IloTHoL fyvetws SJLflrgg dykvogwfc
Efiye ₉ ftoXvxfaiii Mxfre&w x&e&f citiv
A\'p^/am vocping, hii
Aw^\'vm enwtctm a\\oLn^Jctf lfjLfiepLou$TS$ *

meV^H XaTCL®CLjJL£n(rM [JLtyOL
tfjidtySfx J[cdfjLar Ivxi^ua.
Eyiv > 7roXtloX&$ TroXig, /jlovyi dguoLVoLos\'cc

Potentiflimi Proceres, in univerfam Remp.
& Veftra, Ampliffimi ac Prudentiffimi Viri,
in hancVrbem,mérita, penfîore jadicio me-
cum reputo : illam optimis temperatam le-
gibus, & tranquillam ; hanc avito fplendore,
atque eruditionis farna illuftrem, melioribus infuper arti-
bus, & novo ornatu, cultuque, ita in dies efflorefcentem, lit
Vobis œquè , atque Caefari Augufto , gloriari liceat : qui,
quam lateritiam acceperat urbem , marmoream fe reli&u-
rum, ja*5tabat: illud vel prxcipuum, 8c proximum miraculo
videtur , de quo tota Yobis, Invi&i Proceres, gratulatur
Refp. atque Orbis terrarum quafi defixus ftupet _; quod inter
hos bellies tempeftatis flu&us, alcedoniafunt domi: & ₈dum armisVeftris longe lateque ingentem circumfertis ter-
rorem , in urbibus Veftris otia funt, & in agris magna ubi-
que fecuritas : omnia denique paci, quam bello, propiora ?
quia ₃ quse Veftra incredibilis prudentia ₃ & invi&ae virtutis

D E D I C A T ï O.
fingularis fortuna eft, hoftem quotquot annis fubmovetis
longius , atque ex univerfo bello , nihil Vobis , praiter
integram vi&oriam, & opima lpolia ; illi, praeter interned-
onem& ignominiam, omnem cladem relinquitis. Qua Ve-
ftrorum armorum prope perpetuâ felicitate, non civibus
modo, fed exteris quoque populis, opcimè confulitis : qui
totofere orbe Chriftiano", bellica clade pulfi., vel alia eaia-
mitate profugi, undequavorjfum ad Vos, tamquam in aram,
confugiunt, & , quam ubique defperant, iub Veftro impe-
rio fecuritatem inveniunt. Vtque illi Vos, quaft Opitulos
coluntDeos: itacives univerfi, qui falutafi pradidio Ve-
il ro & providentiâ, qua in medium confulitis, tot jam an-
nosfruuntur, Veftris aufpiciis Sc confiliis lucem & jfpin-
tum ; Veftris armis fortunas, & fecuram debent libertärem:
Quos inter ego quoque, iifdem beneficiis cumulatus» & tot
au&oramentis obftriârus, dum neque intra foîam confcien-
tiam, tot meritorum memoriam coërcere valeo, ingrati
notam veritus -, neque infcitiam pfodere fuftineo, Ci, quam
à nemine mortalium expe&atis, vicem exolvere coner ( Ve«
ftraquippemérita,quiamagnitudine prsecellunt, par ho-
ftimentum non admittunt) in hâc anxià cogitatione,quam^
vis potiùs aleam jaciendam,quàm ingrati infamiam fubeun-
dam , & , cùm paria Vobifcum facere nequeam , grata: uti-
que voluntatis aliquem Vobis oblidem offerendum efte_aduxi. Dum igitur librarian! fupelle&ilem

nihil occurrit, quod Vobis aequè acceptum fore arbitrer J
atque hoc opus hiftoricum : quo res magnas, Pacis ac Belîij
Vobis quotdiebus tra&andae, occurrunt. ac quemadmo-
dum Romanus Scipio nunquam fe ad capiendum fomnum
compoluifte fertur, fine libris Xenophontis, rex Alphonfbs
fine commentariis Caefaris, Carolus V. line hiftoriâ Coml,
nxi : ita Vos quoque nihil, fcio, magis avidé leétitare con-
fiiêftis, quam quae cum Veftris curis conjun<5tiora funt De-
inde, quod caput eft, ex omnibus libris hiftoricis,hos magis
gratos fore perfuafum habui, quibus majorum res geftae ce-
kbrantur* Quod haut dubiè Veftris quoque civibus, qui-

D E D I C A T I O,
bus optimeconfiiltum cupitis,tanto optatius obtingctqtsani\'«
to fua, quam aliena, nofTe, jucundius & utilius eft. Qui e-
nim res externas fcrutatur, fuarum ignarus, rion minus tur*
piter errat, quam qui terras omnescirculatus & maria, hof-
pitatur domi. Poftremo hoc me vel prsecipueperpulk , ut
hiftoricum potitis munufculum Vobis confecrarem, quod
nonalienum mihivideretur nupero Veftro₃Illufl:nffimi Pro-
ceres , & Ampliflimi Ddmini,inftituto : qui,dum ferale cJas-
flcum Veftros fines circumfonat,inter publicas curas,literas
ellevoluiftisj atq;inter clypeos & gladios, togatam quoque
ftare Palladem, 8c crefcente in dies armorum ftrepitu, hoc
pacis negotium agerie inftituiftis ,ered:o in primari&urbc,
bonarum artium Athenseorunde, velutex equo Trojano _yquam plurimi olim pracellentes prodeant viri, qui EcclelW
aut Patriae laboranti, falutarem navent operam. quorum u-
trumque etiam praeftat Hiftoria, qux cceiefti iapientia, 8c
civili prudentia, imbuit legentiurn amnios. Cum enim pri-
mum 8c pr^cipuum fapientis officium fit,quem Opt.Max. di-
cimuSjfummurerum arbitrum agnofcereDeum,eundemque,
tit muneratorem beneficum, 8c fcelerum vindicem, colere 8c
vereri: hjec folicita pise mentis cogitatio, tam in iplbrum
Principum, quam in fubditorum afciimis, mirum quantum
excitatur exemplis hiftoricis; fiquis, quod ope humana ma^
jus eft, regnorum imperioruque verfabiles fpe&et vices.Su-
perbos reges, velut cothurnatos, in hanc mundi fcenam in-
grefTos j mox improvifo cafu deje&os, & quafi ad ftaturant
fuam reverfos. Gentem, triumphato Oriente & Occidents,
terrarum dominam, omnium denique fad:am praedam. Et_>quod magis miremur,non magnis hxc intervallis Temper di-
vifa ;fed honequandoque momentum intereffe inter folium,
8c aliena genua Quod longa annorum feries, 8c prolixa for-
tune indulgentia, ftruxerat imperium,uno diffipatum die.

\' dedication
Bellum repente in media eonfurgere pace * quo ipfa in me-
tum tranfeat fecuritas, fine hofte paffura hoftilia : quia, fi a-
lia deficiunt, cîadis cauffas nimia denique fibi iriveoie félici-
tas. Alibiperegrinantesvidere eft populos, quos,vel dome-
ftica fèditio,vel bellica clades, fedibus pulfos/velut è naufra-
gio nudos, in diverfa effudit, & Graecos Barbaris, Orientern
Occidentijcommifcuit. Alibi terra repente, ingenti feifia
voragine, plurimas haufit urbes. Eft ubiunius autumni pe~
flilitasfrequentes vacuefecit civitates. Alio denique atqiie
aîiopetaurohumanaja&ari videas. Quosvarios cafus pa£
fîm, quà vêtus, quà recens, loquitur hiftoria. Qua? cùm vi-
ribus humanis majora fint, nemo, opinor, it a exfensâ men-
te eft, qui non harum rerum le&ione permotus, oculos ad
cœlum erigat, lubenfque fateatur, efTe aliquem modimpe-
ratorem univerfi > qui in ratione mortalium, quafi utram-
que faciat paginam : cui cun&a expenfa,cun<5ta eidem acce-
pta referas. Quodautem ad civilem prudentiam attinet,
quâurbes fundantur, bella geruntur, fœdera fanciuntur^quâ,
denique fummum rerum humaearum faftigium, regia maje-
ftas, fe tuetur : magno hic rerum variarum ufu opus eft,

dum praeterita cum praefèntibus componimus, & ex eo, quid
domi militiaeque opus fit fa&o, prudenter colligimus; Qua-
rum rerum fi nobis ipfis experimenta capienda eftent, noot
trifèclifènex Neftor fuffïceret : fed pluribus opus fotet fècu-
lis. Verùm hic mortalis natura» defe&us optimè penfatur
longâannaJium memoria : quae ut plurium annorum, ira
hominis aetate efficacior, & melior, vitx magiftra eft : quae
multo etiam ante canos & rugas, nos juvenes faciat circum-
Ipeéfcos fenes: dum quafi per innumera vitam trahimus fècu-
la, non noftris,fed mundi annis setatem aufpicantes. ubi jam
inde ab omni xvo,tot populorum rebus geftis interefte lege-
tibus côtingit : tot regnorum arcana,tot rerupublicarum ar-
chiva introfpicere fas eft : à quibus omnibus eu m , qui hifto-
riarum expers fit,exclufiflïmû elfe,necefsu eft.Neq; enim te-
mere aliis^quàm qui in annalibus occurrut,regibus₃à fccreds

D E D ï C A T I p:
nobis effe licct : non alii, quàm quos hiftorige exhibent,prin-
cipes , nos ad penitiora admittunt confilia : non alius déni-
que fenaras intima patent fcrinia, quam qu& rerutn gefta-
rum conditores nobis aperiunt. Prêter ipfos confcriptos
patres, uni olim Prsetextato Papirio Romana patujt curia ;
nunc promifcuè literatis omnibus, non janitor, mihi credi»
te, non apparitor, non li&or publicus aditu intercludet:
quod rebus bene gerendis maximum adminiculum eft. Hx
rationes, IlluftrifT. Proceres , & Ampliffimi Vin, me perpu-
lere,ut hocVltraje&inorum Annalium opus,quod doétiffiml
I. C. Arnoldi Bucheiii Notis illuftratum, nunc multö pro-
dit ornatius, ipsa vetuftate novum, Sc novitate vêtus, Veftro
Nomini infcriberem : non modo, ut fe tueatur fummae au-
étoritatis patrocinio, adverfus maîignorum morfùs, & livo«
rem feculi : fed imprimis, ut aliquod grati animi pignus V©*
bis relinquerem.

Et tua, Buchell, gratia dulcis erit^«
Nam qu^ mors homines inter commercia tolîit,

Sic mihi jam virtus fèmper imago tui ell :
Non ego tam Celebris laudes meditaboramici

En claret propriis, quas dédit ipfe₃ Notis.
Qui vitam patrice & perituris addidit aonis>
Is meruitnunquam , pofl: fua fata? moii

A"fJLJULÎV XfllM«\\{/aç (PoLKpVCt jij ÇOVCtXOLÇ.
H\'&a Kclp^ QfoçncïOL Ççjlolçlf\'

KcLtûaHç, ük ïùctviç i^Ttnç\' Qèo 4\' éj(Tèêin yiç
H\'4\' àvfati (jxiiïîg fjin <r èùéhxoi

Ylxiftt^venerande Senex JacrumquefoporenD
jDucis, mi linquens cum lachrymis gemitus.
Charus nuper eras Themidi & mortalibus œgris,

non &patriaprimus in Hiflória.
Vixîfli, vmfque tarnen : pielas tua namqut^
Et liber hic prœ fens ne moriare jetant.

Enex verende & erudite, BUCHELlJ
Dudum celebris luxdecufque Traje&i,
Antiquitatum promeconde noftrarura,
Scrutator ufque veritatis afeftruße,
Propaginumque & ftemmatura vetuftomm >
Qüse penè edaci dente roderantanni,
Cœcifque caries admomorderat fàxis :
Tibi patentât Manibufque fert jufta }
Tu se fène&ae cultor _; 8c dolens vates
Fundit querelas , trifte funeri donum.
Non jam per urbem, mitra cui dedit famam J
Vetufque Rheni ripa 8c Ordines lacri,
Tot templa Divum , porticufque turrefque
Gradior fodalis 8c feverus auditor.
Cum prifca rerum abfconditofque natales
Diefque do&è Prsefulum & Sacerdotum
Faftos notares, Amftelaeque redores,
Etjuspotentis impetumque Woerdani»
Audaxque Velfi facinus 8c Duces pulfos.
Non jam tuorum bella & horridas pugnas^
Irafque narras, vel truces Sicambrorum
Batavûmque motus -, necperambulas mecunî
Vultus Quiritum 8c Albulam triumphantem »
Sculptas métallo Galliafque Memphimque ₃Trinacriamque, fibulafque pelvefque,
Cultros, fecures, lampadafque Veftarum »
Semefa feclo marmora 8c fatifcentes
^Evo figuras, lineafque labentes.

Non imus ultr2, ut quicquid abditum ferval
Mercantis urbis inftitorque civifque _%Luftremus ambo, Caefares paludatos,
Vrnafque triftes, Ifidifque portenta,
Aut quae remotis Pcrfa fedibus mittit,
Vel dives Indus, aut Hydafpis extremus
Gangifque potor & fuperbiens Eos.
Nec fcripta monft ras pulpitifque diipofta
Monumenta centum, tot voluminum dalles _aDiplomatumque tot eadentium ceras.

Rupere Fata fedcris fidem tanti,
Comraerciiquelitterarii nexum ,
Humanitatis Palladifque contra&us*
Sodalitatis jura longius cultse.

Tibi per celebres editofque doftrin^
Mens gnara collesivit & falebrofas
Vedtus per artes & vireta Mufarum _sScientiseque multiformis ambages,
Phoebi profundis vallibus reledifti,
Tota repletus Phocide atque PermelTaJ
Tunc Iuris almi praedicanda majeftas
Aftraea, alumnum niafculo imbuit iucco,"
Legumque ftudiis, Scaevolafque in exemplum
Accurfiofque Bartolofque Baldofque,
lafonafque objecit & Triphoninos*
Reis patronus, integerrimus tutor
Tui clientis, fan&itate pro roftris
Multa ftetifti, judicique di<5tafti
Refcripta Regum Principumque refponf&j
Sic di&a caufa eft, ut reus triumpharet*
Abiret adlor, vindicemque pupilli
Pietas amavit & feverius return.
Oibr luperbse mentis 8c mali faftus,
Fcedique lusus improbique livoris,
Facilis minori, ferre do&us aequalem _sMajoribus cetfifTe, diligi CMndis,
Comis, benignus, lenitatis afTertor,
Et asquitatis 8c modeftise, fummam
Coelo intulifti confcientiae laudem*

Mox juraifeangi Bengaîaeque fcripfißi 1
Arabumque terris portubufq ue Perlarutïij
Toftaeque rexti Tethyos forum grande,
Interritamque Nerei fenis turbam.
Cum tot Senator inter affidens Patres,
ClalTes Batavas Amftelamque mercanteni_sYamque Eöis mefTibus beavifti,
Paétilque Réges Principefque junxifti
Vei Marte emào, & clafîico lïsbegifti
Bellator abfens. Sed fereniorvifa eft
Sors ifta xitx, quae cruenta Gradivi
Horrefcit ora, feque mancipat paci >
Et incruento devovet diem Phoebo.

Et iam tehebris involutus & longo
Situ re!anguen$ Hedà, redditur luci.
Caliginifque confcius fuse fcri\'ptor
Totus patefcit. prsefulumque per fafces>
Epifcoporum tempore & traces faftos,
Antiftiturn ferocientium bella,
Sacrafque mitras Beka terius vadit.
Mlratur ipfa fe reconditam clarè
Legi vetuftas, impedita difîolvï,
Arcàna p&tidi, lumen invehi nodi,
Vmbramque veri veritate difpelli.

Nunc iura lugent, ingemit tuus Codex*»
Sordeftï Novella?, deficitque Pande&is
Leétor füetus. nummuli, fepulcreta,
Archiva, charts fyngraphaeque donantam,
iExfcriptà, tabulae, fymbola & figiilares
Cerse, queruntur priftinam fui curam
lam pofthaberi. fanguinifque cognati
Pars prima digniorque Vorftius moerec.
Quem quando amabas, eruditior virtus
Se paffa amari eft, & Machaonum germew,
Lati^que linguae cultor & Pelafgorum.

Fax veteris aevi & temporum fènefcentum
Redintegrator & Jucerna, BVCHELI,
Nuncoccidifti. fèculoque fobduxti
Intaminatam labe feculi mentem.
Et quicquid orbis hîc fovet tenebrarum,

It quicquid hie fordefcit aut fitu fcedum eft _tLux fempiterna, lux beata difcuflit.
Cani refidunt crinibus, vacillantem
Coelefte fulcit robur, induit Nuraen
Ipfum fene&a, temporumque tranfgreffus
Iniquitates & vagas vices rerum ,
Superbias theatra , criminurn fedes _yCaluraniarum te<5ta, vim malignantufti,
Regum furores, imperantium fraudes,
Gives profanos, invidofque do&ores,
Mundo remotus, fic remotus immundo es.

Enex beate, corculumquc candoris,
Columella legum, antiquitatis abftrufie
Scrutator ingens. Conditus jaces urna^
Quem totus haud capiebat Orbis. Heu fra6tus
Jaces! tueri qui reos fcles moeftos
Lingua dilerta, jam taces /amicolque^
Linquis gementes, conjugemque defertam.
Te faxadeflent₅ fornicefque fordefcunt^,
Lugent Camoenx, luget alta Parnaffi
Rupes> premitque cunfta mceror infandus.
Siftit fluenta Rhenus amnium princeps.
Gemebundusordo flat patrum & togatorum.
Stat ordo nobilium dolore confe&us,
Queis attavorum fepe Hemma dixifti.

A bi vit₃ eheu₃ fèculi fui fplcndor!
Lachrymantur omnes. Ingemifcit Aftr&a_>
Tali cliente perdito. Aft fatur mundi
Tumultuantis, coelitum petisfedes>
Vallem malorum deferis, choris gaudes
Adefle fuperorum. Quid ergo ploramus ?
Tranfcenait A penninum, & affidet menfis
Lantus beatis > fpiritumque devovit
Coelo, perenni gloria fruens, terrain
Perofus. Ubi non vexat uftulans membra^
Peftis, quatitque corpus, aut edax febris
Confumit artus, morbidique languores.
Abiiffe lugemus fenem. Attamen vivit.
Et dum beatas lucisincolitcampos,
Semper loquetur charta patria, jurifque
Doótrina famam. Antiquitatis hie plenus
Codex, ad Indos transferer decus, nome%
Mortalitatislegibufque fubducet.

tj, quam fluefttö coneitus quondam gravi
Mediam fecabat Rhenus amnium decor,
Vrbs magna, princeps, domina, ad invidiam
quoque

Nu per beata, dum tibi îôfpes fuit
Iilud parentis lucidum fidus poli,
Et pe&us ortiim cœlitus, B UCHELII
Illuftris ànima, quis tuàs lacrymas Vetet ?
Quis te repente Sole viduatam tuo
Mœrere dam net Î flebilis jacefc, jacet
Vrbique Be orbi genius Aftr-gg, fori
Legumque columen, cujus igneus vigor ^
Et doéta juris lingua tot quondam reis
Miferifque portus, fontibus terror fuit*
Heu cecidit ilîe, qui tot excellentium
Titulos virorum, nomina, ignotos avo%
Obliviofi gurgitis merfos aquis
Subduxit Oreo. Lugeät Rhenus päter,
Rheniqüe Nymphx. Lugeàt Myftam fuum
Et Myftagogum mœfta fquâllens patria.
Quis nunc recludetquicquid ignotum, abditum^
Antiquitatis facra mirandae penus,,
Tuo receîfu condisj 8c luei negas?
Sed parce lacrymis. Ilîe jam felix fuo
Cœlo receptus, inter Elyfios patres*
Animafque fan&as municeps vivit poli,
îllic fupernse lucis 8c plenus Dei,
Sine nube cernit quicquid hic impervium^
Caliginofis obrutum tenebris latet.
Beatus ille, qui luo fretus Deo,
JmpaviduSs inconcuffus_} & fumnœ libens

Octurrît hoïx j £Juïque adhnc rnundi incola
In aftra furfum tendit, & vivus piae
Portuin quietis fpirat, unde celfior\'^
,Mundi procellas cernat, & fortis minas«
Huic ponderofus incubât Fati dies,
Qui mancipatiim terreis pedus gerens,
]>3on prsevidendae vixit immemor necis.
Felix 8c ille, forte qui lastas fuâ,
Humiliqtie tedo, procul ab invidise malis,
Sacros bicoïlis verticis fontes colens,
Latofque clavos, purpuram > fafces, togam_A£t impotentes defpicit Campi vices.
Vefana muitos ambitus vani fitis,
Et fluduantis perdidit vulgi favor.
Plebeja tutos fuggerit fomnos domus ;
Vigil efque nodes purpura 8c coccus trahunt.
Mens teftis sequi poffidet regnum fibi;
Animofa virtus altius fere ruit.

Hxc ipfa faepè pr^dicabas Bl7 CHELI,
Hunc cum beatum diceres, qui nil cupit,
Asimique redi premium,famas facram
JEternitatem , Sc perpetem in cœlis locumr
Nee mens fefellit. Vivit 8c vivet diu
Expers iepulcri nominis fplendor tui,
Et mortis exfors. Dumque Phœbeum decus
Convexa cœli luflrrat, & tellus polum
Sufpendit altum media, famam BucHELI
Anus loquetur charta, laudibus canent
Seri nepotes, 8c futura fecula.
Sic dum BecANO reddis animam & ipiritam,
Vitara perennem nomini accipis tuo,

Kinheni live f Fluvius olim prope
Okenvoird. \\ Alckmaer.
Lavica de Lauwert.
Laca Lecks.
Linea de Linien.
Mofa Maß.

Schoonhoven.
Infterlacus qui & nifterlacus Sticht,
Leomerike Limsrs.
Mofelandia Déifiant ende SchieUnt.
Nardängenlant Goylandt,
Ooftergouwe Oofbergou pars Fri&E.
Renolandia Rkijnlandt.
Rien Martyfaetfchap van Antwerpen.
Sale Sa/landt.
Twente Twente.
Texlair Texel.

cum parte infîriorù Batavia.
Toxandria Jfyteyerije vrnden Bofch.
Velue Velue. _n

Weftergouwe VPefiergomvt in Friefiandt.
Wa icia \'t Landt van Waes.
Walachria Walcheren.

Agathenkirka \'Beverwijck.
Alcundilfc eAßendelft.
Anen locus prope Groeningen»
Amftel nAuwerkerck.
Abbekewolda zAbcouw.
Amuda Muyden.
Arundilium Foorborch.
Amersfort aAmen fort.
Arenacum Aernhem,
Antwerpia Antwerpen!,

Bcnthcm Benthem.
Bredenhem Brederoode,
Bofechem Befichem.-
ßunichcm Bunnick.
Bavonispagus \'Bodegraven.
Batavodumm Batenbmcb.
Bomele Bommel,
Bracola Braeckel.
Boechoven Bockwen.
Bechauten Bcchaut.
Berga "Bergen.

Colonia Agripina Colen.
Coeverden foev orden,
Kunera Kuyndre.
Campotorpa Camperi.

Dutichcm Detttektw.
Drufiburgum Dousburgh.
Daventre Deventer.
Dicpcühem Diepenhem.
Dockum \'Bockum.
Drechtcri Enchuyßn.
Delphi Delft.

Graveiungi S. Martens dijck^ende blau Capel,
Günnes Rhenen.
Gafparde Hageßeyn.
Groeningen Groeningen»

Haiti ra Honte»,
Hormarfum Otmaren.
Heyloo Heiloo,
Harlem Harlem.
Hillegam Hillegam,
Honorathorpa Poorhotit.
Heefwijck Heefivijck^.
Heyteren "Xffelfieyn.
Hegenfchote \'Bunfchoten.
Haiderwijck Harderwyck.
Hune Vm.
Hilfprick Spyck,
Halcnheym Amerongen,
Helenes Efenes.

Medemelaca Medenblich
Marcka Mareks»-
Marina Maerjen.
Mallna Gelder ende BHTenmalßn.
Megena Me gen.

Möns S.Odilia \'tClooßer bergh by Ruremwt,
Möns littoiis Geertrudenbergh,
Merwedc Merwee,
Metelburg Middelburgb,

Rotulafchem Rynsbftrch,
Rijfwijck Rijfwijck*
Rothem 1{offem..
Ruremonda %Hremondt,
Rijfwijck Rijfwijck,.

Swadenburch Swammerdam,
Sylva ducis s Hertogenbojfch,
Strena Strien.
Saflenheym Saßen,

Vliffinga Vlißlngen,
Valcanenburgh Valckenbtirgb.
Vorda Woerden,
Verona Alckmaer,
Woringe Vfoeringen.
Werda Keyfers*u>eerdt,
Wcfalia VVefel, \'
Winckel Wincket.
Wärmere VVarmont.
Wefterfoit VVcHerfbn.
Wagenwega Wageningen,
Waderloe VVaderloe.
Weftcappel VVeßcappel.

pi bus dominis, Jobanm £pificopo SdnBœ TrajeBenfis
Seelefiœ ,ac Wiiheîmo Duci Palatino ^fi\\>e Principî
Hollandenßs (zj\'Proïinciœ _y Johannes de \'Beha licet
indignus, dttamen clericus ₃ pacem, gaudium ffi fia-
lutem. Chronographiœ prœfient is annalem cupientes
compilare hifioriam, Jtâagnificentiœ ueflrœ declaramus , quod bacge-
fia fanclorum Pontifie um Trajeftenfium 6» magnanimorum Princi-
pum Hollandenfium _} ex dïverfis Hifioriis, ^Annahbus^Chronicis, Codi- Vn\'itptt
cibiis^frmlegiis^ diElaminibus Epiflohs (^b) apud Egmundam
diose collegimus : in quibui jam per fiept ennium , cum aßidua qua fi fiol-
licittidine plerumque laborem expler»imus, ne per igna^iam Cbronogra-
phorum, memoria tantorum uirorum obnoxiaperpetim oblhioni jub~
jaceret. Et qwniam geHa prœfiatorum "Pontifie um ffi \'Pr map um ad-
€0funtpromijcuA , juod aliqudtenus fiegregari nequeant _yfiahâ Chro«
noçraphiœ fient ent ici. Jdeoque ^vobis X>ominis meis prœcordiahbm
prœfientem HiHonam de ge H is mrorumque fiub hreViori leyiorijue flylo

Denique poft quaedam annorum curricula, peçcatis homi-
num exigentibus, multae barbarç nationes armipotenter e-
greffç funt à paludibus Maeotidis & ex Scandinavia, quae, per-
baZewZ\' ^iffi⁰¹³⁶ divinâ, totam Europam acerrime flagellaverunt, in-
pamflagei- fuper 8c in cruentâ ftrage, regna plurima fubjugarunt, utpote
Gepides, Alani, Sarmatç, Wandali, Avari, qui & Huni, Slavi
qui & Wilti. Nam & Gepides expugnaverunt kaliam , Alani
Auftriam, Sarmatae Pannoniam,Wandali Africam,Gothi Ca-
thaloniam, Avari 8c Huni Galliam , Slavi qui & Wilti totam
Hollandiam. Hie agreftis Wiltorum populus poft everfïonem
urbis Antoninae caftrum munitilfimum fabricavit, quod ex e-
jufdem diras gentis cognominatione (^f) Wiltenburch nomen
accepit. Dem um vero poft longa tempora, Wilti cum Frifo-
nibus confpiraveruntRheni gurgitem tranfire^ ac in manu
forti totam Galliam expugnare. Valentinianus autem,ut Ro-
mana canit Hiftoria, (g) XLVIII. à Iulio Caefare Auguftus,
tumultum tam infulfae plebis feftinâ relatione percipiens,coa-
du navit etiam valentem exercitum , acceleravitque rebellan-
tem fibi difturbare populum : Et ecce Romanus Imperator re-
vaiemmia- belle (^b) vulgus vi&oriosè fubegit, claftem magnam apprae-
hendens, Rheni fluenta tranfeendit, caftrum Wiltorum ever-
Vrifiosrep-i-tit, Freliam fîbi primo fubjecit, 8c exinde cum triumphali
laude rediens ₃ aliquantis annis gloriofiùs imperavit.

Dehinc autem ad aliquos annos Imperante Heraclio Car-
fare > Dagobertus rex Orientalis Francise totam Hollandiam
fuse ditioni tranfponens caftrum excellentis fabricae reaed^fi-
Dégoierw can fecit : quod latinâ lingua Traje&um nuncupari ja flit,
SlumZNam &omnis negotiatio mercatona trajiciebatur per Telo-
or Traje- _nium caftellani Traje<5tenfis, quae per Rhenum vehebatur ex
fluvio falfi maris : infra cujus emunitatem primordialis (^k)
Ecclefia conftruéta fuit in honorem Sanóli Thomae venerabi-
lis Apoftoli ₃ in qua fan&i Sacerdotes plurimos labores exple-
verunt pro converfione Frefingenfîs populi. Sed labor hie
omnino fupervaeuus erat, quum praedurç cervieis Frefones fi-
de m Catholicam à fuis fïnibus exterminare cupientes, dilapi-
primitiv*, daverunt primae fundationis Ecclefiam, 8c exinde diris incur-
fionibus totam infeftaverunt Hollandiam.

Rheni, ubi mare intrat ; ßrabantia cenngua a mendie \\ uicma Fri- ingmum
fi<2 ab Oriente : Oceano \'Britanmco conjunäa ab ^Aquilone : inferiori
Çalliœ %elgicœ propwqua atque Flanîiriœ ab Occidents. EH autem
terrapaluflris (efr a quofa ad modum wfuU , undique maris brdcbiis
at que Rheni fluminis circumfufa, habens Leus (Sf fiagna mult a &*
pafeud <~udlde bona ₃ &* ideo drmentis , pecudibus jurnentis çft re-
fend„ E jus glebd in locis plurimis eB njalde fruglfera, & inpluribus
nemorofd, multds (êfr utiles habens ^eriationes ₃ in plurimis ett htumi-
nofa, ex qua foditur mdterid aptd adignium nutriment a • eß terra,
ârvitiiS\'j qua tranfeuntper mare (jfyflumina , plurimum opulenta : cu-
jus civitds cdpitahs Trajeßum inferius nuneupatur in latino_s &tr£Cj[jt/ f_ra-_eaitmuero dicitur fermone (jermanico. "Harn ad Qermaniam pertinet, quo j^jJJJ\'J
ddßtum> quo ad mores₇ quo ad dominium, quo adlmguam ; cujus gens landia.
elegans eft corpore, robusid viribus, audax animo ₅ njenufta facie ,
honefla moribus, dénota 2)eo,fîdd bominibus, ffi paafica : minusprœ-°
dis intendens (gjr raptibm, quam alia nationes Germanic*. Hue uA
que liber de Proprietatibus rerum, Dicitur autem Holrlan-
dia_? quafi terra filveflris fecundum idioma Teutonicum.nunc

quidem& ipfa provincia vocatur Hollandia per uocabulum co])tatam u«
ly ncopat um. ^{wm u}

Principes igitur Francorum, qui Caroîiiigi di&i flint, gu*
bernantes longo tempore regnum & imperium, divifemnt to~
tam Holtlandiam , ut infrà dicetur, in bipartitum dominium^
videlicet in Epifcopatü 8c Comitatum : Nam & Carol us Mar- _CdïSn_gî
tellus dux & major domus Francorum contulit ad Ecclefiam
Trajedenfem primam donationem ₃ & Carolus (m) Càlvus in Efifeopa*
Rex, & poftmodum Imperator Romanorum tradidit ad Co-
mitatum Holtlandia? primitivarn ditionem. Vt ergo tam E-
pifcopatus Trajeélenfis , quam etlam Comitatus Holtlands
primordiale initium cognofcamus,profe&o convenit, quod ex
geftis Anglorum principale proponamus exordium.

a Anno quinqiues M° C° XCIX». ] Hsec quidem cumEufebianiChronici antiquâ editions
conveniunt ; verum alii longè aliam rarionem ineunt : quin chronographi plurimum
hac de re, inter fe differunt. pnuphrius enim accuratiffimus rerum Eccleßafticarum,
Imö&totius Antiquitatïs obfervator₄ Cbriftum fervatorem hominem aflampiiffe
anno à mundo condito (J^op. tradit, Ciaccomusanno 55S0. Perier^^inDanieleman•
no 4022. eoo cüriofiores, adBaronium , Scaligerum, Genebrardum, Gordonium,
Barradium/übbonetn Emmium, Harsum, amando.
b Vniverftim nirndm Ro:[ubegit Imp.imS\' , vult enim indieare maximam, vel

magnam faltem Orbis partem Romano tum paruifie Iraperio, quiniino nec major
pars refpedu Perfarum₃Schytarum, Indorom, Germanorum Sarinatarum ,Rocn» le-

gesagnofcebat. Poft hxc verba immediate inferit vetus Teutonics tranflatio ante an-
nosducentosp. m. facta, qua: M. S. extatin bibl. Trajedina, qusedamdeTiberio,Ca-
jo, & Claudio Impp. quseut hicdcfiderantur, ita& in M. S. meoBeka non habenrar.

C Antonius equtdem tranfiendens,] Qux hic de Antonio narrantur, fabellç ac segri fom-
nia Temper mihi vilà funt, cum ejus rei nulius clafficus fcriptor merriment. Antonini
nominis munitionis ad Rhenum condica? primus, quod fciam, Beka mentionem facit,
annis plus mille ducentis ignorât^Interpres Teutonicus paraphraften hic agens, ne
quidignoraffc videatur, tempus conditi caftri Antoniani ftatuit annum Domini LXV.
Accedunt huic audori, in re tot annis ab ipfius £C70 diffita, Heda, qui varié fe torquer»
ütaliquamfaltemverifimilemhujus nominis conjeAuram adferaf, vel à Marco-An-
tonio triumviro, vel ab Antonia Drufi» vel alia L.Domitiiconjuge, vela L. demum
Antonio, Augufti fororis nepote, fed cœcis iftis conjeduris fefe miferè involvic, nec
extricat. Chronicon confcriptumabinnominato Clerico, qui &B\'ek;e a\'vum vide-
tur atkingere, fere gemina cum hoc noftro fcribit, Ioanncs Gerbrandus Leidenlis &
cum eo Chronicon vulgare, ejufdem eft ponderis, ut lunt Frifici fenpeores Harnco-
nius, Furmerius, Kempius & ü qui alii ejufdem farinas. Verùm mirum videri poterie
Adrianum lunium tam exadi judicii virum, (ut Nobiliffimum Douzam & cum eo L_tHortenfîum prœteream) eo difceffiiTe, ut&fuas illede Antoninâ urbe divinationes
adderet. Fuerint fané Antonius primus. M. Antoninus aliique ejus nominis fexcenti
in Belgio, quid inde ? fequeturnè eospropterea fui nominis opida , caftra, munimenta
ibi condidiiïe, Sc ex hs illud caftrum quod poftea à WÜtis aut Frifiis occupatum_:ac de-
mùm à Francis, ut volunt Trajedum didum fit, idem efte ? cum ejus neque volare ne-
que veftigium à mille 8c quod excurrit annis apud probatum fcriptorem invenias.Non
poiTum equidem quin obftupefcam hanc inveftigandç vetuftatis rationem , niçois
quamlnbricam &incertam. Verùm tamen cùmulterius huj us erroris caufas veitigo »
non aliam invenio, quam quod, cùm in agro luburbano inter arandum vel fodiendum
Antoninorum numifmata paffim invenirentur, rudes imperitique rei antiquariaeho-
mines jAntoninum quendam loci conditorem finxerint, idque vulgofatis credulo fa-
cile perfuaferint, eamque opinationem ad pofteros tranfmiferinc. Huic rei fidera fa-
cere poteft,quod cam annoC.i5Pf. Gifbertus Pottrius, juvenis perquam ingeniofus,
poëticefque atque antiquitatis eruditaz ftudiofus (qui poft, pugna Flandrica prope
Neoportum pro patriâ decorè oeeubuit) & ego deambularemus circa Burgum ( Îocus
eftinagroTrajedinohaudproculaburbe,ubicaftrum olim Vechten fitum fuit ) ad
veteris Rheni ripam, à pueroopilione ejus loci duo nobis oblata fint Romana numif-
mata ab ipfo ibidem inventa, aereum unum, quod majus, ex plombagine alteram, cuse
Antoninorum noinen prasferebant_? utriufque formam, hie exhibeo»

d Secejfit in Hoffandiat»,lUoUandix nomen recentiuseft, & poft mille tune annos igno»
tum ; nec audiendos puto,qui nobis Olenium Romanurn vel ut alii>Frifium obtruduns
ejus nominis audorem j ut fuo poft loco dicetur.
« jQuoadufquevulgus SUvoram,~] ldfadumFrifii tradunc annoC. 183. fed nullo ido»
neo audore j nec enim ante tempora Francorum, Wiki aut Slavi Scriptoribus memo»
^lit

f Mmkijßmum caftrum Wätenbmch,] Wikenburch caftrum, cujus frequens in monu-
ir.cnti« noftris memoria, ä Wileis Slavorum populis exftrudum non magnopere abnue-
rina» fed quo tempore omnino in obfeuroeft: neque iisego affentior, qui illud h
Trajedo diverfum faciunc, & ejus relliquias exrare eo loci volunc, qui vulgi errore et-
iam nunc WÜtenburg. dicitur, cum ibidem Fethna caftrum fteterit,quod aliud h Tra-
jedo fuic, uc ex donatione Caroli Martelli de caftris Trajedo & Fethna liquetj & ter-
ritorium quod modo Vechtenfe vocatur, fatis mdicac. Beda etenim, non malse tu-
dei feriptor Wikaburg cum Trajedo unum facit j cui adftipulatur Ubbo Emmiusdo~
(ftiflimus Frifia; hiftoricus. Sigebertus quoque Wikaburg locum eile qui poft Ultra«
jedumdidusfit₃evidentibus verbis oftenditcum quo facitHucbaidus.Quin&Cbro-
nicon Rithmicum AmeliiStokti in ea fenteritiä fuir, cum dicac.

Neque ullum vidi vetuftiorem fcriptorem qui Wikenburg ä Trajedo fepraaret,quam-
vis fint rerum noftratium non omnino rüdes, qui illam vocem Wikaburg apud Bedana
ex nóris.marginalibusmtextumirrepfifle, &ferius ac poft poftremas demumNorc-
mannorum invafiones nacam volunc.
g Vahntmimhs XLVlll. a. M.CafJ Hie numerus non conftat, plures enimlm-
peratores in hoc calculo omiln, qui &titulo&munere Imperatorioufi &defundi
iunt.

h Tabelle valgus.] In fup. d. Teutonics tranflatione eft: ©at OngÊ&OOjfatHebiet
ÜiMet autern vetere lingua Teutonicä plebs, vel vulgus dicitur, unde Diederic.populi
dive&,quodidemcum©0l£CÖ^£/^^m^^e^^eo^^encus^^a\'ⁱbkur. Hinc de tranflario-
nis,cujus aliquando in hi ice notis memini, antiquitate conilarepoterir.
i Frifum fibiprimofabjeciti] In Teuconico, annus Frille domitae habetur 40p. ä Chri»
fto nato,cujus quoque veftigiumin M. S. meo Latinofupereft: nullum tarnen , eo an-
no Valentinianum Rom. praefuiffe Imperioj credo.

Primordiale ecclefta conflrufla in honorem S. 1hom& JDe hoc templo S. Thomas primi
Gerrnanorum Apoftoli, vide, quae Wilhelm. Lindanus in praefatione Epiftolas exhor-
tatori^ ad Holland, feripta reliquit. Annum conftru&se Ecclefi^ in paraphraßs Teut,
habet D C XLII.quo tempore Dagobertusprimus Francorum regnum cenebatj ad«
de & quae Heda eam in rem collegit in prineipio hift.Tr.
k Dilaptdaverunt primafttndat. Eccießam.\'] Id eft, diffiparunt vel deftruxerunt.Eil autena

dilapidate vel potius delapidare proprièlapidesauferre.
1 Ex traft At H de proprietatibus rer,] Sunt qui hzec afralia ad texta non a Beka feripta-vo-
lunt, quodBartolom. Aßglicus de Sleinville,qui 18.iibb.de propriecate rer.olimferi«
ptic, poft Bekam noftrum vixifle dicatur. Cum tarnen ilium Trichemius Abbas de
feript. Ecclefiafticis circa annum C. 1350. Et Balbus de feriptoribus Anglicis exLe-
lando 13 6a. in vivis fuiffe teftentur, acqueperindeeodem tempore alter altenus feri-
pta vidiffe patuerk.

m Habens Usus & fiagna. ] Paraphraftes Teut. reddit Öinïlfn Sühlen en&e JföecVtn/

inde fortè Wahalis dida vérnacula olim lingua,
n Utrechtfermone Germanica ,3 #U£rec(jt vel Slïtcecflt fortefcribere voluit: Diplo-
mata enim Caroli Magni Lud. Pii, Lotharii, äliorum \'lmpp. vetus Trajedum vocant
Streep/ autem per lë nihil fignificat fed vulgi more corruptè profertur.
o Diatttr autem Holtlandia.] De Hollandise etymo non una eft opinio: Sunt qui b. ligno-
rum cóoia fie didam volunt cum hoc noftro j alii ä cavitate terrae, ab Olenio nonnullij
Nee defunt qui ab incicatiore curfu, vulgari lingua, Italien / quo & gentem ad fedi-
tionesquafiⁿc°^namtra^^ucunt»^nome"^cra^^{UCiC :} P^^res Danicam vel Normannicam
orioinem ad vocant. Sunt qui ä feno Hoylandiam diet malunt. Sic mirainter fcripto-
res varietas nee tamen qua horum fententia prasvaleat, liquet _; nifi quod ad duas, qu^
nemp» de terrae cavitate, vel a Danorum Coloniä illud nomen dedudum, aiïerere vi-
dentar maior parsinclinet. VideanturNannius Su^*r.®i_f libroX.DouiaAnnahum
Holland^ lib VI., Iunius Batavia cap. x 111. Cornelius Aurehus lib_tI. Batav»£,Pon-
t mus in Chorogr difceptat, Snovus lib. IV. hift. Holland, I ac. Caucus five Braffica
^ó * * A4 lib.fin-

îib.finguîarî de Hollandiç Etymo, P. Scriverios in fua Batavia, & poft hos Suerius
Boxhornius, qui nuper diligentiffimè Hollandiam ejufqueurbes defer ipfît.
p Regmm&fmpermm.] MS.tis tam Latino quhm Teutonico eft, Regnum Franco-
rum & Imperium Romanor.
q Carolas, falvus Rex.\'] Ad Simplicem banc donationem ex Hedas inditiis, referendam
putat Dominus Nordvicenfis quem plerique, poft eum , feriptores fecuti funt. Vide
prolixè hac de re agentem Doufam ipfum lib«V.hift,Holl.

Icut Anglicana promit Hiftoria, Saxones infe-
riores, qui vuîgô dicuntur Frefones,cum innumerâ claffe Britanni-
cam expugnaverunt Infulam » quos Papa Gregorius doâor egre-
gtus,p€rAuguftinum & Mellitum₅ut narrat Dialogus, revoeavit ad
Baptifmi gratiam,ex quibus quidem inferioris Frefiae Saxonibus,
Divino comicante praefagio,progenitus eft quidam ingenuus puer,
nomine Willebrordus , qui per patrem (uum Wilgifum traditus
eft HarpenfisEcclefise religions fratribus imbuendus: ubi &idem
Iuvenis clericali chara&ere tonfaratus eft, 8c ufque vigefimuin an«
nurn fa) fub veteri difciplina fuperexcellenter inftruâus eft : deniq; gloriofusAdolefcens
de viriute in virtutem gradatim afeendens, & contemplative vitse duicorem ardenter ex-
quirensjbeatum (*> ) Egbertum Nortanhumbrorum Archiepifcopum.tanquam fumma^de-
vosionis maglftrum, fubfecutus eft in Hyberniam» ut ibidem ablque temporali follicitudi«
ne vitam exerceret heremiticam : à quo quidem Egberto prarfatus Willebrordus facros
Ore] ines fufeepiffe credirur, & fub ejus magiftçrio frequenter ufque 3 o, setatis annum ex-
titiffe legitur. Dem um beatus Egbertus, ut Ecciefiaftica narrat Hiftoria, condifcipulum
fuum Wigbertum deftinavitinGermaniam , ut ibidem infidelî populo vericatem praedi«
caret Euangelicair». Sed idem Wigbertus obftante diabolical fraudis aftutiâ, cum barba-
rici moris rigido populo plerumque difputans, parum profecit, Sc infesSo negotio verfug
Angliam transfretavit. ■ . >■_.

j_m() {fa. Aono Domini D C XC.beatus Egbertus non defiftens à bonje voluntatis inchoatopro«
fiiôço. s. pofito,quin virumApoftolicçgratis pr3efatum(c)Wiliebrordum praef byterum cum(d)xr.
Egbertus fodalibus iterato deLegaret inGermaniaïn ad prsedicandum populo infidelifidemCatholi*
WtMror- _can0i feruntur enim hujus beati Willebrordi confocii principales Sc fideles in verbo Do»
dedmTciis ^1T)ini cooperâtores,fanâus videlicet Suibertus,Willeboldus, (_e) & Livinußin (^f) Oriental!
^eCGeJaniZ Franciâ poftmodum Epifcopi Wineboldus Abbas, duoEwaldi prefbyteri & martyres^.
Wérenfridus & Marcellinus pr»fbyteri & confeflbres, ac Adelbertys Levita, qui pro

Chriftodimifit Regale patrimonium, & cum beato Willebrordo peregrinum ïntravït ex-
ilium. Et quoniam hi fandi Dodores propagati fueruntin Angliä de(s)ftirpe Saxonicä,
ideo convenienter prasdicare potuerunt Euangelium in linguä Germamcä.

(_h) Anno Domini DC XCIII. Pipinus vidoriofus Dux Francorum coadunavit im- An ChiBi
menfum exercitum plebis Sc militiae, direxitq_; validam expeditionem contra R adbodum 693-Pipinus
regem Frefia?. Radbodus autem rex cum innümeris Frefonibus eidem Duci potenter ob- Francomm
ftitir, veruntamen, Deodifponente, vidus fuccubuit. Quapropter Pipinus Dux Wille-
brordum praefbyterum cum difcipulis fuis deftinavitad Frefiam , ut fuä praedicatione
Radbodurn Regem revocaret ad Baptifmigraciam. Morabatur autem Radbodus Rex a _yeg_em.
pudinfulam (?) Fofetenland, quae valde folennis erat proprer fuperftitiofam fedam Ido- Alias Fo-
!atri§: ubi facerdos Dei Willebrordus prophana delubra lovis deftruxit, & tres homines ßmlandia*
fatan^pompisabrenunciantes baptizavit; (jJ Radbodus verö Rex injuri2m Dei fui fero-
citer ulcifci difponens ,jugularijuffitunum de collegio fandi facerdotis per cafum forti- hipiterm
legii.quicontinuapreceDeumexorarefolebatproconfeqaendapalma Martirii. Wille« Fofmnlan-
bcordüs ergo perpendens, quod Radbodus Rex nequaquam ab idolorum culturä defifte* diacnltm.
ret, & quod in lucrandi\'sanimabus parum proficeret, decrevit Orientalis Francis partes
adire, & novelise converfionis catechumenos in fide Catholicä roborare. Igitur eledus
Deo facerdos magnam congregatjonem prsfbyterorum eligensad caftrum (j)Trajeden-
fe pervenit, qupd in poteftate Francorum Orientalium eo tempore fuit : ubi prope rui-
namprimordialisEcclefise fandi Thom? , factum xdificavit in honorem fand§ crucis
(^m) oratorium , in quo renativi fontis primo confecravit baptifterium, ut Chrifti fideles
ob defenfionem caftellani Trajedenfis fecurum illuc haberent acceffum,ad fufcipiendum
facrum Baptilmatis Sacramehtum.

(„) Anno Domini DC XCIII. Pipinus Dux illuftris attendens in beato Willebrordo DC XCH|
magnameuangelizandi conftantiam , exorando tandem obtinuit per fupplicationem affi.
duam, quatenus ipfe vir Dei ad Romanam urbem accederet, & a fummo Pontifice bene-
didionem Epifcopalem fufciperet. Sergius autem Papa nominis hujüs primus, Angelicä
pramonitusvifione,juxtapetitionemPipiniDucis, Dominicum facerdotem condigne ... ,
fufcepit, & eundem in Ecclefiä fandi Petri cum fuperhumerali pallio folemniter Archie- creatus
pifcopum ordinavit> quem & per aliquanti temporis fpacium fecum decinuic ,nomenque ji_rci,j_e^_co;
novum Uli, fcilicet Clemens impofuit. Itaque beatus Clemens adepta jam Apoftolic® p_us a Sergfo
benedidionis authoritate, reverfus eft ad Germaniam, ac in fundo Bafilic^ fand1 Thorny Papa, diäm
prope caftrum Trajedenfe (₀) Canonicorum coenobitalium conftruxit Ecclefiam , in qua eß Clemens.
cathedralem federn ftabilirijullit: Nam & eandemper primitivam benedi&ionem fuä
manu propria confecravit. _ . %lmpZ_e

Haec utiquefanda Trajedenfisecclena merito regia plantatio dida eft , qua? multis caßvumTrä*
Regalibus praediis ac Imperialibus privilegiis adornata eft, in qua plures facrofandi Pa- jeäenfe.
trespriftinisflorueretemporibus, qui tam in mor te > quam in vita multis miraculorum Commêda-
claruerevirtutibus. InhacqnidemEccleiialargèpraebendati funt venerandg dignitatis^,^{0 E}Canonici, qui in horis nodurnis, five diurnis continué non tacebunt laudare nomen Do- ^raJ^ernini: In hac infuper Ecclefiä multa fandorum corpora de diverfis fanduariis & reliquiis
venerantur, in qua nihilominus duorum (_p) praepotentium Imperatorum confepulta vif-
cera recunduntur.

C_q) Anno Domini 717. Carolus Martellus Dux & major domus Francorum, poft Anno Chr.
obitum pstris Pipini duels primam donationem Ecclefiae Trajedenfi tribuens , ⁸⁰⁰contra Radbodum regem de novo rebellantem crudele bellum egit , quem etiam ^ms^\'f^co"
occifis plerif\'que Frefonibus potentiffimè fubjugavit. Hlc igitur CarolusdidusMar ^rhaè ^
tellus Radbodum devidum iterato recepit ad veniam, pro eo , quod abfque dolo \'wiUthw-
promififl\'etacceptarebaptifmigratiam. Eodem anno Vulfranus Archiepifcopus Sei 10- dum,utvt\'
nienfis per divinum oraculum admonitus eft ad Frifiam tendere, & beato Clementi pro rhrefi biß0*
convertendis Frifonibus diligenter aiKftere, per cujus denique praedicationem idem Rex ^rta\'
in fide Catholicä diligenter edodus eft, & ad fontem baptifterii, fimulata tamen devo-
tione perdudus eft. Cüm autem idem Tyrannus unum pedem lavacro baptifmatis intin-
geret, ut Chriftiansefidei facram profeffione-m faceret, inftigantediabolo,requifivit, u-
binam major pars vel numerus Frifonicse gentis eilet, an in coelefti regione, an in gehen-

nali damnatione ?fandus quidem Epifcopus eonftanter afferuit,omnes Frifones incörrif- _
fe perpeto^ damnationisfententiam, quidudum minimèfufceperunt facri fontisrenati-
vamgratiam. Ac idem Rex hocaudiensabftrahendopedem abaptifterio, dixit,Malo
cum antecefforibus meis paganis apud inferos habere contubernium plurimorum ₃ quam
cum paucis Chriftianis tuis poffidereregnumccelorum. Itaque Radbodus Rex ludifica-
tus eil a diabolo, qui per miferabilem mortem abhinc dietertia migravit äfecolo,poft.
cujus interitombeatus Clemens liberè permiffus efl: ubilibet in Frifia patenter Euange-
MS, AEdi- humprardicare, catechuminos baptizare, Neophytos confirmare, facros Ordines cele-
^Miricda S ^^l"^are\'^{ac in} P^a8*^s ßngulis Ecclefias feu bafilicas dedicare.

WilUbrcrdi. Nequaquä & miracula fandiflimi Prsefulis praterire filentio voluimus, quae & in libris
antiquis de fanditate fuä fcripta cognovimus.Contigitenim unädierü omnes de comitivä
fuä crUciari nimis ardorefitismtolerabilis, cüm &ipfevifitarer quafdamfecuslittus ma-
ris EcCjefias fuse dioecefis. Vinum enim defecitin urribus, & aqua recensnon fuit in illis
parcibus: Almifluusergo pater filiorum neceffitati compatiens, pr^ecepit uni Secretario
tabernaculum extendere, & prxmodicam in eo cifternam fodere: Quo faclo divus Pon-
tifex tabernaculumfolusintrans, orationem devote fudit, & continué falinatica terra
dukisaqua; copiam affluenter eduxit, ita , quod omnes Orientes abundanter haurirent a-
Nemm D«. quas fontis, & pr^ fanditate beati viri magnificarent omnipotentiam creatoris. Eadem
veröcifterna nunc in territorio de Heyligelo patenter oftenditur,qu£e ab inquilinis illic in-
Mereurius habitantibus moderno tempore puteus fandi Willebrordi dicitur. Accidit itidem fan-
inVAacbria <ä_umdementemvifitaregentilem populum fuse dioecefis in Walachria , ubi fimula-
7wüih-or ^c^^rum O ^^ei"^curii colebatur in magnä reverentiä , cujus ftatuam idem fandus Antilles
do if-ä " ^exemP^ confregit, & prophanü idolum dedignanter abjeciü,& ecce, cuftosejufdem ido-
li beatum Antifticem mucronepercuffit in fumroitate capkiSjUt injuriam Dei fuiplacaret
fanguine fandi Prsfulis, fed idem graffator ukione divinä mox abreptus eil h diabolo, &
JAiferabß ⁱⁿfanabili morbo die tertiä deceffit ä feculo : confeflor aucem inclytus divinä protegente
morte. gratiä, fanus omnino permanfit, ac in pagis fingulisEuangelium pacis conftanrifsimè
prsdicavit.

\'JnnoChrifti (f) Anno Domini D CC.XXXVII. Clemens VII. Idus Novembris felicem Creatori red-
757-^-^-diditanimam ,poftquamannos XL. dignègubernalTet Ècclefiam. Cujus facrum corpus
Ubrordus ^ Epternacenfetranflatum eft coenobium , Ordinis beatiBenedidi Treverenfis dicece-
frdiffJannot ipfe pridem de patrimoniis difcipulorum fuorum fumptuofis adornavk sdificiis:

40. ^ ^meritis fandi Confeiïoris affiduè fiunt miracula, quae perlucidè confcripta funt in ip-

fius Hiftoria. Hie Praeful egregius eo vivente deftinavit difcipulos in terminos fuse Dioe-
cefis, ad Euangelizandum infideli populododrinam sterna: beatitudinis, unde Sc beatus
, , Adelbertus delegatus fuit in Kcnemariam, ubi etiam in fide Carholica novellas converfa-
tus commit^tionis roboravir Ècclefiam, qui poll plurimorum gentilium converfionem, & laudabilem
Kenemams vita: fuffi confumationem 7. Calendas Iulii felici fine requievit in Domino,fepultus apud
&Egmond<e Egmundam honore congruo, cujus oratorium ufque in hodiernum diem mulcimodis cla-
fepultusicU- ret virtutibus, ac in magnis reverentiis continue veneratur a devotis Chrifticolis. Is
w miracu- Confeßbr eximius inter omnes fandi Clementis confodales Levities dignitatis extitiffc
^_rf,.^_e.legitur ,& ideoprimus Trajedenfis Archi-diaconusfuiffecreditur. Sandus veró We-
libus. renfridus facerdos prasclarusverfus Batuam ad prxdicandum miffus,Ècclefiam def_t) We-
S.Wemifri-llerfuerdt egregiè rexit, & exemplo bonievitaeplurimosDeopopulosacquifivit. qui
dus. x i r i. Calendas Septembris requievit in Chrifto, tumulatus in Helifto,(^a) aliäs in Elft,ubi
beatus Clemens dudum ecclefiam laboriosèconftruxitquam in honorem fandi Salvato-
SS. Eivaldi. _ri_s dedicavit. Duo(_x)quidem SS.Ewaldi praefbyteri Nabiam introëuntes Chriftum prx-
dteando confeffi funt, qui abinde afcendentes in Saxoniam V. Nonarum O&obris glorio-
$> SwidUr- fo Marcyrio coronati funt: Sandus veröfy) Suidbertus beati Clementis in verbo Domini
^\'wilièd Coepifcopus poft plurimorum gentilium converfionem in Domino requievit, Wil-

jlis ^{1 K} leboldusequidemOrientalemFranciamadiensHeiftatenfis Epifcopus efFedus eft, &
b mülur- ^v Vinebaldus ejus frater Heydelamênfis Abbas ordinatus eft: quorum Germanafuit beata
ga. \' (z) Walburga,virgo virtutibus infignjs & miraculis pr^eclara. Lebuinus aucem ibidem
S. MarceUi- adeptus efl: Pontificium, poftquam in longinquis cerris egregiè pradicaftet Euangelium.
nus. Beatus utique Marcellinus poft hsc in longitudinem dierum fupervixit ₃ & ufque ad tem-
pus bea-

pus beati Gregorii populis crans-Ifelam habitantibus eleganter Eaangellum pradi*

Egbertum Nonhumlrorum Archiepifcopum,] Quos hie Beka fecutus fit au&ores equidem iqnoro, il-
lud Icio quod Beda, qui hoc ïpfo tempore in Angliä fcripfit, & cm hie Egbertus non ienotus fuif-
fe videtur, eum non aliter quam virum iancuim & Ghrifti facerdotem vocet, & nufquam Archie-
pifcopum vel Epifcopmn dtcac; quem vide hiftor. Ecclef. Anglorum lib-3.cap.27.lib.« capp. _lo.
ï x. 24. quod& Molanus in Indice SS.Belgii vidit. Accedit quod in Mis Anglorum IngulfoAb-
bati Croilandiae additis, nullus eo tempore Egbertus Nortanhymbrorum Archiepifcopus aut E-
boracenfisreperiatur, Meminit Egberti viri Sancü Marianus Scotus ad annum C.715. Eambertus
autem Schafnaburgenfisanno 727. S. Egbertum migrafiè ad dominum tradit. Florentius quoque
Vigornienfis venerandi Egberti anno C. 692. mentionem facit: nec ullus horum, etiamfi omnes
ante Bekam vixerint, eundem Archiepifcopum v*el Epifcopum vocat. Unas tantüm Marceliinus
in vita Switberti Eboracenfem Archiepifcopum nominat j qui tamen auctor vel hinc optimo jure
fufpectus mihi femper fuit ■ nec eft quod hunc tot & tam gravibus feriptoribus unum opponas,
quem non una manu interpolatum mecum antiquitatis noftras gnari haud ibunt infitias. Huncigi-
tur pfeudo-Marcellinum fecutus videtur nofter auctor, qui inde alios plerofque fecum in errorem
adduxit. Chronici Magni Belg, feriptor Bekam ferè ad verbum tranfcripfit, Gerbrandus, Heda,
Snoyus, Vulgare Chronicon, aliique eandem inconfideratè opinionem imbiberunt ■ inter quos &
diligens ille rerum Moguntiae fcriptor Serrarius, nirnium Marcellino confifus. Quidam Änglus
tranfuga, in fuis Antiquitatibus Belg. Egbertum & Abbatem facit_} quem tamen Sandelinus no-
fter , cujus ego vellem liber de vita Wiliebrordi extaret, refellit, & neque Epifcopum neque Ab-
batem fuiflfe afferit. Ubbo Emmius lib. 4. rer. Frificarum de Egberto Epifcopo dubitare videtur_s

\' quamvis ex Marcellino quofdam, id tradere dicat. Ufuardus inter fanctos Monachos eundem re -
fert. Ex his omnibus quilibet vel leviter in hiftoriisnoftrisverfatus, fi modo rectum judicium ad~
hibere voluerit, facilè veritatem agnofcet: Quo tamen oranem dubitandi anfam praecidam, & illud
addendum duxi; Egbertum hunc, de quo agunus,ut ex fupplemento adBedam patet obiiife cir-
«a annum C. 729. vel, ut alii volunt, paulo citius 5 Egbertum vero alium ab hoc , Regis nempe
Kortahumbrorum fratrem circa annum C. 732. vel 735. demum Archiepifcopum Eboracen-
fem vu. effeótum eife, quod ex laudatis faftis Anglicanis & Epit. Bedas, Wilhelmo etiam Mai-
mef burienfi de Pontificib. Angl, lib, 3. conftat, quem cum hoc noftro hadenus fatis imperitè icri.-;\'
ptores confundunt.

C Frrfatum WiMrordum} Wiliebrordi nomen non uno modo feribitur, neque eandem recipit in-
terpretationem: plerifque Wilibrordus placet, (tc Alcuinus lib. 2. de ejus vita: PontificK magni
librordi & prafute almi: Alii Willigbrodum malunt, vulgus 3BtßßÖQ0|t dicit. Scrieckius non ab-
furdè interpretatur 3BillCÖer0Crt/quafi voluntates permovens,putatque malè fcribi 3©tllcboo?t i
Bockenbergius Willigbrodum dictum vult, ä liberali panum diftributione, cum quo facit Mola-
nus, polfet & dici Wilbrodus abundans pane vel frumenti dives. Hoc certum, nomen effe mere Sa-
xonicum, nec ä Belgica lingua peregrinum.

A Cum xi.fodalibus,~] male antealegebatur ix. fodalibus, contra M.SS. Codd. & Chronicon mag-
num Belg, atque adeo Bedam, cujus haecfunt verba. Erant amm numero duodecim. Nec eft fere
qui difllntit, quamvis is, Evvaldos Fratres ex hoc numero eximere videatur, neque plures novem
hie nominentur. Heda& Bockenbergius Willibrodo hos xi.fequentes adjungunt focios,Suit-
bertum, Wiliboldum, Lebuinum, Winibaldum, Evvaldos geminos, Werenfridum, Accam, Wig-
bertumj Marcellinum, Adalbertum. Snoyus hos quoque agnofcit. Chronicon magnum vero in
numero concordat, fed Accam & Wigbertum innominatos relinquit ; & Emmius Winibaldum

terras adventum , anno fcil, C. 633. mart^rio erat affe&us. Scd inter Willibrodi focios nominan-
dus hie Lebuinus vir pius, Tranïiffellanorum, ut volunt Apoftoîus, qui Daventrire requiefcit & ad
annum C. 760, perveniife creditur, quare fcribendum putarem , Suhhrtus & WiUeloldtKin Orienta-
it Frœlïa poftmdm Epifcopi ; Lebuinus,, Wincloldus Abbat&c.

In Orientait Franciâ,] Francia; fed feriiis divifa fuit in Auftraftam & Weftrafiam, five Auftriam &
Neuftriami Orientalem & Occidentalem, de quâ re vide eleganter "diflerentem CI. virum lo.I-
faacium Pontanum in Originibus Francicis paffirn, quam divifionem diftinciè exprimit Godefridus
Viterbienfis in Carolo Craifo Imp: his verbis îPorro Arnulphwwam Orientalem Franciam , qu<e ho-
di\'Teutonicam remum Vocatur. 1. Bavariam, Sueviam, Saxoniam, Thuringam, Frifiam & Lotharingiam
relit, & totum Rhmum. Occidentals™. Franciam vero Odo tenuit Arnutyhi auchrime. Adde qua? Go-

De ftrpeSaxonkâ,-} Anglienim Saxones à Rege Bntannorum, Vomgeno, quern Pi£h arm is
pre me bant ₃ in auxilium vocati, maximam tandem Infulse partem fuis occuparunt, ut Beda lib. 1.
^r cap.ijj*

cap, hift. tradit. Magna autem Saxonicse Lingua cum Frifica olim fimilitudo fuit, & plura ho-
diè Anglicana yocabula cum noftris conveniunt, dialefto tantum differentia, In Angliaj biblio-
thedspliuresdicunturetiamnumextare libri M. SS. Saxonicä lingua vecere • c::jus fpecimen ia
notisSeldeni ad hiftoriam Eadmeri Novorum, habetur ,quoddifficulteradmodum ä noftris ho-
minibus intelligeretur.

h Anno Domini D C XCJII. Sigifbertus in Chronicis : Anno 694. Pipinus Radbadum Ducem F\'rtfo~
mm betto vicit: Animadverfione quoque dignum non Regem hicRadbodum, fed ducem voca-
ri j quemadmodum ap. hunc eundem adannos 714.718. apud Marianum Scotum in Anaftafio
Imp. Ammonium lib.^c.iy. Adonem in Chronico. Annales tarnen Francorum Pithcei,& Lam-
berti Schafnaburgenfis monachi Chronicon Regium illi nomen tribuunt- quos Frificifcriptores
plerique fequuntur.

j Morabatur ap: Infulam Foßenlandice, ] Foftenlandia ab Idolo Foftä dicta, ut quidam volunt, Infula
ad Album fita tefte C. Kempio lib. 2, c. 8. de Orig. Frif. Ubbo Emmius & Bockenbergius Frifiis
conterminam putant ^Pontanus ©Üfegïfïan&ttint efle credit, prius Faram dictam olim vero Foeti-
flandiam infulam inter Daniam & Frifiam,lib. v. Rer. Danic. quam opinionem improbat Emmius
2. Frific. hift. Et ïj|lhC3Édatli!lvUn inter Saxonicas Infulas ad Albim,non Frificas referendam vult.
Molanus in Indiculo SS. Belgii , ubi de Wicberto agit, ficfcribit: Videtur Foiftenlandia extremit
Frißonm finibhs fuifje contermina , qito in loco Tacitus Fofos & Fofitas nominat.

k ïugularijufsit unum.\'] Hunc fuifle Wicbertum ex Marcelliao tradunt Heda,Snoyus,Gerbrandus,
alii j cujus meminit Beda hift. Angl.lib,v. ca: x, fequentibus verbis: xAi vero unus defocm ejus (Eg-
bert! nempe) Wicbtrtus mundi contemtu, iff doElrin<efcientia infignü, afcendit navem, & Frißam perve-
rticns duobus annfs continuw genti illi ac H_egi illrn Rgdbodo Verbum falutKpnedicaiit. Neque aliquem tanti
labomfntclum apudbarbaros invenit audi tores , &c. Qui cum aliquamdiu ad fuos reverfus quieviflèt •
Willibrordo illam quoque provinciam ingrefïuro fe adjunxerat. Hujus meminêre Ufuardus
in Martyr, adeundem Molanus, Kempius lib.3.cap.8.

1 Adcaftrum TrajeSlenfe.] Hic Frifii urbem celebrem aut oppidum jam olim conditum volunt,qui-
bus Heda, Gerbrandus, Hortenfius j alii accedunt j & ab Antonini Imp. oevo cognitum afferunt;
At noftcr caftrum tantum agnofcit, poft plura ab Antonini tempore fecula j quod & evidenter pa-
tet ex diplomate Car. Martelli, Verum cum poft obitum Radbcdi jam pace fruerentur, templa-
que&cosnobiajuxtaillud caftrum conftruerent, Atqueitahic locus quafi caput provincie & fe-
ces Antiftitum fieret, multique ibi confUierent quotidie, paulatim in urbem coaluit. Nomen au-
tem Latinum Trajeftum, non ab Antonino, fed pofterioribus Rom. vel Gallis Latinè ioquenti-
bus, obtinuit, quod refpondet vernaculo Itinerarium etenim quod Antonini nomen pra;-

fert conceptum quidem Adriani vel Antonini sev o, fed ab aliis jfequentibus temporibus auétum, &
ä Mariano Scoto tandem publicatum, Antiquitatis periti tradunt • quod Conftantinopolis alio-
rumquerecentioralocorum vocabulaprobant. Quae veröde Ultrajefti nominis etvmo feruntur
ab Heda, Horteafio, aliifque nauci facienda puto, nec operaepretium in iis enucleandis aut refellen-
dis tempus terere;quod vulgatum nomen ©ttßCfot; depravatum fit ä vetere Trajecto , & vernacu-
lo, mt (CrCCÏK/ neque opus habeat id ä peregrinä lingua, ut alibi a me dictum eft,arce{fere.

m S.Cruris Oratorium.] Annus funditi hujus Oratorii in paraphrafte Teut. eft 695, cui adPdpuIan-
tur Chronicon magnum ,& vernaculum ex Gerbrardo , alii in prsecedentem illud annum, quod
veriüs videtur, conjiciunt.

n \\Anrn Domini D CXCIII. Pipinut.~} In MS. meo eft annus 697. Quo autem anno confecratus
fit Romas Willibrorde Epifcopus variant feriptores. Beda hift. AngT.lib.v.ca. xi i. id factum e<-
fe anno 696. tradit; Chronicon Reginonis longè abit, & proeul dubio eä parte corrupcum eft -
Marianus annum ponit 694; Contractus 691; Sigifbertus 697, qui annum ejus adventus in Fre--
fiam 692. ftatuit,cum plerifque is fit 690. Ado Viennenfis in Chronico antè annum 696. ä Ser-
gio P. R. Epifcopumeumconftitutum vult,Chronicon Belg. M. non longè abit h. Sigifberto.
Ubbo Emmius,Florent. Wigornienfis, Miraeus in Annal. jBelgicis, Haraeus in Pipino Harftal.
Abbas Urfperg, Heda, & major feriptorum pars Bedas videntur acccdere. Atque ita verofimiki
fit,quod Willibrorde anno C. 695. aediculamS. crucisinchoaverit ,& fequenti Roma? ä S\'er«i% \'
ejus nominis 1, Pontifice ordinatus fit Epifcopus Frefonum, ac deinde Roma reverfus Cathedra-
Je inceperit «dificare templum D. Martino Turonenf. olim in Gallia pra^fuli, facratum, 22. de- ,
rrium Epifcopatus fui anno abfolutum.

o Canomcorumcanobitalium, tire,] Abbas S. Gertr. Lovan. in vitä S. Gertrud. Quamvtt (inquit)«a-
naFurum & cambium origimferè pugnent. tetmm conftar ea indifferenter ab auEloribus ufurparu adeoqtteea*
qua videmus bodie Canonkorum Collegia, Capitula , tere fuiffe ccembia & Canonicos ßmul communem
xitam duxiff ufimul babitaffe i fimul ediffe: prater bißorias fidemfaciunt, qua vopamw clanfirvt,perifiylia_rRefeEloria. Et Buzeli.nus Gallo-Flandnselib.z.cap.z^. de Cyfonio j Itafiatuendum, frincipio Cam-
rdeos babuiffefeculares ,ex B- Everardifmdatione , quibus in commune Viventibw Abb^sprafuerat: deinde
portionibiis infingulos Canonicos dhifis, brapoßtm. Videatur etiam Molanus libro fingul.de Canon.
Origine&inftitutis. De AbbateCathedraliin Aquifgranenfi ecclefia fcribit. Pet, Beeck in A-
quifgrano fuo capp.2.& 4.qui & eodem loco refertTrevirenfesCanonicos circa annum 966, com»
munitatem vitse regularis\'mutaffe, hos fecutos Spirenfes, Moguntinos 5 & alios, circa tempora O
dionis j» Imperatoris.

p DHormpMpomihm lmpp.~\\ Nempè Cunradi II, & Henrici V-> quorum memoriam non tan-

tum lapides fummi chori, fed & paffim monumenta Trajeftenfium confervant ?
q . Anno Domini 717 Carolin.] Ado in Chronicis fcribit Radbodum anno 715. Martellum profli-
gaffe, & Coloniam ufque vaftando perveniffe , & anno 7x7. mortuum ; vel ut Regino
anno Caroli IV. ideft,7i8. Mirœus719. annum habet. Aimonius verolib.v.cap,55. tradit quod
Carol us Radbodum Frißcorum Ducemgmtikm adbuccrüMitcr rehümtem interfecerit, proHrato eyas ex-
ercitu. Aimonio concinunt Heda & Doufa. Qu« fequuntur de Vulfranoo Senonenfi prsefule , &
intinftione Radbodi, propter odium ejus à pofteris conti ctum crederem , nifi tarn conftanter ferip-
tores afferercnt. Illud nihilormnus quod à nonnuBis fcriptum, eura tri duo , poftquam ex Lavacro
«craxiflêt pedem, repente expirafle, omnino fabulofum eft. Nam cum Vulfrannus, ■ cujus auftor
nofter meminit,in converfione Fnfiorum Willibrorde cooperator,ab anno 700. ad quinquennium
tantùm datas, poftiliud tempus abdicato prœfutetu moiaafterium Eontanellam fueritingreflfus, ut
.Molanus tradit j in eoque anno 720. objerit ; Radbodus autem ad annum 717. vel 718. vixeritj o-
mnis ha?c de Vülfranno narratio concidit necefle eft. Qucd & Furmeriusin fuo Radbodo etiamß
non pauca in ejus feriptis à vero aberraatia inveniantur 3 annotavit.
r Vbi fimuUchrum Mercurij edebatur : ] De Mercurio Germanorum Deo Bertelius Eptemacenf.
Abbas plura in libro de Diis Gentilium. Tacitus de moribus Germ. Deorum ( inquit) maxime Mer-
curium colunt, cui certü diebus, humum Tjuoque hoßin litdïe fas h ahmt. Qucd (up. Beka lovi factum in
Foftenlandiâ tradit ; & Gallis Germanifque olim co mm une fuit; ut & Lipfuis ad diitum Taciti lo-
cum, ex Procopio & Dithmaro, teftatur. Videri hic quoque poffiint Cluverius Germ. Antiq.lib.
i.ca.26., ubi copiosè de Diis Germanorum agit. Henr. Erneft. obferv. lib. 2. ca. 17, Ex Cron.
Saxon. Adde & eruditiff. Salaiafium Exercit. Plinian. ad. Solin. Verum e-nim vero ,cum tarn
cvudeles hoftue Mercurio Eloquentiç , Mercatorum ac furum Deo parum conveniant, credo Ta-
citurn, ut Germanorum lingua? acrittium parum gnarum, falli eo lcco. Neque eft quod Saxo-
num Irmenful.huc trahamus interpretantes Mercurii vel Hermetis columnam,quia Hermes Grae-
cis Mercurius vocatur ab eo qucd eft, id eft, differere. Germänos namque flios Deos
vernaculo fermone, haud peregrino indigetaffe eft verofimilius, ac ferius Romanorum numina ag-
noviffe,cumnempeipforumfignafequerentur,proinde arbitror eosvoceS^etrjttatt/ non Her-
metem, fed Martern, quafi exercituum virumvel Deum dicas, exprimere voluiffè 3 cuiutfan-
guinario numini, humanse hoffe placebant, quod & Iornandus in Gothicâ hift. aflerere videtur _sita feribens : Martern femper afperrimâplacavere culturâ , nam victime ejus mortes fucre captivomm.
f Anno Domini D CCXXXV\'IL Clemens,] Willibrordum five Clementem obiifie anno C.736.
vu. Id. Nov. refert Molanus in Indiculo SS. Belgii, Sc ad Uluardum * cui confentiunt Annales
vulgares , Meyerus, & feriptorum plerique , quadragefimo nempe prsefulattis anno. Bartelius ta-«
men ex Theotrido ejus obitum in annum C. 7^9. conjicit, cuiaccedit CI. vir & in facris Belga-«
rum Antiquitatibus verfatiffimus Aub. Mirœus in AnnaL Abfcedit ab utrifque Do&iifimus Em-
mii^jlib. 4. hift. eum 745. anno decefliffe fcriptum relinquens, poftquam totos L. annos Archie-
pifcopatu in FrifiafuiiTet fundus. Chroijjci Belgici auetor annum C. 732. Willibrord] prafulatus
annum facit, cœterum de tempore mortis convenire videntur. Atqui hanc tantam diferepan-
tiamprocedere putant,exeoquodBonifaciusvivente adhuc Willibrordo aliquandiu epifcopale
munus obierit, eique jam fenio debili, veluti vicarius extiterit, cui proinde annos nonnullos Willi-
brodo débites adferibunt. Accedit quod & de tempore initi muneris feriptores non eadem fen-
dant. Arque hinc fit ut fequentium etiam Antiftitum annorum calculus non femel turbetur.
t Ecdeßam de Weßerfuen>)locas hodieque Wefterfoert dicitur,fupra Arnhemium ultra foflam Dru-

fianam, haud ita longé ab ^Gj|jl(l\'lOO_:It/ ubi IfTula hodierna initium capit.
u _ Tumdatus in Helißo,] Elftvicuseftnonignobilisin Betuâ , ad Lingam fl. innere fere medio
inter Arnhemium & Noviomagum : olim quam nunc celebrior, ob templum & collegium We-
renfridianum,in quo ejus viri Leipfanaconfervabantur. Vide Indic. SS. Belgii Io. Moiani.
X D\'io Ewaldig Horum praster noftros feriptores, meminere Beda hift. Anglicanâ lib.v.cap.xi.U-
fuardvis in Martyrol. Molanus de SS. Belg. Matheus Weftmon. adannum 687.Martytol,Roman.
Sc ibi Baron. Ado Vienn.in Mart. Trith. Abbas lib. virorilluftr. ord.B.Bened. cap. 139. in
Chronogr. Sigifbertusad annum C.693. Harman. Contraftus i qui pofteriores à Saxonibus
oeeifos, juflu vero Pipini Coloniae fepultos, tradunt. Quis verd locus fit Nabia feriptores igno-
rant, eft prope Bingium Oppidulum Nabia fl. unde aliquando & ^^"\'mmroeuntss leg. putavi.
Quifquis tarnen hic locus fit, haud ita proeul à Colon. Agripp. SaxoÜ\'am verfusfuerit, necef-
le eft.

v ~Suitkrt\'tf fiddè Oepifcop\'*."] Rcrum Pontificiarum feriptores , Coepifcopos dicunt VicariosE-
pifcoporum, qui tarnen erant Epifcopi confecrati, conferreque Ordines facros poterant : Concil.
ÎAnthiochenum capp- S-Sc 10. Sic in addit: ad Ufuardi Martyrolog. Lantfridus dicitur Coepifco-
pus Drofonis Metenfis. Epifcopi vero qui olim , vide Lexic. Brifl". & quo nunc de duct i, Onu-
phrium de voeibus Eccl. Differre autem à Chorepifcopis videntur^ lege, Decret.7. part. dift. 68.
c.4. îmo, prohiberi c. 5. quorum tarnen plurima in hiftoriâ noftrâ extat memoria, vita Suitberti
ßngüistri libelio confcripta extat etiam typis publicata, Marcellino, ut fertur, auetore, fed exferi-
bentium errore aded illud fcriptum vitiatum eft, ut de veritate in multis dubitetur.
z Q«orum German»fuit B. iVdbnrga. ] fequentia quatuor verba neque in meo MS. neque in para-

phrafi Teut. vet.fiabentut\'. De Walburge fic fcribit Molanus in Indiculo : Wimbddur & Wdlur-
gis in eadem ( fcilicet Eichftatenfi ) Dicccefiin monafiicâ vitâ laudabiliter prafuerunt. Sed potilfima S,
iValburgportio habetur Eichßadij_} inejinnominis munaßerio: übt adhuc hodieexxjus corpora dtum (ut
fertur) définit, èjuod muit» morbis medetur. De hac hi extant verfus:

Fi lia Regis erat ^fed egenam fe faciebat _yZ>iïes ut in Chritto regnaret femper₃ &c.

Vitam ejus defcripfit Wilibaldus Eichftatenlis, five Aureacenfis , à Bonifacio conftitutus primus
Epifcopus ,qua» tarnen nefcitur an extet ; aliam vero fads prolixè deferiptara à Philippo Eichfta-
tenfi praefule in lucem produxit Canifius Tom.4. Antiq. left, in quâplura de ejus frarribus \\V⁷iii-
baldo & WitiiboldoB. Willibrordifociis. Extat&ibidem Hodœpericon S- Wilibaldià confan-
gui? eâ Sanftimoniali Heidenhaimenfi, quam îpfam fuifle Walburgim quidam iputantjconfcriptum,
Trithern.de viris Illuftr. Ord: S. Benedict!, hos Iiberos dicit Anglorum Regis Richaidi.

Empore quofandus Clemens Trajedenfem digne rexit Ecclefiam, facer-
dos (aj quidam Winfridus nomine, natione clarus,ab Angliâ venit in Ger-
maniam, ut prophanum idolatriae cultum aboleret, ac rudëm populum do.
cumentis Euangelicis informarec. Quem ex tune beatus Clemens cum o-
mni veneratione ufcipiensobnixius oraverat, quatenus fidelis cooperator
ej us in Euangelicâ praedicatione fieret. Winfridus ergo precibus reveren-
Winfridus diPontificis acquiefcensxi 11. (^b) annos in fiindâ Trajedenfi manfit Ecdefiâ, conver-
diàus Boni tendo populum à barbarâ gentiliaris idololacria.Demum idem Winfridus animadverted
facius, meflem multam, operarioä autem paucos apud ulteriorem efle Germaniam, valedicens
Clementi, fecefiît apud Maguntiam, ubi verbum xtern^ beatitudinis prjsdicare crépit,
& (c) Francos cum Thuringis ab infidel itatis errore, Deo profperante convertit, (j) Et
Cardoman- quoniam Maguntinenfis antiftes illis diebus obdormivic in Dominp , ideoque Carolus
Dux Primates cum Prselatis coadunavit in fandâ Synodo, poftulans ut Winfridus facer*
dos or bats fedi praeficeretur Epifcopus, eo quod in con verfione paganorurn prœdicator
VVinfridits _e^_e£ j_nc>y_tus> Igitur idem Winfridus Maguntinenfis orbis paftor eledus proPoncifica-
tusMozun- ^ benedidione Romain afeendit : quem ex tunc Papa Gregorius huj us nominis fecundus
tincttfis. condignè fufcepit , tradens eidem Archiepifcopalem benedi&ionem cum fuperhumerali
pallio ,imponenfqueiibî nomen Bonifacius, exfavore fpecialiffimo. Bon\'facias igitur
Pontificali fultushonore, reverfus eft ad Maguntiam, & in finibus fuse diœcefts diligen-
ter exturpavit Idoîolacriam, ita quod paganorurn multitudo maxima jam prophanam fe-
dam refutares, 5c Catholicœ fidei documentisfahitaribus adhaererec.

Aliquantis elapfis diebus Bonifacius dolenter intelligens fandum dementem ab hujus
Bonifacius ^ î_ncolacufseculi tranfmigraife,&Ecdefiam Trajedenfem paftorali regimine viduatam»
PfTtmtiT congregavir fandam Synodum quorundam Epifcoporam, in qua Lullonem venerabilem
fubßituit \' facerdotem Maguntinenfem ordinavit Epifcopum , nec mora quin & idem(e) Bonifacius
FuUonem, confentiente Carolomanno duce, navigando Trajedum advenit,& defolatam in Dei no»
mine Ecclefiam gubernandam accepit , ne populus per praedicationem fuam dudum
converfus ad idololatrise fedam rediret,fed potius inDei timoré conftantifEmè permane»
Bonifacius ter. Hic igitur Prarful^gregius Divini nominis oblequium ampliare volens, condidit in-
fuccedens fra (^fj civitatem Traje^tenlèmccenobitalium Canonicorum ecclefiam , oratorio fandî
S.Vl^rt!tebror Salvatoris primordiali vicinam &contiguam. Hœc quidem ecclefia diverfis titulis pri-
<!o,cedificat vilegiata legitur, quoniam vulgariter antiquum Monafterium pro tanto forte dicituty
T/ otMo- quoniameccleftaTrajedenfisabundè renovata fuit, fedhxcinzdïBcioveteris llrudu-
mlîtrium.⁰\' rae permanenshadenus irrenovata duravit. Quidam tarnen afïerunt eandem ecclefiam k
fando Clemente primo fuperxdificatam elfe, & LXXX. Canonicos in ipsâ prxbendatos
fuiffe , de quibus idem Clemens XL. refumpfifiet, quos in ecdefiâ fandi Martini confef-
foristranfplantafiet. Si autem hoc ita fuit, veritat» non contradicimus. Veruntamen
nullam exindc cercitudinem ex privilegiis vel Hiftoriis aliquatenus indagare potui m us»

Prsful igitur Bonifacius Trajedenièm condigpè regens ecclcfiam,, tanquam fidelisfer-
vus Scprudens, inlucrandis animabuspervigilfuit, 8c de converfis paganis duplicatum
. talentum fuo Domino reportavit.

(h) His diebus diffenfio quidam exorta eft inter Ecclefiam Colonienfem & Trajeden Dijfenßotä
fem. Poftquam enim Bonifacius Arehiepifcopus Trajedenfis, jubente Zacharia Papa, terfcdtmCo«
Pipinum (>) Ducem Sueffionis unxiftet in Regem Francorum, quem Clemens quidem ba tmimfm <3
ptizaveratin regno Germanorum, Archiepifcopus Colonienfis afferuitcaftrumcumec- J^raJ/^a«2
clefiâ Trajedenfi donatione Dagoberti Regis ad Metropolitacum fuum fpedare, & con-^Jem:traprœfatus Trajedenfis Archiepifcopus affirmavit Ecclefiam fuam ad fedem Apoftoli-
cam fine medio pertinere ,quapropter & Bonifacius prœfentis epiftolœ confultationem
fcribi fecit,quam fandiflimo Patri Domino Stephano Papa? deftinavit.Dilicrendo Domi- EpiftotaBo-
no Apoftolatus privilegio Stephano Papae,Bonifacius exiguus miffusGermaniaeCatholicae ⁿⁱf^ac\'J ^aciSte& Apoftolicœ Ecclefiâs optabilem in Chrifti charitate falutem. Tempore Sergii Apofto f^hammlicae fedis Pontificis venit ad limina Apoftolornm pref byter quidam mira: abitinentiae & ff™ ^coriJ^ui3
fanditatis genere Saxo, nomine Willebrordus, & alio nomine Clemens vocatus, quem
prxfatus Papa Epifcopum ordinavit, &ad prxdicandum paganam gentem Frefonum
tranfmifitin littoribusOceaniOccidui. Qui per quinquaginta annos praedicans prae-
fatam gentem Frefonum magna ex parte convertit ad fidem ChriftianamFana Sc
delubra deftruxit » & Eccltifias conftruxit , & federn Epifcopalem in honorem
fandi Martini & Bafilicam in honorem fanda: Crucis in loco& caftello, quod di- S:M.
citurTrajedum exftruxit ,ubi praedicans ufque ad debilem lenedutem manfit, & fibi wUoç/çvlÛ
coepifcopum ad minifterium implendum conftituit, & finitis longevae vita: diebus in pa-
ce migravit ad Dominum. Princeps autem Francorum Carolomannus commendavit mi-
hi fedem illam ad conftituendum Sc ordinandum Epifcopum : quod & feci : Nunc autem
Colonienfis Epifcopus eandem fedem praefati Epifcopi Clementis à Sergio Papa ordina-
ti fibi ufurpat, & ad fe pertinere dici t, propter fundamentum quoddam deftrudœ à pa-
ganis Ecclefiolç, quam Willebrordus dirutam ufque ad folum in caftello Trajedo reppe-
rit, & earn proprio labore-àfundamento conftruxit , & in honorem fandi Martini con-
fecravit, & refert quod ab antiquo Rege Francorum Dagoberto caftellura Trajedum
cum deftrudâ ecclefiâ ad Colonienfem parochiam donatum eâ conditione fuiflec, uc E-
pifcopus Colonienfis gentem Frefonum ad fidem Chrifti converteret, & eorum prxdi-
cator effet j quod ipfe non fecit. Non prasdicavit, non convertit Frefones ad fidem Chri-
fti,fed çagana manfit gens Frefonum, ufque quo venerandus Pontifex Romans fedis Ser-
gius fupradidum fervum Dei Epifcopum\' Willebrordum ad praedicandum didae genti
tranfmific, qui illam gentem, ut praefatus fum, ad fidem Chrifti convertit. Et modo vult
Colonienfis Epifcopus fedem fupradidi pra\'dicatoris Willebrordifibi contrahere, ut non _M ^
fit EpifcopalisfedesfubjedaRomanoPontifici, praedicans gentiFrifonum. Cui refpon- P.^lM&
debam, ut credidi, quod majus & potius fieri debeat praeceptum Apoftolicae fedis, & or-
dinatio Sergii Pap®, & legatio venerandi pnedicatoris Willebrordi, (ut & fiat fedes E-
pifcopalis fubjeda Romano Pontificij praedicans genti Frifonum , quia magna pars gentis
illiusadhuc pagana eft, quam deftrudç ecclefiolç fundamenta diruta, Sc à paganis con-
culcata , & per negligentiam Epifcoporum derelida ; fed ipfe non confentir. Sed modo
paternitatis veftrç judicium mihi intimare dignemini fi hoc juftum fit, refponfum, &
fi vobis placeat.quod illi Colonienfi Êpifcopo reddidi, veftrâ authoritate roborate,ut prç-
ceptum Sergii PP. & fedes ilia ftabilis permaneat. Sic enim nos poteftis, fi vobis placet
adjuvare ,fi de ferinioecckfiç veftrae exemplare jobeatis, & mihi tranfmittere quicquid
praefato Epifcopo Willebrordoordinatofandus Sergius prarcepit & confcripfit, ut ex
authoritate fanditatis veftrç contradicentes convincere & fuperare valeam. Si autem ali-
ter juftius fanditati veftra; videatur, confilium paternitatis veftrç mihi infinuare digne-
mini, ut fequar. Hancigiturconfultationis epiftolam Bonifacius ad Romanam curiam
iranfmifit,quimodicodehincelapfotempore, negotio nondum expletoj vitam cum
Martyrio confumavit.

Bonifatius in A ^No (m) Domini D CC LII. Bonifatius infpiratione divinâ perpendens fuum infta*
Friß am pro- Jl\\re Martyrium ordinavit Gregorium venerabilem virumTrajedenfem Epifcopum,
ficifcitur ai Ipfe (») vetö cum Eobano coepifcopo (°) Wintrungo, Waltero ac Adelberto Prefbyteris ;
Martyrium. Haymanno, Skirbaldo & BofoneLevitis, Walkaro .Gundero, Hildero &BertulfoMo-
nachis ,accirciter 3ofumma:religionisvitishoneftis Flevialveum tranfcendens ad infi-
delem Frifix populum navigando devenit, ubi fixis tentoriis aliquantifper recreationi fe
dedit: denique veritatis praeco conftanter annunciare ccepit Euangelium pacis, ut ple-
rique Frifones relidâperfidiâfcfubjicerent jugoChriftianœ legis. Sed humani generis
•viribus.MS. hoftis antiquus totis nifibus incontrarium obftans, fufcitavit adverfus fandos prsedicato.

res,quofdam cruentos fatellites, malentes potius occumbere,quamdiaboliciritus pater-
nas traditiones omittere. Sandus autem Epifcopus infanientis vulgi minas omninoparvi
pendensexhortantibusdifcipulis codicem conftanter aperuit, & verbum œterna? falutis
infultanti populoprasdicare non diftulit. Carnifices vet ô iicut afpidesfurdar, paternis mo-
nitis aures fuas pertinaciter obturantes, cum lanceis & gladiis in athletas Dei pertinaciter
irruerunt,quosomnesdiverfisplagisafficienres fub die(_P)Nonarum Iunii cruentiffimè
trucidarunt. Sandi quidem Martyres, numero LII. perftiterunt adverfus paganorum in-
fultusimmobiles, benedidionem pro perfecutione priantes, atquefemetipfos ultro-
Bonifatius neos ad Martyrium ofFerentes, qui in vico Doccum pro Chrifti nomine pariterinteremti
cum 1. fo- ^_unc ^ _ac p_rreci_{aro coe}li palatio cum palmâ vidoria; gloriofe laureati funt ; nec mora
7aiïim°^{m c}l^uinp^r0phaniFrifonesfeftinaverunt exindecodicemfandi Prsefulis particulatim fcin-
dere,&Chriftianam ädernde finibus luis prorfus abjicere : led virtus divina facrum co-
dicem de manibus toc gentilium cogfervavit illaceratum, in quo confcriptum fuit alternas
vitx falutare documentum. His itaque geftis cruenti carnifices de ftrage facrorum Mar-
tyrum exultantes reverfi funt ad propria, ut epulando diem feftum agerent in magnâ las-
J?anesmu- _titiâ,&eccemiraculuminauditum. Quoniamomnes(_q)panes eorundem graffatorum
tamunnla- _converß f_unt in lapides, qui pro memoria fandorum Martyrum hodierno tempore fer-
* * vantur apud Frifones. Quidam verö Chrifti fideles colledis XIII. corporibus pradido-
rumSanitorum Martyrum tranfiveruntFIevi alveum repentino navigio inhumantes ea-
deminecclefià fandi Salvatoris Trajedenfis, honore congruo; corpus (_t) autem fandi
CorpusSoni- Bonifacii pretiofi Martyris per miraculadivinicus oftenfa , tranflatum eft ad Fuldenfe
factfFuldam Monafterium ordinisbeatiBenedidi Maguntinenfis diœcefis, quod ipfepridem infra
tranßatum. f₀ii_cuc|jnemBuchoniçfuperFuldameieganter extruxit adperennem laudem fui nomi-
nis : ubinam Sc idem gloriofus martyr diverfis claret virtutibus, 8c in magnâ reverentiâ
frequentatur àdevotisChrifti fidelibus. Hiceledus Deo Pontifexeccleliç Trajedenfis
fecundus Archiepifcop.fuit,quam à (^f)tranfitu fandi ClementisXVI. annis ftudiosè rexit.
Poft cujus necem ecclefia Trajedenfis rudis & adhuc tenerâ metropolitanâ dignitatc ca-
ruit : quoniam adverfus ecclefiam Colonienfem magnis opibus abundantem de extero
ftare non potuit. Tota nihiJominus ecclefix Trajedinx Dicecefis poft modicum (_t) tem-
pus ex feritate Danorum tantundem pene depopuiata fuit, & terra non habens agri colo»
num aliquanto tempore fpinas & tribulosgerminavit. Quapropter Epifcopi Trajedetî-
fes urgente magnâ neceffitate , Romanam curiam pro Archiepifcopali benedidione vifî-
tare nequeuntes, fufeeperunt à viciniori (^u) metropolitano fimplicem benedidionem, fi.
eut Abbates, fine mitrâ pontificali longo tempore celebrantes.

Vidtkwdfis Nequaquam Se hoc taciturnitate prxteriri debet qualiter Deus acerbam uîtionem de
princeps ul- pretiosâ morte fuorum militum fufcitavrr (_x). Widekindus (y) enim princeps ulcerioris
urioris Fri. Frifiae cum innumeris bellatoribus Lavicam pertranfiens comitatus de Oeftergou &We-
ß<e mortem ftergou in vaftam folitudinem redegit, ac omnes indigenas eorundem comitatuum in ul-
fanttomm _tj_onem fandorum Martyrum Deo vindicante, trucidavit.

M. S. Mar- _a sacerdos quidamWinfridus nomine. ] A Romanis, qui Germanica nomina, ut harbara, afpernabaa"
tyrum. tur,quia erantpronuntiatu difficilia Bonifacius dictus, quafi is Gsrmaniam aufpiciis Papç Rom*.

face boftä, llluftraffet, Interpretatur autem Winfridacquirens pacem> vel ut Scrieckius, Viöor pa-
eificus. Videatür & SerrariusRerum Moguntiacar. lib.3. Not, 16. Neque obfervatu hicindig«
num, aut praeter rem videtur, quod veteres Franci, Germani , Angli, etiam Chriftiani effect), pro-
pria nomina ex vernaculo fermone fuis imponi curaverint, ut ex hiftoriis medii asvi, & dipiomati-
bus üt palam; eumque morem diu retinuerint. Sed paullatim quo Chriftiani pietatis memoria
rudibus adhuc animis melius inftillaretur, & quae ad religionem facerent iirmiüs mentibus inhae-
rerent, vifum majoribus noftris haud inconfultum nomina Hebraica, Graeca, Latina illorum, quo-
rum opera Chriftianitas per orbem promota maxime videretur, liberis fuis imponere, quae jam cum
tempore & ufu, adao funt nobis facta familiaria , ut vel vix ä vulgo ä vemaculis difcernantur.

XIII, Amos inS. TrajeSl. Eccl.] Hinc patet Winfridum Clementi Willebrordo fuiffe coopera-
torem ac (ut Vocant) Coepifcopum, & ex Qtthone refert Serrarius in Moguntiacis, quod Willi-
brorde poft mortem Switberti, & Vulfranni in Winfridum voluerit transferre Trajeftenfem E-
pifcopatum. Atnon i3.fed3- tantum Wilbrordo adfuiife eum annos aperte tradit Si cui lu-
bido plura de häc re fcire , Sc exactius omnia de Winfrido feu Bonifacio defcripta legere ,adeat Ser-
rarium lib. 3. rer. Moguntiacar ; Wilibaldum de S. Bonifacio j Othilonem in vitä S. Bonifacii -
Browerum lib. 2. Antiq. Fuldenf, Epiftolas Bonifacii a Serrario editas, praeter noftros fcripto-
res, in quibus abunde inveniet, quo fitim expleat.

Francos cum tbmngü cmvertit, ] Orientales nempe Francos in media Germania habitantes, quo-
rum caput Herbipolis five ©lir^butg/ quae hodie Epifcopali fede & ducatu nobilis urbs.

EtquoniamMogunt. ant iß es tili« dub. obierat Bonifacius dicitur fuccefiiffe Gervilio , five Ger«.
wilievioxvi.Moguntinenfium Antiftiti,qui procurante ipfo Bonifacio, quod patrisc^dem in Sax-
onem vindicaffe fuä manu diceretur, remotus erat j Idque ante annum 720. contigiffe ex eo feque-
retur, quod eode\'m anno juifu Gregorii 2, P. R. a Bonifacio Archiepifcopo Moguntino (Onu-
phrio tefte) celebrata fit in Germania Synodus, & Marianus Scotus fcriptum reliquerit, quod Gre*
gorm Papa anno 715. ordinaverit Bonifacium Scotum (haec ejus verba funt) Epifcopum Moguntinum,
Veram cum Othlonus exprefse tradat, Bonifacium favore Karlomanni, & Pipini fratrum in locum
Garvilij fuffectum, quod dubio procul poft mortem Martelli factum fuit, qui anno Chr. 740. vel
741. mortuustraditurin Annal. Francicis antiq: nefcirem fane quam huic rei conciliationem ini-
rem, imo plane hie mihi aqua haereret; nifi doftiff. Miraeus lampadem pertuliffet qui in Notat.
fuis ad Epiftolam Bonifacii, quae eft cap.9. Cod. piarum donationum, hanc rationem iniit: Boni-
facium anno C.704. ex Britannia primiim in Frifiam veniffe,inde Romam profe£tum,a Gregorio
fecundo Pontitice praedicandi in Germania aeeepüfe poteftatetn , Sc anno 719. poft Radbodi mor-
tem, fecundo veniiTe in Frifiam, ac tribus annis Wilibrordo fuifle cooperatorem. A Gregorio in-
de tertio,anno732. mcertaefedis Archiepifcopum & Legatum Apoftolicum creatum ; anno C.
7^2. Ratifbona; Synodum celebraffe, cui Carlomannus interfuit ; atque alteram anno feq.Lepti-
nis. Anno autem 745. demüm ä Zachariä Moguntinum Archiepifcopum effectual,& poft decern
annos martyrio affectum: Quam equidem non poffum, non probare, prae illis, quae Mariano & O-
nup\'nrio peritisTimis, alioqui Eccletiafticse Antiquitatisfcriptoribus traduntur ; cum hi in \'externis
eo facilius errare potuerint, quod Bonifacium longe ante Epifcopi dignitate praduftrem invenif-
fent,

; Idem Bonifac\'m confmtiente Carlomanno TrajeBum venit,) Ex Othilone circa medium libri 2. con-
ftat Bonifacium,adfublevandamfuamfene£tutem,fibiinepifcopatuurbis, quae dicitur (CtüCl)t/
furrogaffe EobannumChorepifcopumfuum , vel ut aliiCoepifcopum qui cum eodem Bonifacio ä
Frifiisinterfectus fuit, de quo multaSerrarius Mogunt.lib.3.Not.45.Molanus inIndiculo,& alii.

" Coenobital. Canonkorum eccleßam Oratorio S. Salv. primordial! vicina.] Si Epiftolae Bonifacii ut 3
Clariff. Miraeo edita eft,fidem dabimus, Wülibrordus federn Epifcopalem & Ecclefiam in hono-
rem S. Salvatoris conftruxit. Sed Annales noftri Bonifaciumfaciunt auctorem collegii S.Salva-
toris, Sc Willibrordo cathedrale templum D. Martino dicatum, afferunt: quibus concinunt verfus
ohm ad exiturn templi prope turrim fufpenfi;

Trimitus ecclefia SdnBi Thorn* prope caflrum
TrajeBum, quam gens Fnfica f regit atrox:
Sed prior ntißes dominus Clemens ob honorem
Santti Martinif?oß renoyayit earn.

Hi\'ce d\'tebus Jiff ratio quœdam exorca &c,~\\ Heda hanc controverfiam ab Hilpero, five Hilperto Bo-
nifacio motam fcribit, quem videntur alii Hildegarium nominaffe, vel Hildegerum. De hâc re fie
ferè Ch\'-onicon Magn^lltn Belg. Amm Leonis 3. Imp. qui fuit circa annum Domini 73 2. fuit Je-
cundumBedam 16. annus S. WBbrordi primt VhrajeB. Epifcopi Et ufqueadh.ee mn-forahxbm Colo-
menfu Arcbiefifcopm urmm wtHmfuffragamm_} videlicet L^dunfem ; Vl^eBcnfis fuit fecund* : &

dij ms eaperum fuh Cardio Magno, nimirum Mindenßs, Monaßerienßs & öfnaburgenßs. Vetuftiores,
quod fciam nihil tradiderunt, & qua; in Epiftolis ZachariaeP. R. extant, videntur his contraria,fic
enira ad iinem Epift. 138. ad Bonifacium legitur: De Civitate illa qua nuper Agrippina vocc.batur
nunc Vero Colonia , juxt* petit ionem Francorum per mïlr<g aticioritatis praeeptum nomini tuo Metrobolim
confirmavimwtute SanBitati direximmprofuturis temporibus ejujdem Metropolitana Ecckß,tßabilita-
tem. Hinc videri poifet,quodtempore Bonifacii dignitas Archiepifcopalis Colonienfi adhuc con-
troverfa fuerit & nova, quae tum de mum ad inftantiam prineipum Francorum per Bonifacium fue-
rit authoritate Ro. Pontificis ftabilienda. In alia verö Zacharias P.R. ad Bonifacium Epiftola^qua»
ExtatapudSerrariumRerum Mogunt. üb. 3. exOthlone lib. 2. de vitä Bonif. fequentia verba,
hanc dilceptationem, non tantum dubiam reddere,fed Sc penitus tollere, ut minus verofimilem,
auc certè non-hujus loci, videntur: Scribitenim Pontifex: E cctefia Moguminaperpetuis temporibus ti-
bi & fuccejforibus tuis in Metropolimßt conßrmata > hohem fub ß k<v civitates, id eß, Tungras, Coloniam>
TVormaciam,Spiratiam & TreBis. En quanta; hie con tradia ion is & incertitudinis materia, cum Pon-
tif. Rom.paulatim per Germaniam fuam au&oritatem poteftatemque extendere inciperent, &
primi illi dodores ab ambitione, (qua? nunc inter eccleuae prcefules regnum tenet,) alieniores ef-
fent : ac perinde credibile fit, haud ita exadè bonos iftos viros tempora titulofque honorum obfer-
vaffe, cum Willibrordus, Suitbertus, Winfridus, Lullus, Eobanus, Gregorius fimul ferè abfque
ullä asmulatione verbi fementem feciffe tradantur.
h Pipinum Ducem Sueffonumunxiffet.) Id factum pleriquefcriptores tradunt anno 0.750- paucive-
ro in annum fequentem rejiciunt; fed Annales Francorum Pithcei, ut & Fuldenfes, Urfpergenfis
quoque Abbas, & Otto Frifingenfis praeful, annum ejus coi;onationis fi.atuunt₇5\'2-
i Diligendo Dom Apoßolam pr. Stephano PP.) Exftat haec in lib. Epift. Bonifacii nomine editarum
a Serrario, num. 97., eamque in fuo Cod. piarum donat. vulgavit. R. V. Aub. Miraeus, qui pu-
tat hanc anno 754. fcriptam , Anno Stephani R. P. 3. tertios,utOnuphrii calculus habet, cum Bo-
nifacius fequenti anno ä Frifiis occideretur. Sunt nihilominus qui fiditiam earn putent, neque in
vetuftoribus Codd. Epiftol. Bonif. inveniri tradant.
k In Honorem S. Martini.) Hie tam Scrrarii quam Miraei editio habet. In honore S. Salvatoris conßi•
tuer.s inloco, & caflello quod diciturTrajeclum éf in ilia fedeC Eccleßa S.Salvatorïs, quam conftruxit pree-
dicans, Contra quam, non tam hie textus • pro quo M. SS. & paraphrafis Teut. antiq. atque
maximaferiptorum pars faciunt j fed & diplomata fequentium Epifcoporum& Prineipum ■ quo
templum hoc, quod Salvatoris dicebatur, poftea de Bonifacii nomine vccarunt; ut ex donatione
Adelheidis Comitiifseanni ioSS.Burchardi Anni C. 1 loS.&Godebaldi Epifcop 0111 anni 1118. \'
Mechtildis Reginae 1125, Conradilmp. 1145.palam fit. Nifi fortè propter Eeipfana ejus,in
hoc condita, ita q iis di&um crediderit.
1 Anno Domini-D CC LIL Bonifacius &e.) De anno mortis Bonifacii cum hoc noftro conveniunt»
Chronicon vulgare ex Genebrando, M. S meusBeka,paraphraftesTeut.; Regino, & Bocken-
bergius,: 754. volunt> Annales Pipini, Contradus, Marianus,Sigifbertus, Math. Weftmonafter.
Meyerus, Baron, ad Martyr. Rom. Hincmarusin Epift. Appendix ad Bedam, Flures tmmar.no
7^5.martyrio affectum tradunt:interquos, Abbas Vrfpergenfis,Otto Frifing.FlorétiusWigornienf.
Godcfridus Witerbienlis, Lamb. Schafnaburg. Abbas Trithemius in compend.rfg.FMnc: Vbbo
Emmius, Broweriusin hift. Fuldenfi, Serrariusin Moguntiacis, Molanus in Indiculo SS: Belgii,
Mirasus in Ann. Belgicis, Bellarminus da feript. Ecclef: Balaeus de feript. Anglicis, Harens in
hift. Brabanticä, Cratepolius de SS. Germanise,
m Ipfe cum Eobam Coepifcopo: ] Eobani hujus meminerunt Vfuardus,Notgerus, Rabanus in Martvro-
logiis,Willibaldus&Othloinvitä Bonifacii, Molanus in Indiculo SS. qui huncTrajedi a\'dS.
Salvatorem fepultum tradit; Martyr Rom. aliique eundem nunc Epifcopum, nunc coepifcopum *
immo Choroepifcopum dicunt: Sedcuilibet ut ante dixi, propius illorum temporum conditions
infpicienti darum e(Te potent, Antiftites illos minus follicitos fuifle de titulis, adeoque ab ambitio-
ne hujus aevialienos, ut Epifcopi, pr^fulis, Abbatis, prefbyteri, Sacerdotis nomine contend, lo-
corumfplendidostitulosfaspenumeio neglexerint: Hinc& Koniochum,Switbertum& huncEo-
banum Epifcopos invenimus, qui in vineä Domini apud nos multum laborarunt, etiamfi in catalo-
go Epifcoporum non habeantur. Eobani autem corpus Lullus Moguntinus Praful Trajedo Er-
fordiam tranftuht unä cum Adalbarii, tefte Pet. Cratepolio.
a jVintrungo] ApudOthlonem hi numeranturBonifacii fodales,Wintrung Walkeri, Addheri,Hamunt₃Ski\'\'balt>Bderf),Vaccar, Kundeckar, Wiüiheri & Hadolf.Vkdä tantum Eobanum & Adalarium recen-
fet. Wnibaldus fupra didos ita exprimit: Wintrung, Waltheri, Helberi,Hanut,Wafa, l>Vacchar,Gund-
Wacchsr, Jitcbere, & BarthoVulf. Rabanus, Wintrur.ge, Stirbdde> Bofan, Harmunde, jEtbdhert, Wae-
care, Gundacare, JVilherc, Hadouslfe, Sic fere Notkerus.; nifi quod Wintrug, Skirivaldo Fht here* fVac-
char feribat; quod tarnen is adjungit & Willibaldum de collegio eorundem fuiffe,id verum quidem
eife non negaverimjfed cum iiocciderenturabfentem eufuiffe,quod Bonifacio fuperftes ejus vitä
coferipferit coftat. Chronicon vernaculum etiam in nominibus alienantum vai\'iats ut & Sncyus Sc
Bockébergius. Serrarius autem ipfa nommadiligentercontulit, quem vide lib.3 Mog.Noc 4ö.ubi
vitam Bonifaciiaccuratè deferibit. Hoc etiam admonendum putavi me ignorare, quid is ferit tor
qui appendicem ad Bedae Angl.hiftoriam adjecit fibi velit, cum de Bonifacii obitu hasc fenpta reli-
queritj tAnr.o 754. Bonifacius, qui & Winfridus Francorum Epifcopus, cum LIIL martyrio coronatm

tn, &pr»eoBjC Agents confecratur Archiepifcopus à Stephana P. R. cum conftet Lullum Moguntiae,&
Gregorium Trcje&i ipfi fucceffiffe Bonifacio, nififortèisadalîum Winfridum rel Wilfridum in
Angliâ Epifcopum refpexerit, ut jam ante m-Egbertofafturmpaläm feci,
o SubdieNonarum Iwni/Jideft v. Iunii ut concorditerin omnibus Martyrol. fcriptum eft _; nifi quod
Kempius Doccomenfis, nefcioquoauäore, Noms Iulii₇82.paffum Bonifacium perperam cradat,
quomodo vero Codices facros Chriftiani recuperarint» prolixe Wülibaldus in vitâ Bonifacii tradit,
à quo non longe abit Othelo lib. 2.
p Panes converfifunt in lapides,) Nihil de hoc miracuio apud Willibaldum, nec Othlonem reperitur,
\' cujus tarnen memmere Gerbrandus, Snoyus, vulgare Chronicon, Ubbo Emmius in hift. Frificâ,
qui poftremus dicit, adrei memoriam pofteros etiamnum hofce lapides confervatos voluiffe. Kem-
pius in Fnficâ fuâ hiftor.lib. 3. aliam hujus fabella; caufam narrat, meâ opinione, seque veram, hoc
mcdo : Ibidem (de Bonifacio loquitur) cumpanempeteret à Frefonicâ mutiere , vetus habet fama , dum in
fornacecoqiicrentur, ilia negâbat je habere panem, & cum D. Martyr in fiant er peteret, Warnte infiant i ils nega-
ret, addita imprecatione dira, utfi haberet in lapides converterentur, er continue in lapides converfifunt. Si-
mile eft quo ci de crine, caudaeinftar in occipitio pofterorum.¹, qui martyres occiderant, enato /idem
Kempius , & cum eo R. Snoyus indiftum non reliquêre -, cui refpondentea ; qui praeciia equiD.
Thomae cauda ilium Iudibrio habuêre, Polidorus Angl. hift. 13. lib. fabulatur.

Corpus autemS.MartyrtsBon.) Quomodo illud TrajectumprimCim₅acindead Fuldenfe Monafte-
rium fit tranflatum, prolixe non fine intercurrentibus miraculis narrant Wdhbaldus, Othilo , & ex
recentioribus Serrarius de reb. Moguntior. Originem vero & progreffum Fuldenfis mon, omnium
accuratiflîmè defcribit Criftoph. Brouwerus,fingulari opere.
r A tranfitu S. Clementsxvi.ann. Hoc tempus pleriquefcriptores Bonifacio tribuunt- totqueannis
eum ecclefiae Ultraje&inarpraefuiffe volunt auctor Chronici;Vulgaris,.Ioh. Gerbrandus, Heda,
Snoyus,.MoJanüs , Bcckenbergius. Sitamen Serrarium Rer. Mogunt. lib. 3. Not. 54. diligen-
ti.ilme hanc rem expendentem fequamur, ipfum vix quatuor, integros annos, vel paulo plus Traje-
ßirijd Ecckfije operam ex profeffo dediffe, reperiemus ,tres vivente adhuc Willibrodo, & unum
poft ipfius mortem j cui rationi calculum videtur addere doCuff. Mirseus Cod.donat. piar.eiqu«
rei non iacommodaadmonitiofupraà me faßa,de neglcctis honorum titulis ab illorum tempo-
rum doctoribus talium incuriofis, cumincertae fedis Epifcopi haberentur.
f Poft -modicum tempos exferitate Danomm, ) Annales Francorum ante annum Chrifti 8oo, parum de
Dauorum aut Normannorum in has terras incurfionibus meminerunt 5 ita ut fi quid à vicinis damni,
haec dicecefis eo tempore paffa eft, id Saxoni ous, Francis rebellantibus, acceptum referre debeat.
t Sufceperunt à viciniori Metropol. See. Hinc Brouwerusin hift. Fuld. Gregorium nunquam Epif-
copum confecratum,fedfecundiordinis antiftitem fuiffe, graduque prefbyterum & Abbatem > In
principum tamen diplomatibus eidem & fuccefforibus ejus fere Epifcopi tit. tribuitur.
u Sufritavih) poft hoc verbum in M. S. meo legunturfequentia, exOthlone : Namcontigit txultio-
ne divind, ut hiferoces homines occifis fanïïts vir/s,recurrereHt ad naves eorum-, fper antes in ipfis auri& ar«
genti multameffecopiant, intraverunt igitur naves & nihil tnvenerunt, nifi cibos iff vinum , iff clerkontm
vefies, qua omnia abfiulerunt, & imbriati vino, Veinutu feudivinâ ultione invicempugnantes pro praddy
gladiff & armtf quihts fanBos dom\'mi atrociter peremerunt, ftipfos miferabilittr occiderunt .Quae & in Chro-
co vulgari & aliis narrantur.
x Wittekjndtts enimprimeps. Nulluseo temporeap.Frifones Witekindus Princeps celebratur, nifi
ad Saxonem ilium Idolorum cultorem, cu quo Carolus 33. annis bellum geffit, refpicias, qui anno
demum 782.vd ut Crantzias,785.3d Chrifti relligionem perduftus eft , tefte etia Georgio Fabri-
tio de reb. Saxonic. At vero magis videntur fimilia, quœ Emmius lib. 4. Frific.tradit in haec ver-
ba : Pipinipraft Hw, qui in Oriental! Frifiâ circa Amafum tum forte erat, five Frifii4sisfuerit,five Francw,
audita facinere atrcci, in vnidi&amjuftâ ira excandefceus cum valida manu Lavicam tranfiit > cohortemque
iûam nefaria m Lairomm, qua à mmuâ cade fupererat, univirfam prope ferro per didit-, &c.

CUM beatusBonifacius Archiepifcopus diverfasperluftraret urbes ad diîatan-Qttn\'oceafio^
dum culcutri divini nominis, concigic ut devenirët ad Monafterium puellarum «f S. Grego-
prope Trenerim in ripâ Mofellas fluminis. Quern ex tunc Adula venerabilis Ab ^rUlsinnotue*
batiilacumingentidevotionecollegitinhofpitio,fperansfpiritualem«dificationemau- ^Bm*
dite de tanti patris alloquip, dum autem idem Epifcopus ad menfam accederet, ut cum \'

ancillis Chriftî communem refedionem reciperet, ccce quidam ingcnuus puer xv₄ anno,
rum, nomine Gregorius, feeundum clauftralem rirum expetiit abEpifcopo benedidio-
nemcoramdifcumbencibus,Homiliamordinatèlegens, fineroquefus ledionis ordine
M-S. cum confueto claudens. Beatus igitür Bonifacius eandem Homiliam incepit exinde repetere,
orationecon- &circumfedentiumanimosadcontemplativaevitxdulcorem adeo ferventerincendere,
fueto. _ut j^gj^ p_UCr gregorius relidis ftatim omnibus, fequeretur eundem Epifcopum, qui die-
bus illis iter arripuit ad convertendum Turingia: populum. Eidem igitur EpiTcopojam
diduspuer ufque ad maturam astatem irrevccabiliter adhaefit, ac ipfiusfidelis compac
in verboveritatisubiquefuit: Demum verè, utpraedicitur,beatus Bonifacius infidelis
Frifiç pagos adiens,& Martyrii palmam cum fummâ devotione defiderans,fubftituit Gre-
gorium Trajedenfi Eccleflas fuccedentem Epifcopum, quem vera citer agnovit virum
fandum,dignum & idoneum : Quantae verö charicatis & benevolentùs jam didus Pon-
tifex in Epiicopatu fuo vixit , tradatusde vitâ five converfationefuâ,lucidiffimè mani-
Lehuinum. ** hic idem Epifcopus deftinavit Lyfvinuro , Marcellmum ac Wiliiboldum ad partes

Tranfifellanas prxdicare fandum Euangelium, ubi pofl piurimorum converfionem idem
Lyfvinusapud Oudenfed migravit ad Dominum.

His temporibus, fcilicet Anno Domini D CC LXI1I. ftellae fubitö vifae funt quafi de
Portmtum. cœlo cecidiffe , ita quod plserique nimium perterriti, putabant mundi terminuna immi-
nere,

Beatus quidem Gregorius Chrifti confefTor eximius grandevç fenedutîs, paralitico
morbo diu deditas,Clero valedicens,à populo delatus efl ante (andi Salvatoris eçclefiam,
Mondr fe- inique facrâ communioné fufceptâ v 111. Calendis Septembris felicem creatori reddidit
pulturaS_t animum. Is confefTor inclytus ecclefiàflicae fepulturç traditus, illic honorificè rcquiefcit,
Gregorij. qui Trajedenfe Pontifkium cum diligenti fludio (_c) longo tempore gubernavit.

Gregorius hic natione Germanus, Trevirenfis Diœcefis > tefte Chronico magno Belg, cœpit anno
75J. feditqueannos 26. quodpugnat cum Bockenbergio, Chronicovulgari, aliisque cujus nul>
Iam conciliationem video, in tam obfcurâ temporum luce, & dubiis rationum caleulis.Claro a. gé-
néré ortum volunt, & Adulam ejus aviam Dagoberci Regis filiam; cujus tarnen rerum Francicarum
fcriptores non meminerunt.Sunt Se qui Gregorium origine Anglofaxonem,ac AlhericifuccefToris
confanguineum credunt.
Deßinavit Lyjwinum] Ita M. S. & Teut. Paraphraftescum Lebuinum feribere voluerint: Se malè
exemplaria tam impreffa quam M.S, hase tria nomina, Livinus, Lijfwinus Lebuinus confun-
dunt. Hic verd de quo agit, Lebuinus cujus LeipfanaDaventrise in templo eidem dicata quiefeunç
unus ex fociis fuit Willebrordi, qui cumipfoex Angliâinhas terras venit. Sedhic monenduses
Leftor Cratepolium errare lib. de SS. Germanise, cumLebuinum prefbyterum anno C. 784. in
vivis fuiffe feribat, qui anno 690. ex Angliâ profectus erat : fane admodum longçvus fuiflet & cen-
tefîmum astatis annum longé fupergrefîus, G vero fcripfifie hnne afferere volueris.
b lAnno 76J. Stellafitbito vifar] Haec habet & Sigebertus in Chron.Regino,ContractusLamberCil5₃

qui addunt de intenfiffimo frigore Se durifïîmâ ejus anni hyeme.
C Longo tempore gubernavit, Nempe 2.3 annis ut ex annal. vernaculis Bockenbergius,Snoyus,Mola-
nus. Deceflîtautem anno C. 784.vel ut Cratepolius782. set. 70. Vbbo Emmius longé dilcedit,&
Gregorium anno 768. mortuum tradit, quem anno proxirnè fequente fecutus eft Rex Pipinu\'s •
cujus obitus annus concordi omnium ferè feriptorum fententiâ in finem anni 768. incidit. Narrt
quod vêtus auctorà Pithœo editus habet annum 765. ab errore eft, quem corrigunt Annales Fui-
denfes, qui funt iidem cum Pithceanis, fed auftiores. Si Chronicum Magnutn Belg, fequamur, ut
fupradiftum eft., anno 778-vel fequente eum mortuum ftatuemus. Quidquid fit "parum certi de
anno mortis, tam hujus, quam aliquot fequentium Epifcoporum haben poteft - quod & Heda vi-
dit, & fruftra conqueftus eft ; hoc interim confiât Gregorium fub CaroloPipim F.* vixilTe, & ab eo
confirmationem privilegiorum injpecrafle, quae apud eundem extat » qui & fediife Gregorium anp,
ZZ- putat.

VEnerabilis pater Aelbricus de partibus Eboracenfîs diœcefis ex Angîiâ fuît orî.
undus, qui pro laudabili converfatione fuâ Trajedenfis eeclefi« Canonicus effc
eledus. Hic Aelbricus veterafcenrebeaco Gregorio, totius Epiicopatus fidelis
difpenfator deputaEus, condignè clerum rexit, & populumj queai & poft idem Gregorys

fe venturum prophetavicEpifcopum. ïs Aelbricas beatumLudgerum dehinc Monade-
rienfemantifticemcranfmifit ad partes Frifia*, ut ibidem prxdicando fe&am abolerec
idolatrie.

(^aj His diebus, fcilicet anno Dccixxxij. quidam homo repperit arcam lapideam Sepulturà
inurbe.Conftantinopolitanâ, ac in eâ virum jacentem cum hac Scriptura : Chriftus mirabilis.
nafcetur ex Maria virginc, & credo in eum. O fol iterum me videbis fub Conftantino &
Herenelmperatoribus,

Aelbricus autem Epifcopusxi i. Calendas Septembris in pacemigravit ad Dominum,
poftquam(^b) aliquantis annis Trajedenfem rexilfec Epilcopatum, qui ad prxfatamec-
clefiam deductus, & (c) prxdecelfori fuoconfepultus eft.

a Anno 781. quidam Homo 25-. ] Id contigit tefte Martino Polano, anno r. Conftantini 6. quem
Onuphr. 7. vocat, ideftfecundum eundem Martinum 783. fed Onuphrium 780. Sigifbertus
huic noftro adftipulatur:Marianus in annuni35.Caroli,id eft,8o4.rejicit,fed inalè,utpotè imperante
tum Nicephoro. Meminere hujus rei quoq. Vincent. Gerbrandus, Palmerius, Nauclerus, alii,
b *Aliquantis annis ] Bockenbergius Ghronicon vulgare fecutus io.annos Alberico tribuit, ut ante
fecerant Gerbrandus &Snovus • Barlandus & Noviomagus tempus non exprimunt ; Chronicon
magnum quatuor tantùm fedifle annos fcribit, quamvis Noviomagus non paucis eum poft Grego-
rium annis epifcopum fuifie tradat.
c Prœdcceffvi fuo coufepultus ] Leodienfes Annales ut habet Heda, Gregorium & Aelbericum epif-
copos Traject, in Sufterenfi cœnobio, Nobilium virginum, in diœcefi Leodienfi conditos, volun\'t,
id à Willibrodo inchoatum , à Suendeboldo inde rege auftum , & ampliter dotatum • vide
Miraeum in not. ad God. piarum donat. c. 2o,qui non tantum fuperiorium ibi epifcoporum corpo-
ra,fed & B. Vaftradis matris ej^ufdem Gregorii, a Lecdienfïbus epifcopis elevata & in feretris
locata addit. Molanus autem cum hoc noftro auctore facit, & inSalvatoris sede fepultos fcribit.

POft (a) difcelTum reverend! Patrïs Aelbrici, Theodardus quintus TrajeétenfîsE-
pifcopus introinfatus eft, qui Frefonicse gentis prsedicator fuit inclytus.

praedi&us cum Frefonibus adverfus Carolum Regem rebellare cepir,quem idem Rex oc» 78^. VicU*

eifis plurimis cum vi&orialilaude potentiffimè fnbjugavit, Theodardus veró Pontifex in kjndusSaxo*

pace («) abceflSt à feculo, qui ad praefatam ecclefiam fuperallatus fuit, ubi cum reveren- ^uc«»»F>i«\'

Nomen hujus pontificis varié fcribitur, utpote Teotardus, Thiedardus vulgo Frificè Tiard. ^vinc\'^

a Pofl difcejfumven. dc&.]uthabet chronicon magnum intronifatusieft anno C. 783. Vbbo Emmius
anno 780. hunc Alberico fuccefiorem datum vult, & in Frifiâ genitum tradit.Bockenbergius vul-
gare Chronicon, ut ferè folet, fecutus anno 794. Eum cœpiffe, & anno 800 mortuum fcribit. Bar-
landus ingenuè fatetur, fe non reperifle in commentaries, quos fecutus fuit, quamdiu prse.fuerit Ec-
clefiœ, funt qui eum anno 792. obiifle annotârunt.
b Anno Domini DCCLXXXK] eodem fcilicit cum Saxones anno proximo fuifTent magno prcelio
victi, Wittehundus ad Carolum venit, & Baptifmum fufcepit, fie ènim habent Annales Fuldenf.
qui gemini cum pit\'nceanisFr. ad hunc annumxWitikfmiS^axo Attiniaci adƒidem Caroli venit, & bapti-
fatuseft, & Saxonia tota fubacia. Eadem fere fcribuntRegino,Contraftus;Sigifbertus,Marianus,&
cxrecentioribus Georgius Fabricius de rebus Saxon, qui id factum anno fequenti tradit.
_c Xnpäceabceßitafeculo [ J_n Chronico MagnoBelg. xv. eum ann. fedifle (cribitur • Bockenbergius
VI. tantùm dicit, alii omnino filent, Emmius anno eum 790 ex vivis exceffifle afferit, inde facilis
conje&ura, quot eum annis prsefuifle velit.

SEpultoTheodardopioPontifice,quidam(a)HarmackarusfextusTrajedenfis eledtus
eft Epifcopus, vir devotus, maturus, & praedicator egregius.
(b)Hisdiebus, fcilicet anno Domini DCCC. quidam Romanorum civium cepe-
runt Leon ein Papam in proceffione Letanix majoris accufantes ipfum minus juftè crimi-
ae falfitatis. Pro hac ergo fedandâ difeordiâ Carolus cogoomento Magnus, Rex & Pa-

Chr. tritîus praerupfas alpes tranfcendic, & Romanam urbem decentcr advenit : cbia autem
^Soo-^CdroJ idem Rex civitati jam appropinquarec» Senatus Populufque Romanus cumSandorum
Romampro- ^reliq^u»isipfi cacarvatim occurfarunt : quem & intra Bafilicam fandi Petri cum folenni
feftus à Leo- gaudiodeduxerunt : Et ecce Leo Papa praefatus ipsa die nativitatis Domini coronam au-
ne Papa co- ream capiti Regis fuperimpofuit »acuniverfus populuseidem regiprsconium laudis ap-
ronättir & plaufivè in hunemodum cecinit, Carolo Auguftoà Deocoronato magno, & pacific©
froclamatur Romanorum Imperatori vita, falus & vidoria.(c)Erubelcant igitur hi, qui apocrypha fin-
Imperator^ g_UnC g_eft_a> dicentes huncaut quempiamhujus nominis Carolum Romanam urbem armi-
Komanorii, £_0tenter obfedifTe, & eandem dcvidis Romanis cum Frefonibus expugnaffe.

Harmackarus autem Epifcopus confummatis dierum fuorum curriculis, v. Calendas
Septembris Creatori fuo reddidit animam, (d)poftquam aliquanto tempore Trajedenfem
laboriosè rexiflet Ecclefiam , de quo nufquam aliud invenitur in Chronicis vel geftis, nifï
quodidem tumuîatus eft cum reverendis Fatribus antedidis.

a Hamiîckarus, ) fcribunt Se Hermocarus, Harraacarius Hariraackarus_} Heda etiam Ervvachems vi«
deturleeifîè,

■b Hifce disbus,fciîket, anno Domini D CCC.) veteres feriptores ferè conveniunt j Otto tamen Frifin-
genfc antio fequenti videtur id adfcribere, Yideantur Regino , Schafnaburgenfis, Marianus, Ur-
Ipergenfis , Sigifbertus, Sigisfridus, Annales Francorum , Weftmonafterienfis, Anaftaf;us,HeI-
moldus, Ado Vienuenfis, Annales Confiant. Manaffis, Annales verfibus confcripti de vitâ Carcli
M. Aimonius, Rolevincus> Platina, & infiniti recentiores, qui cmnes facili inter fe negotio conci-
liari pôterunt.

c Erubefcant igitur hi (fc.) Hicmiror Emmium Frifiorum vulgarem narrationem probare ac de-
fendere, cum fads ipfum & fuos eadem inferiptio, quam Volaterranus lib.g.Geogr. adfert,refellat:
nec quifquam feriptorum vitse Caroli M, ejus rei meminerit. Falfus is fortè in nomine Caroli Ma-
gill, quo titulo & Carolus Calvus & alii ejus pofteri vocaù funt, telle etiam Trithemio; qui ad Ca-
rolum Regem fratrem Lotharii Imp, Bertfamum tnififie librum fuum, de corpore &fanguine
Domini, tradit annum circiter 840. vel, ut Onuphrius vult86o. quem nihilominus Carclum Ma-
gnum appellat_} quod Se Papyrius Maffonus Annal. Francise lib. 3. vidit. Quin Marmoris inferi-
ptio, cui plurimùm nituntur, fi ftylum infpicias,illi asvo parum convenir. Sea videatpotius Lector
curiofus, qua; Sigonius lib.v. de regno îtaliae, ad annum 846. & feqq. de Saracenis Romam alia-
que Italiae loca vaftantibus convenienter narrac.
d Poftmam aliquanto tempore,) De Harmacaro fie Chronicon M.S. Cœpitanno D.798. Pontif. Leonis
P.Bchttjwnominis \\ 1 \\. anno 3 .ßedit amis x. Snoyus ex Gerbr, Chronicon Vulgare & Bockenber-
gius tribuunteidem annos 27. quibus accedit Heda, Emmius Chronici Magniau&orem fequitur,
nec defuntqui ne ultra o&ennium quidem eum obtinuiffe hanc fedem velint ; neque minor eft dif-
crepantia de anno obitus, aliis 809. aliis 808- aliis 827. ei tribuentibus.

POftobiturnHarmackaripra:fulis(^a) Rixfridus feptimus Trajedenfium cathedra,
eus eft: Epifcopus, vir divinus, pius, humilis & excellens clericus.

_.......................His temporibus, fcilicet Anno Domini (fe) D CCC XV. Stephanus Papa def-

Pafa Ludo- cendens ad Franciam , folemnifavit Imperialem benedidionem in civitateRemenfi , fu-
•victim ungit p_er Ludovicum Regem, ac Ermgardin fuam conthoralem, ex quâjam didusImperator
Jmperatonm a_UOs filios genuit, Lotharium videlicet & Ludovicum : Demum Ermgarde defundâ
Rpemrt. praenominatus Cxfar, duxit in uxorem Judith, filiam (d) Welphonis Ducis Bavaria:, pro-
priam (ej confanguineam, & cognatam. Propter hoc etiam illicitum matrimonium S.
Fredericus Epifcopusperpefius eft Martyrium. Ex eadem enim Iudithidem Imperator
vus ^Lliliev\'- genuit Carolum Calvum virum egregium, qui confequenter adeptus eft Regnum & Im«
filiw ^U perium, à (fj quo primus Comes Holiandiae Feudali jure Principatum accepit, quern
longa ejus pofteritas ad hxc temporagubernavit.

Rixfridus verö Pontifex multùm annofus, Deo charus, febre quafTatus, (_g) 11 t. No-
narum Odobrisdifcefficabhacvitâ, tumulatus cum anterioribus Epifcopis in Ecclefiâ
fupradidâ.

a Rixfridus feptimus,J Hunc & Ritzfredum, Rieofridum, Ricsfiidum, Rijckfridum, dicunt.
b iAmo D. 815. Stephan. Papa J Id anno 816, factum Annales Francorum referunt > quos plerique

fcriptores fequuntur,Marianus ad 817. crahit. Cetertim paucis hifcelineis in vitäRixfridi multa
Jphalmata ab auftore noftro commiffafunt,utcum duos Imperatori filios natos,cum fecund! conju-
gc illicitum matrimoniunv, ob ejus reprehenfionem Fredericum martyrio cc-ronatum, ac demum ä
Caivo Comitatum Hollandig initium habere dicit: qua; fuo fingula loco patebunt haud vera effe.
C Duos filios genuit,] Imö tres: Onuphr. Panvin. Rom. principura lib. 3. Harmingardis Aug. Nigrani
Comitü Saxonis F. ex qua ei (Ludovico Pio) natifmt Hlotarius Imp. Pipirm Aquitania Rex, Hludovi-
cus fenior rex Germania, quem omnes fequuntur.
d Weif bonis Ducts Bavaria F. ] Theganus de gcftis Ludov. Imperat. cap. 26. Inde ngrediens
invenit Irmgardam Reginam ftbricitmem , qua mn pofi mukös dies obiit. Sequenti anno accepit filiam
Weiß Ducis, qui erat de nobilijsimdßirpe Bavarorum & nomen virginis Judith ■> qua erat ex parte matris no-
hilifsimigeneris Saxonici &c. In Chronico Weigartenfis monachi fic legicur: Primus Welfo gennit fi-
lium Etichoncm nomine,filiam Iudith, quam Lud&wicus Imp: cognomento Pim, defunBd Iroßhgardi duxit ux~
orem, qua genuit, Carolum Calvum &c. Lambertus Schafnaburgenf. Anno 8 9. Ludowicus Iudith fi-
Ihm Welfii duxit uxorem. Eodem anno Annales Pithcei Francorum; Imp, infpeBis plerifque nobilium
filiabus, Judith filiam VVelph\'t Comitis duxit uxonm : alius coätaneus fcriptor: Vndiquaque adduBas pro-
zerumfilias infpiciens, Judith filiam Welfonis nobilis C omitis in matrimonium junxit. Marianus Scotus₉Imp er. Judith filiam Weiß Ducis Bavaria Reginam ßbifociavits anno 821.
c Propriam confanguine am &c,] Hxc calumnia eft mera , cum nemo veterum ejus rei memineric,

quod in fequenti Antiftite latius exequar, & luce meridianä clarius oftendam.
f A quoprimus Comes Holland.&\'c,} Nec hoc verum eft, vide N obi! iff. Doufam in Annal.Batavicis

tamftriäo, quam foluto orationis ftylo confcriptis.
g in. Non. QBohr. Anno G. 836. ut ex Gerbrando, & vulgari Chron. tradit Bockenbergius 9.
Pontif. anno j cum quo facit Snoyus ; Chron.autem magnum xi. anno mortuum, Heda 6. alius
34>.volunt.

FRedericus patriae (^a) hojus puer ingenuus, in astate tenera per matrem fuam nobi-

militia; roancipatus eft. Rixfridus autem Epifcopus eundem puerum velut adopti«
vum filium, tarn in moribus, quam in artibus eleganter inftruxerat, praemeditans infpira«
tione divinä, quod in Epifcopatu fibi fuccederet. A juvenilibus quidem annis idem puer
ad so laudabiliter converfatus eft in Domo domini,ut ad omnes facros Ordines dignS pro-
moveretur per manumejufdemEpifcopi.{^b,) Demum obeunte Rixfrido Pontifice,Ludo->
vicus Imperator cum illicitä contnorali fuä defcendit ad inferiores Almanniar partes eis
Rheni\'Suvium, mandans ecclefiae Trajedenfi,quatenus diledus fibi Fredericus eligere-
tur in Eoifcopum : cui mox per paftoralem baculum feu annulum inveftituramEpifcopa-
tösdedit,ac eundem licetinvitum, in praefentiäfuä confecrari juffit. Peradä denique
benedidione folenni, Caefar imperavitfeftivam celebrari curiam , cundifquedifcum-
bentibus, magnam ferculorum oftendit opulentiam : craftinä verö ex hinc _s exortä luce >
cum folarejubar matutinum illuftraret Hemifphxrium , Imperator placabilibus verbis in
hunemodum Fredericum allocutuseft Epifcopum: Elegit te, chariffime ßli, clerus urbis
Trajedenfis in Paftorem providum, ut tuä facrä prxdicatione debeas ubique prophanum
caftigare populum : Eft autem Walachria toae dicecefis Infula mukum infamis, ubi, proh Tornicatid
dolor jconcumberedicitur non folum frater forori, verum etiam filius fuae propriogeni- Umbilis in\'
trici. Quapropter tejuramus propter omnipotentem dominum, quatenus tales abomi-Valachrid.
riandos homines fynodali corredione punire non formides, aut certe fi opus fuerit exe-
crate non omittas. Fredericus autem Epifcopus his auditis, ingemuit, ac eidem Impera- Excommu-
tori tale refponfum edidit: Magno quidem juramento me perftrinxit veftra Majeftas Cae< ^nicAreM*S_tfar Auaufte, propterea, dicat oro,Magnificentia veftra, ^ qua parte corporis pifeis man.
ducandus inchoari debeat} Imperator autem admirando fuper tali qua*ftione, fic refpon-
dit I /Eftimo quod pifeis h capite primo comedendus eft,in quo prae ceteris membris me- Wichum
dulL plus eft: Cui fandos aitEpifcopus , optimi jodicafti, Imperator inelyte _; qaamo-
brem vos, qui Princeps eftis, five caput populi,primö fedarguam ,antequam ad caudam
Walachrienfis vulgi deveniam: eft enim vobis uxor contra decreta Canonum, 5c ftacuta _gmvherahPontificum, Iudith Ducis Bavari? filia ,qu® veftrae Majeftatis carnalis eft confanguinea: epißopore-

de cujus vet\'itothoro vosadmoneoper condignam peenitentiam abftinere, alioquinan- frahenfum_s

nuncio vobîs înevîtabile damnum vel periculum evenire : Dicit enim Apoftolus, Forni-
catores&adulterosjudicabitDeus. Hxc&hisfimiliadum facer Antilles conftanter âf-
feruit, & fermonem fuum multis fandorum authoritatibus explereconcluderet. Impera-
tor ingemifcens,poftulavit veniarn : promittens (^c) illicitam àfe repudiare feminam.Be-
atus Antilles ex tune valedicens Augufto, magnificè cathedratus eft in Traje&o.ubipre-
cipuam inorationibus,elemofinis&jejuniis curamegit, ac annofas templi five caftri rui-
nas providiffimè reparavit.

Non multo dehinc elapfo tempore, facer Epifcopus fiante fubfolano ratem fuam Wa-
lachriç partibus applicuit, ubi pro corredion-e contaminate plebis facram Synodum cele-
brareftatuit. Quidam enim pra\'dicatione fandi Pra:fuits verè compundi fufeeperune
pœnitentiam, quidam nihilominus obftinati cordis arma comprehendentes, minabantur
eideminferre contumeliam. Quapropter abcedente fando Pontifice, barbare genres
predidam invaferunt infulam, Eggardim (d) Comitem cum multitudine Francorum pe-
timentes\', multafquefeminasabinde captivas cum fpoliis diver fe fupelledilis abfpor-
S. ödulphut tantes. San&us autem Epifcopus (e)exindefuam diœcefinundecunque perluftrans, per-
Staurienfis _Venit ad Frifiam, ubi de fandâ Trinitate pereepit Arrianam inolere p~rfidiam, quam 8c
Ecclesue pa- jpp_{e cum ma}g_no hboris ftudio prorfus extinxit. Beato Odulpho fan&i Salvatoris Conca-
fior lArna- _nonj_co $_raUrienfem ecclefiam commilït, & ex tunc omnibus bene peradis, Trajedum

ti\'-pat. Ludovicus autem Imperaror hoc attendens ₅ verebatur ulterius illic permanere cum

bannitâ fuâ feminâ, quae multis vicibus iàndum antiftitem corrumpere nitebatur per ob-
lata munera, fed vir Dei blandis fuggeftionihus nequaquam emolliri potuit, fed illicitum
(^f) matrimonium contradum omnibus modis divotiari Ituduir, qui & Imperatori de pa-
terne pietatis affedu placabilem direxit epiftobm, antequam fulminaret in eum excom-
Juditba Im- municationis fententiam : quamobrem& I mperatrix inftigante diabolo, concepitinvi-
pemrix in- diezelum adverfusfandumEpifcopum,premeditansquaiiteripfiinferrepoflet mortis
fidiatur vi- i_nterj_töm> Qua: randem duos male voluntatis (_g) vernaculos conduxit, quos in. mortem
rfci \' ^H \'^e" Pontificis conjurarefecic. Ac ill! Trajedum euntcs, fimulaveront fe familiares
Imperatoris eife, & Epifcopo civitatis necelfariamlegationemdeferre. (I»)

Beatus autem Fredericus attendens infpiratione divinâ fibi Martyrium imminere » juf-
fit eofdem legatos ad finem milfe paulifper expedare : qui poft ledum Euangelium in Ec-
defiâ fandi Salvatoris fermonem fecit ad populum ₃predixicque per allegoriam fuum
jam inftare Martyrium. Expleto divino Minillerio, facer Antilles adhuc ornatus facerdo-
talibus facrarium fandi Ioannis Euangelifte, fubintravit, ibique pro conftantrâ paffio.
nis devotas precesad Dominum fudit, jubens legatos adprefenriamfuam accedere, & fa-
miliarem fuum clericum poft altare fandi Salvatoris aliquantifper abcedere. & ecce Prç-
fulalmiflaus ait carnificibus : veftram nunc adimplete legationem, quam apertè prefeivi,
priufquamadhanc deveniftis civitatem , at illi continuo trahentes cultros ex matiicis, ir-
ruerunt infacrofandumEpifcopum.dicentes hçc verba irriforiadedignantesalterutrum.
Nunclmperatrixàtedefideratamhabetultionem, cui multis vicibus crudelem intulifti
perfecutionem. Qyibusexindefandus tefpondit Epifcopus : Chariffimi poftquam Do-
mine veftrecommilfumadimpleviftis imperium, nunc exindecurfu celeri maturate dif-
fugium i Nec mora, qnin&iidemcarnificesconcito gradu Rhenum tranfrerarunt, ac
imperatrici cruente, de nece fandi Martyris nova gaudia detulerunt : Interea Prasful Al-
mifluusconvocatoclericofuo,dixit: Fili,trucidatusfum,propterveritatem , inanfuetu-
dinem &jufticiam . convoca fine morâ fandam Traje&enfem ecclefiam,ut corpufculum
meum Catholicis in huuietur exequiis, & fpincus redeat ad Dominum in eternis gaudiiss
Clericus autem his auditis, concitavit ejulatu magno cundum populum q^u\' comprehen-
fisarmiscucurreruntadmoribundum Epifcopum, quibus flebditer circumftantibus, e«
ledus Dei Martyr, quafi prophetando lie ait : Fratres & filii chariffimi, ß q^ua: pars mihî
§ frtjeri. eric in cœlo cum fandis Martyribus pro veftre falutis incolumitate, devons orabo fup..
eweafman- plicationibus, verum tarnen propter ïmperatricis iftic commanentis manifefturn adulte-
mChr.is8. rium, Dani prohdolor,totum iftud evertent Epifcopiö:&hisdiâis,Martyr inclytusdatâ
\'7- Kfllend. benedidione fabterraneam cryptam ejufdem Ecclefie conftanterjntrans in farcophago
fe locavit, atque Pfalmodias exequiarum perfonaliter in huoc modum incçpit : Placebo

Domino in regione vivorum. Martyrifatus eft autem hie epifcopusanno Domini DCCC
XXXVIII. xv. Calendas Augufti, qui miraculis ibi clarec ad laudem & gloriam Iefu
Chrifti. v

(i) Pontifices igitur tarn Germania quam Gallise percipientes innocentem necem fan*
di Martyris, confpiraverunt omnes contra tyrannidem Impe-ratoris, 5c fus nefandas con-
Jügis. Gregorius (k; autem Papa his auditis ,defcendit adFranciam , tranfmittens Ludo-
yicum Caefarem Sueflionis ad clauftralem poenitentiam, IefTe (i jautem AmbianenfisEpif-
copusImpcratrici velamen impofuit, quam ad poenitendum fub Monafticä difciplinä.
Tricunus (m) tranftulit. Principes Francorum Lotarium primogenitum Ludo-
vici Csfaris Imperatorem elegerunt, &decommuniconfenfufaperthronum Majefta-
tis honorific^ collocarunc. Notandum eft, quod k paflione fandi ßonifacii pra>fulis,ufque si auftrat
ad Martyrium facro fandi hujus Praefulis, dilapfi funt anni LXXXVL in quibus apad fan- annos So. ah
dam Trajedenfem ecclefiam fex egregii floruerunt Epifcopi > quorum gefta Chronogra- 83S.
phorum ignaviä prstermifit, Sc minus diftind£ poft Venturis nationibus annotavit. ^mint

iFlIlCjaviw\\j ut au j.\\auuouuui x Aiuvij/wui ^vuu^xuuux nvjiviiui. 2 I-X. ** vjvuvi v»amu* vwüiifc? „ j.

adpietatis, prouc tempora lila ferebant, ftudium à pueris affuefaftus erat. ^lum \'

Cum i\'Jicitâfmcontharali,) Nugatur hic auctor, ut toto hoc capite, cum veterum nemo qui fidem ^nti.
raeretur, vel verbum de illicitis nuptiis, aut vetito thoro fecerit ; & in actis depofitionis Ludovici
(quae etiam nunc extant)nulla cognationis aut confanguiaitatis cum uxore fiat mentio,quam alioqui
occafionem avidè arripuiffent ejus filii, cum Epifcopis in patrem ac dominum infurgendi caufam
captantibus. Sed qui odium filiorum prioris thori in Novercam incendere curarunt. Iuditham de
ftupro accufabant, quod Regino, qui in Lotharii regno vivebat > ideoque Ludowico iniquior erat,
Cic expreilit ; ^Anno 838. LudoVicus à fem Imperio privatur & cuïïodiœ tradituri haec vera quidemfed
an tempori conveniant non fat fcio, paulô poftaddit. Fuit hac dejecito pro maxima parte faäa pro-
multitnodam fomkationem ludith uxoris ejus. Id & Ägobardus Lugdunenfis Ecclefue Epifco-
pus acerrimus Ludowici adverfarius fcribit, at de inceftis nuptiis ne gry quidem : Marianus calum-
niam detegit his verbis. Anno 3 8 J. Judith Regina quafi violata à Duce Bernardo à primatibus regni vela-\'
ta efi_} & in monaflerium mijfa l & fequenti anno^Bernardus Dux inpalatio Theodonis coram Rege & filio
tjuspurgavitfe, cum nullus vel armis eum culpabilemfecijfet : eadem ferè Sigifbertus , fed multo diftm-
ftius Theganus cap. 36. degeftis Lud. Imp. Jilio atmoperrexit Dominus Imperator de Aguifgrani Pa*
latioad Compendium, ibique ti venit obviam Pipinus filius ejus % cum magnatibus primis patriijui, Hilduim
Archicape\'dano & Ieffe ÂmbianmfiEpifcopo , Hugone, iff Matfrido, & multis al\'tjsperfidis , & Voluenmt
dominum Imperatorium de regno expel/ere ; quodprohibuit dileElns cequivocus ejus filius, Supradiiii impij obji\'
cicntes et multacontraria, dixtrunt ludith reginam viol\'atam ejft àquodam Duct Bernhardo , qui erat de flirpt
rcgdi &c mentimtes omnia &c. Originem ejus mali paucis explicabo : Bernhardus Pipini Fratris Lu-
dowici Imp. filius Rex Italiae conftitutus homo ambitiofus à Mediolanenfi, Aurelianenfi & aliis
prœfulibus incitatus contra patruum confpiraverat, fed viitus & captus, pxnas cum fuis dederat
méritas ; eâ de causa , quafi durius in fuos animadvertiffet, nec Ecclefiafticis pepercifièt,odium quo- .
rund,im in fe procerum Ludowicus, & maximè Ecclefiafticorum concitavit : qui prioris thori libe-
ros, quafi uxori magisj quàm oporteret obnoxius effet, in patrem animârunt,& fimul in novercam,
ut mulierem impudicam calumnias finxerunt; unde & caufam in ipfam confpirandi, & ab uxore fe-
parandi fumpferunt : tum etiam congregata Synodo, confictis ab ipfis Epifcopis potiffîmùm in vi-
rum adfuperftitionem ufque pium iniquis , criminibus, eundem obruerunt, ac regno privarunt.
Verum indignantibus Francis, quod paulatim innocentia viri innotefceret 5 die tandem, reftitutus
eft₅& pœnas à plerifque rebellibus fumpfitjinter quos & Fredericum hunc fuiffe credibile eft, quod
& pithœus,in prœfatione ad Annales veteres Francorum à fe editos,indicare videtur, cum ait : An-
lîdlium ißorum fcript orem Calvo no ftro ad valumniam ufque iniquum minus mirabitur > qui Mogunticëf ub Lu~
dowici filijiH\'M ditione confcriptos fciet, leviùs etiam latum, cum in pium patrem ac Iuditham turpifsima
co nvitid Vriderici TrajeElenfis Epifcopi hiftoriç infer ta, legerit.
C Prominens iäkitam à fe repudiate ] Totum hoc Imperatoris & Epifcopi colloquium, quàm à
veritatefit aiienum ,exfupradiaisfatisfuperqueconftare eipoterit,cuinonobfirmatamensveteri- \'
bus inhserere fabulis ; quod multi ex noftris haftenus fcriptoribus fecêre.
d Eggardum Comitem cum multhudine Francorum,1 Sigif bertus eâ de re fie fcribit : <Amo S3 S,Norman-
ni Walachm infulam Va funt > & tributum extgunt. Annales incerti auctoris d Pithseo editi ad
annum 8 ;6. haec referunt, Normanni tributum exaStantes in Walchramînfidam venerum,ibique Eggihar-
dum ejufdem loci comitem, & Hemmingum cum aljs multis occiderunt. Id fuit circa finem vita; L udowici
Imp hcec pluribus etiam narrantur à Iacob. Endio V. doftiffimo, qui Chron. Zel.lib. 2. cap. 2»
hunc Eeei^ardum fecundum Waîachriae Comitem facit,& anno 837-3 Normannis occifum tradit.
e * SanBus autem Epifcopits exinde, jMirxus in Annal.Belgicis ad annum C.830.S.Fredericus Eptfeopus
rïtrajeainufdpud Frifios prœdicat contra h<erefin Jrrianam, qua tunc ea provincia labor abat. InfanBo
op ere coadjutortili S. Odutehus Campania Br ab- nam, qui Stauria celelri tunc Frifia;

Empcrtommaßertitm adific.iVk : quoi, amovtscler\'tcts, AndreasEpifcopuf dïino I j Bmditlinis Ofihrox-
caevocaiis tradidit. DehocOdulfo vide pluraap. a Lift or cm Magni Chronici Belg. Cratepoliura
de SS. German. Molan. in Indie. SS. Belgii^ Snoyum lib. 4. hift. Corn. Kempium lib. 3. adfi-
nems Fr. Harasum in Brabanticis, Divasum lib. 1. Rer. Brab. Sifridum Petri de icript. Frif. Rike-
. Ii um Abbat, de Divâ Gertrude,Bockenbergium in Albrico Epifcopo. Ioh. Gerbrandum in hift,
Holland.

f Omnibus modi s divortiari ßuduit,~] Miror pertinacemopinionem de illicitis Ludowici Imp.fccun-
dis nuptiis in omnibus fere Martyrologiis hasrere, 5c ab Emmio , MolanO, aliifqye quam plurimis
probari ; cum nulluS veterum earum vel obiter meminerit, & nulla alia dirempdonis caufa propo-
fita fit, quam per calumniam inufta Iudithae libido,
g Qua tandem duo mala voluntatis vernaculos. ] An fubmifli illi fuerint à Iudithâ, vel à fratribus
ejus,quos etia n Epifcoporum judicio detonfos , & inmonafterium invidiâ fororis detrufos narrant»
Marian us,Scorns,Theganus,aliique_sincertum: Imperatrici id plerique adfcribunt,Molanus nempe,
Snoyus, Chronicon magnum, Chronicon vulgare, Barlandus,Meyerus, Emmius, Bockenbergius.
Manet ejus facti memoria extra urbem pons cucullatorum,fub quo perfonati illi latitafle dicuntur.
h Martyrium immintre. ] Notum eft non fupplitium fed caufam fixere martyrem : quare fi propter confpj-
rationem in principem & quod foverit partes filiorum impiorum in parentem piitïimum • quod ma-
trimonium jure divino & humano validum infringere,maritum ab uxore feparare,calumniilque op-
timos principes gravare ftuduerit,morte affect us fuit ; nefcio quo errore hunc inter S. Martyres re-
talerit incauta & malè credula antiquitas. Succurrit hie BelTarionis Card, dictum : New paucos fe le-
gere in divorum numéro, cruce, quam calo magis dignos • & Ioh. luftiniani afferentis, fe multorum affer-
re poffe exempla, qui quumvix inter homines locum tenere debuiifent, tamen in ccelo regnalfe,
legerit.

i Pontifices igitur tarn Germania quam Gallia&c.) Qu ce hic narrantur vera faîfis intermixta, aliquot
annis ante obitum Friderici accidsrunt, quem in annum 838. nofter & alii retulerunt. Keque en ira
ob necem Frederici prasfulis Imperator folio dejectus eft,fed per fupradiétam procerum coj ...raratio-
nem_; annitentibus 8c quafi frigidam fuffundentibus antiftitibus. Frederico autem poftea mors illata
\' eft. Sic Annales \'Francorum : Anno- D,CCC XXX. Commotio contra Imperatorem à Primorib:ts\' Fran-
Carum ht Compendia exorta, propter Bemardum. D CCC XXXI. Conventu apud Novimagum babito Im-
perator omnes -, qui fibi contrary fuerant velutijuße exauBoravit :\' quofdam, publias quofdam privatis rebus
exfpdians, &c. D CCC XXXII.Imp. menfe Majo contra Ludovicum filiitm ad Augufiam Vindel. cum
txercitu Venit ; inie reverfus in Aquitaniam Pipinum filium regno privavit, &c. D CCC XXXIII. Impe-
mt> initio quadragefima Wormatiamvenh, & uxore revocatâ contra filios fitosadfe venire volent es in Alf4-
tiam profeElm, atque ibi a fuis deferîus iff prodim in filiorum pot efiat em redaBus efi. D CCC XXXIV.poß-
bac judicio Epifcoporum arma depofuit, & ad agendam pcenitentiam inelufus efi ■ uxor in It aliam duBa-prox-
irnâfte a Bate ipfe rdaxatus armA refumpfit,, uxorem recepit, Lutarhm in Italiam redire coegn. Ex quibus
fatis conftat quam confufo ordine hie auctor procedat, & quos ipfe auctores fecutus fit, nempe fa-
Itiombus faventes, qui inverfo hoc ordine falfitatem narrationis obnubilare conabantur. De Epif-
coporum autem iniquitate& in Imperatorem injuria fcTheganus oculatus teftisj Omnes Epifcopi
molestrfiterunt ei-, ex maxime hi, quos ex fervili conditions honoratos habebat, cum his , qui ex Barbaris natta-
rtibus ad hocfaftidium perduBifunt, EUgerunt tunc unum impudicum iff crttdelUJjmum , qui dicebatur Heba
RemenfisEpifcopus, ut eum immaniter affiigeretcum confi\'tlimibus ceterorum.Inaudita locuti funtjinaudita fe-
cerunt cottidiesmproperames ei. Abfiulerunt ei gladmm de femorefuo, judicio fervor um fuorum induentes
tumcilicio Sec. Qua? brevitatis causa omitto • & hœc omnia vivo adhuc Frederico facta fuere.

Gregorius autem Papa &c. Quantum h à vero abfint, ne Iongior fim,ipfius Thegani verbis indi-
cabo Ipfo anno (inquit) pervenit Dominus Imperator ad NoViomagum cafirum &mtdtitudo hominum
ex omnb\'-ti regnfs fax venit ad eum et. Inde venit Imp. Arjw ad fidem fuam, & conjux venit ibi ei obviam>
quamhonorificèfufceph , juknte Gregorio Rom. Pontifice, cum aliorum Epifcoporum juflo judicio. Auctor
etiam vitae Lud. Impsr. incertus, cum narraffct Lutharii in parentem & ejus conjugem improbita-
tem, addit, Gregorius Papa talia ctmens cum maxima mcerore Romam regreditur. Et quamvis Martinas
Pokmus videatur innuêre confenfum Pontificis in exauftorando Ludowico adfuiffe, non tarnen is
auctor mihi tantae auftoritatis eft, ut ei fidem adhibeam contra prcedict. fcriptores.

Iefftautem Ambianenfis Ep.] Hunc jam anno 833. relicta fede fuâ aufugiffe tradit Mirseus, qui i«de
tefte Thegano,jufto judicio Epifcoporum Noviomagi depofuus, & anno poft 836. m Italiâexul
mortuus eft. FuilTe autem hunc cum Hebone Remenh Antiftite confultorem conlpirationis in
Lud. Imp. fcribit Frodoardus in hift. Ecclefiae Remenfis.

Tricuntts, tranfiulit,} In quibufdam libr. eft Trem, & Tricafïinas fed male, Annales enim Fran-
corum Pithœi ad annum C. 834. in Italiam duBam, Sc au£t. incertus, cujus fupra meminnnvitâ
Lud. Imp. Incivitatem Italia Tartonam deportatam fcribunt. Eftque Tartona ,vel potius Dertona_santiquiffimain liguribus civitas à Gallis condita inde à Rom. Coloniâ aucta, hodièque notiflîma
Lombardia; Urbs.

POftpatfionemfandi. Frederici Martyris aliqualis erat altercatiotam Cleri quam
populi, quisnam dignus effet poffidere cathedram Pontihcis almifiui : quidam enim
elegerunt Praspofitum Craft nomine, virumopulentum adculmen Ecclefiaftici
regiminisjCKteri veröpoftulaverunt (a) Aifricumgermanum fanâi FredericiMartyris;
fed ex arbitrio totius Ecclefia: jam didus Prxpofitus per beatum (b) Odulphum fandi _{d D} --
Salvatoris Canonicum abdicatus eft , & Alfricus in throno fratris fui laudabiiiter colio- _tuSt ¹catuseft.

(c) His diebus in Brixiâcivitate quadam Italicâ,tribus diebus & no&ibus fanguisde cœ- p_mma.
lo pluic, & eo tempore fecundum propheciam (andi Frederici maudita calami tas invalef-
cere coepit. Nam (d) Dani,Suevi,fiveNormanni coaptatâ clafie cum armigercrum ine-
narrabili multitudinediverfas provincias fibi fubjugarunt, ac in landâChriltianitate Ibra-
gem cruentiffimam commiferunt.

Alfricus autem pius &virtuofus Epifcopus xviij. Calendas Decembris in pace defun-
dus & in Ecclefiâ Sandi Salvatoris penes germanum fuumhonorificè tumulatus eft.

a Poßularunt Alfricum Germanum, ) Hune alii Albericum, Alphricum, Alfridum , Alricum dicunt :

Frederici fratrem germanum ,adftipulante quoque Emmio.
b Per beatum Odulfum,) hu jus fupra memini, ejufque a des ante paucos annos in ccemiterio S. Salva-
toris monftrabantur ? his verficulis infcripta? :

Odulfus^facrum quem clara *Brabmtia ab Oirfchot
•Mißt ad hoc templum^ has habitat it prefby ter ades.

In vitris quoque a manu non imperitâ depi&a fpe&abatur jam nuper ejus viri vita ; ejufque apud fo-
dalesiftius collegiiinter x«ft>?Aistfacrafervabatur poculumligneum, nefcio quâ virtute ex vulgi
perfuafione prseditum, vide de eodem Odulfo Mirœum in Annai Belg, ad annum C. 830. Sepul-
tuscreditur in Oratorio D. Viftoris quodDominico Ternplo imminet.
C His diebus in civitateBrixià, ) Fafciculus Temporum refert circa illa tempora annonam pluifle in
Vafconiâ,alii tempeftates,terraemotus,grandinesimmenfos,vifos, idque circa vel poft mortem Im-
per. Ludowici : quae mala diffidium internecinum liliorum Pii, Sc Normannorum vaftationes por-
tendere crédita funt.

d Nam Datii, Suevi, Normanni &c. ) Annales etiam noftri de Normannorum circa haec tempora graf-
fationibus multa habent, & funt qui hos tum primum Bataviam occupafle volunt, & inter reliques
Alfridum quoque pulfum cum fuis , Trajecto exulem anno 845- obiilfe ; qued tarnen pugnat cum
fequentibus verbis, indicantibus in pace defun£tum,ac cum Germano fepultum» Annales autem
Franciciincerti auctoris aPithœo editi, ad annum 835. & fequentem, ingentes has Danorum Sc
Normannorum per Friiiam & vicinas provincias devaftationes₃rcferuut, vivente adhuc Fredericor
q»jbü_S Sc Sigifbertus, Crantzius, alii adftipulari vident ur.

DEfundo quidemAlfricoPontifice,Ludgerus decimusTrajedenfis eledus eft Epif-
:opus, vir devotus, religiofus, & Dodor inclytus. His temporibus, fcilicet anno
Domini D CCC LV. (a) Lotharius Imperator tyrannidem Danorum expugnare
nequiens, & foli Deomilitaredefiderans,de confenfu Principum terrae Ludovico primo-
genitofuodedit Imperium , acinPrumienfi coenobio iacrae religionisfufcepithabitum, LotBariia
ubi fub monafticâ difeiplinâ facram profeflionem fecit, fed ad paucos annos in pœniten- ^î^f^erT^rtiâ fupervixit : pro cujus animâ plurimùm decertaverunt angeli cum dœmonibus,itaquod jjuhin™
corpus diftrahi videbatur h cundis circumftantibus. PmmiâMo-

Monachi quidem devotas preces ex templo fuderunt, quibus malignos fpiritus à cada- naßmoAn-
vere profugarunt. noChr.₉^

Ludgerus autem Epifcopus ix. Calendas Maji dignam creatori reddidit animam,poft. ^ubt 19-Sept
quam (b) aliquan.to tempore fandam Trajedenfem rexiffet ecclefiam. Hic ad prxfatam ^WW7W\'
ecclefiam fimiliter allacns eft,atquc duobus aliis Epifcopis confepultus eft.

Hune etiam Lutgerum, & Lugerum feribunt ; At hic Beka. Egihardum veteris Trajc£n Epif-
copum omifit, quem fecuti plerique fcriptorcs, uno Hedâ excepto , qui hune exjdiplomate Lotha-
rii Imp. pofteriscommunicavit.
a ^Anno Domini D CCC LV- Lotharius, Annales Francorum Pithcei & Fuîdenfes Hlutarius Imp, n-
numians omnibus quee habuit Pi-umienfemonafteriumingreffus , ejfeElufque ibi monachus, &C. comam capi-
tis ( tefte Reginone ) depofuit, nec longé fupervixit,nam eedem anno mortuus eft; quod & apertè
teftantur Onuphrius , aliique. Queadditafuntde pugnâ Angelorum & daemonum pro ipfius ani-
ma, monachorum fomnia fapiunt ; nec minus tarnen adftipulatores fuos invenerunt Martinum Po -
îonum,Gerbrandum, Snoyum,vulgare Chronicon, Chron. Magnum Belg. & alios ejus farince
fcrip&ores ex fpeculo Vincefitii, ejufmodi deliriorum Oceano , Claffîcorum vero auclorum nemo,
quod feiam , ex profeffo meminit. Cufpinianus ciim de Lotharii fepulchro egiffet, haec tantîim ad-
dit : fuper cujus morte admirandw circumlatus eß rumor.
b Pofiquamaliquanfotempore rexiffet,) vin.annis fecundum Chronicon magnum Belg, cum ifi-
eeepmet Epifcopüm agere anno Chrifti 846. xi. vero ex fententiâ Bockenbergii Gerbrandum
& Snoyum fecuti : Alii vix fex annis eum led;(Te, & in exilio morcuum putant, Trajecto jam a Nor-
mannis vaftato; At Heda unum tantùm ipfi annum tribuit.

Anno Chr. "T^O^ obitum Ludgeri Prefulis, Hungerus XI. Trajedenfis eledus eft Epifcopus,vir
Sçô Dani irregularis ,pius, prudens&pacificus : his diebus, fcilicet anno Domini(a)D CCC

& Normani J^ j^y^ £)_{ani cum} N_ordcmannis claffem fuam Hollandiç partibus applicarunt : ubi
th \'amclaffe dadem inauditam cum Tyrannide crudeliffimâ commiferunt, deftruentes Doreftadium
invadunt. (vulgariter Duerfteden didum vicum nominatiflimum totius patrie , in quo lv. (1,) pa-
rochiales ecclefie fuiflè dicuntur. Demum iidem Dani vallaverunt urbemTrajedenlem
per circuitum devaftantes cives fagittis &fundibulis per affultum creberrimum, donec
tandem egregiam civitatem bellanti manu caperent, nihilominus & caftri prefidium ar-
mipotenter invaderentj& ecce cruenti predones univerfum populum,& totum pene Cle*
rum(proh dolor) occideruntt Quinimo turres, antemuralia, portas & propugnacula civi-
tatis & caftri funditus devaftàrunc,ita quod Hungerus Antiftes folus cum paucisCanonicis
segrè diffugerit, & ad prefentiam Lotharii regis inPrumicenfeMonafterium fe receperit»
Lotharius vero motus mifericordiâ bonjtatis regie contulit Canonicis Trajedenfis Ec-
clefieMonafterium (^c)montisOdilie, quatenus ibidem ab incurfione Danorum quietè
refîderent, &divini nominis cultumdevotillimècelebrarent.

His itaque geftis, Dani cum Nordtmannis omnes Hollandise populos nimîs acriter af-
fligentes , devenerunt ad Kenemariam , ubi fandi Confefforis Adelbertidilapidaverunc
Eccleilam ; beatum (d) Ieronem Prefbyterum in Noertich, (uttradi\'tur ) capite truncan-
tes, & caftrum(e)muniti(Emum Aurindulii quondam Regis prope Voerburch, Voren«
burg deftruentes. Hollandenfes autem incole prendiderunt econtra confeftim arma bel-
rj_mn çfry lica, committentes (^f) in diverfis pagis multa prelia , fed Dani (Deo permittente) preva-
. Diplo\' lentes Tbietboldum & Gerolfum egregios Equités cum infinitis Hollandinis cruenter ne-
TnAviicmfra caverunt, äc mulieres cum parvulis captivas ad exteras partes &provincias abduxerunt.
in Annalik Anno Domini D CCC LXIII. Caroiusagnominatus(g)Calvus Rex Francorum,&con-
Egmondani f_€q_UCnter i_mp, Romanorum filius Ludovici Pii, filii Caroli Magni tunc apud vicum Pia-
TcfcuTe ^deil£erefidens,acHollandiamomninoeffedefolatampercipiens, tradidit adinftantiara
pSaZppa- ComitisHaganonisnobiliviroTheodoricofratriWalgeri Principis ecclefiam Egmon.
ret non Cal- denfem & Kinhem à Suuthardes-Fîaga ufque Fortrapa per paginam fpecialis priviiegii ro^
vum,fed Ca- boratam imagine regalis annuli. Item idem Theodoricus & fua pofteritas eandem ditio-
rdumfim- _nem Feudali jure pofliderunt,ac atroces Danosde finibus Romani regni potentiffimèpro-
!^P{onatiom ^fu«?^arunt\' L«dovicus (_h) autem Rex Germanie & frater jam didi Caroli contulit etiam
mBonm, ^e\'^^em Theodorico Comiti precibus Hemrnç regine Foreftum Wafda comitatui fuo con-
flia datum tiguum, pro eo quod vir elfet valde (\') famofus, & in cundis geftis militaris exercitii col.
\'anno ehr. laudandus : Hic igitur Theodoricus primus Hollandie Comes arma gerens (k) aurea cum
92J. Vide Leoninâ rubicundi coloris imagine ,ficut quidam tradunt, de regali profapiâ Principum
Francigenarum oriundus fuit, qui jurifdidionis fua terminos contra Danorum incur-
*Theodoricus egregiè rexit, habens in uxorem matronam nobilem, (1) nomine Ghenam ,ex quâ

Comes Hoi- gcnuit fiîium₃ nomine Theodoricum, Iuvenem (m) multis probitatibus infignitoro.
landidt. Item

îtemTheodoricusfenior, ex magno devotionis affedu conftruxic ligneum f_n) in Eg-
niondâ cœnobium,in quofandimorriales Ordinis fandiBenedidiprimitus inftituit₃qui»
bus de fuis facaltatibus vicse necefi\'aria copiosè rradidit. Ex eodem verö coliegio, qusedam
puella divinitus infpirata Theodoricum Comitcm ter admonuit farcophagum beati con-
feiToris Adelberti (o) citius aperire, & fandas reliquias ad Monafterium puellarum trans-
ferre,& ecce quamprimum Clerus fepulchrum ejufdem almifiui patris aperuit, pallium
fandiffi{pi corporis integrum ab omni labe corruptions apparuit, crux etiam aurea fuper
pedus ejufdem ibidem inventa eft, qua; contra varias argritudines medicina falutiseft:
fons infuper iimpidi liquoris fub ipfîus tumba confeftim exfiluit, qui ufque in praefentem
diem copiosc emanat. (p)

Anno Domini Dccclxvj.xr, Calendas Ianuarij Hungerus Epifeopus obdormivit in AnnbCbf«
Domino, poftquam cum Xlfrico & Ludgero annis xxviij. Trajedenfi prsfuilfetEpifco- Uó.Hungei
pio,qui per Danorum aufteritatem à propriâ fede propulfus fuit ₃ quapropter rnodernos ^mmr\'^lW?.%
latet quorfum idem Pontifex requiefcit.

a lArmoDominiD CCC LVI. Dani&c.J Annales Franc. Pithed. Anno 874, Normmni, quixx. conti"
mis amis regni Francorum fines per loca navibus acceffwilia cadibus ac rapinü crudeliter vaßabant, congrega*
ti deregionibus per quas difperfi fuerant, inpatriam reverfi funt& Ann0 8^7. Rome Normannw quiprx~
trat Doreflado cum confenfu Lotbarij Regis,claffem diixit in fines Danorum, & confentiente Rege Horkopar-
tem regni qua inter mare & Egidoram cum fociis fuis poffedit. Neque quicquam circa haec tempora de
Normannorum deprasdarionibus invenio : quare haec ad anteriora tempora referenda erunt»
quando illi, ut fupra dixi, crudeliffimè peromnem hanc viciniam graffati funt, quod&ea quaefe-
quuntur de Lotharii dono, Canonicis Traje&o exulibus facto, montis nempè S\'. Odilias fads in-
, dicant, cum is anno 855. dicatur mortuus.

b Dorefiadum in quo LV.Parechiales EccL] ct^u\'f atop hoc & inter Luciani veras narrationes referen*
dum, quis iftoram temporura peritus non videt, cum ne omnes quidem harum provinciarum paro-
chiales Ecclefias five parcecias conjunftas eum numerum efFecifientjtantîim abeft ut unum oppidum
non ita célébré, tot effet ornatum, quot ne nunc quidem in maximis Chriftianorum urbibus quis in-
venietj eô magis cum caput relligionis Trajefti & fedes Epifcopi effet conftituta & Doroftatum in-
ter munkipialocum modo haberet.
C Monafterium montis S. Odilia.] Eft prope Ruremundum Gelris oppidum ad Mofam dicecefis Leo«

dienfis, cujus prœpofitura etiam nunc ad collegium Martini« Traject.fpeftat.
« Beatum Ieronem prefbyterttm,\'} Id fub Ludgero factum vult Bockenbergius ; alii ad Hungen tem»
poraejus martyrium referuntcirca annum nempe 856. vereor tarnen ne ii in errore fint,ut exfupra-
dictis patet, cum hifce terris hoc tempore à Normannorum incurfionibus quies fuiffe videatur , 3t-
que ideo vel ad anteriora vel pofteriora tempora referri debeat. Venerat is Iero, five Hero ex Sco»
tiâ, ut Molanus Iiabet in Indiculo SS. Belg, meminerunt & ejus Ufuardus > Chronica YUlgare &
magnum Belgicutn, Cratepoliusde SS. Germ. Doufa; alii pl 11 res.

^c Castrummunitifsmum _vAurindulij, )ab Aurelio velAureliano Irr,p.cujus aureum numifma ibi rep er-
tum vidi, forte vulgo fie diftum, unde Annalmm noftrorum fcnptores Midam quendam ejus ca-
ftri conditorem finxerunt afininis auribus prœditum, iftamque fabellam â poëtis mutuati funt.Ham-
conius Elinum poftremum Friiia; occidua³ regem auctorem facit, & eft apud menummulus aureus
cum infcrip. ELINL à barbaro ifto fxculo Normannorum vel Frifiorum reliquus. Funda-
mentahujuscaftriapud B00|b02£ï) circa annum Chrift. 1500. detecïa, variaque Rom. antiqui-
tans monuments ibidem inventa , & meâ œtate plures numi Rom. ; quorum magnam partem
Nobiliil. vir dominus de Schagen inter Keimelia fua ccnfervat : quse fatis indicant, non Frifiorum
gut Danorum die opus, fed Romanum , eo tempore quo Bataviatn poflidebant conftruftum ; ita ut
merafomniafintquœde\' Aurinduliiregnoadfert. M.Hovius in fuo Belgio libero: Adeaclector
cüriofus , Hedanam hiftoriam, Iunii Bacaviam, Scriverii Antiq. Bataviœ, Boxhornii Civitates.

f Committentes in diverßspagis multapraliay ) Refpexït forfan Bcka ad illa qure habent Francorum an-
nales veteres ad annum 845. de Normannis : InFrifiâquoque tribus pvaeliis confiixerunt ; in primo
quidem vifti5 in fecundis verö duobus fuperiores effeóti, magnam hominum ftragem ediderunc ;
tempora tantum convenirent,quorum exigua ejus œvi habita videtur ratio»
® lAnm Î61* Carolincognominaw Calws, ) Diploma vide integrum apud Nob. Doufam in Annal»
* Holl.qui multisrationibus & argumentisCaroJum hune non Calvum,fed Simplicem fuiffe con-
vineit ; quem vide amplidimè eâ de re feribentem ; adde Fr. Haraeum in hiftoria Brab. & Endium

h ^Ludovkwautem Rex & frater,) Hoc diploma à Mirajo in Cod. piar. Don. exhibetur, putatque
" Wafdameffe WaflamFlandrias j habet quoque illud fufpeftum ,quod Ludovico titulus Augufti*
non tribuatur, quse fané ratio infirma, cum Ludovicus Germ. Rex & Cal vi frater nunquam Impe-
rium adeptus fit ; Sed Douiaalio hanc dopationem trahere videtur nempe ad patrem Gerolii& a-
*rfum Theodorici qui primus Hollands Comes vulgo audit, vide V,ejus lib. Annal. Hollands«.

I _ Quoiviriffet valdtfamfus,) Famofus verbum purioris Latinitatis fascqlo vix aliter reperiturquim
in malam partem,apud pofteriores &declinante jam Imperio Rom. fepe etiam in bonam, pro fa-
migerato ac fama celebri viro. vide Adverfaria Sacra. Lud, de la Cerda.
k Armagerens aurea) Nugatur hie Beka, & qui eum fequuntur, nam arma hereditaria eo tempore
incognita; quamvis Fauchetus in Origmibus circa tempora Ludovici Groili Franc, Regis, id eft
poft annum Chr. M. inccepifle tradat.
1 Nomine Gcnam.) Hanc Pipini Regis Italiae filiam fabulantrtr fed nullo probato auctore: perinde
hi mihi veropropioresvidentur,qui hos comités vel indigenas vel ex vicinis ortos putant > ac tale
ftetnmatis primorum Comitum formant initium.

fRatbodusCo-
fWaltgariusDux j mes in Lake&
Gerhulfus Co-J Comes in Tey-*\\ Hyfelaan.975
mes 885. cujus J fterbät9i4.94o ^Hatto Comes /"Erhulfus.

quem primum A Theodoricus J Gandaven- 1
Hollandiae Co-V Comes,quem ƒ fem vocantj
mitem faciunt, J quidam gene- / occifus a
contra fidemdi-A rum faciunt ^Frifonibus
plom.916.923. j prioris,ex ca- anno 993.
vids Haraum in I ftel. Ganda-
_w Simplice. Vrenfibus.

ftus.occiditur
a.anno 1049.
Schafnaburg.
1047,

FlorentiusCo-
m°s poft fratrë: j Holland,
ab hoc Holläd.^ Com.
Comités, Lab. ■ hoc tit. 1,
_t Schaf. 1071. t

videanturqu3eM1raeusmN0t.EccLBeIg.cap.107. Lindan.de Teneramiib,3.cap.3. Andr. Quer-
cetanusin hift. Gifnenf.Com.lib.2.cap. 1. tradunt.

Multisprolitatibwinfignitur». ) Probitas hie fumiturpro fortitudine & virtute militari, quo fignifi-
catu illo œvo frecjuens hoc verbum in ufu : Hovedenus fcriptor Anglicus in Henric. 2.Rege. Ve-
nerunt etiam duo milites mirœprobitatis & aulaciœ & in Richardo : Wtlhdmus de Barres milesprobus fuf~
focarnmjî.Et^.Henr.Huntindonienf.hift.lib.4.Proi/M^«Confùlis excelfaloco milHumfuit;alii paiîim,

Conftmxit tigncum in Egmondâ eoenobium.] Sic Snoyus, Gerbrandus, Chronicon Magnum Bel-
gic.Bockenbergius. Molanus tamen à filio ejus conftructumfcribit.

Confeffort s Adelbmi) J Hunc primum Trajeftenfis Ecclefiç Archidiaconum fuilfe, & Deirorum
in Angliâ Regis filium ferunt : de quo vide fcriptores Hollandicos & infuper Molanum in Jndicu-
io SSfBelgii & ad Ufuardum, ac Cratepolium de SS. Germanise. De miraeulis quseadduntur, eo«
rum fides fit apud authores.

Anno Dom.866.xi.Çalend.Ian.] Chronicon M.B.Coepit anno domini 85^4. Impertj Letharije\\wnomi-
nis 1.14. Etprafuit annisxi 11. qui calculus non convenir cum annis Lotharii qui (tefte Panvinio)
à Patre Lud.Pio anno 820. di&us eft Auguftus, à quo tempore ufque ad annum 854. lapfi funt an-
ni 34. nifi numerate incipias a patris morte, cum quo 20. annis imperayit.

Poflejuam cum Alfrico O* Ludgero,\'] exquibus verbis non abfurdè inferri poiTet,non tanrùm Hunge-
rum, led & très fequentes in exilio mortuos,cum Baldricum tandem Danos expulifle Trajecto ve-

Ii am Régis viduam fibifurawfuerat inuxorem , unde & ab Épifcopis ejus regni erat excommunicarn. Hör«
tatur & eundem Hungarium ut admoneat Roricum Normannum (cui Ludow. pius Imp. anno
826. {tefte Alberto Stadienfi) donaverat partem Frefi«, ut piratis reiifteret) ne recipiat prcediftuni
Balduinum, neque praefidium ferat &c. Hunc Hungarium noftrum fuiffe & ratio temporis & fe-
des Roriciindicare videntur, quodBuzelinusin Annal. Gallo-FIandricis expreffit, quamvis aliiali-
ter fentiant : videantur Se eâ de re Papp. Maifon, Annal. Francor. lib. 2. ubi agunt de Car. Calvo.,

BanigrafEfun&o quidem Hungero Pontifice, Dominus Odilbaldus xij. Trajedenfîsc»
fantur per I Bjeduseft Èpifcopus, vir fandus,pius, juftus & benevolus.
GaUirn. JL^r His temporibuS,fcilicecanno Dccc Ixxxij Dani(a)cum Nordtmannis difïîpa.
verunt totam Galliam, fed & anno fequenti devaftaverunt univerfam Arduvennam.
(b) Carolus aucem Imperator didus GroiTus, cum Lombardis & Germanis adverfus
kpllmm l^Knif . CrA nrmfk rKrJO^noruiii obftantibuç mini-

dum de pace perdu&us eft,&hac fequenci conditioneChriftianus efFedus cft,ut(djGhifela GokfriM
Lotharij Regis filia fibi traderetur in uxorem, infuper & Frefienfis provintia fibidaretur Nomdnnf«
in dotem, quod ica fadum eft, & idem Gorfridus Rex exinde Frefones fibi rebellantes re- f^emrede^\'
degit in vile fervitutis iroproperiü, ira quod omnes circa Collum (e) circumaftridum baju» _in \'Zy^l
larent laqueum,utunumquemque fine mora fufpenderet, qui co,ptra Majeftatem fuama- --
ïiquo modo re bellare prasfumeret. Sed ecce jam didus Gorfridus Rex poft quaedam anno-
rum curricula cum infinitis Danis in Batuâ. (fj Deo vindicante, peremptus , & fanguis
multorum Cbrifti fidelium fufficienter ulcus eft.

Anno Domini Dcccc. quartoIdus Decembris beatusOdilbaldus migravit à faecolo, di-
gnâCreatori reddens animam,(g)poftquam annis xxxiiij.Trajedenfem rexiffetEcclefiam;
hune Odilbaldum Regino Prumienfis Abbas in Chronica fuä fandum yirum fuiffe dixit*
qui Trajedi tumulatus cum teverendis Patribus, honorificè requiefeit.

3 Anno Domini882. Dani cumNortmannis.] Vide Annales Francor. Pithceiadhunc annum,&Sx«
gifberti Chron. Qui fie loquitur : Nortmanni adjtmBis fibi Dam Franc;am (ff Lotharingiam pervagan-«
Us Ambianum, Atrebata» Corbejam, Cameracum, Tarvennam, fines Mor\'tnorum > Menapiorum , Brachba-
lenfium, omnemque circa Scaldim fi. terram (ff momfteria ferro (ff igni devaftant. Inde IVd fluvium ingrefjî
totam Bataviam, Palatium etiam Neomagi inccndunt.
b Carol,« autemlmperator diSius Groffus.) LatiuiCrafiumvocaruntjfuitque isLudovici Regis Ger«

manias F. & imperare csepit anno 879. obiit autem diem fuum anno 888. tefte Panvinio. ,
C Novißime vero Gotfridus Normann. Rex. ) Quœ de Gotfrido Rege & quibus ille conditionibus à
Craffo in feedus aifumptus fit & pacatus, totidem pene verbis tradidit Sigef bertus ad annum 884»
vide etiam eâ de re Reginonem ad annum 882. Ottonem Frifingenfem Chron. lib. 6. Paul. Amy-
lium dereb. Francicis fibr. j.Cufpin. in Car. Craflb Imperatore, Mircei Annal. Belg. Vbbo«
nem Emmium rer. Frific. lib. 5. adde & nis qua; in Annal. Francorum ad annum 382. habeneur.
d Gifela Lotharij regis filia.) Hase Lothariiiuniorisex Waldiadâfiliâ Lotharii primi neptis, quam

Agidiam vocatam dicit Emmius, & fic earn Paul. Amylius nominat.
e CircumaftriEbim bajulareut laqueum.) Id quoque tradit Chronicon Magnum Belgicum, at tacet
Emmius.

f In Batuâ De0 vindicante peremptus.) Batua fsepeinferiptoribus porterions sevi pro Batavia. Quâ
autsm de caufâ &quomodo fitGodefridus peremptus,fufius traduntSigif bertns ad annum 886. Re-
gino Chron.lib. 2.ad annu 88$.& ex iis Fr. Harasus in Simplice, Endius in Chron. Zeel. 1.2. c. 6.
g Poßquamannisxxx1111.] Sic BockenbergiusexGerbrando, BarJandus & Snoyus «idemdanc
33. annos» Heda 23. alii 32. & obiiffe volunt anno 900. Mtrœus ex Reginone 899.

Poft difçeffum OdilbaldibeatiPontificis Egilboldusx 1 \'11. inEpifcopatumfuccef-
lit, qui tarnen Pontificium parvo tempore gubernavir«

doricusprimus ComesHollandia^ac Dominusmagnapartis ulteriorisFrifiae, qui Prin- /jj

ceps impereerritus fuit, ac limites fuos contra Danorum infukus potestative rexit. Gena comitis Hol-
verö Comitiffa 111, Idus lanuarii deceflîtà feculo, tumulata penes maritum in Egmun- landiœ in.
denß cœnobio, quod -Sc tpli delignis tunc primitus extruxerunt, in quo religionem fanc- cerw.
timoniahum Deodevotèfamulancium collocarunt.

CumTheodoricus primus Comes Hollandi2e;defundus effet, TheodoricusfiUusejus TWon\'c/s
ünipenitus» fecundus Hollandiae Comes hsereditariè fublimatus eft, ducensin uxorem SecwdusCo*
{bjHildegondim (utcreditur) filiam Ludovici Regis Francis, dequâgenuit Arnulphum Hoto-
Comitem, S. Egbertum,Trevirenfem Archiepifcopurn, ac Arlindim puellam venuftatis \'
cximise. IsTheodoricus poftobitum patriscum Frefonibus difcordare ccepit,quos tamen
îriumphali giadio ditioni fus lubegit, quapropter idem Comes sdificavit lapideumin _

Egmun da Monafterium, & amotis monialibus, plantavit ibidem de Religione fandi Be
nedi\'di Monachornm collegium, qui continuo Deo devotum obfequium impenderent^gWîUi"
& cum opus effet, durisFrefonum infultibus obfifterent. Hie ergo Comes Egmondenfem .
ecclefi\'am larois dotando poffeffionibus, obtulit hiftoriam tripartitam, & textum quatuor _inEuanceliftarum aurofulvo pretiofisque lapidibus circumtedum: Nihilominus Hilde- _Egm;mken~
gundfs Comitiffa confimiiiter obtulit eidem Ecckfise de liberali munificentiâ fcperakarefim.

totum aureum, cum multimodis gemmis incomparabilis pretii valde fulgldum j de cujus
cacumine lapis, ut fertur, hoftularius furtivè fublatus fuit, qui nodurnis temporibus to-
tura facrarium radiis emicantibus illuftrabat. Hoc etiam tempore fandus Ieron per dioa
cefanum Epifcopum , & Comitem Theodoricum cum miraculis in Egmondam tranflatus
eft,qui pridem(d)ä Danis in Nortich, ut predicitur, Martyrii palmar« confecutus eft.

Egilhoüi Egilboldus Epifcopus Trajedenfem Ecclefiam faltem ad decern (e) menfes regens,vi i.
mors &fe- Galendas Odobris inDomino feliciter obdormivit,qui in cädem ecclefiä tumulatus fimili-
pultumAn- _{ter rcqu}i_efcit.
no Chr.\') oj.

2f. Sept. _a circittr hac tempora requUvtt, <&c.) Praeterq uam quod omnia haec incerta, aut a vcro multum abfintj
ut Heda & Doufä fatis fuperque demonftrarunt in antiquo Codice habetur tempus mortis The»«
dorici hujus ignorari; quod & Chron. Stokii Rithmicum indicat his verbis;

Més die ghene diet Latijn fereef.
Hine befereej dat Iaer niet mede
* 2)aer hi ßnen ende mdede»

b Ducem in uxorem Hildegondimfiliam R. Lud.) Bockenbergius Hildegardim Sc Hiliam Jppellat. Di-
ligentiffimus Scriberius hanc ignota? ftirpis fuiife, quemadmodum & Genam putat, Lindanus loco
fupra laudato Hildegardim matrem Arnulfi Gandavenfis filiam dicit Theodoriei l. Comitis Hei-
latidenfisquse Theodorico Comiti Caftri Gandavenfis, nupferat.
c S. Egbertum Trevirenfem Jirchiep.) Scriverius fe h.£EC in antiquo Codice invenifle feribir. ALmiliüs
Stokius ejus etiam meminit, ut& alii rerum Hollandicar. feriptores plerique; Gerbrandus,SncyuSj
Crotticon Magnum, B. Heda, Douza, See. eumque Egbertum 72. praelulem fuiffe tradunt, licet
alii 74 j Bertius 73» & anno eum Chr. 980. obiifie, Wilhelmus tarnen Kiriander qui ex Profefio,
Trevirenfemhiftoriam feripfit, 72. quidem Antiftitem Trevirenfem vocat Egbertum, fedclarä
origine Britannum, Theodorico Comite natum , ad quem diploma Ottonis Imp. recitat bené Ion»
gum an. Chrift.993. eumq-, brevi poft, anno nempe 99^. in fatis concefflfie tradit, quae ipfe Kirian-
der ex IoanneEnem&Fr.Ioanne Sthecmanno haufifle videtur,quos etiam vide iib-2.c.8.Gefto»
rum Trevirenfium.

d Quibridem a Dan»,] Illud pridem hic abfurdè pofitum, cum ante quadraginta plures annos mar«

cyrio fueritaffectus Ieron.
e Saltern adx. menfes regens,) Semeftri tantum Pontificatu fun&um tradit Bockenbergius ex Ger-
brando, & cum eo Snoyus, Barlandus Sc alii; Hedaap. Bekam fex menfes iegifie videtur,cum ipfe
eidem 2. annos tribuat. Et quia tam exiguo in tempore Ecclefise regimini prsefuit, a quibufdam o-»
mittitur,& a Reginone Odilbaldo fucceüor datur Radbodus, quem imitatur,in Annal. Belg. Mi*
raus.

Efundoquidem Egilboldo Pontifice, Dominus Radbodus, urgente Rege Fran-
)corum Arnulfoxiiij.Trajedenfis invité confecratus eft Epifcopus, vir veraciter
fandus, dodus, pius, &c multum ingenuus j fuitenim Radbodus Rex Frefiae
predidus ipfius maternus attavus, & Guntarius Arcbiepifcopus Colonienfis ejus avuncu-
lus. Interpretatur autem hoc nomen Radbodus in idiomate Germanico, idem quod con-
lAlii, du- cilii nuncius in Latino. Fuit enim hic Epifcopus magni concilii angelus, in palatio Caroli
tarn. Regis advocatus, & per Nannonem Philofophum in feptem artibus excellenter imbutus»
NannoPbi- q_ui fl_ores (b) eximiostam de Willebrordo, quam de Bonifacio compofuit » ac integrum
«woRaX"^{officium de} tranflatione beati Martini confimiiiter edidit. Hic antiftes cùm Trajedenfis
bodL ~ Poiltificii faerse religionis fufcepilfet habitum, vacabit indefinenter orationibus, eleemo.

fynis, & abftinentiis ufque ad vitefuœ terininum.Nam cum fui convivales vina potarenc
infra menfem, ipfe foluslimpidam occulté bibit aquam : quod Gummarus quidam atteh-

dens,fupplicaviteidemEpifcopo,quatenusfibiguftareliceretdefuo poculo, fed bcatü

viro non confentiente, jam didus Gummarus Epifcopalem feyphum clam accepit,& ma-

gnumhauftum exeofumpfit, &ecceftopendummiraculum. Nam 8c eadem aqua muta-
ta eft in vinum optimum i quâde caufâtentator ex templo imploravitveniam , &beatus Aquamm*
Epifcopus ex hocprodigionon fibi, fed Deo dedlt gloriam. Is Praefulegregius Daventriae^{mm vmum}iedere confuevit, quoniam civitas T rajedenfis pe^Danorum aufteritatem omnino defo-
latafuit. Acciditautemcum Epifcopusuna dierum Trajedum adiret, & ibidem loca
Sanctorum cum devotione vifitaret : Daniveró potenter occurfantes incontrarium ob-
flfterent prohibantes ulteriorem fibi tranfitum, quos facer Epifcopus paternaliter admo- _Danos tra:
nuit ndem Catholicam devotè fufcipere, & à crudeli Chriftianorum ftrage piè defiftere : UBo eijtit, \'
at illi tortores eb magis commoti funt, ac acerbam necem fando viro comminati funt. "
Praeful autem almifluus hos perditionis filios ex tune execrando maledixit, quos fulmineus
ignis mox de cœlo defcendens, mifèrabili morte vivos abfumpfit. Chriftiani quidem
hoc vifo miraculo, conftanter in arma ruerunt, & refiduam Danorum catervam à Trajec-
to cum vidoriâ profugarunt. Iftefandus Epifcopus prophetico fermone claruit, quo-
niam multafutura fecretariis fuis edidit. VenerabilisenimBaldricus bonç indolisjuvenis,
quodam tempore duos clericos fus patriae deduxit ad praefentiam ejufdemEpifcopi,portu-
lans ut ab ipfopromoverentur ad ordinem facerdotii : beatusverè Pontifex orejocundo
fubridens, ait» Pili praecordialis anno mediante tertio me defundo prasfentis ecclefistu
Paftor eris,& hos clericos propriis manibus ad facerdotii gradum promovebis, &tam
aulam quàmurbemTrajedenfemadftatum priftinum reparabis. Demum idem Radbo- y;ß₀ j^«.
dusapüdTrentamvalidä pulfatus aegritudi\'nedecubuit, cui Mater mifericordix Virgo bodi,
Maria cum fplendore radiofi luminis apparuic. Agnem & Teclam concomitantes virgi-
nes habens, & in hune modum venerando Pontifici loquens : Perdilede fili, ne formides
me videre praefentem, quam in magna devotione falutafti faepe abfentem, fecurus efto,
quoniam hanc infirmitatem evades, verùm tarnen in prafenti vitâ non diu manebis, & cc-
ce fplendor immenfae claritatis evanuit, & fragrantia redolentis odoris invaluit: Beatus
igitur Pontifex ab eadem convalefcens aegritudine, quibufdam familiaribus fuis cercifica-
verat cujufmodi pulchritudinis Sc effigiei Regina cceli virgo Maria fuit, qui dehinc anno
ï>omini Dccccxvij. Trentam exiens ,ac in Othmerfheim fine languoreledo decumbens
hanc antiphonam : Sccel&ti lande, legit,inqua tertio Calendas Decembris feliciterab al.LauJé
feculocranfmigravit. Hie facer Epifcopus in gravi Danorum perfecutione(c) xvij. annis digna.^ .
Trajedenfem gratiosè rexit Ecclefiam, qui per Clerum & populum honorificè tumulatus _D •

requiefcitapud Daventriam,ubitantiConfefTorisintercefïione Deusindigentibusbene\' moritur\'^
Êcia largitur, & frequenter multa miracula cum virtutibus operatur. fepditur an-

a Vir veraciter fan&us ] Hic Rathbcdus inter caelites five fanftos refertur à quibufdam, Cratepolio, die 19: Ne -

Miraeo, Vfuardó, Molano, Sweertio, Hamconio aliis ; Regino, Venerabilem vocat Antiftitem, vembm,
b Qui flores tximios ] Trithemius Abbas de fcript. eccl. ejus libres recenfet hoc ordine : Laudes S.
Martini lib. 1. Laudes S. BonifaciiEpifcopi.De. S Amalberge lib i. Homiliamm & fermonumlib. t. De.
S. Willibrorde, flores lib. i. Integrum de S. Martini tranßatione officium-Sweertius varios cantus in hono-
rem SS. adjungit, in Athenis fuisBeig. ex Sifrido Petri. Ecloga de S. Lebuino Tomo 6. Surii.
C XV11. annis Trajectenßm rexit eccleßam ] Sic & A\'obas Spanheimenf. Trith. Heda,De(felius, Mo-
lanus , Barlandus, Noviomagus, Kempius, Sweertius,fed Bockenbergiusxvi. ei tantum annos
tribuit >& Chronicon MagnumBelg. annosdat xxvi i. fortè errore typographi unum x. fuperat,
Poifevini autem Lapfus intollerabilis niü is à typographe eft, qui anno 607. eum vixiffe tradit.

Icati Longobardorum narrat hiftoria, Henricus Romanorum fa) Rex poft obitum
Radbodi Confefforis decrevit ex magnâ devotione Brunonem filium fuum clerical!

Sed quoniam idem Rex audivit atroces Danos civitatem Trajedenfem expugnafle,nihil,
otninus &totum epifcopatum omnino depopulatum effe, ideoque gloriofus Rex promo*
vit eundem filium fuum admilitarem dignitatem, ut Danorum aufteritati potenter obfi-
ixerer a-idipfum EpifcopiumarmisbelHcisvidoriosè reficeret. Igitur fecundum beati
Radbodivaticinium Baldricus xv. Trajedenfis Epifcopus eft eledus.filius, ut quidam tra-
dunt, (c)Rixfridi Comitis Clivenfis, qui Princeps erat egregius.

VmRi4riü ^temponbus in civitate Ianuenfi fons fanguinis exfiluit; eifdem aiebus vulgus Dmo-
Comhh Cli-^rum «bique fuccubuit, quapropter Baldricus Epifcopus (d) effugatis Danis civitatem fuam
xrnßr. turriti smcenibus ftruxit, excelfis propugnaeulis munivit, incenlas Ecclefias refecit, ac au-
lam cum cxceris jedificiis obrutis honcftifiïmè reparavic.

Hie Epifcopus anno Domini («) DCCCC LXVI. tranfeendens alpes,devenit in Italiam,
ubi proquibufdamutilitatibusEcclefia?, Regis Ottonis exquifivic prasfentiam. Demum
idem Antilles valedicens Regi, corpora fa ndorum Martyrum, Pontiani, Benigni, & Ag-
netisfecum tranftulit, ac eademin EcclefiaTrajedenfi cumingenti devotione repofuitj
infuper & idem Epifcopus corpora fandorum Werenfridi, Lebuini, Plechelmi, Wironis,
Otgeri, Odulphi ac Radbodi per myllicam (f) revelationem adinvenit; de quibus fandis
Patronis Trajedenfem ecclefiam gloriofiüs adomavit. Anno Domini DCCCC LXXVII.
lAmo Chr. Baldricus felicis recordations Epifcopus .vi.Idus Ianuani grand§vus migravit ad Do-
?⁷⁷\' I- ^m^^num\' poftquam annos lix. (f) in magnä laude Trajedenfem rexiftet Ecclefiam, qui ad
(krictti mori- ^raaj^orem Ecclefiam nimirum honorificè devedus eft, ubi fiimptuofis exequiiscum prx-
_w% didis fandis Patribus inhumatus eft.

-k. _
_a Henricus Rom. Rex.) An hasc conveniant videndum, Anno 917. Radbodum obiiiTe au&ores fere
confentiunt, & Henricus cognomento Auceps poll mortem Conradi anno nempe Chrifti 919.
Rex electus eftteftibus Sigifberto, Lamb. Schafnaburgenfi, Reginone,& exrecentioribus ,accu-
xatiffimo Onuphr. Panvinio. Contraftus Sc Marianus anno 918, Alii anno demum 920. Regium
eum folium afcendifle volunt, inter quos Otto Frifingenfis & Abbas Urfpergenfis, quos fecuti funt
recentiorum lo. Nauclerus, Carrio , Maflaeus, Miraeus,plures: omnes poft annum 917. Henricum
coronatum uno ore pronuntiantes. Atquomcdo poteratde tiliofuo Brunonead Cathedramde-
, funfti Rathbodievehendo deliberare nondmn Imperio potitus i

⁰ Brunonem filium, ) Hunc poftea Imp. Otho 1. Antiftitem Agrippinenfem 8c Lotharingise Du-
cem fecit, longè poft mortem patris Henrici anno nempe Chrifti 954. de quo plura apudConra-
dum a Lichtenaw Abbatem. Urfpergenfem in Ottone magno Imjx & Reginonem ad annum C.
95Tg> qui eundem anno 96$. v. Id. Oftobris mortuum elfe tradit. Virwn (ut ejus verba fomnt) du-
catufariter & Epifcopatu digniffïmum, cui adftipulatur Schafnaburgenfis.
C Filium ut quidam tradunt Rixfridi Com. Clivenf,) Heda dicit oriundum fanguine Comitum Cliven-
fium j patre Rixfrido excomite, Bockenbergius Lutgeri vel Luchardi decimi Clivórum Regufi
filium Balduini Comitis fratrem facit ex vulg. Chron. Cufpinianus in Arnulpho Imp. fic habet,
nefcioquoauthoredeliberis ejus loquens: Repperi ejus quoqiie filiam , fed ex qua uxore ignoro Bar-
th am : quam Luthardus ejus nominis primus Comes Clivenjis, filius Ekrhardi, uxorem duxit duofquefilios ex
m peperit Bdduinum. z. XL Comitem Cliverifem, <&Rixfridum pat rem Widdert a Epifcopi TrajeEienfis.
Onuphrius hanc Bartham\'ignoralfe videtur. Cum Cufpiniano fere convenit Tefenmakerus par-
te 2. Annal.Clivenfium &c. nifi quodEpifcopum noftrum nominet Balduinum.
d Baldericus effugatis Danis civitatemfuam.] At Beka fupra in vita Hungeri, cum miraculum red-
taflèt, quqd praefulis in Danos anathema fecututn erat, nsec addit: Chrißiani hoc vifo miracuio conßan-
per in arma ruernnt,& reßduam Danorum catervam a TrajeElo profligarunt: quae verba indicare videntur
Kormannos non Baldrici fed Hungeri tempore Trajefto pulfos. At.hsec urbis inftauratio fecun-
dum Chron.Belg.incoeptaanno v 111. praefulatus Balderici, hodieque extat turris vulgo
fCOO^n/difta.

C Epifcopus anno Dom. D CCC LXVI. j Eo anno Otho Imp. tertia vice Romam venit tefte Schaf-
naburgenfi,& forte in ejus comitatu hie prasful. De Poiitiano verd Agnete ac Benigno videndi
Hagiographi , & in primis Martyriologium Roman, ac in illud notata Baronii _; Martyrolo-
gia item Rabani, Notheri Sc Ufuardo adjunfta, in quibus & mentio, quod horum SS. Leipfana,
Trajedum allata & honorataj nam ad xn. diem Kaien. Febr. fic habent: Romapasfio S. Agnetü vir-
ginis & imartyrif) cujus reüiquia hahentur in TrajeEio inferiore: ad diem 4. Kal. Iulii,Im» Trajetti reporta-
tatio relliquiarum S.Benigni Martyris & Pontificis, ad diem 17. Febr. ^Apud Spoletum paßioS. Pontiani
Martyris temporibus Anton, bnp.fub Fabiano htdice; cujus reïliquia hahtntur in Trajedo infer iure. Add?
quae Molanus in Indiculo SS.Belgii.
f Per myßicam revelationem,) Id mirum in Radbodo praedecelfore, & cui Baldericus immediatè fuc-

Ceflit, cujus corpus Daventriae fepultum fuit.
g Poftquamannvs LIX.] Chron. Magn. quod ferè verbotenus ex Bekä defcriptum,annos tantfcm
49. ei tribuit, nifi is locus (quod credo) fit corruptus. Bockenbergius ex Gerbr. dat ei LX. annos;
alii plerique huic noftro confentiunt. In Snoyo meo M, S. major error apparet fex tantum modo
annos Balderico dante. Sed fi calculum inieris ab anno 917, (quo obiiiTe Radbodus traditur)uf-
^ue ad 977.60. annos invenies.

DEfundo Domino Baldrico Folcmarus xv i. ordinatus eft Epifcopus, vir bons vö- ^nno Chr«
luntatis, & bonus Catholicus. His diebus, fciiicec , anno Domini DCCCC
LXXXVIII. pridie Nonarum Maii requievitin Domino Theodoricus fecundus
ComesHollandiaî,fepulcusapudpatremintraMonafterium Egmondenfe,hicTheodori- _{dus Comu}eus cum patrefuo Comitatumannis (a)c&xxvn i. gloriosè rexit,&crudeles Danos de Hoüandi<e,
finibus fuis potenter abegit, Hildegondis autem fua conthoralis Idus Äprilis obdormi- dieô.Maij
vit in Chrifto, fepulta penes antedi&um Monafterium cum marito.

Poftobitum Theodorici Comitis Arnulfus tertius Comes Hollandise effedus, duxit in *Arnulphus
uxorem Lutgardim, filiam Theophani (b) magnipotentis Imperatoris Grajcorum, & Comes Bol-,
fororem Theophanç Imperatricis Romanorum, exquâ genuitTheodoricum fuccedentem ^lan^^£tcr"L
fibi Comitem, infuper & Sifridum, five Sicconem pra\'fidem ; qui Comitatui quinque fal- \' *
temannisprsefuit, & cum Frifienfivulgo juge bellum habuit. His temporibus, fciiicec
anno Domini DCCCC XC. III. Idus Decembris Folcmarus Epifcopus defundus eft, ac
înEcclefiâTrajedenfi tumulatus,poftquam ij.annisTrajedenfem ecclefiam rexiffet.(c)

a Amis t z3.) Qu se de primis Hollandiaa Comitibus hic traduntur à Dofti&rno Scriverio exami-
nantur, cujus compilare ferinea non eft meum, paucis tantùm möani mentera de his actigi fupiain
Hungero Epifcopo.

b Fdiam magnipotentis Imp. Grœcorim Theopbani>~] Ha?c vani.\'lîma funt: nec quifquam Graecorum.
Imperator Theophanus fuit. Onuphrius Nicephoro Imp. conjugem tribuit Theophanonem ,ex
qua filiam ejufdem nominis Ottonis fecundi uxorem genuerit: Cufpinianus Nicephori fororem
vel privignam dicit,fed de hâc Lutgarde feriptorum proborum null us mentionem fac.it. Lazius Lut-
gardim Graecam quidem vocatjfedcujuseaiitfilianonadditilib.j.demigr. Gentium, cujus etiam
Geneal. tabulis exigua fides adhibenda, adeo exorbitat,& à vero difeedit in multis. Lindanus Liet-
gardam quoque illi dat con jugem ex diplomate anni 998. fed cujus ea iilia non exprimit. At vi-
deat curiofus lector hic Collectanea Doftift. Scriverii ad Annal, noftros vulgares édita.
C Anno D CCCC XC. poftquam XIII. Eccl.Trajetf. rexiffen ) Heda habet annum 989. cum in Ponti*
ficâtu fediffet ann. 12. menf. x ». Barlandus quoque 12. eidem annos & quid amplius tribuit.

EfundoFolcmaroPrsefule,Baldevinus xvi 1 .fubftitutus eft EpifcopuSjvir glorio-
I fus, probus & inelytus. (a)

Hisdiebns,fcilicet anno(b)DominiD CCCC XCIII.XIV. Calendis Odobris
(c) campeftre bellum indidum eft in planicie ptatorü deWinkel apud pagum Weft-frifi»,
abi decenteradvenerunt eledi pugiles de prineipatu totius Hollandise, qui fecundutn rela-
tionem antiquorum , ardore Otis intollcrabilis illic multum afflidi fuerant, quia modicam
aquam, Sc eandem falmaticam ad potandum in venerunt. Arnulphus vero plus Comes ora- al. Sal
tionepraemiffä locum fibi divinitusinfpiratum indieavit, ubi foffo puteo recentis aquee
copia magna fuit, Interea Frifiones ad arma convolantes advenerunt ad prxlium,uc virtu*
te magnâdifturbàrent Hol&ndienfem exercitum: econtra quidem Arnulphus comes cum
fcubis perftrepentibus, vexillis corufcantibus, & armatis praeliatoribus armipotenter oc-
çurrit, & cam eifdem Frifonibus acre bellum egit, Demum poft ftragem multorum pugi- ^««J«^
lam a ggravatum eft prœlium ad verfus eundem Comitem , qui ibidem , Deo permittente, _Comes Hoff.
proRepublicâ peremptus,imö(d)martyrifätus & exhinc apud Egmôdenfe Monafterium lu- 3.occiditur
duofis exequiisfuis progenitoribus confepultus eft.Noitris quoque temporibus de eodem in Winckel»
clivo Comité quoddam infigne prodigium accidit, quod in prxfenti Chronographie Chri- cunibäum
fti fidelibusannotare non piguit.In cœnâ namque Domini dum ad Egmondenfem eccle- ™₀3°*_mnfiam diverfk nation« catervatim advenerant, ut fecundum antiquam confuetudinem gc- _>JK f_an-^
neralis abfolutionis gratiam ab Abbate perciperent, quidam rima de farcophago prœfati
Comitis ex antiqua°vetuftate ruptafuit,de quâ virgulafumivelntexaromatibus myrrha:

Se thurisad mëiuram duorum cubiçorum defuper exhaiavit. Lnrgardis ver6 fua conthora-
lis jplidie

lis, pridie Idas Maji requlevit in Chrifto, tumulata apud maritum in Monafterio fupra-
dido,

1hodoricus Poftexcidium Arnulfi Pii Principis Theodoricus hujus npminis tertius eflfedus eft¹tertmComes q_UartusComes HollandiaEjducensin uxorem (ejOthildinfijiam magnificiDucis Saxonia,
muws ^ ^{duos filios} g^enuit\'^Tidelicec Theodoricum fuccedentem Comitem Hollandise, &
^ ^Ja Florentium Orientalis Frifig Comitem Hoc (f) tempore qusedam ftatua ftabat in Apuliä,
fcripturam banc infculptam habens,CalendisMaij in ortufolis habebocaput aureum,Sar-
racenus autem ibidem captus fuffodiens_s capitalem umbram perpendiculariter extenfam ä
ftatuä infra prazdidam diem & horam, infinitum thefaurum repperit> quem pro redem-
ZAnno Chr. _ti_Gne fuä confeftim exhibuit, His diebus, fcilicet anno Domini DCCCC XCIV. Baldui-
nusEpifcopus(g)adquatuor annosecclefiae Trajedenfis Paftor exiftens VI. Idus Maij
pus moritür requievit in Chrifto, tumulatus cum predidis Pontificibus inTrajedo.

a Virprobits & inclytutCum Balduinum hunc Annales noftri & Chronicon Mag. Belg, ex ftirpe
principum. Holl, fuifle tradant , mirum Bekam ejus non meminiffe, Heda Siphridi praefe&i
Kenemariorium, & fratris Theodorici 3. Holl. Comitis filium ftatuit ; Bockenbergius Baldrici
etiam pr sefulis nepotem. Noviomagus fe nihil de eo invenifle fcribit praeter nudum nomen, idque
in Chronicis Sigif berti: in quo vereor ut a vero aberret, nullum enim ibidem Balduinum Epifco-
pum Traje&inum invenio. Habeo apud me nummiim argenteum, fed fane exiguum , quem hujus
Balduini efle non dubito, cum ejus vultum abfque infulä (cujus ufu, ufaue ad Godebaldi tempora,
caruere Antiftites jnudum exhibeat & perinde non ad pofteriorem Balduinum fed priorem hunc
perünere certum fit_} quem hic ideo exprimendum curavi;

ZAnno Dom. D CCCC XCJÏJ. ) Hoc prœlium praeter Annales vulgares defcribimt Amelius Sto-
kiusin Chronico Rithmico. Snoyus libero V. hift. Holland. Doufa F. lib. 9. Ann. Holl. Ubbo
Emmius Frific. hift. lib. C. Snoyus & Doufa noßros Antiftites hujus belli auctoris faciunt, fed quä
lide sequo le&ori, judicandum reilinquo, cum Adeiboldus quem Doufa nominat ,poft 23, demum
annosadpontificatum pervenerit.
c Campeftre bellum indiBam,2 SicHovedenus fcriptor Anglicus in Iohanne Rege Habuit Campeftn
hUumi fic & olim graves controverfiç,quarum diffcüis probatio effet, Campo,id eft, duello dirime-*
bantur, Chronicon Camerac. lib.i.e. 10. Ipfumhomintm ad ßngularecertamen , quodrußice dieimus
camfum_}pr»vocarunt.

dl Jmo martyrifam eftj Mirum fané martyrii genus ejus temporis, & alii longé hi martyres, à primis
iftis verae relligionis propagatoribus, qui ob confeffionem Chrifti per omnia tormentorum genera
felicem vitœ finem invenerunt. Nam euro vifti à victonbus, quos neci deftinarant oeciderentwr ₃pofteri eos martyres vocabant.
C Otbildim filiam Duck Saxonia. ) Et hic curiofum Lectorem ad rçrum patriae fuas diligentLTimum
inveftigatorem D. Scriverium amando, cum is nihil eorum quae ad Comités H ollandise faciunc
intattum reliquerit, fed omnia fuo ingenio perfpicuum reddiderit,
f Hoc tempere quœdamftatua, ] Chronicon Magnum Belg, eade.m fere habet, fedaddit Saracenum
à Robert. Guifcardo Normannorum duce captum, ex fpeculo Vincentiilib.iS.c.i j. cum quo
convenir Martinus Polonus, verùm is hage fub Henrico III. Imp. quem fecundumvocat,poft an-
num J 040. contigiffe tradit.
■g Bald. Epifc. ad quatuor annos,) eadem habent Bockenbergius Sc plerique alii feriptores, Barlan^
dus tantum très illi annos tribuit,

DEfundoBaldevinoPontificeAufridus,quipridemde feculari Comice fa) clerl-
eus attonfus eft , nunc ab ecclefïâ Trajedenfi XVIII. Epifcopuseledus eft. Htc
Aufridus infpiranteDeo multa praedia patrimonii fui donavit ad ufum fand«
Trajectenje. _Traje^_tnfi_s eccleüs (bj, que an tea poteftativè pofTederat in Comitatu Teyfterbanti»,

qüi dehinc anno Domini iooy. tanqoam filius caftigatus & diledusDeo fuorüm oculorum
lumen araiGt : Venerabile collegium (c) Ordinis landi Benedidi fuper monrem iandum ^Jmoin honoremfanda; Dei genetricis Maria: conftruxit> in quo facrx religionis habitum fuf
cepit, & ad vies fus terminum devotiflimè perduravir. Idem autem Epifcopus anno Do- _co~_us JJ^
mini 1008. v. Nonarum Maij feliciter obdormivit in ^mino, poftquam XIV. an• _tur die
nisTrajedenfiprœ fuietEpjfcopio. Sepulchram autem amti Patrisfi quis ex devotione Map.
requirit, quifpiamde Canonicis majoris ecclefiœ vel monachis fandi Pauli fibi forfitan ¹v. MS,
indicabit.

a Defeculari Comité.\'] Hune & Ausfridum & Gaufridum nominant, Chron.M.Belg.eum de domo
Bratufpantiae Comitem Lovanii vel Hoyenfem j Bockenbergius de Caroli Magni genere fuiife
tradunt, videantur Mira?i Anna!. Belg, ad annum 997. No titia Ecclefiar, Belgii,& Codex Dona-
tionum, Sigifbertus ad annum eundem. Hujusftemmaficfe habet;

f Lambertum f hujus F. Ausfridus C.Bra- f Invenio in veteri Codice Leodienfi
Raginerius fe A Com, Lovan. 1 tufpantiae: inde Epifcopus V Gallico , aliud Hemma, fed mihi fu-
niorex Albra-J Gifelbertum 1 Ultra; eft, Advocatus Jfpectum, & fabulisinvolutum,quare
datreshabuit ~sLotaringum, ^ Gemblacenfis -\\illudomifi,ha;c verdnoftra ab Hen-

b Qu<eanteapoßidem&c.~\\ InChron. M. addunturfeq. lnComitatu Bratufpantium& \'Feislerbanti<e
ap. 1 ielam. Fuit autem principalis locus ejus in Driel ap. Boemel. Et erat Dominus fere iüius In fuif. In-
J\'aper de Altena ap: IVoudreghem.
^c Cddcgium Orel. S. BenediBi,) Hoc collegium primo lapide ab Amersfortio conditum à jamlumi-
ne capto prarfule volunt, anno nempe 1006. ibique eum poft biennium mertuum ac fepultum3.
lunt qui duos annos adjungünt ? inter quos Lamb. Schafnaburgenfis Monachus, Miraeus anno C.
1009. eum mortuum feribit ₃ & praedidum monafterium anno 1050. in urbem Tr. tranflatum D-
Pauli nomine innotuiife.

POft dormitionem fandi Patris Ausfridi, quidam Adelboldus XIX. eledus eft Epi £
copus,qoi(a)Ca;raris Henrici Proconfulfuiteximius. Hic Adelboldus anno Do-
mini 101 5. Trajedenfem (b) ecclefiam veterisftrudune deftruxit, nova fabricai
fundamenta jecit, quam cum Ecclefiâ TilenfipaucisannisdecentifBmè confumavit.

Anno Domini 1017. (c) Cometagrandisin modu m trabis jugirer apparuit,&(e)eodem
anno gravis belli tumultus inter Epifcopum Trajedenfem & Comitem Hollandiae hâc de ^Comta^
caufaprimuminvaluit : Quidam enim Comes Theodoricus Bavo bénéficiants fuit juxta
Bodegraven ab Adelboldo Pontifice, qui Theodoricum Comitem Hollandia? non quievit
infeftare quotidianocertamine. Hoilandienfis vero Comes contra copiofum exercitum Tbeodori-
^agg^rcg^ans Theodoricum Bavonem vidoriosè fubegit, Sc eundem à polfeffionibus fuis vi- _cus Bavo \'
olenterejecit, Adelboldus autem Epifcopus hocœgrè ferens, colledis immenfis bellato- ComesàCo-
roribus, decrevitvafallumfuumpriftin^ditioni reftitu«%>, & adverfus Hollandias Comi- mite Holla-
tem crudele bellum committ ere. Igitur anno Domini 1018. v.lduslunii pra?didus E- diafubjuga.
pifcopuscum vexillisfulgurantibus , & rubis ftridentibus ad locum certaminis decenter ^tur\'
advenit : & econtra Theodoricus Hollancjienfis Comes cum vexillis fulgidis Sc cornibus
horrifonis à papilionibusfuisexiens in pracis virentibusarmipotenter occurrit, Nec mo-
ra quin Trajedenfes & Hollandienfes populi perniciter in invicemirruerunt pro coronâ
vidorijelaboriosè decertantes, &cruenram ftragem abutrâque parte crudeliifimè com- „ « ..
mittentes. Denique poft aliquantulum temporis roburEpifcopalis exercitus quam plu- JJ^flf
rimum attritum eft in occifionemagnanimorum Principum , qui in eodem dtirocertami- cLhem
ne corruerunt, videlicet Vegerus advocatus Ecclefis, Vilringus & Godezo Comités,La- Holland*
20, AloerusSc Swefferus milites,cum aliis tyronibus multis & plurimis armigeris laude Ifidgerur.
dionis^: Adelboldus autem Epifcopus nimirum hoc gravi dolens infortunio collegit ex< ^wlHndus.
templörecentem armigerorum numerum, utcrudelc bellum iterato committeret adver-
fus Hollandîç populum.Nihilominus & antenominatus Comes Theodoricus cum Siccone ^Exerc>tum
fratre fuo coadunavit indefeflum exercitum,ut jam iecundo dimicaret contra prselibatum

Epifcopum. Itaquediexix. fubfequente, qui eft iv. Calendarum Augufti eodem anno
prefati Principes icidem convenerunt ad prelium, coram ittentes alcerutrum magna de-
populations excidium, ceciderunt enim iterum ex parre P ontificis Adelboldi viri ftrenui
bellanti manu necidati, videlicetFolcardus Prefbyter, Bartoldus Diaconus, Ioannes 8c
GotfridusComiteSjHiddo, Haimaricus,Volcellinus,Hubertusac Hildeboldus, milites,Zi-
fridus & Heynemannus proceres, cum plurimis fcutariis animofis & diverfis armigeris
approbatis.

Theodoricus igitur Comes ex hac duplici vidorià, non tarnen fine gravi difpendio fu-
orumobtentâ quamplurimumanimatus,(e)propofuit recenter eodë anno pro vindidâ pa-
cris fui debellare Frifones occidentales,ubinam & Imperator Henricus cum Gotfrido du-
ce Mofellanorum deftinavit expeditos équités. Cùm autem Hollandienfis & Frifienfis po-
pulus in unum occurrentes, in campeftri bello ut pro vidorialt laude contenderent,ecce
vox quedam ab Hemifpherio fuperioris çtheris horribiliter intonuit : fugite, fugite , &
confeftim,Hollandiefis populus ex formidine terrifone vocis difFugiens, pro magna parte
eefuseft, & Gotfridus Dux ibidem apprehenfus abhoftibus & vinculatus eft.Hec itaque
ftrages Hollandienfi populo proviûone divinâ contigit, ut Theodoricus Comes in femet-
ipfo difceret, quod unus & idem Deus qui humiliât & exaltat.

Anno Domini 1023. Trajedenlis ecclefia per Adelboldum Pontificem magnoperè
(Ofuperextrudafuitiadcujusdedicationem Henricus Imperato- cum r2.Epifcopis Tra.
jedum advenir, qui eandem Ecclefiam v 1. Calendas Iulii menfis, unanimi benedidione
confecraverunt ,&cum magna folemnitate honorifice (g) dedicarunt. Anno Domini (h)
1027. v. Calendas Decembris Adeiboldus Epifcopus migravit ad Dominum, poftquam
annisxvii i.TrajedenferexifletEpifcopium ₅qui iepultus requiefcit infra tedum eccle-
lie Trajed.quâ ipfedecëter edificavit in honorem fandi Martini fereniffimiCöfelforis.

Varié hujus nomen fcribicur ; Athelboldus, Adelbodus, Adelbaidus Albaldus.
a Qui Cafaris Henriciproconful. ] Fuit Henrico 11. Imperatori & qui inter cardites poftea \'relatus eft
àconfiliis; de quo Sigifbertus ad annum C. 1004. Gerardus Cameraçenfis & Adelbodus Fltraje-
Etenfis Epifcopi magni in Ecdefiâ & palatio babentur. H sec intelligenda de utroque nondum Epifcopo,
cum tam hic,qùam ille poft aliquot demum annos prœfules fint facti, vel ad annum 1014. referenda
erunt, quo ipfe Gerardus Cameraçenfis electus eft Epifcopus.
b Xrajeftenfm Eccleßam veteris ftruBura ] A Willebrordo inchoatam &: à Dams deftru&am Adei-
boldus renovavit, quam tertio Henricus Viandenfis ad hanc quam videmus ferè formam redegit.
C lAnno Domini 1017, Comet a grandis ] Sigif bertus eodem anno Comités folito mirabilior in modum tra-
his maxima per quatuor menfis apparuit. Eadem Cronicon Magn. &noftri fcriptores pleriq- tradunt.
d Eodem anno gravis tumdtus ] Hanc rem multis & magno verborum apparatu defcrib untHoilamdici
annales, verum eos omnino hie errare mihi videntur. Nam fi quis primas controverfiarum ac bel-
lorum inter Trajectenfes & Hollandos inveftigare voluerit caufas, ei liquido conftare poterit, quod
Antiftites longé prius hie praefed;runt & Principum donationibus magnam partem viciaarnm pro-
vinciarum na£ti limt, quam Sc au&oritate Irnpp. poifederunt. Sed cum Danorum,Normannorum-
que invafionibus et depraedationibus îj im pares cedere cogerentur, vicarii ablrnpp. ad limitum
defentionem midi ,quibus pro operâ navatâ beneticiario jure aliqui Comitatus ( dominia non adeo
magni nominis, ut nunc volunt ) concelfafuêre j quorum pofteri, haut contend conceffis, limitibus
vicinorum ,aliquid fettiper abrade A qusefitis, ad earn rem caufis,perfas atque nefas ftuduerunt,
Hinc fa&umut cum Arnulphus diXus Gandavenfis partem illamFrifiae ( omnis enim circumcirca*
Provincia Frifiis tunc attributa ) que prima Hollands nomen agnovit, &hodie Zuyt Hollan-
dia,i. Auftralis dickur, occupaifet, à vicinisfit occifus. Cujus filins Theodoricus, quoabiifdem
tuttor elTet j eo loci, ubinuncDurdrechtum ( prima. Holiandiae civitas )caftrum vel munimen-
tum firmavit, vel quod olim tempore Zundebaldi ibidem conftruftum fuerat, inftauravit; vicino-
rumque terram invitis Dominis invadens fuam fecit : quare iidem , quorum in numéro erant, Go-<
Ionienfis,Trevirenfis, Leodienfis, & qui maximè omnium laefus,Trajeä:enfis Albaldus,Antiftites,
contra illam violentiam Imperatoris Neomagi exiftentis opem & auxilium implorarunt. Imp,
verd preter injuriam paffos , Godefridam Lotharingie Ducem contra diftum Theodoricum
cum exercitu mifit , Sed ij five hoftium contemtu , five viri um fiduciâ & loci ignorautiâ ,
panico accedente tumultu à Tiieodorico in fugam, magnâ fuorum clade, Dace etiam capto,
a:1i funt. Idque prelium accidit in Batavie mferioris parte juxta fiuvium vel infulatn Mer-
wede , tradentibus ita , fynchronis Sc neutrarum partium feriptoribus Dithmaro Merfiburgenfi
Epifcopo Chronici fuilibro poftremoad finem, Baldrico Tornacenfi Epifcopo Chroni. Cam er.
libr. cap. 19.quibusadjungendi Leod. fcriptores , &intereos Io. Placentius in Baldrico 18.
JLeodienf. Antiftite, Sigif bertus in Chron. ad annum C. 1018. & hic confideratione dignum eft
quod Rithmicus Stokius nihil de his viftoriis contra Adelboldum attulerit.
s Propofiùt pro wadiclä patrhfui debellare ] Narrationem h an c para in confufam partiin falfam elfe ex

fuprà diclîs cuilibet facilè conftabit : neque enim Godefridus Dux pro, fed contra Theodorküm &
fuos Frifones mifilis ab Imp. fuit, ab eodemque captus & dimifflis, ,i:C apertis verbis Dithmarus Sc
Baldricus tradunt,quibus accedit Sigif bertus locis fupra citatis.
f Magnopmfuperextruclafuit ] Chron. magn. Belg, habet, Magnis fumtubus abfolutafuit : Sed hu-
jus Chroni ci auctor quamvis fua ex Beka iumferit, videtur tarnen aliquando verba mutaife, manen-
te nihilominusfenfuintegro.

g. Honorificc dsdicarum ] pofthœc verba in meo.C. M. S. longa extat narratio de clyentibus eccle-
fiae S- Martini, & quas llli bona benetkiario jure poifederint : fed cum ea mihi fufpefta fit, vel huic
loco minus convemre videatur omittendaputavi, maximè cum in quibufdamexemplaribns Be-
kam Ghronici non habeantur _i neque Chron. Magnum Belg eorum hie meminerit.Extat nihilo-
mmus inhiftoriâ Hedanâ, ubi earn cunofus lector invenict • & infuper breviter attincit in hujns
praefulis vitâ Gerard. Noviomagus.
h Anno Domini loij.v.cal. Decembr. ] Bockenb. anno 1029. circa Calend. decemb. fepultum
fcribit. Heda, nifi corruptus, ann. 1028. prœfert, cui confonat Barlandus.

CVM AdelboldusEpifcopusdefundus effet, & quotidianus tumultus ineledione
novipaftoris contentiosèforet,Conradus Rex Trajedum (a) defcendit ad fuppri-
niendamdifcordiain ,addueensfecumGhifelam(b) Reginam uxorem fuam de-
centiffimam.Sedquoniameadera Regina diebas illiserat (c)gravida,quinimo puerperio
proxima,ideoquejamdidusRexlocaviteandemin (d)pagode Oefterbeke apud quen-
dam Prefbyterum, cui Bernulphus proprii nominis erat vocabulum. Rex autem ad ur-
bem Trajedenfem confeftim fe tranftuiit,& Capitulum ad unionem pacis informare ftu-
duitîDemum invalefcentedifcordià graviori totum Capitulum compromifit in arbitrium
Regis praefentare virum difcretum ac idoneum , qui dignus effet gubernare tantum^Epif-
copium.Interea Regina nobilis elegantis formç parturiit infantem,tranfmittensRegi no-
va gaudia per B;rnuiphum facerdotem, & ecce Rex pro defideratâ legatione, nimirum d.Nimixni;
exultanstradiditeidem prefbyteroTrajedenfe Pontificium,confimiliter& inveftituram
f^e) per annulum & paftoralem baculum , Bernulphus itaque xx. ordinarus Epifcopus cum
Principibus Hollandise pacem fecit. Et idem Theodoricus Comes eo tempore terram
promiffionisperegrè vifitavit. His temporibus i fcilicetanno Domini icjp. vi« (ty Ca-
lendaslanuarii obiit magnanimusComesTheodoricus Ierofolimita tumulatus penes proa«
vum inEgmundâ,qui cundisdiebus vita; fua: bella gefEt, ac Hollandiam xxxi v. annis po-
tentiffimègubernavit: Othildis autem Comitiffa poll obitum fuiconjugisadSaxoniam
reverla eft, qua? v 11. Calendas Iulii moriens ibidem honorificè tumulata eft.

Poft obi tu m Theodor ici Ierololimitœ Theodoricus filius ejus primogenitus Comes Theedorkus
quintus effedus ell, qai modico tamen tempore Comitatu fruitur. Eodem anno Conradi mes^HolIan-
Cafaris(g) vifcera in Trajedo morientis recondita funt in Ecclefia majori : & Henriens diœquintuf.
gener ejufdem Imperatoris ibidem eledus fublimatus eft in throno regali, Hic Henricus
quodam brumali tempore Slavos expugnare decrevi^, qui cum expeditione magna ver- Conradoin
fus Orientalem plagarn fua caftra locavit : Habuit aucenridem Imperator in comitatu fuo Imperium
fororem fandimonialem , eximiae venuftatis quam Canonicus quidam adamavit zelo ni- fucceditge~
miç diledionis,quam & blandâ fuggeftione tandem ad hoc induxerat, ut circa caligino- mrejutHm*
fam nodisumbram ipfum in amoris amplexu fufeiperet : ilüs igitur in furtivo cubiliclam ^nm*
obdormientibus, per maxima nix inopinatècecidit: Sc aurore jubar tetramhemifpherii ehr. Belg.
caliginemjam efFugaverat : quapropter idem Canonicus quamplurimum anxiatus quali- Reli&umin
ter tute tentorium fuum accederet, neprimitiale veftigiusn culpam fuam aliquo modo ^tlive-
proderet. Tradato denique repentino confilio praefata fandimonialis eundem Canoni-
cum in humeri\'s bajulavit ad fuum tentorium,ut in eundo & redeundo faltem unius folius Imperator
peflic apparere calcaneum. Eadem autem horâ ftimulantibus curis bellicis folus Divus videtacri-
ïmperator pervigil fuit, qui peregrinum hoc fpedaculum è feneftrâ tabernaculi fui pro- detfolertiam
cul intuens, piéfubrifit. Demum exorto jam foie Csefar Auguftus flagitavit eundem Ca- ^ammtlHm*
nonicum ,quatenus ad miflam Diaconatusexpleret officium , quod idem Canonicus re-
mordente\'confcientiâ modis omnibus abnuit, nec blandimentis ac minis ad hoc emolliri
potuit : cernens itaqueCaefar ejufdem Canonici timoracam confcientiam,remifitex bono
corde conceptam pertinaciam. Accidit autem ut Decania fimiliter & Abbatia diebus
Ulis vacarent Imperiaii Camera: j & idem Cxfar advocans ipfum Canonicum cum fo-

rore , cœpit Ioqui per xnigmata fecretse parabole AmantiHîme frater , _efto
deiuccps vir màturus , & ecce tibi hanc vacantem decaniam conferimus , tu-
am exorando benevolenriam, quatenus nunquam fandimonialem prxfumas equkare f_œ-
minam : deinde forori fus dixit, Eximia foror, fis abinde matrona conrinens, & ecce tibi
vacantem hanc Abbatiam five curam ancillarumChrifti conferimus per praefentem annu-
lum;priscipiences,ne permittas unquamequitarete Canonicum: quibus itadidis, ambofe
mucuo contuentes, erubuerunc : qui per hanc levem corredionem informati, peccati prç-
cerici culpam, perpetuam per continentiam emendarunt. His tempyribus ,(k) fcilicec
anno Domini M XLVIII.Theodoricus Hollandise Cornes exercitum adverfariorum fuo-
rum per Dordracum tranfire cohibuit, qui ibidem Idibus Maii necidatus ab inimicis, oc-
cubuit :ifteTheodoricus non habuit uxorem aut liberos,qui perfpacium ix.annorum rexit
Hollandiœ terminos: cujus exanime corpusapudEgmondam devedum eft, quod ibi-
dem lugubribus exequiis inhumarum eft.

Occifo Theodorico Comice,Barones five proccres fufceperunt Florencium Germanum
praefati Theodorici defundi in Comicem Hoilandise ,quiprius Comes fuit & Dominus
ukeriorisFriliae.Hic Florentius duxit in uxorem (1) Geertrudim (m) filiam Hermanni Du-
cis Saxonum, ex quâ genuit Theodoricum & Florentium, infuper & Machteldim (nj puel-
lam, venuftatis eximia, quam poft obiturn patris duxit in uxorem Philippus,Rex Francias.
Eifdem temporibus Bernulphus Epifcopus ad perennem laudis fuae memoriam adificavic
in Trajedo duas collegiatas ecclefias,unam in honorem fandiPetri venerabilisApoftoli^c
aliam in honorem fandi Ioannis Baptiftseprxcurforis Domini j medietatem verö collegiî
fandiSalvatorisTrajedenfistranfplantavitinDaventriam, ubiproreverentiâ Beati Le-
buini egregii confefforis Canonicorurn extruxit ecclefiam. Abbatiam autem reverendi
Patris Aufridi de monte fando prope AmersfordiamTrajedum tranftulit,ubi conventua-
lem ecclefiam in honorem Sandi Pauli condidit: Hic reverendus Antilles anno Domini
M LUI I. XIV. Calendas Augufti migravit ad Dominum , poftquam annis XXVII. Tra-
jedenfein pace guberna{TetEpifcopium,qui Trajedum condign! convedus eft & ibidem
in Ecclefiâ Prmcipis Apoftolorum honorificè tumulatuseft.

Hic Epifcopus, & Bernoldus Sc Benno, vocatur.
a Conradus Rex TrajeShtm defcendit,] Hic Conradus junior Se Salicus diftus Harmanni Ducis Franco-
nise F. Cunonis nepos, Ottonis pronepos anno C. 1024. ad Imperium venerat tefte Paavinio Mb.
3 de Princip. Rom. Obiit veroanno C. 10J9. prope TrajectumFrefia? fecundum eundem, hujus
vitam fingulari libello,magno hiftoriae bono,quae hic valdè corrupta,ad pofteros tranfmifit Wippo»
qui eidem à Sacris fuit, eaque anno demum 1607. typis édita Marnianis lucem vidit.
b sAiducensfecum Gifelam reginam,) Hsec ab Onuphrio Lotarii Regis Francorum filia dicitur ■ quod
Se Cuîpinianus & reliqui fere hiftorici tradunt. Wippo tamen fupra laudatus, hune errorem dete-
gens, filiam eam fuiffè afferit Harmanni Ducis Alemannia ex Kerbergâ tiliâGonradi Regis Bur-
gundies , cujus parentes de Caroli Magni ftirpe procefferant, juxta hos verfus :

Quanào poß decimam mimer at ur Une a quart a,
De Cdrolo Magna procedit Cjifelaprudens.

L.iudatur eadem à prude ntiâ & confilio, unde Se marito fuit chariffima.
c Em gravida,) De quâ proie ignoratur, cum praeter Henricum, quem eodem anno fecum penè

puerum in regnum fublimaverat pater, nullam apud feriptores, mveniam.
d ^r InPago de Oojierbe fajEft non procul infra Arnhemium oppidum, prope flu. Rhenum hodie non

e InveflitHramper annulum & Paßoralembaculum,) Ohm Impp. jus erat Antiftites à Clero Se populo
eleftos per virgam paftoraîern & annulum probare, vel ut loquebantur inveftire ; idque ufitatutn
femper, donec Pontifices Rom. de majoritate cum Imperatoribus certamen inceptantes, & limites
Pontificii Rom.5c Imperii confundentes, hos tandem fruftra contra nitentes de fede poteftatis deji-
ceretit. Hujus contentionis documentainfinita fuppeditabunt illorum temporum hiftorias : Sub
Conrado vero & Henrico m. ejus filio Impp.mos ifte (ut refert Georg.ab Heymbach m Apolog,
contr. Pium, fecundum P. R.)adhucvigebat ;&fub Henricis 4. 6. Fredericks pruno&fecun-
do, Ludovico 4. potiffimum hajc controverfia invaluit. Quin& Regibus Anghae idem jus fuiile
teftaturIngulfus Abbas,rer. Angl.libro. ■ c \\r

i vi. Calendaslanuarii) Bockenbergius vi. Calend. Iuniihabet contra omniumrerôiententiam
Idem Bockenb. annos a6. praefuiffe Theodoricum hune tradit, cui adftipulantur auètor Chronici
vulgaris, Stokius, Snoyus, Vofmerius: Scriverio Bekœ opinio probaDihcr videturjm MS.meo
îj. exprimuntur. Cronicon magnum ab fis omnibusdiiïenut,& potentiffimeeubernafie

eum tradit, & uxorem vu. Galend. Iulii in Saxoniam reverfam ibidem p«.uio pottobuile.

? Eodmamo Çonradi Cxjaris Vifcera)!S{em$e 1039. IncapitefummitempliVante eum ïocum, ubi
olim altare maximum ftetit, etiamnum pavimentum oftendit lapides infcriptos hifee literis memo-
nam hujus reiconfervantibus;

Vide Lamb. Schafnaburgenfem adhunc eundem antium.
b Et Henricusgener ejufdem) Imö filius ex Gifelâ uxore fuâut Onuphrius de Regib. Rom. lib. ^
■ Wippo in vitâ Gonradi Salici. Lambertus Schafhaburg. in Chron. Marian. Schorns, Sieif bertus»
Harm.Contractus,Otto f^ifing prceful, Chronicon Laurifhamenfe, Cufpinianus. Nauclerus géné-
rât 35. ubi is refellitopinionem eorum, quigenerum volunt, Se fabellam à Martino Polono ,
Gotfrid. Viterbienfi, Vincentio Gallo & aliis earn in rem relatam, ridet - Addit Se Harmannum eâ
in opinioneeflTe,quodfide Contracte opinatus fuit, erravit, nam is contrariam fententiam afferit.
i Habuit idem Imp. in comitatu fuo fororcm, ) Hanc fabulam meus quoque MS. Beka refert, quam
Ghr.Belg.Mag.non reticuit,cujus editor,falfam illam in hunc locum, Sc vera effe in Carolo magno,
ad marginem annotavit,de cujus filiâImmâ Sc Einhardo ea ferè narrat Chronicon Laurifheimenfe.
k ^Anno Domini 1048.) nsec eadem tradunt cum Chronico vulgari Stokius,Bockenbergius, Meye-
rus, Snoyus, Barlandus,plerique alii, fed Chronicon Magnum Belgicum hic longé au&iùs , Sc rem
omnem pluribus deferibit verbis,ad quem lectorem mitto : Nec tanken omittenda putavi que Con-
tractus ad annum 1049.de hâc totâ re narrat, cum anno precedente retulißet Theodoricum Phlar-
ditinge Marchionem Imperatorirebellafle, Se Epifcopatus ftbi contiguos adinjuriam Imp. depo-
puiatum fuiffe, nec tamen Imp, aquofis impedientibus locis, vindiftam fumere aut contra eundem
prœvalere potuifle. Interea fmquit) glaciali hyemefuppeditante , nonnuUi departifms rmritimts milites Cr
Principes cum Leodienfi, Traje&enfi, & Metenfi Epifcopü congregati Tbeodorico in Phlarditingâ infidias ten-
dant commifsâquepugnâ viBum occidunt, & provinciamillam Imperatori fubjiciunt. Quam tamen non multo
poß Gotefridiisoccupans , ab eifdem pugnâ petittts & viStus vix aufugit. que pofteriora fub Wilheimo
prefule accidiïïè Hollandi ferunt.
\' Duxit in uxorem Gertrudim, ) De hac Florentii uxore vide Scriverium in adverfariis fuis adChron.\'

Holl. Se feriptores Flandricos plerofque.
m Mechtildimpueliam venuHat» eximiœ,) Hanc feriptores Francici vocant Bertham ; Tilletus de Re-
gib. Francor.P. Asmil. lib.3. Vxorem duxerat Balduini Com, Hollandi a Filiam Bertham, malé Florentii
dicere debnerat. Rob. Guagin,Bertam quoque Florentii Hollandise Com. & Frifiœ Reguli filiam
nominatjcui Sanmarthani fratres accedunt,Bertham Florentii i.Holl.Com.filiam Philippi I.Regis
conjugemdicentes. De Serres Rer. Gai. fcriptornonpoftremusin Philippo I. Bertham Baldui-
ni Flandr. Com. filiam appellat : quœ confufio, ut arbitror nata, ex nuptiis Roberti Frifii filii Bal\'
duini Flandri cum matre ejus initis. Videatur Chron,Magn,Belg.

DErundó BernulphePontifice, Wilhelmus XXI. Trajedenfis efFeâus eft Epifco^
jus, vir totus belliger & magnanimus. His diebus,fcilicec anno Domini M LXÎ.
Florentius Comes Hollandise Princeps imperterritus ob vindidam fratris fui Fi_oyent$
contra fuperiores Comités expeditionem validam eduxit, quos omnes occifis plurimis Comimex-
cum triumphali laude fubegît. Contigit autem ut idem Comes nimis confifus in virtute peditio Cai
{oxfortitudinisobdormiretlalfus in Hämmertmcridiano tempore fub ramis umbrofemao,
falicis, & ecce fugitivi pugiles, quos idem Comes paulo prius in beilo devicerat inopinatè
fupervenerant,qui eundem cummultisarmigeriscondormientibusxiv.Calendasîulii ne- Necidedp
cidarunt. Is Florentius Comitatum ulterioris Frille xx t x. annis rexit, & p-rincipatum to-^rmutius Hollandi? poft obitu fratris fui xi v.anniscü potentiâ gubernavitjquiad Egmondenfe
Monafteriutr) honeftè dedudus eft,& ibidem cum fratreluduofis exequiis in humatus eft.

Gertrudis quidem Comitiffima tranfadobiennio poft mortem fui conjugisnupfitRo- Gertrud
berto juniori filioBaldivini ComirisFlandrie,qui exparteTheodoriciDomicelii(a)junio- ComittsVi-
ris adhuc etatis fufcepit gubernationem Comitatus Hollandie. Wilhelmus autem Tra- ^ua\'
jedenfis Epifcopus attendens Hollandiam fine defenfore defolatam eiTe.ac eandem ditio-
nem in manibuspueri feu extraneï Principisdeveniile ,impetravit (b) ab Henrico Roma-
norum Reae ComitatumHollandienfem ,&Abbatiam Egmondenfem, proponensadju-
torio Gotffidi Ducis Gibbofi pufil\'um infantem ab Hollandiâ potenter expellere , & pro
duplici ftrage preterita debitam ultionem recipere.

Igitar anno Domini M LXXL Gotfridas Dux Lotharingie cumWilbelmo Pontîfe
Praliumin- decenter in fignis variis & tubis ftridulis Holiandiam intravit : & contra Robertus Co-
ter Epifco- _mes j_{n V}exillis fulgidis & comibus horrifonis armtpotenter occurrit ; & ecce commiffo
^„Z^l gravi proelio Robertas Comes tergavertcnsà bello profugatus eft > & Hollandienfis po-
landiam. "p^u*^{us ex ma}g^nâ parte confeftim occifus eft. Robertus autem cum privignis &uxoreGan^
davum adveniens, fiibarravit omnes Flandriae nobiles in ipfius adjutorium,proponens ad-
Beäuminter verfus (c) Arnoldum Comitem pro fuo patrimonio feftinanter inire prœlium, Ar-
ComhesFla- noidus verö Comesauxtliante RegeFrancocum Philippo,aggregavit contra valentes ar-
dri?* migeros jooo. ut in virtutc magna difturbaret adverfantes fibicuneos : & ecce, conferto
Godefridus j^arn kello P^enes tpontem Caflîi Philippus RexproftUgatus eft, Arnoldus Comes interem-
Gibbofus ul- tus eft Robertus Frifo Comes Flandria: potenter effedus eft, Interea Gotfridus Dus
terieremFri- ditioni fuae tranfponens Orientalem feu ulteriorem Frifiam beliicâ manu fubegit:& W»l-
fiioccupât, helmus Epifcopus contra Domicellum Hollandiae frequenter obfervans excubias in I-
fdmmdecs" caftrum (d) munitiffimumfabricavit : Demum idem fej Dux ad iv. annos Hol-

ditu^Go- landiam regens anno Domini MLXXV. per quendam fervum prasfaci Theodorici comi-
defridusoc- tis Hollandiae nomine Gifeibertum fuper latrinam betaliter fauciatus ad Trajedum duci
ciditur. fe j u ffit * ubi v. Calendas Martii vitse fpiritum exhalavit.

Wilhelmus (fj Eodem etiam anno Wilhelmus Epifcopus v. Calendas Maii requievit in Domino ,
Epifcopus poftquam annis XXLTrajedenflprsefuilTetEpifcopio. Hie Trajedum confimiliterallatus

a Theodorici Domicelli junioris adhuc, ) Molanus lib. 3. de Cann. capite 1. Domicellos vocatos Hollatv
diae Comités, id eft, minores Dominos, dicit, ego juniores potius & nondum equeftri dignitate do*
natos ; Sic Wilhelmus qui poft Romanorum Rex creatus,domiceIlus vocatur quod nondum eques;
& Gif bertus domicellus de Amftel, qui poft miles dominus de Amftei diet us eft, quand 0 &,equeftri
figillo ufus, cum antea pedeftri tantum fignaret.
b Impetravit ab Henrico Rege Rom. ) Plus nimium hic au&or fuis favet Hollandis: Neque enim E-
pifcopus pupillum Comitem expellere de fuis dominiis tentavit fedftuduit ea quae praedeceflori-
busfuisinjuftè, ut credebat, ablata fuerant Imperatoris ope recuperare. Estant diplomat» ab Hen-
rico IV. conceifa, nec Gotefridus fponte fuâ, verum Cœiaris Imperio & aüfpieiis rem geiiit. Legan-
tur quae hoc loco ad Hedam notavi.
C tAdverfus <Arnoldum Comitem,<) Mirum , eum qui fua vel privignorum lucrum , dominia
defendere aut confervare non potuerit, aliens iavaferit & inj uftè fratris liberos fpolians quorum tu-
tor effe debuerat invafor faftus fit. Sed ad Flandricos fcriptores hie le&orem mitto, nec in-
fifto.

d Ifelmundctm eafirum munitiffimum fahr.] Sunt qui Adelboldum eaptum ab Hollando in Iflelmun-
danâarce cuftodiae traditum ferunt, inter quos Sc Snoyus, Sc Dominus Nordwicenfis lib. 6. Annal,
VerfiBus conferiptorum,

vocat. Hie nofter iibi contrarius paulo poft Conrado Epifcopo ejus exftru&ionem adferibit.
e Idem Dux ad quatuor annos, ) Omnes fere Hollandici fcriptores 4. eum annis Holiandiam tenuiiïè >
confentiunt,quum nempè anno C. 1071. earn occupalfet, & anno 1075". fit Antvverpiae occifus
Lambertus Schafnab. caedem ejus in annum fequentem rejicit, his verbis : Anno 1 oyô.Go^elo Dux
Lotharingorum in civitate qu<e Antivsrpa dicitur occifus efiper infidias Ruperti Flandrenf. Comité: Cume»
« im quâdam notie ad neceffitatem natura fecefiffet, appofim extra domumfpiculator confodit eum f>er [ecreta na«
tium, reliBoque in Vulnere ferro concitus aufugit. Vix de\'tnceps y 11. diebusfuper fles 4. Cal. Mart, vita dectf-
fit, atque Verdunis juxta pamm feptdtus tft. Et Sigif bertus in Chron. eodem anno tradit Rjcharium in
Fr ifmia Godefrilum,Ducemperemiß, quem nofterGifelbertum appellat,ut & Stokius in Rithm. Hune
eundem quoque annum Divaeus hift.lib.6. annotavit, & cum Bekâ Trajedum delatum & fepultum
refert, fimile genus necis fubiit Edmondus Anglorum Rex ,referente Huntingdono hift. Anglico
lib.6. & de Ieremirio Bojemiae Principe refert Dubravius Hift. Boem. lib.7.
f Eodem& anno Wilhelmus Epifcojt.] Nempe ut noftri ferè anno 1075. Heda tarnen aliique nonnulH
annum feq. ei mortualem faciunt, cum Schafnaburgenfi Monacho, qui multa de GuÜhelmo hoc
ftrenuo Imperatoris contra Papas propugnatore narrat, cui & quidam tribuunt inveftivam oratio-
nemin Gregoriumvi 1.quam aliivoluntelfe VeneriaEpifcopi Vercellenf.alii Walrami Naum-
burgenfis. Atquod deinfelici ejus obitu addit, proeul dubio odio partium confidum eft. Cujus
fuerit familiaehic Epifcopus, Beka nofter tacet : plerique tarnen fcriptores ex Gel rire principibus
ortum volunt. Heda Gomitis Gelriae fratrem dicit • Bockenbergius Widekindi Vicarii Principis
Gelrisefilium. Barlandus Gelricifanguinis,ut quoque Doufa; Snoyus Wilhelmum de Pont no-
minatjHenricus Aquilius in Chronici Gelrici compendio vult Wiking¹\' Gelrise pr^fedi (©aocftt
dicunt; fexti filium, Wichardi fratrem, quod placet, cum eo tempore nondum Comitis titulo Gel-
rig Principes gauderent, Chronicon etiam ma^n. Gelrum vocat«

POft obitum Wilhelm! Pnefulis quidam (a) Conradus XXIL eledus eft Epifcopus,
quiHenriciquarti Caefariserat Nutritius,Hic Conradus impetravitab Henrico V. Vrifuulte«
Romanorum Rege Donationem Orientalis Frifiae, quam(b)Marchiones violenter
abftulerunt à principibus Hollands. Idem ergo Conradus Epifcopus Caftrum Ifelmonde jSno ""
contra Domicellum Hollandia ürmifEmis propugnaculis extruxit, ac id ipfum fuo fideli
fatellicio munivit.

Anno Domini MLXXVÎ. Theodoricas Domicellus juvenilis îetatis flore ver-
nans decrevit auxilio Roberti vitrici fui Conradum Epifcopum in pnedido caftro
circumvenire , & primam hxreditatem fuam compotenter recuperare : Conradus
autem Epifcopus horum omnium prsefcius commilitones 5c ßurgenfes fuosfecrera lega- ^C^odoriaK
tione pra;monuit,& ab eis fub die terminatâ manuale expetiit juvamen.Nec mora,quin ad Hollands
edidum Conradi Pontificis copiofus aggregatus eft exercitus ,cum vexillis fulgurantibus pupilluspa-
& tubisperftrepentibus. Hollandienfes autem econtrh cum Flandrorum baliftariis, Tra- trimomum
jedenfibus audaciter occurfarunt in fignis chorufcantibus & buccinis frementibus j Sc "f^atä
ecce dies ilia,dies irse.quoniam eledi pugiles ceciderunt ab exercitu partis utriufque. De- _rep_n;_pniquepoftlongom conflidum corruerunt (c) ex parte Trajedenfis Epifcopi, hi viri pu- ^ _vincit.
gnatores acerrimi , videlicet Garlacus Comes Zutphanise ultimus , Lambertus Da-
vantrix prxpofitus , Wolmarus fandi Bonifacii Prefbyter , Werenboldus Sc Ghifel- j_nM.S.de-
bertus milites,cum aliismultis armiger is audacibus,fcutariis& burgenfibus approbatis ,fnnt,
quorumamiffione totus Epifcopalis exercitus nimium difturbatuseit, Sc refiduus populus
ad naves inordinate difeurrens pro magna parte fubmerfus eft. Epifcopus ergo Conradus
cernens horrorem crudeliftimi belli vehementer ingruere , Sc ruinam populi fui violenter
invalefcere turres antedi&i pradidii communire ftuduit, & ante muralia balliftariis defen-
fare difpofuic: fedHoilandini per crebros idus mangenarum propugnacula caftri conquaf- jß_morj_efarunt, &Flandri nihilominus caftrenfes à cacumine murorum fagittis Sc fundibulis abi- _Caß_rHm \' \'
g<yunt, ita uc Conradus Epifcopus demum necefficate coadus in deditionem tranfiret, & _cum Epißo-
Hollandiam cum caftro , Domicello Theodorico libéré refignaret. His itaque geftis idem po deditur
Theodoricus Conrado Pontifici condignam exhibuit honorificentiam: quem cum aliis Comiti HoU
captivis à priilone folutis, remifit ad civitatem propriam. Thedoricus igitur Demi-
cellus cum triumphali vidoria reverfus ad Comitatum Hollandiae, duxitin(d) uxo-
rem Och<ldin,filiam prçpotentis DucisSaxoniae ,dequâgenuitFlorentium fuccedentem _ni_afiu_a,m-
Comitem, & Machtildim venuftilfimam domicellam. His temporibus, fcilicet anno Do- pta Theode-
mini MXCIf. Theodoricus Comes v. Calendas Decembris Creatori reddidit ani ricoHoU.
mam , poftquam annis XXX* bellicosè rexiifet Hollandiam , cujus uxor Othildis ^C\'^_s*_CoXIV. Calendis Decembris requievit in Chrifto, tumulata penes maritum in Monafterio
lupradido.

DefunitoTheodorico Comité,Florentius filios ejus odavus Hollandiç Comes effe- _vi_onn^_mtus, duxitin uxorem Pecronellam (e) LothariiCsfarisfororem : ex quâgenuitTheodori- Q_rajr_usComcum, Florentium, Simonem , ac Hadevigim virginem. Hic Florentiusdidus Crallus,fta- _meiHoll. S.
turâ fuit egregius, plurimumque pacificus, largus eleemofynarius, cundis protieuus, ne- Petronella e-
mini noeivus, qui progenitores fuos in divüciis exceffit, 8c virtutibas fuperavit. His diebus jus uxor.
(f) Conradus Epifcopus ad felicem recordationis fuse memoriam exxdificare propofuit
in occiduâ parte civitatis fua: Canonicorü ecclefiam, ubi fundü(g) adeo lutofum repperit, Conradus E-
quod bafes pilariorum ftabdire non potuit : Fuit autem in latomorum confortio quidam
Frifo , Pleberus nomine, qui eandem Ecclefiam fub judicio mortis fundare promifit, ve- ß_amß_wj^_amrumtamen immoderatum inde falarium exegit , quapropter Epifcopus largis Encœ-
niîs (hi à Bio pr^fati Fnfonis arcanum raagifterium didicit , & inchoatam eccle
fiam in honorem fands Dei genetricis magnoperè condidic, quamobrem idem Fri- _gnifi_cètfo (i)eoncenit invidiç zelum adverfus Epifcopum, praßmeditans qualiter eidem poftet in- _?hhmferre mortis intentum. Demum anno Domini M XCIX. dum Epifcopus Conradus poft FrifoConra■
JiiuTarum folennia fobs in domo recumberet,& privatas orationes cum devotione legerer, dum Epifco-

eïtquoi m- prsefatusFrifo, vîsâ jam oportunitate, cultram eduxit, & referendum Pontificém înftf»
gante diabolo trucidavit. Hic Pontifex (k) annisXXIV, regens Epifcopatum , VIII, Ca-
ifTtt \' Maii lamentabiliter occifus eft,qui in eademEcclefiâ perpétua? virginis Mariœ ce-

a Quidam ConraduseîeBm eft.Lamb. Schafnaburgenf. Eï ( nempc Wilhelmo) fucceßit in Epifcopa-
tum Conradus Moguntini Archiepifcopi Camerarim. Snoyus, Barlandus, alii,Suevum, dicunt.
.b Marchiones violenter abfttderant Holl.} Nominatur in literis Imper. Henrici Egbertus Saxo Marchio
Ivlifnise confanguineus ejus, qui eidem rebellans, fibique regium tit. vendicans, multa mala perpe-
traverat; quare & is hoftis Imperii pronuntiatus, & bona ejus in lîfcum alîata funt, unde Imp. quse-
damEcclefceTrajeäinEecontulit. Onuphrius de Regib. Rom.lib.3. Hedaex Abbate Urfperg.
Additiones ad Schafnaburg. Georg. Fabr. Rer. Saxon, lib.2.
c Comterunt ex farte TrajeEknfis,~\\ In hoc beilo feruntur à partib us Conradi praeter proceres tam fa-
croSj quàm profanos₅ftetilfe : Milites, ideft, equeftri dignitate praeluftres ; ^Armigeri, id eft, nobi-
îes fed infra ordinem equeftrem j Scutarij non ij fcuta facientes, fed ferentes, & perinde pugnae me-
iern fuftinentes ; Burgenfes, id eft, cives, quafi burgos inhabitantes, ex quibus inde oppida Se civitates
creverunt,

d Duxit in uxorem Othildim &c.) Quœ hic de uxore Theodorici, liberis, & annis regiminis ejus tra-
duntur , propius difeuffît & examinavit diligentiffimus Scriverius in notaris ad Chron, Holland,
quem adi.

e Petronellam Lotharij Ça:fans fororem.J De hâc quoque videnda Scriverii accuratiflima notata.
f Exœdificarepropofuit Canon. Ecelefiam ) De fundatione templi D. Virginis ? & Canonicorum
Collegio ibidem à Conrado conftituto, multain Ghronicis noftris narrantur, &quaedam etiam
Lamb, vander Burch ejus Collegii Decanus de eodem fingulari libello tradidit fatis jejunè ; nec ta-
bula qua: etiamnunc eâ de re in templo pendet , fatisfacit, nihil prêter vulgi voces referens. Con-
ditorem ejus Cunradum non tantum vulgaris fama ad nos delata, fed Sc feriptores noftri plerique o-
mnes, faciunt, Se infuper Burchardi fucceflôris ejufdem diploma ( quod integrum in tablinis hujus
collegii extat)fidem facit his verbis : SperansfanÉta Dei genetrievs patrocinium cum Epifcopo Ckunradv
meoprgdeceffore, ejufdemloci fundatore me habiturum. Ab Imperatore etiam Henrico quarto adjutum
eum confiât j in cujus rei memoriam ftatua Imp. diu in templi medii turricula vifa fuit & alia ejus
collegii monumenta,docent. Egregium fané eft œditicium, antiquam , non barbaricam fed Roma-
nam referens ftructuram.

g fundum adeo lutofum, ) Vorago fuit vel œftus, quales in hâc regione frequences, magna faepè impe-
dimenta asdificantibusadferentes, JIMlCtt vocant- qualem ipfe ante non multos annos in fuburbano
Jnfulenfi vidi, cum ibi ponti lapideo ala adderetur, cujus fundamentum paucorum cubit-orum ,1a-
tomorum per integram ferè aeftatem exercuit induftriam. Vidimus etiam in ficcandâ palude Horftia-
nâ quantum moleftiarumac damni fuis polfefforibus dederit. Gremayin Taxandriâfuâcap.6. fimi-
le quid de templo Bufcumducenfi tradit ; & Antiquitas de celeberrimi illius Diang apud Ephefios
templi fundamentis ad pofteros tranfmifit.
h Largts encœnw à filio,) Fides hujus narrationis fît penes auftores, voraginis faltem indicium extac
Taurus columns incifus, fed à pofteris, eft enim à Scorelii ibidem Canonici arte, cum hoc, ob an-
tiquitate tranflato difticho :

^Accif e foß évitas qua hœcfœcula narres :
Taurinis cutibus fundo folidata columna efl.

% Concept midi a %lum adverfiu Epifcopum, ) Ila\'C vulgata, Sc omnium penè calculis probata eft opi-
nio - verîim ego ab aliâ causa Epifcopo maturatam mortem arbitror, atque ejus lampada mihi pra>
tulit Heda. Confiât etenim ex clafficis fcriptorib. atque etiam diplomatis Imper. Egbertum Mar-
chioaem aliquoties in eundem infurrexiflè, armatuliife, atque adeo Frifîîe partem occupaffe , quam-
obrem cum ejus bona publico judicio in fifcum relata eflènt, ipfeque perduellis haberetur, quaedam
ab ipfo occupata Conrado noftro ab Imp. cujus aulicus fuerat,dono acceffere; qui quo accepta con-
fervaretj&mvadentem Egbertum repelleret, tandem eidem mortis caufam praebuilfe crediturmif-
fr Imperatoriis militibus qui eundem in molendino deprehenfum occiderunt : hinc factum, ut cre-
dibile eft, ficarium ab Egberti amicis ad Epifcopum occidendum, emiifum : idque firmare. videtur
qûod isFrifius fuilfe dicatur: namEgbertusMarchio prseterquam invitoCaefare occupaverat aliquarn
fuperio ris Frifise partem, Saxonias fuse vicinam poffederat. De hoc Marchione videndi, Abbas
Urfp. Sigifb. Lamb. Dodechinus fupplemento ad Marianum, Apologia Henrici Imp. Chron.
Auguftanum,Cufpinian. in vitâ Henr. IV. Ub\'bo Emm.Frif.lib. 6. Panvinus, qui & eandem tyran,
nidem affumpfiffe contra Henricum anno 1085.tradit, & anno poft 1090. occifum. Sunt etiam qui
immiifum priefuli licarium aPontificiis putant,quod Conradus Imperatoris partes acriter défen-
de ret.

fc Cm 2,4. Sm.ïexïffetEpifcopatum,) Heda2j.illi annos prefulatus tribuit» cui acccdit Snoyus,
Sunt etiara qui à 24. dcmunt.

POft interitum Conradi Pontificis_} Burchardus XXIII. fubftitutus eft Epifcopus ₃vir devotus, pius, & pacificus.

_ . His temporibus quidam (a) Hildebrandus Cardinalis & Apoftolice fedis legatus
devenir in Galliam, ut ibidem aboieret Simoniç perfidiam, Cùm autem ipfe Cardinalis Hildebrani
adverfus diffamatum (b) Epifcopum proceffilfet, & idem Epifcopas.teftes ipfum accufan - dus Cardi-
tes, pretio fubarralfet, dixit idem iegatus, ceifet humanuni Iudicium, producatur ecce ndisEpijco-
divinum oraculum,cùmcertumfit quodEpifcopalis gratia donum lit fpiritus fandi, et fi
in emptione pontificii non fis confors Simonis Magi, die, gloria,Patri,& Filio,& Spiritui L.\'
fando. Simoniacus igitur abfque formidine, gloria Patri, & Filio diftindè protulit, ve dicio
runtamen, Spiritui Sando nequaquam pronunciare potuit, fed poftquam idem ab Epif- Burchardté
copatu deftitutus fuit totumverficulum fine obftaculo legit.Anno Dorrkini M CXH. Bor- ^Epifçopur
chardps Epifcopus xv. Calendas lunii requievit in Domino,poftquam x 111. (c) annis prç- _tfuiffetEpifcopio,quiinEcclefiâTrajedenfî apud priores Pontifices reconditus eftjac ^₀iphm
eodem annoRodolphus major propofitus à fuis adverfariis intcremptus eft. prœpofiw

_z Qmdam Hildebrandus card.J Qu as tragœdias m orbe Chriftiano hicHildebrandus excitaverit₃quibus
artibus quove conatu ad Pontiiiciam fedem evaferit, omnis ejus temporis plena eft hiftoria, etiamfi
ab ejus adulatoribus eadem corruptior ad nos pervenerit : maxime cum ej us fuccelfores, eâdem via
grattantes ejus facinora probaflent. Sed de hoc Hillebrando videndus inter alios ejus feculi feripto-
res Benno Gard, de vitâ & ejus geftis ; Dictus autem fuit poft occupatam fedem Pontiiiciam Gre-
gorys ejus nominis v 11.

b lAdverfusdijfamatum Epifcopum,\'] Hase narratio fidem inveniat apud fuos, mihi confifta videtur ad
conflandum odium Imp. quem Simoniaco vitio vel herefi, ut dicebant, inquinatum ferebant, quod
uiveftituram pradatorum per baculum & annulum à majoribus aeeeptam, urgeret.
C Poßquam xin. annisprœfuijfet, ) Alii annum adjiciunt, & obiifle cum anno G. 1113. tradiint.

DEfondo Burchardo Prefule, Godebaldus XXIV. cathedratus eft Epifcopus, vir
rnanfuetus,prudens & religionis amator precipuus. Nam & hic anno Domi ni (a) JLnno Chr.
MC XXI.fuperedificavitinpaluftrifolitudine de Oeftbroeck cœnobium Mo- im.Mo*
nachorum & monialium in honorem beate Marie perpetuç virginis, & fandi Laurentii
pretiefi Martyris ,quod Monafterium propter ardam rel: gionis obfervantiam dicebatur _Ciy_nJi_tllTn ,_tolim career ordinis. Ibidem enim congregatio maxima fuit,& rigor Monafticç difcipline ^od career
fecund umregulam fandiBénedidi, diftridiffimè pullulavit. Hie etiam Epifcopus regu- Ordim diA
lares Canonicos habitantes Middelburgi apud Walachriam , propter inordinatam eorum Bum.
converfationeméxpulir,& religiofos Monachos (b) ordinisPremonftratenfisdeCœnobio .

S.Michaelis Antverpienfisillicattulit. His (c)enam temporibus Remis generale conci-
lium celebratum eft.uhi de multis utilitatibus ecclefîç diffinitum. Godeboldus autem Epif.
copusdiebus illis egrotans oportunitatem abfentie fue per vicinos coepifcopos Domino Godebaldus
Papje Iiteratorièconfcripfit, quinimo fanditatem fumrai Pontifias humiliter exoravit, Epifcopt»
cmatenuS pro reverentiâ fände Trajedenfis Ecclefise fibi fuifque fuccelforibus indulgeret
ujfum Pontificalis infulç-quo predecelfores fui fruftrati fuerant longo tempore, (d) Alex-
ander autem Apoftolicus nominis hujustertius prediledi fui Godeïboldi Prefulis defide- f^rif."
ratamcpiftolam gratanter aeeepit, & pro mutuediledionis affedu fupplicationem luam Cr.Bel.Ca-
dementer admitit. Caufa vero fufficienter exprimitur in vitâ fandi Bonifacii> quare Tra- Ii««,habet..
jedenfesEpifcopi non fuerunt hadenusinfulati.Anno Domini MC XXVI. Florentine) Anno Chr.
Corr.es Hollands, confrater ecclefiç Trajedenfis vi Nonarum Martii migrayit (ƒ) ad ¹Ccekftempatriam,poftquamannisxxx.cummagna(g)tranqmllitatercxiffctriollandiam:
qui prop e progenitors fuos in Egmondenfi Monafterio tumulatus fuit jubi lub pecrâ mar- mimdi*

rosmond- ^raori^s^^atJ^s honorific^ requiefcit. Petronella verb Comitiffa poft mortem mariti fuiMona*

fteriumin ft^erïum (h) puellarum ordinis fandi Benedidi devotè condidit, ad honorem beats Maris

Reinsburch. femper virginis & Sandi Laurentii vidoriofiMartyris in allodio caftri fui, quodReins-

burch appellatur, (i) quae dehinc i o. kalendas Iunii menfis in Chrifto requiefcens ibidem

Theodoricus Poft obitum ergo Florentii Craffi Theodoricus filius ejus ix. Hollandiœ Comes efFe.

fexm Comes &us, duxit, in uxorem Sophiam filiam Ottonis de Rhynegge Comitis Palatini, de quâ ge-

Rollandice9. nuit Florentium fuccedentem Hollandiae Pricipem , Octonemde Benthem Comitem,

mi.Hen- tiftam, Hadevigimfandimonialem,&Petronellampulcherrimam Domieellam.His die-

ricus V. mo- fc,_USj fcilicet anno Domini MC XXV. (k) Henricus Imperator apud Trajedum sgrotans

^mLoth vins ^{a va}"^e praefentis miferia;, cujus inteftma recondica funtin medio chori(l) majoris

Ca far eleBus Ecelefia?, eodem tumulo folennis loci quo pridem inhumât afunt vifcere Conradi fm) Cse-

Theodorko faris ejus attavi gloriofi, & Lotharius Dux (n) egregius, avunculus Theodorici Comitis

Comiti Hoi- Hollandia: per Principes illic eledus eft_j qui de hinc in throno regio laudabiliter exaltatus

landifComi- _eft , Hie Lotharius abftulit Comitatus (o) de Oeftergou & Weftergou ab ecclefiâ Traje-

tatuédeO- ftenG, quosfecundumantiquaprivilégia concorporavit Comitarui Hollandis. Eifdem e-

/mgo« & _tj_{am tem}p_0ribus ^ftivalis ficcitasin Franciâ tantum efferbuit » utdeficcatis fontibus, pu-

ajjïgnatl teis & cifternis,fluminibus, lacubus, flammeus ignis per rimas cerrsintraverit, qui nulla-

Hornnda tenus ad biennium extingui poterat, Anno Domini M C XXVIII. Godelboldus Epifcopus

ßccitts. morbogravatus in Oeftbroeck habitum facra: religionisaccepit, poftquamTrajeden-

11 zS.Go- f_em ecclefiam annis fp) xv. in pace rexiftet : qui deinde pridie Idus Novembrisde fundus

e 0 i its E- _ac -_{n eoc}]_em Monafterio fatis honorificè tumulatus eft.
pijcopus mo-

broeckj a ^Anno ChriJli 11 z 1.) Miraeus in Annal. Belg. _tAnno it 22. OoHlroucana Bemditlimnw ^Albatia
primo lapide ab VltrajeBo œiificatur à Godeboldo Epifcopo. In nieis fcedis de fundationibus col-
legiorum, monafteriorum &c. hujus Dicecefeos fic invenio fcriptum. Abbatix in Ooß-broecl^
6^V Vroutven-Clooßer anno ! 127. à Godeboldo Epifeopo fundatur, vel potius ab Harmanno & The-
odorico Militibus inchoate, & à Mechtilde Impératrice anno i\\2%. dotatç,à D.Godebaldo con-
firmât^ funt 5 cui rei adftruendse , partem diplomatis Godeboldiani adjungendum cenfui:
5, In nomine San&ae & Individus Trinitatis. Ego Godebaldus divinâ propitiante mifericordiâ
„ Trajectenfis Ecclefiae Epifcopus cunclis fidelibus, poft hujus vita? laborem, celeftium gaudiorum
» remunerationem. Notum vobis fieri volumus,quod quidam milites Harmanus Theodoricus Sc a-
» Iii quam plures virtute S. Spiritus accenfi cingulo militari renuntiantes, & in melius vitamfuam
p> commutantes, quendam locum folitarium in palude quse Ooftbrouc antiquitus vocabatur, elege-
j> runt ibique Ecclefiam in honore S. Maria; Dei genetricis Sc Sancti Laurentii conftruxerunt. Ec
?•> nos quidem bonae intentioni eorum per Dei gratiam dantes ₃ ac remedio animée noftrae in pofte-
j, rum piè confulentes ₃ eandem paludem cum terrâ adiacerue videlicet Vene, cum proprietate , cum
cenfu > decimis majoribus ac minoribus, & omnibus aliis fibi pertinentibus₃ libéré Sc legittimè
5j eidem ecclefio? tradidimus &c,

b Monachos Ord. Pramonftratew/5>,) Videatur Mirœus in Chronico Ordin. Prsemonftratenf. ad an-
num C. 1128. Id Heda anno 1122. faäum autumat.
c Hifcetmporibus Remis generale concilium,\'] Onuph. Panvin. id factum anno 1119. fub Calixto 2.
tradit, quod & Dodechinus in appendice ad Mariani Chronicon confirmât • cui accedunt Rober-
tus de Monte append, ad Sigif b. Chronicon, & Gallici fcriptores plerique, qui à Gelafio inceptum
illud₃à Calixto fecundo continuatum fcribunt. Bellarminus in Chronologie ad fcriptores Eccl,
ejus non meminit.

d ^Alexander autem Apoßolim nominü hujus. ] Hic anno demum 1160, Pontifex R. creatus diu poft
mortem Godeibaldi,perinde reftituendum O/i^w ii.quieo tempore in Galliis Gelafio ibidem
mortuo fucceflor datus₃ concilium Remenfe potiflimîtm contra Henr. v.Irnp. celebrabat₅ in quo &
Godeboldo conceffum eft geftare mitram Sc infulam, diu propter difficilia tempora omiifam^ quod
(ScChron. MagniB.auftorvidit&mutavit. SedSnoyus vulgares Annales fecutus Alexandrum
minuit Claromontenfe contra Fredericum concilium celebrantem, cum Gödeboldus, utdixidiu
eiTe defiilfet,

e Florent. Com. Holland, confrater Eccl. Tr. ] ld olim Sc favoris erat Sc pietatis adferibi confraternity,
tibusaut piis,utcredebant,collegiisj utexveterum monumentis darum eft: nequeetiam maximi
principes. Reges, Impp. dedignabantur ; Hedaficde eodem Comité, Obijt Florentius Cr aß. Com,
fratermamore Eccleßa \'trajeElinajunEius.
f Anno \\ I z6.migravitadCcel.patriam. )Ann. vulgares,Bockenb. 1123. habent,Heda j i2i.Chron,
rithmic. Stokii 1112. Nec anni regiminis ccnveniunt. SedadiCl. Scriverii notata ad Hollandia-
Chromcon. Cum

Cur» magna trankt Uli täte,) Stokius, Barlandus, Emmius nullius belli meminerunt cum Frifiis ab
eo gefti, geminum tarnen vulgare Chronicon ex Gerbrando, Snoyus 5 Bockenbergius referuut.
Urfperg. Abb. Conr. äLiechtenauv. Henrici V. Imp. bellum cum Frefonibus , anno 1114. &;
anno 1124. cum Hollandis ob fororem Lotharii, narrat.

Petrortella Comitifft Monaßerium puellarum öv.] Quae ha?c fuerit diligenter qusefivit Scriverius,
Snoyus vero illam 11011 fundafle fed collapfum reftaurafle hoc monafterium tradit], ne fcilicet Tibi
contradiceret, cum prius fundationem ejus Theod.z. adfcripfiffet. Stokius autem Petronellam con-
ditricem facit his verbis ;

Queedehinc 1 o.Kal.Iunij in Cbrifto requiefcens.} Annum ex Egmond. Chronico &■ Rithmico tradit
Scriverius 1244.

<L Anno Domini M CXXV. Htm. Imp.) Hunc iv. Sc Iuniorem vocant Itali> Germani v. eundem ve-
ro ejus mortis annumannotarunt Gotofredus Viterbienfis, Abbas Urfpergenf. Otto Fringenfis
Epifcopus,Dodechinus, Additiones ad Schafnaburgenfem, Crantzius in Saxon. Onuphr. Naucle-
rus,P.Langius in Chronico Citiz.Miraeus in Annal.Bel.Serrarius in Mogunt, Eifingr.in Chron.
Spirenfi. H. Mutius de Reb. Germ. Emmius in ChronoL I. Ifeac Pontanus in Danicis.Fragmen-
tum incerti ab Urftilio editum,Franc. Harseus in Brab. Beuterus inFaftis,aliique. Robertus ta-
rnende Monte appendice ad Sigeberti Chronicon , annum habet mortis Henrici V. Imp. 1126.
quemfequuti Carrion, Helmoldus, Matheus Weftmonafter. Angl. Abbas Trithemius Chron.
Hirfaug. Sigonius de Regno Italiae, alii pauciores, quorum difcrimen forte ex ratione numerandi
annos. Cufpinianus f:;re folus 1124. Chrifti anno mortuum tradit.
I Cujus intestina recondita funt,) Locus hodieque monftratur in templo Martiniano, ubi hxc verba
leguntur *.

Teftantur Trajefti obiiffe fere omnesj in annis regimmis variant,
m Conradi Ccefam t) hs attavi,) proavi dicere debuerat • nam avus ipfius Henricus tertius, ut Germani
numerum ineunt, & veriüs, quam Itali, qui fecundum dicunt , filius fuit Conradi > licet aliquige-
nerum nominent, qtiod fupra annotavi.
n Lotharim Dux avunculus Tbeodorici,] Quod Petronella uxor Florentii,foror Lotharii fuerit,Hen ri-
ci V, asmuli & fuccefforis non obfcure indieat Abbas Urfperg. & ob hanc beila m Hollands
ab Imperatore gefta.

o Hie abßulit comitate de OeHergou & WeBergou,\'] Nempe ut fuis benefaceret, odiumque in eos qui
pra?dece{fori adhaaferant, exprimeret ■ Verum ut Scriverius refte animadvertit ex Emmio, literis
aut diplomatibus Frifii fibi libertatem eripi pa,Ti non funt, fed illam armis ac ferro femper propug-
narunt. Ita utneque Hollandi neque Trajectenfes , multum commodi ex hifce bullis adept!

P xv-^Annis in pace rexiffet,) Anno ut in fcedis meis 1127.Bockenbergius annos prsefulatus numerat
1 b. cum reliqui fere omnes cum hoc noftro faciant,

DEfun&o GodelboldoPontifice, Dominus Andraeas natus (aj de Kuyck, xxv. ele-
&us eft Epifcopus, vir difcretus, honeftus,pius & pacificus. His diebus Theodo- _rheodeyj_cl(Sricus Comes proavum fuum inHammercoccifumulcifci defiderans, Heremam comes Hol-
no (b) de Kuyck ubiqueterrarum boftiles tetendit infidias, ita quod nullo pacificatore landip, ultor
snediance treugarum obtinere poffetinducias. Andreas autem Epifcopus percontinuam proavifui
interpellationem demum intercepit antiquam altercationis invidiam,& per hunc modum Florenttl
Jn utramcjue partem firmiflimam elaboravitamicitiam , ut Heremannus pro animä Flo- J^lt^T**
rentii Comitis Monafterium conftrueret, & etiarn per competences prsediorum poffefli- ^mäße-
°nesdotarepromitteret. Igitur eodem annofundatum eft Monafterium

Maris VirginisjSc lllati funt ibidem MonachideLauduno Prsemonftratenfis Ordinis,qui B.Virgim,

fub Monaftîcâ difcipHnl Deo derotè fervirent, & pro animâ FJorèntii Tandis precibus
£xpeditio _orarent< Anno Domini M C XXXÏII. cùm jam hyems brumali rigore foret borrida ,
WHßot ^{m & t0Ca Frefia} S^laciali P^onCe P«^rvia > Theodoricus Comes cum plerifque bellatoribus
* in tubistremulis &vexillis rutilis Frefiam intravit : contra verô vulgus Frefiae cum clava-
tis lanceis & peracutis venabulis viriliter occurrit. Demùm uno & eodem die bis incho-
ato proelio multi Frefones interempti funt_} & Hollandias milites cum innumeratiscapti-
visvidoriosè reverfi funt.

Hifdemtemporibus(d) Florentius didusNiger adverfus fratrem fuum Theodoricum
BcUumcivi- rebellare difponens fecefllt ad Frefones, quorum auxilio fuccendit Alcmarienfem eccle-
-vile inter ß_an-,₃ & exindeper totum annum vicinam infeftavitKenemariam : cui fimiliter adjundi
^{4n os}\' funt vulgares ruftici,noua:poteftatisnaturalitercupidi. Quieundem Florentiumexuftis
antiquorum Comitum habitaculis ufque Harlem cum expeditione potentillimâ deduxe-
runt, & extemplo circa nodis utnbramverfus Frifiam repedarunt. Theodoricus igitur
Comes,alïbciatis fibi quibufdam armigeris confeftim irruit jfuper omnes Frefiorum com«
LothariiK plices, de quibus pro fuo beneplacito iingillatim accepit obfides : Lotharius verö Impe-
Cgfarpacem rator amborum fratrum avunculus , hujusdifcordiae finiftram famam intelligens, quen«
merfratres dam fuorum Principum ad Hollandiam tranfmifit, qui redivivam pacem inter adverfan-
facit. tes fratres benevolè reformavit : denique tali fopitâ difcordiâ, Florentius fecundam con-
tentionem recenter concepit, pro quâ in brevi tempore peremprus eft.

1. Heyl- diledi fratres neptim habuerunt Helevigim, ex Aleide forore ipforurn 5c Arnoldo de Ro-

,. them procreatam , quam idem Heremannus tanquam avunculus poll obitum utriufque

h\'himdu- P^arentis accepit in tutelam : minifteriales verö jam didx juvencul^ Fiorentii probitatem

mm contra ⁱⁿtuentes, decreverunt omnes eidern Homagium exhibere, ac ipfam puellam luo matri-

Comitemde monio copulate : fed Heremannus auxilio Godefridi Comitis & Andre» Pontificis con-

Kuyckplne- tradum matrimonium confentire rcnuit, ac eidem Florentio pro pofl\'e fuo viriliter le op-

ptern ejus pofuit. Trajedenfes autem tum timoré Lotharii Csefaris, tum amore Theodorici Co-

quamama- _rajtis, ipfi Florentio civitatis ingreffum & egrelfum mdulferunt, cui fimiliter opportu-

mabat. _{num aux}i}j_um multis viribus afportarunt, ita ut idem Florentius Epifcopale praefidium in

contumeliam Andre« Pontificis potenter incenderet, & villam Lakefmonde violenter

exureret: Heremänus veröComes his adis excogitavit ipfumFlorentium per infidias clam

apprehendere, cui per patentes inimicitias nequivit aliquo modo refiftere, qui penes fub-

urbana civitatis per diverfaslatebras abfcondens armigeros in opaco nodis conticinio

prxftolabatur Florentium egrelfurumad affuetas venationes cum fuo juvenili fodalitio.

Igitur cum aurora: jubar rntilantem fulgorem terris infunderet, & brutnalegelu fuperfi-

ciem terraeconftringeret, Florentius jundis fibi decern proceribus falconifiis gloriosè

civitatem ex.ivit,ac eo nefciente laqueum infidiantium mox incidir. At ille feftinanter

laxatisfraenis ad civitatem redire cupiens in Abfteden corruit una cum dextrario > quern

Florentius j_nf_eq_ucnres hoftes confecuti occiderunt in livore nimio.Lotharius autem Imperator trior-

ixniuus nepotis fui dolenter\'accipiens, Heremannum de Kuyck didanre fententiâ Princi-

^m " * pum, dignitare nominis fui privavit, qui pridem ubique terrarum Comes appellatus fuit,

Hermannus Theodoricus vero Comes ut vindicaret mortem fratris fui, terram de Kuyck potenter in-

deKuycCo- trans, everfis caftris, & exuftis viilis eandem ditionem in folitudinem redegit, ac Here-

mitisnomen mannum ad exteras partes & provincias efïùgavit: novlifimè quidem pofi obitum Lotha-

amittit, fed _rij Ca;farisHeremannus Theodorico Comiti prseftans homagium ad fua (f) reverfus eft,
foßea in

èc Andnsas in Pontificio fuo condignè reftitutus eft. Eodem anno Fulcoldus quidam mi-
\'Ttur " " ^compl^ex>^uCdicitur,in necem Fiorentii juvenis,effugiens una dierum infidias Theodo-
Par-\'credo ^r\'^citranfnatavit cumpaleferdofuocorrentemMofie fluminis,quinimirutrj
Fundatio\' ^m«rtis evafione gaudens, œdificare cœpit de caftro fuo quod Berne dicitur conventu-
Bernenßs lern Ecclefiam , tarn pro reconciliatione, quàm progratiarum actione» ubinamaddudi
Monastery, funt religiofi viriPrçmonftratenfisOrdinis.qui pridem tranfplantaci fuerant in InfulâBea-
Ecclefia tç Manx Virginis. Eodem anno (h) Prxful Andrxas amovit xi i. (i) Prefbyteros Staia-
Staumnfis _ri_cnfi_Secclefii propter eorum demeritum , adducens ibidem ab Ooftbroeck utriufque

î î 38.Epif- ^^exus conventuale Collegium, qui Trajedenfe Pontificium ad xi. annos noneltè regens,
copusAndre anno Domini M C XXXVIII. ix. Kalendas Iclii requievit in Chnlto, fepultus cum reve-
as rnoritur. rendis Pontificibus in Trajedo. <Andr&as

a Andreas tutus de Kyyckj ) Cron. Magn. Belg, eum tempore Electionis Prœpofitum fuiflè Leo«
dienfem refert.

b Heremanno de Kjtyck. ) Hune Annales vulgares dicunt filium iftius Heremanni Comitis de Kuyck
à quo Florentius i. Comes erat occifus, quod tarnen Stokius non attingit, verum aliam cum Kuyc-
kenfibus contentionem narratChronicon Rhythmicum,Florentii nigri fratris Theodorici Comitis,
quae eidem Florentio necem attulit & hujus vi\'ndictam Theodoricum profecutum arbitrer, ejufque
expiandi gratiâ fortè ab Heremanno fundatam ac dotatam , ex temporis ejus ritu. Abbatiam Infu-
ItE S- Maria; in Betuâ; quod factum anno 1128. ut fcedae apud me referunt,vel fequenti ut vide
Mirœus, quo tarnen tempore adhuc erat in vivisLotharius,qui anno demüm 1137. teile Rhythmi-
coj vel ut Onuphrius tradit 1138. obiit.
ç Arno Domini M C XXXIII. Emmius lib. 6. rer. Frif. ad eum annum poft alia fie feribit : Né a-
vuneuli bemficiumßbiperiret exercitum confcripfit quantum omninopotuit >cum es Alemaria veniens afperri-
7/ia hyeme iffgdu omnia, operiente, inde in proximos Frißa agros excurrit j & quae fequuntur ad annum
proximum. Barlandus coercitos quidem Frifios à Theodorico tradit, ftd annum non addit. Chro-
nicon vernacul. ad praecedentem haec annum videtur referre.
d Florentius diBus Niger. ) Haec in Chron. Magno defiderantur> fed à Stokio, Barlando, Snoyo, ad

longum exprimuntur ut & in Chron, vulgari.
e HeremannumdeCuyckdignitatenominüpriva\\>it,) Cuyckii aliquando Comités appellati fimt, non
quod Cuyckienfe dominium hoc titulo gauderet , fed quia Burchgraviatum Sc Comitium civitatis
Traject. aliquamdiu poffederint : quod jus tandem > cum controverfum ipiis effet, Arn. de Kuc.
( cujus extant eâ de re literse ) omne remifit Ottoni Epifcopo anno 12,20. Ideoque illi difti Comi-
tés Trajeßenf. vide diploma Conradiii. Imp. ubiHenricus & Godefridus nominantur Comités
anno 1145. aliquamdiupoft Lotharium Imp. Sc Andream Epifcopum.
f Eodem anno Ftdcoldus,) Praeter vulgares annales , ha;c quoque tradunt Heda Sc Snoyus • videndi e-
tiamMirams in Chron. (3rd. Prsemonftratenfium ad annum 1134. Sc Gramay in Taxan.cap.7.
g Tranfnatavit eum Palaferdo,) Paraveredo feribendum puto. Lydius in gloffLatino-bar. ad. Cle-
mangum : Paraveredus, pferd equm\'ßuperaddim ■> item major equus agminalis , ex Goldafto , Hincma-

ro, legibus Baioaricrum. Gallis Palefroy , vide Sc Urftihum ad feriptores Germanicos àfe e-
üitos.

h Eodem annopraful Andr. amovit,jChron. Bei. Magn. id faftum anno 11 z2, PontihcatusAndrseœ
. vuk. ctirn tarnen Miraeus, ut jam annotavi, Bernenfis Abbatiaeinitiumfaciat annum C. 1134.
1 ^Ad xi. annos honoftè regensj] Bockenb.ex Chron. Vulgari x. tan tu m tribuit₃fic & Heda, qui 9.
Kai. Iunii (nifi ibi mendum ) eum deceffiffe traditj Barlandus huic afientitur, Noviomagus vero xi„
annum cum Beka agnofeit. Sub hoc Epifcopo Chronicon magnum Belg, ingens incen-
Gium civitatis Trajeftenf. defcribit, his verbis Anno 1131. Civitas TrajeB. infer, pro maximaparte
concrematurfcilicet Palatinum iff major Ecclefia S. Martini iff altera S.Bonifacii, & tertia S. Maria,quod
cum ab aliiseo tempore relatum non inveniam, vereor ut in aliud tempus fit referendum nemps
1148. ut Bockenb. notavit.

POft obitum Andres Pontificis, Herebertus XXVÎ. fubftitutns eft Epifcopus, vir con-
ftans, & in Ecclefiafticâ difeiplinâ multum fervidus. Hic de Beron ortus Romanam Gmringç
curiam pro quibufdam caufis neceftariis adiit, ac in reverfione gravem feditionem in tumultm À
Trenta repperit : (a) Oppidani namque Gruningiae tumultuantes in alteratrum muniverunt Tnntmù.
cccleikm Beatœ Walbumis, in modum caftri cura excelfis propugnaculis decertantes ex éâ
fagitcis, laxis & fundibufis. Epifcopus igitur pro tali tumultu Gruningiam feftinanter adi- °^C

rns, feditioios viros ab eadem Ecclefia cum tormentis abfterruit, quos omnes fab Sacramen- xhrentia
to jurisjurandi vovere compulit, ne deinceps domum Dei, domum belli fneerent, aut ipfum partem muro
oppidum munimento muri cingerent. Sedidem Epifcopus in darnna\'oile (b) gravamen to- cinBam non
tins Epifcopatus, geminos fratres fuos exaltare defiderans, dedit in feudum uni Prsfeduram M(f^e>
Gruningise, & alteri Caftellanatum Coverdia;. Nam antea Pontifices, aut per feipfos, aut ^^rl-l\'e
per fuos villicos eadem Dominiajudicaverunt, ac in eis nemine moleftantc, cunda liber^ Sß_s\'ptnl
«iifpenfarunt. nuiffe.

Eifdem diebus Otto (c) Paktinus Comes de Rynegge Caftellanus in Benthem, fororius ottoComes
Theodorici Comitis Hollandiae Trentam devaftare ftuduit, nec ipfi quifpiam ex parte Pon- Palatinns
^ficis obftare potuit. Epifcopus autem contra paucis aggregatis equitibus, quos Hugo £se Trent:am
Scoter/ (d) fortiflimus Teutonicorum duftitare pr^lumpfit, eidem Palatino penes Hem- ^vaJ}^M-
Schern in fremitu vociferantium, & fonitu buccinantium occurrit, & cum eodem Palatino _TrSXf"
^mpeftre bellum egit, fed plurlmis ex parte Palatini pereratis, & multis infra fylvarum la- _mh_ti_turin

tibula fiigatis, Otto de Bicklo Comes occifus eft, Sc Otto Palatinus exhinc in deditionem
tranfiens, Trajedi tranfmifTus in captivitate (e) jucundiilimä refervatus eft.

Igitur Theodoricus Comes audiens prascordialem fororium fuum in prifione detentum ₃Theodori- ^ ipfws exercitum ab Epiicopo & Hugone Boter efle fuperatum, robur totius poteftatis
cuf Hohn- contraxit, milites ftipendiarios eduxit, civitatem obfidione cinxit, papiliones in gyrum
dice Comes erexit, & mangenas ad urbis interitum terribiliter adaptavit. Cum autem ad affultum eivi-
TrajiBum tatis praeparata forent omnia, Sc reda ftarent inftrumenta valde terribilia, quibus idem
obßdtt. Comes muros infringeret, manfiones contereret, & flammigerum rogum hinc inde difperge-
ret; Epifcopus autem contra tantum exercitum non habens rebellandi copiam , fed potius
imminentem necefläriorum indigentiam, excogitavit ut paftor (f) bonus corpus & animam
pro iuis ovibus audader exponeret, 8c civitatem fuam ä duris infultibus inftanter eriperet.
Quapropter univerfo clero convocato, limiliter & populo didus Praeful, fermonem utrique
faciens, prascepit per excommunicationis & decollationis fententiam laicali populo, quod
ipfo die portas urbis exire non praefumercnt, fedjugiter pro defenfione civitatis cacumina
Epifcopi fi- murorum afcenderent. Quiftatimcum omni clero fpiritualem armaturam induit, valvas
ducia di ope urbis cum vexillis cruce lignatis exiit, Sc tarn feipfum, quäm fuos imminenti martyrio con-
divina. ftanter expofuit. Igitur univerfus clerus, fecundum fui gradus ordinem proceffit in albis j
quem idem antiftes noviffime fequebatur in pontificalibus orn\'amentis/ulmineum ignem ge-
rens in manibus, ut iplum Comitem anathematizaret cum fuis complicibus, & ecce tumultus
ingens oritur in caftris forenfibus. Nam Sc Hollandienfes vifis vexillis Sc viris candidis aj-
ftimaverunt Epifcopum machinari bellum cum armatis civibus. Nec mora, quin Theodori-
cus Comes imperaret contra, tubis horrifonis clangere, cornibus metallinis perftrepere, ru-
tilantia figna tollere ₃ & epifcopali cuneo certatim occurrere. Hollandienfes autem populi ₃pro committendo praelio proximotenus accedentes, infpexerunt Clerum inermem pacem
potius j quam difcordiam cxquirentem , qui nimium admirari coepemnt conftantem animum
Theodoricus ejufdem Pontificis manus fuas unanimiter continentes ab effufione fanguinis: Theodoricus
Comes reli- itaque Comes his agnitis in fe reverfus erubuit,& de propofito malse voluntatis compundus
gioni cedit, ingemuit, qui ftatim abjiciens pileum fraxineum, galeam fplendidam, Leoninum clypeum
& paramentum aureum, difcalciatus flexis genibus expetivit veniam> orans ne fiilminaret in
Epifcopo re- eum excommunicationis fententiam. Epilcopus autem pcenitentem Comitem gratanter e-
conciliatur. _rexit, quem cum ofculo pacis in reconciliationem accepit. Denique prosdidi Principesin-
fpirante Deo, fideles amici fadi funt, & cundis diebus vitx fuae perpetuse diledionis vin-
culo connodati funt. Nam Sc idem Pontifex extunc Ottonem Palatinum amore Theodo-
rici Comitis a prifone relaxavit, Sc iple Palatinus (g) caftrum fuum de Benthem beato Mar-
Ji Epifcopo tino tradens, in feudum ab ipfo reaccepit: modico quidem dehinc elapfo tempore didus Pa-
reeepit. latinus vir mirae venuftatis ab Heremanno Comite de Scalick indignä morte peremptus eft _sCaftrum de & Otto de Hollandiä filius fororis fuse Comitatum de Benthem hereditaria fufcipiens _s ca-
Btnthtm fit ftellanus effedus eft.

Feudum fedts _{AnnQ Domini M} c XXXVIII. Theodoricus Comes Hollands Iherofolymam pcregrö
^V1A ehr profieifeens, ac anno fequenti verliis Italiam revertens, Domini Papas praefentiam adiit, ubi
ii IT Com. lub annuali (h) tributo 4. folidorum ftcrlmgorum beato Petro tarn Egmondenfe Monafte-
Theodoricus rium, quäm Renf borgenfe ccenobium obtuht, quod fui progenitores k fundamentis fuper-
vifitata Hie- «difieaverunt, & regalibus praediis multum honorifice dotaverunt. Dominus autem Inno

nZtum of-^& exemptions prlvilemo communivit. Hardbertus autem Epifcopus executor hujus gra-
p_trU tix veniens ad Egmondam Apoftolicum privilegium in eadem Ecclefiä legi fecit, & quan^
Hgc defunt tum in eo fuit per patentes fuas literas roboravit.

bi mco MS_t (i) Anno Domini M C XLVIII. civitas Trajedenfis inextinguibili corufcabat incendio ₃Priv\'degia ^ pj_ures ecclefise > videlicet beatorum Martini, Petri & Pauli & Ioannis eodem crematas
mmaßerij _inccn(j;_0> Templum autem fandi Salvatoris eventu miraculi permanfit inuftum, & _al«
Jncmdium^tare beati Stephani prothomartyrisfervabatur illaefum.

Eft autemCapella primordiales contigua templo fandi Saivatoris «difkata tempore beati
Clementis in honorem fandae Crucis, quam edax fiamma cum omnibus infra contends fayil-
latenus exuifit, veruntamen imago fandi (k) Saivatoris prorfus incombufta permanfit. Haue
igitur facrofandam imaginem clerus & populus devotionis honorificentiâ condig ne fufee- çfo
perunt, quam ad vicinam ecclefiam cum hymnis & pfalmodiistranfportarunt. Hardbertus n^o.mod
autem Epifcopus anno Domini M CL. iv Idus Novembris migravit ad Chriftum, polt- tur Epifœ-
quam annis xi i .Trajedenfem rexiïfet Epifcopatumjhic tumulatus inEcclefiaTrajedenfi xe-fwHardber.
quievit, qui dudum Comitatus Öeftergoviae & Weftergovis de mann Conradi Regis reac-

Vocatur & hic Hardbertus, Sc Herbertus, eumque Emmius apud Bierumanos familiâ plebsea na- tibut a Con
tumtradit. rade Rege,

a Oppidani namque Gruningia, ) caufam hujus tumultus explicat Ubbo Emmius libro rer. Frifica-
rum VI.

b Sed idem Epifcopus in damnabile gravamen,) Id pofteri ac fuccelTores fenferunt« Rem tangunt He-
da , Chron. magnum, Snoyus, Emmius.
c Otto Palatinm C. in Reynegge, ) Quis hic Otto fuerit inveftigandum j Bockenb. Ottonem Comitis
Palatini Rheni tilium facit. Marianus Scotus adünem Ghron.lib. j.agnofcit Ottonem Palatinum
Comitem de Rinecke filium Heremanni Lotaringi contra Henricum Imp. inftigatione Pafchalis
P.R. elefti, cujus tilium fuiffe iiunc Ottonem & Heremannum nepotem autumo : Sic Stoki^usRythmis :

At videtur hune propius indicare Kiriander de reb. Trevirenf. parte x !. fol; 84, his verbis : ^Anm
. e.1148 .cumPalatinus Comes Hermannw Caßrum Triffe occupaffet, operibufque muniyißet, ideumatti-
nente terra Comes Otto de Rincckeceßit Adalberoni & Eccleßa Trevirenß : nifi quod hunc Heremannum,
ahum fui (Te eredam à Rege eleóto, ex eo quod Onuphrius ilium anno 1087. occifum tradat, cui a-
ln adflipulantur. Advocatum etiam Ecclefîœ Trevirenfis fuiffe ex Originibus Freheri palam ell,
quem vide parte i.cap.xi .Sororium autem hic dicit uxoris fratrem,quod nefeio an Latinè loquetï-
tibus probabitur. Verum exacta ratio Latinitatis, ex his & fimilibus feriptoribus haudquaquam ex-
igenda eft, quorum temporibus fpiflîffima barbaries regnabat.
d de Eoterfortilfimus Teutonicorum,jRh)\'tmicus Batren habet tali elogio î

Corrupte id,Boteren dicere debuerat erat enim ex familiâ Arculeanâ, Ioanne 3. ut putant Arculei
Regulo genitus : quem Hugonem Arkelium dominum de Botterfloot vocant j nee tempus >fige-
nealog. credendum, diflentit.
e In captivitatejucundtffima,) Sic eft non tantum in MS. meo fed & in Chron. magno B. tranflatio

Teutomca antiqua M S. in iîCUffCf)C pClîat ïftCmffC/ id eft, libera euftodiâ.
f Vt bom is paß or corpus (3- animam, ) Similibus armis faepenUmero olim ufos fuiffe-Antifiites ,quibus
plus auxilii exfpe&abant àpietatequàm à ferro, legimus. Nam illi perpendentes illud Chrifti:
Regnum meum non eft de hoc mundo , officii fui memores effe maluerunt, idque optimo fucceifu,
non ap. Chriftianos folummodo principes fed & maxime barbaros.
g Et ipfecaftrum fuum de Bentbem, ) In Adelboldo adferipto diplomate de Vaflîs Ecclefiœ Trajecti-
nae, quod tarnen fufpicione non caret, fakem ejus temporis non effe aut ab Adelboldo , quidam pu-
tant fComes de Benthem dicitur tenere ab Ecclefiâ Trajeßin\'ä Burgraviatum Trajedenfem &c.
nec de caftro Benthemico ulla ibi mentio : quare non abs re foret, fi hoc primùm tempore ad ec-
clefiam Trajeftenfem illud perveniffe diceretur.
h Annuali tributo 4. folidorum Sterlingorum, ) Haectota narratio in M. S. meo defideratur,nec in
Chron. Magn. repperi. Sterlingorummoneta Anglicana eft Teut. tranfl. MS. 4. Engelfch fchil-
îing. Heda habet fub annuo cenfu, Snoyus cenfum exprimit 4.folidorum Frificorum, Bockenber-
gius de cenfu nihil addît, nec Stokius qui h sec ait a anno 1140. refert, in vulgari Chron. nominatiir
«en htn-teetfalV ubi & diploma Pontificis Innocentii 2. legitur.

i Anno Domini, t 148. civitas TrajeB. Hsec fere-referunt fcriptores circa finem Hereberti -, Cronico⁰Magnum, Hcda, Annales vulgares, Bockenb. Barlandus itabreviter in Theod.6.Com.Holl. Hu
jits tempore TrajeBi, nefcio quo cafu, ortum incendium cujus adeo flamma invaluit, up pracipua urbis templa
arferint. Miraculi loco habitum, quod in tant a pukberrimœ urbis conflagration? ALdem Salvatori dicatam
ignrs non attigit.

k Imago fanBi Salvatoris, ) Haec eadem ( ut credebatur )imago à me puero vifa parum uftulata,Teut.
antiq. Tranfl. haec fufius exprimit. Tunc (ut fcribit Heda)perictdis incendiorum profpeBum, atqueaqug-
è Rhrno induBte <sr ordinate foffeper urbem ; quod de veteri folia, ÎJC OUttë Qtaft / intelUgendum eft.
Ko va enim poftioo. demum annos perfecta fuit.

1 1 v. Id. Novembr.] Bockenb, 11 i.Non. Novembr. ex Chron. vulg. Chronicon magnum & fce-
dae huic noftro adftipulantur.

Difeordia ob Efundo vero Hardberto, ficut prçdicitur,\'Epifcopo,gravis difcordia fuborta fuit ia

eleBionem I » Capitule), principales namque valälli Trajedgnfis ecclefiç, videlicet Theodoricus
Epifcopi. JL/ Hollandiç, Henricus Geldrie, & Theodoricus Cliviç magnifici Comités Here-
mannum de Horn preepofitum fandi Gereonis Colonienfis petierunt in Epifcopum promo-
verii Cives autem Trajedenfes, & Daventrienfes cum agricolonis exoraverunt (a) Frederi-
cum de Hamel in Pontibccm exaltari, léd violenta parsNobilium partem fuppreffit civium,
& Theodoricus Hollandiç Comes rebellanti manu Heremannum duxit in poffeffionem E-
Heremannus pilcopii, lubjiciens ipti poteftatem omnis adverfäntis populi. Demum tranfado biennio
confirmatur Cardinalis quidam à latere Papç delegatus citavit utrosque eledos Leodium : ubi prçfatus
a Cardinale Heremannus per eundem Cardinalem & Regem Conradum adeptus fuit Pontificium.
& Hic Heremannus fuit homo levis (b) animi, in cujus prçientiâ fçpc conti gebat ftrages ho-

micidii, nam & Burgenfes non potuit ab inteftinis bellis prohibera, Se minifteriales ncqui-
vit à confuetâ rebellione refrenare.

AnnôMCLII. xi. Kalendas Aprilis circulus magnuslatè plenamîunam ambiens,co-
Oftema coe- rufeus ut arcus pluvialis apparuit circa mediam nodem, ac a lunâ quatuor radii fplendoris
& ejûfdem in modum crucis extendebantur ad circulum ; Stelle nihilominus tam in circulis,

quàm in radiis illuxerunt. Terrçmotus ingens ad xv. annos fuit, qui Tripolim, Damafcum,
Antiochiam omnino deftruxit. Porrö civitas Cathanenfis penitus eft everfa , in quâ mul-
titudo maxima promïfcui fexus hominum ad xx. millia luffocata eft.
t içs^-. Fre- ^Anno Domini M C LV. Frefones de (c) Drechten finitimos Hollandiç pagos cum rapi-
(ones de nvs crudelitcr invalerunt, villam de Zanden exurentes, & abinde prçdam diverfç fupelledi-
Drechten lis afportantes , milites autem de Harlem acerrimi bellatores cum villanis de (d) Opdorp illis
Hollandiam viriliter occurlârunt, & occifis nongentis Frifionibus, adHarlemenfe prçfidium honeftifEmè
vaßant. redierunt.

Anno Domini M C LVI.Prçful Heremannus obivit in Domino, poftquam vi.annis Tra-
iiî<5- Epi- jedcnfi prçfuiffet Epifcopio : qui vi • Kalendas Aprilis defundus cft, & in ecclefiâ Traje-
feopus Here- ^ _{fimüitcr in}humatUS eft.
mannus mo-

Notandum, quod haftenus libera eleftio penes Clerum & populum ftetit, approbatio apud Pritïci-
pem : fed poftquam fub Hardberto Conradus 3. Rom Rexjuri fuo renuntialfet & Eugenio Papa
Ro.confentienteeleftionemCleroprivativeconceffilfet-,ambitioni ftatim locus patefadus fuit,
vicinis principibus & majoribus Vafallis certaùm fuos obtrudentibus. Hinc magnœ fspè exortae
diffidiae, adeo ut rarus abfque certamine Antilles Martini ( ut vocant) fedem afeenderit, videatur
Douza. Ann. metr.lib. 8.
a Fredericum de Hamel,] Heda Havell., vel ut M S. Cod. Hovel, eum nominat, ut & MS.meus Be-

ka, Chron. Magn. B. Huevel habet-Snoyus autem Himel fcribit.
b Hic fuit homo levis animi,] Lenis alii legunt Barlandus enim mite ipfi ingenium tribuit. Snoyu_sautem levem & confracti animi virum, cui confonat Chron. Magn. Belg - Heda parum utilemac
jguavum vocat. Bockenbergius, nimia lenitate notatum dicir, Hinc Doufa in Ann,

Nouiomagus exitiales fub hoc fa&iones creviffe tradit, & Teut.vetus tranfl. tum primum in urbe
faftiones exortas refert.

Anno Domini MCLV. Frefines de Drechen, ) Hoc bellum Stokius quoqne defcribit ecdem anno
Scriverius in notationibus ad Gliron. Hoi, difcutit circa illud plura, quse vide Snoy us. attingit q ui-
dem verùm admcdum fobriè. UbboEmmius quodmirum nihil habet • perpauca Heda: Boc-
Itenbergius lilentio fere preterit. Adi tarnen quse de toto hoc bello verfibus * decantat Dominus
de Noortwijck, libro 8. Annal. Holl.

Villanà de Opdorp, ) In hoc nomine admodum varii funt fcriptores, nam & Outdorp ₃ Okefdorp »
Exdorp fcribunt, fed videatur DoctilT. Scriverius in notat.fœpe laudatis.

I Oft obitum Heremanni Praefulis Fredericus Imperator Trajedum defcendit, & dif-
cordem eledionem Capituli fapienter intercepit : per cujus inftantîam Godefridus de
Renen major praepofitus,xxvi Ii. eledus eft Epifcopus : vir multum gloriofus &
magnanimus. His diebus, fcilicet anno Domini M C LXIII. nonas Augufti Theodoricus Co*
Comes in pace quievit, qui Comitatum Hollandiç (a) xxxvi i .annis valde ftrenuè guberna- mes Theodo*
vit. Hic Egmondoe tumulatus eft infra templum Monafterii, qui paulo priùs impetraverat ^r\'^{im mori}"
exemptionis privilegium. Sophia (b) verb veneranda Comitiffa in orationibus, eleemofynis ^t"^t"\' .
^& jcjuniis indefeffa veraciter fuit landa,per quam Deus operatus eft miracula etiam in ipfius p joca<
Vita. Nam & hate divina matrona viam peregrinationis ad Sandum Iacobum feme! arri- _v}fi_t«_t,
pult, & per cafum infortunii clam latrones incidit, qui eandem totâ vi nitebantur occidere ,
& clenodia fua violenter abftrahere. Sed hi praedones Deo judicante meritis beati Iacobi
Itabant immobiles nihil adverfitatis fibi quo modo libet inferre valentes, ac eandem virtute
divina munitam attingere formidantes, quo vifo miraculo prcsdidi nequam demum gemen-
tes poftulaverunt ab èâ veniam : pro quorum abfolutione benedida matrona exoravit omni-
potentis Dei mifericordiam. Hscc Deo dileda fœmina jam tertib Ierofolymis profeda eft,
qux ibidem vi. Kalendas Odobris in Domino fçliciter obdormiens, ad hofpitale Teutoni- f^/X^
coram in Ierofolymâ tumulata eft. moritur.

Defando Theodorico Comité, Florentius Filius ejus x. Comes effedus, duxit in uxo- Thtodoricut
rem (c) Adan hü am Henrici prsepotentisRegis Scotoram;de quâ genuit Theodoricum foe- tcrtiusComcs
cedentcm Comitem Hollandiç , Wilhelmum Comitem Oriental is Frifiç, Florentium Prae- BoUdi^io.
pofitum Trajedcnfis ecclefiç,RobertumPraefidem Kenemariae,Beatricem,Elifabeth,Adel- ^daHenrict
heidin & Margaritam Comitiffam Cliviç. mfa uxor*

His temponbus, fcilicet anno Domini M C LXIII, Trcntones (d) tumultuari cepcrunt pi_omnfi
adverfus Epifcopum pro Prçfedurâ Groningiç, confociantes fibi cives Trajcdenfes, cum u6j TW»-
plerilque vafallis ecclefiç. Äfferuit enim idem Epifcopus, quod Prçfcdura fibi libéré vaca- tmes tumd-

effedi font homines Henrici Comitis Geldriç, ut eo fuffragante melius obftare poffent in- _afcerfus
foltibus Epifcopi TrajedenüS : cujus demum auxilio paedidi juvenes, minifteriales & cives pif_cop_ym, \'^JEpifcopum cum fuis militibus circumvallatum in turri proculdubio captivaffent, ni coniilio¹ \' ¹Theodorici Comitis de Clivis maturius evafiffet.Comes autem Geldriç civibus & minifteri-
alibus caftellanos multis incurfionibus laceffivit : quos cum baliftis & fundibulis quotidianis
affultibus nimis acriter infeftavit, adeo quod tam hyemalem, quàm çftivalem domum exu-
reret, & mangenas ad turris everfionem erigeret. Epifcopus igitur plurimum anxiatus, & à
cundis auxiliatoribus pene deftitutus, fupplici prece conftanter admonuit hominii Floren-
tium Comitem Hollandiç ₇ quatenus opportunus auxiliator fibi foret in neceffitate ta-
lis anguft iç. Nec mora, quin & idem Comes colledis hinc inde bellatoribus plus quàm
oportuit Epifcopo magnificus auxiliator exftitit : Civitatcm verb tam Epifco-
pus quàm Comes exteriiis crebris infeftaverunt infultibus. Qaam Comes Geldriç
firriiliter & Theodoricus de Batenburch interiùs defenfaverant cum eledis equiti-
hus.xlrivaluit autem h^c difcordia ferè per annum, que tandem juifu Frederici Ceiaris "
\' ^E 3 per

GruninJi«* P^erReinoldumArchiepifcopumColonienfemfopita eft, & Epifcopus acceptis trecentis
Lvffnii we- ^marchis, Prasfeduram Groningiae nepotibus Lifridi cum novis privilegiis recognovit. (e).
poiibusad- Anno Domini M C LXV. contentio gravis exorta fuit inter GodeFridum Trajedenfern
dicla. Epifcopum, & Florentium Holland^ Comitem, quidam enim Imperatorum & Regum,
1t65 Con- utpote Carolus & Lotharius tradiderunt Orientalem Frifiam ufque rivulum Lavicse prmci-

ob Frifil do- Florentius terram ipfam ex integro pofEdere volens, Godefridum E pifcopum prof ugare de-

minationem. crevit, quem nuper ab inimicis fuis potentiffimè liberaverat. Epifcopus itaque nunc à cun-

Fredericw dis auxiliatoribus deftitutus, imploravit opem Frederici Caefaris quatenus ipfum eriperet

Imperator de perfeciitione magnipotentis Comitis : Imperator autem anxiam neceflitatem Godefridi

pacem.com- p_ontjß_c[_s attendons, Traiedum extemplb deicendens, per amicabilem compofitionem inter
ponit inter jr j ™ • • • . . . ^r _r \' ^r r

& Comitem. ^Anno E)omini M C LX VI.Frifones cum infinitis prsliatoribus vadum(f)Ockenvord tranf-
1166.Fri- euntes, devenerant Alcmariam, ut abinde tranfirent ad deprasdandam Vicinam Kenemariam.
fortes injur- Etecœ,commiffojamdurocertaminecirciterLXXX. viri pugnantes ex Almariâ crudely
gum contra ter interemti funt, qui pro tranfitori-â , vitam azternam mercati funt. Si enim pugnare pro
Cow?«« Patria virtutis eft, mori pro patria felicitatis eft.Frifones a. hac adeptâ vidoriâ,totum oppi-
^am"\' du m concremarunt, folam quidem ecclefiam incombuftam de communi beneplacito relique-
runt, ita quod nongenti Frefones fufficienter effent ulti, qui pridem à militibus de Harlem,
ut prasdicitur, funt occifi.

116%,Flo- Anno Domini M C LX VIII. cùm jam tota Frifia glaciatim effet pervia, Florentius Co-

Frifiam. ^an\'^m°Ti milites equos afcendentes, diffuadente Comité, villam Schagen incenderunt, de
quâ fpolia diverfç ftippelledilis abundantiùs afportarunt.
Stratavima F^re^oncs autem latenter in infidijs pofiti domorum fùarum parvipenderunt incendia, fimi-
Friftorum in ^^ter ^ ^rerum faarum copiofa fpolia, dummodo folos hoftes fuos occulté concluderent, & e-
ponendK in- orum reditum potenter interciperent. Cum igitur prsedidi milites depraedationibus occu-
%His. parentur, ac omnes fugitivos in locis paluftribus difparfim fequerentur, ecce Frefones de la-
tibulis infidiaram ex arundinetis utrobique furrexerunt, praefatis militibus viam redeundi fe-
Equitu.MS. ftinanter anticipantes ; & cum eis in magna prerogative grave prœlium committentes. De-
mum accrefcentibus Frefonum copiis , quidam milites medium hoftium viriliter irrumpen-
Hollandi tes ad prœfèntiam Comitis cum auguftiâ funt reverfi : caeteri verb rebellant! manu femetip-
Juccumbunt. f_{os u}l_cjf_{centes j crae}ntifEme funt occifi : Videlicet, Simon de Antverpiâ juvenis incompara-
RuT vT P^ulcb\'itudinis, Wilhelmus de Vprtholt, Baldevinus de Harlem, Gerardus Dapifer, Flo-
Rufc\'he. tendus Roefcber, Allardus de Egmondà, Bruno de Caftrichem, Gerardus Iuvenis de Mon-
\'\' ft re, ac Everardus de Noertich, quorum corpora de hinc Egmondae delata funt, quae inde la-

Anno verb fequenti Frefones in die fandi Hipoliti, quae folemnis eft apud cos,iterate po-
Crhtmà"\' pulofiim expeditionem eduxerunt, ut pagum Almarix iterato deftruerent. E contra vera
Alcmariçe milites pneparati cum inquilinis Kenemarias, tam per terram, quàm per aquam eifdem auda-
pagH adorti citer occurfarunt, qui XXX. fortiffimos Frifones cum impetu terribiliter occiderunt : qui-
repelluntur. bus peremtis reliquum vulgus abfque graviori damno diffugit ad Frefiam, quoniam Holl .an-
dice milites equorum infequentium eo tempore magnam habuerunt inopiam: Flandrienfes
& Sagittarii, qui Comiti pro ftipetidiis miniftrarunt, eadem die cum fuis complicibus fàtis
Fax argento tardius ad conflidum affuerunt. Annis tamen paucis abinde delapfis, Florentius Comes cum
redimiturexpeditione validâ Frefiam intrans, villamWinckel cum Nyendorp incendit, Teilaliam cum
Comes hiero- \\V"irin<?iâ fiibegit. Qjiatuor millia marcarum argenti,conditione pacis accepit,& exinde fe
polymam p_u}_c|_irum Sophia; matris fuse Ierofolymis vifitavit.

i Ï7o!bZ\' ^Anno Domini M C LXX. (g) validiffima ventorum intemperies in Autumno truculen-
datio \' vehe- tiùs inhorruit, ita quod inundatio maris ufque ad muros urbis Trajedenfis impetuosè deflue-

mens. ret, & marinus pifeis, qui vulgo 25o(IiC dicitur, prope moenia civitatis fagenis ut aiferitur,
Fulmm & caperetur. Anno verb fequenti node natalis Domini crebra fulgura micuerunt, cundilque ni-
tovitrum na- marum obftupentibus tonitrua fatis horrida refonaverunt. Anno quidem infequenti frondes
tali Demini. & g_ra^

& gramma prx fois to vcris tempore germinarunt, & volatilia circa purificstionem beats: Jnnwprœ*
Mariœ Virginis ovis cubantia pullos in his partibus produxerunt. ^coX\'

Anno Domini M C LXXIII. vivificum corpus Domini de duabis ecclefiis in Trajedo
videlicet Beat® Maria; minoris, & fandi lacobi majoris furto fublatum fuefat ,fed nec reus
aliquo fcrutinio reperiri poterat: Quinto dehincldus Maji fada eft repente graviffima
plaga diluvii₃ quae totam fuperficiem terrs vehementer operiens, domus cum arboribus vio-
lenter fecum abduxit in torrente profluvii, ita quod plxrique prudentes putarent novum ca- _Jnmj_atjothaclyfmum imminere, ac univerfum mundum aquis inundantibus fecundario deperire₃quod j_nß_ms,
fi tam diuturnum quàm impetuofum fuiflet ipftim diluvium, proculdubio civ itas Trajeden-
fis non fubftitiffet ad tempus modicum : polt triduum verb mifericordia Dei diminuit a-
quas, quae paulatim refluentes ad alveum lùum reverfae funt, & omnes circummanentes villse ^idAran-
de tam dirse calamitatis periculo libérât» funt. Hildebrandus autem venerabilis Abbas fan- dus Abb as
di Pauli Trajedenfis in afcenfione Domini proximâ, fermonem ad populum faciens inftan- p_adi p<xni-
ter admonuit quatenus tota civitas orationibus, elemofynis & jejuniis fuper negligentiam tentiamfua-
Dominici corporis, divinam indignationem placarent, alioquin in proximo civitati plaga det.
gravior immineret : & ecce prophetia tanti Patris veritate non caruit. Nam & eodem die
circa vefperam horrendum incendium accidit, quod beats Maria: praefatam abfumfit eccle- Jncendium
fiam₃mhilominus& partem civitatis maximam. Quamobrem Godefridns Epifcopus iram)^ub\'^tumTra"
Dei pertimeicens convocatâ generali Synodo cundis fidelibus fus Diœcefis jejunium indi-^J t_ifcopMxit, quinimo feriâ qumtâ poft Pentecoften nudis incedcns pedibus diverla fandorum loca _hahiU s)m-
cumlsetaniis devotiffimè vifitavit. Hic infuper Epifcopus pro fempiternae fuse laudis me- do fupplica-
moriâ {upersedificavit beato Martino quatuor caftra,videlicet Horft contra Comitatum Gel- times indixit
dvix, Vullenho contra Dominatum Frifia: , Montforde adverfus Comitatum Hollandis, & , ,,
Woerdcn adverius rebellionem propria: civitatis, ut ex eis impêrium inimicorum ab omni ^JZToftes
parte reftrmgeret, & diyerlîs raptoribus facilem Epifcopatus ingrefmm interdiceret : Qni p_{eits vlt>a}„
cùmannis (h) xxi 1, Trajedenfem digne rexiflfet ecclefiam, anno Domini M C LXXVII. jtäinaabE-
vi. Calendas Iunii, Creatori reddidit animam. Is Epifcopus penes anteceffores fuos in ec- pifcopo cow-
defia majori decenter inhumatus eft, nam & ipfo virtuofis operibus hodierno die non irnme- dita_tritocollaudanduseft. n?7.Zpn

a ^ Qjii comitatum Holland xxxv 11 annis, ) Heda : Hoc tempore oèiit Theodoricus Çom.Holl. pofiquamrcx-^tUT\'
iff et Comitatum annis XL. fecundum alios XXXVI. Bockenbergius quoque 40. ei annos tribuit Sto-
kius apertè anno 1157. obiilfe tradit, ex quo infert Scriverius annis eum Hollandiae prsefuiffe.
Snoyus 59. Doufa40. item annos regiminis ejus ftatuunt , quos vide , fed prae aliis Scriveriumin
annot. ad Chronrcon vulgare, hoc loco,
b Sophia vero zemranda Comitifj"a,) has narratiunculas quoque vide apud Stokium, Snoyum , Dou-
fam • nec Gerbrandus aut Chron. vulgare omittunt, & Chron. Magn. Belg, ex hoc noftro refert
eifdem penè verbis. Obiit autem anno il76. Ierofol.vide quae Doufa Annal.lib. 8. adftnem.
C Duxit in uxorem «_Adan F. Henrici prapotentis Reg is Scotorum,) Hanc rem difcutiunt. Doufa & Scri-
venus, & licet plerique noftii tcriptores conveniant cum Beka, Barlandus Regis nomen non ad-
dit. Rerumque Scoticarum fcnptores circa ilia tempora nullum Henricum Scotiœ Regem ag-
nolcunt ■ exftirpe nihilominus Regiâortam hanc Adan poft demonftrabo. Hovedenus fcriptor
Angl, hujus mem. his verbis ; Eodcm anno (i 162.) Malcolme Rex Scotornm dedit fororem fuam
A&m Comiti de Hollant in uxorem : ut & Ioannes Major de geftis Scotorum lib. 3. cap 11.
d .Anno 1163. TrentonestumultuariceperuntadverfusEpifcopum,) Groningenfium & Trentonum re-
bellionem adverfus Antiftitem quoque defcribunt Chron. Magnum. Gerbrandus, Chiron, vulga-
re, Heda, Snoyus, Doufa, Emmius lib.7. rer. Frificarum ad annum 1164.
e Anno 1J 6<r. Gravis exorta fuit inter Godefridum & Florentium &c. Nullus Hollandicarum aut rer.
nofir fcriptorum ha;c non attingir. Heda a. Frederici Imp. earn in rem diploma récitât, quo hanc
controverfiam compcnere vifus fuit, fed exiguum pofteris momentum allaturum.
f Vadum Ockpivord,)alh Ottenfurt & Okenword, ut Heda qui hœc in annum 1161. confert,fed
melius Stokius qui cum Bekâannum 1166. agnofcit. Hinc apparet, utpluries dixi,eo tempore
Schagen pagum & vicina loca nondum Hollandis paruiffe, imo pofttotumfeculumFrifios Occi-
dentales, quos nunc Hollandos Septentrionales vulgd vocant, liberos vixilfe ad Alcmariam ufque,
nam hujus loci non ualongèab Alcmariavideturfervare memoriam Den (0ttCtùi)£|l / vide Ubbo-

g Anno 1670. Validiffima ventorum imemperies,) Hie annus & fequentes prodigns damnohs infames
fuerunt, & prseter Hollandiam, Trajeaum ipfum inundatione ac incendio deformatum fuit ; eau-
fam referuntin violationem facrorum, unde & fupplicationes nudipedales inftitut® ad avevtendam
Numinis iram : ha;c inundado, ut Annales innuere videntur, ex Oceano fuit, vel Rheni oftio apud

Catvicumtumobturato, vdmariapudPettemios aggere fupergreflb. Sunt tarnen quitempori-
feus Hungeri Epifcopi Rheni oftium arena claufum arbitrantur. Junius ante 400. ab aevo fuo annps
obturatum iftud oftium in Batayie fue cap.8. putat, id eft, fi bene calculum ponamusj anno 1170.
vel circa, Hovedenus Anglus, de hâc inundatione videtur agere cum fcribit. Anno 1177, fa&um eft
magnum diluvium in HoUant, ruptüfojfztis marintsdiluit fere omr.em fubfiantiam illmt ProVmciç, & ho-
mines multos fubmerfit 7.1dus îanuarij annus tarnen non convenit.
h Qui cum anm XXII. Trajtêl. rexijfet Ecclefiam,) Sic Heda , Chronicon magnum, Barlandus,Sno-
yus, Bockenbergius ex Chron. vernaculo,anno 1178. Utconcorditer ferè omnes ; Attamen di-
ploma donationis caftri de Horft ab ipfo fact« Traje&ine Ecclefie, quod in archivis extat, praefert
annnm regiminis ejus 23.

I Oft obitum Godefridi₃Preful Baldevinus nominis hujus fecundus ad fandam Maria m

manfuetus, & adeo caftus, ut in fine vit» fus virgo credatur effe mortuus -_y cujus fra-

tres erant Comes Hoilandise Florentius,Theodoricus major in Trajedo Prepofitus,ac Otto

Comes deBenthem,fiveCaftellanuSjper quorum auxilium predoncs abEpifcopatu fugavit,&

Dux Bra- totam terram aliquantis annis gloriosè rexit. Omnes itaque Burgenfes fufeeperunt ab eo lu-

bant/a: ob _ra civ ilia,& fimiliterMinifteriales bona feudalia, Solus autem (a) Dux Brabantîç ftatuto tem-

*feudo^C"adh P^ore Veluam acceptare neglexit, quam Comes Geldrienfis ab eodemDuce fiibinfeudatam

* tenebat. Quapropter Epilcopus Veluam occupavit cum invidis bellatoribus, effugato Ge-

Jndebellum ^rarc^° Comité , cum omnibus liiis complicibus. Comes igitur Gerardus tante ditionis amif-

; -fraie- fi°^nem ^g¹"® f"^erens 5 aggregavit armigerorum magnam copiam, & per 4. dies circumvalavit

Stenfes econtra Davantriam. Sed Fredericus Imperator illuc adveniens,omnem belli tumultum fup-

Geldres. preffit, & in oblongas treugas utrobique fervari mandavit : Durantibus itaque treugis, Ge-

Frtdericus rardus Comes abfque liberis migravit -à feculo, & Epifcopus iteratb Veluam, intravit arma-

ïmp. indu- _to j^tellitio, qui de Comitatu Zutphaniae plures villas incendit, & abinde rapinam multimo-

cias fanat. ^ f_acui_tat:j_{s a}bftraxit. Theodoricus verb Comes de Cl.vis fororius Epifcopi congregavit

ingentes copias elede militie, devaftans ex magnâ parte Comitatum Geldrie. Florentius

CeliriTf" ^autem Comes Hollandie,Comitatui graviora damna fecit. Nam & omnia pecora totius Ve-

•Pponit ^JE- \'^U2e potenter in Davantriam congregavit. Otto quidem de Geldria fratri fuccedens in Co-

pifcopo, mitatum, perpendens impemm inimicorum fiiorum violenter invalefcere, nec vires lui fol ins

contra tot magnates polie fufficere, de poteftate Pontificum Colonienfis, Monafterienfis,

Ducis Brabantie , & Comitis de Monte circa 111. millia pro ftipendiis eduxit, cum quibus

©dingentos équités Epifcopi tribus feptimanis in Davantriâ obfedit. Baldevinus autem E-

pifcopus anxiam necemtatem fus civitatis audiens, auxilio fui fratris Florentii, & Theodo-

pangit bonis cabile pads interloquium. Videlicet ut idem Comes Otto dominationem Velue fecundum
conditioni- jus ante habitum quiete pollideret, quoadulque fuper hoc de Principum fuorurn confilio ju-
bus, dicium vel arbitrium promulgaret.

Anno Domini M C LXXXVIII. decreto Alexandri Romani PontificisA edido Frede™
i 188.Cr;/« derlei gioriofi C«faris ineftimabilis exercitus Chriftian^ profeffionis cruce fignatus eft apud
fignatus ex- jylaguntiam ab Henrico Cardinali five legato fedis Apoftolicae pro recuperatione fände
™»\'^s 9^ri~ civitatis Iherafalem , que traditione Comitis Hugonis de Tripoli per Saladmum Sol-
recuperatw- ⁱ\'"-^anum Babyloni^ expugnata eft, 8c pro reftauratione benedid^ crucis, que per Agare-
m fanft.e nos ad Barbaras regiones (b) abduda erat, cujus innumerabilis exercitus capitanei principes
civitatis & erant, Fredericus Romanorum Imperator, Philippus Francie , & Richardis Anglie Reges,
mtcrs. Fredericus Suevi? & Conradus Auftriij Duces, Florentius Holland^, & Philippus Flandrie
Duces extr- (3_omj_{tes cura} alüs ma^natibus multis, & oroceribus infinitis. Imperator autem confilium
amfacrt. - ^ peti_1£

petiit à quodam incliifo , qualiter Chriftianum exercitum dirigera, & contra fortitudinem
gentium tragis fecurè contenderet. Inelufus verb prophetando refpondit, quod idem Im-
perator aquis fuffocari deberet,antequam de tranfmarinis partibus in patriam rediret.Quam-
o\'brem idem Auguftus tranfitum mediterranei maris evitans,trans Bulgarians viam obliquans,
brachium fand! Georgii tranfcendens , iter ad fandam civitatem arnpuit & cum anted idis
principibus civitates, praefidia, munitiones & oppida potenter uique Sur acquifivit & de _Jnmperfîdis gentilium turmis multis vieibus honeftiflGmè triumphavit. (d) Anno Domini MC ,_{I90< Fr(}l
XC. idem Imperator quodam xftivo tempore feflus ex itinere, feftinavit in limpido torren- deriew Imp-
tis alveo profiuentem iudorem abluere, & per modicum refrigerio le refkere. Qui peritiâ fubmergitur.
nandi confifus in fluduariis undis defeendit, quem fluminis impetus rabido curfu mox ad ru- ^{aL m}pem fubterlatentem allidit, qui fecundum Anachoritx vaticinium ibidem fubmerfus,& apud
Antiochiam in Bafilicà fandi Petri lamentis amariffimis inhumatus eft. Eodem (e)etiam an- ^\\_orm-_mno non multo dilapfo tempore Florentius Comes Hollandix, Kalendis Augufti menfis obiit Hollands
in Antiochiâ, lepultus ibidem apud tumbam Imperatoris in eâdem ecclefiâ. Wilhelmus au- Co met An-
tem de Hollandiâ filius ejus junior natu Frederico Duci Sue vi« fociatus, ad annos quinque tiochi_£ mori-
poft obitum patris in terrà Sandâ permanfit, qui in diverfis bellis campeftribus contra paga-
nos vidorix palmam multis vieibus acquifivit, per cujus induftrix probitatem Chriftiani di-
cuntur (f) obtinuiffe Damiatam urbem jEgypti prorfus inexpugnabilem, cxfis in ea cundis y_rj_i£ dt
Turcis cum exteris infidelibus Agarenis. Ada quidem Holl audi s Comitifla regix ftirpis e- $_ATmms
leda matrons 111. Idus Ianuarii inde fuit defunda, ac in Middelburgenli Monafterio tu- xiHoria.
mulata. Ada Comi-

Defundo penes AntiochiamFlorcntio Comité,Theodoricus filius ejus xi. Comes effe- tiff a Holl.
dus; duxit in uxorem Adelheidim filiam illuftris viri Theodorici Comitis de Clivis, de qua Çf\'^riav
duas excelientis formx fufeepit filias,videlicet Adelheidim & Adan. Adelheidis autem Hen- \'
rico Domicello Geldrix delponfata fuit. Adan verb Ludèvicus Comes de Loon contra vo- J_es hoüan-
luntatem totius Hollandienfis populi fibi conjugem defponfavit. His temporibus, feilicet 11.
anno Domini M G XCV. Wilhelmus de Hollandiâ miles ab expeditione Iherofolymitanâ im-
reverfus eft ad Hollandiam, quem frater fuus Theodoricus Comes primo gratiosè fufeepit helmus HoS,
iecundum debitam honorificentiam. Denique fufiirronum exofa fuggeftio feminavit invi-
dix zelum inter fratres,ut Wilhelmus(g) ad Drechtenfes Frefones extemplo tranfiret,& cum _VinitHr%eis forenfes Hollandix villas diurnatim impugnaret. Eodem fere tempore Baldevinus Flan- ß_tfl_um [_nterdriç Comes fubintravit armatâ manu Zeiandiam, ut expugnaret vicinam (h) terrx fux Wa- fratns Hol*
lachriam : Quapropter Theodoricus Comes utrobique perplexus tum contra Frefones, tum landt a Co-
contra Flandros populofum cduxit exercitum, quem de primatum fuorum confilio fubdivi- ^TH\'^itts-
fit in bipartitum cuneum, quatenus unum verfus Flandriam fecum affumeret, Sc alterum Al- ?^eüum \'f^emheidi Comitiflx pro Frefonibus expugnand s in Egmondâ dimitteret. Quibus ita geftis i- \'"^J-hX
dem Comes verfus Zeiandiam remigans, adverfus Baldevinum Comitem grande bellum có- i_arj_{oS 0}y
mi

fit , quem potenter à Zelandix finibus cum vidoriâ profugavit. Adelheidis autem Comi- Zeiandiam.
tilfa tanquam mulier imperterrita, cum vexillis fulgidis & tubis ftridolis ab Egmondâ deve-
nir in Alcmariam, ut juxta prxceptum Domini fui rebellantem expugnaret Frefiam. Wil-
helmus verb miles egregius contra Frefingenfcm eduxit exercitum, non formidans adverlus
Hollandienfem decertare populum,& ecce commnTo prœlio Frefones de pinkel & Nyen- -_mdorp diffugerunt pro padâ pecunia, derelinquentes ipfum Wilhelmum cum exteris Frefo- fij_tui_tur à
nibus in mortis anguftiâ, qui per Kincmarios in vado propulius, & fere circumventus fuit ,{ub-ihis peat
fed poft aliquantulam reludationem cum fuis Frefonibus abinde vix aufugit. Hoc autem in- nid conn-
fortunium Frefones non ipfi Wilhelmo, fed proh dolor ignavix fu| imputarunt : cui de cx-
tero fine fufpicione aliqiiâ fideliter adhxferant : Igitur cùm Theodoricus Comes de Flan-
dris vidor redijfi\'et ad Hollandiam, Baldevinus .Trajedenfis Epifcopus, Theodoricus major ^{Pax inHr}Prxpofitus, & Otto Caftellaneus fratres & patmi, tam Theodorici quam Willielmi deve-^\'^m^^<Tnerunt ad Kinemariam, ut aliquam pacis compofit\'onem invenirent, per quam difcordes fra-
tres fimiliter amicari pefient. Quorum arbitrio denique definitum eft, ut Theodoricus tan- _]eßj_{s C0)2(}{^
quam major natu quitte permancret Comes Hollandix, & Wilhelmus de manu fratris fui tionibm.
fuieiperet in feudum Comitatum Oricntalis Frefix, infuper idem Wilhelmus cx Telonio de
G eervliet C CC. libras annuatim reeiperet, & de cetero fratrem fuum inquietare non prçfu- Wilhelmus
ïKeret : terminata itaque fuit fraternalis difcordia, ac ipfe Wilhelmus benigne fufeeptus eft Co mes Fri-

lis caftmm Comes in Orientali Frefiâjqui penes (k) Oofterzee caftrum conftraxit, cum illis (-1) de Kuyn-
cmdit m _r£ fgppg _conf|ixit₅ è quibus plus quàm D. viros occidit, & exinde totam patriam ditioni lue
Oofter^ee. _{potent]ffimè} f_ubj_llgavit.

_T Anno Domini M C XCVI. cùm Baldevinus Epifcopus Trentam cum Tuentà regeret
taEp\'fco\'"\' p^otcft^ativè,nec quifquam eum in aliquo moleftare prefumeret,(m)Otto Comes de Benthem
fubjeèio P^er Florentium Caftellanum Covordenfem in curtüibus lïiis quamplurimum exa£b\'onatus,E-
pifcopo fratri fuo continuam fecit queremoniam: Ita quod ipfe Pontifex demùm contra Ca-
ftellanum procederet ad excommunicationis lententiam : Indurato tandem Florentio Donii-.
minus Epifcopus cum expeditis bellatoribus prselidium Covordenfe vailavit_} quod cum ter-
ribilibus macbinis adeo frequenter impegit, ut idem Florentius una cum privigno fuo Ful-
kero deditionem expeteret, ac ipfum caftrum cum fuis attinentiis Epilcopo libéré traderet :
Epifcopus autem expugnatum caftrum commifit cuidam militi de Hollandiâ Gifelberto Po-
ftekin ad tuendum, qui totum Trentonise Dominium duxit prudentiffimè gubernandum.
Epifcopus Sed Epifcopus ad malum omen eodem amoto milite fratrem fuum Ottonem Comitem
Iratremfuu conftituit efle Caftellanum ₅infuper & Trentonice plebisjufticiarium,qui diu dcfideratum
Ottonem CO- ç_ovordenfe Caftmm in poteftatem fufcepit, in quo cum universâ clientelâ fuâ manere de-
faraimCo ^{crevit : Interea} Fulkerus de Coverdiâ vinculatus adhuc in Horft nobilem puellam duxit in
verdi* & conjugem _: per cujus amicos hoc obtinuit erga Pontificem, ut idem Iuvenis patrimonii lui
Prtefe&um partem reciperet ,"ut tamen nunquam adverfus Epifcopum rebellare prefumeret. Sed irrita
Trent a. ventofe rapuerunt verba procellae. Qjin idem Fulkerus prifione laxatus, agnatos & notes
Fulckem fjbj _c}_{am a}dduxit,totamque Trentam adverfus Comitem de Benthem citb rebellare fecit. I-
ta\'quod Groningenfes primbjudicem fuum interfidentes contra jusjurandum ipfum oppi-
defeElionem ^^{urn muro} cingerent, & Trentones Epilcopales reditus per Tuentam rapientes,villam Co-
impellit, verdie cum faburbio penitus exurerent. Epifcopus igitur ex hujufmodi prefumptione plu-
rimùm indignatus, cum exercitu forti per Coverdiam Trentam Ingrediens, condignam ul-
tionem fufcepit ab eifdem graffatoribus, & Comes de Benthem ab alterd parte per S teen-
Trenta m Trentam introiens, debitam vmdiftam accepit de fuis hoftibus. Sed Otto Comes Gel-

ferTaffligi- driç, cujus occulto confilio Trentones animari dicebantur, Epifcopo venit in auxilium, fug-
tur. gerens tandem Epifcopo per amicabile pacisinterloquium quatenus 4.,obfides de Gronin-

giâ, & xi i. de Trentoniâ Davantriç perfeveranter refidcrent , donee ipfi fiiperexceffibus
plenariè fatisfadum diet, ac omne malum litis ad bonum pacis reconciliation foret. His ita-
³ que geftis Comes Geldrie cum iifdem obfidibus Davantriam intrans, placitare ccepit adver-

fus Epifcopum ₃ & Epifcopus ipios obftdes extemplo vinculari juffit in ipfius ofiendiculum.
Qaâ de causa jam didus Comes aliquantulum coniufus fuit, & abinde cum maxima indigna-
Fulckerw tione retroceffit. Interea Fulckerus de Coverdiâ perpendens Ottonem Comitem de Ben-
Cot ardtam _tkcm Epifcopalibus caufis elfe prepeditum , ac ipfum caftrum minus provide premunitum,
^ea\'^J,t\' contrail is armigeris fepe dictum caftrum impetuofe ccepit, & Comitiflam cum omni fup.

pelledili captitavit. Epifcopus autem amiffionem caftri moleftè ferens, captivam Comitif-
lam per prefatos redemit obfides, recollegitque pro novo hello recentes equites₃cum quibus
Trentam ex magna parte fucccndit & caftrum Coverdia: quotidianis affultibus infeftavit.
Cum autem hxc agerentur, Philippus Colonienfis, & Conradus _ Maguntinenfis Archiepif-
copi metuentes de confpiratione Comitis Geldriç,, & Caftellani Covardiç ₃ devenerunt in
Daventriam, ordinaveruntque inhunc modum inter utramque partem indurabilem amici-
hnerceßlone ^rîam- Quatenus Rodolphus veras Caftellanus Covardiam cum Trentâ lecundum tenorem
Epifcoporu antiqui privilegii poteftativè reciperet, ab Epifcopo & eidem M. marcas pro illatis damnis
pax confici- in promtu periôlveret : Sed Comes de Benthem abfeedentibus illis reverendis Pontificib\'us,
tur, quam hoc arbitrium obfervare renuens, recoliegit ex parte fratris fui roboratum exercitum, ut alte-
Comes de _rA dimicaret adverlus Coverdenfem populum, locatis itaque caftris\', quidam temerarii
ent.em in- j_{uvenes a}dvefperafcentejam die,baliftare cceperunt adverfus Trentones : quos Trentones e-
contrà lauciaverunt ultramodum cum clavatis miffilibus , ut tandem prsedicti Iuvenes dede-
corosè diffugerent, & totum Epilcopalem exercitum rclictis papilionibus in repentinam fu-
gam lecum attraherent. Epifcopus autem ut vir imperterritus, fugientem exercitum virili
voce revocans parvum coadunavit cuneum, & cum ipfis Trentonibus formidolofmn inivit
proelium. Sed Trentonicis incolis indefinenter accrelcentibus, foifque bellatoribus paula-
tim declinantibuSj idem illuftris Pontifex demum à bello quievit, & ab ipfis Joels paluftribus
• • cum

cum ceteris fugientibus vix evafit. Ceciderunt autem in ipfo conflidu xxx. pugiles, capti
verb fuerunt circa centum milites, cum multis armigeris laude dignis ac fcutariis approbatis:
denique didus Epifcopus ad partes Ifelanas deveniens, recolledo militari robore , damnum
illatum in Comitem Geldria» tanquam fautorem ferventer ulcifci decrevit : Nam & Veluam
cum finitimis villis ejufdem Comitatus, acceptis fpoliis omnino fuccendit : Contra verb Co-
mes cumTrentonibusHomerf hê,& quafdam turres EpifcopalisCamers deftruxit,&Dayen-
triam ad xi. dies magenis terribilibus infeftavit. Sed Dux Brabantiœ,cujus negligentia prin- Epifcopm
cipalis caufa fuit, hujus litis culpam fuam recognofcens, venit in auxilium Epifcopo,cum qui- ^G^dn<s ^
bufdam equitibus, elaborans treugas modici temporisab utrifque partibus, quoad ufque
Ca;far Henricus ad inferiores partes defcenderet, qui inter Epifcopum & Comitem de Do- : y - _D\'_u_
minio Veluç per aureambullamfinemlitiimpofuit. Trentones autem difcedente gloriofo ceBrabantia
Caefare treugas elaboratas inficiaverunt, quoniam omnes Epifcopales redditus in Trento- pacanturda-
nia Comiti Geldriae pro ftipendiis aflignarunt. Quapropter Epifcopus de Praelatorum fuo- tts induciis.
rum confilio ieceffit ad Maguntiam, ut gloriofo Caelari manifeftaret hanc novam violen-
tiam : Cum autem hie Auguftus fuper tali forefado valdè commotus effet, & Epifcopo Bal-
devino tanquam fuo cognato manuale juvamen erogaffet, ecce Prseful illuftris die dehinc
quintâ, qui eft xt. Calendas Maji migravit ad cceleftem patriam, poftquam annis xvin.Tra- Bdduinm
jedenfem bcllicosè rexifîet ecclefiam, qui deinde Trajedum devedus eft ,ac ibidem in Ec- Epifcoput
defiâ majori cum exequiis congruentibus inhumatus eft. mmwr.

a Sob^s autem Dux Brabantice, ) Beneficium Epifcopi Velua fuit, cujus profeffionem cum de more
Brabantus neglexiffet, ceciditeain commiffum, & ad directum dominum, etiam invito fubfeudato
Gelroj unde bellum exortum, per Fredericum Imp.compofitum,& paullopoft regnante Henrico
V I. anno nempe 1196. refufcitatum,ut fub finem hujus cap. traditur = qui & fuam authoritatem in-
terpofuit, cujus eâ de re extat diploma in archivis collegiorum, & apud Hedam hift. Trajeft.
o Ad barbare rcgiones abduBa, J In M. S. meo poft haec verba, plurainferuntur de Soldano Babilo-
nia?, ut le contra Chriftianos munierit, quam contemtim ad eos fcripferit Sec. quae hie omittuntur,
ijeque ad hiftoriam noftram multum facere videntur. Vide hanc expeditionem plenius defcriptam
Tom.y. Antiquar. left. Canifii, parte 2.
c _ Confilium petiit à quodam inclufo, ) H une quidam Abbam Ioachim fuiffè volunt, de quo Trith, de
-criptorib. Eccl., Gobelin. Martinus Polonus, Menol.Ord.Ciftert.19.Maji.Baron.Tom. 12. ad
î^oi. Is fcripfit contra Magiftrum fententiarum, ut patet lib. decret. Epift. 1. De fumml
rrinit. c. Damnamus. In cujus tarnen defenfionem plura adfert Chrifoftomus Hortenfis ad d.
Menolog. ^:

d Anno D amini n2o. I dem Imperator, ) Refrigerandi causa in flumen defeendifle Imperatorem cum
hoc noftro tradunt, Gotofridus Monachus S. Pantaleon. Col. ad annum 1190. Cufpin. in ejus vi-
ta, qui eum idfudoris abluendi causa feeiffe addit-, quibus accedunt Abbas Urfpergenfis, Chronico
AuguftanGs Expeditio AfiaticaFrederici, Tageno Patavinusdehac expeditione, Martin. Polon.
Piatina in Clem. 3. Nauclerus, Otto de S- Blafio,Paul. LangiusChron. Citizenfi, Snoyus,Meye-
rus de reb. Flandr. Guil. Briton, libro 4. Philipp. Mirams in Annal. Belg. Pontanus rer. Danic. in
Canuto, Sc alii infiniti feriptores. Gobelinus, equo flumen tranfire volentem abforptum. Melan-
thon vero ad Carrionem tradit labore & aeftu fatigatum defcendilfein flumen , quod Serram incolae
vocarunt, ibi (inquit) alijferunt eum abreptum vtrticibw periiffe ; alij redeunti ex aqua hepar male ajfeBum
f"*JJ^e ratqut ita intrapaueos dies in Seleucid Syriç extinBum 4, Id.Iunü. Flumen, ut hic. Serra vocatur à
qmbufdam, ab aliis Farfar. Sunt qui Saleph appellarunt • Onuphrio Salefa eft, ut & Chronico
Rhythm. Matheus Paris Saphet nominar, Ortelius Calycadnum Ciliciae Flumen, cujus Ptolomeus
memiHit, putat. Iuftinianus in Genuenfi hiftoriâ hodie Ferto dici vult -, Pharphar vel Far Orontem
credit Cotovicus in Itiner. terrae S. Otto de Santo Blafio Fredericum in Cydno amne (in quo A~
iexander Maced. Rexpericlitatus quoque dicitur) periifle ,refert, quod & Hier. Mercurialis alibi
probâvit.

e Eodem quoque anno ?lorentiiK Co»»ej,) In deferiptione Expedition is Afiaticae Frederici Imp. àCa-
nifio édita ht mendo Comitis Hollandiae, tacito nomine , his verbis .• Dux igitur Meranig & magnus
Comes Hollandice & Henricus de Berguen cum 300. eleBif Philippopolim mittuntur : Sc paullo ante : Comet
de Hollant cum Germano fuo & reliquum robur militice compmantur. Sed fuit cum Florentio filius Wil-
helmus non autem frater, qui poftpatris obitum, ut Beka tradit > quinquennium ibidem manfit ap.
Fredericum Ducem Sueviae (Chron. magnum B. Saxonias habet ), quod quomodo verum fit non
video₅cum ap. Ottonem de S. Blafio inveniam hunc Fredericum patri non diu fuperftitem fuiffe, &
Stokius anno 1191. eum defunftum dicat.
f Per cujus indu ftri g prostatem Chrißiani dicuntur obtinuiffe D amiatam,) Annoquidem 1189. Claflem
Dan or um 8c Frefonem advenifle in Syriam tradit Mathias Weftmonaft. cujus adventu territus Sa~
ladiaus Accon urbem, quam cbfederat, reliquit, Meminit & ciailis in Syriam profe&i in quâ &

Holland! ac Frifii Meyerus ad annum u88. Et Haerlemenfes fibi affeftant gloriamfuperatià
Chriftianis Pelulii, Damiatam vocant, ejufque inditia plura etiam hodie oftentant, de quibus vide
Trophaeum Pelufiacum Theod. Screvelii, & pleniffimam ejus rei defcriptionem ap. Samuel. Am*
zingium patriae antiquitatisdiligentiflim um inveftigatorem,in?fuo Haerlemo ; fed utrumque dece-
perunt annales vulgares nam haxrpoft aliquot annos contigerunt,anno nempe 1219. quo tempore
an Wilhelmus in Syria fuerit, multum dubito.
g Vt Wilhelmus ad Drechterenfes Frefones extemplo tranßret,) Ubbo Emmius ad Frifios Hollandiae fi-
nitimos Wilhelmum è vinculis fratris elapfum fe contuliffe refert, quem vide libro 7, Rer, Frif. cir-
ca finem. S tokius in Rhythm. . \'

Hos circa Enckhufan habitaflê etiam Pontanus in notis ad Haemrodium tradit.
h Vt expugnaret vicinam terra fua Walachriam,) Magnam Zeelandiae partem olim Flandriae annex-
am & continuam fuiflfe priufquam maris violentiaab eâdem avelleretur, auftores plures docent.
Hinc & diu ea Iuris Flandrici fuit, nam cum anno C. 980. Otto in. Imp. foiTam ibidem fieri fe-
ciffet, qua? Othoniana à pofteris dicta fuit, eamque contra maris impetum cataraäis aliifque machi-
nis ejufmodi firmaffet,eaq; 300. amplius annis ejus vim fuftinuilfett, anno demtim 1377. teftè Me-
yero, magna clade à fluctibus Oceani illatâ, à continenti avulfa eft. Meyerus vero de Walachriâ fie
feribit ad annum 1007. ubi de Henrico z. Imp. bellum cum Balduino gerente,ac demum reconûi-
liato, egit : Tantamque ab eo iniitgratiam, nt & Walachras cum aim Xdandia infulü dorn ab eo aeeipere
mereretur : qua quidem res origofuit longilfima inter Flandros atqne Hollandos difcordia ac belli 400. props
per intervaua tenuit annos, contendentibus ufque Hollands ^eelandiamjure optima ejfe fuam donatione quadam
ab LuduvkoCas. Lud, PijfilioprofeBa. Hujus quoque donationis ab Imp. Balduino de Walachris
faftae meminit Sigif b. & ex eo, & Baldrico Miraeus in Annal, Belg, adannum 1006.
i Quorum arbitrio demum definitum eil, ] TJt nempe Wilhelmus de manu fratris fufeiperet in feudum
Comitatum Orientalis Frifias. Emmius hœc eadem fere tradit hb.7.hift. fed hoc Ephinemate nar-
rationem claudit. *Atque ita quidem tum interfratres tranfi\'äum. Quo vero jure Ulis hoc de Frifia licuertti
nulli annales exponunt.vide quae fequuntur non multum à libri fine,& addeStokiiRhytbmicumChro-
nicon, Snoyum ,item qui hafee conditiones fuo more Latius interpretatur; Barlandum &c.
fc Penes Oofler^eecafirum const ruxit,) Extat hodie non proeul à littore maris Aullralis five interni
habetque vicinum caftrum Kuneram intra Blocziel & Sloten. Domini vero Kunerani Comitis o-
Ilm titulogaudebant, & jus eudendi monetam habebant;querum pofteri infuîasUrkiam & Emelo-
weertium ejus dominii partes Soudenbalchiis reliquerunt, verum jam maris fevitiâ ex ferè obrutse
exigui funt moment!, caftris, templis, villifque integris fluftubuS obrutis.
1 CumillisdeKttinrefapeconflixit,.] Balduino Epifcopo cum Kuneranis bellum fuifle,tradit Em-
mius, non Wilhelme, qui bellum cum Henrico Grue vel Ciaoe gerebat,itidem vicino, verba Ub-
bonis fuiit ; Cuntra qua adfinum Auftrimm extrema in Frifie ag/o eßl, oppoßta VltrajeBinis ,fuis Comiti~
bus eo feculo parebat ; its tum bellum cum Balduino fuit, quanquam non fummis viribus geßum : nec enim fußi-
nen Cunerani potuiffent. Cujus is finis tatidem exthit, ut Cuneranipralio majore viBi cum fuomm Çoo.ami-
fiff-nt i redemptâ Epifcopi gratiâ, iis conditionibus qua ferebantur cenquiefurent. S tokius, de bello Wil-
helm! cum Henrico de Crane gefto mentionem facit, nihil de Cunerano. Chronicon tarnen ma-
gnum B. S\'noyus, aliique buk noftro confendunt ; nec eil quomodo conciliem nifidicamus Wil-
helmum patruo fuo Balduino auxiliarem inanum attulifle ad hoc bellum, cum&ipfc Cuneren-
fibuseifet proximns,

m Anno Domini 1196. Otto Comes de Benthemper Florent. Caßel. Covordenfem, ] Hocbellum fuccinftè
enarrat Emmius ad finem libri 7-item Heda,Chron. Magn. Belg.-.Gerbr. Chron. vulgare Snoyus
ad finem Florentii Comitis.
n xi. palend. Mau migravit ad Cdeßempatr,] Alii 11. Novembris ut anno ta vit Heda : Bockenb.
8. Kai. Majianni 1 [96. quem annum praäferc, Godefrid. Monach. Pantalionis, & alii pleriquc₀Ubbo autem annum 1197, habet ₃cuni annis 18. prsefailfet Ecckfix Trajeft.

POftquam fc pul tus effet Baldevinus Epifcopus, Theodoricus Hollandiae, ac Otto Gel-
ànx Comités armipotenter in Traiedo venientes lèminaverant exoföm invidiœ ma-
lum in ele&ione novi paftoris, ita quod admod;mn diiturbarent vaMos & Canonicos

ecclefi^ Trajedenfis, quidam enim capitularium elegerunt Theodoricum de Hollandiä fra-
trem Baldevini PrsMis jam defunct!, majorem Praepofitum : cui fideliter adhaefit Theodo-
ricus Hollandi§ Comes, &tota terra Trajedenfis. Cxteri verb Canonicorum elegerunt
Arnoldum de Iienburch Praepofitum Dayentrienfem, cujus partem aflumpfit Otto Geldria;
Comes, & tota terra Tranfifulenfis: Henricus antem Imperator Theodorico (a) cognato
fuo per annnlum & Paftoralem baculum inyeftituram Epifcopatus dedit, quin-imo tem-
poralem jurifdidionem Theodorico Comiti Hollands gubernandam commifitdonec
in Romanä curia definitum foret, quis eorum, didante fententia juftitiae Pontincfäm ob-
tineret.

Itaque Theodoricus Comes propugnator five tutor exiftens Epifcopatus, ac in caftro
quod dicitur Horft cum tota fuä curia manerc difponens Epifcopalcs redditus ex Imperiali
preccpto curiosè recollcgit, fed obftante confilio Comitis Gddri^, de partibus Tranfile-
lanis nihil omninb recepit. Quapropter idem Theodoricus Comes coadjundis fibi robu- CoadunatK,
flis bellatoribus, tam ex Holland.ä, quam ex Zelandia, cum cornibus h\'orrifoms & vexilfis
fulgidis univerfum pagum Velu^ potenter incendit, magnamque pradam multimod^ facul-
tas lecum gloriofus ai portavit , ncc mora quin & Geldri^ Comes contradis pugilum im- obgulerna-
raenfis copiis cum tubis ftridentibus & fignis corufcantibus Holland^ Comitem ufque tiommEpif-
montem (b) Haymonis feftinanter infecutus eil: quatenus raptam praedam potenter excute- copaw inter
ret, & pro illatä fibi contumeliä crudele bellum ageret: & ecce concurrentibus invicem u- Comif«
trilque partibus cruentum bellum inhorruit, in quo ftridor baliftamm, tinnitus gladiorum,
fragor haftarum , & hinnitus equorum terribiliter invaluit, demüm polt utriulque partis
horrendum excidium , Otto Comes Geldri® fais paulatim diffugientibus trans Nodam in
equo curfatili retroceffit, & Holland^ Comes fugitivos holles curfu celeri fubfecutus, co-
pioium numerum plebis & militiae captitavit. His ita geftis Wilhelmus Orientalis Frifi^
Comes hac audita vidoriä, gavifus venit ad Hollandiam, deinde feceffit ad Hotft, utfra-
tris lui vifitaret praelentiam. Quem Theodoricus Comes juflit extemplb per Henricum Wilhelms*
Grusapprehendi, acinprifone carceris diftridiflime catenari. Modico tarnen dehince- C°mesfrtfig
lapfo tempore jam didus Wilhelmus Comes difruptis clauftris k captivitate clam exicns fpc ^CA~
protedionis devenit ad Ottonem Comitem Geldria;, ä quo per dies aliquot detentus fuit ^ \'
in contubernio magnc lsetitiae. Noverat enim idem Otto Comes cundem Wilhelmum
Comitem in terra Sarida virum ftrenuum 8c illuftrem ; quapropter dedit eidem Adel-
heldim füam filiam in uxorem : ex qua genuit Florentium Hollandiae Comitem, Ot-
tonem Trajedenfem Pontificem , Wilhelmum Pr^fidem, Adan Abbatiflam (_c) Reinf-
bargenlcm, & Richardim devotiffimam monialem. Nuptiis verb magnificè celebratis in
Staariä, faspedidus Wilhelmus gloriosè receptus eft in Orientali Fnfi\'. Eodem anno Bella Pmci»
Theodoricus Hollandix, ac Otto Geldrrae Comités ab omni controvert^ difcordiä recon- pum exeunt
cilsati funt in kmc modum, ut Henricus hlius Ottonis Comitis Geldriac duceret in uxo-^{ln mi}P^tta*°
rem Adelheidim filiam Theodorici Comitis Hollands, fed ambo poft modicum tempus de-
foniStï flint, ac in (d) Rein! burgehfi Monafterio luduofis funeralibus inhumati.

Anno Domini M C XCVIIÏ. Theodoricus & Arnoldus eledi Trajedenfes Epifcopi per
«kfinirivam Innocentii Pap§ (e) fententiam finem litis habuerunt. Arnoldus etenim primo j_moy_w&\'PooÓEcium obtinens, xxx. Epifcopus confecratus eft , qui poft tempus exiguum v 111. I- Theodoricuf
das Aprilis in urbe Romana mortuus & fepultus eft. Deinde didus Apoftolicus Theodori- Epifcopi vi-
camxxxl. coBfecravit Epifcopum, monens ut continuo rediret ad commifium fibi popu- ciffrm confe-
fcïEn. Hie igitur Theodoricus Trajedum venire difponens, Papice defundus eft j qui ibi- ^{crmi in}, l^ta"
<ksst Catbolicis exequiis honorificè tumulatus (f). ^{lia mori}»^tw

a Imp. Theodorico cognat o fuo perannulum & paf or. baculum,) Hie mos, tanco-opere a Rom. pont. im-
pegnatus 7 hoc tempore videtur adhuc aliquo modo in ufu fuifle , de quo fupra plura: Sed hie
codabfoïutè eo jure ufus eft Imp. atadillud tempus folummodd quo pontifex fententiafuädiif.
Pentium caufam abfolveret: videturque is > ne Imperatori hac in parte concederet, Theodorici ad-
verfarium confirmare maluiffe.

Otto Com. Gelr.abud Haymonis montem,) CumTheodorico is pugnam iniit hoc loco,ut non tantum \'
Chronicon vulgare fed & Heda, Chron. Magnum B., Stokius, Bockenb. express verbis decla-- •
rant,unde miror editorem Ghronici Bekani hie pro Nöda r loc us eft vulgo de grebbe ₃ diftus non

multum à fupra d. monte diftans ) fubftituiffe Mofàm, nimiâ diftantiâab hocIoco Rhenis oppieta*
lo vicino> feparatam.

C Anno 1198. ptr Innocentii Papafententiam,) hic asnus fuit Innoc. hoc npmine 3. primus, qui paul-
lo antè nempe 6. Id. Ianuar. ad fcdem Rom. fuerat eleâtus &8.Kal. Martii , telle Qnuphriocon-
fecratus.

d Paf)i<edefunftttf cîi&fepulm,J MalèBockenb. Padua? 1.PataviiexChronico vulg.& nefcioquo
alio : pleriquefcriptores ut & Chronicon magnum Belg.cum Becano Papice vel Ticini eum mor-
tuum & fepultum tradunt. Noviomagus folus Venetiis fepulturae eum traditum fcribit. Stokius
Arnoldum mortuum fuiife ante litis finem apertè innuit, & perinde Theodoricum competicorem
fine semulo tum Epifcopatum à Papa obtinuilfe.

I Oft obitnm duorum Pontificum prœdidorum, Theodoricus de Are Pnspofitus Tra-
\' jedi fuperioris xxxi 1. eleótus eft Epifcopus, vir illuftris & prudens confiliarius. Hic
à Sicilia de negotiis Imperiallbus ab Ecclefiâ vocatus, Trajedum feftinanter advenir,
Wilhelmus totumquePontificium expenfe innumeris gravatum invenit/Quapropter & ipie de prae-
ComesFrifie latorum fuomm confilio primb feceflit ad Orientaient Frifiam, ut cam de precariâ qaàm de
Epifeopum Iuftitiâ Frifonicae plebis aliquantulam pofTet aggregare pecuniam. Sed VVilheJ -mus de
Stauria ça- Hollandiâ exiftens illis diebus ibidem Comes, exadionem Cux gentis indigné ferens ipfum
ï\'*\' E pifeopum in Monafterio Stauriae poft miffarum ceJebrationem (a)armatâ manu cepit,quem

etiam captivum ad pnefidium fuum penes Oofterzee feftinanter abducere dccrevit. Quidam
autem Monachorum & Frifbnum viri timorati, metuentes per temeritatem Comitis alter-
nas maledidionis innodari fententiâ. Dominum Epifcopum à captivitatc Comitis violenter
Conjpirant eruerunt,cum quo Trajedum repentino navigio remigarunt. Qnibus ita geftis, Theodo-
tnEPifcopum _rj_cus ^ Hollandiac, Se Otto Geldrije Comités inierunt adverfus eundem Epifcopum vali-
fü .\'f. dam confpirationem pro eo , quod idem Pontifex contra Wilhelmum Orientalis Frifiae Co-
("amhis * ^m^^tcm P\' idem moviffet hoftilem contentionem. Nam Se Comes Hollandiç fuit ejufdem
omi . VVilheimi frater, Sc Cornes Geldriç focer.

Otto quidem Comes Geldriç totam terram Tranfifelanam propulfis officialibus Epifco-
pi ditioni fux fubjiciens, Daventriam fùo fatellitio communivit. Theodoricus autem Co-
mes Hollandias totam Cififelaniam depopulans jfixis papilionibus Trajedum in gyrum valla-
vit. Sed ecce praefatus Otto Comes Geldrienfis eodem tempore dolosè captus eft à Duce
Brabantix fob condudu Regis Ottonis , & Adulphi ArchiepifcopiColonienfis. Quamo-
d™" b V " ^rem Theodoricus Hollandiç Comes volens Ottonem Geldrire foum complicem eruere de
■IDuce Bra- P^r\'^^one Ducis, diffolvit obfidionem ab urbe Traje&enfi, ac oppidum Ducis , quod dicitnr
hanti*. Bulcumcircum obfedit in manu forti, quod tandem die vu. menfis Septembrîs armipo-
tenter intravit, Wilhelmum fratrem Ducis, ac Henricum de Kuyc complurimofque milites
AlsakHi ^ceP^ \' & ^CLim P^rasdâ multimodae fuppelledilis ad Hollandiam navigare decrevit. Dux ve-
mtps, \' rb Brabantix praecellentes Principes interim ad auxilium fuum invocaverat, utpote Colo-
nienfem Archicpifcopum, Leodienfem Epifcopum, Ducem Lymburgi®, Se Comitem Flatr-
driç, quorum auxilio, Theodorico Comiti redeundi viam feftinanter anticipaverat, Theo-
doricus igitur Comes ex magnanimitate fuâ cum tubis ftridentibus, & yexillis rutilantibus
ia caftro fiveoppido quod Hoefden dicitur, eifdem principibus occurfare praefompfit,
fed devidis extemplb Hollandis, idem Comes ibidem captus eft.

(c)Interea Theodoricus Epifcopus attendens tam Hollandiam , quàm Geldriam abf-
que defenfore defolatam, coadunavit blandimentis & donis eledam rnilitiam ; cum quâ fe-
ftinanter ingreffus eft Hollandiam, ubi praedam copiofam extemplb contraxit j quam infini-
te nodis umbrâ fecum intra muros urbis potenter abduxit. Hollandienfes autem milites
cùm vuîgo pro rapinâ reducendâ perniciter infecuti, quofdam équités in itinere retar-
datos prendiderunt , ac in reverfione plures villas Epifcopatus favillâ tenus inflamma-
Epifeepuf runt. Craftinâ dehinc exortâ luce cum aurore jubar graminofam terne fuperficiem
unique Co- ftillicidio roris afpergeret , idem Epifcopus deprocerum fuorum Confilio pagunn Ve-
7«fl?\'^{mm lux Clim ex}P^e^^îtâ militia potenter exuflit , Zutphaniam obfidione cingens cepit , &
^f/\' ^Jrt\' exinde Daventriam intrans , à fautoribus capti Comitis gazam maxîmam acquifivit.

Eodem anno Theodoricus Comes Hollandise liberè laxatus eft à captivitate Duels Braban-

tie. Nam idem Comes prçfato Duci duo millia marcarum argenti pro illato damno perfol-

vit, cum quibus ipfe Dux fuum oppidum reparavit.Eodem verö tempore Theodoricus Tra- Pax intet

jedenfis Epifcopus, & Theodoricus Hollandiae Comes confimiliter ad unionem pacis funt Comitem &

perdudi, qui deinde cundis diebus vite fuse Temper amici fidelilfimi fuerunt. ^EM^C0W\'

(d) Anno Domini M CC III. Theodoricus Comes apud Dordracum infirmitate labo-
rans , circiter agönem fuoe mortis , quamplurimùm conqueri coepit propter abfentiam
Wilhelmi Comitis Oeft-Frifiç fui fratris , prsefertim quod de provifione Comitatus cum
ipfo nihil ante mortem egiffet : aut cette quod unicam filiam fuam Adan nomine, puellam
praeclaram & nubüem tutelç fuç minimè commendaffet. Adelheidis quidem Comitiffa con-
tra perperam intendens -, propoïuit ipfam puellam Comiti Ludovico de Loon defpondere,
& fic cum extraneo principe Comitatum Hollandie pro fuo bene placito gubernare. The-
odoricus verb Comes interim pridie Nonarum Novembris requievit in pace, Creator! red- ^^Hol
dens animam, poftquam annis (e) xi 11. bellicose rexilfet Hollandiam. Cujus obitu jam
cognito, Ludovicus de Loon ab Althenâ Dordracum feftinanter advenit, & fecundum A - _tUr.
delheidis Comitilfe ordinationem, Adan puellam de Regali ftirpe progenitam, in feftino
gaudio Iponlam accepit. Et erat milerabile fpedaculum intueri, tam citb magnifici Comi- Nuptias
tis difparuilfe reverentiam, ut Adelheidis Comitiifa fepofitis funeralibus exequiis (proh pa- mifcentur
dor) Iponfalem auderet celebrare letitiam. Sed quid plura ? Comitis exanime corpus Eg- txtquik.
mondam devedum eft,quod ibidem apud anterioresComites in capellâ fandi prothomarty-
ris Stephani honorificè tumulatum eft.

Interea Wilhelmus Orientalis Frifiç Comes percepta fratris fui morte, dolenter venit
ad portum Zipae, condudum ulterius impetrare nequiens, ut ad tumulum fratris fui fecurus
accederet, &

expletis exequiis ad Frifiamfine deliberatione diicederet. Cui plçriqueNo- Confyiratfa
biles Hollandiç cotnpaffi funt, eique firmiffimâ confpiratione fcederati funt, utpote Flo- Nobiltum
reclus frater fuus Trajedenfis Prxpofitus major, Otto Comes de Benthem ipfius patruus, ^^Com-
Iacobus Ley denfis Caftellanius, Philippus de Waffenaer, Simon de Harlem , Wilhelmus °^m"
de T eylinghen, Iohannes de Rijfwijck , Valterus de Egmunda , & Albertus Baniart mili-
tes, demandantes ipfi Wilhelmo Comiti , quod lub padâ fide lècurus ad eos tranfiret,
& principatum hereditatis lux potenter occuparet prçiertim cum à primatibus Hol-
lands decretum effet , quod à mobili muliere nollentregi: nec extraneum Principem
fuper eos aliquatenus dominari. Wilhelmus itaque Comes hac clandeftinâ legatione
vocatus j ducatu Philipp! de Waffenaer ad portum de Zyrckzee (f) latenter devedus
eft , ubi.mox à Zdandienfi populo gratanter in Comitem exaltatus eft : Walterus verb
tie Egmunda, & Albertus Banjart (g) cum Kenemaris infultum fecerunt, interim in Harlem Ludoviam
adverfus Ludovicum Comitem de Loon ,& Adelheidin Hollandiç viduam, ita quod am- Comes de ^
bo circa nodis caliginem una cum Gifelberto de Aemftel propere diffugerent, & ad civi- ^Lomr
tatem Traedenfem pro fubfidio tenderent, Ada verb juvencula materno deftituta folatio, w
cum (h) Rogero de Merhem & Ottone de Eueren militibus, cundifque baliftariis Ludovi- puljusfugit
ci Comitis ad prçfidium Leidis anxie confijgit, & ibidem impetum adverfariorum fuoram Trajeïïum.
*ob?ervare decrevit : fed indomita gens Kincmariç ducatu Walter! de Egmunda quantocius *Obftm
illuc affuit. Nihilominus & plebs Rijnlandlç condudu Philippi de Waffenaer ibi non de- ^Mxfuit , qui rortiter iplum prçfidium illuc affilientes cum lagittis 8c fundibulis impegerunt tur-
res & mcenia cum diverüs mangenis, quoadufque prefati milites urgente penuriâ vidua-
lium in deditionem tranfirent, iplùmque prçfidium Kincmaris liberè refignarent. Wil- ^da capti-
helmus igitur Comes omnem rem geftam feftinanter intelligéns, devcnit ad Hollandiam 8c ^{va mitti}[^urneptem lüam Adan cum pediffequis cuftodiendam tranfmifit ad Texaliam , qui to tu m
éxinde Comitatum ditioni luae lubegit, & de prediis fuorum infidelium prout voluit, or-
dinavit.

Ludovicus itaque de LoonComes totus ad vindidam è contrario confurrexit,qui Epifcopu Sulfid\'m
I-eodienfem,Ducem Limburgefem,& Comitem Flandrienfem pro ftipendiis fubarravit,fpe- Ludoxici
dalem tarnen confidential^ habens in poteftate Theodor.Epifc. Trajed. , quem pro fuminâ Co mitts <ï
duprummilliumtalentorurnconquifivitin juvamen jam inftantis praelii, promittens quod Loon.
de manu fuâ Comitatum Hollandiç reciperet in feudum : fuper quibnà fratrem fuum Expedite
^e^dem Epifcopo dédit obfidem. Wilhelmus autem Comes Ooft-Frifie his agnitis Wal-

terum de Egmundâ, & Albertiim Baniart Kinemariis Philippum autem de Waffenaer, Sc
Wilhelmum de Teylingen Rijnlandis praeficiens, ad Zelandiam feceflk , ubicundcsin-
Munitiom colas in ipiius adjutorium invitavit. Ncc mora, quin Philippus & Wilhelmus antedidi
txtruHœa _mjij_{tes t}j_uas fortes munitiones cum (1) propugnaculis extruxerunt, quarum unam Florentio
ÎT) T- Trajedenfi Prspofito fitam in Bufch, reliquam autem Ottoni Comiti de Benthem fitam
tlsHollan-\' Zuadenburchdam ad tuendam fideliffimè commendarunt. Walterus quidcm &
dU.^ \' Albertus prxfati milites Kinemaris înduxeruut claflém affumere, aggerem interrumpere,
& prata totius Amftelandiç fubmergere. Qui continuo totam ditionem Gifelberti de Aem-
*MS.Broic- ftd 3 tarn aquis, quàm incendiis ufque ad fines * Broeckenlandia, everterunt , & ex-
lede. inde cumingenti prxda multimodç facultatis Kinemariam remigarunt.f Epifcopus ve-
Epifiopus _Xo Theodoncus hanc ulcifci volens injuriam, die xxiiii. menfisIuniiprope Midracum
TrajeStmfis perfonaliter intravit Hollandiam, ubi Comitem de Benthem fugavit a praefidio, & exin-
invadit^iam plu res villas hoftili conflagravit incendio. His itaque proi perè fiiccedentibus, idem
Pontifex levem equum lolus afcendit, pedeftrem exercitum trans paludes fequi jullit , &
_s à plerifque villis fingulatim obfides accepit, donee ad munitionem quam Florentius Praepo-
laboriosè. fitus tuebatur gloriosè deveniret y. & eandem cum expeditis bellatoribus expugnaret : E-
pifcopus igitur hanc munitionem leviter obtinuit abfque gravi difpendio, quomam milites
de terra \'Trajedenfi deferentçs Prçpofitum fugerunt ex eodem prefidio , afferentes fe
nequaquam Epifcopo velle refiftere , nec adverfus eorum verum Dominum rebellio-
nem committere. Itaque Florentius Prçpofitus non habens ultra refiftendi copiam illic
Munitions ^aPP^re^^ien^^us » fF* Horft /üb diligenti cullodiâ refervatus eft. Alterâ vero die cum fo-
cum iirJfu lare jubar diaphanum illuftraret hemilpherium, idem Epifcopus comitante militiâ Ley dis
diocapit, venit, ibi Ludovicus Comes fiibjugata Zuyt-Hollandia Epikopo le potenter conjunxit,plu-
rimi quoque Nobiles Hollandiç principales ibidem Ludovico gratulanter occurlarunt, cum
uo fœdus infeperabilis amicitiç percufferunt, utpote Iohannes Perfin, Iohanncs, Ilebran-
us & Gherardus de Harlem , Amoldus & Henricus de Rylwijck, & Walterus de Ruven
milites , quorum fecuro condudu Epifcopus & Comes nemine rebellante venerunt in Har-
lem , villas fibi fingulas lupprimentes, & de jucunda profperitate non immer ito glorian-
Kenntmctrij tes. Econtra vero Kenemari cundis belli necefiariis abunde prasmuniti feftinaverunt ante-
Epifcopo re- didis Principibus certatim occurrere, & cum eifdem in campi planicie grave bellum com-
fiftunt,fed _mi_ttefe. Sed (m) prœnarrati milites tumultum tam effrenatae plebis agnofcentes, hunc bel-
tiommdifa- ^ ft^repi^turn prudenter interceperunt, ac inter utramque partem hoc arbitrium promulga-
dunt. \' ^mnt 5 quatenus Kinemarii pro forefado , quod dudum in Amfterlandiâ temerariè commi-
ferant , tarn Epifcopo , quàm Comiti , fummam quingentorum talentorum perfolve-
rent, & exinde relumptâ clafle , cum pace difcederent. Quibus ita geftis, Epilcopus &
Comes nihil infortunii de caeterö formidantes, villam S • Agathae , (quae nunc dicitur Beverf-
wijck) cum poffeifionibus Alberti Baniart militis omnino fuccenderunt, & extunc limina
beati Adelberti Confefioris in Egmondâ peregrè vifitantes totam Hollandiam bipartitam,
& in fe divifam , non obftante quovis adverfario, fubjugarunt. Ludovicus itaque Co-
mes cernens quod nullam rebellionem jam haberet , exoravit inftanter Epifcopum, ut
Ludovicus ad propria remearet. Cum autem hxc agerentur apud Hollandiam , Comes Namur-
Comes &E- _cenfi_{s ex} p^te Comitis Flandrias cepit expugnare Walachriam. (_n) Hugo quidem de
ftnJ- ^{Voern acce}P^tis obfidibus , reliquas infulas Ludovico fubegit , & wîlbelmum Co-
^Cllndiamîe- ^{mitem à} Zelandiâ profugavit. Wilhelmus itaque Comes null ibi tutus cum nave pif.

catoria retibus obtedus à fuis perfecutoribus eventu mirabili elapfus eft. Sed cùm
Voerne. Hugo de Voerne ex parte Ludovici Comitis totius Zelandis Praefedus exifte-
ret j modumque fuae poteftatis arroganter excederet , Zelandiae populus denub con-
Wilhelmus fpiratoriè fœderatus , Hugonem probrosè depulit , & Wilhelmum filium Hollandiç
Comes Hoi- Comitis undique requifitum iterato Comitem ftatuit. Nec mora quin & idem
landia pelli- helmus Comes per occultas literas Waltero de Egmonda , Alberto Baniart , Wiihel-
Ted Tm ^{mo de} Teylingen, & Philippo de Waflenaer omnem rem geftans feriatim expofmt, q_uj_n_
locatur ^lmo quantum potuit humillimc petiit , quatenus die determinate cum armatoruni _co.

piâ Leydis advenirent, nec in abfentiâ fuâ contra Ludovicum Comitem praslium aliqua-
tenus inchoarent.

Ludovicus igitur intelligens Zelandinos flbi rebel laffe, & Kenemarîos cum armis occur-
xiffe, direxit exercitum fuum in Leidis, ut primo Kinemariis armipotenter occurreret,& de-
inde contra Zelandos grave bellum committeret, Kennemarii verb feftinaverunt econtra Kenmari)
prçdidum exire prçfidium curfitantes inordinate nimis ad pnelium, qua propter à viris bei- ^Um£re P"g"
ligeris abfque morâ difturbati funt, ex quibus Sc multi crudeliter interemti funt, c\'çteri verb ⁿd™l"_cliT
claffem introirc nequientes, feanderunt pontis propugnaculü,ut ibidé ad novû bellum recen- p_imK ^:ter aggregarent exercitum : fed ecce pons idem mole tot armigerorum confradus corruit,&
maxima multitudo Kinemariorum in torrente Rheni fluminis fuffocata periit. Philippus
autem de Waffenaer cum Waltero de Egmondâ, & Albetto Baniaert trans paludes.celeri fu-
gâ dilapfiis eft. Sed Wilhelmus de Teylingen hoftibus aliquantulum obftans ibidem captus
eft. Ludovicus itaque Comes hac adeptâ vidoriâ,ftatim ad nemorofa loca verfus Voerfcho-
ten gloriose rèverfus eft, Sc ibidem in pratis virentibus fua caftra metatus eft.

Interea Wilhelmus Comes cum expeditîone valida de Zelandiâ adveniens, tabernacula
feit in Tol, * deinde in Ryfwijek prope Hagis,deinde circa nodem caftra metatus fuit apud * I« M. s:
Schakenburch ,ut altera die contra Ludovicum Comitem indilate confligeret, & eundem nonhabxtur„
ab hçreditate paternâ proeul expelleret. Ludovicus autem hanc fmiftram famam audiens,
tranimifit ad Wilhelmum Ducem Limburgiç, quatenus ipfe tentaret de compofitione pa-
cis & concordiç : fed idem Dux vir belli gnatus fine pacis effedu rediens, vila nihilomi-
nus & audita rèferens,fua prçcepit evelli tentoria, Sc \'a facie fupervenientis exercitus abfquç
morâ declinavit ab Hollandiâ : Ludovicus etiam Comes relidis ibidem tabernaculis feftino
diffugio Trajedum adiit, & captivos équités Epifcopo pro ftipendiis tradidit. Quidam Ludovicus
verb militum prçcipiti curfu proruentes in lacum Zylç fuffocati fpiritum aquç fuppofae-frußra ten-
runt : alii quoque vagantes per devia diverfis incommoditatibus aftli&i, laffam animam ex-^tata î^açibalarunt : caeteri quidem fugi\'tivi loricas, thoraces, galeros & clypeos abjicientes, vel
fimoccifi funt, vel catervatim apprçhenfi funt.

Wilhelmus itaque profugientem exercitum perniciter infecutus militum numerofum cu-
deum apprqhendit : quinimo papiliones Sc vidualia cum clenodiis diverfç fuppelledilis ac-
quifivit : Itaque Ludovicus Comes de Loon nunquam reverfurus ab Hollandiâ propulfus ^mlhd™^meft, & Wilhelmus in pater nam hâîreditatem laudabiliter exaltatus eft. Modico dehinc elap- ^ovico Co-
fb tempore Wilhelmus Comes recolledâ militiâ , munitionem Folpetri & Florentii de Af- _mitatû Hol-
peren (o) adverlariorum fuorum applicatis magenis deftruxit , Sc econtra Gerardus (p) landig ohti-
ComesdeArç, frater Theodorici Pontificis, cum Trajedenfibus Dordracum favillatcnus net, cum
inflammavit: Denique Theodoricus Epifcopus, Sc Wilhelmus Comes (q) per amicabiles Epifcopopa-
internuncios hoc modo réconciliât! funt ; ut Comes Epifcopo pro illato damno M. talcnta^cm f^acit\'
perfolveret, ac Henrico Grus integrb fua reftitueret, infuper Sc minifteriales Epifcopi ma-
Rentes in Comitatu, cederent in poteftatem Comitis, morantes in Epifcopatu, cederent in cram, quem
proprietatem Epifcopi. Praeterea Wilhelmus Comes cum (r) quingentis militibus, vefti- Gmem vo-
bus laneis, Sc nudis pedibus apud ecclefiam Trajedenfem veniam expeteret, pro eo quod cat.
pndem ipium Epifcopum in Monafterio Staurienfi violenta manu temerè ceperat. The-
pdoricus igitur Epifcopus ex hac guerrâ plerumque locupletatus impignorata prsedia rede-
mit, caftra fua vidualibus adimplevit, débita Romanç curiç perfolvit, Sc exinde totum
Pontificium gloriose rexit. Wilhelmns etiam Cotties poft obitum Adç neptis fuç , Co-
mitatum Hollandiç de manuFredericiCaefaris in feudum accepit,quem in tranquillâ pace de-
ineeps longo tempore gubernavit.

(s) His temporibus obiit *Malgotmus Rex Scotorum, avunculus Wilhelm! Comitis Hol- * Ta M. S.
landiç , cujus regnum quidam Scotus fnfeepit in feudum de manu Rx-gis Angliae. Qjapro- Heynricus.
pter Wilhelmus verus haeres ejufdem regni Scotiae confœderatus eft cum Ludovico primo- ^w,lhelmusgenito Regis Francise , qui continuo claffem aptans mare tranfmifit, Se civitates expugnaris ^Trederic*
honorificè triumphavit. Denique Ludovicus Comes iteratb notos & amicos follicitavit, cafare in
ut abfente VVilhelmo latenter Hollandiam introiret, quapropter idem Wilhelmus ex-feudum accu
templo rarem inarelTus eft , &ad patriam fuam cum vidoriali lande rèverfus eft,ne Co- fit.
mitatum pateraae\'hœreditatis certum & acquifitum pro regno materna; hxreditatis incer-
îo & acquirendo amitteret ; ac hoftes fuos ab Hollandiae fini bu s potenter expelleret. Theodoricus
Anno Domini M CC XII. Nonis Decembris Theodoricus Epifcopus apnd Duventriam Epifcopus

requievit in Domino, poftquam annis xn i. Trajedenfi prasfuifTet Epifcopio, qui de parti-
bus Tranfifelanis Trajedum advedus eft, & in Ecclefiâ majori penes anteriores Pontifices
honorificè tumulatus eft.

Hedafcribit poft Theodoricum i. Godefridum ab Amftel, alii Gofuinum habent,ele&um Epifco-
pum : ego de Godefrido nihil invenio, de Gofuino poft videbimus.
a ^Armatamamcepit,) HancrembrevitertangitEmmiusad finemlibri vii.ut & Heda7Chron.

Magn. Snoyus Annal, vuig. alii,
b Theodor, H0II.& Otto Gelria Comités,) Hoc bellum avertit Henricus Brabantise Dux,qui Ottonem
Gelrum dolo cepit, & fic in fe Theodoricum Hollandum concitavit. De hoc bello fic Divaeus lib.
x.rer. Brab. Eodempene tempore (circa annum 1200.} cum Theodorico de „Are Epifcopo VltrafeBmo
\'Theodoricum Hollandice & Ottonem Gelri<e Comités contendiffe lego Anno 1202. Henricm nofler dux Theo-
dor ico Epifcopo confederates in Gelriam movet : Occurrit Comes Otto, & ccngrejfuriprocul dubio fuiffent,nifi
Otto Imp.(ff ^Adolphus _uArchiepifcopus Colonic, utroque TrajeEtum ad Mofam vocato, pacem fieri impetraf-
fint alijpofleriùs prœlio decertatum, captumqui Gelrum ; alij ad Imperatorem her habemem, furttVeinterce-
pt urn ferum. Confiât fanè captumfuiffe. Obfidebat tum VltrajeBum Theodoricus Holland. Comes,qui for tu-
na Othom intelle&ây folutd obfidione, cum omnibus ■ "viribus Brabantiam mgreditur, ubi fubitâ invafione Bufi
_w coducH capto , Gullielmtm ,primum Partvifii Baronem, & Henricum D. de Cuyckjratres Duos cum ingenti
prœdâ abegit,8cc. Quae fequuntur; adde quae Harasus hac de re in Henrico iv„ 27. Brab. Principe
prasterea tradit & Chronicon Rhythmicum fol.20. attingit.
C lnterea Theodoricus Epifcopus tam Hollandiam quàm Gelriam,) Hsec quoque Chron, magnam, Sno-
yus , lo. Gerbrandus.

d Anno DMCC III. )Sic corrigendum putavi ex meo MS. covenienter omnibus fere fcriptoribusj

etiam expreffis verbis Chronici Stokiani.
e PoftquamannisX111.) ItarepofuiexRhythmico vernac. Chron.magno Belg.,Snoyo,Bocken-
bergio.

f Wilhelmus clamdefind legatione vocatus, ) IterWilhelmi per Hollandiam Ziericzeam ufquefingu-

latim defcribitur in Chronico Rhythmico Amilii Stokii.
g Albertus Baniaert cum Kjtnemaris,) HuncKenemariorum contra Aleydim & Adan tumuItum,con-
fpirantibus procerum plerifq_; etiam in Rhythmico , expreffum habemus , & Doufa verGbus lib. x.
decantat. Stokius verö non Albertum fed Allardum vocat. Chronicon vulgare Albertum Bani-
aert de Brero indigitat; unde ab hoc funt qui Brederodios deducunt, quod nullum extet publicum
monumentum de hâc familiâ antiquius. Sedfcriptoresferèomaesrepugnant.
h Cum S^gero dt Merhem & Ottone de Buren, ) Stokius :

Snoyus : cum I^ogero de Merchem Principe de Oofivoorn, & Ottone de Buren. Ex vernaculo fcilicet Bor-
ne & Oeft, Ooftvoorn ,effecit j vulgare Chron. habet Rogier de Meeren & Otte van Vueren_jlnve-
niuntur & Ogier de Merchem & luftus de Voorn, verùm ego cum Scriverio Stokium magis pro-
barem, ß pro Borne Voorne legeretur ; ad hocenim tempus nullum Cttonemde Buren multo
minus de Vueren invenio.
i Ludovicus ititquede Loon C )Quis hicLudovicus & cujus filius? P. Scriverius in notatis ad Chron.
Holland, tradit ex Chron. Leod. & Berteiii hift. Luxenburgicâ, vide etiam Mirœum mCod. don,
piarum ca,92.& in Notit. Eccl. Belg. cap. 146. ubi Hemma LoflTenf. Comitum exhibet.
k Promittens quod de manu fua com. Holl, reciperet,] Diploma infeudationis etiamnum legitur ap. He-

dam extablinis publ. defcriptum.
I Dk<h fortes munitiones cumpropugnaculis &c.~\\ Stokius in Chron.

»5jy maeBen twee Weren gereei
£ne diemen ten 3ufcbe beet
Ende een ander biden Rme

inter Woerden & Bodegraven,
m Sedprçnarrati milites <&c.} Kinemarios ad prelium paratos confilio Adœ matris Com. Wilhelmî
domum reverfos tradit Stokius ; Emmius vero folertiâ Ifbrandi & Gerardipugnam interceptam
dicit; Doufa proceres reconciliatos Lonio, interceffilîe ₅ & pacatos reddidiile Kinemarios ex vul-
gari Chron. & hoc noftro, auctor eft,

a Hugo quidem defew»«,} Vornenfes Caftellani feu Burchgravii Zeelandie longo tempore fbêre :
qui ftirpisfuaeoriginem à Seinénfibus Germanise Comitibus ducere, nullo tarnen sdoneo dicun-
tur quod fciam, auftore, Hoc faltem pcfteri titulo gavifi funt ad annum 1400. & ultra ; de hoc Hu-

udiit hoc Hugo (Surgi Comes Ole Zelandi)
£t nobis aliquid imputet hoftis■ ait.
Reheat & uiBor, ftudeantfax a omnia Tungro

o Munitionem Folberti &Fiqrentii de ^Afperen^Uujus rei non meminitStokius, A t Heda breviterin haeG
verba : Wilhtlmm brevi poft fautoribw Epifcopi bellum intulït, Afprenam munithnrn eorum deßruendo,
Snoyus & Chron. vulgaris au&or eadem fere tradunt.
p Ex adverfo Gerardm Comes de Are fr.. EpifcopiDordracum ö\'c.jDe incenfo Dordrechto , agit quoque
ftokius in Rhy thmis, fed Snoyus ornare rem cupiens, addit quedam , ut arbitror, de fuo ; Co mes de
Are fr axer ipfiui Epifcopi, dum Guilielmus arcem Folberti at que Florent ii dt<Afperen hoftjum fmrum txer-
tere conatur, cum Vltraje&inis Dordracum, amiflis prias defuts fex milltbw incendit Qucd poftremum.
unde hauferit equidem ignoro,nec enim ab alio traditum vidi,
q Comes per amieabiles intemwtios.) Conditiones hie expreffae fatis dure videntur, fed & alie omitTe

que apud Hedam legnntur.
J. Cum quingentts militibus &c. ) HinC Bockenbergius ait, Corn item ft alterum tbeodofium Pontifici e v-
hibuiffe,quafi non coactus & ex rc fuâ talem fe exhibuerit. Snoyus hanc narationemnefcio quoE-
pip nonemate abfolvit, Comumeliofa fané conditio, prafertim homini militari & vi&ori, fed alia Guilielmo
ddfcHinandam facem &c. Chronicon quoque vulgare manfuetudini Comitis hanc fubmiffionem da-
re vidctur - Nugas : neque enim Principes adtalia defcendunt, nili coacti. Neque hie Wilhelmus,
fi omnem ipfius vite curium infpicias, quicquam Theodofii habuit, qui quidem Imp. que ad pie-
îatem pertinebänt humillimè profeffiis eft ; nihil autem de imperio eo praetextu imminutum ivit »
aut majeftati in re politicâ quicquam detrahi paffus eft.
f His temporibus obi it Malgorinus,] Forte Milcolumbus ; MS. meus Beka Heynricus habet, fed is
Wiihelmi avus maternus non avunculus. AnnoC. 1214. obiit Wilhelmus Scotiae Rex Wilhel-
mi Hoik Comitis avunculus Milcolumbi frater, relifto fdio Alexandre,ut au&or eft Buchananus
lib. vu. Rer. Scotic. neque hieMalgoiinum ullum Regem novit. Verùm quo res tctaclaiius
pateat,exeodemBuchanano fequentem ftemmatis Sc otic g partem pofui, ut quivis inteliigat,quàm
id futile fit, quod de jure fucceftionis ad regnum Scotia hie narratur.

V1ieanturP0l.Verg.hift.Angl.lib.
17. Buchcn.Rer.Scot.lib.8, Heft.
Boetius Rer.Scot. loan. Major de
eeft. Scotorum.

qui poft obi- cuijunfta • Alexander 1 j.quivixit
Maria En- I cui nupta I ad ann.
gelberti J Flandriae j 1286.
Cociaci Fo^ Co. F.qua-\\ Davidis

riochiae Com.unde ^.filiae, quarum pofteritas regnum
pofteaobtinuit. Ada Florent. C. Holl. uxor, cujus Io.
Major mem. Sc Boetius Adamam vocat.

Hinc patet in primis Adanperperam dici Regis Scotia: filiam, cum pater eius anteavum Recem
obierit, ut neque ullum jus in regnum Wilhelmo Comid, vel per mortem Milcolumbi avunculi »
vel Wiihelmi ejus fratris Regum competere potuerit ■ cum hie filium & nepotes ufque ad annum
1285.reliquerit linde per Ericum Margaret® maritum ,Sc peft hunc per Baliolum & Brufeum
de regno coram Anglorum Rege fueritdifceptatum. Qu® vero hic habentur, ad Florent. V. Co-
mité m referenda erunt 5 qui anno demum 1292. fuit inter eos, qui j us fibi competere ad illud reg-
num putabant, citatus. Vide quas Thomas Walfingamus in Eduardo Angl, Rege, eâ de re habet.
Snovus, Heda, Barlandus, alii plerique huic noftro aflentiuntur praeter Chron. Rhythmicum , in
quo ne verbum quidem de hâc expeditione, de qua etiam Scotici feriptores omnino tacent j Ac
nobis narraffe, ut fepe alias Hollandi videntur,

<Anrio Domini M CC XJI. Nom Decembr. jltaplerique- Bockenbergius habet anno l2io. plu res
12. ei annos regiminis adfcribqnt, alii 13. MS; meus iSeH 14. quod & Heda refert, Barlandus &

quod miror_}eumfeptimumvix annum ingrefifum mortuum, tradit > Nonis Decembribus: cum
hoc noftropleriqucnifi quod Bockenb. Novembris fcriptum reliquerit. Diem S. Nicolai anni
I2i2. exprimit Monach. S. Pantal. Col. Heda hie narrat ex Bekano Chronico miracuium de E-
verimachoa mortè excitato,quod nequein impreflo , neque in meo MS. Beka invenio, Annal.
autem vulgares ad longum referunt divif. 16.cap.6.

DEfundo Theodorico Pontifice venerando, Dominus Adulphus Colonienfis, Otto
Monafterienfis, & Gerardus Ofnaburgenfis fratres & Pontifices, Wilhelmus Hol-
kndiae, ac Otto Geldriae Comités convenerunt in Trajedo, quatenus fupplicarent
Ecclefi^ pro Paftore novo¹, quorum denique precibus Otto Zantenfis Prxpofitus, xxxi 11.
eledus eft Epifcopus, juvenis ingenio clarus, afpedu venuftus, & egregius(a)frater ejufdem
Comitis Geldri^ , & fororius praefati Comitis Holland^. Hie Otto juvenis xv 111. anno-,
rum luper (b) minoris setatis difpenfatione (c) Romanam curiam anno Domini 1215-. vifita-
re propofuit. Qui ftatim apud (d) Nordthufen febre pul{atus,vi 1. Kalendas (e) Aprilis oc-
In Noordt- ^cuhit, rexit autem Epifcopatum in abundantia pacis annis tribus (f) cum dimidio, fepukus
won -infra ecclefiam Trajedenlem honore congruo, fuit enim idem juvenis in caufis judicialibus
tur Otto E- multum difcretus, & in cundis negotiis Reipub. valdè cautus.
pifcapus.

a Frater ejufdem Comitis Gelrice,) Imo filius Ottonis 2. Comitis Gelria; & frater Gerardi 3. Comi-
tis. Neque euim Otto pater hanc eleclionern folicitare potuitutpoteanno 1202. (quamvis eun-
dem ad annum 1204. pervenilfe putem) mortuus, ut Aquilius tradit ■ neque Adolphus Colonienf.
praeful ex familiade Altenahic locum invenire poterit, qui anno 1205. depofitus,& fequenti mor-
tuus dicitur; Cum hie Otto anno »212.. etiam Chronico .Magtio tcftante,Epifcopatum inierit,Ot-
to & Gerardus Epifcopi fratres fuerunt de Lippia, quorum pofterior, tefte Crantzio ad Epifcopa-
tum Bremenfem ab Olnaburgenfi tranflatus fuit, Atque hinc confufam hie elfe hiftoriam ex ftem-
matis ignatione crederem.
b Super minoris atatis difpenfatione,. ] In jure Canonico cautum ne quis ante 30. annum pref byter or-

dinetur, vide diftin.78 • in qua atate Ecchfint ordinandi,
c Romanam curiam anm Domini M CC XV.ViJitarepropofuit. )Ita pótavi emendandum cum in impref-
fo i205.habereturperperèm : ccepit enim anno C. 1212. utplerique fcriptores halpent & tertio
praefulatus anno mortuus eft. Neomagtis nihilominus annum retinet 1205. nefcio quo calculo, nifi
vitiofum Bekae exemplar fecutus fit. Bockenbergius autem ex vulgari Chron. anno i2»j.obiif-
fe vult.

d Apud Northufen) eft, eo nomine Imperialis civitas ditionis Rhenanse, vel ut Munfterus, in Thu-
ringia(ita, haud procul a Mulhufen. Veiiim cum vulgare chronicon, atque Hedam infpicio, locus
hie apud Tranf-Iflulanos fuerit, necelfe eft, nec a patria procul apud Northufen juxta Altinum
Markias oppidum febre correptum fcribit Heda, Chronicon vero vulgare in fuperiori dicecefi, tra-
dit nec itineris ratio Thuringorum illam civitatem admittit.
e til. K,al. Aprilis accubuit,) Boekenberg, v 11.1 dus haber.

f Tribus annis cum dimidio > ] Sic Chron. magnum Belg. Boekenberg, ex vulgari. Heda dubita:
duos an tres illi cum dimidi o annos tribuat, Snoyus tantum tres; Noviomagus quatuor • Barlandus
autem nondum biennium prasfuiife tradit.

IEpultojuvenilisaetatis Ottone Pontifice, praeîibati Comités,fcilicetHollandias 5c
, Geldrias prsefentes in ejufdem exequiis obtinuerunt à capitulo lupplicationibus afli.
duis, ut Otto (a) fecundus, natus de Lippiâ, major Praepofitus, xxxiv- eligeretur E-
pifcopus. Qui de confenfu metropolitani fui fufcepit Epifcopalem benedidionem apud
_{E r} Frankevordiam, ubi confimiliter à Frederico Ca-fare temporalem acceptavit jufticiam. Hie
wm impera- Otto difpofitis Epifcopatus lui cundis utilitatibus cum Imperatore cruce (b) fignatus mare
tore crucefi- tranfivit, totamque terram fuam Heretnanno fratri fuo gubernandam fidelilîimè commen-
gnatus, ter- davit, (c)

ramfanaam Circa hsec tempora floruernut duo milites famofi, qni Walterus & Waluinus fuerunt ap-
^%if^mu ■ pellatf.

pellati, Walterus ortus fuit ex Brabantiâ, Waluinus ex Hollandiâ. Contigit autem ut hi di-
ledi confodales ad exteras partes infimiliter irent ut de torneamento laudem inanis gloriae
reportarent : qui fummo marie quoddam intraverunt oratorium, ut devotè miflam audirent
ante tyrocinium, fadum eft autem quod clerus miffam fandi Spiritus eadem hora feftivè ca-
neret, quâ finitâ, beatç Marie Virginis miflam fine mora fubjungeret, & cum Walterus bea-
tam Mariam ardenter amaret, ideoque miffam ejus ad finem audiret ^ Waluinus autem fecu-
laris gloriae multum cupidus, finitâ primâ milsâ, tyrocinium incepit, in quo çum militari lau-
de mul tum laboris explevit. Walterus yero perceptâ benedidione fecundx miffs, cepit
arma feftinanter induere, & cum iuâ clientelâ decenter ad campum tendere, fed ecce quam-
primùm idem Walterus introivit equitium, unufquifque miles laffatus petebat hofpitium.
Waluinus autem occurrens Walterum, gratulanter amplexatus eft, & eundem talibus verbis
allocutus eft : Clariffimè miles, benedicaris à Domino, qui hodierno die preconium laudis
acquifivifti, ac innumerabiles équités ejiciendo conculcafti. Walterus quidem humiliato ca- ,, _{f ?} .
pite primo fubrifit, fciens, quod ipfo die torneamenti conflidum nequaquàm introivit- Sed imaginJiiî.
poftquarn idem Walterus laudem lui nominis indefmenter ab hiftrionibus acclamari perce-
pit cum admiratione magna Waluino dixit: Chare fodalis,{cito quod hac die tyrocinium non
intravi, quoniam te diicedente miffam gloriofs Matris ad finem audivi, qux mihi prsco-
nium laudis obtinuit, atque titulum mei nominis exaltare voluit , quapropter amantillime,
compar deferamus ejus amore fecularem gloriam, & appetamus in fimiliter vitam celeftem,
nunquam tranfituram : nec mora quin & hi milites intraverunt Heimenrodenfe monafte-
rium,ubifubcœnobitalidifciplinâfacrçreligionisfufceperunt habitum. Walterus autem
abinde Pfalterium ex toto didicit, & pfalmodias fuas prae coeteris fratribus indilatè cecinit,
qui cum unà dierum intra miffarum folemnia devotus affilieret, & utrafque manus cum de-
votâ prece defuper expanderet, ecce crux aurea cœlo delaplà cecidit in ipfius manibus, in
fignum quodDeus annueret ejus iandis precibus,eandem autem crucem Adelheidis Comitif-
ia dehinc afportavit ad Hollandiam, & ad Reynf burgensè Monafterium tranftulit, quae lar-
gau, butyri copiam ipfi Monafterio dedit annuatim in eleemolynam. Haec autem Comitif-
la venerabilis anno Domini M CC xvi 11. pridie Idus Februarii defunda eft, & in Reynf-
burgenfi Monafterio honorificè tumulata. Wilhelmus autem Comes poft hanc aliam uxo-
rem, nomine Mariam luperduxit. (d)Sed paucis annis in hac vita luperftes fuit : nam & idem
Comes anno Domini M CC XXII. fecundo Nonarum Februarii Creatori reddidit ani-
mam, poftquam (e) annis xix. bellicosè rexiffet tam Hollandiam quàm Orientalem Frifiam.
Hie Wilhelmus ad prsfatum Monafterium confimiliter advedus & ibidem cum exequiis ^{Coms mr}\'¹\'
congraentibus inhumatus eft.

Poft obitum Wilhelmi Principisfilius ejus Florentius hujus nominis quartus xi11. Co- -pi_mnt-_mmes Flollandiae duxit in uxorem Machtildim filiam Henrici Ducis Brabantis, de quà genuit q_Uarm c₀-
Wilhelmum Romanorum Regem, Florentium Praefidem, Adelheidin Hannoniae, & Mach- mes Hotian-
tildim (1) Hennenbergis Comitiffas. dia \\ 3.

His temporibus Otto Trajedenfis Epifcopus de Hierofolymitana profedione reverius ,
totam terram fuam bené pacatam invenit, qui maximis fe difcordiis involvit. Otto namque Epifcopus^
Comes Geldriae plures quondam vafallos habuit in terrà Zallandia, qui per villicos Epifcopi Hierofolymâ
faepè graviter exadionati funt, adeo quod in bonis temporalibus multum inopes effedi finit; ^nvep^m> D/-
quapropter idem Comes homines Epifcopatus apud telonium Lobek arreftari fecit, & cum ^m"
incolis Zallandiae contra didum jam Pontificem confpiravit. Epifcopus autem auxilio The-
odorici Monafterienfis Epifcopi, ac Heremanni fratris fui copiofiim congregavit exercitum,
ut vicinas villas Comitatus Geldria: potenter incenderet, & rebelle vulgus de terra Zallan- Exaftores
diç vidoriosè compel ceret. Econtra verb jam didus populus eodem auxiliante Comité, (g) injuftos w-
penes Arckelo congregatus in aggere,decrevit omnibus rnodis Epifcopo refiftere. Sed Epif- tùr.
copus in fremitu buccinarum, ac in fonitu tympanarum adverfus hoftes viriliter aggreffus, Al.Borch.
quofdam occidit, plures cepit, ac omnes alios cum vidorià profugavit. Nec mora quin &
idem Epifcopus duo fortia caftra, quae Voorft dicebantur omnino deftruxit,& tertium quod
Buchorft appellabatur, excepta majori turn favillatenus inflammavit,quoniam corundum ca-
ftrorum Praefedi primitivam fufeitaverint rebellionem, & univerfum Zallandiç populum Refifiit &
animaverint ad illicitam confpirationem. Comes igitur Geldris pro vidorià Pontificis in- Otto Gel-
dignatus Walravium Ducem Limburgenfem, ac Henricum Comitem Zeynenfem cum duo- dria Coms,

bus millibus militum , in ipfws auxilium invitavit , & Florentium juvenem Hollandice
Comitem nepotem Ilium fibi compiacare conquifivit. Qui continuo Leccam afcendit,
Compkctm _ctim i_nß_nito q_Uafi navigio, & Epifcopalem domum cum villâ Gheyn hoftili conflagra-
vit incendio , econtra verb didus Epikopus auxilio Gerardi Bremenfis Archiepifcopi
fratris fui Theodorici Monafterienfis Epiicopi propinqui lui, ac Heremanni de Lippiâ
geimani fui mille milites aggreg^vit, & adveriii_s antedidos Principes intrépide bellum in-
ftaurare deerevit. Sed ecce dominus Conradus (h) Portuenfis Epifcopus, & Apoftolicae fè-
dis Legatus ex infperato fupervenit ad locum certaminis fuf pendens jam inchoatum prae-
BeUum com- Hum, & de conlènfu partis utriufque taie promens arbitrium, quatenus Comes Geldriç ad-
poKitur* vocatiam fuam de terrâ Zallandias beato Martino traderet, & Epifcopus eidem allodium eli-
ftenfèjtnontilque bcatas Odilia:, (Praepofituris & Vafàllis exceptis ) in feudum reftitueret.
(ij Comes infuper Hollandiae pro minifterialibus fuis illic inhabitantibus odingentas libras
haberet, ac eoidem ecclefiae Trajedënfi, manu nuffione fada libéré refignaret.
Bellum inter Anno Domini M CC XXV. commiflüm eft civile praehum inter Egbertum (k) Praefe-
Gruningam dum Groningias, & Rodolphum caftellanum Covordiae. Quapropter didus Epifcopus in
tfCo-verdiâ. manu forti Groningiam ivit, & pacificas treugas fub judicio mortis ab utrâque parte fervari
mandavit. Sed Rodolphus abcedente Pontifie caftrum Egberti pœnes Homme deftruens,
potenter introivit Groningiam, & infedis treugis Egbertum eftugavit ad Frifiam. Econ-
tra quidem Egbertus de Frifia copiofum eduxit exercitum,ac oppidum Groningiç gravi val-
lavit obfidione per circuitum , qui tandem per diverfos aifultus ipfum oppidum in parte fuc-
cendit, & Rodolphum in periculo mortis vix elapfum, ad Covordiam profugavit ; Rodol-
phus autem illatam contumeliam modis omnibus ulcifci ftatuens, confeftim aggregavit ex-
peditos armigeros, ac ipfùm oppidum hoftiliter infeftavit per aifultus crebernmos. Sed ec-
ce Dominus Epifcopus neceffitatem oppidi fui feftinà relatione percipiens,aggregatis eledis
bellatoribus, propofuit Rodolphum ab obfidione propellere, vel caftrum Covordiç cum
tormentis potenter evertere. In cujus adjutorium Gerardus Comes Geldrias cum multis
praeliatoribus perfonaliter advenit, cui confimiliter Florentius Comes Hollandie robuftam
militiam deftinavit : Theodoricus item Clivenfis, & Balduinus de Benthem Comités fibi
praeftiterunt manuale fubfidium : Epifcopietiam Colonienfis & Monafterienfis tranfmife-
runt (I) eidem adoptatum auxilium, ex quibus omnibus perpulcher exercitus apud Anem ag-

Roiolphus ibidem profcripfit,ac omnibus adjutoribus fuis plenam indulgentiam praedicavit. Rodolphi
Coverdknfis verb perpendens Epifcopi magnipotentiam, diffolvit obfidionem ab oppido Groningiae, &
profcribitur. continuo caftra fua hxit prope villam Covordiç , prsemeditans quod lat.ffima palus fituata
foret in medium quae difficilem cundishoftibusexhiberetaditum. Altera verb die cum e-
micantibusradiis,auroraejubar accrefceret, Dominus de Ghorebeati Martini vexilliferin
dangore turbaram, & ftridore tympanonim cum eledis antecefiit armigeris,quem totus ex-

apfi funt. Rodolphus autem cum quibufdam equitibus toti node fugitivos inlecutus, vi-
dualium appr^hendit magnam copiam: & cum multis captivis gloriosè reverfus eft ad Co-
vordiam , inter quos principals erant, Gerardus Comes Geldriae, Gifelbertus Dominus Am-
ftellandi^, & Theodoricus frater Epifcopi, Praepofitus Daventri^, Dominus autem Epifco-
pus in paluftri loco captus & ibidem per diverfa tormentorum genera dire martyrifatus eft.
Nam felliti carnifices coronam ejus cum cruenta carne gladiis acutiffimis abraferunt; quem
Bpdulphus demum poft opprobria multa fub ipfo die Kalend. Augufti menfis inlocis immundiffimis
Hincit,& ca- concuk arunt. Ceciderunt autem in ipfo conflidu, cum"Epif_copo fuffocati, fubmerfi & tru-
ptivos mul- _cu_ati₅ Dominus de Arckel cum nepote fuo, & nihilominus plus qi&m (^m) quadringenti mi-
tos ftcum u- _{& arni}jg_Crj bellatores egregii, inter quos Bernardus de Horftnaaria miles valde ftrenu-
us, & Teutonicorum omnium famofiff mus ,fuper clypeumfuum aliquandiu fuftentatus pa-
ludofis vadis demum immerfus eft, veruntamen antequaminteriit horrendam ftragem in ad-

verlos hoftcs operatus eft, Otto quidem Epifcopus à locis paluftribus clam abftra&us cum Sepultura
ingenti fletu tarn cleri, quàrn popuii tumulatus eft in ecclefiâ Traje&enfi, quam (n) xi 11. Epifiopia-
annis egregiè rexit, & contra raptores hoftes ufque ad mortem ftrenuiflîmè defenfavit. Eo- pj*djrajt-
dem anno landimoniales beati Seryatii mutata nigra cucullâ gryfeum acceperunt habitum,
contra Golindis Priorilfae lux voluntatem & beneplacitum.

• a Ottofecundut nam de Lippiâ, ) Hic Otto aulam Frederici II. Imp. aliquamdiu fecutus, cum eodem
quoque, fi Hedx- ridendum , in Syriam profeclus _; iilius fuit Bernardi, & Harmanm frater Comi-
tuin Lippienfium • habuit prxtereafratres Ottonem Epifcopum Monafterienfem, Gerardum Of-
■ naburgeafem , & inde Bremenfem Antiftitem ■ qui forfitan interceffores pro fratre hue à praece-
dente Gttone erunt reducendi. Quartus item ipfi frater erat Theodoricus Praepofitus Daventria;
Otto autem à Colonienu Metropol. aeeepit benediclionem Epifcopalem ■ & temporalem invefti-
turam, utpote Imperii Princeps, ab Imperatore 3 quo titulo plerique antiftites uufunt, quamdiu
Dominium Provinciae Traject. penes ipfos fuit, & vernaculâ liuguâ genaÖtQK Bojfien di&i funt.
Qi in «Sc fubditorum ab ipfis ad Imperatorem pro vocatio, erat, ut pluribus probari poffet, niCi infti-
tutabrevitasvetaret. Extat, ut hoc unum addam, inarchivisfummiçollegii fententia Caroli IV.
Imp.à Waltherode Morfenberg. praefeftocuriaeCaefareœ,adprovocationem Wilhelmi de Daf-
horll, pro vindicanda ingenuitate ipfius, contra Iohannem Epifcopum,Colonic die Martis poft S.
Laurentii anno 1349, prolata, in qua haec verba : Von wegen des vrthels, das von dem Erwertigm Furßen
Heyn Ioban Byfckofs %o Vtrtcht, ofmerfeit, Vnd von Wilhelm von Daf horß of dis ander feit &c.
b Cum Imperatore cruceßgnatus mare tranfivit, ) Chronicon Auguftenf. ad annum »217. Rex Vnga-
rie ^Andreas, & Leopoldus Dux Außria, & Moravia ,Otto Epifcopus Babenbergenßs diiqut riobiles &
Comités cum manu valida tranffretarurit M fuccwfum terra S. Annales Gockfridi Mon Colonienfis ad
\'S. Panthalonem expreiTerunt nomen Wilhelmi Comitis Hollandiae; & eodem anno hœc habent\':
Rfx Ierofolim. & Dux Außrig cum MonaHerienfi &Traje3enß Epifcopis caßritCafarienfe femidirutum brevt
temporeviriliter firmârunt. Inter eos quoque qui anno 1217. adAcconem cum tribus\'regibus caftra-
mentati funt nominatur Trajectenns Epifcopus à Vitriaco in hift, Hierofolom.& à Mathaeo Paris
hift. Angl, in Hennco III. Anno fequenti Damiatam obfeifamà Chriftianis fupra laudatus Mo-
nachus Colon, traüit, qui & catena & turris in medio flumine occupatse meminit, & anno demum
. 1219. urbem cap tarn feribit, unde patet hanc obfeiiiopicm malè ad annum 1190. relatam, habeo
ego literarum exemplar Suederi de Ringelenberch in caftris adDamiatam anno 1219. datarum,
Imperatorem verö Fredericum feio in Syriam profeftum, & cum nofter hic Otto jam obiiffet, etff
expeditionern illam longe ante in animo habuiflèt,Uteris traditum invenimus. Sie eiiim Sigisfridus
prefb. Mifnenf. lib. 2. Epitomes ad annum C: 1227. Imperator Fredericus cum multâ turbâ crucefig-
tiatorum ad ttrramfan&amproparavit ,fed illudplagium impeditum eß, & hoc eodem anno Pontifex
. Ctto oeeifus eft. Sed poft biennium anno nempe 1229. eum Hierofol. coronatumCifnerusin e-
jus vita auftor eft, unde certum eft Ottonem hunc ablque Imperatore in Syriam profectum, & for-
tè in comitatu Wilhelmi Holland. Comitis.
c Floruerunt duo milites, ] Hanc five hiftoriam, five quod magis probo,fabelIam vulgares quoque An-
nales habent,ut & innominatus Clericus,qui in multis Bekas veftigia fcquitur- ibique Walterus co-
- gnominatur Perfinus Iohannis F. & alter Walevvin, dicitur ex nobili futifc Leefdaliorum ap. Bra-
bantos fam. oriundus. De cruce vero quodadditur caufam dedit Annalift, feribendi Perlmorum
infigma crucibus ad memoriam iftius rei elfe au ci a & omata. Sed totam ego hanc narratiuneulam
puto ab imperitis armorum Prœfectis, five ut vocant Haraldis contictam, qui ejufmodi nœniis No-
bihum origines & arma, ut fepius dixi, decorare folent.

Comes anno Domini M CC XXII. creator! animam,] Bockenberg. eum annofequend mortuumdi-
cit, atque ut Snoyus anno 4. poft obitum prioris conjugis.

Pofîftamanmxi.r.] aliidiftingunt _; & Snovus 19.quidemanniseum praefuiifeHollandis,fcribit
Fri&s vero Orientalibus 26. quem Barlandus fequitur.

Mechildim Htmubergia Comitiffam, ) Margaretam vocat eam Bockenbergius, Hermanni Comi-
tis Hennenbergii conjugem ,exchronico vulgari & Genebrando i cum quibus faciunt, Huterus
Snoyus, Tabula ap. Lofdunenfes fufpenfa, Iunius, Chron. rhythmicum Frifiae, cujus meminit Scri-
veîius, huic noftro vero aflfentiuntur Heda, Chron. Belg, magnum, Cufpinianus, Mejerus & La-
2ius. Chronicum tarnen Stokii nihil de bac multipara,vide apud Scriverium in notât, ad Chron. pa-
triae , cui addi poterunt, quae curiosè collegit Boxhornius in Theatr. Holl.

Penes Ar\\elo congregatus,) Sic & Chronicon Magn. Bel. & meus MS. Beka_; alii nomen loci non
exprimunt j Chron. vernaculum habet Broculo, vidi 8c MS. Bekam ubi Borclolegebatur, Bor-
kelo,AlmeloinvenioinconfinibusZallandiae(ubi Saliosolimhabitafleopinio eft)&in ipla Ar-

D. ConrddiKPortuenfis Epifcoptts,) Conradus llle Abbas Vilarienfis prope Lovanium,hlius Comi-
tis Seynenfis,Cardinalis & Epifcopus Portuenfis defignatus ab Honorio 3. P. R. legitur in Chro-
nic« Ciftercienfi ; ubi additur, fecundum Ciacconium, eum obuffe anno 1234- j aut anno 1225.
fusta Onuphrium. Vide Chron, pr«edidum,ab A. Mireo editum, in 8. forma pag, 124,-214, Ve-

rüm cum Onuphr. lib. de Pontificum Sc Cardinalium creationein Honorio 3. qui circa annum
1216. Pontificiam fcdem afcendit, Sc anno 1227. in Martio mortuus , Conradi ne meminerit qui-
dem , nefcioquolocoid ä Panviniotraditum fit.MeminSre ejus Ubbo Emmius Rer. Frific. lib. 9.
ad annum 1223. God. Monach. Colon, adann. 1224.8c feq. Chron. Auguft. anno 1226.
i Comes infuper Hoüandiapro miniflerial.) Infequendo (ut ait Heda)fententiam per Henricum Imp paulo
ante latam amo 1 196. inter Balduinum Epijcopum, & Henricum Ducem Lotharingta ■ & ut ante inter
Theodoricum Epifcopum, & Ludovicum Loflenfem convenerat.
k Inter EgbtrtumpraftBum Groningia, ] Heda Everhardum vocat, alii vero feriptores ? vel non no-
minant, vel huic noftro adftipulantur. Bellum hoc paulo clarius Ubbo Emmius enarrat lib.g.Re-
rum Frificarum ad annum 1225. Sc feq.
1 Apud Arien,) Ubbo₅ Anenim vicum , dicit, Chron. Magn. Aven, vulgare Arien. Eft hodie iti-

nere inter Groeningam Sc Coevardiam medio vicus Anloo.
m Plusquamquadringenti milites,\'] Emmius-500. habet,reliqui fere omnes cum Bekä faciunt. Al-
bertus Stadienfis numerum minorem ftatuit 200. feilicet militum , fed hic forfitan ad equeftris Or-
dinis milites tantum refpexit, vulgo equitum omiffo. Accidit hsec clades anno 1227. de qua fic
idemStadenfisadeundemannum: Otto TrajeBenf. Epifcopus verfus Trentam ante Coevorde Frefonum
infolentiam compreffurusinpaludofoloco a rufiiets die Pantaleone feria quartd occiditur. Iii Comes Gelria
vulntrawr &plurimicircaducenti , omnes rrdlites ,aut filii militum perimuntur. Tbidericusprapofitus Da-,
ventria Epifcopi frater vulneratw 3. die oeeubuit. Corpus difun&i Epifcopi Maximo Cleri & populi meerore
TrajeBum defertur, & in beati Martini Ecclefiafepelitur. TVil\'tbrandus Paderbornmfis Epifcopus concedentt
Apoßolico et fubrogatur, vide etiam Chronicon Gcdefridi Monachi S. Pantalionis Col. eodem
anno.

ⁿ Qu.rrexr! 1. annnegregie rexit,"] Ita emendandum cenfui ,quamvis Noviomagus 20. habeat, prae-
ter omnium calculum. Chronicon Magnum Bel. quod ( utalio loco indieavi) fua ex Becani
Chronico tranftulit 12. annos 7. menfes eum in prsefulatufediffe, tradit. Bockenbergius vero 14,
ei annos tribuit. Heda varias adfert opiniones.

Celle, ficut ante dicitur , Ottone Pontifice, Florentius Hollandie Comes cum cs-
I teris prineipalibus ecclefiae vafallis Trajedum advenit j qui pro fuo confanouineo
^p Domino Willibrando Paderbornenfi Pontifice, filio Comitis de Oldenburch fup-
Mife>-abil« pheatorias preces fudit. Cum autem univerfale Capitulüm fuper his deliberationem ageret_s[pedes\\le- ^ut devotas inftantias ejufdem Comitis admitteret, ecce Comes Geldriae, fimul & Dominus
äionis, Amfterlandiç lçtaliter vulnerati, & per breves inducias à prifone dimilli recumbentes in cul-
citris delati lünt in Capitulum, qui plangendo dcprecabantur ab Ecclefia fuç redemptionis
auxiüum.Quibus vi fis, univerlùs clerus amarè lachrimatus eft, & dolor totius populi de nece
Pontifias non immeritb renovatus eft. Qnamobrem idem Dominus Willibrandus Pade-
bornenfis Epifcopus tanquam idoneus vindex xxxv. poftulatus eft Epifcopus , vir conftgns,
audax & ingenuus, fed quoniam idem Willibrandus fuit Ulis diebus in Italiç partibus occu-
patus afsiduè negotiis Imperialibus,ideo difereti viri trans Alpes feftinanter emifsi iunt-ut ei-
dem Epilcopo de novo Pontificio novam famam deferrent, & poftulationem ecclcfie Tra-
jedenfis in R omanâ curiâ praefentarent, quod & ita factum eft, nam dominus Papa Grego-
rius,nominishujus ix. deconfiliofratrumfuorum notum & diledumfibi Willibrandurnde
Padeiborno Trajedum tranftulit , & cum Apoftolicâ benedidione verfus patriam honeftè
remifit. Idem igitur novus Pontifex in Trajedo pro tribunali fedens didante fententiâ
prineipalium falallorumComitem Geldriç cum caeteris captivis ^va prifione caftellani Covor-
dienlîs abfolutum eifejudieavit. Quum idem Caftellanus tanquam proferiptus graffator, &
Epifcopus _ex]_cx fuvirn verumDominum indignâ morte pridem occidiflet,qui continub tarn ae poteftate
txpedttionem p_r0p_r^ _; q_Uam de Frifia , per papales indulgentias copiofum eduxit exercitum, quem adver-
^Mphum ^us Covordienfes & Trentones in fex turmas dtviium ordinavit ad prslium. Econtra verb
Coevtrdien- ptçdidi populi fex cuneos ftatuerunt in gyram ad refiftendum Epifcopo, ita quod terram e-
fem, omm nullus intrare pofiet abfque gravi ciifpendio. Sed Epifcopus ut vir imperterritus ad-
verfos hoftes ex omni parte circumvenit ; plures fibi refiftentes contrivit, quafdam villas in-
Bfiddphus cendit, & ufque ad opacam nodis umbram diffugientes adverfarios prof igavit. Mane de-
\'€oeverdien- hjnc fado, ciim garritus volatilium annunciaiTet adefle diluculum Covordienfès, cum Tren-
Jts reeipitur _ton;l_{ous nie}tuentes Epifcopi magnificentiam, datis obfidfbus obtulenint femetipfos ad gra-
mgratwn. _t;_am. _quos Epifcopus in deditionem.benigne fufeepit& per fequentes conditiones

à fèntentiâ maîcdidionisabfolvit, videlicet ,ut Rudolphus caftella Covordiç & Larc fibi

libéré traderet, Iurifdidionem Trentoniç beato Martino proprietariè redderet ,tria millia

nvarcaruiii pro diverfis damnis exlblveret, centum (a) armigeros in Livoniam mitteret, &

tnonafterium puellarum ordinis fandi Benedidi de xxy. praebendis dotando conftrueret.

His ita peradis, Epifcopüs caftrum Lare funditus deftruens, & caftrum Coyordise fideli

cuftodia muniens, coadjutoribus fuis cum gratiarum adione valcdixit , & ad feftivita-

tem Beati Martini Trajedum honorificè properavit. Sed ecce Rodulphns aniarc dolens

fe caftrum Epifcopo refignaffe , Sc à villicatione Trentonicç terraz fic omninb deftitutum

effe 3 corrupit unum de caftrenfibus pro quadam fùmmâ pecuniç, quatenus fibi caftrum

traderet opportuno tempore. Nec mora quin cur dis quafi c^ftrenfibus cum tradito-

re villam ingredientibus, Rodolphus infra fuburbium lat ens pontem extemplb praeoccu-

pavit , portam ulteriorem int roi vit , caftrum dolosè cepit ₅ cuftodes intrantes occidit ^Coxerdtam

& exinde totam munitionem fuo fatellitio communivit. Epifcopüs autem ex amiffione ca- doloncupe-

ftellum Hardenberghe praeeepit econtra fulciri, Sc generalem expeditionem adverfus Co- rat,

(b) Igitur anno Domini M CC XXVIII. cum tota palus ex gelidorigore effet ubique
pervia , Dominus Epifcopüs validum eduxit exercitum in Trentoniam, fperans alterâ
die turres Sc meenia caftri Covordenfis cum diverfis ingeniis atterere, & omnes inimi-
cos fuos in eo fimiliter comprehendere. Sed fpes hax omninö fmftrata eft , quo-
niam eadem node ventus validus cum imbri maximo de repente cadens in tantum at-
tenuavit nivem & glacitm , ut totus exercitus dimiflis ibidem ingeniis ad partes Ilela-
nas neccffarib retrocederet , & Epifcopüs iterum praedicando papales indulgentias ad
Frifiam pro fubfidio tenderet. Superveniente demum aeftate , Rodulphus obtentis
fakem XV. dierum treugis , trium Abbatum de Frifiâ fervare compromifit arbitrium
de omni fore fado , quod hadenus invaluit inter ipfum Sc Epilcopum. Durantibus
îtaque treugarum indueiis , Rodulphus Caftellum Hardenberch adivit, Sc de compo-
fitione pacis cum Epifcopo tradare eeepit , de cujus adyentu Dominus Epifcopüs
plurircum ftupens, cum admiratione eeepit inquirere , cur ad tot capitales inimicos l^^ranti-
fuos uno fervo Comité, folus aufus effet accedere, Sc ecce, Caftrenfes obftante Pon- i_us indueiis
tifice Willibrando , feepe didum Rodulphum tanquam exlcgem de conclavi violen- in mam at."
ter abftraxerant , quem cum Henrico de Granfdorp dirè rotatum (c) in ftipitibus toUitxr.
exaltarunt , Interea populus in terra Trajedenfi tumultuare eeepit inter fè , ut de
die in diem metueretur aut bellum aut incendium. Pro quo didus Epifcopüs
Trajedum ivit , exeufationem de nece Rcdulphi coram omnibus fecit, & per au-
xilium Florentii Comitis Hollandix inter minifteriales difcordes pacis amicitiam te-
formavit.

(d) Anno Domini M CC XXXI. prophana gens Trentomca recoiledis iterum innume- Trentones
ris bellatoribus, obfedit Groningiam, Sc Egbertus Praefedus {e) contra portas armipo-
tenter aperiens, occidit adverfariorum fuorum magnam copiam, qui currus Sc vidualia fj^"*
cumfexcentis equis ibidem spprehendit , & altera die plures villas in Trentoniâ con- p^jTre«
fiagravit. Epifcopüs autem fuper bis plurimiim gavifus feceflit ad Frifiam , & ibi- feUmtnr.
dem per papales indulgentias eduxit jam tertio gentem maximam, cum qua Trentoniam
potenter intromt, & villam Covordiae cum fuburbio caftri prorfus incendk : in quibus
armigeriplurimoscquos ,arma , velles, & vidualiaprendiderunt, quinimo parvulos &
mulieres apprehënfos crudeliffimè tmeidarunt , advefperaicente denique die totus E-
pifcopalis exercitus trans paludem ad munitionem verfus Avem reverfiis eft, Sc ibi-
dem in magna gloriâ cum obtentâ praedâ mirificè * jueundatus eft. Matutinâ de * Exbilara*
bine exortâ luce Pontifîcalis exercitus cum tubis frementibus, & fignis irradientibus pa- ^tus-
iudem curfus tranfiens properavit ad obfidionem caftri Covordiç ; fed ecce * Trentinorum
innumerabiles copie prœteritâ node clam intraverant ejufdem caftri praefidium, Sc ab alià ^{>m m>u}parte Frefones Monafterienfis Diœcefis cum Trentinus in magna prarogativâ parati
ftabant ad praelium. Frefones etiam Trajedenfis Diœcefis auxiliatores Epifcopi con-
fitniliter hefternâ die devidi lùnt. Ç&apropter Se Trentones adeb viriliter animati funt,
Vît in mann forti Covordiam andader accederent, & adverfus Epifcopalem exercitum fi-
tie morâ confligerent. Sed Epifcopüs attenuatis expenfis verfus Caftellum Herdenbergh

retroceffit, ftipendiarios fuos diffolvit, coadjutoribus fuis vaiedixit, & caftra fua cunctis ne-
ceffariis adimpievit.

Circiter haec tempora quidam (e) Iudaeus in Hifpaniâ comminuendo rupem propter vi-
neam ampliandam, repperit in folidâ concavitate lapidis librum, babentem folia iignea, con-
Liberli?- feriptum tribus Unguis, Icilicet Hebraicâ ,Grçcl & Latinâ fingillatim in hunc modüm :
reus in lapt- Chriftus Dei Filius ex Mariâ Virgine nafcetur, qui pro falute generis humani patietur j Quo
de repentis, leclo Iuclçus ad fidem Chriftianam converfus eft,& cum totâ familiâ baptizatus eft.

(f) Anno Domini m cc xxxi i i . v i . Kalendas Augufti Willibrandus Epifcopus in Zwol-

wMÊâdus i^ufdem fe} Ecclefiç fundamentum primitialem lapidem jecit. Hic Willibrandus cùm ad-
Epifcopitt kuc Paderbornenfis effet Epifcopus, bis ad terrain fan&am profeâus eft ob Imperiale ne-
wer««)-. gotium, ubi diebus illis frequenter expertus eftquoddam fpeciale prodigium. A ciyita-
Monsfa- te namque (h) Tharfenfi ad auas dietas prope * Thilam, mons quidam amœnus fitu eft ₃ qui
torum. _ab incolis illius terrae mons fatorum dicitur : Nam quicunque fex fèptimanis jejunaverit ₃ &
* Tydam. cx^de pure confeffus communionem acceperit, & fic fobrius prasdi&um montem afcende-
I v, rit: procul dubio fatum profperum inveniret, prçlibatus ergo Willibrandus Epifcopus in
vj verbo veritätis afferuit, ie vidiffe quendam militem apud Antiochiam , qui praedidum mon-
tem ilium afcenderat ad inveniendam fortunatam gratiam. Hie utique miles incacumine
montis illius quoddam menfale diverfis cibariis adimpletum invenit, quod fibi fuequc fami-
ly fine diminutione diurnatim larga viétualia miniftravit.

a Centum armigeros in Livoniam mitteret &c.) Nota mores ejus temporis in expiandis caedibus ufi-
tatos : milites mittendi contra intideles ,conftruendi & fundandi monafteria, & peregrinationibus
fanftos vifitandi j ejus reiplura extant apud auftores illius aevi teftimonia. Hinc quoque coenobia
& monafteria in magnum tunc numerum creverunt, Sic monafterium D. Virginis in Infulâ Be-
tuâ, à Cuyckenfibus ,& Bernenfe non longé à Buicoducenfî oppido per Fulbertum extruétum,a-
liud à Trentonibus ob caedem Ottonis Epifcopi, cujus & mem. Ubbo lib.x.rer.Frifîc. aliud à Do-
mino de Nigello ob caedem Flor. 4. Hpll. Com. quorum omnium Beka fuis in loris mçntionem
facit. Sic Fulco Andegavenfis, ob caedes&rapinas monafterium fundare cupit; Glaber. lib. 2.
ca.4. Conciacus coactus ob caedem duorum juvenum duas inftituere capellanias ( ut vocant):Guil.
de Nangis in vitâ Lud. Reg. Franc. Monafterium ₅ item factum propter facra violata, apudCof-
mam Pragenfem lib.2. & infini ta alia fuperfunt indicia e j us moris in hiftoriis ,₅ quas res geftas à 700,
adhinc geftas rererunt.

i^^y-lnno Domini M CC XXVIII. cum jam tot a palus, ] Haec Ubbo Emmius quoque profequitur ex
^^orperio, & paulo aliter ex Emone Antiftite illorum temporum ₃ quem vide lib. rer.Frif. 9. dicit-
que venifîê Rodulphum unico cognato fuo comitatum ad Epifcopum ; nomen non addit. Snoyus
& Chron.Magnum Henr. de Gravefdorp, appellant j idem nomen eft in Chronico vernaculo.
Godefrid. Mon. Pantal. in Chron. fuo ad annum 1228. rem paucis exequitur : Eodem temp ore ( in-
quit ) EpiJcop.TrajeH. caflrum KjtVorde herum impugnaufed defenforibusfibi diffidentibus, caftrum in dediti-
onem recepit, & nefarium Rudolphum dominum caftriejicit, & exulareprœcepit. Qui exilium fimulans occul-
te revertitur, & cafirttm dolo captum poffidet, ejeftis illis , quos Epifcopus ibi pofuerat. Et poft ad annum C.
1231. Rudolphw de JÇttvorde & fui complices à TrajeBenfibus in rotis confringuntur. Hinc patet non ità
ftatim, utnofterinnuere videtur fupplicium de Kuvordio fumptum. Emmius eum in carcerem
conje&um, & ibidem multis aerumnis toleratis tandem capitis damnatum, & cum propinquofuo
gravidimo affectum fupplicio corpufque enecii ignominie causa rotce impofitum fcribit, idque an-
no 1219.

c Dire rotatum inßipitibus exaltant, ] Hoc fupplicium Rotce illo tempore frequens fuit₅prcecipuè in
Fcedifragosj Latrones, ac Lœfœ Majeftatis damnatos ; cujus exempla padîm in hiftoriis occurrunt.
Teftatur de comité Ifenburgico, qui Engelbertum Archiep. Agrippinenfem occiderat, Caefarius
!ib.2.cap. 17* de vitâ S.Engelberti : Comes (inquit) Frederick eodem penè die, anno evoluto, quoB. En-
gelbertus cixhati mortuus illatw ,per oppoßtamportam captivas introdaBin eß, atque indi quarto die turpiffi.
ml in rot am am tormentis impofitus. Hac quoque de re Aegidius Geleniusin notatis ad eundem au»
itorem, Chron. Alb. Stadenfis ad annum 1226. Crantz. Metropol.lib.7.cap. 43. de Frederico a-
gens hoc fupplicium ica defcribit ; decernitur rotis tormentalibus per crura, per brachia, per dorfum (y cer-
vicemconfringi, itapavit corvos nobile cadaver. Godefridus Mon. S. Panthal. ad annum 1226. aliique
Stadenfis item ad annum 1192. fimili poena affectos occifores Chriftiani C.Oldenburg, tradit.
4 ^{jinno Dom}- CC XXXI. Prophanagens Trentmica. ) Hoc bellum ab Ubbone pr«d. libro 9. cir-

ea finem longé fufius delcribitur.
f Quidam Fudam, ] Hxc non negîexit in Fred, 2. Imp. Martinus Polonus , fed variat aliquan-

tum. Cbronicon Augufteofe in annum 1253. rejicit, refert & eadem Chrön. Magnum pa. 223.
f Anno D.1133.A. ut&M.S.meus. Vidi
a Brcckio , rer. noftrarum valde gnaro , clim notatum anno 1236. Willibrandum vivere defiifle ,
quod vero magis eft fimile; nam ü anno 1227. occifus eft Otto prsedeceiTor illiusj ut auctores con-
ftanter afferunt ille 8. annisprasfuit,qucd& Epitaphium indicat, ultra annum 1233. vixiffe eum
oportet. Bockenbergius ex Chronico vernaculo 6.tantum annos ei tribuit,
g \'Nam adejufdem ccchjia-fundarr. ent um &c.j Noviomagus: Hic S.Servatio VltrajeBitemplumexßruxit,
Heda: Sepidtus apud Ecclefiam S. Servatii -cujus prima jecitfundament a, hodie fepulfcrum ejus extat ad
parietem Aquilonarem, duos pedes è terra elevatum, ubi hsec leguntur : Wiüibrandus de Olden-
horch XXXF. Epifcopus TrajeB.fundator primus hu\\us mcnaßerii monial.Ord. Cißertienfis_}hicftpulm:[e-
dit ann.y 111. Quod intelligi debet de tranfiatione monafterii ex Abftede, & novi temph fundatio-
ne ; meminit enim loci Abßide (ita propter Abbatiam dien; Stokius circa annum 1137. & dicun-
tur moniaies S Servatii Tub Ottone prsedeceflbre Wilübrandi habitum mutaife, invitä Golindä pri-
orifsä. Quin & in defcriptione quaeaddita imagini Urbis Trajecci ,fic legitur: Wiüibrandus de Ol-
denborch fundavit in TrajeBo MottMterium S.Servatii in quod SanBimoniales ex v\'lUa de Abfteden tranftulit*
eodem in loco magnifies tumulatus an, 1136.
h A civitateTharßnß mans quidam &c.) Hasnugse in Chronico magno Belg, quoquead verbum
exprimuntur, nec Chronicon vulgare omittit. similes quifquilias profert liber Gallicus, pro mo-
re ejus feculi, quando ejufmodi fabulse, fidem inveniebant, cui tit. la Salade, de monte Sibylla; in
Apulia • fed relationem non mereutur.

CU M itaque Trajedenfis Ecclefia poft obitum Willibrandi Praefulis Paftorali regi-
mine viduata foret, & generale capitulum ad eledionem novi Pontificis convoca-
tion effet, Otto de Hoiiandiä nominis hujus 111. per invocationem fandi Spiritus
xxxvi. concorditer eledus eft Epifcopus, vir illuftris, & de regali ftirpe progenitus. Hic
Otto poft obitum patris alfcriptus fuit ad titulum militias , fufcepitque de manu fratris fui
Dominationem Orientalis Frifie. Is ergo Otto militiae cedens, & Pontificium acceptans,
pauperrimum invenit Epifcopatum, inhnitis quafi debitis involutum, turn propter aflbduam foiltwJui
1 rentonicas mentis rebellionem , tum propter fluduolam a<?perum irruptionem. Sea divinä aLz A, -

Comes (a) anno Domini m cg xxxiv. cum Henrico Duce Brabantiae, & Theodorico Comite ^^Ex-
Clivie,julfu Domini Gregorii Pap_? noni, terrain Stadingen Bremenfis Dicecefis cum v iris pj_tt co\'.
muiieribus & parvulis omninb depopulatus eft, pro eo quod idem populus expulfis facerdo- mitumdt-
tibus & clericis ad prophanam fedam Idololatriae reverlus eflfet. q»«t in Sta\'

lodern anno Florentius Comes Princeps imperterritus multa tyrocinia per diverfas pro- dingtos. ^
vmeias frequentavit, de quibus praeconium laudis gloriofiüs acquifivit. Comitiffa verb _

Claremontenfis famofam probitatem ejufdem Principis frequenter audiens, intra fecreta cor- ™f_amadis afliduè meditari coepit, qualiter eledum Comitem facietenus afpiceret, de quo tot mi- Comitijfam
litares probitates frequenter audierat. Qua; tandem arcanum hoc confilium adinvenit, ut CUrmon-
maritum funm blandis fuggeftionibus inftigaret, quo folemnem curiam in Almannia praeco- tenfemper-
wzari faceret. In qua & ipfe tanquam veteranus militig afforet, feiens pro certo quod
Holl an disc Comes illic venturus eifet cum proceribus Germanise pro conquirendä fibi
laude, militaris gloria?, lgitur idem Comes Florentius afiociato fibi Comite de Cli-
vis, magnificis expenfis illuc affuit, atque tftulum fui nominis dilatari voluit , qui Sc
magifter militum ibidem ab Almannis eft eledus & econtti Dominus de Nigello Gal-
ücana: militia; princeps inftitutus eft. Nec mora , quin ordinatis (b) aciebus ab Hi-
ftrionibus ₃ eledi milites utriufque partis concrepantibus buccinis, perftrepentlbus tym-
panis, chörufcantibus vexillis , ac enitentibus gladiis promifcuè conglobati funt, conten-
dentes propter laudem, inanis gloriae. Sed Comes Hollandiae exercitatus in hujufmodi
hdo prs ceteris excellenter elaboravit pro paknl triumphalis glori« , nam & idem plu.

res Gallicanos milites dejecit, adverfas cohortes difiunxit, ac Almannis bine inde gravatis op-
portunum auxilium apportavit, Comitifla verb Claremontenfis praecipuam probitatem Flo-
rentii Comitis ab altitudine turris procul intuens, & gloriatn fuse laudis ubique preconizari
percipiens, ex magno diledionis affedu fepius a viro ccepit expetere, quatenus Hollan-
dig Comitem inter equeftres cuneos fibi vellet oftendere, quod tandem ipfe Comes pro
ingrato recepit, & uxori fuse nobili torvis afpedibus fic refpondit : Scio quod ex abun-
Zclo oiice dantisTcordis os loquitur , & Holland; a: Comes amore too fungitur, ecce tuus amafius hie
txanplum Princcps eft egregius, vexillum qui fert aureum, leonem habens rubeum, quem ardent! de-
admirandu. fiderio multoties optafti videre vivum, led vivit Dominus, quoniam & hunc in velpere
videbis extindum. Comitifla quidem amabilis mariti fui fellitum agnofcens animum ,
tagebat Hollandige Comitem per fecretum prsemonere nuntium. Sed Claremontenfis
Comes quanquam decrepitus arma protinus induens Gallicanos fibi milites adjunxit, & cum
Domino de Nigello Florentium Comitem fuimineis idibus ex omni parte vallavit. Flo-
rentius autem horum omnium infeius adverliis Gallicanam multitudinem folus quantum po-
tuit egregie reftitit, & plurimos eum hoftiliter impugnantes virili probitate repulit, donee
tandem Claremontenfis Comes in Florentium violenter inrueret , & eundem in (c) Cor-
biaco xiiii. (d) Kalendas Augufti crudeliter interimeret. Comes verb Clivenfis cum
Teutonicis perniciter advolans Comitem Claremontenfem in vindidam agnati fui reeen-
ter occifi fimiliter occidit, & Dominum de Nigello confeftim ab eodem tyrociniojprofu-
* Exuiofi/m gavit, & (e) ecce jocofum tyrocinium converlum eft in *exolum praelium, Comitifla verb
Exhaflilu- Claremontenfis reminifcens quod Florentius Comes innocenter occubuiffct, & quod ipla
dw bellum. principalis caufa fuag necis effet, per nimiam cordis amaritudinem mentis alienationem fu-
ftinuit, & feipfam de cacumine turris prsecipitare voluit, quae dehinc incurabilem mor-
bum , quem Medici vocant Hämorrhoidem, incurrit, & poft modicum intervallnm tem-
poris ab hoc feculo tranfmigravit. Porrb corpus elediffimi Comitis per Almannise proce-
res ad Rynef burgenfe coenobium devedum eft, quod ibidem lugubribus exequiis inhuma-
tum eft.

Hie Florentius floridae fuit aetatis excellenter gloriofiis inter omnes primates Almanniae,
qui xi i. annis ftrenuä probitate Comftatum rexit Hollandiae, poft cujus obitum Otto T ra-
Wilhelmuf jedenfis Epifcopus fufcepit WilhelmumHollandiae (f) Domicellum in tuitionem, confimili-
HoUandice _ter g, Comitatum ejufdem in gubernationem: per cujus poteftatem idem Epifcopus Trento-
tuteUono-^nes fe) devicit, Covordienfes lubegit, & terram eorum nemine refiftente, quum voluit, in-
nis Ej-ijcopi, troivit, & ad fixum arbitrium gubernavit. Dominus autem de Nigello per quofdam amica-
biles internuncios eidem Epifcopo poftmodum reconciliatus eft , ut collegiatam ecclefiam in
eodem campo quo frater ejus du dum interemtus eft , fundaret. Anno de hinc Domini m cc
lxvii. xi.Kal.Ian. Machtildis ComitiiTa(h) deceflit a peregrinatione prsefentis feculi,qua2
tumulata fuit apud puellas Cifterfienfis ordinis Loefdunenfis Monafterii, quod ipla pro re-
rmritur^n ^met^° peccatorum fuorum & filiae fug devote conftruxit,& adjedis prsediis honorifice con-
_mn6~, fummav.it.

Occilo Florentio ftrenuiffimo Principe,filius ejus Wilhelmus nominis hujus fecundus Co-
Wilhelmui ^mes Hollandias xiv. hereditaria fublimatus eft ,ducens (i) in uxorem Elifabeth filiam Ducis
feamdm^! de Brunfwick praeclaram virginem,de quä genuit Florentium luccedentem Hollandig Co-
Comes Hol- mitem. Hie Wilhelmus ä. primaevojuventutis lug tempore magis adamavit rigorem ferri,
landix 14. qu^mnitoremauri. Eifdem temporibus Fredericus Imperator ab Honorio Papa dudum ex-
Impemor _COmmunicatus, per Innocentium quartum ab Imperiali dignitate deftitutus eft, & Lantgra-
catus depo- ^v^^us Turingig per officiales Imperii Romanorum Rex eledus. Sed idem Lantgravius paucos
yinur. annos fixpervixit, & Romanum regnum denub vacare ceepit. Quapropter idem Apoftolicus
de generali coniilio fratrum fuorum, Dominum Petrum Capucium ad- Velum (k) aureum S,
Georgii Diaconum Cardinalem delegavit in Germaniam, monens ut Officiales iteratb cele-
brarent (1) eledionem regiam. Eledores itaque convenientes apud(m)pagum Woring-g Co-
Wilklmus Dioecefis elegerunt, in Regem Wilhelmum Domicellum Hollandig , proteftantes

Comes hol- ip&m potentiorem eile Principem in regno Germauiae.Et ecce quam primum publicata fuit
Undia eligi- eledio, totius militiae folennis erat exultatio, nam & idem eledus vicefimum agens annum
tur hnjiera- adhuc fuit imberbis, robore decorus, cute Candidus ₃ crine nigerrimus, ftatur^ procerus, ac in
m\\ difpofitione totius corporis collaudandus. . -

Scd quoniam idem Adolelcentulus elcdionis fiiae tempore fuit armiger, ideoque cum re-
pentinà feftinatione prxparata funt omnia, quxcunque-fibi fuerint neceflaria, ut fecundum
ritum Chrifticolarum Imperatorum miles (n) iieret antequam Aquifgrani diadema regni fui-
ciperetjSc quoniam plerique milites moderno tempore parcimoniis intendentes omiftis fum-
ptuofis iblennitatibus faltem per colaphum milita rem dignitatem accipiunt ; Ideoque mul-
ti regulam ejuldem ordinis ignorantes débité miiitare nelciunt, quamobrem materiam ali-
quantifper prorogate decrevimus, & praefènti Chronographiâ dignum annotare duximus, _£ „ .
qualiter hie VVilhelmus fecundum Chriftianam inftitutionem miles eft efFedus , atque re- digmtaus
gulam militaris ordinis cum fummâ feftivitate profelfus eft, ut ex co difcant modemimi -ßenmdt
lites , quale jugum in ordine fiio fufceperint, ac cette quale votum in profeflione fux re- cognitù
gulç promiferint. Itaque prxparatis in Ecclefiâ Colonienfi omnibus poft Euangelium fo- g»^
lennisj miffçprxfatus VVilhelmus armiger coram Cardinali produdus eft, per Regem Bo-
hemie dicentem in hune modum. Veftrç reverently pater almiflue prsefentamus hunc ele-
dumarmigerum, devotiffimè fuppikantes quatenus veftra paternitas, votivam ejus pro-
fdlionem accipiat, ut militari noftro collegio dignanter adferibi valeat. Dominus au-
tem Cardinalis in Pontificalibus afliftens ornamentis, eidem dixit armigero, fecundum Ety-
mologiam ejufdem nominis, quod eft miles : Oportet unumquenique miiitare volentem,

vcmiatt;, ingeiiuuui m cuiuanguuiiiaic, iaigji*uLu.Ai in uunciuiLt, ^gicgmm in ciuiiuiLcut., ^

& ftrenuum in virili probitate ; verumtamen , antequam votum profeffionis tux facias, "
cum maturâ deliberatione jugum regulx priùs audies : Hçc eft itaque régula militaris ordi-
nis : In primis cum devotâ recordatione Dominicç pafiionis milfam diurnatim audire ; pro j^_eg_Ui_am^
fide Catholicâ corpus audader exponere ; fandam ecckfiam cum miniftris ejus à quibuf- l\\_taris ordi-
ennque graflatoribus liberare ; viduas, pupillos aut orphanos in eorum neceffitate prote- nis.
gere, injufta bella vitare ; iniqua ftipendia renuere , pro liberatione cujuflibet innocen-
tis duelkrn inire ; Tyrocinia non nifi causa militaris exercitii frequentare j Imperato-
ri Romanoram feu ejus patritio reverenter in temporalibus obedire; rempublicam illibatam
in vigore fiio permittere ; feudalia bona regni vel Imperii nequaquam alienare; ac irre-
prsehenfibilker apud Deum & homines in hoc mundo vivere. Ike ftatuta militaris ré-
gulé fi devote cuftodieris , & pro pofle five nolfe diligenter adimpleveris , feias te
merer! temporalem honorem in terris , & poft banc vitam requiem xternam in Cce-
lis. His autem expletis , Dominus Cardinalis conjundas manus ejus tyronis claufit in
miflali lu per ledum Euangelium , ita dicens : Vis ergo militarem ordinein in nomine

rando profiteer regulse militaris obfervantiam in prsfentia Domini meiPetri S.Georgii ad pj^cnis
Velum aureum Diaconi, Cardinal!, & Apoftolka? fedis legati per hoc facrolandum Euan- militaris.
angelium quod manu tango. Cui Cardinalis. Hxc devota profeflio, peccatorum tuorum
fit

vera remiffio, Amen. His itaque * did is Rex Bohemi^ grandem dedit idum in collo ty- * PcraBx.
ronis, ita dieens: Ad honorem omni potentis Dei temilitem ordino, ac in noftro colle- Bohe-
gio te gratulanter accipio; & memento, quod Salvator mundi coram Anna Pontifice pro ^m\',f ^mte colaphifatus & illufus, coram Herode Rege chlamyde veftitus & derifus & coram omni
populo nudus & vulneratus in cruce fufpcnlus eft j cujus opprobria te meminiffe fuadeo,
cujus crucem acceptare te confulo, cujusetiam mortem ulcifcite moneo. Quibus ita fo-
lemniter adimpletis, novus tyro poft didam miflam cum ftridentibus buccinis, perftre-
pentibus tympanis, & tinnientibus cymbalis contra filium Regis Bohemix tribus vicibus
commifit haftiludium, & exinde cum gladi

is *\'emicantibus dimicando tvrocinium exple- _¥ p- - . ,
vit₃celebravitquemagnificisexpenfistriduanamcuriam ,acdonislargifluiscundismagnati-i,_K^mmUbus fiiam manifeftavit honorificentiam. Sed & Dominus Petrus Cardinalis interim omnem
rem geftam per feftinum nuntium literatorie confcripfit Domino Apoftolico, & Domi-
nus papa plurimum gavifus ex hac famä difpenfatori fuo tenorem fubfequentis epi-
ftolx deftinavit: Innocentius Epifcoptis, fervus fervorum Dei_} Redori fandx Marias

hmocmuj j_n £₀f_ffle(}.;_n falutem & Apoftolicam benedidioncm Confitere nobifcum fili,qui tanquam
ay* tera. _C0rp_{0riS me}mbrum fentire nofti cum capite: nobis igitur tibi jucunda fcribentibus,

jucundus agnofce, quod j.Nonas Odobris in curiä juxta Coloniam folemniter congregatä,
chariflimus in Chrifto filius nofter Wilhelmus Comes Holland;® communi voto principum,
qui in eledione Ca^faris jus habere nofcuntur , in Romanum Regem ceteris Principibus ap-
plaudentibus eft eledus, ficut per literas Regis ejufdem, & diledi filii noftri Petri, S .Geor-
gii ad Velum aureum Diaconi Cardinalis nobis conftitit manifefte: porro ut luper gaudium
quod de profpero gefto negotio eft agendum tibi etiam de perfbnä eledi cumuletur novum
gaudium, idem Rex, ficut eodem Cardinale referente percepimus, & publica fama teftatur,.
eft fidelis Catholicus, animo prudens, militia ftrenuus, propriis potens viribus, multorum
Principum confänguinitate & affinitate connexus, luventute fervidus, experientiä modera-
tus, gratus moribus, & fpecie corporis, in oculis omnium gratiofüs; quapropter fperamus in
Domino & ipfius potentiä majeftatis, quod (üb pedibus ejufdem Regis perfecutore calcato
velociter, & malignantium capitibus conquaffatis, fides catholica, pax ecclefia?, tranquillitas
orbis, ac fidelium flatus debeant ab omnipotente per ipfuin magnifice reparari, nam & in-
numerabiles magnates huic eledo protinus fua capita fubdiderunt: haec ergo die & manda
lidelibus, quos nofti de his rumoribus gavifuros. Datum, &c.

Interea cum adhuc eledus Rex inexultatione refideret apud Woringiam, atque tridna-
nam jam expleviffet curiam, quartä dehinc exortä luce, quum brumale gelu graminofam ter-
Wilhdmw ^^uP^cr^^c:\'^{cm aurora} conllringeret, tubicinatum eft, caftra tollere, & civitatem Aquen-
Aquifara (p) obfidione eiligere. Cives autem Aquenles contra feftinaverunt extemplb portas
numotßdet. claudere, & valvas obftruere, nec mora quin & idem eledus cum invidis bellatoribus papi-
liones in gyrum erexit, & cum Principibus arcana confilia tradavit, qualiter aliquod machi-
namentum poffet exeogitari, quo regia civitas ablque tormentis poffet obtineri. Denique
per quofdam ingeniofos opifices decretum eft, ut populäre vulgus vallum (q) procerse ceifi-
tudinis extrueret, ac urbem in modum aggeris undicunque cingeret: & cum eadem civitas
in convallibus montium fituata plurimis aquis fulphuriis eft irrigua, multifque fontibus lym-
pidiflimis fuperabinde fluida, ideb femper inundans aqua nullibi defluentem habens meatum₃adeo breviter exuberare incepit,ut nullus civium abfque navigio proprium domicilium com-
Aquifgramt mode poffet exire. Hoc ergo gravi difpendio Burgenfes aftlsdi, promiferunt eledo Regi
W/o an- portas urbis abfque rebellione patefacere, & eundem pro vero domino votive füfeipere, ut
Bum ab circumfeptum vallum infringi praeeiperet, & inundantem aquam confueto meatumanare
vinchur!permitteret. Igitur infrado vallo Rex ultima die menfis Odobris urbem ingreffus eft, &
ab univerfis civibus gloriose reeeptus. Poftera vero die, quas eft omnium Sandorum fefti-
va folemnitas, univerfä multitude Pr^Iaroruin & Principum deduxit eledum Regem ad
Bafilicam perpetuas Virginis Mariae, ut folemnem benedidionem aeeiperet fecundum ritum
antiquae confuetudinis : quem Monafterienfis & Mindenfis Epifcopi fimul ördinarunt infra
facrarium, fed eundem Leodienfis & Trajedenfis Epifcopi veftitum ornamentis Leviticis
in modum Diaconi produxerunt ante Regale folium,quem ex tunc Colonienfis Archiepifco-
pus Cancellarius Italise collocavit in fede Majeftatis, ita dicens: Super thronum regni glori-
Xjwcoro- ^ fedens, Iudicium & Iuftitiam in terrä facias. Archiepiicopus verb Maguntinenfis Can-
7mm Z\'d celarius Germania cum oleo fandificato dextram ejus foras (r) unxit, ita dicens: Confecra-
Aquifgra- re te dignetur omnipotens Deus in Regem Romanorum, qui David per manam Samueüs
mm. Prophet^ Regem inungi juflit fuper populum Hebreomm: Archiepifcopus autem Treve-
renfis Cancellarius Galü^ manus illi fiiperimpofuit, ita dicens: Defcendat in te ipiritus fä-
pientiae, intelligent^, feienti^, pietatis, fortitudinis & confilii,replearifque fpiritu timoris
Domini, Marchio quidem Brandenburg^ Regis Camerarius annulum ei tradidit,ita dicens :
Accipe fignaculum Monarchiae, ut Romanum Regnum in fuo vigore conferves, quod ab in-
curfione Barbarorum invidä virtute defendas. Dux autem Saxonias Regis jufticiarius dona-
vit ipfi gladium, ita dicens: Accipe feeptrum Regium, ut rebelies feverä corredione poten-
ter affligas, omnefque benevolos in tranquiM pace gubernes. Dux equidem Bavaria* Comes:
Palatii feu Dapifer, dedit ipfi globum aureum, ita dicens j Accipe globum fphsricurn, & o~
mnes terr^ nationes Romano Regno iubjice,ut gloriofüs Auguftus appellari valeas. Rex
dehinc Bohemiae, Regis pincerna de conlenfii Colonienfis Archiepifcopi, coronam argen-
team capiti ejus foperimpreffit, ita dicens: Accipe fpiendidum, & üs in yirtuolis adibus ad-

eo chomfcm interns, ut coronam aeternse felicitatis habere merearis in ccelis. Port hxc au-
tem circumftantes Principes adorantes Majeftatem Regiam, acclamavemnt ipfi falutem lau-,
dem &■ gloriam s accedentes quoque fingulatim primates ad regale folium prœftiterunt ei-
dem debitae fidditatis homagium. Tunc his mira folemnitate peradis, idem Rex per pie-
nam hebdomadam feftivam explevit curiam, cundifque Principibus fue ditionis patefecit ex-
cellentiam. Demum odavo die convenientes Officiales Imperii, ftatuerunt arcanum collo-
quium, ut de commoditate Regis tradarent fpeciale confilium, quatenus magnifici viri, fci-
hcet, Otto Trajedenfis Epifcopus ejus patruus, & Henricus Brabantise Dux ipfius avuncu-
lus, ejufdem Regis Confiliatores, & auxiliatores forent, & juvenilem animum ejus à belli Ephoriccn*
ftrepitu temperarent. Dominus verb Lubbertus Regalis Abbas Egmondenfis, vir maturus ftituti Wil-
& egregius conftitutus eft ejus Vicecancellarius.Quibus ita geftis Rex in magna gratitudine helmo Régi
cundis Principibus valedixit, & univerfa caftra Romani Reg ni ftudiofiùs perluftravit. Romanorum

(f) Omnes ubique Caftellanii fibi debitam exhibuerunt obedientiam, praeterquam folus . _fl .
Caftellanius apud Imperatoris infulam. Quapropter ipfe Rex jam didum caftrum cum in-
vidis circumvallavit armigeris,impugnans idem diverforum(t)tormentorum *magenis.Nam i_am cafam
creberrimi idus & jadus laxorum qùaffaverunt turres & moenia aliquoties, & aries ferratç folus Régi
frontis impegit portas & antemuralia. Econtra verb Caftellanius vidualibus & armis abun- refiftit.
de prsemunitus ruit, qui per annum & amplius ipfum caftrum honorificè defenfavit, defici- *Jxgenw
entibus demum vidualibus idem Caftellanius expetivitveniam, quem & ipfe Rex, obtento J-lc^j^
caftro, recepit in gratiam, ut fibi de csetero fidelis effet, nec rebellionem adverfus eum ali-ß ^
quatenus attentaret. in gratiam

(^u) Demum appropinquante Epiphania Domini Rex migravit ad Coloniam, ut ibidem in tecipitur.
honorem trium (x) Regum lolemnem immolaret hoftiam, Fuit enimillis diebus regens& Alberm
legens apud Coloniam Dominus Albertus (y) Ratifponenfïs Epifcopus de ordine Pradicato- Magnum
rum, magnus in nigromantiâ, major in Philofophià, fed maximus in Theologiâ ; qui Regem JJ,
humillimè precabatur, ut in die folemni fecum difcumbere dignaretur. Rex autem fperans nigmexci-
aliquod prodigiale ftgnum videre, noluit eidem reverendo Patri preces fapplices denegare.
Celebratis igitur Epiphaniç folenniis, idem Epifcopus à ftudorio fuo progrediens Regem Alberm
cum fuâ familiâ gratiosè fuïcepit. Quem extra cœnaculum in viridarium fecum adduxit,ubi Magnus
minifterialpc mil-op iiflTnprun»- <-ini -iA rnmiii\'^icm Wi-îrîor-n nnopwîc nfv-pflârîa Wilbelmum

nive maxima : quapropter univerfa multitudo procerum murmurare cepit adverfus Epifco-^„Af
pum,quod in tam horrido frigore convivas füos abfque foco prandère jufEffet intra poma-
rium: fed poftquam Dominus Epiiccpus futurorum omnium confcius,una cum Rege rcfide-
ret ad meniam, 8t omnis conviva fecundum ftatum dignitatis Hie locatus, exfpedaret efcam,
ecce glaciei & nivis immenfa moles in memento difparuït, ac ^ftivalis calor emicantibus folis
radiis ferventer invaluit,terra gramineum germen edidit, ut vernantes flores in mirä venufta-
te protulit: una quasvis arbor frondibus extemplb viruit, & maturos frudus ad vefcendum
cundis exhibuit, vinea florens odorem fuavitatis reddidit, & recentes uvas in ubertate mag-
nä cito praebuit, garritus volatilium applaudentibus alis illic intonuit, quarum grata modula-
tio cundis aceumbentibus maanam exultationem intulit. Quid longius algorhyemalis fri-

aiditatis prorius evanuit,& fervor ^ftivalis caliditatis in tantum efierbuit,ut quidam diicum-
bentium propter aëris intemperiem exutis duplicibus indumentis feminudos fe facerent, &
plurimi fob frondofis arborurn frondibus hinc inde refrigerium appeterentj minifteriales ve-
rb detulerunt ubique copiofam epularum plenitudinem, ita ut abundè fatiarent populofam
eonvivarum multitudinem, & lactams eft Rex cum fimul dilcumbentibus in eadem curia tot
& tanta cernens inaudita mirabilia. Expleto demum convivio turba minifterialium quafi
fantafma difparuit: garritus avium omnino filuit, germen arboreum confeftim evanuit^ori-
da tellus inarefcens exaruit, copia nivis iterato rediit, & repetinum gelu ttuculenter inhör-
ruit, ut omnes, qui prius exutis veftibus defadaverunt infra convivium nunc trepidantcs
accelerarent ad ignem infra ccenaculum. His autem mirä jueunditate peradis,Albertus Epif-
copus inftanter exoravit Regem, quatenus fratribus fuisPraedicatoribus clauftralem aream in MonaBoi^
civitate Trajedenfi vellet expetere, & eifdem pro ftabilitate regni ful munificas eleemofi.pr<edtcatm4
nas attribuere. Rex autem fupplicatorias preces ejufdem Reverendi Patris clementer cxau-
diens, Trajedum exinde defcendlt, quem Otto Pontifex ejus patruus cum prselatis & civi- jjpemm

bus gloriose fufcepit, qui de fidelium lucrum confilio Burgenfis effedus eft, Sc extunc fpa-
ciofam campi planiciem infra civitatem neminc contraveniente mercatus eft, quam ad ura-
dii ram clauftri donavit antedidis fratribus in eleemofynam, inluper & auri fulvi iatis mag-
Talatium gnam copiam. Denique confirmatis ab eo libertatibus civitatis & ecclefie , idem Rex glo-
Hagenfe ab riosè fulceptus eft intra Comitatum Hollandix, qui & in Hagâ Regale palatium extriixk, u-
todem ex- j^j Je _caufi_s (z) arduis regni tribunale confiftorium frequentavit.

firatlum. Civitatenfes autem & Caftrenlès Imperialis Camerç reddiderunt eidem(aa)benevolè çen-
fum Regium, ita quod indeficienti thelauro fuo exubetaret gazophylacium;; qui quoque pro
Oledientia _tra&_atLl generalis pacis convencrunt apud Maguntiam, deftinantes eidem per folennes nun-
çmtatum ^t\'^os ^^anc Epiftolam : Gloriofo Domino liio Romanorum Régi Wilhelmo Confides & In-
dices plus quàm lxx. civitatum fuperioris German!» reverentiam & oblequium perennale.
Excellentias veftrae tenore praelentium declaramus, quod nobis apud Maguntiam exiftenti-
bus die I p. menfis Iunii ad generale colloquium mediante nobili viro Alberto de Wal decke
Imperialis aulas Iuftitiario, hrma pax & treugç ftabiles fuper univerfis guerris & difcordiis
fiintftatutse. Quapropter Majeftatem veftram Regiam humiliter exoramus & confiilimus
quantum licet, quatenus pacem terrç falubriter inchoatum per literas magnipotentiç veftva;
jam dignemini confirmare, eo quod veftrum commodum, utilitatem, falutem importare di-
nofcitur & honorem ; fcientes quod veftrœ (èrenitatis adventum nobis faiubrem ad partes
noftras cum ingenti defiderio praeftolamur. Datum apud Maguntiam ultima die menfis Iu-
nii. Rex ergo hac Epiftolâ gratulanter acceptâ, pacem inchoatam fub banno capitalis fen-
tentie firmiter oblervari praecepit : quinimo pradibatos ambaftatores , ditatos regiis muneri-
bus ad patriam honorificè deftinavit.
Comes de Eifdem diebus Dominus Epifcopus cum ecclefiâ Trajedenfi gloriolo regl conqueftus eft,
Ghoer con- q^u°d idem Epifcopus à Comité de Ghore tam in polfeilîonibus, quàm in hominibus injuria-
tumacià ^tus eft, quapropter Sc ipfe Rex eundem Comitem citari fecit ad ipfius prçlentiam , fed & ï-
iamnatur, dem Comes nequaquam comparere volens , ablentavit le per obftinatam contumaciam, Rex
dignitate autem coram altari landi Martini ConfeiToris arma protinus induens, indefinenter equitans,
mmims fui prçdidum Comitem capiens, Sc terram ejus depopulans, cum vidoriali laude Traiedum re-
frivatur. _venj_{tj ca}ptivum Comitem Epifcopo dedit, ac eutidem jure debito dignitate lui nominis de-
privavit.

