermöglichen,
auffasst und sie da nach ihrer Bedeutung einreiht, übt
sie die Gerechtigkeit, die ihr zusteht, und gewährt sie
ein Verständnis, das nicht tiefer, aber weiter und freier
ist, als jenes nur psychologische".

Ita de Eumene, quis fuerit vir cum statuere voluerimus,
pauca modo exstant lineamenta, quibus nisi viri nostri
imaginem adumbremus. Magna sane fuit cura, vigilantia,
patientia, calliditate et celeritate ingenii\'); quae virtutes
et in munere, quo apud Phillippum ac deinde apud
Alexandrum functus est, et postea, cum ei contra prae-
claros duces bella gerenda erant, maximo usui fuerunt.
Non diversus a plerisque Graecorum magna semper
petebat atque omnes res in suum commodum vertebat,
neque tamen curare solebat, quibus uteretur opibus,
ut quae spectaret consequeretur 2). Avaritia, quae ei
obicitur 3), videtur etiam Alexandro haud ignota fuisse;
ät Jion tantopere illo vitio laborabat, quin postea, cum
non iam ab epistulis regis esset, sed insignis dux mag-
nis ipse exercitibus imperaret, id reprimeret, quotiens
consiliis suis utile hoc videbatur. In rebus politicis
egregia fuit sollertia, naturae humanae bene gnarus
atque optime varios homines flectere sciens. Quamquam
haud magna in eo dicendi facultas infuit, tamen per-

85

suadendo magnopere pollebat \'). Figura erat venusta,
nitidus, aspectu iuvenili, homini militari dissimillimus 2).

Quae in cotidiano usu apud Alexandrum noster didi-
cerat, haud dubie postea ei praesto fuerunt, effecerunt-
que, ut, quamvis in re militari versatus non esset, tamen
potentissimis hostibus diutissime resistere potuerit. Mor-
tuo Alexandre cum non tanta esset auctoritate, ut
primarium locum vindicaret, ab illis, qui a regia domo
stabant ipsoque potentiores erant, sibi subsidium petivit ;
quas partes interfecto Perdicca, defuncto quoque novo
chiliarcho Antipatro, sequi perseveravit, non ignorans
inde solum potentiam sibi ac dignitatem apud Mace-
dones crescere posse. Cum vero in bellis, iquae contra
Antigonum sustentabat, devincere nequiret, aliorum
ducum, praecipue Macedonum, invidiam perpstuo fran-
gere par non erat et ab iis Antigono est traditus, qui
nostro e medio sublato mox totius fere Asiae imperio
potitus est.

J) l\'lui. c. XI, 2.

Î) I\'lul. 11.

■ ï-j::.- - •

/.... .,

yd

J rt->(-;»■!.tj

\'-..•.M, \'müïT ■

r\'Hii«:.-.

.i/iti"!. ■ \'■■ -i.\'. .-ï !

THESES,

. V >•<• • •

,■3

m

■ ■■ ■ ... .Vv

M •

■ ü\'. • ■

is V

il.

"r

, \' I.

■v \' :

f-

%

■v\'

- • »y

,.4,

VJlii.«-

•a.

1\'

THESES.

1.

Ncquc veteres, neque reeentiores, qui de Euinene
scripserunt, iustam eius iniagineni ostenderunt.

II.

Iniuria Hcloch (Gr. Gesch. III, 2, p. 4) contendit,
Diodorum Antigoni ct Demetrii fuisse neglegentcm.

m.

Vcrisimilc non est, ipiod vulgo creditur, ijuodquc
Köhler (Sitz. Her. Herl. Akad. 1892, p. 497 .sqq.)
dcmonstrassc sibi videtur, Olympiadcm caedis Thilippi,
regis Macedonum, consciam fuisse.

IV.

Nemea Minora, (juac hieme agcbantur, annua fuisse
videntur.

V.

Antiquus mos erat, non .serions aetatis, uti Momm.sen
auctor est (Staatsrecht, III, p. 221), Romanos, albis
vestimenli.s indutos, ludos sjjcctare sulitos esse.

VI.

II.

Iure Caesar sibi licerc censuit, imperium Galliarum
usque ad Calendas Januarias anni 48 retinere.

VIL

Diodori Siculi XVIII, 29, 2 xf:y.xrx<jy.vjxftói.fiivi^
ky. tr,c isixc txrpxttïixc "tttw ji.t.ä. Male Din dor f:

TT/} :<T y. xrxrry.. (cf. Plutarchi Eumenis c. IV). Neque
Eumenes iy. Tr,c iSixc (rxrpxTrdxc equos sibi comparavit.
(cf. Justin. XIII, 6, 14.)

VIII.

Xenophontis Hellen. 1. I, 7, 8 pro ,,5\'\' tj "jrxrkptc"
cum Brunckio (ad Aristoph. Acharn. 146) legendum
est s\'l TS (ppxripu.

IX.

Thucydidis 1. V, 9, 2 fortasse legendum est: ïvx (ir,
T\'j» Tc ri y.xT s/.tyz\'j^ y.. r. (ed. Hude.)

X.

.Sine ncccssitate v. c. van Leeuwen Thucyd. 1. VII,
56,2 „tTTitrx Ts\'/.ii" inutari vult in éy.tl tTri Ts/.\'j.
(cf. Mncmos. XXX, 3, p. 331).

XI.

Sophoclis Aiacis vs. 670 pro „rt/xxl«;" reponendum
esse vi(lctur vifistc.

XII.

III.

Marc. Aurel. 1. VIII, 55 pro legatur xlrbc.

XIII.\'

Marc. Aurel. 1. X, 33 pro xaS-^s- merito Richards
(Class. Rev. 1905, I, p. 25) legit

XIV.

Livii 1. V, 52, 10 pro „tamquam" legendum est

XV.

Juvenalis Sat. VII, vs. 16 (ed. Kricdlaender) legatur:
„altera quos nudo /»röducit Gallia talo."

XVI.

Horatii Serm. 1. I, 1, 19 Icctioncm traditam retinen-
dam esse censeo. (cf. Mnem. XXX, 3, p. 347-)

XVII.

Ciceronis Oratoris ad M. Rrutum g 30 pro „ita multas"
melius scribitur mu/tas ita.

XVIII.

Horatii Carm. I. I, 37^ ,3 non cum Fritschio (Ilorat.
ed. 1898) pro „citus" est legendum canix.

XIX.

IV.

Athciiae templum, quod Hecatompedos vocatur, aetatc
Solonis positum esse verisimile est.

XX.

Venus, Genetrix quae dicitur, eidem cui
Erechthei arti tribuenda est, atticae scilicet.

XXI.

Ea \'quae scripsit Aristoteles -xipX \'jcio^iy.tfi p. 1453a
„t; (JLiv yxp ïyjtc xv r, ntxvrri TyTTXTtc «aa\'

svti ï/.scv ï-Jtc (pbßsv, 5 fjiiv yxp t t pi tsv xvxi-isy
iitttv s t t \'j y z jj v t x , 5 st t£pi tsv 5/i5(SV, s a i s c /x € v

TTZpi TSV XVx^CSV, tptßsc fJc xtp\\ TSV s(itivS\\ ad spec-
tatores indoctos, non vero ad philosophos spectant.

XXII.

Voor eene wetenschappelijke opleiding verdienen de
klassieke talen de voorkeur boven alle andere vakken.

■ V t.w

xr\' rj.\'