Anno Domini M CC XLIX. venerabilis pater Dominus Otto Trajedenfis Epifcopus
Otto Epifco- _IXI, Nonaram Aprilis obdormivit in Domino, tumulatus apud Ecclefiam maiorem honore
congruo. Hic Otto xvi. annis egregiè rexit Epilcopatum, quem in introitu fuo pauperri-
_mmv, " mum invenit, led fiiperabundantem in multis divitüs, fuis pofteris reliquit.

³ Hie Florentius Comes anno j 134. t&c.~\\ Bellum hoc contra Stadingos , quos Emmius Stedingos vo-
cat, & Frifiis annumeratjprolixè & accurate idem defcribit principio iib.x. rer. Frif. Meminêre ejus
& Chronicon vulgare, Meyerus, Heda, Chronicon Magnum, Annales Godefridi mon.Col.Chro-
nicon. Alb. Stadenfis Crantz. Metrop. lib. 7. cap. 47. Molanusde Militia facta, Diva?us lib.x.
Brab. Harass in Henrico IV. Brab. Duce liber de Epifcopis Bremenf. & alii plures. Snoyus* itî
annum 1230. videtur hoc bellum referre, Sc multa addit, quje neque Chron. vemaculum, neque
quifquam alius, quodfeiam, habetj ut neque fingulare illudde ca?de Egmondani à Stadingis,& cla-
de Hollandorum, cujus tarnen meminit Bockenbergius in Wilhelmo 1 Egmond. Domirio,& uni-
co verbo attingit Chron. vulgare,
b Ordinatis aciebus ab Hißrionibis, ) Hiftriones appellat Heraldos vulgo dittos, id eft magiftros ar-

morum & cseremoniarum.
c In Corhiaco,"] Corbrata habet Chronicon, Magnum Belg. Alber. Stadenfis, & fcriptor incertus
de Archiep. Brem. Noviomagi occifum volunt. Sic n. ap. Hunc legitur : Sed Comes Holland, do-
mum veniens in torniamento ap. Noviomagumeft occifits. Scriverius interpretatur Noyon j fed Nornen-
clator ad lui. Cœfarem ex Ortelio, Noviodunum dicit e(fe Noyon non Noviomagum. Merula ni-
hilominus auctore Scaligero Noviomagu a{ferit,& Scriverio accedit.Potior autem pars fcriptoruoi
locumcxdisfaciuntCorbiacum. Hodie Corbie, intra Ambianum & I^oyf fitumad Somonam
fl.,nonitalongeàClermontio. Godefridus Monach. Colon, ad ann. 1234. ^TF\'f° ^amo[ComesHol-
lands intorneamentofujfocaturap. Corbtamin Ambianenfidicecefi, cui accédant, Heda, Stokius,Snoyus
& alii. Chronicon vulgare ex Gerbrando Clermontiœ hs?c accidiife refert. Bockenbergius locum
non addit.

à xiv. K4. tAuguftiy) Heda, Snoyus, Chron. Magnum huic noftro adftipulatitur. Annum pleri-
que ï234.exprimuns,Bockenb.verà 123f. Emmius bienfcio poftbeilum Stedingenfe factum

effe. Jdque vero magis videtur fimile, nam fi in Majo praelio contra Stedingös ädfuxt, tarn breve
tern pus dumm fcilicet menfium interceil.ffe vix credibile eft.
e Et cccc jocofum tyrocininm, ] Tyrocinium & torneamentum mediae astatis fcriptoribus ludus e-
queflris denotatur & haftiludium M. Goldaft. Ludos quoque hafticos appeliatos refcrt. Tyroci-
nii verbum etiam Snoyus in iua hiftoriä retinuit; & au&or nofter eo aliquoties ufus eft. Ty~
rocinio quoque ludere legiturinRigordo de geftis Philippi Aug. Francorurn Regis. Admodum
olim frequentes hi hidi equeftres, fed propter incommoda& inimicitiae quae inde faepe orieban-
tur,prohibitifuere;idqucinConcilio Lateranenliann. 1139. utteilatur Sigonius de regno Ital.
lib. xt. quod tarnen indiftum non ceiebratum dicit Panvinius. Hovedenus idem ftatutura ab Alex-
an.P.R. anno 1279-refert.
f Hollandia Domiccllum,) Teutonice ÖCU ^OMliljea: bait ^OlfettiJt / ita vocabantur, quorum pa-
ter adhucfupereflet, vel fub tutela aliorum degerent, etiamqui nondum equeftri digmtate donati
effent Sic Florentius V. fub tutela exiitens infra in Ioanne, 1. dicitut domicellus s fic anno 1252.
Gifelbertus Domicellus de Amftelle.
g Idem Epifcopm Tmnones devicifr) Vide hie Ubbonem Emmium lib. x. rer. Fref. qui tradit Dren-
tones, ut malo mature occurrerent, fponte fua legatos Trajec\'tum mififfe, petitäque venia , tolera-
biles deditionis ccnditiones obtulifte.
h Machtildis Comitijfa deeeßit,) Hanc Margaretam videtur appellate Suerius Boxhornius, at nefejo
quo authore , omnesenim fcriptores Machtildim Henrici Lothar. Ducis F. agnofcunt. Chroni-
cum verd magnum Belg, in anno obitus ejus fallitur , nilitypographi culpafit cum annum habeat
. ^l247-

1 Ducens iuuxorem Elizabeth&c.] Dehacvideaturaccuratifiimus rer. Hollandicarum inveftigator.
P. Scriverius, in notat. ad hiftoriam patriam; Chronicon Alberti Stadenf. Abb. ad aim. 1251.
Crantz. Saxon, lib. 8. cap. 27.} Georg. Fabricius Saxon. mem,l/b.2- ad eundem annum.
k D. Petrum Capucium ad velum aur.&cc.) Onuphrius tradit hunc Petrum Rom. Card, ad Velum
aureum S. Georgii ab Innocentio 4. P -R. creatum Legatum per Germaniam pro defenfione Iu-
rium Ecclefiae contra Fredericum 2. Imp, Excommunkatum.
j Celebrarent eleBiotiem 1\\egiam,) De ElecUone Wilhelmi vide plura ap. Scriverium in Cenfuris ad
Chron. Vulg. eaque facta anno 1247. coronatione fecutä anno feq._; ut tradit Stokius. Stadenfis
eo quoque eum anno in Nuffiä creatum Regem fcribit; quem perperam Hollandlas Comitis fra-
trem credit, Trithem. Abb. in Chron. Hirfaug. anno i249- ap, villam Woring. creatum dicit.O-
nuphrius in Faftis Impp. annum prasiert 1247.3 ut & in Chron. Ecclefiaftico ₃ ac libro de princip.
Rom.quem annum laudant fcriptores Magdeb. Major nihilominus pars hiftoricorum anno 1247.
clectum aflferit, & feq. 48. Aquis coronatum ; in qua fententia funt Emmius , Snoyus, Meyerus _yChron. Auguftenfe, Mathseus Weftmonafterienfis Anglus 3 Mathasus Paris ,\'Francifc. Giuliman-
nus de reb. Auftr. Rubius in hiftoriä Ravennatium 3 Peucerus ad Chron. Canonist Pai alipomena
ad Urfpergenfem Abb. Nauclerus, Meurfius in Athen, Leidenf. Defcnptio Leidenfis ,Chron.
populäre &c. Sunt qui annum probant elecrionis ejus 1248. quo in numero Silridus prefbvter
Mifnenfis. M.S. Chron. ap. Serrärium, Chronicon Monachi Paduani, Haraeus, Georg. Fabricius,
Divaeus & Bertius. Sed facilem conciliationem hi accipient, fi dixero illos ad Ele6fionem,quae fa-
äainfineanni 1:247. hos vero ad coronationem Aquifgr., quae contigic anno fequenti refpexifle,
quod etiam vidit Bockenbergius. Alii autem longius abeunt, Carionis Chronicon Venet. anno
1556, editum j fic habet: Anno 115-7. electus eft Cafar Wilbelmus Roll. Comes, principemferunt probt-
täte morum &viteinnocentiainfignemfuiffe,fedaFrifiis ccefuseflanno 125-6, Arn. Pontacus Chreno-
gr.lib.2. Mortuo Henrico Lamgravioanno 1259. Ftaiim ab EleSoribus Imperii procurantt P. R,perlega~
turn Petrum Caput turn comra Fredericum (5¹ Conradum ejus F. defignatus eft Rex coronatus Wiikel-

mus Comes Holl.&c. Polidor. Vergilius Rer. Angl. lib. 16. Infecutus eft inde annus hum. Sal. 115 7.
ejuando inter Principe; Germanos , Guil. Holland. Comes paulv ante Rom. Rege faEio a Frifonumgente inter-
feSlo, de Imperio coaptando contentio eft orta: Heec tamen magis ad tempus mortis, quam ele£tionis fpe,
ftare videbuntur.

m Apudpagum Woring?e Col. dicecefiselegerunt,) Hie pagus nobilitatus memorabili praelio inter lo"
hannem 1. Brab . principem Sc Remold. Gelri® Comitemjpofteaanno laSS.gello, In lcco va-
riant fcriptores, Franc. Guiliman. Habfp. lib,6.fic habet: Moniti a fmttifice fimmo principes Regni
Guilielmum Hollandia Comitem pauci Novtfij congregatiprafids Cmrado Col. Archiepifcopo, & P. Caputio
ad velum aureum Card.prafente Regem nominarunt. Mutius Rer. German. libr, 2o. rolt bunts { I hu-
rinaiae Lantgravii) mortem mox conveniunt Francofeni<eprincipes,eligunt Wilhelmum Com. Hollandia qui
poffeleBionem exercitum, quem habuit Francofurdia, duxit contra Frefones, d quibm fuperatus prat to, occilits
eft. Nimis ha;c concife, res enim geftas 9.annorum in unum quafimomentum contrahit, Crantz.
Saxon.lib. 8. cap. 16. NuiJise quoque electionem faitam vult; Cum Beka facit Trith. in Chron.
Herfaug. fedcorrupte ibi Wormch pro Worunch legitur• Cufpinianus Waringen habet. ]Nec in tem-
pore, quo praefuit Rom. Imperio conveniunt. Sunt qui novemei annos tribuunt ut Chron. Au-
guftenfe, Onuphrius, Cufpinianus, Emmius, Munfterus, Strada, Bertius, plures. iVliitantiimfe-
ptem ut Trith. Abbas, ArnoLPontacus, Chronicon vulgare, Snoyus, Georg. Fabritiusin hiftoriä
Saxoriicäpraefbiifle eum Regno vi 11. aun. 11- menf. dies xxv tit. tradit, fic & ad Barlandum an-
not. MarfeiChron. vi.tantumhaecbreviter qui plura defiderant, rem cum curädifcufiäm ado-

ftiflimo Scriverio inveniet. Itali plerique Imp. Thuringum , Hollafidum > Lufitanum , Anglum,
ne nominant quidem, fed vacafle Imperium volunc. Benevenutus de Rambaldis cx antiquioribus
omnino omittit, Goltzius pfèudo-Imperatores & vitio-creatos dicit. Balaeusin a&is Pontificum
Rom. Guillielmum folummodo duosannos regnaffe ,fed nihil pro tantadignitate memorabiie fe-
ciife fcriptum reliquit. In Fafciculo temporum fic legitur : Lantgravius Turing\'ce & Comes Hoü.fue-
runt eleEli ex mandata Pap (contra Frcderkum fucceffivè , fed non prgvMuerunt contra turn, quia pot ens nimis
erat, necfuêre coronati, morte praveniente.
n Miles fieret,) Id eft, inter équités legeretur,nam eo aevo équités nobiles, vel equeftri dignitate,do-
nati milites dicebantur : cacteri nobiles famuli, vel armigeri. De equeftri ordine fufcipiendâ alii
quoque fcripferunt : & nihil olim nobilibus honcrabilius eâ dignitate, quae premium eratvirtutis;
nee ita partim impertiebatus ts bonos ex favore aut pretio imd ut extra hanc dignitatem pofitts, ne fi-
gillo quidem uti aliquando concederetur, cujus rei documento funt diplomataà me vifa. Scripsê-
re de Originib. Equeftr. praeter alios Claudius Fanchetus Gallicè, Puteanus, Menenius Latine, &
hoc ipfo tempore ChiBetius Burgundus opus parat infigne de Equeftri Ordine, qui nonita nuper
Aurei Velleris ordinem fingulari Iibello ornavit.
o Cujus etiam mortem ulcifci te moneo, J loco ne haec an feno t Contra quos iram illam fuam effundet?
Saracenofnè , Turcas, Arabes <■ qui rzoo. & pluribuï annos poft Crucifixum Chriftum rati funt,
an contra lud,bos ? quorum majores iftius piaculi fuere participes, at illi patriâ extorres paenas tanti
criminis pendunt, omnifque eorum pofteritas pertotum terrarum orbem incertis fedibus vagatur.
Haec fané taniftulta quam impia perfuafio olim omnem pcenè Europam Afiamque perturbavit,
majore oppugnantium quàm defendentium incommodo , aliquot enim cencena millia hominum,
haec, quae pia& fanfta vocabatur, expeditio ,confumpfit. Senesquippe juvenefque fummaeinfi-
mseque conditionis, quafi oeftro perciti eo ferebantur : mulieres ex bonis fuis in earn largiter con-
ferebant expeditionem -omniumque criminum rei, eotanquam ad expiationem fcelerum prope-
rabant,etiam condemnabantur, nihil praeter folum & falevn mutaturi. Vide quae in hanc rem Con-
radus à Lichtenau in Chronico, de Freder. z, Imp. agens fcribit.
p Civitatem Aquenfem obfidionc cingere,) Aquenfes enim partes Frederici fequebantur & adhaerebant
Cunrado, cui à patre Imperium traditum fuerat, vide fcriptores Magdeburgenfes, cent- i^.ca *6.
Francifcus Harseus in Henr.VI. Brab. Duce , 6. menfib. obfeffam au&or eft. Sic de totâeâ re Si-
fridus Mifnenf. prefbycer ad annum 1248. Wilhelmus Comes Hoiandiœin Regem Rom, Elecius efi,& ci-
vitatem Aquifgrani expugnavit. Math. Weftmonafterienfis tradit civitatem Aquifgranenfem à Cun-
rado munitam, ne novus ele&us ibidem coronaretur, ut autem Rexeleftus Frefonum induftria A-
quenfes domuerit,vide Ubb. Emmium in hift. Frif. lib. x.
q Vallumprocera altitudints exftrueret, ) Similiftratagemate loan. Corvinus Mathias Ungariae Regis
pater ufus in expugnando quodam caftro,tefte Boniinio Rer. Ungar.lib.j.Dec.j.hiftoriam etiam
hanc defcribit Hocfemius in vitâ Henrici Gelrii Leodienfis Epifcopi.
r Dextram ejus foras unxit, J In MS. meoeft, intus & foras unxit.Chron. Magnum parumper va-

riat, & Coronationis cseremonias aliquanto lauus exfequitur Snoyus, videatur & Trith.Chron.
f Solus Caftellanius ap. Imperatoris Infulam, ) Kevferfvverda vulgodicitur.Meminerunt hujus expedi-
tion\'s Chronicon Khytmicum Stokii,vulgare Chron. Holl. Snoyus etiam, qui Caftellanum nunc,
ob fidem Regi deinceps pertinaciter fervatam, generum efie effect urn Theodorici Bredenrcdii
Principis Hollandici, (quem Bockenbergius in illuftr. Bredenr. Alphardum vocat ) addit, fed ho-
rum fidem audoribus fuis relinquo, hanc rem ita brevker artingit Abbas loan. Trithemius in
Chron Hirfaug. Omnes autem Inferiorum partium principes & nobiles obediential. eiprccHiterunt, praeter
quofdam caftellanos, adhuc Frederico fideles. Inter quot fuit CaHeilanus de Key fers weert, quem Rex Wtlhel-
mus obfidione cingens , fuperare non potuit, quoni am for titer fe défendit.
_t Diverforum tormenterum Magern y J In MS. meo ingeniis legitur : Ingénia autem funt inftrumen-
ta & machina; bellicae Engins Gallicè, vnde apud nos di&i Ingenieurs talium machinarum invento-
res,horum meminerunt Goldaftus, Freherus, Lydius, quinuno & Lipfius Poliorceticonlib. i.
Dial.3. Pofteriores finquitJ fcriptores Latini heee ideo ingénia, & eorum architeSos Ingeniarios dixerum\\
pafilm in mediae aetatis fcriptoribus occurrit hoc vocabulum, vide Gotifredi Pylon. Col. Chron. pa.
270. edit.Freherianç. Huntingdonenfem Angl hift.lib. 7. Dicuntur& Mangenas, Mangonellç,
Manga • inftrumenta Petraria, quibus muros olim verberabant. Abbo à Pithseo tditus,ubi agit de
obfidione Lutetiç Par. ea fic defcribit :

Conficiunt longis a que lignis gemindtisy
Jfrtangana, qua proprio uulgi hbitu <-vocitdntu>r,
S axa quibus j actum ingentia.

ensMangonellos videturlegiffe, Mangoneaux lib.a.de mi]. Scarmis.
U Dtmim appyopinquante Epipbania,) Sic reftitui ex MS. meo, adftipulantibus Chro\'n.Magn. Belg.
& Chron. Sponheim. Tritnemi, quaefua ex Bekä defcripferunt. Theophaniam enim Domini ex
Nazianzeno appellatum diem, quo Chriftus redemptor nofter natus eft, Baronius ad Martyrolog.
Rom. teftacur ■ nec Magorum feftum alio, quam Epiphanias nomine in Martyrologiis invenio,nifi
quodNotkerus etiam Theophaniam ä quibufdam Grsecorum dici fcribat.

lnhbnorem trium Regum &c. Itaex MS. meo Sc aliorum, ac chronico magno Belgicolego. Try.
themius in Chron. Sponheim. Magorum habet, unde Furmerius forte mutationem hauht: vertun
Trithem. fenfum quidem Bek® expreffit, fed verba plurimum mutävit, ego exemplaria MS. ma-
lui fequh

V iAlbertus magnus in nigromantid,) Hanc narratiunculam, licet fabulofam earn credam, etiam refe-
runt Chronicon Magn. Bel. Cufpin. de Csefarib. Chron. yernaculum, Trithem.Abbas loco fupra
nominato ex Bekä; de veritate tarnen non judicant.Opmerius ut verofimilem faciat ex ingenio ex-
plicat in Chronico luo generali. Hoc faltem verum eft, quod Albertus eo tempore Guillielmo
Kegi auctor fuerit in Trajeäomonafterium fratribus Dominicanis conftruendi. Id etiam pro more
iftorum temporum fuit, ut occultioris philofophiae ac Mathefios peritos, Nigromantiae labe infe-
ros ac Magos putarent. Sic & Guibertum, qui ad pontificatum afcendens Silvefter J L dictus eft,
magum celebrem faciunt, & malis artibus infamem, Martin. Polonus, Platina, Sigifbertus, Ba-
fceus, fcriptores Magdeb. Chronicon Carionis, alii: Sedquam illideceptilint errore hoc popular!,
notis fuis ad Platinam oftendit Onuphr. Panvinius.
t In Hagd Regalt Palatium extruxit,) Ex Gravifandä Curiam eum Hagam tranftulifle traditur, non

tan tum Chronico vulg. fed Sc Snoyo, Berlando, Iunio,Bockenbergio,aliifque adftipulantibus.
aa Ita quodindeficientiTbefauro fuo exuberant Ga^ophylacium.] lmmo Guil.pecuniisfemperindiguif-
fe funt qui fcribant, & proinde plura Imperii loca & jura alienage; quod de Noviomago Ottoni
Geldriae Comiti pro 16000. Marcar. arg. puri anno 1248-obligatoin primisconflare poterit. Al-
bertus Stadenfis Abb. 1249. Wilbelmmcoronatus circa Rbenum aliquandiu commoratus cum exercitu^cum
expenfas Regi congruas non baheret in Hollandiamregreffus efi: Guilimanntts lib.6. Habfpurg. Nam ns-
que Guillielmo vires dignitatipares aderant» aut in tantum au\'chritate adoleverat &c_s quae ibi fequun-
- tur.

POft obitum l-everendi Patris Ottonis, Goelvinus fandi Ioannis in Trajedo Prapofi-
tus xxxv 11. eledtis eft Epifcopus. Hie Goefvinus ab (a) Amftel oriundus faltem ad
(b) annum ve! paulb plus regens Epifcopatum, vir erat fimplicitati deditus, & de (c)
rebus Eccleli^ minus bene lollicitus. Quapropter totus Epifcopatus in brevi tempore tan-
tundempene diftradus fuit, quantum paulb prius per Dominum Ottonem gloriose fubli-
matus fuit. Provifores autem Ecclefx totius Epifcopatus utilitati fideliter intendentes, co-
adunavernnt generale Capitulum, ut de bono ftatu terras tradarent * generale colloquium. * Vnherfalt
Convenerunt enim ad hanc Synodum Wilhelmus Romanorum Rex egregius,Dominus Car- Synodus
«mahs Petrus Caputius , & Conradus Colonienfis Archiepifcopas : in quorum pndentia congregate
Goelvinus eledus aftans honori ceffit & oneri, ac in manus Regis & Cardinalis renunciavit \'2Z\'e%
Epilcopatui. Dominus autem Cardinalis ad poftulationem Archiepifcopi Colonienfis ex-
tunc\' d) Henricum de Vianä cathedrari juffit, cui fimiliter & ipfe Rex per paftoralem bacu- vlandd.
lum & annul um, temporalem Iurifdidionem dedit. Fuit etenim Flenricus ejufdem Archie- Henricus de
pifcopi conlanguineusjvir illuftris & conftans,& magnanimus,ac ecclefiae Colonienfis Archi- Viana Goef-
diaconus, pro quo totus Epifcopatus Trajedenfis nimium exultavit,& cum gratiarum adio- ^{vino reHUn}"
ne Deo cceli devotiffime benedixit. cimu ^{in E}~

In MS. meo, Sc Chron. magno Bel. eft Goefwinus: Heda Gofvinum vocat • Noviomagus Go-^^Wfuinum • Barlandus Gofuvinum ; Snoyus Gofevvinum.
^a Hie Goefvinus ab Amßel oriundus,) Hunc fiiium putant AEgidii fratris Gifelberti II. Domini de
\' Amftelle, qui inter teftes controverfiae fopitae inter collegium Marianuni & Dominum de Gove,
anno 1227. de decimis in Halten, nominatur; ab hoc jEgidio etiam Mindenos ortos credibile eft,
^£"m paullopoftilludtcmpus anno nempe 1235. inveniatur Wilhelmus de Minden F.Domini AL-
gidii df .Minden militis, a quo Amylius de Minden pater Walteri, Sc fic deinceps alii,quorum ho-
die adhucpofteritas vivit.

» Salum ad annum vd pauh plus,) Barlandus dignitatem ultro depofuiiTe tradit. Noviomagus intra
annum Epifcopatu fe abdicalfe. Bockenberg, biennio funftum Epifcopatu 5 remotum vult • alii

poft biennium eedcntem factum Decanum Colonienfem, fcribunt. Heda ci unum quoque annum
tribuit j chron. vulgare duos circiter annos rexifle eum dicic, chron. .Magnum Bekas concordat,

De rebus ecclefia minus folicitus,) Plenque negligentia? & male adminiftrataî Reipubl eum accu-
fant. Heda aiitem caufam ceflionis fuifle innuit, quia minus gratus elfet Guil. Regi propter genti-
les fuos Amftelios, quod&proboi Nam potentiores Mobiles Principibusfufpeüieffe folent, fie
Amftelios, Arckelios » Waffenarios in Batavia epprefles vidimus, aut fubjugatos.

Henricum de Vi and a, ] Sic fcribendum putavi, cum ante de vianâ legeretur ; Jn meo MS. eft de
Vigena,ftcchroniconhabetmagnum& cumeo Snoyus. Heda ex gente illnftri Viennaoriun-
dum, at Bockenbergius cralfo errore Vianii domini filium facit. Melius Noviomagus, qui Vian-
denfis Comitis filium fcribitquorum ftetnma videre eft ap. Miraeum Notitiâ Belg. Eccl. c. 18 i.Sc
iZi.Comitatus verd ad Naifovios pervenit, qui eo & titulos Sc infignia augent.

\' Enf icus itaque xxxv 111 • ordinatus Epifcopus, quaevis ecclefiaftica minifteria piä
folicitudine fublimare ftuduit, nihilominus Sc temporalia Iura ftrenuä probitate
. gubernare difpoluit, led Ii vor & indiguatio Dominorum de Amftel Sc de Woer-
den vehementer inflammari coepit adverfus eundemEpifcopum,pro eo,quodGoefvinus pro-
Dominidc pinquuseorum dellitutus effet per generale capitulum : qui confpiratoriè Comiti Gel-
Amßel & drig foederati totum Epifcopatum aftiduis perturbaverunt ineurfionibus quibus Henricus vi-
de Weerden _rjfiter fe oppofuit, cum quibufdam fin\'s minifterialibus. Denique poft multas ineurfiones
contra c/j- ^cfinitum eft, ut utraqu^ pars in planicie pratorum virentium conveniret ad bellum campe-
ftre, Sc ibidem fub die determinate pro coronä yidoriae decertarent. Domini liquidem de
Amftel Sc de Woerden contradis undecunque multis prgliatoribus in magnä fuperbia deve-
nerunt ad locum certaminis, ut totis viribus difturbarent exercitum Henrici pontificis; econ-
tra verb jam didus Epilcopus vafallos luos cum (a) Burgenfibus fideliter admonuit, Sc arro-
gantiam (b)illorum * duorum potenter edomare difpoluit.Cum itaque pneliandi dies jam in-
V Domino- j^gt _{? u}t idem Epifcopus cum fuo exercitu locum certaminis adiret, Colonienfis Archiepif»
^rum* copus diebus illis exiftens in Trajedo (c) pretiofum annulum dedit Henrico Pontifici, di-
. ,. .(■ cens, haec verba coram innumerabili turbä circumaftantis populi: Fili, precordial is, fecurus
pJsColonien- q^Uün3\'^arn hodierno die per intercefiionem beati Martini Confelforis almiflui, Sc per vir-
ß_s hortatur tutem praefentis annuli omnem rebellionem adverlariorum tuorum egregiè coercebis, Sc vi-
ad bellum, dorialem laudem de cundis inimicis tuis fine dubio reportabis: ego namque civitatem banc
cum matronis & Canonicis fideliffime tibi cuftodiam , Sc folemnem orationem interim Do-
mino Deo exercituum pro labore tuo faciam. Henricus igitur Epilcopus his auditis, in Do-
mino confortatus cum fonitu tubarum concrepantium, & exercitu bellatoruffl decentium ur-
bem egrediens , campum belli decenter adivit, ac acies fuas ad prgliandum lagaciter ordina-

vit. Interea cum hgc agerentur apud Trajedum, Wilhelmus Romanorum Rex feftino refe-

rente nuncio pereepit Epifcopum Sc prgfatos Dominos contrakifTe populofum exercitum,
ut in pratis virentibus committerent exofum prariium ; quapropter & ipfe Rex feftinanter
adunavit expeditos equites & elegantes pedites viam celerem verfus Trajedum inftituens,
* Fteeret. ut hujufmodi belli tumultum interciperet,& pacis amicitiam utrobique * reformaret,& ecce
\'WiMmus regalis exercitus per Borealem fd) portam vix urbem intraverat, cümEpifcopalis exercitus
Imperator per Occident-alem\'e) portam civitatem jam exierat: Archiepifcopus verb Colonienfis cum
juadet & matronis Sc Canonicis circa civitatem curam agens, Sc angulum civitatis in gyrum unde-
cem" cunque perluftrans, claviculariis urbis (f) indixit, valuas urbis firmiter obferari, Sc fibi claves
portarum abfque dilatione deferri, ignorans quod exercitus urbem recenter effet ingreffus,
ac infra muros füb ardä claufurä circumleptus. Rex igitur feftinanter Epifcopalem exerci-
tum volens infequi, nullibi patentem adinvenit exitum,& cum idem Rex aliquantulum mo-
ram traheret_:nemoque valvas urbis citö patefaceret ex animi fui vehementia coepit ex temp Ib
_rJ^^er^ feras portarum gellere, Sc vedes ferreos atterere, ut inceffanter Epilcopalem infequi pofsit
" exercitum , 8c jam inchoatum fequeftrare prazlium. Archiepifcopus verb Colonienfis hoc
intelligens, vehementer anxiatus eft, credens civitatem ä Rege effe captam,& exercitum per
clavigeroruni ignaviam intromiffum, quamobrem & ipfe cum matronis & Canonicis urbi_s

excubias ohfervans, Regis praefentiam confeftim aggreffus eft, ac ei dem fado filentio taliter
sllocutus eft : Domine Rex audiat Magnificentia veftra qua:dam fermonis mei breviloquia :
Regia?,Maieftatis intereft fubjedum fibi populum in tranquillâ.pace regere, aequitatem, ja- fâme verb»
dicium & juftitiam in terrâ facere, nunc ergo (falvâ veftra reverentiâ) Ii fas eft dicere, vere- _mitigatur.
or econtrà, quod bâc de causâ cum armatis beiiatoribus eivitatem occupaftis, feraique por-
ta ami infringi prgxepiftis , ut Burgenfes à propria civitate poffétis excludere, & eandem
intromifïïs novis inquilinis poteftati veftra; iubjicere, fi autem hoc, (quod abfit) contra jufti-
tiam attentare praefumpferitis , me veftrum Cancellarium confunditis, & honorem magnifi-
ccntiae veftras plurimùm diminuitis; Quapropter veftra m benignitatem clementer admoneo,
quatenus hanc urbem mihi dignemini reftituere, & concives a violentâ moleftatione (g) di-
m.ttere. Rex autem expletis fermonibus ejufdem Epifcopi,tale refponfum dédit, in audien-
tiâ circumftantis populi : Venerande Paftor, & Epifcope, ficut tua novit induftria, decet Refpmdet
Rcgem ubique bella fupprimere, & graffatores aufterâ corredione potenter affigere s dif- Arcbupifco-
cei nasigitur quantum nobis dedecus effet & opprobrium, fi in confinio Majeftatis noftraef⁰"
pcpulare committeretur hoc pradium. Ideoque cum militibus nobis adjundis & armigeris
e-vitatem hanc potenter introivimus, & Epifcopum cum minifterialibus fuis reconciliare de-
crevimus» Poftquam autem intelligimus Epifcopum foris effe cum ciyibus ad committen-
dum campeftre praelium, maturamus iter ut feftinanter ejus infèqueremur exercitum. Igi-
tur nobis aliquantifper exfpedantibus, cum nemo compareret, qui intrantibus, urbis pâte-
faceret exitum, & fie hadenus noftrum bonae voluntatis propofitum impediretur -, fecuri-
bus & malîeis vedes & valvas infringi praecepimus, & veftigia praccedentis exercitus infe-
qui mandavimus, quatenus edidum bellum interciperemus authoritate Regiâ, ut utraque
pars fine conflidu cum pace rediret ad propria. Non enim aeftimare d-ebes quod adverfus
Hennc-um Pontificem allquo modo fellitum (h) geramus animum, quem paulo pridem ex
bono favore te rogante, poftulavimus in Epifcopum ; quïnimb eivitatem hanc fub noftram
protedionem benignë lufeepimus, cujusjamdudum, promifsâ fidelitate, Burgenfis eftedi
iumus. Ut autem cognoveris , quod in dolo tibi non loquimur, $c Epifcopo five civitati
non irafeimur, ecce jam urbem, quam inopinatè ceepimus , & exclufis civibus pofïi-
dere poflumus , tibi benigne reftituimus , & praeconis voce tubicinari praeeipimus, qua-
tenus noftri ccmmilitones ad hofpitia tendant, arma deponant, & rehduum diei in laetitiâ
dcducant.

Interea Dominus Epifcopus adverfus inimieos fuos crudele bellum ag;ens plerolque fu- Epifcopm
gavit multos occidit, & Dominos de Amftel & de Woerden captivos comprehendit ^v,w*

_______________r..„:l____ «11:____: ________________ j_ _ • f> . ¹ . ^ \' cit. f<r ca-

pit ad veniam, quibus etiam relaxatà prifione magnam abinde fecit gratiam. Altera verb die center in
rum auroras jubar rutilantes cœpiffet exaltare radios, Rex Epifcopo valedixit,& pro quibuf- g^ra"^amrt"
dam Regni caufis expediendis ad Holland: am properavit.

Sed quia Comes Geldriç jam pridem cum prçfatis Dominis de Amftel & de Woerden
adverlus Henricum Pontificem fœdus confpirationis percufferat, totamque terram Traje-
denfem affiduis perturbationibus infeftaverat; Ideo Dominus Epifcopus cum copiofà tur-
bâ plebis & militia; potenter intravit Veluvam, concrematifque villis plurimis praedam
contraxit abinde maximam, milites autem & incols de terra Geldrienfi conftanter inu-

bus idem Epifcopus adco ditari ccepit, ut caftrum (k) Vredelant adverfus incurfionem Do- \'"vrcdelam
mini de Amftel, expenfis magnificis a?dificaret, quo circumjacentes rufticos k confueta re- caHrum ex
hellione eonfimilitcr abfterreret. manuUis co|

Anno Domini M CC LIIT. Theobaldus (1) de Ghyfen & Wolfardus de Berro Comites >"«»>"•
cam Guidone & loanne de Dampier filiis Margarke Comitiffae Flandrienfis, collegerunt
mnumerabilem exercitum ex FlandriaFrancii, Picardia & Pidavia ₃ magnam expeditio-^^f

drenfir, & _nem infiftentes pro fubjugandâ Walacriâ. Wilhelmus autern Rex econtrà Florentium fra-
jVilhelmus _trem £_{lum cum exe}rcitu valido deftinavit ad Zelandiam, ut Margarita: Comitiffa; contû-
lu)\'ria ^mdiofamedomaretarrogantiam. Dux verb Brabaritiç Regis avunculuscontrovérfiambanc
acjy 1 m. _reconcjjj_arj difponens , diem iailitnit ad interloquendura de concordiâ , quatenus utriufque
p ■ partis exercitus fine conflidu rediret ad propria. Cùmautem apud Antverpiam triduaniuti
tradaretur interloquium, Margarita Comitiffa perperam intendens occulta legatione man-
em tentât, davit exercitus fui capitaneis, ut extemplb Walaeriam introirent, Se in abientiâ Regis cum
Florentio Praefide bellum anticiparent. Ac illi mandatis Comitiffae feftinanter obtempéran-
tes, cum centum & quinquaginta millibus armatorum transfreraverunt ad Walacriam, mini-
Marearita diifidentes contra Florentium obtinere vidoriam. Econtrà vero Florentius Praeiès
fraudnlmter cum tubis ftridulis & cornibus horrifonis in Weftcapel adverfos hoftes viriliter aggreflus
agit. eft, de quibus inopinatum tropheum die iv. menfis lulii potenter adeptus eft. Fuit ete-
nim in eodem bello tam cruenta ftrages, & horrendum excidium, ut Holîandias & Zelan-
dïx populi per maxi mam multitudinem Flandrienfium & Francorum interimerent, & ufi-
que ad talos in oeeifbrum cruore pugnando fubfifterent. Interea Rex omnem rem geftam
per feftivurn nuntium intelligens, & Margarita: Comitiffae dolofam traditionem intuens,
déférait Antverpiam, & repentino remigio profedus eft in Wialachriam : Et ecce fugiti-
vi\'Flandçienfes Sc F ranci depofitis armis humillimâ prece Regis adiere prxlentiam : quos
& ipfe ex mifericordiâ motus fufcepit in gratiam. Iftud praelium contigit anno praefato in
die tranflationisB. Martini & eodem de parte Flandrienfium & Gallorum quinquaginta
Ejusexerci- _millia funt (m} occila , quinquaginta millia fubmerfa, & quinquaginta millia captivata.
m a Flo- jgj_tLir Comités de Ghyfen, & de Berro, duofque filios Margaritas Comitiffae captivos,
deftinavit ad Flollandiam, qui & vulgarem populum omnino denudatum remifit adFlan-
" \' driam 3 ita quod unafquifque Flamingus è pifis virentibus perizomata circumpledens,& ex-
inde bracas lumbis fais adaptaiis ad Flandriam reverfiis eft, & Rex triumphalem laudem ab
hoftibus inopinatè potitus eft.

Margarita quidem Comitiffa ruinam fuse gentis amarè deflens, follicitavit Carolum An-
_ Margarita daaavenlem Comitem, fratrem Hindi Ludovici Confefforis, & Regis blandis fiiggeftioni-
TilhmCaro" ^ largis ftipendiis, ut idem Comes cum exercitu copiofo demum ad Hannoniam veni-
li Andern-\' ^ret:> demandans Regi ,quod ipium ad committendum prçlium in defèrtâ planicie de Afcha
vmfis ad- potenter exlpedaret. Nec mora,quin ipfe Rex cum eledis bellatoribus in Afcham (n) vc-
verfus imp. nit, & Comitem Carolum ad tres dies ultra prsfixum terminum exfpedavit. Denique
Rex evulfis caftris exercitum fuum direxit ad Hannoniam , difponens circumvallare Caro-
Valencena lum Comitem infra Valencenam ; fed Carolas magnanimitatem Regis intuens, fcceflit ad
Tmperatori Franciam ₃ & extunc oppidani Domino Regi portas aperientes, recepti funt ad gratiam.
dedita. Demum per amicabiles internuncios Margarita Comitiffa Flandrienfis amicitiam Regis ad-
epta eft, Sc omnis controverfix difcordia in hune modum terminata fiiit, quatenus lohan-
^ Pax inter _nes Avennis primogenitus ejufdem Margaritç, fororius Regis, Comitatum Hannonie,
Nimbera- ^{& terram} Aloftenfem in haereditatem acciperet Guido, qui minor natu fuerat, Comita-
torem"*\' tumFlandriçpoffideret.

Anno Dom. M. CC LIV.Dominus Papa plurimùm gavifus de profperitate(o)Reg!s,Car-
dinalem legavit ad Hollandiam, qui Domino Regi fubfequentem deftinavit Epiftolam.
Innocentij Innocentius Epifcopus fervus fervorum Dei excellentiflimo filio noftro Wilhelmo Roma-
PapaF.pi- norum Regi falutem,& Apoftolicam benedidionem. Poftquatn divina poteutia fuameccle-
fiola ad lm- fiam pacificare difponens ; celfitudini tuas manifefta bonitatis figna protenderit, de viâ per
peratorem, q_Uam profperè procédas & régnés. Ita quod Conrado Frederic! quondam Imperatons filio
^M ^7adi.c ^iu^^ato 3 alius jam fiiperftes 11011 fit, qui Deo tibi propitio, tuis valeat progreffibiis

cipimdaJ adverfari, rogamus igitur & requirimus magnitudinem tuam, paternitis monitis fuadentes
Imperij coro- diledi filii noftri Petri fandi Georgii ad Velum aureum Diaconi Cardinalis 8c Apoftolicae
nam. fedis Legati communicato confilio à cçteris difficultatibus te explicans, ad veniendum in I-
Imperator taliam apparatu regio fuccingaris & feftinatè ad Apoftolorum limina, Deo Duce te transfe-
cUm& ig- _ras. ihidem circa feftum nativitatis Dominica proximè venturus & recepturus folemniter
Tam Zrofi^a\' ^manibus noftris Imperii diadema, Datum, See.

cifcim, <3- Rex igitur cum xi 1. armigeris, ut peregrinus Alpes tranfeendit, ftatum Italie fagacitër
11 Sam lu- expioravit,& ad prçfentiam Domini Papç demurn in civitate Ianuenù clàm acceflît. Domi-
fir at. nus aiu

nus autem Apoftolicus eundem Regem fufcepit cum folemni gratitudine, quem & In fcfti-
vo contubernio fecum detinuit aliquanto tempore ₃ ad cujus fopplicationem idem Papa con- . Fg*⁰⁷¹^
tuiit Abbatibus Egmondenfis Monafterii quacvis ornamenta Pontificaliajnfoper & alia mul- ^dn!.^6tlf^r H^rt~
ta gratiofa privilégia. Dcnique praelibatus Rex Domino Papç valedicens Longobardis ig- pjf/y^
norantibus exivit Italiam, & cum inçftimabili gloria receptus eft in ulteriore Alemannia , ti-
bi quantum honoris fibi quilque Princeps impendit, prcdens hzc Epiftola lucidiffimè ma-
nifeftat.

Wilhelmus Dei gratia Romanorum Rex/emper Auguftus, Abbati Egmondenfi Vicecan-
11-irio orariam foam & omne bonum. Ut intellectâ continentiä fcrm n^ftri in Pvnlf\'itmnP ..\'J\'

penorisAlemâniç adiremus,omnium vota in amplexione noftriDominii fic defixa invenimus, bJem Eg-
ut cundi,tanquam mater foper unico filio de mortuis fufcitato, viderentur noftris in afpedi- mondwfm.
bus gratulari,noftris prçcisè parendo bene placitis & mandatis. Infuper accedat tibi ad cu-
mulum gaudiorum, quod caftrum Driefvelt & infignia Imperialia, diadema videlicet cum
multis fanduariis & ornatu ineffabili,lanceam & coronam in noftro Dominio jam habemus,
& pacificè poflidemus. Datum Spira, &c.

Cum igitur Rex apud ulteriorem Alemâniam regni negotia profperè difpenlaret, ut ad ex-
hortationem Domini Papç pro Cœlareâ benedidione verlus Italiam iret ; ecce Frefoncs le-
cundum confuetam rebellionem tumultuare coeperunt in ejus abfentiâ contrahentes * aifiduo
deprçdationes ab Hollandiâ : Rex verb nolens aliquam * objurgationis materiam xmulis *in abimepto
tergiverfatione fuâ relinquere, propofuit rebellâtem Frefiam primo fobjicere fibi,& hac Tub- \\_t\\_nm m I-
jedâ pro Imperiali benedidione verfusltaliam tendere.Qui confeftim in manu robuftaîTra- taliam rcxa*
jedum defcendit j & Pnelatos EccleOx fimul in atrio S. Marias congregavit, ut ibidem cat.
locum aptum exquireret, ubi capellam in honore S. Georgii Martyris devotè conftrueret. * Q^⁰ *
Dum autem ipfe Rex cum Prçlatis refideret in jucundo contubernio, 8c de curiahbus caufis *^Cmiir/itlQ\'

ter circumfedentes Prxlati nimium fcandalizati font: quinimo de tantä prafomptione pluri- _Jmpcmormum ftupefadi font. Rex autem eundem lapidem trutinando fufcepit in manibus hujuimodi _jatl y^j
verba promens coram aftantibus: Reverendi Patres , attenditc quam talionem Trajedenfes -_{in CO}vfiljo
nobis impendunt,qui jadu tam grandis filicis nos abjfque demeritis neci dare quajrunt, quo- fedem per-
rum fidëlis Conburgenfis hadenus fuimus, & quorum forenfes hoftes fob expenfis propriis ceüitur.
laboriosè fobegimus. Sed vivit Dominus 8c martyr ejus Georgius,quoniam & hoc forefadu
nequaquam tranfibit inultum, ft vita nos incolumes confer vare queat ad annum. Nec mora, Imperator

batijdeftinaverunt Magiftros civium ad Hollandiam, tentantes cum eodem Rege rcformare ^
pacis amicitiam. Sed quid plura; Rex immobilem fententiam ediditquatenus civitas graffa-
torern fibi traderet,alioquin ipfam (r) urbem humotenus everteret. Itaque Trajedenles, ob-
tentä pace modici temporis, redierunt ad Iudiciale capitolium, ftatuentes pro malefadore
nimis arcanum fcrutinium₃ ut ipfius Regis indignationem aliquo modo placarent,& Burgen-
fes innocui fceleris tanti in pace quietiffimä permanerent.

Anno Domini M CC LV. Rex ipfam Frefiam (f> potenter intravit ₅ rebellantes fibi Fre- WilhelmM

fones egregiè vicit, & caftrum Torenburch ad eorum * fempiternum offendiculum fabri-

bruarii cum duobus exercitibus armipotenter ingreffus eft Frefiam , fperans ipfo die, Perpetuum

ficuti prius obtinere vidoriam, fed non eodem curfu refpondent ultima primis: Nam

Wilhelmus de Brederoede miles, capitaneus unius exercitus ordinatus contra Drechtenfes * Drecke

Frefcnes trophasum laudis adeptus eft. Rex autem in dextrario refidens, fecundum gu- renfis.

bernavit exercitum , qui ad villam.Hooch-hout-woude concremandam trans paludes fecu-

rum exquifivit aditum, & cum idem Rexpedeftrem exercitum folus inmagnä diftantiä

praceifiiTet, viamque meabilem ad expugnandos adverfarios exploralfet, ecce dextrarius

fjus in paludofo vado circumfradä glacie paulatim immerfuscft , & ibidem abfque juva-

*»ine cujufquam familiaris fuftocatus eft,Frefor.es verb de latibulis infidiarura ex arundinetis

ubique confurgentes (prob dolor) ipfum Regem antequam exereitus ejus appropinquate po-
terat, occiderunt : quem propter pulchritudmem armorum timore fupervenientis exereitus,
Wilhelmus _a£J proximam villam feftinantiùs afportarunt. Morabantur autem illis diebus quidam fugiti-
Jmf\'Wor à _{vi per}

diverfas villas in Friliä, qui paulbpri dem prop ter eorum forefada prolcripti fuerant
ditur ^0Ca\' Hollandiâ ; hi Regis arma cognofcentes ex auro rnlvo fplendida, in quibus atri colons co-
clïm\'fepeli- ^rul^cabat aquila , dixerunt occulté Frefonibus, quod eorum verum Dominum Regem & Cç-
tur. " mitem occidifiTent, ignorantes ; quapropter quatuor totïus F relia; principales five Capitanei,
timentes laefae Majeftatis injuriam , fepelierunt occulté Regium corpus in domo cujui-
dam Frefonis, ut per fuccedentia tempora deperiret tam vindida, quam memoria fui no-
minis.

Caefus eft autem hic Wilhelmus Romanorum Rex illuftris, poftquam Hollandiam xxi.
annis rexilfet, & Romanum Regnum annis v 11. cum potentiâ (t) gubernafifet. Impletaque
eft prophetia Sibylle Erythro,quae veridico fermone longè praedixit, quod idem Wilhel-
mus Romanorum Rex à Freibnibus occidendus effet. Eodem anno Domiceila Richardis äd
remedium animae fratris fui faepe didi Regis Monafterium puellarum ordinis Prasmonftra-
CampM Ks- ^ten&^s allodio patrimonii fui, prope Delft, quod campus Regalis dicitur, aedificare cœpit y
galis Mona- quod etiam ad fœlicem recbrdationis fiiae memoriam devotiffimè confummavit. Anno de-
jm-ium adi• hine M CC LXVI. obiit venerabilis matrona Elifabeth Romanorum Regina,in Middelbur-
ficatur. genii M onafterio tumulata.

Occifo gloriofo Rege W ilhelmo, Florentius hnjus nominis quintus anni dimidii tener in-
Florentm fantulus xv. Iiollandise Comes fuccellit, quem Florentius Praefes patruus ejus in tutelam ac-
T/es ^Hou \'n ^c^P*\'^ens\' Comitatum ad tres annos in pace rexit : qui dernum laefus in tyrocinio defundus eft
dite " \' *ⁿ Antverpiâ, led abinde tranflatus requiefcit in Walachriâ. Hic Florentius Praefes Zelandis
tribuit jura per quae adhucregunt Zelandiam. Dux verb Brabantiç dehinc curam ejufdetn
Ejw vdm infantis accipiens, Hollandiam ad tempus regere cœpit, qui pro (u) forefado fuorum mini-
tutores qua- ft_ei-i_a];_um dedignanter expulfus tuit. Deinde primates Hollandiae conftanter elegernnt in
cémmina ^tutorem ejufdem pueri Comitem Geldriae , & econtrà principales Zelandiae conftituerunt
lommovent. tutricem ipfius infantis Aleidim Comitiflam Hannoniae ; de qua controvert!! demum in (x)
Voorner-zee magnum excrevit praelium, ubi plurimis ab utrâque parte peremtis, magnç de-
populations inväefcebat homicidium. Sed Hollandix populus vidoriosè praevaluit, &
Comes Geldrise Praefeduram terrç potenter obtinuit.
Btlhrn " Eodem tempore difcordia (y) magna fuborta eft inter Conradum Archiepifcopum Colo*
ttr Archie. " nienfem, & Wilhelmum Comitem Iuliacenfem : Henricus verb Trajedenfis Epifcopus ag~
fifcopum gregavit extemplo tam ex Hollandiâ, quàm ex poteftate propriâ roboratum exercitUm, ut
Colonienfem Metropolitano luo manuale conferret auxilium. Cum autem utraque pars in loco campe-
iff Comitem ftri hinc inde refideret, aut alterâ die crudele bellum iniret, Henricus Epifcopns circa caligi-
Juliacenfem. nofam nodis umbram (z) amotis tabernaculis fimulavit fugere, & cum exercitu luo feftinan-
ter ad propria tendere; led ecce quàm primum aurorç jubar nodurnam incçpit eftugare cali-
ginem, idem Epifcopus Comitatum Iuliacenfem audader ingrcdiens, plures villas incendit,
Stratagema praedam magnam contraxit, & captivos, quotquot voluit, apprehendit : Cuftodes autem Iu-
Henria E- fiaeenfis exereitus nodurnas obfervates excubias,cum clamore valido totum exterruerunt ex-
mts\' dîtil- ^crci^tü3annunciantes per univerfam fua patriâ flagrare jam incendiü.Nec mora,quin & omnes
mm lulia- P^{ro rc}hus fuis propriis anxiati, perdiderunt animofam audaciam, derelidis quoque papilio-
ccnfem. nibus feftinaverunt ad terram propriam; quibus Henricus Epifcopus haud piger, in (ignis ru^
tilantibus, & tubis ftridentibus inftanter occurrit, qui captis & occifis plurimis, Iuliacenfem
populumcumvidoriâfuperavit. Itaque Colonienfis Archiepifcopus per folam induftriam
Henrici Pontificis ab imminenti bello liberatus eft\', & Henricus Epifcopus ditatus innume-
ris facultatibus ad terram propriam gloriose reverfus eft .
. . (aa) Anno Domini M CC LXVII. pridie Nonarum lunii, Henricus Epifcopus requievit
Henrtcm i_n Domino, poftquam idem annis xv. (bb) vidoriosè prasfuiffet Epifcopio. Hie reveren-
rJorhttr an- dus Pater Collegium xii. Catronieorum in Steenwickprimitus inftituit, & ad (cc) funda-
m IZ67. 2. mentum novae fabricae Trajedenfis Ecclefias lapidem primitivum impofuit, qui ad eandem
No».i««j\'. Eeclefîam tam a clero,quàm à populo devedus, ibi penes anteriores Pontifices honorificè
tumulatus eft.

Cum Burgenjtbtts &c.) Cüm in caftris vemaculè Burgis plerique olim incolarum habitarent, & cX
burgis inde oppida fierér,eoru cives Burgenfes & ^öJtijteonetg longo tempore appellati,qui ho-
die 2ÖO20£TÖ. inde Burchgravii nomen & Burgimagiftri. In figillo veten 1 raje&enfi

u:_r cxprcllo burgus, ia eft caftrum conipicitur,fic & in aliis,ut SIGILLUM BURGENSIUM
DE SWOLL&. S. BURGENS1UM DE GENEMUDE, &c.

b Arrogmici illoru domare difp. )Caufam hu jus belli & diffidii jam au&or\'nofter pofuit depofitionêGoe-
fuini pra"dece(foris,qui Henrico Pontificatum five volens,five coaftus, five permutatione fa&â, cef-
ferat. Aliam hie ftatuit,arrogantiam illoru Dominoru,quod cum fubditi & vafalli* qui tunc diceban-
tur Minifteriales, elfent Epifcopi, minus tarnen, potentiâfuâ freti, difto audientes effent, adeö ue
vel cum externisconfpirare in dominum ac principem auderent, ac ipfi bellum ultrd denumia-
rent.

c Pmiofum annulum dedit H.Pomifici, ) Superftitio fis temporibus , ne dicam impietas ed pervenerat»
ut rebus inanimaus, nefcio quibus verborum fallaciis confecratis fupernaturalem vim tribuerenc.
Quin Sc olim ante Chriftum natum talis perfuafio homines fafcinarat, ut de Eleazari annulo narrac
Iofephus Antiq, judaic hb.3.cap.2. quo demoniaros arte (ut fama erat) à Salomone tradita, cura-
bat. De annulo etiam ejus virtutis , utfelicem confervaret eventum in quocunque genere lulus»
quamdiuquis eum apudfe haberet,videndus Wierus de pracftdemon.lib.2-ca. j2. & quàm exiguî
momenti fint ejufmodi nugas libr.^.ca.S.oftendit.Hœc ctiam narrant Chron. Magnum,Heda,Ger-
f bran. Snoyus, ¹

d Per Borealemportam mravem, ) Hanc Infulenfem vocant, vulgo be 3©CCtt-p002t ; cujus fubur-
bium m uns Sc foftâ mumtum mediocris inftar Oppidi habet ; & Nobili olim familiç, ab Infuîâ di-
ftaeoriginem deddfe,videtur ; à quorum pofteris poftfeculorum intervalla ad Soudenbalchios ejus
dominium pervenit, Sc tandern ex emptione Civitati eft annexum,
_e Per Occident dem portam,) Eaà templo equitam Rhodienfium D. Iohannis Cathariuiana vocata
" fuit, olim validé mumta,carcens ahquamdiu locumobtinuit • inde pro arcefuit Hollandisqui fub

Davide Burgundo illam accuparaverant, donee illis eje&is, civibus libera ejus poffeflio reftituta.
f Claviculariis urbü>) Clavium cuftodibus, quos Chronicon vernaculum poo?ttCl\\3 appellat.
g IEt concives à violenta molefiatione, ) Chronicon magnum habet cives,fed concives retinere malui,cùm
\' in fequentibus Rex fedefenforem civitatis & ejus burgenfem efFe&um dicat, quod & hic aufrar
fup. in Ottone III. Epifcopo refert, qui pauIo poft, cum in Traje&o lapidisiftu vulneratus effet
idem Rex : haec ejus verba profert : Attendue quam tdionem TrajeSenfes nobis impendunt, qmjaä/l tarn
grandis ßlids nos necare cpt<erunt,comburgenfis haBenus fuimus. Extat etiam diploma Conradi Archiepif-
çopi Col. quo is cives Trajeftenfes in tutelam fuam fufcipit» nonfecus ae fuos fubditos ac cives,(ed
illwdpofteriuseft. ** ^v

h FeUitumgeumtti anmum1 Chronicon vernaciilum fielfett ntOtf / traduxitj Snoytis & Chroa.
Magnum Latinioribus verbis circumfcribunt. Fellitum enim vocabulum barbarum eft -
afelle deduftum. Felonia, Feudiftis in ufu eft, quod verb um Hottomanus in Com. de verb. Feu-
dalib. Gothis, & Longobardis efts dicit idem quod Germanis fCi)dm£tije / apud quern vi-
de plura.

i Captivosfufcepit ad veniam, jGifelbertum nempe Amftelium & Harmannum Woerdenum: at cer-
tis id factum conditionibus, qua: Uteris traditg etiam nunc fuperant.

k Vt caslrum de Vredelant adverfus incurfionem &c.) Id factum videtur anno 12^2 ftatim poft vifto-
riamexmanubiisbelli Amftelii & Gelrici. Vidimus anteplures annos figillum ejus loci, quod
hie exprimendum curavi , unde apparetinter ofpida numeratum, & aliquod jus fingulare acquift-
vifle.

Regem in Frifiam fecifle cum Bekä refert quoque Snoyus; in quarum prima viele, in altera ipfe oc-
eubuit, quibus concinit Barlandus & cum eo Chron. vulgare ex Gerbr. Chroriicon Magnum,Sto-
kius in Rhytmico unicam tantum expeditionem videtur agnofeere, in cujus initio faufta omnia ei
advenere, non pari exitu, qued Sc temporis brevitas indicare videtur: Meyerus & alii externi de u-
nicä expeditione mentionem injiciunt. Emmius rem exactius enarrat,& primum in Frifiam ingref-
fum vergente Iulio anni 1255. fedimpeditum; deinde majore contrado exercitu circa irntium fe-
quentisanni, cum gelu omnia pervia fecilTet, alteram fufeepiffe, fed fatalem • qued Sc Scriverius
validiffimis argumentis probare conatur. Albertus Stadienfis eundem annum mortis ejus agnofeit*
nempe 12,56! ut & Grantzius, Grufius, Chrom Auguft. Math. Paris , Trithem. Cum Bekä fa-
ciunt StokiusjHocfemius, Chron. Magn. Chron. vulg. Meyerus, Cufpinianus, Onuphrius,Ham-
conius, Bockenbergius, Eyndius, alii. Nauclerus ab uträque opinione difcedjt, cujus verba fe-
quuntur* Anno Domini 1256. Rex Guilielmus convent um Principum ad viii. Cd. Mit Cohnig fieri
mandat, in quo pro naneifeenda Imperii corona, in Italiam profieifeiproponit ^ utque principe! ad quairagefima
dies <Auguß<t occurrant, indicit. Verum interim Frefonesgens inquicta, Cüradi (ut credit ur)factione, incita-
tata Hollandiam devaßare eeepit; quod Rex Guillielmus audiens , ycrirn ne majorapropt er fui abßntiam at-
ternannt, coadunato fuorum valido exercitu z8. die menfis Decembris in Frefones movit, Et cumFrefonum,

fueritpoßibile ■ dum autem ita volutaretur, Frefones qui in arundineto latitabant, quempiam ex militibus exijit-
mantes, eum luto inhärentem inteVficiunt, anno <et,fua 27. Regni autem 7. Exercitus diu exfpeBans Regü
adventumfruFtra tandem »varnit, & tenia demum die Regem a Frefonibus oeeifum rumor increbuit undefui
animü non parum conßernaw, dum ad locum interfeSionts perveniffent, hunc in abjefti hominis domunculafe-
pultum kmniunt > cujus cadaver exhumantes ad Mittelburg transferunt, hic in prineipio anni 1257. occi-
fum,plerique alii 1256. tradunt.

Impletaque eftprophetia SybiUce Erythica&c.) Haec quoque Snoyus fabulatur, &cum eoChroni-
con vernaculum ex Gerbrando, notae ad Barlandum vaticiniorum de ejus morte meminerunt.

QuiproforefaElo,} Ha?c didiofrequens in ufu mediae aetatis feriptoribus, quando fpiffiffima barba-
ries regnabat, ä Gallis fumpta, & pro delicto ufurpata , vide loan, Lydii glofias Latma-barbaras in
Clemangim, Iuretum ad Epiftolas Iuonis. Harasus in Brab. pro infolentiä fumit. Sed Braban«
tum idem vult ultrd potius ceffiffe quam invitum pulfum.
Voorner-�.J In Chronico vernaculo Rhythmico, Vernouts ee legitur >

Snoyus meus MS. B<men� habet Chron. magnum Vernouts ^ee Reygerfberg in Chron, Zeelan-
diae Voortnent %et Chron. Magnum Vernots Zje, Chron. Ignoti clerici clare feribit Vernouts ee, quod
mihi non difplicet • & fadum illud navale pradium inter VornanS &Duvelandiä infulas, baud mul«
tum ä vero abefi\'e videtur • vel fi Snoyus audiendus,inter Vornenfem, & fuperiorem Flacciam ,u-
bi & hodie locus Bomelfupereft. In Schoudia quoque Infulä eft locus Bommenee, juxta quem
pugnahaecnavalisgeftacredipoflet jeertenon proeul ab Infulä Vornanä, inter Hollandiam Sc
Zeelandiam:fed videatur diligentiflimusScriverius in not.ad Chr. Holl.Tutelam vero prineipis in-
fantis gefleruntfucceflive primus Florentius Praefes patruus, quem ejus faeculi more avunculum di-
cit Bekaj fed Furmerius Sc Chrönici Magni audor rede patruum vocant. Quo in eqüeftri certa-
mine interempto,tutelam eeepit Henricus VI. Brabantiae prineeps Florentii hujus confobrinus-
hoc depulfo,pro tutelä certamen fuit inter Aleidam Comitifiäm Hannoma? pueri amitam,& Comi-
tem Gelrias Otthonem Claudum , vulgo mettett UOßt / dictum ; cui Hollandi, illi vero

Zeelandi favebant ; attamen Marte judice Gelder praevaluit,& Aleydis licet propinquior tanquam
feemina cedere coafta eft.
f Difiordia magnafuborta eß interColon. lArchiep\'ifcopum Conr.Scc.) Hic Conradus ex familiä Comi-
tum de Honftein 5-4. Colon. Antilles fBertius 52. facit) magnus Frederici II. Imp. adverfarius
fuit- atque hinc puto belli hujus caufam exortam, cum Wilhelmus Iuliacenfis jus Imperatorium u-
bique defenderet; unde Sc odium papalium ineurrifle videtur.
i Amotis tabernaculü fimulavitfugere, ] De hoc fubfidio nihil in Chronico Magno, fed tantum, Co-
lon. Antiftitem Conraduma Iuliacenfi C.Wilhelmo prslio captum,& ab eodem 9. menfes in vin-
culis detentum. Heda hanc contra Iuliacenf. victoriam non taeuit, nec Chronicon vulgare, ubi ta-
rnen is Comes Gerardus dicitur, fed male: vide Annalium Tefchenmakeri partem 1 .fed.i-deCo-

aa _Z6j. prid. Nonjunii,} Sic Chron. vulgare, Hamconius, Bockenbergius, feedre M.\'

S, alii. Heda\'diffentit & decern ante annos mortuum dicit, Chronicon Magnum praefert annum
obitus ejus 1276. hic itaque magna eft audor um diferepantia, quam vidit quidem Keda_;fcd non fol-
vit, in annis regiminis non minor eft dilfenfio? ut fequitur.

bb Poßqudm iiemänmxv. pvtfuijfet,) Bockenbergius 16. eura ann. praefuiflTe tradir, Chron. vulgare
18 j cum Barlando ; Heda eidem 21, tribuit ; Noviomagus 25. Chron. Magnum 26, Quis nobis
hunc nodum folvet in re non longé difiitâ t ego mallem Bockenbergium fequi • nam fi anno 1251.
utapparet, fuit ele<ftus>& anno 1267, obiit j illud fané interftitium 16, an nor. non longé à vero
calculo aberit.

cc M fundament um mVœfabncœTr_tEcclefia Sec.) Anno C. 1254. Extat tabula in hoc templofu-
fpenfa, quae continet annos fundati, Se reftaurari hujus templi minio notatosj cujus poftremi hi ver-
fus ;

Speiflatur hoc opus ingenti mole, fed, ut fieri amat in magnis, imperfe&um adhuc,

I Oftquam ttiortuus & fepultus efifet Henricus Epifcopus, ecclefia Trajedenfis loan-
nem de Nafloven elegit antiftitem vimm quafi fècularem, (a) & fimplicem. Hic E«
pifeopus Epifcopalia caftra plcne referta cundis necefiTariis adinvenit 5 quae Providen-
tia praedecelforis lui contra circumjacentes hoftes fagaciffimè praemunivit.

* Irtvietm Circa haec tempora vifiim eft quoddam prodigale fignum in aëre : pugiles enim apparue-

* Comes runt dimicantes * alterutrum ut bellatores in acie : quod prodigium fecuta fuit immenla cala-
frodigium _mi_tas, Nam adverlus nobiles (b) lùrrexit ubique fevera commutiitas. Cum enim Floren-
in aëreii\' _t|_us Hollandiç * Domicellus juvenilis effet aetatis, vulgus Kinemariç contra Nobiles primb
*^Hm\' tumultuari cœpit, & plurima caftra Dominorum aufii temerario devaftavit, ita quod omnes

ferè Nobiles ad praefidium in Harlem anxiè confugerent, ut ibidem tumultuanti vulgo fecu-
rè refifterent. Decreverant enim Kinemarii eundos Nobiles procul expellere, caftra fub-
vertere, munitiones deftruere,& totam Trajedenlèm Diœcefim in vulgarem communitatem
redigere,quibus extemplb vicini Frefones fortiflimâ cofpiratione fœderati fiint „nihilominus
Se Waterlandi cum plerifque nationibus coadjundi fiint. Itaque Kinemarii praeliatorum in-
Frifones & numerabilem aggregantes copiam, occuparunt primb totam Amfterlandiam,Gifelbertus qui-
Waterlandt dem ejufdem terrç Domicellus, attendens vires fuas contra tantum exercitum nequaquam
cumKjne- p₀fTe fiifficere, cautè confultus pacem acquifivit, fidelitatem juravit, & infulfae plebi cum
™ fuis armigeris fe conjunxit. Qui tantae multitudinis capitaneus effedus, decrevit omnes ini-
MaJftra- ^micos ^^uos Epifcopatu propellere : & primb caftrum Vredelandt alfultuosè deftruere.
tus confpi- Sed cum idem Gifelbertus in expugnatione caftri nihil omninb proficeret, ac indomita
rant. g^ens hominibus fuas ditionis alimenta violenter abftraheret. Idem Gifelbertus Kinemarios
Gifelbertus admonuit arcano confilio circa nodis umbraculum caftra tollere, repentinum iter arripere,&
Capitaneus civitatem Trajedenfem occulté capere. Nec mora quin Kinemarii Gifelberto confiliante
feditiofg pit- devenerunt clàm ad civitatem ante Solis ortum : quam extunc cum innumeris bellatoribns
vallaverunt in gy rum, excubitores vero nodurnis deputati vigiliis ftupefadi de tantâ multi-
.. tudine plebis inopinatè fiipervenientis,excitatis cito civibus nunciaverunt Tartaros advenif-
Kentmarii ^ _totarn^_ue civitatem cum infinitis armigeris occupafîe. Cives autem apprehenfis armis ad
cibfidens. defenfionem urbis accelerantes alcenderunt turres & mœnia,ftatueruntque de cacumine ma,
rorum primo quaedam interloquia; econtra quidem, unus de Kinemariis eloquenrer in verba
prorupit ; qui fado filcntio, civibus in hunc modum ait : Salutat vos amicos libera gens Ki-
nemariae, conftanter expoftulans quatenus omnes Nobiles communitatem aggravantes ab
urbe veftrâ proferibatis, Se eorum facilitates egenis feu pauperibus erogetis ; Se ecce vïx hic
Trajeiïenfes interpres fua verba finierat, cum inter Burgenies magnus tumultus exortus fuit. Vulgares u-
<d inftantid _tjq_Ue cives de verbis Kinemarii magnanimi effedi comprehenfis armis, ftatim e^ecerant tri-
rum^Ma\'. hunitiç dignitatis illuftres viros & nobiles ; ftatueruntque de fenioribus cujuflibet officii
ßratus mu- Scabinos & Confiiles qui judicium five Iuftitiam in urbe facerent, & ad communem utilita-
m» ^tc\'« civilia jura difponerent. Igitur expulfis à civîtate cundis Nobilibus, vulgus, nova; po-

tefhtis perçu flit cum Kinemariis fcedus infeparabilis amicitiç, quibus extempîb conjun&i
funt Amersfordenfes, cum inquilinis Amfterlandiae* : Iohannes quidem Epifcopus haec intel- *Eemlandig
ligens cum Comité Geldrice venit in Zeift , ut expulibs intra civitatem reduceret, & tumul- ^mtum infanicntis vulgi feverè corrigeret. Econtra verb Kenemarii fuas acies ordinaverunt ad ^TeuL

paucis militibus dilcrimen inire certaminis : quapropter & ipie line mora cum Epifcopo re-
troceffit ad Veluam, ut ad cruentum bellum lùfficientem armigerorum poflet aggregare co-
piam. Gifeibertus itaque de Amftel Capitaneus tarn indomitx plebis, cernens fibi cundta
profperari, caftelia icilicet Gifelberti de Abcoude, Wilhelm! de Rifenburch, ac Hubert! de
•Vianen adverlariorum fuorum dcftruxit, & exinde Kinemarios per quandam aftutiam à belli
tumultu temperans, in hunc modum loqui cœpit : Bellatores accerrimi, ac amici chariffimi,
videtis quod totum Epifcopatum hoc anno fubegimus, & propulfis Nobilibus fortia caftra
ipforum potenter evertimus , anno vero fequenti Comitem Geldria: , qui ic nobis oppofuit,
expugnare proponimus, totamque ditionem fuam hoftili bello depopulare decrevimusj nunc uarhmum
«litem cum vindemiae tempus inftat, oportet ut omnes tendamus ad propria , & ad fuftenta- Kjnema-
tionem parvulorum noftrorum colligamus quaevis neceffaria. Igitur Kenemarii fuadente riis obfijfn.
Gifelberto coadunaverunt exercitum, & extemplb redeuntes ad Kinemariara, vallaverunt
oppidum Harlemenfe per circuitum , quod fine intermiifione duris impegerunt aflultibus, ut
quam plures intus eliderent fundis & miililibus Econtra verb Burgenies cum Nobilibus
circumvallatum oppidum egregiè defenfàrunt, & lorenfes holies à munitione praefidii fagit-
tis & lapidibus abegerunt. Ioannes verb Perfyn miles inclytus,oppidum intereà clam exiens pj^^f
véhicula Kincmarlorum cibariis onuftata comprehendit, & exinde pkirimas villas hoftium _nJ_iari_0Scapitalium inflammavit. Kinemarii autem poft tergum afpicientes incendium, reli&â jam ftmagema-
obfidione,feftinaverunt ad propria , deferentes in papilionibus diverfe facultatis fuppelled:!- te ab obfidio-
lia. Nec mora , quin & Oppidan! de munitione lua catervatim erumpentes fugitivos holies nededucit.
perniciter inlccuti funt, & occifis multis, cum captivis & fpoliis in Harlem gloriose reverfi
lunt. Epilcopus itaque Trajeétenfis, & Comes Geldrfa? gavifi de confufione Kinemario-
rum, roboratum attraxerunt exercitum , & civitatem Trajedenlem die xxix. menfis Augu-
fli vallaverunt per circuitum. Die verb quartâ praefati Principes attendentes urbem non

eOjQUod paulb pridem pepegiffent cumKinemariis loedus amicitiae: quos Comes Geldriae in A mers for-
- - " - - * \' ■ -• diaComiti

rimis, idem Zuederus triumphum adeptus eft, qui vulgares viros confellim ab urbe proficrip- chem Traje-
fit, & antiquos Scab;nos cum Magiftris civium poteftati priftin® reftauravit. Procefifu ve- Bum recuse\'
10 temporis econtra quidam profcriptorum urbem tacite fubintrarunt, totumque populum ^ml\'-,n. ^
inteftino bello crudelifiimè vexaverunt, quibus utrimque difcordantibus, Nicolaus de Catze ^mam**
miles Florentii juvenis Hollandiç Domicelli tutelam adhuc habens com quingentis laltem a- j^jcolaitsde
migeris TrajeCtum ivit, bipennibus & fecuribus valvas portarum infregit ; in medio civitatis Cat^e Tra-
pro tribunali fedês, mille & quadringentas (c) perfionas ab urbe profcripfit, & cuncta civilia jcBum pur-
jura potenter ad voluntatis fuse bené placitum ordinavit. gat à fedi-

(d) Anno Domini M CC LXXIT. Florentius Domicellus Hollandiy validam expeditio- ^tioÊ\' .
nem indixit adverfus Frifiam, ut ofla patris fui deportaret ad Hollandiam. Sed Frefones e- _HojUndiT
contra cum aciebus fortiflimis occurfarunt, & quingentos bellatores pugnantes cruentiffimè Comes expe->
necaverunt. In quo conflidu corruerant hi milites, & approbate laudis, egregii pugiles, ut- ditionem,
pote Wcrenboldus ex Haga, & Albertus filins ejus,Wakerus de Egmonda,& Wilhelmus fi-parat in Fri*
lius ejus, Theodoricus de Raephorft&Gerardus frater ejus, Iacobus de Wafifenaer, Ber -fiam.
nardus ex Hao-a, Gerardus de * Harmelen,& (^e) Walterus Frefo Balyvus * Kinemerlandiç. * ^Al- ^Haer~
Occifis itaque tot eledis bellatoribus, Hollandienfis exercitus ufque planiciem agrorum in T^inema
Heylo diffugium arripuit : ubi fecundarib per recentes armigeros crudele bellum inhorruit, ^{m 1}

reliquias au- _cendit, & Regale corpus in Middelburgenfi Monafterio tumulandum honorificè collocavit.
i^en\' Anno Domini M CC LXXXVII. die xi v. men fis Decembris ex magna (h) ventoram in-

, . temperie fadum eft undofom diluvium , quod fobmerfis hominibus & jumentis kchrymo-
aris Frf^10 exci^cîl^uni ■ Theodoricus igitur Dominus de Brederode, jubente Florentio Comité,

f_KU clafiem aptans, remigavit in Frifiam, & acceptis fingillatim obfidibus, totam illam fine bello
fubegit patriam. Comes ergo refluentibus aquis, quatuor fortia caftra, fcilicet Medemblick,
Cafiraad- Eningenburch , Middelburch & Nyenburch œdificari fecit, cum quibus effrenatae plebis in-
rerfus Fri- natam rebellionem edomare poffet. Cumque Florentius Comes poteftativè poffideret Fri-
fios œdifica- f_iarnj Guido Flandrienfis (k) Comes transfretavit ad fubjugandam Walacriam, econtra verb

* Guido Co- Florentius Comes cum eicdis armigeris leftinavit Guidoni potenter occurrere, & cumeo
ma Fladria? bellum navale committere. Sed Ioannes Brabantias Dux hoc intelligens, in Zelandiam citb
Walacbria. venit, bellum fofpendit, & in hunc modum firmam amicitiam in utramque partem laboriosè
impetit. refecit ; quatenus ipfe Florentius (1) Beatricem filiam Guidonis in uxorem duceret, 8c fx u-

Florentij triufque partis exercitus fine conflidu certaminis ad propria tenderer : Ex quâ quidem (m)
Connus ux- B_eatrj_ce Florentius genu.it Theodoricum, Florentium, Wilhelmum,Ottonem, 8c Iohannem
"^ra"i> \' ^m Hollandiç Comitem, Beatricem, Machtildim. Elifabeth & (n) Margaritam Àngliç Regi-
nam. Florentius itaque Comes exaltari vehementer incipiens transfretavit ad (o) Eduardum
Regem Angl; ai, tentans, fi aliquo modo devenire polfct in polfcllionem (p) Regni S cotise ,
quod haereditario lure Florentii Comitis fuit, quanquam obftantibus quibufdam Scotis ob-
lohamesfi- tinere nequivit : ubinam Elifabeth ejufdem Eduardi Regis filiâ copulata fuit Iohanni filio
Uus Floren- plorentii Comitis in uxorem, ut Rex & Comes firmarent alterutrum perpetuç fidelitatis a-
j\'^\'j-Z ^E~ morem. înterea Guido Comes Flandrienfis invidens amicitiae Regis & Comitis, collegit a-
2\'iLT P^uc^ Catzant extemplb navigium, & ad fubjugandam Walachriam jam fecundb direxit exer-
dt uxorem. citum : econtra verb Florentius Comes ab Anglià feftinanter adveniens clalfem foam in Flif-
fingem applicuit, ubi populum foum in unum congregari voluit. Denique cum Guido Co-
Bellum FIS- mes in transfretando moram faceret, Ioannes de Renes ex parte Comitis Florentii oppidum
ärenfeinZr- Sluyfe potenter incendit, & Theodoricus de Brederode totam Catzand favilktenus inflam-
landia. rnavit. Flandrienfes quidem ad tria millia pariter aggregati, feftinaverunt econtra Zelandos
in unum concludere , & eorura claffem in ponto fobmergere, led ecce Ioannes de Renes mi-
les (1; femper imperterritus cum trecentis Zelandis tria millia Flandrorum audader aggref.
fus eft ,& occifis trecentis Flandris ad Florentium Comitem cum multis captivis gloriose

* Nufia. reverfos eft. His diebus quidam Nigromanticus (r) in * Mifia comparait, qui fe Fridericum
Pfeudo-Fre- Imperatorem fuilfe conftanter afferuit, qui plerifque minifterialibus quondam Frederid
dmcusC*- Caefaris multa patefecit arcana, ut quam plures regni Principes per varia feduceret figna.
far turbat p_ref_{ones autcm} accedentes ad prafentiam ejufdem fidi Claris, conquefti font de violenta
Imperium. _mo}_cftadone pi_orentji Comitis, & ecce fedudor ille pro tribunali fedens in ornamentis Im-

perialibtts Cömitem Hollandie per Epifcopum Trajedenfem citari fecit, cui per quofdam
legatos hujufmodi * citationem-deftinavit : Fredericus Dei gratia Romanorum Imperator
^ifllla?* ^mper Auguftus,venerabili viroEpifcopoTrajedenfi gratiamfuam & omnebonum, Cum
jus ad Epi- Imperatoriç Majeftatis interfit, fedare difcordiam, 8c punire violentiam, fidelitatçm tuam
fcopumTra- his preefentibus admonemus, quatenus Hollandi« Comitem coram vafallis Imperii conftan-
jéîenfem, ter admoneas, ut à violenta moleftatione Frelonicas gentis le contineat 8c dcüftat, alioquin
adverfus ipfum procedemus, ut didaveritit Iura legum ; fi verb didus Comes quiequam Iu-
ris fibi competere dixerit ex privilegiis Imperatorum five Regum in Frefonibus liberis, man-
damus tibi quatenus eundem Comitem cites infra fpaciumfex bebdomadarùm cum eiföem
privilegiis nobis oftendendis ad noftrum Imperiale confiftorium in Nufia. Datum ibidem,
&c.

Florentius itaque Comes eidera Nigromantico referipfit hos verficulos ; non ignorant

on es magnifiais quondam Cœfar Fredericus,
^rNon es JïConarcba^^Jed nec "Nujiœ patriarch a

Hic Mifellus demiim ab Archiepifcopo Colonienfi captus, omnem nequitiam Nigtomariticç
falfitatis in aperto confeffus eft, ac in viliâ Witteflor palam omnibus non immeritb concre-
matuscft.

His itaque geftis Florentius Comes voeatus ad confilium capituli Trajedenfis cum este
ris nobilibus civitatem adiit, quoniam loannes eledus, led nondum adhuc eonfirmatus ab E-
pifcopatu ft) deponendus effet. Nam & idem loannes Domino de Amftel caftrum Vrede-
landiç ₃ & Domino de Woerden caftrum Montfordienfe pro quadam fommâ pecuniae de-
dit in vadimonium, ex quo totum non immeritb cœpit querulare Epifcopium. Igitur anno J»™*
(u ) Domini M CC LXXXVIÏI. poftquam idem lohannes eledus tanquam laicus annis xxi Jf
Trajedenfi Pontificio pnrfuiffet, ac in magnis debitis diverfis fœneratoribus obligatus effet,

tota iitrail ecclefia miferabilem ftatum terrç Trajedenfis Domino Papç fcripfit, & pro quo- nes eligitur \'
dam Iohanne nato de Zirck fupplicationem devotè fecit. Demiim authoritate fedis Apofto- auiïoritate
licç lohannes deNaffou à Pontificio deftitutus, & lohannes de Zirck xl. Trajedenfis E- Pontifiao.
pilcopus cathedratus eft.

a Virum quafi fecularem & Jimplicem, ) Hunc plerique tanquam profanum ac regimini Ecclefiaftico
minus idoneum , traducunt _; jure ne an injuria non dixerim : hoc faltem confiât omnem circa ilhid
fecnlum fcientiam & eruditionem penes ecclefiafticos ftetiffe ■ extra quos, omnes laici & feculares
habebantur, maximè, fi minus fuperftitionibus tribuerent, caufam hujus in hoc principe videtur
attingere Noviomagus hifce verbis : Confirmationem à Papâ Rom. ob liter arum imperttiam obtinere non
potuit,prœfuit nihilominus invitopontifice ditioni VltrajeBina annis zuScc. Quisautem fueritipfius lo-
an nis Naflovii Pater invenire non potui: neque ejus Merula, aut alii qui Genealogiam NafTovi-
cam, aut Gelricam confecêre, meminerunt. Gelriœ nihilominus principibus fanguine junûum fu-
iffe ut exindiciis fat is firmis credi poteft.Bertius inGermaniâ fuâ nominat quidem ^fed extra feriem,
& originis incerta?.

b Adverfus nubilesfurrexit fevera communitas.) Heda hujus caufas tumultus attingit, & annales popu-
lates fufius enafranj:, Ubbo EmmiushosmotusKinhemariorum in annum C. 1268. refert,lib.
Xï. rer.Frificar. Snoyus adinitiumFlorentii fufiflimè defcribit, & eloquentiam fuamhie oftentare
velle videtur, multa affingens de fuo, vide Chronicon ignoti Clerici, Scriverium in not. ad Annal.
Patr.PontanuminGelricis, Chron. Magn. Belg, Naflovii ingrefium ad prasfulatum , & confe-
quenter tumultum hunc in annum i277-retulit, nifi numerus is fit vitiatus quod credo. At quod mi-
randum , ne verbo quidem haec attingit Stokius, qui tamen non multd poft ea tempora vixit,
c Mille&quadringentasperfonasprofcripjit,) Hic ne jurato quidem Bekae ut credam facitexorbi-
tans numerus profcriptorum, extra eos qui caefi; & vix credo tot omnino viros,fi nobiles & clerum
(quorum magnus in civitate numerus ) excipias, armis idoneos in eâ repertos; quare h-aec inter
ctojj i\' «to referenda puto, nec ultra quadringentos crederé fuiife ; folent enim noil omnes in talibus
faftionibus , adverfe partis expelli, fed capita tantùm. Caulaco non fufficit numerus fupra relatus»
at centum viris atifbiorem facit : alii, 360 de numéro demunt. Hoc nihilominus fcio , poft haec
temporaitatum Reipubl. & regimenmutatum, magifque populate redditum , nam Collegia opi-
ficum tunc inftituta, penes quorum pofteros ferè omnis adminiftratio urbis, ufque ad annum 1528.
remanfit.

d ,Anno Domini M CC LXXII. Domicellus Holl. validam Expeditionem, ) Bellum hoc anno 1271.\'
geftum Annal, vulgares fcribunt, anno set. Florentii 17. Stokius verd cum Bekâ facit, & cruen-
tum fané fuit, in quo multi proceres partium Hollandicarum , & (ut Chron. magnum habet) nu-
méro fere fOO,plures tamen exFrifonum vulgo₅periere-primurn enim in fugam aéliHollandi Alc-
n-iariam ufque jubivel novo Exercituaudi, vel animis refumtisà fugâ in hoftem verfi,eundem
fugarunt. Hinc patet, quo in errore verfentur, qui Hollandi® Comités bella cum Frifiis Orienta-
li\'bus juxta Lavicam amnem geffifie credunt, cum omnia ilia bella ad ann. 1300. & ultra cum Occi-
dentalibus Hollandiœ proximis gefiafint. Orientales verd (ut re&è tradit Ûbbo Emmius )non ni-
fi cum inter fe minus convenirent, cum Hollando fcedera iniifle, fubjeciffe autem ei fe nunquam,
invenimus.

^e Gerardus de Harmelen,) Ita MS. meus cum Snoyo habet, alii de Haerlem legunt,cum Chronico

vernaculo ; quod magis probo.
^f Suffi cienter ulti funt prœdiElos milites, ) Poft haec verba in meo M S. Becâ hœc leguntur* Anno
Domini M CC LXX1X. in die S. Gregorii PR, magnum incendium fuerat in civitate Traje-

je&enfi, in quo combufîèrunt Eccîefia S. Petri Apoftoli, S. Iohanuis Bapt. Eccleßa Bucrkercke
& S. Catharine virg. Sc Martyr. & major pars civitatis. Heda ejus meminxt ecdem anno & cujuf-
dam mulierculse factum ex vuigi famà tradit,unde in Teut_vverfi one Bekas vocatur 33BttiEÏï£n0
bjûHbt/ quod & vernacLilutn habet Ghronicon, ubi additur templum Minoritarum quoq ue mcen-
fum,quocl non videtur verum, cum anno demum 1508. inveniam monafterium Fräncifcanorum
àdominâde Emâexfamiiiâ Arculanâ conftruétum, Ciariff,tarnen vir M. Gib. Lappius IC.ante
haec tempora Francifcanos in urbe fedem habuifte putat, Sc forfanillorum tum aides ig-ne déforma
à D. de Erna reftauratae fuêre.
_s, g In todem namquehello,\'] Hsc in rneo MS. ita exprimuntur. In quo quidem bello quidam Frefo
,, proveete aetatis captus eft , qui cunçtis manifeftavit fepulchrum gloriofi Regis : quo cognito, Flo-
„ rendus Comes fiiius ejus aperiens monumentum débiliter offa Regis fecum detulit Trajeûum, ubi
,, in Ecclefiis expletis exequiis, idem Florentius iterum eadem ofia refumens jtranftulit ad Walachriä,
„ Sc ibidem in monafterio Middelburgenfi exequiis congruentibns recondit. Hsec verbis différant,
re tarnen eadem funt: Chronicum Magnum cum impreffis concordat. Unde miror Crantzium
fcribere ne fuo quidem tempore conftitiffe ubi Regis corpus fit tumulatum.
h Anno Dom. 1178. ex magna ventomm intemperie &c.) Chron. Rhythm, nobis geminam ejus tempo-
risinundationemdefcribit^ priorem 16.Kai, Ian. id eft 17. Decembris ann. 8287.; pofteriorem die
S. Agathas, id eft Nonis Februarii anni fequentis Chron. vulgare refert ui annum 1285. meminit
utriufque Reigerfberg. in Chronico Zeland. fed annum notât 1288.
i Quatuorfortia caftra, ) Stokius hifce nominibus indigitatj|Bt&ÖdbUC0§/i€OO?!imÖlirgI>/|Beü
feertlCieC/ ^Ipcnöojp. ChroniconvernaculumEnigenborch non habet & Toornenburch àpatre
ejus conftruäumindicat. Chron. Magnum & Bockenberg. Bekae adftipulanturj Uobo Emmius
pro Toornenburg. Touwenburg legiffe videtur quem vide lib. il- ad annum 1287. prioris edit,
fedinpofteriore mutavit. In Snoyo meo MS. ea res fic narratur : Defcendens ^Alcmarid centra Vero-
namprimumFrifonumoccidentahum oppidum pro Hottandiâ cafirum conftituit Nieuburgum viamquepdu-
ßremjaBo aggere munivit ufque Alcmariam > & propter aggerem alterum caßrum Middelburg -, necprocul
tertium utriufque obfidionem \'impediturum, cui Teernenburgo (forte Toornenburgo ) nomen eft. Quart am
item in Frifia Symburgum aliter Niendoerne diEium. Extat hcdieque Eningenburg pagus. Sc famiiia
Nienborgiorum, in quibus memoria horum caftrorum confervatur.
k Guido Flandrienfis Comes transfretavit, &c.] Bellum hoc Stokius fatss accurate defcribit- vide Sc
hie, quaediligentifsimus hiftoriae Hollandicas inveftigator P. Scriverius, ad Chron. vulgare nota-
vit» cui adjunge Meyerum in Flandricis.
1 Quatenus ipfe Florentius Be atricem F. Guidons,) Hie errare Bekam puto. Nam longé ante conve-
ne rat de hoc matrimonio, infante adhuc Florentio, ut tradit Meyerus Annal. Fland. lib. 9. ad an-
num 1256. niii forte in hoc ufque tempus dilatas hafee nuptias, dicas,& cum hoc matrimonio Ze-
landicas Infulas Hollandiae Comiti confirmatas, ut ita lis inter Flandros Hollandofque fopiretur.
vide Sc Divaeum Brab. lib. xi. ad annum 1258; & exeo Haraeum in Henricp VI. Duce.
_m Ex quâ Beatrice Florentius gémit.] Exprimit hic Beka 7. filios, ex quibus unicus tantum natu mi-
nimus loannes patrifuperfuit , & 4. filias. Bockenbergiusxi. liberis fœcundam Beatricem facit,
&fuperititem patri tantum Ioannem natu maximum dicit. In MS. Becani Chronico , duo infu-
per filiinominantur, Wilhelmus nempè alter. & Florentius item fecundus ; atque ita Bcckenber-
gii numerus effet completus. Barlandus 4. tantum Florentio ex Beatrice filios fufceptos , quorum
in primo flore aec. extincti, feriptum reliquit. Huterus in Geneal. Holl.7.Florentio Filios tribiiit
& 4. filias. Regerfb. vero 4.iiiios & totidem filias, omnes puerili aetate extin&cs, prater unum, &
Loefduni, fepultos, tradit.
_n Margaretam Anglia Regmam) Hoc an verum fit, afferere non audeoj neque enim adhuc mihi pa-
tuit,eo tempore Angliae Reginam fuiffe Hollandias Comitis filiam ; quod abfque piaculo Hute-
rus, Bertius,alii omittere non potuerant. Eduardus quidem primus poft Leonoram in Decembri
1291. moituam» alteram Margaretam anno 1299. duxit uxorem , fed Philippi Francorum Regis
fororem, tefte Weftmonafter. in Chronico i ex utraque is liberos fufcepiï, quos vide ap. Polyd.
Virg. Rerum Anglicar. lib. 17. cui addantur Paul. Iovius in Regum Anglic. Chronico , Thorn.
Walfingamusadfinem vitae Eduardi. i,jQuin& SnoyusGoudanus 13.liberos Florentiofuiffeex
uxore fuâ refert, fed omnes praeter Ioannem fuccelforem minore aetate mortuos,proinde miror un-
de haec Beka habuerit, qui non procul ab illo tempore abfuit, nifi fortè haec Angliae Regis fiiio
infanti adhuc defponfata fuerit, quod Stokius indicare videtur.
o Transfretavit ad Regem Angliœ Eduardum,) Nempe ejus nominis i. cujus filiam Efifabetham fi.
Iio fuo Iohanni defponfavit, ut au&or eft domefticus Walfingamus fupra nominatus, quse peft
mortem Iohannis nupfit Humfredo Comiti Herefordienfi, tefte Polydoro loco fucra laudato,
p Inpoffeßionem Regni Scotici,) Cujus juris prœtenfio ab Ada Henrici filii Davidis Regis, jcoto-
rum filiâ Florentio Hoi. Comiti ejus nominis III. matrimonio junctâ, de qua fupra dixi,videndus
hic Mathçus Weftmonafterienfis ad annum 1291. ubi is inter candidatos Regni Scotici, de jure
fuo apud Eduardum Angliae Regem difceptantes Florentium Hollandi® comitem ponit, literaf-
que procuratorias vel potius,ut vocat compromifiorias Gallico vel Francico ejus ävi itilo exhihet.

Hanc rem accurate quoque cra£Ut Walfingamus loco jam laudato. Polydorus rem itidem attingit
in Angl, hiftor-â, fed très tantùm Regni competitores nominat à tribus Davidis îiliabus 01 tos,Ba-<
liolüm ,Brufium jHaftingium. Adde Buchananum Scoticor. lib. S, in priacip. Guih Neubrig.
rer. AngUib. i.cap.29. Heiterem Boërium hift.lib. j2. Sc WaUingamum in hypodigmate Neuftr„

Clerici mnom. Chronicum,
q Ioames de Rjnejfe ex parte Comhis Flor.) Chronicon innommât\'\' Cl. tradit Ioannem de Renef&
cum 300. Zeelandis 4000. Flandr. fugaffe, parte eorum csesâ, parte captâ, idque anno 1295. Vi-
deantur & S\'tokii Rhythmi. Reigerfbergius aflèntitur Beka?. Snoyus Reneffium ne nominat qui-
dem,fed ejus loco Cruningium producit, fie inter le variant, dilfenuunt. & incerti fluctuant fcri-
ptores.

r H» diebus ftidam Nigromarittcus in Nuffià,) Pfeudi hujus Friderici non un us auftor metnimt,& prae-
ter Chronicon vulgare & Magnum Belgicum, Snoyus, Hiftoria Auftralis ad annum 1244. Math.
Weftmonaft. Sifridus Mifnenlis,Crantzius Saxdib.8. Annales Colmarienfes,Trithem. Abb.Chr.
Sponheim. Cufpin. in Rudolph© I. Appendix ad S\'igifbertum, Paul. Aimyl.in hiftr.Fr. J.Lipfius
lib.2.deMon.& Exemplis Poiiticis.
f Nufix Patriarchal) Sic reftituendum putavi ex Chron.Magno Belgico, alii licet Mifiae, & vulga-
re Chron. prineipem de Michem faciant. Nufia enim oppidum eft ditionis Colonienfis ad Rhe-
numj obfidione contra Car. Burgundum fortiter toleratâ no ti S m urn -, quod ed magis credo, quod
is à Colonienfi Antiftitc captus & exuftus traditur.
t Ab Epifcopatu deponendus effet, )Iniquiores, ut jam dixi,huic fuêre Ecclefiaftici fcriptores,qucd mi-
nùs Pontif.Rom. videbaturtribuere,nec ejufdem confirmationem multùm çurare;verùm,eum no?
Ientem depofitum,quod volunt,omnino meâopinione,veritati abfonum videtur,meamque perfua-
fionem firmat plurimum diploma à me vifum,& ex autographe defcriptunr.cujus hie compendium
inferere, non abs re fore putavi : Vriiverfis &c. Nos lohannes deNaffoivm quondam TYajeB. skeins , no-
„ tum fadmits ; quod obfanBam devotionem er dileBionem quam habemus erga Ecclefiam TrajeBenftm>Ven.vi-
j, ris majoris, S.Salvatom,S. Petri,SJoannis <& S.Marie TrajeBenfis Ecclef.Pralatis & Capitulis arnicis noftm
,, promittimtts, qitodficontingat (quod abfit) quod Dominus ÉleBus Epifcopus,quiciinquepro temporefueritfpen*
„fiottem mille librarumßngulis amis de bonis Epifcopatw recipiendam nobis de gratia fidir tApoßolica concef*
.,fam &c. prout in Uteris fuper hoc confeBispleriiùs contimtur, nobis detineret, autfuper iis aliquod impediment
„tum inferret _squod nospralatos antcditlos &c. propter hoc, non vexabimus, nec aliquidpetemus, aut damnum e-
,, jus occaßone eis in fer emus, nec fieripermitt emus , Imo eis adproteBionemperfonarum & rerum fuarumfideliter
„ affißsmus, ne occaßone prcediBorum aliquod incommodum incur ran t. Infuper rogamus Magnificos & Nobile?
,, virus confangineo: affines noßros dileBos,videlicet Dominos Florentitan HoÛandia,I{fiïialdum Gelrig,Theo~
-, ricum Çliviœ Comités , lohannem dominum de Kjtucl^, Henricum & Wilhémum ejus filios milites , quatenus
5, una nobifeum promit tant & fe obligent ad obfervanda preedicîa &c. In quorum omnium teftimoniumfigilla no*
,,ßra &c. Datum anno Domini M CC nonagefima qitinto.

U Igitur anno Domini M CC LXXXVIII.) In anno cetïîoms ferè feriptores conveniunt, niîi qued
Bockenb. prœcedentem annum prœferat ex annal, patriis. Heda ipfi annos tribuit adminiftratio-
nis 16, Barlandus 20. Noviomagus 21. cum Bekâ.

CU M itaque lohannes hujus (a) nominis fecundus,Trajedenfis effedas elfet Epifco-
pus. Gifelbertus (b) de Aemftel habens caftrum Vredeland in vadimonium, ineepie
per quoddam novum teloniumTrajedenfem aggravare populum.Quapropter Epif-
copus de confilio civitatis & Ecclefiae Gifelberto pecuniam exhibens, caftrum expetiit:
fed Gifelbertus diverfas conditiones in contrarius allegans , pecuniam aeeipere renuit, ^
quamobrem Epifcopus congregatis expeditis armigeris, decrevit Dominum Aemfterlan- ^jj
diae potenter invadere, terram ipfms incendere, ac ipfum caftrum a Gifelberto minis & \'
terroribus extorquere. Econtra Gifelbertus Heremanno de Woerden auxiliante, contra-
xit ab Hollands roboratum exercitum, devenitque in Zoferenge praeliaturus adverfus E-
pifcopum: & ccce concurrentibus invicem utriuique partis militibus, cum tubis ftridenti-
bus, Sc vexiilis irradiantibus , Epifcopalis exerdtus primb prasvaluit, Sc Gifelbertum cum
omnibus villanis fu® ditionis egregie reppulit. Nec mora, quin Sc HermannusHol-
landienfem eduxit exercitum , totifque viribus Epifcopalem nitebatux difturbare popu-
lum. Hicigitur Hermannus in prima congreffione lstaliter vulneratus in agone certa-
minis ita ftrennue manfit, ut tandem Epücopalem exercitum infra munitionem Amerf-
fordiae pro&garet, Caxiderunt autem in eodem conflidu quidara bellatores egre-

gii, videlicet Stepbânus (c) & Fredericus de Zulen viri pugnaces & ftrenui. Igitur Flo*
Fhrtntiw rendus Comes requifitus ab Ecclefiâ, praemifsâ diffidatione caftnim Vredeiand circumvalla-
luTcaib-ûm ^CUm armigeris ex Hollandiâ applicando manginellas ad quaflandum turres &

VrJddam ^rnœ™^a"\' Aliquanto dehinc elapfo tempore Comes obfidionem caftri renovare dcfiderans, e-
vocavit recentes armigeros ex Zelandià, proponens ipfum caftrum obfidione vail arc ftridif-
fimâ, Gifclbertus autem his agnitis ftipendiarios occulte collegit , ac improvifis Ze-
landis prope Lonem potenter occurrk. Econtrà verb Coftinus de Renes (d) Capitaneus Ze-
landorum cum cornibus horrilbnis , & vexillis fulgidis adverfam multitudmem audader ag-
grelfus eft , de quibus rebellante manu triumphalem laudem adeptus eft, corruit equidem
in iplb conflidu Dominus de Branio miles inclytus cum quibufdam aliis eledis bellatoribus,
& Gifeibertus de Aemftel ibidem captivatus eft cum plerilque de luis commilitonibus : Ar-
ç;jr_ejfe_nm noldus autem Gilelbertiipfiusfrater magnificentiam Comitis expavefcens caftrum extunc
inprœlioca- luâ (ponte refignavit, quod idem Comes fuis balfiftariis fidelilfimè communivit, led quo-
pitur_}&ca- niamHermannusdeWoerden Gifelberti complex omninb fuit, apertamque rebellionem
firum Vre- ad ver las Epifcopum in Zofteringe dudum egit, ideb Comes injuriolam contumeliam Epif-
delandt à copopridem illatam, emendare volens, expeditum iterato collegit exercitum , totam-
fratre trad»- _terram Hermanni per hoftile depopulari decrevit incendium. Hermannus verb con-

* Exercitum^{tra ma}g^mP^otentern * Comitem non habens lufficientem refiftendi copiam, caftrum Mont-
fordiae fuis làtellitibus communivit, & ad exteras partes à facie Comitis quafi profu-
Caftrum 8^US declinavit. Sed ecce Comes non defiftens abinchoato propofito, didum caftrum
Mora fort drciter annum obfidione cingens, quotidianis impugnavit alfultibus, aptatis ad hoc mul-
capitur à tis * mangenis cum diverfis tormentorum generibus. Denique Comes perleveranter in
Comité. obfidione manens, caftrum rebellanti manu violenter obtinuit, ac omnes caftrenfes, exce-
*lngenits p_ti_s duobus, (e) decollari voluit. Hic ergo Comes adeptum caftrum propriis adimplevit ar-
migeris , ut adverfus incurfionem Hermanni quotidianis invigilarent excubiis. (f) Pro-
cdfu verb temporis verbum pacis inter eofdem Principes in hunc modum ordinatum
Gif elberw eft ; quatenus Gifelbertus de Aemftel & Hermannus de Woerden lub omnium bono-
<& Herman- _rum fuorum ftipulata cautione fideliter hoc promitterent , quod adverliis Epilcopum
nufingra- Trajedenfem & Comitem Hollandia; nunquam rebellionem attentare prœfiimerent.
^^tur fub- Comes autem pro fumptuofis laboribus ab eil dem complicibus fidelitatis acceptaret ho-
jetUs condi- magia, & extunc Epilcopusfuacaftra rehaberet in poteftate propriâ. Ratihcatum eft
tionibw. itaque patentibus inftrumentis ab omni parte prsefatum arbitrium, & terminatum eft inter
eoldem magnates hoftile litigium. Comes equidem ex merâ nobilitate prorfiis omnem a-
nimi rancorem ex corde remifit, & Gilelbertum ac Hermannum Confilii fui praecipuos
fecretarios ordinavit. Sed Hermannus (proh nefas) invidiam (g) zelum oblivifci net
ciens circumvenit Gilelbertum virum fimplicem , quem fecum attraxit in conlpiratio-
nem adverfus Comitem ; cujus etiam inftindu Dominus Gerardus de Velfen miles egre-
gius, & in omnibus laudandus praeter in ifto pundo, Internuncius collegit in Came-
Cmfpimh raco Durarncnfcm Epifcopum ex parte Regis Anglix , Dominum de Kuyck ex par-
adverfus Co- _te Ducis Brabantiae , & duos Confiliarios Comitis Flandrias, ubi definito Confilio de-
mitem Flo- _cretum f quatenus Florentius Comes vivus debeat apprehendi, & ad perpetuam pri-
-—fionem Regis Anglia tranfmitti, & Ioannes filius ejus, gener Regis in Hollandiâ do-
raanm fu- minari. . _

jpu- diho. Interea Florentius illuftris Comes harum traditionum infcius paulb pridem excel-
lents îedificii curiales manfiones feu praeclara palatia conftruxit in Fogelfang & in
Haga , ubi cum proceribus & puellis infra lylvarum frondofa latibula , vcl conti-
nuarn venationi dedit operam , aut in armis militarem exercebat induftriam. Igitur
anno Domini M CC xcvi. Florentius Comes Trajedum tendens ad fedandam dit
cordiam inter milites de Zulen & prsedidos ( h ) fuos Confules , introit Ecclefiam,
(ij aflumens fecum quofdam milites, & ecce quaedam muliercula divinitùs infpirata fi-
bi chartam occulté porrexit, quam & idem Comes per fecretarium f^uur^m in hunc
modum legi fecit : Regia proles, inclyte Princeps, animadverte quod Pfalmifta pro-
^AJmonhio phetavit. Homo pacis meae in quo fperavi , magnificavit fupet ^me fopplantatio-
divino con- nes, Florentius verb Comes ex magnanimitate fua parvipendens hunc verficulum, célébra-
$w}>ta. vit cum Praelatis & civibus folemne prandiunv, qui citra meridionale horam decrevit aliqua,

tifper obdormlre, & refiduum diem in jucundo contubernio confommafe, quem foporantem
Giiclbcrtus de Aemftel à fomno fufcitans indefinenter admonuit, ut cum falconiftrs urbem
exïrct, quoniam inaudita copia volatilium in campeftribus refideret. Comes aucupalis ludi
plurimùm cupldus, pulchernmum Nftum ad manum lumens, cum paucis familiaribus urbem
egreffus eft, & per latentes infidias ad diftantiam medii müiaris fere produdus eft. Sed cc-
ce Hermannus de Woerden cum infinitis armatis de latibulis infidiarum erampens Comitem
ab omni parte vallare ftuduit, & Gerardus de Vellen haud piger primus in Comitem irruit:
econtra verb Comes, ut vir imperterritus abjedo Nifo, gladium educens femetipfum nite-

i magna copià. Igitur hi fu£
mis anxiati font, tum ex populoU multitudine Kinemariorum fubfequentium, tum ex for-
midulofâ folicitudine villanor um occurrentium. Comitisautem equus exiguus foffarum Gerardus à
Iatitudinein tranfilire nequiens, in vado cecidit, quem Gerardus de Vellen, timore lüper- Velfin Co-
venientis cxercitus extrahere non potuit, quamobrem idem Gerardus fellitum habens ani- ^mi>^mmumeundemdire vulneravit& cummucronefuoxxi. vulneribus occidit, Sc ad caftram ^oC"
Cronenburch in equo curfatili citiffimè retroceilit : Hermannus verb de Woerden ad exte- " \' \'
ras partes declinans, exquifivit hinc inde refugium, qui de ditione fuà propulfus perpe-
tuce defolationis intravit exilium. Sed Gifelbertus vir fimplex & grandœvus ab eodem
Hermanno de Woerden omninb lèdudus eft , qui ab externis amicis ad vitse fuae bonlumma-
tionem fatis débité fuftentatus eft. Interea Kenemarii femivivum Comitem invenientes,
Sc adhuc refpirantem, Sc (ut quidam tradunt,) pauca loquentem; apprehenderunt quofdam
de prasdidorum latronum clientibus, quos in confpedu moribundi Comitis diverlis inter-
fccêre cruciatibus. Sed Sc ipfe Comes eredis in cœlum oculis, v. Kalendas Iulü requie-
vit in Domino, coronatus (ut iperamus, ) in cœlo pro tam crudeli (k) martyrio. Hie Flo-
rentius Comes annos ferè xli i . honeftè (I) regens Hollandiam, Princeps valde gloriofus , Florentij
ftaturâ procerus, virtute robuftus , afpedu decorus, fermone facundus, corde magnanimus, Co mm.
agilitate ftrenuus, in dando largifluus, peroptimus Muficus, & aequiredus lufticiarius ;
cujus exanime corpus ad Reynf burgenfc Monafterium devedum eft, quod ibidem penes
Beatricem conthoralem fuam luduofis exequiis honorificè tumulatum fait. His itaque fle- caßm Cro-
biliter adis, Comes Clivenfis confanguineus Fiorentii Comitis jam fepulti validam expedi- nmburchca-
tionem eduxit ab Hollandiâ, circumvallavitque * caftrum Cronenburch obfidione gravifli- i>itur,&Gt-
mâ,quod idem Comes cum tormentis indefinenter impegit, quoadulque Gerardus cum ^rSf,\'^K f^efuis complicibus urgente penuriâ vidualium ie captivum dedit: qui traditionem Comitis
(ut prœfcribiturj inaperto confeffus eft feriatim, atqueidem Gerardus inter acerba fup- _tur.
phcia dire (m) rotatus eft. Vulgus igitur Hollandiae jam didum caftram ex magna parte de- * CaßtUum,
ftruxit, Sc ad comburendum caftelium Mudenfe validiflime properavit : Sed ecce caftek
lum hoc diffugientibus armigeris abfque defenlbre repertum eft, quod extunc Theodorico
de Harlem ad tuendum diftridè commiffum eft. Comes verb (n) Clivenfis recepit extunc
in tutelam totam Northollandiam : habitans in Hagâ : & econtra Guido de Hannoniâ The-
laurariusLeodienfisvendicavitfibiPraefeduram totius Zuydthollandiaemanensin Berga,
de quâ controverfiâ quotidianus tumultus excrevit, & Hollands populus bipartitè divi-
fus, fine vero Domino vacillavit.

a Johannes hu] w nomimßcundus,\'] Ex nobili hic Zirckiorum Comitum apud Lotharingos familiâ ,
ex quâ etiam Fredericus Epifcopus fuccefior Guidonis, oriundus • anno C. j297.poftquam 8. vel
utalii volunt 9. annis pratfuilfet, Ecclefi» Traieótenfi, ad Tullenfem tranfiatus eft.
b Gifelbertus de Aemßd habens caslrum Vredelant, ] Hsc Chronicon Rhythmicum videtur re«
ferre ad tempora Iohannis Naffovii 1 longé ante Zirichium , qüod & Scriverius an«
notavit , mfi eâdem de caufâ bis aliquot annorum intervalle fuerit pugnatum ; quod
non videtur, ita omnia conveniunt, qua: in Chronico Rhythmico narraatur, de quâ re vi-

dendum Chron. Clerici innominati, ubi nomen Epifcopi Ioannis nullo addito cognomine exprimi-
tur. Snoyus ad Zirichium refert» quemadmodum pierique omnes, quod & temporis ratio & hifto-
nx ordo fuadent.

c Stephanas & Frederics de Zulen,) Nobilis ac potens Zulenorum olim familia ; ex qua Anhaldii,

Abcoudii, Culemburgiij Vianii, Niveltii aliique promanarunt temporis traciu.
d CoHinusde Rene ffe cafit. %elandr.,) Snoyusvocat dominum de Rene lie, vide Chronicon Zeeland.
Reygerf bergii, quod Bekam ad verbum fere exprimit, & ante hunc Ioannem de Renefïè inter rio-
biles Zeelandiae recenfuerat, dominum de Moermont, qui cum aliis à Florentio Conùte cqueßri
dignitate fuerat ornatus,
e Omnes Caßrenfes decollari jußit> J Chronicon Stokii :

Nec aliud habet,at vulgare Chronicum Bekâ convenit, ut & Snoyus,&: Chron. innominati auft.
Heda tamen ( quod miror) hare indicta prasteriit. Nec minus mirum caftrum hoc? non ita magnum
aut natura loci munitum, per totum annum contra vires Consitis defenfum.
f Procejfu vero temporis verbitmpacis,) praeter icnp tores alios , fic hac de re Snoyus, Tandem pax inte/
principes hunc in modttm ordinata : lAntißiti TrajeBino redditce funt arces Vredelandt & Montfort^jusju-
randumprœfïitum n Gifelberto & Hartmanno fub ftipulatd omnium bonorum cautione, nunquam fe,neque in
Comitem ncque in ^Antiftitem arma laturos ; homagium etiamComiti ab utroquedatum. Extat & nonnul-
laconciliarionis memoria, variis pofthaec contraftuum conditionibusftipulationibufque firmata ^
quae in Prmcipum Hollands tabulariis, 8c Trajectenfium Archivis non ita nuper confervaban-
tur.

g SedHcrimannusimidi<e%elumoblivifci,) Confpirationis in Florentium caufas, & focios hiencfter
auctor fatis apertè itidicat, ut & ejusfynchronos Stokius inChronicoRhythmico,fed prolixms. Ve-
rum neuter de aduiterio Veil eniconjugi illato verbum facit ; nifi quod ta Rhythmico,ubi de Vel-
lern) Comité m invadente, hac Ieguntur :

Unde imperiti veterislinguae ,8c genuinasfignificationis verbi i.pro ludo ( nam OitóC

pro b0O2 Stokio Saepius ufurpatum) adulteriumfabricarunt, cujus vetuftiores nuiii meminerunt,
ut nec Chron. Magnum Belgicum nec etiam Meyerus in Flandricis.
h iStd fedandam difcordiam inter milites de Zeulen & pmdiiï.fuos confules,\'] Amfîelium nempè 8c Woer-
denum, quos paulo ante ut fibi effent à fecretis confiliis, elegerat ; ut teftatur Chronicon Magnum,
cui adftipulantur vulgare Chronic, ex Gerbrando, Chron, mncminati MS, Stokius quoque me-
minit reconciliations inter ejus proceres. Sed Snoyus reconciliationem hanc faöam inter Zule-
nos Sc Magiftratum Trajectcnfcm, nefcio unde tradit : qui etiam Epifcopum confpirationis fufpe-
ftum facit ^ ut & Haemrodius • At argumenta in contrarium plura adferri poffent.
i Et eccequœdcm muliercidadivini tus infpirata,) Hicflofculus ex Romanâ hiftoriâ tranflatus videtur.
Similia enim de Carfareap. Suet. in lulio cap, 8 i. & plutarchum in vitâ Caefaris, leguntur, verba
vero ab eâ prolata funt ex Pfal. 40.
k Pro umcrttdelimartyrio,) Martyrium hic impropriè pro cœde fumitur -, nequeenim Comes ob re-
lijkmis profeiilonem, aut pietatis ftudium occifus eft ^ fed quod odium fuorum incurrilfet 3 juftène
an injuftè hic non inquire, aut excutio.
I Ammftrè xli 1. honeftè regens,) Snoyus: Comitatumgefferat annts ejuadraginta, qui plures volunt, ad-
dunt duos ; Chron. vulgare ex Gerbrandoj Chronicon magnum, alii pleriq- Snoyo alfentiunt, nam
ab anno 1256-quo pater à Frifiis occifus eft ufque ad annum C, 1296. 40. anni effluxerunt. Boc-
kenbergius verd 26. tantum comitatui eum praefuilfe fcribit, adimens 14. annos reliquos, quibus
fub tutelâvixit.

m Dire rotatus eft,] Id eft in rotam fublatus, quale fupplicium apud Germanos olim frequens in Es-
trones, & Majeftatis reos : fic Stokius de famulo Huberti qui filiolum ejus adhoftes abduxerat.

Ubbo Emmius impofitos Rotas conjuratores tradit. lib. 12. Frific. eodem fuppfif^io affe&um Co-
mitem Ifenburgicum, qui confanguineum Antiftitem Colon. Engelbertum occiderat ab hiftori-

eis relatum; in quibusplura ejus pcenaeexemplafuccurrunt, quin & noftro tempore ufitata. Non

tamen obliti hie noftri fcriptores ea quae de M. Attilio Regulo à Carthaginenfibus capto Rom.nar-
rat hiftoria,quibus fuam exornent; eodem enim modo vafi clavis introrfus adaftis Velfenum inclu-
fum volunt,& vicatim volutatu j fic chron.vulgare,Snoyus, Heda,chron.etiam magnum,& I.Ger-
brädus,fed praeter mentêBek3e,Stokii &Innominati fcript.qui nihil tale habent.Quävis & ejufmodi

füpplicii irrogati mentionem injiciant hiftorici ut deCazarino &Sanguinefio luI.Caef.Bullingerus,
hift.lib. 3-& Sigonius hift. Bonon. lib. 6.
ⁿ Comes vero Clranfis J Hic iterum Comitatus Holl, miferè diftra&us, ambitione eorum qui prae»
feèturam fibi arrogarent, quas res mulcorum malorum caufa extitit , dum Iohannes h are s ex An-

Odem anno Iohannes Epifcopus Apoftolicâ tranfiatus authoritate Tullenfis Epifco-
pus effectus eft, & Wilhelmus de Mechtliniâ natus fa) auditor caulàrum in Romanâ
» curia xu. Epifcopus ordinatus eft : hic Wilhelmus Trajeétum adveniens, totum E-
pifcopatum diverfis involutum guerris repperit, quem ad bonum reparare ftatum intenté
ftuduit.Nam & idem Epifcopus in priqtfîs caftrum (b) Mudenfe cum ele&is obfedit arm ige- Epijcopm
ris. quod adeo conquaflâvit cum diverfis tormentorum *mangcnis,ut Theodoricus de Har- caßru Mu&
lern impetrata deditione demum in captivitatem tranfiret, & ialvâ vitâ caftellumipfi libéré ^njecapit.
refignaret. Ex hac igitur profperitate Wilhelmus Epifcopus magnanimus effeâ:us, fèceffit
ad Weft-irifiam, & ibidem adverfus Hollandienlem ,\'c) populum Epifcopalem praedicavit
indulgentiam. Frefones verb fecundum confùetum moremad rebellionem proni, fùadente Epifcopus
WilhclmoPontifice vallaverunt caftrumWidenes per circuitum infeftantes acriter per afful- Frißos infii-
tum creberrimum, ita quod Baldevinus de Naelwick tandem exhauftls neceffariis idem ca- Z^{M m}ftellum Frefonibus hac condition« traderet, ut ipfe falvis rebus ad Holiandiam in firmâ pace^laneios*
recederet. Nec mora, quin Frefones hoc caftro deftruóto, Enigenburch confringerent, Me-
denblick obfidione cingerent, ac ïpfùm oppidum fàvillatenus incenderent.Florentius autem \'
de Egmondâ cseterique caftrenfes cura Frelonibus fiepe ftrenuè confligentes adeo graviter ^^ruunt.
obfeffi funt, ut conlumptis viéhialibus equinas carnes demum manducare coa£ti fint. Iohan- Johannes Co-
nes quidem Hannoniae Comes hoc audiens , cum expeditione magnâ remigavit ad Frefiam, mesHancmig
occififque xxxv. Frilonibus, adportavit obfeilis Caftrenfibus magnam ciborum opulentiam. Medenhlica
Domini vero de Arckel & de Putte comburantes (d) Enchufam, maximam praedam pren- obfeffœ fup-
derunt,qui falvâ clafife propriis littoribus laudabititer applicarunt. pui as fer t.

His itaque geftis Dominus Florentins Abbas Regalis Monafterii Egraondenfis, Theodo-
ricus Dominus de Brederode , Henricus Caftellanus Leidenfis, ac Wilhelmus de Egmondâ
milites profunda pelagi transfretantes, exoraverunt Regem Anglise quatenus annueret ,ut Jj" ^⁰ _ex~
cum eis tranfiret Iohannes Domicellus Hollandiae. Eduardus verb Rex eofdem legatos gra- Ançlianvo
tiosè fufeipiens , navem inaeftimabilis ornamenti coaptari fecit, cum qua lohannem Do- catur.
micellum , infiiper filiam luam ejus uxorem ad Flollandiam deftinavit : Scd hic Domicellus
vento carens profpero, Zelandiae finibus applicuit, quem extunc Wolfardus de Vere, de-
ftitutis cun&is Hollandis, in tutelam obtinuit.

Anno Domini mccxcvii. idem Hollandiç Domicellus volens rebellantem fibi fubju- _l(jy_nmsCu„
gareFrefiam, devenir armipotenter in Alkmariam, econtra verb Frefones in manu forti _mes HolUn-
viriliter occurfarunt, qui robur totius Frefise pro committendo prselio gravi contraxerunt ; dhe Frifiam
& ecce concurrentibus invicem utrifqne partibus cum cornibus horrifonis , & vexillis invadit.
fulgidis, fit ingens clanoor armorum , & magnus ftridor occiforum. Nam Hollan-
diae & Zelandiœ pbpufi bipartitas inimicorum acies difiundim impugnantes, quatu- Frißjfuccn-
or (e) millia Frefonum occiderunt : Quinimo maximam multitudinem diffugientium ad bunti
ïnteriora terrç latibula profugarunt. Ex parte quidem Hollandienfis exercitus Ioan-
nes Dominus de Arckel miles egregius & Ioannes de Dortoghe armiger inclytus
cum duobus aliis occifi funt, qui pro virili probitate per aeterna tempora collaudaudi wilbélmw
funt. Contigit autem haec cruenta ftrages vi. Kalendas Aprilis in fpaciofis (f) agris villç Epifcopus In
Fronenfis. Wilhelmus;g)autemEpifcopus attendens fuccubuiffe Weft-frifiones, tranfretavit ßigatFrifios
ad Orientalem Frifiam, & ibidem adverfus Hollandis populum jam fecundb papalem prç- Orientales in
dicare cçpit induigêtia.Fi\'efones igiturEpifcopo tnanuale promittêtes aixiliü,dcvencrünt in ^BùIlmdoî\'

Monekedam per feftinutn remigium. Oppidani verb Harlemenfes cum Kanemariis &
frifivs vi&is Waterlandis contra copiofum eduxerunt exercitum, qui cum fignis fulgurantibus &tubis
:Eifcopwfu- perftrepentibus animosè Frefingenfem funt aggreffi populum. Sed Fiefiœ vulgus confe-
git ad Tran- ftim à bello declinans, feftinavit introire navigium, Sc repentino remorum impullu matura-
fifulanos. _re diffuo-ium ; quos extemplb Watetlandi vinliter inlecuti iunt, & occifis infinitis Frefoni-
bus trophaeum laudis potenter adepti iunt. Wilhelmus autem Epifcopus hoc amiifojara
praelio , modicam fchapham ingreffus ad partes Iffelinas feftino remigio declinavit. Ioannes
verb Domiceilus Hollandise perpendens, quod Wilhelmus Epifcopus duabus vicibus dura
praelia fufcitajfet , & adhuc ad partes Mehnas novo pro lubfidio tranfmififfet , (h) mandavit
Gifelberto de Lfelfteyn\', quatenus ad tempus caftro luo cederet, & ad impugnandum Epif
copum Hollandienles armigeros intromitteret. Gifelbertus autem hoc omnino facere recu-
fabat 3 praefertim cùm & ipib lufticiarius in terra Traject enfi conftitutus effet. Quanio-
G\'felkrm \'^3rem Holland!« Domiceilus Gifelbertum apprehendi fecit à fuis hoftibus, cujus & caftrum
delfdfteyn impugnari juffit quotidianis affultibus. (i)EcontraverbDomicella Bartradis praedióti Gi-
vapitur. felberti uxor ipfum caftrum circiter annum egregiè defenfavit, quoadufque dendentibus ne-
ceffariis fub hac forma eonditionis in deditionem tranfivit, ut ipia per fortis caium medieta-
tem caftrenfium falvâ vitâ retineret, Sc Domiceilus Hollandise de refiduâ parte voluntatis
Caftrum ab % defiderium ordinaret. Domiceilus autem Hollandia; jam adeptum caftrum cum totâ di-
uxore dedi- tione de Woerden dedit Wolfardo de Vere deninc in homagium, ut in contumeliam Epifco-
turcents co- pi Trajedenfis diffiparet Pontificium. Sed idem Wolfardustotam Hollandiam pernovam
ditionibuf. monetam aggravans, (k) ab hinc in Delft occifus eft, poft cujus necem à vulgari populo tu-
multus(l) ingens exortuseft. Anno Domini M CC XCÎX. (m) Ioannes Domiceilus iv«
Johannes Kalendas Novembris apud Harlem requievit in Domino, poftquam Hollandiam rexiffet an-
Comes mort- _n;_{s tr} -_L^_{us cum} dimidio : Hic Ioannes folus inter omnes Holl and iç Principes fine liberis Sc
1299 4 ^mihtari nomine defundus eft, qui in Reynf burgenfi Monafterio penes patrem hono-

Cal. No- * rificè tumulatus eft. Domiceila quidena Elifabeth poft mortem fui conjugis tranfivit ad Re-
vemb. gnumAngliae, quam exinde duxit in uxorem Comes Erfordiç. Poft ejufdem Domicelli
Vxor ejus mortem Gifelbertus de Aemftel oppidum fuum ligne;s pontibus, & turritis propugnaculis
in jingltam _undecunque munivit. Sed vulgus Waterlandiç cum oppidanis de Harlem profugato Gifel-
^ndn\' berto, pontes Sc munitiones favillatenus inflammavit.

Defiindo Ioanne Domicello, Ioannes Comes Hannonienfis filius\'Adelheidis fororis Wil-
Jïannonkn ^Rcg*^s > Hollandi» Comes effedus eft j quiftatim (n) Dominia de Aemftel ₃Sc de

fis 17. Co-" Woerden Guidoni fratri fuó largitus eft, habens in uxorem Philippam fiham Comitis Lut-

Gmealogia eellum Walramum, loatinam Abbat!flam Fontanacenfem , Margaritam Comitiffam Atreba-
IohanmCo- tenlem, Adelheidin Comitiffam Claromontenfem , Mariam Comitiffam de Borbonnois , Sc
m\'ttts Holla- j^_achtildim Dominam de Nevele. Hic Ioannes primo dominations fuas tempore cum ex-
\' Exveditio peditione valida remigavit ad Zelandiam, ubi contra rebellionem Ioannis de Renes demum
in XJandil obtinuit in magna laude vidoriam. Ioannes itaque de Renes devidus transfugit ad Alber-
.Albertus tum Romanorum Regem pro fubfidio, afferens, (o) quod Comitatus Hollands poft obitum
Imp.exde-^ Domicelli Ioannis Romano vacaret Imperio. Albertus ergo Rex defcendens ad Holland!-
lationeloha- _amj deftinavit hujufmodi litems per univerfam Provinciam. Noverint univerfi _a quod Ah
HolLmtiT ^{bertus Rom}-^Rex invidus vacantem Hollandise Principatum Romano potenter incorpora-
Comitatum Impedo, quem Carolus Rex Theodorico Comiti donavit in feudo.
impetit. Igitur Albertus Rex Anno Domini M CCC. defcendit ufque Noviomagium, ad fubju-
gandum Comitatum Hollandi^, adducens fecum Maguntineniem, Treverenfem, Sc Colo-
*Regionis. nienfem Archiepifcopos, cum plserifque primatibus * Regni Alemaniae. Econtra verb Ioan-
nes Comes armipotenter advenit in Boniwaerd, ubi metatis caftris fuper alveum Wale, aili-
due ccepit inveftigare, qualiter ad expugnandum Regis exercitum magis commode poffet
pertranfire. Sed ecce Rex (q) multitudinem vexillorum pulchritudinem Caftrorum & for-
titudinem armigerorum Hollandienfis exercitus a cacumine turris procul intuens, & fe delu-
Pax inter ^ira ä Zelandis seftimans, retroceffit ad Cranenburgiam,ut alterä die repatriaret in Auftriam.
Imperators Archiepifcopus verb Colonienfis\' pro Regis honore confervando pacem extunc elaborare
pQomitm. ftuduit, qui tandem fub hac forma compolitionis arbitrium fuum edidit: quatenus ipfe Co-
mes Do-

_______ ... propria, Zelandi veroRegi tarde venientes in auxilium.derelidâ claiie penes Hem

den transfugerunt pedes ad Flandriam, depraedantes affiduè vicina Zelandis : led loan- _D j_enes Comes hos fiigitivos citiùs infecutus, delertas rates admvenit, Ioannem de Renes pro- yrofcribitur,
fcripfit, cujus facilitates adjutoribus fuis divifit. & \'bona em

Eodem anno Wilhelmus Trajectenlis Epifcopus (r) adverfantibus ßbi Zuedero de Mont- pubUcantur.
forde, Huberto de Viancn, & Ioanne de Linfcoten militibus, à lacobo de Lichtenberch Ma-
giftro civium, apprehenfus eft, ac intra civitatem propriam in domo quce Lichtenberch dici- Wilhelmus
tur circiter annum in captivitate detentus eft.Demùm idem Epifcopus à prifione laxatus, fe- Eptfcopus a
dem adivit Apoftolicato, ut Traje&enfe Pontificium Domino Papa; refignaret,& exinde io-f^UPS. ™j>^itur<
pitis cundis adverfitantibus in tranquilla pace maneret. Sed ecce Dominus Apoftolicus E-
pifcopatum acceptare nolens, mandavit Epifcopo Monafterienfi, quatenus ipfe Wiilielmo R°^manoya-
confratri fuo contra quofcunque gralfatores, qui nitebantur impugnare Trajedenfe Pontifi- ^ m\'wI*
cium *paratum ferret auxilium. Hic Wilhelmus repatriate difponens xv. die menfis Augufti^"riew/ewT
quoddam prodigiale fignum apud (f) Anagniam vidit, quod mortis fux jam initantis mdi- Papaaccipit
cium prognofti cale fuit. Intuebatur enim iolem bicornem ad moduna lunç mediç₅de quo fui - adjutorem.
garantes radii corufcabant ad inftar lucis fanguineç : Dornum igitur reyerfus mox de parti- * Manuale,
dus Tranfilelanis elegantem aggregavit exercitum, tentans fi civitati fuse patentem inveniret
introitum. Sed ipie Epifcopus urbem intrare nequiens, declinavit ad loca campeftria,& ibi- Epifcopus
dem caufa repaulationis fua decrevit exaltare tentoria. Cum autem haec agerentur, quidam TrajeBum
Hollândiç nobiles, urpote Theodoricus de Walfenaer, Henricus Caftellaneus Leidenlis,Phi- armât a ma*
lippus de Duvenvorde, Simon de Benthem, & Iacobus de Woude milites, cum multis ar- ^m ttntat.
migeris odientes ipfiim Epilcopum propter antiquam difcordiam,& diligentes Iacobum de
Lichtenberch propter confinera amicitiam coniprehenfis armis devenerunt in campeftrem
planiciem, quae dicitur Hoghevvoerd, cum tubis frementibus & tremulis, ac fignis fulgidis,
ut Epifcopum à civitate propellerent, & prasfatum Iacobum ab imminenti periculo poten-
ter eriperent : econtra verb Dominus Epifcopus (cujus exercitus in duplo major erat, ) acies
fiias ad bellum ordinäre retendit, qui cum tubis frementibus & vexillis irradiantibus adverfis
hoftibus audader occurrit, ita quod in primâ congreffione quofdam villanos ab exercitu ie-
gregatos expelleret, & Hollandienfi populo cum virtute magna refifteret. Interea (t) Zue-
derus deMontforde cum indefeflis advenit armigeris,qui grande juvamen apportavitHollan-
diç populisj & ecce bellum crudele cœpk ingruere, ut praeliantes fe mutuo fternerent,& pro
coronâ vidoriç feverè contenderent: Epifcopus verb levitate lui dextrarii femel & iterum
Hollandienfem tranfvolavit exercitum, quem cundus populus primo trucîdare pertimuit

rum Iulii ,-qui eft tranllatio fandi Martini, proh dolor, a profanis fillis occifus eft. Corrue- P^r<ell° ^cadlprunt autem ex utraque parte multi valentes armigen , major vero pars ab exercitu monentis j_ufjj
Epifcopi, cujus exanime corpus ab hofpitalariis delatum eft ad ecciefiam S. Catharinas j
donee exequiiscongruentibus in (xj Ecclefiä cathedrali traderetur ecclefiafticx fepulmre.
Hic Wilhelmus ad quinque faltem annos Epifcopatum rexit, qui cundis diebus fuis perfecu-
tiones graves, (ut praedicitur,) pallus eft.

a Wilhelmus de Mechlima nam,) Hic filius fuit Walteri V. ejus nominis, domini Mechlinienfis ex
Maril de Alverniä; frater Florentii\', & patruus Sophia, uxoris Reinaldi i.Gelrise Ducis;, vide e-
jus ftemma a, Doctiiiimo Miraeo colleaum inlib. Notitiarum Ecclefi® Belg, aquo ramen vi-
detur dilfentire Gramayus in Mechlin, cap. 4.
b Caßrum Mudenfe cum eleBis obfedit, ) Stokius tradit Florentium ibidem pofledilfe caftrum captivis
cuftodiendis deftinatum, cujus obfidionem ille pluribus profequitur. Epifcopo etiam olim jus fuif-
fe inMudam & Wefopum inde patet,quodComiti ilia pignori data fuêre ab Ecclefiä Trajcctina,pro
certä pecunia-qusinde reftituta fuit. Eft & ap. me exemplar. Recognitions Mudenfium quod
itaincipit ,Nos Iudex & Scabini acuniverfi Oppidani in Muden recognofcimus quod nos & ofpidum no-
ßrurn fubfumus & attinmus Ecclefiä TrajeBenJï 3 SlC.finhur: In cujus rei teßimonium valitura, dedmus do*
minomfiro Epifcopoprafentes literas,figillo nofiri Opidifigillatas anno Domini M CC XCFI. ferid, tm\'ia
poft dominie am Oculi,

c Adverfus Hollandenfempop. ¥f if cop dem prtfdicaVit indulg.) Vide totum hoc bellum plenè & accu-
rate defcriptum ä Stokio in Chr. Rhytmico, TJbbone Emmio üb. iz. Rer, Frif» quod & Snoyus
Gerbrandus, & alii enarrant. I 4 Comhm*

d Comfarentes Enchufam, ) Quas eo tempore nondum fubdi ta Hollandis, fed liberorum adhuc Frifo-
num erat.

e Quatuormilita Erefonum,) Altero hoc bello à loanne Comité gefto 4000. Frifonum periêre Ubb,
etiam Emmio tefte ; Snoyus valde saget, qui hoc bellum Hannonio tribuere videtur & odties mil-
le cçfos tradit. Glericus Innomin. Bekseconfentit j ut & Chron. Magnum, Gerbrandus & An-
nal. vulgares. Stokiustria P. M. millia cecidilfe affirmat,
f Infpatiofis agrts vilU Fronenßs,] Hoc prselmm inter Hollandos & Weft-Frifios pugnatum in cam-
pis Vronenfibus. Verona vel potiusFrona primarium oppidum iftorum populorum, mater Frifioe
difta, vide Iunii Bataviam, & de ejus vaftatione per Hannonium poft faftâ Annales vulgares , Em-
mium lib. 12. rer. Frif. aliofque.
g₍ Wühelmus atttem E pifcopus attendent fuccubuiffe Weft-Frifon es,] En novum bellum Epifcopus exci-
tât loanni Com, & Hollandis Cisfle vanorum Frifonum, qui tunc Orientales dicebantur, fed & his
malè cedit, ac magna fuorum clade affedti ,domum repeterecoafti fuêre. Cumque Weft-Frifones
aiiquoties hand meliore fucceffu bellum reiteralfent, tandem ( ut fcribit Emmius)anno C 120.9.
in manus Hollando convenerunt, & fefe eidem fubmifêre.
h Mandavit Gifelberto de Iftliiem, ) Is Arnoldi fratris, non filii Gifelberti dominide Ifelftein fut qui-
dam perperam putaruntj) primi Ifelfteinenlis domini, tilius fuit, minifterialis Epifcopi, qui & ter ra;
fuse maximam partem benehcio Ecckfiœ Traje&inae tenebat, & ex prscfedis ( quos Marefchallos
vocant) erat : atque proinde nullo jure contra dominum fuum arma capere, vel, quo impeteretur
caftrum fuum tradere Ecclefiœ hoftibus, poterat. Sed Comes caufam belli contra Antiftitem ca-
ptans hinc initium fecit, qucd forte refpeâu quorundam bonorum Hollandi cliens efiet. Oppi-
dum verd tunc temporis adhuc nullum erat, quod Stckius videtur indicare, fed loci jurifdi£tio(Ey-
teren vocabatur ) à Capitulo Mariano clientelari jure pendebat.
i E contra vera Domiceila Bertradts, ) Virilis h ax auimi m ulier ex Arkeliâ famiîiâ fuit, quœ vixit ad

annum ufque 1322.11tex libro Emortuali Monafterii Servatianiapud Trâjeet. patet.
k Ab hinc in Delft occifits eft, ) De hoc Meyerus in Annal. Flandric. lib. x. ad annum C, 1303. Tutor
loanni Comiti datur Wolf ardus à Borfdia Verienfis Toparcha ,vir ejuidemftrenuus & fidelts, fed loanni Han-
nonio non fatis ad ßomachum, paulo poft, Igttur Hannonius frétas fœdere Gallorum fummittit occulté per-
cuff ores,Wolfarium occidendum curat. Quod an verum fit ignoro, cum in eâ fententiâ lit Angula-
ris : ïn eo tarnen puto eum falli, quod Vulfardum tutorem faciat Comitis,qui jam uxoratus, & nu-
per fanguine proximum Hannonium-à tutelâ dejecerat- à confiliis eifuilfe, & plurimum apud
Comitern potuiiFe , facilè credo, quod & Chron. Zeelandig , nec non vulgare Hollandise fatis fu«
perque declarant.

1 Turnulm mâgnm exorm eft, ] Poft hxc verba in meo MS. Bekâ adduntur fequentia, qua? hic o-
mittuntur : Nam mox Dordracenfes circumvaäaverunt caftrum Crayeßeyn, ac caftellum de Slydrecht, quibus
captis invenerunt Balivum ipforum in Slydrecht, quem Balivum claudum cum duobus fratribus fuis , cumfeul-
Mo , & cum multis armigeris Dordracumperduxeruut, ibidem omnes décollantes , vide de ea reChron. ver-
naculum ex Gerbrando divif. ly.czv. 11.12, Stokium fol,60, Chron. Incogniti,
m Anno Dom. M CCXCIX. loannes Domicel, Hol.) Huic aifentitur Stokius ut & Chron, Magnum ;
Bockenb. annum habet mortis ejus fequentem; cum quo faciunt Chronica vulgare Hol. & Zee-
land. ex dyfenteriâ eum obiiffe tradit Chron. Innominati.
n Qui Hatimdom\'mia de iVoerden 0* AmßelFratrifuolargitus,) Nec tarnen de fuo,nam crant abfq- con-
troverfiâ Ecclefise Traject, & licet eorum dominiorum Vafaüi, & pcffelfores pcccaffentin Comi-
tern Hollandioe ,non tarnen Feuda,quœ erant Epifcopi, in jus Hollandicum tranfire poterant ; fed
ad dotnintm directum reverti debebant, quod ii qui vel parùm in jure beneficario verlati font, faci-
le intelligunt. Sed hic fuit omni tempore potentiorum mos, ut armis magis quam legibus vale-
rent, & chartaeimbecillioresferè gladiis cederent.
o Afferens mod Comitatus Ho\'landiœ,) Hic fi jure difceptandum foret, Imperatoris caufa prœvaleret ;
Wiihelmus enim primus hune Comitatum à Frederico Imp. in feudum accepit, tefte Bekâ in fu-
perioribus, fic poftea Margareta à Ludovico IV. Imp. fed cum ipfe Imperator parum vale-
ret , & Comitatus poffelfores loci commoditate gauderent, Imperatorium fimul ac Epifcopale jus
paulatim evanuit. Verùm h sec brevibus notis includi non polfunt, & dabitur forfan , ii Deus mihi
vitam prorogaverit, alius commodior dicendi locus,
p <Advenh in Bonfmaen\\ ) 23aittlTtdf&äß£t iegcndum putarem, quseInfula eft Bomeliana,hodie

notior, quam ut indicio majore indigeat.
q Hex multitudinem vexill. Holland. ) Admodum jejunè & contemptim fcriptores ejus œvi res enar-
rant, quafi Imp. qui tarnen vir erat magnanimus, & bellicofus vifis Hollandis ftatim aufugerit. Si
narrationis hoec feries vera eft, multaalia certum eft intervenilfe huic compofitioni, vide qu^ M ri—
them. Chron. Hirfaugienfi, Annales Colmarienfes ,& Albertus Argentinenfisfcribunt, Cufpinia-
nus & alii rer. Aug. fcriptores vix meminerunt, vel omnino non tangunt.Chron. Levoldi de Co-
mitib. Marcanis meminit quidem, fed errat in multis.
r Adverfantibus fibiStvedero de Montforde &c.)Faîtione Hollandenfium contra Epdcopum in civitate
adverfarii excitàti, quorum factio ad pofteros pervenit, & mukorum malorum iœpè caufa extitit î
hinc Lichtenbergiorum,Frefiorum,Gunterlingorum diffidia & tumultus urbem aiiquoties pertur-

f Signum prodigiale apud ^Anagniam Vidit ) Anagnia in Italia civitas eft in Hernicis ao\'riqoa & Cele-
bris, unde quatuor pontifices Rom. habentoriginem_} dequâ vide Leandrum Albercum,in Latio,
ubi agit de Hernicis s & Merulam Cofmogr. partis z. libr. 4, Heda apud Angaros ( Saxonia; eft
inférions, vel Weltphaliœpopulus ) Antiftiti vifum hoc prodigium vult ; fed plerique Anagniam
retinent.

t Interea Smederus de Montforde ) Hic ex Roveriis filius Henrici Caftellani de Montforde,fubditus
pontifie is, ac minifterialis ejus fuit, cui nupta Catharina Florentii Comitis fil. nat. quem & hoc an-
no confulem Traje&enf. fuiflelego, & Lichtenbergiis addicîitïlmum. Fuerat & VVilhehno Anti-
ftiti lis cum HenricoRoveriOjhujus parente,qui primus ex eâfamiIiâBurchg\'-aviatum,eo invito oc- »
cupavit, cum pratdecefiTor Waiterus Gerardi abfque liberis , falte in mafculis deceiliffet, ut ex liter is
ea de re extantibus, clarum eft,
m Anno Domini M CCC I. occijm îjï,)plerique fcriptoresBeka; adftipulantnr, Atmylius Stokius his
verbis locum defignat,

Z)itgeviel int jaer ons here
SifC CCC ende een, ooc mede
\'Buten TJtrecht tot een ft ede,
Diemen hiét de Hoge Woert.

Snoyus cum Epifcopo ctefos mille armatos refert,eumqne àruftico quodam occifum addit, qui il-
lud crimen longâ deinceps pœnitentiâ luit. Hcdie in loco csedis ereäa fpeftatur crux lapidea ; fu-
perlunt & literae Expiatorias hujus cadis • quo nomine primùm mater Hannonis fundavit Vica-
i\'iam, five capelleiiam (ut vocant ) largiter dotatam • quam & ratam habuit tilius Coitus, literis eam
in rem fcriptis - unde non omnino expertes ejus cadis Hannones fuifie confiât, etiamfi Snoyus eos
excufareconetur,

s I«ecclefiâcathedrali,) Ad finem hujus capitis in meo MS. adduntur fequentia : Sepultus efiintumhâ
lapideâ contiguâ choro in pane meridiondi, in oppofitumtumba Guidom fuccefjoris fui, ante alt are S. Lau-
rentij, Epitaphium ejus videre licet apud Bockenbergium.

POft occifionem Wilhelmi Pontificis, Ioannes Comes à Zelandiâ cito veniens fiipplî-
cavit ecclefis Trajedenfi pro Guidone fratre fuo Thefaurario Leodienfi. Canonico-
rum ergo quidam elegerunt Guidonem eundem Thefaurarium, quidam (a)verb Adul-
phumde WaldechmajorisEcclefiçpraepofitum. Porrb quamprinpm Guido gubematio-
nem Epifcopatus accepit.Adulphus ad partesTranfifelinas fecelfit.puerunt(b ejufdern Gui-
donis fratres carnales, Botzardus Epifcopus Metenfis, Ioannes Epifcopus Cameracenfis, Jo-
annes Comes Hannoniç, Hollandiç & Zelandiç & Florentius Princeps Morianenfis, quo-
rum anxiliante potentiâ didus Guido Pontifex adverfantes heftes fubegit, totumque Pon-
tificium in tranquillâ pace qaietiffimè gubernavit. _p .

(c) His diebus contigit in Hollands quoddam fpeciale prodigium, quod Ventura; cala- fa^\'J®^
mitatis fuit fingulare prçlagium. Quidam enim eques apparuit ,admonens univerfam pie- ^
bem arma tollere, & pro repellendis hoftibus littus maris feftinanter afeendere. Igitur om-
nis populus ad mare tendens pro debellandis hoftibus, afpexit aquam impletam infinitis
quafi navibus, fed ipfà claflis in momento difparuit, & prslibatus eques quafi phantafma
confeftim evanuit. (d) „

Anno Domini mCCC. iv. Guido Flamingus aggregavit eledam militiam, ut vicinam ar- _mes"pi°_an°
mipotenterexpugnaret Walacnami cui Wilhelmus major natu Ioliannis Holland is Comi- _Wda-
tis eleganter occurrrit : qui oeeifis in Catzant plçrifque Flamingis honorificè triumphavit. _chriam
Nee mora, quin Guido Flamingus congregavit iterato elegantes armigeros, ut jam lecundb impetit,
debellaret Zelandis populos, cui Wilhelmus juvenis fecundarib fe oppofuit, qui tarnen ex Wilhelmus
internâ traditione, tam in Vere, quàm in Amemuden uno die bis vidus fuccubuit. Wilhel- lf™^nis.
mus itaque declinans à prselio, declinavit ad oppidum de Ziericze pro recenti fubfidio
quem Guido Flamingus abfquemorâfecutusfuit, ac îpfum oppidum ad lex feptimanas fa- _mgittis & fnndibulis laceffivit.Demiim ipfe Wilhelmus unâ dierum portas urbis latenter

gnam. mancipavit, ad Hollandiam feccflk, & auxilio patrui lui Domini Guidonis Epifcopi co-
piofum cduxit exercitum, ut in virtute magnâ circum obfelfum liberarct oppidum. Cum
autem gloriofus exercitus tam Pontificis, quàm Comitis appropinquarent Duvelandice, qui-
Trifiona in- dam temerarii juvenes ex navibus exfilientcs confagittare ccperunt contra pr&lcriptosZcian-
vadum- bo- dias.Et ecce Ecclefiae Trajcdcnfis 6c Hollandienlis populi fixis anchoris alcenderunt in ag-
siesffdexi- g_CKm) u£ ibidem caftra locarent propter inftantem nodis caliginem. Frifones autem doriru-
** ⁱⁿfc\'^ici\' tare reculantes, incenderunt hinc inde fugitivorum tabernacula, revertentes ad ftationem na-
viumluarum cumpraeda copiofi/Iimâ. Nec mora quin habitatores Duvelandise confeftim
arma Capientes, & per notas femitas Frefones indilatè led antes, iuper exercitum adhuc fe-
porantem, irruerunt, quem in clamoribus 6c idibus validiflimis excitaverunt. Hollandien-
les autem & Trajedenles armigeri de quieto fomno terribiliter excitati, comprends armis
feftinaverunt inimicis obfiftere, ac eofdem à propugnaculis caftrorum procui pellere : fed
hoc minimè profuit, quoniam umbrofa caligo malecudç nodis tantum inhorruit, ut amicus
amicum non agnofceret,quinimo cognatus agnatum alternâ casde perimeret. (e) Gorraerunt
autem in ipfo conflidu Wilhelmus de Horn Praepofitus Trajedenfis,Nicolaus Perfijn,Theo-
Guido E vif- doricus de Harlem, Theodoricus de Zulen, 6c Zuederus tie Beverwaerdc bellicoli millites,
çopiK Tra- cum plerifque burgenfibus & villanis, exceptis aliis multis in marinis fludibas fuffocatis. f f)
jectcnfis cap- Guido quidem Epilcopus cum copiosâ turba plebis & militias captivatus eft, qui lub arda
tw in Flan- cuibodia verfus Flandriam abinde tranfmilfus eft. Wilhelmus autem extemplb navem afcen-
dmm mini■ ^ _ac] prjefidiumZiricxe cum periculo vix evafit. His itaque geftis Guido Flamingus de
^tW\'Cadente vidoriâ Zelandoruin valdè gavifus, cum immenfà clalfe totam Northollandiam ulque Har-
quercu om- lern per loannem de Renes ditioni fuas fubegit. Dux verb Brabantias totam Zuydthollan-
nes lignarn diam, praeter Dordracum , poteftati fuse vendicavit, quapropter Guido Flamingus Traje-
xmhtnt. dum adiit, & ab Ecclefiâ diligenter expetiit, quatenus Gu_;ido captus Pontificio privaretur,
& Wilhelmus Iuliacenfis in Epifcopum eligeretur , qui pe^fuos internuncios idem forfitan
impetrafiet. Si Witto (g) de Haemfteden Baftardus Florentii quondam Comitis de Ziricxe
per turbulentum aequor ad Zandfordiam non venilfet : fed poftquam hic miles illuftris cum
paucis armigeris intralfet Harlemenfe prçfidium, Kinemari cum Frefonibus occurrerunt in
Heem ftede ⁱP^^us cum quitus idem Witto naves eduxit, obfides refumfit, 8c Flandros hinc in-

Guidonem de repertos fine numero occidit. Nicolaus verb de Putte miles inclitus Pr§fedus Walacriç
Flanirum cum Dordracenfibus Ducem Brabantiae fugans, omnes pagos ulque Bufcum Ducis incendit,
8c ad montem S. Gertrudis in prçdâ magna reverlùs fuit. Guido autem Flamingus his agni-
tis confulùs, à Trajedo declinans,oppidû de Ziricxe jam tertib cinxit obfidione graviffimâ,
quod œangenis apris, cattis, & ceteris ingeniis laceffivit infultattone creberrimâ. Wilhel-
mus approbatus juvenis iterum ab Hollandiâ perpulchrum eduxit exercitum,ut ab infeftatio-
ne terribili fuum liberaret oppidum. Gui Philippus Rex Francorum tranfmifit à Calefio
Philippus trecentas & quinquaginta (h) triremes cum quinque galeriis in adjutorium, quas Amiraldus
j^pr Fran- ^_e(T|_{s cum V}exillis aurifluis, & edodis tubicinariis eduxit ad prselium. Eodem igitur anno
tllTm- die vigefimo meniis Augufti ,quieftfeftivitasfandi Laurentii Martyris pretioli convenir
l \'mdL. ° ^navalis exercitus tam Regis, quàmComitis, ut Flandros ab obfidione propelleret, 8c eo-
rum clafiem in profundo maris immergeret. Flandrienfes verb econtrà coaptaverunt na-
vem mirç magnitudinis, quam accenderunt formento cerx, lardi, làîifpetrç, picis 8c fiilphu-
ris, quatenus hanc ratem inextinguibiliter accenfam per ventum profperum dirigèrent luper
Flandrifuo Hollandiç exercitum , Sc exuftis vicinis navibus difturbarent adverium populum : fed ecce
■tifo™-*\' ^nav^^s ^^3ec fl^^\'i-voma refluentibus aquis , 8c reflantibusventis ad Flandros vice verlà
,_mj " rediit, cujus. etiam dudores milerabiliter exuftos vorago pelagi vivos abforbuit. Es
boe igitur eventu mirabili tam Hollandiae , quàm Franciç proceres prçliandi fulcepe-
runt animum : qui cum tubis ftridentibus, 8c vexillis corufcantibus Flandrenfem impu-
gnare cœperunt exercitumxcontra verb Flamingi per diem & nodem integram fele ftre-
nuè defenfarant, & adverfis hoftibus cum telis 8c fundibulis laudabiliter obftiterunt: In hoe
navali bello fragor haftarum, fonitus gladiorum, clangor galeamm, ftrepitus faxorum, ftri-
dor baliftarum, Sc fremitus praeliatorum tantiim invaluilfe narratur ,uttumultus abinda
grandifonus ad tria miliaria patenter audiretur. Denique Flandri lafiitudine fatigati fece-

cenint à praelio, qucs Hollandi certatim occidendo merferunt in profluvio. Guido quidem
Fiamingus terminatobello per Amiraldum(k) Regis capms eft, pro quo venerabilis pater ^C!mbum> ^
Dominus Guido Trajedenfis Epifcopus à prifione laxatus eft. (1) Corruerunt autem in ipfo S^⁰""*
conflidu à parte Flandrorum x. milia, & tranfierunt in captivitatem Wilhelmi juvenis innu- ^C *
merata centenaria cam millenis Sc centum navibu«, & nongenti- pretiofis papilionibu^.Ne-
quaquam & hoc filentio prçterire vohmm, Quodfignum fandç crucis apud Egmondam
mirç magnitudinis, Sc purpurei coloris in aëre vifibihter apparuit,quum prsefatum praelium
inter magnates eofdem invaluit, quod quia fignum eft triumphali/laetitiae, prognofticatum
fuit Hollandi- pro patriâ juftè pugnantibus, porteudere laudem vidorialis gluriç. Hinç
Hollandi ad fixa reverfi, feftinaverunt Ioannem de Renes à Trajedo propellers, velipfam
civitatem quotidianis incurfionibus afïligere, concernantes qua!dam eurtes cum molendinis
ante fuburbinra praefupponentes, quod idem Johannes foris veniret ad ulcifcendum hoc in-
cendium. Sed idem miles traditionem metuens, cum fuis complicibus à ciyirate clàm ab- Johannes Sc
ceffit, & ut Leccam tranfiret timoré perfèquentium inimicorum fcapham modicam introi- Renes fugih
vit, Sc ecce probati milites armoram farcinà m) praegravati mox in profundo fubmerfi funt, cum jm in
qui dehinc ab amicis & notis fagenis in gravi dolore inventi funt. Eodem etiam anno ^ieccf f^uh
Ioannes Hollandias Comes gavifus de filii fui victoria, pridie Idus Septembris requievit in ^mer&^mtKDomino, fepultusinurbeValifcenarumhonorecongruo : Hiclohannçsprimi tus exiftens
Comes Hannonise , quinque fere annis Comitatum rexit Hollandiç, Cujus uxorPhilippa
viir. Idus Aprilis defunda eft; quae penes eundem virum fuum in Hannonia tumu-

Wilhelmus itaque poft obitum patris fui xv i 11 • Hollandiœ Comes effedus eft, qui apud

omnes Principes terrarum adeb magnificatus eft, ut ubique diceretur effe magifter militum, wtfhetmut
Sc Prœfedus Principum, ducens in uxorem Ioannam de Valefia fororem Regis Francise , de tertius Hoi-
quâ genuit Ioannem, Margaritam Romanorum Imperatricem, Ioannam luhacenfem Comi- Undi§Comet
tiffam, Philippam Angliae Reginam, Wilhelmum luccedentem Hollandias Comitem, Ludo-
vicum infantem, Sc Elifabeth Domicellam, Hic Wilhelmus primo dominationis fuae tem-
pore fecit in Harlem gloriofam acclamari curiam,quam x. Comités centum Barones,& mil- Convenm
le milites cum infinitis proceribus folennifäverunt per totam hebdomadam. Is Comes in-
clytus per officiates Imperii Romani vicarius Regni deputatus in d ebus fuis multùm glorio- \' *
fus fuit, qui duo famofa caftra,videlicet Bruyl & Volmenfteiti in Epifcopatu Colonienfi po-
tenter expugnavit. Ifte etiam Princeps egregius Divini nominis cultum ampliare volens,
coadunavit in Middelburch novam Canonicorum ecclefiam, quam anno Domini M CCC
xi. fatis largifloè ditavit ad perennem laudis fuae memoriam.

Eodem anno Guido Pontifex novum caftrum asdificare volens in territorio de Stelling- _{G E x}tverfF, folidum fundum per dodos exquifivit artifices, ut ex eo rebellantes poflct expugna- ^pwgTl\'
re Frefones, fed quoniam idem Epifcopus ad generale (n) Concilium vocatus eo tempore yum Cardi-
Viennam ivit, ideb ftrnduram caftn diebus illis neceffarib praetermifit. Dominus (oj au- naUtium <i
tem Apoftolicus Clemens quintus cum omni veneratione Guidonem lufcepit Epifcopum, Papaobla-
cui, mediante Rege Francorum, Cardinalatum èxhibuit per rubeum pileum. Sed Guido E- ^{tum recu}f^at*
pifcopus Domino Papas condignas gratias agens, oblatum honorem tantaz dignitatis abnuit,
& Trajedenfis Epifcopus ad vitç fuae terminum permanere maluit. Philippus autem Rex
tanti Patris humilitatem intuens, dedit eidem reverendo Pontifici quingentas libras annua-
tim de cenfu Regalis Camera, ut fibi de caetero foret aftridus in vinculo perhennis amici- à Rege Tri:
tiç. Denique terminato folenni concilio, Guido Pontifex cum eodem Rege feceffit ad ciamunus
Pontozium ₅ ubi idem Rex de praefatâ guerrâ inter Comités Hollandiae & Flandria: fu- ^<tccii^}i\' ^an~
um promulgare decrevit arbitrium. Cùm autem haec agerentur in Francia, mors Epifcopi^nmm*
Guidonis dfvulgata fuit apud Frefiam -, quapropter coloni de (p) Stellingwerf multiplica-
tum educentes exercitum, impegerunt caftrum de Volienho per affultum acemmum,pro eo, J-c^^\'
quod idem Epifcopus dudum in finibus eorum asdificare caftrum attentaffet, per quod tu-
multuantes Frefones à confùetâ rebellione coercere potuiflet. Caftrenfes autem econtra qui- _n Epifa.pi \'

tandis lapjiibus 5 de medio prssacutis miffilibus, Sc de infimo ipfius bipennatis fècuribus,
Hanc uiique macbinam ita extrudam iignifaber circumveftivit taurinis pellibus ad fufferen-
cîum ignis adaftionem,& etiam circumlepivit reticulatis viminibus ad refrenandam arcus im-
Stmagma pulfionem. Frefones igitur horrendam macbinam ad diftantiamv. pedum à caftro viriiiter
Trißnrum impellentes, nit-ebantur totis viribus ut principalem arcem dilapidarent, baliftarios à mûris
contra Fol- _abfterrerent, & extunc abfque difpendio caftri propugnaculum introirent . Gerardus autem
Imbrnim- p_aventnenf!S ecclefi® Praepofitus, attendais extremam Hermanni fratris fui necellitatem,
repentira profedione retendit ad Frantiam, & Epilcopo Guidoni Caftrenfium obiefîorum
in Vollenho periculolàm intimavit anguftiamu Nec mora quin Sc idem Epilcopus magnifi-
co Régi valedicens Hollandiam feftinanter advenit, expeditionem indixit, exercitum colle-
git, claffem adjunxit, & ad Frefiam transfretavit. Caftellarii verb cernentes à cacumine tur-
avigium ris imminere claffem, & appropinquare * exercitum, inteliexerunt quod Dominus Epïlco-
pus ipfis ab Hollandia defideratum afportaret auxilium, quamobrem iidem illuftres armige-
ri confeftim adimplerunt tunellam fomento lardi, ftupse, falifpetrse, picisac fulphuris, quam
Siratagema ex omni parte circumftipaverunt ferratis vincuiis. Flanc igitur tunellam inextinguibilker
Vollenho- accenfam audader ejecerunt fuper tedum vicinse Machinée , qux tenacibus uncis affixa, pro-
venßum. _tj_nus adhœlit pofti ligneo: Se ecce levis aura flammigerum rogum paulatim fùfcitans circum-
fperfit in fuperius cœnaculum, vnde polies, trabes Sc crates cum L. Frefonibus inextingui-
bili concrematx funt incendio : porrb cçteri Freiones ftridorem tam œftuantis flammç ne-
quaquam tollerare valences, corrueruntextemplb de ruiturà jam Machina _;qui eonfradis cru-
ribus 8c lacertis vix erepti lunt à morte tam acerrimâ -c Hermannus autem Caftellaneus haud
piger valvas caftri potenter extunc aperiens, cum coröibus horrifonis, ac animofis vernaculis
difturbatos Frefones indilatè fècutus eft ; qui occifls quingentis quafi Frefonibus, ad praefi-
dium caftri vióforiosè reverlùs eft. Flis itaque peradis, Hollandienfis advenit exercitus,ibi-
que bellicofus Epifcopalis adjundus eft populus. Dominas autem Florentius Trajedenfis
Praepofitus , & Ioannes Dominus de Arckel miles inclytus Confiliarii prredidi Pontificis,
Theodoricufque de Brederode , Sc Nicolaus de Putten milites, confiliarii praefati Comitis
Hollandia; j locatis caftris diurnatim arcanum tradaverunt interloquium ,qualiter adverfus
Frefones tutum poffent inchoare praelium. Quorum denique decreto confîlio prseconis vo-
TempeHas ^ce tubicinatum eft, altera die arma tollere, in Freliam tendere, & vicinas villas adurere. Sed
Mum im- ecce fpes hsec omninö caflata eft, quoniam in opacâ caliginofe nodis umbrâ, mira tempeftas
fedit. invaluit, inaudita pluvia repente cecidit, 8c ventofiis turbo violenter inhorruit, adeo quod
papiliones hinc inde difrupt i ac animofi pugiles propter aëris intemperië acriter sffiidi fint.
Altera verb die cum folate jubar matutinum illuftraret hemifpherium, prasnarrati Principes
attendentes fuperficiem tcrrç non efîë meabilem propter inundantem aquam ac pluviam, iti-
fuper & iplàm Frefiam inacceiTibilem propter inftantcmjam hyemem , praeceperunt extern-
plo caftra tollere, claffem refumere , & ad propria tendere, & ecce navalis exercitus folutis
jamanchorisvixàlittoremarisjamabcefferat, càm univerfus quafi F relise populus pacem
xfortea- exquirens, ac *emendam promittens cum obfidibus illuc advenerat. Sed quid plura ? foluti
mcndam, f_imt obfides de tam inopinatâ prolperitate gaudentes, & reverfi funt Freibnes ad fiia, diem
feftum célébrantes in Içtitiâ. Guido quidem Epifcoptis expenfis maximis praegravatus fe-
GuidomsZ* _celß_{t ac}j pranciam, ut ibidem ad aliquos annos in parfimoniali fumptu ftaret, quoadufque
^larßmo- P^ecun^^am obligatam competenter exfblvere poffet : formidine tarnen abfèntis Epifcopi nul-
^rnul \' " lus prsedo fuit aufus Epifcopatum introire,aut indigenis violentiäm aliquatenus irrogare.iln-
no Domini M CGC xv. Ludovicus Rex Franciç cum exercitu copiofb Flandri« Comita-
Ludovkus^tum i"g^reffus (q) prope Cortracum fuper fluvium Lizç fua prsecepit extendi tabernacula.
ji^x Fran- Cui Wilhelmus Hollandis Comes cum populosâ turbâ navalis exercitus in auxilium veniens
ace Flan- prope Cales fuper alveum Scheide fua jufiit exaltari ten tor ii. Sed ecce pr^fetus Rex per af-
driam inva- fiduam iiitemperiem pluvialis aurœ compulfus eft ad Franciam retrocedere, & Flandrienfem
dû\' populum ab infeftâ moleftatione dimittere. Wilhelmus igitur Comes auditis de ablèntiâ

Regis veridicis rumoribus omnes villas circa ripam praedidi fluminis hoftiliter incendit ₃ fal->
vifque luis bellatoribtis ad ( rJ Hollandiam remigavit.
Zometa pe- Anno Domini M CCC xvi. (f) radiolus Cometes apparuit, mortifera peftis inhorruit, &
frem porten- valida fames invaluit, adeo quod plerique pauperes, (fi fas eft dicere,) cadavera pecorum Çu
dit&fame, ,_{£UO canes cra}da corroderent, & gramina pratorum ficuti boves incodè commederent : fuit

ctlam hsc fames ac pcftilentia tarn afpera, quod mendicantes abfque numcro morerentur in
campis, fylvis five nemoribus, & eorum corpora fine catbolicis exequiis fepulturs traderen-
tuj- in locis agreftibus* Quapropter hsc raiferanda calamitas ä Threnis leremis Prophe-
ts folum in hoc dilcrepate videtur, quod hie manus mulierum proprios filios non decoxe-
runt, & eorum carnes urgente fame, non mandücaverutit. Poft biennium verb divina mife-
ricordia compatiens , humans miferis largitatem munificentis fus clementer oftendit, Sc
incrementa frugum ubique terrarum in tantum addauxit, ut modius filiginis pro quinque
groffis(t)Turonefibus emeretur,qui paulb pridem pro *quinq; folidisTuronefibus emebatur. ^ _?

Anno Domini M CCC xvn . Guido Pontifex reverius ä Franciä totum Epifcopatum . ™ ^
ccepit in tranquillä pace dilponere, cundofquc graflatores ultione fevera corrigere: fuit e- ^{1 5}tenim illis dicbus Gifelbertus de Ghoy junioris statis adolefcentulus fub tutelä Ioannis de
Culenburch & Nicolai de Catze confti tutus, a quibus idem Epifcopusex parte jam di«5ti
pueri de receptis fanam exegit computationem , vel tutele refignationem. Ioannes autem
Sc Nicolaus parvipendentes mandatum reverendi Pontificis recufavcrunt de receptis ratio

ftrum Ghoy vallavit obfidione per circuitum, ut cum mangenis turres impetuosè quaflaret, _cj_t"™ ^Cm~
Sc Caftrenfes ad fatisfadionem debitam coarceret. Caftrenfes itaque magnanimitatem
Pontificis intuentes, obfidionemque tam populo fç magnitudinis formidantes, ipfiim ca-
ftruinj falvâ vitâ cum bonis, libéré refignarunt, & gloriofo Pontifici debitam fatisfa-
dionem de prsteritâ contumeliâ promiferunt. Guido quidem Epifcopus adeptum jam
caftrum commifit Arnoldo (u) de Ifelfteyn, ac Wilhelmo Baftardo Florentii Comitis Hol-
landis, quatenus ipfi prsfiderent in eo fub munimento fidelis cuftodis. Sed ecce Guido
prsclarus antiftes eadem node, qus eft iv. Kalendas Iunii menfis sgritudine fûbitaneâ
debilitari cœpit , Sc aftantibus quibufdam de fuis familiaribus vitç fpiritum exhala-
vit. Nec mora, quin Caftrenfes dudum ejedi circa nodis umbram per notas lemitas fealas
muris applicarunt, ac omnes armigeros Epifcopalis curis loporantes adhuc in ftratu, cum yg^
verbis minatoriis ejecerunt : corpus autem reverendi Pontificis confeftim infra civitatem _{m e}xp»U ¹Trajedenfern devedum eft , Sc ibidem apud majorem Ecclefiam lachrimofis cxequiis lunt, \'
honorificè tumulatum eft. Hic elcdus Pater xvi.annos condignè regens Epifcopatum,
lando Martino tria caftra , fcilicet, Ghore, Dullenburch & Stoutenburch ad perennem
fus laudis memoriam Sc honorem obtulit, Sc pro debitis antecefiforis fui Romans curiç
M. Sc quadringentas libras exfofuit. Totum Epifcopatnm fine debitis fucceffori fuo dimi-
fit, quem, eo vivente, contra circum manentes Principes potenter & pacificè gubernavit.
Fuit autem idem Epifcopus afpedu decorus, ftaturâ venuftus, fermone facundus, ingenio
clarusjconfilio cautus,ac in multis gratiofiis, virtutibus extollendus.Wilhelmus(x)autem Hol-
landis Comes defundo patruo fuo Dominia de Aemftel Sc de Woerden ditioni fus fube- P^h!^a_^Cu\'^do"
git, in quibus ex parte fui Balivum five villicum deputavit,aflerens quod eademDominia fç- ^m \'-
pedido Pontifici pro patrimonio fuerunt alfignata, fed propter tranfgrefiionem arbitriifo- _n • ■ ,
rent ad Comitatum Hollandis devoluta. . Jumftdj

a Quidam eltgmtnt „Adolpbum de Waldeck> 1 Sic reftitui ; quamvis in edito Chronico Bekœ atque Y^u\'n
MS. meo, fed malè, Legatur Rodulphus, contra fidem diplomatum ; is fuit ab an. i2S».Prsepofi- duntriouan*
tus Trajeftenfis electus contra Guidonem, Epifc. anno 1501.42. ordine _; fed hie confanguineo- *
rum potentia prœvaluit. Hoppenrodius in Saxonicis, matrem ipfi dat Brandenburgicam, Hele-
nam nomine: fed in eo errat, quod eum 44. Epifcopum Trajeftenfem faciat & anno C. 1320. mor-
tuumdicat. Quinimo, ut auftor eft Placentius de Epifc. Leodienf. eodem anno 1301. fa&us eft
Antiftes Leodienfis 44. & ibidem veneno anno adminiftrationis primo extinftus eft, vide Hocfe-
mium in ejus vitâ tom.2.cap.28. qui ilium 73. Epifc. Leod. connumeratis Tongrenfibus &Tra->
jeftenfib. ad Mofam, fcribit.
% Fune hiejufdem Guidomfratres,] Chromeon vulgare quatuor Guidoni fratres tribuit. Botzar-
dus vero eleftus Leodienfis cum Ioanne Flandrorum Com.filio, moderante Ro. Pont.Metenfem
Epifcopatum adeptus eft, tefte Placentio ■ cui adftipulare videntur Chron. MS. de Epifcopis Me-
tenf, Chron. magn. Belg. In margine Chron. M5\\ jam nominati notatur Cardinalem fuiffe , quod
& Hedaac magnum Chron, videntur innuere, verum in Ormphrio nullum circa haec tempora
Botzardum vel Borchordum Cardinalem invenio. M.S. Obiilfe eum anno tertio Bonifacii vi 11.
P.R. cum 14. annis Metenfi Ecclefis prsefuiflet, tradit j quod tempus in annümC. i^/Jncidit*
ante quam Guido diceretur Trajeäenfis Epifcopus. ^

c Hifce diehui eontîgit in Holl, quoddam fpeciale prodigium, ) Hujus meminere Innominatus clericus _s

Chron. vernaculum, Barlandus, & alii,
d Anno Domini 13 04. Guido Flamingus, ) Hoc bellum Flandricum, praeter Annales vulgares, defcri-
bunt accuratè Stokius in Rhythmico Chron. Meyerus lib. x. Annal. Flandr. Snoyus, Barlandus,
Reygerfbergius, Heda, Harœus, Oudegerftius, Divaeus, P. Almylius,aliique attingunt tant ùm.
e Corruemntinipfoconfliciu Wilhelm-,ts de Horn,) vulgare Chronicon convenit cum Becano. Wil-
helm! autem Praspofiti fummi meminerunt Heda , Meyerus,Snoyus: at Stokius nomina caeforum
reticet.

f Guido quidem Epifcopus cum copiosâturbâ plcbis captivât us, ) Hanc cladem in D uvelandia palfamjßc
defcribit Amyl. Stokius :

Vide Scriverium in notatis ad annales vulgares,
g Witto de Haemßede,) Nothus hic Florentii Com. ex fïliâ, ut credunt Heufdeni domini,vir infignis
fortitudinis, qui magno tunc temporis praefidio Hollandis fuit. Ab hoc ftirps Haemftediorum ho-
bilis ad noftra tempora duravit.
h Trecent as & quinquaginta triremes, ) Meyerus videtur Bekse fîdem hic elevare, fie enim feribit lib .x,
Flandr. Reineriits mi (fus à Gallo, qui (ut Bekarefert) tfo.hahuit naves beüicas. Sedis auBar, utplerique a -
Iii, in numeris fiepe errat,

i Cum V. Galeriis) alii Galeis,vernacula lingua,45ßfepßtt, id eft navibus oblongis, quae remis propel-
lebantur, & Latinis triremes dicebantur. Meyerus: cum v. triremibus, quas galefias Vocat, Urftifius
in cat. vocum barbar. Galia, triremis. Galten vox ufitatiiîîroa Clemango. Italis eft Galère,
k Guido Flamingus per Amirdldum Regis captus,~] Is fuit Reinerius Grimoaldus nobilis Genuenfis &

infignis Navarcha, tefte Meyero.
I Corruerunt à parte Ftandrorum x. miHe, ) Meyerus ex fcriptore illius temporis sequali,non nifi mil-
le circiter per duos dies cecidifle refert.
m Armorumfarcind gravati, mox in profunda fubmerfi) De fugâ Reneflïj ex wrbe Trajeftinâ haec fere
habent Annales Patrii-, fed Chronicon vernaculum innominati Auàoris paulö aliter, in haec fere
verba : quae latine reddidi î Reneßius cum metueret ne in urbe ipfâ à Wilhelmo Holl, opprimeritur , cum
fuis elam eâ excejfit> & ad arcem Goyanam fi contulit, ut apud Bofinchemium Leccam trajicereti atque ita com-
mode evaderet, confidens ibidem fe tutumfore, quodplerique ejus traïïus nobites ejusfeederati, er amici eflent*
txcepto uno Culemburgam, eut nomen erat Joannes Bofincbemius : qui cum intellexijfet Reneßium eo loci trajec-
turum flumen,füos protinus convocavit, atque in armis ejf : juljit, quo eidem obviam iret, atque trajeElum impe-
diret. Quem, ut cum fuùinfulam Lecca,qu<e efi contra Culemburgum, jam trajecijfe comperit, flatimfoffam
qua illam infetlam à ripa feparabat fuperans, certamen cum Reneffio, &fuis initois, omnesfere, nifi quos flumen
dbforpfit, occidit. Idqueaccidit ipfâdieaff umptç Virgtnis, anno eodem.
n Epifcopus ad generale confilium vocatus,] Creditur Convocatum illud Concilium à Clemente V»
Burdegalenfi Gallo P. R. qui primus fedem Avignonem tranftulit. Quod tamen in tomo vet,
Concil. non habetur, nequein fummâ illuftr. concil. Contareni : meminêre ejus nihilominus Pan-
vin. in Chron. Ecclef. & fupplementum Martini Poloni in Clem. V. in haec verba: Anno d, 13 « 1.
hic Papa Vienna Concilium generale convocavit. Cujus prima fiffiofuit inchoata j 7, NjVemb. ubi depajfa-
gio vltramarino, & recuperationeterrç SanBœ tra&abatur, Sic & Nauclerus in Chron. gener.44. Pla-
tina in Clemente.\'V. & ibid. Panvinius. Palmerius in Chron, Maffon. in Annal. Franc, lib. 3.
Chron. Maflàei, Carr. Se aliorum.
© D, Apofiol. Guidoniexhibait, &c.) Haecquoque habent Annal, vulgares, Sc Heda; penes quos e-

jus narrationis fidem relinquo.
p Quapropter Coloni de Steüingtverf ,t) Praeter Annales vulgares, Sc Hedam,hoc bellum accuratius,ne«
que tamen prolixè, UbboEmmius defcribit, quem vide libro Rer. Frificarum 13- nonproculà
prineipio.

q IngrejfuspropeCurtracum,&c,~\\ Vide Meyerum lib. xi. ad annum 1317. qui dicit Hollandum
Flandriaefinibus expulfum,magna celeritatê,no expectato exercituFlandrico, inZelandia reverfum.
Jf Ho!lanliamremigravit,)?oü haec verba in meo MS- leguntur fequentia de Henrico VII. Imp.
lAmo dorn. M CCC xv i. Beatus Henricus Imperator Romanorum intoxicatusfuit,in receptiont corporis Chri-
ßiperquendamlacobitam.Meyerus in Ann.Fland.lib.xi.ad annum 131^.H«c refert ex Beka,quae hic
nufquam comparent : & adjuugit poft: Addit Beka monachos illius ordim 4^ûoao- ftoren à diBisprincl-
fsbus (Roberto Apuliae, Philippo Francise, & Ludovico Navarrae regibus, principe item Ta-
rentino ) ad ho$ accepijft, fratrefqut amplim xv. in tadem fuijfe confpiratm» & pauld poft :

TaBum eft (înqukBckà) poB aliqitnt atmos, ut fceleßißimm tile proditor authority Gifelltnls principibuS
Florenti* captusexcoria etur mortequetwpiflimâdamnaretitr. Haec itidemex Hocfemio in vita Theo*
Bald.de Berro Leed. Epifc, cap.32. Cratitzio Saxon, lib.^.ca. 7. Cufpiniano in Henr. VII. Op»
merio in Chronograph, opere j & quibus non fcriptoribus confiant; heet fint qui negare au-
deant.

f yAraio Domini t$i6. {{adiofus Comeies apportât, J Comcta ut plurimiim nuntius mali adventuri, aul
inftantis juxtaiilud:

At quamvis naturales ei caufas tribu a;, r, ut Puteanus libr. fingt, làri earn in rem fcripto {tarnen fas«
pins mala fecuta ingentia obfervatione cerdif imâ cogn 0 vim us. Excmpla congeilit in libellumolinx
Magyrus Junior Madiemat. quo de Cometaaani 1572.-agit, cujus fequela lames acerritna, cum
tr.axima pefte, quae duo mala pltrumque concurrunt, & à bello trahuntur.
t Frox.g<-oßis Turonenf. &c.) Vuigare Chronicon tranfculit : 3£>nt men fcïjcpet tftOfjgctl COtfjs

teqmiwjf ovooten/ öatmen hm tc toojen ccchte om fcjjf feijcümscn /\' in MS. meo pro v. foiidis

legitur lx. antiquis foiidis Turoncnfibus 5quae fi vera lectio multùmab hac noftra difFerret.Sed ob-
fcura eft & incerta monetg illorum temporum computatio : eft ap. me declaratio monetç Coi. per"
Decanum & Capitulum ejus Ecclefiae faâa A. 1300. fen a 3\' peft Remigium) cujus hoc eft prin«
cipium ; Notum facimus &c. Quad confuetiido Ecclefia Colon, est ab antiquo, quod tredecim folidi, <& qua-
tuor denarii Colonienfis monetaefaciunt imam Marcam argenti potiderati ; Item tres den. Col. monetae faciunt
unum gruff um Turonenfem.

u Arn old0 de Ifel fi dn ac IVilhelmoB. Florentii Comit. ) Prior hic fuit filius Gifelberti Domini de Ilfel-
ftein,exmatre Arkelia, & nepos Arnoldi Amfteliifratris Gifelberti domini de Amftelle. Pofte-
riorveroexnothisFlorentiiCom. quos plûtes ipfereliquit: ut funt praeter mihi ignotos, Witta
primus dominus & propagator familiae de I-iaemftede, Catharina uxor S\'.vederi maiter Henrici
Caftellaneorum de Montloort.
x Dominia de ^Aemftel & tfoerdenditionifuœfubegit, ) Hinc multa inter Antiftites & Comites,diflî-
dia, atque bella exorta funt, quod hac (etiam Heda tefte)cflent Ecclefiae UI trajectina:-. Extant qui \'
dem contractus oppignorationis aliorumque gravaminum horum bonorum inter Comités & EpiP
* opos,initi,fedfupremum jus temper Ecclefiae abfque con troverfiâremanfit • etiam in iis pacis le-
gibus, ad quasinviti& quaficoacli Antiftites defcewierunt, ut cum anno 13^6. inter Iohannetnl
Arkelium,& Wilhelmum Comitem convenit, ut Epifcopus clientelari jure Comiti confirmaree
bona de Aemftelle, Woerden & Kuic,qu.e magna ex parte caufam belli prœbuerant,

Mirum hic nihil de Veluâ, & luper eâ tranfaftione Guidonis Cum Comice Gelriaeanno 1312»
initâj cujus ex Bekâ mentio in Chronico magno Belg.

Epulto Guidone Pontifice,Frederîcus hujus nominis fecundus,natus de Zirclc,S* Petri
Trajedenfss Prspofitus ad inftanciam Wilhelmi Comitis xun.eledus eft Epifcopus*
* Hic Frcdericus in Romanâ Curia confecratus ex propriis a) debitis plurimùm obliga-
tes fuit, quanquam Epifcopatum fatis divitem ( ut praedicitur ) invenit : ideoque fub brevx
tempore multum inops effedus eft, & tam à luis quam alienis modicae reputationis habitus
ëft. Caftrenfes natnque de Lienden, homines fui Epifcopatus exadionantes pro magnâ par-
te caftrum Dullenburch incenderunt: qui & aliquoties Rheni gurgitem transfretantes, *car- *CurruS„
redas deferentes Epifcopo necelfaria captivarunt ; fuper qtiibus moleftiis idem Epifcopus
oportunum imploravit auxilium Remoldi Comitis Gcîdriac quarCnus jure débita: fidelitatis
fibifubveniret in vindidam talis injuriae. Sed ecce Reinoldus illuftris Comes paulb poft à
proprio filio füo captus eft, & Epifcopus à defideratojuvamine dellitutus eft. Quamobrem
& ipfe PontifexHollandiam adiit,fidei & confanguinitatis WilhelmumComitem admonuit, iZe à pro-
& ab eo debits fubventionis juvamen expetiit. Nec mora quin & idem Comes expeditum priofilio ca_zcongregari fecit exercitum, cui loannem Dominum de Arckel virum egregium praefecit ea- pw-
pitantum; ecce jam diduS Dominus Ioannes Hollandos adducens Liende caftrum & Bome-
len cum villis adjacentibns omnino fuccendit, ac omnes adverfantes hoftes ita ftrenuè fubju- Duflenbur-
gavit, ut jpfi prjgfato Pontifici non folùm de cundis offendiculis fatisfadionem exhiberent, g^enf^£S ftôj
verùm etiam confradum caftrum Dullenburch fub expends propriis rcpararent. gmw\\_

Anno Domini m ccc xxt. in fefto SS. Iohannis Sc Pauli glorioforum martyrum in medio
srftatis pofitus primus lapis, fundament^lis de turri S. Martini confeff. & patroni ec-
clefiç Trajedenlis i & poft anno Domini mccc lxxxii. crux cum ventilabro aureo Euper-
locataefl. K % Ann©

Anno Domini M CCC XXII. p. Kalendas Iulii difrupti font aggeres ex (c) profluvio
Inmdatio Rheni fopra folitum inundantis, ita quod in terra Trajedenfi, & in Balivatu Rynlandiç per
"Rheni conti- diluvium fluvialis aquae lata putrefcerent, & prata vilefcerent, quapropter Wilheimus Hoi-
ta* landiaz Comes Ecclefiam, clauftrales, civitatenfes & Nobiles poll: variam altercationem ad-

ftrinxit, quatenus fub ftipulatione fignati Chirograph! Cis-Rhenanos aggeres ita firmarent,
Tredericus quod Hollandiç populi de tali profluvio damnum aliquo modo non haberent. Eodem anno
Epifcopus xiii. Kalendas Augufti fiçpe didus Epifcopus arthritico morbo multùm debilitatus apud
momur Horft migravit àfaeculo , poftquam v. laitim annis Trajedenfi praefuiffet Epifcopio i cujus
Ça?Amu(i corpus infra civitatem allatum & ibidem in Ecclefiâ Cathedrali cum exeqiuis competenti-
bus inhumatum eft.

a Propriis debimplurtmum gravatits, ) In Curiâ enim Romans omnia turn numis vendebantur,; atque
utvero eft fimile , hic non tam exeleciione Cleri Trajeft. quam Pone. Rom. feu Gallic! emptione
fuit,valdè enim illatemporacorruptaerant-ut ex fcriptoribus ejus œvi fatis fuperqj conftare poteft.
b Sub expenfis propriis repararent,] Poft haec verba in MS.meo,fundatio turris inferitur,cujus & me-
minitprater Chron. vulgare, Noviomagus, de quâ hiverfusetiam nunc turriincifi leguntur :

jDoemenfcbreef M tCC^X en een,
Leytmen uan my den eerften fieen î
2)dernae Jkt CCCtwee-en-tdchtich_yWas ic <-uolmaeB foo men fiet uyarachtich.

C xAnm Dom. i3n.ç.K^alJulij funt aggeres,) Barlandus videtur inerroreeife, quinon Rheno ,fed
mari imp utathancinundationem,necFlandriaeo anno tuta fuit ab Oceani violentiâ, ut teftatur
Meyerus. Credo poft hanc inundationem inftitutum Collegium eorum, qui curam aggeris Lecca-
nigererent,quosvulgo Dijcl^grayios & Heemradios appellant j cujus extant diplomats & legesàfuc-
ceffore hujusEpifcopi loanne anno 1323. die Martisante Msrgar. cum Wilhelmo Comité con«
cepta, meminit hujus quoque rei Heda.

Efundo Frederico Pontifice, Wilheimus Comes iteratb Trajedum venit,& pro (a)
J lacobo Zudenfi Epifcopo fiipplicari fecit. Sed ecce Capitulum in eledione bipar-
^f tiré divifom eft : Major pars Capitularium (bj elegit lacobum de Outf-hoern De-
Tumultus ^canum Trajedenlem : Minor autem pars poftulavit antedidum lacobum Zudenfem Epifco-
tib eleBîonem P^Llnb de qua controverfiâ tumiiltus quidam intra civitatem exortus eft, & Wilheimus Co-
Epifcopi, mesperftrepitumpopularisvulgifubitaneèconcurrentis aliqualiter anxiatuseft. Quaprop-
ter & ipfe Comes in magnam fremens iracundiam,juffit praeclarum habitaculum Florentii(c)
Praepofiti Trajedenfis in Doorne comburi,& ibidem\'omnia fua,prohnefas,annulari.Zuden-
JaeolHi E- ^autem E pifcopus attendens, quod ipfe cundis pene prçlatis exofus effet,& quod adverfos
pifcopus con- lacobum de Outfhoem dedum aliquo jure pr^valere non polfet, eledioni five poftulationi
fimatur. ; cedens à defiderio fuo fraudatus, & lacobus de Outf hoern per confirmationem (d) Henrici
Colonienfis Archiepifcopi xliv. eft efFedus Epifcopus. Elis itaque peradis, Zudenfis Epif-
copus, (ut quidam tradunt) ad Trajedenfe Pontificium indefinenter afpirans, & lacobum
confirmatu. incurabili morbo debilitari cernens,procuravit externplb primamTrajedenfis fe-
dis vacationem Camerae Domini Papae refervari, fperans adhuc ex promotione quorundam
^\'cal\'t ^Dommm temporalium promoveri. lacobus autem eledus & confirmatus vir hon eft 32
üohris, \' conditionis, & amator Ecclefîafticas Religionis eodem anno x 11. Kalendas Odobris obdor-
mivit in Chrifto, tumulatus apud majorem ecclefiam in Trajedo.

a Pro Jacobo Zttdenfi Epifcopo ) Is erat Traje&inus ex vetuftâ & nobili Denemarkiorum" familiâ ori-
undus, Balivus ( ut vocant ) Ioannitarum in patriâ, & imaginarius inSyriâEpifcopus, vir locuples,
munificus, & principibus vicinis gratus.
b Major pars elegit laeobum de Outfhoem,) Ex familiâ ap. Holland, nobili, cujus h^c apud me ftem-
înatis pars :

Domin. Wilhelm. | Trajeft. 44. \\ Outlhorne mil. J lacobus J Cifbertus \\ D. Everardus.
de Outf horn, mil. J D.Theodoric. yob.anno 13 52. / 7 1 lacobus.

Tlomtijprœpofiti TrajeEtenfis,) Is favens Outshornio, au ft or quodammodo ejus ele&ionis fuerat»
ex nobili iutfaciorum familiâ ortus, cujus & in fummo templo fepulcrum hodie extat. Hic vides,
ut jam ante indicavi, vicinorum principum liberam electionern turbantium, tyrannidem j cum nul-
lus Imperatoris metus aut reverentia fuperelfet : atque Pontiiices Rom. longéabeflent, ac largi-
tionibus denique in Romanâ curia cuntfa paterent.

Per confirmât\'-onem Henrici Colon, ^Archiepjfcopi, )Cuj us SuffraganeiiSjiit alibi notatum, erat à longo
tunc tempore Ultrajectinus, quod in Bonifacio fecundo Antiftite videre curiofus Leftor potent»
Fuit autem hie Henricus fecundus ejus nominis , ex Gomitibus de Vernenburg , anno C. i \\ 34»,
rnortuus, & Bonnaefepulcus.

I Oft obitum verb Domini Iacobi concapitulare s eledionem denub celcbrantes, clege-
runt unanimi voto (aj Ioannem de Bronchorlt Pnepofitum S.SalvatorisTrajedenfis,
qui continub totum Epifcopatum gubernare dilpoiuit, led inopinato inc dente mfor-
tünio per modicum tempus Epifcopatui praefuit. Vafalli ;bj namque principales ecclefiç VafalliEc•
Trajedenfis, utpote Ioannes Dux Brabantiae , Wilhelmus Comes Holland)x , Sc Reinoldus ckfie Traje-
Comes Geldriç deftinaverunt ambafiatores ad Romanam curiam devotilfimè lupplicantes Elehfis-
pro Ioanne Pracpofito Cameracenfi, qiiatenus fibi provideretur de vacanti Pontificio Tra-
jedenfij quod Dominus Apoftolicus Ioannes xxii. ad preces antedidorum Principnm EleElimm
quanquam collatïo Papç jure refervata tune non effet, fecit. Itaque Ioannes de Dieft in eu- CapituliPa-
ria Romana coniecratus ad partes accelerans, pulcherrimam militiam contrahens, civita- t^a [^rrttamtemque deçenter ingrediens, more folito cathedratus, & Ioannes de Bronckhorft vir aman- ^Cdus ab aliquandiu poflelfo Pontilicio deftitutus eft.

(c) Anno Domini M CCC xxvi. quidam Iudçus apud Hannoniam cathecuminum fe fieri
poftulavit, quem Wilhelmus Comes tanquam filium adoptionis de làcro fonte fufcepit.Hic
îgitur converfus devotionem fimulans cujufdam Monafterii folus ftibintravit ecclefiam, ubi
gloriofç Reginç co;li Virginis Mariç pulcherrimè depidam afpexit imaginera , quam idem ¹ udgusfi-
maleficus in rofeis genis, acumine lanceç fuç defixit, & latenter abinde difcedens, ad con- mnlat Chri"
lùeta negotia properavit ; & ecce rivus fanguinis confeftim emanare cœpit à cicatrice re-
centis vulneris, per quem plerique debiles lânati finit de diverfis morbis aggravantis aegritu- _twr>dinis. His itaque clàm à falio Chriftiano peradis, Virgo fuper omnes mulieres benedida
cuidam fabro ter per nodurnam vifionem apparuit, & ut pro didâ contumeliâ perfidum
Chriftianum ad duellum provocaret inftanter admonuit; quod & itafadumeft. Idem
namque faber interveniente mifericordiae matre duelli campum adeptus eft, & mifellus He-
braeus reatum fuum apertè promens, à Praefedo intra canes lufpenfus eft.

Anno Domini M CCC xxv 11 • Ludovicus Rex Romanorum Alpes tranfire difponens, Se
ad Imperialem coronam afpirans, auxilium Wjlhelmi Comitis expetivit, ac eidem tenorem G 27- Lu*
fnbfcquent\'s Epiftolœ deftmavit : Ludovicus Dei gratia Romanorum Rex femper Augu- ^ovsci Q/Î*-
ftus , fpedabili viro Wilhelmo Comiti Hollandiae Tbcero ; d) fuo diledo gratiam iuam & o- \'Q-Jikämurn
mnebonum. Cum ex divinâ largitatis mumficentiâ longé plures civitates Sc caftra nobis c^mhem.
quam divœ memoriae quondam Henrico praedecelfori noftro fidelitatis homagia praeftite-
runt, Ita ^ quod in Imperiali coronation^ nullus nobis poflet difficultates aliquo modo pro-
curare , fidelitatem tuam , quâ nobis & Imperio teneris, cujus membrum principale te cog-
novimus, praîfentibus obfecramur quatenus indilatè Lombardiam advenias cum pompâ mi-
litari recepturus nobifcum palmas ïmperialis triumphi, quas lir e te capere quomodo libet,
nos taederer. Datum, &c. Igitur hac Epiftolâ gratiosè fufceptâ, Wilhelmus Comes alfocia- Wilhelmus
tis fibi Comitibus Geldriç, Cliviç, Iuliacenfi & Montetifi cum odingentis militibus accele- Comesparat
ravit Alpium afpera juga tranfeendere, ut Ludovico Regi contra Guelforum infultum armi- iwRomam,
potenter alfifteret. Cum hxc ita difponebantur Wilhelmus Comes,quorundam abufivè fre-^f ^?™^tl*
tusconfilio,decrevitprimb proreconciliationeRegis &Papx Romanamvifitarecuriam
antequam in apparatu pulchrae militiç properaret ad Italiam. Dominus autem Apoftolicus
feftino referente nuncio, famam hac audiens imperavit extemplb pontem infringi trans Rho-
danû,quatenus idem Comes eo difficilius illuc haberet aditü, mandans per fententiam çternae
dänationis ac maledidionis,ut rediret ad terram propria, & quod in auxiliû Ludovici Regis ~ «. ,
nequaquâ iret in Italian.ItaqjWilh.Comes ab inehoatâ viâ retrocedens,apud villa Parifienf.

aliquantis diebtis in confilio Regis Francorum detentus eft ,cui contra vulgus Flandris de
novo rebellantis fideliffimè coadftridus eft.
;ija8.Phi- (f) Anno Domini M CCC XXVI11 «PhilippusRex in manu forti deicendit ad Comitatum
hppus Rex Flandre in cujus adjutorium decenter advenit prsfatus Comes Holl an dis , qui citra mon-
PhrrJy ^tem Caffelinum fiia caftra figi prscep.it, & exinde fecundum confuetum morem inter utram-
invadit ^cl^ue partem verbum pacis ordinavit. Flandrienfes autem feftinaverunt extemplo de prsdi-
do monte defcendere , & Regem adhuc improvifum intra tentorium fuum interimere, quo
comperto Wilhelmus Comes prscepit tubis perftrepere, vexillà tollere, & tumultuanti yul-
_r, r-r g° certatim occurrere. Nec mora, quin utraque pars in unum conglobata, pro triumphal!
cumbunL multùm laboi\'is explevit, donee Flandris populus demiim (*) lafifatus , in bello luccu-

*Laßitudi- buit. Contigit autem hsc ftrages die xxiv. mentis Augufti,in quâ Flandrienlès ad v i .mil-
ne yiâuî. lia vel ampliùs craentillimè funt occifi. (g)

(h) Eodem anno Wilhelmus Comes pro recuperatione Dominii fui Frefïam Orientaïem
Wilhelmw deb^ellare difponens, deputavit in mari piratas crudeles, qui rapinam ab agris vills Marden-
Comes per (is frequenter abduxerunt, & incautè navigantes Frelbnes in ponto fspe iubmerferunt. De-
firatas in- _m^m per quofdam venerabiles Abbates Sc cives Staurienfes tumultus belli remiftixs eft, Sc
ftftat Fri- (jj_{es ac}j interloquendum de conventione pacis in Harlem aftignatus eft, ubi tandem termina-
J*^m\' to placito fub hac forma compofitionis inter utramque partem rfcedus amicitis reformaturn
Fax inter Qp^atenus cuiidi Frefones citra rivulum Lauics commanentes debeant intra biennium
Comitem <sr ^more vafallorum bona fua feudalia de manu prsdidi Comitis fufcipere, Iufticiarios fuos abl-
Vrifios com- que contradidione quavis admittere, & villicis luis tributa jufta reddere. Itaque pace refor-
fofita♦ mata Frefones per oftenfionem cujufdam antiqui regiftri docuerunt extunc Wilhelmurn Co-
mitem, quâ folennitatc Princeps Hollandis teneretur Orientaïem Frifiam introlre, Sc ex ar-
duis caufis ibidem Iudicium & Iuftitiam exercere.
J{ex Ludo- (i) Anno Domini M CCC xxix. Ludovicus Rex in urbe Romanà Csfarco Diademate
•viens Roma coronatus civitatem ablque quovis obftaculo potenter introivit, quapropter Imperatrix hanc
ingreditur, Epiftolam ad Hollandiam deftinavit : Margareta Dei gratiâ Romanorum Imperatrix fem-
per Augufta nobili matrons prsdileds genetrici fus gratiam & omne bonum : Cum ad
Margarita ipfius laiidem bonorum omnium conditor Deus dividens fingulis, prout vult, his diebus fta-
ïmperatrix _{tum no}ftrum grandsvum ad culmen gratiç Angularis prsrogativç dignatus fuerit fublimare₃mam fua _veß_rj_{s matern}j_s affedibus devotiffimè declaramus, quod in urbe Ronaanâ die xv 11. menfis
Ianu. multis dignitatibus, tripudiis, ceremoniis, Sc quam plurimis ornatibus ad hoc debitis
& confuetis in ecclefiâ Beati Petri fiiimus Imperiale diademate coronats. Datum Ro-
ms , &c.

Anno Domini M CCC xxxii. Henricus Caftellanius in Flagenftein aliquando Lecks
Fpifcopm tranfivit alveum, non defiftens Epilcopalem crudeliter exadionare populum. Ioannes autem
*a Epifcopus his injurious, moleftiis plurimùm conturbatus, imploravit auxilium Wilhelmi Co-
nkm Ca- ^m^^tls Hollandis , quatenus fibi jure fidelitatis aftaret in vindidam talis injuris -, Sc ecce jam
Manum, didus Comes per Wilhelmum Cufer Balivum ex incolis tam Waterlandis quàm Acmfter-
*Eduxit\'. landie perpulchrum (*) deftinavit exercitum : Cum quibus idem Epifcopus adjundisfuis
militibus, domicellis, burgenfibus & villanis tranfivit Leckç rivulum ,qui cundorum advcr-
fautium habitacula comburens fufficientem ultionem accepit, & exinde falvis fuis commili*
tonibus ad terram propriam honorificè remeavit.

Anno Domini M CCC xxxi 11. Gifelbertus quidam Iudex ex parte (k) Wilhelmi de Du-
Exinterfe- venvoerde in Nyevaert occifus eft, de quo tumultus ingens confequenter in Epifcopatu ex-
Bo Judice _ortus >j_am & ^em Wilhelmus illatam contumeliam vindicate volens, villana Ghein in-
\\"xtumultH ^cent^^t > ^{& econtra} communitasurbisTrajedenfisvicumNyvaert exuffit. Demum idem
Mum. Wilhelmus multiplicatum congregavit exercitum de Comitatibus Hollandis, Geldriç, Sc
Clivis, Leccam afcendens ufque Renen in manu magnç potentiç, ubi demum ordinatis acie-
bus montem Haymonis tranfeendit, & villam Horft pro parte fuccendit. Wilhelmus veró
de Boecftel caftéllanus adverfos hoftes per telorum jadationem à vallo caftri potenter ab-
fterruit, ac ulterioremprogreflum inimicis inhibuit. Denique Wilhelmus de Duvenvoerde
ad aflultum caftri non habens ingénia, reverfiis eft in Tullam per feftinâ remigia,ubinam Ze»
landis Sc Frifis copiofos expedaret exercitus, Infuper Brabantis & Flandriç conveniret
populus* Econtra verö Ioannes Epifcopus cum Trajedenfibus Sc plerifque Nobilibus ci-

vitatem armipotenter egrediens, in tubis tremulis & vexillis fulgidis, feftinavît Wilhelmum
à finibus fuis expellere, vel cum eodem in cruentâ ftrage bellum committere. Cùm autem
hse\'c agerentur in terra Trajedenfi , Wilhelmus Hollandiae Comes ab Hannoniâ Dordracum ^ ediSum
feftinanter adveniens, mandavit antedido Wilhelmo fub obtentu gratis fus quod indilatè Wilhelmi
totum exercitum illaeium reduceret, neque bellum adverfus Epifcopum aliquatenus attenta- ^mïiU\'t
re praefumeret. Nec mora quin ad edidum Comitis praeconizatum eft extemplb papilio-^ijCl"
nes evellere, claffem refumere, & ad propria tendere 5 quod & ita fadum eft, quoniam om-
nesauxiliatores Wilhelmi de Duvenvoerde complices confeftim ad fua rev er fi funt, & Tra-
jedenfes cum Epifcopo loanne fine conflidu certaminis intra civitatem propriam gloriose
redierunt. (1) Eodem tempore idem Comes cum Duce Brabantiç difcordare ccepit , & curn
XIII. Principibus ad nova bella fe paravit.

Anno Domini M CCC XXXVII. percludus quidam Cometes apparuit, & eodem anno Zometa
Wilhelmus Hollandiç Comesarthritico morbo debiikatus vi 1. Id. Iunii feliciter occubuit. ™^{mm c}°-
Hic Wilhelmus annis xxxi 11. honorifice regens Hollandiam ,Princeps erat valdè vidorio- fcm^Tj"
fus in praeliis, approbatus in tyrociniis, illuftris in haftiludiis, & valdè focialis in contuber-
niis -, qui penes oppidum Valeicenarnm requievit in Domino, fepultus ibidem honore con-
gruo, lohanna verb fixa conthoralis exinde Regnum mundi, & omnem ornatum feculi con-
temnens, in (m) Monafterio Fontanellis Ciftercienfis Ordinis cum ancillis Chrifti fàndimo-
nialis eiïeda eft j quae dehinc anno Domini M CCC xlii. moriens ,honorificè tumulata
eft.

Poft cbitum Wilhelmi gloriofiPrincipis Wilhelmus filius ejus xix. efFedus eft Comes Wilhelmus
Hollandiç , habens in uxorem Ioannam filiam Ducis Brabantiae. Hic Wilhelmus femper ad partus Co-
arma promptus fuit, 8c primo dominationis fuae tempore titulum nominis fui dilatavit. An- ^
no Domini M CCC xxxvi 11. Rex Angliae Regem Franciç debellare difponens, Epifco- ¹⁹"
pum (*) Lincolnienfem ad Alemanniam tranfmifit,&Ludovïcum, qui Imperator dicitur,cum _ß ^ ^
multis Principibus per ftipendia folidorum in ipfius adjutorium fubarrhavit. JimAos\'ar

Hic igitur Ludovicus monens omnes civitatenfes in ejus adjutorium, deftinavit hujufmodi -çrÂcos.
literas per Imperium. Ludovicus Dei gratia Romanorum Imperator femper Auguftus, pru-
dentibus viris Magiftris , Scabinis & Confiilibus Harlemenfis oppidi gratiam fuam & omne Ludovici
bonum. Noftrç Majeftatis lpedabilem Hollandiç Comitem Wilhelmum requifivimus ex CœfarisEpï-
affedu , ut ad recuperandum Imperii Iura nobifcum contra Philippum , qui fe pro Rege fiola adfta~
Franciç gerit, cum armatorum decenti potentiâ jam finaliter fè difponat ; unde veftram fide-^lus hnp\'rij.
litatem nobis & Imperio debitam finceris affedibus nunc requirimus, 8c hortamur, quate-
nus cum armatis ita curetis effe muniti,quod vos cum dido Wilhelmo fub exercitus fui foda-
litio videre valeamus, * fcientes firmiter quod veftram in promiflis promotionem prae oculis * Sciiuri.
habere volumus pro termino noftrae vitae. Datum Frankenfurdt. Igitur anno Domini M
CCC. xl. Wilhelmus Comes cum caeteris (u)Principibus coadjundis Regi Angliae, commi-
fit.magnum excidium, 8c incendium in Regno Francis. Nam & idem Comes Cameracum
acriter infeftavit, Tornacum dirè lacellivit, Amandiacum exuflit, Abbaloniam deftruxit, Ca-
ftellum fimiliter expugnavit.

Eifdem temporibus contigit in oppido de Ddft condignum relatione miraculum. Nam
(o) matrona quaedam adeo ferventer çftuabat ad Dominicç paflionis intuitum, ut ftigmata-
les cicatrices in latere, in manibus & pedibus fuis vifibiliter apparerent, & univerfi fideles in
hoc prodigio crucifixum Dominum non immerito collaudarent. Eodem anno Kalendis Iu- v^fom
nii Ioannes (p) Epifcopus viamuniverfç carnis ingreffus, & apud Ecclefiam Trajedenfem _m0Xur
competentibus exequiis inhumatus eft. Hic Ioannis annis xvi 11. débiliter regens Epifco- K^alMmj.
P"atum,caftrum Vredeland cum adjacentibus villis Hollandiç Comiti dudum in vadimonium
dedit, ut & caftellum Vollenho cum terrâ Tranfîlulanâ Geldriae Comiti pridem oppigno- Ei« täa,
ravit, pauca relatu digna geflit, nifi (q) quod Canonicales praebendas in Amersford fecit, 8c
(^r) Comitatum cum caftro de Diepenhem per auxilium Ecclefiae comparavit.

c Anno Domini M CCC XXVI- Quidam ludaut, ) Monafterium ubi hcec contigerunt Cameronc in-
digitant Annales vulgares, fed Gouthovius omifit. Similes de Iudaeis narrationes circa ha?c tem-
pora plures feruntur, five vers ess fint, fivecdio gentis & firmandae fuperfiitionis ergo confié tae
fuerint, in medium rclinquo.
d Socerofuo dilet\'to,j Habebat enim Ludovicus Bavarus Imp. conjugem Margaretam, fiiiam Guil.

Comitis ex Ioannâ Caroli Valefii filiâ, & Philippi Galliarum Regis forore.
e Decrevit primo reconciliationt Regis & Papa?,] Is Papa erat Ioannes 22. qui anno 1527, XX. Oct. A-
venione, tefte Villano, ultimam excommunicationis fententiam protulitin Bavarum , quafi perfe-
cutorem Ecclefiae: tum veroerat in Italia, (ut videtur) Ludovicus. Hsec etiam Chronicon vui-
gare refert fed an vera, dubito. Qui omnem Ludovici apparatum ad iter Romanum & fufpicien-
dam coronam inftitutum exaétiusdefcriptum videre voluerit ,legat loh. Georg. Herwärt\'i Lud.
IV. Imp. contra calumnias Abra\'nami Bzovii defenfum.
f Anno Bomini M CCCXXVIII. Philippus Rex &c.) Pra=ter Gallicos fcriptores, vide Mcyerum li-
bro Annal.Flandricorum xi.ubi bellum hocaccuratè defcriptum extat,adannum 1 328.nee Chro-
nicon vulgare Hollandicum prateritj Barlandus quoque attingit.
g In qua, Flandrenfes advi^u. & amplius,) Meyerus, Qui ex fidefen bunt finquit )pars adfix, alij ad novem
milita ctsfosrejerunt. Oudegerftius cap. 153. cladem auget, & 13000. fuorum amififie Flandros
tradit.

h Eodemanno Wilhelm. C-pro rccuperatione dominiifui. ) Hancrem, fed paulo aliter narrat Em mi as
rer. Frific. lib. 13. ad hunc annum,& inducias quidem taftas»atque prorogatas, non tarnen condi-
tiones hic relatas à Frifiis receptas, tradit.
i Anno Domini 1V-9. Lud. Rex in urbe Romand) ) 6« up h ri us lib, 3. de princip.Rom.in Lud. V. Ba-
varo Imp. fic habet : Coronam Aquùgrani ab Epifcopo Moguntmo anno 13 ; herum coronam Rex
Lombardice Mediolani arm 1327. Tertio contra veterem mor em Imperator coronam efi Roma in Safilicâ
S.PetriXV. Cal. Febr. anno 1328. Quarto coronatus ibidem à Nicolao V. ^Antipapa diepentecoftes xi.
Cal. lunij eodem anno. Si hsec vera lunt, ut omnino credo, utpote âb accuratiHimo rer. Rom. fcrip-
tore prodita,pro 29. anno 28. reftituendus,tum enim etiam Bzovio tefte, duo Epifcopiaufifunt Lu-
dovicum atque ejus conjugem inunguere. Chron. Ecclefiaft. tjufdem Panvinii pcftremam hare coro-
nationem videtur in annum prœcedentem 27. rejicere- cui accedunt Nauckrus,Chron.Magn.Pal-
merius,& alii. Peucerusnihilominuseum 17. Ian.x328. Rom,*? cum conjuge Margaretacoronà-
tum afTerit; cum quo facit Aventinus: fedifta annorum diveifitas facile à di versa ratione calculi
provenire poteft, ut prineipiutn nempe anni 132$. à nonnullis ad annum 27. referatur.
le Ex parte Wilhelmi de DuvenVoerde, ) Hic Guilielmus frater fuit I ohannis, domini de Lecke,mari-
tus Heilwigis filise Suederide Vianen vir induftrius& potens, Dominus de Oifterhout in Stryne :
ex cujus filiiGuilhelmihsereditate\', familia Leccanaex Waffenariis oriunda phirimùm auäa eft.
Hic oppidum Vianen focero confentiente non tantum auxit, fed & privileges ac libertatibus, tam
à fe, quam à vicinis principibus maximè ab Epifcopo Ultrajeftino impetratis, honoravit.
J Gloriofe rediemnt,) Poft haec verba in MS, meo ut etiam tranflatione vetuftâ,adduntur quaedam de
tempeftate ingenti, quâaggeres difrupti varia incolis damna dedere, idque menfe Novembri anno
1334. In eodem MS. adauntur fequentia : Magnificus & preepotens Comes Gelrice anno J 3 ? 6» crudele
hHum ge (fit cum Frefon\'ibus inBarbefila ( Barlefile habet Chron. magn. ) in quo oeeifis plurhm Frefonibus
Dux Gelrice magnifie è triumphal it. Hoc bellum anno 1333. contigiffe feribit. Vb. Emmiusrer.
Frif. lib. 13. Chron.autem Magnum Belg.auxilio Trajeäenfium geftum rradit,in quo ultra2000
Frifonum obiêre, ac plures capti fuêre,hujus meminere etiam Heda & Pontanus in Geldr.
Kl In monaßerio Fontaneüü Ciftcrt ord, ) Hase Snoyus, quoque Chronicon ,item magnnm ac vulgares
Annal. Holl. tradunt;&hifee verbis Meyerus ad annum 1339. Erat C cefari (Lud. 4.) Kxor Mar-
gareta Gul. J. Comiw Hannonice & Holl, filia ,foror quidem Philippce Reg. Angljce, fed filia eadem fororü
Regis Philippi: nempe Ioannce Valefice, qUcejam vidua Com. Guilielmi majorts , velum fûp[erat religionis Fon-
tanel. Fontaneila auteminfignisvirginum eft Abbatia, apud Valentinas Hannomanirbem ,de
quâ vide Chronicon Ciftercienfe Mirœi.

n Wilhelmus Comes cum ceteris principibus,] De hifee expeditionibus pleniffimè Meyerus ad annum
C. i34«.UbideDiviAmandimonafterioprope Tornacum ab Flannonio incenfo, mutuifque
damnis plura : cui addendi fcriptores Francici, qui hujus temporis hiftoriam confcripferunt.
® Matronaqueedam adeo ferventer ceßuabat, ) Hancvocat Chron. vulgare ex Gerbrando Gertrudim
de Often ex pago de Voorfchoten, & mira de eâdem narrat, ut & Abbas D.Gertrudis Lovanien-
fis, Bzovius, Molanus, & Zurius. Sed Gouthovius in fuo omittit. Videntur enim tales narratio-
nes de vehementibus iftis impreffionibus, quae alioqui non vulgari operari folent, fuperftitionibus
non carere ; & circa illa tempora ac paulo antè multa de ftigmaticis imaginationibus magnâ^pietatis
opinione, vulgd ferebantur, ut de Francifco Perufino pâtre fratrum Minorum. Diva Clara,S.Ca-
charinâSenenfi& aliis nonnullis.Gertrudishujus,ut&alterius Gertrudis beguinç amplam facie
mentionem Zurius, nee indictam relinquit Rofweydius cum au&ore Chronici Magni Belgici.
p Eodem anno Ioannes Epifcopus univerfce carnis, ) i. anno C. 1340 ,ut omnes quos vidi au&ores ha-

bent ; nifi quod Chron. Magnum cum Bockenbergio annum 1341. proférant,
q Nifi mod canonicales prcebmdas in Amer s forde-, : J là teftantur Snoyus, Barlandus, Heda, Chroni-
^J convul-

con vulgare ex Gerbr.&Bockenbergius.
r , Comitarnmcum caftro de Diepenhem,\'] Hujus reiextat apud me Inftrumentum : cujus originale int
tablinis collegii S. Salvat. hase ferè cpnrinet • loannem de Dieft Epifc. Tr. teftatum relmquere ,
quod cum caftrum de Diepenhem in iinibus Diœcefeos (itum multum dämm inférât fuis homini-
bus, propterea ejus emptionem effe utilem & necefiariam : & quia bona alia in promptu non funt,
fecum confenfu capitulorum Trajeftenf. vendidiffe eum in ufum Capitulo S. Salvatoris bona in
Jf^aerfCUaïCÏîCf-SBcert/ continentia 112. jugera, inter pontem,qui dicitur CûïîfItoaöCC
& terram monafterii de ^OfîfodCÎÏI/\' inter Rhenum veterem & Co^d teabCl\'toettttnOß / qu®
nunccöluntGerardusWoutman,& Joannes de Attenvelt &c. refervatâ junfdiftione altâ, qua;
vulgariter i^OOCJC rßCf|t dicitur. Sub figillis Epifcopi ,item Gifelberti de Ifelftein, D. Arnoldi de
Ifelftein, & Stephani de Sulen Anno D. 13 30 Emptio verd ipfius caftri fafta anno feq. die Vene-
ris poftDiviPancratii. Venditores erant D. Wilhelmus dominus de Boxftel miles, & domina Cu-
nigundacomitifla de Dalem,& domina de Diepenhem, conjuges ■ conditiones, precium aliaque
circa illam emptionem vernaculo fermone cum figillis exprefla in fupra d. archivis habentur.

SEpulto Ioanne Pontifice, quidarn Canonicoram poftulaverunt loannem de Arckel Ca-
nonicum Trajedenfem ad inftantiamWilhelmiComitis Hollandiae. Caeteri verb Capi-
tulates elegerunt loannem de Bronchorft Praepofitum S. Salvatoris ad nutam Reinal-
di Comitis Geldtias ; Dominus autem Papa Benedidus xi 1. amotis his duobus, donavit ip-
lum Pontificium cuidam auditori caufarum (a) Nobili Romano Nicoiao de Caputiis. Sed
idem Nicolaus eodem anno renunciavit Epifcopatui patenter in publico confiftorio. Domi-
nus verb Clemens v 1. de novo Papa eledus, contulit abinde difereto & Nobili viro loanni ^A \'
de Arckel praedido, vacantem Epifcopatum Trajedenfem, qui ibidem confecratus fuit per
dominum Ganfelinum (b) Cardinalem & Epifcopum Albanenfem.

a Uobili Romano Nicol. de Caputiis, ) Hic primilm auditor (ut nunc vocant) Rotae, id eft _} caufarum
Iudex,& poftabdicatumPontificium Trajeftenfe.Epifcopus Vercellenfisfaftus eft. Anno de-
- mum jubilœo 1350. à demente VI. P.R. creatus prefb. Card, in tt. Veftinae S. Vitalis; utap.
Panvinium de Pontif. & Card, creatione üb. 3. videre eft, Hujus Epitaphium Roma? in a?de S.
Mari« Majoris, ex quo hos adferibo verfus î

Habere quod pot er dt pauperibus ipfe dab at •
Sed migra^it ad Chnffum ejus anima beat a
Mille ter C.anno_yfexagmta duo quater.

b Peyf)om. Guifelinum Card.) Emendavi ex MS. meo Gancelinum. Onuphrius Ganzelinum îo-
annis Caturcenfem Galium nominat, qui anno 1316. à Joanne 22. P.R. creatus fuerat prefbyter
Card, in tt. SS. Petri & MarcelUni ; & poft. S.R.E. Vice-tancellarius fuit, anno 1342. Epifcopus
Card. Albaaenfisfaftus.

IGitur (a) Ioannes Epifcopus ad partes accelerans, 8. die Maji 1543. Trajedenfem ur-
bem decenter ingrefifus eft, ubi fecundum ritum antique confuetudinis gloriosè cathe-
dratus eft. Hic utique Ioannes juvenilis ^tatis flore vernans, totum Epifcopatum diver-
fis penuriis involutum repperit, fed cundis debitoribus fatisfacere curiosè ftuduit. Nam & ™_mttidem Epifcopus Reinoldo Domicello Geldrias, filio Reinoldi ad plenum perfolvit,& terram
Tranfilelinam ab Antecefifore fuo dudum impignoratam fub poteftatem propriam reeepit.

Anno Domini M CCC XLII. die fecundä menfis Ianuarii terr^motus fadus eft in Hol- _T ,
landia, qui ad paueos annos fubfequentes prognoftieavit horrenda flagitia.Nam anno Domi- inlhlS*,
ni M CCC XLV. Reverendus Pontifex Ioannes de Arkel ut fumptubus parceret perrexit \'

Gratianopolim committendo magnifico viro ac domino fratri fuo Roberto territorium Tra-

jedenfe. Eodem verb anno Wilhelmus Cotres cum quadringentis equitibus à Prulîiâ jam
tertio rediens, coadunavit expeditam militiam, quatenus Orientalem poffet expugnare Fre-
fiâm. Idem itaque Cornes praeparatis jam omnibus eidem expeditioni congruentibus urbem
Trajedenfem propter quaedam vaniloquia circumobfedit, papiliones in gyrum erexit, & e-
Cornes objï- g^rcg^iam civitatem ad fex hebdomadas cum tredecim mangenis inftantiffimè laceffivit, du-
iet Traie- cens in fiium auxilium unum prjepotentem Ducem, xiii . magnanimos Comités, lit. Baro-
Uum. \' nés, xni^c milites cum (c)xxvni milLbus eledis & approbatis bellatoribuss eçontra veroTra-
jedenfes cum domino Roberto fratre ejufdem Epifcopi horrenda coaptantes ^Y inftrumenta,
forenfes hoftes abfterruerunt à portis & mœnibus, quin & plures incautos armigeros con-
fixerunt telis & miflilibus. DeniqueComes circa quoddam nodis umbraculum proximote-
nus acceffit ad urbem , ut profunditatem folle clàm exquireret antequam munitam civitatem
E\' h talo praîfumeret. Et ecce, quidam baliftarius à cacumine mûri telumejecit, & confeftirn

vulneratur.. ^ei^u^dem Comitis talum transfixit. Cornes igitur faucius ad tentorium fuum extemplb redu-

cabilcsinterlocutionesconcordiaminhuncmodumreiormavit : Quatenus quingenti cives
humiliter urbem exirent, ac in tentorio praelibati Comitis veniam flexis genibus exorarent.
Pace cum His itaque geftis idem Comes non defiftens ab inchoato propofito , recollegit iteratb recen-
Trajeiïenfi- tem militiam, ut inftanter expugnaretOrientalem(d)Frefiam. Sed,proh dolor, gloriofus
hu facta, _exerc;|_t;us ejufdem Comitis ad terrain incognitam inordinate transfretav.it ; quapronter uni-
yri filmten ^ver^^s p°p^ul^us magnum infortunium inopinatè incurrit : loannes quidem de Hannoniâ cum
\' mnltis rarem luam applicuit ad auftraîem plagam Monafterii beati Odulphi Confelforis, lo-
cando tentoria fua fuper ripam vicini maris didam Suydtvenne : & extemplb quidam Hol-
îandorum, non exlpedatis pofterioribas, adverlos holles tam viriliter aggreffi lùnt, uteof-
dem aut intra civitatem Staurias vel immunitatem Ecclefiœ profugarent, & prsefidium cœ-
miterii cum armatis bellatoribus affilirent, ita quod Hollandis nullum obftabat infortunium,
quoadulque ejufdem confelforis cœperunt impugnavere Monafterium : quando potius vir-
tute divinâ,quàm humanâ de praedido cœmiterio paulatim repulfi lùnt. Quos,extunc Fre-
. fones paifim occidentes perniciter infecuti lùnt. Comes autem ut Princeps imperterritus,
hujus infortunii totaliter infeius, clalfem fuam verlùs borealem (*) partem praedidi Monafte-
rii direxit, & cum quingentis quafi bellatoribus in terrain afeendit, viciniorem domum exuf-
fit, infinitis hoftibus audader occurrit, nobilem Frefonem perfbnaliter interfecit, & ulque
ad mortem honorificè fe defendit. Econtra verb Frefones cum infinitis armigens pufillum
gregem Hollandorum ambientes, ipfum Comitem cum multis aliis, ipfis ignorantibus, occi-
derunt,quemetiammortuuminvindidamnobilis Frefonisfingulariter decollarunt. Ada
t 6. fuit haec cruenta ftrages 6. Kaiend. Odobris, anno 134.5" .eodem loco quo Comités Hollan-
Cal.oélolris dix pridem pro tribunali federe confueverunt, qui Comitatum Orientalis Frifiae poteftative
Wilhelmus gubernaverunt. Et ecce quomodo ludat in humanis divina potentia rebus. Reinoldus(e) e-
HoUandiœ _ _nj_m g_eldriç Comes hunc Wilhelm à Frefonibus occifum iri praedixit, cùm eundé de Bapti-
fiisocciditur\' ^^ontis ^^L1^^ceP^{it: :} corruerunt autem in hac expeditione cum ipfo Comité quingen-

* ti vei amplius pugnantes armigeri,de quibus hi fuerunt principales & praecipui : utpote Do-
Catalogus ^m3nus de Horn, Dominus de Antoing , Dominus de Ligni , Dominus de Walcourt,
procerum Dominus de Many, Dominus de Haemfteden, & Dominus de Marwede Barones: Gerar,
cceforum. dus Barbatus, Wilhelmus de Naeldwiick, Symon & Theodoricus de Teylingen, Guido de
Afperen, Icannes, Reinoldus & Wilhelmus de Montfort, Theodoricus "de Zanthorft ,
Theodoricus & Hermannus de Zwieten,Florentius de Marwede, Otgerus de Spangen, Ge-
rardus Ever, Alferdus de Horft, Nicolaus Oem, Wilhelmus de Dongen, Theodoricus de
Tloridiem- Walcourt, Gerardusde Florevil Bannerius feu vexillifer,milites, cum muicisaliisburgen-
piMonafte- fibus eledis & proceribus approbatis. Decimâ dehinc exada luce Wilhelmus illuftris Co-
rium idem mes per Dominum Martinum Commendatorem Harlemenfem inter oeeiforum nobiim_mquod vetus^ cadavera (prout alferunt) per interfignia certa repertus eft, qui ad monafterium Floridi cam-
mmafteriH pi cum eilaem à Frefonibus addudus eft, Dominus autem loannes Epifcopus elapfis trea-
tIrdiam §^arum ^»dueiis, omnes prçfato Comiti dudum in obfidione civitatis auxihum pr^bentes ei-
^ ^am* que adhérentes ab Epifcopatuprofcripfit. (g)Caftellum Wulven per alfultum acerrimum

deftruxit, villam Oofthollandiç combufilt; dominium de Ifelftein pro magna parte fuccen- .

dit j dominum de Abcoude in deditionem fulcepit, & exadionatis aliis rebellibus iufficien- Epifcopus

Interea Ludovicus Imperator audita jam nece Wilhelmi Comitis, pro tribunal! fedens in ^uornamentis Imperialibus, exquifivit aequiredam jufticiam à plerilque Romani Regni princi-
pibus, quorum didante feutentiâ, decretum eft, quod Hollandiae principatus Romano va-
cet Imperio,pro eo, quod Wilhelmus Comes abfque liberis difceffit à fasculo. Q^em extunc
Principatum idem Caefar donavit Imperatrici Margarita; fuae conjugi, quae (h) germana fuit Jj^p^
eidem Wilhelmo Comiti. His itaque geftis, eadem Imperatrix apparatn pulcherrimo mox devolutw,
ad Hollandiam defcendit, fidelitatem cundis incolis juravit, homagium de vafallis Ibis acce- donatur
pit, libertates 6c gratias omnibus ampliavit, benevolas treugas cum Trajedenfibus fecit, & Margarita
in Bavariam exinde rediens, Comitatus Hannoniae,Hollandiae-/Zelandiae Ôc Frefiç gubernan- Imperatrici
dos Wilhelmo DuciPalatino fuo filio commendavit. Hic Wilhelmus amicitias plurimorum "^ef^ma\' ^Co;
\'Dominorum Hollandiç & Zelandias fibi acquifivit, quorum adjutorio matrem fuam pofteà
propria terrâ privat, hoc tamen fine conflidu bellicofo non fecit : nam ipfa mater ejusprae- gavarusà
dida copiofum exercitum armatorum fortium ex Hannoniâ, Hollandiâ, Zelandiâ educens, matrepra-
navigio (ij inter Nordthollandiam, & terrain de Voren, fuper Mofam venit, ubi bellum na- ficitur Hol-
vale contra eum & luos adjurores fibi occurrentes habuit, in quo bello ab utrâque parte acri- ^ndig.
ter pugnatum fuit, finaliter tamen filius, fortunâ fibi favente, ibidem triumphavit, & fic Co-
mitatum Hollandiae & Hannoniç fimiliter fibi ufurpavit. In ifto conflidu multi probi mi- ^^at7n^Umlites & alii ex Hollandiâ &c Zelandiâ perierunt. Commilfum fuit hoc praslium anno Domi- \' iu*j
ni 13 y I. Q no fado Wilheimus Comes praedidus omnes Nobiles matri fuç adhérentes "

terrâ fiiâ profcripfit, ac omnes eorum manfiones ac villas in quibus dominium habebant, in-
cendit. Ifte Wilhelmus cepit in uxorem (k) filiam Duels Lancaftriç Iohannam pulchragi
Dominam, & bonam valde, de quâ genuit filios & filias, led mortui funt infantili aetate.

Anno Domini 135-8. finitç (1) treugas inter Comitem & Epifcopum. Illi de civitate
Trajedenfi circa feftum Laurentii exierunt, & Hollandenles fibi viciniores hoftiliter invale- Finitis indi-
runt, ubi quamplurimos occiderunt, & incendium conftruentes, quafdam villas combulfe- J^ra)^e.\'.
runt. Quod percipiens Comes accerfitis lubditis Hollandienfibus, & Zelandienfibus, & a- _n"_s ^
Iiis eledis armatis pluribus , terram Epilcopatus introivit, & à fiiperiori incipiens juxta op- j_os j_nva_ ^Jpidum à caftro de Vianen earn devaftare incepit : fimiliter fagittarii cum quibufdam Hollan- dum. \'
denfibus circa civitatem dilcurrebant, ac plurima damna in illis confinibus habitantibus fa-
ciebant. Epifcopus autem in civitate exiftens, & defolationem fux terrae inlpiciens, dolo- Epifcopus
rem ccepit ,& quomodo fibi ac fuo populo poffet fubvenire meditatuseft. Tandem, falvo pacempetit
condudu prius accepto,ad Comitem properavit, ubi interloquons pro pace, amicitiam(m}& ¹ impetrat,
gratiam Comitis afifecutus fuit. Hic polled fadus eft Epifcopus Leodienfis. (n)

1 quidem ienoti culpam totam fe perditurum civitatem & innocentem fanguinem fufurum jura-
rat : verùm fuum ipfe fanguinem fundendo caefus à Frifiis illam liberavit. Alter hic eft, qui ob vani-
loquia qusedam eandem ( arnica fimulatione, priùs armis & comitatu fpoliatam, tefte Hocfemio
cap.iïJn vitâ Engelberti à MarkaLeod. Epifcopo )obfidensnon nififufo Tangume coërcuit,
led non multo poft & ille à Frifiis interemptus, pcenas temerariœ expeditioms dgdit.

d Vtinßanter expugtfam Orientakm Frifiam, ) Hoc bellum praeter Annales patrios, Ubbo Ernmius,
utfolet,accuratihsdefcribitadannum 1345. lib, 14. rer. Frille, Atque hoc praclio propèStave-
ram, Holländorum armatorum cecidiffe 18000, & in his 240, praeeipuaj Nobilitatis viros tradit.
Sedau&ores in numero casforum ,&nominibusaliquantum variant. Meminêre & hu jus pugnaj
Albertus Argéntinenfis in Chronico ad ann.i345. & Hamconius,praeterdomefticos alios,
e Re\'mddttsGelriaComes hunc a Frefonibus oeeifumiri pradixeratjld &Chron.vulgare & Gerbr.,Meye-
rus, Chronicon magnum, Barlandus, alii referunt, • Pronum enim hoc feeuium ad hujufmodi pra;-
dieiiones & vaticinia fuit,quae fi contingerent evulgabantur continuo, li fallerent.oblivioiie evanef-
cebant.

f Gerardus de Florenviß, Bannems,] Qui Grsecis vexillum geftabat in praelio Flammularius diceba-
tur, ut eft in Comment, ad Coddin. In Chron, vernaculo Gouthoevii plures hic attexuntur, utpo-
te Wolfardus de Borflele dominus de Veré j Florentius de Borffele, Arnoldus dominus de Cru-
ningen, Nicolaus dominus de Reymerfvvale , ex Zelandia: qui in vulgari Chronico non legun-
tur.

g Villam Ooft-Hollands* combufsit,] Pagani de Emmenelfe ad partes Hollandicas transfuga;, eo fe
nomine dicebant, anno C. 1348. ut in additionibus ad Bekam Chron,meum MS. videre eft. Hi Sc
pofteaaliquotiesadverfusEpifcoposrebellärunt, Holländorum partes fequentes, ut exHedä&
vulgari Chronico patet.

h Cafar donavit Margarete conjugi,) lam tertio pervenit Comitatus ad feminas, vel ftirpem faemi-

neam; & feudum tarnen Imperialecredicur.
i Inter Nortbollandiam & terr am de Voren,) Ea Hollandise pars , in qui Schielandia, Delflandia, Ha-
ga, etiam Rhenolandia fitae, nomine Nort-Hollandif olim dicebatur; cum ii, qui nunc Nort-Hol-
landi vocantur Weft-Frifii audirent ■ quod nomen poft libertacem reeeptam jam reeeperunt, ut eo-
rum moneta , aliaque publica monumenta teftantur. Antiquis autemtemporibus quaeftor Nort-
HollandiaeapudDelphosmorabatur. \\

Hue ufque,tefte Trithemio Abbate, loh. de Bekä fuurn Chronicum deduxit. Sed tranflatio Gal-
lica,ju(fuPhilippi Boni Ducisfafta, cujuselegansexemplar MS,vidi Bruxellis in bibliotheca
prineipis, adfinem editionis Furmerian^ procedic. In meo autem MS. exemplariplura ad finem 1
addita funt, quae Bekam authorem haud quaquam agnofeunt.
k Coepit in uxorem Ioannam filiam Ducis Lancaßria,) Bockenbergius Mechtildim vocat, ut & Snoy-
us, qui Machtildim filiam Henrici Ducis Claudiceftriae nominat, fic & Chronicon vulgare; Aven-
tinus, & Huterus; Chronicon Magnum utrumque nomen profert, Lazius libro de migration,
Gent. Lancaftriaequidem filiam ei tribuit, fed nomen non exprimit. Heda Annamvocat,atin
quibufdam exempl. MS. Ioannam di&am repperi.
I Finita; treuge inter Comitem & Epifcopum,) Treugae verbum Barbarum , Latini inducias, ä Tra»
Germanico j Galli Treves vocant, vide Ioannem Lydium in GloflT. Lat. Barb, ad Clemangem.
Wilh, Tyrius de bello facro lib. i, Vtpax, qua Verbo vulgari treuga dicitur»ab omnibus fervaretur iüiba-
ta Sc Bignoniusin notisad Marculphum: Dicampacis confervanda leges , [quas treugas fenptores va-
cant) a Fredericoprimo JEnobarbo ccepiffe.
ïï> Tandem gratiam Comitis affecutuseß,) Extantleges & conditiones hujus pacis, inter Epifcopum,
& Comitem, in loco qui dicitur 3§oge-tDOCrtpoftridie Petri & Pauli, fad se, A.Domini 1356. ubi
inter alia Epifcopus dicitur teneri Comitem infeudari (ut eo verbo utar) in dominiis de Amftelle
& Woerden: ac eidem clientelari jure tradere homagia de Cuck, & omnia praeterea , qua; majores
ejus ab. Epifcopatu eodem jure tenere folebant.
B EtpoßeafaBtts eft Epifcopus Leodienfis,] Sic Barlandus: Prafuit rebus TrajeBenfibutannit 22. Pofiea
faBus Leodienfis Epifcopus. Et Noviomagus I H» magno animo peraBis eleBus eft in Leodien fem ^An-
tifiitem ■ mortui verocorpus \'TrajeBi in D.Martinitemplofepultum. Item, Heda: Poßquam annis n.psr
varies fortuna eafus rexiff et,tandem per Vrbamm V. Papam ann. 64. die 14. April. ad Ecdefiam Leodien-
fem transfertur. Nee non Placentius, de Epifcop. Leodienf. loan. VltrajeB. Epifcopus in facris & fe-
cularilus Uteris non vulgariter inßitutus in Antifiitem Leodinorum affumptus efi anno »364.

ASfumpto ergo Iohanne Epifcopo, & in Leodio cathedrato, Epifcopus fa) Monafte-
rienfis effedus eft Epifcopus Trajedenfis. Circa idem tempus Wilhelmus Comes
^ omes m a- profe&us eft in Angliam, ubi honorifice a Rege & Baronibus ffuceptus eft,fed ipfo

memUm ca- redeunte in amentiam cecidit, in quä ulque in hodiernum diem permanlït; uxor ejus, ut dici-
dit. tur, pofteä fuit veneno intoxicata, de cujus morte improvisä doluit tota patria. Wilhelmo er-
go Comité fic amente fado, & apud Keynoot in ftridifsimis vinculis ligato, Adelbertus fra-
Jtdtlber s ter ejus totamterram in tutelamlufcepit,\'quam potenter longo tempore gubernat. Hic A-
BoUandix delbertus Dux in Bavaria, uxorem de genere Imperidi habuit, ex quä tres filios, & quatuor
f^ ^% filios

filias habult. De filiîs autem Wilhelmus primogenitus fuit, Adelbertus fecundogenitus, Io-
annes tertiogenitus j de filiabus Catharina primogenita, Ioanna fecundogenita, ambç ante ^E/\'*
Wilhelmum Sc Adelbertum primogenite , Margaretha tertiogenita ante Ioannem procréa- ^io&^!a\'
ta, Ioanna quartogenita. Una iftarum tradita fuit Régi Boherniç , qui poftea fuit Impera-
tor, altera Duci Geldria;, tertia filio Ducis Burgunds copulata fuit, cujus fororem Wilhel-
mus filius Adelberti eodem tempore in uxorem accepit. Hie Adelbertus Dux , nobilem Ba-
ronem de Angiâ decollari fecit, qui cognatus Comitis fuit Flandriç, pro quo valida guerra K^exinter ipfum & Comitem Flandrix praedidum fuccrevit. Nam Sc Hannonia in multis locis^{inHr Alber}\'
à Flamingis igne & caede propter hoc vaftata fuit. Sed hanc guerram Rex Franciç compef-^{tum B}™^a~
cuit & fedavit. Adelbertus etiam Dux oppidum de Delft expugnavit Sc vicit, muros & ZZmFlan*
portas, Sc munitiones ejus deftruxit. Interim Ioannes Trajedenfis Epifcopus debitum uni- driœpacem
verfae carnis exfolvit, cui Arnoldus de Horn tunc exiftens in Curiâ Romanâ in Epifcopatum fach.
fuccefBt. Epifcopus

a Epifcopus Monaßerenfis ejfeElus eft Epifc.Trajtcl. ] Is fuit Ioannes ex Comitibus de Vernenburgh ^moritnr.
de quo > & fequentibus Epifcopis videndus Sifridus Petri , qui appendiceal Becani Chrorico ad-
junxit.

ARnoldus ergo Epifcopus ad terram rediens Trajedenfèm cum multis Nobilibus in-
grèfîiis eft, ubi à clero & omni populo cum debità fufeeptus eft veneratione. Hic ßeSum ob
Arnoldus Epifcopus vir erat bellicofiis, & fèmper magis armis , quàm libris five Sa- inufitatum
crç Scripturas intentus ac follicitus. Hujus tempore Trajedenfes caftrum de Gildenburch telonium„
prope eomm civitatem fuper Rhenum conftruxerunt, ubi ab Hollandienfibus, &aliisibi
per Rhenum praedidum tranieuntibus thelonia feu vedigalia extorferunt. Quod audiens A-
delbertus Dux, tutor Hollandiç, cum infinitis armigeris verbis Trajedum perrexit Sc obfe-
dit, Sc caftrum cum inftrumentis bellicofis multipliciter lacefsivit : Tandem apris coaptatis
Hollandicis Sc Cattis, ac aliis ingeniis inlultum fecerunt, Sc prçdidum conquaffantes ca-
ftrum à fundamento everterunt ; Arnoldus verb praedidus Epifcopus Trajedenfis poft mor-
tem Domini de Arckel, Epifcopus Leodienfis effedus eft.

ET in Epifcopatu Trajedenfi fùcceflît Florentius de Wevelichoven Epifcopus
Monafterienfis. Anno Domini 1385\'. Wilhelmus filius Ducis Adelberti, Comes de A\\i_m• c
Oftervant accepit in uxorem filiam Ducis Burgundias, & Ioannes filius Ducis Bur- i_m ^_Uç_Kgundiae eodem tempore fororem Wilhelmi prazdidi etiam accepit in uxorem. Hic Wilhel- Burgund!*
mus ante Dämmen in Flandriâ à Rege Francis in menfe Augufto fadus eft miles. Anno Do- Ducit filiam
mini 1386. uxor Adelberti Ducis viam univerfas carnis eft ingreffa, & in Capellâ de Hagâ uxorem \\<st
juxtaaltare magnum tumulata. Anno Domini 13 8p. in quadrigefimâ Wilhelmus Comes o- ^v\'^ceveyf^a*¹biit apud Kennout, cui Adelbertus frater ejus in Comitatu fuccelfit, qui antea terrae Tutor
fadus fuit. Anno Domini 1390. Ioannes filius Adelberti cathedratus eft in Leodio poft
mortem ArnoldiEpifcopi cum gaudio. Huic autem Ioanni Epifcopatus Cameracenfis anteà _Hon_anj_l(eà Roberto Gebennenfi,qui fe Papam dementem nominari fecerat, traditus fuerat,fed in bre- _{Comf 20o}vi tempore Epifcopatum refignavit.Eodem anno WilhelmusComes deOftervant in Angliam
ad Regem cognatum fuum perrexit, ubi in haftiludio ibidem fado laudem eximiam acquifi-
vit, Sc cum donorum multiplicum & jocalium remuneratione rcpatriavit. Anno Domini ~ j^Ma
1393. profcripti Sc exulati funt multi Nobiles viri, Barones, milites & armigeri, occafione p₀dgußana
cujufdam domicells Aleidis de Poelgeeft nuncupate,quae fuit occifa ab aliqui\'bus de node in noBu occifa
Hao-â, in Curiâ Comitis Hollandiae. Nam dicebantur didi Nobiles in mortem ejus confer!- multisexilij
fiffe, unde orta eft cpntroverfia inter Ducem Albertum , Sc filium ejus Wilhelmum tunc Co- caufamprœ«
mitem de Oftervant. Nam Wilhelmus voluit exulatos in terram reducere, & Pater ejus no-
luit in hoc confentire, quare Dux Adelbertus multos armatos collegit, & domum de Altena,
in qua filius pofuerat ad arma dodos ad tuendam domum contra iplum,armis bellicofis fic im-
pegit₃quod de neceffitate quilibet in domo exiftens fe falvo corpore cum domo reddidit. Et
omnis altercatio inter Patrem & filium fuumillis praefentibus Hollandiae & Zelandiç ad ter-
minandum relida fuit. Eodem anno Florentius Trajedenfis Epifcopus obiit, requiefcat in
f>ace,Laus Deo,aeterna requies labori meo. L APPEN-

Ranflato igitur Johanne de Arckel ad Leodienfem Ecclefiam UrbanusPapa
Johannem de Vernenborch Epifcopum Monafterienfem tranftulit ad fedem
Trajedeniem. Qui anno Domini M CCC LXIIII. menfis Septembris die
vin. civitatemdecenter ingrefluseft& Praelati & Canonici Ecclefiarum
Trajedenfium inEcclefiâ Trajedenfi congregati ad pulfum tradae campanas
Epifcopalis eidem obviam venerunt cum vexillis ufque ad Pontem Vrbis 8c
Nrnc D. Vielem in domo Sancti Spiritus Pontifïcalibus ornamentis fuit indutus & produdus in
^mj"jjJ medio Ecçlefiac,ubi oratione fada prout moris eft capitulum ingrefius juramëtum praeftitit,
^tnni H9Ï ^ ^ab Archidiaconis ibidem praelentibus débita fidelitatis juramenta recepit. Deinde cum
Hejpitale poft Te Deum,Chorum ingreflus eft,& in Cathedrâ collocatus,colledam pronunciavit, quâ
Santïi Spi- finita,Pontifïcalibus exutus prandium in Ecclefiâ Sandi Salvatoris & fuâ domo,ubiq; lautè
ritus apud tribuit Prçlatis Se Canonicis & Chori fociis, Confulibus tam antiqui quam novi Concilii Se
pontem S. Minifterialibus univerfis. Nam idem Johannes erat homo fimplex & in fe juftus, Sc multa
^ra^Civ\'ita ^^ona a^^enavit Sc impignoravit,videlicet Caftrum de Vredelandt,priùs per Johannem Arckel
um vltraje- manibus comitis Hollandiae redemptum, & Caftrum de Horft & Vollenho ultra Ifelam,
Henfem fun- ad manus Gisberti de Vianen Baronis ; Sc Caftrum de Erna Sc Stoutenburch ad manus Do-
lore?» ha- mini Stephani de Nijvelt militis ; Sc magnam partem de x l 11. *manfis in Maftbrouck, ad
bet,lï&tl<ï£- menlàm Epifcopalem fpedantibus, de novo ad cnlturam redadis, quibufdam fuis familiari-
rCttffêCÇljt bus fiib mediâ penfione conceffit ; qua propter Praslati & Capitula Ecclefiarum Trajeden-
! ffittiffl\' *ⁿ \'^oco Capitularii, Capitulo ad hoc indido, cogregati,prsemiffa diffimulare nequeun-
nf ffilDevn^tes/^uP^er defenfore concorditer convenerunt,videlicet in Dominum Reynoldum de *Culen-
borch aliter de Wendenberch Archiepifcopum Bremenfem, filium fororis Ducis Gelriœ, qui
3ijn 3Bi)f/ P^ro eodem multum precariè inftabat, mittentes Eteras fupplicatorias cum narratione fadas

babfnn/\'Z ^denfls> inPapatufucceffit; videlicet anno Domini M CCC LXX. menfeDecembri.
C\'Iron. ¹ Et e°dem anno menfis Odobris die xxv 111 • nodurno tempore idem Johannes de Vernen-
Mag. Belg. borch exiftens in opido fuo de Gore ultra Ilelam fux Dioecefis lurtivb captus eft a quibuf-
In Chron* dam latronculis luis inimicis, & poftea per D. Gifelbertum de Vianen Baronem, Stepha-
M Rulen- _11U£n de Nijeveldt & eorum fautores ab hujufmodi captivitate redemptus fuit, pro ledecim
torch. milibus fcudatorum antiquorutn prout ipfi alferucrunt. Literis igitur Ecclefiarum Traje-
B lfortismi #enfiumantedidis prasfentatisGregorio Papa; undecimo & criminibus & excefiibusPrae-
GregoriJ pofitis coram eode & toto Cardinalium collegio in publico Confiftorio, idem Papa caufam
X!, d&us commifit Cardinali Neapolitano, ut fimpliciter & de piano in ea procederet,& referret, co-
tefle Om- ram quo, teftibus nonnuliis produdis Se examinatis,idem Cardinalis diem claufit extremu,&
phno. j_n eodem ftatn D. Papa caufam commifit Cardinali Morinenfi,qui in ea procedens,nonnullos
reftes examinari fecit, & medio tempore videlicet anno Domini M CCC LXXI. xxi 11.

die hora Vefperarum menfis lunii lohannes Vernenborch Epifcopus Trajedenfis fubitaneâ
morte diem claufit extremum ; qui die antecedenti in fuo pallatio Trajedenfi glorianter &
lœtanter incedebat ; & fèpidtus fuit in Ecclefiâ Ttajedenfi à patte Auftrali. Et tempore
iftius Iohannis Epifcopi videlicet anno M CCClxxxviii. magna mortalitas feu epidimia
fuit in Civitate Trajedenfi praecipuè, & aliis locis circumvicinis , quod major ca viia non
fuitj quia pro tunc eommuniter dicebatur quod C xxvi. milia utriufque fexus de medio iub-
lata fuerunt 8c ultra»

SEpuîto igitur ïohanne Pontifice Praelati & Canonici Ëccîefîamm Trajedenfium îrt
capitulo congregati tradantes tam fuper conftitutiOne Vicarij & Mamburni quam
lùper eledione fiituri Pontificis , nonnulli in optatis proficere nequeuntes metum Vide Cbnn*
corporis praetenderunt 8c à civitate Trajedenfi ad Amersfordiam & alia diverlà loca fe di- Magn,Btlg.
verterunt, videlicet SwederusUterloe, nepos D» Gifelberti de Vianen, Archidiaconus Tra-*
jedenfis, Stephatius de Everdingen Chori-Epifcopus, Wilhelmus de Yfêlfteyn, Michael
Moliaert, Theodricus de Iutphaes, Gifelbertus de Walenburch, Gifelbertus de Rhenen, E-
verardus Foeck, Gerardus Foeck, Macharius de Arnhem,Nicolaus de Patella,B«ldewinus de
Dalen,Wilhelmus Bufer,Gifelbertus Vuiftinc. Aliis tamen Canonicis ejufdem Ecclefiae me-
tum non praetendentibus, & in civitate remanentibus j videlicet : Gèrardo Iode,Henrico di-
do Borre de Broechufen, ïohanne Albo, ïohanne de Steyn, Gifelberto de Meerten, ïohanne
deTuyl. Poft haecquaedamcitatiovalvis Ecclefiae Trajedenfis affixa fuit, figillatafigillo
Ecclefiae Trajedenfis ; quam didi Canonici fecum adfportarunt cum à civitate fe diverte-
runt ; in qua quidem citatione Praelati & Canonici Ecclefiarum Trajedenfïum vOCati fue-
runt Daventriam, Trajedenfis Diœcefis ad diem nonum menfis Iunij fuper eledione futuri
Pontificis celebranda. In quâ quidem die didus Archidiaconus cum antedidis Canonicis
Trajedenfibus metum praetendentibus comparuit, 8c nonnulli alii aliarum Ecclefiarum Tra»
jedenfium, videlicet : lohannes de Sleen, lohannes de Arnhem Saudi Petri ; Theodoricus
de Gafparde,Hermannus de Enteren 8c Iacobus de Aelrehorft Sandi Iohannis i-Gerardus!
Vrenke,& Ricoldus de Haeften Beatae Mariae. Et miffam de Sando Spiritu in Ecclefiâ
Sandi Lebvini Daventrienfis celebrantes concorditer, per viam Sandi Spiritus didum Ar-
chidiaconum elegerunt. Prslati verb & Canonici Ecclefiarum Trajedenfium poftiilationem
& eledionem prius per eos fadas de nobili viro Arnoldo de Heurn Canonico Coîonîenfi,
eodem die quinto nonarü Iulii innovarunt, fcribentes ad fummumPontificem pro eodemAr-
noldojin Curia exiftente, & litigante proArchidiaconatu Trajedenfi, contra Zwederum an-
tedidum. Gregorius verb Papa antedidus auditâ vacatione fedis Trajedenfis in publico
Confiftorio providit dido Domino Arnoldo de Epifcopatu Trajedenfi. Qui ibidem ordi-
natus & conlecratus, ad partes accelerans civitatem Trajedenfem xxvin. die menfis Sep«
tembris fub anno Domini _M. ccc. lxxi. decenter ingreffus eft ufque ad Ecclefiam Beatae
Mariae minoris, ubi Pontificalibus induto Prxlati & Canonici Ecclefiarum Trajedenfium
cum vexillis obviaverunt;& produdus per Abbatem Sandi Pauli & Abbatem Sandi Lau-
rentii ufque in medium Ecclefiae Trajedenfis, & demùm ad Capitulum, ubi juramentum
prçftitit ; & cum pfalmo, Te Deum, cathedram ingrefifus eft, & colledâ pronunciatâ, do-
mum habitationis fuse ingreffus,prandium Praelatis, Canonicis & Chori fociis, Confulibus
tamnoviquam veteris Confilii,& Minifterialibus lautè prçftitit ibidem. Eodem anno
m ccc lxxi. xxii. die menfis Iulii Dux Brabantiae filius RegisBohemiae bellum inivit contra
Duce Iuliacenfem & contraEduardü Ducé Gelrenfem & fuosfautores & complices.In quo
bello feu conflidu didusDuxBrabantiae perDucéluliacenfèm captus eft,& multi cum eo.Et
EduardusDuxGelrenfis folus prae omnibus qui erant cum eo fàgittatus fuit in capite, 8c obijt
in Iuliaco antedido.Hicidem Eduardus anno D. m ccc lxt.bellum commifit juxta oppidum

de Tyel contra Reynoldum fratrem fuum primo geniturn verum Dominum & Ducem
Gelriç eundem Reynoldum cum multis aliis ibidem Baronibus & Nobilibus fui comita-
tis captivavit, & ex illâ horâ Eduardus antedidus fe pro Duce Gelriae geflit, & didum
Reynoldum fratrem fuum ufque in finemvitae fus captum in bonâ cuftodiâ retinuit. Quo
defundo, ut praefertur,tota patria Gelriae didum Reynaldnm prae nimiâ pinguedine pergra-
vem in verum Dominum & Ducem Gelrenlèm refumpferunt honorificè. Qui poft hoc
eodem anno menfe Novembri diem claufit extremum relinquens poft fe duas ibrores, vi-
delicet Mechteldim Comitiffam Clivenfem primo genitam, & Mariam Ducdfam Iuliacen-
fem. Mechteldim duxit in uxorem nobilis vir Dominus Iohannes deBlefis, Frater Co-
mitis Blefenfis , quapropter inter eafdem Ibrores lis maxima fuper Ducatu Gel-
riae cum fuis pertinentiis fuborta fuit. Tandem anaicabiliter compofitio inter eaf-
dem intervenit.

ANNO Domini M CCC Ixxiv. Confilium civitatis Trajedenfis fodi & fieri fe-
cerunt aquaedudum ex fluvio Leckae procedentem ulque ad eorum Civitatem. Ad
quem confervandum fumptuofè conftrui fecerunt fiipra Leckam extra aggerem, in
îoco qui dicitur Nyenwaert, caftrum, quod dicitur Gildenburch. Quo fado , poft multos
tradus Albertus Gubernator Hollandiç Dux Bavariae Epifcopum & civitatem Trajedenfem
cum fuis fautoribus diffidavit, & iplum caftrum cum copiofâ hominum multitudine potenter
obfedit, anno quo fiipra menfis Maji fere per 30. dies, Caftellanii ergo ipfius Caftri cum eo-
rum commitiva le falvo corpore & rebus reddiderunt. Quo fado ipfe Dux Albertus hu-
jufinodi Caftrum ad fe recepit, & cum fuis fortiter ftabilivit, Tandem eodem anno 24. die
menfis Iunii nodurno tempore fiib urbium ipfius Caftri civitatenfes fubintraverunt & infra
biduum manu armatâ refumplerunt, 6C24. homines armatos captivaverunt ; & ipfum ca-
ftrum de novo ftabilierunt. Poft hoc, anno Domini M CCC lxxxv. menfis Mardi, amica-
bilis compofitio intervenit, inter Ducem ex una parte, & Epifcopum & civitatem ex alterâ
parte, videlicet : quod didus aquae dudusfalvus remaneret civitati Trajedenfis, & ipfum
caftrum evelli & deftrui deberet j & infra aggerem ad confervandum ipfum aquas dudum
civitas fi vellet conftruere & reaedificare pofiet, fub certis modo & forma, prout in Uteris
compofitionis fuper hoc confedis plenius continetur. Eodem anno mirabilis plaga fuit dï-
îuvii aquarum recentium & falfarum per totum Regnum Alemanie. Et eodem anno mira-
bilis plaga invaluit ineipiens à Regno Bohemiae per Rhenum circum quaque delcenden-
do ufque civitatem Trajedenlem, quod homines in magnâ copiâ utriufque lexus incede-
bant praecindi manu tergiis coronas in eorum capitibus habentes chorizando & cantando
tarn in Ecclefiis quam extra, ufque ad tantam laflitudinem, quod fe ufque ad terram profter-
nebant, tandem compertum fuit quod obfeffi erant, & à Dœmoniis liberabantur cum orati-
onibus debitis & confuetis.

ANNO incarnationis Domini M CCClxxvin.obiitGregorius Papa XI. & ele-
dus erat Bartholomen Epifcopus Barenfis, Urbanus VI. nominatus, ipfo die Pafchas
coronatns, & quia ipfe Urbanus homo juftus erat, Cardinales quantum in eo fuit, fibi pro-
pofife fuo nitebatur fubjugare, iplbfque ab eorum exceffibus parum angariare, eorumque o-
mni nullatenus aequiefeens voluntati. Nec ipfi tantae feriofitatis angarxam nequaquam fu-
ftinere valentes ipfi Domino Urbano indignati, omnes fere quanquä aut paulb pluribus dem-
ptis,à Romanâ difeefferunt curiâ,negantes ipfum verum effe Papain. Nihiîominus afferentes
ejuatenus ipfum pr« timoré & anxietate corporis elegißfent. Denub novä iteratö celebrarant

eledipnem,înquâ quidam Cardinalis Robertas nomine, Francorum Régi affinis in Papam
eledus eft; Clemens VII. nominatuS,eodem anno ipfo die Mathaei Apoftoli in Avinione co-
ronatus. Hcec quidem dilcordia & nefandum fcifma prae Imperialis Regni Romanomm o-
mniurn aliommque Dominorum Regni Alemaniç Dominum Urbanum exunâ parte tan-
quam verum Papam fuftinere volefntium potentia , Sc propter obftinatam fuperftitiofam-
que Franeorum fuperbiam dementem parte ex altera propter fanguinis affinitatem fuftine-
re volentium₅longis temponbus invaluit Sc adhuc hodierms invaleJcit temporibus.

EOdem anno accidit quoddam monftrum in civitate Trajedenfi, videlicet : quod cir-
ca fcftam tranflationis Beati Martini natus eft puer mafculus in civitate pradida, qui
perfedè loquebatur nondum aetatis 4.0. d\'erum, dicens unâ vice : aperite januam pa-
ter meus adeft, Se alia plura. Ex his parentes multum attoniti, rogaverunt quendam facer-
dotem devotum ut fecretè veniret,& puerum conjuraret. Qoi miftam celebravit , quâ fi-
nitâ,in facris permanfit ornamentis deluper toga coopertus ne làcra viderentur ornamentaad
puerum ingreflus ; ipfum juramentis, orationibus & conjurationibus adjuravit. Cui puer ni-
hil refpondit, fed tandem proprio motu vertebat caput fuum,facerdotem vilu horribili infpi-
ciens, quo ipfum valde terrait. Sacerdos autem videns fe nihil proficere ad propria re-
meavit.

EOdem anno quo fupra 2. die menfts Septembris Dominus Arnoldus de Huern Epif-
copus Trajedenfo auxilio Domini de Gaef beeck Se de Abcoude, Domini de Via-
nen aliorumque plurium nobilium feutiferoram & Burgenfium, per magnum fibi
cumulavit exercitum, quo domum domini Splinteri de Loenreiloot obfidebat in circuitu 3
eo quod Dominus Splinterus praedidus Diœcefanos Epifcopi crebris & minus juftis op-
primere confueverat injuriis. Quam quidem domum diverfis inftrumentorum infeftavit de
o-eneribus,hombilïbus namque Arceptisferreis per magnos lapides ejicientibus, bumbardis
nuncupatis,& miiBlibus,quibus Caftrenfes atrocitet attediabat. Inter quos tandem talis in-
tervenit compofitio ut Dominus Splinterus praefatus in deditionem tranfiret Epifcopi, Se
ipfo Epifcopo Domino Arnoldo domum hadenus obfeffam reßgnaret. Nihilominus emen-
dam condignam pro damnis illatis fecundum quod milites feutiferi Se Ecclefiae Trajedenfis
capitulares didarint₃compromittens.

ANNO prœfato Dominus Iohannes de Arckel Epifcopus Leodienfis primâdie
Iulii requievit in domino, de Leodio in civitatem Trajedenfem navigîo tranfve-
dus,ubinam temporibus prseteritis fuit Epifcopus, Se ibi honore congruo ut fupe-
rius in geftis fuis praemiffum eft, in Ecclefia Trajedenfi decentilfimis inhumatus eft exe-
quiis. Qro fepulto,Capitulares Ecclefia: Leodienfis Dominum Arnoldum de Huern Epif-
\' copum Traiedenfem petierunt in Epifcopum, Dominus autem Urbanus Papa VI. fecun-
cundum hoc à prsdidls Capitularibus requifïtus, eorûm votis acquiefcens, Dominum Ar-;
Boldum prsefatum Epifcopum Trajedenfem in Leodio tranfplantàvit ,ut & ipfeLeodienfi

praeefiêt Epifcopatui. Et Dominum Florentium de Wevelichoven Monafterienfem Epi-
icopum in Trajedo tranflocavit, ut & ipfe Trajedenfi praeelfet Epifcopatui. Sed quod
Dominus Arnoldus de Huern , qui utrique, licet minus juftè, libenter prœfuiffet Epifcopa-
tui , & Trajedenfem invite refignaffet Epifcopatum, quando, ad minus, frudus Sc reditus
didç Dioecefis perceprflet auxilio Domini de Abcaude, Domini de Vyancn & aliorum
quam plurium militum & nobilium fuorum confautoram. Domino Florentio de Wevelic-
hoven Nobili viro prsedido, qui mandato Apoftolico fuo fuccelfori, fine quacunque re-
muneratione [Epilcopatum Monafterienfem dimififfet, ingrelTum Diœceûs Trajedenfis
occupavit & violenter furripuit. Sicque in praedldam Diœcefem per longum tempus ne-
quaquam propter praedidorum Dominorum refiftentiam venire poterat ; led tandem Do-
mini de Arckel Sc de Yflelfteyn dido Domino Florentio compatientes, ipfiim in fiio jure
confortarunt, & fuis viribus ingreffum didae dioecefis potenter fibi referarunt, qui tandem
praedidis Dominis auxiliantibus, in poflfeffionem Epilcopatus milfus eft. Ingrefliim igitur
didae dioecefis nobili viro Florentio per praefatosDominos fere per annum furrepto, tandem
aliorum Dominorum fubfidio fecurum iter abripuit civitatem Trajedenfem introire , ubi
permaximis folennitatibus & caeremoniis, Baronum, militum, procerumque urbem ingrefi-
lus,decentifiimè receptus eft, & ritu inolitae conluetudinis anno Domini M CCC LXXIX.
iplb die Willebrordi Epilcopi, Pfalmodiis & Canticis debitis incathedratus eft. Hie Flo-
rentius cum primo Trajedenfi pncclfet Epifcopatui erat homo inveterate aetatis, confilio
prudens moribus compofitus, juftus Sc honorabilis, Sc in judiciis faecularibus bene cautus,
qui Diœcefim Trajedenfem permagnis invenerat aggravatam debitis, & diverfis oneratam
oneribus, prae guerris per Dominum Arnoldum de Huern praedecefiforem fuum in partibus
Gel rise fuftentatis ; quinimo eo, quod Dominus Arnoldus praefatus reditus did® Dioecefis
ultra terminum debitum longé percepilfet. Qui cundis quantum potuit creditoribus per-
folvere ftuduit. Caftra villas Se officia per praedecelfores fuos alienata, & diverfis credito-
ribus pro certis pecuniarum lummis impignorata, libéré redemit. Nam Caftrum de Vol-
lenhoe pro 2,800. {cutis antiquis redemit. Caftrum de Stoutenberch pro iioo. fcutis
antiquis, Caftrum de Ema pro 700. fcutis antiquis, Caftrum de Vredelandt pro 3000. {cu-
tis antiquis, & Caftrum de Diepênhem pro mille fcutis antiquis, de manibus didorum cre-
ditorum redemit.

PO S T, hoc anno Domini M CCC Ixxx. quidam Everardus de Elfen quoddam Ca-
ftrum Eerden vulgariter nuncupatum,in partibus Tranfifelinis fiiper aedificavit, quod
in tantum lignis & lapidibus ftabilivit,quod quorumcunque adverfantium potentiam
hoc caftro mediante, parvi pendere videbatur. Nihilominus nemora, campos aliorumque
Dominorum poffefßones & fubditos fibi ufurpans, & fpecialiter fubditos praedidi Domini
Florentii Epifcopi Trajedenfis in Zallandia, qui per ipfum Everardum crebris anguftiis in-
feftati, crebra querela dido D. Florentio fuper injuriis ipfis per Everardum illatis conquefti
funt, ejus auxilium implorando. Quam obrem praefatus Dominus Florentius auxilio & con-
filio fuarum civitatum & villarum Tranfilelinarum, praedidi Everardi Caftrum circumvalla-
vit. In cujus domini Florentii auxilium Domicellus de Arckcl & Dominus de YfiTelfteyn in-
genti copia militum armigerorumque pulchrè affidebant. Et erexit ibidem quandam mag-
nae quantitatis machinam, quâ turres & habitacula paulatim defiiper rumperet Sc laniaret,
bumbardis & arceptis lapides diverfarum quantitatum ejicientibus, aliifque diverlorum in-
ftramentorum generibus & milîîlibus, ipfum caftrum quotidianis afliiltibus feviffime infe-
ftabat,fed ftrudura lignea nec lapidibus aut quibufcunque aliis infeftationum generibus ima-
ginabilibus,prç multitudine trabium eximiarum quantitatum,continuo fibi inyicem juxta po~
iitarum, aliquatenus poterat conquaffari. Nam Se lapides potentiffime ejedi, ab aedificio li-
gneo quemadmodum pila à pariete refiliebant. Econtra verb ftrudura lapidea tantis infefta-
tionibus nullatenus refiftere valens, praedidis jaduris petratim diflolvebatur. Et poftquam

Dominus Florentius Epifcopus fere quinque hebdomadis Caftram praefatum obfidione cir-
cumvalaflet gravi fiimä, Caftrenfes verb de ulteriori refiftentia facienda defperantes nec aux-
ilium aliquoä pro liberatione Caftri, ut Everardus praedidus promiferat, imminere vi den-
tes, fe omnes falvä vitä, una cum caftro Domino Florentio Epifcopo reddiderant; qui Sc x-
dificium omnino defolabat lapideum, fed ftrudura lignea in tantum erat ftabilita, ut nulla
arte vel ingenio poterat diffolvi s quae tandem juffu Domini Florentii Epifcopi favillatenus
incenfa, quatuor hebdomadis de poft hoftiliter quotidie flagrabat. Demum Everardus de
Elfen praefatus Domino Florentio Epifcopo emendam praeftans laudabilem reconciliatus eft.

Eodem anno, quo fupra, nobilis ille Florentius de Wevelichovcn E pifcopus praifatus tria
caftra fubvertit; quorum primum Molen vulgariter nuneupatum eft, quod fibi abfque ali-
quä. infeftatione reddebatur. Secundum verb Lare didum erat, quod abfque obfidione ei-
dem reddebatur,& tertium Gaernaer nuneupatum erat,ifta omnia erant mala rapinacula,qua-
re merito fuerunt fubvertenda.

Uaedam mala feditio eodem anno praefato accidit in civitate Trajedenfi. Nam
1 Burgenfes civitatis praedidae ü longis temporibus ufque in hodiernum diem biper-»
titi, invctcratam contra fe invicem iufcitaverunt feditionem, in qua, una partium
Gunterling vulgariter nuncupata,ab earum adverfa parte Lichtenbergenfes vulgariter nun-
aipata, armata manu fugitiva, ä civitate praefatä repulfa Sc proferipta eft.

In quo quidem anno Reinaldus junior fratrum de Vianen Epifcopatum Trajedenfem ik
Clemente Anti-Papaimpetravit, non obftanteillo quod nobilis vir Florentius de Wevelic-
hoven hoc idem jamadu pontificium poffideret. Quoobtento Reinaldus praefatus, anni-
tentibus fratribus magnatibus Sc amicis fuis , in praedidä Dicecefi circummanentibus, prae-
didum Pontificium poffidere nihilomnius, & nobilem virum Dominum Florentium jam a-
du poffeflorem vi proeul repellere, minime diffidebat. Quam obrem Dominus de Vianen
Frater Reinaldi Praefati Dominum Florentium fuis fecit fpoliari deeimis, quas in caftro de
Goye, aliis hinc inde diverfis locis fibi magis congruis, vehi fecerat. Nihilominus & Rei-
naldum fratrem fuum in praedidi Pontificii poffefiionem vi intrudere praefumens, Sc Cle-
menti adhxrere Anti^apae non formidans, non obftante illo, quod omnes fui circummanen-
tes hoc nefandum fcilma ineurrere, formidarent. Paulo poft exiguo jam elaplb tempore,cum
Dominus Florentius Epifcopus ä partibusTranfifelinisTrajedum advenerat,determinatä die
in Ecclefia de lutphaes pra;fixä, Dominus de Vianen Sc fui fratres Domino Florentio Epif-
copo per Confules civitatis Trajedenfis in hunc modum reconciliati funt; quatenus, Domi-
nus de Vianen una cum fratribus fuis compromitterent, adverfum Dominum Urbanum Pa-
pam Sc Dominum Florentium Epifcopum fe nullatenus opponere, Clementi Anti-Papae fi-
niftram obedientiam fubtrahere, & Domino Urbano Papae ac Domino Florentio Epifcopo
Trajedenfi in cundis Catholicis mandatis firmiter obedire, Sc nunquam finiftras vias adver-
fus eos provocare, nihilominus fideles Dicecefiani cundis diebus vitae fuae permanere.

ANNO Domini M CCC LXXXII. ipfo die inventionis fand® crucis Gandenfes
contra Ludovicum Comitem Flandri^ Dominum eorum graviflimum commißre

prselium qui adverfantium Cohortes faeviffimè divilèrant & ftrenuè devicerunt. Fugitives
ratnque hoftes perniciter infequebantur quofdam in via retardatos hoftiliter occiderunt,ur-
bem Brugenfem potenter capientes,Comitem Ludovicum vix celeri equo è manibus eorura
elapfum,ulque in Inlulis continué perfugabant.

Eodem anno & eodem menfe , erat quidam terras motus terribilis & admirandus ubique
terrarum, quouique nos percipere valebamus. Nam in quibufdam villis & civitatibus quee-
dam domus valde fortiter movebantur, domibus vicinionbus omnino non motis. Poft hoc
eodem anno ipfo die Beatç Luciae Virginis Gandcnfes iteratb apud Roefbeeck adverfus
Regem Francorum per maximum iniere duellum,qui prae nimiaFrancorum multitudine fup-
premuique ad mortem honorificè fe defenlarunt, qui certatim manu omnes fere paulatim
paucis aut nullis fugientibus,crudeliter interempti iûnt, quorum Philippus de Artevelde vir
impeiterrituseratcapitaneus. Ceciderunt autem in hoc conflidu à parce Gandenfium fere
fèdecim millia & à parte Francorum feptem millia viri tranfeurrendo numerum utriufque
partis.

ANNO Domini M CCClxxxv. Dominus Gifelbertus de Abcoudâ notoriâ fàmâ
coram Domino Florentio accufatus eft, eo quod altas Iurifdidiones in praedida Di-
oecefi ufurpando fibi ftatueret. Cui Dominus Florentius mandaverat Trajedi co-
ram eo comparere, ubi coram multis honeftis viris 8c diferetis militibus Ecclefiaeque Capi-
tularibus & Burgenfibus omnem altam ïurifdidionem quoeunque in praed.da Diœcefi fae-
rit fi ta, pulfum campanas, literas citationum excommunicationum &c. acceptare fiios expan-
datores per totum mum dominium, in dicta Diœcefi infeftatos dimittere Domino Florentio
Epifcopo libéré recognovit. Hoc etiam anno xxi. die menfis Septembris Dominus Splin-
terus de Lonreflooth per deputatos internuncios à Domino Florentio Epifcopo amicabilerm
compofitionem expetiitquidegravaminibus & injuriis prœnarratis fubditis &Dicecelanis
Epifcopi dudum illatis feptingentos florenos perfolvit. Nihilominus omnia fubllracta 8c
exadionata hominibus ad plenum reftituere promittens, hoc addito, quod didae Diœcefi
nunquam le opponcret, 8c caftrum fuum efficaciori munimine, quam tum temporis exigebat,
non ftabilir€t,& quam plura alia punda,quae in literà compofitionis fuper hoc confcdo con-
tinents ,facere cempromifit.

AN N O Domini M CCC lxxxviI. craftino Beati Georgii folis luce exorto, nojbi-
lis vir Dominus Florentius permagno colledo exercitu terribili aggreffu proceruna
armigerorum oppidum de Montfoerde, tubis fonantibus, equis ftrepentibus, papi-
lionibus eredis, vexillis fulgentibus, bandi-s plerifque nitentibus, validà cinxit obfidione, cb
quod Burchgravius Henrfcus de Montfoerde Dominum Florentium Epifcopum fuis altis
jurifdidionibus , Ecclefiam Sandi Salvatoris Trajedenfem fuis decimis, Sc alias Ecclefias
Burgenfes & Dicecefanos civitatis Sc Dicecefis Trajedenfis eorum hasreditariis pofleffio-

bilibus multiformâim quantîtatum grandes lapides, ignemque fulphurium hînc inde per
diverfa loca interribili îonitu hoftiliter difperfit, quibus per multi interimebantur homines.
Quaedam verb inftrumenta defenfiva ex viminibus faliciniis in untljn conjundis parari fece-
rant,qûç vulgariterCumfiütrß nuncupatur,quibusfoffata oppidi fecuri & illîefi accefîere.
Econtra vero Henricus Borchgravius multis ftipendiariis hinc inde à diverfis locis colledis,
forenfes hoftes crudeliter in quantum potuit, infeftavit, & oppidum cum luis coadjutoribus
viril iter defenfavit. Nam locorum praedidorum nelcius, Henrico Borchgravio praefato fuâ
propria confidentiâ & potentiâ forenfibus hoftibus tam diuturnam fecilîe refiftentiam ad-
icribat; quinimo aliquibus forenfibus fidis & fimulatis hoftibus, militibus & Burgenfibus
Trajedenfibus, luis confanguineis & amicis qui fibi per fècretos internuncios ftatum fore«-
(mm hoftium continue intimarent. Qui etiam Dominum Florentium Epifcopum & alios
vulgares concives de die in diem oppidum fcalis aliifque pluribus inftrumentis coaptatis in-
troire praetendentes, diffraudarunt aftutis viis & cautiloquiis ulteriorem aggreffum & in-
feftationem intercipiendo. Abfurdum & inimaginabile videtur, quod ablque animations
praenomipatorum tantis tam diu refiftentiam fecifle, valuiffet. Interea fere fexdecim elapfis
hebdomadis, Dominus Arnoldus de Huern Epifcopus Leodienfis, avunculus uxoris Henricî
Bur chgravii prçfati, Dominum Florentium Epifcopum & Henri cum Borchgravium per
hune modum in firmâ pace reconciliavit, in hçc verba prorumpens.Ex quo Henricus Borch-
gravius nec lui prasdeceffores temporibus dudum tranfadis aliquas altas Iurifdidiones pol-
fiderunt,nec de csetero pofîidebunt. Scilicet Florentius jam adu Trajedenfis Epifcopus aut
fuorum fuccefforum quicunque futurus omnibus altis jurifdidionibus in Parochiâ de Mont-
foerde fungetur & ubicunque locorum in dida Diœcefi ubi prœfatus Borchgravius hujuf-
modi jurifdidiones habere potuit, nihilominus & pulfu campanse fuofque expandatores in
praedidâ Parochiâ & ubique locorum in didâ Diœcefi çqueftris & pedeftris pacificè tranfi-
re literis citationum excommunicationum &c., nullatenus refutare,& de quibufeumque mi-
nimiscaufisaltamjurifdidionem tangentibus difponere & ordinäre. Etipfè Burchgravius
praefatus una cum omnibus terram de Montfoerde inhabitantibus ad fanda Dei Euangelia
juraverant fe Domino Florentio Epifcopo aut ejus fucceffori vei fùccefloribus nunquam op-
ponere; promiffa nullatenus infringerejfed bonus feu boni Diœcefanus & fûbditus feuDiœ- .
cefàni & fubditi cundis diebus permanere. Et praedidum caftrum ac oppidum D. Floren-
tio Epifcopo & fuis fuccefforibus quandocunque petierunt aut indiguerunt ad fè invaden-
dum & defendendum contra quofcunque graffatores erunt aperta & apta. Et plura alia D»
Florentio Epifcopo quae in literâ compofitionis fuper praemiffis conleda , munita figillis
Borchgravii prsdidi, Domini Arnoldi de Heurn prœfati Epifcopi Leodienfis, Abbatis San-
di Trudonis & decern fuorum affinium & focerorum, plenius continetur. Ex quibus patet
quod praedidus Burchgravius à fuâ pernitiofâ viâ tandem declinavit, & Domino Epifco-
po obedire compulfus eft, quod prius omnino facere reeufavit. Et paulo poft eodem anno
obedientiam monftravit. Nam quidam didus Iohannes de Bommel quendam virum in di-
do oppido de Montfoerde interfecit, qui per Maerfchalckum Epifcopi in prœdido oppido
captus eft, & Trajedum dudus, ubi fecundum judicium miiitum, prout moris eft, dijudica-
tus & decollatus eft.

ANNO d. MCCC lxxxvi i r. gravis^ feditio inter Dominum de Arckel & Domï-
cellum Iohannem filium fuum ex unâ parte,& interDominos deVianen& de Amey-
dâ ex aliâ parte,fuborta eft, quae longis invaluit temporibus, qui per diverfos lapfüs
temporum crebrius confligentes, fe mutuo captivarunt, & pereufferunt. \' Nec filendum eft
quod Dominus de Vianen crebrius vidor exiftebat, plures fibi fubegit & captivavit non ob-
ftantibus divitiis aliorum & copiofo adjutorio Hollandrinorum. Nam firmiter credendum
eft, fi äquales diyitiae eis adfuiffent, alios procul à patriâ profugaffent. Poft hoc anno Do-
mini M CCC xci i. ipfo die Petronilla; virginis jadus erat primus lapis fundamentals ordi-

nis Carthufienfis infra fuburbium CmtatisTrajedenfis, cnjus fundator ac dotator erat Domi-
nus Swederus de Gaefbeeck de Putten & de Str inen. Eodemanno quidam iniquitatis filii
quendam oppidanum de Rhenen qui Borro de Pluderen dicebatur, luis demeritis minimè
exigentibus propeRhenen captivaverunt,quem & juramento folito prçmiflo aiiecuraverunt.
Interea rumor magnus per praedidum evolavit oppidum,quareOppidani Rhenenies concito
gradu praefatos inlèquebantur maleficos. Qui fugam capientes ad caftrum de Horft declina-
verunt, quod Domino de Vianen tune temporis de Domino Iohanne de Vernenborch quon-
dam Epifcopo pro certâ fummâ pecuniae ftabat oppignoratum. Quo audito Florentius E-
pifcopus indüate iter arripiens praedidum caftrum adiit, praedidofque maleficos ibidem de-
tentos à caftellano fibi dari petiit, quos Thomas Mulart illius Caftri caftellaneustunc tempo-
ris reddere recula vit. Qnam obrem Florentius Epifcopus commotus, hoc caftrum feriofius
in continenti obfidebat, quod nihilominus atrocioribusalfultibusinfeftare praetendebat &
praedidos potenter eripere maleficos. Sedcaftellaneus contra tantos affultus minimè prae-
rnunitus, cum Domino Florentio Epifcopo compofitionem iniit talem, quatenus fibi illa
fumma pecunia: quâ caftrurrç fibi foret oppignoratum plenariè reftitueretur ; & praedidi
malefici tranfirent in deditionem Epifcopi, fecundum judicium militum & Nobilium ,fen-
tentiandi, qui poft modum vinculis ruptis à prifione difcefîèrunt.Per hunc modum Dominus
Florentius Epifcopus Caftrum fuum à fuis praedecefloribus impignoratum ipfb die nativita-
tis Beati loannis Baptiftae redemit. Eodem anno ipfb die Sandi Mauritij Domiceila Aley-
dis de Poelgeeft concubina Comitis Hollandiae, & Wilhelmus Cufer apud Curiam praedidi
comitis in Hagâ Iameutabiliter fuerunt interfedi,unde poftea magna feditio in Hollandia ex-
ortafuit.

HOc eodem anno praedid®, ipfo die Hieronymi confefloris, quidam frater ordinis
Minorum de Juliaco oriundus, in Trajedo degradatus fuit, afferens fe gratia & li-
teris Apoftolicis fore Epifcopum. Quem Florentius de Wevelichoven coacce-
ptavit in fuffraganeum, qui quod plures in didâ Diœcefi acolytos, fubdiaconos, diaconos &
iàcerdotes ordinaverat, nec non quàm plura Monafteria, Ecclefias, fàcraque loca & altaria in
didâ Diœcefi confecraverat, aliquanto jam elapfb tempore per quofdam fide dignos & ido-
neos in veritate compertum fuit, praedidam gratiam & bullam omnino fore falfàs. Quo
promuîgato quam plures qui facros ordines à praedido falfario receperant, ad diverfa fe di-
verterunt. Nam quàm plures faeris poftergatis ordinibus uxores duxerunt,aliique ab aliis
ie fecerunt reordinari Epifcopis ; unde quam pluribus multa mala evenerunt, quamobrem
Florentius Epifcopus confilio & mandato Domini Papae, coaffociatis fibi feptem Epifcopis,
praedidum falfarium literarum Apoftolicarum Trajedi in quodam theatro cundis facerdo-
talibus induit habitibus, quibus paulatim privabatur, primo cafulâ., deinde manipulis, deinde
ftolâ, & fie de fingulis, cujus crines abradebantut & pellis circa digitos quibus corpus domi-
nicum tradare confueverat, cum quodam vitro ofifetenus lacerabatur, qui noviffimè habita
indutus fèculari,judicio fèculari;fcilicetSculteto &Scabinis civitatis Trajedenfis judicandus
traditus eft, quem ad cacabum dijudicaverunt. Sed ipfi fàcris ordinibus dudum ab eo habi-
tis compatientesquinimo ob reverentiam ordinis fratrum Minorum ipfum concito à cacabo
fufeeperunt, & decollari jufiferunt, qui de licentià dominiFlorentii Epifcopi ccemiterio prae-
dicatorum Trajedenfium inhumatus eft.

ANno Domini m. ccc, xcili» ipfo dis Parafceves cum divinum in Ecclefiâ celebrate-.

tur officium,Dominus Florentius de Wevelichoven Epifcopus vir nobili profapiâ oriundus
qui & nobilioribüS virtututn abundabatoperibushorâ quafi meridiei quâ D. Nofter Iefus
Chnftus expiravit., debitum univerfe carnis in quâdam villa Traniifulinâ Hardenbercb
nuncupate, perfolvit ; Poftquamxni. annis & quinque menfibus prudentiilimè & honeftif-
fimè Trajedenle gubernallet Pontificium. Qui deinde Trajedum curru tranlvedus, ubi-
nam in Cathedrali Ecclefià luduofis exequiis fuomm affinium & amicorum coram fummo al-
taridecentiifimè inhumatus eft. Confideremus inquam quam congrua hora D. Nofter Iefus
Chriftus fuum eledum & juftum miniftrum ab hujus fèculi ruina capere dignatus eft , cum
terminus vite regimini dudo fepius conformatur qui & tempore debito quo quivis catholi-
cus confeflus & contritus purâ confcentiâ ad pafchalia Fefta le praeparat cundis maturâ pre-
avifatione difpofitis ab hoc leculo fublatus eft. Agonilante quidem Nobili Domino Floren-
tio prçfato familiares & affines fui allantes de lèrvitiis fibi impenfis remunerari petierunt,qui- ¥f^cbusVelpondit, Dedi quod faveo,innuens quod uniquique multa dona Sc emolumenta tempo- &

r\'ibus vitse fue exibuifiTet. De pecuniis vero fuis ftia débita omnino folvere difpofuit, refidu-
um vero Beato Martino & fuo fucceflori tradere precepit. Qui concito horâ mortis inftan-
te emittens de domo cundos fuos familiares, precepit Caftellano ne eos aliquo modo iterato
intromitteret, defiderans omne periculum quod prefate Diaecefi per luos affines aut familia-
res mediantibus caftris Dicecefis Trajedenfis evenire poterat, pre venire. Tranfmifit Henri«
cum Zueren pro tuendo caftrum de Vullenho, & demandavit Everardo Freyfen Caftellano
Caftri de Horft ac ceteris caftellanis fingula caftra dide Dioecefis inhabitantibus, ut quivis
fuo caftro , ad ulùm fui fuccefforis de tutâ provideret euftodiâ. Hic Florentius vir Nobilis
& ingenuus in prçdidâ Dicecefi multum virtuofe operatus eft. Nam & caftrum de Harden-
Berch turribus, auiis, ftabilis, cubilibufque perpulchris excellenter fuperedifieavit, nec non
oppidade Herdenberch & Ommen lapidibus circummunirifecerat. Qui & fingula caftra
did-ie dioecefis tam Tranfilulina quamCitraifelina in lolidâ ftabilitare renovavit & fingula ca-
ftra dide dioecefis de quibufeunque indigendis premunita,ceteraque officia libera fuo lùccel-
fori demifit, nihilominus Sc totam dicecefim in pace tranquillâ. Cui Deus pro mercede tan-
torum fiiorum benefadorum requiem eternam in ccelis, omnium peccatorum fuorum remif-
fionem largiri dignetur ut cum fandis &. eledis Dei vivat & regnet & régna cœlorum pof-
fideat. Amen.

^""VCtodecim fere diebus ab inhumatione Nobilis vlrj D.Florentii Epifcopi fepe di-
■ 1 di elapfis, D. Albertus Comes Hollandie & Wilhelmus Dux Gelrie cum ingen-
ti folennîtate Procerum Se armigerorum in Trajedo vénérant, fùpplicantes capitu-
laribus Eccîefiarum , quatenus Nobiles Se Difcretos viros per eos prçîcntandos velint
habere recommandatos, & alteram eorum in novum eligere paftorem. Et fupplicavit D. Al-
bertus Comes Hollandie Nobilem viro D. Rogerum de Bronchorft capelarium Ecclefie Thefaurart
Colonienfiseligi in Epifcopum. Wilhelmus vero Dux Gclriç petiit Nobilem virum
Fredericum de Blanckenhem , Epifcopum Argentinenfêm, eligi in Pontificem. Capitulares
verb Eccîefiarum propter predidorum Principum difeordes fupplicationes multum per-
plexi, prçdidos humiliter fupplicavere principes, quatenus. unanimiterad unum eligendum
çondefeenderent, ilîiqué eorum precibus mediantibus vacans pontificium libenter confer-
rent. Sed quia prçdidi Principes unanimiter condefcendere nolebant, magna difcordia in-
ter Capitulares eccîefiarum fuborta eft. Nam major pars Capitularium circiter lv. Nobi-
lem virum Fredericum de Blanckenhem per ducem Gelrie prçfentatum, poftulabat Epifco-
pum. Et minor pars circiterxxvit. fautores Comitis Hollandie Rogenum de Bronchorft
per Comitem Hollandie prelentatum elegit in Epifcopum, & quivis eledorum fuos nunci«
©«verfilm Bonifacium Papam pro cbnfirmatione acquirendà concito tranfmifit.

INterea cum praedida agerentur, magna difcordia in Hollandia exorta eft, de quâ paulif-
per fuperius prattnilfum èft. Nam Conradus Cufer Comiti Hollandias conqueftus fuit,
qiiomodo filius ejus Wilhelmus Cufer nodurnis tëpofibus in ejus curiâ in ejulq; fervitio
trucidatus elfet, nihilominus Dominos Borchgravium de Leidis, Theodricum de Alperen &
ejus filium,duos juniores fratres deLecka,HenricumBorchgravium de Montfoerdejohannem
de Haemftede, & quam plures alios Nobiles & honeftos, vulgariter didos i^OfCjT païtpe/
tanquam prxdidi latrocinii confpiratores accufans ; qui corpore 8c bonis dijudicabantur , eo
quod coram judicio comparere non audebant. Comes \\Vilhelmus de Oeftervant filius prae-
didi Comitis Hollandia: confautor iftorum I^OPCjC partpc fibi partem alfumpfit, 8c quia
eos juvare nequiverat, irato animo à pâtre receffit. Et Domicellus Iohannes de Arckel, ac a-
lii qui juxta patrem manebant, parum pacis inter patrem & filium loquuti fuerunt. Quam-
obrem Comes Hollandia; per magno colledo exercitu didi filii fui caftrum de Outena valla-
vit in girum. Et quia Caftrenfes le concitb una cum caftro reddere recufabant, praefatus Co-
mes Hollandiç ibidem fua erexit tentoria, ut praedidum caftrum gravioribus infeftaret alfuf-
tibus, quod quidem caftrum quibufdam horribilibus arceptis ferreis bombardis nuncupatis
pcrmagnos lapides ejicientibus, conqualfabat. Quamobrem Iohannes Epifcopus Leodienfis
filius prasdidi Comitis Hollandia; cum fuis Conlîfiibus, nec non Confules Hannoniae ibidem
advenerunt, ut difcordias inter patrem & filium extirparent ₃ £c boaum pacis reformarent.
Qni inter Comitem Hollandias 8c Caftrenfes per hunc modum cotapofitionem ordinave-
runt : quatenus praefatum Caftrum Comiti Hollands traderetur , & caftrenfes làlvâ vità dip
cederent, qui ulque Bufcumducis, ubi Comes de Oeftervant tunc temporis erat, falvi duce-
bantur. Acta fuerunt haec ipfo die Margaretç virginis anno quo fupra. Igitur D.Fredericus
de Blanckenhem ad preces D. Wilhelmi Ducis Iuliae & Gelriae confirmatus eft per Bonifa-
cium Papam non obftante quod Rogerus Thefaurarius Colonienfis ad inftantiam Ducis Al-
bert! ab aliquibus Canonicis eledus fuilfet. Hic primitus fuit Epifcopus Argentinus.Ifte an-
no M CCC xcv. caepit caftrum de Coeverden 8c Caftrum de Rynenfteyn in Dominio de
Arckel. Hie erat in bellicis rebus ftrenuus, in Ecclefiafticis devotus, in pauperes largilfimus.
Tempore hujus in Diceceli multa monafteriafundata funt. Obiit anno M CCCC xxiv. in
fefto Sandi Dionifii in Çaftro de Horft, fed Trajedi fepultus. Rexit annis xxx. cum dimi-
dio.=

ANNO M CCCC xxin.nonis Odobrls quaedam pars Capituli ad inftantiam
Adolphi Ducis Clivenfis poftulavit Rodolphum de Diepholt Praepofitum Ofnabur-
genlem, quaedam pars lohanncm de Bueren Prxpofitum Aquenfem & Beatae Ma-
ri« Trajedenlem, led ü. Martinus Papa quintus contulit Zwedero de Culenburch Praspo-
fito majoris Ecclefiae Trajedenfis qui anno xxx. obtentâ confirmatione in fefto advincula
FetriAmersfordiae receptus eft, & pofteà in craftino Bernardi intravit Trajedum & incathe-
dratus eft. Et anno fequenti D«. Iohannes de Renes in vigiliâ Pentecoftes cum paucis intra-
vit Civitatem, & amicos fibi fecit, & Rodolphum introduxit 8c potenter incathedrari fecit,
üve decrevit, quare plures Canonici propter hanc violentam intrufionem civitatem exierunt
fequentes eorum verum Epifcopum, 8c pars adverfa intrufit alios Çanonicos. Haec ada funt
anno xxiv. Et ex his magna partiahtas & guerra non folum in territorio Trajedenfi , verum
in Hollandiâ, Gelriâ& totâ Dioecefi lequuta eft. Et per totam Dioecefin Rodolphus & fui
excommunicantur, aggravantur, & reaggravantur, fed ut afpis furda nihil advertunt. Anno
xxxii. EugeniusPapa quintus mifit Legatum Epifcopum Matifconenfem qui rehabilitavit
^«belles Trajedenfes ab excommunicationibus 8c irregularitatibus, & tunc Epifcopus Zwe-

derus ut exul & ab Epifcopatu fuo expulfus perexit Bafileam ad Concilium, ubi eodem mo-
do in node Mathari Apoftoli obiit Sc requiefcit ibidem apud Cardhufienfes.

Anno MCCCC xxxi. Reynolds Dux Gelria; & Iohannes Dux Bavari§ diffidarunt
Trajedenfes Sc Amersfurdienles, Sc etiam Iacobus de Gaef beeck domicellus, qui incendit
Amerongen, Doom, Zeyft, Sc confequenter ufque ad rasehia civitatis. Et poftea Reynol-
dus Dux, devaftavit omnia fuburbana opidi Amersfordi^. Eodcm anno , Martinus Papa mi-
fit Cardinalem nomine Brando ad praedicandam crucem contra Fragen! es, Sc fadum eft ma-
gnum paflagum, fed illuc pergentes parum profecerunt. Annox>:11. Hubertus D. de Cu-
lenburch inftituit Collegium Canonicorum in Culenburch confirmatum per Fredericum
Epifcopum. Anno xxi 11. Renoldus Dux Gelrise lubitb mortuus eft propeRofendael, Sc
eodem anno Arnoldus filius Iohannis D. de Egmondä, tanquam verus Haeres in Ducemt
receptpS eft , xiv. annum agcns, Sc poft hoc in fcfto Magdalenas duxit Catharinau! fi-
Iiam Ducis Clivenfis feptem annorum. Anno xxiv. obiit Iohannes Dux Bavaria; poftquam
Hollandiam nomine tutorio feptem annis rexiffet. Anno xxvn. Philippus Dux de Bur-
gundia circumvalavit oppidum de Sevenbergen qui timentes inteftinum bellum refignave-
runt fe falvis juribus Sc privilegiis, vita Sc bonis. Eodem anno obiit Dux Brabantiae, cui
ftatim fucceffit Philippus Dux Burgundice filius avunculi fui. Hoc anno Dux Philippus
diffidavit Trajedenfes propter rebeflionem fedis Apoftolicae, Sc cbfidens Amersfordiam ₃earn impugnavit, fed vulneratus retroceffit. Arnoldus Dux Gelriae mille equeftres in A-
mersfordiam mifit munientes earn, fed fadis treugis inter Zwederum Sc Gelrenfes ex unä ,
& Trajedenfes ex aliä,Gelrenfes recefferunt fed poft Amersfordenfes invito Zwedero Epif-
copo Sc eo expullo Rodolphum cum Trajedenfibus intromiferunt.Eodem anno xxvi I .Ro-
dolphus de Diephout diffidavit Ducem Gelrias & intrans Veluam xvi11 villasexufTit,fpolia
cepit, Ecclefias depredavit. E contra Gelrenfes combufterunt Amerongen , Wouden«
berch Sc Trentiam , Sc reverfi funt cum magnä prsedä ad propria. Eodem anno in crafti-
no Odavas Petri Sc Pauli, Rodolphus cum Trajedenfibus Sc Hoeckenfibus combufferunc
plures villas circa Rhenum fcilicet Hoefden, Keyfteren, Li enden, ufque Ravenfuade, fe-
quenti die combufferunt monafterium in Infula Beat^ Marias,&Trajedum redierunt,eodem
anno feria fextä,ante Efto mihi,terrae motus diu durans fubvertit odo civitates Sc unam Ab-
batiam in Catalonia imo Sc magna civitas Terracona totaliter abforpta eft, Sc urfiis filveftris
cum multitudine ferpentium infinitum populum occiderunt, Sc magna civitatis pars in Ca-
talonia Barcelona propter ejus ruinam non inhabitatur.

HIC poft obitum Zwederi per Papam Eugenium confecratur in nr. Epifcopum
Trajedenfein, aliqui tarnen Canonici adhuc cxules elegerent nobilem Domicellum
Walramum de Moirfa in Dordraco,fed tandem fadä pace refignavit jus fuum ad
ulus D. Rodolphi, qui licet efTet laicus Epifcopatum tarnen bene rexit, & fuit defenfbr cleri
Sc Ecclefiafticarum perfonarum. Hcec ada funt M CCCC xxxu. Tandem fcilicet anno
xlix. ipfe Epifcopus propter partialitatem a Trajedo expulfus, in craftino purificationis
cum Amersfortenübus civitatem Trajedenfem in node clam ingreditur, per foramen arcus,
Sc fic cum Domino de Montfoort cepit civitatem , folo Epifcopo de fuis vulnerato, Sc Do«
mieellus Iacobus de Gaef beeck exiftens tunc temporis in civitate, quia favebat parti illi, ca-
ptus eft, Sc tandem per interceflionem Domini de Lanoy, tunc Regentis Hollandiae Concor«
datum eft, quod oppidum de Duerfteden cum caftro Sc fuis attinentiis , & Caftrum de Ab-
caudä,poft ejus obitum redderentur Ecclefias Trajedenfi, ipfeq; Dominus levaret xin^m .flo-
renos Renenfes, & fic Über exiret. Ipfe Epifcopus rexit & ordinavit fingula ad fuum bene
placitum tanquam verus Dominus. Obiit autem Epifcopus exul anno Domini M CCCC
lv. In Caftro Vollenhoe vigiliä Annunciationis. Anno Domini M CCCC lvi. Philippus
Dux Burgundiae tempore Calixti Papae provifionem Ecclefi§ Trajedenfis obtinuit pro hlio
foo Domino David,

! cum ty pis nondum re perds calamo fer ipta omnia exararentur, multa ficpe
adjeda effe bonoaim audorum operibus , quae ip forum non erant. Nam
cîim vel illuftrandi vel explendi gratia non raro fuos codices, qui curiofiores
erant, gloffematis vel appendicibus pro arbitrio fuo adornarent, frequenter
" accidit, ut inertes 8c imperiti librarii, qui inter genuina & fupponria di-
judicare non poterant, in contextum fimul omnia referrent. Ufuvenithoc cum aliis cujuf-
vis generis feriptoribus, tum in primis Hiftoricis : quod unufquifque ferè confirmandae me-
morise fuae gratia,quae vel apud alios legiffetjvel ulu vitae ipfe comperiffet, in fuos libros ve-
luti clafifes débitas ftudiose perfcriberet. Ejus fadi exempla, ne longé aliunde petantur la-
tis multa & diverfa fuppeditat boc Cbronicon IOHANNIS de BERA, quod in
varia defcriptum exemplaria in multis locis multum habet addita. Suffridus Petri Leovar-
dienfis Praeceptor quondam meus quinque exemplaribus in hoc Chronico emaculando ufus
• declarat eorum alia aliis longius fuilfe produda, quae ut cum dedications tempore pugnan-
tia rejicienda arbitratur : retinet tamen eadein ad Hiftoriç veritatem. Ego autem nadus
exemplar fextum, quod prioribus vifum corredius, illud fecutus fum, nec tamen ejec.i ea,
quae alioqui commode videbantur adjeda , etiamfi audoris non efsent propria. Exempli
gratia, in procemio fcribitur : Eft autem Hollandia , &c. ufque ad verba : Hue ufque liber
de proprietatibus rerum. Ea verba omnia, quia non incommodé afluta erant, libenter rcti-
nuimus, quamvis in noftro libro non reperirentur, & fciremus illorum audorem Bartholo-
maeum Anglicum effe, qui Becano noftro fuit contemporaneus, & ideo fua conferre cum
Vide qua fit- Becano non potuit, ut apud ipfum eft videre. Item Suffridus Becanum affirtnat in Io-
praadBe- hanne de Arckel his verbis. Çomitatunu HolUndU Wtlhtlmo Duci five Palatino fuo fi-
kam not at a /,-„ commendavit. termina« & inde fuam appendicem porrö adjungit: retinet tamen ea
f^unp" quae ab aliis adjeda putat ad Hiftoriae continuationem. Ego illis omiffis ea tradidi, quae in
meo codice inveni concinnius addita, & majore cum gratiâ conclufa : appendicem Suffridi
non mutavi, led reliqui integram prout ab ipfo perfcripta eft. Ut autem amice Ledor redè
valeas dijudicare uter noftrum melius fecerit ipfa verba quae Suffridi libro funt addita hie ti-
bi annumerabo, quae fie habent : J^uo Wtlbelmo pofleà amente faElo tota terra HolUndi<t Do-
minum Mar chionem Ttrandebnrgenfem fratrem ipfias Withelmi recepitin tut or em : Hisitaque

feftis anno Domini M CCC LX. Eduardus fecundogenitus Reinholdi primi Ducis Gel-
riae litigare coepit cum Domino Reinholdo promogenito Duce Geldriae fratre fuo fuper
Dominio Geldriç, & una pars Vafallorum 8c Burgenfium terrae Geldriae adhxfit Eduardo
cùm effet agilis & ftrenuus in cundis : alia verb conlenfit Reinholdo, qui eft groffus corpo-
re & pinguis : & eidem Reinholdo affiftebat in adjutorio lohannes Comes Clivenfis ; qui
habuit Machtildim fororem ipforum fratrum in uxorem.Tandem in quodam conflidu prae-
didus Eduardus captis quam plurimis armigeris, cepit & Reinholdum fratrem ejus fupra-
didum : à quo refignatione Dominii extorta ipfe Eduardus Ducatum rexit ut Dux x, annis*
Et praedido Eduardo affiftebat adjutorio Dominus lohannes Epifcopus Traiedenfis, & i_
dem Epifcopus ad vindidam malorum ecclefiae fuae illatorum caftrum Voerft circum-
vallavit, & expugnatumeffregit. Deindeanno M CCC LXI. 2. Idus Septembris mor-
tuus eft Innocentius Papa VI. Avinione 8c xvin. Calendas Odobris obiit Domi-
nus VVilhelmus de Gennep, Archiepifcopus Colonienfis , & nn. Nonarum Odo-
bris major ac fenior pars Capituli Colonienfis volentibus 8c petentibus omnibus Vafal-
lis Nobilibus, & Militibus & Burgenfibus Colonienfibus, Andernacenfibus, Bonnenfibus 8c
Nuflienfibus elegit Iohannem Dominum de Virneburch, Decanum Ecclefiae Colonienfis ;
quem more folito intronizarunt illo die : fed Dominus Theodoricus de Gennep Florentius,
& Godefridus fratres de Wevelichoven Canonicü Colonienfem poftularut Dominü Engel-

bertum de Marca,Epifcopum Leodienfem. Deinde anno Domini m. ccc. lxttt. xt. Calen-
das lulii Dominus Urbaiius Papa V. tunc in papatum alfumptus, rejedis his duobus magnos
fumptus facientibus providit de Ecclefiä Colonienfis Adolpho de Marca tunc eledo Eccle-
fie Monafterienfis, Sc ipfurn tranftulit ad eandem , & providit cidem Iohanni Colonienfi e-
ledo de Ecclelia Monafterienfi predida. Q_u Adolphus poftmodum anno Domini M.
CCC.LXlIII.fpiritu concupifcentie facculans pompae fedudus miffis procuratoribus certis
cum mandato (ufficiente renunciavit Archiepifcopatu,Colonienfi praedido,& ipfum in ma-
nus Domini Pap£ praedidi refignavit. Dominus verb Papa ad fupplicationem Capituli Co-
lonienfis providit de eodem Archiepifcopatu prefato Epifcopo Leodienfi , & iplüm tran-
ftulit ad eundem , & eodem die Papa tranftulit Dominum Iohannem de Arckel ab Ecclèfia
Trajedenfi ad Ecclcfiam Leodienlem, Sc tranftulit Dominum Iohannem de Virncburch ab
Ecclefiä Monafterienfi ad Ecclefam Trajedenfem,& providit Florentio de Weveiichoven
fupradido Subdiacono Colonienfi de Eccleiid Monafterienfi fupradidä. Hadenus Liber
Suffridi. Quaequidemnos idebomifimus, quodnoßraputaremusmeliora. Ledorisefto
judicium. Sunt praeterea in Becano quacdam errata Chronologica notatu dignajquae in mar-
gine obiter indicavimus, qua; *Pririceps quidem WiHielmus Heda Praepofitus Arnhemenfis * Prirnm*
in fuis fcriptis animadvertit, fed non emendavit: Ianus autem Doufa Nortvici Dominus
corrigere voluit, fed per omnia non potuit, quamvis in eam rem diligcntem operam navarit:
qualia funt quse Becanus de etymo Hollandise, de donatione Caroli Calvi, de affignatione
Wafd$, See. reliquit fcripta, quae uti diximus Heda primus reprehendit, & poft cum Dou-
fa. Nos autem quia ifta in noftris Frifiorum annalibus planiilimè & pleno, quod ajunt, ore,
validifsimifque argumentis refutavimus, Sc in eorum locum veritatem repofuimus, fuperva-
cuum putamus eadem hic repetere, praefertim cum Hiftoriam didi Wilhelmi Hede huic o- \'
peri ftatim fimus, fubjunduri, fi Deus vitam dederit Sc facultas fumptum. Dabimus etiain
propediem noftros annales, in quibus privilegium patriae fuo audori primi reftituimus; de-
inde Comités Hollandiae a Gerolpho Frifio orfi fuam originem docuimus, affignatis dona-
tionem in ipfis fadarum veris epochis, non ex conjedura, fed antiquis documentis,quae apud
ipfos Hollandos invenimus. Quibus produdis pudore illos fuffundemus, qui hadenus in
luis rebus tam caeci fuerint, & tarnen Frifios, ut populum imperitum & inertem, vaniffimè
reprehenderc fiint aufi. Verum cnimvero foli Deo Öpt. Max. Trino & Uni fit gloria, qui
fapientiam dat parvulis, & humilibus gratiam: qui quaerentibus veritatem prope eft, IIB
Ledor candide, te commendo, ut opellam hatic boni confulas ore. Vale,

S. Harmackarus, qui aliis Herma- C 8 o o,
curas j aliis Harcaœacarus, aliis
Erwakirus:

S, Odilbaldus

fedit annis 34.

S. Egilboldus, aliis Eivolc|us, (edit poo.
menles 6. vel,ut alii volant 10.
14.

S.Radbodus

fedit annis 17.

S. Baldricus

fedit annis 5" 9.

16.

S. Folckmarus, alii Wolckmarus
fedit annis 13.

1062» Propterjuventutem fequentis Theodori-\'
ci Comitatus 4. annis varié ex hinc ja£taœs
fuit, de quo vide Becanum cap. 21»

Ariroldus ab Ifenburch , & Theo-
doricus ab Hollandia fédérant fi-
mulannis2.
32.

1201. Ada filia Theodorici luperioris conflîio
matris Ludovico Comiti de Loon prater

12 02. confenfum patriae nupta, jure haereditatis in-
tegro ferè anno, cum fequenti Wilheîmo pa-
truo fuo de rerum fùmmâ contendit, & mor-
tua mox ei Comitatum reliquit : Ideoque
cum inaugurata non fuerit, Becanus earn in
numerum Comitum non retulit, qua* cauia
eft, cur alii Comités Hollandia urio plures
numerent.

1345% Margarita defundi Wilhelmi loror, 8c Lu=i
dovici Imperatoris uxor, praefuit annis d»

HAtlenas igitttr illos, tum Epifcopos , tum Comités recenfnimaj,quos Hecams commenta-
rat^fubjiciemus nmc eos porrb, qui Appendice noflrâ continenmr. fn quorum ferie quoi
Zpifcopum Iobannem de zArtkel, & Imper atrteem Margaritam confpicias, qui in fuperiori
quoque Catalogovifuntnr, ideofit, quodnos eorurru vesgestas h 3 ecc.no wchoatasprofeqmmiin
-Ab amo enim 1345.1» quo ili_e définit,nos aufpicamur.

Pramjfo hoc Catalogojam ad rent accittgamur, & Epifcopornm Comhtmffte res eeft as _s qua ANNO
a Becano pertrdtai& non fmt, pattcis hinc pone jam exphcemus, DOM.

Ohannes de Arkel Epifcopus Anno 1346. p\'ropriis expends oppi-
dum Renen mûris & propugnaculis communivit, urbemque fiiam
fadiofis, qui Gunterlingi appellabantur, prolcriptis & ejedis repur-
gavit. Cumque per Predecdforem fuum Iohannem de Dieft E-
pifcopatus grandi sere aiieno gravatus effet, ut hoc exolveret com-
modius ,fex viro$.conftituit,qui Epifcopatus négocia adminiftrarent,
debitaque exolverent, ipfeque cl à m cum exiguo comitatu Turonas
in Galliam conceffit, ut ibidem\'viveret incognitus, & ex parfimoniâ
\'vedigal certiffiAiutti colligeret: Sed cum rebus ipfis experiretur fe
domi non condos, fed promos, non amicos, fed holies reliquiffe, anno tandem 1348. ad fe-
ftum S. Iohannis Baptifte reverfus eft, omniaque & tumultibus perturbata, & debitis im- ^
plicita invenit. Zuederus enim * de Loo, qui ex Sexviris unus erat, templum de Emâ ca-
ptum profanavit, atque in caftrum conformavit ; Emineffenies quoque praeter pacta con-
venta deferunt, & le Orientales Hollandos nominarunt : quos Epifcopus armata mann rnox
inordinemredegit. Interim verb dum & Hollandiae Comes Epifcopum bello lacefferet ,
Gif bertus de Bronckhorft etiam adverfus eum infurrexit, ac praefidium de Goer in contu-\'
meliam ejusexuflit. Quin & ipfum viciflim Epifcopus durantibus Hollandicis induciis,fer-
ro flammifque perlècutus, ciim alias ejus Dominii villas, tum etiam Borckeloum vaftavit :
Quin etiam Reynaldus Geldriae Dux, ac frater ejus Eduardus, quoniam Wilhelmo Hollan-
die Comiti fuppetias tulerunt, Epifcopum vexarunt: Finitis igitur induciis Hollandicis
anno fequenti,hoc eft, 1349. poftridie Annunciationis, Epifcopus cum civibus Trajedenfi-
btis expugnavit atque evertit, civitatem Oudewaterenfem,ut prefenti cum interim oppida-
norum, ita non fine magnâjadurâ fuorum : Perierunt enim in eâ expugnatione ex Capita-
neis Epifcopi Domin. Iohannes Rifenburgius, Domin. Iacobus & Dn, IohannesLichten-
berg», & Everardus Drielenfis : Mox rurfus Hollandos ad Schoonhoviam , quam expugna-
re parabat, fibi cum magnis copiis occurrentes fudit : Ex quo praelio Epifcopus locupletior
fadus eft, ob fpolia, & redemptiones captivorum, quos mukös ac potentes ibi confecutus
eft f Mox rebus fuis utcumque compolitis, Gerardum van den Veen Epifcopatus admini-
ftratorem fideliorem conftituit, & eodem parfimoniae propofito Romam concefEt,ibidem-
que tum permanfitjufque ad annum 13^1. Interea verb Zuederus de Loo, Iohannes Wou~
denbergius ,itemque Gif bertus Stoutenburgius, Iohannes Culenburgius, & Henricus Via-
nenfis, qui priori profedione ab Epifcopo gubernatores Dominii reliai fuerant, animadver-
tentes Epifcopi abfentiam alioqui diuturnam fore , partim quod Gerardo van den Veen in-
viderent, partim quod ex illius laude fibi vituperium imminere profpicerent, modis omni-
bus apud Capitulum id egerunt, ac tandem efteeerunr, ut Epifcopus dbmum revocaretur.
Qui reverfus in fefto S. iEgidii, multum ac diu cum hilce atque aliis colludatus, tandem îm-
probitatem eorum contudit, & fuperaris indigna ademit, digna reftituit, totumque Epifco-
patum sere aiieno liberavit, fadionibus oppreflis , pacavit, & reftitutâ Iuftitiâ in ftatuna pri-
ftinum reduxit inter proximum quadriennium : adeb quidem ut que unquam anteceffores
ejus vel minus juftè amiferant, vel majori neceffitate obligaverant, ipfe recuperarit, ac libe-
raverit univerfa,tanta cum aequitate, ut etiam hi quibus adimebantur, fecum bene adum fa-
terentur : Itaque turn animum adjeck ad exornandas Ecclefias , ac dirutas quidem reltauratas
libris optimis, calicibus, altifque pretiofis ornamentis inftruxit. In fammâ etiam Ecclefiâ
pretiofiffimam Mitram cum baculo paftprali argenteo deaurato, quibus verus Epifcopus &

DOM. Dri. Trajedenfis in fail novsl introdudione inveftiretur & coronaretur, propriis expenfis
¹ 3 J J• magnified fabricari fecit. Castetiim ut nihil Habile eft in rebus humanis, anno 13 > f. Wil-
heltnus Hollandias Comes menfeNovembri in fefto S. Martini bellum Epifcopo indixit ,
adverfus quern etiam illo authore mox omnes pene vafalli ac lubditi fni rebellarunt iimul, in-
ter quos tamen praecipui fuerunt Dh. Arnoldus Ifelftenius, D. Iohannes Culenburgius, D.
Iohannes Harlarius, Dh. Iohannes Langerakius, D. Gifbcrtus Nyenrodius, Dh. Iohannes
BloemfteniuSj D. Soudinus Rhenanus Heririci filius, D. IohannesSchonouvius,D. Zuede-
rus Neffenus, D. Gerardus Vlietenus: Itaque cum his aliifque Ducibus ingentem exercitum
ciim Comes contrax\'ffet in Trajcdenfem provincial impetum fecit, omniaque ferro flam-
mifque vaftavit, ufque ad Coten, ubi diebus odo continues per fuperioris territorii pagos ac
villas graffatus eft. Epifeopus verb copiis colledis externis, ciim & cives Trajedenfes, ut
fokbat, una fecum ad prazlium adverfus hoftes educere niteretur, comperit cives k conjutatis
per D. Ifelftenium, & D. Culenburgium, & D. Vianenfem jam corruptos effe, ita ut nec
minis, nec blandiciis ullis induci poflent ad, profligandos hoftes Epifcopi. Perpendens ita-
que fecum Epifeopus, quod cum folis externis militibus hofti impar futurus effet, fimulque
metuens, ne, fi temere urbe excederet, forte ipfo exclufo, hoftis redperetur, quamvis grava-
tim j manfit tamen intra fcpta urbis: Interea temporis cum D. Sleidanus , & D. Diclenus ₃cum 40. armatis ad Comitem Wilhelmum tenderent, & errore viarum in Montfortum inci-
derent, omnes ibi capti, & in gratiam Epifcopi cuftodiae traditi funt: pacatis autem & re-

1 3 f conciliatis progrefli temporis civium animis, Epifeopus anno proximo, hoc eft, 13 56. poft

conrerfionem S. Pauli, Wefopenfe 8i Mudenfc oppida vi expugnavit ac diruit: Tandem
* verb cum 8e Comes iterato territorium Epifcopi potenti exercitu invaderet, & contra ilium
fe pararet Epifeopus; \'fuerunt, qui interceffione fua pacem componerent, ea quidem (ut tra-
ditur) conditione,ut quifque fua,quae ablataeflent reciperet,ac D. Gif bertus Vianenfis re-
adificaret caftrum fuum de Goy , & Comes Wilhelmus in pofterum de profcriptisab EpiC.
copo non faceret litem fuam: Infuper omnes utriufque partis captivi liberi dimitterentur,
Septemque profcripti,quos Gunterlingos appelkbant, reditum ad fua haberent: Quibus u-
trimque praeftitis, Epifeopus, ut vir minimi tenax injuriarum,& non minus ingenio clemens
ac propenfus ad ignofcendnm, proferiptis omnibus in Vniverfum veniam delidorum dedit.
Eaque ratione & fibi gratiam apud fubditos, & fubditis tranquillitatem ftabilivit, quam ex
J 3 6 hinc ad multum tempus fumm& cum omnium laetitia obtinuit: Idem Epifeopus anno 1360.

in Zallandia intra Wegeftapel & Bathman primum ligneum, deinde lapideum caftrum aedi-
ficavit,quod Arckelftenium appellatum eft : ut eo turn Zallandos ipfos in officio contineret,
turn etiam praedones ac raptores cohiberet. Anno fequenti idem Epifeopus Stellingwer-
vios , Steenwickerwoudios & Ommelandios Ditionis fuae exiftentes, fed juffa facere detre-
dantes armata manu in ordinem redegit: Sed Stcllingwervios mox rebellantes iterato ag-
greffus ardiori difciplinii coercuit, fic ut ipfi detrimento fuo, alii ipforum exempio fe dein-
ceps in officio continerent. Hoc etiam anno contentio inter duos rratfes Reinoldum 8c E-
duardum accidit ob Ducatum Geldrice, quam & Epifeopus ex parte fovit. Ulud hie adden-

₂ . - _I# dumeft,Anno 13^1. per GeldriamfubortascfTefadionesduas,quarumalteraHekers,alte-

ra Bronckhorft appellabatur, per quas ultro citroque omnia fcelera perpetrabantur, non ali-
ter qu^m eadem tempeftate apud Hollandos inter Afellatos & Hamatos, apud Frifios inter
Schiringos 8c Vetcoperos: Sed hare Geldrica fadio decern annis graffata, poftquam Eduar-
dus rerum potitus fuit, utcunque fopita, non ante recruduit, quim ille vita defundus eft:
Reinoldo igitur adharrebat fadio Hekers, Eduardo autem Bronckhorft, quibus inter fe diu
vario Marte concertantibus, tandem Eduardus vidor, capto Reinoldo Ducatus refignatio-
I 3 6 1« nem extorfit,eundemque per decern integros annos in captivitate tenuit: Anno 1^31. Epi-
feopus circa feftum Nativitatis Mariae bellum indixit D.Zuedero de Voerft, quod is ex ca-
ftro Keppelenfi nimium infeftaret Tranfifulano^c. Ideoque Zuollenfes, Campenfes, ac Da-
ventrienfes Epifcopo adverfus hoftem communem libenter fuppetias tulerunt.Sedcum hac
vice minus foelici Marte pugnaretur, anno fequenti feriH quinta poft feftum S. Iacobiad-
jundo fibi una cum pradidis auxiliaribus nepote fuo D. Ottone de Arkel, quindecim heb-
domadis obfedit munitiifimum caftrum de Voerft, & nono die Novembris per deditionem

cœpit,acfolo çquavit. Anno 13^4. menfisFebruariidie 10. Ëpifcopatiisàggéribus claufit, jinna &&
& adverfus impetum aquarnm communivit terram Maftenbrouckenfetn, ejuique proventus ¹3 ^ó4>
Trajedirç fedi acquifivit. Mediam tarnen portionem decimarum ad honorem làndoram
Confeffortim Lebuini & Radbodi Ecclèfiae Daventrienfi cöntulit : Hoe igitur anno, cum
jam viginti tribus annis Epifcöpatum adminiftraffet D » Iohannes de Arckei 3 & praediis ca-
ftrifque auxiffet, sere alieno liberaflfet, ornafnentis Ecclefiafticiis ac privilegiis condecoraffet * Boc\\tnUrg_kper Pontificem Vrbanum quintum Trajedo Leodium transfertür₃ ac 14s menfis Aprilis de- b^tt22*
ro ac populo Trajeftino valedicensj Leodiuria commigravit j intravitque urbem pènultima
die Iuliifequentis, Comitatus Duce Gïeidriç , & Comité Varneburgio j & Dn. Ottone de

in lucem daturi fumus» Tandem verb cüm ex hinc Sedi Leodienfi pr^fuiffet annis quatuor-
decim vita defundus eft, anno 1378s prima die Iulii,& quoniam ita voluerat, Leodio Tra-
jedum relatus hönorifice fepelitur in fumma Ecclefi& ad plagam auftralem apud fororem fu-
am ComitilTam deDotterheim.Inteftina ejus vafe puro reconditaLeodii fepulta iunt,in Mo^
nafterio Wilhelmitarum.

MArgarita igitur Imperatrix Ludovici Quarti uior, ac foror Wilhelmi defundi, eö
pado quo Becanus dixit adepta Comitatum, Wilhelmo filiorum fuorum nam
maximo Duci Bavaria\', Comitique Palatino gubernandum commendavit: ea ta-
rnen conditione,ut fibi ille penfionem decern milium Scutatorum Franciae annuam perfolve-
ret, aut fi minus id praeftaret gubernatione Comitatus fine tergiverfatione cederet: Matre i-
gitur in Bavariam regrefsd^ Wilhelmus prioribus quidem annis nihil omifit, quod ad officium
boni gubernatoris pertineret, nifi quod annuam penfionem matri promiffam non fblveret*
Anno 1348* Wilhelmi pater Ludovicus Imperator ex venatione reverfus,c&m de equo del-
cenderet, fpiritu repente deftitutus eft, Anno eodem Wilhelmus Epifcopum Trajedenfem

matorum milibus interim terram Aemfterlandienfem, Sc Woerdenfem fiammâ ferroque va-
ftavit : mox autèm Ducis Lymburgenfis, Comitis Cliveniis, & *Comitis Hannoniae inter- . ,
cefiione induciae inter Comitem Wilhelmum & Iohannem Èpifcopum compofitse fiint ufi _c Uanrmié
que ad feftum S< Martini in fequenti Novembri. Quin etiam Reinaldus Dux Geldriae, Sc mater
frater ejus Eduardus quoniam Wilhelmo confcederati erant,fimul Epifcopum impetiverunt. Wilhelmh
Quibusille Dn. Fredericum Effcnfem* Dn. Voerftenftm, Sc Dn. Kuynerenfèm oppofuit.
Sed anno infequenti mox interceffione Principum hoc bellum compofitum fuitï lnterea
temporis, hoc eft, anno 13 y o. Dn. Margarita Imperatrix, Hollandiae Coffiitiffa , dolens Sc
indignata, quod ex promifsâ penfione annua ComitatuS nomine teruncium non reciperet,
cum ingenti Comitatu Dordracum appulit, ac Wilhelmum filium eodem ad fe vocavit, qui
veniens fecundtim pada conventa. Matri gubernationëm liberè refignavit, caufatus fe ex
proventibus Hollandiae promiffam fummam annuatim corradere non poffe : eoque fado
Matrem ibidem relinquens, in Hannoniam conceflit: Mox Sc ipfa Margareta in Hannoniam
profeda eft. Conftituto Hollandiae gubernatore altera filio fuo Ludovico Duce Bavarice,&

ANNO ra fe ab Hämo venditabat, quo fcilicet Afellns capitur, 8c fyßtX dicebatur, nos proinde Ha-
DOM, matos appellabimus : Afellatç fadionis Antiftites in primis fuerunt. Dn. de Arkel, Du. dé
Egmondä,Dn. de Heemskercke,Dm de Borfele, Dn. de Gaefbeke, 8c inter civitatesDor-
dracum, Delphi, & Harlemum, cum pluribus aliis : Hamate verb fadionis capita pnscipua
fuerunt, Dn. Bredenrodius, Dn. de Leckâ, Dn. de Binchorft, & civitates AtSlerodamum,
Leyda, cum aliis : Afeliati ergo, ut eventns docuit, ubique ferè fuperiores,tantâ rabie graft a-
ti funt, & intra hujus anni fpatium adverfariomm mnnitiffima caftra fcptendecem folo çqua-
rent : Qjo detrimento indignati Hamati, Imperatricem appellarunt, ut fe de inimicis jufto
fupplicio fiimpto vindicaret : Afeliati verb ut fe adverfus ingruentem vim fuperioris pote-
ftatis corairiunirent, ingentibus promiffis Wilhclmum ad repetendam Hollandiam follicita-
runt : qui quamvis primo fatis ingenue recufaffet, fe invita Matre id elle fadurum , tan-
dem tarnen perpülfus eft, cum & Comitatum non jam titulo gubernationis, fed haereditatis
jure fibi offerri cerneret, fimulque confideret partium fliarum potent iâ fe fadionem adver-
fariam facile fuperaturum : cum itaque Gorichum clàm ad Dn. de Arkel veniffet ₅ certiores
fadi Doi\'dracenfes, Delphenfes & Harlemenfes cum ceteris Afellatis eb conrluxerunt, 8c
addudum Wilhèlmum ingepti cum folcnnirateprimum Dordraci, deinde in aliis aliquot
oppidis, plane autem per totam Kenemariam & occiduam Frifiam dato 8c acccpto fidelita-
tis jurejurando in genuinum & haereditarium Hollandiam Comitem inaugurarunt, & hoc jam
Duce freti, ad reliquias adverfae fadionis extirpandas porrb fe paraverunt. Hamati itaque
his obftupefadi caftra fua rcftaurare, reftaurata communire,& alfiduis Uteris ac nunciis prae-
fentiatn Imperatricis flagitarc. Q^x quidem cum per literas filium officii admonuiffet, nec
refponlum fatis atquum ab eo recepiffet, tandem, quod cum gratia impetrare non poterat,
per vim fibi efficiendum exiftimavit, ut ille Holland i â excederet. Contrado igitur utrium-
¹3S¹ • 4^ue iugenti exercitu, anno bis concurritur. Primum quidem in Walachriâ ante civi-
tatem Verienfem, ubi vi dus Wilhelmus in Hollandiam confugit. Pofteà verb praelio na-
vali fupra Mofam inter Bryelas 8c Gravefantium , ubi vida Imperatrix in Angliam fe re-
eepit : vénérant autem in fubfidium Imperatrici, primum Hamati omnes , & tota Zelandia,
Franci deinde Hannonienfes 8c Angli : nam Philippa foror Imperatricis Regi Angliae nup-
ta erat : Wilhelmo adhaerebat è contra Afeliati univerfi,& cum his tota leptentrionalis Hol-
landia, Kenemaria item, & Occidentalis Frifia, 8c ex Zelandia D. Mactildis de Voern, D.
Iohannes Culenburgius, itemque Dux Geldrise & complures alii. Concors eft Scriptorum
traditio, pofteriori conflidu, qui ipfo die tranflationis S. Martini accidit, tantam homitium
ftragem fuiffe editam,ut aqua Mofe per très ufque dies colorem fanguineumrepraefentaret:
Tantâigitur cladedebilitatis 8c contritis utriufque partis viribus, tandem interceffione
Principum, ita Matri filius reconciliatus eft,ut Wilhelmus Hollandiam /Zelandiam, & Fri-
fiam jure haereditario retineret, Imperatrix ad vitae terminum optineret Comitatum Hanno-
nise : Imperatrix igitur Hollandiâ relidà in Hannoniam reverfa quinque fupervixit annis.
$ 3 Annoque demum 13 Valencenis obiit ac fepulta eft : fuerat autem haec Margarita filia
Wilhelmi tertij Comitis Hollandiae, quas nupta Ludovico Duci Bavaria?, ac demum Ro-
manorum Imperatori, ex eo fufcepit filios tres,hunc ipfum Wilhelmum Comitem Palatinum,
Ludovicum Regem Cracovi®, & Albertum Marchionem Brahdeburgenfem , qui Wil-
"helmo tandem inComitatum Hollandiae fucceffit : Imperatrix autem ut antea didum eft,
praefuit annis 6.

IOhannes Vernenburgenfis anno 13 64. odavo die Septembris cum deccnti comitatu
Trajedum intravit, ubi magna folennitate in fedem Epifcopalem collocatus eft. Hie
ante fuerat Epifcopus Monafterienfis, 8c per Pontificem Urbanum quintum Monafte-

rio Trajedum tranflatus eft, vir plané bonus acmodeftus: fuerunt ei tamen etiam quamvis

invito gerenda bella. Nam anno fequenti filios D. Velenii ex Dioecefi Monafterienfi Tr.m-
¹ fifularùaro

fifiilaniam infeftantes, ob diuturnas ac graves fuorum querelas armata manu compefcuit : Et ANNO
anno 1366. Amerivordienfes confuctum vedigal ac tributum negantes , ad obedientiam re- DOM.
duxit. Hoc anno 13 .Martii mortuus eft venerabilis Pater Baldevmus à Sterckenburch , par- 1^66»
tiumFrifias, qui fuit Epifcopus Tnpolitanus, fidelis coëpifcopus D.Iohannis de Arckel ₃ac fepclitur in Monafterio S • Servatii Trajedi, cujus tumba magnificis fùmptibus poft rao-
dum expolita fuit anno 1372. Caetetum anno 1368. in profefto Sandorum Apoftolorum 1368«
Symonis & Iudae , dim Epifcopus effet in oppido Gora cum familiâ fuâ, neque fideliter ex-
cubias fervarentur, ex improvifo holies aliquot ejus nuper ab ipfo profcripti, videlicet Io-
hannes * Zuolmanus, Simon Zuolmanus , Engelbertus Sallius, Otto Kenemadeus, Henri- * XjuIvk*
eus Scumaeus Hundeibergenfis, Hermannus Tuickelenfis , cum plerifque aliisfcalis admotis
mœnia confcenderunt, & irmptione fadâ 3 interfedis quatuor ejus familianbus, Epifco-
pum ipfum unà cum tredecim amicis fuis ceperuntj avexeruntque : qui fè mox fexdecim mil-
libus fcutatorum antiquonlm redemit, & cùm pecuniâ prœfèns non effet , fpoponderunt
pro ea, D Iacobus Soudenbalchius, Abbas Oeltbroukius, D. Gif bertus Vianenfis, D Zue-
derus Vianenfis, D. StephanusNyeveldius, D.Gerardus Vrenckius. Qmbus Epifcopus
viciflimin hypotbecam aflignavit omnia caftra omnefque munitiones, cunda prasdia mini-
fterialia, & omnes provenais Territorii inferioris, infuperque & caftrum Vollenhovium
cum fuis adnexis, donee expenfa pecuniae fumma eifdem effet ad affem reftituta : quee res E~
pilcopatum valdè debilitavit. Tandem verb idem Epifcopus cum in magnis anguftiis Epif-
copatum adminiftraffet annis feptem, repentè extindus eft , fine ullâ notitiâ prœcedetitis 1371»
morbi : quare non defuerunt, qui veneno fublatum exiftimarent : Sepelitur autem non ad-
modum folenniter in majori Ecclefiâ.

CUm igitur Epifcopus D. Iohannes Vernenburgenfis fepultus effet, quidam Capita-
larium , cum quibus »Sc totum Capitulum Daventrienfe confenfit, elegemnt fuum
Pracpofitum Ecclefiç Trajedenfis D. Zuederum Uterloo , quem tarnen alii rejece-
runtjPontifex igitur Urbanus veritus ne fcifma gravius aliquod malum operaretur,ipfe Épif- yrbanw y
copatum contulit illuftri ac integro viro , D. Arnoldo Hornenfi, illuftrifîimi Domini Hor- obiit aima
nenfis filio,qui tum temporis in Curiâ Romanâ verfabatur : qui qaidem ibidem mox confe- J 370. te si»
oratns, & quàm potuit ocyffimè defeendens, cum decenti cotnitatu Nobilium Trajedum
veniens anno eodem 137T. in fefto S.Michaelis, magna cum folennitate in Cathedram col- ^PanVmo*
locatus eft Epifcopus 49. Hic Epifcopus ea quae per lohannem Dieftenfem, &perIohan- ^r37^I*
nem Vernenburgenfem oppignorata erant, quam potuit ocyffimè redemit ac liberavit, & fi
quas veterum fadionum reliquias Trajedi invenit, prorfus eradicavit. Mox autem cùm poft
obitum Ducum Eduardi atque Reinaldi fadionibus Hekerenfium ac Bronckhorftiorum re-
crudefcentibus ea patria difterreretur, Epifcopus Hekerenfium partes fecutus bellis externis
multum occupatus fuit , ut Bronckhorftiis contritis viduam Ducis Cliviae Duciffam effice-
ret Gcldriae. Anno autem 1374. D.ZuederusGaefbekenfistametfi eâ conditione fub ju- I374,
risjurandi fide caftrum Vredelandiam una cum territorio fuo aubernandum ab Epifcopo du-
dum accepiffet, tamen illud non fblùm Hollandis prodidit, fed & hujus quoque praefidio u-
nacumhifce Trajedenfès ultrb infeftabat hinc igitur inter fe commiffi Dux Albertus &
Arnoldus Epifcopus, mutuis rapinis aliquandiu grafiati fùnt, Epifcopus in Hollandiam uf-
que Suamerdamum penetravit, multaque inde Ipolia abftulit. Dux verb Albertus caftrum
Loenum accepit traaitione Zuederi, & caftrum Gildenburgium per deditionem occupavit,
aliaque multa damna Territoriis Trajedinis fecit.Caftrum tamen Gildenburgium Epifcopus
armatâ manu in fefto Sandorum Timothei & Symphoriani recuperavit. Dux mox per de-
ditionem cepit caftrum Vulvenhorftium, & caftrum Holenftenium. Wilhelmus Rhefius ex
parte Epifcopi Ifelftenium fpoliavit. Tandem verb 1375". inter Ducem & Epifcopum pax j
eft compofita : Eodem anno in fefto S. Petri ad vineula Epifcopus caftrum Puttenftenium
obfeffum per deditionem D. Herberni Puttenftenii cepit, ac mox evertit,quod is

ANNO Tranfifulanos ex eo magnis moleftiis afficere confiieviffet, ipfum tarnen in gratsam recepit
DOM. eâ conditione, ut in pofterum à vi abftinerct. Hoc anno in node Sandorum Gereonis ac
VidorisHollandiam, Zélandiam »ac Frifiam inufitatainundatio afflixit,quae annorevoiuto
1377. eadem node gravior etiamnum recuriavit. Anno 1377. circa fellum Tranfktionis S. Mar-
tini, Trajedi puer natus fuit,qui intra quadragefimum a nativitate diem perfedè locutus eft.
Cùmque proinde fpiritus examinandi gratiâ admotus effet exorcifta, nullum plane verbum
potuit extundere, fupervixit autem puer ille annis pjuribus, nec ullà re deinceps notabilis ex-
1278. titit, nec ullius erant moment!, quae Ioquebatur. Anno 1378. prima die menfis Iulii mor-
tuus eft D. Iohannes de Arckel, quondam Trajedenfis, tune Leodienlis Epifcopus. Poll
cujus obitum Urbanus VI. Arnoldum Hornenfem Trajedo Leodium, & Florentium Veve-
lichovium Monafterio vieiffim Trajedum tranftulit : Sed cùm Dn. Florentius poft tranfla-
tionem Arnoldi à Pontifice ordinatam & cönfirmatam, & ab ipfo aeeeptam, refignato Epif-
copatu fuo mox Trajedum commigrare pararet, fperans eâdem fide fibi ceffurum effe Ar-.
lioldum,quâ ipfè celîerat fucceffori fuo , ut libéré pofset intrare Epifcopatum, comperit fibi
aditum non patere, ob id, quod Arnoldus omnia caftra ,omnefque munitiones adhuc teneret
praefidio fuo, qui hoc fped abat, ut quidam putant, ut ad minimum totius Epifcopatus pro-
ventum anno unolucrifaceret. Quo fadum eft,ut anno integro ille exelufus fuerit, ac tan-
dem invocatâ ope D. Ottonis de Arkel, non fine armorum ftrepitu introdudus fit. Arnol-
dus autem Hornesfis cùm feptem jam annis Epifcopatum légitimé gubernalset, anno infe-
quenti ipfo die Sacramenti feftum Trajedi in Pontificialibus celebrans, cleroque poft pran-
dium & populo valedicens, indeque 12. die menfis Iunii Leodium intrans, decennio Epif-
copatum obtinuit, in quo ille, quo modo fe gefserit, in Chronico Leodienfium diligenter eft
perferiptum.

Wilhelmus Dux Bavariç, Cornes Palatinus Rheni,Comes Hannoniae, pado Ma-
tris, & confenfu Ordinum five Statuum patriae, fadus eft hereditarius Hollan-
diae, Comes hujusnominis qui ntus, Anno Domini 13 5" 2. TJxorem hic liabuit
" \' Machthildin filiam Henrici Lancaftrix Ducis ex Angliâ,ex quâ tamen liberos nullos ftiftulit.
Hic igitur Wilhelmus, cum primo triennio fuo fatis negocii habuerit in opprimendis & pa?
33 jj¹, candis fadiofis ditionis fuse, anno 135-5\' .E pifeopum Trajedenfem invafit, magnamque prse-
dam ex fuperiori ejus territorio vaftatis pagis abftulit : D. de Egmonda Bunfchotenles gravi
clade affecit : Eminilsenfes eveftigio ab Epifcopo déficientes Comiti Wilhelmo le aggrega-
runt, & Orientales Hollandi dici voluerunt : Mox etiam anno fequenti itfô. D. Gilbertus
Ifelftenius munitiffimam turrim nomine ^noien-tpern / fitam in villa Geina proditione
Caftellani Epifcopo ademit, ac funditus evertit : Arnoldus etiam Ifelftenius Marefchalcum
Montfortii corrupit, ut cum Comité Wilhelmo contra voluntatem Epifcopi feedus iniret,&
captos dudum D. Sleidanum, & D. Diclenum cum ceteris dimitteret, D. etiam Gif bertus
Nyenrodius Amerfvordîenlès gravi prelio contrivit,in quo graviter vulneratus eft D. Otto
Larenus, Marefchalcus Epifcopi: Wilhelmus autem Comes hoc anno iterö. aggreffurus Epifi-
copu m,Verdens in ejus Ditionem in patenti campo caftra metatus eft,cui nomen populäre eft
be i^ogetooerbe/ubi ipfe omnia devaftans D.Egmondanu mifit adverfus cafteilum D.Ste-
phani Nyeveldii : quod etfi tandem certis conditionibus deditum fit,nihilominus tamen fun-
ditus eft everfum : Hoc autem fado bonis conditionibus inter Comitem & Epifcopum fir-
mata pax eft. Neque contendit hie quidem Comes deinceps unquam cum Epifcopo am-
plius : Nonmultoenim poft in Angliamprofedus eft ad focerum Henricum Ducem de
Lancaftriâ , & Eduardum Regem , cui Philippa matertera fua nupta erat , aliquan-
diu fe recreavit, cum Rex eâ tempeftate conventum Principum infignem variis praemiis
& exercitiis ibidem celebraret. Unde poftquam reverfus effet anno 13 5 8. in fefto S.Geor-
gii mente captus eft , perduravitque in furore continenti annis Loyendocim , hoc

eft ad finem ufque reftantis vit«, cuftoditus primum in Haga Comitis, ac deinde in Kcnoi- ANNO
to Hannoniae, ubi Sc mortuus tandem fepelitur Valencenis apud progenitores fuos Comi- DOM,
tes Hannoniae ,deceffitque uxore adhucfuperftitefineliberis anno 1377. quern uxor obitu 1377.
fuo non multo póft confecuta, in Monafterio Reynfburgenfi fepelitur.

In furorem igitur lapfo Comite Wilhelmo fadiofi inter fe mirificè tumultuati funt,de Gu-
bernatore idoneo fub\'ftituendo, qui vices Comitis gereret, donee is fortè ad fanam men-
tem rediret. Itaque Afellati Machtildin ipfius Comitis uxorem poftulabant, Hamati verb e-
am non modo ob fexum, fed etiam ob nationem averfabantur, ut quae nec liberos ex Comi-
te fufeepiffet ullos, neque Hollandiam ullo fänguinis nexu contingeret. Idecque tandem hi
obtinuerunt, ut Albertus Palatinus Rheni, Dux Bavariae ,frater Comitis tanquam veins a»-
natus , & juftushaeres ad hanc provinciam vocaretur : Itaque hie magna cumpompä Prin-
cipum ac Nobilium, ducente eum Johanne Domino de Arckel, Hollandiam ingrclfus, eä
conditione tutor Hollandiae, Z eland iae , ac Frifiae , conftituitur, ut furiofi fratris uxor!
Machtildi ad vitae ufque terminum fingulis annis perfolveret duodecim millia Scutatorum
antiquorum:Quo quidem pado cum in initio partes inter fe mirä concordiä reconciliatae ef-
fent,ipfeq; tutor Albertus in profundi pace verfaretur,mox per invidiam D. Iohanes Bloem-
ftenius Praefedus Kenemari« , homo fadionis Afellatae ab improbis quibufdam apud Alber-
tum finiftris rumoribus tradudus fuit j quem cum ille Praefedurä ob id contumeliofiüs deje-
cifiet j Sc in ejus locum Reinoldum Domini Bredenrodii filium fubftituiflet , exar-
fit de integro vetus odium inter Afellatos & Hamatos, cum illi fe ex unius contemptione o-
mnes contumeliä affedos interpretarentur: Itaque Alellati Bredenrodiis ad Praefeduram ac-
cipiendam tendentibus, prope Caftrichemum infidias tetenderunr: Et cum tribus de Co-
mitatu eorum interfedis, ipfios affequi non poffent, metu Majeftatis, alii fe in caftrum D.
Walteri Hemfkerckii, alii in civitatem Delphenfem praefidii gratia rcceperunt. Quare
Dux Albertus & caftrum hoc & civitatem Delphenfem diuturnä obfidione prefiTum per de-
ditionem tandem cepit. Quanquam autem tum temporis de integro pax inter fadio-
fos utcumque per Duccm ipfum compofita elfet, tamen anno fequenti 1360 magis eft con-
ftabilita per D. Ottonem de Arckel 5 hie enim cum eo iplo confilio in oppido fuo Goriche-
hemo equeftris haftiludii celebritatem agitaret, Sc ad earn ex diverfis provinciis, ma-
xime autem ex vicinä Holland sä certatim Principes ac Nobiles confluxifient, ille omnes in-
ter fe mirä dexteritate reconciliavit ,& Alberto Ducifuos vafallos acfiibditos obedientes
reddidit: de hoc Ottone refertur memorabile exemplum punitx libidinis. Erat Gori-
chemi quidam Henricus Cannemaker, genere fplendidus, Sc potens opibus, fed moribns,
ut res declaravit, impendio improbus. Huic enim ludus erat honeftiffimas quafque vir-
gines ac viduas clandeftino matrimonio fibi copulare , praeftipularique femper a fin-
gulis , ne contradum rmtrirrfonium evulgarent intra anni praefentis terminum: his tech-
nis cum ille multas illexifset , mult® deceptae ilium criminarentur, citatus coram Offi-
ciali confeffus eft, fe omnes iftas mulieres , quae tum ibi frequentes adefant , Sc ilium
certatim fibi quaeque maritum vendicabant , liberè , fed clandefti\'né duxifse : cum-
que Officialis quaereret, quaenam igitur ea efset, cui primum fiiam adftrinxilset fidem ? il-
le cum cachinnis refpondit, earn ibi necdumadefie , nec in eo oppido habitare, fimulque
elufo judicio Gorichemum concefiit: Dn. igitur Otto de Arckel fadus hujus rei cernor,
civitatis portas claudi, Sc Henricum apprehend! -jfllfit; fed ille per fiios admonitus ad Ec-
clcfiam confugit ,quemD. Otto cum per vim extrahere iftinc non vellet, ne fibi elabe-
retur, ingenti cupä fuperimpofita conclufit adjundis cuftodibus , eäque ratione cum
ille fame compulfus ad quintum diem fe dediffet, abdudum capite truncavit, Anno 13 62. j? 6z_aEduardus Dux Geldriae Duci Alberto bellum indbcit, conftituto praelii loco prope mon-
tem Haymonis, quo cum Albertus ad diem advenifiet cum exercitii ac triduo Eduardum
fruftra expedaffet, irruptione in Geldriam fadä multas villas ac pägos devaftavit, & cum
fpoliis opimis in Hollandiam reverfus eft. Anno 1366. Dux Albertus improborum quorun-
dam fufurrationibus inftigatus nobilem virum D. Adingenfem deCollavit, ob quam rem mul-
tis calamitatibus Comitatus Hannoniae afflidus fuit per ièptem fratres ejufdem D. Adingen-
fis. Donee tandem Albertus coadus fatis iniquis conditionibus cum illis tranfegiffet, inter
quas una fuit ,ut idem Albertus Ecclefiam fundaret ac dotaret Canonicorum tredecim, qui
jugiterpro animä fublati D. Adingenfis orarent, quod ille tandem anno 1368. Hagisin

ANNO Palatio extruda Ecclefia ,pf&ftitit. Anno 1368. Dux Albertus inftrumentum reperit au-
DOM. thenticum, quo D. Iohannes Dieftenfis Epifcopus quondam Trajedenfis declarabat fe Wil-
1368. helmo quarto ejus nominis Comiti Hollandiae, qui Alberti avus maternus fuerat, caftrum
Vredeland una cum territoriis fuis in hypothecam affignafte pro tribus millibus ac ducentis
libris grofforum antiquorum; appeilatus igitur Epifcopus refpondit fuccelforem Iohannis
Dieftenfis, D. Iohannem de Arkel jam olim caftrum iilud redemifle k Margarita imperatri-
ce, numeratis leptem millibus groflorum libris: Sed cum Albertus inftrumento fuo fretus
plane aut caftrum, aut pecuniam fibi reftitui flagitaret, Eduardus Geldrias Dux conftitutus
arbiter ita litem terminavit, ut Epifcopus ad conftitutum diem pecuniam literis contentam
Duci Alberto folveret, quod fi non faceret,caftrum Hollandiae Ditioni in perpetuum acce-
deret. Hoc anno in fefto Sanctorum Symphoriani 8c Timothei prope Aquifgranum in cam-
po dido Bafvilergravifiimapugnacommiffafuit inter WencclaumDucem Brabantiae, E-
duardum Ducem Geldriae, & Wilhelmum Cliviae : in quo Dux Cliviae vidor extitit. Dux
Brabantiae captus eft, dux Geldriae occubuit, poft cujus mortem Reinoldus, quem frater
fiius hadenus captivum detinuerat concordibus patris votis liberatus, & Dux Geldriae in-
authoratus eft: Sed & hoc mox inlequentis Decembris die quarta defundo, ob fiiccefforis
eledionem exacerbatis fubditorum animis rurfus efferbuerunt fadionum vetera, & jam de-
cern annis utcunque fopita difiidia: namque ill i qui Hekers erant ,jufta haereditate confide-
rata, introduxerunt Comitilfam Clivenfem viduam , defundi jam Reinoldi fororem natu
majorem : Bronchorftii verb muliebri imperio rejedo j Wilbelmum Ducem luliae ejufdem
Reinoldi ex juniori forore nepotem introduxerunt, 8c Geldrias Ducem inauthorarunt, ex
qua controverfiä feptem annis integris inter fadiones iftas inteftina bella gralTata font. An-
£377- no 1377. WilhelmusDuxBavariae,ComesHannonis , Palatinus Rheni jComes Hollandiae,
Zelandiae, Dominus Frifiae, ob frenefin ac furorem hadenus in vinculis confervatus,moritiir,
poftquam Comitatum a ceffione rnatris partim per fe, partim per fratrem Albertum jure hae-
reditarioadminiftrafletannis2?. Cujus morte titulus gubernationis Alberto in Hollands
terminatus eft, utpote qui jure haereditatis jam proprium ejus Comitatum acquifivit.

ANNO 1 3 7 p . die S. Willibrord! Din, Florentius VVevelichovius cum
decenti Comitatu Baronum, militum, atque Nobilium ingenti folennitate inthro-
nizatus eft Trajedenfis Epifcopus quinquagefimus. Anno infequenti idem Epif-
copus affiduis Tranfifulanorum querelis fatigatus, exercitu contrado caftrum Erdenum
per quinque hebdomas obfdfum, & indefinenter oppugnatum tandem deditione cepit*
tertiä die poft feftum S. Bonifacii, & acceptum folo mox aequavit, quod Everardus Efe-
nus in terrä. Tranfifulanä extruxerat. Eodem etiam anno caftrum Molenum, 8c caftrum La-
genum obfidione viciffim preffum, cepit ac diruit, eodemque modo 8c caetera Domicilia
praedonum atque raptorum diffipavit, ipfilque fceleratisexterminatis ac profligatis, pacem
₃,o_0< "fubditisprocuravit. Anno 1380. ReinoldusVianenfisaPapäClcmentecallidciimpetra-
verat Epifcopatum ,fperans fe per amicorum potentiam eundem Florentio expulfo obten-
turum, quem frater fuusD. Vianenfis, ut juvaret, praeter exemplum omnium Principum
Cifalpinorum cum Rege Franciae partes Clementis fovit, & jam in caftro GoyenfiEpif=
copales decimas territorii inferioris volentibus locabat ,ut hac via radicibus adis , fratrem
tandem per vim, fi minus per favorem poflet, introduceret. Colligente igitur adverfiis
feunc grandem exercitum Epifcopo Florentio , per amicorum 8c prudentum inter-
ceffiones res eft inter partes tranfada , tali conditione ut Reinoldus ä propofito
defifteret , Pontificiique Urban! ordinationem ratara efie permitteret , ac Florentio

vafalïus fideîîs permaneret, eoque vivente ac refidente Epifcopatum amplîus non ambiret. ANNO
Anno 1380. Gif bertus de Abcauda delatus fuit apud Epilcopum, quafi qui per Dominium DOM.
fuuminDiœcefi Trajedenfifitumfupremamjuriididionem Epifcopo fubducere, & fibi 138c«
vendicare niter etur, qui proinde Trajedum citatus, ad diem comparait, ac fe publice adver-
fus calumniam défendit, ac non folùm viva voce, fed etiam confedis inftrumentis teftatus ac
profeffus eft, Epilcopum Trajedenfem fuperioremhabere jurifd.dionem in territoriis fuis, y₀cduîim
quaefitafuntinProvincia Trajedenfi. Anno iequenti cùm fimiliter Henricus Burchgra- Dia-afms à
vius Montfbrtii, fed vero crimine delatus effet, Epifcopus exercitu conferipto fummis Suffrido im-
viribus Montfortium per fexdecim intégras hebdomadas impugnavit, nec deftitums erat p^rop^r\'{ f°fi-
antequam expugnaffet, nifi Arnoldus de Horn Epifcopus Leodienfis, & Abbas S. Trudo- ^{tum al}H^U0\'
nis interceffione fuâ rem inter partes ita compofuiffent, ut Epifcopus Burchgravio temeri- "Z^fiTü^
tatem fuam hac vice condonaret, Burchgravius vicilEm Epilcopo Regalia i ua in pofterum œcefiTrcijeEia
illibata confervaret, ipfique luperiorem jurifdidionem in territoriis luis habend , tanquam etium Hol-
vafallus fidelis debitum honorem ac reverentiam hxreditariâ fucceflione deferret. Anno landia,%e-
1392. degradamsfuit Trajedi infefto S* Hieronymi M. Iacobus de Iuhaco, qui adus E- l^d\'th P\'if-
pifcopales prxftitcrat, cùm Epifcopus non effet, fedfalfis & commentitiis buliis fibi hune ^<:""\'^cm,"\\
ordinein arrogaffet. Anno 13 p 3.2. Nonas A prilis mortuus eft in op pido Hardenbergenfi _r *
Epifcopus Trajedenfis D. Florentius , poftquam Epifcopatum admimftraffet annis 13. ßc ^\'"
quinque menilbus j tranflatulque Trajedum honorificè tumulatus eft ante fummumaltare
in Ecclefiâ majori : Hic Prœlul cùm Epifcopatum in introitu multis difficultatibus implici-
tum reperiffet, fuperabundantem, multifque divitiis locupletatum (ucceffori fuo reliquit 5
omnia enimcaftra per totam Diœcefin liberavit, & replevit commeatu, cundilque ad u-
fum pacis ac belli neceffariis : iEdificavit praeterea lapideum caftrum Hardenberg!, cum
ingenti ac munitiffima turri, & regali plane Aula, ftabuloque equorum ducentorum, ipfum-
que oppidum Hardenbergenfe mûris lapideis cinxit, & communivit, 8c praeterea omnia
caftra Diœcefis Trajedinç Tranfifulana j in primis autem Stoutenburgum, Horftum, Vre-
delandiam, Embruggam, rejparavit, quae omnia à praedecefloribus ejus negleda fuerant.

ALbertus frater defundi Wilhelmi per Proceres ätqüe Ordines five Status
concordibus fuffragiis Comes Hannonias, Hollandiae , Zdandiae , ac Dominus Fri-
das folenniter praeftito utrimque fidelitatis juramento inaugurates eft, numero vi-
cefimus fecundus: Anno 138p. Albertus DuxBavaria: ,ConiesHofland^,D. Iohannemde iitp,
Arckel, de Pierlcpont,& terrarum Mechlinias, de Hageftein, de Haeftrecht conftituit gu-
bernatorem Hollandiae, quanquam patre ejus noil admodum oonfentiente, qui tamen val-
de p acifice aliquot annis rexit. An no 13 p 2. contentio fadioforum in Hollandiä recr uduit:
nam cum Albertus Dux in Hagä Comitis otiofus cum Aleide de Poelgeeft amafiä fuä fe ob- ¹ledaret, ideoque Iohannem de Arckel Hollandice gubernandae praefeciffet, ac proinde, qui
Afellatse fadionis erant, priores partes in Aula Principis, & in Curia ferre viderentur, invi-
dia ftimulati Hamati, VVilhelmum Alberti ducis primogenitum Ooftervandi^ Comitem in
fadionemfuam pertraxerunt, & cum eo in Hagam profedi, Aleidim Poelgeftanam una
cum Wilhelmo Culero magiftro Curiae interfecerunt, node S. Mauricii: quo fado, alii in
caftrum Alten«, prope Woudrichemum, Wilhelmus ipfe Bufcum Ducis profugit: qua; res
Wagnis calamitatibus occafionem in Hollandiä dedit:nam anno proximb fequenti jus ac judi-
ciü flagitante Conrado Cufero,cujus films Wilhelmus una cum Aleide Poelgeftanä interfe-
dus erat, Dux Albertus accufatos per hue ca:dis iftius reos quinquaginta tres edido publico
dtavit,inter qu®s primüm filiü fuumWilhelmü Comitem-Oftervädi^tEt quoniam ante pre- ,

ANNO finitum diem nemo compäfebat, omnes ut contumaces ac Majeftatis reos damnavk ac pro-
DOM. fcripfit, pubiicatis eorum bonis : Quâ re intelledâ Wilhelmus commotus una cum fuis in
Hagam venit, expoftulaturus cnm pâtre fuo : Sed cum patrem adventu fuo nimis exacerba-
tum animadverteret, in domum quandam cum fuis fecellit valde munitam : quàm pater Al-
Hœc in bertus mox convocatis omnibus quos potuit, oppugnatum venit. Cumque nullis intercef-
ChrunicK fionibus leniri poffet, quin praelentibus flammis domum iplam una cum proicriptis omnibus
fiofi, non abfumeret, praeter expedationem omnium opormnè advenit Gubernator Hollandiç, D. Io-
vwtnimtur. pannes de Arkel, qui magnificis promifiis à Wilhelmo indudus fegenibus Alberti provol-
vit, ncc lupplicare deftitit, antequam eum ab inflammandâ domo abftraheret, Se in palatium
reduceret, quo facto Wilhelmus ftatim cum fuis iftinc aufugiens, ad caftrum Altena receflit :
Dux autem Albertus inftigantibus Afellatis, rurfus in filium inflammatus, omnium profcri-
ptorum munitionesut Iohannesde Arkeleverteret, praecepit,eaque in re i:bi , quamvis ne
idfieiet,mtiltumrogitante Ottonede Arkel ejus pâtre, oblequentem habuit, ipfeque ca-
ftrum Altenas graviffimâ obfidione cinxit, quod iplé pridem à D- de Horn acceptum, filio
Wilhelmo dcderat, Intercefîerunt ad hoc bellum inter patrem ac filium componendum Prin-
ceps egregius ac grandaevus D, Otto de Arkel, & filius junior ipfius Ducis Alberti,, D. Io-
hannes de Bavaria, Epifcopus Leodienfis, qui fecum adduxit omnes pene Leodienfium,
Hannonienfium, Hollandorum,Zelandorum, Se Frifiorum primores, cum quibus omnibus
nihil aliud efficere potuerunt,quàm ut prseGdtarii caftrum Altenç dederent, ipfi incolumes
exirent, fis cxceptis fi qui illic adeffent, qui Aleidim Poelgeftanam, Se Wilhelmum Culèrum
interfecerarit : qnod cùm factum elfet, Dux caftrum totum, duabus turribus exceptis, ftatim
evertit ; homicidas nullos invenit, qui omnes jam ante obfidionem una cum Wilhelmo Du-
cis filio profugerant, qui modo Bufciducis, modo Bredç fe continebat, & cùm de grati\'â pa,-
tris defperaret, ad Regem Francise tandem le contulit ; à quo fummâ cum human: täte exce-
ptüs, Sc gener tandem afcitus fuit, dudà in uxorem ejus filia, quo matrimonio mediante tan-
219 S\' dem gratiam patris reccpit. Anno 139 5. in fefto Epiphaniç cum Dux Wilhelmus Alberti
filius inter multos Principes ad menfam Regis Francise accumberer, procellit lenio venera-
bilis Magifter Sc Cenfor difeiplinç militaris,& aulicse dignitatis cuftos,quem Heraldum vo-
cant, ibique diftrido enfe mappam menlàlemquâ parte VVilhelmus accumbebat, mediam
difcidit, ac dixit : nephas effe accumbere menfse Regis Francis Prinçipem, qui arma ex om-
ni parte non haberet intégra : illi autem intégra noneffe, cujus proavunculus VVilhelmus
Quartusin Orientali Friliâ occifus amififlèt fua, quae.per heredes ejus juftâ vindidâ non-
dum effent recuperata : VVilhelmus itaque rubore fiiffufus perado prandio, impetratâque
venia in Hannoniam deceffit, ac fcriptis ad patrem Uteris, quàm potuit maximè lupplicibns,
delidi commifli veniam rogavit, fimulque quid ad menfam Regis fibi accidiflet, explicuit :
Quibus perceptis pater ©mnem indignationem eveftigio ex animo removit, affedumque
paternnm rurius induite Ideoquc fe Ducem fore profdfus eft , ad vindicandum generi luo
decus Sc honorem ftemmatis Hollandici : Itaque eodem anno revocato, Sc in integrum re-
ftituto filio Wilhelmo apparatus ingens fadus eft, confcripto ex vicinis nationibus in-
ftrudifsimo exercitu , ut Frifia fubada tantum dedecus elueret Albertus : Sed cùm
per infignem ventorum Sc pluviarum intempericm eâ aeftate nihil effici poffet, exoeditio in

proximum annum dilata fuit, non fine magnâ pecuniae jadurâ : Anno igitur 13 9 6\\Dux Al-
mmZr ^{bertusunàcum}Wilhelmoflß,colledisexFranciâ,Angliâ,Saxoniâ,& citerioribus Pro*
F\'Hfîcfiib. vinciis centum Sc oduaginta tribus armatorum millibus terra marique Frifiam invafit : Et
j 6,adprinc. cum fe Frifij multis prçliis fortil simè objeeiffent, tandem caefo Iulio à Iongama cum aliis
aliquot prçcipuis ejus provinciç Nobilibus in Oefterzeâ deditione fadâ Albertum Ducem
Dominum reeeperunt, qui mox corpus avuneuli fui, Wilhelm! Quarti ex Florido campo,
quod Monafterium Ciftercienfis ordinis inter Bolfvardiam Sc Snecam fitumfuit, primùm
in Hollandiam , deinde porro in Hannoniam avexit, cumque Wilhelmus Praefedos conler-
randae Frifiae in Stauriâ Iohannem Bredenrodium, in Dockomio Gerardum Hemfkerckium
& Florentiurn Alkemadenlèm reliquiflet, Frifii inftigantibus Afellatis, quoniam his Hama-
ti ad novas Prasfeduras praelati erant, intra trietinium rebellarunt, Praefedos occiderunt, re-
2 35>9* hquofque Hollandos omnes patriâ ejecerunt. Anno igitur 1399. Wilhelmus jufiu patris
eum validifiimis copiis in Frifiam eft reverlus, Sc fine caede caufis cognitis dilîimulatâ re-
bellione Frifios ad obedientiam reduxit, Sc ad Lavicam ufque Frifie Dominus inauguratus

fuit", in civitate Stauria,ubi & Priores per Provinciam ex nobilibus intraneis conftituit, ANNO
Ferionem Dockomium, Geroldum a Cammingä , Renicum a Bockamä, & Tarquinium ä DOM,
VValtä, quos Cum nonnullis aliis Equeftris ordinis dignitate ornavit: Sed exadionum irifb-
lentia fecit, ut intra tertium annum rurfus ab Holiando Frifii dcfecerunt, ita ut praeter folam
Stauriam in cä provinciä Comes Hollandiae nihil retineret, idque non nifi ad annum 1411-
Anno 1401. feriä fecundä antefeftum D. Bartholomsei Apoftoli D. johannes de Arkel in» 1401.
ftigationefadionis Hamatae per Wilhelmum Alberti Ducis filium nimiis contumeliis ac
detrimentis affedus poftquam decern jam annis fere Hollandiam rexiflet, nec ad legitimam
ullam refignationem officii, nec ad redditionem rationis admitteretur , ipfi Alberto & Wil-
helme, caeterifque antagoniftis publice indixit bellum, fretus auxilio Ducum Brabanti^ ,Iu-
lie, & Gcldrie, & eorum , qui vel de cognatione, vel defadione fuä erant: Hinc igitur to-
to biennio & amplius apertum bellum inter hofce Principes fuit, & poftquam Dux Alber-
tus cum Wilhelm© cundis viribus civitatem Gorichemenfem 12. continuis hebdomadis
impugnaflet, fruftra tandem fraudulenta pax eo pado compofita eft, ut D. Iohannes de Ar-
kel flexis genibus a Ducibus veniamfupplexrogaret, &vexillum Wilhelmi in lignum vi-
doriae per unum diem de caftri fui fpeculä protenderet j quae quidem pax, quia fyncera non
fuit, majori cum belli crudelitate interrupta eft. Anno 1404. capta fuit a puellis Edamenfi- 1404."
bus in lacu Purmerio mulier aquatica, quae nulla re ab muliere terreftri differebat, nifi fordi-
bus quibufdam aquaticis, quibus obduda erat. Ea igitur his mundata, & muliebribus vefti-
mentis induta, primiim Edami, pofteaque Harlemi per annos plures afleruata, non folüm u-
fum convidus humani, fed etiam artem nendi addidicit, praeterque feritatem quandamna-
tivam, & humani fermonis indocilitatem nihil admirandum habuit, quae & ibidem tandem
mortua & fepnlta eft : Eodem anno 1404. menfe Decembri in fefto S. Luciae Illuftriffimus 1404.
Princeps Albertus, Comes Palatinus, Dux Bavaria, Comes Hannoniae , Hollandiae , Zelan-
dise, & Dominus Frifiae, poftquam Hollandiam rexiflet annis quadraginta fex, fratris, Scili-
cet fui nomine annis 19. & fuo nomine 27. obdormivitin Domino,fepultufque eftin Hagä
in Palatioiuo fub tumbä in Boreali parte fummi Altaris: duxerat hie Albertus uxoresduas,
prior erat Margarita filia illuftriflimi Ducis Brigenfis in Polonia, ex quä fufcepit Wilhel-
mum fuccedentem Comitem Hollands, & D. Iohannem de Bavaria Epifcopum Leodien-
fem , Margaritam Ducififam Burgundiae , Catharinam Ducififam Geidrise , Iohannam Regi-
rsam Bohemiae , & alteram Iohannam Duciflam Auftriaj, & Dominam de Nivers : Atque
hxc quidem uxor obiit anno 1386. fepultaque eft in palatio Hagenfi : qua adhuc fuperftfte
amafiam fovit Aleidim Poelgeftanam, quae caufa videtur fuiffe, ut filius Wilhelmus cum fa-
dione Hamatorum adverfus Albertum patrem acriils infurrexerit: Poft ejus mortem duxit
in uxorem Margaritam filiarn Ducis Cliviae, fed proles ex eä fuperftites non reliquit: hxc
fratrum praedicatorum Monafterium in Haga fundavit, in quo tumulata eft paulo poft obi-
tum Alberti,eodem tarnen anno praedido 1404.

NNO 1393* decimo odavo die¹ poftquam Domin.Florentius fepultus eilet, 1392.
cum Albertus Dux Bavariae, Comes Hollandiae, & Wilhelmus Dux Cliviae ac Gei-
drise Trajedum profedi Capitulares ad novum Antiftitem eligendum hortarentur,

ftatione aulicä concdEffet, quoniam is fcilicet & Dux natus, & filius Imperatoris, & aetate
major , & focer denique fuus effet, Albertufque proinde pro Rogero de Bronckhorft eli-
gendo fupplicaret,qui tum temporis Thefaurarius Colonieiafis erat j mox Wilhelmus, fup-
plicare iuquit nolumus, fed volumus.ut eligatis nepotem meum Fredericum Blanckenhe-
rrium, Epifcopum Argentinenfem,erimufque illius nomine vobis & Epifcopatui Trajeden-

ANNO fi grati & vicini commodi, quoad vita nobis fuppetet. Capitulares igitur bis auditis per-
POM. plexi prirauin inftiterunt, ut Principes ipfi inter fe aequanimiter convenitent: quod quo-
niam ob Utriulque pertinaciam fieri non potuit, ipfi etiam inter fe diftradi funt. Major e-
nim pars numero 5" 5: pro Wilhelmo ftetit, & concorditer elegit Fredericum Blanckenhe-
-mium. Minor pars numero 27. adhaefit Alberto, & elegit Rogerum Bronckhorftium: Cum
igitur uterque eledus Romam ftatim liter as ac nuncios mitteret, ad impetranc^m confirma-
tionem, Bonifatius Pontifex confirmavit Fredericum quod is plurium votis effet eledus. I-
deoque is mox Argentina defcendens, eodem anno cum decenti Nobilium comitatu Traje—
. dum ingreffus inautboratus eft Epifcopus ordine quinquagefimus primus, ac mox omnes
■ mmiiriones,quas omnibus neceffariis refertas reperit, impofito praefidio fuo firmavit. An-
335>5\'-■ no 132y. EpifcopusFredericuscaftrum & oppidum Covordie inDrcnthia vicit, & anno
1405". fequenti cepit caftrumRhenoftenum in dominio de Arkle, ac funditus delevit: Anno 1405-,
in fefto S.Thomae Apoftoli,poftquam diu oblediffet, per deditionem accepit Epifcopus
Fredericus caftrum Evcrftenium, ac diruit, quo magis munitum nullum fuiffe dicitur in totä
3421» Germaniä: Anno 1421. in profefto S. Dionyfii, Fredericus Epifcopus Trajedenfis fenex
in curru fedens cum fexcentis militibus,& quingentis equitibus, inGeldriam imprefiione fa-
da Rhedichemum, Rofendalium, Velpenum, prope Arnhemium vaftavit, & ingenti praed&
onuftus remeavit: qui re provocati moxe converfb in die S. Calixti D. Egmondanus, D.
Abcaudanus, D. Cuienburgius, adjundis fibi Geldris, combufferunt Hautenum, Lorichem,
Amerongam, & fere totum inferius Territorium Dicecefis Trajedin^ vaftaverunt. Anno
I422. 1422. D. Hubertus Cuienburgiusinftituit collegiumCanonicorum Culenburgi, quod &
^I4²3* eodem anno per D. Fredericum Epifcopum Trajedenfem confirmatum eft. Anno 1423.
in fefto S. Dionyfii obiit in caftro Vullenhovio illuftris Pater ac Dominus Fredericus Blanc-
kenhemius, aetate jam matura fenex, poftquam triginta annis cum dimidio Epifcopatum lau-
dabiliter adminiftraffet. Tranflatus iilipc eft folenni pompa Trajedum, & ibi in ecclefia
Cathedrali fepultus ineleganti tumbä ad Auftralem partem chori: Eodem igitur anno No-
nis Odobris, fepulto Frederico Epifcopo, cum Capitulum conveniffet ad eligendum Epil-
copum novum, difcordia fuit ineledione, quod altera pars ad preces Adulphi Clivenfis Du-
eis poftularetRodolphum Diepholdium Epifcopum Ofnaburgenfem, altera poftularet lo-
hannem Buranum, Praepofitum Aquenfem, & B. Mariae Trajedenfis. Cumque Decanus
majoris Ecclefiae abfens effet, in utraque eledione difficult as fuit: Ideoque Pontifex Marti-
nus V. utroque hoc iemoto Epifcopatum contulit, Zuedero Culenburgio Praepofito majoris
Ecclefiae, Epifcopo Spirenfi fupplicante, cui earn prius contulerat idem Pontifex.

142 A Nno igitur 142 f. Zuederus ^ Pontifice confirmatus cum honefto comitatu in pro-

/A fefto S. Petri ad vincula intravit civitatem Amerfvordienfem, & ibidem fidelitatis
JL JL juramentum praeftitit ac recepit, acpoftridie S. Bernardi Trajedum advenit, &:
quinquagefimus fecundus Epifcopus Trajedenfis inauthoratus eft, in cujus bac prima folen-
nitate inter cives Trajedenfes, & comites Epifcopi, quoniam diverfae fadionis erant, con-
tentio, & ex contentione pugna, eodem die coorta eft, in qua Redor civitatis ipfe cum civi-
PmtiCo ^alicl^{uot occubuit}Cumque Epifcopus Zuederus fuos non fätis ab illicitis graffationibus
nets on- _comp_ef_{cere va}l_eret, anno proximo in vigilia Pentecoftes, una cum aliquot Canonicis violen-
ter expellitur per Iohannem Reneffium Rinauviae dominum, qui occupatä civitate Trajc-
&enfi Rodolphum Diepholdum poftulatum Sedi Trajedinae per vim obtrufit: Cumque ne-
phas hoc averfatiacdeteftatiomnes fere quinque Ecclefiarum Canonici relido Roaolpho
ac civitate ad Zuederum, cui & Divino & humano jure obftridi erant, decederent, alii qua-
lefcunque Canonici in horum locum fuffediftiut, atque ita Zuederus una cum his, quoad
fixit 5 exul Trajedo manfit, quä ex re maximae calamitates ortae funt , non modo in Dicecefi

Traje&enfi, fed etiam in Hollandiâ, & Geldriâ, & Zelandiâ , & Frifîâ, & ceteris Provin- ANNO
ciis Epifcopo fubjedis. Zuederas enim ubicunque jus Epiicopatus habeat, ut verus Epifco- DOM.
pus authoritate Apoftolicâ Rodolphum cutn fuis excommunicabat, & contumacem etiam
atque prefradum tandem veluti membrum putidum abfcindebat. Ille verb interea tempo-
ris hec nihd cur ans, fines Ditionis Epifcopalis diligenter .communivit, 8c quafi venifset in
poiseflionem fuam, ita Zuederum exclu debat : multarumque calamitatum Hoîlandis, Ze-
landis,Frifiis, Tranfilulanis, Geldris,ipfifquêTrajedenfibus caufafuit. Anno igitur 1427. ^J4²7*
Fhilippus Dux Burgundiç ac tutor tunc Hollandiç, authoritate Apoftolicâ huic Rodolpho
Diepholdio bellum indixit, multilque annis vario Marte cum illo contendit, ficut & Arnol-
dus Dux Geldriç, qui Philippo fuppetias adverfus Rodolphum tulit : Dux autem exercitus
Xrajedenfium erat D. Wilhelmus Buranus. Tandem verb anno 1433. cùm inter medio 1433»
tempore confilium Bafileenfe per Eugenium Secundum Pontificem cœptum effet, circa fe-
ftum Epiphanie D. Johannes Matifconenfis Epifcopus S. Sedis Apoftolice Legatus àD.
Papa milsus Rodolphum Diepholdium, omnefque fautores ejus à nexu excommunicationis,
quo Martinus V. Papa eos ob Zuederum adftrinxerat, ablolvit, & prorfus in integrum re-
flituit, 8c habita inquifitione per totam Ditionem Trajedenfèm decimeliis fan dis & San-
dorum reliquiis, faciâque relatione ad Pontificem, Zuederum Culenburgium ab E pifcopa-
tu abfolvit.Zuederas itaque ad Concilium fadâ provocatione Bafileam fe contulit, fadulq;
Celarienfis Epifcopus in node S. Matthei Apoftoli Bafilee mortuus eft, poftquam nomine
1 -otius quam re Trajedenfium Epifcopus fuifset annis 2$>.Defundo igitur Zuedero fautores
ejus Rodolphum Diepholdium Epilcopum dedignabantur ac recuiabant, ideoque fada con-
fpiratione poftularunt Walravum de Moersâ venerabilem virum ac literatum j cujus amici
potentiffimi facilè pares videbantur futuri debellando, fi opus effet, Rodolpho Diepholdio.
Erant enim fratres ejus Comes de Moersâ, itemque Cardinales duo, fcilicet Theodoricus
Archiepifcopus Colonienfis, & Hernials Epifcopus Monafterienfis.- Sed inter hos pax tan-
dem compofita fuit eâ conditione, ut Walravus Rodolpho jus quod haberet in Epilcopum
Trajedenfem refignaret, Rodolphus vicifiim Walravo ferret auxilium in acquirendo Epif»
copatu Monafterieufi,quem frater ejus D. Henricus nuper mortuus vacantem reliquerat.

ANno Chrifti 1404. poft obitum patris Wilhelmus primogenitus filius ejus Co- 1404,
mesOeftervandie inauguratus eft Comes Hollandie, Zelandie, ac D. Frille, hujus
nominis fextus, vir plané ad arma natus, quique irarum tenaciffimus erat : ipfà jam
fadionum occafione materiam belli nadus in ditione fuâ. Hic primùm duxit filiam Regis
Francie, quâ intra pubertatis annos defundâ, fêcundam duxit Margaritam Philippi Auda-
cis Ducis Burgundie filiam, ex quâ filiam unam fufcepit Dominam Iacobam fuccedentem
patri Comitiffam : hic Wilhelmus ab initio ftatim implacabili odio perlècutus eft, cùm alios
omnes qui Afellate fadionis erant, tum in primis eum, qui iplum pridem ex manibus patris
eripuerat D. Iohannem de Arkel : quare & longiffima obfidione, poft afflidum idu Bom- Memorabik
barde D. Iohannem de Arkel, oppidum ejus Gafperenum, & caftrum Hageftenum funditus ingratitude
evertit in fine hujus anni : nec eum perfequi deftitit, antequam per proditionem feminatâ in- rm exm-
ter fubditos ejus, ac filiutn dilcordiâ eum omni dominio luo ejeciffet anno 14 07. Cumque
Wilhelmus de Arkel Iohannis filius civitatem Gorichemenfem anno fequenti recepifset,con-
fervare verb difficulter pofset,cùm fe pacem cum HollandieComite habiturum non videret,
pado civitatem eam in manus Reinaldi Ducis Geldrie ac Iuiie tranftulit, altaque viciffim
ab eo Dominia recepit, ea conditione, ut ille Gorichemenfem civitatem à domo Geldrie ,

nunquamalienaret : quodtarnen padumanno I4i2.ipfius Wilhelmi confenfîi mutatumeft,
cùm Dux Wilhelmus Comes Hollandie eam civitatem à Duce Geldrie impetravit,qui mox
Regale caftrum, 8c palatium ibidem dirait, & ad fuiim arbitrium totum oppidum confor-

ANNO mavit. Anno 1411. Frifii adverfus Comitem Hollandiae rebellarant, & nodu per glaclcm
DOM, captslStauril,Praefedumarcis omnefqueprxfidiariosinterfecerunt,&expulfisconfequen-
1411. ter Hollandis omnibus in libertatem fe vindicarunt: Anno <14.16. Dux Wilhelmus Comes
141 Hollandiae propofuit ex Holl andi^ prorlus exterminare contrariam ,hoc eft Afellatam fadio-
nem, ideoque D. Iohannem Egmondanum dido loco dieque citavit, qui ciun non compare-
ret, Dux eveftigio contumaciam damnatum executione perlecutus eft , & exercitu contrado
caftrum oppidumque Ifelfteniae obfedit. Amici itaque intercedentes ita pacem compofue-
runt inter Egmondanum 8c Comitem, ut Egmondanus accept^ certa penfione annua Comi-
ti Dominia lua refignaret cum fuis juribus, qusecunque vel in Holland a, vel in Zelands ha-
beret. Neque citra confenfiim Comitis in has provincias unquam reverteretur,; fed non fans
fceliciter extirpantur fadiones, ubi ipfe Princeps eft fadiofus, uteventus etiam hicdocuit
haud multo pbft: Eodem autem anno idem Comes Wilhelmus convocatis Ditlonum fuarum
Ordinibus ac Primoribus filiam fuam unicam Dominam Iacobam Delphino Francis nuptam
commendavit, ut legiti mam haeredem; p etiitque, ut earn fe mortuo fucceffuram C omitiflam
agnofcerent, quod & viva voce turn promiferunt fe faduros, ut jurejurando interpofito pu-
blicifque inftramentis confirmarunt. Anno Domini 1417.feria z.facrq hebdomads ante
Pafcha Carolus Dux Turonenfls Delphinus Franciae , maritus Dominx lacobae unicae filiae -
Wilhelmi Ducis & Comitis Hollandiae pcriit veneno intoxicatus, fepeliturque Parifiis.Eo-
2417. dem anno 1417. quaita feria Pentecoftes mortuus eft Dux Bavariae Palatinus Rheni,Comes
Hannoni at, Hollandiae, Zekndia2,acDominusFrifiae Wilhelmus fextus: relinquens unicam
duntaxat legitimam haeredem D. Iacobam fcilicet relidam viduam Delphini Franci^ , ut di-
dum eft, quam fuftulit ex fecunda utore Margarita filia Philippi Audacis Ducis Burgun-
diae: Sepultusfuit hie Wilhelmus in Keinoto Hannoniae apud progenitores fiios, poftquana
Hollandiam adminiftraffet annis duodecim cum dimidio.

^£4 3 3 • "1 * Odem Igitur hoc anno 1433. Rodolphus Diepholdius legitime eledus porrb confir-
■"H matus, & in cathedram receptus eft Epifcopus Trajedenfium quinquageumus ter-
JL J tius, qui cum mox exercitu confcripto Monafterium obfideret, ut Walravum Moer-
fanum in Epifcopatum Monafterienfem introduceret, D. Iacobus Gaef bekius fad£ confpi-
ratione cum aliquot conjuratis, occupata civitate Trajedenfi Epifcopum exclufir, & arcuit
_ g_e ufque ad annum 1449« cum igitur ad hunc ufque annum Epifcopus a Trajedo difclufus ex-
ulaffet, fubornato tandem D .Henrico Burchgravio Montfbrtienfi,& civibus quibufdam op-
pidi Amersfortienfis intern pelM node perfofiis moenibus clam intravit, & civitatem obti-
nuit, hoftefque apprehendit, inter quos 8c principem, fuique exilii pracipuum authorem
lacobum Gaefbekium, quem ille non ante^ dimifit, quam fibi omnia dominia fua publicis
inftrumentis confedis venderet, quae intra Ditionem Trajedenfem haberet. Ea autem erant
oppidum Wica,quod & Doreftadum nunc dicitur, & olim Batavodurum nominabatur,una
cum territorio fuo, 8c caftrum in Abcauda cum fuis adnexis: ea tamen conditione, ut pro his
ab Epifcopo tredecim millia florenorum femel reciperet, 8c Dominia ipfa ad vitee lua\' finem
ufque retineret: deinceps verb in corpus Epifcopatus accederent, quae quidem Dominia ad
Epifcopatumanox devoluta font, illo intra lpatium prsefentis anni defundo in fefto fcilicet
14?I. Vedafti atque Amandi.\' Anno 145-1. circafeftum omnium Sandorum ex edido Ducis Phi-
lippi civitates Holland!« , Zelandi^, & Fri% fubroiferunt fe obediential Rodolphi Diep-
holdii ,quae abanno 142«?. occafioneD.ZuederiCulenburgii Trajcdenfis Epifcopi fepa-
raverant fe ab ipfo Diepholdio. Anno 14^2. viduat^ eccleM Monafterienfi paftore per o-
H1²" bitumvenerabilis D. Henrici de Moersi,eft confirmatus fucceflor illi D. Walravusde
Moersl ejus frater, quo mox itidem defundo, per difcordiam Capitularium eledi fuerunt
duo^ videlicet Ericusde Hoy da, & Conradus Diepholdius, nepos ex fratre Epifcopi Traje-

denfis : fed Papa Calixtus III. utroque hoc .remoto Epifcopatum contulit D.Iohanni de Ba- ANNO
varia, qui tum temporis erat Canonicus ecclei;ae Colonienfis Antequam autemper Papam
fada eifet determinatio, Rodolphus Diepholdius, ut nepotem lùum Erico expulio Mona-
fterienfem redderet Epifcopum, nihil prasterm\'ifit, quod ad adverfam partem opprimendam
ratio militaris poftularet : qua fedulitate fadum eft,ut, cum vir fenex effet, in languorem in-
cideret, ex quo poft annos très, hoc eft, anno 14 y y. vicefimâ quartâ die menfis Martii in
caftro Horfto int^riit, inde autem baifamo conditus Trajedumque tranflatus in auftrali par-
te chori Trajedenfis Ecclelia: in nova Capellâ, quam ipie à fundamentis extruxerat, honori-
ficè fepultus eft, poftquam Epifcopatum légitimé adminiftraffet annis 23. Quanquam au-
tem hic Epifcopus ab initio non optimis rationibu, Epifcopalem cathedram confecutusfue-
rit, pleneque iiliteratus extiterit, earn tamen laudem apud omnes confecutus eft, quod Epif-
copatum in pace gubernaverit, eundemque ex omni parte auxerit, atque neceflàriis rebus
communiverit : domum lanè Epifcopalem auguftâ magnificentiâ aedificavit : caftrum Hor-
ftum renovavit, oppidum caftrumque Batavoduri, itemque caftrum Abcaudç cum appendi-
cibus eorum maximis pecuniis à D Gaef bekio comparavit, & Epifcopatui adjecit : dirutas
Ecclefias rellauravit, calicibus, ornamentis Sacerdotalibus inftruxit.

P oft obitum itaque patois fui mox eodem annno 1417. unica filia atque haeres relida
Caroli Dolphini vidua Domina Iacoba folenni apparatu in paternas Ditiones venit,& 14¹7*
ingenti cum laetitiâ ipûd Dordracum vicefima quarta Hollandias, Zelandiae Comitif-
fa, & Domina Frifiae inaugurata eft : Sed non diu laetata fuit fubditorum concordiâ : nam
cîim setatem legitimam non haberet,& afTecla paternae fadionis exiftens Hamatos promové-
ret, Alellatos premeret ac profcriberet, incruduit hac occafione rurlùs contentionis acerbîtas
inter partes. Itaque Afellati qui fe premi videbant, & fèxui & aetati Curatorem praeficien-
dum contendebant, eumque non alium quàm legitimum ac debitum, patruum fcilicet ipfîus
ComitifTç Iohannem de Bavariâ Epifcopum Leodienfem : Hamati verb hune rejicientes, fè
veluti primores patriae per defundum Comitem non unojudicio approbatos Comitiffç ad-
futuros, ejufque curam gefturos clamitabant. Hinc igitur bella inteftina, cçdes, & rapin»
affiduae in Hollandia & Zelandia : Inftantibus igitur Afellatis menfè Septembri venit iti
Hollandiam Epifcopus Leodienfis D. Iohannes de Bavarià, & evocatis Dordracum ad fe A-
fèllatis omnibus, tanquam verus haeres Com\'itatus ac legitimus tutor five Curator Comitif-
fieD. Iacobe recipitur. Quod quidem cùm & ab Hamatis idem per gratiam impetrare non
pofset, per vim extorquendum duxit : Itaque fliâ authoritate Hamatis tanquam feditiofis
proferiptis Afëllatos immifit, revocatos & in integrum reftitutos, quos defundus frater Co-
mes Wilhelmus ejecerat. Moxigitur Sabbato ante feftum S. Catharinae D. IohannesEg-
mondanus dolo cepit oppidum Gorichemum, ftatimque ad fe vocavit D. Wiihelmum de Ar-
kel, ut haereditatem paternam tueretur ; qui mox ingenti copia armatorum contradâ advo-
lavit, & fe Iacobae Comitilfae, quae caftrum tenebat, oppoluit. Wilhelmus autem Egmon-
danus fratre fùo calidior jam antea in profefto Sacramenti, non expedato jufsu aut adventu
lohannis deBavariâ, oppidum Ifelftenium occupavit, haereditatem fcilicet paternam fuaiii,
unde iniquifîimis condltionibus & caufis fui per Wiihelmum defundum Hollaridiç Comi-
tem expulû fuerant : Mox igitur Walravus Bredenrodius, & D.Montfortius, & Epifcopus.
Trajedenfis, & omnes dvitates Hollandias, exceptâ Schoonhoviâ, Ifelftenium ardifïïmâ ac
diuturnû obfidione cinxerunt, & tandem interceffione D. lohannis Heinfbergii ita tranla-
dum eft, ut Wilhelmus Egmondanus cum fuis liber & fecurus fat vis bonis exiret, & oppi-
dum traderet in manus Dominas Iacobae Comitifsae : quod cùm ita fadum efset, Comitifsa
f uafu Hamatorum contulit illud Trajedenfibus, à quibus prorfus eft everfum anno fequenti
poftridie omnium Sandorum, neque relidum quicquam eft, prseter eccldkm Parochialem₃

ANNO & Monafterium cam domibus adnexis. Eodem igitur anno primâ die Decembris Comitif-
DOM» fa D. Iacoba cum ingenti exercitu civitatem Gorichemeniem intrans cum Wilhelmo de Ar-
kei cruentMfimo praelio conflixit, ac periit cum infinitis Nobilibus ibi iple Wilhelmus, in
quo ftirpsacpropago nob iliffimae domus de Arkel plané luccifa eft: utpote cum patri fao
filius unicus extiterit, & fine hberisipfe perierit, agnatofque nullos prorfus alios fuperftites
reliqucrit uno patre jam fene excepto , qui poftquam duodecim annis integris in Haga Co-
mitis captus delediffet , liberatus tandem & iple Lederdami anno 1428. vitâ defunduseft
Iohannes igitur de Bavaria Afellatorum quotidianis ftimulis in Hamatos exacerbatus, quo
magis nepti fuse Comitilfae Iacoba: nocere pofliet, à qua le contemni animadvertebat, anno

141B . 1418, mcnfe Martio miffo procuratore Conftantiam ubi concilium generale tunc agebatur₃Epifcopatum Leodienlem , quem 29. annis integris jam adminiftraverat, in manus Papç re-
fignavit, & eodem anno licet Subdiaconus eilet, per difpenfationem fedis Apoftolics , cum
Eljzabcthâ Ducifsâ Luxenburgenfi relidâ quondam Anthonii Ducis Brabantiae viduâ, fuâ,
ut diœbatur, commatre, matnmonium contraxit : Quo fado Dordraci plerumque verfatus,
ejus civitatis praefidio , & Afellatae fadionis auxilio fubjedam Hollandiam hoftiliter invade-
re, ferro flammifque adverfariorum praefidia vaftare confueverat. Hamati ergo talcm anta-
goniftam nadi, ut fe prémunirent advcrfus ingruentemilliusvimconfilioD. Henricide
Bergâ, & D.Iohannis Duds Burgundiç, & matris ejus Dominç Margaritae Burgundicç
cum confenluac privilegio SedisApoftolicae, defponderunt Comitiffam Hollandie D. Iaco-
bam Iohanni Duci Brabantiç ejus confobrino. Nuptiis igitur celebratis Dux Brabantiae ma-
gno cxercitu confcripto Dordracum in quo D. Iohannes de Bavaria tunc erat, obfedit, caftra
metatus in pago, cui ex re nomen eft Die jf]Bpie/ quod miliario diftet à Dordraco , in quo
propugnaculum unum ingens extruxit : ab alterâ parte in Papendrechto Hamati Duce Ha-
driano Alberti Ducis notho caftra metati, fuum quoque propugnaculum extruxerant* Sed
cum Iohannes-de Bavaria Dux belli nihilo deterior, quàm Epifcopus cleri, fibi de neceffariis
omnibus abundè & mature proibexilTer,& variis ftratagematis hoftem facpius fudiflet, & ad
extremum Papendrechtenfe illud propugnaculum Hadriano cœfo ceteris fugatis captum di-
ruiffèt, demum & civitatem Roterodamenfem & Bryelenfem cepilfet, Dux Brabantiae,
quod & le ultrb impeti ab obfeftis & contemni cerneret, obfidione lolutâ reverfus eft cum
fponsâ fuâ in Brabantiam : Cùm autem fine intermiffione cœdes & incendia, direptionefque
fierent in Hollandiâ, neque Iohannes de Bavariâ interim quielceret, tandem per interceffio-
nem quorundam Principum_} fequenti anno in civitate Woudrichemcnli, colloquio indido
pax inter partes eft compofita, eâ conditione, ut Iohannes de Bavariâ Tutoreifet Hollan-
diae, Zelandiae, & Occidentalis Frifiae , per tres annos, ita tamen ,ut in conferendis Praefe-
duris lus divifum effet, pars ad Iohannem Tutorem, altera sd Comitilfam ipfam interim
pertincret : pra:terea ut Iohannes de Bavariâ teneret fibi totam Auftralem Hollandiam, Go-
richemum. item & Roterodamum, totamque terram Arkelenfem & Lederdamum cum vil-
lis adnexis, eademque omnia Iure feudali de manu Comitiftae neptis fuae reciperet,

Eodem igitur anno 1419. D. Iohannes de Bavariâ magna cum lolennitate in omnibus ci-

H¹?\' vitatibus Hollandiae, ut verus haeres ac Tutor ejus Provinciae inauguratus eft, prxterquam in
civitate Leydenfi : Nam cum is in Afellatos propenfior elfe videretur, Hamati fe illi tan-
quam iniquo gubernatori oppofuerunt, authore potiflimùm Philippo Burchgravio civitatis
Leidenfis. Cujus inftigatione porro & Amerfvordienfes, & Trajedenfes Iohanni de Bava-
riâ bellum indixerunt, quod cruentiflimè geftum eft per annos duos & lexmenles. Anno

j420, igitur 1420. Tutor Hollandiç D. Iohannes de Bavariâ ftridiflimâ obfidione prefik civita-
tem Leydenfem, & in ipfo ftatim accelfu duo caftra vicina, videlicet Poelgeftum, & Zilium
evertit, tandemqne novem hebdomadarum tradu oppidanos ad deditionem faciendam coë-
git, quos eâ conditione in gratiam recepit, ut fidelitatis juramentum fibi praeftarent,omnem-
que omninb rebellionem in pofterum abjurarent, ita tamen, ut auxiliares eorum Trajeden-
fes, ita uti accefierant libéré difcederent : Quos tamen D. Egmondanus poftquam in Traje-
denlem Diaecefinjam pervenifsent, confecutus, ad internecionem pene omnem caecidit :
Leydâ fubadâ,Hamati ad Theodoricumde Mervedà caftellanum caftri atque oppidi S.Ger-
trudis montis confugerunt,qui horum auxilio cum alia multa munimenta in contumeliam Io-
hannis de Bavariâ, tum etiamipfum oppidum fiium flammis abfumpfit, ob id quod oppidani
ejushoftesDordracenfes intromififsent : Cumque caftrum civitatis ibidem Dordracenles

contitiuis 2 6. hebdomadis validiffimè impugnaffent , tandem anno fequertti Dux ac Tutor ANNO
Hollandise fuperveniens, per deditionem mox caftrum cepit, Caftellano cum fuis libéré di- DOM.
miffo. Eodem anno i421. in node profefti S. Elizabet immaniiTimum fuit diluvium , quo 1421.
periit tota Auftralis Hollandia , qua lubmerfa multi Barones ac Nobiles aliique potentiifimi
ad cxtremam paupertatem redadi funt. Anno fequenti iterum menfe Septembri tota Oc-
cidental is Frifia, Waterlandia, & Aemfterlandia per infradionem aggerum ex nimia tcm-
peftate ventorum quafi fubmerfa jacuit, Eodem anno 1422. Hamati animadvertentes nimis 1422,
bene inter Ducem Brabant is ejuique uxorem D Iacobam convenire, neque diffidium effe
ullum inter hos ipios ac Tutorem Hollandia; Iohannem Ducem Bay arise , & proindefadio-
nem fuam primas in Hollandia partes obtinere-non poffe, perliiadent Dn. Iacobae Comi-
tiftae, ut ab Iohanne Duce Brabantiç di vertat, quod hae nuptias fint inceftae, eo quod Ponti-
fex licet male informatus, eas concefiifièt, nunquam tamen confirmalfet. Hunc etiam
maritum ut hominem non latis bellicolum ac ftrenuum cum Iohanne de Bavaria mutuas
operas tradere, ac luum negocium agere , ipfam interim prorfus exauthoratam pater-
nâ haereditate fecludi : Itaque mulierem confentientem clam in Hannoniam primum, de-
inde in Angliam abducunt, & ex procerum fuorum confilio , quafi ccelibem Duci Cloce-
ftriae in matrimonium collocant, vivente adhuc & fuperftite marito legitimo Iohanne Duce
Brabantiae, celebratis itaque ibidem luxu Regali nuptiis mox cum novo marito ftio,appa-
ratu Regio in Hannoniam venit, per quam univerfam in omnibus civitatibus Anglus prae-
cepto atque decreto Iacobae tanquam vetus Comes ac Dux Terrç folenniter inauguratus eft.
Hac igitur re commotus, ut par erat, Iohannes Dux Brabantiae colledis omnibus Dirionum
fiiarum viribus Hannoniam invafit, nec celfavit antequam provinciam univerfam Ditioni
fuae fubjugaffet. Quo fado Dux Cloceftriae uxore excidens in Angliam reverfus eft , Dux
Brabantiç vidor ad fuaremeavit, Iacoba interim in medio relidâ. Anno 1424. in fefto E- 1424»
piphaniae fib auroram obiit illuftris Dux Iohannes Dux de Bavariâ , in Palatio Hagae, qui
lepultus requiefcit in choro conventus fratrum Praedicatorum ad auftralem plagam, poft-
quam Hollandiam adminiftraffet annis quinque. Hunc Ducem veneno malo fuftuliffe
traditur Hamatae fadionis quidam eques Iohannes Vlietenus, qui proinde in Hagâ Co-
mitis ante Palatium publice decollatus, & in partes quatuor diffedus, & quatuor Hollan-
diae capitalibus civitatibus in abominationem fceleris membratim ante portas fufpendendus
diftributus fuit.

Eodem igitur anno poft mortem Ducis Iohannis de Bavariâ Afellatae fadionis Antiftites
Iohannem Ducem Brabantiae in Hollandiam adduxerunt, quorum confilio & auxilio ille
tanquam legitimus gubernator jure maritali in omnibus civitatibus Hollandiae , Zelan-
dix, ac Frifiae inauguratus fuit : Iacoba igitur una cum matte fuâ &exulibus Hamads
eo tempore in Hannoniâ degens horum confilio Florentium Kijfhoeckium prodro-
mum fuum praemifit, ut, fi poffet, Schoonhoviam occuparet, quo fibi ad Hollandiam
recuperandam faltem aliquis pateret aditus. Ac Florentius quidem rem hanc effcdam
dedit : Cumque in caftro Schoonhoviae duo Capitanei Wilhelmus Colfterus & Al-
bertus Beylinckius una cum ftipendiariis quinquaginta effent , omnefque dedito ca-
ftro , in gratiam nomine Iacobae Florentius recepiflet praeter Albertum, quem ob vè- •
tus quoddam & privatum odium plané volebat extindum. Albertus ufuram vitç pre-
cibus ad fpatium menfis unius impetravit : ut fcilicet inter fuos domi quae vellet pro
arbitrio difponeret, datâ fide fe intra menfem in poteftatem Florentii reverfurum :
Quod quidem cum ille bonâ fide praeftitiffet, Florentius mox vivum defodi juflit. Eo-
dem anno praedido Iohannes Dux Brabantiae Dn, Iacobum Gael bekium, Abcaudum , Put-
tium, Strienfem , &c. nomine fuo gubernatorem Hollandiae ordinavit, qui ftatim Hama-
tis omnibus eliminatis ingentem tranquillitatem Iohanni Duci & patriae praeftitit r fi ta-
rnen hoc eft prseftare tranquillitatem, inter fadiofos alteram partem opprimere. Anno au-
tem 1425. idem hie D. Gaefbekius in profefto S.Ludgeri D. Iacobam cum fuis Hamatis in 142,^
civitate Schoonhovia obfedit : quem fubfidio fuo adjuvarunt omnes civitates Hollandia:,
Zelandi«, ac Frifiae Occidentalis, praeter Zirixeam,Gaudam, Audewateram, & Bryelas,qux
in hoe bello neutrarum partium exiftentes fpedatrices fe praebuerunt calamitatis publicae.
Sed cum viginti quatuor integris hebdomadis & quatuor diebus fruftrà eam civitatemoppu-
gnaffet, tandem fubornato Adolpho Duce Clivenh, & Comité de Moersâ, fex hebdomadarü

ANNO induciae padae funt, obfidioque foluta eft in fefto decollationis S. Iohannis Baptiftae. Eo-
DOM. dem tempore impetravit & recuperavit Comes Hornenfis per Comitem Moerfanum Do-
minium de Altena, cum oppido Woudrichemo, à quo violenter parentes ejus dejedi fue-
rant : Dum haec agerentur, confiderantes Afellati lubricam fore fpemfiiam quam de lohan-
ne Duce Brabantiae conceperant, quia & hune multi palàm refpuebant, plures non promo-
vebant , & Cioceftriae Ducem Iacobae tanquam legitimae uxori fuse obfidio venturum
rumor increbrefcebat,Pbilippum Burgundiae Ducem, & Comitem Flandriae , &c. follici-
tant,utislaborantisComitatusHollandiae,Zelandiae,ac Dominii Frifiae gubernationem
jurehaereditariofufcipiat. Ciimipfe veriffimus ac proximus harum Provinciarum haeres
futurus fit ,fiquidem D. lacoba fine liberis defungatur: Primum enim Margarita mater
Philippi, & Wilhelmus pater Iacobae ex unö eodemque patre Dn. Alberto Duce Bavariç,
Comité Hollandiae, eademque matre ejufdem uxore nati erant : deinde & mater Iacobae a -
mita erat Phih ppi, fic ut duplici cognationis nexu confobrini inter fe Philippus & Iaco-
bafint.

Philippus igitur his non gravatim obtemperans cum ingenti comitatu Dordracum veni-
cns per Afellatos tanquam verushaeres Flollandias, Zelandiae, ac Frifiae tutor inauguratus
eft. Itaque cum & Iohannes Dux Brabantiae non refragaretur Montibus Hannoniae, eo-
dem hoc anno colloquii dies indidus fuit: Quo convenientes Philippus Dux Burgund! x ,
Iohannes Dux Brabantiae , lacoba Comitiffa Hollandiae, cum pluribus aliis Principibus con-
cluferunt ita, ut Dux Brabantiae Hannoniam poffideret, Dux Burgundiae Philippus tan-
quam legitimus haeres haberet mtelam Hollandiç, Zelandiae, aç Frifiae, eoque pado in-
ter ipfos laetis aufpiciis tunc pax & amicitia firmata fuit. Hamati verb qui fuum negociura
agebant, & dominari ipfi in Hollandiâ volebant, ut 8c Ducem Philippum ab Hollandiâ
arcerent, &c Afellatos etiam ejicerent, inconftantià muliebri confifi , caufantur hunc ni-
mis iniquum efie tradatum pacis , quo ipla Domina paterna haereditate prorfus effet ex-
clufa : nam cum Duci Iohanni Hannonia , Duci Philippo Hollandia , Zelandia , ac
Frifia fit afiignata, Iacobae ipfi nihil eft relidum , quo vel fuftinere vitampoffit: faci-
îè igitur perfùadent fœminœ, ut fè clàm iftinc proripiens occupatâ Hollandiâ fe tueatur ad-
verfus iniquitatem iftius pacis : lila igitur in Hollandiam reverla, civitatibus aliquot occu-
patis, cùm Hamatae fadionis, tum Anglici conjugii praefidio per annos très fatis negocii
1427. îaceffit Duci Philippo. Anno 1427. In facrâ hebdomadâ ante Pafcha Bruxellaeobiit
illuftriffimus Princeps Iohannes Dux Brabantiae, 8c Limburgiae , maritus Dn. Iacobae,
fepultus ibidem apud S. Gudulam, cui fine liberis defundo ftatim fuccefiit frater ejus Phi-
lippus Comes S. Pauli,8c Conneftabulus Franciae, cui &: ipfi quoque fine prole mGx de-
fundo ,fuccefiit confobrinus ejus Philippus Dux Burgundiae Comes Flandriae , &c. Tu-
14280 tor Hollandiae ,Zelandiae ,ac Frifia. Anno 14.28. quartâ die Maji pax inter Ducem Phi-
lippum , & Jacobam Comitiffam renovata eft , ipfaque Jacoba praefens ac volens in
Hannoniam, Elollandiam Zelandiam, & Frifiam , una cum Philippo profeda per omnes d-
vitates folenniter eum ut verum Haeredem, 8c Tutorem earundem provinciarum inaugu-
randum curavit. Anno 143 3. Philippus Dux Burgundiae in Hagâ Comitis cepit Franconem
^I433* Borfelium D. Suylertfem, aggeris S. Martini,eo tempore Hollandiae, Zelandiae , ac Frifias
Gubernatorem, eundemque clam per Delpbos & Roterodamum abdudum in caftro Ripel-
mondenfi cuftodiae maneipavit, ob id, quod is cum D. lacoba clamdeftinum matrimonium
contraxiffet : Qui interceffione Comitis Moerfani & Comitis Serwardeni eâ conditione li-
beratus, 8c Iacobae conceffus fuit, ut Domina lacoba Duci Philippo abfolutè refignaret
Hannoniam, Hollandiam, Zelandiam 8c Frifiam : Ipfaque vieiffim à Duce Philippo recipe-
ret Dominium Voernenfe & auftralis Hollandiae, & Tollenfe, cum omnibus reditibus om-
nium Teloniorum per Hollandiam ac Zelandiam. Ipfe maritus ejus à Philippo acciperetCo-
mitatum Oeftervandiae. Quod quidem cum ita placuiffet, D. lacoba huic Franconi légiti-
mé nupfit , cui 8c Philippus Dux torquem aureum 8c ordinem militiae aurei Velleris
contulit : qui fuis deinde Dominiis unà cum Domina lacobâ laudabiliter praefuit: Phi-
lippus autem Dux Burgundiae mox per omnes provincias praedidas , ut verus Co-
mes Hannoniae , Hollandiae , Zelandiae , Dominufque Frifiae folenniter inauguraba-
I43<». tut\'. Triennio autem poft , hoc eft Anno 143 6, in profefto S. Dionyfii , illuftrif-
fima Duciffa Bavariae, dudum Hannoniae, Hollandix , Zelandise Comitiffa ac Domina

Frifie ipfo die S. Dionyfii in caftro Teylingio mollis relidis liberis obiit, fepultaque cft in ANNÖ
Palatio Hagenfi apud avum fuum D. Aibertum de Bavariâ poftquam ip. annis à morte pa- DOM.
rentis VViinelmi lèxti in magna tribulatione paternas Ditiones adminiftrafîet,aut potius am-
biiflet.

S Epulto igitur Epifcopo Rodolpho D. Gifbertus Bredenrodius Prepofitus ecclefiç
TrajedenfisSc S. Salvatoris,ut fieret Capitularis, & intèrcflet eledioni novi Epil-
pi, ftatim fe Subdiaconum conlecrandum curavit. Qro fado Dn. Canonid quin-
queecclefiarumTrajedenfmmpoftridiePafchatis,ideft,leptimo die Aprilis eodem anno
14^« invocato S. Spirituconcorditer elegerunt eundem D. Gifbertum Bredenrodium :
Hic verb mox ut eledus fuit, eos, qui partes Epifcopi Rodolphi dudum foverant, omnes
vel in exilium agit, vel certè dignitate privavit, auxilio potiffimum fratrisfui D. Reynaldi
feu Reyneri Bredenrodii ,&D de Renes , & Dominorum de Prœys, qui dudum una fe-
cum à Rodolpho ejedi fuerant : Exules igiturut fie adverlùs holce corroborarent, Amerf-
vordie inito confilio eligunt in Epifcopum D. Davidem Burgundionem Tervanenlèmjam
tum Epifcopum, Philippi Ducis Burgundie filium illegitimum, qui ut Duci Philippo
hoc negocium facilius commendent, in memoriam redigunt, Gilbertum anno 1441. una I44I«
cum fratre hoc eodem Rcynaldo non veritum fuilïe fe Majeftati illius palam opponere , &
contra edidum ejus Amfterodamum occupare, praeiente & reludante Sereniflima Domi-
na Ifabellâ ipfius conjuge : confideret igitur potentim Bredenrodiorum fibi aliquando me-
tuendam fore, fi tam locupletis Epifcopatus opibus fulciatur : favorem plebis pro illis efse,
qui & arte quâdam lùâ, &nobilitatis antique opinione facile multorum animos alleduri
fint,cùmeandcm afmaturam eadem infignia proférant, que Comités ipfi Hollandie : tu-
tius igitur non ipfi Duci Philippo folùm, fed & univerfe Reipubl. tam Hollandiae quam
Trajedine fore, ut remoto hoc G if her to, qui naturâ fadiolûs eiset, & cedes ac fe-
ditiones amaret, D. David filius ipfius ad gubernacula promoveatur, vir placidus & hu-
manus, & qui cum omnium bono & commodo illius Majeftati vicinitate luâ robur ac fir-
rtiamentum allaturus fit, cum ab ifto nihil nifi detrimentum ac damnum fit exfpedandum,
fi totius Epifcopatus viribus fuffultus fuo jure ac liber animumfuum declarare poffit,quï
infirmus dudum, & ipfius fubditus ac valallus exiftens remtantam in mediâ Hollandiâ au-
fus fuerit : Dux gitur Philippus his perceptis , inter fpem prxfentis emolumenti, &
metum futuri periculi, non diu moratus milfo Romam Epifcopo Atrebatenfi fub orna-
toque Rege Aragonie, non difficulter à Papâ Calixto tertio impetravit, ut Davidi Mo-
rinenfium Tervavenfi Epifcopo inveftituram , & jus mitteret Epilcopatus Tràjedenfis,
idque fadum eft eodem anno 1 4 f Interea temporis cum Gifbertus Bredenrodius
jam folenniter per fautores introdudus pro Epifcopo Trajedenfi fe gereret , ac tan- HîT¹dem conftitutam pecuniç fummam Romam mitteret ad impetrandam eledionis fue con-
firmationem, nihil obtinuit, & cum olfaceret, Afellate fadionis hanc elfe technam, ex-
emplum de Rodolpho capere decrevit, & Epifcopatum vi retinere : Interim verb ut &
jure Davidem Epifcopum reculàre Gif berti fautores viderentur, ajebant in privilegiis else
Trajedenfis Ecclefie, quod nemo illegitimus habere poffit , vel annuum in eâ confe-
quiofficium ,nedum ipfum Epifcopatum : Quo audito Fhilippus Dux mox filium Dn.
Davidem authoritate Apoftolicâ natalibus reftitui curavit, ut & ingenuus eiset ac nobilis :
Quibus rebus itageftis, cum Dux in Hagâ Comitis celebritatem aurei Velleris agitaret
iugenti Principum frequentiâ ftipatus , ac mox adfuturus Trajedum diceretur , ut fi-
lium fuum Davidemintroduceret , Eledus Gifbertus Bredenrodius una cum Trajeden*
fibus Duce Reynaldo Bredenrodio omnia preparabat , que ad bellum gerendum per-
tinebant, plane paratus cum Duce concurrere potius quàrn Epifcopatum deferere. Cùm
verb Dn. Iohannes Dux Clivenfis , & Dn. lohannes Heynl bergius Epifcopus Leodi-

ANNO enfis, ac demum iple quoque David, & D. Carolus filii Ducis ipfum fiepe fruftra rogaffent,
DOM. ut Gifbertumrelinqueret in pace, tandem alfiduis Afellatorum inftigationibus 8c oportu-
nis auxiliis civitates duas in Dioecefi Trajedenfi Amerfvordiäm fcilicet ac Rhenum oc-
cupavit Dux, Duce Adriano Borfalienü Domino Duvelandig, qui 8c caftrum Horftum,
mox etiam traditione Caftellani eft confecutus: Confequenter etiam D. David ingenti co-
rnitatus exercitu ducenteD.Iohanne de Waflenaer Gorichemum venit, & inde Tyelam,
* hinc porrb Rhenum, atque inde demum Amerfvordiam conceffit, in fmgulis his urbibus
vieiflim folenniter exceptus & inauguratus, atque ita D. David cum ob Gif berti praefen-
tiam Trajedum non admitteretur, manfit anno illo Amerfvordiae. Anno fequenti Philippus
ingenti exercitu conlcripto Leydas fe contulit, eodemque per falvum condudum Rey-
naldum Bredenrodium evoeavit , ut cum eo tranfadionis conditiones conciperet , qui
mox ingenti equitum comitatu ftipatus honorifice atque decenter advenit: Sed cum inter
«um ac Ducem res tranfigi aequis conditionibus non poflet, Trajedum retro unde venerat
receffit; quoitadigrefto; Dux Philippus eveftigio primum Woerdenum, mox Ifelfte-
num accefht, eo animo, ut Trajedum impugnaret. Quo fado cum Trajedenfes tumul-
tuarentur, & ob metum fui adverfus Gif bertum infurgerent, ille perpenfo, quod adver-
fario par effe non poffet, fubornatis clanculum de Capitulo aliquot fidelibus, cum Duce
Philippo tranfadione fada pacem iniit fubjedis conditionibus: videlicet ut iple Gifber-
tus liberä voluntate Dri, Davidi Epifcopo eledionem fuam refignaret: Gifberto verb pro
expends Ulis in Epifcopatum fadis e contra Dux Philippus reftitueret quinquaginta millia
Xeonum aureae monetae Philippi. Infuperque David in fingulos annos ex reditibus Epifi-
copalibus perfolveret quater mille 8c ducentos florenos Rhenenfes, pro quibus folvendis fi-
dem fuam fadä cautione interpofu.it Iohannes Dux Clivenfis. Adhaec idem Gif bertus ma-
neret deineeps Archidiaconus ac Praepofitus Trajedi, ad S. Salvatorem ut hadenus, & in-
luperconftituereturetiamPraepofitus BrugisadS. Donationum, nec non & primusCon-
liliarius totius Hollandiae duplicato ftipendio. Quibus quidem conditionibus hinc inde
legitimä folennitateroboratis inter Ducem Philippum, 8c civitatem Trajedenfem pax eft
compofita, eä fcilicet lege, ut Trajedenles Philippum & filium ejus D. Davidem in ci-
vitatem line ftrepitu ße bello reeiperent, atque ipfum quidem amicum , filium verb ip-
fius D. Davidem Epifcopum fuum agnofeerent, iple verb, amici, filius ejus, Epifco-
pi boniaffedu vieiflim ipios profequeretur, quod ita fadumeft : Gif bertus igitur Bre-
denrodius his motus conditionibus Epifcopatum Davidi refignavit, Capitulum ac civita-

MjL^jt ^tem obediential ac fidelitate fibi promifsä. abfolvit anno i 4 <y 7. poftquam Epifcopatum
adminiftraffet annis non plene duobus. Atque eft ille quidem adeptus omnia ä D uce Philip-
po magnifice quae fuerant promiffa«

eipum, Baronum, Equitum ,Nobilium, confeflus Trajedi fuit , ut nullä aetate par ibi vi-
fus fuiffe memoretur : finita tandem folennitate Dax Philippus per literas ac legatos admo-
nuit civitates Tranfifulanas , ut fe pararent ad recipiendum fiium Epifcopum. Tranfi-
fulani verb urgentibus potiflimum Daventrienfibus refponderunt, fe quidem paratos ef-
fe ad recipiendum Epifcopum, fednonaliä tarnen conditione, qukm ut Ditionum fua-
rum tutorem atque defeniorem per duodeeim annos habeant Adolphum filium Arnol-
di ducis Geldriae: Quod quidem cum intelligeret Philippus tripartito exercitu Daventriam
per novem hebdomadas obfedit, graviterque afflixit,donec interceffione Iohannis Ducis Cli-
venfis compofit! pace Philippus obfidione civitatem liberaret: civitas Davidem Epifcopum
³47^a* folenni more inauguraret, quod & reliquae civitates mox confimiliter fecerunt. Anno 1472.
Gifbcrtus Bredenrodius, ejufque frater Reynaldus, & Reynaldi naturalis filius Walra-

vus, & D .Johannes Amerongius Praefedus civitatis Trajedenfis adverfus Epifcopum Davi-
dem infurrexerunt, acmemores Amerfvordienles hune primum in Gif berti praejudiciuna
recipilfe, & inaugurafle, adjumento eivium Trajedenfium Amerfvordienfes afîlixerunt in
contumeîiamEpiicopi : Epifcopus itaque hos oniues apprehenfos euftodiae mandavit ia
caftro Batavoduri : ex quo cum VValravus non multo polt eftradis vinculis effugiffet, re-
liqui melius aller va ti funt perintegrum biennium : donec tandem per judicium aurei Vel-
lens (cujus membrum etiamReynaldus erat) causa cognita liberati lunt. Anno 1477. coefo _IA77-
ad Nancium Carolo Burgundo in omnibus ejus Provinciis magni fuerunt motus. Itaqs 8c in
Hollandiâ diu oppreflae fadiones veluti ruptis carceribus erexerunt le & civitates cum ci-
vitatibus deintegrocolliferunt : maximè autem Gauda,Dordnacum,Delphi, Schoonho-
via, 8c Harlemum : vetus etiam odium inter Brcdcnrodios, 8c Epifcopum recruduit, qui
per Hamatos fuos civibus Trajcdenfibus in fuas partes alledis Epilcopo muitum fcce-
runtnegoeii. Anno 1481. Epifcopus David adjundis fibi Hollandis, qui fadionis erant. 1481,
Afellatç bellum gelfit adverfus cives Trajedenfes, quibus erant auxilio Hamati. Eodem
etiam anno idem Epilcopus cum fuis fautoribus bellum fufeepit adverlus D. Montfor-
tium : Eodem anno Trajedenies Du. Engelbertum Clivenfem, Johannis Ducis Cliven-
fis filium , in protedorem ac defenforem fuum adverfus Epifcopum Davidem reeepe-
runt. Anno 1483. Trajedenfesdie afcenfionis D.Duce Engelberto Clivenfi, Epif- 14,82\'
copum Davidem ceperunt, 8c Trajedum addudum cuftodiae mandarunt ; fed mox 18
menfis Iunii eodem anno Maximilianus Auftriacus una cum Holiandis, qui Afellatae fadio-
nis erant, Trajedum obfidione cinxit, & ad conditioner pacis compulit: Inter quas int
prirais fuit, ut Epifcopum fuum captivitate liberarent , & inpriftinum locum reftitue-
rent. Eodem autem anno jam antea eodem Engelberto Duce civitatem Rhenenfem occu-
paverant: Cum aütem Hollandi qui fadionis erant Afellatas , pro Epifcopo Davide cf-
lent, Hamatse fadionis Affeclae Trajedenfibus contra hos affiftebant. Itaque Francilcus
Bredenrodius , Reynaldi & Gil berti frater , civitatem Roterodamenfem occupavit anno
1488. in node S. Elizabeths , omnefque vel cepit, vel ejecit, vel occidit, qui fadio- j^gg;
nis erant Afellatae : Confimiliter anno fequenti munitiilîmum caftrum Woerdenfe in feriis
Nataliciisnode S. Johannis â D. Iohanne Montfortio, (quem Epifcopus dudum habaerat
captivum) & ab Anioldolfelfteniooccupatumfuit, caftrique Praefedus captus eft : Hoc
ànno etiam Roterodamum obfidione cindum fuit à cseteris civitatibus Hollandicis, quas
Afellatae fadionis erant Duce Romanoruna Rege Maximiliano Auftriaco: fed Roteroda-
înenlèsDuceFrancifcoBredenrodiofortiter tutati hanc civitatem, Anno porrb 1489» 1489.
menfis Martii, die 6. pagum Ouderfchienfem occuparunt, ac Delphos confequenter ex-
currçntes, cives eorum fine ordine adverfus ipfos promentes , multos proftraverunt, in-
terfecerunt, multos in aquas propulerunt , mukös captivos abduxerunt. Eodem etiam
anno fub finem Martii D Johannes Naeltvicenfis, & D Iohannes Montfortius, cum ex-
ercitu mille armatorum Ley das occupare tentaverunt, led ab oppidanis Duce D.Iohanne
Egmondano Hollandis Praefedo , fortiter repulfi retrocedentes munitiilîmum caftrum
Poelgeftum abfente Dn. Gerardo occuparunt, quod mox his rurfiis expulfis à Praefedo
Egmondano 6c Leydenfibus recuperatum ,8c folo aequatum eft : Eodem anno porro 17.
die menfis lunii conferto Praelio inter Hollandos Afellatos Duce Praefedo equitumMaxi-
miïiani, & Roterodamenfes Ducibus Francifco Bredenrodio , & Iohanne Naekvicenfi „
ubimultisutrimquecaefisRoterodanienfèsfiiccubueriint, capto Naekvicenfi ac pace mox
fada , Bredenrodius civitate celfit , atque ita Roterodamum recuperatum eft. Anno
1490. SaxoniaeDux Albertus (quem Maximilianus Auftriacus generakm Provinciarum x±go_afilii fui Phiiippi gubernatorem in Germaniam profedurus conftituerat) una cum Hollandis
Afcllatis Montfortium obfedit, fed interceffione Comitis Naflbvii, & Comitis Chymay-
enfis pax eft compofita ,reftituto caftro Woerdenfi, quod D. Montfortius dudum occupa-
verat. Itaque ibi Caftellanus tunc alius conftitutus fuit. Eodem anno rurfus praelium com-
miflum fuit inter Hamatos Duce Francifco Bredenrodio , & Aleilatos Duce Iohanne
Egmondano prope civitatem Sluläm, in quo cum trecentis armatis Bredenrodius oeeubuit.
Poft cujus obitumD. Iohannes Naeltvicenfis bellum adverfus eofdern ibidem eveftigiö ré-
dintegravit, & praefidio Slufanorum navali praelio Hollandiam, Flandriam, ac Zelandiam
mire afflixit. Eodemanno etiam Trajedenfes portam S. Catharinae , quam Hollandi Afellati ^T49
feptem continuis annis jam praefidio iiio tenuerant;, armatâ manu recuperarant. Anno 14.96",

ANNO ipfo die S. Georgii mortuus eft in caftro Batavoduri D. David Burgundio Epifcopus Tra-
DOM. jedenfis : ib\'idemque in Eccleliâ Parochial! honorîficè fepelitur,poftquam Epifcopatum ad-
miniftraffet annis triginta novem : fuit hic vir naturâ pacificus, & injuriarum minimè tenax,
maximas tamen moleftias perpeffus à fadiofis, authoribus tamen potiffimum Bredenrodiis,
qui dolentes fe per hune ab Epifcopatu Trajedenfi elle feclufos, non modo Trajedenfes fa-
dione Elamatorum adverfus Êpifcopum involuerunt, fed & Hollandiam univerfam, quate-
nus Epifcopum tuebatur, caedibus & incendiisimpleverunt : Fuitautem hie Epifcopus Se-
di Trajedinae perqûàm commodus, etfi multi id non agnoverint, dum vixit : fuit enim Re-
ligionis fummus antiftes , & largus aediurn facrarum dotator ,quod ex tot donariis in templa
paffim collatis liquet. Sacerdotes ac Studiofos liberaliflimè fovit, etiam ea diligenter pro-
curavit, quae ad externam Epifcopatus amplitudinem pertinere videbantur : nam ea qua; in
arcibus Rodolphus Diepholdius imperfecta reliquerat, perfecit, multaque iis addidit, novam
arcem Batavoduri aedificare cepit : Diepholdio lumptuofiffimum monumentum extruxit.

Efundâ igitur D. Iacobâ,quae fi ante triennium pado defierat effe, natura tamen
) manferat Comitiffa Hollandiae in hunc ulque diem,nunc ut legitimus haEres ac fuc-
ceflor pleno jure ut omnium Dominiorum ejus ita etiam vicefimus quintus Hollan-
diae, Zelandiae Comes ac Dominus Frifix inauguratus eft illuftriffimus Fhilippus Dux Bur-
gundiç, Lotharingiac, Brabantiae, Limburgiœ, Comes Flandriae , Burgund; ç-, Hannoniae, Ar-
tefix, Namurciae, Marchio S. Imperii Romani, Dominus Mechlinix, Salinarufn, &c. Hie
Philippus admodum tranquillè gubernavit Hollandiam , Zelandiam, & Frifiam, Guberna-
Vxfamîl ^tore conftituto D. de Santis, qui,ut vir cordatus & naturâ pacificus fadiones quantum po-
Latmy. tuit oppreffit eâ ratione quâ debuit, hoc eft, ut non modo alteram non loderet, alteram juva-
ret, fed ita, ut qui neutram ad honores admitteret ,utramque ex aequo rejiceret : Sed poft-
quam hoc ob invidorum criminationes remoto, gubernaculis praefeciffet D.Wilhelmum La*
lainium, ilque Hamatorum fadionem fovens, filiam foam Reynoldo Bredenrodio defpon-
difset, ftatim erexerunt criftas Hamati adverfus Afellatos. Adeo quidem, ut commota tota
Hollandia , Dux Philippus D. Ifahellam conjugem fuam eb ad difcordiam componendam
mitteret, eâque nihil efficiente partes Bruxellam edido citaret, iifque venientibus & auditis
amoto D. Lalanio ,M. Goelvinum Wilden prseficeret ,mutato officii nomine , ut non am-
plius jam Gubernator, fed Praefes Hollandiae , Zelandiae , ac Frifiç vocaretur, qui earn digni-
tatem adeptus efset,ut ipfius nominis infolentiâ monitus fadionis damnata? memoriam fage-
ret : quod ille tamen longe diverfum fecit. Plané enim alteram, hoc eft Alellatorum fadio-
nem fovit, opprefsâ, quantum potuit, alterâ : Quae res & aliis non paucis, & illi ipfi quoque
1436. exitio fuit :Quippe anno 143d. cum illeBaugardum Benjamin caftellanum Medenblicen-
Biinc Bani- fem fadionis Hamatae hominem accufafset latrocinii, ille hunc viciffim accufavit Sodomiae :
Wirdum vo- _ex q_Uâ altercatione cum quotidiane turbse fierent, Dux Philippus mifso in Hollandiam Dn.
tant Annal, lo^ne Lanoi ,utrumque apprehendit, & captivum in caftro Huefdeno collocavit : Anno-
^ T2 I ^ ^ev°l^uto cum fex menfibus Baugardus liber dimittitur : Gofvinus autem iftinc abdudus
latmivo- \' in caftrumLovenfteniumdecollator,quamvismultumproteftatus innocentiam fuam : poft
luntprtfi- cujus necem Philippus Dux Burgunds conftituit D. Iohannem Lanoium Praefidem Hol-
dtm. landiae, Zelandise, ac Frifiç. Anno 1438 .bellum aufpicatus eft Dux Philippus cum Brugenfi-
14 3 8. bus,quod toto biennio duravit : Eodem anno inundatio ingens ruptis aggeribus Hollandiam,
& Bataviam aftlixit, & civitas Gaudana magnâ ex parte exufta eft : eratque tum ingens ubi-
que annonç Caritas. Anno 1439. magnoperè eft grafsata peftis per totam Europam : Anno
19-> I440 Jefunda eft Elizabeth Duciffa Euxenburgenfis uxor dudum Iohannis de Bavariâ, fine
prole. Quare Wilhelmus Dux Saxonia; praetendens jus in Ducatum confcripto exercitu
cum occupare conatus eft : Cui fe opponens Philippus Dux Burgundix, ut jure, ita etiam vi-
ribus iuperior₃extorût eum,& porro fine controverfiâ toto vitx tempore fœliciter obtinuit.

Anno 144 t. grave bellum fuit inter Philippuni Ducem Burgund!« , & Gnndenfes ob vedi- ANNO
gal impofitum fali, farri,frumentis, ceterilque eduliorum generibus coortum, in quo bipar- DOM.
ta fuit Flandria, altera lcilicet parte Ducem, altera civitatem fequente, fuitque tantâ animo-
rum acerbitate utrimque ccrtatum, ut nentra ex parte, qui in manus venilfet, incolumi vitâ
liberari facile potuerit, duràvitque hoc bellum toto triennio. Anno 146 5*. Carolus Princeps
Burgundie Philippi filius, gratlam patris, qua per aliquot annos improborum fufurrationi-
bus ejedus exul in diverfis iocis oberraverat, recuperavit : Eodengque anno D. Iohannes La-
noius, hujus fulurrationis, (ut fama erat) fibi confcius, relidâ Hollandie Prefedurâ , ad Lu-
doviçum Regem Gailie confugit ; & Ludovicus Gruthuyfius Hollandiç Prefes creatus eil :
Carolus eodem anno in Gallia à pâtre mifius,Ludovicum Regem vidum ad equitatèm pre-
ftandam compulit : Uxor ejus interim D. Ifabella ex nimio mariti ablèntis defiderio conta-
befeens moritur, & lepelitur in Monafterio S. Michaelis in profefto Sandorum Coline 8c
Damiani. Anno 1466. Philippus Dux authoritate Sedis Apoftolice poftulatus , 8c injuriâ
provocatus Leodienfes adverlus Epifcopum fuum Ludovicum Borbonium ipfius fororium
tumultuantes, refrenavit, & Carolus ejus filius eodem anno Dionatenles everlb eorum oppi-
do rebellionis caftigavit, 8c cum Leodienfibus de integro pacem compofuit. Anno 1467,
menlis Iunii die 1 inclytus Dux Burgund!®, &c. Philippus Bragis in Flandrià mortuus
eft, anno etat is lue 71. Ducatus Burgundie 48. Comitatus Hollandie x 1. Parentes habuit 34»Vt ha*
Iohannem Ducem Burgundie Philippi filium , quem Rex Francis occidit, cùm hic Philip- ^ \'
pus annum etatisageret if. Matrera habuit Margariram Alberti Ducis Bavariç, Comitis
Hollandie filiam : Très uxores habuit, primam duxit D .Michaëlem Carol! fexti Francorum
Regis filiam, que juvencula obiit : Secundam duxit D. *Claudiam, filiam Comitis de Heu, _rJr^p^"
quae 8c ipfà moxeft mortua : Tertiam denique duxit D. Ifabellam filiam Regis Portugal-j\'ipJcomi- \'
lie,exquàfuftulitfilios Anthonium, ac ludocum, qui mortui lunt impubères: & demum tisNiver-
anno 14 34. filium tertium, quem, quod in profefto S. Martini nafcerctur, Carolum Marti- nmfis vi-
nuhi appellari voluit : qui pâtre defundo in omnia Dominia ac jura fucceflit : prêter hune duam.
enim legitimam prolem nullam reliquit. Illegltimas autem utriufque fexus reliquit complu- ^I434^Bres, inter has erant precipue Cornelius Baftardus Burgundie, Dn de Beveren : Anthonius
Magnus Baftardus Burgundie , Cornes de Stcenbergen in Arduennâ, Balduinus Baftardus
Burgundie, D. de Faleis, & terrarum S. Anne, D. David, antea Morinenfium, pofteà T"1-
trajëdenfium Epilcopus t Philippus primùm maris Prefedus, deinde &" Ultrajedenfium
Epifcopus : reliquit etiam filias illegitimas très, quarum due Sandimonialium fuerunt Ab- i_mofcx, -
batifife, una cui nomen erat Anna Adolpho Duci Clivenfi nupta fuit : Fuit autem Philippus ^Jvir ftaturâ procerus, membr is valide compadis, vultu hilan atque decenti, toto corporis
habitu bene compofitus, magnanimus, largus, confilio valens, propofiti tenax, Religion! ac
Religiofis deditus, mffltis vidoriis clarus, hereditatibns affluens, qui unus domui Brabanti-
ce multum honoris & opum contulit : magna autem fapientiâ ac felicitate ut ceteras Pro-
vincias fuas, ita etiam Hollandiam, Zdandiam, ac Frifiam gubernavit, ubique fadionum
contentiones extirpans fine perlonarum refpedu : Cùm autem biduo jam egrotalfet, fpe-
rantibus tunc Medicis nihil fore periculi, tertioque die Carolus Gandavo Brugas accitus pa-
ttern jam admodum languidum reperififet, cumeo que ad Provmciarum làlutem pertinc-
bant, mature pertradavit : Q_io defundo, Carolus, que ad exequias paternas pertinebant,
prepararijufiit : Itaque corpus ejus exenteratum, & aromatibus conditum enee tumbe
inclufum, poftridiè celebratisexequiisinEcclefiaS. Donatiani ante fummum aitare depo-
nitur, ubi per mukös annos permanfit, ob id, quod Carolus ejus filius diverfis occupationi-
bus diftridus Divionem in Burgundiam, quo ipfe preceperat, apud majores fuos illud tranf-
ferre non potuerit. Inteftina autem ejus exempta mundiflimoque vafe recondita ibidem in
eodem choro fepulta funt : Sed cor ipfms auro & argento decoratum mififum fuit, ut petie-
rat, Hierofolymas, in locum Çalvarie, in Ecclefiam Dominice refurredionis, per Epifco-
pum Atrebatenfem cum .magno comitatu 8c pompâ, muneribufque ac cimeliis infinitis.

1467» NNO 1467. in profefto Sandorum Petri Sc Pauli Carolus Pbilippi defundi fi-

confimiliterque exinde in reliquis Ducatibus, Comitatibus, ac Dominiis,ut Sc con-
fequenter Hollands ac Zelandiae Comes, & Frifiae Dominas inauguratus fuit ordine vice-
• fimusfextus. Eodemautem anno 13. Odobris Leodienfibus rebellantibus, Sc dvitate
Hoyenti expugnatâ, indeque Epifcopo iplbrum Ludovico Borbonio expullo jam trium-
phantibus, ip{unique contumdiis laceffentibus, Carolus Burgundus expeditionem parat in
S. Trudonem. Quod in profefto Symeonis ac Iudae obfidione cinxit. Quo die Sc Lodien-
fes ad liberandum id oppidum cum viginti millibus armatorum Carolo occurrerunt : Sed
commiftfo mox praelio Leodienles deftituti a fiio Capitaneo Rafone , tribus millibus occilis,
reliquis fugientibus, fuccubuerunt, amilfis omnibus impedi mentis bellicis ; Carolus autem •
•antea per fuos vicerat, & funditus deftruxerat oppidum Beringenie. Mox autem oppidum
Borgloon occupavit, & praîfidio fuo communivit, nee multo poft authoritate fedis Apofto-
lie® roboratus, convocatisex omnibus Ditionibus fuis praeftantifEmis quibufque Ducibus
«xercitum collegit, in quo equitum fimul & peditum centum Sc triginta duo millia fuiffe
memorantur. Itaque feptimo ab obfidione S. Trudonem per deditionem cepit : Civefque
iplî ex pado portas urbis ac muros demoliti funt : confequenter etiam Tungrenlês mox ul-
tro civitatis fuas claves Carolo obtulerunt, ad cujus prseceptum & portas fuas & muros ur-
bis ex parte demoliti funt. Eademque conditione cum ultrb veni fient, in gratiam receptje
font & reliquae civitates Leodienfis Diœcefis, ut nulla munitiones ullas retineret, praeter fo-
lum Leodium,quo Carolum excluderet. Tandem Leodium infefto S. Martini obfedit, Se.
intra paucos dies ad confimilem deditionem compulit, Se Epifcopum D. Ludovicum Bor-
bonium affinem foum in fedem Leodienfèmreftituit : cui deinde Leodienfes fidelitatem de
1458. integro jurarunt. Anno 1468. circa feftum S. Iohannis in Iunio Carolus Burgundus in uxo-
rem duxit D. Margaritam de Iorcâ, filiam Ridfardi Ducis de Iorcâ, fororem Eduardi quar-
ti Anglorum Regis: faeminam, ut eventus docuit, omnibus virtutibus ornatam, quae cadere
in mulierem poflunt : ex quâ tamen liberos non iulcepit. Eodem anno Carolus civitatem
Leodienfèm denub rebellantem 28. die Odobris plané deftruxit : fed paulo pbft reftaurarî
14^9. permifit. Anno 1469. Carolus Burgundus certâ pecuniae fommâ Coinitatum Forettenfem
emit à Duce Auftriaco, annoque fèquente Ducatum Geldriae ab Arnoldo Duce Geldriae, &
item à Duce Cftviae emit : Carolus autem hune Arnoidum, quem filius fous Adolphus in ca-
-ftro de Buren fex annis captivum detinuerat, liberavit, & Adolphum vïciffim captum , in
Cortracenfi caftro affervavit, quoadufque vixit : qui Carolo mortuo tandem liberatus, Se
1470, -militiae à Maria Catoli filiâ Praefedus ante Tornacum periit anno 1477. Anno 1470. Ca-
rolus Burgundus in Hollandiam venit, Sc in Concilio Hagenfi pro Tribunali ter fedit, quo
1472. ^temP^ore multi Principes ex diverfis mundi plagis iftuc ad eum confluxerunt. Anno 1472.
\' \' -bellum coortum eft inter Carolum Burgundum Sc Regem Franciae. Eodem anno in profe-
fto S. Matthiae in civitatc Graviâ mortuus eft Dux Geldriae Arnoldus, duobus annis poft-
quam liberatus fuit. Quo intelledo Carolus Burgundus, cùm Dux Geldriae inaugurari vel-
- let, Sc civitates Venloa, Noviomagiim Se Zutphania caeteris conlèntientibus refragarentur:
Carolns expugnatâ Venloa, Sc per deditionem capto Noviomago, cundis mox manum prç-
bentibus, Dux Gddriae folenniter ubique inauguratus eft : Carolum autem Geldriae natum
tuncannos plus minus odo , & fbrorem ejus Philippam Duciflam pofteà Lotharingie cap-
tivos abducens Bruxellas mifït, ut ibi educarentur. Anno 147 3 Carolus Burgundus tertio
2I7I\' ï^anuar" inftituit magnumConfiliumMechlinienfe. Anno 1474- Carolus Burgundus urbé
Novefienfcm obfedit. Duravit obfidio menfibus duodecim, defendente earn urbem Frede-
rico Imperatore : inter quos tandem per intercelfioncm legati Pontificii pax eft campofita.

Anno 14.7 j .ccepit bellum inter Carolum Burgundum & Renatum Ducem Lotharingie ; cui ANNO
CarolustotumDucatumLotharingis ademit. Anno 14,76. bellum cœpit inter Carolum DOM.
Burgundum & Helvetios, qui duobus prsliis eo anno adverfiis eos infeliciter ludatus eft. 1475".
Anno 1477. in profefto Epiphaniç cùm tertio ante Nantium Lotharingiç civitatcm cum il- 1476.
lis congrederetur, fuis omnibus profligatis , iple tribus vulneribus confoffus occubuit, poft- 1477«
quam Hollandiam, Zelandiam, Frifiam , csteralque provincias fuas à morte parentis admi-
ni ft raffet annis novem cum dimidio : Sepultus autem eft Carolas Nantii in templo S. Nico-
lai ante altare S. Gcorgii : Duxerat hic Princeps uxores très. Ac primam quidern D. Gatha-
rinam Caroli Septimi Francorum Regis filiam, qua; defponfata tantum, ante nuptias virgun-
culainteriit : Secundam duxit D. Elizabethan! five Ilàbellam Ducis Borbomifiliam , ex
qua filiam fufcepit unicam, nomine Mariam , quae h se res unica in omnes ejus Provincias fyc-
ceffit. Tertiam duxit D. Margaritam lor cam, filiam Ducis Idlàrdi de lorcâ »fbroremE-
duardi Quarti Anglorum Regis ex qua liberos item non fufcepit.

ANNO 1496. defundoatquefepulto D. Davide concordibusomnium Capitula- 1496.
rium fuffragiis eledus, & mox à Pontifice confirmatus, ac demum folenniter in ca-
thedram introdudus eft quinquagefimus fextus Epifcopus Trajedênfis D. Frede-
ricus Badenfis, qui paternum genus ab Illuftriflimis Marchionibus Badenfibus, maternum
verb ex Auftris Principibus ducebat. Hie variis bellorum tumultibus involutus fuit. Anno
1498. Epifcopus Trajedenfisuna cum Carolo Geldrio magnam Guardiam , hoceftexercji-
tumerroneum & profdiptum, conjundis copiisà finibusfuisprofligatuht. Anno lyoo. ï?⁰⁰«
circa feftum S. Mariç Magdalenas, cum Saxonia Dux Albertus Gruningam obfidione pre-
meret, in caftra ejus ad Selvardicnfe Monafterium , una cum Tranfifulanarum civitatum le-
gatis vènit Epifcopus Trajedenfis,ut pacem inter Ducêm & civitatcm earn componeret, fed
Cum nihil proficeret, in alium diem colloquium rejedum eft. Anno 15-03. bellum ingens ¹ f ⁰ 3®
fuit inter Ducem Geldns & Epifcopum Trajedenlèm : ac Geldri quidem civitatemOu-
denzelcnfem occuparunt, fed cùm fe fàtis inftrudos prsfidiis & fubfidiis non effe animad-
verterent, relido oppido recclferunt : Epifcopus autem oppido recuperato, cum inftrudii-
fimo exercitu impreifionem fecit in Veluam, & multis caftris everfis, pagis evaftatis, cum
ingenti prxda Daventriam reverfus eft, & fadâ cum Geldris pace, Epifcopus refpedu hu-
jus belli precariam colledam clero indixit per Hollandiam Zelandiam & Frifiam : Sed Cle-
rus ad Sedem Romanam provocatione fadâ , per fententiam Paps à colledâ fuit abfolu-
tus. Anno 15" 12. D. Ifelftenius Trajedenfibus indixit bellum , multafque in fuburbiiseo-
rum domos exuffit, & à Monafteriis aliilque confimilibus facris conventibus pecunias ex-
torfit : Ideoque mox Trajedenfes vicifiim una cum Duce Geldris Ifèlftenium oblèderunt,
& afliduis tormentorum idibus tum civitatis, tum caftri muros graviftimè luxarunt. Sed
cum animadvertilfent ipfum D. Ifelftenium cum ingenti equitum ac peditum exercitu ob-
feffis ferre fuppetias, obfidione folutâ, maturè fe Trajedam reeeperunt.Anno I y 16. D.Fre- _z - j
dericus Epifcopus Trajedenfis , poftquam Epifcopatum viginti continuis annis adminiftraf-
fet, multafque moleftias ex fadioforum importunitate pertulififet, ingravefeente jam state, .
profpiciens etiamnum plures ingruere difficultates, cupienfque coufulere tum Ecclefiç , tum
incolumitatis fuç, cum confenfuCapituli & Sedis ApoftolicsEpifcopatum refignavit in ma- y_u\\_u \' *
nus prsftantiffimi viri Philipp! Burgundionis. Et cùm Lyrâtn Brabantis oppidum petiif-
ibidem paulö poft eft mortuus : corpufque ejus Badis ad Rhenum in fepulchro majorum
Riorum reconditum eft. Fuit hic vir naturâ lenis & hümanus, & qui non nifi fummà necef-
fitate coadus arma fumpfit, magifque femper, ut Epifcopum decuit, ad Ecclefiafticas fun-
diones propenderita

^J477\' TT\\ Oftquam de morte Caroli Burgundi conftitiffet. Maria ejus filia atque hccres eodem
1-^anno 1477. defundo patri in omnium provinciamm fuarum poffeffionem atque do-
JL minium haereditario jure fucceffir, quam eodem etiam anno in uxorem duxit Maximi-
iianus AuftriacusFrederici tertiiImp. filius. Caeterum cum Maria viginti tantùm,Maximi-
lianus duntaxat ododecim annos tunc natus effet, qui Hamatae fadionis erant, Holland îar,
Zelandiae, Frifiaeque gubernationem fibi vendicare nitebantur : Afellati verb Maximilianum
jure maritali in Comitem & gubernatorem earundem Provinciarum inaugurabant, ejufque
praefidio fe firmabant : unde fadum eft, ut multis annis inteftinum bellum inter has fadio-
1478. nes geftum fit. Anno 1478. menfis lunii 22. die natus eft Maximiliano Auftriaco ex Maria
Burgundiacâ uxore fuâ Brugis filius primogenitus, cui nomen avi materni inditum eft , Phi-
lippus. Anno 148p. nata eft Maximiliano exeadem uxore fuain principio veris filia, cui
Romen eft inditum Margarita. Eodem anno D. Wolffardus Verienfium Princeps, Hollan-
diae, Zelandiç, Frifiaeque Prasfedus fadionum pertaeius Praefeduram fuam refignavit. In
ia8i cujus locum fubftituitMaximilianus Auftriacus Dn.IudocumLalainum. Anno 1481. Dn.

Maria Burgundiaca Maximiliano Auftriaco peperit filium lecundogenitum, cui nomen eft
³4²\' impofitum fufceptoris Francifci Ducis Britaniç,fed hic infans mox periit. Anno i482.Ma-
ria Burgundiaca venandi ftudio egreffa chm ex equo ferocienti in terram gravius impada
laefa effet, diffimulato dolore ne Maximilianum contriftaret negledâ medicinâ 16. die men-,
fis Martii in fata conceflit Brugis, anno aetatisfux 2 y. relidis liberis fuperftitibus duobus
Philippo fcilicet ac Margarita : poftquam Provincias haereditarias à morte parentis guber-
naffet annis quinque & menfibus duobus. Maria autem defunda honorificè fepelitur Bru-
gis in templo S. Donatiani: cor ejus exemptum in fepulchro matris Elizabeth« conditur
Antverpiae in ceenobio S.Michaëlis.

PHilippus igitur Auftriacus eodem anno 248 2. defundae matri fuae, ut filius unicus ac
legitimus Haeres in omnia Dominia hxreditario jure fucceffit, ac proinde extitit Hol-
landiae, Zelandiaeque Comes, & Frifiç Dominus vicefimus odavus : Sed quoniam is
tum tribus etiam menfibus infra quattum aetatis annum erat, & proinde ad Provincias fuas
gubernandas inhabilis, muîtç ubique difficultates & contentiones exortç funt. Maximè au-
tem in Hollandiâ., de jure gubernationis, aliis Maximilianum poftulantibus, aliis feipfos in-
gerentibus, quâ de re ad Chronicon Ducum Brabantiae plenius differuimus : Quae quidem
dim hie rurfus inculcare nihil fit neceffe, id quod fuafit aequitas & optimi quique re ipsa
comprobarunt, nos etiam tenebimus, quo certius diftinguamus tempora : Maximilianum lci-
licet, ut alibi, fic etiam in Hollandiâ, Zelandiâ, & Frifiâ Philippi filii fui Tutorem & gu-
bernatorem fuiffe à morte matris ulque ad inaugurationem ejus.
„1482. Eodem igitur, anno 1482. menfe Odobri pax inter Ludovicum undecimum Gallorum
Regem, & Maximilianum Auftriacum compolita eft , delponfàtâ filiâ Maximiliani Marga-
ritâ, quae tertium agebat annum, Carolo Delphino Ludovici filio, qui annum agebat deci-
mum tertium. Margarita autem inFranciam anno fequenti demum deduda fuit menfe Ma-

jo. Anno 14.8 3. in obfidione Trajeder.fi ludocus Lalainus Hollandie, Zelandie ,acFri- ANNO
fie Prefedus occubuit : cui proximo anno Maximilianus furrogayit D. Iohannem Egmon- DOM.
danum Wilhelmi filium natu maximum. Anno 14.86. menfis Februarii, die 16. Francofor- 14.8 3.
dix eledus eft Maximilianus Auftriacus in Regem Romanorum. Anno 1492. Dux Saxo- 1486.
nie Albertus, cui fuas vices Maximilianus in Gennaniam profedus generaliter commiierat, 14.5)2.
Hollandiam, Zelandiam, ac Frifiam gravillimà exactione afflixit. Eodem anno Carolus O-
davus Rex Galliarum. Maximiliani Auftriaci filiam Margaritam repudiatam in Flandriam
remifit. Anno 1494. Philippus Auftriacus annosjam habens fexdecim , in omnibus Provin- 1494«
ciis hereditariis lolenniter, Sc magno cum appkulù inauguratus eft : cui pater Maximilia-
nus dudâ uxore altera gubernätionem harum Provinciarum maternarum relignavit. Philip-
pus autem Ducem Saxonie, Albertum generalem Capitaneum , ficuti Maximilianus confti-
tuerat, Elollandie, Zelandie, ac Frifiae conlirmavit : Anno 149 5. menfe Novembri Mar- _l4Ç «,
garita Auftriaca Maximiliani Celàris fiiia, Se Philippi Auftriaci loror nupta eft Dn. lohan- *

ni D. Ferdinandi Regis Arragonum ex Ifabellä ,five Elizabeth filio unico, & mox inlanua-
rio fequentis anni _f 1496. Philippus Auftriacus Iohannam Arragonam ejuldem Ferdinandi 1496\'.
Regis ex eâdem Elizabethâ filiam inter très mediam in uxorem duxit, ex quâ progrefifu tem-
poris filios duos. Se quatuor filias lulcepit, de quïbus fuo loco diduri vicilfim lumus. Anno
1498. Frilii fadionum inteftinarum perte Ii Albertum Saxonie Ducem in perpetutim atque 149?.\'
haereditarium patrie lue protedorem Imperii Romani nomine receperunt : Inter ceteras
tarnen in primis.eâ conditione, ut hujus padi conlèafum impetfaret ab Imperatore : Maxi-
milianus verb Imperator hac de re certior fadus, eodem menfis Iulii 16. die Uteris Friburgi
Brilgoie datls declaravit, fè Comitus ibidem celebratis, cum conlènlù Principum Imperii
padum Frifiorum cum Alberto Saxonum Duce initium comprobalfe : Additoque generali
mandato, omnes ac fingulos in Frifia degentes ad illius obedientiam adftrinxit. Qj_ibus fi-
teris confpedis non miutum funt pofteà reludati Alberto, qui hadenus ibi reftiterant, cu-
fulque, fuit infequenti mox Augufto nummus Snece in perpetuam rei memoriam , in cujus
parte altera habebatur [Nummus Regis Romanorum) in alterâ verb ( Albertus Dux Saxonia)
fada fimt hec oduaginta feptem annis poftquam recuperatâ Stauriâ Frifii Wilhelm! Sexti
Comitis Hollandie jugum exculferant : nam quod ab eo tempore nos hadeuus ad Hiftoriam
Comitum HollandiePrefedos etiam Frifiç retulerimus,idad hanc Frifiam nihil pertinet,de
qua hîc loquirnur, quam Becanus Sc alii veteres Orient alem vocant, led ad illam, quam iidem
vocantOccident alem \\ nos autem jam Hollandiam Septenrrionalem nominamus : Nunc enira
Occidentalem Frifiam appellamus,quam interjedum mare ad Occidentem ab Hollandiâ fe-
parat : Orientalen! dieimus illam, que Gruninganis interjedis ad Orientera porro hoc no-
mine ufitate appellatur: Cujus diftributionis rationem nos alibi commodiùs reddituri fumus:
Porrù autem eodem anno 1498. nata eft Phüippo Auftriaco primogenita fiUa Elionora,que
adulta primum Emanueli Regi PortugaUie nupta fuit, eoque mox line liberis defundo, nu-
pfit Francifco Valefio Galliarum Regi. Anno 1?00. quibifextilisfuit 24. die Febrnarii, i^oo.
hoc eft,eo,qui S. Matthie,& S.Petri fefta interventu fuo feparabat, Gandavi natuseft
Philippo Aufttiaco primogenitus filius Carolus, qui & fuccefifor pofteà fuitPatri in Domi-
nium harum Provinciarum, & Rom. Imp. ejus nominis Quintus. Eodem anno Albertus
Saxonie Dux Supremum atque Provincialem Frille Senatum , quem pridem inftituerar,re-
formavit, hifee Confiliariis ordinatis : D. Petro fcilicet Abbate in Lidlum, D. M. Bernardo
Buchone ab Aita , D. Hefifdo à Martena, D. Iulio à Dekema, D.Herone ab Hottinga, D.
Renico ab Camminga, D. Scheltone à Liauckama : horum omnium nemo non preftantiffi-
mus vir, nemo non immortalilaude digniflimusfuit : M. Bucho tarnen id pre ceteris com-
rnuni Reipub. eximium contulit, quod Viglium Zuichemum, ex fratre Folcardo nepotem,
Secretioris concilii Cef. ac Regie Majeftatis Prefidem, Sc ordinis Aurei Velleris Cancella-
rium, & ipfe diligenter erudivit, & ad ftudia profequenda vivens morienfque fumptu fuo
Uberaliter adjuvit : fuerat autem D. M. Bucho in Academiâ Lovanienfi ut artium liberalium
& U. j. Lauream conlecutus, ita etiam multis ejufdem Gymnafii honoribus magno cum
Reipub. literarum çmolumento perfundus : Itaque cum fingulari eruditioni atque pruden-
tie fuse parem fidem atque induftriam Illuftriilimo Duci Alberto probaffet, non folùm ille
tum liberis fuis moriens commendavit, fed Sc ejufdem Ducis filius ac fucceffor, Georgius
itidem Saxoniç Dux non dilfimulem in Reipub. adminiftratione expertus, Carolo Quinto

ANNO porrb commendavit, cum ad illius Imperium Frifia transferretur, à quo primi quoque Con-
DOM, filiariidignitateornatuseft. Anno lyoi. nata eft Philippo Auftriaco filia fecundogenita,
nomine Isabella,quae pofteà in matrimonii! data eft Chriftiano Régi Daniç,Sueciç , Norve-
gi Ç,ejus nominis lecundo. Eodem anno Philippus Auftriacus cü uxore fuâ in Hifpania profe-
dus eft,iter faciens per Franciam,ubi fponldlia contrada funt inter Carolum Philippi filiü &
Claudia hliâ FrancoriïRegis,quae tamen non multo poft dilfoluta funt. Anno i ? o 3.Philippo
Auftriaco in Hifpania natus eft filius lecundo genitus, nomine avi materni appellatus Ferdi-
nandus , qui Bohemia* Rex & pofteà Rom. Imp. ejus nominis primus fuit, & fiÜum liiccel-
forem Imperii reliquit Maximilianum ejus nominis lècundum, qui nunc Imperii habenas mo-
lyoy. deratur. Anno 15:0 f. decimâquartâ die Septembris nata eft Philippo Auftriaco filia tertio
genita, nöminata Maria , quae pofteà nupta fuit Ludovico Régi Ungariç , quo fine liberis
fublato , haec Provinciis hifce inferioribus à fratre Carolo Quinto tandem gubernatrix per
I cod. multos annos Praefeda fedit. Anno 1706. pridie Regum,hoceft feptimo die Ianuarii, Phi-
lippus Auftriacus ,una cum uxore ex portu Zelandiç Armudenfi claflem lolyit navigaturus in
Hifpaniam,fed vi tempeftatis difieda clafte, in Angliam ejicitur, ubi fpe melius per dies ali-
quot exceptas ac refocillarus in Hifpaniam appulit, & inauguratus Rex Caftellx Legionis &
Granats coronatus eft : & quinta poll coronationem, hoc eft z6. die Septembris mortuus
cft Burgis in Caftilia,lepultulque in Monafterio Carthufianorum Amersfloro in excello mon-
te prope Burgas fito : cor ejus exemptum Hierofolymas tranflatum eft, ubi & proavi ejus
Philippi Burgundi cor reconditum fuit : Inteftina Brugas tranüata in fepulchrum, Marias
ï £ 07. matris ejus condita funt : Uxor ejus, quam gravidam reliquit, anno proximo 15 o7. pofthu-
mam filiam quarto genitam, didamque Catharinam, peperit : quae adulta in matrimonium
itidem collocata fuit Régi Portugalliae. Philippus igitur periitannoaetatisfuae28. relidis
liberis faperftitibus fex , ut tamen in hunc numerum etiam pofthumam computemus , inter
quos cum jure primogeniture Carolo lucceffio deberetur , is patri proximè fiiffedas eft:
Fuit autem Philippus Princeps multis nominibus Iaudandus, & cui nihil magis defuit, quàrn
vitâ diuturnior , de quo alias copiofius diximus. Adminiftravit has Provincias annis viginti
quatuor, duodecim Icilicet per Maximilianum Patrem luum,& totidem per lèmet-iplùm»

A NNO i f \\6. Philippus à Burgundiâ poft refignationem à Frederico Badenfi, &
¹ ^¹ confirmationem à Pontifice fadam Epifcopus Ultrajedenfis quinquagefimus fepti-

JL JL mus inauguratus fair. Erat autem hic Philippus Davidis defundi frater , & filius
magni iftius Philippi Ducis Burgundiae ,& Hollandis Comitis vicefimi qumti: Ideoque
Maximiliani Imperatoris, & Caroli Auftriaci Hifpaiiiarum Regis, &c. Comitis tunc Hol-
landiae potius authoritate ac julfu, quàm ambitionefuâ ad Epilcopatum accipiendum perdu-
dusfuit, ut illi fcilicet per hunc fuis Ditionibus tuendis robur ac praefidium acqukerent :
Matrem hic Philippus habuerat Margaritam Poftiam fœminam, ut corporis venuftate, ita
ftAt Gera?- etiam animi integritate infignem\', in cujus oculis Bruxellae educatus, & optimis moribus ac
dum Novio- difciplinis inftitutus eft, dum Carolus Burgundus ejus frater bellis externis affiduè occupatus
magumrnn minusilli vacare poller. Cumque eâratione üboptime eodemque grandaevo praeceptore
F\'IT ?^m adjundis honeftiffimis condifcipulis ad annum aetatis ufque duodecimum in Uteris praefer-
sulartlib ^t*^m ^atinis pro ingenii fui vividitate exercitatus non mediocrem profedum fecilfet, mortuo
dtfcripß,\' tandem Carolo, cum Maria Caroli filiâMaximiliano Auftriaco nupta rerum potiretur in e-
jus aulam afcitus eft, in quâ ille tantâ cum gratiâ yerfatüs eft, ut Maximiiianus cum progreftu
çtatis defundâ etiam Maria, militia: fiiae adfcripferit, & cum Imperator coronaretur Aquif-
grani equeftris ordinis infignia Uli contulerit : Nondum decern & odo annos natus primum
Gravelingas, deinde Cortraco Flandriae oppidis praefedus eft, eafque Praefeduras fummâ
«um felicitate adminiftravit : In motu tamen quo Flandtia ob tutelam Philippi Auftriaci à
Maximiliano dilfidebat ,Flandrorum partes tuebatur : Ideoque rebus inter partes compofi-

t\'S, ipfe offenfo, ut videbatur, Maximiliano, ad fratrem Davidom cônceffit Ultrajedum, a- ANNO
pud quem fummo in honore habitus fuit : Davide antem mortuo fraternae haereditatis por- DOM.
tioneaccepta , ad aulam Burgundiacam reverfus eft, adeoque charus extitit Principi Philip-
po Maximihani filio ,ut iseum in argumentum iuç in ilium benevolent]as clarifsimo ordini
equitum aurei Velleris adlcriptum torque donaverit, ac toti lux familiae praefecerit. Phi-
lippo pofteà ex Hifpaniis reverfo Anna à Burgundià Adolphi Ducis Clivenns uxor moritur,
quae Philippum fratrem foror ex lemiffe haeredem lcriplit. Unde Philippus opibns audus
ab aula fe iubduceie, & fibi vivere privatim voluit : fed à Philippo Rege rebus maritimis
Prxfedus, 8c Regiarum clafsium Dux conftitutus eft : In qua Praefeduràille ob iîngula-
rem dexteritatem prudentiam, asquitatem j peritiam iiimmo cum Reipub, commodover-
fatus eft. Comque Philippus Rex oppidis aliquot in Geldriâ occupatis Hifpaniam repete-
ret, hujus fidei ac diligentiç ea ipfa commiffa funt, quae ille non modo pro expedatione Re-
gis fui, fed etiam cum gratia ipfbrum hoftium tutatus eft : 8c mortuo in Hifpaniis Phi-
lippo Rege,cùmerigentem criftasGeldriae Ducem, 8c Gallorum auxilio tumidum con-
tundere non poffet arbitrio fuo , prohibitus ab eo, qui tum Burgundicis rebus praeerat, poft
tantos labores in Zelandiâ quiefcere decreverat : verum id minime conceffum eft, Lega-
tus enim à Maximiliano Augufto & Carolo Hilpaniarum Principe Romam ad Iulium Se-
cundum Pontificem maximum mittitur : In eâ Legatione fupra quam dici poteft honorific
cè ab omnibus Italiç Principibus 8c civitatibus excepttis eft prascipuè tamen à Principe Mi-
randalano, Veronenfibus, & Florentinis: Pontifex Iulius plus ei honoris exhibait , quätn
ulli intra centum annos legato exhibitum memoriae prod:tum eft : Hac igitur legatione fe-
liciter expletà in Brabantiam reverfus, cum Caroli Quinti foror Ifabella Chriftierno Dano-
rum Régi defponfa effet, ipfe hoc muneris ab Augufto fponlae avo & Carolo injundum ac-
cepit, ut earn ad fponfum ufque illorum nomine comitaretur ac deduceret, quo munere
magnificè fundus, dum in patriam revertitur, peftilentia naves invafit, quâ etiam filia
Balduini à Burgundià fratris fui, quam ille ex nobiliflimâ Dn. Marinâ Manticâ fuftulerat,
peri.it : In patriam reverfus totus exornandas Arci fuç Suytburgo interims erat, cum Caro-
lus Quintus 8c Fredericus Marchio Badenfis Epifcopus Ultrajedinus invidis precibus o-
rant, donee tandem exorant , ut ille Epifcopatum Ultrajedinum lufcipere dignaretur :
Quem quidem fufceptum ita adminiftravit > ut in rebus Ecclefiafticis, in iàcris officiis, in
minifteriis Divinis affiduus effet, nec ea interim negligeret, quae ad externi Principatus
amplitudinemconfervandampertinerevidebantur. Anno 15-21. hie Epifcopus uno ftra-
tagemate dedaravit, quantum arte bellicâ valuerit, fi caftra potius, quam Ecclefiamfe-
dari voluiffet : nam cum Carolus Geldriae Dux Gallorum auxiliis inftrudus in diftrahendâ
JFrifiâ, tum Carolo Qunto negocium facefferet, eademque tempeftate & Epifcopum Phi-
lippum Tranfifulanorum motibus involveret. Epifcopus nihil minus expeâante Geldro
exercitum fatis copiofum tranfmifit in Frifiam, Duce Nicolao Wilderfdorffio, qui gravif-
fimis exadionibus attrivit eos, qui partes Geldricas fedabantur : Quae caufa fuit, ut à Gel-
dris tuncad Burgundos multi deficerint. Anno 1522. mortuus eft Pontifex Leo Decimus, 1522*
& eledus eft in locum filcceffor ejrs D. Adrianus Florentius Ultrajedinus, didus Adria-
nus Sextus, qui Caroli Quinti praeceptor fuit, de quo nos alibi latiùs diximus : Sed hie vir
fandiffimus non nifi anno uno fedit, 8c hebdomadis triginta fex, mortuufque eft anno
15-23. menfis Septembris decima quartadie. Anno 1524. feptimo die Aprilis ,anno aetatis
luae quinquagefimo ixino, diem fuumobiit D.Philippus à Burgundià Epifcopus Ultraje- .
dinus, fepultufque eft in Ecclefià parochiali, apud Batavodurum , five Doreftatum, poft- \' \'
quam Epifcopatum adminiftraffet annis odto. Hie enim , ut in adminiftranda Ecdefiâ fra-
trem fuum D. Davidemfedulb ac feliciter imitatus fuerat, ita etiam fepulturam illi vicinam
habere voluit : erat hic Philippus ftaturâ procerus, membris gracilibus ac venuftis, oculis
nigricantibus, cute Candida, planeque fimilis parenti : moribus plané compofitis , con-
veifatione commodiffimus omnibus, nemini moleftus, qui virtutem fedari videretur : Pa-
cem in primis amabat, artefque fedabatur eas, quae pads maximse funt earumque culto-
res maximi faciebat : Deditus potifEmùm erat antiquitatibus : ideoque in adolefcentiâ
pidoriam artem & aurifabrilem didicerat : Architeduram ita callebat, ut nulle ejus ar-
tis dimenfiones, proportiones,ant fymmetriae eum laterent, adeoque fi de bafibus,columnis,
^epïftyliis,coronamëtis atq> id genus reliquis fermonem faceret, ex Vitruvio eum legere puta-

ANNO ras, de fontibus, aqua:dudibus ,thefmis nemo peritiùs eo diffcrebat : Qua re fadurr eft,
DOM. ut, cum Romae effet, Iu\'iius Pontifex cum fummoperè amaret, multaque ultrö offerret.qu.ae
alii ambire folent : Sed ille pro fui animi celfitudine nihil accipere volait praeter duas ftatuas
marmoreas , quarum una Iulii Caefaris, altera Helii Hadriani erat. Itaque dim his tantope-
re daledaretur, antequäm Epifcopatum confecutus effet , intentus exornandae Arci fuae
Suytburgo inter fabros Architedos, fculptores, Sc pidores verfabatur adeo familiariter,
ut unus illorum putaretur : Aderant ei Sc verfificatores, qui piduras atque ftruduras carmi-
nibus omarent, ut utramque piduram Sc loquentem Sc tacitam oftentare poffet : Excellen-
tes in quavis arte, artifices miro favore profequebatur , domique fuae liberaliter alebat. Ac-
cerfierat fibi magnis expenfis pidores & architedo- primi nominis Eacobü Barbarü Venetü,
5c Iohannem Goffardû Malbodium,noftrae aetatis Zçuxin & Apellem: Itaque Sc haue ipfam
fuam Arcem Suytburgum Sc Epifcopales quoque poftea, maxime autem veterem illam,
quee Doreftati eft, novis aedifieiis commodiorem fecit,piduris,fculpturis,figulinifque
talibus exornavit, ut nec in ipfa quidem Italia quifquam politiùs pofiit, ut de propugnacu-
lis, armis, Bombardis aliifque inunitionibus interim nihil dicamus. Bonarum praeterea lite-
rarum Profeffores miré amabat. Ex horum numéro in primis fibi familiäres fecerat D. Eraf-
mum Roterodamum Sc Iohannem Paludanum Lovanienfis Academiae Rhetorem.Poftquam
verb Epifcopalem dignitatem adeptus effet, quoties extra profedionum ftrepitus domi pro
arbitrio fiuo vivere poterat, ita ferè diem partir! folebat, ut primam ejus partem rebus divi-
nis Sc facrorum codicum ledioni daret : his peradis, confiliis, confultationibufque praeerat,
audiendis literis, querclis ,litibus, fententiis intentus, câ curâ ac diligentiâ, ut nihil litera-
rum nili fe praefente refignaretur, nihil nifi fuâ manu fubferiptum obfignaretur : poftea pran-
debatur. Inter prandendum quaeftiones varias proponebantur ex Poëtis, ex hiftoricis, ex
Sacris literis : hiftorias veterum ferè omnes Gallice legerat, memoriaeque commendarat:
hiftorias Latinas quotquot extabant, Gerardo Noviomago praeledore attentifiimè audie -
rat : pomeridianis horis, aut in hortis deambulabat, aut opificum officinas in morem foliieiti
patris familias circumibat : cœna quaeftionibus ac ledionibus Sc collationibus honeftis ac ju-
cundis tranfigebatur: A cœnâ in multam nodem plerumque cum eruditis conferebat. Cum-
que his moribus, eoque ingenio effet, ab avaritiâ, tyrannide, Sc crudelitate alieniflimus e-
rat miroque affesäu mos profequebatur. Sc nemini , aut exadionibus, aut nuper inventis ve-
digalibus gravis : nam toto tempore, quo Ultrajedinis praefuit, ne obulum quidem à quo-
quam praeter veteres Sc annuos reditus in fuum commodum exegit. A bellieis motibus
prorfus abhorrebat : nec erat plané quiequam quod magis illi dolebat, quüm quod Cam-
penfium, Suollenfiumque difiidiis le bello Geldrico invitum involvi cerneret, planeque
magna ex parte lethalem animi meerorem hinc contraxiffe videri poteft : qui etiam in mortis
agone pofitus,Deum non fèmel teftatus eft,fe ejus belli caufam Sc originem nonfuifle.

DEfundo igitur Philippo Burgundione totius Capituli congruentibus fuffragiis eo-
dem anno 1^24. eledus eft Ultrajedenfium Epifcopus quinquagefimus odavus,
D. Henricus de Bavariâ, Philipp! Comitis Palatini Sc Eledoris fifius. Qui quam-
primum Pontificiâ authoritate confirmatus eft, magno tum cleri, tum populi Trajedenfis
gaudio in Epifcopalem cathedram collocatus fuit. Anno i y 2 7. menfe Februario civitas Ul-
* trajedenfis tumultuari cœpit. Nobilibus ex veteri quodamodio plebemadverfus Confules
Everardum Soudenbalgum, & Godefridum Vordium inftigantibus : Quorum errore abufl
hos ipfos repetundarum infimulabant. Confulibufque in voluntarium exiliumdigreffis, &
fautoribuseorum proferiptis, approbationem rerum abs fegeftarum ab Epifcopo Batavo-
duri aegrotante,per calumnias impétrant,abfentibus proferiptis : non multo autem pbft plebs
animadvertens fe promifsâ immunitatc per Nobiles fruftrari, contra eos confpiravit. un-
de inter has partes de novo ortarecenti contention«, dida eft Nobilium fadio confœde-

riatorum, plebis autem Septiwaudiorum : Ac Septiwaudii quidem coadunati ₃ cum numéro ANNO
fuperiores client, primùm à confœderatis , & mox etiam ab Epifcopo reverfo extorferunt DOM.
immunitatem ₃ ita ut nulli eâ re magis gravarentur quàm Ecclefiaftici, quoniam equum elle
clamitabunt eodem eos onere gravari, qui eadem civitate clauderentur. Anno 152 1^26.
fexto Idus Decembris confœderati Sepmvaudiis ademerunt per vim eadem , que per
yim coadi fuperiori anno concefferant. Anno 1527. inftante quadragefimâ confcederati 1^27»
contrado Benfcopiorum ex Ditione Ifelftenicâ fubfidiü, Septiwaudiis fodalitiorum fuo-
rum figna , five vexilla , & comitiorum jus ademerunt , eaque omnia irrita feeerunt,
que ipfis per Antiftitem dudum concefla fuerunt. Eodem anno Epifcopus Doreftatum re-
verfus profcriptis per fàlvum condudumad fe vocatis, & auditis ₃ melius informatus con-
trado mediocri equitum comitatu , quos illi Florentius Comes Buranus fiippeditaverat,
cum ad fopiendum diffidium Trajedum repeteret , à confœderatis eft exçluliis : Et mox
Dux Geldrie Capitaneus poftulatus ₃ qui nonis Augufti quadringentos pedites ₃ & poftri-
dlè turmam equitum tranfmifit -, quos confcederati nodu portis effradis intromiferunt ₃ at-
que ita civitatem ipfam Duci Geldrie in manus tradiderunt : Anno eodem Epifcopus his
confideratis ₃ & proinde contradis tribus peditum millibus ₃ equitibus ducentis in aggere
Vardano caftrenfe propugnaculum erexit , & interclufo commeatu reliqua adverfus ci-
vitàtem arte militari molitus eft, que ad earn recuperandam pertinebant : Geldrus econ-
tra oppida Tranfifulanorum, Haffelam & Renum, nomine Trajedenfium occnpavit, Tra-
jedumque ipfum prefidiis & commeatu abunde inftruxit j & fe Dominum Trajedi inau-
gurandum -curavit ₃ ibique Roffemium vicarium reliquit : Tranfifulani cum fibi de inté-
gra cum Geldris bellum gerendum elle animadverterent communicato cum Epifcopo Hen-
rico confilio ₃ ut moleftiis firem imponerent ₃ Invidiffimolmp. Carolo Quinto communi-
busanimisfefefubderedecreverunt: Itaque Princeps Florentius Comes Buranus accitus
nomine Cefaree Majeftatis à Tranfifulanorum Repub. inauguratus eft : acceptâque una
cum Cefàreanis legibus libertate jilieftdeifacramentum viciffim ftipulati funt : Belli admi-
niftratio clarillimo Baroni Georgio Schenck à Tautenburch Cef. Majeftatis apud Frifios
Vicario demàndata eft. Inter has igitur partes iftis Ducibus vario Marte aliquandiu certa-
tumfuit. Epifcopus iplè Bataviam depopulatus eft. Anno 1^28. nonis Mardi Roffemius 1
cum prefidiariis mille quingentis, ôc civibus Trajedenfibus non paueis imprefîione in Hol-
landiam fadâ ₃ fpoliavit Hagam Comitis, & omnes propinquos pagos ₃ & cum nemo refifte-
fteret, cum ingenti predà Trajedum reverfus eft. Eodem anno prima die Iulii Godefridus
Vordius acceptis ab Epifcopo auxiliis per proditionem Trajedum recuperavit , Geldrofque
expulit ₃ multifque confœderatis interfedis, multis captis , reliquis fugatis, omnium bonis
confifcatis : Quo fado & Epifcopus Trajedum reverlus eft. Eodem etiam anno Goriche-
mi comitia Principum habita funt<, ubifolida pax inter auguftiflimum Cefarem Carolum
Quintum & Carolum Geldrie Ducem, atque ipfos denique TJltrajedinos eft firmata iïs,
quidem conditionibus, ut Carolo Geldro adempta oppida reftituerentur : Carolus Geldrus
Ultrajedinos facramento fidei fibi preftito liberaret ,Trajedini Carolum Quintum in Do-
minum fuum preftito fidelitatis juramento reciperent : Itaque foluto Principum conven-
tu D. Antonius de Lalain,ComesHochftratanus₃Trajedum mox profedus₃civesTrajeden-
fe^ (quos Epifcopus Henricus à facramento fibi olim preftito jam priiis abfolvit) fidelitatî
Ca^f.Majeftatis, jureiurando fumpto,adftrinxit,ipfeque nomineC ef.Majeft.à Trajedinis in-
auguratus fuit. Ciim igitur eâ ratione Carolus Qnintus Trajedine civitatis, ac totius Terri™
torii Trajedenfis inferiorisjam,ut & antea fuperior.s, Iurifdidionem civilem confecutus cl-
fet,mox quod authoritatemejufmodi Principis maxime decuit,tranquillitati Reipub. confu-
luit,& fadionibus ac feditionibus in pofterum occafionem preripuit : Primû enim ne quan-
do ad publicam incolumitatem deelfet armata defenfio , Prefedos in primis, ut potentiffi-
mos,ita reimilitaris peritiffimoshuicProvincietutande prefecit , qui adverfus hoftium
infultus externos earn defenfarent : In quibus quidem deligendis quanta prudentiâ tum
ipfe, tum etiam filius ejus Hifpaniarum Rex Philippus hadetius ufusfuerit, fatis eviden-
titeftimonio funt res ab ipfis gefte: que ut recenti adhuc fupetftitum memoriâ tenen-
tur, ita etiam publicly hiftoriarum monumentis confignate funt. Primus in borum ordi-
rie fuit D.Antonius de Lalain, Cornes Hochftratanus, qui quantus in armis Caroli Quinti
fuerit,quid multis opus eft hic referre?Huic defundo fuffedtis eft 11 .Odob.an, 15-4.ovR.e- _T

ANNO natus ChalonrasPrinceps Aurangiae, quem obftrenuam fortitudinem fuam Carolo Qui a to
DOM. itidem faille chariffimum, nemo eft ,qui ignorât : Tertium locum obtlnuit 4. Odobrjs, an-
1544« no 15:44. Ludovicus à Flandriâ. D. de Praet. Qui quidem , uti fuperioribus iilis nihilo de-
terior fuit, ita poftquam fe cum coniènfu Caroli Quinti Praefedurâ abdicaffet, fîiccefforeni
I habuit facile parem ; huic enim 27. die Mardi anno 1 ^(S.fucceflit Maximilianus à Burgun-

155-5». diâ,Marchio Veranus: Huic defundo fuffedus eft iS.Augufti anno 1^5" 9. Guilielmus
Naffovius Princeps Aurangiae : hic autem, Duce Albano ad excitatos in Belgico motus com-
15\'67, ponendos millo, in fuperiorem Germaniam cùmreceffiffet,anno 1567. Praefedus Hollan-
diae atque Ultrajedinae provinciae defignatus fuit Maximilianus Comes à Bouffu. Ut au-
tem per hos omnes ac fingulos quam diu in officio fuerunt, publicam defenfionem foris uni-
verfs Ditioni Caef. ac Regia Majeftas armis hadenus lautiffimè praeftitit, ita etiam legi-
bus domi fingulorum falntem tutata fuit per prudentiffimos illos viros, quos dirimendis pri-
vatorum controverfiis praefidere voluit. Neque enim fblum in Magiftratum urbis,qui anteà
fuerat, praeftantiffimos quofque viros allegit, verum etiam fuperiorem curiam ordinavit, ad
quam ex omnibus provinciç territoriis provocatio effet : In qua, ut Majeftatem fuam reprç-
fen tari, ita praecipuè lus dici ex civilibus Rom. legibus voluit. Itaque cum 1 x. Aprilis anno
15-30. Carolus Quintus hancipfam curiam ordinaret ,conquifiti funt & alledi in eam viri
" ⁹ omnes fingulari eruditione praediti, & ingenti rerum ufu docti, qui & Imp. Majeftati deco-
ri,& univerfç Reip. prœfidio effe poffunt in dirimendis litigantium controverfiis : Primas
i < x 0 ^^UJ^US fâcrofàndi Senatus Praefes una cum ipfa curiâ inauthoratus eft 11. Aprilis anno 15-30.
° clariïfimus viracD. CafparLevinus Hogelandius, quem ex fupremo Hollandiç concilio
Carolus Quintus ob fpedatam multis ardais negociis prudentiam & integritatem iftuc tran-
ftulerat : Hogelandio,cùm poft annos odo fpontè fe eâ dignitate abdicaffet, ex Frifias fu-
premo confilio tranflatus fexto Augufti fufficitur M. Martinus Nardenus Eques Auratus, 8c
U. I Licentiatus ; qui cum iummâ fide ac diligentia munus hoc per triennium adminiftraf-
fet, Gruninganae civitatis ac Ditionis Vice-praefedus conftitutus eft, ubi fiimmo in honore
ac dignitate per mukös annos verlatus tandem vitâ defundus : Nardeno igitur ex fupremo
Frifiç Senatu hue tranflatus 21. Novembris anno 15-41. in hune ordinem fucCefiit, Hedor
Hoxvirius Frifius, Eques Auratus, 8c U. J. Dodor, qui & multis ad diverfos Principes pro
patriâ , & pro ipfo Carolo Quinto legationibus, 8c variis Reipub. negociis exercitatus &
probatus jam fuerat ,antequam hanc dignitatem fufeiperet, quam & fufeeptam porrb fie tu-
tatus eft, ut idem Carolus Quintus anno 15 46. cùm Trajedi feftivitatem Aurei Velleris ce-
lebrareteum in teftimonium approbatç fidei ac diligentiae equeftris ordmis privilegiis ho-
noraret : quanquam autem is feripta, quod equidem feiam , in publicum nulla ediderit, ex
ouibus de ingenio ejus atque eruditione judicari queat , tamen unus ille libellus, quo ftudïo-
fus olim hic Lovanii conterraneis fuis commilitonibus prçfcripfit leges ,abundè làtis arguir,
8c literatifsimum fuiffe jam tunc , 8c ingenio praeditum plané politico. Itaque & Univerfu
tas ipfà Leges hafee Sigillo fuo comprobare dignata eft, & ex Frifià Occiduâ quotquotLo-
yanium ftudiorum gratià commeant, in collegio nationis fus veluti publicas ac fâcrofàndas
magnâ cum veneratione colunt : Hedori vitâ defundo fuccelsit 27. Aprilis anno 15-47.
praeftantifiimus vir ac Dominus Adrianus Vanderburchias magifter antea libellorum fuppli-
cum, & magni Confilii Mechlinienfis Confiliarius , qui elapfo decennio eledus eft in Prapi-
dem , ut vocant, Flandriç, & euftodem Sigilli Belgici, quo &ipfius virtutibus hoeprae-
mium teftimonid effet:Vanderburchio 19. Maji anno x y 57.fuperioribus nec eruditione nec
induftriâinferiorHippolytusPerfinusU. J. Dodor, exantiquâ illâ Perfinoram profàpiâ
oriundus, qui quantoperè Carolo Quinto primùm ac deinde filio ejus Serenifsimo & Ca-
tholico Hifpaniarum Régi probatus fuerit, ex eo fatis liquet, quod primùm in fùpremâ Hol-
landiç Curiâ Senatorem, deinde in Frifiâ Prsfidem, ac aemum Prçfidem Ultrajedi effe vo-
luerit, itidemque Equeftris ordinis infignibus ornaverit : Hippoly to defundo il. Aùguftî
anno 1 y 6p. Georgius Ratallerus Leovardienfis, Dodor 8c ipfe U.J. 8c omni literarum gé-
néré pol it ifs i mus, ex vetuftis ac nobilibus Ratalleris originem ducens, cujus parens optimiis
vir D. Iohannes Ratallerus Cçf. Majeftatis Q^aeftor, 8c Senator fupremç Curiç per Frifiatn
mul tis annis fuit. De hoc mihi minus ideo hic dicendum eft, non modo quod in vivis fit,fed\'
etiam, quod feripta ejus, quae & multa, 8c Reipub, frugifera publicavit, ipfum fatis décla-
rent, atque comfnendent : neque fieri pofsit, ut verbis mets tantum tribuatur fidei, quantum

rncritb tribuitur virtuti ipfius : cui praefens teftimonium ipfa Majeftas Regia tuîit, qnx ANNO
cùrn per annos aliquot Magiitrum libeilorum fupplicum, & Magni confilii Mechiinienfis DOM.
Conhliarium diligentem atque fidelem comperiflet, hoc ordine dignum judicavit : Quem
Deus Opt. Max. Rei pub. mcolumem coniervare dignetur. Non iolhm autem\' in Praxe-
dis ac PraefidibuSjfed etiam in Confiliariis reliquis Domus Burgundiacas providentia cura-
vit id quod diximus ,ut prudentiffimi quique viri in hune pracipuè Senatum allegerentur.
Fuerunt enim ab initio ftatim, ut funt adhuc, non pauci viri omnibus numeris abioiutiffimi
in eo ordine, tametfi ad noftram notitiam non pervenerint ; unus tarnen occurrit ifiterimj
qui liib Prahde Nardeno opinor inauthoratus eft clariflimus vir Lambertus Canterus Gru-
ninganus, quem ₃ cum ob meritum parentis fui Gulielmi, quod ille Conful in Rebus Grunin-
genfibus conftituendis ,una cum Praefedo Domino Georgio Schenck prceftiterat, Carolus
Quintus commendatiffimum haberet, magis tamen charum habuit, cum degenerem non elle
animadverteret : Erat enim maxime dodnnâ, hoc eft U. J. prudentiâ infignis, quâ , tum re-
bus ibi novis potiffimum opus erat, Itaque fadum,ut ilium cum primis in hunc ordinem ad-
i crip lent : Lambertus igitur exinde fixis Trajedi fedibus non modo Senatui operam fuam
in civilibus Curias negociis egregiè probavit, led etiam tempus omne, quod his fuperfuit, in
reliquarum difciplinarum ftudia contulit, nihilque praetermifit inexcuuum, quod ad abfol-
vendum univerfum Encyclopadiae orbem pertineret : qui quidem quo minus ingenii fui foe-
tus ullos, quos tamen & multos & infignes inchoaverat,in lucem produxerit, immatuta mors
effecit, fed bene habet, quod filios fuperftites duos reliquent, viros omni difciplinarum gé-
néré excultiflimos, Gulielmum ac Theodorum ; qui fuis eruditifîimis fcriptis certatim pen-
fantinquo defecit parens. Hujufmodi itaque viros cum ad folatium bonorum Carolus
Quintus ut & filius ejus Hifpaniarum Rex hadenus Ultrajedina Reipub. prçfecerint, tum
etiam anno ftatim 1729. ut metu cohiberet improbos j Arcem prafidiariam intra feptaur« ïfip«
bis munitiffimamextruxit ,quam ex eventu Iperato ©zeburct} / hoc eft, Arcem pacificam
appellavit. Eodem auno menfe Iunio, circafeftum S. lohannis D. Epifcopus Henricus de
Bavaria Epifcopatum fuum in manus Papç Clementis Septimi refiguavit, poftquam eum in
maximis difficultatibus adminiftraffet per annos fermé quinque : relidoque Ultrajedo in fu-
perioremGermaniamreverfustandemWormacienfisEpifcopus eledus eft: Siquisautem
de rebus Ultrajedenfium fub hoc Epifcopo geftis pleniorem hiftoriam cognofcere defiderar_sLambertum Hortenfium, & Henricum Bomelium legat, qui quamvis avidum Ledorem,fa-
cilè, & quidem cum fummâ voluptate expleturi funt : non pauca autem & popularia Chro-
nica Hollandiae, Flandriae₃ Brabantiae, & dnitimarum aliarum gentium fuppeditabunt, quae
omnibus obvia funt,

^^^ Ex duobns Afclepiadeis, tertio Pherecratio, & quarto Gliconico, de traiectinAe civi-
tatis laudibus.

Traiectum celebret Pieridum chorus,
Trajedum celebrent & pueri & fenes
Laudandœ urbis alumni,
Qui cantu aut fidibus valent»
Laudarunt vet eres irriguam Rhodon,
Arces Rhomulidwn , ac Lacedaemona
Claram lege Lycurgi
Arrnis atque laboribus.
Nos noftram patriam laudibus inclytis
Trajedum efrerimus, praeferimus quoque
Sexcentis aliis, re
Claris & populo, urbibus.
O gentis Batavae regia fplendida
Qds non fulpiciat re atque fitum tuum,
Intus ii fpacietur,
Aut foris per agros tuos ?
Rheni tot tibi dat commoda rivulus, \'
Portus quot geminus tunc bimari dedit
Infignique Corintho
Cum floreret adhuc bonis.
Ditaris ratibus nunc onerariis,
Cymbis nunc levibus, quae bona plurima
Et furfum atque deorfum
Ad fœnus tibi convehunt.
Quem non exhilarent, moenibns ex tuis
Curfu fi videat forte reciproco
Lintres atque celoces
Undas verrere vitreas ?
Rhenus praecipiti gurgite devehit
Et Bacchum & Ccrerem, aft Oceanus libens
Merces fubvehit omnes,
Quas mittunt tibi Sarmatae.
Cinguntur viridi mœnia tramite,
Per poroaria apes inftrepitant vagae ,
Circum mœnia blandis
Hibleis quoque floribus.
Eo\'is radiis fol ubi promicat,
Montes aërios & lylüas vides,
Gieba agfofque feraci
Orbe ab occiduo vides.
Circumflede oculos quifquis es ad notum,
Pafcuntur pecudes prata per herbida, &
Praeter pafcua laeta
Secus flumina nil vides.
Hinc flede ad Boream lumina perfpicax,
Et campos & agros profpicis undique,
Nec palfum pedis ufquam
Deprehendis inutilem.
Quid lyluas memoro laetave pafcua ?
Qud montes, pecudes ? Quid cita flumina ?
Cum muko his potiora
Per pomeria fe offerant ?

Nam qua Soils equi naribus expuunt
Primores radios, cœnobium geniinuna
Extruxit Benedictus,
Viris, virginibus quoque.
Illud multigena cmgitur arbore,
Hoc & confpicuum quercubus ârduis,
Gtrumque & pietate
Vita ornatur & afpera.
Hinc Bernarde facras virginibus tuis
iEdeis conftituis gleba & in uberi,
Qjas velamina formant
Et monaftica régula.
Sunt verltis Borean infaper alterae
iEdes virgineae, quas pater optimos
Mores edocuifti, in
Valle Vedis ad alveum.
Ad vos devenio caftra Dei facra,
Ardas excubias militias fàcrç,
Quis Carthufia gentem
Hanc munit vigilantibus.
Se veftris lachrymis & prece fedula
Confidit populus protegi ab inferis
Diris, haud fecus atque
Armis fulmineis Iovis.
Qui te praeteream virgineum gregem,
Qui Bethlemica habes jure fuburbia,
Et cunabula Chrifti
Cafto amplederis olculo.
His Martine tuam floribus aureis
Ornamus chlamydem, dum tua mœnia
Tanta cœnobiorum
Pulchritudine cingimus.
Tandem Pierides laeta fuburbia
Linquentes, valida Pacis ab arce cum
Laude intremus ovantes
Turrita altaque mœnia.

Arcem dico novam, turrigeram,quadram₃Quae à Quinto validis condita Carolo
Mûris, munia munit.
Et noftrae urbis afylon eft.
Salve lux patris, gloria civium,
Urbi infigne decus, terror & hoftibus,
Qjae concordjam in omni
Et clero & populo efficis.
Abs te (dico vale) non îitur ad facras
iEdeis tranfiero ex ordine fmgulas,
Quo vicos plateafque
Contemplari obiter queam. At
Qiis dignis obiter laudibus has domos
Ad ripam pofitas fluminis evehat_sQu_is acccflus ad amnem
Cryptis atque cuniculis >

Quarum culmina funt faxea & ardua,
Et marmot paries, fculptiiis aut later,
At fundamina pluris
Confiant cum penuariis.
Hue mercator ades mercibus impiger
Sois, geticis, hefperiis, vides
vEdeis ere refertas,
Et qui te excipiant cavos.
Trajedine tuam vende nucem, pyrum,
Malum, cum omnigenis fructibus arborum,
Frumentumque tuum, quo
Non preftantius ufpiam.
Nec ferro egro animo, fi tua vendîtes
Hollandis, Frifiilque, id genus accolis,
Qno majora reportent,
Impartire libenstua.
ïam templum aggredimur minficilfimum,
Salve facra domus, quam Deus optimus
Vult omnes venerari
Privata ac prece publica.
Hoc templum celebrant aurea ferinia,
Que divûm cineres offave martyrum
Thefaurum fàcrolàndum
Confervant venerantibus.
Hoc templum célébrât maxima dignitas
Infignis cathedrç, Preful & inclytus
Eirmontanus & heros

Dius mente Georgius.
Hoc templum celebrant qui canonas facros
lurarunt Domini, tum precibus piis,
Tum cantu moderato,
Tum pfalientibus organis.
Ornant preterea cymbala maxima
In turri aeria, petrina culmina, Sc
Sculpture preciofe.
Hoc Martine tuum decus.
Salvatoris adit Mufa libens mea
Widern nunc humtlem, fed venerabilem,
Que olim te Guilibrorde
T7rbi excepit apoftolum.
Tam fàndus locus hic fanguine martyrum,
Ut nullum capiat terra cadaverum,
(Si fit fabula vera)
Nunc intra gremium fuum.
Monftrat relliquias atque febafmata,
Veftes purputeas, pida tapetia, Sc
Aurum non lecus atque
^des fumma ftupentibus.
ïam ter fände tuis proximus edibus,
Non pofTum Petre,quin fepta,loci fitum,
Et collegium honeftum
Paucis verfibus efferam.
Ambit rivus aque cum viridariis
Hortos irriguos (iridos ad modum)
Herbis fuave fragrantibus
D iverfa arbore confitos.

Quod templum viridi gramine cingitur ,
Piduris variis quod quoque comitur „
Quis non judicet elfe
Ad noftri decus oppidi ?
Baptifte modicum pretereo, petam
Iam templum Marie Cefareum decus_sQjpd miro tabulatu
Pnicam tedonicen probat.
Hoc primum decorat cœtus honeftior.
Tema & cornua dein monocerontia, Sc
Preftans bibliotheca
Multis & lepidis libris.
Baptille repeto te Sc famulostuos,
Qnorum inceduus hic lucus Sc area,
Inftaurataque templa
Prima eft urbis ameenitas.
Hortis fi afpiciam fepta habitacula,
Qjie rerum precio Cefare digna fint,
Dicam cedere nullis,
At certare quibuflibet.
His jam quinqiie Dei fextum habitaculum
Fratrum conlbcio, quos canonas facros
Te Auguftine magiftro
Mitis régula perdocet.
Hinc templa exhibeant, atque fibi facros
Myftas ac pueros queque parœcie,
Que quod quattuor extent,
Haud parvum decus adferunt.
Hec quorfum recito laisdibus efferens
Templis digna luis tum loca tum viros ?
Ad laudem urbis amœne, Sc
Gentis eximium decus.
Si fpedes reliquumtum ^oyctyßy gregem₃Tum nonnas varie relligionis &
Veftis verficoloris,
Obftupefcere cogerig.
Stipatus monachis prodeat optimis
Abbas, cui bifido tempora tegmine
Paulus cum Benedido
Cingenda, unguine conlecrant.
Hinc procédé prior qui regis armiger
Turmam Teutonicam, que chlamyde Sc cruce
Infignita videtur
Chrifti militiam fequi.
Huic fuccede (licet militia prior)
Infignique tuas Sc chlamyde & cruce
Turmas Domne Balive, Sc
Baptifte inftrue milites.
Qui verbum Domini prédicat, Sc minor
Francifcus pariter dillimili grege

Procédant, fàcram Sc ornent
Haue pompam Sc venerabilem«
Procedat quoque de verrice candido
Carmeli nitidus grex focians fibi
Auguftine idiotas
Cellitas populum tuum»

Conradus Suevrn Epifcopm VltrajeElenfis xxij. im-
petrat ab Hen. v. Donationern Orientals Frißce.
43 *C^0>3ft^rH\'^t Eccleßam B.Marix. major is 4 3,44.
interficitur & ob quam caußm. 44

Concilium Rheinenfe quando habit um? 4 5. 46
Confraternitam Scckßaßica titulum principes &

Catwijck OHium Rheni quand.o ob tur at um. 5 6
Cruceßgnati 11 M.pro recuperatione Terra Santta.
56.

Canonici in C ulcnborch inftitmntur. 135.152
Canonici Hanta in Palatio qua cauß. inßituti? 147
Carotus Audax exul a Patris Thilippi gratia ali-
quot annis oberrat 163 . Lud, R. Gall.ad aquita-
tem pr<sfiandam compulit 164. fit Comes Holl,
xxv]. in Leodien fes variemovet 164. In Condi-
tio Hagenßpro tribunali fedit 146. \'Dux Geldri<s
inawuratUY 164. zAnte Nantium occumbit.
16$.

Carolus Geldrice Dux in dißrahenda Frißa Caroh
v.faceffit negotium 169. a Confederate Vitra-»
jeCtinü contra Hen: Bavar um Epifiopum fopita-
neus Trajettenfium poHulatus 171. pax inter
Carolum Geldrum , Carolum Cafarem & Fltra-
jeftinos firmata. 171

Domicelli qui diEli? 42.81. Ionckheer.
Drechtenfés Frefones circa Enchufàm habitarunt-,
60.87.

Dordracum incenftm 6j. Dordracenfis turnuhu-
antur. 104. Obftdetur a loanne\'Bavaro. 156
Dullenburch Caslrum 109. incenfum. 111
Dijc\\gravius agger is Leccani 1323. mftitutus.
112.

Diepenhem Comitatum cum Caftro Scclefta Tra-
jeBenfi per emptionem acquirit loan: de Dieft
Epif. 117. redimitur. 126

Domus de Altena in H af a 121, Oppugnatur. 150
Domus Epif cop alts Vltrajecli a Diephofdio condita,

David Burgunduslv. Epifc. Vltrajech.a Daventri-
enfibuscoatte Epifcopusrecipitur i6o.motus Vl-
trajett: adverfm Davidem 161. moritur. 162

Eccleßa TrajeBenßs ab tAdelboldo Epißopo magno- Florentius iv, Comes Holl,xii].fol.Gy.diverfa tofne-
perefuperexfirubia 38 ab Hen: Viandenfi re- amenta frequent at 75. occiditurin tome amenta
novata. 92 Co/», (filaremontenfi. j6

Florentius v.Com.Holl, xv. fol. 88. certaminapro
ejus tute la,ibid, (gfol.y 1. pro fecuperandis offi-
buspatris fui be Hat in Frißos 93.95. r ecuper at a
Middelburgi fepelit 94.. 96. uxorem ducit 94.
pratendit regnum Scotia 96, occiditur a Vel-
feno. 99

F lore nt im Trafes Zelandiß Flore xt ij v.\'Tatrum
Zelandis tribuit jura per qu<z adhuc regunt Ze-
landiam. 88

Fredericus Ziricius ij. Epifcopus Trajeft, xliij. pro-
prijs debitis plurimum obligates. 111.112, mo-
ritur. 112
Florentius ex lutfaßorum familid propoßtus Tra*
je 5b. 113
Fontanella virginum Abbatia apud Falencenxs. 11 <$
Floridi Campi Monaßerium props Bolfiverdiami
hic tamulatur Wilhelm. iiij. Com. Holl, a Frißjs
caßts. 118
Florentius de Wevelichoven, Epifcopm l. Trajsclen,
ex Monaßerienß 121.12 5. Ca fir a impignora-
ta redimit 126. moritur.&laudatur. 131.
148.149.

Frederiem iijfiBlanêkenhemiu* Ij, Epifi.Trajeff. 131
moritur & laudatur. 13 2.151

Fredericus Badenfts Ivj. Epifc. VltrajeB. concordi-
bus omnium capitularium (itjfragijs ekbius 165.
precariam colleïlam a clero petit, qua negatur„ \'

GEntes Barbara; Suropam flagellant.
S.Gregorius Epifcopus Vltrajettimts
Godfridm Normannorum Rex, cuiuxor lAigidia
Frifiam redegit in firvitutem. 31

Gertrudes vidua Florentij Com. Holland, vtnubk
Roberto Flandro41
Godefridus dux Gibbofm per pradum Hollandiam
intrat 41. occiditur. 42

73- ..

Eptscopt Vltrajetlir.i Imperij Principes, ghenadighe
Vor il: en dilti. 71

Elifabeih Brunfwiciauxor Wil.%eg.Rom, 81
Eningenburch pagus $ô.ç)±.Caftrum, 101

Enckhafi obfèjfa ab Hollands. i o 1

Eyreren apud Jfélfieyn. 104

Egmondenfe Monaßerium conßruitur, 29.30
Eccleßa ^rBeatœ Maries minoris, Buerkerck. 123
Eerden ca fir um in Transifelania & alia evertuntnr,

126.

Everfteyn cafimm munitifßmum diruitur. 152
Engelbertus (flivenfis ab Vitraje\'äenßbus in prote-
ttorem adverfus Davide m Epifcopum afßtmitur,
i6i_t

Fomicatio Horribihsin Walachria,
Famofùs quii dicatur?

Folcmarus Epifcopus Traject\'. 3 5

Florentius Comes Hollandiafèxius 40. neci deditur
mHemert. 4¹

Florentius CraJJtts Com.Holl, viij.fol.\\i,obit, 45.

4 6.

Frifij non paffi Diplomatibus fibi eripi üb er tat cm.

47»

Florentius Niger frater Theod.vj. Com.Holl, contra
fratrem rebellât 48,. 49. Lotharius Cœfar eos
pacificat. 48

Florent ij alterum bellum contra Comitem de Cuyclc
48. in Abfteden occiditur. Ibidem.

Fulcoldus fundat Bernenfi Monaßerium Tramon«
ßratenßum. 48.49

Faclionesprimnm in urbe VltrajeBo exortafub Her-
manno Epifcopó xxvij. fol. 5 3. faEliontsm aliquot
nomina \\o\\. fatlionum in Geldria, Frifia > &
Hóllandia, nomina 142 .In Hollandia extirpan-
tur. . 163

Erefones de Drechten Hoüandiamvaftant. 52.60

Groeninga wmultus a Trent inis füb Hef ehern 49.
Groeninga boe tempore Threntù pars , muro non
cintta ad Jedem Epißopi Traject.pertinebat. 49
Godefridus de Renen XXviij.Spißc. Traject. 53. con-
tends cum Com. Holl, ob Frißa dominationem 54
quatuor arces condit contra hofies Epißopatus.

Gheyn villa 70. Snoyen-toorn in villa Cjeina. 146
Gißlbertus Amftellandia Dominus captivatur a
Rud. Coverdenß-yo. ab SccleßafÜA redemptionis
auxilium petit. 72

Ghoie Caffrum 10c>. Comes de GhoerEpißopo Tra-
ject. injurias damnatt& dignitate nominis ß*
pnvatur.

Goefüinmab Aemftel xxxvij.Spiß.Trajett.vir[im-
plicit at i deditus, 8 3
S.Georgij Cap e IIa ad Atrium 2?. M art a a Wil. R.

Giß Iber t m lAmftelifts Capitaneus ßditioßa plebis
Kenemariœ 92; inimicorum (nor um cafte lia
deft ruit 93. in Vredelant teloneo gravat Fl-
trajettinos y 7. Cap it ar in prslio & Caflrum Vre-
delant Eccleßa Trajett. traditur y g. _IOo. in gra-
tiam recipitur 98. Conjf trat adv er fus Comitem
Elorentium 9 8. Vita ejus exit pis,
G f off m Turonenfîs. m

Gerardus Felßrws Com. Flor, occidit 99. Cm (à in-
certa 100. dire rota tui eft, & quid id? 100
Gutdo xlij.Epifc.Trajett.10^.Capitur in Davelan-
dta dum ßuccurrit WUloelmo Hollatido nepotifuo.
106. no. Uheratur a prißone 107. Cardinala-
trnnreenfat. 107. ejm parßmonia 108 .moritur:
109.

Guido Comes Flandriapoft vittoriam in Duvelan-
dia Ncorthollandiam ufque Harlem fibi fubegit.
106. Capitur in pralio navali dum Zircz.eam ob-
pdet. 107

G hoy caslrum obßidione vallatur 109. victi Fi-
tter es expellunt, ibidem.
Gildenbuich Caflrum op de Vaert, per quod telonia
civ es Trajettenßs exigebant a tranßmtibus 121.
Edelbert us tutor Hollands Caflrum ever tit.
121.124.

Gandenßttm ßditio contra Com. Lttdov. 127
Gißlbertus de Abcouda (ubjugatur a Flor. Epifco-
po. 128.149

Gaesbeeck. Iacobus de Gaesbeeck^Ecclcfia Trajett.
cogitur cedere Abcouden Duerftcden 133.
154. Gubernator Hollandia. 157

Gisbettm Hvederodim tpißcoptis FltrajeEi. (Hij. ele-
ttus, confirmationem Roma, Afellata fu\'clioms
techna obtinere ne quit 159. Davidi eleclionem
füam reßgnat, 160

Jims at que ingenium 5. 7. Holhn-
dia an feudum Imperij ? 6 5.102.104.113.
119. Margareta Imperatrici donatur. io2
Heyligelo habet (fiflernam a S. WilUbrordo excita-
tam. 10

Ihremannum de Kuyck inftdijsproßquitur Tloeod.
<vj.Ccm.Holl.47.49. per Lotharinm Imp.priva*
tur Comitis nomine 4.8. 49. qualiter in gratiam
receptusTheodoriCom.Ho.il. 4g

Hugo de Hooin proLonioZeUndiam occupât &füa
poteflate abt*fus pellitur. <54.67

Heraldi,Hiftriones diät a \'Beca. 80. vide i
Henricus de Fianda Epißc.xxxvij. Trajaä. Domi-
nos de Amftel woerden Fittos Trajett um du-
ck 84.85.Feluamvaflat. 85. Amftel & Woer-
den cert is conditionibus fußeepit ad veniam.
90.

Hermannus de Woerdë inZofaengepraliatur con-
tra Joannem Epißc.Trajett. 97 in gratiam Comi-
tis & Epiftopirecipitur 98. Confpirat adv er fus
(fomitem Florentium 98.100.ditioneßua pulfus
deßlationis intravit exilium. 9 9

hannes Hannonius xvij. Comes Hollandiœ 102.
A mllcl & Woerden Guidoni fiatri ßto largitur.
102. moritur. _ ^ 1O7

Joannes Arkglius Epifc. xlvij, TrajeEl. Roma confè-
er at us per Gancelinum Card. 117.141. abit in
Galliam ceconomix gratia 117. ulcifiiturJe ab tjs
qui Wilhel. iiij. Com. Holl, adhatentes Vltraje-
tum obßderant 118. item de vicinis Hollands
119.141.tandem paeifeitur cum Comité 102 &
Leodiorum Epifcopus fit. ibidem, moritur & in-
teftina Leodij recondita. 143

ter arum imp ent us 95. qualiter ab Epifcopatu de- Judocus Laianus Holl. Zei. & Frißt prafeclus in

poßtus. 9 5 -97 obßdione Vltrajectenß oeeubuit. 167

Joannes Filius Flor. Com. Holl ßliam Regis Angtia Jßlßeynenß bellum in Vltrajeclincs. 16$

uxor cm duck 94. Comes xvj. ex esfnglia revo- Jßlßeynoppidumevertitur. 155"

catur 101. Frifiam invadit 101. moritur. 102 Joannes de "Bavaria Leod. Epifcopatum reßgnat &

Joan: de Renelîè 94.97. debellatur a Joanne Han-
nonio 102. adlmper. abit querulm contra Comi-
tem io2.profcribitur 103. militât Cjuidoni Flan-
dro io6,fubmergitur. 107.no

Joannes II.Epifcopus xl.TrajeEl. 97 K

Ifelfteyn. Gifelbertus de Ifelfteyn reçu fat (faïlrum
fuum loanni Comiti Holl.tradere. Vxor eius oh ft- T/" Vynre,^8.60. Domini ejus Comités appellati.
dionem circitet annum tolefavit 102.datur VPol- J\\, 60.

fardo de Vere in homagium. __ 102 Kenemari) contra nobiles tumultuantur 92. Vhra-

Joan.Bloemßenius prxfeElus Kenemari<e. 147
Joannes de Ärckel Gubernator Hollandice füb Al-
berto Bavaro 149. contumelijs affeäus bellum
parat in Comitem Holl. 151. ejicitur a Wilh. vj.
com.fito Domino. 1) 3

Joannes Reneßius Rijnhovu Dominus Rudolphum
Dieph .per vimßdi Vitrajeel. obtrußt. 152
Jacoba Bavara xxiiij. Comitiffa Holl. 155. fubdito-
rum difcordia torquetur 155. Nuptias contrahit
157, obit. 159

INDEX.

Hagdhyn.Caßellanus in Hagefteyn debellatur 114 Joannes de Dieft Epifc. xlv. Roma conficutm 11 ;
Joannes de Atckel Dominus de Hagefteyn.
149.

Hardenberch (faß tum munitur, 131.149

Hoecx & CabbeliausßtEliones nat<e. 143.119
Hernieus Canemaka ob varia ßupra,capite minui-
tur. 147

Hugo Lanoius Santa Dominus fitb Philip, liono
Holl, gubernator induslrie ßtEliones opprimit.
162.

Henneus Bavarus Iviij. Epifc. VltrajeEl. cjuos tu-
muHm in Epifcopatu exptrtus ßt, fümmarie vi-
dere esl 170.171. cives a juramento fidelitatis

Ludovicus Rex Flandriam invadit. 1 o 8 • 11 o
Lienden. Ca\'slrenfes de Li endenfübjugantur. m
Ludovicus C&(ar Romam ingreditur cum Marga-
reta Bavara uxore 114.116. Excommunicato
a loan. Papa xxij. ibidem.

Loeiucfloot Castrum Splint er i obßdetur, 125.128
Ludovicus Gruythufius Hollands preeßs. 163

Middelburch Caflrum adverfus Frifios. 94.96
Montfoort Arx conditur contra Holl. 55.95.98,
loo.Montfooi\'t oppidum per xvj. feptimanas ob-
fidetur. 128.129.

Margareta Impératrices Epißola ßtper fua corona-
tione Rom<e 114. donatur Comitatu Hollandia
119. 120. cuipraficitVlilhelmUm Bavamm fi-
lium fuum, 119.143.0^, 144

Maria Burgunda (faraliAudacisfilia nubit Maxi-
miliane Auftrio, liber os parit & moritur. 166

Nyenbmch Caflmm advetfusFrifios. 94.96
Nicolaus de Putten prefect m VValachriœ. j ₀8

Oratorium S. Crttcis. 12. exuritur, 51
S.Odulphus Can. S.Salvatoru in Frifia Arrianos
extirpât 24.25. inferiptio&dium,quas habitavit.
27. {cypkus S.Odulphi inter reliquias CapituliS.
Salvatoris. 27

Otto de Bcnthem (fomes filim Com. TIoll. 46.
OttoPalat.Çomes de Rynegge (faftellanus in Bentem
Threntiam va fat 49.5i.Trajecli habetur in libé-
ra cuïiodia. 51
Otto de Bicklo Cornes occiditur. 5 o
Oude graft, vetusfojfa quando per urbem inducîa.

py weeps 71. Cmce fignatus t erf am pint} am vifi-
tat. 68. reverfus dtocefim turbat 69, occiditur
cum fuis copies a Rudolfb Coverdienfi. 70.72
Otto de Hollandiaxxxvj.Epifi, Trajetl. Epifiopa-
tus fui flat urn patrimonii) vendito reftituit 75.
•moritur. * 80

Petronella F lor end] Qraffi HollCom, uxor. 4 3. 44.
in Reinsburgh Mona fieri um puellarum condit.
46.47.

Pmdicatorum Dominicanorum Manager mm ijl-
trajefti inflituituryg. aliud in Comitis Haga.

Prceliam inter Mar gaf. Jmpefatr. & Willoelmum
Fil. pro imperio Hollandia. 144.119

furatur 1 Comes Holl.xxv.foL 162.Luxem-
urgenfem ducatum invadit 162. pugnat contra
Gandenfes 163. Leodien fes refrenat 163, moritur

Philippus Aujiriacm xxvtij. Comes Holl. Ioannam
Arragonam uxofem ducit 167. in Hisfaniam
proficifcitur 1Rex coronatus moritur.ibid.
Philippus Burgmdus Spififvi]. VltrajeEl. Davidts
frater eques amei vetteris (3 regiamm claffiutn
dux con flit ut us i6⁽j.rogatur Epifcopatum Vltra-
jett.fufcipere 169. fipelitm in Parochiali Ecclejia
fBatavoduri.

Rodolphus (foverdienßs pacificis treugis Epifi. non
parens proferibitur 70, vincit copias Epifiopi 70»
graffator & ex lex declaratur yz.recipttur in gra-
tiam 73, temerefe hoftibus credens rotatus eß in
fiipite. _ _ 73

Rata füpplicium valde frequens in quos. 74.100
%obertw Arckglius frater Jo: Epifi. tuetur Vltruje-
clum contra Hollandosforenfes ho fies, j 1 g
Rudolphns de Diepholzconfirmatur llij. Epifc.Tra*
je ct. 133.154. contentio inte? Rud, & Zive de-
rum 153. oppida Holl. Zel. & Frißa fübmittuni
fe obedkntice Rudolfi 154. moritur. ₁

Sophia uxor Theodorici vj „Com.Holl.vifitatD ,laco~
bum & iij.Hierofoljmam. 53\'55»

Stadingi Haretici, d" wî fOJ expeditio C omit um ali-
quot. 75.80
Sluyfie oppidum & Cadzand infitlafavillatenus in-
cenduntur. 94

Stellingwerf. Guido Epifc. £ aftrum hic adißcare
voluit 107. unde Coloniin rebellionem mot*. 107
108.

Theodoricus ij. Comes Hollandia 31 .moritur. 3 5
7heodoricus iq. (fames Hollandia quartus. 36
Theodoricus iiij. (fomes Holl. v, fol. 3 9. occiditur in
Vladerdinga. 40.41

Theodoricus v. Holladixpupil/us pammonium fuum
a Cow ado Epifc. repetit 4 3. ducit uxor em. 4 3

Teffalta cum Wiringia Hollandia accedunt. 54
Theodoricus vq.Comes Hol fx}, fol. 57. moritur.
tl-

Trent one s Groeningam obßdentes ab Egbertoprxfide
repellmtury^. Trentoniampotenter init Willi-
brandus Epifc. Trajefl,parvulos &midieres tru-
cidans y^.&ab Ottone iij. fol.y6• domatur.
Tor ne amenta, Haßiludia^de his varia 81. Harlemi
îoy.&Gorcomij. 14 7

Vltrajeclenfis civitatis anno 1131. inccndiumgran-
de 49. ttem aliud. \' 50.52.55.96
Ventorum intemperies. 54. 5 5
Velua juris Eccleßa Vltrajeäenßs dominium 59.

Vredeiant Caßrum conßmitur %<f.ßgillum ejus loci.
90. inpignoratur95. proeo belligeratur 97.99.
Hollands^ Com.in Vadimonium datur. 115.122
Valencena Imp.Wilhelmo dedita.
Vltrajeclenßbm quare comminatm exitium WH,
\'J{ex R^om.87.90. Vltrajeclexßs ob vaniloquia
obfefß a Wilhelmo iiij. Com. Holl. 118.

........j...... . c Î3-I4

Theodoricus de Hollandia Epifc.xxxj.TrajeEl.60.in VVilheimm Epifc.Trajefl.xxj. fol.^i, moHturin-

contenttone elettus 61. propttY quam bella inter feliciter.

Hollandos & Geldros, 61 Welle n quid ? In hac regione fréquentes. 44

Theodoricus ij. Epifc. xxxij. TrajeSb. 62. capitur à VVtlhelmus j. fil. Florentij fom.Holl.in terra[anÈla

militât, 57. rebellât fratri 57. 60. pax componi-
tur, 57. & fit Cornes FrißaOrientalis. 57.60. a
fratre capitur 61. pofi mortem frarris ad Comita*
tum Hollandu aprimatibtts adfumitur 63.65.#
Cœfàre Comitatü infeudumaccipit. 65. qualiter
Epifc.Theod, Fïajeflenfi reconciliatus 6 5.6y. mo-
fitur. 69

VVtlltbrandm Epifc. xxxv. TrajeEl, expeditionem
parat in Rudolph um Coverdenßm, y 2. Bis in

j6.78 /û miles id eft eques 77. Aquifgranii obfi-
det 7%.Caftellanus Claris Infulce Regi refifiit 79
qui f oft ingratiam receptus 82. imperials civi-
tates Regi cenfum regium tribuunt 80. ubi ele-
£lus [it &quando & ubiobierit, vide 81. ca 88.
91, Statam Italia (agaciter explorât* 86

Woerden. Çaftrum conditur 55.Dominas de Woer-
den contra Epifcopum injur git 84, cujus juris?

yVtlhelmus de Mechlinia Epifc.xlj.Trajefl.wftigat
Frifios Orientales in Hollandes 101 .a fais mini-
Slerialibus capitur 103. Occiditurpro jure Ec-
clefi&ftus. 103

Wolf ardus de Vere occidiwr & quare ? 102.104
VVit to de Haemftede vir in/ignis firtitudinis. 106.
no.

yyilhelmus iij. Holl.Comes xviij. fol. 107. mone-
tur 4 tapa non venire in auxilium Ludovici Cœ-
Jaris 113. %egiEranci<econtraFlandros coad-
firingitur 114. per piratas infeflat Frijiam Ori-
entalem 114. moritur. 115.

Wilhelmus de Duvenvoeixie vir induslrius & po-
tens propter cafum judicem fuum in Nyevaert ar-
ma wovet contra Epifcopatum 114. ad ediclum
Wilh.Com.ab armis difceditur. 115.116
Wilhelmmïtij. Comes Holl.xix. femper ad arma
prompt us 115 .ad Ludovici Cœ[litter atjunxit fi
Regi Anglia contra Vhilippu R.Franc 115.116.
vbpdet uhrajettum 118. pacemfitcit & in Orien-
taient Frijiam movet 118. ubi cadiwr 1 i%.Con-

Wulven Caflellum 11 %.FVilbelmus Babarw a ma-
tre imperatrice puficitur Comitatui Hollandia,
119. matrem Hollandia & Hannonia privat,
mde helium inter matrem & ftlium 119,in amen-
tiamcadit ï2o.&obit. 121.146.148

VVilhelmus Comesde Oftervant, enjus comitatm
caputeft Bouchain 121.& 132. abheraldojube-
tur ulc\'tfci mortem proavuncult 150, Frifios ad0-
bediemiam reduxit 150. 151. fit ComesHoll.
XXiij. 153. ftltam faam lacobam commendat
Ordinibus ij .moritur, ibid, Wilhelmus Cujer
occiditur & inde difcordia in Hollandia 132.150
VVeföpienfe oppidum dirttitur. 142.

ßlfa.10<). iterumobßjfa,
Z weder m de Culenburch lij. Epißc. Trajeft. in
conteniione eligitur& expellitar. 132. àpomfi-
cepromovemr. 152

IOannesdeBekaCanonicusUltraje&inus (incertum haârenus cujus exquinqué
Ecclefij s) ex nobili familia de Stoutenburch , quas ex Amorsfortij s equeftris fa«,
miliîe viris defcendit, ortus, fcripfit Hiftoriam Epifcoporum Ulrrajeétenfium ₅quam jam iteratö recufam accurate^ue revifam ab ARN. BuchellioI.C. Ultra-
jeétiiîOjIuci daraus. Ejufdem familiar eft Sibertus de Beka Carmelita quem alij
G-eidrienfem faciunt, cum fit ex vera militia Ultraje&enii prognatus. Ioanni
Beca;€anonico hoc elogium confignavit virnobiiis& reverendus Philippus de
Leydis non uno titulo commandabilis in hasc verba, libro de forte principantis &
cura Reip. ^uid lau dis ? qttœ memoria ? quis honor Comitibus Hoflandu fup er effet nifi
fœiix Cœnôbium S. ^Adulberti in Egmonda & Menaßica vita pro tempore illoritm facia
& deinde brevi compendio Ioannes de Beka presbyter vigilijs œternajfet ? fcripta di-
Çertamanent.Cafulx. Définit autem Becs Chronicon (juxta exemplar quod MS₀habeo in pergameno , quod quondam pertinuit ad honorabilem Dominum Ber-
nardum de Deila Canonicum Embricenfem qui anno 1493. inchoante carnis debi-
tum perfoivit anno setatis 86i) in ilia verba -₃ Comitatum Hoflandu gubernandum Wil-
helmo dueißve palatino fuoßlio commendavit. Id autem contigit anno 135-0. unde
liquidé conftat qua State au&or nofter vixerit & feriberedefierit. Videndus eft &
author harum notarum CL. V. AR. Buchelius fupra, fol. 120. Meminerunt quo-
queBecç Io: Trithemms; Valerius Andreas Deflelius, ScFrancifcus Sweertius in
fais fcriptoruinNomenclaturis. Hoc autem elogium & in Becam indicem, utriufc
quedefun&i memorise ftatuit Lappius.

SÈpraret pj.leg.fepararet. inparaphrafts i6.m{iipeïüaüm.qninquagwta p.i j.leg.quadra-
g\\nlz_tcontrahere,p i j.alij leg.coucradiccrc. atque,p. 1leg.adeoque. qui,p. 19. leg.que.
Toltdorus Angel.16. permitttatur verb, accidiilè. \'Toleno,p.21. leg. Polono. Herene, 16. leg.
Hirene. vorenburch,p.28.fuperfluum. reperajfe,p.3 o.leg.reparalfe. B. Heda,p. j2.B.fuperflu~
um. v acabit, 16. leg. vacavi c. feriberius, p. 3 2. leg.fcriverius. inditlam,p. 3 6. leg. indicium. per-
/«e^p.37.1eg.piefui(îèt. _exercitum in w^w<?,p.37.fuperfluum. occur rentes, p.38.1eg. occui-
rererit. provtfîone, 16.leg.permiflïone. Comités, 1 tf.legiCometa. Çomiùfiima, p.41 .leg.Comi-
tiilà. tropofitus,p.4f.\\eg. Prepofitns. 1113.P.45. leg. 1114« Jerofilyma, p. 53. Icg.Ierololy-
mam. ^/*fîi»7»_<arg/\'»e₃p.j^-4 leg.Ruyfch. Davantriam, p.fô.quodbis eodem loco infupertta
inprefjumreperies, leg,Daventriam. Frefinem, p. jç.leg. Frilbnum. cudeum.iS. leg. cuneum.
integro,i6.\\eg. intégré. Ma.them p.GG. forte Marhem, nam an. 1203. Rutgerum de Merhern
invenio.^Cjp.67 fuperfluumjlege ut mera fomnia hic,&c. videntur₃p. 67.Icg.videantm. igna-
done,p.6 8.1eg.ignoratione. amipone,p.y3 .addantur hsc verba callrinimium perturbatus. irra-
dient ibus, 16.ieg.irradiantibus. curfus,ié.fuperfluum. adhinc,p.74.leg. abhinc. ei-cit, \\G. leg.
ejecit. ftperabinde,p,y 8 .fuperabunde. occupât avérant, p. 8 9. leg. occupaverant. latine-barba-
vas,p.91 .leg.latino-barbaras. remigavit,p. 101. leg.remigravit. indulgcntia, 16. leg.iiidulgcn-
tiam. remigavit, p. 102. leg. remigravit. plerisque, 18. leg. plurimis. appropinquarent, pag.
106. leg.appropinquaret. Palifcenarum , pag. 107. leg. Valencenarum. perhennis ₃ 16. leg«
perennis. annulari, pag.i i2.1eg.annullari .emptione addatur verbum pomotus,pag. 112. Mar-
gar. pag.in. leg. Martini.cathecuminum,pag. 113.leg. catechumenum.perc/aaf^,pag.i; ƒ.
leg.perlucidus.7^»»^,3<5.1eg. Ioannes.f»^^. 26. leg.antecellore fufceptm, p.120. leg»
exceptus i2i.leg,Ei.p. 123.leg.quod. TrajeÉlenfis, p. 124. leg-Traje&enfi. Hol-
landrinomm₎p,i29.\\eg.Hollandorum.ordinis. 16.leg.cœnobij.ore, p. 13 j. leg.oro. 1631 .pi
I42.leg.1361. habcat,p.ifj. leg. habebat. Epifpi. p. ijp.leg. EpiCcopi.feptimo ab objtdionep,i6$.
lin.i ƒ .addatur verbum dit,incolumitatis_}p. 16 j.leg.incolumitati. 2482.pj66.leg.1482. comi-
î»x,p.i67.1egxomitijs.»W/Ww.i6.1eg.initum. dijïimukm, 16.leg. diffimilem. velanime, p.ult₄poëm.leg.vclamine.

VILHELMVS HiEDA de VicoEgmont or!-
undas, Poëta Laureatus & Comes Palatiaas vanis in Eccle-
fia dignitatibus & beneficiis infignis. Praepofitus enim &
Archidiaconus ( five ut ipfe Scribit, Levita) Arnhemenfis
in Ecclefia Uitrajeótenfi exftitit.Decanus etiam S^ci. Johan-
nis poft exceßum egregii viri Henrici de Lottum 1495.0b*
tinuit etiam Canomcatüm & prabendam in Ecelefia San&i
Salvatoris 10. Oótob. 1505". quam anno ijriö. in dominum
Antonium Huges refignat, idem anno 1 ƒ 10. majoris Ecclefiae Canonicus in u-
troque jure Baccalaureus Sc Pallor five Curatus aiterius portionis Parochialis
Ecclefiae fandti lacobi Civitatis Ultra]eófcenfis per duos restores regi & guber-
narifclitasnominatur in capitulis concords inter Curatos Sc Vicarios Paro-
chialis Ecclefias S. Jacobi initis.

Vir in Hiftoriis verfatiffimus fcripfit ad Maxsemilianum Cadarem & Philip-
pum ejus Fil- Caftilis regem, cui erat ä Secretis Genealogiam Auftriacam ex
fämilia Habfburgica j Cujus hoc eft initium. Confuevere majores nofiri Maxes,
miliane Ceefar i^iugujle pnmogenka eorum, que ad vita ufrnn producehantur &c.
MS. Extitit in Bibliotheca quondam Bucheiii. Scripßt & Vitas fan&orum iL
lorum virorum qui ex Britannia digreffi Frifiam 5c Bataviam ad Chrifti cul-
tumccnverterunt cui pro omni teitimonio eft ipfc Hseda hiftoriae Ultraje&i-
nx fol.212. edidonis Furmerii, & hujus noftrje fol.26.& 32♦ Ubi in haec verba
fcripfit; Hi omnes ex mentis anteailce vitcc[anUi (3 domeßici Dei habiti adbuc noßra
Umpeßateßngulis in locis venerantur , quorum gefits bic parum immorandum duxi,
cum eaprout a claris auUoribus in (cribtis redaüa J wit, jormis exmfa tradidimus
in lücem emifimus^ut qui volet,Lector examujfim viderepoterit. Ignorant autem has
Sau&orum vitas Magnificus ,-& Rev, Decanus vander Burchius & N. V. Janas
Doufa ut ex Epiitolis eorum mutuis cognovi, & castera antiquariorum noftras
terrae turba : fed nec Manufcriptas reperit ufquam Lappius.Denique fcripfit hi-
ftoriam Epifcoporura Ultra) eótenfiumjufTu fänÖse ac venerabilis ecclefise Ui-
^traje£tenfis . quae ipfa ex gremio fuo eidem operas deputatos adjunxerat egre-
g\'os acmagnificos D.U. Bernardum ab HaerIera,ïoannem Wterwijckjohan«
»eni a Solmis, Gerardum Beyer Viros litteratiffimos_; quam hiftoriam Frane-
queras j 611. editamac male ä Bernardo Furmerio habitam,cum exemplariis
^i.SS.quam pluribus eontulitCl. Vir ac Poly-hiftor Ärnoldus Buchelias lC^tus»

Uîtraje&înusj Is dum didam hiftoriam adjunâis notîs uberîoribus Prfêîo Tub**
jicit, in curfu operis, xv. Iuliianno 1041. abhacvitaeripitur. gemente patria _s.
qux verse antiquitatis Atlanta amifit.

Porrô Hasda, quem fupra dixi, variis beneficiis inïîgneto Fuiffe, etlam ecde-
fix Collegiate Beatas Maria Virginis oppidi Antwerpienfis, Gameracenfis di-
oscefis, Canonicus exftitit, ibidem refidens, teftamentum (aura condidit 1525.
i„Novemb. in domo habitations fuse , quam de novo aedificari fecerat ; In quâ
jux ta concejjionem & facultatem dat dmfibi à Decano & capitulo circaßalntum de na-
vis domihus œdificaudisfactum, tres per Jonas nominavit qua poß alteram alter im mot\'
tem dièlam domum babebunt & pojßdebunt ad eoram duntaxat Vit am. Qua funt ?fiœ.
Wilhelmus ejus naturalis filius Primo quam din vixerit₎ & poß ipfius mortem Nicolaus
de Nova-terra ejus nepos quam diu vixerit, ac poß ejus decejjum Maria de Nova-ter-
ta ipfius Nicolai S or or. Biduo poll datas teltamenti tabulas ibidem vivere de-
fiit î52f.nempe 3, Novemb. in eccIefîaB. Marias Virg.humatus & ut credi-
ble eft înfigni aliquo epitaphio decoratus propter eminentes dotes & munis
quae geffit : quod epitaphium quia hadenus videre non licuit, vero-limile mihi
eft conflagratione Templi anno 15-33 ♦ v. Odob. periifîe _; in ejus vicem verfus
aliquot reponimus Cornelii Graphaci didam tempii couflagratiohem graphics
defcribentis $ quibus defiderium folemur.

Eft urbe in media moles ^afiißma, Templum
_wAuguflum yfublime, aha ufque adfidera duBum»
CœlicoU Domina fäcrum, toti undique mundo
fercelebre_y Immenfes opulentum dotibus. . ,

Et populi monimenta, fepulturœque fuperbœ
Fmduntur graviter ₃ consul fa c a day era nudis
Oßibus erumpmt bußis_yfubitoque er cm ant ur
Fulmine Iapfantisfiammœ . . -,

Sarcophagi trabium lapfu at que urgente tumulte
FUmmarum mifere dtffißi, dira nvorag*
ZJndijue & immançs rupta tellure lac un œ.

17 Ecclefiasies; Dedi cor meum, ut fcirem prii«
dentiam atcjue do&ritiam , errorefque atque
ftultitiam, id qui dem non immerito. TSlam fe~
cundum 2)idleBicos, Oppoßta juxta fe magis eluceß- Hißorfe
\\ cunt: quonam paBo prudentem\\irum internoßcere po-

%>oBum i niß examinato fciolo atque igndro ? Sednec errorem ^nec
ßultitiam intelligemus, nißdelibata ueritdte de fdpientia, Unde
fcribitur: Ex operibus eorum cognofcetis eos ; ffi alibi: Buti-
rum & mei comedet, ut fciat reprobare malum,& eligere bo-
nam : Quofcilicetper <~uirtutes (^f effcBus rerum experiamur, quid
fugiendum, quidve fequendum fuerit flumanum quippe genus ab ipfis
cunabulis ad malum procliyius eït , quam ad bonum. Sednec ipfis
tnortdübus <ztas tam diuturna, nee animus circa acquirendam fapien-
namtama^iduusimenditm ^utfingula quißquam uel in longißima
ita digno/cere, uel experi?nento adperfeBam intelhgentiam per-
tingere pojüt, niß DoBorum , ht er arum (gjr Hifioridrum adminiculo ;
a qui bus nobis plerunque fiuggeritur , quod multormn <&tas nec -vidit
nee audiVit: Divine itaque munere bomini inditum ett, utfemper ad-
difcere cup i at. Zt ami qui Nißma h#c , qua vi der um _? uel faBa

cogno^erunt^ contexttere, gjr quo quœlibet tempore ₃ & qua occaßone a~
^ Provtde. ß_ag_eß^_ef_ueri_nt* proinde Uteris memoritaque mandat er e, quo

ipfiferiptores ₃ & Mi, quorum meminere₃ ad posteros tranfirent. ^Ahj
laude (^f gloria , infamiâ ahi ac uit lis, juxta uitœ mérita adnotati_yut nuisentes eo magis tncitarentur ad minutes ampleBendas ffi uitia
detefïanda ₃ cum esentus utrorumque ex ittis tanquam ex fpeculo lice-
atintueri, quid inde nobis potius duxerimus eligendum. Longe enim
facilius ex Doctoribus ac Uteris₃ quam experisntia -uitaperfeBa ac-
^CaP\' quiritur : H me Efaias nos rette adhortatur, inquiens. In doch\'inis
glorifîcate Dominum. Quod uos confiderantes (vf perpendentes _yquam labilis fit hominum memoria , quàmfacilis rerum internus, &*
quantum damni per obhsionem ue tuft as afferre folet [exclamante
2Vajoncs,

Metm.if. Tempus edax rerum tuque invidiofa vetuftas
Paulatim lenrâ confùmitis omnia tabe :)

ZJt i irquam, tant ce jaiïurœ obsiaretis & confuleretis poBeris₃ more
ULu \'c. Liberorum Sethi, qui (teïle Jofepho) présidentes rerum omnium inte-
rnum, ß\'ve ex igne ,fise ex aqua quando que futurum, difeiplinam re-
rum cœleftium (quarumipßfuerunt ins ent or es) duabus infculpfere co-
lumnis , Latenciœ uni contra ignem ₃ Saxea alteri contra aquam , ne
omnino dépérirent. Sic proinde jußißis ut ex gremio uefiro adjunttis
fÜfcripto" nonnullis wir is utique Uteratis ₃ acbonarum artium cult oribus3 er-
fiîîymaïi\'. ntrdo fcilicet de Harlem, Johanne ab W terSSich^, Johanne Solmis, Çe-
rardo \'Beyer, Scrinia bibliothecafj^ inserter emus ß qua temporum .
Iniquität e (utißt) fqualore obfita,ßse incur ia ma) or um rejeBa₃ urbis
infigmfque uefirœ TJltrajeBenfis Ecclefiœ originem amplitudinemsé
concernentia inseniremus • fise etiamgeBa , ac *z>itas fanBorum, qui
nos m ChriBo regener arum₃ ea in lucem proferentes publicis impenßs
nosisformis exeudenda traderemus , quo omnium utilitati confulere-
tur, ne tanti <~üiride Chrißiana religione quam optime meriti diutius
in obfcur 6 lat er ent 5 fed (ut i ajunt deCerbero ex infer is extraBo per
Nerculem) ad nos resocarentur. Onus certe longe impar noBris hume-
ris, nec ullâ conditione fubeundum, fi lie er et obaudire , & fanBorum
potius mérita (quorum memoria celebrabiturJ non animarent, pit
rue Bra in eos devotio non comp e Her et, quo confidentins jußisseßris pa-
Qmam reamus^ munus hoc licet ardu um fubire minus formidemus. Quis e-
fcriptJfi/ ^{mm tam am}P^l* Urbis, tam^ inßgnis Cathedra Iis 6ccleß* Uudes (quœ
M-\'ßuri*. pens

pcne ignorântur amodo) fubticebit > Quh celabit eorum IAtMetarum j?^™
precoma , obfcuro finet diutius delitcre, Çermanias & Gal- ptjifaliijio*
lus (qnas gentilis error & ^Plutonic a juperftitio in (umma f ent ate,in-
domitaque barbariefœdaverat,) ad m; cri 59 et eu (turn notiamqtte con-
certent es j> tanquam fortespugiles & inVitti "Duces nedum dottrina
njitœ exemplo ,fed (çfr fangume brevi temp or um inters alio fubdidère
thrifto captivas, effecere manfuetas ? ZJnde certe impij (ne dicamj cru— a vins fan-

phtea per qua fahati fumus,cum cdterorum dijfendio permitteremus^{0 ta mo}:^uminter ire. His namque duHoribus ufque adeo apud iHas provincias C bri-
ftiana coaluit, (gf adkucflorer refpublica, ut reli^ione^morum integri-
tate, humanitateq₃ ac ingenio^fhe in pace, five beUo , five alus rebusge-
rendis^ ad qua fis etiam novas (he invent as artes nulli nationi cedant;
claris urbibus ,populorumque frequentia mfignes ,pia & dumpoHulai
cccafioperinde ferocesjtt quicqmd alus deeH, tflis acceftiffe uidcatur.
Crederes rvelreyolutum, vehmmutatum orb em provtnciafque iflas fub
alio cczlo ccllocatas. Quis enim ajfentietur Ethico \'Philofopho_} fcriben-
ti: Nos foils volucrum ovis laóte & cafeo,ficcatilque pifcibns
enutriri ? Quamvis adkuc creberfit ufusfumata carnis ac pifcis cru-
ch. Quis Tacito ailerenti *Ger manias trifti lub ccelo conftitutas? * ^Dl^mo)i"

Quis ajsentietnr jam f hnio adnotanti, ne argentum quidem a-
pud plerofque iuiffe in precio t ^Aut ipfi Ccefari recitanti ₃ alios ^dtnulla admittere.commerciajrno nee <~u mum quidem• cum jam terra ac
mart tanta rerum aJvehatur affluentia , tanta regionumjit ubertas o- j^f
mnifaria₃ tot divitia, tot cibi, &¹ potusfueHiumque apparatus, atque mdetemt?
adificia, (ut cat era mi/Jafaciam) quo Romanas fup eremus delicias ,
quicquid India^quicquidlAEgyptns, quicquid infuU gjr Regiones an-
ted ignota fragrantia aut aromatum emittuntjam redoleamus i 2s?/-
hilqnefit magis formidandum, quam tie in lafchiam, defidiamqne al-
leiïijfohtum amittamus ammorum <vigorem, \'Nam

Luxuriant animi rebus plerunque iecundis_?Nec facile eft aequa, commoda mente,pari.

quiets orbis plaga periculofa prabet adminicula,nec erubefcunt ha- ^<!r-
t^lai Hifyania atque fAfrica>omifis njicimoribus regms_} Cjermanico ali
_v Aa z • frumen*

irmatS* f^rumento, linteoc^ \'vefiiri,quo uelmtoüerabilem extinguant famem,
far ftis viris ^vel delicatius amiciantipr. XJerlim quahacunque ea fint, njoto ac fu-
dore procefjère fa nclorum,fi quid em ante ajjumptam Chrifliandm fidem
difparfuit ui^endi modus, cum nec carnibus equinis, »fcferpentibus,
dliifj\'fpurcis & immundis ammalibus abftmeretur,tttprœteream eos,
won? Diomedeo humants vefcebantur carnibus. Quorum omnium
fœditatem, morum praaitatem \'Beati <~uiri exemplo & doBrina ex-
termwarunt, O plus prœdicando . ^»iw Romani principes t err ore ar-
morum profecèrunt. Tuneprimum {uti teHantur omnes) Septentno re-
Be cognitus j o^w Chrifli Euangelium perfidosprœcones eo traducere-
tur _? negotiatoribus frequentius eo concedere licitum : quod ijlorum
gloria laudij₃ tribuendum efl. Quareparendo pus monitis> decre~vimus
uefiro fub judicio quanto poterimus altius originem fitumque Jjrbis
j._b njeHne repetere, & quotquet prœ manibus hdbuerimus Hiftoriogra-
ex variis phos ad hocadducere ; itidem ipfius Ecclefiœ (çjf 1? atronorum, fub quo-
coüeSus^S fumtitulis die at a efl^ una cum Epifcoporum, qui prœfedèrâjferie, nji-
f^mver"^{tas njer0 m} t^rimts recenfendo omnes auBeres qui in ipfius

bis, laudemfcripsêre_s & aliorum fanBorum qui Ecclefiam fnndarunt^Suit-
berti feil. Wilbrordijtyerenfridi_s73onifac\'ij,Marcellmi_y cœterorumj^
comitum & beatorum Trœfulum prout inïemuntur a fide dignts anno-
tatœ_y luculento interdum^fimpliciore quoque ffl nonnunquam incultio-
ri Hylo _y nihil add eûtes dut imminuentes in unum librum redigemus.
ZJeniam prec antes fi minus digejle adapt ay erimus jarim ant nihil nar~
raturi _y nip quodprobati fcriptor es in fuis libris reliquerunt_yne ajjenta*
tionis uitio redargui pofiimus. Nam fanBi fucis uerborum non in-
digent _y&*nosfi quicquam ad laudes accumulare njellemus, non fuffi-
€ eremus. Omnipotens Deus pium <~oeHrum in eum fanftoîfuos zj?-
lum adaugeat^ ad efl e Bum per due at. Data JÇalendas Maji_>xyinno
falutis cId Id xx I.

U7(bis Trajeclenfisfitum atque originempaulo alim indexantes, qukm pkrxque
vulgar es etiamfab incerto auctore continent bijlorU, hîcpauca duximus pmuo.

cumlohli- Nonnulli enim autumant earn in Frifiis, alii Metropolim HoUandiceaflruunt, quamà
nis deBeca Gigantibus tëferis indomitij\'quegentibus habitatam volunt. Affirmant infuper earn tem«
quod inter- P^ore Nerom Augu$i (Agrippina ex Domitio Mnobarbofilii, 6 per Claudium Caf. ad-
pretatur. optati) cepijfe imtium, à quodam Antonio & fociis Jtymanis cruâehtatem ipfius Ne-
ronis fugientibus ₅ atque à conditore Antoninam nomen ejfe fortitam- Nos autem nec ea
tefelkntes, nec adplenum approbantes, qm circa ver am notitiam apudfcriptores intern«
mus, proferemus in medium priùs ipfius fitum abfoluturi, demum originem atque incrg-
menta latiùsprofèquemur»

Itum itaque Vrbis ₃ oram Rheni vei utramque Situs vitrai
potius ripam complexum fuiße nemini dubium. Cùm id ex ^u^itf"
plurimis indiciis & veftigiis tuna in primis ex vitâWillcbrordi,ex pri- mmfit* \'
vilegiis donationibufque Regurn atque Imperatorum perfpicuo li-
quet. Nam in literis Chlotarii, Theodeberti, nec non Pipinorum 8c
fequacium Regum Francorum clarè habetur Trajedum vetus ad flu-
men Rhenum fitum. At Baldricus Epifcopus (qui Ottoni ex Impera-
toribus Germanorum ejus nominis primo à confilio, & filii fui pre-
ceptor extitit J illam a Normannis fubverfàm inftauraffe &pontcm Rheno impofuiffe legi-
tur, uti fuo loco patebit. Vertun an femper eis Rhenum, an citra ilium (qui plerunque al-
veum mutavit, curfumque declinavit, hsec urbs fita fuerit incertum habeo > quamvis in vitl
fandi Frederici Epifcopi & Martyris, aliquid de hoc legatur, 8c in quâdam litterâ donatio-
nis Caroli Magni de Ecclefiâ dicta Ubkiricâ clarè confiât, Rhenum alio alveo, quàm modo
decurriffe,& ciifferentiam fuiffe inter Rhenum & Leckam. �tu n enim Germanicè idem Rhenus mi
fignificat quod ftillare five derivari. Nam (a) Lokia five Lecka fuit quafi rivulus à Rheno f^umdiftillans, capiens originem inter Amerongam & Doreftatum. Hoc modo continetur in li- ^vn\'
tera ipfius Caroli Regis : Similiter donamus ad Eccleßam S. tJfyCartwi, q*i£eftftsper Dor eft ad Leceaalitts
conftruüa , & vocatur Vbkxrika, deque omni parte centum perticas de terra , uti omni tempore à R$eno ri-
pradiiïa Baftlica fpacinm terra centum perticas habere debeat, & cùm hoc npaticum ilium fuper ^vus°
Lockjam & in fulamtllam prepeipfam Eccleftam ad partem Or tentai? m inter Rhenum & Loc-
kjaw. Ex quo clarè notatur differentia Rheni & Leccç. Rhenus enim ab Amerongâ juxta
Doreftatum ad Trajedum, & demum per Leidim oppidum Cattorumque vicum decurre-
bat in mare, adhuc nomen fervans Rheni veteris. Sed Lecka, five Lockea à Doreftato fè-
cundum oppida (b) Sulenburgum, Hageftainum, Dianam, Schoenhoviam, Roterodamum &
Brielam currens derivatur in mare, alveum nomenque recens prae fe ferens fub prifeis Roma-
nis nondum notum. Apparent adhuc veteris alvei veftigia venientibus ab Amerongâ verfus
Trajedum à plagâ Orientali & Mericjionali, ubi & (c) feriptura in faxis & nummis cum ca-
pitlbus Romanorum Imperatorum aliaque (d) antiquitatis fragmenta inveniuntur ; ab Occi-
dental i verb & Septentrional! parte, ubi jam tcmpla fandî Iohannis & Divi Iacobi Apofto-
lorum confiftunt, idem Rhenus curfum habuit. Nam recens fama eft de portu five ftatione
(quam Sinti! enf-ftâben vulgus apellat) illic conftituta, ubi & pali & anchorç , cçteraque v_msam:
navalia armamenta fub terrâ à fofforibus reperiuntur, (e) Fuit urbs quondam ampla 8c opu- plitudo yl
lenta, 8c emporium pro commerciis ex omni parte Oceani per Rhenum 8c alia loca condu- trajeEii.
cendis percommodum. Domicilium multorum Regum atque Imperatorum, audens afpira-
re contra Coloniam Agrippinam pro fedeMetropolitanâ ex dignitate obtinendâ, fed tot 8c
tantis cladibus à Barbaris afïlida tandem impotens & lalfa nequiens refpirare admodo fuçcu

PtmjfBum ^num & Wahalim una com flumine Mosâ fedeshabent) acl Oceanum pertingentes, aut po-
aßignandum tius Marios vicinos, non ab re duximus collocandam : Si Cornelio Tacito ac Plinio credere
Batavù aut. yoluerimus. Ille enim libro fecundo Hiftoriae Auguftalis ita inquit, Rhenas una alveo conti-
\' nuns aut modicas infidas circumveniens_}apud principtum agn\'Batavi velut in duos amnes dividi -

tur, fer vat que nomen <& violentiam curfus , quâ (fermant am pravehitur, donee Oceano mifcea-
tur : Ad Gal tic am ripam latior & placidior ajfluens verfo cognomento Fahalim-> accoU dicunt :
mox idquoque vocabulum mut at Mosàflumme -, ejufque immenfo ore eundem in Oceanum ef-
funditur. Et in libro de moribus Germanorum : Omnium harum gentium virtute prœcipui
Batavi,non multum ex ripa, fid infulam Rheni amnis colunt _t Chat tor um quondam populus, &
feditione domeßteam eas fades tranfgreffus, in quibuspars Romani Imperii fierent. Manet bo-
nos & antique ßoeietatis mfigne. Nam ntc tribut is contemnuntur, nec publtcams atterit : £x~
Ejmm inter ^emP^l weribus & collatiotnbus, & tantum in ufum pr&liomm fepoßti, velut tela at que arma belli s
Gemaniam ^rrfervantur : h sec Tacitus. Iam Frifii nufquam leguntur inter Gallos afifcripti, led Germa-
cr GaHiam nix populi inter quam & Galliam Rhenus pro limite fuit conftitutus, ficuti in Commenta-
Uwes. riis₃Sicambri cum Ufipetibus atque Tenehteris Caefari refponderunt, TopuhJcthcet Roma-
Idlcàlî ⁿⁱ ^^m?^en"^m Rhenum finite. Nondum enim Caelar quidquam in Germaniâ fibi vendicarat.

Rlxniin- ^en\'^m Romanorum Ducum Rhenum rranfire aufus, telle Appiano Alexandrino in li-

fula, bro quem Celticum praetitulavit. At Plinius lib. 3. In Rhsno am em tpfo prope centum miltia
Ltb. 4. pafluü m longitudtnem nobthffima \'Batavorum Infula,& Camnefatum, & ali<& InfuhFriftomm
Mir.Col„ Cauhorum Fnfiabonum, Stunonum, *JMarfatiorum , qua fternuntur inter Helium-, & Fie-
Hdmum_}ht. _{Vunu enim} appellantur oftia Rheni) in qua aff\'ufus Rhenus ab Septentrione in tacus, ab Occi-
dente in amnem eJMoßam fe s farcit, medium inter h&c Corum verfus modicum nomini fuo cti-
ftodiens alveuwu. Corus, eodem Plinio telle,ab occafu Solftkiali flans ,\'Afyîçnf Graecè dî-
dus, quem Carolus Magnus fecundum Einhardum Germanicè interpretatus eft
ÖertöDnr- C se far verb in quarto Commentariorum libro,fedes horum conftringit,lcribem:
Mofa profluit ex monte Fogefo (qui efi in ftnibus Lingonunu) & parte quaâam Rheni recepta
VhrajsBum appellatttr Wahalis) tnfulam efßcit Batavorum ,\'neqtte longius ab eo milltbtts pajfuum oFlua-
efl i_n Mar- ginta in Oceanum tranfttNç.rùm mihi pkceret,hanc urbem (f) in(g)gente Marfiorum (qui &
ßs. Marfiaci)five(h)Chattoru(qui neceffitudine & focietate jundi erant) ponere,quos refert Ta-

Lib.deMo- citas, (quo "Romanis obßringebantur) pares \'Batavis , qui tanquam tela atque armabe/lis

tie,Germ, _rej-_ervarentftr fofr_£ri abjque tributo, & folum m ufurn prdiorum fepofiti erant, vicini Batavis,
nifi quod Rhenus intercurrat) quorum vici tunc fub Germanico Caefare depopulabantur à
Romanis una cum(i) Mattio praefidio Chattorum capitc gentis₃quod haud longé à Rheno di-
ftabat, jam in vici formam redadum nomen fervans ad tria millia pafluum Trajedo vicinum,
inter quos fuit & Adriana fluvius nunc corruptè Ara vocatus, & celeberrimum templum il-
lis gentibus (quod (k) Tanfane nuncupabatur) folo aequatum, in cujus veftigiis ac fundamen-
tis non ab re licet opinari Trajedum fuiile conditum, cu m ut plurimùm in univerlborbe Ec-

titmnonhic. imponentes,ficuti de vicis Territoni urbis Trajedi ad Rhenum, & oppidi Trajedi ad Mo-
lam hodiè nomina concordant,ubi &]Chattorum adhuc reliquiae exiguo vico fuperfunt,ficu-
ti & ipfi Sicambri populi Germani in Gallias tempore Augufti, & in proximis Rheni agris
In jugx, collocati, audore Tranquillo. Qui (l)autem originem Marforum curiofiüs indagare volue-
2i. rit,quos ab Aufoniis atque Italicis, defcendilfe Marlis &fedibus pulfos piraticam exercen-
do, tandem ad has oras vagando commigraïfe,Principe & populo vacuas crediderimj legat_sii
placet lequentia, unde multum defiderio fuo correfpondebitur.

a Nam Lokjaßve Lecka] Quae de Leccae & Rheni curfu ac diiferentia tradit Heda, etiam hodie
certliTimis demonfirantur indieiis ₅ ac veterum diplomatum & clafficorumfcriptorumauftcritati-
bus confirmantur.

b Secundum oppida Sulenlurgum &c. Reprehendendus hic mihi Heda (ut femel faciam) qui toto hoc
opere nimis multus eft, in allufionibus & interpretationibus propriorum nominum, quas corrum-
pit ex vernaculis, & interdura vertit puddiffimè j qua tarnen feribendü ratione ? fibi mirum in mo-

dum placere videtur, cum ex ilia, non tantum multa abfurda ₅ fed & obfcura vocabulorum monftra
oriantur, quae Oedipo indigeant. Sic Sulenburgum dicit lccum, qui Culemburgi nomine notior,
quo omnium fcripus & Uteris ab ipsa origine appellator i nifi quod Doftifs. Pontanus ä Cl.Civili

ilhid nomen arcelfendum putat j cum ä deprefliore folo ubi conditum illud caftrum, di&um fit.

Diana quoque nomen ex medio Gentilifmo promit cum Vianae notiflimum fit, nec aliter voce-
tur,fitque hoc recendus,nec ante 400. annos auditum. De Diana fano qua feruntur , fomnia
funtj neculloproboauftorenituntur • nequeilliaudiendi jquicaftra Herculis eo loci collocanr.
Et fi incertis conjefturis ftandum j.cur non & 5piß ^atljS hofpitium, quodibifuiife dicitur, nomi-
ni ortum dederit, indeque caftro haferit, & tandem oppido manferit *
c Vbi & fcnptura in faxis & nummis cum capitsh. Rgm.lmp.) Ad veteris Rheni alveum paffim monu-
ments Rom. occurrunt;& vidi tarn fupra,quam infra Trajeftuminventa nummifmata Antoninoru
aliorumque Impp. non unius magnxtudinis,aut forms, ex auro, are, &argento. Vollenhovius
non intima artis piftor cxhibuit ante aliquot annos nummum aureum, perquam elegantem, Imp.
Hadriani laureati, in cujus adversä parte Liberahtas cum teffera fpeftabatur, ap. Vechram pagum
hi_Ventum-ut&alteram ex are cum imagine IMP. L. ATJR.VER. AUG. TRIB. p. m,
COS. II. Ubiin oppofito,FORT. RED. .i. FortunaReducis,fedentisfimulachrum, quem k
patre in horto fuo fuburbano Infulenfi inventum olim ajebat. Quin & 4nte paucos annos vir N.
Daniel Ridderius mihi mifit nummum ex sere fubflavo media magnitudinis, quem paftor apud
Wiltenborch (\\xt vocant) repertumipfidederat j in quo ,vultus Domitiani Imp. cum corona ra-
diatä, & fimulachro Palladis, vel virtutis. Eft quoque apud me argenteus quinarius familiaEgna-
tuleia, in loco qui ^QOCtltoOCCt appellatur, cade Wilhelmi Antiftitis nobilitato, inventusjutriufq-
vero formamhicexprelfamdedi >

Plures etiam in agro fuo Vechtano inventos mihi dédit V. NobiliflT. loan. Renefïîus Nob. admoJ
dum viri Theodori de Renelfe, fummi antiquarii & rerum noftrarum fcientillîmi F. inter quos Ne«
ronis, Trajani, Hadriani & Antoninorum non inélégantes. Et nuper Clarilf. V. & Med. Doft,
Petrus Dammius apud eofdem Vechtenfis in agro fuo effolfa monftravit numifmata Impp. Tibe-
rii, Claudii, Neronis, Vefpaf. Domitiani, Adrian i, Antonini Pii, L. Veri, M. Agrippa L. F. 8c
nuperrimè inventum Neronis elegantidimum nummum ex are fubflavo, in cujus dorfo Fortuna?
ftantis & Cereris fedentis typus &c.
d ^Aliaque antiquitati s fragment^ ] Infinita quotidie fragmina tegularum. imbricum, teftarum,pocu-
larum Jiteris Romanis infignita, circa urbem,& Rheni alveum efFodiuntur,quorum apud me non-
iiulla,exprimuntfequentiaEX. GER.INF. LEG. XXX. IST. FE. GR. CAlUS VAL.
ISI. CIRRUSF. A. FEC. IOCCIUS F. & ante paucos dies oftendit mihi Doßor Dam-
mius Lapides infcriptos COH. I. FID. LEG. XXIII. RI. LEG. XXX. EX GER.
INF. ^r

^e Fuit urh quondam ampla & opulent a,) Si refpicit ad tempora Wilibrordi, aut Bonifacii, aut ante-
riora, longe fallitur (meo quidem judicio) Heda- caftrum enim tunc fuit, juxta quod., ades, tem-
pîa, domus paulatim pofita ; & fie tempore in civitatem crevit, concurrentibus eo undique Chri»
ftianis, qui lacrum Baptifma relifto Gentilifmo receperant, quod in Willibrorbo Beka clare ex-,
Primit, atque infuper ex diplomatibus Martelli, Pippini, & Caroli magni conftare poteft.
f E a non in Frifmfita ei?,)-Quod Heda Frifiis Trajeä um adfcribendita negat, verum eft , fi ad an*
dquiiïlma tantum temporarefpicias,quibus Batavorum nomen & res aliquomodo fupererant; fed
fequentibus temporibus, vel ante Pipinorum ac Carolorum Imperium Frjfiafemperadfcriptu m

Nequetântum Traj celui«,féd quidquid Brabantiam ufque ,oIim Batavorum virtus occupaverati
deinde Frifiis acceffît, & eorum nomen pofledit : douée Hollandorum, Gelrorum, aliorumque re-
centiora nata funt vocabula.
g Nißforfan quifpiam ab Olcnnioprimipilar},) Hollandiae Etymon variis varié explicatum,& nefeio coi
non diet us Hylas, Hcdaeab Olenio vei Helino Rheni brachio, leves funt conjefturse : quad repeti-
tum illud nomen p oft tot fîecula, & vekit ab Inferis excitatum : vel ab incognito & diu defko fie
vocetur fluminis cftio. Videantur lunii Batavia cap.13.Nannii lib.x.circainitium. Doufa

Holl, annal, lib. v ». I. Pontanus in difeept, Geogr. etiam quae à meadinitium Becani Chronici

h Ingente Marfiorum,) De Marlis, Sicambris conterminis, Marfacis & Marfatiis multa Cluverius

German. Antiq.Lib.III,cap.xi*
i S\'tvt Cattorum,) Id eft, Batavorum ? nam pars chattorum Batav \\, 8c hi à chattis oriundi, ut ab no-

jftro auetore oftenfum fatis ex Tacito Plinio & aliis.
Îî Quod Tau fane mneupabatur,) Hœc conjectura minus placet & ipfe auftor paulô ipoft fefe emendat.
Nam illud faniim in Marfis interioribus longiùs àRheno coliocat diligentiflîmus Ortelius : inter
Amifiam & Lupiam ftatuit Cluverius : meminit etiam ejus Lipfius Com. ad lib. 1. Annal, Taciti
Suffridus ex Alvino, in Frifiis fui{Te,& quasdam de eo tradit fàbulis fimillima.
I Qui originem Marforum indagare voluerit &c, ) Quae hic & totofequenti capite de Marfis îtaliaspo-
pulus adfert Heda ^ A?ab hiftoricâiide, vident ur_} cum illud nomen Marforum ap. nos à

ANNO ab urbe conditâ 662. Sex. Iulio Csef. & L. Marcio Philippo CoflT, Olym-
piade 172. teftantibus Eufebio atque Orofio bellum geifere Romani adverfum Pi-
centes,Marfos Pelignofque rebellantes,uti etiam L. Florus in Epkomatibus fuis
narrat. T. Livium in 3.4.7. 8c 6. librisfeptimae Decadis commemoraffe.

Et contra Marfos P. Rutilius Cos. parum profpere pugnavit in pradio occilus, una cum
exercitu deleto, ubi multi Nobiles interfedi & odo millia Romanorum militum casla,anna
corpora interfedorum in confpedu Marii Legati Tolenius Fulvius pertulit, atque in te*
^5Jftimonium cladis evexit. Marfi Agamemnonem Archipiratam in Impcratorem fuum pero-

\'ptaverant. Marius raptis continub copiis v: dores infperatos opprefnt, odo millia Mario-.
Vide Ap.,.

\'rum & ipfe interfecit. Ccepioautem à Veftinis & Marfis in iniidias dedudus cum exerci-
l\'Tr l\' "^tu tmcidatus cft, Poftea iterumMarius fex millia Marforum delevit, feptem millia armis
• ^m \' \'⁵exui_t. Cn. demum Pompeio & Portio Catone Coff. Pompeius diu obfedit Afculum civita-
"t cm, nec tamen expugnaifet nifi populnm in campum prorumpentem graviflimâ oppreilio-
" ne viciflèt, decern &odo millia Marforum in eâ pugnâ cum Franco fuo ïmperatore caefa
"funt, capta tria millia, quatuor millia Italicorum virorum ex eâ caede profugorum, juguni
^wmontis coado in unum agmine fortè conlcenderant ,ubi oppreffi exanimatique nivibusmx-
"fèrabili morte riguerunt : namque ita, ut attoniti timoré hoftium fteterant, alii ftirpibus vel
^5Jlàxis reclines, alii armis luis innitentes, patentibus cuncti oculis, dentibufque nudatis, viven-
«tiuœ in modum vifebantur, nec ullum erat procul intuentibus mortis indicium, nifi diuturna
"immobilitas, quam nullo modo humanç vitç vegetatio diu perpeti poteft. H sec Orofius üb.
«T. C. XVIII«

« Portius Cato Coff. Marianas copias habens cum aliquanta ftrenuè geffiflet, gloriatus eft
« Cajum Marium non majora fecilfe, &: ob hoc cum ad lacum Fucinum contra Marfos bellum
»jgereret, à filio Caji Marii in tumultu belli quafi ab incerto audore proftratus eft.
m Pompejus Afculum ingrefîus, Praîfedos Centuriones cundofque Principes eorum virgis
«eecidit, fecurique pereuffit , fervos praedamque omnem fub haftâ vendidit, reliquos liberos
?,quideni fed nudos & egentes abire prsecepit. Notandum quod ifta funt ada anno ab urbe

Condita (f^p.ufque ad 662. Sed Drufus Imperator poll annum 726. bellat în Germaniâ

Blondus in libro de Italiâ illuftratâ, ubi tradat de Origine Latinâ , dicit Livium fcribere
in 22. libro,qualiter Hannibal regionem Mariorum vaflavit, & in libro 26* qualiter iterum
revertens ab urbe Rornâ per eorum agrum iter fecit, eaque in regione interiit, quodque Re-?
gio Marforum nunc Valeria dicatur, & multa alia de Origine gentis. L. Florus in Epitoma«
te lib.2. feptime Decadis Livii ) Italia popuh dejecerunt, Fleutes, Fe ft im, Marji, \'Pehgni_tnJMarrhcmi, Lucam , Sammies : in tio btlh a Picentibus moto« J^SerziiltHs Trocoff. : in op»
pido Afculo cum omnibus ctpibus Romanis _t qui in eo oppido eratvL,, occifus efl i faga populus
jump fit.

Idem L. Florus in Epitomate lib. fexti Decadis feptime Livii ; Marft quoque à L.tJHw
rend, & Csciùo Pima legatis ahquot praxis frafti, pacernpetierunt. <±Afcu\\um à Cneo Pom-
peio cap! um eft : et ft s a M amena i/Emyko legate ltalicis , Sjlo Popedius Dux iJHarforums
an ft or bujus rei m prœlio cecidit.

Appianus libro 1. CornelioSillâacGn.Pompeio Coll. Sulpitius Trib. plebis & cum
eo Marius vi. Coll. ejufquefilius, Publiusquoque Cethegus, Iunius Brutus Gneus & Q^
Grannii, Publius Albinouanus, Marcus Ledonus, & reliqui Mario faventes ad 12. numéro
urbe pulfi, datàiicentiâ eos impunè occidendi & bona conicripta. Notaquod hi in Lybiam₃& ad montes fupra Numidiam confugêre, per mare etiam vagantes jadati liint, fedes â Ro-
manâ potentiâ libéras & quietasquerentes,Gaufam defedioms Italicorum Marforum atque
aliorum, idem Appianus de bel.Civil. lib. 1. dicto pulchrè defcribit.

Haud alienum foret jam Marios Germanise populos ex iis reliquiis credere ortos, fimiliter /,_of ^dttur
& Cattos : nam & noftrâ aetate in Italiâ magna lupereft Cattorum familia, & Thermas Gra- q_Uandoqui- \'
ni ab hoc Q^Granio inventas, & Albianum ab Albinovano ad ripam Rheni çonditum, cum dem tarn in
per illud tempus Romane vires Sc Gallis & Germanis adhuc forent incognite, F rancor um- Italia, quam
que gentem ab iftâ cepiflè originem. Nam regnum Francorum,telle Meynardo five Eynar- inGermania
do prius & ulque ad lua tempora cenlebatur, non ampiius, quam ea pars G allie , que inter ^^
Rhenum & Ligerim Oceanumque , & mare Baleancum jacet, & pars Germanie, que inter g^"^pa«
Saxoniam & Danubium, Rhenumque & Salam fluvium, qui Thuringos & Sorabos dividit,f_Wcfo /«ca- \'
polita, à Francis, qui Orientales dicuntur, incolitur, & prêter bec Alamanni atque Baioarii hint*
ad regni potellatem Francorum pertinebant. Q uod Carolus Magnus pofteà nobiliter am-
pliavit, & antiquiffimi Franci, Marcellino telle, didi funt Salii, Abfolutojam fatis abundè
litu urbis ad originem ejus & inftaurationem properemus.

Que hoc capite leguntur fere ex Orolio funt j que vero ex Blondo citantur de Annibale, qualiter
iterum revertens ab urbe Roma , per agrum Marforum, ibi interierit pmuoviMv «V<i^tvuM
eft. Vidcatur Livius lib.40. Plutarchus j & Nepos, five Probus in vita, & exitu Annibalis, Iwfti-
nus ex Trogo Pompeio lib.32. alii,

TRajedum autem à profugo five exule Romano minimè originem cepiffe, hoc modo
docebitur. A tempore Divi Iulii prefidia ad Rhenum ccepta locari,ubi miles hi-
bcrnaret, & Rhenus limes Romani Imperii conftitutus, & pontes ferre dodus, pro Hifloria Vs*
infultationibus Germanorum comprimendis. Quamvis Imperium etiam ultra Rhennm pro- tus de Ger- \'
pagaverat Cefar, ficuti teftatur Suetonius fie inquiens : Idem obfefitone c* fir or um in Germa- ^ma?\'^s. ^atci^mnia nunciata, per fiationes hoftium Cjallico babitu penetrant ad fnos. Ac fub Odavio Augu- j^j «,
fto (DrufoNerone Celâreduce) ufquead Albim progreifusdevidis, eoufque Germanis, & _fiZU" ⁵ *
in Gallia inproximis Rheno agris collocatis, & ficuti idem tradit Tranquillus. Hic Drufus j_n Clauik
primus Romanorum Ducum Oceanum Septentnonalem navigavit, trans Rhemtmfofas novi & adprinc.
inmenfi operis effecit, qtt<t Drufiantfi) vocantur & ad Albim flumen oppettit, pr\'mgnus Augu*
ßiß &frater Tjberii ex Livia, Ad Rhenum, (b) audore Iuftino, in Trogum Pompeium fu- \'

praquinquaginta & amplius caftella protuitione Romani Imperii collocavit, & in tutèîatn
provinciarum pracfidia & cuftodias ubique difpofuit, per Mofam flumen, per Albim, per
Vilurgim.

Domitius.quoque exercitn flumen Albim tranfcendit, inde fub Tiberio à Barbaris ten-
Tach. Am ^tata ifiruptio per Frifios (qui tune cum gentibus adjacentibus Romano parebant Imperio)ob
4.adfin. " fevitiam cujuldam Olenidi primipilaris-eorum Praefedi déficientes, dum infuetaonera im-
poneret : quorum manus vix evadens Olennius in Fievum Caftellum ad littora Oceani (ubi
valida manus Romanorum prsefidebat) le recepit, Illic obieffus, & à L. Apronio inferioris
Germanise Proprastore loi vente obfidionem luppreffi motus, Frifiis in fixa redire compuîfis.
At Germanicus CcefarDrufi fil. fimiliteraliorumconatus reftrinxit cunda reftituensin pri-
ftinum ftatum : deinde per A. Cecinnam legatum exercitus inferioris Germanise ac Sanqui-
nium Maximum à Chaucis interemptum. Inde per Domitium Corbulonem praef. militum
qui defcripfit Frifiisagros,quibus fe continere deberent) Senatum, Magiftratvs , leges impa-
Lj.xi, j*tt> af nejujfa exutrent pi&pdmm mde mwuvit. Hade n us Tacitus ,ibi & panlopbft. Ne
Am. (c) tamen miles .otium exueret manu tmUtzûfoffam xx 111. mihum fpacio inter TZJoenum &
Mofam pvodttxiî , quâ insert a Occam vetarentur. Item per Paulinum Pompeium, tncboatttm
xi 11 .Ann. ante lx ! ! I . anno s a \'Dr 0(0 aggerem cocrccndo Rheno abfoivit , cili Avitus fucceffit, qui Frifios
adfinem. (occupatis ad Rhenum agris) Ducibus Verrito & Malorige in priftinas iedes ire compulit.

Hinc per L Pomponium, & noviflimè per Petilium Cerialem legatum provinciç eis Rhe-
nanœquieteadminiftratsej&infidefervatç; ut puta à Gael are Augufto ufque Imperium
Domitiani, nifi quodlub C. Cas fare & tempore intermedio (quo fub Ottone,Vitcllio atque
Vefpafiano de Imperio certabatur) fi qui motus gentium vel irruptiones fad® fiint/ocordiâ
Ducum & fèditione Legionum acciderunt. Sub Trajano tamen ennda rcftituta. His ita fe
habentibus cum & tempore Neronis utramque oram Rheni in Ditione Romanorum fuifle
confiât, quis credet hoftiac profugo Romani Imperator s,Romano in foloullum patuifle re-
fugium , cui nuiquam tutum aut confultum effe potcrat, quo Romani Principis authoritas
VltrajcBum ^aut iödignatio seftimabatur. Aut qui hoftibus ac Barbaris tantâ potentiâ fretis ne municipia\'
tempore Ne- locarent armis refiftêre» exulem autem infeftum Romanis, praefidium condere toleraviffent?
yonis ab ali- quod ncc de aliis exulibus Romani nullo unquam tempore legimus faditatum,nifi ti qui cer-
çko exule no to locoprofcripti, pro commoditate atque memoria coram domos templaque aedifkaverunt
tßcondttum. permifhx Principum.

Nec invenimus apud aliqucm fcriptorem probatum, vitam ac tvrannidem Neronis de«
TrajeBum f_cribentem quempiam nomine Antonium, faevitiam ejus fugientem in Galliis Germaniilque
fare" teceptuiru Sed in vitâ Domitiani Augufti meminit Sextus Aurelius Vidor L. Anto-

aut fub Dru- htperioris Germaniç Prçfidis injuxiâ verborum provocatum ab eo de feciffe ^ & bellum
jo, niovifle, fed ftatim per Norbanum Appium extinâium fuiffe.

(d) Verifimilms ergo eft Trajedum fublulio Cçfare initiumfiimpfifse, & à M. Antonio
viro iliuftri collega ejus in Gallicis expeditionibus (qui Odaviam foforem Augufti Caelaris
uxorem duxit, & aliquot oppida fui nominis in Galliis conftruxit) Antoniam nomen forti-
tum;five,quod magis place t,credimus banc urbem inter ilia caftella connumerari^quae à Dr li-
fo ad Rhenum pohta fuere , & ab Antonia illius conjuge, aut ab Antonia uxore L. Domitii
(cujus iupra meminimus) ex Odaviâ forore Augufti genitâ, aut Antonia matre Ciaudii filii
Dmfi German ici ,voci t ata i n , veluti ab Agrippinâ Coloniam Agrippinam, a Drafo ejus pâ-
tre fofsam Drufianam, à Flavio fratre Arminii Flevum caftrum^i Vipfaniâ M. Agrippas fi-
liâ Vefope, ab Alphego Alphen, vel juxta Anton Albiniana ab Albinvano, al Afprenate, Am-
peren,â L. Vetere, Caftra Vetera,licet caftra Vetera fuêre tempore Ca£faris,& cçtera id ge-
nus nomina fortita, quorum adhuc funt veftigia. Cornelius Tacitus lib.xi 1. Sed Agnppi.
na {fei licet uxor Ciaudii) quo vtm fuxm focus quosjue nat\'cnibus often tare t m oppidum t^bio-
vnrn, in quo genita erat, veteranos Coloniamqife deduct iff ver at ; chï nomen tndit am ex vocabu-

îoipfius. AtL» Domitii invita Tiberii Caefaris idem Tacitus meminit,hoc modo fcribens:
Obiit L. Domitius, eleftus cui minor Antonia Oftaviägenita m rnatrimomam darew,qui po~
fte^ exercitu flumen Albim tranfeendit longius penetratâ Germantâ, quam quifpiam prioril,

Tacitus meminit. Potuit ergo fieri, ut ignari hiftoriarum pro Drufo (quem luftinus (s) &
Drufiim Neronem vocat) Cl. Neronem Agrippina? filium opinati iunt,& hinc initium erro- Vltra]S-im
ris fubortum. Nee ab re videtur , fi etiam ante adventum Caefàris haue urbem inter Barbaros
claruifle aliquis afleraerit propter commoditatem fitus & ubertatem foîi longe praeftantio- ç_af_a}.-_lsß-^
ris,quam in locis circum vicinis, quae iutada non remanlere,cùm & provincias hx eâ tempe- ruifft yide*
ßate etiam frequenti colono habitarentur, ita, ut agri non fufficerent. Non eft ergo opus tur.
obfeurum cOnditorem hujus urbis fomniare, ubi de tot illuftribus audoribus tam dilucida ha-
bentur argumenta, (f) Divus enim Antoninus in fuo Itinerario meminit Trajedi,qui xvi.m
ordine poft Carfaremimperavit circiter 70. annisinter iplumatque Neronem effiuxis, nec
verifimile eft tam modico temporum intervalloTrajedum in tantum coaluiffe,ut à tanto Im-
peratore mereretur defignari.

a Etad.Albirnflumenoppetiit>]Strabo lib.7.Inter Salam& Rhenum Drufumopperiiffe tradit_;iunde
in quibufdam exemplaribusad Salam flumeni crin tum inveni. VideDionem hift.Rom.lib.lv. cir-
ca initium, 8c Florum in Epitom. Livianaadfinem.
b lAdRlxnumauEloreluftiminTrog. Pomp. £rc. jNi! tale in luftino inveni, fedatteftantur panegyri-
ftasadlimitem Batavias per intervalladifpofita caftella. Adftipulatur Ammianus Marcellinus lib»
18. hift. • & fimilia indicare videtur Plinius major lib.4. ad »inem. Videndus quoque Tacitus hift*
lib.4. Vell.Paterculus lib.2. Dion.lib.54. AcDouzaFil.de Batavia; Verum haec verba non lu-
ftini aut Pompei elTe comperio fed L. Flori lib.4.capite finali.
c Ne tamen miles otium exueret &c-] Vide ad hune locum Lipfium in Commentario ad Tac.ïn M.S.

Cod. Hedaaxxiv.mil.Iegitur,verîlm noftriauctoris calculum probat ex Dione Lipfius.
d Verofimâim ergo eßTrajeBumfublulio Cœfare &c.~\\ Reîtèquidem rcjecit vulgi opinionem, de
exule Neronianis temporibus hujus oppidi vel caftri fundatore , fed a=qu.è abfurda eft nova hœc &
varians conjeftura, nullo auftore fubnixa.
e Quem luftinus & Drufum Neronem Vccat.) Puto L. Florum dicere voIuilfe,qui Epit.lib. 136. I{he-
tia. <t Ttberio Nerone,& Qnefo prfuignis Ça-far PS domita. Adde quae Suetonius in Tiber, cap. 4. & ibi
comment. Levinus Torr, fcribunt. Vide etiam ftemina Auguffce domus à Lipfio coniettum ad
editionem Taciti, ubi avum Imp. Neronis vocat Drufum Neronem Germanicum Augufti ex Li-
viâ Drufillâ privignum.

f Divus enim Antoninus in fuo Itinerario mem.TrajcHi,) Et hie fallitur Heda, CÙm Itinerarium iliud
quod Antoninoinfaibitur,ut nunc habetur,ad Antoninorum Impp. atatem referre voluerit: quod
nbn ab uno auchim, pofterioris œvi multas continet reliquias,ut quod Conftantinopolis ,aliorum-
que poft Regiam illam urbem natorum locorum meminerit, vide quce ad Chron. Bekasnota-
vimus.

VAriationem autem nominis ex hoc conjicere licet, quod cum hoc ob vetuftatem bel-
licalque incurfiones, & nonnunquam inundationes aquarum pleraque loca aut de-
folata , aut maximas pafla Hint impreflioncs, Ividoribus aut inftguratoribus nova
nomina impofita fuerunt. Verbi gratiè, Hierofolymo ab Hadriano Augufto inftauratore JE-
lia, Bylantium, a. Conftantino Conftantinopolis, Roma ab Odoacro, Odoacria, Colonia A- Nomina
grippina, polled Colonia Francorum : Rigodolum ,Confluentia ad Rhenum &c Mofeliam: p_rovi_f2ciartf
Diviodurum nunc Metis: Britannia, Anglia,Gallia. Franeia jam vocitentur, TJflde & Anto- atque oppi-
nina Trajedum dida, & Ultrajedum non a tempore Dagobert! Regis aut anteä a VViltis dorumpro li-
populis (nam Divus Imperator Antoninus Pius fextus decimus Roma: poft Caïiarem rerum ^hitu Prnui-
potitus. ut praemittitur, meminit hujus nominis Trajedi in fuo Itinerario.) Sed verius _AbP^{um mutata}"
Olpio (a) Trajano Augufto inftauratore Ijlptrajedum, quafi Ulpium Trajedum fuiffe nun-
cupatum. Is enim, tefte Sexto Aurelio, Vidore collapfam urbem sedificiis reftauravit,& ju-
xta Eutropium urbem trans Rhenum in Germania reparavit, ä quo & multa loca nomen
- utnpfere, veluti Forum Ulpium, Forum Trajani, Trajanopolis, & in Galliis circa Rhenum
Colonia Trajana legio Trajana, & caftra Ulpia, quae fuêre Legionis xxx. apud Ptoiomseum,
öt in dido Itinerario legitur. Succeffor quoque ejus Hadrianus idipfum fadkavit & po-

fterioreslmperatoresquos licet confpicere ex fragmentis 8c titulis ad veterem Rheni al-
veum,.& loca vicina nofträ state inventis, quas exempli gratiä, & pro (b) memoria poftero-
rum in parte hlc duximus adnotanda.

IMP. CMS. L. SEPTIMIVS, SEVERVS, AVG. ET
M. A VRE LI VS ANTONINVS CMS. CÖH, XV.
VOL. ARMAMENTARIVM VETVSTATE
CONLAPSVM RESTITVERVNT SVB
VAL. PVDENTE LEG. AVG. PR. PR. CVRANTE
CiECIL. BATONE PRiEF.

Ha ne inferiptionem Ex-
hibent Corn .Aurel, üb. i.
c. 6. Batavi« Hadr. lun.
in Bat.hift.ca.x. Scriver.
in Antiq. Bat. Tabulario
Snoyuslib 4, hift. Holl.
Smet.Infcr.Rqm.fol 1 3
nu. 14. Ger. Noviom. in
Hill. Bat.

. . . ES NERVI TRAIA. C.
. . GER. DACICO
...RIB. P. PP. COS. V.
; . P. LVCENS IV M P. E.

Hase quoque habet Au re-
lias, fed param proba vi-
là editori Cl. V. Vulca-
nio ; nec ap. lunium ,aut
Scriverium, invenio.

Hec ex variis infeript.
conjuncta fatîs confu-sè
& vitiosè habentur etiarn
apud Aurelium & Snoy-

. . . . EVER PIVS PERT. A.%*
. . . MAX. TRIB. POT. JTIII. . o
. . . NTONIN. PIVS AV. . .
. . • ER MILIT. LEG, I. ME, . .
• . . ENUIOR.

Ultraje&um tarnen non ab re quafi Trajedum ultra Rhenum à Baldrico, qui earn urbein iîlic
reftauravit didum creditur.

ConAat etiam à tempore Divi Iulii Caefaris ufque ad Conftantînum Augüftum, Rhe-
num continuis praefidiis & pontibus pro tranfitu faille communiturn,quod cum apud pieroi-
que priores audores, Strabonem, Plininm, Taciturn, tum & apud Herodiatram in vitâ Se-
veri , Ôc in quibufdam Panegyricis Conftantino & Maximiniano Augg. dictis, apertè fcri-
bitur.In Panegyricis autem hoc modo: Contra \'Bay bar os m procul quidem Rhenum anciens
aitotlere,& vixÇecuti flvûnna inter ara petitis , contra hmc per m ter valla difpoftta réagis ornant
Ba<aviwitem cajtella, quamptetegunt. Et alibi. J$jisppe cht» ictus armatismanibus Rhenus
injtrußtts fit, é~ npis omnibus ujque ad Ocean um dtfpofhus miles navibxs immineat. Et Am-
mianus Marcellinus teftatur, Iulianum Caefarem multa caftella in Galliâ atque Germaniâ di-
ruta,communiviiTe. Quare ;c) Trajedum Ulpium potius quam Wiltorum dixerim. \\Vil~
tos enim (qui & Sclavi feu Velatabi dicuntur) unà cum Saxonibus incurfiones illic fecilfe no
abnegamus, fed pedem fixifle inficiamur. Scnbit enim Paulus Orofius Falentmianum An-
gujtum Saxvy.cs , gen tern m Oceant littoiihus & paludibus inv.is fitam, virtute atque agilitatc
teuibdsm, pensulofam m Romanormn fines eruptanem magna mole meditantem in ipßs Franco-
rum fimbus opprtjjijfe, poft quem hae provinciç circum-Rhenanae in jus Francorum Saliorum
concefsêre (qui dudum apud Texandriam ledes locaverant quae & Francia Orientalis cœpta
vocari) quorum Reges in Uteris fuis faepiùs meminêre Trajedi veteris. Quod fi fub Rege
Dagoberte hoc nomen fuiflet afifecutum, jam non Trajedum (d) vêtus,fed novum dicendum
foret. CumqueecdefiaTrajedenfisabhis Regibus Francorum felicia initia & faufta in-
crementa fumplerit ad fundatores & redores Ecclefiç îUius fermo nofter divertetur.

a -Sed vérins ab Vlpio Trajam ^Aug. ) De Ulpio Trajano , aut xxxv. legione quae narrantur , nugae
merae funt & in vannm mihi laborare videntur , qui ab illo tempore, vel à Romanis auftoribus in-
cunabula noftrae urbis arçerfunt • ac aliunde quam a vernaculo fermo ne hu jus Etymon emendican*
dum judicant. Trecke enim.nihil aliud eft, quàrn Trajeîhim, & Omrecht vêtus Trajedum. Ita in
feriptoribus vetuftioribus, atque diplomatibus, non fem.el nominatur, Wilibaldus in vitâ Bonifa-
ciijcap.xi. Frefonibw * inunBo Epifcopo in urbe, eptœvacatur Trecht. cap, feq. Ad fupradiBam urbem ,
qua dichi\'.r Tracht. Idem ; pervenii ad Trecht, ubi Raworum Rcgem allocutus eft. Vide & Othlonum
Fuldenfeminvitâejufdem Bonifacii in princ. Item ad finein libri r. Tune veroGegorium àTrecht,
Eptfcopali ordim confecratwn, direxit, & ejufdem operis lib. 2. nunc Trecht, nunc Tràjeftum dicitur.
Sic Drechterenfes, qui ad Traje&um Tye habitant, fie Papendrecht,SwyndrecbuDurt\\>el Dordrecht,& a»
lia loca circaflumina pofita vocantur, Veluti à me olim traftatu fingulari de Durdrechto oftenfum;
nec jam muto j etiamfi Clariff, & eruditilïimus V. Doct. Bevervicius in opere fuo vernaculode
Durdrechto nuper edito, illud verbum Trecht aliter capiat,
b Pro memoriapoßerorum in parte hic duxlnms annot.J In plerifq ■
exempl.M.SS. ut & in edito, non habentur j funt quae hic la-
cunam habent fatftàmpbm. InMiropiano & Arnhem.co-
dicibus?nonnullae vifuntur Rom. Inicriptiones, quas Hcdae
noftro reftituendas curavi. Plures leguntur in Iunii Batavia,
& diligentifïîmi Saiverii Tabulario Antiq. Batavi^i& quo-
tidie in a^ro Trâjefl:enfi,maximè circa territorium Vechten-
fe,effodiuntur reliquia? Romanae antiquitatis -ut jam fupra in-
dicavi,& hoc ipfo anno, quo haec fcribo.Cl.D.Dammius mi-
hi copiam fecit fequentiû Infcript. Lapidibus coäis impref-
farum,

US. IUN. VELL. M. LEG. X.
Sunt & ante non mukös annos, prope ■ Voorburgum, non
proeul Lugduno,efFofli Lapides , inferipti Romanis Uteris :
SARAPIDIS _s IUNONIS REGINjE, MINER-
V^E» GENII LOCI, mentionemfacientibus, intégras
horum inferiptiones exprelferuntDoftilf. Boxhornius in o-
perefuo de urbibus Hollandiae • ac Regenitiusin Itinerario»
FrifioHollandico.
€ Quare TrajeEtum Vtpium potius quam Wiltorum » ) Utrumque
male, nam, ut jam dixi, Trajeftum idem eft,quod Yernjtculo
fermone Trecht,vide quae ad Becanum Chron-notavi.

dl lam non Uraje&urft vem fti novum) Non hoc argumenta Héda convincet Traject um formâ oppi»
di vel civitatis à Romanis fuifle conditum ■ led Veriïis videtur à Latinè loquenubus locum Trechè
Trajeftum diftum ; ut qui tempore Willibrordi, ac Bonifacii Caftrum , &vicusadhuc utdf>
plomata teftantur, vocabatur; at poftquam habere Epilcopü cœpit, civitatis nomen confecuïus eft*

OMiflis jam Regibus àntiquis, qui vel Idolis facrifîcabant, vel religiofie Chrillianâ
initiabantur, eorum lolum propoli tum ell meminilfc, qui fide,pietate & cultu ergâ
Deum pollentes claruêre, Se primordia Ecclefias Trajedenfis edidêre, ne flylus no-
fier in infinitum tendat. Is erit Dagobertus Rex Francorum,Clotario filio Chilpe-
tici Regis dolo Fredegundis conjugis oeeiü genitus : licet ipfi Clotarius ac Theodobertus
Rcgesjam confirmavérant, quafeunque * donationes fadas Ecclefiae Trajedenfi ejulque vil- * tta&m*
las & poffelfiones (quas pofhdebat, Se quœ pietate Chrifli fidelium conlecuta erat) immuni- ^ms\'
täte donantes ab omni regiâ potellate Se feculari lurifdidione exemerant» Dagobertus itaqj
pâtre defundo in amplimma Régna fuccedens, circa annum Salutis Chrillianse DCXXXI. of^Fran*
Qui à pâtre adhuc puer committitur cura; Arnulphi Majoris domus ( pollmodum immenfas _corHmfanditatis Epifcopi Vrbis Mediomatrice, jam Metim dicunt ) ut eum facris Uteris ac mori- <5^ _Kbus inftituerét : dirigitur polleà à pâtre Cum Pipino Duce in Auflrafiam (hoc eft quidquid
inter Rhenum,Molam Sc Ocear.um interjacet) regnaturus» Cum autem in virum adolevilfet
Sandragifilum Dacem Aquitanix patri lùo à confilio percharum\' ( eo quod illi quâdam con-
tumaciâ defpedui cfle videretur ) verberibus affecit, Sc barbae rafione ac vellicatione detur-
pavit r Quod cum patri innotuiffet, juflit filium trahi ad fupplicia. Ille furorem timens pa-
ternum , confugit ad templum Martyris Dionylii, & fbeiorum ejus tutelam fupplex expo-
feens : Quorum fuffragiis à nullo perfequente potuit inde dimoveri, donec perpetratum fa-
einus pater ignofeeret j unde & locum ilium maxime oblervavit, ubi pollmodum ingeutia
doua contuht, Se prsedia largitus ell. Hinc telle Reginore, fandos Dionyfium & Mauri-
tium martyres , Se Martinum confeflorcm (cujus limina aliquando vifitavit) in fummâ lèm-
per habuit veneratione : de quo fie ait Abbas Urfpergenlis five montis Urforum. Dagober- TLlogkrA
tus Monarchiamin tribus reg»:sfolus obtinuit, fmtqutforttßimus & FrœneornmnutricihS,itt Dagobert!
judieiis Eccleßaßtcis fcverijjimus , Urgaor Eleemofjnarum practpuus , pacem in toto regno fuo
fiitruens, & timorem gentibus in circuttu mentiens, tpfecjue vel ut Salomon pad ficus regnum obti~
nuit quietus. Cujus vitam ac mores utinata hoftras tempeftatis Reges ac Principes faltem in
parte imitarentur, Se cum annis pueritiam ornèrent. Qjaliter autem hic Rex juventam du-
xerit, & jam adultus priftinos mores mutaverit, ex litens ejus poteft cognofci,quas Abbas Se
Conventus WilTenburgeniis fuperioribus annis, Cœlare Maximiliano cum Philippo ejus fi-
lio, legato Apoflolico,& oratoribus multorum Regum Se Principum conventum celebrante
inoppido Hagano contra Philippum Comitem Palatinum Rheni in Iudicio exhibuerunt,
audoritate etiam multorum Imperatorum pro majore fide approbatas Se confirmatas, iplo
Ce!are Se plerifque aliisvetullatem admirantibus, quarum exemplar idcirco hic duximus
inlerendum.

Dagobert m diVina fay ente dementia, Francorum Rex, omnibus _inft^_u^eJg^
re gm fui primatibus , imo c unci is fi dem Chrißiandm profit enti- vide Nau-
bwjamfuturis quàmprœfentibus ; Votum,quo Deo_y rvelfanBis ejus> neratbn?"
fi quis obUgayerit_yfine macula reatus, irritum fieri nonpotefl. Et quan- ^{Zlt yoï}*
to major d^ dignior eft is/ui yo^etur/o ferieturgrayiori judicio VöVm-

ttyffi non reddentisprafumptio. Debemus igitur y>olumus nos quoq_?redder e quod v ovimus Domino "Deo terribili & ei_y qui äußert fpiritum
principum, terribilis apud omnes \'Principes terra. Qui qualiter in bra-
chio (ua virtutis nos terruerit,& qualiterpercutiens O* fanans rur-
fus nos ^ruifita\'verit_i omnibus ad exempbum correBionis notum fieri di-
gnum duximus j pracipue _rut qui f quefidelis audit o noBro periculo , ab
Ecclefiarum Dei Vdflatione fe continue, honorem congruum rebus
Deo dicatis exhibeat. Trimùm ergo de dhinâ fuper nos habita tembi-
liter examinatione,poftea devot o àr/voti noflri redditione breviter ex-
ponemus. Tatremeo Clothario feiicis memoria defunBo _ypatriiregni
Vha Dago- _cmäm fufcepi^ fed\'-vivendi duBus levitate , dommandi^ cupiditate dl-
BraBusregalis officii debitum neglexi , nihil exhibens commißis foh-
citudinisveldiligentia,nihilfaciens veljudicas manfuetudmis aut
lo luBitia dignum : Inter alios exceffus meoi Ecclefiarum Dei de Bru-
Bor, (gr dißipator ejfe ceperam_}quarum defenfor (fff fublimator effe de
bueram, nec Divina majeBatis oculos>nec hommum ueritus acclama-
Vägohctt à tionem. Tandem Dei beniznitasobBinata mentis Cup er bi am conter ens

Bio. rutrga corrections iniquitates meas ^rvi/itavit, O castigato mihi -ue-
mamnonnegavit : "Nam raptus m fublime > divinaj^ M dj e flati inter
choros Sanä\'orum in habitu judicantis fedenti, prafentatus a fanBißi-
mis Ecclefiarum Patrom s, pro rebus EcclefiaBicis per rapinam a me
diBraBis (fjfr confumptis^ graviter & conBanter fum accufatus.Maxi-
me a fanBifiimâ Deigemtrice Maria, & beatißimis Petro (éj Paulo
^Apoßolorum principibus, cumq_g confcientiagravatus nonauderem de-
liBa defendere , ex arbitrio prafidentis pœna fum addiBus : jQiuc^ ca-
fo pœms atroctbus confeBo, fuccurrit mihi tandem fpecialis meus pa-
tronus Martyr Dionyfius, qui precibus fuis inBantiî pœnœ dilationem
(fjy pœmtentia mihi tempus obtinuit. Idem ipfe quafimodum ßatuens
pœnitentiœ in hoc mihi fp em plena pofuit indulgentiœ , ß ad honorem
v mm Di ^<®^ei p^rddiBorum SanBorum (quo s magis off ender am) domum divi-
gobmi, & ni s dp tam fervitiis Ecclefiam conftruerem. Qua remißione lœtatus li~
exeo abfolu- y^ a f up er is redii. Igitur fub certa fipe remißionis (gr

indulgentia peccatorum noBrorum reddentes alacrißudio uotum quod
fecirnus_rEcclefiam in honorem fianBa Trinitatis fianBa Maria per-
pétua Virginis_y fanBorum ^ipoßolorum Petri & Pauli, in loco, qui
diciturWifzenburgh_yconBruximus : quam fubhmare^ refait muni-
ficentia dit are decrevimus. Donamus ergo et ₇ & m perpetuum_} da-
tum effe uolumus de rebus Fifci nofin illic adjacentibus , quic-
quid ad nos fpeBat tam in njilhs , quàmmancipiis ,fylvis njweis^
campis gratis, paf cuis ₃ a qui s _} aquarumve decurfibus. Et omnia

h*c in ufium fratrum ibidem ßub MonaHica profefione Deoficr-
vientium libera traditione redegimns. Et ut hujus noBra donatio-ßenum ex
nis author it as in omne tempus ßabilis _? 0* firma perfever et, termmos }tum°&do-
. (ßy circumjacentinm nomina locorum ßubnotare curavimus. XJerßus
Orient alem piagam extenditur JfCdrcha _? quam tradidimus ufque ad
MarchenboVen> & ad <ytldenberden, & inde ad Cjeboldefvï>ege_y (ßf in-
defiubter uadum Lutria , & inde ujque ad "Sonzßingeß hurff, & in- mjftnfar-
de ad limit em qui flat in fummitate njaïlis Immen fda I _? (ßj- inde ducit
admeridianamplat?dm fuper \\ij arßbach inde ad Rodemolofienfium-
phe , (ßf tnde ad Sebacb, & inde ad ßircbdale_} inde ad In go l defi
hagé_} & inde adßyhofos montes ufque ad Bedenbur. ^yid Occident a-
lem <z>ero ptagam ujque ad Lautembacb &¹ 2>erembacb, (ßj¹ inde ad
Erhbacb, & inde ad tyunenbrunnen > & mde ad Oterichjcheit •
Septentriondlempiagam ufque ad Eicbenenbergh. Locum autem ip-
fum (quem fingulari ampletlimur diieclione) nunc & demceps ab omni
fervitutis oppreßione liberum ßub re galt ^roolumus efje tuitione ; ita^i-
dehcet, ut nullus Iudex pub heus _? nullus ex ludiciaria poteßdte > quic-
quampoteßatis , --vel negotii in ipsa JfrCarcba fine Patris SätonaBerii
licentid exercere vel habereprafumat, nee homines ipßtes loci confirm-
gere ,Hjel ad caußas audiendas aut ßreda uel tributa fofoenda. P 0-
firemo mbilpenitus ab eis audeat exigere. Jllud etiam pari decrevi-
mus automate ^ut nullusP ontificum \'Neme ten fis civitatis ^ el reli- j_mmilmisquorum Spißcoporum ahqtiam ibidem dominandi > n;el qudßibet cau-^ßf^ßß¹ßas agendibabeant ßacultatem. Sed ßub no fir a emumtatis defenfione gmfu.
omnia illuc pertinentia Pdter Managern cumßr dt rib us fiuis lib ere ßf
quiete poßideat. ^Ad bac m on et dm- in fe babentem imagmem (ßf lite-
ras, ex pre ßdma fimilitudinem "N cmetenfis moneta > eidem loco conce- }^{ns cu}^ⁿ"

dimus , parique nostra autontatis donatione ratum (ßy ßrmum ejje
uolumus , ut homines ejufde?n Ecclefia per omnesßnes regni noftri ₃ li-
iere negotii s ßius inßer^iant, it a ui de lie et > ut nulli deb it um telonei
perfolvant, nullus Judex feu qua li bet cujußcwique ordims perßona
w bujußmodi causa Tsiofentiam- eis aliquam inßerre prafumat: Fra-
tribus autem ibidem Deo fervientibus , ut eo devotius (ßr tranquilities
fanBa cortverßationis ordinem eußodtant, hb er am- inter fe eligendi fibi
^Abbatem donamuspoteßatem, Cui ^Abbati omrnbufque ei ßuccedenti-
bus hocßpeciale concedimusprivilegium dignitatis, ut in ordinem
lus poßit promoVere mimfteridhum, quemeunque deßamiha tali bono- ^Itespnm^
dignum judieaverit. Omnes etiam Minißenales e/ußdem Ecclefia exjtaäeSl
dono -Abbatisaccipiat beneßciußoh^^ibbdti Ceniant^nec aliqua pote~^hßß^Qmh

tem fuptr ecs ^Adyocatus exercere audeat, nip forte ex <t!iqua wove-
dientia, quafi adrebelles illos Jtitinifteriales conBringendos _yK^Abbas ,
^dyocatum irfpitet. fieliqua ^rvero familia legitime loco (S/ tempo-
re ter in annopro Iuftitia adplacitum ^Ad^ocati debet conyenire ₅ &
in feryitium ^Adyocatiyp praefens ejl ^jingulifingulos denarios fob ere _?except is bis qui funt de emunitate. Quod ft ex bis placitis abfensfue-
rit ~Advocatu$ ₃ nihil ex his denariis debetur, nip in feryitio Regis efi-
fe probetur. ZJt autem hac noflra traditio & Iuris, concej]<& digni-
tatis infiitutio flabilis (fjf inconyulfa jugiter permaneat, cart am banc
inde confcriptam/am adjeclioneSigilh no fin roborata fign ay imus.Da-
tum quodfecimus, inipfo JHonajlerio^ menfe Majo_y dit XI. anno Re-
gninoftri (cj xxi v. in Chrifi nomine felicit er_y amen.

_uAgobertus Rex Francorum <~viris llhtflribus, Ducibus ComitU
bus, Domesiicis, uel omnibus gentibus₃ tam prafentibus quam
futuris. Illud ad (labilitatem Regni njel remedium anim<e
tiotfr* perdurare credimus , fipetitiones facerdotum , qua auribus no-
Bris patefecerint_y ad effeBumperducimus. Ideo cognofcat magnitli-
do feu utilitas ueflra , quia nos ad fuggeBionem ^t~viri<~uenerabilh
Tiadfridi ^Abbatis de JrtonaBerio Wijjenburgo , balneas illas trans
Rbenum in pago ^Auriacenpfit as (quas ^Antonius & ^Adrianus quon-
dam Jmperatores fuo opere adificayeruni) ad JstonaBerium quod dici-
tur Wijfenburgi eft conftruBum in honore SanBi Petri in pago Spi-
renfi, <-vipfuimus concefiifle, cum omnibus ₃ gjr cum ipsa Marcba ad
ipfas balneas pertinente₃qu<e nveniet in ambobut lateribus ufque influ-
yium Murga, gjr de una front e ad partem Occidentalem raBa una , gj"
de aliafronte ad partem Orientalem Leucas fex, quas homines loci
iUiuspti dicunt rajlas tres ejje. Propter ea hoc pneceptum cefionis fie-
rijufiimus_> &c.

Ex his ergo Uteris conftat, quant£ religione & devotione erga Deum, pietate erga Ec-
clefias, & juftiti& in fubditos effulferit ,ut non immeritb inter (e) Sanctos & ele&os Dei fit
, connumeratus: Nam & plures alias Ecclefias & aedificavit & dotavit. Hujus providentiS
Vltrajcffi Chriftiana fides apud Traje&um antek feminata firmius ftabilita, ubi idem Rex (ficuti tefta-
D. Thorn* ^tur heatus Marcellinus in vitl Suitberti Epifcopi) conftrui fecit Ecclefiam in honorem Divi
TxcUfiam Tboms Apoftoli, vel fecundum alios Thorny & Martini, quam Barbari ac Frifii fuccelfa
fecit. tempori-

temporis folo œquarunt, ita ut clarè intelligatur Chriftianam fidem in his regionibu$,&: prae-
cipuè Trajedi incepifle vigere à tempore, quo Reges Francorum illam fufcepêre, longé
ante adventum Suitberti aut Wilibrodi. Nam Epifcopi Colonienfes .ab antiquo vendicare
vo\'ebant Iurifdidionem Ecclefiae Trajedenfis, quae etiam ante tempora Dagobert! (f) fuit Éccîefid
Epifcopalis jhabens villas & poffeffiones, & àClothario pajtte ejus ac Theodeberto Régi- T\'rajeBenfit
bus bonis, & privilegiis dotata, ut pr«raittitur,& in proximo, & in vitaDivi Bonifacii pTc tnteDago-
mus docebitur. Sedirruentibusbarbarisiterum extinda & fucceffivè refufcitata. Dagober- ^numE*
tus tandem Mediomatricum veniens (quae Metis cUciturjcum confiho Pontificum & Proce-^^
rum fiiium fuum Sigibertum in regno Auftrafix iublimat, eumqué fando Cuniberto Epifco-
po AgrippinenfisEcclefiç , & Pipino Duci, patri landç Gertrudis, commendat,& cùm re-
gnaflet annis xi v. migravit ad Dominum. (g) Spinogiio villa territorii Parifienfis circa an-»
num falutis DC XLiv. Platina in vitâ DoniPapae. Eodem fermé tempore Dagober tus Franco
rum Rex, vir calhdi & a si mi mgcnit, neu cmjilio minus , quam manu prompt»* moritur, cujus
ammam ex rnambus d&monum , Lipaream infilam prope attmgentium libérât amjerunt Dionifii
& auricii tJAtartyrum, ac etiam cJtyCartmi confejforis auxilio, quosfemper dum vixit, ut ,

patronos coluit, & templis honoraires reddidit. Ciaruit fub Fleraclio 8c Conftantino ejus fi- culotemf\'
lio, Sc Iuftiniano minore Impp. (h) Augg. Magnam invenio diverfitatem temporis & anno- ^J

rum, quod fcriptorum vitio contigifle haud dublum eft. Nam fecundum aliquos, Heraclius
Lviii. loco ab Augufto accepit Imperium, circa annum falutis DC xii. qui occifo phoca im-
peravit annisxxvi i. Sc obiit anno dc xlii. ubi error trium annorum inveniunt. Regino ve-
rb affirmat, Dagobertum obiiiïe anno dc x 111. Sandus Ado Viennenfis teftatur Heraclium
imperafle annis xxvi. & fiiium ejus Conftantium menfibus fex. Conftantinum verb hujus
fiiium annis xxvi 11. & Dagobertum fub Iuftiniano * minori filio Conftantini obiiffe, reg- Mkrti
naffeque annis xnv. Quid ex hisapprobandiun fit relinquimus prudenti Lcdori difcutien-
dum, in fequentibus tarnen poft Imperium tranflatum ad Francos & Germanos certior inve-
nitur annorum fupputatio.

(i) Sigifbertus itaque patri fuccedens, Rex conftituitur anno dc lvi* qui fando K.ono- Slgeherm
chio (k) dedit Epifcopium Trajedenfe fecundum Abbatem Urfp\'ergenfem, Nec id aliter in- Dagoberti
telligendum eft, quam de Tjltrajedo, cum in Catalogo EpifcoporumTongrenfiumj& demü
Trajedenfiü adMolàm nullus inveniatur interEpifcopos hoc nomine annotatus.Ex quo clarè g f*
liquet, apud Ultrajedum ab antiquo fuifle fedem Epifcopalê, licet nomina & lèries Pontifi- "TrajeSten-
cü nobis per defolationes barbaricas fint incognita.Hicteftante ReginoneRegintruda pucllâ f_cm.
genitus, fando Amando eum benedicenti, dum nemo refponderet xl. die fertur ,locutus &
dixifse, Amen. Alibi tarnen legitur ex Matilda Regina una cum fratre Clodoveo. Hic Si- Relinqmtfi*
gebertus fiiium parvulum habuit nomine Dagobertum, qui à Grimoaldo filio Pipini majo- Hum Bago*
re Domus conftituitur Epifcopus Pidavienfis. Unde magna polte à quaeftio fuborta eft : o- hemm»
biit &r Sigibertus fub Iuftiniano minore. Iam non eil animus Reguni Francorum fucceffio-
nem vitamque hie deferibere, led ex intervallo eorum facere mentionem, ptout res expofi-
cet, à quibus Ecclefia Trajedenfis ceperit incrementa. Nam füccefiu temporis Martinus Sc
Pipinus junior filius Anfegifeli (Regibus decedentibus j dominabantur in Auftrafiâ. Mar- Pipinus
tinus dolo Ebroini occiditur. Pipinus genuit ex Pledrude nobili feeminâ uxore fuâ Dro- Major do-
gum, quem Ducatui Campaniae praefecit, & Gimoaldum (1) majorem domus Regis Childe- ™^us4uFtra*
berti, qui habebat Radbodi Ducis filiam Theufuindam uxorem,& patrem aegrotantemvifi--\'^ï\'^f\'
tans à Rangario Frifione interficitur in Bafilicâ fandi Lamberti Leodii. Ex alia verb fœ-
mi nâ (m) Alpaide fcilicet, genuit extra matrimonium Karolum, qui nominatus eft Martellus, Carolin
Ado Viennenfis. Pipmus multa hello, gefftt contra Radb o dum gentile m Frifonum \'Ducem , & Mwtejhfs
cum obtinuiflet prineipatum fub diverfis Reg bus, fcilicet Theodorico, Clodoveo, Childe- ci»cubim
bertq, & Dacroberto juniore per annos xxvi i. mortuus eft anno incarnationis Domini d cc
xiv. menle Decembri,relinquenseundem Karolumhaeredem prineipatuum fuorum.
Pipinus junior diduna Radbodum expulit Trajedo, Sc ut Chriftiani tutiiis de caetero ha- Pipmus
bitarent, contulit fando WilHbrordoPalatium vêtus à Regibus & praedeceflbribus fuis co- K^bodwn
ftrudum\', & in parte dirutum eis inhabitandum, uti habetur in Annalibus Leodienfibus : &
civitatem ipfam unà cum omnibus appendentiisregali donatione concefiit pro fe & fuccef-
, foribus fuis Epifcopis Trajedenfibus, tefte beato Marcellino. Paulus Diaœnus Forolivien-
fislibro fexto ita inquit : A pud Regem Francsmm tunc temporis Pipims obùnebat principa- VerekLon«

DomS, tum. Faitantent vir mv& audacia, quik oft es fuos flatim aggrediendo ßatimcanterebat: Nam
Willibrords ßpyaquendam fmm adverfarium Rhenum tranfgreffus, cum uno tantum fate Uit e irruit,eumqne
aje um. ß_l0 cubic ulo reßdentem cum fats trucidapit. Bella quoque multa cum Saxonibus , & maxime
Cum Radbodo Fnfonumrege jortiter gejfit. Hie & alios filios habttit ,fedex iispracipuus exti-
titit Karolus, cfuieipofi in prwcipatufuccefftt. Et paulo pöft : Apud Francorum quoquegen*
Cap. 42 ^tem\' F^lp^{wo V[}ta exempts circa annum d cc xiv, ejusfilms Carolus, de quo praemiferamus,)
714.Pipi- Heet per malta belU & ctr\'.amina_J de manu Ragamfredi piincipatum fuftuiit. Nam cum in cu.
mis moritur. ftod\'.ateneretur dtvino natu ereptus , auf*git\', <*c prmum contra Ragmtfredum cum paucis bis
d.J$aginfri- terq₃ certamen Wilt: noviffimeque apud Uinciacum magno eer tamme fuperavitjm tarnen unam,
hoc eft, Andegavenfem civitaiem conceffu ad habitandum , cuniïam vero Francor um gent em ipf\'e
gu beman da mju fcep it.

a Cklotarm &TheoMertus Reges jamconfirmaverant.\'] Hujus rei nulla extat memoria, nifiin diplo-
mate Pipini infra in vita Bonifacii, quod valde corrupcum eft; & hi reges fub Martello & Pipino
vixêre.

k Exemplar Literarum Dagoberti,) Extat ap. Trithemium Abhatem de Regibus Francorum, Nau-
clerum Vol.2.Chrpn. Gener.21. MunfteruminCofmogr. ubi agitde Wiffenburgo • fedilludfu-
fpicione non caret, tum qucd fomnia narret , tum etiam quod cum tempore minimè conveniat, ut
rectè Trithemius, atque Nauclerusiudicärunt, verum extricare fe non potuerunt. Addenda quas
Praefes Fauchetus Gallicarum antiquitatum doftiffimus in Dagoberto Sc ejus filiis fcripta reliquit.
Operaepretium quoque erit Tilled hie adjungere judicium, quod extat in compendio Chronicorum
Regum Francias,cuj us haec verba in vita Dagoberti leguntur. L\'ofivité des m\'oines a compofépltt-
fieurs fables de luy, afin, que par adulation, & haut Loüer, ils attiraffent a 1\'amecon Us richeffes des Princes.
Et quce fequuntur. Simile fere diploma Widafij Merciorum regis extat apud Ingwfum Anglum
Abbatem Croylandenfem Tomo Script. Angl. poft. Bedam. pa.85£.
c Anno Regni mftrixxiv.] Trithemius Abb.2.3. legit & hsec addit: Plures hoc gcnusfuniatiov.es &
donationes ab hoc Dagoberto rege faSlos invenies, ap. Franafcum de Rofieres in ftemmate Lotharingico nec
non ap. Brufchium in Monafteriis. JSedtempm confcriptce hujtis paging cum fupputatme annorum domirtife-
cundum Sigtltrtum Genilarenfem,Gaguinum, & plerofque alios bißoriarum diligent Iff, mos fiript ores ,wn con-
cordat ■ unde id proVenerit igmro. Nam conjxabit manifefie ex Us > Cklotarhm patrem Dagoberti adbucfuiffe
in himana anno domini 614., quem filius mortuum i\'uilTe afferit priufquam ipfe Monafterium Wü-
fenburg fundare inceperir. Obiitenim RexClotarius annoC 63 l.^cui mox fucceffit Dagober-
tüs - & regnavit annis 14. Quin anno 632. Chlotarium ejus patrem obhiTe volunt P. j£mylius>
Claud. Fauchetus, Ubbo Emmius & alii,
d Leucasfex, qudihomines loci illm dicunt raftas tres,) In Cod. IVliropiano pro Leucis, Leunis fcribi-
tur, itaque Leuvas putabam legendum verum rem propius infpicienti vifum > vocem Leucas reti-
nendametiamfiimmenfadonatiopriusfufpeäaeifet. Raftaenim eft Germanica vox ₃ & milliarc
Germanicum denotac-fic in libro der Helden Tfurdanck - Wol einer fyfthbreit, vide Glolfarium vo-
cumlemilat. Freherifcriptoribus Germanicisprcemiifum • ubi & locus , qui hunc noftrum com-
mode explicat, exauftorc Incerto de meufuris: Mtliinrius & dimidtus apud Gallos Leuvam facit, ba-
lentem paff k milk quingentos : Dh<c LeuX\'f.five miUiarii tres apud Germanos unam R^fiarn efficiunt,memi-
nit & RaftseHieron. in IoëlemProphetam.
e Vt non immerito inter SanSlos &EleBos Dei,) Animadvertat hie leftor corrupta fcriptorum ejus
temporis judicia,cum Monachi benefa&ores ac Monafteriorum fuorum ccnditores protinus inter
Sandos & elec\'tos Dei referrent. Hinc Conftantinus, Carolus Magnus, Carol. V. aliique princi-
pes fcribentium favore ca-litum numerum auxêre. Quin Sc Swenteboldus, ab aliis minüs lauda-
tus, inter Divos relatus eft aSufterenfibus, virginibus,quod is monafteriu earum fundavit >ejus me-
moria Idib. Aug. celebratur, quod & infra in Odilbaldo. Heda retulit. De Dagoberto vero vide
Tilletum loco memorato.
f Ante tempora Dagobertif uit Epifcopalis,) Id mihi nondum conflitit ex probaco aliquo auclore,aut cui
fidem habere debeam. Neque Marcellinus ut ä Surio editus, & vulgd habetur i neque Lindanus
in pr^fatione exhortationis fuse ad Senatum Dordraeenum hsc probare fatis videntur. Divseus lib.
ï.cap.j.Rer.Brabariticarum aPipino fecundohunc Epifcopatum habereinitium tradit.
jg Migravit ad Dominum Spinoglio villa ttnitorii Par.] Tilletus in Compendio Regum Francis: Le
i^ov Dagobert morut pervn flux de ventre au lieu d\'Efpinay pres dé Seine leZ9. jourdelanuir
I\'an 645. vide Faucheti antiquitates Gallicas in Dagoberto.
h Et lußiniano minore.) Hic mihi errare quoque Heda videtur non enim tempora regiminis Iuftini-
ani minoris attingere potuit, cum is anno demhm 684. ä patre, tefte Onuphrio, Imperator appella-
tus fit: caetera ex Chronogr. feriptis hodiernis facile concilientur.
i Sigifbermpatrifiiccedens ]{exconftituitur anno 6 ^6.)Iam ante dixit Dagobertum mortuu an.C 644-
vel feq. atquè & pater Sigifbertum, exreginä Mechtilde natum,Duci Pipino & Epifeopq Chom-

berto in Auftrafia regnaturum commendaverat, Qu are corrige rtdus hic textus, 8c veî 646» vel po*
tuis 644. {cri ben dum quod fanion parti hifxoricorum convenir. Quin & magnum Scriptorum dif-
crinien fefe offert de ftatu & cooditione natalium Sîgif bertl : Telletus Ep. Meldorutn in Chron»
Compendio ; Primauxore, quod ßerilis effet repudiate,exfecundâ diBa N ant bildebabuit duos filios,Si~
gij bertum & Clodoveum. Tilietus frater Regia Secretis : Pncibus fubditomm-, Sigif bertum fil tum no
tbum Aitfirafice egemfecit, quem idem au&or aiiquc ties in fequentibus baftardum vocar. Gaguinus
a Litem ftc tradit : I am Dagobertus Gertrudtm quod Jierilis efjet rd\'iquerat » altera fuperindntia viïsine eut
isanthildi nomen fuit. Paullo poft : I\\cgi cum dee ff ent propter uxorüm Jk Hitatem liberi comubitu "vvgntis
Bjgmtrnda filiumfufcepit-cui^Aribertus nomen dedit, appeüatufque eft Sigfbcrtus^eadem ferè habet Nau-
tierus Chronograph. Vol. 2. Gen. 21. Faul. ^myl. de geitis Francor.lib. 1. Dagobertusfiliosrelt-
mit Sigcb ertum, Ciodoveumque, R^gnum duorum f rat rum quod nonfemper ufu eVenit,inter, fe Concors erat &c»
ôe mu s Gallicus ex primis hiftoncus : Dagobertus ( ita tere fonant ejus verba Gallica) duos habebatfi*
lios Sigif bertum & ClodoVeum quare congregate Francorumproceribiis , ipfis declaravit ,fe conHituiffe Sigif*
bertum regem Auslrafia, Clodoveumaut&n Francité, poflpoxmdo majorem minori, abfqueullâ controverfia,&
ambobuspropter mieram atatem tutores dédit. Fauchetus hune in modum tradit, Franci fuadebant Régi
ut aJe fepararet Gummatrudem , quant volent e pâtre duxerat, eoprcetextu quod nullos ei liberos daret, quare ex
monafterio nobilem & pulcbramvirginem deduÊïamfibijunxit, & paullo poft , dslens quod nullam bahret
prolem, oculos jecit inpulcram quandampuellarn nomine E^agintrudem > bonafiirpe natam quee ipfieodem anm
pperit filium Sigif bertum : ex fequentibus apparet Dagobertum plures eodem tempore habuilfe fœ-
minas, quarum tres uxoris loco, fufpiciebat, inter quas Nanthildis, quae mater Clodovei caîte-
rum & concubinarum greges ipfi erant in promptu, vide etiam de Sigifberto 8c fratre, Ammoa
lib. 4. c. 27.

k Q^i S.Kpniocbodedit Epifcopium TrajeB ] Quis hic Konochius vel Koniochus fuerit ignoro ; neque
apudalium quam Abb. Urfp. ejus nomen reperi : Cratepolius quoque in catalogo SS. Germanise
hune igrioralfe videtur. Et cum plura loca Trajecli nomen poiiïdeant , nihil hiemihi ftatuendurn
videtur, maxime quod teftimonium fingulare etiam an jure parum probet,quin eo ipfo in loco,quo
hasc traditAbbas Urfp. turpiter Lapfus sft,in eo, qucd Dagobertum mortuum eife anno 66 cum
regnalfet ann. 34. contra iidem hiftoricam narrat. Addendum, quid eo tempore» cum ambitio mi-
nor & major pietas inter Doctores vigeret, tituli iiti parum curabantur & facilè mutarenc fedes₃prout occaSo offerreretur.

1 }\\aibodi Ducti filiam Fheufuindam] Theofindam nominant Ubbo Emmius Rer. Frificarum üb. 4\'«
P. /Êmyliuî de geftis Francorum.& Hamconius Teudofuindam,Theudefindam Onuphrius, Ado
in chronico cum Heda Theufuindam.

m Ex aliavero fcemina\\Alpaide] Annonius üb. 4. hift. cap. 48- Habuit quoque prœf at us Princeps
Pipintis filium ex alia uxore, nomine Carolum> vi rum elegantem,egregium atque utilem. Alii tam en plerique

• huic noftro concinunt,ut & Mirœus in Chron. Belg, ad annum 714. Urfp erg. Abbatis hax de ea,
re funt verba .Anno D.715. Pifimts fentor Major domus obiit, pro quo film ejus Carolin fucceffit. Haraeus
ex Marcellino tradit, Pipinum anno 714. mortuum, & indigné Switbertum pro liberis Pleftrudis
intercedentem repuliffe, ac filium Carolum dominatuum fucrum fuccefforem reliquilfe, cum ta-
rnen pie&rudis filii jam ante patrem occubuilfent. Regino lib. 1. fic loquitur: Apud Francorum
gentem Pipino vitâ txempto, ejus film Carolws in Principatu fucceflit. Lambertus Schafnab» ad Annum
Chr. 714. Mortuuseft Pipinus major domus, cuifucceßit Carolas Martellus ejus filius. Marianus Scotus:
Anno 715. Carolus Pipinifilius ex Adelbetda, quam pofibditâpriori conjugt Beltrude, duxit uxorern, hono-
rem Major damnam poft patrem ternit. Similiaferë Sigifbertusin Chron. Blondus a. feribit Pipino
duas fuiffe uxores , Calpaïdem, ex qua Carolus fit gemtus; & huic pleccrudim fecundo löco fuper-
induftam. Aliter vero Barlandus, Sabellicus, Onuphrius, Chron. Belg. M. Ferreolus, Serriusj
Tilietus, Divaeus, & Scriptores à Pithceo editi. Vide totum hujus ftemmaap: Malmefburienfeq»
Anglum lib. i.hiftor.

OHquam in prologomenis de Urbe TrajeBo (êft ejus antiquitatt
haBenus uerfatmfuertt Heda j (jfr nunc ad 2). Willibr or dtp ri-
mi barum regionum «.Antisiitk Chrijlianœfîdei DoBoris <~ui-
tam deferibendam pergat • cum ad manns meas benefeio CL ZJ. JH.
Çifb. Lappi] a gaveren JC.perVenerit jbeofridi ^Abbatis Epternacen-
fs (qui uixit circa ^An. Ch. 1100.) feriptum ineditum de -vita ejuf-
dem S. Willibrordt, prolixum quidem, & ejus <eW ftylo compojitum ;
pùtavi non ah s re me faBurum , fi faltem fumma ejus capita bic
inferuero ; quo gu(lum aliquem capias de tanti uiri njirtutibus, ac
ejus feculifde & moribus.

* wmm. _Uo(j _{s #} Willibrordus fempiterna lucis filius, mundo ante myftico * ore matri eft co*

De patris ejus converfione, & in monachico propofito landa conyerfationc, & eurfus
confumatione.

Quod egregise indolis puer tenells setatis teneritudincm morum tnaturitate tranfeendit,
& in vicennalibus fuis in Hyberniam amplioris profedus gratia feceiEt.

Quod anno atatis fuse xxxni. in portam Graveling« villa maritime, indc venit
Traiedum arcem tunc & folium Regni Frefix.

Quod à Pipino vidoriofiffimo Duce Francise honorificè eft fofceptus, &ad PontificiS
dignitatem eft eledus, & Romam diredus.

Quod adventus ejus per Angelum Papa Sergio eft revclatus, & ah to cum ingentiexul-
tatione & gloria eft lufceptus, & Archipraful ordinatus.

De reditu ejus in Franciam & delegatâ fibi in illuftri caftello Trajedo pontificals cathe-
drâ, & converfatione Monachica & Apoftolica,

Quod plures in ilia regione Ecclefiam & monafteria conftruxit. & Antiftkes ac Redo*
res conftituit.

Quod curiam expulfi Regis Radbodi adiit, & quia ibi frudificare non potuit,auda&er
ad conterminam Danorum barbariem fe tranftulit, & x x x ibi pueros acquifitos & regene-
ratos rediens fecum detulit.

Quod in infulâ Fofiteslant in magna fuperftitionis loco fixit tentorîa, & animalia ibi
pafcentia in fuorum diftribuit cibaria, & ob id apud Regem accufatus forte tsiduo ternis vi-
cibus in urnam mifsâ divinâ liberatus eft gratiâ.

De oppido Epternacenfi & villà Sueftrâ, & aliis villis & ccclefiis fibi à potentibus & dt-
rótibus viris rtti concclEone traditis®

De adventu ejus in inlulam Walachram, ubi cuftos delubri eum vülneravit ob deftrudum
Idolum, qui vexatns ä daemone per triduum, in asternae damaationis praecipitatus eft bara-
trum.

Quod procutator agelli cujufdam divitis, repenting morteinteriit,quia injuriam ei intu-
lerat.

Quod bis fenos mopes ex parvo itineris fui vafculo affatim refedt , & vinum tamen non
defecit.

Quod per baculum ejus miffum in pene vacuum oenophorum inundavit Cecubum , & in-
fufum eft pavimentum.

Quod duobus fermefextatiis, exuberante divine benedidionis gratiä quadragenis con"
vivis in Weri propinavit fufficientia.

De Santimonialibus Treviri fimitati reftitutis, peftilentiä effugatä ejus precibus.

De fantafmatc exclufoejusbenedidione, de cujufdam patrisfamiliasdomus miierabili in-
feftatione.

De ejus forms; pulchritudine, & natural! dljugio corporis & animae, Sc augmentato divi-
mtus tumbae ejus marmore,& divino ibi faepius vifo lumine, & fumo aromatum inftar den-
fiflimae nebulae.

De oleo quod fupertumulum ejus lucere, & inter mifTatum folennia ufque adeffufiq*
ttem confuevit excrefcere.

Quod S. Willehadus Epternaci diiobas an nis Eremiticam Vitam exercuit in reclufrone, Se
Beonradus Se Stigandus Archiprefules ibidem converiati funt ingenti devotione.

Quod Amelbergàm quam in carne degens chrilmatis un&ione confecravit, poft mortem
facro velamine in yifione velavit.

De euftode S. Trevirenfis Ecclefia Hiiderico per ejus mérita de horribili tempeftate erii-
to in Hierofolimitano itinere»

De Palma Vi&oriae Walachrknfibus contra Rupert um Fiandri® Gomitem coßcefü ejus
juvamine,

De adventu Ygumeni Thiofridi in Walachrenfem infulam, & pace ibidem reformatâ, &
«onfirmata per jucunda miracula.

inferiore Germania feminatum, & pofteà barbaricâ incurfione, gen- VtrîioBi^
tiiique ferity te extirpatum, Epifcopio Trajedenfi, de quo fuperiùs ^re}\'è\'°fi
mentionem fecimus, fund it us deleto, advcnêre ex Britanniâ viri li- Ç^aêfim
tens , moribus & religionis ianâitate conipicui, quorum majores ex _ex Brittânià
nobilibus Anglis originem duxêre,quo eos conionâtiaGermanicç lin- egrefli in-
guç adfacilè eos intellïgendum promptiùs animabat.(a)Angli etenim ßaurant
& axones,& Mercii,qui paulo antèBritanniam occupaverant,egref- forum Du»
fi fuerant ex Germania inferiore. Horum Dux & redor praecipuus Willebrordus ( pofteà -

Clemens) undecimfortiffimorum Chrifti militum ad numerum Apoftolorum ftipatus cater- j_t(f -
vâ,ex quibus Suitbertus proximojungiturloco. Item Acca,Wigbertus,Willibaldus & Wi-
nibaldusfratres, Lebuinus, {b) Ewaldi duo,Wercnfridus,Marcellinus, Adelbertus, directi ab
Egberto (c) Archiepifcopo Eboraci tanquam robuftiores athletse ad fruduofiu<- plantandum
verbum Dei in Frifiis & Saxonibus,quod anteà circa annum falutis Chriftianse D c Ixxxvi i.
per Wilfridum (d) primùm Auguftaldunenfem acMerciorum , pofteà Eboraçenfium Archi- Wiïfnâw
epifcopum (régnante in Frifiis Adgillo, ac demum fuccedente huic Radbodo in regno} per chiepif-
Wigbertum ac comités in corda idolatriis obnoxia fruftra jadum, ftatim exaruerat. Hi verb ^c0?^m ^T\'
ajTumptum munus gnaviter obeuntes, gloriofo curfii vitam finierunt, indomita colla Chrifto ^j*p_r/-_m

jedi federn conftitucns, Epternacum ab eo conditiim illuftrat. Suitbertus item Epifcopus ,
poft fidem per Frifiorum ac Saxonum Provincias late dcnunciatam, in infulä Ccefaris quam
Gcrmani Järpferö-Üjeröam vocant) quiefcit,clarens in vita,& poft mortem miraculis. (c) S.Suitlmm
Acca Epifcopus cum Ecclefiam Auguftaldunenfem aliquandiu rexiflet, feliciter obiit: Wig- S^ïTïi"
kertus prefbyter apud (f) Foftelandiam infulam a Radbodo rege jugulatus eft pro Chri-liefcit
fti nomine. WilHbaldus (g) Aureaci five Eyftati Epifcopus in pace obdormivit. Wi-
nibaldus (h) frater ejusHeindelamenfiMonafteriq pr^fuit Abbas, quorum Germana fuit
Diva (i) Walburgis virgo, patrona noftra ; Livinus _sk) item Epifcopus apud Gandavum fa- & _ex \'
cro martyrio coronatus eft j Ewaldi item duo, albus ac niger facerqotes apud (1) Nabiam tarmia uhi
Chriftum confitendo pafli funt. Werenfridus prefbyter apud * Alilfonem nunc Elft in pace fint mmyu
cjuiefrit, Marcellinus prefbyter praedicadone fuä Salios Francos , ac gentes circumvi-
^Clc-s convertens , plenus aierum moriens , Dayentriam adornat. Adelbertus Levita

filins Edilbaldi Reg\'s Deirorum, cujus pater fandus Ofwaldus rex & Martyr, pro Chrifto
*Halm. dimittens faculum in loco dido, Hallum, * nunc autem EkraundaTolenniter requiefcens ni-
que in finem vita, plurimos ad ndem conycrtere non ceffavit. Hi omnes ex mentis anteada
ViteSanBo\' vita fandi & domeftici Dei\'habiti, adhuc noftrâ tempeftate. fingulis in locis venerantur,
rum ah ,He- quorum geftis hic param immorandum duxi,cùm ea prout à claris autoribus in fcriptis reda-
da msiro da fiint, formis excufa tradidimus, & in lucem (m) emifimns, ut qui volet, Ledor ex amui-
confcripta, _videre poterit.

luctm Anno Salutis D c xc. Yv^rïllebrordus natione Anglicus, gente Saxonum, provincia Nort-
humbrana, anno aetatis lüa xxxi11. cura fociisapplicuit Trajedum, tunc per Radbodum
r ,. Regem Friliorum occupatum. Qui poftquam illue advenifiet, inftituit talem fibi vivendi
fi/69o Wil «ormam,qualemin primirivâecclefiâlegimusobfervatamab ApoftoIis_;Chriftuminibi,acin
lebrordm citeriore Frifià conftanter euangelizans j led nihil proficiens proprer ty rann idem Regis, ip -
tmit Tra- fum Pipinum principem acceffit, gratanter ab illofilfceptus. Dignum duximus hic infere •
jeSlumcum _re obftinatam mentem ipfius Radbodi. Addudus enim per pradicationem B. Wulfranni
fociis. Archiepifcopi Senonenfis,ut baptizaretur ,inftindo jam pede uno, interrogavit ubinam ma-
fte narra- j_{Qr e}ß"_{et numerus} Regugi ac Nobilium Frifiorum,in cœlefti regione, aut abyifo Tartarea,au-
*Radbodlrion d\'ïcns ergo ab ipfo Epifcopo, eos omnes (n) damnatos, qui abique baptifmate obiiflent, re-
_gß _Vera ,fed traxit ilico pedem, inquiens : Satiùs elfe jiingi pradecefloribus, quorum confortio carere ne-
confiEiaMo- quiret etiam apud inferos, quam cum paucis affociari fuperis , & paulo poft fubitâ morte
nachts. interiit ; quamvis nonnulli reliquerunt in fcriptis, iplùm fiiper Burdonem fluvium à Carolo
fuiffe occiium, primum fcilicet tetreftri , mox & navali pralio vidum, Duce Propone, five
Robone intérempto, anuo tertio poft obitum Pipini patris, qui deceflit anno 714. Expul-
fo autem Radbodo ex Trajedo ac citeriore Frifiâ, circa annum D c xciv, Willebrordus i-lle
denub ad pradicandum remiffus, propofito edido proyincialibus ne quis pradicantibus mo-
\'ijlnno 695 quicquam inferret quam plurimis Chrifto acquifitis Trajedum rediens,circa ruinas Ec-
jVilltbror- cîehç ibidem in Epifcopio fub honore Divi Thoma Apoftoli à Dagoberto rege nuper adi-
dits cedificat ficate ,fundavit Oratorium in honorem fanda Crucis ,baptifterium in eodem conlecrans ut
in TrajeEïo volentibus confugere ad fidem, lecurius liceret propter munitionem loei, Anno Salutis D c
Oratorium _XCVj deputatis miniftris, qui facris obeundis & hymnis, & divinis laudibus cantandis feduló
j.\' ^cr"^cl1\\ inciimbercnt.

ften\'o&mi\' •^An"° ^co^^em Willebrordusrurfumaccitur à Pipino, à quo propter eloquentiam& do-
niftris facris. drinam aliquandiu detentus, fequenti anno dirigitur Romam aa Sergium fnmmurn Pontifi-
as-. Wille- cem, qui eum Archiepifcopum nedum Frifiornm, fed & gentibus circum vicinis confecra-
Irordus üPi- _vit in ade ac die nataliciâ Diva Ceciliç virginis & Martyris, imponens ei nomen Clemen-
fino mim- _tj_s j Anno fcilicet D c xevi. Reverfus i taque ab urbe, & latanter à Sando Suitberto acci-
turRomam.^ pj_ens p}_erafq_ne nationes in fidem Chrifti iufceptas, & apud Traiedum numerum fidelium
„ ^ p_ap_a valdè adaudum accedens, illic fuperadificavit in fundo prioris Bafilica fandi Thoma Apo-
Clemens Ar- ftoli, juxta arcem Ecclefiam cathedralem, quam & in honorem fandi Martini Epifcopi Tu-
çhiepifcopih- ronenfis dedicavit, una cum Suitberto & fociis, anno D c xcv 11 .quam & matrem omnium
Friforum. gentium vicinarum conftituit : collocans ibidem Canonicos ,\'o) Cœnobitales, hoc eft, com-
./Edificat S. i-nunem & Apoftolicam vivendi legem obfervantes. Non enim fueruntMonachi,utnonnul-
li volunt, (nili fecundum Procopium eos ita nominaverimus, qui teftatur in libro primo de
pnpilxem Pcrfico Chriftianorum fapientifEmos vocari Monachos, & ad cuftodiam limitum arci-
anno 697. bus prapofitos) fed Canonici, qui utique regulam Divi Auguftini, aut Beati Ifidori tunc
prorltebantur per univeriasGermaniarum & Galiiarum Ecclefias. Nam & Monafteriaab
eodem conftruda funt,in quibus Monachorum & Virginum ad differentiam Canonicorum,
congregationes conftituit. Et bcatus Marcellinus teftatur in vita Suitberti, fandum(p)\\\\^ril-
Îericum prei byterum primum Canonicum conventus novella Trajederfis Ecclefia, vas
virtutum, pura intentione, fpe fuperna retribution s, dereiiquiffe mundum, Chrifto fyn-
Irofiw mo ^{cero cor(}^^e ^^{Gi Virc} ftuduifTe, in Monafterio Werdenfi fadum Prapofitum, lub eodem Suit-
ritùry fubßi-^hetto > àbftinentia, continentia, caterarumque virtutum omnibus fratribus dedifle exem-
futn ßi Bo- phim. Tandem Wilhbrordus Bonifacium fibi deputans fuccefforem,plenus dierum, magno-
nifacto. anno que fol apud mortales relido defiderio terrenam\'felici commercio in aternâ vitam commu-
729\' . tans,quievit in Domino,an.(q)D cc xxxv 1 .Epternac! fepultus.Theofridus verb Abbas fcribit
iplum dcceffille anno D cc. xxxix. indidione feptimâ, anno ordinationisejus xlvi. atatis

Ixxxi. anno Carol! Ducis xxvl» v 11 .IdusNovembris. Hujus faiidiffimi vit* memmere Be-
da prefbyter, Ado Vienner.fis Ar, hu pilcopus , Marianus Scotus ,6c plerique aUi fcriptores
inligneSjledit annis xl. Hie (uti praemiffum eft,) obtinuit pro Ecclefiä, a principe Pipino Trajtaml
Trajedum , cum omni diftridu & territorio iuo, atque omni jure in proprium perpetuo
poffidendum. Item ä Karolo Martelio ejus filio oppidum Tielam, locum Elfte , & caftrum Tula*
& pagum deBenthem ,cum omnibus adjacentiis, ac lurifdidionem ampliffimae Dicecelis.
(f) Se\'d Theofridus Abbas Epternacenfis Mo afteni, qui (licuti iple teftarur.) fub Henrico

Primo Ducem Pipinum cum Blitrude conjuge 3. Idas Maji,anno xn.regni Childeberti
tradidifle integram medietatem , Filci Eptcrnacenfis à Theodardo Theodarii Ducis filio ,
ftbi relidam. Herminiam (c) quoque Dagoberti Regis filiam addicUlc partem alteram cum
villa (u) Montis, fitâ in pago Tulbritcenfi , hœreditario jure polfelfam, cum appen- ViHaMontti
ditiis & adjacentiis omnibus 3. Kalend» Decern bu Idem P j pi nus anno 4. Regis Dagober-
ti vi - Non. Martii contulit villam in pago Mofariorumfitam, & à praeter fluente Rimllie-
ftra nomen fortitam,3ere proprio per Blitrudena ab ingenuis coemptam : &inutroque lo-
co ipie Willebrordus inftituit vitam cœnobiticam. Carolus quoque ejus filius Major do-
mus, avus Caroli Magni apudTreviros confiftens 4 IdusMaji integram villam Adrichaim Jdrichmin
didam in Frifiis pago Kinheim luper fluvium Velilëna, ubi mare fluit in parte alterâ,fitam Frifiif_%Regio donavit teftamento. Praeterea Rotbingus vir praepotens delegavit ei viventiadhuc
ecclefiam in Antverpo caftello fitam,fuper fluviumSchaldim,in pago Rienfium, cum villis,
appenditiisj & tertiâ parte telonii ejufdem Caftelli,quod nunc eft Marca, ut ajunt, five limes
Regni,& cùm jam Antverpi incidit mentio , quod noftrâ tempeftate Emporium totius Eu- j_nmrpum\\
ropae longe extat praeftantiffimum, ne prifca iuâ privetur gloria, licet ipfe Theofridus liio cafuilum
tempore Caftellum & Marcam nominet,fuit tarnen urbs vctufta & Celebris, ficuti Sigeber- Marca five
tus Gemblacenfis , & fcriptor Affiigemenfis teftantur, affirmantes Antverpum ad Schaldim, limes Imp er ij
(x) Windlant ad Mofam, ficuti & (y) Groningam (ut alibi legi) ad Amafim flumina fica, no-
bilia emporia,clade ac rabie Nordmannicâfunditus fuiffe deleta,circa annü D CCC xxxvi 1.
Antverpum itaque diu manfiffe delolatum , paularim propter commoditatem flumin s in vi- _r;_a definalt
cum coaluiffe ,& infulam quam Schaldis effecerat, complexum , collocata poftmodum per _annoPrincipes Lotharingos, ac Brabantiç Duces, arce pro praefidio, diu caruiffe portis & muris ,
eoque paulatim frequentatam adv et lis & negotiator ibus, ut crederetur, debere erigi in fe-
dern Epifcopalem,nifi (z) Landelina haerefis obfulffet ,quae locum aliquot annis defœdaverat,
ficuti & hodiè (proh dolor) Lutherianâ tabe non eft immunis. Hie enim Landelinus riifus
fuit priftinam fuperftitionem (cum memoriç traditum fit, Daun Priapum illic folere coli) Landrfmrn
rurfum introducere omnibus\'fpurcitiis & laiciviis deditus, & fe potenti fequacium virorum quidam Pri-
ze mulierum manu defendens etiam alios in fedam fuam jurare coegit, millibus aliquot ho- apicultum
minum ftipatus, circa annum M c xxiv. Q^od ex Epitaphio apud Monafterium Praemon- infiaurare
ftratenle reperto ( cujus exemplar à dodiflimo viro Petro iEgidio Archivorum Antverpien- ⁿⁱf^mf^,rcafium Praefedo nobis traditum hie fubnedimus) fatis apparet, , ^Umiba\'ti

Barbara doclrinam nafta ett ^nt^erpia Chrifii.
"Belua manfuefcit, tellus limphas dare jußa eft
Te duce Cœnobtum fuper eft quo mor ibus atque
Relligmiepiafœlix radiat Maricollis^

ftejpiceproBrdtos Trœful mitifimefer)> os:
Horridd <-uipereis rabies quos morfibus urget ₃Fx m id de te dote pius luflra^it Olympi
Arbiter y unàe decus tibi -■> Uns ffl gloria praß ans*
sAt uirtute tua nobis pldcidam ingere mentem,
Tranquillâ ddpace frui, da corde fereno
Rite procellcfos fiuBus comp oner e noBros.
èffera quœfo procul rabies dbigatur in œyum>
Fac pietdtefides crefcdt,fpes ambidt dlta,
JnBet dmor Budiis, luxus declinet indnis,
ZJt CbriBo laudes merit ds per (oh ere nobis
Dtturj ffi œternum Tfobis pldcare pdrentem.
TrajcBeßs, Q_uod ideireb interferuimus, quia magnam invenimus inter Traje&enfem, Epternacenfèm ,
EPternacm- & Antverpicnfem Ecclefias fuiffe converfationem, &, uti creditur, Tcmplum apud Antver-
%nßt*\' P^{i3 Divx>} Waiburgî coaetaneas Willebrordidicatr,credimus (bb) elfedonatiopemRothingi
Eccicfiœ in- bujus, cujus & nomifma in auro legimus. Heribaldus inluper clericali digtjiitate fulgens
ter fëcon- tradidit in pago Marfum, in ora Mola; flu. unà cum omnibus appendiciis Bafilicam. An-
verfantur♦ gibaldus verb ( cc) villa Wad rloe in Texandriâ fuper fluvium Dumellam:Eiigilbertus cun~
Donathnes ^a, quae juris fui erant in villa Ereftocb nuncupatà, & Alfeim villain integram. Auf baldus
diverftEc- _omnem poffefiionem fuam in ELockenfloit, villam Difenam. Thirbaldus Ecclefiam inte-
& f X gtani cum adiacentiis fuis in Mulvehem. Ebroinus Comes praeclara praedia in villa Rivèrâ
lata & Bafilicam cumomniintegritatein Millingâ : Wachardus vir venerabilis Manfos lepterrj
cum dimidio & unum molendinum in loco qui dicitur Er!o fuperrluvium Prumiam.Etficu-
S Wille- idem ^£ffi^rmjt Theofridus, plerique alii viri religiofi & illuftres multa contulerunt, propter
hro\'rdw do- barbara homituim, locorumque vocabula, ab eo omifl(ä. Donata autem Divus Antilles pro-
nata diffen- inde impertitus eft hinc Traje&enfi Ecclefiae, inde Monafterio Epternaco,prout vifum fuit,
fa-vit inter neceffariam fubminiftrans alimoniam. Nec verifimile eft pios principes aliofve Catholicos

Ecchßam jjQj^jnes _tantâ elargitos, nifi motos lan&itate vitae ac invifis illius miraculis, Donationum

ECjo in Dei nomine illuBer yir Car olm Major domus,filius Tippi-
ni, quondam cogitans cafum humane fragilitatis, qualiter pec-
catdpoßim abluere , & donante Z>ee ad œtema gaudia per^enire : Id-
circo donamus a die prœfenti, per hanc pagindm Je Bam ent i, dona-
tum inperpetuu ejje <~uolumus, hoc eft ad MonaBerium_} quod eft intra
muros in TrajeBo cdßro fitum conftruBum • ubi & _uÄpoftolicus vir D.
& in Chriftopater nofter ^Villebrordus ^Archiepifcopus , fub fdnB<z
conVerfdtionis cœnobitali ordine, cuftos prœeffe y>idetur, omnem rem in
Fifci ditionibus quidquid m ipfo TrajeBo caftro , tarn infra mu*
ros , quam à for is _s cum omnibus adjacentns uel dp pendit Us,
cum libpajcuo (d<lj Çrayeningo_} uel quicqmd ibi Fifci ad pr<efens

habere uidetur, omnia ffl ex omnibus totum & ad integrum cum om•
m re qua fit a & inquijita, & fiimiliter ui II a uel caflro (^e-ej nunc up dn-^
te Fethna Jitum y inpago Infierlaco^cu omni (gg) jure ffifiliditate
fua ; omnes adjacentias uel appenditias , quod tam ad ipfam villam
Fethnam caslrum, uel etiam ad jam diBum TrajeBum caslrum _y ut
diximusj afpicere uel pertincre uidetur , quantumcunque ad partem
Fifciy uel ad no Brum prafens efse uidetur ₃ cum omni mtegrit ate eo-
rum^quicquid dici uel nominari poteB _y hoc efi,umt cum manfisjerris>
cafisfdomibus• adificiis\\accolabus, luitis (hbj mancipiisampisgratis_ypafcuis, fiylvis^aquis^aquarum^ decurfibus ; greges cum paßoribus utri-
ufque generis & fexus , mobilibus Çéf immobilibus totum & ad inte~
grumj ut diximus, à die pr afenti adipfum MonaBenum, ueladip-
fam cafam Dei tradimus atque delegamusperpetnaliter m Dei nomine
ad poßidendum ₃ it a ut ibidem omni tempore pro noßra mer cede profi-
ciat in augmentis. Et quicquid exmde Patres ante jam diBi Mona-
\'Bertifuel reBorespro eorum opportunitate facere decreVerintßiberam
(fff firrnißimam in omnibus hdbeant poteBatem. Siquis uero quod
futurum ejje non credimus > five nos ipfi, ueldliquis de haredibus uel
proharedibus ₃feu quœlibet oppofita uel extranea perfona ₃ qui contra
hajic dor.ationem , quam nos pro divwo intuitu anima noBra reme-
dio adinBarteBamentifieri (fjy afifirmari decrevimui ₃uenire aut a-
gere₃ Uel earn infringer e c on ay er it > in primis tram Dei cœlefiis incur-
rat_y à hmimbus fanBorum, uelconfortio Chriflianorum efficiatur ex-
traneus , inßuper infierat una cum fiocio Fifco noflro ami lib ras quin que,
argenti etiampondera decern coaBus exohat>& quod rçpetit evindica-
re non u ale at, fed prafens donatio aâ infiar tefiamenti à me fiaBa,
cmni tempore firma flabilis permaneat, cum ßipulativnefiubmxa„
^ABum (üj Herefiallio uiUd publica ipfi die Kralend. lanuarij.
wAnno 11, Regnantegloriofio Domino Theodorico Rege. Signum iüußris publica»
uiri JQaroli Majoris domus ₃ qui banc donationem fieri (dfi afißrmari ^_nnorogavit. Signum fiarolomanni filii ejus , Signum Çariaonis. Signum Carolus
Odonis. Signum Saldrici. Signum ^Abbonis- Signum Sngilbaldi. Si- Theodor!\'
gnum ^Adalhardi• Signum Thiedoldi nep Otis ejus• Signum Sofbnis- coÜftim!^
Signum Widonis, Signum Ç untfridi. Ego Rodt bert us fubfcripßMari- ejus annus
y a dus fubfer ipfi ₃ ^udoinrn prefbjterfub/\'cripfi, Chelmoinus ßubficripßJtSChliftî
Chaldo (kK) cancellarius rogatus à fiarolo fupradiBo fcripfi & fub-^728,

Ç 0 m Dei nomine InluBer uir ßarolus Mdjor domus ßliuS
\\Tippini quondam_ycogitans cafum hu man a frag: Uta t is, quahter
peccata abluerepoßim, & donante Deo ad aterna gaudiaperVentre.
* Xtmdie, Idar co trado à die prafentiper hanc paginam teflamenti pro * redem-
tione anima meat, donatumque in perpetuum ejje <z>olo in loco nuneu-
pante Marithaime, ubi caßrum fuit, ad jBafihcam, qua, eB conBruBa
in honore Sahatoris Domini noBri leßu Chrißi _y O beata JkCaria ge-
nitricis Dei. Sed O beatorum ^Apoflolorum Te tri (ßf el cat er or um SanBo~
El, fo bo fa rum nofcitur effe adificata, qua, eflfit a in pago (il) Hathua villam Iu-
mUhfhJrt^rts nofiri nuncupatam Elifle, in ipfo loco Marithaime, quantumcunque
imer Am- (mmj m (jabuit uel pofjedit Ever ar dus, dum ipfe infdehs Regi appa*
Ht»magttm. ruit, & in Regis Francorum inßdelitate,for is patriâ admßdeles fie fio-
ciavit&propter hoc omnes res fiua infifico Regalifiuerunt redaBa,quas
gloriofius Rex Hildebertus gemtori no fir o Tipp wo de ßuo Fi fco, & ex
largitatis fiua munere conceßit, mihique genitor meus Tippinus Iure
Marithaime hareditario in proprietärem conceßit Jupra nominatam uillam Ekfie,
%m 1^{Uce nomlne} Marithaime uocata, quiequid fupra diBus Everhar-
dus ibipoßedit, una cum manfis, terris, caßs, domibus_yßyhis _y campis_rmaneipiis utriufqueßexus, pratis_ypafeuis, aquis, aquarumque decurfi-
l>us_ymobilibus & immolilibus toturrh.ßf ad integrum : hac omnia tra-*
dimus ad praßatam Ecclefiam, (ßf quiequid Ever har dus h ab uit in 2? a-
thuâ _y njelpoffedit j eâ ratione, ut Dominus Willebrordus Epifcopus
pr a fat as res m jus Dominium fuum recipiatßuorumque fuccefforum
in Dei nomine adpoßidendum, it a ut ibidem omni tempore proficiat in
nugmentum pro remedio anima mea. Si quis ^rvero_y quo d futurum e fi-
fe non credo , contra hanc tradttionis char tam aliquam injufiam
interpellatienem facere iuo!uerit,in primis (⁰⁰J iram Dei omnipotent
tis incurrat_y& a liminibusfanBaDei Eccleßa efificiatur extraneusffr
fit anathematizatus _yfitque mafèdiBus eadem malediBione_y qua defi-
Tüipiacum ^ctn^it fuper Dathan (ßf _vAbyron, quo s terra nyivos abforbuit • (ßy quod
caBmmpu- repetit, evindicare non ualeatßedprafens traditio ad inBar tefiamen-
Zui2"\\n^C îl * nobis faBa omni tempore firma ßabilis permaneat flipulatione
hnlnfc. ^Cr"fänixa. ^ABum (ppj Tulpiaco frBro publico menfe luho ₃ nonâ die,

mino meo Kjirolo ficripfi (gjr fiubficripfi banc TeHamenti cbartam in 22ei _p ^ ^ ^

De Traje&o, Fethna, Elifte & (rr) Benthcrn fuperfedemus feribere lï tutti, fünt enitti loca ,

cognita latis Se iùperextantia, led Ii leite volueris qux nam fuerit ifta Tiela, five Tiele, five y ^cor^"
Thuyle j iplàm eile eredo, cujus Pocta mcminit : Tibi ferviat ultima Thuyle i ubioppidum tjeta, qu<è
antiquitus célébré ab infula nomen trahens lupereft inftautatum» Tielà fedes ac poiftus ne- donata eft
gociatorum» Nam tempore iftius Poets incognitum erât Romanis, quicquid ultra Ami- Willibrord»
i:m primb & demum Aibimfluminajacebat» Et Pomponius Mela noftram opinionem hoc
modo confirmât lib. 111. cap» 6. Thüle Beigay um htton oppoftta eft Gratis & noslns célébrât a a f_n g ™
carmwibusjnea quod fol lenge occafurus exurgit, breves utique noft.es fït»t,fedper hj em em ftcut a- ^ fbule
libi obfeura, aftate lucida , quod per id tempus jam fe altius evehens, quanquamipfe non cerna- xero infula
zur, v/cino tamen fplendore proxima illuftrat :per folftitium ve> o nulU , quod tum jam mamfe.. Oceani Sep»
ft lor nonfulgorem modo , fed fui qaoque partem maximam oftentat_i Se c. Et Claudianus I (ff) trionalu.,

Msec autem Ecelefia à primordio lan&iffimis Sc elariffimis viris illico frequentabatur_} qui joignit as
in omni genere doârinae Se lcientiâe,ac lecularisnobilitatis fplendore prsecelluerunt : Nam ^,_eclefi^
& Oratorum & Rhetorum illo magnus confluebat castus, uti legitur» Fuêre enim (ut fe- Trajecl*
mel recenfitos omittam,) Winfridus Canonicus, qui & Bonifacius pofteà Maguntinus Ar-
chicpilcopus, & Willebrordo fuccellit in Epifcopatu Trajedtenfn \\Viro (ttj- Epifcopus
Deyrorum, Plechelmus (uu) Epifcopus Malfx candidal Eoban Chor-EpifcopuS, Willeicus,
Gerardus, Theodoricus Sc ( xx) Bofo Prefbyteri, Othgerus {fj) Lcvita, Gregorius verb Sc
AlbricuSj & plerique alii glorioli virij qui regio & alto lânguinc originem duxêrej prout vi-
debitur in fequentibus, Ita ut, ficuti Sulpitius Severus teftatur de excellentià Ecclefix fan-
ôi Martini Turonenfs, vix aliqua civitas vel Ecclefia fuerit j qua: de Trajedenfi Clero no«
peteret fibi lacerdotem : Nam Bonifacius ad Magunt\'aci, Gregorius (zz) & Albricus ad
Colonic A gri pping, & fuccclfu temporis alii ad alias Ecclefias regendas aciti funt , uti
patebit fuo loco»

a ^Anglieterim & Saxonei, & Mercil qutipaulo ante Mtanniam occUpaVerànt &C.) Beda lib» primo hilL
gentis Anglorum c. 15. Advenerant autem de tribus Germanice populùfortioribtn, id eft, SaxonibifSyAn-
gin & VitKi quos alii 1 uthos vocant, De Vitarum origine funt Cantuarij er Veëiuarij, ta qu<£ ufque bo-
die m provincid Qccidentalium Saxonum Vitarum natio nommatur. De Saxonibu, "venin Orientales Saxo*
ries -, Occidui S axones porre de ^Anglù, Orientales Angl1, Mediterranei A tigli, Merci) 3 tot a Nmhumbrorum
progenies, cœterique Anglorum populifunt orti : unde datur intelligere très potifîimum nationes Brita-
niam ex Germania occupaife, Saxones, Anglos, & ihutas five Vitas₅ ex Anglis verd Mercios or-»
tos,de quibus vide.Gamdenum in chorographicâ Angliae deferiptione,
b Etvaldiduoi] hos extra numerum x t. fociorum Willibrodi fuilfe,videtur indicate Beda lib.V.hift₄gent. Angl, cap.xi. Nam cum Willebrodiadventum cumxi. foeiis adPipinum Francor. Diicem
retuiilfet, & quam multos ibidem ad Chrifti tidem convertilfent, addit : Horum femi exempla duo
quidam p.ref byteri de natione Anglorum, qui in Ribernia multo tempore pro aternÜ Patria exulaVerant, Vene*
runt adprovine\'iAm antiquorum Saxonum,fifortè aliquosChrisio acquirerepojfent.Erar.t aUlem mius ambofi-
cut devottmis y fie etiam vocabuli : Kam Hterque torum vocabatur Heuwddus : eâ tarnen djftinBione, ut pro dl*
wrsâcapiliorumfpecie, unm niger, alter albus Heutvalduf diceretur, &c. Plerique nihilominusfcriptores

inter focios ejus Kos ntimerantjvide Bekam,Indiculum Sanctorum Belgii MoIaoi,Cratepolium de
S. Germanise, Balasum cent.2. nu. 19. & alios.

xAb Egberra Arebiepijcopo Eboracenfi,] Fallitur hie nofter, fed ne femel dicta iterare cogar,adeatle-
6tor notas ad Becanum, nec hicaudiendus Baiasus, qui eundem errat errorem, cum multis aliis,

Per IVilfridumi) De hoc Wilfrido, ejufque vitâ & obitu videndus Beda lib. V.cap.20. hift. Angi.
&inEpitom.item Wi\'iel. Malmefbur. de geftis Pontif. Anglorumlib. 3. quiplene ipfiusvitam
defcribit : adde Math. \\y eftmonaft, in Chron. ad ann.678. ïo.Balaeumdè feript. Angl. cent. 1.nu.
S8. Poüd.üb.4. Angl.hift. Contractu & Chron. Wigorn.
€ lAcca Epifcopuscum Ecclefiam AuguHaldunenfem,) Beda, Haguftaldenfèm vocat, lib. V.c.21. Sic
enim ait : Sufcepit pro IVilfridoEpifcopatum Hagußddenfis Eccteßa Acca pref by ter tjtti vir & ipfe ßre-
nuißimus, & coram Deo (f bommbus magnificus. Malmefburienjßs de geftis Reg. Angl .üb. 1.c.6. me-
minit hujus Epifcopatus in Northumbriâfub Archi-Ëpifcopatu Eboracenü, fed Hauguflaideli-
fe m defeeifie fuo tempore addit. In appendicead Balœum Haguftaldum appellatur.
f ApudFoßuandiam infulam,) de hac vide AdamUm Bremenfem hift. Eccl. c. 210.
g jViUibaldtts Aureaci five Eyßati Eptfeopus,) Aureacenfis primus Epifcopus anno dom.745.veL
74 7. à Bonifacio faftus 5 Hoc ad Almonum amnem in Noricis ab Hunnis oppidum everfum,&
tum reftaurari eeeptum nono templo in veteribus ruinis e recto, idem Bonifacius ornaverat & inde
ibidem ccenobium conft-ruxerat, ac excifo querceto Aychftadium voeavit, unde verfus ;

XJrbs qua auri qnond4m titulos & nomen b ab eb as _ylamfacra quer eus nomina facra gens.

■Res hujus Wïllibaldi feripfit Reginoldus x i. Epifcopus Eichftadienfis, qui vixitcirca annum 980*
verum an exftet dubitatur. vide Trith.de Benedict, üb.3. tit, 4. Cratepoüum de fanäis Gertn. E-
pifcopis Munfterü, Aventinum Bojorumüb.2.Balkum Cent.2. nu.i 6.Hod.-eporicon S-Wiübal.
& Brufchium de monafteriis,prasfuit, ann,36. obiit setatis anno 77. Chriftiano verd 78 r.fucceffo-
reshabuitGerochum, Aganum&circa tempora Munfteri Mauritium ex Huttenicâ nobiüiilmä
Francise Orientaiis familiâ.
h Winibddus frater ejus esre.] De eo vide Molanum in Indic. Cratepoüum, Munfterum , Balseum ,
Democharem. Heidenheim. Sauctim (quam Walburgam ibrorem quidam autumant ) de S. Wi-
nibaldo librum, qui extat tom,4. Antiq. Lect. Canifii parte 2. Trith. lib.3. de vir. illuftr. Ord. S,.
Benedióti.

i Diva Walburgasvirgo,) Hujus virginis vitam fcripfit fatis prolixe Wolfhardus Hafenrietanus mo-
nachus qui extat Tom.4. Antiqdeft. & Philippus Epifcopus Aichft. frequens quoque ejus men-»
«io ap. fcriptores, vide Uluardum vel quaeeidem additaad 1. Maj.4. Aug. Mclanum Ind.SS.Bel-
gii uDi 5c hi de eâ verfus leguutur :

Filia regis erat • fed egenam fe faciebat ₃2) iv es ut in Cbrifto regnaret fern per in ipfo.

■ Cratepoüum de SS. Germania;, Serrarium rer. Moguntin. üb.?.not. 2. de Bonif.pa. 438.not.24i
pa.483. Aventinuslib.3. Annal. Boicor. Waldopyrgam appellat. S\'uperfunt & hodie paîlïm in
Germania & Belgio templa huic dicata, ut Antwerp. Arnhemiae, Tylas, Groninga, &C.

k Levinits item Epifcopw apud Gandavum&c.) Hic viaetur Livinum pro Lebuino ponere , cum hic
ex foeiis fuerir Wïllebrcdi, ille verd longè ante martyrio coronatus, cujus etiam vitam auftore Bo-
nifacio, feu Winfrido confcriptam habemus : necatus autem fuit ut Cratopoüus anno 63 i.à Brab.
cuiadftipulatur Molanus in Ind. SS. Belg, cum quo facit Meyerus in Annal. Flandr. Vitam au-
tem Lebuinifcripferunt Hucbaldus & Radbod. Epifcopus,à Gold, ad parœnet Teut.pa.455.lau-
dati.

I Apud Nabiam Chrißum confit endo paff funt,] Rem totam narrat Beda, & ex eo alii plures,ubi vero
locorum fit Nabia nullus, quod feiam, üquidó expredit, fed ex conjectura fatis conftat oeeifos Heu-
waldos fratres in Saxonia veteri, id eft, Weftphaliâ, non longé à Rheno, in quem corpora pro jece-

• runt. Nabiam vocat Marcellinus in vitâ Suitberti, atque ex eo alii, Molanus dubitat an locus ai

• Belgium pertineat, & ubi fir, antiquos tamen Saxones plerofque vocare Weftphalosjid quoque tra-
dit Cratepoüus de SS. Germanise, quem vide in lit. E. qui addic quofdam horum focios in page»

, Laer paffos. Vide & Ufuardum ad 3. Octobr. ad eundem diem Martyrol. Notkeri, item Martyr.

Rhabani, Connaft. ad annum 695". & SigifbertumadÔ93» Weftmon. ad 695.
m Formis excufa tradidtmus,) Quod an faótum ignoro, nondum certè mihi videre contigit,nec à quo-
quam, qui vidilTet, intelligere potui. Ad ea qua? de Vulfranno, & morte Radbodi fequuntur, vi-

■ de notas mm in Bekam, adde quœ Baronius ad Martyrol. qui exlonâ Abbate& alii« tradit Vut-
frannum anno 720, obiifie,unde miror quid p\'oboniin mentem venerit,qui enndem anno demumi
730 0biiiTerefert.

n Qui abfqtte Baptifmate^hoçCi verum, quomcdo itaque aufus Ambrofiusjlmp. Vaîentinîanum occi«

fum ante quam baptifatum inter beatos referre?
o Canonicosccenobitales,) De Canonicis fcripsêre Moîanus , Mirasus, aliique, quos vide,
p , Sanftum WiÜericum,) in M.S. invenio Willeicum nominatum , hujus & fie meminitÇratepol. dû
fanftis German. S Witter icmprcfby ter, difcipulus S. Switbert! , Chrißi confeffor retpliefctt in Cœfarù Viter*
dem. Pluradeeo Molanus m Indiculo SS. Belgii.
a AnnoDCC XXXFJ. Epternaci fepulrn &c. ) Willibrodas venit Traje&um anno 690, deceffitè
vitâ anno 736, id eft 46. anno adventus , non ordinationis, nam anno 696, Romae dicitur à Sergio
Pontifice,creatusEpifcopusFrefonum ; atque ita4o. anno Epifcopatus fui obiiife dxcendus eft»
nec quae de aetate ejus feruntur convenient fi Theof\'ridi calculum fequamur , fedadi eâdereMo
lanum in Indiculo fads accuratè fcribentem.
r Obiinuttpro Ecclefiâ à Principe Pipino TrajeBum, }Imo à Carclo ejus filio tit diplomata,quae fequun-
tur teftantur • Sc Beka Carolum Martellum poftobitum patris, Pipiniprimam donationem Eccie-»
fiœ Traje&inas feciflè fcriptum reliquit.
f TheofridmAbbdi Epternacenfis &c. J Qui &Thietfridus,24< Abbas Epternacenfis Reginberti prarde-
celforis fui prius coadjutor^, exhac vitâabiit anno 1110. vide Berteliumin hift. Luxemburg. uW
agit de Epternaco. ,

t Herrn triam Dagoberti Regis filiim,) Extat donatio hacc ap. Miraeum m Notitiâ Ecclefiarum Belgii
cap. xi. facta Wilibrodo Treviris anno 699, meminit ejus quoque Bertelius loco fupradifto ; vide
etiam Harseum in Pipino Herfiallo pag. 24. In diplomate vocatur Iririina₃ut& ap. Bertelium, vi-
tarn S. Irminas primae Abbatifias in horreo Trevir. fcripfit Trith.
u Cum villâ montti fita in pago Tdbiacenfi. ] In donatione ; Dono vobis Vint*pedkurm mm in monte Vi«
ennenfi, M ira us notât hune montem hodie vocari Viandenfem in agro Luxenburgico. Pro pago
antem Tubracenfi nefeio an Tulbiacenfem dicere voluerit» Tulpiacum veteribus notum. me-
rr.init ejus Tacit. Ubiorum enimeaftrum fuit,quod nunc Zülpich elfe putat Divaeus in Antiq»
Belg.cujus & mem.Traditio Carolij hic Clodio Alamannos vicittefte Mafîon. lib.i. Annal. Fr.
X Winlant ad Mofam, ] Annales Francorum veteres : Vitham Emporium juxt a ofiium Fl. Mofa. Sige-
bertus Witt am , Harens in vitâ Lud. Pii,legendumputàt WilïthamSc locum, ubi nunc Geervliée,
elfe credit. Douza Annal. Holl.hb.3, Wilt am legere mavult ■ & fortè refpexit ad ea, quae noftri
annales de Flarditinga Wiltorum, vel Slavorum oppido narrant.
y GronittgamadiAmaßmfitäm,) Fallitur : Territorium enim Groningenfe eft quidem inter Lavi-
cam Sc Amafim atnnes fitum, fed longé urbs ab eifdem ab\'eft , quam duo flum.ina Hunefus & Fivela
attingunt, vide accuratè de eä fcribentem Ubbonem Eiiimium libro fingulari Neque eo tempo-
re emporium Groningafuit, &ne oppidum quidem utpotepoft aliquot demum fsecula mcçnibùs
cuiaum.

Z Nifi Landtlinah {refisolfuiffet ] Landelini qui& Tanchelmus, Tancheljiius,Tauchelinus,Tande-
mus, Tandenus vocatur, & inter ha\'reticos refertur, meminére Abeilardus üb. 2. de Theol. Ro-
bertus de Monte ad Chron. Sigif bert. Abbas Trith. in Chron. Hirfaugienfi, Miraeus in Chron»
Praemonftratenfium, & in Annal. Belg. Bernard, de Lutzenburg. in Lit. T. Prateolus de haeret.
lib. 18) in co falfus, qued Sigifberto eaadferibit, quae funt ejus continuatoris • Nie. Sanderusde
Vifibili Monarchia Ecclefise lib. 7» Divaeus lib. 8. Brabant. Molanus in Nordberto , Meyeriis in
■Annal. Flandriae, Scriban. in Antwerpia, Hift. Magdenb.tom. 12.cap.5- Cratepoliusde haereticis.
Extat & typis expreffa Epiftola Ecclefiaa Trajeftcafis ad. Freder. Colon. Archiepifcopum de Ta-
s, chelmo, ubi fequentia de hoc verba leguntur. Hic Sacramenta corrumpere Ecclefiae, haerefim fuf*
3, citare aufus eft, jam olim.jugulatam : Nihil Papam, nihil Epifcopos, nihil Archiepifcopos, nihil
„ pref byterosaut clericosafleruit. Penes fe aefuos tantum Ecclefiam effe, contendebat» Fideino-
„ ftr£E Petfam Chriftum dividere aufus eft. In maritimis primùm locis rudi populo & infirmions li-
3, dei venenum.perfidiae fuse mifeuit, & per matronas & mulierculas errores fuos paulatim lpargere
s, cœpit. Audiebat ilium populus fedudus ficut Angelum Dei.

aa Qui mermfulges Humbertecoruj-.cü,) Humbertum vocant feriptores, inter quos Cratepolius de SS«.
Germ.Ufuard. 25. mart, 6. Sept. Molanus in Indiculo SS> Be lg. Scribanuisin Antwerpiâ_}& alii,
Miraeus Huntbertum nominat Abbatem Ivlaricollenfemvide Cod. piai\'um donat.cap.v.& ibino*
rata. Buzelinuslib:^. Gallo-Fland. traditHunibertum à quibufdam lîliis Everardi Cslbnienfis ad-
numeratum, infigni virum fan^itate & fapientia fedpatri prasreptum & ideo in teftamento ejuso-
milium.

bb Effe donationem Rothmgi>) Vide Mirçum loco prodifto c. 6. & ejus notas, ubi Rehingus,vel Rau-
chingus vocatur, & ßebelina ejus conjux. Sequentes donationes, quod non fpe&antad Ecclefiam
Trajeftenfem leviter preteribnnus, ne extra limites brevitatis vagari videamur.
ce Vtllam WaderlotinTaxandi-iâ] Pagus e(fe creditur, qui hodie Waerle vocatur ,fupra Eindhoviam

in Campinia Ärab. adflumen Dommeie,
dd Cum illo pafeuo Graveningo, ) Sic in M S. plerifque invenio. Ac funt qui pafeua Comitis defignari
putant quafi pafeua Gravionatui obnoxia. Alii credtint paludes illas fuilfe ab urbe Amersrortiam
verfus,ad finiftram ubi nunc & îïDtflbiOftïi /.D.Martini agger- nomenque à fodiendo

deduäum, quod fodiendis cefpitibus eifet commcdus ifte locus, vel etiam à vernaculo ^jau«

hjß?Bßßt/quafigrifea palus. Vidimus olim in Rhenenfibus paludibus cumcefpite\'s adignema-
lendum foderentur, fuprema ut leviora, grifei coloris efie j in imo verö fundo uc graviorem, ita Sc
nigriorem terram eitcdi.

_ee NuncupmteFetbna~\\ pro nuncupato fcriptores mcdii avi, ut apud Marculphum lib. ï . Formular.

cap,22- Iaiïante denario pro jactato : vide Bignonii notas ad eundem locum.
ff Inpago Inßerlaco) in quibufdam MS\', eft Nifterlaco , invenitur in literis reccntioribus locus O©-
fterlacus fub jurifdi&ione Scalcvicenfi., nifi Ifellacum vel Interlacum dicere malueris, qui pagus o-
lim fait Waltgarii & inde Radbodiejus tiliiintra ifelam & Leccam fl. Pages ä Germanico Bach, i.
rivusdedacit Bebelius ap: Freherum Grig. Palat.lib. i.cap.v. Nam Germani circa rivos & for.tes
olim habitabant, quod & teftatur Tacitus. Grarcis autem pagi tav tetiycov, id eft, 3. fontibus
dicuntur, aut tractualicujus fluminis,hinc & Galli fuum videntur habere Pays. Neque enim pagus
olim j Sc hoc etiam avo, quo fcripta hac diplomats* villam vel oppidum unum continebat, fed ter-
ritorium integrum. Mine pagus Batua,pagus Flehite, pagus Flandrenfis, pagus Hattuaria, pagus
Rhenenfis. Sigifbertus ad annum C.759. <SLrvernorum pagum depopulatum premit.\\ide notaca ad L.
Salicamtit. 1. Notas ad Marculf. lib. i.cap.28. ubi cx Fredegarii appendice ad Gregorium Turo-
nenfem nominatur pagus Tholofanus Petrocoriorum.
gg Cum omni jue & foliditatc,) Praifius mero legebat cx antique diplomate , idque interpre-
tabatur vernaculè JjBCfCCU ; & foliditatem 1£anÖtil / quali cum omnibus lacubus & terris di-
ceres, fed talis interpratatio non omnibus fatisfaclt.
hh Luttif, mancipii!,] Ita emendandum putavi, Luiti enim ä vulgari lütOl / vel ïttClt/\' Freherus; liti. -
inqttit,genus hominum dedititium Libertinum, autpotius ferüile, Inlegg. Frifonum tit.z.Si litifsfemetipfum
propria pecunia a domino redemerit. Albertus Stadienfis ad annum 917, Pinns autem fe ets dedere pro-
prios, qui ab eis viverefimtpermifji & litones funt vocati. Aliud vero ab his Lecdes , vafalli, feudal.es,
leute■ differunt enim hi ab illis quod liberi fint,fide tantum domino addifti ; quos & Gregorius Tu-
ronenüs Leuden vocat; & inde yvitant feudum dictum quafi leudum,& ligium hominem quafi prin-
cipifide addi£ïum,vide not. adMarculfilib.i. formul.pag. 543. Hotomannunide verbisfeudali-
* RequifitO\' bus , & accuratiffimum Pafqueriym lib.2.cap, 14. des Recherches de France. De verbis quoque
fn/7i_t Leodes & Ligius nonnulla Lydius in gloffis Latinobarbaris. Ac de litis Lindebr. ad leg. Salicam

ii ^ABumHereßallio Villa publica,) In MS. antiqui(T.& Araftallio. Divaus lib.i.c. 3.rer.Brab. Emt
Pipino in delitiü locus ad Mofa ripam haut proeul Leodio, ubi palathtmßruxit, Herißaüiumque appellavit,in-
de ei Herißeüie\'nßs cognomen. In Irin. Orteiii. Temporibiis Lamberti pracipué ßorebant Hereßallum,&Iu-
pilla fub Pi pirn, qu$ non proeul Lcodio ad utramque Mofa ripam , loco ameeno & fcri ill, nunc in vicos abiiff:
videmits. Ädde qua;accurate de his locis feripfit Hubertus Thomas libro, quem de Tungris & E-
buronibus edidit, & qua? Guicardinus in Belgiideferiptione, in Leodio,ac Haraeus in Godefrido
III. ad annum 1173, tradit. 1
kk Chaldo Cancellariits,) Quis Cancellarius ap. Francos, & quale ipfius munus amplè & accuratè Bu-
dceus annot. ad Pand. de officio Prafeäi prat. Vide etiam qua loh. Lydius in Gloffis Latinobar.
ad Clemangum: Notas item Bignonii ad Marcuifum. Bnffonium de verborum fignific. Vine.
Lupanum de Magiftr.\'Franc. lib.2. Glofiarium ad Car. Mag. & Lud.Capit. Cailicdori var. lib.xi.
ad Ioannem Cancel.c.6. Bullingerumde Officiis Regni Gal.
Ï1 In pago Batbua,) quid pagus fupra dictu eft, Meminit & pagi Batavi, Freherus in Originibus Pa!a-
tinis • red haec Bathua pars tantum Batavia eft antiqua, infula nempè inter Rhenum, Leckam Sc
Wahalim contrafta.

mm Quantumcunque ibi habuit Everhar dm,) Quis fit hie Everardus indicium adhuc aliis, nee quicqua
deeoinvenio. ExproceribusnihilominusSaxonumvelFrefonum fuerit necclfeeft,quorumeo
tempore Bathua eratpoifeffio. Ac Carolum Mrrt. in Saxones, & Frefios arma tulilfe fcriptores e-
jus temporis referunt. Vide Annonium de geftis Francorum lib.4. Haraum in Brab. principibns
& Annal. Francor.

nn Traditions chartam,\'] Sic infra Teftamenti Ghartam & paffim in diplomatibus ut Sc apud Mar-
culphum lib. 1. Formular,Charta de DucarUjPatritiatu,vel Comitatu,Charta dc Mundiburde Re-
gis , In libro item vet. formular. Incerti audt.Charta agnationis Sc in Anglicis fcriptoribus Chary
magna Regni, id eft, inftrumentum publicum, vel diploma.
00 lnprimii iram Dei omnipotent, ] Similes claufula imprecatorla in antiquis diplomatibus pafïïm
reperiuRtur; quibus metum , ac horrorem contravenientibus fe incutere polfe credebant. Sic ap.
Marculfum lib.2.c.39.

pp AElum Tulpiaco.) Hac donatio facia eft anno 6. Theodorici2.Regis,quiinciditin annum Chri-

qq Erkenfridus Comes Advocam Epifcopi,) Penes hos Advocatos fumma erat judiciorum eapitalium
extra urbem poteftas & Epifcopi Tr.per Advocatos fua Ecclefia: poffefliones defendebant ac con-
fervabant: iNominantur feqq. temporibus Folbertus Advocatus Epifcopi Ba\'.drici anno 943.
WiggerusCom, Advocatus Adelboldi anno 1018. Lufo Advocatus Bernulphi anno 1050. Ge-
rolfus Epifcopi Wilhelmi anno 1069. Wilhelmus legitimus Advocatus Burchardi anno C 1108,
&pluresalii. Eraut & Advocati Epifcopi in Zallanc anno 1225. vide qua Freherus in Orig.Pa-

lat. parte prima c.xi. de Advocatiâ Trevirenfi. Plurima pafïlm in mediae a?tat. fcriptoribus men«

tio ejufmodi Advocatorum, quorum plerumque munus ad fundatores, vel principes,aut eorum vi-
carios pertinebat ; Sic quoque Comes Holl. Egmundanas Ecclefise Advocatiam adfe fpeftare di-
cebat,quod fupremus dominus effent, & majores ipfius ülam fnndafie dicerentur. In notis ad Ca-
pitula Car.Magni Sc Lud. Poft, conf.Stilicontf indubta eft advocatorum defenfio percaußs Ecc/f/j<f ,ex Ca-
non.79. Alric.Synodi.

rr Et Bentbem,) Nihil in praxedentibus de Benthem , de Thiele verd & Thüle quae fequuntur me-
•ra deliriafunt ; quis enim unquam Thielam ad Wahahm oppidum antiquorum Thülen efle (om-
nia vit?

ff Et Claudian : Te quolibet ire, ßquemur,] Hffic in MSS. addita inveni : neque tarnen quid illever-
fus,diu in Claudiano quifitus, ad rem faciat video, nifi qusdam de Thüle addantur ; Sc magis face-
rer, fi quicquam Thüle adnoftrum Thiele,

Verhm haec, ut quidem opinor magis adverfantur, quam juvant, ut & allegata ex Mélâ, nam fi op*
pofita Infulâ Belgarum oris; ergo diverfa à Belgio, neque in eo. Quamvis alii,& melius,ut arbi-
tror, Bergarum oris oppoßtam, legendum cenfuerunt.
tt Wir0,) Hujus meminit Molanus in Ind. SS. Belg. ubi tradit eundem in Scotia Epifcopum cum
Plechelmo Romam pro confecratione profe&um, ac inde adPipinum venilfe Francorum Ducem₃qui eis dedit locum habitationis in Petri monte , nunc S. Odiliae propei Ruremundam, & ibidem
Wironem fepultum,ac poftmodum corpus ejus Trajeftum tranflatum, ibidemque nonnulla opini-
on e fan&itatis cultum. Cratepolius, Pipinum eo ufum fuiffe à fecretis coiifeflîonibus, addlt. Su-
rius Tom.3,8. Maji ejus vitam habet i quo tempore & ejus memoria celebracur in additi\'onibus ad
Ufuardum^nec indicium reliquit Wironem Trith. de illuftribus virisfui Ord.lib.3. Heda Deiro-
rum Epifcópum facit ; eft autem Deira provincia Nordanhumbrorum, tefte Camdeno,qui in Bri-
tannia fua, ubi agit de Brigantibus. S axones ( inquit ) Nordanhumbr. regnum in :duas partes diviferunt.
Deiram fcilicet, & Berniciam, qua partes quanquamfuos reges aljquandiu habuermt : tandem tarnen in um n,
regnum coaluerunt, vide Malmesburienfem de geftis Regum Anglor.lib.i.cap.3, Polidorum Angl.
hift.lib.4.de Xmo Anglo*, regno. \'

UU Plechelmm Epiftepits Ma[]\'<e Candida:, ) Beda ad finem lib. v. hift. Gentis Anglor. vocat Plechél-
nuim Epifcopum Candida Cafe,vide Wilhelmum Malmesbur. lib.3. de Pontificibus Angliae, u-
bi agit de Epifcopis Cafe Candide cx profeffo. Hunc Wironis focium in Oldenzale quiefcere»
& inter primosRuremundenfisEcclefiaspatronoshaberi tradunt Molanus & Cratepolius.

De Eobane five Cobano vide quae notaviad Becani Chron. quibusjunge Serrar.45. Not.ad vi-
tam Bonifacii de Willeico fupra quoque dixi. GerardusSc Theodoricus mihi ex hoc tantum loco
noti.

XX Bofo. Prefix Molanus Diaconum vocat, Beka Levitam. Fuit verd inter focios Bonifacii , qui

cum ïpfoin Frifiâ ap. Dockum oçcifî, cujus tamen nulla in Ufuardi martyrologio mentio.
Vv Othgerm. Levita,] Hiccum. Wirone & Plechelmo ex Angl, in Belgium venit. VideMolanum
m Indie uloAddition, ad Ufuardumi x. Septemb. Cratepolium de SS. Germanise, qui cum ju-
xta Ruremundam in Ecclefia moatis S.Petri fèpultum tradit.
22 Gregorius & Albriats ad Colon. Agrip.&c^Et hoc inter fomnia Hedaereferri poteftj quis enim un-
quam tale quid vel fando audivit: nifi fortè fuffraganeos Colon. Praefulis eos fuiffe poft Bonifa-
ciurn, innnereiilum voluilfe dixeris : Sc fie om-nes Trajectenfes Epifcopös ad Fredericum Ulti-
mum til que eo in numero referre dcbuiilet.

Wlnfridus, qui & Bonifacius, item natione Anglus ,vel fecundum alios Scotns,
nobilibus quoque ortus natalibus, accelfit fandum Willibrordum , vir omni
fahditate & fcientiä adornatus, clarus dodrinâ & eloquio j divinâ admonitus
afpiratione, ut Germania; fines adiret, Francomm gentem diverfis errorum laqueis adhuc il-
^retitam nobiliter inftruxit, & hxrefes conftanter extirpavit, Euangelico dogmate adeo prs-
eipuus, ut Apoftolis ipfum coaequares. Poftquam autem annis xi 11. cum Willebrordo ef-
fet eonverffltus, demum ad regimen Trajedenfis Ecclefiae alfumitur ab eodem, & famâ vir-
tutumfuarumundiquecrebefcerite,annoD ccxviI.C^à Gregorio II. PontificeMaxipo

accerfitus Romam prxficitür univerfij Germanise prxdicator, ordinatus E pifcopus, impofi-
to fibi nomine Bonifacii, Archiepifcopali pofte^ exaltatus eft dignitate, Magunciacam Ec-
aL Gennlie- clefiam regendam fufcepit,deftituto * Gervilione Epilcopo, eo quod hominem patris fui oc-
lo. ciforem interfecit, Sc cum cambus venatioriibus citra Epilcopi graviratem intenderet, in ejus

Gervilio E- l_{ocum a} Carlomanno & Pipino furrogatus, qüamvis alii dicunt ipfum mortuo Romano Ma-
^\'mm^dê\' guntiatenQ Epifcopoi Karolo Principe datum fuccelforem. Ubi inter homines conftitu-
^C tus, Angelicam nihiiominusvitamexercuit. Hic per authoritatem Zacharias Papx,Pipinum
tulda con- Regem Francorum more eledum, in regium Iblium iublimatum inunxit in civitate Sucflio-
dita a Boni- num; Gbnftruxit Sc Monafterium ad flumen Fuldam in lolitudine Buchonix cum jam erex-
facio. iifct duos Epifcopätus in Diceccfi Moguntinä, Wertziburgenfcm & Eyftatcnlèm.Evindica-
vit (b) Sc Trajcdenftm ecclefiam ab omni lèrvitute, qua Hilgcrus Colonise Agrippinx E-
pifcopus illam tibi ex donatione Dagoberti teneri jadabat. Confuevit Sc Monafteria Sc lo-
ca Deo läcrata infatigabilis vifitare Sc aut in fando propofito confortare aut reformare in
melius: Unde legitur , quod ipfe ac fandus Willebrordus ncdum terminos fuae Dioecei\'is
Efa l°^cm peragrabant, fed & alia loca facra frequentabant, praxi puc locum didum Eka, (c) juris Leo-
a: dienlis Ecclefix, ubi Monafterium in proprietate nobilis viri Adelardi & Germerx conjugis
cel mis. lacris & religiofis virginibus dedicatum , in quo Dominus in eorum adventum plurima

Bonifatius miracula facere dignatus ell. Accivit Sc ex Britannia tam viros, quim mulieres religione Sc
tx Anglia vafi-1 icientiä fulcitos, ad cooperandum fibi, quos tanquam moru\'m magiftros diverfis in Iocis
viros piot prxfecit, inter quos erat Diva Walburgis. Tandem ä Carolo Principe (qui primüm Rad-
Sc demum Poponem Reges F < ifix bello delevit Frifiam fibi iübjugans) & & Pipino
iw4«voc t. _max;_m;_s privilegiis Sc donationibus in utilitatem ecclefix Trajedenfis eft honoratus
confirmatis etiam donationibus per Reges Sc prxdecelfores fuos obtentis. Primum Eobano
Chori-Epifcopo, ac demum beato Gregorio iucccllori fuo curam dioecefis Trajedenfis, ec-
clefiam verb Mogunciacenlem Lullo committcns.Cüm jam Francos, Thuringos, Heflbs,Sa-
xones, Boruduarios, & plerofque alios populos Cbrifto acquifiviflet: noyiflBmè tranfiens
ad Frifios, ex quibus etiam mukös fubjugavit fidei, cum fociis quinquaginta duobus apud
Martyrium vicutri (e) Dockingem in (f) Oftrachiä Martyrio coronatur. Pafluscft cum aliis Nonis lu-
_s ßonifacii nii anno D cc lij. lecundum alios D cc lij. lecundum alios Dcclv. anno Epifcopatus fui
inDwkjnga. xvi. anno quinto regni Pipini. Corpus ejus & aliquot fociorum Trajedum deveda, par-
tim illic fepuita, & demum tranflata ad Fuldam Monafterium. Ex paflis fuêre viri religio-
fi, Pref byteri, Diaconi, atque Monachi, led clariores inter eos fuêre Eobanus Epifcopus, Sc
Adalariusfacerdos,qui primitusjuxtaaliquos apudTrajedum honorabilem meruerunt iepul-
turam cum aliis in cryptä ecclefix fandi Salvatoris. Sed Sc ipfi quoque fuccedentibns annis
Scripta S ^tran^^at^ Fuldam juxta corpus ipfius dudoris quiefcunt. Scripfit & (g) plurima opufcula, ex
Bonifacii Q^hus adhuc ifta ferunt extare , Epiftolarum librum unum ad diverfos, vitam quomndam
^J \' fandorum librum unum ,& aliquot fermones, Mors ifta haud manfit inulta: nam concitö
furore paulo pbft pro prxdä dividendä, digladianteä fefe mutuis vulneribus interetnêre. At •
Chriftiani pro vindidä in fuperftites carnifices irruerunt, quotquot deprehendebant interne-
cioni tradentes. Hic Bonifacius(h) tefte Elucbaldo monacho Elnonenli, (qui tempore Caroli
Calvi damit) Monafteria (i) monachorum Sc virginum primus in Auftrafix partibus con-
ftruxit. HadenushocefttemporibusduorumEpifcoporum Willibrord! Sc Bonifacii Ec-
Declinatio clefia Trajedenfis, licet nova Sc tenella quodammodo elfet plantatio, Metropolit^ fulge-
fedis Vitra- bat dignitate, fed continuishoftium incurfionibusattrita, folitä audoritate carere, & decli-
)c8in<c ob nare coepit: Sc ecclefix Colonienfi utputa florenti, & in felicitate conftitutx paulatim cede-
Saxmes» _re . universä Dioecefi per Saxones Sc Frifios Orientales, Duce (k) Widikindo, & poftcü
per Danos & Normannos afflidä , & in folitudinem redadä, ita utEcclefia ipfa Epifcopi

mannet, °ho- ^^{ULlm amm}°db alere nequiret, nec onera aut impenfa fufFerre, prxpediente egeftate, ntv
ftiliter in federn Apoftolicam pro munere Archiepifcopalis benedidionis de extero recurrere : Imo u-
tam graf- ti Abbatibus, per Archiepifcopum Colonienlem impendebatur confecratio: ceffavit & nii»
fames. tr« ufus,ufque ad tempora Godebaldi Epifcopi (1).

PJppinus Rex Frdncorurft otum fit omnibus agent il m noßris_}tam Pippin, cm*
prafentibus , quam & futur is ■: Trincipah qui dem dementia „Trc^m
cunBos de cet accommodare aurem benignam , pracipue qudndo per ^ionatioms.
compendium animarûm a pracedentibus legibus \\Principibus pd~ tat es Ecet eu-
rent lb US n offris ad loc d Ecclefidrum prob am us ejje induit a , deyotâ de-
bemus mente perpendere, congrua bénéficia, ut mereamur ad mer*
cedem eßeparticipes , non negare,fed robuBißimo jure noBris oracu-
Iis conßrmare. Igitur ^poBolicus uir , & m Chrißo pater \'Bonifa-
cius urb is Traj eilen fis tpifcopus Regia no fir a dementia faggefit, eo $
quod dntecefjores noBri ,ruelparentes ,Qotharius quondam Rex_}&
Yheodebertus quondam fer authoritdtes eorum manu fubfcriptas, de
rvillis Eccleßa S. Martini qaas ad prafens pof idebat, <~vel de eo
quod a Deo timentibus horaimbus ibidem in anted delegdretur, inté-
gra O imminuta coneeßißentut nullus Iudex pub heus ad caufas audi*
endum, uelfreda exigendum , nee manfiones \'-vetparatas faciendum ,
nee fdejußores tollendum, nee hommes ipßus Eccleßa de qudlibet causa
dißringendum,n£C ulla redhibitions requirendum, ingredi ibidem non
debeant • un de ffi ipfas praceptiones jam diBorum Principum ₃feu (3p
conßrmationes illorum Regum : eorum manibus, roboratas antediBus
*P ont if ex %onifactus nobis ofiendit relegendas, gjr ipfum beneficium
circa eandem Ecclefiam S. Martini ,ficut àfupradiBis Principibus
fuit indultum Mdderno tempere aßerit eße conferva tum. Sed pro fir*>
mit Otis ßudio petiit celftudinem no Bram ut hoc denuo circa eandem
Jupra memeratam S. Martini Ecclefiam noßra debuerit authoritas
generaliter conßrmare. Cujus petitionem pro reyerentia ipßus fantti
ldci₃ ut mereamur ad mercedem fociari^plenißimam uoluntatem <-viji
fiumusprafitiße, uelin omnibus conßrmare, cognofcite. fPracipientes
ergo jubemus, utficut con ft at db antediBis \'Principibus de VUlispraßa-
ta Eccleßa D, M a/tint intégra immunit at em abfy introitu ludicu fu-
if e conceffum-.ita ut m ante a auxiliante Domino jnffeB a priorü Prin-
cipe authoritdtes omnimodo conferventur, (gr nej^ yos^e^juniores fttc-
ceßorefqr yefiri,yelullus quihbet de Judtciariapoteßatem Aillas atediBœ
Eccleßa,quas moderno teporeubicunc^ in regno noßro nofeuturpofidere

in &ntea a Deivm timentibu* homtnibus ibidem fitterint collate aut coU
ldtur<e,_t tarn de i genuis, quam de feryient thus ₃ Uelde qua Übet nat to-
ne homtnum inpradiBis ipfius Ecclefia \\illis commanentibus, quod le-
gitime adipfum Epijcopatum uel ipfam Ecclefiam S. Martini legiti-
mo re dibit initio, nec ad caufas audtendum, nec fireda ex igen dum > »rc
fidejujfores tolle ndum₃ net manfion.es aut paratas faciendum, nec homi-
nes ipfius Ecclefia de quahbei causa difiringendum^nec ulla redbibitio-
ne requirendum ingredi non prafumatis , /ed ficut ipsa beneficia ab jam
diBis Trincipihus adfupra nommatam Scclefiam ßuerunt iniulta,

Juperflua fiuper banc no ft ram aut hont at em . generali corfirmatione in
Dei nomine per ennit er mane ant incortvulfia, quicquid exinde Fif-
cus nofter pot erat fperare in luminaribus Fxclefia inperpetuum profi-
ciat in augment is , gjr\' »f tar author it as tarn prafentibus quam, (ßf fiu-
turis temporibus, Deo adjutore , poßit conflare , fubter earn manupro-
pria decre^imus rob or are. Signmnglort-ßi? ipim Regis Franc or um _yWineramus rccogmvi.

Pip inns Rex Franc or um uir ilhfter,fi petitionibus facer do tum in
omnibus non negamus,Dominum exinde retributorem \'habere con-
fidimus : Ideoqr uenerabilis uir jBonifacitis ^Archiepifcopus nobis ex-
petiit₃ut conßrmationem de rebus Ccclcfm fua S. Martini, qua esl ex-
truBa in <z>ico,qui dicitur TrajeBo. fiuper fluVium Rbeni,ea qua fipi-
nus domvit S Mdrtino₃ feu Kjtrolus y>el ßarolomannus₃renovare. ^el-
It mus. Ideoq_? qxicquid fipinus Rex Francorum ad c a firm \'Dei concefi-
ßt^vd.:d ilium 8pifcopatum,ut omnem decimam de terns feu de man«
cipiis, ^ teloncis, dc negotiis, ant undecunque a partibus Fifci
cenfus fpeBare yidebatur,ficut diximus,omnem decimam partem ad ip-
r EccleßaS. fid ff: cdfam Dei S. Martini , zw \'Bomfactum. _wArclnepificopum
t\'mcafaDd cuficdem praejje conceßimusconfirmamus, *»luminaribus feu- infii-
& Bonifa- _penj_ti_s jrfoxacborum rue I Canonic orum ₃ it idem gentiles ad

ßos. ChnBiamtatem cortvertunt , (ßr Domini mi/ericardia ipfios ,
quos habent conyerfios doc em , juxta quod alii ihriBtani ,
Chrifiian:td!em conferrant , ^ pracepnonibus conti-

fieri uidetur » qua antecejforts noBri frpe d\'iiïi TippinusC^ far&tus.
I^arolomannus ad ipfam cafam Deiper eorum infirumenta condona*
Verum jufie (çjf rationabihter nos per nofiram confirm at ionem , eigra*
tanti animo conceßimus <~vel confirmaiimus> Cognofeite • Btuthac
autboritas confirmations noBra firmier babeatur, per tempora me-
lius confervetur manus noBrœ fignaculis fiibter earn decrevimus robo-
rare. Signum Tippini gloriofi Regis Francor\'um. Widmarus jujfus re-
cognoVi &¹ fiubfcripji. Datum quod fecit menfie Majo_y die 23. anno fie-pluJZ^
cundo Regni ipfius gloriofi Regis. Return Virmeriapalatio publico in
Dei nomine felicit er.

a lAnno D CC XVII. <t Gregom II.] Vide exa&am ânnorum Bonifacii Chrönolögiam apud Serra-
rium RenMogunticarumlib.3.ad vitam Bonifacii Not.54* ubi intricatam banc materiam encda-
re diftinftionibus epifcopatuum,certae& incertae fedis conatnr. Certè viventc adhuc Wilibrodo
coadjutor fut vocant) ipfi fuit, qui anno demuru 7 j 6» obiiffe creditur. Adi notas meas ad Bekam»
b Evindjcavit & Traj\'eSenfem Ecckfiam,] Conatus quidem fuit,fi ea, quae apud Bekam îegitnus, vera
funtj fed quid preftiterit eventus docuit, nam fucceflores longo tempore nec pedo ne Infulis facrisj
ut paulo poft traditun ufi funt : quodanno demum 11x9. ipfis conceifum, velreftitutum fuit. Quia
Zacharias papa Traject urn cum aliis Moguntino fubjecit, curante Bonifacio, vide ejus, epift. St
Mircei not. Eccl.Belg.pa.28. Ufideliquerepoteftprimosclimantiftetes,quamdiuChriftorna*
gis quam mundo ftudebant, parum de titulis iliisfolicitos fuiife ; utpote qui regnum caelefte _s norl
nmndanam hoc anhelarent ex Doanini fententiâ dicentis, leegruim me um non eft de hoc mundo.
c Eka juris Leodicnfis Ecchfut\'^] <^pîfehodiè diétus hic locus putatur,cujus & feq. diplomats

d BoruBuarios,] Qui fuerint populi Boruétuarii, vide ap. Freherum in originib, Palatinis, libv2,cap_s7. ubi eos facit Bructerorum veterum pofteros. Bnckhemerus Bu faite ros quoque Bruóteros, tfie
putat, fedeos Tranf-lfulanis&Friixisannumeratinfuâdefeript. Germ. Adde quae trad\'t Cluve-
rius in Germania antiquâlib.3.cap. 13. & Pontanus Origenum Francicar.lib.i. c. 9. acGorop Be*
canaelib.2.Francicor.necnon Molanus in Suitberto.
e Apudvicum Dockingen,} EmmiusDockomum ubique vocat, & ab hoc primum temporenoturrî
vuft. in rep. Frifior ; & libérer. F rificarum, villam vel vicum ait vocaiîe ejus temporis feriptores*
qui paulatim monafterio ibidem conftruftoin oppidum accrevit.
f In Oïirachia,] In vitâ Ludgeri > putatur elfe pagus, qui hodie Ackerwclde dicitur ₃ non procul à
Dockumo. Sed ergo denotari illo verbo traftum ilium puto, qui Oftergoe dicitur, in quo oppi»
dum Dockomiumetiam hodie fitum. Nam Fritia hœcm tres dividitur partes. Ooftergoa,\\Ve-
ftergoa & Silveftres, qui vulgo Sevenwoldii dicuntur.
g Scripjït &plurima opufcula,] Extant hodie epiftolx ejus editac, a c vita infupet S. Livini ab ipfo
confcripta. Plura recenfet Serrarius in Moguntiacis lib.3. not. 48- Balams inter fcriptqres Britan^
nos ponitj & plui es ejus indicat libros.
h Tefte Ruchaldo Monacho Elnonenfi.] Hujus mem. Abbas Spânheimenf, libro de feriptoribus Ec-
clef. qui eum vixiiTe tradit anno 880. & fcripfilfe vitas multorum fanetorum ornato eloquioj Gefta
etiam S. Lebuini, & carmen facetum de laude Caluorum ad Carolum Calvum Imp.
i }AonaBeria Monachorum & Virginumprimus in Auftraft &c.) Hoc an verum fit inquirendum re-
Iinquoiisj quitotifefe monafticis iftis Antiquitatibus inveftigandis dedere ac curiofum lectorem a-
mando ad Serrarium, qui diligentiflîmè ccllegit omnia s quae circa hunc Winfridum occurrere pop
funt; ejus vide notat.24. de vitâ Bonifacii lib.j.rer. Moguntiäcamm.
k Duce Widikjndo,) Hujus nomen circa annum C. 774. primum innotuit. Filius fuit Wcrnechini ■>
nepos Diethericij ut Fabricius de Rebus Saxonicis, lib. 1. Annales rer. Franc, à Karolo geftar. au\'-
no 777. ejus rneminerunt, anno vero 785, ad fidem Chrifti pervenilTe eifdem traditur. Vide lu-
ftor. Frificam Ubb. Emmii lib.4. Nicol. Reufnerum in Geneal. Principum à magno /Widekingo

\' 1 Ad tempora GodebaUi, ) Ad tempora ufque Godefridi infulâ caruilfe vel faltem ufos non fuifie E-

pifcopos, Sigilla quas vidi probant.
^m Ptpinus Rex Francorum, not um &c. Hoc diploma admodum corruptum legitur cujus formula de

verbo ferè extat apud Mareulfum lib* 1 .num.4. Vide & notas ad eundem auctorem,
»

n Ymknth\'^ Puto eum innuere Theodebertum filiura Theodorici fratris Clotarii Regis Aoftra-

fis ; Gerbrandus Dagobertum vocat.
o Aäum Virmeria Palampubl_t] Anno 752, qui fuie fecundus Regni Pipino.

BOnifacio itaque Martyrii palnaam adepto, Gregorius fiicceflit natione Francus,gente
Trevir, alto procreatus fanguine, licet quidam eum in Britannia oriundum et dlis,
cm gerne quos Bonifacius evocaverat in adjutorium prasdicandi verbum Dei affirment. Hic

Trevir. pcrado aetatis anno decimo quinto, jam è ludo literario, cui cou\'que operam dederat, item-
que ab aulicis pompis, in quibus verfabatur, relaxatus, ex calu aviamfuam (a) Adulam no-
mine , quae Monafterio landarum virginum haud longè ab urbe Treverica ad Mofellae fln-
minis ripam , Abbatilfa, uti ajunt, praeerat, falutandi eau (à accedens aliquantulum apud il-
lam detinebatur, cum Bonifacius vir Dei iter fuum iliac faciens, uti peregrinusexcipere-
tur hofpitio, parataque menfa, quadito ledore, qui inter prandendum làcram recitaret
À Bonifacio fcripturam, folus Gregorius adolelcens oblatus eft, qui porredo libro legeret, Interrogatus
juvenil in- ergo ab Epifcopo an intelligent, qua; legerat juvenih fuffufus rubore, refpondit confidenter
ftituitur. praelüli, fe nefcire. Ille verb fenfum exponens, aures juvenis ufque adeb demulfit attentas »
Succedtt Bo- gr p_raeCordia ejus inflammavit, ut relie) â patriâ pofthabitis parentibus, illicb peregrinum fe-
^f0\' queretur antiftitc m in tanto fèrvore lacris Uteris Sc ledionibus fedulb infudans, ut brevi in
talem virum evaferit, quem ipfe Bonifacius adhuc vivens dignum in adminiftratione Tra-
jcdenfis ecdefi<e del ige ret fuccefforem. Cenfetur itaque hie vir in dodrinâ multum fuilTe
pfxcellens, Sc in vitâ ac morte claruilfe miraculis. De quo idem Hucbaldus ita fcribit :
Fait exnobth Franco-mmfanguine procreatus, a beato Bonifacio olim in puentiaenutritus, gra~
dt* Eccleftaflico Prefby ter, pro tempore pnmum Epifcopalis officii m TrajeHo Caflro , an ea
Wdtenburgb , vel etiam parochiâ vicanus liter arumfcientia pollen^. Rhetor arque orator inj g.

Leluinum ^ms * ^ ⁽]^t4lf^acram Scripturam & vit am Sanftorum contexere folitus efi. Hic direxit fb] Le-
^ Marcelli- buinum cum beato Marcellino adgentes mcolentes oras Ilulae flu, in confinio regni Franco-
num mit tit tum Sc Saxonum,Lebiiinus autem obiit pridieldus Novembris, anno falutis D cc Ixvi. Ad
adTranfi- hujus etiam Gregorii jufïà idem(c) Marcel!inus confcriplit vitam Suitberti Epifcopi plenus
fulanos. d erum : nam fupra œtatem centum annorum vixit, & lxxi 1. in feminando verbum Dei per-

InfthuiuS. fc_vcrans apud AJdenfalam, obiit circa annum D cc lx 11. tranflatus Daventriam. Inftituit ifle
Lutgerum - -............^ -

Epifcopum. Eboracenfi, & demnm Turonenii Archiepifcopo commendaverat eru dien dum. (e) Hic
Lutgerusjuffu Albrici confanguinei Sc fucceiloris Gregorii apud Daventriam corpus Lc-
buini elevavit, Sc Bafilicam fundavit ibidem , decefïit tandem poft mul ta fanda opera an-
no Dccc ix. poftquan» canonifationem S. Suitberti per Leonem tertium praefente Ca-
rolo Magno fadam in fcriptis redegiffet ad petitioners Rixfridi feptimi Trajedenfis E-
pilcopi , quae fada fuit prid. Nonas Septembris, anno D ccc tertio. Sepultus eft au-
Gregorim _tem Lutgerus in Monafterio à fe fundato in Verthena. Gregorius verb in tantum , dicitur
fhteflatur d_etcft_ams divitias, ut dulce venenum & praeparationem ad interitum eas appellaret, in ero-
gandis eleemolynis largiffimus. Tandem Ixx. aetatis fuç anno gravatus paralyfi, Sc conti-
nuo triennio per fummam patientiam ill âexhauftus, inftante jam refolutione fuâ, per tri-
duum mortem fuam anCè praedixit ,& ad altare dudus fumptâ Euchariftiâ ftatim expiravie
Vin. Kalend. Septembr. lepultus inEcclefiâfandi Salvatoris Trajedi, ciim fedifiet an-
Moritur eusxxri. connumeratuscathalogo Sandorum. In annalibus(f) tarnen Leodienfis Ecclefiae
&fepäitur i habetur, quod fepultus fit in Ecclefiâ Sufterenfi, ejufdem Diœcelèos lacris virginîbus dedi-
rfmBis cata ; ubi & SWaftradis mater ejufdem Gregorii\' requiefçit, cujus feftum celebratur xii.
adfcribuur. Kalend. Augufti : Gregorii verb x. die Odobris, Sc fandi Albrici fuccelforis Gregorii, qui
ibidem humatus eft xv 111. Kalend, Decemb. Quem locum (g) Zuentiboldus Rex fuccelfii
Ecdcfia Sn- temporis fumptuosè ampliavit& dotavir, Sc occifus fepelitur ibidem, reputatus Martyr,
ßtnnfisda- cujus memoria celebratur Idib. Augufti : ubi & parva veftis pueri Iefu haberi dicitur. Qui-
^rr^atS°l^Hm efcunt & aliorum fandorum virorum & foeminarum corpora , quae procelfu tempos

rls clevata funt, de terra, Tub diverfis Epifcopis Leodienfibus, & in farcopbagis &feretris
deauratis decenter collocata. Gregorius enim atque Albricns confueverant fe ad didum lo-
cum ob relrgionem & landimoniam incolentium, crebro devotionis causa transferre, ubi
continuis fulgent miraculis. Claruit Gregorius fub Carolb , qui ob egregia facinora cogno-
minatus eft Magnus> a quo obtinuit confirmari omnes donationes & Lbc tates a preedecefc
foribnsejus Ecdcfia: Trajedcnfi conccflis, Valuit etiamnedum fanditatevitae & miracu-
lis, fed & fpiritu prophetico ,ci mAlbr. cum fibi fuccdfu.um praediceret, & alia quam**
plurima.

^Arolus Dei gratia Rex Francorum, <vir Mutter. Si petition■*«
busfacerdotum in omnibus non negamus, Dominum exinde re«
tributorem habere conßdimus : Jdeoque ^rvenerabilis uir Cjregorius S-
p ifc opus confirmationem bona memoria Domini genu on s noftri Tippi-
ni, quondam Regis, de rebus Ecclefia fua S.Martini, qua tft conjlru-
cid in <vico TrajeBo , fuper flmium Rheni, nobis protulit relegendam ^Jf^
de rebus quas anteeeßores noBri Tippinus anterior, feu K^arolus njel fymnm»
Xjtrolomannus, rtemque & prafatus genitor nofier adipfam cafam
Dei concejjerunt ₃uelad ilium Epifcopatum, ut omnem decimam de
terris, feu de mancipiis , dut de teloneis , Uelde negociis, dut undecun-
que dd \'pdrtes Fifci cenfus jpeBdre uidebatur , fuut diximus omnem
decimdmpartem adipfdm cafam Dei S. Martini condwayerunt _y<~uel
confirmaierunt, ut in luminariis feu ßipendiis Monachorum atque
Canonicorum, qui ibidem gentiles ad (hriftianitatem concertunt : C»
Domini mifericordia ipfos conïerfos, quos habent_} doceant>juxta quod
ChriBiani eorum Çhriiïianttatem conférant. Vnde (jffy prafatus gre-
gorius nobis expetiityut ipfam confirmationem reno^are deb eremus _}quod
& lib ent i animo onfi fuimus feCiße. Propt erea per hanc praceptio- emhscon-
nem no Bram decernimus at que jubemus^ut quicquid anteeeßores noBri^ffßßfß
ßape diBi ad ipfam cafam Dei per eoru teBamenta condona^erunt jufte f™^anHaf*

rationabihter,per noBra denuo confirmationem abfque alieujus con-
rradiBionibus memoratus *pontißex gregorius ad ipfdm cafam Dei
hdbeat indultum atque conceffum* Et ut ha c author it as confirmation
ms noBra firmior habeatur, ruelper tempora melius confenetur, ma-
nus noftra fignaculis fubtus earn decreyimus roborarç^,. Signum
roh gl or 10fifùmi Regis. Data ßalend. M ami. ^ABurn ^Aquif. pala-
*io publico.

Hunc Molanus in Indiculo SS. ßelgii retulit , & vitam ejus haberi defcriptam à S. Ludgero Mo-
naft. Ëpifcopo dicit. Surius quoque habet Toino.2.26. Martii. Sed in IJfuardo aut addit : non
habetur ejus memoria Cratepolius,de SS.Germ.exdïœcefi Traje&enfi honeftâ natura tamiliâdi-
cit , & eum Bonifacio focium facitjcum in Frifiani proficifceretur ; in quo faîlitur. Nam Othilo,
& Willibaldus tradunt omnes cum eo focios occifos fuiffe: nec in Trajectenfi diœceli ortum puto.
a Aviumfitam Adulam, ] Vide Serrar. Rer. Mogunt. lib. 3. not. 12. pag. 457. ubi ex Ludgero ha?c
omniafatis prolixè narrat. DcSuitberto, praeter ea, qux habes ex Marcellino , quaedam traduntur à
Bedâ in hiftoriâ EccI.Angl.MolanojCratepolio₃Serrario & ad Ufuardûannotatis.Hicà Leone 3.
paxa inter eselites relatus j ut refert Ludgerus libello fingulari j qui apud me MS. non autemab.
Honnrio ut quidam volunt.
b Hicdhexit JLéluinum_}~] XJnus is ex & foeiis Willibrord!, qui fi adannum 706. pervenit_} non mul-

tum etiam à centenano abfuit, de quo in notis ad Becam plura dixi.
ç MarcelJinusconjcripfit vitam Sunberti,) Haec à Surio édita & Monafterii in Saxonia non ita nu-
per;iedadeöcorrupta&interpolata, ut nullius pretii apud complures patriae noftrae antiquitatis
non ignaros haheatur, itaquodfatis mirari non poiiim illud feriptû tanti etiamnum à doctif. quibuf-
dam tieri.

4 Inde Alcjino tune Eborabenfi ù¹ demum Turonenfi tArcbeipifcopo,) Alcuinum fuHTe Eboracenfem
Archiepifcopum non invenio, neque Malmef burienfis eum inter Archiepifcopos agnofeit,neque
fafti Regum & Epifcoporum Angliae • neque Turonenfibus praefuifle arbitrer. Ipfe Alcriinus te-
lle Malmefburienf. de Regibus Angl. lib. 1. pa. 24. ipraeceptorem h ab uit Egbertum Archiep. E-
boracenfem virum do&iflimum Sc ad pacem faciendam in Franciam mifliis ad Carolum , ibi refen-
dit 5 ac eundem regem in Dialefticâ Se Rhetoricâ inftruxit, poft Adelmum & Bedam Anglorum
omnium dociifiïmus, idem eundem Monafterii D. Martini à Car. Praelatum elfe factum dicit, non
tamen Epifcopum; nec du d» Chefne Turonenfis hift. eum inter Epifcopus, fed Praelatos tantum rt>
fert, lib, t .c.<i22. de Turonenf. Veluti Se Balaeus in vita ipfius, qui, Abbatem primum in Angliâ,
inde apud Turones,fui(Te tradit, quem vide Cent. Script. Anglican.2.nu. 17. ubi tituli multorum
libr. ab eodem confcriptorum, recenfentur ; atque infuper Abbatem Spanhemenfem de Script,
Écclefiafticis qui eum anno 770. claruifle addit ; nec indicium omittunt Fraucici feriptores • ut E-
ginhartus in vitâ Karoli magni, Annales Franc, à Pithœo editi ad annum 794. Fragmentum Odo-
ranni Monachi, ubi anno 803. obiifîe dicitur S. Martini Abba. Paul. ALmyl. invita Car.M. lib. 3.
Maflbn.lib.2.Annal.pa.ioç.Gaguinuslib.4. Compendiidereb. geftis Francor. & alii. Nec An-
glici feriptores ejus obliti funt, quorum nomina» ne longior fim adderefuperfedeo. Quin Sc
Bellarminus eundem inter Scriptores Ecclefiafiicos collocat leptimi faeculi.
e Hic Lut gern jujfu Albrici,) Hunc natione Frifium,ac Monafterienfem Epifcopum, apud ïtepfcrjM
3©ßCl*öfepnltum in Indiculo SS. Belgii tradit Molanus, ejufque eievationis hiftoriam à Werden-
fibus Cœnobitis confcriptam ap.Surium extare addit. Vide Cratepolium de SS. Germ. Epifco-
pis,Crantz-,Sax. lib. 2. c. 16. Metropol, lib. 1. cap. 3. ubi in monafterio Werdens ad Ruram Ce-
pultum qpm vult anno C 809.
f In Annal.Leodienf.Invem ad hunc locum, nefeio an ex notis. Nob.V. Theod. Renefïiitranflata
hseeverba. Liquidoconfiât exelevatione corporis faBâanno 1331. 17. Aug. eumfepultumadS.SalvatO\'
rem. Ejusverôfepulcrum confpiciebaturantetemplidemolitionem ,àboreaii parte juxtagradus,
quibusadehorumafeendebatur juxtaaltare SS. Cornelii & Gregorii PP. Reliquiae autem ejus
tunc fuerunt pofitae iicapfulâligneâinchoro juxtafummum altare , idque confirmatur experlu-
ftratione reliquiarum, quœin capfulis reconditaeerant, quam anno 0.1597. 4-Iunii fecit Decanus
Mpntifma,memoriae quoque noftrae & anniverf. indicant Gregor» & fucceflbrem in Salvat. Ec-
claefiâ fepultos.

g Zuentiboldw,\'] Is Arnulphi Imp. ex Nobili virgine filius extra matrimsonium natus,quem Lotha-
ringiae regem fecit, de quo vide notas ad Ikkam-hunc verö jam fupra dixi inter ccelites relatum ab
lis, quos largis donation ib us ditaverat. Sic Carolus cognomento magnus, & ante eum Conftanti-
nus, Pipinus pater Gertrudis & Beggf & Ludovicus cognomento San&us, fuâ liberalitate coe-
lumopinionehominum meruerunt: nomen illud varié fcribitur. Zuentibdthus, Zuentibaldus »
Zenebaldus, Zundibolchus. Zundebaldus. Kindiboldus. Zuendebaldus. Gundcboldus Suente-
baldus Znentibald. Suacebogus_} Vendaldus TEmylio.

ALbricusfive Albertus, fecundum Hucboldum defundi Gregorii, fed fecundum
Rixfridum Epifcopum, fanâi Suitberti confanguineus,natione Anglicus ex Ebora-
co orindus, dignitatem Trajeâenfis fiifcepit cathedras quartus poit Willebrordam
Epifcopum Gregorii fuccelfor,& (a) fucceffu temporis civitatis Colonise Epifcopiis, Tra je-
âenfem nihilominus regens Ecclefiam. Hic fandum Lutgerum pofteà Minimigardenfem

Epifcopum, ordinäns Prefbyterum (b) ad partes Frifiae dirigens., ut pracdiearet verbum Eu- * Oflragó
angelicum in pago * Aftrago, ubi fandusBonifacius paflus, eft qui ièptemannis illie per-^ Lutgerut
manüt, quoulquc infurrexififent radix fceleris Wmdecundus Dux Saxonum, avertens Frifo- .

nes à fide accepta, devaftans Ecclefias, trucidans famuios Dei, & cogens populum Dei faeri- ß,, \'^{1Co m}ficare Idolis ; quo tempore Albricus migravit ad Dominum» Qui^ulque ad revelationem Frißa> docet
corporis fandi Lebuinb, cujus inquirendi onus Lutgero commifit, circa annum Salutis D cc ibi fipëniit.
lxxxvi Idupervixifie creditur,citm fuit vir prudens(c)8c lapiens,& una cum Gregorio_;(ticu-
ti prxemiffum eft) in ecclefiâ Suftercenfi, Leodicenfis Diœcefis, quiefcit. Ioanncs (d; Beka ^Albnct
icribit ipfum IcdilTe annis x. obiifle xi i. Kalend. Septemb. Anno D cc lxxxiv.& fepultum ^mnrs & fez
Trajedi in ecclefiâ fandi Sal vatoris . Hie obtinuit donari Ecclefise Trajedenfi, à CaroloM«^w»
Magno totum riparicum fuper Leccam & infulam inter Rhenum & Leccam : nec non ripa-
ticum fuper alveum Hemi, cum fuis adjacentiis, infuper & villam patrimonii fui nuneupar
tam Lifiduna in pago Flehite fuper alveum Hemi cum omnibus pertinentis,& quicquid V/i- _p ,,
gerus Comes ibidem in beneficium tcnuit, ctiam fylvas five foreftas in Fornehelb,Mocoroht, J^f^f^
& Widok,qua funt de utrâque parte Hemi. Et hmiliter Eccleliam fuper Doreftatum con- "iifidunaw
ftrudam, didam Ubkirica, cum centum perticis terrç circumjacentibus, & ripatico fuper 0m bic
Lockiam & infulam propeiplämEccleiiam ad partem Orientalem inter Rhenum & Loc -commémora*
kiam, & infuper conhrmationem omnium bonoruui, & privilegiotum per Reges & prœde- tt.adHmurn
ceflfores ipfius Regis Ecclefias concefforurn iub data vx i. Iunii, anno Regni fui viii_t ft*J^UiP*

K^Arolus Dei gratia Rex Francorum & Longolardorum, AC
Tatricius Romanorum. Si enim ex his qua drtina pietas no-
bis largiri dignata efiftocis ruenerabilibus concedimus : hoc nobis ad
temam beatitudinem procul dubio pert mere confidimus. ldeo comp er-
tum fit omnifidelium no Br or um magnitudini , quahter donamus ad
.Xafilicam S* Martini, qua eft conBruBa inlrajeBo njeterifiubtus BaßjcaS*
7) ore fi ado , ubi ^enerabilis rvir ^Albricus preß by ter at que eleBus re- vetmTr\'ajc*
Bor praeße uidetur₃ hoc eB, milium noBram nuncupante Lifiduna
in pago qui njocatur Flehite ₇ fuper ah cum Hemi, cum omni inte grit a-
te uel adjacentiis fieu appenditiis fit is , id eB ₅ cum terris, manßs ₃ do-
mibus₃ adificiis, mancipiis₃fiyhis₃ campis,pratis,paficUis, aquis₃aqua-
rumve decurfibus ^mobilibus (ßr immobilibus, omnia , ex omnibus
qudntumcunque ^Jiggerus Comes ibidem per noBrum beneficium tenuit y;gg_erf#
ctiam fior eft as Mas, quarum ivocabula fiunt, HengeBfichcte Forn- Comes.
hefie^Moboroth, Widocl^qua fiunt de ambabus partibus Hemi. Simi-
liter donamus ad 15 a filicam S. JHartini₃£cclefiam qua eB fiuper Dore-
ft ad conBruBa, ßf njocatur ß) ZJbkjrikaße omnic^parte centum per-
-ticas terra, utomni temporepradiBa ^Bafihca fipaciu terra centum per-
tic as habere debeat, (ßf cum ea fg) ripaticumilium fuper Lockiam &*
infulam [hj illam prope ipfam Ecclefiam ad partem Orientalem inter^ßfiffff*
Rhenu?n (tfr Locki<tm. H&c uero omnia tradimus à die prœfenti ad^^a >«*«*!

prœfata fanßa he aperpetualiterpoßidendum. (1) Jdeo banc prœceptio-
ne m author itatis ?ioftrœ fcrib ere jußimus^ut ab bac die jam memcratus
^Albruus prefbyter fivefrcceßvres, qui fuerint reßores ejufdem fanßi
loci, prœdiBa I oca ad opus jam diBœ "Bafihca babeant ₃ tentant, gubtr-
nent, re gant, at que difponam , (f$j- quicquid exinde ad pro feci urn ipfius
fanßi loci facere elegerint, libero perfruantur arbitrio. Et nullus qui-
Immumt.ußibet de ludiciaria poteftate, aut qu&Ubet perfona pradiBo ^Albrico
tonceditur. p_rej^r[₇y_[ero ^ _ne^_ue fucccßo rib us fuis de jam diBis rebus inquietare aut
contra rationis or dinem^vel calumniamgenerare quo quo tempore prœ-
fumant ) fed per noftrum Urgitatis prœceptum prœdiBa Bafilica jure
ualeat obtinere frmijiimo. & ut bœc autboritas firmior babeatur, y el
diuturnis tern poribus confers etur ₃ manu propria fubter earn decre\\>i*
mus rob or are, (tff de annulo noftro jußim u f figilUri_% Signum Kjiroli
gloriofifimi \'Regis. 2) at a v 11. J dus lunii_} ^Anno nono ejufdem glorio-
ßfiimi Regis. Bum "Numaga paLtio publico , in IDei nomme feh-
lleiten

3 Succejfu t empor h civitatis €o!on.Epifcopw,jTJnde hare hauferit auftorignoro-ueque ullus Colon ien-
fis Epilcopus hoc tempore ejus nominis, invenitur, neque Bertius , neque Opmerius » neque De~
mochares aut alius, quod fciarn, fcriptor hoc tradit, & noftri fcriptores omnino ignorant.

b Inpago Aftrago,) Puto leg. Ooftergo, pagus enim intégra; provincix tragus eft, ut fupra in-
dicavi.

c In Ecckfiâ Sußerenß, ) Hoc ut jam dixi nemini probatur., fed omnes eum euro prœdeceffore Tra-
jeßi in S. Salvatoris arde tumulatum alferunt.

4 loannes Bekfifcribitipfumfediffe anmx. Vc. Nihil horum in excufo, legitur> Neque in MS£.
exemplaribusquos plures vidiantiquilIimos,reperitur; immoChron. magni Belg, fcriptor,qui
fui fere ex Bekâ fumpfit, ccepilfe ilium anno 779. & fedilfe annis quatuor tradit.

c Traditio Caroli de Ltfidimà,) Donatio haec continet omnem traftum circa Hemum fluvium, ubi
Emersfurt, Leufden ulque ad Doreftadum , foreftas quas 3©îi£tCniîftCTl & ©cn£Tlvocant, qus
prope Am&rongen^Elft,Wag«ningen,Eedeadhucconfpiciuntur - in quibus Epifcopi Traject.
aut eorum donatione Praepofitt&Sanfti Iohannis maxime in Eede Wageningen & Weelchmour-
houtius,décimas &c. habent. At hoc diploma nuper quidam impeftor, ut magno alicui viro blan-
•diretur,corrumpere & peruertere nondubitavit;& pro Lifiduna Lindinium reponere , qui locus eft
inBctuâäquales fané homines peftes funt in antiquâ hiftoriâ,& odio omnibus veritatis antiquae ama-
joribus elle debent.

Vbkjrika,) id eft fuperior ccclefià quœ fupra Doreftatum erat, quem veto hifee verb is locum pro-
f prièdefignet,equidemigiîoro,

g Rjpaticimt ilium fuptr Leckjum, ) Ripaticum elfe quod pro confervandâ vel muniendâ ripâ debetur

h InfulamiUam,] Signantur hic pagi, Doorne & Cothen, qui lùnt inter alveum antiquum Rheni &
Leccœ. Nam cum Rhenus olim à parte Orientali oppidi de Dorftad Trajedum verfus inter villas
Thorne, Wercunde, Odike & Vechte fluxerit, Lecca veto parvo tantum rivulo infra Dorftadiutn
ad oçcafum perexeriç, tanquam in infulâ omnes predi&as Se adjacentes villas complexus eft.
% Idea banc j>r*ceptionem.~\\ Sic poft, noßrum largitatit prœceptum & in Formulis Marculfi lib. 1. pros*
cepturn denariale &c. Greg. Turon. lib. 9. htft. Aimon, lib. 5. cap, jâ.JVrtcepum deconfirmationt
totitif Abbati* dt mortpwcipiwfecit.

TEotardus, five Theodardus natione Frifo, quintus Epifcopus fucceffit Alberto, in
SacrâScripturâeruditiffimusDoctor, & excellens praedicator, qui tandem ciim Theodard
praefuilfet annis fex plenus dierum & bonorum operum migravit ad Dominum, fe- F«/o ptaeft
pultus & ipfie in Ecclefiâ fandi Salvatoris. Hujus temporibus adhuc Widikendus Dux, Rex ^amm .
Saxonum, & Frifiorum Orientaliü,qui circa annum D cclxxxiii. contra Carolum rebel- , Widern-
lare cœperat occifis Frifiis , ab ipfio Carolo fubjugatur : fub quo & ipfe Theiodat- fomm-J"
dus claruit. frifiorum■

HArmokarus, live Ervvachterus fextus Epifcopus lublequitur, locundum quofdam
natione Frifius , aliis allcrcntibusiplum Anglicum ex Regno Northymbrano Ebo*
racenfis Diceceüs oriundum, prius Canonicus Trajedenlis, vir dodus & religio-
lus, ciim fediflet aliquot annis, diem claufit extremum quinto Kal. Decemb. fepultus & ipfe
in Ecclefiâ S.Salvatoris. Claruit Sc ifte fub Carolo Magno Imp. Alibi tarnen legitur obiifi«
fe quinto Kalend. Septerob. & fcdilse annos xxvi i. aut potiùs xv 11.

Horum meminit Chronicon M. Belgicum,fed paucis. Ut & Hamconius, qui fuas tamcn adfflif»
cet fabulas.

Rlxfridus item Frifius natione, feptimus in ordine Epifcopus, vir dodus & fervens in
religiorie, cujus Epiftola ad fandum Lutgerum Monafterienfem Epitcopum adhuc Rjxfridttt
extat, qui ipfum adhortatur, ut ordinem canonifationis Suitberti à Leone Papâ ce- Fr*fw.
lebratum ; Uteris perpetuaret.Ad annum D ccc xv. fiipervixifse comprobatur, quo tempore
Stephanus (a) Papa delcendens in Franciam, coronavit Ludovicum Pium, Se Ermgerdam S. Frederieit
civitate Rhemis. Inftituit à p\' ero Frederjcum (b) genere Frifium nobilem, à matre fibi^ornat »
commendatum, in difciplinâ Ecclefiafticâ erudiendum, quem videns gradatim ad virtutum ^c*^eat\'P^ref"
Se literarum apices tendere, ordinavit Prefbyrerum, praevidens illum iibi fuccefsurum, Hic
impetravit a Carolo Magno omnes décimas de mancipiis& terris fuae diœcefeos, necnon _N

telonium de quocunque negotio , unde fifcus Regius in Ditione Trajedenfi telonium acci- q™^
pere&exigereconfuevit : necnon (c)Doreftatum , urbem magnam cum manfionibusj_ecimaiejus perpétué poffidendam , & à Ludovico Pio ejus filio obtinuit confirmari de novo quic- Tdonia.
quid per genitorem fiium Carolum Imperatorem, avum Pipinum Se anteceflbrcs donatum
concelfumyé fuerat. Carolus tamen excepit Monafterium fandi Germani Parifienfis, quod
per régna lua immunitate gaudere voluit, juxta praecept-um à Pipino pâtre concefsum. Cu-
jus immunitatis exemplar, ut conftare poffit, cas Provincias cum Trajedo, Doreftado, & lo _um s. Ger-
ds circumvicinis, in ditione & potentate fua fuilfe, ne quis objicerc audeat ipfum illa telonia mm immu-
tanquam propria non potuiife conferre, vel do nationes Ecclefiae Trajedenfi fadas roborc «« à tribut à

wAroîus Dei gratia Rex Francorum &* Longob ardor um, at que
Tatrifius Romanorum omnibus Fpfcopis, îbbatilns ₃ Comiti-

ê>m feu Imioribus (^e) noBris : fi opportune "Beneficia adloca fanßarum
tcclejïarum^ u el facer dotibus prafiare non definimus, hoe proculdubiQ
ad a ter nam nobis beatitudinem retribuendam profuturum confidimus.

Albas s dgitur cognofcat magnitudo five utïlitas ueBra , qualiter u ener abdis
Vïncentiii <~Zsir Robert us ^Abbas de Bafilica S. Vincentii uel domini Cjermam,
mtniapud ubi ipfiepretiofus corpore requiefcit^clementiam regm nofiri acceßit-_y&
p mi fünft prœceptnm Domini & genitoriç nofirî bona memoria Tipini Regis₃ no-
bis oßendit relegendum _? ubi reperimus mfertum, qua liter propter no-
men X5omini beneficiumpraBitijfe cognofcïtur _y ut annis finguhs quo-
cunque in regno noBro négociantes ipfius fanBi loci pergere uelint, ß-
cut ipfe Robertus «.Ab bas mer cari uidetur ₃ tam ad luminaria com-
paranda ₃ quam pro rehqua necefiitate difcurrentes\'-_y tam extra. Lige-
rim, quam citrauel in \'Burgundiafetiam in >^Aquitaniâ₃ <~uel in Tro-
yincia [eu m Franciâ, ne c non in ^AuBria , quoeunque m regno, Chnfio
propicioj noflro pergere uoluerint, nullum telomum , uelde farcinis₇YwFhgati^{Cr <}~^ueb de (g) carrucatione,neque de navigio, Velde qualibet redhibitione
l»f m Diù-^ ex inde ad partem Fifci noBri mißi ^Abbatis difeurr entes perfobere
Magni. quippiam debeant. T r opter ea prafenti pracepto decernimus (quod
perpetualiter manfurum effe jubemus) ut non per ullosportus, neque per
chit at es tam ZJiroduno _? quam ^Aurelianis ₃ <z>el ^Ambiant r, neque in
Doreßadoj uel Neomago₃ neque per omnespontes, uelad S.Maxen~
tium,five Tarifas Jeu ^Aquitanià , neque in Xurgundia, <~uel in paga
*iw Amon.Tricafiino, neque in * Xantonico₃ u el per omnes civitates ubicunque in
Smonkocft, _noß_ro (pro pit is Chriß o ) regno _y aut pagis, dut territoria teloneus exi-
gatur, nec de navali uel carrait ₇ neque de (^h) Saumi₃feu Trana (i) e-
VeBioneyUel (^k) rotaticum, uelpontaticum^nec (^m)puheraticum₇nec (ⁿ) falinaticum, nec (°) cefpitaticum ₃ uel ullam [pj redhibitio-
nem, quam Fi feus noBer ex inde poßit fperare, nec <uos> aut Juniores
uelfucceßjores noßri ab iifdem rcquiratis u elexigatis ₃ fed omnia hae
propter nomen Domini ipfe ^Abbas uel fuccejjores ejus ₃ feu memorata
Ecchfia S .Vincent Ht uel Domini Çermam habeant induit um_} ut âd
ededo^m bum inaria ipfius fanili loci proficiat in augment is. (q) Claruit & ifte
fub Carolo Magno & Ludovico ejus filio Impp. Augg. deceffit
3.Nonas O&obris ex febriculâgrandevus cùm pra^fuiffet an-
il js fex_?fepultus in Ecciefiâ S.Saivatoris.

T| ÎSi⁷ nomine Domini 7) ei, S ah ait oris nojiri lefiu Chrifl\'t. LoJlwi*
Jt eus clïvirta or dînante procidentia Imperator <_Àuguflus. Imperialem
eclfitudinem decet prœdecejjorum fmrum pia facia nonfolum itfvioUbi-
Uter confers are , fed etiam cenfurœ fuœ autbont ate confirmare. ZJnde
noyent induBria feu fagacttas omnium fide hum noHrorum _y tarn prœ-
fentium, quàm ffi futur or um, quia * Kixfridus ^rvenerabilis uir^ t>e- *Rj_xfndm
tens JrajeBi ecclefiœ Cpifcôpus, quœ eft conslrutld in honore S. Mar- fiffff ^Tr4-
tini Con je for is, <~vel eœterorum fanSorum ■> detuht manfuetudim no*
ytrœ quaflam author it at es conBnutio,num_} quahter Dommus geni-
tor noHer Carolus, bona memoriœ_}pu^imus Imperator , ^Aug, (g^r aï us
nofler fipinus amecefores eorum adipfam Ecclefiam concefijfent
omnem decimam, de Mancipiis, terris , ac de telontts, <uel de negocio>
<r>cl de omni re, undecunqne ad partem Èegiam Fifcus telonium exige-
re aut accipere uidebatur, & ut homines ejufdem Ecclefiœ fub (v)
Mundiburdo &• tuitione ipfius Ecclefïœ exiBerent, nec non (of m ripis
in DoreHado , ut nec (f bannum aut (^E) fredum -, aut (f) conjeBum >
quod ab ipfis IDgrfcfiat^rvöcatur , contingere dut .exaBare prœfumeret,
C> quijquis ex negotiatoribus in eorum rip as intrare njolmffet, nul-
lam contentionem ex hocfecijjet eis_} nec manfiones in cor urn domibus,
finepermiffu eorum accipere auderent, nec eorum res dum uixerint,
au ferre, aut pof mortem eorum contingere _y nec ullo modo eis in aliquâ
re calumniam generare quis prafumeret, qui in tlla decimâparte , \'uel
Juk Mundiburdo ecclefïœ S. Martini confiBunt• videlicet ut ficut il-
h de illis no^em partibus a liquid accipere uel ufur pare nec njelint _ynec popint ; it a & procurator es Hefp. de eadem décima parte accipere
aut ufurpare ad Fifcum non pr œfumant. qualiter fretful ipfius Eccle-
fïœ , cum omni Clero (frf pgpulo fbi fubjeBo alimoniam miniftrare, (gp
luminaria in eadem fede continuare ₃ at que gentiles qui ad £h rifiiani-iimoniam,
tat em conyertuntur alere &■ docere pof it. Ob firmitatem tamen hujus,
^r*ipopular it a nobis prœdiBus Epifcopus , ut paternum fiv e prœdecefi^ff
forum no Br or urn He gum mor em fequentes , e juf modi nofirœ aut h orit a-
prœceptum, ob amorem Dei reverentiam S.Martini circa ipfam
Fcclefiamfieri c enfer emm. Cujus petitioni libenti animo aurem ac-
^CQrnmodareplacuit , (êfr per banc noBram autboritatem confirmare ₃ ut
^c&nem dec mam ₃ tam de Mancipiis, quam de terris ₅ ant de telonio,

mt de negotii > undecunque ad partem regiam jus Fifci cenfum
exigere debet, %>el de omnibus qua fupra fcripta funt prafata ecclefia
lib er o in perpetwum jure pofideat. Et ne quis contingere aut mjuBam
interpelUtionem facereprafumat _y fed fcut a \'Domino Imperatore , (ffjy
a;vo noBro, & antecej]cril?us Regibus a nobis per banc autboritatem
conBitutum eft _y atque confirmatum , ita omni tempore wyiolabiliter
conferyetur atque cußodiatur, quatenus ipj\'os fervos Dei, qui ibidem
confißunt cum eorumT ontifice ₃ & illos quos a gentili ritu ad Cbripi
ucram concerteront ßdem,pro nobis, conjuge, proleque noftra^ffi om-
ni populo ChriBiano jugiter mifericordiam Dei exorare deleBet. Et ut
bac autboritas melius ab omnibus credatur , dihgentius conferee-
tur, manu propria fubfcrip/imus, annuli nojlri imprefione fignari
fecimus. Signum Eudoyici Serenißimi lmperatoris. Data xvii,
Aquifgrani Kalend. ^Aprilis, anno x i. [bri&o propitio, Imperii Domini Ludoyi-
Paiatium ci piifimi JduguBi, indiBioneßecunda. ABum Aquifgrani Talatio
ilgww, j_n <£)_ej _nomine faliciter Amen. Helißacbarrecognoyit.

Rixfridi, praeter eos qui ex profeffo tractant res Epifcopor. Traject, meminerunt Arnoldus Wion,Sc
& Kerapius de annis vero fuperiorum Epifcoporum admodum incertus eft Heda, nos ad hanc rem
credimus facere catalogum Epifc. Traj. ex Hb.S. S\'alvat. ubi fequentis habentur : Grcgorhuqui o-
biit 8. ï\\al, Septemb. anno 777 • fedit annts 10. fol us. ^Alberiax 10. t beodardits fex -, Harmacarus 13.
primus annus Rixfredi incidit in annum domini 806. Snoyus etiam de hoc Epifcopo videndus.
3 Qwo tempore StepbaniKPapa, jid.non 815. fed 8î 6. factum narrant Annal. Francorum tam à Pithaeo
quam à Frehero editi, quibus concinunt illi ante C, & quod excurrit annos Colonia? imprefli, pri-
oribus ampliores, nec abit diligentiflimus Onuphr. Panvinius in Chronico Ecclefiaftico,
b FredericumgenerenobilemFrifinm>) Hune Adgillill. exCronovillâ filiâ nepotem fac it, Hamco-
nîusjde quo infra.

C Nfcwe» Doreßatumipfumurbemmagnam,~\\ Chron, M. B, Nec no« civitatem Durßat cum fuir appen-
duiif neque verba ilia urbem magnarn habet, certè ex Marccllino mult a de Durftado no fixates iabu-
lantur, quse veritati repugnant} nullis enim certis auftoribus nituntur nec refelli merentur; ita enim
crafs« ille pfeudoMarcelinus mentitur, cum 52.ibi parœciales Ecclefias ex templis Idolorurn ere -
ftas fomniet, atque fere aemulam urbem Rom ce veteri> ac nonce f\'aciac. Batavcdurum ed loci fuif-
feputant, fed funt argumenta, quce me dubitarc faciunt & habeo confentientes magnos auctores.
Alicujus nihilominus nominis locum fuifle docent ejus temporis fcriptores, cum ex annaiib, Frif.
conftet vieum Dorcftadum àRoruco Nord. & fratre ejus Harialdo beneficio Ludovici Imp. pof-
felffi : cujus rei Abbas quoque meminit iStadenfis in Chron. ad annum C. 826; habeo & numulum
aureum,cujus infcriptio DVRSTAT. CIV. prœlert. cujufmodi fe vidilfe inantiq.Batavice in-
dicat doßilf. Scriverius.

d Privileg, Abbat. S Germani,) Extat. ap. Annonium de geftis Francorum lib. v. in princ. fed ad ft-

nem plenius. Vide & Baronium Tom. 9. Annal, ad ann.779.
ç SeajunioribiM mûris,)Interpraetantur fucce(foribus,vel\'nepotibus:aliifenioribus opponunt.Iuniores,
etiam eos denotari credunt, quos vocamus,quafi juniores dominos,quales&: do-

raicellos poft aliquot faecula vocatosalibi dernonftravi. Vide notas Bignonii ad Marculfum Chro-
nicon Laurifhanenfe ad annum 776.Gloflarium Lydii Latinobarbaru m, Glofiarium ad Capitula-
ria Caroli& Luduw.Impp.Freherum ad i. tom.hi\'ftor. & Gloft.Lindebrogi ad leges veteres.
f Tam adlumtnariacomparanda,] Cum Chriftianiprimis temporibus propter fréquentesperfecutio-
nes Gentilium in occulto etiam no&u convenirent, Iuminibus in tenebris opus habebant : qui mos
pace jam Ecclefiseredditâ nihilominus ob conventus antelucanos manfit, adeoque tum tempore
multiplicatus eft, ut pleno quoque die cereis ac Lampadibus in Bafilicis, vel ad memorias martv-
rum uterentur _?perinde in donationibus piis videmus faepè tum alia tum tota etiam prœdia prolu-
minaribus donata ; quarum exemplaria in hoc quoque auctore nonnülb extant: S: Bignonius in 110-
tis ad Marcuih formulas hunc morem auftoritate ß. Hieronymi, & ufu frequenti veterum proba-
te videtur.

g yddcMi-rucMione, j A carro Latinis fcriptoribus noto vocabulo defumptafaac vox videcur,quam-
vis & inaliis M SS. invcnerim,ncccarrigine, Lydiusin gloff. ad Clemangem. Carrigo, carrus,Car=
rucaetiam hodie Belgis cawtffi : & Greg. Turon, Prapamis carrugis compofuoqueflaußra.
videtur veftigal quod pro curribus velcarris folvitur.

h Neque deSaumis] Vel Saumä, id eft, Clitellis: Thegano de Expeditione Afiaticä Fred.Imp. Reli-
Bis bigis &quädrigis iter cumfagmis aggnlft fumus. Glofiär, Lydii ClitelU Smma, Equits clitelaris,LL.
Longob. d it-59- Nowdimittant alios homines niß qui tantummodo unurn caballum habet, hoceß homines 6,
& tollantadßtumas fu-M ipfosfex, vide Gloftärium Meurfii Gracobärb.pag.6o8.

i Seu Trana Evetiione) Lydii Glolfa Lat. Barb, ad Clemangen, Trana, EveCtio, Tra&atoria c-
vesdio M. Geld.

k R^taticm] Id eft, veäigal pro rotis_; Galli Rouage. Legitur Sc Roditicum in eapp. Car. lib. 6.
$.2.19. Vide net. Bignoniiad Marc. form.

I Pontaticumj Veftigal quod in pontibus, pro tranfitu datur: vide eundem Bignonium loco dido.

Pulveratkum,] Vediigal pro labore viorum, & pulvere in viam regiam co ra portaco > Lydius.
Sdvaticum) Veftigal,profale,Gold, vide Lyd. Lexicon.

© eejpitatkwKi} Cilpitaticum eftin Aimonio,eftq_; veitigal. pro\'via cefpitibus munita,debitum.Lyd.
p Rtdhtbuionem] IC. verbum eft ; nam Redhibere eft facere ut rurfus habcat venditor,guod habue-

rat, tefte Briifonio - fed in hi fee d»piomatibus pro fimplici datione niulcfa videtur pom.
q Claruitfub Car.M. & Lud. eyttßlio,) Si vixifle ilium fubutroquelmperatoredixeritä vero nondif-
ccii\'tj verum li fub utroque egilfe pontificcm voluerit, error ipfius ex fequenti diplomate manife-
lins erit.Prafuit enim annis tan tum fex & ä Lud.prafulatum impetravit Imperii ejus anno xi.ergo
anno 5. Luduvici inccepit,non fub patre ej us Carolo.
r Sub Mundiburdo,) Mundeburde, id eft, tuitio vel defenfio, Galli Mamburnie ; Belgi ^amDCC.Ö/
tutores dicunt-₃ legitur in form. Marcul. lib. i.eap.24. Charta de Mundeburde Principis,ad cuetn
locum vide Hier. Bignonii nota?. Adde capit.Caroli \'& Lud. Iib.6-cap.z23. Sc ibinotatajac Glof«
fas Lat, Bai. Lydii ad Clemangem lit. M.
f Nec Sannum,) Eft muleta judicialis> vide Gloffarium proxime laudatum , Sc netas ad Marc. üb. r,
cap.40.

C jAutfredumy jCompofitio Fifco debits, & Vrtvel. M. G0Jd,Lydius ,H.Bignonius, in netis ad Marc*

Lindebrogus ad L.Salicam Tit. 14.ex Greg. Tur.
u Aut conjettum quod ab ipfis ßcfcijOt/) Lydius collationem de fubftantiis interpretatur in gloffis fupra
nominatis, Flodoard. De conjeBo Normannis dando Greg. Turon.lib 6. ca.4y.de rege Chilperico:
^Adparatus magnus txpenJa de diverßs civitatibus in itinere congregate eft: in quo nihil de Fifco fuo rex dari
pr<ecepit,nifi omnia depauperum conjcBuris, quod ita refert Aymon. lib. 3. C. 56. Vt defubftantiis pau~
perum necejjaria eis in itinere fubminißretitur. In Miropeo M.S.ad marginem annotatum vidi veerfchaC
fed dubito.

x D^xvn. JQal. lAprit. annoxr.) In m. SS.eftxv. Kaiend. anno 2. indict, viii. ita in libris
colleg. inveni. At juxta hunc calculum vera effe polfent, quae fupra Hedapcfuit Richiridum fub.
Carolö & Lud. Impp. vixiffe»

RIxfrido Fredericus Sc ipfe Frifius nobilis fucceflit, odavus Epifcopus, vir mirx fän-
ditatis j & propbetico dono imbutus, qui pranunciavit Dia*ccfim cum ipfo Traje» Tridericii$
do & Doreftado urbibus devaftandam ä Danis; quod eventus rei eo mortuo fta- prophetico
tim comprobavit. Hie Fredericus quamvis precibusLudovici Piilmp, Aug. ad Pontifica ßiritupra*
iiun promotusfuiiTet: Iudith tarnen filiam nobiliflimi Welphii Ducis Bavarorum anno D ^dtu,s*
GCCXIX. abeodem LudovicoPio Aug. defunda pridem Ermigarda , in conjugium al-
fumtam (quia ejufdem Ludovici neptis ,^ö(a) & ab alio ftuprata dicebatur) decreto aliquorum ^\'Ißßßß
Eontificum eos divortantium, faero velamine veftiens, de t ruft in Monafterium: unde oc- "i^le*
tafio ca-dis fiia. N^m Iudith ab Augufto revocata,mortem per miniftros ei intentavit, ut Framorum.
hi vitä ejus feribitur. Martyrio coronatur fub eodem Ludovico Augufto, confoffus ingni-
na per miniftros regies : paifusapud Trajectum xv.Kaiend.AugnftAnno D CCC xxxviil. S.Frederia«
cum pnefuilfet annis duobus,vel fecundum alios,multo pluribus. Sepultus in ecclefiäperinguina^
Saudi Salvatoris. Scriptores tarnen diverfimode de hoc lentiunt,quamplurimis caufam *

Ludovici Imp. & Iudith defendentibus , aliis autem improbantibus, qui tarnen paueifunt.
^ernardus etenimnepos Ludovici Imp. Rex Italia , & fecundum alios, partium & limi- j _
tum Hifpani^ Comes, ab ipfo Ludovico camera praheitur, qui per amulos\'(quod didu
"efas eft) accufabatur tanquam inceftator Iudith reginam ftuprallet, qui oblato duello fe pur-
gavit, & iudith juramento affirmavit fuam innocentiam. At Marianus Scottus fic aits
^ confirm sitionem Ijujus rei Pippinus cum nmltis perfidis voluit Ludovicum patrem

ptïmanîa de regno expeïïere, dicentibus Iadith reginam violatam efle à quodam Dace Bernardo, qui
Comes, qui erat de (tirpe Regali, mentientes per omni 3, ficque invekntes earn in Monafterium mile-
cum Judita runt, fimiiiter & fratres ejus Conradum & Rodolphum. tondentes eos. Quos omnes Imp.
ßmiliaris eodem anno (m) Novimago Caftro fuper fluvium \\Vahalim fito, cum virtute luperavit, re-
AuElor no- gi^nam4^ue obviantem fibi ad Aquafgrani palatium praecepto Gregorii Papce, aliorumque E~
fïemon ver- pilcoporum jufto judiciofuicepit. Bernardus Dux in Palatio Theodonis coram Rege &
la, fed fen- duobus filiis ejus Lothario & Ludovico purificavit fe de fupradi&o ftupro, cum nullus au-
tentiam Sea- fils effet armis cum eo decertare. Vtcunque res fe habuent, Ludovicus hortatu & confi-
ti refert. lio Principum, fecundam hanc duxit uxorem, ex qua genuit Karolum (qui poûeà fucceffit
in Imperium ) cognomento Calvum. Quae autem per fanftum Fredericum aéta funt,unde
iram Principis incurrerat non nifi per diffinirionem & judicium aliquorum Epifcoporum
S Frederic* ^Genmni* ^ Galliarum egit , & id quidcm pro zelo , cum fa net 32 & probata; vitas
extrafaEtio- f^emper fuerit, qui nec fadione aliquâ invertebatur, cum non erubefceret (c)ipfum Impe-
de?» confias, ratorem coram fuper delido, quod impingebatur, notare & commonere. Sed certum eft
ipfum Pipinum, cum filiisErmigardae prions uxoris,in Ludovicum patrcm confpirafie,
i.nftigatione praefertim quorundam perfidorum , qui ex beneficio & clementiâ ipfius Lu-
dovici, cum pro deli&o capitali pledi debuiffent fupplicio, falvati fuerant , ut Pipinum
* Degefiis contra patremelevarent in Imperium. Unde & aliqui Epifcopi confcii, privati dignita-
Francdib.4. _te , & nonnulli Nobiles damnati laefae Majeftatis. De hoc iatius fcribit (*) Ammo-
^C\' Fmb\'rachw^nms\' intuitu IJmbrachus nobilis contulit Ecclefiae Traje&enfi quicquid

v/K "noMis\'**Heyfterbach (d) &in Praeft poffidebat, & quicquid fub lege Francorum in ejus erat
dmat Eccle- dominio, quae ne congeft^iegenti generarent faftidium, quia in diverfis erant fpecie-
ßce Trajeßi- bus, numerare deftitit. Aétum publice m villa Heyfterbach, vi I. Kai. Ianuarii anno
nœreJpeEluS. incanmionis Dominicae D CCCxxiv. indictione xu. Anno Ludovici Imp. Aug. xxr.
Frederiei. Similiter & Gerowaldus filius Landuvardi donaviteidem Ecclefiae quicquid haereditatis
fibi accefferat in villâ Langhare (e) Hellewigh, Aladna,■* Wafcfelde, Humelle, Theoden
*Weßerfel- Hefin, Afuin cum fuis adiacentiis Aftum publice in villâ Embrici, Anno xv. Imperii Lu-
\' dovici. Incamationis Dominicae anno D CCCxxviu. vu.Idib. Februarii. Flic eft ad-

vertendum cùm fatis ambigatur de annis, quibus Epifcopi intermedii à Bonifacio ufque
hunc Fredericum prsfuerunt, quod à paffione Bonifacii ulque Martyrium Frederici nu-
Su OdnhJm ^nTcranturanni Ixxxvi.. Quo tempore claruit fandus Odulphus, (fjex nobiliFrancorum
claret. femine ,vico Orfchot (quae Brabantiae eft) oriundusin Trajedenfi congregatione conftitu-
tus, & ad praedicandum in Frifiis, qui jam defecerant,a beato Frederico mrlfus ₃ ubi multis
annis valuit miraculis,& gratià propheticâ.

a Ejufdem Ludovici neptis, & ab alio fiuprata,\'] Duplex calumnia haec ; üt in notis ad Bekam fàtis dilu-

cidè oftendi, quae videre curiofus leftor poterit.
b Limit 11m Hi [panic Comes,) vide Annales Fuidenfes Francorum Pithcei ad annum 8295 vel Freherî
830. fed errat Heda qui hunc Bernardum confundit cum Bernardo Italiae Rege qui ante x. 8c plu-
res annos rebellions conviftus, & condeamatus obierat ; ut patet cx eifdem annalibus, Item The-
ganone, de geftis Lud. Imp. cap. 23. Contract o in Chron. ad annum 819. Mariano Scoto adan-
num 831. & Sigifberto ad annum 819-
c Cum non erubefceret,) Impudentiae id fuit, fi fecerit non fanftiratis : Nam calumniaehae à privignis
evulgataefuerunt, quibus fidem adliibere non debuerat ; nifi vel nimium credulus, vel faftiofus ef-
fet. Quâderefic Pith^us in praefatione ad fcriptores 12. Francos. Quorum auch rem Calvo noftro ad
calumniam ufque iniquum minus mirabitur, qui Mogunliçfub Ludovici illitts ditione confcriptos fciet, levius
autem laturus cum in pium patrem ac luditham turpifima cenvitia Frederici Tr. Epifcopi bifioriœ in fer ta le-
gerit. Heda nihilominus, quamvis veritatem viderit, factum palliare, aut excufare voluit, ut vulgi
faltem opinionibus quod magna religione leipfana hujus epifcopi colebat fati«raceret.
d Quicquid in Heyfierbacb & in Prafi.) In libris collegiorum, ut & in M. SS- inveni Höllerbach,ex-
tat integrum apud me hoc diploma : ac creditur hodie efle pagus prope Arnhemitim Oofterbeeck.
Sed PrÔeft eft tract us ex oppofito oppidi Arnhemienf. antiquum retinens nomen,(peaatque ad Ec-
clefiam S. Petri in Trajecto ex donatione Bernulphi. .

e In Villa Langbare &c.] Haec bona hodie poffidentur jure Emphiteutico a Commbus Montanis
vulgoS\'herenberge,

F S. O Mfhus exnolHi Fra ncwum gm&t, ] Memini ejus in netis ad Bekam , floruit autem anno 862,
deque eo Molanus, Gakfinüs, Cratepolius, alii jprim 11 m fuit can. Tr, S. Salv. deinde prœpofîtus
Siaurienfisj vide additiones ad Ufuardum iz. lun. & vitamipfiusà Surio editam.

FRedericoitaquejamexhaclucefublato,dumdefuccefiTore Clerus Trajedenfis inter
ie difceptaret, nonnulhs in votum Pnèpofiti majoris Ecclefiae nomine Craft, licet re-
nitentis, ceteris in alios defcendentibus, tandem aüthoritate beati Odulphi ornnis AlMcé
controverfia fedata eft, & ejus opera Alphricus pref byter frater ipfius Frederici Epifcopi ^„rmis, fed
Martyris, cx parte deformis, virtutibus tarnen infignis omnium confenfu conftituitur E- vinutt infi-
pilcopus nonus in ordine, fervens religione, * Vacillantes in fide confortans , fupprelfor gm.
luerefium , & contemptor divitiarum, tandem vitâ cum fùmmâ pictate tranfadâ, migra Mir.Cod.
vit ad Dominum xviiI♦ Kal. Septembris, cum prasfuiflet ferè annis (a) xi 1 » fepultitsapud ,

f rajedum in ecclefiâ landi Salvatoris, Ciaruit fub ipfo Ludovico Pio , & ipfo Lotba- ^vactliantm*
rio principibus. Quo tempore, juxta quod fandus Fredericus praedixerat, ingens barba
rorum manus (b ) jundis fibi Suedis, Normannis, Danis, aliifque feris & indomitis nat\'O- j\'z/j co isToj¹-
nibus, cum magnâclafle in Germaniasac Gallias irruperunt, omnia ferro ac fiammis confu- mannt, Da*
mentes, & làcra omnia tnirâ crudelitate prophanantes, crebrifque incurfionibus cunda in matq- Sum*
Vaftara redigebant folitudinem. Frifiam enitn primo invadentes, atque fecundb magnâ
ft rage confedi, tertio vidores fadi, eam fubjugarunt, & magnum tributum extarlèrunt,
cùm jam regnüm Francorum mutuis viribus conquateretur, Inde Wälacriam infulâm de-ß_dm,
praedantcs , multas fœmihas cum infinitâ pecuniâ abduxerunt , Eggerdo Comité cum Frifiosfa:*
iTiultis occilo, & progrefli , vicum Doreftatum nominatiflimum primo fpoliantes, fecun- dum tribu-
dbfunditusdeleruntincendio, ficque undiquaque graffantes per flumina,per terras, ur-tams.
bem Trajedenfem cum lotis adjacentibus flammis dantes , & Clerum cum civibus in ore
gladutrucidabant, Pâlatiaque Neomagum , Aquifgranum,Trajedum ad Mofam,Tott ^ortHudiu

fros,Leodium ,Bruxellas, confinia omnium Ribuariorum fc), feu potiùs Ripariorum, Ar- ^ Trajeiïé
ennam & Carbonariam filvas percurrentes multa oppida & Monafteria delolantes, ne la- exertunt in*
ca aut oppida quidem ad Rhenum pofita, iplàmque Nuciam , Coloniam, Bonnam, An- cendm
dernacum, Maguntiam intada omilère , Antverpiumque oppidum ad Schaldim, Wintland
âd Mofam ₅ ac Gruningani ad Amafim flumina , nobilia emporia, funditus delentes, ipfas
refiduas Gallias m2gnä clade afïlixêre annis plurimis , ita ut anteà inaudita fit fimilis defbla-
tio. Tandem Deo mifericordiae oculos in Chriftianos (quibus ob magna fcelcra atque pec-
cata oftcnius erat) convertente, bmnes nationes hae, partim ad fua remeantes, ob praedas,
quibus onufti erant, fefe mutub confoderunt, partim à Cbriftianis refiimentibus animum ,
deleti funt : refidui fi de acceptâ baptizati fé Imperatoribus fubdiderunt, hoc pado, quod fi-
lia Caroli Regis Rollino daretur in conjugium , & cuméa Neuftriaindotem ,quae jam
Nörmannia ab eo cognominatur, & Gillando five W^rilloni cederet Möns & Comitatus Ble-
ien fis j prout fadum eft, quae pro temporis & loci opportunitate dida ftifficiant* Sub ifto
A IphricoRotgarius Comes donavit Ecclefiae Trajedenfipluritna bona fiia, quae habuitin
proprietatem , & in pago Leomerike in villa Thuinse, Aktinge, Weftrehefi in pago iftoDonationen
in villa Duidingen , in pago Feluâ , in villa Lonâ, Sulmonda , Wageninga, Werdupa, in in Ecclefiaié
pago Huitingoe in villa Houdna 3 in villa BracokjThulès tui Alphricus vicifiSm contulk in collaps
bencficiümacpraeftariamjutiajuntjfeuufiimadvitam, quae Ecdefia in villa Gruolha &
Furcerchara, & Hera, itemque in Seyft Lifidunon, Hefi, Thorene habebat, Anno Regnï
Ludovic! XXV. Salutis fcilicet D ccc xxxvi 11. quö anno paffus eft S. Fredericus.

a Cumprafuiffet ferè anm xti.J Alii vu, tanriimtribuuntannösatqué ex S. Crueis collegio ad E-

i> Ingens Barbarorum manus,) Id factum fecundum Annal. Francorum Fuldenfes anno 835. & fe-
quentibus. Ubide Doreftado, Antwerpo, Witla, Walchra infula vaftatis, agunt. Ancelinus in
Vrancone Epifcopo Lecdienfi cap. 37. de Normannis Trajectum & vicinia circum vaftantibus fa-
cit mentionem. Sigif bertus eadem in annos 837. & 838. conjicit. Placenriusin eodem Vranco-
ne poft annum Sga.hcec conrigilfe refert,quo etiam anno,ut teftacur idem Sigifb,Nora<î»»» adjuncts
fibi Danit Tranciam (2 Lotharivgiamperuagantes, fines Morinonmi Menapiorum, Brachatenfium omnemq-
ùrca ScbaUtmfl.tsrrm ferro ignedexaUm, Inde Wal fîuvittm mgnffmm Bmviam_} Palatium etiam
* s NfK\'j^î

Neomgi incendunt. Verum haec pofteriordevaftatio dernum fub Odilbakid acridiiTe videtnr , nee
hue referenda quam vis Heda confundat. Adeundus eäde re Douza , qui diüinctiüs ha;c Annal.
Hollandiae 3.

C Confinia omnium Rjbtiariorum] Contractus anno 876. Bellum in Ribuanainter Ludovicum & Carolum
committitur, vide Sc Reginonem lib,2.Chron. ad annum S70. Videnturautem fic dicti illi populi
qui inter Rhenum & Mofam , ad utriufque fluminis ripam habitabant. Vide Annal, Douzae lib.
7. Nuenariusin Comment, de Galliis,eos intra Rhenum , Mofclla\'m & Molam concludit, & Fran-
cis adferibit. Adde elegantiillme cte iisfcribentemFreherum2. Originum Palat.cap. vit 1. & ix.
TJbi inter Ripuarios numerat Aquilgranenfes, Tolbiacenfes,Rigomacenfes , Brifacenfes & Julia-
cenfes.

d ]{otgirim Omes donxvit, 1 Gerbrandus hancdonadonem int am ponit,& eft in meis MSS.in qua
nommantur Pagi, Leomerike vel Lomfrike forte de Limerjche, Velua, huiten-Goye : villas verd
Twine, Wefterhefe, Duitingen, Lona, Sulmunda, Wageninga, Houdna, Brake la, Thüle, Zeyft,
Lifidunon, Hefe, Thoerne. Loca fere funt nota.
c «,Anno Regni Ludovici xxv.] Auguftusenim ä patre appellatuseftineunteanno 813. quibusadds
2₅. annum habebisjufte calculi 8?8. fed malim Imperii legere , nam Aquitania? regnum patre
concedente diu ante rexerat ab anno nempc 78 i.Onuphrio exactiiiimo fcriptore referente.

HIC duxi,non omittendum qualiter in vetuftis libris Sc annalibus invenio allquos
Epifcopos fuiffe Trajedenfes,qui Catalogo non inferontur, ficuti circa haec tempo-
ra Egihardum Epifcopum, cujus intuitu Lotharius fenior filius LudoviciPii pro
fua conjugifque, ac prolis fuas incolutnitate , invenitur in donationibus confirmaffe authori-
tatem immunitatis ned-um per genitorem fuum, fed &. per praedeceffores ejus Francorum re-
ges Ecclefiae Trajedenfi conceffam, anno Imperii fui in Italia xxvi. & inFrancia fexto. A-
dum Aquifgrani. Hie poftea abdicato Imperio (a) Prumia;, anno falutis D ccc lv. eft mor-
tuus. Egihardum itaque hie interponimus.

2^s/ nomine Domini noBri lefiu ChriBi aterni: Lotharius diyina
ordinante dementia Imperator y^iugufius. Cum petitionibus facer-
dotum DeijuBis (ßf rationabilibus, divini cultus amore_yfay emus,fit-
perna gratia mumri non diffidimus. oyer it int ere a indufiria feu u-
jw. tilitas omniumfidelium noflrorum, tarn prafentium quam (ßf fiuturo-
rum, quia Egihardus Veteris TrajeBi Ecclefia uocatus Epificopus,
qua efi conflrtttta in honorem Martini Confefforis , aliorumfian-
Borum ) obtulit obtutibus noBris ₃ authoritatem immunitatis Domini
gemt oris noBri bona memoria LudoVici pit fit mi ^AuguBi, in qua
erat infer tum ₃ quod nonfolum idem Dominus & genu or nofier, <~ue-
rum etiam pradecefifores e/us Reges yidelicet Francorum eidem Eccleßa
cui ipfe Egihardus autore Deo praefi ₃ fiub tuitione & defienfione eo-
rum cum omnibus fibi fiubjeBis, (ßy rebus uel hominibus ad fie perti*
nentibus uel afipicientibus confiflere fee er ant, eorum immunita-
mm authoritatibus haBenus ah inquietudine judiciari<e poteBatis

eadem munitA at que defienfia fiuiffiet Ecclefia. Sed pro reifirmitate
poßuLyit a nobis pr<ediBus Ep if cop us _y utpate r nu m jcu pradecefjorum
noBr&rum regum morim fequentes_yhujufmodi noßra Immunität is prd*
ceptum ergd ipj«m Scclefidm _y fieri cenfiere&us_e Cujus petition lib enter
ajfenfum prabuimus _y <& hoc nofira auBontdtis precept um fieri decre-
vimus, per quod decernimus atque jubemus , ut nullus Iudex pub hcus,
neque quifiibet ex Iudiciarid poteBate , dutullus ex fidehbus in Sccle-
Jids dut loca_y dut dgros , feu reliquaspojfeftones , quds moderno tempore
in quibufiibetpagis ant territorus infra dttionem Imperii noBrijuHe ^ _f& rationalibter memordta tenet autpofidet dcclefia, uelea_y qua de- Trajeaenfis
inceps jure ipfius loci, uclueritfanBd tcclefia augen_yad caufias audien-^lmmn,m*
das_y uelfreda exigenda_y aut manfiones nj elparatas (^bj jaciendas,:vel
pdejufferes tollendos, aut homines ipfius Ecclefia tam ingenuos_yquam &
■fieryos fiuper terram ipfius commanentes_yinjufie difiringendos> neque ul-
las redlnbitiones aut illicit as occaßones requirendas, noßris (ff futuris
temporibus ingredi audeat: <~uel ea qua fupra memorata fiutit penitus
exigereprajumat_y fed liceat memorato Trafiuli fuifj^ fuccefforibus res
pradiBa Ecclefia cum omnibus fibifubjeßis ,fub tnitione at que immu-
nitatis nofir<£ defenfione, quieto ordmepoßidere, (gjr noBro fideliterpa-*
rere Imperio , at que pro incolumit ate no fir a conjugis ac prolis, few
etidm Imperii a Deo nobis collati, (ff clementißima miferationeper
immenjnm con fiery andi una cum clero (efr populo fibifiubjeBo Domini
mijericordiam exorare_yut quicquid de privat is rebus Ecclefia Fifci ex~
igere pot er at_y in integrum eidem conceßmus Eccl. fic. ut in perpetuo
tempore adperagendum Dei fierVitium augmentum &* fiupplementum
fiat. Hanc itaque authoritatem ₃ ut plemorem in Dei nomine obtineat D#at»
njigorem ₃ & a fidehbus fanaa Dei Ecclefia & no Bris diligent ius ^"m7ugea^
confer» etur ₃ manupropria fubtus firm animus, annulinoßri im-\'ßjffß\'-
preßione aßignarijufsimus. Signum Eotharii ferenißimi ^Augufii ^
Hothmundus "Notarius ad njicem Hildelini recognoyi. Data x I1
lend4 ^Aprihs_y anno Chrißo propicio ₇ imperii (f) Domini "Lotharii pit
Imp er at oris in Italia xxv i. & in Erancia vi. ^iBum ^Aquifigrmi
palatio Regio in Dei nominefelicit er_} ^Amen.

® ?nimié &mo Sal,8??. eß mmms{] Huic aflentiuntur ©nuphrius,Cufpinïanus₃ Sigonius & alii p.le-
rique. Eft autem id Coenobium in Lotharingiä Ord, S, Benedi&i quod aliis , tefte Cufpiniano >
pruliacum dieitur.

b Vel parata facienda,] In notis Bignonii ad Marculphum traditur exFalceto, paratas uno verbo
livrees denotarc : ac hodie diei cibos qui in familiä regjl, miniftris & Fatniliaribus in fpecie quoti-
die prsebentur,vicL ad lib, i.cap. 3. Lydius cxpenfos putat ad Hofpitum fufceptiones collatas
ex Goldafto^vel quae pro viatico & alimentis praebebantur.

© Anno Jmperat in Italia xxvl.& in Francid V1.] Creditor is annis äC. nato 846, poft mortempa-
cris,fextus cum quo 20.annis & quod excurrit Imperio praefuerat.

Lfricum itaque Egihardus fecundum calculum annorum Imperii Lotharii fubfequi-
tur, fecundum alios Lutgerus , natione & ipfe Frifius decimus in ordine Epifcopus,
— —- vir manluetus, & amator pacis , circa facras lediones intentus, & Ecclcfiafticx dil-
I utc m ^c^P\'^inje confervator, qui cum aliquandm praefuiffet, ultimum naturae perfolvit debitum ix.
TrifmfeJit K-al. Maji, cum fediffet anno uno, fepultus in Ecclefiä S. Salvatoris apud Trajedum : hujus
mm mum. intuitu Baldricus nobilis contulit Ecclefiae Tiajedenfi res & praedia proprietatis fuse quae
habebat in villa Wadakein Ermkina,Uberan, Malfna, Velgafla,Thrimuthi, Aveofate, Swi-
num, Bemela, Hellovina, Herivina, Taratina, Medua, cui viciflim Lutgerus conceffit ad vi-
tam Hefalam, Hamarithi & wiam, anno vi 11. Lotharii Imperatoris icilicet falutis Dccc.
L^m°.

Bdirictis-contulh Eeclefi*,] Diploma extat in meis fchedis integrum, ut & in Gerbrandi Chronico,
jam typis edito.

S.Hicrö. TT^Uic ^*^cce®^t Hungerus Frifius , vir fanditate vitas prxclpuus, dodrinä etiam in-
preflyttr I I fignis , de quo multa fcribere nequimus, barbaris jam omnia debacchantibus, ä
Nortvici* -*~quibus & fandus Hieran. prefbyter capitis abfciffione apud Nortvicum vscum
Hormannn Martyrii coronam adeptus eft,circa annum Domini D ccc. lxv. tefte Ioanne de Bekä;Incen -
^ idV\' ^munitilsima in eä provinciä (quam Hollandiam vocant) ab Aureliano quondam Au-
ad annum g^^Hc conftituta (quem vulgo (a) Aurundilium vocant) m vico Voorburch. Cujus ve-
SjS. refe- ftigia ipfi vidimus noftra aerate, & fragmenta Romanam Architeduratn oftentantiaeffodi:
mnt, veluti partem pavimenti teflellati,pedem aereum confrad^ ftatu^, nummos aereos,argenteos
Aurundi\' atque aiireos,curn inferiptione Aureliani,nec non catenulam auream, cum aliquot Smarag-
Hum arx in dis fcfquiangulis politis & perforatis contra Epilepfiam ad collum infantum fuipendi folitis.
v*wKear- R_edadum etiaminfavillam Monafterium fandi Adalberti Egmondenfc, & quaeque loca
• Yicina,habitatoribus in ore gladii confumptis: & Trajedum civitas aliquandiu oblelfa, a-

criterque ä Chriftianis defenfa, tandem crebris catapultis & machinis qualfata,per continuos
inlultusexpugnata,vi occupatur & folotenus adaequatur, rurfumque ^ Barbaris munitur pro
receptaculo, & inhabitaturufqueadtemporaCaroliCalvi , omnibus incolis prioribus in
necem abforbtis, demptis paueis Canonicis, & aliis viris, qui cum Hungero Epifcopo aufu-
gerant, conferentes fe ad Lotharium Auguftum, tunc apud Prumiam Monafterium clegciw
tem. Qui commiferatus tantae afflidionis, cüm intelligerct EccleiiamTrajedenfem barba-
ricä rabie jam defolatam, & ad nihilum redadam,Canonicofqueo!im in ea Domino militan-
tes, partim interemptos, partim per diverfa loca difperfos, tradidit ipfi Epifcopo ac fuper-
ftitibus intra regnum ejus,locum quietum & pacificum pro refugii confolatione, videlicet in
pago Mafo fuper fluvium Ruram Monafterium in honorem fandi Petri , conftrudum
quod Berg appellatur,anno tertio regni fui, Iftefuit fbjfiiius Lotharii Imp. filii Lodovici
Pii ex matre Ermigarda, qui & Lodovicus didus eft fecundum Macianum, conatus Tiet-
bergam reginamuxorem fuam,quam exolämhabebat repudiarepropter Waldradam concu-

"b\'nam, quam adoîefcens in domopaternâ nimio diligebat affe&u,unde magna content!© fub-
orta eft, & ipfe interiit Placentiae excommunicato, Ado ; At Lothemm rex [rater ejus à pra- ^
vts conjiiiarus decepttts, diu de äuarum faminarum cmnkbto vaallmda pent tot am Eccleßnf»
contra fe concitavit, Ob id duo nJTyCetropoluitini Eptfcopi Tisvericus & Goloniinfis fententta A- ^
poßoltca damnait. Monafterium verb illud poftea vocatuta eft mentis Odilias haud longé ab
oppido Rurimundano, dicecefis Leodienfis quo praepofitura tranflata eft, quae adhue exiftit
officium in Ecclefia Traje&enfi, lolitum per Canonicum iftius ecclefiae antea obtineri. Si-
militer & Ludovicus Rex Alemanniae, filiu^ Ludovici pii Augufti, confirmaverat¹, quicquid
genitor Sc praedeceffores ejus anteà concefferant, eximens Ecciefiam & omnia ejus bona ab
omni fecular« poteftate, condonans etiam perpetuo , quicquid lus Fifci deillis exigere po.te-
rat anno regni fui in Orientali Franciâ xx i. (c; Et eft notandum, quod ifte Ludovicus fuc- _u «

cefferit parti in Imperium ufque ad praeliumFontaneticum illud adminiftrans, tunc per con- ^mH "
i . i * . ¹ .. _Tl. pa ri ii , J verum, nam

ditiones pacis, conceffit Lothario nomen i mperu cum Itaha» Bellum autan (d; ad Fontane- Letbarim

tium gerebatur anno D cccxli. In die afcenlionisDomini, vilalunt Sc magnaprodigia.fu.b etiamfaven*

hoc Epifco po, decurrentibus praeter folitum ftellis» (e) Oceano quoque omnes Provincias te Ludovice,

inundante, fluminibi s coactis fiifpendere curium & diverfimodc per latera aquas exoneran- Pj° ^Ita~

tibus, ita, ut catadyfmus putaretur hominibus ac ceteris animantibus aequè fubmerfis, Sc ex

impetu vehementiflimeventorum arboribus, radicitus evulfis. Unde Provinciales ne cpid p_mappU

de caetero hujulmodi periculorum ingrueret rivulum modicum ex Rheno fuper Dorefta- i_atun \'

tum decurrentem, cujus fupràmeminimus, cognomine Leekam ab utroque latere vaftis cin-

gentes aggeribus, in eum flumen Rhenum deduxêre , ne tam facile alveum exire, aut Oceano

cedere cogeretur. Hoc modo Rhenus Doreftatum ufque nomen fervans, inde Lecka jam in-

cepk appcilari, interclufufquc Oceani fluxus refluxufque apud vicum Catvvijck Rheni o-

ftium, obftrudum eft fuccelfu temporis, agitatis vento arenis, quae illud opplevere. Ante AtxÈrîm<

qüod ferunt Sc caftrumfuiffe conftitutu, cujusfundamenta jam intcrdum viluntur, refluente nks,

Orientalius verb (f) Navaliam,.urbes Utas teftantur Ptolomeus & Antoninus Pius» Hoc Lu-

gnum aut ex allufione Gallici five Francici vocabuli Leidim, oppidum conjicere poffemus.

Nam vulgo dicitur HcpPtl/ & Gallicè Lugdunum, Lion,five Leion, & in commetnoratio-

Forfan triafuere hie fimilia praefidia. Britanni,tefte Ammiano Marcellino, quotannisantio-
nam Legiouibus Romanis hybernantibus ad Rhenum in penfum adminiftrare folebant. Ex
quo caftro nonnulli et am Romanorum, ficuti Caraufius, piraticam exercuiffe creduntur, Eo
anno, dum h^c fcriberemus, abdudis vento colliculis arenarum j quae inftar undarum non-*
tiunquam agitantur,yifae funt alterius (g) Municipii ingentes ruinae Roman-ae yetuftatis, haudl
iongè ab iplb Oceano in vico Cattorum,ubi nummiargenteicum inlcnptione Severi & An«
tonini inventi funt, & nobis dono milfi cum plerifque aliis.

Anno verb Salutis D ccc lxvi. (h) Kalend lanuarii HungerusEpifcopusexul à Cathedrâ,
Se Iongis anguftiis pertçfus deceilit. ubi corpus quiefcat, ignorantur, qui una cum Alfrico
& Lutgero Epifcopis praefuit annis xxv in. Claruit lub Lothario feniore, ejufque filio Lu-
dovico, Sc Carolo Calvo Impp. Quem tamen Hur.gerum,ficuti nec Egihardutn Epifcopum
annotatum, ita Sc hunc omiffum fuilfe,invenio in quibufdatn fcriptis, forfan ob cladem Nor-
tnannicam , qua omnia delebantur, & tradebantur oblivioni, id accidit.

nomine fanBœ (cfr indmduœ Trinitdns Ludovicus dhina fawn*
te dementia Rex. Cum fetitionihus facerdotum Dei juBts ffî rd-
tiondkihhus Dhini cultus amove fay emus > fuper nâ nos munir t gratia
non diff dmui. Noyerit interea indufria feu militas omnium fide hum

Ecclefia, ^noß^rörUmr^tAmpß^ßntimn, quam &* fiuturorum , quia Hungerm
1\'rajeffi vt- Veteris TrajeBi Ecclefia Epifcopus ₅ qua eft conftruBa in honorem S.
fßartini confefforts, & ahorum SanBorum, cbtuht obtutibus noBris
authontatem Immunitatis Domini (ßßgenitoris noBri, bona memoria,
Ludoyici piifiimi ^Augufii, ^r^/ infer tum, quoel non fi&lum idem

Dominus & genit or nofier, <verum etiam pradeceßores ejus Tceges
Francorum , ei dem Ecclefia, Hungerm ipfe₃ anther e Deo ₃ praef-
M fcftnfi- fet fiub tuitione & defenfione eorum, cum omnibus fibifubjeBis,& rebus
l\'rancorum. <~vel hominibus ad fie pertinentibus ,<-uel afpicientibus confiftere fiece-
runt j d?" eorum Immunität um auBoritatibus haBenus ab inquietudme
Judiciaria pot eft at is eadem muntta at que defi\'enfa fuif]et Ecclefia ,fied
pro reifirmitate poBulayit a nobis pradiBus Epificopus ₃ ut pat er hum
feupradecefforumnoBrorum Hegummorem fequentes ₃ hujufmodi no-
Bra Immunitatis praceptum er ga ipfam Ecclefiamfimmunitatis at que
iuitionis gratia, cb amorem Dei (ff referent tam ipfius locijirca ipfam
Eccl.efiam fieri een fier emus. Cujus petitioni übenter ajjenfum prabui-
mus ₃ (ßy hoc noBra authoritatis praceptum fieri decreet mus, per quod
pracipimus atque jubemus , ut nullus Iudex pubiicus ₅ neque quifiibet
ex judiciaria poteBate ₃ aut nullus^ ex fidelibus noftris w Ecclefias aut
loca, <uel agros^ feu rehquas pojjefiiones, quas modtrno tempöre jn qui-
bufiibet pa^is <~celterritoriis infra ditionemregni noBri jufie (ßf rati-
onabilit er memorata tenet ij elpoßidet Ecclefia ₃ (ßy ea qua demceps
jure ipfius fanBi loci divina pietas auger e dignabitur ad c auf as audien-
das^autfreda exigenda, aut manfiones uel paratas faciendas, uelfi-
dejußores tollendos , aut homines ipfius Ecclefia tam ingenuos quam ßf
fiery os ßuper t err am ipfius commanentes injuBe diBringendos₃ neque ul-
las redhibitiones, aut illicitas occafiones requirendas₇ noftris & futuris
temporibus mgredi audeat, njelea qua fiuperius memorata funt ex ige-
re prafumdt. Sed liceat memorato Trafuli, fuifje (uccejforibus res
pradiBa Ecclefia cum omnibus fibi fubjeBis fub tmtionis ac Immunita»
\'ab omnife- tis noBra defienfione quiet o or dine poßidere, (ßf noftrofidehter par er é
jtauwmu\' I^mp^eri° ^: dt que pro incolumitate noBra ₃ conjugis ac prolis ßeu etiam
m. totius regni a Deo nobis collati₃ (ßf ejus clementißima miferatione₅ per
immenfum conßeryandi₃ una cum Clero (ßr populo fibißubjeBo ₃ Domi-
ni immenßam clementiam exorare : &¹ quiequid de prafdtis rebus Ec-
clefia jus Ftfici exigere poterat_} integrum eidem concefsimus Ecclefia
feiheet ₃ ut m perpetuo tempore ei ad per agendum Dei fiery itium aug-
ment um (ßf fupplementumfidt. Hanc itaque authoritatem , utplemo-

rem in Dei nomine ob tine at uigorcm, (ff a fidehbus fanBa Dei Ec- _Jnmo ^
clcfia, & no Br is diligent ins confers etur ₃ ma, nu propria fubter firma-jub Ludovi*
yimus, & dnnuh nojlri imprefiione fignari fecimus. Signum D ominiZmSfji"\'
Eudoyicipiifiimi Regis , * Hardbertus ad ^rz>icem Ratlerii recogn&vi.
Datum (f) xv. Iunii_y Anno xxi. Domini & Serenifiimi Regis $ 29. Ksg»
Eodovici in Orient ah Franc id regnant e JndiBione fecundd. ^ABum * Hwfaw,
Franc onefiurdP alatio Regio. In Dei nomine fiehciter_y ^Amen.

IN nomine omnipotentis Dei Domini noflri lefu Cbrifli _? Lotba*
rius diyind praveniente gratia Rex. & locis diyino cultui manci->
pat is quippiam muneris confirmamus₃ id nob is procul dubio ad oeternam
heatitudinem nancifcendam adfiuturum effie confidimus. Jgitur com-
per iatur omnium fidehum fianBa Dei Ecclefi#.₃ (efr no Br or um prafien-
tium_s fcihcet f uiurorum induBria : Quia ex relatu Cjuntharii fa-
cri palatii noflri, fummi Capellani_y & Hungarii ^venerabilium tpifi-
coporum didicimus _s quod JrajeBenfis Scclejia_y qua in bonore Chrlfli
confefforis Martini conBruBa effie dignofcitur, 2>arbaricd imminente
nequitid, pene deflruBa_y O* ad nibilum redaBa fit, Canonici^ olim in ^ Fcchfm
ea Domino militant es pafiim per d her fa loca quidam difperfi_y quidam a Éarhm \'
etiam interemptifunt, bac denique incumbent e maxima necefitate de- •

precatifunt ielfitudinem noBram_y ut memorata fanBne fedi, intra re*>
gnum noflrum quietum (gr pacificum locum ad confolationem & refn~
gium Canonic or umtribuer emus. Quorum falub err imis &* fyncerifi-
mis fuggefiionibuspro amore Dominiprotectoris noBri, ob em0lumen-
turn etiam ac remedium anim<z ayi noBri _y Lutowici <& pia memorie
genitoris noflri Lotbariiquondam c.Auguftorum ₃ nee nongenitricis no-
ftra Hermingard a , feu pro fa lute no ftra, regniftabilitate _y libentifii*
mum prrfbentes affenfum₃bos clementi* noftra apices fieri jufimus,per
quos m pdgo Mafio _y fuperjluvium Rur<e_} Monafterium in bonore fan- Berghui
eti "Petri conftructum , quod Sergb nuncupatur, ad prafatam fedem^fu^
Trajectenfiem _yfub omni int e grit ate tradimus _yper omnia tempora _y ad q^™
confolationem & tut amentum rectorum ejufdemfed is, njel clerifamu- im_tbaturum concedimus_y quahter prafignatiferyi Dei, noftra percept a li-
ber a li munificent id ₃ eos Domini mifericordiam pro nofitrd ₃ ac prade-
^Cefforum noftrorum falute liberius exorare delectet. Et ttthac noftra

tiiiïrœ tradititms feu pier at is Uveitis per futur a temp or a inviolabilis
per fever et , manu propria eamfuhterfirmavimm , annuli nojlri im-
prefsione afsignari jufsimm. Signum Lotharii gloriofiRegis. Daniel
I ISlotarim recognovi_yfcripfi⁽& fubfcripfi. Data iv. \'Nonas Ianuaru ,

anno Qmtto propicio Regni D. Lotharii gloriofifimi Regis tertio. In-
diBione jexta. ^/LBum Prumia Jxtonafteri» m Dei nomme felicit er,
uAmen.

(1) Volunt aliqui circa fisc tëmporâ,puta Tub Hungcro Epifcopo Comitatum Holiandia;
habuHfe originem, donante illamjam defolatam incurfione Normannicâ Carolo Calvo Imp.
Be vytgine _a(j p_reces Ioannis Odavi Romani Pontificis, & Haganonis viri praepotentis, cuidam nobili
HdlandZ Theodorico ex Hildebergâ, nepte ejus juniore, filiâ Ludovici pii Augufti, ftirpeque anti-
quorum Regum Francorum oriundo, quos à Trojanis defcendilfe commémorant : quodque
hie Theodoricus minor natu,fratrem habuerit Walgerum five Waiferum nomine, quem Co-
mitatuiTeifterbanti^abeodemlmperatore praepofitum& fedem conftituifife in Avehto
prope Thielam : Haganoncm verb in oppido Xantenfi, quondam Trajana Colonia ( quam
* lAlilXa ^corruptè jam * Trojam dicunt) habi tafle, & provinciis circumvicinis imperkafle teftantur\',
Troiam, * ^authore praecipue Ioanne Beek a , Quare cùm fermo incidit de hac re, convenit aliqua, pro
veritate dihicidanda, referre in medium, prout liiperius promiffum eft. Holiandia autem re-
HoUandia dè defcribitur, ut ea pars fit, cui Theodoricus Comes à Carolo Praefedus fuit, hoc eft in
çuffitpro- preftariam, five precariam, uti ajunt, id eft, ad vitam fuam folum accepit. Nam apud pro-
yincia. batos autores & vetuftos Codices invenitur, quod Theodoricus ejus nominis tertius, filius
fandi Arnulphi, quartus in ordine Comes interventu Ecberti Trevericae urbis Archiepifco-
pi,patrui lui, fufcepit primùm in propriam haereditatem ab Ottone tertio Rege quicquid an-
teceffores fui habueruntin beneficio circa annum Domini D cccc lxxxv» Longé etenim latior
JbUandia fuit Holiandia. Nam pofteà fcriptores earn dividunt in Epifcopatum & Comitatum. Sed
in Comita- nec totus Epifcopatus comprehendebatur fub Hollandiâ. Comitatus namque Veluae,Twen-
tiim & E- tigg ^ Drentiae & Saliae (qui Epifcopatus finit) fub Provincia Hollandiae minimè comprehen-
pifcopatw duntur i Nec totum fuit in Provincia Hollandias, quod Comités ( qui illius titulum praefe-
ivi itur. _runt^ poflidentj ficut ea pars, quae ad Lavicam fiuvium in Frifiis protenditur, atque ubi Ca-
ninefates, Frifiaboni,& caeterum id genus populi.Item qui circa Schaldim ufque Mofam ha-
bitant, quorum aliqui Zelandini, aliqui Frifii vocantur.
Holiandia Sed Holiandia Teutonicè nihil aliud eft, quam ipfa Batavia Graecè. Quod vocabulum &
& Batavia Latini pro nomine Provinciae fibi ufurparunt, cum proprio careant, licet circumlocutione
ingenereu- defignarunt, veluti in Panegyrico, qui inlcribitur Conftantino & Maximiano Augg. ubi de
mumfunt, infulis Rheni, & Provinciis adjacentibus difleriturhoc modo : mquam tlla regio dtvmis
expeditiombhs tuis Cœfar vmdicata atque pur gat a, quam obliquis meatibus Schaidts int er finit ₉quamquedivoniofui Rhenusampieftttur_tpcene>(ut cum verbi pericalo loquar) terra non eß. It*
penitus aquis tmbuta permaduit, ut non folum quâ manifeflè paluftm eft, cedat ad mxum &
bam tat preffa vefttgtuw, fed etiam ubf paulo vtdeturfirmior, pedum pulju tentât a quatiatur, ut
/entire fe prosulmota, pondus teßetur. Ita {ut res eft) fubjacentibm innatat aquis, & fufpenfy
late vaciilat, ut mento quts duxerit exercendumfuijfe tali Çolomilitem ad navale certatnen. Et
(m) in alio : Ant fub dexieta tua, Domine Conftanti, Bataviam, BritannUmque fquahdum ca-
put, fylvis &ßuütbusexerentemintuentiumanimusaffingit. Exquibus fatis elici poteft na-
tura fn) Provincis Hollandiae, teutonicè hoc eft, l^olIdllDt / vel ©ieplflnöt / Graecè verb
Batavia* : cum fecundum Tortellium Bady (o ) Graece , altum five profundum fignificet la-
f Hilt. V. tinè j unde Batavia deducitur.Et Cornelius Tacitus libro xxi de Bataviâ loquens ita fcri-
bit : Jshtum interimfluxu Atttumni & crebris pluvtalibus tntbribus fuperfufus amnis, palaftrem
humitemque infulam in faciem fiagni opplevit. EtPomponiusMelalib. 3. Rhenus ab Alpibus
Heeldens, prope à capite duos lacus efficit, Venetum & Acroniam. Mox dtu folidus & certo al*
\\veo lapfus, haudprocul à mari, hue & iäuc difpergitur, fed adßmßram amnis etiam tune & do-
me eßuat Rhenus; ad dextram primo anguflus, & fui jlmilis, pofi ripis longé aç Utè recedenti-

bus. jam non amnis, fed ingenslacus , abi campos implevit F lew s, d-toitu* ; ejufdemcjue nomms
irtftilant amplexus, fit uernm œrffior, iterttmcjue fittvws emtttitm. Unde liquidb confiât,HoL- Tlnih
landiam apud nos effe eandcm Provinciam, quam Latini & Graeci Bataviam vacant, hoc eft
quae inter Rbenum & Mol am ubi Vahalim recepit ufque ad Oceanum interjacens protendi-
tur. Si quis autem Holtîandiam potiùs, quàm Hollandiam appeliandam ceniuerit, & quia
in quibufdam literis ita invenitur (licet in vetuftis Hiftoriis latinis nunquam legitur hoc no-
men Hollandia,ni(i apud S. (p) Marcellinum) hoc ab arboribus, quae m defolatâ provinciâ
excrevêre, diélum putet, cùm partem Provinciae fylvis & nemoribus oppletam fuilïc non
abnuamus, ut Holtlandia, hoc eft, pars ilia arboribus confita potins cenfeatur, quàm Hollan-
dia,id eft Batavia , quae pro majori parte paucas nutrit arbores, praeter falices, & eas quidem
raras. Regio autem ea ,quae à Molelandia ufque Kenemaros , inter Oceanum & oppidum Hollandiam
Leithim protenditur, Nort-FIollandia pridem,nunc Rijnlandia vocatur. Fuit & vicus Hoi- fp^{ecie e}fif^c\'

vocare pofifemusattamen Hollandiam, Zclandiam, & Denemarcam provinciam nomina ab _{ro u}j^_ue-illis hominibus feptcntrionalibus ,quos Danes & Normannos vocant, indita crediderim. ter Oceanum
Nec tota Hollandia five Batavia fuit in Ditione Caroli Calvi eo tempore ,quo donationes, (ff oppidum
(in quibus nec Hollandiç mcminit,) feciffe cred.tur Theodorico. Pater namque dederat ei
Alemanniam, Rhetiam, & partem Burgundiae, indignantibus ceteris filiis. At tunc nondum P^{rote nw}

erat ad imperium promotus, in qua donatione nec Hollandiç meminit. Quod ex divifione 4/.\' \'_ni_mdia
regni Lotharii inter Ludovicum f\'ratrem regem Alemannia:, & ipfum fada apud Aimonium _vocatUr.
clarè confiât 3 ex qua particulam hanc tanquam propofito noftro convenientem exfcerpfi- Cbelidort 3
mus. Ltidovicus accepu Comitatum Tetfterfcmtiœ. Bataam , Hatttvarias tjAïvfam fnbterio~ auEtore Sut-
rem de ifia parte. Item ofam fupenorem > quantum de illa parte efi. Lin gai , quantum de da,navtsfui£
iflaparte eft. De Fripa partes duas. Carvlus vero accepit cJfyCofam Juperiorem de ist a parte \'!■\' ^

tJfyCoJam [»bteriorem , quantum de iflaparte eft. Lingas quod de 1 fia parte efi JLo- ]^{fûi_ampert met ad Verfatum , Scar per* afœ , de Fnfia tertiam partem. Atta (r) er edit ur bac divi trafuehebat *
fio Attwiaci. caetera non

Nunc procedendum eft ad primordia ipfius Comitatus Hollandiae , & eorum Principum, mtelligo. ^
qui ab eodem tempore aliquandiu per fucceilionem praefuerunt, Supenùs enim fatis decla- H°^Uanratum eft/qualiter Provinciae Rheno adjacentes per Romanos anteà lub Praefedis five Prae- _{nomn au}_
fidibus & Legatis adminiftratae funt etiam ufque ad Imperii decliuationem. Et qualiter po-
fteà in poteftatem Regum Francorum devenêre : & ufque ad adventum Barbarorum & ali- ,Hicmulta
enarum gentium per Francos gubernabanuir, Frifiis & mferioribus Saxonibus tempore in- omittuntur,
termed. o irruptionem fruftrà tentatitibus. Franci verb , dum pofteà mu tua internecione fe- ^{m e}ß
fe affligunt, & idcirco folitis potentiae viribus exhaufti bene partaamodo tutari non valent, ^at>ff™^motvaftatœ atque indefenfae Provinciae liberaliter funt concefiç iliis, qui animos habebant aç- ""Tff*
quirendi feu hottes profligandi atque eas defendendi, cum largientibus nulla ibidem demere- p ranci\'libe-
tur poteftas aut imperium,quae ipfis nulla fuit. Sed mihi anni,& tempora & origo ipforum rales in dar-
Comitatuum male videntur quadrare. Quamvis enim non fit dubium, quin ipfe Theodori- gienM Pro-
em Princcps fucrit aiti fanguinis, & militia infignis,armifque potens, ita ut propter egregia virxik, mas
facinora omni laude dignus celebretur : Quem ab ipfo Theodorico illuftri Comité, qui con-
fanguineus Caroli Magni, & ejustemporibiis per Frifios in Saxoniam & Pannonias exerci- _uranKtumformidabilem duxit, defcendilfe eredam : & majores fuos etiam ante tempora Caroli Comes tl\'Ut-
Calvi in his regionibus aliqua poffedifie, alibiquefuifie potentes : & defcendiffe à Principi- firùTbeodo-
bus, qui dicebantur corruptè de Guiennâ, reäius verb de Vienna, urbe Allobrogum , vicina ricus perFri-
Lugduno. Nam (1) legitur quidam Theodoricus Comes fuiffe cubicularius Ludovici Balbi,fi^am-
filiflCaroli Calvi & ejus filiifuccefforis, qui multas fecit contra Nortmannos expeditiones, y-ßfß
& auóloritatc contendebat cum Bofone fratre Ricl^ildis fecundaeuxoris Karoli Calvi, qui ^imM\'
Vien nam occupaverat,coadusfefededere, Theodorico verb conceflit ipfe Ludovicus Bal- Theodoricus
bus Comitatum Auguftodunenfem teftamento , quem cum Bol one commutavit pro certis cubicularius
A-bbatiis illic confiftentibus. Quod autem Princeps Viennae fuiffe potuerit, fatis alludit, Ludovici.
quod EcclefiaipfaViennenfis (quae jam provinciae afcribitur metropolis ) valde lolemnis,
prour nobis illic exiftentibus oftenfum eft , hac noftra aetate eifdem utitur infigniis, quibus
Comités Hollandiae ; hunc ergo pofteriorem Theodoricum dixerim patrem Theodorici pri-

iMUtlv mi Comitis,qui Abbatkm Egmondenfem in beneficiumobtinuit. Nec opuseft eosavitis Si
ügmondeßs falfis faltem titulis adornare , quos propria fadaitailluftrarunt, ut- prxftent fuis majoribus.
jnbenefictum Conftat enim ipfum Theodoricum & fequaces fuos nedum limites fortiflimè fuilfe tutatos
VbmCo ^contra Barbarorum incuriiones, fed amphalfe, religione prxcelluilfe, populofque lubjedos
mhum Hal" p^tcldè Sc in fummâ juftitiâ aliquandiu rexifte, & Imperatoribus tarn Grxcis quam Latinis
UndU. ^aG Regibus, conjugiorum neceffitudinibus fuilfe conjundcs. Unde mihi fatisfacere nequeo,
Origo Co- ut credam, eos ab antiquis F ran coram Regibus Meroveis defcendifse , & in Aquitaniâ do-
mitum Hoi- minatos.ac Ludovico Pio filio Karoli Magni bella intulilse : five precibus Haganonis aliqua
tandis polseffione per Carolum Calvum donatos, vel ipfi Haganoni attinuifse, confiderata faltem
temporum ferie. Nam Ludovicus Pius Aug* ante Imperium Aquitanix quietè latis prx-
fuit,nec jam promoto ad Imperium ulla turbatio ,nifi forfan per proprium filium Pipinum
emerfit ; nec aliquem,qui vocetur Theodoricus legimus conlcium fuiffe , aut ad Aquitaniam
afpiralfejicet filia Theodorici Comitis Matricenfis per Ludovicum patrem PipincTdefpon-
*£bmhr-m. fata fit. Is Comes tamen alibi nominatur Theutbcrtus, Harmigarda quoque prima uxor ip-
fius Ludovic: Pii , cujus fil i am minorera Hiltegardam volunt Theodorico patri Theodorici
primi Comitis nupfiffe : fuie filia Nigranni Comitis, clariffimis orta natalibus, non autem
ioror Haganonis, ut Iohannes Beka aftruere videtur , Haganonis etenim neque fub Carolo
Magno , neque fub Ludovico Pio vel Karolo Calvo Auguftis , aut Ludovieo ejus filio ulla a-
pud Scriptores invenitur mentioned fbîiimapud Abbatem Urfpergenlem in Chronica fu-à
Joannes Bee- vecitatur deHaganone quodam exmediocribus elevato . ubi de (t) Carolo Simplice Rege
_{f r} Galliarum Ludovici leu Lotharii filio nepote Karoli Calvi tradat, qui (") quinquennis An-
^>J " no D ccc xcv i u creatus Rex fuit-. Sed nec Iudith fecuncla uxor ipnus Ludovici Pii, mater
Erat Ciro- Karoli Calvi, foror fuit ipfius Haganonis , ut puta qux filia erat Wei pii nobiliffimi Ducis
1\\kfimfUx Baioariorum. Audiatur quoque ipfe Abbas Sc Hiftoriographus Gallus apud ipfum intro-
dmdecman- duduSjita fcribens de ifto poftcriore Karolo : Cxmcjue jam fsrè totam colhgcrst regnum , c ce-
ntrum cum pit quendam Haganonem ex mediocribus extollere, & fupra omms Principes diligcre _tadeo ut
àVulcone magnatibus quibufque procul abfifieniibus ipfe regie latertfolus barer et, multaque Regit juris aâ
poRemenfi f^mm i^{HS tor}^^Heret\' Vnde primates inaignati, cum nullatcnus poffent eum ab Ulms dileSlione a-
piaugurare- vettere-, qu&rebant iüum de Regno abjicere , Rupertumque ^cDucem,jratrem Qddottis, Regem con«
tur. flitumt,quem£a?olusin pr&lio occidit* Teftatur quoque inter Principes ₃ qui à Regeprop-
Haganonis terHaganonem defecerant, primos fuilfe, Henricum Duqpm Saxonix ,atque iftum Rupçr-
ehvatio. turn, qui indido conventu Aquilgrani,continuefecusforesRegiicubiculimanentes,quo-
frlwcorim ^die egreffum Regis à penetralibus aulx prxftolabantur ; Cum verb nullum eis à Rege rsl-
ponlum per dies quatuor daretur. Henricus id moleftiffimè ferens, dixilfe fertur ; aut Haga-
nonem quandoque cum Karolo regnaturum, aut Karolum cum Haganone ad mediocritatem
rerum deventurum : & indignatus inconfultb receffit. Henricus ifte tandem ad Imperium
promovebatur circa annum Domini D cccc xx. Karolus verb Simplex poft quinquennalera
Donatiode incarcerationemobiitRegnixxxvi- (xj aetatis verbliv, & Salutis D ccccxxxin, anno ,
Egmundaty cumêoadhucpuero admmiftrafset regnum Oddo tutorio nomine per annos xni. Secun-
eonjunSis dum ergo hiftoricam veritatem, Donatio-de Monafterio Egmondenfi & exteris Iocis ad il-
tjuandofdU }_ud pertinentibus,à loco qui dicitur Zuitherdes-Hageufque ad Fortrapa & Kinhem five Ku-
fà* then ab hoc Karolo Simplice aut fratre ejus, & alia donatio de Silva Wafdâ & Zelandiâ in
Comitatu eodem cum pratis & aquistcrrifque exitibus, &c. à Ludovico filio Lotharii an-
Donam de _nQ j) _cccl_xxv, defundo, vel Ludovico Rege Alemanix filio Arnulphi Imp. qui obiit anno
WaJ .laqua ^ _{cccXCIX> cu}j fj]j_{us anno} p> _CC€Ci primofucceflit, Imperansatinis xii.fadx funt, & non
* ^k * fub Karolo Calvo aut Ludovico Ludovici Pii filio. Nam per divifionem fuperiùs tadam ea
Ioca,Zelandix non erantin poteftatehujus Ludovici, & Iohannes Papa VIII. ordinatus eft
@mj}b.$?z ptinaum anno D ccc lxi 11. ad cujus precés donationçs fadas volunt, qui non tempore Karo-
li Calvi, fed Ludovici ejus filii primunvn GaUias venit, agens cum Epilcopis Galliarum Se
Belgicx Synodum apud Trecas. Nec Hagano_;aut fui diu apud Xandhim refedifse potue»
runt : nam circa annum falutis D ccc i v. legitur nobilis (z) Bertholdus de Grimbergen, frater
Hildebaldi Archiepifcopi Colonienfis, & Prxfcdus Karoli Magni Imp. apud Xandhim re-
fedifse, & orarum circumvicinarum adminiftrationem habuifse, cujus uxor dicebatur Ermi-
£mmth^m : fortè ipfe Hagano ab hoc Bartoldo defcenderit. Scribunt infuper ipfum Theo-

Uéandiœ* dorisuœ primuai Comitem, una cum filio fuo Theodorico Secundo₃centum vigmti quinque

anßis,hSnc verb Theodorieum fecundum folura regnafle annis lxxxv 111. (Rara avis) Hoe
enim fpaciumintegrarii aetatem etiam hominis faniitimi, & fenis bené complexi, nedurn reg«
nantis, ut plurimi m comple&itur, quum Valerius Maximus in cap. de Sene&ute, pro mira-
culo narrat Maffiniffam Regem Numidiae regnaffe annis fexaginta : Nec verifimile eft oram
maritimam ex faueibus Nonmannorum evindicandam puero fuiffe creditam. Sed annotat
iile Scriptor tantum annorum fpacium, nequiens alio argumento fuam palliare fupputatio-
nem, legitur etiam in vita Ludovici filii Caroli Simplicis , qui Gerbirgam fororem Ottonis
primi duxit uxorem, quidam Theodricus Comes magno fuiffe in precio circa annum Domi-
ni D ccccliI. inBelgicâ,quem hunc Theodricum Secundum crediderim, praemiffaomnia
me reddunt anxiumj dejudicent alii quod velint.

a Quam vulgo Aurundilium vacant)\'] Hinc Midae fabulam in feenam produxerunc_} quod n umifmata
Aureliani eo loci inventa elfent, qualem amicus meus Petrus Venius IC. & pi&or non inelegans
mihi olim oftendit : de reliquis antiquitatis Rom. monumentis, vide tabellarium diligentiffimi°no-
ftri Scrivèrii.

\' b Se ad Lotbarium tAugußum ap,Prtmiam monaftj Obfcura haec narratio & intricata. Nam Doro»
ftatum à ÎNorvnannis anno 837. vaßatum legimus, quando verifimile eft TrajectUm fimiliter cap-
tum & deftruftum, longé ante quam Epifcopatum iniret Hungerus, fub Imperio nihilominus
LothariiAugufti,utque ita is donati onis Monafterii S.Petri ad Ruram fl. auctor dici pollet ; nifi
ipfe Heda fe explicaret fequen tibus verbis : Ißefuitfilius Lotbarij Imp. filii Ludovici Pii &c. Qui Lo-
thariuslmperatoris Lotharii fecundo genitusRex fuit Lotharingie jfucceflita. patri in Império
LudoYicus II. natu maxitnus, quem quoque Marianus Scotus contra fcriptorum vetserum men-
tem, Lotharium vocat ■ hinc illaconfufio, neque enim Imperator Lotharius fed Rex fuit, qui uc
ex diplomate liquidé conftat, donationis auctor exiftit, ad hujus rei elucidationem hanc ftemmatis
partem adjungo ;

Carol us Mag. s Ludovicus . Lotharius ^ Ludovicus ïmp. Rom. _f Marianus hos
£mp. \\ Pius,cuiex \\ Imp.quio-J Lotharius Lotharing,Rex J confundere

q \' Et\'efl nolanckim quodißc Ludovicusßtcctfferhpatri in Imp. ) Et hic errat Heda, nam Ludovicus Ger-^
manieur Lud, Pii filius nunquam Imperium adminiftravit, fed Lutharius frater ejus à pâtre vivo af>
fumptusi2Q. annis cum eodem imperaverat & poftejus obitum 15. adhuc ïmperio praefuit, Onu-
phr. Panvin.accuratidimo feriptore teftante. Et annales Francorumincerti auctoris ad annum 849
fie habent : Hunc /\'nempe Lothariumjferunt Imperatoren-, morientem defigmffe, utpoftfe regniguberna-
^: zîtUfufciperet rxißis ei inßgmbut regalibiK, hoc eft ffciftro Imptrij Sc corona ; quod Sc Furmerius vidit _s

& annotavit, & feriptores probant.
■dj Bellum ad Fontanttiumgerebaturî] Vide Nithardum lib.2.de diffenfion. filiorum Lodbuici. ChronJ
Reginon. lib.2. ad annum 841. ubi fie fcribit : Ludovicus & Carohts indigne feren tes, quid regnopaterno
fer omnia privat i effent, exercitum undiquaque contrabunt > ac moxfratrem hello aggrediuntur apud Fontania-
cum : in quapugna ha Francorum vires attenuatee funt, ut non modo non ad amplißcandos regni terminas, ve-
rum etiam nec ad proprio* tuendos mpoßerumfufficerent. Conveniußt in hunc annum Contra&us,Lam-
bertis Schafnab. Marianus. Sigifbertus vero ad annum fequentem rejicit. Sed Annules Fr. Pir
thaei & pleriq- feriptores, tarn Gallici quàm exteri noftro auetori confentiunt.
C Oceano quoque omnes Provincial inundante &c.] Earn arbor urn ftragem, aquarumque diluvium refe-
runtinannum860.Iunius,Bockenb.& reliqui. VidequaeDouza loco fupracitato ,ubitempus
Rheni obturaticontroverfum,&ànonnu!lis in annum iijo.relatum difeutit. Aide quae Horten-
fius ea de re tradidit in initio rer. Vltr. Kann. Mifc. x. lib, Scripfi Sc ego quid fentiam de tem*
pore obrurati iftius oftii alibi-
T ^Ad Orientalin Vera Navaliam,] Interprétés Campenfe oppidum ad oftium Ifalae fitum volunt,übi
Pirckheimerus &Mizaeus,portum Manarmanis collocantjvide contrarias Pontani & Cluverii opi-
niones, quid & ubi Navalia locanda.
g Vif a funt dteritts munieifii ingentes rmn<e,~\\ Illud alterius mmicipii quid fibi velit ignoro î ahquoties
autemBritannici iftius monumenti five armamentarii in littore ad Catvicum reliqui« vife funt,cu-
jus Ichnographiam exhibet lunius in Batavia, Sc ex eo, Scriverius in Tabulario Antiquitatuns
Batavicar. cumampliore defcriptioiie -, Deteftârurfus arenaàpluribushaeefundamenta vifaannis
aChriftonato 1520.1552.1562. & noftrodemùm tempore bis tervè, vide &Douzamlib.4»
» Ann. Holl.

* An,S al, d ccc^i.K^.I^eJInMortuaLmvemo xi.Kal .Ian,depofiuoB,H0gen Epifc.86<5.cui alii

\' concklunt ; Annjus hie quoque invenitur in Catalogo Epifcop. Tr.\'S. Sahrat.
IDatum\'i <;.CaLiun. Anno xxi.&c. J Sic im eni in MSS. qui annus incidit in annnm D.S£i. quo noa
fuit indictio 2. fed 9. nam 2. indictio cadit in annum 854. quo anno Hungerus Ecclefia 1 r. non-
•dumprafuit. •

fc Traditio Lotharii de Birg,) Hic Lotharius non fuit Auguftus,ut jam ante Heda,verum malè feripfit»
fed Rex Lotharingie fecundus,Lotharii Imp. filius ac fr.Ludovici Imp. Ideoque annum 843. qui
in MS. non habetur.» delendum efife ccnfui,quod perperàm irrèpferat, ut & indicavit ad marginem
Furmerius.

I\' Volant aliepu i circa h<ec tempora,) Multa qua de Hollandia hie narrat, à Douza& Scriverio funt reje-
jefta,quadamipfeHeda paulo poft diicutit & propius ad veritatem examinât. Qua de Eckberto
Trevirenfi & Hollandia divifione adduntur aliter à me in notis ad Bekam narrantur. Neque enitn
Heda veros antiqua Hollandia limites agnovit, qui Infulam Dordrechtenfem vix excedebant.
m VAutalio, ) Nempe pro reftauratione Scholarumqui Eumenii eft ad Maximian.& Gonftanten».
Impp. circa finem.

a Natura Provincies Boliandjœil Plures de Hollandia nomine\' funt fententia,neque hic difcutienda

mihi er une» Videantur feriptores Hollandici & in primis Iunius ac Douza.
•a Greed verb Batavia,) BceO©- Gracis profunditas dicitur, an verd inde Batavia dicta fit alii viderint.
p apîid S. Marcellinum,) Sed quanti Marcellinixfte lïber fit aftimandus jam ante dixi, & fuo

q Quafi Cbilindriam vocarcpoffemits,] Putidum hoc»quafi Zeeland ia vernaculum ac domefticum voca»
bulû noftris nofi fatis notum j aded ut à Gracis Barbarifantibusejus interpretationem arcelfereo-
pus habeamns, ythavfiav Cedreno navigii genus eft. Diacono & Luitprando notum. vide Ioh.
Meurfii Glolfarium Gracobarbarum»
l] lAEla creditur Attiniach] Vide fragmentum ad Nithardi hiftoriam,ubi haC leguntur : Anno incay.
D.S70. regni Caroli 3 3. IndjEt.3.Id. Aug. fuit hxedivifio regniinprocafpidefuper fl.Mofam inter glar. Rg*
ges Çar.& HLudovictm &c. In vitâ Lud.Pii Imp. fit mentio Attiniaci his verbis. Habuit eo tempore
tire a Miff am. S.Martini cmventum gener dem in Attiniaco Palatio. Extat & inter feriptores Pithea-
nos,Franc. Sacramentum fidelitatis, qued juraverunt omnes Franci Mifjîs D. Caroli Regis fecun-
dum capitula facta ap: Attiniacû.Item in Chron,Frodoardi ad an.924.928.in vita Lud.Pii pag.21

fä ~f< y ___ I „Ai. L. / (A I i J T1 !> n /-Al\'i-n U ^ ^__ï -, Ol ..... O _ I..^ s-r al.- Lux /^A r.—-. _M !.. ______* T T\'

nä & non maigena auquo <„ îuuuvero ae miignious aamoaum rutile , ncceniminiignia aut arma
famiîiarum hareditariatunctemporiscognita fuêre.
t Vbide Cardio Simplice, Vide Douzam Nord.lib.v.\'Annal.Holland, ubiindicatam ab Heda affertio«

nem propius explicat, Sc multorum approbationeconfirmât,quem Scriverius & alii fequuntur.
U Qu* quinquenmanno D CCCXCVII. creatusRexfuit,! Id quomodo verum elfe potuerif non video»
cum Pater ipfius Simplicis Lud. Baibus ( pod cujus mortem is natus -fuit> anno 880. vel 88-1. fic
^: mortuus : Quin Tilletus Buflierius Car. Simpl. Remis à Fulcone Archiepifcopo coronatum an«
• no 892. i2.atatis tradat, quod à Faucheto prafide contirmatur, vide qua Gaguinus. P. ALmylius*
Malfonus, Serrius, alii de Reg.Franc. feripta reliquerunt.
je Carolw vero.Simplex poft quinquenndem, &c. obiit anno 93 Deannisregni Caroli hujusvalde
variât auftores, eo quod ipfe poftumus patre Lud. Balbo circa annum 88o.mortuo plures habuerit
vel tutorio etiä Regio nomine Restores, nam ad 22.£etatis annum & pro & cfi eo prafuerunt Fran-
cis Lodovicus & Carolomannus fratres, vel ut alii filii illegitimi,Lud. Balbi 2. Carolus Cralfus 9»
Odo vel Eudo 11. annis. De mortis ejus anno plures tradunt eum fuiffe 929. quod ex iEmvlio »
Maffono,Faucheto,Harao,aliis,confiât. Sigifbertustarnen 926. faeit,quem fequuntur Tille-
tus, Paradinus, Bonadus,aliij nemo ad 933 . annum eum vixilfe feriptmm reliquit. Urintius vel is
qui Barlandi Duces Brabantia fupplevitjnimis exorbitat à vero,qui Simplicem anno demum 95Ç.
obiilfe in carcere fomniat. Serrius 927. eum mortuum videtürannuere.
I Odo tutorio nomine per annosxi i i.)Et hic Heda videtur aberrare à veritate, Aîmylius enim Odoni
tantum 9. annos concedit nec ei cateri Francici feriptores plures quam novem vel decern annos
tribuunt,Serrius vindeeim.

No Ulis Bertolde de Grimbergen] Unde hac hauferit Heda ignoro, certè mihi fufpeita funt, nec dî-
na vident ur difquifitione altiorc.
,3a Dijudicent alii quodvelint,)Hxcaperturaomnindaperuit oculospofterorum, ut penitius& altius
ad veritatem, penetraverint • inter quos primi Nob. Douza pater 5 diligentiifimus Scriveriusj& ac>
curatiffimis Emmius. ,

tftw ^\' C? Ed ad eeepta revertamur, Hungero fuccefEt Odilbaldus Frifius x 11 .EpifcopusTraje<
* \' ^^ clenfis,vir laudata fanditatis per omnes gradus Ecclefiafticos afeendens ad Prafulatus
Vw^ honorem,provedus eft optione omniu, cui Lodovicus Rex primum & poftea Zuentk

bolchus filîus Ârnuîphi Imp. confirmarunt, quicquid Ludovicus, Carolus, Pippînus, aliîque
Reges concefîerant, & proprietatem ac immunitatem ab eis obtencam extendemnt iurfum Conßmam
ad Daven triam, Tielam jam deftru&am, cum fuis rîpaticisac caeteris pertinentiis, & uni- Dmmiomim
verfaalia loca inipfo Epilcopatu confiftentia. AdumNuimaga anno D cccxc Salutis, Rc-f*?"™™
gm verb Zucntibolchi fecundo. Ifte Odilbaldus cùm praefuiflet annis xxi 11. rebus fubla- ¹tus humanis ad cœlica régna migrafîe fcribitut-. Anno D cccc. 4. Idus Decembris fepultus ftpulwa E<>
Trajedi apud templum L)ivi Salvatoris, qui cùm folùm vïginti tribus annis pracfuerit, & pifcopi.
Hungerus uti pra:mittitur, anno D ccc Ixv 1. obicrit, à quo anno ulque ad diem obitus O- Tempork
dilbaldi, intercurrunt anni triginta quatuor, lie vacant anni undecim ablque alicujus Praelii- f^sïio,
latus noti adminiltratione ; nili hune contra (a) vetufta eXemplària xxxni. annis fedifïe, vo-
luerimusaftruere. Meminit hujus viri Regino Abbas Prumiacenfîs haud obicurus feriptor _R .
fui temporis,hoc modo feribens : Ea (b) tempeflate fcihcet Anno D cccc. Odilbaldus vir fan- laff/o/fi
ftusTrajeflcnßs Ecclefiœ Vr&ful è rebus Itumanis fubla\'us ad cœlèfte Regnum~> tranßvit, Iaido ejufqua
cujus loco fubrogatus eß Egilboldus Epifcopusxiii* Deinde Racbbodm xiixi, vcnerabtlisf^ffer\'iit^
tinttfles.

nomine fanB a &¹ individu a Trinitatis. Zuentibolchus gratia di~
ptna flex, cum petitionibus Sacerdotum juHis ac rationabihbus di-
\\mi cultus amorefavemus ₃fuperna nos munirigratia non diffidimus.
Q\'iaprop ter no*verit indußria feu utilitas omnium fidelium noßrorum
tam prafentium₃ quam futur or um ₃ qualiter Odilbaldus TrajeBen- rrajeBm^
ß- ècclefiœ >~ueteriSy\'-uenerabilis tpificopus, qua eft conßruBa in honore
S Martini confcfforis, (gjr aliorum Dei SanBorum, obtulit obtutibug
m ft ris authoritatem immunitatis Domini parentis noHri (^c) Ludo-
>/ ipiißimi ^tugufti ₃ in qua erat infer tum qua lit er Dominus & ge*
n \'tor fuus [arolus bona memoria clementißimus Imperator, O ay>u$
*Pippwus Rex anteceffores eorum adipfam Ecclefîam conceßißent 0-
mnem decimam^de majicipus> de terris^ de teloneisfvel de negotiis
de omni re^ndeem^ qua ad partem rtgiam Fifcus teloneum accipere
exigere uidebaturfi^ ut homines ejufdem Eccleßaßub Mundibur-
tuitione ipßus Scclefia conßfierent-, nec non in ripis Doreßado, ut
nec b annum fnecfredumjiec conjeBum^quod ab ipßs gefc j}0t/ nj ocatum
efße comperimus^cotingere aut ex aB are pr a fumer et. Et quifquis ex ne-
gotutonbus in eorum ripas intrare ïoluiffet, nuüam eis contentionem ex
hoc fecifßstfnec rnanßones in eorum domibusßnepermißßu eorum accipe-
re änderet nec eorum res dum ny ix er int auferre^aut poft mortem eorü
tontingere]nec ullo modo eis in aliqua re calumniam generare quispr_r ^
fameret, qua ht er Trafulipßus Eccleßa hb er iu s eidem Gero ffl populo wm d _ona~*
täifibjeBo ahmonUm minißrdre, O lumwaria in ipsa fede continu-]

4re₃atque gentiles_yqui ad Cbrifiianitatem conycrtuntur, a lere &* do cere
poj?itM<*c rogayit celfitudmem noBrajam diBusEpificopus^utob noBra
mercedis augmentum illi c once der emm ₃ut ipfiam legem quam in Dore-
fiddio anteceffores noBri Reges videlicet ffi AuguBi ant eceßoribus. fuis
"prafiulibus fie. Epificopis^ad jam nommatam fianaam Traj eBenfiem
Ecclefia concejjermt in omnibus huic fianBa Traf .Se di_}ob arnoremDei,
reyerentidm S. Mdrtini in Day entre fcihcet & Thiele, unherfif-
^; que dliis locis in ipfio Epifcopdtu confiBentibus concefiff emus. Cujus
petitioni libenti dnimo durem accommodare placuu, O per bdnc no-
firam auBoritatem confirmare, ut ficut in Dorefiadio in terris S.Mar-
tini refidentibus₅ uel cuni nay i bus adripantibns, am ibi commanenti-
bus, nec t clone umlaut conjeBum^fenmanfionaticum₅ ant fire dus a mini-
ßerialibus noßris exigatur ₃ fie in Dayentria uilla &* Tbiela omnibufi-
que aliis locis in terns & poßefionibus ejifdem TrajeBenfis Ecclefia
confiBentibus ffi commanentibus, de catero ab exaBoribus no Br is non
expetentur ₃ fiedhac omnia ob mercedis noBra augmentum aternam
remunerationem in jus dominât lenem jdm diBa Ecclefia Traf, re-
deantjUt S. Martinus_y in cujusnjeneratione iBa contulimus, dignetur
pro nobis intercedere>ut <-veniam peccatorum nojirorum mereamur ha-
bere. Et quicunque banc donationem infrmgere aut immutare per
maleyoUntiam tentaient in iram ommpotentis Dei & S. Martini fe
incurver e fie tat. Et ut uerius ere dat ur, (gjr diligentia s ob fiery et ur ^ma-
nu propria noBra fubtus bac confirmai?imus , figillo noBro afignari
jufimus. Signum JZuentibolcbi gloriofißimi Rejrisftf/adgerus \'Hotarms
ad <T>icem (d) Radbodi Arcbicancellarii recognoy i. Data v 111. ßa-
lendas Iulii, ann& incdrnationis Dominica D ccc xc. (^e) indiBione
VIII. anno "uero regni Domini JZuentibolcbifiecundo. ABum \'Nui-
magapalatio Regio m Dei nommefelicit er, Amen.

At ne obnubiletiir fplendor & amplitudo Ecclefia* Trajectenfis,utile duximus commemo-
rare res ac proprietates bonorum, quae Divo Martino & Ecclefiae fuse ab olim à Regibus,
Imperatoribus, & piis Chriftianis id idem traditse funt, & in quarum ufu & polfefïione ipfa
Ecclefia fui fie comperitur, ulque ad tempora hujus Odilbaldi Epifcopi.

CAidogut- T N Doreftado Ecclefia, qu» vocatur Ubkirca ,cum omnibus appenditiis fuis,terris, paf-
bonorum ad 1 cuis, aquis, aquarumvè decurfibus, pifeationibus, omnia hsec cum infulâ,, quae jacec
fsdemvttra- J*> juxta Ecclefiam fandi Martini , circumquaque inter Rhenum & Leccam ; & in-
jeSk ferti- f_u}_ara j_uxta Bofenchetn , quae propior villas Rijfwich , h?ec omnia fandi Marti-\'
ai» Pe vico etiain fupranominato décima pars fandi Martini in omnibus rebus,
- ¹ & inter

dit; villa Thorhem cam Ecclefia & omni integritate fandi Martini. Villa Galama fimiliter
in villa Weftfrifle manfus unus, in Tulle manli tres. In villa Upburen manfus unus, in Geft- „,_i^^alamsharpe Marka du® virgas fimul jacent,in villâ Smul manfus unus, In villa Haltna, quicquid " i/pl,_urmHerlulphus habuit ibi,& Ecclefia cum quinque manfis* In Lanthein juxta fluvium Laca u- apudïfeU \'
num. In fupradida villa Tulle ir anfus unus, quem Herlulphus dedit. In Helpini iv. & di- fteyn.
midius manfus. In Lorech tres manfi. In Rugmm land! Martini totum. In Rumpfe fimiil Haridpbml
in Werkum du as Ecdelise cum terris ad eafdem pertinentibus, & octo manfi alii* In villâ
Iodichem tertia pars villa:. InFrefdore Ecclefia cum iv. manfis, Bunichemtotum S. Mar- Rodichm*
tini. Fetna fimiliter , Neflefchorft fimiliter, Suegfnon fimiliter, in Rudinhem quarta pars
totius vil!ce, Suefna fimiliter, Marina fimiliter,in Lonaralaca duas partes totius villas fundi Marfan
Martini : in Merchishem fimiliter quarta pars totius villas 5 in pago Gerrnepi tam de tef-
ris , quam ctiam de pafcuis feu pifcationibus , vel de omnibus rebus quin ta pars fan-
di Martini. In Vurdam totum fandi Martini. In Potarne quinque manfi , In Wal-
richefchem quinta pars villae. In Hermelche quarta pars ville villa Gimelt pro-
pria fandi Martini, In Calmcre iv. pars totius villse. In Alfna dux partes villas* In Bra-
canhem fimiliter; in Wilifchem vil« manfi , inMartifchem duo manfi,. In .Willighen in*
manfi,inSuetamfimiliter. InHavefehe fimiliter, in(g) Holtland iv. manfi , in primâ BoîtîanS^
Leithen 1i. in iecunda & in tertia unus. In Rodeuburgh quinque manfi,in Leghan v* In Leithen.
Loppishem 11, In Lippinge fimiliter. In Wadinghem in. in Fore fimiliter, in Foren- Rpdenkrg»
burgh 110 InForichate in«, In Cralingen 1, in Hoftenpinhem 11. In Weiten pinhem CrdingmJ
Ii. InCorfcan 111«manfi». Thialind.filia Alberti cum filio luo Reginberto tradiderunt Ttaiind„
quicquid habuerunt in Uphulen Martino» Ecclcüa quae dicitur Holtlole cum omnibus làn- Hofr/o/r.
di Martini. In Malelandde omnidecimâ landi Martini totum & ad integrum. Et Sin-
noverit totum , O ftburem totum. Similiter Ecclefia qux dicitur Valcanaburg cum omni- y_ai_cant«.
busappenditiis landi Martini totum & ad integrum. Honerathorp totum. In Suthrem
IV. manfi,in Hellerev* In VVabbigemIii» InGittaftirp 11. InPillingem 1«. InMaran-
dii. InEpharadum 11» InElfnum irJnV Virthum 11. In MafanufamquicquidElegfuind
ibi haereditatis habuit, vel ejus videbatur pofîeilio , totum tradidit ad fandum Martinum.
InLer. in. In Rufigen 111. In Huftingeft 111. In Litlongeft 111. InLanlongeft man-
fus &\'dimidius. In Honarathorpa medietatem totius villae, quicquid ibi tradiderunt Er- £mtffm
nulphus & Radulphus haereditatifque habuerunt. In Rhotufshem, medietas totius villç & Radul- \'
fandi Martini, & infuper hxreditas Aldbutgx quicquid ibi habuit» Pifcatio quam Geml-
phus habuit in extrema parte Rheni flu minis fexta pars pcrtinet ad fandum Martinum* In Gerulghi
Hellem maafi v. In Oftratafchem 11. In Heflemaholtc in. In Lux in. In Oftfagem v*
In Schota i r. In Offrichem thagintes tertiapars Sc manfi vi. In Weftfagem totum abfque
11 .manfis. In Linfna v. In Warmelde in. In Oftrefgelft 11 * In Polgeft 11. In H ufin-
geft I i i.InOffem h. In Wilkenheim cum omnibus appenditiis landi Martini. Simili-
ter in Buren.cum omnibus appenditiis,& inThalinge fimiliter totum fandi Martini. In Brö-
gbern I !.. In Limbon Ecclefia cum manfis x. In Nortgovi 1. In Lethem totum & ad inte-
grum fandi Martini,cum fylvis & omnibus adjacentiis; fimiliter Axmeri Scota totum fandî
Martini. In Ilaralem 111.In Vellfen 11. In Snattingaburich x. In Schraveholt x. In Venna- If ardas!
pen totum fandi Martini - In Hex 11. In Bredhem 1 ï 1. In Batchem duo. In Landen tres.In
Benthem v 1 In "Weftburhgem v.In Hofterburgem î 1 .In Brockhem Sc in Cumulshem 111 *
In Godolphem 11 -In Pildiem 1 .In Panga v 11 .In Guifingo totum fandi Martini.In \\Vint-
muudhemv.InFIufidina in.InLidum ii.In Vagarafeldan.InEdeftorpa in.In Padhem
11.In Sichufum totum S. Martini. In Hagarnm 111 .In Zutheren 11 .InBiechtingen 11. In
Schoronlo iv.In Bergum v.In Beverfelda 11 .In Cäptorpa i.In Berchenburen 1. In Vranlö
¹ • In Texle tertia pars S-Martini.In Wiron duae partes totius terrae S.Martini cum Ecclefiis
"triufqj terrae in Varoth fimiliter, decimaquoq; navium quas illuc procellarum impetu fc-
?untur,ac inventionis ad fandum Martinum pertinet, quia ibi telonium non eft. De teloniis
quoque aut de negocio,aut undecumque ad partem Regiam jus Fifci cenfum exigere debet _i°mnisdecima fandi Martini eft à fimiliter & de tributo q^u°d Hufloto vQcatur. In VVer-

mere öjttai?. pîfcatîo, & în tTtermere laxatio retium, quod Tragaï dicîtur jOmnis &dimt-
dium pifcationis ad fandiim Martinum pertinet, in Darmafche tota piicatio fanfti Martini,
in Amufonvii. wereadftipanduminGetzewad. In flu mine Vennepâ om nis pifcatio fan-
di Martini, in Almere Regal is decimse cenfus, qui vócatur Cogfchult, in Neffe villâ cum
omni pifcatione. Décima etiam in Almerede fagenis fandi Martini eft. Sed modoillaa-
lia partes novem propria funt fandi Martini. Sed & alia pifcatio in flumine Fecht tota
fandi Martini eft ₃ cum omnibus ftagnis ibi adjacentibus , omnefque aqua in Infterlaca cum
omni pifcatione fandi Martini, Dedit Wiron in Alintlo manfum dominxatum(h)cum terrâ
Salariciâ fàndo Martino cum fervis in\'iîeâdem villâ manentibus,quorum hac funt nomina:
Folcric, Offo, Radberch, Daxger, Thiemar, Redger, Redulf, Dinnach, RemgerjDaxburch,
Aldo, Richard, Diacer, Wibald, Thito, Hune, Wulf bald, Adolf, Geldulf, Hyldulf,Cathald,
Gerhelm, Beclo, Saxger, Everbald, Oftlef, Of burg, Tatlo, Edo Sc quiequid ibi habuerunt :
nunc computatum eft in xii.manfbs, quorum Poppo ,unurn habet. In Nothanheri vi. in
Lugdingem ,& in Streue vi. inHuwido vu. In Heldingen funt manfi Regis in. Sc
quod fupereft totum fandi Martini,faciuut manfos xxxn. In loco qui vocatur Beoftan-
Weftaine, xxv. manfi, in Strude lx. Sc xi i. manfi, qui fuerunt Dei fàndôrum Martini, Bo -
tiifacii, Willebrordi, Ludgeri, Landberti, Sc Domini Regis Sc Iubante, Abbo, Alchrafan,
Thrudlof, Lindrad, Garhard, Siburg, Gefnulf, Bulo, Soltolf,Garburg, S ixburg Sc frater ejus
Thägburgü habuit Jfti funt S.Martini cü terrâ qua habuerunt.In Wihemundhemxi i i.mäfi,
inEllinthem n.in Wenningen v.manfi,in Landrage in. manfi,in Wefterburgen iv.mäfi,
in Hofterburgen 11 Jn Beverhem ix.manfi,in Litum 111 .manfi,in Rotelnashem quod modo
dicitur Rinef burg xi i i.mäfi fandi Martini funt,quos Radulphus Sc Aldburgis de fuâ here-
ditate tradiderunt fando Martino, Sc manfi jacent Binorthanflieta. Sedilia autem,qua Hof-
fted dicuntur, bifutamflieta, in quibus fupra nominati manferunt. In Beverhem tradidit Gu-
thaEcdefiamnecdum confecratam in jus Sc dominium fandi Martini, eâ videlicet ratione,
ut poft confecrationem ejufdemEcclefia decimç darentur ad fupradidam Ecclefiam de vil-
lis his nominatis vocatis Beverhem, Gileshem, Eggingem,Scupildhem. Praterea funt man-
cipia qua jure debentur propria fore almi Martini juxta Feilfum. Tetla & filius ejus, Abbo
filiaqueejus tres; Beclo etiam & forores ejusFrithefuind Sc Eimburg cum illorum infanti-
bus. In Texele Ecclefia omnes fandi Martini, & totius terra, qua ad Regem pertinebat _atertia pars fandi Martini, exceptis aliis terris, quas Chrifti fideles tradiderunt, qua omnia le-
guntur ineonvulfa manfifTe ufque ad tempora Otbaldi Epifcopi, etiam cujus temporibus fuit
quidam prefbyter nomine Sibrant qui jufïu fiipra didi Epifcopi regebat omnes Ecdefias iti
eadem infula Texele cujus fratres his nominibus erant nominati Oftraven Sc Lintraven.Item
in Nortwalde Regalis décima, ficuti in aliis locis, & infuper Accaftorp totum fandi Marti-
ni in Medemelake regalis décima, & înfuper ficut continentur, aqua , qua vocantur, Win
Warflit,totum S. Martini nec non etiam Frefionowic totum fândi Martini,in terris, lylvis,
pafeuis, aquis, Se pifeationibus.

Verum parum eft hac commemoraffe,cum Henrici,Ottones & fubfequentes Reges, &
Imperatores longe majora contulerint nempe adjacentes provincias, ubertate gleba,frequen-
tiâ populi, & amplitudine opum Se potentiâ regno haud ceffuras : veluti Comitatusboni E-
verhardi,Walgeri,Teifterbantix, Velua,Twenthia,Drenthia ,Grunorum (quos antiqui-
tus Salii, Bruderi,Franci, Veda, ac inferiores Saxones tenuerunt) quorum pars non modica
incuriâ Epifcoporum, fuos ditare ftudentium alienata, feu violenter à potentioribus occupa-
ta, aut per defedionem perfidorum fubditorum in poteftatem aliorum conceffit, feu liberta-
tem fibi vindicavit j maxima tamen hâc tempeftate fub ditione Epifcopi conftituitur, uti in
fois locis videbitur. Cum autem in plerifque donationibus Sc adis mentio fiat Zuentibol-
chi Regis,& hujus nomen minus notum, vitâque à multis ignoretur, propter feriptorum ra-
ritatem, operaprecium duximus, ea qu» invenire potuimus hic intexere, ut hac obfcuritas in
parte ducidetur«

<^k) A Rnulphus filius Karolomanni, quem ille,cùm fibi ex legitimo matrimonio fobo-

les nata non effet, propter conjtigis infecunditatem, ex quadatn nobili fœminâ Qrigoï
fufcepit, Arnulphumque notninari voluit ob memonam Arnulphi Metenfis Epit
copi, qui à Ludovico patruo luo prov¹ nciâ Carantanâ donatus , quam pater pridem illi con-
cefferat, gcnuit (1) ex pellice filium quem à Zuendiboldo Rege Marahenfium Selavorum (is
enim ipfum ex facro fonte levavit) id nomen fortiri voluit, primum honores * Megandi Co- j
mitis & nepotis Odonis Regiscirca annum D ccc xciv. illi largitus. Deinde Wormatia & ß/g/f.
afsenfu omnium. Regno Lotharii praefecit, qui anno D ccc xcv I cupiens amplificare termi-
nos regni fui,colled o immenlo exercitu adverfus Odonem LaudunumClavatum obfcdit fru-
ftra,ac tandem recelTit: & hortatu patris₃Od-^m filiam Odonis Comitis duxit inuxorem, An-
no D ccc xcix,* Reginharium ducem fibi fideliffimnm,& unicum confiliarium ( nefcitur eu- ^ . , ,
jus înftindu) à le reppulit, & honoribus ac hareditatibus interdidis,eum extra regnum ex- ® "
cedere jubet, qui adjundo Odocare Comité, 8c quibufdam aliis cum mulieribus 8c parvulis,
& omni fuppelledili in locum tutifîimum ad Molam, qui Dorfos dicitur intravit, ibique fe
communivit.Quod cum Rex cognovifset, caftrum obledit, nec pravalere potuit. Rece-
denteque itaque eo , Comités Carolum adeunt, & cum omni exercitu in regnum introdu-
cing. Quod perfèntiens Zuentibolchus licet ferofe circumventum, cum perpancisfuga di-
labitur. Carolus redo itinere Aquas venit, deinde Neomagum perrexit. Interea Zuenti-
bolchus ad Franconem Leodienlem Epifcopum venit, & eum cum omnibus fuisfecum afsu-
irens Mofam tranfiit,& ad *Florincas contendens, ubi omnesProceres regni qui in illis par- _¥ „ _firibus erant, ad eum confluxerunt jex defperatis itaque rebus vires fe recepifse congaudens, _ri-_cj_}refumptâ fuluciâ contra semulum ad pugnam proficifcitur. Carolus à Neomago revertens
Prumiam venit, inde adverfus Zuentiboldum copias transfert, verum appropinquantibus
ex utrâque parte exercitibus nequaquam pugna committitur, fed intercurrentibus legatis
pax firmatur, facramenta jurantur. Carolus tranfvadatâ Mosâ in fiium regnum revertitur.
\'Zuentibolchus colloquium habuit cum optimatibus Arnulphi 8c Caroli ac fuis apud findu m
Goarem, & rurfum Durfos expugnare tentavit temerè. Anno D cccc. defundo Arnulpho
Imp. Proceres & Optimates qui fub ditione Arnulphi erant ,ad Forocheim in unum congre-
gati, Ludovicum (m) filium prafati Principis, quem ex legitimo matrimonio fufeeperat re-
gem, fuper fe créant, & coronatum Regenique ornamentis indutum in faftigio regni fubli-
marunt, quamvis aliqui hune Zuentibolchum etiam Ludovicum nominent. Dum hac in
Germania geruntur inter Zuentiboldum & primores regni, inexpiabilis oritur diffenfio pro-
pter affiduas depradationes & rapinas qua in regno fiebant. Et quia cum mulieribus & ig-
nobihoribus regni negotiadifponens,honeftiores & nobiliores quoique dejiriebat,& hono Z&entiboUi
ribus & dignitatibus exfpoliabat, pro hujufmodi itaque causa omnibus odiofus efficitur. pwverfit.&*
Certatim itaque ad Ludovicum tranfèunt, eumque in regnum introducunt, & in Theodonis
villa mambus datis dominationi ejus fe fubjiciunt. Ludovico tranfeunte Rhenum Zuentibol-
chus eo adunatis quofcuuque potuit,civitates circuivit, incendiis & rapinis cunda devaftans,
arbitratus defedores, qui propter ejus infolentiam & immanem malitiam ab eo defecerant ;
immaniora & pejorafaciens ad fe revocare poffe. Ludovicus rurfum in regnum accerfitur _s& a Comitibns Stephano , Gerhardo & Matfrido prius honoribus, 8c dignitatibus privatis _s& pofteà per Arnulphum patrem reconciliatis eidem , Zuentibolchus in pralio interficitur
Id.bus Augufti : Et eodem anno Gerhardus Comes Odam uxorem ejufdem fibi in matrimo-
l ium copulat. In annalibus tamen Leodienfium refertur poft Carolum tertium ,jamque Im - Imperium a
perio à Francis ad Longobardos tranflato Arnulphum(licet à Formofo Papa R. in Impera- Francis ai
to rem inundum , fed nec filium ejus, nec plerofque alios comnumerari inter Auguftos, 8c ul- Longobar-
tiac ad Ottonem ("j primum folo regio nomine coiu entos. Ludovicum quoque (o) hune in ^trM^ia-
îoeo Forechem Regem declaratum. Anno D cccc. tertio, ad Imperium non pertîgifTe, Im-^tu™\', _fperiumque ftirpis Carolina in eo finitum. In eo autem pralio in quo Zuentibolchus occu- Jjjrj"^eralf\'
Puit, quicunque vulneraretur,aut mortem non evafit ,aut nunquam fanari potuit.Corpus ve- *

ro beati Regis (fic emmflaffatnr tanquam inter Divos relatus) fepelitur in eçcleCâ S.ufteren-
ppttUwa fi ab ipfo fundatâ L^odienfis Diœœiéos, in quâ & Benedida & Cecilia ipfius Regis filise
%ttm&9lé\\ f_acr0 velamine initiât» praefuerunt annis aliquot, multis relliquiis ac privileges decoratâ
Jylemoria hujus Regis celebratur Idîbus Augufti, ut praetadum eft fuperiùs in vitâ ©regoril

-a Ctntra vetuRa extmpl&ia 34. MHiïfj Imd Beka, Chronicon magnum, Bockenbergius tot annos

cum praefulatui praefuifîèreferunt,aliipaulo minus 33.inter quos Bariandus.
b Eadem tempe ft atefalsest anno D CCCC. Regino ad annum 899. haec refert neque Egilboldi memi-
nit,at Radbodum Odilbaldo fuccefiforem addic. Sunt qui Odilbaldum 11:10 89*.obiifle volunt,ia
Mirop.Cod. etiam. 899. annum reperi,
ç Parentis nofiri Ludovicij>ii[Jlmi Aug. ] Largo modo parentem vocat Ludovicum Pium,cum Zuen-
teboldus quartus ab eo fuerit> ut ex hoc ftemmatis parte patet.

è \\M vicem Radhoji Archkanceltariiy) Hic Radbodus, juxta Reginonem 5 m or ru 0 Beitulfo Treviro»
rum Epifcopo 4. Idus Septemb. 883.5 ad vu. Id. Aprilis annifequentis per Clerum & populum
eidem fuceelfor eleétus eft, cum primum fuiflêt Abbas Epternacenlis : & prœfuit annis xxi, ut
Bertius in Germ.bb,3. Kiriander verd » eum Abbatem Mediolanenfem facit » & anno G. 914. o-
biiffe rradic,

g Anno imam, Domini 3CCC XC. ïnMf. Vïîi,) ïn M.SS.Îndift.XxvJegiturqui eftannusC»
896 ; itaque reftituendum arbitrer Anno D.Î96. IndiEt, 14, Ifque annus fecundus eft regni Zuente?
Soldi in Lotharingiâ^quod indicant ejufdem diplomata ap. Kiriandrum Commentar. de rebus
Aug. Treviror. parte Xi. Regino autem ad annum S94. fie habet : Poß Wormatiam veuit » nempe
Imp. Arnulphus) ibtqueplaeittm tenuit j volent %itndibalchßliumfmmregno Lotharii frœficere _y fed mi-
nime Optimales regni eâvice affenfum prœbuere,quod anno fequenti eu obtinuifîe additiergo annus 895.
fuit I. annus regni Zuenteboldi, & 896, fecundus.
J" Bo-na (2 immunitattsi\\ Extat in libro Cathenato Salvat. & archivis Collegîorum Trajeft. hoc ti-
tulo ; Commemoratio de rebut S, Martini TrajeElenfis Eccleßce, quœ jam olim ibidem à fidelibus traditee
fmt. Nomina verd propria Iocorum quae hic recenfentur cum pleraque valde oblcura & incerta
(int, malui relinquere» quam incertis conjecturis confundere prodit nihilominus hoc feriptum 8c
auftius quàmprius & correct ius.
;g In Hdtlant,) Qu^ vera olim & primitiva Hoilandia, puto me alibi indicaife _s ex libro Camera di-
ctOîEcclefiœ Tr. qui& liber Statutorum diciturj ubi inter Decanos rurales Diœcefeos Trajeften-
fîs nominatur Decanus de Hollant, cujus jurifdiftio per magnam Infulam, nunc Zuy t-Hollandiam
extendebatur, & diftinäus erat à Decanis Mofelandise, Weftlingiœ, Renolandia?,Kinemaris,
Amftelandias, Betuae > &c. cui rei probands etiam videtur facere diploma Epifcopi Gcdeboldi
3\' ^ionantis collegio D.Petri quaedam bona in eadem infula magna fita, quod incipit : Ego Godebal-
dus Dei mifericordia Trajeclenf. Ecclefise humilis Minifter, Ecclefiam mei juris in Holland, quae
\'» vocatur Tiezelinefkerka, B.Petro in Trajefto, ac fratribus in Ecclefia B. Petri Deoferyientibus
in perpetuum tradidi &c. Et hic locus, videtur feparatum territorium, à reliquis, quae nunc fub

Homine Hoilandia comprehenduntur,denotare.
h Manfirn dominicatum, cum terra Salaricia,) Manfusquid fit, vide Hotomannumcomment.de ver-
bis feud. Lvdius in GloflT. putat terram elfe xi r. jugerum ; nos vernaculo fermone vocamus cgn
!|0eb0/agri menfuram il.jugerum. De huoba & curte quae obfervavit ad parxnetTeuton.Gol-
daftus, vide ib, pag. 440. In legib.Antiquis. Huobas & Hobunnas invenimus didias euam manfos.
dicitur autem Mäfus Dominicatus,quod dominio Principis obnoxius,vel quod a_b eodem donatus
Rabanus ad Otgarium : Propriété dominicale dicitur qu* dom. Imperatore ex paterna fueeeßione heredita-
ria jure pervenit, adde gloff. ad capp. Car. 8c Lud. Aimon. lib. v.jc.30. hift. Franc. Vt de mmßs indo-
minicatKfolidwmusdaretur. Legimus etiam manfum Regalem, Domivicum, Indomirdcatum Sec. Sah.-

riciam vero terram credo illam luilfe quse Salicae legi obnoxia, vel quae ad mulierem non perye-
^niret* *

Î EtferVisineadem Villamanentikts, ] Manfierant alii liberi, alii ferviles. Jn Tradit. FuIdenf. lib. 2.
Duos buobus ferviles. Item. Trado fervum unnm cumfua buoba, quod 8c Bignonius indicat ad Marculf.
form. & ex hoc loco apertè conftat. Quamvis enim coloni & adferiptitii jure Romano praediis
effent adftridi, ita ut ea rellinquere non polfent, liberi tamen erant, & res proprias habebant 1. !♦
€od. de Praed.Tamiacis lib.xi.1.18. de Agricolis & cenfitis lib.eodcm,

k ArmilphusfilimjÇfrobmamiy\'] Hic Arnulphus fil,Karolomanni,fratris Ludovicî» F. Lud. Baïbi
Francorum Regis fuit qui regnare cœpit poft Carolum Calvum anno 879, ex quadam nobili fœ-
mina, & fi Lazio habenda fîdes>ex Lutovindâ nobili Carnâ, extra matrimonium progénitus,Impe-
rium Carolo 111. abdicante fufcepit anno 887, ut teftatur Onuphrius ; ques verd fequuntur plera-

Îue ex Reginone fumptafimtjlib.z, Ghron. Meminerunt etiam Zucntiboldi Sigifbert in Ghrom,
.uitprandus Ticin. de geftis per Europamlib.1 .cap.7. Annales Franc. Fuld. ad annum 900.
Chron. Laurishamenfe, Gobelinus Cofmodrom.lib, 6.cap. 44. Contractus adann. 900. Maria-
nus Scotus lib. 3. in Arnulp. Imp. Sifridusprefb. Mifnenfis in codem. Fr. Haraeus de Brab.prini
cipibus, in Carolo Simpi. Chron. Naucleri, vol.a.Gener.^ i.ad princ.Aventin.lib.4. Annal, Bo-
jor. Fauchetus, Annq.Gall.lib.^.cap.j, & feq. Mirasus in Annal. Belgieis adanuura gpp-.Cufpin«,
in Arnulph. Imp. Divaeusrer. Brab. lib.4.adfinem, alii.

.1 Ex pelticcgenuitfilium, ] Lazius de migrationibus Gentium lib.6-. Arnulpfti filium ex Helinradâ
concubinita genitum ( Zuentiboldum vulgd diftum ) Suetibogum vocat Lotaringiae Ducem, ufi<
queHepidanno 5. Gallè monacho Tuventibolchnominatur.

in Ludovicum fil. Amulphi ,quem exlegit. matr,) Onuphrius de Caelàribus lib. 3, Ex Lutgarda vet
Beyta Augufta natum tradit j eique germanas tribuit Bertham &. Luitgardim uxorem Ottonis
Saxon/s ; priorem conjugem Luthardi 1. ejus nominis Gom. Clivenfis facit Cufp/nianus,qui & al-
teram Arnnlpho dat conjugem Agnetam matrem Arnulphi cognomento mali ducisBavariae,&
Wernheri Comitis à Schœurnk P. jÊmylius tamen contra omnium ferè hiftoricórum fententiam
fie feriptum reliquit s Duos reliquit fiUos ex concubin aprocréaio\'s, Vendaldum & Lttdivkum, Paternis tan\'
turn natalibw, rutila praclaragefia re nobiles. llle Paucorum annurum Lotharingie Pcx-, Mefolo nomine Au*

fufius,obiitannoSal. yiih Cujusopinioni confentientem aliumnondum reperi. Vide Andream
\'refbyterum Ratifponenfem in Chrcn. Bavarian, ubi agit de Arnulpho & liberis ejus.

regium nomen ufurparunt • nec id tamen obftitit quo minus Ludovicus hie Arnulphi F. Ccefar di-
ceretur; vide Gnuphr.de priricip. Rom. lib. 3. Vertim miror interim Sigonium de Regno ItaL
lib.6. Arnulphum tanquam vitio creatum inter Impp. non numerare, quem aliqui Italorum fecuti
funt,Blondus autem 2, Decad. libro 2. fic ait: Defiit in Armdpho gens Francomm Roman erum Imps*
rtumpoffidere. Atque ita Itali fuis faventes A]ui tamen tyranni potius quam Impp. did mereban«
tur) eofdem Imperatores & Auguftos magno faftupronuntiare folent, Gerrtianos & Francos infu-
per habentes j quos Barbaros feepö , ipfi ex barbarorum faece progeniti, appellare non verentur.
O Ludovicum quo que hunc anno 903. ad Imperium nonp\'ertigiffe, önuphr.Panvin.loco fupra citato : Rex
äppeüatur in Forcbem, coronatus Aqmfgrani ab Hat tone «.Arcb\'lepifcopo Mogunttrto, regnavit annoi xt 1. Ar-
bitrantur quippe Itali Imperium a Fontifi Rom. coronatione pendere ; quare & ?plures poftero-
rum Imperatotum Reges tan tum Romania vel Germania?, abipfis diftifunt.
p Inter Dhos relaMi] A Sufterenfibus Virginibus\', quarum Monafterii fundator extitifle creditor j
more ejus aevijde quo videndus Tom.3. rer, Alamannicarum pag.64. Hunc Suentibolchum etil
Eventibolduin vocatum lego ab Anfelmo in vita Vranc. Leod. Epifcopi quem & Lazius Suet*-*
bogum,& Switibaldum nominat»

EGilboldusnatione Frifius Unaniini omnium voto ,xiu. Epifcopus fiirrogatur In lo-
cum Odilbaldi, vir non contemnendae vitae , Uteris clarus & ipfi Zuentiboldo Regi Lex S&c/Q
acceptus, qui ejus contuitu famulam quandam datis , ut lex Salica docet in commu-
tatione duobus mancipiis prius 6c poftea fecundum (a) legem Francorum denariumejusex- LexFranca§
c utiens hoc modo iervkutis vinculo liberavit & donavit ingenuitate₄ Actum Nuimagae (b)^rttrr"
prcefuit hie cathedra; Epifcopali folum duobus annis, fed fecundum Iohannem Bekam fex
menfibus tantüm , cujus etiam mentio habetur in annalibus & apud fcriptores,deceflit 3.Ca- P°^{rma ma}\\
lendas Odobris, fepultus in eädem (c) ecclefiä, qua & Odilbaldus. Hoe etiam tempore vo-
lunt Theodericum primum Comitem Hollandiaa conceflifie Fatis, fubfequente paulo pbft ofewE^r
Ghcna ejus conjuge, fepulti Egmondae in Monafterio, quod ex oratorio ipfe ligneum e- i_au_u ^ ³re x erat, Obitus CW

In vita Radbodi Epifcopi? VI. tomo SS. Surii, Egilbertus vocatur: iu Veteri quoque Cod. Eyl- üoäandiß\'s
bodum lego.

3 Secundumlegem Francorum denarium ejus excutiens,~] Vide legem Salicam cap. 28}& ibia Linden«

bruchio annotata. Extat & libr. 1. cap. 22. Formul. Marculfi prsceptum denariale his verbis ex«
preffuui. Quia N, vir uiluflerfervmjkm mmini N;per manum Mitts ad mBram pr*efentiam 3 jaBante

iiwtrto, jtcunâamîegèm Salle dm dimifit ingetittum, ejtti quoque abfolutîonem per prxfiniem auStmtatemfirmd-
mus. Adde, quae ad hune locum Bignonius, de tribus manumiifionis modis ap. veteres Francos, c-
ïeganter tradit. Genabi quoque in Galliis, in templo S.Crucis elegans manumittendi formula ex-
tabatlapidi incifa. Legitur hujus manumiifionis diploma integrum in Archivis Collegioruin
Trajeft. cujus operœ-pretium hic addere teno-rem

I\'M nomine S, (j§f Indiy. Trinit. JZuéntiboldus dhinâ pr^y entente
dementia Rex. Cumfidelium noBrorumpetitiones ad efieBumper-
du cere curamus₃ omnim dnimos eorum erga no fir dm utilitatem reddi-
tnus promptiores.îdeo noyer it omnium SanBœ IrajeB- Ecclefia fidehum
futurorum ficilicet prœfentium noBr&rum unherfitas ; Quandoqui-
dem fidelis nofler nomine Eylboldus Spificopus dures pietdtis noBrœ a-
diit,bumiliter depoficens,ut marnefiamiliajuris Ecclefiœ S. Stiarti-
ni in ElBe, Odburg hj ide licet ₃ lib era m ac mgenuam fieciffemm. \'Nos
quoque petioni ejus acquiefcentes, datis pofiea in commutationem , ut
lex Sailed docet, duobus mancipiis prœfiatœ Ecclefiœ propriis. Et po-
ßea fiecundum legem Francorum denarium ejus excutientesfic eam
fiery it utis uineulo liberaxnmus & ingenuitatis ei confirmationem tri-
buimus. \'Hos quoque Eminent id no Br a ^Apices ei fieri atque conficribi
jußimus y per quo s mandamus atquefirmifiime prœcipimus ut prœme-
moratd Odburg ingenuafit, fub ingenuitatis nomine fiecura atque
HUfia omni tempore fir mit er per mane at, it a, quafiab ingenuis par enti-
bus nata effet. Et ut noBrœ confirmations autbor it as in\\>io labilem ob-
tine atfirmitdtem _y dnmli noBri impreßione fiubtus fignari jußimus*

Signum Zuentiboldi Regis, Walterus Notarius ad vicern
Fretiboldi Archiepifcopi & fummi Capellanirecognovi.
A&um Nuimagaregali Palatio in Domini nomine fe-
liciter.

I» Vrafuit[ohm duohtt annû,] De tempore mortis hujus prsefulis, 8c quamdiu praefuerit Eeclefi® Tr.
quasn omnia fiat incerta, fatis inculcat hie Heda. Sunt qui x. tantum ei menfes tribuunt. Beka
parvo eum tempore pontificium gubernafle fcribit. Barlandus, menfe fexto quam adminiftrare
cceperat) fatali morte confumptum tradit, Bockenbergius annum unum fediffe vuk.
S Hocetiam tempore vohmt Theodoricunty]Qua» deobituTheodorici Com.narrantur non minus dubia
& incerta funt, quàm quae de Egilboldo dixi,de quo plura confideratione dignafupra auftor nofter
tradidit, & videndus omninoeft diligentiffimus Scriverius,quiacri judicio excuflit haec paradox«
m noctis ad Cjjponicon HoUandia? » & nos ad Becani Cioron. quœdam diximus.

Adbodusfive Radbodo vir illuftcr, & (a) Regio fanguine ortus jffîquidem mater-
nus attavus erat Radbodus Rex Frifiorum , & Guntherus (bj Colonise A gripping
k» Epifcopus ejus avunculus) urgente Arnulpbo Imp» Epifèopüs xïv» conftituitur ani-
mo fatis renitente. Hic educatus in aula Caroli Regis Francorum * (c) Nannonis Philofophi Normo Ph$»
profiterais feptem artes (quas vocant liberales) fuit auditor, & -, uti conjieitur ipfius Zuenti- lofopbus.
bolchi Regis (d) Archi-cancellarius, humanis (e) ac divin is Uteris apprimè eruditus, valuit Âadiodi
carmine Sc pedeftri oratione : cujus feripta in vitâm Se laudem Sandorum adhuc extant, po-
tens etiam Ipiritu prophetico & vivens clams miraculis. Ordinatus âutern Epifcopus , jam r_Crfn_ta° *
exteriorem hominem fupplantans, & relinquens aulam Regiâm, fervore religionis accendf-
tur, orationibus, eleemoly nis & corporis macerationi intentas nique adeo , ut dum conviva Frugâim
uterentur vino,ipfe folus Se clam illis aquam fumere confuevcrit : quod cum quidam Gom- i^adbodi,
marus fufpicaretur, expetiit ex ejus poculo bibere -, & non confentienti fubtrahetis lc\'yphum, Gommants
haufit ex illius liquorc,qnem repente ex aqua in optimum vinum conftat füiffe commutatum, Aqua in vi-
quo.comperto ille fupplex depofcit veniam. At urbe Trajcdenfi jam per tyrannorum cm-^mmmtataï
delitatemomnino defolatà, conftituit fèdem apud (f) Daventriam. Properans autem certo
tempore adiré Trajedum, vifitaturus loca Se corpora Sandorum, habuit Danos obvios pium
.ejus propofitum impedientes, quos piè admonitos, ut à crudelitate Se Idololàtriâ defifterentj
ac fiaem Chriftianam fumerent, obaudientes 8e mortem comminantes tanquam perditos no pmöbvim
tavit anatliemate, Sc ftatim fubfecuta ultio t nam ccelefti idi ful\'mine, interierunt. Quo mi- veniunt
raculocommotiChriftianieos fumptis armis propulérunt Trajedo. Pratereà Baldricoju- Rgdbodo, <$
veni clara indolis adducenti binos clericos conterranèos fùos exoranti , ut eos confecraret fa- ^mtk*
cerdotes. Refpondit, perado triennio mihi ab ergaftulo carnis abioluto fuccedes Epifcopus, _mm_
hos tunc ordinabis,& loca iacra ac urbem Trajedenfèm reftaurabis, prout cventus reî pofteà p_dM/ Tra*
edociiit : huic in Tuentonià extremâ valetudine laboranti, apparuit landa Dei genitrix , co- jeBoexpulfit,
mitatâ Agnete Sc Teclâ virginibus, eonfolans eiim,& promittens fpem fanitatis, fubjungens Vmcinium
tarnen ipfum haud longo tempore fuperftiturum mundanis miferiis» Itaque liberatus ab ilia- P^dhodt. _
aegritudine affidub fe praparavit ad refolutionem beatam ₅ exiensTuentoniam & apud Ho- J-
inerfum five Othimarshem ledo decumbens inter decantandum laudes fàndi Martini, mi- yj_rù_ni-_sgravit exhotfeculo lil». Kalend, (g) Decëmb» Anno D ccCcxvii* tranflatus Daventriam» Homarfuni
Prafuit in tantis Danorum calamitatibns annis xv n. adferiptus (h) catalogo Sandorum. Ad five Oth-
cujus fepulchrum confugientes, fiunt compotes votorum. Cui Zuentibolchus Gallia Belgi- marfum. ^
eç five Lotharingie ac CarolusFrancorum Reges, confirmarunt donationem Daventria 6p-
pidi ac illius arcis,& Thiela cum teloniis & pertinentiis antea ecclelîa Trajedenfi fadam, ßßJ{_onc&Et Conrardus Rex fimiliter confirmav.it, quiequid alii Reges concefferant ad preces TJdonisf_atleS.Had~
confanguinei fui 8c Walgeri Comitis,anno D cccc xiv-regni ejus tertio. Adum apud Wil- i₀do.
lenaburg. Superfunt multa ejus praconia in laudem Sandorum compofita, & etiam inter a- Praconia
lia feripta hac comperimus Uteris vetuftis annotata. (h) » _ S.Bfdbodij

Anno ab incarnatione Domini D cccc. apparuit in coelo mirabile fi^num, ftella enim vi-
fç funt undique tanquam ex alto in Horizontis irnum profluere circa poli cardinem,omnes fe-
vè inter fe invicem concurrere : quod prodigium fecuta funt trilles rerum calamitates, aeris
videlicet maxima intemperies, crebrique ventorum turbines, fluminum quoque termmos fu«
os tranfgredientium,terribilis quadam quafi cataclymi imago.Et quod his peftilentius cft,di-
ra hominum adverfus Deum fe extollentium tempeflates. Hoc codem anno, priufquam ta-
men^Epadç mutarentur,Folco{l) Remorum Epifcopus Metropolitanus, Sc Zuentiboldus
Rex interfedi fiiht ; ac non multis antea diebus ego peccator Radbodus inter famulos fandç
ïrajedenfis ecclefia conferibi mend *. Atque ôutinam cum eifdem aterna vita confortiuns
Äicrear adipifci. Hoc ergo erit Epitaphium meum de yiatïco Chrifti.

ZJnicus ignotœ tu abus eîlo <-uiœ.
Et quem longafames err ant em ambefit in orb g _?H une fana njultu^patris imago, tuo.

Solamen miferofispius oro mihi.
Torr ige quœfo mamm ne me trahat ecce profundurn.

tortus ndufragium, p orrige quœfo manu m.
Imminet umbra necis, nunc mihiproximus ad/îs_y

jR.es nimium trittis, imminet umbra necis.
Eripe me tenebris, * & dir is fubtraheflammt s>
jD ile cl or lucis eripe me tenebris.

Me quo que redde polo regnum quo permanet agm_yQui f ruer is cœlo, me quoque redde polo»

ïn quorum omnium confirmatîonem xta fcrîbit Iohannes Abbas Spanhemenfis : Racibodus
S&.jntJ&X\' _XIV> Epifcopus Trajedenfis, natione Teutonicus, vir in divinis Scripinris valdè eruditus,8c
"fecularium Iiterarum non ignarus, ingenio lubtiiis , eloquio clarus, vitâ & converlàtiono
" fandiffimus, muîtis 8c vivus & mortuus miraculis corufcavit, hune in omnibus Uteris huma-
^ nitatisNanno Philofophus dodiffimus inftruxerat ; qui advocatas in Palatio Regis Karolî
³³ Groifi fuit, & pofteà Monafterium ingreffus,tandem Epifcopus ut diximus confecratus, Ec-
^r* clefiam Traje&enfèm in gravi perlècutione Danorum xvi ï. anms ftrenuè gubernavitjfcrip-
^r> fit autem nonnulla prasclaraopulcula , de quibus îfta fêruntur, Laudes landi Martini lib. i.
³³ Laudes fandi Bonifacii Epifcopi lib. i .De fandâ Amelbergâ lib. i. Homiliarum & Sermo-
?³ num lib,ï.De fando Willibordo flores. Integrum quoque de fandi Martini tranfiatione of-
⁵³ ficium, & varioscantus in honorem Sandorum. Obiit fub Ludovico filio Arnulphi Imp.
⁵³ AnnoD cccc xvn.Indid«v. in.Kaîend. Decemb« Epifcopatusfiii annoxvin. lèpultas
^r> apud Daventriam ubi refidere anteâ confueverat.

nomine faniïœ individu* Trinitatis. Conradus diVma auxili--
ante dementia Rex : Cum petitionibus facerdotum juBis ratio-
nabilibus divini cultus amore flay emus, r emuner an onem hujus reib
ihrißigratia expeftamus. Quoçirca mtum ßeri yojumm mnibug

BalDeiSrclefia ßdehbus tam praßentibus quamfutur isRddb odon em
werabilem Epißcopum rvetens Jrajecli Eccleßa , qua eft conBruBa in
honore S. Martini Confeßoris, alt or um^ S anBerum sfiuggtßijj* Ma-
jeBdti noßra per quofdam nobis familiar es ,ut confiitnta Regum qui
nospracefferunt, quibus prafata Eccleßd nobiliter ampliata atque di-
tatd Scripta renovdri juberemus, idemqueßcriptum ncminis noßri
figno , noflraque ImaginisfigiÜo ■> cum manus noßraßcriptioneßrmare
mus. Cujus petitiom, yfrr ZJdonem confiangumeum noßrum₇Waltgerumque Comitem nobis obtulerat, hbenter aurem accommodan-
tes , Regah authoritateßatuimus, firmiterque jubtmus, ut ab hJlc die >
deincepsficut in cateris immunitatibus anteceßores noBri Reges W-
delicet uel Impp. Ecclefiis Dei conceßerunt ₃ ita & nos in omnibus re-
bus Immunität ispr a dtBa S. Dei Eccleßa concedimus, ffi\'jure perpe
tuo delegamus. Hanc itaque authoritatem _? ut noBri<! ₃ noBrorumque
fucceßorum temporibus m~violabilem ob tintat ßrmitatem , manu pro-*
priaJubtusfirma^imus , <& fïgilli nofiri imprefiione jufiimm roborari.
Signum D. [onradi jerenifimi Regis, (ßj Salomon Cane ell an us ad
njicem figrini „Archicappeüani recognoyi. Data vi i.
no incarnationisDomini D cccc xiv JndiBionefecundâ ^nno régné
Conradigloriofißimi Regis tertio.^ABum apud ^Jillinaburgh Dfi
nominej elicit er ₃ ^Amen.

3 J^-gwfanguintvrm,] Hi\'C habet quoque Sifridus Petri de feriptor Frifi\'a: Dec. 7. Ünde Hamco«
nius :

Rege ata\\o Frifio , magnisgenitoribus onus
Cum reger et ßacrum Traful RADBODUS ,

Et tlbbo Emm i us Rer. Frif. 1 ib. 5. ita feribit iteratâ editiorte : VhrajeBum ab exceffu Hangen, qtïani
}\'lP^îr annos, dum O-iiibaldm,Egilbalduf, Radbodw omnes in Frifiâ nati ₃ & hie etiam clarißimofiemmats
materno ex Regecognominedefeendms Ecclefiœprafuerunu
b Gunterus CoL Agrippime Epifcopm ejus avunculus,) Hunt alii Guntarium Vocânt, qui circa annum
S40. vel ut quidam 852. Hattebaldi Epifcopi fucceïfor fuit ; verum cum is caufam Lotharii uxo-
rem fuam repudiantis & Waldradse fororis praefolis (quam uxori Lotharius fuperinduxerat) fove-
ret, à Nicoiao Papa R.excommunicatus,& circa annum 3^4. à fede fuâ dejectiis eft : quam rem
pluribus exequitur Regino Chron. Iib.2. adannum 864. & feqq- ufque ad 869» quandodemum
iuccelferem aeeepit Guntherus.vide intuper Sigifberti Chronicon ad annum Chrifti 862. & feqq_RDecret.2. par. cäufa 11. qua?ft. 1. in fine , Harœum de prineip. Brabant, in Lothar. 2. Mirceum in
Annal. Belg, ad annum \'862. feqq, Divseum Rer. Brabant, üb. 4. Aventinum Annal. Bojorum
Iib,4. Anaftafiam in vita Nicol.P.R. Chron. Belg. magn. Ottonem Frifmg. Chron. lib. 6. cap.3»
C\'ontraftum in Chron. ad ànnos prœdiclos.
c In aula \'Caroli Regjs Tranconim,] Caroh Craffi Imp. & Regis Francomm 9 qui regnare in Francis

^ Isannom philofophi auditor,] Hujus Nannoms prêter Bekam meminit Trith. Abbas in Cat. vir.
illuftr. ubivitamRadbodiattingit. FrifiumfacitSifridusPetriinlib.de feriptoribus Frifiœ Dec.
6. Staurienfem philofophum ? virum fui temporis doctifiimum\', cujus etiam feripta in bibliothecis
per H&liandiam & Frifiam haberi folita,idem tradit, mihi ea omnino incognita licet aliquam eorum
rnentionem quoque faciant Val. Andreas &Francifcus Sweertius in fuis Bibl.vixitautem cir-
ca annum C. 8S<x

c ïpfius XumildcB Regis Jrchieancellarius,\'] In diplomate Zuentiboîchi fupra in Gdifbaldo reckatOj
legitiir quidem Waldgerus Notariits advicem Rgdbodi tArchicancellarii rtcognovi : Sed is Radbodus E-
piifcopus fuit Trevirenfis, qui eodern tempore vixit , nempeanno C 8835 ac Bertulpho iucçeflît ₂anno 914, mortuus ? de quo vide plura apud Kiriandrum Comment. Trevirenf. parte xi. Invenio
etiain Not. Radbodum in diplomate Caroli Regis quem fimplicem vocant, ad annum C 920» cum
hie nofter jam ante triennium, ut videtur, obiiffet.
f Humants & divinis litem eruditm,] Confulendi Trithemius Abbas de viris illuftribus 8c fcriptori-
bus Ecclef. Sifridus Petri de fcriptoribus Frifia, & Hamconius Frilo, qui poftremus pleraque ejus
fcripta in lucem fe daturum promifit ₃ quod an fecerit , ignoro. Item VaL Andreas in Bibl. Belg,
ac Fr» Swertius in Athenis Belgicis,
g Conflit ait jedem apud Davcntriam,] Verifimile eft ex monte S. Odilias vel Monafterio Berch, quo
Hungerus cum reliquiis Cieri fecontul erat , Radbodum poft Normannicam cladem venilfe Da-
ventriam , ut Trajecto minus abeffet-, & fparfum Ecclefiae fuse populum commodius colligeret.
Nam jam ante ZuenteboldusRex Odilboldo Antiftiti cum aliis locis etiam donationem Daventriaa
confirmaverat, ut ex diplomate fupra poluo confiât,
il in. Calend. Decembris.) Diem obitus Radbodi ad xv. Calend. Decembr. refert Sweertius in A*

thenis Belg, fecutus Deffelium, cum plerique Hedae calculum probent.
J Folco fymorttm Metropolitanus & Zucmiboldm I{exinttrfe8i_y]De cxde Zwentiboldi jam diftum eft
ex Reginone & aliis. De Folcone verd qui anno C 882. Remigio fucceflferat, Flodoardus lib. 4.
hift. Ecclefiae Remenfis cap. 1. fic fcribit, Succeffit in Epsfcopatu Remenfi Fulco vir valde nobilis, & P4-
latims ajfuem officiis -, & fic porro ufque ad caput. x,quo agit de e jus caede,Procurante Balduino Fla-«
drise Comité à Winemaro facta , cujus ibi caufa & occafio narratur. Videndus etiam Meierus lib.
2. Annal Flandr. ad annum C. 900.n1 Bald.Calvo. Miraeusin Annal. Belg, caede m Fuîconis re*
fertinannum 901. Molanus,veipotius additiones ad Ufuardi Martyrol. 17. Iun.eum inter Mar-
tyres référant, ut & FerreohisLocrius inChron. Belg, ad annum 900. quem vide , cum Reginone
lib.z.Chron. anno 903, & Sigifbcrto,quicaedem Zuentiboldi annodemum 90$. fa&am fcribit.
k In MSS. inter duo hic pofita epigrammata , aliud carmen Radbodi habetur* quod & addendum
euravi.

Subßßie mundus, qua generatus bomo>
Mefpîce me miferum peccati mole gray atum

Et nimio prejjum pondère ChriBe₃leya.
Ereptumque gregh dira de forte finiBri
ludiciji inter eyes tempore fiBe tuas₉

I l&emfteferiptum mm\'msnoßrtßgno, mßrqqueimaginhßgiSo; earn manw mßr<tfcriptioMtßmurtmutp
Tribus, ut hifee patet, modis Impp. fua olim firmabant diplomats. : Signa nempe Imperatorio, no-
men principes Uteris implicitis exprimente ; qualia plura in Onuphrio lib. 3. Princip. Rom.aliif-
que fcriptoribus patflm occurrunt : Imagints figillo, qualia in auro& cerâàme vifa , & expref-
Ü: ac denique mams fubferiptione ₅ quod etiam hodie principes ufurpant, ut Carulus, Conradus,
Otto.

m Per Vdonem cmfangumeum mßrum• ) Videtur hujus meminilfe Regino ad annum 9ad annum,
939. his verbis : Gifelberw & Evertrdus juxta AndernacumcaßeUumamßnsEjumm tranfituri> abV\'
done & Chum ado Co mit îbus prœvmth&c.
n SdamoK. Canctttarius,) Invenio circa annum C.907. Salomonem Epifcopum captum , fortean i-
dem cum hoc • & anunadverfione dignum eft pierofque ex Clero talia eo tempore munia admini-
ftraffe, & nulfos, vel paucos poft Boetium S-everinum Cof. in re ïiterariapraeftitifie, nifi ex eo or-
dine, ufque Accurfium Iuris Civilis interpretem vei pauio ante ejus aevum.
© Actum apud WiUinaburg,, Quo loco Urfpergenf. Abbas Imperatorem hunc {epultum tradit,quod
8c Cufpiaianus ex eo refert; alii mottuum quidem Vuilinaburgi in Franconiâ 3 fed Fulda? fepul-
tumeûiîuoiunt» . •

Aldricus ob egregia fua facinora cognominatus Pius > nobili languine Praefedorum ii-
_} ve Comitum Clivenfium oriundus, parre Rixfrido excomite, poft Radbodum digni-
tatem cathedrae Epifcopalis Trajedenfisxv» affequitur , vir magnas icientie , pace ac
belle clarus, praeeeptor filiorum Henrici primi Regis, fcilicet Ottonis, Henrici & Brunonis,
quorum Otto ad Imperium confcendit. Henricus immaturâ morte praeventus defletur,Bru-
no Agrippinae Colonise Archiepifcopus, & Dux Lotharingie conftitutus, praepedito fratre
Imperatore Hungarico, & aliis exteris bellis ipfe inferioris Germaniae ac Bdgicç provincias iq^ffl
gnaviter adminiftravit. Nam eâ tempeftate tanta fuit Chriftianae Reipubl. neceffitas, ut & Bruno™\'
Epifcopi & Prelati Ecclefiaftici utile duxerint etiam armis iflam defenfare. Decreverat Ecckßaßkt
Henricus pater , Brunonemfilium ante (aj Radbodo furrogare ₅ fed i-ntelleda delolatione ur- in armis.
bis Trajedenfis per Danos fada, tradidit ipfum militiae ₃ quem pofteà frater Otto Imp. in • Libérât in
Hindu Baldrici hujus direxit cum non fpernendà manu ad reftituendam urbem, & liberan- TrajeElenfis
dum provincias circumvicinas, antiquatis hoftibus, quorum fortuna jam undique nutabat, ^{cc e}J^lcC*
qui etiam vidoriosè bellum hoc injundum exequitur ; conftituens iplum Baldricum in le-
dern quietam. Hic itaque quemadmodum nova urbis & teraplorum fundamentajecerit,mu- .
merit, & arcem adjunxerit, aliquanto fupra deletam, urbem (unde (a) Ultrajedum nuneupa* - ^
ri volunt) ipfe fuis literis atteilatur»

BlAUvicus gratuit a pet at is ac Dei dementia fanBa Ecclefiœ
TrajeBenfis humihs \'Praful, omnibus m Chrifio fidelibus ₃ tarn
prafentibus , quam futuris in Domino lefu continuum aternaque ju~>
cunditatis ineffabile tripudium. Omnium Chriflifidehum comperiatur
tnduBria tarnprafentium quam futur orum₃ qu aliter ego "Baldricus S.
TrajeBenfis Seele fia Traful mdignus>cùm poB mortem Heverendi *Pa-
tris Domim Radbodi xi v. Trdj. Epifcopi credtus fuiffem inEpifcopum
Jraf. & a Jtâetropolitano,^rvidehcet S. Colonierjis Eccleßa ^Archiepiß
copo confirmât us (fff confecrdtus _} opera precium fore duxi S. TrajeB.
Eccleßa locum de quo Epifcopatus nomen habuit , u ißt are, ^4d
quem cumu eniffem , & deßruBum a Dams, prob dolor , reperiffem₇& omnino defolatum, nec nonbonorabiles Ecclefidsgloriofipatroni mei
S. Martini ac S. Salyatoris dirutas (ffy exuBas, lachrymas dolore cor«
dis gray ißimo taBus, intrinfecus nuitd tenus y aim contmere , in\\>o~
cato de cœhs auxilio profufis lachrymis ex or ay 1₅ mille qui Ecclefiam
fuam SanBam fupra firm am petram , id eft _y Cbrißum fundaye-
rat ₅ ad Ecclefia mihi commiffa rejlaurationem reparation
nem cooperari fua confueta benignitatc__> dignaretur , ejufque ad-
Jut orio , qui non faciem , fed cor hominis intuet ur , pontem (^b)
trans fofjatum ₃ urbemque cum portis, (gr murum cum propugmculis adificam^
_K ^ Gg 2 contra-»™\'

eontrabofiium infultum conBrnxi ßp erexi ₃ de nobilißima probata^
Deo fdcrdtœ pdcis locum , Ecclefids ^videlicet glorioß fdtroni mei S,
Jdartini & S. Sahatoris a propbanis dirutas & exuBas^nonprout de-
bui ,fied proutpotui aliquantulum reparayi _y Cdnonicos db bis Ecclefiis
fugatos, & multimode dißperßos^ad ipfids Ecclefids reyocayi,fubßituen-«
do dhos Canonicos m locd mortuorum ,fideliumj₃ nutu Dei dd me con*>
ßuentium ddjutorio immicos de terra propulfay i, terras ₃pradia, déci-
mas poßcßiones dd S.Trdjettenfiem ecclefiam pertinentes potenter
de tnimicorum manibus liberando ; Infiuper diBarum ecclefiarum Cdno-
nicos ad fiufientationem eorum ampliorem ₅ ut diyinis laudibus fier>en-
tius inbareant, omnium decimarnm fiuarum accreficentias ac noyalium
décimas ad fiipendialem ufium fratribus in eifidem Ecclefiis continue
fieryientibus , propter Deum₃ qui cunBa bonaremunerat, ad ejus ßeryi"
tium au^memandum corde fiayorabih_y & manu largâ tradidi (ßy dona*

in perpetuum poßidendas j ltd quod ibidem pro remedio anmano"
fira omni tempore proficiat in augmentum. Si quis uero^ [quod futu-
rum eße non credo) contra banc traditionem (ßy donationis cbartam A-
liquam mjuftam interpeüationem _y aut injuriam ßacere uoluerit, in
primis iram Dei ommpotentis incurrat₃ & à limtnibus S. Sccleßa Dei
efficidtur extrdneus, (ßp fit dutboritdte no ft ra Epifcopali anatbemati
zdtus, ft que mdlediBus eadem maledtBione, qua defcendit fuper Da-
than & l/Lbirori, quos terra t>iyos abforpfit ■ <9* quod repetit ey mdic a-
re non ualeat. Sit prajens trdditio ad infiar teßamenti a nobis faBa₇omni tempore firma ftabtlis permaneatftipulationefiubnixa ₃ quam
propria manufiubterfirmayi₃&figilli meiimpreßione roborayi.^ABum
O* datum in Caßro TrajeBenfi, Anno incarnationis Dominica D CCCC
XXXIV- {ß) K. alen dis lulii , IndiBione feptimâ, regnante D, Henricû
primo Hege inyiBißimo ₃ in Dei nominefie lie it er_} Zimen.

Luitprandus Eccîefîae Ticiiii _s qua Papia dlcitur, Diaconus, lib. quarto cap. vir. Mach»
tildis ante regni fufceptionem Henrico viro fuo peperit filium, quem vocavit Othonem _s" iftum inquam, cujus potentiâ mundi partes Aquilonaris & Occidua reguntur₃fapientiâ paci-
ficantur,religione lsetantur, Iuftique ludicii feveritate terrentur» Poft regîara autem digni-
" tatem , duos peperit, unurn, quem patris nomine vocavit Henricum , facetiâ fiatis ornatum _s³* confiliis providum, vultus nitore gratiofum , ©culorum vigilantiâ plaadum, cujus pro recen-
ti funere non mediocres iachrymas adhuc fundimus: Tertium deinde Btunonem nomine,
" quem pater fan&us, quoniam Nortmanni Traje&enfem deftruxerant omnino Ecclefiam, ob
⁹\' ejufdem recuperauonem voluit militare. Quanta fuerit prudentie, quantaeque Rex Hen-
ricus feientia, hinc probari poteft, quod optimum, 6c potiffimum , & religiofifiimum nato-
rum fuorum Regem conftituit Imminebat enim Rex prudentiflimo obitu tuo, cotius po-
puli cafus, fi tantus Regia dignitati non fubiret Vkarius, Quâ ex fe in aroborum laudenj
nos pangimus verfus.

Iff. i qui quondam fuperare gentes
Jmpias hello folitus cruento ₃\\"Royimus nunc Rex dederispopello
Morte, quam magnas propria ruinas¹
7urb a cert at im "uiduata cbaro
Rege jam cejjet lacbrymare,
_cAlter ex fur git fimilis * priori
Filius Ta tri, uenerandus orbi
Rex Otho gentes ditione magna
Quipremet, pacemque feret beat ante
Quicquid Henrici periit receffu
TrœBitit, cUro pepulis bic ortu.
2> I an dus mit is _? patienfque SanBis _fPeBifer dur is, rabidufquefieyis.
"Sella cum mult is tibi funt gerenda_yFx quibus nomen referens in aBra,
CunBa calcabis pedibus per orb em,
Qu<e premit tardus radians ^Bootes,
€t qui bus nomen de dit Hefper almus _yLucifer rurfus uocitatus idem

(d) Secundum Àbbatem , Henricus ternit rn quoque filîum getluît nomine Brunonem, nam s_mo Aft
sjfecundo genuerat Otthonem mundi amorem : hunc Brunonem quem Pontificis fummi ac chiepifcopus \'
„Duels magni officium vidimus gereutem, frater quippe ejus Otho,cum poft patris exceflum Colomnß%
3,1-egeret Imperium, hunc omnium literarum fcientia imbutum Praeiulem fecit Colonicnfcm,
„fadâque de hinc nimiâ perturbatione in Regnum, ita ut etiam filius Regis Luitolphus con«
„tra patrem confentiret pravorum confilio. Rex Otho ad difponendum regnum fecedens in _?.
,.partes Orientis,fratri Brunoni Praefuli providendas com mi fit Occidentis«. Ita ut cum ma- _Samufe ^
_J3gnâ religione ufus eft officio Sacerdotis, & exigente neceflitate juffu Regis fundus eft vir- aliommBru*
„tute magnanimi Ducis. Nemo autem fuper hac re culpabtlem ilium dicat, cùm Samuelem no & Eccle«
,,fandum&alios pluresSacerdotespariterlcgamus& ludices. Henricus autem Rexobiit fiamis? mi-
„anno D cccc xxv I. ^ litiamco-

At cum Ecclefia atque urbs Trajedenfis jam denuo renatae fint ₃ operaeprecium dux tous ^lun\'
aliquantifperimmorari ad recenfendum, quanta incrementa ipfa Ecclefia eveftigio in reli- l^kfiT^
gione ac bonis ex piâ Imperatorum largitione fumpfèrit» Nam hi condolentes tantae cladi-rrajtSmfi:
praefentaneo remcdio occurrerunt.

Henricus Rex confirmavit, & de novo concept Baldrico, quicquid per Conradum Zu- Confirmatid
entibolchum , Ludovicum ejufque aequivocum, Carolum Pipinum, & antiquiores Re- Domtioimm
ges & Imperator« Ecdeûx Trajedenfi fuerat piè collatum. _ fatum».

Otto autem Imperator primus ejus nominis ex Francis five Germanis, nedum omnia, _Gmquae anteceffores fui concefferant, cum plenitudine approbavit, fed pro memoria ;fuâ atque pernor ¹C^e)Edgidis conjugis fuse defua&as Regiâ munificentiâ ■ donavit pifcationem in Amulon am Etgid,«

dom- & in Almere cum omni cenfu,anno D cccc xlvi i. (0 anno fuo xin. Adum Numaga. I-
Va, ipfi dem omnia à predecefforibus fuis Regibus feu etiam à ceteris fidelibus Ecclefie Trajedenfi
quoque de fe collata, videlicet decimam partem omnium regalium prediorum, & monetarum, & teione-
donat. orum, que inter Epifcopatus terminos exiguntur : Imùper& tributorum, que Huflata 8c
jy f, , Ccgfcluit dicuntur,res etiam in villâ,que quondam Duerftat,nunc autem Wycke nomina-
Colfcbult* ta, & in ceteris omnibus locis à predida villa ulque ad mare, & in infulis ceterifque mari
continguis provinciis ab Imperatoribus & Regibus tradita, prelcripte Trajedenfi ecclefie
confirmavit, interdicens authoritatem auferendi aut mutandi. Ad um Quindelingeburgh,
SerVtt anno D cccc xlvi 11, Ottonis xi i. Itemque Monafterium in laco Tiek conftrudum cum
novâ atque lapideâ in eodem loco civitate, ceterifque ecclefiç prediis , famulis, mancipiis,
fylvis, aquis, pifcationibus, pafcuis, pratis, omnibulque ad prefatum Monafterium, vel ad
Ecclefias â Walgero & filiis ejus Radbodo ,nec non & Hattonë, 8t illorum antécelforibus
dido Monafterio in proprium conceUàs jure partinentibus, una cum falido juxta didam ci-
vitatem lî to jure perenni in perpetuum dona vit anno D cccc L anno regni fui xv. Quinde-
lingeburgh, *

Item ad preces Brunonis Germani fui, & Baldrici, conceffit quicquid in villâAmuda u-
na cum teloneo ad «andern villam pertinente , quod Walgero olim ad beneficium concef-
fum fuit ,in proprium,dédit etiam quicquid ab utraque parte fluminis Fecht habuit,cum om-
Weeht \' ntegritate transfudit, terris, fylvis, aquis, aquarum decurfibus, pifcationibus, ftàgnis,lacu-
bus, que ex eodem flumine derivantur, & terram quam Hatto in loco Ecki habere videba-
Monetata- ^tur>^ut Ecclefia poteftativè poflideat cum licentiâ in predido loco Trecht monetam facien-
dendi facul- Adum anno D cccc 1111. anno xv 111. Ottonis» Quindelingeburgh»
tof_t Idem Otto primus, interventu fratris lui Henrici, ac Baldrici Epifcopi, înterdixit ne ali-

Pagits quis Comitum , vel aliorum quorumcunque hominum in pagoThriente vocato, qui eil in
Triente. Comitatu Everbardi,Cervos,TJrfos, aut Apros, beftias infuper que Teutonicâ lingua Elo 8c
^t"/\' • ^^ce*^eapp^ellanturabfque permiîfuPaftorisEcclefie Trajedenfisvenariprelumat,& ut pre-
Us datum" ^^at3e Ecclefie in eodem pago & univerfis finibus ejus adufque adjacentes ceteras regiones jus
Bffiopo* Ifervctur Foreftenfe,ficut ipfi Imperatori in fuis» Adum in Walahufan palatio Regio, anno-
Domini D cccc xl i v» Ottonis Regis ix»

Idem Otto ad fupplicationem fratris fui, atque chariflîmi illius preceptoris Baldrici ap«
probando donationesfadas per Henricum Regem patrem fuum, contulit totum quod ad re-
galis Fifci proprietates in pago Laken & lila nabuit, quod Walgerns, & poftea filius ejus
Kadlodus. Ratbodus ab eo in beneficium habuerunt, cum omnibus iliac legaliter pertinentibus, agris,
mancipiis, pratis, pafcuis, fylvis, &c. Adum annot>omini D cccc xli v. 8c regni Ottonis
vin. inRenum.

Conceifio Idem Otto Imp. interventu conjugis fue Edgide & Gifelberti Ducis Lothariorum con-
moacta. ceflit Baldrico monetam in Trajedo, & exernit Epifcopum & Ecclefiam ab omni judicio &
Immunkai poteftate Comitum, conferendo eidem quicquid ex teloneo five monetä exigendum erat, &
contra Co- in futurum in eleemofinam fui & dive memorie Henrici Regis patris lui, Adum anno quii>
mites concef- _{to rC}g_nj f_LIi_} Domini verb D cccc xl i. in Brughem Gurte Regia.

f^a* Idem Otto II. Imperator interventu Theophanie uxoris lue, nec non Geronis Epifcopi;

conceffit de novo, quicquid genitor fuus Eeclefie Trajedenfi donaverat fub Baldrico anno
D cccc lxxv. Regni fui xiv. Imperii vi 11. Adum Erpesfort.
Erpesfort. idem contulit in proprium in pago fg) Interlako in Comitatu (h) Radtbodonis villam A-
Wal^r? ^mudam vocatam, quatenus illa prius ad prefatam non pertinebat Ecclefiam, cum omnibus ad
.Amuda," ^cai"ⁿ pertinentibus, cum curtibus, edifitiis, &c. taleque teloneum, quale prius Walger in e-
odem exigebat loco, & ut illud teloneum totum valeat in Trajedo fumere, vel totum in A-
mudâ, vel partem ejus in Trajedo, & partem in Amuda perpetub pro Epilcopo. Anno Do-
fcrpesfort, mini D cccc lxxv, anno Regni fui xv. Imperii vi Ii. Adum Erpesfort pro Baldrico. Item
omnem pifcationem quam in Almere ad fuam regalitatem pertinentem habebat, cum terrâ
quam Hatto Comes in Lonâ habuit, &c. Adum eodem anno.

HicBaldricus conceffit in precariam Ufufruduarib N« &N. & P°ft difcelfum eorum
ex hâc luce Baldrico eorumfilio,& poft eum Rudolphe fratri fuo certas res fandi Martini
; Mgr&art. Epifcopatus fui, de Abbatiâ vocabulo Hereberc, unà cum Monafterio in honore beati Petri
* dedicato maßlos fervitiales (i) numero Ixv. in fundis coniacentes, ita auneupatis Rura, Lie-

thorp, Linne, Suîetheim, Flothorp, Afcolon, Malicaleol, Curvelo fimuî cum imneipiis ccc
Ixxxi 11. deinde ipfi N. & N. tradiderunt ad praefatam Abbatiam fandi Martini de Alode Smi jSg
juris fui curtem unatn in villa vocabulo Wil lere fitam,ad quam refpieit Ecclelia una cum do-
te /quae pofita eft in fundo,nomine Brochem , & etiam medietas alterius Ecclefiae litis in vil*-
lâ nuncupataFifchelo,manfiquefervitiales Rumeroxlv. una cummancipiiscxc. & ut rebus x^o.feni^
fandi Martini liberies perfrui poffent, & pro ablutione peccaminum genitoris lui Raineri
Comitis, & infuperNevelungi (}<) fenioris fui,xxxi 11, manfislegaliter in redhibitione ulu-
fruduarii fiando Mârtino traditis ,.xii. manfosqui fiiperfunt, divino infrindu * corpmoti
fpentètradiderunt. AdumTrajedi viir. Cal. Iu!ii,anno vin. regniOttonisgloriofifli-f⁴"
mi Regis,ab incarnatione autem Domini D cccc xli i i.cum figno Baldrici gloriolilfimi Prç-
fulis , Regenbaldi Praspofiti, & Sigboldi Decani in praefèntià teftium. Ipfie autem Baldri-
cus anno D cccclxvi tranfcendens Alpes in Italiam pro utilitate Ecclefiae fuae praefentiam
Regis Ottonis adivit. Revcrtens verb detulit corpora Sandorum Urbani Papae & Marty-
ris, Benigni Epificopi & Martyris, Pontiani Martyris & Agnetis virginis & Martyris quae
in ecclefiâ Trajedenfi reverenter condidit ; reperit & divinâ revelatione corpora Sando-
rum Lebuini, Werenfredi,Plechelmi, Wironis,Otgeri, Odulphi & Radbodi,quibus & Ec-

Sub eo revelatum eft corpus Divi Ieronis Prefbyteri & Martyris in vico Norwko Hollan-
diae, fertur & oppidum Aldenzalenlèinftauraffe, & (1) Ecclefiam illic conftruxiffe : Scripfit
& ad hunc Baldricum Hucbaldus (m) fandi Amandi Elnonenfis Monachus, vitam fandi Le-
buini. Obiit tandem plenius dierum & bonorum operum quinta Augufti anno (n) D cccc
Ixxvi. cùm rexifïet Cathcdram annis lix. fepultus Trajedi in Bafilicâ majori parte meridi*
onali verfiis oftium. Claruit fub Henrico primo, Ottorfibus primo, filio ejus, & nepote R«^
gibusjlmpp. non immeritbinter ccälicolas relatus. (o)

nomine fianBa gjr indmdua Trinitatis Henricus dhinâ fdVen^
te Clement ia Rex. Çum petitionibus Sdcerdotum juBis (gr rationa*
lilihus divwi cultus amore fay emus, fiupernâ nos munirt gratia non
difßdirhus. Quocirca notent omnium ßdelium noßrorumpraßentium
ßcilicet &ßuturorum induBrid, qudliter jBaldricus TrajeBenßs Seele«
fia u et tris Epißopus, qua eB conftruBa in honore S. Martini & alio-
rum SanBorum obtulit obtutibus nefiris qua/dam authoritates contti-
tutionum Regum antiquorum Tippini Videlicet &* Caroli bona memo-
ria Impp.iAuguBi, nec nonLudo\\\'icipiißimi Caßaris^ejufque aqmyoci
Ludoyici _y Zuentibolchi quo que & Onradi _> in quibus continebatnr_:>fW illi ad ipfam Sccleftam cmceßißent, omnem dec imam de manei-*

piis_y àeclmis, terris, &¹ de teloneis> uel de negotlo, (ßf de omni re₃uti«
decunque ad partem Kegidm jus Fifci cenfum dccipere dut exiger e ui-
debdtur ₇ ut homines ejufdem Ecclefiœ fub Jrfundiburdo (ßr tuitione
ipfius Ecclefiœ confifierent, nec non in ripis , in Dorefiado , Day entre»
Ihie le, uniyerfifque aliis locis in ipfo Epifcopatu confifientibus, ut nec
bannum₃ nec firedum ₃ dut conjeBum , quod ab ipfis geffiJäC ^vocatur,
cominger e aut exaBare quis prafumer et,prœcipientefquefirmiter juf-
ferunt, m nullus judex publicus, ne que quifitbet de Judiciaria potefld-
te, aut Procurât ores 2teipub. m Ecclefias ₃ aut loca njel agros,feu r cli-
quas poffeßiones, quas moderno tempore in quibufiibet pagis, terruoriis_yinfra ditionem Ttegni illorum juBe (ßf rattonabiliter memorata tenet
<~uel poßtdet EccUfia , \'-vele a qua de inceps jure ipfius fianBi loci nyo-
luerit diyina piet as augeri₇ aut ad cauf as au>dtendas₃ autfireda exigen-
da₇ aut manfiones aut paratas fdciendas, <~uelfidejußores tollendos, aut
homines ipfiius Ecclefiœ tam ingenues, quam & fiery os injuBe difiingen-
dos^neque ulUs redhibitions ^aut illicit ds occafiones requirendasfuis fu-
tur if que temporibus ingredi audeat, ueleaquœ fiupra memorata funt
penitus exigereprœfumat, (ßf quicquid depriyatis rebus Ecclefiœ jus
Fifci exigerepoterat ₃ integrum eidem concefferunt Ecclefiœ ,fc, ut per-
petuo tempore, ei ad peragendum Dei fiery it iumjn augmentum & jup->
flementum fidt. Ob firmitdtem tdmen rei, ut iBa uerius credantur ,
firmiufque recoldntur^ poBuldyit nos prœdiBus Epifcopus; ut prœdecefi»
forum noBrornm regum mor em fequentes. Hujufcemodi noBrœ dutho-
ritdtisprœceptum ob amorem Dei (ßy reyerentiamfianBi Martini,cir-
ca ipfiam Ecclefiam fieri cenferemus , Cut petttioni lib ent i animo aurem
accommodantes, prœcipimus₃ firmiter que jubemus ₃ ut ab hdc die & de-
inceps faut in cœteris immunit atibus dnteceffiores noBri reges etiam "Del
Jmpp. Ecclefiis Dei concefferunt, it a O* nos m omnibus rebus Immuni-
tät em fiœped-tBœ Ecclefiœ eoncedimus.de jureperpetuo delegamus. Hanc
itdque authoritdtem ut tam noBris qudm fuccefforum noBrorum tem-
poribus inyioldbilem obtinedt firmitdtem, manu propria fiubtus firma-
yimus, &¹ Sigilli noflri impreßione jufiimus robordri. Signum Dornig
ni Henrici inyiBißimi Regis. Simon ÏSlotarius,

IN nomine Domïm noBri le fit Cbnßi. Summa dhinitdtis nutu difi
ponent e Otto Rex. CunBorum fi de hum notent unherfitas, qua liter
nos inters entu dileBa conjugis no fir a Edgida, »fc nonfidelis nofiri Çi-
felberti Ducts Lotbariorum hcentiam concedimus monetam fiendi in CudUamU
c\'mtate TrajeBenfi, in qua modo -vener abihs njir ^a Uncus Epificb- TmJjfaE^
pah officio fungi dmofcitur : (efr ut nullus Comes, neque altqua judici- ^vltr4*
aria poteBas licentiam babeat ₃ teloneum nuel aliud quodlibet debitum
five qucefitum ex ipsâ m one ta exigendi noBrœ ferenitatis regia dutbori*»
täte omnino interdicimùs • fed quicquid inde exigendum erit ad inte■=»
grum Epifcopo pradiBa urbis₇ Ecclefia eidem poteftative in poBe-
rum habendi_} (ff in eleemofynam nofirifimul dha mem on œ patris
noBri Henrici fiere nißimi Regis damus O concedimus. Et ut bac con-
cefiio njeracius a fidehbus noftris credatur ₃ (ff firmiorem tenoris fui
fiabihtatem, infiuturas populorum fueeeßiones obtineat _yprœceptum hoc
inde confcribi jußimusannuli nofiri impreßione illudfigillari prd~
cepimus, manuque noßrapropria illud confirmaVimus. Signum D.Ot«
tonisferenißimi Regis, ^Adaldagus "Notarius ad ^rvicem Rodberti ^Ar-
chi-capelijpLni recognoyi, ^Anno regni ejus quinto , anno incarnationk
(p) D cccc XXXVI I. IndiBione décima. fABum Zrugheim curte Re*
gia ₃ in Dei nominefidlicit er, Amen

IN nomine fianBa & individus Trinitatis „Otto diVina anmente clé«
mentia Rex • Cum petitlonibus facerdotum juBu &> rationabihbm
diymi cultus amore fiayemus _yfiuperna nos muniri gratia non diffidi\'-»
Quocirca noyerit omniumfidelium noBtorum prœfentium feilt-
cet ffi futur or um indußria, qualiter jBaldericus TrajeB. Ecclefiœ Ce-
teris Epißcopus, qua cB conBruBa in honore S. Martini aliorum
fanBorum, obtulit obtutibus noBris ₃ quafdam auBoritates conBitutio«
Regum antiquorum Pipmirvidelicet & far oh H. M. ^AuguBi_ynee non Lut boy ici piißimi Cœfiark, e juf que aquiyoci, JZuentibolchi
quoque (ßf Conradi 5 in quibus continebatur• ipfiiadprœfatum ec-

cleßam c oncefiiffent omnem decimam de mancipii* _rt er rk (ff tbeloniis,
Uelde negotio, & de omni re undecunque ad partem Regiam pertinen-
tibus, unde jus Fifcicenfum accipere aut exigere ividebatur. Et ut
ab bominibus ejufdem Ecclefia qui^fub mundiburdo (fiß luitione ejuj-
dem Ecclefiœ confiBerent, nec non m ripis DoreBati , Dayentria^ he-
la > uniy erftfque locis ahis inipfo Epifcopatu confifientibus nullus ban-
num j nec fredum , nec conjeBum , quod ab ipfis gëfCOt <~vocatur contiyi-
gere -~v el exigere prajumer et > praapientefque firmiter juffer unt ₃ ut
nullus Iudex publicus , neque quifiibet ex judiciaria poteflate autpro-
curatores Keipub. in Ecclefias aut loca uelagros ceu aliquas poffejïio-
nes, quas moderno temporein quibus lib et pagis uel territories intra
ditionem R-egni eörumjuBe (gjr ratiombiliter memorata tenet <~velpof-
fidet Ecclefia ;uelea qua deine eps jure ipfius fanBi loei diïina piet as
uoluerit auger i _y aut ad c auf as audiendas, aut freda exigenda, aut
tnanfiones ⁱ~velparatas faciendas, autfidejnffores tollendos , aut homi-
nes ipfius Ecclefia tam mgenuos quam (jjf fiery os injuBe diBringendos ,
uüafque redhibitiones aut illicit as occafiones requirendas fuis futur if-
que t empor ibus ingredi audeat, ru el qua fiupra memorata funt penitus
prœfumat exiger e₃ O quiequid de prafatis rebus jus fifici exigere poteß
integrum eidem coneef]ère Seelefia> fcilicet, ut perpetuo tempore, & ad
■peragendum Deiferaitium (pß fupplementum ffî fubleî?amentum fiat.
Ob fir mit at em rei _y ut iBa uerius credantur & firmius recflantur, po-
flulayit nos pradiBus Spifcopus, ut pradecefforum noBrorum Re gum,
be at a mem. patris noBri, qui hoc idem ei conceßit ₃ mor em fiequentes ,
bujufmodi nofira auBoritatis praceptum ob amor em Dei (gß reVeren-
tiam S. Martini circa ipfam Ecclefiam fieri c enfer emus cujus petition
nibus Ubenti animo aurem accommodantes, pracipimusfirmiterque ju~
bemuSj ut ab bac die> deinceps, fcut in cateris immunitatibus ante-
ceffores noBri <vel Jmpp. Ecclefiis Dei concefferuntfita &> nos in omni-
bus rebus immunitatis fape diB a Ecclefia concedimus, aut jure perpe-
tuo delegamus. Et hac authoritas utfir mi orfit jm ami noBrâ ittamfir-
maVimus , & annulo nofiro figillari jufimus. Signum Domini Ottonis
inyiBißimi Regis. Toppo Cancellarius aâ wicem Rodberti ^Archi*cap-
pellanirecognoyi. Data quart a lanuarij. Dccccxxvin.

îndiBioneni.anno Regni Ottonis vi i. (^j alibi n. ^Bum Jhulehem
in Dei nomine faliciter_} ^Amen.

I\'N nomine fanBa g$r individua Trinitatis. Otto drnnâ favente cle«
mentiaRex. \'Nojje cunBosfanctaDei Eccleßa noBrofque ßdelei
œmbimus charißimum fratrem no Brum una cum charißimo pracepto«
re ilhus Dommo "Baldricoßanctißima Scclefia Trajectenfis Epißcopo _ynoBram ßupplicaße Regalität em , quod quia à Domino <uel genitorê
noBro p. m. Henrico Rege ad pr a fat am collatus eB Ecclefiam, ibidem-*
quefamulantium Ecclefiis S .Sah at oris noßrh(ßf beatißimi Confeßoris
ejus Martini, in cujus etiam honoreprafata Prafulatus urbis habetur
dedicatus_} eB Juppeditatus quafdam Fifci Regalisproprietates, (ßf nos
ßmiliter qua dam illuc donor emus. Quorum obfecrationi pro aternâ
obtemperantes remuneration in eleemejyna pralibati germani ßratris
noBri ufibus fratrumpramemorata Pontißcialis Cathedra , in duobus
Monaßeriis mibi 2)eofamulantium , unum in honore fanBi Martini
dedicatum _s alterum njero fanBa Dei Çenitricis, omniumque SanBo-
rum , tot um quod in pago Lake & Ißa haBenus habuimus, quod Wal- i_ec^_c&Perus 0r poftea filius ejus Radbodus ex noftra parte in beneficium ha- ifi*»

buerunt cum omnibus iLLic legaliter perttnentibus agrts, mancipii* ^ pra-
lis, pafcuisjfyhisy aquarumVe decurfibus, terris, cult is incultis^pif*
cationibus_y cunBifque quafitis & inquirendis , hoc pracepto jureperen-
fii in proprium donavimus manu noßraßgnato_y & annuh noßri impreß>
ßone roborato. Signum Domini Ottonis ferenißimi Regis* Brun Can-
cellar ms ad u icem Frith er ici ^Archicapellani recognoVu Data xvi
Tfalendas ^AuguBi, anno Domini D cccc xliv. fAnno Domini Otts«
nis vin. t^ABum in Renen» in Dei nomine ßeliciter_} ^4men_a

IN nomineßanBa (ßf individua Trinitatis, Otto dhina ßav ente cle*
menti a Rex,Notifia omnium fidelium noßrorum tampraßentium
quamßuturorumßgnißcamus, quod <■venerabilis ÏÏaldrici TrajeBenßs
Eccle/iaPrafulis njoluntati obtempérantes ₅ ex hoc in ante a praßentt
frhilegio authoritdtis no Br a inter dicimus, ut nullus Comitum aliorum«
hominum in pago ForeBenß , qui eB in Comitatu Everhardiy cervos_t

Venatio urfios, cdprêdS _s aprôS, beBidS infiuper, ^^ Teutoniçâ hngua Elo
xnterdiBa. g^f^ _app_e[lantur, uenari abfique pralibata Cathedra Traßulis per-
ffliffuprafiumdt. ZJolumus quoque ₅firmiterque Regdlis cdiBo munifi-
centia pracipientes jubemus, zVz eodem pago_} dut in fiyha qua nuncu-
pdtur * Fulndho , unieer fis finibus ejus dc prafdti pan adufque ad-

jdcentes cateras regionespradicta fraj .cccleßa jus Jeryetur rorejten-
JmForefUn- fe , ut nobis & noflris. fAc ut hac trdditioms noBra conceßio firmio-
ft- rem in Dei nomine obtinedt ^vigorem , •"Veriufique per fuccedentium
curricula temporum ab omnibus creddtur , inyiolabiliterque fiervetur _yac incorruptd jugiter per dur et, mdnus no Br a fcripto illudfirmayimus.,
& annuli noBri impreßione jußimus corroborari. Signum Domini Ot-
BrunCan- tonis fiereniftimi Regis, "Brun Cancellarius ad <~vicem Fr ether ici ^yîr-
K arm. chicapellanirecognoyi. Data vi. ßalendas Decembris > anno Domini
jndBiot. D ccccxliii. IndiBioneprima ₃ anno Domini Ottonis inyiBißimi
chîrfil 49. Regis V li. ^ABum in loco qui dicitur Wdldhufien.

I2V nomine, (g^r. Qudliter nos interyentu dileBi firdtrh noBri Hen*
rici,<~uenerdbilis etidm jBdldricifiancta Trdjectenßs Ecclefia Trœ-
fulis njöluntdti obtempérantes ex hoc in dnted prœfient i Regia duc tor i-
tatis pracepto interdicimus, ut nullus Comitum aliorumye hominum
quorumcu?ique in p ago Trente uoeato^ qui efi in Comitatu Ey er hardi
~Datum\\i. Kralend. T)ccemb. anno D cccc xliv. Return TdldtioRe-
gio^ quod dicitur Wdlehußdn, in Dei nomine.

I^CN nomine fianBa & indiyidua Trinitdtis , Otto Dei grdtid Rex,
ISiotum fit omnibusfidelibus noBrisprafientibus atquefiuturis, qua-
liter nos pro remedio dnima no Bra, y el etidm dileBi fiimœ conjugis no-
Pifcatîo. 2?. M. £tgidis/otdm pificdtionem qudm hueufy in ^Amufion (ßj- in
Dimere ad nofirum Regdle jus hdbere yidebdmur, omnem^ cenfium qui
yulgdriter Cogfc&uït uoeatur_y hoc noßra auBoritatis pracepto ad Ee-
ltmbtk clefiam fianBi Martini, qua eft in loco Tree ht uoeato_} confiructa,

ubi uenerabilis ^Baldricus prœefie uidetur, in proprium conceßimus
jure perenni. Et ut bœc noBrœ condonations largitio firm a (jß incon*
yulfiaper fuccedentium temporum curricula perduret , manu propria
noBra fiubter earnfirma~vimus>& annuli noBri impreßionefignariprœ-
cepimus. Signum Domini Oddonis irftiBißimi Regis. "Brun C^ncel-
larius ad^icemKoberti Jircbi-capellam recognoyi, Data 1. Calen-
das Julii, anno Domini D cccc xlvxu. IndiBione vu. Régnante
Tio Rege Oddone, anno XI11. ^ABum Numaga in Domino fielicit er ,
^/Lmtn.

IN nominefanBœ (eß individus Trinitatis > O/fö divind propitiate
dementia Rex_y EcclefiaBicis profieBibus , cunBis opera precium efi
Religiofiorum fidelesprecibus obtemperare uirorum , pro bmc <-vene-
rahilis fianBœ TrajeBenfis £cclefia Saldnci Trafulis rogatui annuen-
tes omnia a prœdecefforibus noBris Regibui eidem collata Ecclefiœ, fieu
etiam a cat er is quibufiibet fide lib us ₃ fcilicet àecimam partem omnium
regalium prœdiorum &* monetarum & teloneorum^qua intra fui Epifi-
c op at us terminas exiguntur 5 infiuper tribut orum,qux Huflata (ßf

Cofrfchult dicuntur• res etiam in.*~uilia, qua quondam Dorftadtjiunc f¹"^ f
xvi" 1 • w ■ • ¹ 7 / • ^ J .„„Cogfchulc

ant em wiJCK nommât a : (îfr m cat er is omnibus locis a predict a nyilla mbuwum

ufique ad mare (^cj gjr m Infulis > cœterifique mari contiguis prominens ,^wrm*^mab Impp. <-oel Re gib us tradita prœfcriptœ Trajectenfi Ecclefia^ hoc Im-
munität is no Br a Tracepto firmaVimus_y prœcipientes, ut nullus h ab eat
poteBatem aliquid horum auferendi > fed perpétua firmitate mcorivulfa
per mane ant. Et ut bac nofira coneeßioms autborieas firmiorem in Dei
nomine ob t meat uigorem, manu no Br àfirman imu,$_y& annulo nofiro fi-
gnari, pracef imus. Signum Domini Ottonis invictifisimi Regis. Brun
Cancellarius ad uicem Rodberti ^Arcbicapellani recognovi. Data
Ca lend. ^Aprilis anno Dominica incarnationis D cccc xlix. Indicti-
«»fvn.;regnant e pio rege Ott me anno xi i.^Actum Qutndilingeburgb,
in Domino féliciter, Almen,

nomine fanBa & inyiduaTrinitatisfitio diyinafayente demen-
tia Rex., Not urn fit omnibus ßdelibus no sir is prafientibus fcihcet &¹futuris j qualiter nosob amor em D ei nofiraque remedium anima Mo-
naßerium in loco Tiela conßruBum cum noyd atque lapidea in eodem
loco jdyitate _yomnibuffa£cclefiiS)pradiis_sfiamilitsjnancipTisßy his>aquis_ypificationibus^paficuis₃pratis_y omnibuj^ ad pr a fa tum Monaßerium> yel
HAthodo. ad Bcclefias a Waldgero (ßf filio ejus Radbodone , nec non & Hattone,
^Hmo- ffi illorum anteceßoribus ad jam diBum MonaBerium in proprium
conceßis jure pertinentibus ad Spifcopalem fedem Traj. in honorefancti
Martini conBructam, cui nunc njenerabihs Baldricus Epificopus pra-
efi j infiuper etiam fialictum juxta fiupradictam ciyitatem Tiele fitum
k jure perenni in perpetuum donayimus. lufimus quo que inde hoc pra-
fenspraceptum confcribi^per quod yolumus^firmiterq^jubemus^ut nui-
lusfiuccejjorum noßrorum ruidelicet Regum aliquid de his noflro dono
coüatis pr alibat a Traj. fedis Eccleßa aufierre h ab eat poteßatem, manu
nojlra ßubtusßrmatum, annulique noBri impreßione roboratum. Sig-
num Domini Ottonis ferenißimi Regis, \'Brun Cane ellarius ad uicem
Wigfrid* (rchicapellani recognoyi. Data x 11, ßalendas Maji_}anno
Dominica incarnationis D cccc 1. IndiBione v 11. ^Anno yero Regni
Ottonis regis xv.^Bü Quindelingeburg inDei nomine feliciter ^Amen.

I*N nomineßanBa (eß individua Trinitatis, Otto diyina propitian-
te dementia Rex. oyer it omnium fidelium noBrorum prafien-
tium, nec non (ejp ßuturorum fo tenia _y quod nunc interyenientibus
Brmonis noBri dileBifimi (jermani, (jß Baldrici <-venerabilis E-
pifcopi noBriprecibus confientientes, quafdam res juris noBri ad Ec-
Trecfo. clejiam fanBi Martini, qua eß conBruBa in loco Trecht uocato,
ubi prafatus Epifcopus Baldricus praeße dimfcitur w proprium *
^Perpetuum _conceßi_mtts_y id eft, quicquid in uilla _uAmuda habere rvidebamurje-
Amuda Ionium quoque juBe ad eandem uillam pertinens , quod Waltera

tmficiiim, jam ohm in beneßcium conceßimus ad prahbatam jbcciejiam perpe~
tualiter in proprium donayimus, Omnem videlicet pißationem,

quam in ^Almere ad noßram Regahtatem babuimus pertinent em jure
jperenni iüuc relaxanmus : infuper etiam t err am quam Hatto Comes in Ham Co-
Lona babuit ßrmiter illuc delegamus. Quin etiam quicquid in utrd-™"^mL*"
que parteflummis habere dignoßcebamur^quod dicitur Fecht _}cum om-
ni integritate transfundimus > terris, fyhis, aquis_} aquarumve decurß-
bus jptfcationibus (ßpßagna_r(ßf lacus , qua ex eodem ßumine Fecht
derhantur. De eatero terram quam Hatto in loco Ekj habere njide-
latur, & ad no Brum regale jus Iudiciario more pro fut ipßus commißfo
fißcata erat, adfapediBam Eccleßam tradidimus^qua etiam ßta eB/u-
per rip amfluminis Rheni; pralibato quippe concedimus Spifcopo licen-
tiam inpraßeripto loco Trecht neminato monetamßaciendi, ut nul- m>«#«
lus Comes , Wf^f ^/m perßona qua lib et ludiciaria poteßatem h ab eat_}teloneum "uel aliud quodlibet debitum five quafitum ex ipsa moneta
exigendi noBra Serenitatis regia author it ate omnino interdicimus _}fed
quicquid inde exigendum eritad integrum Epifcopo pradiBa urbis (ßy
Eccleßa eidem poteBathe in poBerum habendi conceßimus. Et ut
hac noBra conceßionis authoritasßrmius, njenujque aßdelibus noBris
in Dei nomine habeatur , manu propria noBra fubter eam ßrmavimus _yannuloque noßroßgiüari jußimm. Signum Domini Ottonis inviBißi-
mi Regis. Brun Canceüarius ad uicem Roberti ^Archi-capellani re-
cognoyi. Data xi» Calend. Maji _}anno Domini D cccc lu x. Indi-
Bione vi. regnante pio rege Ott one anno xvu. ^ABum Quindilinge-
burgh» in \'Dommo felicit er _y ^4men.

nomine SummiDei, Otto omnipotentis Dei dementia inBimn-
lante Imperator ^AuguBus. Dignofcant omnes fideles noBri pra-
fernes fcilicet (ßfßuturi, qualiter nos ob noßra anima remedium ₃debitorum noßrorum , nee non (ßp dileBa noßra conjugis 7heophani<s
interventUi atque w ener ab i Iis Epißcopi (u) (jeronis, ad fanBum Mar-
tinum TrajeBenfemque Eccleßam in proprium damus, in pago Inßar-
lake , in Comitatu Ruotbodonis uillam ^Amudam njocatam^ in
quantum ejus prim ad pr a fat am nonpertinebat Eccleßam, cum om-
nibus ad banc pertinent Aus , cum curtibus, adißeiis , maneipiis_} ßßß^Amli;\'
pratis _y pafeuk _? ßyhis> aquis , pifeationibus, mobütbus, & mmo-_mu

HISTORIA
Walgern biltbusjalequeteloneum, qualeprius inWalger in eodem Comes exige-
^Cm"\' \\ bat loco , Et ut ejufdem TrajeBenfis Eccleßa Epifcopus pote fiat em ha-
beat_y utrum illud teloneum tot urn uelit in TrajeBo fumere el to-
tum in^Amuda^nuelpartem ejus in TrajeBo ₃ (ßp partem in ^Amuda.
Quod fcripto confirmari jufiimus,per quod prœcipimus , quatenus it a
ut datum h ab emus_} perpetualiter per mane at ; gjr ut uerikt credatur
manu noBrâ tlludfirmayimus, (ßf annulo noßrofigillari jufiimus. Si-
gnum Domini Ottonis Magni Imperatoris^Folcmarus Cancellarius ad
Jhdiaio 3. nj \'icem Willigiß^Archi-capellani notayi. Data v 111. Idus lunii^an-
thijti97<;. Domini, D cccc lxxv. IndiBione 1 u^Anno Regni Domini Ot-
omnis t, _toni_$ lftip_erii vu. ^ABum Erp es fort.

I\'N nomine fanBa (ßp individus Trinitatis, Otto diyinaprayeniente
dementia Imperator ^iuguftus. *Noyerit omnium fidelium no sir0-
rumprafentium, nec non (ßpfutur or um folertia ₇ quod nos interyentio-
nibus dileBißim* conjùgis noftrœ Theophania , at que Çerohis ^Archie-
pifeopi, nec non pro remedio anima nottrœ^ atque pro Regni nofirifiatu
quafdam res juris noslri ad Scclefiam S. Martini, qua ett conïlruBa
in loco Tree ht <~vocato , ubi\'Baldricus Epifcopus praeffie dtnofcitur,
in proprium conceßimus, id efl^ quicquid, &c. ut fuprà in Uteris Otto-
nis primifol. pracedenti,

Signum Domini Ottonis Imp erat oris ^ÀuguBi. Folcmarus fancella-
rius ad nj \'tcem {ß) ^Jilligift ^rchi-capellani recognoyi. Data v 111.
Idus lunii^anno Domini D ccce lxxv. IndiBione 111. anno njero Re-
gni Ottonis xiv. Imperii v 11. «.ABum Erp effort.

Qua hie narranturde Balderico; quod praceptor fuerit filiorum Henrici primi Imp., cum 60, an-
nis prafulatu pltrajeftino dicitur pofteavixifle ,juvenis admodum ad Epifcopatqm pervenerit
necefle eft; cui tamen hoc elogium, quod magna fciencia vir pace belloque clarus fuerit, vix con-
venit. Nec quod de Brunone filio Epfcopatui huic praficiendo Imp. cogitaverit mfi intellexiffet
urbem à Normannis deftru&am & occupatam verofimile eft : cumiilud jam dudum antè quàm ad
Imperium pervenerat Henricus , imo quam natus effet, accidiiTet ; quod perinde ignorare minime
potuit -, unde hac & incredibilia mihi videntur, etiamfi fuis auétoribus mtantür.

a Vnde 1/ltrajeBti nuncupari voluit,ut ipfefuis Uteris exprefsit.) Nefcio unde id cojecerit Heda,nec n.verba
quafubmittit tale quidhabentjeft no nemo,quihgcHeda verba He interpretatu^ReparavitTraj.i

■ Noitmannusdeftructum fed quia poft reparationem non fuit tântae capacitatîs ac ladtudinis fi-
ent ante , ideo voluit ipfam vocari N utrtcht. Quid hac fibi interpretatio y élit , ego fane
non capio ? & quis vel Hedae vel huic interpreti concedet, majoris antea capacitatis fuifle urbem,&;
que d non in ruderibus vetuftae reparationem fecerit c certè fupereft mea adhuc aetate turns,qualm
vulgus 25oltîJtlï-€0O2n appellare folet , monumentum, ut credo, hujus reftaurationis. Sed qued
urt i;anteamajor/ueritamplitudo, mihiperfuadere non poffuni; Nec enimanteillam Barbarorum
deftruäionem , praeter caftri munitiones & templacircumpofita,ac cleri habitacula,cedincia ibi am-
pla fuifle, puto; temporum vero progreflu, maenia fofiafque additas,plateas in ordinem commodio-
rem redact as, areafque & infulaspauliatim œdihciis occupatas. Quin eft ante Baldrici tempera no-
men Treckt notum, quod i)tl\'£CS)f poftea dictum , ut ex Uteris antiquioribus agnofcimus, atque ita,
planéabfurdum fit, aliunde nominis hujusoriginem accerfere velle.

b Pontem transfoffatum,] Pontem ilium nunc S. Martini vocari exiftimo , qui & Pons caftri dictus-
plateam etiam illatn quœ inde ad D.Mariae templum tendit, fuburbanam dictam olim invenio ■ un-
de & confirm atur, quod eapars tempere Baldrici vel antenondum urbe comprehenfa fuerit/ fed
pauilatim pomœriis extenfis ea intrcdufta, cum prius ilia qua; extra caftrum, fuburbii verius quans
urbis fpeciem referrent.

c Annoincarnation» D0OT.934.) Sic reftituitFurmerius cumin MSS.habeaturannus 940.Cal.IuL
fed malê, nam è vivisexceffit Henricus Imp. tefte Onuphr. lib. 3. deprincip, Rom. item in Fa-
ftisannoC936.&indi£tio7. in annum hunc 934. ineidit, cui contentiunt "Ubbo Emmiusin
Chron. opere,Cufpinianus de vitis Impp. alii. De diplomatis hujus fide funt qui dubitant, verilnx
inter vetufla Colleg. Trajeft. monumentaantiquo charaftere defcriptum aliquoties repperi, nec
ab hiftoriâabit,

d Secundum Ahbatem, ) Urfpergenfem nempè Conradum à Lichtenauv, cujus haec funt verba eo
lcco ubi de filiis Henrici Aucupis agit,non procul à fine.

f ^Anno D cccc xlv 11. anno fuoxin.) Annus C. 947. jüxtaMarianum Scotum fuit xi. regni O-
thonisjjuxta Sigifbertum x. vide quœ Onuphrius lib.3. de princ.Rom.In fequentibus error indem
patet, ubiannusC. 948. Ottonisdicitur 12. Sed plurapoft, cum ad ipfa diplomataperventum
fuerit.

g Anno D cccc Ixxv. Regni fui x 1 v. Imp. v 111.] Rex dictus fuit Otto J1. vivo patre, ut teftatu»
Panvinius, anno C 958. Imperialem vero coronam fufcepit Romas, eodem adhuc vivente anno
968. ergo hie annus 97Ç. regni ejus 17. fuerit. Imperii vero 7. necefle eft.

h Jn Comitatu Radbom,} Variant exemplaria,nunc Radbodum,iterum Radbodonem preferential
cum eundem tamen innuant.

i Manfife> vit tales, ) Ii, ut puto, Dominicans opponuntur atque principibus fervitium debebant,vi-
de Bignonium ad Marculphi formulas , ubi patiim de manfis fervilibus.

k Nevelungwfmior,] Inde Gallorum Signeur. Marculf. in form. lib. 1. cap. 7. PraeeUentiflimoRegi»
vel Seniori communi HUm, à ferVÛ veflrù & c. In capitt. Caroli Magni & Lud. 1. cap. 91. Et fi aliquid
amplius habuerint , indefenioribus fuis debitumfervitium impendant. In Annal.Francor.Fuldenfibus : I-
ßi invitarunt lArnulpbumfilium É^arolomanni Regis, ipfumque ad feniorem elegerunt ; & paiïm hoc ver»
bum eo fignificatu in mediae a⁵tads feriptoribus occurrit, vide Hotomannum de verbis Feudaiibus-
& quae in Epiftolas Hincmari Archiepifcopi Rem. notavit Bufaeus.

I De Ëcclefia Aldenzalenli à Baldrico condita ita Brockius annotavit in fchedis : Ecclefiacollegiat4
Alden^alenf. à Baldrico fundatur circa annum 968.

m Httcbaldus S. Amandi Elnonevfis monachus, ) Furmeriana editio hunc locum plane corruperat, &
Fîucbaldi nomen omiferat,quod hic reßitui, cum abfque eo fenfus nullus effet. Meminerunt Hue-
baldi Trith. Abbas de feript. Eccl. vocatque Hugbaldum Galium qui fub Car. Calvo ftcrueritj &
ad eundem carmen in laudem Calvorum feripferit : Deffelius in Bibl.Belg.qui ejus feripta recen-
fet, eumque obiilfe anno 93 9. tradit. Svveertius in Athenis Belgicis,Miraeus in Annal. Bel. ad an-
num C 93 t.feprar.Rerum Mogunt. lib.4. fub Hattone Prafule.

II V.,Aug. Anno lxxvi.]Plures,\'inter quos & Beka,aflèrunt Baldericuman. 977. ö.rd.Ian.Obiiflej
hujus meminit Baronius ad annum C. 978.

© Inter Calicolas relatw,] Nec Mol an 11 s in Indiculo SS. Belgii, nec Cratepolius de ;SS. Germa»
nice hunc agnofeunt ; Sifridus tamen & Hamconius inter divos collocarunt.

? lAnno Regni ejus V. ïncarn. D cccc xxxv 11. ItidB. x.) Indidio x. ineidit quidem in annum C
937. fed is eft annus Ottonis fecundus, cum V.annus Imp. Ottonis fit Chrifti 940, vel 941. In_?Jdift.xjn.

q lAnno Regni Ottonis v 11.alibi \\u) Annus,ut jam indicavi Chrifti 93S.nonpoteft eifg VII. Ot-
tonis , iniit enim regnum in Iunio 936 ; ergo 4. Ian. 938. fecundus erit ejufdem, qui eft in MS.
antiquo.

r Qua Teutonics Lingua Elo aut Schelo appellantur, ] Cum P. Scriverium in hifçe rebus verfi*.
tifilmum confuluifiem , quid ipfi de hifce verborum monftris videretur ,in haec verba refpondit;
Porro quod me Interpretern obfcurißimonm verborum, & corruptißimi loci quœras , operamprofefto perdit. E~
ienim locus isle diplomatis Ottqniani me fiepius torfit>& nunquam me ex tncis ißis extricarepotui. Adjungi»
apud Laziumfe invenilfe vocem Slcifcbsr pro vulpe vetere Teutooica Lingua ufwpatum ₃ &

cam aliquomo^o convenire huic loco ab ignorantibus corrupto. Verum ut ne.c ipfi ita nec mihiea
interpretatio placere multum potuit : ac ratio quae me mover, hsec eft ; quod vulpes non inter no-
biles (qualium venatiöplerifqueprohibitaeft)habeatur, fed potius damnofas inter feras,quales
funt lüpi Sc fimiles : quarum captio, non tantum non prohibetur, led & vulgus prœmio ftatuto, ad
earum capturam invitatur. Quare an loco. <£lo / & ^Ct\'lO/ <£d-.!Bîtt fcribi poflit i aliorum judi-
cium requir ~>, donee quis meliora & certiora adferat.
f Palatio regio quoddicitur Walehufen,) Alii\'s Walahufan aut Waldhhufan : Videtur Crantzius vocare
Wildeshufcoppidum Bremenfis dicecefis,Saxon.lib.2.c,\'26.Metrop. lib.8.c,24. Cujus étiamme-
m\'init Wilhelm. Dilichius in Chron. Bremenfium , ut & Adamus in hift. Ecclef. acJEpiftop. Bre-
menfuim.

t Vfquead mare & in infulis,) Hic dubitari poflet an lacus ille magnus., qui nunc mare Auftrale dici-
tur. eo tempore fuerit tarn prope Doreftatum , cum fama fit paullatim in eam magnitudinem, quâ
nunc eft\', exerevifie, olim vero illam terrae partem ad Fr-ifiam ufque continuam fuiffe, & tantum la-
eubus interruptam.

il Epifcopi Geronis,] Videtur is fuiflfeColonienfis Antilles,qui Ottonis primi anno 3 i.id eftChriftiano
9\'68. xxv 11. Pontif. Agripp. Electus, ad annum hujus diplomatic pervenire potuit, vide Chrom
Magnum Belg.pag.84.

_x Willigifus ^Archicapeüani &c.] Willigifus hic 34. Antifies Moguwinus fuit Ottoni fecundoà
Confilüs, & à Sacris. Hic ille idem eft, à quo Moguntini infigne fiabent Rctae, quia fcilicet ipfe
fabro rotario genitus erat. Fuit & is primus ex Moguntinis prœfulibus ImperiiEle&or,de quoplu-
ra ap. Serrarium Rer. Moguntiacar. lib.v. circa initium , qui hune 57. Epifcopum & \'27. Archi-
Épiicopum numerat, & anno 977. cöepifle prœfulatum feribit : quod ha;c diplomata videntur rc-
fellere, nifi etiam Archi-capellanus fuerit, antè qaàm Archi-Epifcopus. Sed magis miror Lam-
bertuiu Schafnaburgenfem feribereanno 988. Wïlligifum RuotbeFto Archi-Epifcopo mortuo
jfucceflifie, atliKC Moguntinis excutienda relinquo.

Olcmarus, five Folcmarus xvi. Epifcopus, praefuit in dignitate Epifcopali annis ferà
. _w xiii. (a) fcilicet annis XII.&menfibus xi. Obiit anno (b) Domini Dcccclxxxix.
Jr^fL 3*^Icius ^^ecemb* ^pultus (c) in Ecclefiâ Trajedenfi in parte Boreali, inter duas co-
liihiira. Infnnas in oppofito altaris B. Barbarae. Hujus tempore,fcilicet anno D cccc lxxxvin. fe-
^ * cundo Nonas Maji, dicitur ohiiffe Theodricus fecundus Cornes Hollandiae magnificus, qui
Theodricus ex tabulato Monafterium Egmöndenfem magno fumptu lapideum conftruxit. Et amotis
II.Comes fandimonialibus ob Frifonum continuos infultus, conftituit illic viros religiofos,& in Mo-«
Hollandiœ. nafticâ vitâ conlpicuos : tradidit & plurima dona, libros facrosantiquo charadere infignes _s_ Monafie- & puroauroinvolutos : item 8c tabulam Al tari fwperpqfitam fulvo auro compadam, precio-
riumEg- f_ls lapidibus refplendentem,nairo fculptorisingenio fabre exfoulptam. Eft enirn forma men-
fonum ^ tabulae quadrata, Romanam vetuftatem redolens ; continet in circumferentiâ Uteris
. /fj°" majufeulis Romanis, five verius (d) Atticis Elanc feripturam, hoc altare in Dei & fancli asî-
JJbrifacri. pofiolorumTrtncipis Petri, Chrifliqne ègregù cottfefforts Adelberti honore conßruüum Theodïi"
Ornamenta cas Cornes venerandus, unA cum f.bi cbarißwÄ conjtige Hildegards , aurogemmifqtte ornantes,
Tabula infi- fnbfpe œterw un imerAtimis ftbi ftiifcjue parenttbus & proJi ex ets oru Deo & fanttis pradittis
, devosißime obtulenmt. In quolibet angulo decumbit fenexannolus,ampledens urnam five
^e&^{ar a}\' urceum fub. humero, quali effigie antiquitas, Danubium, Rhenum, Tyberirn, ac caetera flu-
mina depingere confuevit. Primo à dextris aferibitur Phi fin, fequenti Tigris, tertib Eufra-
tes, ultimo G eon. Inter fuperiores duos fluvios, fiex Apeftoli in babitu venerando cum eo-
rum nominibus adnotatis, S. Iohannss, S, Andreas, S. Petrus, S. Paulus aliquanto deprefîius,
S. Philippus, S.Iacobtis: Sex item Apoftoli inter inferiores fluvios, S.Thomas, S. Bartholo-
maus,fanti us Thadensi S. Symon, S, Jacobus, S. ^SfyCatthias , in medio menfàs crux cum Dia-«
demate, in quo effigies Salvatoris. Cruck autem dextro brachio inferibitur Charitas, fini-
S. gelber- ftro Spes, pedi Fides cum i«iaginibus condecentibus. Extra cruccm adftat brachio dextto fi-
^tus- gurâ Angeli, aferibitur Cher ahm : cui verfus marginem quadraturae S.Adelbertus,huic S.Ba-
S Martinus ^v<?J^ung^{untur :} brachio apponitur Seraphtn, cui S. Martwus,haic S.Wiliebrordtis fo-

S. Wille- \' ciatur. Inter fluvium Phifontem 8c crucem S. Iohannes fedens cum pulpito & fibro ineipi-
Irordus. ente, in prmeipio. Ex oppofito inter Ttgrim 8c crucem S. tJHatthetts cum pulpito & libro
SMatthms continente liber GensfaUâÈis» Inter Eufratem & crucem faudus Lucas cum cornu loco fcri-
§,Lwu ^turae*

ptura. Ex oppofito inter Geonem Se crueefn S. <J\\€arcu$ cum libro inferipto : Ecce mitto. s.Marm*
Et fingulis Euangeliftis adftat fuum animal in Apocalypfi Iohannis deferiptum. Quod opus
itä demiratus film, ficuti digniflimum eft , ut hafitem, myfterium magïs laudem, an artem :
Nulquam enim locorum elegantius quicquam ex omni parte, Se prafertim de noftrâ religio-
ne compofitum me vidiiîememini. Ar cum nonnulli Scriptores diferepent de ordine Go- Scriptonm
mitum Hollandia.\', volui partem literae ,quam originaliter vidimus Theodrici quarti Comi- diferepantia
tis hic inferere pro majori certitudine fie incipientis. In nomine (ancra: & individus Trini-
tatis, (e) Ego Theodricus Dei gratia Holtlandenfis Cornes reputans mecum incertos cafus „ j]_t™
humana fragilitatis,decrevijuftis petitionibns affenfum prsebere.ut divinara mifericordiam » odorici quai-à
inillo diftrido examine placabilem merear habere. Quapropter notum lit omnibus tam „ ti. ^J

prafentibus, quàm futurjs Chrifti fidelibus. Quod Stephanus bona memoria Abbas Eck- „ Hottan-
mondenfis Ecclefia quafdam auäoritates donationum detulit manfnetudini noftra , quali- „ ^^mfi^{s Comes}ter piiffimi Comités antecefîores noftri ex propriis pofîefftonibus, & à Regibus jure ham- „ Stephanus
ditario fufeeptis, & eandem Dei Ecclefiam conftruxerunt, ditaveruht Se honoraverunt, „ ^cchfi^
Theodoricus frater Walgeri cum légitima con juge fua Gena in primis ligneam conftruxit „ \'

Ecclefiam, inftituens landimonialium vitam, Se offerens Deo ad eundem locum in Franlo „
manfos novern,in Alcmere duos manfos, in Callinge medietatem totius poffeiïionis.The-,,
odricus fecundus pradidi filius cum Hildegardà conjuge fuâ conftruxit ex lapidibus ma- ₃₎gno fumptu Ecclefiam ,removens inde fandimoniales fœminas, Se inftituens Monachi- ,₃cam vitam. Obtulit & ipie ad eundem locum, &c. Ornata autem bouis moribus uxor pra- „
didi Comitis Hildegardavenerabilis ,Se ipfa obtulit Deo fandoque Adtlberto tabulam „ „ . _f ,
Altaris fabricatam ex auro claro gemmifque preciofis, TextumEuangeliorum etiam auro „
gemmifque decoratum , biftoriam, id eft, medicinalem librum. Eckbertus nominati Co- „ dam Mona*
mitis filius Dei gratia Treverica Ecclefia Archi-epifcopus honoravit eundem locum Eck- „ßerw_tmundenfem,offerens Deo fandoque Adelberto cracem auream,cafulam preciofam, ftolam „
pulcherrimam, cingulum auro contextum, Dalmaticam, fiibtile,miffale çapitulare Se hifto- »
riam vêtus novumque Teftamentum continentem, multofque alios libros, Scrinium ar ■ „
genteum plenum reliquiis fandorum Arnulphus Comes cum condigna uxore fua Luyt-„
garda obtulit &c. Theodricus tertius pradidi Arnulphi filius cum conjuge fiiâ Othelhil- „
di obtulit &c. Florentius tertii Theodrici filius cum Bonç memoria conjuge fua Gertru- „ othelhildis_ade obtulit, &c. Hujus Elorentii filius fui ego quartus Theodricus ,quem humiliter depre- „
catus eft pradidus Abbas Stephanus, Sic. Infiipcr precante & adjuvante Othelhildi uxo- „ GenrudiSç
rc meâ dilediffimâ concelfi,&c. Adum eft hoc publicè in Vlaerdingâ coram populi mul- „
titudine anno Dominica incarnationisM lxxxi ii Indidione fextâ, régnante IV. Henri- „
co XXV11 ï. anno Imperii fui, Conrardi Trajedenfis Ecclefiç, anno Epiicopatus fui vu i. „
Domini Stephani Abbatisxxvi. fufcepti Paftoralis officii,die vii.Çalend. Auguft. in Dei „
nomine faliciter Amen.

Ex quâ literâ non modieus error deprehenditur Iohannis Beka ₃ fi quis attente le-
o-erit.

a Vrœfuitanmsferixi11.] Itaferèomnes,Barlandusxii.& ampliusjSno.fusxix.& meef. xi.a-

Iii ex Collegii fummi feriptis xiv. vide & notas ad Bekam,
b Obiit anno Domini 989. J Plerique fcriptores anno \'ajunt 990»

c Sepultus inEcdeßaTrajeBenß, jBockenbergiusin adeSalv.habet,Barlandus ubifit tumulatus nop
effe proditum feribit. in lib.MS.S.Mart. minore traditur fepulturam habere inparteBoreali tem-
pli inter Z. cohimnasin oppofito alt. S.Barbara,
d Litterls Romanis five veriut Atticis,~] En abfurditatem : Quid Attica litera cum Roman is,aut Ea

tina lingua cum Grseca i Ego Gotticis potius literis,& fui temporis ufum fculptorem dixerim,
e Ego Thtodncus Dei gratia Hollandenßs Comes, ) Diploma hoc fiftitium effe multi non fine ratione
crediderunt, quod filius Douza omninopropugnat, cujus libro Annal. Holl. x. integrum exhibeuir»
Continet enim contradictiones, falfa & abfurda plura ; unde à monachis olim fabricatum credide-
runt Brockius, Preiilius,& Sandelinus ,rei antiquaria hujus Provincia pentifTimi-quibus affentitur
P. Scriverius, quin Sc Miraeus , etiair.fi illudin fuis quoque libris pofuerit ; in Cod. nempè piarum
Donat.cap. 62. dubitare nihilo minus incœpit, ut ex literis ipfiusad me miflîs demonttrari poffit,
.Quod autem Heda,Bekam eryçris inûmslat nonrectè facit,quandaquidem tam dubia fideini^itug»
inftrument^.

Olcmaro Epifcopo defundo fuccedit Baldevinus filius Sifridi cognomento fa) Sic-
conis prefedi Kenemariorum,fratris Theodrici tertii ejusnomin s , quarti Comitis
Hollandiexvn. Epifcopus, qui vixit in Epifcopatu annis tribus,(b) menfibus
quinque, nihil memoria dignum relinquens, nifi quod novas ecclefias atque urbem in pace ac
ZAmulphus tranquillitaterexit. Obiit annoD ccccxciv. vi.îdusMaji. Subeoquoque Arnulphuspa-
rt ïrifiistn- ter Sicconis, ter t. us Comes Hollandie àFrifiis interemptus eft, vir fanditate (c) conlpicuus,
^TJuodoricus ^rai^racul*^s vitâ & in morte clarus* Ifte autem Theodricus tertius filius Arnulphi Comitis
tx bénéficia- hiterventu Eckberti (d) Trevirice (e) ecclefias Archiepifcopi patrui fui fufcepit in propriam
rio Com.fit hereditatemab Ottone II. Imp. quicquidantecelfores fai habuerunt in beneficio", anno D
projeta- cccc Ixxxv. Idem Theodricus paulo poll obiit, anno fcilicet D cccc lxxxv in. (f.
tins,

_a Filius Sifridi cognomento Sicconis,) Ego idem nomeneffe Sifridus & Sicco, hoc tarnen Frificè ab-
breviatutn ceu contraftum, non autem cognomentum puto. Ifte enim Sifridus, fi veritate r.itun-
tur quae de ipfo tradita funt,in epitaphio Sicco dicitur : Sicco genus Comitum &c.
Sed cum hase narratio geneaiogica obfeurior fit,nec fads firtna extent de eâ monumental nihil pro»
nunciandum effe cenfeo,

b Vixil m Epifcopatu amiis tribus menfîb, v.] Alii quatuor ei an nos tribuunt, & Baldrico fanguine
jun&um feront Arnoldi Clivie Comitis, ex forore nepotem facit Hamconius, quod an verum fit
nefeio, pugnatfakem cum iis que de Sicconis conj age feribunt Hollandi, quare & hic veteri for-
mula utendum arbitrer N. L.
c VirfanÏÏitateconfpicuus & miraculis clarus{\\ Miror inter fanftos ab Hagiographis eum non collo-
cari. Moîanus très in Belgio Arnoldos vel Arnulphos inter cadites reïèrt, hune vero Comitem
ignorât, nec prêter Annales Holiandicos, alius quod feiam, feriptor hune tali titulo dignatus eft.
^ Iße autem Theodricus tertius F. Arnulphi,) Non huic, fed ipfius avo Theodorico II. Plerique feri-
ptores Hollandici hanc donationem fadtam volunr,quod Douza, Scriverius, Annales populäres
probant ; licet Snoyus diflèntire videatur,S: eodem anno quo infra mortuum iftum Theod, 2. tra»
dunt, poll; quem prefuit Arnoldus annis quinque : Nee in eo folum fallitur Heda, fed quod Otto-
ni\'fecundo predictum diploma tribuat,qui ante duos tunc annos obierat^teftandbus idOnuphr.Pan-
vinio diligentiffimo Chronogr. lib. j. de principibus Rom. in Faftis item & Chronico Ecclefiafti-
co -, Sigonio de Regno Italie lib.7. ex recentioribus : ex vetuftioribus vero, Contrafto,Sigif-
berto,Lamb,Schafnaburg. Mariano Scoto, aliis plerifque,quare îllud; Annales Höllandici,Nob.
Doufa, Scriverius, tertio Ottoni tribuendum cenfent : idque Nordvicenfis dominus omniferupu-
Io carere vult. Attamen cum Ottonem 3. valde puerum, ut habent fcriptores, ad regnum.mortuo
patre, perveniffe conftet, ac anno 1. vel 2.ejus Regni,fit concefTa hec proprietas tot Comitatuum,
dicendum erit , donationem hanc à puoro fub tutelamatris & avise exiftentis effe proditam ,
quod an vero fit fimile judicandum relinquo,& hie fane aqua hœret,& proindc quœro qui mihi hune
fcriipuium adimat, videtur huic loco aliquam lucem dare diploma Ottonis 3. quo Notgero Leod.
concedit Comit. Hoyenfem eodem anno 685, vide notata ad Anffridum.
e Intervemu Egberti Archiepifcopi, ) Vide quse ad Becani Chronicon de hoc Egberto notavi.
f Idem Tbeodcv,paulopoß ob. anno 98S.] Hoc anno, ut jam dixi,Theodor. fecundus obiilfefertur.
Theodoricus vero 3. ad annum ufque 1039. pervenit.

BAlduinodefundo,fuccedit Aufridusvirillufter 5cComes prepotens xviîl. Epif-
copus, qui gloriam fecularem cum magna lànditate, & fpirituali dignitate commu-
Jtmalium tavit, de quo in E pi tomate Annalium Icribitur anno D cccc Ixxvi. Baldncas Traje-

Aufridus ^^enß^s "but » Folcmarus f*tcceffit & deinde Baldevinus, Demssm .Aufrtdtts prias Comes, & po-
Çomî, fie*Epifcopusele&tts at(ftte ordinatpts fucceffit. Iohannes Beka (a) teftatur ipfum anno xiv.

Ottonis tcrtii renunciaife feculo, & fuiffe Comitcm Bratufpantium, Hoyenfium, Dionan-
tenfium & Teifterbantie in confinibus Thiele oppidi. Et in annalibus Leodienfium habe-
tur, Anno D cccc ixxxv in. ftcmdatn (b) Stgibertttm, (flarebat hoc tempore inter nobile s Frau-
ßsmm -Astfridas Comes Hojenfis, qui etiam cum effet Comes BïAtttfpaittiftm, non m im s jafii-
quam potwtiâ fœcnUri famoßtS) defoßto milttii çingttlo, tonfurattts inclcriintp eoproveflfts

efij at or dinar etur Epifcopus TrajeBi inferior is, a quo de confilio & licenliâ Rethen LeodtenG?
Epifcopi fun datum esl cœnobium fanttimomalium beat a tJrCaria in villa de Thoren (c) quam
tenet Dux Brabœntinus, a LeodtenßEpifcopo. Hie Comes itaque Ausfrdus cum effet gratiâ
divinâ infpirante in Epifcopum inferioris Trajedi eledus,fuam conjugem videlicct Hiliwin-
dem in dido ccenobio conftituit, in quo & tiiia eorum fand a (d Benedida primo regimen
animarum illius ccenobii fub régula fandi Benedidifufeepit, ubi & meruerunt lepeiiri. Be-
atus verb Anfridus conftrudo cœnobio fandi Pauli Apolloli prope ^ mersfordiam in eodem

fenulturam aeeepit. Hic in (^e) manibus Ottoms lecundi Imperatorîs refio-navit Comitatüm

Regieein mon et â fcilicet & teloneo, reliquilque reditibus munifkentiâ Reoiâ ecçlefise Be-
at® Marias iu Heyo concefiis, dedit & elargitus eft. Vidimus autem hujulmodi literarum
exemplaria fub datâanni(f) Domini Dccccxc. in Chronico «^flligemienfi. Anfridus Co- Anfridi el<%
mes Bracbantorur» tamjuftitia quam potennä famofus , depoßio milnidt, singula , tonfuratur, eo- gjum.
qveprofecit, utordwaretur Epifcopus fitrajechnfsEcclefs. AnnoDcccc xcvii. contulitSc Donatio
ifte Anfridus non afpernendam partem ditionum fuarum Ecclefiae fuse Trajeótenfi, ati patet
per literam donationis £ax₃ quae fublèquitur.

quœ ßequunturfcriptis infer ere ₃ ne potter os lat er et ₃ quod pree fens
tas faceret. Quapropter defideramus notum ejje eunclis fanBœ Dei Sc>
clef ce ßdelibus, tamfuturis, quam modopraßentibus : quod ego tAnfiri*
dus Dei folummodo gratia fanBa TrajeBenfis tcclefia Tra fui indignm
jure confifus in Domino cum tranptoriis acquirer e perennis uit a gau*
diaj quandam mei juris bœreditatem , quam anted pote flat he p ofe de-
ram infra Comitatum Rien nuncupatum, quorum locorum h etc fiunt no-
mina : Weßerlo, Oudlo, Colo_y Mirenbecke, * Honbecke , Horchte, pro
me₃ meorumqueparentum remedio cum omnibus ad bac pertinentibus
Ecclefns, adificiis, mancipiis, agris, pafcuis₃ pratis₃ cultis & incultis _yfiylvis ₃ aquis, aquarumque decurfibus trado ad Ecclefias [Sj fanBa,
Maria fiemper Virginis ,fanclique Martini in TrajeBo ad reBauran-
dum ibidem Dei ferait ium. Si quis hujus rei traditionem infringers
nititur_y laqueum omnipotentis Dei ira₃ ejufque genitricis Mariœffan-
Bique Martini incidat ₃ (ßf quaßprofanus ₃ & a fanBa Dei Ecclefiœ
limimbus fequ-eBratus exißat. Et ut uerius credatur, frmiufque ob-
fieryetur, ßgilh noflri impreßione propria manu deßgnayimus.

Ea autem loca adhuc funt in poteftate Ecclefise Trajedeniis, 8c à Nobilibus de Merode
fub (b)cenfupolfidentur,exceptisquibufdamEcclefiis& bonis, quä nonnulli de Wefe,-
male occuparunt, & de hujufmodi rapinaquaerentes glorias fuse confulere, injuftè tranftule-
runt ea fub fimulatâ pietate in Monafterium Tongerlo, à quo fub recognition modicâ de-
tinentur. Sed non potuerunt tanti Domini fallete Chriftum : Nam eo devenmm eft,
ut & nomen 8c familia , alioquin clara , jam penitus exftinda , & in oblivionena
cedat.

Hujus etiam Prsfulis contuitu Fretheboldus,nobili profapia progenitus,tradidit Ecclefiag
Trajectenfi omnem juris fui hsereditatem quam habuit intra Comitatem Teifterbantiss. Ex-
emplar autem traditionis fubfequitur.

I2vT nomine fane ta &* indiyidua Trinitatis. operaprecium duximus
qua fequuntur feriptis infer ere , ne pop er os lat er et, quod prior at as
facer et* Quapr opter defideramus notum ejfe cunctis fancta Dei eccle-
fta fidelibus tam futur is _y quam modo prafentibus, quod quidam miles
no-biliparentumprofapia genitus, nomine Frethebaldus _yamore Deifa-
lubriter infiigatus_y nil dub it ans cum tranfitorüs acqmrere perennis yi-
ta gaudi a , omnem fui juris her edit at em , quam h ab uit infra Comita-
tum Teifterbantia nuncupatum, cum omnibus ad earn pertmentibus,
fmhilaldits exceptis tribus markfis (ßf mancipii s in eis manentibus, quin & ⁱ~uigin-
miiesmbiiif. _ti _? qua er ant fua curt Hi maneipata feryituti^pro anima fua, fuorum-
que parentum remedio tradidit (ßf donayit faneto JKtartino fuo fpeciali
patrono ad fiipendialem , ^videlicet ufum fratribus Trajectifub caftris
Chrifli commorantibus, ea feiheet ratione , ut Tontificialis Cathedra

, mancipiis, a gris, pra-
tis_y pafeuis, aquis_y aquarumye de cur jib us _yut quiequida me h ab uit₃ßf
id totum quod de eccleßd in ZJhjele ßruBd fua fubjaeuitpoteftati, fe-
mot um haberent ; Catera, qua fuperfunt rebus in omnibus cultis in-
cultis utriufque Monafterü fratres ibidem Deoferaient es aqua O* pa-
ri communiter divider em inter fe dhïfione. Toß deceffum u er o hujus
<"vitafPrœpofitiMonafteriorû_y ejus anniyerfarium non immemores pra-
terirent, Eccleßispro eo luminariaprafernando eibo potu^firatres la-
tificando quotannis aliquam partem impendent. Dominus autem Tra-
ful^Anfridus pia memoria recolenduspro hujufmodi traditionis remu-
neration , ut firmior (ßf ftabilior effet hujufmodi traditio_y coneeßit ei
fingulis annis de fuâ parte dari Xi ijibras in beneficium dum -is her et ₉Quin etiam addidit₃ utfe ipfie , uel ejus , quodabfet₃ fuccefjor₃hac con-
ceffa neglexerit₃ipfieprafatus miles de fuo₃ quod deditfaciat ut nyelit.
lAnno Dominica incarnations D cccc xcvii. IndiBione x. anno ye-
ro tertii Ottoms regnant is, xi 11. Imperii autem ejus i. xi i. Calend.
OBob. (ßf in quinto, feriâ. ^Bum eft in TrajeBo in prafentiâ Domi-
ni pia recordationis nfridi Trafulis -fuique Trafulatus anno fecun-
do_y coram teftibus quam pluribus, quorum quorundam hie fubnotan-
tur nomina, Wlphere_y(^odefrit, Wiroc_y item (jodefrit₃8rclfi ^<Bono_y He-
brant_yNumezj> Lamto ₃ Jdnffrit, Ç erb old, Enzjs, Nildeb old, «,Adel-
hardt 3 ^Atto, IP op po_y item foppo _y quin (ßf his mult a plures. Mox
poft hœc fubfequenti iv die, ut firmius (ßp ßabilius effet ₃ infra ter mi*
rmltaTen"^mm P^r*diBi Omitatus in uilla quo que Trile nunc up at a _y eifdem pra-
difmdof. nominatis teftibus_y &¹ aliis nonnullis aft antibusfine ahcujus retraBa-

WILHELM I H E D iE.
tione cum ramo & eefipite jure rituque popularifancitum eB , ration*-
bi lit er que fir mat um , ut bujufmodi traditio intaBa & inconyulfa per-
maneatfe licit erfub Cbrißo ftipulatione Jubnix a.

I\'M nomine fanBa (ßf individua Trinitatis _? Otto Jupernâ fay ente
dementia, Romanorum Imp. ^AuguBus. Si locis divmo cultui man-
cipatis alkujus honoris feu proprietatis fupplementum prßbere ftudue-
rimuSj in noBra anima, (ßf carnis felicitate nobis diy\'initus rémunéra-
ri, procul dubio credimus. Quapropter optamus ut omnibus noBrisfi-
de hbus prafentibus atque futuris notum fit _y qual\'tter nos ad remedium
anima noBra , parentumque noftrorum , nee non mterventu & fupplici
rogatu ^Anfridi fanBa TrajeBenßs Ecclefia ^rvenerabilis Epificopi, (ßp
Franconis reyerendi Prafulis noßri, pradiBa fedi TrajeBenßs teelefiœ
in honoremßanBi Martini conßefforis conBruBa dedimus, largiti Ju-
mus & omnino conceßimus omnem ß) diBriBum fuper uittam Xome-
le & (uper cunBa, qua ad eandem uillam pertinent, wide lie et publi-
ce reifubjeBa. Je lone um <~uero > monetam & negotium generale fer-
mentaiaceryifia ₅ quod uulgo Grutt nuneupatur, immb quiequidin
jam diBa \'Villa ad publicum b annum fîy>e diftriBum pertmere <~uifum
eß m Comitate * Hunerici Comitis m pago Tefterbantia diBoßtum, at-
que eundem diftriBum cum moneta, banno (ßf teloneo, & totiuspublica
reifunBione _yprahbato Cœnobio fanBi Martini confefforis pemtusin
proprium tradidimus _y Jnfuper fibi donayimus ₃ quicquid Toppo filius ß
Walg en habuit m mmiBerium m eodem Comitatu ₃ (ßp in \'Villa ^dr-
clo proprietario jure habendum tali ordine , ut prafatus ^Anfridus
\'Vener abilis ^cPraful_yfuiq₃fucceßores eafdem res per noBram confirma-
tionem trdditas teneat, difponat₃ ordinet & perfruatur noftra omnium-
que no Br or um perpetualiter remota contradiBione. Et ut hac noftra
authoritatis pagina firma permaneat, banc manu noßra propria corro-
borayimusfigillaripracepimns.Signum Domini Ottonis Ca farts in-
yiBißimt. Heribertus (^m) Cancellanus ^ice Willigiß^Archiepifcopi
recognoyi. Data in. Idus ^Aprilis ₃ anno Dominic a incarnat ionis
D cccc xevi II. IndiBioneX11, tertii Ottonis regnantis dnno XYl*
Operant is i11, JtBum in Romano Talatio fielici mann.

Deifto Ottone terrio , quae apud raros, Se non vulgaria învenîuntur feripta, fcîtu tanaen
non indigna, libet bic inferere, 8c a eœptis idcirco paulifper deviate. Hic, fecundum Sigi-
bertum, a Iohanne xv. Papa ejus nominis in Imperio initiatus anno D cccc xci 11. tamen a-
libi legitur, quod à Gregor >o V. hoc fadum fit,veriùs aftipulatur Epitaphium, quod Rom®
in marmore in cede Divi Petri Apoftoli in Vaticano legitur , cujus exemplar annota-
vimus.

Hic quem claudit humus oculis uultûque decorus
Tapa fuit quint us nomine C^regorius.

Tauperibus diyes per fingula fabbata u elles
i)ix>ijit numero cautus ^Apoflolico ^

Tertius OttoJibi Te tri commifit oyilc_j ₅Co gnat is mambus unctus in Imperium.

{n) Deccffit xi i. Cal. Mardi, Anno D cccc xci11. fecundum Chronicon Leodienfis Eccïe-
fiae Otto tertius à Iohanne xv. fecundum Sig ibertum in Imperatorem benediçitur. Anno D
ccccxcvjGregorius quintus, qui & Bruno,filius (o) primi Ottonis Imperatoris PP. fadus,
fedit atinis 11. (p) menfibus v I. Ottoncm hunc optimum fcribunt fuiffe Principem, 8c 32-
quitatis 8c juftitiae obfetvantiifimum,uique adeo Reipub. utilitati infudantem, ut nee diem
quidem ullum in otio tranfègerit. Nam crebrb intentus quseftionibus hunc fervavit ordt-
nem : primam diem viduis, pupillis & Orphatiis audiendum accommodabat : fecundum ils,
quiinreligioneautMonafticâprofeflîoneerant conftituti: tertiam Epifcopis & clericîs:
quartam Principibus & Nobilibus : quintam militibus & plebeis : fextam ordinationibus
Catholic« ecclefiae : feptimam confervationi Imperii. Unde tunc temporis cùm Otto Imp.
in Italia moraretur, (q) accidit,quod quidam Comes Tufciae formâ fpeciofus frequentaret
fuam curiam, cujus pulchritudinem Imperatdx percipiens, exarfit in ejusamorem. Quare
quodam die cùm hase haberet tempus 8c locum ad hoc aptum, 8c ille cafu iiluc adveniffer,
mox Regina apprehendit eum per chlamidem, aliciens utei condormiret, qui relidâ vefte

TufcLe im- malens fubire mortem, quàm facere opprobrium Regi cum effet ei fidelis, renuit & anfugit«

merito con- Regina(r) verb videns fe effe à Comité fpretâ,corde doluit & menti côtraria dicens,cÔquefta

demmtar eft niarito fuo. Rege verb credente uxori, Comes judicatur ad mortem, nec valait exsufàtio

Se mihiproBituitficemina digna mori.
Et quia delituifiugiens luxum mulieris.
Judicor ad mortem _y mihi non licet aBafiateri _t

Tu mihi poft mortem conficia teBis eris.
Si dubium uideatur eis, quod teBe prob ari$
ludicio candentis eos ferri fiuperabis,

Sic mihi poft mortem gaudiafiama dab it.
Uxor ait,fuge cum pot er is, necfie moriaris_ylllerefert magis opto * mori quàm fions reput ari _s " *

Quifugit lUe magis fufpiciofia trahit,
Pixitj (jdy infatum pracone trah ente uoeatur»
InfiequiturComitififia uirum qui fraude necatur_sMorte data, manibus ₃ detulit ilia caput.

Praedidus Otto Imperator poû: aliquantulum temporis fpachim i ficutî mos e*
rat ei, poft mortem Comitisfedit in Iudido apud Ravennam , ubi primb ftatuit audire vi«
duas»

ludicii caufias dumprœcipit Otto parari »
Imp er at ffi t/idüas celebri pracone njocari _?

Hifque piis ßudiis jura cupita darL - \'
lAftitit occifumplordns Comitiffa maritum _x£t queritur, quid Indicium dat Ca far iniquum₂

Cuipro more loci nititur arte loqui , *
2) tcitei: die pee nareis qua jure paratur,
Si rupta qxandojuefide > ùirfiraude necatur t

Retulit Otto-, caput per der e jure datur.
Intulit hacjua te Cœfar fententia damnat_y■Fraude meumjugulajje uirumte crimine pan dam, ,

tdcuity TCex obftupuit} die ens mulieri :
*Nefcio quid quarts, ne que -uera tulijfe <v ideris₃ ,

Hujus tnimficéleris quis tibi teBis erit}
Ecce cdput Comitis (dixit fomitiffa) paratum
Fraude tua per iky proprium cognôfcereatuM^ ,

Suficipe Judicium, teperhibente datum.
Hex aitjifti Om^ Meruit frô crimine morteml
Ilia negat, cttptens ignitamfumer efortem₃pAUt ignitajcemina <vicit it*^

Dê laqueo Juris fe confpicit Otto Ugari,
Mira njiri bonitas rationspoteBfuperari,

Fœminek manibus fe ftnit ipfe dari.
%>um Regem [omitiffd tenet, dat Regis honeBds
ZJt capitis fit plena fibi collata potefias ;

Sic ut in arbttrio flet, cadat ₃ ipfe fuo.
[ogitat iHa mo dum_y quo Regem per der e poffet,
Jnducids tunc Rex modicas pro tempore pofcit_y

isiddunt gjr proceres cum pie täte prêt es ;
Jnmmerk preabus procerumfimul ffi mulierum,
Regia uita decern fpacio datur ejje dierum,
Sic ratio ne fiefumfoemind njicit herum,
lam décima ruentente die cafumque minante »
Çtte redit, Çomitiffd ^venit, qui <~uenera$ ante «

Rex ubi dixit dve, rettulii Hid cdve_yToUit eum Comitijja Reum mir and a leana
2>umtrdbitur, dum pracipiturfuccumbere pmnd.

Feemind nj \'iBa prece diflulit ipfa necem.
jDt&ulit_}($f dicit : itd nunçtriBifima parce,
ZJt foH ûBo dies glddiifit f tend Monarch o,
Sic ddtdy tunc \'vitapendula pende* itd•
Tdce dies 0B0 red tens dum per fie is Om,
Tunc frecibm cumprincipibus rurfus petit 0B0 ;

Septima ddt requiem pdfi mmerdndd dies•
Septimd prtteriit rurfus cupit Otto mereri,
%/t fex ipfe dies h ab eat cum pace tueri ,

CmßUo cleriyfœmina dixit> erit.
\'Ree tdtnen illd dedit niji Rex pnmitteret illi_dQuod prior ignitis fere at Regindfay Ulis>
Hoc ubi contenu nsitd redempta redit,
\'fro tribus Inducik trihuk trid cdBrd Monarchy_>"Nee fuit in returns concedereplurima partus,

\'Homind cdBrorum növmus dtquefolum*
Si cftpis ipforum tonfinia mjje locorum
Climate Tufcorum populm monliratur eorum*
<Me ^u&jne nm idtuit f ape widere folum.

Nota aat*m,<pod ifta trk &ftra,qo*e~dafca funt ComïtiiTac ab Inipetacore pîo motte Co*
«ûtîs markt ejus, & tribus mdfieüsjquas fecerac Imperatori? ûu font in LuceqU Epifcopatu ;

quorum unum vocatur Decendium, propter decern dierum inducias, alteram autem didtur
Ododium, propter odo dierum inducias, Tertium dicitur Sextidium propter fex dierum
inducias quas Regi tribuit Comitiffa, & ita vocantur caftra, ufque in prelentem diem» Im-
perator Otto pofteà redit in Saxoniam.

Anno Domini M. Otto Imp. expeditionem jam tertio fadam movit in Italiam contra re-
belles Romanos, poft fubadis hoftibus, (f) veneno à muliere dato vita deceffit v. Cal. Febru-»
arii, anno tam Regni, quàm Imperii xv 111. cujus corpus Aquifgranum relatum, ante altare
Sande Marie in choro conditum.

(tj Anno Domini D cccc lxxiv. Otto fenior xxxvi 11 .Regni fui, anno Imperii veroxn.
diem claudit extremum. Sepultus in Magadaburch.

Anno D cccc lxxv.Otto Il.fucceilit Patri,qui eo vivete coronatus fuerat Rex in Imperiu,
& gubernavit tam Imperium, quàm Regnum annis novem Obiit Rome an.pg ante ec-
clefiam fandi Petri in concha marmorea habuit fepulturam. Hic feaphâ lalutem querens,vix
evafit, in Aufoniâ confugiens ad Theophaniam uxorem, matrem Ottonis tertii.

Mortuo Ottone tertio abfque liberis, propter caufam forte prefcriptam, cùm très Otto-
nes per fucceffionem imperaflent, (u) eligitur Henricus Claudus filius Henrici Hezelonis in
Regem, natione Noricus, & Dux Noricorum, id eft Bavarorum, quorum caftrum Noricum
dicitur, vulgariter Norimberch, caput Bavarie. Hie (x) Henricus Valentianas Caftrum, II-
tuminMarcaAlemanie,leuveriùsin confinibus Arduenne à Balduino Comité Flandriae
occupatum , recuperavit, & Gandavum caftrum ccepitanno M. v.

ea confirmavit ₅ & alia conceffit de fervis, vel li-
beris, vel advenis pref by teris.

IN nomine fanBa (ßf individu* Trinitatis, Henricus dhinâ fomen-
te dementia Rex. \'Nov er it indufiria ßeu fagacitas omnium fide-
Hum nojlrorum, tam prafentium, quam (ßf futurorum ₃ quia^Anfri»
dus uenerabilis \'vir Veteris Trajectenßs Ecclefia Epifcopus, qua est
çonBructa in honore ßaneti Martini confefforis ₃ caterorumque San-
ctorum, adiit celfitudinem noßram, deprecans ut concederemus pre-
dict* fianeta 7)ei Ecclefia ob amorem 2)ei &ßaneti Martini , ut nul-
lus feryus aut Uber pr alibat a Ecclefia coram uüo Prafide^ aut ludiek
noßro ad caufias audiendum, autfire da (y) exigenda coactus ueniat _yfed coram (^z) ^Advocato ipßus Ecclefia finiantur. Homines quo que qui
(^aa) ceram adpradtetam Eccleßam fiohentper annos fmgulos (ßf inge-
nui quiJub (^bb) Mundiburdo & tuitione ipßus Ecclefia confißunt, tali
lege ßruantur/icut Colonienß ecclefia c once ff um eB, caterif| in Regno
noßro conBitutisßnfuper pradtBus honorabilis Epifcopus^infridus de-
pre cat us eft no Bram Imperialem clementiam^ut res{f^c)frefby ter or um
tdyenarum^quas Theutifca lingua Overmecke nominamus^poß ob im
cor um noBra ditioni reliBasfupra nomina ta Ecclefia concéder emus.Cm

petitionipsr intefventum dileBa Çonjugis noBra reginœ Cuningundâ
hbenti animo aurem accommodare placuit. Et idcirco bac praceptum
fam fape diclœ Ecclefia concedimus ob amor em Dei_yfanBique Marti-
ni, (ßf pracipiendo jubemus, ut nullus Iudex pub lie us ₃ aut alt qui s ex
ludïciariapoteBate in fupraferiptis rebus Ecclefia Dei, aut reîlortbus
ejus aliquam calumniamingerereprafiumat. Et ut a fidelibus nofiris
vertus firmiufique ob fiery et ur, bocprafiens praceptum confcribi jußi-
mus > (ßf figtlli noBri impreßione muniri , manuque no fir a, ut infra
Hjidetur 3 fiignavimus. Signum Domini Henrici Regis inviBißimi _yE^ilber tus Cane eüarins^cv ice Willigiß ^ytre hi-cape Hani recogno-
V*. Data in» \'Nonas Septembris, ^nno Dominica incarnationis
M. 111. IndiBione nvera Domini Henrici l.^yîBum Elifia.

IN nomine fanBa (ßf indhidua Trinitatis ; Henricus fuperna fa-
y ente dementia Rex. Si locis divino cultui mancipatis alicujus bono*
ris feu proprietatis fupplementum prabereßuduerimus₃ in noBra ani-
ma carnis felicitate, nobis divinitus femunerari proculdubio credit
mus. Quapropter optamus > ut omnibus no Brisfidelibus notumfit, prœ-
fentibus atque futur is _y qualiter nos ob anima noBra remedium, paren-
tumque noBrorum , nec non interventu & fiupplici rogatu ^nfridi S.
HRenerenâi. TrajeBenfis ccclefia nuenerabilis Epifcopi, fflFranconk* <1)enerandi
"Prœfalis nofiri , pradiBa fedi TrajeBenfis ecclefia in honore fiancti
mionedô- conBructa, dedimus, largiti fiumus, (ßf omnino conceßimus

touw Eccie- omnem diBrictum fiuper^evillam Borne le, fiuper cuncta, qua ad e-
SmfÇ^\' andern villam pertinent _s \'videlicet publica rei fubjecta, teloneum y>e~
ro_y manetam& negotium generale ferment at a cereVtfiia, quod^vulg®
G ruit nuncupatur ; imo quicquidin jam dicta Villa ad publicum b an-
numfive dißrictum pertinere ^vifium efijn Comitatu Wrocbi Comitis in
Com™ d. p^al° TeBerbant diet ofitum^at que emdem dißrictum cum moneta J? an-
Uurnrim. _n0itel_oneo> totiuspublica rei fruitione pralibato ccenobio S. Mar-
tini confeßoris tradimus. Inf up er fibi donaVimus, quicquid Toppo fi-
PoppoifiUüs Uus W alger i h ab uit in minißerium in eodem Comitatu, (ßf in <Tsill&
waigm. ^ p_rop_ri_etari_Q jure babendum, tali ordine > ut praf ms isinfri-*

dus uenerdbilis Praful^fmque fuccefjores eafdem res per no sir dm cm~
firmationem tjraditas , teneat_y difponat ₅ ordmet _? ^ perfruatur no fir a
omniumque noflrorum perpetualiter remota contradiBione. /w
fira authoritatis pdginafirma permaneat, banc manu propria corrobo-
ravimus, ffifigttidripracepimus. Signum Domini Henrici Regis in-
Vittiftimi) Bgilbert us Cancellarius ^vice Wilhgi/i ^Arcbiepifcopireco-
gnoyi. Data 111. Nonas Septemb.anno Dominica incarnationis ciO
Jndiftione l.^Anno ^ruero Domini Henrici (^ee) i.^ABum
EliBa*

IK nomine fan&a & individua Tr mit at is, Henricm divïnœ fay en-
te dementia Rex. over it omniumfdelium noBrerum- tarn pra~
fentium qua m &futur or um indu sir ia ₀ qua liter nos interventu uene~
rabilis Egilberti *?rafulis obtempérantes₇ nec minus gjr yoluntatt^An-
fridi TrajeB. Ecclefia ^AntiBitis aures accommodantes ex hoc in an-
tea prafent i Regia authoritatis pracepto interdicimus , ut nullus Comi-
tum aliorumvè quorumcunque hommum in pago Thrente nuncupato ₇qUodeB in fomitatu Baldrici, cervos , -urfios , aut âpros, infuper & be-
pias,qua Teutonice £lo ffl Scelo appellantur , uenari ,*bfque prali- ffff^Sa^af_thati^rP aBoris ecclefiapermijjuprafumat. ZJolumus quoque _y firmiter- morUm
que Regalis ediBo munificentia pracipientes jubemus_:ut m eodempago>^vocatatuniverfifque finibus ejus adufque adjdeentes cat eras regiones prafata
TrajeB. \'Ecclefia jusfervetur foreBenfe , utpote nobis ac noBris * debi- * _Verbum
turn. Et ut hac nojlra traditionis concefiio firmiorem obtineat uigo-
rem, mehufque per fuccedentium curricula temporum ab omnibus cre~
datur, inconvuf/iufque in atemum obfervetur, banc cbartam inde con-
fcriptam manu propria corroborantes. Sigilli noBri imprefiione in fig-
niri jufiimns. Signum Domini Henrici Regis inviBij?imi₃ Bruno Can-
cellarius ""vice WilhgifiuArchi-capellanï recognovi. Data vm. Ça-
dendas Maji , ^Anno Dominica incarnationis eb, vi_B IndiBione
*v. ^Anno <veri Domini Henrici fecundi Regis v. ^ABum in In-
glehem.

BEatus itaque Aufridus jam plcnus virtutibus & fenedâ , à Deo inftar auri mun-
danâ feoriâ emundatus , circa annum Domini M. v. privatus lumine extitit. (ff)
jMfndiK . Conftruxit ex fiindamentis célébré Cœnobium fub profefltone fandi Benedidi,
rmnturcoe- *^{n m}°nte làndo prope oppidum Amersfordiam, in honorèm Deiparae Virginis.
eus 1008, Ibi & religionis Monafticae habitum fufcepit ₃ & ufque in finem vitas in fando propofito
Nortmannï perfeveravit. Deceflit anno (gg) falutis M.viii. v.Non. Maji,cum praefuifTet féliciter
THam & annis quindecim, quamvis alibi fcribatur eum dccelfiffe menfe Aprili, anno M. ix. Sepul-
Ixmman-^{tUS ( in} Ecclehâ Trajet enfi in parte meridionâli juxta oftium chori, cujus converfatio
no Chrifti " ^cl^ua^^s ^^lierit per (ü) miracula ad ejus fepulchrum oftenfa, crebro innotuit. (kk) Eo autem vi-
1009, defundo juxta aliquos Nortmanni oppidum Thiele incendunt, anno videlicet M. IX. &

a Ioarnies Bekateflaturanno xiv. Ononis renuntiaffe ßeculo, J Haec verba, nec in Bekâ j nec auctore
Chronici magni Belgici ₅ qui Bekam defcripfit invenio ; pugnant etiam cum veritate, Otto enim
tertius poll mortem patris> qui ut fupra dixi anno 9S3. obiit, Rex electus eft penè puerquo tem-
pore ufque ad annum 994 s quando Epifcopus fact us eft Ansfridus x. velxi. tantum anni nu-
merantur.

b Secmtdum Sigifbertum,) Verba Sigifberti in Chron. ad annum C 997. fic habent : Clarebat hoc tem-
pore inter Gallos Ansfrtdus, qui cumfuiffet Comes Bratufpantium &c. Ut in Beka atque ita hic anni non
conveniutit, Extat diploma Cod. Donat. piarum Miraeicap,41. quo Otto tertius Imp.anno 985.
donat Epifcopo Leodienfi Notgero Comitatum Hoyenfem, quem Ansfrid. Comes anteatene-
bat. vide ALgidium à Leodio Aureaevallismonachnmin addition, vita; Notgerijper Anfeimum
defcriptae c.T4. Fuit & alius Ansfridus Comes antiquior. , cujus donationes extant ap. Freherum
in Origin. Palatinis,

c Ccemhium SanSHmonial. J5.M. in villa de Thoren,1 Efthocilluftrenobilium Virginum Canonica-
rum, (ut vocant) Collegium ad Mofam, in dicecefi Leodienii,cujus fundatricem fuifle circa annum
C p92. Hilfvvindem Comitilfam Strienfem Ansfridi conjugem,confiât; quœ pleraque bona fua ei-
dem monafterio contulit, quod & hodie décimas & cenfus prope Bredam & Zevenbergen in Co-
mitatu olim Strienfi difto poilidet, vide librum 1. diplomatum Belg. Miraei cap. 24. & ibi notata.
In notis Walteri Brockii antiquitatum noftrarum fcientiffimi\'» invenio haec verba : Idem Ansfridus
monaflerium puellarum Ord. S.Bened. inprcedio fuo Avefae\'t conflruxit, & dotavit^uiuxorem fuamprafecit ;
quod Monaflerium poflea transferor in Thoren prope Rtiremundam.

<ï SanBa Benedicta,) Hanc Abbatilfam, Sc ex parte fundatricem, utpote, quae paternas Se maternas
donationes confirmavitjinvenio ; fed inter ccelites relatam non memini ■ nec Molanus in Indiculo
SS.Belgii agnofcit.

£ Jn Manibus Ottonû II. refignavh Comitatum,) Extat hu jus Imp. diploma anni C 98 !♦ quo confir-
mât Ecclefiae Leod. pcfteflîones à prioribus Impp. & Reg. acceptas, inter quas & Hoycnfis Co-
mitatus. Meminere a. Hoyenf. oppidi Guicardin. in defcript. Belgii,Deflel in Bibl.Beig. Sweer-
tius in Athenis Belg. Itinerarium Ortelii.

f Vidimus a.buptfinodi liter. Exempt, fuh data i D. 990. Si temporis expreiïio hic pofita vera eft non
potuit fpectare illud diploma ad Ottonem II. Imp. qui ut faepe jam dictum anno 98^.obierat.

o Ad Ecckfum S.Maricefemper Virg. ] Haec apud pofteriores vocata S. Salvatoris. In privilegiis

⁰ Ottonis I. Imper. anno 944. In duobus monaßerm, inibi Deofamulantium, umm in honorem S .Martini
dedicatum,alterumVeroS. DeigenitricüomniumqueSS. Sic quoqueHenricusIll.Imp.inUtterisann.
1046. Vocatur eadem ecclelia S. Bonifacii, à conditore: In donatione Adelheidis ComituTœ an-
no 1088. Item à Burchardo Epifcopo anno 1108 -, à Godebaldo annis 1118- nî)- Conrado
Imp. 1145. Godefrido Epifcopo 1 j6o. In literâde Stationibus 1219.^à -P^etr0 Card, anno 1247,
Scd faepius Salvatoris nomine»quo vulgd notior.

h \\A Nobilibits de Merode,] Hi ufque ad noftra tempora tenuêrç bona in Wefterloe & Ouio in Bra-
bantiâ Gallicâ non procul ab Aerfchot fita, verum hoc faeculo , poft Chrifttim natum 1600 ineun-
te certae pecuniae fummâ ilia à duobus Collegiis Martini nempe & Salvatoris redemerunt₅vide Mi«
raeidipl. Belg.lib.i.cap. 97. \' ... .

1 Cumramo tycefpste, ) Hie mos explicaturlib.i.diplom. Belg.cap.9o.àMiraeo editoritm, his ver-
bis : videlicet j quod major diBi monafterii cereus illuminatus fuit iff prxdiBns miles cum viride cefpi~
te ait viridts ramm infixusexißih arrepta etiam ftolaquafrater N.N.Monacbus >fr<ecin8usfueran&fubferi-
ptù teftibnf,ad perhibendum fuper hoc efficax teßimonium, cum instantia convocam, oktulitfpontamè, fuper d-
fanaifti Monaßerij, Domino Beo hereditfrie decimamprxnarratnm &c. Vide Bignonium in Notis ai

cap. i j.lib.i. Marculphi, ubi plures modi & formas tradition um antiquarum defcribuntur,quœper
feftucam fiebant,unde defeftitcare, depoßidere. Adde Goldaftum ad leges veteres. Meminit quoque
Freherus-in Glofiario vocum femilat. Et inde formula Majoribus noftris ufitata ; met

înonïJtent£CÏ}almol?Cr8eb£nijLmgantur,;quss Hotomannusde verbis Feudalibusjit. E. & Lam-
bertus Goris Adverf.Iuris cap. i. tradunt.
k DeßriEtum,) In impreffo difiructum legitur , fed malè ; vide Hotomannum libro fupra nominato
in lit.D. eft autem diftriftus territorium in quo quis diftnctionem feu Iurildiiftionem habet , Teu-
tonicè\'tOllCbtet.

I Proprietario pire habendum,] In MSS. perpetuario jure legimus, id eft, tefte B.Bri(fonio de verbo-
rum fignif. jure Emphyteuticario; exl.i.G. de officio Com. Sacr. Pol. Jn perpetuum autem loca-
tos agrcs Veftigales interpreter Paul. I.C. pro quibus tam diu vectigal. penditur, quamdiu ne-
que ipfis qui conduxerunt, neque his qui in locum eorum fuccdîcrunt auferri eos licet. L. i. ff.fi a-
cer Vect. verum an.hac lenfui huic conveniant, lectori dilcutiendum relinquo.
m " Heribertus CancellaritHi] lu editis eft Helibertus, fed nos rede emendavimus ₅ fuit enim Heriber-
tus Archiepifcopus Col. poft Evergerum anno 990, defunct um ac primus Elector qui & funda-
tor Aèbatise Tuitienfis , ubi etiam habuit fepulchrum ₃ vide Chronicon Sigifberti ad annum
C1002. 1

n Deceffit xn.Kjd.Mart.anno D ccccxcni. Accuratiff. rer.Eccl. fcriptor OnuphriusPanviniuslib.
3. Rom. princip. fie feribit: Obiitin Italiârediens exurbeV.Cal.Februarif anno Domini 1001. quodidem
affirmât in Chron. Eccl. & cum eo. Sigonius lib. 7. de Regno Italia;. Nauclerus Chrqn. 2. parte »
Gen. 34. Aventinus Rer. Bojor. lib. 5. aliiqueprimee claffis auctores. Sunt tarnen qui anno_eum
fequentimortuum velint inter quos Lamb.Schafnab.Monachus. Marianus Scotus.Sigifb. Gem-
blac.

0 Bruno filins primi Ottonû Imp. pp.faElits, ) Hic turpiter labitur Heda, cum Bruno Ottonis I. Imp.
non fuerit filius,fedpronepos,Luitulphi nempeprimogenitiex Ottone filio nepos,ut, exOnuphrio₃Cufpiniano, Gctof. Viterbienfi, Aventino, Nauclero,Fabricio, aliifque German, rer. feriptoribus

p Sedit anm 2. menfib. 6. ] Difientit ab Heda Godef. Viterb. parte 2o.Chron.qui unum tantum an-
num & 6. menfes Gregorio tribuit, Malfaeus eum paulo minus triennio fupervixiflë dicit. Ohu-
phrius & Bellarminus duos annos , & octo eum menfes fedifie tradunt, Nauclerus v. menfes annis
duobus adjungitjcum Onuphrio facit Volaterranuslib.22.Comment.Urban.
q .Accidit quod quidam Cornes Tufcia, ) Hanc narrationem vel fabulam à Iofephi hiftoria mutua-
tus videtur Heda ; fuos nihilomïnus habet auctores, inter quos, fide alioqui non indigni j Crantz in
Saxon, hb.4. cap, 2.6. ex Viterbienf. Chronico 17. parte : Chronic. Belg, magn.fci.88. ex Gobe-
lini Cofmodr.iEtat.6, cap. 50. Cufpin. in vitâ Ottonis III. Imp. Bellarminus in Chronol. ad Ec-
clef.Script.parte altera,Sigoniu^de Regno ltal.lib.7. Sifridusprefb.Mifnenf.Iib.i.Benevenutus
de Rembaldis in libro Auguft. Munfterus lib^.Cofmogr. Peucerusad Chron.Carion.lib.4. Ha-
rasus de princip. Brabant, in Ottone Duce, Elias Reufnerus in Stemmate Witichindax;, Pontanus
Danicaehift.hb.v.Iac. Stradade Impp. Rom.
r Rev tria vero vidms,f Hanc ornnes Mariam Regis Arragoniae F. dicunt fuilfe de qua fie Reulne-
rus in Stemmate Witichindceo : F uit in ejus confortio Maria Sanciii Garcia ^Abarca Regis Arragoniœ
Cr Navarrœfilia, vidua Ordonn Regis Hifpania : midierfeelefla, libidine perdita & infamis ; quam adulte=
rii convi&am Mutina ad rogum dmnavit. Lamb.vander Biuchius in principio hift.Sabaud.princ.Be-
r-aldum Marum ^Arrigontam patr-ui fui Ottonis conjugem in aduher\'to deprehenfam un a cum adultero, confo-
diffe tradit. At Texera in Explicatione arb. Gentilitia» Henrici IV. feriptum reliquit Garciam 2.
cognomento Avarcam ex Totâconjuge fuftulifle quidem V.filias,inter quas recenfet Mariam Se-
niofredo Barcinoniae Comiti junctam,verum cùm hic Sanctius anno 920. in vivis eodem tefte elfe
délient, temporis ratio non patitur, ut ejus tilia Ottoni huic nupta fueritj nifi fortè ex ejus filio Gar-
cia 45 qui obiit an no 969- natam dixerimus cujus tarnen filias non invenio, & funt qui poft annum
demhm xooo, Arragoniœ Regnum exortum volunt. Vide MarineumSicul.de Reb. Hilpaniae
lib. 8.

1 Veneno a multere dato,) A Crefcentii confuge muliere pulcherrimâ j quam Ioannam vocat Bzo-
vius ■ de hac re fie Sigif bertus ad annum 1002. Roma decedii cum Sylvefiro Papa & quia uxor Crefcen-
fis Imper atoremfpe regnanü in amorem pellexerat,dolens pro ejus difetffu , venenum ei mifitrfuo illc confump-
tus inter rememdum h Italiâ moritur. Romae mortuum eum eodem anno tradit Bloncfus hb.3.2.De-
ead. plerique tamen fcriptores in itinere vitâ exceiiifie volunt, lento chirotecis indito veneno infe-
ctum G.Fabritiusanno 1002. g.^Cal. Febr.at 30. Ottonem vivere defiifie afferit • vifceraautem
condita Auguftse Vindel.in fano D, Afra;,corpus Aquifgranum delatum.

^f ^AnnoDom. D cccc Ixxx 1 v.Ottofenior,] -AccuratiHIme hanc rem difcutit Onuphrius,quihic non-
nihil difientit,ut etiam in ejus filio Ottone fecundo- hunc vide lib.^.de princip. Romanisdn Chro-
nico Ecclefiaftico, in Faftis.
¹¹ Eligitur Henricus Claudus,) Qui fecundus ejus nominis Imp. anno 1002. ä Wilügifo Moguntino
Archiprsefule Aquifgrani coronatus eft :primus,utputant,ex inftitutione Ottonianâ vel Gregoria-
nàà certis ElcCtonbus nominatus ; quam opinioneni major Scriptorum pars,uno ferè ere probant;

Sabellicus, Blondus, Volaterranus,Platina,Gobelin us, Nauclerus, Cufpinianus, Palmerius, Maf"
fa2us,Trithemius,Cario,Munfterus,Reufnerus, Mutius, Rolcvincki us, Harass,Pontacus, Granr
£ius,Stokius,Snoyus,Strada,alii. Vetuftiores tamen tacent. Sigonius & Peucerusdubitant. O-
nuphriusaucemfingularem ediditlibrum de Comitiis Imperatoriis,in quo vn. Elettorum origo
demonftratur,& communis de ea fama refeliitur. Aventinus Iibro v. Annal. Bojorum, hoc tem-
pore infticutionem illam lactam negat, Henrici hujus Imp. tale ftemma reperio.

Dux Saxon, uxor. > Bavar.uxor Ber-^ SanflusjuxorCu-
Iuditha F, Arnul- (thaLotharingica. \\ negundis filia Si-

⁴ Adalhais F. Ru- J uxor Theopha- r Otto III. Imp.
dulphiReg.Burg.^ no. J uxor Maria Na-

X Hie H.Valentiœnœ caftrum, ) Sigifb. Chron. ad annum 1006. Cafintm Valentianasfîtum in marchlà
Francis & Lotharingie, quod Bdduinus Comes Flandrenfium invaferat Imperator Henricus obfidet ; & ad
annum fequentem : Henricus Imper. quia de obfictione Valentianenfi imfficax redierat, contra Balduimmpro\'
feci us Caftrum Gandavum invadit, (¥ depopulate terra, aliquot primores Flandrenfium cap it, Vnde Baldui-
nusperterritus Imperatorifatisfacit, Valentianas reddit,8tc. Id factum non ut hic Heda anno 1005. fed
fequentibusannis, Vide Meyeri Chron. Marchantium in Balduino 4. Oudegerftium in Annal.
Fland. Gal.cap.35.Sc.feq. Gramayum in Gandavo cap. 25. Gobelinum jEtat.ó.cap. 52. Dithmari
Chron.lib.6. Aventinum Annal.Boiorumlib.v.pa: 402.
y Freda exigenda,] Fredum interpretatur Bignonius ad lib. 1. Marculphi ,tertiam effe compofttionis,
qu<epartifolvendaerat. Vadianus violatse pacis poenam putat. Gregorius Turon.\'lib. 4. de virt. B.
Martini cap.26. Affirmavir Rex quofdam ex his qui abfoluti fuerant, ad eum veniife., compofitio
nemque filco debitam, quam iiii Fredum vocant, à fe indultam.
% Sedcoram Advocatoipfius Eccl.1 Id eft, defenfore vel proteftore. Canonis 97. Africans Synodi
verba funt ex tranflatione Cbrift. Iuftelli : PUcuit, ut.petant ex nomine P minci arum omnium Legati
pemtlurh Viti.<St Fort, kgloriofiffmis Impp. ut dent facultatem defenfore s conftituendi fcholaSlicos, qui in a£lu
funt,vel in muneré\'defenfîonis eaufarum, &c\\ lique babeant facultatem pro negotiis Ecclefiarum,quoties nece/Ji-
tas flagitaVent, Vel ad obfijiendum obrepentibus vel ad neceffaria fuggerenda, ingredi judisum fecretaria. Vide
Bignon. ad Marculphi fortnul.lib.i.cap.21. In capp.Caroh & Lud.lib.v.cap.31. Defenfores Eccle-
fiarum adverfuspotentiasfcularium vel divitum ab Imp.Juntpofcendi. In diplomatis jrœc vox pafllm oc.
currit ; capitur etiam pro domino ac fundatore,qui fupremus dicitur Advocatus : Bockenb. de Dy-
naft. Egmondin Berwoldo 1. Verum enimvero legitime ^Advocati titulum (quern anno 1173. Flonn-
tium x. Holland, prmcipem fibi vendicaffe confiât) aquè Jîbi acpofleris tribui valuerU, non temere pronuntiave•
ro,adde etiam Florentii diplomaanni 1174. fol. ejufdem libri 20.
aa Homines quoqusqui Ceram adprced Ecclfohent,]Qua.\\es in diplomatibus Cerocmfudles vocantur,quo-
rum mentio in Uteris Warneri Schoenhals Com. domus Theuton. in Dideren anni 133 6. & in Ii-
bro Camera? Eccl.Tr.folds\', in ha;c verba : Nullus fervus vel libertus Cemenfualis vel Curmeda-
lis in Ecclefia noftra poteft elfe Canonicus, quamvis minora poffint prebenda obtinere.
bb Quiftib Mundiburao,] Hinc noftrum f^aJîlDCC & iDombCtffljap / cf.ap: Marculphnmlib.2.
Form. cap.24. de Mundiburde Regis, vide leges Longobard. ubi tutor fseminarum Mundoaldus $c
Mundius dicitur plura ap. Bignonium loco fupra allegato, Glofiirium Lydii ad Clemangem_sFr.Pithœum in GIolf.Barb. & paffim hoc verbi in diplomatis noftris occurrit".
cc Jles prefbyterorum advenarum,] Nos hodie jus exuviarum dicimus,quod Magiftratui competit in bo-
nis advenarum in civitate morientium,quo tamen propter fedcra, in vicinos hodie raro utitur,eti-
amfi Colomenfesneglectis omnibus pactis, federibus,ac hofpitalitiojure, quibus olim arftifiime
cum Trajedenfibus jungebanturnupernimisrigidèillud jus quod fibicópetere volebantnon rectè
in bona patrui mei exercuerint» cum tamen ilia in pauperum ufum reliquiflet, neque in ipforum ter-
ritorio,quod requirebatur, quicquam acquifivilTet. In Franciâ hodie,fi advena moritur,nifi jus Fran-
cicum(naturalifationemvocant)àRegeinvitâimpetraverit\',omnia ab eo ibi relida fifco cedunt.
Diploma foederis cum Colonienfibus olim initi, cujus fupra mentionem injicio quamvis pofterio^
ris temporis, non alienum elfe putavi, hic inferere,quod tale eft.

udiceSi Scabiniy Confilium_s Iurati ac unherßciyes Colonienf. omni-
bus pr oefent es lit eras infpecturis in perpetuum. Quoniam ea qua a-

gunmr_y in tempore lapfiu temporis elabuntur, folet ed <vhdx fcriptw
rarum memoria perennare. ±Ad notitiam igitur tam prœfient ium quam
futur or um njolumus perVenire quod nos prœbabita deliberation pro-
Vidâ (ßf matura _y propt er pacis ^vinculum inter chit at em no Br am C°-
lonienfem, & chit at cm TrajeBenfem inferiorem firmiter in perpetuum
obfervandum, concordatum inter nos hinc inde ex Bit it, (ßf conVentum;
ut quicumque chiummBrorum Colonienfium alicuicivium TrajeBen-
fium> \'vel econVerfio* ahquis civium TrajeBenfium alicui concivium no-
ßrorum bona fua ceu resfuas quafcunque preBiterit (ßy crediderit cett
mutuaverit^ illas à nemine mfi a debitore principali exiget & requires
nec pro bis quenquam ahum convent et uel detinebit, <z>el alicujus al-
terius pignora capiet mfi debit or is principalis (ßyc. Quicumque uero al-
lium pro debit is conVenerit uel imp e tient, fob et is eidem fi debitum
confit etur, aut dB or ab adv erf ar io negante ₃fuper petit is recipiet jura-
m ent um quo ambo erunt c ont ent i ; nifi, debitum recognitum fuerk
principale. C^terum propter diBa pacis feeder a firmiter ob fervanda in-
ter nos bine inde concordatum exfiitit^quodfi inter dominos nofiros ^Ar-
ch lepifc op um Colon, (ßf Epificopum TrajeB. uel alios quofcunqueguer-
ra feu difcordiafuerit e \'xorta, nos perJonas civium TrajeBenfium bont
ac res ipforum quœcunque funt in Colonia uel extra muros Colonienfies
in Reno^dummodo tarnen fint infra fuperiorem & inferiorem turres ci-
yitatis Colon, confervabimus & defendemus bona fide tanquamperfio-
nas (ßy res unius noBri conch is. 6t econverfio₃ ipji ches TrajeBenfisper-
fonds &* res concivium noBrorum habitas in TrajeBo ₃ infira cheyne
(ßf Maerfen conferva bunt fimiliter\'₃ (ßf defendent bona fide, tanquam
perfonas & res unius conchis civitatis eorundem: prœterea fiforte(quod
ab fit) Dominus Cpifcopus TrajeBenfis uel quœcunque alia perfiona few
Ecclefiafiica fuerit elJœcularis, exiBensin tpificopaw TrajeBenfis-
hqud bona uel res nobis acceperit ₃ uelmolefitam wtulerit extra ter-
minos locorum prœdiBorum, nos proinde nuüam difeordidm contra ci-
Ves movebimus TrajeBenfinec ipfos fiuper hoc ahquatenus imp et emus _%nifi ipfi civesTrajeB enfes nobis perfonaliter in bonis chium no fir or um
(ßr perfonis eorum injuriam irrogarent. Et econVerfo fi Dominus <jlr-
chieptfcopus &*c. utfupra, Volentes bine inde omnem formam mo-
dumfœderis _? pdcis five compofitionis prœdiBum inter nos O ipfos babi-
tum inviolabiliter in perpetuum obfiervari ; nec propter hoc diBum ƒ at-
dits infirmari > fidliqui conches noBri _y non tamen ad ipforum uelali-
quorum conchium noBrorum militâtem cum dominis fuis quitus fer-

njiuntjinterfuerint injuria feu moleßia illata chibusTraj eBenfJum-
modo hoc fine noBro confenfu gjr confilio generali, ru el aliquorumfpe-
cialifiuerit uel mandata : aut etiam aliqui, che s TrajeB. interfiuerint
conjimili modo cum dominis /uis quibus fiery iunt injuria nofiris conci-
yibus illataQuodßfort aßis che s TrajeB en fes qm int er effent
hujufmodi injuria Vel moleBia nojlris conciyibus illata demandato feu
confilio lp fus ciyitatis interfuiße put ar emus ₃ (gß fuper hoe ipfos impe-
teremus, ipfiper quatuor probos nyiros juramento confirmabunt hujuf-
modi che s ßne ipforum confilio talia perpetraße. Et nos ipfisincafu
, conßmili id ipfum - ß ac ce der it _yfaciemus. TJt aut em pradiBa omnia
tam a nobis, quam a chibus TrajeBenfbus rata & firma .omni dolo O*
fraude exclufis in perpetuum obferyentur_? pr a fente s literas placuit con-
fcribi j (êfr noBra £%yitatis figilh munimine roborari. ^Bum
datum de communt confenfu, confilio & <z>oluntate Scabinorum conßlii
(jß caterorum ciyium Colomenfium ^Anno Domini Mill, ducentefimo
JLXII .in uiglia omnium SS.

dd Egilbewts CaneeUarius.) Erebertus legendum putarem Sc qui tunc temporis Coîonîenfis erat

Archiprpeful, nificonftanter MSS. hanc fcripturam retinerent.
ee ^Anno Domini incarn. clo i \\ i.Indift. i.] In M.SS. ubique iegitur M, II, id eft fecundo Henriet

I.Imp. qui tefteOnuphrio,appeliatus Rex v.CaLFebr. looi.
ff Conßruxit ex fundament is, j Quod cœcus j am fad us tantam rem inesepérit non puno j fed inchoa-
tum forte perfecerit. Diploma fundationis & donationis ,ex monumentis Abbau® defcripfi ; us
fequitur.

I H nomine S. indiyidua Trinitatis. \'Notumfit omnibus fuh Chri-
Biana relligionis norma degentibus : Quaiiter ego ^Anfridus licet
indignus TrajeBenfis Epifcopus in loco qui <z/ocatur H oh orB a adifi*
caripracepi ceüulam inprimis in honorem Dei mflri Jefu £hriBi con-
HruBaWy nec nongloriofißima genetricis ejus Maria _y fied($f fBfB^-
poBolor, \'Petri "Pauli, meique P atronifpeciahs S,Martini _? ea ra-
tione ut inibi fratribus monachisfub S. jBenedicti régula feliciter <z>i-
y ere cupientibus dies ducere liceat huic uit a conceffos. ZJt autem
locus pradictus in Dei fiery itio fir mms po fit effe fiabiUtus, jam dictis
fratribus tradidi quicquid is i fus fui habere in uiHa Thrile in pago
Tefterbantenfi, cum omnia famîliâ cunctoque feyyitio & diBrictio~
ne y it a ut omni tempore, tenui ac poßedi, abfique uttius contradiBione _?regali fcilicet manu traditione ac ßipulatione nobis concejjum : (fß in
Tyyente dimidium cenfus theloniarii moneta (jß ForeBe inRurne
lo, & quart am partem Jjhain Fugenhoute« Prater hac tradidi inter
■*villas Hefe Sous xiv. manfos cum pradio H oh or B praâiBo ₃ cum
wancipiis omnibus appendiciis ₅ idefifyhis Aprath,pafiuh, molen*

dmis, aquis, aquarumque decurfibüs, acquifitis (ßf acquirendis_} quod
de dit quidam (jdrvïardus miles S. Martina ; & nervale quoddam de
imnte Hohorft, ufque in Bachevorth/ ^Addidi & has ecclefias Er-
melo, Mafemunfter, LivemunfterjLeyre, Suindrecht,Hamer-
the, Loyfden. ^Mlum ett hoc publice coram idonei$ tettibut, in %a
ßlica S*. Mariât Sanftique Martini in Hohorft, ipfo die dedicatioms
ejus, ide&> XiV. Kjd. 2)eeemb. ^Anno ab incamatione domini M. vi*,
JndiB. IV, Regnante Henrico fie cm do, Imperii fui anno v.

Eft fcconfirmatio bonorum eidem monafterio collator um fafta à Conrado Imp - anno 102S. anno
Conrad* fecundi Regnaotis4.Trajefti, qui & meminit bonorum ab Adelboldo collatorum.
gg DecefîtannofalutùM.vi M.J Pleriqucconfentiunt, nifi quod Gnt qui annpM. ix.mortuum
yelint, Schafnaburgejifis abit, itaenimfcribit,,^4wHo 1016 . Anffridus TrajeBenßs Epifcopns obiit»
eui tsiddboldusfuccefjit, vide notata ad Bekam,
hh Stpultvs ejl m Eceltßa Trajeäenfi,] Bockenbergîus in Montis fanfti monafterio à fe condito fe-

pultum tradit ex vulgari Cbron. alii dubitant,
U Ptrmiraeda,) Hœc Molano & aliis Hagiographis incognita.

kk Eo vnàfuuBo Norm&nioppidum TiAam incendunt, ) Sigif b. in Chron. ad annum C. 1009. Nor»
tftanni Er\'tfiam infeftantes Tilg oppidum inemdunt. Etadannum 1010: Normanni Erifiam repetunt, &
myitisaeßsVhrajeSumincendiait. Nefcioanquisveterum alius, ejus invafionisDanorum memi-
nerit.

Trajeétenfès, ik Comités Hollandiae, & occupatione bo-
norum Ecclefîse per Tyrannos fa&a.

I An vaftum &4jorrendum ingraft fulcandum pelagus, immenfis fcopulis refertum. Nam
ufque modo Ecclefiam Trajedenfem nullam in rebus & bonis comperimus paffam inju-
riam, quam non Tandis taonitis, vel cenfurâ anathematîs repaient (nifi forfan ab infidè-
îibus Frifiis & Normannis, contra quos religiofi Imperatores & Reges lu as vices pro tindi-
ôâ & fubfidio impigrè accommodaruntjnec dadem aliquam perfenfi&jquam non multocum
fcenore compenlarit. Sed nunc negledo Deo datore omnium Sc protedore, ad arma fragi-
lia & humanamopemrecurfum: Unde quantum jaduras & incommodi Ecclefia fufceperit
Trajedenfis, liquebit in pofterum. Siquidemamodo nullum lenfit iucrementum, nec re-
tinere potuit, quod piâ largitione obtinuerat,fed vel privatâ Epifcoporum affedione, pars
in familiasn, vel alios iadignos tranflata eft, pars etiatn hinc inde Tyrauniculis & injuftis oc-
cupatoribus inftar pr^dae direpta, & malè cuftodita conceflit. Adalboldo ctcnim (a) viro Adelboldus
nobili,& Proconfulari maguas apud Henricum Imperatorem audoritatis in locum beati An- vir nobilis

■ fcidi xix. Epilcopo fuffedo, triftis obrepfit erynni$,ex aulicâ forfanambitione,ut bella con- &proconfu-
citaret, & ferro injuriam ulcifd quaereret. Nam per centum -6c viginti quinque fupra ados^{larif Hettri}\'
annos, quibus Hollandias Comités elfe cœperant, continua pax fuifle Içgitur inter Epifcopos^co. ^ImP\'^ma*
& Comités,mutuaqueperftitiflèbenevoîentia. AnnoautemM.xyu. (älibi xxiii. -_ltx.^nâcct2^tm-
genti & horribiliexorto (bj Comete _s juxta Phyficos malorum prasfago, quî per mukös dies

ittftar columns apparuit, non modica pullulavit dilfenfio, Theodriço eteninv(c) Comité in
«Itionem paternae necis adverfus Frifios agente expeditionem, fufpicio (d) ineidit non mo-
dica, Adelboldum eos contra Arnulphum patrem, quem oedderant, indefedionefo\\\'ifîe &

■ animaffe inftindu & adhortatiotve Henrici Imperatoris (uti quidam volunt) fècretâ, vel ut a- jg_4î,₀ q^^
îiîs placet, amore gentis, ex quâ ipfum originem traxifle afferunt, AccelEt quidam,Theo- hiBodengrcü
dricus (e) cognomento Bavo circa oras Rheni( qui Coaiitatui ubi nunc Bodegrave aç Zwa- wComitrn§

dammerdamvici fant) praerat Epifcopo fide beneficiali (quam Vafallorumdicunt) obnox-
ius, pradas ex ProvinciâTheodrici Comitis Hollandia ageret, Se incurfionibus crebris in-
feftaret. Unde comprobaca major fiifpicio. Theodricus itaqueinjuria provocatus,cum Syf-
frido Siccone fratre in Bavonem Comitem non fpernendum ducens exerckunvpfum profh-
gavit, omni exuens Dominio. Quôd indignanter ferens Epifcopus, tentavit profugum ar-
mis reftituere, Se conferto pralio poft cruentam hincinde ftragem Comes Hollandia vidor
extitit. Rcfarcitoautem confeftim novo exercitu Se copiis in aciem dedudis,poft crudelem
Gonflidum ,& multorum ex utrâque parte nobilium cadem, vidoria iteratbmanfit penes
Theodricum, Adelboldus quoque minus profperè pugnans in bello capitur, (f) clement ini-
que quàm fperare licuit ab hofte exceptus , fcifcitatur Comes ab Epifcopo in hunc modura.
(g) Qua te movit Prafufoccafio, ut in gcnitoris noftri interitum, & nos concitarcs Friiios,
& in rebellionesfoveres Bavonem Comitem nobis & Provinciis noftris infidiantem, agros
depopulantem, pradas abducentem inftigares Sc fuftineres ? Sint tamen ha conditiones li-
bertatis tua conîèquenda, modo velis, fidem dato, quam confirmato fàcramentis, te, neque
fequaces tuos, de caterb nobis obfuturos, Frifiis fuppetias ferre ceflato, nec ad eorum domi-
nium afpirato, quod nobis debetur , ab ambiendo aut invadendo Provincias noftras abftitie-
,îo. Inter te & nos fubditolque noftros firma pax & concordia funto. Comes tuus Bavo per-
petnb profcriptus Se fortunâ nudatus permaneto, hac lege liber efto. Ad quas conditiones
lubeundas cum Epifcopus fe redderet difficilem,mancipatur firmiori euftodia in (h) arce mu-
nira ad Iflae fiuvii oftium, qua idcirco Iflemonde vocatur, in eâque detinetur triennio,G au-
la diffidii altius venit repetenda, ex qua hoc vulnus antiquum recruduit. Prifci Reges f ) Se
Imperatores Francorum latiffimos agros & poflèiliones abfque definitione tradiderunt Ec-
clefia Sc Epifcopis Trajedenfibus; utputa quacunque Regiones fuperioribus annis per Bar-
barorum iniultationes jacebant defolata, five qua infrequentes habitatoribus, aquis maris O •
ceanici ac fluminum excurfionibus partim obruta, five qua ab infidelibus occupata jure bel-
ißceleßa ^ "î ditionem Rcgum vénérant; ha omnes circum limbum maris Se inter flumina fitç , tan-
TrajtElenßs quam exigui momenti,concefla fuerant Ecclefia, ac fi expulfis tyrannis Se proferiptis bonis,
fola domina vidima ex his cônlàcraretut Deo, & Chriftianis jam novellis apud Trajedum, quorum pra-
ttrrarum uf- dicatîone omnes circumvicina provinciç in fidem Chrifti converfa funt, plus opérante lin»
que ad Qc(~ q_U^_m gladio. Nec eo tempore aliquis in Frefiâ,Batavia, Infulifque ulque ad Oceanum
^0uim* Principatum tenuit,prater folam Ecclefiam Trajedenfem_;qua conceilïone Regum illa poi-
fidebat, fub tuitione & adminiftratione prafedomm. Siquidem Reges Frifiorum funditus
deleti, & aliiatquealii profcripti,& exterminati,fie purgatatyrannis regio ufque adtem-
pora Ludovici Pii filii Caroli, fub quo ex causâ duplicis connubii& filiorum diffenfio,& im-

{>erii divifio ccepit fomeutum, ut & ipfa Ecclefia difpendium : Harmigardç prioris uxoris fi-
iis (quibus fandus FredericusTrajedenfis Epifcopus favere videbantur) in patrem propter
odiüm Iudith fècunda uxoris & prolis nata acceffionem confpirantibus ,uti fuperiùs prata-
dum eft. Nam licet pius pater filios fibi conciliant, Se fuccefiîones defignarit regnorum,
quo inter fe difeordes animi pacarentur,fruftrà tamen laboratum eft : Imo filii priores f pâtre
vitâ defundo) mutuis viribus in Carolum Calvum filium pofterioris uxoris arma parantes, ut
cum tanquam (1) illegitimum vitâ & hareditate nudarent, tantam apud Fontanetum vicum
commifèrunt ftragem, ut anteà nec pbft fimilis audita fuerit, ab (que ulla gloriâ, Sc cum max-
imâ Imperii clade, unde, & primùm Imperii diffidium , ejufdemque atque Frandgenarum
regni conftituti limites.

Compofitis autem rebus non abfque turpi pado, & per novam divifionem, incœpit jam a-
nîmorum & ftirpis fuboriri defedio. Nam quibus Germania ceflit, fibi Imperii dignitatem
vendicare, alii verb in Galliis defignati contra niti tentabant. Unde fadum eft, ut quod à fi -
Iiis Hermigarda prima (m) uxoris Ludovici Pii, eorumque fuccelforibus concederemr E-
pifcopis 8c Ecclefia Trajedenfi, id à Carolo filio ludith, & cum feqiientibus vel abro^a-
tur,vef\'conccdereturaliisinodiumFrederici Epifcopi & commifforum in genitrkem Iu-
dith j donee Imperium in Germanos transferetur. Unde perpetui rancoris & diflènfionis
origo (quam hic Adelboldus inter Epifcopos & Comités duraturam pradixit, nam quod E-
pifcopi à Germania. Regibus, id Comités ab fis, qui in Galliis Francorum nomen retinuere\',
impetrabants & quifque fuas concefliones efficaciores contendebat, unde radicata dilcordia.
Ubi verb Ecclefia cum civitate Trajedenfi à Barbaris fuit deleta, Sc bona & poffefEones

occupât« j ex ignaviâ Regum inter fe ufque ad internecionem diffidentiuta , qui ea ex fand- Eceleßa
bus hoftium eruerant gladio, iis,non Ecclefiae reftituere ₃ fed fibi acquirerc in animis ftetit, Trdjeftenß
tanquam ab inimicisrecuperata,fuit itaque jus in viribus, ut potentior quifque occuparet, àBhrbaris,
qued poller. Theodricus quoque primus Comes Holland er pro tuitione limitrs Imperii yiftffjus
contra Normannos & Danos Frifiam detinentes, non autem pro reftitutione Ecclefias Tra-
jedenlis milTus, praefedebat, iltud manfit altâ mente Epifeopo Adelboldo repoftum, utxiWori«»
verbis Poet» utamur. Nam confifus viribus & audoritate, qua valuit apud Imperatoren!, ç₀. \'
angebstur in animo, fiquando direpta vel alienata in fuam ditionem reducere polfet. Sed mes Ho\'tlan-
adverfante fortunâ, cuicaufa ComitisHollandiae perplacuit, jam in cap^ivitate (n) tentus dia occupa-
tion antè relaxatus eft, quam jurejurando fponderet,le epoflulata oblervaturum, & abdicaf- ^tQr bonorum
fet, quodeunque jus ad Frifiam aut Hollandiam praetenderet. Manfit itaoue inter eos pax ^fy ^Tra& tranquiilitas. Celebratur nihilominus hic Adelboldus à multis feriptoribus exirniis. In^
annalibus etenim feribitur : Mortuo Anfrido, Adelboldus vir fapientiifimus poll cum eli Hoc um
gitur, & intronizatur snno Millefimo odavo. Anno M. xxin Ecliplis S ob\'s fa
da eft. Nova Ecclefia S. Martini in Trajedo conftruda & dedicata eft à xii. Epiicopis Epifcojwm.
VI, Câl, Iulias, Anno M. xxiv. Henricus Imperator obiit, cujus vitam Adelboldus Epif- f_rf?ff^üoi*
copus Trajedenfis deferipfit, Conradus (u) ejusfilius fucceflit. AnnoM.xxvn. obiit A-
delboldus Epifcopus, cujus excellens fapientia multis nota eft, Sc qui fummae virtutis vir,& dogia* "
confilii ublque prasdicatur. Sidehoccuiquamdubitare vifum fuerit, refpiciat Trajedum
diverfis operibusab ülo audum & ornatum, ibidemque novum Monafterium lardi Marti- _nni miro ingenio ab eo fundatum & ordinatum, & mira celeritate paucis annis penè ad perte- _nöionem perdudum. Videat etiam locum in Thielâ, jam divinis rebus florentem, à fupèrio- _stribus Epxlcopis omnibus folatiis deftitutum, ab ipfo verb piâ & paternâ confideratione ad _npriftinum ftatum reftitutum. Ex quibus rebus faciiè colligitur., quia terrena non quefivit, _;Jîèd foli Deo placere defideravit. ^

Ex annalibus Leodienfibus ; Notgerus xv11. EpifcopusLeodienfis Suevus,vîr admodum _Mriobilis, & in utrâque Iinguâ apprimè eruditus, Ottoni primo ehariffimis, qui eum tutorein ^
filii conftituit, Ottonis lcilicet junioris in Regio palatio diu converfatus. Hie quando in
viâ effet, ^cholares adolefcentes fecum ducebat, & libroSj & alia fcholarum armaferebat. De „
cujus Icholâfuerunt Guntherus ArchiepifcopusSsltzburgenfis,Rothardus 8c Harduius Epif- „
copi fucceffivè Cameracenf. Adelboldus Epifcopus Trajedenfis inferioris, Hezelo Tüllen- _nfis, Haymo Verdunenfis, Wazo & Durandus (p) Leodienfcs pofteà Epifcopi« Ifte Nothge- ₀rus pr^fuit EccleCœ annis xxxix.

S Ed nec à tantorum collegio & tempore poftcrior meritoque & nomine inferior Add- ^
boldus ültrajedenfis Epifcopus aliquateeus mihi videtur fecernendus, cum propter
prœcipu» devotionisfervorem, quo totus in Sandum Dei incanduit, tum quia & ipfe >>
Rantum nodurnalem inejas laude compofuit. Triumphum quoque ipfius de Danis & Sue- >3
^is Turoniam infringere & fpoliare conantibus, & fi non multo opere quid de illo far- «
tiret , aliis etiam lentiendum intimans, propter claritatem operum ejus gemmam iliumvo- «
earis, his inter alia ufus eft verbis: Gemma, inquit,iftafulgetincœlo ,in terrâ corufcat, >s
^ubiqnc honoramr, ubique diligitur. En qui earn mercatus fuerit, perenni gaudebit thefau- a
^r°\' Siquispoffederit non deficiet omni bono. O filii hominum hanc vobis lucramini, & «

^r dodus, in Curià fàndî- Hentici Imperatoris in magno precio habitus - non roi nus arm\'s,quâm
eruditione pröftravit infideles,fcripfit vitam làndi Hcnrici Imperatoris üb» I. de Lande îan-
lâMhol- d« crucis, de Laude beats; Mariae-, Sed & alia tam metro, quam profa nonnullaedidit, quae
dusEpif-\' _} ad notitiam meam non vénérant» Moritur fub Conrado Iuniore Imp. anno Domini M»
sopusma- xxvii- Indidionex» Epifcopatus fui annoxvin» v: Calends Decemhris.
r\'nur, ^ Platina in vita Ioannis xvn. ferant tum Henricum Abbatem Lobienfem in Lotbaringiâ,
& Adelboldum Epifcopum Trajedenfem , qui multa inlaudem beate Marlis Virginis Jan-
daeque crucis fcripfit, & Abbo\'nem Abbatem (fj Flor acenfem, (qui pofteàin Valconiâob fi-
dem Chrifti Martyrium paffus eft) dodrinâ, religione/anditate, magno in prccio habit s.
"AicllolS Adelboldusitaque inadibusbellicis parum fortunatus, in adtniniftratbne & regimire
vpra. fuo prudentiffimus ,animum applicans ad augmentum Religionis & divini oblèquii, loco-
rumque facrorum collaplbrum inftaurationem, ecclefiam Trajedenfem à Baldrico inchoa-
tam, fecundum aliquos continuavit, fecundum alios, diruto priore opere à fundamentis no-
vam bafilicam magnificentiùs odennio exftruxit ₅ in cujus confecratione interfuere Henricus
Imperator, & inter alios Pradatos ac Nobiles Piligrinus Agrippinus, Everhardus Trevircn-
fis, Arebo Mogantinus» Everhaldus Bambergenfis primus, Geberhardus Ratifbonenfis¹, Bru-
no Auguftrenfisfrater Henrici Augufti,Reginboldus Spirenfis,BrunoTullenfis , Walbodo
Leodienfis, Adalbertus Hammelburoenfis_sHeymannus VerdunenfisEpifcopi, qui etiam in-
terfuere confecrationi fandi Michaelis Bambergenfis^ anno M. xxi. Dedicata eft autemvi«
Cal. Iuliij M. xxi r I»

Sub eo Odo Pr®pofitus capiebatur ablmmone, qui pro fatisfadione tradidit manfos Irt
Wamel, de quo hoc modo feribitur in vetuftiffimis codicibus : Odo Praepofitus tempore
Adelboldi Ven»Epifcopi captus eft ab Immone quodam peftilente & prophano,ob hoc idem
ïmmo ab Epifcopo faepê vocatus, eidem Praepofito pro fatisfadione tradidit duos manfôs
ii\\ villa Wamelo, unde ftatim P rsepofitus per manus advocati fui Popponis, eofdcm manfos
tradidit fratribus duarum congregationum in Trajedo , fecundum condidùm ejufdem Im-
monis in Thiele coram praelentiâ lupradidi Praefulis atque Ducis Godefredi, cjufque fra-
tris, fc. Marchionis Gozelonis, omniumque nobilium & ingenuorurn in circuitu comma-
foBm n- nentium, eâ couditione, ut fi idem Immo vel aliquis cohseredum ejus, fratribus fupradidis
éimtndipr& perfoîveret viginti libras Thielenfes, hoc eft 3d. marcas, & feptem equos, totidemque feu-
ta , & totidem lanceas cum totidem tunieis in ejus jus fàepedidum praedium redire
poffer.

Ecdefiam praeterea Divas Walburgis in Tiell cosvam Ecclefiae: Trajedenfi à Dan is &
pîratis paulb antè deftrudam, reftauravit & perfecit, deputans in illâ Collegium Canonico-
rum,ubi dudum Walgerns Princeps & Comes frater Theodrici (uti volunt primi) Comitis
Hollandiae, templum ftruxerat, & virgines facras (quas fàndimoniales vocant) pro oblèquio
divino inftituerat. Quod poftea collapfum & dira tum, femotis virginibus , répara turn
fuit, & viri religiofi fub profeffione fandti Auguftini, vel beati Ifidori (quos Canonicos re-
guläres appellant ) in locum illarum fubrogati, qui Deo ferviendo piè vivebant ufque ad
tempora Adelboldi» Hie loco turn tertio defolato ₅ &per eum inftauratio, diifoluti prio-
rumdifciplinâj Canonicos praefecitfasculares, qui temporis fucceffu, ob fxvkiammuni-
cipalium ,tranflati funt in oppidum Arnhemenfe, benigne excepti à Comité tunc Gelriae >
qui locum eis accommodavit, ubi fedes pone rent. Referunt aliqui Adelboldum natione
Frifium & nobilem extitiffe* Sed ego eum potiiis Batavum crediderim, cum fratrem ejus
SmtVica P^roP^e Tielam in Santvicâ habitafife conftet ex vitâ Divae Walburgas, qus ab Adelboldo
broptTidam (^f)^^riP^ta erat. Praefuiffe (u)fcribitur Ecclefiaeannis xvin.decefiit anno M.xxviii.

quinto Calend. Decemb. fepultus in Bafilicâ, quam aedificaverat Trajedi. Fecerat Adel-
boldus recenferi & conferibi nobiles beneficio & fide praecipuè Ecdefiae Trajedenfi aftri-
dos (quos Minifteriales five VafTos appellant) praefente Henrico Imp« uti ex liters inferta
declaratur®

]3\\⁷ nomine Dei ^Amen. Operaprecmm duxi ea , qua fequuntur
ficriptis infer ere₃ ne poBeris lateret _i quod prafens atas facer et.
Quapropter defidero notum effe cunBis fanB* Dei E c c lefia fide lib us,
tamprafentibus quam futuris ,quod ego _wAdelboldus Dei folummodo
gratia ,fianB<z TrajeBenfis Ecclefia \\fraful indignus. Qm feu dales
liberi TrajeBenfis Ecclefia a mefeudumfiuum requirerem _y pradecefo-
rum meorutpifcoporuTraj eBenfum mini lit eras oft enderunt,continent
tes,qua quaha bona ipfi(of eorumprogenitores ab ecclefidTrajeBen-
fitenuerunt: quibus njifis^ infcriptis feci redigi, qus fequuntur: Dux
HBrabantid eft liber feudalis Ecclefia TrajeBenfis, & tenet in feudum
chit at em lapideam in 7iele> cum pradiis ,famihis , mancipiis, fyh is,
aquiSs pificationibus, pafcuis, pratis , ffi SaliBum juxta pradiBam ci~
yytatem Tielefitum, (gjp omnibus ad chit at em pertinentibus eandem»

Item totam lamp imam ufque Tournoutertoerde, cum mancipiis,
fyh is j camp is₃ officiumque ejus eB quod at q cat ur, (fjf eft Dapifer
pifcopi TrajeBenfis.

/^m Qelria eft etiam liber feudalis ecclefia TrajeBenfis, gjr
in feudum Comitatum Zutpbania ₃ cum mult is pradiis _? manci
piis, prat is i fyhis ₃aquis₃aquarumye de cur fib us & juBuiiu Item Em-
hricam cum fiuis attinentiis pro parte media, gjr alia pars eft Epifcopi
TrajeBenfis. Item inpago T>atud magnampartem, cum mancipiis u-
tnufque fexus (jgp juBiths. Item Tielrey^ert %omireWert , cum
mult is mancipiis, manfis, terns, cafis₃ domibus, camp is, pratis, tf^wj,
aquarum decyrfibus, lufhtia $ & diBi Comitis ofificium eB, quod
njocatur & eB senator Epifcopi TrajeBenfis.

Item Comes Hollandia eft liber feudalis Epifcopi TrajeBenfis ₃ (gf
tenet in feudum Comitatum HoUandU , & t err am fiencmaria , cum
terns, manfis, fyhis, campis, pratis ,pafcuis ₃ mancipiis, aquk, aqua-
rum decurfibusy & Iuftitia, except is diBarum t err arum decimis,
terra WdterlandU & ^Jeft-Erifia, qua totaliter pertinet ad Cpifico-
pum, (efi Ecclefiam TrajeBenfiem ffi dictus Comes Hollandm <"voca- _Mtur&> eB Mareficbalcus Epifcopi Trajectenfis.

Item Cm es Çlivenfis eft liberfeuddlis Ecclefia > tenet in feud urn
in pago 3 dt m in fuperiortpartefiupr a Rhentm magnam partem terra-
rum (eß manforum_y cum cafis_y domibus_y mancipiis, campisgratis _yp<tf-
cuis y & ex alio latere Rheni _y & in dliis quibufdam locis_} terras, man-
fos, cafas t domo s ₅ fiyhas, campas. Item Woudrich em cum agris (ßf
campts , cumdquis, aquarumvé decurfibus _y (ßf luiïittis , eft (ßß ïoea-
VamerariHs, _mr Camerarius Epificopi TrajeB.

Gerardw I^m Comes de ienwem eß Uber feudalis Eccleßa_y& tenet infeudum
Comlßen %MchgraviatûfivefrafieBura TrajeBenfem_ycumplurimismanfis_yter-
thm reßg- ris, infiulis_? campis, mancipii s _y jylvis, pratis_ypdfcuts_y aquis_} aquarumvé
anlTi^oQ. decurßbus, & lußitia in pluribus locis civitatis (ßf Diœcefis TrajeB en-
mims^fms" & > uacatw (ßf eft Idnitor Epifcopi TrajeB.
ad utilisa- Item Dominus de Cukeeß Uber feudalis Ecclefia ßfr tenet infeudum
^ußf<Sfiß^m multas terras _yinfuUs_y& décimas _ycum cafist domibus ßß fyhis_y campis,
janitor, p_rdt\'_l$ (ßy pafcms,aquis>dqudr um decurfibus^ lußitia in diverfis loch.
vimrna. Diœc.TrdjeBenfis,qui njocamreft Tincerna Epifcopi TrajeB,

Item Dominus de Qhoer eft liber feudalis ecclefia TrajeB en fis > (ßr
tenet in feudum caftrum Çhoere, O terram diBam ^meide, cum mul-
tis terris_srnanfiSicafis _idomibusßyhis_y camp is_y mancipii _ypratis_ypafcuis_yaquis j aquartm decurßbm > mobilibm & immobilibus₃ (ßf omnibus ai
diBos dißr ictus de Çboer & ^dmeydepemnentibm_s qui atocatur & eß
pgnifrl ßgnifer Epifcopi Trajectenfis.

Tranominati omnes feudales Ecclefia in generali Sync do Epifcopi
Tajectenßs tenenturfir debent perfonaliter inter effe_yquifeudum fit um a
me reeeperuntin homdgmm acfidélit at em praftiterunt coram Domina
Henrico II.Rom. Imp.inviBijf.x^Augufto,prœfentibus ^Aribone ^ylrcbi-
tpifcopo (ßf \\Archic4pella*o _y lAnnone Colonienfi _y Everhardo Treve-
renfi^Adelbem Hammelburgenft ^Archiepifcopk _y tldalrico Vicecan-
€ellario (ßf plurtbus dliis Epifcopis_y Comitibm (ßf Xegnifidelihus, mi-
xtum in Tulpiaco cafiro anno Domini M« xxi. iv. "Hon. lanuarii fé-
licitér_y .Amen*

äccepimus, qui nos potenter ex nibilo fecit, & mifericorditer ufque
ad hoc, quod nunc fumus _? perduxit • ipfe dat or _? ipfe nutrit or , ipfe no-
ßer &proteßor. Sx acceptis autem aut condemnabimur, aut gloriß-
cabimur. Namßeis fecundum fuggeBioncm inimici ad pompam no-
ßram abutimur, ex eis quafi commißi talenti defraudatores mf Ii citer
co.ndemnabimur. Si autern eis ad gloriam & Ludern nonnms illius, v
qui dedit, utimur , ex eis utfideles dßp enßat or es glorifie abimur. Nihil
quippe quod preßt habemus₃quod ab ipßo non accepimus, quiideo dat ut
reeipiaty & noniideo recipit₃ ut mdigeat^fed ut nos eamm rerum₁ quas
recepitipofjeßores atemaliter faciat_t Nam quicquid ei donatnus non
amittimus _y ßdhinc nobifcum portarnus ₃ quodamem retinemus non
h ine nobifeum portamus ₃ fed hic amittimus. Quapropttr n$tum fito-
mnibus S, Dei Eccleßa fdehbus _y tamßutuns ₅ qui m prafentibus ,
quod nos obperpetuale remedium anteceforum noBrorum^ & noBri de
dileBißima conjugis 710Bra Cunigunda \\S. TrajeBenfis eccleßa noßris
temporibus conßruBa ₅ (?ß nobzs praßentibus de die at a fub patrocinio
beattß. Martini ^Archiepifcopi ₃ inter^entu conjugis noBra, gjr yA-
delboldi ejufdem Ekele fia Eptfcopi _y ac Haympms Verdunenßs Epifco-
pi ₃ & Comitis 2?ertolphißdelis noßri [omit at um de Thrente per hanc
Imperialempaginam noBrâ jußione conßcriptam deineeps habendam
damus concedimus. Qua donatio ut ftabilis incoWvulßa nunc
fjß in perpetuum permaneat _? hanc paginam inde conßcriptam, manu
noBra propria corroborayimus ₃&ßgilh neßri impreßione infigniri cu-
raymus.Signum Domini Henrici Romanorum in>iBißimi Imp.^Aug,
lAribo ^Archiepifcopus <& ^irchicapeüanus recognoVi. Daté Nonis j^aioóJ
lanuarij,anno Dominica incarnationis cb xxiv. IndiBione v 1. anno $^mT^ls ,

Dßmim Henrici Regis xx 11. Imp er n x. ^Aaum \'Babenberg^ ßeheiter Bnriä zt,
kirnen,

IN nominefanBtS & mdmdua Trinitatis Jonradus dmnâfagente
(z) dementia Rex. NoVerit omniumßdelium noBrorum tam pra-
fentium, quam ffi futurorum induBria ₃ qualiter nos intern ent u dile~
Ba conjugis noftrœ Cffeld Videlicet Regina uiribonh Maguntina

fedis ZArchiepifcopi > nec minus uoluntati ^Adelboldi TrajeBenfts
Ecclefia antiBitis, obtempérantes ex hoc in antea prafenti Regia au-
thoritatis pracepto interdicimus ut nullus Comitum aliorumvê quo*
rumcunque bommum inpago Trente ^ocato^quod ejl in Comitatu Tern-
monis, cerVos, &*c. ut fupra ubi de TJenatione per Çomitatum Tren-
tire.

Signum Domini Conradi Regis inviBijTimf ZJ da Iri eus Cancellarius
njice ^Ar bonis ^Arcbiepifcopi recognovi, Data vi i. Ca lend* ^AuguBi,
Indi&ionev ill. anno Domini cId xxv. anno aut em Domini Conradi
II. regnant is I. ^iBum Triburia. (^aa)

ITSl nomine fanBa (efr individua Trinitatis, Conradus divinâ faints
dementia Rex : over it induBria , Quia^Adelboldus <x>enerabilis_y&c.(pjf pofl.Cuipetitioniper interventum dileBa conjugisnoBra ÇifeU
Reginœ, &* wAribonis Monguntina Sedis ^Arcbiepifcopi^c. infràt
Signum Conradi Regis inviBifiimi, ZJdalricus Cancellarius ice iAri~
honislArcbicapt recognovi.Data vi i. Kjil. ^AuguBi.lndiB• vi 11-an-
no Dominica incarnationis cId xxv. anno Domini Conradi 11. Regni
i. x^iBum Triburia, f eliciter amen.

Reliqua quae hic defiderareipofïes ₅ invenias poftproxima
fupra poiita Carmina.

IN nomine fanBa & individus Trinitatis, Conradus divinâ favente
dementia Rex Franc or um, Longobardorum , ad Imperium de-
fignatusRomanorum. Quoniam non dubitamus multum profîcerepec-
catricibus nofiris animabus Ecclefîafticas res bumanis augeri benepciis,
& bonorificis fublimari dignitatibus, regalem decet perfonam mini-
mum renuere^ cum ab aliquoJideliumfuorum pro bac eadem re, de qua

Cùmmonetur & petiturfiacere, fed omni intentione commonita (ff peti-
ta larguer adimplere. Talibus enim faluberrimis intentionibus ante*
ceffores nofiros femper uidimus inyigilare , (çfi ad bujufcemodi■ benefit
cwm commoner e pcße. Inde etiam fenfimus itlo s temp or aliter multum
uigere, (ßp quod eB multb melius inde aternœliter nunc cum fibriBo
géudere confidimus. Hujus ergo defideriifomite cordetenus accenfus_yvoluntas confiât nobis illorum exemple , eadem raticne ₃ eodcmcp mode
SanBorum fuffragia promereri, ut dum nobis fubfißit eadem promeren-
di facultas yfimilium fiuccedat e^entuum, SanBorum inters emu, pro-
fperitas. CaterumnenoBra voluntas ^rverbis inb are at ₃ not um fieri
<volumus omnibus in [briBo fidehbus ₃ prafientibus fcilicet at que poB
uenientibus, qualiter nos intermentu ac petitione dileBa conjugisno-
flra j ^videlicet Çifiela_y nec non fiamiliarium nofirorum ^Aribonis ^Ar-
cbiepifcopi Sedis Maguntinenfis , & t^Adelboldi Epificopi TrajeBenfis
Ecclefia , Comitatum (bb) inTeiBerbant fiitum , adlrajeBum S. Mar-
tins (^r ejufdem Sedis Epifcopo^fuifquefuccefforibus pofi futur is, cum mWer-
omni militate qua pertinet ad eundem Comitatum perpetualiter baben-
dum tr.adimus_y ea videlicet ratione , ut nulluspoB bac in illo Comitatu jtäwfi-
pot est at em aliquam ex^rceat₃extra Trafiulisprafcripti liccntiam: quia
fibi totum concefiimus , quicquid utilitatis in illo babuimus, Et ut fir-
miora fefe inibi baberent jura legalia , (^cc) bannumflatuimus illi dare,
quemcunque njeilet Epificopus ad regendum eligere. ZJt b-ac authori-
tas no fir a firma qjp inconvulfa omni perm ane at a^o, banc paginam in-
de conferiptam,propria manu r ob or an: es ßigillo no fir o jufimus infigni-
ri. Signum D, Conradi Regis inViBißimi. Vdalricus C^ncellarius
Ofice fir bonis ^Archiepifcopi recogno^i. Data x v 111. falendas Iulii
JndiBione ix. anno dominica incarnations cïo xxvu. ^mo <~oero
Domini Conradifecundi regnantis 111. Cremona aBum eB,

Adelboldi inter fcriptores externos meminerunt, Germani, DithmarusjSigifbertus, Laitib. Schaf*
naburgenfis, Trithemius Abbas _; inter Italos. Sabellicus Ennead,9.1ib. z. qui Theobaldum Ul-
traiacenfem AntiftitemvirginisDeiparae _ac facratiffimae Crucis encomiaftem laudatj ac Plating
quieum Adeoboldum vocat inIoannexvi i. P. R,

b] Exorto Çomete)UXtapn?jKos maiorumpr<ejago*> oigu oert us au annum ïo 17» Comctes folitomtrabrtior
m medum trahis maximœ per 4. menfes apparu». Dithmarus lib.7. non longe à fine : In menfe Augufio_sftella qutedam juxta plaujlrum noviter apparens radiis (minus erniSJis cunBoscernentesterrm, tine terris mi-

C Tbtodorico etenim Comité,&c. Ex fide digfns fenptoribus confiderandîe caulfie & occafiones hujus
belli, quae funt violentf Comitis aftiones ₅ & vicinorum oppreffiones. In Chronico Camerac. &
Atreb, à Balderico Noviomeufi & Tornacenfi Epifcopo(qui non ita dudum poll hoc sevum vixit,)
confcriptOjlib.j.cap, 19.de hoc Comité,italegitur. Menusinvafor, ipfam terram{ quae poftea HoU
landiae nomine dicta J prœfmpfempoflidere, fed & negotiators ibi navigantes,gravifiim çenfu confîrmge«

re. Öithmarus Chr0nïc0f.lib.7.circa finem. T\'biedericw magnum babuhj>r<edium>lptoAßbi ab eodm ab*
latum effecunHi comprovinddes C,nfari queruntur. Anfelmus Can, Leod. in vita Balderici xlv 1i .Le-
odic. Epiicopi cap.6E<? tcmpefiate Dcodorkus Comes Frefoni<ebellis <& feditionibus exagitabat rtgnumSS
& ohfui firmitatem loei, Vel opum potentiam quietem perturbabat Serenitam Impèratorice,.at]US äudaciam cum
publicps detriment-« r^ni ^{mn e}ß P^aff^m H. Imp. diutm impunè vagari &c. Caufam habemus ■ deinde₃cu-
jusauftoritate bellum tit ^eftum, videamus, de quo idem Baldricus loco f.d. Vnde Imp. Henricus
damore excitatw, ac maxime <Aibaldi Ebifcopi, cui major portio de ipfa communipojf :,IJione sedebnt monitime»
Duci Gotefrido, fed & Epifcopü Colonimßum, Tra.jeBmfium, & Leodicmfitm ut txtratum adunarent edixit:
D ïth mar us prcediero loco: Vnde cum confilio opt\'morum Imperator Epifcopo TrajeB\'enfi baclvca pracepit
incendi & conclamamiUfs reddt &c. Anfelmus item- loco fupra nominato : Henricus Imp. eundemnon
pafftts diuthis \'mpune bacehari Gofiloniduci Lotbarienßs regni mandat, ut paralis copiis illius wfanite obviam
iret, ejufque infelentiam mann vdidaopprimeat: Habemus auétoritatem Imperatoris_} non privatam A-
delboldr,deinceps infpiciamus Iocü,ubi prasÜfi eft factu: Indicat Chron.Cam.his verbis-.Em* fylvis-
Ö* paludibm inhabitdbilis,qui ah incolis Mereweda nomen accepit, ubi videlicet Mofa & Walß,uvius de Rfcno
effluent pariter corrivAntxr. D/tlimarusquoqueinlnfuläexercitusconvenifle apertè tradit,<Sf prse-
dium, quod cauITaprsecipua beilijin quädam fylvä Merwedä vocatäfitum addit₃Sigif bertusin Fre-
foniä pugnatum dicit; Ac tune omnis ifte traftus hoc nomine dicebatur ; Sic & Piacentius in Bal-
4erico Epifcopo Leod. K)bih(bTquitJanno adminiHrationis xi. 4.C.1/. Aug. quum ad expeditionemin Fri-
fios ablmperatoreeleïïttsfuiffet. Quarto nunc loco attendamus pugnantes. Aparte itaque Imperato-
ris ejufque juffu exerciturn congregarant Gofilo, qui & Godefndus dicitur, dux Lothariornm , Sc
Baldricus Epifcopus Leodienlis ejus nominis 2, Ludovici Lotfenfis Com.filius, (ü vera fuut quod
Piacentius tradit) nee non Herebertus ex Comitibus de Rodenberch, Archiepifcopus Colon, i-
tcm Adelboldus Epifcopus Trajectenf. ac eorum focii: Ut exprefsè ex fcriptoribus fupra pgfitis
patet. Ex alterä verd parte fe his oppofuit Tbeodoricus Amulpbi Gardenfisfilm, fê Participium (ut ait
Bald.) Monarchie Frifonum ttnèat, quo nomine etiam a Sigif b. vocatur: Dithmarus autem Thie-
dericum Imperatricis nepotem Aldbaldi Epifcopi fatellitem,id efty. ifaiiuin vel diente m dicit.Re-
ftat eventus prielii ; videlicet Lotharingiorum & fociorum, panico quodam pavore territorum pu-
gnä vix tentatäj fuga Sccsdesj ac Godetridi, dum fugere renuit /pugnarrds & vulncrati captivi-
ta^nec non Epifcopi navicul\'4 quädam evalio; Ducifque pojfi: prrelium ä Theodorico dimißlo, &
illo intercedente Theodrici cu Epifcopo reconciliatio. Conditiones in tantä paucitate 8c isrevitatc
fcri&entium ignorantur. Veruntamen ex prseeedentibus facile sequo lectori clarum erit, quan-
tum fcriptores Hollandici, & qui eosfecuti funt, in narratione hujus belli ä vero deflexerunt^c qu?e
fuerit occafio controverfiarum,& mctuum inter Antiftites noftros & Cotnites.
<J Sufpich incidit non rnodica Adelboldum eos contra ^Arnulpbum patrem foviffe. Hcec quoque res exa-
minandaf, & quam ex nihilo hasc fulpicio, oftendendum. Arnulphus ille Thecdoriciipater anno
993. ä Frifiis vicinis occifus eft; quo tempore Adeiboldus adhuc monachus Benedictinus & non-
dum in aulam Imperatoris Henrici erat adfeitus ut qui poft decern demum annos Imperator elecrus
eft: neque vcro Henrico priratatn cum Arnulpho controverfiam fuilfc, vero eft fimile_} utpote ir;
Bavaria commorantij nec ejus alibi ullum extat veftigium.
_e Tbeodoricuscognomsnto Bavo,) Meminitliujus Beka.AtChronicon Rythmicum ornninotacet₃qx

Bekani verd Chronico Hollandici fere fcriptores referunt.
f In hello capitur,~\\ Error errorem trahit; & cum femel a vero fcriptores abeunt, mox qu^cunquc
placent comminifcuntur. Nam neque Stopius neque Beka_} neque illi qui vel fynchroni funt, vel

Ïroximo tempore vixerutit videlicet Baldricus, Dithmarus, 8c Anfelmus quicquam de captivitate
^pifcopi fcriptum reliquire. Verikm Hollandici fcriptores, ncfcio imde hauferint aut fomniai\'int»
certè fe Rhetores hac in re oftenderunt, quin & eloquentiam faam Dou?a, j uvenis alioqui dodtif-
fimus,hic exercuifle vidctur.
g Qu* te movit Preeßd,\'] Miror Hedäm hsecfcripfilfe, cum falfitawm totius rei,mentem propijs ad-

movens, facik perciperc potuilfet,
h In arce munita ad Ifl<£ fluvii oftittm. At infra traditur inchoatam illam arcem a Wilhelmo Epifco-.

po, atque a Coarardo ejus fuccelfore demum perfeftam.
\\ Prifci reges Francorum & Impp.) Hie propihs ad veritatem, & genuinas bcllorum ac diffidtOrunt
inter Antiftites, & Comités caufasaccedit. Neque enim,ut verum dicam, aliud tot feculorum dif-
fidia aluit, quam avaritia & ambitio: cum, principum more, Comités limites fuos pro poteftate ex-
tenderent, & non tam diplomatibus, jam carie pereuntibus, quam gladiis defendendos efiepusa-
rent : atque Aatiftites non tantum aniraarum fibi curam commifläru, fed Sc lo.cum principum, ad
defenfioncm Regni fe obtinere crederent.
J Vt eum tanquam iUegitimumId nufquam lectum, fed tanquam minorem natu, Sc amplioribus e^

favore paternoj regnis ac ditionibus donatum, quam par erat, perfequebantur,
m A Carolofilio luditb iff eumfequentibus,) Ludovicum ac Carolum Calvum ejufque pofteros Epif-
copis Ultrajectenfibus fuilfe iniquiores ob Fredericum Epifcopum credibile eft>ideoque plura,qu2§,
olim Ecclefiaeerantconcelfa per eosadempta,&aliisdonata. Id indicat Doroftatum ä Ludovico
Pio. Rorico Normanno & ejus fratrfin beneficium concelfum, cum ante ad Epifcopatum perti-
tinuiffe certum fit.

n In captivitate mm,] Ut pofitio hsec de captivitate falfa»ita 5c promj&Q ut ex ilia iiberaretut

frivole ac nullius momenth
o Comadw ejus filim fueeeßit, ] Et hic fallitur Heda _; neque enim prolem reliquit Henricus >ut qui
conjugem nunquam cognoviffe, fed earn virginem reliquifie perhibetur. Conradus vero Franco-
ma Dux fuit cognomento Saliquus ; de quo vide Gnuphrium,Cufpinianum, & fingularem rerum
ab codem geftarum fcriptorem Wipponem,diu àdoftis defideratum, & ante non ita multos annos,
diligentiâ Piftorii publicatum.
p (? Durandus Leod. Epifibpi,\'] Fortè Walbodo legendum, is enim Durando praceffit • de

quibus Leodienfes fcriptores. Walbodo autem vitas fanäimonia clarus Imp, Henricodileflus h.
quo faftusà facris pnmum,inde Leodienfis Epifcopuscredicur quoque ante De can us fuifle S
Martini in TrajeÄo, & obnlfe anno io2*. &in Ecclefiâ S.Lamberti Leodii tumulatus. Wazo ve-
ro ad annum 1050. fere pervenit, atque diu poft Adelboldum vixit,
q \' Guiberw .Abbas Fhr. & Gembl.) Hujus Sigif bertus non meminit & Baronius eum cum fundato-

re Gembl. monafterii confundit ; vide Deftelium & Sweeraum in Bibliotbecis.
r Heritgerius ^Abbai Dialogttm de adventu Domini &c.) In Impreffis nomen Heritgerii abeft,quod
ex M.SS. revocavimeminit hujus Trithemius de Scriptoribus Ecçlef. & fub Ottone III\' Imp,
eum vixiife tradit - nec ejus oblitus fuit Sigifb. Gembl. in Chron, ad annum $>94. yide quoquê
Deffelium in Bibl. Belg, ubi fcripta Herigeri referuntur.
f iAbbonem Abbatem Flariaeenfem,j Hunc Trithemius Albonem vocat, & fub primo Gttone Imp er»
floruiffe fcribitj ejufque fcripta recenfet. Extat & vita hujus Abbatis ab AymonioFloriacenfi Ma-
nacho confcriptain vet. Flor. Bibliothecâ Benedicdnâ, Lugduni anno 1605. editâ.
t Invita D,Wdhurgis ab Adetboldo confcripta,~] Han c Abbas Trithemius ubi de Adclboldo agit St
ejus fcriptis jignoraflè videtur. Exeat tarnen Walburgis vita à Wolphardo prefbytero mcnacho
Hafenrietano fcripta» & poft eum à Philippo Eichftatenfi Epifcopo, Prio.ris meminit etiam Baro-
nius Tem.ix, Annal, ad annum C. 725. nul lus autem qucd fciam, vita D, Walburgis ab Adel-
boldo confcripta mentionem facit, etiamfi Hedam illam vidiffe credibile fit,
V Prœfuiffeferibitur anm xv 11 ). deceffn anno M XXVIII. J Variant auftores j Trithemius enim an-
no 1027. °frhife ait, ut Sc Bocke nb. qui 19. eidem annos tribuie i alii anno C. 1027. deceififie vo-
lant ₅ vide quae dixi ad Becanum Chronicon.

Quos Minifieri ales five Vaffos appellant,] Freherus in Glofflsfemilat. ad Tom.»l,fcript,Germ.M*
pifieriales Germaniel «©ICttfHuttC/ junguntur Vafallïï, diverfi tarnen ab Wis* Vox haec apud pofteriores*
& in diplom. frequens. Hotomannusde verbis Feud, duorum generum Mitiifteriales vocat Libe-
ros & Nobiles hic ponunturj acferviles » qui dominis ceito modo erantaddifti, vide eundem de u*
trifque accurate diiferentem loco pradicto. Vafli etiam qui lint idem tradit ; nempe qui accept»
beneficio fidem fuam alicuiobligarunt ; Aimonius ; *Abbates etiam & regniprvnms ae Vafli Regij fa
iüi commendAruxt, &c.

5 I>f Vajjisfive fide addiäis Eeelefi<g>~] Haeccommemoratio quibufdam fufpitione non caret ,atquc
ut mihi quidem videtur non eft hujus loci neque temporis; fedadaliquem fequentium Epifcopo-
rum referenda. Extat camen in Archivis Ccllegiorum Trajectenfium aliquoties antiquo fatis cna-.
raâere confcripta, & prseter noftrum, ejus meminerunt M SS. quœdam Beka exempîâria. Item
Snoyus lib.V. Holland, in Theodorico. 3. Noviomagus,Gerbrandus & Hamconius. In libro Ca-
mera Epifcop. Tr. fol,74. talis eft Epigraphe ; Memoriale & feripmm D_t Adelkldi Epifcopi TV, dä
liberis VafaHis ectlefi* TrajeRmœ, Ù" eorumfeudis mes tenent ab Ecclefia.
2 Conradus divinafmnte Clem, Rex. ) Hic fuit Conradus II. diet us Salicus » cujus vitam Wippo pie*
nè defcripfit. Diploma hoc in M SS. Legitur integrum, vide quae de Conrado & ejus con juge
notavi ad Chron. Becanû.De Aribone autem Moguntin o prafulè (quem ex Palatinis Rheni fui (Te
putat in Germanise lib. 1. Bert ins/ videnda accuratè fcripta à Serrano lib. v. Rer. Moguntin»,
Vleminnere etiam illius Trithemius de fcrip.Eccî.Schafnab.Lambertus inGhron, Aveetinus,alii.
Marianus Arbium, Sigifbertus Abbonem vocant.
_aa Attnm Tnburif, ] Triburia villa Regia in pago Rhenenfi, inter Francofurtum & Wormatiam fita_sPrincipum conventubus olim frequens. In AntiquhatibusFuldenf.lib.2.pa.537. Actum hoc eon-
tamlium in I\\egio Palatio Drîhure Anno 90 ». In Antiquitatibus Laurisham. ; A Sum ad Triburiam Pa«
iatio Regio anno 912. meminerunt ejus fepius Germania fcriptores antiqua, Regino, Lambertus..
Schafnaburg. aliique paflim, varia ibidem expedita Impp. & Regum Germ, diplomata. Vide Fre-
herum in Origin. Palat. ■ & defcriptione Lupodini. De concilio Treburienfi anno 1056. célébra-
to,videColveriumadlib.j.Chron Camer.
bb comhatum in Tasierbant,} Qualis hic Comitatus\' fuerit, non exprimit j nec limites ejus indican-
tur. Neque in totum Teifterbantia pagum, in quo jam ante Tielam ex donatione Ottonis I. Imp.
poffidebat Ecclefia Trajefiina, donat > fed Comitatum in Teifterbantiâ j in quâ etiam .Ansfridus
fam antea quadam eidem Ecclefia concelferat ; nifi fortè ante donataImperator confirmare, & hac
iterata donatione ftabilire voluiife dixeris.
cc Banmtm flatuimus Uli dare,) Bannutn Regium, ediftum vel praceptum, ut tuncloquebantur, in-
terpretatur Freherus in GlofiT. barb. Appendix ad Gregor. Turonenfîs hift. Sigifberti omnes
i-wdes Aufirafiorumin Exercitumgradimdum bannitifunt. Capitula Car. & Lud.lib^.cap. 69. qui-
™ⁿqut homo noHros bahnt honores, in hofiem bannitus fuerit. Sic bannum pro denunciarione & edicto
[^umitur paffim in media atatis fcriptoribus.Inde etiam mulàa edift\'o non obtemperantibus ftatuta»
g-inum dicitur. Vide Hincmarum Epift.4. Et ibidem Böf^inot^.GlQlf.Latinobarb. Eydii ad
Memangem,Hotom. de verbis feudalibus», Bernul«

Delboldo defundo ingenS in clero fuboritur contentio de novo Pontifice defignan»
do, unde cum ex nimiä pertinaciä convenire nequirent, ne quid Refpub. ex hoc pa-
teretur detriment!, Con^radus Aug. Divi Henrici fucceflbr, adcomponendum dii-
cordes animos, Ghifela Auguftä conjuge fuä gravida, ex.fatigatione itineris,apud vicum Qe~
fterbeeck dimifsä, celerrime defcendit Trajedum. Quod cum frufträ. tentarec, atquede
unione defperaretur, tandem utraque fadio fubmifit.fearbitrio Regio, ut Ecclefiae provide -
ret. Dum hxc aguntur,conjux Regia Bernulphi five Bernoldi (ut aliis placet) facerdotis lo-
ci excepta hofpitio peperit filium , denuncians id Regi per eundem facerdorem. Unde tarn
fceliciacceptonuncio,plurimüm laetatus juxtaRegiam munificentiam decrevitdignacon-
gratulationis praemia j Bernoldum virum alioquijuftum & pium dignitate Praefulatusfubli-
mans, Sc per annulum Sc baculum Paftoralem, juxta ritum ä tempore Caroli Magni fequa-
ciumque Imperator um , inveftiens, congaudenti clero ac populo univerfo exhibuit honoran-
dum, Bemuiphus itaque xx. ordinatus Epifcopus illicb animum ad vitam iandiorem,& au-
gmentum religionis cultumque Divini oblequii applicuit. Primum pacem pepegit cum Co-
mite Hollandlas Sc Principibus circumvicinis. Erexit in Trajedo a fundamentis ecclefias
binasj unam in honorem Divi Petri Apoftoli, alteram fandi Johannis, in qua corpora Sando-
rum Iuftinae Sc Cypriani recondit, utramque multis prasdüs Sc pofleilionibus ditans, ubi c-
tiam collegia Canonicoruminftituit, Monafterium anteä. per Antridum Epifcopum in monte
Sando conftrudum, tranftulit in urbem ,ubi Sc Ecclefiam fub invocatione fandi Pauli Apo-
ftoli aedificavit. Apud Daventriam inftauravit templum Divi Lebuini, ubi & partem Cano-
nicorum ex ecclefiä beatae Mariae Trajedenf. (quae fandi Salvatoris nunc dicitur) trafifrai-
fit ,aflignans ex bonis didae Ecclefiae, quae admodum opulenta erant ,quibus perpetuo illic
Deo militarent. Ecclefias praeterea Sc loca facra per, Dioecefim fuam ruinam minantia, in
cultum priftinum reftituit & ornavit. In häc itaque tarn fända converfatione ulque in finem
vitae perfeverans, cüm coelitus datus effe crederetur, ad relevamen Ecclefiae fuae paulo anteü
fittis oppreffa; poftquam fediffet annis 2,8 • raigravitad Dominum 14« Kai. Aug. anno Do-
Brrnulphus mini M. liv. tempore Henrici III. Sepultus in fanduario ecclefiae fandi Petri per ipfum
TEpifcopus fundatas tranflatus poftek collocatur in choro, ubi plurimis claret fignis Sc virtutibus: (»)Quo
moritur an- & _m0rtales plures noflrl tempeftate confluunt falutis gratiä. Cui fucceffit Wfihelmus fra-
^{iW 1} °J i\' ter Comitis Gelrias, uti videbitur in fubfequentibus,

turlrajefti. fus tandem Trajedum ibidem incidit in infirmitatem , Sc obiitRegni fui xv. Imperii verb
13. annis. Cujus corpus Spiram urbem (quae Nemetis dicitur) delatum, Regio more inhu»
matur in templo Divae Marias Virginis, reconditis inteflinis fuis in ipsa ecdefiâ Cathedrali
Trajedenfi.

fyonathnet Sub hoc Bernulphe Ecclefia Trajederffis haec cœpit incrementa : Primum Berta nobilis
Jub Bernd- fœ^na cum familiâ fui fe fubmifit tutelae Ecclcfiae Trajedenfi modo fequcnti,,pofl mortem
^ tarnen ejus, fed dudum per ipfum admonita.

Bertano- Qui fe ad tempus humiliaient in hujus fa culi area» exaltabitur fab-
W" vi mercede infra regni cœleBispalatio. Quapropter (^c) ego \'Berta cum
dtaris. fim nobilis & ingenua _yfuggeßione exhortatione "Domini glariofi E-
Mmwi. ^ennonk in aeeipiendo fatis t? aient em cl eric um, nomine Çero-

nem legitime duBum cum omni h are dit ate patrimonii & (^d) matrimo-
nii fui, nulla neeeßitate coaBa , humilio dmo caput meum liberum
ad altare fanBi Martini in (^e) noyo MonaBerio de Utrecht, eo teno-

fe ₃ lege & conditione, ut ego (êfr omnisparenteL mea ex meprofieBu~
rd , perfiolyamusßngulis annis pro cenfiu 11. denarios fponte noBrd ,
ße tarnen ut me uvvente nemoßliorum autfiharum mearum fiohat. Me
autem njiam univerfia camis wgreffdßenior qui eß majori* atatisßlio-
rum aut ß Ii arum unusfohat₃ caterorum autem nemo. Etße ed lege
tantur in ayumfiabili , (jßfic Liberi maneamus ßecundum libitum ah
omni fieryitutis nota. Mondiburdem uero njel deßenforem ahbi
non requiramus ₃ niß adfupra diBifianBi alt are₅ ad defiendendum fei li-
cet, non ad inclinandum, ut ab omniferyitiopermaneamus liberi atque
UUßßabili lege, herum ne omnimodo fine refpeBu uideatur fanBa
Dei Eccleßa , pro licentia nubendi infird five extra c once der e poteBa-
tem , dentur fiex denarii, nullum placitum fiery are ₃ exact or em cenfiut
noBri nullum, niß quem ipfii ex cognatione no Bra eleg&rimus. Toß obi-
tum cujufique dentur xi i. denarii lege continua, & fi non fiuppetit fia«
cult as habendi, dentur uelfex,fifieri poteB. S i quis hanc ingenuita-
tis cart am infringer e tentayerit,uel mohtus fuent₃ tram Dei omnipo-
tent is , &¹ fane ta Dei Çenetricis Maria , & fiancta Crucis , fane tique
Martini incurrat,($p omnium Sanctorum. Et excommunicato & a-
nathematizdtusfit exparte fatris, & Filii, & Spiritus fancti > (fif S.
Crucis (Sy S. Maria &¹ S. Michaelis & omnium cAngelorum ^Ar-
ch ange lor um, &fancti Te tri, & omnium ^ApoBolorum d> fianctorum
Martyr um & confefforum, & fianctarum yirginum, & a Domino \'Pa-
pa Leone, & gl ort ofo Spificopo, pia memoria "Bennone _y cum fiancta (ßf
mh erf a lis matris Ecclefia,ecclefiis. ^Actum loco publico Utrecht xi i.
Xal. ^AuguBi, fiuhprafentia memorati Epificopi, Cjodefridi Ducis
filii ÇozjltniDucis, & Luzj)nis^dyocati, &\' nobilium ludicum, noyo
Monaflerio beati Martini aBantibus teßibus Heremànno & fir at ere
ejus Cjerardo, Roberto Comité, taßellano , Franc one ₃ & fratre ejus
Xyjilfhardo, Rothardo de ^mberfoy , & fratre ejus Wirico Cjerardo
Candido, Renzone Eurico de Ueno, Francone Rufo, Wlfardo de\\Al-
burg j Çerardo de Heingen ₃ Eppone & fratre ejus Lautzone de \\Xl-
burg, jhruteken de\\Alburg, Çerungo de jAfpert,Cjerundo ^Advocatifi-
ho, Udoneprapofito Luithardo cuHode ecclefia. Ego Blidger <~uidi,(gp
ex pracepto jamfidti ? ont ißeis &¹ Ducis Godefridi & ^idyocatï Lui-
Kpnis ßf fratrum noftrorum fcripfî <& fubfcripfi, & his aBantibus
àudientibus, &¹ eum eis pluribus legi atque relegi teBimonium perhi-
^entibus, hanc ingenttitatis chartam. ^Anno ab incarnatione Dominé
M. l. (g) JndiBione (h j ni, Lunâ x i x. Régnante gloriofo Imp era*

Similiter Henricus tertius Imperator pîeraquc contulit _t cujus chyrcgraphos perordineta
licet confufos,quia ad Hiftoriam Sc ada iiiius temporis,notitiamque locorum coufcrant,hi«
per ordinem ex parte annotavimus»

J ^CN nomine fancta &* individu* Trinitatis. Henricus dhina fay ente
^ dementia. Rex, filocdDeo deVotd terrenis rebus augere fiudueri-
g s_} çœleBibus bonis a Deo nos remunerandoS_y nulio modo ambigimus*
J¹ am nofirœ celfitudinis dignitatem credimus ftabiliùs permanere _y fi
J anctarnm Ecclefiarum honorem toto nifu laborabimus äußere , ffi fi
Deo e juf que fianBis divina officia pro uivis & mortuis off er ent es, no-
flro fiuerunt adjuti juyamine ₅ omnipotentis Deiaaxilio (g$r confilio nos
carituros , non credimus in noBro regimine. Quocircd ne talium bono-
rum omnino experte$ njideamur> omnium S. Dei Ecclefia fidelium_y &*
no Br or um prafintium fc. futurorum unherfitds dgmfcat _y eorum-
que induflria pat eat, quod nos pro at erna Dei gloria _? at que bond me-
m aria pdtris mBri Conradi Imp. anima, fianBa Traj. ecclefia ad ho-
norem bedti Martini confefforts dicata , cujus fedi 3ermUus nsene-
rabilis Epifcopusmerito praejfe uidetur , (gjr in cujus Ecclefia quaß
pro pignore paterna fepelhimus uifcera, ut beatus Martinus a nobis
quafi debitoribus noftra requirat fervitia_s hacpradia fctlicet ZJphelte ,
Witthelte, *P it he lot, qua O Iff* (jß frater ejus in Comitatu Trente tene-
re poßidereuififuerunt, (jßpoBeapro nefanda temeritateinjudi-
cio <-uidi, digne laudabiliter perdidere, cum areis, adificiis, man-
cipii s, agrisi cultis (jß incuhis^ pratis ₃pdfcuis, campis, aquis, aqua»
rumvé decurfibusj molendinis, pifcdtionibus, uiis, inviis, exitibus
reditibus, quafitis & acqmrendis, gjr cum omnibus fuis pert inent ii$
& utilitatibus, qua mquam inde provenir e poffunt, no Br a pracepta-
li author hate conceditms flabiliter donamus. St ut hoc noBrum
donum perpstualiter inconvulfum permaneat, corroborandofonfirma-
mus. Prœtere a ut hac noßra concefio omni tempore inviolé a perfijlat,
hu jus noBra confirm at io nis nemo <■violator exiftat, prafmem pa-
gin am inde confcrip tam manu propria rob or antes jfigillo noBro jujfi-

WILHELMI HEÖfi. ■
mus inßgniri. Signum D. Henrici tertii Regis ïnViBifiimi, Theodori
eus Cdncelldrius <vice ^r£drdonis ^Archicapellani recognovi. Datà
XII.ßytl.lunii_}anno Dominica incarnations cId .xhIndiBionë v 111.
anno dut em Domini Henrici tertii, Regis ordmationis x 111. Regni i_blABum TrdjeBo feliciter.

fîm vocat) & Laveka_?flu.
I N nomine fanBa & inyidua Trinitatis. Henricus divina fay enté
A dementia Rex, Honor noßri Regni in hoc debet m? igen do florere , ß
jußis de fvenerjtbilibus locis Trideamur prabere aliqmd de noBris lo-
tis_} quiafi cut legit ur^fi Deofiervireregnare eß , ergo (ßp nos eße regnd-
turos nullv modo ambigimus ,fi EcclefiaBicas res augendo honor are fiu-
duerimùs, Quapropter omnium fianBa Dei Eccleßafidelium, (ßp noßro«
rum tam &prajentium, quam & fiuturorumßagacitas cognoßcat, quod
ms pro honor and-â Dei gloria at que bona memoria patris nofiri Conradi
Imp. anima S. Traj, Eccleßa ad honorem beati Martini conßeßoris di-
cdta_y cujus fiedi Hernoldus Epifcopus digne & laudabiliter praeße
detur,(ßp in cujus Eccleßa quafipro pignore paterna fepelivimus <~vificè~
ra s ut Z\'. .Martinus a nobis noBra devotionis habeatfiervitiajjacpra-
dia \'videlicet Lintherunge , Euen , qua Zjlffo & fratres ejus in Cemi-
tatu Rodolphi tenere (ßp poßidere njißfuerunt, & pofiea pro nefanda
temeritdte judicio conviBijuBe perdidere, quiequid de eorum pra-
dio eB inter Emefe & LdVeke> cum dreis_}adificiisymancipiis^gris,cul-
tu & incultis, &c. ut in praecedentibus literis ab hoc figno-uA
que adfinem*

IW nominefianBa & indhidua Trinitatis. Henricus diyina fayente
dementia Rex. CunBa qua aut poßidemus > aut poßidere hjide-
mur , ab ipfio dccepimus, qui nos (ßppotenter ex nihilo fiecit _Y(ßf
fericorditer ußque ad hoc , quod nunc fiumus, perduxit, ipfie dator_yipfe nutrit or, ipfie noBer eß proteBor. Ex deeeptis autem aut con->
demnabimur, aut glorifie dbimur. "Nam ft eis ßecundum f,uggeBio-
nem mimici ad pomp dm noBram abutimur, ex eis quafi commißi

tdlenti defrduddtores infelicit er condemnabimur. Si autem eis aagtâ-
ridm (ßp Idudem nominis illius, qui dedit, utimur, ex eis ut fideles dif-
penfatores féliciter glorifie obimur. Nihil enim quod pro fit bdbemus,
quod db ipfonon dccepimus^quiideo ddt ut recipidt_?(g>r non ide^o recipit,
ut inàigedt^fied ut nos edrum rerum, quds recepit, pofjejfores aterndh-
ter fidcidt. 2\\am quicquidei ddmus non dmitttmus , fid hinc npbif-
cum portamus, quod dutem retinemus non nob if cum portdmus, fed
hic dmtttimus. Quapropter ne ^rvos nuideamur abuti bonis nobis
divinitus concefiis omnium Chnfti nofirique fide hum ₃ tam pra-
fentium quam poft fiuturorum unherfitatt notum fieri uolumus ₅qttdliter nos S. TrajeBenfi Ecclefia in bonore fanBi Jfrtartini conjlru-
Ba pro Deo ammaque fatris nofiri^pia memoria, Conrddi Imp.reme-
dio , cujus Tjentr\'ié interiord in eddem fepelhimus Ecclefia, cui uene-
V m SS. r Avilis Bernoldus Epifcopali dignitate dignofcitur dectnter, O * cum

Utiliter» Mtilitdte praejfe, nec non ob aternum no Rn nominis memoridle , tdle
pradium, quale <~vifi fuimus tenere in uillâ (jroninga nunc up at a in
Comitatu Tbr entefi tum, cum ar eis, adtfieik ₃ maneipiis, agris_} cultii &*
incultisjprdtisyCdmpisrfdfcuiS) aquis, aquarumque decurfibus_y pifcatio~
nib US) njiis, inviis > exitibus & reditibus,quafitis <& inquirendts eum
omni ejufdem Comitatus diftriBione, monetis, teloneis, caufis agendis
difeutiendis cum omnihus appenditiis (ßf pertinentiis, qua adpra-
fens retinere <~uidetur_y aut quicquid in poft erum ibi Deo adjuvante ac*
quiripotuerit_y libera manu donando concedimus_y(ßf concedendo fiabili-
mus₃eo videlicet tenore₃utfuprddiBumpradium perpetudliter refpon->
deatfervitio utilitati fratrum ibi Deo inceßabiliterfiervientiumfi.
?it ex ejufdem Tradii utilitdte quotannis habeant xxx. carradds vini_y(ßf quicquid reman fier it »in ufius ipforum a Trapofitofideliter expenda-
tur. Verum u olumus ^atque immutabiliter flatmmus, ut ex ejufdem
profieuis nemo ahquid auf erre prafumdt _s dut in ahquam pdrtem di~
ßribuere audeat_ydonec illud fpecidle tributum de cdrradis <~uinifratri-
busperfiohatur. Et ne aliqua Imperialis ^tjel Regalis, aut Epifcopdlis
per Jona₃ rvelaliquis publicus exaBor hujus donationis nofira duthori-
tdtem prafumdt infringer prafentem paginam exinde confcribi, ma-
Tinquepropria ut fubtus rvidetur , corroborantes aurea noftra (^l) ima-
giniSj bulla jußimus infigniri: Signum Domini Henrici tertu Regis
wviBißimi. Theodericus Cdncelldrius uice \'Bar do ni s ^rcbi-capella-
ni recognoVi. Ddtum x 11. Cal. Iunit,IndiBione v 111 ♦ 2)omini-
^luxta ^€A ^carndtionis cId xl. ^Anw autem Domini Henrici Regis tertii or-

IW nomine fanBa ffi indiyidua Trinitatis, Henricus diyind fagen-
te dementia Rex: Si in amplificandis Ecclefiis tempor alia bona Re¹
gianoBrd beneVolennd donare ftuduerimus , pro perituris manfura₉pro deficientibus aternd nobis comparare non dubitamus. Quapropter
omnium fidelium ChriBi & noBrorum induftria n oyer it, tam future-
rum, quam prafentium _yqualiter nos ob fidele ac nobis acceptabile fier-
Vitium \'Bernoldi S. Traj. Ecclefia *PaBoris, & ob remedium dnima.
genitoris noBri₃ falicis memoria Imp. Conradi, & dileBa conjugis
nofira (^m ) Cunebildis Regina, O ob nofira utriufique njita felicit at em,
Comitatum quendam ^Agridiocenfe-m, five ZJmbalaba diBum ad St
Mart mum Regali authoritate donamus at que tradimus , ea uidehceB
ratione, utpranominatus Spificopus, acfiuccejfioresfiui de prafiato Comi-
tam, quem prius Comes Ecke bar dus obtinuit, lib er am debinc poteBa-
tem babeantj obtinendi _ypraBandi, u el quicquid Ulis placuerit inde
faciendi, cum omnibus utenfilibus, qua indepoffuntprovenire. Et ut
hac nofira traditionis autboritasfiabilis (f/ incortvulfa perenniterper-
maneat,banc chartam inde conficriptam manu nofira ₃ ut infira njide-
tur, corroborantes_> figilli noBri jufiimus imprejlione inßgniri. Signum
Domini Hemic i ter tij Regis invictißimi. ^A delger us Cancellarius oj i-
ce Sardonis rchicanceüari recognoyi. Data Idus Oct of), Indict ione
x. anno domimca incarnationis cId xi i i . anno autem Domini Henri-
citertij _y ordmationis ejus X111. Regniuero iv. ^Actum ISlortbuyfen
f elicit er _y .Amen,

I2v nomine fanBa (gr indhidua T\\nnitatis, Henricus dhindfay ent e
dementia Rex : Noyertt omnium Chrißi noftrorum^ fidelium filers
induftria , tam prafentium , quam & fut ur or um , qualiter nos ob Dei
omnipotent is amorem ₃ noftrique Tams dilectifsimi Conradi ai i de Ucee
Jnp.tAugMec non intemtu dcpetitione no fit ra diletU aSfS"

Regina ^Agnetis Jugeque Bernoldi Traj\\ Ecclefia m honorem fa n Bi
Martini confiruBa uenerabilis Epifcopifer\'vitium fideliter nobis per-
Jape adhibitum₃ talempropriet at em eidem Ecclefia ₃ qua I em vififumus
manu fub poteBate tenere in loco Day entre diBo > in monetd, teloneis_yplacitis_} cum omniRegali diBriBu, omnique ntilitatis commoditate,
A^Ùndil 1^u<tutt° ^m°do indepoterit provenirecum{ß)€omitatu in^Amelande
finss. fito _? termino ejufdem Com: tat m hic fubter denotando : De Rathnon ad
Hunne, de Hunne ad WeggeBapelen, & inde üd^fjeßerfle de WV-
fterfle ad^A\'gafialdaburg, de AgaBaldaburg ad Steuere per fiylvam ,
(ffi in alia parte Ijl a _y de EoVenen ufque ad Erbeke, de Erbebe ad
Suythempe, & item ex alia parte Ißa ad ^Afcete in proprium tradi-
dimus (eß ft ab ilivimus ₃ eo fcilicet tenor e, ut nullus iudex aut ex a-
Bor major aut minor perßona ullam poteBatem habeat inde aliquid
exigendi abfque licentiâ Epifcopij fied ut pradiBus Trafiul ejufque
fuccefjores de his fupradiBis Regiis donis _y hberam dehinc poteBatem
habeant obtinendi _y commutandi ₃ precariandi ₃ <~vel qmcquidfibi
flacuerit ad ufum pranominata Eccleßia inde ßaciendi. Et ut hac
Itegia noBra donationis author it as ßabilis inconvulfa per fttcce-
dent tum temporum momenta mane at, hanc paginam inde cvnfcriptam
wam propria corroborantes _s ut infra poterit <-z/ideri >figilli no Br i juf
ßmusimprefiionsfignari• Signum Domini Henrici tertii Regis invi-
Bißimi. Theodoricus Çancellarius <vice Ttardonis ^Archicapellani
recognovi. Data x. Calendas S eptemb. anno Dominica incarnationis,
cid xlvi. JndiBione xiv. anno aut em Domini H enrici tertii ordina-
tion is ejus XVIII. Imperii v 11. ^dBum Spira.

12<1 nomina fanBa (jß individu* Trinitatis, Henricus divina fa*
Vente dementia Rex. Si locis Deo dicatis qmddam beneficii jux~
ta petitiones Deiferyorum ex noBra liberalitatis munere conferimus _%id nobis prof uturum liquido credimus, & ad mortalem njitam tem-
por aliter tranfigendam, & ad at er nam félicitât em obtinendam. Qu*-
propter notum effe uolumus omnibus ChriBi noBrifque fidelibus,
tamfutur is_} quam prafentibus, qualiter nos pro remedio anima no-
fir a , parentumque noBrorum, nec non interventu & petittone di-
kBißimai conjugis noftrœ ^Agnetis Regina ₇ Trajeftjnfis Ecclefi*

fith honore SanBi Martini conBruBa , dt que ßernoldo ejufdem fedis comhmi
<-venerando Trafuli Comitatum , quipofl olitum (jofelini (^f) Ducis^no«, ^Gofi^li™£>u«
Bra ditioni in Trente uifus eft fubjacere, Regia noBra benevolentia d¹ ti%
auclcritdte jcum omni integritate & utihtate qua ad eundempertinent
Cemitatum^perpetuahter habendum tradidimus, ea videlicet ratione _yut Trafulpranommatus , quem etiam noBra fervituti fatisfamiliari-
ter invigilare agnoVimus, omnefque fuc ce fores ejus eundem Comitatum
ßc poteßdtive tenednt ₃ ut neque Comes, neque aliquis major aut minor
perfondpoßhdc in illo Çomitatu poteßatem exerceat tliquam ^ extra
Trafulis pranominat a fedis licentiam^quia totum ßbt conceßimus_yquic-
quid utihtatis in illo habmmus. Etuthac noBra Regia conceßioniz
auBoritasßabilis & inconvulfa per fuccedentium momenta temporum
maneat, hanc car tarn inde confcriptam manu propria, ut infrd poterit
uiderij robordntesßgilli noBri impreßione jußimus infigniri. Signum
Domini Henrici tertii Regis inviBißimi. Theodericus Cancellarius vi-
ce Sardonis * ^Archicancellarii recognovi. Data xi. Cal. îunn _} anno *^ Arcbi»
Dominica incarnationis M xlvi. IndiBione xiv.^4nno autem Domi-cqdUnu \'
ni Henrici tertii ordinationis ejus xvi 1 i.Regni vi 11 .^iBum ^dquif-
gram Talatio in Dei nomine felicit er_} ^Amen.

HOc tempore Theodricus ejus nominis quartus 8c quintus Comes Hollandiae cxl-
ftens Leodii, ubi celebregladiatorum fpedaculum (t) habebatur, dum in Haftilu-
dio eafu fratrem (u) Archiepifcopi Colonienfis, & Fpifcopi Leodienlisoccidiffet _sclapfus, celeri fugâ falutem quaslivit. (x) Magnam ideireb fulti tiens perfecutionèm, ubi ta-
rnen egregiefe de hoftibusultus fuiflet anno M xlvin,Idibus Maji per infidias Dordraci
occiditur cùm imperaflet annis novem caruit uxore ao liberisjin cujus iocum (x % ) Florentius Tkeodorkus
frater ejus fueeedit, anteà Comes Frifiae ulterioris,duxerat in uxorem Gertrudam filiam Her- quartus Hol*
manni Ducis Saxonia, ex qua genuit Theodricum ,qai fibi fueccflit, Florentium, Albertum ^c°"
& Petrum Canonicos pofteà Ecclefe Leod;enfis,& (y) Machtiklim/qua: poft Fatris obit^m
nupfit Philippo Regi Francorum. Florentius autem prsemeditans üitiohem fraternoe necis,
concitavit in fe rurius Archiepifcopum Colonienfem, Epifcopum Leodienfem, & Marchio-
iicm Brandeburgenfem, Ducem Brabanti^A Comitem Gelriae, (z) qui omnes in pago Dor-
dracenlijfive Zuy t-hollandiarquas terra Wiltorum dicebatur) defcendentes, (aa)pontibus ex
dolo fabricatis, & per induftriam foffis obtedis incauti obruebantur : quos Florentius infe-
quirur ufque locum Hemert ad Mofam capto (bb) Epifcopo Leodienft & fauciojpluribus ä-
Iiis trucidatis,& captis;ubi fuper Ix.millia hominum partim fuffocatipartimoccifi feruntur.
Dum ergo (cc) Florentius victor infequendo fatigatus improvise medio œftu diei fub umbrâ
falicis cum exercitu quiefceret, fupervenit Comes Trajedenfis de Kuyck, qui per fugam e-
vaferat, addudis ceteris profugis , qui animum rclumpferant (erat enim ex auxiliariis Ducis .
Brabantia:) & Comitem inopinatè adorfus illic trucidât xiv. Calend. Iulii, cum gubernaflet ç_om(s ^ßß
In Hollandiâ annis in Frifiâ xxi i. Anno falutis M. lxi. Corpus ejus tranflatum Eg- dhurinHs-

mondam. Eo itaque occifo apud Hemert, uxor ejus tranfado biennio, nupfit Roberto Iuni- mtru
ori filio Baldevini Comitis Flandriss, qui tutorio nomine Theodrici pueri œtatis s, annorum
accepit gubernacula rerum, per annos decern ilia exercens.

a Quo & mndespluris nostra tempeßate confluunt, J Miror viri fan&imoniam 8c miracula JMoIaautn
latuilfe.accuratiffimum alioquin talium inquifitorem, qui nihil in Indiculo SS. Belg, de hoc tradit;
nec quiiqu2in alms Hagiographorum veterum. Bockenbergius, eum populari relligione ad fuse
fere tempora frequentatum fcribens, eo videtur refpicere: Chron. vulgare refert fepulcrum ejus a
mulierculis, quaruminfantes nullum capere valerent incrementum,quales etiam D.Mathuto offe-
rebantur, vifitari certä fanitatis fpe folitum Cratepolius Bennonis nomine inter SS. Germanise vi-
detur retuliflej In novo Catalogo poft Rom.Martyrol. Venetiis anno 1625. edito,quoque com-
paret.BennoetiamvocaturaGuilIiaiannodepra;ful. Argent. & anno 1023. inter fuilfe concilio
Francofurtenfi traditur,

b _tnbumatur intemph D.Virginis,) In templo D. Mar. Virginis Nemetenfis ab illo inchoato, Sc ä
filio ejus pcrfecto, ubihodieque fpedatur fepulcrum marmoreum hac Epigraphe; Conradus ll,lmp.
Rom. obiitanno D. incarnat.M. xxxix.prid.Non.Iunij, De inteftinis ad Bekam Dixi.
C Ego Berta cumfimnobilis,) Formula eft fe offerendi ad altare ex veterum more, & fic cenfum per-
petuum ecclefiis conftituendi-, refervatä tarnen ingenuitate: tales .ritus refert Abbas S. Gertrudis
Lovan. & adfert exempla^ Ut Gills Gandavenfis ingenuse anno 2:030. fe mancipantis D. fub pen-
Cone annua. Sunt (& inquit) idem Abbas lib.de S .Gertru de J qui ft Virgini Matri mancipent > numeU
la collo vel brachio inj e Eid, alfcatetiula bracbio ajfdbricata, quam nunquam deponunt, & hi fe dicunt man-
cipii Virg. Matris,alii ream factum vel urbem vel Provinciam totam pendendi cmurn nummum ■> out medium
frumenti quotamk. Quod Sc Ramirus Hifp. Rex fecit per jugera S. Iacobi Apoftok. Sed & Angu-
laris eft ritus ille obligändi fe vel fua per traditionem cefpitis cum feftueä, vel per ramum cum cef-
pite 8c cultello, vide Antiquitcs Fuldenfium,aliarumque Ecclefiaru.m.
d Cum omni harcditatepatrimonii (St matrimonii,] Id eft hsereditate paterna & materna. Matrimoniun\\

enim novo lignificatu (non ut Latini folent) pro maternae h^reditatis portione hie furaitur.
e In novo Monafieriode Vtrecht,~] Novum vocatur, vel refpectu Salvatoris, quod vetiis monafteriunj,

diciturj vel quod ex nova Adelboldianä reftauratione recentius eifet.
f Procenfu II, denarios] Hinc EccleGafticos cenfus ortos volunt, quorum plura furi\'t exempla, ex fi-
miUbus oblationibus. Sic Pont. Rom. non tantumEcclefias & monafteria(ut de Egmondano
quoque noftra indicat hiftoria) fed & Principatus ,ac integra regna cenfuali jure fibi fubjeftäefie
putat. Qucd de Anglico, Polonico, Ungarico Sc majoris emolument! Neapolitano ac Siculo o-
ftendipofiet. • ^1 A

g Anno ab incar.Dom. 105:0.) Hie annus 1 9. vel 20, Regni Henrici 3. Indict. 2. verïun cum Heda
videaturinnuere poft obitum Bernulphihanc oblationem fa&am & is 1054. mortuus, quomo-
do hsec convenirc polfunt non video,
h Luna xix.] Sic & in MSS. conftanter fcriptum invenio, & in aliis quoque Uteris ejus aevi, Novi

etiam Orbis Incolae, tempora numerant cx Lunee curfu.
i Vict Bardonis ^ArchieapeUani,) Is fuit 20. Archiepifcopus ac quartus Elector Moguntmusj Ex
Abbate Fuldenfi ut vult Serrarius lib.v. Rer. Mogunt. Nobili familiä de Opperf hoven natas, fuo
tempore fantlitate Celebris 8c ob eloquentiam diäus Chryfoftomus. Meminit ejius Herrn. Contra-
dus in Chron. ad annum C 10? o. quo 3. Id. Iunii obiit.
k Henrici III. Regit Ordinationis XIII, Regni I. Henricus III. Italis fecundus eft, qui Aucupem inter
ïmperatores non numerant. Hie äpatreappellatus eft Rex anno C, 1030. tefteOnuphrioj incce-
pitautemregnarefolusprid. non. Iunii 1039 , ergo rectè m Majo atini fequentis primus ei nume-
ratur annus, fed ordinationis decimus non xi 11. Cufpinianus priores annos, patre vivente lapfos »
non videtur numerafle, anno enim 18 • regni mortuum ait, id eft, ab eo tempore quo Conradus pa-
ter ejus in vivis effe defiit. Ubbo quoque Emmius in Chronol. Henricum anno quadragefirao fu-
pra millefimum inccepilfe regnare, indicat.
i lAureiinohrcc imagmis buUjuffimus inßgniri,) Hujus bull« formam Nicolaus Schoonhovianus Ar-
chivorum olim Trajed. cuftos, expredit ^videlicet,ab una parte continebatur caput Imper. barba-
tum & coronatum ad fcapulas ufque»extenfa dextra manu cui infidebat avicu\'a qua-darn: ab altero
vero erat urbis Romg fimulachrum. Dicitur autem ipfa bulla ab Hellandis, poftquam urbs & pro-
Yincia Trajed. fe in proteftionem Car.Imp. dediffet,cum aliis monimentis nonnullis ablata;quoa.
devenerunt hand difficilè divinaverimns, cum ea in manus infidiantium ä longo jam tempore iuci-
diffent: unica tantum fuperat Frederici II. Imperatoris , quam poft èxhibebimus.
m Conjugismßra Cumbildü Regina, j Quamvis Onuphr. Panv.inius unam tantum Henrico conjugem
tribuat Hagnetem matrem Henrici IV. poft ipfum Imperatoris: alii tarnen Cunelindim Cnitonis
vel Canuti Anglorum Reg. filiam anno 1030. patre ad hue vivo ab illo duftam tradunt, qua: anno
D. 1038. unicarelictafilia, Wippone teftante, obiit. Contractus Eliphdrudam vocat, memiuere
hujus Cunildae Urfperg. Abbas & Pontanus in Danicis.
il JElum hiortbuifm,} Refertur inter civitates Imperii in Thuringia ä Munftero ; memoratur etiam
äGeor. Fabrinio Rer. Saxon. lib. 2.adannum 1 j8i. 1199. i54o.quando magno eadeformataeft
ïrïcendio. . . _Tr

o Conthoralis Beg. Jgnetis,] in MS. antiquiiïïmo eüconteElJis, quod verbum reperio in HierothecS
Gelenii ex MS. diplomate, ubi fic legitur. Rex interventu Giß<e Imperatricis fuacontejlalis, Q-filiifui
Iktirki ₅ Sc Thietfrido Mon, Eptern. in vita D. Willibrordi cap. 12. Dux txeMwllmx gemroßtatis
" * Pipin*

Pipin. cum Bli trade conteäali faâ.
p Et cum Comitatu Amtlande,) Comitatnm Iftum circa Ifalam fuiffe fitum ab utraque parte fl. haud

procul Daventriâ,fatis indicant hoc diploma_;& limites ibi expreflï.
q Theodericm Canceüar\'tus vice B.] De hoc Theodorico videndus Hermannus Contrarius in Chroni-

: co ad annum Chrifti 1047.
r .tAnno Dom .incarnat 104Ö. Indi&.iq.Ordinat.Henrici 1 S. împerij y _y ) Priora fi aliquatenus admitti
poflent poftremum, nempè lmpèn] VII., prater hiftoria veritatem elfe confiât. Nam fi anno de-
rcùm 1047. confecratus eft Imperator, ut Onuphrius alferit, quomodo annus 1046. erit Imperii
ejus feptimus, delenda proinde ilia verba, Impenj VII. putarem, vel, quod in nonnullisMSS.in-
veni, reftituendum Regni VII. vel VIII.
f Comitatum quifoß obitum Goqdini Ducis Moftra ditioni in Trente vifus eßfubjacere, ) \' Trenta Co-
mitatus,ab Henrico Balderici,à Cunrado Temmonis vocacur; hie vero & Gozelinus dux aliquara
ouoque ejus partem pofledifle videtur.
t Celebre gladiator um fpcBacuhm,] Barbare torniamentum vocabant, melius hafliludium,vel ludum
aut concurfum equeftrem, Ludo Trcjano non ablimilem, dixeris. Sed fapè ejufmodi Iudi tragi-
cos habuêre exitus, ut hie refertur & noftro tempore in Henrico fee undo Galliarum rege
patuit.

u Fratrem Archiepifcopi Colon.O" Epifcopi Lead.) Fuit circa ilia tempora Archiepifcoprts Colonienfis
Hermannus ex Palatinis Rheni Çomitibus,& Lecdienfis Epifcopus Wazo.quem Placentius filium
Comitis luliacenfis dicit, qua minim è conveniunt Hedafcriptis. Wazo autemanno lc>48.eodem
an. quo Theod. Comes,occifusfuccefforemTheoduinum Bavaria Ducis filium Henricilll.Imp.
confanguineum na&us eft. Hi vero an fratrem habuerint, ludis iftis occifum, & inter fe fratres fue~ \'
rint, nondum reperi, nec hie quidquam notavit P.Scriverius.
X Magnamidcircofußinensperfecutionem,\'] Hermannus Contractus tradit Theodoricum in indignatio-
nemHenrici g.Imperatorisincidifle,idque ob rapinas,utputo,& vicinoruminvafiones. Illiusver-
ba ita habent : Rj,\'x P ofcbale feit um apud TrajeEtum Freßce urbem egit, Ö* fubfecutis diebtts navali expéditions
in Phlarditingamfretum trajiciens pagtm quendam quern Tbeodorieus Marchio fibi ufurpaverat,ab eo eripuit ;
jinde idem poßearebellioniscaufam fumpßt.
X 2, Gertrudim F. Harmanni Ducis Saxon.] ALgid. de aurea Vaile Monachus, Bernardi filiam dicit in

vitâ Theoduini 53. Leod. Epifcopi cap. 3.
y Et Macktildem quœpoft patris obitum,) Hanc Tilletus vocat Bertham ut Francici feriptorçs pleri-
que, Andreas vetus au£t. Franc.Ub. 3. Philippus defunBomorefuo Balduino FrifomiF_t Bertham in ux0-
rem duxit.

£ _ Quimnnes inpago Dordracenß,] Nunc Zuyt-Hollandia qua originalis & primitiva eft Hollandia»
in quâ> & propter quam,omnia bella illis temporibus gefta acciderunt,quod banc terrain invitis do-
minis ademptam Imperator ut fuperior , reftituendam fuis curaflfet, & Comités loci commoditate
adjuti, ae rebellium quorundam ope fuftentati Imperatorum legibus aut juifis obtemperare, négli-
gèrent.

st a Poniibus ex dohfabricate,] Hoc militare Stratagema non femel ufurpatum in hiftoria legimus: vi-
de Guil. de NangisdegeftisPhilippi III.Reg. Franc, cap. 3. Io.Ifaacum Pontanum Danicarum
lib.4. de Henrico Duce Normannos ab oblidione Parifienfi pellere tentante , ac in infidias pracipi-
tato, Henricum Hunticidon. Rer. Anglic, lib. 7. de Anglis perinfidias in foveam lapfis ac cœîis.
Dubravium Rerum Bohem.Iib.v. circa finem,Thomam Falellum de reb.Siculispofter.Dec.lib.
9. Glabrum lib.z,cap.3. Scribanii Antwerpiam,&c.
b b Capto Epifcopo Ltodienfi,) Vi&orem fuiffe Florentium arte magis quam vi, facile credidcrhn- fed
particukriaqnas hie adduntur, confi&a arbitrer ; fiquidem 60000. cafa vel fuffocata ,ac Lecdien-
fem Epifcopum faucium & captum, neque hiftoria Leodienfis tradit, neque alii ejufdem temporis
fcriptores: Stokii Rhythmicon Chronicon, prater generalia quadam nihil habet ■ à quo vel adver-
farii ne nominantur quiJem, ut nec à Beka, qui paucis rem attingit tantîlm. Sigif berti Chron. ad
annum 1058.1» Frefoniâ aaptis ab Imp. Henrico aliquibus caßelitf , Frefones à rebellione refrenantur, qua*
de hoc bello dicta videntur.Snoyus occifumfcribit Epifcopum,ut & vulgare Chronicon,quod om-
nino falfum. Bockenbergius auget occiforum numerum fex millibus. Ccetera qua dici de Flo-
xentio Comité, ejus con juge & liberis poflTent, à Scriverio fatis attenté excuffa, ad cujus accuratas

C c Bum ergo Florentin* viBor,] Snoyus id quinto poft anno factum dicit • Bockenbergius quarto.
MirorHedamomififfe diploma Bernulphi de rebus ab Adolpho milite , donatis Ecclelice Trâje-
ftenf. id eft, de Gores, quod eft tale.

IN Nomine fttnftœ& indhiduœ Trinitatis. Sgo \'Bemaldus fantta
TrajcBenfisEcclefiœprœfulnotum ejje cupio cunBis fideltbus tam
ƒatnris quam prœfentibus, quod quidam ingenms dericus nomine

dolphus militis officio funBus, quandam fui juris her éditât em quam
habuit infra comitatum Godcfcalci comitis ihuente nuncupatum , id
eß, Cjore₇ tradidit S. Martina cum convenientia haredis fua ^Jiburgis
^Abbatiffa ^videlicet de FrikenhurB per manitm dvocati fui Walo-
nis cum omnibus adeundem locum pertinentibus curtilibus, adificiis,
mancipiisj agris, pafcuis ₀fylvis, aquis aquarumque decurßbus , quafi-
tis (jß inquirendis, cum omni dißriBu quicquid fratres ejus Lui do U
phus (jß Wernerus ibidem in ^rv \'ita fua ruifi funt habere in ferVitio &*
redditi\'bus ₃ ($ß ipfe ^Adolphus per fuccefionem haBenui in fua potefa-
te tenuit^pofiea in benevolentia praBitit ei in beneficium infira Thuente
decimam decern librarum Daventrienfium₇ (fß infra ihr ente decimam
ad feptem libr. (fß dimidiam. Quod fi forte alicrii fucceforum
noBrorum hacprecaria difphcuerit ₃ (ff concefja praßare neglexerit _yipfe prafatus fAdulphus de fuo quod dedit faciat, quod ⁱ~velit. ^ABa
funt hac juxt a Çora in placito fupranominato Comitis, coram teBibus
quam plurimis & hœc traditio utßrma inconvulfa in futurum
per marie at, hanc kartamfigilli noBri impreßione roberarijußimus.

u M hxc agerentur, Wilhelmus frater (a) Comitis Gelriae,qui Bemoldo in Epifco-
i patu xxi. fuccefiit, vir admodum ftrenuus atque magnanimus_sin rebus adminiftran-
dis fagaXj & apud Henricum Imperatorem in precio habitus, confiderans [b) Hol-
landiamvero Principe orbatam, & tutorio five alieno nomine adminiftrari, & carerede-
fenlore ; mcmor cladis & captivitatis ac injuriarum, quas Adelboldus Epifcopus paflus elt,
„ . _m y^ nec non perpendensjamadefle oportunitatem , ut loca Ecclefiae Trajedtenfi dudum abîata,
jTer * recuperare poffe , quot id juft iùs fieri beeret, primo ftuduit fe fuleire au£toritate Regia. Igi,
tVilhelmtfS tur ab Henrico Imp. filio Henrici & nepote Conradi Comitatum Holland ise , una cum Mo-.
Epifcoptti nafterio Egmondenfi, per & modum rellitutionis, & partim commiffi reeepit, fuffultus au-
HoUandiam xilio Godefridi Gibbofi, Ducis Lotharingie, Robertum una cum Thcodorico pupillo Do-
cumBgmon- _mj_nio exueret, ut ex litcrarum diplomate (c) ipfius Henrici, cujus exemplar hic fubmifimus,
da impetm declaratur.
apHenrico.

I2ST nomine fanBa (ßf individua Trinitatis , Henri eus divinafavente
dementia Rex. Matrum noBrorum orthodoxorum exempla fecuti _yqui rebus fuis Ecclefias Dei adißcaVerunt > adißcatas non minus rebus
ad Tcegiumfifeumpertinentibus , quam propriis hareditatibus honora-
yerunt _? penßante quoque benignum rémunérât or em Deum preciofaque

WILHELM! HEDÈ
emmerda dum prb temporalibus mer earner , aterna terrerds, îÊlefh&
caducis in aternum manfura ; aquum <ßp honeBum duximus, primi-
tifs adolefcentia no Bra hujufcemodifiudiis mit i are , ut <~uitd longa*
yior fit in tempore > tempora jucundiora in tranquillâ pace. TJnde
notum efje uolumus omnibus ChriBi nofirifque fidehbus ₃ tamfuturis_>quam prafentibus, qUaliter nos ob remedium anima nojlra, p. m»
patris noBri Henrici Imp. _uAugufii, mterventu quoque & confilio no-
(Irorumfidelium ₃fc. ^Annonis Colonienfis xArchiepifcopi, Everhardi
Jrevirenfis ^Archiepifcopi, Edelbert i Hammaburgenfis ^Archiepifco-
pi, Surchardi Haherjladenfts Epifcopi, Frederici Mimigarfordenfis*
ideB Monafierienfis Epifcopi,Çotefridi, Frederici, Çerhardi Ducum,
nec non obfideleferait mm Wiihelmi TrajeBenfis Epifcopi, Comit at um
omnem inW eBflinge, arc* Rheni, Theodoricus Comes
h ab uit, a/w omnibus ad bannum Regium pertmentibus, univerßßque
ad eundem Comitatum refpicientibus, hoc eB ₃ ^Abbatia in Egmonde ;
ntriufque fexus mancipii*, areis ₃adificiis ^ agris, prat is > pafcuis ,
terris ^ cult is & incult is ₅ ^»/V, aquarumque decurfibus » pifcationibus^
exitibus (ßp reditibus_y <z>iis & inviis, quafitis & inquirendis, mercd*
tis_y monetis, teloneis,foreftis, Witt» & Dff Ecclefia Traj* in proprium
tradidimus, in aternum > omni contradiBion? rtmota pojüdendum
concefiimus. Et ut hac noftra traditio ft ab ilk & inconvulfa omni per-
tnaneat *\\o , ^^ cartaminde confcribi, camque manu propria corro-
hantes y fi gilli n&ftri imprefiione jufitmus infignirt. Signum D. Henri-
ci quarti Regis, S ige h ar dus Cancel), ar ius njice Sigefridi ^Archicanoel-
Urij recognö\\i. Data 11. Kßdlendas Maji, Dominica incarna-
tionis c ï D. lx IV. JndiBione fecunda _sanno autem or dinationk Henrici
yuarti Regis ix. aw v 11 ï. ^ftnm Werde in Dei nomine
féliciter, m en.

I2V famine fanBa indmdua Trinitatis, Henricus dhina favente
dementia Rex. "Notum effe uolumus omnibus in Chrißo fideli-
lus, tam futuris, prafentibus ₃ qualiter nos ea bona, qua injuB1
Matafuerunt S. Dei Ecclefia TrajeB. a iheodorico Comité ejuf que fi-
Iiis a tempore Henrici fecundi, (ßp ^Adelboldi ejufdem fedis Epifcopi _ypro quibus & idem Imp. Henricusayus noßer Onradm, gr pater

nojlerpia m> Henricusplurimum labordVerunt& multd beUdfiecerunt,
nos quoque nojlrique fi deles multum Lb oris impendimus; ISlotumJn«
quam efje ruolumus_y qudliter ed ob remedium dnima no fir a ₃ (gfr pii pa-
rr is nojlri HenriciMiorumque anteeefjorum noBrorumjnteryentu.quo -
que & confilio Principum nosirorum ^Annonis Colonienfis, Sigefiridi
Moguntini _y^idelberti \'Bremenfis ₃ Eyerhardi TreVerenfis ^Arcbiepifi-
coporum _y Surchardi HaherBadenfis Epificopi_yErederici, Cjodefridi _y(jerarcliDucum aliorumque fidehum noBrorum , nee non ob fidele fier-
\\itium \\7ilbelmi_y ejufidem fedis Epificopi reddimus reflituimus_y ffi
Regali authoritate eidem S. Ecclejia confirmamus. Sunt ant em hac :
in loco qui diciturCrempene iv. manfi de fine fiuminis ^Alblas ufique
Meryyede, inde ufique Menkenefidrecht dimidietatem tonus terra cum
cmni diBriBu_y Item de Ryede juxtd Meryy ede ufique Slydrecht. hem
juxta Meryyede in Tburedrecbt _y inde in Duble _y inde in Duvelhara _yinde in ^Jaal_y inde iterum in Meryy ede ufique in Tburedrecbt cum ca-
pe lid noViter confiruBa. De ihuredrecbt ad orient em ufique Godeki-
nes HofFftat „ quod eft juxta wer^enemunde, in* Holtreka vi i.

ti-Hdtm* _manji _in ZJalckenbourgb xvi. curtilia cum terra ad eapertinenti, Ibi-
demque i11 .manfi: Sylya qua dam propria inter Ualckenbergh (ejp
(j:roterhenekeBegron ufique Lute, in cadendis Ugnis uenatione ₃ ffi
paficuisj (fif omm militate. In Hemjlede mdnfius i. Ecclefia in Flar-
dmge cum cdpellis ₃ Kjrcyyerya cum cdpeUis, Vorebolt _y gjr \'Northgo
cum cape His _y T etbem_y ^Aldatborpe cum capeltis* ^Ad hoc Comitatus o -
mnis in Hollandt, cum omnibus ad b annum 7c egal em pertinentibut.

■ • Wumh *P^r*^tereA beneficium_yquod Comes * Wiricb ab Epificopo delboldo te-
nuit _y ab eo loco qui dicitur Sigeldrecbt ufque Rinefmutben _y Item fiur-
fum ab Occidentali parte Rheni ufique in Bodegrayen ₃ poB \\Viroch
Qodezo_y pott Cjodezpnem ₃ Theodoricus Sayofilius pofiedit_y quem Tbeo-
doricus Comes expulit, & ruiS. Mdrtino dbjlulit. Pracipimus etiam
ne quis Comes_y nec aliqudfiub Comite perfiona juxtd Jjlam &¹ Lake in
locis ad duo Monajleria pertinentibus ullam poteBatem babeat, fied
propria fratrum fint ad duo MonaBeria fiery ientium ₃ ficut continetur
in immunitatibus Ottonis primi_y qui ea primus S. Mdrtino tradidit _yaliorumq^ antecejjorum nofirorum. Et ut bac no Br a confirmations au-
thor it as rata O inconvulfa per mane at,banc paginam inde conficriptam
ynanu propria rob or antes fiigiUi noBri imprefiione jufiimus infigniri.Si-
gnum Domini Henrici IV. Regis_y Sigebardus Cancellarius^fvice Sige-
fridi^Arcbicdncellani recognovi. DM vi. Nonas Maji_yanno Do-*
mink a incarnationis ci3. Ixiv. IndiBione fiecmdd^ anno dm em ordi-

Idem Confirmavit etiam anciquas donatione^ Regum, finiilitter Sc Corüitätam Trent«!
ac Teifterbant. Anno itaque M. lxxi. Godefridus (d) ut Advocatus, una cum Epifcopo r
fumptis armis intrat Hollandiam , coi Robertus cum exercitu occurrens apud Leydim
initä pugnä cum imagnä ftrage fuoram in fugam vertitur, cum uxore & Theodrico Gan-
davum profugiens,ubi omnem nobilitatem in arma concitans , Arnoldum (e) nepötem fuum,
Comitem Flandrise Provinciam opprimentem apud montem Cafleenfcm intcrfecit; Phi-
lippum Regem Francorum,qui Uli auxilio venerat,& ejus exercitum proftravit,& terga vet-
tere compulit,effedus vidor Sc ComesFlandriae» Godefridus Dux Comitatusn Holland iae GodefriJtä

Sc arcem munitiffimam, quod Delft nuneupavit, poftmodum à Wilhelmo Comité Sc Rege _taiRomanorum adaudum atque ampliatum, legibufque & plcbilcitis adornatuto Imperiali- DelftoppU
bus. Verum cum nihil fit certùm in humanis , quem nec arma terrebant, & cui vidöria dum condi~
ac pax videbantur obfequi, infidias ac mortem evadere nequivits Godefridus quadriennio^tumrerum potius, dum alvum exoneraret, laetaliter vulneratur, per quendam (i) Gifelbertum mi-
niftrum Theodrici Iunioris, ac iic fäucius dudus (k) Trajednm fpiritum exhalavit v» KaL
Mardi, anno M» lxxv* feu potius,M. Ixxvj« Verilm in quodam Chronico vetuftis charade-
ribtlsAffligemienfilegi,quod anno M. lxxv. in Antvérpiâficarius Ducem Godefridum in
fecelTum ad purgandum alvum ingrefTum,per fecreta naturae cultro feriens interemit. Et ad*
hue annotâtur ex rubro caradere : Dux Godefridus in Andverpiâ confoditur, dijudicet le-
dor. Nam f crip tor illê magnum apud me habet pondus, qui Marianum Scotum & Sige-
bertum diligentiffimè feribendo iniequitur* Hujus (1) foror Ida nupferat Euftachio Comiti „xor Eußa*
Bononienfi, mater Godefridi de Bullion,atque Balduini Regum Hierofblymitanorum atque _taBommen-
Euftathii. Godefrido Gibbofo defundo, fucceiîit Godefridus ex fbrore nepos diârus deßs.
Bullion in Ducatu Lotharingiac atque Brabantiae , licet tunc Brabantiae titulum nemo fibi BrabantU
vendicaffet,quem Henricus tertius primo affumpfiffe dicitur anno M» cc li. Nam Hollan- titttlupi
dia ufque f m) ad hxc tempora nomine Frifiae appellabatur,quemadmodum Brahantia Lotha- ^
ringiae adfcribetur à Tornaco ad Velpâm fluvium protenfa_ä ^umf"*

Libenter parcerem caîamo, ne feriptores mortuos notarem, fed tanta eft diferepantia, ut Jfif"™*
ipfe culpandus venirem, nifi me exeufarem* Beka lcribit Anfridum Epifcopum obiiffe anno
M. v 111. ac fucceffiffe illi Adelboldum, quem pr&fuiffe annis xv i i î. Se deceffiffe v. cal i
Decembr. anno M* xxv il .annotat, huic fuftedum Bernoldum , eumque praefuiffe annis
xvi i< migraffe ad Dominum xiv* Kal. Âugufti, anno M. 11v. Subfëcutum Wilhelmum,&
poftquam prarfuififet annis xxi i. exceffiffe vitâ anno lxxv i < hoc eft eodem anno, quo decef»
fit Godefridus Gibbofus, quinto CaLMaji, Conradum Epifcopum poft W"ilhelmum,affum-
tumfedifle annisxxî. Se v111₀Calend. Maji occifutm anno quo capta eft ïcrofolimâ 105)9.
Itaque intermiffi funt paulo minus (n) anni quam decern, in his quatuor feffionibus Pontifia
cum, Sc tarnen Marianus Scotus, qui genuinam fervat calculationem, narrat Wilhelmum E«
pifcopum acceffiffe Flierofolymam, fecundum unam anno M. Ixv«. fecundum aliam anno M₄Isxxv 11. Abbas verb ITrfpergenfis anno M. Ixiv. id adum annotat. Haec proadmonitio-
ne illorum, qui minus funt folliciti.

Wilhelmus itaque in dignitate Epifcopali vixit annis xxi i, obiit in menfe Majo,aimo Do-
mini M. lxxv 1 * Sc eft fepultus in Ecclefiâ Trajedenfi in quadam Capellâ , in parte Meridio-
nal!, in eodem fepulchro iü quo Guido pofteà Epifcopus. Hic Synodali decreto renovavit
donationem per Baldricum fadam de übertäteBergç atqué Linnas^tquê eredione Ecclefiae

Cuntherus Babergenfis, Sc Wilhelmus Trajedenfis, alii que quam pluresPrafules vel nobi» >s

^M les multo cömitatu Hîerofolymam tendentes, multas infeftationes à Barbâis perpeiîi faut,
Wervmtio ^tan^^era4^ue (*) profedione fraèntes optata , numero & rebosadmodum attenuati rediemnt.

Nno miHefimo Ixv* fama Vulgata ômnes lïioviï, cùn&is pro certo afferçntibus ,ad-
venifle diem ludicii, quia à multis afferitur certum terminum iliius diei fore, quati-
do terminus Pafchalis in fextâ feriâ evenerit₅ & fèquenti Dominieâ Pafcha fit,quaa-
*€onve- « do Dominus paifns eft ,contigifle*dieunt,ufque ad fèptem millia peiegrinorum Hierußt-
wffe, s? lern orandi voto petentes in paraiceve in quodam caftello obfeffi. ab Arabitis panter truci-
35 dantur.

53 Marianus M» îxv-. Mufti pauperes & divicés cum Sigefrido Moguntino Archiepifcopo,
Bt vide ,, Trajedenfi Epilcopo, Bambergenil Epiicopo, atque Raîifponenfi Epiicopo» poft trahfitura
Maria- » fandi Martini , plus fcptem milîiahominum Hierofolymam perrexetunt,t)bi autem Epilco-
^m,n° " pi fedebant, dorfalia pallia pendebant fcutellas & va la aurea & argentea habebant. Arabes
" verb fama pecunia congregati funt,muitoiq-; eorum in paraiceve occidorant,¹Qui autem eva-
dere potuerunt, inquoddara vacuumcaftellum_s nomine Carvafalim fugerunt, ibique fe con-
^?? tra jacula Arabum defenderunt» Tune unus optimus miles nulio periculo vidas, quim (è-
" pulchrum Domini videret, exivit foras. Arabes verb ftatimeutn comprehendentes , refupi-
" num in modum ctucis diftenderunt, Sc ab imo ventris uique ad guttur fuperficiom ejus pro-
¹³ feindentes, omnia vifeera ejus ferütati font, poftremb cum euro membratim divififlènr, dux
ipforum primus lapidemfuper cum mifit; deinde omnibns tunc fociis iilius de caftello Imc
omnia itttuentibus,dixerant, vos .ta interietîs, nifi omnem pecuniam veftram nobis tradide-
\' ritis. Chriftiaftis itaque promittentibus Dux Arabitarum ingreffus eft ad eos in caftellum ,Sc
XVI. alii c um gladiis. Qui Dux cum vidsilet adhuc in tantf gloriâ Epifcppos federe , cer-
^3> nens Epifcopum Babembergenfem nomine Gunthemm,cae$eros magnitudine leu pulchrim-
³³ dine corporis praécellentcm , putavit ilium eiTe Dominum Chriftianorani, &ficu£ mos eft:
³⁵ gentilibus reos tenere> mißt corrigiam in collum Epifcopi & ait : Tu & omnia ifta tua mta
⁵\' erunt. Epifcopus verb per interpretem ait illi : Quid mihi facies ₃ ille dixit ei, ilium pui-
²⁵ chrum fanguinem gutturis tui fugam & ftifpendam te ante caftelitxm (icut canem» Tunc E-
³⁹ pifcopus apprehenfo capiteejus uno colapho allifit Ducem in tcrram ₅ alii aucem omnes liga-
^3> ti funt j quo competto hi qui foris erant ₅ irruerunt iu^>er caftellum, fed ilii qui ligati erant
³\'ftifpenfi de muro contra eos prohibuerunt eos fua lalutis caufâ* ïpfi verb latrones propter
^ pecuniam₃quam prius Chriftianis abftulerant₅rixati invicem fe ex magna parte interemerunU
³⁵ Interea Dux Ramula rogatus à Chriftianis,qui evadere poter ant fecundo die pafchse cum va-
lida manu advenit, Arabitafquefugavit_sDeinde accipiens quingentos biûntios aureos à Chrî-
ftianis cum Duce Arabitarum inîmico Regis Saracenomm Domini lui preduxit eos Ierofo-
lymam, deinde ad navim. Ita autem omnis multitudo Chriftianorum confompta eft * ut vis
³³ de feptemmiliibus, vel eo ampîius duo millia reverfa fint.

Hujus Wilhelmi E pifcopi intuitu, Heiiricus quartus Henrici tertii Imp» filîus,nepos Coa-
radi Imp. confirma vit donationes Henrici ILImp* de Trente^ & iimiliter Conradi de Co-
mitate in Teifterbant, & de Amuda aliifque; & approbavit audoritatem conftitutionis
Regum antiquorum Pipini, Caroli, Ludovici Pii ,ejufque œquivoci ,"Zuentiboldi & Con-
ïadijOttonis & Henrici, quas fibi fatetur exhibitas annoM îv. ordinationis Henrici tertio ₉Regni i. Adum Werede.

Inter hune Epifcopum Wilhelmum & (o) Regimberttam Abbatem Epternaceafèm fuie
fada concordia de Eccicfiis in Hollandiâ, approbante hoc ipfura Henrico quarto anno Do-
mini M.lxui. anno autem ordinations Domini Henrici quarti Regis v ï ït ■ Regni verb
Yii. Adum Colonîa*. Sequitiïr pars» Notum fit omnibus in Chrifto fidehbiis _s tam pra-
îî fentibuSj quam futuris, qualker ego Wilhelmus Trajcdenfis Ecclefi® licet indigné vocatus
5> Epifcopus per manus Advocati mei Gerolphi, Regimberto venerabili fandae Epternacenfis
ss Ecclefia Abbati _}ejufque Advocato Theodrico in fandâ Synodo recognovi œdiatn partem
» Ec^efiarum earum, qu® infra nommzx fuotj quarum (p_#) marres videlicet ₉ flardingc,

\'Kîickwervê, Velferëburgh, Heilcgelo, Pethem, aliqaando à Carolo & orthodoxis Patribus
aliis, beato \\V illebrordo Patrono noftro,ac primo fedis noftrse Archiepifcopo ad eandem Ec-
clefiam Epternacenfem traditàe fuerant. Sed à Theodrico Comité, & filio ejus Theodrico ₃fratreque ejus Florentio invafse, atque propter continuam bellorum feditionem omni Epif-
copali jure negledo,in poteftatem Epifcopi Synodali audoritate redadae fuerant, cum ca~
pellis infra nominatis : Harago, Schie , Rinef burg, War munde , Liethemùthën, RInfater-
Wald, Afclekerwald, Agathenkyreca, Hemezenkireca, Afcumannedilf, Spernerewald, Slo-
ten,Egmunde, Alcmere, Scirmeîe, Alifven, Woggenum, Aldenthorp,Vronlo, quae neque in
termino earum, qua: modo matres funt, quippe ubi neque confecratio, neque terminatio ul~
la erat, neque ipfe confecrata: erant, atque ideo omnis décima, lecundum conftituta cano-
num,in manibus Epifcopi erat, ea fcilicet conditione, ut idem venerabilis Abbas omnefque e-
jusfucceflbres ad eandem Eccleuam Epternacenfem medietatem habeant earundem Eccle-
fiarum omnium, liberam ab omni fervitio Epifcopali, neque (q ) circaturam, neque oblationes
Epifcopo, neque feryitium Praspofito, neque ad aedificandas five eonfecrandas, vel ad ter-
minaudas eafdem Ecclefias ullum fupplementum praebeant. Neque ad Synodum coadi ve-
niant, ipfi miniftroslocare poterint, qui fuam partem colli gant-. Ipfi Prel by teros ponere,
qui ad eafdë Ecclefias ferviant, fimilem cum Epifcopo poteftatem habeant, ipfi in omni uti-
litate, quae de eifdem Ecclefiis provenire polfunt, five in redemptione earum, five in acquifi-
tione decimarum, five in compofitioneillati damni, excepto Epifcopali banno, in omnibus
mediam partem acdpiant. Si quid verb culpa Prefbyterorum negledum fuerit, nullum in-
de damnum incurrant. A dum Colonise , anno falutis M » lx 111. anno ordinationis Domini
Henriei quarti Regis ix. Regni verb feptimo.

a Wilhtlmmfrater CamitK Gelrt*,) Euit frater Wichardi Praefeßi, quem Voocht Vocant vernacul$
linguâ, & filius Wikingi j de quibus videndum Chronicum Gelricum Aquilii, & ibi diligentia-.
mus Scriverius, Snoyus Wilhelmum de Pont vocat. Tefmakerus in Annal, patruum Wichàrdl
fibi contrarius, dicit. Ab hoc videntur Dordrechtenfes figillum fuum vetus habere, in cujus ayerfa
parte rofa Ipeftatur, fignum Praefefterum, ut volunt, Gcrdrenfium cujus hic forma expreila eft.

Quo facere videntur ilia, quée infra tradit Heda : Dux Godefridus Comitatum BoUandiç de manu E-
pifcopt accepit : Illam fcilicet partem, quae vera & prima eft Hollandia, quam nunc Zjijt-Rollandiam
vocamus. Item illud diploma, cujus Gouthouvius in Archivis urbis Durdrechti extare tradit ex
emplar ; quo continetur quod Dordrecht & villulae circumjacentes teneri debeant à Duce Bra
bantise,qui illa tenebat ab Epifcopo.
b Conßderans Hollandiamveroprincipe oi-batam,\'] Hccc confideratio non cadebat in virum ftrenuum
& magnanimunnut pauloante eum vocarat, multo minus in Epifcopum. Verîtm hic errare cum
vulgo Heda maluit, quam veram hujus diffidii caufam,quod tamea interdum facit,indagare : quam
antiquorum Herm. Contractus & Lamb. Schafnaburgenfis attingunt ; quod nempe Marchiones
Phlardicingse ffic vocant Hollandj» poftea Comités didtos) Imperatori rebelles,Epifcopos in con-
tumeliam ejufdem fuis fpoliarent bonis, ac fe cum inimicis Imperii fociarent.
C Ex diplomate ipfius Henrici,) P. Scriverius & dihgentiliimus Boxhornius, explodunt hoc & fe-
quens diploma, ac fi&itia putant, quorum auftoritati licet multhm tribuam , attamen rationes illo-
rum non fatis ponderis mihi habere videntur. Sunt qusedam, fateor, qua; fiifpicione.m movere pot
fentj reperiuntur tarnen illa in antiquiffimis membranis, ante aliquot centenos annosdefcripta, at-
que in Archivis noftris confervata. Sed de his plenè agere brevitas harum notationum non pari-
tur, alio forte loco ex profeffo de iis acturus.
d Godefridus ut <Advocatus] De Advocatis Epifcoporum fupra quaadam attigi, tales olim Vicedo-
minos & EcclefiarumOeconomos appellarunt, & Reineccius ad Annales Car. Magni ;
Germanicâ linguâ dittos putat.
e ^Arnddum nepotemfuum ap. montem Cafletenfem interfecit,) Violentus quippe homo ; nam ut pri-
mhm Hollandia; Comitatum ejeftis incolis vi occupav erat,quod diftinftè refert Lambertus Schaf-
naburg.ficpofteaindeexpulfus, Flandriam aggrelfus nepotem occidit, terramque ejusoccupavit,
videMejerum. 01degerftium>Sigifbertumetiamadannum 1072.
f Vlteriorem Frißam armk fubegit,) Hic claré feparat Hollandia ab ulteriore Frifia,Frifix enim nomine
omnis haec regio, tunc appellabatur, quae erat extra infulam Dordrechtenfem. Sic Arnulphus Co-
mes dicitur à Frifiis coefus, & Trajectum Frefise oppidum vocatur, ac omnia bella poftea per 300.
annos cum Frifiis gefta, haud multilm ultra Alcmariam proceffere,nec longé inde Guil. Rex à Fri-
fiis cccifus eft.

g ConßruxitarceminviBißimam in Ifelmundâ,] Sedcum Adelboldum prafulem inarce Ifelmundanâ

diu ante à Comité Hollandiae captum Sc detentum fuilfe velint, quomodo haec concilien tur i
h Quoi Delft nuneupavit, ) Ea quamvis fit omnium fere opinio, nihil tarnen de hac fundatione Sto-
IkiusautBekafcriptumreliquere: videSweriumin nova Hollandig deferiptione. Ego caftruia
tantum aut munimentum à Gibbofo eo loci conftrn&um crediderim, quod à pofteris au&um Co-
mitibusjSc civitatis jure donatum fuerit. Novi etiam familiam olim nobilem Delphenfium in Hol-
landiâ fuifie, quorum Gentilitii ftemmatis inßgne, crux refta, quod in figillis exprefliim circa an-
num C. 1242. comperio, tunc enim Theodoricum de Delft militem, Sc Hadewigem ejus conju-
gem figillalfe quafdam literas conftat.
i Per quendam Gißlbertum minißrum Theod.C.) Plerique feriptores authorem hujus caedis » faciunt
Robertum Frifium Flandriœ Comitem,alii Theodoricum Comitem Hollandias. Sigifbertus ia
nomine ficarii difientit, & Richarium appellat ₃ de totâ re plura ad Becani Chronicon dixi :
k Du5tnf Trajt&um,) De genere mortis, & cujus ea infiin&u perpetrata, feriptores ferè conve-
nant, licario nomen tribuunt Gifelberti> Richarium vocat Sigifbertus ; Bertholdus Conftanrien-
ßs à quodam coco peremptum feribit, In tempore diffentiunt} annum ftatuunt t075. Beka, Mcy-
ertts, Bockenbcrgius ,Snoyus,Chron. vulgare Holl, jjfequentem major pars> inter quos Sigifber-
tus Gembltj Monachus Schafnaburgenf. Bertoldus in füpplem. ad Contra&um, Divaeus, Brun®
debellisSaxonicis,MirJEUs,aliiquibusHedavideturaccedere. Deloeoitem fepulturaeejus, non
eadem fentiunt Chronographi ; quidam Traje&i ad Mofam ; alii, inter quos Lambertus Schafna-
burg. Virduni ap. patrem conditum, tradunt » quem Divœus & Miraäus fequuntur. Stokius verd
Sc qui eundem fecutus videtur Aldegerftius Flandricus feriptor Vltrajedi conditum fed perperàm
volunt. Elogium huicà Lamberto Schafnaburgenfi, Pont. Rom, licet addi&iore inngne reli-
ftum hifee adferibere operaeprecium putaVi ne ejus viri virtus in obfeuro lateat. eft aut tale, magnum
regniTeutonici robur & momentum, qui licet ßatur<e pufilitate, atquegibbo defpicabilis videretur_} opum ta-
rnen gloria, <? fortiffimorum militum copia, prudentice quoque mat uritate, poßremo mm vita temperantiâ Un-

fèeneteritprincipibusfupereminebat. Simili genere mortis peremptum Stephanum Comitem narrac
auchetus in Carl. Simpl. Fr. R. Is enim oeeifus fagitta veneno infeda, cum de nocte ventrem ex-
oneraretï vide not. ad Bec. Chron.

I Hujus foror Ida,] Utriufque, Godefridi & forons habe ftemma, clarioris intelleftus caufâex Mi-
rxo tranflatum :

Godefridus cap- I prol. DuxLo- j gnus Utriufque\\ fusDuxutrmfqué
tivusCora. Vir-J charingiœ in- ^ Lotharing.Dux

obut J070. \\anno 1076. S.L. ( Euftafchius j₄Steph. p.P.R.yida ux. EuftachiiJ Godefrid.Bu-
Gothilo igna- ^2 Coin. Bolon. } lion.

ci Com.Lovan. / leydä
Regelind, uxor
Alber. 2. Com.
Namur.
Mathildis C Richildisuxor

& cognomento Baldricum dictum 1 ux.Ragineri 4. -s Balduini\'Conii
tradat, V»C.Hannon. Flandriae»

m Nam Hollandk ufque adheec tempora,) Vidi diploma 5 quo d in arch ivis Marianis Tr. integrum ad-
jL hue fervatur Theodorici F. Florentii 8c Adae Com. titulo Hollandiae Comitis anno 1 i94.confcri-

ptum, quo nullum & me vifum vetuftius.
n Itaque intermißi funtPaulo minus anni x.] Si Bernulpho 27. annos tribuas, quod plerique auftores
faciunt, reftus erit calculus, nec anni decern fupererünt :iquod verb aano 1 oSj.Hicrofolymam pro-
feftum Wilhelmum tradunt,omnind cu cladicis feriptoribus pugnat, cum conftet eum anno 1075
vivere defiifle. Iter autem hoc Chriftianorum deferibit ample fatis Lämberius Schäfnaburgen-
Iis 3 ad annum C. 1075. qui additj Wilhelmum hune noftrnin vulneribus male mul&atum, nu-
dum fere relict um ab Arabibus. Ingulphus quoque Anglus, poftea Croylandiae Abbas, fe huic i-
tineri interfuilferefert circa idem tempusj cujus Sc meminit SigifbertüS in Chrom ad annum C«

O Regimlertum ^Abbatem Eptemteenfem,] Qui 23. Abbas in ordine j poft annum ids\' t. eleftus obnc
anno C. 1080. 3, Id. Novembr. utrefert Bertelius in hiftoriä Luxemburgic£,re!inquens fuccef-
forem Theofridum feriptorem vitae D. Willibrord!,
p Quarum matres h<e &c.J Loca hsec in Hollandia Boreali vel Weilfringia fatis cognita funt, ita ue
ulteriori explicatione non indigeant: Videntur autem quae hic tradimtur, aliquomodo confirmare
diplomata Henrici Imp. fupra pofita,
q tftmcircaturmi} Quid fit circatura non fatis perfpicio, nifi fit ä circumeundo fic difta; quum
praefefti Ibas Ecclefias, & Epifcopi fuas Dicecefes circumeundo perluftrarent. In diplomate Con-
radi Epifcopi Tr. anni C. 1085. de telonio in Smithufen: EccUfia cum tribus capeüis, liberam a circa-
tu <sr cenfu &c. In aliä Bürchardi Epifcopi donatione capitulo S. Iohannis Bapt. facia ahno 11 or.
Conceßiautem earn liberam a cenfu & ctrcatu &c. Circitores etiatn hoininantur in legibus Alamatiorüm r
& in Iure noflro vocantur OVc/lort; qui veftes circumferunt diftrahendas I.5.D. de Inftitoribus. Sic
Vegetius de re mil. vocatos dicit qui vigiliascircumibant, vide Brilf. de verb, fignificatione lit. C*
Utrum vero Hollandias Comes eo nomine cum Epternacenfibus tranfegerit, nec ne incertum ha-
beoj hoc tarnen in hujufmodidonationibus acciderefaepe folet, ut cum auftoribus facile conci-
dant :& tandem is/\'n jure potior habeatur, qui potentior eft armis.

De exitu vitae Guilielmi Epifcopi multa continxerunt,quod is Imperatori contra Papärüm Ro:
faftionem fideliter adheferit_; vide Schafnaburgeniem monachum Lambertum, Bertholdum Con-
ftantienfem, Abbatem Trithem.Chron.Hirfaug. ad annum C»io76.Noftri autem fcriptores nihil
ejufmodi tradunt.

De controvarfi* Wilhelmi Epifcopi Trajeftenfis cum Epifcopo Noviomenfi nulläm ctim faciat
«nentionem Heda, non abs re erit de eadem hic adjungere Epiftolam Gregorii vi 1. P. R. Ex lib.
2. Regeft. ejufdem Pontificis, quam mihi Nobihfl. vir Theod. Reneflius olim fuppeditavit, cujus
Wc tenor:

SSutern fr^poftoUcam benediBionem. [onfratris noßriTraje-
Benfis Epifcopi Wdhelmi quere lam de \'Brugenß Ecclefid in Noïio-
menfi Epifcopatu fit a, Uteris ipfius expo fit am accepimus, quam (ßp an-
te T>. & pradeceßorem noHrum T. ^Alexandrum depofitam ₃ necdum
competenti termino contigit definiri. ^ABruit autem Eptficopus Traje-
Benfis eandem Ecclefiam traditione antiqua fedifua delegatam ducen-«
tis ferme annis abfolute & quiete adufius fiipendtarios Can. Traje Ben-
fium detentam-_y donee Raboth Noyiomenfis Epificopus abfque ullo cano-
mco judicio fibi earn furripuit: (ßp, ut affirmant legdti (quod grayius
eßj omnino illicitum) alt er i cuidam Cleric o uendidit. Quapropter
Suffraganeum tuum \'NoyiomenfemEpifcopum per te conVeniendum eße
cenjuimusde tanta perverfitate, (fi it a effe confiiterit) fey ere eße in-
crepandum ₇ ac fubinde admonendum₃ imo etiam compellendum ut ca-
mnumfiatuta fequendoyEcclefiam TrajeBenfem qua tanto temporepofi-
fe dit, fine expoliationeßne mora reinducat: aepoßea fi qnidhabet quod
jure conquer atur, Synodali judicio dificeptare contendat, quod fi hutc
author it ati no Br a _? uel monitis tuis obtemperare neglexerit, tarn diu
Epifcopali privetur officio , quoad ufique caufas EcclefiaBicas non poten-
tia magnitudine, fed jußicia cenfura finiri op ort ere doc eat ur. Hujus
ergo negotii decifionemfer tefiudiofe impigre njolumus adimpleri >
(ßp Uteris judicium nobis quantocitius poteris notificdri. Datum Ko-
ma ui. Non. Martii _y IndiB. xin.

Confirmatio Henrici Regis fub Wilhelmo Epifcopo Tr. eidem Ecclefia; fafta, de decimis. man-
cipiis & aliis univerfis, in Doreftad, Daventre,Tiele &c. anno »076. in Werede.

Item emancipario a Iure Epifcopali Ecclefiarumde Berga & Linnä ohm facta ab Adelboldo
in gratiam Balderici Epifcopi Leodienfis, & ä Wilhelmo Epifcopo Tr. petente Thietvvino ejuf-
dem Leod, Ecclefia? pr3efule₃anno 1057. confirmata.

"ïlheîmo Ëpifcopodefundo, Conradus natione S névus ëledus & promotus in~
tuitu Henrîciquarti Imp* cujus (a) nutricius fmffe affermir xxii; Epifcopus
conftituitur. Iam filii Florentii Comitis Hollandias, quorum luprà memini-*
mus] ad paternam hcereditatem afpirabant ,fublato Godefrido. Cum Wilhelmus Fpifcopus
fperaffethaeredes cxterminatos ■ & Comitatum Impératori devolittum, impetràvit illüm ,
ut de cstero juris fui effet, & idcirco arcem in Ifelmondâ incœpit munitiflîmam, eo anno ,
quo obiit, quam Conradus ifte perfecit, pinnis & propugnaculis adornans. Reverfus itaque
ex Fiandria Thcodoricus juvenis cum auxiliariis copiis, arcem hujufmodi obfidere ftatuit,
quibus Conradus cum valido occurrens exercitu, laborantibus fuis laturus fuppetias, confedo Tbeoctorfctii
prselio, cafo & in fugâm verfo exercitu, agrè fe in arcem recepit, eaque validé cxpugnatâ Hollandùe
ièfe dedere coadus eft : captâ itaque arce ₃ & demolitâ ad civitatem fuam redire permitti-.
tur* Et Theodricus in Comitem fublimatur, & duxit Withildim filiam Ducis Saxonia in ^JjjJJJj*\'
nxorem, ex qua genuit Florentium Craffum, deceiïit anno M, xci. cùm prafuiffet annis ^f *

xv. Sepuîtus Egmonda» Paulo ante Bafilica Divi Petri in montibus incuriâ aülicorum
Henrici quarti Imp, apud Trajedum conflagravit, quod ilie dolen-, dédit ad reftaurationem
àmpîas pofîeftiones in huuc modum,prout ipfi ex originalibus excerpiimus,ut appareat,quan-
ta fuerir ipforum prifeorum Regum in Ecclefiam Iiberalitas as pietas,

te dementia Kex_y lib ere & perfeae regere ₃ regnare eft : Ilium ,per Henrico
quem Reges regnam _y Chriftum infdnBis fuis h onorare .inter quos cœ-JZÏ^
Ii Janitor em intégra fidei eonfejjorem, Regni uel Imperii defenforem,^Bmcki-
ïÀpoUolorum principem , h at um Tetrum pofiolum in reparandâ
TrajeBenfi Scclefia jua placando honorare , necejjarium duximus.
Quam incendia confumptam no fir is peccatis imputando ingemuimus.
ZJnde in reparatione ejufdem Ecclefiœpradium quoddam nomine 2>ru~ * ^
eche*, cum univerfis appenditiis, hoc eft, Utriufque fexus manctpiis _y Broecwi\'
are is, adificiis gratis_} pafcuis, terris, cult is ffî incultis, uiis & in- ht™^"
y its, Jßhis j <venationibus, aquis _> aquarumque decurßus , mo lis , mo-
tendinis ₃ pifcdtionibus, exitibus (ßf reditibus, qua fit is ffi inquiren-
dis _y ac cum omni utilitdte, qua uel excogitari > nominari, uel fcri-
htpoterit^fantto fetro in pr a fat a Ecclefiâ combuflâfirmando tradidi-
mus, tradendofirmavimus ^fubmonentibus ac rogantibus Bertha (gr
Regni & thorifociâ, Sigefrido Moguntino > Hiltolfo CoUnienfis ^r-
chiepifiopis. Rupert o �enbergenfi, Ebb one * Numburgenfi Epif-
topisJrajeBenfi rverb Epifcopo Cunrado, eo obnixius, quo reBib, ca~C-g^
ierisfuccmente, cujus ^rP radii fit us eB in pago Velue in [omit at u Die-
derici. Dedimus dutem ea lege, ut eadem Ecclefia fanBi 9etriperen^j^
niter abfque omni contradiBione ob tine at & inter dicimus, ne alicujus
violent id inde auferdt yelalio trafponat. Cujusfirma traditionis teftem

chartdM prdfentem fcribi jujîimusquam ut infra uideri potefl_} pro-
pria manu corroborât am , & figilii noBri imprefione infignitam omnis
generdt ionis tam futur a, quam prafentis notitia relinquimus : Signum
Domini Henrici quarti Regis inviBifimi₃ ^A\'dalbero Cancellarius <ui-
ce Sigefredi ^ArchicanceRarii rccognoVi, ^Anno Dominica incarnation
nis Millefimo lxxvii. JndiBione xv. v.Kjilenda f lunias data. ^Anno
nsero ordinationis Domini Henrici quarti Regis xx 111. (^b) Regni
ro XXI. tABumW ormacia}elicit er in nomine Domini lefuibriBi,
*Amen.

Haie Conrado Henricus quartus contulit Çomitatum in Stavero , quem Egbertus Mar«
chioImperatorisconfanguineus (qui Comités Hollahdiçex (c) Oriental! Frilia violentefi
expulerat & fpoliaverat) ob perfidiam per fententiam Principum, publicus bcftis judicatus ₉amifit,anno M. lxxvîi,anno ordinationis Domini Henrici xxiv. Regni fui xxn. Imp.il«
AdnmWorrnatice. /

(d) Obtinuit eriamab Adelheyde Comitifsâ, filiâ Everhardi praedium (e) Ortinam cum
fuis annexis, cui viciffim dédit in precarium unam cortim Verdaui fcilicet in Batva juxta A«
vvich fitam, & Waticam prope Thielam, ôc cum domo lapideâ quatuor praebendas Trajedi.
Contulit infuper Ecclefiââ (f) Trajedenfi certam terram juris fui 1 (g) Tandem à fundamentis
conftruxit Bafilicam Divae Virginis Maris in civitate Trajedenfi fecundum mœnia, ad fi«
militudinem alterius Ecclefise juxta muros urbis Mediolanenfis, in ejus honore dicatae, pet
ipfiim Conradum, cum intereftet expeditioni per Imperatorem fadae, In Italia diratae, quam
abundè ditavit. (h) Tandem die quem Mercurii vocant in Pafchali hebdomada peradîs
jniftàrum folemnibus, dum in aula Epifcopali folus oraret, infidiis cujufdam Frifii interimi«.
tur anno falutis M. xcix» menfis Aprilisxïv. cùm praefuiffctannisxxv. Sepultus in Ecclefil
quam ipfe fundaverat ; qui verb fcelus perpetravit, aufugit impune, pofteà Regiâ audorita-
te capite pleditur. Caufam mortis fus variam fcribunt, alii ab uno fuorum , alii à pluribus
occifum voîunt, alii patrem illius architedi, qui fecreto alledus pretio, templum ipfum in
cceno & fluida terra fundavit, & columnas firmavit, audorem necis afierunt, ob odium id«
circo in ipfum conceptum. Ego crediderim per Egberti occifi fautores paratum dolum.

(i) De Egberto verb ita fcribit Abbas Urlpergenfis : Recepto jam à Saxonibus pacificè
Imperatore Henrico quidam MarchioEgibertus Imperatoris etiam c5fahguineus,armis ftre«
nuus & animofus atque ditifiïmus iterum in Saxoniâ contra Imperatorem tyrannidem fufci-
tâvit, quâ cognitl Imperator in Franciam properè rediit.

Anno Domini Millefimo lxxxix.ïmperator Henricus congregato exercitu oppidum quod*>
dam Marchionis Egiberti in Turingia pofitum nimis firmum Gliche didum obfèdit. In vi-
giliâ verb natalis Domini ₃ Dominico fcilicet die, cùm magna pars primatum ob diem feftutra
jam abiret, Egibertus fuis confulens audader Imperatorem invadit, & gnaviter primo refî-»
ftçntem tandem cedere compellit, ibi Burchardus Lofannç Epifcopus, qiu eâ die facram
Imp» lançeam fercbat, occifus eft. Anno Domini M. xc. Henricus Imperator Italiam in«
greditur, ibique ferè per leptem annos moratur. Praedidus Egibertus à qujbufdam Impera-
toris fidelibus in quodam molendino paufandi gratia deprehetifus turpiter occubuit.

3 Cujut nutritimfuiffe afferitur,) Sic noftri fere fcriptores inter quos & Beka, tradunt. Meminêre 2,¹Coni-adi inter veteres_} Sigif bertus in Chron. ad annum C. 1098. Schafnaburg. Monachus ad an«
num 10760 Dodeehinus in appendice ad Marianum anno 1099., Abbas Trithemius Chron,
Hirfaugienfi ad eundem annum,
b Ordinat. xxt n.] Sic textum Hedse emendandum putavi, nam biennio ante mortem patris erat»

tefte Onuphrio, creatus rex, & ab Hermanno Colon. Archiepifcopo coronatus.
® Qui Comités Hollandiœ ex Qrientali Frifïâ expulerat, ] Id nunquam factum ■ neque HoIlandia-\' Go»
mites Orient2Îem Frifiam polfederunt • neque id in diplomatibus Henrici expri.mitur> fed hoftilitas
in Imperatorem allegaturj qu«e majoris lucis causa hic adjungo_a

12ST nomine S. (ßp individua Trinitatis. Henricus Jivind favenie
Clementid Rex. Lex eft (ßp jus gentium inimi\'cos Regis aperte de-
fr eh en/os aperte communem totius regni perfè cuti one m pati-.ut fieut per*
jurii infamia funt ex leges, it a bonorum omnium fuorum fiant ex here-
des, Jnfiuper tam ipfiquampoßeßiones eorum regali fententia punien*
difiubjaceant» Iußum eft enim ut fiumma ne quit ia deprehenfi fiummd
rtrinditta muleientur, & regni dominum perfequentes regni perfecutio-
Ticmpatiantur. Hacfiententia principum noftrorumjudicio fuper Eg
bertum quondam Marchionem diBd efi_y ut quod in nos exercere non ti-
muit j in fie recipiat, uidelicet ut in regno partem non habeat, qui nos
integro regno prhare labor at. Unde de boms jufto ju die to fibi ab lat is,
2>. Mar two fpecUli IrajeB. Ecclefi. patrono _rcui fide lis no ft er Conra-
dus Epificopus prafidet * Comit at umquendam de S tav ere in proprium
tradendofirm animus ,firmando tradidimus ea ratione ut idem Conra-
dus Epificopus eundemCom tat um pofiideat fiuifqßuccejjoribus poßidcn*
dum cuftodiat. Cujus traâitionis te ft cm cart am pr#ßntetn.fier iki juf-
fimus ? quam ₃ ut infra uidelicet manu noftra corroborai am (ßp figilli
wofiri impreßione infignitam omnibusfeculis relmquimus. S.D. Hen-
riet IV. Regis inviBiß^ Çeberhardus Cancellarius recognovi. ^Anno Do*
min. incarnat. M. ixxvu. îndiB. i. data n i. JQaL. \'Novembr. an-
no dut em D. Henrici ordinat. xxiv. Regni xxi i. ^ABum Wor mati a
in Chrifti nomine féliciter.

nomine S. Tr. Henricus d.f. Cl. Rom. Imp.^tug.Vniverfis Dei
noßrifquefidelibus, tam futuris quam prafentibus notum ejje uo*
lumus , qualiter nos Egberto Marchioni rebellionem quam ipfe adhuc
puer cum cat er is Saxonibus adverfum nos exercuerat, cum ad re qui*
rendam grdtiam no fir am humiliât us fuif]\'et, refpeBu atatis ejus &*
Konfknguinitdtis, qua nos contingebdt>indulfimusßud fibi mifericorditer
reftituentes, ßp dlia fuper addere me dit ant es, qui denuo non ratione*
von aliqua induBus wel ju fia njelprobabili caufa, fed fiolo fuper bio,
fpiritu eldtus-^ontrd put dt m jußiciam > fidem (ßpfaBambü (dera»

went a ßdélit ans₃ nonfolum honorem, fed & njitam no Br dm impugnd*
recomtus eft. ^Adeo ut reconciliatos nobis S axones & Thuring os quo fi
cumquepotuit adyerjus nos concitaret, (ßy ereBo figillo Saxomam (ßp
lhuringiam% mlris quam ob t mere j uray er at, prohiber et. Ob ejufmodi
culpam illius comproyincidles .tarn S axones quam Jhuringi cum cate-
ris principibus noßris coram mbis ex jure gentium inde fient enttarn pro
ferentes, ipfum ficut manifiefium hoftem Regni (gV Imperii Roman*
perfiequendum cenfuerunt, pradio <-uero ejus, &qua a nobis babuerat
bénéficia Imperiali noBra ditioni potefiati adjudicayerunt, ex eifi
dem beneficiis H.Martino ad Ecclefiam IrajeBenfem > cum pro re-
medio anima no fir a ₃ tum ob fideleJervitium dileBi noftrt Conradi ejufi-
demfiedis Epifcopi _? quendam Comitatum Fr iß a nomine OoBrogouyyt
^r ^/eBrogauyye cum omni jure <&utihtate quam Egbertus in hoc Co-
mit at u habuit in proprium tradidimus , cujus no fr a donationis autha-
rit as, ut in perpetuum ßabilis & inconymßa permaneat, hanc çartam
inde confcrtbi, quamficut infra apparet manu noBraroborantes figiH
noBn impreßione jufisimus infigniri, S Domini HenriciRomî Imp*
lAug. Harmannus Cancellanus <~vice Wezslonis ^Arcbicapellani reco^
gnoyi. Data vi i. Id, Februar. *Anno ab incarn. Dom* M. Ixxxvi,
Ind. ix. lAnno autem D. Henrici Imp, Regni quidem xxxi. Imperii
*vero 11. *Aftumin<villa Tburingut, qua dicitur^Jehemar.prafente
D. H. Imp. exercitu, mox ut in Égbertumf Herat judicium promnti*
mum. In Dei nomine feheiter.

Extat aliud guoque diploma ejufdem Imperatoris de eadem donatione in quo omnem cum Eg-
bcrto hiftoriam plcnius enarrat, & ut Comitatum praedi&um Egbcrtoablatum Sc Trajeainae Ec-
clefiae datum » eiaem Marchioni, veniam petenti, invito Conrado Epifcopo, iterum reftituerit ;
& hinc eidem ad priorcm infidelitatem relapfo, iterato ademerit ac Ecclefia? tandem ftabiliter red«
diderit recenfet. Datum anno C. 1089. Eft praeterea abHcnr. IV« Imp. donatio fadla

Eccl.Traj eft. fubConrado Epifcopo, de Comitatu Iflegouwe cum omni utilitate quam habere
confueveratEgbertus Marchio,privatuseodem perd. Imp.data ill.Non. Apr. Anno Domini
M Ixxxvi. Indid. ix. anno autem Regni eius xxxi. Imperii vero n 1. Aft. Ratif bon».

ê OImitetkmai Jlàlheyà Co**.] Cujus hax filia fuerit ignoro. Diplomadonationis hujus in-
tegrum extat in tabul.collegiorum Trajedcnf. utfequitur.

IN nomine S. (ßy Ind. Tr. Sciant omnes ChriBi fdeles, tarn futuri
quampraßentes , quod ^Adelheyt Comitiffa Comitis Eyerhdrdi filia
sb remedium anima fiua ac maritifui Henrici, parentumque fimrum
fer manum Heremanni, quem ah Imper. ^Advocatum deeeperat, tra*
didii £ccL S »Martini in TrajeBo fuper dtare ipfius^atque Conrado E-

pifcopopradium fiuum Ortindm nominatum ₅ a/fr? omnibus appenditik*
hoe eB : mancipiis^ dreis, adificiis, pratis , pa fan s _} cultis Qfr in*
cultisj fylvisenationibus₃aquis^aquarumve decurfibus^pifcationibus_?exitibus & reditibus, quafitis & inquirendis & cum omnium utihtate_fqua inde provenir e potent. Servient es autem ad idem pradium pertinent
tes ibidem in pr af ent id fud fecit jurare S. Martino fi délit at em,
pifcopo Conrado: concefd eis lege₃ qualem habent meliores in tot af ami*
lia jB* Martini feraient es : pof hac fiatim datis manibus Epifcopo fa-
Ba eB ipfius^atque pradiBumpradium ab eo in beneficium recepit dans
ei xii\'denariosJielenfis moneta inSignum quodidem pradium jam non
ejjetfuum ₀jed Ecclefia proprium, Interpofita eB autem conditio ejufi
modi, ut nuüi Spifcoporum unquam hceat idem pradium alicui dare
in beneficium. Dominus uero Conradus Spijc. Comittfa de dit m pre-*
cdrium duds curt es ZJerdam fcilicet in Batua juxta ^Avvich fit am, &
Wdticdm prope Tielam pofitam cum omni ut Hit ate quâ ipfe ante ibi u-
fiusfuerat : & cum domo lapidea quatuor prabendas Trajecti ,ap: S.
Martinum , S ."Bonifia cium, S.Tetrum & S. Jodnnem : Jta neJubtra-
bantur ei, five prœfensfive abfiens fuerit. lp fa uero Comitifia tres hbras
denariorum quas cenfuales in Ortina folvunt ad pradicta monafierid
Jingulis amis firatribus dari conBituit. [ui fi quis Epifcoporum de his
qua concefja funt ahquid abBulerit - poteBatem habeat ipfa reaper e
fua. His omnibus abfique omni contradicticne peractis : Bpifcopus ban-
no interdixit, ne quis five de bonis EccUfiœ a itmitijïa traditis , five di
his qua Omitifia concefferat^fe intromitteret^ac <~uiolenter in fuos ujus
rédiger et iQuicun que uero hoe prafumeret ^banno fubjaceret^atque omk-
nip o tent is Dei & SS* omnium contra fe tram fentiret. Vt autem om
mafirma gjr inviolata permaneant _y interfiuere teBes idonei_% Rogerus
de Malfena₃ Heremannus de Merehen ₃ Diedericus de Harier, ^cPoppo
filius ejus_y Hemericus de Mera, Cjerungus de pijper , Johannes de lm-
fie, Winemarus frater ejus tAdelar dus filii ^Adelardi, Rogerus de
Z)ruten_y libero de Sdtenburch, Diedericus de Batenborch, Ibertus
de Efingi Diedericus frater ejus^Lambertus de Jfendraeremboldus
de Oya j Çyfelbertus de Medel ₃ Herbertusde Xuxtel_y Wilhelmus de
Flagence, Rudolphus de Batenburch_}Snellart de Hemerten₃ Hamilger
de RjJvv ij ck^iABum anno 1188.

e Pradium Ortimm,) Locus eft prope Bufcum Ducis civitatcm anno 1179-^à Gcdefrido IlL
Brabantise Duce conditam , unde & in fuburbanis pagus, & porta urbis, nomen hodieque retinue-
runt. In God. Donationum Mirœi cap. 97. eft diploma Godefridi anno 1079. ubi Urtina dici vi-
de tu*^-«

f Ç_cmujjf j_tm EccUJîœ TrajeBJ Hoe diploma donationisConradi extat ₃ quidem fed minus inte-

Extat & aliud diploma donationis ejufdem Epifcopi de telonio in Smithufen,aliifque bonis Ec-
clelia S. lohannis Bapt. in Trajeót. conceflîs, quod fequitur,

I2ST nomine pétris Ognofcant fidèles tam futuri quam prœfen-
tes, quod Jdnfelmus prapofitus (jfif reliqui fratres Ecclefia S. Joan-
nis Tlaptiftœ in îrdjeBo conBituti_tmihi Conrado ejufdem loci Bpifcopo
telonium in Smithufien , duos quo que manfos cum quinque mancipus,
fyham^quam etiam for eft vulgo nuncupant in loco Wanleco nominator
cum omnibus appenditiis_y dederum : pro iflis autem dedieit Ecclefiam
tn Fronekeram , cum tribus appenditiis cape II is , liber am a circatu
cenfu, a denariis quoque oblationes ^rvocant₃ & terram paluBrem in
Everekeftdorpe , tanta latitudinis fuperius, quanta erat terra earum
inferius in longitudine, pertingentem ufque ad Jrenfccten <& Furs pro-
fit fecundum pofitionem locorum faltus hos habuerit oppofitos j aliam
quoquej quam uulgari nomine Vocant quadraginta houvasfurram pa-
lu fir em m Mydrecht dedi eis, hujns difcretœ longitudmis₃ut ex uno la-
tere ipfi habitat ores de ^Abekewalde palufirem illam terram ex a-
quo divtdant > ad fe indice m nullo intervallo collimitent, ex altera
ryero latere d, terra palufiris , idem fit terminus qui findit terminum
Epifcopams & Comitatus, idem ficut ex fuperiori latere nullo in^
terïallo ufque ad terminum Comitatus ipfi fratres terram illampojîide-
ant. Has ^ruero terras talipaBo dedi eis_}utfiquando inhabit entur»dé-
cima (of p lac it a (fif omnis ecclefiaBica & laycalis juBitia ad eos fiolum
pertineat. Hujus quoque rei te fi es fubfcripfimus Lanzonem majorem
domus S. Martini prapofitum JrajeBi .^Adelhardum prapofitum S,
Sahatoris ibidem, Rudolphumprapofitum S. etri^Liebertumprœpo-
fitum in^Aldenzele^ Sgbertum Decanum , Lambertum , Engelbertum
prapofitos » Wezjfonum Decanum, iheodoricum Comitem Hottandiœ.
£t ut incoiïvulfus contraBus itte permaneat fiub anathemate firmayi-
mus y & Sgilli no Bri impreƒ?ione fignaVimus> &¹ cart am hanc teftimonio
futur am fiub pradiBis prœfentibus teïlibus dedimus. ^Anno Dominica
incarnationis M Ixxxv. JndiB. vi 11. ^Anno prafulatus mei ix, Ré-
gnante Henrico Imp. iv.

g Tandem àfundamentis coniïmxit.j Sumptus ex parte tribuente Henrico IV. Imp. Meminit hujus
fundationis diploma fuccefforis ejus Burchardi,cujus verba ad Chronicon Bekaretuli. Goulutius
Fredericum Imp.hujus templi conditorem faeit,fed tempora non conveniunt ,ut qui anno tandem

h Tandem die, quem Mercurijvocant,)Caufam necis in dubium videtur vocare Heda; fed qua ultimo
loco adfert» irwhi omnibus modis probantur. Nam qua de architecte narrantur,famâ quidem vul-
gi teftata funt, at nullus accedit idoneus atiftor-, imo ne ipfi archivorum diligentiffimi fcrutatores,m
hifterjâ noftrâ haudquaquam rudes, inter quos doftiffîmus vir Lambertus Burchius, ipfius cotlegii
Marian*, dura viveret De«nus,qui etiam minima quseque excuflit? ccrti aliquidadferre potuerunt.

Sigifbertus ad annum 1098. Conradus VltrajeEtenfis Epifcopus feriaquartd Pafchcepoft mijfam a/e cele-
bratam a quodatnfuorum in domo fua perimitur. Dodechinus ad annum 1009: Conradus TrajeB.Epifco*
pus 4. feria Pafcbce a negotiator? Frifio erudeliter occiditur. Eft autem magis verifimile, quandoquidem
ä Frifio interemptus traditar,in vindictam Egberti Marchionis, cujus bona jam triplici donatione
ablmperatoreacceperat; quinque ante annos 8. vel 9. occifus erat ä Ducibus Imp. caedemillam
ab amicis Egberti bona repetentibus elfe procuratam : Urfpergenfis Abbasita tradit: Hoc anno
(nempe 1099) Cbunradw TrajeSenßs Epifcopus kfuts occifus eß. Adjungam & aliud, unde odium Sax-
onum contraImperatorem & Epifcopum fatisfuperque patet, ex Bertold» Conftantienfi ferocif-
fimo Imperatoris hofce lie fcribente ad annum x 099 .* Conradus non Epifcopusßd Scbifmaticus, xurpitet
a quodam occifus, interiit,quem ipfe depr^daripracepit,quibus ille verbis opinionem noftram aliquomo-
do probare videtur adde quae ad Becanum Chiron, notavi.

De Egbertoytro,) Hic Egbertus tefte Onuphrio ■> fuit etiam Thuringise Marchio, ac tyrannidem
contra Henricum 4 Jmp.arripuit anno 10S5 -_y occifus infidiis quorundam Ducum Henrici in Saxo-
nia anno 1090. Sigifb.in Cnron. Saxones iterum rebellant incentore Egberto; & poftanno C. »090.
In Saxonia Egbertus Comes dttmfideles Imp. beüo infequitur ,&ipfe perimitur. Schafnaburg. Monachus „
ad annum 1089: Sextum bellum committitur inter Imperatorem & Egbertum Marchionem, qui
Egbertus inde juxta aquam Sclicha in molendino quodam miferabiliter interfeftus occubuit. Me-
minerunt hujus praeter Abb. Urfpergenfem, Crantzius, Cufpinianus, Carrio vel ad hunc Peuce-
rusj Harausj Emmius» vita Henrici IV. Imperatoris, alii plures.

BUrcbardusConradofucceffit in Cathedra xxi 11. Epifcopus, vir admodumpius Sc
prudens, cujus genealogiam non inveni. Hic etiam ordines manu propria contulit Sc
confecravitPrei byteros Sc Diaconos. Praefuitannisxni. decellit anno falutis M-
cxii. xv. Kai. Iuniij fepultus in Occidentali parte Ecclefias Traje&enf.tempore Henrici
quinti : anno fcilicet M. c. primo , vel circa Henricus (a) Cralfus Germanus Cuno- Otto Sax,
niSjfilÜ Ducis Ottonis, fraude ipfo Cunone occifo in itinere natu lenior, dum in Frifiae Mar- ^^Xpaf£^va"
cam, cui praeerat, res adurus, proficifcitur à vulgaribus Frifonibus, quibus Domînationis iùç
jugum grave fuit, obfequium fpe&ans, vallatur,re quoque cognitâ , fugïens ad mare, vulne- _Craß. _&ratur à nautis, fimul & fuffocatur. Hujus tanti viri, qui nimirum totius Saxonias Principa- Cm/mr..
tum fecundus à Rege regebat, interims, abuniverfo regno Teutonico graviter ferebatur.
Fuit Marcbio in Saxonia potentifRmus. Hic Burchardus adjudicavit prsedium fitum (b) in-
ter Leckam & Ligniara flumina, per Arnoldum de Rothe, & Henricum de Kuyck diu oc-
eupatum, ecclefiis majoris & fanfti Salvatoris Trajedenf.& ut liceat eis ibidem matrem Ec-
clefiam conftituere,indulfit. Anno Mîllefimo centefimo o&avo.

3 Anno 1101. Henricus Craß\'utCermanus Cuuom,) De caede hujus Cunonis, five Conradi Palati-
ni S«xoniœ vide Reufner. in ftemmate Witichindajo pag. 22. ubi dicit eundem no&u familiarium
fuorum ab Imperatore pecuniâ corruptorum feelere in cubili fuo jugulatum anno 1103. Henricus
verö crafius Dux Saxonia; ad Vifurgim, Comes Northemius duda Gertrude F. Egberti 2. Saxo-
nias Marchion. Brunfwicenfem ditionem cum eadem dotis nomine aeeeperat ; & ob virtutem Fri-
fiis prefect us datus : per infidias ab iis trucidatur anno Chr. 1100. Fabritius Saxon, lib, 1. hœc ita
tradit : Henrico Duci Gotingenß ad Vifurgim Frifiœ prœfeBurâ propter virtutem committitur fed quia à mul-
titudine acceptusßmulanter eß-, ei exitium obfequii & honoris fpecie, meditabantur. In itinere ad Nordam op-
pidum cumpofitas flbiinfidias intelligent, ad mare confugit. ibi vulneratus à nautis & fluätbus fubmerfus eß«
Non infidiis, fed bello apeto occifum vult Ubbo, lib.v 1. rer. Frif.ubi pluribus rem totam explicat.
vide & Crantz. Saxon, lib.v.cap.14. Urfpergenfem Abb. Conradum à Liechtenauw in Henrico

I) Htcjß, adjudicayip prœdium fitum inter Ltckfm&ç,-] Hujus rei diploma fequitur integrum î

J 2s? nomine S.&IndiV. Trinitatis ffrinhomre S Sah at oris Mar-
tini (ßp omnium S anBerum. Cum difcordia feminatores Tropheti-
câ 2)eus dfferdturatteflatione detefiari, multo magis al? eodem pacis
auBore credendum eB concordia amuldtores approbari. Ego ergo \'dur-
ch ar dus Dei mifericordia Epiftopus, quia Deipradio quod inter Lec-
kjam fßp Lingiamfluvios fitnm eft ₃ non minima s litium flammas, diu-
tißime ad meum tempus ufque deduBas y inter duas congregationes S.
Martini & S. *Bonifacii_y nunc inter ^moldum de Rothe (ßp Hen-
ricum de Kjtch ipforumque coheredes irtvaluijje confideravi₃ utilUsex-
tinguerem, meorum ßde Hum tam clericorum quam lay c ovum quan-
tum ullum fortius inVeniri potuit, inii confdium. FaBa itaque ejufdem
dhifione pradii, fub hujus probata conditione confilii ; poßquam quod
his duabus Eccleßk & ^Arnoldo de Rothe »,Aver ar de <~uidua Henrich
de J(uch jam mortui de terminât um eft, deberet contingere^ego cum ea-
rundem Ecclefidrum Radulpho fcilicet S > Martini _yHer im anno \\>ero S,
IBonifaciiTrapofitis per manum Wilhelmi legittimi mei^Advocati _y I-
demque±ArnoIdus (ßp eadem ^iberadis, cum ipßorum, ut diBum e& ,
h are dii? us, quiequid nobis cum eis ipßßque nobifcum difconVenerdt in-
yicem effeflueavimus, faBa inter nos & ipfos firma immobili ejuf-
dem pradii disjunBione. Ego njero &* refpeBu retributionis dhtna^O*
ta quam eadem Ecclefia in hoc pradio antiquitus habuerunt, juftitia
exigente, cenfum, deeimam (ßp omnem facularem Iußitiam_ycum omni-
bus qua de cult is & incult is poßmodum ibidem pojfent pro)>enire₃dd has
duds Ecclefias in perpetuum ufum pradiBorum Trapofitorum contulifi*
fratrum earundem congregdtionum. Infuper hanc eis concedens pote-
fldtem j ut ubicunque in hoe pradio eligerent matrem ecclefidm, (ffi db
omni Epifcopdli jure lib er dm₃ adificdrent. Quod ut rat um mane at <gjr
ßabile_y hanc cArt am & figillo confirmavi₃ (ßp hos te&es fidele s adhibui_yprapofitos Radulphum S. Martini ₃ H arm annum S. Bonifaciij^Anffri-»
dum S. Te tri , Ro du lp h um de ^Aldenfele, Cdnonicos S. Martini -Al-
tertum _y M. Ldmbertum, \'Blidgerum, Luzjnem. S. %onifacii, Ra»
zonem ₅ Dodonem, Theodoricum. Laycos Itberos ; Wilhelmum Md-
>ocatumi Cßfelbertum de Werde, Fredericum de hd^efkefdrecht, Theo«
doricum de TrajeBo ₉ Çifie Ibertum de Welle, Hub er tum de Vtv\\>ijcl^_y

\'B.arm annum Vitt, Ijerardum de Oye_yY{ezelonem de "Beimund_y Hugo*
7iem de ZJorne_yRazonem &ßratrem ejus^ffezjlonem de Trecbt_y(jerar^
dum de Payeke, ßeryientes: Cjalonem, lAnßfridum ßnijfßjerfridum^
Lancfridum_y Cjelperadum, Enffridum de Münchem_yVlfgerum,Lub^
bertum , Werenboldum. In omnium ittorumpraßentid_t nulli penitus,
Comiti vel ^idvocato infupradictopradio & ipßus cultorihus aliquam
conceßipoteBatem_y nißtantum earum ecclejidrum Prapoßt\'u ₃ (gr ßuis
quos ibi conBituerunt ZJillicis. ^Actum eB publice ^Anno Domini M»
CTill. Ind. I_m Idus^Aug.fub Regno Henrici V. praßdente s. R:
Ecci faßcale-

1"N nomine ISlotum ßt omnibus Chrißianis (ßpc. Quod eg&
Burchardus Trajectenßisßedis Rpißcopus, pro remedio dnima mea
Q -Iohanni (ßf Canomcis ejus dedi Ecclefiam Thiedradeß^erckeßtam ju-
xta Düble, cum decimd omni utilitate_y qua ad earn pertinet. Con-
€eßi autem earn lib er am a cenßu (ßf a circatu: tantum denarii_y quos
oblationes <~vocant_y indeßohantur_y (ßp ad executionem Synodalis jußi-
tia prapofitoßuum ßcrvitium detur_y (ßf ut iBudßrmum permaneat,
Jianc c art amfieri pracepi , impreßione figiäi mei Babiliri. si quis
*vero irritumßacere uoluerie afratribus iflis banc ecclefiam alie*
nare ^volueriti ira Bei maneatßuper ipfumßp anathemizatus omnibus
ChriBianisßeßlcue Ethnic us (ßf Public anus. Ylujus rei teßes junt cle-
rici: Rodulpbus Prapoßtus₃ Herimamus Prapoßtusfitheiricus Prapo-
ßtus_yFocco Prapoßtus_y Lambertus MagiBer_y Albertus _y Luithardus _yRodulpb us _y jBhdgerus\'i layci Florentius Comes de Hoüant. Henricus
de ßuc _yHarm annus deMerehemßfl icbardus Comes _yDodo de Furbolt_yCoBetinßhus Ionis_yArno Idus & multi alii. ABum efi hoc anno Domi-
nica incAm. Mci. IndiB. ix. regnante IV- Henrico Imp. anno Rg*>
gni ejus 45. Imperii 17. Epifcopi dorn. Surcbardi annoßecundo,

NOtumßt,quod ego Surchardus D.gr: Traj.Epißc. control erßam_yqua erat inter hmines de Slidrecht O Bios de Hougninke_y qu2

reBAspoiui fecunddm ^rvmtatemf& juftitiam terminal. Controller«
fid dutem erat htfc: Quod Uli de Hougninke dicebant ecclefidm fuam
Sottelkereke ^ruocdtdm,mdtrem effeper fe liber am , (ßf ecclefia de Sli-
drecht non deb ere eße fubjeBdm_y controdicentibus illis de S lidrecht,
^Auditi funt utrique in prafentia me a,; (ßp Uli de Hougninke prolate
in medium cdrta , quam de der dt eis [onrddus Epifcopus, condti fiunt
per iÜdm cdufidm fiudm rob ordre ; qua tdmen plene , diligent ißime
exdmindta , quid legitimd non erat_y recio judicio repudiatd eß , (ßf ltd
Cdußd eorum de Slidrecht inydluit, atque decretum eB, quod homines
de Hougninke TLcclefia de Slidrecht deberent eße fubditi &c, Et Ut in
hdc re decreti noHri duBoritds fldbilis ßemper permdnedt, cartuldm
hanc inde confcribiß&figilli noBriimpreßtone robordri <&infigniri juß-
fimus. Teftes dffuerunt idonei (ßfc, Rod. majoris Eccleßa Trapofitus,
HdrmdnnusT r apofit usS.^rBonifdcii,Cjodebdldus Prapofitus S.Iohdnnis^
Engebertus Prapofitus de ElBc, ^Adelbertus Cdpeüdnus Cpifcopi. De
S. Xonifdcio^ %dzo, jDodo, SyerVvdcrus, Theod. ^Addlhdrdus: De S.
Tetro-ySigbduduSj Ldntfridus; De S. lodnne, Fredericus: Df Md~
ria, Rudolphus, We^elo. Prefbjteri Sngelfre-
dus de ^Almifutthe, Gifielbertus de Wolfgerßdijche, £ver)>>äcrus de
Fornhe, Ray enger us de Herdingfelde_3ly£delbelmus de Riede: Serbien*
tes Spifcopi 5 Otto Cdßeüdnus, (jdlo ScuItetus _y yAnffridus Schultetus
de Mutben, Wolfgerus Schult etus de ^AmeBelle>..Qe TrdjeBo: ^Anfi-
fridus f^ifelb ertus ,^bbo .Lieferus fjelprddus ^Ldntfridus y^irnulphus^
liberi homines^Altgerus, Wolbodo, xAIdrayen, E^erVvdlo_y Silephs, Si-
brandus^Fredebartus, Leo, ^Adeboldus, E>erbdlgerus, Herebrdndus*
Ifbodus. ^ABum eß hoc anno Dom. incarn. M c. v. IndiB.x111. Re-
gnante Henrico iv. Imp.

IN nomine S. & Ind. Trinitatis, in honorem omnium SSßum o-
perd mifericordia impenfd minimis Chrißi₃Chrißum reßciunt ₃ fpe-
ramus ettam ilium honordri in illis qui quolibet & humili loco tenean-
tur dpud homines₉ apud Deum probdntur, meritis excelfi. 6go erga
%?urchardus diyindmifericordia Epifcopus contuli fanctis dd Eccle~
ßdm S.SdhdtoriftfUiG uetus dicitur&clefias de%ockJ?oh^ecclef. de

May efche, &• Ecclefiam de Axe le Cap eil am de Huljl, cum omnibus
appenditiis^ ear um decimis majoribus (g;- minonbus, cultis &< incuit is*
acquifîtis ffî acquirendis inperpetuum. LJolens & confiituens^ut quod
promeis neceftitatibus de thefauris Bcelefîœ mntuum accept, prius ad
plenum reBauretur ;poBea ~vcro pertineat ad tetfum reficiendum>
ad luminaria , ut per mérita fianBorum me a teBafint pec cat a , (çjf ipfi
impetrent lucernam pedibus meis m die tenebrarum & caliginum.
mifietïam tpfas Sccleßas libéras a cir\'catu & ab omni Spificopali ferïi-
tio , ni fi for ù fit opus in patri\'â <~d ïfitatione, gjr prafentid EpiJcopi.
Quod ut ratum maneat & flabile _? fideles teftes in traâitione adhibui ₃carta figiilopracepi confirmari. Actum publice, anno éb incarna-
tione domini Mcvni- IndiB. i.fub regno Henrici Y. fuh facerdo-
tio Tafchahs Tapa , Burchardo in TrajeBo prafulatum agente, fuh
frafientiâ ffî teBimonio ifiorum Cler: qui fiunt An [fir i dus, Lut h ardus,
Engelbertus Trapofiti ₅ Eambertus. Razo, Adelardus, Çerbertus, E~
VerWacrus, Alb er o,Theodor. ZJbio ₅Wich Urdu\'s _y Remfridus^Lebùinûs _rRejnoldusfitto, Franco, G ev eh ardus, CanoniciL^c/ ^frö WilheU
mus Kdvocatus^Jilhelmus Comes, Çodefridus, Çif elberws ; &> hi übe*
Otto_ylalo_y Çifelèertus.

SEquitur Godebaldus Frifiiis, uti völunt,xxiv; Epifcopus, non impar mëritis fuorum
prsedeceflorum, religionis obfèrvantiffimus. Hujus tempore Eêrnardus Clarevallcn^:-
iîs Celebris habetur j & Henricus quintusanno Mcxiv. contra (a) quofdam in locîs
paluftribus, ultra Frifonum Infulas habitantes, navalem expëditionem multo ftudio inftituit,
led rebellions A\'grippinse Colonie revocatur. Hic Epilcopus in territorio Trajedenfi in
loco(b) paluftri, qui idcirco dicitur, conftruxit Monafterium pro cömrhoditate OoßSroeck

Rclig\'olôrum virorum Se fœminarum,in honore Beatae Marise, ac Laurentîi Martyris,quod Mmaße-
propter ftridam Religionis obfemntiam, (c)Càrcer ordinis pridtem dictum volunt.iub pro- «««.«vawr
feflione fandi Benedidi. Anno M c xxi i .Idem (d) in Middelburgo Oppido Walacrise Ca- °^rdmhnonicos Reguläres propter eorum petulantiam amovens, Religiofos ordinis Praemonftra-
tenfis, ex Antwerpiâ in locum eorum accitos, inftituit. Paulo (e) ante , videlicet M c xxi. Florenthd
Yi, Non. Martii obiit Florentius Craflus , Cornes Hollàndiç vi 11. fraterno (!) amdre Tra- Cr a [fus Co-
jed, jundus Ecclcfiie ₃ cùm prsefuiffet annis xx. tumulatus Es monda:. Cujus uxor (g) Pe- ^rMS Holkn^
tronella conftruxit Monafteriumjuxta arcem fuam in Reynfburch,ubi & quiefcit, cui fuc- diœmriw
ceditTheodricus ejus filius Comes ix. ducens in uxorem Sophiam filiarn Ottonis Comitis
Ricomagi, exPrincipibusPalatinis,exquâgenuitFlorentium fuccefforem, OttonemCo-
mitem de Bentem, Baldevinum Epifcopum , & Peregrinum (hj Prœfedum arcis Leydenfis,
ac très filias. Item Henri eus quintus Imp. donationémde Ifla Sc Lecke confirmavit. Sub
Modern tempore idem Henricus Imp. Pentecoften apud Trajedum célébrât, fuboritur levi
«X causâ tumultus inter aulicos Cxiaris & Epifcopi, ita ut Epifcopus intra Monafterium,
aîiquibus ex fuis _Captis,aliistrucidatis,falutem queerere impelleretur,captus tamen coram Im-
pcratore fiftitur, & cuftodiss mancipatur, à qui non (k) longo poft tempore elapfus eft. Vö-
lunt hujus tumultus audoremfuiffe quendä Gifelb.Epifcp® infeliü* ,quem Imp. pœnâ capi- dJnfinfun^
tali animadvertendum cenfuit. Abbas tamen Ürfpergenfis botmodo fcribit : AnnoDomin, ,,
Incarnat,M cxxin.Imp.Henr.natalemD.Traj.celebravit.Oritur inipfis dieb.qusdainter «

Aulicosfc. &: Epiicopi Minifteriales, qus etiam eo proceftit ,ut universâ curia fimul Be cl"
vitate commotâ, utriufque partis armatse concurrerent cohortes j fit clamor confufus, quali
à Traje&enfibus in Imp. conjuratio fit facia j ficque illis irruentibus & iftis refiftentibus , a-
cris committitur pugna, adeb ut multi caderent, plures de oppidanis caperentur, reliqui in
turrim firmiffimam, quae illîc erat, confugerent. Pontifex etiam ipfe quafi pravi confilii par-
ticeps, & ob hoc Majeftatis reus habitus , cuftodi® traditur, à quâ pofteà magnà pe-
cunîç fummâ mufâatus, multis etiam primoribus illarum partium intervenientibus, & max«
imè Êrederico Colonienfi Archiepifcopo,vix redimitur. Demum apud eandem civitatcm
Pentecoften celebraturas, segritudine,qua diu caelaverat, fuperatus ad extrema cœpît propin-
quare, vocatilque qui fecum aderantj id eft Reginâ Machthiljde conjuge fuâ, caeterifquepri-
matibus, prout potuit de Rcgmi ftatu confilium dédit* Coronam, caeteraque Regalia ulque
ad conventum Principum conlèrvanda, in caftello firmifllmo, quod Hamerftein dicitur, re-
poni difpofuit, ficque viatico Chrifti Sacramentorum communicans,diem claudit extremutn
x. Kal. Iunii. Cujus corpus more Regio curatum, Spiram eft delatum, & coram multitüdi-
neNobillum 8c inferiorum,clericorum atque laicorum,juxtamajorum fuorum Maufolea,ho-
norificè conditum, anno Regni fui xx. Imperii verb xiv. Hic primo fub fpecie religionis
patrem excommunicatum Imperio privavit, Confirmatus in honoribus, mores mutavit : fed
poft injurias Apoftolic® led illatas, femper fe ipfo inferior fuit. Cœpit etiam tunc germi-
nate difeordiae illias feminarium, quae fequenti s ft ate maximo illius regionis damno (quae
vulgo Hollmdt vocatur ) morose & laboriosè , & vix tandem ipfo Imperat. copio-
fum éxercitum ducente , terminabatur. Ubi matronâ quaedam, cujus nomen excidit ,fo-
ror nimirum Lotharii Ducis, cujus & patrocinio confifalmperatori rebellare prasfumebat»
Anno verb M. c xxiv. HenricusImperator movit expeditionem contra eos, qui fibiin Re-
gione H allant contrarii exiftebant. Hifque licet tardé fubaótis, ad luperiores le partes con-
tulit. Di&a fuit ifta Petronella uxor Florentii Comitis, & feror Lotharii pofteà Au-«
gufti.

Huic Godeboldo (m) Calixtus Romanus Pontifex, ex concilio Remenfi, dum malâ valo-
tudine Iaboraret, per epiftolam fuam abfentiam exeufanti ,]& petentiprofe & fucceffori-
bus, conceffit mitram ac Infulam Pontificiam, quâ Epifc. Trajed. ob clades paffas, multis
ante aftis annis, ufi non funt. Hic Epifeopus recuperavît bona in Sifelich alienata, anno M
c xx. Et Henricus Quintus Imperator donationem de Comitatu Frifi2e.,per genitorera fuum
Conrado Epilcopo fa&am, renovavit»

C^Alixtus Epifc opus fieryus fiery or um Dei. ZJenerabilifrdtri Ço~
debaldo TrajeBenfi Spifcopo falutem, ffi \\ApoBolicam benedi-
Bionem : *Nos quidem perfonam tuam interefje concilio fperahamus $
caterum ficut ex frdtrum tuorum quo s ad nos mijifti, djfertionc^j
cognoVmusjn itinere d Deo impeditus es\\ ut ad nos_t fine gray iore peri-
lo minime potueris peryenire _y propter quod abfienti* tuapaternœ dile-
Bionis intuitu panimus , confidentes quod in Dei (êfr Eeclefia tu<e
ferDitïo deinceps fecundum facultatem perfiyerarc-* fideliter de-
beas 5 pôrro Trœpofitos illos _s qui i tUM îK^Ç-i irtvitati

dd Concilium fe minim e prafientarunt , difcretioni tua, committimus _yqudtenus Cdnonicdm de eis juHicidm exequaris : quod enim auttore
domino inde a tefaftum fuerit, hoc rdtum habebimus, Trat ere a pro
commißa tibiEcclefia reverential nottr* diutina ad inVicem dileßio-
nis aff eciu Spifcopalem mitram tibi, tuifquefuccefforibus conferendam
concedimus. Datum Remis in. £aL KoVemb. Inditt. xi n. (id
eJ},) anno 1120.

IDem Henricus confirmavit Donationem de Iflä & Leckä anno M. c* xxn. TrajtfSfci.
Hie idem (n) prsebendam Epifcopalem perpetuö adjunxit Decano majoris Ecclefi®, ute-
batur hoc Proverbio : Corpus dum ardatur penuriä , haud facile contemplatur coele-
ilia. Et fimiliter Ecclefiam in Occidentali Frifiä, qua? Medenblick vocatur, cum fuis ap-
penditiis & cenfu ad Cameram Epilcopalem pertinente, ljberam a circatu & oblationibus
contulit Canonicis Trajedenfibus. (0) Reftituit etiam, diet ante Lothario Aug. per Iufti-
tiam prsepofito Majori paludem ad Amerongen, & Thornen & Coten , quam ipfe aliena-
verat, illo nolente pro neceffitate fuä, credo, redemptione captivitatis, cum decinjis, excep-
tis iis qu® pertinent ad Ecclefiam de Amerongen, tam in paludibus, quam in montibus. Sy-
nodalem quoque Iuftitiam tam illä de palude, quam dealiä in Wercunden & Zeift adjacen-
te fupradidse paludi ex eadem parte Rheni. Actum anno M. c xxvi, Epifcopatus
fui xii.

Circa eadem tempora puta M. c xxv. (p) Mathildis Regina contulit eccleOse Trajedenfi
proprietatemfuam in Richtkercke pro falute Henrici iv.Imp, confortis fui pro perpetuis
cereis, qui Henricus hoc tempore conceflit naturae apud Trajedum, cujus inteftina recondi-
ta funt in medio choro majoris Ecclefiae, juxta vifcera Conradi Imp. proavi fui, cui luccef-
fit Lotharius.

Godebaldus tandem ingravefcente morbo, profeflionem Monachalem Divl Bcned\'di in
Ooftbroeck affumens,plenus fanditatcdcceffit, anno falutis (q) M. cxxvjii lecundol-
dus Novembris, cum prajfuiffet annis xv. Ecclefiae Trajedenfi, lepultus ineodem Mona-
fterio.

a Centra quofdem fr locüpaluftribw,) I fee fere ex Abbäte Urfpergenfi fumpta funt, quzedam etiam
videtur attingere Ubbo Emmius Frific. lib. 6., fed atlni non conveniunt, nec conftat fads Hollan-
dofne an Frifios Imperatori rebelies vocet, cum & illi Frifiorum tunc nomine continerentur.
b Qf/i idtirco <©Q{l&0CCfc dicitur, ] Abbatia; in OOfll^OCttl Sc ©?OUtoöt-€lOOflet/anno 1125.
a Godebaldo Epifcopo dicuntur fundatasjam ante ab Hermanno & Theodorico militibus incho-
ate & ä Mechtilde Henrici V. Imperatoris conjuge dotatg, anno 1122 j h Pondfice demum con-
firmata?, cu jus diploma eft apud Bekam.
C Career Ordinis,] Hinc Rupertus ad regimen Abbatice Tuitienfis adftitus, propter fingularem ejus

in facris Uteris feientiam, tefte Trithemio de fcriptoribus Ecclef.
d JnMiddelburgo Oppidocan.Bjg-J Id factum circa annum 1122. Ejus memink Guicardinus in de-
feript. Belg, dicitque Abbatiam lllam vulg6 S.Nicolai vocari.eamq; ä Godebaldo quidem refor-
«iatam,fed per Guil. Rom. Regem, Hollandia» Comitemquafide novo reftauratam,cujus ibidem
offa ä Friliis ablalta, fepulta funt: vide Reigerfb. Chron.Zeland.cap.20.& 28.
e Paulo ante videlicet 1 12 J»] Scriptores varrant- Bockenbergiusanno 1123. mortuum tradit,pofi>
quam 1 i.annis pr»fuilfet,Barlandus & alii 22. tantum eiannos tribuunt, videantur accuratidima?
Scriverii notationes ad Annal. vulgares Holl.
I Fraterno amre Ecclefirt Tr_tjun8us,~) Chronicon Magn. Belg, confratrem Ecclefu-e Trajeftinse
vocat FIorentium,& ftn^t magni ohm principes fe in numero £cclefiafticorum haberi,fumma;pie-
tatis efle credebant. Hinc circa hxc fere tempora 6. Regum,24- Ducum,29.Comitum,filios Ec-
clefise Leodienfi adferiptos legimus,&R₀bertum Francorum Regem inter Cantores in templis
pfallere folitum. Quin Sc Imperatores fe inter Canonicos numerare patiebantur; quod prsbenda
Imperialis in Eccldia Traject. fatig fuperque demonftrat; de quäextat in libro, quern Camer« vo-,
sant, fcquens diploma;

HSnricus dinna fa^ente dementia Rom. Impßfemper ^Aug,• (ßf
Rex Sicilia _y fidelibus fuisfPrapofite , Decdno , totiq*e ["apitulo
S. Martini, mdjork Eccleßa TrajeBenf. grdtidm fiuam ₃&* omne bo-
num. Quum antiquißimis retro temporibus Romanorum Reges & Im-
perdtores anteceffores noBriueBram fint experti devotionem,co quod
communi ele&ione & canonici Regem Rom; feu Imperato-
ren] pro tempore exiftentern, & eorum fucceflores, in Cano-
nicum Ecclefe veftrae, & fratrem clcgidis^faciendoprabendam
ipfius debit. Ofific. per duosfacer dot es a Rege ^<r>elImp. inBituen-
dos₃ qui pro Regibus O Imperdtoribus, ac tranquillitate pdcis & Regni
dominum inceffanter exorarent^proinde nofird Imp. Excellent, dd no-
Br am Scclefiam proteBione tenebimur fpeciali^erum quianoftra Ex-
ceüentia innotuit ₃ quod mortu \'ts facer dotibus pradiBis, Regibufique
Imp. tnter dum in remotis agentibus ₃negleBum eBhujufmodiinnje-
ßrd Eccleßa inBituere facerdotes. Et cum de hu qua ad De um fimt,
major a nobis diligentid requiritur; nolentesper hujufimodi negligen-
tiam Scclefiam no Br am debitis in hac parte privare obfequiis>ftegia au<~
Bor it atefidtuimus, ut ftipendium prabenda nobis aßignata per manus
Theodorici Decani ipfius majoris Eccleßa₃ ejufiquefucceßoribus in per-
petuum duohus facer dotibus conferdtur. qui iäud defer) ire ut pra-
wittitur , pro no fir a falute (ßf Imperii tranquillitate idonei exiBant
dominum ex or are. Et ut hac rata mane ant ₃ & incortvulfia per pet ho
tenedntur^ figilli noBri impreßione hdnc cartam jufiimus infigniri. Da-
tum anno Regni nofiri xi. IndiB. vx. menfis Majt die. xvi. In Chrifii
nomine-) ^Arnsn.

if Cujus uxor Petronilla,) Hanc virilis animi mulierem provindam pro filio rexsiTe tradit Ubbo Em-
^ mius; ac in fe arms Imp. Henrici V. concitaffc, quod pluribus circa annum C. 1124. exeqiitar
Abbas Urfpergenfis in Ghron. Stokius in Rhythm, de Petroneilas regitmnejhaec tantum.

Ende fy bleefboudende uoort an,
Dot (jraeffchap <zran Hottant ghemene_yMet haven Kjnd\'ren die waren clene,

Ende was te Reynf burch begraben,
Datfy fliehte met haren ha)en₉In de ere der meeder om Heren
t^Aldaer leghfe noch met eren.

1 Peregrimm prafeBum arcü Leydenßs,J Bockenbergius hunc quidem Burchgravium dicit,fed nom
addit Leydenlem, malim ergo Burchgravium Zeelandiae fcribere,hi enim à Peregrino illo defcen-
diffe fe volunt. Huterus vocatgubernatorem Hollandise. Snoyus inter liberos Theodorici huju»
Peregrimm refertj prirnumDominum de Voi>n, Vicecomitem %etlandi<e, à quo dominos Voirnenfes, dominos
à Rene ffe, &ab Heenvliet ulrenus defcendiffe confiât : Gert è inter Leydenfes Burchgravios nullus Pe~
rcginus invenitur.

i Sub eodem tempore Henricus Imp.~\\ Conr. à Liechtenauvv Abbas Urfperg. haec fere in fequentibus
narrat, fed paulo aliter ^ & quae hic habentcir de Gifelberto,funt in appendice ad Marian. Scotum
Dodechini hifce verbis ad annum C 112 9. Rexpurificationem B. Virginia Maria a». Âltenam c\'rvha-
tem fecit, ubi Gifelbertum TrajeElenf. Ecclefia opprejfoi em decollarifecit ^.Id. Januari}. Quishic Gifelber-
tus fuerit non liquidé confiât, civitatem vero Altenam non ita longe hinc diiïitarrbluntquae fuadenc
credere.Inveniuntur nihilominusap.Hoeningiri in opereGenealogico,ubi de Honfteiniis agit,qu»
hue faciunt fequentia verba : Cbronicon Hildcfbeimenferefert Gifdbenum Lara dominum (qui Vdone E-
pifeopo mortuo, cujus fuerat Advocatus, cumfratribus, pluribufque Vdonis confanguineis in clientelam Gode-
baldi Epifcopi Trajeäenf.fedederat,) anno 1123. jubente ïmperatore, dtris modis trncidatumi reliquis
fuga dilapßs.

k Non longo poft tempore,) Merfaîus per triennium in carcere detentum Epifcopum feribit ; \'quod

fere ad Imp. obitum fuit, qui anno 1125. Träje&i mortuus dicitur.
1 Ccepit etiamtumgerminare, ) H sec ex Urfperg» Abbate tranferipta funt: Annales tamen noftri

harum controverfîarum ne meminerunt quidem,
m Calixtus Rom.Pontifex ConcikRemenf.] Hoc concilium anno i.Calixti II. P.R. congregatum eft»
426. fratrum,tefte Qnuphrio in Chronico Ecclefiafticoj Bellarminus de eo nihil in Chronol.fuâ;
ut nee Mageburgenfesfcriptores,aut Platina in vitisPont.Rom.AtAiaffonuslib.j.AnnalJ\'ranc.
Calixtum hac Synodo Remenfi Henricum Gaefarem Ecclefise hoftem pronuntiafie feriptum reli-
quit, eamquefuilfepotißlmumcaufam ejus celebrandse. Meminit Urfperg. in Chron. ad annum
C. 111 ^.Helfonis cujufdam qui Traft at urn pacis interCalixtum & Regem Henricum fcripferat fed
fruftra^hic inveftiturae Ecclefiarum per manum laicam abrogantur fub nomine Symonix , plurimis
tum id graviter ferentibus, hic & pref byteris ac diaconis matrimonia prohibentur, vocaturquedi-
vinum inftitutum immunditia:Hic folemni admodum pompa, referente Heflbne fupra nominato»
accenfis 427. candelis excommunicato peracta. Adde quae traduntur in vitâ Altmanni Epifcopi
Patavise ap. Bavaros. Quae vero ad Godebaldum Epifcopum Tr. fpeäant,& Privilegium geren-
de deinceps Infulae, ejus rei diploma,quod extat fupra.
il Hic idem prabendam Epifcopalemadjunxit Decano,] Meminit hujus rei Chron.Magn.Belg.fol.i58.
$C extat diploma fequentibus verbis,in Archivis. librodisto Camera :

"XT Otumfit omnibus fidelibus fantta Ecclefia ffi huic congregation
X ni Deo & Martini deyotis ; Quiaplacuit domino ac <~uener.
Epïfcopo Qodeboldo mifericorditer quotidianam folicitudinem Decani
majoris Ecclefia attendere \\ cujus njolens laborem aliqua tempordli
confoUtione re ley are juxta commune confilium Trafulatus fui^prab en-
dam fuam m eddem Ecclefia eidem perpetuo locavit. Decrevit fiquidem
hoe beneficium prabendalisßipendiiper fmguUs fucceßionesjam\'Pra-
fulum quam Decanorum itafiormare ₃ ut poft dificeffum unius^fine omni
contrddiftione alterius in eandemJedemfiuccedentis^Decanus praferip*
tus beneficium ßab Uit er ob tine at. Quodfi etiam is qui eligendus in E-
pifeopu erit₃nonfiuerit ibidem Çanomcus (quod fieri poteB^nihilominus
tamen Dec anus pr ab endam ilhus qui ob Utfei lie et beneficium fuum fir-
miter tenebit > donec illefiut Çanomcus, qui Epifcopo Juccefiit ; cm ite-
*um fubttituetur Dec anus qua fi hares prabendatus, & lege perpetuâ
^rtficarius. Z)ifpofitum eft praterea ordinabiliter ab eodem £pifi*
copa Çodeboldo unanimi & eorum qui pr a fentes aderant ; Qua-
tenus zpfe Decanitsprœfàtœ ëcclefia generalem Synodum ad honorem

Dei (ßp Chr ip I An a religionis obfierïee ad deputationem ^Abbatis S.
Pauli s y nod aliter indut us. ZJt autem ßabiles fint O inconyulfia hu-
jufimodi traditiones_yfigillo ejufidem Epifiopi prafenti eer a imprejjo fir~
mat <t fiunt, ^Anno Dominica ine am. Mcxviii. IndiB.xn. quarto
rvero ordinationis anno Çod. pia record. Epificopi, coram idoneis te~
fiibm _y Mengodo Majoris Ecckfia Prapofito ₃ Willibrando S_% Pauli
^Abbaie_y Hermanno S. ÏÏonifiacii Prapofito ffheodorico S. Petri Prap,
Rodulpho Prap.LucardoP rap. ^AthehVmo ^irchidiacono₃ Rafione S.
BanifiaciiDecano_y Ottone S. Maria Decano_y ^4lardo> Luzone₃ Mar-
tinoj Bernardo, Herborto₃ Reynaldo ₃ ^Ath eiber to _y Balderico, Rme-
naldoy lAdolphoy Ottone.

ECclefia Re&oribusfiummopere admittendum eBfiubditorumnecefi
fitati fubvenire commodis tempor alibus_y utpofiint -uacarefipiri-
tualtbuSi Corpus enim dum arBatur penaria haud facile contempla-
tur cœleBid. Vnde ego Cjodeboldus Dei gratia JrajeBenßs Epifcopus
fr at erna [hdritati condeficendens, (ßf profipe fiutur or um in poBerum
confulens Ecclefidm quandam in Occidentali Fr efia in villd qua Me-
denblec <■vecatur cum omnibus fuis appendentiis cenfiu ad Corner am
Spificopalem pertinente (ßy circa tu &* ohlationibus utilitatifratrum in
Eccleßa 2?. Martini Deofamulantium in memoriam mei conceßi. ltct
7it hac omnia per manus eorum ad arbitrium fiuum difiponantur. Data
lAnno dominica incam.^A. c. xvi 11. IndiB. xi. Anno Spifcopi Ço»
debaldi IV; ordinat. eodem. Hanc autem traditionem Uteris prafien-
tibusfirmamm >ßgtÜi noBri impreßionefignaVmus* prafentibus ido-
neis teBibus Meingodo Prapofito₃ Lubber to Decano_yHermanno prapo-
fitOy^AhVmo lArchidiacono, IpheroJBlidgero₃ (jelmaro^ Hardberto _tFraberto Dec. Lamberto_yuAnfelmo₃ 7hietboldof$ichaldo_y ^AtheUr-
do_f 1 alone S cult et o_y Cjifielberto_y Ifbrando_y Çerardo_y Meurteto_} ^Arnol-
do Caßellano.

o Pdudem adtAmmngm, &c.) Comprchendunturfub eâ paludedoca ilia qua? circa Rhenuta op-
pidum 8c villam Amerongen fita, nunc vulgd öß vocantur,DipIoma aucem rc-
ilitutionis extat etiam nunc? quod hic adjungere placuit.

nomine (ßrc. jQuaperperam five a potefiatibus per negligentia^
per fuggefiionem aliquorum geruntur, cognita uerttate in melius
commutandafiunt. Hoc enim beneplacitum efi coam Deo _y coram
hominibus\\ Igitur Çodebdldus Dei gratidTrajeBenfis Epifcopus pa lu-
dern pertinent em ad ^Amerongen (ßp Tbornen (ßp fab en, quamfiemper
IVrapofiti quidem majoris Ecclefia cum fr amhus fuis poßi der ant. "Nos
dut em pro neceßitate nottrâ extraneis njendideramus, cognita njeri-
täte (ßp juttitia iüorum coram domino Rege Lothario &* principibus
re gm ipfius , recognovimus & reddidimus, pracepto quoque Domini
Regis diffante juHitia & judicio principum, proprietate fua reveftiti
funt. Nos ru erb decimam cum cenfu (ßp juflitiâ de tot a ßtpradiBä
palude illis tradidimus excepta folâ décima qua pert inet ad Ec défi am
de lAmerongenjam inpaludibus quam in montibus■ Synodalem autem
jufittUm tam de iliâpalude,quam de nofirâ pertinente fcilicet, Wer-
conden <ßp Seyft adjacenti fiuprd d. paludi ex eadem parte Rheni
*Prapofito mdjoris Ecclefia perpetuâ trdditione conceßimus. ZJt autem
rata bac permaneant ₃ cart am banc eis confieripfimus , qjf figiIii noftri
impreßione confignavimus. Tefies hujus traditioms fuerunt Epifcopus
Mondfierienfis, Theodoricus Epifcopus Leodienfis, ^Albero Epifcopus
Verdenenfis. Thietmarus Dux Sdxonia gener Regis, Henricus Comes
TdgdnuSfCom. ^Arnoldus de Lon₉Comes Çerdrdus de Çelre,Comes ^Ar-
noldus de Qi^e, Comes ^Adolphus de Hwvele, Comes Theodoricus de Ox-
goye, E>. Ç er ardus de Hoflade, D. (jodefridus de Maifen (ßp firater e*
jus D. Hermannus _s D.Riquinusde Malberge ^D. (jodefridusde Rie-
Tien, cArnoldus Caßellanus , WIfgerus de ^Amefteüe, Weremboldus de
Wercunden > Wilhelmus, Hugo , & quam plures dlii tam lib eri quam
feraient es Ecclefia. Data „Anno Dom. incarn. M c xxvi. Ind. 3. an*
no Epifcopdtus, Dominitydeboldi xii. ^Aftum Trajeftiféliciter.

f Uatbildis Reg^iria e°^ntulit>J ^{Hœc fi}!^{ia Re}S^iä Anglic, ut Panvinîus tradit. Si uxor Henrici V.Im«
per. hoc ipfo anno mortui,quem Itah quartum vocant, quos miror, quare hic Hedafequatur,quan?,
do quidem Germani Henricnm Aucupem primum numerent. Diploma Mechtüdis üc incipit.

IN nomine S. & Ind. Irinit. Mdthildis 2)ei grdt\'td Romanorum
Regina Qua Ecdefus & 7)to famulantibus confermtur_}con-

fer ent ib us ai aternam retributionem proficiunt. Hoc ego MdthiU
dis confiderans tradidi S. Martine in TrajeBo₃ proprietatem, qua di-
citur Richterke, cum omni militate appenditiis, ßcut dominus
meus Imp. & ego hereditaria pofjefiione hdbuimus, pro remedio anima.
dtleBt domini mei Imper at or is Henrici , cujus njijcera ibidem fepulta
funt in tumult) quo & dttdVi ejus Conradi Imp. inteBind condita funt,
adperpetuammemoriameorundem Impf. & mea peccdtricis dnima-
ta conditions ₃ ut perpetud ob fermant id bac inde exhibeantur jugiter
die ac noBe_y lumen eer a ad idem fepulcbrum in medio choro permanedt;
Ec clef is fe. 2?. P etri_yS.lob annis & S.Maria.\'EÏeemofind in anniverfia-
rio dileBi domini noBri Imp. conferatur fecundum arbitrium Epifico-
pi (ßf Epifcoporum Ecclefia ^(ßf qui c quidßuperfuerit, babeant Canonici
S. Martini i.partes in eodem anniyerfario , & tertiam partem Cano-
nici S. Xonifacii. ZJt autem bac traditio noßra auBoritatis rata per-
manedt, banc paginam inde confcriptam manu propria rob or ant es> fi-
gillo noßro infignirijußimus. Signum domini Henrici V. Imp. inyi-
Biß. Philippus Cane ellarius ice ^Adelberti ^Ar chic ape Rani recogno-
yi. Data vu. Kjil. lunii Anno domini M c xx v. IndiB. 3. anno Do-
mini Henrici Y. Regni quidem xxvi. Imperii uero xv. ^dBum e&
dp: Wacheningen.

Sub hoc Epifcopo fuit in Germaniâ celebràta Synodus Fridfîariœ cüi ipfe interfuit 5 tefte °GobH-
noinCofnaodr.pag.221.
q Anno (alutx M G xxvi i 1.] Cum Bekà concordant ferè noflri feriptores. Dodechinus in ap-
pendice ad Marian. Scotum annum 1127. habet.

Sub hoc Antiftite Henr. V. Imp. Calixto P. R. poft multas vexationes remifit jus confirman-
di Epifcopos & Praelatos, de quo inter praedeceflfores diucertatum fuerat, cujus renuntiationis
diploma cum mihi ad manum effet, nec ab hâc hiftoriâ alienum , hic addendum piitavij quod fe-
quitur

I2sT nomine S. (ßr Individ. Trinit. Ego Henricus Dei gratia Rom,
Imp. lAug. fro dmore Dei, (elf fdnBa Rom. Ecclefia (ßf domini
<Papa Cdlixti, & pro remedio anima mea.dimitto Deo & SS. Dei A-
jpoBolis Petro & Paulo ₃fianBaque Catholic a Ecclefia omneminveBi-
turdmper dnnulum & bdculum ; concedo m omnibus Ecclefits qua in
regno rv elImp er io meo funt, cdnonicdm fieri eleBionem, & Uber am.
confiecrattonem j pojfeßiones & regalia S. Petri qua a principio hujus
difcordia ufique ad hodiernum diem five temporis pdtris mei ₃ five etiam
meo , ablatd fiuntj qua hdbeo eidem O Ecclefia reßituo : qua dutem non
hdbeo₃ ut rettituanturfidehter cur ab 0, pojjeßiones etïam omnium alia-
rum Ecclefiarum₃ <&principum &* aliorum tarn clericorum quam Lai-
Çjrnm, qua in guerra ifia amiffd funt₃ confilio Princfptm^ %\'djuflitia.

ïjtiœhdbedM reddam.\'. qua non habeo₃ m reddànturfideîiter jwaßoc
Et do njeram pdcem domino Tapa Çdlixto₃ fanßaque Rom. Ecclefa*
(ßp omnibus qui in partibus ejus [um uel ßuerunt, (ßp in quibus S- R.
Eccl. auxihum poBulaverit a me,fideliter jmabo ₃(ßp de quibus mihi
fecerit querimoniam debit am fibi fiaciam jußitiam. Hac omnia äff &
funt confenßu (ßp confiho Trincipum quorum nomina fiubßcripta ßunt :
Edelbert m ^Archiepifcopus Mog untmus j Frederictts ^Archiepifcopus
Colonienfis, H. Ratify onenfis Epißcopus ₃ Otto 3 amber gen fis Epifcopus>
l"Bruno Spirenßs Epifcopus : H. ^Augußenßs Epißcopus, Cjodebaldus Tra~>
je ft. Epißcopus, Vldaricus [onBantienfis Epißcopus, H. Fuldenfis ^Ab-
bas : Henri eus Dux T> avaria, Freder. Dux Suevia,\'Bruno Dux Sax-
onia , Dietboldus Marchio Cambienfis à Uochtburg , Cjodefridus Td-
idtinus C Rheni, Otto Talatinus Comes a Wittelsbach , Engelbert US
Marchio Iftria , jßerengarus Comes Habsburgi ₃ Theodoricus Comes
Atontisbellicardi, & a Iii quam plures.

Priufquam vit® Godebaldi Epifcopi finem faciam, diploma, qiiodfequitiu\', de Donatione Tiefet
linefkercke Ecclcûœ S.Petri fafta, cujus Heda non meminit, operas pretium duxi hie adferi-
bendum :

IN nomme &c. Ego Çodeboldus Dei mifericordia l^ajeB. Scclefi,
h um i Iis miniBer Eccleßam mei Iuris in H allant qua uocatur Tie-
Zjhnefkerl^t *B. Tetro in TrajeBo ac fratrib us in EcclefidiB. Tetri^^rek
Deo fdnBoque Tetro devotißime fervientibus in perpetuum tradidi _%quatenus ejufdem ecclefia fruBu eorundemßratrum fublevetur indi-
gent ia_y &> continua eorum prece med dpud Deum dugedtur memoria^.
Quia Tsero ßratrum utilitati eandem Eccleßam aßignavi ac lib ens do-
ndvi,fratres lidem inte gr am habeant pote Bat em, in quo s <~voluerint u-
fus earn deputare ficihcet cam a ejus difpofitiene fie fiuofique fkeeeßores
adjuVdre. Ne uero quifpiam irritum hoc f deere , acßratres in hujus
Scclefiœ dono ,feu propriet ate la der e prafumat, manuficriptUm hoc fi-
giüi mei impreßione not ay i, (ßr remgeBam banni mei duBoritate con
firmaVi, (ßp in dit dre bedt i Te tri repom pracepi -, multißque de clero
*Bantibus (ßp de populo,ad pradiBam Eccleßam Deo ßanBoque Tetro
manu mea in perpetuum obtuli. FaBa ejl autem hac traditio ^Anno
Dominica inedrndt. M c xxvi » IndiB. iv. <Anno Regis Lotharii pri~
\'mo> anno vero Epifcopdtus met xiii. vi n. Id. lulu TrdjeBi in Chri-
ßi nomine felicmr. Sub teßimonio (leri (ßp udlentium Idicorum ₃

frœfentibm videlicet, Lubberto Dec mo majori\'s Monaßerii _; ^Adal-
V vino, Luth ar do, Hardtberto, Ott one, Cunerado, Temone, xAdelardo.
Henrico T>ecano de S. Bonifacio, VffichardofBlicbtro, Simone, He^e-
lone.\'Prœfentibus etiam laicis jyomino (jodefirido de Malfien_y7heodo~
rico Comire^rnoldo TrafeftofWlfgardo de ^Ame Helle, (jerhardo Te-
lonario. Wilhelmo de Wercunden (jjß fratre ejus Ruthardo₀

Corns Atjttî. Odebaîdo defundo,fucceflit(a)Andreas ex Comitibus antiquae gentis Gugernorum

In\'Aren* \' % "W.xxv.Epîfcopus,vir prudens & gravis paci & tranqailiitati fiiorum multùmintentus.
lere!™"\' * HicHermannumComitem Gugernorum,livefratrem,fivenepotem fiium (incom-

! Comes Gk- pertu-m habeo) à Theodrico Comité Hoilandiae in ultionem Florentiiproavi fui apud Ha«
gernorum, merithem occifi , palam Sc occulté hoftiliter impetitum, ac fimiliter Godefridum Comitem
ideßde Aqullini Montis, (hunc de Arenberch₃ illum de Kuyck valgus appellat) fratres aegrè illi re-
K^uj/ckt eonciliavit, pacemque compofuit hâc conditione alias infperatam. Hermannus pro muldâ
Sc liberatione animas occifi Comitis à fundamentis erigeret (b) Monafterium, atque dotaret,
in perpetuam memoriam. Unde fad um eft ₃ quod in agro, qui Rheno Sc Wahali interjacec
baud longe à fluvio Lignia corruptè,(c)Linea rèdius, (fie vocato quia labore militari Roma-
ni inftar regulç banc roflam ex Rheno in Wahalim ac Molam deduxere₃ pro recreftentibus
âquis derivandis) infigne conderetur cœnobium , in quo Religiofi (quos Praemonftratenlès \\
loco, alii Nortbartinos ab audore nominant) quorum vita, quia tunc recens inftitutus ordo,
magno in precio habebatur, acciti ex Lauduno collocantur. Quibus etiam prseficitur Abbas
Robertus, non minus fanditate ,quàm Regio languine clarus. Nomen (d) autem inditum
Infula Ma- j_nf_u}_a Farias ipfi loco , quem Rex Angliae contuituipfius Abbatis, Calice aureo,infulis auro
littm TcÔ- gemmifqtie contextis, nec non acre legali copiolo ac pavimento Teffelato, quod adhuc vifi-
mitibus de ^tutô opulenter adornavit. Habuit itaque initium eodem reconciliationis anno, fcilicet M, «
Ruyckjnßi- xxv 11 I, quarto Kal. Iulias. Sed hens, manet aba mente repo fiant hoc conceptum odium, uc
iiuumverbis utar Virgilianis. Frifiisenim rebellantibus, Florentius cognomento Niger fejungit
Regis At,i- adverlùs Theodricum fratrem. Quibus fuppreflis, recipitur Florentius in gratiam ex audo-
fe\'ruiT ^ritate Lotharii Imp. Augufti, utriufque avunculi, poftquam Alcmaria oppidum atque pro«.

Florentius ^vinc^^a Caninefatum ( Kencmaros vocant) jam ferro igneque vaftata crant. At Florentius Co-
Kigerjungit naes inftigantibus Nobilibus quibufdam , Ilelwigim puellam formofam Hermann! atque
ß Frifiis Godefriai Comitum ex forore neptim, ex Principe de Rothen procreatam, fub tutelâ Her-
contraTheo- manni degentem, eo inconfulto, in matrimonium appetebat, obftitit Hermannus conatibus
driatm fra- Florentii, adjutus viribus Godefridi Comitis, atque Andres Epifcopi. Unde recrudefcente
SSfS"^ot1lio^ Florentius infert moleftias. At Trajedenfes,rarb concordes cum Epifcopo,partim me-
iS tu Lotharii Csforis, partim affedione,Florentmm in civitatem recipiunt, & emittendi, re-
\'Epifcopi cipiendique fe poteftatem faciunt, auxilioque fovent, ita ut in Epifcopi opprobrium,prasfi-
Neptimam- dium Epifcopi ac vicos aliquos flammis confùmeret: inter quos erat Sc pagus ₃ quem oratn
fy* Leccac flu. five Lcxmundam vocant. QuopravocatusFIermannus₃atquelecumm anima

revolvens, quonam pado injuriam ulcifceretur iilatam, tendit ad infidias ₃ Sc fubmittens la-
tenter, qui praeftolarentur manè egreaientem Trajedum>cum paucis ad venationem, hau4
longe ab urbe,in loco dido Abftede, fruftra qusrentem fugam₃collabente equo,occiderunt_%ïpfe autem Hermannus patrator per Lotharium Auguftum ₃ qui caedem nepotis permoleftè
ferebat, ex fententiâ Principum, dignitate ac titulo (e) Comitis, qub fulgebat ,privatur per-,
pejtub. Theodricus quoque Comes in ultionem fratris Hermannum atque Andream Epifl
Same Mo ^coP^um pi\'ofugavit ₃ exuens ilium omni Dominio fuo₃ quod etiam in folitudinem redegit, in-
naßerium \' ^{co,i as omnes}percutiens in ore gladi i. A mbo tamen per obitum Lotharii i" gratiam à Theo-
efdinisPra- drico reccpti,adfiia redierunt. Quo tempore Fulcoldusquidam miles, conlcius necis hujus
monflraten« ex (f) arce fuâ quae Barne dicitur ₃ citra Mofam fita ₃ qui vindidam Theodrici evaferat, pro

fcconciliationeconfti\'uxitEcclcfiam ac Monafterium fimiliter \'ex\'profeflione Prsemonftra-
tenfium ,quod etiam noftra a^tatc per Abbatera regitur. At Andreas Epifcopus amovens fa- Staurienjii
cerdotes ab Staurienli Ecclefiaob diflolutos mores, traduxit illuc vfros ac foeminas religio- Ecdefia re-
lbs ex Ooftbroeck, cumque jam utiliter & honefte per decern annos Ecclefiam fibi. commit farmatur,
famadminiftralfet, DeceffitKal. Iunii, fepultus apud Prxdeceffores anno M c xxviii.
alibi xxxix. Huic Conradus (k) tertius Romanorum Aug. renovavit donationem Comita- Andreas
timrn de (g) Ooftergou (g a) & Weftcrgou, per alios Reges & Imperatores antea collato- ^fi-^fi

rum,quosLotharius Aug. Ecclefiae iterum ademerat,& Comitatui Hoilandice unierat, prse- ™°
bens perpetuum dilcordiarum fomentum. Pro confirmations autem hujus rei fubjecimus li-
teram Conradi Regis. _ \'

IN nominefanBa indiyidua Trinitatis, Conradus divind largi-
ente clementid Rex Romanorum 111. Scimus <~uere credimus ,
quod qui copiofus eBin mifericordid, per quern Reges regnant, prop-
ter hoc fuos conftituit ReBores in hujus peregrinationis & faculi ^via,
ut bene fe regent es_y & alios, poBmodum fecum regnent in Tatria cede- ^lf₀fanmic
fii. Quod nobis utique juBe & mifericorditer e\'venturum fperamus _yji cUfiaTr^
ttnicuique fua?n juBitiam pro t/iribus no Br is confers emus. In ipfam
itaque juBitiam pre Dei amore fideliter intendentes j notum efjeuolu-
mus tarn futuns, quam prafientibus_ycunBis ChriBi noflrifique fide lib us_yqualiter Comitatum quendam Frifia _y nomine Oofiergouyye S. Marti-
no ad ecclefiam Traj. monitu (jfy petitione uenerabilis ac fidelis noBri
^Andrea ejus fedis Epifcopi juBe refi^nayimus, quem injufie eidem Ec«*
clefia ah latum pro certo comperimus. Dederat Jane pr-adiBum Comi?<z-
tumTraji eccleji<£ Diya recordations Henricus IV. Imp. ^dug. turn
pro remedio anima fiua_y turn propter amor em & feryitium uenerdbilis
uiri ₃ fidelis fui Conradi_} ejufdem fedis Epificopi; Cujus donum fi-
lms ejus Henricus bona memoria V Rex , IV \'Verb Imp. ^Aug. ite-
rando renoyayitfi^ renoyando authoritate & priyilegiofiuo confirtnayit.
Nunc igjtur aliquamdiufiubpradecefjore nofiro LotharioImp.pradiBa-
Ecclefia fiuo jure (fif pradiBo Qomitatu caruit filter ius earn fiuo jure ca-
rer e columnsj fiedfecundum monitionem fidelium noBrorumjn debitum
ftatum ei reddendo Comitatum^eam reformamus fiecundum hoc_yquod in
priyilegiis Ecclefia ueritatem inyenimus. ZJt igitur antiqua donatio-
nes, & noBra refignationis authoritas immobilis & inconyulfiaper fiuc-
^cedentia tempera permaneat, hujus atteBationispaginam conficribi_?figilli nofiri impreftone infigniri jufiimusJ\'eBes quoque fiubnotaripra~
cepimus, quorum nomina hacfiuntThityyinus S. Rufina Cardinalis E~
f ifcopus& vApojl. Sedis Legatus, wArnoldus Colonienfis ^Archiepificop.
^Albero Treyeyenfis Archiepificopusfimhrico Witzjburgenfis Epifcopus^
udlbero Leodienfis Epifcopusernerus MonafiertenfisjUdo Ofnabur-
ge»fis₃ Stepham f Mttenfis ₉ NicoUm fameracenfiis Epifcopi. Walra-

njius Dux. Wilbelmus Comes Conrddus de Haghen^ Henricus de Hirftelbufenjlbeodor: frd-
ter ejus Rotbgerus de Durid_y (pjy diu qudm flures. Ddtd v. Idu s
prilis_y IndiBione i. ^Anno Dominica incarndtionis cId c xxvi i i .re-
gndnte Conrddo Rege Rom. tertio , primo anno Regni ejus. uABum
Colomann Cbrtjlo feliciter_y vAmen. Signum Conrddi Rom. Regis III.
Ego ^Arnoldus tancelldrius recognovi ₃ recenfui uice ^Arcbican-
celldrii Moguntini.

Idem Andreas Abbati ac Monachis fandi Trudonis conceffit in villâ (k) Alburch, quae &
ViUa <Al- Babilonia dicitur, Ecclefiam ac décimas, quas Epifcopi efle confueverant, quia profugus illic
lurch diEta forfan receptus fixit. Difcordiam quoque inter majorem atque fandi Salvatoris Ecclefias_aidiloma, fuper ordine minifterii in Pafchâ, Pentecoftc, atque natali Chrifti fervando antiquam ex-
ftinxit, & ne in pofterum exlufcitaretur, contribuit ex fuis in Puttâ & Ermelloftipendia per-
petua. EtintuituejusLietardus Epifcopus Cameracenfis contulit utrifque Ecclefîis alta-.
ria duo in Wefterloo & Oulo M c xxiv. (1)

Contulit Andreas, etiam Ecclefiae fandi Salvatoris certas proprietates ad Illam flu. verfiis
Gaudam &c Haeftrecht, & Ecclefice fandi Iohannis Trajed. parochiam in Boefinchem,
c XXXI. fub Lothario Augufto,

a Sacceflit Andreas &c.) Ex Prsepofito Leodienli Epifcopus Ultrajc&inus fa&us. Sed Guger-
nos populos quod Cukienfes appellat, minus placet • cum gens ilia latè fefe olim extenderet, & a-
pud pofteros hi exigui tantùm, ûominii proceres fuerint. An non à Cauchis difti » Cujus ©rigfe
nationis meminic non nemo.

Comes de Kuc J Kuc vixit an-
obiit anno \\no 1096.
io68> telle 1

Comes de Arnf- f Helwïch, quara
berg, j Florentius frater

Aleydis ux. Ar- \\ Holl. Comes fibi
noldideRo- \' I ambiebat eonju-
i-them,quorûfilia Lgem.

b lAfundamentîs erigrnt Monaßcriura, ] De fundatione Monafterii Infulse S. Marias «vnlgd
USanctl-toßßröt in Batavia fie in fchedis Brockii invenio : ^Anno 4* K4* M fundata & da-
tât a fuit ab Hemanno de Cuycl^ Comité. Hujus meminêre plerique feriptorçs noftri. Fuitauteia
oiim célébré id monafterium, nunc praster tenues ruinas nihil ej us fupereft.
c Lignia corrxptè.) An Linea five Lignea fit fofîà à Rom. fafta, quam Gorbulonis vocat Orte-
lius, negat Gluverius, pluribus adduftis in contrarium rationibus, lib.2.Germ. Antiquit. cap. 31.
in quâ is opinione adverfarium eft na£lus loh. Pontanum, in medium relinquo; uterque enim fuam
fcntentiampropugnatlibriseam in rem feriptis. Videantur etiam Lîpfu Coiois.ùu*. Annal.
Taciti. ..T \'

g( Nom««Miminditttm Jnfula Maria, ] Meminit hujus A. Mirasus inChron,Prsemonftratenfi ex loh
Bekâj Sc addit Primum Abbatem Robertum ex Regio Anglorum genere, Henrici Ï. nempe he»
potera fuilfe.

c Xitulo Çomitis privaturperpetvo,] Erantilli Comités non ut hodiè haereditarii, fed officiâirii ; nee
puto Heremannuin Comitemdiftum refpectu bonorum Cuyckenfiurn > fed qued effet Burchgra»
vius vel praefe&us Tiajectenf. ut ad Bekae Chronicon fufius indicavi.
F Et arcefitâdeBarne,] Be hac fundationc praeter noftros Annales, feribit MirseuS in Chronic»
Praamonftratenfi, & liba.cap.59. Diplom. Belg. Ubi dicitFulcoldum illum alfumptâ vefte Re-
gularij ibidem anno 1149. deceffiflTe.
g Conradus tertius Imp.] Variant exemplaria nunc tertium nunc fecundum appellantia: Onuphrius
tarnen ubique III. vccat, ut fenptores plerique : Sigonius nihilominus, Martinus Polonus, alii-
que pauci fecundum huncdixêreejus nominislmperatorem.
(g 2J Renovavit donationem Comtatuum Ooßergou & Wefiergou,) Emmius aliique Frifici fcriptores
Ooftergoam & Weftergoam has Provincias appellant, latiflimas fanè , & quibus magna pars Fri-
fia\' Orientalis continetur; quarumaccuratam defcriptiouem dedit Ubbo Emmius Rerum Frif. li-
bro? I. & pailïm toto opere, Kempius quoque videri poterit libr. 2, de origine & qualitate Frifia?.\'
Hujus autem donationisaliquamverifimilitudinemadduntea quee Abbas Urfpergenf.de diifidi»
inter Conradum electum Regem & Henricum Ducem Saxoniœ adducit. Mediatom (z\'uquit; per
triduüm hue atque illuc tranfmeantes, nihil profecerunt : Rex enim non aliur\\compofitionem fieri Voluit ,niß
Dux quœdam de his, qua à Lothario acceperat acpoff ederat, refignaret. Quae v erba huic loco optimè con-
veniunt,&quœ de hac reftitutione referunturjj ex parte confirmant. Quae etenim Lotharius prio-
ribus polfefloribus adempta fuis contulerat_} Conradus reftituenda optima ratione putabat. Gou-
we five Goa. ut & hoc obiter addam, Germanis eft, quid Latinis pagus -, fic Lobedengoutve, Nearer-
gouwe, Pleumgmve, Hafpengouwe, Henegourve, vide Origines Palatinas Freheri.
h Ihietwinns S.RtifinaCard,] Urfpergenfis Abb. dicit Chunradum fratrem Frederici Confluentias
ad Rheuum electum anno 1128. & fequente jregnum accepilfe praefente Theodw\'ino Epifcopo
Card. Onuphrius > fub Innoc. 2. ad annum 113 o. nominat inter Cardinales Theowinum Epifcop.
Card. Portuenfem.

i Vice xArchicancellarij Mogunt.) Fortè Archicapellani; nomen non iadditur> verùm Serrarius de
Archiepifcopis Moguntinis , Adelbertum quendam co tempore Moguntina fede potitum iu-
dicata

k In Villa xAlhorch,] Extat hodieque locus non procul ab oppido Heufden ejus nominis ; quo eti-
am familia olim Celebris ex Heufdanà ftirpe oriunda, ut infignia rotam praeferentia indicant? difta ;
ex quâ fub Bernulpho vixit anno j 026. Vulfardus de Alburg. item Eppo de Aibuch anno
1031. Poftea Thruteke de Alburch,& alii deinceps.
J lAltaria duo in tVeflerlo & Oulo M C XXXIII. ) Sic reftîtui pro alterna & 1124. Nam fi anno
1128.deceflitGodeboldus,quomodoanno 1124.potuitlietardns Cameracenfis Epifcopus in-
tuitu Trajeft. Epifcopi Andrea: fucceiToris Godeboldi, donationem illam facere * In meis feedis
eft annus 1133. Altaria etiam olim dicebantur templa vel facella ut ex non uno diplomate dedici.
De Lietardo verô Epifcopo Camerac.ficRob. de Monte ad annum » 127 : Cameracipoft Burcardum
Hermannus Epifcopatwn tenuit -, quo poß tnennium extrufo, Liethardw ei fueeeßit ) qui (y ipfi ;pofi quatuor
annos répudiât us N icolaumfuccejforemhabuiti hujus diplomatis exemplar continet.

Q Vod tradit Canonici* SS. Martini Tïonifmiin TrajeBo ,
duo altaria, Weßerlo fcilicet (gjp Oulo libera ab omni perfona
\'fêp conditione excepto quodihi cantaturus facer dos duos ^Antyyerpien^
fis montt* folidos infeBo S. Luc a EuangeliBœ per fingulo s annos £pif*
copo Carrieracenfiperfolyat. ^Bum anno incarnat <verbi M C XXXII_%IndiB. Iii. prafulatus domini Lietardi tertio„

m tmilit JLnfaw ZaltfMW\') Diplomatis veldonationis verba funt, qua; fequuncur |

IN domine domini lefu Chrifli, ego jLndreas D et gratia Minifies
EcclefiaTrajectenf jugi memoridretinens qua fit m Veum mulù-
flicdtio cedrorum in ramis quorum Chrifli paßer es nidum ponunt. ZJ-
tile duxime me a exbibere bis qui a communi bominum conVerfa-
tionefubvolandofiortemfiuam benignum Iefum dicuntß? faciunt* Qua-
propter Canonici s S. S ah at oris in Trajeßo , generis omni décimas nova
culture juxt a Çoldam cum cenfiu (ßp juBitia faculari contradidi. fu-?
* periorem earumterminum inchoans fine int erv allo poB hlberonis filii
Çifelberti beneficium ₃ inferiorem uero terminum ₃ definiens in Swâ-
nefdrecht. ^Adâidt quoque ipfis Canmicis pradiBis intra memoratos
terminos, manfos V poßefiionis hareditaria,poß 30. manfos Epifcopi,
nulla medietate proximos. Hacque donativa omnia lege tah pramemo-
ratisfratribus aßignavi & dedi, ut ipfi per difpenfatoresfidèles , quic-
quid exindefruBuum per^enerit, annis fingulis colltgant, &*fiye illud
plus minus\\e,ad quotidianas refeBiones in communi loco communiter
dccipiant, inferioris (ßp fuperioris, lunions (ßp proveBioris in parti-
cipatione bujusßipendii nulla fit differentia^ . fed (ßp qui cum aliis
in communi refeBionis loco bac donationc-, uti, quâcunque causa 0-
yniferit , nullam partem extra pradiBam converfionem accipiet , exce-
pt is per omnitu tantum bis qui manifeBe funtinfirmi uel imminuti,
ipuibus bac eau fa abfentibus,fi Trajecti fiunt, partem fuam cateris con-
tentibus parem difpenfari pracepimus. De cat era cum jufium fit, ue
ftnumquemque opera fua~> confie quant ur, boc quoque pradiBis Cano-
Tiicis injmgimus , ut quotiens convenu, & ratio temporis finit,mei (ßß
Trapofui Tbemonis dum <~vixerimus, poB ubi rebus humanis excef-
ferimus , in Mißis fuis oratione fpecUli _y fed in Canone memine■«.
rint ■ femper quippe gratia Dei praeunte fubfieqnente _y ipfi pluri-
mum ad hoc commodum eorum lab or av it. ego autem perfeçi in do-
mino. Et ne quis hmc dono uel diBinctionibus pradictis obvias mams
înjitiat, anathema maranatha facimus omnibus qui faciunt aut fa-
tientibus confientiunt, autpr a fentes loco fuo non defendunt. ÇeB^
autem funt bac anno unigeniti Dei incarnat i M c xxxix. IndiB. 11.
sAnno Epificopatus mei xnr ^Anno njero primo Regni Conradi
11, Trafentilms bis teBibus jTrapofitis Hereberto S. Mart. Thema-
me, S. S ah at oris, ^Alberone S. T etri,Conrado Thielenfn Decanis,Lut-
berto S. Martini, Lutberto S. Tetri ₃ «.Ancelmo S. Johannis, lArnoldo
S. Maria, klar do Aldenfalenfi O Çodefrido HelBadienfis Ecclefia.
Trapogtis ; Canonicis » Reimaro , Joanne^, HazsK°^nc^ ? &kpnboldo,

Qttone jiÀfcelino, Ingelberto, Frdberto _y Kodolpho j ^ Clero TrajeB_apropemodum umverfo : Liber is ; Hug&ne Advocato , Qodefrido Comité,
Merimannofraire ejus , Adam, Denizone_y GermagofWdkero de S ta-
pele : MiniBeridlibusj Alpb ero_y hnatbd jratre ejus_y AIberone &*fird*
tribus ejus, Wdrnero qjp (jerhardofratre ejus.

Idem Epifcopus Andreas dedit eodem anno Cancniris & Ecciefia S. Salvacoris, décimas &
novaliain Rijfwijck, extat & diploma donationis dec ira arum in Bodegraven eifdem Fâfe anni
Jvl c x Xx I v. Indict. XI i. Epifcopatus vero VII.

A\'iud item de bonis in Bcfinchem > qua ad ufum Collegii D. loan. Baa t. cradidit, en; us dona",
tiouis exemplar» fequitur. \' \'

IN nomine patris Sciant fidèles &c. Quoniam ego Andreas
TrajeB. Ecclefiœ Tontifiex humiHimus inter frapofitum Harm an-
num & Canonic os Ecclefiœ B. Baptijlœ domini me dm s, car it ate me*
cum mediâEcclefiam & curtim m Buefichem a manu Prœpofiti fufce-
piy utrumque ipfo pet ente (gjy concedente cum omni allodio , quo e uni-
que fitum ejl locorum appendente , except is feudi dommorum liber orum
^Amelriciy Cfifelberti, & quatuor mini Br or um Suethgeri, ^Alberti ,
Harnoldi₇ Çozyyini, ffi cum omni ea libertate lufiitia_} qua ipfe <& o~
wines antecejjores fui ante ipfum funt ufi, in augment um prœbendarum
canonic or.fupra memoratœ Ecclefiœ y pro fialute me a pie in Chrijlo dond-
Décimas <^jcro dictorum ^Altdrium in Hoghe Çefchoron ab eif~
dem cann.fufcepi^ (fijp eas m ufum fuum Prœpofito commifi $ it a tamen
ne quoque ab Ecclefiâ prœdiBâ e longent. fyLd hujus rei fanBionem
cartam hanc jufiifieri, & nota /igilli mei fignari. Siquis autem &c.
HocfaBum eB annoDom. incarnat. Mcxxx IndiB. ix Tcegnante
Kege Lothario\'anno vii Regni_y & anno IV Epifcopdtus D. ^Andrea
*pontifick hum. TrajeBenlis Ecclefiœ. 7 eft es de S. Martino-, Hardber-
tns Trœpofitus, Lutbertus Dec anus ySimon filius iomitis Holland.Wer-
nerus ? rœp₀fit us de Berth y Conradus, Henricus,^Adelard ; de S. Boni-
facioiWichardus Decanus, 73 lit her us , Sibrandus, Simon, Winiman-
nus, de S. Tetro Decanus,Theodr.Frefo,%udulphus ^Ibero, ^iltetus^
Eïerhardfidoldus-, de S. Jtâaria_y ^Arnoldus DecanuSy %odulphus_}»inns &c.

Efî 8c in Adverfariis meis fententia ex originaîi deferipta hujus Epifcopi,quâ pamehianis de Mi,
quidam ager ablatusj adjudicator, quam hic ad calcem vita: ejus de verbo ai verbumadjungendatr»
ctiravi :

IN Nomine SanBœ (jfr indhiduœ Trinit. Not urn fit omnibus,
ffic. Quod ego ^Andreas Dei procidentia TrajeBenfium ES
prfcotus ₅ farschunk de Mti terrain fuam quondam eh

a (jifelberto ^violenter ablatam, & poßmodum audito clamore & qua"
rimonid eorum inprafiemid med ajlante Clero & laicopopulo juBoju-
dicio eis adjudicatam & recogmtam, turn pro ßdelmm me or urn petiti-
one ^turn etiampro illorum fervitio , &* maxime pro gratia Dei, quia
jufiam eorum caufiam cognovit libéré, (^p abfque impedimento tradide-
rimPjffî inperpetUum poßidendum ipfis eorumque haredibus donave-
rim. Terra uero eis adjudicata bac eft, ex qua folvent decimamjcen-
fum & lußitiam Ecclefia2?. M. inTrajeBo ad prabendam fratrum
quicquid continetur inter ßoßatum , quod eß terminus terra illorum de
ßam.erka , & inter u et er em t err am illorum de Mi quam Teutonics
. . . . Quod ut ratum inconvulfum in poBerum permaneat₃ banc
eis inde teBamenti paginam in munimen . . confcribi, & figilli no«*
ßri impreßione confirmari jußimus. ^ABumeBautem anno dominé
ca incarnationis M c xxxi. IndiB. ix. Regnante Rege Lothario II.
anno regni ejus VI. ^Anno uero Spifcopi domini ^Andrea IIL Huic
confirmatiom hi tettes affuerunt ,Rengotus Trapoßtus, Luitbar dm
frapof. lAmoldus Decanus de S• Mar id,Fr ab er tus Decanus j ArnoU
dus CaBeÜanus, ^Alfero S cuit et us, Ç er ardus Telondrius, Egbert US de
Ame Be lie ₃ Harmannus de^ or then, Sero deWefiopa, Bertolt de Lin-
ieficot_} Çodefridus de AmeStella. Sigillum non appendet > fed in
cerâ candidâ pergameno irnpreflum₃fcutellç inftar concavum*

POft Andream eligitur Hatdbertus five Heribertus, uti nummi (a) cufi teftantur xxyi »
Epifcopus, natione Frifius, ex loco Berom (b), vir integer, & Ecclefiafticum ftatura
t>\\m*iww ad priftinum vigorem teducens. Hie dum Romanum accederet Pontificem, confiai^

turus ilium certis de caufis, rediens invenit apud Trentinos, (c) magnos tumultus concitatos,
Grunipro audoribus Grunis, quorum pars templum Divse Walburgis occupaverat & munierat ,quos
Crmwgar.it p_{Cr crc}bras oppugnationes ad deditionem eoëgit : Interdicens eis ftruduram mœnium,com-
mittens duobus fratribus, uni in Gruningâ, alteri (d) Prœfeduram in Ccevardiâ, perperani
in hoc pofteris confulens. Nam ufque in hunc diem Epifcopi ipfi libéré judicabant.

At Otto Comes (e) Ricomagi ex ftirpe Palatinorum Prasfedus in (f) Benthem ,fotorius
TheodriciComitisgraflabaturinTwentanos : cui Pontifex Heribertus viribus impar, nec
Valens refiftere, accito tandem in fubfidium Hugone, cognomento Butyro:, ex nobili fatnilià
illorum de Ardo,ciun magno equitatu, tandem apud Heemf heim five Omerfheim, juxtaa-
lios, initâ crudeli pugnâ, occifis multis ,aliis partim captis, partim per latibula fylvarum fa-»
lutein quserentibus, Otto capitur cadente Ottone Comité in Biele, & Trajedum deduci-
tur. Quod audiens Theodericus Comes, illicb circumvallat urbem obfidione,adjundo fibi
Palatbi°^mS Ioîianne \'S) P"^nciP^e de Arclo, fratre ipfius Hugonis Butyri, quo animum Comitis irati fibi
eapiim* conciliaret,quiafrateradhserebatEpilcopo. IgnarusEpifeopusfalutishuman«,fcilicet ad
\' - cœlefte fubfidium intendit, cumque decretum fuiflet oppugnare civitatem, quo illam ab
yigruente periculo liberaret, provocat hoftes ad pugnam, defignatur locus ex arbitrio
utriufque, at ingruente die puguae,Epifeopus jubet cives omnes efiTe in armis, quos cuftodiis
îurriuiû _ac moeoiuoi cilfbribuit, piQhibcns ne quis portas exeat. Ipfc (hj y^rö cougregato

Sacerdotio, 8c omnisordinis clero Pontificialibus indu tus, ceteris juxta dignitatem religio-
ns veftibus accindis , & vexilla atque in fignia crucis fcrentibus, portis erupit , hoftibus ob*
viam procedens,qui e conlpedu crcdentesexercitum armatum propter candorèm relplen-
dentem adventare, ad prahum fe préparant, appropinquans autem inermis Epilcopus laero Epifcoptê
eum exercitu, admonuit Comitem ab oppugnatione defifteret , obfidionem folveret, atque ttanm nlî*
retrocederet, ni anathemate ac diris feriri vellet. At Comes compundus pietate & rel gio« movit
ne, animümfledit ab irâ, ponit furorem conceptum, fatetur rea\'tum, ac dépolit is armis iup- ^ahplex petit veniam &c meretur, datifque ofculis, & jundis dextris fit amicitia, ac fa dus no- J
vum percutitur, liberatur Comes à captivitate , qui arcem (i) iuam Bentbem beato Martino
tradidit, ob devotionem & rurfum in beneficium recepit, eâ conditione, ut Epifçopo liber
effet introitus & exitus in arcem, in quâ & Oratorium Sc aulam pro reiidentiä jfuâ fibi refera
varet. Erat hic forma corporis egregius, qui paulopbft ab Hermanne (k) Comité de Scha- Otto Comé
lewick vel Stalicke dolendâ morte perimitur, & Otto filius Theodorici, nepos ejus fuccef- _

fit in Comitatum acPrafeduram de Benthem. Anno quoque M c xxxvi i x. perrexit Theo- ^fif^f*
dricus ComesHierofolymamdevotioniscaufa, & lequenti annoreditumfaciensper urbem fi^mfan
Romam, ubi Monafteria in (1) Egmondâ atque Rey ni burch à majoribus fuis partim fur.data donajfet S«
atque inftaurata, protedioni landi Petri fub annuo cenfu fubmifit : qua Innocent;ius Papa Martino.
I I. fufcipiens, perpetuo ab omni ordinariâ poteftate exemit, favente & appr₀baitte H eri- Tkeodori*
berto Epifçopo. Non longé poft, videlicet anno M c xlviïi. conflagravit (m) major pars ^f«⁰"^"
civitatis Trajedi, majori & fandorum Petri & Pauli, atque lohannis templis omnino con- îr
fumptis flammâ, una cum Oratorio fanda Crucis ; Eccleiiâ fandi Salvatoris, non abfque
miraculo, à tanto incendio intada permanfit , cum imagine Salvatoris ex favillis alïervatâ, fcurgamJAo*
qua adhuc vifitur. Tum futuris periculis profpedum eft ; pro aquarum commoditate undi- nafteria da*
que acquirendâ ordinata foffa per urbem, atque aqua è Rheno induda, qua in Vedam natPap<&
flu. perpetuo decurrerent, Unde jam urbs & pontibus ornatior, & fedandis incendiis, ve- Innocenta
hendifque commerciis longe inftrudior, apparet. Rhenus de*

Heribertus itaque plenus dierum, cum annis prafuiflet duodecim, ultimum natura per- _Yß_atur -_mfolvit debitum U i Idus Novemb. anno M c 1. adjundus pradecefforibus fuis in majori Ba- f₀jfas urbis
iilicâ. Hic impetravit pro EcclefiisTrajcdenfibus à Conrado in. Rom. Aug. audorita- ad incendia
tem eligendi Epifcopum, quam Eugenius Papa tertius approbavit, ut ex literis fiibnotatis reftingu?da_aconftat. Herfartl

EugeniusEpifcopus Servus Servorum Dei diledis filiis, Decanö & CapituloEcclefia
Trajedenfis, gratiam, gloriam & Apoftolicam benedidionem, Supplicatio chariffimi in Venire *
Chriftofilii Conradi tertii Regis Romanorum illuftris, nobis per diledumfilium Conra- p^fneligeZ
dum ipfius fratrem, veftra Ecclefix Prapofitum, propter hoc ab eodem Rege ad Roma- do Epifçopo*
nam curiam deftinatum, continebat, ut privilégia per Romanorum Reges & Imperatores
anteceffores fuos Ecclefiss veftra conceffa,nec non privilegium ab ipfo Ecclefia veftra pra-
didaconcellum,audoritateApoftolicâ dignitaremur confirmâtes cujus privilegii teng£
talis eft.

IN nomine fianBa (gjr indiVidua Trinitatis, Conradus divina fiayen*
te dementia Rex Romanorum tertius : Si Ecclefias Dei amplified-
mus & earum jura Regali auBoritate tuemur (ßp confirmamus . ante-
tejjorum no fir or um piorum Re gum uel Imp er at or um exempla imi-
tdmur, (df hoc nobis ad regni nofiri celfitudinem, & pracipue ad ani-
ma noBrœ falutem profiuturum non ambigimm. Et propter tarn fiutu-
rorim quam prafientium Chrifii noßrij^ fidehum Regni noyer it indu-
ftridj quod nobis apudTrajeffum ciyitatem refidentibus , (ßf de pace ac
deflatu Regni trdBantibusjfidelis nofter Hardbertus ejufidem loci ue-
perabjlis gpificopusj (ⁿ) Qnudmfrater nofter frapofitus^ J)ecanus

Capitulum Mutjoris Ecclefiœ diBœ civitatis ad noBrâm prœfentiank
encrant ₃ noflra celfitudini fupp lie antes _y ut fi eut anteeeßores noBri
pii Romani Reges ffî lmperatores_y ipfam ecclefiam TrajeBenfem mul-
tis h on or i bus <ßp priyilegiis dotayerunt : Sic no fir a Regahs excellente
ipfiorum njeBigia imitando _y diBœ Ecclefiœ aliquam honoris prarogati-
yam concedere dignaremur. l>los itaque confiderantes, quod Regdlem
decet excellentiam_y illos honor are debere prarogatiyJt ampliori_}quorum
devotionem continuis obfiequiis experimur₃ attendent es etiam nos & an-
teeeßores noBros (₀) Reges ßf lmperatores in diBd Ecclefiâ a fiundd-
tione ejus inter Çanonicos primum locum obtinere₃ noflramquepraben~
dam in eddem duos defieryire fiacerdotes_y pro tioBra falute (ßjp Regni
tranquilhtate acpace Dominum exorantes_y(^pdiBi Hardberti <~;venera*
btlis Epificopi fidele fiery itium_y ac dileBorum nobis Decani (^p Capituli
grata obfe quia & deVotionem frequent em_y \'quâ no Bram R egalem ex-
ceüenüam & dileBam conjugem noBram Çertrudim Reginain per ali-
quod tempus in ipsa xiyitate commorantem plurimum honorarunt}
Et propter hoc dolentes eandern Ecclefiam majorem TrajeBenfem ho-
noris prœrogatiyâfipeciali fiublimare_y ob remedium anima nofirœ_y a-
nimarum Domini Henrici 111. ^Ayi noBri ₃ (cujus njifeera in ipsâ
Ecclefid pro pignore funtfiepulta, ffi (p) Henrici IV. ayunculinofiri
Imp: nec noninterventum dileBœ conjugis no Brœ Regime pr a diBœ»
ac Conradi fratris rioBri charißimi ₃ ejufdem Ecclefiœ Trœpofiti_y jus
eligendi &* infiituendi Epifcopum in ipsa Ecclefid^quodad Reges Rom *
(ßp lmperatorespertinere dinofeitur_y (ßf ab antecejforibus noBris Regi-
bus (gjr Imperatoribus ufique ad noBra tempora efi deyolntum > (ßf de-
duBum , antediBis ^cPrapoßto_yDecano_y ac fapitulo ecclefiâ TrajeBenf
ac dileBisnoßrisTrœpofitoDecano &Capitt$lo EcclefiœfianBiBonifacii
ejufdem loci ₃ eidem majori Eccleft a ab earum fundationefpeciali fra-
ternit at e_y ut nobis innotuit ₃ conjunBis in donationem perpetuam Rega-
li magnificentiâ concedimus in donum₃ & damus poteßatem noBram 0
mnimodam a nullo fueeeßorum noBrorum mfrmgendam ; ut cum
tus âtgtnâi Epifcopatum pr a diet um ~vacare comigerit ₃ iidem Trœpofiti₃ Decani,
atêcTfiî ^ Capitula majoris & fancti S ah at or is Traject enf. ante diet iffr nuüi
majorem (st alii yniß Eccleßarum fiuarum concanonici Epifcepum alium eligendi
rît ßum plenariam habe ant pote Bat em. TJt autem bac noßra donatio ₃ donum
grsmt. ^ priyilegium Regia magnificentiâ uo Inn tar ie ac lib eraliter conceß\'a
iifidem perpétua ßnt_y O* rata credantur ab omnibus _y<& inconyulfia omnt
deineeps tempore confieryentur_y bac in charta conficribijußimus, manu
propria j ut infra nidetnr ₃ corroborantes üdoneos teßes qui pr a fient et

W I L H E L M I HÉDE
nâerdnt falter notarifecimus, quorum nomina bac fmt : ZAncelinus
Havelburgenfis Epifcopus, ^Albero Leodienfis Epifcopus ₅ W\'ernerus
Monafierienfis Epifcopus, \'Nicolaus Cameracenfis Epifcopus _y Zd do 0-
Çenburgenfis Epifcopus, \\Jalramus Dux _? Wilhelmus Çomes PdUti-
»«X j Henricus Comes de Jïutphene , ^Arnoldus Comes de CliVo, ^Adol-
ph us Comes de Monte, Henricus (^r) Cornes de (jelre ₅ Co\'ira dus frater
noBer frapofitus IrajeB. _s Emo PrapofitusfitnBi %omfacii_y Conradus
Tielenfis Prapofims, Lambertus fanBi "Petri Prapofitus* Çode/ridus de
Renen ₃ »,Alardus de Msgene, Of/\'ö PrafeBus Irajectenfs , Egbertus
de^AmBelle _? ÏBertoldus de ^Aldenfeele ₅ Jacobus de Saterfiee. Signum
Domini Conrads Rom. Regis in. égö ^Ar noldus Cancellarius uicé
Henrici Moguntini ^Arcbiepifcopi & ^Arcbicanceüarii recognovi ^an-
no Dominicaincarnationis M. cxlv. Jndict. vin. xv.ßalend. ^cNo-
Vemb_% regnante Conrddo Romanorum Rege tertio , <z/£ro Regni e»
jus vu I. Data apud Trajectum in CbriBo felicit er. Ea propter nos
pro no Br a Eccleßa referenda, (eß ejufdem Regis fupplicantis inBan-
tid inclinâti_y conßderantes etiam ad Ecclefam <~ueBram dicti Regis de-
Motion em ; qua, ipfiam regali magnifie entid favor ab Hit er & ex c ellenter
honoravit, ante dictum privilegium, cujus tenor bis noBris ^Apoßohcis
iiterts de njerbo ad er bum eB infer tus ; omnia privilégia per Ro-
manos Reges (ßf Imp er at or es ecclefiœ njcBra ad bonorem Cbrifti (eß ec* sanBhPon
clefia exaltationem conceffa₃ ^ApoBoîicdauctoritate confirmamusßnhi-ßßßfiß™
bernes fub anathematis vinculo, ne Imperialis, <~uel Renalis , <ztel E- prmk&n»
pifcopalis, uelclericalisj uel laicalisperfona aliqud cujufcunquefla-
tus & conditionis exiBat ipfam ecclefiam Trajectenfem, contra bujuf*
modi privilegium no fr a confirmations tenor em > moleBare>aut in e-
juf dem prajudicium in pramißis quidquam in perpetuum audeat at-
tentdre^decernentes irritum & inane, fi quid à quoquam in contrarium
fucrit attent at um. "Kulli ergo omnino hominum liceat banc nofira con-
firmations paginam infringer e , nue l ei aufu temerario contraire. Si
quis autem hoc attent are prafumpferit, indignât ionem omnipotent is
2)eiac bedtorumPetri (gr Pauli ikpoBolorum ejus fe noVerit mcurfu-
rum. Datum Roma apud Sanctum Petrum xv.ßalend. ^Aprilis fpon-
tificatus nofin anno primo.

ptivilegiuni cxcici»^ ------ . _r ~ r------c.««^.^,!.^".-..-,-------y -------

^ominam Conradujtn ecclefi® Trajcctenfis antedi&se Praepofitum in fuis expenfis adRo-,
manam curiam propter hoc deftinavit,qu3e poftea per diverfos Romanos Pontifkes & Imp.
fxtitit confirmata Similiter Comitatus de Ooftergou & Weftergou prideqa conceffos
"W^e£UEide maun Regis recepit juxta exemplar literarum infra fcriptarum.

Voßcfgou T nomine fdnBa(ßp ind&idua Trinitatis, (onradus divina fayen*
Jl te dementia Rom. Rex. tertius. Si Ecclefias Dei amplificamus₃donau7& ^rUm jura Regali author it ate tuemur, firmamus, anteceßorum no-
tmfirmawr fi_rorumpiorumRegum^rvel Imperatorum èxempla imitamur _y hoc
Trajeßenß. nobis ad regni noBri celfitudinem, &pracipue ad anima noBra faIn-
tern profuturum non ambigimus. Ea propter tam fut ur or um, quam
prafentium Ch^iBi noBri^ regni fidelium noVerit indußria , quod nobis
apud TrdjeBum chit at em confidentibus, (ßp de pace , ac de regni ftdtt*
traBantibus 3 ßdelis noBer Hardbertus ejußdem loci uenerabilis Epif-
copus ante prafentidm noBram uenit, & Inftrumenta prhilegiorum
avi noßri Renrici tertii , (ßp avunculi nofiri Henrici quarti Imperator
rum nobis prafentdvit_T in quibus continebdtur, qualiter ipßprafatifci*
licet Jmperatores ComitatumOoBergouyye&\'WeBergouyye cum om-
nibus appenditiisfiuis beato Martino (ßp Ecclefia TrajeB. contulerint.
Rogaïit igitur excellentiam noBram idem uenerabilis Epificopui, un pradiBum fomi*
c^aM ^{tatum et} Ecclefia fua lege in perpetuum ualiturd ,confirmar emus*
miudicum Et quoniam benevolentia Regalis nuüi in jußitia fua deeffe debet,
if agin *" ^nos f^im ludiciario or dine nihil hujufmodifacer e confuevimus, perleftk
prhilegiis, quidfuper hac re nobis effet faciendum judicio Trincipum
a Comité Henrico de (jeIre fententiam exquifhimus : Ille <vero com*
municato tam *Principum, quam aliorum plurium Nob ilium confili*
fudicayiti quod nos jure pojfemus, deberemus antiqua prhilegia re»
netware, prifiinas Jmpp. donationes noBro prhilegio corroborare. JE*
nndem igitur Comitatum fcilicet OoBergoVve (ßp WeBergoWe _yquem
pradiBi Jmpp. beato Martino O Ecclefia Trajeftenfi tradidijfe (ßp
conceßiffe dinoficuntur₃ nos quoque diBante judicio, interyentu etiam
dileBa conjugis noflra (jertrudis Regina, (ßppetitione fidelis noftré
Hardberti ejufidem loci uenerabilis Epifcopi₃ aliorumquefidelium no-
Brorum, beato Martino & Ecclefia TrajeBenßperpetualiter poßiden*•
dum fancientes per pr af ent is prhtlegii pagindm, obfpemfiuturare-
tributionis confirmamus. Et ne dit cm mortalium nunc wel in pofte«
rum facultas dut occafio contradicendi njaledt fiuboriri, omnem qua a-*
liquo modo moveri poffet cdlumnidm, ediBo Regah fubmoy emus ₃ fldtu-
Vceminfrm ^{€ntfs ne un}^^uam perfond mdgndfine parva Jmpp. dondtionem _yjretitispri-vi. & no Br dm confirmationem, aliquo ingenio infringer e prafumat: Sed
mTSïC Ecclefia Trdj eft en fis lib ere acfine omni contradiBione prafdtum Qmi-

tdtum cum omnibus fuis pertinentiis omni deinceps temporepoJîideat.Si
quis₃ quod abfityhujus nofirœ confirmât ionis ediBum infringer e tentaie-
nt , mille libras auri purißimi comp on at , quarum partem dimidiam
Fifco noßroy re tiqua uero prœdiBœ Ecclefiœ Traj .perfiobv at. ft am em
bœc omnibus credantur y inconyulfia deinceps omni tempore confer-
teneur, banc inde ebartam fcribi, (ßr aurea bulla noßrd infgnirijußi-
mus, manuque propria_} ut infra uidetur, corroborantes, idoneos tefies
qui prafient es aderant_} fubtusnotarifecimus, quorum nomma bac funt„
Anfelmus Hamelbergen fis Epifcopus _? Conradus frater mßer_} ejufi- . ^Tefi^edem Ecclefiœ Prœpofitus, Emo Prœpofitus S,Salvatoris , Conradus Tie- Ztïow
lenfis Trœpofitus, ^Arnoldus Trœpofitus fanBœ Maria ₃ Luitbertus S%
"Petri Trœpofitus y ^Anjelmus Decanus S. Johannis₃ Simon Camerarius.
Henricus Comes de Qelre, Çodefiridus de ^Arnefbercb , frater ejus
(p) Comes Her m annus , Theodoricus de ^Altena, Adelbertus Comes de
Nörvenich y Çodefiridus PrœfeBusNormbergenfis , Robert us Comes de
Lutzjnburch, Çodefridus de Renen, (ßf films ejus Hugo, Çifielbertus
filius Hugonis Kdvocati_y Çerardus de Marken, Alardus de Meghe-
ne ₃ Jordanus de Windefbeim, (Çodefiridus de Wefiene, Peregrinus de
Xjmpfelde, Lit h ardus de Difenbem , Alardus de WiffenhurB , (ßf
frater ejus W\'inemarius, Theodericus de BockefiborB, & frater ejus
Werenboldusy Wilhelmus Comes Çh or en fis ₃ Rodolpbus de W ia, Otto de
JÜtalberch ₃ 8v er h ardu s Crithelman , Henricus de Papenbeim Jtâare-
fichalcus nofiery Henricus Ere fo, aefater ejus Wigerus ₃ Henricus de
Honings, (j) cArnoldus de Rodenburch Dapifier noBer, Conradus Tris
Tincerna, Tiherm Çameranusf^}altherus de Lonenhufen, Marquar-
dt de Çrombacby Conradus de W alrefieytiy Tibertus de Spilebercb. Ot-
to TrœfeBus Traj_% ^Albertus TelonariuSyRodulphuSy Wernerus₃ Wal-
term de ^A O filius ejus Henricus, 8 c ks h er tus de ^AmeBele^Bartoldus
de ^Aldenfelo _} Jacobus de Saterfio. Signum Dn. Conradi Rom. Re-
gis ill- 8go \\Arnoldus Caneellarius wice Henrici Moguntini xAr-
chiepifeopi & tAr_:chicancellarii recognoVi. ^Anno Dominicœ incarna-
tionis M. CXLV. IndiBione viij. xv. JQal. Noyemb. Régnante Con-
^ado Romanorum Rege tertio, ^nno uerb Regni ejus viij. Data eft

^a Vt nttmicufi teflantur, ] Hi à me quidem vifi non funt, verum habeo nummulum argenteum
Balduini Epifcopiiquem pruai ejus nominis Praefulis effe crediderimjctijus formam expreffi in no -
_t tis ad Chronicum Becanum. _ ^

» Ex loco Berom.) Ubbo Emmius lib. 6, fnlic. Heribertum apud Bicrumanos ex tamiha plebeia
natum afferit. ;

^c Ioven» apud Tramms magnos tumulius,) Hoc bpUtopluribußprofeguitur Emmius Jib. 6. ad an₅.1143. non proculà fins Ubrû „

d . Aheriprœfeïïuram in Coevarden,) Sequentes hiftoriae fatis indicant incommoda hmc esorta j SC

quoties in ea gente, etiam cum interitu Epifcop. certatum fit.
c Otto Comes Ricomagi, ) De hoc Ottoneplura dixi ad Bekam quem adeat curiofus Le&or.
f PnefeBusin Benthem,) Hic indagandum an lise praefectura ante ilia tempora fuerit, Traject. An-
ïiftitum, quod indicate videtur enumeratio ilia feudalium quae fub Adelboldo facta traditur, ego
veröj ut jam dixij pofterior.\'s aevi Temper putavi, quare nihil hie affirrnare volui,
g Johanne Principe de tArclo,] Quem alii dominum vel Satrapam, hic nofter principem appellat j

quod verbum fublimioris alicujus dignitatis eft indigitamentum.
h Jpfo vero congregato Sacerdotio,\'] Caeleftibus armis certando, veri Antiftitis munere fundus eft,plu-
res hoc modo inluperabiles alioquijvicerunt hoftes • in promptu funt exempla : Sicfummus Pon-
tifex Ierofolymitanus Alexandrum ilium cognomcnto magnum infefto animo ad fan&am urberr*
accedentem, mitigavit : Atque Lupus Tricaffium Epifcopus Attilam > Dei flagellum fefe appel-
lanten!, ftexit,& pacavit.

i Qui arcemfuam Benthem B. Martino tradidit.] Siarx fuit D. Martini, quomodo itaque tradidit Î
Certè hic haeret aqua 5 quare ego ab hoc primùm tempore Benthemios Antiftitibus obnoxios fuif-
fe crederem, & Othonem hunc tanquam pretium redemptionis tum arcemluarn Praefuli tradidilfe»
etiamfi fupra in Willibrorde Benthem S-Martino traditum fuifie feribat auftor nofter.
k Harm anno C.de St\'aleke,) DiplomaeftinOriginibusFrehericap.xi.ubi Staleke caftrum Bachara«

co impofitum nominatur.
1 Monaßeria in Egmunda atque Reynfburg,) Extat Innocentii diploma in Chronico vulgari,quod do-

&i(ïîmus Boxhornius ex membranaceris Cod.integrum in Theatro urbium Hollandise dedit.
m Anno 114S. Conflagravit major pars,) Chronic. Belg. Magnum alterius meminit incendii circa
annum 1131, quod an idem cum hoc, an illud fit ignoro Lcca autem & tempora haud concur-
runt j hoc faltem vero fimile eft,geminatum inçendium remedium peperiffe>& ideo folfam ex Lec-
ka per Urbem in Vechtam deduftam, quae nunc fofla vetus dicitnr. Nova verö 120. annis pofte-
rioreft, ut fuo loco oftendemus.
n Conradus frater nofter Prœpofitus,) Hic Praepofitus Ecclefiae D. Martini Traj. Anno 114$.poft Pa~
tavienfis Epifcopus ,ac deinde Satzburgenfis Archiepifcopus eleftus ,fuccefiorem habuit in Prae-
pofiturâ Godefridum de Rhenen,poftea Epifcopum Trajectenf.Hujus Conradi meminit Onuphr.
üb.3.de Princ.Rom. in ftemmate Waibelingenfi, Bertius lib.3 ..Germ, ubi agit de Saltzburgo 20.
Archiepifcopumdicit ConradumII. S. Leopoldi AuftriaeMarch. F. Prius Patavienfem Epifco-
pum fedilfe ann.,4- obiilfe vero anno 1168.
O Reges & Imperators; in di&â Eccleßa inter Canonicosprimnrn locum obiinuêre,) Extat ex libro Came-
ra dicto Coll.S. Martini de collatione praibendae Imperial, diploma quod hic adferibendum du-
xi,utfequitur :

Enricus dhinafdiente Qementiâ RomJmp.femper ^Augufiusi
__ _(ßß Rex Sicilia chleBisfidelibusfinis PrapofitOyDecano, totique
Cdpitulo S. Martini major is 8cclefiaTrajeB,gratiam fuam & omne
Jfonum. Quum antiquifiimis retro temporibus Rom. Reges (ff Imp era-
tores anteceffores noHri^eueBramfint experti devotionem _? eo quod com-
muni eieBione (ßp fanonica Regem Romanum feu Jmperatorem pro
tempore exißentem, C^ eorum fucceffores, in Canonicum Eccleßa
Bra & fratrem elegiBis,faciendoprabendam ipfius debitis ofßciis
per duos facer dot es a Rege feu Imp. inBituendos j qui pro Regibus (gp
lmpp. ac tranquillitate pads ac regni dominum inceßant.er exorarent.
Troinde noßra Imperialis excellentia ad noßram Ecclefiam proteBione

jibus_y negleBum eB hujufmodi in ^veBrd Eccleßa infiituere fiacerdo-
tes ßfßp cum de his qua ad Deum funt > major a nobis diligentia requi-
pitur* Noient es per hujufmodi negligentiam ecclefam no (kam debitis

Wl L Et E t U I H Ë DI.
in bac pdrte privare obfequiis h Èegia duftorïtate fiatùitnus ut flip en~
dium prœbendœ nobis afiignatœ per manum iheodorici \'Decani ipfiui
wajoris Ecclefiœ ejufquefuccefforibusin perpetUum du ob its facer doti»
bus conferatur, qui Mud officium defers ire ₃ (ß ut pramittitur_}pro no-
Jird falute (efr Imperii tranquillitate idonei exifiant₃ dominum ex ord-
reët ut hac rata maneant.ffi inconvulfia perpetuo teneantUrfi^illi no-
firi imprefiione banccart am jufiimus infigniri. 2) dt um arma Regni
notfrixi. Inditl. vi. m en fis Maji die xvii. In \'ChriHi nomine
men. Sunt ho die prœbendœ qua Imperiales u ocantur ,quarum com-
mo dis utilitatibus nonnullifruuntur parum de precibus folliciti.

p Henrici IV. avunculinofiri,] Fuit enim Henricus 1 V, Italis noftris autcrn V. ejus nominis Im-
perator frater Agnetis nuptae Frederico de Stauphen Duci Sue via; ex quibus natus Conradus ₃ut ex
Onuphriocolligerelicet,cuiadfîipularevidentur Cufpinianus in ejus vit?.,& Munfterusin Cof-
mogr. lib. 3. Fel^x attamen Fabri mon. libro i. hift. Suevorum ,fic de Conradi eiecticne fcribit :
Mox congregates Principibtts EleHoribas ad Suevorum Duces animos inclhwverunt & Conradum filium
Harmani Ducis Suevorum fratrem Fredericiprimi, & nepotem Henrici V. > elegerimt in Rom. Imperatorem
anno Domini i138. qui in nomine patris ac fratris falli, mihi viietur, , y

q Conjugè no fir ce Regina? prœJictœ,) Haue Onuphr.Panvinius Bavaram fuisTc tradit, filiam Gomi-
tis de Sultzbach, Berengarii fenioris (teftç Guil. Tyrio hift. de bello facro üb. 16. ), magni & e-
gregii trineipis in regnoTeutonicorum potentiflimi.Habuit hasc fororem nuptam Emanueli Imp;
Conftanth . utidem Tyrius.
r Henricus Zornes de Gdre,] Henricus hic fecundum Aquilium 3. fuit Gelria; Comes ab Ottone ex
Nalfovica, ut volunt, familiâ • vide Sc ad eundem Aquil. notas hiftoricas Scriverii, atque ea quae
nerus Tefchemakerus Annal, parte fecundâ tradit.
f Et frater ejus Corna Hermannus,) Hic iterumlegis Hermannum de Cuek* Cotnitem, poft obi-
tum Lotharii Imp. quod opinionem meam füpra pofitam confirmât -, Coinitatum nempe non fuif-
fe annexum dominio de Cuick, nec hunc titulum Cuickenfibus per Lothariüm in perpetuum ad-
^! emptunr, fed aliunde ipfisadluefilfei

t fAynold.is deRodenburcbdapifernofl. Conrad. Pris Marq. Gromlacb.] Circa hsec ternpôra, nempe
poftSyriacas Chriftianorum expeditiones, cognomina familiarum nobiîium multipKcari eeepe-
runt. Tum enim Rodenburgii, Prifii\', Bochorifii, Grombachii, Wihi, IVlalbergii, Amftelii,Sater°
fioi, apud Germanos fuâ virtute innotuêre, & horum no mina Principum diplomatibus inferipta in-
veniuntur.

DE fun do Heriberto oritur non modica contentio de futuro Epifcbpo, Theodrico _c j =
Holland iae, Henrico Geldriae , Theodrico item Clivenf. Comitibus, Hermannum £i_eßi_on£mex {a) Comitibus de Hoern , Pnepofitum fandi Gereonis Colonienfis promoventi- EpiJcopL
bus, Civibus vero cum aiiorum oppidorum votis, Fredericum (b) de Flavell poftularttibus :
jpraevaluit tarnen ipf_e Hermannusfretus audoritate Comitis Holland;x , qui omnes adverfa-
riosfibiredegitinfubjedionem. Tranfado hoc modo biennio defeendit Legatus Apollo-
licus apud Leodium, citans utrumque eledum, ubi interventu Conradi Regis,eo res deduci-
"tor, ut Hermannus xxv i 1. Epifcopus conftitueretur, vir patum utilis, ufquè a\'deo ut ignaviae
. notaretur : nam latrocinia & caedes ac vulnera mutua inter cives agitabantur in ejus confpe- _T .,.
■ööi in epos animadvertere non audebat, nec vulgi fibi fubditi potuit coercere petnlantiam, ^mannt
-quin quaeque fcelera in fuos atque exteros perpetrarenti Unde propter hujufmodi licentîam _Epifcopi, \'
\' concordes animi feifli in diverlas affediones, initium dedere inteftina; fadionis, quas adhuc
Perfeverat. AnnoMc lv\'i. Iii. Kalend. Aprilis exhalavk Hermannus Epifcopus fpiri- _gSepultus in majori Ecclefiâ, CÙm fedilTet annis fex.

Hujus tempore (c)circum lunam vifuseft circulus inftar Iridis, cum quatuor radiis proten-
"s ad formam crucis. \' Secutus eft ingens terraemotus ad xv. annos perduraiis, multas pràeçla-
^ras urbes iubvertens, inter quas Damafcus & Antiocbia innumerabili mortalium multitudine

opprefla» Et invenio magnam temporis varietatem, quidam faibunt citculum viiumf anno
Mein» xi» Kai. Aprilisjalii(d) M clxir* quo tempore Fredericus Auguftus urbem Me-
diolanum rebellantem evertit» Et Rodolphus Archiepifcopus tres (e) Magos Coloaiam ad-
duxit» At Frifii, quos (f) Drechteros appellant, aliquot loca exurentes rebellarunt, quorum
motus,cum magtiâ coram clade fubitb comprefîere Harlemii manu adjuti rufticanâ.
a ;Ex Comitibus de Hoern,) Nondum eo tempore erant Comités de Hoern ; nam primus eâ dignitate
Se titulo au&us eft à Frederico Auftriaco Imp. Iacobus Dominus de Hoern, circa annum Chrifti
i45i.ideft, poft 300. demhm annos.
b Fredericum de Have!l.~) Quis hic fuerit ignoro; varié autem ferib i t u r, Hottvell, M S. Beka Hoiw ha-
bet, alii Hamel. At conftat hune à civibus & Colonis pradatum Hermanno ; Douza in hift. Holl*
verfibus confcriptâ lib. 7.

Horna bine Hermannus Comitumgems, Hauvveha fiirps
Inde (petit or um pars) erat (ßfc.[ui pater wddolpbus.

fblj InterventieÇonradiRcgü,] Quantorummalorum,difcordiarurnque hsec electio caufamdede«
rit -, etiamli breviter nofiri fcriptores attingunt tantum , ab Ottone Frifing. Epifcopo fufiîïs narratur
lib. 1 .de rebigeftis Freder.LImp.cap. 62.his verbis : Eaquoquetempeftate in inferiori TrajeBo Frefiœ ttr*
be,Hartlicbo ejufdem EccUfice Pontifice 0beitnte, gravefchifma ibidem oritur : quibufdam Fridericum Adidpbi
Com. filium, dits Hermarmum Eccl. S. Gereom in fuburbio Col. fit ce Prœpofitumiin iüius Ecckßa prcéfulem eli-
gentibus. I Hi vera qui Herman. elegerant, alios préoccupantes principem ap. N oricum caßrum ademt, ab eo■*
que inveHituramRegalium fufcipiunt.Quos altera pars in civitatem GallueSfiram fubfecuta,inducias ab eoufque
ad p roxi m. dia Rogat. Noviom, in palatin accepit &c.TrajcRenfis Fredericum in civitate nonfine faflu habtbant»
Harmannoeje&o. Itaque conduBum primé deperfonarum incolumttate petentes, cum magna multitudine navi*
Um à Rjxno per Wal fl. veniunt.Quos I{ex ad pacem cum adverfariisßds, fine litis conteßi\'t tone revocare Volenti
cum hoc modoprocedere nonpoffet, tandem eis juris difiri&ionem obtulit.Illife,eo quod caufaipfa tanquam Eccle«
fiaßica adaures Sum.Pontificis tranflàta effet, refpondere coram laicojudicè non poffe, dixerunt. Contra quoif
Utpqtc adverfiu Rom. Principem agentes, Majefl. reos , acerha I^x ufty coriqueftione, vindiBam fumer ceo tem-
pore diflulit. cap. feq. Inde zn Gallias rediens fCrajéïcnfiiim negotium, revocatis omnïbits adfubjeBionem Her*
mannu cum Imperii honore terminavit. Nec ita finitum illud dàTidium. Quin cum fub Frederico Irnpj
adhuc Havelio favere contra Herm.non defmerent, grandi œre ab eodem mulclati funt.Quam quo-
que rem fuis verfibus profequitur Gunterus de reb. geftis Frid.Imp.lib. 1 .ubi haec legutuuï ;

Hand mora, TrajeBum patruo regnant e ₃ fuperbâ
^Abjecijfe jugwm cervice ypiumque recenter
Offendiffe atirum^faBis crudelibus aufum^
Hottilifervor e petit ; murofque parabat
Inelinare folo, captafque ev er tere turres
Suppliciumque reis_y

Tandem multorum n.six eluBante rogattt
Stâagmrumque Ducum, multo prius are redemptis
Tarciturjuttifera frincipis ira refedit,

Meminit harum controverfiarum fed tribus tantum verbis Cufpin, in vita Fred.I.Impé
g Clfcum Lmam vifuseßeiradus &c.)Vide Chronicum magn.Belg.pag. 174.memtnitSc terra;mo^

tuum circa annum 1170.8c prascedentes annos Abbas Urfp.pag. 309.
d Quo tempore Fredericus Aug.urbem Medial. J Vide ad annum 1162. Sigonium de Regno Ital.iib."
xi 11. qui deditum fcribit Mediolanumjfed duriilîmis c5ditionibus,quas ibi exprimit^ac paulo poftj
ait,everfam urbem,idque fequenti anno factum incertus auctor ad Contract urn referf.quod & hifee
verbisapprobat Rob.de Monte in Append, ad Sigifb. Chion. Anno 1163. Fridericus Imp.Alamaa*
Horum urbem Mediolanum quam per tret annos obfederat, neeeßitate famis affliBam, capit & deHruif, referva-j
sis tantummodo matrice Ecclefid, O* quibufdam aliis. Videndi ; Conus Italus in hiftoriâ Mediolanenfo
Conradus à Liechtenauw Abbas in Chron. Cufpinianus in vitis Impp. Hieron.Rubeus hift.ItalisB
Sc Raven.lib.6.Blondius lib.<>.Dee.2.Sabell.Ennead. ^.lib.5. Piatina in Alexandro 3. P.R. Vola«
terranusjMunfterus, Georg: Merula de A.ntiquit. Gall. Gifalpinse Iib.i.cap.4. Frcdericum I. Ru-
brobarbum partem urbis folo £equaflTe,aäis civibus iuexilium, tradit, Adde Leandrum Albertuta
in Lombard, defcrip, aliofque ejus temporis & loci fcriptores.
e Et Rodolphus iArchiepifcopus tres Magos Col. adduxitId plures tradunt, ac multi credunt. Lean-
der Albertus in defcript. Lombardiae: Tri um Magorum corpora que in <*de D. Euftorgiifervabantu*.
hinc in lAgrippinwi Çoloniam tranßuVit. Meminerunt huj us rei Amylius Stokius fol, 14. Albert^ca-

denf, in Chron.Sabell. Piatina, Corius, alii. Godefridus Mon. Pantaïeonis adann.t i ^.refert»
Miraeus tarnen in Annal.Belgicis Reinaldû Epifcopum appellat non Rcdulphum,quod & Chron»
Golon.ante 142. annoseditum probat ,ubi multade tranfiationenarrantur fabulis fimillima.
f Frißt fios Drechteros appellant, ] Ad Becanum Chronicon puto me egilfe de his fufius.

Dlfcordia poft obltum Hermanni luper eledione rurfus fuborta, au&oritate Frederi-
ci Imp. iupervenientis illicb pacatur, Is en im prudenrer providit, ut Sc Canonicè\'
&c fuâ prece Godefridus de Renen major Praepofitus vicefimus odavus cligeretur
Epifcopus, vir appetens gloriae,arque ingentis animi. Sub hoc tempore obiit Theoaoricus Theodorf*
Comes Hollandiae, poftquam rexifiet Comitaium annis xl, fecundum alios xxxv 1. Sepultus cm Comes
Egmondae anno M, c Ixi 11. Nonis Augufti, cujus uxor ( a) Sophia fan&itate perfpicua, ora- Hollandig
tionibus & peregrinationibus dedita, jam tertio pergens Hierolblymam, illic moritur & fe > ™^}f}^urpelitur. Succedit Florentius tertiusComes x. qui gtaviffima bella contraPhilippum (b)Co- \' _Ff_mius>mitem Flandriae & Alfatiç geffit : à quo tandem viftus & captus in prcelio ,abdicat perpe- _{tmius Co}_ ¹tub medietatem terrae, fit se in Occiduâ parte Schaldis flu, quœ vocatur W afia five Wafda, mes Hollan*
incorporata nunc Flandriae. Tandem iftis paribus conditionibus dimiflus ,duxit (cj Adan àœ,
filiam Regis Scotorum uxorem, ex qua genuit Theodricum fuCcefforem, Wilhelmum Ori-
entalis Frifiae Comitem, Florentium Praepofitum Trajeftenfem, Robertum Praefidem Ke-
nemariae, 8c quatuor filias. Hic (d) Godefrido Epifcopo , contra Trentanos, au&oribus ne-
potibus Heriberti,pro Prœfe&ura Groningenfi tibi adverfantes,flijt magno adjumento.Nam
pene captum ab hoftibus liberavit,quos etiam contrivit & urbem iplàm magnâ prelîit obfi -

uni viï 1l/uj vvuviam. j uuliv-v iw ^vt miwî.i.v.t.i ^ w.. w* w _a truer K.U///1*-

rîci,mandatonegocioReinaldoArchiepifcopoColonienfi fuiffetcompofita. Sed (i) haud tem Ho\'lan-
longè poftquam haec res ada eft, luboritur inter Godefridum Epifcopum, atque Florendum & Ep\'h
Comitem non modica difcordia, occafione ejus partis Orientalis Frifise, quae Lavicae flu. ad- ^Çj
jacet j quem Carolus & Lotharius Aug. Comitibus Hollandiae. Alii verb Imp. Epiîcopis ^ri\'^um"-
atque Ecclefia» Traje&enfi tradidêre. At Florentias totum fibi vendicabat. Epiicopus fe vi-
dons viribus inferiorem , invocat Caefarem Fredericum, qui defcendens banc quse fequitur
ex aequo edixitconcordiam.

IN nomine S.& indiVidua Trinitatk ^Fredericus diyinafay ente de-
mentia RomJmp.femper ^Auguflus. Controyerfurum qua fententiâ
ydconcordidfopiuntur^ ratio fuggerit^ut fcriptis & teflificatiombus de-
fignentur_} ne forte diuturnitate temp or u difcordia rectdiya refurgat &*
bah eat fecutura pofleritas₃quiddeJlatupracedetiufraudibus maligna-
*ium convenient er opponat. Ea propter contr over fias,qua inter Cjodefri-
dtm VcnerabilemTrajeBenfem Epifcopum & Florentium ÇomitemHol-
îandiœ de C omit at u Frifonu agitabatur, nos de confdio curia & fidelm Comitam
ftoflrorum concorditer decidentes, eof^fayorabili amicitiâ reconcilian- inter Epifco-
*e$_ydignum duximus^ut uniyerfus tenor concordia deferiberetur^uem- ^pffijf_cfff -
«dmodum fubnixa uidetur* Statuimus igitur , ut aque participent tmerfa:
de pradiBo Comitdtu Frifomm> Epifcopus videlicet & Comes & neu-
ter torum alio ma jus habeat in hoe Comitatu commodum yel profcuum ;
*mbo conwditw digentfibi Comitem, quiwices eorum gerat infra-

fntermrm- diBo Comitdtu, quiprœfentdtus db eis Domino Imp. bmnurn pote-
trSidln- ft^at?^m judicdndi a manu Domini Imp. accipiat_y (gr juramentum prœ-
dus quoad flabit_} quod pro dileBione _y uel odio , <~uel pro argento ₃ <~uel auro _yZwmmda. \'Vel dhcujus rei gratta m pradiBo Çomitatu neutri faciat injuriam _ynec unius magis promoyebit commodum aut projicuum , qudm alterius.
Epifcopus etiam Comes ordinabune de militate eleBi Comitis eo-
Vtriufiue _rum l_n pyadiBo Co mit at u. Ouod fi ipfi cone or dit er Comitem elivere non

mescumBa-poterunt, Domwus Imp. pro conjiiio Juo Comitem eliget _y illi adbit
torfsconfii\' ^{num 3} & ordmdbit de fuâ militate. Si ^rz/ero difplteebit Epifçopo »
mtndus. uelComiti ₃ uel utrique_y Epifcopus <& Comes , quem yel ipfi elegerint>
yel quem Imper at or eis dederit> mut are poijunt eum, quando yoluerint_%Cum \'vero intrandi in prœdiBum Comitatum, (fjf judicandi JHaji tem-
pus advenerity Epifcopus yidehcet & Comes Hollandiœ fimul intrabunt_yuterque cum xxx militibus y^vel fi forte in majori yel minort mmero
mihtum cenyenerint, (jfy poBquam intrayerint, a que diyident omnes
redttus curtilium ad Comitatum pertinentium , d^ omnia commoda (gjf
emolument a , qua de Conutatu <~uel ludiciis Comitatus pervenerint : a-
quaUter quoque impartientur damna defeBus Comitatus > (efr fepa-
ratim uterque in bofpitio fuofaciet expenfas pro oluntatefuâ : eom-
muni quoque confenfu dono inyeflituras locabunt ordinabum of L
■Dm Adyo■ £_cj_a Uterque autem pro lihitu fuo accipiet fibi lAdvocatum, com-

midi. mumbus tamen ne go eus idoneum. Si autem _uAdvocatus Epifcopi Comi-
ti difplicueritj ad nutum Comitis Epifcopus ittum deponet_y fubftituet
alium quiComitiplaceat. Siuero ^Adyocatus Comitis Epifçopo di-
fplicuerit, deponet eum Comes, alium qui placet Epifçopo fubBi-
tuet. K^ib introitu amborum Epifcopi ^videlicet & Comitis exercebit
Comes eorum ludicia ffi juBitias Comitatus _y done c per agantur v 11 x,
feptimanœ. Infra has oBo feptimanas Epifcopus non exercebit a h qua
grejfus in Synodalia uelEccleftdBica ludicia. TranfaBo autem hoc fpatio_y fames
flid a ml Hollandiafinjult exire poterit_y fi <vult_y remaneat ad négociafi qua
"Ha incboan- fintplenius per agenda: & Epifcopus fimiliter remaneat ad Ecclefiaflica
judicia fiacienda_y ambo autem in Mayo debent intrare.ut expeditisfin-
WunBti judi- gui a rib us negoc\'us ludiciis _ySjnodalia quoque négocia ante incommo-
^cciefiaHica ditdtem hyemis yaleant promoyeri. Verum fi alter eorum,Epifcopusyide-
mfimt. Ucet &* CornesyCommonitus ab altero_}yel infieryitio Imp.yel alterius 2)o-
mini fui_yyelgrayi infirmitate occupatus_y uelqualibet weyitabili caufa
àetentus _y yel pro yolmtate fuâ Comitatum non intrayerit, mitteteondi-
8 dm militiam_yyelquantdm tune oportùnitds temp oris exigit₃&* ipfi inter
p co_nyenerint, aqualemportionem accipiet, ficutfupra diBunt

tB> omnia fmul bona (fjf mala partientur. Siuey^o neuter eorum Co-
mitatum imtrare potent, Vel communi confienfu intrare vitaverint, mit-
tent Comitem fuum adexercendajudicia Comitatuscum iHo mittent
milites, quotquot uoluerint^vel nuncios. Et quicquid Juper fumptus
illorum refiduum fuerit_} aquahter divident inter Je. P rat ere a Comes
Hollandia im ab it Epifcopum per{j>) W err am vel obfidionem quam cum ^ÂÏ:^lr/f~

ipfio faciet_? y elper querimoniam cafirum recuperare %entbem.£t fi quo-yuvu.
cunque modo iüud recuperaverit, concedet illud Comiti in feudumßahd _aumuficujufique juBitia. Et Epifcopus habebit in ecdem cafl ro domum ßrum Ben-
Capeüamgranariumcoquinam,& ponet in eodem unum liberum f^LZln^
bomwem fuum, (ff duos miniB er tales fuos, (gjr üb ere ingredietur (gr e-^commHnt\\
gredietur^quando yoluerit. Comes autem habebit omnem munitionem
fortitudinem caflri₃& juvabit inde Epifcopum. Si autem Epificopus
Werr am habuerit cum ahquo amico vel homine Comitis ₃ contra quem
Comes falvo honorefiuo Epifcopum juvare non poteB, dab it cafirum inpo-
teBatem Epific op i ₇ ut h ab eat iüud quamdiu Werra dur ay er it, accepta
tarnen fecuritate , ut finit dWerra ei reBituat. Ut mtem univerfam
concoraiam Epifcopus (fj Comes perpetuo teneant & ob fervent, fide da-
ta in manu noBrd frmiter compromiferunt. Et nos ad majorem hujus _mnconcordiafirmitatemfub obtentu gratia no Bra, &* fub poena quingen-^ff^f^f
tarum marc arum argenti eis injunximus omni tempore obfervandam.
Caterum fi alter ip forum hanc concordiam rviolaverit, & commonitus
ab altero, infra xi i. hebdomadas non emendaverit, nos Comitem, qui
bannum a nobis habet, inprafentiam noBram uoeabimus , gjr ab ipfo₉ab aliis fex boni teBimonii iris .tribus videlicet ex patte tpifcopi_ytribus ex parte Comitis, quo s ad hoc eligemus, qui s in hujus uiolatione
concordia reus fit finVejligabimus. Hifeptemjurabunt, quod Jona fide
*veritatem dicent. Qui autem ab Us feptem uiris , Veffi dific or des fiue-
rint.a majori parte reus effe cenfiebitur ,quingentas Mar cas argenti in- ^
tra XX. hebdomadas Camera noBraperfolyet > (fß reatum fmm digns

HOc qnoque tempore/cilicet M c Ix i. Frifii vadum Okenwoerd tranfeuntes₅graffantur
in Hollandiam. Inter quos & Florentium aliquot annis fub vario fortnuae eventu prae-
matura eft. Tandem vaftata W\'inckel cum Niedorp, & Texaliâ & Wieringiâ infulis fubadis
à Florentioj Frifii ad pacis conditiones coaftifunt, & Florentius demum vifit Ierofolymam.
Contigerunt etîam diverfa & horrenda prodigia. Agnus nafcitur cum uno capite, ac fe- p_rodi ^
nis peîibus, geminatâ caudà, gemellus videlicet à parte pofteriori. Anno M c Ixx. In Au- _ej_us ^^
tumno inaudita tempeftas, Oceanus excurrens tcrminos, ad mœnia Trajeâi urbis pertin- ni,
git jfequenti verb roulto altius efterbuit? per univerfam provinciam, fimillimus Cataclyf-
^1X10 3 in Natali. Dominico viia fulgura ₃ audita tonitrua, & ante tempus fruges & flores in-
*Ati arbotibus ₃ volatjliaque & animantia quœque producebant fœtus. Et rurfus ma-

ßodcfridus gna pars Jraje&i incendio confumpta , unde Iejunium & Potcntia publice indict,
-fyifcopus Godefridus verb inter tantas calamkates animo minime confternatus, oppidum (i) Rhecen
quatuorca- cumrefiduâ h^reditate fuâ, contulit ecclefiae Trajedenfi. Et pro tuitione fuse Ditionis
fîruadificat conftruxit arces quatuor munitiflimas, videlicet (k) Horreftum ad Gelrorum, Montfort ad
Morituran- ftollandorum, Woerden adTrajedenfium, Vollenho ad Frifiorum infultus compefcendos.
noChrißi £_{£ ann}j_sXXII. féliciterEcclefia^ prsefuiflet,obdormivit in Domino vI. Kaiend.Iunii
^1,7 - Anno(1)M clxxvin.adhumatusBaldricoEpifcopo.

a Cujus uxor Sophia,) De qua Meyerus ad annum n 65. lie fcribit : Hierofolymis Sibylla Theodorid
uxor abfiinentiœ & pietatis percelebre adepta nomen, debhum natura perfolvit » qui tarnen in nomine
errat.

b Graviffima bella contra Philippum Flandriœ Comitem,] De hoc hello fie idem Meyerus lib. v. Annal.
Flandr. Philippus Comes cum Mathaofram inflruEta mult arum navium claffemovet in Florent ium C. Hol-
Uridie, qui per id tempus terra marique Flandris incommodabat. Ceßit hœc expeditio Flandris quam profpe-
n : Florentius etenim qui tant am fibi vim militumpiratarumque conflaverat, ut totius maris Imperium oht me-
re videretur, circumventus undique it nofirts, defperata fpe reßßendi,fine ulloprope certamine,fe fuofque Philip-
po Principi dedidit. Anno poft fecundo euftodiâ dimifius eft. Conditiones pads copiose\'dcfcripfic
Meyerus eodem loco, & paulo poft: Sedquia Florentius hanç pacem non fervavit, abßulitiUi Philippus
omnia qua habuit in infulis , etiam terram IVaßam quam tenuerat Comes Holland, in fide & clientele Co»
muh Flandriœ &c. M it or Oudegerftium nihil de hoc bello referre. Marchantius attingit lib.2> de«
fcript. Flandria\',fub Philippo Alfatioj hoc modo : Florentium III, Holland. Comitem captum dimißt »
per tranfaBionem,eumque contravenientem, terra Wafiâ, quam in clientele Flandri poßidebat » «X patio mul-
fiavit.

c Duxit Adanfiliam RegisScotorum,~] Ad Bekam dixi, non filiam fuilfe Regis Scotorum > fed ne-

ptim, patre Adse ante quàm regnare polfet, mortuo,
d Hie Godefrido Epifcopo, contra Trentanos,) De toto hoc bello vide Ubbonem Emmium, iibr.7
Frif. fuo more differentemFrifiis nempe fuis faventem; undehiftoriam plenè defcriptam curiofus
lector hauriet. Adde ea, quœà NobiliflT. Doufa confcripta funt verfibus lib. 9. hift. Hollandic®.
r Cum TheodoricoBatenhurgenfi,) Chron. Magn. Belgicum vocat; Henricum, led malè, Ubbo e-
nim,praedifto loco, etiam Theodoricum appellat, ut Chron. incertum ignoti Glerici,Doufa lib.9.
hift. Holl, Pontanns hift. Gelr. lib, 6. Chron. vulgare, Divif.i $ .c. 3.
f Sedhaudlongepoftfuboritur&c, Annox.EpifcopatusGodefridi,uteftinChron.Belg.magna;u-
bi ea res caufasque propius difcufife. Sedmirum nihil ab ./Emylio Scokio de hâc controverfià feri-
tum inveniri ; cum Annales vulgares, Barlandus, Snoyus, Ubbo Emmius, Chronicon innomiiu-
ti Clerici, & ante hos Beka, illius meminerint ; nec Gerbrandus Leidenfis intaftam reliquerit. r
g Per GuerramItaliguerram vocant bellum, ut etiam GûYtguerre. Mathias Parifius in vitâ Wilhel-\'
mill. Anglor, Regis : Vicinos werris & exaBionibus aßiduis provocabat, vide Abb. Urfp, in le-
gibus Frider. Hotomannum de verbis Feudal. Eftque verbum frequenti iu ufu mediae ajtafls feri-
ptoribus.

h _ Datum Arno M C LXV,) De tempore hujus diplomatis, cum défit in impreiïis, dubitatur : ego
in quibufdani exemplaribus MSS. & meis etiam feedis annum hune inveni,quem hic repofui.
Regni is fortè Frederici Ahenobarbi xv.Imp. x. qui calculus non multum ab Onuphrio di(îidet,&
convenit diplomati ejufdem Imperatoris à me ex originali deferipto anni 1156. Regni v. Imperii
primo. Videturnihilominus diffidii materia¹ inter hune Epifcopum&Comitem fimerfuifte, dequi\'
extant literse Codcfndi circa annum 117o.datœ, quorum tenorfequitur,

IN nomine S. gT wdhidua Trinitatis, _uAmen. Ego godefridus 2) j
Ç. TrajeBenfts Epifcoptts notumfacio Vnherfis ffîc. Quod Tbilip-
pus Colonienfis Ecclefiœ TJ en. Kntifies, œgre ferens control erf am qua
fuit inter nos & Comitem Hottandiœ_yde lib er is Epifcopi bominibus.fum
multis fpem reformandœ pacts &¹ amieitU inter nos diBos dediffet_} gj*
nonperfecijjet. Tandem nobis Sufie diem indixit ₃ quo (ßf benimm -
primùm itaque multâ indußrid advocato conßlio Comitum Çelrenfium
& CUvenfium, (éf Comitis ZJltrajeBenfis Henrici de Cuck, (efr alio y um.
nobihum MmiBertfilinm, defudavit nos amice componere. Sedcun»
res hâc isia non procederet _y urgente moleBiâ (fy indignatione in com-
muni* dixit, cum de re propofitâ , inter no s amie ab Hi Qompoßtione difi-

ßnirenonpoffet^fnem imp oner e rei bellet per juBitidm: Quod Comes
gratis duribus audhit, & fententiam fieri pet hit 3 Quafitum itdqtte efi
in fiententia a Comite Qelrenfi ₃fi liber dliquis fiery it 10 ol>ligdtus Imperio
fe (ßp bona fiud_} pro quibus debite fiery ire tenetur Imperii eonjugio vel
juramento alienare pojfet ab Imperio ? QuodpradiBus Comes (jelrUdf*
fieruit in fiententia , nequaquam id fieri poße • kmc <z> er 0 fiententia , afi
Jenferunt ipfe Comes Hollandia , Com. Clhenfis, Comes TrajeBenß
Henricus de Kßch^, & quamplures , tarn nobiles quam Minißeri*
ales, lnfiuper Comes Hollandia, quafi ley it er &¹ abfique molefiia ferens
fententidm,domino Colonienfi dliis nobihbus dudientibus dixit: quod
non mult um de lib er is his dtt ender et, cum per fententiam eos dmififfet,
fiape umen poBeagravem nobis in eis intulit mjuriam 3 quod nobis in
cum magis & magis auxit moleBiam.

Quantum ipli pr^terea pnefuii fuerit moleftiae illatum ab Amfteliis ? qui viribus j & potentiä fuä
confifij undiq^d fc trahere Ecclefiae (ut dicebantury bona, conabantur, teftatur id fequens diploma
nonnihil ä vetuilate confuniptum , quod hifce notatis inferere non inutile vifum fuic.

IN nomine S. (ßp InJh. \'Trinitatis_; ^men. "Notumfiacio tam fiu"
turis qukm prafentibus quod ego (jodefridus Dei grdtia Trajeft.
bumilis lAntiBes ₃ legitime certantibus coronam incorruptibil. . * „
* . . legi j me exponere periculis certdmen fort} inirepro defenfio*
Tie fanBa Ecclefia₃cui praeße & pro defje pro paribus & officio diyini"-
tus mihi injunBoßebeo : ZJnde accidit utnon fiolum Neb ilium extra
territorium de gentium, <-verum etiam Minißerialium S- Martini of«*
fenfam fiepe mcurrerim, (ßp gravifiimos impetus propterea juBinue-
rim. Inter qua incommodd unum erdt non minimum* quod Sggebertus
de ameftelle Ecclefia S. Martini mihi intollerabiles injurids intu-
ht₃omne fervitiitm quodipfa Ecclefid de jure debuit habere in Arne-
Bella, (ß? inaliis juftitih in circuituper uiolentiam fibi umdicand®
& ufurpando. "Pro quo prius ipfum or dine judiciario evocatum, tan-
dem juBe inbdnnivimus₃ poßea tot & t ant as querimonias ad audi en-
tiam domwi Imperatorisfuper eodem • ut tandem judicio Im-

perials Curia idem Eggebertus profcriptus, & reus Imp er _% MajeB.
fuerit. Tandem dominus f bilippm Colonienfis 8cclefi Metropolit anus,
tam pro his, quam pro dliis mimicitiis mediatoremje inter me (ßr <*d-
yerfarios meosjujfu domini Imperator is interpofuitconßlio cujus idem
Eggebertus eodem prope modo mecumreconciliatmeB , quo cum : . ♦
pradeceßore tneo bona mem. Heriberto Epifcopo aliquando compofitm
f nerat. Qmnibwfiquidem qua in toto illo confinio jure feoddli prius

fibi ruendicAVerdt) cum juramento dhr enuntiav it ₃ ea in mdnus me as
libere refignavit, qua in officium njillicationis a me recefit, cum tali
determinatione, ut pofi mortem ipfius unus tdntum fliorum , Gifelbertus
^r"videlicet, ejufdem Vtllicationis ofificium de manu Epifcopali jure con-
fiueto requifitum, obtineret ; it a tarnen, fi fide lis in ejufdem officii admi-
nißratione (gjr SanBi Martini fervicio permaneret. paludem uero _yqua dicitur Bendelmerbruc, cum omnibus fuis attinentibus₇ & me-
diet at em décima in Wifpe , quam fibi injufiè ufur pay er at ₃jure perpe-
tuo ad ufum S, Trajett. Ecclefia₃penitus refignavit. Hu jus autem re*-
conciliations compofitio ₃ ut omni tempore pofleritatis firma & inviola-
bilis permaneat * . • . . roborato, gefia reiferiem digefimus, te-
fiibus qui aderant fiubnotatis, quorum nomina hac funt : ^Ar noldus
Prapofitus, ^ArnoUusfiummus Dec anus ,^Ar noldus Prap.S.^Andr. in
Colonid ₃ Lambertus Trapofi S.Salvatoris _} Qodefridus Prapoftus S.
Petri,Hildebrandu< ^Abbas SfPduli₃ Rudolphus Decanus S.Sahdto-
ris>Hermamus Decartus SfPetrifonradus Decanus S. Johannis.

I Oppidum Rhenen cum refiduâ -&c.~\\ Videtur jam tunc muro cinftum, quod tarnen poftea faftum
legimus. Hinc nobilis familia de Renen , jam diu defta, originem habet. Nam, ut alibi dixiple-
iùusj pleraeque antiquiores familiœàcaftris pofießis cognomiaa fumpferunt, quorum quaedam de-
inde ampliata oj pidorum nomen aflumpferunt,8t paulatim Regionis principibus fefe fubmiferunt»
Sic Amersfcrtia 6c Vicus Durfiadum primùm familiarum tantum fuêre caftra ■ Sic Wordena,Au-
dewàtera, AmÛelia> Harlemum , Roterodamum ₅ finguiafîngulis familiis nomen dederunt j qua-
rum juri paulatim fefe fubducentia> inter ipfas civitates numerari cœpta funtc
k HomflumadGelrorum>) Extant in Archivisfummi Collet ii Trajeélenfis Iitera donationis ca-
ftri Horft ₃ à Godefrido Epifcopo facts\' Ecclefiae Trajeîtenfi, anno Chrift. 1178. > Epifcopatus
ejus 23., quas ob nimiam prolixitatem omifi hic adlcnbere j tatuùin ex iis ftemmatis fam. Rhenen«
fium partem extraxij quas fequitur :

C Theodoricus, hifcej. fratribus -FiliaTheodorici, (Godefridusdc
■ \\ pater diftribuit \\ vel Gerlaci So- I KuccumfW^

I Gerlacus. ") bonafuainBrab.J phianupta Henri- [ tribus.
I AruoidusCle- Cfita. AcodeKuc. <

pater Epif-1 or fupervixit, / Hic dédit Horft caftrum S. Martino (
copi, S. L. J ut frater ejus Gerlacus illud cum po-

pta • cui dos 23emmefe juxta Noviomagum » & JBmtt&fÖtlCl) pro-]
_wpe Àndernacisnu

1 ÇMormhit in domfooadhumatut Baldrico,) Anno Epifcopatus ejus 23. qui Se Imp. Fred.I. Impc«
rii 23. ut ex diplomate fupra laudato didici. Hic gigauteae ftaturae homo fuilfe videtur, ut ex ip-
fîus capitis cranio, aliifque offibusj olim me adolefcente ₃ anno nempe C. ij8<?» fcp^ulcro erijtis»

Odefrido fucccflit Balduiuus ex Coraitibus Hollandiae cognominatus de (a) Beu-
them, fecundus hujus nominis, Aldezalenlis, & beatae Marias Trajcd. Ecclefiarum
Brajpofitus ₃xxix Epifcopus j virmodeftusSc caftus «frate* PlprentiiÇomitis, & ■

Theodrici Praepofiti maions, pcftea Ëpifcopi , atque Ot onis Comitis In Benthem, quorum
adjutorio fubditos fuo\'s in pace aliqüanidiu rexit, injuftè ab hoftibus ablata\', recuperavit, ju-
ftitiae cultor infignis. Solus tunc Dux Lotharingie, nunc Brabanci^qui Gomitatum Veluas _Dux g^?
in beneficium tenebat ab Ecclefiâ, & eâ inconfultâ temerariè in Comitem Geîrise tranlpor- bami\'e feu- \'
taverat, Epifcopum contempfit, & pro Domino ftatuto tempore recognofcere diftulit.Un- dumfù₀ temi
de Epifcopus juftè proyocatus, nec tantam rebellionem œquanimiter ferens, Gerardum Co- P^ore Ec-
mitem Gelrias ex Veluâ propellit, eamque tanquam jure debitam vindicavit fibh Gerardus ^cle^^{a no}f ,
Comes dolens le exutum Dominio, illico congregato exercitu, Daventriam obfidet : Unde ßJZatT
interveniere Frederico Imp. juffus difcedere, per inducias rescomponitur. Intérim dece-
dente Gerardo Comité abique liberis, Epifcopus (b) Veluam fibi rùrl\'us vendicat, territo-
rium Comitatus Zutphanienfïs, atque ipfius Geldria incendio atque rapinse exponens adju-
torio Chvenfium. In tantâ verb rerum necefïitate Otto Gerardo fratri fuccedens,nec refî-
ftere potens viribus adverfariorum, tandem fretus auxiho Epiicoporum Agrippinenfium
8c Monafterienfium, Ducifque Lotharingie ac Comitis Montenlis, iteratb Daventriam a.
cerrimâ preflit obfidione, in quâerant praefidia, equeftris turmx Balduini Epifcopi. Et ver-
tebatur res in periculum, nifi Epifcopus iterato contrafto exercitu fuis fuppetias ferre ftatu-
iifet, Unde confiderato utriufque partis difcrimine,Fredericus Imp. defcendit,& diflidium p₀jp_eßj_oarbitrio terminavit, tali, ut Otto Comes Veluam quietè poftideret,donec fuper hoc de Prin- luœComïti \'
eipum confilio aliter foret definitum, interveniere autem pro Comité Gelriç Henrico, Du- Gddriœ aï-
ce Lotharingie. HenricusImp. fextusejusnominis, filiusFredericifuam promulgavit fuper judicatur,

1VSI nomine fanBœ & indtyiduœ Trinitatis , Henricus fextus dhinâ
fay ente dementia Rom. Imp. femper cAug,, (ßp Rex Sicilia. Impc- ^ smmia
ratoriœ Jtôajeftatis no fir a debitum expoBulat & requint officium , ut xn imp. in-
ea_y qua inter fideles & Principes Imperii cdufam & fomitem dant difi- �*ntZï
tordiœ lima correßionis diligentia omnibus mo dis enery antes dd^Gr

fir m am pacis concordiam uigilanti ftudio ipfos fiatagamus reducere.
Quapropter not um fiacimus uniyerfis Jmperij noHri fidelibus, prœfenti-
bus (ßffuturis, quod nos quœBionem illam , qua jam diu uertebatuY ¹inter confidnguineos no Bros, *Baldeyinum TrajeBenfem Epifcopum,
Henricum Ducem Lotbdrmgiœ₃ fuper Comitdtum de ZJeluve₃ in eo yi-
de licet_} quod ipfie Epifcopus Comitdtum ilium de conceßtone Imp er dt o-
rum fibißß- 8c clefia TrdjeBenfi dfferebdt p ertinere, C^¹ econtrd 2)ux
Lotharingie dicebat, quod ipfium Comitdtum de mdnu noBrateneret
in fettdoy dd hunc finem deduximus, quod ipfe Dux injwidm fudm re-
cognofcenSy omne jus quod in Comitdtu illo uïdebdtur habere fin mdnus
TioBrds lib ere refignayit. "bios itaque pradiBum Comitdtum cum omni- comitamde
lus fuis pertinent iis, Imperiali dementia prœdiBœ 8cclefiœ TrajeBen- \\ÎXtmm~
fi, & dileBo confdnguineo no fir o Zalduwo ejus 8pifcopo ₃ fiolemniter ffififßfiß
contulimus j (ßf imperiali auBeritdte prœfenti MajeBatis noBrœ r^éimfi,
Jriyilegio ßnpcrpetuum confirmamus. Ipfe ^vero Epifcopus eundem
Comitatum cum pertinent iis fuis _y omni jure prœdiBo confanguine o ^B™bmi<§*.
noHro Henrico Duci Lotharingie in prœfentiâ noBra benigne conceß.
eo tenore, ut idem Çomitatus ad ejus hœredem filium fiuum_y y el

HIST OR I A\'
fili am III ere tranfedt intégré; Statuimus igitur > & Impêridli edl
Bo fancimus, ut nulla omnino per fond in poBerum hdnc noftram ordl
todtionem confirmât ionem ah qua tenus infringere audeat <~uel per-
turbare. Quodfi quis attentaient₃ centum hhras duripropoena compo-
nat, dimidium Camera nofira, (&p reliqud pafiis injuriam. � cujux
rei certam inperpetuum evidentiamprafentem pdgindm inde confcribi
jujfimus_? &* Mdjejldtis no Br a figillo dureo communiri. Hujusreite-
fies fune : Ludolphus Mdgdeburgenfis ecclefia ^îrchteptfc&pus _? Hdrt-
•pyickus Hremenfis uArchiepifcopus _? Hermannus Lantgravius 7\'hurm-«
gia. Otto Comes de 2?entkem> Comes Larnbertus de Brphordiâ, Çebbar■«*
\'Ammin- Jus %urggravius de Maigdeburch-^Comités ^Albertus de Weringerode,
Rubbertus de Qevefano de Minteberch^Marquardus dapifier_yDrenfi*
h ardus de efieneberch_yHenricus Camerdrius de Troiz^Henricus pin-
\'4,Çrtœhach cerna de Lut, Cjerk ardus de * (jrimberch_y ^Amoldus de Wefanalle, d*
alii quam plures. Signum Domini Henricifexti Rom, Imp. inviBifiïi-
mit ($p Regis Sicilia. Ego Conrddus Hildeshemenfis electus, Imperii
rialis aula Cancellarius_yuice Conradi Moguntina fedis ^Archiepifco-
pi ₃ O totius Cjermania ^rchicancellarii recognoyi. ^Acta fiunt haa
anno Dominica incarnations M c xc. Indictionexiv. régnante Do-
mino Henrico fiexto Romdnorum Imp. gloriofifiimo, annoRegni ejus
xxv. Imperii <"£>ero quimo, ($p regni Sicilia fiecundo. Datum apud
Çeilenhufen 11. Non. Mdrtii.

Hic (c) Henricusfuit filius Frederici Imp. cognomento Ahenobarbi Italicè Barba-
rofla,ClariiEmi Principis, qui genuit hune Henricum j qui duxit in uxorcm Con-
ftantiam filiam Rogerii quondam Regis Sîciliae, contra Tancredum tyranr"m. I.
tem aliumfilium nomine Fredericum, Ducem Suevorum: cui defponfata fuit filL Regis
Hungariie, qui morte prseventusipfam non cognovit. Moriturenim in obfidlone Acconis
urbis exercitui fuffe&us paterno. Volunt prasterea Italici feriptores tertium fiiiife tilium
Expedhio nomine Ottonem- PaternamquefolicitanteClementein. Pontifice Rom. per Legatum
f^ref^rtcL Cardinalem anno M e Ixxxvi11. decrevit expeditionem permaximam , pro recuperationc
ïmbî t- Hierofolym^,quaîtraditioneHugotiisComitisTripolitani₃Saiadino Babylonia? celferat,
rmflïiïi fubjugans fibi Turcas,Armenios, aliafquenationes_J& ipfum Saîadinumpbfiftentes. Qjan-
to autem diferimine ex perfidiâ Imperatoris Conftantinopolitani,per Hungariam,Bulgariam,
Thraciam ac Lycaoniam, aliafque Provincias, exercitumduxerit(fiquidem dum virum quen-
dam eremîticum confuleret de itinere, accepit in fatis, fe periturum aquis, quamobrem vianj
tnaritimam declinavit) ipfe fuis literis ad Henricum filium infinuat, quarum exemplar ob ve-
tuftatem prsefentibus inlcruimus.

FRedericus Deigrdtid Romdnorum Imp. & femper ^uguftus.peY*
dilettofiliofm HilHuttri Romdnorum Regi^iugunofdlutem, &
ï fincerwi

WILHELM! HEDE
fine er um paterna dilectionis affectum. Exccllentia tua Ïiïeras plena
mentis (ßp animi jueunditate noBra Imptrialis exceptt benignitas.
Quarum tenore plurtmüm exhilarati fiuper convalefeentia tua fperft
firmam coneepimus (ßp optatam. C^terum, quia de perfona noBra fia-
tu{ßp gloriofiexercitus uhifica crucis progrefju tua Regia defiderayit
edoceriferenitas_y id primum fignißcando occurrit. Quodmox m fines ^Excf\'^itüéImperii fir.uns noBri Imperatorts Const-am mo po I it a n i attigimusjn ra- Zmmfb*
pinis rerum & occifione no fir or um non modicum fußinnimus de trim en- pl\'ßßf
tum ificut ab ipfio Imp erat ore indubitanter dmoficitur ejfie procuratum. Htanomalè
Nam quidam latrunculifiagittarii penes pub lie am fir at am in ueprium ^acce^^tl\'^Hcondenfis latitantes ex improvifofaginis toxic atis plerofque ex no ft ris
inermesy & minus caute ambulantes, affligerc non cejjarunt. Donee
confilio maturiori a baliBariis (ßp mihtibus no Bris undique trdllati
atqueflagrante maleficio deprehenfi condignas meritis pcenas exfiolye-
runt. Quippe in und die, (ßy uno patibulo xx 11. more lupmo fufipenfi_v<-uitam indecent er termmarunt. Nibilominus tamen refidui male fa-
Bores a latere per devexa montium per totum Bulgaria nemus nosper *
fequentes noBumis rapinis molefiaverunt, quamvis innumerabiles <~ud-
riis tormentorum generibus ab exercitu noBro asicißim fiunt cruciati.
*Porro prafatus Imp. Confiantinopolitanus, non folutn uniyerfa, qua
a Cancellario fiuo in animam ipfius (ßp caput apud ^lHurenbergam jura*
ta noficuntur, infringer e non dubitayit; ZJerum etiam fub mtermina-
tionepoenaiconcambium (ffi forum nobis fubtraxit: arBa quoque <~uia->
rum fuccifis arboribus acfaxis ingentibus obvolutis juf it pracludi _} ßp
quafdamttntiquas claufuras uetuBate coüapfas robur fcihcet & mu-
nimentum totius \'Bulgaria in (^e) Verfredis ac propugndculis, contra.u
honorem Dei& uiyifica crucis, in noßrum ßf totius fbriBianitatis
txcidium pracepit communiri. *Nos njero cosleBi fuffulti prafidio
{fracorummachinamentisignem apponentes,robora cumfaxis infay il-
lam redegimus & einer em* Itaque uniyerfis claufuris per Dei gratiam
*vic toriose tranfitis > in ten amplanam circa (^f) XJeron omnibus bonk
refer tam perVenimus, Et fie in peragrdtione Bulgaria fex hebdoma-
das labor iose fat is expendimus, Rurfius inde proficifcentes hilippopo-
hm civitatem fitunaturah ac manu artifich munitifiimam atque opu-
lentißimam prorfus defer tam, tanquam pro dereliBa occupayimus, (ßj*
ecce die fequenti lit eras maximo faHu conceptas ah Imperatore Con-
fiantinopolitano recepimus, qua pariter minas, blandimenta , dolos
zonciimabant. Tunc autem (^§) primum de captivitate Legatorum no-

no Br or um Mona fier ienfis uidelicet Epifcopi, Comitis Roberti, Märe-
imp.Con-quardi Camer arii₃adplenum fumus certifie ati. Quos fiape diffus lm-
tiTalmcZ ¥^er*tor,dum adhuc in \'Bulgaria efjemus con ft it utt,in c ont ums h am Q-e-
tra jus gm- at oris (fif crucis feandalum, cui militabant, jußit cdptivari, & fiam&
l\'^ltim\' fiu<* minus confiulens _y contra jus univerfiarum nationum& légat orum
tap,vos-, ignominiese nudatos in carcerem fecit detrudi. Talibus auditk,

y er fus crucis exercitus infiremuit, & poBmodum civitates, caflella , vi-
eos depopulari, at que occupare non ceßavtt, qttoadufque lmp_% tonfjanti-
nopolitanus Magmficentia no Bra Legat os cum magno honore ad nos
redituros H ter arum fuarum tewre nobis fignifieavit. Tandem <~vero pojt
7nultas légat iones at que Legat orum ambages , dolum quern jam du dum
contra noBram benignitatem conceperat ₃ in hyemis afperitatem tranfi
tum no Brum prorogans, artifeiose per egit. Stcque Legatis noBris tan-
quam rebus bene geBis ad noBram MajeBatem remi fïis* de ipforum
Fecunim t^ecun^ quàm duo m il ha mdrcdrum detinuit. îterato prominens
Legatis eri- tranfitumfiecurum₃ navium abundantiam ₃fiorum bonum, concambium
confiuetum. ZJerum quia in <~uulgari dici foletproverbio : ZJfius timet:
Vftustimet( Uri. Çraeorum juramentis (ßf fimulatiombus, nullam prorfus habentes
fidem^apud (h) PhilippOpolim hjemare decrevimus. Filiolus <x>ero no-
fier Dux Sueviœ , fir at er tua fiub limitât is, moram in alid faBurus eB
chit ate, ZJer on nomine, cum magna exercitm parte,qua diBat a Phi-
lip poli decern miliaria terra noBra donee hyemalis aura inclementiam
*z>ernahs temperiespellat. Omnino igitur impoßibilis eB tranfitus no-
ßerper brachium fanBi Çeorgii, ni fi ab Imp .Confiant inopolitano eleBif-
fimos, at que omni exceptione majores obtineamus ob fides, (eß totam Ro-
mania??} noïlro fubjiciamus hnperio. Regia nobilitatis tua prudentiam
commonendo rogamus ₃ quatenus idoneos fierenitatis tua Le gat os la-
mam, Venetias_; ^Anconam , Pifam (fir alia loca pro Çalearum (^l) at-
queUacellorum trdnfimittesprafidlo,ut Confiantinopohm circa medium
Martium nobis occurr entes, ipfi per mare, nos uero per t err am civ it a-
fietasTre*^îem oppugnemus. Quamvis tarnen magna militum gaudeamus copia,
inv^ltdu ^oratlomm inBantid ad divinum recurrendum efifiubfidium : Quia Rex
tiam^onen- tlOn Salvatur in multitudine virtutisfuafiedper aterni Regisgrdtiam,
^JS" Rogamus igitur, quatenus apud Religiofias noßri Imperiiperfionas flu-
diose ob t me at ₃ ut jugi ^rvigilantid copiofiaspro nobisfiundant orationes.
Confiuhmus autem dileBioni tua ₃ ut judicium arripiat, (dfmmalefia-
Bores Regia dignitatis zjlus exardeficat, profieBo per hocgratiam Dei
fonfiequerisj &fiaVorem hommum-fLegatos etiam a Domim Papa mit-

tifacids_} qui pracipuèpra dicent contra Çra cos-, quia patriarch a eo~
rum prafentibus Legatis noflris Jutondßerienfi Epifcopo& collegis fuis dpi gratia*
in Ecclefid fdnBa Sophia publice pradicd^it, quod quicmique (M Gr a-
cor urn centum peregrinos occideretyfiuiginti Çracorum reatum incur- ^TftmL
riff et, indulgentiam confequeretur a 2)eo. ^Apud "Philipp op olim jam ^nos. J
duodecim hebdomadas compleyimus. ZJfq-, ConBantinopolim non inye-* \'
nitur cdftrhel cmtdtis habitat or.Datn Philip poli xvi .T^al.Decemb.

Quamvis ultra conceptum propofitum, jam non hiftoriam, fed threnos omnibus Chriftia-
nis meritb ingeminandos fcribam, heu quàm difficile mutantur décréta cœleftis Iudicis. Fre-
derick de Philomelâ & Iconio, aliifque civitatibas triumphans, & omnia ferro victoriosè
ßbi aperiens, devenit in Ârmeniam, ubi dum refrigerii caula propter intenfum sftum in flu- ißß^fff
men (1) Saram defcendiffet, ignarusnandi ,in vorticem montis à praecipiti flumine abforptus _m\\_m Jcrgi.
eft. Sepukus Antiochiae anno M,cxc, Cujus interims damnum irrecuperabile intulit reli-^y^Ho
gioni Chriftianas. Fuerant Comités Francorum atque Anglorum Reges, & Fredericus Dux Cbr_t\\ 190,
Suevorum,Conradus Dux Auftriae,Florentius Hollandiae, Philippus Fiandriae, & Otto Gel-
•rias Comités, cum aliis plurimis Ducibus.

FRedericus verb eligîtur Dux,patêrni exercitus. Wilhelmus verb filius Florentii Comi-
tisHollandiaz patrem cum non fpernendâ cl aile feCutus, per fingalarem înduftriam Damîatd
audor fuit occupandse (m) Damiatx, mortuoque pâtre Florentio eodem anno, quo capta.
Fredericus Imperator perierat ? cùm xxvi. annis rexiilet Holländern, alfociatoque cineribus ^Floyen^,
Fredericijipfe Frederico Duci per quinquennium periculi & belli focius magnam fibi à Ke- ^n«
nemarisfub eo militantibus paravit gloriam. Miferat Henricus deftituto exercitui fuppetias, _ap_u&
lim parum videretur affici huic expeditioni, quia parum profecêre. Sic pia cœpta manfere Fn&mcum
fruftrata. Tantarum Imperator ifte narratur virtutum, ut nifi difeordia cum Romano Ponti-1mp.fipdi~
ßce,quem tarnen tanquam Vicariuni Chrifti ad oraverat,atque cafus adverfus obftitilfet, ere-^tur\'
deretur Chriftianus orbis non alio vindice farciri ac reftitui potuiffe : conftituir leges perati-
les,quae extant : confirmavit 8c Godefrido Epifcopo literas Ottonis fecundi de villâ Amudâ
cum teloneo ac pifeatione in Aimere , & terra Hattonis Comitis in Lona , & quiequid in u-
trâque parte fluminis,quod dicitur Veda,habebat. Infuper & terram ejufdem Hattonis Co-
mitis in Eki, cum poteftate eudendi monetam in Trajedo, AnnoMclxxi, Imperii verb

Conceffit etiam audoritatem transfodiendi Nodam juxta literas, quas pro notitiâ loco-
rum & reimemoriâ hic lùbnexui.

IN nomine S. (ßp indi)>. Trimt. Fredericus diyinâfayente Clemen-
tia, Romanorum Imp. femper ^Augustus. Dignitas Imperii Roma-
ni hoc exigit_y& ad hoc Imperialis honoris culmenregendum a peo fuß-
cepimUSyUt neeeßitates Reip. femperpra oculis& mambus bdbedmus_}&*
incunctis operibus luBitiœ ipfa clementiaßine qua Deo pldcere non pof-
ßmu s,omni te pore nos comitetur.Tunc enim honor Imperii recto tramite
incedit₃& in meliorem ftaturoboratur , quando & faluti tot lus Patrio,
militer providetur& neceßitdtibus pauperû mifericorditer fuby enitur:
Ea propter cognofeat unherfif de les Imperii, prafentes & futuri_} quoâ
nos primitus amore Dei, deinde pia ^etitioneßdeliumP rincipu noßro-
^rum,Çode/ridi videlicet Epifcopi Trajectenfis^ Florentii Comltis HoU
kndia, Henricietidtn Comitis Çelrenfis, Theodor ici Comitis de Cle-

ye_y (ßf pro fide li fiery itio a Horum hominum plurimorum de Epificopdttt
JrajeBcnfi ₃ quihus quotidie in terris fßf bonis eorum gray is deBruBio,
(ßj- intolerabilis yafidtio per aßiduds dqudrum inunddtiones, qudfi mors
quotididnd imminebdt ₃ ipßs hominibus pradiBis fit fifdmque mißerdbi-
liter ad nihilum redaBis_y bane grdtidm indulfimus _y eifique nofira Im-
KMi ^dUtt°^ri^tdie benigne concefiimus, ut terra iäa , qua njulgo No-

Nydamag- dd ₃ dlids Niedam dicitur , adfaciendum aquaduBum ab incolis Pro-
%innm & ïinciœ ₃ qui tanto damno &periculo aqudrum fubjacebdnt_y itd per-
limiis fodidtur^quod dqud Rheni per eundem medtum effluens in mdrefquod
ibi q^icinum eH) fine Ufione in perpetuum fludt (ßp decurrdt. Quod
nos Imperidli duBoritdte noBrâ confirmdmus, ut in perpetuum itd
permaneat, (ßf ob fiery eturprafienti privilegio roboramus. Praterea.l.
cbBruBionem illdm Rheni ₃ qua uulgo dicitur Dam _}prop<L^^ruil-
Mfas in Um _y qua dppelldtur Wich qua ad remoyenddm tdm pray em a-

contra Bj>e- quarum pemitiem antiquitus fact d ejt. Nos pro petitione praaicto-
mZsrfde- ^rum Trincipum 3 (ßy pro fideli feryitio hominum illorum _y qui huic
i«s generali malo dqudrumparticipabant_y rdtdm hdbemus, <& noBro Im-
perials ediBo confirmdmus _y(ßp ut aternaliter inconyulfd in eodem fid*
tupermaneat, (ßf confieryetur, prafenti jufiione decernimus. ^Aliam
quoque obBruBionem Rheni, qudm fames Hollandia in loco qui dici-
tur Stevede_y fiye Syyadelurg injuBe (ßp ^violenter erexerat _y & fiece-
ras _y per quam etiaminnumerdbilium hominum (ßf locorum fubmerfi-
ones frequenter eyenerunt _y nos ex judicio curia noflra caffayimus _y <&*
ftyriapud penitus deBrui pracepimus : Statuentes , (ßf Imperiali jufiione.J
Sitadmlcrg confirmantes ₃ qudtenus pradlBa claufura defiructa, aqua Rheni li-

fludt (ßfi decurrdt _y ficut antiquitus folebdt. Quodut ueritts creda-
tur, (ßp ab omnibus diligent iu s ob fiery et m, prafient em inde paginant
conferibi ₃ figilli nofiri imprefiions infigniri jußimus _y adhibitis
idoneis teBibus _y quorum nomina.fiunt : Heimannus Ferdenfis E-
pifcopus _y Syerardus Rdtifponenfis Electus _y Philippus Decanus Ma-
/oris Ecclefia in Coloma , ^Arnoldus Prapofitus Ecclefia fitneti
VAndrea ₃ ^Adilous Çodfiarienfis Prapofitus _y Reigndrdus Prapofitus_yTJlricus Dux de ^<Boemia_y Jtâdrqudrdus (ⁿ) de Çrumbachfomes Emi-
cho de Linuigen , Comes Folckmdrus de$areyyardt_> _y Henricus
Jrtarfchalcus de Papenheim _y Conr ardus fa lbo pine er na^, Wilhel-
mus de JÇaluyye, Rodolphus de Steenforde_yfanBantinus de % erge, (fun a
CamerdYrnjBertolphuspris_% Cdmerdr\'m Çum de M^etge^Henricus
\\ i ^S "

Frefo , Mendrdus Comes de "Niumage, Folbertus , (j er ardus Traje-
iïenfis Scultetus , Wilbelmus de ScalckeWic^ Lutbertbus de Odyc
Helyas,Egbertus de ^meftel, Wermannus de Wordene, (ff fr at er ejus
Çodefcalcus, ibeodoricus de ludefax , _uAlbertus favo, C^ ahi quam
P lures cler ici & Uici. Signum Domini Freder ici Zorn. Imp inviftif-
fiimi. Ego CbrittUnus Maguntina S edis c left us^ Sacn f a latii ^Ar-
cbi\'canceäarius recognovu cAtta funt bac anno Dominica incarna~
tionis M, c lxv, IndiÜione XI11, Regnante Domino Frederico Roma-
norum ImperatorenjiBoriofißimo, ^Anno Regm ejus xm. Imperii
rvero xi.feliciter.

Idem Fredericus confirmavit teloneum in Amuda & Pifcariam in Aimera» Dam autetu
Henricus hujusnomittis fextus Imp. rerutn potiretur, orta eft magna difcordia inter Theo-
.doricum Comitem, fuccefforem Florentii apud Antiochiam defundi, ac Wilhelmum fra-
trem ejus jam reverfum» Itemque inter ipfum Theodericum, & Baldevinum Comitem Flau- Difeordiâ
.driae ,qui cum potenti manu tentavitrecuperare Walacriam. Hunc Theodericus cruentâ -_imr.çaede profligavit. Wilhelmum vero amici reconciliarunt,eo pado ut Frifiae Orientali dornt- drum &
uaretur. At Balduinus Epifcopus,qui ufque modo Trentoniam cum Tuentanis pacificè gu - Hollandtm [
bernaverat, magnam ex Provincialium rebellione fentiit calamitatem audoribus Florentio Comités,
atque * Folckero Prssledis Coevordçnfium, per inftigationem Ottonis Comitis Gel rise, fa* ^Folberto^
vente Epilcopo Ottone Comité de Benthem, interceptâque quaeftione per Philippum A- rfffjf^ <
grippinenfem & Conradum MoguntinenfemEpilcopos, & demum renovatâ, cùm modo E"difcordiam
pilcopus, modo adverlariifuperiores elfent, occafione belli ignaviae Ducis Brabantias aferi- componit.
ptâ. Tandem verb Henricus Imperator defeendens per definitionem Sententiae omnem Drentontä
contentionem exftinxit, adjedis indueiis. Quo recedente Trentones rarfum omnia infrege- rebelles*
Funt,undeEpilcopusinfecutusCaefarem ufque Maguntiam ,perfidiam eorum detegit com
juftâ quaerelâ. At Imperator non immeritö ad iram provocatus, praeleotando decrevit in
hoftesauxilium. Sed inftrudum jam viribus Epifcopum re infedâ intra paueos dies, ante- Fpifcopuà
quam Maguntiâ abfolvilfet,mors intereepit xi. KaiJMaji,alibi 11 .Novem. anno M,c xcv I.^mor\'^tu^
cum praefuilïet annis xvi 11. Devedumfunus ad majorem EcclefiamTrajederifem, ubiqui-
efeit cum praedecefforibus, *

a Cognominaw de Benthem,} A màtre, ut puto,£ic diet us, quae erat ex Palatini Ricomagenfibus,

Benthemiaepraefe&is • ut ad Bekam fatiis fuperque indieavi.
b G erardum C. Gelr.ex Velud propdlit.) Omnem hanc controverfiam habes exprefläm inChron.
Belg, magno, pag.i82. quam tandem Fredericus Imp. compofuit : & deinde malo renato, Henri-
cus Frederici F. fuo diplomate finivit. Aquilius in Gerardo fecundo , & Ottone ejus fratre facic
hujus mentionem ; fed miror, nihil Brabanticos de eâ re feriptores tradere.
C H/r Henricus fuit fil. Frederici Imp.) Quià Germanis feriptonbus vi,ejus nominis dicitur ; Ita-
Iis verd V.pater Frederici fecundi.

d tpifloU Frederici Imp.) Vide expeditionem Afiaticam Fred. I. Imp. ab œquœvo auftore confcri-
ptamj Tom. V. Antiq. Ledt. Canjfii parte 2. ubi prolixè haec omnia deferibuntur. Adde Epifto»
lam,quam de hac re Radevico adjunxit Urftifius Tomo I» Illuftr. German, feriptorum.
C in Verfredis,) Quid illud verbi lit ignoro : videtur tarnen claufuras & repagula eo indicare ■ atque
ita, ut meafert opinio, Waerfrede, quafi pacem cuftodiens provincial, & ab externo hofte defen-

g Dt captivité Legatorum noBrorum,) Id confiât etiam ex epiftolâ fupra laudatâ, ab Urftifio édita; &

expeditione Afiaticâ Fred, prœdiftâ, ubi etiam nomina Legatorum exprimuntur.
Ii Philibpopolim hywetre decrevimus,) Expeduio AfiaticaFred.I. Imp. fupra laudata fic habet : Qui«
da_m liiadebant hyemandum efje apud Philippopolim prxfertim quia jam tempus hytmale Mat _sPhilippoDolis autem Thraciae urbs efti vel, utaliisplacet, Macedonia,de qua vide Livium,
lib.hift.29„piin.hift.nat,lib.4 cap.xi.jStephanum Byzantium, pag. 304. Pomp.Me»

lamlib\'i cap 2 de Thraciâ, Cl.Ptolom. Gr^ciam Paufaniae lib. 6, Natal. Com. hiftoriœ univer»
fah lib.9. Creditur ad ôjus incolas fcripfilfe Paulus Apoft, ₃ ppiftolam ad Phüippenfes.

i Galtmm & Vacéormi] Meurfius inGlolfario Graecobarb. Taxia j exîtaîico Gdùt, Triremis,
vide eundem d. Iocoj & loi Lydium in Gloffis Latinobarbaris ad Clemangem > Vacelli verd naves>
• funt minores, Italis Nacelli.

Jï Quicunque Gr aar um C.peregrinot occiderit, ] Acerbum odium Graecorum in Laünos -, unde auctor
Afiaticae exped, Fred.Patheticè exclamat, his verbis, pag. 64.0 dira & inaudica vindicte fpecies $
hominem etiam poft fata veile perimere, nam cadavera etiam fepulta non finebant quiefcere.
1 fnflumen Saram,] Vide quae ad Beka;Chronicondixi >ubi variafluminisnomina,& aucto*um dif-

crepantiam de genere mortis Imp. fatis indicavi.
ni AuElorfuit expugnanda Damiatœ, Vide quae hac de re ad Becanum Chron. diflerui. Nauclerus,a-
liquot ante annos,fcribit Almaricum Regem tentaffè Damiatam,fed re infecta difcetfifle: nee capta
eft ea urbs ante annum 12 iB.vel 19«unde patet quod & hic Heda cum aliis erraverit-.
n Marquardts de Grunbach, ) Grunbachiorum famiiia olim admodum celebrisi, & ab anno 900. inter
nobiliüïmashabita, exquâastefeculumvisitFredericusde Grombach Harlinges Satrapes, qui
cum Saxonia; prineipibus ed venerat, & Nobilibus Frifiae, t\'efte Winfemio , adferiptus erat ; cujus
ex filiâ nepos Fredericus Egmondius à Meerenftein cum reliquis Belgii Proceribus libellum iupt
plicem pro übertäte harumprovinciarum confervandâ Duci Parmenfi anno j 56 ö.obtulit.

1 Ublato itaque Baldevino fervata eledio fub difcordiä per impreffionem Theodericl

\'fratrem Balduin! mortui ex Comitibus Hollandiae, filium Florentii Comitis ex Sophiä

filiä Ottonis Comitis Ricomagi natum, pars verb Arnoldum de (a) Ifenburg Praepofitum

Daventrienfem praetulerunt, ille Hollandiae, hic Gelria; (b) Comitis interceffione praevaluitj

& per Henricum Impcratorem annulo Sc fambueä inveftitur j fuborto tarnen per fadionera

utramque belio, ac Comitatu Veluae per Theodericum Comitem in fayillam redado. Otto

Comes apud Haymonis (aj montem fuperatur, & fiigä falutem vix confequkur* Tandem

controverfia per fententiam Rom» Pont, definitur j Arnoldo confecrato xxx, in ortline Epife

copo,quo paulo poft vid.vi 11 Aprilis,anno 1198. Romae defundo & fepulto, ad Theo-

doricumrevertitur Ecclefiae adminiftratio ,quiabeodem Pontifice xxxi» Epifcopus conti-

nuatnr, juflus redire ad gubernandum populum fibi commiflum * qui accindus itineri Tici-

Dum baec aguntur, venit Wilhelmus Comes ex Orientali Frifiä in Hollandiam, accedens

Wilhelm* ftatremTheoJoricum ,in arceHorreM pro tuitions Ditionis Trajedenfis Ecclefiae ageri-

Comts FW- tem, congratulandi causä de vidoriä obtentä» Ubi eveftigio (nefeitur caufa)ardis carceri-

filtörmtd- bus maticipatur, quibus tandem effradis, Wilhelmus ad Ottonem Comitem Gelriae fe con-

lis, tulit, ä quo (fuerant enim contubernales in expeditione ultra marinä) humaniter excipitur,&

Adelheide filiä pro uxore futUrä donatur t ex quä genuit Florentium Hollandiae Comitem₃

Ottonem Trajedenfem EpifcopUm, Wilhelmum Praefidem, 8c binas filias* Celebratis nu-

P««> Add- ptiis apud Stauriam > iploque (d) Wilhelmo a Frifiis Orientalibus hilariter ac magnifice re-

beidim Co- ceptof, panlö pbft iidem Hollandiae & Gelriae Comites in amicitiam redeunt,deiponfatä A-

mitis Gel- ^elheide filiä Theodorici Henrico filio Ottonis 1 Parum tarnen iupervixere, fepulti in Mo-

a ^Arnoldum de Ifenbarg Prapoßtum ßaventr.J Hunc ex äorentiflimä hodie Com. de Ifenburg pro-
genie fuilfe puto > quae noftro tempore Salentinum Electorem Sc Archipraefulem Colonienfettr
dedit_;qui mortuis ejus familiae mafeulis cum poftremus fuperelfet tranflatä eädiguicate inErneftumj
Bavarum, & dudä uxore Antonia Ligniacä ftirpem fuam propagavit: non autem ex comitibus de
Ifenburg ad Ruram, unde, cum aliis praefulibus, prodiit Engelbertus Ele&or Colon., Ecclefiafti-
cae Libertatis fummus defenfor, aconfanguineo Fred. Com. Ifenburgico oeeifus; cujus memine-
refeript. Germ. 8c inter illos Crantzius Metrop. lib. 7. quae famiiia prorfus diverfa a fuperiore ,
ut infignia Gentilitia, quae Rofam purpuream oftentant fatis indicant; cum hodierna Com. Ifen-
burg. ad Lanum fl. depict as nigro colore trabes prasferantj vide M. Gil^eni^um in not. ad Caef. Hei-
äerbac. de vitä S.Engelb.Ui»

fr, H/c Gdr, Comitis interceßioneprœvaluit,&per Henricim Imp. annulo & Sdmbucâ &c.~\\ Beka om-
«ïno contrarium fcribit ; nempe, quod Imperator Theodorico cognato fuo , per annulum & paßoralem ba-
iulum, inveiïituram Epifcopalem dedit,& temporalem lurifdiBionem Theodorico Com. Hollandice, cum quo

Apud Haymonis montem,] Möns hic imminet Rhenenfi oppido , n\'omenque videtur retinere à
quodam Havmone Principe ejus loci, apud quem Vixilfé aiiquando Cuneram ex xi. millibus virgi-
num clade Hunnicâelaplam ferunt, tandem Zelotypiâ uxoris ejus interemptam. Alii Haymo-
nem ilium vulgi fabulis notiffimum, hie habitafle putant.

ïpfique Wilhelmo n Frifiis Orient, magnifies accepta,) Non quod fuêrit Comes Orientalis Fri\'fiœ, fed
ipfis potius confederals, quem fpontè tanquam Imperatorem militarem affumpferant, vide Ub-
bonemlib.7.hift.Fnfic, J

Cclefia Trajedenl\'is per difcordiam Pontificum prarddiorum jam multipliciter adfli-*
dâ a\'tque Faftore deftitutâ,afpirantibus eifdem Comitibus ad aliquem ex eorum ami-
\' eis fufficiendum, divinâ infpiratione exauditis eligitur Theodericus de (a) Are, fecun-
dus ejus nominis, abfens in Italia, xxx 11. E pifcopus, qui rebus collspfis fuccurreret, vir no-
bilis Sc magni confilii, Prœpofitus Trajèdi ad Mo fa m,non mediocris authoritatis apud Hen-
ricum & Philippum ejus fratrem Auguftos, quos etia\'m ufque in Siciliam comitàtus eft. Ali-
bi legi poft Theodericum de Hollandiâ, eledum Godefridum de (b) Aemltcle, fed nec ejus
ada, necfinem vitç invenîre potui. Theodoricus tandem evocatus ex Siciliâ, celeri innere
Xrajedum appulit ,invenienfque dignitatem lu am magno xre gravatam, ïuafù fuorum ad
colligendampecuniamproredimenais debitis contradis animura intendit ,* fefe primumin
Orientalem Frifiam transferens, ut ex jùcundo adventu atque adminiftratione pràefedorum,
jnxta Frederici Augufti fadam concordiam, rationem fufeiperet. Quod Wilhelmus Comes
indigné ferens, & crèdens animos populi jam fatis proni Tibi magis devincire Epifcopum è Epifcoptà
monafterio Stauriae poft fàcra perada armatâ manu eripit, & cnilodiœ in carcèrem apud

Oofterfee (c) deputavit 9 quem nonnulli religiofi,ac alii ex populo picrate motî-, deteftantes Wilhelmo
turpè facinus Comitis, per vim libèraverunt. UndejuftilEmè provocatus Épifcopus in Wil- Comité,ßd à
helmum ducit, at Theodoricus frater, 5c Ottô foc\'er fefe Wilhelmo jungunt adverfum Epif- ^/j« ^cayce~.
copum. Socer Provinciam una cum Daventriâjcitra, frater verb cislîilàm,fibi fubigun t,"^^\'.
& Trajedum premunt obfidione.Otto verb focer,per infidias i nil indu Öttonis Augufti, at- ccldriJT^
que Adolphi A gripping Ecclefis Epifcop], a Duct Brabantiae capitur. Theodoricus verb py_Uce Bra-
Comes intendens ad liberationem Ottonis, folvit à Trajedo obfidionem, & Silvam Ducis banti<e capi?
oppidum nonfpernendumcircumvallans die vil. ad deditionem coegit. In quo Wilhd- *^ur.
mum fratrem Ducis ëum multis Nobilibus cepit, & magna prsedâ onuftus in Provinciam J^™**
fuam redire feftinans, intercipitur per Ducem Brabantias cum potenti matui àdvokntem, &
poft confertum prœlium captivatur in oppido Heufden. Sentiens Epifcopus hoftes fuos jam _cap_{tivus in}captosi nadus oportunitatem*, utriuique Provincias depopulatur, ingentem abducens prx- Heufdena
dam, peragratâqueVeluâ, ferro &igni omnia contaminans, Zutphaniam infigne oppidum àetinetur.
aliquot diebus obfelïum capit, Daventriàm récipit, & plürimos càp\'tivos, & immCnfum the-
faurum afportavit. Ac Theodoricus Comes penfatis damnis per ilium illatis cum magno Rehxatui
pondo auri relaxatur, & Epifcopo fe in pace uniens, perpetuam ufque ad mortem cum illo Dordraci
ftabilivit & fervavit amicitiam. Et anno M„ cc 111. prid. Nonas Novembris apud Dordra- ^mf^ttur* .,
ctirn cefïit è vi vis .cum rexilfet annis x 111 .unica filiâ nomine Adà relidâ ante quàm il li,con- \'

queftus mul tum de abfcntiâ fratris fui Wilhelmi Comitis, tutorem defignalfet, tranfvedus
E^mondam apudmajores. At conjunxejushabens WifcelmumComitcmexofum, & regni _LudoVimcupida,nondum adimpletis exequiis, quo fumma rem penes earn maneret, accivit Ludov. fd) _{Coms J %}Çom.I oflenf.ex arce Altenâ,cui propere advenienti Dordracum defpondet Adan faliam, & ß_nß_s> -_mm \'
naenii\'s mifcëtûr nuptïç. At Wilhelmus Comes audita morte fratris fui, ut intereffet exequiis_:, exequiat
applkuit ad poytuinZvpe₃nec impçtrare potuit fibi,ut id liceretfacere fecurè/ed repellitur. èteit Ad<m£
r ^J Qa S Chi

Cui ideircb multi proceres commiferati, ob illatam injuriam fefèjungunt, & ftimufos adjij
ciunt fidem dantes,ut fecurus ad eos veniret. Qui interim concitatis Kenemaris atque Rlje-
"Aheaphur _nani_Sj Ludovicum cum Adcihcyde Harlcmo pcllutit, coados node confugere verfus Tra-
*nXIxaZm jcdum. Sed Sc oppidum Leidenfe ipfis ceffit , captä Adä juvenculä, cum aliquot (dz)
cuftodilmd- equitibus, quam intelieda re geftä fuperveniens Wilhelmus in Texaliam Infulam cuftodien-
datur. dam direxit; totum Comitatum brevi Ditioni fue fubmitteus, Ludovicus verb animo con-
ßelirim in- fternatus Epifcopum Leodienlem, Ducem Lymburgenfem, Sc Comitem Flandria , una cum
ter Loff mf. p,pücopo Trajedenfi fibi effic ens ftipendiarios, magnam vim contrahit, in Trajedenfèm E-
&Hoüandtx pif_COpum pracipuam fpem collocans, quem Sc belli, Sc pugne focium cum multo auro fibi
Comni*. devinxerat, padfcens ie (d^) accepturum Comitatum Bollandia ab illo in precariam (uti a-
junt) tradens Epiicopo fratrem fuum obfidem. Wilhelmus itaque fecuritati fu» providens»
omnes confortabat, prefidia firmabat, & novas arces, unam in Bufcho, alteram in Suaden«
berdam conftruxit, Sc aggerem ad flumen Aemftel interrupit, quo ditionem Sc territorium
Gifelberti und\'que acquis Sc incendio evertit,ufque paludem,quam Broecklandt vocitant, ur-
gentem in Kenemariam navi abducens pradam. Epifcopus verb Trajedenfis hanc ulturufi
injuriam,juxta Midratum expeditionem ducit in HoUandiam, atramque arcem pronomina-
tam expugnans, Sc Comïtem de Benthem fugans , prcelio cepit Florentium Praepofitum
Maiorem fratrem Wilhelmi,eum in arcem Horreftam mittens cuilodiendum,progreffus Iei-
. dim invenit Ludovicum Comitem , receptä Wiltorum (e) provinciä₃ ad Harlemum tendere_sZofe»fi\'s"^S Kencn"-^aris \'^& fidem redudis pago Dive Agate ,quem Beverwijck vocant,

Corns totam incenfo, Egmondam progreffi votum Divo exolventes Adelberto ,redierunt totä provincial
HoUandiam Holland?» in poteftatem Ludovici redada Sc infulis, quas Zelandie afcribunt, paulatim in
fubigip. ejus gratiam redeuntibus: Walacriaper Comitem Namurcenf. nomine Comitis Flandria.

tentatä, Wilhelmns omni auxilio deftitutas, vixIcapha pifcatoriä cbtedus reribusnan abs-
que miraculo evafit. Tandem infulanis ipfis ob fuperbiam ejufdem Ludovici ad Wilhelmum
Comitem rurfum deficientibus,& Kenemaris rebellantibus puft varios corihdus Ludovicu9

Xudovkus _tujj_Cj Afprenam munitionem eorum deftruendo. Ex adverfo Gerhardus Comes de Are ₃ fra«
ritur ^m Epilcopi Dordracum incendit. Tandem humiliato Comite,conditiones pacis propo-
3Hollandiii nuntur, ut pro danano illato, mille talenta argenti penderet, ablata reftitueret ₃ Sc. cum quin-
fugatur: gentis militibus nudis pedibus coram Ecclefia veniam expeteret,pro eo, quod Epifcopum in
Wilhdmuf- Stauda captivaverat temerè ac injuftè hoc modo pax reformata. Epifcopus verb ex toto
profperis fuccelfibus ditatus, deperditaatque impignotataloca redemit, prafidiis annonam
ske 12 ^an~ P^rov^it 3^ac Ecclefiam ab omni indebito onere relevavit, refiduas dies agens per quietem.

Wilhelmus verb defundä Ada nepte, fg) Comitatum ä Frederico II. Cafare in beneficium
Wilhelmus ^receP^5t »,^atcl^ac deinceps rexittranquillè. Ad quem regnum Scotorum per obitum Magolinl
~ReemScotici (h).Regis avunculifui jure haereditariodevolvebatar, Sc contrado exercitu cum adjutorio
hew. Regis Francia transfretavit, multas urbes atque caftella Regni illius fibi vendicans. Sed dum
interim Ludovicus Ccmes Loflenf.tentaret novos eoncitare motus,revocatus in HoUandiam
k coeptis fecundis defiit.

Theodoricus autem Epifcopus plenus dieram, & rebus Ecclefia pacatis, ultimum naturg
Tha&ricus apud Daventriam perfolvit debitum Nonis Decemb. anno M. ccxxi i. [cum prxfiiiflet an-
T^pifc. mori- _nis xiii, corpus ejus tranflatum Trajedum, fepelitar in majori Ecclefia. Quo anno ab In-
tur anno Cb. _n0Centi₀ tertio Pontifice Rom. celebratur Iubileus Rome, Sc concilium generale indicitur.¹Julilaus an-Theodoricusfcribitur eledus anno M cxcviu. alibi cc. primo, Sc prefuifife annïs
nut« Papa 11* vel xiv. & obiifTe anno M. cc. alibi cc xi I. Sub hoe Epifcepo recenfet Iohanne»
Kpma ede- Beka vix credenda de quodam (i) Everimacho adminiftratore domefticarum reram ipfius E-
frmr» * pifcopi ex mortuo refufcitato ; cui Philippusfecundus Imp. renovavit priyilegium transfer
rendi Teloneum ex Gana in alium locum (k) uti fequitur.

Hilippus fecundus Dei gratia Romanorum Rex, & fimper
guftuSy Regalis exceüentU noftra depofcit benignitas_} uttos am»

pliorifavore & gratia in agendis fuis refpicidmus, quos ad ex ait admis
noftra gloriamferventes invenimus fidèles• Quapr opter noverint w*
niverfi fidele s Imperii prœfient es & futur i, quod nos confider antes pu-
ramfidem & fervent em devotionem ₃ quam dileBus confanguineus no*
fier Theodoricus TrajeBenfis Epifcopus ad fui? limitât is noftra promotie-
nem confiant er exbibet, e^ exhibiturus, deconfueta Majefitatis no-
//ne dementia damus & concedimus , et plenamauBoritatem^ hcen-
tiam, ut teloneum quod ex concefiione Imper at orum five 2(_egum ab an- _TMo«
fi^ö z» loco qui Gjdna dicitur, aliocommodiori loco ubiⁱⁿ Omadii
fpoluerit intra t err am qua pertinet ad officium Sculteti civiiatis Tra-
je tien fis locet & conftituat, e^ yS^y hoc nullius perfona unquam ha-
beat impedimentum, ^Adcujus ret cert am in po ft er it m ed demi dm banc
chart am inde confcribijufiimus, /wyW communiri. Tefites hi

funt, Conradus Imperialis ^Aula Cancellarius , Wol figer us fiBavienfia
Epifcopus, Conradus Spirenfis Epifcopus, Gmww Fredericüs de Zo Ire _tComes Ludovicus de Helfienftein, Hartmannus de Wirtembergh>
Henricus Marfchalcus de Kaümdtm, Menricus dapifer de W alp ure h ^
(tff ahi quam plures. Datum apud Normburgh, Dominica in- ₁carnationis M cc- IndiBione iv. Ifal OBobris• Et Comes Ludovicus »
Lofjenfis occafione Feudorum, £01»» Hollandia ab Epifcopo obti- ^htinet inhuncmodumpepigie_t: " >*

ECjo Ludovicus Dei gratia Comes de Los, unherfis Cbriftifidelihm_ytam prafentibus^quàmfuturis in perpetuum.Cum omne feu du m _yquod focer meus bon4 memoria Theodricus Comes Hollandia ab Ecclefid
TrajeBenfi juftepofiiderat, a manu Domini mei Yheodrici TrajeBenfis
Epifcopi in eojure, quod%\\jf-ttltfjt appeUatur, recepiffem ₅ ei^ficut le-
g/*« legiamfide lit at èm fervare jurafjem.ne unquam aliquâ occa->
fio difcordia de cater 0 inter Epifcopatum TrajeBenfem, ^ Cornea turn
Uollandienfiem p&fiit coalefcere adpevpetuam pacem noftram > talis in-
iter ordinata eft compofitio : Omnes miniBertales ^velfervos, qui ad
Epifcopatum pertinebant, in terra Comitis Hollandia manentes ₃ exce-
ptis milité & eorum lib ens_y dedit mihi ($p meis fuccefjoribus Domi-
TrajeBenfis Epifcopus. Egofimiliter dedi Ecclefia omnes mi->
niBerialeswelferVos, qui ad Comitatum Hollandienfem pertinebant₉in terra Epifcopus manentes>

I Go WilhelmUs J) ei gratia Comes Hollandia ₃ TJniverfs Chrifiifi-
I delibus tarn prafintibus mum futur is in perpetuüm. Cum omne
fieudum, quodfrater meus bona memoria Theo den eus Comes Hollan-
Brno hgius dia ab Seele fia TrajeBenfi jufiè pojjederat_} i Domini mei Theo*
msHollm- driei IrajeBenßs Epifcopi recepijjem , eique ficut legius homo legiamfi-
^dhv\' délit at em fefvare jurajjem, »<? alt qua unqudm occaßo difcordia de ca-
tero inter Epifcopatum TrdjeBenfem ₃ (jß Comit at um Hollandia pofit
coalefeere adperpetuampdeem noBfam ₃ talis inter nos eB campofitio
Idudabiliter ordinata. Omne s MiniBeridles uel ferVos₃ qui ad Spif-
copatum pertinehant in terra Comitis Hollandia manentes₃ exceptis mi-
litibus & e or um lib er is , de dit mihi meis fuceeßoribus Dominus
meus TrajeBenßs Epifcopus ; egofimiliter omnes MiniBeriales uelfer-
y os qui ad Com. Holl, pertinere dicebantur in terra Epifcopi mènent es*
exceptis militibus & eorumliberis _ydedi Eccleß,Traj,pradiBa eA con-
ditione adjeBa, utßqui èorum de terra Epifcopi ad Çomitatum Hollan-
dia tranßerunt _y uele converfo de [omit diu ad t err am Epifcopi _? ejus
maneant, in cujus dominio mdnfionem elegerint, Ego etiam 0/ homi-
nes mei juramento promifmus, quod de cat\'ero nulla unquam occafione,
Renus apudSuadenburgh, uel alibi obßruetur. Item promiß (fß jura-
Vi, quod nunquam prohibebo mercatores quojeunque deferrc faiem uel
quaßibet alias merces ade err am Epifcopi. Similiter nec Epifcopus pro-
hibebit aliquos mercatores ire ₃ adterram meam \'de Comitatu Frifia im
Ooßergo (jß WeBergo (jß inßdnter hoc eft adjeffum_} quod compofiüo
quondam ordinata inter Epißcopum (ßdefridum (jß pdtrem meum Co-
mitem Florentium etiam inter nos inviolabiter ob fiery dbitur ₃ qua talis
orh2f^a \' fytf^C0P^us communi confenfu mittent Comitem unum i?%

commune Frifiam ad feryandaplacita facularia , (jß quiequid de redditibus ad
çtm?tfs,^& Çotnjtatum pertinentibus, uel de proventibus p lac it or um fdculärmm_ydeduBis expenßs exereverit ₃ aquahter dividemr inter Epiß op um ß?
Comitem fed quando eontigerit Comitem illum non intrare FnßdmmUn-
cii Epifcopi <& Comitis Hollandia jbnul ibunt in communi expens a cei-
ligere reditus ad Comitdtum pertinentes. Monet arii, The tonedrii _>Schulten, Villici_} (ff omnes bénéficiâti in Comitatu Hlo manentes,feu-

da roei officia fiua primurn recipient de manu Epifcopi, \'Poftea dê
manu Comitis Hollandia , & utrique jurabum fidelitatem. Item dt
lurifdiBione in Hefevvijc^ juxtd M ont fort fita , hoe eB condtBum _squod nuncius Epifcopi in ca fervabit placita facularia , \'($p qudrtdfn
tantum partem eorum, qua inde prov ener int,bah eb it Cornes Ho Hand ut,
reliqua omnia hl ere cedent Epifcopo. Prater et de diftinBione termi-
norum inter t err am Epifcopi Hollandienfi fic inter nos convenir,
quod fi de ahquâ terra nvel decimâ Epifcopus quaBionem fecerit mihi
Hjel hominibus meis liberam eam dimittam Epifcopo , uvljuraba eam
de jure ad me pertinere. Similiterfi ego quaHionem moVerem Epifco-
po rvel hominibus fuis de aliqud terra uel décima,Epifcopus mihi eam
liberam dimittetsvel unus prior um fuorum a ut miniBeridlium Eccle-
fia tertia mdnu jurabit t err am illam Vei dec imam ad Ecclefiam de ju-
re pertinere, (çjp fic libera erit Ecclefia. Infuper compromiffum ïB,quod
fialiquis hommum Epifcopi, offenfkm ejus forte incmrreret , nullum hd~
jbebit dd me refugium, nifi dd hoe tdntum₃ ut per me gratiam inveniat_>njelm Curia Epifcopi judicio compdrium fuorum ff at ₃ e conVerfo,
xAftdfunt hac ab incarnation?Domini, anno M cc iv, ^rP ontificatus _Anno-\'_Chrï,
Domini ibeodorici Epifcopi anm vi i. apud TrajeBum coram altaripi 1204*
Q) beati Martini ₃fuper quo obtuli homines meos , quo s pro fuis com-
tnntaviy in quo etiam juravi_y &* homines mei bolter us de (ⁿⁱ) Eve, ^Al-
bert us \'Ban) art, lac obus 2?urggrayius de Leyden^Çyfelbertus de Le eke>
Albert us Ru fus, & aliiquam plures ; teBibus his. Henrico Duce L 0-
tharingU » (ⁿ) Ottone Comité Çelria₃ Çerdrdo Comité de ^Are, Henri-
co de Ev ere, Çerdrdo Xdnftenf. W altera fdnBi Te tri, Bernardo Tie-
lenfi, ÏÏertoldo ^Alderfdlenfi-, Remboldo fdnBœ Mdria frapofitis ; Slid
fanBiP etri _? Çyfberto fanBi lohannis, Henrico fanBa MariüS>ecd-
wis, univerfis tam minifieriahèus quàm civibus TrajeBenfibus ₃ (jfp
dlns quam pluribus-.compofitionem banc (icutpraferipta eB inviolabtli-
ter opfiervart^».

•3 Eligitur Theodoricus de Jlre,] Fuit is ex Comitibus de Àre -, ubî véro ft Comîtatus fitus₃ non ad-
modummihicertum. SupraColoniam Agrippinameft fi. Aar: qui ex adyerfo urbis Lincz fe
Rheno jungic, ad eu jus ripam oppida Arburg, Arwiler, Alden Aar, Niehar, fica.

Eleïïum Godefridum de AemMe,) De eo nihil învenio,quamvis \'circa annum 1172. cum Ênget-
berto Codefridus de Amftelle utteftis diploma« Andreas Epifcopi adhibitus fit, prœter quem a-
lius Godefridus in ftemmate Amftehano non fuccurrit. Theodoricum autem Traiectenfera E-
pifcopum deCaftro Nurenburg onundum nommât Csfarius Heifterb. lib. cap. 2₃.hift. me«
uior, forte Arenburg voluit dicere. ^
C Et euftodiœ in carcerem ap: OojlerZee deputaytti] Magnum eo tempore piacuîum manus in unftum
Domini injicere,& magni fatis iph conftitit, véluti pauld poft patebit. in hiftoriis plura ejus rei ex-
tant exempla, quàm rigidè Antiftitesfacrorum etiam in maximos Principes injurias fibi vei fuis iJU
îatas vindicarint *, docuit id vel fuo exemplo Rex Angliœ Henricus, in \'quem feurriliter penè de-
bacchati fuut Myftse >ob cœdem Thorn,« Gantetoergenfis noa fads ab ipfo » pro illorum judicia
Çnnium. \' Ludnyk.

4 Lttdiwcum Comhtm Lojfenfem,) Comïtes Loflfenfes antiquifllmi, 8c olim admodum celebres
fuêre. Extat diploma, ArnoldiC. de Lolf, & Ludovicifiliiejus fundatoruvn Averbodienfis mo-
nafterii ann. 113 5. ap. Miraeum, Cod. piar. Donat. cap, 92. Horum tandem Comitatum, ciim ad
altare S. Lamberto obtuliflet Arnoldus Comes, poft mortem Margareta F.Lud.Lolfenfis poftre-
ms ejus ftirpis, anno 1»72. occupavit Adolphus ä Marka Leodienf. Epifcopus, & ad fuccelfores
fuos Antiftites tranfmifit, qui inde fe Comités Loffenfes infcribunt, licet & Heinf bergii ahquan-
diu eo titulo ufi fint.

{d2) Capta Ada cum aliquot equitibus,) Inter hos Ottonem de Buren fuilfe, refert Beka, variantibus a-
Iiis fcriptoribus t ego ut propius ad Chron. Rhythm, ibi accederem me movit Diploma Theodo-
rici& Adeleidisparenmm Ada hujus,eodem anno quo pater ejus mortuuseft ,cöncelTum\'Mona-
fterio Vallis S.Petri in Stromberg\'- ubi inter teftes nominantur Hugo de Vaerne & Ritt gern de Mer*
hem, quos, eofdem elTe ä Beka defiguatos, non adeo vero abfimile videtur. Quodautem Ottonem
Burenum circa illa tempora me non invenilfe ibi addidi; cum V. Nob. Balth. de Buren diploma
Fred. I. Imp* oftenderit, cui adhibitus fit Otto quidam de Buren inter teftes (etiamfi alios in Weft-
phaliä Burenos ä Batavicis diverfos inveniam) nonvalde ejus,\'opinioni repugnavero_, Burenam

(d3) PacifcensfeaccepturamComitatHmHoll.il Extat diplomafiujusrei Hugonis Epifcopi Leodienfis
aliorumque Ludovici amicorum in Archivis fummi Collegii Trajeä:. integrum adhuc, quod non
alien um putavi, ob rei gelte memoriam, hic inferece:

\'Ugo D eigratia Leo dienfis Epifcopus _y Henricus Dux de Lem-
finrg, Phi lip pus Marchio N amurcenfis_y Otto Comes (jelrienfts,
tsidolphus Comes de JtfontefW ilhelmus Patruus Comitis Elandria_yom-
nibus ChriBifidelibus in perpetuum. Cum ad preces &* inBantiam no-
Bram Dominus Epifcopus TrajèBenfis cognat urn nojlrum LudoVicum_yComitemde Los in Legium hominem recepi/Jet, coüato ei feudo ad
tempus uita fua_}quod focer ejus Theodoricus Comes Hoüandia ab Ec-
clefta TrajeB. jujle ternerat_y mediantibus eorum amicis _y ordinata efl
inter eos copofttio adperpetuam pacem fervandam necefjariam fub hdc
forma. Epifcopus TrajeBenfis dedit Comiti, miniBeriales & ferïos o-
mnes in Ho llandt a manentes_y<-vel in Comit at u ubicunque_y exceptis Mi-
lit ibus (fff eorumfilik, pro omnibus ill is quos Comes & ejus ant eceffores
habuerunt in terra Epifcopi ea ordinatione adjeBA_; ut fi quis illorum
tranfierit de terra Comitis ad t err am Epifcopi _y <~uel de terra Epifcopi
ad terram Comitis _y ejus ftt₉fub cujus d&minio manfionem elegerit. Co-
mes etiam de Loen & homines jui juramentopromiferunt _y quod de ce-
ftmdurg. tero nulla unquam occafione Rhenus apud Syyatburg obflruetur. Infu-
per feudum de Ndgele,quod quondam habuit Iohannes de . • . * a,
manu Epifcopi_y pojlea v°. injuBe alienatum fuit ab Ecclefid, Comes de
Loon refignayit Epifcopo. Item Comes nonprohibebit mercatores quof*
cunque deferre falem <z>el quaflibet alias merces ad t err am Epifcopi :
nee Epijcopusprohibebit aliquos mercatores ire ad terram Comitis. De
tomit at u Frifia in Ooftergo &Weftergo & in Stayeren_yhoc eft adjeBu_yquod copofttio ordmata inter (jodefridum Epifcopum (fjy C omit em EIq
rentium imiolabihter obfer~vabitur:qua talis eB_yEpifcopus& Comes de
eommuni confenfu mitt ent C°mitem unu in Frijiam adfervanda placi-
i^a fxcularia ffl quicqmd de redditibus ad Comitatum pminentibus

njel de proventibus placitorum facularium deductis expenfis excrete-
rit a qua lit er diviàetur inter Epifcopum &* Comitem > quando conti-
gerit Comitem non int rare Frefiam,nuntii Epifcopi gr Comitis Hollan-
dtafimul tbunt in communi ex pen fa e olligere redditus ad Co mit at um
pertinentes. Monetarii, Telonarii ₅ Sculteti, Uillici, omnes inbe-
neficiati, *» Comit am illo manentes officia uelfeuda fua primùm re-
cipient de manu Epifcopi , (jß potte a de manu Comitis • (gr utrique ju-
rabuntfidelitatem. Partem bujus Comitatus qua Comitem contingit _?

omni jure, (ßf omnibus attinentiis fuis, babebit Epificopus fibi obli-
gat am pro ccc mar eis Colon, denarior. legalium, propter enorme dam-
num Ecclefiafiua illatum ab bominibus ibeodorici Comitis Hollandia _ydonee ab Epificopo redimatur. Item lurifidictionemin HefeVvicb juxta
Mont fort fit am, qua, licet njilis effet pretii , magna t amen fuit occd-
(lodifcordia,dimtfit Comes Ep if cope Jrajectenfi. Mane compofitionem
Comes juravit fie perpetub fervaturum , & nos Epificopo de dit ob fides fiu-
per eadem ordinatione m\'violabiliter ob fen and a. Et nos juravimus
\'Epificopo quod fi Comes contra factum & promißum fuum ^venire <~uel-
let , nos eifideliter aßißemus contra Comitem ad plenam ufique fatisfd-
ctionem. ^Acta funt bac anno Dominica incamationis M cc iv,pra*
fentibus bis, (jerardo Comité de Are, ibeodorico filio ejus > Wdlrayi-
no, Cjerardo_y IStactenfi, Ludovic o majoris ULcclefia in Trajecto, Rem-
boldo S. Maria Trapofitis : ^Arnoldo & Henrico de %ifv)>ic , Woltero
Spirincl^, Jobanne Terfijn, Ifibrando & (jerardo fratribus de Hair-
lem_s Stepbano deSulen(ßp aliis quam pluribus.

c ReceptâWihorumPro"»incid,)hiHollandiam Auftralemvidetur appellare Heda, cum Wiltos
& Sclavos circa Dordrechtum & Phlarditingam ad Mofam fediffe ex Annalibus popularibus fit o-
pinatus : At meo judicio » melius exprelüdet nomina propria,notis vocabulis, ita ut ab omnibus in-

f _xir. Comes conFthuhur-,~] Eofortè pertinet, quod Imperatoren! agnoverk, ut tanquam in Im-
perial 1 feudo, faeminam excluderet incapacem : alioqui fi feudum fuilfet Epifcopale, filia quoque
fratris ut jufta Sc proxima h ceres erat admittenda : Sed per fequiorem ilium fexum fequentibus tem-
poribus Comitatus pervenit ad Hannones, Bavaros, Burgundos, Auftriacos. Principes autem le-
gibus utunturprout ipfi_s commodum videtur, Temper interprétés earum nafti faventes.
g Comimitm à Frederico z.c<ef. in beneficium recepit,) Hinc patet Hollandiam, non illam primige-
riiam, fed qua; nunc eotitulo audit, feudum Imperii fuilfe ; vertim Comités loci commoditate Sc
difcordiis principum adjuti, non feniper Imperium voluêre agnofcere. Ilia enim vera fuit Hollan-
dia quam fupra Wiltorum dixit provinciam, nunc 2&pt-ï|ûHanîJÎa vocatur, & plim ab Epifcopis
clientelarijure Comités acceperunt, ut Antiquariorum noftrorum curiofiflimi ännotarunt. At
nunc eaquaefacerentad ha?c probanda, vel adeo corruptafunt, velamotaab adverfariis Trajeften-
fium , qui diu ifti rei incubuerunt, ut vix ejus nifi obfeura ad nos pervenerint indicia,
h Per cbitum Magolini Regis,) Quam id futile, puto me fatis in notis ad Becanum Chronicum de-¹^ monftralfe. , .

¹ Be quodam Everinmcho admtntßmore,) Ha:c Furmerius in fuâ editione Bekas, omifit, vel quod
fabulofum credidit,vel quod exemplaria quibus ufus fuit, eo carverint-, necin meo MS. ha-
bentur. Chronicon vero vulgare diffufe enarrat. non tarnen mihi tanti videntur, ut hictransfe-
-, ^rani. .

» Transfer end itthniw ex Qmß Quis locus Gana ₃an Ge in? id videtur, quum ad officium Prae-

CornTraje&enfis perrinuilfe indicetur,diplomate Philjppi Imp. 8c\'liter» foederis cum Agrippa
nenfibus initi contineant, quod Trajeftenfes, cives Colon, infra Gheyne Sc Maerfen tutos prœftare
debeant. qui locus anno 1292. ab Epifcopo Ioanne jure oppidi (donatus & Priviiegiis ornatus eft :
cujus rei diploma integrum etiamnum fupereft ap. Illuftr. Vir.f Adrianum Plofium Equitem Ord.
S. Michaelis, ejus loci Dynaften.
I Coram altari BMartinufuper quo obtuliOc.) Mos fuit offerendi ad aras Divorum bona confe-

crata,vel Ecclefiarum ufibus deltinata, ut Sc ante à nobis traditum,
m Woltems de Eve,) Libri MS S. variant, funt qui de Egmunda, alii de Eme habent ; quorum fami-
liar non ignotas Hollandis, ut nec horum de Eve.
n Ottone Comité Gelrice,) Si calculus Aquilii reftus, anno 1204, Comes fuit Gelria; Gerardus ter-
tius ejus nominis, OttonisfecundiF.quodidemvideturinnuere Tefmacherus in Annal, nec dif-
fentit Scriverius, quibus accedunt Pontanus in magno opere Gelrico, Bertius etiam in Germania
fuâ Sc ille qui ante aliquot annos ingenti tabula ftemmata Clivenfium, IuliaceafiumjMontanorum
& Gelrienfium principum amplexus eft, qui omnes uno quafi ore, Ottonem anno 1202. mortuum
elfe alferunt. At hifce duo hœc diplomata oppono : prius, obfidum L.Loffenfis ex archivis fummi
çollegiidepromptum, & paulo ante defcriptum : Pofterius Guil. C.\'Holl. hoc loco pofitum -, quae
\' Ottonem anno adhuc 1104. in vivis fuiffe liquide probant.

I Oft Theodoricum precibus Adulphi Colonienfis, Ottonis Monafterienfis, & Gerard!
Ofnaburgenfis, fratrum Pontificum, Wilhelmi Hollandiae, atque Ottonis Gelriœ Co-
mitum, eligitur Otto Praepofitus xxiv. aetatis anno, frater (a) Ottonis 8c foforius
VYilhelmi Comitum, optima; indolis, 8c forma* egregiae ,qui cùmRomanam curiam pro ae-
rate diipenfandâ accedere propofuerat, apud Northufen, (b) juxta Altinum febre captus, 0«
biit vi I. Kal. Aprilis,anno M ccxv. cùm praefuiffet annis (c) tribus vel duobus & femi,re-
latus Trajedum. Adminiftravit rem Ecclefiae fuss plus quàm setatî dabatur, prudenter, lu-
ftitiae ac pacis obfervantiflimusjeujus exequiis dum pnefati Comités intereffent,obrinuêre,ut
Otto fecundus ejus nominis ex Comitibus Lippis major (d)Praepofitus eligeretur Epilcopus
xxx iv. qui apud forum Francorum ex confenfu Metropolitan! fui benedicitur, 8c per Fre-
dericum Caeiàrem temporal! Iurifdidiore inveftitur, & commiifo provinciarum iuarum re-
gimine, (_e) Hermanno fratri viro induftrio ₃ cruce fignatus cum Imperatore tranfit mare, cut
locius fuit Everimachus refufcitatus, ac loannes Scholafticus Xandenfis, militavit annis plu-
iValtem _r;_mi_s} Claruit circa haec tempora vir (f) Walterus ex Trajedo inferiori nobilifamiliâ oriun-
Jlbas Vd- dus, Abbas Villarienfisdecimus, mira fanditate & dodrinâ praeditus, ut etiam in vitâfulge-
lartenps. _{re£ m};_racllij_Sj Je q_U0 plura fcribuntur. Ejus fententiae haec feruntnr : Iufto judicio Deus per-
^M mittit hominem cadere in peccatis, quae nunquam novit : quia ea quae novit non cavet. Et
" quanto homo Deum ardentius amat, tanto clarius peccata fua videt, 8c mala pati defiderat _s" utacquiraturtimorDei, quivaldèutiliseft. Prasterea duo confideranda lunt, Praefentia
" Dei, & mors. Diabolicus timor eft, quando homo peccatum timet, & non cavet : Sandas
^w verb timor eft, quando homo timet de bonis, quae agit, quod non fiant ficuti juftè fieri debe-
⁵⁵ rent, & ifte timor omnia purificat. Item : Tam magnum peccatum quifque facit, cùm pec«
^3t cat, quantum in confcientiâ fuâ elfe judicat, Iudicio conlcientiae poft perpetrationera nec
⁹³ majus, nec minus fitjhumilitate ilia tamen & deletur : multa alia id genus.

Otto itaque reverlus ab expeditione, 8c in magnâ felicitate conftitutus, gentilitate po-
Content™ tens, in rebus expertus,invenit omnia placida, & tranquillè adminiftrata, fed non correfpon-
inter Epif- dent ultima primis. Nam inter Epifcopum 8c Comitem Ottonem Gelriae gravifiitna 8C
copum& . peruiciofa exoritur contentio, petulantiâ aliquorum Praefedorum Epifcopi , qui (gj Salios
Comitem tributo nimio gravabant,unde illi de Buchorft Comitem Gelriae ad arma folicitaverunt, cujus
fJant\'S occafioneEpilcop.duocaftra(h)$if_namfiveVoerft deftruxit,& Bucborft,fiveCIivum fagorü
FrifeBonim didum incendit. Ex adverfo domus Epifcopalis cum pago Gheyn per Comitem HoIIandig
Wfiflatfa comburitur partes (i) utrimque magnis viribus»etiatp confiuentibusprincipibus, concur-
\' * \'\' * * fQB&

•at. Et loco ac tempore pugna defignatis,fupervenit quidam Cotiradus (k)Cardinalis Por -
t^Wifis Legat us, qui furorem audoritate fiiâ fedans, per arbitriumeos compofuit, infequera»
4o fententiam per Henricum Imp. pauloantè iatam anno M c xcvi, inter .Balduinum Epif-
copum, & Henricum Ducem Lotharingie fuperiùs exprelfam, & pofteà remiflo rancore,
omnia damna & injurias compenfavit. Infuper padum extitit, quèd Epifcopus traderet in
precariam Comiti Gelrie quicquid in Eliftenfi montifvé Sande Odiliç pagis ha be ret Iurif-
\'didionis aut proprietatis;Prepofituris, Se hominibus fide aftridis fibi reièrvatis. Et Comes
Hollandie , fi quos haberet fub ditione ecclefie Trajedenfis fibi fide aut fervitio obligatos »
accepto ere,manumitteret,uti anteà conventum fuerat interTheodricum Epifcopum,& Lu-
dovicum Comitem Loflenfem,& eundem Epifcopum,& Wilhelmum Comitem Hollandiç.

Eodem tempore efferbuit apud Grunos ingens motus^udoribus Everhardo Grunorum,& Mom Gru*
Rudolpho Vaccefori vulgariter Covordie Prefedis,qui feveritate Epifcopi compreilus,in - ningmfuim
terdida utrique pœnâ vitç , ne quis conditionem pacis per Epifcopum datam violaret. Ab- ^Gnmfente rurfiim Epifcopo,Rudolphus primùm obftinate omnia infringit,fugat Everhardum op- ^vocmur*
pido, arcemque ejus demolitur, Ille haud fegnis obfidet rurfum adverfarium, fiunt cedes &
rapine non modice ,adeo ut audoritas Epifcopi peffundaretur, & lubditiopprimerentur«,
Cumque is in rebellem animum advertere ftatuilfet, colledo ingenti exercitu, Principes cir-
cumquaque vel fanguine,vel fœdere jundos in auxilium accivit; qui non defuêre, at dirigen- DifcipUxâ
tes aciem verfus Vacceforum,five Coevordiam,dum vel incauti, vel nimium fuis viribus con- militari ne-
fifi,foluto ordine incedunt, ab adverfario viribus impare & dolo intento in locis inviis Se pa- gleftâ, excr-
!udibus,quas Veda fluvius effecit miferè obruuntur. Non parcitum cuiquam,fed fevitum in citus Epifio«
omnes indifferenter & crudeliùs in nobiles ; Epifcopum illic viribus deftitutum cùm cepif- P\'
lènt,atrociter jugilarunt,abfcindentes capitis verticem,nec cede ejus fatiati, jam mortuum ca-
daver pluribus vulneribus confoderunt, & fic faucium immerlerunt cœno. Quod paulo poft •
clanculum extradum,delatum eft Trajedum,plandu publico reconditum in Ecclefia majori, AmoCbr\'i*
C6tigit(I)h»c nefanda ftrages Kal. Augufti, an. M cc xxvi.cum fediffet an. xi 11.fecundum Bi \\ zz6.
aliquos. Hic{m)contulit Ecclefie fandi Ioh„Traj.decimas,quas novales vocat in Bofinchem. AmoChri-

Temporehujus Ottonis^nno fcilicet M cc xvi 11. 2.Idus Februarii obiit Adelheidis Co-
tnitiffa,fepttlta in Reijifburgh,& Wilhelmus duxit fecundam uxorem Mariam filiam Ducis °_hß_lisLancaftrias. Deceffit anno M cc xxi 11 .prid.Non.Februarii,cùm F ri fix &c Holland is pre- ComitisHol*
fuiflet annisxix.adjundus prioriuxori,cui fixcceffit Florentius quartus ejus nominis ,xi 11. Undia.
Comes, ducens in uxorem Machtildim filiam Henrici Ducis Brabantiç ;m;materteram fanéfe Wtlhélmtts
Elizabeth filie Andre Regis Hungarie, ex quâ genuit Wilhelmum fuccedentem Comitem, Comes Hol.
Sc pofteà Regen? Romanorum, Florentium prefidem, & binas filias. Sub hoc tempore Fre- ^meri^tur an~
dericus Secundus Romanorum Imperator iniit confcederationem cum Epifcopis, Priucipi-
bus Germanie in hutic modurru 4. Corner

J nomine fanBa & individua Trinitatis : Fredericus fecundus di-
J| V ink fay ente dementia Rom. Rex, (ßf femper _vAuguBus, ffi Rex
Sie ilia : T)ig na recolentes anima dv erfione , quanta efßcacid (ßßfide di-
ie ft I fide les noHri Principes EcclefiaB. nobis haBenus aBiterint adcul-
Trnen Imperii nos promoi>endo,(ßp promotos in ipßo firmandodemü fi-
lium nofiri Henricum in Regem fibi O Dominu beneV-ole atq; cocordi-
fer eihendo^cenßmmus eos per quos promoti fiumus fiemper promoy endos, Fredericiq %
&per quosfirmdtifiumus eos una cum ipforum Ecclefiis femper fore no- fujt ^ûrs f
Bra defenfione contra noxia quaq; firma dos. Igitur quia in e or u grava-
*»ina, quœda cofuetudines, & ut ver Tus dicamus_y abufiones ex log£ pcr-
Wrbdtionelmp., [qua per gr at iaD ei nu&c quievit & quiefcit)inoleVera*
novss thelwds&mnctis_} quaf? ïnvicem ex fimiUtudmibm imaginu

Xâiqui* deßruere confueverdntJn guerris ^Advocatorum,(ßf dins mdUs Querum
non eB numerus, fldtuttsquibufddm eifdem dbufionibus obvtavimusi
üldeT ^cP^rtmo prominentes ₅ J nunqudm deine eps in morte cujufqudm*
Trincifis Ecclefidfiici reliquids fuas Fifco uendicabimus. Inhiben-
tes quoque ne Ulcus quifqudm dliquo prœtextu fibi eds <-uendicet, fed
cédantfucceffori, ß ante ceßor inte flatus deeeßerit : cujus t eB amen-
tum, fi quidinde fecerit ,<-uolumnseßeratum. Si quisisero contra
banc conBitutionem reliquas fibi njendicare prafumpferit, profcriptus
($r exlex babeatur , feodo five beneficio (i auodbabet ₃ permaneat

wa ant mo- deBitutus. Item thelonea. (gr noVds monetas in ipjorum territorns Ji~
mçnt\'mp- y_e lurifdiBionibus eis inconfultis , feu nolentibus non flatuemus de ce*

tero : Sea anttqua tbelonea , & jura monetarum eorum Ecclefits con-
ceffa, inconvulfa (ßp firma confervabimus (ßp tuebimur, nec ipfi ea in-
fringemus, nec db dliis Udi permittemus , modis dliquibus ; utpote mo-
net a turbdri (ßp nuilificari [oientfimilitudinibm imdginum , quod pe-*
nitus probibemus. Item bomines quocunque genere fer)>itutis ipfis dt-
fuptivi iinentes.quacunque caufa fe ab eorum ob[equiis alienaverunt in noBris

ßituanw. civttatibus non recipiemus m eorum prœjuaicium ; & idem ab ipfis
inter fe,eifque à laicis omnibus univerfahter qoolumus obfervari. /-
Mvocam^tem ft^4tulrntis_s nequis Scclefiam aliquam in bonis fuis damnific et oeed-
àammmEc- fi_one ^idvocdti eorundem bonorum, fed Ii damnificaVerit, damnum in
rens duplo duplo reBttuet, & centum marcasargenti Camera nofirafiohet.

Item fi aiiquis eorum vafallum fuum, qui forte eum offendit, jure feodali convenerit ; &
Feuda Ec- f_lc f_eocj_um evicerit, ilium fuis ufibus tuebimur, & fi ipie feodum de bonâ & liberali fuâ vo-
ImtuY °fed *^{untate n} bis conferre voluerit/ecipiemus amore vel odio non obftante. Qoocunque autem
Do minis fuis modo,five etiam ex morte infeodati,PnncipiEcc!efiaftico feadum aliquod vacate contigerit,
ddbœreant. audoritate propria , immo violentiâ nullatenus invademus, nifi de bona voluntate libe-

ralique conceffione fuâ potuerimus obtinere, fed cum effedu fuis ufibus ftudebimus defenfa-
jïxcommu- _re. Item ficut juftum ell excommunicatos eorum , dum tamen ab ipfis vivâ voce, vel per li-
nicati fmt _{teras eorumj ve}l per honeftos nuncios fide dignos nobis denunciati fuerint, vitabimus ; & ni-
^V1Excommu- ^ P^rius abfolvantur₃non concederaus eis perfonam ftandi in judiciorfic diftinguétes, quod ex-
nicatusfifex communicatio non eximat eos à refpondendo impetentibus, fed fine advocato : périmât au-
feptimanas tem ejus poteftatem ferendi fententias, &teftimonia, & alios impetendi. Et quia gladius
inreatumi- materialisconftitutuseft in fubfidium gladii fpirirualisexcommunicationum. Si excommu-
ferit) etiani nicatos in co nltra fex feptimanas perftitilfe prsedidorum modorum aliquo nobis conftite-
d Imperato- _rj_t. _nofl-_r^ p_rofcriptio fublèquatur non revocanda, nifi prius excommunicatio revocetur. Sic
reprojer: a- _utj^_{ue a}iiifq_Lie modis omnibus,jufto videlicet & efficaci judicio ipfis prodefle atque prxeffe
NeEcdefc fifmitcr compromifimus,& ipfi verfa fide datâ promiferunt,quod contra omnem hominem₃fundi adifi- qui tali noftro judicio ipfis exhibendo violenter reftiterit, nobis pro viribus fuis efficaciter
xiis occupen- afliftent.

^tur- Item ftatuimus, ut nulla aedificia, caftra videlicet, feu civitates in fondis Ecclefiarum, vel

Imber \' ^occa^^one Advocati®, vel alio quoquam praetexru conftruantur. Et fi quse fortè funtcon-
vitatih.Prin fttuda, contra voluntatem eorum quibus fundi attinent, diruantur Rcgia poteftate.
eipumEccle- Item inhibemus ad imitationemavi noftrifelicis memorise Imper-Frederici, ne quis
ftajl. lurifd. Officialium noftrorum in civitatibus eoruudem Principum jurifdidionem aliquam
nttxtntm. ■ five

five in theloneis, five in monetis, feu aliis officiis quibufcunque fibi vendicct, nifi per odo officiates
dies aate curiam noftram ibidem publice indidam, & per odo dies poft cam finitam , nec Imperiales
etiam per eofdem dies in aliquo excedere praelumant jurifdidionem Principis & confuetu- inavitm-
dines civitatis. Quotiefcunque autem ad aliquam civitatum eorum acceflerimus fine nomi- ßfff
ne public® curias, nihil in eä juris habeant, fed Principes & Dominus ejus in cä plena gau-
deat potcftate. Sane quanto fidem ampliorem praedidorum Principum circa nos intellexi- \\_w-iß\'_tcli₀-
mus, tanto cxcellentiüs eorum profedibus femper intendemus profpicere. Et quoniam ada _{nm ne} cxer-
hominum oblivio inimica memoriae per longam temporum evolntionem fepelire folet, di- ceant.
ligentiä vigilantiori adhibitä haecnoftrae gratiae beneficia Ecclefiisimpenfa petpetuari volu-
mus. Statuentes ut haeredes noftri & fuccefiorcs in imperio ea rata confervent, & exequan- _
tur , & faciant in lubfiaium Ecclefiarum a laicisuniverfaliter obfervari. Et ut futuris inno-

noftri munimine infigniri. Tefteshi fiunt: Sifridus Maguntinenfis Archiepifcopus, Theo-
dricus Treverenfis Archiepifcopus, Engelbertus Colonienfis Archiepifcopus,Albertus Mag-
deburgenfis Archiepifcopus, Hugo Leodienfis Epifcopus,Otto TrajedenfisEpifcopus,Eng-
bertus Bambergenfis Epifcopus, Conrad us Ratiiponenfis Epifcopus, Hertvicus Eyftedenlis
Epifcopus, Theodricus Monafterienfis Epifcopus, Henricus Wormatienfis Epifcopus,En-
gelhardus Nnwenburgenfis Epifcopus Henricus Bafilicnfis Epifcopus, & alii quam plures,
Sigum Domini Frederici iècundi Rom. Regis invidiflimi, & Regis Siciliae. Ego Conra-
dus Metenfis & Spirenfis Epifcopus Imperialis aulas Cancellarius, vice Domini Sifridi Ma- ,

guntinenfis fedis Archiepilcopi ,& totius Germaniae Archicancellarfi recognovi. Adafunt \'

hxc annoDóminicae incarnationis M ccxx Indidionenona,rcgnanteD. Fredericofecun- ^lzzo*
do Romanorum Rege, & Siciliae gloriofiffimo, Anno Regniejus m Germania vi 11, in Si-
cilia verb xxi 11. Datum apud Franckenfort v i. Kal.

Idem(p) Fredericus fecundus Rom. Imp. inhibuit Gerardo juniori Comiti Geldrie\' ne
telonium ftatueret in Ditione fuL

F fredericus Dei gratia Rcm. Imp. femper ^Auguflus > & Rex Sici-
ha j ZJniVerfis prafentes lit eras infpeBuris fdehbus fuis gratiam
fuam (jjf omne bonum: Quia cum apud Franckenfort in Curia folen-
niter mdiBd judicio prafideremus, per Principes qui ibhde?n aderant _ytalis data fuit /ententia , (iff ab eifdem approbata, quod nullam auBo-
ritatem five Warandiam teloneiin damnum uel prajudicium _y alicu-
jus noBra praBare ferenitas potuifjet. Quare cumde Comite (jelrenfi
fuper teloneo j quod fe a nobis aferuit t enere , clamor conquer,ent mm
non modieus aures excellent ia nofra pulfaverit₃ fub obtentu gratia no-
fir a , eidem Comiti dedimus in mandatis^ac penitrn prohibuimus, quod Teloneum
nullum teloneum apud ^Arnhem uelOeBerbeke feu Lobede , uel in^mhml
quocunque loco fuper Rhenum deinceps acciperet njel haberet, non ob-
Bante ahqua Warandid, quam fe dixit habere., nec aliquibus lite-
^yi$ obviantibus a nobis, uelpradecefforibus noBris impetratis, fuper
his Uteris apertds unïverfis eis infpicientibus detiinantes. ZJerum
quiidem Comes in his mandato fenpto noBro temere contrai-
prafumens poBmodum teloneum fibi prohibitum nop folum

ex tor quere. Immo etiam, quod gravius efl, in difpendium Epifcopi
TrajeBenfis & Ecclefia fit* homines fuos de Dayentriâ & Sa/landtd
novis tel&neorum exallionibus apud Lobbeke prafiumpfit aggr avare.do-
lentes igitur ut per ^rviolentiam Comitis prafati, Epifcopo jam dicto (ßp
Ecclefia ipfîns occaßone pramißi telonei aliquod prajudicium fiat Ste-
nns literas ₅ quas fuper inhibitione ejuf dem telonei indulfimus, confir-
mantes innovamus, ac iter at o Imperiall auctoritate Warandiam telo-
nei apud loca memorata , in aliis locis fuper Rhenum fapedicto Co-
Miriam? ^mitl eontradicimus. Et ne te lone um deinceps accipiat penitus inhibe-
drilXdi\'¹\'^mus- Si uero idem Comes, quod non credimus, huic noßra contradi-
gmùoncm, ctioni ac inhibitioni contrarius ex H it er it, ipfum etiam indignationem
nifiparcat. _no^_{rl €U}[_mims i_ncurriffe _s & a gratiâ Majeftatis nofirœ exclufum pe-
nitus cognofcatis. dictum\'apud (qj Srachmam prid. \'Nonas lanuarii_%xi_a Indictienc^.

FRedericus Dei gratia Rom. Imp.femper ^Augußus , (ßf Rex S ici-
lia jfidelifuo Ç. Comiti Cjelrenfi gratiam fuam ffi omne bonum.
Jntelleximus quod tu pofl inhibîtionem mandat i no fin apud Francken-
forde in folenni Curiafiententi a lit er faß am, uenerabilem Trajecten-
fem Epifcopum dilectum confangumeum & \'Principem noflrum,*& Ec-
clefiam ipfius indebitis exactionibus telonei apud Lob be de_} & aliis gra-
Vaminibus multipliciter aggravas moleßas. Immo ₃ quod gracilis eß₉ab hominibus caßri fui Davantre, & terra fua Sallandia de no^o te-
loneum extorques in ipfius O Ecclefia fua prajudicium & gravamen„
Cum igitur ex officio commißi nobis regiminis, Eccleßarum jura de-
fender e tenemur\\ac confervare; fidehtati tua fub obtentu gratia nofirœ
ßrmiterpracipiedo ma damns, quatenus ab hujufmodi exactionibus te-
lonei aliïs gr avaminib us, qua eidem Epifcopo & Ecclefia fua hacte-
Tius irrogaßiy adhuc inferre nonfiormidas ,omnino deftß:as₃ teloneum_y& maxime ad gravamen Epifcopi, & hominum terra fua per te de no-
Vo mfiitutum penitus abolendo* mdubitanterficiturus, quodßm hujuf-
modi mandati no fir i executione itérât o tibi facti, tenor em ht er ar um*
quas fuper his omnibus eas infpicientibus de novo direximus, negligen■
tem te géfjer is _y non fiolum Majeftatem no fir am offendifje, fed a gratia
no fir a te ficias penitus alienum. Datum apud 3recbman i v. Idus Janu-
ari ix. Indice.

FRedericusfecundus Dei gratia Rom, Rex fem fer ^AuguBus , CS*
Rex Sicilianfdeli ß_r deleBo Trineipifiuo E. (^r) fianBa Colonie**
fis Ecclefia ^drchiepifcdpo gratidmfiuam (gr omnebonum. Nobis a-
pud FranckenVGvde in Curia fiolenniter indiBâ judicio prœfidentibus
data talis ell fiententia , & a Principibus approbata , quodnuüam au-
Boritatem teloneifhe^drandiamin damnum uel pr^judicium ali-
en] us pr a flare poßimus. Cum igitur fiuper teloneo, quod nob His nyir
Comes Çelrenfis fie afferit tenere a nobis _y quarimoniam non modicam
audherimus , Regia MdjeBdte tibi mandamus, qudtenus auBoritdte
TioBrd, & fub obtentu gratia noBra ₃ eidem Comitifirmiter pracipids,
m nullum teloneum ah ^Arnhem rvelOefierbeke, feu Lobbede, njelin.
quocunque loco fiuper Rhenum deinceps accipidt_y non obBante aliqua (ƒ]
^Jarandid fiquam fe dicit habere, nec Uteris aliquibus obyiantibus &
nobis uel fueeeßoribus noflris impetratis. Datum apud Frankenfor-
de in fund no Bra folenniter mdiBa n. JQal. Maji.

ConceiTit ctiam (t) audoritatem locandi teloneum in Ghano in quöcünque alio loqo, «tî
Philippus Rex anteà fecerat, fub data anni M ce xx, xi 11, Kal. Maji apud Forum Fran-
corum. Henricus quoque Imp. conceffit Ottoni Epifcopo Adyocatiam Zallandise,

HSnricus Dei gratia Rom. Rex ,fiemper ^AuguBus univerfis pra-
fens feriptum infpeBuris falutem O omne bonum. Notum fit
omnibus, quodßidvocatiam (_u) Sallandia _? quam habuitÇerdrdus mi-
les de ZluchorB, (ßf quam (j er ardus fames Cjelrenfis ab ipfo emerat, ab
eifidem nobis refignatam _y (ßfr libéré nobis uacantem dileBo Trincipi
noBro Ottoni Spificopo TrajeBenfi, & Ccclefia ßua fuifique fueeeßoribus
in perpetuum contulirms poßidendum ₃ & Joanne m Notarium ipfius ₉Canonicu fianBi Petri Traf eB en fis nomine pradiBi Bpifcopi (ßr Cede fia
Trajectenfis de manu noflraproteBamur reeepiffe. Datum apud Franc-
kenvoirdts anno Domini M cc xxv, x.ßßlend.Martii.

HSnricus Deigratid Romanorum Rex, (ßf fimper ^Augufiusjm-
nib us [hriBifide lib us prafens feriptum infpeCtur is , in perpe-
tuitm nomm effe uolumus, tarn prafientibus ₅ quam futur is , quodfor~
mam compofitionis & fids per enerabilem Dominum C- Portuenfl
& tit-Janet a Ruffind Epifcôpum, ^ApoBolica Sedis Legatum inter
dij.eetum Principem noBnm Ottonem Epifcopum Trajectenfem _y (ßf
5« Comitem Cjelrenfem ordindtam, vat am & firmdm hdbentes ad p_eJ
- \' Rr j timnem

titionem ejufdem Domini Legati ^Advocatiam quam Çerardus miles
de %uckorft habuit inSallandiâdiBus Comes Çelrenfa ab ipfo eme-
rat,in manus nofras ab eis libéré refignatam nobis rvacantem, prafato
Epifcopo fuccejjoribus fuis, & ecclefiœ fuœ TrajeBenfi contuhmus^
cum ahis beneficiis & feodis qua ab Imperio obtinet perpetuo pofiden-
dam. ±Ad hujus igitur no fir a donationis jirmitatem (etp evidentiam
perennem,hanc paginamfgilli noBri appenfione munit am, Ecclefia
Epifcopis JrajeBenfibus, perpetuo fecimus afignari-,fub obtentugrA*
tU noflrœ inhib entes , ne quis hommum huic noBrœ donationi audeaé
contraire. Datum apud Eranckenvort, anno Domini M cc xxvi. x„
Kjil M art ii,

a F rater Ottow <3"fororlus Wilklmi Comité ] Vide quss ad hanC rem pertinentia notavi ad Be»
kam : Nam, tefte Aquilio hic Otto filius fuit Ottonis ILGelnce Gomitis., & frater Adelheidis,quas
nuptaGuilielmoI. Hollands Comiti fuit, quod & loan, ifaacius Pontanusin perdofto & labo-
riofo opere de principibus Gelr, affirmat.
b ^Apud Nonhufen ptxta Altimmi] Altinum forte oppidum AItena> vide qua? ad Becanum Chro-\'
nicum notavi.

c Cumprafuiffetannis 3. vtlduobnscumfemi, ) Beka très annos cum dimidioipfi tribuit. Barlatl*

dus nondum biennium prœfuifle vult ; at No viomagus quadriennium tradit.
4 Major PrapoJitHS} ]Nempe Trajectenfis, hie cum apud Frankenfurtà Prœfule Agrippinenfi be-
nediaionem & ab Imperatore inveftituram accepiffct, cum eodem imp. in Syriam profeftus eft»
quo facto, an probè officium boni paftoris executus fit, aliis judicandum relinquo : certè qui oves
fiiasafafqueneceffitatedeferere pro hido habuit, poftea eafdemin Luposconverfas, juftoDei ju«
dicio,expertuseft.

c Hemanno Fratrif] Conutx de Lippia , cui conjunx fuiflfe dicitur filia Simonis Com. de Teke-
lenburch ; Hie telle Crantzio Metrop.lib. 7. c, 47. à Stedingis occifus eft, ftemma hujus in gra-5
tiam noftri praefulis adjungo :

fHermannus Com.de Lippia. f Bernardus C.de Ljppia
Vivebatan. xiSi.Ber- ■ Thecd. Praepofitus Daventr. j pater Simonis.
nardus de Lxppiâ, qui ! Gerardus anno 1220. Archi- I Simon Epifcop.Mona-
praserat pro Hcnrico Le- I Epifcopus Bremenfis. < fterienfis,
one oppido Adelfleben- loannes cum fratre Herman- Conrad.Can.Hildifhe«
quod Wichman. Antiftcs \\ no caefus à Stedingis. menfis.

Magdaburg. obfederat. J Otto Epifcopus Traje&cnf. Sophia Stenfordi^do»
. occifus à fuis, _mino nupta.

f Waltem ex TrajeBo inferiore, ) Miror Miraum in Ciftertienfibus ubi fatis amplé Viilarienfem
Abbatiam defcribit, 11e meminilfe quidem hujus Walteri. In quinto vero Orig.Monafticaruta cap.
15. fie de eo loquitur : Walt eras TrajeBenfis ₃ <Alhas X.[VilarienJis, prophetic fpiritu clarus & orationi
deditilfimus. Thomas etiam Cautipratanus de Apibus, five bono univerf.lib,2.c.26.nam.<S.hono-
rificam valde de eo mentionem facit.
g Qui Salios tribltto nimio,) Sic vocant illos»qui regionem trans Iifulam, quam Zallantvocamus»
inhabitant quidam hincSaliosFrancorumprogenitoresortoscrediderunt. Verùmqnoddicic
hic Heda, & cum eo alii Ottonem Gelriae Comitem cum Ottone II.Epifcopo Trajeclenfi ob Zal-
îandiam contendifle, non capio : cum Otto II. Gelriœ Comes anno » 102, vcl 1 io4j diotur mor-
euusj diu ante Epifcopi noftri eleftionem, & Otto III, anno demum » 129,poft ejus mortem mx-
bernsculaGelriae acceperit. Quare putarem hoc diffidium, inter Epifcopum hunc. & Com.Gc-
rardumlll. (qui ab anno 1104,ad ingjGelriae praefuit) ortum, quod diligentiffimus PontanUs
in Gehicis fuis vidit?& fequentis Gompromiiïï inftrumentum ex archivis nofhis depromptum
dicat:

GEradus Comes Çeldrenfs omnibus ad quos prafens feriptum per J
veniet falwem₇prœfenti fcripto proteftamur, nee in aliquo nccef*

Jitatis articula \\ difficult ari deb emus ; quod nos cum <Venerabili domU
m noBro Ottone TrajeBenfi Epifcopo ffide data in juramento praBitt
in talemformdm compromtßi convenimus .Jcilic et quod tot am c auf am
quam h ab emus (ßphabuimus contra ipfium Epifcopum fiuper Cometia
ecclefia Sallandia , fecundum qUaBionem inter nos haBenus inde babi-
*am_}(gr fiuper illo jure quod rvulgariter kortgerechte appellatur,
fuper eo quod Malegud dicitur, fimiliterfaper decimis novis , (df
hareditatibm ad dominum Epifcopum & Ecclefias Mmiïlenales
Ecclefia fpeBantibus. Et infuper bomimbus domini Epifcopi inträ
Mo jam Wal am in Tie Ir en-e er de & BoemelreWerde in Berne con-
fiitutis, compromifimus in arbitros, in quantum adjmores noBri con-
fenferinty & ipfi arbitrifiecundum jur amentum fuum depradiBis eau*
fis ordinabune - (ßf bond fide laborabunt, ut inter dorn. Epifcopum fßp
nos amie ab Hit er <z> el fecundum juBitiam componant, in nulla modê
componendi a domino Epifcopo <~uela nobis_} arbitrisprafixo, in quo fi-
ßere debeant. Sed ipfi arbitrifiecundum fie ßp fuam confcientiam in
compofitione libéré procédant. ^Arbitri ex parte domini Epifcopi
funt : dominus Engelbert us de Çroninge, (jifelbertus de ^Amefiel _y Çe-
rar dus de The Ire, ^Arnoldus Euf. Ex parte autem noBrâ ; Henricus
de Monte, Fredericus de Reden, Çerardus de Rothem (ßy Theodoricus
de ZJalckenberch : PradtBis arbitris fuper additifiunt duo, <~zjir 2
bilis dom. Herimannus de Lippiâ Bernardus de Horfimarid in quo s
dominus Epifcopus & nos etiam fide data (ßp juramento praBito con-
yenimus, utfi frafati 0B0 arbitri in aliquo fcrupulo compofitionis difi
fentiant, illi duo illorum difjentionem dtfcutiant & amkabilitef _y ueï
fecundum jujlitiam, prout ipfis pur a diBaverit confcientia fideliter in-
ter dominum Epifcopum (ßp nos componant. Et dominus Epifcopus (ßp
nosficut juramento confirmaVimus cor um arbitriofiabimus (ßp ordina-
tion. Etfi aliquis arbitrorum infirmitate detentus, <~vel alia eau fa le*
gitimd cogente, arbitrio intereffe neqmverit, alii arbitri njirum ido*
Tieum ad compofitionem perficiendam fecundum jur amentum fuum fub-
Situent. Sunt &> alU caufia difjentionis inter dominum Epifcopum &
vos, peut de theloniis &> exaBionibus, quas arbitrio non commifimus ,
fid ipfis pure ßf fimpheiter renunciavimus. ^Arbitri pradiBi jura-
mentum praBabunt, quod non recedent ab arbitrio, ni fi compofitione
terminate, tot aliter confummatd. Qua Bio autem de fidejußione
inter nos, & nobilem <~uirum Hermannum de Lippid (ßp quofdam a-
iiospradiBo arbitrio non eB commifja, fed ordinationi domini Epifcopi

C^ noßra refervata. sAßignata eft wero dies quando arbitri fuper fa«
ciendacompofitione convenir e debent_}uigilia omnium SS.proxime Ven-
tura, Datum in praBino Luc a EuangeliBx• ^Anno Domini M cc
sxv. in Jüodafuper rip am Rheni.

Appendet figillum è cerâ nativâ, magna parte vetuftate
confumptum, in cujus dorfo extat intégra Comitis imago E-
queftrisjclypeum prasferens 3. mefpilae floribus infignem, qui
tarnen errore fculptoris invexillo militari male formatât hie
expreffi»

COnradus miferatione divina Tortuenjis ($p S.Rufina EpifeopJ
Cardinalis ^ApoBolica Jedis Legatus ,univerfis ChriBifidehbus,
falutem in domino. Cum controverfia effet inter Ottonem Spifcopum
TrajeBenfem & Fhrent. C. Holland, fuper comitatu Prefix _y (§fp ob-
JlruBione dammi apud Swachenburg, ($p permutattone quorundam
fervorum Spifcopi Comitis, qua omnia determinata pub liee inter
M. iheodoricum TrajeB. Epifcopum, Wilhelmum patrem pr<e*
diBi Comitis , talis in noBrdprafentid, de confenfuipforum (gp conjilio
f riorumScclefia TrajeB.hominum($p minifterialium utriufque com-

pofitiotnterceßit. Quodvii Slufaponenda fint in loco qui dicitur
Wendeldijck : Et Comes aßeret, quod Epifcopus quatuor deberetpo-
wer e S lu fas ; (jß Epifcopus die er et fe teneri ni fi très. Itaqme determina-
tum eft ■ quod , fi quatuor hommes Comitis ; Wilhelmus de Teyhngen,
Wilhelmus de Egmunda, Hugo de *Naeldv*ych^ Jacobus 2urchgraVius
de Ley den ruoluerint per jur amentum unius ipforum declarare, quod
coram nobis & ^Archiepifcopo Colon. S. M. apud DuJ burg determi-
natumfuit, quod Comes deberet ponere très Slufas, & Epifcopus qua-
tuor ftabiliter&^< immutabiliter ab utraque parte juramento iäius ft#~
hitur : Si njero pradifti quatuor homines Comitis deferre njoluennt
h ujufmodi jur amentum • quatuor confiliariis Epifcopi, qui apud jDuf
burg tunc t empor isfuerunt, quando coram nobis de hoc traft ab atur ffi
^Archiepifcopo mem. Hcclef falter o Trap. S. Tetri ,Çofuino Trap.
S.Ioannis, Çifelberto de ^AmeBelle, ^Arnoldo Luf, unus eorum juret,
qualiter tune fuit determinatn^ervabîtur frmiter abutraq-jarte.
Bum Iraj.j in Talatio Epifc., prafentibus R. 2)ecano Majoris ₇ Wal-
tero Trap. S.Tetris.Trap. . • . • . W. S. S ahatorisfj. S .ban-
nis w^v S. Maria T)ecano₃ Ir. Ç- Comité Coorenf UBaudino Com. de
jBenthem, Wilhelmo de Srunchorfi , Henrico de Monte, Frederico de
Reden, Çerardo de Rochem , ^Alardo de \'Buren, Theodorico de ZJalc-
kenberch , ^Alfero de Jfelmuten, Çij"elberto de ^Amcßelle , Cerardo de
Dolre , ^Arn Luf, Theodorico de Waffenare C^ Thihppo ejus fratre,
Ottone Dapifero * JZelandiœ , Theoderico de RaephorB, 2$aid. de Ro~
denborch, Cifelberto Nigro. ^tnno Domini M c xxv. vi i. jÇW,
Februarii.

1 Contigh b<ec ne fonda ftrages,)Dc tempore huj us caedis,&: quamdiu praefederit Ecclefia?,ad Chron.
Bekœ quœdam dixi.

m Hic contulit Ecclefia SJohannis,) Vidi diplomatis hujus exemplar ; & non valde difllmile aliud

fupradedimusjab Epifcopo Andreâeidem collegio conceffum de bonis in Bofinchem fitis.
_n Materteram. s. Elisabeth- ) De hâc Elizabeth!inter Divas relatâ, & ejus pietate, multa ferun-
tur. Videqua; deeâferibuntCratepoliusde SS.Germ. Lit.E,ad Ufuardum Molanus, 19.N0»
vembr. Bontinius rerum Hungar. Dec. 2. lib. 7. ad finem libri, Lipfius de Virg. Hall. cap. 2. &
Csef. Baroniusad Martyr. Rom. Cîtm vero mater Elizabethan fuerit Gertrudis, nobili Alaman-
norum genere orta, vel, ut Lipfius vult, Meraniœ Ducis filia, nefeio quomodo Mechtildis dicatur
materteraD. Elizabeths c" Hoc faltem verïim eft, quod Sophia Thuringica D. Elizabethae fi-
lia , nupferit Henrico 6. Brabant. Duci Mechtildis fratri , quod forfan Hedse erroris caufam
prœbuit. . . .

o * In nomine fanBce & individu* Tr/n.] Hoc diploma extat integrum adhuc in Archivis fummi ap:
Ultrajeftenfes collegii aureâ bullâ vel figillo ornatum, cujus formam ad verum exprimi curavi • e-
mendavi quoque ad ipfum exemplum fatis curiofèj adeô ut malucrimejus vicia imitari, quàmà
feripturae veritate difeedere. Signum quoque Imperatoris ₃cum charaftere Jmperiali huic adjun-
gère non alienum à re elle credidi, quod eft tale ;

p Idem Frederick II. Rom. Imp. inhibuit G.Com.Gelr. ) Caufa hujus & occafîo ex eoncefïîonc ab e-
odem Imp. Comiti factâ,cujus extat apud me exemplar, cum Henrici ejufdem Imp. filii continua-
tione; qua cum C. Gelriae uteretur, advicinorum& maxime Epifcoporum injunam eorundetn
quajrelis ad Principes Imperii delacis,ipfnllam conceirioneminvalidam 5 & praeter regni conftitu-
tiones impetratam , ideoque revocandam atque inhibendam judicarunt.
q Datum ap. Brechman.J Forte Bremam intelligit, quae jam Archiepifcopali fede nobilis urbs, ad

Wefaram fita. inter primas Hanfeaticas habetur,
r £. S.Colonienfis Eccl.^Arcbieptfcopo,) Hic fuit Engelbertus qui in Chronico Auguftenfi_} dicitur
vir magnse pro videntiae, & tutor Regis, qui anno 1225. à Comité Frederico de Altena fororio fuo
occifus fuit; In Chron. Elwangenfi àdannum G.i226.hic pradiil vocatur Cunradus Suerus, cujus
sudor fortè Iegerat Cunradum nationeSuevum Antiftitem Trajeitenfem occifum olim, vide vitam
■. fhujus Engelbertià Celano Heyfterbacenfi defcriptam,& ab/Sgidio Gelenio notisilluftratam,adde

Godefriduin Colon. MonachumS. Panthaleonis ad annum 1225.
f Non obftme aliquâ Warandiâ,) Warandiare,ideft, cavere pro indemnitee vel evi&ione à
EÊU noftrum ; Galli guarantigiare, ut & Itali etiam hodie dicunt. vide quae Hotomannus de Verbis
feudalibus.

t ^AuBoritatem locanditelonium in Gano,~\\ Vide quae fupra in Theodorico \'de Are Epifcopo dicta

funt, ubi & diploma Philippi Regis legitur.
U Quod contulit ^Advocatiam Sallandice Ottoni Epifcopo, ) Et h sc caufam dedit diffidii inter Geldrum
& Epifcopum, ut jam dictum eft.

Cum nullatn Heda mentionem faciat controverfiarum inter Collegium Marianum in Trajefto
Sc Comitem dc Gove, de decrmis m Hauten & locis vicinisfub hoc Epifcopo exortarutn > eaequç
fententiâ procerum Ecclef. Tr. lint decifae -, cujus apud me exemplar exftat authenticum : eandetu
hic adferibere non inconfultum mihi vifum fuitjmaxiniè cum eafit in ore multorum, ob multtiudi-
. nem nobilium Iudicum, qui ibidem recenfentur,& quorum familiar quaedam etiam nunc fuperfuot.

12V nomine SanBœ & individu* Trinitatis , yAmen. Otto ID ei gra-
tia TrajeBenßis Efißcofus^omnibus Chrißißdelibmfalutem in Lhri-*

Bo lefu. "Rotum fit omnibus tam pofteris quamprafientibiis, qUod qua*
ft to ortafuit Capitulo S. Maria a Comité de Cjoye fuper dectmis paro-
chia de H alt en,qua proveniunt de mills <v el in full s in eadem Paro-
chia jacentibus, quas pradiBus Comes afferebat fie tenere a nobis jure
feodali. Capitulum nero affirmabat eafdem décimas ex largitionè
fundatoris fui domini Conradi Epifcopi adproprietatem Ecclefia perVe*
niffe, ufibus Canonicorum ad miniBrationem pr ebendarum perpétua
fervituras. Et quia capitulum longi temporis prafcriptionem allegab at:
Lata eB jent entia pro capitulo a prioribus Ecclefiœ TrajeBenfis ₅ (ßy ap-
probata a nobilibus qui pr afente s ader ant ₃ mmiB eriahbus, quorum
plurima affuit multttudo ; quod capitulum 2?. XJirgmis admitti debe*
ret ₃ adprob ationem quiet a (ßp juBa poßejüonis. Et poBea fimiliter
audiri deberet de probatione propriet at is. Jgitur cum ad utrumqué
paratum effet fiœpè diBum Capitulum, produBtsteBibus omni exceptio*
ne majoribusy Diaconis & Sacerdotibus, allatis SS Euangeliisfiub fto*
la jurareparatis-j pradiBus Comes juramenta eis,de bona uoluntatc.
y emifit, & a uexatione ipforum de omnibus qua inier ipfos deduBa e-
rant in quaBionem fie deinceps ce ff are <z>elle ₃ conBanter affer uit. ban-
que bis omnibus rite peraBis, nos uredebanno fiolenniterpronuntiato>
pr a fat am tcclefiam in perpetud fuarum decimarum poßeßione confir»
mavimus, Décima autem fiuper quibus mot a fuit qua ft to, fum : in «W/-
lis Halten Luriche, Wefterhem, Oeflerhem, ultra novam di:am_y&*
in quadam infula qua dtcitur Grunewert nel Groene nwerdt, (ßf
quacunque décima pofimt emergere in Parocbia de Halten tam de cul*
tis agr \'is quam inculùs. ^iBa funt bac anno Incarnatïonis dni M CC
XXVIII. JndiB. XIV. Domini Honorii Papa anno xx. domini Fre-
derici Imp. fecundi, anno Imperii fui feptimo , Regm domini Henriet
fi lu ejus feptimo, pontifie at us Domini Ottonis fecundi anno xi. pra-
fientibus O attelîamibus ibeodorico majore Prapofito₃Ludovico S.Sal-
y at oris j Waltera S.Petri, Çoefîïino S Johannis Prapofitis : Remboldo
maj ore D ecanofyj olfir anno S. S ah at oris ₃ Hugone S. Petri, Çifielberto
S. lobannis₉ ~Andrea S. Maria Deeanis : \\Werenboldo Choir-epifcopoj
Çoefuino, Huberto, Remboldo cuflode, Heermanno, ^Jidekindo , Ma-
tbao Canonicis S. Martini _; Ibeodorico, Cjoz.belino, Reimaro ₉ Wilhel*
*no Cjifielberto , lacobo Canonicis S. Sahatoris j *Nicolao_y Herimanno ,
*ïbeodrico, ^Arnoldo , Peregrino , Roger o Canonicis S.Petri. lobanne
CuBode■ Herimanno fionrado, ibeodorico, ^Alexandra₉ Matthao Cano-
nicis S. lobannis ₉ 2runone ₅ Wdtero₉ W¹icbero₉ Henrico, Qorifiiano ,

îohanne fConrddo Canonici s S. Maria : \'Nobilibus ; ^Alardo de Huren,
Herberte de Ley de, éditera SpirincïMinißerialibus ; Çtfielberto de
^meft elle, Egidiofratre fuo , _wAlberto de When (ßf Albertofilio fuo,
^Arnoldo Loiff, Er ne Ho de W hen, Hermanno de fjorden, ^Alfidrdo de
Renbecke, ^Àmulto de Werde, Ever h ar do Surchgravio de Muntfoor t^
Henrico de Amersfoort, Ç er ar do de Merlo , Çerdrdo de ^A , Henrico
Splint èr, Stephdno de \'Boefmgem , Çifekjno de Poêle, Wilhelmo S chad-
de, "Nannektno , Çerardo de Curia, Johanne de Vechten, Hugone de
Halten, (ßf Thilippo , &*TdVone, Erne ft o de Ever dingen (ßf Engelbertê
fratre fuo, Wtlhelmo Trois, Ott one Trois, Çerardo Trais, ^Bernardo
Trois , Egidio de ScahviciSuedero Scuheto & Scabinis civitatis,
aliis quampluribus.

Hancfencentiamprofeavit&confirniavit poft annosfub Hen tico Epifcopo, Gifelbercus de
®0}e> adhibitis teftibus nonnullis, qui Uteris ejus figilla fua appenderunt.

Ttone cjßfo, follicitante Fîorentio Comité Holkodienfi,Wilebrandus (a) Ofnabur-
\' genlis Epifcopus , filius Comitis Caftri Veteris,ut cladem illatam ulcifceretur: (erat
euim fortis & audacis animi) tunc abiens in Italiâ , obiens leeationem Imp. poftula-
tus à Gregorio Papa ad Bcclefiam transfertur Tra;ed. & xxxv. conftitnitur Epifcopus ,qui
illicb animadvertit ad parricidas Ottonis, Rudolphum principem Anathemate perculEt, 5c
omni honore, fententiâ nobilium privavit, ducenfque ingentem ex Frifiis hortatione Rom»
Pont.armatisjaliilquegentibusinTrentones ac Vacceforum, id eft, Coevordiam, exerci-
tum, quos lubegit ,non ablque lànguine & clade (uorum Coevordiam ad dedit\'onem com-
pulit, indidâ Rudolpho muldâ , ut arcem traderet, jurifdidionem Provincie abdicaret,in-
gentem vim auri perlolveret,centum équités in Livoniam mitteret, in loco dadis paffx (b)
Collegium xxv Canonicorum fundaret : & Monaftenum religiofarum fœminarum, quod
Nigra aqua dicitur , conftrueret. Dudus tandem pœnitentiâ, poftquam abfcefferat Epifco-
pus, ob graves conditiones, quas impleverat Illicb corruptis euftodibus, arcem dolosè ré-
cupérât, & iterum coadus fefe dedere , datis indueiis dum Epifcopo accedit eo minimè con-
fentiente, fed quantum valuit defendente per tümultum extradus cum focio ignominiosè
trucidatur & impofitus rotas ,ftipite exaltatur ,quod maxima; apud Germanosjudicaturin-«
famiae. Sed Trentooes rurfum, licuti natura eft gentis, rebellantes nova auxilia per feeder*
acquirunt, in quos Epifcopus feverius agens, nec fexui parcens ,fruftratus propofito propter
eorum obftinatiam, & adaudis viribus hoftium, retroceflit, arcem & loca confinia majore
Epifcopus muniens praefidio, & re infedâ obiit vu. Kalendas Augufti,anno M cc xxxin. cum prae-
sveritur an- fuiifet annis odo ,iepultus Trajedi apud Ecclefiam fandi Servatii, cujus prima jecit fiinda-
tioCbrifii menta. Alibi fcribitur primum Praspofitus Zutphanienfis, & à magna parte Capituli ali-
1^t3 3- quando eledus in Praepofitum Trajedenfem , demum Elildeshemenlîs Praepofitus, & inde.
* Padtbw effe&us Epifcopus* Radeburgenfis, pofteà interfuilfe eledioni fuae, attinuilfeque Comiti-
^mnJ^lf\' bus Hollandias atque Gelriae lànguine proximo, frater Comitis Caftri Veteris, five Olden-
burg, in omni expeditione fuâ habuit Frifios, Vedas. Salios, Tuentanos, Daventrienlèfqua
adjutores ,qui cum fummà virtute & perfeverantiâ militabant. (c) Sed Trajedenfes parum
îaudati, tanquam timidi effaeminatique , qui nec viribus, nec sre aliquod praebuerunt adju-
Wiiltlran- mentum, nifi eo anno, qui poft cladem Ottonis lequens interlapfus eft abfque Epifcopi prae-
mffcl™\'SFP^rotra^°negotiofua;poftulationisRom. Pont, accelfit. Tunc^enim Gronin-
pih \'*g^am juvarunt contra elatoshoftes, & in fide tenuerunt. Celebratur hie Willebrandus clari-
tudine faroiliae ₉ (dj fplçtidore armorum, quibusexercitatus erat annis aliquot per Italiam at-
que utr«S3*

«jtte utramque Siciliam. Caufas omnes Frederici II, Imp, ftrenue peragens, bis trànsfreta*
vit in Syriam,Deo militans,& idcirco non minus Gregorio ix.ac finguîis Cardinalibus quàm
îpfi Imperatori notus & acceptus, quem fata nimium repente periculis, Ecclefiae eripuêve,
qui fi fupervixiftet, baud dubie longé propulfiîïet id ddlidium quod inter Pontificium 8c
Imperium fubfecutum eft,

_a Wilérandus Ofnaburgmßs Epifcopus, ) Crantzius in Catalog. Ofnàburgenfium Ëpifcoporuttt ■
hune non habet, fed Paderbrunnenlem tuifîe Antiftitem exprefsè indicat Metrop.lib.vi i.cap.a $>.
his verbis ; Cedentifuccedens IVulbrandus vir utiquemfignis , ëïpfefdus duobus cmnisprafuit, tranflatus
ad Eçclefum TrajeBenfem. Nec Bertius in German, ubi de Epiicopis Ofnaburg. agit eum agnofeiti
Omnes etiam noftri feriptores Paderburnenfem praefulem fuiife traduntj ut & Albertus Abbas Sta-
denfis ad annum G. 122.7. Chron. magn. Belg. Snoyus item & quotquot prœterea feriptores vide-
re licuit. Hadr. Bariandus Badenburgenfem vocat, fortè Audenburgcnfem voluit ; nam Comité
Oldenburgico genitum feribunt noftri.Ubbo tamen Emmius inftemmate O\'denburgieo ejus non
meminit ; Etiamfi El, Reufnerus in ftemmate Witichind. dubitet an loannis IL Gomitis Gldcnb,
fihus fuerit.

b In loco cladûpaffœ collegium xxv. Can. ) De hoc more & ritù expiandae dim caedis alio loco

dixi i etiam ad Chronicum Bekae.
_c Sed Traje&enfes parum laudatio) Hedâ hic ex affe&u mini loqui videtur, non judicio l rationem
enim cur bellis iftis Tranfiifulanis parum favoris aut opis adhibuerint Trajeftenfes, vel ignoralfe _svel malignè praeteriilfe dicendus eft. Nam ctun Provincis? iftae Trans*Iiïâlam quafiliberae & Impe-
riales feie venditarent, iemper fc aliènes abs Traje&enfium incômodis ac bellis fervatunt > & rard
eifdem auxilio venerum, ut cuivis noftras hiftorias evoluenti, conftare poterit ; ac proinde Traje-
äenfes viciflîm parum illorum fe controverfiis mifcebant, ciim bella ipfi fuâ pmpriis viribus fufti-
nere cogerentur, nullis,vel exiguis Tïanf-Ilfulanarum adjuti. Quin & trans-lfîulani primi fe fpon-
te fepararunt à noftris, nullo communica\'o confilio, & Imperatori fefe,proditâfuâ & vicinorum li-
berate, fubjecêre.

d Splendore armorumfl Laudatur hic Andftes 1 non ut paftor aut Epifcopus, qualis audiebat j fed
utprinceps ftrenuus & dux mili taris.

POft Willebrandum rebus adhuc in ancipiti conlîftentibus, Concordi omnium voto Gh-
witur Otto ex Comitibus Hollandia:, ex (a) Regiâ ftirpe oriundiis , ex milite terrenö
fadus miles cœleftis, qui dominabatur (b) Frifiae Orientali, quam in partem haeredi-
tatis â fratre fufeeperat gubemandam, & trigefimus fextus Epifcopus conftitutus, vir utique
frugi : nana ubi intellexit Epifcopatum ad inopiam redadum ek continuo bello atque defe--
dione Trentanorum_;univerfum patrimonium publicè vendidit, rêmpublicam ex xre qu ae fi - ^ica met-*
to ab omni oppreftione liberavit ,in priftinam libertatem reftituens, & per fmgularem pro- ßi_tuit.
videntiam, ut tumidas Rheni (c) aquas, quae per inilndationes affiduas agrum Trajedenfem
peffundaverant₃fecluderet,induxit Florentium Comitem fratrcm,ut fuis impenfis latiffimum jggerabÂ*

-\'»• OLH-/ UUIJ - J-/WJJI.II1 iJicijllcllll» J. luv } 11 iiuv v/uuliiaiin in ----------- r

^«refim, & demüm in gentiles errores, adculturam (e) Deorum cecidere, avaritia & culpa f^is ^^omi^USuniu.s lacerdotis. Adverfum quos,faepiüs ä Rom. Pont, atque Imperatore per Legatos, ut ^Hc^dino\'m
^refipifcerent commonitos, quibus nedum obauditis, fed per furorem, partim morte, partim _cJuuZa \'
^agnä injuria contra jus gentium affcdis,Henricus Dux Brabanti«, Florentius Holl and ia^ac punita,
Theodricus Clevenfis Comites,hortatu Gregorii noni expeditionem cepere, 8c cum cruenta
pügna internecioni tradidere, nulli fexui äut aetati parcentesjita ut eorum memoria funditus

Jibus German.intrasGall «jubi Com.Claremotenf.ludos hafticos ac gladiatorios publicaverat,
infidiis ipfius Com.Claremont.du ludosageret,interficiturex fufpicione Zelotipix de uxore _m Q^ßf
coeept^^oquod iilaegregiaFloretii laudaretfacinora,Florentio infonte,& nihil minus cogi- ädhur apu4

tante. In cujus ultiocem adcurrens Comes Clivenfis ipfum Claremqntenfem Comitem co-
dera in loco trucidavit, uxore Comitis Claremontenfis ex dolore morbo contrado, dictn
breviter poft obeunte Principe Nigellofugato. Siclaetitia in publicum veria ludum.
Tragœdia h sec a cl a eft apud Corbiacum xi v. Kalendas Augufti, funus cum planclu delatum
apud Monafterium Reyni burgenle, poftquam rexiffet annis xi i * Princeps morum ftrenui-
tate, armifque clariffimus, relido Wuhelmo filio adolefcente pro fucceftore, cujus tutelam
Otto Ebt ^atcl^ue Comitatus adminiftrationem idem Otto Epifcopus fufcepit, tantam fibi ex hoe parans
fcopw tutor audoritatem, ut feditiofiflimos Trentanos fubjugaret , arcem Coevordix çum totâ Provin-
Hoüandhe cïà.oppugnando caperet, & cum Principe Nigellifraterns cxdis confcio pepigerit, ut ia
Trentanos loco commiffi Iceleris Ecclefiam conftrucret. Sub hoe quoque Epilcopo imago Dux Vir-
fubigit. ginis , quam fanda (f) Elizabeth tunc clarens, Machtildi filiae Ducis Brabantiae, ac Comitis
Holland; a? dono dederat apud Harenam Comitis, five \'t Sgravezjnde (g) in pretio haberi
Macbtildis ccepta : Et fimiliter (h) prodigium tune contigifië ferunt de Machtilde hliâ Comitis occifi,
pi-ta Horen- _uxore Comitis Hennebergenfis, pariente ad numerum dierum anni numerofam prolem apud
lilerosuno * Lofidunum , ex imprecationecujufdammulieris mendicantis , adhuc pidurâ. extante ce-
fartu. \' îebratum. Ubi Sc lepultura omnium . poftquam Baptifmo initiate fuerant j in memorià
habetur, ubi Sc ipfa mater recondita eft, ufque annum M cc Ixxvi i fupervivens ; génitri-
ce ejus Machtilde uxore Florentü ante , circa annum M. cc lxvii xi Kal. lanua-
riidefundâ, ibidem fèpultâ,Monafterii eredrice. Similiter & fabulis fimilia hoc tempo-
re recitantur de quodam (i) Folberto dom: ; o de Lede, & Txajedo halï, nunc Haeftrecht
homine impiiffimo , quem ob deteftan ja keiera in corona- multorum hominum ftan»
Folbertus^tem \' ^ cbrïum cundis videntibus, in aërem raptum nufquam comparuifle aftruunt. Ars
ebrras aDiC- Leda in qua morari folebat , ob nodurncs lemures atque horrenaa monftra illic etiam
mom rap tus. per diem vifa atque audita, ammodo man fit nhabitata. Et Tartar!, gens fpurcillima at-
T\'anarom que (k) immaniffima anteàjncognita ,]s.m in Europam erupêre -, Sc plurima regna fubdidê-
advmusm re,tantam inpopulumCbriftianumagentescsedem, atque nobilium urbium everfionem,
Europam. q_Uantam nee tune legimus fadam , nee adhuc audivimus contigiffe, quibus Iudaei & alii
homines p.crditiflimi fefe jungebant, etiam ex Chriftianis, ita ut innumerabilis conflaretut
multitudo , quae folo femeftri fupra xxx Regna fubvertit, & fufpiclo erat de favore Imper.
\' Wilhelmus in odium Gregorii Papae. At Wilhelmus films Florentii Comitis occifi , tranfadis an-
fecundusHol _nj_s p_apjH_aribus fecumlushujusnominis xiv conftituitur Comes Hollandiae, ducensinux-
a . Comes _orem Elizabeth ,filiam Ducis Brunfvicenfis, ex quâgenuit Florentium fuccelforem , ar-
mis obledatus, animi fortitudine praecipuus 9 Unde Frederico Imperatore contra Otto-
nem eledo > & filio ejus Conrado Caefare defignato ,per Gregorium diris percuffis, ac lm»
perio & Regno privatis, fuper eledo Henrico , cognomento Rafpe Comité Provincial
Thuringorum (Lantgravios vocant) filio (k) fandç Elizabeth eledores convenerunt , qui
devido Conrado in praelio juxta forum Francorum (quod Francofort didtur) rerum po-
tens morte repentinâ fubtrahitur. In cujus locum Wilhelmus ,(tr>) ifte adnitente Inno-
centio PontificecommunivotoPrincipum,utputa, quianimi& corporis vigore opulen-
tiäque praeftabat caeteris, fuffeduseft anno falutis Millefimo cc xlv 11. &xiv. à nece pa-
Comes Hol. ternâ. Cui Otto Epifcopus Trajedenfis, qui coronationi interest, patruus, atque Hen-
landia fit ricus Dux Brabantiae avunculus , defignati funt à confilio , Lubbertus Abbas Egmon»
Imperator denfis Monafterii ab adis atque à fecretis, (quos vice-Cancellarios vocant,) Hic urbem at-
xAnno Chr. q_Ue palatium (n) Neomagi cum territorio illius Ottoni Comiti Gelriae impignoravit pro
_a. xxii. millibusmarcârum, ot ajunt argentipuri , quod Rudolphus Caefar pofteà confir-
tio Neoma- mavit cum conditione, ut fi ullo unquam tempore depofitam urbem per Imperatorem &
giurbis. Regem redimi contingat , quod ammodo permanebit in libertate & manu Imperato-
ris. Ciaruit hoc tempore Albertus Magnus Epifcopus Ratifponenfis, vir magnas dodri-
nae, de quo multa fabulantur de (o) convivio , quod paraverat Regi. Inftituit apud Traje-
Albertus ^um Ordinem Prxdicatorum ,ubi adhuc in vitris viluntur arma ipfius W"ilhelmi Regis,
quibus ipfefundumcoemit, Sc ad conftrudionem auri bonam quantitatem contulit, per-
tifyonenßf.\' tnifit &fe(p) aferibicivibusab OttoneEpifcopo magnificè exceptus, ubi & Ecclefiae Sc
civiumlibertatemconfirmavitdenovo. Adum (q) anno Domini M cc xlvii, Ac quam-
vis Rex ipfe adeo munificum erga oranes exhibuit , non tarnen caruit infidiis , quae

jadu faxi per feneftt\'am fibi tendebantur.BIic (r)Comitem de Ghoer ad qaereiam Epifcopi in
judiciü vocatü, & venire fpernentem armis aggreflus cepit,captivumq> omni jure debito pri-
vavit,& epifcopo pro arbitrio dedk, ditiones iuas depopulatus. Otto verb Epifcopus poft-
quam annis xvi. ftrenuè adminiftraflet caufàsEcclefia , quievit in Domino 11. Nonas A~ OttoEpfa*
prilis/annoM. cexlix,SepultusinBafilicâTrajedenfi. Hic Epifcopatum, quem pene ex- pus moritw
hauftum arque exinanituminvenit 3 liberum atque opulentum reliquit, Sequenti verb anno ^{amo c}\'^tJKFrederico Imp. in Apuliâ mala valetudine laboranti,Manfredus filins ex concnbiriâ cum pul- ^I149*
vinari (f) mortem acceleravit Hinc Wdrelmus Rex imperat loins & quietè Qui quanta . ..
pietacisin Denm & manfuetudinis in Ecclefiamfuerit, vel ex hoc conjicerc licet, quod que- fß\'\'i
rente (t) Eccleliâ fandi Iohannis Trajedenfis, fe in jurifdidione temporal! ab illo ladi, illi- ^m?*
cb, quod raro contingit, caufam cognofcendam commifit, nec Index fimulatione aliquâ ufus,
Dominum fuum condemnare non timuit, uti ex utriufque literal- una ferie confpicere licet,
&c. Caruit & omni ambitione , nam cum manu militari urbem Trajedum ingreffus, pote-
ftatis fu a earn facere poffet, etiam abiente Epifcopo, ut fufpicionem tolleret feie nihil fibi
appetere aut vendicare velle conteftatus eft, idque fado comprobavit. Erexit (u) & Sacel-
lum in porticu Ecclefia Diva Virg, fub honore Martyris Georgiiin fui memoriam. Geffit
per Florentium grave bellum cum Margareta relidâ Flandria,qua maximum exercitum mi-
îerat in Infulam Walacre, qui penè ad internecionem deletus eft, captisliberis relida. Ter- fßfßßß*
ruit & fratrem Regis Francia , qui fubarratus cum magnis copiis intraverat Hannoniam fo- ^ j *
là fui prafentiâ. Tandem principio anni M. cc lv, occiditur incognitus doloFrifiomm re- ipri-
bellantium v, Kalend. Februarii, cùm prafuiffet Comitatui annis xxi, Imperio verb an-ßisocciditm
nisvii. aunoChr.

a ExRçgiâftirpe,) Non quod ex Regibus defeenderet, fed quod parentes ejus Reges per ma-
trimonia attingerent.

b Qui dominabatur Frifiœ Orientali,) Nihil de eadorainationefcriptoresFrifii: neque enim quic-
quam poteftatis in eos Hollandis tum fuit,nifi quam cömunem cum Epifcopis ex donatione Impp,
pratendebant:quibus grave bellum per mukös adhuc annos cùm Gccidentalibus Frifiis gereba-
tur₃-quorum viitute Wilhelmus Rom. Rex occifus,& armis centum ultra annos libertas propu-
gnata eft.

c Induxit Florentium Cnmitemfratrem,] Hic longe latèque evagatur Sno vus lib. vu. hiftor. Hol-
landicœ non ita proeul ab initio : Caulssus quoque vel Colius quœdam de hac re diiTeruit, funtqus
in eâ opinione nuüis olim Bataviam aggenbus fuifle munitam in quos vehemens admodum eft.
Douza Ann. üb. 6. contrariam probans , & ab ômni tempore fluviorum curfus , ne temere vaga-
rentîcoercitos oftendens.
â Suh hoc tempore Stadingi,) De hac re vide qua Scriverius in fuis notationibus ad Com. Holla n-

dia, & ego ad Chronicon Becani notavimus.
e lAdculturam Deorum, ) Ejufmodi calumnias adfpergere foliti funt cum veris falfa mifeerent, fic
de Albigenfibus, de Bohemis, de Hugenods, aliifque & olim & etiam noftro tempore facti tat um
eft. Quin & Chrift/anis infanda quidam facinora, inceftos concubitus, inianticidia& fimiliafce-
lera impofita, nec minora Francia Reformatis ab adverfariis fuêre, vide Frifica Emmii lib. x. non
proeul principio.

£ Imago oiv<e Virginis,) Hujus meminit Lipfius de Vir. Hallenficap. m, fednon ab Elizabe-
ths verum Sophia ejus filiâ hanc aeeepiffe Machtildim,putat.
g Sgravtfande inpncio baberieeepta,) Quo in loco tunc curia Principis Hollandiae, ante quam Pa-
latum in Hagâ Comitis à Guil.Rege conditum fuit, videndus autem de HagâComitis Guicciardi-
mis in deferiptione Belg, ubi& quœdam additaà Petro Montano. Ejufquoque hodiernam for-
mam & pleniorem deferiptionem dédit nuper diligentiflimus vir Boxhornzuerius in fuâ Hollan-
dià.

h E tfimilntrprodigiumtunccontigijfefcrum,) Pleniflïme hac de re in notatis fuis ad Chron. Holl,
fcripfit dod. Scriverius i 8c ego rem attingo in notis meis ad Bekan, Chronicon 3 quod inter ejus
faculi fomnia referendum femper Putavi.

De quodam Tolhrto Domino de Led<1,) Ex familiâ Arculanâ, hune cafum Annales quoque vulga-
res referunt, & fimilia ahis accidstie hiftoria narrant.
^ Et T mari gens ffiurcißtma, )Harum expeditionum meminere Platina in Innoc.4. P.R.Godefridus
Monachus Col. in annal, adannum 1237. Mafiœus in Chron. A4undi ad annum 1222. & fingula-
rrni de Tartaris librum dédit Flaitonus Armenius, vide & Cafp. Peuterum lib,v.ad Chron. Carr.
r»S\'59-feq. Bonfuiium dereb.Hungaricis paflim.

1 Henrico cognomento\'Ra.fpefilio S.Elisabeth, J Errat hic nofter, nam Henriçus non Elizabeths
fihus fuit, quae fthumtantîimHermannum& Fiiiam Sophiam marito genuit,( ut-accurate tradit
Lipfius loco fupralaudato,) fed mariti ejus frater,quod Sc affirmant, Cufpinianus,Onuphrius,Stra-
da & quotqnot alii res Auguftor. prodidêre.
m In Cujus locum Wilhelmm, ] Qu se de hoc extra annales noftros dicenda erant, abundè à Scri-

veriopetipoßunt, 8c nos ejus meminimus adChronicon Bekae.
n Hic Palatium Neomagicum territorio,~\\ Vocatur etiamnum hodie regnum Neomagenfe,[)Ct tlljcïî
ban llimmegjjen vulgo, diplomata & chart® donationis apud me extant defcnpta,quarum unam
hic adjungo.

NOS Wilhelmus Deigratia Homanorum in Regem electus (ßp
femper ^AuguBus unherfis hoc fcriptum infpeciuris notum effe
rvolumus mamfeBe^quod nos fide li noBro &> confanguineo cha-
rißimo Ottoni ISlobih (ßp egregio Çomiti Çelrenfi, qui fe Jacro-fancta
Rom. Ecclefiœ, (ßp no Br a *Regiœ MajeBati per omnia reddidit obfe-
quinfum fautorem devotifiimum in recompenfationem fui fervitii,
Caftrum quodnjocatur Noviomagiurn cum omni dominio,quod ei-
dem caBro hactenus dignoßcitur attinere, cum hominibus nobilibus\\fi-
delibus, minifleriahbus, oppidanis, feryis ₃ manumißis, agris, nemo-
rib us pratis , aquis ,paßcuis ₃pifcationibus cum pertinentibus, (ßpc.
univerßs Dommiinon fiolum obligavimus pro fedecim millibus mar-
carumpuri (ßf legalis argenti, immo ad majorem cautionem conceßi-
mus ei & fiuis heredibus dictam pecuniam in feudum habendam a no-
bis (ßpfuccejjoribus noflris , donec ei dem , TtelComitibus fuis heredibus
dicta pecuma integraliterfuerit perfoluta_} proventubus njero fru-
ctubus ipfius caBrt quo s ex dono fibi ac fuis heredibus contulimus m
fortem non computandis • faluifque fibi & fuis heredibus expenfis om-
nibus s quas circa dictum caBrum in adificiis <~uel munitionibus duxe-
rit faciendas. ^Addimus & quod fi dictus Comes <~viam univerfa car-
nisfinefilio ingreditur , filiœ fua feniori dictum caBrum cum omnibus
* coKcedi\' fuis attinentiis in forma pranotatd *remanebit obtinendum. In cu-
mus. jus rei evidentiam &¹ cautelam prafens fcriptum confier ibi fecimus ßp
ipfum noBri>& uenerabilispatris Dni Petri S.Çeorgii ad uelum au-
reumDiaconi Cardinalis ^pofolic a fiedis Legatißgiüorum munimine
roborari. ^ABum datum in caBris ante ^Aquifgranum xvi i* Kjtl.
lulii, anno Domini miÜefimo, duc entefimo quadragefimo oBavo, v. In-
diB.

Summa hzec 16000. Marearum argenti pro quâ obligatutn Caftrum Noviomagenfe cum fuo
territorio ,poftaufta looo, Marearum & inde 500, utexliteris earn in rem concerns conftarc
poterit.

Wilhelmus D.(jr Romanorum ReX femper ^Aüguflus ^Unher^
fis facri Imperii fide lib us pr af ent em p agin dm infipecturis gra*
namJuam ffi omne bonum , cupientes proni adgratiam inyeniri ex li-
bertate Regalis munificent ice ipfam illis libenter impendimus, qui earn
fibiuendicant fuorum exigentiis merit orUm. Hinc efl,quodnos fine era
dilectionis conBantia ac fi dei pur it at em, qua dilectifideles noBri ciyes
Trajectenfes erga no Br am celfitudinem bine d\'iligentius intuentes, ipfos
& chit at em eorum cum per fonts & rebus fub noflrd & facri Imp. pro-
tection per diBrictum Hollandia ac JZeland. tam in aquis quam in
t err is hberahter recepimus, ac conduetu. Et fi ah qui $ bonas eonfuetu*
dines & antiqua jura ipforum infringere niteretur, nos juyare debe-
mus quod confuetudines ac jura pr a dicta illis illib at a_rinperpetuum
fiery enturfecundum recognition\'e Scabinorum ciyitatis pradicta ; pra-
fenti edicto diBrictius inbibentes ,nequis ipfos uel ipforum aliquem
contra banc noBram concefionem ac gratiam fiye conductum impedire
feu mole flare prafumat. Quod qui fecerit _r gray em celfitudinis offenfam
fe noyerit incurfurum, Datum TrajeB. xiv KjtL lulii_} IndiB.x. ^An-
no \'Domini SKt CC. quinquagefimo fecundo.

\'Ilhelmm Dei (gratia Rom. ReX fempër ^AuguBu^unherfis
facri Imperii fidehbus prafentem paginam injpeBu-
ris gratiam fuam ffi omnc_^ bonum> lAd notitiam uniyer-
forum uo limits pcrvemre^ ; quod fi aliquis dc^ no Br is homing
bus Hollandia , ^O JZeelandia in Spifcopatu Traject enf _ybo-
na^ alicujus flurgenfis Civitatis Trajectenfis acceperit (èjf eiU deti-

Wilhelmus Dei gratia Rom. Rex fiemper Aug. Vniverfis fiacri
Imperii fidelibus prafiens privilegium inßpeBuris gratiam
ßuam₃ & omne bonum. Quotiens regalis exceüentia JkCajeBatis in ßub-
ditos &ßdelesßuos manus fiua hberalitatis extendit & eos tanquam
bene meritos condigna retributionis muneribus recompenßat_y totiens eos
in conBantia fidei pure corroborate tam ipforum quam aliorum fide-
Hum, ad ejus obß qui afortius oblig at ^rvoluntates. Hinc eft ₃ quod nos
fidem puram&* dileBtonemßynceram quam dileBi ßdeles nofiri cives
* TrajeBenfies, erga noftram celfitudmem habuerunt haBenus, ffi adhuc
fierventi animo habere nofcuntur, diligentius intuentes, ac nolentes ip-
fos fipeciali progativd gaudere, & gratia hberali: eis univerfis (ßp fin-
guhs prafientibus duximus perpetuo concedendum: ut nullus princeps ,
JtfarchioyDuXj Comes-velnobilis,EcclefiaBica nelfiacularis perfona»
aliquem ipfiorum civium nel in chit ate ipsa manentium, extra muros
civitatis ejufdem _yni(i Imperator nel Rex ßuper his qua ad judicium
ßaculare fpeBant duntaxat,poßit ad judicium evocare, citare feu etiam
coram aliquo convenire, cum parati exiftant coram Epifcopo TrajeBenfe
forum domino nel ludice,qui pro temporefiuit deputatus ab ipjo in ci-
V it ate TrajeBenfipradiBd ₃ exhibere cuique jußicia complementum.
ZJndeprafienti ediBo difiriBius inhibemus ne quis ipfios contra hanc
conceßionem noßram impedire audeat, feu etiam moleBare: Quod qui
facer e prafiumpfier it ,difgratiam noßra celfitud.fie noverit incurfurum*
O in reatus fui pcenam centum firtarcas auri Fifico nofiro componat.
Teftes funt hi: nenerabilis Sambienßs Epificopus , ^Arnoldus dominus
de Wefiemale, Henricus de Voorne, \'Michelaus dominus Per fijn, Theo*
doricus de Cjouda, Philippus de Waffenaere, Wilhelmus de Urederode »
& Hugo de Cralmgen mtlites: &* iheodoricus de Teglingen. Datum
JrajeBixiv. Jßal.Inlij IndiB.x.^Anno DominiM CC LI I.

q lAihtm. Anno D. M CC XLVII.) Teile Onuphrio anno 1246. Wilhelmus in Reg. Rom.
• Elect us ap. Nuffiam, & feq. anno Aquifgrani Coronatus fuit , qui annus indecimam indiftio-
nem cadere non potuit»fuitque ut pacet ex diplomate, quo idem Rex concedic civibus Trajecten-
fibiis Privilegium de non evocando. anno 1 z j 2.
r ■ Bic Comitem de Ghoer,j Qui erat Vafallus Epifcopijut ex enumeratione Vafallorum Trajeftenf.

petperam Adelboldoadfcriptäpatet» ubi & fignifer Epifcopi nuncupatur.
f Cumpulvinari mortemacceleravit, ) Ita Ferè omnes cum Heda. Onuphrius tarnen tacet; &
Scipio Mazella NeapoL ex gutturis morbo, anginam vocant, obiiffc in fine anni. 1250. in caftro
Florentino tradit ■ atque a Manfredo ejus cadaver ad Montem Regalem, fupra Panormum,fumml
fiineris pompä portatum & in fepulc*um porphyreticum illatum ibidem quiefcere ait.
t Qugrente ËcclefiaSan& lotmriisTr. aBillolccdh ] Extant diplomats hacde re dataquibus Rexac.
<3 uiefcere fe Iraiicum fensentiae dcclaxat.

_ Ertxit&jacäum in PartienEccl. D. Virg.) Extatejusfuudationismemoria > kanttehunc ex-
titerunt pii in illam ecclefiam afFeftus indicia in proavo hujus, Sc pacruo magno Theodorico cujus
eade re vidi litteras anno 1298 .datas quas defcripcas hic addidi,

I*N nomine SdnBa individua Trinitatis, Égo fheodoricus Hol-
Undia Comes hoc feriptum dedi, ficut mamfeßis liquet in dit us: ^Al-
linus S. Maria inJrajeBo Canonicus, &patris meipia mem. Floren*>
tii Comitis Hoüandia, no fier que Capellanus₃ C^pell am quandam in fep*
tentrionaliparte Eccl. \'Beata Maria in memonampradictipatris fu*
amque^fuis de rebus conftruxit. quam in honore matris domini & fan-
Bi loh amis Euangehfta, & Beati Cjeorgii mdrtyris Jffndus Racebur-
genfis Epifcopus x 11 .Kralend. Decemb* confeerdvit. Ego igitur Theo-
doricus Comitis Flor ent li «Ada C omit iß a fihus pradiBiCapellani bo-
nam njoluntatem, & pium äffe Bum confider ans perram quanddm mea
propriet at is, aqua qua Tul dicitur hinc inde adjacent em , juxt a Nalt-
VVic_y (ßp ex morte cujufddm hominis mei_y nomine lohdnnes_y cognomine
Tja gel, qui earn a me in feo do tenuit ₃ mihi <~vacantem, tam pro med ₉Tarentumque me or um uiyentium falute_y quam pro defunBorum re*
quie₇ pradiBa cdpella , und cum uxore med ^Aleyda (omitijjd in do*
tem, ab omni fervitio exemptdm contuli : de cujus proventu fde er-
dos T>eo <ßp fanBis ibidem in propria perfona ferviens,tam pro me quam
pro meis, hofiiam uivis (ßp defunBh falut ar em off er ens: Dum uit a
prafentis percipit fruBum, at erna nobis imploret confortium. ^Adme
autem (ßp adquemlibet Cometia Hollandenfis haredem legitimum jus
inslituendi facerdotem in eadem Capellä,ficut prafata See lef. confenfit
capitulumjerpetualiter fpeBabit: qui facer dosßfort} ad dhud dliquod
Ecclefidtticum beneficium ajjumtus fiuerit: jus dlium inflituendi ad me
meoßque (ficut fupradictum eß) fine contradictione re dibit. Infuper
& pradictus facerdos, dum a fervitio capella uacare poterit: chorum
cum ejufdem Ecclefia fratribus _yfub correctione Decani frequent ab it.
ZJt autem hac omnia rata & inconvulfa per mane ant, prafentem pagi-
nam & EcclefiafigiUi _? (ßf ßgiüorum noÜrorum appenfione fecimus ro-
bOrariß? nomina teBium qui huic donations interfuerunt, fecimusfuh
notari. Nomma autem eorum hac funt: „4da mater med ₃ WilheT
musfrater meus comes Friß* , Margaretaforor mea , Florentius fr a-
meus, Hugo deVornd, Wilhelmus de Teillinga, _wArnoidus dapifer
™eus_y Henrichs frater ejus. Franco Capeüanus meus, Balduinus ux-
oris mea Capellanus, Simon de Haerlem, Hugo de \'Nordeke, Theodorus
de Vorburgt Qerulfhus qui dicitur Calla. *ABafunt hac apud Lis an-

no dominiea incarnationis M c lxxxxvi ii.IndiB.i.Henrico Imp era"
tore régnante.

Sub Ottone II. Lippienfh Diploma de telonio in Tielâà Fred. 2 Imp. Traje&enfibus concefium
adinftantiam Otconis Lippienfis Tr. Pra^ulis, fequiturl

FRedericus fecundus Rom.Rex femper & Sicilia Rex: fium
duximuS) œquijfmum decernimus, progenitoris noBri, <z>ideli~
cet, Divi Imp. M. domini Frederici avi noBri faBum folenne ßp
benignum ,fuas quo que juBißimas coneeßiones ufquequaque ratas ha-
bere > (ßp inviolabiltter conferVare (ßpc. ^Acceßit fane ad prafentiam
Majefl. noftrœ dileBus confanguineus nofier Otto TrajeB. Epifcopus
cum privilegio Cede fia fua a mem. Imp. domino Frederieo folenniter
in hunc mo dum eoncejjo. Frederieus divina fay ente clementia Rom.
Imp. ^Jug.\'Noffri juris (ßp mifericordia eft ut ex injunBo nobis a
Deo fupereminente dominations officio, inj uriis gravât os lib er emus,&
micuique députât a jura m fuo ßatu inviolabiliter confervemus. \'No-
veril itaque tam prafiens atas, quam futur or um poBeritas , Quod cives
TrajeBenfes adnoBra Jfrtajefi. prajentiam ihyla nullum, pro quo gra-
vabantur tehnium fe debere afjeruerunt. Nos autem ad hujus rei ue-
ritatem cognofeendam > Scabinis no Bris 7by la pro u er it at is exquifi-
tione ipfos tranfmifimus ; quorum judicio ßp juramento praBito fray*
Benfes obtinuerunt fe nullum apud 7by le debere te Ionium, mfi de extra-
nea regione (ßp tranfmarimspartibns _y quoduulgo <-uocdnt Overwil-
de HafF, navigando uenertnt, prater hoc autem quocunque alio tem-
pore Thyla dementes menfura modii ßp hama & pondéré trutina in-
digner int ße quolibet h or um denarium unum perjolvent. Quia igitur
telonium de Thy la confilio curia no Br a apudWerdam tranfiulimus ,fi-
eut unicuique jus fuum conferyare tenemur ,fic ($p IrajeBenfibus anti-
quam confuetudinem (ßp juftitiam confervatum eße decernimus.
propter juBitiam,quam dp. Thy lam quondam TrajeBenfes habuerunt a-
pud W er dam, uelfiforte in poßerum à ^1er da in ahum locum telo-
nium tranßatum fuerit, Impenali auctoritate perpetudliter eis confirm
mdmus, db omni telonio , tam apud Wer dam quam apud Jhylam ipfi$
abfoly entes, excepto marino telonio, quoduulgo Zeetol dicitur. Cum
igitur Clem. noBra tam pid conceßio &* decens bene placeat, ipfam ra-
tamhabemus,&* Regali munificent iâ confirmamus, oient es quod h ac
eadem conceßio de memorato telonio, fecundum formam friyilegnpra-
feripti inviolâbiliperpetuitate confiervetur. înhibemus etiam ne ali-
quis hominum montra banc confirmât!onem nofiram temere prafumât

Venire. Quodfiquis Attentätern decern libras auri purifimi, dimt-
diam partem Imperialififco , reliquam. uero fuBinentibus injuriam
pro f itisfaßione componat. ^Ad hujus autern rei confirmatienem pra-
fernem indepaginam confcribi., figillo no&ro infigniri pracepimus:
\'Testes autem Junt dominus Sifridus Mo gunt mm fis firehiepifcopus >D „
Engelbertus Colonienfis <yircbiepifcopus _} Tbeodoricus Treyirenfis ^Ar-
chiepifcopus, TJ. Albertus Magdeburgenfis ^rchiepifcopus ; D. Con-
radus Metenfis & Spirenfis Epifcopus Imperialis aula Cancellarius.
Hugo Leodienfis Epifcopus , ibeodoricus Monaßenenfis Epifcopus ₅Conradus Ratif bonenfis Epifcopus, Harluinus Eiftadienßs Epifcopus,
Ludoyicus Dux Bay aria,Henricus Dux Brabantia,Walrayius Mar\'
chio "Namurcenfis, Marchio de 2> aden, Cjerardus Comes Qelria , Wil-
helmus C. Ho II an dia, Theodoricus Comes Cliyienfis,«,Arnoldus Comes de
Los, Cjerardus Comes de ^Are, Henricus Comei de Zeine ₃ Otto Comes
de Tekeneburch, Harmannus de Lippid, Wemerus de \'Solane Imp. au-
la Dapifer,^infelmus de Infi ine Marefcalcus_} Henricus & Harleyyi-
nus Magifiri coquina , "Philippus de 2toulanc_j > (ff a hi qu amp lures
fideles Imp. Datum ap. Fr anken furt, anno uerbimcarnati M cc xx.
xiii. Calend. Maji IndiB.vin. Data ueroper manus domini Con~
radi Epifcopi Metenfis & Spirenfis Imp. aula Canceüarii.

Ttone vM defun&o, GoeiVinus ex familiä Nobilium de Aemftel Prapofitus {an-
I cti lohannis xxxvi 1, eligitur Epifcopus, vir manfuetus & fimplex, ineptus ad tan-
tae dignitatis muniafupportanda, per cujus negligentiam publica res minus profpe-
rè uno anno (a) adminiftrabatur-, led rurfum declinabat. Accefiit (b) etiam quod minus gra-
tus erat Wilhelmo Regï, propter gentiles, unde in publica Sy nodo, praefente Rege ac Car-
dinalc Portuenfi Legato, Épifcopatui renunciavit minus volens uti creditur.

s tAcaffit cjuoi minus gr.itus erat IV. Regi,~\\ Rationem non video. Nam fequentibus demum tem-
poribus caufse odiorum ortse funt j fed quod WiHielmo annitente , ut promoveret Viandium,pra2-
fulatu decedere coaftus fuerit Goefwinus,non fine offenfione gentilium ejus verum eft.Quod ^He-
da indicat, & annales non tacent. Tum quod, cum Amftelii cum fuis contra Epifcopum Henricum
fefcoppofuiiTent Hollandicis auxiliis oppreffi fuerint , ad hsec poft icontigerunt. Hoe verd
conftat Amfteliam gentem tune temporis inter Minifteriales Antiftitum potentiffimam fuifie, &
longè latèque apud Frifia bones, & Naerdtnx-Landlos dominium fuum exteiidiffe j ideoque fortè
Vicinis etiam Hcllar.dis fuilfe invifam, nimiä vicinorum incrementa segris oculis fpeólantibus. Ex-
tant hodieque plurima ejus gentis monimenta, cui Amftelodamumf longè celeberrimum totius
Germanise emporium, milium fuum debet, & fuperant etiamnum reliquiae ejus familiae,tantopere
celebratse in noftrishiftoriis,indubitato ftemmatead noftra ha?ctempora perduftje (fedlongè ä ve-
teriillä magnitudine & potentiä abeuntes) in domino de Loenrefloot 3 cujus ftemmatis feriem
nuper tam feriptam, quam piet am, vidi; qua\' inde ä me ex certiflimis monumentis correcta. Quam
mecum intelligétes probare omnino deberent,nifi quod in eä incerta qusedam matriaaoniorum fup-
pleta ab äliis invehirent, qua: locum fufpicionis interdum, maxünè in antiquioribus relinque-

b ^Vnoamo acbmmiïra\'vh,\'] Bockenb- duo« tribuit cïdem annos, alif paulliim demunt. Vide no»
tas ad Bekam.

C Epifcopatuinnuntiavit, ) Barlandus oblatam eum dignitatem rcfppifîè dicit» fed coacturn id fe-
cifle, fequentia videntur indicare. Solebant etiam permutationibus has abdicationes fieri. Et for-
te Henricus fucceffor ab Ecclefia Golonienfi , in qua fuerat Archidiaconus hue tranfiatus fuam illic
dignitatem Goefwinocefllt. Qucdà verdnonmultum abelfe videtur. Sunt enim qui Coloniae
Gofuinum fepultum, & ibidem etiam hodie in Archivis extare de eo memoriam Yolunt , cujus rei
fidem ap: eofdem relinqiio, _r \' _:

Olvino fnfïîcitur Henricus ex gente illuftri Viena, (s.) Archidiaconus Colonienfis
.Ecclefiae , conlanguineus Epifcopi Colonienfis ipfum commendantis ,quem Czefar
E annulo atque baculo Paftoraliinveftivit. Prxfedi iraque, in Aemftel ac Woerden
indigne ferentes amotionem Gofvini Epifcopi, clam fejungunt Comiti Gelriae ,ac Henrico
Epilcopo bellum inférant. Qui defignato loco ad praslium evocatus, congrediens omine
faufto per dationem annuli ab Epilcopo Colonienfi addido , qui in civitate praefidii loco
manlltj quoad vidor rediret, fidentius fefe accingens antequam Wilhelmus Csefarfqui dilli-
dium intercipere ac concordare ex audoritate tendebat) adveniret, vidoriam confecutus, u-
trumque hoftem adduxit captivum. Quibus tamen petitione Caefaris pepercit, atque in Co-
mitem Gelrias motus confcium arma convertens, Veluam exuflit, & de hoftibus occurrenti-
ârxcondita ^magtiam praedam coadam, triumphavit. Ex cumulato thefauro pr£efidium(bjVre-

\' delant amplum & munitiflimum contra rebellionem vicinorum conftraxit: Videns etiam
Ecclefiam majorem Trajedenfem ob vetuftatem minantera ruinam jecit fundamenta célé-
brions, atque firmiorisoperis, prout Bafilica jam.confummata oftendit. Paulo poft duxit
exercitum(c) in auxilium Epifcopi Colonienfis contra Comitem Iuliacenfem , cujus copias
ftravit, vidorque datâ provïnciâ incendio, cum fpoliis amplis ad fia rediit, & Colonienfem
Epifcopumhocpadoaboppreffione liberavit. Monafterium (d) quoque facrarum Virgi-
num in Horrefto ad fluvium Hoerp prope Daventriam multis donis atque privilegiis ad-
t auxit. Collegium (e) etiamxu. Canonicornm in Steenwijck inftituit. Deceffilfe dicitur
4. Nonas ïunii,anno (f) M cc lvn. Sepultus eft Trajedi,adjundus pnedecelforibus, cùm
prasfuiifet annis xx 1. quod fi verum fuerit, magnus ante , aut in fequentibus commiflus eft
error.

a Ex gerne illußri ISiena,] Video confundi Vienna?, & Viand® nomen ac comitatus, infignia ni-
hilominus differunt, & titulus Aurantiaî Principis , cui is comitatus ex nuptiis accelïït, ubique Vi-
ands nomen prœfert. Cujus ftemmatispartem exhibet diligentia. Mira;us in notitiâ Ecclef.Bel-
giipag. 500. & 656. Vide fimul Bertel. in hiftoriâ Luxenburg. De Comitatu Viennenfi pag.
jop.Gilbertum Cognatum de Burgundiâùn Geneal.Comitum de Nalfau, pag. » 54",ubi refert Ot-
tonem Comitem de Nalfau uxorem habuiife Aleydam > Comitis de Vianna unicam filiara. Idque
circa annum 1 440. contigiffe tradunt. Meminit & Guicciardinus in defcriptione Belgii, ubi Du-
catum Luxenburgenfem defcribit, dicitque Viandalem à Vandalis populis, ut & Bertelius ha-
bet, diäurn ilium elfe Comitatum.
b Praßdium Vredelant amplum & munhißimum, ) De hoc ad Bekam quidam dixi, fuitque is locus
civitatis jure donatusut ex figillo pater, idque anno i25Ö.quando Magiftr.ab Epifcopo concef-
fumutincaufiseravioribusDaventrienfium jurafequerentur. Sic Chron. magn. Belg: Exquibus
(nempe fpoliis Geldrorum) idem Epifcopus adto ditari ccepit ut caftrum Vredelandt adverfut incurßonem
Domini de Aemftel expenßs magnifias cedificaret, & ita circummanentes mflicos a confuetâ releüione abfter-
reret. Ob fumptus in earn rem factos vendita tune bona Enge difta,quodfequens inftrumentutn do-
cet.

HEnricus Dei gratia TrajeB.Epifcopus univerfisprafentiâ uifu-
ris tßf audituris notum fdcimus : Quod propter evidentem ßp
urgentem neeeßitatem ßruBura novi /Vredelant nomman^uod
deliberations praviddnoßrorum fdelium, 0* Ecclefia noßra TrajeB.

pro defenfione & mùniminefort tore tctius terra TrdjeB, dux im us con-
ßruendum , neefinegr&Vib us ex pert fis, uelut apparet exfaßo ,poterat
confumari; propter defieBum par at a pecunia , qua de die in diem _y de
de tempore in tempus , fine intermißioneper nos <~vel nuncios noBros,
ufique dd operis incoepti confumationem operariis O laborum conforti-
bus_y extitit numeranda. Vins njenerabihbus Decano & Cdpitulo no-
fr a TrajeB. Ecclefîa prafentium confier» at or ibus, dominium & pro-
prietdtem terra nofira _; five bonorum qua Enge vulgar it er appetian-
tur fjdeentium extra portam S. Catarina uerfus Occidentem _y inter
muros civitatis TrajeB en f. ßp Papendorpe , qua pleno jure ad nos ra-
ti one juris tpifcopdlis cum omnibus fuis pertinentes , cenßbus, lurifdU
Biombus, five rebus quibuficunque qua ad eapertinebant. Pro trecen-
tis quinquaginta libris denariorum TrajeB. legalium in pecunia per
diBos Decanum Capitulum nobis integraliter numerata, quam ad
ütilitatem & commodum nofira TrajeBenfis Ecclefîa d. caBrum Vre-
delant conflruendo , convertimus _? ad prabendarum diBorum Decant
& Capituliper pet m firuBus emendos > pure O fine ere uendidimuSi
Qua bona prafati Decan. (ßp Cdpitulum (ßp eorum fueeeßores , cum o~
mnibusfims appendentiis abfique omni onere & exaBione qudlibet, nji-
delicet, Dijck-vry, TenPvry, Scot-vry , inperpetuum libéré poßi**
debunt. ZJolentes ut omnia fupradiBa, a nobis noBris fiuccefforibus,
qui pro tempore fuerint,firmiter & inviolabiliter ob fervent ur , nee di-
Bos Decanum (ßp Cdpitulum in contraBuprafenti , aliquatenusper nos
molefiabimus, u elper aliquemmoleBari in futurum pro cur ab imus^
In cujus rei &fdßi noBri evidentiam ßp firmitatem perpetuam pra«
fens ficriptumfigiüo noBro duximus robordndum figilhs <-venerab*
Ecclefidru conventualiü Traj.nec nonpralatorum prafentium ßp dile-
Bor um no Hr or um fideliumfijifelberti de SulenfWalt er i Çerard 3crcb-
gravii de Montf ort, Pbilippi de Urningen, Henrici de ^Almeloe, Har-
manni de ZJoerfl _y Sernardi de Dolren, Suedberi Marefcalci noBri:
Stepbani de Wi/c_y ad cautelampleniorem petivimus figiüari, ^ABum
(ßp datum anno Domini M. ducenteßmo Ix, dommica pofi Lam-
berti.

t Extrcitum in auxîiium Épifcopi Cohnitnfih ) Hune puto fuiffe Conradum de Hoifteden $2. vel
utalii 5 i.Antiftitem Colon, qui obiiffe dicitur circa annum izö6. & 33 vel j fedifle in Cathedra
Epifcopali ■ quem Wilhelm us Com. Iuliacenfis captum per 9 menfes in vineulis tenuit. Is etiam
Wilhelmum Hollandum in Regem Rom. conftituit juxta Vurincb , multumque ac diu cum civibus
Colonienf. diffidia exereuit) de quo vide Chronicon Belg.fupra dictum.
«I Menaßemm Virg, in Horeßo adfl-, Bourp.] InquibuldamMSS. Horefto deeft. Sunt & quae
habent Hijrp & Honepe,in fchedis meis inyenio Conventum fanftimonialium B.Maria; in Horft,
fupra Honepe, prope paventriam ab Henrico Epifcopo fun4atura ₃ efi ^ kodie baud proeul Da-

ventriä locus <THonnepe > ubi olim monafterium fitum fuit,
c Collegiumxi i. Cana. in 3tcemvijck>\'} In fchedis invenio hujus fundationis àmium IZÇJ. aut
\'1262.

f yAmo M CC LVIL] De tempore obitus Epifcopi quàm varient auftores a&um m nous meis
ad Bekam fatisprolixè» Ego malim lis accedere, qui annum mortis Epifcopi ftatuunt 1267. I«
M.S. vetuftifïïmo Chron. Frif. ad annum 125-9, Dominus Henricus Epiftopus Tr. propter exaBionern
pecuniae ultra cmfmudinem, cum Thnmonibus, quatuorparochias de Trentowddd, armatâ. manu permovit
jnvadere,fed cum obtento introitu filva quidam viftores exult arenhquoi 4. domos ignitradidiffent^accurrenti-
bus vieillis Frefonibus,& ipfis civibius Tbrentones infugam verfifunics xx.occifts C.virifugientes in Hunes»
fi. fubmerßfunt ■ &plurimi vulmrati. ac turpiter dearmati ■> quidam captivati : Ex quibus faltem patec
Henricutn poft annum IZS\'7- vixiflè. Haec eadem lcribit ferè Ubb.Emmius initio lib.xi.hift.Frif»

nomine domini ^Amen. ^cNos Henricus Dei gratia TrajeB. E~
ptficopus univerfis prafentem literam infpeBttris in perpetuum falu-
tem. \'Notuptfacimus prafentium teflimonio lit er Arum-, Quod cum
*Pralati (ßp univerfalis Ecclefia Iraj. ex unâ parte ; Scabini, confu-
les, & univerfitas civitatis TrajeBenfis ex altera, fiup er omnem contro-
\\ er fi am ßf difeordiam inter ipfios ex or tas in nos pure (fijf /implicit er ₉ac
omni condittone exclufiâ promiferunt. \'Nos paci (ßf tranquiliitati
tam prœfentium quam futurorum falubriter intendere cupientes , dici-
mus arbitrando ± Quod Scclefia TrajeB. gaudere debet omni libertate
(ß? jure, quibus eadem Eeclefta de jure O confuetudine ab antiquo
baBenus eB gavifia. Idem etiam dicimus de jure libertate civita-
tis TrajeBenfts. Cat er um ft placet Cede fia TrajeB. uinum poffunt e-
mere, (ßf inter fie bibere abfque ufu tabema. Infuper poffefiionem (gj-
proprietatempontis urbani TraßBenfis adjudicamus Ecclefia fianBi
MartiniTraj. ^At tarnen pro ipfius utilitate (ßp pro bono pads, de con-
filio Pralator &*fidelium noBrorum nolumus , ut tertidmpartim re-
el it nam ipfius Pont is habeat Civ it as IrajeBenf, (ßf pradiBa S. Mar-
tini Scclefia obtineatrefiduas duas partes : tali conditione > quod pro ex*
penfis faBis de f undo pontis ipfius, civitas pradiBa 2 J. hbb. Traject.
Sxhibeat Scclefia pranotata , ad hoc quod adificatutn eft m îpfio pon-
te & adhuc in pofterum adificari contigerit Scclefia S. Martini duas
partes fob at, &¹ tertiam partemfolvat (ivitas Traject. De domo S.
Sah at oris de ilia parte, qua eB in quaBione, Capitulum S. Salvatoris
affirmabit cum feptem ftolis de ed parte quam dixerit fiuam effe, am
civitati relinquat. Defoffato eorum. • omnia adificia qu*
gius (ßp latius quam ante incendiumfiuerunt, ibidem funt erecta, tol-
lantur, (ßp unufiquifique in eo jure & poffe^ione in quibus forant ante
incendium remanebit. Quacumque uero partium Rumingam ha-
bere no lu er it de dictofioffato, dominum Epifcopum & &urgravium
requirat, ut deb it o modo fiat. Prat ere a de foffato civitatis, eligentur
boni & difcreti uen, qui agros ffi pojfeßiones feiant äBimare, H-

it fui debitö juramentifui dieent, quanta quaque TrajeB. EccUfiafi*
perJona EcclefiaBica damna fuBinuerit ex fojjato, (ff ad hoc omnet
pojfeftones (fß area civitatis cujufcunque fint, except is emunitatibus
fohent i&fiet compenfatio Ecclefus & perfonis Ecclefiajlicis prano~
tat is infra tres menfes,po B quam c effacent guerra hit er dominum Re-
gem & civitatem IrajeBenJem ac fautores utriufque. ^Adportam Ve~
to (ff pontem uerfus^Aldvicam Capitulum S.Petri dab it adbuc quin-
que libb.y (ff parabitur ibidem bonus pons , it a quod per eumpateat u-
tiliter introïtus (ff exitus curribus & carrucis. ét hujufmodi quin-
ine libb.folutis ₃ ac guerra cefjante pradiBd qua nunc eB in prafemi _yinfra tres menfes ifle pons debet efje par at us. De Emunitate njefo Ec~
clef SanBi Iohann\'ts TrajeB. in optione relinquimus Capituli ut me*>
tam ponat, (ff banc cum vu. ft e lis re tine at, >~uel c\'mtati relin-
quat. Etpquidpofiea de pramißis qUaBionibus (ff dubietatibus ex-
or tum fuerit, hoc noBra decifioni (ff examini refervamus. Statuimus
etiam, ut fi qua partium ab boe noBro arbitrio refilierii, fententiam
excommunicationis jam lat am in eum a nobis fe noverit incurriffe ,
a gratia noBrd fe exclufum. Et ut rata & inconvulfapermaneant
hacpramiffa prafens fcriptum figillo noBro, (fif capitulorum TraßBen-
fiumfs* civitatis TrajeB. (ff quamplurium Minifterialium noftrorum
hoc fcriptum communis i mus ₃ ^Anno T)omim M cc L, v. Id. lama-
rii.

Hunc Epifcopum Amersforrio, cxcattro nobiliutn de Amersfort in oppidum mutato, jurä Sc
leges dediife, circa annum i2^7.tradunt,adjungo ejufdem Praefulis diploma de manumiflis Amerf-
fortenfisEcclefishominibus quod fcquitur;

HSnricus Dei gratia IrajeB. Spifcopus ZJniverfis prafentes lite-
ras mfpeBuris falutem m Domino fempiternam. fAd uitan-
dam qua fuboriri folet in geflis bominum calumniam, (fif ut â/eritas e-
luce feat, Notum faeimus univerfis tam prafentibus quam futur is ;
Çuod cum procurator es Ecclefia de Amersfort (fß beati Çeorgii patro-
tii ejufdem j Scabini (ff Confules de ^Amersfoirt nomine ejufdem Eccle-
fia ac patroniyCVerburgem

^iduam de ^ttenVelde_} Henricum , Reine-
₃ Çerardum, Engelbertum , Theodericum filios fuos, nee non Wal-
bürgern filiam fuam, & alios qui ab eadem Ever bürge <-uidud proeeße*
*unt\\proprios hommes ipfus Ecclefia patronifui, de confilio (ff con-
Jenfié dileBi fideliï noftri W oit cri de Amersfoort MilitisjLdvocati ho«

minum eormdem₃qui &jurifuo_}quod ex \\Advocatid bdbuit tn ei/dem
renuntiavit in nojlrâ prœfentiâ uoluntdte fpontaned, rnariuipifertt _yre-
cepta prius ab eisrecompenfatione rationabili redditus urn us librœTra-
jeBenfis de domo dtcla lAllerj bufen prope _Amer s fort annuatim dd o-
pus ipfus Ecclefœ polvenda pro uero concambio pro bominibus antedt-
Bis y (ßp ipfos ab omniproprietate dimiferit hberaliter abfolutos. *Nos
de noBrorumfidehum eonfilio pranotatis bominibus (ßp aliis qui
diBâEv erb urge proeejjermt, fecundum quod prafcriptum eß _teorum
redditd libertate _rßcut a nobis bumiliter pet herum , jus (ßp liberta-
tem noBrorum Ecclefiœ noBra TrajeBenf. Minijlerialiumpoteßate
prœfentium concedimus, donamus^favorabiliterßatuentes, UteojU-
re hr libertate über}perfruantur, quo noBri MiniBeriales & Eccle*
fiœ noBrœ recepimus, recepto ab eis ßdelitatis debito juramento. In
cujus rei teBimonium & mummen figillitm noftrum una cum fgillis
prœdiBorum Wo Iter i de ^Amerfoort Mi litis, O oppidi de vAmerf-
uoirt prœfentibus duximus appendendum. ^ABum & datum apud
tsimerfvoirtyprœfentibus Çifelberto de Çoye , Marefcalco noBro_} Svve^mdero de Sulen, JAmilio de Infuld, Wilhelmo de Rifvvîc , Çtfelberto de
Rudy militibus (ßp aliis pluribus prob is uiris. ^Anno domini M CC
fexageßmo quinto, fer id fecunddpoB tranfiationem Sancti Martini»

Et biennio poft D. Walterusde Amersfort miles cum aedificalfet caftrum in fuo pra?dio, Stouten-
botch dictum, illud refignavit Epifcopo Traje&enfi, eique ac fuis fucceßbribus Epifcopis libe-
rum tradidit ; quod idem Epifcopm [verba funt diplomatis] confiderato ^elofavom ac fidei per pratdiätm
dominnm ac fratres fuos fibi <3" Ecclef. TV. exhibita-, concept ipfi D. (Valtero ac fuis proximis in feudum <$c.

Quin & Oudewateram in oppidum erexit , deditque incolis jura munidpalia & privilégia , quî-
buspofteaufifunt. Dedit&cmbusTrajeftenfibusquasdam Privilégia,quorum nonnulla cxetn-
plaria ex Archivis civitatis deprompta mihi oftendit Clarifl". Doctor Jßothius lupra nóminatus,qu ag
putavi, non alienura eflfe ab hiftoriâ fi hic inferuero :

NOS Henricus2)eigratiaTrajectenfisEpifcopus, omnibuspr
fentia atifuris notumfacimus^quod nos dilectnßdelibus noftri$
Scabinisfonfulibus & univerfitatiTrajectenfiprœfentium confervatori-
bus _rfi evidens Ecclef. (ßp civitatis nojlra: Traject, nec eß it as exegerit,
Ecclefias , domos, & alias Bructuras ex tra mur os Traject. conBuutas,
per quas ipfiemtatipoßet periculum imminerefrangendi, pront expe-
dite videbit ur, licentiam duximus concedendam. Siquis etiam inprœ-
mißis fuerit contradictor, cum pradictis civibus noBris in bac partes
conBanter Volumuspermanere_% Datum Trajecti,anno Dommi M ce
3L quarto ßeria quint a ante nat hit at em 3 eat a Uirgtnis.

1*N nomine Domini tAmen. Henricus Dei gratia Spifcopus Trajet?*
univerfis pr a fentes Ut eras infpecturis aternam in Domino faim cm
($p cognofcere rveritatem. Noyerint tam pr*fentes quam futur fquoi
Tiurgenfes civitatis Traject. nec de jure, née de aliqua confuetudinz^
tenentur imitari^liquem Spifcopum Trajectenfem ulterius quam ad
muros civitatis eorum, nifi hocfacere nvoluerint de bona a/oluntaie eo*
rum. Et quoniam hoc juris & confuetudlnis eorum eft ab antiquo nos
hoc jus eorum ßp antiquam confuetudtnem recognofcentes & appr ob an-
tes prafentes lit eras diBts civibus Traf eB.porrex imusfigiU.i goftri mu*
nimine rob or at as. Datum, <&> actum anno Domini Mcci fexto. in
njigilia Walburga ZJirginis.

Sub finem vitas ejufdem Epifcopi, vel intcium fequentis cum qusedam difcordia inter Ccmîtefl»
Moncenfem & cives Traje&enfes effet exorta» ca amicè compofita & iedatafuit, juxcaejus Com»
diploma₃ quod fequicur :

UNiverfisprafens fcriptum nj\'ifuris,Nos ^Adolphus Comes ii
Monte &• Elizabeth Comitißa de Monte, notum facirmts tenu-
re prafentium , publiceproteBantes, quod omnis difcordia, qua ufque
adhunc diem inter nos _} t err am no fir am ac no H ras , ex parte una „
cives TrajeUenfes univerfos ex altera fuper diver [is controverfia ar«
ticulis, mdecunque fubortis uertebatur : de noftro noßrorumque con-
ftliariorum acfide Hum terra no fir a confenfu & confiho a dm hi Uta eft,
terminata fimphciter, in hunc modum : ira videlicet ; Quod omni-
bus civibus TrajeBenf. per totam t err am C^ jurifdiBionem noBram>
tundo & redeundo quotie/cunque &* quandocunque id eVenerit, fecu
rum duBum damns, & dabimus in futurum rebus fuis par it er (gß per-
fonts pro nobis no fir is fide lib us & amicis• Si <z>ero , quod ab fit, in po-
ßsrum ahquis ad Epifcopatum TrajeBenfem pertinens, quicunque fue<*
ritj &* in nuÜo alio_y ipfin.civibus annexus, nobis aut noflris hominibus,
rebus fieu perfonis,akquam injuriam intulerit, <~v el gravamen, m nullt
propter hoc memoraticives TrajeB. pernos,autnoBros homines fideles
ffi amieos rebus fuis five per finis a liquid mo le ft ia fubftinebunt . nififor-
te nos aut noBros intra d. civ it at em TrajeBenfem contigerit injuriam
$ve mole B i am juBinere. Si aut em a nobis ue l à noflris memora«
lis (Mm Trajetfen/ibus imponeretur quod fuis nayibus bonou (ßp

resaiiorum ducerent, principalis inter eos folo fiuo juramento poterit
confirmare febona^ non ducere ah or um • (ßf fie a nobis & nofiris ma
cum rebus fiuis lib er i erunt p.enitus&* fioluti. ZJt autem pramififath
perpetuum robur habeantfirmitatis , fit pi diBis civibus Jraject. pra-
fiensficriptum contulimus noBrorum & Richardi de Sande noBriVapi-
feri figillorum munimine confirmatum. Jicta funthac prafente nofir»
con fi ho univerfio : ^Adolph o de Stamhain , Çodefichalco de Winthuvele,
Henrico Lumele Jacobo de Uphoven mihtibus, Richardo noBro Dapi*
ferojär Johanne noBroUotario^Lamfirido^erardo diBo _wAlde_yRichar-
do Vogelone dicto kuBunte civibus Jraject. Et quam pluribus aliis
nirisfidc^, dignis. Datum anno Dominica incarnat. millefimo du-
centefimo fexageÇimo octavo , fiend quartdpoB Dom\'inicam Talma-
rum, _%

Extat Henrici hujus diploma datum fratribus S.Catarina; > ex quo horum inftitutio intelligitur^
quare Sc illud hie exprefli.

HSnricus Dei gratia Irajettenfis Spifcopus, omnibus Chrifti fide-
lib us per Traf ect en fern diœcefim conßitut-is fialutem in Domino
femp iter nam, {um ficut mteüeximus, (ßp apparet evidenter dilecti in
Chrifio fratres Hofpitalis S. Johannis Jerofolimitani m Ecclefiji 2t.
(dtarina Jraject. circa pauperes & debiles opera exerceant mißericor*
dice, infirmos recipient es, nudos neBi entes, cibos egentibus difiri-
huentes, (ßp diver fia opera._> carit,atts indigentibus impendentes ; nec
ad hoc eorundem fratrum propria fiuppétant facilitates , mfi fidelium
ele em opinis adjuventur : ZJniverfios ChriBi fide-lei rogamus , monemus
(ßf exhortamur in domino in remifiionem neßrorum peccaminum in-
jungentes, quatenus de bonis nobis à Deo collai is in fubfidium d. loci
ad fufientationem pauperum 0* egenorumpias eleemofinas tribuatis, il-
lud Euangelicum attendent es : Jnfirmusfiuß nifitaBis me; nudus fui_ycooperuifiis me, (ßpc. ZJt per hac (ßp aha^ bona~> qua Domino fie-
eeris infipirante, ad aterna poßitts felicit at is gaudia^ perVenire. 2Slos
nero de Omnipotent is Deimifiericordid, 2?. Maria ,, beat or um
poftolorum Petri ffi Pauli, ac Sancti Martini Confief]or is no fir i inter-
ceßione & auctoritate confifi, omnibus n ere pœnitentibus & conf ?ps
ante dictum locum S. Catarina causa deVotionis vifitantibus ma*
mm adjutricem adrefiectionem dictorumpauperumporrigentibus XL
dies & mam carenam de injmctis ßbipeccatorum pcemtentiis mi fieri-

cor dit er relax amus ₅ &*e. Datum ïJorB anno domini M cc 1. tertio_yferia z. poft oBavam^ApoBol. Tetri (gr faulty

_ Ab eodem Epifcopo & Goberto Prsepofito Trajeftenfi concelfa facultas fratribus Teutoni-
cis sedificandi intra civitatem Tr. ut ex diplomate fequenti patet :

HEnricus Dei gratia TrajeBenfis Eccl.Epifcopus & Ç. major
juf dem Ecclefi T rap ofit us omnibus prafentia njifuns falutem
in Domino. "NoVerint univerfi quod nos Traceptori ffi fratribus do-
mus Theutonica S. Maria Tr. lib er am conceßimus facultatem adifi-
candi infra murosTraj eBenfes juxta eccleßam S. \'Nicolai, ipfamque
Ecclefiamcum fuis proVentubus in fubfidium terra fan ft < intégra lit er
contulimus eifdem jure, perpetuo pofidendam & per ipforum fratres
facer dotes dJferViendam , de qua finguhs annis vi. lib ras Trajeftenfi
Trapojito majoris Ecclef qui pro tempore fuerit in perpetuum exhibe-
bunt, faluis juribus Synodalibus qua confueVerunt eidem frapoßto de
ipfd Ecclefid exhiberi. Et ne quis hanc noßram liberam donationem
occaßone quacunque u ale at infringere _y pradiBis Traceptori (fif fra-
tribus prafentem paginam figillorum noBrorum munimine dedimus ro-
boratam. A Bum anno dommi M cc 1. in craBino b. ^Andrea ^Apo-
ftoli.

HancconceiÏÏonemprobavit Petrus Card. S. Georgii ad velum aureum card. Anno izsj.
Extathujus pnçcerea Epifcopi Privilegium Traject, conceffum quodfequitur :

HEnricus Dei gratia TrajeB. Epifcopus , prafentes lit eras infpe-
Buris falutem in T). fempiternam. Tenore prafentium protefta-
murj quod cum dileBi noBri Scultetus$cabmi, Confulesuniverfitas
civitatis noBra TrajeBenf.Je obfquiofos exhibeant in omnibus &¹ devo-
tos. Klos eorum devotionem grato profequentes ajfeBu , ut devotiores
reddantur merite ex deVotis. Ipfos tanquam dileBos noBros , nec non
hofpites mercatores diBam civitatem noBram TrajeBenfem cum fuis
negotidtionibus fréquentantes, afcendendo&* defcendendo per aquam
qua Vecht fuocatur, in omni hbertate, jure eorum qua haftenus
habuiffe nofcuntur, confervabimus ftcut tenemur, O lib er aliter de-
fendemus ; non permittentes eis diftam Vecht am afcendentibus (jß def-
cendentibus ab aliquibus injuriam irrogari. Et fi qui , quod
ab fit , diBis civibus noftris Traject en fibus t/el hofpitibus m crea-
tor i bus ad\'V enientibus _} per terminos dicta Vechta uioienti-
fm _y aut injuriam aliquam irrogarent, nos ipfos ad profequendam

bujufmodi injur Um (jdf violent Urn ad profeBum fflbonorem ipfo-
rum contra bujus reifaBores per caBrum noBrum Vredelant, & per
noBram pot entiam favorabiliter adjuvabimus, &fide liter afiiftemus
eijdem prout noBra cmtati TrajeBenf. tenemur. Propterea protefta-
mur quod nullum the Ionium novum ponemus feu conBituemus apud ca-
ßrum Vredelant memoratum. In cujus rei teBimonium figitlum no-
flrumprafentibus duximus apponendum. Datum apud HurB, anna
Domini millefimo ducentefimo fiexagefimo, fieri a quart a decimd poBfe-
fium omnium SanBorum.

Enrico luccedit per cledionem Iohannes ex Comitibus Naffoviae, vir inEccleüa.
fticâ fa) difciplinâ minus verlatus,fimplcx ncc induftriusxxxix. Epifcopus,Tub (b*
» quo Kenemarii afpirantibus Frifiis periculolos motus in nobiles concitarunt ; pe^r~
vagantes vicinas provincias, arces,& quaeque praefidia coram expugnantes,profcribentes bo-
Mompopu- na, & Gifbertum Praefedum Amfterlandiae in partes fuas partim fponte, partim meta al-
Ii HoUanlici Ücinnt, conftituentes ipfum Ducem, Trajedum obüdione cingunt, & cives fimiliter ad
fotraNobilcs _motus concitant, qui nobiles & optimates urbe pellunt, atque Magiftratum; magnum terro-
rem cunftis incuti entes Nobilibus. Ita ut Epifcopus una cum Comité Gelriae idcircö con-
fœderati, non aufi fint ill is obfiftere,aut manum conlerere prse multitudine. Occalionem ce-
pere ex eo, qaod occifo Wilhelmo Caefare, relidus eft Florentius ejus nominis quintus, puer
haeres annum nondumnatus, fubtutela (c) Florentii Patrui conftitutus, quem pofttresan-
nos in Iudohaftico laefum amifit Antverpiae. Demum Henricum Ducem Brabantiae cepie
tutorem ,qui vitio fuo run à provincialibus expellitur, poftulato ab aliquibus pro tutore
Comité Gelriae, ab aliis Adelheyde forore Wilhelmi Regis, uxore Comitis Flannoniae ,un-
hiotut urbk ^ma8^num belli difcordiaeque fomentum praebitum.Praevaluit tarnen Comes Gelriae avurn»
Tréjiftenfit. ^cul^us> adjutorio populi, nec Epifcopus urbe fuâpoti tus eft, nifi poft biennium, licet cum ad-
jutorio liioru m earn arda obfiaione premeret : Quâ lolutâ non (pecans earn confequi, oblè*
dit Amersfordiam oppidum,cujus cives fefe Kenemarisfœdcre junxerant, eoque per Comi«
rem Gelriae in deditionem accepto, & ob contentiofa verba pœne diruto, Epifcopus Da-
ventriam conceflit omni fpe recuperandae urbis fruftratus: donec Zuederus Praefedus in
Boefichem miles armis ftrenuus, coadunatâ cxpulforum manu urbem cum induftriâ intraret,
occifis hinc inde plurimis, & vidor plebeium Magiftratum urbe pelleret, & pulfos l\'cftitue-
ret, & paulo pbft plebei profcripti rurfum eam invadentes, non modicam exercuerunt cac-
C^usmor ^^era* Graflante hoc modo civilidifcordiâ, Nicolaus Catus miles egregius , qui Florentii
Flmmii\'co. Comitis tutelam adhuc exercebat,validâ ftipatus manu aliquot auxiliis Trajedum petiit,por-
\' tas confregit, & in medio civitatis pro tribunali fedens fupra (d) mille xl. audores motuuin
TrajtEhim profcripfit, jura didavit, & officia pro voluntate difpofuit. Demum acceflit aliud majus in-
încenfum commodum : Nam ex igne (e) cujuidam mulierculae, uti fama eft, urbs incendium pafla eft ,
tonfiagrat, quo major pars ejus, una cum templis fandorum Petri, Ioannis, Catarin®, atque beatae Ma-
•Anno chri- _r[_x Civilis conflagravit, menfe Februario, anno M. cc lxxix. At ipfe Iohannes (f) E^ifco-
ßi 1179» pus omnia negligens, qui praefidia cunda Epifcopatus, & communita, & annonä provila in-
venit,nedum non conlervavit : fedarcem terrae pacificae,vulgariter ^CÖClflnbt didam,Prae-
fedo Amfterlandiae,qui adjutorioKenemariorum fruftra illam occupare tentaverat, & arcem
Montisfortis Praefedo in Woerden pro pecuniâ in pignus dedit, totius populi non immeri-
to ex hoc indignationem provocans, Undeanno DominiM.cclxxxvi 11. indido coHlilio
Johannis E (quod Gapitukm vocant generale) apud Trajedum , & vocato Florentio Comité

fifcopus dt\' Hollandiae", cum aliis Nobilibus, idem Iohannes eledus, poftquara per annos xr I. tanquam
gmitur* ßecularis, & nou in Sacris conftitutus, Rempublicam malè mimftraado cx opulenta exhau-

ftatïij ex liberâ debitis immenfis obnoxiam redd^;difTet,fa&& denunciatione perverforum mo-
rum, atque defidise, & negligentia:, Romano Pontificè accedente ejus decreto,dignkate (g)
& honore privatur.

a I» Eccleßaßicä difciplinâ minus verfatus ,) Noviomagus tradit eum < -b imperitiam linguarum„

confirmationem à Pontificè obtinere noii potuiffe.
h Sub quo Kenemarii), Hu jus tumultus meminêre Beka, Gerbrandus Leydenfis, Chronicon vul-
gare, Snoyus,quiprolixè hicevagatur,Chron. M. Belgicumetiam ,fedftrictè tantîimattingit,ut
& Chronicon ignoti fcriptons. Verum VEmylius Stokms in Annal.Rhythmicis nihil omnyiôde
hoc Kenemariorum tumultu tradit.
c fubtutdâFlorentiipatrui) Qui, telle Stokioj AntwerpicC, cum in\'equeftri Ludo fuiflet, vulne-

ratus, obiit anno C. «258.
ü Supra 1040,profcripßt,] Quam id fit ctfvyctTov in Bekani, Chron. annotavi, nec opus hicrc-
petere.

e Nam ex igne cujufdam muliercid*,] Dixi etiam de hoc incendio ad Becani Chronicon.
f At ipfe loannes omnium négligeas,) Iniquiores ipfi fuêre ejus temporis feriptores (ut in Beka dixi)
&.\'caufam addidi fed excufationem merebatur qui toto tempore, quoprajfuit, turbatiffimum
habuit Epiftopatus ftatum, Reipub. quoque, regimen tum omnino mutatum fuit, & optimatibiis
ex civitate Traj. ejectis,popularis ab eo tempore magiftratus habere cœptus, collegia artifîcium in-
ßituta, penes qua; urbis cura Sc adminiftratio deineeps fuit & denique Sigillum mutatum.
\' g Dignitatem honore privatur,] CefîilTe ilium quidem epifeopatu, verum eft ■ at invitum, aut Vio-
len tiâ coaélum id feciltè, qua; extent monumenra,negare videntur : adi notas meas ad Bekam. Sub
hoc Epifcopo lus pâtronatUs Ecciefiœ Rhénenfis conceflum Fratr. Ord.Teut. ap.Traj. ab Egber-
to Com. Benthemienfi, cujus pater Gtto huic ordini erat adfcriptus.

Sub hoc Epifcopo Culemburch caftrum fit feudum Gelrise ; non obftante quod ejus D. e(Tee
Minifterialis Epifcopi, ut indicant literœ fequentes.

EÇo Hubertus diBus de TSoefinchem prafenti feripto proteHor (ßp
recognofco₎ me Nobili <zriro 71. Comiti (jelrenfi & Duci Lymbur-
gen fi, caftrum meum diBum ßulenburcb de libera mea uoluntate, nec
non de confier)fiu domini Swederi de \'S 0finch em Jktilitis avuneuh met
chartßimi, Theod. diBi Splinter firatris mei aliorum ami cor um
me or um,pro c.libb. Holl, denar. bar edit arie uendidiffe, in hune mo-
dum \'.Quodipfe Comes <velfui haredes de ipfio caflro proficuum fuum
facerepoterunt &> utilitatem contra quofcunque : nec boc ego Hubertus
nec met haredes contradicerepoterimus, nec debemus uehmpedire. E-
go etiam HubertuspradiBus ac mei haredes à Comité pradicto fuifque
baredibus caftrum pr a dictum hareditarie tenebimus & pofiidebimus
jure Zutpbanienfi,pro dictis uero c.libris aßignavit mibiidem Cornes
C^ meif haredibus bona fua apud Laxmonde & Lanxfmere jacentia ,
prout adipfum fpectare dtnofcuntur, titulo pignoris tenenda (ßp poßi-
denda in eadem, dum fibiplacuerit qua c.libris moneta pr a dicta redi-
miere poterit & dequttare. In teHimonium (ßp\' robur bujus ßgiüum
meum prafenti Ut er a duxi appendendum ; nos etiam Svvederus de bo-
fmchem miles (ßp lh Splinter qui huic facto interfuimus figillum no-
fira in teßimoniumpramifjorum adpetitionem Huberti pradicti pra-
fentibus duximus apponenda. Datum ap. \'Noviomagum anno Domi-
ni M. CCLXXXI. feria vi.quafuit dies <virgim$ be4t* Cacilia.

Hic Hubertus m aiiis 1. teris eaiem de re datis vocatur Hubertus Scencke de Kulenburch, erat
enim pincerna Epifcopi Tr. quod minifterium à Cukenfibus acquifiverat.

Legitur hujus Epifcopi diploma Viauenfibus conceflum de nundinis^ quod his addendum
cenfui :

N over int ttniVerfi ; Quod mentis plnrimorum laborum (ßf etiam o-
nerum,ac ex pen far urn dtUcti Domini Sweden de ÏÏuzjnchem mi litis,
quas ajïiduafollicitudine & curâpervigili pro Eccleßa Trajectenfino-
jlri prœdecejjoris b. m. Domini Henriet & no.(Iris temporibusfuftmUit,
confideratis (ßf wjpectis, de noftrorum & Ecclefia Tr. Pralatorum (ßf
Jfrtinifteriahum confilio (ßf confenfu, conceßimus eidem Swedero &
fuis perpet uo legitimis haredibus, adjuftum feudum in loco (ßf jurc^>
Miniïlerialis, quod infra fuarn jurifdictionem, ex ilia parte Lecca,
ubi eaftrum fuum 7Jlanenßtum eft, ubicumque fibi placuerit, O me-
lius uifum fuerit expedire, duas Nundmas, quamhbet octo dierum,
in quolibet anno, ex nunc in antea poßint habere, terminis infrafcri-
ptis, ^videlicet : unam lylundinam, qua incipiet in octava aßumptionis
jB. Jdaria XJir& a ham . qua incipiat octo diebus ante nigiliam o-
mmum Sanctorum : P rote ft antes publice in his fuprafcriptis, quodo-
mnes ad ipfas Uundmas uententes undecunque, cum perfonis ac rebus_y& bonis fuis omnibus, in terris, O inaquis uentendo, morando, rece-
dendê , tribus diebus ante quam crux ipfarum Uundinarum erigatur _y& tribus diebus poftquam deponitur ipfa crux inprotectionem noßram
O Ecclefia Trajectenfis recipimus, (ßf conductum omnium, infup er Ju^
rifdictionem de omnibus forefactis,qua dur antibus ipfis *Nundinis ,quo~
cunque modo contigerint, eidem Svvedero, &fuis perpetuo haredibus,
judicare , in feudum concedimus loco & jure Minifierialis. ^Actum
prafentibus "Domino Stephano Decano S. Petri,Domino Jacobo Deca-
no S. Johannis Traject. Ecclefiarum, Harmanno de Voer ft, Çifelberto
de Ruele_} Çerhardo de Reno, Çerhardo de Voerne militibus, (ßf a-
Iiis quam plurimis noftris & Ecclefia Traject. mini ft er. militibus
famulis. Jn cujus rei teftimoniumnoftro figillo ßgiÜavimusprafens
fcriptum adperpetuamfirmitatem. Datum anno M cc lxxi i; ferta
quarta poftfeftum 7J. oindre a ^ipoßoli.

SrfBcitur Iohannes Zyricbus Lotharingus, ejus norainis fecundusEpjfcopus j qüi â Gl-
felberto arcem Vredelant, nova impotente vedigalia repetens, iub depofito,quod ce-
perat Prsedeceflbr, vi renuenti intulit bellum, & adjmorio Florentii Comitis poft Ion-
gam obfidionem, & varies conflidus utramque arcem, Vredelandt fçÛieet atque Montfort
recuperavit, & per conditiones pacisretinuit.

Pîurt de hoc Epifcopo, & res ejus geftas contra Amfielios, vide in Chron. Belg. M. Bekl &
Annal, vulgaribus. Rcfercur & iuter Tullenfcs Epifcopos _; Poft Probum fz. anno tzs>6-,& o-
biit anno 1305.

Extatfub hoc Epifcopo confcriptum Mrumentum Domini Abcoudij de jurifdißione in A-
meronge, cujus exemplar ab hiftoriâ noûra non alienum, adjungo,

O M nib us ad quos prafens litera^ perveneri.t , Ego Çifelber*
tus de coude famulus , notum facio , recognofcens , quod
cum dudum inter ZJenerabilem njirum D. fidolphum dc^j
Waldeke Trap oft um Ecclefia 7rajeB: ex una parte,ffi inter D. Sue*
derum T. M. patrem m tum ac me ipfum eo mortuo ex parte altera fu-
per jurifliBione de^Amerongen ejus attinentiis, non fine laboribus
ffi expenfis diutina quaBtonis materia uerteretur, tandem ego meo«
rum propinquorum ufus confilio , juramento Dom. Trapofiti duxi de-
fer en dam , ut per hoc fudm prob ar et inteneionem in pr ami fis : qui hoc
acceptant f)urav it in hune modum_y uidelicet-, Quod JurifdiBio tempo-
ralis de lAmcrongen ad Trapofituram Eccle/ïa fua TrajeBenf. pradi-
Ba cum tribus partibus cum omnibus fuis pertinentiis j m hominibus ₉uillisjdomibus^adifciis, uns, inviis, campis cultis ue / incuit is, <ve-
nis , aquarum decurfibus, de omnibus dliis quocunque nomine nuncu-
pentur, in quibufeunque rebus exifidnt, qua ad diBam IurifdiBionem
aliquo jure uel bond confuetudine pertinere nofeuntur, cum omnibus
reditibus, proVentibus uel obventionibus qui exindeproVeniunt, <~vel
provenir e pofjunt, libéré pertinent pleno jure. Item juravit idem Tra-
pofitus , très partes redituum <x>el proventuum qui ex gruta prove-
nitmt) (ff iffius gruta locdtionem pro tribuspdrtibus,ffi praterea très
partes reddituum (èfr proventuum thelonei, qui ad dominum Trapofi-
tumpradiBum me fpeBant faim dliis jure fuo,ß quod habet quis in
eodem thelonio, (jif ipfarum trinmpartium exaBionem.ad diBampra*
pofituram fuam pleno jure & Ubere pertinere. Item juravit mancipk
fad feu homines dd curias fuas pertinentes, qui communit er Ho flu de
• dicuntur, ubicunque eos morari comingat, ceu contigerit, cum omnibus

Cormetîs, ac aliis utilitatibus <~uelferait Us, qua de if fis hominibus
if finsprovenir e potermt<vel debebunt ad prapofituram (jjff Ecclefiam
pradiBam int egr aliter abfque ulla diminutione pertinere. I&m jura*
vit , IurifidiBionem temporalem in Langebroic fuperiori a loco qn&
dicitur veren Aden weteringe fuperius ufque ad locum qui dieitur
Berwoudfgrave, Item à principio loci,qui decern manfi dicitur Jups-
rius, ufque ad locum qui dicitur wateringe, de ^Amerongen cum fco-
wingawiaßf wateringa ac omnibus ahis pertinentes ad eanderp
^Prapofituram fuam Ecclefiam TrajeBenfem pleno jure & int egr ali-
ter pertinere. Ego autem (jifelbertus pradiBus pramfja omnia prout
dominus Prapofitus juravit ad Prapofituram &¹ Ecclefiam fupra diBa
pertinere recognofco , O me nihil juris habere profit eor in eifdem ,pro*
mittens pro me & heredibus meis bona fide ₃ quod diBosP^apofitum
Ecclefiam diBa bonapacifice poßidere (ßp gaudere eis abfque aliqua
contradißione permit tarn. In cujus rei tcBimonium egoCjifellertus
pradtctus figillum me um una cum figillis uener. uiri 2). Stepbani De-
cani majoris, & officialitatis Irajectenf. duxi prafentibus apponen-
dum. Et nos Decanus, <&c. Datum anno Domini M cc Ixxx, nom
feria fextapoB Trinitatem.

A NnoveroDominiM.ee xcvi.ïoannesEpifcopusaudoritate Rom.Pontifias ad
Tullenfem Ecclefiam tranflatus eft, & furrogatur Wilhelmus es Machliniâ natus »
vir Iuris divini humanique confultiftîmus, Sacri Palatii iudex Ordinarius, & xlt»
çonftituitur Epifcopus , qui defeendens invenit Provinciam admodum turbatam bellis atque
ineurfionibus. Intendens itaque ad eam pacandam, &. in ftatum priftinum reftituendam,coU
iedâ valida manu, primo arcem(a) Mudenfcm fibi vindicat, progreffufquead Frifiam OccU
dentalem, Frifios ipfos in partem fuam concitat, ffunt enim ad motus quofvis proni) arces
Widenes, Enighenborch ac Medenblyc fimiliter obfidione premit,oppidum ipfum Meden-
blic in favillam redigens ,ubi Praefedi caftrorum déficiente comtneatu etiam equinam car-
nem edebant, quoulque Joannes Comes Hannonias colledo exercitu adveniens trucidatis a-
liquotjfuppeteretobfelfiscommeatum, &Encbufamincenderetingente abdudâ praedâ.
lara enim anno praememorato v.Kalend. lulii Florentius Comes fuorum confpiradone, (nam
(b) alterius uxorem violaverat) confolfus erat in vindidam ftupri, viro audore necis capto,

6 vafi clavis infixis inclufo, demum lemivivo poft longas volutationes extrado atque rotae
împolito, omnique gentilitate ufque in nonanlgenerationem deleto. Et Provincia carebat
Principe,lohanne filio apud Angliam,ubi Regis filiam duxerat in uxorem,nomine Elizabeth,
commorante, Habuit enim Florentius occilus ex Beatrice filiâ Comitis Flandriae quinque fi-
lios ac quatuor filias. Solicitavit itaque Nobilitas Hollandiae , audore Abbate Egmondenfi

lémtiet ^aP^u^ Angli® Regem ipfius ïoannis redicum. Qui unà cum uxore dimiffus cum non fpernen-
MoüXoms dâ clalfe ad vehitur, & in xv i. Comitem reeipitur. Inde inftituens fibi recuperare Frifiarn
g*_ç rebellantem, acceflit cum magno peditatu atque equitatu Alckmariam, & Frifns occurrenti-
bus in agris Vronenfibus vicinis Uli oppido, ingens committitur praelium, multis hinc inde
oeeifis,lubaneipitifortunavi» Kaiend. AprilisannoM. ccxcvii. arrideote tandemvido-

\'/là Comiti, qui paulo poft arma in aliquos Nobiies fubditos, ac cives fuos convertit ex fug- PraliumCo*
geftione adulatorum, & arcern Mormont in Provinciâ Zelandia eycrtit. At Wilhelmus E- mitis contra
pifcopus impatiens cladis Fnfiacs* ad Orientales fe contulit Fnfios, quos propofità pecca- Frifiot anna
torum remiffione in auxiliumfolicitansfadus voti compos,è veftigio ingreditur inOcciden- Cbr,ixyj.
talem Frifiam : à qua repulfus amiffi.5 iuis, & in fugam verbs, iple falvus cum modicâ turbâ
vix evafit, ad provinciam Tranfi\'fulanäm fefe transfërens. Comes verb, quo conatus Epifco-
pi reprimeret violenter, occupât prafidium didum Ilelftein, captivato Prafedo illias» ut ex
îllo devaftaret ditionem Trajedenfem. Sed mors interrupit cceptum propofitum. Nam
anno (c) M. ccxcix. 1V. Kalend. Novembriscùm rexiflet annis tribus & lèmi, moritur in Comes Hot
©ppido Harlemo abfque liberis. Cui fuccedit Iohannes Comes Hannonia, nepos Wilhelmi moritur,
Regis ex forore Adelhcyde, Sc xv 11. conftituitur Comes, qui Guidoni fratri contulit Pre- ^yln"°
feduras de Aemftel ac Woerden , duxerat Philippam filiam Comitis Luccmburgia uxorem₃ ^It9.⁹\'^Har\'
ex quâgenuit quatuor filios, ac feras filias. Hic Alberto Régi Romanorum dcfcëncténti ^lmj₀f,ames
Neomagum, ut Provincias Hollandia tanquam ad Imperium devolutas, fibi vindicaret, ani- Hamonius
mosè occurrit, & retrocedere compulit. FuitCafar djalledusad banc fpem per Iohan- Hollandia
hem Renes, promiffo adjutorio Zelandorum,dum per decefliim Johannis Comitis ipfas Pro- Comtf x
vindas Imperio vacare fuggereret. Nam uti fit ,cùm ipfe Iohannes Comes delatoribus (e)
aurem praberèt, Sc eundem Iohannem falsb accufatum magnâ afficeret injuria, ipfum perfe-
quendo, atque arccs fuas expugnando ac demoliendo, nee excufationem innocentia aliquo
pacto admitteret, ipfe de fàlute defperans ad quaque extrema intendebat, & gravatos info-
iito tributo feu alios oppreflbs injuftè ad jufta arma concitavit in fui favorem. Nam cum po-
pulo faturato (ficuti dicere folebat Aurelianus Auguft. ) nihil latius fore nofcatur, ita injuria-
to atque oppreffo ,quod avaritiâ petulantiâque nobilium plerumque contingit, dum inopiâ
atque fame premitur, nihil triftius ac fasvius, vel ad motus pronius. Verum ipfe C se far dum
fe à Zelandis delufum atque fruftratum fenfit, qui fera auxilia tulêre, hunt conditiones pacis,
interventu Epifcopi Colonienfis, magis neceflaria pro honore Alberti, quàm utiles. At Io-
hannes Renes cx fideli amico fadus hoftis, tentavit animos multorum contra Comitem Hol»
îandiç exufcitare. Nam & Flandri irruperant cum illo in Zelandiam, quam etiam multis ac
cruentis praliis attriverant, donecidemIoh.de Renes Trajedo Prapofitusin Leccâ fub-
mergeretur. Dumhacaguntur, Wilhelmus Epifcopus conlpiratoribus Suedero (f) Mon-
tisfortis, Huberto Vianenfi, Iohanne Linfcotenle Prafedis,i Iacobo Lichtenbergb Procon-
lule Trajedenfi in ipsa fuà civitate & adibus propriis Iacobi captivas\' detinetur ad integrum Wilhelmus.
fermé annum. Qui tandem rufticanâ manu laxatus nihilominus à lede propriâ amovetur : qui ^ ^<iet\'~
ad Tranfifelanosconfugit, honorificè ab illis fufeeptus, pauio pbft ut tranquillitari ac paci to- ^^an"*
tius Epifcopatus confuieret, petiit Romanum Pontificem, exonerans fe à curâ & fuae difpo- _rmt%fitioni Ecdefiam reftituens. Pontifex verb feiens virum fortem & juftum, renuit eum exo-
ncrare, jubens Epifcopo Monafterienfi, ut fibi oportuna contra invalores ferret auxilia. Re-
diens itaque dum apud Angaros veniffet, vidit fignum quod mortem fuam prafigiebat. So-
3cm bicornem inftar decrelcentis Luna; cum radiis emicantibus purpureum fulgorem. Ac
progrediens congregato apud Ifelanos valido exercitu, aggreffus eft Trajedum, ut fibi libe-
rum ingreffum pararet, repulfus ftatuit manere in campis ad eliciendum hoftes in certamen,
unde coadunatisex (g) Hollandia plurimis, qui Epifcopum inveterato odio perfequebantur,
■Sclacobo Lichtenberçhfavebant, itur in pugnam, fit cxdes ingens. Iam celferat pene vi~
doria Epifcopo, fed renovatis auxiliishoftium, quibus ipfe Zueclerus fuccurrit, declinavit ad
hoftem. Nam Epifcopo ciimvelociequonimisaüdader (emd atque iterum hoftiles tran-
Wrente turmas, hoftes tamenmanus continuerunt a Chrifto Domini ob venerationem : . _r, ^
Verum pertinaciter tertio irrumpere tentans ,proftratus occubuitanno M ccc prim04.N0- r_cop™ in
nas lulii,qua eft tranflatio Martini : haud longé à Montiforti,locum ( hj ^OOijIjetoOCCbt/ five ^^
sltâm infulam vocant, quo itur Trajedum : ubi jam lapidea crux ereda confpiciturin memo- jeSenfibus
^riam,cadaver jacensaliquandiu inlepultum, tandem àfratribus Ordinisfandi Iohannis Hie- occidituran«
ïpfolymitani ad eorum Ecclefiam delatum, & pofteii in Ecclefiâ majori fepultum eft. Pr«« no Chriß_a^fliit annis quinque, turbatis femper rebus. .

a lÄram Mtdtnfmßi vmdicat,) Ivluda vel Amuda villa ad Vechtam JL Trajeainas olim Eccîe-
aq. (PS• ab Ottone I. Imp." donata fuie, ut ex diplomatibus ejufdem Imp. fupra pofitis âpertum eft: Quin

^{1 J} \' & ipfi Mudenfes feeidemEcclefiîefubefieagnoverunt, ut ex fequentibus Uteris» quasintégras hic

NOs Iudex, Scabini_y Con futes, de unherfi oppidanide Muden re-
cognofcimus in his ficriptis, C^ not um fiacimus, unherfts , ad
^vos prafentes Uterœ perVmennt. Quod nos ($p oppidum nofirum fiub-
fiumus & immediate attinemus Scclefiœ IrajeBenfi j prominentes bond
fide, quod ex nunc in ante a deVoti (ßp fideles erimus Epifcopo TrdjeB:
yui eft _y (êfr pro tempore erit : necunquam in perpetuum ab eodem di-
vert emus de faUo, nos alio Domino fubmittendo. Quod fi nos, aut no-
Bri fuc ce [fores, abjîr, pr<efiumemus autprœfument, extunc arbi-
tramur (fjp recognofcimus in his feriptis , omnes mdulgentîas & liber-
tat es de jure oppidi munie tpd lis nobis & oppido nojlro a Domino no fir 0
Epifcopo Ecclefiâ TrdjeB en fi c once fias & quafcunque alias liber-
tatume once fi one s nullius fore moment 1, & penitus irritds indnes.
In cujus rei tefiimonium in perpetuum <z>dlitura pr a diet is Domino 8-
pificopo (gtf 8c tie fia Traject, dedimus pr a fente s liter ds figillo noBri
Oppidi figillatas. Datum anno Domini M cc nonagefime fexto fier,
tenia pofi Dominic am Oculi.

b Nam alteriut uxortm violaverat, J Hae vulgi neniae funt ₅ à nemine, qui circa e? tempos vixitj

probat», ut ad Bekam, adftipulante etiam dottiffimo Scriverio, jam dixi.
C Nam anno M CCXCIX, iv.K/iLNov, ) Plerique Iohannem eoanno obiills tradtmt. Bockcn-
bergius ait anno 1300. Stokius diem mortis exprimit profeftum Martini, Meyerus per venenum,
procurante Hannone tutore, & hserede fublatum vult,quod tamen Stokius factum negat.
à Fuit Cxfar alteBus, j Nam ciim Ada filia unica, & haeres cowitatus à pâtre reliita effet, Hollan-
dorum quidam patruo ipfius Wilhelmo faventes, HoIIandiam mafculinum & Imperiale feudum
efle , cujus mulieres non forent capaces afferebant.
e Johannes Com. dtlatoribus auremprxbens,} Hannonis in Reneiïîum injuria magni provincialibus
conftitit, & jpfi Reneffio tandem exitialis fuit ; prajtcr enim privata , ac Zelandorum in Comitem
arma, eidem excitavit Imp. inimicum , & Flandorum infinitum exercitum , qui totam ferè Zelan-
diam, Sc HoIIandiam Renefïîo du&ore occupaverunt.Hinc magnam tunc Rencffiorum potentiam,
&au&orkatemfuiiTeapparet,quibusetiammuItatum caftella&dominia adempta leguntur: vide
infra in Guidone Epifcopo , ubi prsefeftum Verienfem hujus diflidii auótorcm facit Heda, & quae
Bockenbergius in mergine Ioannis Avenn. annotavit.
£ Confftratoribus SucderoMontisfortis gre.] Caufam diflidii Sc odiorum inter Epifcopum & Nobi-
îes potentiores Epifcopatus Trajcä. videtur dedifle j quod ille Iuris peritidimus, omnia ad legum
rigorem exasninaret, & feuda, quae ad Ecclefiam devoluta judicaret, repeterec ; cui hi fe omnibus
modis opponerent, & confanguinecrum viribus, etiam Hollandicis contîfi, ad arma concurrerent.
Ideoque Epifcopus, ut Minifteriales fibiaudientes , Sc Ecclefiasfuum jus redderet, armisquoque
agendum putavit. Id ex controverfiâ cum Rovero, fibi Montfortii praefecturam ( Burchgravia-
îum vocant] poft mortem Walter! Gerardi vendicante ,exortâ,de quâ hxc vernaculâ linguâ ex-
préfiTâfcntentiâ fupereft, liquere poterie.

Alïcn c te. boen topberfrâen SBîHemBp bßc genatiei! ^.^iffffjop t^tecc^t/
ö«itiöjion^öe£roenöenban!^. ^eincitUe ülobec cebe ban Jluont-
foojt / 3Cïfe Dat hf Öat {jupg ban J!Bontfoo?lie cnbe öat ^Bo^-ken öat öaec tot ht*
ïjoojtt\'onmfttcoefat/cnbetopîîaec cp cenen anöerett fetten maetncit nlfe Ujp
tüouöetï ; tegen^ anttooo^öe (jaec feinde enöe fegï)cbc/ öat ïjp metten mfr
tt 0gten ßuuö ban Mmfoope ten «eef-ûojcïjman to^n fonfe/ enöe bat

lm bat fen fjafeße&oo^t / $rj!t rccïjt €rf-öogc^to toare / t\'$tut£ feanJlUdn^
foo|öe meöe te ïjouöene tot öc£ <&ticf)t£ fcefcoeff / enbe bcgcer\'ße öcj? een£ öagïjeg/
ong ticïitjïJlBanne ten rechte teeomen/ öatboojt te ö^engljen / aïfe |jtr
fcfjuïDttï)Raceteöoene/denöacï| legïjeöe topfjemt\'^trccftt oponfcn £aeï / fep
gacöee Siiöe toitingïje/ öie öat feg&eöen/ öat tuijt banrechte fctfiiïöieïj te öoene
iuaren/©aer quam ftp boojonj? mit finenbfinöen / enöe met öeg Mu$t$~Mmf
tnöe öoetöat te fjouöene aïfe fjp mitten mïjre op Den ban jBontfoo^öe een
«erf-bó?c& man toate / enöeöat öo^cft-ïeen / öat ten $ufe betet 3ön reeftt Crff-
So?r|j-ïeen toefen foutse / ©aer toect &em gljetoijft / ö_?ccï>te Dpi an onjS mit ttoeen
J>tic*jte£ «JiBanneit / öïfcïjp fouöe mit Den cteïjcc / öat ï?pöaer meöe boiftaen fou«
Öe/ eiiöe mitten retïjte inöen 23o?cï)-leen blpben / ï)p enöe afjn €tfnatnen: <©aec
«uam fjpboett / enöe fjieïtöat opöenï|eiïigen mit meen <£tirïjr** Äannen alg
$emg§etopto0g/mit recpe/enöe mit oojöeeïe/ öat ïjp mitten rechte op öerc
ï|uü$s ban 3iBontfoo?be een <£rf-bo?c$ man toefen foute / öat ^tïj-ïeen öat ten
ïltm^öeöoojtjtjnrecfttCef-öoicö-ïeentoöre/t\'fiiujStan 3lBontfoo?öe meöe tt
fjouöene tot öe£ <§>tic&f£ behoef. SI» o^conöe banöcfen öing^en / enöe bat öit
baft enöe fïafeebïpbe / enöe ïjicr af meeè en gïjeiiequcfne en come / foo fjebfeen top
onfcn^êegïjeï an oefen öjief gïjeöaem <ßnöe top face 3puB?ecïjt öe ^c^entfee
ban25ofim$em/ J^aer <0&pfeb?ec$t ban ^cfjaïctoic / $aer <®ï)pf?&?ecïjt upteii
Oope / ïpaer i^n&jec^t ban ©panen / $aee Hamö^ecïjt öe Ütyfe/ üliööere / l|aec
SacoD ban riicïjtcnlïcrcïj / jßacr barman iCeuteïaee/ enöe ipaer (©^pfc^ec^t
sPeïïen-feuffen «^cftepen t\'^trecljt / toant top fjier ober toaten / enöe öit ïjoecöen
snöe fagïjen / foo fjefeöen top öit meöe öefegeït t\'enen o?conöe* gfjefcïjicöe in
èen3?aereong ^eerenöatmenfcïjjeeföufentttoeegonöertfe^ enöe t\'nfgïjenticp
S^pöacï) boo| onfec ©^outoen öac^ tè Ei^tmifie,

g Ex Holimd\'is,) HoIIandis conjpirantibus hoc bellum peraftum [quamvis fcripcores fint qui eos
excufent] fatis indicat expiatio csdis Epifcopi ab Hollands Com. lafta _p cujusextanc liter«, ubi
tiaec verba leguntur:

3©ant inößt ?oenc öt\'e e^emactïjt toag ban bcsf 3©tlïaemg Döoöt ban Me*

rljcieii toelnetc Biffcljop t\'JStmtyt. aïjeosöonneett tocröt / öat top booj ensf enbt bm onfen
gOemeenen Sanöe ban IgoKanöt maten fouöcn boo? 5ijn 5»cïe 2 Capeftiat etoeheßen fraciiüe
elcjt ban ponöm ftoartcc iHojnojifcn ^act^ / toaet af top ötc ene gemaft enöe geöotectt
Pot op feeeftere eenten tnöen ^om t\'Bttecöt / enöe tue anöere betopfen top énöe befetten
te betöienen in ^,€atacinen Grefte fj&treeïjt / ft.

Quin & jnter mqnimenta a }A. Mathaeo Hovio collefta iiiveniaturinftmmentum Continens re-
miffionem ComitiHoIIandisfaftamäFlorentioBerthoutio Machliniae Domino,decasde Wii-
helmi Epifcopi fratrisfui,& in AnnivcrfarioS. Salvat.Traj. *. Eodem anno 1301 Wilhtlmui Epifca*
füsyde Mcchltma inierfsBus (ft ah Hollandenf.bus tyud Hogetvoerd, lv.Id.Mii,

Tempore hu jus Epifcopi Dominus de Buren Caftrum fuum ap. Buren fitum pro tedemtionë
pacis , Gelrise Comiti tradidit & ab eodem illud in feudum recepit, cujus rei teftimonium extat ia
Celricis Pontani libr.v 1 ,ad annum, 1 .
h Hogewaen, (kt altam infidam,) In IV1.SS. Hpgevvpert Iegituri& ita etiamnum vocatur; locus eft
ilevatior, circa ripas Veteris Rheni; ubi olim Rom.fletit munimentum , cjuod altitudo ex ruinis
congeßa, nummi,* item , \'apides, ac fiftilium fragmenta,qua2 ibi magna copiarepertafunt,indicanti
Hic & hodie crux fuperat-lapidea, memoriam caedis confervatis»

Wllhelmo occifo diverfis fpffragiis certaturaj aïiis Gtiidonèm fratrem Cöffiitiä
Hollandiat Ecclefi^e Leodienfis thefailcarium⁴, (a) aliis Rodulphumex Cortïiti-
bus de Waldeck ipfiusEcclefi3ePrcepolitum,èligèntibus. Verüm Guido ma-
pre fultusaudoritate (narp (^b) ex fratribus ixn_us Hollandise atque Hannoniae Comes, altes

terb Pnnceps Moriennas, tertius Mcdiomatricum, quartus Cameraci Epifcopi Cardina^

leserant) longe prasvaluit, competitore fefe transferente in Provinciam Tranfifela-
nam. Guido verö xlii. conftitutus Epifcopus , quum primum rcrum adminiftratio-
nem accepit, animum applicuit ad pacem & tranquillitatem plebîs fibi commiflae, nec
quifquam aufus inipfuna apertè quiçquam machinari, licet &(c) cives Trajedenfes, Se
alii,inter fe digladiarentur ; omnes tamen recognofcebant Epifcopum , cui Johannes
Comes Hollandiae reftituerat (d) Eccleliae ablata ante Dominia Amftellana & Woer-
RnemFran- dam. Fuit vir magnanimus, afFabilis & prudens,amator pacis ac Iuftitiae. (e) Contigit paulo
corum &Cq- poll, anno videlicet M ccc 11. undecima Iulii atrox pugna inter Philippum Cralïum Regeoi
mitem Flan- Francorum, ac Robertum Comitem Flandriae, in qua Iohannes natu major Iohannis Comitis
driœ j anno praefati filius occubuit,& cefîit vidoria Roberto, audoribus Iohanne & (f) Hugone de Arc-
kei propugnatoribus primipilis. Annovero (g) M ccc iv. Guido Cornes Flandriae inftituit
Walachm validum ëxercitum traduoere in Wajacriam , cui Wilhelmus frater Iohannis occifi fiiturus
« Flandro Pnnceps Hollandiae ocCurrit ufque (h) Caifandriam, profligans adverfarios, & cum magnâ
Qhhugnata. laude ad fuos revertens, eveftigio Giïido Comes readunato exercitu elediffimorum militum
Walacriam intrat, cum Wilhelmo uno die bis conflixit, & vicit deceptum fraude fuorum, &
quaerentem nova fubfidia infecutus, obfèdit in oppido Zirixzee, quod validé etiam oppu-
Jîollandus gnat continuo fere b.meftri. Tandem Wilhelmus rebus ad defperationem tendentibus clàm
jVaïïachria erumpit, magnam caedem agens in hoftes & Guidonem Epifcopum patruum accedens, ne-
médit. ceffitudine languinis obnoxium, cum magnis copiis adjutorem fibi conciliavit. Et cum jam
fimul conjundis viribus appropinquarent caftris adverfarîorum ex innere fatigati quietetn
expofcunt, nonnulli ex ipüs cupiditate praedse, an audaciâ dudi, nefcitur, aliis ignorantibus
temerariè, nec acie inftrudâ incendia ftruunt, (polia ducuntj quos hoftes infecuti, in reliquos
dormientes irruunt, & per obfcuramnodemfternunt,caedunt ,& turpiter profligant. Gui-
done Epifcopo capto , Principe verö (i) Wilhelmo ex Comitibus de Hoern majore Praepofi-
to cum pluribus Nobilibus occifis, Wilhelmo Principe vix per fugam in Zyrixzee erepto.
Interim apud Trajedu m ortâ contra mutua fcedera feditione Iacobus Lichtenberch au&oc
(k) caedis Wilhelmi Epifcopi occiditur cum plerifque aliis. Guido verb Comes jam toties
u*il dia m vidor, fecundam fequens fortunam, Hollandiam intrat »oppida pleraque in dedîtionem ac-
ulumv eipit. Pars etiam celfit Iohanni Duci Brabantiae : Ac Traje&um procedens, regimen urbis
JrajeStum, fibi vendicat, conftituens (1) judicem. Et Ecclefias tentavit ₃ utabrogato Guidone Epifco-
po, Wilhelmum (m) luliacenfem eligerent, ac parum abfujt, quin defidcrii fqret comp@s,ni{i
exurgentibus Kenemaris ac Frifiis Occidentalibus refidui defeciflent, trucidantes quotquöt
Ittrum tm- ex hoftibus invenere ; unde non abfque confufione receptui canens cum inftrudioribus co-
tat Zierk^e- piis oppidumZierixzee rurfum circumcingitardiusfolito ac ailiduoariete, catapultis,ma-
am inplan- chinis bellicis, baliftis, & omnigenere miflilium ac faxoram violenter oppugnat. Inhâc
dia, anguftià conftitutus Wilhelmus Princeps quotquot pote-ft auxilia congregat, cui Philippus

Rex Francorum ingentem claifem mittit fupetias, cum quîbus jundus x. Augufti menfis ,
quae fuit LaurentioMartyri facra in hoftes fecundis velis profilit;. Pugnatum utrinque a-
cerrimè, per diem ac nodem continuam auditur mirabilis armorum ac telorum fragor : tan-
Ouùo Co- dem Guido inferior fadus poft caedem cruentam à Praefedo claffis Regiœ capitur, fuis ferè
mes Fladriœ omnibus ex tantâ pugnâ felfis, facile csefis aut fubmerlis, procuratumquefuit ut pro Guxdo-
rapitur? & _ne Comité Guido Epifcopus relaxaretur per eommutationem à captivitate. Praeceflere
pro Guidone _muj_ta p₁₀digia hanc cladem, & figna vifa in cœlo praefagicntia. At Iohannes de Reneffe,
vit? q^iiem Wilhelmus Trajedo pellere conftituerat, rebus fuis diffidens, dum Rhenutn navigio
^UitJohanms tranfire feftinat, pondéré armorum preifus, (nj fubmergitur. Hic infeftiffîmus Comitibus
-Renefliut Kollandiae, Caefarem atque Flandriae Principem, aliofque populos in eos ad arma concita^
Hofomdii verat. Injuriâ itaque provocatus delatione Pr^fedi Verienfis (cujus fuprà mem!nimus,) eut
hofiif inÊJse Comes nimium detulit atque credidit. At Iohannes tantâ filii vidoriâ nimmm laetatus, ul-
wfubmer- _ti_mum naturae perlblvit debitum v. Idus Decembris, fepultus Valerianae oppido, quod
^Prœfeiïus Fifcum Regium cognominarunt in confinibus Imperii Germani ad Schaldim flu-,
Veren f delà vium fito, poftquam rexiflèt Hollandiam (o) annis quinque. Sequitur menie Aprili proxi-.
m^ehtßii. mo Philippa & thori , & fepulchri focia. At Wilhelmus Princeps exaltatur Co-
aaesixvni. InHollandiâvirmagni nomiuis& famae _sobclaragefta, Duxituxorem Io-
• > * • \' annaaj

«fflsam Valefiam fbrorem Regis Francis » ex quâgennit Margaretam Auguftam ,Toannam
uxorem Comitis Iuliaci, Philip pain Reginam Anghaej Wilhelmum luccefïorem,atque adhuc
geminam prolern. Guido verb Epifcopus jam reftitutus, quo amplius Dominium fibi vendi-
caret ,mtebatur, & lurildi&ionem Eccldfiae S. Ioann s Tibi ulurpare«» At ubi conceptum
ratione fundare nequiret, primo fententiam Pradatorurr, exegit , qui definierunt lolam
EcclefiamS. Iohanms inditioneS. Martini habere jus gladii, hoc non contentus geftivit £_p-_sf
audire judicium Parium. At illi confirmarunt eandem fententiam , adjungentes , mfi fi copmau/tt
quis alius per literas & privilégia fimilem lurifdi&ionem probaret, Tum contentus confir- îurifdiBio*
ßiavit (q) quoeque Ecclefis concelTa, Adhuc (r) continua manfit difcordia inter cives Tra ntm front.
jed filium fautorefq; Ulms de Lichtenberg,& «ommiffis extra(fjurbem aliquot pradiis
prsvaluêre cives.; Circa hax tempora, anno videlicet M ccc v 111. delentur per orbem Templarit
univerfum ProfefTorcs₃quosT emplarios à cuftodiâ tcmpli Hierofolymitani vocitanr ,confen- txRirpatur ,
fu Rdmani Pontfici , atque Regis Francise, plus inyidia opum quibus abundabant, quam ^»»01308.
criminis alterius damnati. Secuta ft) fames inaudita poft Hierofolymitanam fub Tito nulli
fecunda, quae magnam partem mortalium miferè confumpfit, carnibus crudis atque herbis Yumts in*
incodis ad reftmguendam fitim, & inediam non fuppetentibus. (u) Creditum eft sn ul-
tionem fceleris perpetrati At G a.do Epifcopus dum animum intendit ad lua quceque
confirm ndum arces ruinam minantes mitaurando, & novas fundando,quo fecuriusluis ^mconfùleret & Fnfiorum rebellium motus comprimeret, evocatur (x) ad Concilium Vien- ^cS-
renie à demente quinto, à quo humaniter acceptus, galerum ( y) purpureum , (qui infigne _ci[-_imCardinahs eft) fponte oblatum, • efpuit. At Philippus Rex confiderans integritatem & ntnje,
mod .ftiam viri, annua \'2) ei defignat ex publico asrarió ftipendia,quo fœdere perpetuo ami-
citiae illura fibi devinciret, elaborans Comités Hollandiae atque Fiandrise componere. In-
terim nonnullis Frifiis motum concitantibus, revocatus folâ fui prsefentiâ, arcem VoUenho-
veliberavitobfidione,&feditiofbsad deditionem compulit 3 licet non fpernendum con- _re^_e"J*
traxijTet exercitum,qui tempeftate coadus fuit retrocedere. Confpiciens itaq\' e Guido fe- Guidowcon«
fe alieno aere admodum gravatum, quo parcius viveret, rediit in Gallias ,annis aliquot illic ftfcunmr,
more privati degens ab anno M cçc x 1. ufque ad annum xvi 1 - nemine in abfentiâ fuâ quic-
quaroinnovante, Reverfusanimadvertit in pravos ac fcelera os quoique juxta cxigentiara
dèlidi TutoresautemPrincipis[àa] de Goey rationem curationis reddere reculantes,
compulit ut redderent, obiefta arce illius, atquededita -, &c paulopoft , cum fuiscuram
îllius commififfet₃ viribus deftitutus,deceffit (bb) 4. Kal. lunias, anno fupraferipto» cùm CuMotpif-
prxfuifTet annis xv i. Sepukus in Ecclefiâ majore cum pompâ funerali, Expulfis verb fuiswfw* muri-
ex arce Ghoey, audita ejus morte tutores priores,curandi onus refumpfere. Conftruxit inter^tHr*
estera tres arces,(cc) furor s audaciae vulgsriter didas ,Dollenburch ,Ghore, Stouten-
borch. Solvit Fifco Apoftolico débita maxima per pradecefîorem fuum contracta , ie-
linquens Epifcopatum ab omni onere liberum, quem potenter rexit atque protexit contra Epifcoptis
quofvis Principes in vitâ. Wilhelmus verb Comes defun&o patruo, rurfum fibi ufurpa- ab art alieno
vitDominiaper Iohannem patrem reftituta tanquam hereditaria, cùm fpedarent Eccle-^-
fiam. Et Henricus Imper anno M ccc xi 11. porredâ per Bernardum quendam profeflo-
rem ordinis Divi Dominici Euchariftiâ (dd) veneno intindâ fublatus eft. Et fucceffit Lu- Dominica*
dovleus Bavarius, fuit crebrb ab aliis tentatum, ipfum Imperator em aquâ venenatâ, calice- I^mj^>era«
que aureo toxicato fuftollere Sed magiftri pracipui Ordinis Praedicatorum ultimi mali ^\'âhoflia
außores fuere, acceptis à Regibus Francise, Siciliae atque Navarr®, ac prsecipuè Tarenti- /y/J^
no xl milhbus aurcorum, qui hune jufferant tradere venenum. Prseceffere prafagia mortig
Casfaris. quas ille tanquam fomnia contempferät.

a lAlii: Opdolf hum tx Com. à Waldec^, ] Adolphum feribere voluit Heda ; ßc diplomata & Ci-
giîla exprhnunt î De eo Chron. Markanum LevoldiàNorthof: .Anno 1301. Adolph» de VVaU
dsggs Frapoßm TrajeBenßi» Esclefi* Leodienßp_er Bonifacmm vi 1 i.frxfieitur. vide quae de CO ad Be*
kasndixi,

b fjam sxfratribsts tjut) Vide ftemma Avefncnfiutn apud Aubert, Miraeum in notitiâ Eccl. Bel-
gîi up. 219. ubi tradiiur quod Johannes Avefneniis Burchardi & Margaret® Flandrcnfis filiuss ex
Akydc foivrç Onùlc HoUandb genHerît₇pr»ter Ioauneip Holland.&c,Gôm,Bureh^

ardum Metenfem Joanncm Cameracenfem, Guidonem Vltrajeft. Epifc. ac Florentium Achai*
& M or fese Principem, jure uxoris Ifabellae G uil. Vilharduini filias. Quem hic nofter Morienna®
Principem vocat, putaffem Mortaniae legendum,quod dominium ad Avefnenfes jam ante pertinu*
ifle legeram, niß aliter ab ipfo Miraso doftus fuilfem. Chronieon quoque vulgare Merian« Prin*
cipem nominat.

C L\'c.et & cives TV. & alii inter fe digladiarentur, J Erant tune temporis in urbe du® facliones , una
Lichtenbergiorum , alia Freßorum ; quae inter fe depugnabant afliduo : atque hinc caedes plurims
fiebant, tam intra quam extra urbem. Quae verd caulfae ditïîdiorum, liquidé traditum non reperio»
, hoc interim patet, Lichtenbergios magna cum Epifcopo Wilh. odia exercuilfe : quorum ilium infi«
diis in urbe captum,ac anno demum 1301.praelio,extraurbem,pro urfcis imperio certantcm3oc-
cifum eonftat.Magnorumhsec faßio virorum etiam ex Hollandis confœdei atione potens fuit. Ad-
verfarii vero horum, Antißitis forfan partes (niß relliquias has fuiffe jab ilia faciione qui inter patri-
îios & plebem ante 3 o.tum annos mchoata fuerat poft Kenemariorum tumultumvelis ), primùm fo-
ventes atqùe inde ob illatas injurias privata damna profequentes,continuarunt. Ex Lichtenbergio-
rum parte cœfos DJacobum Lichtenbergium,D.WernariumFridericifilium,D.Gerardfî Vrenc-
kium Scabinos Tr.indubitatis monumentis conftat, ut & ex adversâ parte Arnoldum de Veno, &
Petrum de S wane. Has fa&iones inter fe coire fecit & reconciliavit Magiftratus conftitutâ infrafto-
ribus capitali paenâ,idque Mefcurii die poft magnas Bacchanaliorum ferias, fub civitatis magno fî-
gillo j & figillis principum faftionum, quorum hœc ibi nomina recenfentur ; Lambertus de Vrefe
equeftris dignitatis vir,HarmanausTeuteîaert,Harmannus de Velde ex Magiftratu,D. Machelmus,
Wilhelmus Amelraet,Gifelbertus filius Domini GifelbertùLubbrechtus de Hogeftraté, Harema-
nus Fil.Domini Iohannis Teutelaert,ex una : & Johannes Vrencke, D.Tidemanni Vrencken F»\'
Iacobusde Lichtenberch,Alphardus de Lichtenberch filii. lacobi Ioannls filii,Wilhelm us de Ro-
denburg) Vredericus de Rodenburg? Iohannes Fr, D .Warneri, Iohannes, D. Harmanni Harberti
fil. cives Trajectenfes, ex altera parte. Horum ita proximè ad vernaculum fermonem nomina ex*
pre(ïï,utinde ejus temporis mos,in exprimendisetu magnas alioqui dignitatis virorû nominibus có-
ftaret domini a. appellatio additaiis, qui vel equeftri dignitate vel.Scabinico officio clari effent. An-
nales vulgares quoq- meminerurit harum factionum ad annu 1304.Cum a. poft malé fervaretur ha?c
pax & à parte Freßorum infraäa videretur, plurefque caedes & tumultus Epifcopo Guidone à Fla-
driscapto,ortifuiflent,anno 1 j 10.1II0reverfoaccedenteMagiftratu Vrbano,nova reconciliatio
inter partes fafta : & in perpetuum exilium acti D. Lambertus de Vrefe, D. Harmannus Teute-*
iaert,Lubbeitus filiuse/us,magnus Gifelbertus & alii,qui ifti reconciliation! acquiefcere nolueranc_ftVt literse quae etiatn hodie confervanwr, pleniffimè continent, ut fequitur:

"T x Tg <$upeftpber genabelt oSobtf ^iffcïjap t\'i&recp/ma&en conti allen tu*
V V ben/bat bit onfe feggen ig/ en ber {tabt ban Mtttfytt alfe banben b^een bo*
ben/^aren SfacoB ban 3lttfjtenberg/$)aren iDcrnaerfs/cn ^aren<&eerit î^enc*
ïten/baec <0o£> be fielen of Rebben moet/eft bo^en magen 03p be eene föbe/en be ont*
fc^uïbigen magen ^aren^amB^ecfttü^efen/^aren Carmen €euîelaertg / Hub*

Snaren ^armang banben IDcïöc/ en ban §o?en ftinberen / gojen öjoeber^ en aïfesi
mageiv$nfp$aw$n fp ftapen/enba aïïenbien genen biefjo?c öeïtrer^
geböen geüjeefï in befen flucften/uptgenomen f aren lambjecfjt be ^efen: beu
fianbabigen Die jfsiet boo? genaemt $tjn bp namë/ op b\'anïsec fijöe/in berè manierê/
bataïïe bere ïjanöabigc feinöer b^oeber en magen of-|ïallinge boen fnlïen banbest
^antbabigen / aïfe retïjt entooent isr inben Eanbe ban ©treedt/en tnp binben/^ft
<©errit$f ftinber banben ï^ene enbe baren jBagïjenfeïïen oerbebe boen ban bcret
b^een bobee JUSagen/enbe ïiarer beïpecen/aïfc ban $Irnout£ bobe Fjoer^ D^oeberjS/
3©effefó ban €berbingen/ï^arman^ ban <öberbmgen/ï©i«em^ 3Srnout£ |5ebe/
enbe anber^ §o?e JlBage be boot gebleben jijn in befe oorloge / enbe $o?en öjoebe»
feilen fp grabenboen/ tuffeï)en ïjaer en #eter^bage tot ingangen €>efïnaefl*
comenbe/boo?t fntten fp offiaïïinge boen ben ban €berbingenbie onberfoent §ijn/
fomaken Usp o3uibo 53ifjcbop t\'^reeebt fiptöiïïeUt <ïabt ban a^treeot
Baïlingen/^eer 3lamb?ecï)t be arman €eutelacrt / tuBBert f^nen fo»

ite/0;ote 45ifen etc. (ut fupra nominati) etoeïcften te blpben uptec fïabt Mtttfyu eil
lipt onfen gefïicfjte/om been moo?t been fp gebaenRebben/ inanr fp aen^on^ enbe

töaa¹ / enbe fp gbefeget pöben eer fpuptcr^tabt»oo?en/ Ujaiitaen
pm bcvfocöttoerbt ban onfenbjeg^en enbe toanöei; M&t Ujeg^en tt ^c^eru

utcit gocbe oireonbe fjcefc aen gocbc-ïtcbcn / boo?t i^onfe feggfjcn ènbè ber
<&tabt/ bat befer boo?gaenbe ïjanbabigïjer hinbcivfooebcr enbe magen maften ftb
ïen een <£utaer binnen ber <êtabt ban ©treedt/ enbe bataifoo renten batter een
l^icfUr op fingen moglie/enbe baer toe renten te geben ten bijf Canonifien tot
Btrccljt/bflcrmen 3?aerlicfc£ memorie mebe boen moge boo? ber b?icr bober fielen
boo?noemt/ aïfoo groot algfong enbe ber (labt mogelichebcncfcet toefen / enbe bit
geit feilen gcïbenbe genen baer top \'t op fetten / enbe fjirr meï e fnïïcn be boo2ft*
fjantbaber m. isocftaert/ f ol). 23oïlacrtg / banber üRarc enbe allen fcaer UV
per£ g§ebo?cn / enbe ongfjeboo?en / tocttclie&cn enbe gketrontoclicften berfoenet
toefen banber bjeer boojf5. boot/ enbe men fal fjem toeber oectocbe boen aï£ recht/
enbe tooont ij? inben Hanbe ban ©treedt/ enbe öefe offïaï enbe oirfcebe feilen thand
boen alle bie gene bic ï)icr tegentooirbiclj 31)11 ban bepben fijben / enbe be (jier nfr
ne $tin / enbe binnen flanbtjS 31)11 bie fellent boen binnen H. nachten na befen bage
tot ® treedt / boo? 011g ifl bat top baer $n / enbe ijl bat topje nirne $n boo? onfen
bobt biéene top \'tbebelen mit onfen openen bliebe enbe boó? bcfe flabt / enbe be lui*
ten 3lantg 31)11 be fellent boen binnen 14* nacpen na ïjate conipfi frnber alle arg*
Ijept. €nbe bit #utaer feilen geben ï^aeob banHieltenbertlj)/ ï^aten ^[oljan
3D?enefeen en Soljan Innren JE^ebericrfoon eenen §&?iefïcr ccrft baer\'t fjen Dcncfet
toel an befret toefen / enbe na be£ ^jiejïerjef boot fo fal bie gifte beer ban ectocMt
bïpbenaenben S&iffcfpp ban ©treejjt enbe be frabt/ <ßnbefo toie aen onfen feggen
metbïpben en toil/noclj onfe feggen niet bouben/b\'ecn feilen top 45tope 5&ifTcfiop
t\'^trecljt bp toille ber tfabt ban ©trefft ballingen toifen geltjdune ben anbere
|ftntbabigenboo?-genoemt / enbe gebiel cenieïj fioet in befer fone / batfouben top
aen on? berdaren / €nbe om bat top toillen bat be foenbing bafïe enbe fïabe blp-
be/ fo ftebben top befen b?ief Befegelt mit onfen fegel/ enbe mitter fïabt fegljel ban
a^trecjjt bic bit feggen mebe gefeget Oebbe/<©egebcn in\'t <üacr on£ beeren 1310,
Sn ^int Sop« bage 2$apti|t te mibfomer/ tot l^trec^t.

d Cui ïoarmes C.HoU.refiituerat E ccUaUata ante dominia,"] Imö fetunt extare literas,quibusIoh;Han-
nonius Fratri Domino Guidoni donat bona, quae olim ad Harmannum Woerdeniü,Gyf bertu Am-
fteIium,Gyfbertum Iflëlfteinium, Arnoldum Benfcopium & alios participes caedis Florentii Co-
mms pertinuerunt &c. Quae tarnen fi fecundum jura & a:quitatem interpretari voluerimus ■> ea tan-
thmbona hac donationecompreehenfavidebuntur,qu^ComitiHollandiaeobnoxiaerant-non äu-
tem quae ad Epifcopum fpeftabant, quae ipfe ob Vafallorum delitta occupare minimè poteratj
Quod & jure feudali affirmatiffimum eft, Attamen aliud fecifle Hannonium poft mortem patrui in
fine hujus capitis hie idem auäorteftatur; . •

c Contigit atroxfjugna,] Meyerus praeliiim hoc Curtracenfe pluribus accurate deferibit lib.x. An-
nal.FIandr.fed Phihppum Regem non Crafliimjfed pulchrumj appellatjUt & Paul. Almylius üb. 8.
rer.Francicarum,ubi Curtriacenfem Viltoriam,temeritatiRob.Atrebatenfis ä Flandris adeptam ad-
fcribit.Et cum eo Tilletus de Regibus Francig,Guaguinus lib.7.hift.Franci2e,Maffbnus lib.^.Ou-
degerft in Annal.Flandricis cap. 13S. Exterorum HiSteroin Annal.adann. 13o2.ubilieait:Men-
fi lulio probe Cortracum fuit campefire bellum inter Gallicos (? Flandrenfes _}ubi flos militia Gallic ante mifera-
biliter ceciditiScc. Haec ferè ad eundem annum Annal.HennRebdorffii.
f AuEtorllus Johanne & Hugonede Arckel,) Apud neminem horum ulla mentio praeter Beka, quod
etiam notavit A4ejerus,loco fupra laudato. Reneflliüm aut\'cm Höllandiä exulem,cum Selandis non-
nulhsjhuic praelio inter fiiifiê plures referunt.Neqüe apud Genedlogicos Hugonem Arckelium repe-
rio hoc tempore; & Ioannes cujus vires extollunt fupra modum , ante annos plures (fi Gouthovio
credendum erit) jam obierat»
g Anno v, M CCC 1 v. Guido Com.Flandr.) Hoc bellum prolixè in Annal.vulgaribus & Gerbrandi
deftribitur: nec taccnt Flandrici, atque etiam Francici j videndus & de eo diligentiffimus feripto-
rum Scriverius. ...

h yfque Cajfandriam, jCatlandiam vocant Flandriaelittoribus oppofitam in fu lam,etiam exteris,co
Brugse celeberrimum Europa; effet emporium, non ignotum,cujus quoque meminit in doaiHïmis
Rhythmis Danthes in Inferno: QuaU i Fiamanghifia Guiftante (? Bruggia,

¹ Principe Wilhelm ex comtttbus de Hoom,) Dixi alio loco Hornenfes longo poft tempore Comités
fa&os,eoque titulo Hcdam per anticipationem hie ufum credo, nonautem quod hunc Wilhelmum
fummo collegio Praepofitum ex Comitibus ortum putaverit.In L. Burchii Guidone videturGuil.
Clivus vocari. Vidi literas in archivis ejufdem collegii, quibus conftat anno 1302 Engelbertum
«jus fuifle Prspofitum j & Archidiaconum j quem aanoadhuc 1307. eadetn fun^um dignttate,
än ftemmateHornenfi₃a Rietwico curiosè faüscollefto,difcereeft.

k . ^Auctor gadis mihtlmi Épifiopi, j Ha?c confirmantea, quaejamdixi decauflis partium in urbe
Trajectinä ortarum; quarum una oppugnabat₅a}tera defendebat enndem: qua» etiamfi femel elfent
reconciliatae inter fe, iterum tarnen captä occafione ex abfentiä capti Antiftitis cxarferunt.vide Sto-
:-J kiutn fol.79.

1. • Conjlituens judtcem) Quem fcultetum vocat Meyerus, Epifccpis enim nulla in Magiftratu olim
creandopoteftasjnifiinconftituendo Pnetorej qui idcircofolet nominari Jtlijil fJtU}- fföllf- Et ex
eäratione Gerardus Knyfvocaturin aftispublicis>Prastor Ducis Gelriae, Csterüim civibus,de re-
liquo Magiftratu conftituendo > liberated obfcuro votorum ordine , quo ambitus fufpicio tollere-

m Wtlhtlnmm luliactnfemdigerent,) Erant tune luliacenfes Comités ₃ qui poft Marchiones, inde

• Duces facti funt.Hic autem Wilhelmus de Iuliaco Bello Clericus diftus vulgö,egreguis[ ut Meye-
rus dicit }bellator,fuit primïtm Praepoficus S. Servatii Trajectenf. ad Mofam , inde elect us Coloni-

l enfis Antiftes> Verüm cum fago quam togae aptior eifet, reliftó poft pontificatu , bello f landrico i
. Francis occiditur, teftibus Stokio& auótore Chronici Magni Belg. vide & Chronicon Markafuun

LevoIdi,& Annales luliacenfes Tefmakeri.
n Pondere prcffus fubmrguur,) Vide Rhytm.Chron.Stokii & quee ad Bekam notavi
O Poftquam rexijjet Hollandiam ann.v.) Anno nempe Chrifti 1305. ut tradit Bockenbergius.Bar-
Iandus verö hdc tii\'SonVlrinquit] filü audita Ioannes Com.multum latatus, paucis pofl diebus,rnenfe fepttm■
hri,anni 1104.W« deceftt. HwicxoncinitMeyerus -ad eundem annum quartum poft miüefimum
EreCentefimum.

p Nitebatur & lurifdiBionem Eccl, S.ïoannisfibiufurfare.\'] Utuntur etiam hodic Prspofiti a!ta qui-
dem jurifdiftione ,conceflione Capituli, & jure gladii >at fupremum & principale ap: Ordings no -
mine Principis remanet. Sententia de hoc re extat, quae fequitur.

U^,cNherfis (ffc. \'N os Johannes de Bronckh or B D.grat. Trapo-
fitus >Decanus<?* Capitulum Sah. 7raj. Notum facimus quod
nes propter communem fententiam fa pms coram unherfah EcclcfiaTra-
jeBenfi, coram a fall is O miniBerialibus ipfius Sc clefia TrajeBma ■
Domino noBro Spifcopo hancfententiam pet ent e, publice promulgatam
dedimusj uidehcet, quod nulla perfona EcclcfiaBica<-velfacularis ra-
ter \'No dam & BodegrdVenjntrd fines temporalis Territorii Epifcopd-
tus Trajett. habet jurifdittionem temporalem alt am, qua hooch-ge-
richt vulgar iter nuncupatur, nifi tantum Dominus no fier Epifcopus
Traj. nififorfan aliqua perfona EcclefiaBica <~u el facularis po ff et hoe
per patentes liter as <~uelprhilegia edocere. Et quia Ecclefia noBrd non
hdbuit ₅ nee habet in prafentiarumaliquas ht er as ^rvelprhilegiafuper
a ltd JurijdiBione Dominii de HaeBrecht• prout nos, Decanus, & Ca-
pitulum tempore quondam Domini fhihppi de Almelo e Trapofiti Ec-
clefia noftra B. M. coram unherfali Ecclefia confefii fiuimus ,recognof
cimus quod adpradïBum Dominum nofirum Epifcopum in Dommio _y& terra de Haeftrecht ad Trapofituram Ecclefia nofira fpeBantem,
dit a jurifidiftioi & jus dggerdndi_yquod uulgdriter dicitur Schouwe,
tdnqudm dd fuperiorem dominum dignoficitur pert mere. In cujus rei
teBimonium nosTrapofitusfigiüum noBrum, nos Decanus (ff Ca-
fitulumpradiftijigillum Ecclefia noBra prafentibus Uteris duximus
4pponendd. Ddtum anno Domini M ccc quinto-deeimo feria v.poB.
Mar» Magdalen,

q Confirmait .qouqueEcclfue conccfij Etïam civibus Trajeflenfibus fua jiufe\' privilégia confo-
niavitj ut patet ex diplomacibus qua hie fequuntur :

IN nomine Domini,^Amen. Çuido deliannonid D. gratia eleBus
& confirmants m Epifcopum Trajectenfem , TJniverjisprafentes It-
ter as infipecturis aternam in domino fa lut em, c^ cogno/cere nenta-
tem» NoVermt tamprafentes quam futuri, quod \'Surgen fies civitatis
TrajeBenfis, nec de jure, nee de aliqud confuetudme tenentur imitari a-
liquem Epifcopum TrajeB. ulterius quam ad muras civitatis eorum
nifiboc facerenoluerint de bona ^olunt ate eorum. Et quoniam hoc
juris & confuetudinis eorum eftab antiquo> nos hoc jus eorum (jfj⁴ anti-
quam confuetudinem recognoficentes &> approbantes,praJentes liter as di~
Bis civibus TrajeBenfibus porreximus figilli nofiri mummine roboratas_%Datum ^ a Bum anno Domini M ccc fecundo feria quarto, ante rd~
m.os palmarum.

NO S Çuido de Hannoniâ Dei gratia eleBus gf confirma tus in
Epifcopum TrajeBenfem omnibus prafientia ni fun s notum fa-
cimus-, quod nos dileBtsfidehbus noBris Scabinisfonfutibus & univer*
fitati Trajectenfh prafientium confervatoribusfi evidens Ecclefia & ci-
y it at is no fir a Trajectenfis necefiitas exegent\'_} ecclefias ,domos₃ & alias
firucturas extra muros Traject. conftitutas , per quas ipfï ciyitatipof-
fiet penculum imminere,frangendi, prout expedire nidebitur ₃ he en-
tiam _$ duximus concedendam. Si quis etiam in pr ami fis fuerit con-
tradictor, cum pradictis civibus noflris inbac parte confianter no lu-
mus permanent Datum Trajecti_yXjlnno Domini M ccc ficundo.

Uido de Hannoniâ Dei gratia electus ffi confirmatus in Epifco-
pum Trajectenfem, ZJniverfis pr a fente s literas infpecturis falu-
teminDomirnfempiternum. Tenor eprafientiumproteBamur. Quod
cum dilecti nofiri S cult et us, S cabim _y Confules & univerfitas civitatis
no Bra Traject. fie nobis obfequiofos exhibeant in omnibus <& devotos
nos eorum deVononemgrato profequentes affectu_y ut deVotiores reddan-
tur merit o ex devons-, ipfos tanquam dilectos noBros nec non hofipites
mere at ores diet am civitatem noBram Trajectenfem cum fuis négocia-
tiontbus fréquentant es aficendendo & defcendendo per aqua, qua veclit
"Vacatur > cum liber ta te (jjfr jure eorum quahactenus habuiffe eognof
zuntur confiervabimm ficut tenemur & liber aliter defendemus

adhucfuperat eaftrum&in Seellcnewerff condidit, quod Frxfii, ut teftantur Emmius & Hamcoi
nius, pauld poftdiruerunt.
dd Pc * ~
Chron,

vî\'ffïmist,-------- _t-------. -----------------------.----------------- ---- ...

Vrfpcrg.in Paraleipomcnis. Crantzium lib.9.cap.7. ex Ptolomeo Luccnfi Italo,qui per iUa tem-
pore floruit, Gufpinianum de Imp. Rom., Iacobum de Strada in Thefauro Antiq., Meyerum m
Annal. Flandr. Avcntinuni Annal. Bo jorum lib.7.Ioan. Bapt.Egnatium Yen. de princip.Rom.
lib. 3. Balaeumde Pontifie.Rom.in Clem. V. Annales H. Steronis ad annum 1313. Gobelinum
CoftnodromiojaBt.vj.cap.B6j Geor.Fabritium rer.memor.Saxoniae lib.2, in Henrico VIL Seba-
ftiani Munfteri Cofmograph.lib. 3, Car. Chron. lib. 33 Peuccrum Chronicor.lib. 5. Vbbonem
Emmiumhift.Frir.lib.13. ad annum 1313. Nauclerum, Chron. vol.2.Gener. 44, Paul. Laneium
in Chron. Citienfi, qui penè omnibus in Chronicis id haberi tradit. Fafeiculum temporum Werri.
Rolevinck, H.Mutiura Chron.Germ.lib.zjjPladnam in Clem. V. Volaterratium Antropol.23.
Compilationem Chronol. ad annum 131 î» Chror.icon Maifasi Eb. 17. Heliam Caurianum hifto-
riaeBrixianaslib.7j Blondumlib.9.2»Decad. Bcnevenutum de Rambaldis in libro Auguftali,

S lures Italorum genus mortis tacent. Trithemius & Bertelius aliiquepauci ex profeflo contra-
icunt. Ex Corio fecundâ parte hift, Mediol. diem mortis habemu.s 23. Augufti.

Hoc tempore annus à nativitateClirifù numerari cceptus cum antè à conceptions domini initium
cœpiflet.

Epifcopi verd poteftas puniendi circa haec tempore in lib. Camerae Ecclefias & Veteri Cod.
Civ. Tr. lequentibus verbis exprimitur ;

Epifcopus ex officio fuo poteft punire furcsj Latrones j pacis violatores j ut & virginura & mu-
lierum violatores j corruptores, raptores. dominium fuum temporale ufurpantes_} homines capti-
\'* vantes» vel captivos tenentes> [quibus hoc, ratione Iurifdiftionis non competit] incendiarios,ecde -
" Garum effractores, & in cafibus fimilibus qui Ottbfôt vulgo dicuntur, etiamfi nullus conqueratur,
91 Jccundumfententiam Minifterialiamterr«eadhocconTocatorum j non fecundum arbitrium pro-
„ prium Delifta verd alia qu» non funt Ottfcact / ut funt homicidium fimplex per pugnain inter mi-
„ nifterialesj punire non poteft , nifi aliquis fit qui conquiratur : Inter humiles vero qui f)upflu&2 di-
cuntur poteft ex officio j etiam ad nullius conqueftionera punire,fecundum tamen fcntentiamMim-
" fterialium, & non ad ârbitrium proprium.

" Sub hoc ctiam Epifcopo > Ioannes Epifcopus Scopulenfis fuffraganeus anno nerape x 310. confe-
cravit Ecclefiam ifelfteinenfem petcntc Gifclberto ejus loci domino ut literie earn ad rem perti-
nentes, docent :

|Oft Guidonem eligitur Fredcrîcus Zyrichius,Praspofitus Ecclefiç fandi Petri xliir_;Epifcopus Romas confecratus, qui cùm ex tnagnis debitis contradis indigens opuna
inveniretur, coepit omnibus fuis elfe contemtui, contra quem aliqui rebeSarunt, in-
cendia & rapinas agitantes, quibus alle virium impos nequicquam refiftere tentavit,brevi E- -
. ,, pifcopatum (quernliberum invenit) penitus exhauriens, mukis oneribus rurfum involvit.
npmmo-" Q^apropter ad Reinaldum Comitem Gelrise confugiens, fruftra expofcit pro fideobtentt
_nmu ab Eccletîâ beneficii, auxilium contra (a) Vicarios de Lienden, Kefteren, Oemeren, ac Ulis
proximos, qui arcem Dullenborch à Guidone Epifcopo fadam concremarunt, & multas fibi
Infidias tetenderunt : Nam paulo pbft Comes à proprio filio captus eft. Fredericus itaque
eodem jure Wilhelmi Çomitis Hollandiae implorât auxilium, qui baud fegniter illi validas
accommodans copias, rebelles per (b)Praefedum ferro atque igni in poteftatem Epifcopi
iedigit,pœnas dignas perfolvere cogit, tiiagnà muldatos pecuniâ.Sub hoc Epifc°P⁰(^c)^turris
excella nknis,quaeEcclefiae majori jam îmminet, à fundamentis primitus cœpta eft menfc
lunio, die qui Ioanni & Paulo Martyribus dicatus eft, anno M ccc xx j perfedum autem o-
rndlmZrh P^usP^{oftannum 1XI1}* ^Ann0verbxxxi. ix.Kal.Iuliasaggereinterrupto,excurrensRhenus,
& fait da- ^aS^{ros ac} ^^q¹¹⁶ f^{ata c}i^rca utramque oram veteris Rheni, ufque ad littus Oceani inunda in-
mmàit. gentemjaduramadferens. Unde providentiâ Wïlheîmi Comitis reftituto aggere, padum
eft cum Trajedanis, ut eorum cura atque impensâ ilium perpetaö prselervarent,ne fimile in-
Erederieuf commodum exoriatur.Quo anno tin. KaL AugnftiFredericus Epifcopus morbo articula-
Bpi\'feoput n laborans, conceffit natura apud Horeftum ₃quum praefuiflët annis quinque ,fepultus Tta-
mrnw. |eaiin Ecdeüä majori»

2 Ykams It Lierulen, Keßem>&&) Dominos de Lienden; hos tumulcus nobis defcnbunt annale*
vernacuh ex Gerbrando & poft ho$ Impoftor ille qui ftemma Lindinium ante paucosannos fuis
mendatiis eonfpureatum dedity & paraphrafi/edan vcradubito, ornaviti
b Perpr<efe8umt] Per Ioannem dominum de Arekel, Comes Holl, fuppetias Epifcopo tnifit UG

habent Annalespatrii>& ea qua; ad Bekam in meo MS. junguntur.
C Sub hoc Epifcopo turns,] In annot. M.SS. ad loannis Bekae Chronicon addiris, fie legitur: *An"
n₀ Domini M CCC XX, infeßo SS. loannis & Pauli glorioforum martyr. in medio xflatis, primus lapis
fundamental de turri SanEii Martini Confefforis tfpatroni noßri in Ecclefia fummä TrajeBenJl locabatur^
f? anno domini M CCC LXXXII crux cum ventilafrófrferfonebatw ₃ quibus non sonvenit inferipti®
j_n ipfa turri fculpta, qua; talis eft:

M. Ctsr _yX lis, femel I: (fefto) Taulique loannis^
Turris adaftamr_} qua Trajettum decoratur.

Ethiclongius abit Heda, nifi hsec conciliesfecundum opinionem Ciariff. D. ProfelforisI. Liraei f
ut Hedam tanthm illius temporis rationem habuifie dicas, quo operi incubuerunt, nec emm conti-
nuo aediticationem promoverunts fed per intervaila, ut in tantis operibus fieri folet, quiefcentibusj
aut alio occupatis interim latonis. Vel fi erraffe Hedam vel potius typographum velis, facilis enim
innumeris lapfuseft, qui in cranfpofitione X & L* fieri potuit.

Extantftatuta SynodaliahujusEpifcopi anno 1484 imprefla Goudae, ut etiam aliorum Epif-
eoporumjä Ioanne Syrichio ufque adloannem Vernenburgium jquse ap; D, Gifbem JLappium
è Waverén EC, fervantur,

VAcarute jam fede₃ fit non modica civium commotio. Nam cum fanidr pars Saceif-
dotii Iacobum de Outfhorn Decanum_} alibi Praepofitum majorem elegiflet. Caete<
ri Iacobum Sudenfem Epifcopum commendatorem aedis Divae Katharine Traje-
cti ad petitionem WilhelmiComitis (cui idcirco a populo comminari vifum) pofttilarunt.
Vidensitaque Suden.Epifcopusfefuffragiisimparem, nec jure pofle afpirare, defiit ä coeptis
parumper- Sed ubi comperit alium debilitari, nec magnam fpem long^vae vitse adelfe.cele-
ri nuncio Romanorum Pontificem, ut difpofitioni fuae, occurr»ente vacatione refervaret,
commonuit. Comes verb terrore concufliis,indignatus ob furorem populi, arcem amceniffU
mam in Doirne, & qiiicquid circumjacebat, Florentio majori Prsepofito pertinens, in fa-
villam & vaftitatem redegit. lacobus tarnen de Outshoirn confecratus primum ab Henrido
Arcbiepifcopo Coloni\'enhxliv, Epifcopus conftituitur₃& obténta non fine magno aere,quö

otatis ad Bekam quaedam de hoc Epifcopo j & ejus familiä retülerim, hie eadem repe-
tere vifum non fuit, tantüm indicandum duxi> Afta Eleftionis hujus extare quidem, fed prolixio«

ra quàm ut hic inferi commode poflînt.
as In \' »bro memor. majoris Ecciefise notatur dies obitus ejus Kai. Octobr.

Ortuo lacobo, eligitur concordibus (a) votis Iohannes ex familiä eorura de Brorttl
horil, Praepofitus Ecciefise fanfti Salvatoris ₃ & illicb adminiftrationirerum
ficitar-jixy, Epiftopim. Vëiviffi ^Qffianus Pcötifsx Iohannes xxi l, (» non abf«

que injuriâ ifto abrogato, ad preces Ducis (c) Brabantise atque Hollandiae, & Gelria: Comi-
tùm, qùôs (d) Vaflbs Ecclefiae Trajedenfis vocant, tanquam bénéficia ab illâ tenentes, pr,s>
fecit Iohannem ex (e) Praefedisoppidi Dieftenfis, Praepofitum Cameracenlem ,quem confe-
crayit 5 qui potenti manu hoc modo introdudus, xlv,Epifcopus conftituitur. Hic incommo-
da aiiqua fenfit in fuis vicis atque caftellis, ob caedem cujufdam Gif berti judicis, Wilhelmi de
Duvoird , qui Gainum atque Horreftum incendit, repulfus tarnen per Praefedum arcis, cùrn
majores paraffet adverfus Epifcopum copias, apud Tulam, dum Epifcopus cum fuis imper -
territus obviam ire ftatuiflet, ille jubetur per Cotiiitem Hollandiae retrocedere,nec quicquam
moliri in Epifcopum. Henricum (f) quoque Praefedum in Hageftain incurfiones plerafque
exercentem, auxilio Wilhelmi Comitis compefcuit, cundis colonis atque pofTeffionibns af-
.... flidis & fubverfis. Wilhelmus Comes ftatuit recuperate Frifiam, quae ad Lavicamfluviura
Vf^telmi\'^0 cl^uamterr^^acmai\'iinfeftabat,& adtributa Se folitapadafervandacompulit. Anno

CmitùHol- ^ ^ccc xxxiv.menfe Novembri,die Clementi fàcro,ebulliit Oceanus cumventis ac tonitruis,
lundix in tranfeendens quofvis aggeres ac infinitos morta es cum numerofo pecore fubmergens, pluri-
Trifiam. mos ad littus maris fubigens vicos. Et fequenti anno Comes Gelriae cumTrajedanisindix-
Exundatio _emnt ipf_ls Frifiis bellum, Sc commiffo praelio apud vicum (g) Barbelife haud longé à caftro
© aatsi. Vollenhoj fuccubuereFrifiicum ingenti fuorum clade. Anno verb xxxvn. apparuit Come-
tës,& Wilhelmus Comes Hollandiae vitâ defungitur vi 1. Idus Iunü, cum praefuiffet annis
Frîfii Duce _XXXIII. fepultus V_alentianae, eximius cultor Iuftitiae -, de quo egregium ac memorabile faci-
T El\'nfs ^nusnarratul4- £^rat(h)interritoriooppidi Dordracenfis,quod Wiltorum dicunt,egenusqui-
cadimtur. râuki^c gravatus prolibus,unicam poflidens vaccam,cujus lade illas alebat,prsllantiorem
caeterorii bobus,quam famâ illius cognitâ,Praefedus IuftitiçfBalivos vocant) appetebat, pre-
Egrtgium ^t^^um offerens, quod dominus renuit. Dolens Praefedus fe contemni, quo compos voti fie-
I unities ex~ ret, exeogitavit crimen , quod pauperifalsö impegit, & bovem in emendam folvere compu-
tmplum in lit. Paulo pbft ipfe Prxfedus meditans feveritatem Comitis, aliam eledam vaccam in lo-
ComiteWil\' cum acceptas pauperi remifit, ut crederetur fada commutatio. Verum ifte adhuc non con-
belmo, tentus fuàfu aliquorum ,accellit Comitem agentem in Hannoniâ, eique querelas profudit.

Comes retinuit accufatorem> & Praefedum occupatorem per literas accerfiri juffit« Decum-
fcéns in Iedo, ad qüeni tameh liber fubditis patebat accciïus, comparentém Praèfedum cum
Prsfide Dordracenfi interrogat Comes de ftatu Hollandiae, uterque dixit omnia benë &
tranquillè fe habere. Subjungit Conies, quonam pado omnia le benë ac tranquille habent,
ubi juftitia negligitûr, & rapinàe dominaritur ? Evocanfque pauperem,En Praefede, inquit,
quem immëritb fpoliafti,replicantiillumdèliquiffe,& pro delidomuldattimyaccâ.Répon-
dît Comes ideodëliquifle eumaccufas, ut vaccâ potireris : convidum itaque, nec fefë pur-
gare valentem, promulgat Comes, reum deberé emendam perlblvere, quam didarët. Ad
qtiam ille fëfe paratum obtulit, fpërans aliquam gratiam. Ait Comes, jübemus päuperi fuatn
rëftitui vàccâm , Sc pro damrio pafso centum aureos , & pauperë contento, fubjungit. Iam
contentus ell pauper, verum quia fuifti opprelfor pauperum, St raptör, offendifti nos & Iu-
Hitiam, quod crimen non riifi capite piandum venit. Itaque, Caefo capite, truneum cadaver
jufîit deferri Dordracum& ab omnibus Hollandiae Praefedis ad hoc confcriptis publicè ex
funere inhumari in exemplum & terrorem. Cui fucceffit Wilhelmus filins Comes xix.dif-
Wühelmut par motibus paternis, qui duîtit in uxorem Ioannam filiam Ducis Brabantiae , & cum Ludo-
Comes Holl, vico Impcratore junxit fe Régi (i) Angliae contra Philippum Regem Francorum, quem in
1 % fuccedit proelio vicerunt. At Iohannes Epifcopus obdormivit in Domino anno M ccc xl. cùrn prœ-
ïelmo^ f^îffet arm\'s xv 111. minus utiiiter. Nam caftella Vredelant cum territorio adjacente, Hol-
lohamts ländi^, Vollenhoö, (k) Gelriae Comiti atque aliis alia impignoravit loca, multum inglorius,
EpsTcoput nifi {1 ) quod adjutorio Sacerdotum Comitatum Diepenhem recupcraverit, atque Collegiunj
Amersfordix fundaverit. Sepultus in templo majori.

2 Eiigturcmcorâibus vow,] TJnanimi Voto habet Bekâquem Chronicon BeîgJcqiutur.
b Notiahfyueinjuria,) Pontificis faftum libéré damnat Heda : fueratantem is Fontitex Gallic
regis Cancellarius, homo Gallus & aulicus, inconftans, & mutationibus gaudens. Platiaa & Ba-
lsas xx 111. dicunt, Onuphrius tamen, Martinus, alii huic confentiuot.
C Duci\'s Brabant;s atque "Hofi.(? Gelria: Comitum) Horum nomîna in t>eK« Ghronico exprimufl-^

tur,Ioannes nempe Dux, Wilhelm. & Reinoldus Comités.
« Quoi Vajjcs çcdefiç Traj.voçm,} ßeka & Chron. Beîg^«tn Vâi^los habînr, diminutivo vo-

cabülo I Vailó ; generali nomine dicuntur clientes, qui pro beneficio accepto fidem fuam aii&ori
beneficii obligaat, tefte Hotomanno de verbis feudalibus, Sed majoris dignitatis videtur Vallus ,
quam Vafallus*

C lohannem ex pr<efeBis oppidi Dieflenfis,) \'Dieft five Diefthemïum Brabantia oppidum eft ad De-
meram fluvium (icum , Baronatus titulo gaudens & jam fpeftat ad Nalfovios.horum ftemmatis par-
tem adjungo;

f Gerardus. r Iohanca. C Thomas Domi- (Iohannes flohanna nu-
I ïoannes Cam \\ Her.ricus do- V nus de Dieft 1423.3 dominus j pta domino
• Camerac. & \\ minus de ) Henricus Epifcop. 7 4e Dieft. 7 de Heinfb,
Amoldus j inde Ep.Tra^ Dieft. C Argentinenf. ^v A

Elizabeth. de Dieft. 5 Henricus Rivirae \\ Elifabetha uxor Iac^
Iolandis, } dominus 1448. *) bi Domini de Waffs,-

f ÜenricMiprafeBum in Hageftm,) Hac ut Beka refert, anno 13 3 2. fa&a funt. Fuit olim domi-
nium Hagenitem domini de Goye, inde ad Vianios & Arckefios pexvenit ex quibus Otto D, de
Are kei caftrum manibas& foilis cinxitanno ijéo.
€ tApud vicum Barlelife,) In Chron.Belg. M. Barbefile legitur, hoc bellum anno 1436. gefturrt
traditur ä Rainaldo Gelro cuifcederati Trajeftenfes : Is poftea primus Gelria Dux creatus fuit a
Lud. Bavaro, ut habent Chronican Gelr. Aquilii, & ibi Scriverius, vide ea qua; notavi ad Bekam
Emmius ad annum 1335. refert.
h E rat in tcrritorio oppidi Dordr.) Qua de Balivo hoe Dotdracenfi narrantur in Cron. vernaculoï
Sc Barlando extant & eä de re Tragoedia vulgari nuper lingua confcripta: meminit & Boeken*
^ bergius in Wilhelmo III.Et Henr. Doutremannus pag..157. Hiftor. Valencienn.
i lunmferegi Anglic contra Philippum,) Meyer us Annal.Fland. 12. ad annum 1339. Hairtonié
Com.Guil.cuyi loanne Hannonto & Com. Falcoburgenß*Aubentum in terra fud aggrejjus eft, vide prace-
dentia & qu® fequuntur; Walfingamius in Eduardo III. Hannonis non meminit» fed anno 1340*
mediante comitilfa Hannoniae treugas inter Franc. & Ang. reges faftas tradit.
I? VoUenboo Gelrice Comitiimpignoravit>~\\ Imo totam ptopemodum terramTrans-IlTulam,quod in^\'
dicant prolixafatis litera utraque linguä Latinä & vernaculä cum figillis oppidoru& nobilium
plurium e jus provincia extantes,data Arnhem ia anno 13 36, feria quartä poft diem palnwrum.De
recuperatione verd Comitatus Diepenhem fuperfunt fimiliter inftrmnenta in archivis.
1 Nifiquodadjutorio, ) Immo & ä C. de Benthem plura acquifivit > us in licens ejufd^m Comic 15
& fuorum expreffum, qua hicfequuuturj

U2sIherfis pr afernes litem &*c. *Nos Jobannes Je Benthem]
MechtiUis uxor ejus legitima,Simon (ßf Otho eorum liberi no-
tumfacimuS) Quod cum Hako de Rutenberge famulus caftrum de Ru-
tenberge j quandam t err am diBam Welter hof, quandam domum
up. Hefne quam p off edit ^Alpertus diffus jQeech, quandam domum in
yjilfne 5 tres domos apud Stegen, duos domos apud fBeerzji, quandam
domum ap. Anewede, quandam domum apud Ane, domum diBam
Redefine ap. Larevvofde &c. dgmum diBam Cloefter apudfoeVor
de, (gjr 4. domos cum quddam cafd ap. Scherpenfele. Jtem heredes
quondam Hefekjni de grave &c. Jtem Rodulphus u and en Stade duas
domos fitas ap. Stade5 Jtemfilius Cjodfcalci de Dahvefhem. Quandam
domum diBam (jrotenbuys ap. Dalvvafhem. Jtem „Alphardus de Scu-
^yen quandam domum diBam Cjoethus ap. ZJilfcen jure miniBeriali. /-
^f em%)ominusSv\\>ederus de sAbe\\evvoude miles caftrum in T>uerfe*
è^judicium &> quandam dedrnam apud Renen cum frispertinentUs_y

Item îoh âme s de uÂmeronghen quand am infuldm fit AW cbntrd Ho Be*
den in \'Nöda, Item hare des Çevvardi filii Waltheri qua dam bona (jß
décimas fitas fupramontem dp: Renen. Item 3ertholdus ^jjene qua-
dam bona (jß décimas fit as in Jtâerfe _yfuper mont em (jff in Sis. Item
Iheodoricus diBus Boyie qua dam bona, quorum nomina ignoramus,
jure homagii à nobis (fjy Comitatu de Senthem tenere in Feodo dinofi
cuntur i*Nosprahabita deliberatione fufficienti omne jus quod nobis
in hominibus (jjf bonis prafcriptisjeu etiam in quibufcunque aliis ibi*
demconBitutis _y qua ad nos legitime pertinent, Key er endo in Chrißo
patri ac Domino lohanni de DieB Epifcopo TrajeB. pro certd fumma
pecunia nobis ab eo integraliter perfoluta de confenfu omnium h are dum
noflrorum uenMdimus unanimiter, & transferimus per pr a fernem
0jc. eofdem homines a juramento nobis praßito penitus dimittentes.
In cujus rei teBimonium pro nobis &* noBris haredibus figilla noßrtu
duximus prafentibus apponenda.Datum anno Domini M ccc xxvi 11
feria fextd poß Dominic am_} Quafi modo.

POft obitum lohannis difcerpitur audoritas Ecclefiae, pars lobaoncm ex Praefedis dé
Arclo Canonicum majoris Ecclefiae, petitione Wilhelm! Comitis Hollatldias, pars
Iohannem ex Bronchorft Prsepolitum fandi Salvatoris prece Comitis Gelrise elegê-
re. AtBenedidusxii. Romanus Pontifex Nicolaum Caputium à caufis decidendts defi-
gnat, Verùm cum ille accepiffet ex Vicario miffo, jurifdidionem temporalem aon nifi pra>
Wcolm fidenté Epifcopo polfe adminiftrari, promotus ad honorem Cardinalatus, commendans ip*
\'éditât, fum Iohannem de A rclo dudum eledum, abdicavit fe dignitate, de quâ per dementem Sex-
tum Benedidi fucceiforem tunc provifum extitit lohanni de Arclo praenominato adolel-
centi nobili perdodo atque induftrio, nam Sacris Uteris erat apprîmè eruditus, & coofe-
T(«w- cratur xIvil Epifcopus, anno M ccc xl11 menfe Novembri die S.Martino facro à Cardina-,
le & Epifcopo Albanenfi : quo anno fuitingens terrxmotus, malorum praefagus. Hie def-
cendens anno fequenti menfe Maji, cam gratulatione omnium excipitur, invenit Rernpubli-
cam undique quaflatam, alienatamque,quam cupiens reftituere in ftatum priftinum, illicö in-
genium applicuit ad loca oppignorata redimendum, liberandumque. Sentiens hoc modo
fe omni facuïtate nudari,tranfado biennio, prudente ufus confilio feceflit in Gallias, & ig-
notus privatufque manfit aliquamdiu (a) Grationopoli, quae ad Hifaram fluvium fita eft,re-
Wilhelmus rum adminiftratione Roberto fratri commilfa, quo frugalius vitana ageret, Sed Wilhelmus
Tr⁴*^Comes Hollandi» (b) rediens ab expedition Prutenicâ, urbem(c)Trajedenfemgravif-
%i "^mQ prédît obfidione, cum jam in prxlio contra cives binies vidor evafilfet , exercitu _t

quem ducebat ,in Frifios Orientales prius congregate, gaenj ob contentiones frivolas

colloqnendq habitas in Trajedenfes convertit, vel ut alii volunt, quia Trajedenfes eo abfen-
te abegerant praedas & rapines à fuis, nihil Epifcopo imputans, fadifque crebris infultibus,
civibus validé obfiftentibus, Comité in pede fagittà fauciato. Edo&us Epifcopus per fra-
trem, ut urbi preffce ferret fupeitàs, celerem parat reditum, & ingreffus illam, habito collo-
quio, concipiuntur inducix ad njenfem Odobris, civibus veniam fuppliciter precantibus,
ut interim arbitrio difcordia finiretur. Sed (d) nihil fubfequutum, cum Comes ante illud
tempus à Frifiis Orientalibus caefus ,oçcubuit, Comitatu ad Imperium de volute, non re- Comes WiU
lidà prole ; foluta tuit obfidio pridie diei, quae Mariae Magdalenas dicata eft. In cujus rei helmus à
memoriam fequentidieluftrationes ,atque annuœ fiunt Supplicationes. Hic Comesçlari ^ct^^mHominisextitit apud Duces inclytos: îovit(e) eledionem Ludovici Irrperatoris, contra
Fredericum Auftriae Archiducem, quem Archiepifcopus Colonienfis elegerat. Unde Wil-
helmus (f) VicariusImperii defignatus arces munitiffimas Bruyl,Brolum,& Volmenftain
expngnavit, Fundavit Ecclefiam cum Collegio Canonicorum in Middelburgo fub honore
fandi Petri,anno M ccc xi. (g) Duxerat autemLudovicus Imperator anno M ccc xv, Mar-
garetam filiam Wïlhelmi Comitis Hannoniae & Hollandi* in uxorem, ex quà genuit Re- Luiot^eus
gem Ludovicum Cracoviae, Ottonem Marchionem Brandenburgenfem, Wilhelmum &

AlbertumDuces B avarias,Comités Hollandiae, Hannoniœ, &c. Elizabetam Reginam An- Imperator
gliae ,& duravit inteftidum bellum inter Ludovicum & Fredericum annis odo cum femi. durit Mar-
lohannes (h) Beka tamen alio loco feribit Ottonem Regem Cracovia?, & Ludovicum Bran- ^-\'j^J"⁰*
denburgenfem Marchionem utrumque conftitutum ex devolutione Regnorum âd Impe-^₀j
rium. Ludovicus autem prolcriptus ab Ecclefiâ,& ob facirora fua fuper indudo Karolo Re-
ge Bohemias, nepote Henrici Imperatoris cafu (i) equi fuffocatus eft xi 1. Odobris, anno M
ccc xlvi 11. Qui Frifiis Regali ediâo jufEt ut obedirent Wilhelmo Comiti Hollandiae, ne-
gledo jure Trajedenfis Ecclefiae. lohannes verb Epifcopus occifo Wilhelmo Comité, fe-
verèanimadvertitinfuos,quoscontracivitatemfiiam illi favilfe,aut confœderatos perce-
pit Caftrum (k) Luporum, didum de Wolven, vi expugnavit, & dirait, territorium op-
pidi Saxyfelani, quod dicunt Ifelftain, incendit ,illiusPraefedum aere pledens ,atque alium
de Abcoudaad deditionem compulit. (k) Hemanos populosjuxta Hemi fluminis ripas fitos,
qui ab Epifcopo ad. Comitem Hollandiae defecerant, nec ammodo fub ditione Trajedenfi,
fed Hollandiae le contineri patiebanw, gladio reduxit ad obedientiam, condignâ muleta-
tos pœnâ. Redemir que omnia alia loca iùb pignore aliis conccffa. Elargitus fupra centum \' "

millia aureorum regiorum. Coemit (m) & municipiumcum arce & terrirorio de Laghe in
Tranfifelanis i & contulit(n) aream, juxta quam ftabulum equorum Epifcopi elfe conlue-
veratjhaud longe à templo Divç Marias, militibusordinis Teutonicorum in urbe Trajeden-
fi,priori fede per Wilhelmum Comitem extra mœnia dirutâ. Oppidum(o) Renanum muro Êptfcopira
cinxit. Motus & feditiones Trajedi ortas, audoribus (p ) Gunterlingis armis reftinxit, pie-
îofque trucidando, alios proferibendo ; fundavit etiam Altare in Bafilicâ majore fub honore
fandi Iohannis Euangeliftae, ante quod (q) fratrem fuum in bello Leodienfi occifum, fèpe-
lierat, funebri pompâ fufpenfis (r) infignibus illius. Sed ingrati cives, ac priftini immemores
beneficii,violatopofteàmonumento,impofuerunt in illoFredericum ex BlanckenhemE-
pifcopum fublatis clypeis alterius.j Defignatis itaque in locum fratris occifi lex viris admini-
ftratoribus, rurfum receffit (f) Turones, ut cum minore impensâ degeret. Sed rediens inve-
nit praeter fpem cunda malè adminiftrata, nec fîdem fervatam, nec commodo fao in aliquo
conlultum. Erat ex lis, quos Dominus Epifcopus deputaverat, Dominus Zuederus (t) Uter-
?oe,pofteàPi^pofitusmajorj&Hemani defecerant rurfum, Hollandinis ferentibusfup-
petias : quos aperto praelio devicit, & ad obedientiam compulit. Paulo poft Dux Wilhel- mihelmrn
mus BavariiS & Hollandiae Comes Ludovici Imperatoris filius intulit bellum, intrans cum Bavarus
hoftiii exercitu ditionem Trajedenfem 5 collocatis tentoriis baud longé ab lapide Ifulse flu- Hollands
vii (Ifelftain dicunt) ü forfan hoftes ad pugnam elicere poffet. Epifcopus verb non fegnis re- M- _
pofuit in Comitatum, quicquid per ilium irierebatur , fed & Prxfedus arcis Bronchorft
^oncremavitpr^fidiuminGhoer;audoritat«tamen Ducis Limburgenfis, Comitum Cli-^{f g} *

venfis, atque Hannoniae, Epifcopus & Dux per firmasinduciasreconciliantur. Et penden-

tibus induciis Epifcopus vindidam fumpfit de injuria, per Pnefedum de Bronchorft illatâ,
\'vicu_m Borckeloo atque aajacentia quaeque ilammis confumens. Éodem tempore »fcilicet
3-nnaxlvi ï j_t Rcnaldus Dtix GelriîC cum fratrefuo Eduardo, qui Wilhelmo Duçi ^h^

ferant, Epifcopo indicunt bellum : Epifcopus verb cui pecunia (quae belli nervus eft) non
fuppeditaret , per fingularem tamen prudentiam fe parat aa defenfionem,Fredprico de Ezen₃Saliorum Tuentanorum, & ditionis de Diepenbem Praefide defignato : Prasfedis de V oerft
* ^ * Cuynre Epifcopo adhaerentibus,lequenti tamen anno ©mnis differentia fopita eft. Com-
pertum tamen eft ex ea Epifcopum fuftinuiife ftipendia, quinquaginta millium fcutorum ve-
teram. Wilhelmus Comes tutor Hollandis in Germaniam fuperiorem fecefiit ,ut tutelç
renunciaret î penfum annuum ioooo. fcutorum veterum , quod hadenus folverat, Im-
peratrici denegans J Provinciâ per abfentiam ejus in diverfas partes fluduante. Paulo
pbft magna nobilium manus fimul confpirans , intcntavit Epifcopo bellum : led liscon-
lilio ftio dirempta eft Anno xl ix. oppidum Veteris aqua: ab Epifcopo & eivibus Trajeden-
iibusexpugnatur, & in favillam redigitur, vidoria (u) tamen non fuit incruenta, pereunti-
bus plerifque Nobihbus & eivibus oppugnantibus. Dum autem Hollandini ad vindidam fc
ararent, extctuplo Epifcopus, quo conatus eorum interrumperet, cum potenti exercitu tena-
it ad BeUumportum,Schoonhaviam dicunt,ut oppidum illud fibi vèndicaret. Cui Hollandi-
tii non impigri occurrunt, Sc poft longum & crudele certamen vinenntur, plurimis fx) eorum
eaptis, qui fe magno pondéré auri liberarunt. Et paulo pbft fadse inter Epifcopatum & Co-
mitatum inducix trimeftres. Exhauftoitaque srario per tam crebra bella, extantibus adhuc
debitis per Iohannem Diefténf. contradis, cundilque locis munkis, tam cis, quam citra Ifu-
lam fluvium, pro fervitiis militaribus in pignus tranflatis, quae Zuedems de Uterloo\', cum
Fredcrico de Ezen,ac Praefedis de Caftrolacu (fie Culenborch vocantjCaftro faltuofo,Wou-
denborch, audacix five Stoutenborch, caftro Splendido Lichtenborch detinebant, non
contenti illis,nitebantur quicquid refidui vel Ecclefiaftic2e,vel feculiaris Iurifdidionisfùper-
fuerat, fibi ulurpare. Unde Epifcopus in animo plurimùm confternatus , necquid remedii
rebus affliâis afferre pofîèt , videns aut excogitate valens, licet & frugi & iapiens alias
haberetur, & jam fidejuffores. fui convenirentur undique , ita ut nulla fpes recuperandi ea lo-
ca remaneret, quae per ufuras indies magis atque magls reddebantur obnoxia, dolore Sc vere-
cundiâ percitus, defignato (y) Vicario, atque illis teeneratoribus à Praefeduris, rerumquc
adminiftrationibus (quantum in eofuit) deftitutis, nee fidem obligatoriam quifquam admit«
teret,cundiscompofitis,equumcura foe comitibus fblum confcendens Romam petiit;
citm interim etiam induciae finirentur inter Epifcopatum & Arnoldum Prœfedum de Ifel-
ftain, qui tamen per Prsefidem EpHcopi longâ obfidione, crebrifque infultibus, atque ja-
&u ignis in deditionem compulfus, fidem perpetuam cum fubdito populo Ecclefias Tra-
jedenfi juravit , quam male fervavit. Atque Wilhelmus contra Margaretam matrem
Ho<x<yC4- Auguftamfolicitatusàfadione eorum, (z) qui Cabelliavi (à pifce ejus nominis) vo-
iilliauxfa- cantur, ut Dominium apprehenderet contra illos , quos Hoecken (ab Hämo) cogna-
ffioncs Hal- minant. Quae quidem omni fxculo damnand» fadiones tune primùm cœpere pullulare;
Undic*. anno M ccc 1, commiffoque praelio terreftri, penes Auguftam manfit vidorîa. Secun-
BiUum in» do autem navali praelio cruentiflïmo ad Mofam indido atque habito , filius vidor e-
\\trnmnm Horret mens recitare aquam humano fanguine per triduum purpuratam , mul-

vfllim. _tQs ç_efe fp₀ntè in profundum précipitantes , ut flammas evaderent , alios ipfis in na-
vibus datos internecioni , cùm nufquam fuga pateret. Angliae regina-, foror Augu-
ftae magna auxilia attulerat , & Franci aliaeque gentes , quae pœne omnes deletae.
Adum eft hoc prelium Anno Domini M ccc li , menfe Iulio , die tranflationis beatî
Martini. Tandem devidâ Augafti , p« finnatur, ut Matri Hannoniâ , filio Hc#-
Wiihtlmm landiâ , Zelandiâ ac Frifiâ cederent. Tum Wilhelmus vicefimus conftîtuitur Comes,
âft.Cm*t proferiptis omnibus, qui maternac fadionis fuerant , dirutis arcibus eorum. Duxit in
M*S$ ^uxorem * ^Annam Lancaftriae Ducis filiam, ex quâ nullam fufeepit prolem. IamEpifco-
Coijoàtmi P^us pet Ecclefiam ( inftigantibus tyrannis , qui omnem Ditionem occupabant) tevoca-
yb\'et. tut : qui eodem anno Kalendis Septembris rediens , nullam penitus invenic confolatio-
Epifccpw nem » aeque à fubditis exterifque amicis , atque proprio Fratre derelidus , qux faa) o-
rtva» mnia iidem tyranni fabricaverant. Ipfê igitur vita: integer , fcelerifque purus, & ex-
emr. cdfi animi , confpiciens fè nedum omni humano auxilio , fed # proprio fanguine de-
ftitutum, ex neceflitate eliciens virtutem _a fpemfirmam jadans in Domino , exconfi-
liodivinitus (ut creditur) infpirato, arcém Wredenftain (qa» à (bb) ferocitate nomen habet)
®bi deligit, quo tyrannos illos Dominos fuos à poteftate di^noverct, Sequent! quoque anno

f^cc)^ab Ottone Praefedo de Ifelftain arx infulae Caftorcae fibi aperitur : quâ firm« praefidio ^A_rttm gg
^communitâ,utramque Iurifdidionem Epifcopalem , nullo tamen fuorum , fed exterorum at- veraraerde
que precatio adjutus milite recuperavir,omni audoritate Tyrannis ipiis hoc modo fubtradâj vocatinfu-
quoscum penitusauthumiliare,autdeleredecrevillèt, liquidem eo magis exaeftuabat jam lmCaßorii_tconcepcum odium ,quoillos atiteà ferventius amarac ; interventu Ecclefije atque Civitatis ef-
fedum eft, ut numerata atque mutuata pecunia reftitueretur abfque ufurâ, & loca quaelibet
libera Epifcopo cederent. Quodhinc indefacilè eft approbatum,folo ZuederoUterloo re-
tinente arcem,atque portum cum ponte ad H emam fluvium.adhuc afiervante. Et eodem an«
nolij, Epifcopus propitiam ad vidoriam fortunam contuitu Gifberti Prasfedi arcjs Ab~
çoudç,quo ilium fibi magis devinciret, municipium (dd) filvofi atque faltuofi montis ( Wou»
denburch dicunt) poft longam obfidionem cepit , fbloq ue adaequavit. Arcem (ee) quoque
Ruweel per Praefidem obtinuit, quam idem Woltero van Mynden vendidit. Interea nihi-
lominus Gif bertus Praefedus in Vianen Ditionem Epifcopi invafit, & per prœdas & in-,
cendia ex municipiis Goy & Merckenburch multa damna intulit. Anno itaqj liv.(ff)Epifco-
pus Zuederum Praefedum in Montfort (qui illis ex Culenburch & Vyanen fa verat) ad dedi-
tionem compulit ,ut perpetuâ fide fibi atque Ecclefiae maneret obnoxius, jurejurando afGr-
maret. Arces demum Merckenburch, Holenftain ac Goy, quam tamen reftaurare permiffum _AraJeft, ex quibuslatrones indies praedasagebant, devicit atque delevit. Idem pontem atque bfburg, Ho-
arcem ad Hemam fibi fubdidit, ut in eâ (gg) civis Trajedenfis prseficeretur perpetub. Pro- kfteyn &
vinciam quoque Tranfifelalanam récupéra vi ^, reconciliatis fibi Praefedis de Voerft atque E- ^Goy ^capt*»
2en,aere mutuato perfoluto. Arcem (hn) vero pacis five Vredelant redemit ab Auguftâ foro-
re Wilhelmi Comitis ; fubegit & alios, qui le Frifiis confœderarunt, & invalores exteros
compreffit. Tandem Epifcopus clarus bello, & continuo vidor, animum femper ad pacem
firmans, reftitutâ omni Ditione fuâ in ftatum & libertatem priftinam, aereque alieno vel
per ipfum contrado debito undique perfolutis ; dirutas Ecclefias (ii) inftaurare & bibliothe- Eptfcopu?
eis \'erat enim (kkj dodus admodum, & qui volumina ingentia compofuit , quae modo ex- do8us,libe~
tant) ornamentifque neceflariis, etiam Monafteria cœpit adornare, praefertim Bafilicam ma- ^ral!t ^{& ma}z
jorem. Infamiliaresliberalisacmagnificus promotor bonorum, inpauperes pms,juffitiae
cultor & lèveras ultor perverforum, & tanquam novus tyro poft tribulationes virtuti ac fan- _cui_{tor} &}ditati intendens. Sed non diu haec fanda ejus propofita per quietem continuare potuit, in- perverforum
ftigante omnium malorum patratore Diabolo. Nam Wilhelmus Comes Hollandise illi bel- ultor.
lum induxit, cuifere (11) omnes Nobiles Epifcopo fide aftridi,cum plerilque plebeis fubditis
fuis adhaefêrë, validumque exercitum ducens apud vicum Coten, tentoria fixit aliquos dies, Hemani
ad cuem defecêre & rurfum Hemani. Epifcopus autem animo imperterritus, cupiens ma- rurfusdtfu
nus conferere tumultuario, aut hoftes propellere, invenit cives Trajedenles,& quotquot alii^cium-
in fide manfere, obftinatos fuafu fecreto smulorum, qui defecerant, qui nec minis,nec blan-
ditiis adduci poterant,ut bellum fequi vellent,vel erumpere permitterent, Emilfus quoque
Praefedus Egmondae cum manipulis, acceffit vicum Bunfchoten, cui illi validé occurrentes
proftemuntur, occifis circiter (mm) oduaginta ex primoribus. Agebantur autem ha:c circa
annum Iv, At Comes rediit ad fua;paulb poft cives Trajedenles occuparunt antemuralia op-
pidi Ifelftain, fed intenti praedae, repelluntur. Erat tunc in (ⁿⁿ) vico Gano turris fortiffima,
omnibus ad praefidium neceflariis prsmunita, dida Î©apcn-t0ccn , quam perdeditionem
cuftodis Gifbertus de Ifelftain occupavit, & funditus delevit. Anno verb Ivi. Epifco-
pus oppida (oo) Mudam & Vefopam obfidendo cepit, atque in favillam redegit, pr«fi- _y Muia &
dibus nando per foffam, fugam quaerentibus. At Arnoldus de Ifelftein conciliavit nepo- ^VefP^acaP^a*
temfuum(PP)Praefedum Montisfortis, tunc adhuc Praefidem Epifcopi, ciim nec ratio-
nem adminiftrationis fecilfet Comiti Wilhelmo, qui & Nobiles antea in obfequio Epif-
copi captos,eo inconfulto reftituit. Paffi funt & cives(qq)fori Hemani (Amersfordiam
dicunt) cladem aliquam à Praefedo oppidi Nardeni. Et Wilhelmus Comes incitatus àde-
fedoribus Epifcopi, iterato arma fumit : Arcem novi carnpi ( Nieveldt didam) obfidet,
oppugnat acriter, & tandem per deditionem capit, illicb à fuis quo modo nefcio incenfam dedhur.
atque^&demolitam, atque ex hoc fubfecuta(rr) eft p_ax inter Epifcoput» Sc Comitem, fub
conditione, ut profcripti, atque etiam quifquisalius tediret ad fua. At Margareta Augu-
ftajam humanis funda, Valentian® fepulta : Hannonia atque Ditio oppidi Heufden ₃ cef _wiiheim% Wilhelmo Comiti, ,qui ab £ daar do Rege Angliae ad folenma fpedacula Ludofque _Coms

ZAngüare- invitatus anno lv ï i ï. tediens amens faâtus, eo ufque, ut ab Alberto fratre evocato ad Pro-
verfus, in a- vinciarum adminiftrationem, in prafidio Hannonia» Quercino dido fitu & fylvarum den-
mtntiam in- fitate ameeno includeretur ,fupervivensannisxix. ubi & obiitanno M ccclxxvii vir cru-
tidit. _ delis, qui matrem hareditate privavit, cadefque innocentium, & alia flagitia perpetravit,
Marîtur diyinâ ultione tadus, Alberto erat uxor Margareta ,filia Ducis de (ff) Zuideros five Brigain
^Albertus confinibus Polonia : ex qua genuit Catarinam uxorem Ducis Gelria,Wilhelmum Comitem
Dux curator Oftrovandia fuccefforem fuum, Margaretam conjugem Ducis Burgundia,lohannam Regi-
fratris, <sr nam Bohemia, Albertum Ducem Bavaria, Ioannem defignatum Leodienf. Item Ioannam
HoUandia, uxorem Ducis Auftria : Manfit etiam Epifcopo pax & tranquillitas toto poftbiennio, qui
^S\'^m\\bicnomi "^lte"^m °PP^diim Montis duri,quod Herdenberch dicunt : deleto monte, foffis & propug-
nator naculis munivit, ubi antiquitus mumcipium, & validum, & am plum fuiffe commémorant,
Herdeberch, fortè à Romanis conditum. Quo tempore Hageftain atque Gafparde oppida primùm mce-
Mons Du- nibus atquefoffis cindaper Ottonem Principem de Arclö. AnnoIx. Epifcopus inProvinciâ
rus_t Saliorum in vafto nemorë inter Wegeftapel & Batuam fundavit prafiduim pro fecuritate
viantium, & reprimenda Saliorum périidiâ , quod (tt) vocavit Arckelftein, Erafa eft , Sc
(uu) arx Saterfloo propter pradones; fuhegit, & gravi proelio earn gentem, qua fedet in lo-
SttUinwerf eis Stellingerwarff & Steenwijcker-woldt j & territoriis eorum , qua tributum diu folvere
VSteenivijc- recufarunt, cogens ut annue penderent déinceps. Rebellantes verb poft ejus receflum, fève-
fewo/f. riùs compreffit, vicis incenfis,& magnâabada pradâ. Ita ut hoftibus inciperet undique ef-
_Keml fe formidabilis. Nam Prafedum de Voerft ex arce Keppel infeftantem Tranfyfulanos ce-
^{J rX} " pit, & arce avitâ Voerft per longam obfidionem fpoliavit, eamque funditùs delëvit, erate-
nim munitiflima, habensturres altitudinis pedum Ixxx. latitudinis xn. cum antemurali ex
lapide quadrato, quod pugnando capiebatur in fine Iuliii anno Ixi i j In cujus principio, men-
Marts muri- p_e x_anuario , die Marcelli Papa, tanta inhorruit tëmpeftas, atque maris iriundatioj ut pofteris
fit vix credendum , nec anteà auditum ; Qaa: tcmpla ,turres, ades,arque aggeres fubverte-
runt, & infinitam mortalium multitudinem oppreflerunt, Epifcopus verb utilitati Reipu-
Maßrotc blicç femper profpiciens, mortuo Zwedero de Voerft , filios in gratiam accepit ; paludem
circa %vol- (^xx) didam Maftebroeck in Tranfyfelanis aggeribus inclufit > exficcans fupra triginta terrâ-
tes rum jugera ; qua Ecclefiae fuae ac fue\'eefforibus reliquit 5 Medietatem verb decimarum con-
tulit ecclefia Daventrienfi, Hie cum anno xli i .à Clemente fexto prapofitus effet Ecclefiç,
per Iohannem de Dieft omni ferè Ditione exuta, confideratâ ejus probitate, poftquam annis
xxi i. per varios fortunç curfus rexiffer, cundis ad priftinum vigorem redudis, tandem per
Epifcopus Urbanum Papam Quintum anno lx iv. die 14. Aprilis ad ecdefiam Leodienfem transfertur,
frajettenfis Engelberto ex Comitil3us de Markâ ab illâ amoto, atque ecclefiç Colonienfi prafedojoan-
adLeodicm- ne ex Nobili familiâ Verneburgenfi, Trajedenf. Ecclefiç ex Monafterienfi Epifcopo fado;
femEcclt- jn cujus locum fuffragatur Florentius ex Wevelichoven Decanus Colonienfis. Ioannes au-
fiam tranf- _tem fubverfis aliquot latronum prafidiis in primo ingreflu fuö adminiftravit Ecclefiam Tra-
ßW\' jedenfem in tranquillitate per annos xv. fub quo primum eeeptum collegium (yy) Canonico-
rum in\'oppido Lëydenfi. Inftituit & ipfe in oppido Gorcum unà cum Ottone de Arclo
Collegium Canoriicorum. Demum anno lxxvi 11, Leodii migravit ad Dominum, tranfla-

tum cadaver ex voluntate,Trajedum, cum magnâ pompâ: fepultumà meridionali parte

chori. Obiit autem Kalend.Iulii. Hoc tempore puellus (ad) apudTrajedum natus eft,qu-a-
dragefimo die nativitatis fua perfedè loquens, fuperftes aliquot annis. Sumuslongiori ftilo
vitam hujus Epifcopi profecuti, cui a condita Ecclefia Trajedenfis tempore parem nori in-
Hosjum venimusj qui per tot verfatusProvincias,urbes,morefque populornm edodus. Nam in Gal-
ïipifeapi, l»^s bonis litteris, artibufque, quibus pollebat, operam dedit. Italiam peragravit, majores in-
fultus in Provineias fuas & exterorum iricurfiones, populique fubditi defedionesr, apertaque
bella perpeflus,qaam quivis pradecefTorum : qua licet cum extremo difcrimine, modo cru-
entus modo incruentus vindex, femper tarnen vidor gloriosè hoftes repulit arque extinxit.
Adverfa quaque expertus, nunquam animo confternatus, omnique virtute praditus,qualena
ïonga defiderabit pofteritas. Hic obtinuit à Carolo quarto A«guft° ^certâ privilégia ,
îenoris fubfequentis»

K^Arolus Dei gratia Romanorum Rex < femper \\JuguMs / gf _PrivihglumBohemia Rex , adperpetuam rei memoriam: Etß Renalis man- tardi f.

juetudims procidentia Jubditorum cur am gerens ad ea , qua RëPpub U-y_mum.
ca fiatum refpiciunt, dilig enti fohcitudme teneatur attend ere atque
rvoluntaries äffeß are labores, »r fubjettus fibi populus in opt ata quie-
tis tranquillitate quiefeat 3 ittam mbdominus uberiori quodam fay ore
dmpleftitur, qua fanßarum Eccleßarum O miniHrorum omnipotent is
%)ei commodum fapiunt honorem, fane fingularis favoris äffe Bus,
quo uenerabilem lohdnnem Epifcopum TrajeBenfem , Prinapem di-
leBum no fir um, (ßp ipfius Seelefidm fpecidli prarogdtivd,&- multiplied-
tisfavoribus profequimur , ad ampliandum ipfius ßatum propenßus nos
induxit. Ed propter univerfia & fingula privilégia, jura lit eras,c oncef-
ßones,gratias₃ li bert at es, Immunität es, feuda^ caftra, munitiones , op-
pida, terras, dominia, honor es,confuetudines (fff eonfuetas laudabi-
les obferyantiaspradiBo Epificopo & Ecclefia jua, ae fuccefforibus ip-
fius a reeolenda memoria Divis Imp er at or ib us, (ßp Romanorum Regt-
bus pradeeeßoribus noBris indulta Vel indult as ,c one eßa y el concefias de
innatd nobis dementia (ßp ex certd noBrd fcietia ac plenitudine Regia omnia prii
pot eft at is, cujus gubernaculis féliciter prafidemus, m at uro pr oc er um ac
nobilium noftrorum accedente confilio ₃ m omnibus fuis claufulis (ßp fen- ^{vat & con}\'
tentiis, de yerbo adverbum ac fi pradiBorum privilegiorum,literaruni ß^ma"
llbertatum , concefiionumpjurium, & confuetudinum tenures prafient i-
bus forent inferti,(ßp totaliter int ere Infi, renovamus,approbamus_} rati*
ficamusjaudamusprafenth fcriptipatrocinio conßrmamus ; decer-
nentes ac y o lent es pradiBa perpetuis tempor ibus obtinere inviolabilis
roborisßrmitatem. TSluüi ergo hominum liceat hane noftra innovation
nis, approbations ac confirmations gratiam in fringere,uel ei temera-
rid pr afumtionè aliqualiter contraire. Si quis autem tontrarium at-
t ent ar e pr af um fer it, grav em indignât ionem, ßp poenam gray iß imam
pro motu proprio infligendam, ac praripuè centum librarum auri puri_y(cujus medietatem Fifco noBró, & aliam medietatem antediBo Epif-
eopo & Ecclefia fia, ac fuccefforibus fuispcena nomine apphcari <~uo-
iumus,)fie noverit irremifiibihter incurfurum. In cujus reiteflimonium
prafentes lit er asfieri, ßf figtlli noBri mummine jüßimus communiri.
Datum [oIonia, anno Domini Millefimo trecentefimo, quadragefimo_snono, IndiBione fecunûd, tertio Idus ^4ugußi, Regnorum noftrorum
Romani anno quarto₇ Sshemia vera tertio.

5opwX {^^roUtsDeigratia Romanorum Rex,femper^4uguBus,<&
gionmd- Vw^ bemiaRex ,adperpetuam rei memoriam.Etfi recolenda memorial
^pra\' Dm Romani Imp er at or es,five Re ges pradeceffores noBri pid confiderd-
tione permoti, in [a lut em ChriBi fide hum (gjr propria fi délit atis aug-
ment um, pradid_}pojJefiiones (ff agros,dliaque mult a donaria facrofan-
Bis Eeclefiis₃ (fif earum fralatisfiye ReBoribus & EcclefiaBicisper-
fonis liber aliter erogarunt,non tamen minus prafentis temporis curricu*
lo tjfecijfe conHdimus, fi Ecclefiarum jura, libertates,immunitates
gratias fub integritate continudRegiaproteBioms prafidio cuflodimus,
quam fi ad inBar eorundem pradecefforum ipfis Ecclefds noya Bipendia
largiremur. 8apropter, ne fceleratorum damnata perfida_} qua Dei ti-
moré paBpofito , non fiolumfalfa dicere, Verum etiam turpitudinis fuœ
< ignominiam perjuriis multis, ac

erubefcit _; venerabili Trajeftenfi Epifcopo fPrincipi (ffi devoto noBro di-
leBo ac fuis fuccefforibus, &> See le fia memorata ¥falatisEcclefia-
Bids per fonis, quibufcunque adverfus jura, privilégia, jlatuta (ff con
fuetudines, quibus ufifujzrunt, inferre ualeat nocumentum, decerni-
mus, (çjp ediBo perpetuo duximus jlatuendum : Quod quotiefcunque in-
ter Epifcopum JrajeBenfem , qui pro tempore fuerit > (ff cateros Ec-
clefiarum pralatos ffî EcclefiaBicas perfonas ibidem ex una, homi-
nes fervituti obnoxios eolonos, dut quoflibet alios eorum debitores fupe*
folutione cenfus,cera,pecunia* uefiium, e quorum,pecorum,& jurium
(W) {fivulgdriter Cormede) dutaliarum rerum quarumcunque , qua itt
^rvita, uelpofi mortem cujujlibet hominis,condition\'s hujufmodi, Epif-
Epifcopi & ^copu & Traldtisidc EcclefidBicis perfonis bdftenus ddri confueverunt,
^^uf^leeP°- furrexerit ₃ materia quaBioms, fubditorum talium jurdmentis flare
quamfubdi- non debednt,nec folutionem rerumpradiBarum juramentopropriopof
^mm" fint. evadere in fupradiBorum Epificopi ffl Tralatorum & Ecclefidjlica-
rumperfondrum hujufmodiprdjudicium (fr jacturam : Immo uolu-
mus, deer et o Regio fdncimus exprejfe ₃ quod fuprddicti Epificopi
*Praldti, dc Ecclefiafiica per fond per fep tem homines pr a diet is homi-
nibm cmditione pares , quifi confanguinei ipforum non fint ,fimMf ta-
tnenfidtus,aqudlitdte conformes exifldnt,dejure fuo pojfint debeant
edocere, nm objlantepdrtis ddverfie jurdmento > nifforte ipJi Bpifcopi
Pra lati in probdndo deficerent. In quo cdfu & tune de mum, & non
alias jfub fuis O fuorum pdrium juramentis adevadendum folutiones
cenfuumfive fiery itutum hujufmodi fubditi admittantur, Prafentium
jfuh noBrœ MajeBatis figillo teBimonio literdrum. Datum ColonU,
. anno

anna Domini fttillefimo, trecentefimo, quadràgefmo nono, IndiBie*
ne ii*. xvi.KjiL Septemb. Regnsrum noflrorum Romani anno quar*
fo_y Bohemia a>ero tertio.

C Arolus Veigratia Zomanornm Xex, fetnper ^uguftus^f
hem ta Xex,ad perpétuant rei memoriam. EtfiXegia dignitatis
circumfipeBa benignitas unherforum faluri teneaturintendere, illorum
tamen indemnitati fpeciali quodamfavore dignanter occurrit, qui di-
yini \'Nummis laud thus deputdii_y pro fa lu te Chnjitani popuh creatorem
omnium continuais precibus deprecantur. Sane attendent es praclar<
deVotionis infignia uenerabilis TrajeBenfis Epifcopi, frincipis ac (gp
devoti noîiri dileBi, quibus idem ad inftar felicis recordations pra-
decejjorum ipftus, nos ad facrum Xomanum ïrnperium haBenus devotê
fludio frequent ius honoravit ad ipfius & Scclefi,a fua TrajeBenfis ut M*
rates, honores, & commoda tan to di/igentius, tantac^ majoris gratia u-
b en ate prorfus intendimus , quant o ipfum inter alios facri Imperii
^Principes majoris fidei &• confiant ta pur it ate praditum experifnùr,
Ea propterfibi, nec non univerfis fuceejforibus fuis Epifcopis TrajeBen-
fibus dèVotis nofiris dileBis infra fcriptas hbertates ffî grattas de fpè-
ciali nofira Majeftatisfavore liberaliter erogamus. In frimis vide-
licet , quod fupradiBus Epifcopus (fjp fuccefjores fui in perpeiuUm pop-
fiefiiones bona ffî jura quacunque, quas, <velqua ipfiad ft njel Eccle- Fnhm:

fias afjeruntpertinere, fi fuper eifdem ipfis quajlio aut controverfia ait* jura*
r* t • - r — , r <m i mmumE*

qua move at ur ; Epifcopus, qui pro tempore puer it, cum feptem Trala-
ris aut (anomcis Eccle fidrum fudrum Tra/cBenf., eafdem poJfefiionés ^v,l^^m*
bona jurapropriis juramentis galeae obtinere ,fecundum quéd fui
pradeccffores per confiuetudinem haBenus introduxermt 5 (jjf fi cut hoc
eHpro prateritis temporibus ebfervatum. Item quia infra territorium
menfa Spifcopalis TrajeBenfis hujufmodi corruptela furrexit, qua pro
eonfuetudine obtihetur ib idem videlicet,quod quicunqUe hoihiciditim
ihiperpétrant, Epifcopus eum pttmre non pofiit \\ nifiad requifitionem
infiant iarn parentum , & conjanguineorum occifi : qui parentes (pfj*
confanguine t ahquando propter potentiam homicida^ltquando propter
negligentiam aut fdVorem feu collufionem, five ex dits eaufis frtvolis
ex qui fît is, occili injurUmprofequi pratermittunt _; pre confuetudine eti-
4m abut entes, ut nullus occifi etiam injuriam profequatur, nid coram
Epifcopo Trajectenfi corpus occifiprafentetur, q*od corpus quandoque
?*piwr àtel osçuhatur : (ff ficplerumfte mdefiàa tarn enormia re*

marient impuni ta, at que per confequens frequenter Qccaßo nafcitur
fimilia perpetrandi. Quapropter confuetudinem hujufmodi minus ju-
mfyi\'fopt ft am, immo corrupt clam potius, juri contrariam & iniquam, de Rega-
^uogwiZ wBoritate noBrx excellent iâ , penitus ah oient es, ipfi Epifcopo &
ci fi non con-fui s fuccejforibus fiub diBriBu Imperialis ojfenfie pracipimus & man-
17::;; damus, quatenus non ob B ante confuetudine feu corrupteld pra diB d_yde
hm^Xhi~ komicidiis quibufiibet in eorum menfa territoriis jam ante perpetratis_yaut pofiea perpetrandis, juftitiam faciant expeditam. Etiamfi pa-
rentes aut confanguinei occiforum caufâ,<~vel occafione quâcunque occi-
ß injuriam profequi negligant T>el p oft ponant, aut fi occifiparente*
el confanguinei, corpus ipfitts occifi coram ëpifcopo TrajeBenfi non
prœfentaverint, aut fiortaftje noluerint pra fient are, Trafentium fub no~
fir a MajeBatis figilli tefiimonio literarum. Datum Colo ni a anno Do-
mini MtUeßmo, tricentefimo, quadragefimo nono, IndiBione fecundâ,
décima feptima Ifalendis Septembres_y Kegnorum no Br or um Romani
anno quarto, \'Bohemia njero tertio,

a Gratianopoli adfluvium Hifaram, ) Ha-c vulgo Gallicè Grenoble antiquiffim». GalliaNarbo-
nenfis civitas, Archiepifcopatu 8c Senatu Regio , (Parlamentum vocant) nobilis : olim Cularone\',
inde ab inftauratore Gratiano Imp. Gratianopolis difta_} de quâ videndi ante alios Merulœ Cofmo-
gr. parte 1, lib. j.cap.40» Andreas Quercius j five du Ghcfne, in Antiquität, oppidorum caftror.
Sec. Gallia, lib.4.cap.2. ubi agit de Dalphinatu,Synceri Itin, Gall, pa, J76. aliique in nomencla-
torc fcripcorum Gallicorum anno 1618. Parifiis cdito, expreffi.
t> Hediens ab Expeditione Pmtmcâ, ) In edit. Furnaerianâ legitur Britannica quod & M.SS.quî-
dam Godd. habent, fed malé ; nam Beka » Annales populäres , Chronicon Alberti Argenrinenfis
Prutenicam expeditionem praferunt>nec quicquam rei Wilhelmo huic erat cum Britannis.
G Vrbem TrajeBenfemgravißümdprejj.obf. ) Stratagema Comitis Hannoni®, quo ufus contra Tra-
jectenfes refert. Ioannes Hocfemius in vitâ Engelberti à Marka Epifcopi Leod.cap.3 i.vide Ioan-
nem Lcidenfemin Chron. Holl. & Agidium de Roia adannum C. 134Ç.

d Sed nihilfubfecutum cum Com. ante tUitd tempm à Friß» cœfus,oetubuit. J i ufto Dei judicio fit, Ut qui
alios temerè bellis vexant, & ob frivolas caufas fanguinem fundunt, ipli fuo fanguine injuriam ex-
pient. Exemplum memorabilein hoc Wilhelrao, ut & in alio ejufdem nominis & Comitatus Prin-
cipe, Rom. Rege; qui ob unius,qui tarnen incognitus erat, culpam excidium urbi noftra minatus;
chm vindictam antè in Frifiorum gentem effundere vellet, ne praceps in innocentes ruerec, ex-
linftus eil.

c Fovit Ele&ionem Luduici Imp.) De hac ele&ione multi multa tradunt pro affe&u fuo fed nemo
vcrius,autceraoribusprobationibusremexecutuseft. Ioanne Geor. Herwarto Bavaro, qui in-
genti voluminc, contre Bzovii Monachi calumnias velitatur; ex ipfis archivis principum deprom-
ptisteftimoniis.

£ W, Vicarim Imperii defignatus, ) I ta vocabatur tunc provinciariim nomine iOTp.prafe&us, quafî
vicesImperatorisgerens. Qualcs Latiniolimdixiflfent,pro Imperatore^ Tales luere ProcolT..
Propr£Etores,& qui hodie Regum vices in provinciis agunt,Proreges.
g Dux/rat Lud. Imp. Margaretamfiliam lVilhelmi Com. Hann. / Qua hu jus 4. Wilhelmi erat ami.

ca,undefequentes Ilannonia Hollandiaque Comités prodiêrc ; Partem ftemmatis ex Chronica
" Bavaria Andr. orefbiteri Ratifpon. adfero.

r Ludovicus ex priore Marchio Brandenburg, f
Lud.iv.BavarusjCui j Stcphanus Dux in Landzhut inf. Bavar. 1 Albertus,
prior uxor Beatrix! Expofter. 1 , f_T ,

Serior Margareta Ï Holl. Hanno«. Zel. &c.ob. 140c. 1 0°/™"\') ⁰³ P«^ he-

li Bt\'^î Cnoium Jägern Cracovi<e,~] Bzovius in append, ad Annal. Baronii, Ludovicum cum Ot-
tone confundere videcur ; & eundem Ottonem Heda Brandenburgenfem Marchionem cum Pan-
vinio dicit, hic cercè magna eft fcriptorum varietas & confufio, ut ex. Aventino, Munftero, Cufpi-
nianoj Bertio,aliis patet. Ego inter principes aut reges Poloniœ Ottonem circa ilia tempora , non
invenio.

I Cafu EquifujfocatuseB xn.OS0ir.1348,) AliihabentVjId.Oflobr. ideft jXi ij^jdeequt

lapfu Cufpinianus Se alii referunt,fediupervixifie eum plerique volunt.
k Casirum Luporum diftum de Wolven,\'] Quàm ineptus fit Heda in interpretandis propriis nomi-
nib us, & quam parum vim verborum perceperit aut expreflferit, jam ante à me dictum. Patet etiatn
hoc îcco, quo Wulven five Gulven, caftrum luporum reddit, cum meliüts Undofum dixiflet. In-
fignia etiam familiœ undas ubique exprimunt, & quae ab hac defcendunt fimUiter coloribus tantum
mutatis , ut fuut Horftiorum , Sterckenburgiorum , Hardenbroeckiorum , Hinderfteinio-
rum, Oude-Geiniorum, Hemftediorum, &c. Caftrum illud aliquoties deftruftum, Sc reparatum,
tandem ad Reneffios pervenit ; & ante 40. vel circiter annos emptione ad D. Walterum Crayeftei-
nium, qui domum ibi novam fecit. Feudum eft Hollandicum.
i Hemanas populos juxta Hemifluv. ripas, ] In quibus uterque pagus Emenelfe & Ter-Eme, qui
^ÊtttïanîïCC$ vulgdjHi fefe ab Antiftitis obedientiâ fubtraxerant,& Hollandi Orientales dici vole-
bauc, fed magno fuo malo, vi tandem ad verum dominum redire funt coafti.
m Coemit municipium cum arce Laghe,} Caftrum Lagbe pertinebat anno 1342. ad Harmannum de
JLaghe, cujus filia nupta Elberto Eylio Equiti, qui poft 4, annos Epifcopo omne territorium cum
caftro Laghe vendidit 5000. librar. At quia tempore debito hêec pecunia non folvebatur, multa in-
de damna & incommoda Epifcopo provenêre.
p Stahulum Equorum Epifcopi,) Equités Teutonicifacriolim in agro Trajeftenfi non procul ab
EccleGa D. Gertrudis Domicilium, in loco, qui Op-Ravm dicitur habebant; quo ab Hollandis de*
ftrufto, intra mceniafe receperunt _; ¹ & hoc ftabulum nafti, adjunctis vicinis fuâ pecunia emptis a-
reis, habitationem fatis magnificam ,quâ etiam nunc Fruuntur, fibi fecerunt ; principibus olim uc
& nunc hofpitium. Pretium hujus areœ& ftabuli( bait Oïïfetfiaüaetfe verba funt Epifcopi)gelegetl
inöc ^p?inChtoijCß J invenio 3 00. libb. nigr. Turonenfxum, quam fummam pollicetur Arkelius
fe impenfurum publicae utilitati. ad emptionem fcilicet j novi ftabuli, datis fidejulforibus frawe fuo
Roberto Arkelio, Domino Iacobo de Lichtenberch, Adamo Soudenbalchio, Alfero Lichten-
bergs , Henrico de Witte & Tidemanno Scrodekino, ut patet ex Uteris anno 1346 > earn in rem
confcriptis, hodieque extantibus. Olim ipfis fratribus Teutonicis data erat facultas aîdfifcandi til*
tra muros juxta cœmiterium D.Nicolai, ut ex diplomate feq. confiât.

HEnricus Z>. Ç. TrajeBenf. Ecclefia Epifcopus (gr Ç. major ejuf-
dem Ecclefia Trapofitus ₃ omnibus prafentia uifuris fit lut em
in domino. Noverint uniyerfi, quod nos Traceptori (êf fratribus do-
mus Teutonics Sanft.MarUTrajeBenf. liberam concejtimusfaculta-
tem adificandi infra muros TrajeBenfes juxta Scclefiam jB. Nicolai ,
ipfamque Ecclefiam cum fuis proventibus in fubpdium terra fianBa in-
tegr aliter contulimus eifidem jure perpetuo poßidendam_y& per ipforum
fratres facer dot es deferviendam, de qua fingulis annis vi. libras Tra-
jeßenßPrapofito majoris Ecclefia qui pro temporefueritjn perpetuum
exhibebuntjfahisjuribusfynodalibus qua confueVerunt eidem Prapo-
Jito de ipfa Eeclefid exbiberi. Et ne quis banc noBram liberam dona-
tionem occafione quacunque u ale at infringer e_y pradiBis Praceptori &*
fratribus pr a fient em pagmam ,figillorum noBrorum munimine dedi-
mus roboratam. ^Bum anno Domini M CC, quinquagefimo₃in era**
ßirio \'Beati _uAndrea _wApoBolL

î» Oppidum Rjnmm muro cinxit.1 iHud Godefridus de Renen antifies ante 200. pauld minus an*
nos, fummo fut inquit Bockenbergius) cui praeerat, Collegio dederat, ac tum oppidi nomen vide-
tur habujfle, Sive igkur Arkelius primus illu4 raiyro cinxit, five reftauravit^ raunitiorem certè lo«

cum, & tutiorem ab IioEili vi fecit.; fit li tarnen partim commcdo aut firmó.
p Moms T\'rajeBi ortus auBor\'ihis Gumerlingif,J Videntur hae reliquiae faaionum prLorum, quarurm
in Guidone ante memini ■ Gunterorum enim familia.è, Lichtenbergiis orta» fatis tum in urbe
potens fuit. De häc re fic in MS. meo God. Becani invenio, Anno 1346. pugnatum eft ab Epif«
copo, una cum Hubertode CuIemborgjRob.de Arckel& Iacobo de Nieveit in foio Palatino»
contra Gunterlingos numero trecentos. Meminit horum Sifridus Petri in Appendice ad Bekam.
Hïc autem faftio hoe antiftite urbe pulfa exulare eft co acta. Quag omnia cum in Uteris ipfnis Epif«
topi clarius exprimantur₃ eas hie adjunxi.

1>€n bpber <&n. «0.SJiffeïjop t\'.&frefïjt / Doen te toeten etc, 3£at on£ aengïje*
bineljt Rebben vgcrl\'amc Hluocn 23cj2g£meefter£/ ^efjepene/ iiaeDt enöe
bemannen onfer ^ëtaDt ban £>trec|)t / al? Dat fïi een toiüecoe^ Rebben infcee
pratst boeeftgï$cfc|??ebesï / Die ban langer rijt ïjertoact^bafre enDe ftafte geïjouDeu
too^bt/fp^etfeenDe afê ïjier Ka befeï^eben fr;cr; 3Baet eenicïj Dicfoofeitï*

ofte mifOöDie|) too^oe toeber mc ftaDt/ enbe ïjem Die ftabt Dat aff nemen toouDe/in
toat maniere/Dat/Dattoare/enDe toaert cat ïjp Deg ecnigm croene ofte dage b^oeïj*
te beo? on£ i^eeren ofte boo? ^onefr-i^eereii/ofrefeos^ %oiitoen ofte Sonthtyoii*
toen/ bp / ofte pmant ban ftre toegen/ bacr Bk fïabt fiuaerntffe of romen morste /
Die fal ße (labtDat af Doen / finten uß |IaDt£ cofre / ofïip faï upt tic ftaDt een mißt
DanDer ftaDt toefen/ tot Dier tïft toe öat fip ire fim öat af gfjeDaen ïjee ft / enDe Date
enteinbenfal ïjp ae fïabtbetermgeDoen / totter ftaöt figgein €nöe toant De SPoj*
gemeeftren/ d&t&epene/Uaet enDe #ubermannen onfer J>tabt ban £>trccï$t open-«
fcacr bcbonDen ïjebben / dat aren 3-an ban Eeeutoenberefj / laarman banden
Uiijn / <0pfen J50011 / 3(0« ïDtentoecrDe / <0pfb?ecbt i^aren jèoon&
J&one / (Spffyecftt <0nnter enbe <ffïaeg banDen ^utte / Die fïabt ban ©treedt in
groten ftoaermffe gcb^ocïjt Rebben / bp ïjnren raDe enDe toe-Doen / obermit^ gfte*
erom lat fp Den aBjabe ban §ol!ant eruenDé ober De ftaDt ©rree^t/aïfoe Dat P_sp fu
xm tUden inocöe enöe too,2nelDierp op De ftaöt IStree^t/ enDe ïjife ftoaerïiclien
Befat enöe fieojïocïjDe/ enfce nocliöuben^ Dage nocö niet toerfoenten / JBaerom*
me top met ^en in een geD?agen3ön/ aïfe om onfe flaöteiiDe Die gemeene 25ojger^s
ban©treefjttenbeften in rnfïe teljouDen/ Dat ïparen Aanban Eeutoenbercï}/
barman banben Hffn/ffait-upten IBeerDe / o^pfbert ^aren S\'anO. / ^Bpfbert
«Bnnter enDe €ïaeg banden ^utte boo^noembe binnen a^trecfjt niet eomenën fnU
len / tot Die tijt toe/ Dat fp Defen ïafle/ enDe Defen grooten onraet / Daer fp 0110 entws
onfe £>taDt in gï5eö?acïjt öebben afgeDaen enDe geöetert ïjebben / aïfoo on$ JstaDt
ïsoucfe fïont / J&oo^t fetten top De boojnoemDe upt ^are 25o?gerfc^ap/ enDf upt aïïe
ïiare p jibilegien / ßee()ten enDe l^pïjepbt Die fp v&ttetfyt ïjaDBeii gïjeïijch andere
«nfc 23o?0ctcn/ t\'ïjcnt ttt tijt / bat fp öcfcn ïajle enDe onract of geDaen Rebben Den
boo?f$* / ©oo?t toant fp boo?mael geftoo?en ïjebben onfer fïaöt ban ©tmftt/enDe
fcen gemeenen giïDe ïjaer befïe te Doen/ enDe öaer qnaetfte te fjeïpen toeren/ Daer fn
^em niet in bertoaert en ïtc&örn aï£ fp fc^ulDie^ toaren te Doen/fo ?ijn top met on^
fe -ètaDt ban ^trecgt in een g^eDjag^en; toare ecnicï) man Diefe boojtVon&e mit
tooo2Den ofte mit toereften / toaer bp men öefe faeeße aen Defe boojnoemDe StiDeit
iiiet reefttenenfonDenaï^ boo^fc^ebeit fïaet/ Datmen ter toaerïjepDt bonbe Die
tooonac^tiri) toaren Binnen ©tree jt / Die en fouDen binnen Der Jjtaöt boo?noemt
niet eomen mog^en / noeft binnenben mp!e na Der ^taDt / ter tijDt toe Dat ïjp ongf
enDe onfe ^taDt gïjebetert fjaDDe öat£ onjf gï>enoecpe aDoojt/ toant 3ternt ban^
Den ©eene / Sfanbanber <^trijpe/enDe JiBacfieïem fijnen bjoeDer Iparmang
Deren banDer ^trijpe/onfer jkaDtg 23o?ger^ toaren ban ©treeftt / eft onfe qnaet*
fïe gebaen ïjebben / fo ontfegg^en top ïjem onfer 25o2gerfcf)ap t\'Btrerïjt/enöc aïïe
p^ibiïegien/reeïjt enDe b^p^epDt Die onfe 25ojgeren t^?©treeöt te ^eöben pïegïiein
<€nbe om Dat top aïïe Defe boo^noembe poineten mit onfer ^taDt_sban ©treeïjt cttta
^ac^teïieften oberD^agen 5ï)n bafleenDe ftaDe te ïjouDen / foo göeïooben top ^em
Defe boo:f5. poincten niet tt berb^eeefent / nocfi Daer ban geeite gftcïii^eniffe/ noen
jsene aen te gaen/notö Daer toe anDer5f net te öoen / ten fp bp De <ë>tatg ftaöe goe^
öunfften en coiifentS" #?eonDeaïïer Defer Dingen/ foo ïi£öbm top Defen ^iefbe^
fegcït mit onfen fegeï. begeben t\'^trecöt in\'t laec on|S ^t * if maen^aec^

g Framm fuurn in hello Leoàenfi occifum, ) Quis hie fratrum Epifcopi fueritnondu\'m mihi liquet,,
Iohannes enim major natu ante pattern Dordrechti in concurfii equeftri occubait -, njfi ex lis quas
fequimtur, conftiterit Robertum , quem ditioni fuse vicarium conftituerat, dene\'tari.
^r Sufpenfis infignibus illiut,] Novus is tum videtur mos fufpendendi infignia, cujus vix apud proba-
tum au et o rem antiquiorem m,entionem fieri vidi. Hoc veroinloco poft ipfe antiftes, licet ad Leo-
diceniem tranflatus effet epifcopatum, iepulturam fibi elegit,
f Rece/Jit Turones,) MS. Gcd. Lapp ii Turones vel Turcnas non habet fed Annales populareSj
Suffridus Petri in Appendice ad Bekam & alii noftrorum fcriptorum locum exprimunt, qui eft in
Galliis nobilis urbs Archie-pifcopatu & Confefiu Iuridico Celebris, vide Audi earn Quetcetanum
libro i cap. 122. de an tiq. & memor. urbium Francis;,
t D.Zuedem Vierloe,]Zuederus Uterloe ex Trans-IiTelanis oriundus poftea Martiniani rempli Sc
collegii Praepofitusfummoperè ad prgfulatum Tr. afpiravit,fed non pervenit ■ Fratrem habuit Y-
vonemeui Arkelius cuïtodiàm ârcis VolIenhoCommifit, ut exliterisannoChrifti t 449.didici.Ip-
fius autem Zuederi Epitaphium extat in œde fumma his verbis farcophago infculptutn : oB VE-
NERABIL* DOMINUS PROPOSITUS TRAIECT. ET ARGHIDIAC. SUE-
DERUS UTERLOE ANNO MCCC.LXXVULXXH APRIL, HIC SEPULTUS;

U Pmuntibm mbilibm o eivihts oppugnantibus, ) Horum quidam à Sifrido nominantur, inter quos
Lichtenbergii, Ryfenburgius & Dnelii fuerunt -, exercitus Ultraje&eofium Duces ; ita ut non in-
cruer.ta fuerit ea viftoria Epifcopo , Oudewaterse captf.
x Plurimis comm. c apt is,) Annal, vulgares inter hos referünt Gifbern Dangerakium > Herpertum

Liefveldium, & Conradum Oofterhoutium.
y DcfignatöVicario,) Gerardo de Veno Thefaurario & Vicario fuo, quem Praepoïïtum Arnhe=

mienfem fuifîèdifco exlit\'teris, in archivisfummicoli. Tr. exiftentibus,Anno 135-9.& s360=.
2\' A fa&me eornm qui Cabeïiavi,) De hac Afellorum, & Hamatorum faöione apud Hollandos _snon minus quam GuibelIinorum& Welphorumîn ltaliâj execrandâ, Hollandica? meminerunthi-
ftoriaa, in quibus hoc Impieimfilii cum matre bellum pkniffimè deferibitur; quo Ledorem^vi-
dumamando, ne inftitutimei limites niraium tranfiiffè dicàr.
aa Qu-s omnia iidem tyramifabrieaverant, j Hi petebant ab Epifcopo> ut arces, & reliqus bona de-

tinerent ad ;o.annos : & ipfî annuè 2000. libr.perfolverent.
bb TVredeßain aïcem] Fortè Weerdeßein quae hodie non incognita. Ohm peculium Wnckiorum,

Zyliorum & Wittiorum à Wercfteyn, nunc verd Grauwertiorum.
ec Ab OttoneprœfeElo de Ijfelßain arx JnfuLe Çafioreœ,) Otto nunquam praefe&us, aut Dominus de
Yffelftain fuit, fed rilius Gifelberti de Iffelftei« milm , qui anno 1318. hos fillos fuos nominat D.Io-
annem Cuftodem D. Maria;, Wilhelmum Can.Traje£tenfem,D. Arnoldum de Jflfelfteinmilitemi
atque Ottonem & Herbernum. Otto anno 1344. reperitur equeftr. dignitatis fuiffe vir,tum fratre
Arnokio Domino de ïiTelfîein, veluti litcrÊê figillo ejus roborat£e confirmant : cui uxor filiaDomi-.
ni de Beverweert, quas ei caftrnm Bevervveert in dotem attulerat.
cid Muriicipitm Saltuofi m\'omis poft longam obfidionem cepit, ] Caula hujus obfidionis in additionibus
MSS. ad Chronicon meum Becani, fie exprimitur î Eodem anno [ntmpe 1352,.] Dominus Gifben. de
lAbcouda emit caflrum de Woudenlerch erga Dom Aob.de Woudenbcrch, fratrem Domini Huberti Scbmckjde
Culemhortb , in prœlio Hajfelenfi à Leodienfibus interfeBi. FHiiis vero D, Johannis de Woudenberch ex
inßigatiow & fubfidio Domini lobanntsdeCulemborchquadam noEteinfra fuburUum lattris pontemeumfuis
extemplo prçoccupavitiportam ulteriorem introivit, caflrum cepit, cuflodes ejfugaVit> &firmo munimentoeum
fun complicibus communiait. Cifbertus vero de Apcoùdd de amißiotie caßri turbatus, & hanc violentiam mo-
leflè firens, conquerchatureandem violentiam Epifcopo, fupplieando ut ipfe hanculcifci veUet injuriam. Epifco-
pus vero cum multis belligeris propterea circitmvaUaVit idem câflnim, impugnando turret & mania diver fis in-
•geniis,quoaduJauecafîrenfes urgentepenuriâ ViBualium in deditionem tranfirent Epifcopi,pofi ij.feptimanas_tcr ipfumprœ\'fidium eidem libéré refignarint,Epifcopus vero caftrumfunditus deftrttxit. Hujus etiam rei me-
minere Chronicon vernaculum & annotata D.Corn: Boothii ex publicis a&is.
ce Arcemquoqm Riucdperjsyafidemobmuit,)in Appendicefupralaudatâ,hsec ferè Ieguntur,Chro*
nica vernacula &fcripta,quœ extant cauffam, fie exprimunt vernaculo fermone : ©COJt fept

m ban iBpnöf«/ öat nuin ban ©ttccïjt inbec tijöt/ öornten boo? aBouöcnberclj lacïj/om
btcntl-macnïtc ban ïiurfc ä ooeöe Uanïiutoïri/ oy 3Bouteclian ofte op ten ofienm
tiie\'îbmt rectitc öorn f ouöe / beö ï)cnt bacc obet nicmönöt tt öienen m quam / cnöe ïjctmôa
%). ban ©trefft alfco bcrbülcftö^/bat tjet tern met rechte ar.e ßlictoyfet toeröt/enöß mit vetlp
u in öat ïiupô/cnttc n\\bm öoeöe/ en in aï 3ijncn toeDeftojcn fat boo? m epglien ge« / ent* m
_r 5©outèt ôïîccocï)t ïîeeft teoftensf mtjrt ban mmljt alfc fijm Rieben ïjoita «c.

ff Anno 1354.E pifcopw Zueàerum prafeBumm Montfort,) Annales vernaçuli & appendix MS,
zd Bekam annum 135-3. habent ubi hiEc obfidiö, ejufque caufa & exitus fic deferibuntur : Inprofe*
tio S. Servatii Epifcopus Iohannes cumplcrifque beüigerü vernaculrs circupivallavit Montforde,fecum deferens
ttrribilem machinam cum quàprœfdtum oppidum inccff anterlaeeßivit, propterea quia Borchgravm adherens
hominis de Culemburgh , & Vynen , fe oppofuerat fuo vero Domino. Sed is taute confulw atten-»
viresfm contra exercitum rnagnmmi «Antiftitis nequaquam pojfefufficm ,facm (Xfäßvit, fidelity

tem Epifcopo juraviit (ic mgmrn ga^am eidemproforefaElo contulit j <& (ie EpifcopltS fatis ipfam ültiu Trü\'
ieïïum receffit, Extant Literae Suederi vernaculo fermone fcripta quibusprofiteüiromnemobe-
dientiam EcclefiaeTraj. anno C. 1353. ut &aliaeoppidi Montfortenfis piena: fubnuffionis,qua-
rum fequitur tenor. >» ,

W| ^rïjoute/^tfjepene/enöe gemene bucre ban JiBontfoeröe/ enöemt*
gemeen? bnere toonenöe inöen herfpeï ban jBontfocrDc ma&en
conöt aïïen Enöen / öat top bp toilïe en£e goetttuncto cns ïjeren
ren ^toeöer£ 25o£cïjgrabe ban «Jffëontfoeröe in een gïjeö?ogen $ïjn met eenen eer*
ftmcn t^aöer in vèoöe onfen recjjten li antf-i5eerc tsaren Soljan ban ^Cdiel
fcfjopt\'©trecïjt/ent?e^e£i&cnöemltoei omt èn^c boer onfe nacomeïingïjen gïje-
èuït/gïicïoeft/gïjefecchert/enöe gïjesteojen/ gïjeïoben/3efeeren/ enöesteeren/enöe
toiïco^en msröe op a!ïe onfe goet cnöconfer nacomeïingïjen/öat topïeggïjenöe ficb*
Den binnen öen <0ïjefticï)t0 païen ban IDrtecïjt / aïfo öat top onfen f)ccre ben ïBifc
fcïjop boojfclfceben enöe fijnen nacomeïingïjen 23ifftïjoppen t\'imrccïjt boertane
aïtoeö {jont entse gfjetrotuue toefen $uïïen aïfe gocöe gïjcfïicïjfsê fliiöc ïjo;en r ctfc
ten Hantf-ÏDeer fcïjuïöict) $tjn te toefen/ enöe bat top enöe onfenacomeïingjje gïie*
ïrontoe ïjuïperjS julïen toefen öe# S&ïflcïjop^ ban Btrecïjt öie mug/ enöe toefen
faïinöer rijöt tegfje«£ aïïen öen grenen öie ïjem enöe fijnen <©?jefïicïjte ban
treedt beten offc§aöen toouöen/ enöe bat top fjem enöe fijnen na-corneïingen
floppen t\'mmfyt tot aïre tipt aïfe toijg bermaent toaröen / öc£ <20ïjcfrif|jf$ pa*
ïeii tuffcfjen $oöe enöe 25oöcgraben $uïïen ïjcïpen ïjonöen enöe befejermen / nae
aïïe oiifec rnacïjt/ enöe joelen oecïi fijne ïjectïichïjcpöt/enöc fijne «iBïjcrccïjteti fiere*
ïten/ftjne panöergf/ fr)ue öoöen/ enöe 3ijn£ «©fficiaeïen öie ïjacr öagïje ö^iebeniöe
Sanne b?iebe brrngljni / bobberen enöe befeïjermen nae aïïe onfer macïjte / ;co öat
ïjem gïjeen areïj en göefcïjie / enöe öat top onö tegfjen^ öen 23iflfcïjop ban Ötrecljt
öie ijef / enöe toefen fel inöcc tijöt / noeïj tiegïjeng öer ^taöt ban ©treeïjt nimmer
meer beseften cn $oeïen / mei* Jem aïtoe? te öoen in aïïen ^aeeften toes top onfen
Qfycmfyen lieten f^uïöir^ ^ijn te boen / enöe öat top nimmermeer öaer toe %t\\*
pen en $uïïenraeöen noeste toifen/ noc^ öaer meöe toefen bat ^em pcmanöt^oo^
gfjer <25f)èrecï|teonöertoönöetot jBontfoeröe anöer^ Dan öie 25iffcj&opban3^
treedt ftjiic Jjlaerff^aïefe of fijne gï)etoaetöen25oöe/enöe bat top nimmernieec
bic J>teöeban .ïiDontfoeröebetïen en^uïïen mit jmucren / mtt ^iaften / notfyin
gl^eenremanieren/tefpöptoiïïeöe£23iffcïjopgban ©treeïjt enöe goetöunefem
3ijnre ^taöt ban aatreeïjt/ enöe toaeröat ^aftebat top of onfe nacomcïingïjen ee*
nicb banbefen punten becbjaften / of niet en boïöaöen in aïïen manieren aïfe boo;^
fcï>?eben / 500 becboerben top ofte onfe nae-tomeïiiigïjen bie bat berb^aften affe
onfe goet bat top binnenben <0ïjefticïjt^ païen boo?fcï)?eben ïeggïienöe ïjaööfii/
enöe barentenö^ henöen topong feïben troutoeïoe^ enöe mcneöifï). ^n o:fonöc
aïïe befer öingfte ïjeböen top J>cï)oute/J>cïjcpene enöe gemeenebuerc ban stoma*
foetöe onfen giemeenen ^egjd aen öefen b^iefgïjcöaen / enöe top gïjemene bnere
toooitenöe inöeit fterfpsï ban iHontfoerbe g^eJooben bit boo? oiiis enöe onfe ims<
comeïingïie bafte enöe jïaüe te fjonöen onöer öen^eg^el ban JiBontfoerbeboo?-
gïjenoemt / enöe om öiemeere oo?conöeenöe befïeniffe befer öingïjefoo Rebben
top £cï)oute/ ^eftepene enbe gïjemeenc bucee ban «JlBontfoeröe boo:-gbenoenit/
gïjebeöen onfen ïpeeren öen 25o?e^grebe ban «iHlontfoeröe boo: gbenoemt öefen
D^iefmebe te be^egöeïen mit fijnen ^egïjeï / «enbe icfe ^toeber 25o^rï)grabe ban
afeontfoeröe boctfcï)?ebe ïjebbe öoo? beöe toiïïe öesf ^écljoiiten öer ^cjepene en-
be öee meenre buere ban JlBontfoeröe boo? gïjenoemt mijnen segïjeï aen befen
ö?ief geöaen tot eenen €>?conöe.^efec bjebe |tjn ttoe aïïeeng fpjefeeitbe / <0egeben
in\'t 3 aer on^ ^eeren bupfentb?e-ï)onöert ö?e-ertöe-bijfticö op ^etbae^bac§
inöej^ep, .

g\'g . Vt in ici civis trajeBmfii pràficeretUr perpétué, ] Et confiât WînfemiôSj Rineveîtios cives tri*

je&enfes huic caftro & prajfefturae prafiufle, extantque hujus rei inftrumenta.
hh ^Arcem veropacts,five Vredelandt redemit ab Augufiâ, ) MS.app,procafiroVr«delande ad plenum
perfolvit Margareta ïmperatrïci, qmd ab aktecefforefuo oppignoratumfuerat, & in [nam pttefiatem recepfe
p ro V11. M. libr., quam pecuniam Florentius de BockJjorß ex parte Imper at ricis accept t,
ü Ecclefiai infiauUre, 0 bibloth. ornam. necejfmis vapit adomare;) De ea re he Sifridus S Ecclefias Àt~
rutas xeîiauravit ,reïlœurat as hbris optünis,CaiicibHs,aliijquepretiofis ornamentis inßruxihpretiojilfmam etiam
mythram cum baculo paftorali argenteo deaurato proprt\'ts expmfis fieri fecit, in M S. m eo quasdim eùam te-
ferunturde hrachio Si Apollinaris ab eo Ravennâ aliatoi
i-k Erat enim doEius admodum, & Volumina ingentia compofuit ) Heda infra : Ira Gàttijs bord Uteris arti*
iufquequibuspollebat,operamdédit. Placentitis de Epifcopis Leodienfibus : Infacris atque [œculankcs
Uteris non vulgarités inïiitutus.Chton, M.Belg icum ; Vir utique doEius fcientiis tam fpiritualibus, rua fi"
sular\'èus. De libris vero ab eo Compolitis nulla extat memoria, nifi 11 lateant alicubi & cum tinei»
pugnent. In libro D.Gif biLappii notatum in margine : loannes ^/tr^elius juffit confcribi libnim Ponti-
ficalem,qui commet in fe fiptem libros : u Vh confier at me minißrorum: 2, De Ecckfiis,ccemitents,vafis con-
fierais : De benediSione rerumpnfwarum : 4, Deccend Domini ; <;, Officium ckfunElorum, cum Pfalte«-
no : 6, Btnediclknes per. totum annum omnibus Dominicis &feftis , per oration es : 7. De QegraiationibùSi
Î1 Cuiferè omnesnobile; Epifeopo fideadfirtBi adbœfêre>) Hos recenfet Sifridus in Appendice ad Chron,
Becani, in meâtamen appendice MS. additur loannes deCulemborGh quondam Woudenbergaä
dominus,& pro Iohanne Schonouwio,Hubertus legitur.
mm Occifis circiter oBuagïnta exprimoribus, ] In fupplemento MS. meo : carruzriiht autem m tlhcerta-

minelxx. deoptimis Bunfcbotenfibus.
nn - Erat tune in vico Gano turrisfortlffima,) Hanc alii Snoyen toorn appellaruntjà Snoyis aempè poA
feflàm, horum enim Celebris & nobilis hic olim floruit familia, ex quibu\'s Arnoldus eu m filio vixit
circa annum C.i 2S Iohannes 1290, Bernardus miles 1381. Arnoldus Eques cum fratre Theo-
dorico) aliique difti Snoyi de Oude-Gein, ex Wuluenis oriundi. Hic ante paucos hos annos à loci
poflèlfore,Domino Adriano Plofio Amftelio Equité illuftri, partim ex veteribus fundamcntisjpar-
tim no viter {ait is erectäeft arx Oude-Geina , am amiffimo loco lita.
Co Oppida MitdamCT IVefopam,] MS. meus fupralaudatus : .Anno Domini t$$6.pöflconverfionem
S.Paiili Ep\'tfcopus loannes cum eleSis armigeris vetiit ad opptda IVeefp ö* Müden qua leüanti mam infra
triam dttrum fpatitim fibi ViclorioseJubegif, Chron. vern. dicit quarto die vi expugnata & meenfa.
pp PrrfeBum Montfortis nepoternfiAim tuneprœfidem,) Erat is Suederus Ultrajeftenfis Marefchal-
lus [ut vocaut] Caftellanus de Montfort,cujus mater filia dn. de Ifielftain, hujus extat fidelitatis ju-
ramentum anno 1355. Epifcöpoj Etditioni Traieft. praeftitum : quo non obftante Sleidanum Sc
Diclenium Säcrapas cum 40. armatis ad hoftes Epifcopi propérantes captos & fub euftodiâfua ex-
ifientes dimifitj& hoftibusiifdeïn fe junxit.
qfj Paffifimt & cives Amerffordienfes clademà. prœfeïïo opp^Nardeni,] MS.meus: Eodem anno (1^6)
j4diemenf.Manii Dominus GyfbertusdeNyenrode veniens exNeerdencummultis ac bellicofisvernaculisin-
cenditpagum fyeß,it contra verùMareJcalcus Epifcopi in Eemlant Otto de Lare coadunatisfibi Amer ff ordi-
enßbus animofe ipfos aggreff us eß, & trudele Mum exortum eft, in quo primo ^g^ffu Nienrodius lethaliter
fauciatus e!i, at mdefuper cujptàs ingejdportaretur, fed poßremo Ottone Marejcako cum $6. probatis armi-
geris necatis Holkndi viBores extiterunt.

Subfecuta pax inter Epifcopum & Comittm,) Conditiones à Sifrido Petri referuntur, ut Sc in An«\'
naî. Vernaculis ; Vidi & originales defcriptas in quibus Comes profitetur bona de AmfteUWoer-»
den & Guck ab Antiflite clientelari pofthaec beneikio fe polfefTurum. Item ut Gunterlingi 7. ex-
ules ibidem nominati reftituerentur quos etiamindereliquosfponteEpifcopus reftituit.
SÎ Filia Ducts de Suldenis₅] De lilia Ducis Brigenfis feriptores ferè conveniuntiSuidenfis nefcio ail
alius prartix Hedam meminerit. Videtur autem Bregenfis ducatus in Siiefiâ fitus ad limites Polo-
nias & idem dici à Sahmarthanis fratr. Suidenic.
tt Prafidiumquodyocayit ^Arkelßain,] In Zallandiâ, inter VVeft-cafpel [fic in MS.meo] & Back-
msr in loco filveftri acdificans caftrum magnum, quod vöcävit Arkelftain : alii Bathmän & Wege-
fiapel Iegunt. Superat & hodie in Zallandiâ caftrum Arkenftaiti nec procul inde Bathman,& Wef-
&p"ç> ut in Provtnciae iftius tabulâ videre eft.
■Ott \' ErafaefiarxStterfioo,] Nunc Saetzvelt di£ta,quœ poffideturà Nobili Sc àntiqua familiâ Rede«
orum in quâ vixit anno i2<5o. Bitterus Miles de Rede, cujus literse & figillum fervantur in Tabu-
lario Equitum Teutonicorum Trajefti. Extat hujus Epifcopi tempore làfta4eclaratio H. de Sel-
Wärt de controverfîâ Groning- q^u>^x eft talis. Pateatunivetfts quodnosHenricusde Sei wärt armi-
ger rraftatus initos inter ven. viroS DeCanum Sc cäpitulum Ecclefiae Tr.parte ex unâ Sc me H.prae-
di£tum parte ex altera, fuper infeudatione Iurifdiaionis oppidi de Groningen,ad ipfes (ut afierunt)
3b antiquo fpeàantis / quantum per me ftetit, \'bona fide & legaliter peifequar infra hinc & feftum
Pentecoftis proximè venturnm prêtante domino felicitexterminandos. In cujus rei teftimonium
niçi figilliappenfione feciprsefentem literam roborari, Datum Tra^efti ,anno Domini Millefimo
qutitîquagefimo feciwdo₃die quarto menfis Aprilis.

X Pdudem diBam Wldfiebroeck.in Tranfifilanis aggeribus inclufit,} In appendice MS. <Arm <^4»
x. Vebruatij ma terra Mafiebrouck.magnificus Epifcopus obtulh B.Martino , cum mcdietate dedmarjim;
diam vera med. decim. obt ulit capitulo Davent. in honorem B. Lebmni ctnfejf, Tota v. terra eft 33» Hou-
varmn. Heda habet jugera perperam ut puto.
yy Sub quoprimumcceptum Collegium Canon.in Oppido Leidenfi,) Collegium illud Pancratianum,
vulgdHoochlandicum,24. Canon.erexiiTehisconfentitGuicardin. Vernenburgiuni hups foe-
ceflorem anno 1366. fchedae noftra; habent, poft bieiinium quam ad Leodienfem tranflatus fuifet
Ecclefiam Arckelius-quodSc Orlerius in Leidenfi defcriptione; ubi diploma fundat.recitat.aflerit.
gz Inflituit & ipfe in Oppido Gorcum cum Ottone de <Arclo,) Id factum ut habent fchedae noftr« an-
no 1378, paulo ante quam moreretur. Appendix ad Bekam MS. circa bac tempera {annum falktt
1378. jfundavit in GoritKbemVenerabilecollegium Sec. Canonicorum x.111. ex quo prodiit tandem
Joannes de Hare,Gorinchemius, qui Hagansebiblioth. Primus auctor. vide Guicard, Belgium m
Gorcom.

«es Hoc tempore pueSttsperfe&eloquens;\'] Ejufmodiprodigiainhiftoriis pafllm occurrunt, utde in-
fante a Sergio PP. interrogato de patre ,ex Surio in vita Anf helmi: De alio, Abbati Danidi de
patrerefpondente ex Sophronii prato Spir. Adde Gregor.Turon. aliofque.
$ß (Vulgariier Cormede) 111 ipfo diplomate,quid hoc fit verbi quodamiTiOdo explicatur; occurrit ethm
in ejus & anteriorum fseculorum monumentis fepiffime. In literis Florentii de Batenburch de bo-
nis in Balgoye anno 1247. inlihro Camera fol. z 5-. NuUmfervus vel libertus Cerocenf. vel Cunm-datism
fccckfiä noflra pottfl ejfe Camnicits. Item in listens Abb. Gerardi S. Pauli Traj. Anno 1422. Ge-
tardiCom. Gelrenf. anno 12273in fententia Wak.dc Morferiborch 1349. pafümj Arnold! Abba-
tis Egm. anno 1 Z]o. See,

ANno itaque Ixiv.Iohannes(a) ex Vernenborch furrogatus a Romano Pontifice xlvfij-
conftituitur Epifcopus, vir manfuetus , & pacis amator, inveniens juxta ejus anhxraa
V KKwn cv Epifcopatum in oppidis & Arcibus liberum ac ditem. Pafsus eft tarnen lequentiaa-

Sroickbuyfen no magna incommoda ä quibufdam Weftphalis ex familiä de(b)Veelen,& de Broickhuyfoj,
loftes Epif- qui in Tranfifelaniis per mukös vicos ingentem prxdam abegerunt,de quibus tarnen pracfes-
fopi* taneam fuinpfit vindidam non fpernendo comitatus equitatu, omnia hoftium municipia fer-
ro igniquevaftans, & folo adaequans: quosetiam ad condignam compulit latisfadionem.
"Ammfor- Annolxvi.obledit Amersfordiam, eo quod cives illius loci vendicarunt liber tatem, cos&i
dtrnjesco- p_arere & pendere quicquid tenebantur. Anno verb Ixvi 11. v. Kai. Novembris,dum Epii-
%dimtm copushybernaret in oppido Ghoer, per infidias hoftium, vigilum incuria,locum no£tu dock-
Epifcotfis Pentium capitur ,trucidatis aliquot ex fuis, & magno site redimitur ä nonnullis, quibus Pro-
zajtitxr. vinci<£ cis-Ifulanae cum arce Vollenhoe ex hoc rurfum impignorantur in maximam Ecclefi®
jacturam. Albertus quoque Dux Bavarian inftigatus per quendam Gifbertum Gunter exu-
lem Traje&enfem, & ob literas illi exhibitas, vel per ipfum exukm in odium fuoru A , vel
per alium, cui arx (c) Vredelant pridem ComitiHollandise per Iohannem Dieftenfem impt-
gnorata fuerat, civium bona rapi atque diftrahi permifit; fuit tamen quseftio iqtercepta arbi-
trio Eduardi Ducis Geldriae, qui filiam Alberti defponfarat ,ut pecunia infcripta liters redi-
meretur ftatuto tempore. Iohannes verb Epifcopus cum praefuifsetannis feptcm,morte fo-
«371- tpi- bitaneä, vel utifufpicabatur,ex veneno periit,anno Mccclxxi. ix. Kal. Iulii,abfque ulls
fcopnn,0. _{funebri fepulms in Bafilid} majore.

a Johannes ex Vernenborch: Ex Comitibus fcilicet de Vernenburg. Eft autera Vernenburg Comi-
tatus inter Aerem & Netam fiuviolos fitus, adlimites Trevirorum • Caftro nobilitatus antiquiffi-
Hio 3 quod priiis fui juris erat (tefte Beltelio) & nulli majori fubditum poteftati j fed anno C. 1 Z7°-
Comitibus Luxemburgenfibusprofumma2oo,libb. denariorum mutuo data feudale effe^^
eftj rem tum gerente Henrico Comite de Virnenburch. De nomine ejus conjefturam vide ipude-
undern Berte! in hiftoriä Luxemb.pag. 108. efthodie Peculium Manderfcheidenfium Coraitum.
Fuerit hie 37. Monafterienfium Epifcopus,poft Adolphum Comitem deMarcä de quo fie Crantz,
in Metrop.lib.9x.45. Joannes de Vernenborch qui Adolpho in Ecclefiam Monaßerienfem fucceflit j cum six
amum in eaperßitiffetmox transferrin ad EccleßamTraj.
b Exfamiliade Veelen & Broickjmfen _t~] Antiquatn & potenten» apt Cliwnfes familiam inveuio
Veelenfium,exqua circa an. 1274. Amoldus de Veele miles teftis adhibitus literis Henrici.de Lec-
ka. Nec minus potens & nobilis familia fuit Broeckhufiorum in Gelria etiam non ignota.

Magno cere redimitur, ) Lutrum redemptionis fuilfe con fiat 16000. fcutorum veterum ; re-
^empuonem procurantibus iacobo de Zoudenbalch, ex familia I-ichtenbergica (indicante

Sgttlo; Abbate S. Lanrentiiin Ooftbroeck, Gif berto Vianenf», Zwedero Vlarlenfi, facobo Zu*
leno Nieveltio, & Gerardo Vrenckio.

Cm *rx VreMantpridem Comiti Hoflf.] redemta ea arxab Augnfta Wilhelmi forore jam erat per
Arckelium, tefte hocnoitro auftorefupra, fed malitia Gunten exulis ea? litere in man us Alberti
pervencrant. Hmc diicant tarn pnvati quam public® rei prated! quam periculofum fit literas obU-
gatorias redemptas eonlervare ve le integras _s unde etiam nos inter privates controverfias ortas vi*
dimus interpofteros value penculofas. Vide qua hic nofterinfu/ceffore Arnoldo refert, de ea-

Superfuntbtera Verneburgii Epifcopi quibus polliceturfe nunquam ajienaturum * dominio
Trajeft. caftrum Eembrug, nec penmflurum ut damnum dvitati vel embus TraiedeX^

inferamr,qtmu^cum apud me extet exemplar, ex pervetuiio codrce defectum Uudope a S

W| ban Bintenkt?d) tsptcr genabê ^ifüfjop t ^treeïtt/
mate conö aïlen Eupfccn/üat top m tegeHtoo^öicïKpöi aufcr <£a\\z*
fien en be£ 0aet$ ban onfc ^taöt ®;rcct)t gdooft en gefaio^cn beb*
fcen üöt top bat fjuug t\'€mb?ug enbefuïcfe gocc atë Daer*scbeïjoo?t rammenneer
toerfetten noch berfdfen en fatten nodj pcmant berïiien noc$ bedenen sf in eeni*
manieren ben geftieïjte ban ©tredjt oiicferren cn füllen/ cn top otch onfc jtoöt
ban ©treeftt/ cn onfc gefliehte boo?f3* ofte pmanbt beer mefce oorlogen cn füllen /
noch geïjengen naer onfc machte fonöcr arc^cpt batfc pmant bacr mcöc oajïogcn/
töp cn ïjabbcntecrjïberboïgfjet in aïïcn manieren aïfe ben open b^icf infjoubt bie
«^iflfcljop ⁵³³¹¹ ^ecttcl onfc boo? baber onfer fïatst ban l^rrecht baer op ge*
geben ïjeeft / §n ojconbc bit befegdt mit onfeu fegcï / begeben iift jacc on£
mi «UB €£<£*miï. be£ ïsonrcbagö na £int parting Daift inöen IBintcr.

__.ftoeï$ ban ßomen 25iffcfjop t\'^aec|jt te toeten/ bat top onfen ïicbcn bosge*,

ren enbe be {labt ban ©treedt aïïc ïjo^e p?ibiïcgsen / reepten / b?p&eben/ toiïfto?eu
cn hoeren bie fp Rebben / ofte bcrcregen lebben ban ficpferen/ ban üloemfcfje Co*
«ingen enbc ban ^iffcfioppcn t\'©frerï}£ onfen boo?-baöcrcn foe toie 3p gïjctoeefï
5fjn/etibe aï!e ïjoje onbe ^eccomen bie 5p ban onfe boa?-baba-cn tijbeit ènbe öojc ou*
be tijben bacr gebjoebt Ijebben tot befe« bage toe/confinneren/ ba|ï cnbe flnbe fee*
loben te Üonöen/fonöer cnicb toebertooerbc ofte toeicöcn/ mit gocöcn troutoen/ne
oojconbe be^b^icf^ befegdt mit onfen ^rgïjcï / begeben in\'t jacr onjS I|eetcii M
bp onfcr©?ontoen bacb Nativitas, Ejufdcm ferè tenoris aliorura

SEde jam vacante, pars elegit fa) Zuederüm Wterloo majorem Prapofitum, virum ilÜ-
teratum, incultis moribus, Religionis ac difcipliaa E«clefiaftica penitus ignarum, cui
& CapitulumDaventricum adhafit: Sed major pars & lanior ipfum refpuebat. D«de
Urbanus Papa conftituit Arnoldum Principem (b) exftirpe clarä de Horn, tunc in curia pra-
fentem. Qui reeeptus (ba) pridie Kai. O&obris xlix. conftituitur Epifcopus, vir literatus,
formä egregius, comis atqueaffabilis ₃non detreefansarma. Hic debitaex captivitate pra-
decefsoris contrada_? perfolvit ,arcem Vrcdelant prineipi Apcoudiocolnmifit eä conditione,
Ut in fide Traje&enfium confervaret, nec ullum ex ipfa aliquo colore injuriari permitteret,
pa&is\'(c) parum fervatis. Hic mortuo Heinaldo-Duce Gelria abfque prole, (d) afsumpfit fo- _rpir_Cü{m«iale bellum pro feniore forore Renaldi, qua Gomiti Clivenfi nupferat, contra Wilhelmum _hc/J₍tiueem Iulia ex juniore forore natum: fuit bellum atrox & diuturnum, in quo idem Epifco- mifctns non
pus magno diferimine fe fuofque immifeuit, vix evadens manus boftium, nifi fui apud Tielam necejfario,
fuppetias venifsent. Fuit etiam bellum minus necefsarium pro Epifcopatu. Nam territorium. hofiium
"Erajedcnfeincendio & rapinis datum,nullumfenfitcommodum. Anno verb M ccclxxi n, mannt eva-
Traje&.duxere altam fofsam,^ Nieuvaertad Groterwade,& locarunt(e)ad ripamLecca fl_U-^dit\' ,

ubi & arcem pr^munitam condidêre, quam Gildenburcb nominarunt^ collegiis artificum

fie didam in vico V reef wiek, ne illae per holles aliquando deftruerentur: Concitantibus ex

hoe ipfis adverlum fe Gifbertum Viancnfem atque Dordracenfes, qui in odium & fervitu-

tem iplorum id fadum fufpicabantur: acque Albertum Ducem Bavarix, & Cotnitem Hol»

laudix commoverunt adverfum Trajedenfes , cum quibus orta dilcordia fuper redemptions

arcis Pacis five Vredelant. Quia Comes plus exigebat, quam conventum fuit. Arx Corona:,

quam Cronenburch dicunt, k Trajedenfibus capitui & deftruitur. Oppidum Infola five

fiuhmrna- ^r_oerc[_en ^ Trajedenfibusfruftra.appetitur,aduftisfuburbiis : oppidaMuden, Wefop

[Taliid ex róulti vici coada tributum ingens folvere, loco pecunia, k Trajedenfibus per Comïtem ex-

Jaliopullulat, torts. A quibus turn Zwederus Prxfedus in Gaefbeeck ad Comitem deficiens , contra jus-

jurandum bellum indixit. Arx quoque Gildenburch a Comité obfefsa tandem deditur, tur-

fumque & Trajedenfibusrecuperatur , femper audacilfimè oppugnata, & rurfurn ab prseiidï*

arirs valide defenfa, fadxque per Trajedenfes multx incurfiones in Hollandiam, multxquc

hincindeprxdx: tandem omnis diflenfio compofita ea conditione, ut Vreefwick cum ai-

Ï374.I««»- fertionefg) Fpilèopi,& lèptem ftolarum cederet Epifcopatui. Anno verb M. ccc. lxxiv.fa*

datio agris fta j_n<rens inundatio aquarum, qux oppida ac vicos plures fubruebat, fxviens per quadri-

damnofa. _meft_rej ita ut per agros ac prxdia navigio undique progrederetur, interruptus poftea eft ag-

^Leoduf°\' ger fluminis Lecc$ , qui mul to majore incommodo Hollandiam afflixit. Arnoldus itaque de-

Jtrkelmori- fundo anno M. ccc. lxxvi i. Iohanne de Arckel apud Leodium ,cum arcem de Putte nftaïnt,

tur 1378./\'« Campenfibus infeftam, cui Herbernus prxerat, folo xquafset, aliam verb in TerrkorioTra-

ejus locum jedenfi Loenrelloet ad (h) deditionem coegilfet, transferror ab Urbano Sexto, cum fedilsec

trans [er tur f_eptem annis Trajedi (ipfis Leodienf. poftulantibus) ad Ecdefiam Leodienfem»
^Arnoldus

TrïjeBenlJs ^{a Pays} Xuederum Vterloo,) De hac eleftionc, & qua ambitione adillam progrelfus fueritZue*
derus, extant ap. me acta fatis prelixa exauthenticis defcripta, ex quibus patet, qua via etiam oliï!»
graffarentur ad dignitates ecclefiarum. Chron. M. Belg. nepotem Gifelb. de Vianen dicit.
b Arnoldum Principtm exfiirpe clard de Horn•>) Filium Wilhelmi domini de Hoorn cujus hic appofui
ftemmatis partem ex veris monumentis a nobili & diligenti ea in re viro Carolo Rietvvyckio 3 «ol-
lectam;

Wilhelmus dominus de Hörne
Altena, Gaefbeeck, Herftal,
Heze, Leende, Loen, Wadert.
Prima Uli uxor Oda F. Nicol,
domini de Putte & Stryen. Se-
cunda Ermgardis, vel ut habe-
tur in Chron. Clivenfibus Ge-J
rardi äSchuren, Elifab.F.The-
odorici Cl. Com»

Hxprioreconjugio.
Gerardus de Herne See. atrmt,
Ioanna ux. Gif berti Abcoudii.
Oda ux. Iohannis Polani. _r

Beatrix Audegemii priorilfa. I Wilhelm«
Berta Veftalis Reinfbürg. 136J. \\ dommus^c
Expofteriore. J Hörne &c.

Wilhelmusd.de Home & HerftaK Theod. E-
cui ux. Elifabetha Arculea. j P»C. OfiU-»,
Theodor, dorn, de Parwis. f bürg.

Theod. Loevius d. de Moncornet»
Heze, Baucigny,
Arnoldus de Hörne Epifcop. TraJ.
poft Leod.1389. x.Mart.mortuus
Elfabena ux. Henr. Dieftii Burcgr,
Antwerp,

b 2 Arcem Vredelant Principi de ^Ahcoude commißty) En iterum principes vocat minoris condition^
proceres, & nimis vile hoc nomen habet. De hac com million e extant monumenta, apud me con*

b 3 ^ Qui recept us pridie K.al.OBohr.) In vetufto Cod. MS. itaferiptum invenio: Profeßo Micbadit, qti
dies erat Dominicus anni C. 13 71. ingreffus dominus nofier TrajeB. civitatem ,pr<eflans ante omnia m BaßU-
cd ipfms civitatis juramentum-, fe nempe confervaturumfidelitercivium jura, flatuta, leges, libertates»privilc
gia: idque factum prius quam ad templum primarium procederet, vel Eccleü« folito more jura-
ret. Praefentibus ibidem Cofl". novi confilii Harmanno Lochorftio & Wilhelmo de Angeren: Se-
natoribus coli, artif, (quos ObßCftC <OUöecitian.Ö appellant) Iohanne Koecke,.Harmanno Pafläert:
Coff. veró veteris confilii_; Godefcalco Vrencke & Frederico Bole : Senatorib. Coli, attif. Wei-
tem de Coelenberch, Wilhelmo Hugo nis Alio. Diploma etiam ipfis confirmatorium ex confuetu-
<iiue antecelforum fuorum fquod & fequentes Antiftites fecuti funt) expedirr fecit paul<$ p₀ft, die
Marris,poft feftum D.Matthei,eädem fere formula qua fupra prascedentis Epifcopi^xprelfum eft.

PaBüpmtm fcrvätis,\'} Sugillatur hie fides Abcaudii,quafi malè fervata;nec mïrnm,quum & ma-
jorum gentium principes eo tempore iïdei parum tenaces erant, ut ex paftis, promiflifque inins,Tu«
ptifque fatis fuperque patere poffet , Ii in eâ re demonftrandâ quis operam fuam collocare vellet.
« AJJumpßt focialc bellum pro j\'en iorcforon I{enaldi ,]Quattaor fuêre iiiise Reinoldo, qui primus Ger-
rit Dux à Lud. Bavaro Imp. creatus anno 1359. videlicet Margareta, Mechtildis, Maria, & Ifa-
bella» quorum tertia Maria nupta Guilielmo luliacenfi primo Duci, cujus filius Wilhelmus poll
mortem Reinoldi & Eduardi patruorum GelrifeDuxeft fa&us.
e Locarutu ad rip am Leccœfl. cataraHas,] Hinc nempe ex Lecka deduftus fluviolus, qui per ur-
bem Traieaenfem in Vechtam fluit j & magno civibus ufui ac commodo fuit ; quare muniendum
locum putarunt cives, licet asgre id ferentibus vicinis.
f Repagula bina lignea) Qnibus intra fœculum tertiam adftrui catharactam Magiftratus curavit, ad
inventum infignis Architecti Wilhelmi ab Ora Zwederi Wavereni filii, q_uœ magis Leccam Yer-\'
fus prominet, fecurioremque navibus dat tranfitum.
g ^Affertione Epifcopi &feptemfiolarum,] Hunc morem Epifcopis ex privilegio principum com«
petiiÏÏe confiât ₃ euraque confirmât in diplomate, fupra in loanne Arcuieo pofito, express verbis
Carolus quartus Imp, Sc hoc rituobtitiuit Fredericus de Blanckenhem oppidum Hagenlkin -, cu-
jtas rei inftrumentiun adhuc habetur in archivis Collegiorum ampliffimum.
b Loenreßoot ad dedhhnem coegiffet,] Cum enim Splinterus de Loenrefloot equeftri ordine Sc
familise antiquitate elatus multa luperbè & violenter in principe fuum & vicinos perpetralfet, tan-
dem armata manu compulfus eil Antiftiti fe & fua fubmittere, & poft interventu Hornenfis ad Le-
odienfem cathedram tum affumpti, ccrtis conditionibus pacem cum Florentio inire compulfus, ut
oempe vi ablata, reftitueret & arx ejus Londerflotia Epifcopis femper in pofterum pateret cujus tel
inftrumentum apudme defcriptum extat in quo iingula amplillimedefcribuntur anno 1386«

SUrrogato (a) apud Trajcdum in ejus loco Florentio de Wevelichoven,accîto à ci vita*
te Monafterio, cui (b) tamen Prasfe&i arcium atque oppidorum prima fronte non cb-
temperavêre, cum Arnoldo adhuc aftringerentur fide, qui vel Epifcopatum fibi com-
mendari pofîe fperabat,laltem voluit extorquere proventus omnes anni unius, donee Floren-
tius polt annum ferè impeditus, auxilio Ottonis de Ärclo, atque Praefedi de Ifelftain intro- Elorentiui

patum per proedeceiTorem ob Gelrium, Hollandicumque bellum rurfum oneratum,debito le- \'

vavit, arces muriitiffimas in Tranfifelanis Eerden poft longam obfidionem permifsâ defenlb- 1379.
ribus vita ccnfregit, partim ferro, partimque igni : ardebat enim menfe continuo. Item eos
in (c) Molen atque Laghe edomans undique, ut qui agerent latrocinia. Senfit interim adver •
fitatem : Nam ortofchifmate propter Urbanum Romse, & dementem Avinione electum, _s-.[_m -,
cui folus Francorum Rex adhoerebat, (d) Renaldus frater Prsefedi in Vianen ab hoc Clemen- manaEccle*
te Epifcopatum impetravit, cui & frater clam adhaîfit ,po{Iidens arcem Goy. Epifcopus ve-fi<e,
ro dete&â fraude, quamvis grand^vus obfèfsâ arce coegit utrumque in fidem fuam jurare, at-
que etiam Urbani Papae. Fecit Sc exhumari ofifa cujuldam haeretici (e) M at than Lollaert,at-
que ante atrium Pontificale comburi,cinerefque in folfasurbis difpergi. Gifbertum (f) Prin-
cipem Abcoude, nec non (g) Henricnm Praefe&um Montisfortis , fupremam lurifdidionem
vendicantes,quas nunquam habuere,decimafque Ecclefiarum ac civium polfelliones ufurpan-
tes : Ilium fententiâ Iudicum, hune longâ obfidione,atque interventu Arnoldi Epifcopi Leo- Epifcopue
dienfis, coegit nujufmodi adiones abdicate, ita ut Epifcopus cenfeatur fupremus Dominus (upremus
omniumPi\'3efe<3:urarnmacDominiorum(h)ProvinciçTraje&enfis: (h) prater ea quse funt fub V°^mirmDitioneEcclcficc fandiIoannis. (i) Splinterus quoquedeLoenrefloet pro commiffisgravi T%u?Juml
®re plexus, faââreftitutione eorum , qux diripuerat, in gratiam receptus eft, ita ut omnium
borumpraefidiaEpifcopofemper manerent, acaperta effent. Etproveriore judicio quidam _Ex(mpi_HmJohannes Bommelanus, quiquendam Arnoldnm Scbarmerocciderat, à Praefedo Epifcopi _Jur^/_iahm«aptus in Monteforti,Traje&urn dücitur,ibique decollatur. wfuprcmtJ

Circa h22c (k),tempora, fcilicet anno M cccxc 11. cceptum Monafterium Carthufienhum
îù fuburbio Trajedenfi. Arx(l) Horreftaimpignoratarecuperatur ab Epifcopo. Et quidam
f^m) ex profelfione DiviFrancifci fefe pro Sacerdote & Epiicopogerens, & in fuffraganeum
%ifcopiFlorentiiaflumptus,cùmaliquandiu facra omniaperegilfet,inventusfalfo chara- Mf^us

^ere atque Uteris ufus₃ deftituitur , & ferventibus aquis immergendus adjudicatur. Im- _cl<tP^mitul

pofitus verb aquîs fqnia ctamore fuo Epifcopum ad pietatem commovît) ftetîffl extrahitor₃S£
capitetruncatusobtmuitfepulturam. Unde plerique confecrati ab co, rurfum fecere fe ab
alio Epifcopo confecrari. Cseteri verb ad faeculum reyerfiuxores duxêre, adis illius omni-
Florentius bus irritîs fadis. Anno demum (n) M ccc xci v. pridie Nonas Aprilis, quae fuit dies Parafce-
Epifcopw we, obdormivit Florentius Epifcopus in Domino, cum prsefuifset (o) annis fedecitn & ferai,
r<»oritur alibi xiv. Qui quamvis invidiâ multorum potentum non caruerit ,adminiftravit tamen cun-
2394» <äa ftrenuè & prudenter, cundasarces & oppida, Epifcopatus annonl, cseterifque necef-
sariis folcita, in liberâ poteftatefuccefsorisdimittens ,conftruxit & arces in oppido Duro-
monte(Hardenberch) atque in Umma munitiffimas, alias omnes curaverat reftaurari jam col-
lapfas. Decumbenti autem in ledo xgritudinis, ad vénère (p) amici, partim fanguine, partira
obfequio jundi, cupientes accipere mercedem; Quibus ipfe refpoudit fefe eis jam contulif-
Epifcoptx quae dare ftatuerat, jufSfque è palatio omnibus recedere, Prsefedo interdixit ne ammod&
curat Ecck- introsnitterentur. Defignâvit & thelaurum ,-ex quo débita perfolverentur, ordinans ut refi-
ftam> t? non duum cederet S - Martino, à quo acceperat, & fuccefsori,ad cujus fecuritatem juffit omnia lo-
micos, _{ca mun}ita in fide conferyari/ie quid adverfitatîs ex morte fuâ perveniret, ut fic liberius exce-
deret. Corpus tranflatum io Baülicam Trajedenfem, ante fummum altare fepelitur. Sub e®
Ecclefia Trajedenfis obtinuit à Wentfelao Aagufto, indultum juxta formam fequentem,

Enfelaus Dei grdtiâ Romanorum Rex ,femper tAuguflûs ₃Bohemia Rex. *Notumfiacimus tenore prafientium uni-
er fis. Et fi inter c lards publica rei curds, quibus S der a Regia Md
jeftatis circumfpeBd benignitds, unherfiorum commodis ffi fialuti di*
gnatur int ender e > ad ea tarnen, qua fi dt um (ejp fialubrem utilitatem
ruencrdbilium Ecclefidrum > (ff perfondrum EcclefidBicdrum profpi-
ciunts figndnter, ut in fuis juribus (ff libertdtibus ilia fa permdnedne ,
tanto diligentioribusfiudiis inclinamur, quanto per hac illius auxil io »
quiprincipibus dominatur, fia tum Regium no Brum credimus poßefe-
licius adaugeri. Sane <-vener ab ilium "Decani (fjf fapitulilrdj eBenfit
Ecclefia dey o tor um noBrorum penfidtis incommodis _s quibus per inyafio-
res temerariosquamplurimos, ut fide, dignd relatione dccepimus, in
fuis juribus moteBaripoffent, & fuccumbere, eonfiderdtis pr a claris &>
multiplie ib us eorum mer it is y confldntisfideipuritdte, ac innata de-
yotionis infignibusy quibus Divis Regibus (ff Imperatoribus, progenitor
ribus nofiris (fp antecefjoribus, de Sdero Rom. lmperio pldcere ßudue«
runt accuratius , necdefinunt indefiefii adea fo 1er ter inniti, ncBri
(fj- ejufdem Imp. commodum profipiciunt (fp honorem, dnimo délibéra*
to, non per err or em, dut improvide,fed ex certd fcientid, ßⁿ⁰ ^^cU
pum noBrorum (fif fidelium dccedente confilio ipfis grdtias fdcimus
frafcriptas. "Primo quod diBi ^venerdbiles Decdnus Capitulum.qul
pw tempore finer int_}pofißt duBoritate Regia Romand» ordinäre, face«

WILHEL M I HEDE \'261
ftyçredre feu infiituere Indices, ^<Balhos₃ Officiates feu luBitiarios fie-
culares, ^Barones, Milites feu Clientes ,unum njel plures₃ ipfofque de-
stituer e, (gjp altos <"velalium de no\\o instituer e , creare & ordinäre, fi-
ent ipfis Decano ßp (dpitulo conveniens njifurn fuerit <~vel oportunum:
qui adv erfus inVafor es ₃ perturbât ores , opprefjores & m oie Bat or es ju-
rium pradiBorum, rerum mobihum O immobilium ecclefia TrajeBen-
fispradiBa ₃ & Capiruli fingularum perfonarum (ßj- bénéficiâtorum
ejufidem₃nec non adver fus occupatores &*friVolos detevtores> reâituum>
fruBuum,proyentuum_sdecimarum &• cenfuum fuor uni ubictenque con-*
fifientium, prœtextu dignitatum , Officiorum ,pr ebendarum & bene fi~
ciorum fiuorum ₃ m diBd Ecclefiâ confiBentium, qmcunque cenfeantur
nomine,ad eos de jure feu de confuetudine quomodoUbet pertmentinm_?per mo dum citatioms, expandationis, arreBationis, prout nji-

fumfuerit, faciant₃ reddant, & exhibeant ,feufaciat, reddat & ex-
hibe at ypleaißtmam juBitiam juxta (ßp fecundum congrua & ordina-
ria,feu extraor dinar taforifœcularis auxilia, quibus cateri faculares
infimilibus cafibusprofuis confequendis juribnspotiuntur, ipfifqueju-
dicibus,Sallivis, Officialibus j\'eu jufiitiariis facularibus, ut pramit-
titur in/ljtuendi, pramijfafaciendi,damus prafentibus, deplenitudine
Regia, Romana poteBatis ,plenam (ßp liber am facultatem & auBori-
tatem. Item cupientes ut T>ecanus, Capitulum, Canonici & beneficiati 2.
pradiBa Ecclefiœ juxta Scclefiafiicas libertates quoad t empor alia ju- ffi^ffßf"
dicia illafi permaneam, defenfi; flatuimus , concedimus & ordina- m forum
mus, utfuper quiktfcunque querelis, quaHionibus, (ßp eau fis etiam fa-l^tîn-
cularibus motis feu moVendisper quofcunque feu quacunque contra 8c-
clefiam₃ (apitulum, fingulures perfonas pradiBas _i eorumque bene fi-
cia,fruBus, reditns, libertates (ßp jura, quacunque moVeri, traBari ,
agitari, uentilari_} finiri atque terminari debeant, coram eorundem
£qclefiœ^ Capituli, (ßp perfonarum fipirituali judice compétente, (ßp fin-
der hoc in foro temporalifieu etito, autfiaculari nulUtenus molefiarii
Immoper prafentes qmbufemque noBris, & Imperii facri fidelibus,&
aliorum quorumcunque facularibus temporalibm luBitiariis,
judicibusfpecialiter inhibemus, ne de hujufmodi caufis ,quaBionibus
& qnerelis fe quomodohbet impediant, feu contrapramiffa quicquam
at tent are pr a fumant. Deinceps audit is incommodis, expenfis labo-
ribusgravißimis₃quibus Eeclefia^Capitulum,<ßpperfona pradiBa flu- capnfum
$uare nofcuntur, pro fe fuifyue beneficiis, ac fuorum, <$r eorundem be- &^eJ^wP^cr-.

MefisiorumfruBibus, bonis,Jtirivus_}Z> libertatibuspacifice con fiery an- rat or m dare

dis ; eddem anBoritdte ßatuimus O* ordwdmus, «r idontus nuncius &
Procurator Scclefia Cdpituli (fjp fingularium perfonarum ejufdem per
litt eras Capituh fgillat as cam nice inttitutus ordinatus^pofiit ($p Vd-
le at nomine Ecclefia ($p Capituli pradiBarum, coram quocunque Iudi-
ce, ($p in quocunque judicio faculari, feu tempor alt comparer e_t expert
riypetere , recipere (çjp obtinere complementum juftitta , ac fipro.fentes
forent fapitulum & ipfa perfond principales. Et ut noBra Majefta-
4» tis fmgularis affeBio, qua ad Ecclefiam , Capitulum & per(cnas pradi-
vTcfum\'pri- Bas Regali faVore protenditur, agnofci ^ a le at perabmde, uolumus »
vilegtorum. ^ auBoritatepradiBa concedimus exprarogatiïafingulari> ut Eccle-
fia, Dec anus, Çdpitulum, (jjf omnia membra Eccle fia (fjjp Capituli pra-
diBerum gaudeant & gaudere debeant deinceps m perpetuum omnibus
& fingulis libertatibus ^gratiis & privilegiis per quofiunque Divos Ro-
manorum Imperdtores, ($p Regespradecejfores nofiros cdnonice conceßis
(ftp concedendis civibus ($p incolis Cmtdtis TrajeBenfis , nojlris & Im-
perii Sacrifidelibus dileBis, quibus ipfi cives & incola gaudertt ($p po-
tiuntur_sipforum tarnen civium & incolarum privilégia , gratiis (fjp li-
bertatibus femper falvis : Mandantes omnibus & fingulis , Vucibus ,
IPrincipibus, [omitibus^aronibus, Mihtibus, Clientibus_y Qvitatibus,
Commnnitatibus, popularibus, &* dliis qttibufcunque no fir is,ejufdem
Sdcri Imperii fidelibus dileBis, fiub obtentu grdtia noftra Regia Md*
jeftdtisj ut diBos Ecclefiam, Capitulum & fingulares perfonas₃in privi-
legiis ₃ gr at lis _y concefiionibus ffiatutis ordinationibus per Mdjeftd-
tem noBram Regidm elargitis tueantur, defendant (jfp fovearn,neeper-
mittant ipja privilégia, grdtias, fiat ut a, conceßiones (èjp ordinations
noftra Regia MajeBatis infringi^fieu quomodohbet \'uiolarifeu ipfos
Eîdefiam^Çapitulum O fingul as p erf on as contra eadem privilégia,gra^
tias, fiatuta_}conceßiones, ordinationes molefidri, impediri,feu quo-
modo lib et derogari. Contrdrium wero facient es pramifforum indig--
mtionem gravißimdm no sir a Regia Mdjeftdtis fie noverint incur fur os>
prafentium fub tenore nofira Regia Mdjeftdtis figilio teftimonioque li-
.. ₈ ter arum. 2)dtum Trdga, dnno Tïomini Millefimo trecentefimfi oBu-
^v * * age fimo fee undo. xi i. Kjtl. Mdji, Regnorum noßrorum Bohemia anno
<vicefimo,(f) Romani <~uerofiexto.

g Surrogate in ejus loavn ap.TrajeB.um Hq/tm/o,] KicFlcremius Canon. Colonienfis prius pcrUr-
banum V. de Ecclefiâ Monafterienfi curam fufceperattefte Crantzio Metropol.Iib.9.c.4Ç. Tum
tniyi cœpit (inquit Cantzius) ißatranßatio Ponlifici frequentœri, qua ante non c»nfuevit fit" > ⁿ\'fi magm
& potiderofis de caufis.

b CuiprafeBi arcium prima fronte non ohemperovêreDe hâc re fie habet Gelcienhaimus : Flormtîm
Wevelichoviuspoß Hornenfem Vltra)eBinm Epifcopus El. nonnihil moleßia ab Harnenfi pmulit. Vokbatc-
nim is utriufejue Epifcopatus opes invaders j fcdidfmïlni atttptotum eß. Florennill riamfit yi_r p_rtid_er,₍ tarn
^y^tmßibiisfaille reßitit* " — • - j

^€ hm tos in Molen at que Laghe edomans,) Boeken b. Anno (inquit; 13 80, Caïie!la_fAa°denc_}

Hf3Lageneincendit. Azoelen etiam habet Chron. vuig, non Molen*
« Reinaldus fraterprafetti in VinnenHic Reinaldus ruit facris initiatus, & frater Gifelberti Via*
nenfium Domini. Haec eadem referuntur à Bockenbergio₅& Sifridoï Meminêre etiam hujus Rei-»
naldi Huterus in Geneal. Chronicon M. Beigicumj Gerbrandus & alii; verum in «talogo epïfco*
porumnonrefertur.

^€ Fecit & exbumari offj cujujdam baret iet M> LoUart,) Lolfardi hseretici emerferunt circa temport
Car»4.Imp. & Innocentu 6. P.R. anno 1360,de quibus vide Gabrieiem Prateolum in hbris de vi*
tis omnium haereticorum, Walfxngam 111 Ypcdigmate Neuftriae pag; ^ 8. & alios. Mos verö ifte
igne hgreticospuniendi invaluit paulatim quando pontitices Rom. tyrannidem in Ecclefiam pro-
moverent, cum primum exulio, ahifque lenioribus pœnis afficerentur. Inter prima -ejus crudclita-
tatis exempla habeturilludap-.Sulp.S\'everumlib. 2. Sacra; hift. ad finem de Latroniano, & Eu-
chrocia-jimprobante D.Martino.vide Sigonii Com:ibidem.
£ Gifbertum Pt ine Je Abcoude, ) Hic cum gladio quendam confeciffet, & propterea rationem red-
de re ejus facti juberetur : alferuit fe id tanquatn Antiftitis Marefcalcum fealfe, nee fibi praeter infi-
Hiam Iurifd. quicquam juris competere.
g Henrimm prafétum Montfortis,) Burchgraviititulum non dominifumere, & infimam jurifdï-
ftionem exercere non fupremam erat juffus. Vidend^e reconciliationis leges interventu Arnoldi
Hornenfis tum Epifcopi Leodicenfis avuncnli Ods Polanse conjugis ejus ïpfï conceife, quibus ad-
de quse Snoyus hiftorjib.9. fcripta reliquit,
h Dorniniorum Provincie TrajeBenfis) At vero in Urbe Traje&enfi Epifcopo nulla poteftas nifi

creandi praetorum jut fupra retuli.
ï Splinterus quoque de Loenrefloot,) Hic Gifelberti filius exnobili& antiquâ familiâ uxorem duxe-
rat Elifabetham Zulenam Anholtiam, quseipfifiliam peperit Ifabellam hœredem nuptam D.Wil-
helmolfendornio Equiti, in cujus familiam bona de Loenrefloot ilia tranftulit, qua; tandem ad
Mindenos ex Amfteliâfamiliâ reliquos pervenerunt_} & nunc quoque poifidentur. Splinterus ve-
ro hic equeftri dignitate prsecellens elati animi vir fuo arbitratu multa gerens, ac quo jure,quave in-
juria parùm folicitus ₃ etiam Antiftitis Sc vicinorum bona diripiens eo pervenerat, ut armis cogere-
tur majores agnofcere, vi ablata reftituere, feque intra limites poteftatis continere juxta leges illi à
Pontifice prœfcriptas,quas obprolixitatem hic omittendas cenfui.
fe lAnno 13 91. Cceptum monaherium Çartbuftenfium, ] à Swedero Domino de Gaefbeeck, Putten
& Strijen liberaliterque ab eodem Sc Fratre ejus WilhelmoDomino de Abcoude dotatur,conlilio
Tidemanni Grauwert ejufdem mönafteriipraafeäi.
1 Arx Horft impignorata, ) Nempe Gifberto Vianio , qui eidem praefecerat Mafium Mulardum,
quâ vero occafione Epifcopus Caftellanum coegerit arcem reddere,tradunt annales vulgares. Fuie
autem hoec arx Horft fuperior in agro oppidi Renenfis.
Hl Et quidam exprofeffione D.Francifci, ) Huic nomen fuit M. Iacobus de Julia , ut Chron. magn*
Belgicum : Snoyus fratrem Iacobum de Iuliaco Ord. minorum vocat &> hiftoriam fatis prolixe, o-
mnemque depofitioniss vel degradationis ordinem exponit. Meminêre quoque hujus Barlandus»
Gouthovius & Suffridus, Sepulturam veroobtinuit hob ad D.Iacobum(ut vult Snoyus)fed in cae-
miterio Iacobitarum five Dominicanorum.
n Annodemum 13 94. priijion.April) Chron.vulgare Anno ^93. obiiffe vult ut k Bockenber-
gius & ferè reliqui fcriptores.

⁰ Cumprœfitifjet anm xv i. &femi,) Nee hicconveniuntfcriptores: Chronica Magnum Belg. Sc
vulgare atque etiam Snoyus 13. annos 5, menfes ei tribuunt : quibus Bockenbergius menfem ad-
dit : Sifridus Petri 15. tantum Noviomagus 14. Epifcopatum guberuaffe eum annis volunt ₅ ego
Snoyo ac Chronicis accederem.

p xAdvenêre amict & f anguine )unB"u j Hœc eadem referunt Annales vulgares, Chronicon Bclgi-

cum Mag. Snoyus in hift. Holl. lib.9. Simile quid de Pontifice quodam R.tradunt hiftoriar.
q Innatœ devotionis inftgnibus, ] In M S S. nomiullis immotœ reperi.

r Romani vero v 1Rex enim Romanorum ab Electoribus procurante Pâtre Car. IV. Imp. ap-
pellatus eftpridie Id .Iunii annp C. 1367. .

Sub hoc Epifcopo faäa eft tranflatio lurifdiaionis & decimarum in Herberts-coop Decano &
Capitulo Collegii Martiniani, cum confenfu ejufdem,^Tut iequenti inftrumento probatur ;

FLorentius de Wevelichoven Zteiffi\\Jpoflolica fedis gratia
Epifcopus Trajeiïenfis; Vnùcrfisfbnttifîdelibus, ad quo s prafen-

^1 e dit er a perlener int falut em in omnium S abator e. \'Ne ea quage-
^yuntur in tempore fucceffu temporis in oblivioncm de^eniant, expedit ea
t^erfcripturam autbenticam deduct ad notitiam futur or um. Quapro-

. f t er notum facimus in his fcriptis, quia cum dileBus no fier Bernardui
!froeys this TrajeB: certis de caufis ipfium ad hoc moVentibus, lurtfdi-
Bionem, décimas groffas\'<& minutas cum cenfu de Herb er fie oep, exten-
dent em fê ab Hoefdtjcl^ ufique ad aquadiBum duBum de Bifïchops
weteviügc jfacentem inter lurtfdiBionem quondam Theodorici diBi
ever de Vecht a parte fuperiore, & lurtfdiBionem ^Archidiaconi
TrajeB. a parte inferiori -, quas ab Ecclefiâ noBrâ TrajeB _% ipfe & pra-
deceffores Jui tituk fieodi obtinebant, asenerab» njiris dominis Decani
Capitula Ecclefia Trajectenßs_y dummodo confenfus noBer accederet_yuendideratypro certd pecuniae quantitate^cumque hac adnoBram no-
titiam perVemffent, confiderantes quodpium foret lurifidictionem
décimas per antiquas infeodationes laicis quondam conceffas ad jus
proprietatem Ecclefia revocare ₃ atque Ecclefia uti tenemur, ubi pojje-
mus conditionem facere meltorem. \'Nos itaque receptisprimo a Çoeda
légitima conjuge iBernardi Proeys cum manu tutoris fibi ad hoc depu-
tati, hilari ^ruultu, ridentibus oculis spontanea &* libera refignatione
, ttfusfructus <t>ulgariter Lijf-toch t>quem habuit in bonis pradictis^
confisquenter libera ($p fpontanea refignatione a "Bernardo Proeys di-
et ovum lurifidictionisfdecimarum ffî cenfus, prafentibus noBrisfideli-
bus, rvidelicet ÎCotardo de Lanfcroon, lac ob o de ÇroeneVVoude, Henri-
co Witte chibus Traj ectenfibus, (fif Rodulpho de Itterfom oppidano op-
pidi noftri Swollen/is, per quos in no Br a prœfentid fient entialit er défini-
tum eft, quod dd. lurifidictio > décima & cenfus de Herberts-coep pre-
dict orum jBemardi &> Çoeda refignationes ad no Br am difipoßtionem ita
lib ereforent devoluti , quod D. fBernardus (êfi Çoeda nihil juris in eis
retinucrint ; & nos de eis liber} difponere nvaleremus , promißoque no~
bis per jBernardum prafentibus fidelibus noBris pradictis _s quod omnes
liter as quas halet de bonis prœdictis dabit Decdno (gfr Capitulo Ecclefia,
nofirœ Traject. pradicta quameito lis five controVerfiaqua eB inter nos
ffi ipfium fuper decimis diet is Schutters-tiende fuerit five de jure _yfive per amicabilem compoßtionem fedata, nec eis per liter as quafcunque
de bonis prœdictis habitas <-uel habendas nocebit, njel moleBiam faciec
per fie uelalium directe <~vel indirecte quovis modo. Deliberations
prämatur a prahabita poB medicum intervallum ad requifitionem ven_mçuiri Eubberti Bolli Decani Iraject. prafentibus fidelibus noßris₃ <ui~
délie et, Rudolpho de Ifenderenfrapofito S fp etri, ^irnoldo de Triche
Trapoßto S. Johannis Eccleßarum Trajectenfwm , Stephani de JZuy
len m Hit is ₃Henrico de [rieckenbeke & Rodulpho de Itterfum dd. lu-
rifdictio»

WILHELM I HE D M.
rifdiBionem, décimas (ßp cenfus ob remedium anima no Bra pr<t
fentium noBrorum, in Ecclefiam noBram TrajeB. tranjlulimus (jfr
transferimus in bis fcriptis per annuli noBri traditionem cum omnibus
juribus pertinent lis fuis per pet uo à Decano & Capitula d. 8c c le fia
noBra Traj. m augmentum prabendarum fuarum, poßidenda, per hoc
jurißiBionemßecimas ßp cenfus à laicis ab olim pojjeffos ad jus ßf
proprietatem Eccleßa revocantem. In quorum teHimomumprafentes
lit eras fi gilli noBri fecimus appenfione muniri. Datum ff aBum Tra*
jeBii anno domini 1386. menßs Ianuarii die 19.

Similes ferè de his bonis extant literç Fredcrici de Blanckenhem anno 1404. & cum contro-
vert inter Proeifium & capitulumTraj.de his effet exorta₅compromiferant in Epifcopum & Ma-
giftratum Trajeft; quorum extat fententia arbitralis,qua Bernardo Proevfio abjudicantur prsdift®
decimse & Iurifd, pro 6500. fcutis veteribus42. Placc. à CapituloTraieót. ipfinumerandis, refer-,
vatoeidem Bernardo omni jure quod habet ad rubras décimas ultra Biffchops Weteringe & ad 5»
campos quos colebat Henricus de Bilte.

FUnere itaque Florentii Epifcopi folenni pompâ delato Trajedum, atque hümato
XVI11. die fequente Albertus Dux Bavariae, Comes Hollandiae, item Wilhelmus Dux
Gelriae accelfere Trajedum, uterque ad hoc tendens, ut pro voto eligeretur Epifco-
pus. Cumque ille Rogerium quendam de Bronchorft, & hie Fredericum de Blanckenhem
Epifcopum Argentinenf. civitatis j difpare fententia commendarent, quam vis Wilhelmus
Alberti filiam duxilfet uxorem, Capitulum ex hoc fruftra(a)auxiiium rogavit utrum-
*î^ue ,ut in unum convenient : fic proceilum ad fuffragia, uterque commendatus fub con-
tentione eligitur. Verum Fredericus longe majoribus votis, quem idcirco(b)Bonifacius Pon-
tifex Rom. accepto geminae eledionis decreto ■> rejedo Rogerio, Ecclefiae praefecit (^c) tan-
quam aptiorem. Confirmatus itaque Fredericus , illico concepit in animo accedere Traje-
dum, quo venit iplo die, dicato Marrino patrono, comitatus Wilhelmo Duce Iuliaceno,plu-
rimifque aliis Illuftribus & Nobilibus cum magno plaulu cleri ac populi exceptus, cepitque
de fecuritate Reipublicae fecum cogitare & recuperare loca, fi quae adhuc elfent alienata. ;In •
telligens itaque damna & injurias, per quendam Bitterum de (d) Campo furiofc» (Raefveldt
vocant) ac fuis locis citra Ifulam illatas, tam fub praedecelfore fuo, quäm etiam poft illius obi- Bittern $
tum j impunè indies magis ac magis graffarentur > coadunato equitatu ac peditatu non fper- fyefveldt.
Kendo, anno M ccc xci v. menfe Augufto potenter intrat provinciam olim Weftphalorum,li-
ve verius Occidentalium (e) Flavorum, uude Longobardos prodiifle volunt, quorum Reges
fefe Flavios idcirco pramominavere, modo Epifcopo Monafterienfi fubjedam, in parte, ubi
illi de Campo furiofo refidebant, quorum ditiones praedationibus & încendiis etiam citra
Lippiam fluvium penitus reddidit defolatas. Ita ut longo tempore veftigia extarent paucis
arcibus munitis demptis. Reverfus ad fua fpoliis opimis exercitu onufto. Arcem praeterea
cum municipio Coevordia Trentanorum praefidium, pro modico aeredudum impignoratum,
& perpletolquepraedeceftoresrepetitum , perfcrutatis archivis, & invento padi chirogra- jL
pho a cum Praefedus illiusoblatum atque mutuatum accipererecufaret, colledis viribus poft Jfditi
Ungarn obfidionemM cccxcv. anno ad deditionem compulit, Duce Gelriae ab aliis potenti- 1395»
bus,& amicis Praefedi in fubfidium lolicitato fruftra comminante. Quem Trajedani atque
^mersfordiani terruerunt ,ne pedem moveret, quo (f) medio provincia Trentanorum Eccle-
reftituta eft. Anno eodem Wilhelmo Comiti Hollandiae afsidenti menfç Regis Franciae,
^Cialis (quem Heraldum vocant ) laceravit mantilefibiantepofitum,objiciensindignum
f°^re _s quod aliquis interelfet menfe Rcgiç carens infignibus armorum, innuens infignia
\'Pfi«s Wilhelmi apud Frifios Orientales amiffa. Comes itaque erubefcens , exfur-
^fit, & concefsit in Hannoniam , ac dirigit Comitem Nivernenfetn internuncium ad
Albertum Ducem patrem agentem in Hollandiâ , alioquin fibi oflenfum inftigatio-

pravorum , & ob fadiones , qu® tunc efferbuerant, denuncians opprobria fi- Bavrnfn«

bi illafcu Dux itaque in iratn commotus, accîvit Wilhclmum filium,îgnofcens iîli. quieqai*
ni patrem commifiife potuerat. Et anno fequenti xcv i. acîunans (g}ingentem exercitum no-
bilium equitum atque peditum - inter quos erat natu fenior Wilhelmus (h) Comes Frifiœ O-
rientalis, atque junior Albertus Dux Bavarise cum Comitibus de Salms, de Sein, de Heim-
berch, & Domino de Parwis ex fuis. Ex Francis autem Comités fandi Pauli, Namurcenfis,
Praefedus de Meaulx, & primogenitus Regis (ij Carolus deA.lboret: ex Anglis item Co-
rnes (k) de Stalgies, & Praefedus Cornugaliae cum multis aliis, quos omnes cum claffe mille
quadringentorum velorum traduxit ad portum Cunerae,ubi Friiîos,qui Stellingi dicuntur_;m •
trépidé occurrentes ftraverunt, ex quibus interiêre lupra mille ducentos. Poft biduum mint
partem exercitus verfus Lavicanos, qui potentes obviantes impediverunt, ne excrcitus Alber-
ti in terram defeendere auderent, led captis Frifiorum navibus, retroceffere , & paulo poft
Albertus Dux rediit in Hollandiam, diflolvens cum gratiarum adione omnem auxiliariorum
comitatLim, Eodem anno lohannes Praefe&us arcisSaxiRhenani, Rynenftein vocant,coadu-
BfHum cum _nat4 _manu valida ex Brabantiâ, Leodio atque Gelriâ intrat arcem fuam praefatam fitam in (!)
Domino de _terrj_t0rj_{0 0}ppjdi Vianenfis, indicens Praefedo illius bellum, quo intelledo Trajedani mife-
Reyneßem, _fant p_ubp_{ldia m} yianen , quas in itinere paffa fuerunt infultum ab ipfo Iohanne ,qui tarnen fa •
dâ bine inde ftrage coadus fe reeepit in fuam arcem , quam Trajedani illico oblederunt, &
multis machinis atque tormentis oppugnarunt. Quibus Epifcopus ex Tranfyfulanis advo-
^^C01^u/^a \' lans, tulit fuppetias, & fe obfidentibus adjunxit cum Praefedis de Abcouda,Novi campi, id
Momfon, Nieveldt, & Möntisfortis,Reneile, & Viane, qui haudfegniter adfuêre, & (m) tandem
Renejfe, ^arcis deditione, & fàlvis corporibus datis, quiintus erant alias in poteftatem Epiföo-

Viam, pi > qui tunc facetè fubridens ; Ni unqua vidi, inquit, tot egregios longos mures unâ decipulâ
cap tos ; erant enim trecenti qui gravi aere redimebantur. Praefedus autem Coevordiae , ac-
cepta deditione arcis Saxi Rhenani, & cladefuorum ,judicabat rebus fuis extremitatem adef-
fe, propter quod amicorum interventu pacifcebatur, quod ipfe quondam Praefedus con fig-
Tack Condi- ^naret Epifcopo chirographa, & titulos impignorationis oppidi atqne arcis Coevordiae ; cui
tiocumPra- Epifcopus perlolverettrecentafcuta antiqua : poflcfliones aatcm, quas Praefedus in Tren-
feBoCoevar- tiâ habuerat, fibi falvae manerent, quo pado dilcordes animi compoliti funt„
di<e. Eodem anno xevi 11. Albertus Dux memor casdis patrui Wilbelmi inultç , ut illam vindi-

caret, congregavit non fpernendam manum armatam apud Enckhufiam oppidum, quam cum
Comes reçu- Wilhelme Du ce natu majore fiiio,quem Praefedi de Bredenroede,Arckel,Egmonda,& nobi-
fera arma ]_es Anglici comitabantur,praemifit in Frifiam :qui applicans, fixit tentoria in Provincia didi
patrui fut. L_{emmers 5} quibus Staurienfes occurrentes, occifis aliquot ex fuis, fefe fubdidêre vido\'
ri,paucis virisexceptis, quos infidem patrisjurare compulit, & judices & Praefedos dédit.
Et tunc idem Wilhelmus infignia & arma propatrui occifi recepit. Paulo poft rebellantibus
Frifiis ,nitentibus & Stauriara & Doccum occupare : Wilhelmus cum Iohanne fratre , qui.
tune Leodienf. eledus , impiger revertitur in Frifiam apud Stauriam , ubi rurfum eos ad fi«
dem coegit. Demum apud Hoftweerde reliquosFrifios obviantes, in fugam convertit,Doc -
Gro mr*fes ^cum0^dioneliberavit,indeprogreffiadCuynre,reliquosin gratiam recipit. EtGronin-
ytrTntAl-^S genfesnomine patris jurarunt eidem fidem ,verum nonmulto poil quam exercitus in Hol-
km Duci. landiam reverfus effet, magna pars rurfum rebellavit.

Fredericus autem Epifcopus folicitus circa rem Ecclefiae, accepto,quod Groningenfês
patentibus chartis & figillis recognovilfent fe fubjedos Ecclefiae Trajedenfi, admonuit eos,
quod erga fandum Martinum atque ipfum eam fidem adhiberent, qualem tenerentur, & vi-
eiffim eos clementer exciperet s cumque defuper haberentur conventus abfque aliquo erfe-
du, jpofuit juxta oppidum duo valla,ne acceffus ullus eis pateret ad Hollandiam aut Gelriam,
cùmque nec hoc modo refipilcerent, obfedit cura valida manu oppidum à latere Trentano-
Gruni pro ^{mra anno} ^ ^cccc*crebri committebantur bine inde confiidus, cum magnâ (n) pertinaciâ
Gruningcn- Grunorum, qui interdum erumpentes comminabantur inire praelium. Sed Epifcopus nihil©-
fet. minus imperterritus, perftitit alicjuamdiu, polteà impofitis magnis praefidiisipfis vallis,ob-

fi dionem lolvit, & qu^ftio paulo poft compofîta eft.
Johannes Eodem anno lohannes (o) Praefedus in Arclo indixit Alberto Duci bellum, & nifuseft oc-
Arcuimfis cupareoppidum ,quodvocant Antiquas aquas, fed cives reftitere. Demum graffatusper
0 Mum fa ^ter"^{torium a}d fluvium Alblas fitum, undique praedas atque incendia exercuit, Indixit
^ mja- _ctiam Wilhelmo filio Alberti agentiin Hannoniâ bellum ? quod Fecialis in praefentiâ

Phiîippi Ducis Burgündiae per epiftolam denunciavit, quem juffit humâniter excipi _} & po«
Ôeàaccumulatummuneribus₃dimiritlaetum₅(inquiens) attulifti nuncium bonum: nam Do-
minum tuum denunciafti hoftem nobis ,jam per nos ftabit, quando unquatn ejus reddamur
amici. Capto itaque coniilio cum Philippo Duce.Wilhelmus iubitti accefiit patrem in Hol-
landiam. Protinus Albertus colledo exercitu, adjundcque tibi Adulpho Duce Cliven-
lè, yaftat Ditionemprsefecti de A rekele tempore meffis &rediit, qui provocatus ab ip-
fo Praefedo ad conflidum, illum terga vertere coegit amiffis tlgnis : lollicitatis etiam ci-
vibus Trajedanis in auxilium fub padis fefe junxere, quod Dux nuilas conditiones pacis ini-
ret ,abfqne conlenlu Sc fcitu Trajedanorum. Item cum Prxfedus de Arclo fpoliafletec- , .
clefiamTrajedenfem dominiis de Hagenftain & Haeftrecht,quandocunquc Epiicopus cum ^B^^um J^öct\'
ftptemftolisaffirmaret arcem de Hageftain cum eâ parte Leccœ fi. ubi TcrritonoTraje- ^Sèm*
denfi allait, ad Ecclefiam fpedare, fibi cederet, & quandocunquc arx atque oppidum de ^{>c j} *
Leerdamoccuparetur _acùm Praefedus illa ab Ecclefiâ in feudum teneret,quod territorium
fimiliter cederet Epifcopo, & Tub his conditionibus, qua: etiam archivis commiffa retinen-
tur, initum eft fociale bellum. Anno itaque M cccc 11. obfidentur oppidum Goricum , at- 146a.
que arx in qua Praefedus erat, & fit arcis oppugnatio cum tormentis & machinis, & arx un-
dique quaflata ,quae tarnen habebatur munitior totius provincioe. Qui intus erant fortiter
refiftebant, & crebraseruptionesfacientes ,ceperunt Walravium de Bredenrode, Floren-
tiumBorfaliae IohannemeledumLeodieni. filium Alberti, quod ille tulit segerrimè;
lohannes autem nitebatur componere pacem, qua?. fubfecuta eft pro nutu & voluntate Prje-
fedi de Arckel, quia omnia fu a retinuit, & captivosprolibito sere muldavit. Wilhelmo
Duceidmoleftèferente,qui tarnen paternaï ordinationi non contradixit. Praefedus ve-
rb de Arckel, qui jam felix elfe potuit, fadus ex profpero fuccellu elatior, illicb fcripfit
Trajedanis, quod fe declararent, an vellent Tub pace comprehendi, alioquin haberet eos lo- Bellum fini-
co hoftium, & hoc modo renovatur bellum. Trajedani circumgirantes, per territorium ^tumcontinuas faciebant incurfiones omnia defolando ; Prsefedo ex adverlö, ubi poterat incen ^tuff^u^^ra\'
diis cundavaftando , & continuatur bellum inter Trajedanos & Vianenfes locios, ae Prae- ^ ^{1 z}*
fedum biennio ac femi : paulo poft incendit Prœfedus portum didum de Vaert de patrimo-
nio Epifcopi, quod ille indignanter tulit, quia nihil hoftile gefierat contra Praefedum. .

Anno M cccc i v. die xi i. Decembris deceffit Albertus dux Bavarias , Hollandiae , Zelan-
diç ,atque Hannoniç Comes , qui rexerat xlv i. annis .• cui fucceffit Guiihelmus major natu ß_avarj_x v_rComes Frifiae Orientalis. Anno iequenti durante adhuc bello inter Praeredumde Arckel Qomes Hol-
& Vianen. Gifbeitus de Ifendoern erumpens ex Gorcum, occupavit & depraedatus eft op- tandis rcori-
pidum Woudriehern, exiftens ditionis Wilhelmi Ducis contra fœdus initum , quiidcir- micuifuc-
co provocatus meditabaturipfiPraefedo de Arclo reponere vices, & concilians fibi Traje-^ain f^lltusöanos fiib prioribus padis cum patre initisj cum quibus intervenit etiam Epifcopus, propter ^Gltllhdmt*-
crebra damna fibi per Fr ce fedum de Arclo illata , qui omnes mutuis viribus opidum Hagen- h^k/W«
ftain arque arcem, Item & aliam arcem Everftein ad mille paffus vix à fe diftantes, qui- o* Everßein
bus totius Leccae fluvii imperium Praefedus de Arclo fibi vendicabat , fofsâ inter me- arces obßde*
diafeparantes,&vallaopponentes ,cratesexcitarunt adtranfitum. Tum Epifcopus Ever-^tur-
ftein, Sc Dux Hageftein prefferunt obfidione , prout diu in animo conceperat. Nam pro
infignibus unà.cum plcrifque Nobihbus fautoribus geftare confuevit fepem auream in col-
lo , cum repagulo , nemine praefumente , quid id fibi vellet, quod tunc declaraviu Nam ßJaacoU
exfedis & colledis undic]ue,falicibns, arcem cum oppido fortiffimâ cinxit fepe, ita ut ne- h pendens \'
mini pateret exitus aut ingrelfus. Fredericus quoque Epifcopus haud impiger in fuo pro-/^e; aureai
pofito, confedis quinque cataradis, quas cum manu tolforum produxit ulque vallum ar-
«is j quo vifo petcntibus colloquia, qui intus erant, & fruftra animum Epifcopi tentantibus,
%it refponfum : Sat ell vobis fcire voluntatem Domini Epifcopi, cum aliud non fier : Tum Everßetn
feie dedidere bonis Sc corporibus eorum falvis, data fide, quod nunquam arma ferrent, nec deditur,
Çonfilium velfavorem prœllarentadverfusEpifcopumautEcclefiam fuam, aut ducem, çu- dEpifcopo
jus dudu omnia gerebantur. Sed qnae intus erant fpedantia Prœfedo, quae eorum juramen- «xcindttur^
tis defio-nare debebant, cederent cum arce Epifcopo. Qui illicb juffit arcem incendi, aefun-
ditus démoliri. Videntes autem obfefsi in Hageftein, confternati animis obtulerunt fimili-
«•er deditionem corporibus & bonis falvis, quod obtinere nequiverunt, fed folum falvis
corporibus, & fub poteftate Ducis. Et illicb oppidum expoliatum cum arce ttaditut

mo Duci oftendit, & lie uterque contentus, dilceffit ad fua*
Conjuges Circa eadem tempora Iohannes minor natu (q) ex nobili familiâ de Bredenroede nupferat
tit ammo- p_rj_ncipi_s Abcoude , quam fatis invitam induxit, ut apud vicum Doreftatum facrum af-
naflicamdt- j_{urrieret v}elamen ,ubi <5c votum fecit : iple verb profeffus eft vitam Carthufianam defperati-
\' one quâdam, uti creditur, ductus, quia patre fuperftite adhuc ad pofTefliones pro ambitiolb
ftatu ducendo pertingere nequibat. Mortuo itaque Principe Abcoude patre , domini\'a
( jam filiâ initiatâ facris, & fie ineptâ ad fucceüionemj devolvebantur ad familiam de Gaef-
Sei mut at a heeck, Verùm Iohannes pœnitentiâ ductus, exuens habitum, cum parvâ manu vicum Dore-

clam intrat, uxorem jam Deo devotam, contra fas extrahit,îperans le cum illâ potitu-
priorem (la- ^rum Abcoudâ. Verùm cives illicö denunciarunt Epifcopo cum curfore, qui fuppetias tu-
tum. : fed ^: Iohanncm cœpit, & aliquot ex complicibus capite pledi, & in loco profano humari fe-
prohibante, cit. Advocans autem Praefedum de Gaefbeeck, jam recuperavimus (inquit) hune vicum
Ahouda ce- Doreftatum & in p teftatem noftram redegimus, Se te liberavimns à Iohanne hofte tuo,Re-
dh Domino _cjp_{e rU}rfum oppidum , & efto amodb amicus, & non ingratus j Cui ille perpetuam fidem ju-
de Gaesbeec, _rej_uranc{_Q promifit & auxiiium,quod malè (r) adimplevit, uti videbitur fuo loco. Et Epif-
copus fada donatione vici inftituit etiam ilium in arce Abcoudâ.

lam redeamus ad Prxfedum de Arclo : hic ex tiliâ Principis Iuliacenfis habuit filiura
fècum omninb difeordantem propter inutile bellum, quod nolens alfumpfit, &femper de-
reftatuseft, timens finiftram eventum,poftquamfelead pacem,quam fiÉusdefiderabat,
fledere nolebat ,quod & fanionbus civibus ex Gorcum fimiliter difplicebat ,cum fitto, qui
ex lineâ maternâ magnas haberet clientelas, id folicitanti fefe contra patrem confœderarunt.
E dodus pater de hoc conceptu, confcendens equum, tendit Gorcum, cui denegatur ingref-
fus , & omne colloquium j tune animum applicavit ad conciliandum fibi filium, quod Se fe-
cit. Cives verb Gorcumenfes hoc audienres, & timentes capitibus fuis imminêre pericu-
lum * omnesaditusprsecludebant, vigilias & euftodias multiplicabant, quoniam feiebant
patrem cum filio meditaturos ingreflum , mittentefque nuncios ad avunculum filii Prin-
cipem Iuliacenfem pro defenfione & fuppetiis : & ille ferre recufalfet, aflerens fe nol-
G»xim le meromittere, accefferunt Wilheimum Ducem Bavariae, & Comitem Hollandix : cum
dm in cU S^uo ^^unC confignare oppida Gorcum & Leerdam in poteftatem ipfius, & rurfum ip-
emclam Du- P^roteg^eret contra patrem & filium, & alios illi adbsefuros, volentes eos opprimere , &
cis mihel- alfecutus eft Dominium in re tam defperata. Praefedus cum filio omni ope attjue
mi&Comi- confilio deftituti, meritam fuftinentes ultionem , adhuc pertinacibus animis molieban-
iis Hollan- tur recuperate deperdita, confidentes Gorcum receptofe invenire amicos, & ficquamfecte*
tiffimè tentatis aliqaibus civibus xi 11 ■ die Septembris ,anno Mcccc vu. filiuselàm mœ-
xOfOj.Ar- nia confeendit, & oppido potitur , in quo invenit Walravum de Brederode , anteà patris
%itmoccu- ^cap^tlvlim- Wilhelmus verb Comes Hollandiae , accepto nuncio cum celeri apparatu ac-
pâtGatm,^{celIit arcem}> ^{& admxit} praefidia, confcribens interim equitatum atque peditatum :ad-
Dux GeU vocans etiam Trajedanos & Vianenfes in auxiiium, qui baud legniter affuere, & illic fixic
driafert tentoria contra arcem, obfidendo oppidum. Intelligens Reinaldus Dux Gelrise oppidum
Arculenfi rurfum elle in poteftate nepotis fui, & parvâ manu jam obfideri, adunavit ingentem exer-
fuppetias, citiiip, & induxit Wilhelmo bellum, jam àgenti in caftris, &adducensfecum magnos cotn-
meatus & tormenta , nifus eft ferre fuppetias nepoti fuo , cui cives obviantes ufque
flumen Lingam adduxere commeatus. At Wilhelmus moyens caftra , occurrit Duci
G«lrise ufque facellum fitum in aggere , ibique pernodavit imperterritus non detredans
Gorcum tra P^ra^^urn> Verùm Duce Gelriae eâdem node retrocedente, Wilhelmus rurfum rediit ad
duur Duci praefidia, & munira arce, revertitur in Hollandiam , filius Prxfedi tradidit oppidum in
Gddrice, poteftatem Ducis Gelriae , & fic inter cives & illos ex arce affiduae committebantur cas-
des, & fimiliter rapinas inter Hollandinos & Gelrios. Inftabat etiam afperrima hyems,
ut facilior ingrelfus effet in ipfam Hollandiam. Sic Gelrii femel fecere incurfiones, &
in territorium Heufden, cum magnâ tamen eorumclade , nec ammodoreverfi lunt. At
Wilhelmus Comes pofuit prsefidium in Dalem , juxta arcem Loevenftain , pr^yeniens
Ducem Gelriae, qui hoc ipfum meditabatur, fuperveniens re nondum perfedâ, ubi acritesr
pngnatum extitit die cœn® Domini Gelriisin fugam cqnycrfis _s Se Hollandais inchoa-
\' turao;

tum opus perfidèntibus» Paulo poft fadae funt induciae triennales ,ut etiam fieret commer- Bellum cm
ciorum communicatio, demptisexulibus ,qui propter Wilhelmum Ducem ex Gorcum pro- _

Circa haec tempora petenti lohanni eledo Leodienfi. Wilhelmus Comes frater ejus cöntu-
lit novum oppidum Woerden cum territorio & illius lurifdidione , excepta Antiqua aqua , dmf.s abele-
annuensutmaniionemcumfecurocubiculofimiliterconftruere beeret, qui tunc sed.ficavit EloLcodicéfi
iilam munitiffimam arcem , quae adhuc lupereft. Quod confiderans Wilhelmus, dixitfratri, P™ cubiculo
utique iftud eft fecurum cubile, led omninó prascavendum erit, ne nobis, aut pofteris-redda ■ ^emr\'^!ia-»
tur perniciofum.

Eodemferme tempore defecerunt (f) Leodienfes à Iohanne defignato coram Epifcopo,
quia recufabat initiari facris Duce Praefedo de Parvvis inftigante, &occafionem hanc capi- LeoJienfwà
ente fub fpe intrudendi filium luum in lêdem. Trajedum tarnen ad Mofam manfit in fide ^anmip-
Iohannis, qui in eodem obfidebatur, Unde Iobannes Burgundiae , & Antonius Brabantiae ï^onmif⁽fig^J-
Ducesfratres cum Comité Namurcenfi , & multis proceribus ad arma per Wilhelmum Co- "^deficimT
mitem Hollandiae alledi >au£ilium obfeftoferre properabant. Leodienfes vero intei!igen ^_glWetes Wilhelmum cum exercitu ^ielTe, obfidioncm folvunt, occurrentes ulque Tongras, n- pamino de
bi praelium initur anceps, & pugnatum diu hinc inde fortiter. Tandem ex latere per indu- Farm*
ftriam Comitis Namurcenfis irrumpiturordo Leodienfium, qui miferabiliter perimuntür,
occifo etiam Praefide de Parwis eorum dudore, ferunt (t) interiilfe fupra xxi 1 mille homi-
num. Pugna contigit circa medium menfis Septembris. Hac àutem vidoria elati, & non
contend, Iohannes Dux inter caeteros cum Iohanne eledo obequitans cadavera caeforum
jam detradisexuviis per tumulos jacentjum infpeda tantâ multitudine dixilfe fèrtur ad ele-
dum : Prae ftafîèt ne, chariflime nepos, te fuifTe initiatura facris , quàm tot hominum millia
propter te interiilfe ? Tum Leodienfes fupplices precantes vernam, hauci obtinuêre, nifi Leotienfés
prius viginti quatuor ex eis pro arbitrio principum traditis, qui audores motuum credeban mgratiam
tur (heu trifte fpedaculumljad Clivum urbisdecollatis, & fic in gratiam refidui aegrè rece-
pti, triumphantes excepêre. _ ° Im^dLl-

Anno M. cccc x. finitisinduciis inter Duces Wilhelmum & Reinaldum. Wilhelmus con-
ciüavitCbi Amersfordienlès , & obtinuit fuos habere introitum atque egrejlum m oppi-
dum j ex quo provineix Gelriae magna incommoda intulit. Intercurrebatur per amicos pro
pace : fed Wilhelmus nullas admifit conditiones, fem per obaudiens oblatas, nifi ante o-
mnia obtento Dominio de Arclo. Perpendentes itaque aequum fore , li in uno vellet
frui voluntate fuâ, faltem in alio viciffim condelcenderet, & praefedum de Arcklo ex
parte compenfaret, ficcavebant forma fequente. Renaldus Dux Gelriae atque luliaci ^rä-
deret oppidum Gorcum cum totâ ditione Dominii de Arclo Duci Wilhelmo , & induce- Pax inter
ret filium adcedendiim juri fuo, & adioni etiam Dominii de Leerdam , & omni fucceffio- ^Cs"~
ni devoluendae in pofterum à patre fuo Praefedo, vice versâ pro hujufmodi renunçiatio \\*T_m,_{(m c}\'₀~
ne perlblveret Wilhelmus Dux Renaldo Duci, ftatis terminis centena millia fcutorum, & _mj_tem h₀i_
ifto mediofada eft amicitia inter Ducem & filiumPraefedi, patre feclufo, pax ifta conclu- landiœfuper
fa tuit in oppido Dorreftato anno xii. At Dux Renaldus reverlus in Gelriam, convenir Ditione Ar-
cum Praefedo de Arckel,tradensilli arcem Oyam, cum illius diftridu,& quinque millia culenfi.
quingentos aureos ex theloneo Lobeke ad ejus vitam ; filio autem confignavit Praefeduram ^LfM? The-
Bornae cum territorio adjacente, & loco iftorum manerent Duci ilia centena millia feu-

Hoc anno pullulavic (u) in Trajedo feditio non modica inftindu illoratn de A rekel, qui ^SÎckîa-\'
ïwemores everfionis arcis Everftain ; adhérentes idcirco nobilibus de Bredenroede contra il mm Arc em
los de Gael beeck, longe contra antiquam amicitiam, quâ familia de Bredenroede Trajeda- nunc in Cli-
fcis femper jungebatur, & fimiliter feminantes difcordias inter illos de Bredenroede & ^vm-
Montfoert eb rem deduxerunt,ut ex icintillâ modica erumperet maximum incendium. Nam
^annoxti I. Kaknd. Aprilis ₃qnum Magiftratus fenior atque novus ex causa debehant cort- ^AimChrl*
gregari,confpiratoresnodepraecedentefubornaruntaliosfuae fadionis, ut in mane adef- Jj
tent ante fores Domus Confilii, perfuadentes populo, quofcunque fibi credebant infeftos, jJ^ ^
^civitatem Wilhelmo Duci addixiffe, & velle tradere. Magiftratu itaque congregato,fit cla- \' ¹ °

publiais : Volumus civitatem in priftinâ manere libertate, invitis etiam candis re-
^Jtentibm in contrarium ₃ & rupor in wntupa efferbuit, ut Magiftratus sogeretuf convo-
^r .....^..2z ^ cateei-

care cfves finoulos, & profcribere quotquot illi nominabant, & Hermannus de Lochorfl Be-
canus major tunc primum locum fibi yendicabat inter audores. Profcripti funt autem lohan-
Civ« can fa nés de (x) Lichtenberch de Lanfcroen, & Iobannes de Clarenborch, qui tunc dicebantur Ma-
_ci_vj_um. WalterusGrauwert fenior, BernardusProeis Schultetus, 6c eorumamici om-
nes atque fautores amovebantur Magiftratu, nemine audente contradicere,ut nullus effet pa-
tronus aut interceilor profcriptorum, qui confugientes Amersfordiam -, crebris Uteris pulfa-
rnnc Magiftratum, utin juftitiâ audirentur, ofrerentes in loco quolibet non fufpeélofefe
fponte ejus cuftodiae publicae exhibituros, donee fc ritè purgaffent, fed in vanum laborarunt.
Idipfum expofuerunt Epifcopo , qui ickircb accedens Trajedum, indido Capitulo daorum
ftatuum Fcclefiae fcilicet & Nobbium equeftrium, 8c exhibita querela ad legendum in prae-
fèntiâ Decani Majoris, Iohannis Spiegel, & aliorum uniusfadionis ,qui affurgentes procla-
Epifcopm marun , non effe oportunum de fimilibus facere fermonem. Videntes autem profcripti fe au-
Jc imrponn $-_or.j_tate Epiïcopi etiam nil profeduros,confugérant ad Ducem Wilhelmum,qui eos in pro-
J^yuJ ^r • tedionem fuam fulcepit, 8c confolatus eft blandè, Decanus autem cum fuis complicsbus, vi-
Comes Hoi- dentcs le magnanimo Praefule proponente, impunè locutos, nec aliud fubfequi, audaciores
lundi* exu- effedi indies magis ac magis profcribebant fibi fufpedos, its ut civitas 8c civibus videretur
les confola- evacuari & carere negociis, quia per Hollandiam commercia nulla exercere poterant, ita ut
tur. magnum oriretur murmur. Quodam autem tempore dum Magiftratus confilium iniretj 8c
Iobannes Iohannes Spiegel ad prandium iret, accidit contentio inter ejus famulum & miniftrum Ma-
Spiegelcaput giftratus ; qui ab illo vulneratus, concivit amicos in ultionem, qui accedentes Iohannem ob-
fediiioforH. jecerunt fibi temerariam & infolitam violentiam,& accrefcente populo idem Iohannes ad do-
mum falutis causâ confugit, cujus foribus per vim effradis,ille exiliit per feneftram. Decanus
autem hoc intelligens , lùos ad arma convocans ,ita premitur ab omnibus, ut propositi com-
Fnfcrib\'uur pos fieri nequiret,fed in loco (v) religiofo cum fratre fè falvaret. Eodem tamen die Decanus
cum Decano cum Iohapne Spiegel profcripti funt, & extra civitatem edudi cum If brando (z) fratre Fre-
?najore& derici de Aa,Tohanne Mafch, & aliis (aa)confciis numéro xv.Rcliquos verb, qui adhuc in
diis 14» 5". urbehujufmodifadionisinveniebantur prx multitudine-non funt profcripti ₃ fed adjuratiin
fide & concordiâ ci viurn permanfêre, quorum tamen perfidia non eeffavit, ita ut aliqui capi-
te plederentur- Et tunc Legatimiffi funt ad Ducem Wilhelmum pro renovandâ amicitiâ :
quae inita eft pro omnibus ₃ qui Decanum & Iohannem Spiegel urbe expulerant. Et paulo
poft Wilhelmus Dux veniens Trajedum mutuae laetitiae habendae causâ, accepit Praefedum
de Arclo per amicos fuos captum, & dedudum ad oppidum Septem montium₃fic valedicens
Vmdentia amicis, rediit in Hollandiam, ubi ilium fibi fecit praefentari, ex quo plurima fecretafcrutatus,
Comitis in plenè intellexit, qui fuifient audores ad tradendum eum, & fervans prudenter reconditum,
difjlmuland. ignorantiam fimulavit, differens in tempus oportunum. Siquidem reconcialiatis Ducibus
arc am S epuœ Wilhelmo & Renaldo ,ut fuprafcribitur- Wilhelmus cum Nobilibus aliquot venit apud
cognoverat. j)_uccrn Renaldum pacific*; in Veluam, ubi magnificè exceptus per fex dies epulis & venatio-
nibus recreabatur,ubi inter loquendum cafu dixit Reinaldus Wilhelmo : nepos potes tuae dj-
gnitati bene gratulari, quod fimul jam fumus concordes, interroganti Wilhelmo caufam, re-
1 pondit : Nifi inter nos effet pax & amicitia ,jam fores in poteftate noftrâ captivus, replican-
Colloquhm _ti autem Wilhelmo placidè illud fore difficile admodum fadu, iterato dixit Dux Geltiae:Ne-
jD ucumin p_OSjUt didis noftris fidem praebeas, potentiores (bb) tuae ditionisad hoc praeftitiflent confi-
y* * lium & favorem. Wilhelmus verb Dux fubridens > finxit minns curare, tamen continuo fe «
cum volutabat in animo quinam efTe poffent, erat enim prudentiffimus, & tenebat hanc con-
ipirationem fuae captivitatis fecretifîimè, bene fufpicans de aliquibus, qui fecreta colloquia
cum hoftibus fuis fervarunt,fed fimulabat fe nefcire donee jam omnia per Praefedum de Arc-
kel detegerentur. Et uterque Dux fe mutub valedicentes difceffere, Wilhelmo redeunte in
Hollandiam Amici verb eorum, qui audoresfeeleris futuri erant,intelligentes hujufmodl ru»
mores, accefferunt Ducem, dicentes caufam hanc maximi effe ponderis, audores verb nite-
banturfefe purgare, 8c (tare juri in quolibet loco non fufpedo. Et amici ita profecuti funt
eorum caufam, ut Dux Praefedisde Egmondâ ac Ifelftain addiceret falvum ac tutumac-
ceffum & recefTum ad comparendum ftatuto die, quod non fecerunt, & ficjulEt caulam eo-
rum judicio difcuti. Qui convidi rei, capitis damnati funt, bonis eorum fifco adjudicatis*
MdemZZ ^Tum P^aul° P^6ft miffofecialiad civesoppidi Ifelftain, monuiteos deditionts, cumq_Ue id re-
mCh, 1416 ^rP^uerent,obfidione preffitanno xvi .Praefedi(cc;veco Vianenfi s & Culeuburgenfis amici

Praefe&i de Ifelftain, habentes pro comperto Ducis pertînaciam, quod obfidionem non folr
verec, nifi oppido in poteftatcm fuam redado, praeveniendo petierunt à Duce admîtti ad
colloquium. quod etiam obtinuerunt, & eó deduxerunt,ut uterque Praefedus Egmondae at-
que Ilêlftain oppidum exirent, cum facultatibus fuis intro exiftentibus feque abfentarent ex
l )ominiis Ducis non intraturi ullotempore abfque ejus confenfu,& Praefedus Egmondae ce Conditionff
deret juriad oppidum & arcem de Ifelftain fibi competenti in Ducem , qui vicilfim îlii & deditionis
bsredibus fuis perpetuis futuris temporibus penderet annuo duo milUa fcutorum veterum,& 1filflein op-
Wilhelmofratri fuo annuo fexcenta fcuta fimilia, 8c eorum matri odingentas coronas,quam- W^cis*
diu ageret in humanis Et fub his conditionibus confignatur oppidum cum arce in potefta-
tem Ducis, cui cives praeftiterunt illicb fidem. Circa eadem tempora menfe (dd) Novembri
anni praecedentis faótum eft praelium ingens inter Francos & Anglicos , quos propter pauci-
tatemdumtimidosnonlentirent,Franci,&fub nullâ conditione in deditionem accipere
nollent, ex defperatione reddidere audaces ac vldores, csefis milhbus multis Francorum ob
eorum folam fuperbiam, cum fe de vidoriâ jadarenjt fecuros Interiit maxima Nobilitas ex j _fX ^
parte Francorum, inter quos Antonius Dux Brabantiae, & Comes Nivernenfis, & Iohannes fy_erat\\_onede Bredenroede. Ex parte Anglorum (ee) periit Rhufienfis. Cujus oblatum obfequium tan- viBores in
quam apoftatae Rex Francorum recufavit. Mcditans itaque Dux Wilhelmus fe confici fe- pugna A^m
nio, & unicam folum habere filiam, nomine Iacobam,quam defponfaverat fecundo genito curia five
Regis Frandae, convocatis provinciarum fuarum Nobilibus & priraatibus, defignavit eis fi- Blang^näy
liam unicam baeredem fibi fucceffuram, petens in verba ejus jurari, & aux ilium adeffe, quan- g^
do res expofceret, qui habitâ deliberatione, addixerunt fe ita faduros, & fadâ funt defuper x^/. Nov.
légitima (ff) docu menta, tunc Wilhelmus rediit in Hannoniam. Quo cùm appulilfet,accepit I acdafilia
nuncium de obitu primogeniti Regis Franciae generi fui & defignati Regni ha&redis Quem Ducis Wil-
vocatum à patre Rege Wilhelmus comitatus eft donee fufciperetur à Legatis. Interim qui- Mm
dam gratusipfi focero accelfit eundem, afferensloricam artificiosê fabrefadam, quam illicb ^S"^mn^_inj
obledatuspulchritudineillius induit,& probatam exuit.Et paulb pèftfgg)juvenis tantas fpei _cayKjpj_tur\'
quia ferebant intindam veneno) infedus interiit, fepultus ludu publico apud Parifios. Wil- abOrdinibus
helmus verb revertens in Hannoniam, fendit inflationem tibiae, quâ dolere conluevit, & fa- Compendij
dâ incifione per chirurgum ,languebat donec mors fubfequeretur, cum gubernaffet arrnis ait Meyerus.
XII. Quâ audita, plerofque mcerore , alios laetitiâ affecit, Prsefedus quoque Egmondae ap- I/#^cnW!Wplicuit ingenium recuperandi oppidi Ifelftain, quod obtinuit Prsefedi verb de Brederode &
Monteforti feftinanter tulerunt fuppetias illis, qui in arce erant, interpellantes auxiliumà _cey,

Trajedanis,prómittëntesfi oppidum recuperare poffent, illud cum arce le demolituros.Tra- _tts conditio-
jedani vero affuêre impigri, & Iohannes eledus Leodienfis fimiliter advolavit ,fe illis jun- nibus.
gens cum opptdis Hollandise. Haecagebanturannoxviii.in aeftate. Trajedani & Amers- i4^iSätordenfes habentes oppidum exofum, eo quod effet exulum fuorum receptaculum , multùm
laborabant ad illius occupationem Illi verb qui intus erant malè muniti ad fuftinendam ob-
iidionem, petiverunt colloquia mediatore (bh) Wilbelmo de Egmondâ, ex improvifo, quod
cives fefelht, conditio deditionis erat; Praefedus oppidi Ifelftain excederet oppidum cum
fuis comitibus & facultatibus, quas afportaverat fecum, & exhiberetur fibi falvus condud us :
üfque novum aggerem : Cives verö falvis corporibus ftarent arbitrio Comitis Iacobae, quae
afcendensœdemMagiftratuscumIohanneeledopopulumcredentemfein verba ipfiusjura- j-_raj_eft_enß_
turum, ceperuntj longè praeter eorum oppinionem, quia pada ignorarunt. Trajedani verb lus & ^
& Amersfordienfes foliotantes importune obtinuerunt poteftatem oppidi, quod primb in- mersfordien-
eendentes, arcem ac portas & mœnia cum turribus delerunt funditus, ipfo die Apoftolorum ß^lii-
Petri & Pauli.

Defundo Wilbeltno Comité, defeendit Iacoba ejus filia ex Hannoniâ in Hollandiam, & lacoba reci«
füfeipitur ab omnibus oppidis in Dominam : excepto Dordraco , ubi Iohannes eledus Leo pitur ab om-
dienfis,tanquam adminiftrator, paulb poft dam admittitur, quamvis lacoba ex confilio ipfius nibuspreter-
^ Philipp! Ducis Burgundias, matre fuâ procurante nnpferat, (difpenfante Romano Ponti- f^am Dor-

quia fe attinebant,) Iohanni Duci Brabantiœ. Iamque fadioillorum, qui Cabeliavi di-
^Cebantpr rurfum exlufcitatur audoribas Praefedis de Arclo & Egmondâ. A quibus menie
^^eptembri infequente oppidum Gorcum rurfum occupatur cum auxilio necelfariorum fuo- Grecumoc
TOni : & i_n fide Iacobç erant confugerunt adarcem, & ilicb fubfidium per literas petive- ^cuP^{atur ah}tü»tab amicis ,praéfertim à Trajedanis & Amersfordianis, qui ex tempore advolarunt. Et

lacoba coadunata ex improyifo manu fatis validâ , naviglo fefe in arcem contulit ; quo intel-
ledo Trajedani atque Amersfordiani, cupientes fefe jüngere exercitui lacobas , effringen tes
per induftriam murum, & aperientes portam oppidi refpicientem ad arcem, non abfqueftu-
pore holïium 3 qui magno milite gaudebant ,& invitis illis, extenfis fignis per vicum fefe
junxetunt aliis exilîentibus ex arce. Cumque Prcefedas de Arckel viribus fuis confifiis,of-
ferret pro lèquenti die occafionem pugnx , Iacobâ cum fuis refpondentibus fefe pugnandi
causâ venilfe 8c velle pugnare , quando fibi pkceret : confeftim hinc inde acceleraturadar-
fycipiw ma. Erat folfa ingens disjungens Trajedanos & Amersfordianos ab adverfariis, & ne vide-
manuforti rentur figna canere receptui, cum quibus eredis venêre, fi folfam circumirent, animosè tra-
prœhante _nantes j_n folles erupêre,jundis illis qui cum Iacobâ advenerant, & poftquam diu hinc inde
* ^c ° acritér pugnaretur, tandemmanfit peneslacobam vidoria, quamvis oppidorum Hollandias
fubfidia nondum adventalfent ; 8c filiusPraefedi de Arcklo cunda per ordinem difpofuiffet :
OCcubuit nibilominus cum Pracfedo de Peterfum, Qttone de Bueren aliifque Nobilibus &
equeftrjs ordinis j Captis Comité de Vernenburch, Alardo Praefedo de Buren cum aliis.Pras-
fedns(ii) vèrb Egmondse, Iohannes de Harlar, Theodricus de Linden, Rafo de Oerdingea,
& plerique alii ad numerumquadringentorum captivi Trajedanorum effgtti,Trajedum du*
difunt. Ex parte Iacobae defideratus Prxfedus de Bredenroede. Ex adverfariis mîlleni vei
occifi vel fabm_erli. Ada eft hxc ftrages fecundo Kai Decemb anno M cccc xv11. Quo die
Prssfedus de (kk) Guterfwijck dudum ex minifterio Epifcopi congregatis equeftribus co-
FrafeBut de piis,invafit Comitatum Tuentanum, abducens magnam praedam in arces fuas : Epifcopus ve-
Gmrfmje ro novitate rei permotus, cogitabat reponere injuriam à fervo illatam, & Iblicitantibus ami-
tnyadh Co- _cj_s j_n emendam padum fuit, ut arx Nyenhuys cutn oppido dederetur Epifcopo, & in pote-
vHïtatiimTu- f^_ate permaneret quinquennio : tune enim iiîo tranlàdo liceret redimere pro odonis mil-
tntamm. j.^ g, trecentis florenis, alioquin perperub incorporata permanerent Epifcopatui, & fie
fopita fuit quaeftio.

Paulo poft celebratis nuptiis inter Iohannem Ducem Brabantise & lacobam in HagâCo-
Jaeohctle-^ _mj_t]_SjIohanneseledus Leodienfis, invitis eis ,fe continuit Dordraci, & multadamna Comi-
ttrn Johanne^tam* & paulo pôli oppidum Rotterodamenfe ob prxfidii incuriam occupavit, duo-

Duce Bra- rum flùminum hoc modo fibi vendicans Imperium in magnum praejudicium Iacobae. At Tra-
lanthe. jedani interim fubvertunt (11) relliquias oppidi Ifelftain, fi quae adhuc lupererant, ne veftigia
Philippus remanerent.

tiux Bur- A_nno cccc x IX defeendit Philippus Johannis Ducis Burgundiae filius in Hollandiam,
^em Tacit\'in- ^ut difeordesanimos Principumcomponeret. Attinebat utrifque 8c indido conventu apud
m lacobam Gorcum effecit, ut in patrem atque ipfum fieret compromiffio,quorum audoritate pax fada
Wiohannem eft Trajfedamsatque ipfis Amersfordianis introclufis ,quas ipfis (mm) malè fervataeft, quia
patruum. Egmondani lecludebantur. Et quo Trajedani fecurius fibi confulerent, inicrunt ieorfuin no-»
Bgmondani _vas cum Duce lohanne conditiones, ut cives negociarentur liberius, pendentes idcirco mag-
turbantpa- _{nam v}j_m pecuniae ad fummam, uti creditur, decern 8z odo millium aureorum. At confirma-
^sm^_{aves £X} tis omnibus, invaditur ftatim navis onerata mercibus, applicans ex Flandriâ & palo transfigi-
Bmàna ^{tur ln a}q^uam j ^caP^{tJs intro erant}* îdipfum contigit iecundç navi, aadoribus Egmonda-
œppeilantes nis, lohanne eledo adhuc agente Dordraci, A quo cùm fruftrà peteretur reftitutio, denun-
sapiunt at-. ctatur querela oppidis Tranfifelanis, qui confuluerunt acrius inftandum, atque folicitandum.
quefpohant. Sic recurritur ad Iohannem Ducem Brabantise atque lacobam, qui poft pacem pronuncîa-
Johannes _tamj Hollandiâ exceflerant quinquennali adminiftratione Iohanni Duci Bavariç eledo per-
Ësmiceuîve- Favie lacoba Trajedanis ,fed omninb illi erat iuterdida poteftas _? & Iohannes Dus

m non cur at vetiationibus & aucupiis intentus nihili ducebat quœ erant Reipublicse,cùm alias potuilfet ae-
I\\empuUi\' quari Regibus potentiâ ,nedumobaudivit Trajedanos. Immo cùm evocafîet aliquot cives
tam. eorum per epiftolas fuas, qui etiam occifi fuerant, tulit xquanimiter. Poftquam autem vidè-
rent juftitiam ipfis denegari, feque fperni, accelferunt Epifcopum,qui deinceps in animo vo-
trajeSani lutabat ad refarciendum damna fuorum. Et inito (nn) fœdere cum Nobilibus fuis & oppido
fpreti à Bra- Leiden, in cujus erat amicitiâ, 8c Praefedo illius ac Wilhelmo de Bredenroede, lohanne de
panto,imph- Haemftede, & plerifque aliis à quibus Egmondani & Gerardus de Heemskercke infeftaban-
ratitopemjui _{wr ;} p_rotinus indidum bellum Prxfedo de Heemfkerck, atque omnibus^qui fuse fadionis
pg\'jcopi, _Cfant# Fovebat enim magnas copias proferiptorum Epilcopus 8c immiüt Leidanis quin-
gentos milites fubfidiarios, qui magnat prxdam undique cogebant, Verùm ipfe cum fuis ac

Leidanis accefferant oppidum Gaudam, in quo Iohannes Dux tunc erat, &fuburbia ac do-
iMos ufque ad portas confumpfït flammis. Et cum nullus erumpere auderet onuftus fpoliis 8C
captivis rediit. Nam Johannes Dux Bavariç flocci pendens priora fœdera, cum Duce Bra- j_x,h_am(Sibantiaelacobâ, & Trajedanis inita, novas amicitias iniitcum Reynaldo Duce Gelriae , & in- Dux Bava»
ter multa propter folam avaritiam pepegerunt : Quod fi Praefedus Montisfortis fefeingere- rix contm«
^rét proelio, Sc oppidum ipfum adipifcerentur, cederet Iohanni Duci Bavaria?, Sc incorpora- ptâ Iacobâ
retur Hollandix : Amersfordia autem cederet Duci Gelriae, 8c annederetur Ducatui : Et de ^{nova cuAtt}cedenteEpifcopOjConvenirent fimul de aliquo bono fucceffore, qui tunc cooeretur jure ju.f^aderarando affîrmare, contra neutrum éorum, nec provincias fefe aliquid attentaturum, & ad hoc ^Dm ~
mutuis viribus contenderent. Sed quia prius fada eft per eosdivifio patrimonii Di vi Marti-
ni, quam tradita effet pofïèffio ; fie uterque defecit in vanis confiiiis ; quamvis Epifcopum &
Trajedanos multis injuriis afficientes,adarma provocarunt invitos. Sohannes itaque jam of-
fenfus,congregatisfuis,obfeditLeidim : Et arx didaPoelgeeft celfit primo tranleunti: Lei-
dani verb magnas ftrages intulerunt ejus exercitui continuo. Interim Reinaldus Dux juxta
feedera inter eos inita, fit hoftis Epifcopi atque Trajedinorum, attrahens Epifcopos, Colo ^{a a}\'
nienfem, Monafterienfem, Ducem Montenf. Comitem Morfaciorum cum ( 00\') Praefedis de j^inaldus
Gaefbeeck & Culenburchin fuam partem , de quibus tarnen Epifcopus non male meritus e- Dux Gel-
rat, cui etiam fide obftringebantur. At Reinaldus tot viribus fuffultus, ducit in Amersfordia- dria cum
nos. Qui advenientibus pararunt occultas infidias, fed adverfitatem paffi, fuis aliquot captis ^mf^uL^Haut trucidatis, adjecerunt hofti audaciam. Epifcopus illicb pro confolatione mifit eis quin - p -r
gentos armatos. Dux nihilominus progredientufque Emam fluvium tendens ad obfidionem, ç_0pj*Q. jy^
exercitum (pp) ufque adeo numerolum adduxit, ut ab ortu ufque occafum Solis occuparentur j_e8inorum \'
luftratione. In quos Amersfordiani ingentem (qqj torferunt machinam, bombardam vocant,
& illicb fadis indueiis xxiv. horarum Dux cum fuis movens caftra, reverliis eft in fuam Pro-
vinciam. Inter tot anguftias Epifcopus acTrajedini in magnâ conftantiâ perfeverantes, ut p p}r_copm\'
omnibus incommodi« obfifterent,etiam fbciisLeidanis parabant ferre fuppetias & comeatum, cumfopulo
quolaborabant. Et eo magis Dux Ioannes urgebat ut lefè dederent, quod 8c contigit prop- juo m angu»
tei Rovos{rrj motus aliquorum Amersfordianorum,perfuadentium Ducem Reinaîdum mßwtomfiaf.
oppidum recipiendum, qui hoc pado concives eorum relaxaret. Quo comperto Epifcopus,
novum militem immittit,& audores coepit captivos, ac deinceps conrinuarunt Amersforaia-
ni decurrere in Veluam. Sic dilatas luppetix Leidanorum & fero mifîas , qui interim lefe
dediderunt. Et IohannesDux inde movens exercitum, obfedit montem fàndae Geertrudis _%Se medio tempore exfpiravit quinquennal is adminiftratio rerum fibi commiffa, cum & obti-
nuit prorogationemad feptennium, unde Dux Brabantia; magnam fibi omnium acquifivit ., ,
indignationem, quia ignaviter Rempublicam adminiftrabat. Interim ( ff) Epifcopus folli- wf&Jaro\'
citât Tranfifulana oppida ad feciale bellum, cum eo ufque fefe in quiete continuaient, & ob- ₀jf_amm,
tinuit, ut communi nomine Prafedo de Arckel, Sc caeteris inimicis Epifcopi bellum indi-
ceretur. At Trajedani anno 1420. po/uerunt infidias juxta aggerem (tt) fluminis Amftellae Bellum E*
(jam oppidum Amftelredam vocant )emittentes aliquot praedatores ad pecora, erumpuntpifcopi in
oppidani cum magnis viribus : alii cum praedâ fimulant fugam, quos illi infequuntur. Verum Arculanos
detedisante tempus infidiis., repedant, caefis partim, ac captis ducentis quinquaginta eorum ^{& e}°^rw\'®/⁰*
civibas. Exquâcladeintantùmreliquorumcivium animi confternati, ut conjedura fuerit^aof*
Trajedanos lequeuti adhuc die potituros oppido,fi progreffi fuiffent, fingulis in navibus fa- Trajeiïanî
Wem locantibus, 8c fuas facilitates tanquam profugi fecum abducentibus. Perfuaferant fibi ponunt in(i~
principes hoftes, urbem Trajedenfem preffuros fame,dim longe aliter contra eorum opinio- d\'w Amfte-
nem eveniret, cùm & annonas, & aliarum rerum longé folito majore gauderent abundantiâ. ^damenfi-
■^raeterea Trajedani cogebant quotquot habitabant ufque Harlemum ab eis 8c à Schonoviâ ^bm\'
Ufque Dordracum etîam Goyos quotidianum pendere tributum, & erat inter fuu; eos mira TrajeBum
^concordia, etiam cum Ep&opo ,quo ftrenuiùs cunda agebant, & vicinis terrori effe cepe-^com™ °pi\'
r_2nt ^ntme

Anno verb xxi. ortum ingens apud Amftelredam incendium, quod majorem partem oppi- "I™J}"\'
di abfumfit.AtTrajedani locarunt vallum ingens ad oftiaHemi fluv. ut excluderent naves va- ^
gantes per finumFrifiacumvicinum quem Meridianum vocant, magno ex illo afficientes

^ollandiam damno. Tnm Tranfifulani nadi fecundum ventum fecurè intrabant Hemum,&

invitis hoftibus adducebant Trajedum quicquid vellent. Eodem anno node quae prâeceffit
duodecimam Kal. Decembristerritorium illud ampliffimum, quod vocarunt infulam Dor-
infula Dor- d race nam, five Wiltorum, Oceano inundatum, ruptis (xx)-aggeribus incuriâ Principum, ati
ä-accnßs ab afferunt, & infinitis mortaîibus fubmérfis horridi adhuc maris potius quàm finus praebeC
cupata&~ ^rP^e^aculum, nec per tot annos iratus Oceanus, aeftum furoremque ponit ut aliquid fperare
fubmerfa. ^^{ceat 5 c}i^uin potius major ejus timetur faevitia, ut crebró altius fluat illis in finibus, quàm fine
domus babitantium in confinibus. Cafusomnifaeculodolendus, & quamvis mortalesj ob
Traje&arii e^leftem iram meritô ab armis defiliere , & fuperna numina placare conveniiTet, non tamen
in Velu am potuerunt tot monita indurata corda emollire. Sic Trajedani impigri principio anni fequen-
tuunu tis in Veluam undique reponunt vices, Nieukercken, Berneveit, Putten & Vorthufen, ex-
fpoliantes atque flammis exurentes Circumvagabantur circa loca quaelibet fitajuxta oram
Sinus Friß- finus Frifiaci fupra memorati, qui ab Oriente Veluam alluit,à Meridie Hollandiam, abSep-
act defcri- tentrione Frifiam, ab Öccidente Septentrionalem Oceanum excipiens, arcelque de (y y) Ar-
t^m* 1er, & Eede demoliti funt » Reynaldo Duce apud a\'rcem Rofendal agente cum quadringen-
tis equitibus, nec audente fe movere.

Anno XX i r. perada mefie caftra metatus eft Epifcopus in Redichem, ubi Sc tentoriafixit,
mittens lüos circum Arnhemum oppidum, quaerentesoccafionem pugnae, vicos Rofendal at-
que Velpam ,& loca vicina conlumentes igni, cumque nemo ex adverfariis fefe offerret, ad-
uftoRedichem,Epifcopus juffit claflica canere reeeptui. Hoc modofuperbia ambitiofiu-
triufque Ducis dejeda, qui prius inter fe partiti fuerant ditionem Ecclefiae Trajed. ut segr«
jam fua tuerenrur, cum uterque magna clade affedus fuerit. Gelrii verb, ut viderentur re-
ferre vices,tranfeuntes in provinciam Tranfifulanam, vaftabant domos aliquot,quae falutern
. _{f ;} . Sc immunitatem padœ fuerant à Praefedo de Gaef beeck eorum coadjutore, non ablque no*
fJ-isMa* i^uris interrupt!, brevi redèuntes ad fua. Erat annus ifte infelix, & adverfus Traje-
yim \'fame danis, qui foris bello, intus fame Sc pefte (zz) urgebantur : Kam modius tritici appendeba-
grpeftepref- tur qüinis àureis,& peftilentia confumpfit praeter feeminas & impuberes,fupra mille(<t)quin-»
ß farther a- gentos civés. Nihilominus in vigiliâ Divi Martini (cùm (È) promifeuè Germani Sc Galli
gunt contra conjmelfationibus Sc bacchanalibus indulgere folent)menfe Novemb.nodu (y) oppidum
hottes* Wagening, portâ confradâ ,per arietem invafêre ₃ eripientes capdvos, qui illic ex fuis deti-
tiebantur. Sc adducentes oduaginta ex hoftibas, deprsedato &incenlo oppido , Trajedum
reverfi funt. Et circa eadem tempora Gelriis invadentibus ditionem Trajed .occurrit Ludo-
vicus Prasfedus Montisfortis, & pari numero confertis manibus cepit feptuaginta ex hofti-
Vax inter bus. Et caput Divi {^ Adriani Martyris ex Monafterio infulae Beatae Mariae addudum Tra«
Traje&ams jedum, magnis preeibus obtentum. Et pax eodem («) anno inter Principes renovatur &
W&uces \' Trajedanisimpofitnm,ututriqueDuci pro damnis illatis aliquam pecuniam exolverent_specunia re- q_Uam [)_nx ioannes reeepit : Reinaldus verb Dux ante folutionem(£) improvisé interiit in
Jobannes ^ag^ro> dum ventrem exonerat. Iohannes Dux lequentianno xxni. in vigiliâ Epiphani«
Bavam an- diem fimiliter claufit extremum. Eodem anno (») obiit Fredericus Epifcopus, fèptimo Idus
no 14z j. Odobris, fatlguine & meritis prxclaruss cum praefuiflet annis triginta, recuperatis omnibus
bhit. Item ferè locïs anteà à patrimonio alienatis, arcibulque undique reftauratis. Sepultus Trajedi in

Frederkus Bufiiicii Divi Martini, obtinuità Sigifmundo Imperatore privilégia , quae inferius anno»

nomine fanftœ individua Trinitatis féliciter ameni S
mundus Dei gratta, Romanorum Rex ^ fem fer ^Auguttus, ac Hun*
gan<e_y Dalmatiœ, Croatia, Rufciœ_y Servi** Sallicia, Lodomen4 _y Ço
mania₃ %ulgariaqueRex₇ ac Marché Brandenburgers, nec non Re*

W I L HE L M I H E D il?,
gm Bohemia Lutzjnburgenfis bares ad perpetuam ret m em on am, ?

EtfiImperials praemwentia generofa fublimitas ergafideles & devo*
tos Sacri "Romani Imperii, e?"pracipue inclytos principes ₃ qui adip/ius
dec us &>glori am adorn ant ur jugiter nos m meat ejje fotiiettos, ad bon®«
^rem tamen omnipotentis Dei, cujusprocidentia nos, quanquam imrne~
*itos fua bonitatis dignatione in apicem dignitatis Cajarea collocavit _?erga PrincipesEcclefiaflicos , CS* ip forum Ecclepas, c^ adloca divino
cultuimancipatds cordis noBri (fif mentis intentio ferventius infiamme
tur_y ut illis fubmoveamus incommoda , pro feci us proeuremus , ^

hbus eorundem Principum (fif Ecclefiaflicarum perjonarum petitioni-
bus annuamus (fif njotis. Sane njenerabilis (êf illuflris Fredericus de
*&laneksnhem E-pificopus TrajeBenfis , Princeps (fif Confiliarius noBer_%Sacri Imperii de\'votus fidelis, dileBus ad noBram accedens prafin-*
f/rfwperfonahter noBra JMajeBati cum dénota modeBiâ fupphcavit _?»? Ecclefiam fuam TrajeBenfem de omnibus (fif fingulis Re*

gahbus feudis, , mobilibus & immobilibus, omnibus junbus
temperaltbus, quocunque nomine cenfeantur, 1 nobis (fif Sacro Roma~
Imperio dependentibus , W^EcclefiampradiBamfpe-
Bdntibus_} inDejlire, iildc^fibi de novo infeuddre_} concedere_? quaque
omnia & fmgula privilégia, induit a, liter as, libertates, gratias, obfer*
>dntias ₃ bonaj proprietates, <&*pojfefiiones , emunitates, jura, flatuta ,
confuetudines lurifdiBiones (fif concefiionesfibi & Ecclefia fuapradi-
Ba , tam a Divis lmperatonbus five Regibus Romanis, w^w prade-
eefforibus _? d?" pracipue beata recordations Carolo quarto Romanorum
Imperatore₃ Domino genit ore noBro cbarifiimo data five datas, con*
teffia five concefjas_} innovare (fif approbare ₃ ratificare, »0«?

Brâfcientid (fif fiolita lmpenalis celfitudmis dementia con fir m are gra~
tiose dignaremur. Nos igitur adgloriam (êfr reverent iam Dei omni"
potentis ffi fublimis , qui nos ad Monarcbiam fua facro fianBa Mo-
narcbia, militantibus fold fud, mifericordid dignatus eB praficere ,
tle/iasChrifti&ëcclefiaflicasperfonas/ingulari favore juvare defide- ^F"\'

patrocimo pieratis. Quapropterprafati Fredrici Epifcopi (ff
^rincipis nojlri <*virtuofam induBriam , conBantiam^fidei acfyncerœ
iffeBionispuritdtem, /f/«?» "virtutum mentis, ^verbis,

bus ₅ ^ exemplo clarere hmpidius experimur, quoniam etiam prace-
dentisfiama celebriprœconiQ <*e ipfofiueritivoxteBata , »w fW^e
^}ffi^us fynceritdtis

iècis & têmporibus oport unis omni benevolent ia fludio promptum fe
reddidit, haBenus follertem, placidum O dcceptum : ut ipfum m
anted pro no Bris & Sderi Imperii beneplacitis, fortius ammemus ,fuis
juflis (èfr rational ilibus fupplicationibus dnnuentes , ipfum Epifcopum
& ejus Ecclefiam TrajeBenfem de Gmmbus fmgulis regalibus feudts,
bonis, mobiUbm, immobilibus,ac omnibus juribus temporalibus, quo«
cunque nomine cenfedntur, a nobis fdcro Romano lmperio depen«
dentibus dd ipfum quoque Epifcopum^principem nojlrum & ejus Eccle-
fiam Traj eBenfem db antiquo de jure juBifque titulis fpeBantibus, in-
VeBimus per prafentes, iliaque fibi de novo wfeuddmus, &* concedimus
OmniaPrin- gratiosè, nee non uniVerfd & fmguld privilégia, indult a, lit er as, liber-
fiaZJovi ^taeesj grdtids, conceftones, emumtates Jura , ftdtutd , confuetudmes ,
turtmquam jurifdicïiones (fff obfervationes, bond ,proprietates (jfp pojjefiones de
Ïnb^nlk verb o aâ is er bum in omnibus eorum fententiis ₃punBis, claufulis, dc fi
refemaffit ipfi_orum prtvilegiornm, jurium ,jurifdiBionum dc Ut er drum, indult a-
rum, libertatum, gratiarum, emunitdtum.fldtutorum, confuetudinum
& obfervantiarum, bonorum proprietatum &* poffejïionumtenores^pra-
fentibus effent inferti, (tfp totaliter exprefjati₃ fibi Ecclefia fuapra-
cl "Ma oh \'^m p^r*^mutnur j concédas & c once fia, five diBus Fred. Epifco-
reptiommex pusfuiquepradeceffores eis hattenus nnolentid prapediente ufifuerint,
dudmtes. ^^ ^ _mmo deliberato , non per err or em dut mprovidè ,fed fdcro
TrincipumjComitum^f rocerum noBrorumaccedentium confdioy ex
certâ noftrâ fcientia_}dc de noflra Imperialis poteBatis plenitudine con-
cedimus ,innovamus > approbamus, laudamus , rat if camus, (jfp pr afen-
tis feriptipatrocinio ficut rite pracejferunt, &¹ proinde confirmamus
communimus nottris & Sacri Imperii ac aliorum juribus in aliis fem-
perfahis. TSlulli ergo omnino hommum lie eat hanc noHra inVejiitu•
ra _s infeudationis, concef ionis , innovdtionis, approbations, Uuddtio-
nis, rdtifîcdtionisj confirmdtionis, de communitionis pdgindm infringe-
p an* vioUùre, aut ei quovis aufu temer drio contrdire. <57 dut cm hoc attenta-
re prafumpferit, no Bram ac Sdcri Imperii indignationem de pœnam
centum librarum puri duri,(qudrum medietatemlmperialis noBri ard-
riifivefifci, refiduam uero partem\\injuriam pajforumufibusdecer-
nimus applicari, ) fe noVerit irremifibiliter incurfurum , prafentium
fub noflra Majeflatis figilli appenfione teflimonio liter arum. 2)dtum
lAnnoi^ô^ovimagi Çolonienfis Diœcef anno Domini Millefimo, quadringente-
^{éi l}7\' No-f_imo fexto decïmoydie décima feptimd men fis TSloVembrisflegnorum no-
firorum Hungaria anno trice fimo, Ttomanorum eleBionis feptimo, coro-
nationis Uero tertio, Ad mandatum Dni Regis

-S Capitulant ex bocfrußra auxtlium mgavit utrumque,) In quodam MS, pro âlixiîium rnxîtm MV&ii^
Chron. Belg, fie hxc verba expreffit : Capitularesigitur Ecclefiarumpropter pradiBorumprincipum dif*
nrdes fupplicaüones admodumpérplexi. ultimo hqeverbo quoque ufus eft Sifridus in Appendice sd
Chron. Bekte.

b - Quem idcircoBonifactus P. EcclefixHrajeBtprafecitf) Bonifacius norius ejus hominis , (quem
Snoyus aliique laudant, tefte Onuphrio accuratiffimo rer.Rom.fcriptore lib, de Pontif. & Card,
creatioue ex Tomacellâ Gente Neapolitanâ fuit, & fedit ab anno G. 1385.ad annum 1404.

ç Tanquam aptiorem,\'] A feriptoribus enim noftris îaudatur, Nam teße Snoyo fuit prudentiâ O* i\'ii---
genio clarus, in repub. cxterifque ßrenuus & fokrs. Atque ut eft in Chron. Belg: Ifte vir valde doBus a-
nimo magnificus, prudentiâ clarus, corpore procerus. Porr ô ut Barland: ait Epifc. TrajeÄ. Catalogo ; vir
littérature inßgnis toto adminißrationü tempore optabiliprœfuit exemplo. Unde miror eum tam malè ap:
Argentoratenfes audiviffe , de quo fie Guilliman. de Epifcopis Argent. Fredericum ex Baronibus dt
Blankenheim Pontifex ^Argentinam mißt, & uti fufeiperent, tanquam legitimum imperabat. Inceffîr in m:-
km magno comitatu 20. dec. 137^. 20. annum nonfupergreff,us,feddoBrinâ & peritiâ uiriufque juris com.
mendatus, multâ ad hoc in principio humanitate & ce quit ate, quai tarnen virtutes mox fœdiljimis avariti<efor~
dibus commaculavit. Pluraque ex Winphelingo de ejus avaritiâ receiifet exempla^addito hoc in Fre-
dericum epilogo: Poterat dulciffîmâvitâfni, & in opulento & ameeniffimo Epifeopatu gloriofum atqm
jucundum flatum traducere ,fijuxta nomenfuum pacts amator ,fi Deicdtor, fi Ecclefia fuafidelts paftor ,fi
humilis & devotus Domina nofirœ capeflanus fuiffet. Errat vero Guiliimannus toto ccelo cum Frede-
ricum Argentoratenfem prssfulatum cum Guiljelmo Trajeftenfi Epifcopo pro Trajet.permu^
tafle tradit.

d Injurias ptr quendam Bitterum de Raefveth} Raefveldioru m nobilis Se antiqua ap: Weftphaîos fa"
milia,exquibus quidam fuit Epifcopus Monafterienfis Bernhardus.Bitteri nomen in pofteris quo-
que reperio î Vixitque nuper in Urbe noftra ex eâdem ftirpe Dominus de Moerkercken tribus re~
ïiùtis liberis Gofuino, Wilhelmo, & Margarethä Raesfeldiis.

Quare non Se Occidentalium pullorum ? certè fi ejufmodi nugis implere chartam pkcuerk , infî-
gnia antiquiffima iftius gentis f(i vera ferunt / pullus fuit. Alii Occidentales adrenas, id eft, Wefl-
walen melius dicendos putant. Longobardos autem hinc prodiifle,œquè extra metam eftjlicet Sue-
vos Longobardos non procul hinc collocaïados putet Goropius Francicor. I.î: quos Paulus Diaco-
nus ex Scandinavia in Germaniam veniffe tradit, ac prius Winulos fuiße dittos. Strabo etiam lib,
in Sarm. Afiaticâ (/.a.x&\'Txû-yojva.s à longâbarbâfie diftos populos adpontum Euxxnum collo-
cavit. At id omnem rifum fuperat quod Longobardorum Reges dictos\'Flavios feribit à phalis iftis
five Walis. Aliter Paul.Diaconus,qui ait, Autharim Clephanis filium,quemLongobardicommufli
confilio fibi Regem ftatuerant, ob dignitatem Flavium elfe appellatum • eoque prsenomine omnes
qui poftea fuerunt Longebardorum Reges feliciter ufos elfe,lib. j.deGeftisLong.cap. iöJiinc elici
poflet illud prœnomen Flaviorum quod in Italia Longob, Reges fibi ob dignitatem primitùs fum-
pferunt à Rom: Impp. tranflatum, quorum fe in parte fuccelfores effe ftatuebant. Nam praeter Fla-
viam gentem Rom. de qua Fulvius Urfinus de familiis Rom: & Gorlseus in Thefauro Rom. nu-
mifm. Sueton.in Vefpafiano & alii plserique Imperatores poft Conftantinum eo prae nomine ufi
funt.

f Quo medioprov\'tneia Tbrentanorum Ecclcfiœycfiituta efi,)_Qu32 fub prioribus Epifcopis variisop-
pignorataerat. Coevardenfis vero reconciliatio cum Epifcopo interventu Ducis Gelriar facia an*
no 1397; cujus participes & auxiliariifuerant Gifbert.de BronckhorftD.de Borclo, Gifbert, dö
BronckhorftjFred.de Bronckchorft,Ioannes Homoedius,Theod.Wifchius & alii, certis conditio-
nibus dimiffijUt ex paftis initis,qua; fequuntur,patet;

tttfm\\ bat öltcmaHiclj jjui^ci* ente ftuipett ftulpc tnhe dlat fcen ge*
neu öie to Septan mjen ontfeggfjet ^ebben / om öcc faccften toiHe ban
Cocbarben öefoent füllen tocfen op fjaec Ecen entse goct / cnfcc mit im*
_r men fal Uepnotit Km €oetiarben üefoentfcoefen alfoc bat f)p B^alöcn fa! alle
föne tr|!a!e / foe toaer hit / cube be fpe 3Möcicn gfjccoc^t öe&öen /

J^be ntet m Mocsen totter ^eerfepn ban Coebarben / enbe bie met fice Jl&of _s«^mcbegabegfteeocöt^. Stem fuWen ^ecnt ^uttcrflmtc metten fijuen tixc
Mt ^berlegslfen iarman^ m J^onenBefte / mmt ban Slgebe / Willem

bau Utebe / ^atmanfcan ^cetflel / isoliert / cntje anbete bi* bau bffce teeren
SSiffcfjopg ban ©ttecfjt gbebangfjen 51311 aen ^pföjecftt^ ftanbt bau 23o?cte
ftaen / alfmen ötc öefcl&eben geben fal / quijt toefen/ begeltelic&en bat fp rebelte*
$ic oitbebe boenfoelein <g[temfoo foelen 4E>pfÖ2efj&tban 2Sstcnöo?tfj / <0ertit
banben£>anbe / föepnften enöe ©ircli ban 2&ele/ 3&etnt ban bellet / <0uett ban
<ppe/ pendelt ban SScple enbe anbetebie £5pfDcrt ban 23o?cloben 23iflc|jop
fjeeftofgljebangfjen/qnöttoefen/ enbe feie cp ülpneftepn gfjebangljen toaeren
ban <0pf öertg ban 23o?clo gfjefellen / mit naemen 45pfb?ecljt ban 23aten*
ßo^cö/füllen tamelicfte oitbebe boen aen ben SSiffcljop sijnen «Bfjefiie^te enbe
J>ta it/ etc.

äDoojt füllen pendelt ban 3&obingtoeetbecnbeipatman lüngjf/SIan 0ietbar||/
Eambett banbet Soeben / enbe anbete «Bpföettg gfjefellen ban 25ojdo bie op De
repfeban2$o?clo gftebangen tüo^ben/quijt bjefen/mit£ boenbe oitbebe*

Sltlle tantfoen bat niet öetaelt en ofte bcrbo?cljt / qnrjt $vjn / booöen tegf>eit£
booben / tooff t£t$en toojf / öjanbt tegfjenb^anbt / nitijt 31)11 / ben 2&iffcbop fal
JÜepnoltbanCoebarben betfeeefceren M. alöe ^anc&rijc&fctje £cljilben/
enöe baet toe / b$f Sfaetenlattgö bj^c. alöe Jbefjilben bau fjaat-gelt/ tnaechenbe te
famen icb. M> alöe ^»cljilöen btemen fjem öetalen fal obet b. ffaeten nae Datum
tiefes* bncfö / obetmitg ßp #t Betait fjcltöen fall op De bettic^teniffe te boen / bat
Dp ben lefien gfaete boen fal / baet meöe boo? Ijem enbe $ne nacomelingfjen ban\'t
enbe jpeetfcfjappije tfoebarben met allen toe Befjojen tenuntierenbe/ eiiöß
fal baet ban geben $ijne blieben Sefegclt öp je. ofte tij. stiae befle magfjen. «j?nbe
toolöe Uleinolt ben betticljte niet boen foe en fal men feem beg geltet niet geben /
enbe bie Rieben baet ban gfjemaecßt gern macfjt geben / maet fjp fal flaen op 3Ö»
boojgaenöe tecfjt/ ai.rf ccch best 23iffcf>op ctc.

«B^ebaentn\'t^aetomf Beeten 1397. ben eerftenÄnenbag^e nae ben
^onnenbaglje lubilate, bat ben 14. bag&e in iîDcp op De îDcïue in
OHfen Eartöe anbet fffele tegen^ Gebeutet.

g lAlunäns tngentem exerchttmi] FriGcutn hoc bellum plenius deferipferunt Gerbrandus, Snoyus,
Sifridusj Annales vulgares, & Ubbo Emmius rer. Frificar. lib. 16. ad prineipium. FrolTardus vol.
4.cap.76.Screq. Meminerunt euam Meyerus rer.Fland.lib,i4, ad annum 1396» Scriverius inhi~
ftoriaGomitum Holland!» See. in Alberto Bavaro in cujus elog. His verfibus rem expreflk ;

Quid Frifiœ gent em me ter ^oiBore fubaftam^
lAufpiciis referam, quid data jura mets f

il Wilhelmuf Comes Frifiœ Orîentditi) Titularis nempè, nam Frifii Orientales nunquata agnove-
runt Hollandiae principes dominos, nifi quando vel vi vel faftionibus domefticis coacli eö aefcen-
derent,ut eos rcciperent.

i Et primngenitus Regis Carolus de Lahr etQuid fibi velint h sec verba primogenitus Regis ignoro.
Neque enim Carolus ifte fuit Regis Galliarum filius, quare hie fcribendum puto & Admiralius
Regis, ut & vulgare indicat Chronicon, & FrolTardus, Meyerus > Ubbo Emmius j Carolum tan-
tum Labretum vocant ₅ ac Comiti S. Paulli poftponunt. Snoyus autem expredis verbis Carolum
Admiralium Regis Franc, indigitat.

fc Cames de St algies f] In Chronico vulgari Schalies habetur ut &Snoy hiftoriâ Hollandicâlib.g,
in Alberto Duce ■ fed invenio inter Comités Angliasfub Henrico IV. & paulo ante hsec tempo-
ra, Stafordiae Comitem.

I I« territom Oppidi Vianenfisf] Suffridus in Dominio de Arckel habet, pertinebat quidem arx
ifla ad Arkelios > & habebant Vianenfes Domini minorem aliquam jurifdi<ftionem, inpago nempe
lutphaesj ubi 8c hodie arx Rinefteinia agnofcitur, verum territorium eft Traje&enuum ; nifi,quo4
puto j alt ud ho c fuorit caftrum ultra Leccam,

Tandem faBa arcis deditione, ) Snovus hanc rem ita narrat : 0bfefli tandem faîvâ vitâ arbhrw Ami-
Bit is fefe dediderunt , abduBiquefunt TrajeBum captivi 300 • inter quos , Joannes de Ejneßein, Gyfbenus dt
BwtckJjorft, Godardus de Elderen, arc. cui accedit suitor Chronic? Vulgaris ; Atque exeat ap. me fi-
delitatis juramentum Antiftiti prœftitum à Iohanne prœdi&o»
n Cum magnâpertinaciâ Grunorum,) Bellum hoc Ubbo Emm, qucque atdngit lib. hlflor. Frifie*

5 5, ac cum eo Snovus & Gerbrandus. Quare vel unde Cruni difti, lie Ëmmius de urbe Gronin-
ga: Nomen àviridibus pratis viieri potefi deduBum ; cum quo convenerit Gr ce cum <?viï.iïàv yeteribus circa
bac loca collocatum. Melius fort è Gruno vel Gryn 0 Principe, vel candi tore loci, non quidem illo Trojanö, am
Jndico,fedhomimFrifio.Hu^mmr hieKempius, SufFnduS, Hamcon.Furn.de Gruno Galonis F.Fri-
fonis N. Videatur etiam L.Guicardinus in defcriptione Belgii, & quœ ibi notantun

O Johannes PrafeBus de Arclo indixit Alberto D.bettum,) Arculenfe hoc bellum cum Holiando &
Trajeftenfibus prolixius proiequitur Ghronicon vulgare ex Gerbrando, & Snoyus Rer. Hollands,
Üb. 9. -

p Qua documenta proprietatis Epifcopus Duci oßenditij Hicfenfusnon confiât & videntur qusedam
deefle t vel ita legédum : Fortunata erat deditio, nam pauld poft funt reverfi , qui documenta pro-
prietatisEpifcopi, Wilhelme Ducioftenderunt. .

q Johannes minor natu ex nob.fam. de Brederode, ) Tot-am hanc Hiftoriam plenius defcribit Bocken-
bergius de Uluftrib. Bred:in Ioanne Reinoldilil. ex Annalib. vulgaribus, ubi videreeftquam
infeliciterille monachum induerit, & infelicius ilium exuerit, liquidem captus ab Antiftite & di-
miffus, ad Gallorum Regem fe recipiens, bello Afineourtiano caefus fuit,
r Quod male implevihj Aliquoties enim Apcoudii & Gaef becani ex eâ familiâ fidem fefellerutit»
ut & pauld poft de Tranf-Iffulanis legitur, & paflîm exemplis polfet demonftari. Sed tandem
perfidiae paenas dedêre , cum Iacobus Gaefbeeckius poftquam filium imprudens occidilfet, & indé
ob faétionem à Diepholdio captus , omnia fua bona Ecclefise Trajectenfi tradere coactus
fuit.

f Eodemferme tempore deficertmt Leodienfes,) Hanc hiftoriam vide praetereaap. Meyerum in Flan-»
dricis, ad annos 1406. & 1408, Chronicon vulgare, Snoyum, Haraeum in Anton. Burg. Brab*
Duce ; Chron.Mag.Belgicum ,Placentium in Iohanne Bavaro Epifcopo Leod., Divaeum Ren
Brabant.lib. i7.Huterum Burgund.lib.^in Intrepido.Gaguinumin Carolo v*.& AnnaUFlandr»
Oudegerftii cap. 186.

t Feruntinteniffefupra22000.hominum,)Tin quanta feriptorum varietas: Huterus ait: Emilitum
vulgo triginta circiter militum miüiaeffe deßderata,prater 5:00. woWex. Meyer us, Leodios çoooo.pugna-
torum moviife in hoftem infeliciter & 28000. ca?fos.Placentius ad unum omnes caefos ait. Divaïus
50000. hominum haud proeul Leodio occurrilfe & ad internecionem caefos. Gaguinus 16000. ce-
cidiffe fcribit.Chronicum magnum Leodienfium peditum in exercitu fuiiîè 25000. equitum 700..
ex iis 23000. cecidiiîèi Annal.vulgares ex Gerbr.40000. Leod. oeeifä referunt; quibus Bockenb.
accedit. MadkusChron,lib. 19. ita habet. A pud Hafbanium commißo pratio circiter 3 6. m Uli a Leodino-
rumproHatifunt. Hi omnes quantopere inter fe diffident ? Nec id mirum -, pro partium enim Au-
dio vel augent vel minuunt numerum, ita ut rariffimè au&ores in cseforum numéro concordes inve-
niantur® Haec ideo annotare volui quod in patriâ hiftoriâ fimilia non femel occurrant.
ti Hoc anno puUulavit in TrajeEto ƒïditio,\'] Secundum Annales vulgares hœc contigerunt an. 141;.

6 hu jus leditionis auftores, ut Sc hic refertur, fuerunt partium Arkelenfium ftudioft, quosmalà
habebat faedus Ultrajedenfium cum Duce Bavaro, contra Ärkelios initum: inter quos eminebanc
Harmannus Lockhorftius Decanus fummus,& loannesSpiegelius conf. Urbis, qui civibus perfua-
debant civitatem Duci venditam, & magnum libertati ipforum imminerepericulum.

X Profcripti auttm funt lohannes de Lichtenberg de Lanfcroon,\'] Hic ex Lanfcroniâ familiâ mater-
num cognomen adjunxerat, quod eo tempore non erat infrequens : maxime cum materna ftirps e-
mineret. In patriis Chronicis inter primos in exilium milfos fuit Iacobus Lichtenbergius D„ Pe-
tri Prœpofitus,ex nobili Lichtenbergiorum & olim in repub. potenti ortus familiâ; avunculusjnifi
fallor ? Johannis fupradifti ut ex ftemmate hoepatere poteft,

miles 1327
ob.viduà
relifta D.
Mechtilde.
Erneftus,
lac. Praep.
D. Ioannis.
Alfardus

y Sed in loco religiofo fe cum fratre falvaret, ] Apud Canon. Reguläres cum fratre fuo Iacobodc

Lockhorftj qui hoc anno praetor ïrajectenfis fuit.
Z Cum Ifbrmdo fratre Frederid de _vAa ) Legendum, cum Frederico fratre nempe Johannis de Spie-
ghel» Ißrando de Ja &c.

aa Et aliis confcm anno xv.] Puto legendum numéro xv. liquidem haec anno 141 f. facta videntur*

poft duos nempe annos quàm inceperat haec fa&io.
bb Potsntiores tua ditionis ad hoc pr<esïa[f ent confilium ,) Caulfa odii 8c malevolentiae Egmonda-
norum in Principem fuit ea fententia, quam inter Abbatem & lohannem Egmondanum tuiic
Wilhelmus Princeps Schoonhovias 3. Ottob. 1411„ & ap. Bockenbergium de dynaftis Egmoa-
danis in hoc Ioanne extat intégra, quam acerbe & indignanter admodum ferebat,
cc PrafeBivero Vianenßs Culemburgenjis,) Hi fuêre Hubertus Culemburgius,cujus mater Ber-
ta Egmondana Ioannis filia, tette Hutero , amita Iohatiais & Wilhelmi Egmondanorum fot-
trum ; Iohannes Viani us Gifberti filius, cujus mater Beatrix filia Iohannis x8. Domini Egmonds.
Annales populäres & Bockenbergius addunt Iacobum Gaefbeeckium, cujus foror Iola Cukm-
burgano nupferat.

dd Menfe Nsvembri anni pracedentfs facltim tßpr<Hium ingens inter Francos &c.] Annonempe 14
feriis Crifpini & Crifpiniani fafta eft pugna Azincuriana, quae magno Gallis conftitit, quam prae-
ter Gallicos Sc Anglicos fcriptores, defcribunt Meyerus Annal. Flandr. xv. Harajus rer. Brabant.,
Opere, in Antonio Burgundo. Divseus lib.17. Rer.Brab.adfinem. Annales populäres ex Gerb*.
Malfasus Chron.19. & Chronographorum plerique.
ec Ex parte Anglorumperiit Rhufcienfïs,\'] Quis ille nondum inveni : vocat autem apoftatzm, quem
tranffugam forte voluit dicere.Scriptores quos vidijinter primoresAngliœ caefos neminem p rasier

Eduardum Eboracenfemducem ,&cum eo unumatque akerum nominant.
iff EtfaSiafunt defuper légitima documenta, ) Dicuntur h ax confervari in tablinis Hollandi® apud
Goudam : quorum mihi olim copiam fecit vir nobilis & eruditus Francifcus Doufa Nienrodius»
Domini Nortvicenfis Archivorum in Batavis cuftodiae praefecli filius. Horum initium propter no-

Wi PPippti^ $eetban tfèaffenaet / 25o?cf»ßrcbctot Uepsen /
rieft ban iDaffnwcr / ©irch banbec tlecfe / ^crbaren ban 3fpïflcin/
San ban l^ccmfîebeti îpeecban 25cntï)ufcn/ f einriß ban jpaïtlt^cS
jiBaerfcïialcban Collant / ^an ban îSIofô j^cerban €ref!oing / jBfïi^ban
jfêpnben/ 51ecntban ^nbenboitrbe/ S^nban îDouôc i?erc ban âî^armont/ îDi!^
ïem ban 23ofht)o?|l/ décrit ban ^eemffterc l^tci ban ^attfjout ban

2Cffenûeïft/<aerrit ban 3\'anban ^obenpijï / $ïjiïiçpi$ban Spangen n\\hz
<&\\W\\$ ban Krälingen bibberen. îDiïîcm €ggact 1§tei tot ^ui\'merenbc / fyth
mitft ban s©oo?nich/ 3Hb?iacnban Jüaepöo?|t/ gfanban ^ientobe/ ^tmt ban
^od-geelî/ be 25!oit / JiBouboenn ban bec Œoe£ ; ^^cit ban

25ennenb?oecfe/ ©iecfe ban j§>antf)o?fl / enbe 3üb?iaen ban .rBatçeneffe
pen/ enbe top Routen / 25o?g^e-3iBeefler^/ ^cbepcncnitit ßaöen berate*
be ban ©aedem / 3Mft / Eepben / ^mjîeebam / 45oube / Kotterbam /

«©ubetoater / ^cftiebam / 3Ultnaer / ipoo?n/ .fBebenöIic/ <£ncftf}ufcn / mbeÄ*
Mcftcnbatn t ®ocn couö / toant «beliehen ig cnbc natueclieh SSecfjt epfefjt / bat
cen pgfjelieft goet eerbaer JJBan / bie <ö5obe enbe gerecljtigiSjept boo^oogtje» ljeef£
3pnencecö«n0{JcbojcnSantf^ecr/goct/0l)£rEouVö enfcc on&er&anüfj 3p/tue
frljulDicf) i£te fjelpen ftecchcn / te bicnen cn lijfttch öp te blpben tor allen frcöcn cri
fionben/tegöcnstallciij/bie liemaen fijnc fjecclichljiebcn enbe erffenifff crcncben
enbe tegljeng toflüen fonben toillen / enbe top in onfe befcgepbcntbcpDt lue! toctcn
enbe benennen bat öic 3i>oo?Iiict}tigffe ©a^inneonfe gijcnabig&c li^outoß / JD?.
^aeobbanS&epeccn^anpInnc bau ©renne etc. €emgf)c ©Oi^rec cnöc rccljte
^rfgftenanie ig Deg ^oo£lj-gcÖGo?en äfften on^ 21.acn. beeren f ertogc
feindete. ^>00fjebbentop toel bebaeftt enöcbolcomeficfcen bcrnbemiHe t\'famcnt*
lieft ongbaeromberöonbcnenbcberlooft met onfen to$en tuüfe/ teatrt öattc
^oocfEg$eöo2cn©o?|tonfegf)enabtgf)e^eere boojnoemt appicij toojbcboo:
onfe «Seit: ©zutuen fijnbec 3Bocf}ter boojfs. fonöei: toettiglje ^oon achter &em
te faten / ©at top alfban b\'feibe onfe IL €>en: a^oitto -Jacob Dan 25eperen boo?*
noembe afef <£cff boefctec cnöc 3leen-boIgl}f*ee ong (Ben. ipeere boo?fcfj?eben
ontfangfjen enbefjulben füllen tot onfen rccljten gfje&oojen Eönbrgl&outee ctc.

begeben op onfec 3L taoutoen baefj AfTumptfonis, m\'t ^acr cm£ beeren
M €€€€

Bunfchotenfes propter fidelitatem Epifcopo Florentio exhibidm, ab eodem nonnuilis prt-
vilögiis dpnati funt, ut hoc diploma vernaculo fermone iis datum exprimic;

F£o?en$&ptoct £5ftcnaben 43oeb£ SMffcljop t\'i^tcccfjt/ ^oenconöt allen
Euben/ ©at top öp goet-bnnefeen onfec ^tabt ban ©treefn/ om mcnig&cn
teontoen bienft Die ong enbc onfen bocc-©aberen 23if]cljappen t\'^trerfjt
enbeben 43(jc|Iicfjtc ban litecfjt onfe goebe Enbc upt onfec ^taötban $5uiu
fcfjoten gfjebacn fjebben / enbe natti öoen jnlien / cnöc om eite fthev Stimme ban
nf>efbe bic $p onjs ßetaelt Ijebben enbe bc top boojt in on$f enbc in onfejg >©eflic£tg
02&aer gtjefeeeet ^eöften/ äffe onfe £>Iote mebe te loeffenen enbc bc fefjoubt tc
öctalen: bie topfconben op onfen ^{jefric^te enbeban onfen boec-©aöcrcn gljc^
laten toassL ^oofjeßöentop gfjcg^eben enbe gfjcüen boec 011^ enbe boec onfe
na-roincIingl)cn25ifTcljoppent\'0tcccl)tonfec ^tabtban 23unfcfjoten cnbc ^
tcn25o?gftecen enbe flogen na-eontelingfjen al alfulcfte bjpjjebc alfc^icc na De*
eben ftaen etoelijcftc te bueten* Snben eerflen toent top aengtjefien fjebben
groet bediel onfec 3lubc / enbe bec £tabt boerf^. ban atoarc fcijattmgp biemen
op fjem plnctj te boene / alfe ban 3!Baecl)-geIbe/ ban ©oet-flag{|c enbe uan Eeem*
ten / 50 g&ebe top fjem enbe |jo?en nacomelingtjen bat npemanot mcec op fjcm ga^
öcrcnnotö mit ßcrjjtc toinnen cn matf) ^oc toaec fp g^efeten 501t ba» ban efefcen
feoct-flöß^ bat aftec-J»utlec-6ijnt bijff ^cfjilUngöc/ enbe bau clcftec Scemtc
becbe Jjaffx ^»tfÜHingti aifuir ^aepement^ alfe gemeenltcftcn Dan in onfen
tlie|)tegaet/ €nbebaecnaboo^ttegöcbenbo?eenbenarc alfoe alfe 5p gfjebo^en
Ä <ßnbe bcfgljnöcftr cn gellen 5p niet meec mog^en gaberen norlj met rechte
binnen ban ^o?en JiBagftenbc önten of binnen fjc?e ^tabt gefeten ;i)n ban boer^
fc|):cbcn / ©oeetfoe gfjeben top (jein enbe f|o?en na-comclingfini Dat?p fjoer
onfeftont in onfen Hanbe boen niogfjcn mit eenre ijant ban ©oet-flagfje enuc ban
Geeinten baer fp in öeclogfiet toetöen onbcfp^o&en banonjS cnbc ban onfec $ eer^
\'icbfjenbt/fonb\'cc atgfjcüffc/ ^o^ct foc gfjebe top Uem enbe fjo^cnntic-rome-
ßbßften bat bic SSojgfterWfter «ue fe^ £>e&epene bic aen bat Hlcc^t ßlij*
ben illenbic ^ptoc ^cljcpene ^aerltefej: liefen feilen op 011^ beeren
meibaett^ bacij / enbe ong enbc onfen j^ac comeling^en of ten gljenen bie
Wt Sebexen wellen btc tc p?tfentcercn / €nbe off 3P fciuglje ^eftepene

ftoeren Die hsp mit recipe of mit ïiefcïjepbe tojaïsen mogfjen aïfoô Dkfse alp bar
gïjebieïe / Dat fp anDcr ^eïjepene Daer bóer ïiiefen feilen / fonöer argfjept* t^aece
De J>eï)oute Die tup enDe onfena-eomelingljenDaer $etten $dïcn / öie jeïïen
25o?g3fjerfcïiap gebe» ^onDer bßeöer-feggfjen/ tnaert Dat Jp gïjeen
tomre/ JÜ&aer Dien Mfymî Die fp 23oggIjerfcöap g&eben / bie fei Dan jtacii alfe
SlSo^g&er^ fcljulDirf) 31)11 te Doen na ïjo?e fïat-recïjitc / ©oo?t 300 gïjebe top Ijetti
ende na-eomeImgI|cn Dat fp ö?ugg|?e-g|>elt mogften nemen tot emire bpig*
gfje tarnten fyttggenDic fp ober tjoer Ipabene te 25unfc$oten ban fpct«^: fcïfç goe*
Dr gïjemaftet it eisten tot einer repfen alfe 5p eerfïe oberbaren / aïfe ban elften ma*
gpn of Heeren bier ïf oïlantfelje/ ban elften bee fie een olïantfeïje/ enDe ban eïc*
feer fcoppel öeejïe ttoce ^tljiïling^ / enDe Daer $eïïen $p bit fc?iiggffen ober ßoer
^abene mefce ïjouDen / €nï>eDaer jeïïenttip cnDe onfe\'nacomelingöen 23iffcf)op*
pen t\'0tree^t Den öerDen pennineftof ïjeööen / enDe öeljouDeliften onfer Cccïefien
enöe onfer ban ©treedt aïïe ïjoer£ enDe 3£;pïjeDen/ Dat ig te ber*

fïaen / Dat 3p Daer niet of gfseben en jelïen / «gnbeinfeenniffen ïjier of 300 fteööeif
ÏBporsfen^e\'g^elagnDefenfijiefglïeDaen/enöeomDie meeree ojtonDe aïïe öcfee
boo^fel^ebm $aftenfo ïjefeöen&jp gljeöeöen onfer flat ban ïDtreeïjt Defen ïuiefinit
te fcefegljcïlen/ enDe ïup 25o?g#ermeitler£ / ^cftepene enïse gïjemeene ISaeDt
Der jetant ban 3£trec$jt/toent onfe liebe Ipeer De ^ifjejijopban ^treeïjï boo^fc^e-
ben alle Defe maften óp onfen gïjoetöuncften entse toeten gfye&acn fteeft aïffe boer*
fdpeben fïaei / fo fielïöe iup om öcbe itjille ong liefje? lieren 2Siffcfïopj$ boer-
fcfeeben onfer fïaDt grote jegeïï meDe aen Defen biicff gïjeDaen / benniffe Der
teaerôeptgïîegftebenin\'t ^aeronö beeren Dnfent D^e|onöert ö^ïe-eiiöe tac^tie^
De^Dtnröaglie^ na ^inte EaurenjS Dacïj.

gg Et paulopoß juvenis tanta fpeiinfe&tis interiit, ) Veneno, Aurelianenfium fcelere, infeilum pe-
riiffe tradunt vigefimum annum nondum egreffum, vide Meyerum lib. Annal. Fl. xv. ad annum
14« 7.

hh Mediatore Wilhelmo de Egmonda ex improvifo quodcivetfefellit. ) Hsec verba nee coherent com«
modè, nec verafunt.Nam Chronicum populäre,& Sifridus in Appendice Becani, Intercefl\'offe Io-
hanne Henfbergio tranfaftum eflè tradunt.
ii Prafeclus vero Egmonda,] Meyerus nominat Iohannem Heterium, Henricum Homoetium inter
captivos. Walravium autem Brederodium Iacobam eo prœlio magno fuo damno defideraiïe addier.
In Chronico populari plures inter cœfos atque itidem inter captos nominatim recenfentur.
kk PrafeBusde Gutierfwijei^, ) Ex hacfamiliâ orti qui hodie Comitatum Benthemienfem pof-
fident.

11 Trajeclanifubvertunt reSiquias opbtJi Ifeißein, ) Id fad um poftridie omnium Sanftorum aa. 141^

neque reiietum quidquam praeter ecclefiam Parochialem & monafterium.
mm Qua ipfis male fervataefi,~\\ Haecfcilicet querela non femel in noftrâ hiftoriâ orcurnc ; natu
quomagisvicinorumpotentiacrevit »eo magisinjuriis&damnis ipforum fe expofitos noftri fen-
ferunt. Videlicet plus fepè vis & arma,quàm literae & figi-lla₃atque adverfariorum commoda quam
fœdera, aut litterse potuerunt; quod nec feriptores partes fuas nimium interdum foventes, taciturn
relinquunt.

nn inito fadere cum Nobilibuifuis & Oppido de Leiden,) Literse foederis in quibus injuriae fupa po-

fites proiixiîis exponuntur > extant.
00 \' Cum prafeBti de Gaefbeeck& Culemburcb,] Hi non jam primum ut fupra annotatum eft, contra

fidem dientela?, qua, Antiftitibusdevinftierant -, eorum hoftibus adhaeferunt.
pp Vf que adto numerofum adduxit Exercitum,) Quod mirum, cum & fitu loci & populi infrequentii

invalidum ill ud fit oppidum , ac vix hodie paucos dies hoftiîem vim laturum fit.
qq ïngentemtorferuntmachinam,bombardam vacant, 1 Hsec bombarda jam pridem inventa propter
* novitatem & infolentiam fortean hofti rnetum ineuffit. Diftae verd ita funt Bombardse, à fo,
no, quem edunt, à Germano quodam circa annum 1378. inventa? ; & primïtm ufurpatasà Veneris
cum Genuenfibus ad Foflas Clodias confligentibus. Vide Guidonem Pancirolum lib. 2. de novis
repertisjTit. iS. & ibi ab Henr. Salmuth notata. Munfterus lib.j.Cofmogr.ubi agit de Mogunda.
ex Achille Gaifaro feribit circa annum C. 13^4. in ufu apud mare Danicum fuiflè, pnmumquc
ventorem extitilfe chimiftam quendam nomine Bertholdum Schwartz monachum. Polyd, Verg.
de Invent. rer. Ub.3 .c. 18. non hominis fed dœmonis inventum elfe vult, & inventorem ejus igno-
tum elfe afferit. . . .

rr Propter novos motus quorundam Amersford.) Vide hsec in Chronico populan accuratms defaip-

ff Interim Epifcopus foliciw Tranf-Ifulana Oppida, ) Tranf-Jflulam otwli pleruraque fpe<aato-

res tantumj nihil opis aut auxilii Ultraje&ims contra hoftes fuos colluflantibus conferebant.
St luxta aggerem fltimintsMeminit hujus rei fed ftnctim Fontanus Rer. Amfteloda-
menfium lib. 2.cap. vi 11. his verbis, S cd difficulties plurirnas at que incommoda , ex eodem hoc hello eœdcm
urlesperpeffç, & Simßelodamenßumpracipue, utpote TrajeBenJtbih contermina : adeo ut fœpenumero fub o«
culos urbis variis excurßonibus progreßi TrajeSenfes ciVtbufque aliquot vi ris pot ist TrajeRum captivas perdux-
erint. Mem. & Zuerius in Theatro fuo urbiupi Hollandiae nuperrimè edito, ubi de Amftelodâ-
menfibus agit.

uu Et erat inter eos mira concordia,) JNimirum Concordia juxta illud Saluftii, parva res crefcmt : &
fua fatis defendebant ac tutabantur Trajeäenfes, cum nulloe civium inter fe diflfendones vigerent,
& nobiles ac minifteriales (qui vicuns pnncipibus addictiores plerique invcniebantur ) à debitâ fide
non declinarent. ^

XX Ruptùaggeribus mcurtaprtncipum,utt ajj grunt,} Vide Zuerium in Dordrechto fuo , Iacobum
\' Eiekium in curiosâillâ Zuid-Hollandiœ de fcriptione. Vulgare Chronjcon ex Gerbr.Snoypm hjfo
Holl. lib. 9. Haemrodium , & adeundem Pontanum Junii Bataviam, Daniça Pontani Iib/₉. Extçl
rorum etiam plures meminerunt hujus inundationis, ut Munfterus Cofmogr.Iib, j.pag. * 1 ö\'feci re-
fert in annum i42o.vel 1446.17 Apr. Item Glemanges Epift. 1325Meyeruslib.16.Annai.FI3n.
drise ad annum 1421, Ctantzius S\'axonic.libr.xi.capite vu 1. qui xv 1 tantùm parochias abforpras
periifle fcribit, ut & exeo, ut videtur Bernardus Mollerus in defcriptione Rheni, lib. 6;

■ yy Arier & Eede demoliti fitnh) Sic legendum putavi cum res hxc in Velue ail a ; ubi arx Arckle,
\' ut in pr/ore editione habetur non comparet j fed Arier & Eede non incognita funt.
iz Forts bello,intus fame QTpeße,) Tria ha;c mala plerumque concurrunt : nam bellis agri vafiantur,
coloni diffipantur, indeque fequitur annonae difficultas & hanc fames, ad quam fedandam cibi fepe
infalubres, ac infueti fumuntur, unde morbi & peftes,
<3 Supra mille quingentos rives,) Oportet fatis populofam fuilfe eo tempore Civitatem in qua tot vi-
ri brevi occubuerint.

$ Cumpromifcuè Germani & Gattcommejfationibus-,\'] Nempe qui habent Divum Martinum Pa-
tronum -, fic enim more Ethnico divus ilte celebrari folet cum mufto repleti Bacchi myftas facrutn
faciunt.

y NoElu oppidum Wageningen, ) Vada intelligitur antiquorum, non ita longé Arnhemio diftans.
Expugnaùonis vero hujus meminit & Chron. populäre ; Ibiautem qusedam adjunfta ; nempè Ul-
trajectenfes in oppido non ita magno, cepiffe Henricum Hœmodium Equitem cum aJiis oßingen^
_tis,reliquispermuroselabentibus, & Hedse hicmagis credo, cuiaffentitur Snoyus.
£ Et caput D. Adrian\'t,) Inter facra hia., argento inçlufum hoc olim à me vifum fuit in an-
nuls fupplicationibus circumlatum.Meminit duorum Adrianorum martyrum Io: Molanus j unius
Kicomedienfis, cujus reliquiae in Flandriâ ap: Gerardi Montera; alterius S. Landoaldi internuncio
qui nunc Gandavi quiefcere dicitur : cujus fuerit hoc caput ignoro.
« Pax eodem anno inter principes,] Nempe anno 1422. cujus extant condiciones & Iiterse,

Antefolutionem interiit in agro dim ventrem exonerate] Anno nempe 1423 ,utin Chronicopo-»
⁵⁴ pulari : vide & Aquilium in Chron_% Gelriae, & ibidem notata per P. Scriverium.
" Obiit F red. Eptfcop wf v 11 ? I d,OBobm₇~\\ IpfisDionyfiiferiis, ut habent Chron. populäre, & Chro-
nicon Belg, magnum , hoc vero in Caftro fuo Horft, eum mortuum vult,ci»n alii, utpote Snoyus;
Suffndus,Bockenbergius in caftro Vollenhove eum fenem deceffiffe tradant.

Circa hœc tempora narrant Ann. Holl, divif.26.cap.27. captum in Lacu Purmerendœ mon-
ftrum marinum fem in as formâ, corpore hirfutum. De quo quamvis tradant vix credibilia,Snoyus
tarnenlib.9. hift. Holl, ad finem vitse Adelberti Com. ea Uteris mandata refert ab iis, qui illud vi-
derunt, fibique per manus tradiderunt. Sifridus captam marinam hanc feminam anno i4o4.dicit,
Doctiif. Boxhornius anno 1430^ & addit de fœminis marinis plura fcripfilfe Scaligerum ad Ari-
ftotelem de animaüb. Vincent. Chartar. de Deorum imagin. Bern. Buttum lib. v. Monarch. Lu-
fit. hujus fœminœ quoque meminit Vincemius in Chron. Frifise vernaculo, de cujus fide dubitare
videtur. vide quae Fort. Licetusadfertlibrodemonftrorumcaufiscap.86.de marinis hominibus
^ad rubrum mare,quorum pelles durißimi, ut inde calçiamenta conficiant ad 15, annos duratura » ubi
^fimiiia de hominibus marinis ex Ioh.Bapt. de Rhamnufiis ad navigationem Hammonis Alex^
sndro ab Alexand. Fregofio, Betomo, & Cardano qui de hac muliere ad Edamum capta ex relatio-
ne Cornelii Amfterod. fenbit mutam earn fuifTe falaciftimam, Superiore etiam farculo alferunt fcri~
Ptores Epifcopum marinum in Poloniâ vifum , & Monaçhi formâ monftrum in Saxonia
stun. \'

Efundo Frederico Fpifcopo, poft indida comitia, plerique Principes commends-
I runt iuos ut communi fuffragio obtinerent. Archiepilcopus Colonienfis Walraviuna
fratrem fuum ex domo Morfaciorum ; Epifcopus Leodienfis Prarpoficum Aquen-
Compttito- fem ex domo Burenfi , poftea in Culemburgio interremptum ; Epifcopus Monafterienfis Ai-
ret Epifco— bertum nepotem ex Comitibus Hoyenfib. Tbux Montenfis.Gerardum Clivenfem, Dux Cli-
f amvaru. _venfi_s Rudolphum Diepholdium Canonicum Colonienfem & Praepofitum Ofnaburgen-
lem, Collegia verb Canonicorum tot adverfis petitionibus ftatuêre deliberandum ufquc in
vigiliam Martini patroni lui:Ipfifque adbuc in confiftorio manentibus,ecce unus ex (a) Prasfe-
dis civium, ex familiâ illorum, qui dicuntur Proiis, per impetum pulfans fores, comminatus
*EkBio con- voce Decano S. Petri ,nepoti fuo, inquiens,quod nifi eligeret Rudolphum Diephol-

untiofa. dium, Iciret mortem fibi intentandam : quâ impreflione motum Collegium majoris Ecclcfiae
exfurrexit, & eligere reculavit, cum quatuor Capitula aliarum Eccleliarum procefiere ad e-
ledionem , & per contentionem cecidêre fuffragia lupra très, Rudolphum Diepholdium »
Praepofitum Aquarumgrani, & Swederum Culenburgenfem Praspofitum Trajedenlem.
Flic fentiens fe votis longé inferiojem , transfudit fua in Rudolphum, affirmans ex confcien-
tiâ le illoaptiorem, aut magis idoneum non fcire. Unde Tranfifulani, qui multum favebanc
Rudolpho, bene contentabantur. Iam agebatur annus 24. cùm Martinus Romanus Pond-
Temutatio fex rejedâ eledione providit (b) Epifcopo Spirenfi de Ecclefiâ, Quiparumad illam anhe-
leneficiorum labat, intelligens Provinciam illam plurimis fubjedam fadionibus. Quo comperto nonnul-
À Papa per- li Trajedani, Suederi amîci, accedentes Epifcopum Spirenfem intervenêre, ut ille Ecclefiacc
miff a anno Xrajedenlèm commutaret pro Praepofiturâ Trajedenfi,quod Martinus approbavit,cumque
jftud propalaretur, orta ell: apud Trajedanos non modica difcordia, quibufdam adhaerenti-
bus Rudolpho , aliisobedientibus decreto Romani Pontificis : Iftaagebantur annoxxv. cittn
Suederus Epifcopus ipfb die Laurentii Martyris intraret civitatem, & exules de more{c)cum
novo Principe inter funiculum ilium fequerentur, fuboritur motus ingens, nam, rupto funi-
culo, aliqui trucidabantur, quorum caedem Epifcopus in fe alfumpfit, profcriptis ex recentï
plurimis, nequicquam & dira in Tranfifulanos imprecans, quia Rudolphum foverent, &re-
ditusEpifcopatusillumoccuparepermitterent: cùm illi pro innatâ barbarae gentis duritiâ
fiocci pendercntjiiec fulmina Iovis, nec Martis arma formidantes. Pacatis itaque rebus Tra-
_Sij;_liorit, jedi. Suederus acceffit Amersfordiam ad fopiendum feditiones illic exfufcitatas : quo cum
fruRus & venilfet,alios profcripfit, alii occifi funt ,alii capite plexi pro arbitrio fuo, qua; omnia ex fuâ
çvenw. audoritate (d) fieri declarabat : Rediens Trajedum, attraxit in amicitiam collegium Macei-
lariorum non abfque magno incommodo fuo: nam plurium animi propter fimilia fua ada a~
lienabantur ab eo, cogitantes quomodo ab eo abfolverentur. Et Rudolphus latitabat in arce
\' Simplicité Lupinâ, ÎDuïbCll dida. Quidam in dolocrediti animi perfualerunt Suedero,ut interduna
fraudi oho- apud A mersfordiam atque oppidum Rhenanum & Horeftum arcem moraretur, pro concili-
ât. andis aliorum animis, quod fibi haud difplicuit, ut privatus abfque magno lumptu degerec.

Iobannes fiducià egreffus Trajedum in fine Veris anni xxvr. tendit Amersfordiam. Et medio
Renejiiti a:i- _temp_0rc i₀hannes (e) Renes in vigiliâ Pentecoftes Trajedum ingreditur cumexiguâadmo,
poluil"^{taUC dum manu} ^qnem amici jam praeftolabantur, & feilli jungunt in foro. Quibus collegium
Ponuna Maeellariorum illico occurrit: pugnatum acriter, fed vidoria manfir penes Ionannem, turn-
tnutatay a- que expellebantur omnes fautores Suederi Epifcopif& Rudolphus Diepholdius fequenti die
mici quoqtu introducitur & poftulatur, & collegium Maeellariorum tunc ccepit inter le diflidere. Suetle-
trntm. _{Ius ver}5 Epjfcopus confeftim cupiens fuis ferre opem, Trajedi non admittitur, Retroce-

«lens Amersfordiam, primo repellitur, aegrè tandem intromiffus, ubi per internuncio conci-
îiavit tibi Prsefedum Egmondenfem , patrem Arnoldi Ducis Gelrise, Trajedanis atque A-
mersfordianis infenfum, à quo fibi acquifivit equitatumac peditatum ex Geiriis ad numerum
quingenrorum militum , quos ipfi Amersfordiani excluferunt. Uli verb fingentes fe retroce-
dere, collocatis infidiis , & civibus admirantibus, quonam tarn fubito difparuiffent,fequenti
die Epifcopus alcenfo equo , finxit fe:e folacii causâ exire cum puellis euntibus ad mnldrum Stmagma
fummo mane. & in portâ permorcbatur paulifper : tum milites exilientes è cannetis celeriter
fubintrant. Et hoc medio potitus oppido , fabricari juiiic bina valla, unumjuxta portam ex
inventioneimaginis Divse Virginis Marias celebrem : aliud intra oppidum. Sic omne im- \'

pedum iibi vendicans in Amersfordianos. Tum plurimsè inter eos ac Traiedanos ad se rapi •
nx. Paulo poll effeda; funt induciae inter Trajedanos & Gelrios , feclufis illis de Emenef-
ia, & locatis prsefidiis in vallis , Gelrii exceflêre Amersfordiâ ; Non longé poll eorum recef-
{um, habito levi & fecreto prius inter cives fufurro , illi de Emenes nodu appropinquarunt .

oppido ex unâ parte, fit concurfus ci vium ad mœnia, & quivalload portam prœerant iimili- duTofna-
ter accurrunt, & tunc ex alia parte fupervenientes Trajedani tranfeendunt vallum & mcenia g_ema~_{te nir}\'
oppidijtunc Gelrii confugientes ad vallum intra oppidum tanquam in matulâ conclufi coadi [um liberati
funt fefe dedere, quopado Amersfordianirurfum in priftinam libertatemreftitituti funt. reflituuntur,

Anno xxvi i. Dux Philippus Burgundi« fefe confœderat Swedero Epifcopo , & Amol-
do Dnci Gelrias, & fit hoftis Trajedinorum atque Amersfordiatiorum , & hi très Principes 14²7*
fele aftrinxerant, quod unusabfquealio non admitteret aliquas conditionespacis, & ilicb
Dux Philippus ducit exercitum in Amersfordianos. Quibus Trajedani nodu prxmiferant pfjg\'^\'¹*
fuppetiastrecentorumfagittariorum. Sequent! die oppugnatur oppidum per quinque ho-
ras, cum ipfe Dux nimium audax,foifis infiliret. Pugnatum hinc inde acriter, & res pende- demEpifco-
bat in ancipiti. A mersfordianis trinâ vice à mœnibus retrocedentibus, & per defperationem pus & Dux
omnia periiffe proclamantibus Eo tamen non obftante,Traje6tani cum (f)fœminis Amersfor- Geldria bo-
dianisreftiterunt viriliter, plurimos fternenresaquâ & calce bulliente, itaut tandem exerci- fi" Traje-
tus Ducis abducens ,quos potuit, faucios, ab oppugnatione defilieret, propter nimiam (Ira- ^^orhmgem paffam, cum odiduo integro cadavera è foffis & propugnaculis extraherentur, & terrs TrajeSani
commendarentur. _Cum jœmints

Annoxxviil. (g) immergitur ingens navisin flumineHemâad impediendum introitus timersjor-
Trajedinorum, quam Cattam nominabant,cui Trajedani vallum oppofuere. Arnoldus quo dim defer."
que Dux ufque adeo exarfit in bella Trajedanorum , ut quamvis jam Maria prius Reinaldi
Ducis,pofteà uxor filii Ducis Montenfisufufruduaria Comitatus Iuliacenfis decederet, & _{jam idem Comitatus devolveretur ad Ducatum Gelriœ ,negligeret arripere Dominium, & ff
fidem à principibus exigere. Et cum Imperator potentiam Ducis Philippi, cui Arnoldus ad p₀ß~_n cernere
bserebat, tanquam anhelantis ad Imperium nimis haberet vel folicitam vel fufpedam, invefti verum.
vit Ducem Monte h fem in Comitatum Iulise, quam adu polEde\'bat. Condignas (h) itaque Exitus la
Arnoldus * favoris fui luit pœnas , etiam pofteri fui ufque in praefentem diem exuti luntillo inconfidera-
Comitatu. *�rvorn

Eodem anno quidam fi) Rudolphus de Weftkercke confcendit Vechtam flu. ufque vicum _{s Pyo}pj;
Broekel cum quinque millibus Piccardorum , quibus reftitit manus rufticana donec fuperve- Lirai, furo-
nirent Trajedani : fit pugna, & vertuntur Piccardi in fugam , amiffis casfifque mille ex fuis, ris,
una cum Henrico de Nyenrode,captis quadnn»entis, ereptis odo vexillis, & in templo Di- Picardi ca-
vi Martini fupenfis. ⁰ duntur & ^

Eodem temporeinvadunt Trajedani p_artem ülam Gelriœ, qua; jam Betua dicitur, qui-
bus occurrunt Noviomagenies, & conferto pradio amiffo eorum primopilari, cum plurimis "

Nobilibus^captis etiam multis ,in fugam converli funt ; Trajedani verb cum captivis Sc prae-
dâ inter revertendum und\'que colledâ,accefferunt Monafterium Inful® beatae Marine, vi ü-
\'ud occupantes, cùm petentesnon admitterentur, & pofteà in favillam redigentes, quia Ab- Monafle-
fcas in Trajedanos ex audoritate Romani Pontificis, quia Suederum excluferant Epilcopum, num JnfuU
*Xcommunicationempromulgaverat,&ejus fovebat caufam. Fuere multi ex clero dudi
^c°nlcientiâ & metu cenfurarum aufugientes urbe, tanquam (kj parentes Romano Pontifie;, ^a T>\'apda-
fperantesTrajedanes debere refipifcere,furoremque deponere. Sed quia illi in folitâ perfti- ^{m exmmr}-
têreobftinaciâ, & furor protraheretur in longum (quia novennio perduravit) pœnitentiâ &
^egeftatedudi aegrè inurbera recepti funt, & totoillo tempore Rudolphus vi&poteftate

^mfpimio- foâ » TrajedincMtiiique adjntorio adminiftrationcm rcriim ocCupavit cum fumptu xHâ:ftîtnâ-
ms in Tra- bili. Et fuere interimdecies odies conceptae confpirationes, quae caruere effedu » unde ta-
jcE\'tams fuc- men propter fuipicionem multi capite plexi funt.

n ⁿ™^ms< Anno xxix. egrelli Trajedani, navis lllius in Hemâ flu. demcrf® , cum machinis & tor-
eiuY r\' ^mcnt\'^s confregerunt roftrum ; & degelante acre navis per impetum glacierum fluminis cir-
tafwfaciu\' \'Cumgiratur-, ignorantibus Trajedanis, qui credebant id induftriâ eorutn fieri., qui mtus erant,
cùm llli fummè periclitarentur» Sic Trajedani appofucre aliud vallum aperientes hoc me-
dio viam eommeatuum.

Sueckrm F- Modern anno celebratur pax inter Philippum & Arnoldum Duces, ac Rodolphum Epif-
pifcopw Ba- ^C0P^um & Trajedanos, poftpofito (1) Suedero, cui jus Sc adio fua folum refervabatur inte-
filc.£ moriwr gra : quod ilii permoleftum fuit. Et videns felè humanâ ope fraudari atque deftitui, concef-
deftitutwfer lit Bafileam, ubi concilium celebrabatur, conquerens de fide utriulque Ducis non fervatâ. Et
fraudem a poll longam & inanem prolècutionem, quia jam favores deficiebant, & pro Rudolpho aa-
fociisprinci- gebantur , ut populus furiofus ab armis retraheretur ₅ qui nec cenfuras , nec interdida roetue-
ftbm-i14js>. i_{jat non} akfque _vi_ta> f_ua> taedio illic diem obiit ciim prsefuilfet annis odo, fed novem folum
menfibusfrueretur audoritate fuâ per magnam injuriam fuam.
TrajeBm Hoftes quoque Hollandini & (m) Gelrii ut fit, jadantes magnalia, multas afïïrmabant fibi
pauperis re- ex bello accreviflè divitias, Trajedanos contra omni penuria adfedos, & thefaurisexutos,
futati abba- quod illi indigné ferentes, indixerunt ludos ac fpedacula publica, concefsà fecuritate cun-
flibitioften- _ad_Veni&, expofuerunt publics oftentationi continuo triduo quicquid argenteorum vafb-
*vilLs \'\' ^rum\' ^ P^reci°^ lùppelledilis fupererat in triplicibusfubfelliis prominentibus à ponte pifto-
rio ulque alium pontem caftri rubei didum, ubi cum omnium admiratione tanta copia aurî
argentique vifafuit ,ut crederetur Hollandiae atque Gel ri se tbelàurus collatus Trajedum.
Anno xxx i. fuboritur ingens incendium in fuburbiis Trajedenfibus, quod etiam tranfiliic
f fi je "fié ^ar\'^{3emj &} regionem (n) Arenulse confumpfit, cum Monafterio Iherufalem convicino Infu-
urbio^nip- \' ^ ^& DitioniLaurentii five pellipariorum.

fam urhm. Tricefimo tertio anno Iacoba Comes (o) Hollandiae necefïitate ac metu potius quàm (ùâ
Iacoba Co- fponte, utiferebatur, declaravitPhilippum Ducem Burgundiae tutorem Dominiorum fuo-
mes HoU.de- rum, quem etiam Redorem undique defignavit, & in verba illius jurare fecit, lèrvato fibi a-
thrat Ducê liq_Uortlm locorum ufufrudu. Et hoc pado liberabatur Franco Princeps BorlTalias,ob nimiana
Tutorm& P^otent\'^am Philippe fufpedus : cui Iacoba clàm nupferat.

reiïoremDi- AnnoxxKin. SuederusEpifcopusdeceflitBanleae, &clerus extorris elegitfp) Walra-
thnum fua- vum ex Comitibus Morlàtiorum, fratrem Theodrici Archiepifcopi Colonienfis, confirma-
r?tan. 142? tum in concilio Bafilienfi, per Felicem tune Pontificem defignatum. Et inveniens Rudolf
SuederoEpi- phum intrufum, procefîit contra eum ad cenfuras, fedem locans in Dordraco & Acrn-

tuo, 1ydol- Anno xxxv 11. defunda Iacoba devolvîtur totus Principatus ad Philippum , qui ilium po~
phus fucce- _tenter p_acjfi_cè din gubernavit.

\'iambâde- Sequenti anno xi r. Kalend. Aprilis Wilhelmus ex (q) familiâ de Dorfchen,pra;cipuusin-
funaâfucce- ter profcriptos cîves, Trajedi capite pleditur , favebat enim parti Suederi Epifcopî, qui à
ditPhihppus Prasfedo Culenburgenfi diredus in Hollandiam, cum via terreftri progredi ftatuiffet, fuafus
-Dux Bur- & monitus ab illo,ut per flumen defeenderet, pofitis infidiis prasftolatus capitur à Trajeda-
^"m/\'iÎ\'ï ^c"^mcl^ue j^am navicul« imponeretnr , quis ait, veftrîim adeo audax fuit, qui virum nohi-

D rfch\'us ^ ^ Praefedorium praefumpfent allicere ad me famulum* fuum tradendum ? cumque ne-
prlfcriptus ^mo refponderet, fubjunxit. Certè nimium audax eft, propterea eum bene compenfate, quia
Ce.mus de- dignus eft. At Rodolphus eledus, ubi Walravius Morfacius parum adverfaretur medio tern-
cc-!it;<r. pore placide Rempublicam adminiftrat, ita ut fecuro itinere liceret undique negociari, dem-
*Prsf.Li- ptâ Coloniâ,ubi frater Walravii prsefidebat, & perduravit haecpax ab anno xxxix.ufq_uereusfamulo _xj_VII & interim Rudolphus conftruxit aulam in arce Horreftâ, arcem quoque Lagam fun-
ïof Iphus dans,xdefque EpifcopalesTrajedi,multum intentus communi utilitati.Sed cum anno xlvi r
Walravio e- imponeretur Trajedi pro contradis ex bello debitis redimendis tributum praediale (r) quod
haoqukfcë- sïîBatgmgdt vocant, & jam penderetur ingens vis pecuniç, cœpic Rudolphus perferutari,
te Epijcopa- ubi & quomodo applicaretur, hinc cœptum inter Rodolphum ac cives fomentum difeordia-
tumpacifice _ram ^ _{ut contentio} fi_eret i_nter (f) eum & Decanum majoris Ecdefiâe, commmantem Epifco.
aÙornt\' P° »^ut fi eâ via procedere vellet,confuleret fibi ut permaneret Epilcopus, ipfe autem bene
— permancj

permaneret DecanusÀ fie utrinqut difeeffum iratis anirais. Rivdolphus confcendens eqnütit
indignabundus contulit fe Amersfordiam atque Horreftam, revolvens Temper in mente ver-
ba Decani, & permorabatur illic , perpendens quorfum res tenderer» lam Henricus Prse-
fedus oppidi Montisfortis diiîèntiebat cum Rudolphe) ac Trajedanis, quem Rudolphus
in gratiam capiens, & quo de Decano atque adverfariis lefe ulcifceretur, eundem fibi recon-
ciliatjindulgens fibi commiffum₃quo patrem (t) ufque ad mortem detinuilfeincuftodiadice-
batur, muldatos infuper aere non modico,quod multum difplicuit Trajedanis meditantibus,
Ii, quemadmodum nuper Suederum expulerant,& hune excludere, Walravumque j am audo-
ritate Apoftolicâconfirmatum fufcipere polfent. Super^enit (u) Nicolaus CulanusCardina- jd\'raîntèf
lis Legatione fungens, qui primo ftatum Ecclefiafticum ,*8c religiofa loca in meliorèm vitam f_aB!_oms fc.
reformare tentavit, fermonem vulgarem (erat enim Mofellanus, vico Cufa oriundiis) ad po- nefimrum
pulumfaciens intra fèpta S. Iohannis, fed parum profec.it. Inde animum convertit ad con cauponatio
cordandum Rudolphum cum Walravio,cum grato & amicabili medio. Monafterienfese-
nim five Minimigartenfes ,(jVeftflavorum , qaos Weftphalos vocant, caput eft) reeufabant
accipere Epifcopum Morfacium cafu,quo ifti ad obedientiam armis redaci poffent,tum Wal-
ravius cederet eledioni & Epilcopatui ad utilitatem^onradi ©iepholdi nepotis Rudolphi
ex fratre ©fnaburgenfis atque Daventrienfis PraspofitOfervato ipfi Walravio redditu annuo
exEpifcopatu & decimo donario omnium obventionum Diœcefeos Trajedanse, de quo & f™
Rudolphus participaret. Et farm erat,quod ilia psena pecuniaria indida Henrico Praefedo _caup^_müYMontisfortis fimiliter cederet Walravio» Et his padis fada eft pax, & renovata amicitia in- j_mrf_e op.
ter duos contendentes, & Walravius ceffit omni juri in Rudolphum fibi competenti fuper E- probameb!i-
pifcopatuTrajedano, & interventu Cardinalis provilum fait Rudolpho, quiundique fibi colao Cufano
conciliabat amicos praeter Trajedanos, quibusid permoleftum fuit. Anno xlix. celebratis Cardinale.
comitiis, & jam Ma»iftratu de more defignato,cùmjam Trajedani indulgerent comelfatio-
nibus & poculisjfubintrat Rudolphus (xj clàm perforamen mœniu, & illico confregit por f^fatk
tam urbisjintrorfumtendens cum fuis verfus forum, quod vulgb ÖC gïaeté vocant: ex eo Trajeâttm.
fortè, quia ibidem palatmm antiquitus fuerat, ficuti aliqua veftigia vidimus ; vel quia placita-
tur ibi, uti Iurifperiti ajunt; ficuti adhuc curia fervatur, Cumquejam viculum,quem Schulte-
îi dicunt,intraffet,fit obviam turba civium. Pngnatur acriter,Rudolpho atque Henrico Pr^e- cives d\'-
fedo Montisfortis dejedis equis , vidoria tamen ceffit Epifcopo, ubi defiderati aliquot No- quot partira.
biles cives de Lichtenberch , Prœys atque alii. Arnoldus vero de Amerongen, & Henricus ^c*fi Pj^nimIacobi filius capti, & capite caefi. Praefedus quoque Gaefbeeck fe redemit cum oppido Du- ^m?*^n,umreftato & arce Apcoudâ ,faîvo ufufrudu & duodenis millibus florenorutm Prasfèdus quo-
que Septem Montiumdimilfusfub fide,praeterea multi cives magno àsre muldati atque da-
mnatiexilio Johannes quoque Prœys Decanus & Bernardus Prœys Scholafticus majoris
Ecclefiae profcripti,hocitaque pado repofuit Rudolphus Decano verba pridem prolata
abeo.

Anno 11. captus fuit à Trajedenfibus in fundo Hollandiae fupra Leccam fluvium quidam _c ^
Theodericus Hagenouvv ,tunc miffus(y)àPraepofito majoris Ecclefiae,caefus capite ipfofefto dieno\'ferri-
Martini. Et hyeme lequente ,inftindu ipfius Pœpofiti vicilfim capiebantur Prsefedus Ag _tori₀dlfcor\'
gerum cum fuis collegis in portu dido Î5£ îDiICtt /qui fefe magno sere redemerunt,fed de hoc diam inter
ipfi Hollandini fefe non intromisêre, verum aegerrimè tulerunt ipfum Theodericum in fundo vlcinos parti
eorum captum ,ita ut conventus propterea indiceretur apud confinia (z) dida fdlltCltp / ubi
Rudolphus Epifcopus comparait,& ex adverfo Vicarius fivePraefes Hollandise ex nobili fa-
milia de Lalaing. Cumque Prsefes atque Hollandini praeter folitum (aa) negotium pondera-
rentmultacomminando , id audiens Epifcopus,ilIic6 refpondit, fi de uno (bb) homine fonte
animadverfi fuerimus in fundo veftro deprsehenlo capite & vos fubnoftrâ ditione binosaut
plures feeleftos rapite, quod facile tolerabimus ; Si» autem id minus vobis placuerit, profpi-
cite incendia veftra,& nos intendemus noftrisjquo audito,permiferunt illi faciliter rem corn-
poni & fopiri»

Anno Iii. exoritur (cc) ingens bellum apud Monafterîum, ob federn pridem vacantem, Bellum apud
cives cum populo Ditionis eorum ac parte Canonicorum contendilfent pro Oderico fi. Momftm*
^îio Comitis Hoyenfis, cuifavebant Dux Clivenfis& Ioannes Comes Hoyenfis, atque alii
Mobiles j ex contrario ac major & fanior pars Canonicorum elegiffent Walravum filium Co- ^m>"
^itisMorfaciorum, cui adh^reban tArchiepifcopus Colonienfisj Arnoldus Dus Gekise cum
. aSist

aliis. At Walnmis obtinuit confirmationem a Rom. Pont, quo tempore Nicolaus LegätüsJ
uti praemifimus, concordaffet differentias inter Rudolphum & Walravtim. Unde Rudol-
E"indigen- P^^{lls curn eo}bellumaffumpfit,utnepotem fuum efficeretEpifcopum,in quod omnera
tia Epifcobi tbcfaurum atque corporis incolumitatem effudit. Efïedus (dd) itaque indigens, indixit cle-
exaäio tri- ro Trajedenfi fubfidia atque tributum : quod illi conftanter renuerunt, quos ille interdido
hui a clere: comminabatur j clerus verb fibi timens, ne injuria afficeretur ,conftkuit nodurnas excubias :
claim Epif- & pullulabat hoc modo dilïènfio per annum. Videns Epifcopus fe fruftra conari, nec Magi •

initium tetur, nomineMartinus : quamobrem clerus cefîavit à Divinis, & cum Magiftratus decre-
jumultuspo- viflet illum capite pledendum, confeftim adunatis amicis concurritur in Bafilicâ fàndi Mar-
ptdaris. tini : & Magiftratus convocat in foro palatii per fonum campant quotquot poterat, & dire-
xittormenta contra Bafilicam. Clerus vero cum fuis amicis egrediens , accelerabat eos în-
fultare in foro. Tum Wilhelmus (ee) ex Praefedis Montisfortis interceflit, occurrens clero,
quem continuit in ponte Divi Martini, & accedens forum ita periuafit Magiftratui,quod ca-
ptivum clero reftitueret,& cogeretur per fonum campanœ revocare & proclamare quicquid
clero placeret, hinc initium tumultus popularis.
Tumult m Anno verb lv. dum fonitus campanas indiceretur, fit concurfus populi vociferantis, voïu-
fopuli Tra- mus (ff) confringi figillum, & deftituto Magiftratu, eligitur novus,& ordinatafgg) concilia-
%8\'tni. j_;)U]_a collegiorum mechanicorum in immunitate Divi Iohannis per pulfïim pelvium,hoc fado,
& uti placuit, rebus pro eorum nutii ordinatis, acciverunt Prarpofitum majoris Ecclefiae *
quod Rudolpho Epifcopo,apud arcem Horreftum agenti, mirurn in modum difplicuit,& vi-
dens amicos fuos undique aflligi, recurrit ad Philippum Burgundise Ducem pro Epifcopata
dimittendo. Qui aures ad (hh) oblata arrigens , ftatim fuos à fecretis ad Epifcopum dirigit
Mors Epif- pro conclufione capiendà, Medio autem tempore Epifcopus incidit in languorem,unde de-
copiRudol- ceflkin (HJ quadragefimâ anno lv. cum pr^fuiffetannisxxxni. partim in magnâ turbatio-
^,145-5. _ne ^ p_artj_m j_n quiete adminiftrans,computando ab obituFrederici,nonautem Suederi,

2 Ecceunus exprafeBis civium exfamil. iÜorum de Pmis, ) Sifridus Reftorem civitatis vocat.hic fuie
Bernardus Prceis, Bern. F., Arnoldi N. ex magiftratu, qui fequenti anno conful exiftens in lecT:o
œgrotus fuit occifus. Nefcio autem an ille Decanus fuerit Petrus de Mera Decanus S. Petri an-
no 1418. _ _ \\
b ProYidit Epifcopo Spirenfi de Ecclefia,~\\ Qui videtur eo tempore fui (Te Rabanus ex familiâ Nofei-
lium de Helmftat, olim Cancell. Wenceflai Ro: Regis, deinde confiliarius Ruperti Palatini ac Si-
gifmundi Csess. anno 1396. eleftus Spirenfis Epifcopus, Hic autem permutavit Ultrajeftenfem
EcclefiamcumPrœpofiturâejufdem Ecclefias, traftantibus rem Suederi amicis atque ita Marrino
P. R. approbante faftus Culemburganus Antiftes Ultrajeäinus 5z • fed invitis Tranf-I{fulanis,Sc
multis quoque Ultrajeftinorum, qui Rudolphum à quatuor Collegiis eleftum fequebantur » vide
qua; in nanc rem Gerardus Noviom, tradit.Io* Niderformic.fui lib.v. c.8. Chronic.Belg. m.
_c Et exules de more cum novo principe inter funiculum ilium fcquerentur , ) Is enim mos invaluerat, ut
cum novo principe inaugurando, intra certum funiculum conclufi exules urbem intraspnt ac ita
patrise fuae reftituerentur,interceiïione & indulgentiâ novi Domini.Memi.hujus monsloannes Ni-
der in Formicario fuo Malefic, lib.4. addufto exemplo Rudolphi Palatini Elefti Kom, Regis.
<3 Qua omnia fuâ auBoritate fieri declarabat,) In primo limine graviter impegitjutpote; qui,cum pla-
cidé & benignè regimen populi libertati aifueti eft inchoandum, à cccdibus & pœnis infligendis in-
ceperit, & fibi ad firmituainem imperiiftabiliendam Eanionum anücxtiam , non prudentium viro-
rum conciliandam putaverit, proinde brevis ipfi adminiftratio^&ad x. tantùm menfes fuit ^ vide Si-
fridum in App. Becani Chronici.
\'S Et medio temporebhanms de R.em_?$tc. ) Jn Anniverfano Franciicanoriira Tr.) *Awo 1416, in

Vtgilia Pentecoßes Dominus Johannes de Rene ffe cum xii. Equis civitatem TrajeBenfem intravit, cum
dits evaginatfs ufque ad PLetfam, & ternit viEîoriam cum fuis, qui obiit anno j 43 S. in Martio,
f TrajeSanicumfaminis Amerfordianis reßiterunt,) Extant in antiqüa pariter acrecentiore hiftoria
ejufmodi mulierum animofiorum facinora : quorum partem refert Clarilf. Vir Johannes Be verb-
vicius Medicus HbelLo fingulari,quo mulierum laudes percenfet.
g ^Anno 1428.immergitur ingens navis influmine Egiâ,) Ut fcilicetejus fiuminis ufus impedire-
tur, cujus meminêre Meyerus in Annal. Flandr.& Fontanus ? qui molem illam,fivenavim Amfte-
rodami faftam teftatur«

h Condignas iiaque <Amoldusfavori sfui luitpœnas,/ Datnnofum hoc fcilicet ipfi auxiliUm fuit 5 ob

invidiofam Burgundi potentiam, & dum aliéna appetitjfua amifit.
i Rudolphe de Wtkerxke cum 5- 000. Picardorum, \'] Hiceo tempore confiitutus Holland!« praefe-
aus, Dominus de Heeftert & Heenfroede in Flandriâ. Picardis autem tune ferè militibus Ute»

bantur Burgundi mercenariis-
k Tanquamparentes Romano Pontißci, ) Adeö erant has partes inter Ce àcerbatœ, ut vix inter Ro-
manos & Reformatos hedie majus odium intercurrere poflit. Videautur quae in hanc rem fcripta
reliquit Pius iL in defcript. Eur.cap.36. Imo, quod feedum diftu, extant apud me fcripta adver-
faria illius temporis,quibus confiâthonnullos etiam exfuggeftu in templis adeo in excommunica-
tos, cseterùm eadem inreligione fentientes, debacchatos, ut pronuntiare non dubitavcrint, fi quis
excommunicatum occideret, à Deo premium confecuturum_i & Euchanftiam ab iifdem prolatara
feuconfecratam nihil minus quam facram futuram ; irnmd potius bufonem , vel aliudveneno-
fum animal.

1 Poßpoßto Sucdero,) Pius Defiderium vocat cum Suederi vocabulum Italis peregrinum. Pax fa-
fta inter Principes &Ultraje6dnos,nempe quo major potentia & utifitas, ed favor hominum in-
clinât»

m HoUandmi & Gelrii utßtja&antes magnolia,\'] Militaris haec jaftantia etiam hodie perftat,ut par-
tes faspe utrinque vi&oriam jacent , omnefque damnum, quod premit, diffimulent. Docent id toe
diuturno hoc Belgarum bello , fcripta. Hifpanus ubique vi&or audit, ubi faventem habet fcripto-
rem, & mifer paflim vapulat Batavus, ac fuccumbit. Itali, Hifpani, Germani, Galli, Belgse Hifpa-
nis fubditi, fermé femper fuos triumphos tantant. Interim tam potens Rex & Monarcha, (ut di-
ci gaudet) omnes fuos thefauros hoc bello confumit, florem militia? perdit, maximis urbibus mi-
nuitur, ac dividere cum Batavis magnam Oceàni partem cogitur, Etadhuc v/ncit Iber,
n Suborhur ingens incendium in fuburbits Traj.) Incendium hoc confumpfit monafteriu Hierofoly-
mitanum , quod eo tempore vicinum fuburbano Infulenfi > unde & damnum fenfit maenitum illud
fuburbium , lurifdictio etiam Laurentiana, five quae ab antiquiflimâ olim familiâ Peilipariorum,
vulgd IMfcHUffer.S denominator. Tranfvolvavit & ignis in urbem ac dänjum dedit loco Arenulje«
vulgd|5«^anî3t.

mis; & œquitas fsepiùs in ore gladii quam in foro juftkiae pi-obata fuit,
p Elegit Wdravium ex Comittb. Murfiorum,) Hic neque legitime ele£tus, ab exulibus nempè, im
loco indebito : neque à jufto Pontifice ( ut Volebant) probatus in numefum pontififtim Trajeften«
fium relatus non ot:.

WUhelmus ex familiâ de Dorfchen,) Patritia hœc fuit familia, à qua Paludes apud Overmerios no-
q minatae de ^Û?fCÏJÊ BCltCn.In témplo Mariano Ultrajccti fepulchrum eftDominiErnefti de Dor«
fchenCan.juxtaquodlegitur hoc epitaphium inpariete;

KArnoldus Dorfenius Tbilofophus (fif Çrdmmdticus per Celebris
hujus pham Çdn. tandem requiem fortitus in œvum_} hießt us efifHeni
Maji anno 153 y.

% Tribittura pr ad sale quod Mergen-gelt voernt,] Indicium hoc jugeribus tributum ,etïam pofteris
temporibus muîtorum malorum caufam prsebuit ; poftremo etiam tempore H. Bavari, fatalis e-
fus diflîdiij quo libertas civitatis opprelfa eft, occafio ftiit, vide Hortenfium de reb. Ultrajeft.
f Inter eum & Dicanum majoris Eccleßa,j Js tum Iohannes Prceifius fuit, cujus familiœ potifllmùm
favore ad pontificatum pervenerat, Stemmatis ejus partem hic adponam cum&poft Hfdamen-
tion em ilhus faciat-

\\Elifab.fil. I Prœisux.
^Herberti j Aleidis fil.
de Over- ^ Alb, Fred,
de Vecht j Didericus.
1324. 1 Henricus.

I Bernardus Prœxs
Domin.de Her
« berfeop. praetor
\\ Traj. ux.Goda
de Lanfcroon
occifus an. 1427.
conful. Tra j eft.
quo curante eîe-
ftus Rudolphus.

ƒ Bernardus Preeis f Jacobus Prœia
uxor Mabelia de i 1457- Pr*«pr
Groenewouda | fcq. praefeftus
ob. 1460. j aggerum LeccA

uxor Abrahamaj ! Gifberta ux.Wd-
Arnoldi Veldeni ^ helm.Steenre.
F. Aleyd.
ludita uxor Will, s Bernardus.
Scade de Tulle Arnoldus.

ex 2. matr. v. Bern. junior,
loan. Prceis Lichtenb. » Haza uxor
occifus ä Diephold. ux.J Hubertï

t Qtiopamnt ufqut ad mortem detimiijfe &c,) Simile impietatis exemplum narratur Adolphi Gelri,
qüiPatrem Arnoldum anno G. 1465. dolocaptumincaftro Burano cuftodiendum tradidit₃ nee
«um dimittere,nifi viä Burgundise Duce coaftus, voluit; cujus partinaciam ,& infelicem tandem
vitx exitum plerique Belgarum hiftorici fcriptis fuis non fine execratione tanti fceleris, retulerunt.
U Supervenit Nicol. Cufanus Cardiaalis Legationefurtgem,! Hicanno 1448. fecunda ordinatione ä
NicolaoV. P. R.faftusCard. Prelb, S.Petri ad Vincula,in tit. Eudoxia?, vocaturque ab Onu-
phrio Archidiaconus Leodienfis, & Apoft. protonotar. ac fub Calixto dicitur Epifcopus Brixien-
flSjhic Tudertiin Umbriäfub Pio 2, mortuus eft,anno i464,utrefertPanvinius lib. 3. de Pontif.
& Card, creatione , fuitque eruditione clarus nee inter fui fasculi viros illuftres poftremus.
mem. hujus Crantz, metrop. xi.cap. 39. Trith, de virisilluftribus & de ferip. Ecctef. Bellarm. de
fcript. Ecclefi.

X Bjtdolphw clamperforamen mcenium,) Hanc rem plenins vide narratam in Chronico populari;

ubi nomina occiforuna, captorumque recenfentur? & Aiwiftes vulneratus in pede refertur.
y Tune miffus a Prapoßto majorü &c. ] Erat is Gif bertus Bredenrodius frater Domini de Breden-
rode & Vianen, poftea eleftus Ultrajeftinus antiftes, fed minus feliciter.
Z <Apud confiniadiBa PtttcupEft is locus, noftris jam ferè ignotus Geographis, videtur autem
adlimites Trajeftenfes & Woerdenfes fuilfefitus: idque indicantlitterse Domini vander Haer &
Wilhelmi vander Haer vernaculas anni j 422.his verb: ©Of-fleöe aOlöß $UttUPPC

aa Praterfolitum negotiumponderarent,~] Is mos femper fuit Hollandis, maximè tïtm jam potentio«
ribus principibus niterentur, ex mufcä, ut dicitur , facere Elephantem , & exigui rem momenti >
valde exaggerare, ut dLHdii cauflam inveuirent;cujus rei plura extant indicia in patriä hiftoriä.
bb Si de uno bomine fönte,} Refponfum hoc liberum atque animofum, fatis magnanimitatem An*
tißis indieavit.

CC Exoritur ingens bellum apudMonafterium, ) De hoc bello vide Crantzium Metropolis lib. xr,
cap.40. ubi& hicOdericus vocatur EricusOfnaburgenfis Epifcopus, fedfedefuäpulfus, ego\' ve-
rd Ericum hunc inter Antiftites noninvenio, quare credo ab aliquibus nominatum tantum.^&Adde
Sifridum inapp.Chron.Bekse &Snoyum in hift.Holland,
dd EffeBusitaque indigens indixit cltrofubfidia,] En nova tumultus & diiïïdiorum caufa, 3es alie«

num ex non neceflario bello, nihilque ad Ultrajeftinos pertinente, conflatum.
ee Wilhelmus exprafeBis deMontf.} Fuit hic Burgravii Montfortenfis frater. Snoyus Henricc»

de Montfort hsec tribuit 3 alii nomen non addunt.
ff Volumrn confringifigillum,) Extat inftrumentum venditionis "quorundam bonorum ä Magifira-
tu Collegiorum Mechanicorum , utihicHedavocat,confenfuanno 1456.fact«, cuiappeudene
12. figilla Collegiorum prsediftorum , in quo hsec lingua vernacula leguntur verba: CïiOC bjattt

bjp alle öefe puntten onbecb?eecfteltt!tcn sfteöouben totUcn ïjebben / 3ocïieöömji^f)cmce«
ne <©ilben ban ©teeeftt tiefen ö?iebe upt-öangöenöe b^egljelt met ongr Z\\jgijeïen/
obec on.ö selbenenöemcöe ober bekrabt ban ©tweöt/om tjotu0 Zt*

Ofielö fceccet; \'t bseïcfe top 2502ö8c«nep|tecett ^cliepetten / ïtaöc/ g^ggcmiaw enbe
Sïjemeene <0uö2tmaitö benennen ben gemene onfer ^tabt oft«n b m , enöe
bjupcfecn öi\'c <0tlöen Eeglidett in öefee tm om gbebjeeft wj J^jSMabt jegfjeï (e*
creet / baermen befec ggeïyetse» mebe te besessen »la® bat boo? nuncijap onfec <&tabt on^
1 ïbjeegöegeaöeni^

gg ördinata conciliabula collegionm mtchanicorum,) Vulgari lingua hasc plebifcita vocabantur ÏJCC
<0iïÖen / Stabatenim omnis adminiftratio civitatis penes Opificum collegia

ex quibus & magiftratus eligebatur, qua: hic contemptim conciliabula videtur nominare, offenliis
populari reginiine, Sc fuo ordini quam urbi addidior.
hü Qui aurts ad oblata arrigens,) Burgundies enim domus proceres quafeumque cecafio*
nes limitum extendendorum captabant i nec poftea quieverunt, don.ee fibi fubjecilfent Traje-
, ftenfes.

$ Vndedeceßit inquadrageßmd,) Ex fepulcriinferiptione deceffit 24. Martii, vel $>.Calend April.
Bockenbergius 4, Non. Martit eum Vollenhovise mortuum vult, Sifridus in caftro Horft eum
obiifle tradic. Noviomagus infcript.fepulcri confentit & Chron.populare Bockenbergio.
kk Cumprafuijfet annis xxxi 11.) In tempore regiminis Heda ab aliis longè abit; Bockenbergius
enim eidem Epifcopo zj.annos tribuit, Sifridus 23. nt Chron. pop. Barlandus, Chronicon Ma-
gnum,Noviomagus i4.an,praefuiatus eum mortuum fcribit.Difcrimen ex eo quod quidam ä tem-
pore quo primum elect us eft, alii verd ab anno confirmationis annos numerent.De diflrdiis duorum
Epifcoporum raulta in Chronico Magno.

TRanfaéto Pafcha, & indidis concilüs pro novo paftore diligendo afïuere Arnolduä
Dux Gelrias, commendans Stephanum ex Ducibus Bavariae, promittens Trajeda-
nislibertäremthe!onei(aJperDucatümfuum» quse eis olim à Divis Imperatori-
i>us & Regibus concefla fuerat, & poftea vi ablata. Èt Cornes Naffovias Lcgatus Philip-
piDucis proponebat Davidem (b) Epifcopum Morinorum ,filium ejus extra matrimonium
iufeeptum, virum tarnen tum doctum , tum ftrenuum. Verum fuffragio concordix eligi-
turGifbertusex Praefedis de Bredenroede, Praèpofitus majoris: qui Romam mifit pro Gifbertw
confirmationeeledicTnisfuse» At Philippus incitatus per Rudolpbum Epifcopum jam ani- Brcdcrodsuj
mo fuo imprefferat, ut aliquem aeeeptum efficeret Epifcopum : fuggerentibus nonnullis digitur
Hollandiam (c) poffe periclitari , fi Gifbeutus promoveretur, proprer magnas clientelas, ^Ep«/«J>«
quas habebat. Mifit igitur curticeleritate Epifcopum Atrebatenfem Romam, & quamvis
un eledic videretur admiffa, & pecunia (quam (d) annatam vocant, Tributum à Chriftia -
nis prineipibüs admiffum, pro tuitione fidei, & jam in longe détériorés ufus converfum) fo-
îutâ. Pontifex Romanus credens fibi magna à Duce (e) Philippo poffe pollicèri. Siquidem
ut arma in Turcas (amifïâ jam Conftantinopoli, ignaviâ & difeordiâ Imperatorum ) afiüme-
îret ;trepidanti Pontifici ,& labanti Chriftianœ Reipublicç fuppetias allaturus, quod non-
ïiillli volunt, ei addidus fuit. Mam pofteà mifit Philippus pro hujufmodi expeditione An-
tonlom filium naturalem. Sub hâc fpe rejedâ eledione providetur Davidi de Ecclefiâ Tra-
jedenfi ₅ multis id indigne ferentibus, etiam illis , qui Roms erànt, abfque eo, quod pecu-
nia Gifberto reftitueretur,cujus procuratorem Pontifex fpe fovebat inani. Nam cum denuft-
ciaret rumorem in urbe verfari,quod alteri effet provifum, & facrx concefTœ,repetens ideir- ^Jrtes P^aIaf
zb pecuniam depofitam,nihil aliud fertur fibi refpódiffe Pontifex, nifi fili crede nobis,& non *" K^nr\'^li}nii
aliis, verba enim noftra faciunt fidem, uti poftea à Nicol. Epifc. Atrebatenfi id fiepius refe-
ente audivimus: & ipfi feimusà pofterioribusfruftra follicitatam relHtutionem c Sic (0 procti -
ïator manfit delufus.Rebusfic in aneipiti pendentibus, eledus magna anxietate premebatur,
ïîinc propter civile bellü itautPr2efedum(g)Chamariorum cum militari manu accitum intro-
^ xeret, populo adminiftranteRempub. petulantiffimè, ut fieri affolet, Sc omnia licite fibi
^v~ndicante, ut fcilkettributa ordinaria abrogarentur,aut redditus pafeuorum ; h} publ icorum, _{Foma infi}owera civitatis fupportabuntur.Eligebant nonnunquam binos Magiftratus in hebdoma- tatis, * "
-â, pofteà ducdecimyiros tanquam Scriniarios, qui in adis referont quiequid in Comitiis
" ^ ....... - * " "" Bbb 4 \'\' ^A Collegio-

Collegiomœ mechanicoruœ in dies fingulos proponeretur, & ex his quodutilius expedients
pique videretur jfeligerent. Et fi quando aliquid probaflent, aut felegiffent ,quod plerii_?que minusplacebat, illico comminabantur mortem. Decreverat etiam tributum imponen-
dum clero, confringentes Monafteriorum adyta ,ut titulos & donationes polfeflionum bo-
norum vidèrent. Perquirentes etiam à divitibus & nobilibus civibus, unde eis fundi & pof-
fefiiones provenilfent : Ita ut ipfo die Marci Euangeliftas, Prsepofitus cum militari manu,Se
fuis neceffariis exoppidisMontisfortis & Vianâ prodiret in forum palatii ; populus è diver-
fo in forum DC didum , quos Praepofitus intrepidè aggreditur, torquens multosfax-

eos globos per bombardas (uti ajunt) in turbam, cogens audores primo, & demum caéteros
in fugam poftratis plerilque per crebros idus in terram & ferobes aquarum, & hoc modo
pacataomnia. Inde fupererat longe major afilidio propter Ducem Philippum, in cujus po-
teftate erat difpolitioEpifcopatus: qui & coadunaverat exercitum, & Dux Clivenfis def-
cenderat in Hollandiam , ut quaftiones interciperet & componeret , multùm pro hoc
h do-^. 1 infudans, cùm intra quindenam ter venilfet Trajedum. Cum interim Amersfordiani (i) ab
eledodefecifsentpropterculpamillius₃quiadeftituifset Scultetum (ut dicunt) adyocan-
J lechti cum tes Adrianum de Borfalia. Prsefedus quoque arcis Horefti paeifeebatur cum eodem Adria-
PucePhilip- _{n0j ut} flbî pecunia quâ arcem ipfam impignoraverat, reftitueretur. • Videns autem ele-
popacmfa- p_aulatim eos in quibus fpem locaverat à fe deficere, utile duxit concordandum cum
DucePhilippo,agenteadhuc Leydis. — Quem accefserePrasfedi Vianse & Montisfortis ₃Decanus (k) major, & Iacobus Prœys préparantes media, ita ut Philippus Dux advenirec
Ifelftain ,ubi (1) conventum eft his conditionibus : Trajedani Ducem cum Davide & co-
mitatu fuo exciperent cum fyncerâ amicitiâ , qui cum magno plaufii populi intromifsus. E-
ledo ad Praepofituram majorem accederet Praepofitura fandi Donatiani Brugenfis Nam
Praepofituram fandi Saivatoris Trajedenfis abdicavit pro nobili Wilhelmo de Mont-
fort. Haberet praeterea locum in confiiio Hoilandiaefub ftipendio duplici, & proimpenfis
quinquaginta duo millïa nummûm , quos Leones vocant, exfolutos per incolas territo-
rii Trajedenfis, ftuferis quindecim quolibet jugere taxato , infuper annuè quatuor millia
& ducentosaureosexproventibusEpifcopatus, unde magnum fibi accrevit incommodum..
Demum quifque (n) privatis fuis confulebat rebus, nemo autem profpiciebat, aut aliquid pe-
tebat pro atilitate Reipublicç aut ci vitatis: quae permagna potuifset confequi privilégia, G
petita fiïilsetit. Verum omnibus interventoribus brevi poft malè fuccefik, uti videbitur in
lubfequentibus. Cumque omniaifta fie efsent fecretb concluia, infeiisTrajedanis, qui inter
fe murmurabant, timentes fe polse eifeumveniri, prout contigit. Nam eledus volens fe fal-
fo purgare, convocat Senatum per fonum campanae cum populo accedens palatium : audio
(inquit) amici inter vos murmura ,eftote fecun animis, non prodii ex circumventoribus auc
traditoribus : fiquidem mei omnes majores ingenui, ficut & illuftres, neque ex uberibus
fuxi maternis (habuerat enim , uti teftantur, nutricem, ) confervabo nomen & honorem
j p\'. ^cn" meum ufque ad mortem. Quâ confolatione auditâ, quievit populus refedus gaudio. Se-
tomlT"^ <l^uenti P^er ^^onum campanae promifsa Duci Clivenfi fecuritas, cum ducentis equis, qui
^ ^J* intravit benè cum duobus millibus virorum. Pofteriore die fupervenit Dux Philippus pen
tentiffimus, fociatus Comitibus Carolefii, Stampis, Nivernorum, Adulpho ex Clivis, An-
tonio filio, Principe de Croy, Lalain, cum pluribus alfis Heroibus, exceptis hofpitio in Mo-
nafterio Divae. Catharinae.

Ultimo die introdudus David Epifcopus Morinorum , cum ingenti apparatu fublima-
^m tus in fedem Cathedralem , juxta morem antiquum quinquagefimus quintus Epifcopus
„ Trajedi defîgnatur, vir (o) utique omni honore dignus, & quam utilis Reipubl. bonis lite«%

feobus çc ^r*^sacg^ravifsimismoribus prseditus, magnanimulqueacliberalis, Religionisac luftiti® cul-*
tor prscipuus : Nam Ecclefiae jura defendit acerrimè, & ut eam reftitueret in priftinaai
EZo Mm E- libertatem, & fervitute liberaret tributariâ, quâ à civibus premebatur ; cumvitsefiiae péri-
f\'ftopi ^mnA- ^ccrtare dubitavit, fovit (p) & doda ingénia, bonafque literas excoluit, obledatus
yidif, etiam Muficâ in tantum, ut publico aere cantorum cœtum pro oratorio fuo ale ret. Corrupt
telas&barbaricas(q)confuetudinesin civitate & ditione fuâ,partim pe^r pl^ebifcita,par4
tim per pares cum impreffionibus introdudas penitus abrogavit. Nam duras & indomkus
populus Frifiacisfuetusuti legibus per omne nefas judicium (r) corrumpebat, telles in caufis
œuneribus allicicns _? ub i perjuriorum müdica vel nulla animadverfio_? pares autem per miras

bufque adducere poterat , eo faciebat caulam fii3m juftiorem , melioremque. Proclamabant
fe illius, cuifavebant, effe voti , nullis mentis examinis habendi attends , qui tunc numéro
praecellebat , cenfebatur juftiorem foverecaufam ,adverfario interdum capite aut vitâ»in-
terdum bonis condemnato : Et hujufmodi fententias , praefente Prslule, rogabantur, qui
alfidens didamini & iniquitatem apertè cognofcens , remedium commiferatus injuriam
patientibus afferre nequibat, quod ifte indigné ferens, reformare tentavit, prgefiniens cer-
tum numeram eorum, qui jadiciis preeflent 5 ubi etiam contra finguios excipere licuit > &
tunc alius fufpicione immunis furrogaiur. Quod (f) populus indigne ferens, immoderato .

furore inftigatus, aliis occafionibus per fadiofos in Epifcopum exarfit, uti poftcà videbi- P ?
tur. Quia in hoc notatus, quod plus 2: quo indulfît amori, & iracundiœ inteœperans ef- manJdicia.
fer. De Prseîatis aut Nobilibns, qui audoritate aut potentiâ praeftabant, fufpedam conti- ¹rsuè gerens folicitudinem , malens (t) timed quàm amari, Gaîlicâ levitate non omnino ca- vitia epi*
ïens, infimofque aliquos ad confilia fua privata admittebat, quibus fidem magnamque attri- feopi.
huit licentiamagendi, forlan ex eo, quia cos in extremis periculis il de! es expertus fuerat, ^J¹⁴\'^
quod tarnen magno illi fuit nocumento» Iam revertamur ad ccepta* Mirabantur omnes ci- " *

vesmirabilemPhilippiprovidentiamacmilitumdifciplinam, quos per dies, quibusdegit
Trajedi ita continebat etiam cujufcunque eilent conditionis , ut à nullo homine percipi po-
terat damnum cuiquamuniusobolifuHfeirdatum ,quamvis (u) quintiduo in urbe perman-
fiiTet. Ingreffus enim fuerat initio mentis Augufti ,anno lv 1. At rebus jam compofitis , Phi- _{ß :itert}/_Klippus dingit iter verfus Daventriam, ut iliac tilium introduceret ,quam repulfus preflit ob- r_esnp\'_uif₀\'
fidione per odo hebdomadas fub continuis imbribus defideratis plerifqu e ex fuis, tandem Davide,ob-
per compofitionem omnis differentia fopita ₃fub his conditionibus : Davidimaneto eadem fidentura
in Daventrianos poteftas, quam habuêre fui praedecelTores : Daventrianis privilégia prifea Duce,fed
falva funto. Et poft ha*c manfit inter Epifcopum ac Daventrianos perpetua amicitia. Dum P°ft^{ea m}?£*
ifta agerentur primogenitus Regis Francorum patris fugiens indignationem , quam ja- ^tia™^rJ
ftè provocarat, in ditiones Philippi lcrccépit, quo intelledo, & folutâ jam obfidionc, xi qui pa~
Philippus in Flandriam properat, utillum magnificè exciperet, quod & fecit, continuo ß
quinquennio pro dignitate Regiâ alimenta, & quseque neceflàriailîi fubminiftrans. Quod"
Carolus Rex pater intelligens, commonuifse d¹ cl tur Philippum, de filio cavendum : E-
nutris , inquit ,lupum, (x) qui ovestuas aliquando devorabit, vero veriora prœdicens. Nam
fublato pâtre, poftquam Philippus cum potenti manu & magno apparatu in regnum- re Cmlusau-
ftituifset, ille nihil unquammajus in animo volutabat, quàm quod Carolum filium illius
deprimeret , afpirans ad illius dominia : cujus audor necis fuit confilio & pecuniâ,
& pofteà per cruentiflima bella elaboravit , ut ftirpem ejus quae ex filiâ unicâ pende-
bat, penitus deleret.

Anno lix. decellit Iacobus (y) Princeps de Gaefbeeck, Pnsfedus Doreftati & Apcoude,
campidudor Hannoniœ hsereditarius.

AnnoIxi* paratur (z) expeditio in Turcas per Pium Pontificem Romanum, cui mifît au- p;j f_ecuufâ
xilio Philippus Dux Antonium ex Burgundiâ filium fuum naturalem, verum Pontifex pro- Papœexpe-
grefsusAnconam,ibiquediemclaudens,cœptamorte fuâ turbavit,infedamque reddiditditioinTur-
expeditionem. cas ejus

Anno lx I v. fuit validiffimus ventus ipfo die Matthaei Apoftoli, quo infinite naves periè-^mme f^otvi~
re , & folito major rerum abundantia & vilis pretii, ita nt in fcriptis relidum fit modium ^tU^_mmve^
tritici, ac totidem hordei, filiginis, avenas, mer.furam vini,caponem ac anferem uno emptos j,_emens, &
aureo quem fcutum appellant vêtus. ^ rerumvilif

Anno Ixv. intravit Carolus PhilippiDucis filius Gallias cum ingenti exercitu, cui poten- tas,
tiores Krancioenarum fefe confcederarunt, verum Ludovicus Rex antequam vires omnium CaroU«uda~
adunarentur^ftatuit prius oppugnare Carolum,qui apud montem Henrici inter Parifios V^S
6c Aurelianum vidor Regem profligavit, qui fefe recipit Parifios , acceptans condi- " ^,as-
Tonern pacis, Et tempore medio obiit Elizabeth ex Borboniâ Carol! uxor, Manâ prole ■ ,
unicâ relidâ. Leodienfesquoque defeçemnt ab eorum Epifcopo Oppidanique Dinanti
ïn opprobrium Carol i ex pinnaculis mœnium quendam homincm fulpendentcs,v 1 expugnan-

tur per Philippum & Carolum, & (aa) extremae traduntur internecioai, delete oppidofundi-
tus, & Leodienfes fefe dedentes, recipiuntur in g rati am. _v

Anno 14 6j. ipfo die Viti & Modefti moritur (bb) Philippus Dux Bru gis, cùm H oil an-
IJux mon- partim adminiftralfet, partim rexilfet annis xl. SepultusDivionein Sequanis,infubur-

_m bio Divionis,Monafterio Carthufienfium, Burgundiam vocant, quem Ifabella conjunx lequi-

Carolm au- Carolus Dux filins & haeres Philippi fuccedit in amplilfima Dominia. Poftquatn Dux
âax hœns Philippus rebus Trajedanorum ac Provinciae pro Epifcopo ordinatis, in fua rediffet,non cef-
PhilippiDu- fabat Praepofitus Major adhuc fibi vendicare regimen urbis, praeficiens Magiftratum (cc) pro
^C!S- .r _1& ^nutu> q^uod tandem Epifcopo difplieuit, & concedens Amersfordiam , Horeftumque, accito
V ooßti Anthoilio fratre in auxilium,leves cœpit agere praedas, inque vicem egêre Trajedani, & pul-
majorü dif- hlabat hoc modo difcordia ad annum, tum Trajedani incenderunt ad fuburbia Amersfordiae
fenfio erum- molam , & civeshaudimpigriexufferuntBiltam,& fiefopita difcordia. Recepto Epifcopo
fit in bellum, cum fratre à Trajedanishonorificè , & paulo poft Trajedani egreffi ad locum didum(dd)

Adolphus Vofcuyl, antrum vulpium,cepêre aliquot cives Amersfordianos permictente Epifcopo.
Geldria Anno lxv. Adulphus Dux (ee) Gelrias captivavit Arnoldum patrem,qui duxerat fororem
duchmzln- ^uxoris(^ff)Caroliinconjugem,quianegligenterRempublicamnegledâluftitiâadminiftrabat.
_tHl_a " Et lohannes PrœysDecanus major cum lacobo fratre, atque(gg) aliis quinque Trajedo
Mannes pelluntur.

Vrœys De-. Anno Ix i x. Goefwinus (hh) fuffraganeus ordinis Carmelitarumex Xenodochio DivsAga-
canus major thse Trajedi inftituit conventum fui ordinis.

cum fratre ^nno j_{xx< men}{_e i_unj_{0 ca}pi_untur Praepofitus (ii) major cum Praefedo de Bredenroede,ac
$^ea^tg^{Ur ra}~ Walravio fratrenaturali,ab Epifcopo. Sed Walraviusruptiscarceribuspofteàevafit, & fa-
Pr\'œpofitus miliaPrcepofiti proferibitur, & quiexulabantfequenti die recipiuntur. Praefedus verb de
major & Bredenroede per feripta Caroli Ducis evocatus hberatur, & brevi pbft obiit, fufpicione, uti
Brederodius (kk) aliqui volunt, extindus veneni. Praepofitus verb detinebatur captivus ferme quadrien-
eapiuntur. _nio, pofteà relaxatur, abdicatâ prsepofiturâ majore, cum renunciatione penfionis quam ex E-
Inftabtlis pjfcopatu pereipiebat ; & concedens Bredam oppidum ibidem finivit dies Eerebatur & fi-
formi ex- f_{ama caus}| mortis, verum ipfe exutus amplis honoribus, folo Protonotariatus A po-
Onml au- ftoiici titulo contentus, in fine permanfit j condignas exolvens pœnas,utï plerique ajebant,qui
Bornas ad Ecclefiam fuam inconfultis collegiis, infeiis optimatibus ac civibus dereliquerat, fibi eonfu-
Epijcopum lens, necaliquohabitorefpedu Provinciae. Iam Epifcopo tota accefierat audoritas, ita ut
translata cunda ageret pro arbitrio. Scribuntur plurima, quae veri fimiliter per affedionem feripta
malè agit♦ _credere licet, ut fit in urbibus feditiofis juxta Poëtam :

Nam Iohannem Prœys expulit, eumque privavit Decanatu Majore, conferens illum ex vo~
luntate, nec aliquis aufus obfiftere j ferunt & privalfe canonicos praebendis, 8c fervitores in
eorum loca furrogafle ; filias qaoqae civium defpondebat fuis miniftris, & cogebat de dote
eorum ad didamen fuum refponderi. Ordinavit coronam five menfam Iudicum abfque ex-
peditione. Nam quiequid ilii didarent, poterat reclamari : & lieuit (11} Advocatis alferere,
eos perperam pronunciafle pro causâ reclamationis, cum plerifque aliis ordinationibus conw
Carola Au- tradicentenemine. Qu^ tarnen eadente Carolo(mmj etiam ceffarunt, Declinabat etiam
Epifcopi audoritas, ita quod ejus in populum , & populi erga ipfum affedio de-
auBoritasE- ^^nceP^s elanguit. Et tempore quo adhuc dominabatur,permifit oppidum (nn) Ifelftain denub
pifcopi, \' cingi meenibus, reftituens eis lit eras privilegiorum, & priftinam libertatem > eofque extolle-
bat. Defignabat enim Trajedi quosvolebat pro Magiftratu. Annuit quoque, ut Hageftein
traderetur (00) Praefedo Egmondae praeter confenfum collegiorum urbanorum. Älveus
Rheni etiam tempore fuo à portu dido ößäDaert ufque Marfum purgatus atque cfFoifus ad
altitudinem duorum eubitorum. Contulit pofteà Ecclefiç majori pallia inaürata fumptuofif-
fima cum cafula & dalmaticis, praefepe etiam Domini, quod Bethleem nominavit ,expuro
& folido auro. Sed cum in fine, five lènii taedio affedus, five illorum culpâ, qui à confiliis
Tim coro- aftabant, minus placidè regebat; bénéficia priora facile ceflêre in oblivionem. Anno Ixxn,\'
vat opus. _in p_rj_ncjpj_Q (ppj apoaruitCometes ingens,quem fecutç funt famesrjpeftis,& bellacontinua ac!

Circa eadem tempora tres Status, videlicet Clerus, Nobilitas & oppidum Trajedenfe re- _ Cometarn
demerunt ufumfrudum,quem Praefedus de Gaef beeckhabebat fuper arcibus Doreftato & H^uuftmv .
Apcguda, pro decern & quatuor millibus florenorum , quas eo paóto recuperarunt Epifcopa- f^amestui. Defundo (qq) autem eodem Praefedo, allegavit Anth\'onius frater Epifcopi, fe jam du- ^ *
dum abillo emiffe hujufmodi ufumfrudum. & fic tertio ab eodem redemerunt pro tredecim
millibus florenorum, quos Praefedus in Culenborch , qui duxerat filiam Anthonii in uxorem
levavit. Ferebatur vuig o Epilcopum id excogitaffe, & fimul participaffe»

Annolxxin. convenerunt(rr)TreveriFredericus Imp. & Carolus Dux,quem corni-
tatusfuit David Epifcopus cum decenti familiâ. Er aeftas erat ferventiffima, & tanta ficci- j^fca
tas,ut in plerifque Iocis terra pinguis atque uliginofa arderet, ufque fundum arena:,antequam _aild^
ab aliquQ extingui pofTet. Treverv

Eodem anno Arnoldo Duce Gelriae defuudo, Carolus Dux fubegit Dncatum Gelria;,äffe- convenhmt,
rens fe illum emiffe, & habere confirmationem Imperatoris. Elatior itaque effeaus C arolus Vligimß.
ex profperis undiquefucceffibus, inhibuit Trajedanis, (ff) ne uliginem (five vsenam, uri a- terra^quam
junt) effoderent de csstero ,afferens illam effe terram alluvialem. Nee aliquis aufus fust fefe J^^JjJ"
opponere, quamvis illi nullum effet Imperium aut Iurifdidio in territorio S .Martini, fed oc - ^ Feenen!
currebat clades civitatis Leodienfis, levi ut ferunt occafione, fubverfç, atque Dionanti oppi- carolus od
di. Verfabantur itaque Trajedani in magnâ anguftiâ. Tandem ufifummâ prudentiâ atque cup At Cd-
confilio, obtinuêre per multas rationes, ubi per annum ab effoffione ceffaffent, ut denub lice- dnam.
ret eis effodere, & potiflimè per paginam quandam proptietatis Ecclefias S. Iohannis admo-
dum vetuftam,continentemdonationemillorumlocorum,dequibus vertebaturquaeftio, fa-
dam ab Epifcopo Conrado tanquam Principe patriae in praefentiâ Comitis Bollandiae, alio-
rumque Nobilium non contradicentium. Quod apud Carolum Ducem valuit plurimiim.
Nam licet effet appetens belli, & gloria cupidiifimus, juftitise tamen & sequitatis praedica-
batur cultor praecipuus ; hoc vitio,Principibuscommuni, in parte notatus, ut audoritat^e „f^ne rind
Caefaris, fi jus violandum, regnandi caufa fit violandum. _tilr

Annolxxv 1. déficiente Lotharingiâ quam fibi bello femel fubjugarat, expulfb illius Duce,
& amiffo bino prœlio apud Helvetios in vico (tt) Moreto, & Granfona, cum jam Nantium
oppidum obfideret, Carolus occiditur (uuj quinta Ianuarii, omni fere exercitu deleto aut ca- Carolus ad
pto. Audor fuit Rex Francorum , qui profugum Ducem adjuvit pecuniâ , & Argentoratos Na*ceum
Helvetiofque in ejusauxilium concitaverat. Rexit autem Carolus annis decern, vir utique ^occl .{^tur™
dignus imperio, & cundis formidabilis. Volunt continué (xx) fortunam illi arrifiife , fed cœ- ^^ ⁿ\'
pifle adverfari, cùm tributum imponeret Ecclefia;, quae magnam patiebatur exadionem. \'
Quod non ex ejus voluntate (erat enim magnanimus) fed ex quorundam inftindu & finiftrâ
înformatione ( Sufpicio erat de lohanne Leone & Anthonio Anneron , à confiliis ) prccef-
fifse ajebant. Invifum enim erat & inauditum,quod extorferunt à piis locis. Et quidam Io-
liannes (yv )Boshufen fuperveniens non minore rigore ufus fuifse dicitur in exigendo. Is e-
nim fpolians quoddam cœnobium Canonicorum regularium ,arripiendo vafa argentea atque
divina ornamenta : Hxcfacio, inquit,ex automate Domini mei. Etdigitooftendensima-
gjnem Chtifti crucifixi infixam parieti : En, inquit, vefter Dominus, hic vos adjuvet, unde
(zz) creditum eft, quod paulb pbft Carolus bis finiftrè pugnaverit, & in tertio praslio cecide-
rit,audorefquetemporisfucceffu malè interiifïe. Succedit Mariafilia Caroliin ampliflima _M . . .
Dominia ,qu3e ftatim obligationes & chyrographa refcidit,tributa etiam nondum Ievata re- ça"li
mittens, quo cleri & populi favorem fibi conciliaret xxv 11. Hollawâiae Comes, quae nupfit comes Hoi
Maximiliano filio Imp.Frederici,poftea etiam in Imperio fuccedenti,ex quo genuit tres pro-
les, Margaretam,Philippurn,Francifcum in (1) cunabulis defundum.

Anno Ixxxi. menfe Augufto fit apud Trajedum ingens commotio, propulfis etiam Epif- ^amicucopi amicis, manente poteftate return apud Prœfedum Montisfortis ex aliquali negligentia Motus tra-
Epifcopi Cui cum pacis conditiones fe_pi_us proponerentur, quas acceptaffecrederetur, fe- jeBenfium

civibus earn debere fufcipi ir, civitatem, Praefedumque Montisfoitîs expeîli, cùm jam Tra"
\'Aras a jedani exercerent incendia prope Ilèlftain, Quo intelledo, Epifcopus retroceifit Dorefta-,
Xrajeiïam _tum} g, quifque exafperabat .ilium magis ac mSgis ad bellum. Et fequentisquoque anni prin-
cîpio expugnarunt Trajedani arces, Ham, Nyenroy, & Emam> & flammis confampièrunt.
Arces verb Hermelen atque Haer per dedîtionem in eorum venêre fidem, Et cùm jam bel-
lum inter Hollandinos ac Trajedanos videretur fufcitatum, ludocus Praefedus de Lalain, ac
Praefes Hollandiç cum vice Comité Antverpienfi nifi funt (ajoppugnare vallum Trajedano-
Beliumtum ^{rum a}P^ud portum didum ÖÊ îDafrf/ circum quod fe communierunt tanquam obfefsuri ii-
Hollandis. Supervenientes autem Trajedani, profligarunt eos ,dimiftis fignis Sc tentoriis, Sc in-

Ueerdaca- ftrumentis ac machinisbellicis plurimis, caefis plerilque atque captis : quorum pars fub fide
pitur &fpo- dimifsa, illius poftea fuere immemores : poftea occupatur oppidum JJccröcn/atque exfpöli-
liaturaTra- _atar à Trajedanis: quiacceptisdecern & quatuormilliibusflorenorum,illud reftituêre: Sc
je ms. p_er L_eg_atos i_mpet_rarunt à Duce Clivenfi fub magna fpe, mültifque promittentibus, ut fi-
. liumfuumEngelbertumadolelcentemxvm. annorumadducerent Trajcdum : qui appu-
Î\\esTraje- Üti_n vigiliâ natalis Dominici an lxxxi. Trajedum , Sc deinceps res Trajedanorum minus
tiusprofbc-\' ptolperç fîiccefscrc , amifsis poft triduum in confiidu quingentis (;) civibus, & fupra tre-
r*. " centos captis:quos prafidia collocata in Neerden ftraverunt in locis uliginofis,gelt; jam con-
cretis,in paludibuspropeWeftbroecz6 Decemb. anno Mcccclxxxi.

Sequenti(4) deinde anno recepere Trajedani Vianam _;Vincentio Cygnieç arcis,five Sua-
"Esitmbla ^nenburch,Pra?,fedo curante,& praeter fidem turpiter expilante, & accepto multo aere poftea
proditorum exeunte. Menleautem Aprili Praefes Hollandiae expugnat arcem Vronenftain in lutfies, Sc
infelicia. tradit flammis, progredient autem ad portum Rheni, vallum acquirit, pecuniâ (5) corrupto
Praefedo vallt Iohanne Alphcno exule Hollandiae qui tradidit, Sc indulgentiam redeundi in
Comita.tumpromeruit,anteaprohomineperfidohabitus,qui etiam pros triftitiâ poftmo-
dum interiit.

Eodem annolxxxn. Pr^fedus in (6) Naeldevvijck occupât Cornu five Angulum oppî-
Bomœurbis Horen didum,in extremis Frille Occidentalis oris fitum, capris plurimis, quod Pnefes
clades. Hollandiç cum pr&\'fedo Egmondze paulo pbft per vim expugnando récupérât, Sc deprsda-

tioni exponit, interfedis trecentis civibus:,
r>»b at\' Annolxxxi 11. Trajedani cura quatuor millibus pcdîtum CKvenfium aggrelfi funt Ifeî-
Ifelflaini oppidum, fed nihil profecere propter necefiitudmes prtftinas, quas milites cum illis de

inanis, Ilèlftain habebant, ut lupus lupum non mordeat, ficuti eft in proverbiis.

Eodem anno indicitur conventus five Capitulum Trajedi, principe Clivenfi ablente: Sc
Tumultus cum Magiftratus cum Domino de Montfoort & deputatis v. Ecclefiarum intralfet, oble-
verum Tra- _ran£ur f_ores extrinfecus, ita ut non pateret exitus : Sc pars militum exiverat urbem ad fecan«
dum ligna pro munitionibus. Obfidebatur etiam oppidujp Montisfortis. Tum plebs uni-
verfa fe conglobans, credensetiam pacem polTeconfequi, introduxerunt Epifcopum fero in-
tra X. & xi. horas & Magiftratu amoto atque in vincula conjedo, crearunt novum. Intro-
mittebantur etiam clàm milites nodu per centenarios, cumque jam numerus adaudus effet,
cœpere milites atqae Hollandini petulanter agere, Sc comminari populo , fefe non abceffu-
ros, nifi urbe (7) prius datâ prxdx ; jaditantes eam poteftati fii« commifsam, ita ut civibus
non permitterentur cuftodiae ac vigüi^ urbis, vel corporum. Undemirum in modum inge-
muere. Interdidâ etiam eis converfatiöue Sc tranfitu per Hollandiam, nifi fub manu Epifco-
Henricusa P\'^3Cl^uam Nervorum more precio coemebant. Cumque iftudad dies\'duodecîm fic continuare-
Nyveltoc *^{tur no}^^e Nativitatis Dominicae fupervenit Henricus (8) ex Nieveit, five Novo campo, ($)
cupat tran- tranfeendens mœnia retro vicum didum Î1Î0 H0U%j£Xgi ; Sc fuis confringentibus portam;cum
feenfis mos- viris quadringentis progreflus eft verfus forum palatii, ubi fub aneipiti pugnatum, Henrico
nïbus Traje- bi nies repullo, led tertio obtinuere fui forum occifo eo per tormentum aut jaculum. Et Epif-
Bum, & oc- copus capiebatur, & plerique cum eo dudi Amersfordiam, Se tunc levabaturobfidio Mon-
wmbtt. tisfortis, Hollandique (to) retroceffêre. Prius tarnen quam Henricus intraflet, uti alii affir-
mant ,Epifcopus progreffus in forum manu propriâ ceperat Praefedum Montisfortis, com«
minatus Wilhelmo Prspofito fandi Saivatoris ejufdem familiae fimiliter carceres, vel quod
eum aliquando caftigaret. Sed praefedus propter ingrefTum Henrici, dimtff^{us a}b Epîicopo^
rogatur ut faluti ejus confulat. Henricus enim juraverat in caedem ipfius, Se lastaî iter faucius
ingruentemorteexclamavit : profequaminividoriam ô focii,qu£s eft inmanibusyçftns,nec

^go fi m vobis curse. Sic uni furore accenfo ₃ quserenti haftâ transfigere Epifcopum, prsefé-
ctusfeieobjecir, Epifcopum protegens, cui addixeratlëcuritatem, netimeret de vitâ Epif- Epifcopm
copus. Nibilotninus capitur xii. Majiborâ 1. à prandio,cum multisaliis, &infami(n) capitur»&>
curruquo fimusevehitur,ducitur Amersfordiam. AtHoliandini vel factio tunc dominans plaufiroim»
eorum, qui vocabantur Cabelliavi,qui înconfuko principe bellum allumpscre , magnis polli- pofimdefe^
citationibusillum inducunt, ut eorum fumptibus obfideret Trajedum : ut puta pollicentes ***fi™**\'.
fèdecim milliaflorenorumfingulismenfibus,quodexreftanti debito deducendo, & toti- ^Am*
dem pro ftipendio; praeterea militera neceflarium cum aliis neceffariis : vel quod princeps
tnilitem & neceffaria adminiftraret, ipfi pro hoc numerarent quolibet menfe oduaginta mil-
iia florenorum. Et cum hoc tek,machinas, tormenta, pulveres& caetera id genus. His al-
ledus (12) Maximilianusnode précédentefeftum Nativitatis Johannis Baptift® locat obfi- 7rf^Fumdionem ante Trajedum ₃continuanshebdornadas undecim. Iam quarta (13) erat obfidio, ^
quam Trajedani fuftinuêre. Impendebatur ingens labor pro urbe potiundâ, At cives vali-
dé fe protegebant. Suburbium Infula didum Wattt / oppugnatum binies, antequam ho-
lies illo potirentur, quos tamen cives erumpentesejecêre, abripientes machinas, & incenden-
tes machinas, & incendentes illas, rediere in urbem, quia difficulter defendi poterat, & fie .
ceffit arbitrio obfidentium. Paulo poll in fefto Margaretha xxi 11. Iulii conceffusfuità Du-
ce falvus condudus filio Ducis Clivenfis > ipfi Praefedo Montisfortis. Magiftro civium, &
cuidam (14) Bernardo Scoelconfcio doli,utiferebatur. Et cum appropitiquarent ad Du- Tenfantw
cem, jam falvus condudus exfpiraverat : quod Prasfedis Montisfortis ex certis indieiis ab a- infidié.
micis prsefentiens, retrofugit in urbem. Se interea, quod alii eifent intra exercitum, creden-
tibus Trajcdanis quod de pace tradaretur, illico holies ex improvilb aggrediuntur urbem,8c
acriter eam, fruftra tamen oppugnant, casfis plurimis, inter quos Comes Soranus cum plerif»
que interiit. Et paulo poft Iudocus ( 15) Hollandîse Prasfes_â multum infeftus Trajedanis,fa-
xotormentijaculatuspccubuit. Tumcœptumtradari [16] depace,audoreArchiepifcopo
Iuvanienfi, Salizburgamvocant. Conditionesferebanturelfe,quod Trajedani reftituerentCondithmê
figna atque vexilla, cum machinis atque tormentis erepta circa portum Rheni, quem dicunt pacts.
îïe ©aert* Redditus biennales civibus debitos Hollandinis remitterent, Ducem atque Epif-
copum fupplices veniam precarentur,Exules five profcripti propter Epifcopum reciperen-
tur, prasftaturi juramentum de non offendendo ; quod tamen ifti nonadimplerunt. Dux quo-
que cum Germanico exercitu, tanquam vidor urbem , effrada idcirco parte mœnium , intra-
ret, lèclufis Gallis ; Quod Hollandinis minus placuit, utputa anhelantibus ad urbis excidium _s& quo ad id facilius perveniretur ,luggelfêrePrincipi fefè Gallis exoluturos ftipendia 5 fed
pecuniam non abfque magno diferimine poffe efferri, petentes, ut intromitterentur. Quibus
cùm Princeps annuiflet, intromiîlîs (17) Gallis, nulla fiebat folatio, à quibus tune plus folito
premebatur pro fatisfadione. TJnde indignant! & feifeitanti caufam dilationis, refponde-
ïunt Hollandini fefe omni 2ere exhauftos. Nihilominus,fi ipfi in duobus pundis complacere
vellet,ut fcilicet Iohannes Prasfedus Egmondas, Hollandiç Praelès, & Fredericus Prsefedus
Saxi Ifulani urbis Trajedenfis gubernator conftituerentur, folutionem, licet perdifficilem,
invenirent. Quibus Dux, ut liberaretur à moleftiis adhuc complacuit. Attamen fatisfadio
non fiebat, & _{eo ma}gi_s timebatur defeditione ad expilandum cives : quae etiam progreflum
habuilfet, Germanicis atque Gallis inter fe digladiantibus. Verum praefes Hollandias cura
fratre adjundis fibi Germanicis ac civibus reftiterunt ,ejicientes Gallos extra urbem, Itaut
Hollandini voti manferint impotes, & urbs falva maueret. Nam Dux ipfe poft triduum rc-
diit in Brabantiam.

Cùm autem perdifficile fit juftas & veras bellorum occafiones ex famâ vel hominum rela- _Sixu» Papa
tucolligere »propter affediones fingulorum fuajuftificantium. Quo apparentera fidei ad- cenfuraTra-
«linicula pro origine hujusbelli pateant,partem ceniurae per Sixtum pont. Rom. promulga- jeBanis.
tœhicinferuimus :

Sixtus (18) Epifcopus S erv us fervor um Vel, adfuturam rei me«
moriam. Exigit protervorum pleBenà* rebeRio _? ut il, qui fufee-
f*4m àfe çonçjrdim vidffîdo, titerjs, proyifmibnsf? mandatis ^A-

poBolicis in fittere contemnunt , lllifque temeritdte propria obvidre nom
expavent_} exceffuumfuorumpœnds fentiant, ne imp unit a sip for um cœ~
teris tribuat audaciam delinquendi₃fed caBigatione débita eos fequente
ad cor tandem redeuntes ,uiis obliquis reliBis ₃ per femitds incedant
juBitia (ef aquitatis. Du dum fiquidem Ecclefia TrajeBenfi ¥ aBoris
Epifcopi & folacio défi it ut d, felicis recordationis Calixtus Tapa tertius₃pradeceß
merßf*"for noBer ₃ de perfond uenerabilisfratris no fir i David de 3urgundid_yEpifcopi TrajeBenfiSi eidem Ecclefia fie tune ^v de anti defratrum fuo-
rum confilio ^Apofiolicd auBoritate providit, ipfumq^ illiprafee it in E<*
pifeopum (çjp Tafiorem , curam adminifirationem ejufdem Ecclefia
fibi infptritualibus ($p temporalibus plenariè committendo ,prout pie-
nius continetur in ejufdem pradecefforis defuper confeBis Uteris. Qua-
unimVapa ^ru™ njigore idem David tam ipfius Ecclefia ₃ quam ejus ratione in fpi-
foTßhuhE ^rituäil^^us & temporalibus ei fubjeBarum Civitatis, Dicecefis ac Ta-
pifeopum tria Traje.Benfis,ßmmumque jurium &pertinentium Spifcopatus Tra-
fwf^Lm\' jeBenfis poßefiionem feu quafi pacific am extitit aße cut us _y quam ex tunc
per ^rviginti quinque annos ₃feu circa m pace ac tranquillitate tenuit _yfropampof gubernavit (dp confervas it. *p oBmodum uero cum orta fuißet diffe-
feijionemna- remiarum materia, inter pr a fatum Epifcopum ex una, & fBurgima-
giflrss ac Confules {$p Troconfules, nee non Officiales diBa civitatis₃ ac
quafdam eis adbarentes EcclefiaBicas per fonds, cert arum que Ecclefia
arum Capitula, litifconfortes > de (fjp fuper relegdtionibus nonnullarum
"Eecüßafiica Ecclefiajlicdrum perfonarum per diBos \'Burgimagiftros (jfp litifconfor-
ptrfon* nie- _tes adhérente s ₃ hujufmodi propria temeritate faBis, ac nonnulhs een-

las ad curia funs contra eos per prafatum Epifcopum latis (gp fulmmatts, rebujque
faderum, ^ali^ls in aBis caufa (fß caufarum defuper latius deduBis, (fjp illorum oc<*
c aß one ex una (fß alia partibus coram diver fis judicibus tam in %o trio-
na Curid_s quam extra earn : \'Nos tunc attendentes hujufmodi different
tids grd^id generdre fcandala , ac <■volentes ut nofiro conVemebdt Ta
fiorali officio, fomites ac radices fcdnddlorumpenitus evellere, ac qme-
tem,pacem, è* unionem inter partes ipfasflatuere, <-venerabilibus fra-
QudsPapa tribus no sir is ^Albanenfi & Tufculanenfi Spifcopis fanBa Romana Ec-
Äf\' clefia Cardinalibus njiva uocis oraculo dedimus inmandatis, ut diBa-
îfnaif^tey\'^rum f^drtlHm procurât or es (ßf négociât or es tunc in diBa 0^4ria wfiden-
ies , & propterea adeandem deftindtos, plerie dudirent>ac auditis bine
inde propofitis Juribufquepdrtium intelleBis₃ differenttas contri-
ver ß as quafiibet inter eafdem partes , njel concordia ₃ ^cVeljudicio ter-
mindrent. Qui Cdrdmales partibus pr#dt&i^s exinde ad plenum dudi-

fis, e^ relatione nobis per eos in noßrofecreto confislorio fa&a _fdenoHroffi rch quorum fr at rum noßrorum fantta, kornanx Ecclefig
Cardmahum mandate , quandam hone Slam & difcretam indixerunt ^fcordu
Concordiam, qua per utramque partem approbate fufceptd , & pro mmfenZl
majori ejus parte adimpleta eXtiui. Succeßhe autem extfiimantes
Partes pradtftas bond pace frm.ffi im er fe qmetam ducere >"vitam,non ^acaP^td*
fine magna animiperturb atione intelleximus , quod fedulofoe der is iniJ^mtbMymico Sathand inttiganteprafatijBurgima,gittn£cnfulesfProconfulesp-
et iam Scab ini, Tieft or es, Capitanei _> nonnulli alii perdittonisfilii ₃in dicta chit ate & oppido de ^Amer sjor did patrio ffl Dioeceßs pr<edh
et arum dementes, ac difcordias & bella potius quampacem ffi quiet em
affect ant es poß diruptionem ac devattationem nonnuhrum caßrorutp,
qua ad prafatum Epifcopum r atione dictee fua Bcclefia pleno jure per-
tinent & fpectant, eundem Epifcopum etiam in Dominio , lurifdictio- p_acef<êi
ne. & temporahtate fms turbare , moleßare 0r njexare, ac Ulis eum ^non

fpoltare temeritatepropria non expaverunt. Eramijsis demque non )eaani&
contenti, in meffem ChriHi manus mittentes immundas, (gjr jurifdictio- ^ffyff^
nem ac facultatem prhandt, <& elipendi Epifcopos fibi ufurpare prafu-f^C0P^ümin

vnentes ₃ dilectum filtum cngelbertum (¹9J de ih^is adolejcentem , & mumfua-
ttondumnjicefimum fua a tat is annum agentem , loco profan Epifcopi
in dictam chit at em de facto intromiferunt. Qui Engelbertus paU-gf^lhmu™

wee Mftpêvniciofum exewphm&* ficanâalum plurimôYUfto « Nos igt"
tur cnpientes, ut aquum eB, tot tdntis fcdnddlis obviare, de ftatui
•Notachu- & indemnitati ipfius Epifcopi, prout noBro incumbit officio , quan-
f!ofk"Sc,^{tum €Um} ®^e0 pojjumus, congruis remedus provider* , motu pro-
pria , non ad ejufdem Epifcopi , njel dlicujus, dlterius pro eo no-
bis Juper hoc oblata petitionis infîantiam , fed de noBra merd U^
beralitate, de ex certâ feientiâ , aquitdte & jufiitiâ id nobisfiua*
dentibns iprœfidtos Engeibertnm, %wgi?ndgiflros, Confutes_} Trocoft*
fuies ,etiam fuperiores fiudermannos, Scabinos,Co nfili drios fi dp it am os
&ReBores flfficialefi^ac cives civitatis & o^pidi pradictorumjmneft^
•alios fingulos eis,vel altem ipforum etiam quoadpramiffa adharetes_yac prafdtu Epifcopïi, ut prafertur, impedientesf mole fi antes & pertur-
bates, detent ores quoq • & occupât ores,nec non intrufisfi? intrudendos_yac ipfis Vel eorum dheui du x ilium,confilium uelfiavorem quomodolibet
publice dut occulte, direBe nselindireBe, quovis qua,fito colore praß an"
tes , cujuficunque Ecclefiaftica uel mundana dignitatis, excellentia _yfidtus,gradus, ordinis, ^cNobilitdtis, pra eminentia feu conditionis fiue-•
rint^quocunque etiam nomine cenfeantur , quorum omnium nomina (fif.
cognomina , & qudlitates ac fi fingulariter fpecificarentur, (fij- defigna-
rentur prafentibus, pro fufificienter exprefiis hdberi ^rvolumus_yfub vir-
tutefianBa obedientia _? (fif pœnis infrdjeriptis, quas contra facientes ₉& eorum quemlibet ipfofidBo incurrere uolumus auBoritdte <_ApoBo~
lied, tenore prafientium , dppellatione quacunque ex certâ noBrâ ficien*
tia remotâ ,&fiubldtâ, ac quibufivis aliis fiententlis, cenfiuris & p ce-
nts a jure \'uelpradecefjoribus no Bris etiam a nobis contra talia fia*
cientes quomodolibet latis , nihilominus in fuo rob ore permanfuris , mo»
ne mus (fif requirimus, ac eorum cuilibet dißriBius pracipiendo man-
Jamus, quatenus Engelbertus &¹ quilibet pradiBorum infirafiex die-
rum fpacium ) pofi habitam de prafientibus notitidm computandorum i
quorum duos pro primo , duos pro fccundo, (fif reliquos duos dies pro
tertio , nec nonperemptorio termino de Canonicâ monitione eis afiigna*
mus ₃ ut a fingulis impedimentis, moleBationibus, intrufionibus_? oc*
cupationibus pradiBis, ac aliis quibufeunque turbationibuspenitus &*
omnmo defiBant ₅ acprafiato Spifcopofieu ejus procurdtoriper Engelbert
tum, & alios pradiBos monitos refpeBive captis, detentis,oecupatis _pfubtraBis atque ablatis mobilibus (fif immobilibus bonis ac rebus , nec
non fruBibus, redditibus, proVenibus J tiribus J urifdictionibus ,emolu-
mentis ₇ (fif obventiombus univerfis cujufcunque fmt fp^ecm emni excu*

fotione exceptione appeHationeque ,femotis integre & cum effeBu
abfque diminua one & dilatione a h qua fiatisfaciant, iliaque ei tra-
dant, reflituantfi* aßignent, ac ab ahis quantum in eisfuerit, tradi_yreßitui <& aßignari faciant procurent, diBumque Epifcopum ,feu
pro eo procuratorem fuum, civitatis ₃ oppidi ₃palatii, domus Epifcopa-
Iis ac jurium, lurifdictionum (ßp pertmentium , bonorumque omnium
Jpiritualium temporalium corporalem ₃ realem qjp actualem pojjef-
fionem continuare, iHdque eum pacifice & abfique impedimento aliquo
gaudere permittant hbere : Surgimagißri quoquc^, (ßp fuperiores
lAudermanni, Scabini, ConßltArii, Capitanei, ReBores ci^efqu^,
(ßy incola civitatis ac oppidi pradictorum , vafalli etiam ac coloni,
lab orator es, cenßuarii, reddituarii & alii fubditi tam EccleßaBici_yquamßeculares ₃prout ad eos, (g^ quemlibet refpective perti-

Gentium ₇ ipß Epißopo ,feu ejus legitime procurator i aç ofificialibus <&>
minißrisper eum deputatis, (ßp nulli alteri,prout tenentur _y pareant
& obediant, reßpondeant &ßaVorabiliter intendant ; fautores vera
(ßpp conjultores ipfins Engelberti, fibique (ßp illi quomodohbet in pra~
mißis vel aliquo eorum adhérentes, a praß at tone auxilii, conßlii
& favoris _? omnique adhafione c^ fequeld omnino ceffent > ac dein»
^c*ps a fimilib us abBmeant ₅ alioquin m omnes & eorum fingulos , r^w
JEcclefiaBicos ₅ quam feculares _yper nos in genere vel in fpecie, Mmttonw
prafertur, nominatos, ^at -sZ/Vj /««c immediate fiequen-

tes monitionibus ,(ßp mandatis nofiris bujufmodi cum ejfectu non pa-
ruer int, vel quo minus pareatur ₇fecerint, fuaferint _y feu alias di-
recte vel indirecte, palam aut occulte, quovis qua fit 0 colore occafio-
nem vel c auf am dederint lap fis fex diebus eifdem ex nunc, ^rö&f

j rfc <-viceverfa ,fi Archiepifcopali, Spifcopali, aut fuperiori di-
gnitate Scclefiafiica praditi fuerint, interdicti ab ingreßu Ecclefia :
St vâro alii inferiores SeelefiaBici ₃ vel etiam faculares cujufcunque \'
Scclefiafiica velmundana dignitatis₃exceüentia₃flatus, gradus, ordi-
»tt veiconditionis extiterint,ex communications s & anathematis fen-
^tentias auctor it ate ₃ motu&* feientiâ pr a diet is, e arundem prafentium
ttnore ferimns ßp promulgamus in his feriptis : à quibus fententiis ab
*lio,quam Romano fontifice , <^>el ab eo fpeciali ad idauctoritatefuf -
fulto , prat er quam in mortis articulo conftituti,nequeat abfolutioms be-
^neficium obtinere. Et fi.quod abfit.Engelbertus aliique momtipradicti _Uonitom^
fi^c tunc inter dicti ₃excomunic at i, anatbematiz*ti,eafdem interdict i_y 3.

fex dies immédiat e fequentes animo fu ft inner int indurato, (imiliter ex
nunc, prout tunc, pari motu, fcientia (fif auBoritate civ it at em (fif
oppidum pradiBa, ac Ecclefias, monafteria.& quavis alia loca.ad qu<&

fiorfian declinare contigerit, etiam ecclefiaBico fupponimus interdiBo ,
quam diu ibidem fieterint, aut flare permifi fuerint, (fif per duos
dies ,poB eorum aut alterius ip forum exinde recefjum flriBifime ob-
fervandum, it a ut eo durante nullis diebus prat er quam infeftivitatibus
(fif caßbus a jure permißis , & in Ulis duntaxat claufis januis, ac ex-
communicatie (fif interdiBis exclufis fubmijjd uoce ex ^ApoBolico quo-
vis privilégia, etiam ordinibus, loc is uelperfionis conceß&,J^tififa_}(fif d-
_{M M} . lia divma officia rvaleant celebrari. Eofdemque interdiBos, excom-
municatos, anatbematizatos interdiBum hujufimodi non obferVantes, ft
^Arcbiepificopdli, cpifcopali, ^rvelalia majori EcclefiaBica dignitate
prafiulgeant, a divinis ac fuarum Seelefiarum regiminibus O admini-
firationibus fufpendimus. Engelbert um uero (fif alios inferiores à
pradiBis ScclefiaBicos , & etiam faculares quofeunque , fic tune ex-
communicatos anatbematizatos, canonicatibus prabendis ac di-
gnitatibus, perfonatibus, admmiBrationibus, njelofficiis, MonaBe-
riis quoque, TrioratibusPrapofituris , (fif fraeeptoriis, caterifque
beneficiis EcclefiaBicis ,facularibus (fif regularibus, ac quibufiibet
JurifidiBiombus, JtâagiBratibus, praeminentiis, fieudis, juribus, pri-
vileges , honoribus, &* mundanis reputationibus quibufeunque, qu&
eos ob einer e contigerit,auBoritdte,motu (fif feientid fimilibus privamus_%ac ad iüa & aliaßmilia impoBerum obtinenda , nec non ad tefian-
dum , & quofiibet alios legitimos aBus faciendum inhabilitamus , pri-
ïatofique inbabilitatos effe cenfemus declaramus eo ipfio. Si
njero interdiBi, fufipenfi_} excommunie at i &* anatbematizati, priva-
ti & inbabilitati nolentes in fiemitis IuBitia dirigere greßus fiuos_>(fif ad cor rev erti (fif ueniam pet ere, (fif pœnitentiam falutarem a*
Monhorium g_eye fa _Cûmmfifafi_ub kujufmodi interdiBi _y fufipenfi. excommunication
*inhïbhio- m s, anathematis, privationis & * inhabilationis, cenfuris, (fif pce-
^m" nis protervd ob Binât ione per alios tres dies extunc immediate fe*
quentes per maner e non expaveriflt , [imiUter ex nunc , f^yout ex
tunc lapfis poflerioribus diebus pradiBis _y eos aggravatione re-
aggravation c en fur arum (fif pœnarum pradiBarum Hgamus (fp
tnnodamus, hgatofque (fif irretitos ac innodatos effe decernimus ip-
fo fiaBo5 Mandantes fingulis ÇathedrAlium, etiam Metrepolitamrutn

collegiat drum, ac dliarum Scclefiarum , nee non Mowafîwk*
mm frœlatis , Capitulis , Consenti bus, Canonic is , Reclonbus
per fonts aliis EccleftaBicis , etiam rriigiofis , in vim fanBœ oie-
dient iœ ,ut quotient [up er hoe pro parte diBi Domini Epifcopi fue~
rint requiftti , feu qutvis eorum fuerit requißtus ₃ in eorum Ec~
clefts , Dominic is, aliis feBiris die bus , mrf/ir po-

puli multitude convener it àd divin a pulfatis (²°) camp an is ₃ & ac-
cenfis candelis, ^poBmodum in terram projeftis, & extinBis, treBoqr
cru eis v exiüoi cum trina lapidum pr opeBione , (g^ aiits fimihbus de
jure obferVanfo litis Ecclefiajlicis ceremoniis, interdiBos _sfufpenfos ,
excommunicato*, anathematizdtos, privates ßnhdbihtaios₃ aggravatos
ß? reaggrauatos publice denuneient_} ac ut tales jubeant ßp mandent
ab aliis omnibus arBius eyitari, appeäatione & exceptione cefi
fantibus. Injungentes quoque omnibus aliis Chrifli fidelibus , ut iHos
évitent₃ & eis cunBa necejfaria denegent₃ donee corde contrieijpirirum
ajfumentes fanions conflit ab hujufmodi perturb ationibus , inquiet ati-
onibus, moleflationibus₃ detentionibus, <fc civitatis₃ oppidi, (ßp bonorum
prœdiBorum occupationibus ₃ adhœfionibus, favoribus, auxihis & con-
filiis penitus (ßp omnino ceßaver int. Eidemque epifopo de per eos fub-
traBis & ablatis ac occupatis integre fatisfecerint : civitatem quoquè
(ßp oppidum prœdiBa, eorum que lib er am & expeditam poffeßionem
reBttuerint_? nec non ab interdiBi₃ fnfpenßonis, excommunicationis
andthematizationis₃ ac aliis cenfuris pradiBis abfolutionem₃ relaxati*
owew integrdmque réconciliationsgratiam a nobis &¹ fede prœdiBd/â*
tisfaBione prœViâ, meruerint obtinere_k

Anno Ixxxiv* node praecedentefeftum Agneti\'sFredericusPraefedu\'srupis Ifuîanae ad- Fredericîté
juvantibus exulibus occupât Amersfordiarn , machinis & aliis bonis illam fpolians, & magno
exadoaerepacatusreceffit. Quo tempore (21) ordo Diva: Brigida? Trajedi inftituitur ex ßßffß
reiigiofis fceminis, folutae tarnen vitse , quas Beginas vocant , à velo capitis quo involvi con- g_{gj_n(e ^
fueverunt lie dida;. Similiter conftrudum fequenti anno Ixxxv. celebre (22) Xenodochium vaBrigid*à
pupillorum atque orphanorum magno sere Everhardi Zoudenbalchi Thefaurarii ecclefia; ma- velo capita
Toris. Poft dilceffum veroDucis Maximiliani, poftpofitis initae pads conditionibus otûaiafi^c&8*:
Trajedi ceperunt efle turbida. Nam cives hine inde, paflim nodu quieti ac fopori dedki,
capiebantur (£3) & ducebantür ad Dorellatumarcem : ubi ingenti auro fefe redimere coo-e- foriaijy-*
bantur Epifcopo, uti fäma erat, participante de cömmodo» Tum confuluerunt Magillra-
tusPraefedum mpis ifolanx- , quomodo plebs retineri & reduci poffet ad obedientiam, & lioißlffmit\'
eoncluferunt (24) portatD civitatis muniendam fore, quod & Hollandinis prius confultis pla- erHullanda»
^cuit_squi etiam ingentempseuniam in hoc opus erogarunt. Tumcœptum vallum &foffisww_j.
^circumdudum , & impc/itum prsfidium militare ,quo & machinse & bellica inftrumenta _à9^uotquot erant, mittebantur» Et paulo poft indido conventu populi declarabatur s civi» JugatUïn*
^tatem alieno œre ad fummam lxxxi 1 » milliü aureorum effe gravatam, & pro illorutn redem- ftkutapr» ^Jptione impofitu tributu prsdiale, quolibet jugere ad odavâ partem aurei taXato ad bienniuj redimendo
^ qui prsediis carerent,exolverent centefimâm. Tranfado autem bieniiio cùm cives à debito *^re<\'^1:—\'
fe credereat liberos ₃ compertum eft eos in eentum millibus obligari. Quifque eqim per rapi-,

mm private commotio întendebat abfque aliqno refpedu boni publia, Epîfcopo ifta per-
mittente. Praefciebat enim licet porta effet munita, cives minime paffuros, ut ab hoftibus
gubernarentur.

"Epîjcopus Annokxxix- cum anno praecedente Praefedus Montisfortis in node protho-martyris
tine Woer- Stepbani occupaflèt arcem Woerdam, & frater Praefedi de Bredenroede invafiffet aggerem
denfi crRot- Rotte fluminis, five oppidum Rotterdamum, Epifcopus reverfus eft Trajedum, certis de
^cau^^s- Et rumor popularis erat ,jamportamrurfusdebereaperiri,ac continuabatur magis ac
tur\'Traji- ^mag\'^s indies, quod ncc Epîfcopo, nec Magiftratui placuit ,accitifque ex fingulis collegiis
Blum, artificQm binis viris, ut mentem eorum perferutaretur, &remponeret in diiationem, illi-
co toncurrunt fupra quingentos, non vocati. Ita ut Epifcopus cum Magiftratu animis con-
ïlernerentur, malentes portam remanere munitam, quàm apertam. Ad pacandum ergo
tumultuantium animos, perfuafit Epifcopus fe petiturum Vicum Doreftatum, & intra
paucos dies rediturum & curaturum , ut porta dederetur per amicitiam, libenter enina
le le abfentaffet, fed non concedebatur. Cum autem Epifcopus hoc confideraffet, mifit qui
poftularent à prsefidiotradi portam. Quod denegabatur: feiebant enim, qui vallum tue-
bantur, vires omnesbellicas, item 8c pulveres in porta confiftere, & machinas in ipforui»
euftodiâ. Qu« tarnen per induftriam mirabilem fuere à civibus recuperatae , renitente
praefidio. Et cum fruftrà expedarent fuppetias, propter obftacula & impedimenta via-
_ Porta Tra- rum tandem fal vis bonis & Praefedo Rupis Ifulanas fuis machinis, fefe dedidêre. Iam
jeEli mumta _va]|₀ prsefîdiis vacuo illicb foffç obftrudae , & munimenta cum vallo diruta , jam idem Prae-
dldhurciVt ^va^dam (26 ) coadunaverat manum ad ferendum fubfidia, fed quia ventus contrarieba-

tur,& itineraterreftriaerantinvia,praepediebatur incceptisquafifuperisfaventibus.Tara
odo ex primoribus lub fide renunciatae vindidae , edudi extra civitatem , & portae turres
ac mœnia diruta, inftaurata. Paulo poft Epifcopus rediit Doreftatum,& continué meditaba-
tur in animo , quomodo proferiptos poffet reducere.
^rAmftelreda- ^^{nno xc}\' Epifcopus recuperavit à civibus aggeris fl. Amftellae, Amftelrodamarn Vocant,
mum, Ab- ^arces Abcoudam, & terrampacis, Vredelant didam, quasab initio belli occupatas tene-
couda & bant. Alii tarnen volunt lub padis deditas, ne oppido Montiforti per Ducem Saxonias at-
Vreddant que Hollandincs, multofque Nobiles, paulo pbft gravi obfidione cindo , mitterentur fup-
reeipiuntur. petiae , ficuti apparuit, licet Epifcopus manum militarem penes fe haberet Trajedi, fecuri-
• ^°,^m/^or\' tati confulens urbis, ne aliquid attentaretur : Civibus autem le validé defendentibus ,pluri-
IT^iter bar- ^ra\'%^le utrâque parte in oppugnationibus caefis, tandem fit (27) pax. Per cenditiones
tes pax con• deditur oppidum cum arce, & pofteà reftituitur Praefedo. Sed arx atque oppidum Wocr-
ßituitur. da rediit in poteftatem Hollandinorum, & fic difeeffum ab armis.

Bellum à Eode\'m anno Praefedus de Wifch adjundis fibi pluribus ex numéro Nobilium praedo-
ereditore tl- donum indixit fubditis patrimonii Divi Martini, praecipuè Tranf-Ifiilanis bellum. In causa
latum Epif- _erat. q_UOCJ Rudolphus Epifcopus ab ejus genitore magnam pecuniam fumpfiffet mutub, dé
topant!, ®" _Cj_{UO nL1}j}_um habebatur documentnm, afflixit tarnen provinciales plurimùm. Daventriani
%Tanß[ula- ^autem rouîtùm indignati , qui ilium nullis rationibus fledere poterant , obfederunt ar-
m. ^J • cern ferinam Wildenburch didam , & magna illi intulerunt damna , nemoribus , fyl-
vifque fueeifis , & tandem componitur quaeftio , contra mentem tarnen ipfius Prae-
fedi.

Thomas Ba- Anno xci. decefîît Trajedi Thomas Bazinus Archiepifcopus Caefarienfis, fepultus im
^intfsArchi- choro templi Divi Iohannis, vir nobilis, ex Galliis provinciâ Armoricâ oriundus, magnac
epifcopHsCg- prudentiae, 8c in Sacris litteris apprimè eruditus. Iam offert le occafio aliquid de eo
J\'artenfis. differendi. Hic erat primo Epifcopus (28) & Dux Eexovienfis, civitatis Armoricae. fldeo
Armorici (29) quafi ante mare, arae enim ante,Marini Morici(joj tefte Eutropio didi)Carolo
feptimo ejus nominis Gallorum Régi, percharus, & idcircö Ludovico ejus filio ( qui omnes,
quos genitor(3i)obiervaverat,fummè odiebat)infenfus,five quod prudentiae fuae,five poten-
Pollitur au- ^tiae g^e«tiliutr» fuorum Baziniorum invidebat,falfb fufpicansillum Anglis ac Burgundionibus

poiUcïtationibns falfis ilium coëgit, ut Ecclefiae retiunciaret, fervato modicb cènfü arbkrèriö
pro älimentatione. Hoc tarnen non contigit, nifi poftquam divina ultio fuiffec fubfecura»
Nam uti affirmant etiam teftes hujus rei iuperftites, ex tribus Pfeudo-epifcopis unus fifci
mortem confeivit, dejiciens fe in puteum : alter fimiliter dedecorosè finivit vitamj
tertius item fubitancè» periit. His ferus Rex territus, ut aliquis cum juftotitulo Ecctefiam
acquireret , excogitavit fieri renunciationem : quo apparerent damna & injuria; repa-

Bazinus itaque diu folicifatus, tandem duxit cedendum furori &c importunitati, rennn- Trajeal
ciavitqueEccleficTiüi, èSixto Romano Pontifice tranflatus ad lèdem Caefarienlem Archi- woriwK₃%
epifcopalem , refervato annuo cenlu è Luxovienfi: refiduum dierum apud Trajeótum in pace ^{Slxt0 Pa}P^afiniens. Et quamvis polka ä Carolo Rege, Ludovico patre Rege defundo , porefta* rede- "T^Tl-
undi illi offerretur, perftitit in priore conditione , ne non contentus incertis fludtibus fortu- pif^km*
nx fefe ammodo fubjiceret, Ecckftam

Circa eadem tempora Comes Burenfis, quem fuperius Praefedum Rupis Ifulanae nomi c^farié/em.
navimus ,cum Praefedis de Hoemoedt, Bronchorft,Batenburch, Benthem, Wifch 8c Welp, Expeditb
five eorum clientelis adunavit validam manum apud Wageningen. Filius quoque ipfius ^"ßfß
Comitis Florentius nomine, contraxit aliam manum apud llèlftam, live rupem ifulanam. Et j_raj_e.
cum gemino exercitu in vigilia Pafchatis civibus nihil tale lufpicanribus, contenderunt ad ci- ftenfem re*
vitatem Trajedenfem, pater ad portam, quae dicitur Albarum Dominarum, filius ad aliam ₅ pulfd.
quae dicitur vicitelonaris, quam & fui occuparunt, & eredis fignis cum tubis 8c vafis belli-
cis progreffi fujit tanquamjam urbe potiti. Veriïm ut varii lunt fortuna^eventus ä perexigua
turmä civium concurrente pfofligati,terga vertere coadi funt, fuga in portam & alibi quae-
rentes falutem. Ex quibus aliqui occifi, aliqui eveftigib (34)membratim divifi,& fupra mee-
nia fufpenfi. Pater autem intelligens adverlum filii fucceffum: non enim quadrarunt de tem-
pore : moeftus retrocefiit.

Eodemannocreatur(35-)TrajediperpetunsMagiftratus,duodecim prsefedi Confulum _p. -
quos Scabinos vocabant, xxi v\\ Conlules, 8c xl. viri plebei, tali ordine, quod decedente ali-
quo Praefedo, in ejus locum unus ex Confulibus, & in hujus locum alius ex plebeis lurroga» crmur \'Tra*
retur, & rurfum decedente plebeio alter ex popularibus, neque beeret fratnbus fratrumve fi j&i.
Iiis ei fdem Iedere fublelliis. Quifque ex iftis praefideret ad vitam, cumaliis utilibus condi-
tionibus. Verum parum ftetit hxc ordinatio , plerifque earn infringentibus,ita ut intra bien-
nium rurfum fieret abrogatio , & audoritate Epifcopi priftinus modus reciperetur eli-
gendi.

Annoxcii. erexerat Praefedus in (36) Culenburch furcam in vico Honfwijck,praïfumens
ad lè pertinere jus gladii. Veriun epiicopus cum Trajedinis & ceteris oppidis illam deje- j_uscerunt. Quod Praefedus quam aegrè tulit, & poft multas quaeftiones cauia fubmiflafuit ar- abjudicatur
bitrio Praefedi Montisfortis, & Philippi BurgUndi fratris epifcopi,quem & ipfum pofteäe- CuUnbur-
pifcopum vidimusTrajedenf. Hi comperto, quod Epifcopi Trajedenfes utile dominium, g\'«.
non aurem jus gladii illi concelfilfent, impofuere filentium ei, itaquod Praefedus dolens fe
ïntentalfe litem, deftititäcaeptis. Quodfolum& unicum (37) egregium

facinus affirmant P\'jyjg^,
Epifcopam toto tempore regiminis fui reliquilTe memori§. f_iU™ >

Anno xci 11. compofitis rebus in Flandril, Comes (Burenfis gregariam militum ma-
num, qui illic militaverant, adduxit fecum in Gelriam, verüm re minus profperè geftä ,cül»
Carolus Dux Gelrise,qui proximo anno liberatus è captivitate, Ducatum receperat, illi oc-
curreret, declinavit figna in Trajedanos animo recuperandi portam Divae Catharinau fe-
mel amiflam , ciini tarnen modico aere paulo poft differentia intercipi & componi potuif-
fet. N-am in Epircopum erat comprorniflum , quem tarnen praecipuum Comitis fufpi-
cabantur amicum : verum culpa impingebatur negligentiae Praefedorum confulariura, ™
canfamnon prolèquentium» Inferebat quoque Comes provindae magnam cladem ineen- _aum ^
dio & rnpinis , occupans fuburbium, quod Infulam dicunt. Timentes cives majora in-qudpriorigl
tommoda , quia mukös habebat in urbe fäutores , nec validi erant ad refiftendum fo- mmmia
Ii ut urbis faluti intendentes , ut pericula hujufmodi averterentur , fit concordia j eä Utun
lege ₅ quod Comiti exfolverentur viginti (39) quinque milüa aureorum, & cadavera fuf-
penlä fupra moenia deponerentur, & i^ic retroceflit. Tum tarnen non modica füborta qu®.
^io fuper promise «re coadunando j tandem ingens tributum fingulis aratris impofitußi,
. Ccq 3 dei

8fagitit d- de quo EpifcopHsnêc non alil Principes es nobiübus & Magiftratu, ut confentireat allc&ï
ratris tribu- participate divulgabantur.

«um lam & Praefedus de Bredenroede fuasintendebat querelas propter priorem ja&uram per

Brcdeumdii ^e Suanenbtirch in occupatione & fpoliatione oppidi Vianenfis illatam. Verhm confi-
querela fub- derans minus pro voto Praefedi Culenburgenfis negotium fucceffifie , & quod fibi non tan-
mijfa ludi- tus Favor eilet apud Epifcopum & alios cives Trajedanos protinus celïans a comminationl-
bus quaeftionem fententiae judicum fubmilit.

Stantibus his turbationibus, Sandimoniales (4°) utfe periculis fubtraherent, relinquen-
tes locum Iherufalem , commigrarunt ex fuburbio in civitatem, in hofpitium IS^ywrode
didum.

Anno xcvI. menfe FcbruaHo fuboritur ingens gelu , triduo folum perdurans , quo Rhenus
JAiraaëm fpacio xxi v. horarum folidatus fe meabilem reddidit , quarto die rurium folvitur, & lub le-
mrjubita quiturinauditaaquaruminundatio,quxaColoniaufquemareomnesRheno adjacentes pro-
mutatio. ^ vinciasperfudit,effradis aggeribus. Et fequenti anno menle Ianuario major aquae inflatio»
Inundatio eriam altiftimos tranfcendens aggeres, Frefiam, provincias Rhenanas, Sc Flandriam vaftans,
marts tnges. j_nnurnerabilemque hominum ac pecorum multitudinem abforbens, abftinait tarnen ä terri-
Annona _tori₀ Trajedanorum. Etanno prascedenti fuit ingens annonae abundantia.

David E- Anno eodem xcv r. 16. Aprilis Epifcopus David cixm praefuiffet annis xxxix.menfibus p,
pifcopus mo- deceffit parum laudatus ä plerifque, quod minus utilis fuiflet, nimiofenio confradus more
mwr. piieri fe regi permitteret a vilibus hominibus tantse inftabilitatis, ut quod uno d:e agendum
aecreverat, fequente die mutaret, & provinciates idcirco. praefertim Tranfifulanos magnis
fumptibus Sc laboribus faepius fruftraretur, continuä vexatus podagra. A Iii tarn en id fibi lau-
dis attribuunt, quod oppida, arces, Sc omnem Ditionem fanóto Martino libera, & abfque
onere, Sc thefaurum poft fe reliquk meliorem, verum parum commodi afferentem, cüm fra-
ter ejus arcem Doreftatum, in quo deceflit, in poteftatem fuam haberet, neque illam, nifi fub
gravi pado dimitteret. Contulit etiam Eccleliis lumptuofa ornamenta, & Majori prsefepe
ex folido auro magni ponderis. Cudit & (41) monetam utique legalem, quae adhuc in pre-
cio habetur. Casrera prasmilTa iunt*. Sepultus in ecclefia oppidi Wijck ,juxta Doreftatum,
five quod ftatutum erat cum tempore, folenni pompä ilium deferre Trajedum\', quae lubitb
parari nequivit, prout Legatis ecclefiarum miffis pro cadavere vifum fuit, five quia in ingra-
tofoloquiefcererecufaret,quoniaminter ipfum & Trajedanos frigida erat amicitia; u-
trumque incertum eft.

a Libert atemteloniiper Ducatumfuum,) Vide diploma Fred, fecundi Imp. anno 1220. conceflfum
principibusEcclefiafticisfuprain Ottone fecundo de Lippiä ä me exhibitum, Sc fpeciale illud
quod ibi fequitur , quo prohibetur Gerardo Gelri® Comiti, ne teloneum ftatuat in ditione fuä in
prsejudicium Epifcopi Trajeftenfis, cam adjun&is ad eam rem.
b Davidem Epifc. Mortnorum,) De hoc Davide confule Scevolam & Ludovicum Sanmarthanos

fratreslib.8. hiftori« genealogies Regis domus Francis,
e HoÜandiam pojfepericlitarifi Cifberms promoyeretur,) Bredenrodii enim a primae ftirpis Hollandiae
Comitibus oriundi teruntur, eademque infignia in dypeis pingunt, aliqua tantilm differentiä dimi-
nutionemindicante,Lambeauvocantarmorumperiti.Unde,cilmReinoldus Bredenrodiae Domi-
nus duftä uxore Marchanä, integra, ut ajunt, arma Hollandi^ pr£tuli(fet,indignationem Caro) i V.
Imp: ineurrit, ac fi Comitatuiinhiaffet, ut in archivis Hollandicis confpici poteft, & teftantur Hu-
terus in Auftriacisj Harseus in Carolo V. Imp: Adde Iibrum privilegior. Amfterodamenfium fol,
in.144.

d Pecunia quam annatam vocant, &c.j Annate quid lint, hic Heda exprimere videtur; fed clarxus
& werius Piatina in Bonifacio IX. his verbis: Annatarum ufum leneficm Ecclefiafiictsprimus mpofuit,
hac conditione, ut qui beneficium confequeretur ₃ dimidium annui proventus ,fifco Apoßolico folveret. Vide
quae Balaeuslib.6. de vitis Pontif. Rom. & quae Lydius in gloflïs ad Clemangem annotavit.
c Pontifexcredensfibi magia a Philippe pollicerh] Pontifex non aequitatem, non veritatemjnon quie-
tem Epifcopatus mfpiciens, tantum utilitatem Sc commodum proprium fecutus, magis politicè,
quam Chriftianè in hac re egit,quod in eo etiam Heda non tam liberè quam vere reprehendit. vi-
de etiam Snoyum lib. x. hiftorise Hollandicg.
f Sie Procurator manfit delufus,] En perfidiam & iniquitatem Pontificis, non tantum ludibrio hz-
bentis legitime ele&um, fed eundem quoque pecunia emungentis faibs promiflis • ac re non fuc-
cedente repetentem ridenti&fcuriliter. Snoyuspro confirmands eleftione Urbanum 40o0.Duca-

eorumrecepüTe per wapezitasjait, fed errat in nomine Urbani, viele ae toto hoc «egotio Chron.

Holl, ac Zelandias Gallicum Francifci Petiti lib,4«pag.& 412. f_eq,
g Itaut-PrafeBum Çhamariorum,-) Quisille<, nifidominum de Bredenrode fratrem fuum fignifi»
cetjtanquam Kenemariorum prasfeftum, non video, ut quifratri Elefto contra tumulcuantem p]_e-
bem opem tulit, e jufque conventiculadiffipavic, ut ex Chronico populari,& aliis ejus temporis fcri-
ptoribus, apertum eft.

h iStut redditus pafcuorum publicomm, ) Videtur verbum , vender en tur, vel fimile defiderari. Et
extant apudmcliterasanm 1456. firmat<£ figillis 12. coilegiorum opificum, quia tunc civitatis fi-
gillum confuetum erat confraftum, utin Rudolpho fupra annotaturn eft, quibusindicat Masiftra-
tus fe vendidiffe Harmanno Santheno Gerardi filio certâpecuniâpubliçis commodis impensa, 0
eimas quafdam ex publico prato reliquas See,
3 \\ Interim cum Amersfordiani ab EleHo defeeiffent, J Potentiorem fcilicet ampleäentes, Iuris aut X-
quitatisimmo & fidei parum memores.Caufam defeäionisHeda innuit quod nempedeftituifTet eo-
rum Scultetum i quae frivola fané, necratione caruit .
k Dtcanus major, ) Is Iohannes Proeys Iacobi frater qui anno, C. 1438. decanus eieétus à Die-
pholdioEpifcopoeo muneré privatusanno i4^.?,erat,Eodem autem mortuo, priftinam dignita-
tem recuperaverat.

Î Vbi conventum eß his conditionibus, ) Superfunt hujus concordise liter«, fed quâ fide ea fit fervata

fequentia fatis fuperque indicant,
m pro Nobili WtlhelmodeMontfoort ] Filius hic Ludovici Montfortii Fratris Iohannis Burchgra-
vii, ex Beatrice Gaverena, qui fratrem habuit Dominum Iohannem Montfortium equitem Ac-
coy & Hazerwoude dominum, vixit autem in hâcprsepofiturâadannum C. 1514. quofuccelforem
habuit Adiianum Florentium, poftea Pontificem Rom.De hac refignatione aliterfentiunt Chron,
vulgare Holl. & ex eo Petitus,Huterusrer; Bur. lib. 4, Fr. Harasus in Phiiippo Bono. Sifridus
Append, ad Bekam. Chron.Belg. Mag. Ele&umnempe retinuilfe Praepofituram Oudemunfte-
ranam.

xi Demitm quiff te privat is fuis confulebat rebus, ] Vetus hxc querela, quae nondum ceffat, jurene an in-
juria, rerum periti judicare polfunt.
o Vir utique omni honore dignus, ) Hic plenis velis auftor nofter in laudes Davidis fertur, fub Bur-
gundionum nempe dominatu vivens, ut & pleriquefcriptores alii : Sed ejus vitia Bockenbergi-
us non tacuit, res ab ipfo geftae, quarum memoria publicis monimentis confervatur fatis loqu-
untur, ¹

p Fovit & doBa ingénia, ] Sifridus Petri in Appendice ad Chron.Bekae; Sacerdotes ac ßudiofos lihe-
raliterfovit. Bockenbergius, Laudatus obpietatem, & in doBos viras liberditatemprœcipuam, Novio-
magus : Studiofomm doBorumque virorttm Meccenas liberalißimus.
q Barbaricas confuetudines abrogavit ,1 lus enim Gallicum gc Burgundicum primus introduxit,muI-

tâque ex aMiquitate reliqua mutavit.
X "ludicium corrurnpebat, &c.) Hie Heda gravius in judicandi mores ejus temporis invehitur, quàm
par eft>& fi fortè corruptelis forum tunc patuit, minus tamen diuturna eratlitium profecutio, quag
nunc vix finem inveniunt, & infinifis exceptionibus, dilationibus,fvcophantiis, ambagibus domi-
nos fuos exercent.

f Quod pop tdfts indigncferens,~\\ Nempe inveterate confuetudines magnam vim-in animis hominum

poflidént,& à femel imbibitis moribus difcedere velle, injurias vicem fuftinet.
t Malens timeri quam amarj,) Contrarium bono principi & utilius & falubrius eft ■ à tyranno vero

auditur ilkd ; Oderint dum metuant.
u Quintiduö in urbe manfit,] Pro quinque diebus ( Snoyus, Chron. populäre ; alii o£to dies Bur«

dum in urbe haefilfe vclunt)fic Decendium & Oftiduum alio loco pro decern & o&o diebus,
_x Enutrts, inquh, lupum qui oves tuas devorabit, ) Memorabile ingratitudinis exemplum Lud. XL
ejus nominis Francorum Regis, cujus non unus fcriptorum meminit; videantur Snoyus lib. I2.hift.
Hollandicœ, Gaguinus in LudovicoXI. Meyerus Flandr.lib. 16₁ ad annum i456,Huterus

y Jacobus Prmceps deGaefbeeck^] Baro de Gaefbeeck _; dominus de Wijck, Abcoude, Putten &

Stryenj Senefcalcus hereditarius Hannoniae, ultimus fuae ftirpis,
2 Anno I4⁶¹-^{pamur ex}p?diti₀inTurcas,lDe hacexpeditionepraeterfcriptores Pontificum Rom;
meminerunt Meyerus, Huterus₃Harseus in Phiiippo Bono_sGaguinus ad iinem Caroli VII.Franc.
Regis,Bonfinius RerumHungaricarum Dec, J.lib. 8, Chron.magn. Belgicum.Rubeus hift. Ra-
venn.libro ₇,Io: Gobelmusderebusgeftis PiiII. P.R.libro TZ.adfinem,M.;Ant. Sabelbcus Ra=
pfodia; hift.Ennead.x.lib.é, Idem hift, Venetse Dec.₃. lib. 8. Petrus Xußimanus hifton» Venet«
libro 8,PaulXmylïus hift.tran,c.hbro 10, & alii infiniti.
3a Extrem* traduntur internecmi,) Haudquaquam id faftum fi verum eft , refpondet cognomentô
Boni • ut nec quod Leodienfibus vi obtruferit Epifcopum minorennem , quod lacobam Bavararn
fancuinefibijunftamfpoliaveritbonis,quod Davidem fil.nat: vi in Epifcopatum Trajedenfetu
contra legitime elect um fîredenrodium intiuferit,& quod loannam vïrginem à fuis captam Anglis
^v«ndiderit. Verum ad Dinantenfes quod attinet,Gaguinus diruilfe quidem illum oppidum,fed in»
cobs in exil.ium eetffe tradit? videqu»de deftruftione Dinanti Chron. Mg. magnum?Meyerusin

fcb Moritur dux Brugù,) Annus mortis fuit 1467. ié.Kalend. Iuliivel iy.Iuniî utfcribit Snoyu»
lib.x.hift.Holl. circa iinem, fed die Vito & Modefto,ut hic nofter,facro,id eft,i5.1ulii, De anno o-.
mnes,quos vidi, concordes funt ; in die difcrepant : quidam prid. Id Novembris, alii 17. Kai. Au-
gufti, plures iique certiores iç.die Iunii Philippum obiilfe tradunt,inter quos Oliveriusdeia Mar-
che, qui tunc in ejus familiâ vivebat, quem fequuntur auitor Chron.vulg,HoIh&Tilletus_;nonnul-
li in fequentem diem rejiciunt.
tc Pvcefickns Magifiratum pro nutu, ) Ut fupra diftum populo Trajectino libera à longo tempore
poteflas fuit conftituendi fibi magifiratum : proinde neque Pontifici, neque ulli alteri id compete-
bat. Sed lorce cum plures in urbe Prœpofitus fibi haberet addift os, eifdem fuosille commendare
potuit. Eiigendi autem per fabas (quodfiOflßttdicebant^ ratio valde erat obfeura & incerta, ne fei-
licet ibi ambitus locum habere poflet.
dd _ Ad locum dictum VofcuyU ) Non proeul Amersfordiâ,SCßtOC ÛetCÏ)/ut vocant, qui videtur de-
dilfe nomen familice Trajed. ex qua prodiêre Henricus Lub.F. anno 1407. in feriptis relatus,Hen*
ricus alius anno 1437,, Everardus Vofculius anno 14ÇO. : item Petrus qui anno 1452.. interfuic
contraftui matrimonii Rudolphi de Baern cum Aleydefilia Domini de Schoonauwen, D. Har-
mannus Vofculen anno 1454. Eüfabetha veftalis Servatiana, ab iis quoque videntur in urbe œdes
de Vofcuyl no mina ta-, Invenio item quatuor houvas in Vofcuyl, in lurifdi&ione Rhenpnfi fitas,
anno 1383.

ee Adulphm Dux Geldriœ captivavit Arnol.patrem,] Hoc titulo nondum dignus pâtre vivente , il-
luftre in hoc Adulpho Egmondano impietatis exemplum, quod etiam triftis illius exitusprobavit»
^ fimile extat in Wilhelmo Bavaro qui matrem Hollandia, Zelandia , & Frifia fpoliavit.
ff Qui duxem fororem uxoris Caroli,) Burgundi nempe, Aquilius in Chronico Gelr. „Adolphw,ca-
pte Pâtre, anno 1465\'. duxit Catharinam Borbonienfim , eu]us foror Camlo Duti Burgundiœ traditafuerat.
Tefmakerus hanc Margaretam nominat, contra mentem omnium quos vidi feriptorum , qui un®
ore Catharinam appellant. Caroliprimi ejus Hominis Bourbonii Ducis _; & Agnetis Burgunds;
(ut habent SanMarthani fratres ) tili am. Vide Pontanum in Gelricis, Huterum in Burgundicis ,
Meyerum in Fiandricis, quaeque Cominasus & Lipfius memoriae tradiderunt.
gg Cum aliis quinfte,~] In M5S. nominantur Iohannes Arnoldi, Bemardus Prœys Iacobi F.\'
Sernardus Prœys filius Alberti,Bernardus Prœys F.Scholaftici Traj.Iohannes Schinckel,Henricus
de Abcouda, Gif bertus Taetz de Zulen, & D.Rudolphus Prœys fil. Iacobi Gan.Traj. At hi funt
numéro o&o.

hh Goefwinm Sujfragmeus ord.CarmelJ Invenio in meis fchedis Goofwkium diftum Haex,Car-
melitam Vicarium Epifcopi Traje&enfis, qui obiit ann© C. 1475. ultima die Mardi, ut patet ex
ejus Epitaphio, quod extat in choro rempli Cathariniani, quo in loco monafterium fui Ordinis ho-
minibus conftruere incaeperat,
ü Capiuntur Prapoßm major cum Prœfafto de Bredenrode,) En pnneipis promifiTa & fimulata: blaa-
ditise, nempe Latet alta mente repoßum

Vindi&asque cupiditas jam exco&a fuo fe tempore prodit : nec unquam deeft malevolo anîmo fc-
fpicionis prsetextus , aut quiefeit asmulationis perfuafio Eïfx.ôi&rv&iça. Qmnifptc

f 0tefldi impatiens confortis : Nec una cathedra duos patitur Epifcopos.
kk Sufpicione veneni,J Bockenberg: Ex vino corrupto laefâ valetudine eum contraxilfe morbum
feribit.

11 Et licuit Advocatis ajferere eosperperampronunciaffe, ] Hic notât Appellationis modum,antea in-
cogmtum, à Davide introdu&um _s cum antea fine provocatione fententise à judicibus profer-
rentur.

mm Qua cadente Camlo etiam ceffarunt,) In MS S. quibufdam adduntur fequentia verba an. 1477»

juxta literas Davidis Epifcopi, datas z$- Iuliù
tin Permißt Oppidum ïfelHain cingi meenik] Tempore enim Iacobaî Bavarae,ut fupra traditum eft,
eaque permittente, erat omnino deftruäum ab Ultrajeftenfibus , qui fummo illudodio habebantj
propter vicinitatem, & quod ex eo plurimitm damni fuiffent paffi; dominis Ifelfteinenfibus addifti-
oribus Hollandis, non obftante quod in folo Traje&enfi fitum eÄt,
00 Vi Hagefkin tradereturpnef.Egmond. prœter confenfum Collegiorum urlanorum,] Hageftein in ter-
ritorio Trajectenfi fitum , peculium erat primùm dominorum de Goy 5 inde Arkeliorum, qui curp
Epifcopos eontemnerent, nec Hollandiae Comités revererentur, caufara dedêre confœderationis
inter eofdem ineunda?, & bellum Arkeliis inferendi, in quo alacres & promptos fe praebuere cives
Trajectenfes quare cautum fuit Civitati ut Hageftein & vicina oppidula ex Arkelionnn manibus
extorta, penitus demolirentur, nec ullo tempore reftaurarentur ■ quà de re extant liter« Alberti Sc
Wilhelrai Comitumjin h£ec verba ;

^itt/bocn conbbat top gfjdooft fteöbcn enbe geloben bp befen / boo? ongrènfoe on-
fen nacomeren / ber *&taöt ©treetjt / aïfe toact bat faeche bat top enöc onffe b^inben
toonneneemcgbanfaggenftepn/Cberftepn ofte Ecerbamme /Datrnenban m
trister boo?t nebet ïeggïien fouoe/ enbe ntmmer toeber op timnitrenmoegte ïateii
timmeren 0? begeben mtfytc op geenfrebeninben felben Sanbe / noeftte in ben
feïben Eanbe nimmermeer Collen tz Seggen/ enbebe 2$jflcï}0p enbe Dat Stfiuly-
tcban©ttecfjtfeHen Ijebben enbe bcfjoiiöen bit ipeedicüfieben öootïj enbe ïeectj
5janbecEeebe/entiefoetoattneec ben STnf^jop ban astrerfjï öie nu iß i ofre nae*
taael£ toefen falinöer ti)t fjouben toille met feben ftoiïen bat be ftccdichgeptban*
ben Eanbe te ^agefsein bie nu ter tijbt Den ï)cere ban 3lrchcï bèfit/ enbe m ipecr-
ïichfjcp&t toanöen lanbe ban i)acft recfjt boogfje enbe ïcegfte ben asB^cflieiite ban
^tree|t toe-be£öo:r / foo teeg fp baer ban ïjouöen / bat fdlen top enbe onfe uaeeo-
tndingïjen ïjemcufïdiclien ïaten befjoubenett*

Quod vero ab Epifcopo territorium Hagefteinenfe traditum fit Egmondano • indicat libcr Feu-
dorum Trajeäenfium,quiilludpoftea vendiditCollegiis Gann. S-Martini & Salvatoris ,juxta
xnftrumentavenditionis&app\'robationisFredericiBadenfis Epifcopi Traj. quorum apud me ex-
fan t exemplaria>pretio (ut ex apocha conftat) 3400.librar. Holl, Adreitotius elucidationem par«
tem literarum venditionis adjungo, ut fequitur.

J<©ïjan^abe tot <£gmont j)eer tst 23acr etc, J>tabt-ï)ouber «töenerael ban
f oïïant/ Zeelant enbe 0ne|ïanbt/öoen conb etc* 3Hïfoe bie ©aber £>abib
aan 23ourgongnen in o5obe 23iffcïjop t Utrecht bp beliebe/ toefïant enbe con--
fent bic öjier J) taten öeö $5ebee-^ticfjt£ ban ©trecgt ong enbe onfen 2lccn-
bolgïjer^ /obermitgfeechcre bienftenenbe toeïbaet top bat v0eflicïjte enbe\'t gïje-
toeen ilanbt ban ïDtrecgt betoefen enbe gfjebaen fjabben / gïjegunt / gegeben em
be beleent geeft boo? gemenbe $ïjnenae-comcïinggen25ifTc]&oppent\'©trecgt/bat
ïanbtban ^ageflepn mit aïïèn fijnen toe-beïjoo^en/bagïieïiren <0(jerecbte/ü5e!^
ten/ enbe op-e&mdingben/ enbe trnec toe öecommifllte öcr ftoogbrr J^ctrïicbïiepbt
aïbaerteïjoubenbanlïemenbe fïjneööenabcn nacomtf ingben 25iffcï)oppen ban
©treedt / in aïïen manieren batmen 45fjeftidjt£ Senen mit reeïjt fcfjuïbicïj ig té
ïjoiibm/ glicïijcïi bie blieben enbe berlijbingen on.sf baer of gegeben in\'t 3|aet: ön^
beeren 1484. op ben 10. jiRcertbat bjeöerin^oubcn. ^>00 ij! bat top ommefon^
bedingte merchdic^e rebenen on^ baer toe pojtenbe bcrcocïjt Rebben om een fee<
feerefomme ban penningen bie on^ ben ïejïen metten eerden tod betaelt^ijn/
bat boojnoembe Hanbt ban ^agïjeltepn mit aïïen 3Ö11 toe-öe{)oo?en / gbeïijeU top
t\'feïbe te Seen g^eïjouben enbe gïjcö^upc&t Rebben etc. ben ^ertoeerbigïjen
^eechenen enbe Capitteïen be ïicrcfeen ten ©oem en ^aïbato^i^ t ^rreeïjt/
enbe of-lïöeng]^eï)eeï enbe aïïboo^ on^ enbe onfen aieen-boïgöeren tot beïjoefbec
booj-S^noemiie beeren enbe garen éerc&en etc, 25ibben enbebegeeren baerom-
me oetmoebeïicfeen tj_en certoeerbigfjen ©aber in <0obe/ ^oocg-gbebo?en groot-
mogljcnbe 3?rebericft ggeöojen JBarcti-grabe ban 25aben / 25i|fcï)op
trecgt befe mi)ne bercoopingge te toiïïen gratifieren enbe bdieben / etc. €^conti
onfen gier onbet boen ïjanggen / opten 4- bacg in augujlo / anno ipo,

pp .Anno 1472- Apparuitcometes ;„g_ens ) Meminit hujus Chronicon vulgare; &pierifquc olim
perfuafum Cometas malorum inftantium eflfe indices; unde Lucanus vocat

eaderelibellum Ambrofii Magyri. , etiamfi Ericius puteanus eara perfüafionetó
<*wümis mortalium evellere conatus fit libb, 1. editis,

•qq Defimfïotada»pr*fe&« ) Nenspc dë Gaefbfeec: lacis igitur carë empta caftra îlla > ifnprobitate
\'•potcntiomm ; quinquics cnitn fuêrunt redempta: ut Heda infra in Fred, Badenfî adprinapium in-

tr isirmo jLXXJII. Convsnerunt Treviri Freier. Imp. & Car. , ) Meminit hujus congreffus Barlan-
dus in Carolo Burgundo - & plenius deferibit illutn Huterus lib. v. Burgund, in Càrolo pugnace,
exepiftola Rudolphi Agricolaemec preterit Meyerus ij. Annal. Flandr. Locrius eriam & Hars-
iis attingunt.

flT Inhibuit Trajeftanis ne Vcenam ejfoderent,) In limitibus Goylandiae & Mydrecht |2Centem,ubiÇx-
pius inter Hollandos & Trajeâinos difeeptatum fuit auod confultationes eâ de controverfiâ habi-
cae docent, De his quoque paludibus, quas vulgus venas appellate extat diploma?fupra in notis ex-
preffum ,Conradi Epifcopij in quo de terrâ paluftri in Everikefdorpe » Mydrecht,Furs, & Quadra-
ginta houvis agit ₃ prüfen te etiatn Theodorico Hoilandiœ Comité & inter teftes laudato , ut pau-
ld poftab hocauiÀore narratur.

Ct In vico \'Moreto & Granfona , ) Munfterus oppidula nominat Granfen & Murtam , & primum à
Burgundo apud Granfen ( Granfoniam vocat Barlandus ) prœlium pugnatum tradit,alteram apud
Murtam.

ifu Carolin octiditur quinta lanuar. ) Nonis Ianuarii anno 1477* ^tradi"t Huterus> & cum eo Boc-
kenbergius, Haraeus ,Xocrius, Chronic Hollandiae. Cominajus₅Io.Nauckrus, Paraleipomsnaad
"Chrome. Vrfperg. Vb. Emmius & plerique feriptores. Meyerus autem Flandr,rerJib. ult. prid.
Epiphanise caefum anno j 476. feribit; cui videtur adftipulari Barlandus in vkâ Car. Audacis • cu-
jus h sec funt verba. Annus Hie quo Dux tam nobilis ante Nancium crfus efl fuit, h. fal. 1476. ita colligic
Sabelltcus. Alii düos adjiciut,rurfus alii quinq;, fubcrâhunt ännos, Varietatem häc demiror in re ad-
huc recentijCuSabellico vulgus cofentiX.confentiunt natu grandes,quorum memoria res accidit. Ipfe etiam
Oliverius de laMarche₃qui Duci adfuit hoc belIo,necisCaroli ieptuagefimumfextum annum prae-
fert. Verhm hancdifcrepantiam ex. diversâ ratione annum inchoandi oriri puto j cum quidam an-
num à Ianuario) alii autem à Martio incipiant. atque ita fit ut his Ianuarius inter poftremos menfes
habeatur, qui illis fit primus.

XX Volunt continue HUfortunam arrififfe, ] Semper elatio ac fuperbia praecedit cafum, quod infinius
exemplis doceri poäTet, nifi quotidiè nimis quàm multa fe oculis noftris offerrent.

yy Johannes Boshufenfuperveniens &c. ) Gravillimse hujus exaîtionis contra clerum & monachos

\' "inftttutœfacitmentionemChronicon Holl, vernaculum divif. 30. capp.iSp.igi.Bofhufiusautera
à Gouthouvio in tab. geneal. Nob. Hollandiasfic depingitur. Dominus Iohannes BofhufiusFlo-
tentiiF.eques j promus condus& à confiliis interioribus DucisCaroli Burgundi, virftrenuus &
militaris, qui navali bello contra Comitem Warvicenfem Angl um prjefuit 5 & Duci in obfidiona
Nulfenfi adfuit, dicebaturque vulgd mettÊît tDtttßl îMCfl.

ZI Vnde credhum quodpaulo pofl &c. ] Hsc de facrilegis, perfuafio in animis hominum 5 non tune
primum nata, fed olim etiam apud Ethnicos firmata fuit. Nam Gallo-Graeci cum templum Apol-
linis fpoliaflent, deleti funt p e rfa?, c um G r:eco 111 m phana diruilfent, ab eifdem deviefi & fugati funt»
Pompejus magnus poftquam facrum thefaurum ex templo Ierofolimitano abftulilfetj minus fa-
ventem habuilfe deinceps fortunam dicitar : & fimilia paffim exempla occurrunt.

5 FrancifcumincunabulisdefunSium,) poft hase verba in MSS. quibufdam leguntur fequentia hic
omifia. Eo dem. anno occupavit prœféïïus Monfortenfis Trajcctum,qiias verba incommodé pofita, nec ve-
ra funt : Nam cum Epifcopus multa quotidie contra libertates & privilégia mutaret, & Magiftra-
tuum ac civium jura violaret ; 8c proptei-ea ad eum querelas nequicquam delatîe fuifient »
Trajeftenfes Monfortium libi prsel\'ectum & capitaneum elegerunt, remotis judicibus prater mo-
reminEroduftis. Atque inde primum dilïidiumac pofî bellum eu Antiftite exortum, ut m Chroni-
co Holland, divtf. 5 î. cap. faùs exprimitur. Etfi Heda Epifcopo addidiior hic interdum à ver»
deflefliat -, & Bafinus ohm Lexovienfis in Qallia Epifcopus à Ludovico xi. Rege pulfus (cu^
jus fraginentum hiftoricum MSS. de hoc Davidis& Trajeftenfium difTîdio, mihi à Cl. aliquo-
ties fupranominato M. Gifberto Lappio a WaverenlC.communicatum fuit ) nimio partium Au-
dio Burgundispatronis fuis pignoratus plura in favorem Epifcopi non abfque conviais in Traie-
■ûenfes tradat.

2 Nifi funt oppugnare vaîum TrajeEl. ) Hancexpeditionem Hollandorum, ducibus Iudoco Lalei-
nio & Ionanne Ranfiio fufeeptam , cladem quoque ipfis à Trajeftenfibus illatam , deferibit Snoyus
libro 1Z. hift. Holl, nec oblivifeitur Chron. Hollandicum. Numerus casforum exiguus fuit in fum-
ïriâ confufione fugientium,nam Annales lx. in fugâ caefos tradunt, plures fubmerfos addunt fchedas
à Nobili viro, rerum patriç fuœ perquam ftudiofo D. Adriano Winfemio Toparchâ in Hoencoep.
& Hemftede olim mihi traditaej ex cujus monimentis₃ fi Deus ipfi in haec tempora vitam prorogaf-
fetj multa ad has notas conferre potuiifem,quae cum ipfo nunc fepulta jacent.ïn üs repeno 2^o.cap^
tos inter quos plures ex ditioribus Hollatidise ■ Annal, c. tanthm refemnt ^ habeo Se exemplar îke-
rarum de hâcclade & captivitate fuâ à Phœbo Doufa Leidenfi en carcere ad fuos icriptarum. Om-
nia quoque bellica instrumenta figm oppidomm (ut feribit Snoyus) inpoteflfem boßam pervenerunt. De:
ügnisfolenniter fufpenfis fie patriâ linguâ loqauntur fchedas fupra

^töanrnlmrd)/ M>Mtz ban cJiBontfoo^t/Willem ban i^acfjtenbont/
^iccft bau Rupien banfc5erfact:/$enD?tchban liebelt / San bau ftanfcroon/
^ecnt bau «Ebemngen^ojgcrmcetten/ $atmantoan 2öt/25crtolom\'cu^ €oc*
fco et/ ciitie riefe fjabbe sfjn filtere cobri am etu

3 jimißis 5-00. civiius & fupra$ööcäptis,) Snoyus lib. 12. f_u& hiftoriaj, numerum cäeforum mil-
lenario äuget inter quos Bernardum de Everdingen & Stephanum de Zu\'ylen nominal. Chron»
Holl, cum Heda facit. Scheda MSS. 600. habent, omneinque rem accurate narrant feqq verbiss

toaet ban Bet gljerucljte Irinnen ©trecljt conwnöe toaöèn De ^än-dikHgeiupt/enüe De Bo¹-
geren enDe ßnpteren liepen na De 3©cfi-ü2oe£h fonDer <@$tnamte/ enbe óp tiet cornet

ban als fp op\'t ©era guame» fagijen De anöere ttoee beeren / toanneer toit fôupfcîj riep/
toeerom/ Dat bolefc ie on? te groot/ toaer op ©weent ban ^toanenbc^cö fepDe / ïaet on? &n>
ben fïaen/ taant blieben top / foo top alte swot ofte gtjebangen / mm $tjn feggen moeiitè
mt baten/ De ï&ugijerö gäben ljun op De blncbt / m De tfupterg bat fagïjen / Uepen fp webe
na ©trecDt/ \'t toelcti ftenDe De %UanDeren berboicöbe fp be blntbîige ente floegijmfe DooDt/
tot aen ^cftnlpen ( enDe Daer DlebenDer beele / Die ten Deele bp De Hloüerö cnöe ^jacobjjnen in
3Betîb2oech toerDen begraben / fomnuglje too?Den binnen ©treeiji op De Jopöe gïjtb?acï)t/
enDeDaecban!jafeb;inDctV©?outoenenDe3ämDcrengl)eljaelt om ter eeröen tt öjengljen/
fuïcïu\' Dat toeîontrent De 600. gfjetelt tooien / enDeDaer toerter ontrent 5o.g}jebangtien etc*.
<©aer bleben Doen berftagen tent ban €berDingen #berfïe25o?ge-tnee|ïer/ aiernt ftupfcfr
23a2ger-meeiïer/ ^teben ban Rupien <©ber|fe <8uûcc-man / Sacoü Sloper / 2ierm ban
merongen/ Claeö ban Zijl / iBatijeug De Craen/ 5©tllem ban itopen. Bafinus etiam circiter
1500. peremptos fcribit. R. Agricole verb , qui circa haec tempora vivebat, in Epiftolâ ad fra-
trem loannem hsc funt verba : De TrajeBenfbus ingmia mendaciafuêre h tcper accept arum (sr iüatarum
tladium : nunc poft omnia fuit bic tabeüarius Ducti Clivenfis , qui dixit₃ in eo tumultu, de quo fcio te mdivijfe.
quum tot occifi dicerentur, non plus ducentos quinquaginta , captos vel oef os ; reliqua omnia fiSla eff

4 Sequenti anno recepêre TrajeElani Vianarn Vincentio, &c. ] Bockenbergius in Walravio IL Brede-
rodio,lcribit Gifberto Brefdio procurante» Vincentium Suanfburgium viribus Ukrajeftenfium
âdjutum , oppidum atquearcem Vianenfemexpugnaffejdivitum aedes diripuilfe, arcemque expi-
laffe maximaque damna omni territorio intuliife. Et Walravium tandem poft 4. menfes Vincen-
tio ut exiretfummam 6000. flor. Rhenenfium, illi ab Ukrajectinis debitam, traditâ eorumfyngra >
phâ> foluifle. Bafinus, fuo more, cum hanc rem narraflet dominum loci 3opo.flor.oppidum atque
21\'cem redemiife tradic. In fchedis fupradiftis res plenius defcribitur.

5 ^4ntea pro limine perfido habitus,] Huic, (ut patet ex Elencho feudorum S.Pauli} fuit uxor ex
Meveidiis Sulenis Iufta Bartholomei filia, ArnoldiReneflii vidua qui tam hpnorabile\'s nuptias pro-
ditoriohocfcelerecontaminare:&beneticiumpraefeftur3efibicollatumtam improbè rependere
veritusnon fueritj Heda hoe uno folio bis taxat HoHandicam lidem, primo eorum qui pugnâ
Vrefvicana capti & fub fide dimiffi ₅ ejus immemores reperti funt : & inde hujus perfidi transfugae
& proditoris> quem tarnen Chronici vulgaris auctor excufare videtur»

ö PrafeBus in Naeldewijck occupat, &c. Hanc rem Snoyus ad finem libri i2, enarrat plenius > nee
tacet crudelitatem Laleinii ac Egmondani in recuperando oppido Hornenfi adhibitam. Quem ve-
ro hic nofter prsefectum in Naeldvvijck vocat, is fuit Adrianus de Naeldwijck, ex eâ quidem fami-
Eâ, non tarnen loci ejus dominus ; Chronicon Hornenfe fratrem facit domiui Naeldviceni, equeftri
dignitate confpicuum:Chronicon vernaculum Hollandicum Henrici Domini de Naeldwijck , fra*
trem nominat. Bockenb. de Dinaftis Egmondanis in Iohanne Ill.ubide Horna oppido capto agitj
capita Hamatorum Adrianum & Henricum Naeldvicenos fratres dicit. vide Geneal.apvd Gout-
ho vi um .

7 Hid urieprius datapreedœ,) Rem totam, fed fufius narrant fehedse fupra di£la?, Bafinus quo-
que, fed folito more convitia in Magiftratum evomens,

® Henricus de Nievdt tranfemdms mania,] Hic Nobiliffima Zulénorum familiâ natus, matre Odà
Montfortià proximè Burchgravium Mpntfortenfem attingebat, quem pauld ante ab Epifcopo ca-
ptum conftabat. Id faftum, ut tradic Bafinus , feriâ quartâ, quae erat 7. Maji anno domini 148J -d®
nofte circa horamfecundam poft mediam noaem. .

Suis ccnfrinsentïbMportam, ) Forcé ïnfulenfem,proximam vico Laurentiano , vel potius PeMi-
^J- ⁰ . .. u^s.___»__________ tWïnm . TrWient^c fin-

^incm qui pro defenfione ftaret in m-aznibus invenerunt, unde facile admotis fcalis ad muros, obfi-
^^e\'ite nullo tranlcendpre mnros potuerunt. E quibus cum modicus numerus intra civitatem def-
^ecndi{fet, fertur quod parvuiam pprtam feu oftium per quod[ prasparatores coriorum ad foffam ci^
^v|tatis & aquam exire confueverant>»per«ennt»& per hujufmodi foramen feu oftium turbam fo-
f^orum fuorum intromiferjnt, , „ ,

2$ Epifcopus & Dux Lexovieyfis civitatis _tArmorkœ,\'] Lexovium liodie Lifieux > Kormanffi« ci-
vitas Epifcopatu celebrisicujus meminit Andreas Quercetanus inantiq: Urbium& Oppidor,Fran-
cise,lib,vi i₃cap.v, P.Merula Cofmogr.libro 3.indefcript, Normannice.

29 lArmorici quafiante mare, ) Merula libro fupra Laudato : Olim lArmariea (cujus vocis latiorem
fuiffe nothnem innuit Pliniw lib.^.Nat.hiîlor.cap. iy.)fuit appcllata ■ yvœcipuè quâ ad mare vergit , ubi num.
inferior efi Britannia: Armor enim veteribus Brit ami s nihil aliud, quam ad Mare velfupra mare, ttt etiam do-
rn cum Lelando doBißimus vir G.Camiems,8cc_t vide Casfarem, Hirtium > Aufonium, Orteiii The*
faurum Geograph.

30 Marini morici teße Entropia,) Ewtropius lib .9. in Diocletiano meminit quidem Armories fed
no minis interpretationem non addit, in MS. Heda Mirop., ita legitur hie locus, Murici Marini :
fortè legendum , Morici id eft Marini,

31 QuUmnes quosgenitor,] îd de eo etiam teftantur Gaguinus, Meyerus,Serrius>alti & P. ^Emylius
lib.xi.hiftin Ludovico XI. Expreffis his verbis: Aulicos Patris mnuHo honore gratiâve habuit. Toto fer\'
me Regno Mägißratus, ¥raftBuras> Mmerumfur.Biones in qaibus aliquid dignitatis commodivèforet,repH\'
diatis veteribus novis hominibus demandabat, 8c in Compendio Regum Francice, Gallicè à Tilleto edi-
to , in vita Lud. XI. videtur is ejus rei pcenituifie, ut verba fonant j 11 conftftLa à fonfils le Dauphin»
qu\'il ne changeaß point fes anciens Officiers , ami) familiers & ferviteurs, & luy mefmes s\'en efioit bien fort md
trouvé. Atque id pierumque fieri"idamus,etiam noftro tempore. Omnes qui Philippo III.Hifpa*
marum Regi in oculis fuerant >Philippus ejusfilius àfeamovit-& vel quaefitis vel oblatis caufis*
fundtionibiis depulit : cujus quoque Confilii tempeftatera Larmia^Marchio Patri ejus intimus fett-
fit» & fimul aulae inconftantiam expertuj eft.

3 z Succeffivè très pfeudo-Epifcopos irstmßt,) Nactus enim eft Epifcopatum Anton. Raguir qui a*«
no 1482. vita fundus eft, reliquos vide apud loannem de Chenu de Epifcopis .Gallic, & Clau-
dium Roberti in Gallia Chriftianâ.

PofteaN. Arnum IV.] Hic etiam in Miropiano Codice Lacunam reperi ut & in aüis MSS»
quam fuppîendam voce Tmiras me docuit Meyerus,qui Balinum Treviris fuilfe, cum folemni ad-
modum pornpâ ibidem Imp: Fredericus Sc Dux Carolus Burgundus congrederentur.

34 ^Aliqui evtßigh membratïm div\'iß, ) Quae pœna proditorum i & fortè , vel ex urbe, vel ex prin-
cipatu Trajeftenfi inter eos fuerunt, qui non indi&o de more bello , proditorum & latronum rittl
clam civitatem invaferant.

flehet ^teeft ban^ciio?miüecc|) €tf fcïjêpen ban $trecfittoa$.&.b.ix>fed nuiio fucceffii;

56 Erexern \'jrœfectus in Culemburehfurcam,) Aliquoties jam ante judicatum fuerat, nemini in ter-
ritorio Trajeft. compecere jus gladii,pr£eterquam Capitulo D. Ioannis; Idque teftati funx pradati»
nobilesMinifteriales tempore Guidonis Epifcopi, & Gaefbekiusprofelfuseft, acde Montforti®
Sc Loenreflotio interceifores pronuntiarunt. Hanc tamen litem Florentius primus Comes Culen-
burgaraus ex familia Pallantiorum noftro tempore relufcitavit j fed fruftra; donee illud jus ab «jus fi-
lio proceribus noftrisfatis carè eftvenditum, Eaqaeemptio myfterio (ut creditum fuit; non caruit.

37 Quodfoltm& unicum egregium^ Hinc aeftimare quivis poteft,quid de Davidis regimine pleri-
que fentirent : quicquid il!i,qui palpum principibus obtruderc folent, fcriptum deeo reliquerint %

inimicus, ut ff piiis faitis oftendit,hic cüm infidis urbi ä filio intentatse malè fucceflilfent,exiftimaa9
cum C£Efum exclamalfe fertur, adieu 5fl00?fiCtt ntjjrt fflOtt.

.5 9 Exfolverentur2<>qooaumrum,] S«oyus numerum non exprimit, anno autem 1493.Frederic«
Fratri de Egraont, primo Burse Comiti promilfa fuêre ab Ordd.Traj. i30oo.flor.Rhen.juxtalicc-
ras inde confeftas qaoniam tamen aliquoties DD .de Egmont fit in hac hift.mentiojhanc ftemmatis
partem adjungendam put a vi,

loannes pri- /"Maxemil. • fCaroIus.
mus Egmo- \\ Gulielm, V
dceC.jmari-jloa. fecudus \\LAmora-
tus Magd. Egm6d£eC.< lius Com.
Frider. Co: I Georg. Ep. 1 Egm, Priu-
Werdenb, / Trajeft. / ceps Gave-
filexquä vPhilip. ^ra?. ^

Fredericus r Florent.Biu je I Egmondanus \\ unica uupu
D. Ifelftein V Comes, uxor \\ Bura; Comes \\ Guilielmo
prim. Buras J Margareta ^ ₄.IfleIIl. Lerd. J Nalfovio
Com. cui ex~\\ Cornelii Ber- ] dinafta. Eq. I Aurangi»
Aleyde Cu- / ^ March. / aur. Veil. ux. j Principi.

40 SanBmmdtsutfeperkdisfultrahmnt, j Erat enim tunc incendio deformatum earura Mona-
fterium; & militum quoque petulantiae obnoxium ,quare fibi corapararunt novum juxta Vicutn
Gaef becanum, qui nunc ab eodem monafterio, Hierofolimitanus vocatur.

41 Cudit &monttamutique Legalem,] Minorem tarnen flor. Rhenenfi ,eriatr.fi apud ignotospro
tali expenderetur multorum damno : Unde & Prœfe<fti_s monetae in Oppido Rhenenfi, vel Dure-
ftadio habitantibus, multum eaattulit compendii, quorum indepoftemas ditata, majorem ad Sta-
tum pervenifledicitur,

\' EnfeMajo fequente indicfcis Comitiis Philippus frater (a) Ducis CÜvenfis, Chori
I Epifcopus Trajedenfis ab Epifcopo Monafterienfi , Duce luliacenfi, nec non Co-
i mite de Benthem. Ex adverfo Fredericus ex Marchionibus Badenfibus Thefaura-
rius Colonienfis per Comitem Nalfovias & alios Nobiles nomine Maximiliani Auguiti, &
Philippi ejus filii commendantur. Verum Fredericus praevaluit, rcjedo Philippo, nec un- p_atufj^\'
quam tot concordia fuffragia vi (a in eledlone alicujus Epifcopi Trajedenfis, quae ultra nu-
merumoduagenariumafcendebant. Acclamatur itaque omnium voto Epifcopus lvi.die
fefto Servatii, & fefto Lamberti receptus cum magno applaufu. Comitabantur eum Ar-
ch iepifcopus Treverorum patruus, Marchio Badentis frater, & multi Comités & Nobiles
cum magno equitatu. Tum elaboratum, ut arx Doreftatum recuperaretur ex manibus Phi- ^{Arx Doro}\'
lippifratrisdefundiEpifcopi: Quiingentepecunià accepta ceilit. Haec fuit quinta re-ft^af^enf^udemptio hujus arcis, qu® provincix multoplus difpendiiquàmcommodiattulit. Nam
Pr^tedus de Gaefbeeck fub Rudolpho Epifcopo illam vendidit fervato ufufrudu, cui
paulo pbft renunciavit pro xiv- M. aureorum. Tertio foluta fuere Anthonio Burgun-
do in utilitatem Prasfedi Culenburgenfis xui. aureorum M_k Quarto redempta fuit à
Comité Burenfi, qui illam tempore belli Trajedenfis obtinuerat ; Ex quo conjici poteft,
quam magno conftitit hase arx Provinciae. Fredericus itaque Epifcopus paternum genus ex
domo Badenfi, maternum verb Auftriâ, hoc eft , Frederici Imperatoris iororc ducens, vir Edogium E~
omni virtute praeditus, nifi quod facrisfe raro immifcuit, affabilis, benignus, & comis, ma - pifcopi.-
gnificus in armis, ac fplendidâ mensâ, provinciam tutandam in animo ftatuit, & illico gre-
garios milites ,qui circum Trajedum vagabantur , terruit, atque abfeedere co\'ègit ; dilcor-
diaminter Comitem Burenfem & Eccleiiasatque Trajedanos compofuit : non panmi odii
fibiex hoc contrahens j quia favorabilius pro Comité, quàm aliis agere fufpicabatur ; unde
pofteà magni mali cepit fomentum.

Annoxcvi 11. Prasfedus de Wifch antiquae cladis fuae non immemor, gregariam (b) mi-
îitum manumduxitin provinciam Tranfifulanam, cui Epilcopus adjutorio Ducis Gelriae Expcditio
ftatuit occurrendum. Tumegregiumadum facinus per quendam Magiftrum equitum di- Epifcopi ad-
dum Bel (c) Gelrium, qui affumptislx. duntaxat comitibusin hoftes prorumpens, cœpit
centum quinquagintapedites. Paulo pbft Epifcopus ac Dux appropinquarunt in hoftem, ^^ ^eut oppugnarent:verùmpeditatusfe reddidit involuntarium recufans fubire pugnam, nifi \'

captivi relaxarentur, nonabfqueeorum dedecore. Dux verb accenfus ira, bortatur Epif«
copum, ut cum equitatu iuvaderent hoftemquod & fadum eft. Duce ipfo inter primipi-
laresconftituto. Undecaefi,fparfi &fugatihoftes,&ufquead mœnia Clivenfia perfecu-
ti : Epifcopus transfixis ex fuis lxx. equis, paucis tamen viris defideratis, quos ceperat, juf-
fit tanquam in latrones gladio animadverti\', exercitum fuum foluto ftipendio diffolvens. Ve-
^rùm fuperftites ex gregariis & Clivenfibus, quod falutem penes ipfum invenerant, & Gelriaj
£>uei quod Epifcopum juverat,has reddidere (d) vices, funt qui & Epifcopum notant alicu-
ingratirudinis in Ducem Gelriae pro beneficio accepto. Nam Dux Clivenfis recolligens
^ffperfos milites, duxit in Gelrium,& paulo pbft Gelrius eofdem fibi conciliatos duxit in
^C1ivenf. mutuis incendiis ac rapinis felb afficientes. \' «

Demumannoxcix. idem Dux Clivenfis pacatis rebus cum Duce Gelriae, eofdem mili-^^^-

^ fscuperans, duxit in Trajedanos ob propria débita contrada, dum fratrem ipfius poftu- Tramms

laffent. Epifcopusid praîfentîens mißt ad Ducem, ut anîmum illius fcrutaretur : cui ref-
pondit, fe praeter fingularem amicitiam nihil habere commune cum eo vel fuis. Verum Tra-
jedanos Sc Amersfordianos querebatur magno aere atque injuriâ fibi obnoxios. Rogans ut
illos induceret ad reparationem. Trajedani vero atque Amersfordiani offerebant refufio-
nem duplam le intra quadrlennium exfoluturos, aut refponfuros in judicio nobiliumve arbi-
triez Dux autem obaudiens, & adionem graviorem irreparabilemque faciens, finem ar-
Bäum à mis querere ftatuit. Rhenanum oppidum per milites invadens. Qui tunc Epifcopo fecia-
Clivmßin- lem cum fcriptis direxerunt, hujus ut fer tu r fententix. Nos très campidudores ( defigna-
atciturEpif-₁j_s nominibus) tibi Epifcopo Trajedenfi, omnibulque tuis auxiliaribus audoritate Du-
^C0P°\' eis Ciivenfis indieimus bellum, propter débita per Davidem Epifcopum, Trajedanos Sc A-
mersfordianos contrada ; cum tarnen hujufmodi débita, non per Davidem, fed adverfutn
illum contrada fuiffent. Epifcopus Fredericus,rem indignanter ferens, militem confcripfit,
oppidum magnàpecuniâ ab invaioribus redemit, eofque facramento fibi in ftipendium ad-
Epifcopus didos in Provinciam Clivenfem deduxit. Gennepum oppidum vi capieüs, Sc circura
rnjempto ^ q_uaque gralfans, injuriam illatam vindieavit. Dux autem per nuncios lefe vifus eft ex-
doTinva" ^cu^^re \' ptoponens fubmiffionem in Pbilippum Auftrium , Archiepifcopum Colonie»-
flribuseoS fem , Ducem luliae , aut tria oppida Tranfifulana ,totidemque ex luis, & finaliter in fra-
ducit\'m Cli- trem ipfius Epifcopi Marchionem Badenfem. Epifcopus autem provocatus conditiones
Diam, isr omnes refpuit, donec ex parte fe fuofque ultus elfet ₃ tum quaeftio intercepta Sc fopita

^caPp\'.r _ü Orta pofteà differentia inter Philippum Archiducem Auftrise , & Carolum Ducem Gel-
ntfi ulrnl riae pnseipue fuper arce Oya Sc limitibus, quam uterque fibi vendicabat. Tandem con-
fie?» non ventum fuit illam fequeftrandamin manibus ipfius Epilcopi. Qui eam reeufavit affumere
facti. inconfiiltis Ecclefiis, nobilibus Sc populo. Tandem fub magnis pollicitationibus, indemni-
Quteßio in- tatis oblationibas , diu follicitatus, quod utraque pars contribueret portionem juftam pro
ter Archi- p_raefidio conftituendo, neque vi, neque dolo inftarent, ad illam occupandam, & fi fecus
ducem Au- _concj_ng_eret Epifcopo nihil imputarent, fed eum exeufatum haberi debere, fatis invitus il-
^Geldrht ^cu^°diam aflumpfit, Cumque multo tempore curam illius fervaflet fuo aere, neutro ä-
J \\_iram lorum juxta promiffum , licet laepius ad hoc implorato, aliquid folvente, Sc fidem addidam
Xjyam. fruftrà non fervari conquereretur j cupiens ab hujufmodi onere abfolvi : Cornelius prae-
Epifcopus fedus Septem-montium ( Sevenbergam vocant) permiffu (uti creditur) Philippi Ar-
inntus fe-^ _chiducis , feu inftigatione civium Silvae-ducis ( Bufcumducis dicunt)cui arx infefta ef-
guefter aras f₀}_eb_at^ p_er induitriam illam occupât, quam illico demolitur. Unde inter Ducem Gel-
^Arx Oy a ^ri3e & Epifcopum magna difcordiarum fomenta ortafunt, quae ad vitam Epifcopi perdu-
occupata a rarunt, nec deftitit Epifcopum omni conatu perfequi, licet in culpâ non effet. Nam arcem
JSrabanto, Kuynram,^va flumine five aeftuario fie didam , hujus occafione occupavit, quam recupera-
caufam dot tam rurfum invadere tentavit : impeditus per cives Campenfes, qui audores deprehenlos
difeordie in- _{curn arm}i_s capite muldarunt. Nam antiquam Aulam, five oppidum Aldenfalam, cum Die-
ter Geldrum p_Cn{_iemâ _Y] expugnavit, quas Epifcopus, validâ equitum ac peditum manu adjutorio Tran-
fiÄlanorum contradâ, obfidendo & expugnando recuperavit , armaque in ipfum Duca-
Interventu tum convertens circa Zutphaniam atque Arnhemiam, ipfo Duce infpedante, incendia ac
TrajeRen- rapinas exercens, arcem munit!ffimam Woldam five Saltum occupans vaftat. Tandem in-
fium contra- terventuTrajedenfium,qui folito more huic bello abftinuerunt,quaeftio omnis intercepta pet
verßa inter j_nducias, & concordia lubfecuta. Conceptus etiam ex hoc tempore rancor inter Cives
Geldrum & p_rovincialefque & Epifcopum. Paffus fuit idem Epifcopus & aliud grave incommoduin
fohitur ^m P^roP^ter (^e) petulantiam Groeningenfium, five Grunorum, qui divitiis afïluentes cepere in
^J°Groningen- locis vicinis dilatare imperium, muitos vicos & agros provinciae Frifise , contraomnem ae-
fesfiveGru- quitatem fibi ufurpantes, fubjedosfub duro jugo, & barbaris legibus fervire cogentes ,quas
nipetdantes longumeffetenarrare. Undefelecundisreddidereexofos, Accidit interim, quod Alber-
in Epifro- _ tus Dux Saxonia, Vicarius Imp. MaximilianijFrifiis inter fe difeordantibus, per alteram
pum &yici- f_a£tj_oncm folicitatus atque adjutus modicis praeliis illam fubjugaret. Et qu₀ eam jure queat
ms rtjio, j_erej obledatus afiluentiâ provinciae, cum Philippo Auftrio ₅ magno aere in tuendis do-
miniis,illo puero, per Epifcopum tanquam tutorem effulo, Se idcirco fibi obligato, pepigic
adionem ratione Comitatus Hollandias illi competentem in remittendo débita contrada, at-
que reftituendo egrta oppida,& locain pignus tradita in fe transferre, jfadushoc modo 1c-

•CUrîor, àppiicuit anirnum ad diftrada atquè alienatà àFrifiis recüperanda praecipuè tcrrito-
rium per Grunos violenter occupatum. Nam oppidum ad Eccleliam Trajedenfem ab ahti-
quo competere,ficuti latis ex praecedehtibus confiât > Fr Hi a arque ficuti Comiti competebat.
Verum Grunis pertinaciter Alberto Duci renitentibus , Sc magnis incoimmodis ufque ad
obfidionem affedis, cum res eorum in angufto collocaretur, implorantibus ab Epifcopo
(cuiquantum übet obediunt) Fuppetias j Praefedum Iuflitiae audoritate Epifcopi & Ec-
clefiae lub modico penfo per modum recognitions fibi conftitui permittunt, alias juris pro-
prii. Dum convenmsidcirco apud Hattemum oppidum inter Epifcopum& illos indidus
fuiiTet, eilqueoblafumfubûdium , modo contenu forent his, quaeratione Ecclefias rueri
poifent, &feillisabdicarent,qua;jurisellent Frifiaci, atqueid aegerrimè ferrent, Wil-
belmo quodara facerdote prims parrochiç viro magnanimo, atque in magno honore apud Gruningen^
eoshabito, refpondente, fefe omnes malle laetanter colla fubmittere ferro , quam poifef-^^^
fisrenunciarenti Sicdimiflis atque cum indignatione retrocedentes ab Epifcopo defece-
runt, multoaftu ab opprdfione Alberti Diîcis fefe liberantes. Nam eorum inftindu, uti
credebatur , Henricus filius Alberti graviter per Frifios rebellantes obfidebatur. Ad
cujus liberationem pater defcendens, tandem in expeditione , magno animi taedio, de-
ceflit. Filius mhilominus amicorum fretus potëntiâ, & provinciâ in deditionem ftam
redadâ, acrius Grunos urgere ccepit. Qui Comitem eis Emam flu. qui Frifiae. Orien- CrüntngenS
talis fibi titulum vendicat, Praefedum militiç illius , uti fetebatur* tunc agentem » ma fesfimmt
gnâ fpe dominandi, atque praemiis follicitatum in defenlorem primb, demum Gelrium f^uiacciverunt, oppidum ucrique dedentes, & valla pro coertione majorëque fecurkate con- ^y<^mP^r,m(tftrui patientes. At quo Gelrius fuam acGrunorum caufamfaceret meliorem, publicè per li~ ^dammj,
terasad Status Trajedenfesteftatus eft, fe necefiario addndum, ut hoc faceret, quo fe at • dmvle Du-
c[ue illos à majore periculoliberaret jEpifcopumincufans. Nam documenta publica fe ha-cemGddrig,
bere, per quae fatis conftabat, Epifccpum nifum oppidum Grunorum perpemo ab ecclefiâ
Trajedtenfi alienare,atque in poteftatem majoris Principis tradere. Super quae Ëpifcopus
palamteftatus fuit, id fe minime cogitaffe, fed conqueftiim Caefari Maximiliano de defe-
âioneGrunorumabEcclefiâTrajedenfi ,utijaditabant,ipfiusaudoritate, ut liberi dein»
ceps elfent, quod fibi permoleftum elfet tolerate. Et nifi ob reverentiam Majeftatis fuae fub
fpe reftitutionis omitteret, non permitteret eos inultos, fed cogeret ad deditionem. Haec
&c fimilia ex exemplaribus literarum nobis oftenfis conftaré potérant. Sic antiquus ran-
cor inter Epilcopum & Gelrium crebro repullulavit, arx praeterea Coevordia cum eppido
ipfius per defedionem Praefedi illius Grunis uti credebatur authoribus, amiffa rurfum vin- Coe\'oordi*
bus Epifcopi recuperata fuit. Quitotcladibusaffedus,jam viribus deficiens, & ex tibia ^amitt\'^tHr&
îaboransj cùm provinciam utramque eis & ultraIftilamexterno militeopprimi cerneret, ^nc"P^erat»^r>
nec potentiœ illorum obfiftere valeret ₃ omni àere in defenfionem profufo, pertaefus regimi*
nis propofuit officio Epifcopali renunciare, ex eo potiffimùm, ut fe de Trajedanis atque
Provincialibus vindicaret, quos fibi infenfbs reddiderat, eo quod omnia fine audoritate
collcgiorum ipfilque inconfiiltis agebat, exteros folum in confilio Se acîminiftratione feram InterEptfco*
admittens, raroaut nunquam fe facris immifcens, acceffit quod multos fibi fanguine jun- f^Hm &
dos, propter potentiam & fadionem contrariam fufpedos habebant. I nde cum effet ™«^amfi~
tnagnanimus Trajedum venire rogatus, contempfit, infidias metuens. Auxit banc fufpi- ^{mu m}*
cionem quod legationem ex Statibus Trajedanorum ad Victim Doreftatum confcripferat ;
in quâ erant Praefedus Montisfortis cum principe (f) Gaefbeeck, atque Prsektis & Nobi-
Jibus, ex quorum numéro eramus eledi, & cum propter aëris inclementiam eodem die fiffj\'^
inftante velpere ftatutum fuiffet in fèquentem diem differre iter, ut in aurorâ currus af- JtJ\'^jf\'
eenderemus. Ecce node intermediâ fuperingruit ingens militum vis ; juflu Florentii Prae- f
ftdi Saxilfulani»utiferebatur ₃exinopinato, uturbem occuparent, oportunitatem maxi-
ftiam nadi, propter ingens gelu, quo omnia erant pervia. Et verifimile erat urbem potuif.
^ capi, cum fcilicet miniraè fufpicaretur, nifi Gelrii équités eis fuilfent impedimento. Pro-
peraDant enim per Veluam, ^{à £er}8° aggredientes, currus machinis, tormeniis ac

%li_s onuftos ruptis funibus invadendo moram fecere progreffus ; Trajedanos interim cele-
^nuncio praemonentes. Illico concurritùr ad arma fine tumultu, & nox vincitur later- famaddé^

ac. InmînorïKnc anfp finfVnl<ic ipdfiS fufpenfis î HCmO fepnis , HèmO imnitTPf îiwpntnc "(c^R^ont

titr hoftcs appMpifiqTfafe, qeù fèntîentes infidias detcdas » incendia per tettitoriuncl ac ptjg-
das agunt in fubjedos Epifcopi : demumfaciunt ftationes juxta urbem, civium animos ten-
tantes. Ccenobium Carthuflanorum invadunt,fuburbia juxta ventorum curfum flammis adu-
l\'en do, quo illae faciliusin urbem pcrvölarent, fed fuperis faventibus Sc confcriptis, & Intro-
miffis equitibus aliquot Gelriis, quibus civium animi confortabantur , & metus omnjs de-
ponebattir, tandem illi ciim undique gralfati eiTeut,omnifpefruftrati, tnoventes ,caftra fise-
runt pridem in portu Rheni, ctido Ö£ -i&MYtl quem inrecelfu igni etiam confumarunt, ma-
gnam crudçlitatem in captivos exercentes, hoc facinus intorquebatur in caput Epifcopi, tatv-
quam confcii, nec admittebat populus excufationem ejus, licet ejus fubjedi non paucis dam-
nis füilfent affedi, quin legatio ipfa eo audore debuiffet intercipi unde adverfus omnium a-
nimus : nain Trajedani cum pro tantâ injuria repellendâ flatulent oppidum Saxi Ifulanî
^fauüori P^rcmere obfidione, qucrclis per provincias domus Burgundiae ad oppida litteris de tantâ vi-
meMarva- expofitis, monetam inconfulto Epifcopo fub imagine Divi Martini, cum infignibus

rittefiliebn Dncis Gelriae cudi fecerunt, ipfumque precibus Sc ftipendio in adjutorium allicuerunt, voto
feratoris tarnen fruftrati. Poll ardam & diuturnam obfidionem dilfolventes fuppetiis pro ipfo Flo-
Maximiii- rentio coadunatisjam imminentibus retroceiîêre* Margareta Maximilian! Augufti filia, cii
^üni* adminiftratio provinciarum Caroli Principis 8c nepotis commiffa fuit quseftionem interci-
piente & diiTtdentes concordance. Dum hsec agerentur, pulchram accidit ftratagema,oppi-
rM^^ura Vicopayons, alias Harderwick ad finum meridionalem Frifiorum in Velua fitum occu «
pabatur prasfidio Burgundionum, quod à Prasfedis iftorum militum ,quos ad portum Rheni
declinaffe narravimus, per literas folicitabatur, ut ex partefeillisjungerent ,egebant enime-
quitatu : interceptus fuit nuncius. Sc Trajedani atque Gelrii qui illisauxilio vénérant,de hoc
edodi,fervato nuncio, literas peralium mifêre, fpondente nihil imminerepericuli, 8c jamo*
cius alcenfis equis, exeuntes in Gelriorum,per infidias latitantium, concidere manus. Uli eve*
Tdaoppi- ftigio explorati ftatum oppidi,quod vacaret milite illud,conflu€ntesinvafere. Amilfum pau-
dmcapiiur. 1₀ poft Tiela oppidum, quod in manu etiam erat Burgundiorum, credebatur enim conniven-
tibus Burgundionibus hsec expeditio cogitata, Sic Trajedani fub nomine Gelriorum lias
reddidere vices per indiredum. Hoc modo Burgundionibus plus damni, & Gelriis lucri ac-
ceffit, quam ipfis Trajedanis. Et quo commodiùs Fredericus fe abdicaret Epifcopatu,cou-
filio cujufdam Hermanni Plagen, cui nimium fidei tribuerat, ufus eft j is enim dudum in Gal-
Ebifaw ^ Philippo (g) fratre Ducis Clivenfis Heduorum Epifcopo,atque N.Principe (h) Saxi
Eccle\'fiam Corvini, five Ravenftaino ftipendia meritus, permifit fibi fuadere, quod medio Regis Gallo«
am Meten- tum Trajedenfemcum Mediomatricenfi,five Metenfis ecclefiae Epifcopatu commutare pof-
jt commuta- fet : quam mirum in modum tanquam tranquilliorem in admhiiftrando affedabat : qui in ea-
n nhkura- dem urbealiquando enutritus, infuper 8c annuo ftipendio à Rege iplo donaretur.Nec difpK-
pud Regem _cuj_t p_rederico propofua conditio,quin Hermanno cläm fecretiifimis fuis negocium peragea»
dum committeret. Ille hand fegniterintentus, quo & fibi confuleret, (erat enim ufque a4
publicam(i) notamavarus)fimulatfeprivatisdecaußs ire in Gallias, pulcherrimis fuffultu«
equis properatapad Regem Lugdunum, exponit commiffa. Epifcopus interim confcendit
in Germaniam fuperiorem ,allerens fevoto Divœ Annas aftridum & vilèndi fratrem, quo
communicatio fecretior & commodior in abftrado fieret. At Rex faciles fertur prabuifle
aures, quo magis audoritatem fuam in inferiorem Germaniam dilataret. Nam hoc medio
credebatur filius Ducis Lothar ior um, nepos ex forore Gelrii, ad Trajedenfem pro ecclefiâ
Maxmilia- Metenfi quam tenebàt, polfe pervenire. Verum Maximiiianus per amicos refcivit conatus
WH & Car 0- epifcopi, & quid in Galliis tradabatur, unde ira accenfus, terruit Epifcopum à ceptis defi-
Im obflant _nec decere ipfum fanguinis fui cum extero Principe in prsejudicium Romani Imperii
E TifJbi fimilia concipere, nec contentus,quo huic periculo obviaret, induxit partim fuafionibus, par-
¹ \' tim minis ut Epifcopatui ad ejus & Caroli nepotis nominationem fub, annuo cenfu renuncia-
ret. Quod cum à Statubus (uti ajunt) quos hoc celaverat,intelligeretur,obtulerunt illi exbo*
nisEpifcopalibus fufficientemalimentationemadejusvitatn fubminiftrare, Sc quod de foc

raldum dicunt, fueratj cujus mores atque anteada vita multis cognita, co plerolque reddidè- tmnnom \'.
re admirabundiores. Verum cum illi, qui potiffimum vifi funt indignari,perfenfiifent jadam nat.
aleam : & lifaximilianus atque Caroîus proni effent ad complacendum futurç publics utili-
tati : quo Philippus quietius in fede collocaretur,atque idcirco legatio deftinaretur Bruxellas
cum cercis conditionibus pacifcendis, cui & nos intereramus benigne auditi atque excepti.
Interim, quo fuper bono publico tradaretur, omiffa (k) causa publicâ.contulerunc fe ad Phi- Privatum
lippum in Zelandiâ five maritima provincial conftitutum cum celeritate ₅ privatis fuis rebus publico
confidentes, & fie eftedum fuit, quod publicis commodis poftpofitis, ubi prius de bello for- M^mim<
midabatur, ipfe in atcem Doreftati admitteretur,atque à Trajedanis magna pompâ exape-
retur, multis proccribus comitatus,applaudentibus Tranfifulanis, contradicente nemine. Co;-
pit populus magnam expedationem in primo ingrefsu de i\'ilo, cum fe comem exhiberet cun-
dis, quem Rom. Pont, magno profequebatur favore, contuitu Maximiliani atque Caroli,
qui proprio 3sre ,qu3£cunqueneceßaria crederentur, circa ejus promotionem perfici jufse-
rant. Credituseft veterem exuilsehominem. Nam facrisfe quam primum curavit initiarij
afsumens perfonam religiofam magna fpondere vifus. Sed longé fee us , quam fperabatur, e- ^E\'5
venit, five malo fato, five incuriâ aut pravo confilio Epifcopi nam primo ingreisu arce Laga
atque Oldenfala in Tranfifulanis per Pra^fedos illarum hoftibus traditae, & de bello cum ^H *
Gelriis ingens terror. Arcestamen pr<xfentiâ ejus recupeFats, & difcordia cum Gelriis fo-
pita. Iam Fredericus nudatus Epifcopatu, nudans thefauro arcem Doreftatum , açceptaque
uti ferebarur, ingente pecuniâ, abfeedens Lyram oppidum Brabantias, fenio ac continua
valetudinelaborans,paulo (1) poll; annum, diem claufit extremum, cum praefedifset (mj annis
circiter viginti. Ablque maerore publico obiit anno i ^ j<5. corpus ejus à nepotibus tranlla-
tum in territorium avitum,quodBaden dicunt,olimThermarum Antonianarum normen ferens,
nein urbe ingratâTrajedenfium fepeliretur.- Fuit baud dubiè Princeps cordatus,fpecimen
alti fanguinis, unde erat, prae fe ferens : Nam provocatus, etiam impare fortunâ in trépidas _Laus ^r-
arma non detredavit aisumere, in rebellesacer, clemens in victos, fuapte naturâhumanus at- _cop/_eque affabilis, aulicos ac famulitium etiam infimum decenti veftitu, ac Germanico more abun •
dè opipareq\'ue enutriens, itaut plures paropfides onuftç cibo extra arcem ad uxores con-
cubinalquemultommdeferebanturindies, quamfubPhllippo fuccefsore prœpararenturin
arce pro omnibus,licet ille non fpernendam fervaret menfam. Cumque ab amicis Frederico
perfuaderetur, quia res angufta angebat, ut hujafmodi inutiles impenfa minuerentur/efpoii»»
débat majores fuos confuevifse veftire miniftros, atque eorum replere ventres, non loculos, à Jpophugi
quorum obfervatione degenerate nolebat. Praetereà ficuti rnos eft; omnibus Germanis, auri ma Germ*«
atque a:ris percupidus ultra quam conveniebat Principi, quod alias turpe cenfetur, obleda- nicum*
fcatur tradare & dignofcere nummosperegrinos, & qui aliqua ambiebant nadi opportuni-
ste m folius ejus praafentise, ac pecuniâ muniti facile nonnunquam fiebant voti compotes,in-
eonfultis & ignorantibusillis,qui adlmebant lateri à confilio, & in hoc gaudebat quando
clam illis aliquid fuis pofset recondere. Legationes atque praelatos magnificè excipiebat,ve~
nerabàtur clerurn, & quotiensaliquis ex causa ad Doreftatum confluebat ₃ ilium excipiebat
menfa,vel infirmitate praspeditus cibo ac vino honorabat in hofpitiis, ordinatis nobilibus,qui
vices foas in excipiendo implorent ; amabat pacem fc averfantem, etiam Ecclefias fuae non
%rnenda ornamenta pro facris myfteriis obeundis contulit, & majora donalset, nifi fuorum
ftafufuifset immutaüus. Reliquit tarnen (n) quinque Ecclefiis pro asternâ memoria lega-
^tüm. De cujus parentela ita feribit Pius Pont. Maximus in fuâ Europâ ; In
^€^matu \'Jiaànfh Tnnceps lamm ImhtU ac-pruäentkfama inter Germanos clarijfmus, cumßi adhu-
^anamfelkitatemfolam litteramra feritiam abeffe widern, quos ex conpge légitima hberosfuïtufo edifeere,
feteras compuüt ₃ inter qms divifofMYirnomo, cum farolo primogenitofingularis indttftw juvenifirorm
Inpermm matrimonio collocajfet, fknus mnù hand invitas e vitâ decejjit.

Sub eo contigere (n) aliqua prodigia : nam plerifque in locis etiam Trajedi vifae cru ces è VroàivU
eceiQ pl_uere} Cometes praefagus mortis Philippi Regis Caftellae Maximiliani Augufti filii i fub Epftt \'
S^dere gtandinesinfûliwe, prodiewit & ante non vifae avicuk in ilii* proyinpis >difparis po*

eolotis in capitc, & corpore tanquam cucullatae five capitiat^, uti ferunt, quando erigeban?
plumas, quae tanto ardore in aere inter fe interdum certabant, ut occaecatae furore fimul de-
cidentes per magnos greges manibus vulgi apprehenderentur vivseu Fuere & infolitae aqua-
rum inundationes inflato Rheno, aliifque fluminibus, plerifque locis juxta Oceanum fubmer •
fis, ac gelu infolitum & continuum mukös mortales extinguens, qui fluxu fanguinis per na-
res concreti frigore per publica itinera defecere. In Ecclefiä oppidi Purmerani node Nati-
vitatis Chrifti orta fulgurum atque tonitruorum tempeftate, avicul^ aliquot fupervolantes a-
lisluis exftinxere luminaria ,cum magno terrore acclamore populi, & idipfum continuaba-
turcerto curfuinaliislocisvicinis. Evomuit & mareingentia Cete diverfis in locis, quo-
rum aliqua vilä longitudinis vicenum Sc quinque cubitorum. Etiam vivus in ore Rheni, quo
. mare innuit, vifus (©) pifcis inftar colliculi, live domus magnitudine, nautis longo tempore
/ on. yojtfs _terrorem i_nCutiens,qui cum alto aeftu addudus, Sc profundam voraginera nadus,retroceden-
^ ^ \' tibus aquis jillicmanfit conclufus, donec per magnam inundationem liberatus »difpareret.

Fuit interdum paratä clafie cum machinis ä diverfi generis tor mentis impetitus, fed hoc com-
pel\'to, caute fe novit abfcondere in profundum, alias fe oftendens vifibilem .* erat uti prae-
milfum eft, immanis, brevi tarnen corpore, non oblongo,fed vafto,& perquam eminenti dor-
fo nodolo, croceo,lateribusceruleis ac viridibus diftindislineis »ventre fubalbidotergo la-
nuginofo, capite vix prominente, fed foramine magno in fronte, per quod inftar fumarii e-
vaporantis fumum ac nammas ,nonnunquam furfum emittebat liquorem faetidiflimum, ita
ut aliqui pifcatores five metu vifi monftri,five faetore infechi,interiiflTe ferantur, Venti etiam
praeter folitum impetuofilEmi flarunt, quae omnia, ficuti reipfa compertum fuit, provinciis
malum omen portendebant, quae continuis bellis, caedibus, flammis & rapinis quaflabantur
interfaeviente peftilentiä. Sub hoc etiam Frederico reyelatae multorum Sahdorum in Ec-
clefiä fandi Iohannis reliquiae, uti ipfe fuis affirmat fcriptis, quae idcircb hie inferuimus pro
Epijeopi memoria pofteritatis. Ecdefiam autem ipfam in honorem omnipotentis Dei, ejulque matris
/wpM. Virginis, Iohannis Baptiftas, cognominique ejus Euangelift^, Andrej ,Laurentii- ac Cathari-
nas, Martyrum accepimus confecratam.

^Rederictts Marcbio de \'Baden, Dei ^ApoBolica fedisgratia 8-
pifc opus TrajeBenfis , unherfis (fif fwgulis utriufque fexus Chrifii
^Vqiufidelibus, ad quos prafentes noBra liter a perV ener int falutem & fyn-
TtHEpijbo* ^{ceram in} Domino cbaritatem : Magnopia devotionis ajfeBu accept
pus apud s. mus ; Quod recolenda memoria , Reverendifiimus in CbriBopater Dq-
*éptfuih ^minus %em eld us njicefimus Epifcopus TrajeBenfis pradecejjor nojler
(prout in hiBoriarum annahbus legit ur) ad omnipotentis Dei _yejuf-
que pr a cel fa ge nitric is femper Virginis Maria, omnium que SanBo-
rum laudem gloriam > atque fehcem fua recordations memoriam_yinter alia [ita laudabilia pietatis ffi uirtutum opera , tres in c wit ate
nojlrd TrajeBenfi magnificis impenfis fundavit Ecclefias, unam in Di-
yiTetri ^ApoBolorum Trincipis honor em j a ham quoque beati Joban-
nis $ apt i ft a pracurforis Domini titulo infigniv\'it. Tertiam ^uero Con-
\\entualem in fanBi?auli ^ApofloliDoBorisgentium memoriam fem-
p iter nam erexit: S ingulas "variis donis, pr\'mlegiis, & Ubertatibus ex-
Wiquuss. omaVit, quique in diBd Ecclefid fanBi Iohannis corpora fdnBorum Cy-
^{Cypnam &} priani JuBma devote recondidit, ubi hodierno tempore ineffabtli Ve-
nermmr honors foflmodum <vero dileB i nobis in (hrijlo Decanus

gj- Capitulum diBœ Ecclefiœ noBrœ fanBi lobannis , divin a infpiratiô-
wé- moti₃ chorum jam diBœ Ecclefiœ noBrœ ipfis ad reparandum (gr (p)
intertenendum dereliBœ ₃ (quœ jam a fux pnmœfxfundatioms origi-
ne felicitranfitu ad Veum diBi Domini "Bernoldt Epifcopi gjr
fundatoris ultra quadringentos & quinquaginta annos erect a ßeterat)
ob nirmam uetuBatem ac ruinamprope minantem, non abfque magna
impenfis, 2) et ejus fanBißimi pr a cur for is confifi adjutorio amp liar e^
denofo engere incipiences [cujus nos fundamentiprimum lapidem per
^uenerabilem Dominum Hermannum de LochorB, Decanum Sc-
clefiœ noiïrœ faniïi S abat or is TrajeBenßs, noßrum in fpirituakbus ge-
ner alem ZJicarium collocarifecimus) & Deo dante _} diBi Domini o-
pus incœptum fagaciftudio debit o effeBui manctpare intendent es, nunc
die ^rviceßmdfecundd menfis Jklaji _} fi cuti ^rveridicorum relatu didici-
3nus ₃ fummurn alt are diBi chori ex neceßitate operis p£r eorum labo- CifiuU 1
rat or es & artifices ad ahum congruentem locum trans ferre fat a gent es, ^ma m al-
in concafitate alt ar is quandam plumb earn ciBulam inclufam mfene- ^urhcaVQ°
runt, fed ipfam ob <z>enerandam ejus antiquitat£m attingere ueren-
tes, per \'Referendum Patrem Dominum, Dominum lacobum Ridder,
ta dem gratia Epifcopum Ebronenfem, in P ontificahbus Vicarium no-
Brum, adhibit is ad hoc ceremomis folennitatibus confuetis₃infacra-
rium dec ent er coüocari curarunt, minime tarnen tunc dt Bam ciBulam
aperient es,fed altera dieper diBßm Referendum Tat rem Dominum
Epifcopum Ebronenfem , in ^ruenerandi ac ^CNobilium & fpetlahilium
uirorum Domini lacobi de ^Appeiteren ? Decam Ecclefiœ noßra Tra-
] ect en fis ^ Henrici de ^4pp eiteren Domini de Perßchem, Çerardi Do-
mini de Oyen> Henrici de Çhendt, Johannis de Rheno de Jutphaes, olim
^urgimagiBrorum civitatis noflrœ Trajectenfis , & aliorum plurimo-
rum teßium fide dignorum , & !Hotarii diBa Ecclefiœ fanBi loh amis ^l^la

poßto diiïœ cifiuUplumbeo cooperculo , aliam eißulam five capfulam[mlpium- \'
ligneam fericis ornatam ac njitro teBam: Quo herum remoto, in me-^heac^"^la\'
diodiBa capfuU rep er tus fuit lapis ob longus \'Porphyr et icus ₃ cum qua-
tuor fchedulis.pergamemcis_yantiquißimis charaBeyibus latinis accura-
tfßime confenptis ; & fub diBo lapide jaeuit pars panni ferieipurpurei
fer} coloris : jub quihuspanno ffi fchedulis jacuerunt certœ reliquiœ.
V\'eritm,propter Jhpery entent em occupationem diBi Refer endi Patris
Domini Epifcopi, prafdtam ciBulamplumbeam cum dicta capfuld li~
rmfum adfacrarium & locum congruentm reponifecerunt, ea-

rundem uifitdtionem ad tempus mugis oportunum différentes ; ho die
<%>ero ^r<videlicet décima oBavâ mewfis lunii, die Dominica, in 08avis
fanBa ($p individu* Trinitatis, hora quart a pofi ruefiperas , tiqua*
fiTontificatus ßanctißimi in Chriflo Tdtris, ac,Domini noftri Domini
Leonis divinâ procidentia Tapa decimi anno fie undo, in uenerando-
celeb errimor um pv ener abilium (fß prafiantißimorum domino-
rum j dicti domini Hermanni de Eocborfi TJicarii noflri, ^Adriam de
Trajecto Trapofiti Salvatoris Trajectenfis, ö?* religio forum patrum Cor-
nelii de Snekjs Uicarii generalis congre gat ionum Hollandia, d^ Jar obi
Calckar prioris consent us Trajectenfis ordinis Tradicatorum Sacra
Tbeologia Troßeßoris, Theodrici Houvvagen bedt a Maria ^AntVVer*
pienfis Ecclefiarum Canonici, Francißci de Huift confiliarii in altd cu-
ria Trincipis CaßeHa ₃ ac Ever ar di de Coddenoert in Curia Irajectenfi
eau far um Advocati Iurifconfultorum • & aliorum ^rvirorum Ecclefi-
dB ic er um tefiiumßdedignorum, no dicti \'Hotarii pr a fient is die tam
cifiulam plumb earn in mensa ad hoc députât d rev er ent er in facriBiœ
dicta Ecclefia repofitam denuo per dictum ReVerendum Tdtrem domi-
num £p iß op um Ebronenfem aperient es, O dictas fiche dulas débité "Ui-
fit ant es j & publice ibidem lectas hujufimodi fub tenorc

Jietyuhrum ^cliquiaßdncta Maria Matris Domini, de fepulchro & de finde.-
inciftis re- ne Domini, de petra fuper qudm Dominus ßedit, Re li quia ßaneti Te tri
lmfio"^mrt\' uApoBoli,fianeti Iacobifratris doming faneti Thihppi ^Apoßoli ßan~
Borum Martyrum Stepbani protomartyr is, S. Laurentii , "Bonifacii _?^/Lnafiafii <& fanctorum confiefjorum Martini Epifcopi _y Hilarii h\'eri-
berti (fß Sdnctdrum njirginum Margdreta, ^Affra Mdrtyris_y xi
XJirginum.

Sdnctorum confefforum Mdrtini Epifcopi, Xenedicti ^Abbatis ,
Hilarii Epifcopi, Sancti Nicolai, Liberii, cr/^ Domini, ^
<z>efiimento fancta Maria, faneti ^mandi, de Spongia _y defepulcbro
fancti lofiepb, alidrumque M arty rum xi M tAVg.

ïïeliquU fanctœ Mariœ matris Dominik deßndone Domini _y de pe*
y \' \' \' traft*

tra fuper quam Dominus fedit, ßp fancti fetri ^ApoBoli ßancti laco-
bi ^ApoBoli fratris Domini, S. Tbilippi ^ApoBoli,fancti Bartholomei
^ApoBoh_} (ßp Sanctorum Martyrum Stephani f rotomartyris, S.Lau-
rentii Mart fis ,S. Çeorgii Martyr is ₃fancti f ancrât 11 Martyris> S.
bonifie ii Martyris , S. ^Alexandri Martyris ₅S. Stephani fapa &
Martyris.S Jpoliti Martyris₃S. "Blaßt Martyrises, Jiburtil Martyris,
S. Sixti Martyris , S, Vrbani Martyris, S. G or go mi Martyris, S.
Quirini Martyr is _y S,Venantii Martyris, S.^AnaB afii Martyris ,
SgMtii Martyr ij, fancti SebaBiani Martyris _yfaycti \\Amani Mar-
tyris.

De cruceDomini, de veßimento Domini, de vefiimento fiancta
Maria t\'Bartolomei ApoBoli ,de columna Domini, (ßp fane tor um
Martyrum, Tancraùi Çeorgii, Mexandri, Stephani fapà

& Martyris, fane tor um Confefforum Nicolai Epifcopî, Liberii
(ßp SS.Uirginum Agatha ₃ Margareta ßuliana. Quèus fcbeduUs dé-
bite perlectis (ßj reliquiis in dicta capfula exißentibus infpeeiis, idem
Reyerenduspater Dominus Epifcopus Ebronenfis dictarum reliquia
y um vifitator ₃ de die tor um noflri ZJicarii, (pfi* in Tbeologid ac in ju-
re docforum confilio ₃ eafdem reliquias extra loca ₇ in quibus d feniori*
lus & vener andis patribus rey er enter olim coüocata fuerant fiegre-
gata, abBuht, fedeafdem more a Harum reliquiarum vener an (ßp
coli c enfuit ße noßra auetoritatis ordinaria licentiâ fpeciali. Qua om-
nia Ofingula unherfitati veBra infinuamus, notifie amns <ßp intima-
mus y dignum arbitrantes, ut dicta no Br a Eceleßa fancti loharmis, qua
tam honorific e d dicto Domino ÏÏernoldo Epifcopo, pradeeeßore no Br9,
\'hngis jam retroactis temporibus conBructa & dotata dinofeitur_} ac ip->
fe Dem j qui in fanctisfuisgloriofus eft, honoretur, ad corpora fancio-
rum Cypriam & luflina_i (ßp reliquia nunc, ut pramittitur₃ in dicto al-
•*ari adinVentœ^ juxta prafatarum fchedularum tenorem , debitis fire-
•f uententnr obfequiis. Omnibus vere pœnitentibusjonfiefiis & con*-
? rit is _} qui ad ufumfabric a dictinoyi chori, feu ad ornament a dicta-
*Um reliqmaru^quoquomodo manusporrexerint adjutrices^uotiefcun-
que (gr quandocunque hoc fecerint, de omnipotentis Detmifericùrdid,

beatorum fetri fauli jtpoBolorum ejus, ac beati Martini pa-
^om ommumque Sanctorum merit is & inter ceßiombus confiß fujfra~

giis quadra gin t a dies indulgentiarum de injunÜis eis poenitentiis mife-
ricordtter in Domino relaxamus. Datum fub noHro fubfigillo ad cau-
fasprafentibus appenfo , anno a ^<Nati)>itate Domini Millefimo quin-
gentefimo quinto decimo, die usro decima oBavd menfis lunii. lohan-
nes de Wael "Notarim de mandato fubfcripfit.

Et hicapparuit, quod potentiores in petendo praevalere foleant. Maxemiliani enim multo
plus quam reliquorum pieces valuerunt.
a Philippus frater Ducü Clivenßs,] Philippi hujus Badenfis aemuli pauci fcriptores memine-

runt: fed concordibus Canonicor. Trajeftenfium fuffragiis ele&um fcnbunt Fredericum Baden-
fern Caroli Marchionisexforore Friderici Imp. tilium • In mon. Trajeft. inveniturquidem Phi-
lippus Clivus Chori-Epifcop. & Huterus in Geneal. tab: Clivenfium Theodoricum ab aliis Phi-
lippum vocatum Archiepifcopum Remenfem fratrem Engelberti nominat: Verum quod Tefma-
kerus fcribit quod mortuo DavideEngelbertusClivus votisCleri & populi Ele&us in Epifcopatu
Trajectenfi eidem fucceffiflet, nifi Maximiiianus Freder. Badenfem nepotem fuum intruUlfet,id ab
alio nemine, quod fciam, traditum eft.
b Gregariam militum manurn,) Hase magna Legio, vulgd ÖC 0COOt£ ÖtlßEÖß difta fuit 4000. mili-
tumconftans,fcilicetmercenariamanusquaeftipendium offerentibus operam dabantj nulli certo
Principi addiäa: Huic fimilis ilia quae nigra legio dicebatur, cujus meminit Ubbo Emmius hift;
Frif.lib.45. his verbis: Benthemius pro Saxone Frißis prafeSw ex hu & aliis copiis milite veter ano validit
in dioecefi VltrajeBina coireju(Jis,Legionem confecit capitum 4400,Lixarum mille, m<e Legio nigra vulgo di-
Bafuit: Sifridus quoque Magnam Guardiamappellatin Appendice ad Bekam, vide Huteri Au«
ftriaeä lib: 7, Verharium in Carolo Auftriaco, qui poftea Imp: ejus nominis V. dietus.
C Ditlum Bei Gelrium,) Gelrium, non eft in quibufdam MSS. undeBelgrinum vel pelgrinum le-
gendum putabam, non improbante Do£h Scriverio. Sed cum hxc k ailigentilf. viro I. Pontano
Hift. Geldr.lib.7. deferipta viderem ejufdem verba etiam hie exprimere volui: Memorabile efl (ait)
Gelrum quempiam Equitum Magißrum cui Bellio nomen (Furmeriieditianem yidetur fecutus) ajßumptusßcunt
60. comitibus in hoßemprorupijfe, ac i ^o,fu<tfec\'tßepoteßatts &c.
d Has reddidere vices,) Obfcura eft narratio,nec video admodum quo hsec verba referenda funt:
nifi id velit Heda; fuperftites Legionarios Duci Clivenfi, cujus beneficio fervati erant, facramento
fein Gelrum & Traje&enfemauft oralfe quo vindiäam ab eifdem de fuperiore clade caperent, ac
ita vices redderent. Ea quae hic funt tradita, & fequuntur, habentur fere in Chron, Holl, vernacu-
lo, Sifrido Petrij ad Bekae Chron. Ifaac. Pontano in Gelr. hift. Tefmakero in hift. Clivicä.
e Propterpetulantiam Gruningenfium,) Bella Groeningenfium, & eorum contra Epifcopum rebel-
lionem prater Chron. populäre Holl., Sc Sifridum in Badenfi, prolixius profequitur Emmius
rer. Frificarumlib.44. & feq.
f Cum Principe Gaefbeeck,) Nefcio quis hic Princeps Gaefbeeckius. Nam poftremus ejus ftirpis
ex Abcaudiis jam decelferat anno C. 1459. qui poft fe prolem legitimam non reliquerat, & ex pa-
ir o, ut fe redimeret a captivitate, omnia feudalia bona in terra Trajectenfi jacentia, Ecclefias cefle-
rat Traieft. videndum itaque an ille ex aliä ftirpe, pars enim iftius dinaftiae feu BaronatUs( Ut VOCant)
ad Hornanos, pars ad Naflovios, alia ad alios pertinuit.
g Pbilippofratre Ducts Clivenßs Epifcopo Heduorum,) Nefcio an is, qui Hutero & Theodoricus vo-
catur, de quo fupra quaedam in notis,& Heda ad initium vitae hujus Epifcopi: Hunc & Ambianen-
fem & Nivernenfem Antiftitem fuilfe volunt quidam fcriptores, quin & Rhemenfem ArchiSami-
nem, quem tarnen in Elencho horum Archiepifcoporum non invenio.
h Atque N. principe Saxi CorVtni,) Adolpho ä Ravenflein , vel ejus filio Philippo exftemtnate

Markano & Clivenfium dueibus.
i Erat enim ufque adpublicam notam avam,) Nihil in confiliario prineipis pernitiofius avaritilquod
ex iis,quae hic narrata funt, quoque apparet i nam multaFrederico incommoda exea pefte evene«
runt.

k Omijfä caufdpublica,) Haec vetus querela eft, ut fupra in Davide Epifcopo idem Heda latnenta-
tur, his verbis : Demum quifque privatis fuis confuleba rebus, nemo autem profpiciebat» aut aliquid pe-
tebat pro militate Reipublica aut Civitatis , qua permagna potuijfet confiqui privilegia , ß petita fit-
ijfent.

I Paullopoß annum,) Caula:us paraphraftes Snoyi tres eum menfes tantUm fupervixiffe refert: cer-

te parum fuperfuiffe conftat, utpote five toedio, five fenio, five alio morbo confumptum.
m Cumprcsfediffet annis circiter 20,] Geldenhaurius Neomagus ait: cnm xx 11. annis ditionemfum
gubernaße^,Bockenbergius Hedae calculum fequitur,annus mortis 1516. creditur, etiamfi tint qui
annum C. 1517. praeferunt. _

a Subeocontigerealiquaprodigia, De prodigiis hujus anni tacent noßri hiftorici: Gouthovius ta-
rsen adfinem hujus captuoi circa Roterodamum pifeem magis monftrofum quam maguum rc-

fcrt, Cete in iittoribus Hollandicis fepius vifa & capta, etiam noftro tempore confiât. De avibus
autem inter fe pugnantibus, aliis quoque fcnptoribus diftum eß : videntur hic non unius temporis
aut loci mira in unum ab Heda contrafta. Cornelius Gemma de divinis natura- charactenfmis ex
Frytfchio narrat , anno 1494. Graculos & picas ad aliquot hinc i _;de nuiiarium fpatia confligentes,
belli oftentum praebuilfe j vide ejufdem lib. 1.cap. 8. ubi& plurade Cometis pag. 196. & icq. üb,

o yifuspifcis inßar colliculi&c. ) Noftra state plures ejufmodi apparuerunt in Iittoribus Oceani »
& capti funt 3 quorum formse & magmtudines a re expreffœ & defcriptae fpeftantur: vide Gem-
mam libro fupra laudato, ubi mwlta de prasfagus & prxdictionibus, quomodo iis uti debcamus, &

p Intmenendum j A Gallico entretenir, id tft, confervare. In glcif Barbaricis non invenio.
q D. ttermannumde Locborfl,) Hie filius Wilaehni de Lochorii,pacruum magnum habuit D. Her-
mannumde Lochorft Decanum fummi Coilegii Trajedi, &Can. Leod.cnfem qui anno 14:58.
obieratj &fororem D Ermgardim Abbatiflam Servatianam anno 15-20 m0rtu.3m.Ipfe autem de-
çeffitanno s 517,exnobili & antiquiffimâ familia oriundus, cujus hodierno die fuperfunt leiiiqm®,

JAm Philippus quinquagefimus feptimus in ordine Epifcopus, rerum ficnti prsmittitur,
adminiftrationefungebatur ,fundamentum primum jadans in cupiditate, Praslatos, Cle-
rum, atque (a) dodos in parvo precio habens, fed illos, qui adulari, aut fpem qu^ftus Mom Epif»
proponere five exercere per fas & nefas noverant, magno profequebatur favore , quibus copipamm
& magnam fidem attribuit, nimis credulus, in audiendo alios perdifficilis, patiebatur ta- ÉpiJcofdes,
men fe vinci ratione ,fed citius quàm par erat devinci ab auriculariis. Primum Ecclefiarum
libertatesac Iurifdidiones Archidiaconorutn infringere ac ufurparetentavit, pro argumento
capiens, quod de jure communi omnia deberentur Epifcopo, non contenais his, quae pvae-
decelforesEpifcopi polfedere,fuafu pravi confilii, cùm ipfe fimilia non calleret, quibus m
tantàm detalit, ut licet vellet omnia fcire videri ,& aegrè ferret quod aliquis caufam lati-
ne verbovelinfcriptisdefendens ,illam vulgari _;aut nota illi lingua,quo rem caperet, re-
fer ret, inpromptus refpondefe ad objeda , dicebat, fe cum fuis apud Traieétum comma-
nicaturum. Hoc modo abfölvit plerolque , cumque multa de Romano Pontifice fibl
promitteret, (egerat enim Legatum Romas fublulio in prœftandâ obedientiâ nomine Ca-
roli Principis) nedum abolitionem af quorum, quod in fsculo deguerat, led adoptionem ad
dignitatem Epifcopalem (quam certis (b) indieiis diu ambierat, licet omnino fpernere nec
appetere plerifque perfuaderet ) cum poteftate vifitandi exempta monafteria impetravit,
imponens nova cfficiis onera pro majore qusftufubfidia in adventu novi Praefulis Iblvi foli-
ta nedum dimfnuit, fed adauxit, pauperum atque aHorum querelis de gravamine obauditis,
non fine difplicentiâ pro\'borum, qui familiaritate illius fruebantur. Inftigatio tamen impro-
borum aliquorum hominum,quorum prsecipua erat audoritas, pnevaluit in tantum, ut licet
sdmonitus fuiffet à Praefedo Montisfortis, atque aliis in publicâ mensâ,antequam rerum po-
tirerur, quod illis non crederet, fed ab eis tanquam infidis mercatoribus fe abfolveret spro-
ut dicebat in animo ftatuilfe, mutato tamen confilio, five quod illi in fententiam ejus
noverant condefcendere, five quod fecreta per eos lerutaretur , tantum attribuit fidei,
quod ortainter cives Campenfes & Swollenfes ,oppida tum opulenta, tum ampla, ex pe-
^îûlantiâ potius ,quàmjuftâoccafione,difcordia luper theloneo quodam ac navigatione I-
ïàlae fluminis, five Aqua; nigrse, & Status Trajedani, profpicientesfutura lociorum pericu-
ft unà cum Epifcopo Legates mitterent ad intercipiendum fcintillas bellorum, illique pero-
^rafsent caufsam omnis controverfije fubmittendam Epifcopo & Statibus pro a quirare
^ifcutiendam, & idcirco ad tcmpus cefsandumabhoftilitate; fuggeftione tamen mercato-
^rilm hujufmodi (uti ajunt) perfiialtim fuit Epifcopo, permitteret utrofque inter fe digladiari,
qui minus fibi obedirent, virefque illorum hoc modo collidenda, ex hoc nedum fibi obedi- ^Tyanßßk»
^cntiam, fed œa«?nçmuia» atque opum affluentiam certo expedandam, non yerentes pro- ^f^ff*
fo_neref_ecuram^öfp_era centummilliumaureorum. Et fie \'imped\'ebatur, quominus querela MEpif
^h5^c Per Status difcuteretur, utrifque populis nihilominus finem anhelantibus, & ad amici- coß
^ttairi pronis, Cumque perfentirent fub ludibrio quodam rc m lufpendi atque protelari rurfum

concurfum ad arma,räpinas,caedes, incendia. Et dam Epifcopus jam edo&us de majore dli-
erimine, & rem prater votum fuccedere, difcordias reftingucre niteretur, rejicitur ,nec per
arma ctiam focialiaBurgundionum, necasre ₃nec audoritate furorem fedare potuit ,quino-
mnia hinc inde ad extrema diilidia tenderent, territorio Tranfifulano mutais viribus hoftili-
ter excifo, captis atque fpoliatis oppidis , nobilibus per dolum abdudisatque deletis,nec ui-
la ex parte temperatum à lànguine aut crudelitate, ira ut brevi ex florentiffimâ Provinciâ ,
(quod dolendumeftjdefertam undique profpiceres,follieitatisexteris Dominis in defenlo-
res , quo majores ftrages commiflae funt. Quem errorem Epifcopus ipfe pofteà coram nobis
in Dordraco atque Haga-Comitisexiftentibus, illorum inftindu contigilfe palàm confeP
fus eft, dum excufare niteretur hanc rebellionem , & ad Gelrium defedionem ₃ quam conti-
gilfe crubefcat, quia improfperè ac negligenter magnum aliunde aes alienum contradum
circa tuitionem provinciae dilBpaverat, commelfationibus magis indulgens, quam armis;
ira ut flatus provinciae tenderer ad defperationem , & magna ex parte ulque ad obi-
tum ejus in fervitutem exterorum Principum permanferit₃ nondum ex omni parte libe-
rata : in tantùm , ut omni dominio atque commodo Tranfilulano fpoliatus, territorio Tra-
jedano contentas elle cogerecur, modo in Zelandiam , modo in Flandriam confugiens, quo
, , longius abeffetincommodis, & cladi fuorum. Hujus tamfc) pravi conßlii audores partim
in Epijcopu ^ant^^J p^artî^m poß obitum ejus humanis excelfere. Trajedani nihilominus in tranquillitate
culpa. ¹ fibi paruerunt, quorum plerique de cafu Tranfilulanorum, uti natura eft , fadioforum, laeta-
ri,alii commifereri notabantur. At Epifcopus adorum pœnitens, & ferô de remedioco-
gitans, auxiliis deftitutus, carens viribus, & exhaufto srario, & debitis piurimis contra-
dis involutus, in magna verfabatur anguftiâ ₃ nec unde afflidis rebus opitularetur modum
habnit. Nam Burgundiob rem malè geftam retraxere manum , amid, qui magnas opes ine-
jus beneficium confumpfere, averfabantur, miles involuntarius ob tardataftipendia promeri-
ta , minabatur defedionem, quae Philippus afïiduo gemitualto recondens pedore fpem vul-
tu duxit fimulandam » fi forfan mitior fortunae auraquandoque affluret, per convivia,ludos ac
pocula tempus ducens,quo tantorum oblivifceretur , fed quis refiftet inclementiae rati? Cùna
ex Senatu & optirnatibus Trajedanis aliqui falutandi forfan causa confluxiffent Dorefta-
tum, & vocad ab Epilcopo interelfent epulis, illeque poft aliqua fulpiria dolores intrinfecus
aperailfet excufando culpam, quae per aliquos non fine magnâ fuâ injuria in ipfum rétorqué -
retur ₃ tandem fepofitis omnibus cutis, ut animum exhilararet, cceptum undique magnos
exhaurire crateras ₃ ita ut communis eifet laetitia, communis ₃ ut ita dicam , ebrietas, ÔC
Epifcopus ^a^^terexalteriusiimicisgeftibusjocundaretur. Sequentemane Epifcopus in hortum deam-
fubdkfrt- bulans₃ aperto, uti folebat pedore ₃ fub aura frigida fentiit dolorem pedoris₃ qui de horâ
gidopeElus inhoram adaugebatur, ita ut incertum eifet de fufpicione pleurefis , an febris peftilen-
apertum ge~- tix, & fera quaefita remedia : convocato è Trajedo medico ₃ nec quicquam fperante, die
rit, & in tertiafubfequente quaefivitEuchariftiam, & poft aliqua ex voluntate ordinata , animam
P^rius rcconciliatam atque commilfam exhalavit _s non fine ftupore atque triftitiâ multo-
\\im" ^m~ ^rum* Credebamr enim, fi mpervixiffet, cum tempore incommoda omnia ^ruperaturus : Nam
magnis innitebatur clientelis,quae tamen in ardais diftrahebantur ₃ & in fine ipfum non dere-
liquiffent. Corpus ejus licet à collegia Trajedano per nuncios expofceretur in Eccleiià Do-
reftari impofitum lepulturae, Davidis fratris.Tertius (d) per ordinem Epifcoporum, qui extra
Trajedum funt tumulati. StatueratquidemNicolaus Lavennus Praepofitus Leydanus, ac
Canonicus Ecclefiae Trajedenfis ,quem David a puero choraule enutriverat, videns Philip-
pumfratrem id minus curare ₃eoconfultofunus ob devotionem Trajedum fuo aere Iblem-
ni pompa deferre, inhibitus ab illo₃ ne tentaret, tanquam ipfe bene fciret, quando oportu-
nius ilium eilet tranflaturus» Et jam uterque quiefcit carens honore funerali ; Ex hoc ramea
conjiciebatur Philippum jam dudum in animo concepiffeEpifcopatumXaufim evedionisip-
Nicolaus f_ms Nicolai inter triftia libet inferere. Cùm David praeeflet Epifcopus Ecclefiae Morinorum,
choraule,7 P^uemm choraulem agebat,quem Epifcopus die facro₃ quem cinerum dicunt.ex fede retro
c oran es. _a[.,_{3m v};_cj;_{t ec}|_cntcm tibiam pulli₃accivit puerum,fcrutatur,gnarus quid commedatPille confia-
ter fatetur fubrubefcens ₃ non quod carnem ederet innocenter,fed quod jejuniü violaret. At E-
pilcopus interrogat₃quare die praecedête non conlumpfiff^ec? refpondet intrepidè.heri inquit
undiq; cômeiTabamur₃& devoravimus carnes ad faturitatem, at cum fimilia gaudia nobis tago
a>ntingant,quiutplurimum quotidianâpremimurfamej fie fatur refervavi mihi partem,

Wt hanc dienain fame tehaperarena. Epifcopus hoe fäceto & iuduftrio refpönfo pueri oble-
datus, illiulque fimplici innocentiâ , cepit eu m in curam fuam , juflitque eutn bonis mori\'bus
inftitui ,omniumque periculorum fuorum dum eilet Epifcopus Trajedanx ËçcVefiae exper f_oma pfo
tus comitem non ingratum, qui mörtuum jure lepulchri honorare defiderabat. Erat Philip- lippi Epifa«
pus ftaturâ mediocri, vultu perfimilis Philippo Duci genitori, capiiiis ac ciliis nigris, latis fh
bumeris, lato pedore, cruribus ad decorem gracilibus, corpore bene complexo , aetatis fpv
anno , qui d u fiipervivere potuiflTct curfu naturali , nifi adverfa forfan dies ejus abbreviaf-
fent, pulcher in armis, obledatus pulchris equis, nec min&permittente state, conlortio pu-
ellari, cantu ac fidibus, pidurae ac (e ) lineamentis perocium operamdans, utrumque cal-
lebat, Sc de fculpturis optimè judicabat ; pronus ad iram arque vindidam, œa! en s timed
quam amari ,juxta meticulofus, parum deditas (-^fJ religioni, & minus obfervans cieri _s de-

Chriftierno Regi Danice iftiusregnaluftrarat ; Romae & in Britanniâ fundus legationibus _;in bellis parum fortunatus : ftatuerat magna in animo, nifi mopinata mors intercepdTet, Hic-
cine eventus rerum ut clariflima fada plerumque obfcuro fine terminentur. Ejus contuitu
Leo Papax. concellit provincis Trajedenfi (g) indukum , ne ad primam citatiönem evo- Inddum
carentur. De Mäximiliano atque Carolo Augg. multa polliceri pocuifiet, nifi per ignaviam ^"^lolTde
Trajedanorum omilfa fuHTet profocutio. Sub eo intenfiflimus fuit (h) ardor in vere, ita ut ^ p " "
équités in armis, fed paifim per vicosviri, midieres ac pueri, item pecora interirent fiti , & "ß^Jicad
continuabatur multis menfibus, inauditum anteà. Cœpta etiam (i) pullulari nefandifsima primam ch
perfidia Lutheranorum , qua; ferè totum orbem brevi tempore contàminavit, omni hserefi tatiomm
perniciofior, diflolvens facra Euangelia, Sacram Scripturam, facras leges, fuftollens religio- evowtw.
nem atque omnem obedientiam, cum tarnen fua proetextu Euangeliorum tutari velint, pejora
quam Gothi,Turci aut Tartari in Romani Imperii extindionem, & regnorum lubverfio-
nem excogitarunt, in Chriftiani nominis odium machinantes tanto fuco ac dulci veneno , ut
etiam conftantia pedöra mutent ₃ magnoqueadfcribendummiraculo, de tantâ omnis fexus ,

facilitate, qui inftar fimiae, quae alleda caligulis , quasex arboribus confpicit homines in-
duere, idipfam efiingendo,uti ferunt, irretita decipitur, fic etiam poftpofitis patrum ritibus, yfmmiaf\'
qui feliciter vixerunt , & beatius obierunt ,tam faciliter novae fraudi fefe obcœcatos inne-
dunt . Primumin religiolbs ac facras virgines , demum in Ecclefiafiicos & univerfum cle-
rum fsevientes, etiam Deurn ipfum contemnere, Sc immaculatae ejus genitrici detrahere, fa-
cras imagines elidere ftuduerunt, Principibus fxculi tolerantibus, & magna ex parte applau ■
dentibus, donec in feipfos dente exafperari, heu riimis tarde, confpexiffent, qui ut faluti pro-
priae confulerent, non zelo Dei, non religionis aut pietatis motu arma fumpfere , fed ut fua Tumult^
confervarent impulfi, ingenti confiato exercitu per fumma difcrimina certare nutu Dei fpre- fußicoru,/;,
to fupra centies (k) fexagies hominum millia vidores trucidarunt. Perfeverat nihilominus
deteftabilis confpiratio, & inftar hidras Herculeae multiplicatur, virefque licet devida Sc
proftata Ântœo more refumit nec terretur exemplo, nec revocatur rationibus, Sc fub ancipi-
ti pendet exitus, nifi divina dementia cooperetur in caufam fuam. At Frifii (1) fub fignis Du- frifiißnu-
eis Gelriae militantes principioEpifcopatusPhilippi j cum manu validâ gregariâ, dudorQ maris tranf-
quodarn Selbachio, tranfgrefli finum, oppidum Medenblick invalère,Eccleûam cum illo in- mtffo Me-
cendentes, demum Alckmariam occuparunt aliquamdiu, & impunè tranfeuntes in Gelriam, ànbïicum
expugnarunt Afprenam oppidum nulli aetati, nulli fexui parcentes, neque à facerdotibus ab- ^m"^ndtm »
ftinuerunt, loca facra ufqué ad fumma altaria humano languine defœdantes. Relatum fuit iJ^ßß
Quitos inter illos (^m) fuiiTe ludaeos hanc prsecipuè crudelitatem exercentes cum Chriftiano jfp_renam
nfiliti hoc minus Beeret, Nam virginesamplexas infulas, quibus facerdos indutus Euchan- \\_n Gddria
^iam in manu tenens, & feroces animos ad mifericordiam exhortabatur ob reverentiam ante oppugnmt.
Pedes illiusconfiât oeeifas, Sc earum fanguine facras veftes commaculatas. Horret mens hu Commmtum
^ana enormia facinora narrare, quae illic contigerunt, nec tarnen impunè, cum p aulo poft ab
aliis Principibus commotis ob tantam tyrannidem magna ex parte trucidati a.udores,atq; de - ^iudî^u°

funt. Praefuit (mj autem Ecclefiae Philippus annis circiter novem , Sepukus Doreftadii
^aP^ud fratrem fuum Davidem»

a DocioS inpartoprech babuit,) Melius de Phiiippo fentit Gerardus Noviomagus > qui fingula-
rem de ejus vitä Iibellum edidit j ex quo plurima Sifridus in Appendice: Barlandus quoqae in ejus
elogio, poft initam (inquit) dignitatem , multafecit laudabilia: alii non fponte fed Maximilian! 2C Ca-
roli arbitrio coactum iniiife Epifcopatum, cum prius setatem excufaffet,tradunt. Sed cum liber No-
viomagiintegerextet Tom.j.Scriptorum Germ. Freheri, eo le&orem cupidum amando.
b Quam certis indicia diu ar/ibierat , J Privatim videtur Heda offenfus Phiiippo, cüm alias ä pierifque
fcriptoribus laudetur.

c Hujus tarnpraviconfilii auclores,) In confiliarios principis plurimum invehitur ■ ita tarnen , uc

facilitatem Epifcopi, adulatoribus nimium tribuentis, ubique damnet.
d Tertiwper ordinemEptfcoporum qui extra Traje8um&c.) Gontinuato nempe proximo ordine > ut
primus David, fecundus Fredericus, ipie Philippus fit tertius, Plures verd jam ante Antiftites ex-
tra civitatem tumulati eranc , ut ex hiftoria ipfa apertum eft. Nam Bonifacius five Winfridns 2.E-
pifcopus apud Fuldenfes quiefcit: Alfricus Epifcopatu a Nordmannis pulfus alio in loco fepultu-
ram invenit, utetiam Ludgeras, Hungcrus, atque alii a civitate exules.
e PiEturis ac lineament is per otiurn operam dans,) Ejus artis non tantilm amans , fed etiam call ens, ex«*
cmplomagnorumPrincipum. Sicolim Hadrianus & Antonin. Impp: & precedenti feculo Ro«
dulphus 2. Imp. non folum ea arte deieftati fuerunt ,.fed etiam manu interdum pinxerunt. Erac
proinde Phiiippo gratiffimus Mabufius excellens per eatemporapiftor, cujus adhuc extant opera
ipfius juffuconfe&ainarceDoreftati, quaeindead a;des Trajeft. in quibus hodie confeffiis Ordd.
Patriae, tranflata. Vide praeter Noviomagum fupra laudatum,etiam Sifridum Petri ad Appendiceal
Chronici Becani.

f Parum deditus relligioni>&mims obfervans cleri,] Tefte Noviomago,de puriore religione non ma-
le videbatur fentire, & multa fuo tempore fe emendaturum profitebatur.
g Ne adprimam cltationem evocarentur,] Indultum Leonis de non evocando, ad faeras, credo, res
fpectac: Extat etenim diploma Guilielmi Regis Rom: de non evocandis civibus Trajeftenfibus o-
limanno 1252. concelfum.
h Intentiffimusfuit ardor in vere,~] Res rara Sc infolita in hifce frigidioribus provinciis,in quibus fri-

gus quam ardor nocet magis.
i " Perfidia Lutberanorum,) Loquitur Heda more fuitemporis ,tanquam ccecus de coloribus judl-
cans, & praejudicio communi nimium indulgens. Qua\' vero fequuntur de Rufticorum tumultu &
feditionibus eorum>ea inique Luthero adfcribit, aut ob eundem Reformatam culpat religionem ;
cum tarn Lutherus, quam omnes purioris fidei profeffores, nihil magis quam ejufcemodi fanatico-
rum hominum faftiones damnare foleant.
k Supra clx. hominum millia truci darum,) Plures exafperati Nobilium in ipfos tyrannide,arma etiam
Dominos ,acPrincipes,tam profanos quam Ecclefiafticosfumpsere. Verüm Muntzerus, quofe*
ditionem fuam palliaret, religionem mifcuit, malo exemplo , & fatis fevere inipfis punito.
1 Frifiifubfignis Ducis Gelrif,~\\ Haec quoque Snoyus , vel Caulaeusejus paraphraftes f\'cum nihil
eorum in MS. meo Snoyo habeatur) profequitur, & cum eo Fr. Haraeus in Carolo Auftriaco Bra-
bantiae Duce ad annum 1 j 17, ubi etiam crudelis Afperanorum expugnatio- Vide I. Ifaaci Pontant
Gelricamhiftoriamlib.xi.ad annum 1517. ubi Duces horum noininantur primarii, Iohannes
Golfteinius & Iohannes Selbachius.
m Multos inter iUos fuijfe ludteos &c.) Ex vulgi rumoribus hsec difta , quafi non fimilia etiam hoc
tempore in bello ab effrenatis militibus patrata: fane ut longinquiora omittam,teftes erunt Zutpha-
nia, Nerda, Oudewatera, 8c non ita nuper Magdeburgum, ubi nihil non crudelitatis & turpitudi-
nis admilfum fuit»

n Pratfuit anniscirciter novtm,) In MSS. M. G. Lappii (qui olim Decani vander Burchii fuit) Sc
in Miropiano eft: Prcefuit autem Philip. Ecclefue annisfix, menfibus xi. d\\ebus xiv. obiit Doreflati anno
Mv^cxxiv. v 11 die^Aprihatatis anno lix. quibus convenit Noviomagus. Sifridus Sc Bocken\'per-
gius vi 11. ei annos regiminis tribuunt, Diverfitas ex ignoratione temporis ceffionis ßadenfis vide-
tur orta. Diem obitus Huterus ftatuit 4. Aprilis, Hortenfium fecutus 3 Ubbo Emmius 6. in eo
magis etiam deceptus quod corpus ejus moremajorum Ultraje&iin sede primaria fepultum fcribit.

EO mortuo indidis confiliis ad v 1 .diem Menfis Maji ut rebus afflidiscelerius occurre-
retur, fufae magnae preces, diuque praemeditatum qais utilis idoneufque inveniretur.
Multorum judicio infedit de Germania fuperiore, qu« principibus & nobilitate pol-
Moresdi-\' let, aliquem quaerendum, &minime ex ditione Principum Burgundiae, cum illi moribus
verjipopu- Germanicis fe minus conformarent, qui gaudent liberate, Gallicam fervitutem omnibus cx-
lom ofam fedantes, fine fide/ine fader« oppreftionem vicinorum meditates, & id in odium Phi-
lip pi

îippi, contra alii in odium Frederici refpuere Germanos, tanquam fuperbos,foIâ oftentatio-
ne & verbis potentiam habentes, indigos aeris nervi beili,& idcirco avaros ac onerofos pro Germant &
vincialibus ,nunquam fatiabiles, defpicientes caeteros, caeteri utrofque fedudere tanquam Burgundi*i
in habiles ad Rempublicam bene adminiftrandam, fatis im ore populi vivente Frederico, r%™dum _
quod à fuperioie illo Germano deficiente,nollentregi. Idipfum Tub Philippo crebro vul- ■
gatum de ßurgundionibus,cogitandum de tertio,cujus poteftas non effet fufpeda, nec mo-
res infefti, & vita cognitaj lub quo fine timoré aut follicitudine » fub pace& tranquiilitate
vivere licerer. Dum ifta agitarentur, à Burgundis Cardinabs Leodienfis, ab Archiepifcopo
ColonienfijDuce Clivenfi,Comité Palatino, Henricus frater ejus coadjutor Ecclefise Wan-
gionum, Worniaciam dicunt, Praspofitus Aquenfis, à Comité Provincia; Hafforum, (Lant-
gravium dicunt, ) Bichelius Decanus Colonienßs j ab aliisEpifcopus Monafterienfisfrater
Colonienfis Archiepifcopi. At Gelriorum Prînceps optionem propofuit, five fiüum Ducis
Lotharingorum nepotem,five alium ex Ducibus Luneburgenfibus, vel quod ex gremio ma-
jorisEcclefisealiquisnotus eligeretur; Inter tot commendatos non modica fuborta anxie-
tas, multorum vota concurrebant ,in Cardinalem Leodienfem, quia opulentus lapfis rebus
fuccurrere poffet,& magnis clientelisfulcitus infummâ seftimatione apud Rom. Pont, at- De\'competii
que Caslàrem habitus : aliis contra feveritatem & potentiam illius formidantibus, & quod toribusya-
Cardinalis effet tribus jam Epifcopatibus prœpofitus,quo minusad defolatam Ecclefiam in-^riatenderer, frater Comitis Palatini prsefentiâ incognitus, folâ famâ ex aliquorum relatuno«
tus, & licet ex nobiliffimâ domo oriundus, tarnen fuperelfent feptem fratres,ut minus fuf-
ficere videretur tanto oneri,occupatis aut impignoratis ferè totius Provinciae munitionibus.
Propofitum de Epifcopo Monafterienfi multis placuit, quia provinciam cumTranfifulanis
jam oppreffis haberet conterminam, Valens facilè confcribere equitatus, & cum parvo labo-
referre lubfidia ; obftabat juramentum, quoEcclefiae fuae aftringeretur, & quod aliam ac-
ceptare inconfultis fuis proceribus nequiret,qui omninb obftabant : allegebatur etiam quod
E)uci Gelriae eflet infenfus. De Bichelio Lotharingo, five Luneburgenh rarus fermo, quia
in hoc forfan difpliceretur Burgundis, non defuére ex Ecclefiis, qui in animo volutabant a-
liquem ex gremio eligendum, cùm & nobiles & dodi, & juxta aetatem bonifque moribus
prœditi haberentur , & plerifque Ecclefiis utilius confultum fuiffèt in promovendo medio-
cris conditionis, quam potentes aut illultres j ita ut aliqui de femetipfis fpem concipere,am-
bire, & in vota fua alios follicitare non formidarent, quod cùm ex rumore à populo refci-
tum effet, parum abfuit, quin ad motus 8c arma concurreretur, Nam fufpicio erat, quod eo
modo aliquis potentior Epifcopatum pofteà effet confecuturus. Cecidere itaque fuffragia Uenrîeus
in Cardinalem Leodienfem ,acfratrem Comitis Palatini fub incerto aufpicio, 8c plurimis Dux Bava*
votis,cumque à fcrutatoribus denunciaretur aiterum praevalere multitudine,ne eledio fieret ^ria><* Co-
per contentionem, & provincia jam exhaufta, caedibus ac rapinis iterato exponeretur, ac- ^m" ^Palat,~
ceffere vota minora, & declaratus Henricus Dux Bavarias, ac Comes Palatinus Epifcopus \'

ab lens quinquagefimus odavus in ordine, vir certè non minus virtutibus ac moribus, quàm f_ragiis de-
fanguine illuftris. daraturE-

Henricm Thilippi Palatini Rheni & Ekùlons Fil. ex zJtâargareta Ludovia Havari* dticis filia,
natus 1487. Febr. I y. ex Canonico fit Epifcopus Spirenßs anno 1523.^ annofeq. Fltrajettenßs, &
UnàemFrißngenfts. Obuti^z. i.lmiu

In Fajquillù ôivi [«permit vacatur îstn bïâUtrtlî fBîffîïjop/ eadem ratione qua prent blavii
^rBavarict a Thoma Campen fi in CbmmcofanEU Agneüs appellantun quodàBœvaris principes
Vernum cudi cœpermt, qm tlavias tejfellas mfiutofermt^

376. jmwV Et quotespluvios animo menrefagack
3. poëtarum Oppida belüget a (jerman ia pradu a pubc
Belgieorum Tim\'a tenet, qua velpoffis componere magnis
anno 1614. Vrbibus /talie fimunimentaifitufque
Tjancofurti , fidivitias caslumque beat urn

- ^itorm\' Expendas, fed qui tam crebra beataqtic fcrvct_a^4ngulus, haud ahis Cermdnis extat in oris»
Scilicet ut Cj clacks ventofius circuit Argon
DiSiantes inter fefe difcrimine parva
Sic & tmigeras ampleÜiw angulus wbes
Exiguus multas, inter qua* emicat una
Metropolis, ßcut Soli conjunäus anhelo
fitrtyeBum ^cj>p_KJf^_oïos obfeuros inter rutilare videtur.

A Her as, Endanus Italos ut deprimit amnes
Vt Carolus procerus pofife videt ire minores
Innumeros,cm Eelgaßrox, Htßpams & acer,
Cm Siculus fervit, nee non Campana juventus.
<±AfpiCe quam celßos adfyderafulgida muros
Tollat, & aéreas niveo de marmore tunes»
Non Habjlonkas qu<u vafra Semjramis are®
Cottilibw maris lentoque bitumine cinxk
Metropolim bancßuperajfe putem,fic &Atbus altis
ëxornata cluit ,ßc eß redimita deorum
JDelubris, coelumßc eß fortita beatum,
Sic Rhoeno a!luitur,fic Oceanitide lympha
Perfruitur ,fic & circundatur ubere campo.
Verum ut fint ahis forte hoc communie paucis
Vrbibus, afieribus quorum pomeriaßaußü
Suntfignata, quibus candentia licia nermt*
(oncordes fiabilifatorum numme Parca,
lila quidem inficias nemo certe merit ejfe
^Proprio Trajefte,quod qua collegia tanta
Tantis divitiis & cultis moribus auch
Tost Romam mbs habeat, temerè haudreperitw in
orbe.

jQmre TrajeÜum Romam vocitare minorem
Eft folenne vtrUi quifeptm collibus urbis

LiBis TrajeBum commigravere decor tint.
Jguodque magis mvetts matronas atque venuBoi
Nonßt qu<t teneat, quamvisfe Qpria tellus
Iaüet alumnarum pragratet munereforme*
Quamvis Her mimefe tollat in œtbera Cacbni
Urbs Amphiohia tesludwc condita, quamvis
Sparta frns criflas Lœdewm tollat ob ovum.
Sed quicunque parat Trajeclo advolvere honorem
Laudibus, is dentem certat candore nivali
Albaviffe Indum,fucco loliginis atro*
Verum ut fub rapidi nihil efl curvamine cceli
Parte qttàd ex omni perfeftum vivat agatque,
Sic funt nevorumqutdam vesligia,corpus
Tam bene compofitum malè qua decuijfè videntuf
Tempore qua partim, qua partim principe tali
Tollentur rapidifque notis voluenda dabmtur.
Salve Trajeëlum ter fedixterque beatum
nsîttalico cenfu, concinnis œdtbus atque
Siderm formis ,juvenum quoque robore duro,
Ingeniofacili, cceloqueßtuquefalubri.
Satve, protentis & Epifcopon excipepalmîs_tEt corpus conjunge arima capitique decoro_%Etfine vefano proceres confligere cjfytarte
Exter nos, aquü votis œquoquefavore*
Ociafœlkem fic te dulcijßma pacis
Servabunt, celßoßc ventes fidera tangens.

^ua poft TrajeBum poffit tenuißefecutidas
Ambiguum eß. Nam tres urbes quas Ijfula radg₄Ancipiti inter fe tJMavortepotijfma qmßt
Concertant, mate tarnen T)avenir ia Ttyollam
Litweofque premit Campos,& honorefedendi.
Hoc tribus urbibus eß cowmam, qmd emporiis fint
Percelérvs, quodTrajettifunt <tmuk amœnit
*s£dibus 6 plateis&pukhro gurgite Rharni,
grnd fint pacific*, quod fefe fœdere aheno
firiEli adjutent, qtàdrelligmis Omare

Çermanos ver os agitent, qmd denique taies
gmque Senatares habeat,fortiffima quales
Vifo ^ » (m regem Mme Moloßmn

^ohiMît & vÊttfo Lit tos dimittere jfiœs
€ompulk ac Adritm rttrfus tranfire fomrdtti,
Sedfient longe dotiœ dicmtur Athenœ.
■Argolicas urbes olimfuperaffe tJHinervà
Ä4uneribu6,fic SxvolU premt Tritonidos arte
Pubicolaqmfchola, quafeunque bicorms inundœi»
y^rbes aère as Rbœnus dum deferit Alpes
Et ferit ariloam non unogurgite Thetimi
Nedumfinitimas posî fe videt ire minores
Mine barbaries ultra glaciale profundum
Exulat expulfa, ac illic Çrajus Latinfqttë
Sermo viget,uec non quo Vrepus fatur apelU.
Verum ut "Palladio fejaBat munere Sw^a
Oppidulum Rhœnenfe pium ,fic puflat ameenè
Ccelo, ficquefitu fe tollit ad athera blando.
^uippe quod in celfo confiruBum vertke Collis
Eronaofi, Rkoemm fukter fe cerniteuntenu.
Vmicibus tremults ,firepitantem murmure muco,
fi icfi quando libet cervos agitare fugaces
fulmineum velaprttm cornu transfiger e dura

■ Auribm excipies Docüm êfermaut mUe₉Avia quAs arbufla cient volucrefque canor&
Capripedés cernes Satjros, DryadefquefwaccSï
Dum curfu certant agilipravertere Panes,
AgreHes nymphas late nemus omne mwevei
Oppidulum qmmvis ittttd non fit populoftm£
At tomen exiguicives ut mmtibus alt is
Nutritiifunt montani genus acre virorunu*
Gsrmanis nuüis vivunt vertutefeeundi
Hellica & ingenii non cedrnt dotibus ullïs.
Sic opibus quod deeïtfttppkt virrngeniufque.
tAtmrsfordianam jam quis rogo laudibus urbeM
Extulerit dignis, opibus cenfuque beatam
tSWygdonWifediJtyCartigemcelfaqM juventd
Fracipw claram* jQuis Ficcam carmim digna
Impofitatot Rbcem ripis defcriberepojfet ?
Ergo dioecefim tam claris wbibus atque
Eortibus ornatam, munitam rebore tanto
\'Pmélts ulms, Priweps capefmme vicifimi

Pontifex Clemens Septimus anno I f 2p. Epifcopatum Ultrajeden-
fem authoritate fuâ contulit venerabili Viro ac Domino VVilhelmo
Enckenvortano *Brabanto:buncOnuphriusPanviniusaIicubiTra- Miciï
jedenfem vocat, fortè propter Pontificem Eladrianum Sextum, qui l₀m Cam- ^JTrajedenlis fuit. rîuic enim admodum familiarem ac charum fuiffe pinia.
ex eofatis conftat,quod ipfe, poftquam in Pontificalem federn cx-
akatus effet, ei non folàm Epifcopatum fuum Dertufenfem in Hi-
fpania, fed etiam Galerum Cardinalitium contulerit. Hic enim eft
îlle WilhelmusEnckenvortanus Dertulenfis Epifcopus, quem anno Chrifti i ^j.Pontifi-
catus fui anno fecundo die lovis ,4. Idus Septembris Romas P. P. Hadrianus VI. unica fua
ordinationefecit unicum Cardinalem Prefbyterum SS. Iohannis & Pauli : Qoanquam aü- Hoc titula
tem in eledione Clementis Septimi, qui Hadriano Sexto mortuo füccelEt, ipfè non adfue- f
rit, videtur tarnen illi nec ignotus fuiffe ,nec ingratus, qui ilium Epifcopatu Trajedenfi de- \'"ff^fffiï
corum voluerit. Hicigitur Praeful per procuratorem fuum Ukrajedi cathedratus fuit E ^riVl.PapÊ
pifcopus ordine quinquagefimus nonus,fedemque habitations fuae toto tempore Rom« re-
tinuit, ubi etiam mortuus eft menfe lunio anno 1 <f 36- poftquam Epifcopatum per procura- _ï
tores adminiftraffet annisfermé feptem; Onuphrius enim defundum fcribit anno undeci- \' **
mo Clementis Septimi, hoc eft , anno Chrifti 15-34. & fepultumRomç in Ecclefia S.Ma- 15-34»
lise de anima : ex quo nafcitur error * totius biennii in calculo temporis : nos communem * Ipfe Dn_bpopularium Chronicorum traditionem hîc fe eu ci,ad fequentis Praefulis initium extendemus ^Egmodmus

ANno I födT fucceffit Patri \'t Carolus Auftriacus Hifpaniarum Princêps, Set. Se nu laudem do-
meratus eft Comes Hollandiç , Zelandiç , ac Dominus Frifiae ordine vicefimus no- ^{muu E}P^lf*
nus : & quoniam is tum temporis non nilî fex annos flatus fuit, conlenfu votifque .

primorum illi fratrique ejus aefororibus generalis Tutor poftulatus ac praefedus eft ipfiüs _fem)\'
avus MaximiHanusRom. Imperator, Archidux Auftrise, &c. Apud hune igitur Carolus chlinisean»
Auftriacus ad puberem ufque astatem potiffimum educatus fuit. Anno autem 15T4. Caro- 15-54. 1"
ins Auftriacus in omnibus civitatibus Hollandis Comes inaugurate eft menfe Iurtio. Anno Breviario
^ïlf. Georgius DuxSaxOniae: Alberti filius cum confenlu fratis fui Henrici Dominium f"° ƒ
frifiae tranftulitinmanus Caroli Auftriaci : cujus nomine mox Leovardiae confentientibus ^VldtaP\'^!{?
Patriae Ordinibus ad S.Vitum in Portu veteri Calend. Iulii inaugurate eft excellentifli- Çom-Boo-
^^sPrincepsFlorentiusEgmondanus Ifelftenius> AggerisS. Martini, * See. D.Toparcha mm\'scall
generalis Hollandiœ, Zélande ac Friliç : Qui confequenter ut reliqua laudabiliter à Duce num.
Saxonia; inftituta ampliavit, ita & fupremam quoque Curiam Senatorum numero auxit,no- 1 Philipps
Jilque in hunc ordinem alledis, tres duntaxt ex illo Saxonïco Senatu refervavit, fcilicet D ^^uß^r\'^aco
U\' ßetnardum Buchonem ab Aita, & D. Heflelum à Martena, & D. Renichum à Cam- iT⁰J"

Jtnrn Dê- minga. Quodhorumfides ac diligentia Carolo Auftriaco peculiariter à Dace Saxonias
mini. commendata effet : Ac mihi quidem rem penitius confideranti videtor Carolus Quintus de
induftria cùm in omnibusfuis Provinciis jtum in iis praecipuè ,quas iple acquifivjt, velut in
Frifia, in Geldria, in Tranfifuîania, in Ditione Tirrajedina, Teparchas potentiiïïffîos.ac rci
miîitaris peritiflïmos, tum Confiliarios prudentilîimos atque integerrimos conftituiiïe: Vi"
debat enim Princeps lingular! prudentiâ prœditus ,hac rationefututum, non jolt m ut Pro-
vinciales ipfi melius in officio continerentur, fi armishoftis externus arcereeur yïeg&as-do-
mellica tranquillitasconfervaretur, verum etiam, ut Se finitimœ nationes pauiatim reprefc*
fa feritate mitigarentur, fi partim exemplo dodœ, partim confuetudineemollir\'œ deprs-
henderent Burgundiacse Domus politiamfua longe effe praeftantiorem Itaque ptsmüßi
Vide P ^^öP^arc^^am Praefedum Frifias Carolus Auftriacus effe voluit, hune ipfum, qui ejus no-
Winfemïî ^m*^neinaugüratusfuit Florentium Egmondanum : Hic autem quantus fuerit, ignorare non
Carolum. poffunt,qui hujus setatis Hiftoricos, vel à primo faltem limine falutarunt : Egmondaoo!uc-
ceffit ex natione Auftriaca oriandus rei bellicse gloria non inferior D. Wilhelmus Roggen»
dofeffius, qui fuccefforem habuitilluftriffimurn virum Dn, Georgium Schenck à TâWeo»
burch parentem Reverendillimi Archiepifcopi Ultrajedini prsfentis,qui rerum prodefea-
fione Frifiae geftarum amplitudine praecedentes facilè fuperavit : Hune defundum excepit
bellicofiffimus item PrincepsMaximilianus,Comes de Buren,cui mortuo fuffedus eftjvkîa-
* Cœfus te bellica prseftantiflimüs ïohannes Comes * Arenbergius, Arenbergio miles item egregias
i5<58.utiri" Carolus Comes MegenfisjMegenfi ftrenuusinprimis^EgidiusBarlamontius. Barlaitnontóo
franarra- demû diverfis ac multisbellis exercitillimusGafpar à Robles Baro Biiiaeus fufFedus eft.Quî
^m" quidem omnes ac finguli, quales,quantique extiterint,quantaque cura ac diligentia Frisian*
tutati fint, ut publicis feribentium monumentis,ita etiam viventium teftimoniis adnuc ab-
undè conftat : Et verb ut armata; , fie etiam togatas militiae corypbaeos eadem Domus Bac-
gundiaca Frifiae gubernandae praefecit. Apparet id in Senatus tupremi reformatione ,cùra
ejus numerum in juftum ordinem redigeret, non praefente modo M. Bucbone ,.fedeo etiam
in Hagenfem Curiam tranflato: Primus in Frifia Senatus Casfarei Praefes ordinatus eft M.
GregoriusBertolphus Lovanienfis, quem ob fingularem prudentiam ac rerum ufum, quem
ille fibi Bruxellas publicis privatifque caufis aditandis plurium annorum fpatio comparave-
rat,Carolus Quintus hoe loco dignum judicavit : qui quidem tametfi vis anno integrofu-
pervixerir, jucundiffimam tamen illic lui memoriam omnibus reliquit, cujus defundi fiiiaoa
D. Iuftinam pofteà uxorem duxit clarifïimus vir ac Dominus D. ïoacbimus Hopperus Fri-
fius,Eques Auratus, & Regiç Majeftatis in Hifpania Sigilli cuftos, Sc per Belgicasejuldens
MajeftatisProvinciasCancellarius. Bertolpho defundofufFedus eft M. Iacobus Stavelias
infignis Sc ipfe politise confervator, cui fuccelHt, omnibus meritofuo fufpiciendus M. E-
verardus Nicolai : hic enim ut parentem habuit eruditione, prudentiâ , integritate fingula-
rem,ita & ipfeobadaudasin fe has dotes apud Carolin Quintum majori authoritate fuit,
ac proinde ad plures etiam dignitates ab eo gradatim evedus eft : utpote qui primü ex Ha-
genfi confiftorio vocatus,Confiliarins in Frifia,& hinc Senator Mechlinias, indeque Profes
Frifiae,pofteaqne Secreti concilii Senatot Bruxellae, ac poftremb Magni confilii Mechliniç
Praefes creatus fuit: Everardo Bruxellas vocato, fucceffit Dodor Hippoly tus Perfinus,cujus

6 ipfius integritatem teftatur in melius ac majus gradatim fada promotio, qu i primùm ex
Hagenfi confiftorïoPraefes Frifiae,& inde Praefes Ditionis Ultrajedinas fadus eft : pro me-
liori enim habendum cuique id eft, quod libera voluntate ipfe alteri praeponit : Hippolyte
Ultrajedum avocato fucceffit M. Carolus de Nitzen, cujus non minus, quàm prasdecefioris
fui virtutem augendis dignitatibus Carolus Quintus,ut & filiusejus Hifpaniarum Rex Phi-
lippus approbatam voluit, hic enim primùm exconfiftorio Hagenfi, Fifci advocatus in Fri-
fia,& hinc iterum Senatus Regii in Frifia Prazfes côftitutus, & Equeftris ordinis infignibus
donatus fuit.Nitzeno defundo fucceflir clariffimus.prudëtiffimufq, vir ac D.Dodor Igra-
mus ab Achlen, ejufdem Senatus Confiliarius, eledus in Prxfidem exemplo memorabilj ac
novo : nam poftquam Nitzenus diem fuum obiiffet Regia Majeft Ampliff-Ciariffimoq; _vi-
ro Segero,Domino Groef bekîo,Reverendiff.Epifcopi Leodienfis fratri,qui tune Frifiç Vi-
ce-praefedùserat, mandavit,ut per Scrutiniumà fingulis Confiliariis jurejurandoantea ex-
ado exquireret, quem quifque ex collegis ad vacantem fundionem maxjmè idoneiim ju-
dicaret, q_UO fado, cum fuffragia huoc nominaffent, Rex qui ante annos decern ob iinga-

larem ejus prudentîam atque fidern aliis tunc experimentis exploi aura hujus Senatas Con- Anna B&
iiliarium fécerat, eundem Praefidem porrb jam çupidiifimè fecit. Plané igitur hic dubi- _Wm_htes, utrum magis fufpiciendum dicas,Reganne d_e omnibus Confiliariis hujulce Curia? eUni
habuiiîe opinionèm,, ut finguios Praefidenti» faftigio dîgnôs judicâvérit., an verö hune ré«.
îiquorum taliumjudiciounum omnibus elle pradatumô Utrumque certè fcuih cîstéroruni
omnium, tum bujus in primis integritatem fingularemarguit, quam omnis ordinis Pro-
vinciales ctiam calculo fuo comprobarunt : Quorum vous nihil optabiliuè fuit, quam hun*
Praefidem videre Frifiaj : Ut autem inToparchis & Prœfidibus j ita etiam in Fifci advoca*
ris, quos alibi Provincie tutores, in Frifia Procuratores generales ufitate vocant, eadera
Domus Burgundiaca prudentiam faam ftudiosè declaravit * cùm tales hadeniis brdinaveritj
qui intet feveritatem ac lenitatem via media ingrefli, neque contemptum Majeftati, ne-
que odium conflarent, & bonis folatiö, mal is terrori elfent : In horum numero primus fuit
M. Carolus de Mitzen, idem ille, qui pofte* Curi» Prsdes ibidem fuit : qui quanta inté-
gritate fe in eo officio gelferit, exprasdidisaeftimaripotelh Huicfecundo loco fucceffiè
incomparabili integritate vir ac Dominus Mi lulius à Geel, ob fingularem fuam in tradan-
dis negociis civiiibus dexteritatem ex praecipuisejufdem Curiae advocatiseledus & aflum-
tus qui ita fefe geffit, ut forenfem praxin,cujus peritilTimns fuit, ad honorem Maiçftatis, &
falutem Provincie contuliffe, etiam ab improbisjudicatus fit. Tertio locohic fuffedus eft
clarifiimus, prudentiffimufque vir ac D- Dodor lohannes Carolus Äntverpienfis, qui eùrcî
ad expoliendam fingularem fuam tum reliquarum difciplinarum itum V-1 « cognitionem ira
«mpliffimoapud MechliniamSenatu decennio integro caufarum patronumageret, ac va»
riis ejufdém Sénatus fuiïragiis ad Septenos dignitatis gradüs poftularetur, Regia; Majeftati
in primis vifus eft idoneus, qui huic fundioni praficeretur, quam & tanto moderamine ha-
denus adminiftrat,ut & Majeftati Regiae, &c fubditis ejus .temporibnshis quantumlibec
turbulentis,officium fuum abundè probet.De reliquishujus Ampliifimi Ordinis Confiliariis
bic texere catalogum,inftituti noftri ratio non patitur, quibus ne id quidem propofitü fuit i
ut horum ipforü,dequibus diximus,univerfas dotes ad amuffimhoe loco rëéenferemus,quod
jpeculiari opere,fi vita fuppetat,faduri fumus, quodde omnibus Toparchis, Praefidibus, & > ..
Confiliariis Curiae Frificaö meditamur : Nünc ënim id operam folummodb dedimus, ut vei Suffen
exili faltem borum nomenclatura propofita Ledor ex conditione Frifia conjeduram faciat di qui non \'
de reliquis Provinciis, quas Ditioni fu» Carolus Quintus aggregavit, iquanta fcilicet cutâ videtur pr*»
Domus Burgundiacâ profpexerit_â ut Sc public« & privat® tranquillitatis idoneos adrni- dii£i_tciftroshisprdSceret. Porro autem anno i y 17. circa feftum vifitationis Maïiae Carolus
Auftriacus in Hifpaniam profedus eft jubiinfequenti anno Rex Arragonias, Legionis &
Caftell», & mox utriufque Siciliae toronatus eft, moirtuo Rege Ferdmando ejus avo ma-
terno. Anno autem 1 jip. prid. Idus Ianuarii mortuus eft Imperator Maximilianus pri- 15 j è;
mus, CaroliAuftriaciavus patemus. Cui eodem anno Calendis Augufti Carolus fuffe-
duseft jdidufqué,eft Carolus Quihtus ,itbperavitque anno 38; mêrihbus fex, diebus vi- ïnEphaphié
gintifeptem. ÈodemanhoM.BertiardusBuchoab Aita à Carölo Quinto in Palatio Ha- Granat* lù
gienfi Collegio Cationicorum Decanus praîfedus, & in fummàmHollandiœ Curiam Se-g\'wXL»
natorafcituseft. Anno i^22.CarolusQuititiisadfedandasPrincipumdifcordiasinHifpa* l^iz.
niam turfus pröfedus eft. Anno 1 j. Carolus Quintus duxit in uxórëm Dn.IfabeliamË- j
ftcianuelis Regis Portugallix filiam : Anno 1527. mén fis Maji, die féptima Vallidoleti in _J > y
Hifpariia nâtus eft Carölo Quinto filius primogenitüs ,qùi nomiriatus eft Philippiis, hodié- > ⁷* ,
que patri fuperfttó ditioneshs&reditarias clementiffimè gubernati Anno 15-284 menfis De-
cembris, die tertiaconcelHt in fata clatiffimus vir Dominus M* Bërriardus Bucho ab Aitaj quovid§
anno aetatis fuae féxagefimo tertio, fepeliturque in Haga Comitis, vir meritp füö plurimum plurafupra
ïaudandus : utpote, qui rebus adhuc in Frifia novis annos quirtdecim contiriuös Ducibus Sa- SepultwHa\'
xoni^, Alberto, Hentico, atque Georgio, deinde & Carolo Quinto per anrios quatuor
ibidem, & in Hollandia demum pér ännos novem fidem diligentiamquè fuam in luprema Mohorn
Curia Senator probavit. Rebus in ,Fnfia oppido turbatis, partiümque difcordia ac bcllo _{r4rio in}împlicitis maxima fepe pericula prudentia fuâ foctiter à Patria avertit, Leovardiam obfî- fi_a ,m<t "
dione Geldrorum preffam in fide retinuit, multifque legationibus honeftiffimïs âd Maximi- fun penes
fcanurn Imperatoren) ,RegefqueFrancomm& Anglorum fuodus eft: ütque in fumma LappIv^\'
^gQitate cooftitutu^ rebus affluentibus iaoatam liberaiitatein fuara pr^ftare ex animi

^rtAnm Do- fententia potuit, munificus in primis extitit in Antiftites orthodox« Religionls, & libera«
"mini Artium ftudiofos. In quos affatim collata beneBcia non modofundationum monumen-

ta publica ₃fed & vivorum teftimonia hadenus deciarant. Eodemanno n\'atus eft Carolo
Quinto bb^⁵ fecundo genitus₃ vocatulque eft Maximilianus,qui infans periit- Anno I 30.
^lSl^0% (^_aro]_us Quintusin inferiorem Germaniam reverfuseft addudafecum fororefua D.Ma-
1, ria Ludovici Ungarici vidua. Anno in I. D. Fcrdinandus Auftriacus Caroli Quinti
fr.iter , Rex Romanorum elc ftus eft. Eodem anno Maria Ungarica Caroli Quinti loror
1532. ordinataeft Gubernatrix barum inferiorum Provinciarum: Anno 1 5 32. Caroius Quintus
, in Germaniam profeftus eft, & effugatisex Auftria Turcis , in Hifpaniam profecius eft.

I???* Hincanno 153-1.in Aphricam trajecit, acTunetum cepit. Anno 1536. Gruriinganife Ca-
2f39* rolo Qjjnto fubmiferunt. Anno ijjp. fecunda die Maji mortua eft Imperatrix Dom^;na
Ifabeila Caroli Quinti uxor. EodemannoCarolusQ^intusexHifpaniaterreftriitinere per
Galliam reverluseft : % inprincipio anniij4 G mdavi caftfumprsefdiariumsed ficavit,
I5". ^^{nno 1} ^T.menfislaniijdiep.ex Domina Maria Dn.lohannis Portugallias Regis filiafhi-
lippo Caroli Quinti filionafciturfilius primogenitus ,qui vocatuseft Carolas : & tertio ä
_I ^ partudiepuerperahaecdefunda eft, \\nno 1-46 Caroius QuintusÜItrajedi eelebravit fo-
tVideCata- lennitatem aurei Vellerist₃ubi tunc temporis multi Nobiies militari decore, ut olim vocaba-
logHm horn tur,utnunc dicimus, Equeftri dignitate donati fünt. Ex Frifia D Sixtus ^ Dekema,& D.
Eqxituma- Petrus ä Dekemaejufdem MajeftatisinfupremaFrifsCuriaConfiliarii, itemquePraefes
pud Lud. Curiae Trajedinae D.Dodor Hedor ab Hoxvier, §c D.Aefgo ab Hoxvier frater ejus. cum
Gutccurdi- _aiij_Sa]jq_{Uo£ or}d_Jni Equeftri adfcripti funt.Eodem hoc anno & fequenti Caroius Q. bellum
eraphum Germanicum confecit. Anno 1 f 8. Maximiiianus Ferdinandi filius,qui nunc Imperator eft,
%l,edi- Mariam Caroli Quinti patrui fuifiliamuxorem duxit: Sequenti anno Philippus Auftriacus
tionis galli- Hifpaniarum Princeps &c. Caroh Quinti filiusrelido in Hifpaniafilio , patrisfui juffu in
cce, anno Brabantia * venit, anno aetatisfuas vicefimo fecundo. Anno 1<p 5-4 Philippus Auftriacus Hif-
1609. paniarum Princeps duxit fecundamuxoremReginam Anglise Mariam, Henrici Odavi ex
* Ext at Katharina Arragana filiam. Anno if fj. Caroius QuintusPhilippoAuftriacoHilnaniarum
Ioamis p_r{_ncipi filio fuo haereditariarü fuarum in Belgio Provinciarum gubernacula tradldit: poft-
pboriSteU <3^uarn ip^^{e e2S} P⁰^ obitum parentis fui modcratus diet, partim per vicarios fuos, partim pes
la Calve- iemetipfum annis quadraginta novem.
ti itinera-

Nno ïgitur 15*3 6. poftquam deobituEpifcopi Wilhelmi conftîtiiTet excellentiffi-
m is vir Dominus GeorgiusEgmondanusIobannisComitisEgmondant biius,poft-
quam légitimé eledus, & per Pontificem confirmatus effet _; cued ingenti Princi-
pumac Nobilium comitatu rltrajedum venir, ibidemque in fexagefimum Epilcopum in-
authoratuseft : Hic Prasful in magna tranquillitate Epilcopatum toto vkss fuae curriculo
adminiftravit cum Ecclefise profedu non mediocri : nam cùm externorum hoftium incur-
¥ I_KjÇg_Mefionibusnoninfeftaretur, quos Domus Burgundiacae deienfio facile arcebf.r ₃ ip ^c* infi*-
praconium gnem eruditionem , quam lingulari pietate condiverat, toto pedore ad ornandam Eccîe-
D.Egmon• fiamChrifti contulit : non folùm enim folenniaifta pietatisopéra, preces, jejunîa, eleemo-
dano triiuit fy_nas &confimilia fubditis fuisesemplopraeftabat, fed & reliqua Ecclefiae officia ipfe h-
Fr. loames bibat, ut & facrificiis prsefens intereflet ac prœefîet, Se ordinationesclericorumarque
Or^Mino- ^et\'^am examinationes per fe faceret, ne qui ad facerdotalem dignitatem inidonei fortè irre-
rum i T41. Purent indigni.t Mortuus eft hic Prssful %<5. Septembres anno 1 f 5 0, poftquam Epifcopa.
in dedicatto- tum adminiftraflet annis xxi 11 »
nefuaHo-
miliarum "m

Euangdia dominicaliâ. Ejusdenique truditionem cum pietate egregiè eommtndat Gerardus Mormgut dedicateria epiftola
eommmmorum in Ecclepaflen_% î In Abbatia S. Amandi cujus trat admmijîrator. ; Ç»r tumutatm Vltrajctf/

EOdem igitur anno 1y y5". PhilippusHifpaniarum Princeps Archidux Auftriae, &c„ i $
Caroli Q^Filius Hollandiae, Zelandiae Cornes, & Frifiae Dominus inauguratus eft
ordinetricefimus. Anno iy y6. Carolus Quintus unà cum fororibus Ehonora at- iyyd,
que Maria in Hifpaniam profedus eft : Anno i y y 7,Hifpaniarum Princeps provocatus bel-
lum fufcepit adverfus Henricum Galliarum Regem. Anno i y y 8. menfis-Februarii, 24. die jyjg.
Carolas Quintus Imp Imperium Eledoribus Francoforti per Legatos refignavit,atque eo-
rumconfilio in Ferdinandum fratrem tranftulit, qui decimoodavodie Martii eodemanno
Francoforti Caefar creatus eft, ejus nominis primus, qui imperavit annis quinque : Carolus
autem Quintus eodemanno 1 yy8.menfis Septemb. 21. dieobiitinHifpanicaBeticaapud ijyS«
S.Iuftum. Ibidem etiam eodem anno forot es ejus Elionora atq-, Maria defunda: funt. Anno
1 y y9 pax inter PhiÜppum Hifpaniarum Principem,& Henricum Galliarum R egem com- 1 y y
poûta fuit: ac Philippus defunda jam anteaRegina Anglix fecunda uxore fua,tcrtiam duxit
uxorem.Dominam Elizabetham filiam natu maxima, eju\'dem Henrici Galliarum Regis,qui
decimo die Iulii fortuito vulnere in haftiludiisfauciatusinteriit.Eodem antio Philippus Hi-
fpaniarum Princeps ad coronam Flifpaniarnm accipiendâ iter adornavit,ac Margantam Au* P.VVfnfe-
llriacam DuciifamParmenfem luamlororemexItalia vocatam univerlalemomnium haere- ni^mM.u
ditariarum inBelgio Provinciarum gubernatricem conftituit,nihilominus interim & fingu- in^\'typ⁰.
larum quoque Provinciarum particulates Gubernatoresconftituit. Eodem igitur anno 2 y.
Auguftiex\'Zelandia verius Hifpaniam navigavit,in quam appulit odavo die Septembris in-
fequentis.Eodem anno etiam authoritate Pontifies Pauli Quarti,ut fedis glifcentibus obfi-
fti poflit commodiiiSjin fuisbifce Ditionibus Belgicis novos aliquot Epifcopatus erexit.De . -

quibus in Epifcoporum linea commodior dicendi locus fuit Anno r y60. menlîs lan.die 28 i_H^i,l_crin Hifpaniam appulitElizabethaPhilippi Hifpaniarum Regis fponlà , qua Regali magnifi- _mldiHavt\'
centiâ excepta nuptias confequenter celebratae funt, Anno 1 ƒ 62. menfis Novembris,2 4. die fii.
Maximilianus Ferdinandi filius praefente pâtre renunciatus eft RexRomanorum Francofor-
ti,& 50.dieejufdemmenfisibidem porroin Regemcoronatuseft. Anno j ƒ04. in fefto iyö^
S.Iacobi,hoc eft,2y Iulii obiit Ferdinandus Imperator, Anno i y66. mends Augufti,die vi- 1566»
cefima Antverpiae » & deinceps confequenter pluribus in locis per Belgium funt ex templis
ejedç ftatu3e,unde magni motus, magnaequecalamitates infecutse funt, quibus hadenushae
Provincisgraviflimè affliguntur. Anno is67. menfe Auguftoin Brabantiam exHifpania iy67»
miffus*venit D Ferdinandus Dux Albanus ,cui refignata gubernatione ceffit M argarita Au« * Vigltus
ftriacat,quaeParmamferecepitad maritum funm. Anno iy68. menfis M aji, die 24. D. Richmut
Iohannes Comes Arenbergius,Frifiae Toparcha adverfus LudovicumComitem de Nalfou- ^mv\'^itaf^ua>
wen temerè cömilfo praelio prope Heiligerledam interfedus eft, quo & Adolphus de Naf-
fouwenLudovicifraterinteremptuseft, Infequentis autem Iulii 2 t . die D. Ferdinandus ^dfervat\'
Dux Albanus,&c. praedidum Comitem Nafiovium in Reiderladia prope Iemmingas com- _aj_t . p^Vz«-
miflo praelio fugavit,exercitumque ejus proöigavit. Hoc anno Carolus Hifpaniarum Prin- pioquidem
cepsPhilippi Regis ex prima uxore unicusfilius vitadefundus eft. Eodem anno defunda cumpoteRa*
eft & uxor tertia ejufdem Philipp! Ciementiffimi Regis noftri, filia Henrici odavi Gallia- *^e Capband
rum Regis, quae moriens marito fuo reliquit fuperftites filias duas. Anno 1 y71. Philippus f-a™!"\'^\'
Hifpaniarum Rex quartam duxit uxoremD-Auftriacam ac Bobemicam,Maximiliani II.Im-
peratoris>&- Ifabellae fororis fuae filiam. Quod matrimonium pacisac tranquillitatis publi- time in its\'
cae rationePontifexadmifit : eft enim Philippus Annae idem & avunculus,qui maritus. An- q_Ua militia.
no i y72.palfim in his regionibus Belgicis Philippo Hifpaniarum Regi fubjedis de integro non concert
publici motus exorti funt, occupavitque Montes Hannoniae Ludovicus Comes Naflovius: néant. Ve-
unde & paulo pöft Albano iupervenietefada deditione recelfit : occupata eft etiam à Prin- ^ru^illa in-
cipe ArauziorumGulielmoNaffovioMechlinia, & fuperveniente Albano moxdirepta. ^tdl\'Z^{ens c}»^m^lultsque urbes in rooltis Proyinciis deinceps captx atque receptaî funt. Multseadhuc

nonpoffe, liccntia rf Regia Majeftateohtnta fui tnhium Calcndjanuariiinltaliam aliit^uctque Album plenampe
^feßate_m regendi has Provincial,ita rege jubente,reliquit.

1 Videatur & darns VirP.VVmfeniHS lib, 1.in Philippo Außrhpoteflate Friß*, fol, 200zqz,

^mim* tumultuantur, pîurestfepidant₃dequibuscumpluribus]ocisdicereruperflaumfo,nosquap;

tum fatis erit, ad Chronicon Ducum Brabanti« de his commodius diduri fumus, cùm non
âd Comitatum Hollandiae folbm ac Diœcefin Ultrajedinam, fed etiam ad Ducatum Bra-
bantiae, ficut & ad reliquas Provindas Belgicas, quae Régi noftro parent, attinearit. Et
quanquampraedpuum fané belli pondus fin Hollandiam atque 2elandiam progrelïu tem-
poris indinaverit, tarnen cum interclubs itineribus, interdidifque commerciis ₃ neque con-
filiorum, neque didorum, neque fadorum veritatem liquidé pofïimus expifcari, conful-
tiùs putamus jam de rebus his agere filentium, quàm commemorandis qualibufcumque vul-
girumoribusLedoremdeftinere. Anp.01573. menfe DecembriinBrabantiam venitDn.
²57 3* Ludovicus de Requefens, &c- miflusà Philippo Hifpaniarum Rege, adgubernandashaf-
ce Belgicas Provincias. Cui proinde mox gubernatione refignata, Dux Albanus ceffit, Sc
_3r7. inHilpaniamferecepit. Anno 1574, quod alibi paulb citius , alibi non multo feritis pro-
mulgatumfuit,Lovanii iqjunii publicatumeft diploma generalis venise, quo Rex Catho-
licus declarat fe iubditos omnes ( paucis tantùm aliquot nominatim exceptis ) cujufcumque
tandem rebellionisrei fuerint, in gratiam recipere,& in priftinam famam priftinaque bona
reftituere ,ea tantùm conditione, ut intra tres menfes à Diplomatis publicatione revertan-
tur, Si fidem dent, in pofterum fe nee adverfus Majeftatem Regiam denuo rebellaturos, nec
adverfus Ecclefiam Romanam rurfus infurreduros : Adeo quidem > ut & condemnatis &
profcriptis bona immobilia quamvis jam confifcata, eadem lege reftituturum fe promittat,
ii quidem hi fe in exilio catholicè vixiffe probarequeant.

DEfundoGeorgioEgmondanoeleduseftannolytfi. infeftoB« Bricbi, hoc eft*
13. Novembris in Ultrajedinam cathedram cum omnium Ordinum fingulari ex-
ultatione collocatus eft fexagefimus primus Epifcopus, & Arcbiepifcopus poll:
S. Wilbrordum fecundus,qui ejufdem Ecclefis ad S, Petrum Prapofitus erat, excellentif-
fimusBaro à Tautenburch Dn.FridericusSchenck: qui quidem utmajorum luorumima-
ginibus & rebus à patre D. Georgio Schenck Frifiae quondam Toparcha geftis illuftrilli-
mus,itaetiampropriis virtutibus dariflimuseft : hicenim cum naturali humanitati atque
* Schenckjt P^rudentiae fuae parem divinarum atque humanarum rerum cognitionem indefatigabili *ftu-
pjyinarum dio addidilTet, ita ad Epifcopalem cathedram acceffit, utqui ad omnia munia Epifcopo di-
atquehuma- gna egregiè paratus eftet. Itaque ab ipfo ftatim initio in hunc ufque diem gregem fuum noo
wnim rem modo externis pietatis operibusfuftentat,affiduâfuâ praefentiâ confortât, verumetiam do*
cognitionem ajffimis concionibuserudit, probatiffimis exemplisexufcitat ad cultum Ecclefiafticae civi-
r^tvdion ^: Quod quidemutrumquequo& vivensinpluribuscumfrudupraeftet,&

vert "prJfu- P⁰^ mortem nihilo minus indefinenter agat, fcriptis editis non modo Theologicis haerefes
lisfecundum confutat, fed Sc Iuridicis abufus fori purgat, utrobiqueautem veram erga Deum pietatem,
Apoßelicam erga proximum charitatem docet: de quo mihi propterea parcius hie dicendum eft,quod &
tradnionem j_n tvivisadhuc ipfe fit,& ex fcriptis ipfius,quae tum Theologica,tum Iuridica omnium ma-
sxcufum a~ _nibusteruntur : longe pleniùs virtus ejus & eruditio cognolci pofEt, quàm ex fcriptis meis
Wllmium ^u^u^\'bet prolixis : Porrb autem non multo poftobitumluperioris Praefulis Georgii
anno 1 "27. Eg^raondanianno Chrifti 1^9. EpifcopatusTrajedenfis,qui S. Willibrordi tempore Ar-
diaqtiefiri- chiepifcopatus fuit, & ab eo tempore porrb ifto honore caruit ,ut Beca tradit, ad primiti-
fta ejus a vumfuum faftigium reduduseft, occafione glifcentium lèdarum : quaderecùmjamanteà
Val.^And, ingenerefcriplerit eximius Dominus Magifter nofter, Sacras pag. in hac Academia Pro-
Bibliltkeca \'^{& A}P^{oftolicus ac Re}g^iuslibrorum cenfor D. Dodor Tohannes Molanus Lovanien*
mmerata ^nos verbis ejus hue tranflatis quam tum inftituto noftro conveniet diduri furnus. Phi-
t Exceflit è lippus enim Hifpaniarum Rex Sedis obviam yenirecupiens, cùm antea in Belgio non nifi
vivis anno quinque Cathedrales elfent Ecclefiœ _s Atrebati videlicet, Cameraci _? Leodii, Tornaci,
itfo.fe- ultra.

tlîtrajcdi » confenfu & authoritate Pontificis * Pauli Quarti, auxit & commodras divifit
Diœcefes Belgii ,quatenusDitionis fuse erat : erexitenim ineo tres Archiepifcopatus fi-
ve Metropol es, Mechliniam ,Cameracum & Ultrajedum, & tredecim Cathédrales fe- * Diplômé
des, quastriiiroMetropolitanarurafuffraganeaseffe voluit : Mecblinicnfem novam Me- Pauli IV.
tropolitan-rm novis Epifcopatibus praeeffe voluit, Antverpienfi ,Gandavenfi,Bragenfi _} Multiplied
Iprenfi, Bufcoducenft, Ruremundenfi , Cameracenfi Metropolitanae fubjecit Atrebatum/^gJ⁰?*¹Tornacum , antiquas Epifcopales Sedes, ex novis veto Audomarum , & Namurcum : Leo- _(x}_dt fy
dienfemEcclefiam ,detradisiisqua2 iuae Ditionis erant, reliqüit fubjedam Agrippinœ j.Donatio*.
Colonise Arcbiepifcopo: Trajedenû Archiepifcopali novas attribuit fedes Epifcopales, numBelgi-
Harlemenfcm,Daventrienfem, Leovardienfem, Gruning\'enfem, & Middelburgenfem.carum,cap\\
Deceteris igitur Epifcopis novis ₅ qui Ultrajedenfi Archiepifcopo fubjedi non fuut, hïc CXLV.a-
dicere nihil eft necefle : de bis autem fingulatim eö ordine didun fumus, quo quifque eo- f^{ucl Pue} ,
rum in Cathedram fuam collocatus eft ₃ ut Chronologie nobis conftet ratio. Anno igitur
Domini 15 61. authoritate Pontificia ac Regia Middeiburgenfem in Zelandia cathedram _r£Um^
primus Epifcopus afcendit D. Nicolaus de * Caftro : Erat autem hoe loco jam antea col- \\
legium Canonicornm quatuórdecim, 8c unius Decani, inftitutum ad S. Petrum anno Do- *VerborcK
mini 1311 ; ab Hollandias Comité Wilhelmo ejus nominis tertio, ut ek Beca difcimus : familia L«&
Quare ad folutionem SedisEpifcopalis hic tantum Praetnonftratenfis ordinis Abbatia, quas vanienfL
ibidem eft, in dotem Epifcopo affignata fuit : Erat autem hic Praeful natione Brabantus,
patria Lovanienfis : qui proinde fummam ftudiorum opportunitatem nadus ingenii fui
nervös ad optima quaeque intendit» Ideoquenon modo humanioribus literis egregièim-
butus , fed & Sacrofandae Theologie Licentia donatus, Magiftrales ac Sçholafticos adus
publicè privatimque in hac Academia cum frudu auditorum , &iui nominis laude fre-
quens praeftitit : Hinc mox Collegii Buflidiani, in quo publici trium linguarum Profef-
loresaguntPraefesordinatus 5 & non multo poft ad S. Mariam Ultrajedi Canonicus, ac
deinde Kegix Majeftatis CommilTarius ad haerefes perHollandiamextirpandas, ac poftre-
mb Epifcopus Middelburg! conftitutus fuit t ut, qui in minoribusfundionibus viciffimfi-
delisrepertus, & per inter médias gradatim evedus erat, ad fummum oùm pervenifTet§
fumma ope jam fibi adnitendum intelligeret,ad propugnandum Chrifti gregem. Quo qui-
dem in negocio cùm illefuae vocationi per annos duodecim abundè latisfèciffet, mtnfis
Maji 17. die anno 15-7 3 *Middelburgiobdormivit in Domino, ibidemque in Ecclefiafua
Cathedrali magno cum omnium mœrore fepultus eft : Fuit hic Antilles vif in primis pius
& humanus, fingulari prudentià praeditus , ab omni faftu ac fuperbia prorfus alienus, con-
ftans in propofito , ingenio vivido, judicio acri,comis, & affabilis,adjundainterim decen-
ti gravitate, frugalitatis, caftitatis, ac munditiei amantiflimus. Et cùm talis efîet, reppe*
rit illic materiam virtutis exercendas latis uberem toto tempore, quo catbedram iftam ob-
tinuit: Nam cùm initia in hu jufmodi tiegociis ubique fatis infauftafint, hac praéfertim tem-
peftate, tum anno ftatim fexagefimo fexto , uti toto ferè Belgio ,ita etiamillic publici mo«
tusunionem Religionisdiftraxerunt. Et hi ipfi, iùmutcunque jamfopiti viderentur anno
3 572. in deterius recrudefcentes, plus negocii, pluspericuli exhibuerint. Utrobiqueergo
magno fpiritu prsefto fuit Epifcopus, utdeclararetfe non mercenàrium,verum paftorem ef-
fè: Etcum nunquamnon concionibus publicis, privatifque monitis omnesaefingulos ad
orthodox® Religionis cultum exufeitaret, tum priori illo tumultu tanta dexteritate eostra-
davit, qui vel authores, vel adjutores pradentis motus videbantur, ut & nocerentle-
vius, & nocerecitiusdefifterent» Pofteriori verb motu cum civitas diuturna 5 eademqué
ardiffima obfidione premeretur ,quam diu quidem ipfe fuperfuit, affiduis fuis hortationi-
buseivesin fide Regis Majeftatis continuit, quos movere obfecrareque nunquam defti-
tit, ut quamvis pötiusfamem, quamvis nuditatem ,quamvis denique mortem potius fubi-
rent,quàm Religionem Catholicam defererent.fidemq\', Régi datam fallerent : cumq; amicî
non deeffent,qui hortarentur ipftim, ut fe periculofubduceret,quoniam circumfrementibus
srmis frudum porrbfadurus non videretur ₃ refpondit fe eo ipfo magis induci ad manenlû₃cjuod frudum fibi jam maximum fadurus effe videretur : Nam fi occumbendum foret, pa»
^ratam efle coronam martyris, fi vita fuppeteret, fepluresin viam redudurum : Deofoli
^rcfu_m eyentum in manu elfe, fe in utrumque elfe paratum : cumque praefens flagitium pa-
faciat jfi oves déférât» fibi exemplum placere Divi Auguftini, qui Yandalis Hipponem

[Arno Ud. cppagnsntibus in Sedemanfit, quo fado obedientiamfaam Deo, Edlem Iffiperatorî proba*
mini» nr\',& pr&fentiâ fuâ fubditos in officiocontinuit,qui fuga ejusfortaffe fradi defeciffent.dim
autem per affiduos labores atque curas attenuata valetudine corpufculum fubeuntibus mor-
biselanguefceret ,&infpiritupraefentiret, fibi extreraas refolutionis imminere diem, ne
quainter Monafterii Sc CoUegii confratresob adminiftrationem rcrum fe mortuo poffic
oriri contentio, ipfe cum utriufque membri pleno confenfu vicarium fibi fubftituit praeftan-
tiffimum virum Dominum M. Iohannem à Strien S. pag, Licentiatum , ut is Epifcopi vi-
ce m gerat, donee Regia Majeftas huic Sedi de alio paftore providerit.Cujus ordinationem
fuo diplomate Rex confirmavit quanquam igitur idem Dominus M.lohannes à Strien gra-
vatim & non alio affedu,quam pio erga defundum Praefulem amore hoc onus in fe recepe-
rit, ta m en quam diualiumEpilcopumRexnonconftituerit, illehanc Sedem ut vicarius
fummâ diligentia atque fide adminiftrat, nulliscuris, nullis laboribus parcens, quo commo-
dis Ecclefias fublerviat. Eodem anno iydi. primus in Harlemenfem Epifcopum confecra-
tus, & inEcclefiae cathedram fequenti anno collocatus eft venerabilis in Chrifto Pater ac
Dominus Nicolaus de nova terra, qui Reverendiffimi Epifcopi Georgii Egmondani in Ul -
SepulmVj- j-rgje^ina s_ecJ_e Suffraganeus per annos multos fuerat, huic in dorem affignata fuit Abbatia
S Séria Egmondana ,Capitulum verb Canonicorumfedis hujus defignatum fuit exMonafteriode
%îum 1580. Heylo Canonicorum Regularium pïope Alcmariam,& ex Capitulo Canonicorum in Geer-
vliet,quod Capitulum Harlemumiftinctranflatum eft anno 1571. per fuccefTorem praedi-
di Domini Nicolai, D. Godefridum à Mierlo : relida tarnen ibi Parochia cum fufficienti
proventu, unde honeftè fuftentetur. Hic autem Praeful cùm decern annos Sedem fuam ad-
miniftralfet, in adverfam valetudinem incidit, qua cum Sc diu admodum Sc periculosè la-
boraret, ratus le oneri imparem, Epifcopatu ceflit. Cui anno 1571. D, Godefridus à Mir-
j îoofuffeduseft,de quoeolocoproinde didurifumus. Anno 1568. Gruninganae Ecclefiae

cathedram primus Epifcopus accepit incomparabilis vir ac Dominus lohannes Knijff : eu-
jus quidem Ecclefix: Diœcefî non modè civitas Agerque Gruninganus , fed etiam Drentias
& Weftervvold ae totaDitio fubjedaeft. Capitulo,Canonicorum novem , fuftentando:
|nam Epifcopus ipfe decimus eft)conventus Ezenfis ordinis S. Auguftini, & Vittevirumen-
fis cam fuis proventibus deputati funt r Epilcopofeorfum in dotem attribuais eft cum re-
ditibus fuisconventus Advardienfis,ordinis Ciftercienfis prope Gruningam : Eft autem hic
Praeful Patria Ultrajedinus, ex antiqua Se patritia Knijffiorum familia oriundus. Qui qui-
dem cùm in patria primùm literis humanioribusliberaliter eruditus Theologiç ftudium Lo-
vanii fœliciter abfolviffet,Ibidem ordinem fratrum minorü de obfervantia ingreffus ac pro-
feffus eft ! Cumqueexmandato Antiftitum fuorum praedicationis officium diverlis in locis
magna cum gratia fedulo obivilfet, rogatu Reverendiffimi D. Archiepifcopi Bremenfis
Chriftophori primogeniti Brunfvicenfis, & aliorum Principum Legatum ad Sedem Apo-
flolicam egit,& h Pontifice Iulio tertio honorificè exceptus, 8c obLegationem rite geftam
in Praedicatorem generalem afïumptus eft : Quo munete fideliter perfundus tandem anno
s 561. ad votum Philippi Catholici Regis Hifpaniarum à Pontifice Paulo Quarto primus
GruningenfiumEpifcopus defignatus, & elapfo biennio Mechlin«ab Illuftriffimo ac Re-
verendiffimo Cardinali Granvellanoconfecratus, &prxdido tandem anno 1568, pridie
S. Francifci, qui dies Dominica erat, Gruningx in Epifcopalem cathedram introdudus eft,
clerouniverfoacSenatu urbismagnaque Nobiliumfrequentiaeum ad Ecclefiam S. Marti-
ni folenniter deducente, in qua tum Sedem Epifcopalem conftituit, eledis novem Canoni-
cis>viris,omnibustumprobitatevitaelaudatis,tum etiam requilitae eruditionis titulo infi-
gnitis : Quibus quidem ita peradis id quod Epilcopali curas erat reliquum, diligenter ha-
denus adnititur praeftare, ut intra limitesDiœcefis fux ecclefias paftoribus, paftores erudi-
tione ac virtuteinftruat ornetque, Archidiaconus five Praepofitus hujus cathedra primus e-
ledus Se conftitutus fuit praeftantiffimus vir ac Dominus D. lohannes Eelft, ejufdem eccle.
fix Paftor primarius,qui ut majorum fuorum imaginibns, ita etiam utriufque Iuris Dodo-
ratu infignis, tum concionibus publicis, tum privatis Difputationibus negocium orthodo-
xe fidei in eaEcclefia per multos annos ftrenuèegit, atque hadenus etiam agit: Decanus
hujusCatbedrae primus ordinatus fuit nobiliffimus,dodiffimufq; vir ac DominusRadingi_usKoenincx, paftor itidem ejufdem Ecelcfiç, Sc verbi Divini praeco in primis diligens ,qui
per multos annos illic Religionen! Catholicam adverfus ingruentes h»refes ftrenuè

tutatus eft. Anno 15:70. Leovardienfis Ecclefiae cathedram Epifcopalem primus afcendit Anno
incomparabilis vir ac Dominus Cunerus Petri, natione Zelandus, Patria Brouwerf havenfis: mini.
qui cùm maximam aetatis fuse partem Lovanii egiflet, in ftudiiseùm facrarum linguarum Se
aliarum artium, tum in primis Theolog\'ae diligentiflimè verfatus eft : In qua proinde Do-
Öoratus lauream confecutus inter Magiftros noftros Sacram Scripruram utriufque Tefta-
menti publice profeflus , Paftor etiam Ecclefiae ad S. Petrum conftitutus, popülum concio-
nibus afliduis erudivit, per muitos annos non minus interim fcriptis editis adverfus iliuviem
fedarum pugnans. Hiccùm anno 1570 menfis ianuarii z 1. die Lovanium reliquilïets
primo die itiiequentis Februarii, hoc eft, pridiè Purifications Mariae Leovardiam veniens»
ex Arce praefidiaria Cleto univerfo Dominoque Segero Groefbekio Dn Iohannis Comi-
tis Aretibergii Vice-prafedo, Senatuque Regio & urbis Magiftratu, acmagnatum No-
bilium, tum plebeiorum caterva comitante sd Ecclefiam S Viti cum proceffione dedudus
eft, in qua poftridè Sacrum celebravit :eoque perado, utriufque tum Ecclefiaftici, tum
politici ordinis Primoreshonefto aclaeto convivio excepit : confequenter autem ejufdem
menfis Februarii, 26. die Statuta Tridentinî concilfi promulgavit, Sc ecclefiam quoque Sc
altaria ad S. Vitumubi cathedram fuam conftituit, reconciliavit \' Adjundi funt Epifcopo
è fupremaCuriaCommilfarii tres ,D. M. Antoniusdel\' Vaille, D. DodorPetrusà Frite-
maSenatores, & Dn. Dodor lohannes Carolus Advocatusfîfci,qi.ii authoritateRegia eum
in officii fundionem, & fubfidii polTeffionem introducerent, qui firnuîatque in lacrarium
convenient, Antonius del\' Vaille habita Qratione Epifcopum commendavit, eique à Cu-
ria praesidium, ab omnibus obedientiam deberi alferuit. Cui lohannes Carolus prxfidium
Regis nomine promifit in omnibus,quae neque Iurildidionem , nequeiprivilégia Regiaß
Majeftatis laefura eilent. Itaque horum praefidio tertia die lequentis Martii aeeepit poflef-
fionem Barr® conventus, five Bergomenfis Monafterii, Sc paulo poft Prapofiturae etiam
Bolfuardienfis, quae E pifcopo in dotem atlignata funt : Ejufdem porro Martii die quinta
Monafterii Mariengardenfis pofiellionem aeeepit,ex quo Capitulum erexit,Canonicorum
decem :ipfoetiarn Epifcopo in hunc numerum computato: Quorum quidem Canonico-
rum tresTheologi, tre& Iureconfulti, tres Nobiles,graduati tarnen ut nunc loquimur, exo*
„riginali inftitutione elle debent, qui deineeps fuccelïiiri funt defundis monachis iftis, qui
habitu monaftico hberati ex conventus iftius monachis primi Canonici funt conftituti. His
fex Canonicosad;ecit,in eorumfubfidia totideeude potioribuspraebendis ad S. Vitumin
Canonicatas transformatis, ita ut in hoc Capitulo una cum Epifcopo fexdeeim fint Cano-
nici : qui ipfa Dominica LœtateHwrufalem in quadragefima ante fummum facrum per Reve*
rendum D. Laurentium Metzium BufcoducenfetnEpifcopum funt in canonicatuspoffef-
fionem introdudi, atquein refidentiam admiffi : Die porrb aj.feqnentis Aptilisapud Prae-
dicatores prima Synodus eft celebrata, qux pr&fentibus omnibusferè totius Provinci« Ec-
clefiafticis folennis fuit ac Celebris, & trsduo abfoluta eft, reeepto Concilio Tridentino, Sc
Statutis pro ratione temporis tunc editis : Adjundi autem funt de integro ex Curia Com-
mifiarii duo, Dn. Dodor Petrus à Fritema fcih\'cet ,ac Dominus M.Focco ex Rommarts ,
qui & hxc ipfa Statuta Synodi pro patriae utilitate cum Epifcopo,& Archidiacono Domi-
no Dominico Bendixio conciperent, & Epifcopum Regiae Majeftatis nomine in aliisFri-
fiae oppidis folenniter introduci ac reeipi curarent, qnod illi deeimo tertio die fequentis Iu-
lii fidel iter ex orfi fine intermifÏÏone funt executi : quibus ira peradis, Epifcopus quod re-
ftabat,reliquasEcclefias totius Frifiç, una cum fupradiótis Commiflariis Sc Archidiacono
vifitavit, Sc inbaptizandisatqueconfirmandisparvulis ,inreftituendis ,erigendis, & con-
fortandis omnibus, nullam curàm, nullam diltgentiam, nullam laborem praetermifit. Sunt
autem ejus Dîœcefi fubjedae omnes Ecclefiaef, qu£ tribusOccidentalisFrifise partibus, fci-
licet Oeftergou, Weftergou, & Septem Territoriis,five, ut nunc vocamus Septem Sylvisj
terminantur : Archidiaconus porrb five Praepofitushujus Capital! primus ordinatus eft Ve-
nerabilis vir ac Dn. Dominicus Bendixius, Paftor tum temporis adS. Vitum. Hic anno
*<> \\6. facris initiatus, cum adminiftratis diverforum pagorumEccIefiisgradatimafcendif-
fet, anno 1 y 56. parochus urbis Snecanae à Magiftratu conftitutus eft, ubi cbm novem an-
ftosacfex menfesEcclefis praefuiffet, Leovardiam vocatus perpetuus Vicariusad S. Vitum_s^& anno 1 ^7. porro ibidem Paftor à Magiftratu urbis, accedente tum Comitis Arenber-
gü» tum Senatus Regii fuffragio eledus & confirmatus «ft₃ubi hadenusrefedit. Hicfe ftre-

^rAm 1)9. «uurfc Athlètâm àdvérfùs tiaerefes praeftitit: non modb concionibus publicis, fed ëtîâm
mink \' dïfputationibus privatis , ad quas quo paratior accedcret , inchoatam olim utcuti-
que Grjecas & Hebraicse linguse cognitionem affiduis vîgilîisfibt excolendam duxit. Ec
xùm in Grascis quidem Iiteris Snteas virum dodiffimum collegam in Paftoratu fuum
Dôminàm Gelliuro Eicftanum , qui pofteà BolfVardiënfis Ecclefiae paftor fadus eft,
ducenù na&useffet, in Hebraicis plânè ipfe fibi Mercurius efle coaduseft. Hoc igitur fub-
fidio comparât*), non toodo viva voce ,qua plurimum valet, fed etiam fcriptis, qnx multa
jam abloivit, multa cudit, multa meditatnr,fidèm catholicam ftrenuè propugnat, operah>
que fuam Ecclefix & Epifcopo indëfeffam praeftat : Ejufdemque porrb Capituîi Decanus
primus ordinatus eft venérabilisvirac Dominus iVoIohannis, iridem Paftor ejufdem ec-
clefiae ad S.Vitum, vir in primis eruditus i pius ac modeftus, qui & eccîefiae femper fidelis,
ita & Capitulo fuo, & Epifcopo, & univetfo denique populo charifëmus eft. Eodein
porrôanno Domini 1570. Daventrienfem cathedram primusEpifcopusaccepit virmultis
fcominibus fufpiciendus D.iEgidiusdc Montë,natione Brabântus ordinis minorum S.Fran-
fcifci de obférvantia : Qui chm ob fingularem eruditionem » pietatem, & eloquêntiam in
conventibu5 0rdinisfuî,Ldvanii,MecbliniaE; , & alibi Guardianusconftitutustumince-
gritate dodrinse, tutn pdritaté vitç, fuse profefEoni abundè fatisfecilïè judicata effet, Mi»
hifler provincialis Ordinis fui effedus eft, ex qua fundione porrb ad hanc dignitatem Pon-
tificia ac Regia authoritate promotus eft : Fuerat autem jam anteà Da vent ri® collegium
Seca fol.40> Candnicdrum perquam vêtus, ubi & Epifcopi Ultrajedini quondam fedem fuam habere
H*da fol. f₀|_ent. temporibus prâefertim perieulofis, ut ex Beca patet i quare, ficut in Ecclefia Middel-
burgertfi, ita fetiam Dàventriç Epifcopali duntaxàt dote opus fuit ad cathedram erigendamj
it!quam Rex aflignavit conventum Regularium \'Bor-Cloofter prope Zwollas. Anno 15 71.
poftquam ob àdverfâm valetudinem D. Nicoîaus de nova terra Epilcopatu ceffiflet, ut fu-
pradidum eft,feciindus Hàrlemenfium Epifcopus inauthoratuseft, vir prasftantiflîmus D.
Godefridusà Mlrloo. Hic in Mirloo Kempiniae non incelebri pago natus , cùm alibi,
tùm Lovanii ftudiofum gratiâ Verfatus eft, in qua Academia S. Theologias ftudio operana
dédit : Cùmque in conventa Praedicatorumapud Bufcum Ducis ordinemS.Dominici pro-
feflus aliquot annos dignè fe geffifïet, Prior eft eledus conventus Praedicatorii apud Ultra-
je&um, ubi & ob eruditam ac piam ejus doquentiam à facris concionibus Reverendiflimo
Epifcopo Georgio ex Comitibus Egmonda conftituitur. Nec minus interim ob dexteri-
tatem atque prudentiam fui Ordinis Provincialis M inifter, five vifitator ordinatus eft, qui
dignitate in decimum tertium annum fundus, ad Harlemenfem Cathedram vocatus eft, ad
quam introdudusfuit anno fupradido Dominica prima in feptuagefima. Qui anno
1572. poftquam Harlemum à Calvinianis circafeftumNativitatislohannis Baptî-
ftaeoccupatumeffet,ufquead I3«diemmeiifisluliianni fequentis IJ73»
quo die coadi per extremam famem Duci Albano fe permife*
runt, fugâ fe fervavit, & manfit in Abbatia & Mona*
fterio prasclaro Cifterienfis Ordinisjuxta Bru- ^Jclas, cui à Camera B. Virginis

iarum ac monumentorum A D RI A N I Pape fexti, qui
Civitatis Ultrajecfrnasunicus Phoenix cxftitie, epiftolam ièquentem de
morte ejus depromere & hic fubjicere, ab hac hiltoria non omninö alié-
nant Lege 5c Luge Le&or.

Venerabilibus ac egregns Viris & Dominis Decâno &
Qapitulo Ecclejïœ fanBœ Mar ice Trajeïlenfis prœce-
ptoribus & Confratribus honoradißimis & chartßimis.

OST debitara Coramendationem Coiendiffimi Doraîni PrtfenUtà
& Confratres chartffimi, quod Uteris D. veftrarum in caufis \'^/ß f^
Ecclefise nofitra: mihi redditis prius ad ungucm non refpon- g mum & dis
derim in caufà fuit triftis acerbaque jaârura Reip. Chriftia- fequenti in
nx* Die exaltationis vivifier. À. Adrianus Papa VI. Pa- ^c«P^nulole*

tri£e noltrae pater umcuuque decus nelcio quo morho extin- 1^3»
âuseft. nam pridie nouas Augufti (quo die Romas feit um
San&se Marias ad nives celebratur Optimus Patrum pater, religionis publics -
que Lsetitiae caufa ("nam eo die publicata fuit pax & concordia inter Principes
& potentatus Italian iliiusfoliicitudineprocurata) expalacio ad Sanctam Ma-
riam majorem cura cogna Cardineoproficiïcensseftuantibus caloribus quos
femper antea formidaverat, fubmoratus ibidem per noârera ac diem célébrera
in hortis & vinea Card. Sandae Crucis Convivium dominis Cardinalibus dan-
tis, ecce ad Palatium reverfus feu nimio seftu laboreque fatigatus five infefto efu
aut potu refeétus incidit in morbum & quidem latentem principio ac remifliim
inox apertum,& graviorem,attonitis fubitö cuuétis advolaut medici duoHifpa-
ni & duo Latini segroto patriafFuturi, adventu primo auxiura & seftuantem re-
creant,ingravefeente morbo cura & foüitudine. Verum five medicamentis five
vi morbi occulta confidente vires ita deje6tus eft utnullis excitari fomentis-po-
merit,nihil àCubiculariis(& no&nrnis vigiiiis circa patronum emaceratis ac fer-
me collapfis) prsetermiiTum eft, & quod indoiendura magis eft Urbs tota fol-
licita de ejusûlute fait prêter avaros quibusuoeuit jufti Sanétique Pont, re-
formatio, multi amicorum faraulorumque votis (èfedaranavere, conquilîta un-
dique remédia & pleraque ulcro allata. Sed fruftra implores medicos aut reme*
dia quasras, ubi mors imminet, paulatim extenuatus ad ultimam recefferat raa-
ciera,& ipfe labi fè frigefeere fentiebat,quanquam medici non delperabantfi na*
tura paululum potuiflèc attolli. Vocem paululum amifit priufquara moreretur.
Dura loqui potuit affli&um & miferabile fuit audire quo pondéré, quibus argu-
mentis amicos confolabatur. ut diceret velle excedere eura vita non cogi.
ÎVlortuus eft poft horam prima pomeridianam fumptis ante meridiem rite ec-
clefiafticis Sacramentis. Sicut vixitpacificè,morosè,devotè & ßncftö ita obiit.
Moriens teftamento edixit, donavit & legavit (confenfu Collegii defuper re-
S^üifito) familise fuaeantiquç defcrip>ta3 bona fua mobilia ante Papatum acquifita
^ex Hïlpaniis ad Urbem Romain a{portata,aflèrens illis eflfe fobrie provifumju-
niodum laborum & periculorum, lèque noiuiflè abuti bonis ecciefîa:leu

Sacerdotiis ad eos dItandajK,exemp1um dans fuccefforibüS, &cl Xnfupsr conimifk Re*
verendiffimo Cardinali Enckevoert nefcio an pluribus difpofitionem omnium bonorum
mobilium & Immobilium per eum relidorum Trajedi & Lovanii ad pios ufus & pra:-
fercim pro alimentatione pauperum affinium ac docibus pro falute animae fux,&c»Inter-
rogatus de fepulcura Sc humatione fspius, parum refpondit, vetuk tarnen pompam &
magnificenriamfepulchrijuxta Anaxagoram Philofophum dicentem, fepulchra elfe di-
vitiarum teftimonia, hon mortis honeftamenta, mortuifque nullam elfe jaäuram mino-
rem quam fepulchri, undique fe aperientibus viisad fuperos fee Inferos. Pollicetur ta-
rnen Dominus Car.üs Enckevoert propriis impenfis {& non Immerito) circa monumen-
tum doccns expenfas mille ducatorum, Poftquam nuntiata eft mors per Urbem & loca
victna efferrique funus ,ftatirn claufe omnes fores,concurfum undique ad funus eft,mas*
ftitia publica urbisvifa efl-,magnuslu&üsoptimorum virorum.movebant clariffimae Vir-
tutes, modeftia multa in ore , multa in verbis, tum dignitas quanta defiderari ad gratia
poller. Corpus procerum & eredlum curb gracilitate non Indecora, fades Candida Sc
viva plena dignitatis, gratis & Majeftatis. Verecundia tanta ut omnem corruptorum
Improbitatem deterreret. Vita libera non licentiofa. Conblium multum ac ponderis uc
refponfa Delphica dodiappellarent. Oratiodeliderata non tarda, eloquentia cum o-
pus elfet, praeterea contrada Sz modica. Imperium in H ifpaniis fumma cum Integritate
geltum abfquefuperbia, abfqueavaritiaautcrudelitatefummo moderamine, in feveri-
tatebenignitas,in benignitatefeveritaslandabatur. Devotusfcemineus fexus ingemif*
cere, fortunae accufare acerbitarem audiebatur, facros pedes caltafque manus adorare
& ofculari videbantur omnes, Verumtamen Cai^le». Mercatores avari & mendaces
officiarii quorum folita lucra reformarione aequiffimi Paftoris ceffaverant & id ge-
nus hominum novarum return ftudiofum «quo animo quae ä Diis Immortalibus feu
mortalibus aguntur accipere patiqueac vitaehuius imbecillitatem & fortune impetus
patientius ferre& fuä utin profperisfecundifq; rebus fic in adverfis dignitatem fervare
vifi funt, ne debilitari aut frangi fortunae idibus videantur. Quamobrem acerbitatem
&calamitatemiftam^Reip. Chriftianaepatientiapotius quam lachrymis profequuntur,
rem tenetis. Hodie cept® funt exequiae,humatus eft in facelloDi vi Andrea?. Inter duos
pios tenet medium pientiffimus. Monumenti fuperior pars talem tenet fcripturam. Hie
nihil fibi infelicius in Vita duxit quam quod Iroperaret, in Inferiore verö parte eft al-
bum, epitaphium defiderans. * Primo etiam die arfixa fuere fuoeri haec carmina.
(ItaeJfyCors sAdrianu
J line tJlfors tam ch a quod mores & tempora nofira
Pram nimis. Talem non meruere Vir um,
O tJM\'ors. O Tempora.

In caufa Sz negocio ecclefia? noftrse inceptis per Dominum Antonium de Ameron-
genfignataeft fupplicatio & fada minuta.quashabeo penes me, allaturus mecum.Qui-
bus vitis D. veftrae confultare poterunt fuper expeditionebullae quae omni tempore fieri
poterit. In caufa verö Unionis cum novo Pontifice forfan melius obtinebimus Inten-
tum , quia ibitur indubic in antiquam filvam ftabula alta ferarum. Adrianus fuiffecdif-
ficiilimus. In negocio autemThefaurariae& Canonicatus adoravi Domino Petro de
Mael cubiculariorum facile principi fuiflfe provifum. Sed an ad ufum de Gaefbeeck
patebit in proceffu. Si itaque ex teftamento omnia iftic relida, fint piis uübus applican«
da minus laedemusquemquam (meojudicio)frudushujusanni Ecclefise noftrae appli-
cando, Immo & motu proprio apud Cardinalem Enckevoert curare propofui etiam im-\'
portun& & inverecund£ frudus anni xxii. Pro fabrica noftra quod fatis turpeeffet non
annuereattenta fumma tot annorum fru&uumab ecclefia receptorum. Quare fi fru-
dus illi penes Dominum Henricum Beyer adhuc cxciterint, peti poterunt ne facile di-
ftrahantur, quae omnia veftre prudentiae committo. HiisValeantdilediones veftr« mi-
hi femper prajceptury. Romaexxii.Septemb. anno&c.xxi n_t£. D. Feßrmm

Quad bonus ö* reBt eußos, qnod pacts amator» I Scilicet hac una caußa vtr SanBe perißi_tCorreStorque aula luxuriamif er* j, j Vixißfes annos Neßorif im£robior_t

POtuiflem in hoc conficiendo indicemultö minore defnngî labore. Csterùm
cùm raulta paffim memoratu digna in annotationibus fparâm dicantur,plurima
euarn ab Heda obfcurè Sc confus è. itaque hoc operam dedi, to m ne quid prasteri-
rem, tumutquaïfparfim meraorantur,atque ad perfonam,aut rem unam pertinent,
diftinâiè unoque fimul intuitu cognofceres, adeoqne brevis Hiftoriolç vicem tibi
hic Index alicubiprasftarepofifet. Hoc vero notaodum tireras S. P, numerisqui-
bufdara préfixas denotare paginas in Continuatione SufFridi Petri, quas Hedas ad
calcem eft annexa. Tu laboribus noftris fruere, fave, & ave.

bergenßs.
Abbas monafter JnfttU B,Ma-
ries excommunication. jufju
Tonüfic. in Vltrajeä, pro-
nmlgat.2%^.f,
Abbo AbbasFloriacenßs, i to.pjtjp.
I)„de Abcottdecedit Pupoßt.Scclef.VltujeEl.jurif
diclionem in Amerongen & Langebroic, 22 j¹.
226.

deGaesbeec.26%.p.
Vfurnftuttttm in Abcouda emunt Status Vitra-
pci.a Profecto de Gaesbeec.^tque it er um ab

c/ïda filia Theodor,vij, Holland. Com.nubit Comiti
Loflenfi. 1 8 5" * ƒ,
Capta a Wilhelmo patrm>cußodk includitur, 18(5
p« 190,p. moritur 186.!».

Adelboldm xix Eptfcopus Vkrajeüenßs , putatm
incitaffe Friftos contra Holl.Comitem. 107.ƒ.
Bellum contra Holland. Comtem gerit_} 108.p.
Fïncitur ac capüur, 1 c8.p.
Pacis conditiones oblatas recufat_s r
pareert per triennium incliiditur, 1 G%.m. 116 .ƒ,

Adelheid is vidrn Theod. vij. Holt. Comit, vindt Ut
in hello a Wilhelme fratre Theod. 1 86,p.
Moritur, 193.ra?.

tAdolphus de Waldec^S. VValdegge PrapofEcci.
Vltrajett. atque Epifc. Leodienf. zio. f.

Adrana Fluv.6.f.
Adrtanus Floßus eques dynaßa in Cjhein , ß Gana.
*92.p.2$).m.
ArcemOude-gejn erigit, 2^.m.
D, tAdriani caput adfertur Vltrajecl. 274. m.
263.?».

Adriani VVinfemij elogium, 31 o .ƒ.
nAdrixrms feXttts Vltfajctiinus Tontifex Rom.
SP. 11.

Incidit in morbum.Ib. Moritur,SfF. 12.
Non fwe füffiicione veneni, magno omnium Iti-

äu.lb.tt.m.n.f.
Ejufdem inßgneelogium, S.T. ii.d" 12.
Ejufdem figura. 12 .p.EpitaphiumJb.
In advena morientis bona quid juris babeat tnagi-

z/fdulteru crimineßtlso damnatus.s>6.f.
Advocati Epifc. habebantfümma poteßatemremm

capitalium,&c. 3 2 .ƒ.
A\'dvocatus Ecclefia? 99/.
n/Egidius de monte I.Epifcop.DaventrienfS. P.
ic.p.

Ejufdem dignitates & elogium. Ib. .
^/Eßäi itafervida ut terra alibi fponte incendere-

ducitur ,20 < ƒ.
Agger ib. an olim Bataviaftteritmunita₃ loj.m.
Agger \'\'Rheni ruptus a Wilhelmoiij. Holl. Com.re-
ftit&tur,2$%.
Ea conditione ut VltrajeB, illum fuis impenßs
reftaurentjbid.
Agger Fl.Amftel<e,ad AmBelrodamum.^o^.m.
Agqerandijus.I. Schouive.2-34.ƒ.
Aichßadium Urbs & monaßerium,3 2,p.
Albanus dux,v Eerdinmdus.
Albertus Magnus Epifcop. Ratißonenf claret,

Albertus R. Roman. Hollandiam ßbi amis vindi-
cate conatus repellitur a loan.ij. Hollad.Com.
227. p.

Albertus dux Bavaria & Com. Holl. mortem Wil-
helm.iv.Hcllandißffom.ulturusfilium in Fri-
ßosmktit bonofücceßu,266.m.
1^}rafittum Arculenf. bellumfheientem fübjugat.

276.p. Moritur.267•
Albertus ß-ater Wilhel. v. Holland. Comitis admi-
nislrationem accipit. 246.^.
Ejufdem uxor & liberi, Ibid.
Albertus dux Saxonia Frifios "rehe Res ßibjugat,
3i<$,/>.

Gr Oeningenfis obßdet.3 ly.p-
In Frißä moriturjbid.
zAlbricus Epifi:vltrapßJv. 38 ƒ.

Alcmanam Frifijprdio profligatia loan. 1,
Holl.Qomite .22 ó.f.
Alcmar. occupatm a Gelrijs Frifijs,. 3 2 7, ƒ.

328.7».
leuinus Epifcop us. 3 8. .40.»?,
, Ejufdem elogium.\\o.m.
Alden-eyck^pagus.^y.m.
AUfjo.ï.Elft pagus in \'Betua.2 ff.
esllphricus ix. Epifcop,Vitr. 51.

Altinum, forte Altena.
Alvum exonerantes mor tui. 2 j 4 ƒ
Ambit tones inter Ecclefiafticosantique, i <8.
Comitatus in Ameland donatur Ecclef. Vltujett.
124 .p.

lurifdiiïio in Amerongen transfertur Tupopto
Vltrajett. 225.
Amersfort oppidim olim nobilis families Casimm,
ïj6.m.

Oppidi jura & leges accipit 21 y.m.
Amersfortiaal Forum Hemanum.2^^,f.
Amersfortia cogitur parere Epifc. Vltrajecl.

256. m.
Obfidetur a duce GelrU.2ji.rn.
Occupatura Suedero Epifc. fltrajeff. ope Gel-
dror.2%<).p.

ab Vltrajeft. &faminió.2% 5 .m.
Occupatur &Jpodamr ab Ifilfleinijs>30^.m.
tzAmersfordice mbu encomium.^ 31.
Amflelij Eccleftoe Fltrajeti. bona da ft traher e co-
nantur.iyj.m.
Amslelia gens 6? antiquijf. olim_} & potentiffima,

trajeft,Epifcopo capitur.2\\\\.m.
eAfm(terlandiic prafettw fltrajeBum objidet,
222. m.

Amftela fittminis avger, nunc Amfleheda ,2y 2 .m.
Amfïelrodamenfes magna c/ade affeclt ab Epifc. Ft-
jeiï» 273 ƒ.

Ejicitur a Theodor, vj, Holland. Comité,ac refti-
tuitm. i $6.
Anfndus Spifc.VltrajeEi.xix, 92.ƒ.

Annans Caritas & fitmesingens VhrajeEl.274.?».
Annonce ßtmma & inaudita übertas&vilitas. 2.93 ƒ
Antiquität is monument a prope Fhrajeïï.ejfoJJa.y,
Anüllnes (äcror, graviffime injuria) iilatas vindi-

cant .189 ƒ
Antonia, Fltra\\e5lum ttnde cognominatum. 4.f.
Antverpia olim Caßellum & Marca imperij , dein-
de nobile emporium.2J.ftf.

herum reßaurata, Ibid.
Aquilinus mons,id efi Arenberg. 1
Arabitce f&vimt Hierofol.inperegrinos.i$2.p.m.

Atmua int trennt c<ede. Ibid.m.
Archiepifcopatus in Belgio eriguntur.S, F.6.f.j,p,
tArchiva Collegior. VltrajeEl.vulgo Uber Camera &

Statutorum ny.m.&c.
De iAre (fomites. 18 5 .m. 189 • f.
e,Aribo Mogutinusprafül. 11 /.f.
Arkelflejn Caßrumin Zelandia ab Epifc. Vitra].

Domni de Arclo hisioriam vide in banne prafe-
et 0 de t^rclo.
sArnbgmi Colleg. Canonicor.inßitutum. 11 o.f.
Armoncacivitas undeditta^l04.f.314,p.
ArmorHritan.quid.i 14 .p.
Arnoldi Buchclij e lont um. * f. & verft.
Arnoldus Epißop.Vlt xxx, 184.3mf,
Arnold.ij. Epifc.Vier, xlix elogium.2 57. f.

Helium gerit contra Wilhel. duce \'füllte, ma*
gno cum periculo, & fübditor calamitate. Ibi-
dem .f.

Arnold. Dux Gelru comttatum Iuliacenf. adßde-
■^J ____..„»ll,,»^.* :n____•

voluturnmatlite arripere negligens, tllo priva« Barbelife. (\' potiw Barbeßk vicus, 240 ,m_t 241

Ejus Hi(lorU.69.p.m.

Armlphus iij Holl.Comes a Frißjs mtettmpttts.yi.
p.Il6 m.

Arragonics regni initium, 103./".

Artißcum mechanicor collegia. FltrajeUi inftitttta*
2 Um.

Vulgo Gilden.29i.p.

Sigillis eor. Magißratus aliquando ttfus in infini-
ment ts publicis,290. f.

Collegia artißcum adminiß reip arnpiunt .22^.m

Nova adm ixißratinn.firmam mtrodueunt .29 2 ,p

Arurtdeltftma\'x %oman, m vico Voorburg exusïa.
5-4.

Armamentarium,]\' Arx Britannica ad Catvicum*
5 5.m. Detefta. <, .ƒ 61. f

Affrena occupât ar a ( idrijs & Frtfijs 327. ƒ.328.?»

Stimmte crudelttatu exempla tbt exercentm.3 28 .ƒ

^Afylum.i^.m.

Attica (quaß Anticœ,ideïl_iantiqtî&)[itera Roma-

tAves magna multitudine in a\'s\'re inter je decertan-
tes.^2o.p^2yp.

Außidui.v.Anfridus.

D.^Augußinus Vandalis Hipponem ofpngnuntibm
ibidemperflitit S.F. y.f. 8,p.

Aurei v eller is.v, Vellens,

Aurtcum, f Eyflatum Urbs & MomH.2 f.

Auftrafia.if.m.

Aychßadifim. 3 2 .p.

BAldricus Epifc. Vit. XV. 15%p.

�taurat Sccleßam D.Martini & S.Sat-
vator.j6.

Ejus £logwm.-/g,m,

Balduinus Epifc. Vltrajeü. xv\'u. 92.p»

Balduini Epifc. Vltujell.xxix. res geßa 177. &

Ejufdem elogium. 177,p.

Veluam occupât, Combat.Zutphan. & Gelriam

vaßatjbid.f.
Bellum gerit cum Trentonib, & Tuent an. 183.«?.
Moritur.Jbid.
\'Balduinus Cornes Flandriœ Walachriam dum oc-
cuparevult, ptopgaturaTheodoro vij, HolL
Comité. 183 m.
Balneœ Antonij & Adrianiîmp.\\%.m.
Balth.de Buren vir nobilts laudatur.io9-p■
Banntim, 47, m. 115.yw.11 y.f.
Ex baptifmatis lavacro pedem qui* retraxeril.

Bellum inter Theodor.vi}. Com. Hollac Wilhel. fra-
trem,nec mn Balduvinum comitem Flandr.

BeiLinter Ludov. Comit. Loffenf. quiuxorem dixe-
erat Adam fil.Theod.vij. Holl. QmM Wil-
helmum Ada patruum. 18 6.m.

Bellum inter Wilhelmum ij. Com. Holl. & Marga-
ret , Comit. Fland.& Hannov.207.w.

Bewardus Clarev allenfts claret. 147, m.
Bernardm Prois,f\' \'Puis in eligendo Epifiopo mina-

In leclooccifks.2%%.f.
Bernulphusf\' B er noldus Epifi. Vlt.xx. 118.
Ejus eloginm,& opera extrutla. 118.?».
Inter Sanblos relatus I26.p. ¹Ir esfindavit Ecclejïas, ac finüot. reliquiis orna-
Vtt.j20.f.
Bero de Wejópia. \\62.m.
Berta nobüis femina fi mancipat Eccl. 118 .ƒ.
Bevervtcius laudatur, 1 -i.m.
Beverwterd arx occupata ab Spifc. Vltrajeüenfi.
24

Qrnndo & a quo invents. Ib.& 273. sw«.
Bormla donatur Eccl, Vltr. ïoo.f.
Bona & immunities £celeji<s Vltrajettenf. 64,

Bonifihcim coadjutor Willebrordi ■ ^ 7. p.
Epifcop.ij.FUr. 3 3. * ƒ.
Ejus elogium .3 3. ƒ. * ƒ.
Creatus archiepifcopus, 3 4 ,p,
Ejufdem opera ëcckfiafiica.^^.p,
Donationes illi collates.34.«».
Ejusmors,3 4
Ejufdem fiïipta. 34/. 3 7S.
Mors Bonifzcij punita.^.f.
Boruïïuarij pop uli. 34.?».
Bofuspresbyter.^, * m.
Botius.v.Cornelius Bonus.
Boxhornius laudatur.3 4./?.207. ƒ.28 3 •ƒ>.
\'Brab anti a dux Veluam beneficia ab Epifiopo Vltfaj.

S. Brigidce.f\' Beginar .ordo inflituitur- Vltr.% 03./.
Bntanniam quipupuli occuparint .3 3. ƒ.
Britannica arx ad Catvicum. ^.m.
De Broechuifen fnmilia nobilis & potens. 1
Broep.f Broeckerhoven pradium in Velue , donatur
ab Henric.iv. Imp .ad reftauration.Templ D.
Tetri.i^.m.f,
Bucheüus. v. eAmold. B uc helms,
BwhoabeAfyta varia; in Frif.& Holl. obtinet di-
gmtates.S.P. ï.f.m.^.f Ejus Elogiu.S.P.^p
Buchorft f Clivusfhgor. Caïlrum defiruffum. 192,

"BurchardiEpifc.Flt.xxiq }AUor.&elogiti.i^.m.f
"Btirenafkmilia nobiivs. 190.p.
Dom. de\'Baren Caßrumfiittm Comiti Gehirn tra-
dit_satque illud in feudum ab illo accipit.229.f
Bürgen fis,id eß,civn. 209 p

reföliti.zyi.p.
Burgundior.regimentaxatur.3 zo.p,
Trobatur.S.P.2.193.3.p.m.
Bufcum ducis civitas a quo cendka. 141, f.
Cabttur a l\'hsedorico vi],Holl,Com, 1

CAbbeljavij fhciio Holl aP Aß Horum. 244. m,
2 5 3.m. herumexcitatur.271.f.
(fmdisexpi\'andtztum antiqmu, 10$,m.zo6,p> 23 3 ,p
Ceedii commiff<s pan a 23 6. m.
Calor intenßßimus in verc. 3 27 .m.
De (falvis carmen a quo edit um. 89. f.
Inter Campenfes & Zuollenßs dißordia, & bellum.
327X

Cancellarius qnis apud Francos. ? 2. * m.
Cancellarij Imp.plerunqtte Ecclef,&quales. j\\S_tCaninefates,al\' Kenemari, 156.®.
Canonici C<£ n obit ales. 2 6 .f.
Cdnonicor.Regul.collegium TieUinßitUtftm. no.f.
Item (ecularium. Ibid.
lidem tranßati Arnhemium.Ib.
Canonici D.Fe tri Fit.inftttuti. 118.«?.
fcanon.D.Ioannis mßituti. 118.»?.

Ei/dem donatio col\'ata ,i^.m.i6i,m.
Canonici reguläres Middelb. obpewUntiam remoti.

timere,iA6.f.i6^.p- 168 .f.
Canon/cor. Colleg.in Steenwijc inflitutum. z 14 .m.
Colleg. Canonic, S. Petrifkndatur Middelburg*.

cumßndat tir Leid.is .2XC>f.2<6.P.
Çapitulum Canonicor. in Geetvlkt transßrtur H<tf-

Canonicor .collegium Groeningœ inßituitur .S .P8 .ƒ•
Item Leovardu S P. p.m.
Et Daventriœ.S.P* io,m.
Carmelitar. convenWi f monaßetium inflitutum

Flt.2<9\\.m. 308«»».
Caroli fjalvi Imper.ortut, 50
Cwoli Maonipr&cepm «AictiinW.XOjn,
^ \'tj^tagni nepotes.61 .m.
Caroli Mmelii nativifas. 19 f-21 ƒ•

Carolus \'Burg.dicim Audax Phil. Burg.fil. Galliam
cum exercttu ingreffits Ludov. Franc, regem
profligat.293.
Fit Comes Hol & z6x.p,
Stbt ajferit ducatunt Gelr .cmptionem ac confirma-
tion.fefàris prœtexe?3s,29$.p.
Trohibet VltrayVœnam terram f ceßite s effode-

re,atque Mos contra jus 0pprimh.29yp.rn.
Leodium vaßat.zg^.p,
fmpevij appetens,ßdjußitk cult or, z 9 5 .m,
Ipßin obßdione Nanti] occumbit 295.m.310.»
De anno obit us inter auBores controverfiâ. 310 .m
E)uselogium. 2<9<).m. Quando tili firtunaad-
verfari CtEperit.29 f .ni .f.
Carol* [qui di ci m efiquintus) ßxcennis [pâtre mo-
riente) tfttelam fhfcipit Margarita amita ipß-
us fil, Maximtl, Imper at. Holland. Comit.
318 .p.

Carols educator apud av um .Maxmil S. P. 1 .ƒ
Inaugwatur Comes Holl,Zel.&c.Ib.
Dominium Frifiœilli transfirturjb.
Conftliarios paßim prudetes & integsYr.csnftilu.it.

S.\'P.2 p.p.m.
Brœciptte in FrtJia.Ib,
Fit Rex Arragon & Siciliœ.SP.3 M,
At que Imper at. Ib.

Turrit fugatis Twnetum in Africa capit.S.P, 4,p
Gandavi Caßrum prafidiar.Mißcat. Ib.
VltujeiH comitiaameivelleris cekbrat.S.P. 4,p_eBellum Germanicum confiât Ib.m.
7radit Philipp0 fil. \'Belgicar.provir.citf, guhana -

cuiumjbid.
In Hißfan,cum(ororib.proficifcitur.S.T³.5\'.p>
Imperium in Ferdinand.fratrem transfert.ibid.
Adoritur. Ibid.
Canada vint,id eft,een Fey er Wijns, i22.m.
Carrtts, Çarfigo, Carmcatio. 47, f.

Fùrajebï.iy.,\\..p.
In "B .Cat afin at Ecclefiâ bofitale SJcm,22o.m_tCattiqui? Fnde on 1.9.m.
Mos Cereos inEccl.accendendi unde manârit.^Ç.f
Cero■ cenßuales,quiceram Ecclefußhmtao\\ \'f.
Cefpitaticum quid.^y p.

Chammor.prefect.admit lit m. Vit en militib .291 .f
Cives turnultuantes conpefcit.292 ,p_t

Charta pro tab alts. 12.* f.
(fhiündra^id est Zeland. 59 ,p,
Chrißiana religio quando incœperit in diœcefi Vi-
tra] eel é? viciais regionib. 19.p.
(fhrifi. Relig. quando primum prœdicata Frifijs.
2$.m.

Cmatura, 13 3 .p. 13 y. al\' Circatm ttf.f.
Circatores. 135./-
fivesaf Burgenfts.2cç).p.
Civib. Vltrajeblinis afcriptus Wilhelm. Holland Com.
%om.Rex.2o6.f.2Q>9.p.
zAtque alij magnates.Ibid,
Qadis maxima exempla.2\\X-f.
Claremontenfis Comes ex Zelotypia occidit Flor. iij.
Ho lland. (fomitem.20$. f.
At que tpft quoque trucidatur*2o6.p.
Clientes qui? 241. p.

Clivenf dux ft interponit inter Fhilip. Holl. Com. &
Vltrajett.292.p.
Intrat VltrajeEittm cum duob. armator. millib.

jeEl^i^f.
Idque ob débita contraEla.^iô.p.
Invadit oppid. Rhenam quod Epifcop. pecunia
ab tlloredimit.ibid,
Ccenobium SanElimonialium in villa de Ihoren.93.

variant. 279. m.
Coeverdia,éiC Vaccefortsm. 193 .p.
Coeverdix prœfeclus bellum infert Groningenf.
J 93.m.

nienteSy ac crudeliter in Epifc.f&vit Ibid.
Vincitur a Wilebrando Epifc. VltrajeEl. ac gravis

Uli imponitur mulet a. 2.0^.m.
Rebellais ac captus morte ignominofk affickur.
Ibidem.

Recuperatur ab Epifc. VltrajeEl.26$
EjufdemprœfeElus reconciliatur Epifc. VltrajeEl,
G? Dominium transfert.266.m.277 .f.
Cogfchult -p. 84 f.

Cognomina exfamilia materna nobiles aliquando fu-
mere fôliti. 279. ƒ.
Collegia artificum v.Artificum colleg.
Colonienßs magißratus injufiitiœ accu(àtur,dum bo-
na patrui D. Buchelij contra paEla retinet,
104 .ƒ.

Vlt7aieci.concitdt.173.rn.
Columna liber or um Sethi.2.m, .
Comet & malorum inflantium indices. 3-09.
Cometa grandis anno 1017-pag iQ7f.11 ff.
Et anno ij^.pag. 24.0 m.
îterum anno 1472. quem bella,fames & peßüft*
cuta. 294/. 3 09./.
Comités de Are, 186. f.

Comités de Hoem quando incœperint. 17c.p.222 ,f.
Comitum Holland primum imtium 107.f.
Comitem Hollanàiœ quts ft prim um ftripferit.
135 .m.

Epifcfupplicat.i%6.m,
Comitum aliquot Holland, fenes 91 .m.
Comitum Lippienf. id efi de Lippia ftemma.
198.?».

Epternacenf. 13 2. ƒ.
Concord .initia inter Herman. Com Gugern. ac Go-
defiid. Comit. Arenberg. Theodor. Comit.
Holland. 156.p.
Concordia inita inter Theodor. Epifc. VltrajeEl, &

I. Holland. Com. 186. m.
Concordia res parvœ erefount.2%^.f.
lus Confirmandi Spifcopos & prœlatos concedittir

Ecclefab Henrico Imp. 154,m.f.
ConjeElumid eß collatio. 47. m.
Qonradi ij.Imperat.Etißoria. joc>.p.i J7,mf
E)us donation. Ecclef. Vltrajecl. concejfs, j j ?

Obit VltrajeEli. 118./. 120/.
Sepultus Spir<e.ii%.f.i26.p. \'
Conrad.ii). Imper.reddit*£cclef. V/trajeEl. Ccmita-
tus in Oofiergm & Weßergou. 157.1 j^.jp.
E]usuxor 169.?»
Qonradus Epifcopus Vltra\\eclenps xxij. 137.p.
Ejus geßa 137.138.
Qéïdes ibidem.
De cœdis iilius authore caufà varia fententix.
138.^.142/.

Mart.\\6%,m.
Qonradus Cardinal componit diffidium inter £~
piftop.Vltra\\eEt.&Comit.Holl. 12oc,

Confiantinopolitanus Imperat. obfiîlit Ffedrico ^r£a?~
bœrofjœ expédition. Hierofolym. fufcipienti,
mole Bias in via exbibens .179.
Le gat 0$ Imperator is ad fe miffos nudatos carceri
includit,i%o.f.
Conthoralis id eft uxor, 12 3 .ƒ.
Conte ffalis id eft uxor, ilj.f.

Controverfta inter Canonic. Coll. Mar, Vltraje£li>
& Comit em de Goye, Fjufque decifto. 202.
ƒ.203.

Cormedalis. Ibid.m.
Cormeta id eft utilitates.226.p.
Cornelij Totij elogium,209<p.

Lattdatuf 2i6,m,2^j.m.S.F.i.f. mar g.
for once arxjd esl Croonenburch deftruitur.2 58 <p.
Covel.v. Kovel,

Cuilenburgum unde diElum 7.p.
At\' Caftmmlacus. 244.*».
Olim caflrum fit. 223.m.
Dominas de Culenburg Minifterialis Epifc, Vltraj.
223 ,m.

Vendit Culenbmgum Comiti Gelrenf, ac fi t feo-
dum Gelrh.22^.m.
D ominide Culenburg argumtur infidelitatù.282 ,ƒ.
Dominus de Culenb, vindicans fibijusgladij in ter-
ritoria Ultrajeflk.rejicitur.3 pf m.
Iterum Ulud fibi vindicans, Ordinib, Vltr.vendit.

ëjufdem di» nit at es & elogium. Ibid.^;Cwm Hollandmex s\'Gravefànde H again trrnfla-

yigobetti %eg. Ftanbor. Hi ft oria .iy&fq.
* *Ejufdem elogium,1 5 .ƒ. r §.ƒ.
Conftruit Ecclefiam in Wifienburg,ac dit at, 17.

/» obit m auBores variant, i^.m.
Ejufdem plures uxor es. 2i.m.
Damiata urbs zAEgyptiin oftio NtHeripitur Tunis,

populantur.fi.p*
Delentur & Expellunt.ptr e Germania, $1
Va ft ant Ecclejiam Vhr.J p.
Daniel Rtdderuslaudator. 7.p.
Daventria fob Epifcopo Vltraje£t.6% <p.6x.jxp.
Donatur Ecclefia Vltr. 124.p.
Obfeffa a Gelrijs liberatur ab Epifc, Vltrajecl.

17 ₇.p.
Daventria laus.j 3 of.
David Iïl.naturalis \'Philip, Com. Boll, conftituitm
Epifc.Vltr Iv. 291-/.
Recipitm confimamra Fapa Qalixto tip.

p.294./.3o8.£
Quodpopulusindignefert 293./?.
Diffenfione inter ipfum & \'Frapojit. ««or-

aw as4mersfontam,2<)\\.p.
Reverfm Frœpojït. capit & in car cere detinet.
294 .m.

Frœcicr .fkmiliam profcribk .294 ,m.
Frefcripti querelas ad Tont, Rom. déférant.

AuEloritas illim immmuitur.29 4. f.
Acpop.ab co fit alienus.310.?».
oAmersfirdij Vltr, Je jmgentes amicos Epifc.urb^

pellunt. 295%
Epifcopo pacts condition,rejiciente.Ibid.
Frœfclm Egmond.& Jfelfleyn helium Vltraj. inft*
runt. Ibid.

de Vaert.296.p,
Vlttajett.occupant mbem T^eevden.3 io.f. .
Èngelbeftm Duc.Qlivenf. Fil. loco £pifc.ab Vltr.

29<5./>. 311.p.
Vltrajecl.. expilant Vianam 296.m.^ i\\.rn.
Holland,objident Montfirt.ac vajlant Vronefleyn

Amer s ford,duc.it ttr..296. f. 297 -p-S 1
Vhrajetîum obfidetttr a Maximil. Holl. Com.

tionib.q»&non bene firvatœ.297.m.
Cjalli milites ex ttrbe ejiciuntur.297.f.
Font, Rom, cenfïiram in VltrajccJ, promul-
Ggg . gat.

occupât ar. 3 o 3. f. 213 •ƒ> «
yitwjeclini Montfirtium phi pr&feftum eligunt.
310.7».

%oterodamum & arx Voerdena capitur.^o\\.p.
Per tumultum porta Cathar. a civib. recuperatur

ac munimenta diruuntur .^o^.p .313.?».
Epifcop. récupérât ab oAmfterodam. Abcoudam

Burenfi cum fil, invadentes urbem Vitra).
repelluntM, 305.7«.
Pofiquam rurfus Vlt.vaftaffet, data jugenti peers-
niœfiùmmâfœdiu cum eo mitur, 305X3 14.1.
Tributmn aratrisimponitwt.^oG.p.
Epifcop. M oritur. 30 6.m.
Ejufdem elogium .292./. 3 06.01.307,m.
Bona jplendida confirt Epifiopatui.iy^.f.j 36.«
Syifdem vitia. 293.^.3 03./. 3 04.J?. 3 05.ƒ.306.
?».307.»«.313-jp. 314.7».
Decano majorii Ecclef.Vlt .confirtur prœbenda Epifc.

Decanws major a populo tumultuante feptus, in loco
religiofo (alutem quœrere co git m .2jo.m.2o%.
m. Profcribitur.fb.
Deftsiucare. 103.p.
Deiraprovincia isinglicC,^.*.m.
De oude Delle,vicustn urbe Vlt.^ij.p.
Delft arx & oppidum œdificatur. 13i,«?. 134.7».
Delfinftum nobilnfamilia₃ejujqHeinfignta. 134,7».
Ex Dejperatione aliquando nafcitur audacia &

fir tit udo. 271.p.
Dedericus.v .1 heodoricus.
Dieji,f Diefihemium Brabant.oppidum.2.\\ 1 .p.
Dieftenfium Dominor.fi\' Baronumftemma. 241.P.
Dienft\'luite. iij.m.
Dieplant ,al\' Holla nt. p.
^rDiepenhem comitatus recuperatur ab Spifc. Vhiaj.
\' 240 .ƒ.

Dijckcvrij,Tenf-vrij,Schot-vrij.2 15.772.
Dinantium oppidum diruituf.z^-p.^oy .f.
Diplomat a quomodo olim fir marint Imp.yx-f.
Diploma adtdterinum. 91 .ƒ.
Diploma feeders inter Colonienf. & Vitrajecl circa

In bellum atrocifiimumerumpit ,326/?.
DiJJenftointer Boll 0 Vlt.compofita,2%j_tf.
Diffenfiointer Magi(trat.Vit.Ö* clerum.2%%.p.

Diftriïïus.y^.m.io^-p*
Divitias veteres Eccl.antistites renuerunt.j ?>.ƒ.
Doccum vicui Frifis quandoin m\'ve coalverit,37.r;i
Dollenburch arx. 23 ï .m.zyy.f.

aut fcabinatu erant nat i, 2^2.m.
Donationes Vitrajecl. Ecciefia a principib. conceffa.
2J.& feq.

Donatio Car oli Mar tell, conceffa Ecclef. TrajeB.iy
Donationes corrceffk ab Henric. ij, Conrado ij.

Ab Henric.Hij .Imperator e. 13 o. 13 9.
Donat.collata Canonieks D.loannü.x45.
Donat.collota Ecclef. S. Sak\'at ons Vitrajecl. 14 <5 ƒ,
14 y.p.

181.W.182.183.?».
Donatio canceffa Vltr .Ecclef,a Philippo Impp. Anti-
Ciff are. 187.

Domt.concejfEccl.a Fred.ij.Jmp. 193.194 p.26.
Donationes concejfie(aceilo Ecclef. D.Maricèa Wil-

he!,Rom.Re?e,2i2.
Danat.conceffa Eccl, Vit,a WenJcefl.Imperat.260.
Donationes olim in altarib.fieri film. 194 p.
Dordrethenfisoppidi vetus figillum. 13 3.7»,
Dordrechtum olimfüb Epifi.Vit. 134.p,

Interrkorio Wiltorum .240.7».
Dordracenus Balivus eximia rufticivacca cum po-
tin non pojfiet, crimeUli falsoimpingitvac-
cam muit Is loco aujèrt.2Xo.m,
Re ComitideteEla., capitepletlttm,2\\o.f.
Dordracenfés infenfi Vltr. ob extruclat in Leccceripa

gififue plurib.fübmrfis. 274 ,p
Arx in\'.Dome comburitur a C0m.H0ll.293 .m.
\'Dor eft at um urbs,43 ƒ.46.7».
. A Suedis & Dantt dsleta. 51. m. 61. p.
Donftatum olim unius nolnUAfkmilu caftrü. 1 <6.m
VjMsfruclus in Doreftatoemiwr aStatib. Vltraj.
295 .p.

ldsmfipm redemptm ab VltrajeB. 310:p.
Doreflatum redimitur a Philip .frette David. E-
pifi.yi^.m.
\'De DorfchenfnmHui nnbiiis F/f.289 ƒ.

Inde denominate Dorfihe Venen. lb.
Dou(a.v.Ianus,& Francificus.
Drecht, pro Trecht, 14. «?.

fiimoniœ deefient, 50-p.
Dullenburch.v. Dollenborch.
Arx in DuromonteJdeft Hardenberg.lôo.p.
.v.r

Efcleßa veter is antißites magis Chrißo, quo mun-
do ftudebant. 3 7. w. 3 8 ■ f. ■
EccleßafticiFrxlati armis Eccleßpropugnant.j5 p.
Eccleßa Vltrajettenfa Danis vaßata,y 5 ,p,m.
Eccleßa S.Mart.dedicata. 109 p m.
Sccleßts Vitt.feudales,Dapifer Venator,Marefchal-

lm>&c. in.112.
Ecclefw advocati.99. f. 104.77?.
AI* Ecclefdeßnföres. 104,7».
AI\' Eccleßar.Oeconomi.3 3.
Eccleftaßici cenjüs, 126.m.
In EccleßaSlicor, numero haberi principib. vifum

Eccleßaßicis hcet conßituere procnratprem .261 .f.
Eclipßs Solis.io9.p.
8emlanders,Emeneßepagits.2y 1 .p.
Semburg Ca fir um Epißopi Vltraj nunquam ab Epi-

Submittitur protettioni D. Fe tri. 1^6.m.
Sgmondani domini non bene ajfetti erga Wilhelm.

re. 271,f.
Occupât oppid.Ißlßein.iyi^
Et Gorcomium. 2 71, f
Capitur ab Vitrajett,iji.m.
Egmondani turbant pacem. î 72 • f«
Aliquot Comit, Emondanor.ß emma, 3 H-f,

Eleclorum vij Imperialium Origo. 104.0.
S Eltßbetha.i^j m 201. f.
£lo & Scelo,beßi<e.84./\'• 89. f. 9o.p, 1 o 1
Slßpagus \'Batavia, 15 .ƒ,

zAb Epißc.Vk poïlea traditur Com Gek. 193./.=
Emancipationis apud Francos firma.yo.
£m& fluminis navigatie impeditur, navifübmersa.
285.7n.züy.p.
Qua; ab Vltrajettinu conßinghur.l%6.p,
Smmius. v.Vbbo Smmius.
Emphytetiticarium jus. 103 ,p>
£mm Fi.v.Hemm.

Srtgeprxdium ad portam ßatmn<s Vitrajett. vendi-
tum ad ferenda! impenßts arcis Vredelant.
215.

trajec}.iC)6.p.
Faiïuspoßea Nivernenßcomes, &c. 3 iz,/,
Recipitut loco Epißopi, domumque Epifcopal. oc
cupat.2y9.m-.f.
Epißopi veteresparum de titulis erantfiliciti.jj. m.

Vera Epißopor.arma, 115; .ƒ.
Epifcopm Vltrajecienßs inungit regem Francot.^^.pi
Epißopi veteres audatter tpßös reges reprehendebant«
50.7».

Sgbertw de Amßele injmiam infirt Eccleßa Vitra). Epifiopus Vitrajett. renmeiat jmi fuo in Friß &

^ 175.-f. ^olland. 109 ,p.

Froßcribitur.Ibid. Epißop. Vitrajett. bellum gerit cum Theodoric, iß

Egbertm Marchio Thmingia contra Impsratorem Holl.Comité 116.

Henricum arma movet,ejufque exercitum fr- Qua Ulms belli cauß. & cujus impulßu geUum.

gat.\\i%.£.ii$.m. Ii6*p m.

Interßcitur.Ibid.& 143 .p. Inter Epißcop. Vitrajett. & Imperat. contriverßz

Epifcop, Vltrajett. armatis hofiib.. fine armis veflé
poPttficJi indutus obviam it, eofque verbis ab
dppugxationeprohibet.16ï6% p,
Epifcopveligendi potefias Ecclef. S. Martini &

f.iyop.m.2%i_t.m.2%^.m.2%6.m.2%s>.p.
Epifcop us Vltr, aprajètt, Coeverd. cccifus_i& cada*

Fenen,terra uliginofa.2<)\').v.Fena,
Ferdinande Auß.Cafoli v. ßat.eltgitur Roman.

Rex.S.B.a?.p.
Ferdinandus dux Albanusßtfcipit gubernationem
\'Belgij.S.T.^.m.
Proßigat copias Ludovici (formt. Naßovij in Fri-

flu .Ibid. f.
In Hiffaniam revertitur.S.P,6.p,
Ferdinandus Car, v. ßater fit Imperator. S/P.t.p,

10 3„p. 126.f.
Fethna Castrum. 29. p.
Fethna hodie Fechten.3 1 .mar (fine.
Feudum undc dictum videatur.j 2.* m.
Feudales Ecclefw Vltrajetlenfi ij.p.
Fetida Eccleßdßica non fünt ab ahn occupanda.

. J59. P- _tFides data>ac maleßrvata. 272. m.2%2.m.
Fie-Ians hofpitium j.p.
Edij imp let as in patrem 2 3 8. f. 3 o 8 .p.
Everhardus Zoudenbalchus Xenodochium pupillor. Filius matri bellum inßrens. 244,m.

Excommunicationis ritus & formula 3 03 .p.312. f. Flofentij j. Holland. Comitis Hißoria, & cades.
Expiandt&cadisritus antiquus.20 j.m. 125\'.m.f.

Exules,novo Principe urbem ingredients ,intr afimi- Florentim ij. diel us Cr aß us, Holland, (fomes obit.

»47. f.

Florent. Niger frater Theodor ici Com. Holl.fè adjun-
git Frißjs. i $6.m.

Turbas moyens interßeitur. 1 ^6.m.f.

Florenti] ii],Holl.Comitis hißoria. 171 .p.

Bellumgerens cum Flandris vincitur ac capitur.
Ibidem.

nAbdicatproprietatßm terra Waßa.Fxorem du-
ck,Ibid.

Bellum gerit cum Frißis, 173, f.

Fifit Ilierofolymam, 173 .f.

Sußipit expeditionem Hieroßoly mkan. cum Fre-
derico Barbaroßa.Imp. 181.

Moritur in itinere. Ibid.m.

Florent, iv, Holl, (fomes ducitaggerem ab Ameton-
gead Schonhoviam. 205 ,f.

Fxorem duck. 193 ,m.

Ejufdem liberi.Ibidem.

Interficitur in haßiludio a Comité Claremontenß
exulotypia.lbid, Ejufdemelogium.2o6.p.

Exuviarumjus,vulgo Exu>quod?io4.f.
Super Exuviar. jure fadus cum Colonienf, <&VU
trajeä,io6.

Ha/ce Magifîratusfecundo réconciliât, 232.«?.
Et Epifc.232.233.p.
Faciiones in Holland, Cabbeljavij & Floeckij,
244. m.

2 37.»».
Famés ingens Fltr.2y\\.m.
Familier, nobilium cognomina quando multiplicari
cœperint,l6y.m.

Eamiliœveter. nobilium a Caflris poffeffis nome fum- Elorentius v. Ho II. Com.puer ttnum needum natus
ferunt.xy6.rn. annim.222.rn.

ver ignom\'miose habit um. 193 m.loi.f,

Epifc. VltrajeSb. fiippetias ßrt Colonienfi. 214.?«.
2l$.f.

Epifc. Vltrajett.inprdio conffaVltrajeft. occidi*
tur.

Epifc.Vit,in Magiflratu eligendo nullam jut, nifi
in Prat ore. 234 p.263.m.

Epifc .Fit .habetjurißiiclion,altam,f"jus gladq,23 4
02.259/.

Quam poteflatem habeat in filmend, pœnis. 238.

Epifc. Fit.urbem intransjurabat fe civiumjura₃&c.
confervatuwm. 258 .ƒ,

EpifcopiVltujeft.plureseodemtempore, 284.p. m,
28 6.m.

Epifcopus FhrajeSiinm Davsntriœ conflit uit ßdem.
yi,m.S.^cP.io.m.

Epifcopus a F ont.Rom,vacatur flater. 2 9 8 .p.

. Epifc. unus trib. gpifcopatib. pr&pof%tus,3 29 ,m.

Epifcopatuum in Belgio numerus. S, F. 6.f.

Epißopalisdomus Vitt. conflrubla.2%6,f.

Eïuditionis commendatio ,i.f.& 2.

Erf-fchepens Fltr.^o.m.^i^.m,

Erwachter us>vj Epifc, Vltr. 43 ,p.

Evangelium,v .Chrißiana religio.

Eucharißia venenata lmperat. ßiblatus. 23 ! .ƒ.

238 .p

Tutors diverft illi conflituuntur. Ibid.
Violât a alter ins ttxore confiditur. 226.f.22%.m.
Ejufdem uxor, & liberi. 226.f.
Florentiuspatruus [omit is F lor. perie Antverpia in

hafliludio i22.m.22i.p.
Florentius Epifc. Vltrayiï. L, initio magnas patitur
mole fj ias. 2 59. m _tIdque opera pradecefforis jut.Jbid.
Jnvadentes bona Ecclejtaflica ad reflitutionem
cogit.2$9.f.

tur.26o.p.
Ejufdem elogium,2 ^.m^ôo.p.
Florent, Egmundan, inaugurate Frif ce Dom, no-
mine Caroli vS.F.i.f.
Fit Frifia Toparcha.S.F.2 p.
Fcedtts inter Çolonienfès & Vltrajecl, initum. 104«

Male a (folonienfib .{ervatum. 104 .ƒ.
Fcedus inter Fhilip. Burg. Arnold. Gelr. ducem &

Vltrajett.2%6.p.
Famines fortes & bellicof<£.2?<$).p\'
Folbertus Dom. de Le de in a\'èrem raptus. 206. m.
207. f.

Folconis Remorum Epifc.obitus.j 1 .f.y^.p,
Fontaneticumhelium.55 p.Gi.f,
sAd Fontanetum prdium commiffum. 108 ƒ«
Foreftce quid? 42.m.

u>ade.2$j-f_tFoflilanda infula.^l.p*
Francifci Boufa Nierodij elogium.20%.m.
Francor.vetus gens quos h ab Merit limites. 9. m.
Francorumfsrum,id efl Francofirtum .206 f.
Francis primogenitus occiditur induui venenata lo-

infiitumtut &laudantur.220.1»*
Fredericus nobilis Frifiusa ;IRixfrido Epifc. Vltraj.
infiitutus >atque in presbytefum ordinatus.43 .

Fit viij.Epifcop, Vlt.X7.rn.
Ejus bifioria & Elogium .47. f.
Fredericus Epifc. Vltr. xliij. paru m idoneus^ac ma-
le\'adminiftr ans quofdam ad rebellionem con-
citat.2^ %.m.
tAdjittus

Accu/àtur avarit ice. Ibid,
Coeverdiam pecunia débita liber are ctim non per-
mit ter et uy , armis récupérât, & provinciam
Trentmor .265 ,^266-m.
Gfoeningenfdiclo non andient es obßdet. 266. f.
\'Bellum gerit cum praßtlo de Arclo. atqne Ever*

fcrtptos.ijo.p.
\'Frafettum de Çjutterfwijcprœdas agentem mul-
ct at. 2y 2.m.
Mom damnis civium Vltrajecl. Hollan.infeflat.

Holl, procurât or em .2 7 2 .f.
lifque ßrtfüppetias.%-/i m.
Bellum infirt préfèclo de Arckel. 17 3 .f.
Amfterdamenf. clade afficit ; ac tribut um, Holl.

imp onit Ibid.
For.it vallum ingens adoßium fl.Ib.
Veluam vaßat.tAtque arec s Àrle & Esde démo-
lit ur.17 \\.p,
Fedichem_sRoßndal_t Velpam vicosexurit. Ibi-
dem. m,

Wageningen oppidum incerJ.it, 2.74.7W.
Frivilegior. confirmation.a Sigifmundo Imper.im-
petrat. 275X275. <JA/C oritur.27\\S.
Fredericus Baden fis eligitur Epifcop. Vt traf eil, Ivj.
315.77z.

venßpeemia redirait.3 16. p,
Müttern conduäum in (flivenf.vertit. 3 06.p.
zArcem Oy am tanquam ßqtteßer tenet. 316. m.
G elr ix ducem ditiotiem illius inßslantem ulcifci<
tur.Ibid.

inßnfos reddit.^iö.f. 317. m. 3 i%.m.
Ißlsieinij calamitatem Vit.infermt^ idque impu-

tricenß commutare.3 18 rn.
Secedit in German.fùbpratextu voti,3 1 g./.
Conatib.Epifcopi obßat Maximil. Imperator. &

Ren unci at Epifcopatui ad nomlnaùanem Maxi-
mil. & Caroli.lb.
Eumque infeijs Statib,Vlt?a\\eEl. tranferibit Phi-
lippe

tippo Burgundo. 318 19. p.
Lyramficedens ibi moritur 19.7».
Ejufdem geneaiogia 315.7».324^
Elogium, 315.>».319. m. Vitia.3 19./.
Prodigia quae fub eo evenermt. 31 y ƒ. é?
Reliquiae fandor.fùb eo repertœ, 321.$*y«/.
Fredericus Schenc a Tautenburg. Epifc. Vltraj. Ixj.
Archipifcopus ij,S.P.6,m.
Ejufdem infigne elogium 6? fcripta.Ib.
oritur.lb.f.in margins.
Fredericus Barbarojfa, ƒ\' \'Ruhr ob arb it s tirbis Me-
diolanipartem evertit. ïjo.f.
Ejus liberi. 1 87.7». Resgeïlœ.Ibidem.
\'Biet as, 180 .ƒ.

exit us ei prœdicitur. 178./.
Sufcipit expeditionem Hier ofaly mit anam. 178.ƒ.

179.183.?».
Sttbmergitm natans in fluv.Sara. 181
Ejiifäem elogium. 181- 7».
"Privilégia Vltrajedenf. ab eo concept. 18!.ƒ.
183. 7».

Privilégia Eccleßaßica confirmât. 19
Ejufdem ßgnum accurate expreffum. 2c2.
^ßfyl oritur manu filij.2oj.p.
Sive anginâ, ut al ij. 210, f.
Fredum quid.\\j .nt.99.fi. 104 .m.
Freßör.fatlioin urbe Vltraj..232 ,/>.
Fridßarite Sy nodos celebrata, 154.
Fr iß or um fit us. f.
Frißorum antiquilimites,%.p.
Frifiœpartes 3 j.m.

* Suedis S? Danis fubada.^i.m.
Frifij debellantur a Godefiido Holland.Com. 13 I.
Erifiœ bona pars conceditur Ecclef.Vlt.\\\\o. «2.
Frifij Hollandiam populantes ad Harlemijs rtpellun-
tur.ijo.p.

GA er de,iß eßjegio militum. 3 24 >p.
Gaesbekij accujantur inf1delitatu.2j9.rn.
lacobui Gaesbekius oeeififilio omnia bonafüa Ecchf.

Vltraj. tradere cogitur .2j9,m.32\\.m.
facobus Dom.de Gaesbees, Wijc^c.Moritur.293.
F. 3 07. f.

Antiqua Cjaesbechr fiirps deficit. 324. m.
Galea,ideß,triremis. 180.f. 184.jP.
Gana, f\' Geyn, f\' Gheyn pagus. 191 ,ƒ. 192.p.
Iure oppidi donatur,i92.p.
Comb uritur. Ibidem.f.
Teloneum in Geyn tranßatum. 187.197.»?.
In Gano turris de Waepen toren capto, & dekta.

Cjelriee Comitisßgjllum.200.p,
Antiqua Gelriü inßgnia tres mefpilte ßores ,1b.
Gelrice comes debellatur ab Epifc. Vltrajed. 214. m.
Gelr.Com.apropriocapitur filio.2z% f.
Cd. Com.pTceficlo Arculenfi Gorcomij obfiffo attxi-
liumfert. 268. f.
Bellum gerit cum Holland. Ibid.
Gelrij vafiant region.Transjfülan. 274 .7».
Vltra\\eäin.invadentes repelluntur.ib.
Gelr.Dux contendit cum Pbilip.Auftr.de arce Oya.
361. m,

Gennepumoppid.capitur ab Epifc,Vit.? 16-p■
Georgius Dux Saxon. transfert Card v, "dominium

Ftlfia inter Com. FIoll. & Epifc. Vit. dividitur. 172. Ger ardus Comes Gelria Veluam invadens ab Epifi.

i9o.f,i88.f. Vit. expellitur. 1 jj.p.i83.7».

Friß) bellumgerunt dttttumum cum Flor. Hj. Holl. G er ardus iij. (famés Gelärm quandcfiierit. 192./?.

Comité. 173.f. 298./.

Frifij vafiant agrum Vltraj edenf. 222.7». Päd um initum inter Epifc. Vltraj.& Gerard Hj.

Frißacißnus deferiptio.2j\\.p. Com.Gelria.199.

Fnßj rebellantes ab Alberto Saxon, dttee fubjugan- Gerardi Lißrij. deferiptio & encomium région, &

tur.^i6.£. _ urb.Vltr.i30. _

Frißorumfumma in devitlos crudelitas & impie tos, S.Cjermani Monaßerium immune a tribut,in diee-

327. f. _ _ cef.Vltr.ßif.

Frifij Orientales non agnoveruntprincipes Hollä. ut Germanor.regimentaxatur.329.p-

dominos, nifi coa tri. 2 7 8. f. Gervilio Epifcop.Mogunt.exaudoratus.

F\'rißa dominium transfert ur (farolo v. S.P. 1 .f. Gefchot Co Hatto. 47. w. 6 3 .ƒ. 80 .p.

Qm ibidem viros prudentes & intégras \\udicijs Giganteœ fiaturœEpifcopus. i~6-f.

Gilden-

Der Gilden Morgen-fprake, ideß, plebifcita.iyi.p.
Gisbert us Lappim laudatur. 13, m. 22.p. 239.?».

contraVltr.2^6.f.
Gisbertus Fianenßs infènfits F lt. 2^ 8 .ƒ?.
Gisbertus Brederodius Epifc, FltrajeÊlJiv. z<jo.m.
291 .m,

nia.291 ƒ.
Deßituitur ab Amer sßrtijs,292.3 07.p.
Deßrit Epifc.certis conditionib.292.m.
Qm non fèrvatœ. 307 .p.
eAlloqtiitur Flt.oratione fiicatâ,2ty2.m,
Gißlbertus attchr tumultus Fltraj. capite pleElitur,

convenit fiii capitula S.loannis.314.»?.
Gliche oppid. Thuringor .obßdetur.i3 8 ß.
G lobt Saxei è bombardu emifîi.292. .p.
Godebaldi £piß.Fltraj. xxiv. Hiftoria & res geflœ.
14 7.m.

Godeßidus Lotharingie Dux (jibbofùs cum Epiß,
Fh. Holl, occupât ,131.
Interficitur,Ib .m, 13 X.m.f. Ejus Elogium. 13 4,
Godeßidus de Buljon Lothar, ac ^cBrabant. Dux.

Deßpultura ejus controverßa. 13 4 .ƒ.
£jm elogium. 13 4.f. Stemma. 13 5
Cjodefi-idi £piß_t Fhrd\\eü. xxix. resgeßß. 17 ï
w*. 174.

Godeßidus a Mirlo Epißopm HarkmenßS.F.%.m.
10. m.
Ejußdem elogium .Ibid.
De Çjoer Comes Fa (all, Epifc. F\'trajechnß.21 c.f.

Çorcomium oppugnatur ab Holl.Comité.267.m.
Gorcomienf. cives conspirant cum- fiho prajèêli, ac

traduntfein clientelam Com.Bol.26%.m.
^Gorcom occupatur a fdîoprœfikii Arculenf.26%. m,
Traditur in poteflatemdiiçù Geb, ^arce manente

Itefnm occupatur a prœfetïo de Arch.271 ,ƒ.
Gore villa Ecclef Fltr.donata.128 .p.
Gamve,f Goajd eft pagus. 1 59.»?,
Graua genetalis diploma promulgatur in Belgio à

Fhilip, Hifp :R^S,P.6.p.
Gracor.jummum in GermanoS odium. 181 ,p. 184»^
Gr-itianopolis ttrbs Gall. % 50.m.
Gravcningum p4fcuum. 33,f.
Cjregorij ivj. Eptfcopi Vit,origo₃&vita 3 8,f,
Etogium. 3 8, m. 3 9 .p.
Vbifepuhm, 3 %,f.ô_to,m,
Grenoble civitas Gallia.2 50.772.
Groningce mbisfitus. 3 j.

Trentan is.171,m.
Gromngenf. & foverdn-e pufèffi difcordia.iy^.
Groningenfjurifdiiïionem detreclantes iterum fùb-
jicere contendit Ioan.V. Epifcop. Fltrd\\etienf.

Groningsnf.infèttdnt ditionem Spifc. F/trajeft,&
Infos. 316.f.
Obfidentur ab Alberto dues Saxon.317.p.
Deficiunt ab Epifc. Fltr. lb.
Obfèffiab Henrico Sax. Ducem Gelri&in auxili-
umvocant.^ 17.m.
Grootenhuis domus apud Dalwashem in Comit,

\'Benthem.zq.i.f,
Grunbachiorum nobilafnmilia, 167.f.
GruniJdeftiGroningani. 162. m. Fndefic diolL
2 76, p.

Ai Gruit. 100.ƒ. f Grmta.m 5./*.
Guaginus taxatur. 313 ,ƒ.
Guardia magna,id ef},(egio,^ 24.^*
Guerra,("° Werra, id eft, helium. 174 m.
Gugernor, Comes, id eft de Kuyck, juxta Hedam.
1 ^S.marg.
Rejicitur a Buchelio. 15 ?>,m.
Gmdunu Epifc.Fltrajecl.xfy.fratres. 2.23.f.231.f*
232/».

Epifc.ituxiliumferens Ihl.ffom. capitar.2^o,m_tRehiXatur. 230 .ƒ.
Frifios rebellantes compefit.23 x.m.
Confirmât FltrajeEl.privilégia.23 5.236.
• Dignitatem Cardinalis fibi a Font. Rom.oblaîarâ ■
refpuit. 231.722.237
Secedit in Galliam, parents vivat,at^ue me a-

lieno EpifcopattimliberetJb.
ludicia jttfth exercet. sArces condit, Ibid.
tMoritur.231.1Ejftfdew elogium. 2 3 c

proftigatur.2$o,p.
fille fits iterum copijS evddit vitlor. lb.
Obftdet Wilhelffom .Holl. Zi_ercz,ea.Ib.
Hollandiam ingrejfm mult a oppida cap it > & VU
Hhh trajeffi

trayïl.lb.nt*
Inde eje ft us Zierczeam gtavtter oppugnat.Ib,
Commißd pugnd navali vincitur & capita?.
Ibidem.f.
Gttilielmus .v, Wilhelmus,
Gmteri Epifc. Colonienfhißoria, 7 3 ƒ.
Gunteror.f Gunter linger, familia olim in urbe Fit.

potens₃&numeroß.2 52 ,p,
Gunteri atque alt] feditioß urbepulfi, &jare cfaiuffl

depingit.170.nt.
Trafeft us de Gutterfwijc ex comtatu Trentano prd-
dasagit.2y2.m.
Mul ft at ur ab 8pifc.Vlt.Ib.

Hereditary Magißrat us Fit.crem.3 14.W.
Jr.hretici quomodo olim punirifoliti, & quando primu

incendio in illos animadverfum. 163 .p.
Haeïlrecht olim Trajeftum haß. 106.m.
Ha gam Wilhei ij. Holland. Comes transflrt curiam

Quis ille fu er it,& qua illius ftirps,6o,m.
Hageßeini]praß ft us EpifVlt.infefians compefcitut.
240 .p.

Hageßein dominium olim mtnib, ein cl um. 2 41 .
Qttjndo primum manib.cingi c&ptum,2\\6.p.
Obßdetura Com.Hol. 267.f. Capitur & everti-
tar.lbid.

Hagesleini] dominium penes quos olim fuerit. 3 öS
Dirutum ea conditions , ut nunqttam re flaurare-

VenditHY CanonicuD,Martini & Salvat, 30p.m
Haymonis mons ad oppidum Rhene. 184.»?. 18 $-p
T)e decimis inpago Halten,f Hauten ccntroverfia.

202.f. 203.
Hardebertus v. Heribert us*
Harderivicum, at Ficus Taß or is, ßategemate occh-

patur a Gelrijs & Fltrajeftinis,318.?».
Harena Comitis. 1 ,s\'Grave[ande,2c6.p.
Harmannus.V. Herrn annus.
Harmakarus v),Epifc. Fit r. 3 ,p.
Haßtludium. i2<$.m. 127.p.
Heda.v. Wilhelmus Heda.
Hemusfluvius vulgo de Eems(apttdAmersf) 2^3 .m
Hema.v.Ema,

nsfd Hernam arxfubmittitur Epifc.Fit.245.w.
Hemanipop. Em-landes.
Hernam ab Spißopo deficiunt.2^ ,m.
Weefwijc partim EpifFltr.paftim Holland, (fomiti

prolem. 2o6.p,
Herdenbergoppidum munitmab Epif.Vlt. i±6.p.
Hemic.Epifl. Vit, xxxiix.fubjugat Comit.Gtltia_i&
Comitem Iuliacenflém. 2i\\.m.

tAc diveY fi privilégia Eccleß&reip. Fltr. conce-
cedit,Ibid. & feq,
Henricus \'Bavar.dux, ac Comes "Palatin.eligitur E~
piß. Flt.lvU], 329. f.

%eßgnat Epifcopatum S.P. 1 .p.
Henricij.Imperator is hißoria,& elogiu.76f.77.pS

Bellum cum Theodorico iij. Holl. Com. 116.p,m.
Henricus iij.Imp.alijs efi ij.226. rn.

A Tontifice Rom, declarator hoflis Eccl
Henricus vj.Imper. Fil, Frederici Barbaroß Imper*
Feluam adjudicat Epifc.Vit. 177. m.

Ab alijs vocatur Henricus v. 183 .f.
Henric.vij, Imperator eueharifliâ venenata occifus.

trucidatur. 134 ,m,f.
In Henric.Angl regem debacchantur Eccl, 189.f.
Hemic. Brabanti£ dux expellitar a provincial,
22 2.m,

Henricuscognomento Rapß Thuting.Lantg.206S.
Henricus de T^overeTiurhgravius Mont. 228.229
Henricus Sdxo Groningenf. obfidet. 3 iy.m,
Henricus i].G all. Rex, in HaHiludio ßueiatus inte-
rit.S.P.$. p.

lurifdiciio in Herberts-coop , ƒ\' Herberßoep trans-
firtur capitula ^CD. Martini a D. Bernards
Proeys,i6\\.
Hereßallum villa publica.29 f. 32. * m,
Heriberti Epifi, Fit.xxvj.hiftoria. 162.163.

Holland.Com. ab obfidione Fit. verbis & religion,
repellens urbem libérât. \\ 63 .p,
Hermannus Comes in Kuyck._ occidit Florent. Holl.
Comitis flatrem. privatur dignitate (fomitis,
ac dominio. 1
Hermannus Epifc. Flt.xxvi]. 16p.m.

Hierofolymis trucidante 7 000 peregnnor.p,
Hierofolymitana Chriflianor,expediiio. 1 3 j.a».
Hierofoly mit an a m expeditionem fufciph Freder.Bar
baroffa Jmperator. 180.181.
Reges & duces illius (fomîtes, ifti.m.
Hijpanmjaiïat viïïoriai fàas contra Belgas_}ct*m ta-

men thefauros confnmat.2%9.m,
Hifioria commendatio. 1 .fi. 2. p.
Hoeckjorumfuttio,al\' Hamator .m.

Stemma aliquot dominor.de Home,2 58.?».
Hoeveqaid.ô\'è-f\'»
Hofs-laide. 1 .mancipia.22^ .f.
Hogewoerdlocus elatior , in qrn Roman, fuit mu- Huflataqtiid? y %.p.

nimentum.229.fi.
InHoge-woerd cafus Epifc. Fit. in pralio. 227 ,fi
Hoy en fie oppidum. ic2 .f.
Hollandia Corn.v.Com.Holl.
Hollandia unde ditia.^.f.^<è*p,
Hollandia qua regio dtcenda.^î.m. $9p,
Holl.ver a & prima qu& 68.»?. 127.W. 13\\.p. 191 .f
Holland.Comit .origo .
Holland.partesqrnfùb illiscontenta, 5K.m.
Hollandia eadem qua Batavia. 5 8 •ƒ. 59«p.
Hollandia veteris limites.62 .p.
Holland, viens .59./?.

Holtlandiaeademqua Hollandia.^.p.G^.m.gi.p.
Difcordia inter Holl. (3 Vltr.origo. 10%.m,f.
Hollandia fiudum Imper if. 191 .ƒ.

259.263.W.
Iacobus Froisfe interponit inter Com. Holl. G?

Vlt.29x.p- Vrbepellitur.i<9\\.m.
lanus Doufa fit.laudator. 116./.

^cDouf Annates. 91 ,f,
Jacobus de Ridder Epifcop, Ebronenf.Epifcopi Vltr.

vicarius. 321 w.
jWtf ysw Godefrid. Holl.Comitk, 131

Ejufdem (lemma, 13 5.p.
ferofolyma vide Hierofolynta.
Igramus ab Achelen fit Frafes Cur, in Frijia com-*

muni Senator.fuffragio.S. P. 2 .ƒ. 3 .p.
Imago D.Virginis in s\'Gravefdnde colic<zpit.2o6.p.
Imagines & flatua in "Belgio e templis deturbantur.

lmmo Homoprofnntts, 1 io.ru.
Imp erat ores inter Canonicos Vltraj. mmerati. 149.
150 .p.

Imperator Conrad, iij. fine judicata fiior.fententijs
nihil ageb at.\\66.m.

Holland\'ijt comes eslfiudalts Ecclef. Vit, 111 .ƒ. 18 7 Iacobus de lull À fiß p ro Epifc .gerens gladio punit m.

ƒ. 18 8 ./M9o .7». 191. ƒ.
Hollandia iterum conceditur Epifc. Vltraj. 12%.m.
130.0*.

Hollandia occupatur ab Epifc.Vlt. i$l.p.
Hollandi Frifitj didi. 131 .p.134.»?. 149.«.
Holland.hiïl or.fcriptores taxatur. 116.m.
Holland.Comités agnofcunt Epifc.Vlt. Dominum.

187./. 188. p.
ttsitque Çomes Hollandiam ab Epifcopo in bénéfici-
ant accipit.i31 .p.
Hotland. Comitatns perfiaminas devenit ad alias

nationes.191.fi.
Holland,Cornes per Zelotypiam interfichu. 20.ƒ.
Complurium Nobilium in Holl, nomina. 2 8 o./.
Hollan.civitates enumerantur, 2 8o./. 281 ■ƒ>•■
Hollandi injuriam illatam valde filent exaggerere,ac

facile diffidij caufam quarere.290.rn.
hollandi bellum gérant cum Vltr.296.8fiq-

ejus,quigafftts eft,nonconqiserantur &c.2$o p Incendiumingens Vltrajetii. 163.m, 168.?».

Horïi arx agri Renenfis. 263
Oppignorata recuperatur ab Epîf Vit.fi.261M
Horefta arx conftraitar,2%6.f.
Diploma conceßum Hoffitali S.loan,HierofôUn Ec«

. clefiB.Catarina Vltr, 220. w*.
Höfles ab Epifc.Vit.armü caleflib.repreß. 16%,p.
Hubertus Bofinchem,f Schenk^ Dom. inCulen-
burch vendit Ca fir um fuum (fom, Gelr, 223.

Hucbaldi Monachifcripta.37./. 89. f.

Ejufdem obit us. 8 9. f.
Humilitatis & modeftia exemplum in Epifc.23 l.m
Hungenxj.Epifc. Vltr,hiß oria, 5 5 .f.
Huniberti Epifcopi epitaphium. 2 7./. 3 3 .ƒ,
Huoba, f \' Hobunna,quid? 68./.

Co«*. Holl, deffonfita fil.regis Fran*
CM.271.1w.

"?<>/? mortem Tatris fafiipitur ab omnib. domindt
pntterquam a Dordracenis.271 ƒ.

Nubit loanni duci Brabantia,Ib.& 272.02,

Gorcomij arcem obftdione liber at. 2j2.p.

Nubit Franconi ^eB or {alia domino. 186.»?.

Declarat Thilip. Burgund, dominior. fuor. tuto-
rem. Ibid, Vita defungitur, 286./".

Jacobus Epifc. Vltr.xliv. impetrat Epifcopatum lar-
gitione.239 f.

Motitur non fine fuffjicione venenijb*
Ejufdem elogium.Ib,

Hum indicit. i 86
Infignia mortuoyum quädo[ùfflendi cœperint. 2$
Infterlacumpaius,^.\'* p.
Jttßla inter Rhentim & Loeiam.^2 f.
Jujula tMaria-156.m. 159./».
ƒ»ƒ«/« Caßoris,a V \'Beverweert. 2X^p.
Jnteremptus dm* alvum p^rgat.j^.fi.
Intertenere (barbae.). 1.conßervare.321,p 32
Jnundatio intens annoA. 5 5. Item anno

Jnund.Ôceani anno 13 z\\.pag. 240.p.; herum anno
1362.pag.24-6.rn.
herum anno 1374.^,25S.w.
Jnundatio infiilœ Dordracence.27\\.p.
Jnundatio ïngens an.\\\\96.&an. 1497.pag. 306.P
loachimus Hopperus variai obtinet dignitates, S. P.
2 .m.

Joannes Beka reprehenditur.91 f.Jterum. 13 1 .m.
Joannes de \'Brederode. abdicatâ uxore inßliciter mo-
nachatu induit ßnßliciu sexuit.26%.p.2/9,p.
D. Ioannvs Sccleßa Vltr.inßituta. 11 %.m.

Sola habet \\usgladij.231.314.»».VidePupoßtus.
Pratres hoßitalisS,loanislaudantur, 2io.rn.2z7 .f
Joannes j.Florent, Com. Hollan.Fil.cum uxore %eg.
Ang.filiavenit in \'H0l.&.f-.
Cum Frifiis ad Alcmariam ingentipraüo decer-

taty eofque c cedit. Jb.
tyircem Moermont in Zelandia evertit, 227, p.
lArma in Vltr.convertens Ifilßeinum capit, Jb.
Moritur .Ibid.
Joannes Hannovius (fomes opem fi?t AJediblicenßb.
contra Epifc.Vit.226.f.
Enchufam incendit.Jb.
Fit Comes Holl ij.ejus nommis.22j-p.
A Iber tum Imperat. volentemfibi Holl, vindicate

repellit.Ibidem.
Reßituit Ecd. Vit.bona ablata.23 o.p. 2 3 3 ,m.
Ejufdem uxor ß? numefofi proles.zzj.p.
Moritur. 2 3 o.f. 2344%
Joannis Epifi. Vit r.xxxix.hißoria,%x 1 ,m.
Taxatur.Jbid.m.f. 2 2 3 .p.
Pellitur urbe a fi ditto fis. Ib.
Amersßrtiam obfidet,eâque petitur.Jb.
Vredelant & Montßrtium oppugnat.% 22 .ƒ.
7{emalegeflâ privatur honore.z 13 .p.m.
Joannes Epifc. Vlt.xlvj, récupérât arcem Vredelant,
& Montfortium. x 2 5. p.
Transftrtur ad Eccl. Tullenfim. 22 f.p. 226. m.
Joannes Bronchorfiius,eledus Epifi. Vltr. abrogatur.

Ioannes iv.Epifc.Vit.xlvij, utœrealieno Epifccpatû
Uber et in C] allia ignotus verfit ur. 24 2 _tf,
Jterum.z^.f.

Vltrajedo a Com FIoll. obfejfo revêtit ur. 14.3.p.
Animadvertit in eos qui Hoil.juverant. 243.m.
Rebellesfitbjugat; motus relilingmt.Ib. m.f.
"VVilhelm.v.Höh.Com.ac Re^oldo Gelr.ducibel-
lum infirg.ntibjreconciliatur, 243 .f.
Nobiles confftrantes ompefcit, 244 ff.
Holl.magna ßrage adSchoonh afficit.2^\\.p.
Summ m ad angußias red a dus Rom.petit. 244.«»
Revtrfius & ab om»ib. defirtus,primo occupât ar-
cem VVredeßtyn. 244 .f. & arcem Bever-
ivaert.z\\<).p.
ctAcposiea munitiones alias Jb.
Pad um fit m pecunia mutuatiîia filvatur fins
fœnorejb.

datum fibi fùbjicit.z^.p.i 53 .ƒ.2 $4.p,
Turrim in Gano evertit, ac Mudam & Wefipid

vafiat. 245.f.
aAtque Castrum Ar\\eificyn exrfuit. 246.p.
Aliofque ad obedientiam cogit, ac rebelles compris
mit.Ib.

Vidor Ecclefias &bibliothecas reßaurat, eafqtte
ditat,& bona Eccleßaßica äuget.243.
m.2$6m.

Tranfirtur ad Ecclefiam Leodienfim.2\\6.m,
Moritur.Ib. f, 2 y 8. m.
Ejufdem infigne Elogium. 24m.2^.6.m.f.
Libti ab eo feripti, 246. m.2 5 5. m.

Joannes v. Epififult.xlviij. Capitur ab hoßib.&re-
dtmitur.2^6.mf. Morttur.2^6.f. •

Joannes Bavants eledus Leodienfis paf/utts Jaco-
b<z Holland. Com. recipitur a Dordracenfib.
271.f.

"Damna Holland, infert, ac Roterodamum occu-
pât.272.n1.
Federe inito Holl, adminißratio Uli permit titur. •
2-72-f;

Vuuitioni dédit us negligit rempub. 27 2.ƒ.
Fitdits mit cum duce Gelriœ. 273 .p.
heidam confederatam Vlt.obfidet.ac capit. 273,
m. Obit. 274.

loannes Brabant. Duxuxorsm ducit lacobam Co-
mit.Holl. z7Y.fi. .
Ignaviter rempub .adminißrat, 2 7 3. m.

Joannes Boshufms confiliarius Carol. Burg. Floll.Co-
mitis, vulgo didusMett n witte Vale.310.m
Spoliât ccenobium fàcrifquc turpiter illudit, 29 5.
m.f.

Joannes Lydius adducitur,32.* m.4.7.p.
loannesxxij.al\' xxiq. Font. Kom.reprehëditur. 239.
ƒ. 240./.

Joannes Trois,f\' Fuis Decanus Ecclefmajoris co-
tendit cum Epifc. 2 8 6.f. 2%/.p.i\'iy.f.
Trofcribitur ab ilio, 2 8 7,m.
Revocatur a populo Vit.2 8 8 .m.
Dignitatem récupérât 3 07.
herum urbe peliïmr.vj\\,m,
Joannes prafeStus ab Arclo bellum infert Alberto
HolLCom.i66.ï.
Captis aliquot magnatib,pax initur.267.pt
Bellum gent dim arnum cum Vltr. atque port um

de Vaert incendit. Ib.
Subjugatura Com. Hol.& Epi.Vit .267 S,26%-p
Dominio fuo coati m cedere,accepit arcem Oy am*

Capitur a Wilhel. Holl, Com. 270.m,
Detegit ipfi conjpirationem contra ipßumfbföam.

Rurftis occupât Gorcomium. 171 ,f.
Repeilitur magna accepta ftrage.272.pt
Helium Uli infer tur ab Epifc V lt. 273 .f.
Filius praßtti Arculenßs conjpirans contra pa-

trem,ei conciliât ur .26%. m.
Gorcomium occupât.Ib. Cedit jure/«o.269.7»,
Occumbit.272.jp.
Joannes de Rene(fe injuria a loan. Com. Hollandia
affetlus Cœfirem atque alios adHol.invaden-
dam incitât, z27.rn.ijo.
Submergitur. 227. m.2jo. f. 234.^.
Joannes %enes Vltr.pugnans cum lanionib. & ami-
eis Suederi Epifc. vi\'thriam obtinet. 2 84./.
289,p. Obit.iftcj.p,
Joannes Renejßus laudatur.7 S.
loannes Com. Arenberg,occumbit inprdio.S.T.^.m
Joannes a Strien Epifcop. Middelb.S.F.%.p.
Joannes Knijf Epißop. Groningan.S.

Eju/dem dignitates &elogium. lb p.m.f.
lodocus de Lalein Holl.praßäus Vltraj. oppttgnat♦
296.P.
Occumbit.297.«».3 12.772.
JfelburgenfCom duaßmilia. 1 84.
Ifelmunda arx undediEla. 108.7».

Jßlßeinenßs Eccleßa dicatur. ï 3 8.7».
Ißlsleyn vafiaturab Epifc- Vltr.2^.m.

Fuftttus de Ißlftein damnatur capitis.17öS.
Jfelßein obßdetur a Wilh.vj. H0l.C0m.27oS.
Frafèbl.IßlB.cogitur ditionem Com.csdere, atque
extra ditionem Ulius exire, 171 -f.
fßlßein herum obftdetur ab Holl. & Vltr. faptum
fimditusevenitur.
Beirut um ab Vitraj, iter um cingUur mœnib, 2,94.
f\'l o8.f.

tollunt.69.rn.
I ur\'ice us Roma célébra tu?, 186.
2X ultimt ludicij die prœfàgium,\\j2.p.
ludiiha uxor Ludov .Reg.in Alonafterium detru~
₍ fi-A7.6

JuliacenJis Comes debellatur ab Epifc. Vit. 214.7».
luliacenfes Domini primo Comités,pofl Marchionest

rium. 103 p.
lus Exuviarum. 104.f.
lus aggerandi. 1 .Schouive. 234.^.
lus inveftitura, f" confit mandi Epifcop. &pr<ela(OS

conceditur Ecclejiafticis. 1 54. mf. 155.
Injlitia & aquitatts rarum in Reqe exemplû. 287-p

Alterum in Wilhel iij.Holl Comité,i\\o.m.f.
IuftusLirmslaudatur. zoo,m.2^.p*285.?».

KArolus.v.Carolus.
Kenemari; at\' (faninefhtes. 1
ICenemarij feiitiones excitant, ac vast ant agros Vit,

%ejicitur a Buchelio. 158.m.
Kuikienfium Comitum slemma.Ibid.
Kftikenfwm dominio non fiiit annexas Comitatus.
169. m.

L<sAga arx conflrmtur. z 86./.
Laga atque Oldefela produntur ho [lib us. 319.^
De Lage tsrritormm in Transjfelan. ab Epifc. Vltr*

mijfa.zfy.m.
Laicis abrogaturjus in Scclefîas. 15l.m^
De Lalaing nobihs Holland, fnmilia.z%j.f_éLambeau in infignib.quid (ignificet .306./,
Lambertus Burchius laudatur .142./.

Lambertis de FreßfkBion, Frefica caput, reconci-
liationemfkdam rumpens , cum alijs in exili-
urn agitur.232.m.
Landelina hareßs.2y.m.$ 3. m.
Landelinus hareticus.2y .f.5 3
Iuîifditiio in Langebrotc cedituf Prœpefito Beel. Vit.
226.

Ex Leccarivus in Vrbem Vltrajeïï.duïïus.259.
In ripa Lecca catarada pofita. 2 57-ƒ.2 5p.
Leda arx ob ßiedra inhabitabilis.206 m.
Leerdam oppidum venit in poteßatem Comit. Holl,
269, m.

Ley en civitai ,al\' Leithis,& Lugnum. 5 5 ,m.
Leidenfèsfinvent Epifc.Vltr.contra lom.\'Bavar.du-

cem Holl.procuratorem.2y2.fi,
Leida obftdetur & capitur.iyj .m*
Leodes Barbar. 1 ,Va[alli,$ 2* w.
Leodienß Eccleßa multi principes afferipti. 149 .ƒ•
Leodienfesdeßeiunt ab Epifiopo fito. 269.p.
Obßdent Trajecl.ad Mofàm.269.
Frdiuminemtes cum Com. Holl,& Namurcenf.

magnam patimtur cladem.169.rn.2y9 m.
Civibus xxiv. capite plexis gratiam obtinent.
Ibidem.

Leuva,ideß,milliarum & dimid.io.m.
Lexovium civitas.3 i\\p.
Liber catenates , fi Archiva Collegior. Vltrajecl.
(vulgo, Liber Camera, f Liber Statuor, &
Privilegior. )6%.m. 1 ly.m.&c.
LibraTielenfisquid? wo,m.
Lichtenburch, al\' Caftrum fflendidum.244. w.
Lichtenbergior.fhiïio in civit. Vit.23 2.
Jacobus Lichtenbetch dum fœdtts fkdum fiditioae

excitâtâ rumpit,occiditur, 2 3 6,fi.
Lichtenbergs ßlij aefkdionis audores infiflant Vit.
231 .p.

Liter a donationis Theodoriciiv. Holl Comitis,de bo-
nis Monaßerio Egmondenßcollatts. 91 .p_mBadem contvovertuntm.91 ,f.

Lochorßior, fitmilia antiqua & nobilis in urbe Vi"
trajed.jij.p.
Herman.de Lochorsi fiditionis Vltrajecl. auftor.
2y9.fi.

Lotharius R.Lotharingja concedit Canonici\'s Vltraj.
pYofugis Monaflerium Berg. $\\.f.6l,m, i62.p>
E)ufdem genealogia,6i.m.
Vult uxorem repudiare, 54,ƒ.
Sxcommunicatur. 5

Ludovici ßlij in patremconfpirant.^o.m. 108.ƒ.
lidem arma movent in Carol, falv, fiatrem.
108. f.

Ludovicus comes Loßenßs aeeepta in uxorem Adä
fil. Theodor, vij. Com. Holl, bellum gerit cum
Wilhel. Theodor, fiatre, atque Holl, fibißbji-
cit.i%6,m.

prœliis villus ßgatur.Ib.m,
Fatetur ß jureßuäi Holland.ab Epiß. VltrajeSi.
habere. i%j .f.
Ludovicus Bavarus Imp, bellum gerit cum Frederi-
co Auflrioanticäfitre.24^.p.
Sjufdem uxor & liberi\\ Ibid.
tAc St e mm a. 2 5 o .f.
tAb Eccleßa proßribitur .243 ,m.
Suffocatur lapfü e qui. Ibid. 2 51 p,
Ludovic-us Car.vtj .Fil patremßgiens & in Fland,
veniens a Thilip, Burg, magxific\'e excipitur,
atque in regnum reßituitur.293 .m.
Malam benefkllori, ejujque hberis refendit gra«

Omnib.patrkfüi amicis eß infißqs. 3 04 .ƒ 314 .p.
Ludovicw jSfaffov. (omes in Frifiâ pralium infitici-
teT committit.S.F. j.m.
Occupât montes Hannoniœ. Ib. f.
Ludovicus de Requeßns füfetpit gubernatiwem Bei-

gq.S.T.6.p.
Lugdunum urbs .55.7».
buitij ß Luti bar bar um Jd est,ßvvi. 3 2. * p.
Mos Luminaria in Eccleßa accendendi unde defiu-

xerit.\\6S.
Ex Lunscurfù tempora numerata.i 26.m,
huporum Caßrumjdeß, Wolven.2^.3-² ï¹-?\'
Lutgerusj. Epifcopus Monaßerienßs. 3 8,772.40,?».

dAl"\' Mimigardenß^o.f.
"Lutger us Epifiop .x sVlt .<,\\>p.
Luther ana religionis initium. 3 2j.m.
Pravum auctoris ds illajudicium.3 27.3 28.?».
hydius.v Johannes Lydias.

tiÜor inßgnii,ejufque opera,3 2%.p,
,Maech~gelde tributigenm.2%\\Jt.
Machtildis Henrici v. Vxoris liberi,j6f.
Machtildis donatio collata Epifc. Vitrajell, 109.7»,

153X154.
Magi tres Coloniam advetli.i-yo.p.f.
Mdgißratus populär isZJltrajelli inßitutus ,22 3. m.
Magißratus perpetuus Vit?, creatur &abrogatur.

305,^.3 14.?».
^SH aiegudjuris quidam forma. 199.p.
■Ritus &firmula Mancipandife Santin. 126-f-
Mancipia B. Virginis. 126.p.
Manfus quid? 68X

Margarita Fland. Com. cum exercitu Walachriaifi
invadensprofiigatur a Wilhel, Holland,Com.
207.

nJtyCargareta zAugufta vidua Ludovici "Bavari
Imp .bellum gerit cum filiofüo Wilhel. Holland*
Com, 244.».
Eidam reconciiiatut, 244 ,ƒ. ^JMoritur. 24 5. f.
Margarita filia Maximil.lmperat. & Comit. Holl,
füßeipit adminißration. Holland, d" caterar.
provinciar.31% p.
ZJltrajeciin. Epißop, & Ißlßeinios intet je compo-
mt.lbid.

Margareta fir oriPhilip. Hiß. Tieg, fit gubernatrix
Belg.S.P.^.m.
G uberhat ionë duci Albano cedens.Belgio difeedit.
Ibid.mS,

Margengelt, tri but um pradiale Vkrajeä. impoß-
tum.2%6S.
Malor.& dißidi] caufam prabuit,2Îp.f.
Maria fil. Caroli \'Burg. Holl.Çomitis patri fiùccedit_sac tributa remittens ßbi populum conciliât.
295-/-

Nubit Maximil. Freder, Imperator is filio.fb.
Ejufdem liberi.lbid.
Maria vidua Ludov. R.Vngar. Caroli v.firor fit

adminiftratrix Belgvj.S.F,\\.p.
D.Maria bafilicaVltraj.dedicata a Conrado Epifc,
Vltraj,13%.m.
Sumptus ex parte tribuente Henrico iv. Impsrat.
14 2.f.

In porticu templi D. Maria (acellum ereil um a
Wilhel. i], Holland, Com.2oj.zi 1. Idqu\'e
dit at, 211.

a.Aï Elifia.30.rn.
tJWarfi,f Marßacipop.6,m.f,
VndediHi,&ortt.%.p.9
Romano?.contra eos bellum,Z.nf.p, p.
Martellus.v.Carolus Mart.
S.Martini Eccl, & Monaßerium dedicatur Vltraj.
109 .p.m. I \\ o.p. 113 ,m.
Cum ob vetußatem ruinam minareturnovioperis
ßmdamentajacit Henric.Epifc. Vltr.xxxvij.
214.7».

MathdLollardi haretici oßa combtsruntur,2yp,ß
Matres Ecclefiar. 13 2 .f. 13 3 .p. 14.3 ƒ.
She Mater Eccleßa. 146.f.

Matrimonii* pro beer edit ate materna. 118 .ƒ. 126 .p.
iSKatrimonio interdicitur presbyteris. 153.
Matrimonium in concilia Rernenfi vacatur im-

mundities.i^.m.
Maximilianus Fil. Frider. Imperatoris duett Ma-
riam.Holl.Comitem.iy^S.
Vltraj.oppugnat.297.p.
Pacts conditiones non beneßrvat.2<jy .f.312,
Fit tutor Carol.v.nepotis fui. S.P 1 ,f.
Moritur.S/P.3 .m.
Medemblicenf.Ecclefiadonatur Canonicü Vltraj.
149./\'.

Occupatur a Gelr. & Frifij s. 3 2 7.f. 3 28. m.
Mediolanum a Frederic. Imper. ever ! àm. lyo.p.m.
Mela corrigitur. 3 3 .* p.
Mer um vox barbara: Vernac. Meeren .32 .* p.
Merueda, f Merveda regio. 116.m.
Mervede fluv. 13 o.p.

firm. 103 .p.
Métropoles.i.Archiepifiopatus.S. P. 6.p.& j.p.
Middelburgi Canonici ob petulantiamremoti. 147.
/• 1-4-9 •ƒ•

pultm. i49.f.
lbid.fimdatur collegium (fanonicor.S fP.243 -p.
JbidJnslituitur Epifcopm.S.P.y.p.
Et Canonicor. Co lieg. ibid. S.P. 7.p.
^Middelburgum obfidetur. Ibid. f.
Parochianis de tJMi) terra [ha redditur. 162.
Milites in hello utrinque folent j all are vicloriam.
286.7w.289.»».

tJMinifieriales. 11 o.f. 111.117.»».
Minifieriales aliquot Vltr .enumerant ur ,2o\\.p.
Miracula. 19. m. 71.72 . 7».
Moguntinenfium infigne unde fit Rota.90 p.
Moguntinenfitum Epifcopor.j. Elector.y a.m.
Mombers?47 .m. Mombers ß? Momberfchap, un-
de. loS_T.f.
Monachorum err or.20 S.
Monachi qui olim diäi.26, f.
Monachus ex EpifcopofkElus. 149.W.
Monachus fipro facer dotegerens gladiopunitur.2 59
£263.«».

54X , .
<JA/tonaïlerium montis Odilia, ^.p.
Monaßerium Berg conceditur Canonicis Vltr. a Lo-

Idem did um Career or dints.Ibid.
Monaflerium in Reinsburg extruclu in Hollandia.
i4₇.f.

Mona ft er ij, qua Weslphal. eft metropolis ₃ bellum
oftum ob Epifi.elet~tionem.2%y

Nicolaus Catus tutor Florent.v. Roll.Çfomitis Vitra-
jeSlum occupât,omniaque ordinat.222.f.

Nobilium complur. apud Holland, nomina, 2 80. f.
-Per nottes& non per diestempora Fit. numerariß-

lita.2jj.p*
%S(oda,f Nydam aggerperfidiendus, 182 .p.
Noricum,f TSforenkerch. 99.p.
Nor mannt Franciam invadunt & Belgium, 51 f.
Northollandia qua olim.^.p.
Northußn civttas Thuring 126 S.
Notgeri Spifc. Leodienß.Elogium.xvij. ro9.rti.
Numi antiqui inventi apud Fechtam.y.p.
Numi ab Epifcopis cttß. 167 .f.
Nutreche Fltr.dittum, 89 p.

O\'BJigandirittis antiqms traditiöne cefpitiiy vel
pltsc£,&c.\\26.p.
Obligationes aut fyngtapha rsdempta non ßnt ßr~

De Oya arce contendit Philip. Aufl. Holl, Com. &
Gelr.dnx. 316.?».
Traditur Epißopo F\'ltrajett. tanquamßqueslri,
316\'M.

Oitvede doen, id eß,reconciliationem inire. 27 8 .p.
Olenim Roman.prafiElm, 10.p.
Ondaetßd eß,de Heia.2 3 %.m.
Op-Buefen apud Ißlßeyn .65.in marg.
Op-Raven,olim Domicil Eqmt.ßcror.Ord.Teutbn.
251.*»-

Onuphrius Fanuinus latidatur. 103 „p.
Orphanor.xenodochium Fltrajett. mßkutum. 303.
f.313 p.

Vbi ßt um,i^i.lbid.
InOoßbroeck^-Monafler .conditur .147 .m. 14 9. ƒ".
Oofletgou, & Weßergou, aV Ooßergoa_t & Weßer-
goa. 1^9.p.

Ooßergoti & Wettergott in Frißa datur Epifc. Fht.
140.W.157.W*
Da ta eripiuntm,atque iterzm reddmtur, 157./»,
119-?>

herum conßrmantut a Conrado iij .fmp, 166.
®°tterlacw pagus.j z* p.
Oßrachia quid,6 ubi.57.rn.
Ottonisj,f Magni Impcrat.bißoria.6y.m.
Ejußdem elogmm.y6S.jy.p.
Obitm. sy.p.ioj S\'
Ottonis ij.hißoria.9S>.p\'

Jurißiclion.ratio,quam obßr-üavk.96.fi
Fxor ejus aliumßzlso accußt adultery .96.fi.
Punimr,9%.f_tOtto IV, Anti-ßaßr imperio privatur,2o6*m.
Otto Comäs Ricomachiinßttans Tuemanos,capitur,
l62.mf.
Liber atur, 163 .ƒ>♦
^cJerimi,ur,\\6z.i6%.m,
Otto Gelria dux Vltrajettum obßdens,capittfr a du-
ct Brabantiœ. 185 .m.
Otton. j. Epißc, Fltrajeft, xxxiij, elogtum & Mort.
\\92.m.
Ejufdcm ftemma. 198,^,
Otto ij.Spift.Fltr. xxxiv.proficißitttrcHm Imper4-
toreMSyriam.i92.m.-L<)%,m.
Bellumgerit cum duce Gelrix, & Garnit. Hollan.
I92.f.

Et cumprqfttto Coeverdia- (ßaptus ab eodem cru-
délit er mattatur. 19 m.
Ottonis tij.Epif.Fltr.xxxvj. ftemma, &elogium m«
ßgne.20$.f.2oy.p.
7{es ab eogeßm. 20$.&ßq.
zJ/yCortuo ßatre Florentio tutelam Holl.fußciptt.
20 6.p.

Oude- Geyn arx noviter eretta.25 5 .m.
Oudewatera accipit jura & privilégia oppidi.

218. m. \'
Outrecht .i.Ftrecht.i^.m*
Ovemeke. 1, bona advenarum mortnatum. 99.fi
1 o4«f.

Over-ivilde haf_t vettigalk genus .2.12 m.
Over fie Oudemansjd eft. Senator:; colkg.artific.
\'258. f.

PAous unde dittus.1,2.*p.
~Fagus Batavus. 3 2. * m.
Tagus quid olim fignißcarit,j2. * p.\\2.m.
Talus ad Amerongen,\\!\\9,p. 152./.
Tancratianum collegium Canonicor. Leid<t wftitu-

Farlamentum. i .Sendtus regius.2 ^o.m.
Partus numeroßjfimus acpvodigioß. ßomitiß\'.Heine-

bergen (,206 .p. 2 07.f.
Patrem captivum quw detinuerit. 2 87 .ƒ> ,2 90.»?.
ImFatronatus Ecclefia%hmenßis comeßum Frd-

trib.OrdinisTeutcn.22^.m.
Paßttor.publicor.(vulgo de Leegs tveideßeditus ven-
diti. 3 07.p.

Felvium pulfü pop. Fltrajecli_ convocatus. 2%%,m.
Feregrinor.7000.ab Arabitis hroßlymk tmcidättif
132 ,p.

barojja hyemavit.i%o.m.i%7_>.£.
Ad Philippen/es Epifiola D. Pauli ad quos fcripta.
i83.f.

itj. Com.Holl. 174./?.
Philippus ij .Anti\'Caßar. Vltrajeä.privilegia confir-
mat.\\%6.f,

Angli<&& Comite Holland. 240./.
Philippus Dux Burgund. pacem componit inter Ia-
cobamHol.Com.8 joannempatruum.iyi.m
Metuitur a Ca fare. 285".?».
Fadere inito cum SuederoEpif. Fltr. Amersfor-
tiam acriter oppugnans acceptd clade repelli-
tur.2%5.m.

omnium dominiorum .28 6.m.
Fit Comes Holl. Zeland. 8c. i8<5.f.
Magnis promiffisa Pont. IRom. filio füoimpetrat

Epifcopat. Vltr. 291 .f.
Excipitur Vltrajeäi cum magno plaufu. 292.m,
Milites bene in Officio continet. 293.»?.
cA Daventrijs exclußüs obßdione cos cogit.fb.
Ludovic ,Car vij, Franc. \'F^g. filium magnifict
per annos aliquot exceptum in regnum reßi-
tuit.293.nt.
Mit tit <±Anton fil. naturalem ad expedition, in

Turcas.193.li:.
Dinantium oppidum diruit.294..p.^oyS.
Qua nam improbe ab eofhffa. 3 07. f.
Moritur.2\'9\\.p. Ejufque mw.294,
\'Philippus Davidis Epifcopifiat. homo militari* fit
gcclefiaflicus. 319.p.
Jllitransftrtur Epifc.Vlt.a Frederico Epifc.Jb,
Recipritur ab Vitra\'). Epifc.lvij. Ibid.
Lagam & Oldenfilam arces Gelrijs proditas -te-
mper at. 319 ,m.
Jllius mores non fatis probi. 315.m,327.p.
Magis aufcultat ajjentatorib. quam bene monen-

quaflus.325.
Poilea extinguere volensnonpotefi.$26.p.
Male rem adminifirat.lb.
dominium Tranißulan.eripitut Epifc. Vit.Ib.
£pifcop.ad fimtmas redigitur angußias.j 16.m.

Extra urbem ßpelitur. Ib.31% ,p.
Ejußdem elogium.327.p.328.nt* Forma.327.p.
Spes de eo concept a, & car me ad cum•firiptu.i 3 o
Philipp.ij. Fil. Caroli v.nafcitur.S.F- 3. f.
F ilium Carolumßüfieipit. S.F. 4.p.
Vxorem ßcundam ducit Mariam AngHa regin.

5.T.4. m.
Inaugurate Holl. 8c. Come s.S. P. 5\'.p.
Bellum füßipit adverßis Hemic. Gall. Rsg. Ib.
Biennio pofi pace init a ducit fit Ham Regis Gall.

dem & avunculus,\'fb.f.
Venia generalis diploma promulgat per "Belgium,
S.F.6.p.

Pipini lunioris, qui ßiit Major dpmus AufiraßtC,
hifloria. 19.f,&ßq.
Vxores 19. f.21. f.
Sjußdem elogium.zo.p.
Pipinus brevior Franc.R. imnUma Bonißtc.Spiß.
Vltr.^.p.

tur.293. £307/.
De Plaets,firum Vltr. m de diel um. 2 87 • ?».
Flinius taxatur.3 m.
Pons S.Martini a!pons Caßri.üy.p.

Pontes doloß militares. 12 f. 1 ij.m.
Pontanus TrofefJ. Hißor. H aider wici laudatur.

Prator^al\' Iudex. 230.rn.al* Scultetus.234. p.
Hie olim Vltrajediab Epifiopo conßitutus, ac
didus Mijn gen,H,Scout.23^.
Pulium inter Fbeod.iij. Holl.Com.& Epifi.Vltraj,
108 .p.

at que �ert.Hollands (fomitem. 131.
Pralium in Hoegewoerd inter Epifc. Vltraj.atque

civesfiditiofôs,& Hollandos,22y.f.
Prdium atrox ( dictum Curtracenfe) inter Thilip.
CrajJ. (f ut alij Pulchrum) Franc. Reg.
Robert.Eland.Com.230.p 23.3.m.f.
Pfalium navale ad Ziercz,eam inter Guidon.Eland,

Com.& With .poste a Com. Hoi. 2 3 of.
Trdium inter Gelros atque Vltr.&Frißos ad Bar-

befilevicum.2\\o.m.2\\l.tn.
Tree Hum inter Wilhelm.v. Holl. Com. atque Mar-
garet am matrem,
Trd.ingens inter Franc,& Angl,in quo j4ngM cafi.

271.jp.
Priapus ubi cultus.27.f.
Trincipes Canoniris afcripti. 149.f. 164.^,
Trinceps fùbtimior quam Satrap a.16%.p.
Principis vox pro domino aut (àtrapa, apud Hedam.

XXXviij. 2 ï 8. f. 219 •
Ptivil. conceffa Vitrajett.EcClef.a Carolo h,Imper,
248.

ecclef.Vlt.26i.
Privilégia Bunfihotenfib.conce(fa.281.282.
Privilegium Vltrajedenf, datum de non evoemâo.

Probatio Epifc. Vit. conceffa per jurament. Epifc.&
y.Pralat.al\' Septem ßolar, affertio.2 49. m,
258.^.259./\'.
Pvodigia, adan.Chri. 841. pag.^. Adann. 1150.
p. 169 f. Ad ann. 1170.pag. 173 ƒ. Ad ann.
1362^.246.^. ^^«».1515.^1516.

R Abattus de Helmftat Spitenf. Spifcop, eleftus
Epifiop. Vltraj. permutât Eptfiopatum cum
prœpofitura.2\'i\\.m.

Radbodus Frifior,%Jfrajedumtenet. 19.f.26.p.
(jhriflianß religioms hoßis,2j.f.26.p.
Ex lavacro baptifinatis pedem retrahit,26,m.
Ejufdem obit us. Ibid.

yi.p.f.72.f.y\\.p.m.
Mir acuta.y 1 .m. y 2.m.
Epitaphium.y z.p.
<tAl" Radbodo diffus. 8 9.7».

Raefveldior .ßimilia nobilts & antiqua apudlVeß-
phal.277.
Eorum ditto defiUtur.-zßff.

\'Reineßeynarxf (axi Rhenamubifita.2y%.f.^ \'
(fapitur aprafido Vianenfi, & Epifc. Fltrajed,
266.m,

Reinaldasj Gelt. ^tDax_iejafqaefih<e.2p.p.
y^enald.Gelt.Dux, Fltrajeäenf armis lacejfens rc

conciliai w.244 p.
Renald.Get.Dux prafèflo Arculenfi G or com i] obfeffo
auxilium fèrt.26% f.
Gorcomium oppid.i» poteßatem Uli traditur.lb.
fr alio cum Bolland, commiß0 indnciaifkcit.26%
f. 269.fi-

Renal.Gelr.Dax moritur alvum exonerans. 274. /.
Renaldm frater prafofti Vianenfis eiigitur Spifcop.
Vltra\\eli, à Clemente P. R. contra Florent.
Epifc.2^9.m.
Reneffiorumfkmilia à Comité Holland, orta . 151 .p.

Magna quondampotentia.22%.f.
Joannes Rene s ignominiâ a Comité Holland,affectas
Zelandos contra illum concitat.
Submergitur,22j.
Rex Francsrum ab Epifcopo Vitrajett, inunclus.

\'Rhenen familia nobiltsßemma.\\j6.m,
Rhenenfchc, f Rheenfiche Venen ubi fita. 152.ƒ.
Rhenen oppidum donatur Epifcopo Vltrajebîenf.
174. p. ƒ. 176.?».
Muro quando ci nil um..m. 2 $ 1 ./.
Juspatronatm Ecclefia Rhenenfis conceffum jra-

trib ord.inis Teutonici. 2232 51 .ƒ.
Rhenenfis oppidi encomium. 331.
Rhenus alveum ac curfùm matavit.
Rheni (s? Lecca diverfitas, 5. ?», 4 2./.
Rhenus deducitur in Leccam.^.m.

Quo loco Lecca incipiat vocari.lb.
Rheni veteris vestigia .^.m. Cur fus. 4 2 ./. \'
Rhenus Germania & Gallia limes.6.m.
\'Rheni oftia 6.m. 5 ^.m.
Rhenus R^oman-Imper ij limes. 9.f.
Rhenusprafidijs munitus,&pontib.i^.p.
Rhenioßium ad Catvicum obslrullum,5;
Ex Rjpeno fojfa in urbem Vitrajett:, deducla,

Ea obßrultio ßtblata. 188-w. 190.»?.
Rheno adjacentes provincia quomodo fiiicceffive ad-

Rixfridivq.Epifc.VlerajeSl.hifioria.43 .m.^.m.
Robertus Hollan.ComesJüperatur inpralio ab Spîfc,
Vit. 131.p

Rodolphus Coeverdia prajèlias anathema te ab E*
ptfc.Vltr ajelb.perçant ur^ique omni dignîta-
teprivatar. 204» m.
Tràcidatas rota imponitur.Ib-f.
Rodolphus eligitur, a quibufd. Epifc. VltrajeSl, liij.
284.»?.

Occupât quofdam reditus Epifcopales. Ib.
Adminiftrationem vi invadit. 2 8 5. f. 2 %6,p.
Defimlio Suedero Epifcopatum placide admini*

fis G?profcriptis.2\'èj.m.
Hollandis mimntibus animofe refpondet.2%y.f.
Sufcipit bellum contra Walrav.Morftac, z 8 8.p,
Egens tributa clevo imponit, qua negantur.

Vnde magna orta dijfienfio. lb.
Defiitutus amicis dum confortfè ad Philip» "Bur~
gund.quafi Epifcopatum depofiturus_y m.oritur,
2,88.»*.

vindicat 12 6.m.
Duo Pontifices Romani eodem tempore. 2 59.m.
Tontine Rom. perfidta &iniquitas₃ut qui bénéficia
altericonfèrt, nonreddita pecunia>qaamacce»
per at. 291.ƒ.306./.
R omana lit er a, al\' Attica^o.m,^ 1./.

Item "Barbarie*,.91. ƒ,
R otaticum. 1.velîigalpro rotis,\\j .p.
Kudolphusv. Rodolphus.
Rufiicor .tumultus in Germant a.327. m. 3 2 8. m.
R uwel arx occupât a ab Epif. Vltr. 2 4 5 .p. 2 3 3. f.

SAcellum inporticu templi Diva virginis a Wilh.
ij.Holl.Com.erellum.loj.p.
Sacerdos in cujus domo regina parit fit Epifc, Vltr.
n8.p.

Sacerdotes confècratiab eó, quifè pró ficerdotegerc
ret, cum non eßet, relitïo crame fko uxor es
ductfnt.zóo.p.
Sacra quœdam adificia diruendi poteftas datur

Scabin.&cdss Vltr.218./.
Sacrilegifire puniuntur fi? infilicem h ab ent exit um,

93.7». 102./.
S.Salvatoris Monafterium vet us. 1 z6.m.
S. Sah at. Ecclefdonatione s collât œ. 14.6 ƒ.
Sanctimoniales in Jernfàlem in urbem Y Itr.migrant.

condita.-j^.m.
Sanflisfi mancipâdif offer edi ritus fi?formula. 126./)
Het Sant,al\' regio zfkrenulœ Vltr.2 86.7»,
In Sara ßuv. Imperat. Frederic, Barbar, fùbmerfûs,

Hodiediffa Saetz.veld,Fo/fidetur a familia Re-
deorum.2^yï.
Sauma, I. Clitella. ±~.p.
Saxifelanum. 1 Jfielfteyn,2\\l.m*
Saxones antiqui. 3 2 .ƒ !

Schele Gij s convitium comit.Burenfj 14 .ƒ.
Scfo/0 befik. 84. p. 89.foo.p,
S letfcher. 1 .vulpes.^y.f.
Schoonhovia at Bellus por tus. p.
Schouwe? 234.

Schutters tiende. 1 .décima. tGX.fi.
Scriventts .v SPetr. Scriverius.
Seditio Vitra}.excitât a ab Arculenßb, 269 ƒ.279. ƒ"
"VzVr Vit r tije cl.

S¹ grave finde Imago D. Ftrginis colicœpta,206 .p
In S gravefiir.de olim Curia Hollandia, 2 07 .ƒ.
Sigeberti Erancor.R. Hißoria, 19.?».
Sigisbert us quando nat us. 21. p.
Sigillum Comitis Gelrk.2.00.W*

Si gill um aureum Freder.Imperat.ij. io2.p.
Sigillum reip. Fltrajecl. con ft actum. 2 8 l.m.l^ofi.

Snoyorum Celebris & nobihs familia.2 5" 5,7».
Ex eadem fkmiliâ nobiles aliquot vin. lb.

Splinter us de Loenrejloot ordinis equeftris » & and"
quœ fhmiliœ,2$ 9.1*2.262.m
Bona Ecclefia invadens gtav iter pkllitur ab Epifc*
Fltr,2)9.m.26j.m.

Staunenji Ecclefâ removentur facerdotes ob mo-
réjs diJ[olutos,alijS religtofis fùbflitutis. 15 7. p.

nulli per vim occidmtur. lb.
Mox in turbatores animadveïtit graviter.Ib. f.
Laniones fibi conciliât.2 84 .ƒ•
ISlimio rigore animos a fi aliénât.2%%.f.
Fautorib. illius ex urbe pulfis ₃ Ipfi quoqtte revet\'

fus non Yecipitur.2%\\.f.
Jlcceptis auxilijs zylmersfirdiam occupât,2
Fad us inn cum Burgund. & Gelria ducib.

2%*).m.
Verumhocabilli* non firvatw
Defertus^ac Bafléam ad concilium accedensjllk
moritur, 286.p.m.

Suederus Bunhgjavius Montfirtij obfiffus ur-
bem & fie Epifcopo [ubmittit. 2\\^.p. 253.

ab óbfidione liberata .24.3.p,
Supplicium dtrHm inpercujforem comitis Holl. 126.

ƒ.228. m.
SwolU urbis encomium. 331,
Sjnodalia ftatuta Epifc.Vltr.293 .m.
Synodus Fridßariacelebrata 154.m.
Sy nodus j, célébrât a in Frifta.S.F.y.m.

betura Cœfare.iyj.f 2o2.m.
A Telonio m Tiela & Wer da liberifiint cives Vltr.
2.x 2.

Vltrajettini Tilonei libertatem habent per{totam
Gelriam 291.rn.306.
Ea per vim Ulis erepta.291 .m.
Tempe fi as ingens magnam adfirens calamitate. 24 6
Templum S Maria Vltr.confiagrat.* verf.
Tempi. Ant werpia diva, Walburgas. i%.p.
Temp la pleraque \\Ttrajetti combußa. 163 .m.

It er um. 122.f.
Templarij monachiunde ditti.23 l.p.,
Templarij conßnfit Fontißc.paffim öccidmtur, magii
cupiditate opum, quas pofßdebant₃qukm invi-
diafeeler um.23 l.p. 136.237.
Crimine harefeosßlso a Font.Rom. n0tati.3y.rn.
Terra motus diutifjime durans. 169.f. 170 .ƒ.

Iterum an. 1 x42.pag.x\\i,f.
Tsfchmakerm (fhron.Geldricifcriptor taxatur. 133.
wr.308.1w.

Equitib, Teutonica domus, f ordinis conceffa pote-
ßas adißcandi intra mures nrbis Vitrajett,
juxt a camiterium Ntcolai.22i.p.
*Aüdißcantfibi habitation.in urbe Vitrajett,243
m,t$i.m.

Domw Tetitonici ordinis olim & nunc hofpitium
principum.fb.
Texandria. 20.m.
Theodardus v. Epifc. Trajett 43 .p*
Theodori de \'IReneße (a Wulp) elogium. 7. f.

IdemUudatur.40.W. 1} $.f.
Theodoricus j. Holl,prafittus\'. 58.p. 59 ƒ.
Ejus origo. 59.f.
Res abeo &poßeris geßa.Go.p.
Theodorus j, Holland.Comes obit,69 ƒ. 70,f.

Ejujdem & Theodor j.longavhM,6o.f.61 .p.
Theodoricm iij.Hoil.Com.bedumgerit cum Frifijs.

causa.. 115 f 1 >6.
Sjufidem vituperium, 115. ƒ.
Theodoriciiv. Holl, Comitis donatio monafterio Ec~
mondenß collata.9 ip.
Contr overturn .91. f.
Theod. iv. Holl. Comes in haßiludio occiditfiatrem
Epifcop. Colon. 125
_ Sjufdem infidiofa cades. 125,m.
Thedoricus Junior(poïlea Holl. Com.) pellitttr ab E-
pifc. Vltr. 13 i.p.
Fralittm commit tit cumConrado Epi f. Vit. 137.P
Fit Comes Ho\'landin dittm Theodor.v. Jb.
Sjuf hißoria.Ib.
Theodoricm vj.Holl. Comes obßdet Vltr. 162,f.
\'Placatur verbis ab Epißcopo.i63.p.
Hierojolym.vißt. Ibid.
Moritur,17 i.p.

Vvor ejus in itinere Hier0fol. moritur. 17 l .p,
Theodor.vij. Holl (fem.bellum gerit cum Comité Gel-
ria>ac Veluam vaßat. 184.m>
\\V ilhelmum fiat rem carceri includit ,1b .m*
Vtrique reconciliatur.Ib.fi.
Bellum gerens cum Epifc; Vitrajett um obßdet.
18 <,m.

Sylvam ducis capitffn reditucapitur a duce Bra-
bant .Ibid,m.
Relax at us Spif réconciliât ur. Merit ur. Ib.f.
Theodoricm Epifcopm Vltrajett. xxxj. 184. m.fi,
18 _S.p.

The odor ici ij.Epifc, Vlt.xxxij, elogium. 18 m.
Captus a Wilkelmo FrifiComite Itberatur. lb.
\\Bellum gerit cum (fomite Holland, & Gelr.
185."

plicare. Ib.
Moriturffb.fi.
Theodoricm Bavo vafallus Epifi. Vltr. Hollandosin
curßonib.infißat.io%.p.ii6,m.
Exuitur dominio fùo. 108 p.
Theodoras Hagenou captus in territcrio HoRandii »

capite cafus ab Vltr ay. cl.2 87 .ƒ.
Thomas Bafinus Lexovior. Spificopus G? Comes.

çSÎ Lud0v.xj.Galliaregepulfius.lb.3iO.fi-
Epifcopi in locum illtus intrufi male peremt.

7tela,f Thuyle.31./?.
Tislajüb £pificop.Vltrajeff.63 .p.6$.p.%6.p*
Tiela a Nortmannis incenfL iol.p.
Tiez.elinesker^a donatur Ecciefia D.F etri Vitree ff.

Tranfifelani qui? eorum gubernatio taxata. Zoy.m,
Transifelana regio a Gelrijs vaftatur.274.?».
Transifielani homines barbari & duri.7. 84.f.
Transifelan. dominium eripitur Epij\'cop. Vltrajeff.
3 26./».

Trecht olim vócatum Vltrajeff.%6 fi.ïy.p.
Treifterbandia Comitatm.i 14fi. 115.m.li/.f.
Treviri Conventu* celebratus.29^.p.310./?.
Triburia villa pagi Rhenenfis ad Francofurtum.

S.Trudonis monachis datur villa Alburch, 15 ï.p.
Tulpiacftm pagus. 33 .m.
7umultw ,vide Diffenfio.
Tnro\'/ienfis Ecclefiœ dignitas.31.rn.
Turones Gallia oppidum. z j 3
Turristempli majoris Vitraj extrui capta,&con-
\'fiimmata,2l Î ƒ.23 9-p-

Vacellinaves minores. i%o,f.i%^.p.
Vacceforum, i.Coevordia. 19 3 .p.2o\\.m,
Vaga₃al\' Wagenin gen. 17 m.
Valentiana Caflrum.^-p. ÏO^-M.
Valentia oppidum al\' Fifctii regius,2$oS.
y*(al!us Spifcopi? joï.p.

minifteriales ?no.(.iii.ii7.m.
VaJJi Ecclefia Vltrajeff en fis. 111.240.p.al\' vafilli,

Eli de Veelen populanturagrum Vltrajeff. z m_éVellern aureicomitia celebrant ur Vltrajeffi a Carol
V.S.P.^.p.

Velua confirtur Epifc.Vltrajeff. Ibid.mS.
Vaftatur a Com.Holland. 184.m,
Exuritur ab Epifc.Vltrajeff. z 14.m.
Venattrra uliginofiä materiam uft toni apt a pr&bens,

Philip. Hilf an. Rege.S. F.6.p.
Verbum Dei^v.f\'hrifiiana religio.
Verfireda. 1 .propugnacula. 179. f, 183 .£
Vetera Cafira unde diel a. 1 o.f.
Veteris aqU<& oppidumab Epifc, Vitrajeff:, comburi-

tur.z^.p.
Vernenburg comitatus ubi? z6yf.
Viana civitas unde aicla.j .p,
Olim Ca fir um. 224 .p.

Vianenfib .bina concefija nundina.224.
Viandx & Vienna comitatus differt, 214.»*.
Stemma Comitum de Gianda .Ibid.
V tandenfis mons.3 3 .p.
Micarius. 1 .vicem principe gerens^^oS.
Vicedomini_}al\' Advocati Eptfcopi. 134.fr.
Vilitas & abundantia annonce.293.fi.
Vis fiepe plus v alet,quam leges ,2%z.rn.
Vitar.natio. 31.f.

Vlardinga donata Ecclefia Vitrajeff. 130.m.
Vla\'fdinga ComitésComit. Hollandia. 134p.

Spoliant Spifcop.Vitrajeff.bonis,Jb.
De Vltrajeffenfil urbis origine varia opinionss,

guftior.%().p.
Suburbia illius antiqua. Ib.
\'Defctiptio & encomium. 330.
Vitrajeff um antiquis temporib. fait Cafiirum.
7-f_t

Vltrajell. antiquitus fuit fides Spifc. i 9.7».
St Ecclefia Metropolitana. 3 4 .ƒ.
Ibidem inslituitur çArchiepifcopatus. S. P. 6.
m. f.

75-p.w.
Iter um.I f.f.jf.p.m.
Inftaurata a Wtllebrordo,2^.f.
Epifcopatus ad tempus deficit. 34./. 3 7.
Epifiopus multo tempore caret omamentis Epifio-

palibus.3j.pf.
Vltrajetlenf. Ecclefia infignib.viris clara. 3 1. nt.
Privilégia Vltrajell. Ecclefia conceßa. 27. & ßq.

Ejufdem bonadiverfisin locis.6$.jjS.J%.
Ac amplißimum dominium, 10%.m.
£t fiudales &C.I1Ï.
Vltrajell. Scclefiaex quo tempore defictre caperit.
107./.

A barbaric expugnatur,&diruitur. 54. ƒ.61.p.
IterumaNortmannis.ioi.p. 107.70.
Obfidetur ab Ottone Gelr.ducc. 185.»*.
item,ab Amfierlandù praßllo, & Kennemarijs.

222.7».
Et a Qomite HoBandia. 243 .p.
Sapins obfiflum.312.7».
Vltrajeclenfib. bellum temere inßrentes fùbito extin-
äi. 250.7».

Vltrajeltieffiodiuntur fiffia, 163 .7».
� Vltrajellenf.ducitur fijfa alta.2.57.ƒ.
Vltrajell.urbis adminiftratio mut ata.22 7».
Jterum.291 .f.ipl.p.

Litium profiecMtio dtuturna.30j.rn.
Populus olim habuitjui eligendi sJfytagißratum,

tJfyCagiftratus habet jus eligendi fcabinos. 2 3 6.7».
Seditio ingens Vlttaj.excitata ab Arculenßb. 26p.f.
2J 9-f.

dente cum clero. 2 8 8 .p.
Rurfusßditio ingens &pagna.2p2.ip.
Vltraj.civib.afcriptus Wilh.Çermanor.Rex. 206.f.
VltrajeBenßs cives liberi a telonio in Tiela,& Weer-
da. 212.

Epifiopi hoßib.ß jangttnt. 15 6.f.
Imperatoris mandatvs refißentes graviter mnl-

tuant.22t .m.223.p.
M.& x Leb es proßribuntur, 122.fi.213.p-
Rur fas Cives primary a Magißratu, ob ßditio-

ciunt clade.2%^.f.
Laborant fame ac peHe. 2 74,7».
Inditlis ludis vafà argentea, &fitpelletlilempre-
tiofàm exteris fpeßandam proponunt. 186.7».
VoerSl Caflrum ab Epiß.Vltraj.deßrattar. i p2.f.
200.7». ^

Arxab Epifc.capta &ßnditas deleta.2\\6.m.
Volcmarus Epifiop.Vltr.xvj. 90.7».
Vollenhove arx oppignoratar ab Epißc. Vltrajell.
256.7».

Voornenßsdominia Comité Holland.orti. 1 \\i.p.
Vofcuyl locus prope ^Amersßrtiam.2p\\.p.3 08 .p,
Vofcuylyßde Vofculenßtmilia Vittaj.30%.p.
Vphelte donatar Seele fia Vltraj.i 20.
Vrbes ab infiauratorib.aut villorib.aliud norttsnfir-

�uperatma loanne Epifc.xl.22$.p.
ft er am oppignoratur Comiti Gelr.a loan.Epifc.
xlv, 24o.f.

7».257.).
Permittitur D.de Abccude.2$jS.
Super redemptione illius controverfia prta inter
Epifc. Vltr. & Comit. Holl.258 ,p.
Jn Vreeflwijcvicoin ripa Leccafluv.cataraftœ &
arx ex fir alia
Vicus isle cedit Epifiopo Vltr. 258.p.
Vfipergenßs hißorici error. 21.7».
Vßus timet uri.Proverb. 180.7».
Vxor Reg.Ludovki in Monafter.detruß. 47 ƒ.
Iter um a marito füfiept a. 50 p.

Uxor Theodor.vj.Com, Holl, moritur in tenia pere-
grinatione Hierofilym.z71 _rp.

Wzyigeningen oppid. antiquitus Vaga occupa-
twti&incendttur ab VZtf.274.7w.283,m.
Walachria a Suedis & Danis populata. 51.
In Walach.Flandror.exercitus deletftr.107.rn.
1 Valbodo £pific. 117.pt
Walburgii virgo,2$ .f. 3 2. m. 117. m.

£x tAnglia accit(t.j\\.m.
D. Walburga Eccleßa in Tiela reßaurata no.m.
Walehnßn , f VJalahufian, f VJaldeshuz. oppid.
90 .p.

VJalravius Morßtius elettus & confirmât tu a Ton-
tißce Rom.in Epifc.Vltr.2%6.m.
No» refertur inter Epißop.2 89.f.
Cedit jure fito. 2 8 7.m.
Vil altem Br 0 kins Vicarius Ecclefimajoris laudator
102.7».

J dem prophetic fpiritu clarus .198.f.
DeVJapen-toren in Gano capta & everßa.2^.f«
VJarandia.197.rn.
VJarandiare.VJUeren.20iS.
VJaßccfi VJaßda, FlandrU parti, renmtiat Floren-

tins i if, Holl. Com. 171.772.174.7».
V7aftardis mater Gregory.38-f.
VJaz.o Epifcopui Colonenf, 127 .p.
Werra,fi Guerra. 1. bellum. 174. m.
VFeßmatefizmilia accufitur (acrilegijsj 3. f.
FPeßflinge comitates datur Ecclef.Vltraj.129.nt.
Weßfalifünt Occidentales Flavi, juxta Hedam»
26$.m.

Nonfünf exßntentia Bttchelij.277.rn.
Weßphali unde ditli,277.7».
VVefiphalicœgtntis antiquifßma inßgnia.lb.
VVilfridus S.VVillebrordificiui. 52.p.
VFilhelmiHed£ vita,ejufquedignitates ¹ verfi.
Fuit inter legatos Epifcopi.317.^
Jterum.j\\9.{.
Ejufidemfcripta.Ibidem.
Et mors. * verfi.

ß or ia.2.m.
Conßlium ejus in hißoria ficribenda.\\,m.
Reprehenditw a Buchelio. 6. f. 7-pfi p.m. 11*
p.m. î\\.m.\\-).p.20.f.firtieUtqueitemm.2U
P 3 ^z-h3 3 3 3 •*.p\'f\'\\o.m_t\\2.plmies. 5o
f.6i.m.6i.p.m.fi, 8 8.ƒ• 89./».91 •ƒ bis. 92.W.
Iter um ib,iozp,io^.m.u6.nt. aliquot ies.

127.fi. 13 4. m. 13 8./. 159.1». 1S4. p. i_9l, £
I98./.205.W.2 51.^.277.70.282.7».*
iïafo propria nomma non bene sxprimit Latine.
251./».

i59.î».278./.a8o.7».
%eligionemLutheranam taxatex affeclu & î-
gnorantiâ^27 ,m. 328 .m.

VFilhelmt Epificopi Vltrajett.xlj.elogium. & resge-
Jl<e.2z6m.
Frifios fibi conciliât, 226.fi.
Ac contra Holland .comitem concitat.227 .p.
Medenblijc oppid. incendit. 226 fi.
(faptivus detinetut in adib. proconfiulis. 227.7».
Liber at m tamen fedefùa removetur.lb.
Idque inftdijs (3 vi fin ft ionis Lichtenbergiœ*
232/7.

oppugnans in prœlio cadit. 127 fi. 2 2 8 .ƒ.
In cujus rei memoriam crux lapides eretta.i2y.fi
Cœdes illim expiât a a (fom, H oil. 229.7».

Wilhelmus Comes FrifiOrient.afratre Theodor.vfi
Holland .Comité carceriinclufits. 184.7»,
ElabiturJb.

Uxorem ducit filiam ducis Cjelr.lb.fi.
Epifcopum Vltrajett.in carcerem conjicit. 18 5.7«,
nÂc bellitm cum eogerit.Ib.
Mortuo firatre avtdua illius ab exequiis fir at ris

prohibetur.i%$.fi.
"Bellum illi infirt ac Comiti Lofjenfi. 1 %6.p.
Vitloriâ potitus Holl\'andiam fibi fhbjicit.Ib.
Taulofoïivittus fiuga vixelabitur.lb.m.
Victor it erumjkcl us fit Bornes Hollandiœ, diet us

nudps pedib.Epifiopofiùpplicare cogitur.lb.
Scotor. regnnm ad fi devolutum invaders tentant

Wtlhelmus ij.Holl.Comes.io6.m.
Ejufdem uxor & filins.Ib.
éligitur Romano?.Rex. zo6.f. 208 .p*

transfert. 2o j-f.
Qvibus Vltrajeäinis afcribivoluit,209.f.
Occiditur a Friftjs.20j.rn.
Offafèpulta Middelburg). 149 .f.

Wilhelmus fil. loan Holland.Comité pro fit gat Gui-
donem Comiîem Flandr.230.p.
Rurfus cum eo congreßus fùperatuf, at que ebßde-

miß a pugna viÜor evadit.23 c.ƒ.
Fit comes Hollarid. Wilhelmus iij. cognomento

Bonus Ib.
lllitts uxor,& liberi.2 31 ,p.
T^eSUtmt aggerem Rheni rupturn. 238/.
Jnvaditbona quadam Ecclefiaflica. 23 1 ■ƒ•
Bellum gerit cum Frißjs ad Lavicam.i.\\o.p.
Baljuvum Dordracenum vaccam pauperi aufe-

Wilhelmus ni]. Holl, (femes Vitra je cl. obßdet.2\\2. f.
Viclor inpraliofauciatur.2^3 .p.
In Frifios Occidental.moven.s ibi occiditur. Jb.
ttAlia res ab eogeßa.lb.

Wilhelmus v. Bavar. & HollComes illato Vitra-
j eftinis hello _yeifdem reconciliatur .243 .f.
Bellum gerit cum Margareta Augufla, matre

ßukyclademque accipit.2\\\\,m.
Iterum navali pr&lio congrejfus viclor evadit.Ib.
Vicia matre, eidem reconciliatur.Ib.
E\\ufdem uxor .Jbidem.

veld.pax flabilitur.2\\5,fi, 155
Jn Angliam adludos inßitutos abit.2x5.fi.
%everfiis dementia corripitur, atque in Hanno-
nia inclufüs_rpoß aliquot annos moritur.2-f.fi
TaxaturJb.

Wilhelmus F il.Florent. iij \\ Holl. Comitis au cl or occu-
panda urbis Damiatœ. r 81 m.
Comes expedition,Hier 0fil] mit, flrenutm ß pro-
bet, lb.

Contendit cumßatre Theodorico vi].Holl. Çomi-
te ac Friß a Oriental dominium aeeipit. 18 3 .m

VVilhelmus Fil.Albrechtij.Holl.Com.ob ofienfionem
patris in G allia moratus, patri reconciliatur.

265.fi.266.p-
Mantile ipß ab Heraldo lacer atur, atque objici-
tur inßgninm apud Ffißos amifßo.26 5,ƒ.

Bellum infert Frißjs bonofitcceffu.266.fi
Inßgnta propatrui a Frifi\\s reeipit. Ibid.
Iterum Frifios fubjugat. Ib.
Fit \'Dux Bavaria, ac Comes Holland. YViihel-

Gorcomium ab Arculenß occupatumohßdct Jb.f.
Woerden oppidum confert Epifcopo Leodienß.
z6₉.p.

Facem mit cum duce Gelria. 269m.
Dominium Gorcomij <S? Lerdami ipß transfert ur.
269.fi

Dißgnat fitiam Jacob am ditionumfiuar.handem.
2j\\.p.m. ^J^L oritur Jb.m
VVilhelmus de Dorfchen capitepletlitur.2%6.f.
Wilhelmus luliacenfis falb m prapoßtus & antifies?

reli\'cto muntre fàcerdotali, fit miles. 2 3 ^.p.
Wilhelmus Ifindorneques.263.rn,
Wtlhelmi de Lochorß Spißola de morte Adriani

chitettus.2$9.p.
VVillebrandi Spifc.Vltraj. hifioria. 2 04.
Ejufdem elogium. 105 .p.
Stemma G? mors,20 5. m.

Ejufdem miracula.p.23
8logtum.26.fi. Socij.25.rn.
WHlebrorduspradicat evangelium in Frifiâ,pri-
mo ßnefiuilu,26.p.
fterum cum fi\'uäu.

«JM oritur,Ib.f.\'.
Beneficia ac donation. VVillebrordo a prineipib.
conceffa.27 p,2%.m.
S, Willericus. 3 3 p.

Willegifus Eptfcop,Moguntinus.9o.p,
Wilti populi. 14,p, Vbi conßderint. 191.n1.
VViltor.terra.125.f\'. Frovincia \\%6.m.\\9i.m.
VViltor territorium.2\\o.m.
VViltor.infula,al\' Dordracena.2j\\,p.
VVindektndus dux Saxon. Ecclefias tutbat. 41 .p,
4-3 p.

Erœfetttti de VVifch bellum infirens Epifcopo Vltr. Allandprovincia ^rfransifuUna₃aV Salij.191 f

Iterum copiai in Tranfifitlanos ducens ab Spi/c. Zee-tol,teloneum marinant.2l2.f.

Vltr.ope ducis Gelrij, profligatur. 315 .ƒ. Zulenorumfizmilia nobilii apud Vltr. 311 .ƒ.

Jn VVijjenburg Ecclefia a Dagoberto R, conftrutta. Zuederusprœfitlus in T>oefichem occupât Vltraje-

VVoudenburg arx à pâtre vendita_}a filio pcr vim oc- Zttentiboldi Lotharingie reg.hi[îoria,3 8 .f.4,0^.67.

<tAprocerib. ob pravos mores rejettus in bello pe-
nt, 67.fi.

Nihilominusinter Divos relatus.6%.p,69,m.
Vario nomine ab alijs appellatur.69.rn.
Ziercz.ee ob/idetur Wilbelmtts₃ pofiea Holl, Comes.
230.7».

Ad Zierczeam gravis pugna mvalis inter Elan*

drosM Holland.230.f
Zuerius.v. Eoxhornim.
Ztiit-Hollandia. 117,1».

aAÏ Arx lupina, 288 .f.
Wulvenie familie inftgnia.u <;.p.
jVobiles familie ex eâ defcendentesjb.
fafirum de Wulven abalienatum & refîaura-
tumjb.

QUandoquidem incuriâ operarum plufcula irrepfernnt errata. alicubi etiara
numeri paginarum male fimtnocati- aut liters annotationum indices omif-
lç, aut perperam expreffëe : itaque è re ftudiofi le&oris erit, ut antequam ad leétio-
nem Au&oris,autufum indicis accedat,errores tollat.

Numeri paginarum corrigendi pag. 14. ubi fummâ pagina pro 20. fcribe 14. Sic
pag.33.pro 23.pone33. Acpaginisduabus fequentib. ubi idem numerus repetitur₃differentia causa, adde hanc notary * veluti à nobis in indice eft factura. Pariter in
pag.34.jtf.44,46.47.72.80*82.83.129.I3^.i4i-^I4²- ^lS9- ^l6°\' ²²²» ²²i« 260.
275»292. numeris vitiofis fublatis,leófcor meiiores fubftitueredignabitur.

POrro in vita Auctoris verfu penult, pro exemplar ijs,lege exemplaribus. p3g. 2. verf.2. memor itaque le-
ge,mcmoiia\'que.Ibid.in marg,c.32..1ege.c.3 .v. zo.(axea₃\\.faxea.p 3.v.quarto a fine,pari l.pati.v. ter-
tio a fine uti 1. utique. v. 2 .a fine, pro quais quae vis, pro prabet, prœbet.p. 4. v.2 8. Kalendas, Kalendis. v. 3 6.
Agrippina.l. Agrippinas.p. J. v, 3 y.ita <?/?,l.fita eft,v .44. Rhenatos, 1. Rhenanos, p. ó.v. ij-. TenechterisL
Tenchteris.p.9 v.«.Luc-am,Lucani,p. 1 o.v.2y.Rjim£»*l.Romanis.p. 11 »v.27,#mMMl.ftemnia.p.r8*
v. I o.dele particulam tarn.v. 1 i.^/r,l.die,p. 19.V. i8.^#£/w»,Ldubium.v. 21 Jnvemmt₃lAnvemtiiz.p,z1₁v.36.damnatas,l.domiis,p.2i.v.}6.miffatuw,ljmlUnim_} p.26*v.i J.?«^\'«^,l.iritindo,p,27.l.i.w>.l.
viri.p.3 4. v.29.deleiftapriora v£iba,fecundum alios D.cc.lij.p.^.v.^.Bekana, 1.Bekanus, p.3 9.v. 26,
nobis,p,40.v.9.^.K*z,l,papa,p, 40.v.24,deleprius^#₃ p.4*. v.30. Weelmorhoutius, 1. Welmer-
hout ius,p.44.v.2.^ejj»«»^d.dcfinimus, v.24.pr^ l.teloniurn. p.^j. v.26.

Refp.I.Reipub. P.46.V.30. nonœ, 1. novae, p.47.v.29. Aujtedum, 1. Autfredum, p.^2.v.iG.jufte calcu-
li, 1. juftocalculo. p. ƒ 3. v. 9. infra, I. intra, p. jj. V.27.& z S. Lugnum.l Lugdunum, f Lugidunum. p„
Ó2.V. ƒ o .«&\'»^,l.digna.p.67.v.31 .ttg«»^»«,l.regnique.p. 68.v. 3 \\.Holilant,\\, Holrianc. p.71. v.44
taclymi, 1. Cataclyfmi. D.72.V. L3 .nunc,I, nunc nunc.p.75 .v. 6.fcripta_y Lfcripro. P.76.V. 3 .a. fine Immme-
bat enim Rex,&c,\\.[muebtt. enim Rex pradentiffimus obitu fuo totius populi cafum,&c. P.77.V. 14, ra-
^^^,l.rabidufque,p.82.v, 30. iww^/tó^,Uimmunitates. P.90.V.32. Egmondenfèm, 1. Égmondenfè_sv. 3 7, quadra 1 .quadratas .p. 9 2. v. 4 6. ret, 1. hœrct. p. 9 3. v. 3 9.pro litera fb j ponefh) p. 9 4.\\.y.infia,l_t in-
tra. Ibidem in fine, in matgme,iradendi,1 .tradendi. p. 9 j. v. 1. an te ifta verba, cum ramo & ceff. interfere (i)
p.i04.v.28.in marginepro v,fcribe y.p. ioó.v.34,ow»/^,Lomni.p. 108.v. 12,rebellionesX rebeliione,v.
2f.Oceamcifi.Qc eani, v. 49.abrogatur,l.abiogarctur,p, 109.v. 10. epofiulata, 1. pollulata, v.20. (aJfciibe
(o)v.34.prasponeliteram(qjverf.penult.anteHeritgerius Abbasprapone(r) p.113. v^-d^left, 116.V.
i2.opprimeat,l opprimât, v. 2 i.^f^J.quaB.p.i 17,v.$9.ImperatorJi.lmpemoKm. p. 11 S.v.jó. ante vo~
cem inhumatur interfère (b) v.43 .infra Teg.cd.falatio,!,intra reg.cael.palatia.p. 122-v.8.iw,l.nos,p.i2S.
v.2 f.pojfequot,l.poifcïquo,Ibid in marg.Henricmv. l.iv.p.13 j.v. 3 j. Wefifringia,!. Weftfrifia, p. 145.
V\'. y.hof ce,holte, 147. v. 3 8 .ante hase verba, fubeodem tempore, interfere (1 ) p. 148. v.9. celebraturas, 1.
célébra tu rus, V, iS.fed,\\. fedi, p. i^9.adflitm,\\. adicitus, v.41 .ablalta, 1. ablata p. 1 j 8. v. 17. Illam, 1. ïf]am,p.\'
ij9.v.32.^W,l.a"qiiop.ïóo.v.é.o^»M.omnis.p.i67.v.i4.prolitera (pj fcribe (f) p.x6917.falli,\\.
falli,v.4o.anteGonradiiTgis,interfere("v.2.)p. 174.v.i.^⁰^^!. Paenitentia. p. 177^,6. ante hac verba
Gerardii comitem,prœpone (bj p. 18 ƒ. v. 16. pradiêliorum^.pïxóiclomm.p. 1 y2.v,2i .foforiusl. fbrorius,
p. 193^,33. (^m) P^one (ⁿ) Ante verba hac innomine, pone,liteiam(o)v. penult. inoltveram,\\.ino\\c~
verant.p. 19 j .v.2o.Sï?jw»,!.Signum,p,200.6?partis utriufque,\\,ôc partes utiinque. p.2cj. v. 4. Pontifia
cw»J.Pontificem,p.2oé.v.36.pi\'0 pone (l)p.2i3.v.37.anteveiba, £pifcopatuirenuntiavit,mtedc-
re(c_)p.2i4.v.7.pro xxviij.fcribexx\'xviij.p.21 ƒ .v.7.a fine,poft 34.interfere<?»»oj. p.223. v.4. a fine
/#»2,l,figil!a,p.2 2f .v.3,aüne,mancipio, 1. mancipia, P.231.V. 3. ante verbum nitebatur, prœpone (pj p.
238.v.2i.^ciffm/!0ye\',l. tempora,v.j.a.fine7««W^,l.inundat. p, 239.v.ié./<2/o»M,l.latomis, 240. lin.4.»
fine co»fentinot^xon^hnnmT,v.2ó_r.emendam^.mlendc^m. i.muldam₃p.243.v.28.pro(k)fubftitue (1) p.
245. v.3 .precatioA.pïccmoy\\.9.propitiam fi rtunam,lpiopitki fortuna, 263 .v.22 .prat or um, 1. pi^torem.
264J.)-a fine,medicum_}\\. modicum,p.267.v 8.poft verba inauxilium,interfere,qui,p.26S.V.29.&ilte,
l,&cumille,p.27i.v. i2.dele no»_yp.z8c/.y.i6.jacent,l.jaâem.p.291. v.penult,a fine re^fW-reditus.p,
292. v.24.ante hac vetba,pro nobili Wilhelmo, interfere (m) p. 3 03. v. ultimo ante verba compertum eft,
prœpone no ta m ( 25) p.3 10. v. 3 8 .fie diftingue.^fpoliaffent, deleti (unt.Terfa cum & p.3 17. v.13 .demi/fis,].
dimiiîî.^ i8.v.7.cçwy«w4r«»f,l.conflimpfeiunt.p.32 ƒ .v.4.a fin e,collidenda, l.collidcndas, 3 J. v. 6. a fine
puerum,\\.puer.p. 3 2 8.v.34. arma etiam dom.I.arma contra dom. v. 10.a finz,ce(fionù, 1. feflionis. p. 3 3 o.
columna i.v.23 .& 24.be diftingue videtur A fieras,c olumna 2.V.33. tangens Xt anges.

Jn Appendice Suffridi Petti,pag.^.v..Iuridicis,\\. Iuridici,v.3.afinequamturn, l.qnantum,p.io.v.
jo>docens,\\.àQCzns,ç.i2.v.A_[.2,adoravi_i\\.oàQi-xyi,

IPSIUS 1585. dedicatoriacenturias f\\
Epiftolarum feleótarum. Splendet antiqua_?potens , amwna, Deftra Vrbs inter Tielgiccepri-
mas : & vos in ea, per Trudentiam & Vntu-
tem. Qu£ dijffufa inter vicinos : Imo jam etiam longing
quosjti* rara₅ opinorjn êuropagens,ad quamnon penetró"
yentfama ahqua de Utro^_m

Adrianus vander Burch >(jraphiarïus Qurite Vitrag
jeBinte,\'m Hortulo fiiccindarum precum Jllud inter
alia jïngulare c3r prcecipuum habet urbs vefira quod eo in
Jolofeta & locata fit, d quo digreßts unius tantum dieifpa-
cio , ad unum ex Jexagmta muratis (qua circumjacent)
oppidis, non curru Del equo vehi tantum fed& pedefin
itinere contendere acperyenire liberumfit.

N TER fcriptores vetus celebratur di&um*
Refpub. ac Democratias haud perinde à pie-
feeis atque civitatum principibus, (Juique o-
mnibus honoribus prseftent * pefïimè labefa-
£tari. Nam hi non folùm authoritate pollen*
tes, quam perpejtuà dominatione fibi conci-
liamntjvulgo funt formidabiîes: verumetiant
opibus, & amicorum pr&fîdiis fultî j quô libido impeJIit, ty-
rannidis via graflantur. Etenim cura nemo fupplicii metil
vel obfîftere, vel alium ad vindicandam armis przdg iri me-
dio reli&am Rempub, communem impelleré audeat,malunt
turpiter unius, aut certè paucorum imperio régi, quàm peri-
culosè armis pro patriae libertate decertare, Hinc accidit,
quodurbes olim nonnullae, cum potentiorum rempub.admi«
niftrantium impotentem dominationem fufpeétam habe-
rent, priufquàm tyrannis ftabiliri potuiflet, folum exilii eau-mw/™^
favertereconfociâtis animis eos compulerunt. Laudatum
exemplum poftea in deterius tradum fuit. Qpos enim vel
gloria rerum geftarum inter fuos confpicuos fecifFet, vel qui-
bus virtus claritudinem aliquam domi forifve paraflet (quia
focordibus & inertibus ea invifa eft) ingrati adverfùs patrie
confervatoresiirbibus pellere occœperunt. Et profe&ô In-
vidia glorise comes Temper eft,& alumna rerum fœlicium: at-
que veluti ignis, fumma petit. Quid aliud Ariftden oftraci£
lîio in exilium egit, quam cognomentum lafti ? quod ambi«
tiofa civitas, 8c moribus corrupta, acquis auribus ferre non
poterat. Quid Themiftoclem evertit ? nonne gloria virtute
parta,quam Athenienfes ferre nequibanti\' Eadem invidia
Cymonem, Milciadem, CJifthenem, aliofque rerum geila-
^rum gloria claros duces, per fpeciem metus (quia plurimum
°b nominum claritudinem, & pr^clarctnim facinorum me-

LAMBERTI HOHTENSII
moriam parare pofle videbantur) exules fecit. Romana ex>
empla, vel quod multa,vel quod domefticis notiora fint,prae-
tereo. Et tarnen utcunque ifta habent, plebis tarnen quam-
■vis inlanientis, aut ftupentis potius, haud perinde vitio,atque
fummorum hominum infolentia,magn£ refpub. everfx funt.
Nam cum vim & tyrannidis ftabiliendse cupiditatem certa-
tim avertere conarentur, judicio perperam & retflè fado ru m
confufo, optimos quoique fortunis exculTerant. Verfabatur
anteoculos, quibus artibus delufa plebe fuftibus armatos
corynephoros ad corporis fui cuftodiam Pififtratus confe-
quutus, friiftra reclamante Solone, tyrannidem invafèrat.
Terrebantur exempîis Dionyfiorum & Agathoclis apud Si-
culos₃temporibus quamvis difcretorum : Phalaridis & Poly-
cratis apud Samios : qui claras non folum urbes, fed floren-
tillimaetiam opibus régna deleverant; Et dominandi cupi-
do fùmrnos etiam viros ab honefto & reâro tranfverfos agit :
eofque maximè , qui fummum magiftratum gerentes, ad pa-
trie fèrvitutem in poteftate perfèverant : quibus nihil diffici-
les eft,quam libidinem imperandi femel indutam deponere.^:Quare Pop. Rom. ex levi affe&ati regni fufpicione ultimo
humanorum fiipplicio principes fuos atfecit. Sp.Melius,quod
frumentaria largitione populärem favorem emeruerat, in af*
feéfcati regni fidem apertam venit: quapropter ab Halainter-
feétusfuit. Ex fimili fufpicione in Manlium quendam per-
duellionis accerfitum anquifiverunt. Tanta fuit femperli-
beris civitatibus democratic tuende innata pertinacia. Cse-
terum monarchiâne an democratia fit potior, difputari folet.
Ego autem utrum affirmera, non habeo. Apparet mortali-
bus nihil elle periculofius, quam unius hominis libidini falu-
tem & fortunas multorum fubmittere. Hic licet fit optimus,
ut cum laudatiffimis principibus conferri queat, in luxu ta-
rnen , rerum afïluentia, ac licentia impunè quselibet perpe-
trandi corruptus, ftulta perfuafione principem fupra leges
efTe, paulatim tyrannicum fpiritum haurit : htque non minus
vicinis , quàm luis, perniciofus. Et quod omnium atrociflï-
mum eft, optimis quibufque ut peftis & exitium , formidabi-
Jis eft. Nam quid aequè principes, atque alienam virtutem
oderunt ? lam flagitia , in qux ftimulantibus pravis cupidita-
tibus munt, quid attinet commemorare ? Quid caedes amico-

PR/EFATIO.
ram,in quos familiariter a-dmoniti, aut per calumnîam offefi^
fi, rabie plufquàm beluina faeviunt? Quid facultatum dire«
ptiones ob quamlibet qusefitam occafionem ? quid ftupral¹quid adulteria ? quid bonorum exilia ? tributa perpétua,& eâ
quidemnon ferenda? Horum autem nihil in earepub. ubi
inultitudo dominatur, reélis viris poteft evenire : quippe ubi
juris & aequitatis ratio, ardiflimo communis reipub. vinculo
habetur. Contra, fi reputes democratiam,profedo ea domi-
natiomulto illaudatior videri poterit. Quid enim popular!
dominatione turbulentius? quid raultitudinc inconditâ im«
peritius ? cum ea nihil aliud lit, quàm belua multorum capi-
tum ? ubi faepius id quod iniquum , quàm quod aequum fit,
fuperantibus imperitorum per tumultum fententiis , magno
reipub. & malo & damno decernitur, fruftra reclamantibus
iis qui ceteris prudentia praeftare videntur. Ynde apparet,
monarchiamdemocratia tolerabiliorem eile. Ea enim quae
princeps fancit, redo judicio conftituuntur : cum plebis ve-
fanx ingenium fit, redè juxtà & perperam gerenda confun-
dere. Non bona, inquit poeta, multorum dominatio eft : u-
ni imperium defertor. Violenta fcilicet res ₃ & vecors, plebs
eft. At quanto liberalius,quanto laudatius habetur(quando ^dos*
omnino alicujus imperio parendum fit) feeptrounius, quàm
difïblutç multitudinis freno regi.^Maximè fi ille in amicis ha-
beat,non quibuscum fuaviflimé vivat > fed lande, fed laudatè
remp, gubernet? fi leges codât asquas pariter & utiles,fi opti*
mis quibufq; honores mädet,detq; opera nequislazdatur? fed
& qui optimi principis munus efte arbitretur,magis affedibus
inagis voîuptatibus,quàm civibus imperare ? Enimvero quis
cordatus non malit in ea repub. cenferi, in qua, fi bonus fit ₉nomen aliquod gerat, quàm obfeurus cum incondita multi-
tudine furfum deorfum agitari ? qua* hoc asquior exiftiman-»
da fit, quo eft facilius unius imperio, quàm multorum decre-
es parère * eofve colere. Hi ad annuum imperium fubvedi,
anteaprivati,rerumqueignari,priufquam jura 8c publicas le-
ges dedicerint, magiftratu fuo defunguntur. Ad h^c,dum a-*
lius alium attentus obfervat,magnam reipub.negociorti par-
tem negligunt.Iam per ambitionem divinahumanaq; omnia
ttiifcetur« Cum habetur fenatus,plus temporis rixando,alter-
^cando,&difceptando],quàmconfultando abfumitur. Prae-

LAMB. HORTENSIT PR.&FATIO.
tcreo inîmicitias, fadiones,invidiam,quibus tranquiilitatem
publicam certatim potentie avidi perturbât» Ab aliis,quibus
in imperium fuccedunt,quiq_; ipfis poftea fufficientur,res ma-
le gerijtaciti apud animos fuos precantur: adeô aliéna felici-
tate egrefcentes,private glorie cauffa reipub.funt peftiletes.
Adde quod adminiftrent aliéna : legant fepenumero in con-
cilium ad regni everfionem maximè temerarios quoique. Et
coluntur in primis,non qui prudentia, fed qui eloquentie vi-
ribus maximè polleant.Contra,omnia in principe diverfa vi-
deas.Hicetfi natura imbecillior eft,ufu tamen & peritia rem
Ulis melior habetur.Negligit nihil: quandoquidem omnia 8c
ad fe pertinere, & à fe geri debere, accuraté expendit. Non
eft,cujus eminentie invideat : unum id fedulo agens,ut quàm
optime imperet. Nullum huicconventus habendi tempus aut
locus indicitur, ad confultafidum : nodes diefq; ipfe prefèns
difceptationibus de repub. intereft.Vnum atq_; eundem bene-
volum animurn per omnem vitam adverfus fuos gerit, quos
perinde atque fuum peculium curat. Deligit ex univerfis pru-
dentia coniiikiflimos ; eofque in primis honoribus cumulât,
qui laudatiffime fe gerunt. Verum ego altius proceffi, quam
inftitutum fùit.Sed democratiç forma minimè hac tempefta-
te exoptanda videtur. Quia neque ejus redoribus fuus habe-
vtrajeaina tui\' honos ; neque populus inteftinam felicitatem agnofcit :
txdemocra- neque ocium paratü ferre pcteft; Vt alias urbes mittam, VI-
trajedum noftra memoria has ob caufas veterem reipub.for-
mamexmta , in principis jus & imperium unius redada eft.
Vrbs hac quam diu populari domination adminiftrabatur,
incredibile didu eft, quam nullam quietem,aut ab inteftinis
motibus domi, au.t ab externis armis foris aliquot feculis ha-
buit Jpfe autena populus clariffitnarü olim urbium exemplo,
aut redores fuos per tumultum in exilium agere, aut cum e~
pifcopis sertamina fer ere : donec ad poftremum noftra tem-
peftate per armatam feceffionem pulfis iis, qui multos\'annos
varié rempub. geiïerant,variis bellorum cafibus jadatus,fub
Burgundorum imperium, reftitans conferta manu fît attra-
Pjrtorkijui )£tus, Hoe igitur opus vifum effc nomine vigilantifiimorum
ùœfaiïa cfi Coff.St inclyti Senatus urbis Vltrajedi in lucem emittere,ut
^aP^U(3 omnom pofteritatem regni ac ditionis veftne monume-
txofficina tum extet,quanta rebus humanis eveniat viciflïtudo & muta-
ll^aJinhBa* ^io« ISnac quam verifsimè potero.rem aggredior.
m, * ~ " " THEQs

%Üoo uelutipofitœ fub fidere gent es,
Queu fua detorquens abfcondit lumina Titan
^Ad tempus _% d&nec tenebris & noBefugaiet^^
TJt folem adfpexere no\'vum ^faciem^ rubenteM
\'frocumbünt genibus flex is (ffy numen adorant |
Et Thaetbontiaci -venerantur mnneracurrus t
h-jjt&ncœ fie lumen opis, genwmque renafcens
^cPoil ecchpfatds tam longo tempore luces
Quh non fufpiciat, qui s non ueneretur, 4metqu<L*>₃^AuBoreJque b om t. anti non tollat m aFlrtu, ?
%^rumquid Cimmeriis patrio irftoluenda tenebris
fR.esforet ₃ aBa patrum condmfa noBe later ent ?
Scnfjtorum m cura éigens fida nefoti
Confuleret, lethenque fugans arceret imquam.
Toflgemtis hinc BECA/rfVfW, kmc HED A fuperîîes,
(Qptos femel adfcript&s Lihitwœ cenfibus Orcus_yH au fer at, œternis dâmnandos forte tenebrisj
Qiïœ manus ob patriam pugnandofunere clauftt
Extremumque diemque ffi terras ore mom or dit»
Quique fui memores alios fecere merendo J
Hos illt raptos tenebris Orcoque redemptos
jBis "vetuêre mori, geminoque occumberefato _?Bella recenfentes noftrorum rite atayorum.
fa fare af que manus ad Cleri commoda prompt as ;
Multaque pvœterea Re gum monument a Ducumquo
7aha BUCHELIUS cura fat agente miniftrat
ïilufkratque notis dottis> Scboliifque decor au

I VI LI UM fecefiionum urbis ültraje&i comrnentariosfcriptu- chilium fe-
rns, & bellorum, qua2 populus Ultraje&inus ä deceflu Philippi Bur- ceßiomm
gundionis Epifcopf ad tranflationem,ad Hollandorum Brabantorum- pt✓ ton*
que principem Epifcopatusgeffit: oper? precium fecero, fi qua fie-
ri poteft breviffime, prius de urbis ipfius origine, de fitu, de populi
moribus,religionis initiis,variädenique populifortunä₃qu^etenui\' i_nHm-_tQ[
bus rebus, adquantos opumluxus religio erevit, altius aliquantö re-\'
petam, Res in primis memorabilis: & quas memoriae prodatur, di-
gna. Nam Itali quidam do&i , & ingenio clari homines, fed rerum
noftrarum, locorumque parum gnari, Ultraje&inorum res defcribere aggreffi₃errore Traje- - _w .
öi ad Mofam, hujus non folum res,fed & Epifcopos,cum Ultraje&inorum permifcentes, al-
tiffimis noftras tenebris involuerunt: ita ut regionum imperitis nominis fimilitudjne pro- laterranw
clivis pronufque fuerk lapfus. Simul quod nemo ha&enus extitit qui de iis feparatim librum Geographic
fcripfit, ex quo domeftica, perinde ut externa, noftriscognofcere licuit: adeb ut tabularum tön ^Vl1-
Imperatorum & regum magis, vitarumque vetuftiflimorum Epifcoporum fide nobis fit m-f°¹\'7^s*
tendum, quäm fcriptorum teftimonio. Quanquam non inficior, Taciturn & Ammianum,&
praeter hos, alios quofdam, ad vetuftatem aliquod momentum addacere : fed quantulum hoc
eft ? Simul ut conftec, quantum ea quondam cüm temporis celebritate, tum Imperatormii
poftea nominibus, inter infera; Germanise florentiflimas urbes claruit. Tum ut animadverlo
prsefentis & prilex illius civitatis ftatu, quanta eveniat rebus humanis vicilfitudo, cognofca-
tur. Sed cum ipfa res per fe adeö obfeura fit, ut non folum difficile, vera etiam periculofutn
operseprecium facias,ibi judicium certü interponere ubi inter autores non tarn variatur,quäm
qubd parum explorati invenias: merebor propius in his fidem,quam illi: non modb a pud no-
ftros,fed etiam apud exteros: quod pleraq; mihi, quam illis,regionis hujus, urbifq; in primis
loca notiora fuere.Urbs Ultrajedum ad oftium Rheni in ripa fita eft. Rhenum autem ipfum* VRBS VL-
olimlongb aliis alveis,qu^m hodie,in Oceanum defcendilfe conftat: id quod vadi partim ve- Tf^lE-
ftigia,partim regionum quarundam vetufta monuments,nomenclaturaeq; pal am arguunt. I- \'

nitio enimnonLeccae ripismareintrabat, fed ad Doreftatum anfraduofo curfu in diverfum r1 • r ^
abienSjUltrajeäü alluebat.Inde reflexo,in occidentem amne, Woerdam & Leidam, Hollan- faUiturHor
dorum nunc oppida,finuofo divortio prseterlabens, ad Catvicam vetuft ä Cattorum coloniä in tenfius cum
Oceanum vafto gurgitefundebatur. Manet Catvicse,ad Rhenum etiaranum hodie incolume X-feremtl-
fuum nomen. Argumenta extant iftaril rem non obfeura^ Nam unde ab Ameronga Ultraje<äü ^ubfif
iter vertit,videre eft adhuc pafcua,quaj flumine intumefcete, inter eminetiores aggeres per-
fundgtur,quibus tu amnis excurfus prohibebatur.ut adhuc fundüceleberrimi amnis agnofcas. ^ ^
Ri vuloautem,qui nunc per eandem regionem,tenuibus ripis Ultrajedum curfu petit, veteris fengljabe
&heni appellatio mahet: perinde üt,ubi fe inde refle&ens,ad ipfumOceanu ufcp₃fecum vetus _vel ut alii
"omen trahit.Quod autem oftiü ad urbem fecit,mercibus fecundo Rheno importädis evehe- JSijttfeeng
^ifqj celebre,manifefta extant veftigia. Portas,qua urbem intrabat ad meridiem,k telonio pu- Ijaben/
^D]\'canoru^quibusmercesaccidebatur,duratfuamvocabulu. Infeptentrionali urbisregione
^adP.Ioanriis 3edem,ubifofü cupediaru nuceft,_Vetuftx ftationis nome.atq; oftii extat, quod
patrii fermone äfegntßei^ Weit Öicitur: ubi ante aliquot anos,in effoffis veterü sedificiorü _{tum e}\'>L

fundamentis, ptitria navium tabulata, anchorç, remi, navaliaque omne genus \'mventafuete*
Argumenta quoque eft tota ea regio, ubi sedes divo Martino tutelari dedicata eft, quae duo-
decim cubitos, a reliqua in dorfo,ad pifcarium forum, planitie eminentior, navalis ftationis
fpeciem monftrat. Noftra autem memoria, cum in eodem ccemeterio contra feptentrionaîes
■Decantu p_rj_marj_s f₀res₃Decanus Ludolphus,minantia vetuftate asdium fuarum sdificia à funda-
iTcx Veniis- ^ment*^s reftaurare vellet, terramque,quàm prius fuifset,altius moliretur, repertuslembus, vi-
Campeaßbus fendç antiquitatis urceolis fidilibus oneratus, Ipedantibusadmirationifuit. Secundum divi
fuit : cujus lacobi templum ab arenofo reflui flumims vado,appellationem locus quoq; fervat, Çtt fallt*
<edcs nunc Cœterum,qua noftra tempeftate DoreftatumBatavodurum.CulenburgamjViennamjSchoen-
adRyfenbur- ij_0vi_am praterfluens, vafto alveo contra infulam Dordracenam mare ingreditur,olim modi-
füeElmlⁿ&¹ cus tenui acI^ua rivulus è Rbeno emanabat, unde Germanico idiomate, infra Wikam»

Lc.ioat par- ^a\'° emanando Lecca incipit appel.an,vcrüm temporum injuria,jpfiuSR heni faueibus deficca-
téAduilonct- tis,ejulq; oftia, arena* aggere ad Catvicam prxelufo, viam violenta ftrage per Leccam in tna-
rem vici Do- re cum nominisjadura fecit. De civitatis autem origine tam diveria produntur,ut difficile fit,
mlmciadip- j_{n tanta} vetuftatis caligine,aliquid pro vero aftruere.Tradam ea qua ex tablinis Ultraj .bafili-
fum cœmits- _ct, _accepi.Sunt,qui à gigantibus earn conditam,habitatamq;ferant.Nonnullis plaçet,fub Ne-
Tuîèftb"\' ^roneP"^nCiP^ecoepifse,nomenq;illiAntoninamfadum,abAntonioquodaro,quiejustyjrantii-
vita 1508. f^ug⁵ens,banc exilii federn delegerit. Sed cum apud feriptores hujus Antpnii nufquam o~
Anno D„ mnino,vel tenuis(quod fciam)mentio fit,pro vano & fabulofo repudiandum dueo. Quanqui
CCC. LX. non ignoro.L. Antonii enjufdam Germanise,fed fuperioris prçfidis,Sextum Aurelium,in vita
De Antonio Domitian! meminifse. Apud omnes tarnen conftat, ab initio earn Antoninam fuifse appeila-
mTadmtttit ^tam,^^ero \'&*^tur propius eft,ab Antonio Trimviro,quiCaefaris omnibus,in Galliis & Germa-
Cl. Vir \'M \' ^exP^editionibus interfuit, urbi nomen datum, qui oppida & arces alias etiam fui nominîs
Buchelius in condiderit.lpfum tarnen locum,cùm ob foli ubertatem, reiq; frumentariae copiam,tum pro-
not h ad pter G tum,ad merces in Oceani infulas & Celticam fecundo Rheno pervehendas,jam fub Iu-
Bedam & Iii Csefaris in Germaniam Trajedum, inter Barbaras verifimile eft mercatu celebretnfuifse»
Bekam: quas Unde Cattis & Wiltis magno inter fe longoq; bello de loci imperio decertantibus, cum ad
. extremum iliis in Oceani Lttus puIfis,Wilti obtinerent,praefidium Wiltenburgum in ripa ul-
foliüberm* ^tenorb^co^^eedito(noftratempeftatefundamentorumruderaadhucvidemus)pofuerunt. Sed
^ * " Romani,devida prasliis ultröcitroq; Germania,cum multas paffim munitiones contra rebeî-
lionem fuprà & infrà in ripa Rheni ad ejus tutelam localsent,hîc quoqme ftatim adverfus bar-
borum vim,in ipfo penè fluminis alveo munitiffimum prçfidium,ubi nunc Paulinianorum fo-
dalium cœnobium eft,extruxeruxit. ei regioni urbis,& ponti in quem excurrit, npmen à civî-
bus Romanis adhuc durât,Tum autem & alii,qui huic ad feptentrionem proxirous, & viae » à
caftris praefidiariorum militum,qui ad omnem vim arci tuende ibi depofiti fugrant, remanet
vocabulum. Manfit urbi nomen Antonina diu integrü. Sed ut nihil in rebus bumanis eft per-
_l petuum, nomen poftea mutatum eft : fed quo cafu, aut quo authore, video paruminter hujus
Trecht urbis antiquitatisinveftigatores bene convenire,ufusTrajeâuobtinuit.Beda gallica lingua fie
^aPP^e^^atatï⁾ pi\'odit. Invenio apud Ammianum in Iuliaqo Utficefium : quse vox ad Ger-
XVIII. ad manicam appellationem propius alludit. Nec defunt qui opincntur,ab UlpioTrajano dudü
quem Loch nomen:quem conftat tum Germania; praefuifîe,cum abfens Romse à Nerva adoptaretur.Re-
Sunius inBa- ftituit enim barbarorum clade labefa&atas aliquot ultra Ifelam civitates, Gondiditque fui no-
tavia fol. tninis in ejufdem ripa arces aliquot : qua conjedura exiftitnantfa&urn, -qubd priori nomine
xzl.difcur- exoletOjUlptraiedum nuneuparit. Longé autem diverfa eft eorum fenteptiaqui pro veroaf-
7tm poften- fi^rmare contendunt,àWiltis quiSlavorû opibus & virtute freti, urbë(ftrudo in ulteriori ripa
vribns.Am- pr2efidioJinvafere,\\Viltrajedü nomenfadü.Sed&GerardusNoviomagus,tumclarustumdi-
mianiediti- iertus Batavicarum rerum feriptor, yi vetuftiffimis codicibus ante annos fexcentos exaratisj
rnbus imp- Viltrajedum fe feriptum reperiffe tradit: tum autem & Ultraje&um. Qua equidem appella-
ßffe Ti<r- tione ego deineeps vel hoc nomine libentius fum ufurus, qubd à re ita vocatam exifti^^³*
j 1 Nam quum oftium Rheni mercatorum frequentia eifet nobile, compendio in Gallias & obje-
Undembro- Oceam infulas, prono alveo inde folventibus trajedus curfufque patebat qui poftea its

f i»s &Box- Lecc« ripam miliare ab urbefubmotus,priftinum Vocabulum & ufum retinet.Cçterum cum
omius v. ex Casfaris divifione,amnis Rhenus Gallias à Germania difterminaret, ita ut ulterior leva tip«
Cil. retinue- Gallics, dextera citerior Germanica ditionisjurifque eflèt, in confefTocft hodie (nam per i"
^r",y tempus duobus tantü brachiis in Oceanum effundebatur ) nec Ifela omnmo, aut certe obfta-
( mom . _{£us v}^_{lus erat:uE m}-_{rer car aufint} J_{aunc &} f_crjp_to Sc pi^ura regnoru exterminatory

Cônftîtnere, Rhennm inter Wahalim & Ifelam labentern, ulq; ad Oceana m utramq; gentem yi, ■ _Rdiftinguere : tametfi fuos Germani jam olim limites tranfgreffi,magnam Gallige partem Rhe incTmJT
no finitimam occuparunt. Itaque Ultra), in Germanico lolo ab initio conditum fuit. Quod f₀I₀.
autem fcriptores inter fe digladientur, ultrb ad Gallorumne an Phrifiorum jus fpedaret,equi-
dem nihil miror. Galli enim militari gloria clari, cum tranfito Rheno armis omnia adoriren-
tur, civitates ad continendum fub imperio vidos opportunas, prazfidiis firmabant. Hanl TJl -
trajed. prascipua fuit,tum in ora ultima imperii Gallorum citra amnem (ut nunc) difcrimina-
torem Uta.Tranfit autem in Gallorum imperium fub Valentiniano Imperatore₃qui Viltos,Sa- Manifeßus
xones & Sclavos, omnia Oceanilitora fœdis populationibus vaftantes, jamque inde eruptio- anacbronij-
nem meditantes, in Francorum finibus oppreflit, Sc infigni affecit clade. Manfit fub Gallo- mus.
rum imperio tamdsu,donee omnem earum regionum jurilditionem Dagobertus anno p.lxxv. VltraßBu
(G redètempora digeruqtur) Willibrordo, loci Epifeopo donaret. Enimvero incredibile di- do-

du eft , quantis barbarorum cladibus aliis fuperalias cum herbefeente paulatim fide deînceps ^na*f^r;
fuit afflida, fed à nullij gravius quàm à Ratbodo Phrifiorum rege : quem mox paulo hinc e- _Vrk \'toLtl.
je&um Pipinus Caroli Magni pater in Phrifiam fe recipere compulit. Ex his liquere opinor, Tempore \'
initio inter fecundae Germaniç urbes opulentashanc celeberrimam viguifle:nequeGallorum, Pïpmi ca-
neque Phrifiorum imperio paruiffe : fed quafi togatam,Romana ufam libertäre, fuis legibus ßrumfuh
vixilîe. Togas veltigium in Cois. & duobus fenatorum primoribus adanjnum ufque vigefi- ^non «vitas*
mum nonum,fupra mille quingentos,noftra aetate perduravit. Mçrcatus celebritas itaq, effe-
cit,cur barbarorum incurfibus praedas expofita,à Gallorum regibus defenderecur. Quo tem-
pore ulque adeö ejus florentillimae opes fradas fuerunt & actifs, ut certamen cum Agripi-
na Colouia de metropoleos dignitate jureque fufeeptum mittere cogeretnr. lam veró Eccle-
fia ipfa è tenuibus principiis, unde paulatim ad incredibilem fplendore.m ac luxum pervenit,
ortum duxit, ut funt res humanç. Urbe enim tota Willibrordi,ejufq; ex Anglia comitum in-
ftirutione ad fidem duda,Dagobertus Clotharii filius, Francorum rex,qui mutato prions vi-
tae inftitutOjpietate clarus, & ad fuperftitionem ufque religiofus tuit,#diculam divoThon\'ç
condidit,annoD lxxvii. quam reges pofteri d\'tiflimis rerum polîeiîionibus paulatim cu-
mularunt, Inveniohis duosannos fubtrados apud Marcellinum in vita Suitberti. Illis potiuç
accefîerim qui tradunt,ante Dagobertum locum epifcopalem faille,fimulqj religionem Chri-
ftianam iifdem temporibus cœpiffe quibus Gallorum reges fidei initiarentur. A rgumento ef-
fe Clotharii patris Dagoberti, Se Theodeberti regum.in eam ecclefiam profufam muniricen-
tiam: cujus mentio in Bonifacii vita extat.Quse cum ita fint,fuit igitur Agrippinenfi & tem-
poribus prior,& dignitate antiquior. Iidem produnt,contra barbarorum vim, prazfidiü Wil-
temhurgum cujus fuprà à nobis mentio fada eft) à Dagoberto conditum efle.Sed cum nome
fità WiltiSjqui aliquandiu caftello pofito,ea loca occuparant. vero fimilius propiufque vide-
tur,Dagobertum id validius multo fofia ac vallo,telido priftino nomine,muniviffe. 1 home
jam facello paulö poft à Phrifiis diruto, Willibrorde in proximo xx.inde palTus, Oratorium
crucis condidit : primufq; Epifcopus à Sergio Pontifice Romano declaratuseft : nomeoque
Clemens illi fadum. Mox Ratbodo rege à Pipino inde in Phrifiam exturbato,collegium di-
vo Martino in eo loco inftitutum eft, ubi paulö antè Thomse lacellum, incendio ablùnaptum
barbari demoliti fuerant.Exornavit Ld mortuo patre ftatim Carolus cognomento Magnus,co-
tulitq; eb dona magnifica. Et ut à barbarorum ineurfu Epifcopus tutus fotet ; regia veterum
regum fquod VetusPalatium tum nuncupabatur)ei dedit. Addiditimmodica.jiberalitate,&
rnagnificetia place regia,opes magnas,quas pofteriores reges provinciis,decimis,tributis,por-
rorüs & donisopulentiffimisfupra modum etiam cumularunt : tantum abeft, ut ecclefiœ ali-
quid detraxerint,cum Hennef,Conradi,Othones Imperatores, tabulis eorum donationes etiä
ratas effejufierint.Tradita enim funt earum regionum dominia,undebarbaros & tyrannos ex-
pulerant : ut ea Eçclefia brevi tempore regum opes penè aequarit. At E pifcopi homines diu
P\'etate & vitas innocentia infignes,cùm rebus divinis magis, quàm profanarum rerum admi-
"iftrationi vacantes, negligentius fua tuerentur, undique alii alia loca,ut quaeque oportuna e-
^rant,occupare. Hinc pofteaBrabantomm,Hollandorum,Gelrorum principes,Comitem item
³¹ Benthem,Cuick & Goer pullos fuilfe tradunt,cum anno 1021. AdelboldoEpifcopo,coram
^^enrico tertio Imperatore,in praefidio Tulpiaco,religionefeadftrinxerint,fe pro jurifdidio-
ⁿⁱbus maneipio acceptis,Praefuli Ultrajedino clientes in pofterum in fide permanfuros. De
gribus autem & inftitutis eorum qui initio ecclefiae rebus gubernandas prseficiebantur,quid
«feinet dicere ? Tanta erat Collegii Crucis, ob integritatis ac fandimoriise apudexteros

populos exiftimationem célébrités, ut non folum inde noftrse ecclefia: Epifcopi renunciaren-
tur, fed finitimi er.ia.rn hinc exirent, à quibus res adminiftrarentur. Bonifac. ordine fecundusj
$ Dubitode & Gregor.in catalogo tertius adMoguntinenfëm regcndam \'eóti fuerunt. Albricus ad § Colo-
Honenfii nienf. Joannes ex Herculanorum priucipibus,in poftremis ad Leodinse gubernaculum emi-
fmtentia -₃ gravït.Hax no obfcura argumenta efficiunt,ut inducar fubfcribere iis quiIcriptum reliquêre,
maxime eo _acj exitü Bonifacii, qui incidebat in annum D cc lv. metropolitan nomen biceminuille;

fed Bonifacio cum quinquaginta coliegis, & duobuf,pro fide, in pago Dockheimo à Phrifus
Bi ads.Sal- s\'"-\'-^{1111 lu}\'ks ipfa iifdem temporibusfcedè à Nortmannis & Danis vaftata jaceret, Titra-
vmnmfit jeilini illud Colonienfibus detulere.Crevit inter hsec ecclefiaftica res magnis fuccet\'fibus,cum
Jepultus : barbari pauiatim pofita ferocia mitefcentes,ad fidem,abdicato idolorü cuku₃defcilcerent. Tu •
rem explia- }j_0S ihcceflTus hand parum,Epifcoporum pietas & infignis eruditio,ut ea tempora ferebat,
tamjacunt _a(j _{annum VII} j.fupraM, Quo tempore iterumNortmanni^quafi ecnephiasfubitöe-
mifid D rumpentes,fub deceffum Ausfridi,in ordine xv i ! i. primùm Tylam, mos fequenti anno L 1\'
jlEriiijGe- trajeótum ingenti mortalium clade & incendio deveftarunt: cujus opes fepe antea aftlixerant
lenij Carnni- fub WiIlibrordo₃deinde poft mortem Bonifacii,rurfum Alfrico Epifcopo, qui in lerïe nonus
ci ads. An- eft.Quibus temporib.multse etiamGermanici Galliciq; nominisclanflimaî urbes unàexcidio
dream hi Ho- f_unt delete,lacuit poft haue procellam barbaricam per aliquot annos civitas,muris folo sequa-

oaaexfpe- GrascannaLadnarumqaeliteraramjuxtàeruditus, Arguuntid ipfiusSylvç utroque genere
Etamas, pro- {c-brx^yiœ adhuc extant.At Danis ci vitate profligatis,Ultraje&. Daventriâ rediit, Ratbodo
pediem aval- è rei ; is humanis fublatOjBaldencus Clivenfis ob egregia in populum TJltraj.merita,Piuscog-
, nomento appeUatus,vir excelfi ingenii,tum Uteris tum belli artibus ex xquo jjiirabilis,$muro
K-uoodm _{ru r} f_{u ra} u _r be m cingere eft aggrefiusyanno D ccc xc.Hac eâdemNortmannicâ irruptione cum
Jfy fapM multos annos in Hollâdia,omnis generis mortalium,fcedafuga,agri & urbes vaftas incultjsqj
Traf Ho ^ jacu-fient,ejus comitatus,Caroli Calvi § bénéficia quidem,verùm cum infigni ecclefiae Ultra-
Dayentrut j_e<5tinç detrimento, ccçpit. Initium ejus in annum ixi 11 .fupra D ccc. incidiffe produnt fcri-
fedë tram- p_t0res,Hungero undecimo prasfule, anno quod ecdefiacondita fuerat, cc l. aut circiter. la-
fert. terim creverunt ejus tes (uti dicere ccepi) ad id tempus ufque in ocio,incredibili lnxu,& qui-
S ylttafc~ ₍]_{em rC}g_{U m 3}f _m p erator a mq; egregialiberalitate,quamdiu ab epifcopis religiofis & doéfis re-
turn ^muris ggbatur.Verùm ubi pro innocentia impoftura,pro glorias contemptu ambitio,pro eruditions
aenuo cir- i_nf_citia₃p_ro humanitate fuperbia, profrugalitateluxuria, pro lsberalitate avaritia,proconti-
emaatum _ncnt;_a libido irrepsêre,omnia in pejus labi, bona à finitimis principibus occupari,beIla move-
c- ri,omnia deniq; lacra profanaq; commifceri.Inhac autern opü luxuriante affiuentia,primi illi
5 umpms _ecc}_eflg, moderatores, homines fanfti ac pii, moderatèfe tenere, eas expenderein ufns quos
videatur g_ratos arbitrarentur,templa a:dificare,cœnobia condere, opima facerdotia facere, sedes

^ & vetuftate,vel ftrudurae tenuitate collapfas, farcire : ipfi non folum monafticä religionem for-
pojt eum _tunj_s p_uj_{s vc}]_{iere ac} j_Livare,fed oraatum eciä indaere Siquidem Ausfridus,in vico^Turino vir-
JDoUTia. gj_nam collegium, in Sacro monte ad mille pafiiis ab Amorfortia Bencdictinorum cœnobium
Mr\'^{en : cu}j^usreligionisveftitum ipfequoque (umpfit. Idipfumexemplum poftea fequu-

jf\' tus eft Godebaldus ;Bernul phus divo L Paulo «dem in urbe,tranflatis eo è monte Sacro Bene-
^L p diftinorum opibus, pofuit. Divo item Petro, Sc aliud Ioanni Canonicorum collegia. Me-
Locpis . y a _C]_{1US autem} i_nter hos Adelboldus, divo Martino tutelar! aediculâ veteri dirutâ, novam bafili-
vmciMis _{cam re}f_eci_t> Conradus Suevus in paluftri loco divas Virgin! intra mœnia,Canonicorum coa-
Lun&, tubernium. Godebaldus *extra mures urbisad ortum, monachorum virginumque ccenobia
\' ^xtya \' in paludib. cónftituit : qui Career Odinis , propter feveram profeflionem yulgö appellatus
turn mju - idem Middelburg! regularium fodalitium. Deferbuit hie ardor intra pauca annorumlu-
woants e~ _ut f₀i_ent optima quçque,fimul & ea,qu^e fpeciem pietatis prse le ferunt,in deterius fen-
fim degenerare- Nam ubi armis fua tueri funt coadi , jam non delubra amplius erigere, ve-
rum iacrorum curâ abjedâ, arces, caftella, prsefidia in holies condere adorti funt. Godefri-
dus Rhenanus Montfortiam & Vuoerdam contra Hollaedos,Horeftam in Gelros,Vollenho-
ara in Phrifios excitavit. Conradus Suevus ad Hollandorum vim retundendain, Ifelmonda-
num prçfidium collocavit. Nec defuerunt, qui excultillimis etiam monumentis ipfam urbera
sexornarunt. Alii alia, ut quifque fuit belli quam pacis amantior, maxime ad res ab injuria ß-
nitimorum armis vindicandas fecerunt. Excitarat jam dudum fatale penè diffidium inter c-
pücopos Vltrajeâinos & Hollandise principes ₃ iila regnorum Gailis ac Gerjuanias

fecundas luditbae nuptias divifio. Etenim cum veteres Reges & Imperatores ditiflima re- „
rum dominia in Hollandia (priufqua regnari ibi coeptum eiset) & Phrifia,quorum reges fun- ^Ive^Ide1
ditus armis delerant₃ & Oceani infulis, unde tyrannos pepulerant, barbarorum crebris cladi- _vi_{m v}°d_e!*
bus deferta , nullis defignata limitibus ac pomoeriis,Epifcopis pro defudatis in melfe verbi la- tur, tu quod
boribus donaflent: übi Calvi jumi, pacatis rebus, in ea infulae parte quae Holtlandia appella- principe ill*
bat ur, comites con federe, hi ftatim anguftias regni ampliare, limires propagare, virtute atque ^ltlß^itulk>arteEcclefiae opes, infulas, arces, ut quaeque maXime erant opportuna, occupare, bello Phri- fⁿbam fai juris facere, multis fecundis prceliis egregium nomen,lummamq; gloriam fibi parare. _tiam^J \'\'"A"
Horum fortunam poft CarolumCalvum,reges Gallorum contra Epifcopostueri_}Imperatores Hollad!? no*
viciflim majorum donationes confirmare, Ecclefia? Iura & opes defendere, denique certatim mm Comit,
fua potiora haheri velle. Hinc ndium inter utrunque populum feminatum ,beilumq$ perpe- faulü
tuumfuit : quod immortalefuturum profpexerat Adelboldus XIX. in ferie Epifcoporum. ^aLT>^alsmimHuic cum äTheodorico IV.BollandoramPrincipe, rerum ablatarum prsetextu/ive quod eo ^Hat"^mfi^t-
authore Phrifii defeciffe dicerentur, arma elfent illata, proelio fuperatum,Ifelmondae tres an -_]us ßjfjjj\'
nos captum tenuit. Eum omni fpe alioquiad Epifcopatu reditusincifadejerare ad extremum lange alia,
compulit, nec fe, nec pofteritatem ullum in Hollandiam, nullum in Phrifiam jus ufurpaturos. nec hacnar*
Confedae indefunttabulae.Itaqj hoc foedere pacecofirmata,reftitutusfuit Adelboldus. Dif ralioproba.
fidentih. itaq; inter fe regibus,L\'ltraj. ditio,vicino hofti.tot vidoriis magis magilq;indies fe- ^vl/l ^D\' ^Bli"
rocienti, praedae relida fuit. Ablata oppida,fylv£, infulae,paludes_;& ad urbis muros quidem _aJß^^dS&
jam Hollandorum limites propagabantur , nifi ^ardines paludum ad Gojolandiam conftituil- n^dg Chr„
fent,quos accol^ idiomate vernaculo HxeitJCIl-pari vocant,qui finis utriufq; regni effet. At
^Adelboldin^ cladis pofteri Epifcopi memores, quilque pro ieoccafionemamilfa recipiendi
quaerere, occupata recuperare,tantumq; poftremo reliquum fibi tenere,quantum ferro vindi-
care potuerunt. Quo fadum,ut dum hinc pro Velavia ä GeIro.adempta,inde cum Hollandis,
pro ditionislatiflimis pofieiTionib.& dominio fine fine certamen eft.populus Ultraj.mitiga- Vitraj. ad
tus otio,pacifq; ante defuetudine bellorum afsuetus,his ratiombus,polled armis militiaq; Ion- bellü quan-
ga animis effera<-us,h bellis quielcere non valuerit: indies fadus ferocior,cum forisbellu nul- doejferatu
lum haberet,inteftina difcordia in fefe mutuo ferrum vertere coepit.Senatus cum equeftri no-
bilitate₃aut religione certamina ferere: homines potentes/adiofi domi,foris nobihtatis & i-
maginum magnifici oftentatores: faftuofi₃luxui voluptatiq; addidi: aliud promptum in lin-
gua, aliud claufum in pedorehabere, quo quidem nomine etiam apud exteros femper malü
audivere. magnis motibusfadionum Epifc. creare, principum exterorum commendationes
contemnere,raro concordibus animis Epifc creare,at muko rarius cum ledo bene convenire.

Auda in tantum crevit nobilitatis potentia,ut non fblum armis medio forojponteqj Romano v_n i»r
& Caftrenfi decernentes invicem urb? pelferent, verum etiam cum hoftibus jufto praelio in ,„ ? ,
planitiecongredercntur. Fuerunt,quicognatorumopibusadjuti,diluculooccultismuriadi-^/Xde^C
- tibus perfradis, urbem ingrelfi,in vico Praetorio cum Epifcopo eonflixere : & quidem foeli- ß^ß
citer. Traduntquidam fcriptores,Caefarem Guiljel. OthonisEpifc. nepotem exfratre, ciim jt
incautius infidiarü fecurus obequitaret,jadu faxi deorfum e fublimi fenellra petitü .Epifcopis
portas claudere, cum aliis apertam fimultatem exercere, illis bellum facere, alios captos intra y_fU(JL
muros in privatis aedibus tenere,bello perfequi>prxlium inire. Procellit tandem eb prineipü ^"⁹contemptus,ut fordidi homines privato odio Epifc. ferro exceperint. cumfociis civitatibus
controverfiam habere: eas,fi pax efset, in bellorum periculorumq; focietatem trahere: illae
contra Ultrajedinum populum exofum habere. Senatus,fi quando nullum bellum foris efset,
• religionislibertate®grefcentes,eam vedigalibus₃publicifqjonerib.oppugnamnt. Suffragiis
primu clero liberis, in comitiis Pontificiis, poftquam ambitione $c largationibus exterorum
principum corrumpi coepere, magnis motibus Reipub. intercedere conati, facra, profanaque
°mnia mifcuerunt: certum aliquem didare, quem renunciari poftularent: fagati in comitia
Canonicorum fodaliü defcendere.Itaq; dum neutris altericedunt,Burgundiarmorum terrore
F-pifcoposja obti\'ufei\'e: fedqukmaufpicatk, vixeft qui ignoret.Philippüsenim eos ä Diep-
^oldii decefsu, Day idem filium,Brederodio Archidiacono abrepto,dudu Caroli recipereco-
pulit,Illiustarnen potentia quantü veriti fuerunt,vel illud arguit,qubd Davidem poftek intra
^Ir"iros opprefsum captumq; fadio Amorfortiam relegant: quanquam haud impun^. Nam
^aximrl: Imp: gravi obfidione prefsos,relegatumrevocarepaulö mox coegit. Fredericus
Marchlio poft hunc Epifcopus, nihilo fcelicius obfeuris fadionibus aliquandiu fati-
8^atus_)Cum videret fe inter factum & faxum,medium verfari, Davidis exemploterritus,(imul

ut reipublîcâî quieti confuleret, homo placidp modeftoque ingenio, pacis tranquill îtatifquc
amator, dignitatem in Fhilippum Davidisfratrem, per id tempus maris praefedum rejetit.
Sed ne hic quidem ,quamvispollentiflGmis aulaeBurgundicaeopibus & amicorum potentia
fultus, omnibus plaçait : vir pacisbelliqueartibus juxtàinfignis. Bellum enim quodTran-
filèlani inteftinum cum Carolo Gelrorum Duce, & Suollanis gerebant ,cum neque compo-
tiere, ut cupiebat, neque Daventrienfibus iple per tenues familiares opes auxilium ferre, ne-
que difcordiam dirimere valeret, nec fpei quicquam ab aula Burgundica expedandum vide•
retjfimul qubd fruftra Tjkrajedinorum opem expedaret, curis animique aegritudine fra-
FiwII. dus,ingravem valetudinem medio belli ardoreincidit,ac paulo pöft,pridie nonas Aprilesè
Vont.Max. rebus humanis excefiit, anno xxiv.fupra M CCCGC. Porrö quae Pius de hujus populi
tti Europa jjjQfi^us f_cribit , affedibus magis quàm veritati tribuenda duco : quamobrem non operas eft
\' eaperfequi. Haïe igitur quafi prsefatus quàm. potui paucilfimis, ad inftitutum opus ac-
cingor.

Morte Phtlippivulga:a,iUic6Gelruspeditumcohortem in Ultrajedinorum fines mifit
Clr^Vl i^nterclP^^n<^^ara Hollandos qui navigio Ultrajedum contenderent : obfeditque earn Rhe-
aitètinos ⁿ* ripam, quaî inter Ganam & Iutfafium in trajedu media eft, Attulit illaurbi haud medi-
inVadit. ocrem terrorem, vel eo graviorem, quo erat ob Tranfifèlanorum dubias res immaturior. Au-
xit praetereahancconftcrnationemmetus , nenovi prsefulis çreatione armorum motus noa
folum non remitteret, verum intenderetur magis in dies ac magis, nifi Gelri nominis aliquis
renunciaretur : ingens bellum eis Ifelamfe quoque habituros. Hue accedebat Burgundio-
num formidabilis potenti» recordatio , à quibus Philippum nuper contrado magno exerci-
tu, reludantes diu recipere compulfi fuerant. Habebant & per hos dies leledjllimas pedi-
tum copiasduce Guilielmo Turco, à quo Philippus graviter affici eeepiliet, confcriptas, cir-
cum Schoenhoviam in caftris : quarum accelfsx nuperrimi motus memoria oborta multo ma-
jorem trepidationem attulit. Dieshabendorum comitiorum extemplo indidtur, in ante no-
fcas Majas : ad quem , qui ab urbe tum tetnporis Canonid aberant, iuffragiorum caufa à fuis
quifque collegiis revocarentur. In conlules jam multo major quàm antea cura reip, ineubuit:
bis à fenatu mandatum eft (qaando Gelrum & Burgundos utrinque in armis efife allatumfue«
fat)utioperamdarent,nequiddetrimenti Refpub. caperet. Excubiae circa Forum Palati-
îium ftatim duplicantur: vigilibus nodurnis in mcenibus,Quinqueviris vicos regionelque ur-
bisnode explorantibusjnumerus augetur. Stationes etiam circa portas è fenatoribus haberi.
Senatufconfultum inde addito edido publicatum eft, ut quilque, fi figno ad arma conclama-
îetur, cum telo ad defignatum tribus luae locum » fub du dum magiftrorum adelTent ï ut di-
verforia peregrinorum nofpitum nomina fub nodem ad Quaeftorem urbis feripto deferrent:
dida mulda lis qui edido non paruififent. In hoc Reipubl. ftatu, legati cum una peditum
eoborte, Burgundionum Ultrajedum venêre : Epifcopus Panormitanus, & Princeps Veria-
bus, midi ab Erardo Arenburgcnfi, Leodinorum tum Epilcopo. Et quia interregnum bre-
▼e erat, priufquam plures competitores fupervenirent, fenatus eccleuafticusbrevi his audi-
endis datas eft. Poftquam autem in curiam intromiffis dicendi poteftas à primario Decano
fada eft, Panormitanus homo prudentia cum pari eruditione conjunda clarus, hujufmodi o-
fationem habuit:

7) tempore ratio&ßdes nunc foret quœ aliqudndo fuit plonge
o alacrior ad dicendum in confdiu hoc prodiremmec légattts
7Âv\'ftjcopi dd Epifcopatum petendum, drmdtus ad earn urbem yenirem, eut cum
Lttdievfir. £_ayû[₀ Quint o Ro. Imp erat or e^ Holland er um *Burgundionumquc prin-
cipe omnid pdcatd effent actutd. Hoc ludibrium ïïeusne dliquis dn
fortund obtuleritj ut infolens ea fdgorum fpecies \\eBros mihi dnimos dli-
endret^atis certum dpud animum meum conttdre non foteß : ergo in-
cufdndum id magis à nobis eß , quam prohibendum. Lœtor tarnen am-
flffimi yeßri ordinis fendtum mihi datum, ut legationis hujus confiltû*

fittmque ajfeßi cognofcatis: Sedtptid ßbi )>u!t hdc armorum faci*
es ? Quid legdtus? nuilo ( quod fciam ) exemplo, cum [ago ad urbem,
cum qua foederis perpetuï neceffitudo pene nobis haBenus fuir ? Triuf-
quam Sruxella proficifceremur , ex compofito pro, m ißi [peculator es ex-
p lor at um, num iter a grdfjatoribus tutum effet ^ (formidinetn O m et um
dudum rumor fecerat) paaide referunt, Çelrum exercitu tumuhuario
tontraBo, omnia itinera circa XJltrajeBum locis ad peditum inßdias
aptis> inßdere. Optarim mentem ilh dat am a Deo effe_y ut ipfe fe intra
fep ta fua contineret_y (êfr religionem fequutus, ab infeHando aliéna de-
fßeret. Ibi ui at or es Hollandi nominis, nuilo ruel xtatis njel fixus,
nullo conditionis difcrimine interceptos abducit : abduBos in carceri-
lus, dum fe redimant, fupprimit. Hac ille in alitna₃ Veßra adeo
terra audet : loco nimirum, in quo fciat vos nullas pationes copiarum
inopia ad tutandum ditionis eras habere: ut hinc ext er örum prmeipum
legatos excludat, exelufofque excipiat. Itaque arma, nobis magis ad
cor forum eußodiam necejjaria₄ quam hone B a aut decora _? non adwfe-
rendam, fed repellendam Cjelri vimfuere. ^An aliunde homini relira
patientia abutenti hujus hcentiœßduciam e\\>emj]e arbitrari par eft _yquam ex m*rte Thilippi Eptfcopi _? excelfinviri & njirtutis fmgulans,
comp er ta ? Quo quidem vivo ne publicum quidem pacem prior turbaf
fet\\ tantum a faß ut gr äff at or em in veHram t err am immiffurus effet.
Sed quo rapior ? Tromde ante quam ad conßliiprafentis rati&nem per-
ye ni am, à *uobis contenderim, ne ad"» er tere tantifpergrayemini, dum
legationis nofrœ occafionem exponam : hoc e&> de thilippi 8pifçopi de-
cejfu. Etenim non conßituo fatis, nobifne lugenda ejus mon magis fit,
an uobis publicitus dolenda : certe utnfque acerba eft & prematura,
Enimyero ,fi (ut <■vetußißimm ille (jracorum uates incjuit) bonus ri-
cinus res prœclara efi : contra malus ₃ peßis abominanda: quae in exi-
tium vicinarum nat a fit, non poteB non dolor nojler juflus ejfe : qui
lion folum be num uicinum, uerum & atnicum, ex clarißimo Bur-*
gmdionum fanguincprognatum amifmus. ^Amißmus cum Ulo om-
nia* a commoda, qui bus regna affinia fe foe lie id vendit are folent. pa-
tem foris₃ pacis procent us omnes domi_} niß dhinitus fubito lux melio-
ris fortune exoriatur. ZJesler luBus autem vel hoc nomine jußior eft,
^md ejufmodi epifcopum vobisfato fublatum amififtis > quiReipubb
™eUo utilis, domi ornamento extitit : nifiquod fatis imputanda fit,
~*\'ranfifelanœ c ontrok erfiœ for tuna : ad quam tranquillandam amice-
*#m opibus hand dubie adjutus, fe totum vert iff et, niß prématuré

morte <vos in rei expeßdtionem erettos fubiio deBituifJet. Cum itaque
& nostra refer At, qudlem guberndculo rerum <~v eßrdrumprincipem
proficiat is , par eß ut <-veßris confiliis bene prccemur : <r>otifque omni-
bus ea₃ quodfieri poteB^mdnibuspedibufq-^ juvemus : ut Holldndorum
res, non minus quamueBrœ domijoris que mutud concor dia lœtœ^infi*
gniterflorere p er gant ^ Hoc emmpatto urbes, regnajagi, opido opulef
cunt3 & ad fummam rerum luxuriam per^eniunt. Çontrà, quidferox
princèps _? alieni cupidus efficidt, qui neque ipfepdcem > nequefimtimo-
rum tranquiüitdtemferdt₃ cui idobjeurum eß ? JkCalorum Lernam
rnifeet, exhaurit juos _? uicinos bellis laceßit : femper eB^quodmo~veat₃quo ociumturbet. Ex quibus utrinque ad pofiremum , O uittor
uiÜus nihil prater regnorum exetdium , <-&afiattones funeBis cla-

/ucunditas. misirtvicem njicinaSy cum neutra dlterius ferociœ ceder et, mutuis bel-
lis fubverfas, Quorfum hœc tam mnlta ? eo nemp-e, ut dd id aliquando,
quod proprium orationis hujus inßitutum efi₃ per^eniam. Comitiorum
dies a uobis diffus eß, quo fuffrdgiorum fort ibus creetis aliquem , cut
fummus Epifcopdtus fplendor munufque demdndetur ₃ qui ecclefiœ uti-
lis fit, g;\' njicmis prwcipibus amicitidm coldt. Et credere con fen-
tdneum eB, ueBrum neminem ejje in hoc dmphßimo cœtu, cui non ft
eadem confilii rdtio , eddemque fententid. Quo mdgis dnnitendum eB_tut affettibus dlieni, gjr odio njdcui mdxime, cumjudicio cdlculos mit-
tatis.Si Epifcopdtum pet ere fdnttum eB &¹ honeBum (ut eB) Erdrdm
^Arenburgus Leodmorumpr^fu^uir ter mdximus, Epifcopus Ultra-
jettinus à <~uobis defigndri cupit. ZJereor am em , ne fi excelfum homi-
nem fuis coloribus qudfi in tabula defcriptum propofuero , & qtiidem
quam poteB modeßißime ₅ turpiter illtrn buccindri dicdr : ffî arbitror
minime mult os eße ₃ quibus ejus eximid dmphtudo njelfando non fit
duditd. TJirtus ipfd tametfi per fe fufficit^ut tibicine non egeat : excel-
lentia tdmen ejus <z>eldignitds, qudmvis laudibus illius major nonfit_yueBa tamen in amor em fui jlimulis occult is duditores dccendit & rd~
pit. Si fiemma requirds, fummorum principum imdgines fmon fupe-
r^t, certe œquat : ß ndtdlium iüußrem fplendor em fnulli fuperiorum E-
pifcoporum inferior eB : fi dmicorum potentidm opes ₃ quibus impe-
ria magna confers ant ur _y hujus illufiris familid dpudfuos primd nobi-
htds, prdterquam quodcldros heroes, inprimis Montfortios contin-
uât, poüentißimis viribus cldrd etidm potenfque hdbetur. FruBra a-

Z/^ii bonis fe venditet, cum refp. ^mn hofle fit ^uendicanda _}mfi argent aria opulent id privatim fuppetat : nervi enim rerum aperi-
darum funt, ft uis ojferatur. Er ar do nemo opulent ior , nemo cut plus
repofit arum pecuniarum fit_? ut regum quemlibet^ ß necefje fit_} hello ge-
rendo poßit extrahere. Ecquis me mini t huic bellum li latum fuiße f
^Arguit admiral Hem Spifcopi opulemiam liber alitas profufa in ex co-
le n da lautißimis monumentis urbe : arguit religionis tuendœ & exor-
nandarum œdium ardor. Toff em hie immodicus effe ₅ fi\'fin gui a s animi
dotes or dine enumerdrem : fiudium tuenda patriae,pietatem in omnes,
candorem , affefîum çaternum in (nos, clementie fpecimen : demque
fumma omnia qu<& in Spifcopo defideres. Verum cum cumulate, ßni-
hil aliud , f&w galerus uehat Cardinalitius (quo non m fi religionis co-
lumin d a f ont ißce Rom, donari foleant) uel me fobrio commendato-
reJ celfttudo nj\'iri quanta fit ^ fat is liquere arbitror. Quamobrem fi hune
tantum hominem legeritis, reputate ^<~vobifcum , ut duos potentifiimos
principes uobis demerebimini. ^irenburgorum gentem liluHrem, ffî
3urgundionum neeeßitudinem, quorum amuitia & favor ^rueleo im-
penfius ru obis emerendus e Ji , mutuis commerciis ob conjuncla reg-
îiorum pomxria magis opus fit,propriuf -jue ipfiuobis immineant. Et
ne gratis Epifc opus jufjus dicatur, perpetuum ocium, O fee dus cum
Hollandorum principe ultro offert. & quidem ut appareant promffa,
efficiet. Vellum quod adhuc Tran fife Unis integrum cum (jelrorim
Jjuce ardetjmra annuum intervallum compoßium ddbit: Modica hœc
funt pr$ il s quœ amplius promit tit : ,pradia_} tribut a , por tor ia ,
(gr- ^jm dominia rerum ultra Ifelam a dempt a (quœ difficile eß p_e-
ricuiofum armisref itutre) in hoffium jus tranfivere₃ nullopublico.fed
fuo fumptu ,ƒdemfacit, fe ecclefiœ recuperdturum > ut eft op um dives.
^4d rehquamautem ejus magnificentiam hoc adjiciendum ratus fum
qmbus immortalibus operibus pUraque Leodii Uca collapfiombus de-
formata refecit, multaque adeo nova ex pario lapide miracula extru-
de it : eodem fplendore, & fortafsis etiam mfigniori, urbem Veftram ex-
cole*. ^At mußjant aliqui, quo\'s tac it us timor incefsit, nehocftudio
per Burgundiones agatur, Spifcopatus ad fe tranfld\'ti aliquando im-
perto potidntur : multis retro feculis falsa uobis infidiatos cdlum
niantur. ^Aliqui metuunt, >-vobis authoribus renmciatmprafuU
ipfefummœ r er um pr a effe pot er it : proinde aut legati, qui Epifcopi >/-
^te*gerat ₂ imperium tolerandum ejje (id quod uobis mfolens foret (éf
am co lie gam afafcendum _? qui gubemaculo admoye^ur : ita~

que futur um _yut pro uno duos patiamini. Jüud autem metuentibus pof"
fem cum Çelrorum legatisfacete refpondere , Quidß cœlum rudt ? qui
in rebus tutißimis\\> ubi plane nihil eft periculi_y finite timent : quaßve-
ro uüo feculo m Hollandorum conciho ea de re difceptatum foret : aut
hodie etiam difputetur_y ut id confilii alias notumfuerit , quanto quam
nunc ad id conjequendum potiores occaßones ohm fuerunt: quanto tent\'
por a aptiora, Epifcopi magis idonei : quidem locis ad extundendum
nji, qmd ißifingunt, fe arte amifjuro s magis oportunis. Cum portam
Cdtharinianam urbis prœfidis teuer ent principes Hollandici nominis, ß
quid ßetijjet_y quid per grdtias prohibuerat t^ABadio üb latum religio-
Je recufaVmus. ^Philippus quoyisfortaßis impeüipotuißet_yfi hue Hur-
gundionum confiha fpeBdjfent. Majorumnoftrorumres , quœ ^varia
utrinque for tuna fuerunt (ut funt prineipum offenfœfaciles) quorfum
attinet mwere ï Sed donemus id agi, quod iBi uolunt : donemus ß
quid gray im a dit, pote fi. uit quant o Leodims Epifcopatus fitu , ad
propagandes tuendofque terminos opportunior : qui ne que nominis ce le-
britate , ne que opam luxu ulii cedat : quid islud lab or at ? De collega
f-uero afcifcendo aut fuffîciendo ^r>uicario, çommentum eB ac fomnium:
quafi njero eum aß i duo prœBo intra mur os ejfe oporteat ₃ ac non tan-
tum juris ex aliquant o intern allo, quantum prœfens, ffl in confpeftn
chïum oherfdm, dare poßit. Semper enim habendus tliquis e more.^
eB, qnifummœ rerum facrarum ineccleßafiicis operationibus praßt :
quare nihil neeeße efi de collega aut uicario perfuafionem <-vanam in-
duere. Quodfi coHibitum effet tempus dicendo hic extraher e , poffen*
tommemtrare aliquot, qui utrique ecclefiae cum fumma gloria prœfue-
re. <-verùm hi uobis notiores funt, quam utßt opus, ltaque Erardum
heodinorum Çardinalem hominem exceüentem fineer} commendamus,
quia u obis ut ilis er it. hoc prafertim tempore : quo ab afperas Tranß-
felanorum res, quibus ad ultimum prope diferimen u ent um eB, tantus
njir defîderetur, qui pacemfaciat, ab lat a recuperet, quanti que at.
Confidofore, ne quem hujus uiri pœ nit eat, indiefque uobis charior
fit futurum ^rvos rurfum a nobis, ut amicis pspuli Vltrajett. omni4
\' tequa in poßerum impetretis.

Et in hanc quidem fententiam ille multa & magnifica verba fecit. Legatis beaigpè re-
fponfum : commendationem iliam gratam effe, & eo quidem gratiorem, quo ßurgundionum
amicitia populi Ultrajed. ad farciendam concordiam & pacem ultralfelam magis neceiiaria_
effet : non addubitare fe, quin omnium fuffragia in Leodinum inclinarcnt, Paucis polt die-
bus legati Caroli Gelrorum DucisUltraje<5tum veniunt. His quoque fenacus fodalitiorum
Ecclefiafticorum folenni more indidus, in curia petentibus datur, Paucis hi legatione relata,

Epifcopatum uni è tribus his popofceriint; Francifco Ducis Lunenburgenß? nlio,aut Erar-

do Leodinorom epifcopo, aut alîcui è Bafilicae primaria Canonîcorum çollegio. Addita funt
fplendida promifla, fi per inita fuffragia horum aliquis Epifcopus crearetur, Quicquid prae-
fidiorum, terrarum, oppidorum,Ecclefiae,belli jure ademptum teneret,univerfumvetenbus
injuriis exoletis redditum iri. Privatum cum Tranfifelanis diffidium, ad publicum ecclefiae
ncgocium non pertinere: &utpertineret,haudgravatè , quicquid elîetvel od.ii vcl fimul-
tatis, fe pofiturum. Inde fides prîncipis & bénéficia in pop. Ijltrajed. cum aliàs, tumbeîlo
Ifelfteinenfi commemorata, cum in tuillo auxilii fpes, praeterquàm in eo verteretur,legatis de
propenfo in Ultrajed, Eccîefiam animo, & rerum promiitarum magnitudine , gratis ad».
Benemerita in rempubl. liquere , Epifcopatum autem ab incevro comitiorum éventu pen-
dere : proinde in eum fortem inclinaturam, cui Deus dederit. Secundum bos poftremi Co-
lonia fupervenerunt. Hujuslegationis princeps fuit Cornes à Rennenburgo ; ab his commen-
datur HenricusPalatinus è Bavarorum ducibus, Coiîega Ecclefiae Vo.rmatienfis, Archidiaço •
nus Aquenfis ,\'Canonicus Colonienfis. Dici non poteft, quanto plaufu omnium penè ordi -
rum hujus commendatio fuit excepta : five quod domeftica & trivialis nobilitas contemptui
ferè haberi foleat, ut ex claritudine generis exotica, potentiam opefque vol go metianrur : fi- Mem a
ve quod feneftram ad occafionem alios excludendi fibi apertamviderent. quo reciper.etur is, cmttndentiä
quo nullae unquam injuriae in Ultrajedinos profedç elfent. Sed ad Bavari plaufibile nomen, ad vacant em
acceifit & praecipua Comitis apud plerofque confulares gratia &authoritas, qui Burgtindos ^ckfiam
Sc Gelros ex aequo impugnabant. Inter populäres Gelrum facilè infëdando invifum facere: _g ^S\'™™
înjuriam in Tranfifelanos focios exaggerando vociferari, nonamicitiam ,non reftitutionem " \' \'¹ "
ablatorum, non pacata, fed hoftiliaeum promittere, utcunque diflimularet. Veterum certa-
minum item memoriam cum Hollandis refricare, novas infidias & artes. eorum verifimiles
comminifci, adeo ut averfis alienatifque ab utrifque populi animis, fi res fenatorii plebeiive
fuffragii fuiffet, jam omnium confenfu Palatinus praeful renunciatus foret. Leodinum, ut ipn
fis inutilem abnuere : quod cum utrunque epifcopatnm pari cura adminiftrare nequiret, fu-
turum , ut per collegam Burgund! fanguinis, via Hollandis ad fpem Imperii cum perpetuae
totius ditionis fèrvitutis jugo panderetur, Tetigit hominum animos ferocium quarundam
denunciationum memoria, certamen de paludibus bellum magnum, immortale odium per
îniquè afferta ecclefiae bona,ports Catharinianae injuria,memorabilisinVigiliaPafchatis pro-
ditio : poftremo , quicquid unquam contumeliarum ab Hollandorum principibus acceptum
effet, id tune vulgo inter civitatisprimoresmoveri. Exaggerabant hoc vêtus odium rgeen-
tia flagitia militum\', quos legati addudos, à defignatoribus manfionarhs per hofpitia fubur-
foana diftribuendos curarant. Hi per ebrietatem efferatiores , multa convitia impotenter in
Ultrajedinos jacere, infolenter Imperatoris opes fpirare, à Burgundis fubigi poffe ad fulci-
piendumquemcunqueobtruderent, arma minari,Philipp! exemplum feroeîter exprobare.
Accedebant adhanc effrenem verborum petulantiam & fada juxtà flagitiofa, quae potus vi-
îentia exagitati îicenter defignabant : in cupas cervifiarias pedibus infultare, iis diffradis po-
tuminfblumefFundere, vitreasdomorumfeneftraspoftibus convellere,hismoribusodium
magtsmagifque fuis augere. Neque Gelrus quidem melius audivit. Cenfuerunt legationem
ejus, ob infignem adverfus S wollanos perfidiam, rejiciendam elle ; fpeciofa verba,& promis-
fa magniftea eö fpedare, ut pari fraudulentia cum Ultrajed. ageret,qua cum illis egilfet: nec
pacem, aut rerum ablatarum reftitutionem, fed armorum potius focietatem in quam trahe»
.tenrur, expedandam effe. Quae autem commemoraret mérita, non pro meritis habenda *
quae precio emerentur. In id enimbellum quicquid impenlàrum fadum effet, fe feciffe: Du-
ci liberaliter adeb fuum perfolutum ftipendium, ut adhuc ab eo bello rempubl. aere alieno Ia-
&orantem haberent : nufquam ad id exemplum principes defuturos, qui eandem fidem ac fo •
cietatem fecum ad bellum gerendum ineant. Sed ne focietatem quidem id nuncupari
poffe, quod magno redimatur : nec meritum aut beneficium commemorando earn am-
pli ficare debere t qui pro militari opera , ftipendium inautoratus fecifset. Talia plebs
inter fè tota urbe gregatim colleda ferebant. Itaque tota civitate in Palatinum con-
Verla, religioni, quae plus aliquanto fapere, quàm hominum vulgus, aut ii , qui affe-.
«îlibusdudi tranfverfum abirent,confultando videbatur: Leodinus vel hoc nomine pl_a-
^cuit,qubd per immenfas opes, amifsa facilè ac tuto recuperare valeret : fimul ut per ilium u-
trofque fibi grato & opportuno, nec minus reipub.utili obfèquio demererentur.Haec difsen»
ßo e6 paulattm proceffir,ut Confulares multitudine infanientis vulgi, nifi apertè vim denun-

datent, in Palatinum, quem fenatus pofceret, renunciarent ; identidem occinentes , penes il-
!os fuffragiorum quidem jus efle , fe verb penes urbis portas claudendi aperiendique potefta-
te m fore. Hac animorum ferocia, timor ingens inceffit collegiorum fodalitia : fed nuîlos s -
què atque eos, quos pecuniae plus quàm vit® pericujum follicitos habebat, Horum pars ali-
qua, veriti, ne fi quid plebis confiliis adverfarentur, pr®d® direptionique forent, aurum, in »
aurataque vafa fîlentio nodis in terra defodere, aut penes civem amicum occulté dcponere.
Tu m demum compertum eft, quàm parum fpei in incertum fuffragiorum eventum collocan -
dum fît, cum popuîus armatus adverlus fummam poteftatem jus ufurpantes, ita jubeant,ut ilii
fiant dicanturqueauthores, ubi non plus juris relinquitur, quàm multitudini videtur. In con-
fefîo certè eft, plerofque partim metu, partim tranquillitatis retinend® caufa,fuffragiis com-
mutatîs, plus obfequutos plebi fuiffe, quàm ex ®quo & bono reipublic® incolumitati con-
fuluiffe. Intervenir his populi in Palatinum confeatientis clamoribus, triduè quàm comitio-
!f rum dies adefîet, malum, quod non modicum pavorem urbi intulit. Gelrus cum inftrudis
opprima ^coP"^s tranfîto Rheno Burgundionumcaftra in vico Termeida opprimit, Caoti multi, intec
" quos tribunus militufîi Guîlielmus Turcusfuit : impedimenta omnia adempta. Aderat inter
hase comitiis didus dies, quo ad creandum convemretur. Vêtus confuetudo tenuerat,ne co-
mitiali die conventus in civitate agerentur, ne fenatus item legitimus haberetur : fi qui exte-
ri principes ,aut principum legati intra muros per id tempus efTent, ad eum dlem urbe esce-
derent, quo ex concepti jurisjurandi formula , liber® ac redç extra metum & grariam fuffra-
giorum fortes ferrentur. Contrà nunc omnia acciderunt. Legatis trium principum candida-
torum in civitate in futurum comiticrum incertumque eventum haerentibus, fenatus per
Cofs. manerepentè edidus, religion! ingentem terrorem fecit. Confules tum erant Erne-
ftas Amerongus & Henrîcus Verborchius. Port® clauf® tenentur : conftituitur çonfentien™
tibus fententiis omnium, non ante fenatum dimitti, quàm accepiffent, quis Epifcopus deft-
gnatus effet. Lidores armati curiam circumftabant : hue plebs cum telo, quod trépida res
novarum rerum cupidis obvium obtulerat, tota civitate ofHcinis & tabernis relidis confluxit.
Ibi percontantur, qu® fit fenatus fententia : eundem Palatinum le poftulare vociférantes: ig-
notum laudibus vehere, Gelrum Bùrgimdumque paribus convitiis infedari, bellum fe habî-
turos praefens, fi inalterutrum illorumfuffragia inclinarent. In bafilica Martini major fre-
mitus vulgi in expedationem eredi audiri ; globatim fefe colligere. Secunda diei hora erat»
cum religio adhuc in comitio fententiis variantes, nondum inter fefe convenifîent. Senatus
qui in curia fedebat, aegre ferens mora fe extrahi, frequenti hominum è plebe manu feptus •
cum Âmorfortiorum legatis» confule pr®eunte, curiam egreffus, in comitium decurrit. Tré-
pidé fores, quafi è cardinibus eas vellent convellere,quatientibus refpondetur,intus neminem
è prifeo inftituto, quoad ferrentur fuftragia, intromiffum iri : fi vim facerent, ferre decre-
tum effe , utcunque cederet. Ubi aliquandiu claufîs foribus, paribus animorum fpiritibus
difputatum effet, ad extremum multis blandimentis à confulibus datis,impetratum eft ®grè_sut très, aut ad fummum quatuor intrb admitterentar, qui populi poftulatum, fenatus nomine
exponerent. Quod quidem etfi prêter veterem comitiorum rationem effet, in pr®fenti ta-
men fenatui obviam eundum hac in re vel eam ob caufam duxerunt, ut quod licu-it ,iram cu-
piditatemque eorum compefcerent : fîmul ut materiam,fuperbiam religionisfquod juris con-
Goiofredi *^uetudinisque haberetur) calumniandi in pofterum,è mediofubmoverent. GodefridusVor«
Voordiî ref- dius cum paucis intromiffus, poftquam in concionem venit, ex fenatus verbis₅quodè repu-
ponfumani- blica videretur,benigniter contendit,ut propter fociorum ultra Ifelam res afflidas,planeque
mâfum» diutino bello fadas,bonum aliquem virum crearent, qui ecclefi® utilis, fuis amicorumq¹¹^⁰\'
pibus pollens, amiffa, xreque alieno gravata recuperare poffet : ipfam non folum urbem> led
totam ditionem fuperam & inferam,authoritate & ârmis ffi res dubise pofeerent) ab injuria
8c libidine cum aliorum, tum finitinaorum principum tutaretur. Refponfum ab Archjdiaco.
no princîpis ®dis, eô collegia fodalitiorum conveniffe, ut fumma animorum concordia,ejui-
modî virum renunciatum fenatui populoque traderent, qui pace & bello ex ufu ecclefiae fo-
ret. vel fenatu ociofb, & ab armorum ftrepitu, animifque quieto. Hoc di&o y ordius ira
accenfus ? magna fpiritus ferocia, Haud fatis (inquit) vobis liquet, quantum vobis Reipui?.
falas curx eft, neque ocium verbfuppetit, id nunc difeeptare : id unum interim ieaulo date
operara, ut ne quem alium renuncietis» quàm Palatinum , nifi gravius quidqnam animarum
famos expend tmlitis : memores etiam atque etiam perinde,ut vobis poteftas deiignandi eft»

qiTGmvîtîeÈur, penes nos portairam cuftodiam effe. Concîtatùsitaë condone fefe abripiens»
cum reliqua utriufque fenatus parte ïn curiam rediit. Necdiu quidem hîc commorati, ite-
rum cum pîebis colluvione, multo graviori fremitu, apertaque vociferatione comitia répé-
tant : fed fruftrà magna vi fores diu verberantibus neque apertum, neque refponfum datum
eil. Doluit haud mediocriter fenatui fuperba (ut ipfi interpretabantur) exclufio : fed in prü-
fend dilÏÏmulantes asgritudinem, à vi temperarunt. Regreffi inde in proximam Bafilicam »
ubi tota urbe plebs colleda, in novarum rerum expedationem ereda ftabat : multa ibi apud
înconditam multitudinem defuperbia & fupercilio Canonicorum quefti, indignitatem rei,
quöd intromilB non effent, fed ne refpondere quidem dignati fuifîent , dolorem egregiè ex-
aggerando amplificarunt : ex compofito videri eos ad quartana horam ufque fuffragando to-
tum diem eximere : ut ita fenatum & populum tsdio morse domos quemque difperfum, fa-
ciîiusludifkarentur. Quinredàconfociatisanimis,ferro didatum ,quem fenatus, quem
populusjubeat,incomitiumvaderent.^? Sequitur illicb ex omni multitudine vox confen-
tiens, in procindu liante, vadendam effe. Accepiffet ibi me hercule refpub. trille vulnus,
ni fi Comes à Renneburgo prsefenti authoritate & oratione luculenta furentium animos
îeniendo caftigandoque à vi prohiba iffet. Erat per earn ternpeftatem Archidiaconus prima-\'
rise aedisPhilibertus Naturellus, èBurguiidiaoriundas,ptudentia fingulari& comitate ex*
imia: ob id in Hollandorum concilium non infimi fubfellii ledus, homo ad pacem &
concordiam conciliandam natus , «iate grandis. Author hic omnibus fuit, itumqueiti
fententiam eft , ut lortes charta à juratis fcribis exciperentur : iple cogtiitonbus duobus ,ac
totidem fcribis adjundis, penes quos fides conftaret, hac ratione dein eas recownofceret, ut
qui candidatorum fuffragiorum numero alüs duobus foret fuperior, hic Epifcopus declara-
retur. DatifuntArchidiaconoDecanusServatoris,&DecanusD.Petri. Hi fcribis adhir
bitis, catalogoque fuffragiorum in fuas claffes digefto, Leodino duobus calculis Palatinum
fuperiorem invenete. Et ad hune quidem modum Henricus Palatinus, Epifcopus Ultraje- Pdatinm
dinus creatus fuit.In quo Principe, hoc mihi fatale fuiffe videtur, ut quemadmodum per tu- ^.

niultum Se armaEpifcopatumfortitus fuit ,armisdeincepsperomnes fabulas fuae partes ja- 1" ^vomd:atus,tragicafpecie cataftrophen clauderet. Yox totiusconcilii confentiens deinde fe- \'
quuta, ratum Palatino Epilcopatus nomen firmumque fecit. Mox Naturellus filentii fiderai
ab omnibus conceptisjuramenti verbis padus, ne comitiorum ratio in vulgus propalaretur,
indicetn in confpedu omnium combuflit : eo paóto cavere poffe ratus, ne deleta fuffragio-
jum nomina, cui fraudi effent : led ut mitigatis plebi animis, quod numinis nutu votorutn
compotes fuiffent,difcordia ita fopiretur, fi in reliquos candidatos lati calculi in obfcuro per«
manerent. Etprofuiffct confiliumadpublicampacemfarcieQdam, nifi inter fe ipfi mutua
fimultate & odio laborantes ₅ malum qaod bene opprimi poterat, dimiffo ftatim concilio,
exaggerate perrexiffent. Erant in Canotiicorum fodalitiis homines quidam ad fadionesa-
lendas fato penè quodam nati, amîcorum Gelri nom\'inis ,fanguine illuftres : alii item, quos
contra avita in Burgundosofficia , inter fuos, advcrfusillorum potentiam publicè fatis com-
inendabant. Hiperinde ut è plebe homines, fuam quiquefadionem pertinaciter annixi de-
Fendere, antea fefe armis faepe è publico fugarant: vim ex compqfito invicem , contèmpto
fenatu fecerant. Nulla hi perjurii confeientia idi, nullo religionîs nomine moniti, poftri-
die in omnibus conviviis, in circulis res comitiorum invulgavere : prodere in quem cujuf-
que fuffragia inclinaffent, invicem linguis procacibus convitiando infedari ac proftindere,
utrique urrorumque principum potentiam opefque extenuare, pro fe quifque alios vitupe-
rare. Iacobus Apelternus Decanus primarius divifo cœtu, f_ub haec loco editiori ,quicho-
to jundus haeret, confcenfo, Henncum Palatinum è Bavarorum ducibus Epifcopum ad po-
pulum pronunoiavit. Populus eftufa laîtitia ad earn vocem geftiens, illico acclamavic, quod
fœlix fauftuenque fit populo Ultrajedmo. Inde folennifacrorum caeremonia ,Deo paeande-
çantatus, gratiaeque adae, quod comitiorum eventns bene aufpicateque celfiffet. Poftero
die Collegiorum Sodalitia iterum coguntur : ubidelegationead novum Epifcopum Colo-
«iam mittenda adum. Legati didi, Decanus primarius, Chorepifcopus, Decanusœdis D.
Petri, D. Gerardus Sukerodius. His additi notarii duo. Legati brevi ex urbe profedi Co-
Vniam pervenerunt. Principi adeptum honorem gratulati magnificè excipiuntur. Ad-
vantur dona vifend^ magnificentiç, fin galis paterae inauratç finguls , pronominis cujuf-
^ue dignitate graves» Diebus aliquot largiter coiwiTando ibi abfumptis, moka de publica

ditionis utfiufque ftatu, fed ante omnia de bello Tranfifelano cum Gelroräm Duce collo- ■
quuntur : docentque univerfam ditionem magno ipfius teneri defidetio,atque adeo vel ob id
cum impenfius defiderari , qubd Gelrus, ob repulfam tradum infeftius bellum in facias civi-
tates ultra Ifelam nunc redintegrate crederetur : fpem certam efse, id per eum dirimi pofse:
Sc in gratiam novi principisquidvisleabeoimpetraturos, fi ipfius prasfens authoritas ad-
fit. Verùm ad Inaugurationen) maturato opus efse , rem dilationem haud pati : alioqui fi fe-
gnius fe ad iter paret, futurum ut caftellorum ae praefidiorum quod reliquum adhuc in Tran-
melanisefset,id univerfum amitterent. Ultrajedi quoque humilem obfcuramque multitu-
dinem impotenter fremere, quöd foeiis non feratur auxilium : bellum tantum Gelro moven-
dum voeiferari : haud exiftimantes, quantum malorum fibi exoptent, ubi liceat ab armorura
ftrepitu efse tut! s. Lim inter ; »opulares fuos per hunc proximum comitiorum eventum fa-
diones quoque exoriri, aliud ex alio malum nafci. Contendere itaque fe, ut mora omni
prascifà, quam fieri pofsetocyffimeaccederet. His legatorum verbis refpondit Palatinus,
îè id operam daturum, ut quamprimum rebus domi difpofitis ad feedus faciendum, capelsen-
dumque Epifcopatum, & quidemcum prima asftate adproperaret, Confidere (quia nulla
fuo confilio bellum conflatum eiset) fe utrofque firma pace confpciaturum : maximèfihue
gratia Ultrajedinorum _s & preces hominum Gelri nominis accederent. Legati brevipèû:
<iomum redeunr Erat autem per id tempus refpub. is eo ftatu ,ut paulatim feintillaequi-
dam difeordiç inter fadiones per Palatini Epifcopatumorirentur. îi qui à Gelro ftabant,
nullum convitiorum genus in Epifcopum non torquere. Iacobae heroinae ftirpem fcilicet re-
vixiffe : accitum item è fupera Germania ftrigofum capum ad faginam. Denique immodicî
effe inter pocula, in ccenis, in extenuandis principum Germaniie opibus. Nec defuerunt ad-
verfushoscalumniatores ,pertinaces novo principi defenfores, qui feftivo joco illorum fy-
eophantiasfic eluderent: Ejufmodi capum plaçere, àquoôYatam vifenda (legatorum in-
aurata pocula fignificantes) ponerentur. Uli virum ut ftolidum ac bardum vituperare:hi con-
tra magnifiçè virtutes ejus predicate,humanitatem, candörem & gratiam apud populä-
res vehendo amplificare : poftremö fimultatis hîc materia\' inter principes fenatus, & Gelri
nominis fadiofos homines nata eft,quse rempub. fenfim gravius ad exitium ufque poftea ex «
ercuic. Qukquid fando de Bavarorum Ducum vitiis auditum effet, hoc non fine fucato
commentoegregièexaggerando,identidemocclamare, &quafi vates infoelices omnia in-
faufta inaufpicataque denunciare. In hac animorum contentione & vario certamine qua-
tuor plus menfes labuntur. Itaque legati, ad eum diem quo Ultrajedi expedabatur prin-
ceps, è Tranfifelanis venerunt. Mifertmteö & inferas ditionis civitates, qui novo Epifcc-
^rApparaium P° adventum gratularentur. Ingreffus brevi poft urbem cum eo armorum apparatu, quo
defcrihitP.à principibus mos eft intrare ,quando regna& imperia primis inaugurationibus fufcipiunt,
Beeden A- in curiam, veterum Epifcoporum ritu armatüs, ubi vetüs & novus fenatus coadus ferat, de-
quifgrano fcendit. Ibi poft honorificam gratulationem fenatui populoque Ultrajedino è more con-
c.z.fol _Ceptis verbis juravit, fe patriae patrem pro fe praeftaturum ,defenforem ditionis, amiffa aïs-
"ⁿm ^Vltra~ itaque vindicaturum : boftes ditionis, fuos duceret : fortunisfuis & àrmis ad propagandas
^{1 m} *^m fines, & Ecclefias opes conftabiliendas augendafque operam daret. Omnibus hie cseremo-
niis inaugurations exconfuetudine perpetratis, in Civicum templum dedudus, mox armxs
ibi pofitis, & vefte talari, & ftolaindutus,in Tutelaris D. Bafilicam folenni pompa abduci-
tur ;tantbdignitateconfpedior,quantoturbaequeftrium hominum, fenatorii item ordi-
nis,Sc religioniscum plebeprofequentiumauguftior. Hinein curiam magnam conceffit;
ubi prolatum in medium, libertatis ac privilegiorum ditionis diploma, in trium ordinura
eonfefsu more majorum , ratum fandumque else juftit: obfignatamque interpofito jura-
mento, confirmavit. Poft paululum morç inde in aedem principem D.Màrtini Tutelaris de-
dudus, in fedem D. Willibrordi collocatur. Laudibus Deo pro paftore fofpite dato décati.
tatis, turbaprocerum ononis ordinis profequentium venerabilis ,in aedes Pontificias fe rece-
lait. EthaequidemprifcçEpifcoposUltrajedinos inaugurandi casremonix fuerunt, cuna
foli utramquejurifditionem pari cura bello ac pace tuerentur. Illud autem non abs re fuerit
■addere, non plus juris eos intra civitatum muros habuiife, quam populi beneficio concede-
retur. Praetorem conftituebant, quijudicum decurfis praefideret,& in capitalibus fuppliciis
fententias rogaret. At poffeflione vero jurifdidionis profanae amiffa, is ordinatus conftitu-
«ufqueeftreipublicseftatus,quemhodiehabemus quidem, allongé diverfurq abiiloquera

«a tëmpeftate tenebamus. Nec diu pbftreligioni à praefule, ingenti app^â¥u véreque pon-
tificali, *Lautia in sede Serv\'atoris praebita eft. Dies indelegationibus cum aliarum civita- *Gerardm
tum, tum Tranfilelanorum audiendis conftituitur. Poft honorificam hic gratulationem gra- GdJmbau-
\\es querimonias fupers ditionis déférant, qukn atroci bello fcflà , eonfedique à Philippifimmtpin*
morte, à Gelro vicino hofte de integro petantur : ut undique obfefli, penè detectis ac mœ- iJf^^".
nibus dimicantes ,eumurbe aegrc abltinere cogant : adeo inportis, propemodum le inter tonmLov
omnia inimica & infefta medios caftra videre. Ifelam interclufum praefidiis, arees fibi ad de- de ingrejfu \'
fendendosfeahliofteopportunas,jamomnes amiffas, bellum diuturnitate grave zerarium Philippine*
jamexhaufiffe,utdiutiusid traherenequirent: fuiiîe nonnullam fpem in Phiiippo, fi fata minit etiam
eum diutius fu per ft item reliquiffent, Nunc Tranfîfelanarum civitatum animos in novum in- ^c,x^Ponti-
tentos principem, ab eo vel praefentem fibi opem polliceri, vel ipfum ad fœdus faciendum ,
redimendamque quantieunque pacem, pro feannixurum.Epifcopustametfi legatorum preci-
bus & miferahili fortuna motus,fuisauxilium ferre cuperet, perieuli bellorum magnitudine ° "
territus, ad pacem faciendam, quam ad arma animo inclinatior erat. De fœdere autem fpe-
rari nonnihil poterat, fed cum eo grandiori pecunia opus effet, quàm ut units folvendo fuffi-
eeret : & ipfe tum temporis »ris inopia per fumptus magnitudinem in inaugurationem fa-
di premebatur, cenfuit ad maturandum negocium, rem ad tres ordines referendam effe : fibi
animurtilaborumoneribus aequatum fore,fi ipforum Confilio adjuvaretur. Agitur paucis
inter hsc diebus ordinum lenatus : hucquoque civitates focias infeçç ditionis coguntur : ibi
Bpifcopus in frequent! condone advoçata, mann filentio indido. Si per fata fieri potuil-
fer, ut iaetius Epifcopatus exordium (inquit) fortitus effem, nihil profedo effet neceffe or-
dines ampliff. ad vos de communis ditionis difficultate maxima hodie referre. Tanta enira
cura, tanta folicitudo mihi patriae confervands per vos cum nupera inauguratione injecta eft*
ut molis in humeros fumptç tantum nou pœniteat. Itaque ergo-initio ftatim unicè mihi ftu-
dio habendum duxi, concordiam facrire, ubi diffidium eft : pacem facere & fœdus jüngere,
fi aut bellum ufpiam fit, aut animorum certamen ; ut in reliquum, ditionis ftatum domi SC
8c foris cum laude adminiftrem. Vereor autem (quia de impenfis facieudis, non autem de
fumptibus circumcidendis agetur) ut perinde oratio mea ad animos veftros mihi in pofterum
conciliandos componatur, atque fi de re plaufibiliori verba facerem. Atque utinam vel fata
vel humana confilia dêdiffent, ut his fuperfedere liceret, & proinde omnibus luprâ infràque
pacatis Iaetius omen de me caperetur. De bello loquor, quod fociç ciyitates ultra Ifelam gra»
ve habent & longum cumGelrorum principe, & indies poft paululum fpatii violentius redin-
tegratur.îd autem quibus authoribus & undeortü fitjquibufveinitiis cœperit₃haud libet per-
contaritCQnftatenim.Finis autem quisfitfuturus, in incerto fortunç cafu pofitum eft.Quartus
jam fermé annus agitur,quödAte nefcio qua fataliTranfifelanorum concordia bello inteftino
perturbari cœpit,atq; ita perturbari, ut difcifsa nulla ratione farciti pofse videatur. Numinis. fi¹^
tamen beneficio evenit ,nedomefticaillalues infeftius exclufo hofte prorepferit, Se animis ^,mrm>conlociatis adyerfus eum bellum geratur, geftu eft com\'muniter, geftum eft ipforum impen»
fis, ab (que civitatum infers ditionis fumptu. Exhaufto ad faeces aerario, opulentiores qui o-
neri ferendo funtf, pro fe quifque ad oppida, uxorem, liberos, divina denique Se hu-
mana ab hofte defendenda contulerunt. Multi item voluntarii ex robore juventutis pietatç
in patriam fuis impenfis mjlitarunt , ne aliunde externa auxilia implorantes , quen-
quam in belli focietatem attraherent. Ancipiti fortuna belligeratum eft. Saepe exerci«.
tu in hoftium agrum indudo , profperè cum illorum infigni clade res maximas geffe-
runt : fsepe rurfum inftandi ftudio infequendique in infidias tradi, cum magna ftrage mul-
tis fuorum amifHs, retro in oppida compulfi funt. Pons \'fuper Ifelam fadus, igni ab hofte
fubjedo eonflagravît. Utcunque per multum tempus bellorum cafibus variis ad hune mo-
rfum. adi fuerunt, fubinde tamen majoribus animis quàm viri mole ea repararunt, donec
câftellîs penè omnibus amiffis, & aliquot oppidis per proditionem perditis, cum undi-
que praefidiis boftium obfidione conclufi tenerentur, ad ultimum, fubfidium à Philippo pe-
terent. Et fpes ingens quidem in eo erat (utiaccepi) nifi quorundam non fana confilia fe-
quutHs , privat a; fortunae augendae magis, quàm rei Tranfifelanae tuend« memor, tranfver-
lum abiviffet : vir cetera egregius, qui pacis bellique artibus ( fi fortuna tuliffet ) & gloria
quemlibet fuperiorum square potuiffet. Neq; verb propterea ad hoftem fociorum def^dio
f«quuta eft, verùm redius confilium amplexi, maluerunt in fide Sc focietate ₃extrema omnia

fortiter fuftîncndo, permanere Î quam verfis velis fidem violare, eoque iticlitiareà fuis de-
iertî, prsetenues virium reliquias, qüb fortuna vidoriam traduxit. Bellum etiam externum,
inteftinum ,illo gravius malum, in quantum difcrimen pecuniae inopia Daventriam penè ad-
duxit.^?cummilitumftipendiapofcentiumtumultu praedae direptlonique ftaret ,jamque ad
juftam dimicationem medio foro per ventum effet, ninuminis ope ex improvifo praefens
confilium apparuiflet. His igitur cum nihil fermé reliquum fit praeter infœlices animas, &
inœnia tedaquelioftium machinis deformata, reputate mecum , quo confilio fufceptum tan-
ta animorum pertinacia bellum continuetur : id enîm operseprecium eft cognofcere ; & ma-
gni quidem refert. Et haud fcio, an illis ad pacem faciendam oceafiones defuerunt (ob infi-
dam & infîrmam focietatem ,eam nunquam recipere placuit) cprtè ftudio fe ulcifcendi ma-
gis quam praedae, iifdem bellum quibus fufceptum eft animis, quamvis fortuna difpari, tra-
xerunt. Pro arisipfis bellum eft haud perinde fuis atque communibus. Etenim fi fabula ea
confentanea eft, qua Menenium Agrippam Pop. Rom. in feceffione in facrum montem, pa-
tribusreconciliaffe, & animos eorum flexiffe legimus, profedb bellum fociis illatum ,vim
Tranfifelanis obortam, abadas pnedas, caftella adempta, vaftationes agrorum, portas,flumi-
na, faltus,facra profanâque obfideri, tedaipfa quad": & quicquid injuriarum populo Tran-
fifelano infertur, ad univcrfos pertinere exiftimandum. Membrum aliquod, quantumvis
pufillumficorporipereat: fipesvulnusaccîpiat,non conferuntur ociofae manus, non os,
non oculi,non cor, non ulladenique corporis pars ftertit, quin alia condoleat, alia mederi
opemque ferre annitat ur ralioqui futurum, ut omnia fimul tabocorrupta membra, cum illo
Bpif bi » ^revi conficerentur, ac pœnas non lati auxilii Iuerent. Eptfcopum me, ut caput

confider at & utriufque ditionis elfe juffiftis : atque utinam eum praeftare poffem, quem is apex poftuleu
de hello Tra- Tot oppida, tot arces, labori minifterioque mutuo à majoribus tradita quafi per manus acce«
fifulanue pimus : Sc ea membra & vifcera non tuemur , fed committimus amputari, committimus ab
*t Gddro il- hofte finitimo difcerpi : & eo quidem hoftäw qui per cuniculos internecionem veftram mo-
lato. litur. Enimvero id fpedat unum, ut diffi pads attritifque diutino bello Tranfifelanis, quos
opportunos habet, vos pofterius alios poft alios adoriatur. Quid enim facilius ? Utinam va -
nus ha.bear,&falleretvaticinium, atque ilia non infigni utriufque jarifdictionis calamitate
indies periclitaremur. Audio omnia ferè ab eo praefidiis teneri , praeter Daventria ra,
Swollam, Campos, très praecipuasillius ditionis civitates, ut quartam ejus partem , reli-
quisamiflis,vixintegramhabeamus. Tenet ille uberrimos Epifcopatus & Ecclefiç veftrae
proventus: tenetterramfrugumcopiafcaturientem, palcua ₅lylvas, aquas. H®c ego om-
nia repetenda effe cenfeo. De via folum recuperandi, res in confilium venit. Scio vos à bel-
lo abhorrere , ut par eft, nec ego vobis author eropäcis quam habemus turbandae : non enim
is fum, qui poft Philip pi Epifcopatum, &tot annorum quietem, in pacatis rebus bellum
quaeram. Rationem itaque ineundam cenfeo, ut aere redimantur ea quae bello ablata fiint,
priufquam gravius deintegro in focios comparetur. Legati mittantur ,qui de concordia &
pace cum Gelroagant. At deratione pecuniariamovebiturdifceptatio,undeargentum con-
quiratur. Equidem quantum ad me, utinam pecuniae copia fuppeteret, non recufarem meis
impenfis vel quanticunque adempta recuperare, & fœdere fempiterno pacem Tranfifelanis
firmare. Decernenda in hune ufum à vobis pecunfa eft, & ea quidem conficienda, quan-
tum poteft : ut utrinque ab armis difcedatur. Scio ampliffimis his ordinibus infuetum id vi»
deri : neque dubium eft, quin fecum ita cogitent, novum effe, neque fando ullo feculo audi-
turn, onera ditioni imponi : Davidifemiffesfingulosin jugera petenti olim negatum fuiffe ~
hominum memoria non conftare, nuper inauguratum Epifcopum novo ftatim vedigab ^os
onerare occœpiffe. Reputate hie mecum, qualis apud majores veftra fuit Refp. qualis di-
tio, qualemque per manus traditam accepiftis : & viciffim praefentis tempeftatis conditio -
nem ac ftatum cum veteri collatum\', videte num eadem fit : videte num ullo feculo ita faerie
divulfa, ut hodie eft, cur hoc proponere effet neceffarium. Illis,five pax fuit, five bellum ha-
buerunt, agri, oppida, fylvç, amnes, pafcua, omnia fermé incolumia denique manfere. No-
bis autem,quia ufu venit, ut magis id quod neceflitas cogit, quam quid confuevit, & ère di-
tionis fit,quam ad exemplum allegandum facerevideatur, capeffamus : reputare par eft , prî-
mùm quiddeceat, deinde ut vefttç exiftimationi ad pofteros confulatis : apud quos perinde
audietisjUt nunc res veftras vel fortiter tuemini,vel per ignaviam & focordiam ailabi patimi-
nii:latas olim & opulentas,nec angufta s & pr^tenues.E t^ prçfentis tempeftatis gratia haud.

fnîmis îabôtândum, üt pîetâs în patriam, in focios veftros jnxtà clara habeatur, Sc negle&i of*
ficii turpitudo evitetur. Itaque ponite ante oculos miferam eorum fortunam, quam depre-
eari facilius eft, quàm evkare,cui nos in meliori conftitutos confilio & re opitulari decet. Ve*
niat in menteminnatee omnibus mortalibus ergacommunem patriam,ergareligionem cbari\'
tatis : reputate efferentem nunc le magnam vellram fceiicitatem, & illorum res viciffim ad-
verfasjolim tarnen dklimiles, ita (ut incertacafuü funt omnia)in quo illï nunc difcrimine ver-
fentur, vos in par periculum aliquandoprascipitari poffe : memores cafuum humanoram, for-
tune ludibrium, live numinis vim potius fao arbitrio omnia regere ac moderari. Qiio magis
enitendum vobiseft, ut afflidis illorum rebus auxilium feratur : id quod pium erk , & eccle-
fix juxtà utile. Hoc exemplo difcant alii mortales, vi fortunse in pra?ceps abeuntium fuppli-
cum milereri. Sin aliud confilium vobis magis placet, nimifque ilia quae dixi gravia viden-
tur, quae commun! negocio plus condudura arbitremini, quum ocium erit novo ordinum
conventu feparatim difceptatote. Sic antiftes Ultrajedinus. Poftridie iterum conventus
ordinum habetur, in quo poftquam diu,aliis aliter cenfentibus,fententiiseft variatum,ne ora-
nino in fufpicionem latiauxilii arrepti, in belli focietatem traherentur, décréta funt principi
quinquaginta aureorum milia ad pacem populo Tranfifelano redimendam. Facta pace, non Quadragin-
antè Gelro de ea pecunia numeraretur, quàm dedudis praefidiis, amiffa ecclefiç rellituta fo-^ta mllia au-
vent. Et quo negocium maturaretur, quia dilationem non patiebatur, haud prius ab agendis ^rp^e°™_pJ^c/^etaordinibus defifteretur, quàm pecunia, minimâ infer® ditionis jadurâ conquifita foret. Hue jra«/!/«^-
contribueret, quicquid ecclefiaftici profanique nominis eiset, omnis ordinis ac loci homines. _rf<&.
Haec quo rata elsent, principi tabulas data; font jfeptimoIdusOdobris. Et quia id nun- menda.
quam antea fadum fuerat, opportuna malevolis calumniandi materia oblata fuit: Epikopum
novo more, nullo exemplo fibi emptum: miferam Ukrâjedinorum fortem, cum alibi nobi-
les homines Epifcopatus non fine largitionibus candidati petere foleant,fe verb contrà,Epif-
copum precio redemifle, Inter haec Doreftatum abiit,vetus Batavodurorum prsefidium.Ta-
metfi, quod ab initio venabatur, nunc confequutus erat: haud modicè tarnen de pecunia
contrahenda folicitus, brevi ordines & civkatum Iegatos ad (e accerfit, ut via iniretur ,qua
minimo dkionis onere ilia conquireretur. Difceptatum hîc eft omnium primàm ingentt
ammorum certamine, aliis in alios onus rejicientibus, quifque ie à contributione immu-
nem contra tabularum , quas dederant, fidem pro le alTerere annitebantur : publica tarnen
foliicitudo omnibus, nullo tranquillitatis. incommodo fummam conficiendi inerat. Eque-
itresuniverfumonusin domorum rufticarum , aut focorum urbicorum cenfum depellere :
îios contrà tueri acriter homines fenatorii : identidena occlamantes, ut ( quando jugerum nu-
merus in expedito eflfet) agrarius cenfus ageretur, quo plebs extremae claffis & operae fo-
Ix immuneseffent. Erànt qui magna vi annitebantur, ut in homines Ecclefiaftici nominis
urgeretur« Reverfi itaque legati Ultrajedum , rem ad frequens ordinum confilkim réfé-
rant : ubi confimili pertinacia certatim fententiae funt defenfae. Senatus civium jus tueri,
nobilitas quas procul ab urbe in agris villas fuas habitabant, fibi confulere, ne quid largi-
rentur : religio equeftrium partes juvare.- in quam ad poftremum utrinque magno ftudio
fumnaam univerfam avertere funt adorti. Ediverlb,hi religions nomine nixi, iiberratcm PrcefulA-
fuam vindicare, jura impigrè ab utroramque injuria aflerere. Mediishis diebus prariul A- ™orff₀rdi<e
rnorfortiç è more inauguratur Idibus Odobris. oppidum ingreffus, flatim curiam confcen- ^inattg»^ti^
dit, ubi reipub.jura & libertatemmore majorum tabulis rata elfe juflit, juravkque fanda ea
fe habiturum, tutaturumque quoad ejus fieri liceret, audurum etiam cum daretur. Senatus
xurfumfuamobfervantiam nulla juramenti religione fpopondere. In praefentis rei fidem
princeps ordine fenatorius data dextra in hofpitium deducitur. Et ut fpecimen aliquod be-
aevolentiaeerganovumprincipemdaretur, duo vifendaemagnitudinisinaurata poculafub
ccenam illi funt donata. Aliquot hîc inde diebus commoratus, Amorfortiis pro humanitate ,
gratiisadis,Doreftatumrediit. Mox paulbSefti pulfu campanxinauguratur. Eft autcm J
Seftum vicus vetuftilTimus totms ditionis inferae, miliare ab Ultrajedo adortum. Ve- ^0Umietlm<&
teres «aeremoni» novoram Epifcoporum tenucrant , poftquam in fedem Epifcopatus
collocati eiTent (quia in urbibus nullum Imperium nallumque jus habebantpraeter jus
dicendipraetorem, utdidum eft) ut jurifditioni fuburbanje inaugurarentur, Sefti mota
campanae ejus Imperium inire confueverant. Unde adbella iturorum principum,arma,dato
per agros figno,plcbs tallica fequi cogebatur. id fibi voluifle quidem Seftanl inaugura-

rionem accepi. Cffiterum operaeprecium eft, quam poteft pauciffimis, hïc pei\'ftringere mo-
res & ftudia ordinum,maximè autemeorum, pene« quosea tempeftateReip, adminiftratio
erat ,antequam coeptam naitationem quanta diliicultate milium quinquaginta promifforam
fumma cöntrada fit, unde mox ingentes feditiones funt exortae, perfequar. Utile in primis,
nec minus neceffarium fcitu, quo perfpicuum fit, unde poftea tanta totius ditionis calamitas,
& quafi ex tenui rivo, ingens inundatio profeda fit. Nullus itaq; habendorum conventuum
lex plus menfes finis fuir.necfolum in medium confultandojdifceptandoq; deratione contri-
buendi nihil rati decretü eft,fed indies incertiora,indies iniquiora propofita magnü certamen
inter ordines, veteri fadione & fimultaterecrudefcente, pepererunt.Senatuscum plcbe ina-
Sdeerdotum pertum fremitum efFufus, negare fe ad largiendum teneri, quod abundè fat vedigalibus,aliif-
luxw. que oneribus, ut non magis, gravarentur: penes religionem, opes copiafquc univerfas effe
& luxum, penes hos villas, agros ,pomaria, fundos, fylvas, aquas, hplebe parvoempta, &
quidem per fraudem pofïideri: earn ab illis nexam tota urbe teneri: bos deliciis & volupta-
tjbus fuarum rerum prodigos turpiter diffluere. Vilem conträ humiletnquc multitudinem o-
perarum, rerum familiarium inopia,& annonae caritate, jam triennium fame confiei: adeoque
vix operibus manuariis atram uacribus ac liberisfamen poffe depellere: node his in muris, in
vigiliarum nodurnarum ftationibus excubandum: illos omnia contrk habere: dies tot os &
nodes perpetuas perpotando continaare: [ignavos ociofofque ventres ad fruges tantum con-
fb mend as & vinum perdendumftrenuos,in multam lucem ftertere: crapulaperpetua crudos,
vixdum polfe vel citra vacillationem decorè incedere, vel pedibus confiftere. Petulantibus
- . denique convitiis fceda memoratu mufiitare. Principes fenatus per id tempus erant tres ho-
Senampty ^m\'^neS gentilitiisfamiliis potentes, Everardus Soudenbalchus, Godefridus Vordius, Henrici
id tempiK filius,& Godefridus Rodenburgus, confilio & prudentia non folum dpmi, fed foris etiam a-
EVerb. Sou- pud exteras nationes de fama illufltres, authoritate in tantum apud fuos pollentes, ut nec in fe-
denbulcbfs , natum operarum comitiis quifquam legeretur, nec Cofs. renunciarentur , nifi quos ipfi jube-
Go, Voor- _rent: nec decretum, nifi his cenfentibus, in fenatu ullum fieret. Soudenbalchi vero in re-
diiff, Gad. p_Ub tantus erat nominis fplendor ob eximiam fapientiam, cum pari tum eloquentia tuna fb-
w. ^{n ver}\'^tatc criminibus capitaiibus puniendis conjundam , ut principibus finitimis mod6 non
eilet formidabilis. Quamdiu isrexit rempub. nunquam aufusfuit quifquam ad res novasco-
furgere. Mutare volentes aut corrigere urbis ftatum, fat habuit eos, tanquam tranquillitatis
publicas turbatores ita notaffe,nein pofterum temerè in fenatumlegerentur. Maximas fe-
pe feditiones dubiis tempeftätibus fua praefentia & blandimentis cempofuit, ut pollebat au-
thoritate. Bello enim Ifelfteinenfi, cum foluta obfidione , externa equitum peditumque au-
xilia domum reduda,improbis clamoribus ante curiam ftipendia pofcentes omnia milcerent,
huncque unum tum latitantem (nam per impenfas in bellum fadas, asrisinopia refpub. labo«
rabat) ad fupplicium depofcerent. Is fortè trepidis nunciis amicorum monitus, ut fibi con-
fuleret,in eum folum militarem furorem exardere: Libet (inquit) experiri hancrabiem,ut-
cunque cedat. Dehortantibus cum lachrymisamicis, ne fe in praefens difcrimen, ubi nihil o-
pus effet, temerè conjiceret: Ibo obviam (inquit)frementi armatorum multitudini, pericu-
lum fadurus,plus\'ne inanes minarum militis fumi valeant, an ego dicendo: non enim com-
mittampatriam mihi chariffimam id fua ruina luere j quod meo unius capite expiari poteft-
Inter haec domo fefe abripiens, poftquam ad curiam venit, fedatis clamoribus fit repentè fi-
le ntium. Ibi ille exorfus , multa primüm graviter de quorundam improbitate queri, q^uostanquam feditionis concitatores, casfos potius quiktn fuperftites oportet. Multis blandimen-
tis militi datis, & fpe perfolvendi ftipendii fada ,inholpitia quifque fua mitigati^bivc^re*
taque hi, quos dixi, fuprä quam memorari poteft, cum amicorum, tum popularium faomi-
num è plebe, fadione femper potentes, perpetuum certamen cum pleraque nobilitate &re-
ligione habuere. Cum autem illi, quifque in fuo ordine ita cenferentur, ut neque reHg\'0> ne-
que equeftres, magiftratus legibus tenerentur: hi in utrofque par jus & imperium cum cive
ufiirpare laborantes, nulla in re alteris concedere volebant. Severè tueri leges» delida acri-
ter corrigere, in civem ob leve admiffum capitis judicio animadvertere, metu magis popu-
Ium qu^m amore fub imperio & in officio continere. Qga ex re facilè erat plebem novis
fubinde vedigalibus, ne opibus nimis luxuriarent onerare. Poterant ifta quidem odium ve-
ïïus, qu^m amorem confcifcere : fed erat quo fe plebi rurfum commendabant. Si belli mate-
ria a finitimis in populutn Ulttajedinum qusefita effet, ea prudentia ac confilio difcuffa, iti
\' ~ oci«*

ocio reßiptfblica confervabant. Et quia obfcurum vulgus fato nefcio quo hominibus religio-
fi nominïs ferè infeftum eft,hi diffimulatisprudenterprivatis affedibus, publicum negocium Vulgus fata
pr®texentes ("quia plebi gratum fciebant) iliosin publici oneris focieutem ad cerviiiarium5"^oii"^wo^
vedigal urgere,optimatumfadionemimpugnare. Tanta ars excellentibas ingeniis inerat, ^{c rUm}°
tantum prude\'nti®, qua civem regerent, & metu eurn pariter & amore fub legibus conftrin«
gerent, Quod fi pofteris rempub. Ultrajedinam vel his moribus conftitutam ttadidiffent»
vel ipfi paululum de feveritate remittcre voluiffent,poterant cum clanil. urbium redoribus
extracontroverfiamconferri. Patri® amornimius,faftus ac consemptus ab inimicisvocaba-
tur: pro feveris crudeles, pro libertatis affertoribus domini, pro legum vindicibus tyranni
appellari : inter cives clari, apud equeftres & religionem ,fuperbihaberi, Contra, optima-
turn fadio, quorum illi parentesi&.propinquos ,fed fenatu authere, urbe pepulerant₅ quoru*
dam è plebe profligat® audaci® praefidiis muniti , nullum fegnitiei locum lntermictebant „
quo fe luofque opportunitatem nadi* infigniter uicifcerentur. Metu plebis tamen nihil in-
fqeliciter tentare audebant, quamvis clientelis & amicorumopibus fepti, aliquam fpemin
armis & manibus habere videbantur. Itaque hos facinorofos, quos dixi, confularibus,partim
obignominiam publicè acceptam, partim t®diodiuturn® tranquillitatisinfeftos coenis ,lar-
gitionibus, pollicitationibusamplis confcifcendo, ad res aliquando novandas animare, fe ad-
jutores daturi, coeperant. Similitudo ingeniorum contrahit celeriter fa&iofos. Fortè tunc j_n„_mioyumitaresinciderat (quia per decrètam pecuniam pertinaci animorum certamine fe quifque & ßmilitudine
contribuendo immunem volebatj ut anfa turbandi omnia daretur : optimates ₅ ne prsterita-fa&iofoscm~
rum injuriarumgratuita infolentiaeffet,crebra cum plebejis illisconfilia agitare aggrediütur: trahi.
his ob oculos deforme ipforam fervitutë ftatuunt:mancipia eos verius efïe,qu;5m cives: ludi-

titiffe. Ubi per eorum peculatum, inexplebilemque avaritiam ®rarium exhauûum effet, il-
lico qu®ri aliquem infontem, quem captata occatione, advivum deglubereht. Ne id qui -
dem latis effe, nifi indies rerum vedigalia & precia crelcerent, qub plebe per inopiam op-?
prefïa, dominationem fuam ftabiliant. Si ipfi nunc viri fint nomine Ultrajedino digni, fein-
dignam earn contumeliam nunc tandem aliquando prohibeant,neque ferant fe diutius piacu-
la publica haben. Penesillosomneshonores,dignicates effe, magiftratus inter fe homines
tîovos partiri, è fenatu movere, allegere quos libitum effet. Dudum fummos viros & primae
nobiiitatis in exilium egiffe : alios indies bonis mukare, utfoli dominantes, nullo meta mo-
res civitatis prolibidine conftitsrant. Nunc etiam periculum effe, ne quinquaginta milia tan-
dem in plebem illorum artibus inclinentur, quamvis per fpeciem patrocimi eorum partes tu-
en! ppareant. Quod fifecum nunc ad novandas res confurgant, promittere fe non tantuin
vedigalium immunitatem,verumetiam rempub. ab omnibus penfionum oneribusliberam:&
opportunos quidem injuriis illos effe, fi humile vulgus libertatis pariter aC commodom pcae-»
miis ad arma folicitetur,confularibus à nuperrima leditione frumentaria etiamdum abunde
infeftum. Auxilii fpem nullam illis, nifi in paucis compotoribus effe : fe contra omnia habe-
re, quibus opus ad earn rem foret : arma, opes amicorum, clienteles, virtutem, focios homi-
nes ecclefiaftici nominis. Se dudores & eventus participes fore. H®c & id genus alia ,eo-
dem fpedantia feditiofa nobilitas apud facinorofos, quos dip,ingentia pariter defe pollicen-
do, jaditant : crevitque paulatim inteftinum malum per décréta novo principi quinquaginta
milia. C®terum tum temporis cœpere homines quidam è plebe antea ignobiles & obfeuri,
quorunaam Canonicorum res novas inceeptantium confuetudine, vulgo innotefcere, quos
paulatim iua audacia clariores fecit : fed maturitas temporis expedanda erat. Interim hi a-

tius tempus altercationibus magis quam confiliis de redigendis milibus abfumeretur, ut ha-
bendorum conventuum finis aliquando fieret. Moverunt inter h®c oper® veterem queri-
moniam de relevandis vedigalibus, roaxïmè duobus nurnis tollendis, fed incaffum. Et qub
impotentius fremerent, & comitia pofcerent acrius principes fenatus conatibus eorutu
obnitebantur,vincula mjnari & carcerest ac ni defifterent,inventurosinfortunium. Effera-
vit indies magis agitatos plebis fpiritus infolens fuperbumque illorurn refponfum ,qu^nn do-
^m«it erexitque n?u!tinidinem in fpem remiffioris liccntig. Nunc ad inftiwtam narrationem

Tenebàt per id tempos Gelçus in Tratififelanis Genemudam 8c Lagam. Has de integro,
•quafi bellum reparaturus, vallo & fbffis validius firmabat. Ademerat Epifcopo Enfchedatn
oppidum, Diepenbeimam, Coeverdam Druentonum munitiflimum praesidium. Rechteram
in Swollanos opportunam. Novo armorum appairatu Tranfifelani territi, iterum legatos U!-
trajedum ad maturandum negocium de pace redimenda mittunt. Variantibus in ordinum
conventu aliquandiu fententiis, placuit ad poftremum, quatuor milia aureorum, quantum
poflet, ex domorum rufticarum recenfu contrahi : ut dimidium in Calend. Novembres, reli-
quum in oda. Calend. Ianu. folveretur. Fuerunt tarnen nonnulü Ultrajedini Amorfortiiqs
nominis, quibus apertè iniquus hie cenfus videbatur : qui cenferent, ut ad ejus pecuniae dimi-
dium, autut minimum, ejus quadrantem ,fundorumdomininullo difcrimine ordinis tene-
rentur : iniquum e(ïe, univerium onus in agrarios homines imponi. Hue cum ab aliquant«
eorum parte, quibus faniorajudiciaerant, difcederetur, religio, hac fententia difcufla, prio-
rera obtinuit, ut agraria aedificia cenferentur. Cenfà funt illicè. led quo pecunia minor e-
rat, eb in redigendo minus eft laboratum ,brevique ad praeftitutum diem conféra eft. Pro-
ficifcitur, dum iftageruntur,Epifcop us, inaugurations ergo in fuperam ditionem. Conci-
lium ibi ad difceptandum de regni ejus ftatu indicitur. Conveniunt fréquentes. Et quia ter*
ror publicè omnibus injedus erat nuncio, Gelrum omnia expedire,quibus ad bellum opus ef-
fet , fimul quia pecunia nondum confeda erat, placuit ftadm, priulquam hoftilia is molire-
tur, legatos ad ilium mitti, ad exorandum induciarum fpacium, & diem indicendum, quo de
fœdere Sc pace facienda convenient. Rebus itaque omnibus hie utcunque ad tempus cora-
pofitis ,per Amorfortiam fubi propter ferum diei pernodavit) Doreftatum circa anni prin-
cipium, reditum maturavit, Inftabant Ultrajedi comitia confularia, quae urbi t>errorem ma-
gnofque motus allatura videbantur. Nam praeter caufam cœptam inter fadiofos adverfus
Qu<eßura fenatus principes moveri, alia circa hos dies opportunè exorta illis invidiam auxit. Vetus con-
qutbifs data f_u€tudo tenuerat, ut- menlem fub comitiorum diem, feftis diebus homines fenatorii convenî-
apud Vitra- _rent ^ _conf_al_taturj quofnam potiffimùm quaeftores in fequentem annum defignarent (nam is
I« ims. tnag i ft rat u s, ut alii, annuus erat.) Ab initio enim non nifi fummi viri ,quibus fama intégra
propter peculatus probrum effet ,crearifolebant. Qui mos quamdiu in republica illabefa-
datus fuit, minus licentiç efTe, multum authoritatis fenatui vigere, nihil exiftitnationem di-
gnitatis confularis imminui. Poftquam autem ambitio, avaritia,fadiones facinoroforum ho-
minum prasfidiis circumfeptas civitatem exercere cœperunt, quaefturas, quas optimi qiiiquc
ob perpetuas curas & miferias fugiebant,homines fbrdidi,qui laudatam famam pecuniae poft-
habebant, ambientes, confulares lecum praecipites traxere. lis enim,quibus dixi,diebus cor-
• venire cos folitos, penes quos jus dicendi quae (lores futurum erat, à candidatis competitor!-
bus prehenfari, ad fympofia convocari, cœnis magnificis excipi, muneribus etiam occulté
corrumpi : nulla famae, nulla pecuniae ratio faberi : denique nihil illi pendere, qui via ad eum
magiftratum obtinendum graflarentur. Horum ut quifque profufifEmè liberalis effet, quan-
tumvis vel aere alicno gravatus, vel ad magiftratumipfiim ineptus, ita maximeülos fibi obno-
xios ad dignitatem obtinendam habuere. Hoc ipfi dedecus joco veraaculo, fabasmacerare
nuncupabant. Ad hunc ambitum itaque irnmodicum conftringendum plebs tota intentaerat.
ïxiuYtma- Sed quamdiu quieta refpub. fub dominâtione Soudenbalchiana metu magis quam amore in
cuius Jabas ₀f£_cj₀ continebatur, earn fugillare quidem, fed inviti tolerare : nec corrigere audere, priuf-
•nacet ,ue, jjj_{Q ex ocu}ij_s emoto, aa feceffionem armatam concurreretur. Clàm iftas voces crimi-

nando muffabat nobilkas : jadare autem palàm, nemo aufus erat. Principium anni vigeßra?
* ^ * quinti agebatur. Epifcopus interim magna cura de reliquis XLVI; milibus anxius, Ulrraje-
XX V. (3:utri venit : ordinibus eonventum indicit : ad eos de refidua pecunia, & rebus fbciarum civl-
tatum ultra Ifelam à fe infpedis refert. Caeterum , utrum pecuniae obtinendae magis, an pa-
eis maturandas ftudio rem tantopere urfit ,pro vero nihil aufim affirmare. In tabulis principl
èlatis, clarè expreffum erat, tum demumeam conquifitum iri, ubi pacem inter Gelrum &po-
pulum Tranfifelanum fecifîet : in qua etiam infera ditio continebatur. At hie inter or dines
nulli in mentem venit percontari, quî res Tranfifelanae haberent, quibufve conditionibus
pax fada effet : nulli item, qui cenfuit dilatione ad earn rem opus efTe, aut deliberandum am-
plius. Sedprincipium&extremumhujusconfilii juxtà fuit:malum initium fimilis exitus
fequutus eft : praeceps enim & immaturum in retumultuaria decretum pop_; Ultrajed. & u-
£Eiqu_e ditioni cataftrophes plufquàm tragical exemplum peperir.Decrecumin prœfenti cora-

munibus otnniam fuffragiis eft, ut primo die ratio conquirendi pecuniam iniretur Convert-
turn deinde eft frequenter, multique dies altercando exempti : aliis aliam viam magno certa-
mine, magis ex privato ufu, quàmreipub. commodo approbantibus : relatifque crebrbin
concilium fententiis, eo tandem vecordiae res proceffit,ut convitiis & fycophantiis difputan-
do, totos dies eximerent. Defatigati ad ultimum habendis incidendifque conventibus hue o-
mnium fententiae confenfere, ut indiceretur dies, ad quem quifque quod optimum, & è re
omnium videretur, referret : inde ex plurimorum fententiis ,una aliqua deligeretur ,quae ad
conficienda milia minimumincommodiditioni effet allatura. Hîc nuîli fraudi foret libera
fententiae ratio, quae feripto exhiberetur. Dies conlilii indidus, à frequèntibus ordinibus
obfervatur : eum & nobilitas longé ab urbe in agris habitantes fervarunt : cura enim ingens
omnibus, diverfas fententias conciliandi fedebat. Exhibuit religio, fuo quaeque fodalitîo in
abaco (fic ipfi vocant) feripto fententiam : inde equefter ordo : in poftremis fenatus & civi-
tatumlegati. Singulorum ibi recitata judicia ( quia toto cœlo diffidebant) facra profanaq;
citius mixtura,quàm conciliari poffe apparebant: maximè autem cum pertinaci quaeqae vifu
à fais authoribus defenderentur. E religione fodalitiorum, fententiç Bafilicae D. Martini,
Petri,Ioannis, cum pleraque nobilitatis equeftris parte hue confociatis animis confenfere, ut
pagi & praeturae omnes fuburbanae, palufttes, aruales, compafcui infularefque fundi aequabi-
liaeftimationeadcontribuendumtenerentur. Hi neminem excipiebant : exprimebantur e-
nim mortales utriufque nominis religioli & profani : urbanos item & quantum horninum ru-
ri agros coleret. In horum fèntentia comprehend quoque erat plebs urbana , fecundum for-
tunarum ex mercimoniis aeftimationem. Quas quidem (quianullum mortaliumexcepit)
quamvis aequillama effet, earn tamen principis atque ordinum arbitrio ftare placuit. Et licet
per omnia fibihaudconftaret,prscipuatamen ejus capita conveniebant. Reftabant è reli-
giofo nomine, collegia Servatoris & divas Virginis. Hi cum hominibus ordinis fenatorii &
xeliqua nobilitate, in longe diverlà ratione ac fententiafuere : cui & accefferunt Amorfortii,
Vicani & Rhenani, ut agrarius cenfus ageretur : antiquitus ita fieri confueviffe affirmantes,
quoties grandis pecunia publicè décréta effet. Ad hanclargitionem agrariam tenerentura-
mnis ordinis mortales, intra extraque urbes, praeter infimae claffis humilem vilemque multir
tudinem : unde vulgoilla gratior fuit & magis popularis, quod in divites à pauperibus hoc
oneris inclinaretur, & proinde locupletioribus infefta,peperit novam in reliquum altercatio-
nem. Ad hune modum rixando extrado die, ita dimittitur concilium, ut in proximum con-
ventum domiquilquefuaereputaretfecum ₃ utra fèntentia ditioni utilior foret. Videbatur Operœfâ
autem ea fententia obtentura, quae non tam numero fuffragiorum, quàm quae celebrioribus <ü5tli)en.
authorumnominibusviciffet. Inftabant inter haec comitia , quibus operae in fuum quaeque
comitium per viatores cogi confuevere. Multi ad id tempus qui timerent, ne glifeens cer-
tamen, & faótio adverfus Soudenbalchum armata , civitatem in grave diferimen ac dimica-
ttonem aliquam traheret, alii alio dilapfi, in pacatum urbe fugerant. Senatus, horum fuga
cognita, abfentum rationem habuit : edido cavit (vêtus is femper mos fuerat) ne quis comi-
tiorum die ab urbe abeffet : poena exilium erat. Legibus nemo folvi poterat, nifi quos gra-
vis valetudo ledo fixos palàm detîneret. Habentur interim comitia, fed omnium fpe quie-
tius,non tam charitate civium , quàm metu , & prselentium fenatus principum authoritate_eRenunciati Coff. Godfridus Rodemburgus & Gerardus Semmius. Tribuni primarii créa-
ti, Matthazus Blockius & Theodoricus iEgidius Lanius. Quaeftores, Theodoricus Monta-
nus, & Theodoricus Wolfiusnominati. Horum aliquam partem, magis confentientis mul-
titudinis juffu ,quàm pro fortuna & loco, ad avertendam/ tumaltuandi licentiam, emeren-
dumqefavorempopularemEverhardusSoudenbalchuscrearipafiTus fuerat. Verùm ubi fa-,;
tum dominatur,fruftra ibi ars,fruftra confilium & prudentia res humanas moderatur. In ma«- „
gnis ad id tempus ufque bellorum & inteftini tumultas tempeftatibus ille verfatus, egregiè
confularia munia obi verat, ut domi eum fua prudentia venerabilem, foris admirabtlem fecif-
fct. Hoc verb fubrepens negocium fenfim> quameunque viam ingrederetur, neque confilio,
«eque rarione regere valuit. Equeftres homines ab initio (five id acciderat ob antiquam no-
Uil itatem, five ob fua in patriam mérita, five vi, five per alioruna negligentiam) ad nullam
^contributionem, neque agrariam, neque ad cenfum domorum rufticarum tenebantur : ut in
X,^etuftis rationibus, & puWiris tabulis perferiptum adhuc videre licet. Quoniatn autem nuuc
•ententiis diffidentes,ex tabularaai tenore fequoque coutfibuturos adyertebant >cùmino-

omnibus aliis agrariis collationibus femper in refiduis perfcripti quidem, tum aütem in ceafar
domorum rufticarum nufquam liberi reputati effent, at nunquam contribuiffent. Hac au-
tem cura equeftribus injeda ,nefiin, hanc fententiam vafiflfent_} ipfi in fraudem per impru-
dentiam inciderent : huic animis confociatis, ad fuum jus tuendum obftitêre. Atque banc
potillimùm ob caufam eos Everhardus Soudenbalchus acerrimè impugnavit, quod illï cen-
fum in civitates, in operas dilatarent : veritus, ne fi plehs ad pecuniarum repolitarum & tor-
tunarum aeftimationem compulfa effet ,, res ad feditionem armatamerumperet. Ea igitur feti-
tentia ut difcuteretur, fenatui veteri ac novo author fuit, ut diverfain de agraria collatione,
^in invidiam inimicorumvindicarent. Contra, illi vociferari,fi conferfent₃locum injurias da-
ri : femel violatam libertatem, anfam in pofterum ad fervitutem datum iri. Proinde honeftè
4e de libertatis fuse jure contendere, Aliam jadabant caufam, praeter feceffionis rnetum,cur
longé infefliflimè inimicorum conajus Soudenbalchus impugnaret. Proventuum ex xrmo*
& poffefîionum, atque sedificiorum intraurbem apprimè dives erat :fi id obtinuifsent illi
quod urgebant, is in memorabili damno futurus erat. Conful ex bonorum confilio fenatuna
cogit, poftulat fetiatufconfultum fieri,quo plebis partes adverfus potentiam optimatum tue-
retur. Interrogans ordinefententiis, fit hujufmodi fenatufconfultum. Quoniam autem con-
fiât Remp. Ultraj. aere alieno oneratam, quod & civi & externo fingulis annis penditur:
tna^nis item impenfis gravari indies, quae in publica aedificia farcienda fiunt,quitus nodur-
nse vigiliae,quibusdiurnae portarum cuftodiae conlèrventur : ut mittanturingentes fumptus,
qui in machinas bellicas, in impedimenta, in pulverem tormentarium indies parandum fiunt-
Tum autem quia mercimonia frigent, nec plebi quaeftus ullus eft, praeut olim fuit, ut ad fas-
ces penè fit redada. Prainde fenatus novus & vetus in ea intentus, quae ex ufu reipub. fint,
ut décrétaEpifcopo pecunia, quàm minimo poteft detrimento ditionis conquiratur : decer-
nit earn peçuniam ex collatione agraria redigendam, & quidem inditione infera , è more, ut
in grandibus id genus tributis fieri adfolet. Hue quoque ut fimul conférant cives opulentio-
res, & qui in numéro aliquo oneri ferendo fint, haud aliter, atque ii, quorum omnes fortuna:
in agris, in pafcuis fitas funt. Huic fenatufconfulto nemointercedito. Videri porterat hie
finis totius controverfiae effe pöfitus, fed cum religio, & equefter ordo,plus quàm honeftum
erat, ac ssquum,apud principem valerent ( ex huju# ordinis primoribus, in intimo is confilwj
foabebat) fadum brevi, cur ipfe parum fani confilii document©, & rempubl. & fe funditus
vaftarit. Cum enim ad pecuniam,quàm ad publicam quietem attentior effet, indigné ferens*
fpe ejus confequendae fe per tot perpetuos menfes extrahi, dubiumque eventum metuens,
magno clarifjmi nominis fui dedecorejuflit id ratum effe, quicquidequeftrescum altera re-
ligionis parte nuper cenfuiflent. Ad diverfam verb & ad fenatum, quibus ilia fedebat fen-
tentia ad pacem concordiamq;foxtaffe potior,literas ftomachi plenas è fuorum confilio dédit»
acerrimè expoftulas,eo nomine,quod ex compofito ab fis extraheretut_sac ludubrio haberctur.
Summa literarü haec erat,id darent operant aut defifterent adverfte fadionis fententiç adver-
fàri, ac in earn concordes vaderent,aut quifq;fui pericuH admonereturrfè maieftatis imminutas
inemot\'cm fore. Led® literç in fenatu, recitataeque funt fodalitio ejufdemfententise religi-
ofo : fed tantum abfuituthinc impetratum fit aliquid,utetiam obfirmatiores poftea fuam
••fèntentiam tueri fint aggreffi. Hi feparatim habito conventu , legatos communi fociarum ci-
vitatum & fenatus Vlprajed. fuoque nomine ( peficulum illi metuebant ) ad principemmit-
tunt, qui literarum ad fenatum, praefentibus earum authoribus ,quas principis nomine fcrip-
Cç allataeque effent, fe fuofque & caufam fuam defenderent. Etenim conftabat à quibus iliss
profedç fuerant. Admiffi ad principem legati ,multa perfpicuè de iis quae ferum perperar»
harum ignaro perfuafa fuerant, differuere. Indé propofito quafi in tabula ob oculos pendula
ac detrimento , quod ex diverfa fententia, in fpecicm plaafibili, fi earn ingrederetur, fup-
pullularet rtantum inteftinum incendium erupturü,ut neque confilio id,neque viribushuma-
nis reftingui poffet. Eo fe vehementer mirari, cur potiore fententia & via tuta rejeda, di-
verfam , 8c earn quidem reipublicç ac ditioni perniciofam, adde & exitiabilem fequi juffiffet.
In huiufmodi pgrplexis negociis, nude ac fimpliciter,nullo fuco rem agi oportere : ne malum
confilium, ex affedibus privatis natum, immedicabile vulnus, cui fruftrà poft mederi annita-
ris, faciat. Alterius fadionis autem fen tent iam, de induftriaconfufam,nihil habere ceyrti, ni-
hil firmi, quo niteretur. Exprimere illam quidem ad contributionem earn qumque collegia,
•cœnobia₃ & homines in uni yerfum equefties, oppfda, \\»icos,pneturas. At ita gengratim hec

f töp6fitä_}obfcäri omnia? dubia & incerta promittant ,nequç id difertè ponunt, quod pr®.
cipuum eft, hoc eft₅ capita ex fortunarum cujufque vel amplitudineyel tenuitate, led ne claf-
fium ullam seftimationem quidem aut cénfum faciunt, quo ad fummam contrahendam com-
pendio perveniri pofset : futurum proinde,ut per earn omnia lacra & profana mifcerentur.
Sed ne tum quidem eu m id confequuturum, quod nunc poft paululum morse fatilimè obtj-
neret ea via, quam duo collegia, iènatus Ultrajedinus, & ties foci® civitates cenfuifsent £
quamvis id fegnius procederet, mora opus elfe. E confuetudine ditionis efse,& juxta recen-
tium tabularum fidem, neminem hic exceptum îri- Illos autem diverf® fadionis quofdam >
hoc eft nobilitatem, fraude in fuo cenfu ludere : fcilicet ut in refidua perfcripti cenfi diceren*
tur, re autem liberi forent, ut folebant. Suam utilem cùm ex aequo omnibus, tum civitatibus
eise fententiam, & minus tumultus inveduram, & nulïam aliam ob caufam fe tueri eam. Siti
alteramagis cordiefset, petere fe certiores fieri, quid ad concilium referrent. Ad ea paucis
Epifcopus : Ignarus (inquit) fum patrii moris ,nec id mirum : quippè hofpes dudurn in hune
Epifcopatum perveni : non difficile ergo fuit falfa perfuafione quemlibet me ludificari. Ita
mihi à quibufdam perfualum eft, at rem ipfam tarn perfpicuè nunquam aud.ivi difputari.
Quare rem propius deintegro deliberandamj, reliquum eft ut in confilium mittam_: Legan
TJltrajedum réverfi, refponfum retulerunt. \' Ordinum h®c inter fe altercatio non jam conti-
«uit fe intra curiam , fed in fadiones divulfa, totam rempub* bifariam difgdit. Plebs hadte-
nus fpedaculo certaminis intenta, malis artibus à fadione interim corrumpi coepit. Senato-
rii bonorum prasfidio muniti, naviter fuas partes contrâ tuentur : & ut quifque concordi®
arnantiffimus, rempub. lalvam magis, qukm labefadatam videre malebat ₄ ita ad conjuratio-
nemfacinorolbrumopprimendam diligentiffimè fuam fidem perlölvebat. At plebsfameli- _pIca,ad quamlibet auram mobilis, non intelleda fuorum pro fe cura, capita fadionis è religio-
ne & nobilitate, unde qu®ftum faciebant, fequuta, ad novas res animos applicuerunt., Cum
autem illi, quod de cenfu molirentur, adverfus fènatum diffiderent fé pofse obtinere, plebem
peflimis artibus confcifcendo , aliam rationem ad eos impugnandos ineunt. Hanc (ut fecum
ffcent) ab illis alienare adoriuntur : quippe qu® clamoribus plus, quàm ipfi confilio effedura
videretur,, Itaque hosfportulisinvitant, manibus prehenfant,honoresuftro deferunt, jubent
crebro fe invifere ; denique inter familiares habere, alios, quibus res lautiores domi, & for-
tuna fplendidior efset, redis cœnis excipere, prodiga liberalitate fçpe habere, mufsare, ca-
pita conglomerare, manibus ac nutibus in remplis, in foro rem, de qua controverfia efsec,ex-
ponere, conglobatim in publico de ea difputare. Hiseßeadmirationi, horum plaufu vehi t
denique id unum agere, ut Everardo Soudenbalcho, & Godefrido Vordio civitate pul fis, &
ïemp. & contributionem ad arbitrium conftituerent. Intermifsa igitur ad tempus de mili-
bas redigendis, altercatione, toti in hoc erant, ut conciliata invidia illos in perpetuum exules
facerent. Pr®textusergo in fpeciera plaufibilis exeogitandus erat. Fuit\'per eam tempefta*
temrefpub non ferendis vedigalibus cervifiariis gravata, ad qu® levanda proximis aunis,
încredibilididu eft,quantum laboratum fuerat. Plebis poftulatis obftiterant Soudenbalchus
Sc Vordius. Binos numos ®ris oneri demi efflagitarant , fed fruftra. Tantum autem laxa-
menti cum exorare non valerent, & ferox pr®terea refponfum indignitatem exaggeraret,mi-
nus ® quum animum in eos gefsere. Hac adione nöbilitas juxtà, cum parte procerum (ut di-
dum) Ecclefiafticorum, per alledos & fibi obnoxios facilè inconditam multitudinem ad ex-
pofeendaextraordinariacomitiafibidari perpellunt, apertè exules nobiles revocari poftu-
lant : aut fi ifta negarentur, aliqua {altem vedigalium parte relevarentur. Negatum id quo-
que animo obfirmato eft. (non enim fugiebat eos quid per inimicos agitabatur.) Si ad co-
initia perventum efset, aliud ex alio malum profpexerant exoriturum , relevanda vedigalia,
exules revocandos, ada annorum aliquot refeindenda, rationum ®rarii recognitionem, comi-
tiorum deniquehabendorum licentiam, in effrenem fecedendi rabiem evaluram, excidio ac
fubverfioni reipub. fore. Soudenbalchus cernens inimicorum gratiam indies apud plebeios
crefeere, regionatim tota urbe globatim cœtus haberi, maximè autem feriis, cum à manua-
tiisopificiisvacarent,reputanfqueidentidem jinquantana calamitatem civitatem conjice-
ret, fi plebem votorum compotem feeifset : ipfe autem neque inimicorum potentia terreri,
üeque bonorum preeibus fledi valuit,ut tantulum concederet. Tantum Vel unus authorita-
te in rempub. pollebat. Rodenburgus conluî publicè perduellionis pœnam minatur, qui ad _Jnïes noyas confurgerent. Accidebanth®c circa XY.Calend.Majas, Satis autem conftat, Sou- _J$2S

denbalchum penfitatis fuis & inimicorum viribus armis medio foro.cum illis contender« pa-
ratum fuiffe, nifi urbemà csdefervare, quam eam in ancipitis pugnae eventum ponere, ma-
kiffet* Sed ubi diu fecum ancipitem pugnae eventum expendiffet, fi ad dimicandum armis
inimicis fuis obviam proceffifset, ut vidot efsct, multo (anguine eam vidoriam fibi ftatu-
ram : fin quid adverfi cecidilset,quantum malorura fibi atq; luis immineret. Haec idcntidem
revolvens, cedam urbe potius, inquit, quam patriam hanc luce mihi chariorem, in certamen
prsfens & dimicationem conjiciam : ut eum, quem jam trîgefimum propè annum in oculis
luisferunt (quae res velipfafatietate minus verendum me fecit) abfentem fuo malo deb de-
rent aliquando : id quod futurum eft, fi urbe excefsero. Feratur magiftro orbata navis fur-
fum, deorfum tempeftatis arbitrio, dum mihiingratoscives meos, méritas ftultitis fuae pes-
nas dantes , in tuto fpedare liceat. His curis intervenit ecclefiaftes ,domefticè illi familiaris
SimonMar- (Simoni ei nomen erat) hic eum obteftatur per communis patris falutem, per omnia quae ha-
tini vice-fa- beret cbariflima, ne de fuga omnino cogitaret. Eo enim urbem egrefso, extemplo in difso-
fiov dtmus lutam rabiem populum exarfurum : rempub. in medio relidam, praedae ac direptioni fura»
^cklTd^ul ^ram* denket in mentem, quantum periculum fenatui, quantum amicis, quantum omnibus
TrajeEtefis. bonis înftaret ,cum eo praelènte , à rebus noyandis & inimici & operae certö effent parfurse,
" ^J quantumvis improbè nunc voci%arentur : glorise immortali fore, remp.fervaffe,ignomini®
autem, eam turpi fuga deferuiffe. Patriam ei chariorem effe debere, quam ut eam quorun-
dam malevolorum infidiae pofthaberet. Nullis ille his, aliifve eodem fpedantibus verbis
permotus, ea omnia fefcire refpondit, patriam charam ,\'amicos, adde & liberos : fed pigere
ingratitudinis illiuf, quam toties confervafset, & ex hoftium manibus extortam confilio tua-
gis quam armis tutatus effet. Si le pulfo & aliis revocatis, relpub. melius conftituereturri
fore quod gauderet : fin omnia fecellionibus 8c armis mifcerentur, ex ingratitudinis poena
gaudium, quamvis parum honeftum, at meritum tamen item fe capturum. Nono Calen.Ma-
jas operarum praefedi cumaliquanta multitudine tota urbe colledi Soudenbalchum adeunt.
Hi expofitis blandè plebis poftulatis, petunt fenatufconfultum de reftituendis exulibus, ado
fenatu fieri : aliud item de relevandis vedigalibus. Ea fi negentur, operas polcere habendo-
rum comitiorum facultatem fibi dari : plebem ni impetrata haec referantur, invito fenatu, ip-
foque adeè fpreto, cum telis armatam fèceffuram, diutius compefci rétineriquenon polîè,Ad
SoudenM- ea ille, Me vel fuafore, vel impulfore hoftes reipub. à fenatu judicati non revocabuntur, re-
thifortitu- vocent eos qui volent : at ubi per Albanam portam iiatraffe eos nuncio acceperim, per adver-
famexilii caufafolum vertam. Nec vedigalia levabuntur me quidem authore : intercefS
hadenus, quo minus bini numi aeris cupae fint detradi, Secedite, currite ad arma, per me li-
berum vobis erit, quando omnino fie ftat fententia : non enim adverfus ingratam 8c benefi-
ciorum immemorem multitudinem fua fponte ad excidium properantem, arma indaara,
quando per me patriae fadum eft fatis. Sed quia fato quodam in exitium veftrum claufiso-
culis ruitis,cedam urbe, cedam patria, cedam inimicis, erit quum multos novas reipub. per-
taefos mei abfentis defiderium tenebit, meque revocatum volent, fed fruftrà. His è condo-
ne indignabundus domum abreptus, circa crepufculum paulo qukn ports clauderentur,ob-
nupto capite, ne agnofceretur|, cum Godefrido Yordio Henrici filio, ex urbe abiït. Poftero
die, illorum fuga cognita ,fenatum ingens terror, optimates & pleramque religiofi tiomiws
•fadionem incredibile gaudium cepit : publicè denique, quafi urbe magna fervitute liberate,
omnibus laetitia eft injeda. Conful pro magno negocio habens, ne in his diverfis animorum
affedibus, quid detrimenti refpub. caperet, portas claufas teneri jubet : fenatum utrunaq\'^e
illico non legitimumin fextam horam trépidé indicit. Adquem tumultuofèconvocatuna
tumultuofius de exulibus revocandis refertur, qua de re fenatufconfultum ad motus matutè
comprimendos fieret. Negantibus nonnullis fenatufconfultum dici poffe, ad quod metu ar-
inorum adigerentur, Conful tempori cedendum cenfuit, & ad feditionem prohibendam mo-
rem optimatibus gerendum effe. Aliis hoc magis placebat, edido cavendum capitis pericu-,
lo, & bonorum publicatione,ne quis novarum rerum author in civitateforet: dandum Quia,
queviris capitalibus negocium, ut unum aut alterum ex feditionis concitatoribus arreptuna io
vincula ducerent, haud dubiè quieturos reliquos. Dum in curia ad hune modum tumukuosè
difceptando magis quam confultando horas aliquot eximunt, homines è plebe radioni nobi-
linmdudum confociata,relidistabernis 8c officinis,inBafilica Martini in eventnm eredl
Äabant, quiduk exoptantefy quàm pacati aliquid : dum quis adjutor aut dux sdeffet. Fortè

ibi tum aäerat àulae pdritifiéiè prsefefitûs Iàtobùs Mindenus hau\'d ita pHdetn à principe I)cM
reftato Ukrajedum ad res civitatis infpiciendas fopiendafque miffus : hic non tam perinde\'
fe difceptâtorem inter riobiles partim inimicitias praebucrat, quàm fuorum & popularium
& cognatorum partes fequutus, il las auxerat magis etiam. Hic ( ut globo armatae è plèbe
multitudinis & equeftrium feptus ftabat) agite ,inquit, quid fi illi conlültando totumhunc
diemeximentes,nos inferüm diei extrahant, an cenfentnosfupplices,ut amici ,.ut paren-
tes, ut cognati noftriab e*iliö reportentur, illis ad curiam adfuturos ? cœpta res eft , lignum
ad arma dator, invadamüs forum Falatinum, priulquam illi nos occupent, vofque me duçem V ; < \'
fequimini. Neque vanuS fuit horcator, Illi è templo in curiam pontificiam fequuntur.Neç
diutius ibi Mindenus commoratus , qukm fead pugnamraptim armarit, in forum ftipatiis ^
agmine armatorum omnis ordinis citato impetu irrumpit. Inde miflo qui ad armafio-num arma cor.-
hioveret,totaurbe cum telis , ut quaeque obvia èrant, concurritur, tabernse officinçque cum curfùs
fragore claufe terrorem auxerè. Matronarum ac puerorum juftus clamor & concur-
fus in a;des facràs,paffim religionem, cui facrorumcura dèmandata eft, abruptis omni-
bus , templis excivit, Senatus qui adhuc mœftus in curia confultabundus fedebat, dubii ab-
iréne an manere vellet, ad fignum datum excitus, alii aliâ occultis v-iis domos, fuas dilabun-
tur. Multi quibus populäre erat ingenium, quique in neutram partem inclinatie con-
cordiç coneiliand« authores femper fuiffent, ut pofitis utrinque inimicitiis _t exulibus redi-
tus in civitatem concederetur ₃ plëbi fe immifcuerunt. Conful Godefridus Rodenburgus
crepidè per pofticam curia; elapfus, dum lidonbusdrtdus dpmumproperat, forte in me-
dium tumultam incidit. Hunc per plebis confertam mukitudmem rpodico intervallo , calii
obvius Michael Piftor, homo extremae audaciae & facinorofus ira inflammatus, ut vidit, Hic
eft inquitjille vir,qui Soudenbalcho & Vordio authoribus fummoloco natos viros, noftros JEdkuù
amicos utbe pepulitj Sc éxtorrès fèeit, quique in fuo confulata nunquam civium fanguine Virgmis
expleri potcft. Hicillecft, qui de mea muitatkia pecunia, quam nihil commerito expref Maria po\'
iitjjampridem aediculaitr Vlrgineam pofuit : nunc dii injuriarum vindices injuriam ultrbad- ^nuur L
efte. Conful Piftorium ftrida fpatha in fe vadentem modico intervallo intuitu ^fuga fë, ne
gledis confularibus infignibus, m proximas Antonii Beflandii aedes abripit: ibi pavore at- iJfipjßit\'
torn tus, eomitiali idus morbo in veftigia humi concidit. Ca:.tèrum poft paulo frigida fuffu-
fus, ubi ad fe rediir,bonoanimo effe jubètur : nihil effe,quod iple pcdculum vereatur, penes
quem hand perinde magna culpa eilet, ac vulgo diceretur. Vt effet, quod ad ipfum injuria-
rum à plebeabolitionem effejunacn. vEquo J alum animo ferendum effe _s quod eo diecunS
uni verfo fenatu fe magiftratu abdicate cogeretur. Atque ibi cuftodiri juffus, non ad vim aut
ad pœnam, fed ut à nefarioruffr hcentia rabieque defenderetur. Populus jam tota urbe in
Palatinutn convenerat, partim metu plebis magis, quàm ad fadionis partes confirmandas i
partim laetitia, ob urbem à fuperba lllorum dominatione liberatam : fed multo pîures extre-
mi fubfellii, quos vel inopias, vel £ris alieni vis domi urgebat, fpe magis & confilio diripi-
endi aliorum domos, quàm ad opès partium adverfärum juvandas» Conlèntiens interim in
hac prima feditione omnium clamor erar Si fremitus in profugos, quod maledidis ac convi-
tiis prolequebanmr : led nulli impotentius quàm ii, quos paulö fuprà dixi è plebe, omnium
primos cœnis ac fportulis hue aliquot antè menfibus invitatos , quibus lingua ex aequo prom-
pta erat, &manus ad pugnamhaudfegnes. Horum principes dudores èrant, Michael Pi- * ■ _f, ;_CKltorius (ab opere quxftuario fic didus) Henricus^fulor seramentari\'us, Alphardus navicula-
rius,Henricus Spicardus, Gerardus Rhodiuscaï\'pentarius, Sloi fratres fcriniarii,lodpcus Ei- - -
kius argentarius,FredericusHackius, Petrus Coppius : multi praeter hos alii, homines\' for-
didi, è\'textrinis, tonftrinis, fabrariis tabernis, è pecuariis carnariis & porcilibus exciti, an-
tea obfeuri, Sc vulgo de nomine vix cogniti, quos hasc prima feditio, & deineeps aliae fe,
quentes, egregiè nobilitaruht. Abrogate^itaquè confulibus magiftratu , interregnum ad
hunc diem Puit, Caeterum habuit eo die refpublica interreges , homines utriufque ordinis₃religiofi & equeftris, magno pofteaipforum detrimento, Sc cum populi fugillationeacer-
ba, D. jEmilium Niveldium, Gerardi Niveldii exulis filium : D. Marcum Weüum, Ü.Ha-
A\'ianum RhenélTium : Canonicos bafilicç D. Martini : D. Stephanum Ruemelerum, ad D.
ïoann.& Iacob.Mindenû,aulç Pontificiaepraefedü.Poftquähi fe interreges,poputóin prae^\'
^ftnti cohnivente,dtxerunt₃armati cxtcrüplo Curia eöfeendunt,Ibi Mindenus gravera ac yehe-

lémnti ^nienteS öfatlonem ad populum, eb tota civitate congregatum habuit. Qgoniam autena
Mindern tujusviri mentionem fecimus, locus poftulare videtur,ut pauca (quia deinde tribus infequen-
ejufyue ra tibus annis res maxims in republica ab eo geftae funt) de loco, ingenio, & moribus ejus dif-
geftoc. feramus» Genus huic fuit ex nobili Sulenorum & Amftelorum familia, materno genere Ge-
rardiNiveldii exulis nepos : vir prater acre ingenium & fublime, ad res maximas gerendas
Hatus, fi honeftior materia quaefita elïèt : virtusfumma, authoritas cum apudpopulares fuo^
tumapud principem. nectemerè inceptavit facinus , quod non cefferit illi ex lèntentia,
confiliojuxtàacmanu promptus: eloquentia,qualemhominiliterarumrudi contingere pof-
ie, vix credere par eft : valido corpore & procero, egregieque compado : membris tereti-
bus, colore fubnigro, fuperciliis fubdudis exporrediïque,vox erat neque omnino acuta, ne~-
que prorfus obfcura, fed clara, cum virili gravitate conjunda. homo inimkorum fuorum
impugnatoracerrimus. ad ea accedebat fummus honos apud principem, & gratia, virab-
folutus, nifi ad fuam fadionem conftabiliendam à praedaris dotibus paululum degenerafîet.
Caeterum, quoniam de ejus eloquentia memini. libet hic orationemadfcribere , quam eo die
ad populum armatus, è fublimi curia, medius inter interreges habuit. Ea autemfuit hujuf-
xnodi. Scio vobis infolens videri cives, quod hue armatus ad dicendum confcenderim, cum
noftra memoria à nemine conftet id fadiratum elfe : & proinde tacitos varia fufpicari ,qua-
fi hic armorum terror vel ad rempubl. vel ad vos pertineat :quippe quem ut amicorum o-
pibus potentem, fortaflis vobis fingere poffitis formidabilem. Sed longé alia mea eft fen-
tentia, mihi crédité, longé aliud confilium. Saspe equidem optavi ad vos de reipubl. no-
ftrae ftatu verba facere, in qua multa mihi & corrigenda & obliteranda vifa fuere : at noa li-
cuit per eos, penes quos hadenus veftrae dignitates, veftri honores,tribunatus, quaefturae,
confulatus, veftra munera fuerunt : in quibus ipfis re ipfa nunc comprobaftis multa efie, quae
in univerfum omnibus difpliceant. Etenim tanto confenlu hodierno die fecedere cœpiftis
(quod fœlixfauftumque fit) &c vobis authoribus quidena & ducibus.quanto per metum ma-
gis quàm per ignaviam, illos, fi non regni afFedatores.infbleates certè civitatis veftrae pria-
ci pes pro libidine regnare paffi eftis : quos tamdiu ferre oportuit, quamdiu vis omnis penes
illos fuit : nee dominationis pertsefis, quod difpliceret, prohibera lieuit. Gratulator itaque
mihi, harre opportunitatem per vos mihi datam , pauca de commuai repubL hodie vobifeut»
diflerendi. Nolite exiftimare, imb fingere vobis eundem â me terrorem, quo illi veftros a-
nimos domini femper oppreffere : alia nunc longé ratio eft cives. Rempubl. vobis ademp-
tam, libertatemexprefiam hodie reftituimus. Dicam igitur primum de fis ,quorum partim
CMum wo- mutanda »partim exolefeenda veftro judiciovidebuntur. Deinde quae ad rempubl. deinte-
ret à maß- g_ro conftituendam facient : ita ut vos feifeatis, Nos veró authores fimus. Poftremb quae ad
ribus forma■ _me. & fo^c omnia quidem paucis. Etenim fi verum eft, quod vulgè faepè dici audivi _s Ta-
les ferè elfe civium mores, quales ipfi fint principes & rerum publicarum gubernatores, mi-
nime mehercle veftrafecelEo vituperanda videtur. Quis enim non feeda dedecora, quibus
nomen Ultrajedinum, quibus patria, qui bas fa era., uxores, liberi apud exteras nationes in-
famantur, mature vel fublata, vel emendata certè cupiat , priufquàm ea contagione omnes
Tkbis fecaf" corrupti, nihil fani in toto corpore relinquant ? Fuit ea olim magnis & excellentibus rebus-
fio apudplu- pub. licentialaudi data, fi quando plebs per contumeliam à primoribus opprefla, vel publi-
res laudi da- ci mores depravati fummè effent, quod hbertatis prius, fi non experta dulcedine, certè fan-
ta cur i do audita, ad peftes eas è medio tollendas, à patribus fecederent : & cenfores, qui probris
Çenfores o- caftigandis, qui vitiis notandis praeeffent : fibi crearent; notatos ob flagitium , aut mores
hmad qutd f_or(jidos, aut vitium aliquod, è fenatu fubmoverent,aliofque allegerent. Redè illiquidem,
tonj ttmt. _niea f_cntentj_a> N_ara inlolentia quae ex imperandi libidine nafeitur, nifi à plebe retufa eflet,
imperia, quae ejus erant, per vim itivafifient : & quod publicum erat, in privatum dominan •
dijusvertiffent. Exemplorum ingens visin hiftoriis extat. Idem ne vobis accideret, 8c
I (tempeftivè & prudenter, nobis impullbribus caviftis : quos ego diu ac vehementer miratus
fui, Soudenbalchi & Vordii fuperbam dominationem tot annos tolerare potuiifc, quibus
tantum in vos exercere licuit, quantum libuit ; ut tantum non fervitutis jugum vobis injece-
rint. Non poffum mihi temperare cives, quin ea quae oculis, quae animo meo dopant, di-
,, ■ cam palàm. Antion per illos vobis flumina, maria, itinera, mercatus interclufi meruit ? nam
dum non content! funt domi vos oppreflbs metu tenere, etiam Hoilandis eundem tcrro-
rcm, perfaftum & contemptuna facere ftudent : vos, yeftrçque wercespro yedigalibus Sc

pöttoriis, à qu&us Comîtum bötieficio eftis immunes, fuperioribüS annis occupât® publieè
ruerunt. Profedb fie eft, Principum ftultàm libidinem plebs infons Temper luit, cum ipfi¹?*
quod fibi accerfunt malum, fuo jumento redius luendum foret ,quàm à quibusomnis
culpa abeft. Quodfifieret, vel minor honorum cupido, rarior ambitio effet, & mode*
ratius iIII fe gercrent, quam gerunt : minus invidi®, plus autem glorias fibi & chariratis a-
pud populumconciliarent. Nunc autem videte, quantum malorumagmen ab his vobis fit
profedum :qu® tametfimetacenteipfifatis tenetis , commemorando tarnen fient nobilio-
ra ac illuftriora, & eorum fimul memoria recentior. Bellum illud mâgnum ad quod paüco-
rum venit memoria , ex quàm paruis initiis in quantum incendium perrupit ? Sed per Deum
immortalem, per quos tandem ? Nonne per horum parentes ? At veteribus omiffis, veniam
ad recentiora. Bellum Ifelfteinenle, cujus memoria eft non folnm recens , fed vomicam de-
formemveftr®etiamreipub. immedicabilemreliquit, undéinitiumturbandiomnia duxit?
An non ex privata horum libidine ? His, his inquam, omnia ilia accepta ferenda funt, quae &

înde ad vos acceiTerunt, incendia fuburbana, extra quatuor urbis portas, tot civium in obfi-
dionefœda laniena, tot viduas fadas, hberos parentibus orbatos» His debetur nupera fedi- fum* ° \'
tiofa frumentaria, ex annon® caritate orta : his imputandum ®s illud alienum ,eodem bello
conßatum, quoadhuc rempub. gravatam habemus : quod utinam aliquando nullo publics
tranquillitatisturband®incommododiffolvereliceat, &in libera civitate,omnionerele-
vatos in Iibertatis dalcedine vivere : cujus quidem rei fpes nulla affulfit, quamdiu omnis
vis penes primoresillosfiiit. Studiè hic omitto, quanta dedecora nominis TJltrajedini fue-
re, quàm turpiterreip. munera, honores, qu®fturas, nondico quibus vifum fuit, largitî
funt,fedquafipr®dasvendiderunt. Quot rediscœnis, quot compotationibus ea venalia
habuerunt ? ut quilque largiebatur profufilfimè in medium, ita erat emptor optimus» His
artibus & fimilibusjfubfpeciofisnominum fiiorum umbris, furés aluerunt quàmplurimos,
& homines opicos ac propudiofo^ non ad ampliffimos tantum honores,verumetiam luculen-
tam fbrtunam provexere. Hi propolas cum aliarum rerum, tumfrumentari® ditarunt : pe-
nes hos annonae precia augendi facultas fuit : conftituendi, quos libitum elfet, publicanos r
decimandi frumentum, arrodendi vedigal pifcarium, decidendi denique omne penu & an-
nönam, Adeö ipfis hadenus impunè hxc fuerc, ut fi quis ea vel reprehendere, vel contrà
mutire effet aufus, illi apertae immiciti® indicerentur» Vedigalia autem ilia ingentia , qub
font coilocatanon ne vel eorum ofcitantia direpta , vel auxilio turpiter décoda perierunt ?
cumalioqui rempub. Iocupletiffimam & aerarium dives hodie habuiffemus. Itaque pecula-
tes gratuitus fuit. Quo motu abhinc biennio,obpreciiannonae frumentari® magnitudi-
ncm , ad arma profiluiftis ? An non ex compofito ad inediam vos compulerant, cum vix pte-
eibus propol® frumentum venum pecunia, è cumeris & granariis producerent ? Arguit id
pîanifîîmè eorum confilio fadum fupplicium civis, quem prsetextu alterius criminis minus
fpeciofi paulo pbft arreptum, fed infontem, percufserunt. Conftabat enim cum, muliebri
habitu inter primos feditionis concitatores, multitudinem ad expugnandam domum Doiett-
burganam exhortatum fuifse. Homunculiquanti fuiftis? Trita vox eft, magno conflate,
quodprecibusematurratmukb pluris redimitur, quod & precibus & pecunia compara-
tor. Poterant edido, quantum frumenti tota urbe erat, precio tolerabili è tabulatis venum
extrufifse. Sed eorum fada & dida juxtà comprobarunt, vohiifse vos ftrigolos ,famelicos,
inopes fub imperio continere,ne faturitateebriifrenumferociores excuteretis. Faftus & a- Optm^ual
*nenti® plena ilia vox fuit, quam aliquando ab Everardo jadari auditum fuit : Si omnium Utas quam ^Jfortun® civium «que laut® forent, neminem eorum pr® ferooia ingénia edomare poffc. Ta- permthfa,,
ceocajdescivium,taeeoexilianobilium hominum, &multa tragic® tyrannidisexempla,
qu® commemorare piget. lam me hujus vit® taedet, quoties milera veftra conditio mihi in
^entern venit : rempub. ab ils oppreflam, qui confervatores, qui cuftodes effe deberent : ab
Üs hoftilia perpeti,qui facra & profana tuerentur : domus hofpites ,non expilatores effent :
ab iis religionem, equeftres, plebem, principum finitimorumodio propinari, quorum opera
Veftr® res rlorerent, quofque pacis ac foederis conciliatores fœcialefque haberetis. Circum«
%icite, amabo, vicinos veftros, quàm ®quo, quàm benevolo in vos fint animo. Hinc Gel-
fus per hos veftrisfoeiis ultra Ifelam infeftus eft. Mine Burgundiones, quem animum adver-
ts vos gerunt, loquuntur rebus ipfis. Nam aliquot annos reditus veftros injeda manu pu-
klkk, non alieno₃ fed fuö nomine poiBdent ; Nimirucn deckrantes, fe omnem vobis

m ____ RERUM ULTRA JEGTIN ARUM
faeiicitatem ex animo precari, Certamen non nuper ortum de paladibus, & identidem mo-
tum, non dabium fcilicet amicitig argumentum eft: praefertim quoties eas non ad urbis ve-
ftrgmcenia ,verüm fab ipfaturri Martiniana fe propediem eftolsuros minitantur: & face-
rent, fi diuturniorSoudenbalchi efset dominatio. Atque horum populorum ac principum
gratia prasclaris illis viris debetur: id quod nulquam illi taciturn habent. Nunc autem, quia
hefternocrepufculourbefurtim dilapfi, rempublicam a metu lui liberatam vobis relique-
runt, cavendum etiam atque etiam, ne id juris in vos, quod amilere ,aliquando reduces
recuperent: lex adverfus illos feratur hujufmodi, ut Everardus Soudenbalchus, Godefri-
dus Vordius Henrici filius, Godefridus Rodenburgus, in perpetuum exules quinque milia-
ria quaquaverfum ab urbe effe jubeantur : fi quis aut conträ ierit, de iis retuleritve, aut le
his defenlbrem dederit ,eandem pcenam in le paratam fciat, Sed de illis fatis. Caeterum
quantum ad rempubl. attinet ,ficdecrevi, ut prima ratio, fi non intotum fuftollendi ,certè
levandi oneris cervifiarii habeatur. Placet binos aeris demptum iri: Sc fi dii propitii vitam
mihi fofpitent, fpes eft ,brevi futurum, ut omni onere relevemini. Et quo id celerius fiat,
praeter confuetum vedigal civis aliquandiu in cupam binos aeris: qui publicis verb hofpi-
tiis codam venalem habent, trinos pendent. Iamutacs alienum belio Ifelfteinenfi eoefla-
tum diffolvatur, difpungantur rationes , lata &accepta recognofcantur : quaeftores qui ab-
hinc retro ad annum undecimum aerario praefedi fuerunt, ad calculum vocentur, rationes
eumfyngraphisacceptorum & expenforum referant: publicani item, quos illi ob enormem
vedigaliumlicitationemrelevaverunt, rationes ad asrariumreferant. Illos autem qui è gra-
du equeftri per id tempus asrario praefuerunt, lubentes paratofque dabo ad vicenos quinos
refcribendnm, quos pro laboribus ab ordinibus decretos, accepere. Creentur finguli ex o-
peris, k quibus illae recognofcantnr : ä quibus peculatus poftulati, populi judicio publice
damnentur, multenturve : eaque pecunia quae inde redigetur, ses alienum diffolvatur: exu-
libus cujufcunque loci ac nominis reditus in civitatem decernatur. obaerati item & nexi,
quique ob vim grafsatores folum verterunt, revocentur , praeter parricidas, quas peftes ac
probraarepublica proculabefseconvenit. Religiofupra legitimum numetum,ex aequo
vobifcum ftipendium ad aerarium pendet: ficenim comparati fumus, ut non folum in par-
te reipub. profimus, verumetiam eam brevi redemptam, &ab omni fervitute liberatam,
pofterisnoftrisper manus tradamus. Etneaerarium amplius penfionibus novis obnoxium
reddatur,cavendum erit in reliquum : neve in capita ufurari^ penfiones è republ. aflignen-
tur, neque civi > neque peregrino. Dolus ut abfit & fraus omnis, fignum quo tabu!§ id ge-
nus obfignarifoleant, in oculis operarum comminuitor* Cras primo mane, operae in fuum
quaeque comitium,ad novos magiftratus,qui è repub. erunt, creandos conveniant. Ex eque-
ftri ordinc nemo in fenatum, ex lege legitor: nec jus fafque fit inde ad plebem, ut magiftra-
tumaliquando gerat, aliquena tranfire. lam ut ab hoftium jadicatorum metu fècuri fitis ,ex-
eubig in muris,cuftodiae accurata; in portis, & praefidia nodu in turribus difponuntor: cfa-
vium cura penes duosprimariarum operarum fenatores,& fedecim novos tribunos,quicreen-
tur, efto: ad hos ut fub occafum folis deferantur, curanto. Hue qui cooptabuntur, enixè da-
bunt operam,ne ad alienum, unde periculum reipub. fit, divertant. Confules enim, in quo-
rum tutela afservati folit^ efsent, iüfpedam fuam fidem reliquêre. Annon.§ non minor ra-
tio habenda eft. Placet igitur, ne in reliquum vel piftor, vel codor cervifiarius, ex aliis ope-
ris, qu^m fuis, in fenatum legatur: neve adeb omnino quidem in alienis profiteatur. Statirn
quäm magiftratus creatus erit (ftat enim, civitatem ä perniciofis vitiis, quas vobis dormien-
tibus irrepferunt, quantum dabitur,repurgare) novi fenatores,quaeftores dicent,homines nul-
la ambitione infames, nec probrx unquam notatos. A rebus novandis deinceps in uni verfum
quifqueabftineto,ne cum domi forilque pacem habemus, inteftina tumultuandi licentia, res
noftr? aliö dilabantur. Criminum cognitio fenatui defertor: praetor Sc fenatos (veluti con-
fuevit fieri) juri dicundo, controverfiifque finiendis praeefto: quaeftiones rerum capita-
talium & anquirendijuspenesfuum magiftratum permaneto. Moribus civitatis prxclarè
conftitutis,dabitur opera, ut concorsRefp. fenatui plebique fit, qub opes veftrae domi flo-
reant, & quaeftum operae faciant naaximum: forisfama clara nomen Ultraiedinum vehat,
Adordines confociandos & immortali foedere jungendos ,annitetur religiofum nomén: ju-
vabit equeftris nobilitas: laborabit fenatus: dabunt denique operam,quantum bonorum to-
ta civitate hominu eft,aderuntqi armati ad fenatus authoritatexn tuendam,quocunq; voeëtur.

Porrb autem, quod ad publicanos, tribunorum judicioid ftabît. Supereft una difKcultas,qu^
maximos motus peperit : ea eft, quae via fit potiffituum ineunda, ad refidua quadraginta fex
milia conflanda, Firmam interim fpem concipio ,intercefsoribus è medio fublatis, rationem
inventumiri, qua fine magno certamine contrahantur. Cœtera quss ad remp. pertinent, ad
novum magiftratüm deferentur. Quorum exemplum, ne quis leges ignorer, an te curiam in
tabula feriptum fuffigetur. Et haec quidem fatis mihi de repub. dida videntur. De me au-
tem, ne multa commemorando & admonendo vos majorum meorum bèneficiorum, ego pro
iisgratiamrepeterevidear,idfolumdicam,Quando nulla mea in rempub.mérita extant,
aut certè tenuia, (ingentia dé me erubefeo polliceri) opto à Deo Ope. Max. materiam mihi
dari aliquando, qua ubertim vos liceat demereri : quod quo fegnius continget, plenius hoc e-
merendu erit,& cumulatius.Adjuvabit hune meix animû,adniteturq; eódem, quanta hominâ
nobilium intramuros,quantum ruri procul ab urbe degit. hodie enim per vos redditi ipfis fui
parentes funt : amici, cognati, per vos ab exilio revocati, quo bénéficié nulla antiquius,nul-,
ium majus in fe polse conferri ducunt. Nec unquam aliud antè facinus aequius à vobis per-
petratumefsejudicant, quàm hodie perpetraftis, quod eodem judicio inimicos damnaftis,
quo illiolim noftrum genus per fummam injuriam pepulere. Sed longe pulchrius eft, quod
ïidern, velint noIint,noftros incolumes in civitatem veftrishumeris cîaro deorum hominum-
que plaulu reportatos audire cogantur : quod fœlix fauftumque nobis & rei publics fit, pre-
cor, Poftquàm ille dicendi finem fecit,cum armatis collegis in Palatinum forum abiit.Plebs
effufa laetitia, ob partam libertatem geftiens, abfentes inter fe certatim fuperbioe criminari,
eorumque tyrannidem maledidis infedari. Exaggerabat fis odium recens rumor, Vordium
fuperiori node Doreftati cum Epifcopo colloquia ferere vilum fuifse, eumque monere ,ut
Ultrajedum maturaret, operas ad feditionem ipedare,eafque de eo excludendo aduras.Ple-
riquecredebant, hune rumorem à Mindeno in inimicoruminvidiam fparfum. Poftridie ha-
bita funtcomitiaàmeridie,quodanteànunquamifadum fuerat,cum mane ad creandurn
çonvenire folerent. Sed inter arma leges antiquantur : ubi, non quid aequum , quid deco-
rum, quid gloriofum, quid è confuetudine fit, fed quid cseca libido didac ,pro utiliachone- f ^wfto habetur. Crcati Cofs. Fredericus Regius & AdamusDiemenus: quorum hic eloquea-
tia clarus, unus in repub. maximos motus fèdare valebat, nifi nomen, quam par erat, popula-
liusfuifset. Novi fenatus nomina in catalogum milsa , Mindeno cognofcenda illico tradun-
Eur : à quo quafi cenfore, qui videbantur vel fubmoti, vel alledi font, ut à fuis partibus vel
inimicorum eos ftare fufpicio fuit. Populijufsu plebifcitum fadum, utexules per literas re-
çoearentur: quod illico fadum» Operae in fuum quaeque comitium, fub vefperum iterum
armati convocantur : metu, ut apparebat ,neexulum pulforum amici,ad res novas confurge-
rent. Crepufculodiei Stephanus Sulenus, jEmiliusMindenus,Iacobifrater, GerardusNï-
veldius, exules urbem intrant. Rediit & Borrius Amerongus, qui à temporibus M agni bel- Quoi Baß-
Mi annos propè quadragintafadionis invidia civitate pullus, perpetuo exilio populi judicio nus dsferty-
damaatusfuerat. His omnium gratulatione occurlùm eft : acceptifque in urbem, Iuxuriofà fit»
laetitia pertotam nodemin curia Hafenburgana comefsando publicè epulis indulrum : ignés
in palatio totaque civitate regionatim accenfi , infolentem quidem, fed brevem lxüdam ar-
guere. Nec minus à plebe tota illa nox perpotando,cantuque ftrependo in lucem abfumpta
eft. Huic publico gaudio, circa medium nodis prineeps cum duabus turmis equitum urbem
ingrefsus, fupervenit, incertum quo confilio. Scio fuifse, qui fufpicabantur, ob id eum in
urbem maturafse, quod tum veterifenatumagiftratu abire jufso, ac novo exMindeni arbi-
trio, creato , fperaret, quantum milium reliquum efset, facile potiturum : maxime fi mulri-
tudinis confenfus eb accederet_; Nec deerant qui contenderent, feditionis fama motum, Ul-
trajedum properafse, ut prasferis fua aflthoritate licentiam tumultuandi coerceret. Sive
hase caufa igitur fuit, five illa fubiti ejus in urbena adventus, cum taedis ardentibus ac fu*
nalibus ad portam illi occurfum, dedudufque à novis ipfeconfulibus & nobilitate
equeftrieft cum magna gratulatione in aulam Pontificiam. Hic de reipub.
ftatu paucîs collocuti (ne rerum adarum & prasfentis concor-
diç ignarus efset) domos quifque fuas, ut hora intern-
peft® nodis poftulabat, difeefserunt,

v*\\ V «r E X T O Calendas Majas y poftridie quam noy us fènatus creatus ef-
«Sl^ /^raxi^llfeE* ^t, rebus omnibus ex populi fadionifque fententia (ut apparebat)
^ * ^cornP°fids,principemilleconvivio,luxumagnificoapparato,inaB-

dibusPalatlnis excepit : fuitque is dies propter illius hilaritatem ,to«
tacivitatefeftusaccelebrisè Nec minus gaudium publicum privata
hilaritate celebratum : plebs enîm regionatim ad fympofia convenir,
produfiaque ea eft in ferumdiei comefiatio. Verum brevis illa im™
modica laetitia_>& non diuturna inter plebem Sc fadionem, cujus im-
pulfu ad inteftinam vefaniam exarferat, concordia fuit, Etenim liber-
tatis dulcedine mukitudini oftentata, ccepit plebs in omnem licentiam per aequa & iniqua
tmtia often- g^ra^^anc^ ^i viam aperire, nullis confiliorum habenis ret\'ineri,nullis blandimentis ut ab ar-
tata dulcedi- mis difcederet, induci : non principis majeftate, non fenatusauthoritate , non religionis re-
m Itbtww♦ verenria ab effrenara nefariorum incceptorum rabie compelci potuit. Procefljt autem pau-
latim eo ufque debacchandi impotentia ,ut contempto fenatu, cerdo®es, textores, pelliones
in confüles, in nobilitatem prolibidine conviciaimpunè jacerent, contamelias dicerent, öi-
darent quid decerni placeret. Senatus plebi invifus effe , nec ullus poftea legitimus habitus
fed indies ferè indici ccepit. Fecerat in oratione fua ad populum mentionem tenuiter Iaco-
bus Mindenus, de religione , par vedigal cum populo cervifiarium penfura, donec rempub*
ab omnibus penfionum non ferendarum oneribus liberatam haberent. Iuflerat & quaeftorum
ad anrium retro undecimum, rationes ad xrarium referri, eorumque accepta & expenfà re-
cognofci. Plebs legum latarum non immemor, aç tota cum in libertatem, tum accafionem
perturbandi omnia intenta, fpretis cleri promiffis in fpeciem praeclaris, tabulas obfignatas ia
promiflorum fidem popofcerunt. At religio\', homines calliai,advertente£quantum lèrvitu-
tisjugum fe maneret, fi tabulis datis iljorum libidini fidem fuam obnoxiam feciflent, haben-
dis conventibus ludificando operas aliquot dierura hebdomadas extraxerunt. Acceflit Sc a-
lia contentio ad hoe religionis negocium, quae nobilitatem cum plebeiis quibufdam commi-
fïr. Indignabantnr plcbeii quaeftores, Sc aediles ,equeftrium opera fieri, quod nunc demura
poft tot annorurn fpacium ad referendum poftularentur : in primis autem illi _s quorum ratio-
nes vel parum intégré relatç fuerant, vel quibus fyngraphse .relator um expenforimique tem-
poris intercapedine per negligentiam deperierant. In nobili quodam jurgio cafu alrercatio.
cuna ad convicia ufque exarfiffet, ac quidam è quaeftoribus plebeiis denunciaflèt serarios coa-
dares, qui trium ordiuum nomine per id tempus aerario praefedi fuüTent, reos peculatus fe
adurum, ut omnes illi proinde Pari lege ad collationem acceptorum & expenforum apu4Î
# De Wael novos tribunos plebis tenerentur:Lubbertus *Walanus,qui ex equeftri ordine eam praefedu-
van Vrorii\' ram aliquando geflerat, Quantum ad rationum mearum fubducendarum difpundionem atri-
ft)\'®« net (inquit) nihil laboro, ut etiam paratum me offeram ad ftipendiqm xxv. renumerandum.

Hinc novum motum negocium utriufque nominis hominibus, qui è tribus ordinibus aerltil
praèfeduram gefferant * ut pari lege cum urbis quaeftoribus ad referendum tenerentur. Con»
trà, illi obfirmatè contendere, nullis populi legibus fe teneri ,frequentes conventus adv er fus
plebem agere. Mentionem item injecerat Mindenus, dudum reftituendae ajb oneribus,liber-
tatis, redimendaeque reip. Deftinarunt itaque tribuni,jufifu plebis, praeter penfipnes publl-.

aieterium D» Ioannisfe arrr^ti effuderint. Sed dum haee plëbs ex compofito adornat, Epif-
copus qui tune prœfensinurbe aderat, nihil prius habuit, quàm fuum negocium perfequi.
Apparebat autem minuslaboris ad promiffum confequendum reftare,tquam minorem qua- _vui^c%f
tuor milium fummam pridem nadus effet. Pulfisenim confularibus quorum intercelTioni- pmfamh"
bus via ad reliquum pecuniae conficiendum maxime prxclufa fuerar, cum novum fenatum, e- adpejlat ut
queftrem ordinem, & bonam religionis partem confentientes habe ret:, è manibus praedam JcribitfaL
vix elabi poiTc arbitrabatur : nec plebis inrerceflionem magnopere timebat,quippequam ap-
probando legem de exulibus novislatam millo Tibi negocio coneiliarèta Itaque mox quam in
dvitatem venit,rem de integro ad ordines retulit :apudquos multa queftuseil de lento eo- foL;" \'
rum confilio, de mora ac pecuniae diladone, qua ingens pericülum fociis Tranfilèlanis à Gel- mpw \'di-
to ingrueret, qui fe promiffis fine effedu vanis extrabi, ludibrioque haberi paifim querere- fcripfit, \'
tar. His relatis ftatim Doreftatum, rdida ad horrendam tempeftätem repub. abiit. ïtàque
conventui dies quarto Calen. Majas exteraploindidus- accideo funt Amorfortiorum alia-
rumque civitatumlegati. Ibi orfus principes legatus, gravi oratione in eos invedus eft, per
quos ftetiffet, quo minus tot conventibus adis, quid in Epifcopi tarn arduo negocio promo-
tum effet. Nunc illis ejedis, petere fe, ex collegiorum equeftrium fenatufque (entendis ra-
tionem decerni, qua pecunia expediretur. Duo vero collegia, quae nuper à reliquorum fen-
tentiis cum fenatu diffenfiffent,induci poffe ut in aliorum judicia pedibus difcederent. Ro-
gatae inde ordine à Decano primaria? Bafilice fententiae, concordes hue fuffragatae funt, Ut
rellgionis&equeftrinmcenfusteneretur. foli Amorfortii fuam fententiam vindicantes, in
agrario cenfu, qui è veteri ditionis confuetudine effet, perftitêre : identidem clamantes, ne
quid novaretur : altenim cenfum inulitatum juxtk » &c ditioni perniciofum fore. Verum his
fruftra aliquandiu reclamantibus, ac domum amplias deliberatum abire jullis, ad poftremunj
hujufmodi fit decretum : Quando multis fuperioribus conventibus dequadraginta lex mill-
bus conficiendis confultando, interceffionibusquorundam, qui à diverfa fententia deduci nori
potuerunt, fruftra eft laboratum, adeb ut rebus in magnum diferimen addudis, priccepsle
per ludibrium extrabi exiftimarit : fic enim lenta confilia ferè interpellationibus malev.oio¹-
rum difturbari folénti. Placuit igitur ordinibus (ne plurium dieram contentione fextrahatur,
meve res ad difquifitionem populi deducatur) in hanc formam decretum de affignatis milibus
fieri. Genius quadraginta lex milium imperabitur pagis, vicis, praeturis : hue contribuent u- Decreikm
triufque nomfois mortales, qui eb fpedant. Conferentur autem ad eum diem ,qui cenfuî ordinum de
condicetur fecundum aeftimationem bonorum aequabilem, ëx cujufquetc\'nuitate opumque quadragmta
ipagnitudine : five eae fitae fint in pafcuis,in arvis,paludibus, five infulis,alluvioniltjus,& qui -J^{ex mil}Mus
dem ordinum prineipifque arbitratu. Iam qui tern pecuariam, quique pafturam boariam .

exercent intra extraque urbem, agrarii item & agricole intus forifve agentes, molae, vedi- £_fpgalia utriufque nominis, ex fundorum rationibus, & in quibus nullum eft aedificium jjuxta ^s * \'
eorum precia. Tenebuntur hue quoque munieipia, exceptis fis qüi ob fortune tenuitatem_sin quatuor fùburbiisj&ruri habitantes, in nullo numéro cenfentur: quos à contributions
immunes effe placet, fi his neque pafeua fint, neque infulas, deque paludes,aut ullum denique
poffeffionis genus. Civitatum fociarum redores, cives quique fu.os de munieipes cenfento :
tum autem qui pecuariam exercent, fimul in eos qui folvere graventur, jus exequuntor, ac
cum ipfis lege agunto quoad imperatum exolverint. Ad hanc eontributionem poffefîor in
beffem, fundi verö dominns in quadrantem tenetor ,poffefsor periblvito, dominus fundi
(cum videbitür) decidito. Hulc cenfui agundö praefunto viri graves ac cordati, quos Anti-
ftes cenlores,una cum ordinibus dicet : penes quos jufta ratio eos cënfendi, quihüc contri-
buent, efto. Literae ftatim Âmorfortiam ad fenatum datae , quibus poftulatum eft ab ordini-
bus , ut »bi diu fatis deliberatum eßet, aliquando ftatuerent aliquid certi, atque ad quintutn
«®t»s Majas referiberént, quid fententiae efset. Refponfum nulla mora ab his per literas eft_aquae in ordinum conventurecitatae in hanc fententiam fuere. Quod proximo civitatum at-
^ue ordinum conventu per gatos refpondimus, animis parum œquis fuit aeeeptum, aut cet»
tè parum bene intelledum : cum antè nobis pulchrë cum ordinibus éa de re convenifset,idem
îîe none quoque accidat, periculum.eft. Quare nihil efse ducimus, quamobrem, quod feme!
placuit, id integrum identidem referamus, Sed quiaidipfumquodfuperioriconventude-
^creviftis, vel nobis fruftra reclamantibus, perfequi vobis confiliumeft : ne nuncquidemàt
^rima fententia dilcçdimus, quam miitare tur^e₃ & ditioni inutile foret» Interim ₃ quando

- - • ma.\' ■rZYt*-\' EXTO Calendas Majas, poftridie quam noyus ffcnatus creatus ei«
Sil ^resl^Ä^? fet, rebus omnibus ex populi fa&ioniique fententia (ut apparebat)
EF&ft eompofitis, principem ille convivio, luxu roagnifico apparato, in «e-

dibus Palatinis excepit : fuitque is dies propter illius hilaritatem, to«
ta civitatefeftusac Celebris. Nee minus gaudium publicum privata
hilaritate celebratum : plebs enim regionatim ad fympofia convenir»
produétaque ea eft in ferum diei comefïatio. Verum brevis illa im~
I modica Iseutia_>& non diuturna inter plebem Sc faâùonem, cujus im«
pulfu ad inteftinam vefaniam exarlerat, concordia fuit. Etenim liber-
PJT-. _r tatis dulcedine multitudini oilentata, cœpit plebs in omnem licentiam per aequa & iniqua
imtialften- grandi viam aperirc, nullis confiliorum habenis retineri, nullis blandimentis ut ab ar-
waMcedi- ^m*^s difcederet, induci : non principis majeftate, non fenatus authoritate, non religionis re-
ntltbtmw♦ verenria ab effrenara nefariorum inceeptorum rabiecompefcipotuit. Proccfljt autcm pau-
latim eo ufque debacchandi impotentia , üt contempto fenatu, cerdo*es , textores, pelliones
iii confutes, in nobilitatem prolibidine convicia impunè jacerent, eontamelias dicerent, ci-
âarent quid decerni placieret. Senatus plebi invifus elfe , nec ullus poftea legitimus habitus
led indies ferè indici cœpit. Fecerat in oratione fua ad populum mentionem tenuiter Iaco-
bus M indenas, de religione, par ve&igal cum populo cervifiarium penfura, donee rempub*
ab omnibus penfionum non ferendarum oneribas liberatam haberent. Iuflerat & quaeftorum
ad annum retro undecimum, rationes ad aerarium referri, eorumque accepta & expenla re-
cognofci. Plebs legum latarum non immemor, ac tota cum in libertatem, turn oceafionem
perturbandi omnia intenta, fpretis clerx promijlis in fpeciem praeclaris, tabulas obfignatas ia
promiiTorum fidem popofcerunt. At religio\', homines calliai,advertentes quantum lèrvitu-
tisjugum fè maneret, fi tabulis datis iljorum libidini fidem fuam obnoxiäm feeiffent , haben-«
dis conventibus ludificando operas aliquot dierura hebdomadas extraxetunt. Accefiit & a-
lia contentio ad hoc religionis negocium, quae nobilitatem cum plebeiis quibufdam commü-
flr. Indignabantnr plcbeii quae flores, Sc aediles ,equeftrium opera fieri, quod nunc détruira
poft tot annorum fpacium ad referendum poftularentur : in primis autem illi _s quorum ratio-
nes vel parum intégré relatç fuerant, vel quibus fyngrapbse .relatorum expenfbrumque tem-
poris intercapedine per negligentiam deperierant. In nobili quodam jurgio cafu alrercatio.
cura ad convicia ulque exarfiffet, ac quidam è quaeftoribus plebeiis denunciaffet aerarios coa-
&ores, qui trium ordinum nomine per id tempus aerario praefedi fuiiTent, reos peculatus fc
a&urum, ut omnes illi proinde Pari lege ad collationem acceptorum & expenfbrum apuJ
H- T>i Wad novos tribunos plebis tenerentur: Lubbertus *Walanus,qui ex equeftri ordine eam praefedu-
yan Vfons- ram aliquandogefferat, Quantum ad rationum mearum fubducendarum difpundionem atti-
ß^ey®* net (inquit) nihil laboro, ut etiam paratum me offeram ad flipendium xxv. renumerandum.

Hinc novum motum negocium utriufquenominishominibus, qui è tribus ordinibus aeriril
praefe&uram gefÏerant > ut pari lege cum urbis quaeftoribus ad referendum tenerentur. Con-
tra, illi obfirmatè contendere, nullis populi legibus fè teneri, frequentes conventus adverfus
plebem agere. Mentionem item injecerat Mindenus, dudum reftituendae ajb oneribus,liber-
tatis,redimendaeque reip. Deftinarunt itaque tribuni ,jufTu plebis, praeter penfipnes public
eas & ufurariam pecuniam quae quotannis ex aerario pendebantur,agros compafcuos pignori
|jro ufura oppofitos, nonnullos pro tertia parte datos ,bonaqu£ praedia ,quae per Cofï. quee-
flores, Sc pleramque nobilitatem Sc primoresprocerumecclefiafticorum reipub. (ut crede-
batur) tantum non adempta, in aliorum pofïeffionem & jus fiduciarium ttanfifert, multati-
*ia pecunia, quam immenfam fore credebant, in univerfum redimere, ac populo reftituere„
% h se quidem caufçuovi tumultus paulo pöft fuere, cur fecundùtn per fçi^flîonem in coc-

œëteriamD. IoanmsfearnwtiefFuderinti Sed dum hase plébs ex compofito adornat₃ Epif-
copus qui tune prasfensinurbeaderat, nihil prius habuit, quàm fuum negocium perfequi.
Apparebat autem minus laboris ad promiffum conlequendum reftare ,iquàm minorem qua-
tuor milium fummam pridem nadus effet. Pulfisenim conlularibus quorum intercelfioni- ^nufamis"
bus via ad reliquum pecuniae conficiendum maxime pr&clufa fuerat, cum novum fenatum, e- adpeJLt ut
queftrëm ordinem, & bonam religionis partem confentientes haberet, è manions praedam fo\'Ûitfal.
vix ekbi pofTe arbitrabatur : nec plebis interceffionem magnopere timebat,quippequam ap- Z⁶\'Henr.
probando legem de exulibus novis latam nullo fibi negocio conciliarfeu Itaque mox quam in ^ßom™liM
civitatem venit,rem de integro ad ordines retulit : apud quos multa queftus eft de lento eo- tlluitls
rum confilio,de mora ac pecuniae dilatione, qua ingens periculum fociis Tranfifèlanis à Gel- mpwle-
ro ingrueret, qui fe promiffis fine effedu vanis extrahi, ludibrioque haberi paffim querere- fcrtyfit. \'
tur. His relatis ftatim Doreftatum, relida ad borrendam tempeftatem repub. abiit, Itaque\'
conventui dies quarto Calen. Majas exteraplbindidus. accitieo funt Amorfortiorum alia-
rumque civitatumlegati, Ibi orfus principislegatus, gravi oratione in eos invedus eft, per
quos ftetilfet, quo minus tot conventibus adis, quid in Epifcopi tarn arduo nego,cio promo-
rum effet. Nunc illis ejedis, petere fe, ex collegiorum equeftrium fenatufque lententiis ra-
tionem decerni, qua pecunia expedirètur. Duo vero collegia,quae ouper à reliquorum fen-
tentiis cum fenatu diffenfiffent,induci poffe ut in aliorum judicia pedibu\'s difcederent. Ro-
gatae inde ordineà Decano primaria Bafilicç fententias, concordes hue fuffragätae funt, Ut
religionis & equeftrium cenfiis teneretur. foil Amorfortii fuam fententiam vindicantes ,in
agrario cenfu, qui è veteri ditionis confuetudine effet, perftitêre : identidem clamantes, ne
quid novaretur : alteram cenfum inufitatum juxtà, & ditioni perniciofum fore. Verùm his
fruftra aiiquandiu reclamantibus, ac domum a m plias deliberatum abire juffis, ad poftremunj
Eujulmodi fit decretum : Quando multis fuperioribus conventibus de quadraginta lex mill-
bus conficiendis confultando, interceffionibus quorundam, qui à diverfa fententia deduci noti
potuerunt, fruftra eft laboratum, adeo ut rebus in magnum difcrimen addudis, princeps fë
per ludibrium extrahi exiftimarit : fie énim lenta confilia ferè interpellationibus malevoto¹-
rum difturbari folénu Placuit igitur ordinibus (ne plurium dierum contentioné fextrahaturj
•neve res ad difquifitionem populi deducatur) in hanc formam decretum de affignatis nidi bus
fieri. Cenfus quadraginta fex milium imperabitur pagis, vi eis, prseturis : hue contribuent u- Decretum
triufque nominis mortales, qui eb fpedant. Conferentur autem ad eum diem, qui cenfui ordinum de
condiceturlecundum aeftimationem bonorum aequabilem, ëx cujulquc tehuitate opumque quadraginta,
ipagnitudine : five ex fitas fint in pafcuis,in arvis,paludibus, five infulisjalluvionibus,& qui-/^{£JC mi}^bm
dem ordinum principifque arbitratu. Iam qui rem pecuariam, quique pafturam boariam ^con^!^s"ff.
exercent intra extraque urbem, agrarii item & agricole intus forifve agentes,molae, vedi- J^jf
galia utnufque nominis, ex fundorum rationibus, & in quibus nullum eft aedifkium ₃juxta *^Jeorum precia. Tenebuntur hue quoque municipia, exeeptis iis qui ob fortuné tenuirarem₃in quatuor fuburbiis, & rari habitantes, in nullo numéro cenfentur; quos à contributione
Immunes effe placet, fi his neque pafcua fint, neque inful®, neque paiudes,aut ullum denique
poffeffionis genus. Civitatum fociarum redores, cives quique fups Sc municipes c en lento ;
tum autem qui pecuariam exercent, fimul in eos qui folvere graventur, jus exequuntor, ac
cum ipfislegeagunto quoad imperatum exolverint. Ad hanc contributionem poffeffor in
beffem, fundi verb dominus in quadrantem tenetor, poffefsor perlblvito, dominus fundi
(cum videbitur) decidito. Huic cenfui agundo pr^funto viri graves äc cordati ₅ quos Anti-
ftes cenfores,una cum ordinibus dicet : penes quos juftaratio eos cenfendi, qui hue contri-
buent, efto. Liters ftatim Amorfortiam ad fenatum datas , quibus poftulatum eft ab ordini-
bus , ut *bi diu fatis deliberatum efset, aliquando ftatuerent aliquid certi, atque ad quinturn
neues Majas refcribet ent, quid fententi® efset. Refponfum nulla mora ab his per literas eft_aquae in ordinum conventu recitatae in hanc fententiam fuere. Quod proximo civitatum at-
%ueordinum conventu per ipgatos relpondimus,animis parum aequis fuit äeeeptum, aut cer*
it parum bene intelle&um : cum antè nobis pulchrë cum ordinibus éa de re convenifset,idem
sue nunc quoqueaccidat, pericnlum eft. Quare nihil efse ducimus, quamobrerri, quod femel
placuit, id integrum identidem referamus, Sed quia id ipfum quod fuperiori conventu de-
creviftis, vel nobis fruftra reclamantibus, perfequi vobis confiliumeft : ne nuncquidemi
pima fententia dilcedimus, quam mutare turge, & ditioni inutile foret» interim, quando

omninb fie cenfère conftitutum eft ₃ petimus qualemcunque cenfum juxta tabulamm fideca
adum ad nos dan : fortaffis leda perfpedaque cenfus ratione, refpondebitur, quod neque
prineipineque ordinibus fueritingratum. Poftquamautem Ultrajedini nihil certi confilii
confultando ad hunc modum ex Amorfortiis extundere quiverunt, privatim publiceqneia
univerfum omnibus placuit, vedigal quàmprimum in praturas, vicos, pagos Amifianos A-
Eoorfortianas ditionis, ejufqüe fuburbia ex cujufque fortuna & opulentiae modo conftituere,
ejufque exemplum Amorfortiam ad fenatum mittere. His quod praefagiverant » brevi acci-
dit. Nam cum penes illos cen fendi jus abfque Amorfortiis liberum effet, in proelivi erat di-
vinare,qua asquitate, pro fua libidine,cenfum in Amifianam ditionem conftituturi forent. E-
jus exemplumitaqueintra paucosdies ad fenatum ab ordinibus datur. Operçprecium hic
fadurus videor .. fi ordine catalogum pagorum Amifianorum ut quifque ccnlùsfuitrecen-
feam, ut appareat uter populus alteri hac in parte iniquior fuit : fi mul qui certatim fuis magis
quam aliorum commodis confuluerunt. Sed cum crebra in recenfendo fingulatim pagos cen-
fus iteratio nimis odio(a foret , fed & barbara nomina durius afperiufque fonantia pleraque à
Romana inflexione abhorreant ₃ fatis duxi, fummaum cenfum Amorfortianae ditioni impofi-
tum j quem ad fenatum mifffunt , recenfere. Urbanae jurifditioni impofiti quadringentî
quinquaginta : reliqua fuburbana Amifiana ditio cenfa tredecim milibus aureorum & quia-
gentis. Ledus recitatufque in fenatu hie cenfus haud mediocriter eos offendit. Primum
quod jufto major, & quam pro ditionis cum aliis duabus prafeduris co!lat33,anguftia & co-
pia grandîor exiftimaretur : deinde quia aliarum praefedurarum, ipfiufque urbis Ultrajedi-
nae cenfus eadem opera tranfmifTus non effet, ( quae res fraudis fufpicionem fecit) unde ratio
sequè an inique,redè an perperam cenfarum regionum affirmari potuiffet. Refragatum ita-
que (ut antea) huie ab univerfoordine & populo eft. Epifcopus, ut haec conftitutio tributa-
ria per Amorfortios procederet, vehementer folicitus, pro magno duxit negocio , eos benig-
nitàte ac comitate ädoriendo jblandimentisfibi conciliare, fi fortè ea via ab obfirmata fen-
tentia agi valuiffent flibellorum magiftrum » & Hadrianum Rhedium ab intimo confilio, e-
Ver Rfiedipt quitem nobilem ex illuftri Rhediorum in Tranfifelanis familia, ad fenatum legat. Hisman-
Amorfortii dat, ut omnia benigna lautaque in pofterum affirmando , illos obteftarentur, ut vel in princi- ,
rogaturOr- pî_s gratlam ordinum fententiae accede rent : quando nunc aliquando pecuniae conficiendas
tfoaafaf ratio inventa effet, gratuitas omnes prateritas ipfis interceffiones fore: cenfum ipfis ipfo-
* rumque ditioni conftitutum , fi parum aequus videretur, per principem levatum iri. Curri
his mandatis legati Amorfortiam proficifcuntur. Poftridie quam civitatem intrarunt, uter-
que fenatus illis datus eft. Ubi relatis iis, quae in mandatis habebant, è curia per viatorem in
hofpitium dçfcendere, ibique refponfum ab fenatu paululum expedare jubentur. Poft pau-
îulum mora per Confules, & tresfenatores(ut ei gent! mos eft,legatisin hofpitio fic refpon-
fum eft, Scirent fenatui cenfioncm Amifianae ditionis dudam ab Ultrajedo acceptam, nullo
pado probari, quando nec modus in ea habitus effet, nec sequi ratio. Ad haec ne mentionena
quidem reliquarum praefedurarum uHam fieri, ex quarum œftimatione, fe fuamque ditionem
cenfam oportuiffet. Decreviffe his juftis de caufis/imulac aliarum praefedurarum infers di-
tionis nova cenfio deintegro in lucem ab ordinibusemitteretur, tum demum fe effeduros,ne
©fficium, ne fidem populi Amorfortii in fe Epifcopus defideraret. Vix paucas inde horas le-
gati ab hoc refponfo in hofpitio commorati ,civitate Doreftatum confiliorum dubiife abri»
puerunt. /Eger princeps animi, nec immérité, ob elapfam rurfum è manibus pecuniam, ni-
hil aequè verebatur, quam feditionem novam oborituram, fi res in plebis, quae hue tota in-
tenta fpedabat, difquifitionem raperetur. Neque res quidem periculo caruit. Nam quo-
lies ad confultandam rem ad ordinibus conveniretur, voces paflim à fordidilfrmis quibiuque
è colluvie hujufmodi tradari audiebantur, fruftrà eos coruventibus babendis indjes fe du cru-
ciare: nec nifi per operas tandem fore, ut pecunia expediretur: nihil praefentis confilii i_apurpuratisfimiis bffe : plebem nunc fapere-cœpiffe : feceffione proinde iterum opus elle. A-
cuebant ad haec plebis animos lanii pecuariique homines,quorum copiae & opes lnpalcendis
pecoribus universfç efsent,nec aliunde quasftü facerent,fubulci,(fic vulgb dicebanturjquibus
majorem in modum ordinum cenfio perniciofa erat futura. His doloribus paulatim pullulan-
tibus,novi bubulciq;Tribuni plebis ex operis tunc primu creati,plebis jufsu,coniroverfiamds
veaigalibuscervifiariis ex aequo cum populo pendendis, religioni (ut in primo tumultu pro-
emfsum erat) fcrib movere, tabulas inde pokere : rati hac occafione (quia illos pertinacitec

Hrecu{àtaros conftabât) fofe, utpertumulmrn,&: votorum compotes fièrent", &ordinibus
poteftatem conftituendi contributionem ex lua libidine, vi armata extorquèrent. Et exaf-
perabantur multo vehementius animi , quod nee ad rationes quaeftorias, nec tribunitias ordi-
num,per equeftres & religionem via pateret. Et h«c praecipua tum animorura irritatio fuit.
Decanus primarius,homo praeter dignitatis nomen,& equeftrem inter Sicambros familiam,
ab omnibus Uteris, cuituque difciplinarum prorfus aliénas, religiofum arbitratus, fuo affenfu J^ac™^!4s&
religionem in fervitutem à plebe compelli, proteftatus apud fuos fe non concedere populo,
neque quoad viveret, ut jus libertafque fua imminueretur concelfurum ,es urbead Carolum zr.
Gelrorum Ducem finitimum profugit. Incujusnon longè poft è reb.humanis fublatilocum May.\'
D. iEmilius Niveldius, Gerardi Niveldiiexulisfilius,armis magis fadionis, quàm fodalium Nveldm
fuorum fuffragiis fufïedus eft. Religio, cum terror undiqueinftaret, & vis, per fpeciem ^niemafTif
petendi confilii principem Doreftato per literas occulto fubfupplicationum ferias in urbem % *^imiS*
evocat : rata fore, ut ejus praefentiam plebeii veriti,ab armis prohibereutur ; & tumukus ir- f^yöorß
ritatus,priufquam in graviuscertamen accenderetur, principio conquiefceret. Sed nihilo Dominus de
obfirmatius plebs fuam viam progrediebatur. Ordines indies confultationem de promiffis Loonbuck
milibus integram referre : clerus antiftitem in hunc turbatae urbis ftatum evocatum, obferva- 1719.
re, ut fe à plebis injuria oboriente tueretur : neu committeret ex fide fuperio i anno religio-
lè data, ecdefiafticam libertatem per vim opprimi : memor, quorum fuffragiis ad ampliffi-
mum munus cooptatus effet. Contrà plebs, per novos tribunos inftare, religionis in priori
motu promiffade vedigali in cupas fingulas aequaliter cum populo perfolvendo identidem
occinere : ad id principem fibi adjutorem fe petere : ut aliquando earn remp. quae tot annos
aeri alienofolvendonon effet,liberamdegravatamque redderent. Illorum famos & verba,
in fpeciem blanda, fe diutius ferre non polfe, mero ludibrio extrahi. Si princeps plebem ad-
jutarit, ut tabularum à religione compotes fièrent, fpondere invicem, fe pecuniam brevi om-
nem conquifitam ei tradituros. Multis denique probrisreligiofum nomen lacerarunt. Et ad
vim haud dubiè res fpedabat, ni mos ipfis gereretur. Animi inter hos médius princeps ae-
pritudinem diffimulans, cupiebat quidem latum Ecclefiaftico negocio auxilium : hauddu-
piè perpendens, fi id defereret, quanta vaftitas ei ab impendente tempeftate immineret : fed
cum adverteret nullam conficiendç pecuniae fpem vel in religione effe,vel in nobilitate afful-
gere, fegnius tamen plebis iras mollire ccepit : paulumque ab asquo declinare vifus eft. Net
Refpub. quid detrimenti acciperet, tentata plebs per confules acriter eft,fi tumultus opprimi
potuiffet, fed fruftra. Dies ad conveniendum ecclefiafticoordini & equeftri edidus tumul-
tuolè eft, ut in univerfum femel ftatuerent, num fidem de tributo cum populo ex aequo pen-
dendo affignare vellent, nec ne. Decretum à religione hie eft, quando plebs liberum arbi-
trium onerandi, levandique quos vellent,fibi permifêre,pergerent ex compofito agere quod
videretur : fefe vim extremam pati malle,quàm fub jugum voluntarios fe miffuros. Nec dif-
ficile ipfis fore, ut armati inermes, multitudine fuperiores,paucos opprimèrent. Proinde pro
fe quifque id conniteretur, quod bonum fauftumquc reip. effe judicaret. Iuratum inde eft
in haec verba : Praedç fe, direptionique plebitotius effe malle , quàm ut tabulis fignatis fer-
vitutis fidem teftarentur : mollirent illi,acuerentve (ut videretur) iras. Refponfum atrox ad
plebem perlatum, earn mora ferocem , dolore iraque longè ferociorem fecit. Commu-
nitèt fèceffionem parant. Tangebat animos ebrum hoftiles jam tum fpiritus gerentium
recens nuperrimae feditionis memoria. Illius libertatis dulcedine etiam capti, decimo I«!«»/•
calend-Iunii pridie afcenfusDominiçi, ftatkn cumingenti totius civitatis terrore, pau- *J^Ä5
lö fub nodem , nihil Antiftitis praefentiam confpedumque veriti, in cœmeterium D. W-
Ioannis armati feceduot. Hic caftris pofitis, primo ftatim congrelfu facramento interpo- ^{u armata}*
fito ia tribunorum verba conjuratum, ab armis non priusdifcelluros ,quàm à religione 8c
equeftribus id quod fpontè concedere abnuerent,armis expreffifïent. Fuit itaque hic fecun-
dç feditionis obtentusadumbratus. Caeterum mentescum oculis colluviei eb deditç révé-
ra erant (nec ipfi tum clam id habebant) ut univerfum religiofum nomen , cui immincbant ,
hoftiiiter diriperent. In praetereuntes paflim voces jadari, poftero die in illorum menfis
cultros fuos (quando lautius fplendidiufque ibi codum conftaret quam domi) invocatosfe
ftriduros. Nodem illam totam pemgiles.metu ne à principe immiflo equitatu per infidias
&peditumcohorte, tunwltuariè è familiartbas hominum religiofi equeftrifque nominis
contrada, opprimerentur, ftationibus armatis ad crates çircunquaque difpofitis »traxerunt.

Legum omnium ac poenarum metu abjedo, in earn rabiem exarfere, ut horrendis clamoribus
& didu fœdis convitiis in facta profanaque, nulla religioue territi debaccharentur- Nullum
locum j tempus nullum , aut ordinem, fandum venerabilemye habere. iEdium ccemeterio
jundarum oftia trépidé pulfarë, pedibus infultare . tantum non vi diffringere : minimè gra-
tum fpedaculum exhibere. Francifcanis è more preces antelucanas Deo à nodis conticinio
cantantibus mugitu plulquam taurino colledi confociatique ( quia coenobium ccemeterio
D.Ioannisad meridiem adjacet) quam maximo poterant obrudere : nulli ultro citroque do-
Vtdgi mgc- ^mum eundi poteftas dari. Et in hoc aliifque tumultibus nulli impotentius vociferabantur,
tùm♦ quam plebs convenarum, opera? quibus lucrum femper, quaîftufque maximus à religione fa-
iflet : quorum ventres famelicos, quoties in horum domos, per fpeciem negotii le conjecil-
fent) indies ferme expleverant : ignavum vulgus , quibusora linguaeque ad bellandum male-
dicendumque p rompras ,manus vero imbelles ac languid«, animi tumidi erant. Mane ad jen-
taculum tumultuarium aegrè digredientibus hora ad conveniendum nona , capitis bonorum-
que publicationis periculo rurfum edicitur. Tentatur interim per tribunosfie bonos ad a-
vertendam vim religio. Perftatur obfirmatè in fententia. Fortè tum ita incidit ( quia af-
cenfu Dominico is dies lolennis erat) ut fupplicationis circa cœmeterium Bafilicae D. Mar-
tini Celebris pompa in id momentum ceciderit, quo tota urbe operas in cœmeterium rurfutn
convenient. Iamque è turri Martiniana proceflerat obfecratio, cum ex adverlo fabrorum
operae èforoidutario,inftrudaquail addimicandum acie fe er igen tes religioni infignibus
fuis velatae, figna fua procul ex adverfo oftenderent. Inde Palatinum forum verfus in laevam
fledentes, tympanis ac confufo boatu,valorum aereorumfragori cantuique obtonare,nullam-
que atrocis fpedaculi fpeciem praetermittere. Colledi in ccemeterio,in quo fub nonam diet
horam adeffe juffi fuerant, à tribunis extern pit) in concionem convocantur. Ibi feditiofi ho-
mines per fe fatis lymphatas plebi pilis terras fixis ftanti indignationem, religionem crimi-
nando augere : nunc poftquam convenere, non elanguefcendum ignavia, veràm armis arcen-
dam elfe contumeliam & dedecus norainis Ultrajedini, quo per Canonicorum fuperbiara
afficereutur. Quin (quando omnesadeffent) redàvaderentdomos illorum occupaturi, dum
id quod juffi client, volentes paratique darent. Satis le per ludibrium extrados. Sequuta
inde conlentiens multitudinis vox, arma expedienda, difponendam inftruendamque aciem *
moram auferendam. Interim dum fe in aciem coUocant, & cornua ex tormentanis utrinqiW
ab\'laeva dextraque raptim ad procedendum redigunt, quidam è coetu dilapfus in aedem D.
Martini, fpiritum à eurfu anhelus vix trahens, trépidé nunciat Antiftiti (nam is in fupplica-
tione aderat ) plebem armatam inftruda acie in prpcindu ftare, jegerrimeque à pancis, pils
ac bipennibus objedis, intra cratem meridionalem contineri : quam fi tranfirent, infeftas o-
mnes domos Canonicorum illico reddituram , aut armis vim pellendam elfe : alterutram fu-
turum\', nifi ipfe medium fêle ingerens, eorum furori quàm ocyflimè obviatn procederet : ac
blandimentis animi mitigati, in conditiones,ejus authoritate ducerentur. Nuncio in aedem
ancipitis rei ad principem perlato (quia jam commodè obfecratio perpetrata erat) facris reli-
dis, toto templo fit fuga. Religio abjedis ftolis, domos quifque fuas, thefauris fadis infe-
difque maturè profpedumtumultuolèinde fè abripit. Nee continuit le terror intra te-
dum, fed momento totam petuafit urbem. Acceptaque eo die fuiffet infignis clades, nifi E-
pifcopusaureaepomidehumeris raptim abjeda , plebi, quae magnis utrinque clamoribus
haud fine pugnae fpecie intra cratem tranfitu arcebatur, occurrere maturaflet. Ibi filentio
manu indido, multitudinem in coronam colledam rogat, ecquid volentes non humano more
tantos tumultus cierent ? jubet proloqui quid peterent : offert fe medium, fi cum religions
inconditionesconcefruri,pacem foedufquefacerevellent: aut fi nondum fatis deliberatuna
effet, ratione temporis habita, rem in pofterum diem totam differrent,ae domos fuas facef-
ferent. Vix haec princeps eloquutus fuit, ibi mille fimul vocibus «ertatim aliud alii crimi-
nabantur : infolentiam teligionisludificari magnificis pollicitationibus : infuper id eoç agerc
inter le, ut quantum pecuniarum refiduum effet, in plebem urgeretur. Diu^u⁵ paffu-
ros, ut illi tempus altercando tererent : inventam propemodum viam, quaxxv. milia confe-
da darentur : de reliquis xxi. milibusfore, ut nihil laboraretur, & quidem nullo reip. detri-
tnento. Itaque dilationem fruftra quaeri, nec plebem moram in pofterum diem pati: nec
tempus conditionibus ineundis deftinari. Perfeveratum denique in ferociaeft : additâ prae*
terea minç, nifi in veftîgio illi in populi verba jurartnt ,ac libenter quidçmjaoa darent ultfè,

quod arrhis expriffieretur : magno eis cundationem cam conftaturam. Recens ira, ad hsc
edium non perinde graveac nuperum ftimulabat, quod paulo antè in prima leditione armatî
confenfa curia , luojureleges, quas videbatur, tuliiïent : iiioquc arbitrato injulfu populijufc
fifsent, fcivifsentque. Hsec & alia multa praeterea difsonis clamoribus vociferantis plebis
verba interrumpens dodor Wolfgangus Abftemius, Antiftitis in intimo confilio vir prima-
srius & eruditus , in banc fententiam verba fecit.

LEgifepenumero cives, dpud hiBoriarum fcriptores _y grd\\es fecef- Wolfgang!
fi one s, feditionefque atroces, alias aliis de caufis ort as : qudrum ?a£fali\'^êahquœ populos ddjuBd arma ex chere, *Nam plerœque *vel a pa-^wVltrai^ei
trum fuperbia> infolentique dominâtione, nel a^Aritia uel bonorum
çupiditate , uel ahis peßimis drtibus natœfuerunt. Qua ut e medio
tollerentur _y ui opus fuit, creati itaque tribum, per quos & leges
rogationes , adeoque ipft ab injuria nob Hit at is aßer er entur. Emm^era
<z/eßra feditio ifia _yjuBdne fit, an contra , in prœfentia nihil difputo :
Tieque enim dum fatis conßitui. nam dum alios aliaspr at ex ere audi»
eau fas, nihilperfpicio_y quodueluituperare , el comprobdre temer}
jiudeam. Si in e que Br es _y a quibus nulla prius injuria uobis fdfta eft_tarma hac fumptafunt, non poffum mehercle hoc ueBrum confilium
(dicam lib ere) prob are. EB enim iniquum , Vltrajeftino nomini
dedecorofum, publica turbata pace, in eosfaciendi materiam quarere,
quorum ruirtute res <zteßra nitunturclara foris hdbentur : nec ul*
ia re mala commeritifunt, ut Udantur. Sin adverfus religionem, id
quod obtendt intelligo, hac tempeBas agitatur _y quo adjutores ad com-
munis reipub. refiitutionem <z>obis op em fer ant, quod agit is, fedufit
ague: hoc eft, cumReJp. art alieno fohendo non fit ₃ earn legate ₃ le>a-
tam integrum, fart am tettamque confers at*. Via ant em, qua id
fraftetur _? non placet. Sed ea omißa, id folum dicam cives : aliam yos
lange ingredi oportet _yqua adpraftitutum fcopum per^eniatur. nam hac
prof eft à <-uos_y rvefiramque rempub. cverfum citius, quam reßaurdtum
ibitis : id ipfum prat er ea quod incolume manfit ac fahum, amifjuri:
nip forte exempla fa Hunt, qua <-vobis documenta fuerint, ut mature
patriœ communiomniumparenticonfulatis. InteBinum malum, exter-
num ferme fufcipere folet. _wAd id ueniam ₃ quod proprium hujus a/e-
firi confilii eft, quemadmodum fine theatro ignominia quodpofcitis_yob-
tineatis_ynemfe ut religio rtjobifcum ex aquo ad communia oner a feren-
da inducatur. Mudtamenprius dicam ₃ nonpar effe, ut tantas tragest
Mas hndie ciedtis, quod Uli pertinacit er fuum jusffuamque lib er tat em
tueantur. \'Nemo prohibetur beneficium ma jorum mdnibus ffl pedibus _B ^ ^
defendere. Km cum natura mnes nafcamur liberi, natura confen-

^rAnimihm ^tanâum <$ttäd nemo wehtÇefvitïïîis pallium indners. Sedne uü
bretimnda quideM nonprö ^V tribus obluBaremini, fi quicquid priyilegiorum i
^l{srîïaf fnajmbus per mam* tra dit um a ccepiBis, id *i> el mminuere ,uelto->
tum oppugnare quis aggrederetUr. ZJ id emus quantum ànimantium
brutorum eft , ut caVeam, ut cafjes, ut retia pofita fugiunt : ut ungui-
bus, ahs , roBris, dentibus ₃ armis a natura datis _yenixe liberum eva-
gandijus defendunt : mori citius₃fi detur,parata,quam ut nature be-
neficmm relinquant. Hœc eo cives dici exiBimate , non ut religioni
mercenartuspatronus ante inBruBus oratione prœparata patrocinatum
ddveniam ; fed ut mteiligatis , non perinde fiuperbiœ eos traducendos_yquodfuam ipforum libertatem <-vindtcent : at que facinorofi quidam
uociferatores, qui uobis bue aut bores fuere, uofque ad exitium ue*
ftrum extimulant, non minus improbe quam impudenter clamant,
tiquam ifti uiam religionem criminandi oppugnandique ingreßi, non
primùmjam probris earn lacérant. "Necefiitatem obtenditis_yqua non-
■nunquam ab œquo paulum abire cogit, nedum de jure aliqmd remittt-
re. Quod qmdem ß ita efl, non refello. ^At iili metuunt, ne a uobis
ea îpfa neeeßitas m fraudem avertatuv: at que ut mam falio ominentUr.
^Difficile e.B oner a inj kere ; At fnulto difficilius femel injettatollun-
tur. Cum atttem mecum reputo cives, quod nemo fibi uni nafcatur,us-
rùmpatriœ etiam, cm fecundùm Deum & parentes plurimum debs-
thus : certu m eft, <vobts hic non adverfark propterea quod ea quœ hua
conferuntùr, utiliter ponantur, etiam cum aliquanto prhati juris de«
trimento. Jdperfuaß quidam,privatam falutem publica cum immor~
tali gloriapoBhab ere, quam fummumjus nimts exaße perfequimalue-
runt. Si apud Romanes olim hello Punicofecundo₃ poBquam œravium
fofi multas clades alias fuper alias acceptas, exhauftum efjet, matrons
muliebrem mtindum₃ torques, armiüds, annulos, u afa argent ea in cu-
riam magno cert amine,tit be Hu repararetur ,contulere-, quid ChriBian*
pietati convent at, quid religioni, quid uiris_} rerum non rudibus in k^my tore negocio fatiî perfpicuum éB- Siigitur œBimztionem principi per-
mit tit is jubendi>quodè rep. maxime ducat effe,fidem dat, hodiefefne
intereeßione cujufquam uobis faBurUm fat is : fiexurum religionem,
tabulas de omnibus its quœ poBulatis traditurum. Quapetitis, fieri*
pto per tribunos exhibete : eaq₂ veftro arbitratu obtinebttis.

feud dubiè conftabat, quo deliniendo mitigandoque féroces fplritus, immane confiliuiti a-
verterct, & multa benigna verba tabulafque dando ad tempus ipGsmosgereretur.Senfite-
nim ea moveri coepta, quas omnibus permiftis, civitatem in grave difcrimen conjeciflent :
tmde cenfuit, ne initium calamitatis Ultrajedinas ab obftinatia religionis ortum diceretur : &
ultro offerendum ₃ quod cum infigni rerumfuarum jadura mox fuiffent amiffuri. Fuerunt
tamen quidam èreîigiofoordine j homines fadiofi , majorum imaginibus magis quàm fuis
tirtutibns clari : quorum arbitratu fi res ftetifTent, omnia turbari potius, quàm plufcüïurri
■ concordias, tranquilliratilque farciendas caufa iplorum juri decedere contigifTet« Ab his pa-
lam princeps fùgillabatur perjurii, quod tabulas de milibus decretis, quas jurejurando ordi-
bus affirmarat, nunc antiquaret. Iii illis iurer csetera pofitum era-, ut cum ditionem, tum re-
ligionem fartam & tedam in fua libertäre, & ab injuria tueretur. Super hase, apertè folen-
ne inaugurationisjuramentum contra veterum Epifcoporum exemplum violaret. Etquum
in priori feditione, à plebe multa iniqua, contra operas & hofpitia extra civitatum muros fi-
bi propofita difcuflîfîet, fub eultro nunc religionem relidam plebis libidini deglubendam
ultrb traderet : nec memor beneficii accepti, gratiam hie reponeret- Plebs in armis interim
perfeverare, pavorem religioni, ni pareat, minime gratoarmorum fpeétacuîo augere. Roga-
tiones,quas Tribuni plebis eo die ad populum tulere, quafque in tabulas relatas principi 6c
religioni extorferunt, operas precium eft referre* Earum autem haec forma fuit»

SU 2) 0 ad earn tempeBatem ufqtte, per multas beüoruni
? difficult a tes rempubheam ob œr at am, gravibufque preffam <z>e-*
Bigalibus habuimus₃ ea ut releyetur, quod fieri pot eft ₃ redimatur ₉annni flat fententia. Quod ut fœliciter aufpicateque cad.at_s creavimus
ex op er arum omnium corpore fîngulos tribunes ₇per quos jüfiimus fchi-
mufque hœc rata effe* Religio omnis ₃ cujufcunque ea fit uel nominis
ruelprofefiionis , aquali lege cum populo ad flipendium de potu omnè
genus tenet or. Quod ad quadraginta fex milia _? quœ principi refidua
ßint i äd h une mo dum imp er at um cHo : quindecim milia utriufquefe-
xus cœnobia intra quatuor ciyitates inferœ ditionis confieiunto : decern
milid, quœ extra has inagris pofita funt^ pendunto. Reliqua ûnum (fijf in
*viginti milia ab ordinibus infufia ruBicorum ddificia ita conjiciun-
tor ₃ ut fundorum domini in quadrant em teneantur. Hanc autem pé-
tuniam imp er at am (quia dilationem non patiturJ redigunto : dies con- g>tt*niordt-
dicitcr. In hac contributione cum Ttrigidenfibus ZJltrajeBinis excipi- ^r"j vineam
enturmonachorum mendie abula \'Ne qui s religio fi nominis deinceps ⁱⁿ ?^iteri

publiceprïvdtimve,palam occultove^ fundum, agrumidornum^intraex- murbeex-
trheurbem precio emito. Siquis contra ierit, in damno rei empta efio_yagro fundóve empto mult at or. Si quando per legatos cum njicinis prin-
vipibus agendum er it, aut ad concilium indiBum conveniendum, haud caßn in
Ion gins ab domo, quam in Tut cup am & S pic art campum (HollandU

ZJltrajeBina ditionis ii cardinès funt) fuis cujufque ordinis ini-^ho Domino,
penfis exciti legatiproficifcuntor. Et ut Rhenus ac ÎJechtaurbica, an- PuTufZ
nona habiliores fwt, cos rue tuft ate & negligentia ordinum Mrnatos^l
fofforio opere extemplo iUi deficcanto : a trajeBu Lccca ad Mar fa-

rum ufque *vicum fupra infra^ ad eum modum-accurate amnesre»
purganto. Cura horum amnium a limo,ulua ffl ruderibus conferyan-
düvum fedecemviris demandat&r. Tot idem fcaphœ aheorum curato-
ribus decernuntor, cäw f a pecunia qua fingulis annis tn eum ipfum u-
fum arario infertur. Rationes ab anno undecimo ad ararium refer un-
tor _y eaque exaffifsimè difpunguntor, quarum fumma cum ad decies
centena milita excurrat, ea pecunia refp_y & agri <~ueBigales _y pub hei
eppofiti, fiduciaqne dati redimuntor. His rationibus nemo cognitor
-praficitor, qui earn qudBuramgeßit^ œrariufye coaBor extitit. Ratio-
nes de Leccœ_y Hinderdamique aggeribus, de acceptis in domos ruHicas
ugera ueBigahbus pecumis , de author am ent u mi lit drib us ₃ tili
refermto. JWolitoribus fuum extra quatuor urbis portas jus priUi-
num integrum ferVator. Contrôler fia de agger e lcannis *71enigni,de in-
ning, fula 3rederodiana in Lecca flumine finit or_} & quidem intra menfem,
Hue princeps ipfe , ut exequi detur , adjutor eßo. Hœc tabulis fignatit
trium ordmum ratafirmaque ejfe jubemus. In appendice tranfmijfa
additum erat a principe, ediBo fe camurum , ne homines ex a gris an-
nonam rerum \'i/enalium <-uel diftrahertnt, <~vel aliquo cortveherent ad
diïlrahendum, nifi in unam aliquam quatuor ciyitatum : neve propoU
deinceps mndinarum diebus , ante duodecimam diei hor am palam
clamée mer car ent ur : qui contra earn legem facer e op preß m eßet ₅ is
merce empta multaretur.

Hue itaque rcram ad bunc modum v^;x paucis dierum hebdomadis poil prîmam fed k b-
»em decurmm eft, utquas vellet plebs, fcribere permiffum fit : eaque omnia ut jufta bona-
que Epifcopus cum religion« & fenatu confirmare tabulis juberetur. Palam itaque plebs
ada tabulis ad hanc fortnam collegiorum fodalitia affirmarunt. Populumab (efe contendif-
fe> ut ad remp pecunia ufuraria obaeratam, relcvandam pari jure fecum vedigafde vino om-
oegenus,& codo potu tantifper penderent, donee eam redemiffent. NunquaminpopuS
prœjudicium empturos, condudurofve contra ejus julïum. Itaque fpondere lè, eorumi®-*
perata volcntes lubentefque faduros ,quemadmodum in tabulis à principe datis expreffuna
effet : idque fuis tabulis affirraare, teftarique. Iifdem totidemque penè verbis jus fidemque
fuam ccenobiorum prxfedi obllrinxerunt. Ad ultimum , fènatus ifta populi fcita juffaqt®
in haec verba approbavit. Iubere, ne qui convenç in operarum albos prius reeiperentur, pro«
fiterenturve, quàrn publicè à fenatu civitate donati, declarati afcriptique efïent. In quo pre-
ßten fi qui vellent, lènos aureos penderent : & fii in quibus aliis nomina habere expeterent,
pro dimidia precii parte licere. Utpopulus deinceps fingulis annis proximo Purification!«
feriis fefto die comitia creandis rationum exequendarum tribunis haberet : his nemo interce-
deret. ne quos exules jam inde faceret fenatus, neminem exilio multaret, verùm ut crimina
legibus punirentur ,multaedelidis pares irrogarentur, autob noxam pecuniam folyerent.
Quinos levis aeris vedigal cervifiarium pariter cum populo religio in cupatn penderet ; qui
venderent femiodo, fupra confuetos binos xn$, idque prasfenti fide. Ne aeranum ullis am-
plius ufurariac pecuniç tabulis gravaretur : cum ne nunc quidem asre alieno folvendo effet :
led figillum coram populo comminueretur. Everardus Soudeobalchus, Godefridus Vor-
^ius, Henrici filius, Godefridus R#d«nburgus, indido exilio extorres effent» Tum qui ho-
\' " rata

tum fa&ionem fequuti, abfentes tuerentur, in perpetuum at probri notati, è fenatu fubmoti
forent. Ne rationes intetmitterentur : iifquecognofcendis, tribuni ad id ledi prseficeren-
tur. Piftores, codorefque nifi in fuis operis fortitb, ne in fenatura legerentur. Didis fta-
tim duobus fenatoribus primariis, très quöfteres fenatorum fuffragiis renunciarentur. lus
civi & peregrino privatim coquendi potum cerealem effet: idem binis ternifve aut pluribus
confociatisitaliceretjfiindereipub. fuum vedigal daretur : religionivero idnonpermif-
fum foret. Molare tributum in perpetuum iublatum efset. Cœnobiis operamanuariaintra
murosjurbifqueimmunitateta interdicerentur. Plebifcitumfenatufconfulto bdâvo Calen. _rsr^ ¹ * \'
Iunias eft approbatüm. Mittuntur eodem die è principis confiiio Amorfortiam legati,qui de
iis referrent , qu® pop. Ultra jedinus de uno & viginti milibus in cœnobia decrevifset : pe«
terentque à fenatu , ut hue quoque liiis fuffragiis acçederent. Non a-grè huic poftulationi à
veteri novoque fenatu & populd afsenfum eft : quöd ea aeftimatio nullo publico ditionis de-
trimento cenferetur. Contulerunt intra muros mille ducêntos ,reliqua viginti quinque mil-
iia , quoniam in certum cenfum nondum relata, ordines de integro contra populum exercere
cœpere\'j occafionem mox plebi ad tertiam feceflionem prsebuerunr» Priftina illi pertinacia
prius decretum afserere adorti, prineipem eö perpulerunt, ut id quod initio de intégra fum-
nia placuifset, nunc de parte dimidia juberet : hoc eft , ut in villas , pagos, praeturas refiduä
verterentur. Eam contrà aeftimationem populusrejiciens, in domos rufticas imperare con-
nititur. Ingenti itaque utrifque certamine apud Epifcopum fua tuentibus ( quia nupera in-
juria & vis fada segrè adhuc erat) ad ultimum in populi invidiam religio ohtinuit : initaque
aeftimatio, & moxinvulgataeft. Mittitur extempib Amorfortiam viator cum edido: ut
ita quemadmodum cenfuilset religio Ultrajedina,ad populum ierretur. Referentibus Cols*
fit tumultuarium fenatufconfultum,utliterae ad prineipem darentür in hanc fententiam : Li-
terae tax,ilîuftriffime Princeps, in fenatu ledae, vehementer nos perculere : quod abfquè ve-
ftro afsenfu ea .aeftimatio imperaretur. Re itaque m confultationem maturam mifsa , vifuni
eft fenatui & populo, eam cenfionem non efse pet Ämifianos pagos evulgandam : quia per-
nicieminfignem efset allatura. Itaquequiâè reditionisnon eft₃ftat ebnon difeedere. Ad
has literas princeps : Facilius ipfis efse fruftra confultando ludere , quàm fe de fententia de-
duci pofse, quae ordinibus ftetifset. Quoniam autem omnino pecunia opus eiset , conftitu-
tum efseidtenere, quodeorumrefradariisfententiis impediri non polset, Proinde hand
magni referre, in verba difeederentne, an intercedere conarentur. Irritati animi ad pertina-
eiam magis font, feroci refponfo & contemptu, quàm inclinati : qüos non fugit, quibus au-
thoribus fiecontemptim refpondifset.Tenuit tarnen Amorfortiorum interceffio Epifcopurri
dubium aliquandiu, exequereturne decretam aeftimationem, exelufis illis, contemptifque,ari
rem integram rtferret. Horum enim injuffu nihil Amifianae ditioni imperari poterat, Sc tu-
mult um novum in civitate Epifcopus metuebat. Ut urbem igitur ab armis pacatam quietam-
que retineret, indixit conventui diem; Proponuntur eademdepagis cènfendis. Impug-
nantur acerrimè ab Amorfortiis .donec huealtercando decurfumeft, utmutata priori fen-
tentia, in diverfam Amorfortiorum ad unum omnes pedibus vaderent, fieretque decretum ,
hujufmodi : V T domorum Rufticarum cenfus itä ageretur, ut in bonos juftofque focos fe- «
pteni aurei imponerentur : idque principis arbitrio vel ratum effet ,vel refeinderetur. Scio ^5aquo (dam fuifse, quibus perfualum erat, ordines in fraudem Amorfortiorum ad faciendam ip»
fis majorem invidiam, calculos fuos mutafse, (quia hadenusordinum confenfum & principis
poftulata repudiarantj & ob id ad Epifcopi afbitriiltn.quetri feiebant priorem cenfum fartumi
tedumque habiturum, hoc relatum fuifle. Legati extemplb Doreftatum mittuntur, qui or-
dinum decretum Antiftitiexponerent : nihil morae reftare, quin refidua pecunia in numera-
to foret,fi ipfms placitum affenfufque folum adderetur. Refponfum ab Antiftite eft,fe (quia
resexcompofno geri videbatur) agnofeere jamanimorum inconftantium levitatem : quibus
id quod dudum placuiffet, nunc fententiis in diverfam partem mutatis,difpliceret. Sat diu
Verbis fpeciofis, nunc hoc , modb illud promittentium s fe ludibrio habitum : eoque ita fe a-
pud animum faum conftitui(fe,quod nuper ordinibus bonum & utile confilium vifum,fuifet₃id quemadmodum ipfe ^tum affirmarat, ita nunc quoque idem ratum haberi velle.Eadem ra-
tione eras ab haefententia in priorem animis defultoriis perferelabilicère. Irent ,referrent-
que, defifterent ab ea re amplius confultanda : nifi fortaffis nupera adeo feditio parum ipfis
"fceumento adhuc efset,quantum mali & infortunii fecum traheret veheretqj mora₃& inutilis

temporis extradio. Addidit & caufas alias, quamobrem ita federet* Per domorutn roftlci*
fum recenfum, ad refiduamfummam non poffe perveniri. Ut maximfc inde redigeretur $
moram dilationemque (quam res non pateretur) is advehere. Ad ultimum dignationi fuas
nomen in omnem auram mobile offedurum* Capita ordinum Vltrajedinoirum , quae tacitä
ftabant, & fentiebant cum principe, audita relatione, variis curis diftorquebantur: eaque de
caulä Amorfortiicontinuoad conventum rurfum accerfuntur. Servant diem, mittiturque
Nicolaus, Gerardi filius: additus alius fenator eft Vrbem ingre/H, in curiam fenatoriam ä
Coif, mox accerfuntur. Infolens id legatis vifum, qubd ibi ordinum conventus nunquam agt
foleret. Mox in bafilicam Martini progrefli, (in hujus curiam convenire, mos tenuit) nullatn
frequentiam nobilitatis , nullam legatorum aliarum civitatum offendunt: fubfiftentefque
paulil\'per hie, fraude ac dolo fe hue extrados palam mecuunt« Tranfeunt in curiam bafili-
cae magnam. nullum mortalem ne hie quidem inveniunt. Inde poftquam in fenatum pro-
celferunt, ibi conful rem altius orfus, ad poftremum hue orationem deduxit: Antiftitem»
cujus arbitrio proximo conventu negocium cenlionis permiiTum fuerat, ä priori confilio di-
moveri non poffe: nec induci, ut id quod tum decretum effet, fuo affenfu confirmaret. Per
cundatur, ecquid ipfis iftud rei placeret ^? Omnino oportere principi fieri latis, ac pro-
inde concordia opus effe, ne diutius inter ordines certaretur. Quin illud non dubium efle_sfecum Antiftitem eos fibi amicum quära inimicum malle: infeftum habituros, nifi ejus po-
ftulato hie obfecundarent. Interim non inficiari» alteram illamviam, quam ipfi hadentis
tutati , nunc obtinuifTent, videri potiorem: & ad conficiendum quod deiudaretur, expe-
ditiorem non folum fenatui, fed etiam aliquantae plebis parti Quo minus autem confilium
ipfi fuamdetegerent, metum in caufa effe. Cum alia multa, tum hoc rnprimis tranquillita-
tisretinendasftudio fediffimulare: utilearbitrantes üficutroque vento navigando medium
eurfum tutb tenere. Atque haec adeö unica caufa eft,quamobrem (inquit) Epifcopus tam
infefte inftat adcogendum vos in fuam fententiam : ut id plebs confpicata, abjeda rennen-
di fpe, rdigionemequeftrefque fuffragiafuafineret obrinere. Ad ealegatus Amorfortius»
Quoriiamignari quid nobis proponeretnr,& nihil lnftrudi hue venimus, refponfum praspa-
ratum habere non potuimus »privatim autem neq; fiff agan neq; -efragari penn\'ff im. Si ta-
rnen feriö cupido eft cognofcere, utrum mag s e re d tion:s a b remur, certiores fieri pote-
ritis, fi domum regreffi, id referamus- Quanq jam veto quorfum attinet iftud quaerere,
quod femper pal äm afseruimus, qu6 vos q loque proximo conventu tradudi difcefliftis? ni-
fi fortbcenfetis, quia princeps hoc rep idiat, nos in ejusgratiam, ucilitatem publicam de-
rrimento pofthabituros: qua in re fenatum confulendum duco. Conftabat Amorfortium fi-
de earn ob rem loquutum , quia in tot verborurn operofis ambagibus cUrk confulis mentem,
jfcUpp quorfum tenderet, quidve peteret, explorare non quibat. Dum inde in templum Civicum
fiCttft <]^ut tranfeunt plebis primoribus, qui ex compofito ad id cum aliquantaex incondito vulgo
tfi Mari<e multitudine hue fe eollegerant, excipiuntur: circumdati medio globo interrogantur, ecquid
dc Civibus novi afportarent, quid return in curia egifsent, quid poftulatum k fenatu, conträ quid ab
snüqunut jpj\'j_{s re}fp_0nfum efset: num in ea ipfi perfifterent fententia, in qua pop, Ultrajedinus con-
ftanter perfeveraret,ut in domorumrufticarum tedarecenfus ediceretur? ut in juftos bo-
nofque focos fepteni aurei vcdigales aeftimarentur . idque minimo ditionis detrimento ? Se
prorfus fugere, quid parturiret Antilles: ita occulta eum confilia agitare. Ibi Nicolaus or-
dine exponit,quo confilio exciti venifsent. ut dolo eb accerfiti, in fenatum per lidorem ad-
efsejuffi efsent. quid ä confule interrogatus, ipfeex tempore & impraemeditatus viciflins
refpondifset. Addidit poftrembhanc coronidem, Senatum populumque Amorfortium ita
decrevifse, femper confulturos quae in rem ditionis efsent, utcunque alii ima fummi^s com-
mifcerent. Redeintegrant memoriam equeftris gratiae apud principem: quem ilfc s⁰!\'¹^ ^v°"
luifsent, impulerant, impellerentque, obtrito populo indies ad quod lubitum efset: iaeo ob-
rinere non ex publico ,fed privato bono ac commodo, quae viderentur. Conträ civitatum
populiquefaluberrimaconfilia,adeoqueipfius fenatus (indignum relatu) tanquam mutilia
difcuti. Haeclegati verba cum ingenti vulgi circumfufi afsenfu acciperentur, ccetus certatim
utrunque apprehenfis dextris,in populi gratiam. priufquam urbe excederent, rapere : orare ,
ne gravantur fecum in aedem Ioannis congredi.ubi eadem de re plenius apertiufque audire li-
beret. E5 vadentes fequitur ingens vis hominum b plebe tumultuofe eolleda. Erat inter hos
Gerardus CanifiusTrib.rationem cognofcendarum: is^egatis mirantibus quid fibi hie cocur-

iîis yçilet,ac fubînde reftitantibus metu, ne vis oboriretur : & reîiqua muîtitudine in concio-
tó modum ad excipiendum conglomerata: Nihil eft qüod vim raétuas(Canifius inquitjcon-
fol,quódadaudiendum>frequentiamcolledam,eaque te cingi cernas^ Ita nobis Temper
perfuafum fuit,ncque temere diverfum inducemus, A morfortios ita affedos,ut quoad liceat,
graviori damno fint Ultrajedinum populum, omnemque ditioneih prohibituri. Studia au-
tem religionis & nobilium id urgent, ut refidua milia in vi cos : populus Contrài ut in focös
rufticos conftituantur. Uli, quo vidoriam nobis in hoc certamine, & manubrium è manibus
noftris extorqueant, in omnibus conciliabulis paffim affirmant, vos è veftra lèntentia, quam
Robifcum ad hoc ufque temporis defendiftis, defciviffe. quod quortiam perfuaderi non pof-
fumus.obteftor te ut dicas, utram adhuc tuemini , & inconftantiae fufpicionem nobis eximas.
Necaliter (inquit Amorfortius) fenatus unquam cenfuit, nee cenlebit , maximè fiaudierit vos
quoque hue accedere. Confulehasc vixdum eloquuto, ingens conientientis corona: vox ex -
tollitur, Auditifne Senatum Amorfortium à nobis ftare, & nobifcum fentire ? quoufque tan-
dem horum fuperbiam pertaefi* non ferendam infolentiam iftam civcs perferemus ? nunquam-
Ke nos, qubd tot menfes per ludibrium extrahimur, ut meminerint .ulcifcemur ? Multas diras
pefitefque in caput religionis execrati, Amorfortiis gratias agunt. Conçurfum effet co die
tota urbeperhujus multudinis clamores in cœmeterium ad arma, ni fi Tribuni interventu,oc-
-eafione fecedendi in aliud tempus oftentata,à motu probibiti fuiffent. Fuerat autem Gerar-
dus*Canifius multis annis ob feditiofum ingenium, Soudcnbalchorum,Vordioram, aliorum- *f$Jliff*
que confularium judicio damnatus, ne erafo m operis nomine deineeps in fenatum legeretur*
nec publicis muneribus fungeretur,quam ignominiam adeo is acgrè tulerat. nam perpetua và-
îetudineetiam conflidabatur,ut domi per multos annos inimicis & reipub. iratus fe conti-
nens ,hominum confuetudine careret : nec unquam , quod fciretur, in publicüm prodiret»
Multis hoc tempore à damnatione annis poft, pullis iis à quibus notatus fuerat ", popubris au-
ra? prsefidiofretus, in publicum primum ereplit. Erat autem facie à perpetuo îanguoretrifti,
vultu pallido & macilento, cute laxa,lento impeditioreque inceflu*, prœ le ferens Trophorti-
^num aliquem. Et eafacies infignem ignominiae veteris memoriamj in exulum invidiam,eo-
rumque qui tune quoque rempublicam gerèbant, populo fecit. Mox in fecunda feditioné
plebs eum\'in medium extradum, tribunatu asrario, quo fua fponte ferebatur, fungi coëgitv
lam inde ad confulatum per impotentiam exercendas poteftatis in nobilitatem & religionem
viam parans, incredibile didu, quàm plebi charas brevi fuit. Tum primùm vulgo clamare ,
indigniflîmam huic injurîam ab inimicis fadam : eoque nocatum, quod redam viam progre-
diens, illorum peculatumlibéré damnare, accufàreque aufus elfet : magnoquereipub.id dam-
no fuiffe, qubd per tot annos tanti viri neque confilio, neque auxilio civitas ufa effet. Inimi-
citix qao nobiliores extiterant ,eo ignominiam acceptam acerbiorem contemptus fuus fecé*
rat : premebatque dolorem, injuriam fuo tempore, cum fe offerret occafio, ulturus. Do-
rnum Ambrfortiorum legatis reverfis, cogitur ad accipiendam eomm relationem fenatus, Ea
audita, fit fenatufconfultum in haec extemplb verba.

Quoniam autem principi a duobus ordinibus it a perfuafum eft , ut
ea cenfio conïlituaiur, qu<£ infigne detrimentum ditionifit illatura, &*
quidem contraproximum omnium ordinum decretum : Senatum popu-
lumque ^Amorfort ium a dj ut ore populo VltrajeBino, earn pertinaciter
tenerc, quam ab initio tutati effent, (êfrpotfremo conVentu, ut utilem e*
mnes ordinps approbafjent jußijfentque.

Senatufconfultum Ultrajedum miffum eft : ne amplius ftuftra concilia fierent * feriptove
ipfi ad difeedendum pedibus follicitarentur. Animadverfo populi tota urbe fremitu, religio
cqueftrefque diffifi diutius populo fe, Amorfortiifque poffe obfiftere, cura tutandi fuum ne-
gocium in totum abjeda, epi(copoauthoresfuere,ut quod civitatibus Se pop.Ultrajed.pla~
çuiffet, id teneretur ; fatius arbitrati cum gratia ultro tradere, quod cum invidia brevi per tu*
öiultum apiffurieffent. Literasitaque xi 11₄ Cal. Aug. à principe Amorfortiam mittun-
% ; quae in fenatu récitât» in hanc lèntentiam funt.

MultU ordinum precibus fagitatusjandem affenfi, fit in
ruBicarum adificia tributa conBituantur. ifedi itaque negocium
IBernbdrdo TJtenenge a conflits <-uiro equeftri, ut quantum poffet, ut-
torum _ypagorumque primores ex agris in urbem adrecenfionem evocet.
Cenfeo, ut uos quo que ad conjiitutionem iBam ZJltrajeBum legates
nseBros mitt at is _y quorum conjilio at que judicio interpofto, ea aquifi-
me baberipoflit.

Légàti miffi Arnoldus Dolrerus, & Henricus Cornelii fillus,quaeftor. Idem fecerunt Rhe-
nani& Wicani-. In magna ordinum curia recenfioni locus deftinatur ; hie tribnni rationum
cum ordinibus quod nunquam antè fadum fuerat, conjundi fuerunt : fraudem illorum veii-
ti fortaffe, ne per gratiam 8c odium, quae in tali negocio plurimum valere folent, parumjg-
Cwfuico- quitatisratio haberetur. Apudhos in hunc modum recenfusadus. Ex vicis lcguncur terri
gendi ratio, fide commendati, & aetate venerabiles, qui jurati, fuum quilque in ternas claffes diftinduns
referrent, exhiberentque. Itaque horum alii poft alios admiffi,locupletiores qui primam claf-
fem tenebant,primum:indemediocres,lecundçclaflis rufticam plebem: poftremoloco,
praetenues ac proletarios fcripto tradiderunt. Ternis his adjundi, fui quibufque ecclefialbe
& praetorcs,qui juramento premuntur : neminem, quod fcirent, in indicibusrelatis .abfefe
per oblivionem praetermiffum effe. Adus autem cenfus in hanc formam.

Injuftam domum, in pràfeBura Horeftana , fepteni aurei conftim-
w IB ten antur. In infera uerô , qua fub Frederico *Hammone eB, uerjus
Hollandiam, quod homines agrdrii ibi ob rem pecuariam , pajlionem^
& pu lent i ores fmt_y no^eni aurei : totidem in jnfttm domum, qua fub ^A-
mi/iana prafeBura ejl_y imponantur.

Itaque Horefta recenfuitfocos feptingentos quînquaginta quinque, & quadrantem: ccnff-
feceruntqné fupra quinque milia,ducentos oduaginta feptem aureos, & quadrantem, H am-
mo domosdedit, quinque fupra mille quingentas, & dodrantem : contulerurttque ex trede-
cim milia quingentos quadraginta quinque, & plus paulb. Amifiani foci jufti ac boni, qui
quingenti nonaginta erant & viginti quinque, redegerunt fupra quinque milia, trecentos ïc-
decim, & quadrantem. Ob iftam impofitionem quidem tributarias pecuniae tot conciîiïs
fruftra adis, refp. Ultrajedina magnos hos motus inteftinos fenfit, & utranque ditionem is
externum pofteabellum grave & ingens traxit. Per quos verb homines ₉ eb rernm res fiat
dilapfe, ex iisliquere non obfcurè opinor,quae huculque à nobis memorata funt. Et igna-
rus princeps, imprudenfque patriae confuetudinis, & nimium fpeciofis quorundam apud îè
perfuafionibus credulus,fi cum judicio, quod ageretur, penfitaffet, potuiffet aliquam malo-
rum partem à republica avertiffe, Haec reputanti ,duç praefertim pedes has tempeftates ex*
citaffe mihi videntur ; pertinax prîvàta tuendi commoda ftudium : & in Aritiftite fimplicks₃minufque, quàm pro perfona quam fuftinebat, callidum fagaxque ingenium. Quod quideia
propius confiderantibus, quos ab iatimo confilio domi habebat, & quibus folis utebatur, n<m»
magnifuit negocii res, illi perfuadere, quàm id, quod à duobus ordinibus probaretur, tutu®
foret & cbmpendiofum : populi contra & civitatum fententiam difficultacem habituram fig-
iflfe non mediocrem : fed ne fummam quidem poffe confici. Hoc obtentu homines verfutf₃principem parum aftutum pro arbitrio verfantes, animos corruptos facilè palliarunt, & ill uns
totum fuum fecerunt. Sententias civitatum, prsecipuè Amorfortiorum » p^ro commodo bo*
noque fuo domi interpretari : pericula» difficultatefque inde exoriturasexaggerare: ipfos cri«
roinari : & quod conftantiae erat, pertinaciam appellate : quod prudentiç, rebellionem. De-
nique, cum obtinere quod molirentur , fe poffe defperarent, invidiam & odium, fupra quàm
dici poteft, magnum facere : nodes & die« infidias tendere, Diflïcultate cçn^ituendiaJ

irnmcquidemmodern pop. & civitatum nifu tandetn expedita, f^ato die pecunia. verum cur&
frîgida gratia Doreftati perfolvitur. Per moram St odiofam dilatiojism,gratiam amifit: quae
alioqui initio ftatim namerata,daplicem inire pötuiffet. Fuit & alio nomine minus acceptai,
quod per earn refp. in graviflïmos motus, Sc mal uni inteftinum penè irUmedicabile cçmje&à.
effet rquodquoriumadhucevaderet, in incerto eventu pofitam effet. Et quia idhùmanô
confîlio régi poffe diffideret, caris Se angoribastacitè difcruciàbatur indies magis arqué nu-
gis. Breviitaque pbft Antilles quam pecuniam accepit\'₃ad Trartfifehnos ,ea pacem redètiv
taras profîcifcitur (in quem afum ab ordinibas decreca fuerat initfâ ) tum autem oppida Se
caftella, quae fuprà dixi ab Dace capta bello Tranfifelano, militurn priéiîdiis munità faiÖev
Cum autem nullas certas pacis conditiones antea pàdas cum Géîro haberët, Se difficulter rè>
componeretur, utrinque ita convénit, ut Trevirorum Antiftitisut difeeptatorisarbitrio pax
•& foedos laacietida ftarent : eaque ita fièrent jurejurando religiofe addito, ut neutri injuria-
tum unquam mèmores,conditiones ab altero expreffas polluèrent. Expedantibus diu -, Gel-
rorumTranfifelanorumqae concioni fuper venere Trevireafis prirîcïpis ie^àti, longé A do,
mo exciti. Apud hos graves querelaè utrinque deferri : certatim fuas caillas tùe\'rï j transfer-
reque : ut ®grè gratia Coirê poffe viderètur. Difceptatorès inter iïtrofque d\'ici, nihil prias
duxerunt, quam (ne difeeptando mihi dies eximerenmr) ea cura obnixè terieri, ut pax fie-
iret : néve prius difcèderetur, quàm ea compofîta, Tranfilèlanis Gelro in gratiam réconcilia -
tis, rataque effet» Pacis autem fad® ad ultimum haè conditioned faerunt: Gelras ex oppidis
| t&\'caftellis praefidia (Groninga exciperetar, Se Couerdç praäfidiamj deduceret. in poftérum
jus nullum in agros,oppida, caftfella Tranfifelanç ditionis tifurparet : transfugaé traderentiir,
captiviqae utrinque réftitaerènturi injurias abolerentUr, ut ne memoria qù idem ëarum ëxta- %^s\'o!nh
ret. Exulés infortunas rutas, cœlaïque , 8c eas quidem intégras reftituerêntur ₃ nèatri quic-
quam novarent, Inreliquum à dicaçttate & conviciis temporäretur. Legibus in earn age-
retur, quicunquê principis majeftatem vellaedèret,vel imminueret, Qu")d ad populum ve-
rb Tranfifelanam & Antiftîtem attineret, isCarolo Daci triginta quinque au reo ru m m ilia
âdnumeraret : nec prius h,-s conditiones padç rataèque haberentur , quàm aurum penfum fo-
ret. Haad elanguefeendutn moratus Ültrajedinus, praelènti fide diflblvit expreffamfum-
mam, Exequuntur inter haêc utrinque recens foédus, eoqae célèrius, quo magis cértatim ab
altero materiam belliexortamvolebantvideri. Dedacuntar hinc praefidia -recipiuntur inde
JÈXules, admifforum înjariarumque oblivîo publicè edîcitur, bona maltatis redd ititur. Com-
pofitis adhunc modum Tranfîfelanorum rebus, epifeopo omïffb Doreflatum reditu , irt Ger-
maniam fuperiarem, tanquam longa gravique tempeftate per novem ferè meules continuos
jadatus,ac perkulis defandus,portam terramque tandem tenuiffet, ociofus rerum Vltraje-
dinarum, iter avertit : cum tanquam navis gubernatore fpoliata, longé majoribus turbinibas
refpub. furfum deorfum agi quatîque inciperet. Redintegrata igitur eft per Tribunos, an-
te paucos menfes motarationumreferendarum caufaadverfusoptimates, & plaèrofque Ca-
nonici nominis homines,qui tribunatum aèrarium ordinum ad annum retro( ut fupra k nobis
memoratum eft) undecimum ,quiqueaédilitatem ê populo in repub. per idem témpus gef-
fiffent. Ingentem animorum his confternationem fecit Tribunorum ratlonum ex vidoria fe-
rocitas : eamquehaud medîoeriter auxit principis abfèntia. His plebis julîa ita ftabat : quaè
jufto liberalius è dignitate urbis Ultrajedinae in exterorum principam légatos, aut proceres
peregrinos profafa effent, tertia, dimidiave coram parte ibi multarentur Syngraph\'àà tem-
porum fpacio aut corrupt«-\', aut hominam injuria pérditaè, ipfis fraudi, damnoque forent.
Qui folvendo non effent praèfenti fide, citra dierum prodadionem , eorum bona publicata
fub haftavenirent: ipfi ad plebis arbitrium in tutiffimam euftodiam condérentur. Ët quia
confilium hoc fi proceflîffet, multisbonis mortalibus praefentem inopiam allaturum crat(uam
nallç rationes ipfis ex animo refpondebant) illî pro viribus obftare plebis Tribunis : réligio-
nis partes tueri è plebe, primç feditionis concitatores : quorum principes erant, Hearicus fu-
for aeramentarius, St Michael piftor. îam itaque non folutn certamen fe continuit amplius
inter plebem, St fuperiorum annorum Tribunos aerarios₃quaèftores,çdilefque : fed populum
bifari_am divulfum inter fe comtnifit. Senatus nee intercept, \'nec affenfus elh Kam vide-
bat, fi apertë haue plebis caufam impugnare adortus eilet, multo majorem tumultuandi ra.
bicm _a quàm antea experti faerant, vel hinc imminere, quôd palàm tabulas io pragma fedî-
îïoae datas viojare, padaque refcindete arguerentur. In illis enim diferrè \'pofitam erat, ut

iationes\'ab anno undccimo ad serarium referrentur, eaeque exadifTtmè difpnngetentur : qtfà
pecunia agri fiduciarii, vedigales, publici, oppofitique & refp rcdimeretur, atque ïlli popu-*
10 réftituerentur. Quamvis autem intercedere illi cuperenc quo ab graviore motu urbem
tutaœntur, animos ipfis tandem ademit plebis metus & commune periculum, nein pecu\'a-
tüs fufpicionèm manifeftiorem venirentqua plus quàm fat erat, plerique premebantur-Lcdi
exoperisfinguli Tribuni, non ex nominis dignitate,locive, fed ut quilqueerat audacia atque
improbitatefacinorofilEmusiitamaximè idoneusadid inun.us plebis judicio habitus fuit î
carpentarii,fullones,cerdones, pidores,coriarii Et htijus quidemtampracclari Tribuno-
rüm collegii caput erat Gerardus Canifius. Hi formidabiles non folam equeftribas Sc religi-
on! , fed fenatui & Coll. efse : his in os minan (cum rei pofeeret j abdicationem , magiftra-
tus, exilia, carceres, fi fuis conatibus obfifterent, penes hos jus poteftafqncpaberi com entus
indicendi,quotiesvifum eiset : hi primoribus diem capitis dicere . multam imperare, in vin-
eula iquumvideretur) irejubere, Irnpunè babebant in Cols, conviciis pctulanter ludere ,
peculatus reos in jurgiis agere : nec aliis nominibus vulgo, qu m arrarii expilatores appellarè;
invito fenatu cum populo agere. Atque iftequidem reip corruptiffimce Üatus in caufafuir,
<£ur illi (de quibusmodödixij primç lecefiioms aathores animos fuos à plebead fenatum Sc
ordines tuendos averterant. His, praeterquam qubd gralfationes nodurn«, caedes, pugnaev
interdm, Sc manifefta vis difplicerent, metus haud modieus injedus erat, ne brevi plebs ad
ómnem adram mobilis, praefentem remp pertaefi,eosquos ante tres menfes pepulerant, ia
ordinum invidiam revocarent. quare ipfi quoquein capitis fortunarumque omnium pericu-
lum (quod certó futurum erat) praeeipitarentur. Fuit itaque his.unicè id ftudio, ut calculo-
rumnegocium,inquototi illi erant, jamque nonnullosetiammuldarant, importunis expo-
ftulationibus atque certamine acri difturbarentur : qu5 fuos, quos hadenus armis defende-
rant,rationum periculo eximerent, eoquenomine illis gratificarentur. Contra œdilcSj& quç-
ftores, quorum calculi, cum infigni fortunarum calamitate expundi erant, ad plebem provo-
care : vociferantes, indignum facinus patrari, atque infignem fe injuriam accipere ,fi le mui-
tatis, equeftres & homines è religione, flagitiis perditi, peculatus, omitTa calcujorum cara ₉abfolverentur. id enim palàm eorum furtum ar ;uere, qubd cum initio paratos fe ad referen-
dum obtuliffent, nuncquando ferib rem agi vident > obftare ne ex lata lege rationes procé-
dant, E diverfo ordinum ac fenatusfadionem tu tan tes, identidem clamare, fat turbarum
motum in republica effe, in ea ad dioccefis everfionem his rationibus ali incendium,quod ini-
tio baud profpedum perpenlumque fuiifet. Itaque maturè omnium bonorum ftudiis/ai ex-
tingueretur, occurrendum, priufquàm civitatem perditam defperatamque haberent. Crevic
interim odium mutuum,crevit impunè quaelibet perpetrandi licentia : parant utrique alter is,
locisac temporlbus maxime opportunisinfidias. Henricus v triarius erat,plebis incept;o-
num,confiliorumqueacerrimus vindex,ingenio alioqui minimè malo : cui ex opere manua-
rio fortuna fie fâtis munda fuppetebat. Obvium fortè circa hos dies crepufcu\'o habebat Cor-
nelium Weimannum,hominem virtute & audaciafingulari, quod cicatrices in ftraba adver«
fa fronte arguebant. Multos hic annos in variis bellis inter milites ob virtutem honores oe£>
ferat. tandem cum longam milkiam pertaîfus, ad opus quseftuarium fe recepiffet, in cfvisl
tumultu Niveldorum fadionem ab initio fequutus, in ea fideliter permanferat : quam una Sc
nobilitatem & religionem & fenatum fortiter à plebis injuria cum fuis defendebat. Henri-
cus cum cafu, atrociter fe falutantem obvium nihil benigniter, non fine dicacitate,■inoculo-
rum ftraborum vitium jocans refalutaflet, Wei man nus dido citius,fuam viam vadentem
dio raptim flrido infequens, ad pugnam provocate Alter ( ut inermis à compotatione do-
mum contendebat) nudum ferrum ponè caput intuitus, in fugam fe quantum poteft,conjicir.
Sequitur haud figniterfugientem Weinmannus : & aflequutus quidemcrat in fuga, nifi ae-
grè in domum altera dilapfo, vicinorum concurfu à limine prohibitus faiffet. Ditfulit nihi-
fo pcrtinacius claufis foribus ante aedes, de via ignaviam alteri exprobrans, Sc molliciem in.
crepans, jecit multain eum probra: longum amentemque appellans, qui in lingua & pedi-
bus audaciam pras fe ferret, cseterum cervino pedote. Haud diu conviciorum impatiens,
cimdatur Henricus : corripit fpatham praelongam, in provocantem impetum fadurus, &
Wtymw quidem in medium pro filverat,nifi uxoris ululantis precibus flexus. abjedo ferro,ne pugnami
ftfjgdatxr. J_etra(^_arc videretur, de limine ferociter exultanti occurriffet, Weinmanne (inquit) tibi qui
«UQC per largiorem potationem parura apud te,ignaviam, molliciem/ugaci tatçmque infolen-

\'ter mihi objicîas ₅ eedam in pfâefenti, cedaàfimpotenti® animî tui, rie fi quid, quod te dig-
Hum eft, tibi accideret, per ebrietatem tuam, parum glori® à me, qui tibi impar fim, refe «
tas. Nas tu eras haud impune infültaveris faxo : ac tum fi vir es, virtutem in dextra, non in
©re maledico fac oftendas : tum tibi diem pr®ftituo, qui arguet, uter noftrum vir fit melior.
Poftero die Henricus, recenti ira ftimulante, ad demendam ignomihiam pridianam accenfusj
armacapit. Cafu ita evenit, uc Weimannus D. Stephanum Niveldium TèutOnici ordinié
magiftrum è bafilica Martini honoris caufa (cujus frequens conviva ob fadioniê focietasem
erat) domum fub tempus meridianum deduceret, Hoc ille procul confpicatus,propere exin-
tervallo fequitur. Iamque pontem Martinianum malorum fécuri tranfierant: Vitriâ\'rius iri
confpedum utriufque eminens, Heus tu, ait, Teutonicorum magifter,abfifte tantifpèr dam
cum ifto, quod velîm , colloquarb Nunc me ab hefterno dedecore vindicaturus, te Weiman-
ne ad pugnam nunc provoco. Nulla mora jutriiique infeftè concurritur : ac Cornelius dum
femifpatha Germanica digladiando ,idum fpath® oblong® à vertice venientem exire labo«
rat, per cerebrum medium, per dentes diverberatur. defiuentein feapulam l®va capitis par-
te, in terram ruit : feretroque inde moribundus domura ablarus * fub vefperum deceffit. Hic
quidem turbatç civitatis flatus fenatum vehementer follicitum habebat, ut feeleratorum ci-
vium retufa audacia, per bonos refp, geretur : itaque de ratione occulté confultari coeptum^
Fredericus Regius Cof. fenatum prid. Cal. Aug. convocat tumultuofe. Non latuit feditio-
fum vulgus, quid ordines confultando parturirent, quove confilio fenatus ediceretar, tota ur-
be regionatim feie colligunt. Tribuni rationum circa curiam obverfàntur in eventum inten-
ti, fi quid gravius in Ce, aut durius in plebem, aut citra rogationem ad populum à fenatu de-
cerneretur, promulgareturve. Lidoribus fores claufas diligenter adverfus vim Tribunitiam
cuftodire juffis, Conful graviffima oratione de perdita calamitofaque rep. ufus eft, Verbo- Conful Ffâ
rum autem ejushaze fummaerat : Nifi fenatus ad vindicandam remp.fibi adelfe vellet* in ani- Àeruùs öe
mofe habere, illamdeferere, eoque die magiftratu abirë. Certum elfe ,fi opem fibi ,cönfo- Conüttfic
ciata animorum concordia ferant, armis cum feditiofo cive medio foro decertare : ac de prin-
eipibus motuum arreptis, ut reliqui deineeps quiefeerent,fupplicium fumere. loannes Vor-
dius fenator primarius, qui ob populäre ingenium pJebimirum in modum charus erat, homo
pacis quam turbarum amantior, ad vertens rem arduam, & quam apparebat, periculofioreni
agi tari, perfpeciem pulveristormentarii expediendi(vim plebis veritis, credo ) è curia iri
portam Catharinianam abiit» Fit interea hujufmodi fenatufconfultuim

XJt fendtus frequens armatus, Cof]. cum uexillo & UBoribuspr&- vïmjeàinî
euntibus, in forum dd terror em plebi faciendum irrumperet : eoque ^SJZ%M
ediBo 3 dd fignum , quod dd drma ddretur, boni omnts fendtui prafidio^^mm\'
contra feditionis concitdtores ddejfe juberentu

Mos vetus tenuerat lege, ne Vexillum evolutum in foro à confule ërigerëtiir,nifî ad bellum
Inhoftemiturusfexhebdomadasinobfidioneaccaftris perdurarer. Idtuncexpediritumul-
tuofe juffum , tantum non in miferabilem cladem univerfum ordinem conjecit. Convocatur
interim confueto figno in concionem populusjad placitum fenatus audienduou Edicitur, u-
ti ii,qui remp. incolumem _s qui fenatus authoritatem fartam tedam conferVari cuperent, ü
Voluntarii in armis cum telis, ftatim quum ad arma conclamaretur, in Palatino foro adeffent*
Concione vix dum domum dimiffa (erat prima hora diei) conful frequenti fenatu ftipatus „
praeeunte cum vexillo ledore, forum Palatinum invadit Hic quoquö verfum tormentis qua •
fi in hoftem undique irrupfurum difpofitis, ad arma condamne jubet. Pavor ingens & tre-
pidatio animostota urbe corripit : & tabern® cum fragore clauf®,miftufquë ululantium ma-
tronarum clamor metum augent. Concurritur tumultuofe fine diferimine in forum. Plebs
inultitudine fuperior, nihil inimicorum vim, nihil fenatus authoritatem formidans, cum pa£>
fis fignis medio crlobo feimmifeet. Ciamoringens & fremitus certatim aliorum in alios vö-
«•iferantium, expoftulantiumque confufus, ibi exaudiri. Illa dudum fenatui infefta , per hanc
^adverfum fe confpirationem multo magis efferata, convitiis altercando adeb in eos l®viit, ut
|>arum abfuerit, quin ad manus res peryemffet, Exprobrarunt illis ingratitudinem,animofque

beneficiorum quae à plebe accepiffent, immemores : fe fuper hsc omnia ab iifdem lanîenaè;
deftinari, qubd ratio.nes ex rogatione Tribunitia , quam princeps ratam effe juftiffet, exequi
pergerent, Novos fibi pro duobus, mukös carnifices fe creaviffe, quos defenfores fuos ha-
denusrati effent. Toleratufacilius exulum imperium fuiffey quinuriquam in plebem ifto
pado arma induiffent. Non clam elfe, quorum confilio atque impulfu hoc facinus aufi, cx •
dem elvi pararent : at non ita illos evafuros. Multa praeterea de fallu Sc fuperbia fenatus in-
de pro fe quifque impotenter fimul & imperitë queruntur : multa, qus contra veterem ci-
vitatis morem infolenterfacerent. Iiorrendum lpedaculum , Sc atrocioris confilii fimula-
chrum, fi ex fententia id proceftiffet : quod poftea compertum, fpiritus prasferoces, multb
impotentiores in quaeftorios homines fecit. Dum hicmagnis clamoribus plebs medio foro
cum fenatu expoltulat, cœtus alius è vulgo inconditus,incertum quo cafu colleda, hue con-
tendit, Hadrianum Rhenanum, Everardi Soudenbalchi ex forote nepotem , falso infimula-
tumconjdrationis crimine , captum trahens. Hi audito ex aliquantointervallo fuorum in pa-
latio mugitu, rati vim oboriri -, milfo in proximam.domum captivo, cum luis fe conjungunt-
Confules confilii ancipites, cum neque in arm\'s, nequein bonorum paucitateullam fpem
auxilii vidèrent rnequeviam ex tempore dimittendas concionis comminifci valerent : tum
âutem nihil quod ad crebras percontationes , cur populo ad arma concîamafient, verifimi-
le fubitb refpondcrent (nam pavor ac metus ingens animos mentefque ipfis ademerant) pa-
vidi in Hafenburgum fe fubducunt. Incidit ibi fortè in animum è re in fpeciem plaufibili ce -
leriter commentum, cujus praetextu parum prudens confilium palliarent. Diemenus con-
Diimenuf fui manu filentio indido, ex editiori feneftra, Veftrum (inquit) nemo fie inducat in animum₉dm Conful q_Uafi in fe fenatus arma rnoverit,aut lignum prolato in forum vexillo dederit,cum eadem dis-
crimina vobifcum adire, nobis ftet omnino fententia. Placuit de veftra fide periculum face-
re, falfa injeda trepidatione, quid fperandum nobis auxilii fit, fi praelens difcrimen ad arma
raptim praecipitanda poftulet. Quod quidem propiusadeft cives, quam credere vos reor.
Soudenbalchianae reliquix occulté nova confilia agitant, aluntque inter fe conjurationem :
alios magnis muneribus corruptos , nonnullos ampliffimarum dignitatum atque bonorum
prœmiis oftcntatis allicientes, de exulibus veftris reportandis confilia agitant. Cum his ferra
dimicandum nobis eft* Vos qui opes Soudenbalchianas tueri parati adeftis, hinc ad curiae fe-
natoriaeopiftodomumfecedite. Edido confulari nemo paruit. Commentum enim extem-
porarium ad difpergendam multitudinem ,feque mala fufpicione Ievandos excogitatum, non
iolum non acuit exulibus, eorumque in civitate fadioni odium plebis (quando palhm vanuffl
ac futile arguebatur clfe, eoS novis rebus ftudere) verum crevit per id multo magis magiftra-
tui apud illam invidia. Compofitus tamen in praefenti tumultus eft. Caeterum priulquam
advefperafceret, fparfum in vulgus fuit futili quarundamlinguarum intemperantia, quid ma-
ne in fenatu audum decretumque effet,quale Senatufconfultum fadum, quam quifque inter-
rogate fententiam dixiffet. Vix efferatae plebis rabies eo die contineri per Tribunos po-
„_: tuit, quo minus ad caedem fenatus difcurreretur. Poftero die Calendis Aug. Tribunorumi
e ÎFtertia populus armatus in cœmeterium convenir. Variae ibi certatim fenatum criminantium
ßeeffio. voces audiri, ty rannos,parricidas, perjuros, fanguifugos, carnifices, perfidos, Se fi quid his
atrocius eft, eosappellare, per illos rationés impediri, de quibus pet Tribunos exequendis
fancitam dudum legem, eamque promuîgatam, tabulis fuis ratam effe juffiffent. nunc etiam
de caede miferorum civium eos confulere, ut foli dominentur in repub. eamque, ut hadenus
facere impunè fuit, dilapidare pergant. depofcere fe latrones illos > & ad fupplicium deden-
dos potius, quàm ipfis falvis, plebs tyrannicç libidini vitam expofitam omnibus momentis ha-
beat. Auxit earn efferatam rabiem vox cujufdam excepta , eaque ftatim evulgata,Senatum
Cogitare de principe è Germania occulté revocando, ut Tribuni rationum , qui eas quàm
tranquillitati utile effet, exadius perfêquerentur, arrepti ultimofupplicio afficerentur. Hase
aliaque eodem fpedantia Tribunorum concionantium, dicendoque atrociter exaggerantium
verba, adeö circumfufam multitudinem acerbarunt, ut parum abeffet ,quin extrema rerutn
humanarum in fenatum ftatuiffent. Mitigata per Tribunos pleb. violentia, eodem die habi.
ta funt comitia. Abeuntibus magiftratu illis, novus fenatus crearur. Tertiùm à Calendi_sFebr. eodem anno renunciàntur Cofs. Gerardus Canifius", Ioannes Vordius : quorum pofte-
tior, quod nulli antea obtigerat, eodem anno Tribunus fuerat, fupremus fenator _s Sc conful.
De illo verb fuprà memini : qui plebi eo fuit charior _s quo impotentius Tnbuqatum adver-

iùsqaaeftores omnium ordiniim, & aedilitios in rationibas recognofcendis exercuit : homo
acer & yehemens, caeterum auras popularis amantior ftudiofiorque captator , quam dignitati
honeftum erat : varius, & ad oranem ventum, ut fe vindicaret folum, mobilis. Habuit hunc
exitumRcgii & Diemeni confulatus ,qui in prima tribus antè menfibus feceffione omnium
operarum luflfragiis, magnoordinum plaufu Cofs. declarati fuerant : & iidcm brevi operis
tam invififai9:i,ut qui maximè. Plebeiam gratiam, quam principio tumultus civilis tanto-
pere morabantur, qua potui pèrfpicuitate & compendio commemoravi : quam illis Prin«
ceps verb pbft retulit, ultimo libro narrabitur. Nec multb foeliciorem catallrophen f;i con-
fulatus Canifius habuit. nam quibus earn aiifpiciis iniit, iildern abi.it, Popularmm igitur fuo-
rum jam beneficio ad confulatum provedus, Tribunorum vi adjutus ,acerrimè quseftorios e-
quelires & ecclefiafticum nomen vexare ccepit. Nec tantum eorum rationes exadiffimè juf-
iit recognofcere, fed diem peculatus dicere, multam irrogare, fed omnium primum iis> qui è
plebe aedilitatem geffiffent. in Godefridii Vordii exàlis rationibus, & diverfis confulati-
bus ₃ cum ingens pecunia; vis vel turpiter profufa, vel fubleda deprehfcnderetur, abfenti di-
dus dies eft ad populum in cocmeterio. Damnatur populijudicio, & indida quidem caufa»
utulurariaquas publicè illi pendebatur pecunia in aerarium illata, aedes ftatim ejus dirueren-
tur. Conlbciatis omnium animis, eb fob fignis concurritur. Domutn primùm hoftiliter
prazdae datam diripiunt , feneftrafqne vifendç elegantie vitreas excutiunt. His patra-
tis , nondum exaturati, ulterius faeviere. Ianuas poftibus ac cardinibits cónvellë-
re , projeduras coronarum & loricas disjicere : tedis confcenfis » imbrices diffringe-
re : fuggrundia comminuere : à fundamentis domum totam denique demolituri , nifi
Cof. Canifiii juffu ,ab incoeptoconfilio deftitiffent : ut poftridie in publicum redigerentur »
atque inde redada pecunia aerario inferretur. Pari inde animorum ferocia in alias nonnullas
domos fevitum eft. Biduo poft Vordii bona hafts fubjiciuntur : domum ejus licitatur & e-
mitconful. Acceptumidvulgo itaperinde fuit, tanquàm infefto atque inimico animo in
exulis invidiam hocfaditalfet, ut effet quod abfenti doleret, atque ipfe ejus domum poflide-
re diceretur, per quem aliquot antè annis ignominia publicè notatus fuerat. Egregia vindi- VindiBa
da fe ultus, fi fecundo vento redum curfum tenere potuiffet. Eo confilio patraffevel hoc ftamfuavli
lolùm arguebat, qubd cum prxfenti hie opus fide effet, nec folvendo ad le rédimendum fo-
ret 3 coaâus fuit paludes fuas extemplb & domum lueulentam, quam ad id temporis ulqué
inhabitarat, divendere. Longé alia ratio fuit eorum, qui credebant eum exuli reconciliatum:
atque\'occultè per literas & internuncios rogatum fuiffe,ut quantivis potius fibiaddici,quàm
vel dirui, vel alienari pateretur. Quocunque confilio mercatus fuit : tabulas à populo acce-
pit. quibus cavebatur, ne cui mortalium unquàm in pofterum, fed ne exuli quidem reduci,
aut ejus basredibus jus in eum fundum ac domum foret. Itaque ei emancipata légitimé à po-
pulo eft. Turbas domefticas externus timor fuperveniens,ftatim excepit. Pridie nonas,mi-
litum copias Casfaris ftipendio inauthoratae, è Brabantia in Bredcrodianam ditionem (quae
pars eft inferioris Batavias) irruptionem fecere. Rumor Ultrajedum allatus, omnia eos ad
trajiciendum appararei ordinesfolicitos habuit,ut à citeriore ripa arcerentur* Et difficilè e-
rat à trajedu eos prohibcre, nifi focias civitates ad idquoque auxilia miflîffent : confiliorum
ambigui diu, neque vim contra Caefarianas copias audere parare,neque libenter cornmittere,
ut fuos agros populatum Leccam tranfirent : poftquam multiplici metu intra muros diftine-
tentur. Sed ne firmi quidem quicquam auxilii videre, quod externis copiis objicerent : cutïl
rempub. haberent male concordem, princeps domo abeffet, veteres fimultates cum Hollan-
dis nondum exoletç, exulum abfentium infidiae. Quod fi tranfirent, periculum fore, ne im-
petu repentino ad mceniafado opprimerentur -* id quod proclive fadu, rep. tam fèditiofa
ac bifariam divifa videbatur. ubi mutuo odio accenfum inteftinum bellum effecit, ut neutri
alteris tutó crederent. Tranfitu Rheni externum itaque militem prohibitum, praefedi tota
ditionerureftresadod.Id. Aug. in armis effejubent. Edido non parenti, multa publica-
tio bonorum ,&capitis fupplicium fuit. Superis defignata ftatioeft ad Taïflicam flocus eft
inter oftium Leccae & Tuvalim paguai) inferis veró in Leccae oftio condidus locus. Amifi"
ani ad Holam convenire juffi. Praeftituto die in his locis, rufticorum à fuis quibufque praefe*

^is recenfus adus eft- In Leccae oftium ex Ultrajedo auxilia cum levioribustormentismit-
*^unturv Venere & ex Amorfortia. Dividitur haec civitas in tres regiones : in Longam viam, ^fXatiTß-
^ürvaro, & Bruelam. Ad bellum principi auxilia miffuri, fortitum è patrio more conve- _tus tsf difpa*

niant, quae in armis efse debeat : ut una in hoftem mifsa, reliquae duae civitati praefidio rna-
néant. Si quis autem militiam horreat, ita ab onere abfolvitur ,ut fuffedo in locum ftipen-
diumiolvat, Subfortitioneigitur Curva via auxilioduda, reliquae per capita cornutos fic-
gulos in exeuntium impenfas contribuerunt. Pontonibus itaque i\'uprà infraque in citeriorem
Leccç oppofitum aggerem fubdudis,haud magno opere peditem, ne vadum tranfgrederen- .
tur₃terraerant, Supervenit huic terrori controverfiaè Burgundica aula de portoriis, ßc
nominatim dé paludibus, earumqué limitibus & jure renovata. Has ex jure manu conlertum
vöcarunt : de quibus multis antè annis inter utrunque populumvindiciarum jure faepe adita-
lieda fd, tumfuerat. Ulurariapecuniaomnisexdepofito^quae publicè quotannis ab Hollandorum
3-t 9\' quibufdam dvitatibus Vltrajedini nominis hominibus pendebatur, injeda manu aise it a eil.

Provenais item agrorum tota ditione Burgundica. quantum item fundorum in llelfteinenfi
àgro poflident, per Florentium comitem Burenfem : non alio praztextu vindications ,quàm
qubd nulla jüdiciorum forma ftatim de paludum pofseilionibus non celïî.fsent- Satildare ad
haec pro praéde litis jufß, ne paludes de quibus jurgium erat,fodiendo minuerent. Agitur or-
dinumconventusfuper vindiciarumlke, Hucacciti Amorfortii praeter alias civitat.es dice-
cefis infers, funt i quödhisin memoratis paludibus praecipuœ ferè poflei\'ßone? eisern: : ut ju-
re tabulifque quas haberent, in medium prolatis ad refutand@5 conlultando adverfarios fimul
adefsent, Confeda eft quafi in rem praefentem in piano ,ad regionis litum & cardines ocul s
fubjiciendos ♦ paludum acfinitimo: um locorum defcriptio, Verum cum nec demonftratio
haec quicquam, nec tot annorum pofseffio obtineret, nec iliac è manu injeda ex jure dimitte-
rentur, injariam acccptam pari neceflarium magis, quàm aequum,tum propter inreftmam pe-
flem, tum ob principisabfentis diutinam expedarionem _s elfe duxerunt. Sugillabantur in-
terim Tribuni rationum ab adverfariis, ob iniquum judicium in multis irrogandis,iis quos ipft
peculatus convidos apertè judicarant. Hancigitur reprehenfionem ut in ordinum rationi-
bus recognofcendis fugerent ₃ popofcere collegas fibi ex utriufque no.minis hominibus dari ,
fed quorum exiftimatio & fama temper intégra fuiftet. Alleguntur ex religione Ioannes Re-
aliSjFredericus R egius, Regii Confulis frater, Lichtenbergus, Henricus Montfortius. Addi-
ti bis ex equeftribus aliqui. Cura his delegatur, ut ad aliorum exemplum pari feveritate agra-
rios calculos,Leccanos, molares, Hinderdami, & id genus alios difpungerent. Horum prae-
cipe ferè ratio fuit > ut quemadmodum pridem Vordii peculatus damnati aades & bona pu-
blicafsent, fic Soudenbalchium multandi anfas omni moto lapide exquirerent- Verum obi
adverfus eum quanta maxima potuit & induftria & acumine diu defudatum elTet^nec mo»
tnentura ullum quod dignum operseprecium diceretur, in acceptis & expenOs offenderent :
callidum, vafrumquehominem eum & verfutum clamare, qui pradenter ad aliorum ftagitia
connivens, ipfe laudatam [abftinentiam in fuis confulatibus praeftitilfet. Reftabat extrema
anchora tentanda. Anno undecimo fuprà millefimum quingenteßmum, ordiaes legem tu-
3 cran t :

"Ne qua pecunia ufiuraria ex ordinum arario pro numerata habere-
tUYjùfi rationed principisJkContfirtiorum, ffl duorum qui ex ordinibus
hue diftießent, manu fubnotatœ ante fmffent : ut illi quibus is magi-
fir at us deinceps demandaretur_} eum intégrafide & è re ordinum gere-
rent.

Id aliquot annos initiî) meta legis magis quàm religione dfligenter obfervatum fuerat«
Poftquam autem compertum efle ccepit, earn tribunorum aerarioram inertia ac indiligentia
exolelcere, fimul & frigide rationes cognofci, eas ex libidine illorum confici, legem pro an-
tiquatahaberii,fecuri omnia pro bono luo & commodoilli curatores agere ccepere. Cœte-
ram ii qui ad rationum recognitionem ab ordinibus hac tempeftate creati fuerunt, nullam ni-

jaxta legem, fubferiptam afHrmarunt : multaruntque plerolque cum fortunarum raemora-
bilicalamitate,quorumrelaticalculiolimita expundi non fuiffent. Anno undecimo Ge-
rardusSoudenbalchiusCänonicuSjEverhardi Cof. frater, ab ordinibus, rationibus agrariis
Hinderdami, Lecc«, molaribus praefedus fuerat, Harum autem unam xv l, aus xs. milium,

^eriïm quo conGlio, pro comperto non habeo dicere, fupprefferat. Sperabant quidem ëé
ïeligiolo nomine cum pleraque nobilitatis fadione , illam ob id in ada reiatam à Cofs» turrt
liaud fuiffe jne in manifeftam peculatuS fufpicionem Frater perveniffet. Rati itaque quod
verifimile erat, proptereaeditamnon fuiffe,quod ex lege fubfcriptà non effet : proinde
iiulli dubium, quin quindecim annorum (pacio intercidiflet. quare magnamjam occafionem
univerfam gentem perpëndi animo conceperunti Super ftes in urbe erat frater hujus mortui
Henricus Soudenbalchus Canonicum, vir eximia prudentia Sc candorë venerandus: penes
quem Gerardus moriens, & Coriful folum vertens, ada fua Sc rationes feliquerant. Et in
hoc negocio ne mortuis quidem parcebatur. Henricus citatur, ut d\'emortui prirnum, inde
ëxulis fratris rationes relatas edsret. Nihil ille cundatus, ëxtemplö eas exhibait. Tribuni,
ubi recögnitis acceptis Sc expenfis, praeter expedationem & fpera illam hypographem he-
roisMontfortiialiorumqueincalceadditamviderunt,Johftupefadi, &quaii attoniti rein«
fperata, utrunqüe abfolvunt. Ccepit për haec plebs fubodorari , totum contra exules fadio-
tiis negociüm calumniis agii quarë juffit Tribu, eadem aequitate aliorum (quae fadio diver-
fa erat (rationes ad legem refecare, ne cavillis ludi fe, nëu minis ab incœpto terreri, neu lar-
gitionibus tranfverfos agi parërentur. Non tulit fadiö, penes plebem de fe vidoriam fore:
quam ut ei praeriperentj novas confultando res inter fe occulté agitarunt. Ager publicus
quondam ad occiduam urbis partem, qua Hollàndiam fpedat j populo Ultrajedino fuërat : _ _ ,
à paludofa effoffaque regione nomën fortitus, vulgari vöcabulö Humilia pafcua dicebantur. ®
Haec anno trigefimo fupra millefimum & quadringëntefïmum, cum aeris inopia, per r elia * *
refp. laboraret, juffu populi partim onerata, partim aliënata erant : fed quibus tonditioni-
bus, quia parum conftabat _s à Tribuniis rationum ad populum circa hos dies relatum fuit, ut
tabulç poffefforutn infpieërentur. Apparebat enim ex penfionibus ufurariis, quaè in jugera
ieftandi caufa ordinibus quotannis pendebantur, in fiduçiariâm mancipationem à majoribus
tradita fuiffe. Iamcumfolvëndoaërialiënorèfp.effevidebatur, quia ager ille tertia part«
precii alienatus erat, äut etiam minoris, plebs eum habere, reftituique, quam tantulam pecu-
niam, qua redimi poffet, malebat. Contrà, fenes quidam aetatë confedi, à majoribus fuis fe
accepiffe afSrmabant, initio mancupio datum fuiffe. Sed decern annis poft, cum ob eundetri
in civitate magni motus orirentur(nam plebem âgrum alienaffe fera p ceni tu do ccèperat) vel-
letque populus poffeffores per feditionëm ad rëmancipandum ob id adigere, quod in vendi-
tione j cum probè aeftimàretùr , plus dimidio precio fe defraiidatos cîamitarent : nègabant
legitimam émptionem appellari poffe : maximè quum intrà decennium pernumèratam pe-
fcuniam cum ufurà jufta emptores recupèrafsent. Audiens igitur plebâ ,âliàs propter hofee
publicos agros feditiöne tu mul tua tum in urbe fuifse, multo jam acriuS in id incubuerUnt, ut
quod olim tëntatum parum foelicitër eflet, id nunc conficeretur : & referipta pecunia, paf-
cua juris rurfum populi Ultrajedini fierent. Metus interim fenfibus injedus fuit, ne mate-
ria injuriae praebita, ipfi ad earn plebi authores eflent: namvulgi confilium in poffefforuds
Fraudem fpedabat, ludibrium haud illepidum ad earn placandam ,compefcendamquefedi-
tionem hujuFmodi èxcogitarunt. Sic è rep» videretur i 8c aequum, pafcua olim publica poft-
liminio reftituere, pofselsores ad fe accerfi cum tabulis jubêrènt : iilque infpedis j novas, ß
Videretur, de redimendo confédas.për vetera Foramina immittërent. Prudens commenturn
ad iniquos hominum conatus eludendurru Putabat enim plebs hoc pado puîchrè fibî cautuni
iri, fi integris veteribus novae non fëparatim, fed cum illis commifsë traderentur : cum hod
illi agerërit eo confilio, ut pofsefsori curil libitum efset ,• antiquisinviolatis, incorruptilque ,
novas profcindendi potèftasforet. Per hanc fpeciem cavendi,mutandique emptionem utrif-
ique fatisFadum. Antiquisiliconovaeimmittuntur. Nonnullas pro prxfentis pecuniç cö«
pia,norigravatimferëntibüsdominia,redimuht,abolentque. ham ëx publicatis exulis ar-
dibus pecuniae aliquantum, & ex muldisnonnihil redadum fuerat. In magnam itaque fpeni
erigantur ,univerfa pafcua brevi ad hoc exemplum publica fe rürfum faduros. Itaque ad
hunc quidem modum pleraque Fadio plebem ludificata eft. Circa hos dies mittuntur ëx urbe
duse cohortes, quae infulam Leccae, quam Brëderodius princeps virgultis co\'nfkam fui juris,
contra oftium Rhenifecerat, vi perfoderent,ëamquë agmini amnis per viam fulcis in löngura
dadis facerentf Aliaé,quœ Ioannis Benigni Amfterodami aggerem disjicèrent.Pauló Fub hos - _Tdies epifcopus ex Heidelberga reverfus, ubi remp. fpe turbatioretn offendit, nee iriimicitias ^

ïótcr plebem & optimates,nifi rationes proceder ent,cóponi poffe vidit,è Doreftato Batavo- \'

dilroram Ultraje&um venit. Nobilitas nihil mor® confilio, quod inter fe principe ab fente
«5 tg» occulté 2gitarant, tribuendum rata, de fœdere cum plebe ineundo proponimt. Refertur res
ad rationum tribunos ; uonabnuunt ne illi quidem, concordise Icmper (ut ipfi dicebant; fui-
diofi, Convenir igitur inter utrofque, ut penes Epifcopum concipiendi foederis jus & faeul-
tas effet, quodque ipfe pronunciaret, idutrifque facrofan&um haberemr : adeo ut ne ipfis
quidem concordibus, inde quicquam vel mutare, vel addereliceret. Rediit paucis inde die-
bus, diffimulato confilio, Doreftatum. Itaque operis cautum eft tabulis in iempiternam re-
conciliationem à principe, quarum tenorem de verbo penè ad verbum, quod fieri potuit,
t[uam diligentiffimè adlcripfi. Tabularum autem, quibus poptilus authoreiènatu, pnncipis
arbitrium ratum efie voluit, ante quàm in civitatem rediit, hax forma fuit.

S Etum populufque ZJltrajeBinus prœfentium tabuldrum fide te-
Bificdmur _y quicquid difidii ac control erfia inter rehgionem ffi
profanum nomen, quic quid inter nob Hit dt em & plebeios , & ci^em (gjp
convenam intra muros urbis, nemine excepto, baBenus efferbuit, id u-
nherfumprincipe noBri Henrici \'Palatini prafulis UItrajeBimrum
arbitrii ejfe jufimus : placentque eœ leges, quas ad concordiam pa-
eemque omnem urbis juBam & bonam eB dtBurus^ Has autem quaf-
ennque foederis conditioner jufent, fie af firmamus,_J afjenfu confiociatd
eorum, quorum retulerint >fifine fanguine _y lab ef&B at tone que for tuna-
rum m prœfenti & olim fiant : fi nemo alterius caufa atrocius Uda«
tur : ut in reconciliations legibus amplius pronunciabitur. "Nos ui-
ciflim religione obftringimus ₅ hifqne tabulis religiofius de"vincimus^ea$
it a nos exequuturos_y ut nihil t dm mdgnum fit futurum, quod impedtre
pof it. Id autem inreconciliationis legibus tnprimis exprimi uolu-
mus j ut rationes ab announdecimo aduigefimum quint urn ufque _y fi-
ent cœptœ> & quidem nullius injuria, fermât a légitima judicii forma,
exigdntur, fdd kœc^fidem noftram obftringimus ^quod fendtui^utpar
eB <equum,parebimus, utque femper facere confuevimus. Quod fi
quis contra ierit,adverfus hunc cum principe>Co[î. ffi fendtu arma in-
duemus : quaBionibufque hdbitis, ut foederis uiolati damndtum fup-
pltcto multdbimus. Contendimus itdque a principe, ut qua mprimum
ad nos in chitatem fe, his confdiis finem faBurus recipidt. *Nec eft
quod metuat a nobis no^iquid : nihil enimab eo uel iniqul el ab -
furdi pofluldbimus : nihil incœptdbtmus, quoddd trdnquHhtdtem con-
cordidmqueperturbandamfaciat. IBdut fine ere [cripta arguantur_%nos Opera binos fenatores noftros exord^imus, & quorundam inopia, a_rlios^quofque in fuis operis, qui hac communi omnium nomine fubferip-
tioneteftentur. id quod libentes ruolentefque ad ofwarumprecesnes
fecimus. ^Anno uicefimo qmnto fupra millefimum qumgentefimum,
decimo tertio Cal. Septemb,

Hac pîebis voluntate perfpe&a, Princeps curfu propere Ultraje&um contend;!:. Urgent
cum religione optimates, ut farciendae cohcordiae caufa, quafcunque veilet foederis condi*;
tionesconciperet, &adeasjurejurando affirmandasinboc ardore utrofque adigeret, ante-
quàmpcenitûdinevariiplebisanimi ab eo confilio averterentur. Epifcopus nihil gravatl
populi poftulatum fufcepit t & qiiidëm ëo Iibentius, quod ciùm nihil ultra it ad concordian^
ïàcerepolfe videret,hauddubiamlpemexftudiis omnium ordinum colligeret, haud diffi-
culter hac ratione cos convcnturos, Edidit paucis diebus foederis leges ingenti animoruti^
plaufu, Öc laetitia publica,in haec yerba_t

HSnricus Taldtinus. ^ib initio Epijcopatus met, hue animus
femperfpeBayit, ut pacem domiforifique haberem : & ädmter
indies, incumb am que in id _? dum vivam , utditionem ocio qfr tran
quillitate florentem con fernem : maxime vero , ne ilia per tumult
tum ffl difcordiam _ypracipuas rerumpublicdrum peBes , ullum ma-i
lum parturiant. Etenim quoties me cum reputo caUmitatem, quoties
cades &* miferias dherfias , qua ex difcordia najcuntur : & contra,
quanta commoda > qui proyentus^fruBus, emolumenta, qua mututL*
beneyolentia (fjf ammorum conjunBio, qua fcelicitas reipub. ex con-
cordiapullulet, nihil antiquius, nihil prius ditto ₃ quam inteBinunk
malum ab urbe noBra propulfare. ^Atque utinam id integrum mihi
fuißet. ZJidi difcordiam reipub. uidi certamma, mo tus magnos, Vt-
di conjurationes ordinum tnter fe : quarUm ardor ammum me um in-
credibili angore difcruciayit. lam ne hoc malum ulterius ferpat,grafi*
fieturye, Verum ut confilio mature obteratur _yßat huic contentioni re*
medio obyiam ire.: bellum int eß mum componerc~», e^ animos par-
tium confùciarc-,. Sed ifia quo tranquiliius tranßgi lie eat, in difiqui«*
ftionem populiprius venire jußi, Opéras feparatim rogayi, ut quan«
tumfu& controyerfiœ effet, meo arbittiù dirimendum remitteretnr*
Haud gray ate idfaBitarUnt, ffi quidem medfummopere id defideran«
tis, contendentifque cdufa, quo injuriarum memoria omnium abolea-»
tUK Reconciliations leges dandas, quafcunque uidetur, mihi permit
fer un t. u/iddideruni & tabulas, fuo juffu_y finguhs fenatoribusfide-
liter fubferiptas : quibus foederis pacifique leges omnes, quas dabo, ju**
fias & bonas fibifore confirmarunt. Torro quod ad diyerfam fiaBio-
Tiem hominum religiofi equeflrifque nominis quorum iB a ex aquo refe*
runt , ( quando id ipfium ab lis conténdimus ) haud minus ardent er,
quic quid foederis erit_y in no Brum arbitrium pedibus coneeßerunt Si-
mili rations datisdextris ( qua Utiiïe ^ necejfarium effet) religio*
fe, quic quid infoe der e exprimetur, fie perfiequuturos, fpoponderc.
Quoniam igitur utrinque hue consent um eft , ut meo arbitriofem*
piternum fies dm mat _y conditiones dificeptationts tnter fa-»

Biones [quod è dignitate nofira fuit) comment at usfium. pro teBimfi
nils dixerunt ti, quo s hue pre fit : rem ipfam quanta maxima diligen-
tia licuit_ypropius cognovi. Comperi quantum Jeditionum₃ tumultuum_ydifiidiorum m republic a arfit, eorum omnium fontes e uariis caufis ,
occaftonibus, calumniis , erroribus ficaturiviffe. Inde initia orea mvi-
cem criminandi : mde certamina , injurias, mutua odia emanaf-
fe : arma ad corporum (gfr fortunarum cuBodiam fumpta : neminem
alteri tuio fe credidiffe : denique Uvas futpiciones ex tenuibus rebus
natas omnia facra (gr profana mifcuijjç^j. ZJt ifla componantur, a-
flarum omnium injuriarum memorta exolefcat. Pofitis igitur fimul-
tatibus (çfc fpirituumferocitL-*, amo toque cert amine ut partes recon-
cilientur ₃ utque urbs XjltrajeBina ab mternecino exitio defendatur,
foederis (mpiterni leges in hancformam concept. Omnium autem pri -
mum placet ₃ memoriam certamtnum poni : difiidia^ , fimultates,
cdia_s qua inter homines omnis nominu ,in no Br a repub. exarferunt,
turn autem inter eos quibus nomen aliquod m partibus per ea temp or a
fuit y cum omnia feditionibus colltderentur jrorfus abolert, fempiterna-
que inpoBerum oblhtone obrui ac fepelin : quiJem ils de caufispo*
pularibus _s quas paulo ante mew, or Nemo labefaftato, uelre,
ruel ditto nomen altenus _ffortunafc^: fed praterita admif^u con-
sonant or. Certamina afta per has. eccajio»es exorttu, è peftoribus,
animifque eradmtor. Quicqud noir* urbis homtnum eft, cujufcun-
que Atatis^ detranfalhs e mala conjcientiau, indignât ionem me am in
poBerum am pœnam formidare definite. In uni\\erjum admifforum
emmum ueniaimpmka^rque efto. Quantum civium eft, deinceps
Caff, (of (enatttt par et o^ (gr banorum chium eft , confuevitque fieri)
fipmtf defer at. Quin adverfw has nihil novi, ffiprœter qua m de cet,
movetar. Nulla ommno cowitia privât im, nulli cœtus occulti, nifi pu-
blico fenatus confenfu rgjr author it ate, habentor : jw ^/r ? morç__*
fieri aff olée Si ufu eveniat, operarum conventum haberi ; «
nifi loco defignato (g$r fenatus hob et or. Calculi ab undecimo
4nno , prœfentem ufquc-j continuant or. Quin & rationum Tri-
burns, nihil prater rations jam deinceps pub lice curare placet : fint
iniis toti recognsfcendis , confie iendifquc^. ^Ldfmto illi » quorum
eB exequi. Hie njis omnispublic**, privataqucabefto* Z)ifcep~
tationum public arum ditionis & control trfiarum cognitto penes fena->
turn permaneto. Tribuni nullum jus , fac»leatemquc~>, quicquam
inqmrendi ultra impofitam frjyinciam ufur panto „ Secundum

ifla edico , ne quis cujufcunque loci dut nominisfit, quive a p
fieterunt (ut paulo Ante diBum e&) cum adverfario novum certameri
capeffat, injuridmVè fdci dt: fed pacem ffi amicitiam confociatis ani-
mis colat: pertindx concoraid in congrejfu famihdri mutuis com~
merciis adferatur. dicacitate, convicus, contumeliis, in totum ab
fiineatur. Si cui mjuriarum aBio adverfus quem oriatur_? jus

Lege agito : diem dicito : de jure & injuria difceptato.
judicio contendito : nec ahter. Qui advorfum ierit, ac fecus feeeyit*
quam in his legibus expreßum eB: quive unam aliquam ejus partem
rviolaverit: quive ad cupidinem novarum rerum confufrexeritjdque
ddeo fenatui fuboleVerit _yftdt nulle partium difcrimine , huncipfum ut
fcederii ac pacis uiolatorem , publicatis bonis extremo humanorum
fupphcio afficere. ^Ad idftudia neceßariorum noBrorum prafens au-
xihum ferent; ad hoc Cofi.\'Tribuni₎ ordo fenatorius, d* confenfus bo-
norum omnium arma mduent: ut mihi privatafidemterpofita religiofe
receperunt, ubicunque extrd, intrave muros efujmodi opprimatur. Sin
uoluntarius populus haudjegmterje foederis conditiombus jnfigm cum
laude fua ipforum^fuum officium faciat,fut non addubito cos faBuros)
faxo uicißim , ut in noBram dignationem &• fidem receptos pergam
tueri. Talem adverfus eos äffe Bum induam , qualem eB principts er-
ga fuos in rem omnium declarare. ^Affirmayi autem hoc fee dus, libera
meo arbitriopermijjum_} tabulis ßgno noBro obßgnatis, xiii. Cah
Septembr.

Êpifcopus foederis leges fignatis tabulis expreiïas ,adhancfWmamöperisdedit. Et vide*
fcatur facile pax»tranquillitalque hac via coitura: qubd prxcipuum omnium feditionurn ir-
ritatarum confiliumde rationibus continuandis in his fanótionibus, ad plebis nutum perfpi-
cuè exprelTum elTet. Tribuni rationum per hasc plebis toties expertcc inconftantiam veriti
eredo , principi fuam fidem adverfus novarum rerum concitatores obftrinxerunt. Accefiit
huequoque pertinax nobilitatis confenfus: hue religionis acre ftudium, Sc fenatus, ad re-
ftituendam rempub & legum vim. Princeps foedus promulgaturus, popuium in curiam
fuarnbafilica; D.Martini & Servatoris hgerentem , in concionem advocar : ubi Iacobus ■ .
Mindenus de feneftra prasfuli finifter, hujufmodi orationem ad conciliandos varios plebis a- f^d\'\'\'\'
nimoscompofitamhabuit. Quem diem fepenumero votis, ä Deo Opt. Max. videre de-
fideravi j Cives, is hodie lastus mihi, vobis item (ut fpero) Candidus ac fauftus j reipublica* ve-
rb univerfae annua gratulatione atque oblecrationibus feftüs illuxit. Is enim eft, qui mihi ex
animo segritudinem fuftulit: ditionem publico gaudio perfudit: urbem ab horribili fediti-
©nis fragore, ferenitate induda, tranquillavit. Quoties confpexi vos (forfitan juftis de cau-
fis armatos, per templa, vias, ccemeteria, forum, comitia pervagari, tacitus apud snimutn
meum depopofci ad fupplicium eos,qui veftros animos peffimis artibus follicitatos ad arma
perpellebant. Quibus difcurfibus Sc tumultu infano, ne ipfi quidem res veftras domihaud
modicè fradas diffitemini : confeffis enim periculum fadum eft. Itaque fimul atque
principis libero arbitrio pacis ac concordise leges fanciendas ultrb permiferitis, metu o-
Rini dempto, nufquam circumfpedans pavidus, fed quafi poft longam jadationem procel •
lis & turbinibus elapfus, vifa procul terra alacrior, non po Hum non ad vos de falute parta
verba facere. Confido vos non ofcitanter adverfuros animos , ubi intellexeritis ve-

ftramfcelicîtatem. Dicam autem quo potero compendio, exuberante laetitîa nîmiumper--
fafus,quanto non modô metu everfionis _s fed occidionis (dicamlibéré) vos, veftrafque con-
Bsmvokn- juges & liberos prudentiffirao confilio liberaviftis. Majores noftri cum utrinqne hinc ab
tïabofli oc- HoHandis, indeà Gelris vicinis principibus bellis inceiserentur (non enim diutius licuit
curnnâum^ quietis effe, quam illis bonum vifum fuit) nihil prius contra vim habuerunr, quàm hofti bene-
nmmmqudy _vol_entia₃ quod fieri poffet₃ occurrere. Erant autem haud omnino bellorum rudes: quatn-
obrem multis praehis clarum nomen adepti fuerunt, & tamen quietem tumultui, pacem ar-
que ocium bello antepofuerunt : ut principes vel bellorum, vel pacis artibus illuftres efsenr.
Quod fi ea via nihil promoveretur , & hoftis obfidione prédis, fcaias & machinas mûris ad-
moveret : turn virtutem in dextera oftendere, egregiè pro aris & focis pugnare, ftragesede-
Concord\'i re₃ concordes pedorahoftibus pro mûris objicere. Confpicuos eos vicinis populis concor-
lona. diafaciebat. Etenimeâ tenues refpub. à parvis initiis ad fumma imperia faepe crevere*ut
Difcordia contrà, urbes opibus florentes &c ampliffimarum rerum fplendore, inteftina difcordia ruunt.
florentiffi- ^ |>j_oranJ: jUj hsec : quapropter nobis ditiffimam ditionem bis artibus partam & propagatam
I"Ms™ ^{mU tra}diderunt, atque utinam asceptam per manus confimili gloria pofteris noftris relinquere-
* mus. Sedis demum maximus hofti terror eft ,idvalidiflîmum prafidium ,inquod tatiquam
in cotem novacula, illiditur.iQuàm anguftis terminiscircumfcriptam, quàm pauperem rem-
pub. initio habuimus, quis omnium eft qui ignoret ? ditionis pomœria quàm coutrada ? &
paucos intra annosîmperatoram & regum munificently ,imo veftra concordia quam va ft a ,
quàm lataaccepiftis ? quorum vix qnartamhodie portionem, & tamen opulentam fatis pof~
fidemus. Revolvite meeum annales rerum Vltrajedinarum J in confpedu ponite₃quibus ma-
jorum noftrorum artibus ecclefias veftrae res audç fint: quantis difficultatibus, fed fumma
ZAdelbddi ^ordinum concordia ab esterais principibus defenfae, Adelboldus cum diu bellum detradaf-
Epifcvpi hd- fet, dubiutn ejus eventum veritus, coadus penè tandem cum Theodorico tertio ejus nominis
lum cum Hollandorum Comité in pugnam defcendit : fëd infœliciter. nam pnelio fuperatus_; captuf-
Hollanda. q₀e ab eo in Hollandiam abdudus fuit. Neque verô una aut altera adverfa pugna opes no-
iirce accifae fucre Nativum id virtutis decuseft ,uteofe violentius erigat, quo îaceffitur
Vinuspref- _œggj_s< j_{n tantam} amplitudinem capto Adelboldo₃ brevi res urbis creverunt, ut ipfi poten-
fa Je tiffimis principibus efïemusformidabiles : & aliisetiamfuppetias tulerîmus. Mox Conra-
duscum ejus nominisquinto Theodorico prselio congreffus fuit (bellum prxfuliindidum
conftabat, qnod Godefrido Lotharingise duci contra eum cohortes armatas auxilîo mififfet)
hic res Comiti impuberi ademptae, cum per noftrum Antiftitem reddit® efient, pax facile
farta eft : nam hofti formidabilior erat, quàm contemptibilior. Quantum bellum cum Bs-
reberto geflitejufdem nominis fextus Comes ?Civitatem hic etiamnum relïgiolam prind-
piis bellorum, cum fex menfes arda obfidione ad Saguntinam penè famem ufque preffiffet :
diffidens eam fe ad deditionem polfe compellereomnia apparare cœpit, quibus ad expug-
nationem opus effet. Stabant fcaias jam mûris admotae, arietes, machinas expeditç , acies in -
ftrudae, fignûm expedantes : cum Epifcopus Pontificali ornatu₃comitsnte religione₃ repen-
HereheniE- _te âpertis portis intrepidus copiis in procindu ftsntibus obviam procederet, Comitem diis
pifcopi au- manibus devotum fulmine percuffurus. Princeps Hollandu? Antiftitis venerando habitu at-
*mmutnimi-^tonitus »inermem fe ad ejus pedes provoluit : ac fuppliciter veniam petenti, his legibus in ju-
fjf \' ria condonata eft, ut foluta obfidione cum exercitu è dkione Ultrajedina difceda-et : refti-
tutis rebus ,nunquam populo Ultrajedino arma inferret. Taceo quanta virtute infignemà
Guilielmo qu-into Hollandorum principe acceptam contumeham₃paulo poft redudo exerci-
tu vidore abolevere noftri. Praetereo clades barbaricas, quibus cum civîtas non femel ab
Hunis, Danis, Nortmannis, Phryfiis perinde deleta effet, atque à Graecîs olim Troja, ab A-
IexandroThebae,ab Annibale Saguntus, à Mumio Corinthus, Albaà Tnllo : tamen concor-
des id annixi fuere, ut & ampliorem & fplendidiorem ditionem pararent: paratam ad nos
tranfmitterent. Vndicarunt egregia fua virtute ab hoftium injuria împeratorum p rota fa ac
prodiga in vos monumenta : quae quidem hodie jus veftrum exiviffent₃nifi concors majorum
virtus dextrâ & ferro retinuiffet. Eadem cives, quibus artibus incolumia i\'ili confervarunt,
iildem & nobis defendenda funt. Talem igitur rempub. fi in ocio certatim foveritis ₃ nullus
hoftisexoriri poterit tam gravis, qui eam obterat. Sin Ate aliqua in partes vos divellat, glo-
riarn & fœlicitatem veftram _s per inferam Germaniam confpicuam ₃ quae hadenus incolumes
roanfêre_; perditum ibitis. Libet oculis e^onere deformem difeordi® peftem, non ob aliud₃

^tiamutea urbe pfopulfata, 8c memoriaquorandam tempomm tada , foèdus pacèrfiqne fa-
dam fandè deincepscolatis. Monftrum eft, quo terra nullum procréât fcedius, nullum de-
teftabilius. Parentes concirat in liberos, quosnullumfcedus dpmefticum quamvis ardur»
làtispoteftadjungere. Germanos inter fè committit ; nihil penfi habet, quid mifceat, dum
omnia tranfverfaagat. Omnia in civitatibus, ingeniis nativis pr&clara invertit, ne coitus
liominum, qui ad Ibcietatem colendam convenerunt, poffint in un ins popïïli corpus coalefce-
re. Domioatio multorum exitiabilis eft, inquit poëta : at baec pér fpeciem ju van das reipub. Dominum
omnes ad dominandum extimulat, ut quot lint capita, tot redoreshabeantür : & dum fimul multomrà
dominari laborant, fit >ut nullus omnino fit magiftratus : citracujusauthoritatem & impe- exitidih
rium nulla régna, nullas civitates confervantur : led legibus diffoluta iramanium bèluarum
more omniaferuntur,agunturque. Ibi casdes ,latrocinia perpetrari neceffe eft : ibi undiquè
infidias ftrUi, dolos nedi,prolibidineomnia geri t quando metus, quo ifta prohibérentur,ab-
eft. Nunc non difputo de lucro è mercimoniis, & quaeftu : quae per deos immortales quanti
forent,ubi nequelegibus viveretur, neque vis,neque flagitiafuppliciis cohercerentur ? No-
mades plauftrisdegentesfuiffelegimus, qui incertis fedibus , nullis legibus ferarum moré
Temper vagabantur. Vtrum igitur magis è Répub.fit ducendum,authoritati,imperioq; magi-
ftratus coneordi repub. parère, an nihil fani fapere, ultimo exitio per fedit\'.onem paratos, ae~
ftimationem vobis permitto. Redeoadidundedigreffusfutm Cum igitur in magna glo-
ria & opibus femper res Vltrajedina per concordiae vinculum elfet, fimul & militari gloria
floreret ,operasprecium eft cognofcère, ut vires noftrae in fefe aliquando per di\'flidium inte-
ftinumruerint: hoftibuspraedçjditioni calamitati atque vaftationi extiterint. Pollen! ex- GjsilMmm
ternaalioqui, poffem item remotiora exempla domeftica commemorate: veriknea attin- Macklmm*
gam iolum, quae vèl veftrje adhuc memoria;, vel parentum haerënt : quo perfpïcuum fit, ini- Ep\'fëp-
tium turbandi omnia atque mifcendi, ab inteftino malo ortum. Tragici mali exemplum fuit cohLicb-\'
Lichtenbergenfisfadio, quae ut à parvis initiis coepit, fie urbem & Hoilandos in atrox bel- ttnkrgio cet«
lumconjecit. Adjutus ad facinus perpetrandumopibusSuederiMontfortii,HubertiTia-pm,d>Har»
nenfis,& Ioannis Linfchotiorum praefedi,dolo ac fraude minimè Ultrajedinâ Iâcobus Lieh- manna Fre*
tenbergenfis captum Epifcopum Gulielmum domi fuç tenuit. Confpiratur à mfticörüm ^caP\'^tea^~
multitudine : undique fadioni dolus, infidiœque neduntur. Colîégit interea fe exagrisju i^ffj^"
venum robur, cum jam annum fermé in cuftodia proconfulis fuiffet : atque alii aliis vi is or- bgcfaBio\'fiS
bem intnmtes ,indomum Lichtenberg!impetu fado, principem liberarunt. Sequitur bel- ÄrkelioAn~
lum abexuleEpifcopo indidum : & paratur communiter utrinque. Oecurrit Iâcobus Lieh- tîJïite, mn-
tenbergusprincipi in Hooch Woerd ï , fit acerrimum praelium magna utriufqueclade : cadit àn extiniïa
per adverfem pedus transfixus Epifcopus. monumcntum caédis adhuc extat* Excepit in te- fà \'^tmim *
ftinum malum externum ftatim bellum grave & ingens i quo, caefo Archidiacono Guielmo ^Gunt^ⁱⁿ\'^
* è Comitibus Hornenfibus, & plcraque nobilitate, capitur Guido Epifcopus.. Nee conti- fjf£ *
nuit fe peftis,nullis quantumvis fœdls cladibus exaturata. oritur fub hasc intra urbem itérum * g s\'atra-
feditio ; qua ex compofito, ab adverfâ fadione vi exufcitata, trucidâtur Iâcobus Lichtenber- pis: nrniam
gus, cum aliquanta fuornm parte : 8c quidem contra foedus. At hoc recent\'us eft, cum Sou- tnimeotem-
denbalchiàna gens duce Henrico Montfortio ad dimicandum inftruda èPalatio defcertderet: P°^re^^ornméacerriméque inter Caftrenfèm & Romanum pontem cum inimicis dimicans, magna clade ^ommr°
affedos eos per adverfàm portam expelleret. Timor fublatus, exada fadione , videbatur:
fed jada ad belîa folum erat alea. Comprehenfus Montfortiorum heros ab Epifcopo, in cu-
ftodia paulo pbft tenetur, Mox inde amicorum fide 8c Montfortiorum ciVium virtute fep -
tus Henricus Niveldius, urbem armatus nodu cum parva manu ex Amorförtia profedus in-
trat , captum vinculis eximit, ipfum Antiftitem ultimo fupplicio affedurus, nifi inter pug- Schouten«
nandum in praetorio vico idu globi in vulnus corruilfet. An non hic fortuna, imb fatum do fteech.
tninabatur? Captum Davidem, varietatis rerum humanarum parum memorem, Amorfor- DwidEpif»
tiamrelegant. Et praeclarè cum noftra repub, adum videbatur, cum capto turbarum au- ^eot>^HscaptM_tthore, <"ut tum ferebant) bonisreftituta effet. Adfuit brevi fupplicii exadorMaximilianas _M . ...
rex, qui vos obfidione longa cindos, ad ultimum ad quaslibet pacis leges compulit. Tradi- ^Dux
tur Friderico Egmondano euftodienda advêrfus rebellionem porta Catharinianà, machinis AuftriœyU
veftrisfeclufîs,foffamunira. Viliffima mancipia inditione Burgundionum, fub facrificulo tra\\e8im£
Epifcopo eratis. Capitalis diesdicebatur ei, qui per imprudentiam vocem inclementiorem oppugm*
advêrfus tyrannidem effutiviffet. Mitto alia, quae non operas eft referre ₃ ex domeftica dif-

cordia tarnen nata omnia. At recuperata porta, fruftra (quia rempub. confociabant) Ëgmott-
danus alias atque alias infidias, proditiones, & dolos poftea urbi nexuit. Ex turbido itaque
ccelo in ferenam lucem vos hodie maturè evafiftis;ar difpeream ,nifi multisargumentisfi-
miles tempeftates exorituras brevi ,fuiflet colligere ,fi perrexiffet ifta veftra rabies amplius
Dîflidia ci- convalefcere. ^Etcrnas noftrae reipub. opes, li in percuflo fœdere perfèveremus* namdifE-
vitatum la- dia & fadiones lunt venena, esque (ut quidam dilertè dixit) una opulentis civitatibus labes
reperta eft, citra quam imperia forent immortalia. Praeclara fententia, quam o dii immorta-
les ,utinamomnesfaperemus. Sed illuc revertar. Nonne fpedaculo eftiç theatro finitima-
rum regionum ? nonne taciti in finu rident veftram ingruentem everfionem ? Exules veftros
ad ccelum vehunt, quorum prudentia clamant, femper cautum, ne inteftinis feditionibus fit
tumultuatum : nunc rempub. magiftro atque clavo orbatam furfum deorfum jadari. Hae il-
lorum voces palfim audiuntur : & vix audeo apertis verbis argumenta proloqui, quibus au-
guror eos hoc agere, ut inteftinus furor vobis externum bellum gignat. Vtinam Iani efTetis
omnes- Quid libi vult aliud , qubd vos ad infueta vedigalia in mercatibus adigere annitun-
tur ? Quid, qubd civemretinent? qubd mercesveftras bonaque publicè poflident? Quid,
quod agros, paludes , ufurarios redditus in omnibus locis manu confertum vocant^? Quid,
quöd fponfionem recufant ? Nimirum perfpiciunt callidi homines , omnia aequa & iniqua
non folum vobis inter vos diffidentibus extorqueri poffe, (quid enim facilus ? ) verametiam
opportunitatem dari, ut eadem via de urbis poffeffione judicio contendant, vel armis : fcili-
cet ut vobis unà cum facris & profanis potiantur An nod hue dementia; properaftis ? Nota
Philipp» Bo - vox Philippi cognomento Boni eft, cum de paludibus contenderetur : futurum, ut eas non
ni vox info- in cardinibus regnorum, led fub turri (proh fuperi) M artiniana effoderet. Creditis tum, ubi
font* in\'eorumditionemconcefliftis,{pemfiniendimaliadfuturam.^? Imb duplicabitur : nihil e-
nim dulcedine libertatis guftata, lervitute durius. Atque haec denunciavit vobis civilis dif-
Servitut qu- _cor<Ji_a. Sed maturè refipuiftis : qux res affirmat mihi, claw m sternamque rempub. ad po-
ando durif- ft_eros, formidolofam vicinis principibus fore Itaquse Iaetor, vofinet feccdendi libertatem
■V^ma\'" vobis ademiffe : & qubd datis dextris fidem perpetuae concordiç fanxiftis, id utile erit ditio-
ni, & cumimmortaligloriaconjundum. Adbuncquidemmodum Mindenus: fimultabu-
las fanciti foederis è gremio extradas, refolutafque oftendit, ac tribunis tradidit. Poftero die
mane Tribuni rationum in curiam coguntur, ubi datis dextris coram Epifcopo concordiae
fœderifque vinculum fanxerunt. Adadi funt fuperhaec jurejurando, fubferiptis tabulis a£-
firmare, fe lenatui adjutores adverfus feditionis concitatores, & foederis violatoresin
curia Pontificia (qui locus ibi omnis ordinis mortalibus defignatus eft) adfuturos :
pcenam de novarum rerum authoribus fine mora fumerent. InEpifcopi
verba juratum eft. Viciflim princeps fidem Trib. fuam adftrinxit,
nunquàm fe rempub, deferturum. Breviquàmhaecinurbe
confeda funt, Wicam Batavodurorum in ar-
cem fe recepit.

A X interim per aliquot mentes, mirigata his artibus difcordiä, domi
forifque fuit. Sed quamvis per recens idum fcedus, quantum difcor-
di® fuerat, compofitum videbatur , ferocesquorundam fpiritus, ocio
per diutinam comitiahabendi licentiam,deiueti, haud tamen quieve-
runt. Advertebanthoc confilium, quod in pacis leges concelfum effet
abjoptimatibus & religioneex induftria deiudatum -fuifie , non tam
public® utilitatis gratia , quam ut lupato plebi iniedo, foli ipfi domi-
narentur. Paulatim igitur dolere capit ,jugum induifle. Oriuntur
interim acerb® fimultates, eoque indigniores, quo ®grius erat, Tub le-
gibus & magiftratus imperio vivendum effe: ex compofito ie lulos ab lis, quos haud ita pri-
dem ipfi in fenatum legiflent: in fè non folum illos, verumetsam omnes oraines conjurane :
audam,non diminutam fervitutem: tolerabiliorem Soudenbalchianam dominationem fuiffe, Jnquieta ~ct*
quäm horum tyrannidem: denique de iis revocandis, quos nuper exules eile jufferant, confi- vi tam ingt-
lia agitare: quocunque modo foedus fadum diftinere, Contr < illi pauci quidem, fed mani- ^nia*
bus prompti, & vigentes eorporibus, quos antè dixi ä prima feceflione, nobilium & religio-
n\'s fadionem femper tutatos, negare id citra dimicationem futurum. In hac autem animo-
rum diffenfione & irarum certamine, utrique alteris hue infidiantur, ut in difcrimen violat^
pacis mutuèlèconjicerent. Et nulquam deeft hortator ad pr®bendam materiam inimicis.
Fortè crepufculo diei ita accidit, ut pr®terfpemquaterni repleti vino ac cibo, in publico
ab utraque fadione fibi obviarent. Areligionis & optimatum partibus erant Michael pi-
ßor, Gerardus Noviomagus cultrarius, Cornelius Hackius, Harmannus Oeftromus: plebeii,
Gofuinus Amorfortius pidor, Arnoldus & Ioannes Sandanus germani, Woltems üami®us;
cum quibus poft paululum fe conjunxit Gualterusj Theodorici filius, audacia & virtute pa-
res^ principes partium Primo ftatim occurfu neutri alteris de via cedunt: neutri pedem
referunr: pro comi falutatione, convicia utrimque magnis clamoribus jadantur. Res inde ad
nianusvenit , pugnaturque acerrimè. Plebeii ad poftremum Dami®o& Toanne Sandano
vulneratisjpoftquä m aliorum impetum diutius fe ferre polfe defperarunt,& violenta impref-
fione jam loco pulfi, emotique eifent, faciuttt fugam. Alii, nein fuga contradis auxiliis fe-
rocius pugnam iter um lacelferent, palantes furfum deorfum infequuntur. Nee antè infe-
quendi finis fuit, quäm indomos quifque fuascompulfi effent. Concordi® ac pacis fcede-
re per iftam dimicationem violato , cura fenatum incefEt : nec foedifragos plebeios
metu plebis, cui invifi ob concordi® conditiones eflfe cceperant, arripere aufi fuerunt.
AddiditfacinorofisaudaciamConfulisfavor, quiex compofito religion! Sc optimatibus in-
feftuserat Itaque certatim indies vires confirmare: invicem perjurii arceffere: rupti foede-
ris criminari. Utrifque erant fui ad capitis diem dicendmn, & ad vadandum inftigatores :
eratqueingenscertamen non fblum de pugna laceflita, fed etiam utri priores convicia dixif-
fent. Neutri, adtuendum fadionis fu®nomen, & demendam ignominiam ,vadimoniutn
detredant.Piftor cum Itiis in portam Catharinianam prior lè recepit.Pidor in carcerem po-
fterior, quod Maccllum appellator, voluntariusvafliti Senatusplebem metuens ,literas dat
ad Epilcopum, qui per hos die* in Tranfifelanis erat, de authoribus violat® concordi®,ut re.
ditum,quantumpoffet,Ültrajedum, priufqukn malum glifcens fe reciperet,maturaret,
Princepsper Hrerasiiico in vinculis illosalfervari in fuum adventum mandat: conitituens ,
ubi inde reverfus effet, tormentis de facinorisauthoribus qu®ftiones habere, capitilque io
eosanimadvertere. Refponfum atroxprincipis relatum, haud fecretö apud fenatum h®fit ,
peruulgatumque ftatim tota urbe eft .-vernmcapitis vadatos nihil plane conterrnit. Et pro-
fedb fequuta fuiffet animadvetfio feverior ,quam tempora 8c reipub. ftatus poftulabat, ü
ptincipisadventus ftatim ^ patratofacinoreeos recenri ira oppreffilfet. At partes vehemen-
è patrati fceleris confcientia pro fuis follidti, tametfi «ertanaine magno ab fefe crime»

prias provocate pugnç avertercnt) ne reverfo Epifcopo, qui in horas expedabatur,in gra-
viusdifcrimendeducerentur,contemptisidifœderis legibus ,fpreto ordinum confenfu ,8c
Sicefjîo autboritate,cura telotumultuofetotaurbein coemeterium divi Ioannis quartùm fecedunt,
qttarta. Difsonîsinvidem ibi ctiminantium clamoribus, tuentiumque fuos difceptatur : diuque in ira
& odio perlëveratum, né indicia caufa pendentes rei damnarentur : fed arte agendo,dum ira
jufta principis vetuftate exolefceret,huc a conientienteomni multitudine ïtumeft : ut vada-
ti utrique è publicis cuftodiis ita fua fide domos fuas dimitterentur, ut comperendinatis va-
dimonium fiftendi differretur. Atque hac in re perfpicuè apparebat, animos plebis per fan-
dum fœdus irritatos magis quàm frados fuiffe , rcdditolque multo quàm antea ferociores.
Michael piftoraccepto populijuffu cum luofodaliti© prior ac libens è porta abiit. Plebeii
primum aliquandiu inadierenda vadatione perleverarunt ,abnuerantque carcere exire. Pre-
cibus ad poftremum fuorum indudi, proteftantur,fe inde non fupplicii metu conterritos,nec
confcientia violatae pacis idos, led jufïu populi abire : nee ut iordidatos reos vadimonium
deferere, led eôdem reverfuros,caufamque in vinculis diduros, cum à principe juberentur,
Alisuilmi\' & anteftandum citarentur.Et in hoe quidem ftatu reserant Ultrajedinorum ; Tranfmon-
li propter vi\' tanis inter hase Amorfortiis, tametfi dorm res eflent quiets , per vicinam tarnen peftemcon-
eimtm ma- ceffo ocio ex fententiafrui non licuit Erat Amorfortium nomen ob agraria pecuniae con-
bm. ftitutionem apud prineipem non folum invidiofum, verumetiam ominofum. Exaggeraba-
tur indies ejus odium calummisaiiis atque aliis quarum nimis credulus prineeps poitea ipfe
fibi pœnarum e ador fuit, lngeniorum loci, & cordati populi ignarusjinfefhffime eosodil-
fecœpit. Legationesillornm aliquandiu admittere noluk,animumquejamdudum ad vindi-
damadjecit. Oppidum itaque iaepe înfidiis aggreffo, fruftra incœptum fuit. Tantum apud
prudentem Epifcopum valuerunt paueorum confilia, & pnvata per id temporis invidia. E-
dixit praefedo arcis Amifianç, & praetoribus ejus ditionis, ut in Amorfortiorumagrorumt
cultores agrarios vedigal conftituerent. diflimulans interim fuoid juffu fieri. Concur runt
totis agris coloni properè in civitatem, quafi amentes : querimonias fuas ad dominos fundo-
rum,quidmfeimmeritos à praetoribus paganis tentaretur,deferunt. Cogitur fenatus tu«
çouituolè, dant literas illico ad rufticarumjunfditionum prsstores,in primisautem ad Prxfe«
dum praefidii, in hxc verba.

Vidèrent etiam Atqut~> etiam, quam rem a git ar ent : per noyam
banc, pecuniam colonis fuis imper andi for m am ₅ fibi ruim fieri Jur<c*
Ubertatemque pop. ^Amorfortii ^vioUri. 1st on commiffuros fe agros
juris wAmorfortii <ve Bigale s ipforum aut cujufquam Ubtdiniforces.

Praefedus rem illico ad Antiftitem defert, cum exaggerationequerimoniarum : id quod
proclive illi erat apud nominis Amorfortii jamdudum apertum penè hoftem. Criminationes
autem omnes ferè ex vano erant. His calumniis Epifcopus multo in illos magis accenfus fuit;
-?ifaque res indignationis plena, qux fibi & praetoribus in pofterum infigni damno foret.
Scripfit ex fuorum confilio literas ad Amorfortium fenatum ,qux ledae in hanc ferè funt len-
tentiam. Populum Amorfortium indies apud feabhominibus utriufque nominis religiofi Sc
profani de vi criminari : qua cognofceret fuam jurilditionem non modicè laedi, & majefta-
temimminui :fe tarnen haud ita temereinduci, ut delatoribus quibuslibet fidem fuam ac-
commodarct- Agerent itaque de legatis ad le mittendis, per quos fe, de iis quae objici pof.
fent, purgarent. Condixit item diem, ad quem legatis audiendis fefe daturus effet. Legati
mittuntur,Nicolaus Gerardi filius, & PetrusHardefeltius. Hi Amorfortia profedi ad Cal.
Novemb. Doreftatum venere. Acciti in praetorium interius f ubi Epifcopus cum nobilitate
primaria ab intimis confiliisfedebat j nihil benigniter illis (uti antè confueverat) fuum adven-
tum prineeps gratulatur, fed torvo obtutu perinde atque hoftes intromiflbs recipit, Dexter
lacobus Mindenusafledit,laevuslibellorummagifter ,quem vulgo Cancellarium appellant.
Inde utrinque Fredericus Seldenackerus, Gyfbertus Hardenbrochus, Hadrianus Rhedius ,
praeterque hos unus Sc item alter. Ibi Mindenus vehementis vir in«*enii,& reliquis non pau-
îo facundior, (ut faepe antè didum eft) oratione praeparata acerrims in Amorfortios invehi-

tur : ut fi hoftilia moliti fuîfient, nihil quicquam acerbius addere potuifTet. Teîgm omnium
«or a m, quibus principis majeftatem in fpeciem imminuiffe vifi fuerant, ordine à principio ad
finem contcxere exorditur : ea elevans, exaggeranfque , quantum dicendo valet. Primum o-
aanium objecit, haud diu elfe, quod Sufatenos aliquos è principis juriiditione per lidorem Minàtm
intra muros retinuififent,ob nihil aliud,quàm quod ad conftitutum inter fuos vedigal(quem- Oram ]«-
admodum in aliis pagis faditatum fueratj ibi contribuiffent : quamobrem retentis grandem ^ve\'3ivacon~
multam edixilTent. Quam quidem contumeliam, quod ipfi jus multandi eos qui extra urbes *f^a ƒ "^3or"
agerent, ulurpafient, principi haudquaquam ferendam efie, fed xre penfandam, perinde ac
fi res abftulifient. In Uteris haud ita pridem à fenatu ad Epifcopum datis, ejus nomen per-
fpicuè à fcriba laefum : quafi per vim, nullo jure Amorfortiani praedii colonum nuper arri-
puifset. His acceptislegati ad colloquendum pariter & deliberandum paulifper, quid ad ea
praemeditatè refponderent, pace principis, egrediuntur. Poft paulo intro reverfi,difertè ob-
jecta refutarunt : expurgantes in primis iènatum, qui Temper illius majcftatem , quod licuit,
à fadione alseruifset, nedum hic imminueret. Accepta expurgatione legatorum, perrexit
Mindenus (uti incœperat) hiftoriam criminationum pertexere. Super hxc quotidie eos ple-
bem rure in civitatem extradam,ad fiftendum cogere : diem apudjudicem urbanum dicere;
indicia caufa ftatim damnare, muldareque, ut libitum éfset, Quoniam ifta fuperbè ad lacef-
fendum principi ftomachum patrata conftaret, juftè eum in illos hoftilem fpiritum induere,
qui hoftium fpeciem prseberent : certum eise, nontolerarediutius le pro deiedamcnto ha-
beri. His moribus damnum infigne dari. Municipiorum numerum (inquit) indies augetis
magno principis difpendio, ne in eos jus praefedo praefidii Amifiani itnperiumve fit. Vulr
igitur, ea de caufa numerum eorum pariter & nomiaa in indicem relata cognofcere. His
del at is quid expetat,pofcatve videbkis. Colonis veftris maximè fub Luefdana praetura pro-
hibuiftis,ne diebusjudiciorum à prxtore pro imperioad conftituendum judicium venire juf-
fi, pareant, praeter confuetudinem , quae haud nuper ibirecepta eft. ut ex îoanne Fonckio
praitore loci, & cive Amorfortio pridemaccepi : & querimonias fuas de vobis detulit. Ac-
cedit ad segram principis mentem & hoc. ex illius mandato praetor Luefdanas conftitutio-
nem vedigalem nuper cum in fua provincia colledurus eiset, edido caviftis publicè, ne ad
eum,{èdveftruinquaïftoremepifcopopernumerandadeferretur. Aqua & igni luper basa
IoannemFonckiuminterdicerevoluiftis,quodquoldamagrarios fundi Amorfortiicolonos
Ultrajedum ad forum ecclefiafticum in jus ob id vocarit, quod penfionem è liberalirate ut»
tronea in fingulos annos ei dari folitam, non pependifsent : nam ea fè redimunt,nediebus o-
perofis juri dicundo adefse teneantur. Paululum in fenatu addubitatum fuit,num hac de cau-
fa urbe pelleretur. Infignis contumeüa fuit, quod per vos ftetit, quo minus licuit Epifcopi
Vicario extremum jurisadverfusEuangelicosfratresIoannitasperfequi: à quo eos defendi-
ftis. Poftremb, quid hoc aliud eft, quàm oblatum auxilium fis qui principi oppedunt ? ma-
ximè, cum Arnoidas Dolrerius Conii.il obftaret, ne viator in Hœchlandios mifsus cum iis
jure ageret,qui imperatam pecùniam nondum folverant : iifque multatitium pignus au ferret.
Objecit praeter haecnonnalla alia perlevis momenti in fpeciem admilTa: ut ad huncmodum
captatis occafionibus Amorfortios percelleret, relqiie in fuburbana eorum ditione novo mo-
re pro libidine novaret. Ad ea legati modeftè, quantum ex tempore impraemeditatis facul-
tas fuggeffit. Effedum id interim eft ,ut adiones, & criminationum capita fcripto trade-
rentur. Regrefli Amorfortiam, rem ad fenatum referunt. Nec operofum fatiè fuit, calum-
nias verius,quàm criminationes, omnia perperam interpretantium diluere, & earum aliquas
accufandoexaggcratas,mollioriinterpretationelenire, Scripto itaque Epifcopo ad fingula
refpondetur, verum ferius aliquanto. nam paulo quam literae Doreftatum adferrentur_s po-
pulo Wicano clam, Tranfifelanos petiverat cum modico equitatu, Incidit hoc iter circa
Cal. Novembres. Obnuptocapite,ignetoquehabitu per Amorfortiam, (neproditus Gelro
©pportunus foret) profedus.fequenti node in Scura pro populariter nobili nomine divertit.
Paululum ibi fomno ac cibo potuque recreacus, fub lucem confcenfo equo,circa medium diei
celeriter Darentriam pervenit. Quatriduo poft dux Wolfgangus Epifcopi frater, cum reli-
quoeqaitatu eum fequutus eft. Haefit in Tranfifelanis inde ufquead Cal.Martias infequen-
tisanni, qui vigefimus fextuserat fupra M-D. Unde iteruminfuperam Germaniam abiit,ne-
«nine itineris certiorefado, penes quem in tanta inferae ditionis rerum varietate, cura reipub. ^km^Pmt-
efset •• eum fupenpres principes regni fines dc fcptaegrefsuri _sfoleant ia ordinum conventu, _tmus lib. n

quem haberent, curam & pontificias vices ipfis deferred ne négocia obeunda & reruira admî-
niftratio dcfereretur.Quapropter varié id à male feriatis hominibusacceptum fuit,aliis alio,
rum occultum abitum interpretantibus. Manfit in Germania à Cal. Mardis menfes plus Tes.
cum in tantum iterum Ültrajedi fax feditionis fe reciperet\'j ut metus effet, ne inteftina rabies
bellum externum excicret : tametfi plus irarum quàm injuriarum effet. Pulfo igiturlegum
plebs ac fuppliciorum metu, comperendinatos foederis violâtores religions ablolv.it : ferox
populus ocii defuetudineomnem lapidem movet, ut per occafionem fumma irais commuta«
ret. At religio oblèquendo omnia facere, qu® ad pacem retinendam adjuvarent, blandimen-
tis mitigare * fpeeiofis verbis ext\'rahere, rationes ex pado exequi : quo princeps redux utcuri-
^rAnno xçz6 que pacatum civitatis ftatum inveniretu Canifio principio anni Cal- Feb. prorogatus eft
JnFthr.Co- Coniulatus praeter morem. Ioannes Vordius , quia continuari abnuit, magiftratu abiit : cui
fuies Knyff fufiîcitut Ioannes Walanus. Multi tribunorum le magiftratu abdicarunt. Hocanrio Amor-
& Johannes f_ortj^ Cols, fadi, Nicolaus Ioannis filius, & Everardus Donfilerusi. His temporibus princi-
deWael. pi _ab Roma fuus confirmatur Epifcopatus : ad quem ufque diem à Philippi obitu Conful
primarius in civitate jus propraetor dixerat, ac Vices imperatorias in hoc magiftratu obierat;
Yjf "ï Traditum fuit (ut accepi) id privilegii Ultrajedinis à Caefare Wenceflao. Idem fadum A*
«t>ud Hedâm raorfortiae, è confuetudine magis ab Epifcopis longa fërie afiîrmata, quàm privilegio. Re-
iz» Floremio dit inter haec Doreftatum è Germania prœful quinto Cal. Novemb. Ibi haud diu commo-
Mfi<fc.*$t. ratus,adfeptimumIdusNov. (quiaaliis fuper alias literis accerfebaturj Ultrajedum curb
ingenti ordinum laetitia & effufa gratulatione vënit. Aliquot ibi diebus gratulando, co-
meflandoque magis, quàm ordinandae reipub. cura ablumptis,in gravem & périculofam va-
letudinem incidit. Defcendens ad animum quàm parum tutum & odiofum foret, ibi de-
cumbere, tibi ab artnis & fremitu nulla quies erat, tertio Idus Novemb. Doreftratum fe re-
cepit. Quàm varié de ejus morbo repentino per earn tempéftatem fufpic iones j adaban tur,
non operas eft referre, multi certè hue trahebantur, ut crederent veneni potione languorem
obortum : quod quia parum efficax erat, Sc minus praefèns, valetudinem adverfam & mor-
bum diuturnioremfeciffe. Equidem nihil habeo quod pro compertoaufim affirmare. Ultra*
jedo difeedens duos Vicariosreliquit, Iacobum Mindenum & Erneftum Amerongum : pe-
nes quos omnium momento eaufïarum etïl juflit : fumma item poteftas feifeendi ,edicendi,
promulgandi, dehda corrigéndi foret. In univerfùm his demandatum, ut obeuntes per om-
nia principis vices, vidèrent ne quid detrimenti reipub, caperet. Toti hi in rèmp_t intend «
nufquàm ex urbe difeedunt, fi eam authoritate magis Se dementia, quàm imperio, ab arm is,
Sc in armorum defueeudine conrinerent. Stimularunt eorum animos quoque gloriae ftu-
dium ,& apudpofteroslaudisamor, fipacis Sc concordije artibus remp. reftituere valuif-
_n f. . .4 lent. Paulo lub haec, quae aliquot menies quieverat controverfia de paludibus,deque utri-
iuxta Gov- ufque regionis cardinibusab holl. iterata eft. Quortiam autem ea quae ad banc difeeptatio-
landiam. ^nem pertinent, haud perinde multis nota font i opereepf ecium videtur excedere paululum ad
Veterishujuscertaminiscaufam (quia frequenter nobis de eo mentio fuit ) enarrandam: né
cum rebus ,memoria difeeptationis tam memorabilis ad pofteros aboleat. Anno feptuagefi-
jiffentäto- ⁰³⁰ P^{rimo &} fap^ra M• CCCC. in aula Burgundica affentatores quidam èrant (quod

min aulù genus hominibus omnium ferè principum aulas funt refertaejqui gratiam apud Carolum Du-
principum cem inituri (qui à rerum geftarum magnitudine Magnus cognomentofuit didus) illi perfiia-
fremuent es_t ferant, interiores paludes Goylandici juris,aut certè dubiae poffeffionis elfe. S peciofe didum
magis, quàm verè. Perfuafum fuit haud difiiculter, quippe bellicofo principi, bello & glo-
riae & adamplificandum Burgundorum imperium nato. Eas mox ex jure manu confertum
vocat. (nihil de hoc certamineferè antiquius) Difceptatur inter iplum & Daviderade jure
finium, magna vi. Ille ftudio recuperandi amiflas paludes, ut perfuafus erat : hic vindicandi
tuendique cura, quœ fuae ditionis per tot annorum pofseflionem efsent. Ad poftremum, uc
cettaminisaliquando finis foret, uterquearbitriumejufdem regni & linguae coniukiffimis
viris, Sc libellorum magiftro tanqnam primario arbitrii difeeptatori defert. A pud hos cum
Provincialis Curator Ducis nomine, de regnorum terminis, argumentisac teftimoniis certa-
re contenderet, nihil comperti de terminatione paludum affirmare valuit. Contrà David E*
pifcopus cum ordinibus ditionis, limites fuos naviter, tabularum fide, quasab Imperatori-
bus,ipfifque Hollandorum Comitibus de cardinibus habebant,nixus, defendere. Addudi
•dhaec oduagintaè capularibuslocorutn teftes. Prolsta item funt Sc ada haud pauca, quae

in tot feculo um férié, nuilo inieftatore pacati füerunti Itaque anno vic\'efimöfextd (ut cœ<
ptum eft nàrràri) ea lis de jurefinium dénub ëdido advërfus prèfulân cdito ä Burgundioni-
busrenovatur. Es ordinibus mïttûntur Emneffate eis aggfcrèm Ifegati\'ï fcb efocahtur Sc Ä-
morfortii,cum quibufdam civibus jquibtis in iis regibnibuS fundi errant, in refri pr&fehtëmi
fimuladeffënt in notandis utriufque regiotiis cardinîBus. Hue adhibuerunt Ultrajedini pi-
îudumlocorumque Amifianse ditionis in pîarto defcriptïonem , quàe pofteris tëmpoHbus mÎ-
Boftrumjusconcefiit. Hsec ita parata erat ut inea paluduhi ordo coritinerëtuî- in radiée
rnontis, Araorfortia ad artuta. Ultrajedum ad occafum cum fin it; mi s agris fie depbfitum e»
rat j ut bine Vechta amnis ,ifinc Amilium in mare fe eflfundens, interiors vicönim , palli-
dum joppidorumqueutriufque nominisduobus quafi brachiis compledéretur. Difcurrcbant
linese difcriminatrices cardinum , quibusregiones diftlnguebantur ; Fofla item ponè Ëmnfef-
6m citetiorem in turri Martimana; diredè oppofita , c\'ardo utriulqub ditionis Hujiis aii-
tem charts ope adjuti, cardmes j quos plebs incola rufticorum ântî\'qua àppellationë Leave"
palum nominat, & Raiam, ad vetuftam foli jus vindicandum accurate notamnt. Prinei- »^HoP
pum ad difeeptandum de regnorurh limitibus conrentus Schcenhovix inter bsec habetur, ac~i(tnäck\\
eiti hue funt quoque Ultrajedindrum ordinës : & nihil aliud hic quàm difputàtumëft ad al»
rercationesuique,de 1 Itrajedinöruminjuria,cdntumelia, ôz înîôhntia quodlonoè ditiiV
iiimm partem paluftrls Joli Go laudorum rëgioniablat -m, tot fecùlà nullo jure polled fient.
Repoicere itaque ie, prater ipfius fundi jus , aliquot feculortim fer nus, quod ih immenfàtri
& intole.ab lcm auri vim excreviifet Ordinc jus finiüm vâlidié argumentis tùëri, tabula-
tumteftimonia,annorumfupràprXi\'criptum,poffëflioném : arb.trii delertionem (qua vel
fola in fraudem incidere advërlarii potuifiënt) producere Ad\' ibita eft & illâ chorographiâ
in re quafi praîfenti de qua paulö antèdiduméft. Adduxerubt vëterem &h>dieadhuC
duranrem diftindorum in lis region.bus terminorum nomenclaturam Qux argumenta li-
quidé limités argueré t , & controvérfiam ömneto ëxemiflent. Redëunt ordmum legitï
rebus interea infedi« domum. Ad hune modum cum diu certàtum effet , eb denique dedu-
da res eft à Burgundis , ut proponeretur de deferendo ad lèqueftrum certamine : inte-
rea tantifper à fodiëadis paluftribus defifteretur dum conftituta difeeptatiö finita èffete
Paucis pbft d ebus Margarita regnorUm prœfes litèras ad ordtoës Ultrajedinos dat : quae
ïn concione èxtëmplè récitât« in banc fententiam funt. Quoniam in conventu Schœn-
boviano nuper ita convéniffèt, ne paludes Goylandic» effoderentur , ni fequeftrata rc
litem confedam aberent : S cirent itaqu , easfe manu conlèrtum iterum vocarë. Refpon-
fam ab ordinibus, fibi nonliquerej ubi homines Ultrajèdinae ditionis, fodiendoalienutri
fundum »jus Goylandorum ufurpafïènt : certè in confeflionè omnium mortalium else hade-
iîus intra diœcefis limites, fuas paludes, quarum jus,fine ullo cum quoquam certamine,
penes fe badenusfuifset, le fodifse : neque commifsuros Ce banc caulàril fuà inertia ira obli»
teratam ad pofteros cum\'perpetuo iplbrum certamine, & fuo immortali dedecorè trant
lïiitti. De fequeftro verb non 1< quere in conventu quicquàmdecretum fuifsej nifi quoda-
gris animis hac lege difcèfsum efsët, ut domos revêrfi , fém integram ad füo\'s referrent. Curn
autem neque fenbendi , neque infeftandi finem facerent , ordines per viatorem ad fum-
mum imperii judicium provocarionem fecere. Res quo minus expëdata erat » eo doluit
Mollandis magis. Provocationem tamen haud reeufarunt t cum mallenralioqui certamen in-
tra ditionis fepta componi Literas mox paulo Florentius dat ad Bafilicaè primaria Decanum,
expoftulationum & ftomachi plenas: provbeationes id genus in Burgundionum regioni»
bus inufitatas : cum lites, fi quae cum finitrmis populis coo\'rirentur de juré injuria vé, intra
«as difsecari confuevifsent. Perhane provocationem, contra morem majörum adverfus Cx-
farem fadam, ejus maieftatem\' imminui : anfatin hine vindidç nafci polse, & condtâri all-
quam tempeftatem. Hùk manus injediones, hinc publicas bonorum & ufurarum pofseflï-
pnes exorituras. Itaque es amicis Imperatort inimici fierènt. Proinde antèquam illius
^am in fc verrait,\' fi r®bü« fîsis bëne cohfultiutf cupërent, rem\' integrafa ad arbitras diè-

ferrent, fèqueftrofve ponerent, Sedato paululum pavore inter hxc, nova injuria ab Hol"
landis proficifeitur. Viatores duo , qui ad provocàndum mîffi erant , Mechlinise con-
tra jus gentium violantur : arrepti in carcerem ducuntur. Tertiùm, mox quàmjhaecage-
rentur, & paulo poft quartùm cum edido liters mittuntur, ut à fodiendo defifteretur. Si-
mul denunciatur, ut Ifelae vadofum fundum , & Rheni oblimatum alveum eifoflionibus per-
purgarent, Mota lis fimül damni infedi , ad id farciendum , quod Amfterodami , per
Hinderdamum v Vifluminis illorum negligentia fradum pridem acceperant. Indignantibus
Ultrajedinis importuné omnia ifta fimul moveri , cum ]nuper in conventu Scboenhovia-
no placuiffet, novam difceptationern Ifelfteina; de iis rebus conftituendam effe : interea de iis
fuperfedendum, Quare ad fingula per literas refponderunt. Deinde remillius omnià
Burgundi agentes , caufam paludum negligere occceperunt : dimittuntur interim viato-
res domum è carcere. Externam inquietationem inteftina procella fufcepit, Mediis his
temporibus , quibus foris ab Holiandis exercebantur , domi fic fatis placida ac quieta o-
mnia fu erant. ïn concordise lf gibus expreffum erat, ut fumma cura Tribuni rationes con-
tinuarent: & multati quidem jam multi erant. Iamque cœperant religiofbrum &eque-
ftrium rationes difpungere» Hi obfcuram arque humilem multitudinem blandimentis ludi-
ficandojcaufasqusererecœperunt, ne in fortunarumnaufragium,&fèmpkernumnominis
dedecus (id quod videbatur futuruai) venirent. Pro fe quifque annititur, ut quacunque via
poffer fieri, rationes abrumperenmr, Mindenus ut cognatos perkulo, quod ingruebat, ex*
imeret, contra padum perfeqnendi calculos, plebi fe oppofuit. Nihil plebs aegrius unquam
tot fuperioribus feditionibus tulerat ,atque hoc fadum : quod ab eo rationes nunc impediren-
tur,àquoearnm ddpundio primum agitata effet : quique adeönuper in padis concordiae
principi Sc populo autor extiterat,, ut procederent : quique vindex earum datu s effet ; in-
dignumvifum tolerari. Tribuni, quia contra fcedus rationes abolere nitebatur, rem pari
jure atque sequitate indidis comitiis ad populum ferre volunt,velinvitis urbis praefedis.
Spedabanthuc ,enim, nt contrada in comitium tota urbe plebe , ulcifcendi feftndio ma-
gis quàm rationum , (quanquàm harum quoque ) in inimicorum invidiam exulibus redi-
tus decerneretur. Iacobus Mindenus alter prsefedorum folicitudine injeda, odavo Idus
Decemb. Tribunos rationum fub Halenburgum convocat, (ipfum autem locom teftitudins
lateriria ad fpecus modum concameratum, Ultrajedini Papcameram.dicunt. ) Ibi multa de
exadis tumukibus , deque variis populi ftudiis & fortuna Sc reipub. ftatu proximo biennio
çxpofuit • qüï feditip feditionem ferait , & quae inde incommoda domi ac foris fuiflent fe-
quuta. Ac nifi pacis tenaces effent, futurum ut brevi gravior visexcernaavitatem adori-
retur. Veriim quódipfe accingi diceretur ad impediendam eana rem, cujus affirmandae du-
dum feauthorem obtuliffet : Sc plebem obid fremere. Quoniam autem pofterior dies prio-
rum magifter effet, nunc clarius fe perfpicere, quantum malorumagmen feeum rations tra-
herent : contra fe confultorem. ideoque bonis omnibus ad id adjutorem fore, ut amicitiam
& pacem çolerent cupïdinem omnem à certamine inutili averfatentur. Proinde de con-
tinuandis calcuHs fuperfedendum. Multa id genus delinimenta in fpeciem utiliadedit. Ad
ea Tribuni. poife quidem illas mitti, nifi nupera juramenti religio obftaret : & allaturura
jd momentum aliqnod ad placidiorem reipub. ftatum. Sed quia plebs tota huic fpedaculo
intenta, in dies faces fubderet, ut faftigium rei aliquando imponeretur : fi nondum ju-
risjurandireligioneexoluti rationes intermitterent, «ternum dedecus fuis nominibus inu-
fturos. Adde & periculum commune _s quod inde à plebe cùm fibi Sc fenatui, tum religioni
& optimatibus immineret; Expertos Ie nirnium, quantum furor popularis valeret : malle
praefedos ₃ adeoque ipfum antiftitem fibi inimicum , quàm plebem ad tragkam calami-
_ „ . ,_f tatemextimulare. Feroci Tribunorum refponfo exagitatus praefedus, Agite dum (inquit)
rox rcfpon\' quoniam ita fieri necefteeft, cum fubfilio, omnia mea moventur tpecum. Simul œgrcfcen-
(m. ti animo inde fe in curiam abripuit. Euntem fequuti mox Tribuni, poftülant habendorurtï
comitiorum poteftatem populo dari. Negat illefe fadurum. Plebs auditis iis quae ordi-
nes molirentur , ab iisconfertiscapitibus in fe conjurari, Confulis Canifii animum explo-
rant, nam is totusplebis erat) quid in re dubia, fi ad novas res confurgerent ₅ ab eo fibi ex-
pedandum foret. Quia autem Sc hunc morum optimatumjamdudom pigere cœperat, oc-
culté eos hortando ad arma, ne finerent rationes per focordiam exoleicere, per omnia fe dif-
iïmulaturum proraittit» Nodurnos cœtus domi fiwe habere : viam inire ad fe aidUencmrn r

•demqüe paîàra cum pnàefeàis <!e cömitiis habendisfexpoftulàre. iiii armis fé ïntercefîuros mi;
mri,ü contra foederis fidem ad res novas confurgereht. Mandat inter baec eonfuli (quando
fremitus Sc clamor indies crefceret ) ut in unum aut alterù\'tià ârrèpturn ànimadverteret à
quo reliqui quiefcersnt. Con fui modö hoc, nunc iliud caufans tergiverlàndo , eos extra-
hit. Addit illud quoque religioni periculofum fore , fi tali occafione ad armatam {eccifionem
concurreretur. Itaque fexto Idus Decemb. (qui dies Concaeptibrii D. Virginis lbiemnis ha-
betur ad vefperam, homitfe» in proceres nobiliutn conjurati, cum ingenti urbis terrorein Cœ-
tum coivere. Ubi multa lecretô de non ferenda fervitute, Sc perfidia tum procerum eccleö-
afticorum,tum equeftrium, quefti èlîent. ira doloreque percici, datis dextris conjurant, eo die
ante noctis concubium, vidöriam fe praefedis , quam nimis infolenter adverfus plebem exer-
cerent, extorfuros. D clignant ad caedem Sc direptionem è fadione ütriufque hominis. Tum
demumparta vidoria, de revocandis exulibus,de reftituenda priftino fpléndori repub.le àdu-
roselfe. Poftquàm datis ordinedextris teligiönele mutuöbbftrinxërë,mittunt internuncium, \\ _VIaclàm praefedis tota urbe, in primis autem in inferam civitatis partem , ad hominfes fädionis Decemb. In-
plebeiae,quorum virtus faep\'e antea in dubiis rebus enituerat : ut pâulo poft diei crepufculum, terfeditiofos
circa primamfacem, armati in fupera parte adeffent : Hare, nobilitatem & religionem nihil o-
pinantes opprimere. Ipfiinterim in potitefullbnum, molem è träbibus trânfverfim rùdibus ^anamm»
aggeftis, contra inimicbrum impetum, erigere raptim aggrediuntur. Serum autem diei illune
erat, & tiox tota,quo periculofius erat confilium,quod incœptabatur. Et ut undique tuti fo-
rent, dextra laevaque Se à tergo viarum anguftias, feamnis & fedilibus objèdis praecludunt :
ut circumquaque tuti forent, fi qua vis infperatâ aliqua immineret. Difpofiti paffim in ftafcio-
nibus cum armorum omni genere, qui, ne mUnimfenta irraptione adverfariorum disjicererimr,
prohibèrent. Ipfum vero robur plebis in fronte ad trabiuba cumulatârum molem collocatur.
Validum praefidium ,unde memorabilem cladem edere potuiffent,fi diei aut plenilunii bene-
ficio profpedus in advérfos pontes datus effet. Teffera erat, ut ateepto advèrfse.fadionis
adventu, figno in proximis templis ad arma conclamaretur : ad quod & ii qui nondum adef-
fent , ex infidiis alios ferirent : & alii per ftationes diftributi, ad tuendum fe, Se foriter pu-
gnandum intenti elfent. Praefedi urbis Contrà, adverfa plebis vi, per tenebras, Confutes pri-
jnum, quorum alter (ut dixi) apertè corijuratioriis fufpedus erat, in curiam pontificiam célé-
rité r convocant : rati baud fegniter agendum elfe, priufquam plebis rdbtir tota civitate con-
tradum invalefceret. Contrabitur hue & nobilitas, 8c proceres nominis ecclefiaftici. Vo-
luntarii quoque èplebepauciilliquidem (dequibus faepe antè à nobis memoratum eft} fed
audaciffimi, in armis adfunt. Horrenda facies, cumfunalibus in curiam per tenebras undique
concurrentium : & armorum ftrepitushorrorem augebant. Nobilitas cum parte piebis,quam-
vis longé aliis numéro impares, ducum tarnen virtute nixi, nihil gravatë cum incondita abfquë
principe multitudiuedimicationem capeffunt. Praefedi ubi videre luorum animos ultimae Mindern!
pugnasinftrudos,nullammoram interponendam arbitrati, fuos trifariam partiuntur. Reli- Erneßus de
gio curias praefidio relinquitur. Quantum verè plebis & nobilium hominum erat, ita divi- Amevongeni
1ère, ut ipfi cum roborè fuorum a fronte, plebis opera adorirentur : reliqui dextra laevaque, Nieuw-
per novâm viam, & aliam ad Teutones defultoriam, magriis clamoribus fubito in ipfo pugnse ft¹\'^act» ^
ardore, illos aggrederentur. Dantur teffërae ë more militari, ut Iâcobus Mindenus praefedo-
rum alter* cum parte plus dimidia dextrum fluminis latus : Suederus Sulenus, vir nobilis, & ^
belli artibus clarus.finiftrum tueretur. Mindenus paucis fuos pro tempore exhortatur,ne pan - _mva ^Jci multitudine imbelli deterrcrentur. Nodis tenebrofae benéficio, minns përiculi ä globis plana.
tormentariis, qui in incertum nullo profpedu mitterentur, adefle, Deinde ipfam cumulata- I« iitteris
rumtrabiummolèm, plus fibi quam plebi öpportunam : quam ne magnae quidem operas^ ^annoeffet disjicere. Veniret in mentera pietatis erga patriam, cum quanta gloria pro liberis & ¹346-^4-
uxoribus,pro aris & focis apud pofteros, adverfus civem perniciofum, qui bonorum omnium ^\'-f/^-f
fbrtunis immineret, jam decertatuneffent. Illos fine du ce vulgus iners nunciato fuo ddven- Sucbeliul
tu, illico fugamfaduroS. Se principe duce , praeeunte fagato fenatu , optimatum praefi-/₀î._aTI,
diofèptos, patriae communis falutem afferturos. Denique ëam nodem pacem & ocium H.ei^
domefticum haud dubiae œtérnum parturam. Dum praefêdus iri hUnc modum fuos in
procindu flans ad pugnam animat, Piftori & fufori aeramentario , domum Teutonîco-
rum exeuntibus, duo plebeii,Gerardus Niger, Sc Laurentius Godefridi filius, dudum i$,di-
haud ita pridem Trib.ràtion. du® fuperam urbis partem inoauti petunt, in ipfo prbpè

limine occur runt. A gnitos extemplô per umbram ( quamVis alioqui haud facÜe effet ) deden*
dos depofcunt»Negat *Niger id citra pugnam ac fanguinem fore, ac priufquàm haftsp expe*
J^j®^ . diret, Michaël tekm in adverfam pedus arcu, quem ad id tenfum₂pàra\'tumquebabebat,torfit°
oMenflia trajecerat ad verfum inimicum , ni ex compofito ad armorutn ojnne genus tborace & tri pli*
ci villo foraminibus conlèrtis texto, ac loricatio nulli telo penetrabili, pectus poplite tenue
rnuniviffet. vi tarnen fagitt® humicorruitb Capci ambo in vincula duewntua Inde prim® fa-
ds filentioinmanipulosita,utdidumeft, diftributi undique plebis opera invadunt. Con-
clamatur ad Sandorum Gertrudis & Nicolai ad arma. Primo impetujclamoreoppugnantium
terror multo maxim® partieorum iniieitur, qui luxu diffiuentes, lingua quàm rë promptiores
erant. Hipervadoproximasdomosdilabentes, occultis viarum diverticulis & anfradibus
inde felè abripiunt. Reliqui in ftatione permanentes , acriter operà defendunt. Sed iti
hoc conflidu nullius ®què virtus, ex optimatibus, infignis fuit, atque Iacobi Mindern«,
jyefulwia Primusenim in fummam molem defultoria levitate connixus, pugnam laceflivit, Sequun-
Xtvitdi lace- tur hune alii, ita ut quilque laudis ac glori® cupidus maximè erat. Clamor ingens ori-
liMindtni tur, necminusinardefeitcominuspugna. Piebs ferociter hospropugnaculis deturbare, ni-
in capejfen- j^jj j_ocj fègniciei relinquere. Pars, quibus id negotii datum fuerat, per trabium junduras
44 pugna. _ac rimas, inimicos ad ftrepitum quemlibet quamtumvis levem lph®ris eminus ferire. Fuit
ea dimicatio utrinque hoc vehemenïior, quo ira atque odio mag is res gerebatur. Stetit diu
anceps pugna, priulquàm le vidoria inclinaret : tantaque ferocia oppugnantium defender
tiumque opera pugnabatur, ut infigni clade vidoribus & vidis luci ea conflidatio ftetif-
fct. Mindenus ter hafta loco fubmotustantum non in terram concidit. Tum demum dolore
& glori® cupiditate pariter, iraque accenlùs, cum globo fuorum iterum in fummum evadit.
reftituitur pugna omni telorum genere, multo quam antea infeftius : ita ut loco plebs ali-
quantum optimatum tandem virtute fubmoveretur. C®terum antefignani poftquàm &
latera & terga, fuorum praefidiis nudatapr®ter fpem animadvertêre , in fugam abeunt. Et
quia per denfifEmas tenebras palantes tota urbe in veftigio vidoribus periculofum erat
perfequi , adverfam trabium molem extemplô disjicere aggrediuntur. Elabuntur inte-
rim murosfeditionis àplebe principes, quos metus fupplicii ex màli confciëntia ftimula-
bat. Nonaulli, quos vel grandior ®tas retardabat,vel pavorretinebat,alic|uandiu latueruat,
dum muliebri habitu, aut ignoto cultu, quo portarum euftodes facile erat eludere, urbe pauîo
pbft excederent. Sed multo plaresfuere, qui nodis beneficio incogniti, de quibus nulla un-
Vuma ci- <l^uam lufpicio fuerat, poftridie in tabernis, fuis opificiis operam navare vin, in pofterum
vilisin urbe vidoreslatuerunt. Scio fuiffe quofdam, qui ancipiti pugn® eventu terrîti, in arrnîs domi„
VhrajeElinâ utro fe inclinaret vidoria, intenti ltabant. Hi auditio fuorüm cäfu, oppefïulàtis ftatim foribus,
ne & le proderent, Iuminibas extindis, in penetralioribus ®d:um fuaram partibus fe conti-
nuerunt. Vtcunque itaque hujus nodurni praelîi fortuna cecidit : vidoribus tarnen, quam vi «
dis, perniciofior, magifque cruenta pugna fuit. Cecidit in vulnus globo trajedus Suederus
Sulenus, vir exantiqua Sulenorum, gente, nobilis : & Quirinus Ridderus, craffus pidor_sadolefcens adhuc imberbis, & nec dum ad militiç munus, & ftipendium faciendum aptus.
A plebe unus defîderatus eft ,qui nodo pr®acutis clavis gravi, per caput & cerebrum pereuf-
fusperiit. Pr®fedi inde in curiam regreffi, fuorum virtutem laudarunt. Mox(ne di-
fturbata palanîqué multitudo ûerum fe in ccetum conglobaret } vidores manipulatim urbem
cumtympanis , aliialris viis pervagando , reliquum nodis confumpferunt : abutenfes ni-
rois impotenter adverlus vidos , infolenterque vidoria , principum plebei® fadionis
dibusvitreasfeneftrasexcutiunt ; in fores violenter infihunt, eas quafi diffraduri quatiunt.
Ad poftremum, nullam feroci® hoftilis fpeciem pr®termittunt. Mane Doreftatum Min-
denus ad pr®fulem de fufo nodurna dimicatione cive feditiolb , literas dat : fimul de
lis, quos conclulbs in carcere habebat : fi valëtudinis ratio permitteret, Ultrajedam, ut de
reis confilium pr®fens capi poffet, quamprimum adveniret. Habetur eo die fenatus, ad
quem pr®fedi de habendi« quaeftionibus, de feditionis concitatoribus referunt. Multa hic
in eum ordinem graviter fimul & acerbè ab illis dida funt, quod ejusfomnolentiafèdi-
tioforum civium audacia indies magis ac magis confirmaretur : ⁴ quam nifi ipfi fua vir-
tute fuperiori node, cum trifti fuorum clade, oppreffiffent,jam religio,] am fenatus, jam opti-
mates,& quantum bonorum hominum effet, c®di direptionique datiêarent. At multo impo-
tentius invedi funt in Gonfulis Canifii perfidiana ₂qui c»njurationis confcius ₉ ccetus noduc-

aosflagklofofum civiam in intcriori sedium fuanim parte habuiflet : cum iilis, contra duos or-
dines, & aliquantam fenatus partem* quae fulpeda plein eraf_}conjûraflfet Arguifle id eum fu-
periorinode, cum nifi pudor, ne proderetur, obftitifiet, neque in curiam\'pontlficiam venifc
fet,nequeadfrangendumillorumfurorem,\'quenquamadarma convocaflet. Hinc ilium in
vultu palloremfuiffe,bine trepidationem,cum prceter fpem ,\'fubitb\' domo escitos , in curiam,
ubiordinescongregatierant,adeffejuberetur. Vifosfaepe feditionis ~coryphaeos^:,cùm aliàs,
tum intra quatriduum,iilos \'Sc illos (quos nominatim ibi perftringebat)polt lerum diei domuro
ejus intrantes, coriticinio furtim riirfum egreffos : qiios interdiu, ne le indicaret, ne natu qui-
dem obvios dignatusfuiffet. Conful ad ea vëhementi oratione ufus, primiim fe expurgavit ~
inde oftendit, occafiotiern & Caufsam feditionis\', ab ipfa nobilitace & praafedorum injuria
primumortam,qui contraconcordiçdiidumlaricitasleges,ratioriesoptimatijm &religionis
impedivifsent. luftis de caufis à plebe,cum feludibrio haberi viderent, comitia poftulat?. Ita-
quead vefperam ufque dicendo totum diem exemerunt. Poftero dieiterum per prasfedosfe-
natus cogitur : fueruntqufe tum fenatui aùthores hujufmodi fenatufconfulti faciendi.

Qui in fupera urbis parte in armis fuijjent, in per pet mm exules ef-
fent. ne ruir_} mulierve, eorum quem hofpitio exciperet , capitis pericu-
lo. latentesproderent fub occafum folïs. Indicibus fua prœmia forent;
2)e reis₃ qui in umculis erant , quœfîïones haberentur.

ïndicio nemo proditur. Magna civium multituäo, alii alio exulatum abiverunt. Intervè-
riitè Doreftate inter hsc,ordinum confilio.rempub. in meliorem formam conftituturus prç-
fui, invalidus arque seger. Senatui publica follicitudo Sc curâ inceflit, rie fecuri përiculo-
rum, per proditionem ab exulibus opprimereritur. Itàqueduplicantin mûris nodurnas vi"
giliarum ftationes, excubias item pomœrià node obequitantes, & portarum euftodias. In-
terea de reis quaeftione in carcere habita, confeffio exprimitùr, plebem metii ne arriperen-
turalii poft alios, ob improbius diem habendorum comitiorùm poftulatum, ad arma no-
durno tumultu excitam fuifle. Nec àd càedem aut dirëptionerh, ut maxime in eo confli-
dufuiffet luperior, rationem confilîorûmfpedafle₃ut ipfi fingerfent, verum rationes con™
tinuaïi voluifle; Praefedi veriti ne per moram quid interveniret, quo è vinculis èximeren-
tur, capitis anquirendos condemriant, Nec alius ferè dies triftiorem rerum faciem, toto il-
îo triennio, quo inteftina difeordia laboratum fuerat, habuit. Auxit horrorem armatorum
equitum, à quibus è curia pohtificia ad fupplicium in Palatinum forum contra incertam vim
deducebantur, apparatus. Et neufquam Tragici fpeduculi fpecimen deeiïet, pars equitatus
julfa, tota urbe, ne qua vis à plebe cooriretur, viarum ambages fur km deorfum obequi-
tare. In hos omnibus paffim regionibus ab imbeCilli fceminàrum paerorumque genere con-
vitia voces mordaces jaciebantiir : irudines , ac fanguifugas gangrenas appellare : foré nunc »
Ut civium fànguine , quem ardenter tam diu fitivifi\'ent, aliquando explérenturi, Clamor ulu-
îatufque omnibus urbis regionibus audiebatur : fed multo continentiusin forum confluentiurri
inulierum agmen, vocefque milèrabiles edentium, tandem movit pr^fédos, ëxcivitque mife-
rationecircumfufisincorönamequitibuslachryrriàs. Miridenus, interimdumlidorreos ad _s . ,
fupplicium parat, reputans fecum, quanta fe & ftirpëm fuam invidia ex civium pœna ad pofte- Mmdmm
rosmaneret, fimul commiferàtionë idus, verfo calcaribus equo, Reducantur îfti ( inquit} in jubet captés
carcerem : hodie fupërftites adhuc funtb. Nfger inde fupplex veniam publicè à fenàtu confe- ^Pilrii\\
quutus î in quadriennium exul elTejubetur. Laurentius verb, quoniam Tribunatum ràtionum
luperioribus reipublicae tempeftatibus geffilfet ,eumquè impotentius adyerfus plëramque no-
bilitatem exercuilîet, quàm vèl ocio quietiquë reîpublicae conduxerat, vel illis gratum fue-*
rat, in vinculis ad graviores quxftiones aflervatur. Exiftimabat prasful, ut verifimilë , oc-
culta confilia , quseVulgus latuifîent, fe tormëntis ab eo exprefiurum. Et in hune quidem
modum, vidrix fadioplebeiam potentiam armis fregit : cum tertius annus ageretur, quo fe-
mina difeordiae inteftinse primum jaci cœperant. Verum jufténe an injufte ad feditiones fa-
ces hac via extinguendas graffata fuerit , non obfcurc judicari potefi, eettè jus inde

xquum ftetît, qui plus armis valuit. Sed quantum ea vidoria,&; dominations, ex-iila yparta _;ad otium 8c fecuritatem promotum fuit, deinceps narrabitur. Exulum numerus tot penè ho-
ftes fecit, quot cives intra muros effent : quorum multo maxima pars ab extortibus, ob com-
muneminjuriam,tacitiftabant. Duplicatas igitur fuit metusfadioni: ut &civcrnaditnpe-
rata faciendum domi invitiim continerent, 8c urbem feque ab exulum infidiis, quibus oppor-
tuni erant ,accurate tuerentur Praeful ob ingravefcentem indiés morbum , non diuinurbe
moratusscumcapt vo*DoreftatumBatavodurumnavigiobreviferecepi!_t Navigantem fce-
C^dXido° ^ra\'^{narum manus} luppliciter tendentium caterva, atque cum lachrymis obteftantium reum
Tribuno vinculis eximendum _s ad ducentos ab urbe paffus profequitur : quantum vellet auri pacilccre-
Y&ionum* tur₃ in numerato fore. Nihil Epifcopus pecuniam moratus, cum torvo irnmotoque vultu cur-
futo navigations averfusfilentioteneret: Lise fpe potiundi captivi abjpda, mœftae dornum
retro abivere. Detentus indeTribunus in carcere Doreftati fuit, annum plus minus: mec poft-
horrendos cruciatus, vita propemodum defperata, nifi grandi multatus pecunia, liber è vincu-
lis evafit. Secundum hase refpub, abintcftinis îèditionibus quievit quidem , fed eas externum
malum illico, domefticopropè par ,excepit. Exules enim, partim elaplî metu legis, partim
decreto puifi , cumalii alio exulatum proficifcerentur, à vicinis oppidis obvia humanitate fuf-
cipiebantur : five id îdio nominisUltrajedini,fiyein fadionis invidiam facerent : five huma-
norum cafuum mémores,fupplicum mifereret : aliquot certè eos ad rerum pub fuarum com-
munionem benignè invitabant ./Egrè id habuit fadionem : quöd cum ex anguftns üix ditio^
nis fugatos, in propinqUo (unde pfopius periculum eratj cervicibus fuis omnibus penè horis
imminentes ante oculos cernere cogerentur,ad extrema oceani littora profligare nequiviffent.
Ad has urbes, ut lireras det; principem inducunt, expoftulatrices ,quöd feditiofoshomines &
fœdifragos, hoftes à fenatu dud jih judicatos, publica fide intra muros fu s verfari patetentur,
à quibus fibi & urbi Uitrajedo quotldie infidias parari, conftans fama effet. Hac injuria fe
prOvocatum, poffe ad jufta armainduendum temerè perpelli. Ad ea refponfum aperte ac
iimpliciter. Libéras fuaseffe civitates, eafque omnibus iis patêre, cum quibus nullum publicè
odium lifve intercederet praefertim veró fupplicibus,quos vel fortune iniquitas, vel aliquis
eafus, folum vertere compelleret. Memores cafuum humanorum,fupplicum didiciffe mifere-
ti. Quoniam autem cum nullo publicè privatimve odium exerce rent, longe pad affuetos, in
ocio fe neque bellum neque fimultatem quaerere. Bellum reftitantibus obla um quibus pof-
ferit aaimis, quamvis viribus impares, fe propuliaturos. Neque id fe fine exemplo fiicerc vê-
tus effe, & nufquam non gentium ufurpatum : profugis ford.datis exulibus, & ob infortu-
nium pulfis, civitatem quo receptum habeant, luppliciter petentibus, publica fidedari Quan-
tum vet o ad dilcrimen ,quod fibi ab exulibus comminifceretur, i;c perfuafum haberet ; nora
effe tam fe barbaros, & ab omni cultudilciplinaquehumanaalienos,quin oppida religioneim-
buta, & legibus identidem ut armis munita incolerent : ubi non ex cup ditate,nullo poenae me»
tu , fed fub magiftratibus & legibus viveretur : tantum abeffe, ut alyla fine difcrimine homi-
num fentinae, in perniciem finitimarum civitatum patefcerent. Hasc aliaque id genus epifco-
po Ultrajedino à propinquis oppidis refponfa lunt- Ad nullos autem infeftius ,quàm ad A-
morfortiosferipfit, odio magis gentis inolito, quàm ex merito. Adverfus hos graviffimuna
erat, quod querebatur, inde iatrunculorum more exuies, Ultrajedinis infeftos per montem e-
vagari : à quibus tametfi vis abeffet, metu tarnen infortunii, nonnulli iter facientes, viam fie-
dere cogerentur. Adeafenatus: Non occultum nobis eft, quam male per quofdam multis
nominibus apud te audimus : quos quoniam innocentia jam non poteft tueri, olim certè 8c tu-
ebitur, 8c fides commendabit, ubi cceperit quorundam impoftura 8c offadç interlucefcere,
Exuies, non inficiamur,noftris portis effe receptos. Aufer calumniam* nemo, cui pedus dex-
trumineft,intuaminvidiam, communibus moenibus à nobis eos donates iuterpretabitur.
Quödquidem, quamobrem faditaremus, nulla caufaeft : nec praebita anfa ,cur fidem & ob-
fequiumnoftrumlabefadaremus: cum ultroTemper effufa humanitate Cquod licuitj tuae ma-
jeftati nos conciliaverimus. Cum autem irritato his confiliis odio, apertum fit, quid inde on-
ri poffet : vefanum foret ,fi paucorum exulum, & quidem obfeurorum ex incondita plebe ho-
minum caufa ,rtos in certamen,ubi quietis efse liceat, aliquod conjiceremus. Quid demen-
tius, quàm fcorpionum catulos in finu educare ? Itaqueejufmodi conquiri jufii funt, qui facir
norum, quae abs te ôbjiciuntur, rei judicarentur. inventuseft nemo ; ut miremur, quid fibi hoç
®ovum acçufandi genus velit, ac quorfum fpedet. Sunt quidem (non inficiamurj fed pauçU

tflrpér ex Ultrajeétehoc profedi, civium numéro font âferiptî, adeb obfcuri,ut vixdum vi-
cinisfois de nomine noti lint, His in fënatum vocatis, recltâvimus ruas literas ,utfevel pur-
garent ,vel fontes publicè, confiterentur : ut_; eos illico damnatos in vincula duci jufïiflemus»
Expurgarunt fe : in primis autem de fœdere, adverfus quod fecilïe coargue^r entur« Neque ve-
niam fibi dari petunt, quod arma contra inimîcos fumpferint : lèdqùiaëa juftisâc plis de eau»
fis indu.iflenr₃non abnuunt fifti judicio> (modo incorruptus decur judex) adeoquë principi fuo,
cui id quod gt iïérunt, adverfus quemlibet, à quo criminationibus oppugnëntur₃pium œquum-
quefint probaturi. Et ili \\ quidèm ad ea fufficiant quae de exulibus* Caéterum de evagatione, \'
quia vanius eft quàmutrefutetur,non operas pretiù eft refpondere. Il\'ud autemhaucl parvura
momentum ad pacem & concordiam foret, fi maturë profpicias, ne ë civilibus armis, & fein«
tillante inteftino bello,darum incendinm oriatur : potius, quàm ad propinqtiaà alias, Se tu®
ditionis civitates, motu novarum rerum ₃ perturbandas converts» : à quo confilio quorundam
animi non abhorrere videntur. His enim baud fatis eft, ditionis metropolim bifariàmlacera-
tam terrorïbus & difeordiis impleffe ? mfi fe deinde ad propinqua oppida diyexanda accin-
gant : ferendum, fi authorum capitibus id malum ,ad ultimum expiari poßet, ipfique concitä-
tores depofcerentur* Nunc cum tua & tuarum eivitatum référât magni, pacéne pergamul
frui, an ocium noftrum feditiofis confultationibus difcindatur, tremor effedebes, in quem Ö-
nemexibit, Ex fimilibus principiis ccepit Davidis tragcedia,abhominibusid genus, ex ea-
dem urbe : Übet rei nondum oblitérât®, mernoriam tibi renovare, maximè cum adeo vetuftä-
te non fit obruta, ut multorum adbuc in oculss penë obverferetur. lila . quam è tenuibus fi-
tnultatibus proœmium fuum babuit, & e&itum quam triftemHinc ejus captivitas, indebel-
lum, Sc obfidio,qu® belli finem fecit, ipfqbello graviorem. Ad confimilem modum Frede-
ricks Badius Epifcopatu excidit, quo,cum aliud ex alio bellum derivaretur,dolore animi,quod
fuis opem ferre nequiret, contàbelçens, ulttöfe abdicavit. Tranfi.felanum nimis atrox bellum,
è paicorum, hortantiurm ut initio traheretur, avaritia conflatum, non folum op pi da & arçes ^va
tioftra d tionealienavit, vertim & Phiiippum mœrore ,quöd ad ferendum auxiiium non \'fatis
Virium eilet, confecit. Aliéna, princeps, cum b®céditaexempla teneas ,non polfumus difiî-
mulare, quin temoneatnus,utea tempeftivè in tuurn ufom verras Indie tuarum civitatum
conventual, in quo partium cauf® ac controverfi® difceptcntur. Id. fi feceris,Amorfortiorum,
pronos ,ad reconciliandum fadiones, animos non defiderabis : nifi graviore, quàm illi pajfH
Jintjipfi brevi pati velis, RefponfumabEpifcopoeftxvi. Cal. Februar» Neque pondus,ne-
que momentum ea adferunt, quae à Vobis de exulibus leribuntur : ludificationes funt enim, Se^rcavilli, quibiis elabantur, de judice deligendo, apud quem caulàm dicant, & fada tuëantur»
Volo; ex edidi formula oppido pellantur. non edidurus, nifi Sc certis fermonibus, & tefti-
moniis, cum telis nodurno tumultu eos deprebenfos, Scfuga mox ablatos per tenebras , pro
comperto habere m. Quibus non conjeduris, fed argumentis,fontes elfe convincuntur.Pr®-
tereafunt - qui pcriibeUos non ita dudum,fide ultro citroque eommeandi data, quam ad ex«
purgandum fe de fis qu® objicerenturj eaque refellenda, exorarantj vadimonium deferuerunt.
Hinc conjedantibus rem iplam, quàm nihi¹ firtnç defenfionis adhérant, perlpicuum elfe arbi-
tror- Si rem mihi gratam , vobis vero utilem facere velitis, exules ,renunciata fide ,cîvitate
interdicitote. Ad ea incundanter fenatus Am:;rfortius. Tot verbis, quibus ad exules pellen-
dos hortaris, nondum nobis liquet, quos v élis. Si nominatim perftringantur, ut dë reis cer-
tum indicium fit, (quando nec ferrum , nec rot® nobis défont} polfent extremo humanorum
fopplieio multarii Ultrajedi fadio omnia interim pro arbitrio adminiftrabat. Iura alia anti-
quare, conftituere nova, confuetudines abrogare, plebifcita biennio proximo per tumultum
fada, & rogationes ob\'iterare. Decretum promulg.itum,nc quis deinceps de fecedendo men-
tionem faceret : peena conftituta, Si ultimum fupplicium, & bonorum publication Utque
vindicata dominatio ftabilisforet & perpétua,in magno momentçejusftabiliend® pofuerunt,
lege promuîganda cavere, ne deinceps Cal, Feb. populus creandorum magiftratuum caufa cq-
mitia haberetjled ea in perpetuum lublata eiTent. Oprrarum numerus, ut earum robur & vi-
res frangerentur, illico diminuitur, Signa _s fob quibus foperioribus annisarmati fecefferanf, in
curiam pontificiam de ferri jufla, per ignotüiniam in. fenatorum confpedu d| feiffa difcerptaq-,
funt. Agebatur principium anni vicefimi féptimi_? cum ad hunc modum optirparum fadio₃in-
genti animorum ferocià potentiam foam confirmare adoriretur.. Circumferebantnr turn paflim
tstic\'mh yulgi fermonibus, a»num eum reruns mirabilium futurum : nunciatum quoque pro-

digum-, fparfaqüe farm incertis authoribus eft , in ccelo auditum fragorem quafi afmatorum
inter fe concurrentium. Et paulo poft, cum ad Divorum delubra, obfecrationum feriis,
fiippiicationës è more haberentur , foi ingenti ac nebulofo orbe iereno cœlo circumquaque,
iriclufus apparuit. Quae prodigia, cum ab aliis alib (ut qui\'que animum aifedum habebat)
ad reges & monarchas referrentur, pofte i exftitere quidam, qui ea peculiariter dabias Ultra-
jedinorum res, & mirabiles motus. vicifEtodinélque, quae in hunc annum inciderunt, por-
tèndifïe affirmèrent. CofF.novo more, è confilio nobilitatis pleraeque, à principe, nullis
populi comitiis didi ; Gybertus Sulenus, & Arnoldus Vulvenus. equeftres ambo, praeter le-
ges populi Hltrajedini :quibus iotet: alias cautum fervatumque antiquitus fuerat, ne eque-
ftres comitiisinte<effent,infenaturavelegerentur, nifi ad plebemtranfirent,ineoque ordi-
neperpetuoconfiftere(ententiaforet, lamilludquoque tertiumadverfus legem,cum tem-
jAnno i$j2, porib\'iis comitiorura nulli civiura extra urbera abeße nifi cum memorabili mulda, nee quen-
. * qüam infenatum legere , Tribunum facere, fenatoremve, multo minus vero Coil, abfèn-

xLlen& ^tem fenunciare liceret. Sulenum muitos an nos proeul a repub. ruri in ocio fenelcentem _aÀrnoUttsde (moleftias credo & fadiones perofum) hoe anno tergiverfantem , recufantemque , aç invi-
Wulven \' tiim penè Confulemfecemm. Omnem finita? democratise, transferendasque brevi univerfse
Nobiks, dominationis ad opes firm: ores. Erat au tem aetate grandior Sulenus, moribus & ingenio pla-
ddo, fedatoque ocio quietique magisidoneus.. quàrn reipub. fludibos. Cum jam tranquil-
T>emocratia j_itatj _yj_ta. _ruftj_canae diu afTdétus, reftitans, & quafi confèrta manu in urbem extradus, affi-

timus, animi aeger, ac mcerore contabefcens, diu corpore invalidas, domi per aliquot men-
fes, \'atuit, rexîtque per Ioannem Htichtenbrocum cam collega rem pub. id temporis. Initium
tui\'bandi praefentem civitatis ftatum brevi ab exuKbus ortum : circa nonas Majas hi conveneré
in locum , quem ad confilium capîendum, de invadenda urbe, opprimendilque inimicis, per
;Exulum f l- _ôpp₀rtanum conftituerant. Ibi dies locufque dlcitor, quando ad Teloneam portam in armis
tryeetino- _a£}_efT_enCj ( f_extus enim Cal. luniiisfuit. )Etutea confultatio exnlum quofdam ad facinus
_m \' " audendum magis extimularet, & fpecie fimul tnti confilii, certaeque vidotiae animaret eos,
quos conjurations participes focios Vltrajedi habebant, per literas & internuncios, certiores
illos faciunt, trecentoslediffimo? fe pedites, robore & virium Se animorum infignes, feriptos
ad didum diem in armis adfuturos habere : led & principem, cui facramento jurati elfent. II-
los ftipendio fenum Philippûm in lex raenies inauthoratos, cum tridui, poft partam vido-
riam, direptione. Navigio, quanto maximo polïent filentio, ad urbem fe accefïuros* Ipfi in-
terea intus, quibus srmis ad vedem tranfverfarium vadi, ad pontem foris oppofitum, & ca«
taradasfluminisintusrefriugend s,opusforet ,expedirent. Simul in aedibus portam proxi-
mis, fecreto armatos difponerent. Secundis vigiliis, unà cum Quinqueviris, interceptis cas-
fîfque , cymbis in id antè paratis , ad certam utrifque datam tefferam, placidé auxilio ad dlf-
cludeadascatsradas adnavigarent. Etneftridoris ferramentorum indicio proderentur,fuh
primarum rigiliaram accefsum , filices per pontem ter, quantis viribus pofsent, contorque-
rent : ad quod fignum ii qui fab ponte efsent, tantifper à diffringendo defifterent, quoad vi-
giles inde centum pafsus proceffifsent. Se interea ad virium fuarurn incrementum^ alia auxilia(
occulté follicitaturos : atque itafore, ut prius proditionis fecuris inimicis fupervenirent cura
iàtis magnis copii s,quam ad armaconclamaretur. Sed filentio & taciturnitate opus efse. fo-
re tum, ut de injuria fedionis contrariae ad fatietatem egregiè fe ulcifcerentur. Et proceffif-
lèt proditio,nifi cafu indicio deprehenfa fuifset. Suboleverat confilium homini Wieano,(no-
men vulgo incognitum erat) fed quo cafu incertum. Credere par eft, per futilitatem\'alicu-
jus, conjurationis confcii, inter pocula exceptam vocem. ut ferè hominum vulgus vino in-
calelcens, foleat linguae efse parum continentis. Is pridie, quam ad urbem illi yenirent, Ul-
trajedum iter fadurus, pro magno negotio habuit, rem ad Epifcopum deferre. Ordine (ut
exceperat) exulum confilio expoiito, princeps fine tumultu ,ei literas ad Confulem Sulenuna
dat, mandatque homini, ut quod poteft, Ultrajedum acceleret. Sol in occafum vergebat »
priufquam Doreftato difcederet. Inde ad medium itineris progrefsus, circa feram diei in fta-
tiones exulum incidit. Quoniam autem ignotus alio iter fimulabat,n®c dido nee fado laefus,
qub iter intenderat, perrexit, ac prima nodis face ad urbem venit. Inclamatis lis qui in mu-
îrorum ftationibuserant, ut portae aperirjntur, Literas, inquit, fe ad confulet« ab Epifcopo
V , ^ habere

habere cum mandatis» Rem non pati moram ; agi enim de commun! omnium fàïute. Intro-
mifsus extemplb, Cof° literis träditis;, quid coniilii ab exulibus captaretur, quidque fibi ad ci-
vitatem adpropèrarrti praeterea accidifset, exponit« Conlul tumultuo\' è fenatum convocat :
tumùltuofiufque pro tempore confulitur. Mittunmr lidores, qüi VigiliàS intentas ad om-
nem auràm efse juberent. Ex operis \\ per ïurres fuas alii diftributi ycum operibus & torme«-
tis filentio in ftationibus conftitere. Trépidé, quafi fcalae mssnibus admotae haefifsent, omnia
expediri. pulvis tormentarius, bombardç , ad portas, & humiliores infirmiorefqtie ïnuros ad-
Vedae. Difpôliti item circa forum armati contra inteftinam proditioriem, ad ejus impetum
excipiendum, protêt endumque. Et plus periculi ab occultis hoftibus ingruerat, fi qua vis à
fronte urbem invalifset, quàm ab exule. Paululum inde moratus Cof„ dum inftrados pata-
tolque haud procul à luburbio Teloneo exules abefse conjedando (quantum ex indicis verbis flfttfflfe»
aeftimare erat) afsequi poterat, paucos ex audaciffimis,qui robore & animi virtute facile prin- ^00"»
cipes totà civîtateerant, Voluntaries fpeculatum ex improvifo in fuburbiUm porta emiiit: pa-
ratos utcunque caderet res, fortunam experirii Irruunt primùm hi in porta? proxima diverfo-
ria, ad explorandum » num quae praeparatae in occulto infidiae, quibus à tergo circumveniren-
tur, ibi delitefcerent. At exules comperto, è fremiti!, per nodis filentium accepto, proditio»
nem indicio patefadam, peropportunè retro per flexus viarum in pacatum abierant«, Late-
bant in horreistamen nonnulli fœno ftramentifque contedi _: opertique, qui poftea verba in-
diligenter ac trépidé loca per metum txplorantium ad fuos detulerunt» Dep rehenfa quoque
in menfis potoria vafa funt, unde à longiori itinere defatigati fitim reftinxerant, femiplena ad-
bue : quae recentem inde fugâm eorum coarguebant» Poftea vero cömperta plenius cunda-
tionis caufa fuit. Copiée auxiliariorum , quas hue fècum lpe praèmiorum & ampliffimae prae-
dae oneratos attraxerant, aliquot horas in ripa Rheni tergivérfabaritur. Ab initio his perfua-
fum fuerat, rem dudu aufpicioque principis alicujus patrandam,cujus nomen tum edereturi
cum muros fubirent. Progrefli jam ad fuburbium Teloneum afque cum neque urgendo hu-
maniter, neque expoftulando improbè elicere valerent, cuinam facramento jurati, hoftdiaoc-
ciperent : reputantes fecum, quod pericumm facinus feque retur in pofterum, fi nullius aufpi • Sti irritas*
ciisinauthorati ,periatrocinantiumj graffantiumque fpeciem incurfiouibus ci vitatem captam
diriperent, vaftarentque magis quàm jufti jure belli: exulibus deftitutis i mcundanter (quia
id militare non erat) diverfis itineribus ,nodis beneficio tuti, fefe difperferunt, Atque hunc
in modum exulum incceptum irritum , fruftraque > & confiliuoi tum deftitutum fuit. Node
ilia & inlèquentibus aliquot,in muris per vigilum ftationes & fpeculas-. aliquanto quàm antea
diligentius vigilatum efts. Cauponaria erat circa earn urbis regionem, ubi pons fullonum ëft, „
Hue ad ferum diei duo habitu & vultu ignoto vifi homines ad fympofium diverti,poftridie in
fufpicionäm proditionis apertarn pervenerunt. Hi ,quoniam priulquam res opprimenda ad "inlineriJ
Conlul es delata effet, urbem egrcfB in tutum evaferant, mulreri extfemplb miflus lidor à fe- Scaiindihia
natu eft, qui diem diceret. Perduellionis in fenatu graviter à Cofl, accufata, quod conjuratio- vocatur
nis confcia, cum proditores hofpitio celaret, earn illico non detexilfet, cum fe multis Verbis
perpurgaifet, fororisfuas filix maritum cum exteroaliö homine quidem apud fe cdenaviiT\'e,
quid verb abfque arbitris confilii agitaffent, fe feire non potuifTe : node concubia, incertum
qub, domo fe illos alib recepifTe. Cumque his, aliifque, criminis fufpicionem à fè avers.ere
niteretur ,incarceremàQuinquévirisducitur,ut de ea quasftiones tormentis habferentur.
Faucis diebus interpofitis, quibus lenatus inquirendae conjurationis cura ac folicitudine occu.
patus erat, mandatur rerum capitalium judicibus,ut ex tea quaeftionera habeant i, referantque.
Iliatormentorum,quae anteoculosad terrorem expediebantur, generibusftatimexterrita _stantumque non exanimata , conjurationis proditionilque confilia, lerie fuprà à nobis expofitaj
tonfitetur. Reliqua de foci is conjuratis intra urbem ,cum primum blandimentis, inde truci-
bus minis inquirerent, eamque caetera fogfere argumentis adverterent : lacry mis muliebribus
infuper ubertim effufeque obortis möti, quasftiones crudelius exercere deftitérunt. Referunt
de perfedisiis cum cura & fide, nihilominus ad fenatum. Duplex inde fama fuit : altera,illam
poftero die in carcerenecatamfuiffe: altera, cum in dies nova quae exules ab integro agita-
rent,à finitimiscivitatibus & pluribuslocisnunciarentur, quibusavertëndis folicitè fenatus
occupatus erat, earn in carcere negledam, fitu fqualoreque abfumptam^ brevi periiffe. Perfe-
verante de exulum conjuratione fama,fenatufconfultum fit, promulgäturque cum edido : ne _
véhicula yiatoria urbem propius quàm quingentos paffus accederent. Yedores, à porta fub- ^oad^-

nana ad ortum, cui ab operis civium nomen factum eft, pedibus civitatum introirent. Exe«"
bise portarumquecuftodes,fed cumdeleduacjudicio,quamantea multo accuratius multi-
plicantur,, Fuitque inter haze per aliquot dies juftitium. Novos exules fecerunt : inter quos
abfens Hadrianus Rhenanus, Everardi Soudenbalchii nepos è forore juffus fuit : quod inter
eos,quiabÀmorfortiaadciVitatemopprimendam profedi paulo antè fuerant, nominatus
elfet. Quam fycophantiam ipfe poftea hofpitis fui teftimonie difeuflit, apud quem ea node
pernodarat. Veteri credo odioinimicorum infocietatiscalumniameumpervenilTe, quod
nullo alio prsetextu reditum ilîi in urbem praecludere valerent. Hoc facinore Amorfortiae,&
expoftulatricibus inter hçc literis à principe acceptis, fenatus, exules qui in expeditione fuif-
fent, renunciata fide publica, ante nodem exire julfos, civitate interdicere publicè adaduâ
fuit. llli, quia jam dudum convidu ac compotationibus quotidianis multam neceffitudinem
tum plebejis contraxerant, fidem eorum, ut patria profugis in communi repub. confidere li-
ceret, implorare cœpere» Non deprecari culpam quidem ,fadumve exeufare, fed in ftultara
quorundam perfuafionem, fimplicitatem fuam & errorem transferre : petere .condonari :
quod fadum admifîumque elfet, infedum dari non pofle : nec poft ilia ?.d res novas le con-
furreduros amplius. Milêricordîa partim civium moti, partim multa confuetudine concilia-
ri, fidem opemque fuam piomittunt. Scindïtur in duas partes ftatim tota civitas, jubentium
exules portis excedere, retinentiumque. Et vicerat non fanior quidem pars, fed violentior
ïmprobiorque, ni convocato iterum fenatu,Confulibus demandatum fuiffet, vidèrent ne quid
hacinre detrimenti refp. caperet. Confuî extempîè per Iidorem miffum, alios nominatim
poft alios fub folis occafum portis facelfere edicit, nifi malint arripi, atque in vincula duci.
Quorum partim edido paruerunt : partim malo exemplo, contempto fenatusconlulto, ab fui
loci hominibus perfuafi, remanlere, Nonnulli, qui fenatui paruerant, cum viderent impunè
quofdam à cive retineri, paucis poftdiebus in civitatem redierunt. Ultrajedo à principe
contra exulum infidias, ex ordinum confenfu unius cohortis praefidium circa hos dies imponi-
tur,ut iis ad nodurnas excurfion es refpub. & illorum cœtus difturbandos, uteretur. E)eprae-
faenfus eft ab agrefti hominum multitudine, ex nefcio qua fufpicione, quidam in agris palans^
qui internunciusac magifter proditionis, ab exulibus precio, ad commeandum cum literis ul-
tra citroque in urbem condudus ferebatur, nullinotus de facie, hic in vincula conjicitur«.
Decernitur illico à fenatu quaeftio, mandaturque Quinqueviris, ut ea primo quoque tempore
ex captivo torméntis haberetur. Extimulabat, ad âbrumpendam inquifitionis morara, fadio-
nem ira recens, odiumque flagrans, quo magis fperabantj certo hic indicio proditionis in urbe
focios detedum iri : fimul ut atrocisfupplicii exemplo in peregrinumhominem edito , ci-
vem exulem quaeque intra muros conjurationis reliquiae erant» à novandis rebus conterrerent.
Tortus itaque paulo poft reus,atröcitate tormentorum ad\'ultimum fuparatus.cum è quasitio-
nibus adverteret opinionem omnium pro indicio futuram , Hominavit quofdam utriuîque or-
dinis, religtofi profanique, paulb antè exules fados , à quibus fefquidrachma condudus, lite-
ras ad viduam cauponariam pertuliffet : ratus, extante indicio apud magiftratum, ubi impu-
denter in fontes, illorum libidini obfequutus, indicaffet, ("quam fpem oftentarant, priulquam
quaeftionibus admoveretur ) fore ut illico dimitteretur. Et quidvîs profedb metuebat nul-
lius confcientia flagitii idus, quam fraudem dolümve è faîiaci ladatione. Damnatus judicum
intra biduum fenténtiis, tanto in ipfo fupplicio omnibus mortalibus fuit conlpedior, quanto
innocentia vulgo major credebatur : & impotentia dominandi efferaverat jamdudum ple-
bem, ad odiumfadionis. Cum ad trifte minifterium jam reftitans raptaretur, ibi homo plan-
goribus omnia complete, horrendum vociferari, facinus indignum fieri, quod infons, à quo
criminis, ob quod moriendum effet, culpa abelfet, condemnaretur : fupplex in genua pro,
ftratusjudices obteftari atq; orare,ut morituro extremùm pauca verba pro le dicendi poteftas
fieret. Ubi fenfit à prçtore id negari,feque in caffiim verba fundere: adeffe item lidoré,à quo
fuppliciü humeri nüdarentur:ibi homoquafifatidico fpiritu correptus, & numinis alicujus fu-
rore afflatus,Deum (inquit) Opt. Max. &quantü divorü eft, teftesappello,me criminis hujus
exortem, cujus reus didus pledar, moriturum. Me miferum, funt quos optimos virosinfon-
tes(quiavidebamhosid velle) vanoimpudentique indicio,inter proditionis confcios,nomi-
navi : quo vel uno nomine, extrema humanorum poena merito multandus fim. Verb m éi con-
fefliom, Ut tormentis expreffae in carcere verifimili mendacio fidem feci, ita eofdem falfus in-
dex omni culpa publicè levo: ne illorum innocentia intemperantis lingua meae vanaaafutilita-

têm îti pofteràm luat. Te pr®tor, vos Tribuni appello, qui hancjamjam peramendî accîpe-
re confeffionem abnuitis, earn difcerpti diiaceratique cura sterna exiftimationis ac dignitatis
veftr® ignominia-;ab ifto confcienti® & omnium vit® me® confiliorum & telle Se interpre «
te fideli (mönacbum vindis manibus monftrans ) cögnofcere cogemini, ubi de meo tergo ve-
ftr® libidini fatisfadumerit. Hierufalem Hierufalem (his verbis orätionem avertens uteba-
tur) ô Ukrajedum, urbs olim florens ac Celebris, & nulli ufquàm terrarumfapientçm confilio
inferior, qu® fax, quodincendium,qus vaftatio, quç direptio, quà: agroru\'m populatio, qu®
fuga cçdesque tibi in foribuï adeft. At nunc vati fœlici mihi .nulla fides eft : quam tarnen meo
fanguine, & infigni veftra cladebrevi, morte meàexpiata, mihi conciliabo. Excrcete veftram
vosTrib. adf-icietatemrabieminhuncinnocentem, quam in civem exulem crudeles exerce--
re nequiviftis. Plura didurientem interpellans praetor, Lidor(inquit) quin hominem iiuas,&
facias officium? quoufque differetur ? Reus cum indein medium hären® aggeftç curnulum
manibus pedibusqueobnitenstraheretur, viriumrobore fretus, obludando lidorem carnifi-
tisque manibus, inangulumelapfustheatri, feferelupinat.-identidem mi\'encordiam implo-
rans: judicumque fidem obteft ns, ut morituro , Deum paucis precandi copia fpaciumque da-
retur. Percuflus inde , quadrifariamque dilïedus, ad exules crudeli exemploperterrendos,ê
quatuor portis fufpenfus fuit. Per eos ipfos dies, quibus h®c gerebantur, peditum copi® fti-
pendiis exautoratç, tranfgrelf® Ifelam, per pröximam Gelràe ditionis Velaviam, fine duce
vagabaatur : fed quo conüiio, intertum erat. Itaque finitimâ oppida in magno metueffe,
eoque majore ,quödeäruimduplicariicenturionefque Gelri riominis, qui in variis bellorum
tempeftatibus, lub Gelrörum principe ordines dudaverant, Arnimiam in \'dies nitro citroque
commeare, cumque ipfo Duce fecretö colloqui dicerentur. Copi® ipf® non uno loco ®fti-
va (ut fic dicam) habere, fed modb in limitibus fubfiftere , modb Ultrajedinorum limites
tranfcendere : rurfum retro, unde,Vénérant, iter refledere : ut ràro plufquàm miliarium ab
Amorfortia abeffent. Obfetvatus adh®c fuit cum Uteris Vltrajedinorum juratus tabellio
fubindead illos intercarrere : ë quibus omnibus, qu6 ilia copiarum circumdudio fpedaret_?Amorfortij palàm cognofcebant. Nee perinde ab aperta vi, atque h dolo infidiisque princi-
T>is,& Vltrajedinorum metus erat> cum ob exulum recens negotium, tum fuperiorum anno»
rum in conftituendis vedigalibus conflidationem. Publica lènatum follicitudö tenebat,ne
per fomnum, negligentiamve luci opprimerentur. Nec vanus metus fuit, nec probabiliafe-
fellerunt argumenta. Fredericus Seidenacker eques, his curis occupatam Amoifortiam, ab
cpifcopo mifius venit : in diverförium ad Cornelium Durerium, eqno ita ut defcenderat, ante
Fores ad fedilis poftem in procindu relido, defiexit. Admiffum hofpitem in conclave fecre-
tius, rogat caupo, num ëxutis armis_? cibum potumve, ut reficeretur, appoui poftulet,ut erat
per armorum pondus à longioris itineris jadatione in equo, lalfitudine fradus. Ille trépidé:
R es neque cibum, nequë moram fertl quin Confulem è curia(ubi eum ad effe reör) accetutunj
eurre : res tumultuariaeft, qiwe celçritatem in conficiendo pofcat : quare ëffice, ocyus hue ad
me advolet. Conful häud cundanter adfeito collega adeft?ratus ardu® aliquid rei, utilis falu-
tarisq; reip.agi.Ibi poft mutuam datis dexttiseamq; honorificam falutationem, Colf.affiders
juflîs,cataphradus quid veniffet,qua potuit vehemetia.&vultu ad rem lëriam eôpofito,cœpit
éxponere: apportarefe,quod nomiriatim ipforum referret. Princeps, inquit,non diutiusa-
grosvicofque circumquaqueab infeftis cohortibus , graffantium latrocinantiumquë fpecie,
evaftari tolërandum ratus, decrevit,quantum equitum babet, in eos immittere : ut in anguftias
eoropuîfi.finibusnoftrisexcédant. Hacdecaufa mehuc exploratumprsmifit ,quàm regio»
r.em infideant, per duos occultos femitarum anfradus, infidiis opportunes, adöriendi ac fun-
dendi eos copiaforet. Et quod vèl in primis compertum oportuit, quant® illarüm copi® efle
diccrenter. Stat omnino, negligentins vicatim peragrantes pagos, ex improvifo aggredi.
H®c(inquit Conful j qubd hos hue interrogatum advenisFrederice» non dëaihilo eft. & mi -
ramur ; cum ex nemine id propius exad iusque, quam ex agrefti rufticorum mulritudine expif.
cariliceat, quibus hofpitium indies cum grafîatore milite commune eft: quorum agri vaftan-
tnr, pecus gratuitb Otnne trucidatur, penu abfùmkur : & quidem veftra ignävia h®c omnia
Ft adhuc, fi Diis placet, in hac noftra omnium calamitate. quiritationem facis, qu® itinera in-
fideant, quamque item frequentesfinteorum copi®. Si horum certior efle deüdera$, Vitra-
jedum contende, eosque roga, öne quorum confilii* per principem nihil edicitur,decernitur-
ve, à quibus exploratius quid atque i nobis ceito cognofccs; Açerbiushoc forfan & didacius,

âc decet, fed veria* tâmén qüarti eft honeftum, conveniatque nomini Ultrajedtno.Naœ poft-
qu ^Jm copiae tranfgreff® Ifelam, Velaviae faltus ac deferta pagatim pervagari cccperunt, vifos
ob\'ervatufque eftftac ad eas tabutarius Ultrajedinorum publiais ultrb citroque fa;pe com-
meare i publioóne id an privatö confilio fadum fit, non magnopere refert, neque enim id
difputatur nunc i certe homines id genus non nifi à principibus, aut publicis coneiliis emitti,
mos tenet à Quare colligimus, ludi ex compado : nee veftra referre arbitramini, quod agri-
cole (quae foiius epifcopi Tub urbana jurifdidio eft)ad aquam ulque redigantur, quorum ino-
piam civitates quoque luere pèft cogenturi Ab hac graiiantis militis injuria, non folum non
défendit nospraèful, verum edidoetiamnuper cavit,nequis vim illatamarceat : ne,utho-
ftiliaevitet ,cum graffatore pacilcatur, nifi affenlu & praetorum nutu. Conftitutaad ha:c
muldaeftiis,qui pecunia fortunarum incolumitatem ftipulati ,indicio deprehenderentur :
adeb ut tolerabilius foret, apertum habere bellum, quo hoftilia patientibus & inferre viciffinj
&in hofticuna egredi liceret. Quin hisomillîs,inquit ille, Conful, oeyus ad portam mit-
tatur aliquis fpeculatum explorati quid,quantum eorurn rohur fit : ubi ftativahabeant.Quao-
ticunque is conducatur ,ego foivam. Coff. re dubia baud medioeriter perculfi, inter fpem
metumque ad portam vadunt, Cafu ita incidit » dum in porta fedulö exquirunt, fi quid novi
allatum effet, commodum adelte quendam qui dicebat, fuperiori node in Waembergorum
pago îeapudexercitumfuiffe. Hunc in diverforium ad Seidenackerum addueunt. Ille in fe-
cretöriüm locum paululum abdudum, è militari more fingula rogat. Quam «quusaditus in
illos minimo periculo effet : ut levi momento, ex improvifo opprimi poffent : aiiaque id ge-
nus oppormna . Hoe miffo fado,ambos Coff ad ie eödem convocat, nequis arbiter réi
Jjfêtóïf* cognofcendae intereflet.Teneo nunc,inqnit,ubi iubiideant,lalva res eft : ad Mertsbergaobfoli-
dam adeuntibus terram, & opportunam, ad dit; r band um eos retro, vél oppofitos colles ia
Rhenum : idoneam nobis me hercle regionem, five opus fit procurfare, five receptum habe-
re, At Luefdanas paludes denfati foli funt vici, an per omnia paluftres ? id operas eft fa-
re* Apparebatidei, trigefimum propèannum jam in hisregionibus verfanti ,memoriae in-
fidelitate excidifie Breviter ad fingula à Cuff, refponfum datum. Si inquit, equiti inle-
quendo fatigato, nodis interventu, aclongioris viae t«dio, Doreftatum fe reciperé _; aut VI-
trajediim,mo]eftum fuerit ,aditusné receputi nobis in urbem veftram pate\'cet , an non?
Hoc illua erat, quod Conful poft tot inter rogationum ambages tacitus expedabat : fufpica-
baturque eum ad ultimum leifeitaturum effe. Si id in noftra , ait dïtione pofitum effet * non
operse magnae foret : expeditè tibi refpondere. Vertim quia id non eft, pîurium fa per ea re
confilia tentarida funt. Quoniam, ait Seidenacker, omnino oportet rem coaiulcandam pro-
ponere, & alios in confiLum affumere ,coge quantum poteft, & quïdemquàm paueillimos,
tit fi\'enno tranfigatur. Contrahunt Confules tumultuoië fex Confolarcs principes, & tumul-
tuofius hos conlulunt. Intra horam in diverlbrîum revecuntir, lëcum adducentés eos ipfos
Con ularest fimul né fine arbitris equiti refponderetur : fimul ut coarguerent, rem pratfen-
tem publico confilio agitatam fuifle* Ibi exorditur Conful exponere, non vider; è repub. id
quod poftularet : exaggerans periculum,quod hinc civitati ingrueret. Nec fus poteftatis ef-
fe, quod ne novus quidem fenatus, fitonvocetur, praeftare pollet. Ad novum & veterem, ie
ad populum referri oportere. Spem eoncipere, ut ad ordines relatum & trajedum,omnium
fuffragiis fine magna certamine confequeretur : neque diu verb confulfatio teneret. At illud
(inquit 1 vehementer\'demiror,quicumtammodicoequitatu tantopeditum agmini dicas tc
occurfurum in quos li equos admiferitis,nullis pedeftribus copiis adjuti, ad unum omnes vos
occidione deiebimini : quo incoepto nihil ftultius, aut etiam vefànius. Nihilminus itaque ve-
rifimile, quàm vos id agere. Ut jam port« node vobis, aide etiam vel fine cuftode,finc vigi-
libus pateant, certe id line infigni calamitatereip. & gravi incommodo fieri nequiret. ut ta-
eeam jaduram eorum qui fuburbia extra portas incolunt : quibusincendia, direptiones,capti-
vitates, & mala id genus, ut hoftium loco habitis, fubeunda forent, Stultum eft admirtere»
quod prohibere queas. Quod fi omnino principi ftat fententia, grafsantem militem finibut
propellere fignum per vicos tota ditione det, quo ad arma conclametur. E civitatibus volun-
tarii evocentur, ut tum deledu habito contradifque in unum undique viribus, eos fundat, fù-
getque. Qaod ti fecerit, Amorfortîorum fide m non defiderabit. Quantum vero ad id de
quo nunc agis, non gravabor extemplb ad utrunque fenatum & populum convocatutn refer*
«e: penes quos, ut fumnaam poteftatem,perfflittendi negandique jus eft. Sin aliter vîfam eft_s

tmliîs (cito èqnittfeus nódu fefträs portas patêre; Pontiffeiüs \'equss advertens v tentâtis Va-
riis confiliis nihil toto potiur.do fupereffe, celeritatem illico fnbeun\'di in hoftem pa Ia «tem
fingens : Equitum, ait, türm« me operiuntur in Birca*. Ne quid frultra iis üm inmora,Con-
ful quod potes, rapt im ad confilium rem referto : inde per lidorem , ut certusfim, fignifica-
to : ibi eum operiar» Illico equo celeriter confcenfo, iterum inde abreptus, in Bircam con-
tendir. Pervenerat jam ad qumgentefimum ab oppido pafium, ibi fubfiftit aliquântifper \'i at-
que equo ad civitatem frenis circumado, verfoque, eam obtuens dixilïè fertiïr. Utcunqué
refpub. nunc omnibus tuis partibus concors fis, ut foresportarum in diicrimine nobis objici-
antur, patebis tarnen aliquando, ubi ambitio & avaritia corruptos principum fenatus animoè-
verfare coéperit; Sibi forcunasque obiratus, quod incoeptum luum fruftra fuiffet, fubditise-
quo calcaribus , qub cceperat, ad fuos in Bircam perrex it. Habetur interim indidus turnul-
tuosè fenatus , tiunciaturque perlidorem confcenfo equo fenatûfconfukum. Omnibus unämt
ftare fententiam, nulla ratione ë rep. ducbequitatum nödu in civitatem à fuga & itinere re-
xipere ; alios alio metu percelli» Si qua alia re , à qua periculi metus abefièt, principi grà-
tificari poffent, imperaretfolum: fidei leexemplum edituros. Pontifiai acce. ro fenatus re-
fponfo, proximos leniter ereótoscolles curlu petunt : ibi duos à graifmtibus copiis fpecula-
tores miffos ₅quoeques"iterintenderet exploratum, intercipiunt, trahuntque funibus con-
ftridos tanquam holtes. Pauluium inde montem circumveóti j in acclivi folutos rürfum di-
mittun\'t. Inde longius devedi, cum jam haud procul à Waemberga a\'beiTçnt in plan o cam-
po, tanquam peditem ad pugnam excituri, alas in confpedu inftruunt. Aberat haud longo
inde intervallo domus ruftica , à frequentibas asdificiis reliquis ad meridiem femöta. Hue
ubi nunciatum eft equitatum Epiicopi adefle , prodeunt illico ex ea centuriones equiti
obvia m ; Hi cum equitum magiftro aliquantilper lecretö ab equis collocuti, cum equi-
tate fimul Wicam fe abripueruht. Cognitishis, ab exploratoribus ad id miflis, dolo a\'e
fraude accepta Amorfortii ,ne fera aliquando confultatio efset, maturè fibi deineeps ab in-
fidiis feriö cavendum eise, tum demum adverterunt. Nam poftquàm confuetis artibus, fy-
cophantiis, criminationibus parum fpeciofis, calumniis ,videre Ultrajedini fe nihil effice-
re : ad opprimendam infidiis civitatem (aperta vi non poterant) per prineipem, confilia ia-
tenderunt. Sequutis paucismox diebus alius, fed artificiofius confutus dolus , cujus incoe-
ptum éVentufque juxtà cecidit : ut plané intelligas, omnia divino arbitrio niagis, quam con-
filiis bumanis teraperari, Epifcopus Amorfortiam quinto Non. Martiasad lènatum literas
dat: quae in fenatuledçfùnt, in hsec fermé verba. Haud perinde nodurnam exclufionem
meoanimo aegrèeffe,arquefolicitudinem veftram mihi nunc per omnia expertam, gratarri
fuifse ,velim vobispcrfuaderi. Quareculpam offenfae ( fi qua fuit ) omnem in veftrae vigilan-
tiae gloriam Sc immortalemlaudem averti. Adjuviftis praeterea tam falutari conlilioj ad co-
pias hnibusfugandas, quàm haud quifquam alius antè. Quo à Magiftro equitum accepto,
cenfui non elanguefcendum, quin extemplb in omnibus vicisdari fignum jubeam ,ut adfe«
cundum datum, agraria plebs in armis cum telis ,fub prœfedorum fuorum fignis, defigna-
tislocisadfint. Dedi item literas ad fenatumUltra;edum, uthabitoin urbe äcledu^auxi-
Iia adverfusgrafsatores itidem mittant. Contenderim, ut vos quoque Voluntarios dircentos
armatos hue mittatis , qui eras prima luce ex robore civitatis in Bilra prçfto adfint. Nam
quo copiaé noftrae magis fint fubitaris, eo facilius erit, noftri confilii fecuris, inopinantibuf-
que fupervenirei Caeterum cum tempus anguftiusefsct, quàmutpoftridiefub exortum fo-
bs fubitarios ducentos mittere valuifsent, indidum diem non fervarunt : nam ferum diei e-
rat, cum literae Coif, redderentur. Exemit interim cura habendi deledus totum propè bi-
duurn. Tertio inde die Tert. Non. ( ne imperiofuo non pareri obloqueretur ) fub figno de-
ledos armatos prima luce in Biltam mittiti Veritus Gonlul infidias parari, ( ut eft mens hu-
mana rerum ferè in finiftram partem praefaga : fimul quia faepe antea infidiis tenrati fuerant)
hujufmodi confilium init, Inftitutum vetus erat, & multis faeculis obfervatum, quoties duce-
Epifcopo, hofti bellum quatuor inferae ditionis civitates confbciatis animis äc viribus face-
rent ut in obfidionibus cum Ultrajedinis Amorfortii caftra conjungerent : alias unà i-,
tidemcaftrametarentur. Ne igitur in locum infidiarum armatus civis traheretur, Cof. nun-
cium duas horas, quàm ill* civitatem exirent, antè exploratum praemittit, fatisnetutaom-
»ia efsent.Inde Ultrajedü propere c6tendere,ac Confulem adire,percontariq_;jubet,ubi caftra

ipfe pofuiffet : cü quibus Amorforti, qui in monte pr^fto jam adeflent,conjungerentut, Pera-

lit mandata nuncius. RogatVulvenum confulem (nam Sulenus comanodum in periculofam
vaWndînem tum inciderat ) in quern locum Amorfortii, ab domo exciti, ad Ukrajedinori

valetudinemtum inciderat ) in quem locum Amorfortii ,ab domo exciti > ad Ukrajedinorum
figna convenient ,ubi caftra iple haberet. Adea obftupens Conful, ut hujus confilii plané
ignarus, paululum obmutuit. Mox quafiad fe reverfus, ac meditabundus akiori cogitationé
occupatus abfuilfet .-Paululum (inquit) mehicoperire ,dumin principis curiam ultrocitro-
que earn, eveftigiotibi relponfurus. Nuncius nihil expedato Conlulis refponfo ( ne non
maturè occurifle, fuis fraudi fuilîet) Biltam curlu quàm maximo potüit repetivit, Ibi cum
Amorfortios cafuobviam haberet, haftis terns debxis audiendi cupidos, quid bono Bi-
tius (id nuncio fuit nomen) adportaret ,confiftere jubet : ac julio manu filentio. Milites (ex-
clamat) militia longa exautorati, domos quilque luas redite: perfolviftis principi veftram
fidem. Stipendium vobispm»unciatumemeruiftis. Exoritur clamor pro indigno haben-
dum , fe domo fruftra excitos îudibrio haberi. Nunc demumapparere, fraudeacdolo plané
T Jltrajedino fe petitos efse. Si iterum aliquando ad conveniendum dies indicatur : non ma-
gis eum le obfervaturos , quàm is fervarit, cujus confilio prineeps diem hunc indixifset. Re-
greffi inde ad ducentos pafsus in dumos verlus erant, cum iubito quendam ita infeftè e-
quum calcanbus agentem, fe fequentem vident, ut à eurfu vix fpiritum trahens, jam-
jam procnbiturus appareret. Milsus hic è principis curia erat , ut retro pedes domum
referent es de via revocaret. Epifcopus vos, inquit, ab itinere ccepto retrados ad urbem
accedere jubet : ut à defignatore manfionario per hofpitia iuburbana, dum civis fe inftruat,
diftribuamini. Amorfortii mandatorum Con uiis memores, pergunt iter, quod facere cœ-
perant. Nihilo fëcurius miles grafsator propuilo omni hoftis metu interim pagatim fîngu-
la loca pervagando , oonnnentibus agmimbus rulticos ex agris in urbes migrate com»
polk. Defcenderat jam infefta manus in ripae Vechtas amms Hnitimos vicos , qui fpe-
dant Hollandiam. Fiebant hue ex urbe Litrajedo qaondie excurfioncs, eruptionefque
cqueftres in palantes : edebantur levia fed fine efiedu certamina , ne nihil clari expe-
Stepbm\'Ni- ^atique facere dicerentar. Medio civilis tumulcus ardore , cum omnis religio in fum-
•vildij caßtf, mo direptionis metu verfaretur : D. Stephanas Niveldius Tcutoaum arditiis Magifter,
Vide lib.relida urbe, in Marfos (miliare vécus ab Ukrajedo difiat,ubrarcem ad delicias magis, quàm
vhœs.gtr- ad vim propulfàndam in alluentis Vechta npanupci conditara habebat, tanquamln tutum
trudüfer _af_vj-_um confugerat. Hue quoqueomnes ordinisbu opes, quae immenfae eratit .quibus quam

torum. gifter pifeatorem è feneftra fublimi confpicatus, ( ut vehementis erat vir ingenii ) ab arce re-

15-27. xn cedere edicit : & nifi pareat, habiturum mox infortunium. Nihilo ille conftantius, concern-

■tyartio. ptis minis, fubinde pifeiculum attrahens, atque efeam mutans, fecurus pifeari peroit. Ste-

phanus pro indigniffîmo habens » feinfuo regnoàlixa vili contemni, famulo (Gulielmoei

nomen) tormento eum iratus fubmoverejubet, Haud cundaater is, quodjufsuserat, heri-

le imperium exequitur : trajicitglobi jadu pikantem gregarium per adverfum pedus. cor-

ruit iBe, deöuente è manu virga in vulnus. Temerarium mehercle facinus , ne dicam ftul-

tum qubd cum undique in arce ta m infirma, nulliique prxfidiis impofitis munita, tantis fa-

dnoroforum militum cohortibus feptus, obfeffufque efset, periculi lui non admoneretur:

bi nec auxilia expedaret, quorum adventus à vi illos & grafsationibus reprefEfset. Quare

temerarium facinus fimilis ftatim exitus eft fecutus. Manavit repens rumor atrocis fadi in

proximos vicos, inde ad duplicarios & centuriones ; à quibus tantae copias authoritate magig

tum (quia militari gloria inter fuosilluftres clarique erantj quàm imperii jure furfum prorlum

jcircumducebantur. Ad hos fimul undiqueefterati unius cade milites concurrere, indignari-

que cum ingenti fremitu, focium fortem virum nullo fuo merito ex arce trucidatum. Cujus

mortem fl inultam finant,rufticosetiam undique jam arma confociaturos, à quibus omnibus

locis per infidias incauti opprimerentur. Exemplum in hoftem edendum,qui prior hoftilia in-

tulifset, utcunque res caderetquo reliqui mortales edodi, interfedorum pœnasin authores

juftè verti fcirent.Concors omnium difsonus clamor erat hic deniqs, "t ukifcêdi magis necem

gregarii, quàm praedç ftudio arx expugnaretur, ipieque Magifter fuo fanguine cadfi nectm
expiaret. luratur in centurionum verba efferatis ipiritibus, ab oppugnatione non recelfuros
prius ,quàm arcepotirentur, i plum que contrucidafïent, qui facinus confciviffet. inde ex-
pugnationi ultima: inftrudi, arcem ingenti clamore cingunt : collocatis circuitu tormentariisj
dilpofitifque ita, ut addudis & collimatis in feneftras, & rimas filfurafque muroru^i ac tur-
riumtormentis,adprobibendamindedomefticorumpraefidiorum vim, reliqui tuto machi-
nas admoverenti Quare ii pauci qui intus erant j nullis telorum generibus de feneftris aut
pinnis fe ab impetu efferatorum hoftium defenderepoterant. Omnibus inde copiavum viri-
bus per foiTam murum invadunt : atque undsque fcalisadmotis, ingenti certamine in lUixima
mtuntur. Pars feneftras fubdudariis furnbus in traniverla confertaque e.^rum ferramenta in-
jedis convellere : alii januas & limina è cardinibus, poftefque ipios fuccula demolirii Non-
nulli tormentario pulvere indito feris,vedes ac peffula perrumpere: omnes ad iubeundum adi-
tus tentare : magna vi rem gere e. Intus tvepidatioingens erat ,& metus, armifque quibus
poterant p> tiffimum , ex occulto feneftris hserentes fcalas cum fcanforibus deturbare : impi-
grè quifque fuis ftationibus patentia loca tueri : folum cavere, ne qua tormentariis expofiti
confpicerentur. Itaqae diu virtute ma. _;is, & loci natura, quam armis arcem tuebantur. Co-
chlea erat, per quam ex imo locofurfum gradibus afeenlus patebat, per intervalla rimis fpecu-
Jatoriisperanguftisdiftindaw Per hanc in fuperius conclave fuos inbortaturus ordinis praefe-
dusafcendit. fortè clamoribL S diflonis expugnantium inferentiumque 1 calas turbatus f ueri-
tum credo aditum aliquà in arcem patefadum) admoto fiffurae capite explorât quafi tut6,ec~
quafortuna fefe daret, aut hoftes impetum remitterent. Ibi globi jadu per frontemtranfver-
beratus, retrorfum abiit aliquantum, ac propemodum prae vertigine concidit. Defcendit
tamen genibus labantibus vacillaotibufque femianimis : ac progreflusin atrium domus, apo-
plexia fubitb idus,exanimis in terram in fuorum confpedu corruit. Accurrunt deferris fta-
tionibus hero famuli opem laturi : cum lentiunt animam exhalafse* Oritur totis aedibus com-
ploratio : nec Ipes, nec voluntas eft ampliustuendas arcis, id anxiis, ut reb. fuis & vitae pro-
fpiciant : cum undique inter ha:c conferti diffradis foribus, & per feneftras illa\'pfi, arcem
eapiunt. Cum armis obvios primo impetu efferati trucidant. Sacrificum caefi heri eorporr
imminentem j dum animam ejus precibus Deo religiofe commendat, in veftigio obtruhcant j
ac fuper mortuum adhuc palpitans cadaver devolvunr. Sed ne adhuc quidera his fuppliciis
exaturati, inrecentiftragefufosetiamrabieplufquàmbarbarica crudeliter ferro defasviunu
Famuli qui in teftudineatum turns columbarium trepidi fubdudi fcala fugerant, padi fidem*
inviolati dimittunturi Reliqui arcem diripiunt* Hucftàtimfubmultumin has rëgionës ac-
cefsum, quantum ruft forum erat, omnes Tuas opes tanquàm in inexpugnable praefidium
eongeflerat. Univerfae hae quoque cum thefauris fandioribus ordinis Teutouici , ptae-
êx militibus fuere. Vafa tamen argentea graviora ducumjuffu in mediam concioneni
eongefta, reddere coadi funt. Rumor patrati facinoris Ultra edum allatus, cùm plebem,
tum pleramque fadionem ,incredibile didu,qukm turbavit : quos de Cënturionibus fua
éxiftimatio & dudum perfpedafides fefellerat. Cohortes ftatim patrato facinore juftam
Ultrajedinorumvindidam ,malaldi confcientia veriti > metu pœnae ob latrocinii fpeciem^
diverfis itineribus alii alibdomos quifque fuas dilabuntur. Efferarat casdes Praefedi Teuto-
num, fadionem ad odium execrabile araffatorum , ad quos carpendos mittuntür extem-
plo equkes, Septem in ripa Vechtas oppreflî , retradique in urbem à fuga , tertio
quàm in carcerem dedudi effent die , in foro Palatino percutiuntur. Centuriones an-
cipiti periculo foliciti, antequàm à fuis deftituerentur, & prxda onufti in perfecutorum
manus pervenirent, cum parte copiarum Leccamtrajiciunt : ubi expofito in ripam milite, &
fide publica implorata , Viennas Herculanorum aliquandiu commorantur. Recens ira ad
eosinlèquendosftimulabatEpifcopum ,&fadionem : ad quorum aegras mentes iliud quo-
que açcéffit, quod Brederodius prjnceps ad robur oppidi fui augendum _sëxulibus latronibuf-
que afylum aperuifTe videbatur, quibus à divinis humanifque rebus nihil tutum foret. Eam
âutem\'animisegtitudinemEpifcopus nihil diffimuiavit , cum Ultrajedini per litems expo-
ftulatrices ad ilium datas nihil impetrarent, legatosipfemifit, qui cum eo coràm de acce-
pta injuria expoftularent. Mifli autem funt Iacobus Mindenus, Frcdéricns Seidenacker,
Lubbertus Walanus, & extra hos pauci alii. Caeterum Viennam hi profedî, ubi poft a-
crem expoftulationem eb fpïritibus pras ferocibus efferbuiffent ₃ ut.njfi, quos depofeerent. \\l

traderentur Ultrajedinis, talionem Brederodio minarentar. Quafc rebus ïrifedis, & aegris
animisdifcefsumeft. In meta interim erat Viennenfis, ne qua ecnephias ab Ultrajedinis
cooriretur, quos non quieturos fciebat, quin aliquid memoratu dignum defignarent: vigi-
lias nodu in muris^!, cuftodes interdiu in portis & fpeculis collocat, ne incautus oppri-
_ mererur» Arx hui g inde erat, fitu loei & opera fatis munita, Termeida appellata ,mil-

te capitur ^ P^a^^us à Vienna, à Leccas ripa ad teli conjedum fita, Hue fub nodem pradiil Ukrajedi-
domwJ- nus ledum manipulum occulté mittit, qui earn novisartibus invaderent. Hi prima luce
Tniidtna. vadumtranlgrefli, inulua abditi in infidiis tantifper latuerunt, donec praefedus praefidii
Fontanus in ®dem Meidenfem proximam ad factum cum famulitiodefeendiffet. Oriuntur inde duo,
lib.xi.fol. adtexendamproditionemdeledi, monaftico cellariorum fratrumhabitu, capitibusattonfis
cucullati. Hi placidé pulfato oftio , à famula infidiarum fecura intromiffi, aditum occu-
pant. Ibicummugituexoccukoemergentesreliqui,accurruut, arcemquc extrufa famula,
iifque paucis qui intus relidi erant , capiunt. Extemplb quicquid telorum ad arcem à
Brederodio defendendam ibi inventum fuit , conrra incurfum hoftis dilponunt. Nuncio
invîfe arcis Viennam allato, heros primb non fatis fecum caufam hoftiliter ab Ultrajedino
"illat® visreputarevaluit : cum quo femper quoad licuit, fidam pacem & amicitiam coluif-
,.fet:ne quid dicam honorificum nominis *titulum, quem in iplaurbe gererct. Deinde fub-
* Burgrd\\>ii _monj_tus ^ f_uj_s } ^ _maU propter exules partim aeeeptum, partim quod centuriones in fide pu-
Bmhemios ^mttâ tnuros verfari pateretur, intellexit confulto opus elfe.Et quanquam exafperato ani-
VpoflCuyc- ^mo arma illata indignationem movebant, cenfuerunt tarnen fedatiores ingenio viri à confiliis,
fyos Burch- priufquam ipfe vieiffim hoftilia tentaret, per legatos res repetendas elfe Mifli extemplö
graviosTra- ad Epifcopum legati ,ad altercationem ufque de illata "injuria difeeptarunt. Captari in fe bel-
jeBenfesyvi- Ji materiam, cum domi inteftinae feditionisconcitatoresdefint. Haud fads eum haber«, do-
detur Bur- _mefti_cam f_aCem tumultibus flagrantem jam extindam effe, nifi finitimos principes quocun-
Tralftmfv que praetextu laceffat, & ad bellum provocet. Majores (inquit lcgatus) noftri focietatem
ad Comités neceffariam magis quàm utilem cum populo Ultrajedino & epifcopis ob nominis in urbe
de Goy per- fumofum titulum femper coluere.Leccam nunquam cum infeftis fignis trannfivere: ne à fein-
vtnijfe, à juria prius orta diceretur. Et nunc fi illo argumento vos laefos querimini, édité, ut fit quod
quibus ad domum referamus : fin minus, prafidia deducite, ac res ablatas reddite. Quod fi illa facere
Viantos & reeufatis, pati quam retaliare injuriam malumus; quando armis difeeptare non Übet, Ad ea
ad Treden- ^^roc^^us Epifcopus. Nulliobfeurum effe, cur Leccam tranfiflet, atque arma prior intuliffet,
rodtos tin Neque ipfum adeo Brederodium fallere ,quantumvisdiffimularet. Exules nuper in fui pri-
quorumfa- mum, inde & nominis T Jltrajedini odium eum apud fe habere : à quibus hoftilia indies adver-
milia adhuc fusamicosfuospofitisinfidiistentareatur. Adhasc, paucis diebus haud clàm efTe,qubd in
todiemamt, parem contumeliam latronesillos fceleratiffimos ,à quibus haud itapridem in Marlorum ar-
celatrociniahorrendaperpetrata effent ,inintimo pene confilio haberet. Id à fe &Ultraje-
âinis ordinibus per inde aeeipi, atque ipfius tacito confilio & ope illi adjuti effent. Abunde
hinc conftare, ab eo prius damnum datum. Quod vero amicitiam & focietatis fidem jadita-
ret,fciret earn his ex rebus ab ipfo apertè prius violatam : Proinde fe hos ad fupplicium depo«

oppidum receptos querimini, nihil eft quod ad vos pertineat : cum vetus fit exemplum , pa-
p r tria profugorum & exulum in aliéna ditionefidem publicam fupplicixer petentium mifereri,
ties\'\'exulihn ^ ^ ï^ure gentiumexoratam miferis fervare: nifi veftrumimperium in nos etiam prolatum effe
non dene- fortaflis arbitremini. Ut jam è Vienna ad vos opprimendos ,texendamque proditionem pro-
gmda. fedi fint, id publico confilio fadura certè convincere non poteftis : & veftrum effet, his ca-
pitis diem apud judicem fuum dicere. Apud nos quoque legibus fua eft feveritas, & fontibu»
îua poena conftituta : fed quam nifi in légitimé convidos exercemus. Iam quod de capitibus
Ins \'Pentium g^ra^^anti^um copiarufn tradendis, cum in noftra poteftate fint, velim ita arbitremini, jus gen-
mn violin- tium inviolabile fervatum oportere i nee ipfinegabitis , quantumvis omnia mifcetis. Reli-
4m. quum igitur eft, ut renunciata fide publica, veftr® libidini fiat fatis, refque ademptae rc-
fiituantur. At Ultrajedinus exolefcente paulatim adverfus grafsatores ira (utdies omnia le.
nit,adimitque)turpeacftultumratus,fielapfishoftibus, exarcevoto non potitus prsefidia
illico deduceret » arte agendum cenfuit. Populus ancipiti in urbe metu,quorfum res evaderet,
«ger,fadionem,eofq; qui principem hue impulerât,execrabili odio perfequebatur.Precari fo-

!um,facinus, quod patrarant, authorum capitibus aliquando expiatiim jri : ne quod pauçoratn
eonfiîio admiffüm effet ? id univèrfi ad poftremum luerent. Nota enim vulgo erat vehçmen-
tia ingénu Brederbdiani : necinjuriam fie inuitamakituram, quacunque via id fieret. Sufpe- \' ,
da erat in primis cundatio viri ad vindidam, reputantibus prematura confilia fepe in fogii
cem exitum lortiri, lenta verb tnajori irïipetu fufcepta/aufpicatius cadere. Et quanquam eum ^ntin^^ntiepifeopo imparem efîe fatis conftabat, timebant tamen, ne imploratis Burgundionum opibus °^a\'^L(quod ea cundatio minari videbatur ) & amicorum fide in fines fuos effufus viciffim hoftiiia
inferret : & magno paucorum ftulta libido ftarët. Deferuelcente itaque indies ferocia₃Epif-
copus cura apud animum fuum anceps periculumreputaret. cœpit prim inn per lire as ad Bre~.
derodium fadum exenfare : transferreque ,fead reddendumimpelii pofife >quod ademerat, fi
locus colîoquio legatorum deftinaretur, Inde médius bis intervenir Geirus , per internuncios
amicos Ultrajedini nominis, haud pacis farcièndae ftudiofos per inde, arque li, llandorum o-
pes formidantes, indudus. Poftulat per literas ad utrumque fibi deferri difeeptandae contro-
verfiç arbitrium. Abnuit neuter. Epifcopus enim res quoeunque modo redditashac occafi-
onecupiebat. Brederodius haud obfcurè advertens quid à prmc.pibus Ultrajedmi nominis
îaiium rerum artificibus elaboraretur,fidem penes arbitrum çonftare jufîit. Gelrorum Duk
paucispbft diebus ₃ quàm ita inter principes conveniffet, occulte per literas aras Meiden-
fis prsefedo imperat, ut extemplo ex ea dedudîs prèfidiis, ditione Viennenfi dec«-
dat .-jam inter Ultrajediniim & Brederodiiim de pace convenifse. Iile vim
hoftium veritus , priufquàm pacis fides omnibus innotuifset, no-
de cum ptasfidiariis furtim tranfmifso vado
.Ultrajedum fugit.

O C U !S monet, ut intermiffa paululum rerum Ukrajedinarum nar-
ratione, ftilus ad ea recenfenda revertatur, quae circa hos dies inter E~
pifcopum & Amorfortios agitata fuerunt. Hi cumprincipi ob fuprä
relatas caufas ad execrabile od iura uique invifi eflent, via baud facile
inveniebatur,qua eorum pertinacia retunderetur. Nam poft tot infidias
pofitas, cum nulla fceliciter fucteijiffet, omne pen£ confilium vindi-
candifeamilerat* aliud itaque per hos dies ccepit. läcobum Nivel-
dium ex fadione equeftrium primaria, prasfedum in praefidio Amifia-
no locat, paratum (ut videi atur) certamina cum vicinis ferere , ini-
.. micitias & odia infefte exercere. Primum is adortus eft Amorfortiorum munici-
uldii zran- P^eS; fp^arfimproximis vicis agentes: ab his tnulta in\'qua poftulare: his indicia, accufatio-
dis domina- ^nes> muldas minari* Ab his procemüs ad civitatis jura & plebifcita inufitatis commentis vio-
landa animumappulit, ut ex compado rem geri palam appareret. Monitus ä fenatu per lite-
ras, utab mccepto defifteret: ac fi quid vellet, jure fecum ageret: refpondit, fe principi fuo
juratum, nihil nifi ejus imperata exequi: led vix quidquamadhuc ä fetentari cceptum* Co-
lonum quendam Waembergenlem b villa dominii Amorfortiani nodu in ledo opprefldmar-
ripuerat: hunc indida caufa, nulloque judicio damnatum ,cum memor. bili pofTelforis damno
in vinculis per multum tempus affervabat. Ablato , abadoque omni armento, ac fupelledili-
bus, nihil praeter rureftre ajdificium, & vacuum fundam rehqui fecerat. Quare villam , ut ca-
lamitöfam ac fatalem, cum agrorum cultores abominarentur, de erra incultaque aliquandiu ne-
gligebatur» Captivo interea e vinculis eaufam dicendi poteftas oon fiebat» Mittuntur t ci-
vitate legati ad praefedum, ut ex fide veterum privilegiorum (quia fonticana obtendebat cau-
fam) reum liceret vadari: aut fi pecuniae res fbret, bonis poediis fe cavere velle. Sed ne hie
quidem aequi quidquam obtinuerunt. Vim inquit prsefedus} fecit in faburbana princip.\'s
jurifditione: quare capitis judicio damnandus eft» Yosemr. ha d fallit.eum nuper cum manu
civium foenum cujufdam igne in agrocorrup.fie. Damnum infedum prius redditum opor-
tuit, qukm de vadimonio verba fiant, diiputeturve aut de privileges ma jorum agatur. Q ua-
re inanem operam fcribendo legati onibufoue mittet-dis fume re deiinire pro crirnine fi noa
extremasjcerteexprincipis arbitrio poena? dablt: nefimilis inferendi vim per voslicentia alios
in pofterum ad nciärium exemplum invitet. Tum Amorfortius.

7mLegati. J- J nifje, & jure e gifle cum reo oportuit, & injur iarum formuUm
prmcipis nomine intendiffe : ac non infolenter in contumeliam Amor-
fortiorum hoftiliter direpta villa, ah aft o que omni pecore, e ciyispr*-
dio extraBum prehenfumque ruflicum in vinculo* conjecifje. Sontifce-
lerifque conyiBo certe fua mulBa par at a ertt. Jmprudens locorum » in
quwus me dim con/ideas : & populi> cum quo fer is (utcunque cadat)cer-
tamina, nunquam incept atur us ^fi cogitares, id quod major thus tuis, qui
in hoc ipfo prafidio prafeBuramproxime gefjere,e*venerit,poftquampo-
fulum yAmorfortmm lacefere cctpere ₃ tibi quo que eyenire pofe. Me-

tomrhffipev occafionm infortunium feras₉ reidisßto -exfbre effe,
nonUfumprms.

Piâefe&uscôritëmptis^orfottîôrum expofitiîationibùs ,lp^:rintipisjuffum obfotna\'tusobi-
ire pergit. Petit extemplb per literas fenatus fidem àb Epifcopo legatis mittëndis ultrô citro- _c ^J \'^; "

rabiles in àgrariis adminiftrationibus cögndfCeret : à quibus iptî & coloni fuiindignsscontu-
tneliisafficerentur» Refpondit Epifcopus, Calend.Iun. fe mirari,cur bonam paefem ab fe exo-
rarent, cum ea non nifi ab hoftibus,& iis quorum fides fufpeda effet, peri foleat» Quod po-
tuitj omnem benevolentiam erga ip\'os femper declaraffe ; nec dnbitarè , quin ita quoque de le
exiftimarent. Tantum abeffe , ut hoftilem fpiritum aüt infidias ab iëie me eueren t. Nihil mo-
ratus fenatus, legatos mittit quatuor fenarorii ordinis principes, Iacobum Dolrerum joannem
Solium, Gerardum Sofium, Nicölaum Gerârdi filiumi B; evi pbft hi profedi Doreftatum ve-
nerum:. Nuncio in arcem Amorfortiorum legatos adveniffe aliato,poftridie exponendje lega-
îionis fis copia fada» Hue intromiffi _s principem pedibus holoferico fàfciolo obligàtis humili
feimpodiofedentem, pallidum extremaque maciè confedum, (ut qui ab adverla valetudine
«ondum reftitutus effet) ac plané Trophonianum aliquem offendunt. Affidebant dex<ra is-
vaq; ab intimoeönfilio,IacobusMindenus,Fredericus Seidenacker, Badrianus Rhedius_$Gyf-
bërtusHardenbrochus.Atqueinterhos praeterfpem & expedationem praefsdumarcis Amifi-
anç offendunt. Et quanquam hi commodiuseum coràm de vi & indigniä contumeliis accepté
eriminari, ac viciffim ille fuam caufam tueri potèrat, quàm fi in abfentem muîtas acerbas
àccufationes cumulaturi fuiffent, non fefellit tamen Amorfortios, quid inter ipfos aleba-
tur. Diffimulata interim in praefënti folicitudine, Ûolrerus exorfus eft acetrima oratione *
indigna ,quae indies à prœfedo paterentur , exponeré, caque axaggerare, quantum dicendë
Valuit. Perillum jura patria ,inftitüta majörum , beneficio prilcorum antiftitum accepts
privilégia jlaudatas corifuetudines forenfes in fuburbana jurifdidione, in villas & praedia
plulquàm tyrannica ferocia faevientem everti, Colonorum paffim fugam fieri, alios arreptos
indida caufa in euftodiam trahii Vt vis profit, caulas eum comminifd j a\'e |}rirjcipis impe-
TÎum praetexere* Vellê feire le, num haec illius juffu exerceât, an privato confilioi Pofceré
res ablatas reddi, indigna illata farci ri aliunde ,atque ilium facinorofum ob graves injurias
inemorabili multa anquirendum. De his certiores fieri cupere, ut effet quod domum regres-
fi ad fenatum referrent. Finemdieendifëcerat Amorfortius. Legatis paululum exirejuffis _tNiveldius inconfilio manfit. Diffimularunt tamen dolorem in praefënti Amorfortii, & in-
dignitatem, quam paulo pôft aperto ftomacho detexerunti Iritrb mox revocatos, magntè
certatim clamoribus toto conleflu aggreetiuntur ■: nulla vox fatis gravis atroxque invénitur _squa dignè ap pellen tur. Sub haec pàulifper filèntio fado, Aulae pratfedus acerbe in eos in-
vehitur, nihil expurgans praefedum Amifianum,fed translatione utens: Non eft, inquit_scur vos Amorfortii rogetis, quo confilio, luo ne an alieno, veftras poffëfïionis colonos arri-
piat prasfedusNiveldius. Quod ut feiatis, quicquid hujusgefîit hadénus, épifeopi juffu _à ,
cui jurejurando obnoxius eft, geflit î & graviora in fua jurifdidione deinceps ubi juffu s eritj
moliturus. Necveftri fori poffeflîones jurave ufurpat, cum extraurbanas îurifdidiones ad
epifcopum pertineant. Vana interim fub veftro nominelibertatis peiluafione f cinorofi ho-
mines agrarii tuti, quicquid neqiïejure, neque cönditionibus acquis obtinere poffunt, ad id
occupandumaperta vi palàm utantur- Veftrum exemplum imitantes, libidinem pro jure ha«
bent* Pervicaciae impunitas vobis ad omnia animos facit, ut ubique etiam jura libertates-
queallegentur. Habet in memoria adhuc princepsrefradariam illam fuperioribus annisper- >
t^aciamveftram,cumtemporibuscivilis difcordiae,pervostantis &tot tumultibus con-
quirenda pecunia differretur. Qua ex re irritatum ejus animum multo adhuc inclementiorem „[zj!^
experiemini. Injuria tardé fenefcunt. Adverfus haec, multa quae vîderèntuf oppörtuna, A- ⁿ^^cm<imorfortius refpondiffet,quorum alia probabiliter refellendo.alia defendendo, continuis orati-
onibus aliquot horaS confumpfit. Exitus hic ad poftremum ab eö orationi eft impofitus
Conclamando obteftati funt, mdignam vim fibi fieri, & opprimi fuam libertatem. Vel illuä
rem ipfam coarguere ■> quod is cujus criminandi caufa hue conveaiffent, contra jus gequym-

%6 RE RUM ULT-RAIECTINARUM
que 5 exeuntibus civitatis A morfortiae legatis » in confilio, reus adus, permanereî. Tot"de-
— îiiquehorisïruftra difceptando abfiimptis. cum epifcopus ad omnia obmutuiffet. Amorfor-
tiamlegatirédierunt. Per eosautemannos,quibusotiumreip. Vltrajedinae turbabatur, aerîs
alieni?bbimpenfas,qUaeinvariosIegationum ufusfadse fuerant, ad quatuordecim aureo-
rum roilia, & feptendecim , conflatum faerat. Vt ea redigerCntur, brevi dies ordinibus ad
conveniendum ediekur hisipfis diebus,ut quantumimpenfarumfadumeffet,communidi-
îionis fujanptn. diffolveretur. Quae res tametfi ad Vltrajedinos, à quibus id aeris pecuniae ino-
pia turn conflatum erat, propriè attinebat, ad audiendam relationem ,aliaetamen civitatesè
coniuetud\'neperliterasad conveniendum eodem accirae ,didum diem quoque fervarunr.
Propoi\'iro hoc tum in confilio nihil aliud fuit adum, quam ut in proximnm conventtis diem,
qui tum eodem ind.cebatur,conililtatio intégra rejicererur, de conquirendis conficiundifque
milibus, quorum index capitatim recirarus ledufque ibi fuit. Exemplum indicis.de fadis im-
penfis, civitatum \'egatis pecentib -s eft concelsum. Domos quifque fuas reverfi referunt. Ar
morfortiae, poftquam legat quid in conventu ordinum propofitum in confukationem proxi-
mi concilii fuifset, retule-\'e,legendem exhibent indicem capiium, in quern ufum ea pecunia
infumpta dicererui. Nondum ad finem legendo per entum erat, cum ab omni concilio uno
orerecitantifitreclamatum. >\'.:cqua? inver cundiaefset, quod Ultrajedini nulla fronte pro-
ponerent civitatibus de contribue do,ad ea débita, quae ipli fua tpforum ftulritia, nulio focia-
rum civitatum neque conienfu, neque confilio parafsent ? Quid fianimamnex^; deberent? Q-
lim cum Amorfortii iniquitate fortan».,⁴=mill per mteftinàm cai mitatem omnibus penè Hol-
la- ^dici nommis civitatibus ob«: ti efsemus, ut capita vix è portis exerere beeret , meta ne
vel retme entur, vel nexi intercept! in vincula ducerentur : nulla Ultrajedinorum ope adjuti,
jimoyffoytii ipfi nofmet argento fado Sc infedo in aeranum certatim collate redimebamus Tunc Sc ma-
in cottatione tronarum pecunia ilgna arge\'tea quoque congereniium,noftrum aerariumadjuverunt.Smul-
pttblici lingiacae inimicitae nulli fe è non morcalium in confpedu adhuc fedent Hxc & id genus a-
quamegen- li_a i_)Uc fpedàotia abfentibus occlamantur. Quare in did mi d em conyentus non fervarunt.
*Mammn\' Et quia fine illis neque Iargitio agraria, neque receniusdomorum rufticarum conftitui pote«
pietas er?a ^ratJ ^cum diem conciiii non pbfèrvarent,nec ad frequentiores ordines confukationem fuam per
%mp. A- literas faitem défe rait, rati tili id qu< d res erat, eos reftitare ne conferrent : ad principem il-
morsfortio- lico, qui fatis ab ipfis ftab.it, rem integram déférant. Erat adhuc is à diuturno morbo invali-
mm. dus, aegerque. Quamob;em eum perpellunt (quia non minima portioejus pecuniae illi addif
da erat, quo alacriu^ negotium urgeret)ut diem Wicam Bauvodaram conveniendi ordini-
Munera bas mdiceret ;eoqueRhenanos,&nominatim Amorfortios ab domo exciret. Cupidè &
^:\'quUjz$nt j__au(j _cun^_anter poftulatum Ultrajedinorum Praefa] exequitur : ut principes facile omnes
apu prnct _munerjj_{3us CO}rrupti, divinaetiam humanaqueomniavenâliahabent : gurgites inexplebiles, 8c
* * edaces populoram voratores : quorum fitim Tantaleam neque Tagus, neque Padolus, quan-
tumvis auri arenas rebulliant ,unquam expleverint* Per banc turbatum fuit ocium populi
Ultrajedini,longae pa ci aflueti :hinc calamitas Sc everfio ditionis magna gloria & opibus flo«
yitrajcBi- rentlffimae ;hincprimatotiustragœdiae fcaturigoerupit. Breviquàm id receperat Praeful,
nomn cala- xvin Cal Iun Jiteras Amorfortiam dedit ad fenatum. Ledae autem funt eodem die in hçc
mitas omis _verh_a, Ex quo Epifcopus tenunciatus, !k in hanc regionem procul ab domo accitus veni, ma-
grii fùmptus cùm in alios ufus ,tum in crebras legations contraque grafsantem jam nuper fi-
ne duce latrocinii fpecie peditem, à me fadi funt. Scopus autem eorum hic fuit, ut in ocio Sc
pace noftraditiofloreret: id quod fedulo pro viribus noftris praeftatum fuit» Sed aliquanto
grav;o::;bus-impenfis cc-nftirit controverfia identidem ab Hollandis iterata de paludibns_t: quas
utmam publico & commodo & quiete circumcidere licuifset. Longé ve-o maximam par-
tem in equitum prsfidia, atque peditum. quae Ultrajedo adverfus feditionem feceflionefque
civiles impofuimus, proflram efse» haud dubito quin vobis conftet. Qnare aequum eft, ßc
par _; vedigal abquod conftitui ,quo hoc aeris conficiatur aliquando, volque redimamini ab
iis, à quibus mutub pecunia abfque hypothecîs accepta efti Quoniam autem impenfç in hos
ufus fadç communîter ad omnes ordines pertinent, in contributione neminem excipi debere
cenfèo» Diem ac locum Ultrajedum conveniendi indidum oportuit, ut hxc res ad frequens
ordinum concilium referreturquem ipfe quoque-,qui indixifsem, obfervare cuperem. Sed
quia à gravi diutinaque adverfae valetudinis conflidatione, corpore adhuc languidusfum &
ssger, ut conventui interefse non detur? primo res ordiaum, in primis autem religionis, mag-
..........* " gmmi-

gno confenfu obnixe h. me contenderunt, ut locus habendi conventns Doreftati edicatur. I-
ciem reliquae civitates per legatos flagitarunt. His a fuis quibufque permittetur poteftas,con-
ftituendi quod e re communi vifum erit: ne confultando tempus extrahentes j in novos & in-
explicabiles labyrinthos malorum denub abripiamur: id quod fuperiori triennio heu nimium
experti fumus. Velim vos legatos hue vellros quoque ad xxv. Cal. Iun. e fenatu, cum inte-
gra tranfigendi conftitutionem poteftate citra relattonem mittatis; ut eo die Tub Vefperum
in diverforio adfint. Mane poftero die ftatim ad confultandum mature convemetur*
Poftridie vetusac novus fenatus in hujus rei deiiberationem habitus, fado fenatufconful-
to,in haec verba per literas principi refpondit. Non eile & repub. poteftatem tranfigendi
quicquam hac in re cum ditionis ordinibus, cuiqam permitt\'ere, quamvis tutum ipfe obten-
deret, & periciilum avertere videretur. Sed & caufam ejufmodi efl\'e, ut ejus deliberatio fit»
penes quos fummum imperiumin repub.elTet. RetulifTe itaque hanc confultationem adve-
terem fenatum & populum. Decreviffe autem,fciffeque hos, ut ea quse legatis mittendis man-
darentur, fcripto ad concilium Doreftatum dato refpondercntur : ut ordinum atque civita*
turnauditisfententiis,AmorfortiorumrefignatisUteris,fenterttiaenondefiderarentur, (noii
enim fefellit eos qub iret tam prasceps ad decernendum confiliumjne quid obftinatiam calum-
niarentur.Casterum eorum fententia fcripto tranfmiffa,baec iuit.Multis in exordip verbis fpe-
ciofis excufabant,cum illud,quod convocati cum aliis civitatibus legationes non decrevilsentj
turn quod extra neceffitatem, integram rem ordinibus non permitterent i temporis rationem
enim ad earn rem maturius confilium poftulare; Velle tamen principi & ordinibus fcripto id
confilii dare, quod per legatos daturi fuifsent, utcunquie acciperetur- Omne ftudium praefulis
confervandae pacis, 8c ocii public! firmandi jufturn fe habere & bonum : verum hoc unum fi-
bivideriab ejus dignitartealienum else deberejqubd cum ditioomnidifficultate , parta poft
horribilem tempeftatem tandemtranquillitate ,fe evoluifset, & onere quinquaginta milium,
quorumcollatiodifHcilisfuifset,levataforet: nunc earn ipfe in novam malorum excetram
•conjicere adoriretur, quafi tot tantifq-, malis nondu fatis edodus elset, hac via rem Ultrajedi-
nam in fuum ipfius exitium defluere. Impenlas autem haSide quibus folvendisin praefentia di-
fceptaretur,fadas, nihil ad fe aut communem ditionem pertinere: quartim cum bona pars ab
Ultrajedinis per inteftinos civilefque tumultus nuper cqnflata efset, in confefso (tare ad eof-
dem illas feparatim pertinere, iniquum peti h le aliarum civitatum legationibus, ut enm
publica ditionis calamitate eoram amenriam in communc luerent. De paludibus verbj in qua*
rum lites cum adverfariis,& legationes, non tenues fumptus Fa<9ti efsent > commentum impu-
densverius ,qu^mludibrii fpeciem videri. Ethos quidemnihilo magis publicos, qu^mil-
los,adUltrajedinorummotuscompefcendum, collocatos. Placuifse femel frequenti ordi-
num concilio, cum luculento decreto fado, ut fundorum domini ad eas foli, quae fierent, im»
penfas deinceps tenerentur: atque ill® in dominia earum, de quibus lis agitaretur, privata
conjicerentur. Se cum aliis antl tempeftatibus, turn fuperioribus annis in difceptatione de
jure paludum, legationes fuas publico fumptu ex serarioetiam mififse j fimulque indies mit-
tere. Et ne tanquam vanum id coarguatur, fuperefsequaeftores, quorum calculi relati earn
rem teftarentur. Quare non magis fe teneri ad Ultrajedinbrum impenfas, in domefticos u- ydmorfor
fus, in legationes fadas, qu^m ipfi olim ad oduaginta milia tenebantur, ob quae omnibus
prope mortalibus civitas Amorfortia in Smullingiaco negotio obnoxia fuifset. Qua tempe- ⁵ftate, ut ipforum fides non implorabatur, quo pecunia adjuvarentur, ita nihil fua fponte vi-
ce humanarumfortunarumcivitatisfociae eos commotosfuiffe. Gum ea controverfiajuftiori
ratione publica ad conferendum, quam haec fit, effe potuiffet, quare ordinum fidem turn
imploraffe debuifsent Amorfortii. Recitatae in frequenti ordinum conventn hae liter® Do-
reftati effecerunt ,ut turn conftituendis collationibus fit fuperfefsum. Laboratum nihilo fe-
nius eft ab ordinibus ut conftitutio tributaria aliqua excogitaretur. Et quamcunque ingredie-
bantur viam, unus is fcrupus obftabat, urgebatque, qu6d Amorfortii ubique intercederent, ut
ipfi a contribuendo immunes efsent. Ratus princeps cum eo popuio mitius agendum, blan-
dimentiseos adoritur. Quarto nonas Iul. Hadrianum Rhedium, quem civitati charum , &
gratia popular! plurimum illic valere conftabat, Iegatum eo mittit. Poftridie quam venit_affenatus ei datus fuit: in quem introdudus, quid mifsus efset, breviter exponit» Repetitiseo-
_rum annorum variis cafibus, in quos praeful infoeliciter inciderat, docuit qua vigilantia, ab-
lata olim caftella, oppida, arces, ditioni grandi % re reftituifset, Inteftinuai inde incendiuns

•orttim: cui mederi cupiens, cum non poffet, caufam illi fuiffe periculofae valitadinis,^ qua nè-
que etiam dum convaluiftet. Omnia autem fua confilia hue intendifse , ut quanticunque dare-
tur,hincaGelroJndeä ßurgundispacem &otiu nfuis redimeret, jura majoru^i tueretur:
pofsefllones. dominia, & jura finium pertinaci ftudio vindicaret. Quod quidem cum confta-
retobnixèabeoelaboratum, quare magnos hue lumptus fädos oportuic: obteftari ob earn
csufam praefulem, fènatum*& pop Amorfortium, utinconquifitione pecuniae fe adjuvent,
quo exolvatur iis a quibus mutub accepta efs: t: ne novas interceflione fua ( ut nuper) turbas
motulque concirent. Summa denique orarionis; uc tendebat, fi gravarentur poftulata per o-
mniadecernere, petere velimpenfarumfadarum collationem decerni. Nee pofituros bene-
ficium apud i\'mmemorem , fi id impet rarer. Inde legatus curiam egrelsus ,in hofpitium con-
ceffit.EumCois, cum fenatus placito mox illo fequuti,hujufmodi relponfij retulerunt*SenatiAn
Amorfortiü,ipfäq Amorfortiäfe ultro lemper ad contribuendü cum ordintbus ad quasiibet im-
pecfas j quae ju% effent, &neceffarise,quaeq5 publicè inditionis falutem in columitatemque
fierent,principi obtuliffe:quibus patria vitä ipsä charior effet,adeb ut fi hofte imminente,a hel-
lo vacatÏQ daretur, eam recufaturi effent id quod periculo brevi compertum effet, tantum ab
effe ut pecuniae caufae patnam communem parentem defererent,\' Sin alib pecuniae five publi-
ca? five privatae erogarentur, ftare (en entiam,ne obolum quidem velle contribuere : intercel-
fione etiam impedkuros effe, nequa conftitutio decernetur. In quern autcm ufum haec verfa
fit pecunia (\'inquit) vobis liquet: certè ad nullam lociarum civitatum publicè attinere, vel nu-
per in ordinum\'conventu fcrïpto ä nobis abunde perfpicuè demonftratum arbitramur: quod
nee ipfi inficiabuutur, qui diicriminis aequi & iniqui mifcendi principi authores hac in re lunt,
licet difOmulanter id habeant. ïnterjedis fub haec aliquot diebus, de eadem re, conventus or-
dinum ad confultandum iterum habetur, Conluetudo vetus regionis inferae multis feculis te--
nuerat,utcumdearduisditionisnegotiisapudpr«ncipem difceptaretur ,in eo conventuUl-
trajedinorum & Amorfortiorum primoresjudicioprsfiderent. Formaillius judicii quia tem-
pos am & hominum vitio corrupta erat ,multa perperam dilcrimine aequi iniquique confufo
pe^; petrabantur : ita ut fententiae fuffragiis obtinerentur magis, quam aequo. Qrdines, qui ea
tempeftate in adtniniftratione reipub omnia prolibidine impotenter t\'ltrajedi gerebant, ad
dïpravatam judieïorum corfpietudinem corrigendam, diera habendi conventus indixerunt.
Confilium in fpeciem laüdatKn, nifi fraudem lubeffe indicio compertum fudïet. Amerfortii
cum adverterent dolum: id fcilicet ag? ,ut fe poffeffione & dignitatis jure in eo judicio de-
turbatis, quae libet decemendï in ablentes etiam pro imperio reliquis jusforet: ut ordinibus
hïc fraus pjrum prodeffet in confilium per hos dies accerliti, diem non fer varunt. Lufos fe
fuis ambus, qnibus alios aggreffi\' fuerant fruftra illi, lentientes, infeda re domos quisque fuas
difcefferutit. Haec pü :co» m de\'titan fpacio inter t Itrajedinos & Amorfortios incredibili a-
nimorum ce>*«raraine gefta fuen . Redeo nunc eb unde excurri ,hoc eft ad eaquae memora-
bili cafu deinceps & var ie täte ab exulibus 8c epifcopo ada funt, Epifcopus, qui ad hunc di-
em fermè ufque firmas ab Vltrajedinis fteterat ,tum demum detedo dolo, labare cepk: uti-
liffimus epifcopatus fundioni, fi popularium, fi vernaculorum ingeniorum prudens, initib
turbarum inteftinarum, antequam fadio potentiam fuam firmaffet, auxiffetque, quod pof-
tea, confilium maturè fequutusfuiffet. Quare cum cura reconfiliandi fadionem & pujfos ia
gratiam ,ut res Vltrajedina priftinae gloriae & opibus reftitueretur, laboraret: fimul ne qua
inertia aut fecordia in hac parte apud pofteros nomini fuo officeret, dubium eft,perniciofior-
nefuerit ditioni ,an utilior. Cujus fiindolem & animum ad pacis artes natiperfpicias,vir
fuit cuilibet iaperiorum epifcoporum par: fi cafum & vices fortunarum humanarum, fi mo-
res eorurn quibus domefticè inrerum admintftratione utebatur, perniciofus , ut nemo alius.
Caeteraegregius,hifi credulitatisvitio,abaliis egregiisartibus degeneraffet. Sed fuperat
omnia bumana confilia ,fatalis neceffitas, ad quam regendam jacent confilia, & vivax fagax-
que ingenium humanum : ut falfo ac temerè faepenumero aliorum ftudiis noftra judicia inter-
ponamus. Sudatum id interim ab exulibns, effedumque eft, ut partim ä Tranfifelanis prin-
cipis animus lenita ira ad partium concordiam, ac caufarum Cognitionen® apud incorruptos
judicesflederetur: partim per principes & regulos Burgundici nominis, feditiofum popu »
lum temper eXofos, ut judicio filierentur. Horum fecreto colloquip raulta (ne indicio quae
agitabantur paläm fierent) accepit, quae adverfariorum deprehenfas artes coarguerent. Dif-
fimulavit ,ac taciturn interim confilium habuit per totafti propè aeftatem: maniiffetque in oc-
cult©.

euko, nifi ÄwJes ököis kxüriofa laetkia impotenter éxûlîançés » îmmîcis päria exilia indicio ExulumVl-
tontf idis datnnatifijueubique iöfoltaffent. Quare Ultraje&nm bis ondique rumoribus alla- ■trajeâino-
tis, à fadione trepidaturo ferièeft. Met» igitur -, rte plebs ad noyas res indinata, per bös nun-
cios aliös fuper alios è finitimiscivitatibas in urbem repentes * refutnptis mois coèmeterrum ^nnm-
occuparet, epifcopum per ltteras ex arce D o reft a t o or di n e s 111 mu k uo ie UÎtrajedum evocanr,
la m à gravi morfeo utcunque bons valetudini redditus erat» Lestas il le lïbi ea:n èccafionem
offerri, quam dudam dari iàepe exoptarat,per literas Florentium Burenorum Comitem, cujus
nominatira confiiio ad banc rern etiam antea ufus fuerat, iiirco conluiir, Erat is per id ce tri-
pus Ilèlfteince , ( oppidum id ab Ukrajedo juftum miliare abeft ) dabatqu« per lite-
ras è re prüfend natum hujufmodi confilium. Qu on ram ingens folieitudo ordinibus
tr?nquilland® confe, vandaeque à noyis motibus reipubl. ineftet , nee id foe prsefi-
diis armatorum fieri polfer : id quod ex foperioribtis feeeflioni bus mi per expert» Càtis confta-
ret: ptincipemipfumquoquefuideberepericuliadrnoneri : documente) cile triam ann^rum
tumttltus j quàm parum inter armatos civesfibi i\'frermi ad illos ànovis rebus prohiber dum tu-
tumforet. Quare adverfusvimincertam, injuriaiqueomnes,adcuftodiamcorporis-fuiitéri%
abordinibus Cquitufn turmam unam,peditumque unam cohortem >quibus mimitus urbem in-
grederetur, fibi decerniipforum fumptibus expofcet et „ Fore id non Mum ipfis ad quiet em
domefticam firmandam utile, fed etiam neceiiarium : nili mallent ex tranquilla Sc ferena lucé
in turbidam tempeftatem , majori quàm antea cum omnium coram,qusereliqaa fibi fecilîentj,
periculo relabi. Kec elfe cur id ad plebem ferant, velint, jubeantne id fieri : pofitum in ipfo-
rum ditione, quo dignitatem ac falutem fuam tueantur. Jnftrudus his artibus Epifcopus, lite-
ras T?lr raj ed um ad lenatum triam ordinum dedit. Refolutis ledifque, major folieitudo uni-
verfos incelfit : reputantes quantum îpfi aliàs, quantum Epifcopusauthoritate,blandimentisj
eu m civitas in armis effet, effecilfet. tandem hue convenere, ut (quoniam commune omnium
periculum ageretur, & falusj praefidia peditum in Urbe collocarentnr. Decernendas eas co-
pias principi per fpeciem tuendi corporis foi,ad quas conferibendas feftinato opus elle : ut pri-
mo tempore cum his, non autem majoribus in utbem\'maturaret. Et quanquam décréta prsefi-
dia adverfus glifcentem ab integro conjurationem imponenda è tepub. ducerent, täcita fufpi-
cio è fparfis exulum rUmoribus, primoribus fadionis è nobilitate equeftri inerat, & mëtus, né
alib verterentur. Auxere iliummetum crebra cum Burenfi colloquia, & infolens confuetudo,
ac frequens : cujus pater , adeoque ipfoTemper hoftili animo erga fe fuilfet. Aeceffk ad hase Confcléntïà
mali confcientia, in laevam partem ferè fufpicax. Decreto ordinum fadiofi quidam tcrrore f"j¥^tC(iX « fi
armatorum perculfi, umbraTribunorum freti, cum armati in publicum profiluifïënt, obftare
palàm conabantur ne procederet •• vociferantes, auxilia externa non ad continendam civitatem
à feditione, fed ad exules reducendos, fumendumque ultimum humanorum fopplicium de iis »
qui Epifcopo ad pellendos inimicos authores, quique adarum feceffionum concitatores exti-
tiffent, fpedare : fe clauforos illiportas, fi praeterfoos, mercenarium aut ftipendiarium equi-
tatum, aut fu pra decrêtam unam cohortem pedeftrem, fecum adduceret. Conful WulvenuSj,
r fqua vis oböriretur, pottam Albam qua urbem intrarer, occupât. Urbem eojam ledica in-
greflo, multo major fremitus exortüs, cortquerentium clamantiumque, nunc fè apertè & rem-
pub. proditam : omnia ex compadogeri. Pedites ex infefltilîima nomini Ultrajedino gen-
te, cum qua nativum quoddam odium & fatale in aerernnm exercerent, confcriptos in fe intra
mosnia collocari * Hanc elTe ftirpem eorum, à quibus bis pénè per proditionem urbis olim,au-
fpiciisFrederici, Gysberti Strabi cognomento f felfteinenfis : & filii ejus dudu Floréntiî ca- V*ie D.Bu*
pta fuilfet : huic bellum etiam fe ob acceptas illi injurias intulilfe, & oppidum obfidione ein-
xifle. Eratautemcohotsfubitariailia tumultuofeèBenfcöpiis contrada, atque I Florentio
Epifcopo (quiaraptimb®cagebantur)Ultrajedumproperanti milfa. Per hofpitiä hisvix- _t{_am[
dum diftributis, cum fenfiffet praeful talia inter cives moveri, poftridiequàm urbem introif.
fet, Betifcopios exauthoratos dimittit r tranfiata culpa in errorem & i\'gnorantiam, facile irara Binfcopk
fremitumque vulgi leniit, ac lefufpicione liberavit : magis ut id quod in anittio tedum habe- cohors ex
bat, diffimularet ».quàm ut vulgi querimoniis, aut infants clamoribus, metu aliquo compul- pugnaciM
fus, morem gcreret. Statim ordinum conventum habet : in quo de ditionis negotiis ordines
difceptarunt : praecipuè autem de vi & injuriis Hollandorum , adverfus quas nuHo jure gen-
tium agi poffet, Civium bona & ufurarias pecunias in omnibus locis manu injeda public! te-
uere : Frudûs agrorum pro libidine in foa ditioneoccupare. Sponfione cum nollent conten-

derè, apêftà vi inyafis omnibus, paludes non judicio, fed ferro at que îgni, nîfi fpónte cede-
, rent ,uiùrpaturos. Poftulaffefeconftituendemdifceptatorém, aut controverfiamjudicio di-
rimendam, contentoseas fibi abjudicatum iri : oblatis praeterea, dum pronunciaretur , fun-
dis fiduciaries: praedibuspraediisque cavere velle. Ad poftremum (quando ilia abnuerentjcau-
fam petere amplrandam : verum ab illis nihil aequi obtineri polle. Hocipfo conventu rela-
tum quoque eft , de certamine irarum inter Gelrum Sc gentem Tranfifelanam, deque eorum
errore: quorum neutrij ira,cupiditatequeefFafcinati ,cum alterius caufamfanè perfpicerent,
lëfë mutuo criminationibus inleótari, incufare, foederis fadi violatores expofcere r animos re-
fumere ,res repetere ,queri pacis conditiones à Treverenfi didas non exequi. Suolianos con-
tra conqueri, nullas pacis leges, nullam fidem fibi a Gelro fervari . Ille contrà jferociuscul-
pam àfe in Swollanosavertere. His omnibus de rebus cum crebri conventus ingenti ordi-
num fumptu habid effent, parumfuiffe promotum. Veriti itaque ordines, ne paulatim ira
ftimulante in tantam rabiem certamen tandem erumperet, utdiriminequiret : idque Gelrus
iSurgmiit anniteretur ut primùm Swollanos, inde univeriàm Tranfifelanorum gentem fub jus ditionem-
hi\'mkus que fuam redigeret, propofuerunt quod è re fuperae inferaeque ditionis foret : idque maturè
iSelm, exequendum, antequàm ferum auxilium malo accepto circumfpiceretur. Quoniam autein
hincabHollando, indeaGelroin diverfiscaufis&locis infeftarentur , eorum alterutrum in
gratiam fibi reconciliandum cenfent. Legatos ab Epifcopo ad Gelrum (quia is ex eo, quo ar-
ma ferre potaiffet ,jurejurando propè hoftem feBurgundionibus perpetuum fore obftrinxif-
fe,obcrebrasineorumagrosincurfionesvidebatur) primo quoque die mittendos, qui uti-
li aliorum principum & populorum exemplo, cum eo defocietateineunda , quo res fus
validiores eisent, pofito cum Tranfifelanis certamine agerent. Foederis leges, qus juftae ef-
fent ac bonœ , daret ipfe : quae fi placèrent, rat« haberentur. Hoc pado propediem fore , ut
per banc initam focietatem,fua potentia Se opes, in magna gloria celebritateque , Sc inimicis
rerrori ipfi foris effent : & eorum edidum de fodiendis paludibus editö , fine effedu intermo-
reretur. De exulibus vero , qui urbi imminere, aliis fuper alios nunciisindiesallatis ferrentur,
ordin.ibus curs fore , ut fruftra effent. Refrixit interim res de legatis mittendis, ut multa a-
lia per id tempus frigidè quidem, fed utiliter tamen in deliberationem ad confultandem dein-
tegrb, propofita, legniter ad exitum deducebantur : five id opera & artibus quorundam_squi
inter ordines Burgundionibusimpenfefavebant,accidit: five quod de fœdere defperarenti
neutrum habeo cur affirmem. Erant apud Vltrajedinum & Gelrum in intimo confilio fingu-
li prudentia inter fuos confpicui : nec minus apud fuos uterque principes gratia Sc authoritate
pollentes : pacis concordisque,quoad dabatur,aliis aliud fuadentibus,femperauthores. Hies:
compofito fuum uterque fecretö ignorantibus abiifdem conciliis reliquis , tentant, num via
adaeternum foedus fancienduminveniri poflet. Àbnuit neuter : quin benignè umnque ref>
ponfum , gratiaeque infuper aótae funt : uti quibus principum falus, Sc patriae cuique luas res
curae effent. Hortari ad maturandum ,quàm poflent occultiflime, coaceptum fœdus , ne
per dilationem Sc fegnitiem, confilium, indicioialicui innotefceret, difturbaretur : ut pacis
Sc fœderum leges «mulantium ftudiis faspe in bello&ocio diftrahi folent. Cogitare quam
utilis pariter & opportuna ea pax utrique regno effet. Admonere fîmm quemque periculum,
Marlix °P^{US mawrato} \' res Tranfifelana haud procul ab armis abeffet. Ab altera parte Hol-
caßonem \' Iandos bellandi cum Vltrajedinis màteriam quaerere. Quare cum hi utriusque gentis princi-
eum Vitra- pibus in medio opportun! ad exitium ftarent neceffarias magis quam honeftas in ultimo difcri-
jeBinis qii£- mine qualiiis conditiones cum Gelro focietatis epifcopo accipiendas effe. Diftulit, dum hçc
niant. % duobus defodarentur ,exulum deftinatum epifcopus negotium in aliud tempus : maximè
cum praeter expedationem praefidioBenfcopiorum tumultuario deftitutus effet. Sed in foe-
deris legibus confcribendis acriter interea laborari cceptum: & habebat res tanto plus diffi.
cultatis, quanto hoftilia inter Gelrum Sc Swollanam fadionem ferverent magis. Caetera con»
ventura facile videbantur. Et ut celerius tranfigerentur omnia , placuit principi utrique u„
num aliquem fidae taciturnitatis, ac continentis linguae m negotii participationem - utrunque
ZAppddor- affumere. Interim dum haec peraguntur, dies ad conveniendum in Apeldernam Gelro Sc
na convert- s_vvoHanis ut injurias difceptarentur, indicitur. Servato ab utrifque die, frequentes ill6 con-
*Geldlo7& convenere. Eôdem ex ordinibus Ultrajedinis, qui apud ducem gratia valebant, ad utrofquc
Siffoflaws. ⁱⁿ gratiam reconciliandos, Tranfifelanorum Uteris evocati, ut difceptatores legati fumpti«
fontanus mittuntur. Ibi duels legatus acerba oratione in Swollanos invehi exorfus eft _s nihilque gra-
/0I719* \' vius

VÎus principem futifti feri\'é dixit, qüam pétulantes quorundam îi.nguaè _s & in Te dicacitatêmi
qua cum liqueret ejus majeftatem palàm imminui, poffe fè haud iafta minus in illos arma indu-
re,qukmfi rebus ablatis priores bellum intuliffent. Fuiffe Swollas item plebcium hominem, gamïtè
qui praeter conviciamulta,infrequent! compotatione Carolum Dticem proditorem appellaf- Gddrorum
iet : nihil aperto Marte»fed omnia Punica fide,& per infidias proditionemq; gerere. Haec cü dux iicarf-
ab illo dida fuifse omnibus mortalibusConftaret, ineum lege non agi, fupplicium non fumi. °ff^etl-
Quarenifi epifcopi diuturnus morbus obftitifset, cujus rationèm haberet ; contumeliae irro-^ ♦
gat» peenas, univerfos dudurn exoluturos fuifse. Mçnfis fpacium,dum reftituatur quiritatio-
nijfumendoque fupplicio, de majeftatis reo concedere. Veile , falva veteri cum Ültrajedino
populo neceffitudine, debito fupplicio temeritatem lingu» petulcae utili aliorum exemplo &
documenta ad pofteros puniri. Excufantibusautem Swollanishominis ftatim fugam,juiseq»
fe eum ad pœnam conquiri primo quoque die, fecreto de focietatis legibus iili, quos fuprä
commeubravi, confcribendisinterimcölloquuntur. namii principeslegationis dataopera u-
trinque ad fummam quandam foederis compIedendam,ad hunc conventum raifB fuerant.Ta-
bulas ,quibusinvitus coadufque praeful in lèceffionibus ciyilibus populi jufsadeexulibus, de
aequandaplebiinreipub, oneribusferendisreligioneapprobarat ,Tribunis circa hos dies ex-
tortas difcidit : plus (ut apparebat) ad legem de exulibus à fe latani olim , abrogandam, quàm
reftituendam religioni ademptam libertatem. Nam cum,illorum quoque tum pari vi expref-
fas tabulas confignatas, hic repetere, & reft!tuerépotüilset,eas penes populum reliquit : odiö
quodam eorum , ut a quibus initium mifcendi omnia ortum efset : & p.raebuifset hac via paulo
p6ft, reftitutis exulibus inimicis, in aetërnum pendendis vedigalibus vexandi eos Opportuni-
täten!, nifi fatumdiverfum urfiffet. Quareomninominireligiofo odioefie cœpit : eum cri-
minal inter fe, eum parere id tandem quod diu parturiredi^^ iifdem fe quibus cives
opprimeret,artibusfubjugumgravius propediemmiffurum* Fretnere item plebs indi-
gnari,necadverfari audere : quippe cujus vires enervatae jamdudum/radaeque efsent. Fadio
varié bis rebus afficii Nam ut ob fradam plebis vim Isetior erat, ita cum ex his, & fimilibus
colligerent, in eo rem verti vidcri, ut de fiftendis exulibus, refcindendifque tot adis fuperio-
rumannorum moveretur : in metu ingenti erant. Auxiteamfufpicionem & aliud. Epiicopus Arcem Vl-
riihil moratuSjCXtemplo ordinum concionem advocayit : in qua poftquàm multa de difficulté- trajcHi É-
te continendi populum fub imperio difseruifset, rempup. non fuffeduram perpetuis impen- pifc»p^uf
fis, quaï in ftipendium milirare in urbe contra rebellionem fierent : ad ultimum poftulavit, fi- "¹fi^nuttbi concordibus fuffragiis locum intra muras defignandum arci condendae fuo fumptu decer- ^e*
ni. Quod fi id judicarent ad deformationem nobilium aedificiorum fore , tradi unam quatuor
portarum praefidiis obtinendam , quam libero fuo arbitrio muniendam permitterent, Alio-
qui, iaquit,nullam fpem conlervandae inteftinae concordiae haheo. .Nam cum neque mihi
pecunia ad cohortem alendam ■ neque vobis serarium ad turmas equitum per aliquot annos
fuppetat, quibus artibus potiffîmum plebstam efferata regi poffit, non video. Et omnino
tumultuandi licentiatantifper prohibenda eft , donee ferox populus longo ocio alïuetus, ar-
morum oblivifcatur. Sed nimisremiffosanimosampliflimi ordines erga rempub. gerimus JßPJtl
noftraofcitantiaipfisarmainreipub.vifcerafuppeditat. Quid quaefo tatita noftra cura, quid ^Jtot vigiliis à nobis effedum eft , non operce eft commemorare* Ex eo certè , quo omnem
vim, omnia flagitia facereoccuparunt, vix nodurna una dimicattone, eaque cum periculo e-
verfionis reip. conjunda, inermem multitudinis incondit® turbam poft duos amplius annos ,
quod inteftinum malum cœpit ₃ cum veftra clade infigni fuperaftis. Claufi trabium
vallo, & nodis beneficio caliginofe t«ti, nifi occupati fuiffent, in equeftres,in religionem, in
omnes bonos ad caedem deftinatos, cum prima aurora erupifsent. At vos viciftis : led ea vi-
doria praefenti nnmini magis, quam yeftrae virtuti adferibenda eft : ut mirentur homines mî-
litaribus artibus clari, veftram temerariam verius 8c inconfultatn, quam circumfpedam au-
daoiam vobis tam fceliciter cecidifse : neqj majorem per tenebras cladem fuifse acceptam» Ari
deinceps fperatis ftatum reip. pacatiorem abfq; prœfidiis? Nullus(credite mihi)hoftis gravior Hoftftgfd*
eft,quàm qui vidas, ademptis femel armis per ignominiam,ad arma iterum confiirgàt. Habe-
nans eofdemhqftes intra raüros, cum quibus fexto ld. Decemb. collatis pedibus pugnavimus:
fed eo infeftiores, eoque graviores, quo fint occultiores. Minima eorum pars font exiiles. At
ii quos ego metuo magis, fuut , qui intra eofdem parietes multa blandimenta dando, no\'oif-
cum vivunt, ad omnem occafionem ulcifceridi fe inteuti. Quare omnino prjefidio opus eft,

Sc quidem intra muros ne in pofterum ad arma recurratur. Atqui quid è rep. his temporibus
magis fit ducendum,aeftimare Übet. Adverfus malevolorum vim, certè nihil aequead concgc-
diam Sc focietatem animos conglutinabit. Bonis afylum, facinorofis Sc concordiae turbatori-
bus multiplex terror erit.Quod autem imperiun^quas authoritas fênatus olim fuit,injedo me-
tu reftituetur,fi in officio durantes in priorem habitumiterum manfuefcant ? Leones videmus,
& re ipfa experimur,& urfos,& fi qua funt his truciora animantia, domari : adeoque ut natu-
rali pofita truculentia, ad humanum convidum & confuetudinem cicurefcant ; penequeinfiti
ingenii oblivifcantur. fic efferati hi longa tumultuandilicentia,nifi perdomiti perpetuo metu,
barbara ingénia exuere nequibunt.Leges hue ufque lepultç,quantum obfuerinc ad opulentiam
tum publicam tum privatam,experti funt ii, qui ex opere manuario numerofam prolem domi
Vis ubi va- alunt,quique ufuris defraudantur, Valuit vis : quippe quos nullus pœnae metus coercuit.ii no
*^tat- cuftodia non anquificionem, non praefidium in quod arrepti, tantifper vindi detinerentur,dy
quocunq; modo feredemiffent, formidarüt.Emolumenta ditiahinc itaq; ad omnemordinem
provenient Jam fi quod propriü eft hujus rei,libeat expendere:ad civem fub jus Sc poteftatem
veftram redigendum,unum id efTe necefTarium,in confeffo erit,extra quod refpub.& omnes u-
triulque ditionis opes brevi alio delabentur : fed magis in pace quam in bello extremè opus
erit.Portç foris ab exulibus,intus ab infefta omnis ordinis mortalibus plebe quamvis tedè ob«
fidentur. Arripiatur quis è novarum rerum authoribus : confociemus & arma & animos, ut ab
armata multitudineXi ad arma conclametur,nos ferro defendamus: quo praefidioordines fepti,
tuti erimus.fi armata feceflione cœmeterium occupaverint ? Prœclufis fugae portis,ad csdem,
Sc fuppliciü de vobis fumendum vertentur,ne meo quidem capiti parfuri. Vincent illi perlevi
mehercle momento : quippe Sc numero Sc robore vigentium corporum fuperiores. Captus in
hac ipfa urbe ad confimilem ferè modum fuit (ficuti accepi) Gulielmus Mechlinienfis,à Lich-
Hceda fol. tenbergana fadione Sc pleraqj nobilitatecujus tarnen potentia quàm plebis minus formida-
bilis in inteftina rabïc eft.Ut eô armorum non veniat res,verùm cum omnia cafuum fint incer-
ta,dementias eft veile eorum furori ftare opportunos,ubi liccat efTe fecuris. Me timor ineeifit
ac horror,quoties mihi in mentem venit ille dies, quoad trépidé allatum nuncium exeuffa epo-
mide_s è bafilica excitus furenti multitudini ad cratem cœmeterii occurrebam. An quifqua ve-
V\'defupra ftrum eft,qui non horreat,quando fubit ilia trepidatio,cum plebe tota urbe concurrente,qui f-
4* que auro fuo argentoq, fignato, fado & infedo confuleret,metu ne opulentiorum aedibpsdi-
ripiendisimminerent? Praefidio verb pofito ,facra profanaq: omnia extra metum direptionis
ftabunt. Non imponent infueta religioni onera : non adigent ad vedigalia pendenda : non li-
bertatem veftram oppriment : neque quoties fubit in mentem, confignatas tabulas armata vi
extorquebunt, Porrb peditum in urbibuspraefidia/ut magnisimpenfis confiant, ita haud per-
inde firma funt,atqj arx foffa valloq; circumduda. _tCorrumpuntur familiari convidi hofpitü:
& cum urbano luxu, perpetuoque ocio frangantur, contemptui magis quamformidini vulgo
fiunt : ut fi ad manus ex praeparato perveniatur, rem in ancipiti pugnae eventu ponant. E ve-
ftrisannalibus mihi narrari memini, hanc urbemvalidifEmis mille trecentorum peditum co»
nmranml P"^s ^ Davide munitam, Henricum Niveldium cum parva Montfortiorum Amorfortiorumq;
Thoma Ba~ tumultuaria colleda manu, per portulam intromiffum aliquando oppreffifle. Quare rede
fino lib. vi. juxtàacprudenter finitimi principes mihifecifle videntur, qui populum fub imperio & ocio
hiftor. fut- confervaturi ,arces & caftella civitatibus impofuere i quamobrem nullo inteftino incendio
rum nee dum amburuntur, nullae fadiones ibiflagrant. Pacis ociique turbatores arrepti in vincula ducun-
Arces ^Cur\' ^autem interim vereor, ne taciti, nefcio quid diffiçultatis rem habituram , apud ani-
m chST ^{mos ve}^^ros auguremini : nec dubito quin jugum inde metuatis, exemple portas Cathariniana®
lns_t ab Egmondano vallo foffaque cindae territi. F ruftra mehercle id metuitis: plebis enim po-
tentia quaffata, nemo contrà mutiet, tantum abeft ut quifquam arma fit fumpturus ad opus
impediendum. Eo jam abfoluto, mea pracfidia deducam, ac vobis tuendum tradam, ne per
me libertatis veftrae jura labefadata ullo feculo dicantur. Utile coofilium & neceffarium ad
tradendam pofteris rempub. Quodnifcirem ,nunquamhodiead id vobis rperfuadendum in
concionem prodiifsem. Sin quid fecus vifumerit,eo utimini, meque certiores brevi delibe-
ratione facite : ne confultando extrahentes tempus, Sc vos, & rempub. in novas turbas conji-
ciatis. res moram non patitur. Oratio principis fparfos de exulibus patriae reftituendis nun-
cios non tantum confirmavit,verumetiam eum fadioni invifum fecit.Nunciabatur fuper haec,
cxemplumingentisprsefidiiinBrabantiadelineatum fuilfe vifum, opus mirçmagnitudinis,

turrîtum] aggere ïntds, folTa forîs circùmdudum , itietfptignabiîe : quantum es pi&üf«Iinéà-
rrientis colli gère poterant ii, qui viderant ipfum in re praelenti pralidium effigiatum. Adfere- Archext^
batur & alius rumor, eum cohortes aliquot Benlcopiörum in urbem reCepturäm fuilïe, fi ton- flum c\'ujuf-
filium proceffiffet. Hure trepidatiôni lùpervenereéx aulaBurgundicà liter"«ad homines pri- ^moß Henri-
mariae nobilitatis occulté datç, ùt circumfpedè intenteque portarum euftodias agerent ; rie
externas equitumpeditumve copias in urbemréopèrent .* all aliquid inter quofdam adverfus J^V
eos, qui tum primas inter ordines tenerent". Agi item¹, ut valido impofito praefidio, opes epi
copatus ad Hollandos transferrentu,r". Quare nodu interdiuqueexcubias in portarum, muro-
rum ftationibus quanta poffent fblicitudine, tenerent, Aliis iuper alios his nunciis allatts ordi-
nes ferio perculfi,maturèdeliberarunt, conveniuntque, epifeopo poftulàturn aperrè negan-
dum elfe: tum enimfubibat omnium mentes miferrimà civitatis conditio, aim iub Davide
porta Cathariniana in Egmondani ditione , ablatis urbi tormëntiè omnibus , & feclufis, foret,.
Adfuit brevi intérim conventui habendoëdidus dies, quo principi cërtùm refponcferetur. ï-
bi prius ordines fuis in praefulem multis commemoratis officiis,qu;e negari non poterant, gra-
tias ei\'egerunt ,qubd urbem incôlumém quàm perditammàgis cuperet ; quem affectum op-
tarent perpetuum. Deinde communem omnium ordinnm vol un tarera eô fpfedaré, ut retufa
feditione civili, mutuam operam çonfociarent, ne pax parta dilcindererûr. Verum confilium
de praefîdio collocando, aut porta in praefidii formam munienda, plané è rêpub. non elle : a -
îiunde enim haud plus periculi fibi & ditioni, atque inde fore. Nain cum inter duos potentif-
ïimos monarchas medii,atque utrifque proinde ad vim opportuni fédèrent, in proclivi futu-
rum (ut funt omnia humânorum cafum incerta) ut vël vivel dolo capta àrce, in vidoris pote- HkmÀnicz-
flatem, & duram aeternamque fervitutem pervenirent. Dulcedini liberratis afiuetis, morte fus inernu
ipfa jugum elfe gravius. Majores fuos mémorabili pofterisesemplo id expertos \\ foelicius éx-
cuffifle,quàm prudentius aggreffi fuifsent. Simul hic com\'memerândo exaggerarunt tyranni-
dem.quam ea tempeftate domi forifq;exercebant illi.qui tum portam tenerentôlam verb nul-
lam arcem tam validam,tamque mu ni tarn intra mures condi pofse, quam non concors civium ^c!v\'[\'^{m con}\'
inanusexpugnarit, etiamfi muri ejus iturrefque edudae cöelum cacHminibus pértmgerëht\'. ^cordl^^mmtt"
Atque interim prâeterire fe, ut omnes impenfae illx five eae public« fivé privatse forent, it^-j,^*-
fceleratosociofolque militesfadae périrent. Ad haec, non videre adverfus quem tantam arers j>_Ugnar&
mol em erigi committerent, qui nullum haberent hoftem foris, ubi omnia intus ab armis pä-
cataelfent. Rebellantem intra muros civem ita cortftridum teneri, ut facile legibus debel-
lari poffet, Extorrfem contemptui magis quam formldini nunc deineeps füturuni. Epifcopus
indignationis cupiditatifque plenus,diffimulata in praefenti animi aegritudine, èoncionem di-
mifit. Conftituit alia via fingulorum animos explörare lèparàtim, fi eo pado difeiflä fernen-
tiarum concordia, remp. in duas partes divèlleret : ita ipfc eam, quae à fe ftaret, partem armis
opibufque juvando,mifcendoq; omnia,voto ad extremum potiretur. Callidum profedo con-
filium, fi perinde id verendum eum atque invidiofum ordinibus feeiffet. Poftridie feparatim
ordines in ciiriam ad fe advocati,jubetque libéré apud lé expromere, fi pridie alii äliorum ini-
micitias fortalfe veriti, aut odium, fententiam diffimulallènt, num fuum poftùlatum juberent
liberi. Communiter à fingulis refponfum eft, nonvideri è repub.elfejibertatem publicam per
id ademptnm iri. Stare fententiam, illam velle rëtinere, adeoque armis tueri, quàm diu dare- y[_mj_sfi"_mf
tur. Non affuetum populum Ultrajedinum ferre juguirr: quod ii fufeiperent, quibus fervili j_Ugo non af-
ingenio, exculfa übertäte in vilia maneipia degenerare placeret; Spe collocandi itaquë pr«fi-[uttu
dium in praefentia abjeda epifcopus, fimul cohfilio in aliud tempus dilato,ira ardens extemplb
Doreftatum fe cum pr«lenti equitatu abripuit. Praeterierat interea tempus, quod praefuli ad
Swollaaorum res infpiciendas, Gelrique querimoniasdelatas niiper,cognofcendas datum fue-
rat : quo temporis fpacio curis Ultrajedinarura rerum impeditus,& à valetudine àegra corpo-
re adhuc roarcidus,nihil exequi valuit. Quare Dux ad ordines litcras expoftulàtrices dedits
quibus deludi fe ab epifeopo graviter tulit,qubd is diem praeftitiittim,ad depofcèndum in pœ-
nam Swollanum, majeftatîs reum,non fèrvaflet. Si vel contemptum hunc,vel ludibrinm prae-
ienfiflet", fibi juftam materiam ad certamèn belli cum Swollanis ferendum,\' efse potuifse : fore
brevi,ut fe non fegniter (quia ociofe ille omnia àgéret) uleifeeretur. Ad epifcop\'um in eadem
verba eodem tempore literae datae funt. Metu ille partim,nè quod confilium de legibus foede-
ris occulté agitabatur, temerè turbaretur, partim ftudio avertendi à Tranfifelanis belli ftatim
perpulfus, per literas ab ordinibus contendit ₃ ut per legatos ad Ducem excufäta valetudine >

■extrahendi negotii inTranfifelanisfpacium impetrarent, (fperabat enim fœdus Se amickiam
talibus conditionibus interea coituram, ut fraus Swollanotum qu®libet, quamvis capitalis, &
tnrbarum fatores, in illis-, nox® venia conceffa,\'continererttur) fe primo quoque tempore _rcum per valetudinem beeret, omnia cum fide prseftaturum. Sufcepta iegatione Ultrajedini
WiBis-etiam Arenacum, veriti prseeipitem Ducis iram, extemplö petuut, In locum , nulla mora, colloquiô
principes lg- J_efti_{naturn a}bi lune admilfi legati, auditis gravibus Gelrorum principis de epifeopo longa o-
ratione querimoniis, multa blandimenta dando extenuare negligentiam adorti Hint. Mor-
talium nullinon clarumelle,quàm periculofo morbo , ad delperatam propè valetudinem ?
continub laboraffet-. Multa confiliis deftinatis f®pe intervenire, per qu®, velit nolit, etiam
•cordâtiffimus quilque vanus habeatur» Nec ipfum Ducem diffiteri, fatalem neceffitatem in-
evitabilem elle ; cui repugnare perinde effet, ac fi quis cum Deo pugnare contenderet. Argu-
mente vel illud effe, nihil ab Ultrajedino prasfule per contemptum { ut ipfe interpretajretur)
omiflum, quod praeter inviolatam hadenus amicitiam, nunc pacem etiam & focietatem cum
Smïïani ^co perpetuam jüngere cuper et : id quod propediem fore confideret, Comperendinandam
Frafuli fuo itaque fe petere Swollanorum controverfiam, ne quid animo itaque extimulante, temerè ata-
diffidentes te congreffum cum Epifcopo tentaretur. Legatione benigniter audita . Cafuum humanorum
Carolit Du- & varietatis (inquit Dux) memor fum, ut inter calicem & labra fortun® vis luam tyrannidem
cem Geldrice faepeexerceat, Et mihi multa f®penumerö animo volventi, certoque deftinanti,praeter confi-
in fœdus er jj_um p_{ecus cat}j_ant} q_uam induda fuerunt. Adeô divina vis omnia pro fuo arbitrio temperat »
tc\'tverm \' verfatque. Sed & foederis adjungendi ,quae confcribuntur leges, fincerum pedus Epifcopi
Ponunus mihi poffent coarguere, fi ex animo, id quod is fi mu! at, & verlageret: Nunc quia aliud con-
fol.692. temptu mei committitur,quod nondum in lucem editum, per fidos amicos mihi fubolevit ;
hifi.Geldri- cupiditate ulcifcendi me, breviter ita me explebo, ut ipfi doleat, alieno magis confilio credi-
difse, quam padam fidem religiofè non fervafse. Refponfum hoc referte, ne fperet fore, ut in
gratiam Ukrajedinorum,regiive Galliarum, ipfiufque adeo Imperatoris , unquam à vindid®
confilio deducar : quando prior ludibrium (quod gravius accipio, quàm fi hoftilia arma intu-
lifset) mefiium fecit. Neque hic dicam quid fit, quod animum meum tantopere offendat:
femetipfe brevi prodet. Cum nihil pacati legati exorarent, metu anxii ne bellum in Swolla-
nos exfubitairarenovatum praecipitaret,obteftando oblècrandoquetantum exorarunt,ne
quid hoftile prius moveret,quàmfœderis leges, quas in horas ingenti pacis firm® ac focieta-
tis fpe expedabant,fcripto traderentur. Quae fi difplicerent, non deprecaturos amplius,quod
pœn® focia urbs trans Jfelam mereretur*Mora ad inftruendum bellum çgrè in hune modû im»
petrata Jegati domnm revertuntur. C®terum quidnam Duci tantam indignationem movit,ut
feedere nondum perpetrato,vix paucos dies conceflerit ,quo minus ilüco bellum appararet,ac
ftatim omnem agtum Swollanum immiffis copiis infeftum redderet,haud obfeuris tum con je-
duris colligebatur.Longe princeps in urbe, cùm feceifionum tëmporibus tum hoc anno,à quo
Gamm quid civiles difeordi® intermiffœ fuerant;, amicorö fuorum fadio erat.Hi ad potentiam domi fuam
in Vltraje- contra pulfos inimicos confirmandam pro viribus fedulb id annitebâtur,ut conciliato jundoq*
Bims com- _cum epifcopo per fœderis conditiones Duce, fpes omnis reditus fis in civitatem incideretur.
mverit, p_t £;_e}_{rus a}d f_uas fuorumq; opes ftabiliendàs his occafionibus opportunum ratus, veteri odio,
ob ignominiam, qua amicos fuos affecerant, exulum principes patria arcere conabatur. Hac via
haud dubiè fperans, fe adjuvantibus ordinibus omnibus, qui fui erant,propediem in pofieffio-
nem fuper® infer®que ditionis aeternam perventurum. Sed poftquàm fama de exulibus fi-
ftendis, multaquealia figna, quibuseos palàm in urbem reducere deprehendebatur, ferpere
occœpere : quia focietatis padum » quod paucorum fententia brevi coiret, certè aboleretur t
& fuae item fadioni exilia & direptiones perpetiend® viciffim forent, indignationis plenus,
furorifque , confilium pr®ceps ad omnia armorum ftrepitu in Tranfifelanis milcenda extem-
plö vertit : ea ratione pr®fulis Ultrajedini confilium de rebus novandis, impediturus. Et coL
loquia crebra cum Florentio Burenorum Comité, fpeciçm alienati à fe animi & occultç frau-
dis pr®bebant. Sed nihil animo ejus aegriusfuit, atque id quod ad ordines de ponendo pr®-
fidio,& porta in prsefidii formam munienda retuliffet: qu® rés non ad fanciendam focietatem,
led hoftilem exiftimationem fpedabat. Horum omnium internuncio ad Gelrum pr®potens
TJltrajedina fadio.quia rebus fuis metuebat,erat* Quare Swollani.ob fufpedam îegationis fi-
dem,cum pr®fuleagunt, ut è fuo confilio legatos ad Gelrum mittat : à quibus is amicitiç cum
epifcopo admonitus_} ®qui aliquid concederet, Sed ne hi quidem benignius quàtn fuperiores

i-cfpofifum "retulerunt. Vertît fe inter hxc à S wollariorum controverfia ad exulurri caufarn Exulkrk
difceptandam epifcopus : quorum indefeffa inftantia ad poftremum vidus, literas ad ordines caufafufci-
Vltrajedinos in hxc ferme verba dedit. Iampridem cum vicinis oppidis expoftulando, quod pititr-,
exules fuos tutarentur raoenibus fèdefatigari. Rdponderi fibi quafioreuno ad omnibus ju-
dicia & leges in fuis rebuspub. vigere. Exules indies queri, quod indida caufa per fummam
ignominiam folum vertere fubädi effent. Optare,rieque recuiaffe unquam,càufamjudicio in-
corrupto agitari : nullum fupplicium feabnuere, nifi Jbonam ac juftantproberit. Coriftituiffe
fealiquando finirecertamen , ne perpetuö finifter rumor de exultim injuria, fpatfiis ,fuura
Vkrajedinorumque nomen apud vicihos populosinvidiofum redderet, Gbidaccerfiviffele
è populo Tranfilelano, coram quibus, quantum controverfiae effet, finiretur : ut exules ali-
quando defifterentpaffim occlamare, le falfo crimine infantes opprimi. Statuit fimül Vitra-
jedinisdiem, quo ad indidum judicium Wicam convenient. Mißt & circa vicinos popu-
los literas cum publica fide ad Xxtiii. dies,ut quantum exulumufquam Vltrajédiriorutm
effet,decimoquartoCalend. Augufti Wicaeact fiftendum adeffent. Accivi\'tadedrdumdi-
em ad caufarum cognitionem exercendam fimul & Tranlilelanos. Convenient iaetitia im-
modica illico effufi exules fréquentés, ut viciffe eos jam crederes, antequam in jusperven- txuûm VU
tum efset : triumphare ante vidoriam : exultare infolenter. inimicis ablèntibus paria exilia trajemiQ-
minari ,fibi glonam promittere^/,qui lege de fe lata dudum antiquata, principis humeris in rm_tpatriam jamjam reportarentur. Epifcopusut ad dies [aliquot belli à Gelro Svvollanos ocio-
fbs redderet, liberum ei arbitrium fcribendi, quas vellet foederis conditiones, per eos qui-
bus hoc negotii ab initio datum fuerat, permifit. Nihil ille cundatus ,haudgravatèfufce-
pit : ac breW eas à fe fublcriptas per fidum quendam hominem confiliorum utriufque partici-
pera, ad Epifcopum tranfmifit. yEterna: autem Gelrorum Ducum cum Epifcopis populoque
Ukrajedino focietatis leges hae fuerunt»

TXimis baftenus diyerfis temporum difficult atibus che s ZJltrajeBi*
na ditionis cum Çelrisprincipibus, per Epifcoporum creationes ad o-^\'im^
Mum ufque pene immortale confliftatifimt: parumnanque ex utriufque f/^&E-"
regni re habita credebantur. Car dm es enim illorum it a fie con-pifcopumVl~
iingunt , ut in mercimoniis exercendis ffi permutandis , neutrum*™^""\'-
pene alt erius amicitia car ere poßit. Quod cum haftenus cœca cefta-
tim ulcifcendi fe rabie non fit animadyerfum , grayia inter fie popu~
latis incenftfque agris bella gefjere : quibus viftor ac uiftus juxta
gloriaripotuit. Quare njotis omnibus pfecandum , ut ea in hoBes no~
Bros DEVS deinceps ayertat. haqueut aliquando duo regnain cor-
pus unius populi c o alefcant, placuit in poBerum cay ere, ne eœdem peBes
ambo s principes amplius hello commutant *; cui quo <~via prœcludatur^
fyiri his regnis confiultißimi jufifu principum leges amicitia œternas >
ditionibus tum utiles tum neeeßarias , in banc formam confcrip-
fiere. *Ne deinceps à religione ZJltrajeBina ininterregno adcomitia
epifcopia Canonicorum fodalitia in fiuffragia mittantur , nifi Çelrorum
Z>ucisplacito juffuye : fimul & illius poflerorum , qui perpetua ferie
in earn principatum fiucceßuri funt. ,Manebit, quoad a/iyat_} in-
terim Henrico Tïayaro ffî "Palatino fuus Epificopatus integer incolu-
mis. Quo mortuo, fiortietur demum hoc fœdus jus fuum. Verum id
ntßabile fit ac firmum, & aufipicio aliquo fanciatur : ßatim quam

REKUM ULTR AIECTINARUM
pnefenti numine religiofe fides futura amicitU data erit _y Zdltrajeßi*
nus collegam, quem Cjelrus ei diBurus eft, quique defunBo in funBio-
nem fuccedat, afcifcet, %)ux intotum arerum tJltraj eBinarum ad-
miniBratione abftinebit: eafque prafulifuo regendas relinquet. Et qu$
fiauBa hacfemper aufpicataquefint ₃ ficeduspercutient, quo d&mi at
belli in rebus gerendisfocii fint: b-enemeritis amici : hoftes, ho ft ilia in-
fer entibus. Neuter abfique con fill» alterius res moliatur. Z)enique
communit er bellum parent: duomunum populum co ale/cant, \'Placet
hoc quoque in eedem fadere exprimi: ft horum alterutriprinceps popu-
lusve aliis bellum indixerit , facer foe occuparit, aut rebut abUtis
prior lac eßiv erit, utpnus inter fe mature confiulant, quam bello arm a
repetendis rebus ,quamvis pia ac jufta contra induantur. Stultumeft
in difcrimen cacis oculis ruere , quod confultando difceptandoque aver-
tere he eat. Sin minus ab armis quietis eße detur, ut vifiubaBis ferro
injuria fit propulfanda, tum demum bellum confociatis animis commu-
nit er parent. Neuter agros , villas ,fundos, vicos alterius, veBigali
ftipendio infolenter impofito>aut onereullo infe{lato.Liberispopulis fua
leges ac jura majorum integra fervantor : &¹ ipfi Uli quaßfub mo prin-
cipe in rerum commerciis habendis tuto ultra citroquc^j comme-
anto. Neuter alterius exulibus domum hofpitiumue tanquam aß*
lum aperito. Multo Vera ei minus, qui alt er i damnum dederit, publi-
cafides danda erit: nififie fislendum lubentem, ad dicendam cau-
fiam offer at. Sed ne tum quidem nifi principis fiui pennifju pub lie am
ei fidemfaciendam ejje.

Poftquam aut leges hx iis datae fuerunt ,qui hue operatn omnem ab Epifcopo ponebant,
baud negarunt utiles efle illas quidem , fed videri graviores ₅ quam quae ad fevcrum unguera
ita fervari poflent* Refponfum ab aliis eft: quamvis in fylvam quandamrudem ita effenc
conjedae, principum tamen arbitrio alia poiTe mutari, eradi alia quae. viderentut, leniri item
quae cenferent. Quare illico in hanc mutatum formam foedus, mitigatumque fuit.

Comitiis can fa creandi epifcopi in fuffragiorum fortes _y fucceßionemVe
per tranflationem , aut collegam, aut denique ullam aliam funBionis
fjujusfufcipiendaformam ,nemo pet it ordeine eps candidatusve veniet
nifi quem Queis calculus jußerit. ReBituet ille <~uiciffim (froningam,
fatrapiam Druentonum, CoVerdiam , Diepenheimum , quantum
agrorum urbi ecclefitque ZJltrajeBin* ademit, dedußis prafidiis pofi.
feßione cedet. Secundum h#c , foederisprctfenti glutino uterque prin*
ceps amborum populi ita ah er is conjungentur ,ut ßalterutri arm a
aliunde inferantur, resve aufierantur ₃ prius ipfi caufiam in confilium
commune relatam dificeptent, quam bellum contra parent : fihocpallo

tontrover/Id citrd cerumen comfmi pofn. Sin ea *via belhm difcuti
nequedt, turn demum arm a parent, helium commumbus dnimis fufce*
ptum communi fumptu gerant_% *Pepulis jura fudpdtria integrd ftrva»*
tor: ut neque mdjorum mjlitutd ₅ neque confuetudines domestica labe*
faBentur. Neuter alterius populo oner thus fewndis. grdvis tjlo: ut}
gemma gente unus populus conjletur. ZJenditimibus ^emptiombufque
rerummutuamercimonia exercebunt. Neuter alterius holies , ®b da-
tum damnum , fide mtdbttur , mji judicio ad caufam dicmdam, ^rvo->
luntartus fifli cupidt: ac ne turn quidem fide adjmandus erit, niji pla-
cito dltevius. Si per err or em inter foe der e junfits animos (ut temere
multd folent ruinculum humdn* focietdtis incertd di\'Joh ere ) #muU-
ti&nis fludium difidiumve incident, tenebitur hoc in foe der e , ut curd
reconciliandi ess ingrdtiam, li qui genere & fdnguine proximi fant₉difceptdtores fumdmur.

Tranfmittunturhas focietatisleges per fecfetioris confilii internuncturn ad Epifcopum,
cum hujufmodi verbis,ut liberum arbitrium ei 8c poteftasquas viderctur , mutaridi rejicien-
dique foret perrnilfum, Haud cundanter ille, acceptis iis refpotidit benignfe , paululum fpa*
di ad relegendum requiri: quare brevt le omnia cum fide remillumm, qu® ad perpetuaea-
mickis jura jungenda facerent. Exemit ea res paucos dies_;. cum per inter iunidum moram ex-
cufaret, & curas quotidianas, quibus indies aliis fuper abas ohrueretur _t ut vix foederis conce-
pt"! conditiones perlegendi facultas fuilfet.Perlegiffe tamen eas raptirn cum magna voluptaie:
ut animum fibi fecerint, baud difficulter inter ipios conventurum. Summa adultimqm lite*
rarum fuit,velle fe confultationem detoto negotio integram adfratrem fuumBavarorum
Ducem & Paiatinum rejicere. Ad quod cum tempos fumenduiri foret. ne ex compolito fe
extrahi exiftimaret» Casterum benignant! hanc pollicitationem turn demum Dux ladibnura
effe (id quod e fama nuper jadata, ominatus fuerat) re ipfa deprehendit: nihil tamen per irara
impotenter ftatim molitus eft. Oblkeracum inde defperata concordia totum ncgotium fuit;
five quod perpetaas lgnomini® epifcopum per earn fervitutem puderet: five quod Duels per-«
tinaci ferocialn fociam urbem Suofanam tadus, animo ab eo alienaretur: five, quod magis
crediderim, detedo pridem confiho, in fpem firmioris pacifcendae cum Burgundis focietatis Burgmtio»
h Florentio addudus elset: id quod brevi poft exitus coarguit: utrinque certe de padione ws Vhra-
deinceps eft fuperfelsum. Exuium capita Wicam jam convenerant. Hi ne coepta caufa fe-
gnker procederet, per Comitem Florentium lecreto Epifcopum fubmonent, utUkrajedi-
nam fadionem ad oblervandam judicii diem edidum adigeret: nifi caufa cadere vellenr. Fe-
cit id ille haud gravate: tametfi per inimicos, quorum aula principis refertaerat, vix tur.6 ac
fine arbitris id fieri poterat. Quibusfubmotis,eum edocuit,ne pateretur, quod proclive
elset, fibi fpeciofis verbis imponi. Ultrajedinos homines else diferi&s _s haud dubie corifutis
dolis 8c cavillis lufuros, ne in mala caufa vadimonium obirent. Perfpicete alterutrum fibi vi-
dis necefsarib faciundum efse.-autpulfos per invidiam & vim in urbem recipere oportere;
vel claufis & ipft 8c exulibus ftatim portis, bellum parandum. Noise fe fadionis laevkudi-
nem, qu® armorum fiduciatn contra principes in opibus femper habeato qu® tamen tantae
non efsent, ut belli eventum in paucos menfes traherent. Iam aliquando moderatum de«re
epifcopum efseniemorem _s perquosviros hujus fundionis faftigium, quibus eorum occla-
mantibus, qui nunc rempub. gererent, ipfi efset partum. Dedecorofum, ingratum appellari:
nec juvare nunc, cum fua opera & ope fervare illos poffet. Res I«tas praefenti fortun® {ta-
in contentas, adverfas verb & jacentes fidem poftulare: neque promitti verbistantum , ve-
riim rebus ipfis exhibere velle, Ut jam de ipfo nihil eflent meriti, pro quo ill! gxatiam repe-
terent: vel illudfubiret, jin tanta gloria & opibus res Ukrajedinas eos tot annos ad mini«

ftraifeVquanta neminem aliumantè. Excelfos femper virospro exhauftispro patria labori-
dinKprœ- kus ingratitudinis praemiumfummum ferre, Populism,ubiarmatus ad vimevadit,non dif-
mium bonif. cernere inter amicum & hoftem. Eum hoftem habere, qui praeclarè de repub, fit meritus :
contra provehere incendia & regnorum peftes homines nobiles & fadiofos, per quos popu-
Optimates laris adminiftratio fubvertatur» Quare urbes quafdam prudenter ac laudatè inftitutas,opti-
ca à regt- mates à gubernacuîo repuïiffe, Veritas ne firmatis opibus patriam in fervitutem pertraherent.
minedejeïïi. Innatam efle fis qui plurimumvalent/ad majora femper alpirandi cupidinem.- adeo ut affe-
dibus &pravaeimperandilibidini moderari nequeant. Athenienfes has ob caufas olim , &
Lacedsmonios, primae nobilitatis homines in rebufptib. teftulis pepulifle : non ut ob admif-
fa flagitiadeillisluppliciumfumerent ,lèdneopprimere valentibus, copia in patriam pec-
candi aîiquando foret. HabuilTe eos tanquam oraculum in memoria vocem Solonis, quae ex-
tat contra Pififtrati tyrannidem. Perfummos viros urbs corruit : ipfe autem populus videns,
Bonorum atinfcius in fervitutem cecidit. His à Burenfi praeful praefentis periçuli, & beneficiorum ad-
txilia, tur- monitus, confilium quod antè cum Comité coeperat, îerib perfequi conftituit : omnia verifi-
latio Ret- milia reputans, unde primi motus effent coorti, iquibus de caufis, per quos homines. Quales
jpèlicx. viri[effent, quos exules feciffet : quis praefens urbis flatus, quis olim fuifset : non potuit ani-
mo certum turbatae per tot bonorum exilia, reipubl. finem profpicere. Mittit Ukrajedutn
ad ordines per nuncium literas in haec verba. Quod veftri legati pro fociis Tranfifelanis fe-
dulam operam apud Gelrum navarunt,ipforum verbis habeo gratiam : & illi plenius referent,
cum fe offerer vieilli m remetiendi occalio. Nam quamvis in legatione nihil effedum eft, aut
certè parum : {pes eft tam en brevi fore, ut in gratiam reconcilientur, ne noftra focordia ex«
trahi le querantur. Reftituta jam valitudine pro me feduib id annitar, ut pace domi forifque
fada , res noftrç in magna gloria & opibus floreant. Verùm quàm diu ftudium noftrum exu-
les fpe turbandi omnia alio trahunt,non video quî confilium meum redè inftituam» Qua de
Exuîum Vi- caufa ftat fententia (ut nupeï ad vos fcripfi) quantum poteft, certamen finire, ejulque cogni-
trajcSlino- tionem legatis Tranfifelanis deferre. Tria autem cum fint exulum genera praecipuè, qua; hue
rum triage- _cenf_entur. horum prim; fuerunt Everardus Soudenbalcbus, & Godefridus Vordius Henrici
filius : quorum caufae quia ante epifcopatus mei inaugurationem ccepere, in tabulas feparatim
conjedae ad me mittantur. Secundum genus eft ex eorum grege, qui poftrema feditioneab
urbis prœfedis pulfi funt. Pofttemum autem, qui ab initio tumulrus civilis à fenatu vel exu-
îes fadi funt, vel peregrinationis ergo relegati ad tempus fuerunt. Adiones itaque horum in
(has qualque claffes congeftas , commiffas noxas, caufaIque fonticas, ob quas anquifiti fint &
damnati ,excutiendas ante judicii diem publicè exhibete. Caeterum de judicio edidodieiti
praefenti nihil arbitror monendum effe : quem non minus obfervaturos vos fcio, quàm illi 1er«
vabunt, quorum caula indidus eft. Miffus extemplb Wicam eft criminationum index à fe-
natu. Tenebat fadionis animos prsfaga in finiftram partem rerum, tacita folicitudo : ne per
fpeciemdicendijuris,exulumexternorumque auxiliorumroboreinftrudus nrbi immineret.
In ïdio tempus tum laetius agebatur, quoludifolennes ubique gentium ad recrean-
dos mortalium animos ob peftilentiflimi fideris exortum fieri folent. Indidum Wicae fagit-
tariorum fpedaculum è more eft* Quod ut clarius expedatiufque foret, ad id certamen lu-
Sagittarlo- hierum honorificè invitarunt, Epifcopum & Florentium Comitem, eorumque pleramque
mmfpeäa- nobilitatem populus Wicanus. Epifcopus jam bona corporis habkudine fadus,volens vifen-
tulum tVy dac fabulae, quae è finitimis vicis hue excitorum oculos detineret, aliquod fpeciffien reprac*
fentare, familiam omnem fingulis tunicis donavit. In his fymbolum totius hiftoriae, quam in
fuo Epifcopatn ediderat, mire aptum, intexi ad ludorumftatum diem, juflit. Erat id autem
Symbolum hujufmodi. Cavea aurato filo dextrae manicae intertexta, leonem hiatu linguam terribili exe-
Hwz« E* _rentem jra inclufum referebat ,ut unguibus infertis clathros refringere, & quafi diu coercita
rj_ra t fradis clauftris erumpere cuperet. Intellexit fadio quid fymbolica pidura fignificabat :
earnaffirmare fcilicet, prineipemdiu {ediffequafi conclufum domi: arbitriumque admin i»
ftrandi ,ut libitum effet, ditionem, paucorum potentiae permififfe. Quare fe clam , multa
eos perperam tuendae ftabiliendaeque dominationis caufa ex libidine magis quàm aequo & ju-
re perpetraffe : quae obliterareipfe colledo rurfum virium robore nunc aggrederetur. Cae-
terum in hoc certamineludicro dejeds volucris palma penes Epifcopum fuit. Populo Wi-
cano exuberante gaudio luxurianti, magnifica congiaria dedit : dataqus viciffim funt dona illi
honoraria non minus ampla jad feriae in imperium auguratipnis fimwlacrum. Mifla illi funt
* ......"" " " "" " " ...........\' \' keia

queftus eft. Omnem navatam impigrè utrinqueoperam in ventes àbiifse,fpem iiiperel.se nul
lam populos ac ditionesfoedere conlôciandi, ad quam multorum animi eredi fuiffent : ut mi-
raretur, aufos fuilTe quofdam, quibus non propius ejus ingenium efset perfpedum , tanta fi-
ducia indubitatam firmandae focietatis expedationem affirmare. E dodu m fe abamicisfidçi g_urS,_tm^_sexplorât« , in co fem verti, ut confilio umus Florentii fide mutata , ad Burgundfontim vires p_erfiß_?<einclinaretur : cujus locietatislenocinio & le & Ultrajedinum populum apertè prodi» Ni- cufatGâm»
hil fidei enim illi genti effe : agere, ut praefule conciliate, infida foefetate eum fuo regno ali-
quarido exuant : & veteri iride àdione reno\'vata , conval\'efcentïbufque nimis opibus îë bello
sdoriantnr. Hoc fibi foîennia velie ludorum lagittariorum illa fpedaèula : hoc benignam ad
ideertamen & honorificam inVitationem, & coméfsationes perpétuas principum Doreftati.
Editurum le brevi exemplum, quo fibi earn rem doîere teftaretur. Accërfuntur confeftim
Ultrajedum inter Epilcopum & Gelrum difeeptatores, qqos horum omnium quae occulté
tranlada ferebantur ₃ imprudentes else ignarolque liquebat. Ledis hi Uteris amentia non
ümplici percülfijbaud valuerunt induci ,ut crederenttantam inconftantiam in prineipem vi-
rum incidere potuifse : rati nimis religiofe padam fidem, plus apud epifco\'pum vàluifse,quàm
ut ullis promiffis àlio flederëtur. Maturant hi unà cum Gelri literis propere Doreftatum, no-
Va\'mfocietatem, fi nondum coifset, averfuri, perplcxi inter fpëm & metum. Epifcopus aii-
dito₃ quœ fufpicio per congrelsum & dierum aliquot folennes convivationes cum Florentio _?coorta Duci eiset : praseipitemejusiram nonnihil veritus ₃in prasfentia ita fe purgavit difee-
ptatoribus, tie clam id Gelro habërent. Quod Dux (inquit) ob familiale colloquium, ob u-
num item aut alteram congrefsum cum Burenfi, fmjftrè fufpicetur, ëquidëm prohibere nod
pofsum : ut necipfe ₃quoties mihi plufquam domefticaipfius colloquia cum pleraque nobili-
tate Ultrajedina, multo juftius in fufpicionem rapere libeat. Decubui ad defperatam propè
Valetudinem annum & plus eoinvalidusac seger: quo tempore cum rebus tantum mediciè
vacarem , non admifi impendib officiofiores in vifendo amicos. VicinuS ubi audivit bona me
habitudine nuper fadum₃ curfu propèrè hue contendit, falutem gratularum. Moti officio ibi
fiumaniComitisW^ricani₃eum pileodonatumadludosanniverfariosinvitarunt. Venir,abfum-
pfitque nobifeum in publico gaudio aliquot dies. Cjuid quaefo eft quod ille hic criminëtur ?
fi ftatim cum in hanc regionem defeenderem , ob locorum affinitatem,focietatem cum eojun-
xifsem, credo probafsetCarolusmeumconfilium: quia utile fuifset & mihi , Sc Ultrajedinç
genti, Ecquae tandem invidia eft, cur mare cœlo mifcet ₅ quod aliquot dies exhilarandis ani-
rnis unà deaimus ? Nec ipfe tam fuperbus efset, aut inhumanùs, quin rojgätus benjgnè, lu-
bens ad çonfimiles ludos adüenireti Nec mihi ftomachumiple conciret : aut faciendi fœde-
ri\'s cum alio, exoleto priori, fufpicionem pareret, ficubi cum hoc iplo, aut alio colloquia clam
publicéve feruifseti Sententiam non Verti (ne fingat)neque dum vertëre conftitui, nifi quà
fpes me fallati Tantum à me obviando duci prasftatum eft, ut ultrh nihil pofiît. Quid fi fut
cogitationibus humanis muîta intërvenire poffunt) ad aliam focietatem animum adjeciffèm,
num acceptam injuriam queri potuifsët, cum dextris nondum datis, conceptae folum focietatis
leges fuifîent ? Nunc id refpondi modo, caufam me intëgram ad fratrem rejedurum. Quid
iiisdiffuadeat? quid fi ad firmiores opes exhortëtur ? Certënëtum quidem quöd indigne-
tur ,erit. Spacio, addidi, ad confultandam rem j opus efse; Cur igitur dilationem indigni
fert ? cur per mora m fibi dblum nedi fufpicatur : ac non fufpicatur fbluin, fed ëtiam palàm
affirmât : cum argument« probabilibus vapitatis convincatur / Agë difpiciatnus quàm abfur-
dè id metuit, cujus liceat ëfse fecuro. Cum adefset hic Comës, graviter cum eo ëxpoftulayi
de accepta injuria\'à Burgundis : qui in me, ut adverfus apertum hoftém, anime feroei efsent s
nifi quod beUufh non nunciarent^. Non deefse animum repeténdi vindicandique cbnferta₃oc-
cupata, manu , fi perinde domeftiese opes paterëntur. H^c fuit per eos ferè dies noftracon-
fultatio : quibusut nimis credulus afsëntatorum quehindatn verbis, de novo fanciendo fœde-
re cum Burenfi tempus me abfumpfifse credit. Id folum, ubi me expurgaverim, de ipfo ad-
dam interim ne verbis fpëcie blandis quorundam prier perfidus coarguatür : nec à me illi ad- Geîrs
detur prius fides , quam ubi nihil commifsum erit. Expurgatio extemplo ad Gelrum, fed mus p

KERUM ULTR AÏECTIN ARU M
■verbis mollioribus relata, ejus prasferocem iram mitigaVÎt aliquantum. Eadem Sc Ultràjeâî-
nosinfpemcoeptaefocietatiscertiorem erexit. Mittunturfub hase Amorfortiam ab epifco-
po literae ad fenatum, rie gravarentur ad iv. Non. Auguft. Wicam legatos mittere, qui cum
frequentiori Tranfifelanarum civitatum concilio exulttm caufas judicio cognolcerent : ad ip-
fosut integros judices provocationem fadam efse. Habitus & Ultrajedi circa v r. Cal. Aug.
à Confulibus de legatis Doreftatum mittendis fenatus eft. Didae à multis fententiae, bis per
omnia (ut dici loi et) variarunt. Cenfuerunt multi criminationes fcripto iper nuncium ad con-
tilium mittendas : quo rnanfuetè epifeopi imperio obedirent. Contrà alii, omnino nihil vel
fefpondendum, vel nullam mittendam 1\'egationem,praeter exemplum tabularum,quibus prae-
ful m perpetuum illos exules initio tumultuum inteftinorum efse juffifset. Media inter has
&i3squior fèntentia obtinuit : quando illi populijudieio, approbante fenatu Sc epifcopo, da-
mnati elsent, turpè nunc fore, fi cum poftulentur -, fugiendo judicium, delertae caufae rei con-
Vincereatur. Cenlereex omnibus ordinibus legandos eos else ad conventum , qui per totum
triennium civilibus rebus Sc interfuifsent- Sc praéfuifsent : qui acta omnia memoriter tene-
rent. Hi communem caufam praefentes &: fcripto & oratione tuerentur: neu difcederent,
(modo à vi tutos efle liceret) pnufquam dijudicatum foret. Supervenere in coufilium literae
ab Epifcopo datœ , quibus contendebatur, ut quoniam fcripto adverfariis fieri non pofifet fa-
tis, ex equeftri nobilitate communi omnium nomine mitterent, qui judicio exulibus oppotte-
ïentur. Fado fenatufconfulto legati nominantur loannes Vul venus. Cof. & iEmiliüs Wten-
engus : minus, quam reliqui, civilibus feceffionibus nobiles. Voluit autem epifcopus ex eo
Tordine hujufmodi mitti, qui vel brevem , vel nullum magiftratum per id tempus gefliffent :
quos ante oculos ver [antes obtueri, minus exulibus doleret, quam principes civitatis, à qui-
bus curia, foro , Sc patria pulfi élferit. Exules cognito legatorurn adventu, in forum toto op-
pido undique confluunt, ac nifi juris gentium religiöne idi fuiffent, vix à pulfando eos tem-
perarant. Legati apertum diferimen proteftati, traditis fcripto adionibus, domum rever-
tuntur* Veritus epifcopus ne (ut fama ferebat) poft legatorum difeeffum. Ultrajedini rémé-
ré ad res novas averterentur : trépidé ad ordines literas dat, in hanc fententiami Audivifle
paffim fpargi rumores, fibi in animo elTe ^ exules reducére : quod cum fidum effet ac vanum,
imö ne cogitaffet qui dem , allatum ad fe fuiffe, ipfos confultare de auxiliis equitum accerfett«
dis. Veile fe feire, num quid veri haberet, quod ferretur. Refponfum ab ordinibus epifco-
po per-ejus praefides : id ipfùm pari ratione commentum , ad ipfum delatum fuiffe, qua multa
indies in fui odium ab inimicis perfuaderentur : neque in confilio unquam propofitum,neque
mortalium ulli id in mentem defeendiffe. Egerat jam antea cum Florentio,fecreto ccJloquio,
Uenrictts E- de equitum auxiliis mittendis, cum peteret, Mittit ftatim ad eum literas, ut partem eqiiitatus
pifcopw pa- f_ui

in deftinatum locum inter Wicam Sc Ultrajedum Cal, Auguft. praemitteret : cum quibus
^rat™adin ^ armatus, ex improvifo ordinibus urbem ingreflis fuperveniret. Vetus confue-

(Tr\'ediindum ^tuc^° g^enti Ultrajedinae ad eum diem ufque durarat, ut prineepsin urbem venturus , ordines,
urbem Vi- praemi ffis eu m armis culinariis, coquis, adventus fui certiores faceret : ad cujus ingreffum ter
fignum tintinabulO) cui ab eo nomen fadum erat, honorificè dabatur. Minifteria autem ita
nunc prae fe vehiculis in civitatem mifit, ut eorum propè tergo cum equitatu hsereret : efset-
que jam ad portam prius,quàm advenire nunciaretur. Deteótus fuit occultus epifeopi adven-
tus, cafu magis quàm deftînato cujufquam confilio. Accidit fortè , quod cum équités è ripa
Culenburgana Leccarn in ceteriorem ripam tranfportarentur,in iifdem pontönibus Culenbur-
gani nominis unus & alter fimul trajicerent. Ab his rogati, quö iter haberent, cum nufquam
efsent bella : Vefperi, refponderunt, Ultrajedi cultros noftroséfcarios ftringemus. ducentos
praeterea équités, qui eveftigiofequentur,adhuc operimur, & quingentos pedites. Vox ea
tion excidit furdis. Hi enim, dum loco conftituto epifcopum illi praeftolantur, in urbem ante-
vertentes,quid vidifsent, audifsentque ad Cofs. trépidé déférant; Huic nuncio fupervenit
& alius è confilio princi pis mifsus : qui aceuratè Cols. mandabat,fi fe fuofque &rempub.
fervatam vellent, intenté portas praefidiis circà difpofitis euftodirent : néve plus equitum in
urbem admitterent, quàm quibus pares fe futuros exiftimarent, fi ad vim res fpedare occipe-
ret. Pervenerat jam epifcopus cum domeftico equitatu ad eum fermé locum, ubi externa au-
xilia fylvofo falido ob umbrae opacum frigus, ftabant : (anni tempus calidiffîmum agebatur)
hi defluentibus frameis quafi ex infidiis coorti, ad ferii concurfus fimulacrum infeftè admiffis
equisepifeopo occurrunt. Quibus illeconfpedis ₃ obviam proceflif: inde fqbvedis iterum

alii frameis,infeftum curfum effufumque illicocohibentes,equos circumagunt. loi inter équi-
tés faluratione ab equis fada, pergunt iter adutbem facere.Fadio his nunciis alio fuper alium
allatis trépida, vix credens principem cum tot armatis ad urbem accedere, exploratum unum
emittit, quantas equitum turmas lècum adduceret : limul quam procul à civitate adhuc abef-
let. Ipfi interim, invito Confule , arque etiam obfiftente ne fieret, (languidus enim adhuc &
extremè malicentus, pallidufqueà diuturno morbo in publicum protrahçbaturjingreffis com-
modum coquis epifcopo portas claudunt. $agittariorum fodalitium armatum ad forum Fala-
tinumoccupandumedido tumultuofè convocatur : fed tumultuofius habetur fenatus. Fit
fenatufconfultum, mittendos legatos obviam deauxiliis dimittendis : non efïe è rep. vetetum
nomini Ultrajedino hoftiumequitatumportisrecipere. Redit inter haec fpeculator "explo-
ratum emiffus : nunciatque principem cum valido equitum prsefidiojfed incerto numéro urbi
appropinquare. Obviam legati Ioannes Hucbtenbrochus & Adamus Diemenus à fènatu di- Ponunm
di, principi circa * Vechten pagum , mille circiter pafsuum ab urbe procedunt, Subftiterat f^\'7}¹ • ƒ f-
ibihoram inequo,poftquàmclaufasportasaccepiffet. Aldus ibi Diemenus homo difertus
orationem orfus, oftendit qua via, quaque ratione in epifcopatum veniflet : competitoribus ^c *{/£cfoew»
eum omnibus praepofitum. Quam ob caufam Burgundiones infeftos multis in controverfiis liUa, ₀lim
(ut ipfe fciret) palam populo Ultrajedino fuifle , Se hoftiles fpiritus per eos annos in fe geffil- Fethna.
fe. Hoe jam fecum eum adducere : cum ordines id fedulb hadenus annixi effent. ut nullius
egentes, pacem domi, nullum bellum foris haberent. Aperiri viam hac inufitata intrandi fpe-
cie ad bellum. In illa multa elle, quae hoftilia pr« fe ferrent : fubitarium, ac non multo antè
nuneiatum , fed furtivum acceffum contra veterum Epifcoporum morem : externa equitum
auxilia, pedeftres,quae adhuc expedarentur, copias ■: equitum item turmas. Senatum , opti-
mates,adeoqueomnemreligionemorare ,utmiffisauxiliis, cum fuis urbem equitibus intro-
eat, 8c cum pr s fed is : (nam hos paulo ante Wicam ab domo accitos fecum proficifci jufserat)
omnis ordinis mortales paratos pro eo fortunas ponere , & vitae difcriraen fubüe. Super hxc
fi corpori fuo quid timeret, teile eos pedites, qui urbi praefidio nuper impofiti effent, facra-
mento ipß obftringere, ut fideles & obedientes ad quodvis imperium Sc officium exequen-
dum eflent. Veniretjamfaltem in mentem, ut omnes boni per omnia finerebellioneiejus im-
perio obedientes fe praeftitiffent : quos immerenteshac fraude & omnem agrum ditionis Dl- VltrajeBi-
trajedinae bello infeftum pofset reddere. Si ne hoc quidem exorari dareturvel equitum nu ^{norum con}~
merum ederet, ut efset quod ad confilium referrent. Epifcopusobtutu in Ioannem Buchten • ^Jw»
brochum paulifper fixo, obticuit : poft paululum ab equo, Numerus equitum, fi vacuum eft,
oculis perluftrate, inquit,quantus fit. Audio veftras portas mihi claufas, utcunque id vobis cé-
dât : nec decrevi nifi his copiis armatus in urbem venire. Vos retro redite, atque ad fenatum
referte, (quoniam hic dies feftus habetur, quamobrem à largior ibus poculis temulentis parum
mentes confiant) uti eras prima luce vetus novufque fenatus habeatur : tum maturè in delibe-
rationem proponatur, decernaturque, num mihi, meifque his quos videtis, equitibus pate-
bunt portas, Idque denundate,ut certus fim, in #efït)2oecfi : qub me recipio, (abeft id cce-
nobium ad mille ab Ultrajedo pafsus) principémne me an hoftem patri« judicent. Simul cir-
cumadis equis"illo fe irae plsenusabripuit. Vefper erat diei.cumfylvae Oeftbrochianae appro-
pinquaret. Abbatem evocari jubet, fcifcitaturque an ipfequoquefibi portamobjiceret, per-
inde atque Ultrajedini fecifsent. Hofpkium, inquit, peto vel unam nodem, contentus paü-
xillo cibo, qualis decet praefentemfortunam : Sc pabulum equis ab itinere kflis , ut refician-
tur. Michael piftor, & Henri eus fufbr seramentarius, & homines id genus, me exulem lato
privilegio, efiejuflerunt. Quare oftiatim hofpitium Sc vidus mihi nunc emendicandus eft ;
primumque ad te ut hofpitalitatis haud rudem, exclufusftatim diverti. Si tu quoque regime
tuse fores mihi clauferfs ,fubdivo cum his armatis pernodandum erit. Sin lubens volenfque
receperis, non pones beneficium (fi fbfpitem me fervet Deus) apud immemorem : fed quod,
cunidabitur, cum feenore tibi remetiar. Lsetius nihil (inquit * Abbas}illuftrilT. princeps,tuo >erafi
actuorum adventu nunciari poteft: quantum efcul.entiac poculentieft, Sc omne denique ùtsdeMau-
penu,tuum ducito. Simul équités via facienda totum propè diem fatigati, dtidis in ftabula ™^ck > qui @
eqtfis,adreficiendacorpora concedunt. Epifcopusaegritudinemànimi diffimulans, pulte i^tS.xir.
paulula ex colatis pifis fumpta, cubitum abiit. Miffus eodem vefperi eft ex urbe ab ordini- CaU Iunii*
bus ad equitatum paois, ac estera edulia, honoris caufa, haud fecus quam fi in civitate epifco-
pus fuiflet. Et exclufus ad hune modum Cal, Auguft. à pop. Ultrajedino Henricus Bavarus

epifcopus fuît ^quarto anno qnam pr®ful creatus effet. Pofterodie utrunque fenatum Con-
ful claufis portis convocat. Colligit fe quoque fadio equeftris gradusin concionis modum,
adconfiliaagitanda. Et quia fubitôepilcopo refpondendum erat, non vifumfuit fenatuiè
rep.effe, eum intromittere : certum enim habebant extanto ftratagemate, de tergo fadio-
nis, fi reeiperetur, fatis futurum, Auxerat eura metum rumor, eadem node ad clalfem equi-
tum Burgurtdicam ,qu® Florentii erat, quingentos ledospedtes accefliffe: quorum cen-
turiones effent orrmes Burgundic® gentis : quique m multis bellis fub Carolo imperatoreor-
dines dudarant. Hi,quomam anno undeeimo, quo bellum ipliscum Ifelfteina fuiifet, f®-
pe agrum Vltrajedinum populando urendoque inteftum reddiderant, probabiliter argumen-
tabantur ,fecumhis copiis fraude aedolo ab epifcopo peti. Accedebat huequoque aliud,
quodomnija verifimilia arguebat : adveniffequi dicerent, exules inter armatam peditum co-
hortemvifos. Placet tumultuofè (quia dslationem non patiebatur fubitares) aduocare ordi-
nes,ut eô relata re, ex iis dicerentur,quos legatos ad prineipem mitterent. Nominantur legati
utriufque nominis religiofi profanique,quiàfadionibus femper fui (fen t tam alieni ,utqui
maxime :& inter hos Gysbertus SulentisConluL His mandatum eft ,ut precibus lâcbrymas
mifcehtes, eo inducerent prasfulem, ut vel commotus vice imminentis fortune , pofica fero-
cia, auxilia domum ab fe abiegaret inurbem veniret. Cum mandaris his legati profedi,
poftquàm m0tüb^tth pervenere, copias non magnas ill js quidem, verum"formidabiles
magis quàm validas confpexerunt. Quae quant® effent, prim um nonquiverunt expifearfc
pofteatarnen feifeitando compererunt,équités nonplus ducentos efse auxiliares,<S:quin-
gentos pedites. Admiffi Ultrajedini ,ftatim quàm advenifsentad prineipem ? decretura or-
dinum exponunt. Addunt hoc quoqne privatim jiitcunque verteretur, intromilso eo cum
pr®lentibusauxiliis, ftatim populum Vltrajedinum prxfeas in evitabile cum Gelro bel-
lum habiturum,cujusqubfuturus efsetexitus,incertum efse : certè fex hebdomadumbel-
lofe expertos, ( & adhüc vomicam dolere) quid fit armis decertare. Negat fe, obfirmato ani-
mo, nifi cum praefenuibus armis epifcopus Ultrajedum venturum. Egreffis paululuminde *
ad colloquendum Iegatis, fupervenerunc prinaores à confiliis prineipis. Hi fe Vltrajedinis de
iftoc negotio expurgarunt : Cum Doreftato profieifeerentur, de auxiliisneque equitum, ne-
que peditum feivifse. Sed ne mentionem quidem ullam in confilio de afeifeendis illis unquam
înjedam,undevelleviter , quid ageretur, fubodorari lieuifset. Ad eos vifos in itinerenon
minus\'feobftupefados,quàmipfosUltrajedinos. Sed needumfeäre fatis, quid epifcopus in
animo haberet, aut quorlum tantum copiarum pertineret. Intro paulo pbft regrefli legati,
exorantfpacium ad confilium referendi vila, auditaque : & quidem in bonam partem omnia.
Haud negatum id quidem illis eft, fed ut ftatim quàm domum redifsent , advocatis in con-
cionem ordinibus certi aliquid decerneretur, ne cavillando ludendoque tempus abfumeretur :
ac fe ante deeimam meridianam certum, qu® ftaret fententia, redderent. vifi hic fünf inter
armatam multitudinem exules. Cum hoc refponfo legati in urbemredeunt. Moeftos ante or-
dinesatrocirefponfomultomœftioresfecerunt. Tum demum perfpicuè animadvetfum id
eft, quod tories fando auditum ,de reftituendis exulibuscallidè epifcopus diffimularat hade-
nus. Quamobremalterutrumfcifcendum: aut refeiffb priori decreto,illis reportandos : aut
rem bello decernendam. Quod ut averteretur, omnia prius periclitari ftatuunt. Eofdern le-
gatos eodem redire cum priori mandato jubent : edicuntque, ne locum ullumobteftationibus
ac precibus pr®termitterent : ut dimiff\'o mercenario exercituj, cum confuetis equitibus urbem
ingrederetur. Proponerentoboculosyaftitatemditionis, incendia,rapinas,c®des,latroci-
Wfm* _nj_{a ex} atroci bello, quod pr®fèntifHmum effent habituri : & ea omnia quidem, quantum pof-
fint, dicendo exaggerarent. Atlegati defperantes ,obftinatum principisanimum à propofito
dimoverf poffe : five verecundia moti,quodfruftra domum regreffi , nihil à confilio ®qui im-
petraflent,Iegationemreculàrunt. Circumfpedanturalii , atque item alii, qui tertiana Iega-
tionemfufciperent. Cumautem nemo legatusire vellet ,redintegratus terror, amenti® ad u-
num omnes implevit : quamvis aleam fubituros potius, quam ut exilio & bonis multatos
reduci paterentur. Decurfum tamen eb eft, ne nihil renunciando, animum acerbatum fu-
rore magis accenderent : ut quod per legatos refponfurifuiffent, id per literas fîgni-
fîcarent. Ledis pr®ful literis : Agite, inquit, quando ita ftat fententia omnia
deinceps armis gerenda erunt. Confcenfis ftatim equis , ®gritudinem
\\ diflimulans » Wicam rediit : neque per iram quicquam

mana commatatione perfpeda , fortan® viciffitudinem in utramque
partem, ad modum reciproci aeftds, attonitüs obftupefcat? Aut quis ad-
eo eminentiae & fcelicitati fu& nititur, ut humatia imbecillitate gran-
dius quid aut conftantius fibi promittere audeat ? Communis enim
vita tanquäm à deorum aliqüo, clavo adJa&renti gubernata,bonis malif- ^Ev""f%
ijH que viciffim perpétué circumagitur. Quare admirabile videtur * non
^ fi quid inopinati eveniat, fed quod oon omnia quae geruntur, praeter
fpem cadant.Quamobrem par effe duco ,hiftoriae narrationem aptè accommodate : geftarum
enim rerum viciffitudine, ex immodica in fecuridis rebus agentium infolentia, & infortunio
eorum qui veto fruftrantur, lapfabundi erigimür, Henricus epifcopus in fumma neceffitudi-
ne cum optimatibus, in publico foris ocio de improvifo hoftis judicatus, in atrox bellum inci-
dit.iNam fibi r eft i tutus,ac tandem perfpeda fraude, rempublicam conftituturus, cum öpinio-
ne infcelicius res caderet, paucorum nobilium potential fe pârèm ratus, & fe fefellit, & ditio-
nem invitus ad aliéna Sopes tranftulit. Clarus immortali nomine, ut nëmo magis ante , quod Appdrétô
ablata pomceria precio ecclefiae recuperafTet , nifi id aeterno domus fuae dedecore Mitapud^
nunc obliteraffet, Poftridie tormenta in publicum prolata expediri , atque Omnia qua WttajcStt*
fi ad bellum apparari juflit. Quo fpedaculoterror Wicanis, at effufa exultatio exulibus ob ^nos\'
orta eft, clamantibus, bene jam rem habere, nihil alio duce opus fore, cum ipfum principem
faaberent ejufdem conditionis focium, cujus aufpiciis ad reditum in patriam via pararetur.Huic Buygundt-
terrori ad nobilitatem plèramque ab amicis ex Hollandia 8c Brabantia miflae liççràe fuperve- cum exercé-
niunt, famam in iisregionibus conftantem ferri, pedeftres Copias Burgundici generis confcri- tumconjcri-
bi ab cpifcopo ad urbem inopinatb invadendam. Haberi fimul & equitum deledum : quare ^ ^eP\'f^c0^.
intenté cuftodias portarum haberent, 8c nodurnas vigiiias murorum ftationibus collocarent, ⁴ \'
Auxit ad haec paVorem hominum èx agris in Urbem pecus armentumque omne trépidé agen-
dum vulgus, pen« 8c frumentum vehiculis pro fe in oppida vicina quorumque afportantium.
Multi, quibus res effet lautior, cum fuppëllëdilibûs, utapertumbellum fugientes,in civitates
emigrabant. Ordinesancipitireperculfi , varia confilia agitare. Reputabant enim inter fe
Hollandorum injurias, cum quibus nihil fol ids amicitix haberent, ab illis infîda omnia ob nu-
peras conflidationes effe. Exclufionem exulibus foris item, & exulum amicis intus animos fa-
cere : feque eos, ac fpiritus praeferoces fuö indicio indies magis ac magis prodere. Super hasC
ad ultimum, in quo extremam ancoram fixérant, ab ipfo fe deferi principe i pro qUo fortunas
Sc vitam in dubiis rebus ardoris civilis pofuifsent: quem defenfbrem urbis futurum femper ra-
ti fherant. Bona item ecclefiarum in ditione Florentii injeda manu publice pofîidcri: quae ini-
tio tumultus inteftini in gratiam Ultrajedinae fadionis , & Soudenbalchi Vordiique exulum
invidiam libera fecifset. Nunc eundem Comirem pari ftudio,quo antë ad praecludendam redi-
tus viam,adreducendoseosproviribusànniti: adeoqueadeam rëm non folum promitteré
epifcopopraefentem opemjverumetiamultro equitum & peditum auxilia fuppeditavifie. In
bac ancipiti animorum anxietate, Iegatum dominum Marcum Wefium cum Uteris ad Carolum
Gelrorum Ducem homines nobilés primae faétionis clam Cofs. mittunt, oratum, ut qüandoo- àeîm vo-\'
mnia infida & hoftilia in epifcopo & Burgudionibus adverfum fe cognovifsent,ne ipfe Ultra- caturah VI-
ledinarn gentem infidiis à principe fuo petitâm,penè fub cUltrd defereret. Ad ordinps relatü ^trwftinis m
«fse,Wagening2e efse équités, eofq; fanguinis Ultràjedinç nobilitatis.Petere hos,feaccerfen- M™""»»,
di ad tuendam contra vim>urbem,poteftatem : nam ipfum Ducem iis haud magnopere ad bellû { j p⁵2*
indigere.Dux fepe antea cùm ab aliis,tû proximè à Svvollanis lufus,primum negavit callidè,fe _m °^m\'
id fadurum: probabiliter Swollanû. certamen,quod nondum confedum haberet,exciifans,Ré-
pondit tandem,pofse fieri tarnen,ut centu équités adverfus àfsultû permitteret,nifi f_uo infigni
detrimétoedodusefset,hominû in fpëciem amicorü, & magnifica addicëtiu verbisfidem ma-

gis non habendâ.Quarc h tabuhs prmcipu iadioms roanibuslubfcnptis iibi cavere vellent,po-

ftuîata eorum fe fadurum. Cum hoc refponfo legatus in urbem reverfus,ofFendk fiiorum ani-
■mos ad quidvis facienda inclinatos potius,quamquä equeftribus auxiliis deftituerentur. Con-
ficiunturraptim tabulae, fubfcribunturque. Quibusacceptisantequàm legatus proficifcere-
tur, prid~. Non. Auguft. orraiera rem Gylberto Suleno Cof detegunt. Quantum ipfi diju-
dicare ex probabilibus argumentis valerent, fore, ut nihil opinantes opprimercntur : fie enim
fecum comparatum else, ut amp lias amicos ab hoftibus intra extraque urbem non dinofee-
rent. Non audere diutius te tarn infirmispeditum ifitra mürosprsefidiis credere, nifi centum
équités ad urbis cuftoJiam confcriberenrur, Vera ifta funt quidem (inquit Col ) neque mihi
fatis liquet >quosdeincepshoftium »quofve amicorum locohabeam. Adcè non polsurn di-
fpicere principium exitumvehujus ,quod agitur, negotii . Autor tarnen vobis non ero ad ac-
cienda externa auxilia,neque dilsualor : ut vobis liberum etiam faciam difeeptare, quae è rep*
videantur.Unum id exoiatum interim mihi dabitis,ut tantifper ab accerfendis externis equiti-
bus defiftatur, dum ipfe ultro citruque legatus ad prineipem eam,qui me Cof fecit : ut expif-
cer,bellumne nobis paret^n pacem porter: fimul quo confilio cum tantis copiis ad urbem ac-
cefserit. Ad ea quidam» Non fallit nos Colvquidttu agas ut per fpeciem legationis in apcrtum
elapfus, omnino abdicatus magiftratu l Itrajedum non revertaris,ac nos in magno rerum dif-
crimine derelinquas Nofti lple omnia Wies impedimenta machinas tormentaque appara-
ri : non modo ut bellam nobis facîat, (quod praefentifEmum habebimus ) fed etiam, ut dum
coniuitando fupinè tempus exirtmmus ,fcalas ad ftantia muenia inferat, impraemeditatofque
expugnet epifcopus. Non faceres pro magnitudme & dignitate Conluîâri, fi rempub. prae-
eke ac casdibus in medio defereres. Etfi ftat fententia (relpondit Conful) obita legatione do-
mum redire : fi tarnen ante vefperum craftinnm Ultrajedi non adfuero, tum facite quae vo-
bis vi debunt ur, nerefpub detriment um aeeipiati His conditionibus Confuli WicamadE-
pifcopum profeôturo, ex ordinum juffu adjundi, ArnoldusVulvenus col ëga in cönfulatu,Ber-
nardus Wtenengus . Francifcus N;enrodius : & ad hos nonnulli religio» nominis homines ,
quibus privatim W icae negor\'a obeunda erant. Mane legatis vixdum urbem egreflis, contra
datam Confuli fidem nihil fadio cundata ■> conventum habet tumultuosè de equitibus è Wa-
geninga in incertum legationis eventum ad urbem evocandis: negotium mandatur D. M«
Wefio , ut quantum polier , reditum domum cum auxiliis maturet, priufquàm legato-
rum reditu è Doreftato fub vefperum opprimerentur. Videbantur jam epifeopum exo-
fi bellum malle , & cum Gelro focietatem , quàm ullas conditiones quamvis tolerabi-
les, ut reciperetur » admittere licet aliud lingua quàm pedore claufum erat, gererent:
five ob paulo antè Duci padam fidem , fœliciter confuli celatam : five quod , utcun-
que conveniretuf, parum epifeopo crederent. Quarë cum nihil legatorum refponfo ex-
pedato , illud maturarent , id confultabatur , ut eorum reditum in urbem auxilia occu-
parent. Ac ne detedum confilium motum excitaret, fimul neWefiuscum Gelro équité
in infidiarum locum imprüdens traheretur, fparfit rumorem, fe indidi ludicri certaminis
gratia , ab agraria plebe volucrem ejaculatura invitatum, in Vicum Dornanum iter habere«
Êtutidquodjadabatur,fimilitudine veri comprobaret, neu fucus fubolefcerét, diverfâ
porta cum Ioanne vander Aa equeftris familiae, quem poftea fub arcé Vredenburgoà Bur-
gundionibusferirividimus, urbem egreditur. Fortè tum in civitate erat Ducis à confilio
intimo, Erculeus Groffius î qui cum priori ad Gelrum occulta legatione in dvitatem per a-
micorum invifendorum fpeciem > prudenter quod aleretur diffimulans, venerat. Legati in-
terea poftquàm Doreftatum venerè,ad Epifeopum nulla mora admîttuntur. Conful ubi
multa difertè in utranque partem, de pacis commodis & belli calamitatibus ,commemoratis
Ultrajedinorum in epifeopum multis & magnis meritis, difîeruiffet : obteftatus eft, ut po-
fitis affedibus,& belli cura averfa , copias dimitteret, atque vernaculo équité fatis contra
vim armatus, urbem intraret. Audita benigniter legatione, poftquàm placidè pauca refpon-
difTet, minus ferociter quàm antea percontatur, ecqui équités ab ordinibus acciti intromifli-
veefsent,numnam quos operirentur. Negavit Conful id fadum, cumexurbeproficifcere-
tur : neque de evocandis quicquam decretum fuifse, quod feiret. Conful autem,ut ex fponfio-
rte pada fadionem à novandis rebus averteret,collegam Arnoldum Vulvenum Se reliquos le-
gatos praeter Nienrodium maturè fub vefperum domum remittité Tota autem civitas in
fpem concordiae extra fadionem ereda erat. Convocatur in concionem ordinum fènatus
codem die. Récitât« hic literie funt Confulis Saleni» quaruro baec erat fumma. Statim quam

iïoidftatum venîffent, ad principem introdudos Te, ac legationem fuàm benignîtëraüdi\'tarn
fuiffe, & certam concordiae effe fpem. Epifcôpum refponfum infequentcm diem diftulifte.
Ne quid rerum igitur novarent, priufquàm vel iplè domum reverlus effet: vel per literas >
quidftaretlententiae,eoscertioresfeciffet. Rogatireliquilegati,ecquid ipfi referrent: re-
lppnderunr,nihiHjb cobperci ex principes verbs elicere per multas obfcutafque ambagcgpo-
iuiffe. Fecit ea resfadioni fraudis manifeftas fufpicionem,quôdincautis & ociofis fuperveni-
ret epitcopus. Haud diutius ceffandum rati, equo expeditum quendam (ubbrnaht, qui quanta
poffet celeritate additis calcaribus Wageningam properaret,nunciaretque equitibùs, ut lub di-
lùculumpöfteridiei ad urbemadeffent :⁴exploratém habereper trépidé allatum nuncïumVe-
-pifcópüm le totum adoppugnanda mœnia apparare : idquefortalîe poftridie eventurum. E«
mittuutur & exploratores ,quitranfverfisregiifqùeitineribûs circumqiiaque omnia fpecula-
rentur:ut liquid hoftiumufquam in àgris divägari deprebenfum efict,celepirer vigilibus ad ur-
bem fub mœnibiis foris repentibus, &. in murorum fpcculis excubantibus nunciarent. Sub nq-
dem Confuli Vulvenó per vim claves poriarum (quiaconftanter negabat externum Gelrorum
équitatum intromiflurum)extorferunt. Tota nodeàfadione pervigilatum eft,expedatufque
in boras èques,miffis ex ufbe,qui per manfionesejus aCceflum ad Albam portam denunciarent»
Miffus&Döreffatoequesfubmediamnodemeft,exploratum, numquid veri haberetru-
friorallatus. PauloitaquepoftnodiscontîciniumRhenos prêtervédi lilentio, cum ad El-
ftam ufque procefMent Gelri, praetor leci ex intervallo per nodis filentiumhinnitu equorum
äeeepto, celeriter equtïm confcendit : ac fubditis cialcaribus y \'Doreftatum petit. Intromifsps
fcic in areem, epifcopo rem denunciat. Haud legniter is ftatim ledo correptus,Confulem Sule-
num_;& Nienrodium excitarijubet,nurtciärique,remdepraeheufamnunc coatguere, haudv^-
num fuifse rumorem, de equitibus Tjltrajedum occuk-è accerßtis, ad fe aliatum : eos:jam ultra
medium itineris\'progrelsosäd urbemiacceleraré. Apparerehicfadionisperfidiajn: quam in-
tégra legàtione nihil novate decuerat. Mane lub illucefcentem aurora^ Ultrajedi tanto ft- »
lentio ad notam tefseram & lignum patéfada\'porta in urbem Venerunt, ut nifi unguiarum in L,,.-.
filieibus ftrata via ftrepitus equosqnadrupedantes prodidifset,ducenti illiarmati (tot enime- tes loo Vl-
rant) & vigiles in ftationibus & plebem horum ignaram fallere poterant. Turn demum publi-:traje3um
cèluddsóboriri Vifus\'hominum manusad cœlum tendentium ,querentiumque ,nunc inchoa- veniunt.
tum efse bellum,quod execrabilisfadio hadenus tacite pifecata efset : jadam per iftam eau-
fam defedionis ad excidium patriae,aleam.Quin priufquàm numerus exterarupi copiarum au-
geatur,eas urbeprofligamüs? Compefcuit frementem plebera blandimenta dando fa<äiö: coft-
venturum de pace .-Verum ob metum oppreflionis prsefidia eise impofita : ea deduduros, ubi
pax convenifset. Id quod propediem efset futurum. Ibi perditorùmex fadtónecivium auda-
cia fefe prodidit. Michael Piftor, Geratdus Noviomagus eultrarius, cum paucis fui ordinis a-
liis jtanquam poenarüm metu per defedionem ad Gelrumpofito, impétum in aedes procerutn
collegioriimïqui prineipi Vel ob honores obnoxiijvel fundioriemaliquamjuratierant,_;faciunt:
eafque hoftiliter diripiunt. Inde ad oftentationem praeüari facinoris holofericis undulatifque
veftibus ad talos diflluentibus amidi, annulatique tota urbe furfum deorfum per publicum ob
oculoscivium obverfabantur : ad imitationem luftrationis amburbialis rudendo vicos plateal-
que circümeuntes, äfininis voeibus omnia complere : nullum contùmalije in epifcopum, nul-
lum infanixatque ftultitiae fpedaculum praetermittere. Iugum per hanc difsolutam quidvis
patrandi licentiam exuifse videbantur. Sed inter arma perpetuum eft juftitium, Opulentiores
repentina urbis facie trepidi, quantum ex tempore dabatur, tumultuosè aurum aegentumque inter arma
auferre, occultare,ne quid grafsatoribus ftatim ad praedam obvium efset.Quilque denique.qui jußitium
munera ab epifcopo gerebant,in magno direptionis metu efse. At Gelrorum equitum magifter P^erP^et""m.
auditisiis ^tora urbe facinora licenter defignabantur, reputans fecum quàm difficile foret ,,
* aiienam civitatem ufurpatam diu retinere, fi (uae fadionis paucis (celeratis, uti coepifsent, po- äw&alk-
teftatem quaevis flagitiain quemlibet per pet rand i impune ac licenter faceret, ad fe fecretè ^na^^ciläadvocatos illico graviter caftigat,eo fe urbem non ingreffum,ut ipßseam praedae aut devaftan-^nUmur*
"dam daret, veriim ut ab hoftium injuria,fi qua inferretur, aflereret. Si idquod agerent, fau-
ftum effe vellent & feelix, plebem beneficiisdevinciendam effe : quo confociatis ani\'mis com- i

muniter rempub.defenderent,ac non ut infeftam fatis,infeftiorem rédderent.Fruftra autemfo- \\ P^enefîv#
ris fe bellum habituros.fi plus fibi ab interno hofte quam ab epifcopo effet metuendum.Iam in ^dmS\'
armis nihil firmi fore, fi legum repagulis domi ruptis.qmnia mifeere aggiederentur.Pavorjam \' \'

pleranque opulentiam ex urbe continenti agmine per vias exportantium bona fupdled\'iliaque
effuderatj quafi aperto bcllo utrinque jam res gereretur. Gelcus verkas ne civitas per fugam
ditiorum, qui oneri fèrendo in bello effent, praefidiis nudaretur, extemplö cav.it edido,

*Ne qui s res londve fua ex uvie afp ortar et : deprehenfi multarentur_y^cor ent.

Qui belli metu paulb fub Gelrorum ad urbem acceffum profugerant, publice per literas rö-
vocantur. Fuerunt, qui edido contempto , exules à fenatu fierent. Conful Sulenüs auditis,
quae circa urbem impotenter à fadione gerebantur, à Wica rus, unde nuper in urbem ad Con-
fulatum extradusfuerat, conceffit : ac mox paulö , quia belli horribilem tempeftatem ingruen-
tis praevidebat, rebus ex urbe navigio alportatis, Ifelfteinam in pacatum abiit, priufquàm dé
bonis efferendispublicècautum eiset» Indicitur brevi pöftiterum dies ad conveniendum in
arcem Bevetwerdam, antequam irç, quasutrinque ingentes in pedoribus conceperanr, in ra-
biem exirent. Hue ad conciliandos animos, hoftiles inter fe fpiritus gerentes, ac bellum pa-
rantes, convenere & Tranfifelani. Legati, qui ab ordinibus ad ftatutum diem in arcem adef-
fent, ea conditione fe profeduros pacilcebantur,ne fe abfentibus quicquam novaretur : neu àd
praeféntia equitum auxilia, alia in urbem recîperentur. Poftridie quàm profedjr efsent crepuf-
culo dieifilentio nunciatur trépidé,centum quinquaginta équités Se peditum cohortem unam
extra urbem fubfiftere,ut intromitterentur. Conful totus in fpem farciendae concordiae ere-
dus, audito nundo infperato,attonitus obllupuit. Antefignani Gelrorum equitum in urbe, ac-
cepto nuncio novarum copiarum iaeci, haud elanguefeendum ignavia rati,armati domum Con-
fulis petunt : poftulantque portam Albam aperin, uteques & pedes faciendo itinere feflî,
abfque mora intromitterentur ; ne extra urbem pernodantes, epilcopo, cognito eorum adyen-
tu opportuni forent. Negat id le Conful contra datam legatis fidem,fadurum.Equitum Ma-
gifter ne quid mora fuis ante urbem haerentibus officeret,& Ducis indignationem provocaret»
convocat in Palatinum forum quantum equitum atque peditum in civitate erat. Cum his jam
multa node,lychnuchis cum funalibus praeeuntibus, ad Albam portam defcendit : atque ea vi
effrada, focias copias in urbem fruftra redamante Cof. recipit. Erat autem ea peditum vis
nullo deledu raptim è fece rufticorum in agris contrada. Quare bene foris confulta neutrum
altèrijam reconciliare poterant t quod unum haud dubie validis praefidiis urbe firmata Gel-
Tusfpedabat. Prima luce novae copias per hofpitia diftribuuntur. In Bevertverda à rerum
omnium, quae circa urbem accidiflent, legatis ignaris,de concordia difceptatur interea.Tràn-
fifelanus difceptator inter epifcopum & Ultrajedinos fumptus, ubi multa difertè ac graviter
deincommodisexbello praefatus effet , juffit Ultrajedinum priorem occafiones & caufas re-
penting alienationis, repetitis altius ordine exulum controverfiis, exponere. Tum Ultraje-
dinus legatus exorfus ,fingula à temporibus primi motus in civitate, ut quaeque gefta erant,
exponere cœpit : quibuso<xafionibus,caufis,principiis, quibus authoribus,qua via, quo confi-
lio, per quos homines, contra feditiones rempub. tutati effent, & confervaffent* Nihil ab le
adverfus fceleratos & feditionum concitatores, earumque comités voluntarios fufceptum, a-
dumve, nifi principis aufpiciis fuiffe, & juffu. Rebus ipfis fidem fuam patriae perfolviffe : ad
quam praeftandamjuramentoadados,ejusreligioneexolvi haud potuifle. Sed & concordiae
cum inimicis leges nullas unquam fe recufaffe : utfnon poffent fatis mirari, quid illi in men-
tem veniffet, qubd non ut amicus, led ut hoftilem animum praefe ferens cum armatis pedi-
. tumequitumquecopiis,Ultrajedinonomini hoftibus ad urbem furtim accefferit. Omnia
quàm bellum potioraducere, ac malle. Sed quando neque pacem aequam obtinere,neque vim
fuis opibus à mœnibus propulfare poffent, par effe ut auxilia ad tuendos liberos & uxores a-
liunde accerferentur. Quaefitum inde eft à Tranfifelano , quid de recepto Gelro in urbem e-
quite futurum effet : ftaretne inccepto confilio perfeverare, an integrum efset adhuc ilium vel
retinere, vel amittere fada pace. Exulum, inquit Ultrajedinus, quorum conatus toties irriti
Sc confilia fruftra fuere, animi, & infolensferocia ; tum autem & injufta prasfulis ira atque in-
dignatio : fed & quorundam in urbe exulum conatui faventium terror, nos ad amicorum o-
pem implorandam fubegerunt. Horum autem cum nullus ferè fit, quin fanguine vel affinitate
nobilitatem Ultrajedinam attingat, fi pax conveniat _s nulla eujufquam injuria urbe cedent*

Tranfiléîani paululum ad confultandum fubmoti, ac mojs intro regreffi, adis, gratiis Ultrajs-
dino quod ad praeftitutum diem conyeniffet_squodque₍ nihil gravatus fülltet, ea quas propria
hnjus caufae effent,à principio ad finemexponere : rogant num qua via inyeniri poflet, qua
auxilia utrinque flatim dimitterentur. R eipopdit T^ltrajedjnus legatus, quodad ie, id tum
demum futurum, ubi controverfia.de exulibus finita effet. At fcki oportere , quid animi aC
fententi« epifcopo effet, pro quofortunas &" yitamdepofu\\ffent femper : par eff«, ut viciffir»
illeeundemanimuminfegereretà /Equum, refpondere Tranfifelani, cos pöftulare : nequë
exeorum ufufore,fi fecusille contenderet : maximè verö quam diu exulum negotium inte-
grum ftaret : ne urbs nullis praefidiisfirmata, inimicisad infidiasopportuna forer, Interroga-
tus Ultrajedinus deinde, an plus copiärum vel expedarëtur, vel intromjflura effet, oegavit rd
fadura : (fefellerat eum praeter fidem abeunti datam, copias in urbe praefenteï novarum co-
piärum acceffufeabffenteaudas) neque de pluribus adhuc decretum ,niu epifcopus prior no-
varum rerum autor eilet. Convenit itaque in bunc modum : ne praeful prior bellum populo
Ultrajedinofaceretrquoperociumde concordiaageretur. Sufficitur in locum Suleni,qui
fe paulo ante Confulatu abdicarat Joannes Huchtenbrochusy Arnoldo Vulueno magiftratus
continuatur. Legationes interea T Jltrajedinae domum approperantes,, ubi baud proeul ab
\'urbe ab obviis viatoribus praefidia in urbe noyiscopiis Çelris praeter fiéîbi rdigjoniet$.,.auda
effe aeeëpifsent : tanta eos confternatio & pudor,, qnbddida lua Tranfiielanis aflîrrmïa, Sc
fada Ultrajedinorum non juxtà convenirent,ccepit,ut averfo ab urbe itinere, retro abire, ne»
que domum redire confilium federet. Qua re ad urbem nunciata , mittunt-ur celeriter legatis
obviam, qui otdi-num verbis eos obteftando ,orandoque ne le in roediis mal is deftituerent,
à fugare traherent. Supervenifse quidem peditum equitumque auxilia, fed ea non accita, ita
ut ubi videretur ,exautorati domum dimitti polsent, Quo autem errore id fadum eiset, ip-
fos praefentes melius cognituros, quäm nunciari pofset. Perfuafi leg-ati confcenfo iterum ve-
biculo fpe deducendi ex urbe quantum copiarum interea accefüfset,jam multanode in civita-
tem revertuntur. Offendunt ftatim civitatis opimone foedus turbatum : ipfamque fadionemf
bifariam difcifsam, effringentium cum Gelrorum cataphradis portarum feras, & obftantium
id ne fie ret. Adhanc difcordiam accedebant graveslegatorum de ipforum pqrfidia querela::
quod nulla confcientia tadi, padam fidem abeuntibus violafsent : ut caufa belli & initium , fi
quod habërent, ab ipfis ortum videri pofset, Contrà alii fadum excufabant , in errorem der
pulfum. Non inficiabantur quidem, accitam cohortem, Scportis receptam : verum curam
earn omnibus inelse, ut amplis pollicitationibus preces mifceijtes , illam rurfimxex urbe dedu-
cant ,\'ac domos fiias tantifper dimittant, donee epifcopus vel hoftis judicaretur, vel pax cum
eofieret Addebant & errorem verifimilem. Ab le condudumfuifsequendam nuncium, qui-
cum Uteris ad civitatem accelerantibus copiis properè\'occurreret , & Wageningam retro à
cœpto itinereaverfans, ibi fubfiflere tantifper juberet, dum revocarentur, Spem.enim in prae-
fenti ftatu omnibus reconciliandi epifcopum in gratiam,,oftentatam. Nuncium autem ob via-
ticum,quod per oblivionem differebatur.totum diem in civitatemoratumfuiffe.. cum jam du-
dum abiffe crederetur. Quare obvium cuidam eum fadum,acrirer objurgatum , caftigatumq;»
quod jamjam fêrö profedurum, redifîe obito negptio oportjjifTet .Statim intçlleda moras cau-
fa, accepto viaticofubquintam paulo vefpertinam quanta maxima poruit celeritate in pedes
fe conjeciffe. Nodis autem interventu eum à. via aberraffe : atque interim_; auxilia o-
tnnium circa urbem ignara ad portas perveniffe. Et ne belli caufa quxreretur _;, po-
ftulantibus equitibus G el ris ut port« claufae aperirentur, àiCoff. conftanter reclamatum;
fuiflï.Tum demum equitem praeparatis ante ad id animis(ut apparebat)cum parte civiurn no-
vandarum rerum cupida,vi clauftra ferafqj portarum diffregiffe. .Nuncio novarum copiarumj
qusà Gelroad turbanda omnia nodeUltrajedum mifsae erant,Wicam mane perlato, pavor
major op pidanos cepit: quod rebus adhuc ftantibus non modo quod nihil fidum .in fadione.
effet,verumetiam quod ad bellum tota animos pararet : neq;.pacem neq; concordiam augendo
vires qua?reret,iatnetfi verbis in foeciem benignis pacem dari cupere videbacur. Tranfifclani _P). ^^
defperatis rebus,nefiii ad exitil conventus intenti,praeter expedationem imparati opprimere- inJi\'luc-
tur,domosquifqj fuas illico maturarut,Videbantjam nö abGelro hofle feotfim,utrq illi tecum c_? ( \'
& cum epifcopo bellandum effet, nec ne,.confultari : fed qua bellum ratione gereretur : quof- a^acrt>
que opportunos magis primùm adoriretur. Epifcopus nihil jam amplitis cund:andum arbi- ahqiMß.
iratus. ne occuparetur, lediffimos pedites ad intercludendunr Ukrajedinis ad auftrnm

Rheno commeatum, in oftium Leccae mittit : hifque * Pilanum Amorfortium , & t Pelli-
Frdericus tium Bufcoducenfem duces praeficit. Cum his conjunxit Fredericum Sombrevum cum du-
SombmMts ceutis equitibus magiftrum equitum. Magno autem bello Ukrajedino lasvum hujus oftii
tquitumma- brachium ralidum praefidium jamolimbabuerat,natura ipfoqueloci fitu£rmum_;& ad utrin-
S\'^!fi^er\' qaefuprainfraquenaviumcuriusintercipiendosidoneum. Locus ipfeà reliquâ planicie ita
*iArmiduf _emi_neCjut utroque yerfum in amnem longiflimum profpedum prsbeat : & ad excurrcndum
t \'peh adurbemmiruminmodum fit opportunus. Hie intra paucos dies opere tumultuario ex ar-
borum truncis rudique robore & gleba fuperjeda praesidium erigit; non altum illud qui-
dem, fed latitud. pedum qtiinquagiuta plus minus : :cum cuniculis , &: vallis prseacutis in ipfo
aggere & praeaka fofla circumduda adadis. A tergo (ut navigio hoftibus inacceffum foret)
fcaphae in oftii faucibus tegulis onuftae demerguntur. Impofita metu proditionis in hoc dein-
BeUimtefii- d_e externa leledorum ped turn prsefidia funt. Inde latè immiflis peditibus hoftium agros
mmcommo- p_ervaft_av;_t: qnaotumque bominum ac pecorum in polfeffionibus Ultrajedinorurn opprelsutn
efset,praedae fuit. A ferro & igni & ftrage villarum foltim temperatum eft : promulgate II-
mul edido, ut quicquid hominum Ultrajedini nominis, ecclefiafticorum profanorumve, abf-
que dilcrimine fexus statiiqueinterciperetur, hoftium loco eiset. Iam tUm fegetes matu-
ruerant, quarequicquidearum hoftium erat ,Doreftatumex agris convehi: eodem & pe-
cusomnecompellijufsum. Sub haec bellicas machinas omnes W"icae tanquàm adexpugna-
tionemapparare,expedirequr aggrelsuseft, His ex rebus matura ad hoftilia viciffim infe-
renda Ultrajeétims data materia,turn alii atque alii trepidis rumoribus de accefsu epilcopi ad
nrbem nonnihil affingentes alimenta fuggerent ,tumultuariorum peditum novas copias (èrip-
ferunt. Fuga ingens huncterroremè cœnobiis fuburbanis penu omne in urbem afportan-
tium , migrantiumque ex agris longo agmine cum armento omni pe*r vias lpedantibus auxit.
Et ut bellum fe ipfum aleret, vicos & pagos , ne hoftijia paterentur, ftipendio impofito epif-
copus ad pacilcendum compulit in très menfes. Contrà Ultrajedinus ,\'eos pro hoftibus fe
Vitra)eRini hàbiturum denunciat, qui cumepsfcopo pacifcerentur : ab eorundem vicis, ne hoftilia acci-
hojles EpiJ- p_erenj._} f_e q_UOq_Ue pecuniary ftipulaturos. Mifera profedb plebis 2grariae conditio_;quae cum
cifs\'vocant. hoftes non haberent, ab Ukrajedino, & Ultrajedinaeditionisfuo principe,ne praedaeefsent,
pacilcifubigebantur. Ultrajedini adhaec non contend hacrufticorum calamitate, infuper
Cmmeam cos,quos invitos reftitante(q-_s operam fuam in oftio Leccae folEs ducendis pofuifse conftabat,
VhrajeHi- node arreptos, ac rure in urbem extrados , in carcerem conjecerunt. Erat totus interim in
m s merci- hocepifcopus\',uthoftiundiquecommeatusclauderet. Haudquievit inrer haec Gelrus. La-
jmur. eefsentibusad hunc modum Ultrajedinis bellum in infera ditione contra epifcopum, ipfe ali-
quot dies de bello Tranfilèlano confultavit.Ioannes Wifsingus cognomento t Henrims
t Mager _Cer, & Matthias Ketellus è Tranfilelana regione oriundi erant: equitum par nobile,& ob bel •
Heyn. li artesCarolo Gelrorum Duci chari. Hi relida patria multis & magnis bellis fub illo meru-
erant : quare & prior ille in gradus interioris amicitiç receptus fuerat. Corrupti precio , feu
(quod magis affirmarim) ut gratiam apud principem Gelrum inirent, Halfaliam haud procul
àSwolla proditione tentandi negotiumfufcipiunt. Poftridie Id.Auguft. liicis principio tan-
quam ad mercatum navem armatis gravem , fed alferibus fparifque inftratam, ipfi oppidanis
ut popularibus domefticè noti in oppidum recipiunt. Poftquam autem ad forum ventura
fuit, ibi dejedis afleribus cum ingenti clamore ad faciendum fubita hoftium\' fpecie pavorem
oppidanisoriunturarmati,occupantqueoppidum. Trepidatio major, quàm pro hoftium
numéro, quantum hominum in publico erat, in fugam compulit. Capto oppido, à direptio-
ne & caede temperatum eft. Unas, qui lolus obvios foro arcere armis ac virtute contende-
bat, à confertis multis vulneribus confolfus cecidit. Ingentem interiœ hominum armento-
rumque praedam ex Batavia egit : diripuitque, quicquid villarum obvium habuit Epifcopus.
Henrico Ba- Turn confilium ordines Ultrajedini de abrogando publicè praefuli epifcopatu , ac focietatc
varo Epifco- cum Gelrojungenda ccepere. Quare xv^r I. Cal. Septemb. conventus habendi dies civitati-
pa abroga- b_{us} ut} Ultrajedum Convenirent, indidus eft, ad audiendum publicè in frequenti ordinum
turpoteftas, _c0nc}{j₀ diploma ditionis Ultrajedinae recitari : fimul ut ea quae vitio perperamquotidie ad«
mitterentur, mutarent & corrigèrent. Spedabat autem eb Gelrus, & fadionis primores,pe-
nes quos vis omnis mifcendi omnia erat, ut alfenlù trium aliarum civitatum principe hofte ju-
dicato, ipfae quoque in belli focietatem traherentur. Ex Amorfortia vènêre legati Segeru«
v fan à *Wilda,& Nicolaus Gerardi F. Et reliquae dyitates, quamvi? extra belli focietatem Ultra-
WUu \' * je&ipïj

jeâinî, quia commune trium ordinum negotium, cum accerferentur, prxtexebatur, legatio-
nes fuas quoque tniiêre : ne non veniffe fraudi fuiftet. Poftquam ad edidum conventum Ul-
trajedum in curiam*magnam bafilicx D.Martini fréquentes convenere , primarius decanus _¥hiftoriam quatuor fuperiorum annorum dicendo texere exorfus ₃ oftendit quam multa benefi- _a/scia pop, Ultra), in Henricumepifcopum contuliflet ,eaquequa nunc ingratitudme vaftando
agros, ac claudendo undique flumina & commeatus,penfaret» Exaggeravit pericula , langt» -
nem,facilitates : quae pro ejus dignitate tuenda, pro incolumitate ac lalute patriae coniervaa-
da depofuißent. A quo tantorum beneiiciorum aamonito ₃ cum gratia par repeteretur, con-
tra diploma religiole à fejuramento inaugurations die confirmatum , i pie indies alia arque a-
lia, quae ad nomen lltrajedinum extinguendum lpedarent ₃ moliretur. Bellum illatum cum
ordines avertere non poffent, modica auxilia ad prohibendam , fi qua inferrecur, vim, non ad
concitandum bellum, comparaffe : legationibus mittendis , orando, donandoque quantum in
humano confilio fitum effet, fudaviffe, ut id declinarent. Inde ubi hxc aiia multa id genus
in banc fententiam peroralfet, rüdem quandam ex tempore delineatam formam decretide
jungendafocietate cum Gelro, & bello cum epifcopogerendo. in medium è finu protulit : le-
dumque illud publice eft. Fuit id aurem in haec verba , cdjjus exemplar Amorfortiis ad refe-
rendum petentibus datum extemplo eft.

NOs coüegiorum primates Decani, Canonici V. colle vi or um baf- _Dccmumlie ce jD.Jiftartini, Servatoris, IoanniSyT etri, "Diva ^ruirgmi$ßn VitrajeBi-
urbe ZJltrajeBma. ToB hos, equeß er or do dit lonis infer d Cou fuie s > tra. Epi fco •
Tribunitiapoteßas : tfetus noï>ujque Senatus urbis VltrajeBi : tabula-
rum h arum leBoribus, at que cognitoribus : tum autem ffl iis quorum ^yHm>
hœc control er fia refert/eferervein poBerum,Sal. Epi fit opus Henricusa
quo m epificopatum T/enit f nobis non minus gerendis rebus pefitlens,
quam ditioni per nie iofus fuit. Trimum autem_} cum nulle publico _y fie d
prhato quorundam confilio > quo s in inter ion amicitiœ gradu habet ^nu*
per arcem Jtâeidenfem cepiffet, penè nobis bellum concitarat. Nunc
quoque uicis infera ditioms omnibus gravia fiipendia imper at, prêter
jus &¹ bonum : tributo ne humili quidem agricolarumfeci remijjo acte-
nui. lArces & cafiefla prœfidiis impofitis exterorum equitum p edit uni-
que in infimi loci^exclufis fnmmo loco XJltrajeBini nomims natis uins,
fir m at. ^AgreBrem ad hœc hominum multitudinem totis a gris arma-
tam, cumfofjoriis infirumentis ad fodiendum, loco munit o inexpu-
gnable prafidium m Leccœ oBio collocandum ₃ non adtuendos adverfus
communem hoBem fines, fed intercludendas uias aditufque omnes in
iirbem convocavit. ZJt mittatur, quantum exterorum auxiliorum eque-
firium ac pedeBrium indies conferibit : quorum bona pars efi ex eorum
genere_squi Top. TJltraj.femper infeßi hofles fiuerunt : fcilicet ut nos in
an?ußiis conclufos ob fi de at, <& ad deditionem compellat. Ex agris ci-
W um noBrorum, qua fi hoflium, bubulum pecus egit : quantum ar-
ment or um in pafeuis fuit, prœdœ militibus dédit. Cum autem tut os nos
ab hoftibus eße exiBimaremus, nulla quiuimus conjeBura affequi,
fuorfum ißa.qupVe confilio par et : quibus admißis> hanc injuriam nobis

concilia)? imus : cum haßenus non fortunas modo no Br as cum to _y fed V*»
\'tametiam periculis mgenti animorum confenfiu objecerimus. Quarß
hoc ejus con/ilium gjr turpe foe dum , tum cum diplomate ex diame-
tro pugnat, tum amplifiimis ejus promißis adverfatur. SpeBat autem
idipfum hue quo que, ut communis übertat is jura labe faß entur, publi-
ca tot ins ditionis libertas ₃ làudatœ confuetudines ,inßituta major um ?
jaßura nominis XJItrajeßini ägricolarum, inprajudicium commu-
ne omnium obliterentur, abrogenturque. Itaque ut bacid genus allé
mature aüertantur : [mul ut, ne nobis exitio fmt _y occupentur. has ob
eau fa s ffl pericula in pojlerum imminentia , quœ h me pullulate nobis₉& poffejïionibus noBris olim oriripojfent : fimuiut diploma ,jura , Ü.\'
bertatem , confuetudines , fanßas confociatis ammis tueamnr : cenfuht
SenatusO* ordines con fuit atione matura amicitiam aliquam meun dam
" effe ₃ne ine auti ex improyifo opprimarnur& infidias decliritmus.Quam**
ihrem concordes focietdtis fidem fanximus, nobis (gr poBeris utiUmfu*
turam : ffi foe dus adjunximus, ratum JanBumque auxilio fenatus btë
decretum habituriy quod"huic calamitati, hifique impendentibus perjeu
lis confociata dnimorum céncordia obBabimus : nj_im armis propulfa*
iimus. Quo d imp en far um in bellum fiat,id ad unherfos pertmeat.^A*
Jeafecunda adv erfaque omnibus ad exttum ejus ufique communis,, ö»
par ex aquo omnibus ft periculum. T lacuit quoque , in confer endo ne*
minem excipi mort ahum deb ere : nuUi remitti Bipendium impofitmn#
quo minus cum aliis contribuât, fed\'ut compdr profanis religio cenfieó**
tur. Contribuent œquaiiter hue imaginibus majorumilluBres homines^
(efr humili loco nati: opulent ia cUm tenuis fiortunœ ^r infime clafih
proletariis, ut\'res publicapoBeritati incolumis tradatur. 7SIeque magriß
quidem refier et,unde pecunia redigatur : ex mutuóne u fur ar i he œre_y\'ut agri pignori,fi neeeßefit_} opponantur : quo hoc negotium alatur ,
ararium fufficiat : an alia <-via. Quare apud Deum dat is de x tris mu*
mam paBifidem fpondemus , quod ficubi opus erit,fiummo omnium con-
fienfiu, dut eerte bona ac magna partis uoluntate mutuam rpieißimo
per am nofiram in hoc ponemus»ut oppoßta hypothec* redimantur, mu>-
tuumfiœnus diffohatur, ut damni expertes inde eyoluamur. Nemo tum
ea in re tergiyerfdbitur, fed data dextr* fancitœque fideïquifque me-
mor, lub entern fe ac ^rvoluntarium (ut par eft) offeret ultro. inter ordi-
nes nemo jus fibiulla ratione, aut <~uiam ad elabendum ullius üb er tat is
pratextu ufurpabit, qua contra hoc decretim ad aßerendam fuamjig»
nitatem tum utipoßet, Quodfinôs bellum (quod 2?eus avertat) habere

conüngdt j cum hotte nequepdcemfdcimns _i ntque Wnicma federn ad-
jungemus , neque ullds fi qua offer dntur pacis reconciltdtionts^e leges
quamvis juf as (ff bonds, qua hdnc fochtdttm impedtdnt, ipfiordines
fepardtim recipiemus: fed ne iffequidem^qui nobis ddhoc bellum anxi••
lia miferit. Si uero interim tolerabiles d ari pacis conditio nes \'ufu cYc-
nidt, ed non per unum aliquem ex or dinibus dut fociis jungetur : fed e-
ƒ usfacienda poteB as tribus or dinibus, am bona tor um parti permitte-
fur. Et qua in ed bond dtque aqua <rndeburitur_y ilia cateri rata_} juBa_yac firma judicdnto. Dolus fraufque abefto. Quoniam autem itta invis~
Idbilid ejfe pldcuit: nos coilegiorumproceres & cotteg t or um fodd lit id j,
no Bra figilld : itidem (ff nos communi equeßris nobilitatis nomine roga-
ti_} Joannes Reneßius ZJuhenus eques auratus, Cjyfbertus njmder Jid^
\'Wolterus uyten Hamme , ErneBus WicanUs. Confides itemurbis ZJU
trdjeB. tabults fancitif oederis magnum urbis noftra figillum appendi-
mus. Datum ZJltrajeBi, anno xxvi i*fuper M. D_a Xi 11. (al. Si*

Poftquam fcedus jun&um de hello communiter parando in frequenu ordinum ac cïvitatum
concione recitatumfuit, legationes civitatum, quarum nulla vox confentiens accefserat, acce-
ptis exemplis ad referendum ilh\'co domos luasrevertuntur. Epifcopus auditis iis quäs circa
ürbem indies fierent, metuens ne ob fuperiorum annorum odium & fimultatem Amorfortii à
fe per hanc occafionem alienarentur , lireras ad fenatum dedit in hsec verba. Veftra fides &
ftudium erga me effecit, ut apud vos animi mei ex injuria accepta öegritudinem effundam. EpifcopîUt-
Dubium mihi non eft ,quin rumor de exclufione ad vos allatus, varié vos affecerit. Lsetor ta- ^ter<emen, vobis eundem aoimum adhuc efse in me, qui fuperioribus anriis fuit : uti ratiónem rerum ^morsfwtor„
à me geftarum, & confciéntiae reétse teftimOnium vobis probem, Audio Hafsaliam nobis in
Tranlifelanis à Gelro per homines talium negotiorum artifices ademptam, à,quo quidvis po-
tius quàm hoftilia expe&aràm : cum incolumi ad hoe tempus amicitia,pax à me prius,& quies
ab armis data, violata non fit. Atque utinam ea perpétua, quxjäd viverera, efsé potuifset. Sta-
tueramtjüpérUltraje&umadtranquillandos difcordiarum turbines armatus contendere, ut
réftituta rèpub. ocium priftinum ditioni recuperafsem. Erat cónfilii mei ratio talis , neiner-
misurbemingreßuspericulum, utanteaaliquando,lubirem. Quare auxiliaribus copiis\', &
«quitatu ad corporis cuftodiam inftrudus ad urbem veni : non alio rnehercule confilio, quàm
utinteftinamfacem partim per id tempus, quod in Germania fuperaabeflfem, partim in vali-
fudinemea ad veria exortam, penitus éxtinguérem; Adveniënti portas claulerunt. Quàm ve-
rè iftieainrejuramentireiigionifeceruntfàtis,efto ad pofteros dë ea re judicium. Super
h sec externa equitum & peditum auxilia in urbem receperunt. Nihil itaque aliud humani cón-
filii mihi fupereft, nifi ut à vobis contendam, ne, quod ad belli dubium prineijpium attinet₅ve-
ftri periculi admoniti,ad maturè confultandum ofcitantes opprimamini :reputantes idëntidem
apudanimosveftros, quid hincfit exoriturum,viam inveniatis,qua malum imminens propul-
fetur : utfi in rabiem propediem animi ad bellum parati exarferint, extra ejus neceffitatatetri
vosamicoshabeam, accolam :quibnsfretus, inimicorum,quoshoftiumloco pofthachabebo,
ïllatam injuriam ulcifcar. Quod fiobtinuero, beneficium non poneturiapud immemorem»
Cçterum quoniam ciim alias j tum belli temporibus in fpeeulis intentior cuftodia propter di-
tionis limites neceflfaria eft : ne eivis per nocturnas vigiliarum perpétuas milerias niraium ob- Cußodid
ruatur,è proximo Hoechlandios in civitatemaccite, qui pro mûris vobis in agendis ftationi-^^ ^ne~
bus auxilioadlint : ne per proditionem téntati, in hoftium poteftatem trahamini_s Chriftopho- ^ce^^am"-
rus Langius, Vir militari gloria clarus jqiti nuper ciirn graffatöre pedite eaftellum Teutonum

_f in Marfis-spfo magiftro ordinis caefo,éxpugnando vi ceperat ac d îripuetat, per id tempas re-
Jhiaerfen, cbnciliàtus\'fadioni Ultràjediriae ,cohorti in urbe praefedus erat. Hic Calen. Sepiemb. cum
Ter Meer, quadringentis peditibus ad Emnefliorum agros efiufa populatione vaftandos movit rqui cum
Ridder-bof- nihil minus quàm hoftilia operirentur, pridie efculenta venum Ultrajedum importarant»Em-
pdtaban- riefïae accepta Ukrajedinorum adventu , cum jam haud procul à vico abeffent, tumultuariô
^tt0.j°ß⁶\' eolleda rüfticorummanùs, inaviaiocaàditu difficilia dîffugit : unde eminus inordinafè ir-
VidijUpya _rump_enteS) & ipfum robur agminis à tergo tardius fequentes, fclopis tormentifque manuariis
74- carp ferunt. Numéro enimhofti longé impares, nequaquamacieoccurrerepoterant. Ubive-
p ré agmeri cirâtum infi\'Üias praeteriifïet, clamote à tergo & àb latere terribil 1 fegnius ab itinere
tawJiikxi précédentes adoriuntur. Fit pavor ingensatque trepidatio. cadunt aliiglobulorumnymbo:
foi, yalii armis abjectis callium ignari, in circumjedas viae paludes diffugiunt, ubi à fuis longo in-
teirvallö exciufï hauriuntur. Intérim prœgrefîum agmen effusè omnia vaftat populaturque.,
coque infeftius, quod partem füorum ab occultis infidiis carptam, ac compulfam in paludes
accepifïent Quicquid grave nimis afportatu erat, corrumpunt. Fuit autem praeda, nimis
quàm opulenta armentorum & pecoris omne genus Sc pecuniae ad fèptem milia aufeûm. Ad»
diderunt & flagitio perfiäiam. Opulentiores ubi in manipularibus fidem, ne hoftilia pateren«
tur, padi efïeni, ex compofito ab aîiis fupervenientibus fe fuaque omnia redlmere adigeban-
tur, Moti injuria EmneiEorum Amorfortii, (namamplas ibi pofTeffiones habebant ) literas
extefiaplb Oltfa\'îédum mittunt. Earum autem fententia haec\'erat. Senatum Amorfortium
accepifle, quàm hoftiliter colonos fuos ,\'quos Emnelfae in agri\'s fuiscollocafïent, immiflis pe-
ditibus ipfi diripuilsént : perinde fe earn.populatïonem accipere, ac fi admyros luos arma fca-
îafque ijfltulifsënt. Velle fcirecàufàm ,quainbbrëm pto\'hoftibus haberëtjtur. Réfponfumab
Ultra) ëdinis eft benigne Sc calîidè- Non debcre mirum videri, qubd infefta Se hoftilia niîl-
jimorsfordij lam padi fidem paterentur Emneflii, qui priores laceflivifsent Superioribus enim diebus va-
qutruntur luntarios eos ad oft.um Leccae epiicopo in ponendo.prœfidio fofsorïfc armis opeiri tulifse. Si
fuper Popu- ^ bello efse alieni vellent, hoftem non adjutum opportuifse« Indeciim itifefto agmirte in Ha-
lata Emnef- _mersf_ejjj_os moverunt, (viens eft (ub praetura Luefdana,ad mille paiTuumab Amorfortia) eof-
*^a° quefœdèdepopulati jopimam pecorum & rufticorum praedam Ultrajedum compulerunt.

Hac expeditione poftquam ingens damnum praediisAmorfortiorum datum effet, per literas
Sc legationes cumGelro Sc Ultrajedinis graviter de accepta injuria expoftularunt : qubd ho-
ftilia omnia paterentur,cum ipfi in hoc certamine à neutra parte femper ftetilfent : ut utrifquê
animos fuos doneç debellatum elfét, probarent : neque aliud hadenus declaraffe , quam id
qsod amicae vicinitatis elfet ,coargui poffent. Polliceri nihil aliud adeb deineeps Gelrorum
princ;pi& populoUltrajedino fepraeftaturos. Super caetera mirari, qubd illinon reputä-
rent fecum, quàm infeftus Gelri Ultrajedinique nominis ager reddi ex Amorfortia poflfet, fi
vellent in belli focietatem difeedere. Ad ea Dux benigne Amorfortiis refpondit. Nunquam
aliud animo fuo perfuafum habuilfe : nec alib fe qnàm ad perpetuam amicitiam inclinatum, &
yicinitatis jus cum fenatu 8c pop» Amqrfortio colendum. Id ipfum quoque fuis ordinum du-
doribus ab initio inchoati belli mandalTe, Verilm ut multa faepenumero abfente principe
peccantur, effedurum fe, ut primo quoque die ipfis fundorum fuôrum coloni in integrum rc.-
ftituerentur. Qua de re & literas fe dediffe ad Ukrajedinôs, ut quemadmodum edixifset,
facerent, fi Amorfortii prius agros & praedia fua in indicem conjeda, ut dinofeerentur in po-
fterum, exhiberent. Nihil illi morati , fcripto ea Ultrajedum tranfmiferunt : quare aliquant«
pars pecoris colonis illico eft teddita. Hac profpera re Langianorum militum excitatus Ar-
noldus Faber, tertiae cohortis dudor, ad parem fortunam tentandam, Driebergam (epifcopi
ea tum villa erat) cum expedito exercitu eam depopulaturus profieifeitur. Erat in eo exercita
gregarius, feu lixaVerius, famulus cujufdam Gerardi Eccii, è nobilitate Ukrajedtina, neque
armis ferendis aptus , neque ad militariamunèra obeunda maturus : adolefcens imp.nber ad-
huc, casterum indole feroci, Sc truci ingenio fupra aetatem. Hie officii caufa exoräto hero,ag-
men éxpeditus fequutus fuerat, Quoniam autem praeda ob incolarum Sc vici tenuem for-
tunam non magni nominis contrat, non operaeprecium vifumfuit diutius ibi caftrakabere ;
fimulquia periculofum ob denfati fqli naturam etat, per qubd hofti ab Dforeftato opportunî
fuifsent. Quare celeriter Ultrajedum ,priulquam nuncius depopulati agri Driebergii
càm allatus efset, iter occupant. Praeçefserat jam agmen ducentos pafsus, cum Iixa, quod a~
gricolse nullam pccuniam exprimere ad pacifcendum fecam pofset, ardenti manipu^o admo-

to, & villam ₅ & ditiffima duogranaria inccndcret. Robur & cobortis dudor exorto înccn-
dio ftupefadi , mittunt fpeculatores extemplo rctro, exploratumqu d rei eiset : jubentquè
autorem patrati flagitii arreptum (mulda extremi fupplicii ab incendio abftinere juffi fue-
rant ) atqueequo funib alligatum, fecum in urbem trahi. Rumor incendii in agris tum pri-
tnum àGelrismiftihaud paulo concitatiore curfu Ukrajedum allatus, plus civitatem quàm
ipfum hoftem conterruit ; qUod quantum aedificiorum extra urbem & caflellorumhaberent,
cpifcopoincendiisac populatiombusopportuna foffent.Etquod praefagiebàt,idopinione om- . .. _f. _t.,
niumceleriusftatimaecidit.EpircopusinrequëntiincendiorurnaulpicianoiSte, cûmquingen- Incendia
tis peditibus 8c modico equitatu ex oftio Leccae ad urbem âccefBt : ac copiis in ripa Rheni ad
ducentos inde paffus inftrudis, nequaquam Gelrum métuens, manipulâtes ledôs âd fuburba-
na tria incendio infeftè vaftanda emifit : addito tamen hoftili fpiritui clementi edido, Ut art-
tequam ignis tedis injîceretur, & omnia flam ma abfumerentur , quantum pfecorum & fupel-
ledilium fervatam quifque vellet, raptim è domibus auferrent. Dum in tenebris fitentio hsc
geruntur ,pauci ,quibusanimusad omnia parattiserat, placidé ad portarum verfatiles clathroè
fuccedunt aufcultatum, num ii qui in murorum ftationibus excubabant, fuorum adventum frë-
mitu ftrepituve fenfiffent. Inde ubi fopitos vigiles, ut in nullo vicino mëtu fenfere, tedis
in tribus fimul fuburbiis ignem injiciunt. Clarumexortum prius ineendium fuit \\ quàm ftati-
önarii hoftem adefTetognoverunt. Ei quia laborantib. fuis , quod hoftilium copiarum vis in-
certa effet, per tenebras opëm adferre non audebant, totis mœnibus & turribustormentorum
tonitru eminus Fulminatum inde per plerümque nodis in incertumëft. Plebs cum ärmisad
muros adeffe, quifque in luis ftationibus : religio verb in curiam pontificiam armata exciri tré-
pidé ad omnem eventum juffa eft : numerum màgis âudura, quàm ad bellandum apta multi-
tudo. incendio boc fuburbano tota urbe perturbata, praèfedi militum, ut fucoaliquo invi-
diam populärem ob jiriüi datum ineendium à feavërterent, teftarenturque nullö publico con-
filio facinus patratum , ipfum incendiarium capitis anquirendum publice condemnanti Nee
dubitant, quin plebes, pœna âuthoris ac fpedaculo ëxaturata, fremitum remitieret. Perven-
tum eratin circum Palatinum, ubi reus judicum fententiis damnatus percuteretur. Ille autem
inter trifte fupplicii miniftërium cura femianimis nudàtis feapulis in fàbuli àggerem dudus
ëfset jlidore ex compbfito averfo, éxtrahentëqueànimadverfionëm , ad circumfufae militari*
tnultitudinis hortatum recepto ânimo, ut manibus vindus ftabat, in fugam fè dédit : elapfuA
que nullo infequente in Civiei tempii afylum evafit. Crebrae inde quoudie feruptionës utrin-
que in hofticum fad« : fréquentes item velitâtiones, ac praelià mukà commifsa. Interim fe-
cundomenfe quàm bellaricdeptum\'èfset,«rarium in urbe exhàuftum (quia ftipendium non
perfolvebatur) mercenarium militem tam ferocem fecit; ut nec ad coritrahënda cërtamiha, nec
ad eruption\'es in hofticum faciendas induci potuerit. Quare pecuniae inopia ordines compul-
fi, D. Marcum Wefium ad Gelrum quindecim aureorum milià mutuö petitum mittunt : pro
quibuàviciffimiliipraedibusaçprœdiis omnibus ecclefiaftici nominis in ejus ditione cautum P^ntéiê
èft. Wefius node (quia interdiu & indicium & occultas hoftitim infidias metufebat) iter t-fà\'7Ï5*>
menfus, brévi cum pecunia domum, praelens gaudium & civitati ob direptionis metum, 6c
militi fècumferens,rediit. Noluitautemfadio locupletioribus, qui oneriferendo efsent,
circa initium belli, ut tutius id traheretur, nevé eorum anirni à fè alienarentur, aut ad uoyasres
excirentur,ftipendiùttiimponere. His Doreftâtum allatis, épifeopus, cui animu&adobfiden- , _kdum Gelrum per haec additus erat, cum fexcentk peditibus St centum equiribus impedimen- ^V/rf^)ea"f
tifque pridie Iduum Septemb. ad urbem movit, & quidem tiara luce : occupavitque cceno- g^r^
bium Pacatç vallis _s mille circiter ab Urbe paffus. Agitabat id autem, fi in caftris ibi pofitis Uondfleni*
perfeveraffet, ut iter aditumquë Gelro intercluderee, nëve commèatusè Batavia in urbem Vallü Pacis.
portarentur; Èt apparebat hinc ab ortu ,inde à meridiè in Leccae ripa infeflis itineribus id fa- Vrtdendad
eile futurum. Ne Gelrus recèptumj, cum vidéretur, in urbem, aut ex Urbè Arénacum haberet, « Wtrmbol-
ftatim quàm locum caftris óccupaffet, a fronte lapidibus ftratam viam tranfverfam perfodit. ^f ^Bt*f
A tergo verb, ob difficilia acceffu paliiftria pafcua , minus tormentis admovendis & equitatui^miïm-
apta, nihil erat, quod periculi abhofte metuéretur. Rumore de hoftium adventu & capto ca-
ftrisloco per quoi dam ex agris trépidé in urbem allato, cum vanum unum id de düplici eörum hmicorum "
ttumero fparfum inter caetefa effet, claudi extemplo portae jubentur. Et quanqdàm eorum ac- RcguUriuw
ceflu nihil auxiliares Gelri perterrërentur ,metu tamen në praéftdium in ipfis propè portis fta- °™^nemtim inchoatum intra biduum ita munirétur,ut inde èxtiirbari nëquirènt, & utrinquearda ob -f^ceP^iu

fidione prefSj fame rer umque inopiaturpiter ad deditionem compellerentur, tomuktlosb cum
tormentis Albana porta erumpunt, occarruntque hofti adportam cui aboperis urbanisno-
VatMiones getieft, trecentosab urbeferme partus. Conftitere intra portam & p roxi mum pontem tuti
cum Gel- ^ globorum jadu, dum pauci cum levioribus tormentis emiffi > hoftem ad velitandem eminus
drmfibm lacefferent. Epifcopus nihil moratus,& ipfe manipulares ad provocandam pugnam Gelro ob~
jicit. Statariaautemfuit nulla, fed procurfando refugiendoque per pafcua inter leproforam
®des & objedam portam ,Parthorumac Numidarum more invicem procul ferire, fimala-
crum velationis prssbere. Nec ftabant interim copi® utrinqueociof®. Ill® enim gravioribus
in regiarn addudis viam fclopis infefte invicem ex intervailo inceffere. Cseterum quia mutuus
confpedus perintercapedinem extra globorum fermejadum erat, & utraqueaciesita inftru-
da ftabat, ut neutra ab altera nec tergo, nec ä fronte lateribulve vulnerari poffet, (nam Iii
ports mole velut vallo objedo, illi lylv® denfitate tuti,!certaminis fpedatores erant) nox im-
minens procurfatoresadreceptum utrinque compulit» Ab neutraparte cladesilla acceptafuit.
Habebat hoftis intra coenobii pomeeria fiia caftra, equitibus Gelrorum inacceffa. Statuit Mar-
Martim tinus Roffemus militum GelrorumTribunus per prata, ä tergo caftris circurajeda, cum omni.
Rojfemius pedeftrium copiarum vi Epifcopuro,utcunque caderet,adoriri. Quare ea node impedimenta,
tfribunus & campeftria tormenta,pulverem tormentarium, cratefque expediri apparariq; juffit. Mane
iriT™ - *ⁿg^enscoortanebula,caliginedenfaccelumobtexit::quampaulopbfttempeftasfequuta,con-
cujus effigies difcuffit₃ac Gelrum intra muroscontinuit Eodemdie mulieres aliquot TJltrajedin® in
vitaexi- itinereabhoftibusinterdpiuntur.\'Quaedeurbisftatu,deque anxiüariorum numero interroga-
tus apud t®,ubi ea quae fände dorm a ?dierant,lideliter expofuiflent,nulla neq; contumelia neque igno-
Fontanum minia affed®, qub ire cc£perrat,dimittuntur. Node infequenti duas molasinjeda flatnma ad
imat fol, Albanara portam in Gelrorum confpedu manipulares aliquot corrumpunt. Rollemus yariis
- curis animo agitatus, qua arte ex loco fi;apte natura munito fine fuorum clade hoftem fubmo-

veret,ludibrio rem cum Duce ita aggreffuseft. Dux fiditias literas ad Roffemum in h®c ver-
ba fcripfit: Se fequenti die paulo fubexortum folis cum quatuor milibus armatorum, & mille
equitum, ad Biltam adfuturum: ipfe interea quantum copiarum in urbe effet, expeditum ad
invadendum ä tergo fecurum hoftem filentio portis educeret: fe verb circa adverfam portam
coenobii euminvafurum. Has literas callidus princeps & gloria militari clarus cum hujufmo-
■} di mandatis tabellario tradit, ut ex compofito in hoftium ftationem intercipiendus cum Iltens

\' ~ diverteret: ut iis ledis,hoc dolo payor hofti injiceretur. Erat tarnen in urbe perfuafio talis,

utferiö id futurum fuiffeautumarent. Haud fefellit Gelrum ars fua. Nunciusex induftriaia
ftationariosillapfusexcipitur. Liter® extort®, & ad Trib. delat®, illico interinitimi confilil
primores duces, rerum confiliorumque qu® Gelri inter fe agitarent, cognofcendorum avidos,
recitantur.Et quanquäm de novis copiis confcriptis nihil allatu effet,vanis Uteris tamen habita
fides effecit,ut ferio extemplb ad vala conclamaretur. Rati fugam occultö futuram, impedi-
menta cum bellicis machinis, ne ä Gelro p\'r®verterentur, diluculo Doreftatum pr®mittunt.
Timorem vanum fequutaeft fuga effufa inordinataqueagminis , haud perinde metu,ne b pro-
ximo ä tergo carperentur, atque ne novarum copiarum occurfu & fronte fimul & ä tergo cir-=
cumventi ,memorabilemclademadinternecionemufqueacciperent. Gelrus cognita per ex-
ploratores effula fine ordine hoftium fuga, paucis in urbe pr^fidio relidis, fugientesequitibus
imrniffis aflequuntur. Fugientium poftremo agmine turbato, verfis equitibus pontificiis in
Gelrum fit fupra Seftum equeftre certamen. Paucis utrinque vulneratis peditum acceflu,Gel-
rus receptui in urbem canere compellitur: diremptumq; in hunc modum pr®lium fuit.Statim
quam relidis caftris epifcopus Doreftatum in hyberna abiiffet, priufqaam confilium mutare-
fur, Gelrus novis copiis quadringentorum peditum urbem firmat: qu® per fiiburbium in ho-
fpitiis (plebs enim palkm eas tedis recipererecufabat) funt diftribut®. Cum his fimul fuper-
venit rumor duas cohortes fecundo Rheno tedis navibus, ut ab aqua & terra in Lecc® oftio
pr®fidium expugnaretur, indies expedaris Ac ne vanus rumor, coargueretur, quo aures o-
Bnnium impleverant, omnia, quibus ad demoliendum quatipndumque pr®fidfi vallum, & fot
fas obruendas opus effet, crates atque fcalas item apparent: commemorando accitos phi.
res equites Iuliacenfes. Ipfum adeö Ducem tantum auri propediem, quo bellum trahe-
retur, adportaturum , ut eo Epifcopus & ejus frater Palatinus vendi poffent: hac per-
fuafione multitudini obfidionis & famis metum ademerunt. Et quia jam exada ®ftate an-
jamnus ferus erat, ut hyemsjjam appeteret : qua pluvio coclo , ad oftium Lecc®

tormcDîa gravions generis per praepingnem viarum rotishaerentem & gleblofàna ter ram, ad-
duci nequibant, mukösfumptus fupervacaneos fecerunt. Inter haec media confilia, ne quid
temporis remkteretur, Langius in Scbalcuicanos profedus, inde magnam hominum ac peco=
rum vim prae fe egit : à quibus paulo ante epifcopus pecuniam quoque ftipulatus fuerat, Eç
hadenus quidem Gelro fua focietas cum Ultrajedinis impunè fuerat : cum epifcopus anijnad-
vertens fibi neceflaria in utrumque hoftem arma fumenda elfe, trasfmiffo Rheno partem Ba-,
tavorum inlulx pervagatus, incendio popuiationibufque omnia devaftavit ; ftipendiariis,
Mauricanis,Ryfvicanuquefadis,prsedaonuftus Wicam rediit. Nec TJltrajedino quidquam,
jam praeter fase ditionis vicos reliquum erat, & eos quidem paucos , unde ftipendium ad bel-
lum, ne hoftilia fentiient ,ftipularentur. Confultabatur interim de circumfidendo hoftium
praefidio. Sed obftabant multa ,ouibus id quodagebatur, ad exitum .perducere non pote-
rant. Anni tempus, quo fub pelUbus miles habendus erat : vires infirmioresquàm quae ad ob-
fidionem fuöicerent : fufpedi plebis animi, ne urbe egreffis praefidiis nudata portae claude-
rentur. Tentandum omnino tarnen erat aliquid,ne vel militum animi be!lo defueti,LuxuUl~
trajedino frangerentur. Caeterum ut dtfedionis fecuri in hofticum cum omnibus copiarum,
quas intra extraque urbem habebant,viribus ex urbe tutb moverent,callidum confilium in fpe-
ciem plaufibile repertum eft. Decreverunt ex omni fagittariorum fodalitio , quod ea tempe-
ftate exopulentia pleraque urbis confcriptumerat, trecentos fekdos,obfidum loco fecum,fu-
fpicionem di fiimulantes ad obfidsonem abducere : & hi ipfi, ex operis, quos videretur, binos
libi allegerent. Ubi veró id detedum in vulgum promanavit, fremitus tota urbe multitude
nis exortus eft, indignantium,vociferantiumque,hafcéne elfe copias terreftres navalefque,quae
à Lecca hoftem circumfiderentrHoccine illud auri, quod à Duce in belli uliim adveheretur ?
feilicet ut ad caedem & obruetidas eorporibus fuis hoftium foffas deftinarentur ? Adeb tota
mukitudo cum epilcopi effet, quia propter obfides addudos nihilo tutior à defedione urbs
videbaturfutura,abfcilTumidconfiIiifuit: nequemadmodum Ukrajedum Gelrorum fada daconZ
fuiffet, rurfum fub nutum ditionemque Epifcopi perveniret : ut folent niaiis callida confilia $^taeventu rerumtriftia,mortalesplaerumquefa!lere» Verfî inde ad operasconduditiaspubli-
cas, & bajulorum plebem, foiforefque, quorum minifterio in caftris ponendis, & ad alia quae " "
laboris majoris opera erant, pro lixis uterentur, vis invitos reftitantelque fadionis odio, ad-
dito edido, folïoriis inftrudos armisfecum urbe extraxerunt. Equitum praefedo cum du»
centis equitibusad oçcupandum opportunum eaftris locum praemiflio, pars aliqoanta urbi
praefidio relinquitur. Equitem Dornam iterhabentem ( nam Wicam oppidum baud perinde
loci fitu aut laboribus munitum , prêter imminentem arcem epifcopi fedem ₅ mutato confiliq
priuscircumfidere parabant) estera mukitudo peditum fublëqui julïa, in Ameronga illilç
junxit. Viginti fortè equitum Gelrorum ad eliciendum hoftem W\'icam propè evagabantur,
relido à tergo in infidiiscaeteroequitatu. Fredericus Seldenaekerus epifcopi equitum Ma°
gifter cum una turma Gelro, nihil moratus\\ fubito patefada porta occurrit. Gelrus ex praepa»
rato quafi viribus impar, praelium detredans paulatim cedendo, hserenres in tergo epilco-
piosjin locum infidiarum pertraxit. Ibi à tergo Gelrorum infidiae exortae , & multitudine &
clamore ingenti, hofti inopinata re perterrito pavorem faciunt. Itaque quamvis aboppidq
exclufi, in hoftium utidique poteftate erant, acerrimum tamen,fi quo pado per confertum or-
dinem erumpere potuifî\'ent,praelium edidere. Aliquandiu tentato certamine cum pauci ho-
ftium impetum, fepti undique, non ferrent> neque fuga elabi pofîent, Gelris fe dedidêre.Pras-
fedus equitum cum paucis inter dimicandum per confertos hoftes ftatim poft contradun?
certamen in apertum dilapfus₅armis in folfam occultam abjedis,ut ad fugam expeditior effet»
equo Wicam per Lambrocam fe abripuit. Duo deviginti capti,& Ukrajedum abdudi\', lege;
militari multantur,dimittunturq;. Mox paulo mutato rurfum confilio averfisitiuenbus vïii.
Cal. Odobris Leçcam cum pedeftribus equeftribufque copiis Gelrus petit. Et quia bode iter
illud emetiebatur,ignés ex compofito è fpeculis, maximè turri Doreftatia^a ah epifeopo ils
editi funt, qui in praefidio oftii erant. Hi ubi hoftium adventum fenfere,adeoque jam intra te-
li conjedumelTe, mane horas aliquot tantofragore aevi tormentoruro tonitruis fulminamnt,
utfumus in nubem coadus Gelris praefidii omnem profpedum, poft darum incendiumlpn-
gumque>ademerit. RoiTemus omnium Gelrarum copiarum dudor, vixdum pofitis caftris₂ ne
hyberno cœîo incoeptum occuparetur,extemplb nailitibus in concionem advocatis (praemife-
ratjam exploratum j quà minirao periculo prasfidium oppugnandum adiri poterat) ita dicere
exorfuseft» ^ \' ftiß

*Ntß byberni cœli mtemperies appetens, commilitones fortißimi, mihi
itofcmilid neceßitatem maturdndi confihum deßinatum imp oner et , nunquam
commilho- [y₀J_ie rp_0S nd expugnandum hott is ₃ quodin confpeBu eß , prafidium e-
ducerem : cum alioquine $cio marcefceretis, laborefque mihtares leyio-
res uobis jorent, in caBris uos exercere beeret.

Militum Vi>: hanc periodum orationis abfolverat, cum clamor ingens fibilum militarem fequutus,
\'vox huk ad- p_arantcni j_iauc| quaquam tempori convenientia,dicerejexploderet,

Expofcentiu debitumpriusfiipendiü numerari : cujusperßohendi fpe₉urbe egredientes ₅ Terßcos montes polhcens, impley erat. Idnè eum agere,
ut poBquàm dgmen T>ana fipe laBatum , blandimentifque ex hybernis
extraBum, in caBris habeat, proftipendioßpeciofa ^rverba ddnumeret ?
lanienœ hoBium objiciat ? Major um denique more menBruum ßipen-
diumpro fubeundo expugnationispericulo ₅ certatim dijjonis clamoribus
poBulare. dd hœc m fex menfes aut or amentum addict. vAc tum de mum
ad jufifum exequendum, loc a ac <~uices fe fiortituros.

His autem fremitibus cum perfbnuilïetundique darumconcîo,Langiuscum fua cohorte
facramenti religione exolutus, ad Galliamm regem, qui per id tempus arma contra Caefàrem
parabat, ipfe feditionis author tranfiît. Cum quo fe conjunxit illa cohors, quàm poftremîim
confcriptam in fupplementum ,paulo antè in fuburbano per hofpitia diftributam fuiffe dixi.
j^offemlui a Hac defedione militum Roffemus animadverfa, viribus fuis diffidens, priufquàm hoftium in-
miïitiius de- opinato impetu opprimeretur, caftris reîidis, reliquias copiarum infeda re in urbem reperta-
ftrtw. vit, Necfugerunt per haec apertam fuggillationem. plebs enimtotaurbe colleda, redeunti-
bus ad portam turmatim obviam proceffit,gratulataque egregiam de infirmo hofte vidoriam,
quem fë diiïlaturos infolenter jaditarant, percontabatur ubi opima fpolia epifeopo detrada
reliquiffent, Ludibria paffimexaudirioccinentium , Gelrum,apparatusarmorumque terrore
tantum bellare : haud perinde manus in praeliis vigere, atque linguas haberent minaces, & in-
folenter temerarias» Epifcopus triduo quam h«c ada eflent, ne quid commeatus Vechta am-
VredeUnt. ne ex Hollandorum civitatibus Ultrajedum portaretur, arcem Vrelandiam in fluminisripa
mide Bek*™ propè fitam, led ruinis ob vetuftatem, & beHorum varias tempeftatesdefertam ac deformem,

fol.85. & impofitis praeildiis lirmare aggreditnr. Fuit autem id praesidium olim , nulla vi propè expua-
₉o Hœdam _{nabi]C} ob pamm den}f_ati

circa foli pafcua, maximè autem hybernis menfibus₅inundatione ex-
ibiD.ßtck- currentis alveos luos fluminis irrigua, Henrici Viandenfis epifcopi opus ibi adverfus vim ab ea
lium. parte Hollandicam pofitum. Multos inde ab epilcopis negledum annos ( ut multa alia, ad-
verfus vicinersrum prineipum ineurfiones cohdita: praecipuè autem Gildenburgum in oftio
Gildenbur- Leccae ab Anoldo Hornenfi collocatum) vetuftate collabi, ab aliis dirui inde laterum inopia
gum : quad j_n f_un J_amenta poftea cceptum, At poftquam ditio fub Hollandorum jus atque imperium
vocatBaß tranflit, reliquiae vetuftarum ruinarunï Ultrajedum à fundamentis fubrutae, ad arcem Vre»
nits,de eo Io. denburgum avedç fuerunt. Hujus ruinas itaque tunc, ne ab hofte impetu tranfeenderentur,
Gerbr. Ley- tumultuario opere epifcopus munivit. Ad ilium ab opere, antequam abfolveretur, difturban-
dannslib. 31 dum, Dobbelfteinus cum cohorte una & levioribus machinis profedus, node explorato-
ry Z7_r&ffq. _rem emifit fpeculatum, quantae profunditatis circumduda fofla effet,quam fudam fuiffe per-
Dobbelftet- f_uaf_{us antea} f_uerat. Caeterum nodis filentio re multo aliter comperta, poftquàm audivit fta-
reßflit ° tionariosadventumfuumpraefenfiffe,inordinate effufos in fugam fuos, metu nepertene-
bras carperentur, ( id quod epilcopiis haud fadu difficile fuiffet) in urbem reportavit. Pec
hos dies Epifcopus ex oftio Leccae in Batavos rurfum tranfmiffo amne movit , latéque
eorum agros vaftavit. Unde praeda omnis generis parta, Doreftatum compulfa fuit. Non
defedit Gelrus ₃ hoftium tranfitu accepto in urbe : quanta potuit celeritate tranfgreffum
fubfequitur. Sed poft quàm Taiflicam, ubi trajedus eft,pervenere : offendunt pontones in ul-

teriorem ripam, ne iter a tcrgo intercluderetur, deinduftria fobdudos. Spefluministraji-
ciendi fruftrati ,ne fpiritus ferocia relanguifle viderentur ,a cœpto itinere in Leccae oftium
adlaceffendospr»fidiariosin pugnam ,divettunt : fedfruftra eorum confilium fuit. Namit
qui in praefidio erant rclidi, pauci illi quidem , led deledi, tutius rati, id armis de vallo tue-
ri 3 quam invadendum, fi ad velitandem iongè numero impares occurrerent, hofti patefacera
Scquidem omnibus praefidiis nudatum, machiniseum retro fubmoverunt. Erat autcm belli
negotium in hoc ftatu. Cum IosnnesDux Clivenfis, vir pacis artibusnulli principum per
earn tempeftatem inferior,cuilibet vero fuperiorum facile par, per Palantum pr»fe<äum regni
baereditarium ë principis utriufque fententia efficeret, ut datis in odo dies induciis, ad agen-
dum dereconciliatione Sc pace , Hueffenae conventus civitarum ditionis Ultrajedin» luperse
inferacque principum amborum naberetur : ipfe cura reconciliandiin gratiam urrofque₃difceptator fumptus , quod poffet, controverfiam dirimeret. Conventui verb dies indióïus
eft quintusCal. Novem. ac tides publica hoc per eos dies ultro citroque commeantibus data;
ne quis periculum caufatus , difceptationem de reconciliatione pacis, fi ea coiret, difcutere
potuiffet. Venerunt ab ^ltrajedinorum epifcopo legationes Jacobus Mindenos , & princi-
pis à fcriniis proximus Archigrammateus. Tranfifelani ad mittendum quoq; hue legates (quia
id confilium ,ipforum non minus quàm civitatumaliarum refêrebat ) rogati ab epifcopo, ex
equeftri nobiiitate Sc fingulis civitatibus oppidifque legationes miferunt. Opp da item infe-
rs ditionis, Amorfortia , Wica, Sc Rheni, quae in fide adhuc erant, & partim extra belli
etiam focietarem, in principis fui gratiam è primoribus fenatorii ordinis fiios legarunt. Ad-
fuerunt&à GelrorumDuce.Exordinibusautem Vltrajedinis DJEmilius Niveldius Deca-
nus bafilicae D. Martini, Gerardus Sukerodius Decanus ad Servatorem, D, Marcus Wefi-
us, D.Fredericus Regius. Ex equeftri autem gradu, loannes Reneffius, Ioannes Huchten-
brochus, équités aurati.E fenatorio ordine,AdamusDiemenus Confularis,& Gysbertus Clue-
tingus convenerunt. Hifub nod em profedi ,cpifcopiinfidias,qu» vano rumore ad mon-
tera temere nunciatas fuerant, veriti ,ab equitibus centum Arenacum deducuntur, poftquam
ventum eft eb, legati in fua quiquebuleuteria ( ficenim vocanturloca confiliis defignata)
conceflcte. Primum legationes civitatum atque epilcopi in concilium, ubi viri regni confulti
ad cognofcendum caufam confederant, introducuntur. Erant autem ex intimo confilio ad id
ledi, Archidiaconus Clivenfis,Palantus pr»fedus,ejufque frater :ac praeter hos unus Sc
item alter, Ibi Archidiaconus altius exorfus, ada per epifcopum Treyirenfem difceptatorem
Sc alia in quodam Huffeno conventu, de foederis legibus inter Gelrum & civitates epifco-
pumque Vltrajedinum expofiiit, ita orationcm pertexens , ut aequior Gelris quam par erat ,
Si obliqué foederis violati culpamin civitates tranfferre videretur ,ea rationeillas fortaffe ad
dandas accipiendasque tolerabiles pacis conditiones perculfurus. Finis autem orarionis hie
fuit, ut expromerent, fi qua via »qua pax farciri, omnis belli apparatus difcuti, ditionesab
everfione confervari poffent. Remittendum effe utrifque aliquid de fuo jure voluntate, quod
armis extorqueri non pofiet» Nullas inimicitias tam graves, nullumque tam atrox bellam ar-
fiffe, quod non »quis bon» ac juft» pacis conditionibus potuiffet componi. Quare cum am- ditionikus
bo populi in fpem pacis eflënt intenti, darent nunc operam , ne tam ad verbis difceptandum, vel atroeiffi-
quam ftudio finiendae controverfi» conveniffe viderentur. Adeacum parcèrefpondiffent Ie- mum,Mum
gati, è concilio digreffi . poftmorae paululum rurfus intro mittuntur : adhibenturque & Gel- ^compmipof«
rorum Tjltrajedinorumque legationes. Tum legatum epifcopi ad hunc modum dixiffe accepi.

$ armatus aufpicato inaugurandus urbem ingrediebatur, Utor td \'cepmom
txponendi occaßonem ^vobis, pacis conciliatoribus, <z>iri regni CHvenßs
confultißimi^nihi hodie dat am : pyœcipue verb injurias querendi^quam
inviti in hoc bellum nullo noßro merito₉ nuüo conflito tratlißumus, /gr\' œ
quibus belli initium fit or tum. Trecatus autem fuit, ut quemaamo,
dum ad arduam provinciam gubemandam Colonie exitus effet ,
wem principe^ âign<u inter ignotam gentem, daretur : nc^ melu-

rem amififfe quam er e a[je die er ent ur. ZJt in idfedulo anniteretur, ne
quem Uderetprior _s aut ad wim pro^ocaret: pacem & ocium ac trän-
quillitatem infers ditionispro uiribns non foium tueretur, fed, quod
pof et,ad magnam gloriam opes etiampro^eheret.res in Tranfifelanis
amißas, recuperaret \\turbatos componeret: deniqj nullum locum focor*
dia₃quoad ecclefitf rebus prafideret, aut ignaVia dar et. Hocvotumuti"
nam oLtinere potuißet ,florentißima ditiom difficilis collatio certefuif
fet. Sednumen magno luxui fummis opibus obiratum^non modo non
audtit ,fedßatim in rempub. ZJltrajeBmam ,facem inteBwi tumuU
tuspene inextinguibilem immifit: ut nullus fere locus fit in noBro or-
be tam obfeurus, ubi ejus flamma non fit confpeBa. Malum inde epif-
copatnsprincipium , hoc eft inteftinum malum, pejor exitus excepit„
Sequutum efi bellum funeBum , quod nunc habemus. Quod utinam
uobis reconciliatoribus componatur. Cujus inchoati culpa quoniam
paßim innos ab hominibus Cjelri ZJltrajeBini^ nominis confertur, a-
pud eos qui negotii hu jus igndri funt, fit ut ab hofte ft ent, ffi nos concu
tati belli nomine male audiamus : ac nobis parum propitii etiam ii ßnt_sïÊlJcau-~ ^juinjolunt ac deb ent effe aqulfimi. Exponam igitur breyiter , a qui-
fa. bus prius or tum fit bellum _y & lüatum , ut testimonium nos juBa in ho«
ft es ar ma fumpßßfe, apuduos , ut pacis reconciliatores extet: neque
priores laceßmße ,fed illatum , jure gentium a^ertijje. In fordere,
proximo bello , quod gelrus cum populo Tranfifelano geßit, ab epifcopo
Trevirorum , fumpto ad id dificeptatore _} it a expreß um tabulisea de re
\' confeclis fuit, ut Cjelrus omnibus oppidis & caftellis Iranfifelanis, qua
tum tenebat, prafidia deduceret. Et in fpem in perpetuum firmanda
pacis j deine eps a prafidiis chit at ib us , qua ecclefia ZJltvajeBma
eßent_s abßmeret: nullum unquam jus fibitn ea ufurparet: prater (jro-
ningam. H<zc paBa jurejurando , teBe numine, (jfy tabulis fcriptis
rata effe jujja funt. Rurfum _yne ille Arbitrium Trevirorum prjncipis
ut iniquum rejiceret, fed id damni uictßim penfdretur ₃ ZJltrajeBi-
nus epifcopus invicem (jelro quinquagwta aureorum milia pro redditis
poßef ionibus perfoheret. \'Numerato itaque argento , deduxit praß-
Barham ft. dia/eBituit omnia e foederis paBis. Sed quid cum hujufmodi a gas,qui
fariëta, neque jus novit, neque foedera fanBa habet: apud quem necfides ullum
dignum fama laudata precium obtinet ? Spes nos , minim e infidiarum
perfidiaque fußicaces, it a fecuros , acpropemodum fublatis pedibus al-
tum flertentes habebat, ut conferfi ad inteBinum incendtum extin*
guendum, ccelum citiusruiturum exiBimaremus, quam is fidei reli-

gionem , etidm barbar is fdcrofdnBam> ^rviolaret, ^At quantum nos fe-
fellit Carole , nofira de tt> ixiBimatio ffi fauritas. Rebus demi jt?S£
cunque jam ex fententid c&mpofitis , ex prapdrato tJkrdjlBum occu,-
pavit, Haffdlidmin Tranfifelanis per proditionem cepit , helium nobis
intulit: uicos ZJltrajechna ditioms _? impofito fiipendio in tres menfes
exdyendo > tributarios fibi fecit: uillas, horrea cum magni precii
frumentis, ferro incendiopopuldtus eft : daros abduBa pecorum ho-
rn mum que ingenti multitudine, hofliliter ^aflarit. Hue cum ne uer-
bo quidem tallus prior patra ff et, pr<efiil ad bellfym rcicifiem fe ar ma-
re j & effuse omnia ^rvaBanti objicere adatlus fuit , magis utfuos al>
hoBili incurfione ₃ quam ut fe ab injuria nj in di caret, ^Ad b&c fi quid*
habet ^refpondeat ^quare res no fir as repetimus: deducat ex ZJltraje-
Bo quantum armdtorum ibihabeat: decedat urbibus (fff oppidis : red-
dat ab lat a. Quantum damni utrinque datum eft, arbitrio prweipis
Clhenfis aqua fiat exiBimatio. facefn petimus ckm ntilem.tum ZJtti-
que bonam.

Et epifcopj quidem legates in hxc verba loquutus, eft. Gelris inde Ultraje&inifque lega-
tis, ubi illedicendifinem fecit, poteftasdicendi, qu,^ vellent, faéta eft. His fubmons paulu-
lum ad colloqaenduiii è concilio ,ac moXrurfum introdw&is, Gelrus fado filentio, ita dicere
exorfuseft.

nos intra ditionis noBrœ pomeeria <~uos confiner emus ,ferratum fuifjet,
bellum profeBo nullum h ab eremus : paxfida, quœ ttimnium fuit₇ nunc
quoque inter principes intégra ₃ farta teBaque effet. Sed cum m exag-
gerandoperfidie crimine.quod in nos congeris ffis immodicus ,fatius ef-
fet caufasprius, cur hue rerum fitperï>entum , excutere, quam nos ap-
pert is criminationibus uiolati foederis magno fpiripu , 0* nulle ore te-
mer e accerfere. De prafidiis e qui tum pediiumque ZdltrajeBo impafi^
tk_> de capta Haffalia, adde ffi populaties uicorum, & confidgrdtio-
nem unius horrei : conBat faBum. Sedjuréne, an injuria > quibufque
de caufis hœc patrata fint, tum adquos. pert ine at res> id in controler-
fiam uenit. ISlec hoc m negotio <-uelim nobis fraudi eff ?. quod %>ulga-
rijoco de noBra fide _y tantum non tunica jaBetur : cum ne obis qui-
dem id j quod de ipfo epifcopo fertur , quic quam profit: facts arbitrio
IreVirenfi permiffo^ab eona expreßwp fuifje_}m.n ne go : & parmt fDux ^ïu}^uyiasy"\'

lubens ^propterea quod multa de m)urm njokintate m gratiam rec&n- «ißanimi,,
ciliatoris excelfi^rviri remittere decrevißet : fimul quod belldndo fati-
gat us _%utrique regno ociumreBitutum mallet, quam ulterius çœ dibits

multoquè [anguine ditionis fitx pomoeria propagatum tri. Sed ne ram
inijuum quidem T/ifum fuit foe dus, ut non facile pajjus ßt Uli fe alii-
gari. 2)i[joluta ab epifcopo expreß a pecunia, deduBis tllico prafidiis >
omnibus oppidis & caBellis cejsimus: <sr quidem ob id tanto celerius ₃•quanto hoBiumfi quid cunßatifmffemu^ majori calumnia pr<egrava*
bamur. tAt in iifdem paBis pofitum quo que fuit ₃ quod tu baud feio
c alii dene , au per imprudent tam fuppreßißi; eer feut omnem culpam
concitatibelli, miolatique fcedens jpeciofe in nos tranfmoveas, f öfit um
a Hu ^autem fi^mil^ln eodem feeder e fuit ₃ [fic enim fperabatur , increfcentem
qmnwm in poBerum ma ley c lorum audaaam c oh ere er i potuijje) ut a convpciis in
f^öj dicacitate populus Svvollanus deinceps temp er ar et: ut eft ad ma-
ledicendum fcommata jaeïanda , quam ad benigniter loquendum
pronior. Fa Bis enim diBifque inmicorum juxta principes Lduntur,
Ktorum & adarma provo cdntur. XJtque pax perpetua umdicaretur , legibus
\'3fff lfm in conviciatricem linguam animadvert er etur :fupplicium ad reo s, ex•»
-omiunt, gmplum ad uniVerfosperveniret. Quod quidem utrum exequuti eßis
tum , an a nobis nnper prius rupta fmt pafta^ querimonia Ducts ad epif-
copum ffl Svvollanos delate , indtcio extant. Swollani , ueteri fia-
tim a pereujjo fee der e₉ odio nondum exuto _sfer oc es fpiritus continere non
potuerunt. T leb eii qmdam, quos SwelU <~uix natos nor ant _s nullum
petulantU genus in principem noBrum prat er miferunt: quidem im-
pune. Querimonias per legatos ad fenatum delataspro ludibrio acce«
piß is _y tantum abeB ut ad poenas e fee der e eos depopofceritis. Svvo llanos
nunc appello. nam horum ffi peccatum caufa ad univerfos attinet₀C.Additum item fuit reconciliations paBo, ut exuies_} qui ob (jelri nomi->
nis feB am infugam aEii futjfent, extemplo in integrum reßttuerentur:
decretum fieret_y ut cedes, fundi ^ bonaque omnia ipfis adempt a ^redder en*
tur. Qua fronte uosaudetis, data occafionis ad bellum fufpicione k
Tsobis aver fa j nos perpetrate paas ui* lat or es, ad execrabile odium uf
que appellare, damnum penfari pofcere, res ablatas repetere_y cum
iBa nee refellere nec refutare poßitis ? Super hac loannem quendam
Q oyer urn , convent us habiti die uixdum ex allo, hominem Cjelro nomini
amicum, arreptum in carcerem duxißis. Jnterea dum ibi pedorefqua-
lens permultum temporis computrefcit, longa confultatio uos de eoper-
cutiendo tenuit: Uhus capite fcilicet foederis auf pic id, quafiporco ma-
Hondo confecraturos. Mir or tsos in earn inverecundiam adduci, cum
hac it a fint, ut adhuc commentum iftud nobis uos probaturosfperetis f
Quare cum confiet a uobis materiam belli exortam _y nihil prof ?Bo eß

efl quùd âîCdtUY Ibnplius Qtiod nvero âe occupâto tyltrdjeßo oh jichtige
acapite.Cenfeo cum bis agendum , (Vkrajeólinorum legatos mon-
Urans) quam obrem or dine s epificopum excluférunt, ad iutandarh
contra <-uimitrbem e qui tum & peditum auxiliafuis impe nfisco nduxe-
runt. £am per nos re cup er are ab ordinibus licet , fi quedtis. "Nee plus
boc belli negotium ad nos per einet, quam Çallicum bellum ad Ducem
Clivenfem , cum ad ßipendium faciendum ex ejus ditione illo manibus^lo wiiutï»
prompti équités accerfantur. ïkec debet id\'tam iegre ferre epifcopus ₃quod Dux patidt\'ur , fuos, cum nullum ipfeforts habeat bellum , ne ar-
mor um defuetudine &¹ och elangue[cant, alibi flip endium facer e : cum
il ipfe prior eorim opemdd bellum prompt am propofito ßipendio imp lo~
raffet, baud gr ay ate permiffurusfuifjet. Id quidem fie effe _& uelillud
coarguat, quod ipfe, pofita, quod ad fe , armorum cura, in urbe nondum
fuerit : licet ruos pro hoBibus earn babe at is, totamque ejus pene dit io-
ns m adpdcifcèncmm, ne boßiha pdtiantur, compellitis. Quod uera ad
fJaßaliam , nihil e H quod agdtitr ,fi unum illud die am , talionem effe
juJldm j quemadmodum mos homines intemperantia linguœ maledick
in lue cm inveßos non arnpuiBis, ut in fco der e paßum fuit : adbac no-
Bros amicos contra fi dem priores Ufißis : uicos \'Batavia poft gravi ßi-
pendio imp er dt o ms bis tributanosfeetfiis : ßc cap tum talionis jure op-
pidum, quafi pignori oppofitum ita tenereßat fententia , ut bello nifi coa-
ßi , nos non interponamus. fetimus quoque concordiam, utriufiqUc
ditionipacem optamus : fed damnum datum,& contumeliam aeeeptam_fper arbitros pacis, ut medios decet amicos, digna aftimatione penjari
foBulamus. Quod ni fiat _y nulla pacis conditiones er um.

Haec Gelrus. Quoniam utriufque oratio veKtementior erat ob mutuum ccnfpcdum,quàni
^ut pax expeclaretur, vilum fuit fenatui Clivenfi,colloquiumin pofterum diem ita rejicere,ut
unaquacque legatio leparatim ab adverfariis arbitris audiretur. Itum itaque eft in earn fenten-
"tiam ab omnibus. Poftridie Ultrajedinorum ordinum legatis coram Clivenfibus feorfim da-
tum eft concilium. Horum autem prima, adeoqu\'e ferè tóta oratio fuit, beneficia & mérita in
epifcopum per triennium commemórantium : plus effufas ben\'evolentise, plus ftudii in eum u-
num fe cumulatë cöilocaffe, quàm majores fuos, in univerfos, fi in unum locum coadi effent»
Egenuminepifcopatumpenè afcitum,acpropemodumpfecioemptum; Cum reliqui com-
petitors baud fine ambitu, refcifïa ditionis pomoeria fe farturos fuo sere ₃ nullo Ultrajedino-
rum impendio promififlent : illis repudiatis, Bavarum creaffe : ac ftatim ipfo penè inaugura-
tionis die quinquaginta aureorum milia, communiter ditione pendenda, quibus amilfa oppi-
da & arces àGelro redimeret,decrevifTe. Ortarn jnde propterhanc pecdniam,antequam con- ^
ficeretur, atrociffimam civilem feditionem : quam tertio vix anno, cum totiusnominfs Ultra* \'r^ l
jedini ad internecionem ufque periculo, reftinxiffent. Media urbe fe cum amicis eorum,quos p_erorat*coL
Ipfe jam dudum cum affenfione populi exules effe in perpetuum jufférat, conflixiffe, & qui- traepijed-
demfoeliciter : nequefinefanguineearn de cive vidoriam ftetiffe. Paulo pbft eum ad ordi-
nes retuliffe de praefidio in urbe erigendo : aut, fi id obtiherie non poffet, de porta in praefidii
formàmfolTa& aggere cingenda : praetexuifle nefcio qùem metum abciye, Compertum

tnox , eura cum Burgundiea aula , abfque Vltrajedînorum ordinum autorltate, focietatem
padum. Nu per autem ad urbem, cum multiplicibus equitum peditumquecopüsaccefiifse,
ut exules hoftés urbis, fenatus autorltate & populi judicio, fuoque adeö ipfius edido judica-
cos,incivitatem reportaret :feque,qui ad? id temporis ulque cum ipfo principe rempub-,
geffifient, viciffim ad caedem deftinatos» Quare fe claufifse Uli portas. Mififse externplö.
circa eum legationes alias 1,j per alias, ut iis quibqs venisfet copiis externis, à fe amiflis,a quibus
,metuebatur,ne quid vi ageretur. cö equite familiari urbem ingrederetur. At sequi nihil exora-
tu- Exorfum inde»conlcriptis majoribuscopiis, eu, efse bellü : atq ; und\'iq; interclufo comeatu
. in urbem,infeftas copias ad rocenia admovilse. Nihil ad poftremü hoftile cum praetermitteret,
perpulfos ord\'ines fuifse,equeftres pedeftresq; copias cötra incertä vim fuis impéfisfquia nihil
fans tuti ulqua eratjraptim cotrahere, Accivifse autem equitesqui fanguineac propinquitate
pleramque nobilitatem Vkrajedinam attingerent : quos ut fib; fidiffimos fore.çoafiderent, ita
eos dimittere, fibi* cum videretur, liberum fore. Nullo fœdere diu le Gelro alligatos : ab-
nuifse, ne fecum adverlus epifcopumartna caperet.. Et ne haec, tanquam inanisfonitusver-
borum, vana coarguerentur, non reeufarç quaecunque imperari pofsent, Ilea hoftis réfutai
ret: irnè voluntateabarmisfedifceisuros. Apparebatcum gratia coram concilio, quod nihil
abfurdi habuilset oratio , eos pro fe refpondilse : & eo mafgis, quod cb Gelri amicitiam , as-
quiorib, aurib. iis favebant JntromifSs fub ea epifcopi legatis, ubi Vltrajedinorum orationerq,
totidem verbis expofuifsent ,juffii hint ad ea, fiqua haberent, invicem dicere. Tumadea
legatorumaiter. Non ignorabam ,inquit, Vltrajedinorum verba fpeciofa magis fore quam
Vkraje&i- ^{verj : ut} quorum oratio prssparata fit femper, tranfiata culpa ad purgationem. Neque id no-
varum Man- vum mihi videtur, cum mos is.genti huic fit, orationib. in Ipeciem verifimilib. &blandisma-
diloquentia gis,quam ad probandum adverfariis praefentibus, in concionibus apud rerum ignaros appare-
notatur à te. Sed multô vehementius mirabar, quid fibi vellet eorum tarn- numéro là legario : qûae qui-.
Legato. Jem nihil aliud prae fe ferre videbatur, quam quod numéro & multitudine fuperiores nos ob-
ruerentcum ea plané ad hunc convetitum ociofafit. Exquoenimde urbebellare cceptum
eft,noncumpop.Ultra\']edino,quamvis abeo\'belli prîneipium cœpit, fed\' cum Gekorura
Duce nobis certamen fuit. Sic arbitrari erga vos velim»de Ultrajedinprum rebus me m man-,
datis nihil habere : ut cum quibus feparatim pàft agendum fit ; fed hue advenifle,ut c;im Gel-
ro, fi fieri pollit, pacem faciam, Quare in praefenti nihil eft quod his relpondeam. Hisfe-
motis sUltrajedinorum iterum in concilium legationes convocatae, ubi fen fere, fè hoc confi-
lio ab epifcopo rejici, ut fadacum Gelro pace, ipfius.tyrannidi, omni auxilio deftituti, ad vir
doriam exponerentur, vel paucis verbis in fcriptumconjedis ea edi, quse adverfus fe epilco-
pus potuiffet obtendere, petiverunt : ut caufam (uam & jus, innocentiamque reconciliatori-
bus probarent. Epifcopi legatus paululo ad deliberandum confukandumque fpacio iumpto-,
in concilium reverfus , negavit jusagendi cum Ultrajedihis fibi permilfum : quare ab hoc
conventueosalieniffimos duxifie. Sed quia Clivenfis principis dignitas caufam illati belli
çognofcefevehementeraveret,;fimul & injurias, inepifcopumUît\'rajëdinomm: ne fuper-
biae id quod juffi facerent, privatae tribueretur ,aut caufam parum jequam tueri apparerent,
ordine fe, gratificandi magis, quam illos criminandi caufa , rerum feriem explicaturos. Per-
texuie inde telam hiftoriae civilis tumultus ad belli externi cum epilcopo initium, ejus narra-
tionem ita temperans, ut culpa & frausomnis priusfadi belli penes pop. Ukrajedinum elTe
pal%m videretur. Fado inde perorandi fine, legatus Ultraiedinus viciflim atrocitèr recrimi-
nari epifcopum. Sed cum infirma prorfus ejus refutatio effet, protulit in medium exemplum
diplomatis,quodèveterumepifcoporummore, inaugurationis die, juramentofandum fe
habiturum afifrmarat : vix fibi à conviciis interdum, ut nimis vehementis expoftulatoris Inge-
nium non contineret, temperans. Primum omnium eum fuperiori anno caftellum Meidenfe
BrederodioademilTej&quidem fine ullo publico ordinum decreto, contra inftituta majo-
rum, & diplomatis fidem. Quam temeritatem penè atrox bellum lequutum fuiffet ,nifi ftul-
tumincœptum opinione foelicius cecidiffet. lam cum fe ecclefiafticae libertatis, &c religionis
immunitatis vindicem jurejurando, telle numine,fore recepifïet, non obfcurè perjurum ßc
perfidum convidum effe. Quoniam ipfe fidem prior fuam violaffet,fe nulla viciflim religio-
ne ad ulla officia exequenda teneri : fed & vano ipfius ingenio impelli polfe, ad ampliffimum
Epifcopii munus jureeiabrogandum. Compuliffe isfuper omne religiofum nomen, remiffis
|>lebi oneribus tributariis ₃ ad vcdigaldc codo potu pen4^endum : id quod nullo ®vo fandt^

auditum efset. Âdhaec legem de exulibus proraulgatam, & in tabulas relatam _s invîtis reck-
rnantibufque ordinibus obliterate. llxc aiiaque id genus magno fpiritu criminando, hue de-
nique rem deduxit, has ob caufas le coados fibi conluîere • nec in animo efse eum meenibus
recipere, qui reftituris inimicis, bonorum omnium fortunis & capitibus infidiaretur : fed ne
fidern quidem uîlam pacifci, nifi ex autoritate Clivenfium, Atque ifta quidem T lltrajedinus
prasfentibusGelrorumlegatis: hienimconfiliaconferebant. Poftulatum ab iifdem eft, ut
epifcopi legatus _s ne promilfisextraherentur, criminationumcapita in indicera conjeda Cli-
venfibustraderet. Nihil ille gravatè id extemplo fecit,hac lege ïllprum h dem pad us, ne Ul-
trajedinisea inipiciendi copia fieret jpeu (quia cum illis agendi poteftas permilsa non erat)
exemplum petentibus daretur. Refponfum ad ea ab Ultrajedino eft. Quoniam fecum agen->
dijus permifsum illi non efset, viciffim fe religione folvi. Sin illeferipto publicè crimination
nem ad concilium referret, fe quoque faduros, ne ad pacem epifcopo\' defuifse in pofterum di-
cerentur. Propofitoindefeparatim epilcopi legato, rltrajedinorum refponfo_s paululum
obticuit : ac mox, Nihil inquit ,eft quod eadem toties ad tedium ufque repetantur ; quando
poteftas ; cum ordinibus neque de hello neque de pace agendi, nulla mihi permifsafit : quo-
rum caufam à Gelri negotio ita alienam epifcopus habet ,ut earn fui arbitrii intégra m relin-
qui velit. Illnd interim ordinibus publicè ,nevosignoretisidquod ipfi diffimulant, refpon^
deo , ab ipfis prius incendium ortum : quo exemplo addudus epifcopus jferro & incendio vi-
eilfim populabundus in eorum agros irruit, Dimilso hoc è concilio, introducuntur Gelro-
rum & fkrajedinorum legati, ïnter quos Gel rus, ad atrocem de incendio illato querelam»
Si id quod privata temeritate & licentia peccatum eft, ille publico confilio patratum efse in-
terpretetur, nihil eft profedo quod dicatur amplius, (inquit : ) fin militari licentia mult.. fae- Military Ifc
pe peccari,quse à publicoconfilio abfint,fateamr , erit in quem autorem vobisaequis arbitris, ^cmt?ft^antà nobis culpamtransferamus. Lixafuit,qui Driebergam epilçopi villam populatum, cohor r^rm(0J "
tem ex urbeabfente atque ignorante Tribuno proficifcentem eum efset lequutus : jamque
nulla praeda graves urbem alii repeterent, folus in vico relidus, granaria injedo igne exuflit.
Quam ob caufam militaris ira ftatim arreptum,atque in equum manibuscouftrid;sconjedum,
in vincula abduxit, Triduo autem pöft ad fupplicium incendiarius educitur , utili exemplo,
ne quis injufsu centurionum temerè deinceps ad urendas hoftium fegetes tedâre raperetur :
fed ut è difciplina militari, imperio parère alsuefcerent. Stabat jam arenas obnupto capite
admotus, ut feriendus erat, cum per militarem commiferationem, clamore mixro tumultu ex-
ortojhortantium ad fugam , fubtrahentiumque reum, cum judicum fuga, in afylum iile dilabe-
retur. Cum igitur id publico confilio non fadum efse conftet, fed privato audacia perditi
lixae fcelere, quaefo num à nobis redè primum incendium exufcitatum dici poteft ? Non opi»
nor. Alioqui in principum capita reiihret ,quicquid privatim ufquam à naccis injuffis com-
mitteretur. Definat proinde id objicere, quod nec noftro juffu, nec à nobis fadum fit. Cum
circa hsec omnis difceptatio legatorum, quos dixi, verteretur, aliquot diebus altercando ma-
gis quam confukando adhunc modum ablumptis, inferae ditionis civitatum legati domos re-
vertuntur,paucisrelidis,quibus pro magno negotioerat bellum , quod fieri poffet ,compo-
nere : nec inde difcedere,priufquàm in formam certam reconciliationis leges expreffae effent»
d in tanta legatorum civitatum Tranfifelanarum , & equeftris nobilitatis turba , difEcilee-
rat pacem reconciliare, aliis aliud poftulantibus ; quare plaçait, paucos utrinque ad collo-
quium deligendos , quibusita belli pacilque arbitrium permitteretur, ut ex autoritate Cii-
yenfium confilia ad fuos referrent. Hue ledi funt è legatis Tranfifelanarum civitatum, Pe-
trus Mauvickius,ejufque collega, Coif. Daventrienlè», Ex eqneftribus loannes Bockhorftius,
& prsefedus Vollenhoç. Cum his conjundi funt legati epifcopi Erant autem ifti inhocto-
ti ut ita moderarentur concordi» condiriones , ne ut parum aequae ab alterutro principum re«
tici poffent, aut etiam offenderent : ita tamen,ut ipfis omaia adhuc intégra forent, & ad unam
communem utriufque regni utilitatem, & cumulum florentiffimarum opum cederent. Pacis
autem Iee^es exprimi cœptae in banc fententiam funt.

Omnium primum VltrajeBinus permitteretfiatim colle gam fibi re- ^Znurct
nunc id? i quem Gelrus ei die er et ; is effet aut L^nenh urge nfi s Ducis fi- ^ànnfi ^&

Itus 3 annum tiens ^vicefimumJecundum pirn minus : aut Car dus, ip» vitrajeffi*

ff muTZfi^us ^Cjelrûrnm Ducis e concubina filius ₉ qui per id ternpm dpui JreVi-
rrfigiontm r en fem epifcopum dgebdt, natus dnnos uiginti_} dut plus pdulo.

tris in tum retatis ad alios legatos, ititerrogatum invicemcft, ecquod confilium aus fententia ku-

fimuhate,in jus rei effets ecquae ratio aut forma adminiftrationis penes coliegam foret ? Nam epifcopum
txteräs regt" Ultraiedinum coliegam Wormacienfi epifcopo datum qui de m, at penes eu n dem elfe furnmae
onesdifcijjit. reriim gubernacuhim. Contrà Leodienfem & ipfum afcivifie coliegam, veriim fibi omnem
Fontanus p_r0vincias adminiftrationem fervafîê , ne cum re nomen epifcopi fimul amitteret : & fub fpe-
j° * ,77\' _cic quietis,dominum fibi prasfeciflë diceretur. Hujufmodicpnftituendasamicitiae ratio cura
civitatum legationibus pi*orfusdifpliceret,quod communi hofti hoe pado adjungerentur, am-
plius confultare de pace fuperlèderunt : difcuffumque id confilium fuit. Inter has conditiones
pacis item continebatur, fi utrinque placuiffent , quod ftatim, ubi collega didus effet, Geirus
quicquid caftellorum , quantum oppidorum , pofïeffionis juris V itrajedini olim epifcopatuï
ademptumoccuparet, iduniverfum dedudis inde prasfidiis ita reftitueret mancupio, ut nul-
lo feculo ecclefiae res & fines magis integri fartfve fuiffent : ,caveretque in futurum , ne à fuc-
cefforibus in regnum Ducibus, ejus pomœria invaderentur, PromifTum mehercle fpecie am-
plum, fed ad inefcandum ad leges fervitutis, re compofitum. Additum enim fub haec erat, li*
conditionibus fore, ne collega adminiftrationis clavurn antècapefTeret,quamèprifcaepi£-
coporum confuetudine reHgioni, equeftribus _s & civitatibus juramento obnoxius,leg:timis
aufpiciis inauguratus effet : ipfique adeo ordines utriufque ditionis, invicem illi fejurejuran-
do obnoxios dedilsent. Adjeóta inde fuerat turpis fervitutis lex : ne in futurum comitiis epif-
copiis,praeful, nifi Geïri, &ejus hseredum in perpetuum, nutu jufsuque defignaretur.
Harum conditionum praetextu , non invalbrem regni, aut opprefsorem metuerent, fed tuen-
di juris & latarum pofseflionum D. Martini ,acftabiliendaj veteris libertatis caufa ,epifco~
porum tutorem & vindicem ,ab Hollandorum faperbia futurum. Quod ad Swollanos verb,
&c vedigalis portoriique jus S wollanorum attineret, nihil fore, quod amplius difceptaretur _saut laborarent ipli : id univerfum fe remifïurum. lam ut Daventrienfes aliqua beneficii fpecie
fibi conciliaret,in padishocquoque tenebatur. Quoniam aatem Geirus Ifelamfuprh infraq,-,
lucifer prg- duobus prçfidiîs Lucifero & Vultenao in ripa pofitis,ne naves cum commeatibus ad civitatern
fidium,ideft conveherentur, obfederat : ut veteri odio pofito, rem arbitriiDucis Clivenfis faceret : idque
Mergen- adeo lubensexequeretur, quod is è re, ad indifsolubiiem gratiam inter ipfosconciliandam,ef-
&em,foh fecenferet. quareidilliusarbitriofepermifsurum. Hxcquamvisita in concilio ab epifcops
Tranfifelanis legationibus rejeda fuerunt, ut id ratum efse jubere ipfis permifsum non e£
*^{6n mm}\' iet : nifi illi prius hoc integrum ad epifcopum, hi ad frequens ordinum Tranfifeianorum con-
cilia, retulifsent : convenir,ut poft odo inde dies circa Daventriam rurfum conveniretur,ibiq;
quaï viderentur ad communem utriufque ditionis utilitatem verti,durantibus induciis,difcep-
tarent. Scriberetinterea epifcopasUltrajedinus perliteras Palanto, ecquidanimi, quae fen-
tentia federet,ubi latis deliberafset. Se itidem extemplb fadurum Gelrus promifit. Datae banc
ob caufam in odo adhuc dies induci«. Intra quod tempus, liberum utrifque populis commea-
di₅quo videretur,jus,fine fraude efset : fimiliter & legatis utriufque nominis,interea eodem ni-
tro citroqj faciendi iter fides intégra foret. Haec tertio nonas Novem. Accepta epifeopus ea_fqua: in concilio Hufseno,ada propofitaque ab Gelro efsent,perinde interpretatus eft,ac fi de-
fedis viribus & Dud & Ultrajedinis vidura fe dedere compelleretur,nec ulla auxilia, copiis
in ardo conclufis, adverfus utrofq; praeftolauda fibi forent : omnem cogitationem in belli eu -
ras ftatim convertit. Pafsus tamen eft, Gelros Tranfifelanofque ad diem indidum concilio vei
ob id convenire, fi mutata fententia priori ,ac collegae nomine difcufso,in diverfam hoftis ab-
ducipotuifset.Mifit extemplb DaventriamD.Abftemium vu i.Idus ejufdem menfis.ut prac-
fens iis quoque,quae ineocolloquiodicerentur,interefset : fimul,fi pax non convenifset,rerum
Tranfifelanarum curam prasfensageret. Iter fecit per Amorfortiam. Vefper erat : & jam civi-
tatern eo,quem dixi,die ingrefsus,ftatim ad fe Col.convocavit. Percontatulque eft.ecquid vi-
deretur de collega afcifcendo,deque fervitutis fub Gelro legibus,aquo deinceps in coroitiis e-
pifcopus didaretur. Alia item praeterea,quae in conventu difceptata erant, num è re communi
ea ducerentur.Si in confiliu adhibiti,fententia fuper his interrogarentur,quid ad infuetö & in-
lolcns ditioni hoe verbü,tefponderent₆ Firmiores(inquit Cof.jquidem,adverfus fatalem penè

hofteœ,vires baberemus, hoc adjua&o : cui & ipfi quoque feffipitemum contra Burgundio- irnperUmti*
nes odium innatum eft, fed cum imperiorum mutationes_? propter inufitatas leges & con ine» taiio hue-
tudines, quae fimul folent irrepere, fermé ad graves motus iute\'ftinos fint occafiones : Sc ipfe flimritmbd-
Gelrus parum tenax fidei audiat : vis video, utro inclinarem. Dicam tarnen (fed abfit dido ^lorumcauk°
jnvidiaJ quod non praemeditato mihi in mentem venir, Ferunt Eumenem regem , de Antio-
cho, cum is multa inania & fumofa, arque in 1 peciem ampiiflima fatrapis in concilio promifif- Am\'mbi
fet, fabulamhujufmodiretuliffe. Accidiffealiquando ,quod leo puellamquandam forma in fumofa ver-
fignem adamaret. Ubi hie cum patre virginis multa de ejus nuptiis differuifset, refpondifse ba & fabula
patrem : fe quidem ad dandum eise paratum,fed ungues ejus formidare fe,& dentes\' ne quan- & Lsonfr
do abduda in uxorem filia , per occafionem ac caufam quaefitam , ad ferinum ingenium revet-
fus, earn beluina ferocia invaderet. Hoc audito , leonem ungues pofuifse, & dentes. Quare
patrem, fimulatque vidifset eum iis exarmatum,quibus eiset formidabilis, correpto fufte leo-
nem extemplo intetfecile. Simile quiddam Dux molitur. fplendidis enim promiflisnos tan-
tifper pofita ferocia invitât, dum imperio potitus, fubados pro libidinemuldet. Quamo-
bremhaud temerè illi credendum elle cenleo. Mane Abftemius inde profedus, Tranfifela-
nos petivit : atque ibi moratus eft ad id temporis ufque, donee iuperas inferaeque ditionis uni-
verfum jus lub Burgundionü opes smperiumq tranfiit.Fruftra interea Clivenfis refponfum ab
epilcopo expedabat Convenerunt legationes T.ranfilelanarum civitatum & Ducisdsdo die
in colloquium,ad Speculam Daventrietf\'em fabeft is à civitate Daventria locus quingentos
paffus)Erant in Gelri legationibus Harmannus Cnopperus,Dodor Winandus Arnhemus,Do-
dor Langius,judiciorum Arenaci prasfes,ac Ducis à libellis fupremus. Gelri inter eoslegatus
prior multa graviter ac verè de foederis utilitate communi, quam ingens , & plané neceffarî -
um utrifque populis focietati-; vinculum illud effet ,orfus dicere : utque errore magis, quäm
infito odio aut malitia hue ufque bellum exarfiffet eb ad poftremum pervenit, odiis tandem
aliquando deiiftenduna, & utrunqueprincipem cum alteroinaeternumftabilito fœdere jun-
gendum effe» T ;t autemid ceu pignore aliquo interpofito, firrnius coiret, allegendum colle-
gam,Ducemhaereditariiimecclefiaedecernendum tutorem :exequenda ad ultimum eaom-
nia, quae odavo inde die ad Huffenam dida effent. Ad ea Tranfifelani« Pacem ut utilem fe
quidem eKpetere: & inidfaepeanteatonnixos, ut earn in varia belli fortuna obtinerent, nec
ad earn perveniri potuiffe. Semper ob didumfadumvé aliquod infolens, ab altero rurfum
bellum laceflitumfuiffe. At de collega afcifcendo, deque decernenda in fempiternum Gel«
rorum principibustuteladitionisUltrajedinae : pro quibus omnibus in fpeciem ampliffima
vieilli m die polliceretur : condi tiones illas pacis, nifi aliç exeogitarentur, civitatibus₅quae ad-
hucinfide effent, non placere. Fraetextu enim tuendi ditionem, Sc confirmandi vires,fervi-
tutislegesimpofitumiri. Tum autem, quod ea regni forma nova , & infueta, in futurum
quum principumferociam pettxfi, vineula eorum folvere cuperent civitates & ordines _s ( ut
affolent fermé in fuos poteftate parta paulatim abuti) calamitofum çxitum promitteret , Qua-
re aliam rationem quxrendam, qua pax fieret : utque femel hic de fumtiia rerum confukare-
tur. Ibi Gelrus ferociam, quam badenus prudenter diffimularat ,(quia certain pacis fiduciam
animo concepifse videbatur) fpe falfus, verbis aequavit. Si nuper, inquit,in colloquio hoc re«
fponfi dediffetis, nihil fuifset opus iterum hue ad conveniendum legationibus diem indicere;
ut tempus difeeptationibus, fine momento ullo abfnmeretur. Sed quia id fadum ^non eft > Sc
cum pax oblata repudietur, nihil eft quod de ea ad concilium referatur amplius. Illud autem
etiam atque etiam moneo, ne cencilii, dum nimium cauti in praefenti & providi videri vul-
tisj in futurum pœniteat : cum vel alterius ultro focietatem noftrx praepofitum iveritiszvel
bello deviófis, & pacem petentibus, quam nunc abnuitis, ea non nifi cum gravioribus onepi-
bus,dabitur. lam pax aliislegibus coirenon poteft : quae vobisvel ob id tanto magis optan-
da eft, quanto minus fpei in epiicopo fupereft, qui vix ad unum id caftellum tuendum, in quo
conclufus fedet, fumptibus lufHciat. Reputate quam urbem , quse oppida, quot pr^fidia vo-
bis bello adempta tenemus : in quantas anguftias res veftras compulimus : ut omnibus itineri-
bus, Dacis praefidiis,obfeffis, extra uaum, & id quidem difficilè Si anguftum.commeatus vo-
bisomnes exclu fi fint. Et ficut ad bellum trahendum nimisexhaufti eftis, ita intra menfem
vobifcum debellatum erit. Veftrosetenim pollices Dux , vosquólibet circumadurus,morfi-
cus tenet ,ita ut manu propè confertos, quamvis jam etiam reftitanteshabeat. Inter legatio-
nes Tranfifelanus erat,Conful Daventricnfis : M. Gerardus Suavius, Legat arum facilè prin»

Suavii ma- ^ri mot us > paucis ad ea. Agite, inquit _s quoniam ita res noftras fradas dicitis, ut nobis hxc
gnanimum pax, quam offertis, neeeffaria fit : tum St inopia commeatuum atque asrarii adeo exhauftos,
rejpon/um, ut nos dedititios veftros facere cogamur: adde vel nolentes etiam fine cundatione:(quod qui-
dem Deus non approbabit ) quid lgitur fupereft , nifi ut leges imponi nobis finamus ? Non
funt adeo accilàe vires noftrae, nec ita circumfelfae, quin Ducis copiis obftabimus : & tantuna
commeatuum, quantum opus fit, vel ipfo invito ,aliunde quotes libitum erit, importabitur,
Nec adeo contemnenda eft Tranfilèlana ditio, ut nemo fit,qui imploratus auxilium ferre no-
lit. Pacem ut utilem, ita & utrifque juxtà necelfariam, fed tolerabilem petimus. Neque ve-
rb quamlibet rejicimus (ne finge) fed earn ut inutilem noftrae ditioni & nimis gravem libero
populo.& jugo ferendo infueto : tum autem ut impendib luperbam : quafi ita teneamur con-
clufi ,caftris veftris inportis pofitis, ut neque auxjiium fperetur, fameque contabefcendum
fit : aut deditionem faciendam. Teftaris id non obfcurè : fed quàm prudenter , haud fcio :
certè parum circumfpedè. Dicam paucis (quando per vos ad concordiam & pacem via pras-
clufa eft) id quod non tam verbo in praefenti inane vobis videbstur fortaffe , quàm eventu ac
exitu rei verum experiemini. Satius eft , quicquid fors belli ferat, pati, quàm hicquafi belli
devidos dectere. Pollicem, inquis, noftrum ore morfieus vos tenere ? Superbum me hercle
didum,& infolens. At faxo tamen , ut nobis utilius fit pollices praemorfos, utcunque cadat j
amittere,quâm integrum corpus aut manum cum re fimul in exitium praecipitari. Pacem fu-
perbi acferoces tolerabilem recufaftis, cum ad earn animos inclinâtes omnes haberemus : 8c
ne nefciat Dux nobis vires non defuturas, bellum rurfiim reftaurate. Sciatque id nos amico-
rumopibusfretos, iildemfpiritibus gefturos , quibus vobis renunciavimus : utcunque vertat
Deus. Difceffum ita utrinque irritatis animis, è colloquio domum eft. Ferunt poftea Da-
eem , ubl paulo pbft opes univerfas ecclefias T7Îtrajedinç praeter fpem ad Burgundiones at-
tradas vidifiet, dixifle : Ferox refponfum, de pollicibus, morficus compreifis, ditionem u«
tranque è faueibus fibi eripuifse : qua certo potiturus fijerat, fi pacis leges paulum mitigari
Verla ma > p_af_sus eiset. St\'d imprudentia legati, cui per incogitantiam ea vox exciderat, è ditione deci-
duakû exci- ïtaque utrinque fumma vi bellum reparari cœptuffi. Et jamexierantinducise. Defe-.
dit Gelm. ^ccircû h°^s ^ Gelrum peditum una cohors, quod aeris inopia infideliter ftipendium ab
epifcopoperfolveretur. Reliqua figna » quia hyemistempus maturum erat » paucis in oftio
Rheni praefidio relidis, cum impedimentis Wicam in hyberna duxit. Gelrus vicos ftatim
circa Doreftatum tributarios facere iterum eft aggrefsus, acinfefta populatione ad portas
Wicanas ufque abduda nobili praeda vaftavit. Mox per adverfam portam in pafcua,quae hu-
milia vulgb nuneupantur, evedi, quia imperatum ftipendium folvere nolebant, quantum pe-
coram obvium fuit, prae fe egerunt. Daventrienfes eodem tempore, tranfmifso Heia,in Sut-
phanienfem agrum populabundi irruerunt. Qui dum cundantius praedam colligunt,datis in
pagis tota Velavia ad arma fignis, penè hoftium multitudine, quibusneutiquam pareserant,
intereepti fuere. Praeda ami Isa, cedendo procurfandoquehoftibus tergohaerentibus ,vixin-
ordinati ad ripam integri evafêre. Hue poftquam perventum fuit, dum priores in pontones
fe précipitant, pofterioribus, ne carperentur, cum hofte à tergo infeftè lacefsente, velitan-
dum fuit. Quo repulfo_s dum pontones curfu repetunt, partim globisfunduntur,partim fal-
lu pontonum, ubi moveri cœpifsent, rudentes manibus nadi, è ripa vicina ita haerentescon-
fodiuntur. Pugnatum fimul inter navigandum eminus tormentis acerrimè fuit. \' Stabat plebs
in adverfa ripa certamen fpedans ingenti animorum aegritudine, quod fuis laborantibus,
quos fie commiftos,procliviusquàm hofteserat proeul ferire,fuccurrere non valerent. Pau-
cis itaque amiffis, reliquos falvos & incolumes reeeperunt. Cum autem id anni tempus re-
bus gerendis fit immaturum, hoc bello nunquàm ab inferendis hoftilibus, nunquam ab excur-
fionibuscefsatum fuit. Circa hos ipfos dies duae cohortes Doreftato profedae Rheno tra-
jedo tranlverfam Batavorum in^ilam populantur ad amnem Linguam ufque : quem tranf-
grefsç s Tielreverdam, hoc eft , Tylç infulam totam, effufa populatione pervaftarunt. Vicus
eft cum praefidio in inferae ejus infulae parte, juxta Afpernates, Gelcomium, Hinc praefidia-
Gelcmium ^rix tumultuosè effufi, abeuntium terga, praedç etiam aliquanta parte intercepta, carpfere. Ad-
jViens. diderunt infuper in caefos barbaricas inhumanitatis horrendumexemplum. Caeforumenim
corpora membratim diffeda (quale fupplicii genus legibus in proditores conftitutum eft)e
tuinis feneftrifque turrium, qua hqftes reverlud erant, fufpenderunt. Hac /uorum clade &

ignoimna,cohortes m rabiem efferatse, pro concione jurarunt, fuorum caedem, hoftium fan-
guine ita expiaturos₃ ut vi capto praefidio armatos fimul & inermes ferro contrucidarent : nee
vidisapud vidores venia ulla foret, Cindum inde prsefidium undique illatisfcalis, obruta-
que cratibus fofsa, cum terribili clamore in vadunt. Praefidiarii primum eorum afsultum fatis
fortiter fuftinuerunt, fealas unà cum feanforibus vi ac virtute deturbantes. Ceciderunt primo
impetu fortiffimi quique circa principia, dum virtutem animis in fuorum confpeótu square
certatim conantur. Clades quo erat fœdior ob oculos, tanto ipfi ira & pertinacia ad perleve-
randum in oppugnatione accendebantur magis. Et qui in praefidio erant,haud fegniter fe fta-
tionefq; fuastutabantur.Hoftes occupata ea parte, qua prasfidium facile aditu erar/difpofitif-
que in orbem bombardariis, qui à ruinis,ne qua vis inde oriri pofset,alios arcerent,ingenti im-
petu illud iterum adoriuntur. Eratautemin eotum praefidio praetor Arenacus OthoScarpe- _Duci_scar_utfellius. Hie dum incautus è lublimi feneftra fe prodit,fpha?ra; conjedu procubuit. Cujus ca- pJculoL,
fu cum militum animi & egregia virtus fimul elanguefceret, hoftibus, quos ea res non falle-
bat,crevit rabies>& trux ira : captumq; praefidium ad poftremum multo fanguineeft. Tum hi
qui in praefidio erant, quamvis omnem fpem veniae ab initio abjecerant, fupplices orare abje-
disarmis,ne talionismemores,vimultimam inclementer inferrent. Atilli crudelitate in com-
militones, & clade recenti fuorum adhuc palpitantium efferati, eos ex arce fuper caeforum
cadavera protrados trucidant. Ad direptionem inde verfi, praefidio flamma injeda corrupto,
praedaopulentaonufti jDoreftatum redierunt. Callellum Renoium in Lingaeripa diverfa
haud procul à Gelcomio aberat : hoc cum praeterirent,nulla vi lacelfiti,fed recenti vidoria fe-
rociores,primo impetu raptim capiunt,corrumpuntque. Rumor inde acceptae cladis Ultraje-
dum allatus, nuncio è Batavia praemilfo duas cohortes cum duabus equitum turmisexcivit.
Hi citato agmine ad aggerem Leccae profedi, ut à tranfitu amnis hoftem prohibèrent, traje-
dum occuparunt: fperantes a tergo rufticorum tumultuaria vi,in ea inlula,contrada,medium
agmen fe conclufuros. Hollis intelledoper exploratores Ultrajedinorum ac Gelri confilio,
raptim fofsa aggeribufque dudis, in ipfa penè ripa caftra muniunt. Quibus & fua caftra Ul-
trajedinus trans flumen oppofuit. Interim abfentibus prsfidiis coeptum ell in urbe trepidari.
Recentem enim terrorem fecerat vanus rumor, incerto autore, trecentos armatos hoftium di-
verfis itineribus & portismuliebri habitu urbem ingrelsos . in cellis fubterraneisabditos tene-
ri, ut node opportuna fadionem cum modicis peditum praefidiis relidis interficerent. Qua-
re tumultuofe tormenta Ieviora circa Halenburgum in omnem eventum difponuntur : accu-
ratius quam antea ftationes fervatae,excubiaeque in foro & fpeculis adae. Extemplb è caftris
in urbem cohortes revocantur.Edido publicè indecautum ell,additaetiam mulda,

Ne juis foß nonam njefyertin&m^ lucent em candehm, luculentum-
ïéfocum domi haberet,

Epifcopus praefidio in oftio Leccae novos milites exules Ultrajedinos impofuit : dedudis
in hyberna praefidiis mercenariis, quorum fides propter colloquia cum Arnoldo Fabro duce
tertia; «ohortis Ukrajedinae,fufpcda elfe cceperat. Per eoldem dies in agros Apcaudanos ex
Ultrajedo praedabundi excurrerunt. Horum accelfu per exploratorem accepto,collegit fe ra-
ptim ingens ex omnibus agris rufticorum multitudo, adjundis fimul iis qui in arce erant tum,
praefidiis. Holies intra conjedum re!i poftquàm elfe lènferunt ,exoriuntur ex infidiis cum
incondito clamore & agrefti, cedendos holies, nullique parcendum efse : ut eft rufticorum
plebs, ob injurias, bellorum tempeftatibus, illi hominum generi infefta, & inclemens.fi quan-
do fuperat,quacunque arte. Apcauda ita fita eft loco piano, & nimis quàm campeftri,ut ma-
turo vereobfolumpaluftre & minime denfatum, vix in pafcuis confiftas : hyeme verb excur-
fione lacuum & amnis Vechtae latè omnia inundantur. Nondum tum aëris dementia amnes m\\pagi fitus
fortè ripas lûasegreflijproxima prata perfuderant : nifi quod propter anni tempus hybernum, & qualitas
omnia làlebrofa, praecipue autem paludes profundiores, quàm Iblebant, efsent. Ultraje-f⁰^»
dinusinexpedato clamore ibiterritus, cum videret multis fimul locis inordinate agreftem
hominum multitudinem, & inter hanc armatos milites in fe ad caedem impetum facere : ab-
jedis ftatimarmisj metu ne locorum ignorantia paludibusimmerfi,haurirentur, praefidiario-
rum fidei fefe adverfus rufticorum vim captivos dediderunt. Duobus amilfis, reliqui fub rude
militari amittuntur.Dux,belli initio Ordinibus in ftipendiü militare grandem pecunia mutub

Ï2i KERUM ULTRAIECTINARUM LIBER V.
dederat : hanc cum jam repofceret, religioni exadio imperata eft. Habebat per eos dies Frë-
ÇopUVre- dericus Palatïnus confcriptasaKquot copias in fupera Germania, eas fratri miliums, cum per
derici Pala- anni tempus illi eas ufui fore fciret. Nuncius poftquàm cum Uteris de iis rebus Doreftatum
tirti. venit, benigniter confalutatus, exceptufque à confiliorum Principis primoribus, ipfis literas
tradidit Quibus illi ledis, ne non procederet, quod parturiebant : clàm epifcopo,ejus no-
mine, Palatino per literas fuppofititias, refpondent : Habere fratri, pro folicitudine & cura
erga fe, gratias, hadenus animo fuo fe virtutem gerencüs rebus ita »quaffe, ut hofti non fo-
in m par,led fuperior etiam efle videri poflit. Quare cum haud dubiè propediem debellatum
iri confideret, petere, ut eas copias dimitteret, quibus opus non foret. Roffemus interim in
urbe Ultrajedo nihil pafTus militem in iuxuriam effundi, feyera difciplina, intra extraque
Jtyffemn _mœnia excurrendo populandoque , ne per hybernum frigus ocio item frangerentur, egregiè
tummln art _cxerce\'_Dat, Praefecit fub hoc tempus epifcopus pradidio Amifiano Alphardum Ifelmon-
fewml* danum, cum duodeckn expeditis militibus : quod fidem Iacobi Niveldii, propter

vim amicorum ejus per quos omnia belli hujus impotenter gerebantur, fu-
fpedam haberet. Haud ille ibi cundatus, &lsetus, quodante-
quàmab Ultrajedinis ad praefidium dedendum poftulatus
effet, fucceffor ab Epifcopo miffusefset, relida
ap.ud Alphardum uxore, Doreftatum
fe recepit.

RIB U S menfibus à belli initio epifcopi opes adeb aceifae fradaeqne
fuere,ut jam debellatum efset,nifi ad externa aaxilia imploranda, con-
filio eorum quos circa le habebat, animum adjicere compulfus fuilïet î
contempto immortalidedecore, quod bine Bavarum nomen jfequere-
tur. Nam cum ditionem nec ad alienum jus transferre, nec ejus for-
mam mutare, nifi ex autoritate ©rdinum utriufque ditionis, fed ne fo-
cietatemquidemullam acciperedarévépolTet : fpretis,quas Gelrus
obtulerat,conditionibus, defumma utriulque ditionis,ut le ulcifcere-
tnr, confilium cœpit, in lucri parte ponens, fi inimicorum fupplicio
affatim exfaturatus,fibi iple fuiexitii autorforet, Legatosad FlorentiumEgmondanum oc-
ccuîtè mittit (nam à principio initi epifcopatus magnam neceffitudinem cum eo coluerat^per
quos petebat, ut, nifi moleftum effet, Doreftatumad fe clam hoftibusconveniret, velie cum
eo agere, & praefèntis confilio de ils rebus uti, quae ad fe & Burgundiones communiter per-
tinerent. Nulla is cundatione extemplb venit. Ibi expofitis iis quae proximo conventu
Huffeno adaeffent,ad poftremum apertè ab eo contendit ,ut (quando apud Burgundionum
principes plurimumvaleret) dies ad conveniendum aliquo indiceretur, in quo de ferenda o-
pe transferendis Ultrajedinorum rebus ad Hollandos àgeret : in quo deniquede fumma
rerum nunc aliquando ferio deliberaretur. Sed cum seris inopia premeretur, & miles indies
improbis clamoribusftipendium expofceret : ut bellum compararetur, pecuniae aliquamvim
eeleriter curaret. Hoc itaque miniftro & totius tranfigendi negotii internuncio ufus, taedio
moleftae provincise partim fatigatus, partim neceffitate extrema adadus, ne defperatis rebus,
vel hoftibus fupplex occurreret, vel turpiter epifcopatu difcederet : id de quo diu inter ipfos
& faepeagitatumfuerat,tranfigereeftaggrefïus. Urgebant eum praeterea ad maturandum
negotium homines plerique à confiliis, famelici ac jejuni, auro hue à Burgundionibus corru-
pti: ne dilatio bene cœptum negotium averteret: ut folent plerique, quos principum opes ^uUcwum
alunt,fuum agere negotium. Abftemio quinque milia pacifcenti addida funt. Potuiflet infinitum
parifacultate(inquit Hochftratanus vel decern milia popofciffe amens.Perfuadent utili in fpe-
ciem verborum lenociuio , quae volunt. Admittunt excluduntque ,quos confiiiis fuis adfutu-
ros obfuturofvé norunt. Atque ita conclufus,acquaficaptus domi,venditur optimusquifque
princeps. Egmondanus diu captatam praedam, & multis exoptatam faeculis, non amittendam
per focordiam ratus, priufquàm elanguefceret confiliumsBruxellam in curiam contendit : im-
pulfisin fpem grandis pecuniae, quosdixi,fi principem in propofito continerent. Itaque pau-
cis diebus quàm Dore ftato difcefliffet, dies conventui habendo Schoenhoviae xv 11 .Cal. De»
cemb. edicitur. Convenere eb fréquentes Burgundicae curiae principes, ad id Iegati,ut tran-
flationis leges inter Carolum Caefarem & epifcopum HenricUm ex ejus arbitrio conficeren-
tur : adfuit & cumhominibusab intimo confilio praeful Ultrajedinus. Caeterum, quia fupe-
rioribus annis frequenter, & paulo ante bellum, ac mox poft exclufionem his de rebus leviter
verba fada fuerant, nihil perplexum, hoc conventu paucorum confultationem dierum exe-
mit. Tum quia hoftis Uitrajedinus omnia occupatum praeceps ibat, qua potuit, celeritate,
res tranfada eft. Caefarislegationesfuere (utmagnificosfumofofquetitulosomittam,quibus CaroUir
dignitatu nomina apud gloriofosab affentatoribus, praeter laudatam veterum confuetudinem Cafam Lt~
noftra tempeftate commendantur) Florentius Egmondanus, Antonius Lalanus Comes Hoch- gatio ad VI-
ftratanus,GerardusMulardusUbelIorumprasfedus,Laurentius Dublioul judiciorum apud tra]e8inum
Hollandos praefes, & archigrammateus. Hi, poftquàm convenerunt,tabulas de pado traden-
di epifcopatum multo antè deliniari cœptas ,his propè verbis epifcopo, ad iptius arbitrium
confedasdederunt. MifEs principum titulis, in primisautemCaefaris regnorum enumera-
tionibus, quae odiosè cùm ad illuftrandas opes,tum ad imagines & potentiam apud populäres ^c4^ärhoftentandam inferibuntur jomiffo item ad attentionem parato exordio, fie padum fide fan- ^tulieitumquefuit • L z Fnmnm

F ctduiinm Trimum omnium Margarita prafeBa regnorum fBurgundiœ, Henrico
^mrkuT epifcopo Ultra) cBmo in fiipendium mill tare advi 11.Calen. t>eceinb.
Epifcopum. de ctm Carole orum aureorum milia, nomine (far tili lmperatoris prœ*
fêntia, ob ea promißa adnumerabit, <& cert am fidem datam_y legefque_?qua s hoc ipfo die tabulis configndtis ac fubnotatùexprefjas, legatis Im-
per at oris uicißim epifcopus dedit. lenebitur prafeBa nommé Cafa-
ris_y epifcopo in urbe ^AntVerpia apud Cjerardum Storckium, inquinque
menfes penfionem quinorum milium Caroleorum it a afiignare> ut fingu-
lis menfibus i quorum primus menfis inch oabitur vin* Cal. fDecemb»
poBremus <vero vin. Cal. Majas exibit, finguU penfiones perfohan*
tur,quœfummam <~vipnti quinque milium faciunt : ut ea pecunia pra-
fulUItrajeBinus exercitum alat millepeditum : iifque legibus & con-
ditionibusy quas confignatasfubnotatafque epifcopus lmperatoris legatis
tradidit. Si interim forteufwveniat, Cafarem fœdus cumCfalliarum
rege, autpacem facere ₃ nullam fociet at em accipiet, nifi in ea epifcopus
ZdItrajeBinus contineatur : eique urbs TJ Itraj eBum H affalia, alia-
\\ que prafidia, prater fœdus à Cjelro adempta reddaatur. Quod fi intra
hos ipfos menfes C^far (ffff Rex pacem nullam fecerint, nec intereapra-
fentibus uiribus amiffa récupérant _}nominatim uero ZJ Itraj eBum
in poteBatem non redegerit : exaBis his tum quinque menfibus^heroina
Margarita epifcopum tta armis jwvabit, quemadmodum intra medium
hoc tempus inter utrumque conveniet. ^At interim ubi prafeBa legato s
in TranfifelanoSy ad agendum cum ejus gentis ordmibus> mitt ere njide~
bitur : non gray abitur praful e fuo concilio tum quoque legationes cum
ejufmodi mandatis eo fimul mitt ere , quaha e communi fententia inte-
rea temporis decernentur. 8rit (fjp illud quoque in paBis : ut Cafar,
quantum fundorum, quantum ans ufurani ÛltrajeBini juris ac no-
minis in fua ufquam ditione h ab eat, id univerfum publice injeBa ma-
nu occupet : nec dißohat prius, dimittatvé ufuras fructufque, quam
or dinumZd Itraj ectinorum concilium fua autorit ate firmaque ea eße
jußeritj qua ex utriufque le gat or urnfententia pacta convenerunt. ^A-
eta hac inter Epifcopum hlenricum , <r legatos C^far is , xvn. CaL
ZDecemb. Sabnotavimus in fidem harum conditionum: HENRICUS
Florentius _y^Antonius balanus ₃ Ç er ardus M ui ar dus, Laurentius fD ou-
bli oui.

Appendix habebat in banc fermé lèntentiam. Summa fide legatos Caefarecs pa&is ex«
preffa le exequuturos : nec commiffuros unquam , ut ulla ratione labefadarentur. Tra-
disuros infuper his de rebus Epifcopo tabulas, intra menlèmlequentem. Et ne qua in frau-
dem verterentur,rurfum è more lubfcripfilfe. Atque hçc quidem qua potui fide & brevitate
reddidi, ut eorum forma apud £>ofteros extaret, Sed pridie quam hase gerentur ,hoc eft,

kvi I J~. Cal. Decemb. oppidum Rheni à Gelro ad hune modum captum eft. ïacobus Tue- CeUm
jkius erat homo Geîrus natione^:, baud procul a Rhenis in proximo vico habitans. Hic belli pi_t oppidum
metu exagro bona Tua & fupelledilem in oppidum omnem haud ita pridem exportarat : ho- Bjxnai.
mo populo Rhenano ob aetatem maturam Se raram indolem charus, & magni nominis prop- Pmtanue
ter luculentas opes rufticanas,quotidianamqueconfuetudinem. Mane hic paulorubfextam-^\'^^Ie>confulem adiit, petensfibi portam Montanam aperiri, quœ tum claufa propter bellum tene«
batur. Duoajebat fibi effeante portam ftramentorum véhicula, pabulum pecori : quae meta
incendii in oppidum portaret. Haud id quidemillmegatumeft àCof. juilitque is earn ex«
templb aperiri. Erantautem véhicula, quorum alteram lacobi privignus agebat,adeb onera-
ta, ac tanta exaggerata ftramentorum vi, ut in ipfa porta media, qua ob immodicam altitudi-
rem non caperentur, fubfifterent. Abdiderat fe Gelrus extra eam portam inter arbufta, cum
aliquantaparterufticorum,raptimèBatavia colleda. Hi poftquàm captam portam pro-
fpexerunt,ex infidiisfimul exorti,cum magno clamoreeffufi,oppidum capiunt.Nulli vis ilia-
ta eft, praeterquam uni Simoni Voelio, qui prima trepidatione in porta leviter accepto vul-
tiere,elapfusfuit. Inde duo alii in templo,cafunefcioquotemerèin hoftiummanusi!latî,per-
cuffi perierunt. Dux capti oppidi nuncio, eodem die excitus, Rhenos venit : atque aedem fa-
cram ingreffuSjDeo pro parto oppido votum folvit. Pofti idie cum omnibus copiis in praefi- Em. Amt«
dium Horeftanum movit.Hujus praefedus tum erat Erneftus Amerongus.Is accepto hoftium ™ⁿJL\'« P^r"-
adventu,ne vim experiretur, ab tergo clam militibus,quos ad tuendam arcem paulo ante epif- ^ ^wcopus e5 miferat,peraverfam ab hoftibus partem fugit. Praefedi fuga cognita,extemplb reli- ^
qui qui in praefidio erant,falutem padi,deditionem fecerunt, cum nondum tormenta ufquam
admotaeffent. Sed ne quando in epifcopi poteftatem iterum redadum,Wageningae,cuiop-
pofitum eratjinfeftum effet,illico à Duce dirai juffum: & lateribus Rhenos convedisoppidü Amißantm
muniri.Mox biduo poft xv.Cal. Decemb. cum iifdem copiis in Amifianum praefidiu eft pro- pr^fiditm.
fedus. lacet id in fauce amnis, miliare unum expedito ab Amorfqrtia. Profedus commodum
erat Doreftatum Alphardus Ifelmundanus, pulveremtormentarium comparatum : relido cu-
ftodiaein praefidio Godefrido *Sapido praetore Amorfortio ,cum triginta feledis viris,quos
è proximis vicis contraxerat. Et quia per anni tempus ob profundus paludes graviores ma-
chinae e5 admoveri non poterant, arte utendum ad capiendum praefidium erat. Itaque cavit
RofTemus, ne quis nuncius de incerto fuorum numero, deque bellico modico apparatu ad
praefidium prazeurreret. Praemittit trépidé in aggerem Baren fem manipulares ali-
quot , qui omnia vano illic rumore complerent, nubes hoftilium copiarum ad obfidendum ^ß^ffßC^
praeßdium.evertendumqj.cumfoeda clade omnium eorumqui intus effent,adventare. Trahe-
re fecum numerofam machinarum bellicarum molem, quibus momentq temporis omnia cum
interiori praefidio everti poffent, adeö intolerandam hoftium vim fore. Quare mulieres eas
confultè fadurasjfi ex praefidio,priufquam hoftes foffas fubirent,& undiq-, caftris pofitisobfi-
dione cingerent,maritos evocarent.Sperabat Roffemus,eo accepto,faduros fugam omnes: ac
raefidiis nudata munitione, fine fuorum clade ac fanguine facile fe potiturum. Concurritur,
is auditis^d praefidium, ab uxoribus trépidé viros excientibus : fi vivi & inco\'umes liberis
parvis & uxoribus fupereffe vellent, praefidium traderent. Oritur diffentio ad hos clamores
Sc muliebres ululatus,deditionem facere volentium, negantiumque. Appropinquavit interea
aggeri Barcnfi ipfum robur. Ac nihil moratus Roffemus, cum duobus tormentis trajedo flu«
mine,ad terrorem augendum praefidiariis, omnia ad oppugnationem expediri juffit. Appa-
rebat procul fpedantibus,hoftem vi adurum : & quidem fine mora. Mifit extemplb ex ordi-
nutn dudoribus ad praefidium, qui dedendum poftularent. Hi primb ex propiuquo praefe-
dum cum ad colloquium evocafîent, monuerunt ne vim ultimam experiri mallet, quàm cle«
Kientiam praelentem,fi fe ipfumque praefidium traderet. Deterruerunt fimul eam à perfeve-
rando in confi!io,fuftinendaq; oppugnatione, recenti exemplo expugnationis Gelcomianae,
& Othonis Scarpefellii caede : cujus necem,fi vi caperetur praefidium,ulcifci,ftare fententiä.
Minis his praefedus territus/imulque veritus, ne_; fi ab omni parte tentatisäditibus, fumma vi
oppugnaretur, Scarpefellii cladem luerent: viribus fimul fuis diffidens, hortantibus infuper ad
deditionë ingenti certamine rufticis,qui intus aderant,prçfidium tradidit.Munitioni praefid-
tur Vernerus praetor Hardervicenfis. Gelrus arcis infirmitatem undique fatus contemplatus,
(quia una tantum foffatum tinda erat)cxtemplb eam,nihil hyberna intemperie retardatus,çde
facra,quae à tergo adhxrebatjCverfa,latilfimo vallo cü cuniculis>& alia praetetea foffa cingere

hitionibus & oppidis infer® ditionis audatus eilet. Crefcebat per h®c Gelro ferocia,non io-
lüm àdverfus hoftes, led etiam intra muros in cives. Militaenim itidecorè convicia in epif-
copum jacere : nunc demum verè baud modo exclufum dici poise, fed itinera omnia ei inter-
clufa quoque ad urbem else : & fix in cavea le conclufum , modico ft.ipatofi.im pr®fidio ad
menfem tutaturum. Quamobrem fi làperer,maturè colcdis rebus Heidelbergam fugara an-
tè capefseret, quam obaeratus creditoribus retentus addiceretur. H sec atque id genus muka
quotidie vidorescum incondita in epifcopum per contemptum feroeiter jacerent, exube-
Contmpm ranti Laetitia exultantes, fecuritas pene oppreffos perdidit. Epifcopus ubi per exploratotes
boHis,respe- _ark_em praefidiorum vacuam efle, extra uniusfigni milites, & modicum equitatum : ofckan«
rtcu oja, çj^ i_n(uper ftationes vigikarum haberi : belli denique munera & difciplinam milkarem ab-
fente Roffemo copiarum duce,fupinius ac fegnius obiri, accepit : mcenia occulté, qua parte
& adiri facilius ac tutius po.terant, & inhrmiora erant, & negligentiusexeubke agebantur,
aggreditur. Mittitxxv. Cal.Decemb.kdifEmorum peditum duo figna , aviis itinenbus
fub vefperum è Doreftato, ad earn urbis partem, qua* praeter alia ilia opportuns, praeterea ab
Doreftato averfa eft, opprimendam. Pomoerio b®rebaut fpacioii horti, exulum,qui tum fub
epifcopo militabant : in bos, in urbem recepti,intromitti, ibique occultari hoftes potecant.
Supra fol. Erat praeterea totaea civitatis regio epifcopi ,cùm ob luperiorisanni «ocitirnara dimicatio-
(S4. Hem, tumamicorumexulumvimimmodicam,jrobilitati&fadioni infefta- Erat vefperillu-
nis& tenebrofus: augcbatquecaliginemobdudumobfcuris coelum nubibus, ut è fpecults
profpedantibus omnis in proximam fuburbanam regionem profpedus adimeretur. Sex ta
hofa feri diei erat, nec vigiles adhuc muros ad fuas quifque ftationes confcendcrant : aim ho-
ftes. flentio è fuburbanö Icalis in foflam, quam cratibus inftraverant, demiffis, ad occiduam
earn urbis partem, ubi as des Diva; Gertrudis eft, placidè muros fubirent* Ibi difpoficis circa
VltrajeEli- murorum rimas longo ordine à * turri iignari® oper®,ultra ®dem S.Gertrudis,tormentariis _amrmperi- ut ex occulto oppidanosà pomœrio lubmoverent, tribus locis mcenia euneis perfodereag-
eulum. grediuntur. Fecerant jam tria mediocris latitudinis foramina : unum vero in later® turris pa-
j^StjlljOU- _tenti_{us 5} pgr quod manipulus haftatorum unus aut alter intro jam receptus erat, cum fortè e-
C*iûû2tf ^£î^ues ^ ftationariorum in fpeculas accelfum, locum praetervedus, crepitu ac fonoj

ferro latercs confringe«tium, mixto obfcuro murmure, accepto, paululum fubftfteret. Nec
fefellit pavidè aulcukantem anceps me tus. Hoftis quamvis à diffringendo accellu ftationarii
équitis abfilteret, non potuit tanta armatorum multitudo tarnen tam akum filentium contine-
re,quin ad aures attentoanimo advertentis ,vel fenfus aliquisarmorum collilbrum inter fele,
tuffientiumvé aut fcreantium perveniret. Tum ille additis equo calcaribus , curfu inviatn
^pjlfltj- Defultoriam ablatus, quantum poteft , darum ad arma conclamat : Hoftem ad ftantia mcenia
fcalis illatis, muros ad Div® Gertradis, cum maximis copiis Scobfepfiffe»& jam intralfe.Hoc
clamore undique excitis, lignum tota urbe, ne ufpiam deelfet pavor, ad arma datur. M iles
in fotum Palatinum\', eques civibus immiftus ad muros armatus rust. Interim cum fe proditos
indicio hoftes, & incceptum irritum effe audirent, relidis fub mcenibus\'bombardariis, cum
robore copiarum retro abjuere. Hac trepidatione inter primos pr®fedus urbis comes Mur-
fius evocätus, celeriter ad muros hofti occurrit. Hie dum pr®eunte miniftro cum funall in-
cautus locum infidiarum prstervehitur, penè, trajedo per collum, equo, ab hofte c® fus fuit
Cönftuxerant jamtotaurbefrec]uentesadmurum : cum tormentarii receptis, pereffradam
turrim, ad fe iis qui jam irrepferant, introrfum fimul cum magno fragore emiffis in incertum,
ob cralfam caliginem, qu® certum de rebus judicium ademerat, machinis fruftrato incœpto
recederent. Nec ex tanto fph®rularum nymbo quifquam tenebrarum beneficio cecidit, ex-
tra Gerardum Eckium equeftrem , & primi in fadione nomiuis : qui per femur trajedus,
H\'xgeritrofa g_er domum abdudus fuit. Ea node totis mcenibus, & per ftationes tota urbe, in foro, in cu-
<yilluftri riapervigilatumeftj&ignesaccenfi. Necminus horrendumèturribusinabeuntestonitrua-
^ vt\'eex ^tura continuas aliquot horaseft. Manè lacis principio primores urbe egrei® ad luftrandutn
X yViris num qua exforum corpora rejedi hoftes circa murum reliquiflent,unum in folia tum

dim Colonig ^dhuc vadofa invenerç» Sed cum in nudatp corpore fpoliatoque aeque vulnus neque liyor ab
\'Jgrip.àCg- idtl

pire TrajanopvtfßHis, Avus Theodor! h confçfftt Crdd. Vitra).per xxxl i t. armsprafidis.

ïdu appareret, vulgo creditumfuit ,eum lapfum in receptu, pedibus fuorum procolcatum
periifïe. Inde à fadione in religiofos profanolque impotenter , quos hoftilîum confiliorum
confeios fufpicabantur, faeviri cœptum eft : veluti fieri affoler beliorum temporibus₃cum ini-
mici injuriam propè vetuftare exoletam ulcifci volenres per invidiam adverlarios, non aper-
tè, fed ex fufpicione, clàm apud vidoriâ fùperiorem fadione® nominate folent. Vidimus
exemplum hoc tempore, homotechnos non laudata mehercle aemulatione mutuum exi-
tiummoliri, cum de ipfis nullum extaret indicium. Sacrifiais erat in ea urbis regione in-
tegraefemperfaroae,&itviocentisvitf. Prandebat is eodem tum fortè die (quia fauguinis _Ca

propinquitate meattingebat ) cum pauculis aliis utriufque nominisfeftiyis do&ifque amicis r!ißem àné
apud me. Extraktum erat convivium in ferum diei,ut pJerunque folent lepidis fermonibus , Jpifex.
& eruditis quaeflionibus horas mentales falle re. Hic audita figno quod ad arma dabatur, cum
reliquis qui unà aderant, domo excitus, compendiaria via per tenebras,rerum ignarus domum
fugit. Habitabat autem is in S.Gertrudis cœmeterïo ₃ propinquo ei pomœrii regioni₃ubi ho-
ftes muros fubierant. Itaque correpto, quod fe primum obvium dabat, telo , medio fuorum
fe immifcuit, Cafu tum retro hoftis abierat. Hilariorà recenti fympofio Se liberior Har-
mannus, (id enim facrifico erat nomen) cœpit in praefentem urbis ftatum & fadionem, ple-
nis faucibus invehi : (ratus credo, fe multitudine vicinorum civium tantùm circumfufum )
quod vero principeexdufo , paucorum hominum fadiolorum tyrannide civitâs oppreffa, in-
opiaannonae ad inediam famemque extremam redigeretur," Pellenda Gelrorum auxilia unà
cumautoribus con.citatoribufquebellieffe. Voxea à circumflantibus quibufdam excepta,
manead fadionisprimoresftatimdelatafuit: quafi cum ahisnonnullis proditionis occultas,
de qua adbuc nullum indicium extabat, confcitis fuitfet, Monitus ab amicis ut maturè,quam-
vis infons, priufquam à Gelro, Se feroci à tot vidoriis fadione arriperetur, à quorum vi ni-
hil eilet tutum ₃ aliqub ex urbe perfugeret : refpondit ₃ redi fe conl\'cientiafretum, ac nullius
indicium veritum,Quinquiviris obviam iturum. Quasftiones non timere : quarum vi, ( quan-
do furioforum hominum criminatio, ex vana calumnia efïet ) fide nixus, anîmum sequatum
haberet. Arreptus itaque paucis horis poll, in vineula ducitur : & quaeftiones aliquae de eo
lormentis habentur. Caeterum cum nihil praeter impudente m calumniam , torto infonte in-
clementer, effemultorum teftimonio compertum effet : & quorundam etiam Gelri nomiqis
autoritas, inter quos erat Theodoricus Morrius,eum perpurgaffet, in esilîum pulfus eft : ex-
ulavitque ad recuperatae urbis tempus ufque. Ex fimiîi fufpicione St alii nonnulli capti funt,
& torti infontes : inter quos fuit, invidia homotechni cujufdam, Cornelius organopœus, Ce-
lebris ea tempeftate in his regionibus artifex. Qui diu qusefiti, cum confimili pertinacia in-
ter quaeftionesfe nullius reiconfciosteftarenur, urbe excederejufE funt. Erat in hoc itatu
res Ultra)\', dina, Se belli ardor. Sollicitas epifcopus ne Unie® reliquiae Amorfortii incauti à f^^fg^
Gelro opprimerentur, aut voluntarii, cindi undique, deficerent : pro magno habuit negotio Zr\'l^ \'
animes eorum , quia needum in belli focietatem tranfierant, perlegationes tentare. Et quia
equitum & peditum praefidia portis recipere volebant, meruit ne Gelri arte, ac vulgo nota
bene fraude in naffam attraherentur. Movebatur praeterea memoria injuriarum : ut eum po-
pulum fuperîoribus annis , in contentione cum Ultrajedinis ordinibus baud magni fecifset :
inluper in idlaboraifet, quo confuetudines patrias & libertatis jura,pro quibus tum certamen
acre fuerat, violaret. Minse adha*c, 8c convicia multa • quod adverfariorum confilia ut fedi-
tiofa , & ditioni inutilia fimul & perniciofa répudiaient : fua item vindicafsent. Horum e*
pifeopus confcientia idus, apertè de illorum fidefqwanquam fruftra)dubitare cœpit ; metuit-
que ne fe in Gelri poîeftatem committerent. Quare ut eos fub fuo jure & ditione contine-
ret, ac praefidiisfirmaret : mifit vi i .Cal.Decemb. legationesHadrianumRcdium,& Frede- Pontaniü
ricum Sombrèfûm. Hi in fenatum introdudi, ubi multa de populi Amorfortii fide, Sc pro- fol,
penfo principis erga cosanimoviciilim commémora fsent, ad poftremum hue dedudafuit o-
ratio, epifeopum de nulla re perinde follicitum ,acdeipforum faluteéfse. Et nunc etiam ti-
mere, he paribus artibus à Gelro, ut alia oppida & munitionesoccupatae efsent,incauti oppri-
merentur: quando nulla aequè aliarum jcivitatum ,atque Amorfortia , ob finitimosregionis
cardihes, ad obûftendum epifeopo, illi perinde opportuna efset. Quare petere , ut equitum
peditumque fuorum praefidia reciperent. Ac ne metuerent, ea alenda reipub. fumptibus : e-
pifeopum ftipendia fuppeditaturum. Denique, quantum impenfarum in ea fieret,id univer-
fum ipfum praebiturum. Digreffis in diverforium è curia legatis, difsentio in fenatuorta eft.

Cenfentibus oonnullis, imponenda praefidia fine publico ullo privat6re fumptu cfle, quod o*
nnibus circum locis, Gelrorum praefidiis obfeptis, illis expofiti ftarent, à diverfa parte recla-
matum eft. Illud enim inter oranes conftabat, futurum, ut ft at im quam armatos in civitatem
admififfent, pro hoftibus haberentur : 8c in belli focietate forent,cum extra id in ocio perma-
nerelicerct. Bona ad extremum pars hue in Conl. fententiam pedibus difceflit : ad tuendam
civitatem imponenda quidem efse praefidia : fed ad propulfandum,quam diu darentur,à mos-
nibus bellum, reipub. impenfis : quo in ea & ipfi imperium haberent>& focietatis nomen de-
clirmrçnt. Refponfum ad legatos relatum, haudquaquam placuit : quippe qui détériora om-
nia ab eo populo timerent. Interim accitis ad feconfulibus fecretb expofuerunt ada pada-
que cpifcopi, & Burgundionum in conventu nupcr Schoonhovienfi : quod fcirent, fenatum
& populum Amorsfortium graviter ferre, haec abfque fe arbitris tranlada fuifse : cum fatpe
antea epifcopus fidem eis dediüet, fe nunquam cum Burgundis, nifi ipfis in confilium adhibi-
tîs, quicquàm adurum ,padionémye ullam initurum. Quod quia non fervarat, non temere
defidebaefitans,placareeosblandimentis ftudebat. Acciditeodemdie quiddam peroppor-
tuné, quod magis terruit legatos, & perplexos injedo ferupulo teuuit. Tum demum pervi-
derunt, quanto ejus gentis fides & reda confiüa levitati & fueo quorundam hominum, per
quos hue rerum ventum efset, praeftitifsent. Serib metus injedus eft, ne, memoria aeeepta-
rum contumeliarum nondutn vetuftate exoleta, hoftium amiciti» pofthaberentur. Pranden-
tibus Cofs. honoris gratia apud prineipis legatos, (qui mos eft ci genti, quoties vel civitatura
principi\'imvelegatos, vel principes ibi haerere ufu venit) fupervenere cumliteris ad fenatum,
à Gelro, & Ultrajedinisordinibus,ac Rhenorum praefedo miffi duo nuneii. Sed nihilo Ise-
tius ad paucai horas, diflimulato metu, continuatum tradumque convivium eft. Cogit con-
ful extempiö fenatum : divinausid quod res «rat. Ledae literie funt in hanc fermé iènten*
tiara:

Habere fegratias Sena tut & populo ^Amorfortio_yquod cum baßenus
fee dus cum Ultrajettims adjungere renuißentßn neuer Am partem pru-
dentes inclinarentur, hello finit o ^rviBorem baud dubie fequuturi. ZJ-
mm interim fe mirari, a Iiis fuper alios rumor ibus allatum : quodpoß-
quam jam prope cum epifcopo declarato debellatum eßet, ejus legatos
equitatumque intromififfent : communicarent de ineunda cum illo fo-
cietate, confilia ; reBius faßuri_tß Çelrorum duci, ditionis tutori, qui-
que plus poßet, occupaßetque armts ferme omnia , portas aperirent_ßJtâultumfefpeffîopinionede ipßs fa If os. Sperare tarnen y hominum
*vanitatem rebus multa aßngere, maxime cum ipfiperßicerent, in fa-
cie tat em ho ft is, dedußi, in quant is anguHiis circumclufi ejfent.

His tam perplexis literis, quia oon fatis in expedito erat, quod refponderetur fubitb, pau-
cis paulo pbft fe expurgarunt : id quod facile erat, rebus integris adhuc. Recitatae funt fta-
tim Gelrorum liter», & praeiêntibus epifcopi legatis : ne temerè prsefidia, ne in belli focie-
tatem deducer«ntur, fido verborum praetextu, rejicere coarguercntur. Vehementius hie no-
va re,& minus expedata tum perculfi legati, nihil sequè folficiti .fuere, quàm ne Gelrorum
fraude, aut coorta in civitate feditione, in varia multitudinis voluntate, ex improvilo occupa-
rentur. Metu ne hoftium infidiisopportuni forent, aliquot dies ibi funt morati. Rhedius ni-
hil omittendum ratus, in tam dubio negotio, confulem accerfi occulté ad fe jubet. Hunc abf-
que arbitris primum blandè acbenigniter, inde ferocius fpecie expoftulationis aggreditur,
6c liberius profedö petulantiufque quam temporis ratio ferebat. Quis Deus, inquit, vobis
mentem fanam confulademit? ut,cum undique boftium armis oblèpti, adeoque, quàm nos,
periculo propinquiores fitis, tam lecuri imminentium infidiarum,ftertatis ? praecipue qui tc-
ties non boai mehercle ricini,tentatura per proditionem irapetura, pads temporibus experti
cftts ? Hiac kdorfo, hoftiuo\\ditk> tergo veftroiraminet : inde occupato prsfidio Amifiano,

Iter aditumqueindvitatemcommeatuiexdudit. Alia parteRhenos tenet, & in confpedu
à fronte Ultrajedum eft. Ad h®c cum nudos inermefque ad vim expofitos habeat, amentia;
eft, veftri periculi non admoaeri. Offert: epifcopus, equitum peditumque praéfidia fuo fum-
tu fe eomparaturum împonenda : non ut fecum adverfüs Ultrajedinos arma induatis^ aut fœ-
dere aliquo illi alligemini : fed ne confuetis Gt Iri artibns inviti in diverfam partem,exemplo
nonnullorum oppuioram (ut hoftes nunquam dormiunt) attrahamini. Si receperkis,non erit,
ut vos nobis, perinde ut muîta alia, ademifse ilîe glorietur. Ad ea Cof. Quemquamné elle <Amorfor?
exiftimas in civitate, qui fe hoftibus pr®d® objicere velit, ubi bello fe interponere nihil fit^{tiorum m}opus ? ubi eorum occurfum declinare Iiceat ? Vidifti coràm (ne vana fingêndo vcrifimiliter,
difertior quam verior dicar) quam moleftè G drus , quàm graviter Ultrajedinus unam hanc
legationem veftram acceperit, perinde ac fi jam fenatufconfulro veftra poftulata , décréta fti-
jlient. Sitantus fremitus, fi tanta indignatio , ob lemel datum vobis fenatum , de obtinenda
pr®fidio civitateorta eft, quid exiftimas eos non diduros tantum , fed fadurös etiam, ubi vi-
derint veftrum equitatum , & pedeftres copias mœnibus noftris receptas ? ftipendium ab e-
pifcopo praeberi ? illi facramento militari inautorari ? Vides quid extemplö nobis patiendumr
erit. In primis conftaret padam elfe focietatem i quamvis hoftilia priores non intuliffemusu
Ergo ex locietatis jure, incendia, populationes, agrorum vaftationes, omnia deniquc hoftMia
& expedanda, 5: perferenda nobis efsent : & nullo qui dem veftro emolumento- Quod au-
temdepr®fentidifcrimine,inquo, à fronte 8c àtergo,fimul & àlateribus,excepta unaardç
frontis parte, cindi medli verfamur -,difputas : ut propemodum q\'uafi cave®, muris inclufos
nos obfedifse videantur, cum nondum pro hoftibus habeamur : ita in animum inducere vos
velkn. Gelrus cum fis copiis ad ifta mœnia apertè non adveniet,ut vi quicquamagat: nec
temerè,neutri parti fe conjungere volentes, ad arma coget : cum fat hoftium eis ultraque îfe-
îam habeat. Ut nihil depraedicem robur civitatis ,quod nobis penè ipfe notius habeat. Nec
ita fublatis interim pedibus altum ftertimus (ne finge) ut fopitos, quamvis extra focietatem
belli ,nodu lucivé fit opprefsurus. Si, cum nufquam is bellum gerat, excubias nodurnas in
mœnibus, ftationes diurnas in portts pro fepto acmaceria infer® communis ditionis intend
fervamus, bellum eo cum fociis civitatibus, cum epifcopo declarato, in portis propè noftris
gerente, c®cam fpeculationem ageremus ? Provifum prascautumque hucufque eft, neinfi-
diistentatosoccuparet : & cavebimus, dfis benè juvantibus, ne confuetis fuis artibus nos in
fuam ditionem trabat : nifi forta/fisexiftimes, eum in civitatem fuprà patentem > quàm diu
teftudinetedanonfir,involaturum : quod cêrtè ne tum quidem prohibere pofsemus, ubi
omnesanguli armatis pr®fidiis oblepti efsent. Accenfus his çdnfulis verbis Rhedius. Quid
qu®fo, inquit, conful tantum de te commeriti fumus, ut haud aliter nobis & viribus & confi-
lio obftes, quàm fi hoftilia patrafsemus ? cum totus fenatus,extra veftrum quatuor,aut ad fum-
mum quinque, ftet ab epifcopo ? Nifi forfitan Ultrajedinorum ordinum exemplo, Gelri fo-
cietas, in cujus poteftatem te & rempub. commifsurus fis, quàm noftra, vobis magis expeten-
da videatur. Quod fi obtingat, haud dubio aurore id evenilfe, ipfe fatis hic profiteris : qui,
quo minus poftulatum obtineremus, dilfualor futfti fenatui: adeô ut in dilfenfione per te
nunc inter fe fint. Quare non obfcurqm elt, neque taciturn habebitur, fi qua defedio infe-
quatur : cujus opera ports veftrae epifcopo clauf® fint. Ad e,a conful. Id vanum eft , & faf-
fum. Nam quod è totius fenatus verbis tibi refpondi, in id difceffio à bona utriufque fenatus
parte pedibus fada eft. Fadumqueindeveteri more fenatulconlultum, quod univerfi calcu-
lis fuis rat um elfe juSserunt : ta met fi antea multi in diverfa fententia fuilsent. Sed à quibus
è fenatu id enunciatum, & ad te,linguç incontinentis hominibus, fit delatum, non me fugit.
Hi, quoniam nihil penfi habent, malunt terram cœlo mifcere, quàm pace & ocio hucuique
vindicato in reliquum frui« At interim mirum tibi videtur, quod popuîus turbata paceom-
nino nolit in belli ftatim participationem defc©ndere ? cum ad id neque anfam dedçrint, ne-
que utfufcipereturindicendum Uitrajedinis,in concilium fint adbbiti? Non dico jam eos,
penfatis utriufque bonis 8c malis, illud tantopere formidare, qubdocium armis,forum caftris, Yum mrnZ
infinitis partibus fit anteponendum : quanquam vel ob id folum mortales omnes arma dete- nmîum.
ftamur, quod nihil fani habeant. Illud in animis omnium h®ret, quod epifcopus ad hoc ufq_ue Arma [am
tempus, nos penè quàm hoftes ipfos magis exofos habuit : animum à nobis avertit. Et mira- habere^
ris,fi animos talibus meritis dignos nunc viciffim experiatur. Num ullam clementiam fuam
erga nos, num munificentiam commemorare poteft ? Revoca in mcmoriam, (potes memimf-

ie) in quae maledida & convicia effufus, ( aderas ipfe coram ) principes concilii legatos no-
ftros quaeftum de fuperbia & iujuria Iacobi Niveldii,ad fe miffos, nuper aggrediebatur \' in
quos petinde atque in treffes agafones pluribus inventus, è concilio eos , reüdo civitatis ins* •
mico , & juris libertatifque violatore, juflk excedere. Haec & alia id genus mul ta, quoniam
in memoria habemus, non eft quod impotenter debaccheris, fj populus Amorforrius epifcopi
copiisfuas portas patêrenolit. Porrö quod ad me,curabo utlaudatius de me teftimonium re-
linquam, quàmtuusftomachusvaticinatur. Non fpero ita te Amorfortiorum vanitatem ex-
perturum, ut nunc epifcopus Ultrajedinorum veftro confilio expedatus eft. Ita cum neutri
abaltero pacatiquicquam refponderetur,utrinque è colloquio difceffum eft. Conful haud
modicè de perplexo negotio follicitus, viam quaerebatqua bellum declinaretur. Et quao-
quàm decreto lenatus piacuerat, peditum prsefidia omninoimponenda, non epifcopi, fed po-
puli impenfis elfe : illud tamen unum metuebat, ne, cum exadis menfibus populus,ex magni-
tudine tenuitatéque fux quifque fortuux ad collationem pecuniae in ftipendium cenferetur,
difficultatem auferendi motus inteftinus ac feditio comitatura elTet. Imminens hoc malum ut
declinaret ,averteretque, tale cum tribus adhibitis coufularibus apud Hadrianum Rhedium
& magiflrum eqnitum ex tempore init conülium : quo , haud dubia fpe, Sc pax confervare-
p -tur, & epifcopi gratiam Senatus Sc populus Amorfortius emererentur. Id autem fuit h ijuf-
Amorsfor- ^m°di» Locarentur in civitatem confcripti armati, qui à fenatu decreti fuerant : dicerentur-
tiis quibus que vul go è ftipendio aerarii, populo Amorfortio inautorati. Adde & illud .* ut lenatui facra-
rat\'tonibm mentojurati effent, ne non omnia verifimilia apud principishoftes apparerent. Interea per
impofttum. literas negotium Guliejmo Turco ad confcribendum unum lignum mandaretur, eofque pedi-
tes occultis itineribus in civitatem mitteret. Ipfe interea epilcopus ftipendia ita occulté in
fingulos menfes fuppeditaret, ut ne tenuis quidem ejus rei odor ad hoftem perveniret. Per-
fuafio relinqueretur, è publico (ut dixij in pedites impenfas fieri. Placuit callidum impenlè
commentum in fpeciem tutum legatis : ac nihil indidem morati, ad referendum Doreftatum
fubnodemrepetiverunt. Paucisfubhaecinterjedis diebus vil.Id. Deccmb. in civitatem
venerunt feptuaginta quinque pedites, duceGodefrido Novefio : quos Conful fènatüsac po-
puli nomine illico recenfuit, Sc ad facramentum compulit, nufquam ullam expeditioaemfa-
duros, rnoturofvé, nifi ex imperio fuo Sc fenatus : & illis fine rebellione ad officia facienda
. fidelesfepraeftarent. Et lërvatum id quidem fuit ufque ad Non.Ian. Omnibus infer® ditio-
nis oppidis & caftellis ad iftum modum amiflis, cum nihil reliqui Epifcopo IJkrajedinus fe-
ciffer, praeter oppidulum Wicam, ubi in arce, quafi undique hoftium caftris feptus fedebat :
Sc Amorfortiam, quae fola in fide reçnanferat : penes quam omnis repeptae urbis Ultrajedf
gloria poftea, fed nulla cum gratia, extitit. Peffimè affedae étant res Tranfifelanorum inte-
rea. Quorum cum caftella Sc praefidia fermé omnia, & civitates aliquot Geirus o xupaffet :
pro fitu locorum,reliquas etiam civitates novisin fluminisripa praefidiis pofitis, ad famen uf-
que penè circumfederat. Cumitaque Sc animis Sc opibus diutinobello exhauftis, nullam o-
pem prorfus ab epifcopo expedarent : audirentque ada conventus Schoenhovienfis, in qus
tandem fibi quoque, praefertim ita affedis, vadendum foret : in frequenti ordinum concilio
ex autoritate epifcopi décréta eft, fub jus & ditionem Burgundionum defedio. Indidus dies
eft ad conveniendum circa Non. Ianua. Servarunt diem Burgundionum miffi legati : Floren-
tius Egmondanus, Georgius Schenkius Phryfiae praefedus,Gerardus Mulardus, Iodocus Saf-
bautius,Petrus Saudanus, Petrus à libellis fecretis rerum Hollandicarum. Ex equeftri nobili-
tateTranfifelanalegatifuere,IoannesMolardus, BuchardusWefterholtius, praefedus Vo-
lenhoae : Lubbertus Mulardus Joannes S tell ingus. A Daventrienfibus legati miffi funt, Ce-
rardusCritiuSjHenricusPlaetmannus, Sc HenricusTerfpillen reip. feriba. Campenfium
legati fuerunt, Lubbertus Hattemus, Gerardns Burgaerdes, Ioannes Vechtus, Timannus Ve-
no, His additus fuit Ioannes Breda leriba. Swollani miferunt Ioannem Herverdenum,& feri-
bam Vernerum Pufflingum. His permiffum fuit, quibus antè inter ipfos in frequenti ordi-
num & civitatum conuentu decretum fuerat, legibus Sc conditionibus, transferre in fidem
Carolilmperatoris & legitimorumejus haeredum Brabantiç Sc Hollandiae principum,agros,
fundos, praedia, civitates, oppida Tranfifelanae gentis : ubi confenfum ad id epifcopi, legati
Caefaris protuliffent. Hi ut inde nomine ordinum Sc civitatnm, Sc omnis pofteritatis Tran-
fifelaninominis,fidem Sc obedientiameidemjurarent,fimulatque id ipfum item ex autoritate
epifcopi fibi permiffum cognoyifîent. Quare legati Caroli Caefaris vieiflim populo Tranfi-

fekno b^ec iibertatls\'jufâ, ex ptincipis fui autoritäre, inviolabiiia effe juïïemnfr.

PL AC VIT omnium primum Cafari ₅ ut eque&ribus famiïih _}civi-
tdtibus, oppidis Tranfifielanis fua liiert as intégra in perpetuum ma-

\'.publica jura _y priyat a que _? client elarum * caBellorum _} poffeßio- Cardum
confuetudmum, ut qui [que eafrui per gat hb er täte, qua ufqve ad Jjff¹\'⁴^
prœfentemdiemfretus ejjet : Iudiciorum in fuis quibufque locis ratio _>legibus agendi forma dpudfuum cm que judicem ffi forum fdhd , è
patrio moreferVetur. Quodßper regnorum civitatumvé mutât iones à,
pontificibus \'Rom, a Ii if e Tranßßelani aliqudndo in poBerum infe&en-
: ^ controverfia avertetur nuÜo civitatum, gentis >poffefiio

numvé fumptu am damno. f romißt ob ea C\'œfar^ quicquid Tranßfela-
ni juris fui f]et, zV univerfum fubs imp en fis fe reBituturum. lam quod
ad flip end mm in hoc bellum at t inet, non oneraturum J\'} penfioni\'bus^fu-
pra quam ut folvendo ejfent : quando belli impetum fußinendo tot an -
nos exuBi effent. Quo ni dm autem TranfifeLmi fe privilegium habere ,
& jura ab Imp p. accepta affirmai ant : m poflerum fe ad fufci-
pienda arma contra Imperatorem cogi non debere : Kcfponfum ad id
fuit _? Legibus Ulis nihildetractum tri, quod eas uel Uderet, \'-vel U-
befactaret honeBum. Fuerunt item pacta^ne quis ob debitum alterius,
œfvè publicum ditionislranfifelanœ , extra ditionem Tranfifelanam in
ejufdem principis regno accufetur , retineaturvé : yïW fuum quifque
debitum folum ut par efi. 8t quia gravi hello prefü er ant, in legibus id
qwque tenehatur, ut Çœfar extemplo arma contra Çelrum pararet at-
que indueret : neu ullo omnino fœdere Uli alhgaret ur^priufquam oppi -
da_y agroSi caBc-lla , (ff quicquid Tr anfifelani juris unqudmfuißet, ar-
misrepetivifjet: pofejfores incoU infuos fmidos reßituti e fient, ubicun-
ii fit i forent : qu\'idem abfquefuco ₇ quid contra ea hofii con-
cedereturfPorro autem.quia Cjelrusprœfidiispofuis contra DaVentnam
in IfeU ripa, amnem obfiederat infeBe , ^ primum tollerentur.
Quonidm autem Tranfifelani per bella, magna h abuifjentire a lie-
no oner ati efertig &¹ cr-editoribus obnoxii^permifjum foret e que sir i he a
ndtis&< civitatibus, ex automate fœfdr is ^aut ejus praß dis, e confuetu-
dinepatria collationem tributdriam conBituere, «f fe redimerent. De»
popofcerant Tranffelam uicos aliquot Çelrœ ditionisfuis finibus, ho Hi
aâemptos adjici^dc fuperœ ditioni donari. Refponfum iis fuitfiœfarem
genti Tranffelam poBulatum, quod ratio ferrety tum demum concelfu-
^ regnum bello in poteslatem njemfjet. T actum infuper
fuit_}quomam tabulas de decern aureorum mi lib us Tranfifeltni epifcopo,

pro neftio quibus bypothecis tradiderant, centenderunt a legdtisftt cum
epifcopo de reßituendis t abulis a gerent. Keceperunt illi m id fe an-
nifurospro ^rviribus_iatque impetratas daturos in ipforum gratiam,quod
fieri poffet. Nee cum Çelro adjungerentfiœdus , pacemvé facerent,
priufquam quingentorum aureorum penfio m anno s ßngulos remiffa,
quam Çelrorum pr inceps Svvollanis ext or fer at, fublataque foret. Si
potteris temporibus dißidium aut certamen inter chitates ortum₃ullam
controVerfiam moveretjouic dirimendx mn ultra C^far fe interponerer,
quam bonum ffi aquumprincipem deceat. Quodß ab hotte rebus ab-
latis damnum aeeeperint_} ab illo eos def endet, perinde ut alios \\fub fuo
imperioj populos : fasjufque erit> jure in fuis control erfùs agere, in ejus
regni chitatibus, parit er e communi jure ipforum mcolarum-\'Non com-
mittet Ca far fuper bœc₃ glebulas p a lu fires proximo triennio e Tr an fife-
Una ditione exportarijnulBa cymbœ cum mer ce, principisfîjco fiextansi
delatori uncia. ExaBo triennio , confultabitur ₃ cavebiturque in potte-
runi rebus Tranfifelanis ₃ ut par illud at que utile uidebitur. "P erf oh e-
turinde confueta infingulos anno s Cafarifua penfio , quo in reliquum
bac in re, regioni Tranfifelana profpeBum fit. C^terum quod ad mone-
tam chit at um Tranßfelanarum , ut ea pari cum principis numifimatis
dignitate> per omnes ipßus regiones aftimationem fiuam obtineat : id
quoniam ad principis majeftatem, & communem omnium ejus regno-
rum ex aquo fialutem pertinet ₉ cum prafieBo moneta confiultabitur, at-
que inde permittetur _yut aquummidebitur. *Poftremo ut paBa heßi-
bus ab epificopo, ejufique prafieBis, ne hofiilia paterentur, conceffa, rata
O intégra fervarentur : ut ea pecunia inde confiât a, inßipendium mi-
lit are rverteretur.

Haec ferè fumma eft padorum inter legatos Caroli Imp. & gentem Tranfifelanam.De his
tabulae poftea confedae funti Per eos dies epifcopus, propter hybernorum tempus, copiarura
partem dimifit. Unumfignum cum modico fupplemento, quod ex robore veteranorum
conftabat, Wicam ad hybernandum reduxit. Verebatur Gelrus, ne rémittente hyberno fri-

§ore,» Tub vernum tempus epilcopi ftipendio rurfus inautorarentur : quando ad circumciden-
os fijmptus, ad tempus folum eas dimiferat. Quare tumultuaria manu ex Batavorum ac Ve-
laviae agris contrada, adjundifque iis copiis quae in urbe Ultrajedo erant, raptim ad dtio mi-
lia peditum confecit. Cum his Ultrajedum, inde in Rheni oftium profedus, illas ab epifco-
po dimiffas fecurafque hoftium inopinatb adortus, dilfipavit. paocis captis, reliqui fuga funt
Raffermi dilapfi. copiis audus Roffemus, movit in interius oftium Rheni. Hic dum incautius cum
firitulitm. Vito Munftero equitum magiftro ad occupandum idoneum caftris locum cum modico equi-
tatu ante alios evagatur, penè in hoftium infidias incidit. lnterventu fuorum ad claflicum da-
tum, pulfis infidiis, periculo extradus fuit. lam cum haud proeul ab oftio, pararet ea locatis
caftris, quibus ad oppugnationem praefidii opus effet,nunciatur_v Genemudenfes tranfmiflb I-
fela, effufe Velaviae vicos incendio paflim populari. Hoc nuncio, difeuffo obfidionis confi-
lio,Roffemustrepidus rerum fuarum excitus, fublatispropere rebus caftra movit : ac dimiffa
ex agris pafQm colleda multitudine domum,reliquas copias Ultrajedum reportayit, Eodem

tempore Geîrus caftella aliquot,in lirao paluftri Apcaudano & circa Vechtam per deditionern
cepit, Hammum, & caftellum Miertanum. Tentata elt per proditionem Montfortia : fed
jrritum incœptum fuit. Crefcente inter haèc caritate rei frumentariç in urbe per annonce in-
opiam, cum duobus fignis & omni equitatu in Bataviam frumentatum proficifcuntur* Epif- _Fcopus nuncio, Rhenum hoftes iterum trajecilfe, accepto, fperans fe ab itinere eos exclufurum, _toXTc*U
circa Amerongam copias difpofuit* Sed ubi audilïet ex praemiffis exploratoribus, utroq, eos dru infidîai
armorum genere fe duplo efse fuperiores : & in frumentatione copias, ut tuto commeatus ponit epifco*
in urbem portaretur, audas : omilfo itinere, quod ad claudendum tranfitum infederat, Dore-
ftatum rediit. Vilefcente per crebrasfrumentationes, frumenti precioseris inopia in ftipen-
dium Ultrajedi laboratum eft. Quare ut milites ad officia promptiores effent, fenatus opu-
ientioribus civibus, ex privato conferendumftipendiumimperavit. *Bubileerat in agris
Camporum, quó bubulci è propinquis pafcuis lub imminentem nodem pecus compellere co-1?"ÎJ^
fueverant. Id tanquam opportunumad reprimendos Campenfes, & probibendum Genemu- pudïLum
denfium effufas in Velaviam excurfiones Dux occu parat. Ac ftatimexcitis tot Vela via foffo. Pont mum,
ribus, paucis diebus vallo fofsaque adverfus omnem belli impetum, nihil hyberna intemperie
impeditus ,impofitis prasterea validis praefidiis ita muniverat, ut nulla operum vi penè expu-
gnabile videretur. Et fitus ipfe loci id validius quoque reddebat. Hinc crebrae excurfiones
ad Camporum portas ufque fieri : fréquentes dimicationes & certamina cum Genemudenfi-
bushaberi* Daventrienfes praefidium Diepenheimum, quodGelrus valido impofito milite
tenebat, obfidione cingere adorti, brevi quam caftra Iocalsent, omnia, quibus ad oppugnatio-
nem opusefset, opera expedivere. Evocatus in colloquium praefidii praefedus,ut de deditio-
neageret, cum nihil pacati, fed fuperbè etiam refponderet : arreptus in hoftium poteftate
manfit. Inde aggrefli machinis &C operibus praefidium, cum machinarum jadus fermé omnes
itritiefsent jirruuntingentiimpetuadopplendamfafcibus ac cratibus vimineis circumdu-
dam,& earn quidem praealtam fofsam. Intulerant ad objedum vallum fcalas î ibi Gelri è eu*
niculis ac propugnaculis in confertos hoftes grandinare, cladem magnam edere. Fradis Da-
ventrienfium, principio oppugnationis infoeliciter tentato , animis, in caftra receptui fignura
datur. Territipraefidiariorumfiducia,folutaobfidione,exercitumdomum reduxerunt. Et
coeli inclementia, & loci natura ejufmodi erat, ut militum corpora peffimè affici potuilsent.
Gerebantur autem ifta circa principium anni vigefimi odavi : cum epifcopus nullum ocium
militibus ab armis & incendio daret. Caftella aliquot quorundam nobilium primae fadionis
Ultrajedi, in lutfafio uflit. Pugnatum per eos dies quoque eft à Daventrienfibus foeliciter, ¹ J^as»
duobus fimul locis, ad Willènam & fpeculam : qua vidoria, ipfis additi, boftibus veró fradi
animi non parum fuere. Ultrajedi nulla pacata confilia extiterunt : nam infequenti menfe ex-
ado, ubi ftipendium menftruum ferociter pofcentibus militibus perfolvendum eiset : in con»
filio de conftituenda in fingula civium capita, pecunia agitatum fuit. Sed quia haud dubiè e-
juscollatiojobtenuiffimicenfushumilem multitudinem , difficilis foret,8c feditionem pepe-
rifset, id confilium difcufsum fuit. Interim blandimenta multa dando fadiones primores mili-
tes circumire, feroces fpiritus mitigare magnificis promiffis, indies grandem pecuniam k Du-
ce expedari. Denique extrahendo magis cupidos animos,differre folutionem , quam nega-
gare. Ac nifi dudores fignorum , fua tide interpofita cavendo etiam fremitum repreffifsent, Vltra]eEtï->
ipla urbs ad direptionem expofita, praemium belli pedeftribus ordinum auxiliisfuiffet. Brevi
quàm hi motus quieviffent, pecunia allata eft. Caftellum erat in Dorna juris Archidiaconi ae- fidi™iomi~
dis primaria? Philiberti Naturelli, à confilio rerum Burgundicarum. Is, ut aliarum rerum in Ute.
urbe Ultrajedojfic & caftelli hujus curatorem reliquerat D.Marcum Wefium. Hoc belli ini-
tio Gelro , quöd valde opportunum eilet ad prohibendas hoftium excurfiones : tum quod ef- jj^ ^IaP"
iet tutus fuis illam in urbem receptus, aperuerat. Quare Archidiaconus ira accenfus, ad We. larlmfitt?-
(iura, & bafilicae Martinian» Canonicorum collegium literas dedit.quibus querebatur (audi- farum ex
erat crebras inde in hofticum excurfiones fieri, & viarum tranfitus claudi) caftellum eorum fi. Mcchlinia
dei mandatum, Gelro jam patere fine fua automate : cum in hoc nequaquam ab fe raagnis re- 3« Ianuar.
rum fuarum fumptibusconditum effet, ut vel publica pax inde turbaretur,vel in bello hoftilia ¹ S^-data-
inferrentur.Situm in eo loco effe, ex quo,quoniam Gelrus plurimum poffet, ut epifcopi infi- *
diis ac fraude interceptum temerè deleri, fcloq; aequari poffet : id quod per farilè fadu effet, tjnqtibm

improlitatem ,malitia & fraudem Marei de Wefe officialis fui neque id fieri fevoknte fed vel boe unum fummToptarfquod ipfe
M.de Wefe cum fratre & fuis ab tpifejetinerentur captivi aut in caß ro de Doorn compedibus eff cnp conjiriflj ($ igne ardentiffi*
mo appoßo confumemw & fiod in mm X, de rtditibus adjacentibits obuhm non retiperet.

I quando non ad vit»ferendam, fed ad delicias magis comparatum foret. Si quod interim indé
damnum acciperetur,fcirent, id univerfum in iplbrum capita cafurum : damnum infedum e-
os reddituros, tametfi Wefii bonis in pofterum fibi fatis cautum effet. Epikopus in fpem ad-
dudus eo per hos dies potiundi, bipartito equeftres copias circa radicem mo.ntis ita mittit, ut
diverfis itineribus ad Dotnam, quafi hoftes hoftibus, neutri alterorum gnari occurrerent. Al-
tera turma cum figno Geiro per montem circumduda , ut fi ab urbe Ultrajedo adfuiffet,
türm® cum epifcopi vexillo in confpedu caftelli loco fatis plano denfatoque , fed vafto ac
fterili, 6t ex compofito obvia. Nec mutuum occurfum facile erat fine pr®lio declinare : par-
titiqué itaerant, ut pauciores lub Gelro figno cum pluribus commifcerentur. Editur infeftis
lanceisferiicertaminis,fpedandbusècafteilo praefidiis, fimulacrum & fpecies. Tandem
Gelri figni eques fimulato pavore, paulatim retro cedendo, ad clamorem & manus eorum qui
in pr®fidio aderant, quafi multiplici terrore, viribus impar, perculfus fug® conülium capit.
Alii poftquàm illos fugientes conlpexere, circumadisfreno , & additis calcaribus equis ,ftu~
dium inftandi infequendique fingunt. Adhancpugn® equeftris fpeciem non mentes Dor»
îienfes cum oculis tantum intentas habebant,fed receptum ad fe habentes patefada porta,ftra-
toque ponte manibus trépidé ac clamoribus accerfentes,adjuvabant. De tedis tormentorUm-
vi, & turribus, in terga cedentium, carpere fimulantes, tonitruare : eos machinarum campe-
ftrium jadibus, pro viribus retro compellere. Subierant jam aliquot, tranfito ponte,caftellu,
com fignifer inter principia invedus, exuberantil®tinanondum capti caftelli nimis calidus,
indico tefferae, nec abfque vi in primum obvium fç proderet. Ibi ille fraude deteda, in fu-
gam intrb ablatus,ad arma trépidé conclamat : hoftes pro amicis trans pontem intrb receptos:
emittenda ea qu® in expedito ad manus aderant, tormenta , in confertas turraas, priufquafn
h®rentestergo pontem tranfgrelfi, aream interiorem Sc aditus occupareot. Ad hunc clamo-
rem principia hoftium percullà,metu ne fubdudo a tergo ponte,fimul & objeda porta,nube
miflilium obruerentur : circumadis freno equis, & additis calcaribus in fugam fe abripiunt.
Dolore inde amiffas è manibus vidorise exalperati, conjundis turmis vicumj Dornam infeftè
pervagantur : ac capta aliquanta rufticorum prasda, inter quos vici praetor quoque erat, Wi-
cam receptum habuerunt. Per id tempus epifcopi copiis Nerdam frumentatum profedis,
Ultrajedo infidiatum eft,fed nulla re memorabilia Tentata quoque Schoenhovia eft à tribus
peditibusjhabitu muiiebri oppidum ingrelfis : fed irritum inaeptum fuit.Indicio deprehenfi,
& in Hagam milfi,confeffione tormentis exprelfa,fupplicium dederunt. Per h®c Hollandorü
oppidis prsöfidia impofita extemplo funt. Appetebatinterea vernum tempus,quoomnib. co-
piarum Burgundicarü viribus ex padocum Gelro bellandü, & Burgundionibus de tradendo
cpifcopatu cavendu eilet. Qaare concilio habendo dies epifcopo & ordinib. Tranfifelanis,a
pr®fedis Burgundicarumregionn Dordraci diduseft, Eo poftquam convenere>tranfadis iis
quae ad ditionis utriufqs tranfi itionem & pada attinebant : decretum quibus quantifq; copiis
bellum,8c quibus ducibus ad Cal.Majas, cü. Gelro gereretur. didi funt duccs,Comes Floren-
tius, Comes Gulielmus à Renneberga, Si Georg.Schenkius : exheroibus illuftrib.Tautenbur-
ganis, Phryfiorum pr®fedus. His mandatum eft,ut omni cura copias confcriberent. Décréta
funt ad id bellum peditum XVI. milia,equitum verb fefquimille.Interea Georg.Schenckius,
quantis v-ideretur copiis in Tranfifelanis, adjundis in fupplementu eorum auxiliis, nulla mofa
res gereret,fimulac anni tempus id pateretur. Agebatur principium anni vicelimi odavi. Re-
vocantur,referentefadione,à fenatu Ultrajedino, fado in id lenatus confulto, in urbem Cal.
Febru, quotquot metu belli in pacata oppida perfugerant. Senatufconfulto non parentibus,
decern annorum exilium publicè julfum : pr®ter multatitiam centenorum coronatorum pe-
cuniam, ®rario inferendam, & jus puniendi amplius etiam , quod penes Ducem effet. Sup-
plicationes ad b®c in fex menfes funt decret® Veneris diebus, ut res belli fceliciter ac pr. >fpe-
rèevenirent: &jejunium fimul inftitutum eft. Motus novus,abequitibus ftipendium quin-
que menfium ab inchoato bello poftulantibus,obortus,à Ducis legatis], qui hue ad res infpici-
endas trepide accerliti fuerant fupervenientibus, compofitus eft. Comitiorum tempore pro-
2-8. pter civium paucitatem ("nam partimexulabant, partim direptionis periculo , nonnulli etiam
àrict\'l T ^ur^^{e cœ}P^tum bellum dilapfi fuerant).in duodeeim dies dilato, cum inte-

Cnninck., & ^rea fpretoedido nulliredifient ,convenerequidem oper® in fuasqu®que è prifca confuetu-
fyedericus dine,curias : fed adempto fortiendi fuffragandiq; jure, Dux per epiftolam homines Iii® led®
Voocbt van fenatores ac tribunos dixit.*Coff.fadi Fredericus Regius,GodefridiRegii prastoris filius:&
Rijncvelt. Frcderi-

Fredericus Vochtius, Nec fuit clam amplius Gelro ,quid confultarent Dordraci : quare fin!-
timos Leccas vicosepifcopum redeuntemoperiens, cum toto exercitu infedit. Ille non igna-
rus, Wicanos ingenti fui defiderio teneri , Schonhoviam è concilio reverfus, ad cos literas dé-
dit in hxc ferme verba.

xAnxii fut expectation* efje_y fimul<& felicit udine pro fua fa lute agi-
tari definerent, quod hottis citeriorem amnis ripam mfeftis armis offic-
ii iff et, Sepropediem tantis copiis flipatum, domum adverfo flumine
adfuturum, ut per médias illoram ftationes iter fiuum pojfict \'-vertere :
Jpfi inter ea accurate uigihas pro partis mœnibus a dv erfus h oftium
artes impetum haberent.

Miffus iifdem diebus cum literis nuncius ab Epifcopo ad ordinesUltrajedinos è Schonho-
ria, de adis & conventu Dordraceno, (ne ignari effent) in ftationem incidit Gelrorum, Hi,
îedisliteris ,ac nuncio citra ignominiam retrb dimifïo, adeb incredibili lsétitia perfufi fue-
runt ,qubd longae militise & majoris nominis belli certi eifent, ut in nodes feras convivia Se
compotationes largiores producerent. Datae funt brevi poft de iifdem iterum rebus ab epi£
copo ad Ultrajedinos liter«. Poftquàm Gelrus ingens fibi à potentifEmo holte bellum pa-
raripalàmadvertit, (quiapaffim deledusperHollandiamhabebatur) & ipfa oppida validis
praefidiisimpoGtis permuniri : adeb ut communibus armis contra fe belli impetus univerfi
verteretur : confcripto novo exercitu fuas civitates, & commeatu maturè munire aggredi-
tur : mittitque circa omnia pr aefidia, qui mandarent, ut intenté cuftodias haberent. 1 dem 6c
ab epifcopo, per eos dies navigio Doreftatum revcrfo,ad easmunitiones & civitates ,quae in
fide remanferant, fadüm eft : ab eoq; add.tum fuit,ad Cal. Majas momentum belli alicujus o-
perae precii fore,praeutbadenusfuillet. Gelri,qui aggerem Leccae oppofitum Sc proximos
pagos infederant, cognito per exploratores epilcopi acceffu,& copiarum, (erant enim ad duo
milia peditum) quae expeditoagmine aggerem, dextramque adnavigantis ripam tenebant.Jut
eum in tutum profequerentur : in minus glebofa montium iter fiexere: veriti,ne trajedo Lec-
ca hoftibus convidis,in difcrimen,locdmve iniquum deducerentur. Dilabentem Gelrum ma-
nipulus fub nodem exploratum infequutus ₅ubi caftra metarentuf, in parum notis callibus in-
cautus in hoftis ftationem incidit. Capti hi cum ad Maitinum Rofiemum dedudi elTent, in-
terrogantur quantae copiae fuorum fuifsent : ubi corpora curarent,quove iter haberent ? Ille
fingula edodus, in primisautem, omnes Leccam jam tranfivifse, ac caftra Langoftratia peti-
vifse, extemplo moveri caftra, & expediri arma imperat. Atque ita à media node nihil mo-
ratus, fublatis impedimentis,lentè flumen Lecca: repetit : ne miles Curfim per difficilem praa«
pinguemque glebam iter faciendo,priufquam ad hoftem perventum efset, laffitudine frange-
retur. Paulo fub exortum folis ut ad Taîflicam diluculante j am aurora ventum eft, Roßemus
copiis tradudis,pontonesfubduci cuftodiriq; mandatée tranfitus à tergofuis clauderetur.In-
de expedito agmine_;quantum poteft,Burgundicas copias ad vefperam penè ufqj fequutus, cu.
ab obviis viatoribus accepifset fpaciu. itineris, quod adhuc aberant : nihil ultrà tendere aufus,
tum quia miles totum diem itinere faciendo defatigatus erat,ab inlequendo abftitit. Sequent!
diefuperatoamne contra Culenburgumcaftrislocatis* corpora fiios reficere Sc animos juffit :
atqj ibihaud multumtemporis moratus,in caftra Dornenfia copias reduxit.Fervebant interim
omnia confcribendis copiis per omnes Burgundicinominis regiones.Sed nihil asque terrorem
belli,quod à potente hofte parabatur,auxit atque id,quod tranfportatis in Phryfiam è Braban-
tia impediments,Schenkius-habito deledu, evocatoque Phryfii Burgundicique nominis mi-
lite cum exercitu Ifelas appropinquate diceretur. Perculit hie rumor fupra modum cùm fini-
timos Gelros,tum Ultrajedinum populum : quippe qui concitati belli confcientiatadus,gra-
vifftmi hoftis adventum, cum quo tot feculis, odiis certatum fuerar : fed Sc infeftiorem mul-
to, quojuftius iratus erat, Epifcopi acceffum, fi vidor evaderet,formidabat. In ea turba-
tione, multi Burgundici fanguinis mortales, advertentes praefentibus reipub. Ordinibus nec
viriumnecanimorum fatis efîe ad ferendam inftantis belli tempeftatem, cum hadenus non
fuffeciflent : fimul quàm parum fpei in Gelro foret , fimulatque univerfus belli impetus

in eum converfus effet, urbe furtim exceffere. Quorum fuga per fadionem & Gelrorum
praefedos vulgata, quamvis ad earn diem ufque in pacatorum numéro habiti erant, confeftim
hoftesjudicantur : ac militibus in domos eorum immiffis, penu omne diripiendum abfumen-
dumque datum eft : illud identidem confonante clamore occinentibns. Martis id jus lufum-
que in patriae defertores effe. Multi, quos apertè epifcopi vel hinc effe norant, quod nufqua
fadioforum confiliis intereffe voluiffent, urbe, fenatus auroritate pulfi funt. Indignatio in-
gens ex ea re, & clamor plebis adverfus hujus conturbationis autores exortus, expoftulantis
Chriftopho- cum praefedo urbis comité Murfio effecit, ut non folum moderatius deinceps, & lenius rem-
rus Meurfx pub. gererent, fed milite extemplo aedibus fugitivorum dedado, à vi etiam temperarint. In-
Comes cum _terea dum \\ Burgundis ea, quibus ad bellum opus effet, citra ultraque Ifelam apparantur,ur-
Imperioa bj adverfuslongam obfidionem commeatu Dux profpiciendum edixir. Magna frumenti vis
d Duce \' ^c*^rca MartiasRhenisUltrajedum portata : motaque fimul funt caftra propius urbem è
VhrajeBum Dorna. Dux nihil amplius novi hoftislentos apparatus &c adventum moratus , antequàm in
mïffus.Pon- fe moveretur,Roffemo rem claram facere,& expedatam,ac facinus memorabile apud omnem
tmus fol, pofteritatem, rebus adhuc integris, perpetrare mandat. Quod uttutius faciliufque confiée-
74¹» retur, mifit ad Ultrajedinum exercitum fexcentos feledos pedites è Batavis confcriptos, Qui
cum aliis recenfi ad mille trecentos fuerunt. Lucis principio eas copias in campum Gudevi-
canumprope urbem dedudas, ad concionem Rofsemus convocat:ac in frequentem coro-
nam, haftam quatiens, progrefsus, ita Ioquutus eft.

3u.Rpftmii Na profeBl flerilem, contuberndles fortifiimi, militiam ingrat is
ZTiu^quos hdBenus fequutifumus : epifcopum enim perjequendo , nihil dliud fub
Hagar» Co- noBris aufpiciis, qudm quod incommoda multa, multumque laberis in
Tmndebat. expeditionibus citra ullum private rei emolumentum exhdu/iHis : ut
hi\'floriaGd- ⁿ°Burnm diurno labor per itinera difficilia by berna intemperie,
dricafoi. cum magna animi mei œgritudine, nulla prœdœ fpe oflentata, a uobh
fit continuatus : qui alioqui in pinguifolo, quamvis lafjos egregïe juvare
potuiffeti \'Rune quoniam pro uno_s gemmi hoBes nobis pdrtifunt, ut a-
liquando fruBum aliquem militaris opera fentiatis^aperiam <-uobis ho-
die ditifimum opulentifimi h oft is regnum : ubi tantum auri argent i*
que & preeiofarum rerum prœdœ <-uobis milites concedo , qudntumper
omnem uitam , ad lueulenter uivendum fdtisfitfuturum. faterum^
quis hic fit hoBis, ecquœ urbs _f eujus diripienda opima prada uos onu-
Jlosreddam, turn apertius uos edocebo, ubi propius perventum erit.
Me due em jam folumf^pquimini.

Sic paucis militesalloquutus, effufo curfu in fuburbanum è condone pedes fefe abftulit.
Magnisclamoribus, Dii approbent ea verba : copiae fugientem , inordinatè fcquutae , oppi-
danos è mûris & turribus profpedantes, in tam fubitae laetitiae & inexpedatae admirationem
verteruut. Cum peditibus omne penè equeftre nomen, relidis in urbe equis, quod eoru per
Hollandiam cum propter itinerum anguftias, turn glebae prxpinguis hybernis menfibus diffi-
cultatem, nullus aut perquam tenuis effet ufus,fe conjunxit. Tenebantur interim portas clau-
fae, ne quis internuncius ex urbe in Hollandiam,Gelrorum infeftum acceffum indicatum prae-
çurreret. Iam ter mille ab urbe pafsus procefserant, Rofsemus poftquam omnia circumqua-
que tuta ab aufcultatoribus efse vidit, ad militem in concionem rurfus advocatum hujufmodi
verba fecit. Credo vos commilitones, magno cognofcendi defiderio , quo expediti iter ha-
bemus, accendi : nec immeritb. Nam fimulatquehodie animos veftros fpe ditiffimae prsdae
impleverim, non poteft repentina illalaetitia, omninb defecata metu curisque efse, quàm diu
hoftis genus, locus, periculorum difikukatifque ratio fit incognita. Equidem vos fecuros

eflejubeo, atque labofum intrepidos : ut quem hadenus duce m, nullum difcrimen , nullum
tempus-nullam tempeftatem unquam, quamvis faevientem , caufatum habuiftis,eundem nunc
inter principia fitis vifuri. Hollando imus bellum indidum , non per fœcialem (ut olim) fed
armis & incendio. Hagam totius regni caput , ubi opes plu (quam Croefi aut Peril cse funt,
direptum contendimus. Hancegovobis auroargentóquefpoliandam , &quicqüid precio-
farum rerum fit, quicquid ex ea afportari poterit, ita nudandum propino , ut nihil reliqui fa-
ciatis ; quantum item virorum obvium eft praedas Ultrajedum abducendum , ut fe à vobis re-
dimant, At potentis populi nomen nihil vos conterreat. Fuerunt olim ftrenui : at nunc nihil
minus. Si reputaveritis apud animos veftros, fub quo principe ad hoc ufque tempus cum
xnagna nominis veftri & gloria & a&ftimatione mihtaftis, qui vincere folum,& nunquam
vinci novit : qui belli artibus & rei militaris laude unus clarus habetur : Deinde, fi veftram
jpfivirtutem,totvidoriisflorentescopize ,vobifcum cogitaveritis: contra, Hollandorum
imbellem gentem j & ignavos ventres : facile opinor apparebit, quàm per inertem boftem
medium jiter vobis faciendum erit. Quàmbrevi temporis intervallo omne propè nomea
Tranfifelanumveftrae ditionis feciftis? Quotarces epifcopo quàm parvis copiis uno fi mul
temporeademptas,Ültrajedinaereipub. reftituiftis ? Taceo Horeftam, taceo Amifianum
praefidium, terrore adventus exercitusvidoris magis quhm vi in deditionem concelfiife.
_Adde,epifcopum intra anguftum, & quidem haud perinde munitum praefidium, utfibi per-
fuafum habet, conclufum teneri : adeb ut praeter A morfortiam, nec arx, nec munimentum fit,
ubi teftudinis in morem, colledusin fuum tegumen , tutus ad omnes idus lateat. Haec ve-
lira, commilitiones,veftra inquam, virtus paucis menfibus ,tantam nomini veftro celebrita-
tem, tantam exiftimationem conciliavit, ut jpfoaccelfu formidabiles, in fugam, antequàm ad
dècertandum acie ventum effet, hoftes compuleritis. At Hollandorum poffem numerofos
roftramemoriaexercitus,fed fecunda praelia nulla: multas itemfcedasclades diverfis locis
acceptas,commemorare, in quibus Gelri nominis virtus enituit. Quid ? ubi ingentes eorum
cxercitus pauciflimis copiis fudimus ? ut plané vetus iilud verbum verum effe, re ipfa compe- , .
rerim ; Ignavam efle opulentiam,&,Timidas divitias. Quam exigua manu fuperioribus annis jj_uvaWafieneri inftrudifEmas cohortes.in Carthufianis*,procul ab domo afperrima byeme cecidi- ^ApudVltra
mus ?quantammilitum vim cum eorum duce cepimus? Nonne innumerabiles penè copias j_ea«?w.Po»-
propeHardervicamin maritimis locis, per eadem fermé tempora tumultuaria manurufti- tanus ad
eorum deledas juventutis, è Velavia,cum modico equitatu_} contrada, ad internecionem I"-¹¹>¹²\'
delevimus? Recentior eft ilia infignis vidoria ad Termeidam, ubi capto Gulielmo Turco , f⁰*"
hoftilinm copiarum duce, accepto gravi vulnere, plures contrucidabantur propè,quam acce-
ptae cladis nuncii fuga evadebant. Nihil itaque metus, nihil trepidationis vobis faciat,6 mili-
tes , Hollandici nominis inanis fumus : cui propter tot vidoriarum decora ipfi pavor eftis.
Quod ad alia igitdr pericula promptiores, & ad novos militares labores fubeundos fitis ala-
criores, nunc tempus pofcit, ut vobis ditia ftipendia,vobis grandia operasprecia,magnae mer-
cedes proponätur : ne femper vidorias veftras infrtigiferas eflequeramini.Hic fenatoriosho-
mines* euparyphos circa abacos rationariosoccupatos , hiccaufidicos & patronos mercena- *IdcfiJZ*
rios luxui & crapulae ociosè vacantes, & plané S)baritas, in prodigiofà opum afîluentia op- ^ginter vs~
primetis : hie denique quantum auri,quantum argenti infedi fadiq,-, ab extremis ulque Indis ß\'^toS*
8c Arabibus in feptentrionalem orbem eft tranfmilfum, opportunum expofitumq; eftis habi-
turi : ut nemo omnium,cognito noftro acce(fu,nifi in manus noftras fuga dilabi queat. Ecquis
veftrum eft,qui negabit tanra mercede priores labores abunde penfari? Quis hoftem quamvis
potentem viribus,talibus caftris ad diripiendum conceffis : fpoliis tam opimis, ad legendum,
datis,non contemnat.^?quae omnia uno vos die tanta opulentia onerabit,quanta in omnem fene-
dutem, ad lautè fplendidéq; in ocio vivendum rudiariis fat fit futura. An non qu«vis ad ulti-
mum pericula>prae hujus praemii expedatione levia,imo verb nulla aeftimanda funt?Mea pro-
fedo fententia lam verb duplex induendae in novum hoftem indignationis caufa animos ve-
ftros meritb accendere debet. Primumquod per Hollandosftetit quo minus epifcopumtota Hollandis
ditioneexutum (cum tantum armis polleremus)jamdudum expulimus : quae fola res vos vi- curRnfie-
doriae veftrae frudu defraudavit. Hi enim occulté mittendo illi auxiüa, ftipendia liberali- ^mmter fuppeditando, pecunia juvando, ditionis noftrae propemodum fadum epifcopatum, inter-
verterunt. Deinde ita novo fœdere cum hofte focietatem adjunxerunt, ut bello huic illioati
fi yidores evaferint,alieno, injusditionemque fuam ,omne nomen Ultrajedinum,fuperü 8c

inferum pariter cogant. Haiccine tarn indigna nobis toleranda ? an differenda hoftilia tant is-
per, dum apparent ? dum egregiè armatorum milibus inftrudi, tranfitum nobis in Hollan-
di\'am, aditum in Hagam, bello tranflato claudant ? dam itinera, dum calles infideant? Maturè
nuncobftandumeft milites, &virtutisdocumentumipfiscum magno gloriç veftrçaddita-
mento, & commodo circa novi belli pfooemium,edendum eft. At id interim metuo,ne,quod
aliquot hoftium civitatibus à tergo relidis, mediterranea regionis penetranda fint, paucis ig-
navis trepidatio pavorque oboriatur. Hos ego indignos honorât» militi« nomine exauto-
randos, & domos dimittendos cenfeo.

I|«4v?rfi Etenim nullum facinus magnum in hello finepericulo, nihil memo-
ram in bor- rabile fine difficult ate geritur. Ilia ubi abfunt, ibi nihil gloria, nihil
ⁿf^cunt-. triumpho dignum patratur.

Quanquam vero non videam _squid obvium elîe poffit, quod terrore ullo vos percellat ;
pavoiemvefaciat,quamobrem inanem metum fingatis. Loquor hie fpiritibus militaribus,
quos gloria cupido verfat : non ignavis, qui ad quamlibet curam, & agitata arundinis iufur-
rum inhorrefcunt. Nufquam hic hofti caftra lunt : à tergo perpacata omnia, regionefque ab
hoftium copiis tuts. Montfortia, quanquam nec in pacatoram, nec hoftium numéro habe-
tur,quod fuo principi pareat : nec inde hoftilia fint illata,nec portae nobis pateant : noftro ta-
rnen nomini ita eft amica, ut nifi nobis, nulli auxilia unquamad bellum miferit. Duo inde op-
pida, quorum alterum humile modicis admodum praefidiis, alterum haud multo majoribus
munitum, ita prsetereunda funt, ut à tormentorum vi è mûris, plané tuti fitis futuri. Ex com-
pofito milites hsec expeditio fufeepta eft. Quare non permittetur praefidiis, fenatus autorita-
tc, portis ad velitandum nobifeum erumpere ; ne tranfitus in Hagam impediarur. Quid fi ex
omnibus oppidis praefidia deduda in unum agmen conflentur?quod quidem futurum non eft:
cum mulieribus pugnandum.haud cum viris erit. Nam quantum milirum urbibus impofitum
eft, ex fullonibus, nautis, pellionibus, fubulcis,agafonibus, & id genus vulgo Hollandici Bra-
bantique generisimbelli, tumultuario, fine deledu contradum eft. jUt taceam, quanto exer»
citus vidor & longo ufu exercitatus ,tyronibus, 5: fis quidem luxu urbano & ocio corruptîs
acdifîluentibuspraeftet. Vici inde, quotquot ultra citraque in ripa Rheni fitifunt, nobifeum
ad pacifcendumfubadijiberaliter ad ipfam ulque Hagam nobis commeatum fuppeditabunt.
Porrbautem nulli amnes iter remorabuntur : nulli pontes ,\'quibus intercludamur, difficilem
tranfitum impeditumvé receptum dabunt : nulli obftabunt mootes : nulla praecipitia : nullus
iniquus locus fubeundus,fèd per plana & folida viarum, fine certamine, ad deftinatum locum
iter ftratum eft. Sine fanguine, quod mirum fuper base videbitur,tanta cimelia vocis tradam.
lam cum neque muros, neque folfas habeat Haga , quibus contra impetum alioqui permuni-
ta effet : nuflum periculum erit, ne port® nobis claudantur : aut folfae cœforum cadaveribus
inter expugnandum repleantur : ut opima iila prjeda nnllo prorfus fanguine fit nobis ftatura.
Quanto verögraviores labor-es, quantoafperiora pericula, in ftatariis praeliis hybernorum
tempore in caftris pertaliftis : quoties nivalibus diebus, congrelfuris cum hofte, vix manibus
retinendorum armorum effet poteftas : quoties per objedos amnes tranfitu prohibiti, falutis
fpem in fola virtute milkari haberetis. Scio milites,animos veftros à verbis meis ad virtutera
baud perinde,atq; jucunda recordatione diti ffim® praedç excitari. Quam quidem non lolum
in c6ipedu,fed perfuafu vobis,in manibus elle,habere debetis.Si extimulamini tot vidoriaru
gloria, fi veftri fpiritus longa militia efferati,terrori l\'unt militi Hollando, ocio in civitatibus
îuxurianti : fi nulla c6fragofa,fï nulli anfradus montîû,flumina nulla iter obfepient : diis bene
juvantibus,me ducem veftrum,fi hadenus, nunc verb maxime lubentes volentefquefequimi-
ni. Sic loquuto, ingenti applaufu abuniverfa concione acclamatum eft : fe illo duce vel Orci
fauces expugnaturos. Proin, quocunque vaderet, fine detredatione alacres promptofque fe-
quturos. Inde Montfortiam prsetergreffijWoerdam contendunt.Quamvis operis initio bre-
vem Rheni urbifque Ultrajedi deferiptionem pofui, utquidvis potius quàm in fine ejuldem
à eerum ordine declinare inftitutumfuerit : tarnen, quoniam in inferiorem Hollandiam expe-
ditions narratio nobis cœpta eft ,non inutile nec inamoenum legentibus erit fortaffis, in ejus
regionis veluti diverticulum quoddam obiter decurrer«. Primuna omnium apud feriptores

conftat,Rhenum gi duo cornua divifum oli m, non ut hodie în tria,Oceanuta feptentriottalem
intrafle, fed longe alia ratione. Etenim praeterquàm quod Ifela tum vel oblcurus admodum, ^R- ^moadcoque nullius propè celebritatisrivus,vel plané omnino nullus fuit, alteram etiam ejus bra- [T^™ \'
chium, quod ad Batavodurorum oppidum ufque Rheni adhuc nomen fervat, non iifdem al-
veis, quibus nunc, in mare fundebatur (Lecca enim fuis tum ripis perquàm anguftis, ex illo
nullo memorabili nomine, ut alii nonnulli rivuli, emanans , vix parvis Iembis navigabilis erat)
fed propè Vicamanfraauofo curfuretortus, urbis Ultrajedi muros alluebat. Inde in occa-
fum rurlus violenro flexu à dorfourbis rejedus,Woerdam ac Leidam (hodie ea lunt Hollan-
diae oppida) praeterlabens,ad Catvicam Oceano mifcebatur. Retinet adhuc toto illo tradu
veterem fuam nomenclaturam : fed & pleraque circà loca. Quantum itaque terrarum à Lo-
bico,inter Waalim Sc veterem Rhenum ad Üceanum ufque duobus quafi brachiis conftringi-
tur, olim Batavia appellata fuit : infula profedb omnium quas Rhenus facit, nobiliffima, Sc
ferax cum primis frugum. Iam verb ut Linga ex Rheno paulo infra Arenacum ortus, infulam
aliam ,eamdiflecans ,quae noftra tempeftate vulgb Batavia dicitur, facit, dum ad oppidum
Gorcomium Waali commifcetur : eodem pado amnis inde ad Ultrajedum effufus, primum
Ifelfteinam,inde Montfortiam, Veteres Aquas, poftremb Gaudam praeterluens, in finum ma- Battit
ris pariter cum Lecca, contra Roterodamum fe exonerat : Se Hollandiae longé juftiffimam f* M^e*
partem, quae ad lèptentrionem vergit, cum veteri Rheno in infulam concludit. Unde ipfi I-
felae nomen eft : modico nunequidem, feaphis remifque vix navigabili, fed nihil ad veterem
ilium, Rhenoalicubi, latitudine atque altitudine penè olim parem,quantum ex aggeribus op.
pofitis, quibus utrkique ejus excurlüs conftringebatur, conjeduram facere licet. Infra Vete-
res verb aquas in tantam vaftitatem paulatim feleaperir,ut ad Gaudam Waali non fit inferiors
maximè autem hybernis menfibus, cum pleno mari retro in mediterranea refufus, ripas obje-
das vel fuperare, vel aggerum molem refringere connititur. Iam verb quamvis hie obfeu-
rus, & fuprà quàm infrà fit anguftior, quàm qui inter celebratos feriptoribus, Germanise a-
mnesforfan debeat recenferi : habet tarnen aliquid celebratu non indignum. Septenis ftatis
horis, rapido maris aeftu ac converfione, perinde ut Mofa, Sc ipfum adeö mare propè Rote-
rodamum j Dordracum, Brielam, Veterem item Sc Novam fylvam, memorata oppida ( ad
quaeetiampontibus jungitur) praetercurrens, hyemead Geinam ulque, aeftate ad medium
fpacii inter Montfortiam Sc Ifelfteinam, fimul reciprocatione perpetua fluit, refluitque Se
quidemhaud fine miraculo rei. Unde minus mirum mihi videturid,quod de Eurypi prodi- IfeUeur
giofareciprocandiceleritate, interPhocidem&Eubœam,àveteribuslcriptoribus memo-comraBa^
riae, prodigii loco,proditum eft. Caufam verb cur in tantas riparum anguftias,temporum
vetuftatellèla contradus fit, non difficile fuerit tradere. Tantum enim feiebrx è man fluxu
fuo fecum turbulentusintrorlum trahk ,ut fimulatquerefluxu ficcas propè ripas aqua defti-
tuerit, ingentem lalebrofi limi vim, & illius quidem praepinguis ac tenacis, toto illo tradu à
tergo relinquat. Quare mihi videntur majores noftri ,glebae pinguedine capti, tantum flu- ^
mini ademilfe, quantum licuit : ubi laboris atque operae, quœ illi repurgando quotannis im-guitudo a-
penderetur , Sc fumptus, pigere cœperit. Nee eft ferè toto terrarum orbe aleba pingaior,fud IJelam»
aut folum feracius, quàm in his regionibus. NifiGaudani fubinde.prodigiolos fumptusde-
ficcando vado facerent, jamdudum obturata fa-Jce, nullum hodie Ifelam haberemus. In hujus Gaudano-
ripa ex effoffo limo, inter Montfortiam (ea mihi patria dulciffima eft ) & Gaudam , laterculi rum [um-
coquuntur, quibus ab Ifela« cognomentum tota ea regione, celebre eft. Quondam totus hic P"\'^{s in}ß^£~ ,
tradu« ab Ultrajedo, ufque ad Oceanum, vafta fuit Sc nemorofa regio₅horrendifque latroci-
niisinfefta: proinde& inhabitabilis,nullifqueaut certè per.quàm rarisoppidis habitata.Qua-
reàvaftitatefylvofaHoltlandia,&paululum\'corrupta poftea voce, Hollandia nuneupari
eeepit. Quod quidem ne tanquam commentitium & fabulofum repudietur, habeo in earn
rem probabilia argumenta. Tota partim regione ultro citroque procera robora ex agris fae-
penumero effodi vidimus. Sed quibus autem temporibus quove cafu fylva ea corruerit, dif-
ficile eft pro comperto tradere : nifi quod illud haud dubia conjedura affirmare, Sc pro vera
penè prodereaudeam: eo anno, cum Rheni faux, aeftu maris tempeftuofo ad Catvicam a-
renae ärgere prae du la ,iplum amnem inundatione per univerlam Holtlandiam effufum ,cur-
fum fuum per Leccam avertere compelleret, aquarum ventorumque vi fylvam proftratam fu-
itfe. Argumertto eft , qnbd roborum omnium capita quotquot effodiuntur, in Eurum porre-
da inveniantur : ut à Zephyro, aut certè Thrafea, qui violentior eft, psocellaeoorta, & os

Rheni obturarit, Sc fylvse ftragem dederit. id quod accidit anno D. GCC. LX- Nifi ea res
Rheni mim- ad raulto recentiorem inundationern fortaffe referenda fir, quae incidit in annum M C.LXX.
datto duplex quo aquarumvisruptis omnibus maris aggeribus, adurbisufque Ultrajedi mœnia pénétra-
vit.Tenuere ab initio oram feptentrionalis Oceani maritimam,ieditione domeftica pulfi Cat-
ti : quorum reliquiae ad hue durantes, Catvica ad Rhenum & Oceanum appellantur. Mos
triennio poll fylvae ruinam, poftquam regio habitabilisfada elTet, Calvüs Gallorum rex eam
Theodorico cuidam nobiii homini, odio Imperatorum ecclefiam Ultrajedinam , cui pulfis
barbaris donatafuerat, tutantium,dedit, annos CC. L. poftquam eacondita eilet. Sed incre-
dibile diclu éftj quanto fucceflu brevi tempore ejus res creverint. Nam finibus virtute & ar-
mis propagatîs, principes non folum magnum nomen, Sc gloria florentiffimas opes libi para-
runt, fed per connubia ad regum faftigia etiam, &\'Imperatoriam rnajeftatem pervenerunt: ut
plané ad fumhaumnoftratempeftateveniffevideantur. Habet autem eaquae propriäe Holt-
landia appellatur, clariffimas civitates, Schonhoviam, Dordracum, Amftelredamum, Alcma-
riam , Gaudam, Wordam quondam LUtrajedini juris , Leidam, Veteres Aquas, Harlemum ,
Delphos, Hagam. Montfortia, quamvis in Holtlandia fita eft , ad ditionem tarnen Ultraje-
dinam pertinet,à GodefridoRhenano Epifcopo , uti & Worda,adverfus Hollandos condi-
ta : habet fuum principem cui paret, quemadmodum Ifelfteina, & Vienna, aliaqueobfeura
quaedam nullius celebritatisoppida. Redeo nunc ad coeptam narrationis leriem, undeme
Hollandiae chorographia abftulit. Rolfemus Montfortiam praetergrefsus, & Wordam, o-
mnes vicos citra ultraque Rhenum ad pacifcendum, nehoftilem vim experirentur, compulit,
Praefidiis Leidae impolitis, cum velitandi caufa cum hofte, exeundi poteftatem pofcerent,
, . claufis portis id negatum fuit. Quare vulgö per totam regionem poftea jadatura eft, hanc
yul l\'fcm"r ^exP^editionem Hagen fem ex compolito à principe Margareta Gelro permifsam fuifse: ut eft
JufpeHi. \' honiinum vulgus in deterius femper, contra principes & rerum publicarum gubernatores fu~
fpicax. Conftat Leids , rumore adventus Gelrorum allato , tantam trepidationem & pavo-
re m oppidanis injedum, ut edido publicè caveretur, ftatuta mulda, ne quis è muris aut tur-
ribuSjhoftempraetereuntemtormentoferiret,laceretve, ne provocatus mœnia invaderet.
Procefserant jam ad Voerfcotam, (mille pafsus is pagus ab Haga abeft) Rofsemus horreum
HAgaaRpf _cumcaf_auna& altera, injedo igni incendit. Sive quód pertinaciter ftipulationem pagani
Hœc&îlu- abnuerent : five (quod pleriquetum aftirmabant)ut editum incendium nobilitati Hagenfi fi-
ra bujus li- gnum foret ad maturandum fugam : non habeo quod afiirmem. Nunciantibus trepidè ex a-
Iri etiam gris proximis, Gelrum cum infeftis fignis Hagae appropinquare, tantum abeft creditum fuif-
prosequitur ^ fe, ut vix etiam à vi fit temperatum. At poftquam aliisfu per alios idem adferentibus ,holies
fat is prolixe f_{e v}ilos, fignaque militaria numerata, rumor eivitatem pervagatus, plerofque effufos in ob-
"libro\' 3^e<aam lylvam exploratum excivit : darum ob oculos incendium exortum , & hollis confpe-
nonorerum ^^us> ^mmori allato fidem fecit. Tum demum trepidi rerum fuarum, omnibus relidis, fugam
Außriaca- fecere. Feftinare fine praefentibus animis amentes : fenatorii reconditos thelauros, ut obvii
rumfoliis erant, in cymbas praecipitare : véhicula carralque raptim magno comparare : in ea aurum in-
43i.&ftfâ. fedum fadumque conjicere, reliqua omniadiripienda relinquere. Multi quibus vitaac falus
lfaeus fortuitis rebus charior fuit, crefcente intemperantius rumore, hoftem fylvam jam ingrelsum,
hift^\'œ* ^men^^s rehdis, atque omnibus praedae datis, Delphos fugêre. Continent agmen fugienrium
Gddricœ virorum, ne in hoftium poteftatem venirent,implcvit vias, rcfpicientium crebro num Gelrus
lib.x I ,fol. perfequendo tergo inftaret. Itaque pars Delphos terra navigioque ablati, nonnulli Rotero-
745 / damum, multi in proxiims Oceani infulasfuga delati, in pacatum evafere. Delphos per fu-
gam Hagenfium, & captam à Gelris Hagam, tanta trepidatio item cepit,ut fi holles eb accef~
, fiffent, diffifi meenibus, quae tum infirma erant, fe vel in fugam,Hagenfium exemplum fequa-

V ti, per ad verfam portam abri puiffent: vel de deditione cum illis padi turpiter fuifîent : ut

tantum non confultatio eos de fugiendo teneret: Interea Gelrus Hagam diripit. Etpraeda
eo fuit ditior,quo adventus minus expedatus, & opprelEo magis improvifa. Quare nulla
pecunia plufquam régi® opes ibi direptx aeftimare polfunt, aurum, velles , argentum,
quantum rerum preciofat um ad luxum comparatarum effet, menfae pateris inauratis,& epu-
lis vinoque onuftae : ut repens terror quemque in fugani expulerat. Claves fcriniorum faeris
haerentes: ut apud fe tantifper non elfent, dum fignatum aurum argentumque in farci nam
conjicerent. Roffemus occupatam arcem, adjundo comité uno aut alrero, padione in dedi-
tionem accepit, Farfum eft paucorum asdibus nobilium, quibus vel fauguine, vel veteri ami-

dtiae jure conjundi erant. Miles praeda oneratus ,ftatim in îuxum & libidinem effufusj o-
mnia ftupris & adulteriis complevit. Multae nobiles matrons, metu ne hoftilia paff«,capta
infuper abducerenrur, militum libidini expofitç fuere. Virginibus nobilibus vitium obla-
tum, quo rem familiarem redimerent. Tertio quam Hagam ingreffi fuerant die, acceptis ob-
fidibusproimperataxx. milium pecunia,odo milibus argenti infed!appenfis,indediftef-
fêre. Miles, qui in civitatum praefidiis erat, cum vellet itinera & calles notos infidere, ad in«
tercludendum hoftibus tranfitum, id facere probibitus eft. Quàm quidem facile id fadu fuif-
fet, vel haec fatis coarguunt : quod integri Sc recentes itinere faciendo defatio-atis , expediti
praeda impeditis, fobrii vino gravibus, & crapulam fpirantibus occurriffent. "Adde & illud,
qucbd refedi corporibus, continua tridui ebrietate & vigiliisfrados,facilè fundere potuil-
fent.Ut taceam,plus eos in fua quàm hoftes in aliéna terra valuiffe.Csetem multitudo agreftis
ex agris colleda, ubi terga inordinate difcurrentium hoftiü carpendo,& infequendo aliqua-
diu, certamen lacelEviffent, nec pugnandi copia fieret, nec admodum pofcerent, nox fuper-
venies velitationem diremit.Poftridie vici pacata in xi .hebdomadas padi, partim folverunt,
partim obfides imperatos dederunt.Interim dû Gelrus populando atque urendo earn Hollan-
diae partem pervagatur ,epifcopus fuburbium Ultrajedinum , qua Rhenus in urbem infinit, Epifcopm
jncendio vaftat. Gelrus ubi accepit è caftris circa Rheni oftia Burgundos moviffe,ut à fronte incenditfuh-
• ipfi fimul Sc à tergo circumvenirentur: tum autem ex agris undiq; inconditam mukitudinem utbium quoi
contrahi : jam non amplius palantium more, fed ordinatè ad dimicandum inftrudi, paratique \'ⁿper veteris Rheni tradum, fcaphis praeda opulentiffima oneratis, in urbem redierunt. îSSon ^T \'f^"
eo quidem, quo exierant in hoftem , habitu, fed ovantium fpecie, mardinis, fabelinifque Sc *
holofericis talaribus, ad oftentationem praedas:, & ludibrium nobilitatis Haganae, Sc patrono- Softer*
rum mercenariorum induti. Parte inde copiarum per fuburbiorum hofpitia , ad reficiendos fîegc
animos, diftributa, reliqui poftero die domum dimiffi, praedae partem Arenacum ad Ducem cupatur.
deduxerunt. Proceflerant ad Seftum, cum à vici incolis adfertur,epifcopum cum omni equi- OvatioGeU
tatu & peditum cohorte in cavis *montium itineribus ad intercipiendam praedam, & praeda ^dro"\'^mgraves, tenere. Roffemus, ne rerum fœliciter geftarum gloriam hie amitteret, nihil territus, nJgaCo-
milso nuncio Ultrajedum, qui relidas urbi praefidio reliquas copias accerferet, ibi inftruda _mitis.
acie fubftitit. Audus poft mor« paululum parte copiarum , exploratum in fubjedos montes Me-
tres équités mifit, quantus hoftium numerus efset, & quae itinera infiderent, pugnâe copiam
obviishaud dubiè fadurus. Hi dum incautius collium finnofos anfradus, locorum ignari (ut
apparebat) obequitant, in infidias hoftium illapfi , ab epifcopi copiis intercipiuntur. Ab his
cognito Gelrorum robore. cumad confligendumfuae virtuti diffiderent, (nam peditum nu-
méro neutiquam pares erant) cum tribus captivis Doreftatum repetiverunt. Erant interea res
in urbe nihilo pacatiores. nam cum fadio videret prasdam Haganam &c manubias non in x-
rarium¹,utindemilitifuumftipendiumperfolveretur,& bellumaleretur: fed partimmiliti SM.bû\'
relidas, partim Ducem fibi ufurpare ,feque indies magis ac magis collationibus gravatos ex- ^BUxp-X
hauriri: magna difceptatio ad altercationem ufque de injuria, inter pleramque\'nobilitatem Hagana.
Sc equeftres Gelri nominis coorta eft. Quare alter Confulum Fredericus Vochtius, ad Du-
cem mifsuseft. Ille ut eos in fide contineret, blandimenta dando , aha excufando,quod dein-
ceps militem longé magis voluntarium & alacriorem eßent habituri : promittendo in pofte*
rum meliora , praefentem dolorem mitigavit. Saevitum interim in urbe eft impotenter Sc in-
manè in obfides, fponfores, captivofque Hagenles : non folum publicè, fed privatim etiam ,
adexprimendum tormentis, quanti fe redimere vellent obfides Hagenles, cum xx, milia non
folverentur. Arenacum abdudi biennium in vinculisfuere. Mittuntur per omnes Hollan-
diae vicos ,ut in urbem ad pacifcendum quatridub adefsent, nifi extrema hoftilium operiri
mallent. Publice per eos dies Burgundionibus ind dum eft bellum. Epifcop us cum infeftis Buygnndh-
fignis node ad fuburbanum Albanae portç progrefsus , molam Gerardi Feutii, fadiofi homi- mbm îndki ■
nis, injedo igne ufîit. Gerebantur iftacirca Ultrajedum ad Cal. Martias. Schenkius cum twpublice
iis copiis, quas tum in armis habebat, Ifelae vadum tranfgrefsus, cum Campenfibus, Bubile , bdlum.
quod Gelrus ademptum in praefidii fpeciem dudum munierat, obfedit. Hue ut aditus Bur- Bubile a
gundis clauderetur, paulo fub corum accefsum perfofso Ifelaeaggere, fadifque circà praeal- Bitrgundio*
tis, quibus demergerentUr, puteis, proxima prata inundarant : nec poterant illi dolum, ubi o- ⁿ\'^lh"^sca?¹\'
mnia aquis teda erant,facilè advertere. Septimo idus Martias figno expugnationis propo-^m\'
fito, cum praemifsum militem ad poftulandum in deditionem praefidium > jadu globi Gelrus

violaffet, percuffiffetque ,iraatque indignatione accenfi militum animi, dat^;s prseds atque
caedi omnibus hoftium , per inundata pratorum arccm duobus fimul iocis, ab Iièla, & alio à
Camporum confpedu averfo, invadunt. Primùm aliis fuper alios paffim in puteos ruenti-
Stratagma bus, poftquàm dolum fenfere poftremi praecedentium, qui haftis cautius loca pr^rentabant,
militm. yeftigia infequentes vallum tandem fubiverunt. Inferunt fcalas, nitunturque triplicibus or-
dinibus in fumma. Gelrus contrà,hoftem unà cum fcalis ad ftantes aggeres illacis, haerenti*
bufque deturbare, corpora pro mûris opponere, ftragem edere. Et Burgundus receptui jam
jam, multolaborefatigatis,fignumdediffet,nifi duo figna è Campanis civibus fcripta, ad-
verlam Ifelae praefidii partem , & praeGdiis Gelrorum nudatam, duobusfceno onuftis vehicu-
lis in fofîam convedis, à tergo adorti effent. Capiunt Bubile, caeduntque in vallo Gelrum ₃fortiter Schenckianum dejicientem militem. Tumdemumundique infiimmumemicant:ac
trucidant, quantum militum in praefidio erat ; uno vix aut altero elapfo, qui hoftibus immi-
ftus paulo pbft in pacatum evafit. Caefi fuerunt centum fexaginta fex. A Schenckianis defi-
derati funt, maximè Campenfibus, xxxv 11. Capto praefidio, ad direptionem milites conyer-
fi, caefos fpoliant, ac nudant. Fortè ita accidit, ut corpora & animos reficere juïfi,militariîi-
centia compotationem in feram ufque noótem inter fpoliata cadavera extraherent. Cgfo-
rum unus, ut erat nudus, Sc multis vulneribus laceratus, pro exangui tamdiu in reliquo conge-
fto mortuorum corporum acervo jacuerat porredus, fefe erigens, cum fupplex vitse incolii-
mitatem precaretur , exterriti omnesquotquot ibi aderant, & ftupefadi, penè militares Spi-
ritus, quamvis vino jam graves, exanimabantur : ratiunius exempta, ftatim alios poft alios
furreduros. Sed quia animorum vidorum ferocia jam defaev;erat,vita donatum_} Campos in
Xenodochiumauferrijufferunt. Nec Dux fuos diu circumfideri paffus, quantum copiarum
per jd tempus in armis habebat,ad liberandum eos obfidione mifit. Audito circa Hattemam,
praefidium captum, & feram opem effe ,exuftis hoftium navibus,quae infrà paulo in ripa fta-
bant, haud pwacul ab eo oppido, caftra fecerunt. Burgundus hoftium opus uemolitus, prxfi-
dium Winlenorum ex adverfo Trans-Ifelam, adoriri conftituit. Copias itaque extemplö
Campos redudas, ubi per pontem appropinquare Gelri proeul confpexere, nihil obfidionem
* ^toaefê morati, arcem injedo igne deferunt. Hac Schenkius folo aequata, ad * Atrae Paludisoftiuia
3®at£C. nulla mora caftra movit. Trabes in vadum ad difeutiendam vim fluminis fiftucis adadas erat:

Vidrus. quibus paflim ternos pedes extantibus, aliç deeuffatim ac tranfverfim impofita;, onus & roo-
Gcrm.lnfcr. l_cm

univerfam praefidii fuftinebant. ne fubterlabentis amnis impetus aggerem invedum con-
Rheni oft™ ^ve^^eret\' Quod, quia difficile erat à terra oppungnare, naves,quas ejus loci ineoiae Olîas to-
inFrifam- cant, admovit dux Burgundus : quibus operibus ,tormentifqueimpofitis, ab uno latere tra-
grore pa- bes vado fixas, quae ipfum praefidium gerebant, tamdiu quafsa vit,donee vallum & rimas a-
ludum, è geret, & ruinam ab ea parte minaretur. Caeterum paucis diebus, quàm circumfideri cœpta
quibus de- fuit, in deditionem venir. Inde ad Hafsaliam caftra tranflata funt. Rofsemus inter hase ex-
turnt. peditionem cum omnibus copiis in Septem fylvas fimulat. Eafamaeredus Epifcopus, pri-
die Idus Martias, fexcentos deledos pedites, & équités Ixxv. ad utramque Bataviam depo-
pulandam ,Rhenumtranfportavit, ratus Gelro Ifelam tranfgreffo, totaminfulam praefidïss
nudatam fuiffe. Roffemus, qui circa Zutphaniam adhuc caftra habebat, literis fuorum cer-
tior fadus, epifcopi copias vadum tranfiffe, adeoque jam intra duo vafta flumina claulàs tenç-
ri, praemiffo nuncio mandat, ut quacunque vaderent hoftes, à tergo mobiles aggerum ve&cs,
neequiti retrb receptus infugam foret , occluderentur : (nam una tantum regia viaproperi-
I"ß<f"*K°f\' pam Rheni ipfis\'tenendaerat : ) ipfe verb extemplo fublatiscaftris Wageningam crepuîcolo
jtmu. q_UanCa p_0tui_t celeritate ad prohibendam populationem feftinabat. Graflabantur intenta

fecuri infidiarum & hoftium, populando praedationibus Sc incendio omnia, Epifcopn. A-
morfortiae eques erat Albertus Lumannus : hic allatoin civitatem Gelrorum à fimulataexpe-
ditione reditu, in Bataviam, confcenfo defultoria celeritate equo, fub nodem Doreftataia
fubditis calcaribus petit. Et quia portae claufae erant, inclamat vigiles, qui in murorum fta*
tionibus exeubias agebant,jubetque Coff. ut intromitteretur, oeyus accerfi : effe , inquit_squod de communi falute, fi exercitum falvurn vellent, communicaret. Detredantibus auteaj
illis aliquandiu ob praefentem nodem aperire portas , vix multis obteftationibus equitis Â-
morfortii, Sc diris imprecationibus, qui mos homini habebatur, portula ei apertafuit. Dados
inde in arcem ad epifcopum, narrat de Gelrorum in Bataviam tranfitu, fualque copias, ni ma-
£urè, miffo extemplo cum literis nuncio, trépidé domum, priufquàmlongius evagarentur.re-

tdcaret, ad internedonem baud dubia cladë confumptum irî. Tripîo enimhoftiam copias pe-^
ditum equitumque numéro audiores effe, quàm fui effent. Et ut fidem verbis fuis fachet j
vinciendum vinculis fe obtulit,ni occidione tara deledus exercitus deleretur. Riiu exccptis
hominis verbis,tantum abeft creditum ei fuifse, aut de revocando cogitatum,ut vix ab injuria
Et parfum, Mane dîluculo diei Roßemus fup ra \\v\' ageningam ad Rhenumjpervenerat» Hic
paululum dum exercitus à nodurno itinere fefsus ,raptim corpora reficeret,& cpifcopiorum
iter, mîffîs ad id fpeculatoribuscognofceret,moratus cü exoriente foie, vadum tranfit, Epif-
copii tametfi inexpedato hoftiü adventu primùm nonnihil attoniti lubfifterent,(quippequoS
Ifelam trafmififle perluafi erat)virtutetamë & fingulari audacia freti,copias partiuntursignari
quantus hoftiliü copiarü numerus effet,(erant ad duo milia peditü,& ducentosequites.)It\'aqs
prœmifîi ad ducêtos levis armaturas epifcopii,qui eu hoftiü Ievi armatura velitarëtur,mirsimo
mométo eos fuderunt,fugaruntq;.Kac vidoria elati,cum reliquöroböre in Hufdàm,Geiroru
reliquis fignis obviam procefferunt. Ibi apparuerunt & figna hoftium plura, & acies iongius
quàm pro numéro éxplicata. Praefulis copias ubiTenfere, retro objedis repagulis, &: oblci-
busitinerum,fugaecopiaminterclufam effe: acpi\'oindevel pugnando fortiter in veftigio
moriendum ,velabjedishaftisin hoftium ditionem vadendum: ne tentata quidem pugnaj
armis pofitis Gelro le permiferunt, Equitum partim capti, partim cum equis Rhenum tra^ _£ .. .. ^
iiarunt. Stahant pedites capti fefquihoram , expedantes quoad militari lege dimitterentur: gj _ucum çonfultatio de vindicanda clade _s ad Camporum Bubile nuper accepta, duces interim _cncddit\'er
teneret. Tandem poftquàm diu confultatum luit, valait nefas, ut fides data, quae apud bat- cifi>
baros fanda & religiofa habita fémper eft, violaretur. Itaque Geira religione ipfis fervata
eft fides. Dudores in mediana concfbnem progtefß » crudelitatém eladi\'slCampenfis verbis
exaggerarunt. inde inhortati fuos ad fociorum necèm ulcifcendam, ut earn fançruine hofti-
îi nunc expiarent ,in inermes ,captivos, in acceptos in fidem, in dedititios ferro irruunt*
trucidantque occidione omnes : paucis exceptîs > quos militariâ gratia csedi fubtrados in pà-
catum deduxit. Periitibi membratim penè difeerptus, fecundae cohortis dux Peliicius Buf- JntertW
coducenfis. Capti funtPilanus Amorfortius prims cohortis dudor, & Fredericus Som-*.Pellitih
brefus magifter equitum, dudique Arenacum. Fama inde cladis Batavae Doreftati accepta,
cum magno tumuîtuconcurfus in forum ad epifeopum populi eft fadus. Alii portis éffufi
turmatim , inter fpem & metum haerentes, quanquam audierant tredeuntem equitem per-
cundantur, quae fortuna exercitus, quilvé cafus pugnae effet. Epifcopus ,\'qui omnem vi-
doriae obtinendae fpem femper in fis copiis pofuerat, ob robur virorum , quos è multis co-
hortibus dimiffis delegerat, diu mœftus confedit, tacite apud animurn fuum illos deteftans,
qui authores ipfi ad earn expeditionem extitiffent ; fibique haud minus iratus, qui cum tot fi-
gnis futuram cladem&multorumvaticiniis edodiiseffet, nulli omnium fidem habuiffet:
optans id temporis potius ocio & quieti datum fuiffe. Ultrajedinis verb ante meridiem »
nuncio pattas vidoriae accepto , multiplex contrà tantaque adeb lastitia oborta fuit, ut fi jam
cumepifcopoac Burgundionibus debelhtum fuiffet. Fadi igitur hoc fucceffu ferociores
(quia rumor increbuerat, infignia Caefariana apud multos eivium in occulto haben) de prodi-
tione inquifitionem fieri jufferunt. De nonnullis quaeftionos in vinculis funthabitae.Qüidam
metu , ne indicio proditi peenas legibus darent, Voluntario exiliole multariint. Per e-
ofdem dies in urbem nunciatur , caftellum * Miettanum, in quo ditiflimum commëatum ₃ ÜI- *
trajedum importandum negotiatores paucis antè diebuscondiderant ,ab Afenfterodamisob- ⁱⁿi"^rtfdiBi-
fidione cindum, ad deditionem inclinari,ni maturè roiffis^uxiliis fubvenitetur. Redierat do- ™^emum oportunèexercitus vidor. Mittuntureb raptim duo figna, deledi roboris,quae pulfo ab
obfidionehofte₅quantum commeatuumibi fepofitum efiet, in urbem dedacerent. Sed recen-
tis Batavas cladis Hollandus nuncio, 6c Gelrorum acceffu cognito, obfidionem fdlvit.: terri-
tus credo, nefimiliapateretur. Confiuxêreex omnibus item Hollandiae vicis TTltrajedum j
contra edidum principis,cum pado pro rerum incolumitaté,argento. Cöenae Dominic® &
Ordinumecclefiafticorum ratio,quod tumultibus bellorû omniaarderent,à D.Thoma* Ne- ^©ait
6clefiano,qui ea tempfeftate exul Chorepifcopus\'ut ipfi vocant)& Epifcopi vicarius etat,Del-
phis habita fuit. C-eorgius Schenkius.quia res belli prolperè gerebat,v /1 Cal. Aprilis in Tra- pifjpam
fifelanis Caroli V. Cœfaris Ducis Brabanti® Comitifque Hollandiae nomine infigni apparatu Vtdc MoU-

tia prorfus abjeda , ubi vidit earn ad Burgundiones tranflatam effe, ut fuas opes aliunde con*
firmaret, Ultrajedi comitiahaberi de renunciando novo Epifcopo, quem ipfe diceret, fta-
tim itnperat : ita ut ipfe in tutelari ecclefiae ipfius jure permaneret, Conventum ab omnibus
ordinibusincomitia eft xvii•Cal.Majasad dicendum creandumqueDucis juffuepifcopum_shominem imaginum majorum fplendore darum , Canonicum Colonienlèm Comitem à
N.yan Bi- gi_chjj_a> Itaque hic eo die, quem dixi, publicè more majorum pro concione populi, ad-
trufi^cStra ^con^^uet«s ceremoniis, epiicopus Ultrajedinus declaratus eft, Poftero die hujufmodi li-
Bavarum E-^ter® Amorfortiam (nam hinc nondum hoftilia profeda erant, & in amids habebantur, quod
fifeopum. cum Epifcopo arma non confociaflent, licet praefidia quae impofita effent > ex aerario ali, vul-
Pontanuf g b perfualum haberetur) ab ordinibus ad fenatum mittuntur.
fol.743*

Non ita diu eft yfocii at que idem amict & fidel\'tßimi & prudentif-
fimi, quod ad mos ficripfimus , nobis flare fient entiam, in fide principis
ecclefiaftici permanere, uti bono populo,qui fub tute la atque umbra X>£
Martini lat eat, Quoniam autem, pro h fiumme 2)eus> quotidie expert--
mur , illuftrem atque excelfium mirum Henricum \'Palatinum déclara«
tum epificopum noHrum, mult a contra fidem fiuam defignare: mult a fia-
cere, quibus libertatem communem oppugnat : plura patrare,quibus di •
ploma juramento fiuo confirmatum miolat : quibus pomœria ffi car di-
nes X). Martini non extendit,fied contrahit & coarftat. aliénâto enim
fiub jus ac ditionem profiani principis Tranfifelano populo , met us nos te
net, utinam m anus, ne plura fit ahenaturus. Quare adverfus inimico-
rum mim, &¹ hoftium mires, ad tuendum communis patrie libertatem
ac decus : ad defendendum ab Hollands 2). Martini jus : fimul quo a-
lienata recuperentur,& rupta dißutaquefarciantur₃ heri frequenti or-
dinum conï>entu habito-» concordibus omnium fuffragiis illuftrem nat a-
liumque fiplendore clarum hominem ₃ Comitem a jBichlia creavimus tu-
tor em ditionis ecclefiaflicum, ad adminiftrandum majorum more u-
tranque jur if ditionem. Fattumque a nobis id eft eo confilio, ut ubi pri-
mum interregnum erit₃ quacunque mi a id eveniat, eum epificopum re-
nunciemus : eum pro principe, omnibus jufta inaugurationis Ó* jura-
menti caremoniis datis, recipiamus: Quoniam autem haftenus mos ut
ßdelem obedientemque %). Martini populum , in omnibus ofificiis pra-
ftitiflis: non dubium nobis eft,quin eadem nobifcum Vobis ft et fententia:
fub ecclefiaflici principis imperio manere m elle : tueri meftra jura, ta-
bulas juratas exequi : nec alios₃ quam bonos micinos fiociofiqueprœfta-
turos. Itaque quod ad hanc tutelar em gubernationem attinet,non m o-
luimus m obis clam eße, quod fciremus mos à nobis ftaturos, eandem
fententiam (ßf ment em it em fore, id quod pro certo tutori defignato afi-
firmabimus.

HaJ]alt am¹olfldet Geor-
gia Scheue- Subfcripferantordines confueto more, Tabulae impreffaefigno Decani. Erat inter haec
%hui Friß* Schenkins in hoc totus, ut ab ea parte, ubi infirmiffima effet, binis caftris munitis, Haffaliam
fra/cStHt. gravi

gravi obfidione circumfeßam, brevi oppugnaret. Gelrus difïidens prâefentibus oppidano-
rum viribus, & paucitati militum, quos tub hoftium acceflum impefuerat, node filentio lex-
centos armatos tedis navibus in oppidam mifit. Haud inde diu moratus dux Burgundus,dum
recens & terror eflet,& minus paratus ad propugnandum tutandumque haberetur,duobus fi-
mul locis tormenta admovet. Ubi quaffi ita muri effent, ut per ipfas ruinas apertum iter in
oppidum armatispateret,clamoribus id invadunt. Duxerant incredibili celentate oppidaöi
introrfum foflas praealtas,quibus trabes praeacutas ita infixerant, ut pronae in hoftem,eas tran-
(cenfuro îlli adverfe forent. His agger humilis,cum vallis infuper tixis, & occultiscuniculis
oppofitus erat : in his collocati latebant tormentarii.Ponè aggerem verb ftationes ftabant ar-
matas. Ad hanc foflam hoftes eonfertos duobus ordmibus acie firmatâ progrelfos ubi propu-
gnatores fenfiffent : è euniculis occultis ingenti certamine ferire cœperunt. Et antefignani
praecipitio objedarum foffarum territi, cum refugere conarentur, vi mulcitudinis tergo haè-
rentis, aliifuper alios praecipitati, partim vado hauriuntur, partim nutefphaerularam ex oc-
culta obruti ,foffam cadaveribus compleverunt. Schenkius fpe potiundi oppido in praefenti
abjeda, fuos in caftra extemplb reduxit ; mifitque illico, antequam fpoliarentür, praeconem,
qui fidem oppidanorum padus,cae forum corpora adfepulturam depofceret.Refponlum à mi-
lite eft vidoria feroci, id tum impetratum eos laturos* ut ipfi occiforum fpolia legiffent. Po-
ftero die nuda corpora duabus navibus auferre hoftibus permiffum fuit. Succeflu hoc Gelrus
clatus.non folum fpem tuendi retinendique oppidt in armis & audacia habebat,fed nodu dif-
cuflos aggeres reficere : oppidum validius fcrobibus,quas lupinas nuncupant, circa vallum fa-
dis , mumre : interdiu crebris eruptionibus eos , qui circa tormenta, quique in ftationibus e-
rant,turbare. Tenuit per haec Schenkius fuos aliquot diebus in caft ris, partim ut vulnerati
curarentur : partim quod inopia pulveris tormentarii, & aliarum rerum, quibus ad perfeve-
tandum in obfidione opus eiset,penuria,ab oppugnando invitus d filteret. Sed brevi iis Am-
fterodamo advedis,acrius multo quàm antea, hoftium opera & munitiones difcutere, & op-
pidum expugnare conftituit. Et quia mœnia paulo ante mach nis difcufserat, priufquàm fuis
lignum daret, oppidanorum labores ,quamvis humiliores quam qui everti poterant, diruere
gravioribus tormentis aggreditur : ut ruina fimul aedificiorum, quae proxima va!lo erant, 5c
cives & praefidia introrliim à cura tuendi locum rejicerentur. Simul dato figno,armati impe-
tu vallos folsae infixos fubeunt. Oppidanos , tantum abeft tedorum ruina perterritos ftatio-
resdeferuifse₅ ut etiam multo acrius quàm antea ad dejiciendos Burgundos intenti elsent.
Nufquam Bu: gundi plus cladis acciebant, quàm è cuniculis, unde vallos & modico interval-
lo objedum aggerem tuebantur. Itaque fœminis picem ferventem, & picato lino accenfas
coronas, faxa > & tela omnis generis, ad vallum gerentibus impigrè oppidum eoitem die de-
fenderunt. Burgundus fuorum ftrage perturbatus, receptui figno dato, milites in caftra redu-
cit. Gravis interim frumenti, gravis annonç inopia, gravis bombardarii pulveris, & globu-
lorum penuria,qua praecipuè in oppidolaborabatur, poftridie effecit, ut priufquàm Schen-
kius feie ad oppugnationem expediret, eum dum cômmeatum Sc auxilia recepifsent, arte
extraherent, & colloquium de deditionefacienda peterent : mittunt fimul cum literis clam
nuncium ad Gelrum de frumento,& aliarum rerum inopia, fine quibus obfidio diutius fufti-
neri non pofset. Schenckius quidvis potius quàm fraudem fufpicatus (erat enim»ut caetera Scbencktj
cordatus & militari gloria clarus vir, ita natura in vidos Sc dedititios clementior, etiam poft dotes imps-*
acceptam cladem , quàm credi par eft : quare & hoftibus formidabilis erat, nec minus quàm ratorfa.
fuis charus) & perfidiam, permifit ut ad fe in caftra in colloquium, de conditionibus traden-
di oppidi aduros mitterent. Poftquam in caftra pervenifsent, Schenkius leniter caftigata
Halsalorum pertinacia , legatos monuit , ut falutem publicam privatis paucorum eonfi-
liis anceponerent, priufquàm extrema experirentur. Quare fi arbitrium liberum de (è
ipfi permitterent , didurum fe aequas conditiones populo Hafsalienfi , & tolerabi-
les. Exprimere conantibus quarum conditionum arbitrium : Refponfum eft benigniter,
ut\'faluis fortunis & vita oppidum dederent : milites cum fingulis veftimentis inermes,
ëc fineulis tudibus exirent : Wiffingum & Cetellum defedionis autore, vivos trade-
tent Has conditiones, fi placèrent, capefserent: fin minus, ipfis noxaefore. Legatis
petentibus relationem , haud negavit quidem ad deferendum fpacium Dux Burgun-
\' dus ° fed ut ad certum induciarum d em refponfum referrent. In oppidum reverfi Wa-
ti, ubi in concilio Burgundionis poftulata expofuifsent, tantus fremitus ab hominibus Gelrî

nominis dicîtur ortus, ut vix à Bernhardo Hacfortio, qui oppido praefedus erat, & fen.àtu§
principibüs fedaretur : adeö indigna & gravis poftulatio ea vifa eft : duos depofcere, cum ad
aématas militum cohortes negotium capti nuper oppidi pertineret, qui res Haffaîorum per
proditionem ad Ducem Gelrum traxifîènt. Quare communi confilio Geîrorum ita conve-
nit , ut ad ultimum induciarum diem refponfo extrado, Oppidum naviter pergerent tueris
commune omnibus periculum & lalutem fore. Quaerebant moram temporis, dum cum ma-
gniscopiis ad pellendos ab obfidione hoftes & frumenti copia brevi Dux adelfet. Mif-
fus interim nuncius cum Uteris ad Hacfortium, ut ftrenuè j ficut hadenus fecilfet, res Haifa -
licas armis tutaretur : biduo quod roboris militum ufquamhaberet,adfuturum cum commea-
tu. Hic dum parum notis caliibus oppidum petit, incautus in hoftium ftationes illapfus , ad
ducem exercîtus perducitur. Fraude Geîrorum ex literis ledishic deteda , tempus indu-
darum padum,fcilicet ut expedandoauxilia omnia fimularent, dum novis viribus adjutî _soppidum egregiè permuniviffent,nuncium in caftris cuftodiri jubet : mittitque fpeculatores ₃qui Geîrorum iter & adventum explorarent. Horum ignaros omnium oppidanorum ani-
mos 3 iterum per colloquia tentât : fimulque machinas expediri ad terrorem, imperat. Tum
demum defperatis auxiliis, legati iterum ad dedendum oppidum procefserunt. Schenckius
afperèincrepitaHafsalorumperfidia,quodadventus auxiliorumfpe , per induciarum fpe~
ciem s confultationem de facienda deditione fimulafsent : quodque eo confilio moram tem-
poris folum quaefifsent, nihil dixit fe de conditionibus fuperioribus fubtradurum. Quare ea,
in qu® de deditione tum conventurum erat, capefserent,ne fuperbius & violentius plura ad-
dere cogeretur. Oratio legatorum erat in eam lèntentiâm,ut fe purgarent,culpam capti op-
pufiàîum pidi in fraudem Ducis Gelri avertentes. Quod autem nuperas conditiones afpernati fuifse ai-
Haffdimfe cerentur : ipfum Schenckium frire,penes Gelra praefidia imperium efse,& clavium portarum
mihm crn■ caftodiä, Obteftari eum fe,ut confueta faa dementia ufus in dedititios fuos,permitteret prae-
fidia,fubfignismilitaribusoppidoexcedere: neminemdepofeeret, RefpondetBurgundus₃tmijjum. _ita ç_c permifsurum, fi fine pulvere bombardario , fine globulisexirent : fi menfem nulli ad«
verliss Burgundiones inautorarentur. Legatis in oppidum regrelEs, per exploratores Sehen?
kius fadus certior, Rofsemum cum duobuspedttum milibus & quingentis equitibus caftris
appropinquare > pro vallo in confpedu civitatis illico acieia inftruit, hofti copiam pugnas
fadurus. Gelrusquamvispaulo viribus inferior ₃ virtute tamendeledi roboris fui confifus ₃tum quia equitatu prasftare videbatur, fuos contrà in pugnam educit : loco tarnen iniquiori
hoc nomine fretus, qubd folem exorientem adverfum haberet. Inde cum Schenkianis ad da-
tum fignum in genua provolutis, hoftilium tormentorum globiprojedi aberrafsentj Burgun-
diitaalacres &laetifefeerexerunt,uteosjamvicifsecrederes. Etprimumemifsa torments
fyffemha ingentem hoftium ftragem edunt. Mox dato figno pugnam Iacelsunt. Sed Gelri tnrbati
mm fun à _certis globorum jadibus, illorum impetum nonferentes, perlevi momento pulfi loco funt,
Burgund» _& j_n f_tlg_{am a}<f?ti^ Rofsemus cum turbatos ordines fruftra réftituere conaretur, & hoftis per-
Haffdîa ^^ccî^ui defilieret, à fuga omnibus receptis,çaftra fua contra Burgundionum caftra pofuit : con-
SéJmckjo ftituens iterum cum hofte ab obfidione moturo, pugnam conferere. Praefidiis interim fub
dédimr. fignis Hafsalia egreffis, Burgundus oppidum occupât. Ac priufquàm caftra tranftulit, prae-
fidio impofito, advedoque commeatu j validius multo quàm antea communivit : praecipuè
ab ea parte, ubi omnia ruinis patefada, & mœniorum ftrage nudata erant. Gelrus, principis
literis cum copiis interim domum accerfitus, quia ex oftio Rheni ingens exercîtus Burgun-
dionum in fîngulos dies moturusferebatur, per civitates parum munitas difperfus fuit. Au»
xit Gelro illud quoque metum, quod ad id robur praefidia ex omnibus Hollandiae civitatibus
contrada, in fupplementum exercitus, paulo antè ad hoc bellum decreti,undique colligeren®
tur. Ultrajedi eft non minus ad hos rumores trepidatum. Nam in Tranfifelanis, omnibus
recuperaris, cum in confpedu penè hoftium caftra haberent, certam obfidionem, fed fruftra,
fibi augurabantur. Arma edido & tela publice expediri, ad oranem eventum, juflTa : meenia
^©apê caementariis operibus, muri & aggeres, ficubi ruinas egerant, aut corrueranweficiuntur. De-
dflriw ^^erCo Hammenfi , praefidia ad tuendam urbem avocantur. Pars nobilium, maxime

qui unà Haganae direptioni interfuerant, caftefla fua repetunt. îildem diebus pleraque no»
bilitas primae fadionis₅ excubiis nodurnis, per urbem furfum deorfum, incertis autoribus a-
da fuit : quod in omen fugandi urbe poft dies paucos Gelri, vulgb arreptum fuit> Toto bel-
li tempore fnb nacenifrus extra civitatein_?inter murura & eircumdudam foflam? per ftationes

Êurrium èxcubköres difpofiti fuerant : quibus à re ipfa, vulgo, à rependo & placide circum«
eundo nomen erat. Hi ad omnem ftrepitum & fufurrum vel arundinis,vel aurae motç quam-
vis levem, vigiliasfupra caput in murorum fpeculis inclamare confueverant, ut intenté, ut ac-
curratè , oculis profpicerent, ac circum luftrarent omnia. Per eos autem dies duo è Burgun-
dionum caftris in Rheni oftio, node Ultrajedinorum excubias exploratum emifli, profun-
do facis prim® filentio, in fuburbanum penetrarunt. Hi perfoffam,quae eo annitempore va-
dofa erat, placide muros fubeuntes, cum ab ea urbis parte reptatorem vigilem in tuguriolo
humili ftertentem opprefiffent, arreptum obverfa cervice, ferro jngulo admotö.fi darum mu-
tiret, in veftigio moriturum, per fofïam fecum retro in caftra abducunt, audaciae fuç miracu-
lum edituri : fimul ut appareret, quàm negligenter ftationes vigilum difpofitas, in tanto dis-
crimine , caftris hoftiutni inipfis portis penè pofitis,Gelri habercnt. Sedab hoc captivo cet-
te nihil aliud, quam confeflio trepidationis in urbe, expreffum fuit. Fa cognita, ad duo milia
peditum in agrum Ultrajedinum populabundi incurtionem, ut pavorem augerent, fecerunt :
atque aliquot uftis agreftibus aedificiis ab occidua urbis parte, in caftra redierunt- Gelrus illi-
co domos fnbùrbanas portis proximas aut dirui, aut dejedis ftramentis ac tegulis, tedorum
faftigia nudari juffit. Etortos praeterea , Sc quantum arborum circa urbem, prater t Centefi-₁ Vide CateS
marium,erat, fucciderunt : haud dubiè in duas resufui futurum : & ut profpedus long^;ffi- pimm verba
mus in circumjacentes agros efset : & ne hofti ad obfidionem, quam parare exiftimabatur, ar-
borum fylvae opportun^ forent. Inde leproforum Xenodochium, & cœnobiam Pacatae Val- asoogacti
lis trifti fpedaculo,injedo igni depopulantur : veriti ne, ut maximè urbs caftris pofitis non bodkvoca-
circumfideretur ,ad intercludendam commeatui Ukrajedino viam, in praeßdiorum formam tur,excifum
validé munirentur: id quod circa belli principium ab epifcopo parari vifum fuerat. Rela- ^{a Te}J^ye\'
turn quoque fuit de aequandis, ad dimidium miliare quaquaverfum folo, omnibus t fed popu- ZLoratr-
li indefremitu coorto, turmatim in forum prorumpentisjid confilium rejedum fuit. Gentili- _mt0reVre"\'
tia epifcopi Henrici infignia D. Martino tutelari ereda,per hos ipfos dies fadio dejecit : de- deburgï,
cretumque eft, ne catalogo epifcoporum adnumeraretur Bavarum nomen. Dies jam exierat, HenriciE-
Hollandi® vicis nuper inter Wordam ac Leidam , ad rediinendam ftipulatse pecuniae, ne ho- p\'f^cop^inom^
ftilia paterentur, fidem conftitutus* Gelrus accepto edido ne pacifcerentur, ex urbe in illos %f⁶*\'
excurfionem populabundus nulla mora,fecit. Inter praedandum paffîm aliquot levibus prae- Xaditur *
Iiis confertis, tertio quàmexierant cohortes, die domum redierunt. In fliburbio Catharini- *

anofequentinode , molamuflitEpifcopus , fperavitque fubito illo terrore nodurno Gel-
rum fepelledurum. Spe deftitutus triduo poft facellum S.Antonii extra Lauwenrechtam in-
cendio evertit. Ukrajedini Montfortiam praetergrefli, Veteres Aquas excurfionibus le-
yib\'us laceffereaggrediuntur. Sed cum ex oppido viribus diffifi, fe effundere non auderent,
\' vico proximo Rofavellenfi incenfo, pt&da armentorum non contemnenda onufti domum
redierunt. Bnrgundi, quiinoftio Lecc® in ftativis tum erant, Rhenum prope Dorefta-
tum tranfuedi, totam Bataviam infeftè populantur» Et Schonhoviaè vano proditionis me-
tu his diebus trepidatum fuit, & ad arma condamatum. Ex Leccae oftio fex fîgna ad ex-
ciendum urbe Gelrum ad mœnia propè moverunt. Ukrajedini cum neque militum robore,
nequeanimisadcertamenBurgundispares effent, claufis portis aliquandiu intra muros fe
co itinuerunt. Prascipuè timor inceffit Roffemum, ne in locum infidiarum tradus, Sc ab exi-
tu Sc urbe exclufus, ipfum Ultrajedum amitteret. Quare ne pngnam detredareomninb vi*
deretur, mulritudinem tormentariorum cum aliquanta monophtattorum parte ad laceffen-
dum levibusexcurfionibus magis quäm conferendum praelium, fubito porta in hoftem efFun-
dit. Sed vix tentata procurfionibus velitatione₃fugantur atque in urbem retro compelluntur.
Rebus ad iftum modum Burgundionn m auxiliis profperè geftis,epifcopus recepto animo,cum
trecentis equitibos Amorfortiam pridie Id. Majas venit. Poftridie petenti, fenatus vetus Sc
novus in curia, & populus datas eft. Hucpoftquameft introduci cum Gulielmo comité à
Renneberga, Sc Wolfio Abftemio dodorejuffus, Abftemius longam orationem ad concili-
andos populi animos exorfus, ordine narrare ea cœpit, quae hominum memoria à Carolo Gel-
rorum D^uce iuiq^{ua in} Ükrajedinorum Epifcopos ada effent : dudo narrationis principio, à ¹ Î\'oj.Pom-,
clade memorabili « fub Frederico Badio accepta : exaggerando indignitatem^Ww,w

facinoris, Sc cafum iilius oppidi ad internecionem ufqj deleti. miferando,oftendit, quam nulla ⁶f⁴\'
affedus injuria\' infeftatum in focios arma moviffet_;infolenterque vidoriam fuam exercuiffet ³ ^
Pacis tü leges fadas,tnoxviolafle,eu fociali,adeoqj inteftino bello in Träfifelanis laboratetur]

Quafe eüm Suolla, quemadmodum irrepfiffet, exclufum pbft paulo fuifse. Sed nulla pada ;
aullas conditiones, nullaque adeb fœdera tam exprefsa jtamque ardo vinculo adjunda fuifse»
quàm poftrema per Trevirum. His cautum fatis Epifcopo, ne ille unquam in urbes, oppidâ-
ve,aut quicquid Ultrajedini nominisefset ,jus ulla ratione fibi ufurparet ,ablata reftitueret :
& quantum praefidiorum haberet, inde dedudis,intra fuos fines deiaceps fe contineret. Haec
fcedera in ea propè verba ida, XL. milibus aureorum, & plus eo, quos Ultrajedinus Gelro
perfolveret, comprobata, fuifse. Contra ea nihil autoritate Treviri, nihil publico civitatuna
utriufque ditionis confilio motum,Haffaliam cepiffe, Rhenos invafilfe, Ultrajedum occu-
paffe, bellum indixiffe,praefidia & arces ademptas,armatis impofitis,jamdudum obtinere.U-
bi multa copiosè dé injuria accepta difceptavit, ad poftremum, ultima haec ejus fuit oratio.
Quoniam autem coadus Epifcopus effet,jufta arma, non folum ad recuperanda amiffa, fed
etiam quod reliquum adhuc effet, tuendum, induere : eum quod potuit, hadenus pr^fiitifse.
Caeterum cum bellum diuturnius, & hoftis potentia major efset, quàm cui par efse pofset :
compulfum Caroli V.Caefaris opesimplorare. Pervicifse fimul, utarmis& pecuniaabeo
adjuvaretur, dum amifsa vel per deditionem, vel vi recepifset ; in primis autem Ultrajedum,
caput & arcem gentis. Habita inde gratia, quod obedientes principi fuo in dubiis rebus de*
bitam fidem praeftitifsent, ibi affirmavit religiose pedori admota manu, nunquam Epifco-
pum, utcunque res & belli alea caderet, commifsurum,ut jura & libertäres populi Amorfortii
à quoquam violarentur : fed effedurum, ut rata ipfis, ut farta teda perpetuö efsent, & ferva^\'
rentur : additurum fe praeterea in pofteru ad ea cumulatè, quae à majoribus accepifsent.Poft-
15\'28Jin ^c3^uam Abftemius dicëdifinem fecit,extemplb Albertus Colfterus ex autoritate Heroinae Mar-
fdajo. garetas, à qua omnia ejus arbitrio permifsa fuerant, quod prolata tabula figno imprefsa tefta-
batur,ea omnia rata efse juflit : refponditque,Epifcopum redè fecifse : ac promifit ex autori-
tate & jufsu Caroli Imp.ob infignia populi Amorfortii mérita, regiae magnificentiœ olim li-
berates,quae reipub.honori forent.Inter haec v.Cal. Iunias Florentius Comes caftra è ftativis
Leccç movit : atque Ultrajedum cum omnibus copiis praetergrefsus, cœnobiis urbi immi-
^ nentibss igni injedo,ad arcem Amifianara obfidendam maturavit. Caftris hie locum in utraqj

p2w_t^am Amifiae ripa,robore in *Barenarelido,cepit.Poftero dieComes nihil morandum ratus,praefi-
dium dedi poftulat. Negantibus iis qui intus erant₃eo pado haudquaquam facramento fuo fa-
tisfadum iri, turrim mediam magnis machinis ea parte trajecit, qua trabes inferioris tabulatl
junduras fuftinebant. Hisduobus miffilibus.ka dilclufis,ut univerfa moles trabium fulcimen-
tis deftitatarueret,aliquot cohortes extra ordinem,dum recens effet praefidiariorum & metus
& perturbatio, abfente reliquarum copiarum robore,vallum improvisé invadunt,capiuntque
adeo primo impetu. Gelrus è ruinis hoftem cum paffis fkentibufque fignis vallum tenere, &
interiorem aream occupare confpicatus, & partem fuorum porta, quae à tergo erat, elapfàm
Bunfcotiam fugere, magna vi in adventantes tonitruare tum demum coepit : fed nulla Bur-
gundionum prorfus clade, praeter unum equum. Interim aecedentibus aliis copiis,ubi non fo-
lum vallum , fed interiora areae etiam hoftium plena, jamque crates ad opplendam foffana; &
fcalas ad parietes praecipites inferendas,expediri parariqueconfpexere,extempl5deditionera
faciunt,fefeque hoftibus permittunt. Horum duces erant, Rodolphus Iterfemus exul Suolla-
nus,Mauritius Neoclefianus vir elègantis eruditionis,Wernerus praetor Hardervic€nfis.Inter
hos Mauritius pridie Cal.Iun. Amorfortiam mifsus,tolerabili precio à Lubberto Turco tradi-
tur confanguineis Arnoldi Pilani, qui per id tempus à clade Batava Arenaci adhuc incuftodia
tenebatur,ut duorum horum per mutatio captivorum fieret. Poftridie ebdem reliqui captivi
^XXXI1 .tnifn,partim in publicam cuftodiam (quae obtufa *turris appellatur) ducuntur,par-
jEarfcVupstimincarceremMarianumconjiciuntur. Eft locus concameratus fub praealta turri D. Virgi-
^ko^\'s ⁿ^^sJ^cl^uant:uiri fpacii in quadratum intus medium compleditur ; in quem ad laevam, ubi furfum
difta ⁷ \' afcenfus patet, deorfum per decern gradus defcenditur. In hoc fubterraneo lpecu pars condi-
ti fuerunt. Hujus teftudo fumma ante aliquot annos cafu rboptri campanarii fortè perfrada
fuerat: & refartaquidem caementariorumopera poftea. Sed cum laterum recens jundura
haudquaquam veteri reliquo operi yetuftate indurato compadoq-, refponderet,facilè accidit,
ut motu ponderis aenei, & pedum concuflionibus, faltuque quotidie trahentium pulfantium-
que laterum compagoeademdißolveretur. Earn infirmitatem teftudinis cives turn fortè in-
ter fe admirantes captivi ab imo exaudiebant. Itaque nodu unus aliom humeris fublatus,eam
teftudinis partem manibus explorât: fentitque non folum exempto uno latere reliquoseise
mobiles, verumetiam £ia fponte un| cum tefsellis arese aequatse, quae teftudini inftrata eft , ira

fuum aîîorumque capita ruere. Laetus ob infperatam inexpedatamque Fortunata , pritnus in
fummam teftudinem emicat» Inde alii poft alios mutuishumerisleVati, ubi adunumomnes
furfum evafifsenr, in tutum ccemeterii Francifcanorum fratrum afylum fugerunt; Florentius
interim armatis arci Amifianae impofitis, & aliis quae ad tuendum praesidium opus efssnt,cum
impediments Se machinis Amorfortiam venit , fimulque mandât confulibus extra oftia civi-
tatis ,exercitui naves tabulisrépandis inftratas, & alia parari, quae ad tranfitum Amifiae opus
elsent, Itaque pedes tranfportatus,quia nox inftabat, vefp eri in Hoflakia (primus is vicus Gel»
rae ditîonis, quingentos pafsusab Amorfortia abeft) metatur» Pofterus dies item corporibus
curandis datus eft,apparat»qj in civitate viminiœ crates,& fcala; in obfidionum ufus. Tertio
inde die Comes ,omni armorum genere inftrudus , cum impedimentis Se machinis bellicis*
exufto vicojcaftra movit : ac Velaviam pervagatus,crepufcul

dabatur Schenkius,Tranfilelanarumcopiarum dux : is vero.quia cum exercitu nondum ade-
fat, ea node in Hulsberga Comes caftra fecit. His paucis pôft horis cum miîitum tribuniè
prsefedus Phrifiae, tranfito II els vado (fita enim Hattema eft in ejus amnis ripa) & omni pa.
ditum robore,fupervenit : atque horis aliquot confultando de belli obfidionifque ratione ab-
fumptis, fub diluculum ternis caftris pofitis,oppidum einxerunt. Harmannus Verhellus arcïs
prsfedus commodum paulo antè trecentos pedites in oppidum praefidio, & ad fuorum ani-
mes confirmandos receperat. quare quobrevior anguftiorque orbis mœniorum erat, eo faci»
îius muros tueri, & diutius obfidionem tolerare poffe videbantur. Cofï. tum erant, Nicafius
Ifselus, & Arnoldus Allerus, Hi ne civium animi recenti terrorelabarent, ad vigiliarum mu-
nera Se in ftationibus militum eos mifeuere. Peditum duces, Bernardus Ketellus & Altetuâ
Hardervicenfis, fuos paucos quidem, fed pro oppidi anguftia fatis multoshortari, ut virtute
fua apud Ducem gratiam inirent, & gloriam fibi ac laudem pararent. Burgundus ratus oppi-
danos extemplb metu fluduantes, deditionem faduros, oppidum, dum recens terror teneret,
dedi poftalat tertio quam obfidere cœperat die* Abnuerunt pertinaciter id faduros fefe,fed
pro fide erga prineipem fuum, quiequid fors ferret, experiri velle» Tum demum Burgund!
opera Sc machinas fimul undique admoveri juffere. Inde pridie Id. Iun. duobus locis ad Vi-
cinam & Hœnverfam portam quinquaginta validis tormentis mane quarta hora cum exortu
folis coepta oppugnatio eft, atque ad tertiam ufque pomeridianam produda. Hàc aditu ita
in oppidum patefado, deeuflis & muris & aggeribus , ut per eorum ruinas intrb defeendere
potuerint armati, extemplb dudores fignorum vices & locafortiuntur. Inde impetu muros
fubeunt. Clamor utrinqueexortus, oppugnantium defendentiumqueanimos accendit. Sed
ii qui oppido praefidio erant, nullum laborem fugere : hoftem è propugnaculis Sc cunicuüs
ferire : ingentem cladem adulteratis globis,& fphaerularum grandine edere. Contrà boftibus *f
îaborefeffis,integrisfuccedentibus,nodurnusfermé diurno eft continuatus labor.Atbitraba-
tur Burgundus, fatigationem caufamhauddubieoppidanisfuturam _sut dimicando cum inte ■
gris tandem fradi,& continuo labore domiti,facilè loco moverentur. Sed expèdatio ejus rei
ipfos fefellit. Odavum poftremo mœnibus pulfi, in eaftra reeeptum fecetunt* Creverant op-
pidanis animi,confidentibus contra hoftem quamvis frequentem oppidum le defenfuros^Bur-
gundus turpe ratus, Sc ignominiofum, tarn humili oppido non potiri, pedite corpora prius
curare jufïb,équités ab equis defeendere imperat,& peditibus mifceri.Ibi in magna copia mi-
litum Burgundis ad moenia fuccedentibus, atrox de integro oppugnatio redintegratür, &
pluribus quàm antea locis. Apparebatvelcapereoppidum,velmoriinveftigio, ftare. Inte-
rim dum ardet pugna, Erneftus Schenkius Georgii prsefedi Phrifiorum F. quia improvidè
moenia fubierat, globi jadu cecidit. Concidit eodem fermé momenta Gerardus Lo-ngus prç-
fedus praefidii Arkefteinae. Horum cafu perculfi milites ,fugam trépidé relido oppido,il-
lico in caftra faciunt. Tum demum oppidani in refugientia hoftium confertim agmina è cu-
îiiculis & turribus tela globofque conjicere : alios fu per alios ruentes praeeipitare: pro fe quif- _yque è ftationibus fuis virtutis exempla edere.Nec latuit eos tarn ine.vpedatae fugae & omiffse ^UuL\'n
oppugnationis cauffa. fQuare dum trepidatio exterritos fuorum clade teneret,vallum fàrcire, Mbugnmt\'
ferobes alias ftraminibus contedas juxtà fodere.nihil laboris quamvis tot continuis oppugna- —^&tionibusfatigati, ad patentia murorum munienda intermittere.Eadem node oftentum in cce-
lo vifum> oppidanos vehementer perculit,& hoftium animos in fpem potiundi oppidi erexit®
Signum deeuffatu ki cœlofupra oppidum Iuteo colore\'horrendQ afpedu) terribile anparuitl "
Id quia Burgüdicinominis interfignum eft, utrinque ita interpretati funt, oppidu brevi Bur!

gundionum ditionis futurum. Euere tarnen inter Hattemios, quid id in longe diverfam reti-
tyivtuZAn- gionemverterent. Tutelaris ei loco D.Andreas eft : perfuafum inde multis fuit, eumdivum
eb-easapoßo- prscfens oppido auxilium ut obfidione folveretur, allaturum. Mane circa lucis principium
lus patronus p_0rta Hœnverfa,quia magnisoperibus hoftiumfœde deformata ,diuque quaffata, ac propè
oppidi Hat- decuffa faerat, procidit : cujus ruina aditus armatis in oppidum per apertum planumque iter
*^em"\' patefadus fuit. Tum oppidanis animi feroces, alioqui ad diutinam obfidionem fuftinendam
paratis,ceciderunt : atque habito tumultuosè concilio, mittunt legationes in caftra ad peten-
dam pertinacise fuse veniam, Sc pacem : ad dedendum fe, fuaque omnia. Conditionibus,
quibus videretur, hoftium arbitrio ac poteftati fe permiferünt. Fuerunt illae autemhujuf-
Deditio modi. Clades hoftium, in primis claroj um hominum, oppidanis fraudi non foret. Hattema
Matttmio- p_a[_vj_{s c}i_vi_Um fortunis , incolumi omnium vita, in jus ditionemque Burgundionum concede-
_ret. Praefidia traditis armis oppido excederent. Atque his quidem legibus acceptis, fine cum-
datione adventu ducum deditio fada eft. Miles edidone quem violarent interpolito in-
tromilfus, quamvis ex pado tradendi oppidi, à direptione abftinendum erat, aegrè à diffolu-
ta licentia > capitalis fupplicii multa propofita coerceri potuit ; à recenti enim clade fuorum,
fpiritus praeferoces adhuc efferati étant. Captum oppidum fuit Idibus Iunii. Dum miles in-
terea corpora curat, cseforum corpora (quia calidilfimum anni tempus agebatur) fepeliuntur.
Reficiuntur munimenta, Sc ruinis patentes muri, farciunturque alia, quae globorum idibus
vulnerata, rimas palfim agebant, & ob id minabantur ruinam- Triduo quàm haec ad Hatte-
mam gererentur , C. quinquaginta équités ab Amorfortia in Rhenorum agros praedatum pro-
fedijhaud procul ab oppido node praedivitem armentorum praedam Wicam averterunt : fi-
mulque caftellum Levendalam inter Rhenos Sc arcem Horftanam , à Gelro circa belli princi-
pium, captum, primo impetu invaferunt. Elburgani cernentes Hattemiorum vicinum exem-
plum (qui quod initio obfidionis pertinaciter fe faduros negaverant, calamitate tandem do-
? Eliurgani miti fecifsent) ad conciliandos fibi hoftium animos, Se principis fui juxtà gratiam rennen»
Burgundio- dam, literas ad Ducem tnittunt, quidabfefe in extremo difcrimine pofitis, fieri juberet.
nihus ft de- Refpondit,ab fe nihil auxilii expedandum: quareipfi fibi eonfulerent. Mittunt ex-
fim. templo in Burgundionum caftra legationes fupplices, ne ad moenia fua infeftas co-

pias admoverent : committere fe & oppidum & agros fuos in vidorum po-
teftatem, libentefque imperata omnia le faduros. His in deditionem
acceptis, nihil ftipendii imperatum : fed praefidia impofita
funt, quibus provifam praecautumque fuit, ne in po-
fterum rebellarent, aut Gelri impetu confue-

ER eofdem dies, quibus ad Hattemam jam captain in caftris a rebus
gerendis ceffabatur, mittitur ex Altena (prasfidium id in adyerfa, Da-
ventriae oppofitum,ripa, fuprà dixi) exploratum quidam, quo caftra
fua Burgundiones movere pararent. Forte tum è caftris turma equi-
tum, interiorem Velaviam verlus, expatiatum exierat : ut erat annl
tempusamceniflimurm Hos exploratot ille poftquàm vidit palantesj
ratus eos Ifelam ad occupandum caftris locum petere, verfo equo, a-
doque calcaribus ,celeriter prsefidium repetit. Ibiex intervallo ad-
huc metu trepidaus, & vix fpiritum prae laflitudine trahens, ab equo
ille excîamat ; hoftes movent caftra, horfum iter habent, capeffite rebus omnibus relidis fu- JltmçpM*
gam. Creditunradeb nuncio per errorem vano fuit, utextemplo negledis cum aflis ad fo- fidiifug*
cum verubus, vix fpacium in fugam fe abripientibus, armandi colligendive farcinas fuerit. ß^uP^mtia*
Fugam horum, trepidatio eodem propè temporis pundo Luciferianorum fequuta eft. Si „ . _{r ;}tum autem id praefidiüm in eadem ripa (ut alio loco memoratum eft) paulo infra Daventriam *J₀ ⁿVerfus Campos erat : quod quia civitati imminere nimium appatebat, ob formidolofam pro- \'
pinquitatem vulgari joco Infpedor oils appellabatur. Daventrienfeshoftium fuga cognita, ß_avmt/_nn±
civitate confertim effufi, tranfmiffo vado primùm Altenam diripiunt, ac demoliti cum agge- j_es Alteram
ribus, folo ita adœquarunt paucis horis,ut veftigium propè inexpugnabilis munitionis nullum diripiunt.
extaret. IndeLuciferumadorticertatimmagnolabore (quia id longé altero, oblateritia Pontmut
propugnacüla & alia caementaria opera, validius erat) difiecêre* lateres in civitatem tranfve- f°l>75°*
di eodem ardore : atque inde in foro domum librandis ponderibus infrà deftinaram, paulo
pbft aedificarunt, quam Libram Dayentrienfem,appellarunt : infculptisfempiternoapud po-
fteros monumento & in hoftis contumeliam, Luciferi, & Ollam infpedantis capitis fymbo- ^Vmtr\'^cnJ^l*
Iis. Eodem die Gelrus*Nibeccam,ac praefidiüm îTulpicum injedo igne deferuit. Fr ad
îftum quidem maximè modum aequatö timoré tribus munitionibus Dux amiflis tot anteadas franfifda*
de Tranfifelanis vidorias, uno die obliteravit. Ita polTeflione dirionisTranfifelanae eiedus, num regnum
de fuo regno* ablatis jam duobus oppidis, foliicitus elfe cœpit. Quanquàm terra ultra am perdiditGd-
nem praeter Haffaliam, nullum oppidum , & praefidia aliquot obtinuerat, munitionibus ta- dm uno die.
men in ckeïiori ripa & Hattema Suollç objeda, non folum ipfum flumé.n ufque ad mare pof- ^HUfédérât, ut iter navibus ad devehendos fubvebendofque commeatus interclufum effet,verum- ^ïldcon-
etiam in ipfas très civitates crebras mcurfiones facere, Daventriam indies fcjopis infeftare, e- juet.feud.
jus muros verberare operibus ,adeo per multum temporir perfeverarat, ut confumptis omni- Geldria.
bus ,aegfè, ac non nifi è Weftphalia commeatum peterent. Nec potuit ptofèdb ullis caftris t Tnlpkuml
pcfitis gravius obfediiïe ad earum quoque pofTeiîionem obtinendam, quàm hac via.Obfidio- ^f[^uncne «quatis praefidiis itaque exempti, & Ifelae & terrae poffeffiortem totam illi eripuerunt,. A- ^fff\'fj-
tnorfortia ils ipfis diebus proditione tÇntata eft à quodam Ioanne Wefterfeltio ; qui arreptus, ffcllolî
indtcio fado, in carcerem conjicitur. De hoc eXtemplb quasftionibus aliquot tormentis , ha- Amorfordi\'a.
Iritis, exprefsum fuit : odoaureiseumcofruptum à fratrë fuo lacobo Wefterfeltio iamulo tetatur pro*
Groffii»qui tum temporisbello occupatuserat, fi civitatem Duel,ab ea parte j ubi D. Ann® ditionc.
facellum eft,tradidifset. Sumptum de hoc illico fupplicium eft t ac quadrifariam difsedus.è ^Con)^umm
portis fufpenfus fuit« Captus quoque eft Wolfius quidam Gelri nominis quidem ex fufpicio- i^uor"ⁿdam_
ne focietatis. fed homo Candidus & perhumanus, & ad tuendam magis communem patriae
falutem,quam proditionem natus* Sed re deprehenfa ,qua infons coarguebatur, vinculisex- dim"^\'\'
emptus fuit. Cooritur firnul occulta conjuratio quorundam civium, qui fub epifeopo ftipen-
dium faciebant » adverfus plerofque öptimates, ut eos praedae opportunos baberent. Erant
inter équités nobilitatis plebei quidam, homines audaces ac facinorofi, & ad turbandam quie-

tem inteftinam direptionis,atque aliéna invadendi fpe, prompti, Hos fibi confîlii fui partici-
pes focios Amorfortia ilia juventus ftipendiaria adjunxit : perfuafos, fi per dolum primöribus
civitatis anîraadvertendi poteftas, & conftringendi licentiam militarem adempta effet, libi*
dinem folutiorem vivendi fore. Querebantur adhaec inter fe, illud quoque intoierabile elfe,
qaod a»quato jure & civium & militum,fibi ea innocentia in belk^quain pace fub legibus,ci»
traullum laxamentucn,citra veniam,fi modum excederent, vivendum effet. Nullum inter fer-
vum civem, & militarem virum difcrimen haberi.Penes fe portarum cuftodias clavefque effe
debere,quo excurrendi populatum praedatumque quoties libitum elfet(id quod nunc negare-
tur)facultas foret. Rata itaque juventus inautorata magnum haud dubiè adjumentum fibi,no=
bilium auxiliariorum equitum focietatem allaturam:maximè direptionis bonorum fpe propo-
fita.ex compofito clam primores civitatis, ut quifque optimus pariter & opuIentiffimuserat₃apudprincipemcriminantut, quafi in Gelri fadionemaequoinclinatiores effent. Nullum
penè colloquium de Casfaris opibus & Burgundionum potentia incidere in quo hoftis virtu-
tem,in quo decus & gloriam ejus militarem contrà non veherent. Periculofum non modè di-
tioni infer», verumetiam Hollandiae ,atque oppidis maritimis,fi clàm Gelrus node in civka»
tem acciperetur. Ac facile quidem id fadu futurum : quippe penes quos portarum claves ef-
_r , fent. Hancrem ut fine tumultuepifcopusopprimeret,traditonominum indice D.Abftemioj
AhttcmM _& jpf_e pecuniae quàm laudatae famae appetentior audiebat, conftituit primum à Coff. vel
laudauefa- arte,vel vi,fi aliter nequiret, claves portarum extorquere : atque inde eau fa indida omnes,da-
waappeten« tiseorum bonis partim delatoribus,diripiendis,partim fifco inferendis,condemnare:haudqua-
tior. \' quam fycophantiae huic crediturus>fi clariflîmorum prascepti legum latorum Solonis & Dra-
conis, non habendam calumniae fidem effe,memor fuiffet. Neque de controverfiis quicquam
jintecau- à vacuis ira & odio ftatuendum prius,quàm utrius caufajuftior atque inculpatior effet,cogno-
fam cogni- f_cendo compertum haberetur. Caeterum Cof. accerfitus ab epifeopo, ac claves tradere jufîus,
tum nihil _njyj _cun^;_at;us tradit.Erant in principis tum confilio,quibus clam ob id haec confilia ftrueban-
pmtnmm, _tur ^ hofpitali jure împenfius erga benemerentes cives affedi vulgb crederentuf : quare
ne procederet, quod agebatur, illis arbitris, in metu erant. Hi tum fortè , excepto fermons
cujufdam, ex intimo confilio, de fupplicio bonorum, ubi nefarium facinus agi fenfit, detexit
confilium. Refertur tumukuosè in fenatum. Mittuntur Coff. ad principem,quasfitum mate-
riam atque occafionem, quamobrem, quibus delatoribus, ad caedem ,fummos viros, de ipfius
dignitate bene meritos eos quidem indemnatos,deftinaffet. Ubi id quod agebatur, è re-
fponfo epifeopi, fenferunt, perpurgatis fe fuifquis adverfus calumniam, oftenderunt, quàm
perniciosa peftisreipub. effet civismerens, qui patriae fuae praefidio imponeretur. Siquave-
Cms me- _tus ß_maj_tas f_{lt contj:a} civem,eum nullo legis metu, militari licentia difsolutus impunè,muldae
peftiu\'* formidine coërcitum, neque audentem reverberare,pulfat. Eundem infolenter nihil non per-
turbantem, ne commilitones quidem provocatos, (ut qui in fuo fterquilinio multum valeatj
audere ofFendere- Magiftratum gerentes, ut populäres fuos , quibus ipfe armatus adjuto-
ribusarmatisfretus,agenda omittendaque didet, vilipendere. Adverfus hos, etiam alios ₉quos pudor alioqui contineret, quos dignitatis reverentia prohiberet, & militaris lex fre-
caret, fedulb extimulare. Hinc doli , hinc infidiae , hinc fycophantiç ab hominibus
talium artificibus, adverfus magiftratus confuuntur, Hanc calumniam fraude civium meren-
tium in civitate confutam, adjutore équité externo, ipfi principi perfuafam, totam rempub.
penè evertifTe. Cujusexitioipfumquoque, praecipitem abiturum fuiffe. Hujufmodi didis
Epifcopus attonitus ac ftupefadus,ignoraritiam rerum & materiae quaefitae exeufavit. /Egrè
fibi perfuafum id de populo Amorfortio : ut cujus fidem ad eum ufque diem fandam & in-
violatam expertus effet,is nuncanimis mutatis à fide D.Martini deficeret. Autores hujus ca-
lumniae fenatusextemplorelegationeperegrinationiserg5,& pecunia multavit. Admonitî
indehujus periculi pofteris temporibus, utiliter cavent,necives,principi inautorati,in civita-
tia/demica tem recipiantur. Profedi jam ab Hattema Burgundi xv I .Cal.Iul.Hardervicam ternis csftris
* Burgundù circumfederunt. Machinas, quia terra partim ob earum admirabilem molem, partim ob re-
WJJ^a> gionis paluftrem montofamque naturam,& vaftitatem , fequi non poterant, mari navibus cir-
cumvedae,tardius applicuerunt. Tormenta quatuor regionibus contra civitatem ita funt di-
fpofita, ut à terra & mari, ea oppugnationi opportuna effet. Tertio Cal.Iul. mane fub exor«
tum folis undique machinas addudae : continuataque oppugnatio horrendis tonitruis totuna
eum diem eft,& infequenterg nodem,ufque ad fequentis diei odavam horam. Harderv icani

confpîcatî muïtis lockdeatfbsbômbardis tttttros ac turres, partem etlasn âedifîciorum circa
potnoeria machinis everfam : ita ut aditus pedeftribus copiis p\'er öppletasïuinis fofsas in civi-
tatem patèret : metu fimul nepertinax morahoftem offenderet, aut inexorabilem etiam red^
deret, oratores ftatim ad petendam pacem in caftra mittunt. In colloquium admilÏÏ interro-
gantur, ecquas deditionis conditioues peterent,cum pro captis jam penè haberentur.Refpon»
fum, eafdem fe petere, quae Hafsalis nuper datç eisent : eandem enim fpem impetrabilis ve-
niae poft praeftitam principi fuo debitam fidem , in Burgundione habuilse. Inter esteras de-
ditionis leges : ut praefidia armata lub fignis iluentibus line fraude oppido excederent. Huic
Vociferociter ab univerfb concefsu ducum reclamatum eft : Non efse Hafsalorum & Harder-
Vicenfium eandem conditionem. Illosenim teda hoftium fraude, non fua voluntate, à fide
alienatos, bello receptos fuifse ; quare ob îpforum mérita, id capto oppido, hoftili praefidio
donatum, Hardervicenfes verb novoshoftes jam propè manu confertos teneri ; ac belli juré
ftib ditionem redadis,nihil tale expedandum* Cum nihil pacati refponderetur, in oppidum
iegrediuntur : dato ad referendum refpondendumque duarum horarum fpacio. Dum intus
undiqueadeontrahendumaggerisorbempro fe quifque annititur, &fenatusia curia mœ-
ftus, confultando tempus abfumens, hoftem extrahit, Schenkius nihil cundandum in tali oc-
eafione, ad àequanda omnia, diftutbandolque ab operibus oppidanos, ratus : primus machinas
ab integro, quanta maxima vi potuit ,admovit i murofque cœpit Sc turres quatere. fequuti
eumdeindealiorum caftrorum duces, totis viribus oppugnationem redintegrant. Tumlena-
tus videns nihil virium, minus vero animorum ad tolerandam obfidionem fe habere : deftitu«
tos infuper omni fpe liberandae obfidionis, deferi le à doce : trépidé ac tumultuosè de orato-
ribus iterum mittendis , aut evocandis in colloquium hoftibus confultat* Creverat inter haeé
tam brevi obfidione fames, Sc rerum omnium inopia : non hominibus folum, verumetiam ar-
imentis pabuli penuria pereuntibüSi Perfeveratum eft fternendo obvia omnia continuis glo*
borum jadibus, ufque ad horam diei primam. Sed nufquam gravius, quàm à mari »Tum pri-
mores ad muros femidirutos progreffi, colloquium ex propinquo poftulant, excidium veriti_sfi oppidum vi per ftragem ruinarum captum forets Se fuaque omnia in fidem Burgundioaura
permiferunt, parati imperata facere. Didatis pacis conditionibus, datum eft ad deliberan-
dum fpacium in pofterum ufque diem. Sequent! die deditio fada eft : promiferuntque fö
imperata faduros, falva vita Sc fortunis. Pedes captivus oppido exceflît : fimiliter Se équi-
tés captivorum habitu fub rudibus more militari* Equitum magifter Bruno Schurrerius cum
paucis aliis nobilium retentus eft, ad permutationem quatuor illuftrium equitum, (inter quos
erat Fredericus Sombrevus) qui per id temporis à clade Batava Arenaci adhuc capti cuftodie-
bantur. Accepta inde in oppidum prasfidia funt ,&commeatus, cujus (utdixi) inopia tam
brevi obfidione crevit. Inauguratur fimul Cêfaris Caroli nomine Florentius Comes, in ca- p* .
ftrorum confpedu ; ubi per aliquot dies, dum quaffata murorum, unà cum aggeribus difcuf- cL
fis, & obrutis foffis reficerentur,funt morati. Hujus ftatim à principio obfidionis, Ultrajedi _ms Harden
primùm tumultus, inde furor quidam coortus omnia mifcere cœpit. Rebus defperatis ex ur- wicœdomi-
be dilabebantur furtim alii poft alios, belli concitati principes : praecipue inopia aeris, exhau- nus inaugüy
ftóque aerario, cum adverterent, ob ftipendium militi perfolvendum fe petendos extrahen- raturCaf,_¥dofque, Horum fuga cognita (quia nufquàm comparebant) multo impotentius tota urbe vo g*...

ciferatum eft : palam direptionem minari ,ni alicunde contrada pecunia ,ftipendum perfol- _{norUm tu}_
vefetur. His clamoribus militum,praefedus urbis motus, veritus haud dubiè apertam rabiem _muUtitm
fequuturam, in nemine quicquam fpei, praeterquam in Canonicorum collegiis habebat. Ho- nditmtdej
fum principes crepufculo diei in aedes AntoniiVenrodii Canonici ad D. Virginem (fuerat is faratfi*
quaeftor toto bello à Duceledus) filenCio cogit. Ibioftendit in quanto difcrimine urbis res
fitae effent i fed nullorum hominum magis, quàm qui religionis nomine atque titulo cenfe*
_f entur. Laborari pecuniae inopia; terribiles indies militum clamores & fremitus ingravefce-
_re)ftipendiumexpofcentium:laborari annonae caritate : crelcere commeatus inopiam_è ut
praeter direptionem plane ipfis nihil immineret : quod penes religionem opes folam recondi-
te crederentur. Ad ea alii t iniquum effe, totius belli onus in fe transferri. Nudatos fe non
folum pecunia, cujus ingentem vim ^va cœpti civilis tumultus initio contribuiffent, verum-
etiam proventus ac redditus fuos in hoftium terra & civitatibus retineri: fundos alios alibi
pignori oppofitos. Multos jam effe annos, qubd deufuris nihil percepifsent. Collationem
igitur banc diutino bello exhauftis gravemefls, imb fe non f.ifficere. îjjon magni (inquit prae-

fedus) refert unde conferatur, ex publicone an ex privato modo conficiatur foîum. Quant»,
autem fit militum quod extrahantur in omnia flagitia, dilfoluta licentia, ipfi videtis : qu®
parvo momento redada pecunia compefci potent. Vobis hucufque pepercerunt, diutius
profedö non parfuri, fi longiori cundatione efferentur. Notae opinor funt illç ( ut audio)
rabie ac furoris plenas voces, licet vanse, efferatorum fpirituum tarnen indices : brevi futu-
rum, ut quatuor urbis regionibus, in ftipendium folvatur, darum incendium, direptis veftris
prius aedibus, oriatur. Nodurnis horis audio, utinam certus, quibus autoribus, profugorum
civium fores effringi : vitreasfeneftrasquorundam è nobilitate excuti : vim omnibus îocis
fieri : haud futuram,fi indicio autoresdeprehenderentur. Quod fi veftro nullo periculo mo-
vemini,vel patriae caritati confervationem publicse falutis, vel religionis nomini hanc pieta-
tis partem praeftare debetis. Sunt vobis tot tamqueociofa figna , vafa , aurea argenteaque in
delubris veftris divorum : quorum fi aliquam partem in bellum nunc, cum maximè opus fit »
contuleritis, nullo id veftro incomrbodo fiet, & rempub. confervabitis. Quod fi veremim\\
ut cam rem pofteritas accipiet, primum nihil eft qubd ipfi indignentur queranturvé, a vobis
ea alienari,quae veftra cura funt parta. Veftro ipfi, fi placebit exemplo, aut nova donaria,no-
va ornamenta in templa inférant : aut fis contend fint quae à vobis per manumfuntaccepturii,
Scio quid hie mihi refpondebitis : facrorum penetralium cuftodes, ea omnia initio belli, ne
praedae effent, in abditis fpecubus lepofuiffe. Ea autem , nearrepti,& fuppliciisfortèada-
di, proderent, in pacata Hollandiae profugilfe. Sxio haec veftro confilio ;& artibus fadita-
ta : fed habetis vaforum magnum numerum, quibus in liturgiis cœnae quotidie utimini : inde
aliquam partem ad quatuor aureorum milia in medium conferte. Quod nifi intra biduum,
imperatumfeceritis,experiar fiquidopis in milite,adextundendam pecuniam, fitum erit*
Hunc in veftra bona poffelfum publicè quicquid efculentorum ibi invenerint, abfumpturos
Vafafacra mittam, quoad imperatam fummam, è publico privatöve contuleritis. Terrid collegiorum
conflmur primores privato periculo, id quod certum erat, caiicum inauratorum magnum nUmerum ,
apud Vitra- argentea item candelabra, & alia figna, ut imperatum erat,extemplocontulerunt,ut inde pe-
jeSinos in cunia fignata percuteretur.înbafilica S.Mattini,fupra aram fummam inter arcuatas pilas pau-
Ppendium, j_Q j_nf_rac}_lori _teftudinem, crucis, cum figno argenteo Servatoris, fimulacrum, quinquaginta
(ut putabaturj plus pondo, fublime ftabat ; monumentum, nefcio cujus, vetus quidem : led fi»
tu & fqualore itahorrens & obdudum ,ut vixalbicantisargenti tenues fcintillae oculisintu-
entium illucefcerent. Id nodu tolli clam julfum_sne (quia vetuftate vifendummiraculum yul-
go habebatur)luce fubîatum, fuggillationem populärem excitaret. Mane ftatim defidera-
tum, totam urbem ad fpedaculum rei, tanquàm novae, excivit. Ibi variae ominationes audi-
ri, ut in luperftitiofo vulgo folet. Hi clamare, in exitu nunc bellum elfe, poftquàm fana did-
pi ccepta efsent. Alii praefentem iram numinis haud dubiè Gelrum, ob impietatem, habita-
rum. Caeterum ut populi apertè frementis error,& vanae ominationes tacitè reprehenderen-
tur , fequenti node à Iqualore & fitu repurgatum , totum novum & candoreconljpicuum in
locum fuum reftituerunt, S parfum inde in vulgusfuit, ad candefaciendum, non ad liquan-
dum detradum fuifse. Manavit hinc extemplo per finitimos populos, ad confirmationem
Fabula de _vanj f_imul_acrorum coitus, fabula, (ut eft humanum ingenium ad idolomaniam pronumjmone*
tmsarpm-\' tarii utranquemanum, fignum liqnanduminfocumimmitteretentantis , nonfolum ambu-
_tS0i ^h ftam, fed quafi detruncatam unà cum prehenfa mole decidifse * quare idos numinis ira in lo-
cum reportafse. Et ut fabulae fua conftaret fides, editi funt ftatim in Hollandia de prodigio
fabulofo libelli Germanorum lingua, & fparfi. Urbs quamvis ad ultimam inopiam adduda,
in obfidionis cert® expedatione erat, adeo ut Gelrai fadionis principes aut fugam capefse-
rent₃fpe tuendi civitatemabjeda,aut fugam meditarentur : incredibile didu tamen eftjquàm
diutino bello praefidia impofita, & urbano luxu marcefcentia elanguerunt. Omnia indiligen-
^/ tius facere : ftationes nodurnas circa portas negligenter habere ; vigilias in muris : portarum
cuftodias parum accurate, minufque multo intenté ,quàm antea, obire. Quam rem civis qui
ab epifcopo erat advertens,confilium de recipiendo per proditionem,in urbem,expullo prin-
cipe, occultum agitare per hos dies cœpit. Acuitadeammaturandam paucosillos conjura»
\'Jmsrsfoy- ^tQs metus direptionis : & expedabatur conftituta hora cum parte equitatus ex ^renacoMa-
thrum equi- thias Ketellus : qui furentes defperatione in urbe ad earn rem adjuturus vulgo ferebatut, Hu-
tumfacinus jus itinere Ultrajedum, pridie per exploratores Amorforti® cognito, undecim équités poft
ftrœdmw. occafum folis è civitate profedi, ad nodis horam dcciuaam in Biltam, quingentos circiter ab

üt^e pàfïu\'s, pèrvetieïunt.\' ac fiJétitio pröximütn ei loco Virgînnm cœnobium in\'greflï, ho- ^ - ,
ftiumadventumin infidiis ibi öperiuntur. Ligulis equörum Unguis ad hinnitum prohiben-
dum conftridis, ipfi armati circa portui» ingrelïum, ad omnem auram inïeriti ftet\'erùnt * Et narums
noxillunis facile armorum fulgorem, ne proderentur,eonfpedui adémit. Paulo poft nuncius Vmcmïî
ad urbem cum Uteris, equitum appropinquantium indicibus, pr»miffus,in hoftium infidias in- Ord. S, Bèi
eautusillapfus,excipitur* ExhocubiconfefIionemfpacii,quodadhuc aberant Gelri equi- ^f^ei?
tes, tum autem quàm multi effent, exprefferunt : eo ibi retento, quia hinnitum adventantium woefit^
jam accipiebatequorum, illico equos fuosdefultoria levitate conlcendunt ,expedantes dum
è fabulof» vi»anguftia,inlapideam evadentiumequorum ungularum pulfum ftrepitumqire
acciperentö Quo accepto, tubicine fubito tuba canerejuffo, infefti in hoftes invehuntur.Gel-
ri improvifo illorum impetu pavidi, ne tentato quidem pr»lio in renebris, ignari quantus ho^
jftium numerus effet, abjedis haftis illico fe dedidêre : duplo fermé Amorfortiis plures. Indè
node fera retradi, averfo itinere Amorfortiam abducuntur. Tresfratres Ultràjedi in fubur-
bio feptentrionali (Werdam Ultrajedini vöcant) ab Albana porta averfo j Lubberti cujuf-
dam F* erant. Hi occultum confilium recipiendi epifcopi, per earn portam,in urbem ftruxe- Conjitfurft
re : affumptis in focietatem confilii civium paucisqui baud procul ab ea porta habitabant. derecipimda
Inter hos erat Bruno Foeck. Ex his profedi aliquot Amorfortiam avüs itineribus, rem pri-
mum exulibus, inde epifcopo communicant* Docent quam facile fadu id effet futurum in fy, ß_aVam \'
tanta fecuritate vigilum ; praecipuè pr»fidiorum j qu» illi port» impofita eranti ConftitUi-\' ,-₀, trium
tur ibi dies ; dicitur locus, in quem cum armatis Cal.Iulii mane paulo poft exortum folis con- fratrnm»
Venireu Datur teffera, fignum noise ad D« Iacobum circîter fextam horam auditum : Sc mu-
lier dextro brachio corbem geftans : cujus hortatu ad urbem accederet.Port» illias cuftodem Porté ïnfiti
omnium confiliorum participem ad id adjutorem futurü*C»tera fibi cur» fore,nulla pecuniä, lance cußo?*
nullü premium pro beneficio récupérât» urbis repofcentibus. Sed conjurationem hanc clàm Bommdim
babendam, ne cujufquam fermone vel leviter ab arbitno qualicunque excepto, proditio de ^\'V^,non,
tegeretur. Interea fe quibus opus effet adverfus exclufionem, paraturos. Gonjuratis jam du- ^mpo\'pe}
dum proprior familiaritas, ac penè domeftica>cumpr»fedo Sc prsefidio port» ,öbvicinita- ramfcnlh
tis jus, intercefserat. Quare crebrö compotare, & ad formam aifpofitionemque interiorem Huterus l\'ê.
munitionis, qua parte parum munita porta efset explorandam, convenire confueverant. Eo-
queconfuetudinisaddudares erat, ut f»pe in fuptriori ejus cüftodia totas nodes potando
continuarent. Qu» resefFecit ,ut pr»fedo Sc pr»fidioin nulla proditionis fufpicione ef-
fent. lam tum per eos dies multo quàm antea, ad obfervanda opportuna, fimul amoliendam
fraudis opinionem, crebrius convenire : in multum vini procedere ftudio cœperunt, Tem-
pus agend» rei ubi jam advenit, epifcopus pridie Cal Jul; fub odavam vefpertinam portas
daudi\'Amorfortiae repentè, Sc peditem equitemque in armis efsejtibet, Pedites autem in ci-
vitate prsefidio à Burgundis paulo ante oduagînta, équités ducenti quadraginta quatuor ,re-
lidifuerant. Cumhisconjunxeruntfeècivibus voluntarii omnes ad quadringentos. His
mandat expeditionem paulo antè edodis, ne quis inter eundum Ultrajedum, via divertere-
tur,aut ordineexcederet. Equitibus ante peditumaciem difcürrere perviam, & perluftrare
oculisomnia prascepît, ne fpedatoribus agreftibus accedentis agminis, confilium detegere-
tur : obvios interciperent : praegrefsos, fi quos viderent à via retrados * penes fe ne falleretj-
tur, continerent, Dedit inde illis pr»d» ac direptioni hoftes fuos : ipfofque opprefsos,vivos yi_tra\\_e£;_n •
fibi cuftodiri in publica cuftodia ac tradi imperat. Inde poft occafum lol is èxivitate movere _ury ^_0m\'₀„
pedites equitefque ad fexceatos : atque trium horarum viam emenfi, jam multa node Lau- do ah epijco-
W enrechtam filentio ingrefll, in pomariis proximis & domibus fe occuluerunt« Quibus poft po capta fu 1
hor» unius atque alterius fpacium node concubia fupervenit è Wica peditum unum fignum, Idem
ac tardiusaliquanto capta jam urbe cum quadringentis ex oftio Lecc», Gulielmus Turcus» ^aP^udHen-
Duces erant & antefignani, exules: quorum opera in hac efcpeditione, vindid» pariter ac ^ric"_}^{m Bo}™*>
pg»d», tum autem & glorias parandç cupiditate enituit. Mane portis confueta hora aper- ^ 5.*
tis,exploratum Albana è more emittuntur, antuta omnia ab hoftium infidiis circa eam urbis 54. ^Jpartem efsent, (eft eaenim Amorforti» ac Vic» adverfa, ut Gelri») refve nov» quid ea no- \'
de agreftesaccepifsent. Et nebula cafu coorta in coelo, denfam pluviam diei induxerat,
qu» prolpedum inagrosadimebat. MichaelPiftorius,& Henricusfufor »ramentarius(quia \'ntr
proximè eam portam habitabant) tum fortè unà cum ejus port» pr»fidio emifli, cum in col-
le edition mol» paulo aqtè uft», ppnè Albas virgines ftantes, omnia oculis circumluftrarent,

vident partem hoftilium copiarum per denfum imbrem paulatim increbrefcentem, per palu-
Ç». Turcus _ci_rcumduci : (Turcus fegnius, quàm juflus erat, cum fuis accedebat) fed rati populabun-
JuarnDomi- dos praedatum ea loca hoftes advenifle, agreftium raptim colledorum multitudinis virurte,
namloßmm facile eos repellendos affirmabant : cum interim parte alia infidiae & fignum & tefferam ex-
ivmims <fe pedarent, 8c jam ad patefadam portam filentio ducerent ₍paulatim. Earn tum ex compofito,
Nienrode, ablcjue praefidio & praefedo arbitris,quos cafus ea node multo mero obruerat, cuftoscon-
juratus aperuit : nam interiori,quae introrfum dilcludebatur, à fàte\'lite feminudo aperta, &
ob crapulam nodurnam nondum edormitam fatis, furfum in ledum rurfum abrepto, ille pro-
ditionem , conjuratisleptus , tutb exequitur. Inde fluminis fores difcludit. Stabant interea,
ut convenerat, proditores in porta tedis armis ac fecuribus, quibus haud dubiè ad miffiles tra-
bes interioris portae refringendas, mox opus foret,inftrudi : cum figno ad D.lacobi accepto,
portae Lauwenrechtae infidiae appropinquarent. Qua fuburbium ingreffis, mulier dextra
corbem geftans occurrit. Haec quafi exagitata, procedite, darum inclamat, ac maturate : vi-
giles è ftationibus abiverunt. Hac voce confirmatiepifcopii,filentio urbeminvadunt. Frio-
ribus ingrellis, tumultus ac clamor à fadione, quae circa earn portam habitabat,excitatus,qua-
lis captis civitatibus effe folet,effecit,utqui pofteriorisagminis tergum claudebant, metu ne
excluderentur,fcaphis ad id praeparatis, accepti in urbem inveherentur. Conjundis ibi pede-
ftribuscopiis (Turcusadhuc aberat) collegerat fe undiquefadio & Gelrum praefidium: nam
clamor captaeurbisbrevimomentototamcivitatem pervaferat. OccUrrituf hoftium velira-
ribusabUltrajedino, circaingreffumforiboarii:fed perleri momeoto retro per Ollarem
viam in ponten D.lacobi vertuntur. Epifcopii gravioris armaturae,frontem fuorumadfugam
. inclinatam confpicati, reftituta raptim acie,redintegrant praelium,ac Gelro pullb,forum boa-
rium occupant. Praefedus portae circa principium tumultus fomnö excitatus, fed pedite jam
ri undiqj in urbem infufo,appropinquantibus portae equitibus, adeoq, aliquot jam invedis, tre-
^vJ_um pidè trabes mifliles,alias poft alias,ad illos excludendos, dejicit. Stabant proditores ad ejus rei
tatum per eventum fecuribus egregtè fuba&is,8c ad hoc ipfum preparatis,inftrudi: quibus admotis mo-
fortaminfu- dicè interioribus,adverlusfortuita hoftium telaforibus, ingenti vi certatum eas aggreffi, per-
lanam, id levi momento circa medium ut fuperiores partes fimul ruerent & ordine fubire polfent,exci-
eß,fflmlJt derunt.Haec porta fola omniü,cataradam,quje funibus demitteretur fubducereturqj, nullam
habebat ,led ejus loco trabes,nullis laminis ferreis praemunitas (id quod à proditoribus utiliter
antea obfervatum fuerat)quarum aliae poft alias dejiciebantur.Tranfitus lupra,ingredientibus
ad laevam,ab ea in exteriorem porta erat.Inde ne quis ad equitum peditumq; caedes inter duas
portas tranfeurreretjoppofiti funt aliquot tormentarii, qui ab imo excurfum praefidiar iorum
ex oftiolo prohibèrent- t7nus cafu imprudens profiliens,momento multis fphaerulis fimul tra-
jedus,ante ipfum limen concidit.Tum praefedus ubi vidit undique fe intra extraq; urbem ab
boftibus ciraimventum,liberam poteftatem in pacatum abeundi,fibi & praefidio padus .por-
tam dedidit. Aderat inter hanc moram cum fuis cohortibus Gulielmus Tureus.Gelrus interim
palatium,objedisfcamnis & fedihbus,adverfus equorumimpetum.à circumjedis plateis, in-
n mum ^ter^pi^re>^una excepta, fronte adverfa,qua hofti inftruda acie occurrere volebant, raptim ag-
litterisforu greditur. Erant in urbe duo figna ledi roboris peditû ; fed perpauci équités,Dum in boario*
hoc vacatur foro Epifcopii aciem inftruunt, parsequitatus maxima, vias per totam urbem infeftè circum-
*^ev veda,Gelrum è publico,qui nondum in paîatium confluxerat,arcent : obvios paffim cum tejo
<kJSoéean- _caeij_un|_:>(]_;ernu0tq_ue< Tum Gelrus hoftium plena omnia confpicatus,incive, praeterquamfuae
item apud fadionis,claufis tota urbejingentifragore,foribus, nihil opis,quam fruftra implorabant,expe-
Jàœdam fol. dandum effe : fummam rei in extremodifcrimine, & eventu unius pugnae neceflario pofitu-
ri,in tres partes ita fefe partiuntur, utquadringentos hofti per praetoriä viam,objicerent : ma-
nipulum in praealtum domus alicujus foro imminentis tedum, ad turbandam inde hoftiuma-
*,% Gerardo _c;_em immitterent : reliqui in palatio circa tormenta in ftationibus relinquerentur. Domus e-
^rat conjedum faxi inde, parietibus acfroutilpicio pinnato prazalta è ledo lapide & polito,
Interirrita- regiaeque penè forma vifenda ;unde in boarium apertus patebat profpedtis : (ÎKeifericam à
■mmta inVi- fumptuofa ftrudurae magnificentia conditores dixere) in hujus pinnas manipulus tormentari-
ii<e Domui ₀rum ce\'eriter acceptus, epifcopios ex alto haud parum ordines turbavit. Amorfortii fuos de-
f^,yr0 orfum globulis obrui,& caede fterni cernentes,aliquot exulum iç Hadriani »Palatini .Keileri-
^m\'"\'tu X*c ^C3e ^^atere oppofitae domus tedum,per pofticulü furtim immittunt. Hinctrajedounoatqj
^\'.Annd. ^^tero>^isi adverfo faftigio,reliqui ereda dextra intervallo fefe hofti dediderunt. Stabant circa

feoarium graviorîs molis,în incertum eventum , aliquanto antè ohefatâ, torments. At hxc in
confertum hoftium agmen emittenda ₃ è procurfatoribus Gelris etiùîli* cum frufträ admötum
îgnem pulvis propter pluvium ab auftro ccelum,non conciperet, retröin forum anfèrinum ad
iüos,quö è palatio jam procefserant^telorum nubc pulfi funt. Tum Amörfortii omnia fibi fe-
cunda conlpicati,ex eafortuna animis virtuti additis bifariam divifi, in Gélrum fefe direxere^
Pars dextra in pontem Piftorium verfa ad Palatium occupandum (è avertit , Rèliqui alia, ad-
verfa fronte cum ipfo robore, hoftilium copiarum eonferto agmini occurrerent. Tormentarii
ad procurrendum in viam Praetoriam immiffi,primo impetu Gelrum loco fubmotemnt Ori-
tur inde acris inter haftatos dimicatio omnia caede fcedantes. Hii pro gloria pugnantes, turpe
ac dedecorofum arbitrabantur, vidoria quae in manu erat, fibi extorqueri.Illos non folum fti-
mulus ad demendam amifiae urbis ignominiam, fed falus communis, & fadionis ultimum pe-
riculum exitiumque praefens ad pugnam etiam accendebat. Extradum in longum per ipfutn
jncrefcentem ardorem fuiffet certamen, nifi equitatus Amorfortius in Gelros inventus, eorum
aciem turbatam penè obtriviffet. Caede fuorum territi,coguntur anferino foro cedere, & fer- Gtlri Vitra*
ro viafada à tergo, in Palatinum receptü habere. Ibi reftituta acie, praelium circa geranion* )^ei*\'^{na urie}(fic enim tympanum appellant) infeftius redintegrant : fed ne tum quidem impetü Amorfor- ^cmkttU
tiorum rabie furentium fuftinuerunt. Poftquam vidit Gelrus caecos fe, fruftra obnitentes, in
fuam perniciem ruere: & clamorem à tergo ex defperatione fublatum,non polfe diutius late-
ra-uteri (undsq; enim jam,fed majori vi ad pifcarium forum,ubi carcer eft,quodMacellum ca-
ptivorö ipfi vocant,oppugnabantur) fatisabundehonorifadum rati,relidö Palatino,compo-
fito agmine portam Tolftecham perivere.Epifcopii in palatio jam capto nihil morati,tumul-
tuariè inftruda acie fugientes in veftigio fequuntur.Iamque Gelrus in pacatum evaferat:cum
pars dudorum hortatu,pudore tarn turpiter aniiflae urbis, per anguftam portulam,qua erupe-
perant, ad demendam acceptam ignominiam, intro fe iterum conjicerent,rati reliquos fequu-
turos. Aberant à porta ad conjedum faxi holies vidores,cum Gelri alii fuper alios motu ptae-
cipitesruentes,aegrè rurfum portula elaberentur.Clauferant fuorum agmen poftremum dudo
res duo_sDobbelfteinus,& Gulielmus Gentius.Hos ubi unusè duplicariis in prima haftatorurtt
acie intuitus propius,agnovit : Hifinquit fuis)illi funt qui nuper noftras cohortes,& inter eas,
fratrem meum in Batavia prater datam fidem trucidarunt : fed non impunè : nam hic caefortî
noftrorum animas iftorum fanguine exaturabo. Inde ad hoftes, Nunc efte Batavàs cladis me-
jnores,& nobis d te méritas, quas meruiftis pœnas ; fimul fufos in genua fupplices & aureorö
millia pro falute offerentes transfigunt Nechac poena faturati, in mortuosinde inhumaniter
ita fevierunt, ut multis vulneribus datis,membratim penè difcerperentur. Nudatis ibi corpo-
ribus, fpoliatifque deformi fpedaculo, & ad angularem, in declivi ponte, filicem relidis, in
palatium reducuntur. Capti ad centum pedites > qui pnncipio tumultus ab hoftium equitatu
à luisexclufî , & è publico prohibit! ₃ intra hofpitia fua fe continuerant* Multi aviis locis ira
jpfa fuga oppreffi rransfixiquefunt.Sednufquàm pluresquàm circa pomceriaponè aedem S.
Gertrudis Itaquexui. à Gelris ,111. ab Amorfortiis defiderati funt. Rumore fuperati Gelrî
fugatique per totam urbem divulgate, capita fadionis, per Albam portam* in quam urbis re-
gionem hoftilis vis nondum penetrarat, effufo in pacatum fe abripiunt» Alii è mûris humilio-
ribus deiapfi, quia ab ea parte fugientibus vidor non inftabat, Ducem petiverunt. Multi>quos
yei familiaris tenuitas inopia ultima urgebat, medio tumultu , ubi animadvertebant, fuis foro
pulfis, urbem captam effe_;ne prater exilii malum egeftate etiam & penuria rerum premeren-
tur, in monetariam officinam Petri Montani trépidé, metu amentes fe conjiciunt, onerantque Pecuniae
f_e raptim pecunia neutro latere adhuc fignata,quae è facris vafis fignilque, jam nuper in hunc ^vaf^isf^M™
ufum collatisjpercuti ceperat.Ea onufti per funes è mœnibus in apertum fefe abftulerunt.Poft *

paululum moras tribuni militum cum manipularibus paucis ad Albam portam, quas una adhuc ¹à praefidio Gelro retinebatur, profedi, eam tradi in poteftatem poftulant. Negantibus Gel-
ris deditionem feie faduros , duas machinas , ab latere alteram in aggere , alteram k
fronte circa Album pontem, portae oppofuerunt. Territi eo fpedaculo Gelri, nihil ex-
pedato portae haud dubio cafu , cujus ftrage ruinarum ipfi fimul obruerentur , falu-
tem pa^i deditionem fecerunt. Capto ad iftum modum Ultrajedo , emiffilque fine
fraude Gelris, eodem die auxiliaribus captis, juffi extemplö tota paflim urbe pacati Ul-
traiedini tefleram Epifcopi affumere : ( Fafcia ftraminea ea erat ab humero dex- J\'ft^ff\'*-
fto in axillam laevam tranfverfim utrinque porreda) nomen item Palatinum domo-vfi^o

Dîrtpttour- _rura foaram foribus infcribtgre : eae verb quae infcript® non efsent, dirîpiend® mîlîtî tî&wî
his Vitrag fa

Si quis foribus civis Gel ras fadionis infcriberet^bondve abftruderet, sum pro bote ha-
Swa.Pom. b_etKj_um, Cum jam per totam urbem fores fymbobs ae titulis notatse, exigoo moroentotena-
⁾*Cuh&c_le- P°"^s difcrimen miiiti ignoto pacat® domus ab hoftili feciflent, illico ad direptionem xdioKn
few militia fadionis paffim difcurfum eft, * Pr®fedus urbis,qui medio tumultucum uno duntaxat co-
Primoribus mire porta trépidé elapfus in pacatum aufugerat,ad Sulam in ripa amnis Vechrç ab agreßäte
intertxm■ agnitus,retro in urbem reducitur,& GulielmoTurco fervandus traeditur.Duravit direpti©
ma mandata _mm trj^_{uum cum} miferabili rerum facie : ubi plus valuit avaritia peregrinorum milituaj, Sc
erat is"zS ^rabiesvefanaexulumininimicos, impotenternimisfefeulcifcentium,quàm patri®amorànc
vin J««« pietas. Pr®d® erant non folum capita prim® feditionis & principes belli eoncitatores^a-.
g>aa toaiî torefque claufarum epifcopo portarum, fed illi etiam,qui ab initio pacis conciliandasftudiofi.
ttaobfficD* biffent: tum qui toto belli tempore adeoque à primo motu magiftratum aliquem, rernqase
alfoo fees ca pub. geffilfenfc : propterea quod inde res ab inimicis Soudenbalchian® gentis admin ifhrari vi-
göpöe\'fïabt f® elîènt.,Tum fi qui vel inviti in concilio fuilfent.Multos fua opulentia,quod principrscassfä
onmatöteii yoluntate folum non verterant exiliigratia,pr®d® expofuit : valuitque ad ultimum vis exœr-
maßtcitbec« ma tantum,quantum ir® vidoris libitum fuit : quemadmodum fieri folet in captis vi urbftwsa,
sïàKit ubi per iram & avaritiam militum arbitrium, quàm ducum imperium potentiuseft. Etprfat.
»te (taöt upt ta etiam fimultas nonnullos in rerum fuarum naufragium traxit. Edidum deinde publice eft,
fS\'So*^ne q^Llis illorum quem reciperet,celaret,ope juvaret,& indici pr®mium propofitum, Szvm
tuen/ gefan« fub h®c cœptum in dominos fortunis omnibus fpoliatos, nullo nominis religiofi profamVc
SSffltT difcrimine. Arrepti ad unum omnes„qui opprimebantur.in carcerem Catharinianum ronotkj
nemen bnü deducuntur. Principes religionis per id tempus, pr®ter facrificorum vulgus j capti hi ferœè
gen°folr. Ejc ^{erant :} GerardusSukerrodius Decanus ad Servatorem, Sc Georgius Solmius ad Q. Petra®
memariis Decanus,loannes Realis Canon, ad D,Martinum,Godefridus Cunretorfius Canon, ad D„ Io-
Lappii. annem & illuftris jurifconfultuSjAntonius Venrodius Canon.ad D.Virginem, Martinas Lea-
Militum wenbergius Canon.ad D.MsrtinüJacobusCrollius Canon.ad D.Virg Confulares ver5,Fs®-
arlitrium, dericus Vochtius Cof.eo anno,Ioannes Hucbtenbrochus, ArnoldusWulvenus,GodefridiJsRe-«
Ducum im- gj_us p_ra?tor urbis,Gerardus Semmius: & extra hos multi alii, Equeftris ordinis hi fermè,Gjf-
IhsMw bertusUinbCC %0/ loannes ban Wljth Loripes vulgb didus.Civium & fenatorurn prarae-
potentius. ^rea in gens multitudo, pr®lertim quos conftabat à prima fecefiione partes Soudenbakhianas,
Canonici animîs quamvis poftea mutatos, infeftè oppugnafie- ./Emylius Niveldius primarius Decants
VltrajeBini cumbiduumconquifitusnufquam inveniretur,edidopublicèpromulgato cautu. capitis pee-
capti. na & bonorum publicatione fuit, ne quis eum hofpitio tedóve juvarct,néve quem è fadio«e
\' " in operto haberet, indici pr®mium auri vis propofita. Hunc non tantum in tam ancipitï per-
turbât® civitatis terrore nemo indicavit,fed habitu bajuli Iqualido lordidatus ne nofceretsr,
cum per biduum pavoreconfternatus per fepes & macerias hortorum furfum deorfum ober-
ralfet, ab inimici fui Godefridi Vordii (hujusenim maximè dudu urbs capta erat) exulis tixo-
re reIigiofa,pro eo apud maritum deprecata,fervatus fuit. ïn hujus aedibus ubi aliquandiu,do-
dius\'àperi- "^nec ^^{uror recens} elanguilfetjoccultuslatuifïetjveftis vari® habitu, & capite obnupto, ne facie
tuloßrvam nuda proderetur,confcenfoequo cum Montfortiorum principe urbem egrelfus,Montfortiam
à domictia in pacatum, periculum evafit. Libuit hujus fingularis pietatis memorabile exemplum hoe !o-
Eliqttbetha _Co commemorare, propter quofdam, qui religionis titulo, ab aura & favore populari vulgè
van Tie! _commendati, con tempt is ceteris mortalibus, foli pietatis ambitiolo cognomento nobilitarl
Uauxore ^v0^^{unt : cum} diverfum hic fpecimen,ubi res ipfa pietatem poftulabat,in profcriptos Sc
Godefredi captivosederent. Confugerant pavidè ad primum ftatim fignum, quo ad arma conclamaba-
Voordii. tur,in Francifcanorum c®nobium tanquam afylum Canonicorum quidam, rati illorum fandi-
Taxâtfra- monia fe 8c pietate tutos ibilatituros : fimul depofita ingenti pecuni® vi : ut fi fortè inde à
tres Minores conquifitoribus eruti,& in cuftodiam abdudi, dei alicujus beneficio, rebus aliis omnibus Ipo-
Hortenßus ijgj.^ p₀ft_€a reftituerentur,fuifset, quo aliquam inopi® egeftatifque partem utcunque pepa-
rèJZi Epï- Irrumpentibus paulo pbft five cafu aüquo, five accitis (nihil comperti habeojconqui-

fcopo ejuam fitor ibus,non modo eos indicatos extrahi in carcerem palfi funt, fed parte etiam pecuni® tra-
rebeUilmCa- dita ab eo,cujus crédita fidei fuerat,aurum cam principe dividuum fecere. Et anteügnani fa-
nonicis ma- âiionis è plebe in tutü evafèrant. Duo extremi loci homines,& obleuri aliàs,fed quos tempo-
luerint Ad- _ra fecefïtonü civilium Sc belli,inter populäres fatis nobilitarant, quorum alteri Gisberto Ot-
^m\' \'^ero nomen₅aIter Henricus Porcarius à ftudii genere cognomento appellatus fuir, dia conqui-

ftti Tant. ïndîcîo tandem, raultae irrogand« metu, ab amîcis proditi, CUm è fimo bubulo , di-
verfislocis, & paluftri glebula,quibus in bis regionibus paflim lignorum inopiapro ignis alk
mentis incola: utuntur, extradi à fatellitibus ducerentur, exulum ferociffimotum circumfufi
globo, fruftra militum opem ad arcendam vim fupplicitcr implorantes, & per principis ge-
raum ut fifterentur, obteftantës, alter in foro Anlèrino, alter circa curiam, multis vulneribus
acceptis interfedi funt. Tota Hollandia per eofdem dies frumentum in urbem convedum,&
aliarum rèrum commeatus : quia fame & annonae caritate non minus, quàm fi ab hofte diuti-
na obfidione circumfeffa ad deditionem per inopiam fiibada fuiflet, laborabatumQuarto in-
de Non. ïul. epifcopus in urbem per eam portam qua capta fuerat, Albam quae Gelrorum di-
cebatur,& Tolftecham qua exclufus fuerat,ut fatales & calamitofas deteftatus, venit : ac fup-
plicationes in unum diem ob recuperatam civitatem, decrevit. Eodem die Gelrus captae ur- y^Knd!WÎ*
bis nuncio perculfus, fimul quia Burmindi ab Hardervica caftra movere ferebantur, Rbenos gJ/,
deferit. Odavo indë ld. populus Ultrajedinus in forum Boarium advocatus, in epifcopi fi- yitZleHi-
demjurarunt ,quod in reliquum illi fine rebellione ad officia exequenda fideles fe praeftarent. „_w Popuhts
Sublato in univèrfum comitiorum habendorum jure, ab injuriis & conviciis deinceps abfifte- epifcopoju-
retur, praecipuè in eos qui ante bellum in partibus fuilfent : quive in pofterum rempub. gere- rat.
rent. Nullae inimicitiae exercerentur, memoria injuriarum exoleta» contra qui facere depre- J^fliul^\'
henderetur, noxam lueret : eoque opem quifque fuam praefedis pro fe ferret» Nov us à popu- ^
lo exigendi jusjurandum, & infolens mos : cum ad eum ufque diem CaUFeb. comitiisjus exi- j»/ii 172&;
gendijurisjurandi à CofT. praetori urbis in principis curia fubdivo ad abacum fuiflet* Capta Opmerutin
Hardervica, Burgundionesxvi.Cal.Augufti, promotis caftris trinis Tylam obfidione cinxe- opereChro*
runt,fed minus arda quàm Hardervicam, propter praeterluentem Waalim, in cujus ripa pofi- nograpbicd.
ta eft. Eam opportunitatem Dux haudquaquam negligendam ratus, maximè dum hoftesjma^\\^4S,¹⁴chinis nondum praepàratis, circa caftrorum locationem occuparentur, odingentos expertfe jT "uj^r
âudaciae pedites, tedis navibus fecundo amne,node quantomaxime filentio potuit, inoppi- Maxf-mU-
dum portavit. Fadum idFlofentii confilio vulgb per omnia caftra ita calumniati funt,ut op- anus Burijit
pidumarmisegregièmunitum obfidione, propter appetentem hyemcm folvere cogerentur : Cames,quoi
quia fanguine Gelro jundus, cum ad pacem faciendam, capto Ultrajedo inclinatror videre-^inter ufcri-
tur,apud fuos gratiam amifit, & omnium odia in fe vertit : paflim hoc militari convicîo jada-
tum in fe célebrariaudiens, Tylam à Tylanis circumfederi, Auxit illi infuper invidiam in ca- j*!\'
ftris infolens vox î aliis ducibns & militibus omnibus concordi clamore oppugnationis co- fj-yla ^yJfi.
piam poftulantibus neganti, atque identidem porredis manicis refpondenti. In hac pacem, deri,dixerat_tin illa bellum porto. Dum ad Tylam bellum haeret, epifcopus Ultrajedi per Wolfgangum toquod F/o-
Abftemium aliquot captivos è cuftodia produci juflît. Abftemio cum equitatu luce in forum ^Ytnt,MBoarjum profedo, concurfus tota urbe populi adferale fpedaculumfadus eft : imperatum- ?^ate"^xer"-
quelidoribus,producere Godefridum bic Conittcfc pratorem ,Gisbertum\\janöec e- ^"^Zr
queftrem,Cornelium ^acïl/Iacobum MJttî/Nicolaumloannis F. PauliN, Hos produdosfafegJui \'
indidacaufa percufîït,ut quorum confilio ac fententia defcitum maximè ab epifcopo, & om- infid\'œ nota*
nium primü turbata ac vaftata feditionibus refpub.fuiflet.Corpora in publico infepulta ufque m
ad vefperam relidafunt : nec fepeliendi ea propinquis fada poteftas prius eft, quàm auro ad Supplicium
fepulturam à praefe&o rerum capitaliû,capita redempta effen t. In de x 11 .Cal. Aug. Abftemius ^f-jT* ^
cû eedem equitatu in forü reverfus, producere e cuftodia lidoribus imperavit, loannemban ^v/bw "m-
g^ijchWilhelmiF.Loripedemequeftrem,Corneliu bä iBffttÉn Gerardu jfoept/Iodo _rünommatx
calôaît <Èpcft/Petrû Roberti phrygionem,Gerardûfcan ÏÎÎOpen/ Gulielmü ïimîf/ Petrum regijirocivi-
Coppiü : & cû his nonnullos ,primi inter fuos nominiscanonicos,quosillisadmifîosexcom tatisrepra_mpofito ad perturbandos metu apparebat : cum paulo quàm producerentur miffus ab epifcopo fentamm.
quidam adeffet,clarumque inclamaret, Non morientur hodie, qui è religione funt,retrudan-.
turin carcerem. Foricaeratin fumma teftudine carceris Cathariniani,aalaevam afcendenti-
businparieteauftroobverfo. Hujus cloaca ac fiftula lateritia muro extrorfum ita adhsere-
, ut ad quindecim pedes,ejus ima pars à terra, qub excrementadeferebantur,herbida di-
flatet adhuc deorfum. Sub qua tuguriolum ex ftramentis fadum ac tedum, imae bafi portae
adiundum erat, in quo apricatores adverfus intemperatum folis ardorem aeftivis temporibus
latitare, ac moloffi telarum euftodes pervigilare folebant. Inter eos qui in fumma cuftodia
ad caedem deftinati erant, parabanturque ut ad fupplicium producerentur,Petrus Coppius e- Pttrut Cfi
rat - qui dolore ventris fimulato, verecundè vincula folvi, & poteftatem alvum exonerandi piwfipfà-\'
orat. Haud negatum id quidem homini eft. Admoto inde ille placidé oftiolo foricx, dum^ci(im

lidores ligandis alii haud fine ftrepitu & clamoribus occupant,ftrinxit fe per orificium angu*
itü fiftulae,ceciditque extra urbis muros in faftigium ftraminei tugurii,quod erat fiftulae fubje-
dum. Ac priufquam defideraretur, per objedam foffam tum vadofam paflim, per plana St
abrupta, qua potuic celeritate abreptus,in proximis fegetibus, quae tum fermé maturae erant,
reliquum diei delimit.Conquifituseodem die à perfecutoribus,ad id emiffis,depraehenfus nô
eft.Sequenti node in pacatum evafit.In porta interim Cathariniana lidores hominis mora of-
fen fi, cum Coppius neq; vocatus,neq; quaefitus ibi,qub vinculis exemptus öimifsusfuerat, co»
pareret,fraudem illico perfenlèrunt. Dealiis inde fupplicium fumptum eft. Inde poftridie e-
pifcopus cum omni equitatu Doreftatum rediit, fecum è cuftodia vindosabducens Georgia
Solmium decanü ad D.Petrum,Antonium Verodiü Canon.ad D. Virg.Godefridü Cunretor-
fium Canon.ad D.Ioannem. Ioan.Huchtenbrochum,equeftrem& proconf. Horum amici,&
quorundam aliorum nobilium,qui Ultrajedi in carcere erant,abfentes Mechliniae fumma ope
apud Comitem Hochftratanum connitebantur,ut quandofatis caedibus faevitü eiset, reliquo-
rum animadverfio Sc fupplicium in fuum adventu differretur,per literas epifcopo imperaret:
ne mora ad impediendum calidum inceptum, fera foret. Et epifcopum non fefellit fuum au-
gurium, id ita eventurum : quare priufquam citus eques,cum literis à Mechlinia veniret» ap-
properandam rem duxit, ne impediri pofset : ut cum ada efset, ferum ad earn impediendam
_r .. foret. Antonium Venrodium,quod quaeftor fub Gelro fuifset : Sc Godefridum Cunretorfiü,
cimmur^& ^ fofcepti jure confultus, aliquid contra epifcopum refpondifset, culeisinfutos in
fiwCanonici ^K heno node propearcem fuamBatavodurorum fubmerfit.Tanta fuit in quibuidam vindican-
culeis infuti di,& fanguinis hauriendi fitis (de iis loquor, qui epifcopo autores ad orfum Sc plaufùm hujus
merguntur, miferabilis tragœdiae erant) ut, nifi citato equo veredarius à praefedo reg ni Burgundici,exa-
do de his fupplicio,cum literis,quibus ulterius grafsari prohibebatur, adfuiffet,ad unü omnes,
qui xx. Sc plus in carcere claufi cuftodiebantur, ultimo humanorum lupplicio, mox in ipfo
■AhHemii vaftandi ardore, affedi effent. Suafor credebatur ad eam rem Abftcmius, homo afper,duru^
ingenium que, & ad tyrannidem ufque immaniter crudelis, quam vel ipfo afpedu plufquàm Titanico
tyrannicum. prae fe ferebat. Aliis, Schemenburgus quidam, ipfi epifcopo à conulio intitno. Fueruntqui
caufam in exulum principes transferrent, ob inimicitias, quae propter fadionem domefticam,
his cum illis mukös annos ante primum motum intercefferant. Et cxdibus quidem hiefadus
eft finis, led non fine magno animi dolore : qubd jus faeviendi ad fatietatem , in inimicos, ad*
emptum effet ab Hochftratano. Exitumhunc belli qui fanaticae fadionis hominibus paulo
antè familiariter vaticinabatur, is mentis inops habitus, ftatim clandeftinae conjurationis reus
fieriineipiebat, & prineipis caufaefaverenolensvolenscogebatur. Sifpeculis ,fivigiliis&
ftationibus nodurnis, fi intentiffimis portarum cuftodiis proditionem inteftinam ,hoftilque
Vhra\')t8i- infidias mille oppofuiffes, quarum paifim exempla in hiftoriis extant, Argum occulatum , aut
riorum in e- pervigilem draconem citiusfalfurus videbaris.quam Ultrajedinorum exeubias. Conviciis fi-
pifcopum di- mul & *cavillis in epifcopü ludentes,foras Heidelbergam illi brevi faceffendumeffe aiebanf.
Eferia ; quo- _{non en}j_m amplius floralia celebrari. Alius omnem illi panem fe praebiturum, quem in urbe
hodieSona ^a^^lumerer\' dicacior quam honeftum erat, jurate fe pro opimo & fuavi velle abfque£a«
pars fuper eft ßidio eligurire, quantum exerementi, in urbem illereverfus, dejîceret. Tanta fuerat homi-
inpafquillis ^num ^ temporis in armis 8c virtute ad tuendam urbem adverfus epifcopum confidentia. Sed
ijliiM a tat ps : ille abliguritor, capta jam civitate deprehenfus, cum ad prineipem qui ejus hominis videndi
& hoc La- cupidus erat, dudus effet, interrogatus num ipfe is effet, qui humanum ftercus pro lautitiis
tinum ehre■ epularum appofitum comedere didieiffet, tremore membrorum ita corripi coepit ,ut vix hif-
^VlVs \' ^cere potuerit, Sc propè exanimatus conciderit. Tandem pavidus in genu ad pedes epifcopi
baC JMa- P°ûratus, id inficiari, lacrymando obteftari, ne capitale fibi verbum ab inimicis in le ,\'confi-
go &fVper dum verteretur : eafdem preces identidem ita advolutus genibus repetere. At repentina ho-
fCrlptlo > ftium procella oppreffi, cum defedionis poenam luerent, Sc admiffarn noxam fanguine expia-
^lC V«t el rent, clari eiulatus toto paffim foroaudiri : tum demum fe infanire coepiffe.cum hortatu quo-
comir.ù\' rundam,quifoeliciterdilapfieffent, principifuoportasclaafiflent: & adverfuseum Gelri
num i ç 27" «xüio ad juti arma fumpfiffent. E carcere poftea alii dimiflï, juftè hune miferabilem pl au lu m
gegnorum ^le fortitos fatebantur, qui orfum fabuls à fecefEonibus civilibus » tara ingrati erga principes
Vtciffitudines civitatis optime de patria meritos, tajita amentia inçhoaffent.
fthut\'ioßc* "

%erum regmrumque uuiptudints ut perniciofas, it a baud diutur-
mt ,/l^el impotenti & nimis calido conflitfiant _> )>elper tyrannidem p«*»*
adminifirentur_è

Ex îongo ocio in luxum fe effufos, pacêm diutius ferre non potuifse. Et quum belli ma-
teria foris deefset, dorai fe qusefivifse : qua inventa, merito mutuis vuîneribuscecidifse. Du-
ces Burgundionurn interim Tylanorum muros tormentis tribus locis quafsaverant. Poftulari-
tibus militibus infano clamore oppugnandi copiam, cum diu extrahendo rem aliquo prœtex-
tu, Florentius negavifset, tandem improbis vociferationibus eorum vidus,\'duces fortifi inter
fe juffit. Et Scbenkianis caftris oppugnationis vices forte obvenerunt. Nulla mora extemplo
indignéferentibusgloriçfrudu ac praedàe fedefraudari,oppugnandi poteftasvt. Cal. Aug. fyîacppû*
fit : ac dato figno, ad clalfici cantum , per oppletam cratibus folsarrf _i ad ftragem ruinarum & f^edoppofitum intus vallum, plerique umbilico tenus per aquam impetum faciunnOppidani ë vi-
neis & recenti opete pari celeritate, qua hoftium tormentis dirutum erat,objedo₃in confertos àRjemf- \'
glandes immittere : afcenlum in vallum tentantes omnibus telorum generibns obruere : ma-
gnam ftragem edere. Gelri praefidia ad odingentos pedites in foro armati hoftes operieban-
tur, ad conferendum prœîium collatis fignis parati, fi oppidanis loco pulfis, oppidum captum
foret. DuxBurgundusoppidanorum rabieconterritus, ne lûilanienae objedi internecîone
casderentur, receptui cani jufîit. Multo ibi in receptu major clades, quàm circa vallum acce-
pta eft.Prseterquam enim quod Tylanorum machinis effufè refugientesobrufebantur, alii etia
fuper alios caeci ruentes, integri à fauciis trépidé fe recipientibus, in terram pet lubricum pro
voluti multo plures perierunt. Depofcentibus inde,casforum corpora lepeliendi poteftas per-
milfa eft.Florentius ad nuncium accept® cladis ferebatur fubridens dixiffe:Et meus miles Ty-
lam expugnare voluit.Per eofdem dies ad nuncium tumultuosè allatum,Gelrum equitatum a-
gros popularijAmorforti® trepidatnm eft. Equités,qui tum pauci prœfidio in civitate relidi
fuerant,citatis equis porta Campenfi hofti obviam evolant«Mille circiter paffus profedi,cum
percontando obvios nihil certi de hoftium incurfionibus accipcrent ; rati id quod re ipfà ap-
parebat,experiendi caufa,quid opisin fe effetjfi ufus expoftularet, ex compofito ad arma con-
clamatu : infidias fimul veriti,fi longius in anguftias anfradufque viarum aveherentur,in civi-
tatem revertuntur.Iam ab equis defcenderant₃& ocreati adhuc defricabant arma, cUm repen-
te iteram figno ad arma conclamatur. Eques manifeftas infidias tum animo cernens, led quas
fceliciter,mature fefe recipientes,declinaffent,in capita hoftium minas exeerationefqj detefta-
ri,qubd pofita vixdum arma jam,iterum induenda elfent : apertë tergiverfari,ac reftitare, pe-
dites hoftium equitatuiimmiftos formulantes, quorum ipfi praefidia carerent. Plebs eontrk
maonis clarnoribus omnia compkns,inftabat,ne bene gerendde rei occafio negligeretur.Se ar-
matos hoftium vim excepturos : tantum eques ex intervallo à tergo infequeretur. Et ut ani*
mis confirmations,& infidiarum fecuri, certique fierent,quantus hoftium equitatus effet : pe-
des explorator Gelrus circa portam in fegetibus comprehenfus,extradufque in medium* cum
addida & accepta fide , de equitum fuorum peditumque numéro,Jut verum diceret, ecquae
frauslatêret, rogatus effet : refpondit, non plus Ixxx* equitibus manipules duos mifctos : nee
plurés Arenaco profedos,nec infidias ulquam ad fallendum difpofitaseffe* Hac fiducia équi-
tés animati, rurliim confcendunt equos : monentqj identidem cives effufeinordinatéq* porta
ruentes,utijuxta turmas confertim fefe continerent,ne palantes hofti ad caedem opportuni fo-
rent. Paruerunt fuorum confilio,& in hoftem ad quingentosab oppido paffus, équité placide
terço h2erente,progreffi,ubi in confpedum venerunt,Gelrus paulatim ceffit : veritus ne à ter-
wo fag® exitus intercluderetur. Via erat anfraduofa ad dextram,inter Amorfortiam & Hcef- J&fo Wfifl
fa^iam, petentibus fylvam Bilerara. Ad hujus exitum Gelrus aciem inftruit, pugnae copiam e- r JT-¹^
oueftris fadurus. Gives Amorfortii pro loci opportunitate bifariam feita partiuntur,ut eqai- --
tem hoftibus ad equeftre certamen objicerent : ipfi utrinq; hinc inde eminus per fepes è tuto
tormentis ferirent,ac invaderent.Inftruit fe exadverfo A morfortius eques,paulatim fequendo
per fpacia,ut in re tumultuofa,colledus. Inde utrinque ubi tubae & cornua canere cœperunt_ainfeftè concurrêr®.Sed Amorfortii armorum pondéré & corporum vaftitate fuperiores , poft
altera concurfationem>Gelroru vim facilè fuftinuerunt: fed nihil squè eos primo impetu loco

(ubmovit₅atque civium virtus, cum ingenti clamore hinc illinc confternantiumjtormentifque
certis idibus debilitantium equos, paflim cum viris cadentes. Captus eft nullo momento fta-
tim pedes, atque aegtè fervatus. Equités ubi fe peditum auxiliis nudatos confpexere : fimul
paffim fe ab haftato cive & tormentario magnis clamoribus ad caedem peti : nee fpem ela-
bendi fupereffe, nec viribus ullaparte fe pares: equosundique glandulis corrumpi : gradus
eorum à vulneribus tardiores lentefcere, & deftitui viribus : equitife ut à furore & rabie ci*
vium undique aflilientium, fervarentur, fupplices dediderunt. Pauci equitum, & in iis Io-
annes Wiffingus Macer, equitum magifter,intertumultum elapfi, Arnimiam evalerunt. Re-
liqui aut capti, aut caefi funt. Ex Amorfortiorum equitibus unus dolore letalis vulneris acce-
pti, pofteamortuusfuit. Laetam vidoriam inteftinum mox certamen excepit: trahentibus
ad fe hujus laudem vidoriae equitibus, cives contra ejus gloriam in fe tranfmovente, de prae-
das captivorumque jure orta contentio eft. Equités, à fefufos captofque hoftes, fe fus pote-
ftati permififfe, contendere : id belli jure equiti cedere, quicquid ab eo captum lèrvatum ef-
fet. Cives contrà clamafe, fua maximè opera fufos hoftes : quos vel remotis equeftribus au-
xiliis, occidione delere potuilfent. Neque verb perinde turmalem vim, atque glandularum
latrocinia, fibi hoftem equifque formidaffe. Spedabat hoc certamen ad gravem & pernicio-
fum reipub. motum : & vis fubfequuta fuiffet, ni confulum autoritate controverfia in prae-
fentidirempta fuiffet. Demanubiisfinguliautbini aurei civibus, qui rebus bene geftis in-
terfuerant, dati funt. Ultrajedi cuftodiae circa portas pofitae funt : ne quafadionis bona ve-
biculisj per fraudem, exportarentur, accuratè prohibuerunt. Cols, captis, tribuni & fenatores
fe magiftratu abdicarunt. Et ne licentia militari, Refpub, gubernatoribus deftituta, & libi-
Quadrum dine exulum vaftaretur,Quatuor viri conftituuntur, Henricus Verborch,Henricus van Heuf-
Viri Vitra- den, Petrus Ruyfch, & Antonius Beeflandt. His mandatum ab epifcopo, uti caverent,ne
jeBintf con- q_UOd flagitium nodu lucive perpetraretur, vim prohibèrent, & ad tumultum avertendum,
JUtuuntur, controverfias, & lites, caufamque dicere volentes, ad Abftemium urbis tum praefedum, qui
judiciaexercebat,rejicerent. Ad res Ultrajeéfcinorum inter haec infpiciendas Margarita re-
gnorum prsefeda legatos Comitem Hochftratanum,praefidem Affendelphium, Iodocum Saf-
bautium, Vincentium Cornelii F. mifit : fimul ut ad ordines > quas conditiones cum Epifco-
Zegatio po inilfent, referrent. Ordinum nulla mora conventu indido, in concionem Hochftratanus
Margareta introdudus,longa orationeexpofuitbelli rationem cum Gelrofufcepti .-non tarn ob injuriam
Aufinacce _accep_{tamj aut res} p_ri_usab illo ablatas, quàm quod auxilium epifcopo contra communem ho-
w Belgii\'ad ^ftem tuliffent. Ilium ubi parum virium,adeoque nil opis in fe vidiffet, ad Iwftinendum Gelri
res Vltraje- impetum,auxilium Burgundionum imploraffe,ut in epifcopatum, unde ejedus elfet, reduce-
noi infpicié- retur. Neque vero gratis tantas impenfas in bellum à Burgundionum gente fadas : fed u-
das. tiliter ditioni Ultrajedinae ilium confuluiffe, quod ejus poffeffione Carolo Quinto tradita,
quamque tueri fuis opibus principes Ultrajedinorum non valerent,ultro celferit. Legatos fe
datos, ut haec ada ad ordines relata , ipforum quoque autoritate confirmarentur. Ad ea re-
fponfum : Magna quidem effe mérita Burgundionum, & fingularem fidem,quam eo beljo di-
tioni Ultrajedinae praeftitiffent in liberanda patria àGelri fervitute,& recipiendis amiffis op-
pidis & caftellis : fed vereri, ne fraudi ignominiaevé fibi apud pofteros elfet, quod antiquif-
fimum juxtà & florentiffimum epifcopatum fub jus profani imperii alienaffent. Iam illud in
fua manu non effe, nifi pontificis Rom. autoritas earn regni mutationem confirmaret, Produ-
dae deinde fignis impreffae tabulae Imperatorum & reguna à religione, atque libertates : quas
ab ipfis datas olim fibi afïïrmari voluerunt. Refponfum à legato : nihil elfe quod pofteritatis
Necmas reprehenfionemmetuerent,utcunquea"£ciperent,ficogitarent,fraudivertinon poffe,quod
mit,frludï necelfitasexprimeret. Quod ad Pont, R. attineret, aulae Burgundicae curaefore, neishuic
hand dan- reiintercederet. Religione earn, quam ante bellum, Imperatorum, regum,epifcoporum₃Co-
dum_t mitum, Ducum beneficio obtinuiffent immunitatem, illibatam permanfuram. Haec poft-
Privilegia quam convenerunt ,legati ut domum renunciarent, Mechliniam redierunt. Haec ubi Amor«
nonaUis f°^rti^am Ultrajedi ada fuiffe, allatum eft : fenatus acerbè tulit, haec abfque fuo confilio abE-
eonfirmata P^^C0P° fada. Saepe enim praelens antea de alienatione epifcopatus, quae à myitis paffim fe-
rebatur,& fando accepta fuerat, interrogansfamiliariter, quoties pernegaffet fœdus ullum
Aügußo. cum Burgundis fe adjunxiffe, aut de alienatione egiffe, cur obnoxius ill is effet: addere fole-
bat, poffeflionem ejus quidem ipfos affedaffe faepenumero, fed jus ad hue penes fe integrum
effe : iftud identidem affirmans, nihil ejus rei nifi arbitris Amorfortiis fefe fadurum, & qui-
dem ob

dem ob fecentia in feeorum merita & fidem. Quare praeter vedigalium & aliariKn renmj
libertates, quas haberent, alias Carolum Caef. Qj:tiam adjedurum, fi ditio fub ejus judicium
aliquando veniret. Ratus itaque fe negligi fenatus, ubi accepit tradendi padum, remotis fe
arbitris, U ltrajedi in concilio convenilïe,cenlüit extemplb quinque legatos Mechliniam mit-
tendos, ad regni Burgundici praefedam, ad petendum diem & locum conftitui, quo indido
concilio ipfi audirentur» Eb poftquam venerunt »benigniter auditi funt, & eo propenfiori-
bus animis ,qubd apud earn gentem fandum Temper & plaufibile nomen Burgundicum pro-
pter commercia & negotiationem maritimam, tum alia merita extitiffet. Maxime verb,quod
in bellofoli in fide non tantum permanfiffent, fed quod eapti Ultrajedi gloria penes earn fu-
ilfet. Caeterum ad v 11 iXal.Septemb. ipfis concilium indicitur Delphis,qub poft direptio- AmorfortU
nem Haganam judicium atquejusfupremum Hollandia: tranflatum fuerat, & opes civitatis, orumlegaH
ut in tutum opulentiae receptaculum migrarant« Eb legati fub conftitutum conventui diem adMargare*
mifti, Everardus van Lyenler oppidi paftor, Gerardus Sofius Botti Conful, Ioannes Sofias, ^{mm Au}M-
Petrus Hardefcltius, Segerus Wilda* Delphos poftquam venerum, non multo póft iis audi- ^acam^^dê^a^
endisèfenatuprinceps Affendelphius jlodocusSasbautius, Vincentius Cornelii F»publice
dati funt, Introdtadi ad hos legati, primum Carolo Caef, Q. gratulati funt, quod ejus res
dudu Florentii, & aliorum ducum profpérè ac foeliciter in Velavia adverfus Gelrum geftas
effent: deinde,quódUltrajedumcaput atque apicem epifcopatus, pulfo in fuum regnum
hofte, recepifset: & amplificare paternum regnum armis ultra pergeret. Poftrema autem
eorumgratulatiofuit, quod in ditionem nuper Tranfifelanam inauguratus, in pofseflio-
nem inferae etiam venturus efset. Gratias fub haec illi egerunt , quod non folum gra-
ta efsent , quae boe bello fideliter ab Amorfortiis ada confultaque fuifsent, verumenam
quöd honorifico decreto praefedae Margaritae in amicis appellarentur; & ipfius benefi-
cio,quae. haberent jura, leges, libertates illibatas in perpetuum obtinerent: promitteret-
que per epifcopumHenricum, & legatum fuum Albertum Colfterum, fua munificentia in-
fuper immunitates cumulate fe audurum.Quibus beneficiis ne populusAmor£brtius indignus
efset, femper dedifse operam, daturumque deinceps porrb, ne apud ingratos ea pofita vide-
tentur. Quare venire fe, ut fe fuamque civitatem in ejus fidöm permitterent. Collaudati ä
legatis Margaritae , jubentur exponere epifcoporum beneficia , quae CaroÜ Ca;faris decreto
confirmari, & quibus muneribus civitatem fuam decorari peterent« Ad ea refponfum ä lega-
tis : petere, ut quam immunitatem, quod jus de codura cervifiaria ,unde nundinatio quaeftu-
ofa & frugifera una efset, obtinerent, id Caefaris munificentia confirmaretur. Id enim am-
plum popularibus luis futurum efse. Deinde fcriptum hujufmodi ex fenatus autoritate exhi-
buerunt* Quoniam populus Amorfortius multisretro feculis ad praefentem ufque tempefta- Gdm^tia--
tem fanguini Burgundico amicus & benevolus fuifset, (id quod nulli obfeurum eft) & bene- re Amorfor
ficia praeftitit: graviter ob id terra ac mari bellis cum Gelro diverfis, res fuae a communi tan- tm inftftnf₄\'
quam hofte femper afflidaefuerunt: agri vaftati, opes dameftics magnis fuis impenfis acci-
lae: omni ope deftitutus, compulfus fuit adverfus Burgundionum hoftes civitatem fuam tue-
ri. Nuper cum tumultibus inteftinis & civili conjuratione omnia Ultrajedi arderent, unde
vaftitas regnorum orta, & direptio Hagana, quae adhuc in omnium mortalium cönfpedu eft:
in ejus focietatem perniciofam nunquam iverunt: fed ftarim ubi ea fcintillare occoepifset, a-
pud principem fuumconfilio & opealiarumcivitatuminftiterunt, ut antequam fomentutn
conciperet, incendium obrueretur. Et quanquam extra caufsam belli, ex illa officina profe«
di, plane fuerunt >ut ab eo quietis else licuifset: gratia tarnen & amicitia Burgundici nomi-
nis ad bellumanimos confociarunt, ut nulla regio, nulla civitas, ob fitus Opportunitäten! pa-
riter , & affinitatem locorum , nullus ager Burgundicae ditionis propius vaftitati & hoftiuna
populationibus expofitus fit, auäm populi Amorfortii. Sequuta fub haec perpurgatio eft cri-
minis paulo antè falso per Holland^ civitates fparfi, de fenatu & pop.Amorfortio: nifi E-
pifcopus maturatè Amorfortiam advolafset, defëdionem ad Gelros fpedafse. Cum in civi-
täte inter maximos minimofquenemo fuilset, cui ea res in mentem femel venifset. His ad
iftum quidem maximè modum expofitis oftenderunt, principes civitates in eam fententians
confenfifse: & fpem item magnam habere, eódem & populum blandimentis fe induduros
ut fe & fua omnia, quae facra ,quaeque profana civitatis efsent, fidei Caroli Q_Hollandorum
Comitis & Brabantorum Duci permitterent, fi ob fidem fingularém, & recentia & vetera
fua merita, haec ab ejus munificentia, aequa ac jufta impetrarent. Quorum primum erat _s ut

ZAmorfor- C»far ejus h«redes principes permitterent, civitatem Amorfortiam jurifdidionem Übe-
Riorum à ram fuafque leges habere : (ua item omnia jura prsediorum, urbanorum clientelaria, agraria
C<tfare Ca- illibata else. Paterentur earn gentem denique in fua priftina Übertäte & immunitate efse :
yolopoßnla- pofsefsiones, ufus, confuetudines patrias, publicas ac privatas, quas ad hunc ufque diem ufur-
pafsent, affirmarent. Iudiciorum Sc fori domeftici, & juris dicendi ratio intégra ipfis foret :
provocandiadextremumjudicempoteftasabeflet. Si per hanc mutationem rerum pop, A-
morfortio, vicifvé circà vicinis, Pontifex Rom. aliufvc princeps infeftusefset : tollerent nul-
lo liioincommodoomnem earn,componendo difceptandoque controverfiam. Aut certè,ut
earesipfisautoritatePon. Rom.ejalvéundepetendaefset,affirmaretur, Sc quidem nulla
pecuniae fuanoxa» Caefar nullam pacem ,hoc bello, cum Gelro faceret, nifi pofseffione fun-
dorum, qui ante bellum juris incolarum Amorfortiae civitatis fuifsent : Gelrus pulfus,eos do-
minis redderet. Vedigal omnino nullum penderent î nullae pads conditiones Gelro daren-
tur, nifi Amorfortiorum praedia ac fundi in illis fimul exprimerentur. Ad haec bellorum tem-
poribus cum Gelro, Caefar Amorfortiorum villas, praedia, armis tueretur, incendiis exime-
ret, à padis incendiariis vindicaret. Si Ultrajedum & reliquae civitates ditionis citerioris
fub judicium Burgundionum tranfierint,atque controverfia,aut diffidium inter eas exoriatur:
ibi Caefar ,ejufquehaeres nihil aliud, quam aequum principem par eft , aut ultrà praeftabit.
Quod fi idem populus belli calamitatibus,populationibus, incurfionibus hoftium damnum ac-
cipiat,eum armis perinde ut gentem haereditariam aliam vindicabit. Integrum item erk,iti-
dem ut aliis populis in ejus regniforo jure agere,controverfiasjudicio difceptare. Quod ad
jusfinium de paludibus circa Gojolandiam attinet : ut populus Amorfortius ,ejufque pofteri-
tas & haeredesin earum pofselfione 8c ufucapione maneant, dum judicio vidislis abjudicata
f I P on* ^ ^{anno XI ,rem} Ultrajedinam multis inteftinis fadionibus ,conjurationibus, feditioni-
tamsinCa- bus,bellisjadatam & afïlidam fuifse, liquidéconftat : undenominatim bellum, etfi haud
rolo duce magni nominis, perniciofum tamen, Ifelfteinenfe cœpit : capta caftella, & arces : & inter
Geldria fol. eas ,Tertneidenfis. Undevaftationesagrorumortae : 8c re Ultrajedina in magnum detri-
é zMkxi. mentum, impenfafque in bellum fadas, SC aes alienüm dilapfa, ordines hypothecas, oppigno-
Badafol. rationes pro ftipendio militari, tabulas ufurariasdederunt- Unas nom\'natim figno imprelsas,
dir Baden fî V.M.phiIipporum,& eas quidemtrium ordinum fadas confcriptafque nomine.Et quia
Snoyus in \' Amorfor. nunquam in hâec cerfamina afsenfit, femperque obftitit, id quod nemini non
CaroloAu- notum eft ,nec ipfi Ultrajedini ufque ad haectempora rebus ipfis inficiati funt : qui incolla-
flr.Comité tione tributaria ex recenfu âgtariorum aedificiorum, villas Amorfortiorum juris, ac bona fin-
Mollandia. gulis annuis libera reliquerunt ,& ut ante ea tempora fuerant, ftipendiaria efse noluerunt.

Quare cenfebit Caefar, neque Amorfortios, neque Amorfortiorum colonos ,aut bona, debe-
re teneri ad eos fumptus fados,nnde tabulae ufurariae traditae funt equiti mercenario, qui ad
id bellum condudus ftipendium fecerat, ea formula, qua communi ordinum nomine datae fn-
erunt. Quoniam autem ea gens nullam materiam confiliumvé ad hoc bellum praebuit,& por-
tis fuis obvia benevolentia arma ac copias Caelaris recepit : ibique jam aliquandiu per holpi-
tiaaedomosdiftribut3Ê,cumhofpitibusgrandem pecuniam pro vidu aliilque rebus debe-
rent : his prius C«far perfolveret ab eo tempore quo civitati pr&fidio impofitae , ipfius maje-
ftati & epifcopo inautoratae fuifsent. Ad haec, turmales, qui ibi relinquerentur,fua pecunia₃nullo verb civitatis fumptu, aleret : Sc quidem ab eo,quo permifsu epifcopi in ipfius ut Holl.
Com,& Brab. ducisfidemà pop. Amorfortiojuratumefset. Inconditionibus & haecafcri-
\'Jmißanum ptafuerunt. CaftellumAmifianum ,quodnuperiterumGelro ademptum fuit, quia prope
taftellumdi- Neoclefiam fitum, ac Velaviae vicinum, nimis m^gnis fumptibus ad alenda praefidia confta-
ruipetunt bit : nec Gelrus antè quiefcet ad occupandos fuae ditioni opportunos portus, quàm confuetis
Amorsforiii artibus per fraudem illud receperit. Qua ex re non tantum Amorfortia, ejufque omnis ora
maritima, fed Amftelrodamum etiam, Sc civitates circà maritimç Holland^ peninfulares»
quae Waterlandia appellantur, cùm incendiis, populationibufque rurfiis vaftari Sc exadioni-
bus incendiariis vexari, tum mare jam paoatum, nobis omnibufque Burgundici nominis mor-
talibus,interclufo annonç commercio, excurfionibus 8c praedationibus infeftum reddi polset,
Altenam Ipfatn igitur caftellum, Sc alterum item haud procul ab eo diffitum Altenam funditus dele-
funditus de- bit : ne unquam hoftibus fint alylum, eové receptum habeant. Iam vero quia per hanc ad
leripetunt Burgundos tranfitionem, civitas Amorfortia immortale odium & inimicitif^s fufceptura
vAmorsfer- fempiternas cum Gelro eft : cumquc ipfa fit cardo omnium regionum Burgundicarum, jun-
V\'* da ho-

&a hoftium agrîs, eorutnque terminos ac limites pertingens : neceffe eck in liane, \'prater alias Ammfa*
urbes, praecipuè,maximos fumptus,quotidieducendis aggeribus, effoflîonibus,fartis tedis diaregni
mœniorum confervandis, excubiïs nodurnis habendis, & interdiu euftodiis portarum intente ^B"rgundkï
agendisjfacere. Eritque ea jam deinceps cläyis ac veftibnlum regnorum Burgundies gen-^cardo"
tis. Et quia base civitas inopia srarii his tantis impenfarum oneribus ferendis haudquaquara
fufficit,ejusegeftatem Csfaris munificentia annua, & ea quidem tolerabili penfione, ope reli-
quarum civitatum Holîandicarum îevabit : eaque in hune ufum aflignabitur, ut régna intégra
conferventur. Qlim pop. Amorfortius epifeoporum benefieiis ob certa mérita hançliberta-
tem obtinuit, ne intra fecundum à civitate miliare in vicispotuscoqueretur, fed intra ejus
muros folum : ut Csfar eandem amplificando, propagandoque intra totidem miliaria in Gel-
ri ditione dvitati concédât, ubi eam bello devicerit,aut è foboie quis fub jus Burgundionum
debellatam redegerit. InarceHorftanauuperfœdèà Gelro ita ruinis deformata, ut nun- Vide Mi-
quam appareat reftauranda , quatuor facerdotia ab epilcopis Ultrajedinorum majoribus con- räum de
dita fuerunt. Et quia noftrum collegium munere ecclefis gravatum adeb tenue eft & inops, Collegia Ca--
ut ejus proventus undecunqueconflati vixfenum librarum in lingulos annos, ad prsparcum
vidum & fordidum alimentum fuppetant : illahuc transferanturhis legibus, ne in fraudem
pofsefsorum id fiat. Quoniam autem ad hoc ufque-tempus civitas Amorfortia Hollandorum
comitibus C. feuta Gallica in fingulos annos pependit, à temporibus Gulielmi Bavari Comi-
îis Hollandorum,in renovatiouem amicitis, & beneficii accepti recognitionem. Dédit enim
is Comes populo Amorfortio ob fingularia & mérita & fidem, quam bello & benevolentia
ei praeftiterant, portoriorum ac vedigalium per omnem fuam ditionem, immunitatem. Po-
ilulatitaque aequitatis lex & ratio , ut fimulac populus Amorfortius exemplo aliarum focia-
rum civitatum in Caroli Csf. fidem jurarit, itidem ut reliquae ejuscivitates, ac populi, ean-
dem libertärem obtineat : §z vedigalium im munis fit : penfionem nullam amplius in reli-
quum pendat. Hac remifsain perpetuum ,concedet pop.Amorfortiohanc infuperimmuni-
ratem, ne ipfi pro fuis capitibus, prove mercibus, portorium ullum terra marive pendant in
Burgundionum ditione ac terris ,quas nunc obtinet Csfar »autfuccefsoresobtinebunt. Po-
ftremo, ut praefes citerions ditionis priushsc padajuramento fe rata habiturum, femper af-
firmer, quàm pop. Amorfortiusobligetur in ejus fidem jurare. Ad hazc,ut Iegati Cœfàris pri-
mo quoque tempore has conditiones ab illius majeftate comprobatas affîrmatafque reddant,
(ignoque impreffas tabellas fenatui populoque Amorfortio tradant, antequam à fe jusjuran-
dum exigatur. -Adfcriptum quoque fuit ab Amorfortiis, ut quae viderentur, modo squa,ad-
dere, tollere, mutareque liceret. Exhibitis his conditionibus x11 .Cal. Septemb. Amorfort*
vocatis, ad fingula à Caefarislegatis fie refponfum cautumque eft, ut ea ita rata forent, fi he-
roins Margarits autoritate comprobarentur* Placuit idem & Amorfortiis, fi domum re-
nunciarent : atque fenatus, quid cenferet, confuleretur. Refponfum infuper legatis fuit, ubi
Comes HochftratanusUltrajedum veniret, eb fe per literas & Amorfortios convocaturos :
ùt de his rebus,ex utrorumque fententi2, pada conficerentur j facilè tum eosde omnibus, 8c
quidem amicè, confenfuros. Caeterum ex legatorum fententia conditiones in haec ferè ver-
ba cum Amorfortiis ita mutatae funt,fi autoritate Magantae comprobarentur rifadâque ad fè-
natum domum reverfis poteftas referendi eft, fie conlcriptas. Placere Caefari, ut liberi Amor-
fortii fuas leges, fuaque omnia jura urbanorum prsdiorum , viarum, clientelarum cùm cives,, ^inton!*
tum incolae , cum juris ditione omni inferae ditionis habeant : fimul ut libertate, plebifcitis, Maframa
pofTeflionibus, immunitatibus, confuetudinibus, ufucapionibus, quibus ante hoc bellum fue- Amorsfor-
runt,in reliquum utantur, ubi epifeopi Ultrajedini placito ac juffuin ejus& fuccefforum mprœfcri*
pucumBrab.ComitumHoll.utriufcunquefexus,fidemjurarunt Inter fe jureac judicioa-i»**»
pud judicem loci proprium controverfias, & nufquam alibi, difeeptanto. Tranflationis for-
ma ipfis autoritate Pontif. Rom. affirmabitar. Et fi qua infeftatio alicunde eam ob caufam
nunc aut in pofterum oboriatur, ea nullo populi Amorsfortii detrimento incommodöveaver»
tetur. Pacem cum Gelro non faciet Caefar, nifi in ea exprimatur, ut bona, poffeffiones, in
ejus ditione fits eidem populo reddantur. Faciet & hanc conditionem , nein pop. incola-
rumve hujus civitatis prsdia, qus fub Gelri jure funt, gravius vedigal, quàm in ipfius gentis
fundos, per omnes paflim quatuor quaterniones regni imperetur : & id quidem è formula
padi, quod inter epifeopum & Gelrorum Ducem initum olim extat. Sin diverfum eveniat^
justuebitur. Si urbsTJltrajedum & alia inferas ditionis oppida in poteftatem concefferim,

înterque eacöntroverfia r.ata fuerit, Caefar ,ejufve fuccefTor ad earn litem difceptandam nihil
ultrà praeftare debet, qukm aequum principem par eft in populurn fuum praeftare. A damno
eos vindicabit, à populationibus agrorum defendet, baud aliter quam alios lus gentis ac re-
gni populos : eritque ipfis perinde ut aliis,lites difceptandi jus, ubicunque nomen Burgundi-
cum imperat. Quod verb ad paludes circa Goiolandiam attinet : baec controverfia quoniata
publica non eft, fed privata paucorum, de ea inter conditiones mentionem facere nihil cil
siecefse. quare dehacrefuperfedendum. lis interim, quos haze lis tangit, exhibendi quod
jus babent, poteftas fiet : adjuvabuntur gratia ad obtinendum aequum propter publica civi-
tatis & bénéficia vetera, & recentia mérita. Non permittet Caefar, quod ad haec débita , &
aliud quodcunqne xs alienum,Ukrajedinorum leparatim confilio & culpa conHatum,in quae
Amorfortiuspopulus non confenfit, nec tabulas obfignatas tradidit, in ejus agros, fundostri-
butum ullum imperari 1 villafve ftipendiarias prius fieri ,quàm dato eoncilio caufagentis au-
dita fit. Sed ne tum quidem ineeptandum priusquiequam in ea novi, quod ipforum libertä-
rem euer vet, quam jure par erit fieri : aut ex ipfius populi Amorfortii fententia &confenfä
sequum cenfebitur. Equitum peditumque praefidiis civitati impofitis, deineeps ftipendiuna
nifi arbitre ac feiente populo, non perfolvetur : è quo,quibus illi debito obnoxii funt, om-
siium primum examuflim pernumerabitur, ad ipforum ufque ftipeudium. Quod ad exadura
verb tempus : bujus perfpicuum fenatus indicem pecuniae, quae creditoribus hinc reliquadt,
cum enumeratione debitorum nominatim tranfmittet. Hocaccepto» Goudam ad praetorem
liter® extemplo dabuntur, & ad alios item,penes quos ftipendiariorum index pofitus eft>qui-
que quaefturamgerunt : utid accuratè dent operam,ac curse fit,his mandabkur,uti quanrü d-
vibus Amorfortiis creditoribus reliquum fupereft, tantum illorum ftipendio,ad id conficien-
dum debiti,abradant.Caefar deineeps equitum clafTes»quae civitati praefidio imponeûtur,nulo
fùmptu vel reipub. vel populi, fed fuis impenfis alet. Verum fi in pofterum, publico ditioais
citerioris indido concilio, Caefari qua pecunia, ad eam defendendam decernatur, hue Amor-
fortii eorumq-, bona ex aequo,cum aliis,contribuent .Placuit praefidium Altenam, baud procul
«JJtpfcectfté/ à *Neoclefia,fi nondum dirutum eft, folo aequari. Arcem Amifianam delere»maximè hoc bel-
I/elayhe |_0>t10n yidetur è re futurum.Eo confedo,faciet Caefar,quod in rem civitatis,& aliorum regni
mntetçtum_{t O}ppidorum,fore videbitur. Quoniamea regnoram cardo eft,decrevit illi Caefar, trkenos
aureos in fingulosannos, quàm diu bellum cum Gelro geretur : uti ea pecunia impenfae, quas
vigiliisjftationibus, effoffionibus, ducendis aggeribus, & aliis publicis operibus confêrvandis
faciunt,& onera leventur.A commercio codurae cervifiariae.cum &c nominiscelebritashujus,
& negotiatio pendeat,cenfebit Caîfar, nequis intra fefquimiliare à civitate cervifiam coquat,
cùm in Gclria,ubi in Burgundionum poteftatem venerit,tumin citeriori ditioneUkrajedina»
iï nemo diverfam immunitatem ante hune diem obtinuit.Cœnobia femper excipiuntur : qui-
bus jus copiaq; erit fibi faciendi potum,atnon ob quaeftum diftrahendi. Confilio conditoris &
mente fâcerdotiorum inarce Horftana,infpeda>liquebit quid de fis decernetur. Porrô de rc-
mittenda penfione nihil conftitui poteft,fine permiffu atq; autoritate ipfius Caefaris : ad quam
obtinendam,in Hifpanias ad ejus majeftatem feribendum effec.Caeteru de portorii immunita-
te,& vedigaliu, quae petitur : ne ea quidem affirmari poteft. Nam Hollandis ea immunitas à
feniori Philippo Burgundorum Duce conceffa eft,ne cui fimilis libertas in pofterü extraHoI-
landiam genti detur.Quod quidem ufq; ad hanc tempeftatemfèrvatum eft. Ad hsec,ne iidena
Hollandi quidem portorii immunes paffim funt.Et ipfi Brabanti,Flandri,ali»q; multç gentes
imperio Burgundico parent : portorium tarnen in Hollandia terra mariqj folvunt : uti Holla -
di vicifîim apud illos.Quare licet citerior ditioUlträjedina fub imperiü concédât Burgundi-
cû: nihilo magis ob earocaufam Hollandus in hac portoriorü immunis erit.Cenfuit Casfàrde
his omnibus populo Amorfortiojftatim ubi covenerunt,tabulas obfignatas jufta forma traders
das : eaq; iis in perpetuü fervanda. Mandavit praefedis & magiftratibus fuis, uti ipfis ad haec
illibata exequenda curae fit.Placet ad poftremum,ne quis civis Amorfortius, ob debitum alie-
aum,feu publicum civitatis aes, in Burgundico folo₃nifi ob privatam debiti noxam damnetur*
retineaturve. Cum hoc refponfo legati ad renunciandum Amorfortiam revertuntur. Poû-
quàm autem in fenatu conditiones, ut eas pepigiffe videbantur,funt recitatae, nequaquam per
omniaplacuerunt.Quarefquia eae fie non convenerant,at ratae firmaeq; baberentur: cum neu-
tri legati,neque Burgundi,neque Amorfortii,cum liberis mandatis, decreto quiq; gentis îuae_scöveoiflent:§c Araorfortiis referendi poteftas fada fuiffet: & Burgundi earö côprobationem

ad Mafgaritam 8c Comitêm Hocfaftratanum rejeciffent, quin liberum mutare, addere,exime»
re, quae viderentur,relidum effet) in diverfam farmam ex cornmuni utrorumque fententia gg
voiuntate, poftea funt confedae. Cenfuit itaque fenatus ftatim, ubi Hochftratanum Ultraje-
dum adveniffe allatum effet, aliam legationem ad eum, ut amicum populo Amorlortio, de-
cernendam : icum quo tanquam aequiori fibi fuse que civitati _D fermones conferrentur, Atque
hœc quidem direda libertatem maturè pacifcendi formula magis ex prudentia Amorfortio-
rum vifaeft,quàm mora interpofita, leges patrias, & immunitates, epifcopi dementia fretoSj
amittere : cum reftitutoUltrajedo, tumaliis oppidis traditis, ipfis quoque fub Burgundio-
num imperium, vel reftitantibus eundum fuiffet, Et veterum item meritorum in Hollando-
ram principes fiducia : & quod neque ad hoc bellum,, neque ad alia unquam confultores fuif-
lent ; infuper innoxii ad epifcopi fui & Burgundici fanguinis gratiam plenii s emerendam, in
focietatem belli cum haud dubio reipub. difcrimine veniffent, redè libertatem fuam fibi af-
firmari debuiffe arbitrabantur, quas priorum principum decretis data effet. luftius me ber-
de , quàm fis, qui pulfis epifcopis, alienos principes in focietatem afciviffent : & idum cum
illis fœdus amicitiae. communi numifmate percuffo teftati immortale odium cum Burgundis
Temper exercuiffent. Petiverant Amorfortii à Caefaris legatis loannem quendam Campa-
num, civem fuum, paulo àntè Nerdas ab«equitibus per errorem pro hoffe captum , 8c xxxiv*
Philippis multatum, remitti, quia in hoftium numero non erat : refponfum , fibi curse fore, u£
nullodamnodimitteretur. Queftiadhsec fuerant deNerdenorum injuria, qui graviori ve-
dîgali Amorfortiorum codo, quàm vernaculo potui impofito, illam oppido fuoexpellere
conarentur. Ad quod refponfum fuit, brevi Comitem Hochftrat. Ultrajedum adfuturum :
ubi is hanc utriufque populi caufam difceptarer. Ad ultimum, ccedem Cbadus perpetraverat,
vim à corpore fuorepellendo, Rodolphus quidam Gulielmi F. petitum ab Amorfort, uti
bujusdamnatiofuftolleretur. Ad id Caelàriani ,ut facinus quemadmodum patratum effets
fcriptoMargaritae exhiberent:fi ejufmodi foret,ut remitti poffet,impetratum id ipfos laturos.
Paftori Everardo bâ Hijcnïcr munera in fingulos annos à Cefarianis décréta, ob fideliter na-
vatam operam, L, aurei : &Segero Wildae praetura urbana. Ad pacem qualemcunque fa-
ciendam, interea Gelrus in Burgundionum caftra, ad Florentium, nuncium cum literis occul-
té mittit : fàtisdiuhonoriscaulàapudpopularesobfidionem tradam fuiffe. Impetrabiliot
boc illi ea fuit, quo propter confanguinitatem minus infeftum Comitem fibi habebat boftem.
Erant in omnibus caftris in expedatione haud dubia, in dies rurfum oppugnandi oppidi, cum
Idtbus Augufti fubito mane poft lucis principium tanta trepidatione ad vala conclamaretur,
ut fi hoftium procella repentè excitata, perturbatione & metu amentesad effufam fugam
compulifset. Mercatores, qui caftra cum luxu preciofarum rerum, & merce omnis generis Mevcatvi
ad eum ufque diem fequuti fuerant, cum in re fubita fpacium componendi farcinas non efset, ^,

multi ne vel à fuis fugientibus deferti in hoftium poteftatem venirent, vel in poftremis carpe- ^mU ^^m*
rentur,relidis rebus praedç, immifti palantibus, &c inordinate in fugam effufis, Bufcoducum
avolarunt. Tylani cognitohoftium difcelsu, nihil in tali occafione fegnefcendum rati, ubi
aliquandiupalantesinftandourgendoque fequuti fuifsent, ad diripienda caftra fe converte-
runt ,aedireptaincenderunt. Per hos ipfos dies veneruntin Hollandiam bis mille pedites Xylanicd-
Hifpa-ni, à Casfare auxilio fuis miflî. Hi,auditofolutam obfidionem efse, tum autem & pa- ftraBur-\'
cem 8c amicitiam Gelro dandam, à ducibus fuis per aliquot dies Ultrajedi moratisdn Hifpa- gundhnurà
nias brevi funt reportati. Equités Burgundionum, quorum bona pars Gallogermani erantoccupant^
per oppida funt difperfi.^ Decretoinde concilii Burguudici Legatus Laurentius Dublioul ad
Pucem pacis ac foederis faciendi caula ,quiqueab eo jusjurandum exigeret ,cum primo autu-
trtno mittitur. Erat is vir tanta animi vi, & ingenii ea tempeftate, ut eum eximia prudentia
ad fummos honores provexifset. Si jus confuleres, darum ac celebre regni oraculum : fi cau-
fa peroranda efset, eloquentiflimus fuit. Quare ad arduas legationes obeundas faepe datum
vidimus. Inter fanciendum fœdus ex compofito Duci pro dato damno concefsum, ut inte-
ora pace in Giolandiam & vicosAmifianos cum omni robore populabundus irrueret, &ad
muldamincendiariamcogeret. D CCC. deledaejuventntispedites in armis habebat: ad
hos deledu in agris habendo, biduo abfumpto, M. CC. è Velavia ac Batavia confcripfit, &
CCC- équités. CumhiscopiisNon. Septemb. paulo ante exorientem folem tranfgrefsus * ^^C£îî<" -
nionrem, in Amifianos & Goiolandosincurfionem fecit. *Sufato,qui primus pagus hofti ob- ^GdT ^f"
vius erat,injedoigni ,ufto, reliquis vicis undique metu nehoftilia paterentur, ad pacifcen- \\^

dum erfaß,obfides dederunt. Ad pada maturandahoc vehementius urgebantuf, qubd mëfùs
feoftes tenebat, ne fi legnius inftitiflent.à Burgundisreditu interclufo ₃ undique circumfunde»
rentar. Mittunturextemplb Ultrajedum & alia propinqua oppida nuncii ex Amorfortio₃ad
contrahendum undique auxilia : couftituiturque bora, ad quam Amorfortiam à meridie con-
venient .* non dubium, quin numero fuperiores, recentes item, integrique, feflos faciendo i-
tmerefuperfufi caederent. Tenebant Âmorfortii équités totum interim diem in acclivi late-
re montis, ut Gelrum à populatione montis prohibèrent. Ac circa quartam diei horam ex ül-
trajedoturmaealiquot Gallorum equitum venerunt. Gelrus peradis interim padionibus, in
Gelriam, priufquàm Burgundionum vires undique fe collegiffent, fe recepturus, in furnmo
montis vertke in civitatis confpedu inftruda acie fèfe aliquandiu tenuit. Et quia pedeftribti?
copiis & machinis tormentifque campeftribus valebat, & fummum montis averfo fole, om-
nia opportuna denique occupabat, pugnas copiam ex oppido Burgundi non fecere. Tenebat
tamen circa portam equitatus in hoftium confpedu rcertatumque aliquandiu ex intervallo in~
fellè bombardis. Concidit ex Gallis equitibus globi idufortè unus. Hujus cafu reliqui Gaiii
conterritijverfis trépidé equis, in oppidum per confertam populi turbam ad fpedaculam ve-
iitationis porta effufi ,amenteshaud aliter qnàm fi tergo hollis inhaeGflet,effufo curfu alii Ta-
per a-lios retro fefe prascipitarunt, Gelri dejedo fupplicio fufpendii,in Gelriam inde concef-
îërunt. Sub occafum folis> ad holles jam in pacatum ablatos infequendos, Amorfortiam cura
. haud contemnendoequitatufupervenitGulielmus Comes à Renneburga*:ac pauloinde pbft»
tot Zupicn/ ^eci^uiïes RheBani. Poltridie Comes loannes Schonenburgus à confiliis epifcopi,Cofl.ad ie
g&aifet£iige/ acciri julïerunt- Receperat fe certamen inter cives & équités, nuper (ut videbatur) à Coff*
If «©E*¹ compofitum,jus captivorum equitum certatim fibi vindicantes, ac prsdam ad fe attrahentes,
ïjoojite. Convocantur fimul & equitum nobiliores , ad difceptandam inter utrofque controverfiam»
Tuentibusobftinatè Confulibuscivium jus,quorum maxime virtutefufi captiq; bolles effent:
& equitibus contrà pertinaciter gloriam partae vidoriae in fe transferentibus clamantibulq*,,
fuos,haud avium,captivoseffe : ubi medii difceptando nihil promovifsent, Doreftatü fe ab-
Contentb de ripuerunt. Reverfi iidem paulo pbft Amorfortiam, à Cofs. & civibus contenderunt,addentes
eaptïvïs In- id quoqiie Cœfarem pstere, ut nifi moleftum efset,duos captivorum principes ,ad ufum per-
ter Amors- _raUtationis, fibi donarent:foreid amplum & gratum cùm epifcopo.tum Csfari.Erant autem
^lïïÜ ^& - ^Joannes Lindenus,& princeps ab Oîo,fummae nobilitatis apud populäres fuos,homines, Af-
"""""^eï^m~ firmabatidentidemComes,inhoscivinullumefsejus:exlegeenimmilitarifervari,utcaptivi
nobiles principi cédant,cujus aufpicfis bellum geritur. Ita Te à pâtre lùo accepifse,ac triginta
plus annos,quibus ipfe rem militarem fequutus eiset,diverfis bellis obfervari vidii\'se. Id ita ef-
ie,neminem ferè miliarem hominem latêre.Exarfit ea contentio in acerbam ufque altercatio-
nem.Hacubi à Cofs.non paulo pluribus argumentis,civibusexpofjtafnnt,ingensvociferatio
exafperatse indignatione & tanquam infolenti injuria multitudes coorta ell : iniquiffimü id
else,quod flagitaretur: utea praeda epifcopus,pro qua vitae periculü ipfi adivlisent,potiretur.
Alioquifemaluilse ad unumomnes confodere.quàm infidemaccipere fi ad aüenum,captivo-
rum jus perventurumfuifse,praefcivifsent,Velle eos fe,in quorum potellate efsent, pecunia ex
fualibidine multare.Sed ne tum quidem adhuc certamen alii omiferunt Confides ingens me-
tus tenebat, ne principis odium, fi hoc negaretur,in fe provocarent. jEgrè tandem à lüisobti-
nuerunt,ut traditis captivis duobus,civibus pro rebus bene geftis CC. philippos donaret epif-
copus. Legatus Csefaris poftquàm ad Ducem venit,confultatioper dies paucos tenuit,quibus
çonditionibus pax & focietas perpetua adjungeretur : & deliberatio loci,quo legatorü con-
ciliai indiceretur. nam cum iis folum mandatis Laurentius ad Gelrum mifsus erat. Ibi ex utri-
Bumtndi ufque fententia convenit,uti Gorcomii conventus haberetur.Quamvis haec inter principes ita
euutis im- agebantur, ut dimifso exercitu ante fad am pacem,dandae adhuc Gelro amicitiae & locietatis
penßs cum leges efsent rindignabantur tamen Burgundicarum gentium civitates,hanc fpeciofam pacem»
Geldropie nullo fuo concilio, nullo fuo jufsu, poll decies centena aureorum milia, quae in id bellum in-
gw mm, _tra q_Uj_nq_Ue menfes, quibus geftum efset, contulifsent, per fpeciem ludibrii ac confpirationis
ex compofito fieri. Sequutus hoc magillratuum paffim murmur,& hominum plebeiorum u-
bique fremitus, querentium indignantiumque, cùm rerum penuria fe urgeri & egefta^{te tu}m
exadionibus in bellum exbauftosefse« Adhsec, mercimonia fterilia : nufquàm denique qu®.
ftum ex mercibus fieri,& mercatus frigere.Querimoniis civitatum facile fido rumore à prin»
dpibus Burgundionum ita ftatim occurfum eft, u.t nullo prsefenti certamine fe infamia fimul

jnui tvLibiiiniav.} ^tLYUig«»"«^ J---— ™ »«i^ïums «u AiiJ^viwi.. umiuw uMubH^jMv ^ » ..

qualifcunque sterna Gelro daretur, & amicitia : fi foedus fuum atque focietatem Gallo re-
nunciare vellet. Pacem petiifse Gelrum, cujus aquas pariter àc tolerabiles conditiones haud
effet afpernaturus : quare non efse ut acerbiusineum fsviretur-. His ipfis diebus,corpora ca-
nonicorum,quos faccisepifcopus infutosin Rhenum demerferat/Ji verfis Leccs ripis,fed mo-
di«o inter fe intervalloappulfa hefarunt. Corpus M. Godefridi Cunretorfii inter Lexmun-
dam & Viennam inventum, Vienna magnifico funere elatum, iepultuthque in templo fuit : dmerforum
monumentumque ibi conditum. Antonii Venrodii verb, paulo ab eo loco infra, in infulam, caiavtran*
vadi violentia ejedum eft : ac in vico Iaersfeltio,in coemeterio nullo honore fepuïturs contu* P^ma*
mulatur. Animishominum jam hacfamaà fufpicione talium, utdixi, confiliotutn âverfis, in-
didus concilii dies aderat.Convenerunt fréquentés Gorcomium principes,& Gelri legati: at
hi non cum liberis mandatis (anciendi,nifi ex ducis autoritate. (Burgundies legation is** prin- *Ionnniè
cipeserat,Com.Florent,Com.Hochftrat.ArchiepifcopusPanormitannSjLaurêtiusDublioui. CarUihmv
A Gelro legati miiTi venerunt,Henricus Groffius,prafedusTyIanus,N.Collerus,M,Henricus \'J²⁸\'^
Kiefpenningus. Ab his ita foedus inter ambos principes confcriptum eft, ut ratum haberetur,
fi id Gelrus authoritate fua confirmaret, efletque integrum,mutare,Raddere, tollere qua vide- Gtldrtf*
retur.Quare cum in multa pacis leges haud convenirent₃fubinde Arenacum legatus Gelrus ad
Ducis authoritatemconfulendam ultro citroque tamdiu profedus eft, dum de omnibus inter
ipfos convenit.Quamvis fads pacis conditiones adeb in occulto fupprimebantur, ut nullis ei-
vitatibus,quantumvis Sc opibus praepotens efsent,& eelebritate eminerent, earum omniü ex-
empla petentibus fierent, conditionum tarnen quidam capita è reliquis excerpta, à Comité
Hochftrat. & à Laurentio Dublioul & archigramatco fublcripta, Amorfortiam ad fenatura
in hsc verba ferè miffa funt :

Ut capthi, qui adbuc in cuBodiis effent, religiofi prof unique nmi- Legm§
nis,capt hi boe bello, utrïnque dimitterentur : lib er t bi k mulctis, exa- au^Zur
ctiombus, paetis pofl xx, men/is Oct ob. diem iniris _y fiat im junto : pro "P^ud Amr*
njictu tolerabile precium fiolum numeranto. Ob fide s fiponferes in
hoc bello dati, pacta incendiaria , (gjr fi qua pecunia pacta deben-
tur, ut pacati effent, utrinque eo jure, quo ante bellum fuerunt, de-
ineeps fiunto : iüi fiponltont libérant or : bac remittuntor : tabula item
& obligationes inde data redduntor : iis tarnen legibus, uti obßdes id
quod pro mictu debent, fohant. ^Adbac infœdere c ont inet ur jut clien-
tes, officia, ches,centuriones,eques, pedes ^mercatores, homines denique
Mtriufque nominis, conditionis acgentis cujufcunqUe ₅ qui ab bommi-
bus Cafarianarum Çelrarum\'v é partium aut epifcopi retentifiuerunt hoc
bello, ita reddantur, ut domum ,pojfeßiones ₅ redditus, & quaemque
in rutis (jjf cafis non funt, intraque cujufcunque regni fines continen-
ts , quemadmodum pofl e\\ulgatam pacem funt inïenturi, fibi per inde
toque jure ufiurpent, quo ante bellum ufurparunt. Quod ad ufum*
fructum uero eorum, (ßf proventus exactes : quod de bis prioribus de«
cretis ad foederis bujus promulgationem ah incboato ufique bello, prin~
cipes 3 eorumïé adminïBri cenfuerunt, id firmum ratumquc^, eflo :
adverfus quod, jurc^agendi pot eft as nuüi conceditor: neu contrtu
eos_}quibuspermiffa res ea fuit, litem intendendi jus dat oh Quarum

ditiones fuit : ne Çafar , Z>uxvé, eorumyéprœfeBi> dlii contra aliorum
clientes ac ches, in fraudem ₃ tabulas perniciofds immunit atum Hb er -
tatifve adgratiam concédant. Liberum tarnen cuique inter fuos ₅ quœ
ri/idebuntur ₃flatuendijus, integrumque erit, W i» re :pracipuè ,
rite judiciorum ratione & caremoniis exaBis, pracedere debent)
jus cui mgatuxn fuerit. Quod adxv 1. iw/7/rf aureorum_} ^aw Dux Cjel*
rus hoc bello ordinibus TJltrajeBinis mutuo dédit, ex paBo de bypotbe«
eis decedendi dgrorum fub ejus ditione , c&wt tabulis fignofuo imprefis
tradito : /# W conyenit ₃ ut illi judicio èontra h os ac lege dtfceprandi
jusfit. autem pecuniarum₃ qua debentur _? fie item condemn

titi iis₃ a quibus or dines pecuniam accepere fub oppignoratione agrorum
eorum_} qui intra (jelrifines funtjtidem jus perfequendi copia permit ta*
tur. Quibus cum_? ipfïs principibus, in gratïam reconciliatis , reBe con-
Keniat ffinguliprincipes ₃fuos fanguine affinitateïé junBos dicunto : &*
quidem a promulgatione perpetrata pads intra menfem fecundum. Ed
de re intra fecundum menfem poB, diBi a fuis quiq-^ principibus tabulas
fignis impreffds,producunto. Tax _}fiatim ubi perpetrata erit_s in car-
dimbus h or um principum uniufcujufque regnorum intra tertium diemi
dut ad fimmum^poB quintum injequentem_y intra omnium fines regno-

A ffirmarat Laurentius fua manu infra, in has fermé leges, feedus confenptum* Reliquas
verb qux regnum Gelriae attingebant ,fcripto non evulgarunt. Serebant tamen rumores ,ii
qui primas in facienda paceobtinere videbantur, earum\'hanc ferè fummam fuifse :

ZJti Qdllofœdus dmicitidm renunciaret Cjelrus : nulla ei aux Hi a,
dd bellum mitteret, Ca far i & ejus baredibus Comit. & T)uc jureju-
rando fidem fuam 01ft ringer et .Cafar yicißim ex oppidis Cjelria^boc hel-
lo ademptiSjprœfidia deduceret> eaj₃ refiitueret. j)nx ditionem Çelriœ
& JZutph a.fiat r api a fide a Cafare utZ>uce%rab .ffl Comit.Hoä.obtine-\'
ret. ejufy haredes,ex legitimo matrimonio yirilis flirpis. Quo tempore.
X yinhs foboles e connubio deficeret_sregnoru extemplo jus bareditariu_ydd Duc.ÏÏrab. & Com. Holl. eorumc^poBeritdtem (me fraude percent**
ret.Cjroningam₃&prafidium Coy er dam ^e arum ^ fines in 2) ruent omb us₃quoad y her et, in fua ditione h aber et : poB ejus uer\'o deceffum, Sur-
gundici juris forent. Mortuo T)uce .fine yirilifob oie₃fiœmineam fiirpem
reîiBdm ^rinceps Burgundionum in regidm fuam reeiperet : eam^pr»
dignitate in fummo honore habitam_yeduBam^ Uberaliter₃nubilem cum
dote magnifie a pro fanguinis imaginibus elo caret. \'Ne 2)ayentrienfsb
cQntumetiam Librafin medio foro fe <~uiyo Jfelam ponte jüngerem,

jrenfionUM>reddituum,proyeneuum; fruBuum ex adium^agrorum, fun-
d&rum locationibus\\ cujufvé ufurAria pecuniœ dies perfolvenda ante
eyulgatam publice banc pacem ex int, eorum jus penes bos eß& _y quibus
principum, eorumvé prœfeâorum admmiBrorumVe bénéficia in hel-
lo concejfafuerunt. In ejufdem foederis legibus aferiptum fmt : uti
rut a cœfaque ₃ ante pads evulgata diem nondum loco mota, fiaeim eo-
rum juris fmt ₃ ad quos adium fmdorumvé dominia pertinerent. E-
xules UltrajeBini ac profugi utriufque nominis , belli bujus, O* civilis
tumultustemporibuspulji, ante certam diem, boc eft Cal. uApril. mûr-
it em ne redeunto : nève iifdemfundosufurpandi, autpojfeßionibus fuis
ante eum diem Utendijus eBo. Intraurbem ne uerfantor, antequam
jusjurandum, ab urbis prafeBo exaBum₅ Carolo Çafi. pr a Bit er int. In-
de œdes_yœdificiaque>uti tum erunt ft fur panto. Idem de exuUbus Swol-
lanis decretum eft, ne ante Cal. lanu, in civitatem redeant : at que ad
formulamjurejurandopraBito f}us civitatis inde Us reßituatur. ISle
clientesidves aliorum ^princep s alius>eorumvé agros bonaque^qua in ru~
fis cœfis non babentur, deincepsgravioribus ^rveBigalium conftitutioni-
buSj tributarily Urgitiombus, quamfiuos fuorum bona intra regni fiui
fines onerato. Quo jnre>quavé lib er täte, quibufivé legibus alii fui alio-
rum principum ditione ante bellum fuerunt, iifdem reBe deinceps ZJ-
tuntor_% Client ib us ,civibuSjpopu lis^ort-alibus denique omnibus utriufy
nominis conditionis_y aliisper aliorum principumfines eundi comme-
aridi^ terra fnari^fluminibus, manendi^ item jus eBo. friflina bodoe-
porïatforioria^eftigaliajnercibus&egottatoribufjç manentovea ne au-
ge nt or : merces négociât ore five ne retinento : aliis per aliorum regna pa-
cdtum iter eflo.^Ab bis violandis fr aus abeBo.TSlulU tabularum fee lo-
fa ojfucia pratextufvè inufitatijuris_yadid infirmandum^valeant, Cu-
jjufmodifunt lit es _yaBiones_y fient entU in hello it a lata, ut eo perpetrato,
perfequédi juspoteßas effet, quœ in hac pace abolentur.Huc item ffeBat
tabuU mihtarium equeßriumve aßionum₃ feu obligationum de alendis
cohortiu ducibus\\prafeBifvè equitum ab ipfis princifibus₃eorumvèpra-
feBis non folum in hoc hello data_y fed etiam qua aliis be Horum tempori-
bus concejfafunt fontroverfia quoque per ea temp or a ort a ne impediun-
to. Quibus Vero ejufmodi funt tabula_}obligationefvé, Us jus fuum per-
fequendi ₃ contra eos, à quibus ill as acceperunt, poteBas eBo: ac cum
ipfis jure agunto i eamque controverfiam jure ac judicio illic ubi
degunt difceptanto. Quam quis privatim pecnniam debet , ejusexa-
BUefiai ipfequc debitor ret met or. Tofitum fuper h<zc inter condi-
tio ne $

\' Legati Burgundionum jurarunt in hoc fœdus, placuitque primo quoque tempore mîtti le*
gatum Arnimiam, qui ab iplo Duce jusjurandum exigeret. Profedus ejus rei gratia eft Lau-
rentius Dublioul fimul ut cum eo ageret de legatis Mecbliniam mittendis,uti fœdus autoritä-
re Margarets comprobaretur, de legatis ad Ducem mittendis, placuit : exadio verb jurisjù-
randi in aliud tempus eft rejeda. Addida Duci equitum claffis,quoad viveret,ad dignitatem
fùam tuendam, ( continet enim treeentos équités) quam Burguradus fuo ftipendio aleret : Sc
penfio magnifiea.Quarum neutra tarnen ad exitum vit® conditio illi fervata eft. Pax interim
f erpetua tertio nonas Odob. Gorcomi primum,ac deindc intra alios aliorum principum re-
gnorum fines promulgatur. Iidem fermé legati, qui paci faciend® ab Duce dati fuerant> Me-
chliniam profedi funt,Martinus Roflemus,M₄Henricus Kiefpenningus,D.ErculeusGroffîus.
HicüC®farislegatisjCom.Hochft.Com Burg.G.SchenkiojubiMechliniam venerea Marga-
rita honorificè in hofpitium affignatum deduci juffi. Brevi pôft, quàm urbem ingreffi efient,
in ®dem D.Rumoldi cum fenatu Heroin® frequenti introdudi funt : ubi facramenti religio-
ne aç fynaxeos interpofita,in foedus,Ducis juflu ac nomine iterum jurarunt.Redudi hac pera-
&a ceremoniainde funt in hofpitium. Et lautia ipfis décréta eft : cujus epuli magnificentia
quo celebrior elfet, nobiliffimi quique èx aula Burgundica, per fpeciem gratulationis illà fré-
quentes convenerunt.Refponfum per hos legatis à Margarita: redè legatos fuos fecifie,quod
Duci pacem dedilfent : Sc qu®cunque illi honori forent, ipfamque pacem fe Sc comprobare
Sc laudare«. Dona inde legatis in fingulos pateram argenteam, caroleis aureis onuftam dari juf-
fit : acliberos immunefqueexhofpitio domum remigrare. Immunes Sc Antverpi®eflejulfi.
Pace ad iftum modum cum Gelro perpetrata, animi principum Burgundorum ad peragendü
quod reliquum erat, cum OrdinibusUltrajedinis de tranflatîone ditionis primo quoque tem-
pore,ftatim inclinati funt. Mittuntur ad id exigendum Ultrajed. Com. Hoch. Sc Com. Bur«
. Etepilcopusalfenfu ordinum in curia magna bafilic® D.Martini,xn.Cal.Novemb.jus epi-
Vltrajmt\' f_COp_atus D_uc.Brab.& Com.Holl, tradidit : cumD CCCC & xvi. plusannos,res amplifli-
ab° E- ^mae ditionis, in varia ejus gentis fortuna, belli & domiab epifcopis adminiftrata elfet. Non
tifcopH ad- difputo, utiliter ne id, fato nefcio quo acciderit, an cum florentisregni detrimento, Illud
mniftratA.J profedö, quod omnibus mortalibus in confeffo eft, affirmare haud verear : ditionem Ultraje-
dinam, poftquàm in provinci® formaro redada eft, tot ante parta decora,omnemque prifti-
nam gloriam non amifilfe modo, verumetiam exuilfe fuam libertärem, Nam antea quamdiu
fub epifcopis vivebant, nnlli obnoxii, fuis domi legibus utebantur : democratia annuo impe-
rio cum confulari poteftate finiri. Domirefpub. à fenatu: publica ditionis negotia à tribus
ordinibus,quorum caput religio erat, admiuiftrari. Immunes ab omnibus oneribus,pr®ter ve-
digalia in potum Sc frumentum, haberi. Epifcopis in civitates nullum jus efle : folum fub-
urbanarum rerum curam habere. Interdum ducem belli efie, fed non fine Ordinum decreto :
nec leges, ut in civitatibus ingenuis, abfque rogatione populi condi t nullum unquàm vedi-
gal in capita civium conftitui. Epifcopo largitionem agrariam lemilfem in fingula jugera pe-
renti,pernegare. At poftquàm polfeffioutriufque ditionis epifcopis Sc ordinibus per iftum
modum adempta, fub Burgundorum jus redada eft, veluti enervata, nihil priftini fplendoris
retinuit. Ut alia omittantur, in quibus à fua ingenuitäte degeneravit. lacent imaginibus illu-
Ben kw ^{ftres :} vehuntur,utinam novi homines tantum,ac non Gigantum fratres.Illud tarnen commo-
\'mmTam™- ^ fequutum conftat, ut nihil certè aliud : quèd populo per libertatem nimiam domefticis fe-
pifcopm VI- ditionibus in omnem rabiem diffolvi confueto, licentia movendi inteftinum malum in reli-
trajeSl. de- quum cohercita fit. Hanc ob caufam dubium,l®tandum, gratulandumque ne, an ob illas do⁶mentiafuœ lendum fuit : certè epifcopum dementi® fu® pœnituilfe poftea,certa argumenta habeo. Do-
t><smtunt, reftato difcelfurus,cum in fuperam Germaniam iter rurfum adornaret₅f®pe apud familiares in
lachrymas efFufus,paucorum,quos fidiffimos fibi crediderat, Sc confilio& verborum diferto
Ienocinio fe epifcopatu cxcidifle, querebatur : diras in eorum capita execrans, ut ipfi aliquan-
Vidt Franc, do perfidi® fu® ultrices furias invenirent. Intellexit tum, demum hos fibi Sc epifcopatui
Harsum ^ tales confultores datos fuiflie. Ut jam hujus mutationis regni memoria apud pofteritatem
l^ltrajtBinn tet, oper®precium fecero, fi quibus verbis eo die tranflatio ditionis, infrequenti ordin^

principum conventu perada fuit,Iiteris prodam. Non totidem ,quot in Germanorum fi°g^u.^aterumlib. 9. ^VOcibns ("nam id rifum juxtà Sc faftidium provocaret) mehercle : fed quantum Latins pun«
fol.441.rt\'" ^tas\'5^xclufa naufea pro noftra facultate fçretj fèntentiam reddam î cujus quidem hic tenor, Ii«.
vum Außti* CUti ego accepij fermé fuit«

Henriens ÏÏaVarûs epifico. Vltrajec. its quibus hac dim cognoficerJi _traf}jU{Upoteftasfiet. tarolus Gelrorum Dux majores noftros ZJltrajeBinorum temporalité
epifcopos be His graVibus₃ pr&ctpue Fredericum Vadium, nulla jufta

de caufia armisfemper afflixit. Cujus temporibus Oldenfaliam nobis JJ^L j
ultra Ifelam non hoftiliter ₃ citra dir eft am belli denunciationem folum
ademit , fed per latrocmii fteciem, cum fiœda clade incautum opprefit.
Quo bello Jranfifielanorum agripopulationibus incendiifiquepervafiati,
praedationibus,paBis incendiariis, calamitatibufique aliis,puifis poßefi
fioribus afifliBi ac yexati fiuerunt.Dura^it autem hac miferia temporis>
du epifcopus magnis fuis fumptibus eam rurfum V; captam buic ecclefix,
reftituit. Sadio fueeeßit Philippus IB urgun du s, quem ego fiequutus
fui. Hute Suollam ab Bu lit dux : ademit oppidum praftdiumque Co-
\\erdam,^<Dipenheimam_i<& agros T)ruentonum,prafidtu Lagam. MuU

ta fuper hacprœfidia & caHella in a-gris Iranfifelanis, cum infigm eo- mhis m-^
rum & detriment o (ßf ft rage (ßp ruina.TraBum id bellum fuit cum di- pafèuaU^ *
Ttturnum, tum atrox, ufique ad Philippi mortem. In hujus jam mortui ^ç^ôll
• locum inde ego fuffeBus , ubi epifcopatum per mams accepi ₃ ditionem dudinfeti-
7ranfifelanam belli terroribus ardentem adhuc ofjendi, & motibus (gr fêcS/i
excurfiombus infeftis aftuantem. In hac ego epificopatus mei illapjus
exordia tragœdiœ ,pacem illico , admindicandam ab excidio gent em Pauli ipißti
7ranfifelanam>cum Çelro,per epifcopum TreVirenfiem, belli pacifiquedi-^U*
feeptatorem, feci, ac foedus adjunxi. Et contenu de pace inter nos ita,
w pro redäitis, quas arces₃oppida₃prafidia, ecclefi* VltrajeBina ab la-
ta, teneret,(jenemuda, Laga, ahifque caßellis ₃ L. aureorum milia re*
wumerarem. In quibus conditionibus expreße item additum fuit, ut
Z>ux oppidum arcemque Co)>erdam cum Druentonum agris, oppidum
item (êfr prœfidium Z>ipenheimam₃a nobis ₃donec nj ft er et,h is legibus in
fiduciapoßideret, ut eorum & finium circa jus rurfus ad ditionem ec-
cleftœ rverteretur,totidem milibus tum referiptis, (ißirpem e matrimo-
nio haredem decedens nullam relinqueret. Ter hac fpesprope indubi*
tat a nos tenebatfyncerafide in pace perpetua noftrum popu lumper Çel-
rum fore. S ed quam nos no ft r a de eofefiellitfipes & exiftimatio, <~uel
if fa resft at im co ar guit. Prater inïiolabilemfoederis religionem, cum
diutius ab armis 0r fuis confuetis artibus ₃ quiefcere non p off et : nullis
ju ft is de caufis₃citra direBam denunciationem ullam belli,quo gentium
jus Violatur, rurfum impulfioribus taliu artificibus quibufdam e populo
ZSltrttjtB. anno xxvi i. occulta fraude inftruBus, VltrajeBum in-
laßt. Mox Haffaliam O nonnulla caftell^ ali in Tranfifdanis
^v a A j ademit:

ademit : agros popu latus eß, fee dis irruptiombus, ceu tnßatus amnisj&°
ù mortalium ßragem dedtt : omnia denique recenti ac noya belli fpecie
impley it. His ego cdufiis, in ultimum difcrimen abreptus, adoperà
Car o li Ca far is adv er fus ruimimplorandam adaBus fui. Cujus opibus
magnis impenfis in bellum faBis adjutus, tantum aux Hit cx fir at a-
gemate in Çelrum parato fenfi > ut ultra Rheni, oppida , cafiella a
2)uce ablata in citeriori ditione_? recuperata fint, & quidem benignita-
te 2) ei. Quiauero clientes noßri, civitates, populique Iran fife Um hel-
lo y quod cum Çelro nuper gefferunt ₉in tant as anguBias rerum fuarum
codfiifuere, »r *7W diutius trahere, »^»r refill ere armis
y aluer int : «r tllius yim aliqna dechnar ent frequent i Ordinum coventv
commit er cenfueriït,(quia meis eos opibus me de fender e poffe difficteba
neq-_yfufficieba y erb)fub imperium 2ïurgundorum2)uc.%rab .Com.HoL
lan. concedendum effe : Cafarem Carolum,tjufque in \'Burgundicum re*
gnum fuccefjores har ede s principes ftbi deligendos : modo ipfe eos recipe*
re ,(gfp à Çelri injuriât? dominât ione tueri haud grayaretur. Quod
qui dem it a ratum haberetur, fi me a autorit ate affenfu confirmarem:
utiad confer*» at ionem & falutem pop uit ditionijque ultra Ifelam , m
id confenfi, ne in communis hoftis potefiatem redigerentur. Torro cum
fieri non po fit, ut VhrajeB, deine ef s, aut cppida, prafidia, cafiella,
agros, client es/, aut populum nofirum intra fines infera ditionis , meis
opibus redditibufve a bello & incurfionibus hoBium defendam : (qua-
les experti periculofiumus) neque facultatis nsel me a <~uel ciyitaturfi
citerions regionis, uelecclefiarnmfit, fafari imp en fiasfaB as redder e_taut cay ere, beneficidve ulla re penfare : honorem, gratiam habitam, o-
pemy é mihi & ecclefia in dubiis no sins rebus praß it am reponere : ut
nihil hie immodice opes urbium no Br arum extenuem, quer arque juBa,
de eau fa ditionis egeßatem, per quam> ingentem illam pecumam m bel*
lum profufam remunerare non quimus. Volumus tarnen publico no-
mine maj eß at i ejus pro <*vir ill, quod datur^rependere : pracipue au tem
agros y urbes , clientes, populum ffi plebem ecclefia ZJltrajeB. m ort ale s
religio fiprofanique nominis in po Berum a nji injuriaque & oppreßto-
ne windicare > ne religio in no fir a ditione diffolyatur : fed in eo fiatu,
in quo ufque ad hanc diem fuit, in magna gloria demeeps conferyeturt
Hac propiore cura apud animum meum agitansy communiter cum ordi-
ni bus conjului : tenuitque de ea re confultatio non inter collegiorurrt
proceres _rtpforumque adeo collegiorum fodalitia tantum, fedpriy*^tmetUm excelfos quofdam (ejf fingulares rar ofquefeparatim hommes epo-

fatis, horum (inquam) Autoritäre ^privata meapubhcaquepoBerorum
epifcoporum ^rvice, urbem VltrajeBum oppiddqUe omnia, qUantumqu\'e
prafidiorum (ßf caßellorum tota regions eft, impedimenta eorum, qua-
que bona hue pertinent Jura omnia /edditus^agros^campos, monies, fyU
y as ,flumma , quantum profana ditioms tota regione eft ₃ eorum jus in
ditionem impenumque Caroli Caf & haredum Due. Brab, Com. Holl,
utriufque ftirpis trado. His, perindeuti ahis pradus, poßeßionibus ,
per manus a majoribus accept is, qua profanijuris tantumfunt, utan-
tur. Quare quantum emtatnm , prafidiorum , prafeBorUm, client um _{Eo tmpdrê}eft : quantum nobiltum hommum_y&humih loco natorum (qUod ad pro- Jf \'
fanam ditionem) qui nobis obnoxii fuerunt, religione obßriBi, m Patron* di.
vinculo ac religionefidei/urisjurandique ex oho : his qui dem legi-fig£i«a~
lus, ut in Car oh C^f^ris fidem fueeeßorumque Ducu & Comit. jurent
Ceßimus autem ab fente [ajare eptjeopatus poßeßione apud Comit em
HochBratanum intonium Lalanum legatumad id VltrajeBum miß
[um : id quod tabulis tpfe refolutis^ejusjiguo MechlmU imprefts,tra-
dittfque VI .Id. S eptemb. edocuit : teBatufque id, /<?

//^ni mandatis (afiarisjußu weniße, fcriba eft. Infra in mar-
gins enim tmplicata fubfcriptum fuit ^Laurentius 7) ub Ii oui ZJnde Ii--
quet.eum jus ditioms Safaris (gr Z^c/j Comitifque Braban-ffi Hollan.
baredum nomme aeeepiße. Placet itaque.ut chitates & caftellajnor~
f*/« utriufq- nommis infera ditionis Ultrajec publice privatim*
que in dttionem Imperium^ Caroli Caf ea qua diximus forma,

; fidei religione O* jurisj urandt ei fe obftringant : obedient es impe*
no ,fidelefque ad officia exequenda praBent. Rehnquetur mihi (ßf po*
ßeris epifcopis intégra, qua nomen epifeopatus VltrajeBinipatet,jurif°
dit 10 ecclefiaftica. ^AEdes item epijcopts ZJltrajeB- propria intra urbi$
ipfius mur os in perpetuum fermant or. x 111. \'Noïemb.

Cum hac tranflationis forma brevi pofl Ioannes Slacheceius, fpoftea à Csèfare Archidiaco- Zsn\'pra-
nus urbis ob id fadus, Romam profedus eft : uti ea ab epifeopo & ordimbus fada, pontifi- [entaïimM.
eis Romani automate confirmarentur. Perada itaque non paulo pluribus verbis quidem.fèd BuHa cofîrç
in hanc plané fententiam, epifeopatus traditione, è curia epifeopus & Hochftratanus bafili- rnatimis
cam D.Martini afcendêre, Hos fequuta coneio eft omnium ordinum. Hic fpeciofusultimus
dies Ultrajedi Henrico Palatino in fpeciem illuxit, fed fugillationis reprehenfionifque taei
t® plenus ; poll quem, epifcopi inde & nomine & dignitate exutus, abitum fugamque in pa- mente VII.
triam mœftus, defertat®dio urbe, paravit. Solenni hic precationis carmine, quod inaugura- data Hom\'œ
tionibus principum cant folet,perado-Hochftratus omnium ordinum mortalibus ftipatus, ho- ad S. Pe~
norificè in hofpitium deducitur» Poftero die populus tota urbe in concionem advoeatus, in^{trum mm},
Caefarisfidem juravit : datumque è more viciffim congiarum eft, *Hic dies deinceps quotan
nis celebratior favore hominum popularise plaufu propè habitus eft, quàm ille, quo urbs ptt$M

Danorum procelladeformata, ab Henrico Imp .ob mérita Balderici Clivenfis, mœnibusrur-/mo.

tiMiam civitatis à Carole V. deem am anno 1575. B^irküj>rima ₃ articule XXVS_e

fum dnda fuiflet : addita contra barbarorum incurfiones paulo fupra vaftatam urbem j arce :
ut in civitate ingenua tuti ab opprefEonibus & vi fub antiftitibus, fuis legibus uterentur.
Fuit autem hic CCCCC. Sc i. annus à morte Adelboldi epifcopi, fub quo prima odii fax
Eptfcepom inter Ultrajed. & Holl arderecceperat : à pulfo verb ex urbe Ratbodo Phrifiorum rege,
CCC.fupra xx 1 v.Quo anno Ultrajedum Willibrordereverfus/acellutn S .crucis prima
Itâfaswta* P⁰^*CCC.xxxii. ab reditu ejus è Romain urbem, Sergii pontif. autoritate in epif-
dointebit, copatum confirmati. Quo item anno Thomae facellum, poftea M artini didum, ab eodem e-
pifcopo conditum fuit, Sc epifcopatus, Sc ab epifcopis regnari coepit. A regni Hollandici o-
rigine, DC. lxxxi i. annus, fi tempora redè à fcriptoribus digeruntur. Caeterum abfumptus
hie dies eft ingenti laetitia : édita fpedacula, & ignes tota urbe accenfi,& fupplicationes de-
cretae. Literas peftridie Amorfortiam Hochftratanus de rebus circa urbem adis ,ad fenatum
dedit. Ledae funt in frequenti curia, in hancfententiam. Quae fadae tranfadaeque pridem in-
ter Csefärem & epifc.Ultrajed.leges fint,non dubito quin fando accepiftis,viri prudentes,&
amici fideles. Inter quas epifcopus jus omne profanae ditionis,cùm hujus urbis,tum aliorü op-
pidorum,caftellorum,vicorum,quantumque locorum infer» regionis eft, cum illis rebus quae
eb pertinent,Caîfari aflehfu religionis,mancupiotradidit: uti ipie nudiufquartus in curia Ma-
gna, quö religio frequens cum pieraque nobilitate, & aliquanta parte plebis convenerat, pu-
blicè luculentis verbis expofuit. Perfeda tum quidem pias ob caufas folennibus cseremoniîs
tranflatio eft : & poftero die fada inauguratio. Eadem via ad vos quoque libens me confer-
rem, (fum enim in id legatus à Csefare hue datus) uti harum rerum, quas fcribo, cognit ronero
ocuhs veftris deferrem. Sed cum per curas,quibus hie deftineor,id fieri hoc tempore nequear,
legatos ad me cum liberis mandatis, autoritate & permiffu decreto veftro Ultrajed. mittite,
ut vi i .Cal. Novem. fob vefperum in urbe praefto fint₅ & de his conveniant : fimul ut inftru-
di ad ea quae dixi,praeparatique ad refpondendum veniant. Recitatisliteris,placuit veterem
quoque fenatum & populum advocandum,ut communiter confultarent. Legati Ultrajedum
vu. Cal. Novemb. decreto concilii è fenatusprincipibus mittuntur, homines prudentia Sc
autoritate inter fuos clari,Tacobus Dolrerus,Ioannes Sofius, Petrus HardefeItius,Segerus Wiî-
da. His permifium à fenatu eft,& populo, ut id quod nuper in conventu Delphenû de liber-
täte Sc legibus civitatis propofitum,& in Hochftrati Ultrajedum,proximumadventum,inte-

ob priftina & recentia merita, ob fingularem fidem, quam eo bello praeftitiflent epifcopo Sc
Burgundis,fuis legibus perinde uterentur,atq; ad earn ufque diem ufi efient. pada ipfa Hoch-
ftratanus fide fanxit: confcriptaque funt in hasc verba.Exordium quoniam impendib in atten-
tione concilianda verbofum eft,haud duxi e voluptate hiftoric^ narrationis rile,hic inlerere.

Vrimum Ceefarem ejufque heeredes cenfere,ut Amorfortii eorumque circum agriin infe-

Carolo V J OJJtWthUIM WWftW». W. »jWH^"vmvm , vytvuu 11.ilnnjULi ijUlCJltC , (jtilUUi

[ubjugamnt,banc ufque tempeflatem honeflè laudateque uftfunt, relinquantur. Iudicifuo loci pro-
pria ££ nufquam alibi, mortales utriujque nominisfijlantun Hac ita rataJunto, Amorf\'
fortmjimulae Ccefar inprincipem receptur erit, ejufque hceredes utriujqueJexus, Duces
Brab. Comitefqm Holl.juxtatranjlationis baud it a pridem perfecta ab epifcopo, teno-
rem. Si ob banc regni in novam formam redacii vieijJitudinem[populum t^dmorfortmrt,
ejufve circïim ditionem flatim, inpofierumvé pontifex fym. qtds, aut alius quivis mfi\'
fiaverit \\ea controverfia nullo ipfirum incommodojatturdvefujlolletur: aut certè auio^rl*
tatepmtifea mfipfiufve, undepetenda ejl, ut comprobeturfm maxime operis ac0^rt&erit: & quidem nullis illorum velfumptibus₃velimpenfis.Non committet Ccefar,ut iftf^UJl"
dum^oillam^mdiumjuris Amorfortii in Gelri^gravius veUigalimperetur,qu^m eorum
qui incolcein ea ditioneifundos, agrofvé poffident. Quod Ji diver fum ufuveniat, in ea
re pop. Amor, tuebitur. Si inpojlerum ulla controverfia, quodvc diffidtum inter urbem

UltrajeBu alia oppida infera ditionis exonamr : in ëù cêrt amine
Ca far, ejufque potteri hare des non ultra fe immifcebunt, aliofii quam
integros incorrupt of que principes in populum par eB ffi aquum ger ere,
praBabmt. Si quo tempore idem populus damnum acceperint, prada*
tionibufvéeyaBatifuerinti armiseosperinde utaliosfuos populos Ça*
far defendet, lus item erit molentibus , in fuis caufis per regna "Bur*
gundicinominis judicio difceptare₃itidem utiahis ejufidempopulis.

Multisannis,praeâpuè vero ab xi. multi graves motus, diflïdia, feditiones inteftinà
ceffiones, bella in urbe Ultrajed, fuerant : in primis autem Ifelfteinenfe. Capta item caftella
& prafidia, ut Meidenfe, & alia nonnulla, quibus ditionem inferam populationibus & ruinis
evaftarant. Quibus de caufis Ultrajedina tes in magnum detrimentum, perniciofum malum,
impenfas,fumptus intolerabiles,ss alienum grande defluxerat : unde plerifque mortàlibus ob?
noxii, hypothecas, tabulafque equeftres, & diverlas prsterea tabulas, prafertim unas illas de
C. & V*M. pbilipporum in ufuram redimibilem communi omnium ordinum vicefigno im-
prefifas dediflent. Hajufmodi conatibus ac confiliis quia A morfortii femper adverfati fuerant,
neque alfenfu fuo ea approbarant, id quod apud omnes mortales in ea ditione liquidb confta-
bat : fed ne ipfi Ultrajedini quidem ad eam ufque diem re ipfa refellerant. nam hi quotannis
in conftitutione tributaria in domos rufticanas, in exadionibus item ftipendiariis aliis, Amor*
fortiorum praedia, villas, & agros,libera reliquerant. Petiverunt Amorfortii,ut Caefarisjudi-
cio,hujufmodi onera, débita, impenfa,tabulae equeftres, & fi qua alias omnium ordinu, com-
muni nomine in creditorum manus obfignata exiviffent, [nihil incolas civitatis Amorfortiaj
corumvé vel bona vel agricolas obligare cenferentur. De quibus ita decerni placuit,

2SI on per mittet Ca.far,[quod ad hac aliaque débita fine confenfu pop}
î/îmorfortii conflata: quibufié nullo obfignationis fua teftimomo äffen«
ferit,fe deVmxer\'me) ut meBigaltributumve ullum in agros ,fundos_y<tj illafv é pop. i/tmerfortii, caufa inaudita, lata que nondum fententia ,
conftituatur. Sedne incœptetur quidem res qua , qua ipfis detriment
to fit,nifi ex juris formula : aut yolumate permiffmé ejufdem pop. ^A«
morfortii. Ca~vebitur inde inpoBerum, ne iterum pullulet ,fed uti hac
control er fa in unherfum dirimatur. \'Placuit quoque, fi forte bellum
£quod 2) eus a^er tat) rurfumforet pofier is t empor ib us, ut Cafiar intra
chit at em fiuo fiumptu prafidia armata equitum claßiariorum, quibus
tum ad ejus cuBodiam opus fuerit, habeat, alatque : uti plebes inco-
laque impenfiarum immunes ferïentur : nyeluti a Cafiare & epificopo ,
hello adyerfus Çelrorum Duc em proximo faBitatum fuit.

Quod ad codura cerevifiariae jus & Hbertatem ab epifcopis acceptam, intra fecunduns
miliare à civitate : uti eadem libertas intra totidem miliaria in Gelri ditione à civitate conce-
deretur,ubi jam Cafar in fuam poteftatem redegififet : ita fidem pepigit.

Chit as lAmorfortia, quomam aliquanta parte a negotiation* ffi iïmïjfori
tnercimonio coBura cewifiaria celebritatem fiuam nundmationemque
h ab et >permittet Cafarde qui s intrafiefiquimilium a chime cenVifiam ff^k

coquat, ultra, in ditione Çtlria , ubi earn fui imperii fecerit, juxta, dc
eis in inféra regione. Excipientur ->fiqui bac ruetuBiorem immumta-
tem h ab earn. Interim ut liberum fit ^rvolentibus, ffl jus,familia fua
cuique citra nundinationem₃ coquendi.

Petentibus,ut prafedus, quique in pofterum res Ultrajedinas infer» ditionis adminiftra-
tutusdfet,antè in has leges juraret, quam pop. Amorfortius adjusjuraudum,eumque recipi-
endum, teneretur mevéadjurandumin Caefaris fidem prius obligaretur, quàm per legatos
Burgundionumhaec pada Caefaris audoritate confirmata, tabulaeque confignatae, jufta for-
ma traditae elfent : ita tide fancitum eft_t

Simulât que cum »Amor fort Us Cafdri convener it JuBdformd tabu/
lasfigno fuo impreffas Ulis ipfis tradet, Er it cura, uti rata fiery en-
tur pop. _uAmorfortio : mandabitquéprafeBis rerumfuarum cura-
taribus_yut earumpaBa exequantur, (êfr illibata habeam : denique ope-
ram,ut inyiolata teneantur. fromittit Hocbftratus bis fuis ta bu lis pop.
LAmorfortio apertas tabulas a Ca fare juBa forma intra menfem fie*
quentem. Quod quidem ne pro yarn babeatur_y bifce fubfcripfit_sfignum-
que fuum impreßit _} v. Cal. Nôyem. anno xxvi 11. (upra M. D. Sup~
plices petunt Amorfortii hac fibi auBoritdte Cafar is affir mari. Hac
ego gr nvice bare dum meorumZ)ucumyComitum_i\'BrdbMoll.principum
Mr bis ZJltrajeB_% ciyitatifque Amorfor.aliorumque oppidorum ditionis
ZdltrajeBina_:prapardto ccnfilio prafeBi noBri ffi legati inBruBus, ob
mérita, pro fmgulari fide item erga epifcofos fuo s majores, infuperpro-
pier bonores legato meo inaugurations die babitos, populo Amorfortio
ita comprobo, ut iif dem pr aparat a confultatione TrafeBa regno rum
me or um citeriorum amita meafiegatique prior e deer et o data junt. Qua-
rt judiciorum prafidibus, prafeBis, lib e Horum magiBris, mort airbus
omnibus a confiliis noBrisper Hollandiam _? JZelandiam ₃ ditionemque
ZdltrajeBinam , pratori civitatis Amor fort, impero, ut in quiet e pop _%Amor fort, his legibus , hacque libertate, auBoritare mea affirmatis _yuti permutant ; ea quidem forma ac tenor e,quo hie pofita funt. \'Ne-
mo contra ito^adverfumyé facito: ne yé ipfi contra fieri committunto_tSic
enim mihi placet. Mechlin, pridie Non. Noyem. ejufdem anni.

Amorfortiïs Haec tametfi ad hune maxtmè modum Caefaris juffu rata eife in perpetuum pop. Amorfor-
emdithnes tio ex fœdere debuilfent, nollra ftatim memoria tamen pleraque contra fas 8c aequum Ultra-
datce vio- jedimsimpulforibus, ab hominibuscallidis magis & acutis ininterpretando jure, quàm<k>\'
^mur° dis aut pi is, quos parum foedera tenere videbantur, contempto principis decreto viola**
cœpere. Ut alia omittantur,in pado tradendi fe fub jus Burgundicum illud fuit praecipuucfl«

Nonpermifjumm Cafarem, ut ob as alienum ab VltrajeBinis beU^aIfelBeinenficontractum, aliamyê debitam pecuniam fine Amorfortio-
rum confenfu confignationeVi confiât am fin eorum agros ,fundos,pradta_i

In froc fœdere cam fimpliciter fît pofitum, cîtra temporis defignatî circumfcriptienem, ex-
preffaque libertas non modb incolarum civitatis, fed & agricolarum, qui fundum Amorfortii
juris colerent : pofteaexorti funt, qui temporum non tantum & annorum metam finiverunt,
fed hominum etiam perfonaruinque rationes circumciderunt, & polfeffionibus intra anguftias
quafdam conftridis, tantum interpretando declarandoque fœdus reliquerunt, quantum ipfis
vifum fuit. Quantumfundorum ante annum xxvi 11. juris Amorfortii fuiffet, folum in fœ-
dere haberetur liberum : qui ver ö ab eo connubiorum affini-tatibus è fociis civitatibus acce-
derent, vedigales communi cum aliarum gentium ejufdem ditionis agris fervitute, deinceps
forent, Quod quidem ne dicam quàm contra libertatis legem, fed quàm parum aequum fit,
vel hoc unum coarguerit. Cum enim affiniratis conjundione per connubia cum fociis civita-
tibus, faepe alib homines demigrent, agrorum, qui ad earn ufque diem liberi fuifïent, pöffef-
fiones per commigrationem libertatem priftinamexuerefimulneceffe effet. Si qui accede-
rent,quiqueali5decederentjftipendiani forent: quantum ad ultimum de ealibertate reli-
quum Amorfortiisfieret ? Hacinterpretationeexipforumcommodo & bono fœdere cir-
cumcifoàliberispoffefforibusadeorumagncolas, tanquamde bove ad afinum defeenfum
eft : ut exprefsa confeffione libertatis dominiorum in litem traheretur, utrum ad contribuen-
dum dimidium, agrorum liberorum cultores tenerentur. Aliam quaeftionem parum diredam
ea lis fecum, ut anfam anfa traxit : num civis qui à cive liberum agrum conduceret, in dimi-
dium ftipendiariusefset. Negatum hinc,affirmatum illinc,non fineacri certamineeft : refq;
judicio difeeptari cœpta. Poftremb in legibus non fuit exprefsum , ut ad conferendum clau-
dendisfluminibus,abigend6ve è pafeuis per exadores pecore,cogerentur Amorfortii,id quod
poftea fuit faditatsm : fed ne quid in hac controverfia incceptaretur quidem , nifi jure , aut
voluntate permifsuvé Amorfortiorum : fimul uti ea res intégra tam diu fervaretur, dum judi-
cum fententiis finita efset. Dum ea Ultrajédi, à quibus divertit oratio, conficiuntur : oppi-
da in Gelria à Burgundis bello capta, dedudispraefidiisDuciredduntur. Fœdere Ultrajédi
cum pop. Amorfortio perado,promifsumlegatis, datis in fidem tabulis Comitis figno im-
preffis, Caefarem intra menfem fequentem de pado fœdere cum diferta omnium eorum am-
plificatione novas traditurum. Petentibus poftero die ut domum ifta renunciarent, poteftaà
fada eft. Amorfortiamreverfi legati, extemplo veterem & novum fenatum &populumco-
vocarunt. Ledae feederis leges ex fententia Hochftrati & v.legatorum confcriptae, tolera-
biles& aequae omnibusfunt vif«« Habitas legatisgratiaeindefunt,quodfidelem operampro
libertate confervanda prseftitifsent : placuitque fenatui, ut communi decreto,Ioannes Sofius, Legati afi
Segerus Wilda, Petrus Hardefeltius, legati Ultrajedum ad legatum Casfaris redirent, renun nonfat" ^
ciaturi,fenatui populoque Amorfortio conditiones placere : utque ei gratias agerent, quod ^vltra]^e^^ur>*
fe benigniter non audifset modb, verumetiam cum ingenti favore omnia penè fùa poftulata
rata efse juffifset. Quare Amorfortios viciflim obnixè eperam daturos, ne fide ab ullis, non hg_at0 ç_amtantum civitatibus fociis,fed gentibus erga principem fuperarentur. Hac legatione Ultraje- faris condi- \'
dum décréta,ab Hochftratum venerunt. His refponfum,ut quando nihil fuperefset amplius, ùones datas
domum redirent,fe paucis diebusinaugurationis ergo Amorfortiam venturum. Tertio mox placere.
Non. Novem. cum C. equitibuseb venit : in civitatem ingenti gaudioab omnis ordinis mor-
talibus dedudus, cum folenni precationis carmine templu S.Georgii tutelaris, feptus religiö-
se & fenatu ,effufaqnead fpedandumtriumphi fpeciem plebe, recipitur. Sequenti die in
curiam, qub fenatus & prioris anni Confules convocati erant ,agmine nobilium feptus venit.
Ibi Laurentius Dublioul :Ex veftris (inquit) legatis, qui inter Caefaris legatum & ipfos de li-
bertate veftra convenit, jam pridem accepiftis.Qus igitur abfens Comes tum cum illis tranf-
egit ,ea praefens vobis affirmat comprobatque, Inde tabulç de tranflatione perpetrata ditio-
nis confeds,ea forma, qua fuprà paulo pofui, à feriba funt recitatae.Sub has ledum diploma,
Comiti à Caefare datum , de liberis mandatis permifsuque & ex autoritate conftituendi facul-
tate. Ad poftremumfcedera libertatis paulo ante cum Hochftrato confcripta: quae rurfum
in frequenti fenatu ille & feripto & imprefso figno, fide fanxit : affirmavitque fe intra men-
fem amplificata,ac Caefaris magno figno imprefsà, fenatui traditurum. Exul quidam ArnoIdus
Clemens, qui propter occifum civem nuper, in perpetuum pulfusfuerat,novi principis bene-
ficio confilus, veniae fiducia in civitatem redierat. De hoc Comes ira propofuit, ut, fi fenatui ^
videretur,huicbomini,concefsa venia admiifi,reditus Caefaris beneficio daretur. Unum illum _Uatj„ H<e~
iipplicem efse ? quo facilius noxa condonari pofset. Fieri id pafîim in novorum *principum dafolzd^
. inaugu-2§8»

îdauglirationibus, ne ut infolens, quod peteret , rejiceretur. Polie fe qùidem fiio jure hic Se
vpoteftate uti,fed malle id fenatus arbitrio facere, & jura à majoribus tradita illabefadata
\'pap* Amorfortio relinquere, quam violare. Refponfum Hoçhftraro eft î non videri id è re-
pub. effe. hoc enimexemplo alios homicidas illuftribus familiis ortos, ad reditum perami-
cos parandum > confurreduros : ut id, quod Caefaris beneficium fuiflet, ab aliis in pofterum
ad refcilfum plebifcitum traheretur. Iuffus externplb exul à Comité ante occafum folis è ci-
vitatefacelfere. Advocatuseodem die in condonem tota eivitatepopulus,poftquàmcon-
*3tffen|ïeiH. fui caufas translat» ad Burgundos ditionis paucis präefente Caefaris legato, &*Abftemio
cpifcopi, peroraflet ; in fidem Carol i v. Caefaris, & baeredum ducum comitumque juravit®
* Cujus boe Hochftratus in veftigiojuraviï viciffim in libertatem populi ,quam per luos legatos pepige-
thgium ex- _rant, Peradum jusjurandtim, tubicinum qui ex Vltrajedo acciti fuerant, cantus fufcepit an-
^tatiauibus~ ^tecu"^am\' Quibus epiniciummodulantibus,fparfumfexiesè fublimicongiariumeft. Re-
Godtfredus dudo inde domum legato munera à fenatu funt data, bores duo eximia fpecie ,& cornibus
ab Encke- inauratis, infignia gentilitia Caefaris & comitis Hochftratani prae feferentes. Exceptuseo
yoort \'à Ca- die legatus eft à lenatu, magnifico luxu apparato convivio ,aquo viciffim fexè civitatis
roh V.lm- principibus ccena accepti. Varia laetitia perlonuit ea node tota civitas. Ignes in pontibus
peratore, E- & _vjj_{s omn}ib_us ingenti laudis ac palmae certamine funt accenfi. Mufici & tubirines cum fa-
s\'acrThate- ^na^busardentibus concinnè modulantes ,folfam interiorem ultro citroquenavigando jucun-
ranenfisPa- dum fpedaculum praebuerunt. Et vicatim in multam lucem comeflando ac potando conti-
latii Conft- nuatu eft. Poftridie fex principes confulares Comes ad (è advocavit: hos praefentibus à cofilio
floriic/ue ö* hero\'ë Alfendelphio.Iodoco Safbautio,& Vincétio Corn.F. multa de praetura,de plebifcitis,
auUImpe- de jure praetorio percontatur: deinde quas cötroverfias fenatus, quastribuni dijudicarent: quç
rial» Comes _com}_tj_{orum rat}j_{0 e}fiet : quóve anni tempore ea haberentur. Ad ultimum, quibus legibus vici
treatur"Ac- Amifianiuterentur, Hacdiligenter à confulibus expofita, fummatimilli ftilo exceperunt.
tedett \'etiam Dimilsosdomosfuas,eodemdierurfum ad fe advocat: adifque pro munificentia gratiis,
tonfideratio- mandat illis reipub. curam : ut pari vigilantia & confilio, quo ad eum ufque diem fecifsent,
tteRev.Dn. pergerent civitatemàproditione tueri. Dataordineindeconfulibusinfauftumfœlicemque
Cardinalis _abitum dextra, per Ateendelphium eos interrogari ju/fit, num fenatui & pop. placeret, Sege-
^BCmfmm ^rum Wildam pnetorem did. Annuentibus confulibus, Segerus per viatorem accerfitur : ôc
Virtutt7& exado jurejurando, conceptis verbis,Comes Ultrajedum abiit. Latebant tum adhuc quidam
mérita Kos abditi, qui direptis bonis ad caedem ab epifcopo conquifiti fuerant. His in publicum prod« -
ßiadeo de- undi poteftatem tum fecit : dimilfiitem è carcere captivi. Edido fub haec publicè [cautum,
linxtrum ut ne quis, obliterata anteadarum injuriarum memoria, alteri convicium diceret : propofita
yeltotame- _mulda, ultimum fupplicium, & bonorum publicatio. Inauguratur Comes iis ipfis diebus Vi-
jusfarndtam _cx & Rhenis. Dublionus interim Arenacum ad jusjurandum à Duce exigendum proficifci-
noflradbnâ ^tur- Hochftratusantequàm ex urbe in Brabantiam iter retrofaceret, compofito utcunque e-
fentiamiK, jus ftatu, rempub. ita ordinavit, ut Guilhelmum Enkefordium Cardinalem abfentem,* ac
in deftïïio- multos annos Romae agentem, cpifcopum diceret. Praefedus urbis fadus Ioannes Tenere-
nc omnia mondus : Cofs. didi, Henricus Verborchius, & Petrus Meerenburgius, Praetor conftitutus
mutarï cum Joannes Culenburganus. Fueruntinde res Ultrajedin® à feditionibus quietae. Sedut cum
*F°* -ft \' p^rincipibus,in defedionibus regnorum jura & inftituta variantur : ita non Iblum cum recen-
CivS tiBurgundorumimperio,urbisconfuetndinesantiquae & inftitutaprifca funt abrogata,fed
bac Infignia nova etiam facies aedium facrarum & |«dificiorum publicorum cverfionibus induda : facra
Vofantur profanis mifceri, fumma imis commutari cceperunt. Populo comitia antiquata : confulibus
«\'b fft; & fenatorum duobus principibus,Romanae libertatis tinfignia togas argenteae funt detrad«-
quodargen- lus dicendi Cofs. legendi item fenaturn,fubmovendique,citra ordinem,quando vifum eft,
tcii nalis rt- ad principem tranflatum. Nova judiciorum forma inveda. Quinquiviratus ad
fmarnt, Praetorem tradudus. Cetera ut quaeque inde vario habitu domi gefta

funt, non eft operae hie perfequi, cum ea quae proprie hujus
noftri fuere inftituti, ad exitum hujus anni, fcri-
bere vix fufFecerim,

Larorum virorumfaBa morefque poBeris tradere antiqus-
tus ußtatum, ne noßris quidem temporibusßudiofa aus o~
mißt, idque faïïitarunt Melchior ^Adamus, Papyrim
Majfonius _t Andrœas Schottus, Ianus Nkîus Erythraut,
qui G er manor um, G alloy um , Hißjanorum, It alorum vitas
dederunt Dofîrina Laude eminentium, alijque quo s c it are
" attinet. Nos eorum exemplum fecuti, Hortenßum
defcribemus allaturi id quod de vita moribufque ejus cognovimus. Igitur Lam-
hertus Hortenfius Montfortij (quifito Provincia Vltrajeclina oppide) anno isoê.
ut vult Deßelius, vel ut Mir aus ₉ in Elogijs Belgarum prima edition\'s, arm
ISoi. natuspatrem Hortulanum habuit, unde fibi Horienfij cognomen fabrica-
nt. Itaque p erper am illum Gouthovim vanden Hove vocat. i^fdmcdutn ado*
lefcens in primoßudiorum tyrocinio Lovanium ingenij excolendi causa venit „
nihilqueprius _t nihilque antiquim duxit, quam eas linguas, quantum tum duz,
hatur, juvemli ardoreperdifcere, ßne quibüs omnes artium facilitates infelici-
ter nullaque cum laude difcuntur. Acuebant eum ad id non folum vet er um fcri-
ptorum exempta, verum etiam Latinorum Grarnmaticorum pracepta & ne-
ceßfitas plane Diomedea. Prodibant enim indies in lucem, e fitu & fqua/lore e-
7Uti vet eres au ci or es, quibusprißino niiort Erafmi aliorumque dociorum homi~
num indußria reßitutis ac emaculatts, plùra Graca pene injparfa quam Latino,
Lector em librorum helluonem remorabaniur. Clarebant ea tempeFlate in Là«
van. Academia linguarum ProfeJJbres ; Gr ac a Rutgerm ReÇcius , Latin* Coti-
radus Goclenius ; Hebraica loannes Campenßs , hos decentes frequentabat &
attente audiebat : uti etiam eximium Peripateticum Ludovicum Vivem & in-
fignem Rh et or em Ioannem Paludanumjam tum fenem admodnw. Erat tum Uli
in co Budiorum curriculo contubernalis, cum quo omnes rationes ill\'orum fedtt-
lo communie ab at loannes Guinterim^Andemacus \\ una cum eo hire lit er aria
ab unguibus V/trajeßi educatus, tenuis fortà tum quidem, fed qui poft Argen-
torati inclaruit inter Senator es. Confettis Lovanij ßudijs ex\'tnde digrejfus VU
trajeäum venit, in JHiartk trivialis SchoU Hieronymtana Clajfe juventutenb
egregie inßituit & diligentem operam HiUoria impendit 5 non autem Reciora-
tum SchoU gejßt, ut Benriem Pantaleon de vir is illußribm Germania parte 2*
pol. 407- p erper am fcripßt. In hoc didafcalico munere videtur annis aliquot per-
ßitijfe, & quidem anno iszj. Seceßonum tempore, quo 14. Kai. Decern b.Epifi
cop its Bavarus mihtum ßgna miferat ad urbem opprimendam, ait apudfe pran-
Çum fuijfe, cum pauculü alijs utriufque nominisfeßivis doftifque amicü, H er m a«.

faclionem Gelricam prolocutus Vltrajefto exularejujfiis eB. fi)uo ipfo tempore,
dum Vitra; ecîi agit Hort enfm, credibile rtibißt, illum ad Sacrum Presbyte-
r a tus 0 rdinem promotum fuijfe. Senatus Nardenus adfludia litter arum pronuè
& aliarum Rerimpublic arum exemplo excitatus ₉ fimul publica ^fimulprivat a

Militate motus, quanti omnium refer ret confcius , lib er os domi for wart_i praci-
pue eorum qui fumptibus ad alendo s eos in exteris Schölls non fufficerent Herten-
fium anno quadragefimo quarto fupra millefimum quingentefimuw poît captant
Amersfortiam a Marti no Roffemio qui tum Guilhelmo Clivio, Geldriœ du ci e-
lecîo mïlitabat ex Ar ce Haria tum apud B. Theodorum Zulemm Êquitem tor-
quatum agent em, ad lu dum inßituendum evocavit. Ibi cum gIoria,nefcio
quata [ipfm verba pono) cette cômodo raemorabili Reipublicç an nos unde
triginta_sufque ad ultimum miferrimi excidij diem com rerum mearû om-
nium naufragiojuventntem maderatus îm.^d Hortenfium hic quiete agen-
tem , varia fcriptionè clarum., adeoque darum ut fupra lit er at or um valgus e-
mineret, cum anno isS7- Schola Delphenfis Reftore careret, Confulum jnffa
fcripfit Adriams Aleidm civitati a penfionibm , ut vOeant, Afiaîica verbo-
rum ubertat e civitatem expeter e Reff or em , qualem if fe colore vario depinge-
bat. Hortenfius ad ejus liter m Laconicèhoc modo refpondit, <^Angelum quœritù_;homo Çum, Valete. Ferè homo erat ₅ nam per lafciviamfilios genuerat AugußL
mm Hieronymum fac\'ris ordimtiombus infuper habit is. De utroque dicam
quod reperi. Hortenfius, ut infra memorabitur, agre fer vat m a communi ca-
de Nardena, tarnen filium Augufiinum, Organiflam crudeliffime obtruncart
. & occifo cor eve Hi ante oculos vidtt,quodprœier Meurfium libro 3. Albam_}etiam
in fuis rerum Belgicarum hisiorijs atteßantur viri Clarififimi, Petri Hoof,
dius ac B-orrivs. "De Hieronymo ejufque conditions extant Horten-
fij patrù EpifioU dux fcriptœ ad perhumanum & erudïtum vir um Thomam
Perfoels Vicarium majoris Ecclefiœ & notarium. j£>uaruin una hujus teno-
ris: Humaniffîme & erudite vir. Iam dudum optavi tecum colloqui de
rebus quibufdam neceflfarijs, iaquibus mihi tuam operam prasftare po-
tes , fed quia per varias meas occupationes in colloquium venire non da-
tur, per literas tecum agam necefife eft. Eft mihi adolefcens, quem ad
facerdotium provehereconfilium eft, neqtie ipfe quidemabnuit, Sc ea
ipfiuseft xtas, ut jam ad illud maturus fit. Contenderim igiturabs te,
ut ad difpenfationem e Roma obtinendam , tuam operam velis mihi da-
re, & quidem, quamprimum ; ut interim dum Bulla expeditur, ad pré-
cédentes ordines poiîit accedere. Quanti autem conftabit , nofti, & ÜIL
quibusaliquando diipenfationem impetraveris, mihi reculeront. Neque,
fcio, propter noftram veterem amicitiam à me plus pofces, quàm abalijs
acceperis; & pretium au&umeftenonputo. LibraFiandrica parataeft,
ea mittetur j fi velis amico hac in re obfequi, refcribe paucis quid boni
abs te expe&abo. Vale, exNarda. M.DLXV. XX.February. Lam-
bertusHortenlius tuus amicus. Sequitur altering tenor : En humaniffime
vir, mitto tibi per filium meum Hieronymumlibram, reliquum miffurus
fuo tempore ad obtinendos ordines Ecclefiafticos. Habet œtatem, vide-
licet xxiiij. annos, rem gratiflimam mihi feceris, fi pro veteri noftra aroi-
citia fidelem tuam operam hîc mihi prseftiteris. Invicem habebis me ti-
bi obligatiffimum. Ubi ubi tibi prodelfe potero. Vale vir optime. Ex
Narda, pridiè Matthias anno LXV. fupra M. CCCCC. Lambertus Hor-
tenfius tuus Temper amicus. Hieronymus cum tempore animum ér fenfum mu-
tafièvidetur, faftus verbi Minifier in Comit is Haga, unde propter dijjîdium,
quod in religione exercebat cum Collega fuo, Waffinariam commigrare jujfus

\'eft anno rsS4. tefie Borrio torn. 3. hiHor. Belgien fol.44. Ferro Hort enfiarn cul
jus indulîria & diligentia in inßituenda juventute, qua Nar dam numerofk
conßuebat, mirtjià commendata cfi, pißrini, ut ipfefiribit I dibits February
mno ijtfi. incept capere faßidium 5 perflitit tarnen in manere docendi, &
ßduit ate fcribendi, nam anno ijótf. labor em comment andi Lucanum eo lib en-
tiusfifcepit, quo [ipfim verba refero ad Becânum Ho och landt um) m agis animum
meum ab le Gnom ach or um furore tamißer avocarem [c esperat enim is omnibus
bisRegionibus jam tum pajjim grajfiiri_} quamvis apud nosid temporis nihil nova-
tum fuit) ne audirem, neu diß ringer er ijs quœ mentem a Çede fua (nhmeverent. &
cruciatum inveherent. ^yînno 1372, dum Albanus Dux Phi lip pi fecundi Hi-
jpaniarum Regis nomine Belgij Gubemator recuperare ccntendit quidquid ur-
bmm aut Vrœfidiorum ab Auraico Principe captum erat, fieva tempeßate invol-
vitur Hortenßus 5 quod it a contigit» Nar dent regium prœfiditim recusârant, mi-
ldern Qrdimim receperant _; Zuipbania ₃ & cetero Gelriœ traftu , fubacia, Fre-
dericus Toletanus Albani filins in Hollandiam copias militares duett_y Nardenù_sdejeElis animis_% ubiadventare cum copijs hofiem inte lit gunt, ad Toie tam mitt ere
*uifum,qui urbem dederent & gratiam prœteritorum peterent_%idnegotium Con~
fuli& Senat or i datum. c>ui Amorsfordiam prefccü, ubi tum Toletanus age-
bat , colloquioprohibiti Bujfcmum ire, proximum Nardœ pagum ₃ fiijjifunt -, il-
lie reßponfum accepturi. SedConful, dum redit, apparatu vifo territus, rheda
defcendens, feu, onus alvipofiturus , periculo feinßanti fubduxit. Id ubi Sena-
tor vidit , valde indoluit ; veruntamen trislis ret nuntius perrexit, é* Bujfe-
mum, utijuffus erat, Toleianum fecutus, cum interrogans C&miti Bojfkvió
an milites oppido exceffiffeht₃ affirm wet ; alios poßridie orator es adducerejube•
tur, at que it a drmittitur. Igitur ipßs Kalen dis Deccmbrà venêr e in ca fir a ab op«
pi do Legati fex, quibm Hortenßus Presbyter , & Reffiör SchoU a djtmSîus fuerat
jeptimus. Jgui cum Toletanum alloqui vellent, ad lulianum Homer um rejici-
tin tur, cm ts omnem pot e si at em dedijßet. Çum illo igitur pad funt ur, oppidum
fe Toletano tradituros, ea lege, ut civ ihm vitafacultatefquefalva eßfent -₃ tan-
tum denuo fidem juramento ob ringer ent, filique ex Hiftanis centum, quantum
femel Çtmerepoffent, oppido efferrent, ultra nullaprada effet. Hœc ter porre-
cïâ Hortenfw dextra rata fore polluims Romer us, ami eo, aliquot xx. Bißanis
comitates, oppidum ingreditur. Evcßigio ad timpani fonum cives jusjuran-
dum daturi in facello hoßitalis convocantur, & conveneruntpene omnes, Inte-
rim Hiß/ani defertis mœmbus & conßricla glacie foßa ₇ tranfcenÇo etiam val/a
fréquentes intravérant. Dimque cives conveniunt ₃ uxores eornm militibus
advents convivia curabant, apert à Çacelli fori bus tr ruent es milites, mer me s
homines miferrimè trucidant, & vicatim difcùrrentes obvies muffant. Hor-
ten fut s aut cm , quomodo fe ab bac laniena eripuerit opera pretium eß cognofce-
reex ipfius affeiïa non conféra hiß ort â de origine & interim appidi Nar dent^
quam magnificus & perhumanus vir Hermannus Antonides vander Linden af-
fermât , mihiqueperhumaniter communicavit in hœc verba. De meo autem
fato hic nihil m univerlum fcripturus eram, Dili fei rem elfe, quid mihi
accideritnonnullos cognofcendi cupidos : Simulquis Deus eximprovifö
in hac publica & tragica calamitate , mihi apparuerit, unde neque confi«
lio humano neque judicio, tot armatis ftarionibus circa portas oppoiitis^
^am intenta cuftodia vijs omnibus fervatis atque obfeptis₃ elabi potue»

VITA LAMBERTI-HORTENSIA
rim. Poftquam cum alijs a legation« iila (qua hie fupra memorata, eft) cîo*
mumreverfusfui, Veteris Nardas Canonici, qui jam tres menfes meis
œdibus communiter mecum pro hofpitio utebantur, quod ipfis toto op-
pidolocuscommodior non effet: tum quia circunquaque macerie con~
clufç erant, tumquod proximo cœmiterio & ab omnium hominum ftre-
pitu & frequentia folitarias effent, fe conferebant in fuperiorem domus
partem religionis luie ornatuamióti, ne in ipfa rabie expofiti fediffent*
hilpani csede in curia defun&i cum toto oppido fe difpargerenc ac diffi-
parent, quatuor ftriótos gladios prç fe tenentes, revuifo vi oftio ad me
irruperunt. Primö quantum feriniorum erat diffregerunt, clamor eorum
& una eademque perpetua cantio erat_; pecunia : mille coronas a me, per-
inde aefifatrapes fuiffem , poftuiabant. Cingulum cum marfupio detra-
hunt, & quum £es non effet, toto corpore membratim explorato, hic mal-
leum equeltrem cerviciiilifit, alius veftem talarem, alius tuiiicam ïnte-
riorem pun&im ferro trajecit. Hie me unus medium arreptum in celJam
penuariam prsecipitavit. Ibiproftrato ac fupino jugulum cuitro admoto
incidere intentabat, identidem eandem cantilenam de repecunianâ oc-
cinens. Dum ille in hoc totus eft, audit in fuperions domus tabulato ftre-
pitumquafi pedum (nam hue tres alij confcenderant ad Canonicos fpoli-
andosjac fremitum fuorum, ratusid, quodres erat, ne prsedas portione
detraudaretur, hue quodpotuit mequafi fub cuitro reli&o, fe recepit.
Tum demumfugse occafionem naótus circunquaque omnia tuta videns,
pronpuime inaream. Olfeudo oftium adccemiterium palis & fragmen-
ts tignorumoppofitis validé munitum, ne mihi quaexitus pateret, quan-
quam alibi, fed periculosè evadere potuiffem. His vix magnç mulieris
viribus, quse faluris fua2 tuende caufa ad me è vicinia cum parvis liberîs
confugerat, revuHisadjutus (erat majoris molimenti quam ut unus fuffi-
cerem ) in templum tranfeurri. Hie nullum mortalem extra tres milites
iàcrarium debeîlantes, magnum thefàurum fe reperturos arbitrantes, of-
fendi. Dum hic in ea parte, qua; ïèptentrionem fpe&at, folus meeftus in-
ambulo, multaapud animum meum reputans, fupervenerunt in adverfa
templi parte ad auftrum quinque militari habitu. Hi quaquaverfum cir-
cumiped:antes cum me folitarium ac meditabundum ambulantem cerne,
renr, hem, inquiunt, adeft (me digitis monftrabant) cujus caufa venimus,
Cumadmehosredavadentesconfpicerem, animus ilico mihi concidie
metu, ne novi pereuffores in me miffi effent. Erant autê Sacerdos à facris
D. Comiti àBoffu, vir in lingua latina politus, Petrus Catzius Montfortias
Prîefeétus (Marfchalkium ipfivocant.) Levinus Weidanus cum famulo,
&Ioannes Caftilianus vir acer ac ftrenuus, cohortis Neapolitan« Du-
âor.Hic ut iumma auöoritate domi & belli apud fuos pollebat,ita clemê-
tia, quae omnes militares artes fuperat, ac dexteritate ad fervandos bonos
lingulari, fadus, etenim Mechliniapoft Geufiommfugam, recuperata,
cum ab Hifpanis non folum in fortunas omnium fine difcrimine ordinis
aut dignitatis mortalium J fedetiam in corpora crudeliter ferro fe vire-
tur, ab a^dibusunius IoannisvanderBurchij (hoc germanum cognomen
eft clara; vander Burchiorum genti) fupremi àconfilijsRegimeMajeftatis,
virieximij , omneminjuriam & vim prohibuerat, cujus confervata^ do-

iîàus ^eternara gloriam & laudem reportavit* Hi igitur me benignitëf
compiexi, comiter falutant, rogantque quo inftatu measresprsfentes
eflent. Narro ordine fabuke mese adius. Tum ilii : Nos à Comité hue
ad res tuas infpiciendas, teque fervandum, avehendumque in Bufcum
mittimur: gratum eft: quod te falvum & incoluraem invenimus. Si qua
habes in çdibus quss auferre tecum tumultuariè velis in vehiculum, uc
exportentur, adjuvabo, inquit Weldanus. Rurfum offendimus oftium
sedium mearum claufum & vaiidis oppofitis ve&ibus rnunitum. Diu cal-
cibus infultatum fuir. Tandem Caftilianus cum ijs, qui asdes meas tene-
bantacriter expoftulavk : tum de ijs qu£e in mandatis à Ducibus habe-
bat, jurgando expooebat _; quœ, quia neque Hifpanicè neque Galiicè no-
vi, inteliigere non potui. Omnibus digreffis, folus Weldanus quafi euftos
corporis mei in œdibus, ut vim à me, 11 quaoriretur, arceret, manfît. Mi-
feratis famulum fuumad duo véhicula comparanda. Interea dum colli»
go farcinas librorum meorum, redit ille qui véhicula comparârat, quö
Weldanus officiosè àfamula & alterafemina, de quamemini,libros meös
extulit. His occupato curis fupervenit Paulus à Loo Prasfeéfcus arcis Mu-
denas. Is ftatim quam ingreffus fuit, rogat quo in ftatu fumma mearum
rerum effet ? Ego vix temperans à lacrymïs nihil aliud refpondere potui,
quàm, hxc, inquam, eft mutatio dextras excelfi. Interim importuni me!
hofpites Hifpani cœdibus laffi (ut erant ventres famelici ad rabiem cani-
nam ufque avide vorabant cibos, bibebantque ut erat penu bene ftru~
élu m : mododemenfa ad casdem furgere: rurfum ad ingluviem inter-
mifîam redire. Interfe&i in sedibus meis, & area quinqu\'e _s in meo con*
fpedïu funt : interhos unus, quia fanguine meo non fuit alienus. Fu-
tnus jam è proximo incendio asdibus meis imminebat, quç tamen inta-
ct manferunt. Cum duce Weldano^ domoprasdas & direptioni reli&l
oppidum defero. Nix multa, ut fera hyems erat, cadebat. Vefperi hu-
maniter à Comité adcœnam vocatus fui, cui dimiffo convivio, magnas
habui gratias pro donata vita & reddita fàlute : fimul medieï, quoferva-
tusab ipfofuiflem, privatim memorem foredixi. Ut Q/Terentius Cul-
leo olim Senator Romanus, qui fecundo bello Punico è captivitateab
Africano liberatus fuerat, eum in omni vita ut iibertatis fuse auétorem
coluit, itame ilium ut fèrvatorem meum, quoad viverem, obfervaturura
promifi. No<äem hanc, utfuperiorem, infomnemduxi j &tenebrofae~
rat & illunis, in qua fpe&anti darum oppidi ex intervallo incendium Sc
magnum horrorem immifit &lachrymas excuffit. Habuit huncinteritum _itam calamitofum toto orbe lanificio nobilitata Narda, pro egregijs & fj^,
perpetuus meritis domi bellique erga fuum Principem , propter pauco-
rum infelicium noxam, quam tota dvitas luere coa&a fuit. Unus dies,
adhunc modum ducentorum triginta fex plus minus annorum opus qui-
bus Narda fteterat, excidio dédit. Neque verô flammis diffipatis its
deletafuit, quin aliquot asdificia partim leviter ambufta, partim in to-
tumincendiointa<5tamanferint. Mane poftridie vehiculo fuo me exce-
pit Ioannes Drenckwaert Prastor Dordracenus, [cut tum nupta erat amit&
me* magna filia,, ) vir ex £equo eruditus & fumraè humanus, ac dexter_squimeUltrajeàumad.ayunculum fuum virum incoraparabilem D.Iol

annem Hoochlandium Ecclefîç Imperialis Divç Virginis Decanom Mœ*
ce h at em m eu m vexit : qui me benignè hofpitio excepit, & exceptum
fùmma cum humanitate fovit & amplexus fuit. Huic Hortenßus Expla-
nations fuas in Lucamim accept beneficif memoria ncc non gratitudinù ergo
poßmodum dedicavit, quœ demum Bapleœ anno excufk funt. Aiiquan-

to tempore Vltrajecii commorantem Nardœ, defiderium retraxit, redemptaque
menfa in diverforio h û ne Ho non multo poß ( dubia famâ inter Papifmum &
Lutheramfmum _; à rußkts enim vulgo de Luyterfche Paep vocitabatur, &
Jane acerbior ejw dtcîio eß in religiofi nominis homines ) fato conccßt in prœdio
Çuburbano Nardœ den Hooghen Engh diclo Cralo ₃ & fepulturœ tr adit us eß in
choro parochialü Eccleßa Divi Vitt Nardœ, fubfarcophago Dionamenß, cut in»
[culptum fequens Epitaphium :

HORTE NS TV M I NT E R MORTfOS
gVtJERIS VIATOR? VRNVLA
HAEC OSSA SOLVM AV\'T PVLFERES
HABET , POLVS MENT EM E NT BE AM,
NOMEN LIBRI, F A MA M V AG A
DO CT V M OR A, 0 V AT C OELO AC SO LO
DECV S SC HO L zAL ^AT gV E CIV IV M.

GENVS EKVDITIONIS EXIMII, LITE RAT OR IS ARGVTI,HlSTORICI SA-
GACIS, lUVENTVTIS NaRDENä. MODER ATORIS STRENVI , EVOCA-
TIEX HAC VITA ANNO aLaNIENA, QVJS SOLI PROPTER DOCTRlNAM
SINGVLAREM PARSER.AT TERTIO; A NATO CHRISTO M.D, LXXIV.

STatura brevis, corpus exile eifuit. Jguibufdam vi fus eß app et entier potus &
vulgarium hominum confortquam virum erudttum deceret. Scripta ty-
pis édita leguntur hœc. Seceffionum civilium Vitrajeffiwarum & bellorum ah an-
no xxiiif. fupra M.CCCCC. ufque ad tranßationem Epifcopatus ad Burgundos
librifeptem , quos perfuaßonepotijjimum Decani Hooch landij, qui pat rem ha-
hutt Cafparem Levinum Hoochlandium primum à Carolo V. Cœfiire, Do?nino
Vitrajeff »nß, Senatns Vitrajeffini Prœjfdem conßitutum , magna adeo diclio-
nis Libert ate compofuit, ut Maximilianum Bur a C omit em infenfum ßbi reddi-
derit. Scripfit & Enarratiories in Virgilij z/Eneida, m quas avi mihi cogno-
minis Elegia commendatoria prœfixa legttur. Item Explanations luculentas
Jnnœi Lucani Pharfaliam ex cujus op er is dedicator ia EptHola nonnulla verba
hie fupra retulimus. Ediditprater ea de hello Germanico Libros feptem in quibüs
& brevitate & elegant iaßngulari non pauca , à Sleidano & alijs hujus hißorU
feriptoribus ₃ velpratermtßfa, velnon paulo aliter ccmmemorata, inveniuntur,

m quarto Baßlea anno qui übri poBmodum etiam infertifunt Germant-
varum rerum hißorico opert, quod tomis quatuor comprehenfum Baß led in fo-
lio anno 1574.public atum est • ex his Hor ten ft] libris Thuanus fe inhifioria ad-
jutum profitetur. Condidit & Tumultuum Ana,b apt if arum librum unum anno
1^48. ad vigil antiffimo s Confules & inclytum Senatum A mBelredam en fan , in
quarto,^** liber ante paucos anno s in Belgicum fermonem ver fus eß\\ cum addi-
tis aliquot imaginibus fadionis Amßelredamicafanaticorum ißorumhominum_}qua in tahnlispiciis AmBelredami in Sanatoria ade conJpiciuntur.Ex Arißopha -
nü clariffimi Comicifabulis ^ que Comicu D.ChryfoBomus adeo diligent er perdi-
diciffe traditur,ut a dormietis pulvinari nuqua abfuerit, quatuor verßbus latinis
expreffit fcholifque illuBravit a Borculo Fkrajeäi excufas. F lut u an. t^ó.dicata
Gerardo de Nova Tic de fia Abbati Divi Fauli.Nebulas anno 1 $ 57 .infer iptam Ia-
cobo Wtenenge Decano ad S.Fetrum & Ficario Epifcopi Vitra) eclim Cardina-
lis Encke fort ij. Ranas anno dedicatam H.R. Commendatori in Ingen.
Equités ob lat am Theodor 0 Zuleno Equiii Aurato. Leguntur item Hortenfij Sa-
tyrarum libri duo a Borculo in S. exeufi if^tPrioris initium, Si prifcos truti- ^ \'

nâmores penfaveris sequa, Temporis & noltri asquaris examine faftum,
Dixeris inverfum convexo pondéré munduin,&c. FoBeriork hoc eß ■ Cur
cefias ignave gradum coot ollere, & horan^&c. Ext at item Epithalamio-
rum ejus liber unus in 8. In quo nonnm fcriptum esi EpithaUmium honori Lam-
berti Lappij, Nardeni oppidi prat or is excidij tempore, de quo teBatur Horten-
fins in fchedis fuperßitibus, quod inter pratorios viros Nardenorum, qui ante
eum fuerunt, refpublica prudentierem vel eruditiorem nonhabuerit, quique
fuerit adv er fus noxios in Goylandia acer v index, extra forum pofi did um jus,
adeuntibus adconfultandum com is, omnibus ex aquo ajfabilis, in negotijs fo-
renfihus fumme (id quod in prat ore unicè neceffarium efi) exertitatus - in quo
deniquepolities & or nat us hat in a lingua, conjunUafuere, Effigies Hortenfij à
Vhihppo Gallao in asincifa circumfertur, cum hoc elogio, quodFrancifcus Ra-
phelengius decantavit, r

Talia tum fubeat diccre verba tibi :
Romane Hor ten fi concede huic j fecula prifcis
Nomine reque pares noftra tuîêre viros.

Tarn fer ax doclorum vir or um ejus fchola fuit, ut armatorum militnm non
fuerit feracior equus Trojanus. Fer occafionem Laniena Narda patrata videtw
Hortenfius voluijfe contexere totius belli fecuti enarrationem, quam perduxit ad
navale pralium cum Ze lan dis commiffum de mandato Ludovici Medio lan enfis
Frafedi & Ca si ih a Mandatarij magni,fuccefforà Ducis Albania ad comme atum f_amia„_rMtddelburgum import andum, ipfo, Nobilibw at que auhcis ex agger e Lodijck Strada vidi
certaminiffiedatoribus, quod incidit te sie ipfo in tertium Calendarum Eebrtu-
yij anni Septuagefmi quartifup ra millefimum quingentefimum^quando orfa hi- BdgtJi.
ïloriœ telamfiititpraventus morte. Hac enarratiofuperefi Nar da int er Magni- Franeifcm
feiviri Aquem fupra nominavi) vander Linden Bibliotheca ce\'imelia. H an- ^Har-^t^ ^vU

nardus Gamerius vir doctrwa fama clarus mprajatione Bucolicorum Juorum_> tomoiij.An
Hortenfium Fraceptoremfuum in h ist or ijs feribendis longeprincipem_} HollandU ^nal- ^Belgk°

dccus appellat. Henricus Pantaleon fart. 3. de fins illuf rihus Germ.de T-Jort en-
ßio ait : Rem literariam fua eruditione adjuvit & auxit. . Hoc modo Lamberti^
ab omnibus doftü ob éditas lucubr at tones agnofcitur. Ex tat & N.K lam Dou-
fe Nordend Domini Salin 2.c 34. Carmen in Hortenßum Bvffuij Cemit is inter-
ceßfione jervatum, quod & relative habetur fol. 16. opens Chronographlei L-,
Beyerlingi. Adrianm lun \'tus in Batavia fol. 28ç. ubi Nardam deferibit, ait -
hic Iuventutum docet L. Hortenjius quem Montfortium m tucem extulti, cgre-
gius Satyrographus , & Germanicarum & Vitrajecîinarum rerum jcripto Cele-
bris ₇ qui iHud oppidum eleganîi carmine exornavit : quod ante pane os annos
lucem vidit Marco Zuerio Bocxhomio Theatrum HoUandu publicante. Ifacùs
Pont anus HifioriœGelrtcœferiptor lib. 14. fol. pi s. parc it urn eft Narda, idquè
ßudio Comitis de Bojfù, L.Hortcnfio Mont fort 10 , Gymnafij , quodtbiaem tum
erat, Prœfeffo, celebri Hisloriographo, viro jam propemodum darcpno : qui
tamen,&c. Meminêrepraterea Hortenfij , Hubertus Mirœus Antverptœ La-
thedrali* Ecclefiœ Decanus fol. 177. inï legijs Belgicis, quitamenjallitur^dum
ebjijfe feribit anno 1 s 77. Is in altera edinone Hortenfium omittit ea de caujâ,
quam fubolere vide or. Valerius Andraas Drjfelius clarifsimus in Academta Luv,»
V.l. Dotfor, Profejfor,& feriptor in Bibliotheca Belgica_t Fr.S^eertm tn the-
ni* Belgicis & ante iftos duos Cornelius Lofeu> Goudanus qui BruxelL Paß or Ca-
fella obijt in Catalogo Iliußrium Germania utriu(que fcriptor um. Melchior A-
damus in vitis Germanorum Philo [ophorum fol. 2p?. 2$ 6. Lud Guiiciardmus
fol. 317. Belgiographis ubi tn Vrovincia Vltrajeciina Montfortium de feribit, an-
no ir&tf.ait} De cefte Ville fut natif Lambert Hortenfe homme de grand fça-
voir, & qui a composé plujieurs bons livres. Denique obiter Bibiiotheca Gef-
neri. fnter alios amicos c0 luit Hort enfm Stephanum Montanum vir um gra-
vent é" eruditum, Petri filium , cujus memmit lib. vif. Secejf.adfol. 1^7. Cor«
ttelium Havenum Homanum Poetam. Theodorum Zulenum Domin. vander
tla er & Zevender equitem auratum, Adrianum Mander Burch Graphiarium
Curia Vltrajeffinœ& Lamb er tum vander Burch Vltrajeffi Decanum B.Mariœ
Virgin» (quorum fratris ades Mechlinia fupra fervata narrantur à furore Hi-
Jpano) Patruos moderni Epifcopi Cameracenfts. Philippum Morum Canonicum
S,Salvatorù, qut poß in Africa cum SebaHiano Portugais Rege occubuit. Io~
annem Drolshagen Canonicum B, MarU VltrajeÏÏi ₃ denique loannem Hooch-
landiumV. L Doctorem_% Decanum Ecclefta Imper. D. Virginis Vltrajecli, &
Confiliarium Romana Majeßatü, qui eum extorrem çjr omnibus bonis exutum
a barbaris mihtibus, hofpitio, domo & menfa excepit. Hac de vita Horten-
ßj L AP P10 cognovtjfe licuit. qua fequuntur commode ad marginem non
potueruntinferi, itaqus bonumfaiïum putavit ea indiciprœmittere^>*

A D folium hujus operis 2, Prœfidtum Wktenburgum. De hoc Caftfö
vide Bucchelium fol.7. ad Becam,atque iterum fol,2,0. adliteram,
JL JL b. notarum inHsedam, lunium fol.i27. hiftorias Batavise₅ Wilta-
burgum ad Rheni ripam fupra Ultrajfdum ad duo aut amplius paflfuum
railliafedifTe res ipfa loquitur, ubi ad exficcatum Rheni alveum vi ci no in
agro acclivis Collis ruderaomnis generis, & elegantiorisfiglinée fragmen-
ta, ingentemquenuniifmatum ex œre &argento copiam, velleviter re~
foifa humo,oftendit, uti ipfe oculis afpexit fcriptor. Vidit & erutas ibi
teffeilas ex rubra terra codiles odangulares LA PPIUS, in quibus
cruxahfata ^ exprimitur, dehac cruce, confulendus eftXipfinslib.i.
de Çruce,cap.8. & in notis ad iftud caput. Iacobus Bolius lib. y. de trium-
phahti Cruce, cap.x. fol 457. & feq. Pater Gretzerus de Cruce, tom.r.
lib. 1. cap. 51.

Ad folium 3. ^AEdiculam D-Tbomœ condidit. Dagobertus Rex Franco-
rum audor Trajedi, ut Joannes Beca in prosmio fui Chronic! fcnbit ad-
dens; Omnis negotiatio mercatoria trajiciebatur per thelonium Caftei-
lani Trajedenfis, quœ per Rhenum vehebatur ex fluvio falfî maris, infra
cujus emunitatem primordiales Ecclefia conftruda fuit in honorem S.
Thome venerabilis Apoftoli, in qua fàndi Sacerdotes plurimos labores
explevemnt pro converfione Frefiogenfis populi, fol»4. Inde apud Ultra-
jedinosfuit & adhuc permanet foîennior cultus IXThonue primi Patro-
ni Ecclefîas, cujus vigiliam odava ante feftum & odava poft feftum die mag
publico in plateis extrudo igne majorum inftitutione concélébrât ju- Cutffjetfe
ventus. Quo ritu & S.Ioannis Baptiftse feftum alijfque alibi fandi vefpe-
re dieifefti coluntur _; atque adeè ipfeD.Martinus (Defenfor patrie ut in
campanalegiturturris Dominicç) apud nos facibus accenfis in profefto
ejus poft meam pueritiam cultus eft, Argumento charitatis in didos Di-
vos ; lastitiseitem ac triumphi figno hieroglyphico ut apud Ioh, Pierium
Valerianum, Caslium Pvhodigimum Antiqq. led.lib.iy.Guil. Durandum
îib.7. cap. 14.num. 12. Rational. Divinorum officiorum, LipfîumEledo-
rumlib.i.cap.3.&adSenecam fol. <$04. videreeft.

Ad idem fol.linea-a.fiae 6. HollmdU Comités Epfcôpi Vitrajeffini dien-
tes. Legi in articuiis pro parte EpifcopiTrajedenlis exhibitis Deputatis
Casfareas Majeftatis in Conventu Schoonhovienli xxij. Novembris anni
1525. articulant- qui ita fe habet, ^fetît SOCmetl tôt tieeï Ijefcfjepté \\Xt*

tu jnt / öarmen\'t<a^ae|ffcöap tsan^cilanö rnöe öe ^eerttjcfeöepöt tiau
I&ermerianöt teats Den ijefiicljt \'oan Btmpt teileente t)ouDeti plact)/

Utfupra,Linea j. Benthemenfes Comités Epifcopi Vltrajeclini Clientes. Ben-
them caftrum quando feudum fadum fit fedis Ultrajedinse vide apud
Bucchelium fol. jri. notarumad Becam.

Äd fol. 6. Vir pacü bellt que arttbusjuxt a inßgnis. Extat ad hunc Philippum
noftrtrm Erafmi Rotterodarai Querela pacis undique profligatç & ejedas,
\'Xom.operumiiij.

Ad idem fol. Miffiab Erardo ^Arenbergenfi. Extat in mea Bibliotheca
Proceffüs eledionis & poftulationis de perfona IHuftris ; Domini Henrici
ex ComitibusPalatinis Rheni & Bucibus Bavariae, in quo propofitio per
Deputacos C&f. Maj, & Illuftriffimç Domina Sabaudise Duciffae.Item al-
teraper Oratöres feu Ambafiatores Principis Palatini Ludovici. Deniqoe.

& Canonicis Ecclefise Vltrajedinç fadfce leguntur.Erardi autetn Epifcopi
Leodienfis, Archiepifcopi Valentini, Presbyteri Cardinalis tt. S.Chry-
fogoni gefta fi quis fcire defideret,plenius quam hic enarrâtur, videat Cha-
peaville tom.g.hiftorias Leodienfis, & Ciacconium à Viâorello au&iorem
faâum in opere de vitis Pontificum & CardinaliumRomœ edito.

Adfol. 13.& 13$. PhiltberttuNature/lus. Hujusvirilaudem ita deprçdi-
cat PetrusSanjulianusin Antiqq.Burgundicisfol.j21. JLes Seigneursdela
Plainne & de Chevanes ont eu de grand perfonnages en leur maifon, encre
autres Reverend pere en Dieu Meffire Philibert Naturel Dom Prevoft
d*Vrrecht,Abbé de Villars,d\'Aifnay,&c. Chancellierdel\'ordredela Toi-
fond\'or & longuement Ambafladeuren Frâce pour les Empereurs Maxe-
milien & Charles v. C\'eft ceDom-prevoft d\'Vtrecht, mentionné parle
Seigneur de Langey en fes memoires: & par qui l\'Empereur Charles dé-
nonça la guerre au Roy François eftant à Dijon.

Ad idem fol. 13. linea 4.J-. Henricus Palatinus Epifcopus prochmatur. De
hac re ita eft in procefTu Eleótionis fupra memoratç. Omnes & finguli Prç-
lati& Canonicihujufmodiele&ionem &poftulationem de perfonalllu-
ftris Domini Henrici ex Comitibus Palatinis Rheni & Ducibus Bavaria^
Canonici Colonienfis fa&am & pubIicatam,prout melius & dejure potue-
runt àc debuerunt,concorditer laudarunt,acceptarunt,& approbarunt,ra-
tafque & gratas habuerunt, ac le habere dixerunt, nemineopponente, re-
clamante feu contradicente : deinde ipfis Dominis Prselatis ac Canonicis
in domo Capitula» ad parvum temporis fpatium remanentibus &ad man-
datum eorum campana magna pro convocatione cleri ac populi pulfari
inchoata, & hujufmodi pulfu durante,eis abeadem domo Capitulari pro-
ceffionaliter chorum diâse Ecclefîse Trajeâenfîs accedentibus, & Cano-
nicis inibi in fuis ftallis ftantibus,D.Iacobus de Appeltern Decanus alijque
Praslati oxale ante chorum ipfius Ecclefise afcenderunt ibique di&usD.
Decanus publicè alta & intelhgibili voce in materna & theutonica lingua
eleóhonem & poftulationem pr^diét. de perfonadiâi D.Henrici concor-
diter faéfcam coram Nobilibus & Magiftratu nec non magna muititudine
cleri & populi civitatis,patrie &dioecefis Traje&en. ad fonum campant
prasdito congregatisex commiffione totius Capituli publicavit ex fche-

dulaquam manu geftabat hujus tenoris.®ele/Djûûme/toifte/Dotyfictjti*
ge Uitteren enDe toapen/ £>taDtenDe ~>teDen enDe alle gemepnonDeiv-
faten geeftelijefe enDe toeerlijcfe D egf ^ticjjtg Dan $trecfjt / ück geDe u re
feennen Dan toegen Der f^elaten enDe Capittelen Der Dijf <5oDt0 Rupfen
Dat top op öupDen eentsjacfoteltcfeen in Die fleDe Dan ^eren gljiltpö toij*
len eer BifTcjjop Cutrecljt gecojen enDe gepoftuleert ijebben Den i^ooc^
gebogen ƒ urften enDe Çeer/ l^eer i^enrtefe ßaltsgraüe bp Den tUjijnc/
%ertoe£ ui Peperen/ ^om^eere tfjoe Coellen in onfen §d?elaet enDe
23iffctjop,Defec Treben ^utrec^t/ Ö3tlt Daerom *öoDt loücn enDe
lieb toefen.

Ad fol. 34. Eforo [crutario. Intellige IBaritn §Maet0 / vulgo DC
îlupf-mercbt. Erravit hic ut & alibi fepe pueriliter in fua Belgica Hor-
tenfij verfionefol.68. quam needum exephebis egreflus fecit exercitij ,
hon editionis gratia, Adrianus Strick, qui poft Iuris Confultus confumma-
tiffimus atque Agens in rebus Ser. Danias Regis apud Pnepott. Ordd.

Ad fol, 47. Ksld Taislicam. C\'öptKÜljcyfcije IDtflC« Hie trajeduseft
ex pago t\'B&ael in Hagenfteynenfe Dominium, cujus medietatem pro-
veotuum ex hoc trajedtu Civitas Vltrajedtum inter alia bello Hagenftey-
nenfi acqoiiit a adhuc habebat anno 14.39. ^ut* p^atet ex rationibus de anno
dscto Adriani van Lanfcroon Camerarij feu Quasftoris didse civitatis.

Adfol.4P. Humilia pafcuadicebantur. Vide H^dam fol. 291. & ibi Bu-
cheiiumfol. fuarum notarum 307. De his pafcuis venditisitalegi in regi-
ftro literarum Canonicorum Regularium Vitraje&i. Jbtaöt i£HWCt)t

!;ecfc tot totrtoallmgije Ijaeröer fcftulDm tianöer suenen toan sSourgon.
an jjeur ^tatJtgtoepDe metconfenttianDenl&aeDt <S«öt/ i^ijetoe/enDe

Adfol. 57. & IJ7. J^uod mace Hum appellatur. Hodie Öte ^taÖtffed*
Der. Ab hoc macello vicina platea San&ae Ann$, Blipl-ftegt appella-
tionem fortita eft, quod ibi laniones agerent.

Adfol.jS. L<zvus libellorum magi Fi er quem «julgus Cancellarium appeflaf.
Reperio magiftrura Philippum Bourfchont Cancellarium Epifcopi dici
in Tra&atu habito fuper tranflatione patriae Vltraje&enfis quantum ad
temporalitatem in Caef. Maj. quem confcripfereloannes de Goch & Wil-
helmus filius Iohannis de Trajedto fuperiori cognomiue Animans Sacris
Apoftolica & Imperiali au&oritatibus Notarij.

Ad fol. 7i- fyuod ear um duplicarij. Qui duplum aeeipiebant ftipendi-
um. 2lDel-b0^en poto intelligi.

Ad fol. 80. lin.24. Smullingiacd inimicitu. Sed qua; hx inimicitie, &
quo audfcore ort£ ? fateor me plene nön feire _; fed arbitrari ortas ä Theo-
dora ^mulling Caftellano Arnoldi Ducis Gehrig in arce Rofendalia, qui
de minus fida adminiftratione accufatus eft annotante Ifaco PontanoV*
CL. mihique quondam familiari ad annum M.CCCC. LX. Üb. 9. hifto-
riie Geldricas, fol, 519. ipfiufque Pontani verba fol. priori h«ec nempe
[Multaquoqueac varia erant, dequibus per idem tunc tempus dioece-
finTrajedtenfem compellandam haberent civitates nonnuüse Geldrica;,
ut&Nobilium aliqui. J hue ad Smullingiacarum mitnicitiarum originem
trahenda eile.

Ad fol. 11 g. Dobbefteinius. Di£fcus de Doenrade Nobiiis ex regiuneula
V alckenburgenfi Provincis Limburgenfis.

Ad fol.118.Et aliud hujusoperis.Is quinominatur Archiepifcopus Tre«
virenfis in ordine ejus Cathedra; CIL eft, Richardus nempe exNobili fa-
milia <ßrpf$tKlftU ä Wtsifmg! qui anno iyii. eledus, talem fe prasfti-
titit Principem, qualem vix Germania multis retro feculis habuit, defun-
dusanno ijji.

Ad fol. 12r. Torment a leviora circa Hafcnburgnm ... dijponuntur. iEdes
Pretoria in Foro Palatino ex duabus ^dibus familiaribus conftat, quarum
altera vetuftior 3LtC|)tentjercl| di<3a,altera recentior, tempore nempe Ca-
roli V-Csef Domini Vitrajetäenfis reftaurata, ex qua publicationes 8c edi-
<äa adpopulum promulgätur,$fafetlberci) nominaturäfamilia Hafiorum,
quas inconjugio Rijckiorum & Ruyfchiorum difiit.

Ad fol 12 5. Munitioniprjtfcitur. Warnerus fcan <Öt*0l Praetor Harder-
wicenfisquem per lohannam filiam nuptam Meynardo jDftCb Prsetori
Bunfchotano proävum maternum agnofeit Ger. Waffenaer I. C. collegio

\'CanonicorumS.Petn VItrajedi k Secretis. Meminit& hujus Warner^
fed fine cognomine Pontanus fol.741.lib.xj. hiftorig Geldr. Atque iterüm
au&ornofterHortenfius infra Fol. 148. ubi eutn memorat inter Duces
captos, qui Arcem Amifianam Burgundis, qui pro EpifcopoBavaro mili-
tabant, dediderunt, quiquead xxxij, Araersfordiam miffi, partim in pu-
.biicam cuftodiam, (quse obtufa turn\'s appellatur) partim in carcerem Ma-
rianum conje&i funt. Turris obtufaquas hie nominatur fMotUpeU-tOO^n/
non Vltrajeóto fed Amersfordi« debetur: itaque è margine tollenda funt
verba, DerÄarOupDentoo?!!/ anno 1378. di&aquse verba competunt
Turri obtufas, eiquenominatiffimx , qua;eft Vltraje&i: perpriecipitan-
tiam pofita,nonfatis obfervatis Horteofij verbis. Career autë Marianus fub
prasaita turri divas Virginis etiam Amersfordise debetur: intelligit enim
Hortenßus Sacellum divas Virginis in omnibus vicinis regionibus notiffi-
mum, quod (ut Michael ab Iflelt loquitur) noftris adhuc temporibus ab
innumeris peregrinis frequentatur, ob ftatuam B.Mari^ anno 1444. (uc
feribit Ioannes Gallus Mommandienfis] in aqua inventam.

literas quibus Die DanDer Cent een feequame plaetfe tot een Itcrcft tean
^epf.HBaj. enDe seectsere penningen too?Den gegeben / CnDe tsoo^r een
feeDe Den feueren Dedeent bp 2§ntoniug llalaing afce Dan tjoocpra*
ten binnen De limiten Dan sijn ^ouDernement/ de data x\\ j Martij 1531.

Adfol. 133. CaBella aliquot.... in lutfafio ußit. Iutfaes pagus eft ex
antiquifiSmis Proviueias Vltraje&inas ubi Plura Nobiliumdomiciliaplera-
que ex nobili Iutfafiorum familia defcendentia, quorum hse eft nomen-
datura atque astas, qua innotuerunt. ^Utfae0 anno 1165. lüpneflcpit

1350.Eijnöupfeni37o*B?one|ïepn 1300. aaijnejtepn 1300.ealeöoot
i38o.iJeemfteDen 1323.^to?mDijc^ 1400. plettenburcö ftrudtumäDo-
jninisde Goye, 1300/CenlÖaen 1538.

Ad fol. 140. Interea Gelrus Hagam dirifit. De hac vaftatione circumfe-
runtur fchedas vulgares Nob. V.Hereb. van Amftel van Mynden. Quam
verö asgrafueritSenatuiVltraje&ino patet ex fequenti copia,quam mihi
communicavitD.Bootius civitatis Senator & Scabinus_>Academi£eque Bi-
bliothecarius, VirClariffimus mihique amica familiaritate ac parili anti-
quitatis ftudio cöjuncftiflïmus.^aferD&Cl) na Invocavit 1528.^ #Derfie

<®ut en j^ij\'e ejxuferi niet geconfenteert te Ijebbê Datmi op Df ^oüanöe?
ren toetafien 5ouDe/aig tnDen tocljt DanBupteren en fcnecijten oDer ttoee
Dagenin^oüanDomonfeDijanDen tefïrafenenDe \'tlant tn DerDmg te
bjengen getoeeft fijn.Prout in regiftro di&o Dagelijc&r boecis fol. 1₄₇ ubi
hascfequentia fubiunguntur. DOtlDerDatCl)0 na Invocavit, Den Dijff;

Den JlBeert fijn Die fenec^ten ong Ocnröiclj^ II. beeren Dee fertoge Dan
<0elre etr, en Der Staten Dan Btrecïjt met feDen Deentgen^/ toefenDe on-
trent tluee Dupfent tfercfc/Derbij eft oocfc pnfbeelg töter fiaDtDanBtrec^t
Dijantlijcfc getogen in Deg<0reDen|jage in #oüanD/en Rebben alöaer tja*
i rentoille Dan Dangen/b?amfcljatten/enDe plonDeren beDjeDen/Doclj geen
rijcfee^eeren/^DDocaten/nocö fdiocureuren alDaergeDonDemtoänt Die
(alle goetg DeclatenDe)geDlogen enDe ontkomen toaren. £>p quamen in*
Den i?age \'0 DjijDaect^ nae Invocavit. Eagen Daer ftiUe ontrent ttoee Da^
gen efi nac^ten/efi quamen toeDeromme oiiöefctjaöicöt enDe ongefc^enDt
t\'Btrec^t/ 0DijnfDaecö nae Reminifcere, alfe opten fefïen Dac|j nae {joir

Sed &Amorsfortij,in ejus(fcilicet direptionisHaganç)focietatë pernicio-
fam nunqiiâiverunt,utHortëfius loquitur fol. x <53. Quam verb hase Hagana
direptio decantata fuerit, prçter alios annotavit inconjuratione Geldro-
gallicâ in Antverpiam Ioannes Servilius, is qui Didionarium triglotton o-
lim edit,in hasc verba. Martinus RoflTemius homo ad quidlibet audendum
minime impiger, miles non minus ftrennus, quam belli imperator conful-
tus, proditionibus ftruendis à natura fidus atque compofitus, cujus dudu
olim Haga Hollands intuentibus propemodum prascipuis etiam ejus In-
fuIx civitatibus erat direpta.

Adfol.i44.1in.4. (sld dicendum creandumque Bucü jujfu Epifcopum. In
actis civitatis Vitrajedina; dicitur jfrtöerick tiatt &pc jjëlcn &ÛÏÎW
peer tot Colen tot een geefteüjcU totoaer geco?en. Latinam hujus poftu«
îationem C.V.Bucchelius es meisfehedis, fuis variarumcopiarum libris
inferuit forte aliquando in lucemdandain.

Ad fol.15-2. ^AbBemio qui & ipfe pecuniœ quam laudatœ famœ appetentior
audiebat.Extat Tancreti veteris Iuris confultiordinisjudiciarij tradatusà
Luca Schroteifen editus & anno 1544.dedicatus Clariffimo Viro Domino
Wolfgango ab AfFenftain,utriufque militiç defignato,Equiti ftrenuiffimo*
Iurifprudenticonfültiffimo,Iiluftriffimi Principis Frederici,Comitis Pala-
tini,Elediotis Confultori primario, qui plenis buccis Abftemij laudes de-
clamat,quarum partein non extra orbitam pu ta vi, hi c recitare. Ait-Sive e-
nim audoritatem, qua à finiftris hominum j udieijs conatus hofee noftros
vendicabis, five calculum & dodrinam, qua fi errätum fuerit, caftigabis,
exegerimus: in hoclurifconfultum, ut exercitatiffimum ica & dodiffimu,
in illo nobiliffimü ftrenuiffimumque equitem aflertorem habebimus. Nee
enim tuarum virtutum prseconium texere hic locus eft,falte ut caufam no-
ft ram in tali Moecenate prœdicando agamus,quid quasfo ad vit£e illius de-
cora adjungi ampliusqueat qui fplendida majorü profapia natus, belli pa-
cifqueltudijs exercitusNobililfimoex vetuftiffimo CimbricorumComitu
generejconjugioiiloftratusjhoneftijfiimisliberis audus,refamiliari inftru-
(ius,ea denique apud univerfnmGermaniam audoritate eft praeditus,ut u-
nus multorum Principum convertere quo velit moderarique confilia dica-
tur?Proinde & tu & majores tui feliciter Piatonicam jianc doctrinam am-
piexi eftis, bene eruditi viri,probi évadent, probi autê facti tum hoftes pu-
guando vincent,tum oetera bene agent.Itaincundanter tua votafecutus
eventus primu in bonis artibus mox eo evafifti,ut annum vixdum vigefimû
pr i m u m egr effu s, p oft qu â i n fi gni a qu ç vo cât dodoralia,inftinctu nobiliffi-
morum virorumloannis de Morsheim & Philippi deGeldeneck tuoru co-
fanguineorû, aflecutus elles,jam«^ àtheoricailla ad pradicâjurifpruden-
tiam converfus, ubi totius Romani Imperij caufarû moles agitatur, Came-
_re Iudicium accedens,brevi non auditor modo,fed &difertiflimusforipa^
tronus efiedus togatam ibi militiâ, fumma cum laude laborantiiim fpem,
vitam pofteros(uti Leonis habet conftitutio)defendens peregifti.Dein-
ceps tranfitu ad armata quoque fado, cum omnes moxjuftse militias par-
tes egregiè abfolvififes,adeoque à divo Carolo Imperatore aurata Equeftri Me
militia condecoratus redires,dux turbulentiffimo quod in Eburonibus,per dupiicë er-
ejusgentis ducem contra Illuftriflîmum Principe PalatinumTrajedenfis ZZ°dum

inEiuront- Êccle(i£ Prœfîdê movebatur, hello prçfe&us qua magnanimitate quibuf-

MoteTin bufque belli artibus per continuum fere biennium univerfos eos motus fu-

Batavis)aut ftinueris,non modo celeberrimaTrajedtinorum urbs à tefortiffimè ex-

ut olim lo- p_Ugnata totque captivorum nobiliffimorumredempta capita:fed & Casfa-

Trifijs^ue reansditiones Daventria, Navalia, omnisque circumjedta regio à te ftre-

\'fcrforilus ^omn\'^um graviffima illa expeditione, cum Turcarum Imperator arma bis

caßgavi"^S Pänonias fuperiori intulifîet,in qua non modo Germanise, fed Sc totius Eu-

Homnfius ropiSlàlus periclitabatur,brevi tu ad eas belli rationes adminiftrandasjam

f^{oho wtm}l* fecundbex univerfaGermanici nominis militia cum paucis potiffimùm
buiusopem. . _r . . t r

Alterum Commarius lelectus mgruentem patrie nottem depellendi auctor extite-
cumnonper _rj_s> _certè eritque id omnium tuarum virtutum quo vel unicoinnume-
fl7funT ^ros aliorum triumphos facile adsequabis,nunquamintermoriturumelogiû*
Leodïenfis) Necjamquidem cum merito miiirarium vacationemmunerum obtineas,
fed per Gel- _nij_nus l_iac conditione otiofus quàm bello antea occupatus, reipublica: co-

cipemPala- moditatibus mfiftis,dum Iiluftrifîimo Principi Frederico,EIeâ:ori Palati-
no vhra■ no, tanquam Neftor quidam alter, ex veterano & emerito novus confilio-
gffgZ rum antelîgnanuseffectus,latus fubinde cîaudere foies,
fuïibellum Ad fol. i ^.ln œdes Ant.Venrodij.iEdes h^claultraies,ut vocant Canoni-
iilammfit. cifiitx funt in emunitate Ecclefise B.Maris; Virghiis: ubi adhuc hodie fpe-
%Trconfï- âatur conclave Gelricum, in cujus vitreis fcneitris confpiciuntur infignia
derer. Ducis Gelrise, Comitis Meurfîie, Marefchaîli Roffemij S?c. quas poffedit
nobilis & reverendus Dominus JLambertus vanderBurch diète Ecclefiç
Decanus vir qui literas & literatos unicè amavit, ideoque dignus qui ab a-
lijs unicèameturLipfij teftimomo.Is inijs an.i<îi7.devixitxvj.Kal.Septë-
bris sedefque à Decani h£erede,emptione acquilivit Domicellus Oli verius
Wtenhove.

Adfol, 158.lin.^b inimici Çui G yordij exulis uxore. Illuftrelànè mu-
liebris pietatis exemplum in holtem,quod j am pridë Belgico fermone do-
li at um magnifiais vir lohannesBeverwijctîus Medicinç Do&or, Senator
ac Scabinus Dordracenns clariilxmus dignum cenfuit fîngulan fuo libello
de laudibusfa;minarum,cap.x.fol.345.346.inferere.

Ad idem fol» Confugerant ... in Francifcamrum cœnohium. CJarifT. Vir
Bucchelius famiîiaris(eheu! jquondam meus ad foI.$>6. notarum in Becam
difcurrit qua œtate Minorite Francifcani Ultrajedum venire & jedes ha-
buifTeputentur_; quem cum ibi hallucinatum videam eruendœ astatis ergo₃fubjungo bullam fundationis Ecclefias & conventus di£torumfratrum à me
cum cura defcriptam ex originaîi à quofigillü plumbeum dependebat,datâ
an, 1240. cûdivusFrancifcus viginti annisante objiflet. INNOCEN-
TIUS Papa fervusfervorum Dei. Univerfis Chritti fidelibus prsefentes
literas infpecäuris vel ledruris Salutem & Apoftolicâ benediâionem. Quo-
niam 11taitApoltolus omnes ftabimus ante tnbunalChrifti recepturi prout
in corpore geffimus five bonum live malü, oportet nos diem meffionis ex-
treme mifericordiç operibus pr^venire & £eternorum intuitu feminare in
terris quod redeunte Domino cum multiplicato fruâru recolligeredebea^
mus in cœlis, firmâfpem fiduciamque tenentes quoma qui parce feminat,
parce Se metet, & qui felninat in benedid;ionibus de benedidionibus &

metet vitara sterna,Cüm ... accepiraus dile&i filij fratres MinoresTra-
je&enfes Ecclefïam,domos & asdificia-alia ad opus fratrum inibi exiftentiü
, .. . redifïcare & ad confuramationë ijpforum asdificioruin tum ad vit£ ne-
ceflaria con/ëquenda cüm non nifi de fideliü eleemofynis fuftententur ve-
il ro rum & aiiorum Chrifti fidelium indigeant fublïdijs adjuvari.Univerfi-
ratê veftram.... hortamur in Domino ac in remiffionë vobis injangimus
peccatorum, quatenus de bonis vobis k Deo collatis.... fubfidiaerogetis

ferantefeceritis.... .poenitentibus & confeffisqui ad opera hsec manum
porrexerintadjutricera ... relaxamus. Datu Pontificatus noftri an.tertio.
S.PA. S.PE. INNOCENTIUS PP.IIII,

Ad fol. lój.lin.i 3. GerardusSofius Botti.Conful. Malè in veteri & hacno-
va edisioneexprelfiim Confuiis nomen.In regiftro enim fcabinorum urbis
Amersfortenfis, inter fcabinos anni 1 fz6. fcribitur «£>etttt Z$ 2$0ttes/
atque iterum anno 1 ^.eodem modo.

Ad fol. r 66. Arcem Amifiam de Iere, maxime hoc hello non videtur è re fut u-
riï.Mfate an. i £52.diruta funt moenia caftri de Ema inditione Trajedëfi»
quoparceretur impenüs quibus C^fareaMajeftas quotannis gravabatur a-
lendisillic railitibus. Ita reperi in memoriis Andrew Waelkens Vicarij Ec-
cleficE majoris viri & literati noftratium rerum perquam periti.

Ad fol. 167. Populus.., in C&farü fidemjuravit: datumque e more vicifim
congiarium ett. <Êxfcl]ïeÜ£ Op ten miDDacjj t)00? CU \\\\\\ ÖCH ljUpfe Opt folDCrC

tsan ï^enricfe ü*noep/etc.tn^!t lefte toojöen tot een toettuèutottige eft tepcfef
aan bltjfcjjappen en fc?eue&öen gout en fitoet met IjantfoUen teffeng fcan
botten neDer onöer t gemepn fcolcfe geflropten genepen/ Den üactj gtje-
tuert/eft öe0 aüontg groote tnumplie tnDe geïjeeïe ftaöt met fcupjen/ltclj«
ten en anöetftn^ beogenen/ notatum per Valentinü vander Voort Cïvitati
a fecretis, fol.ió Dt0 25up?-fp?aecfcg-boeck& Tra&atus Notariorum de
Tranflatione tëporalitatis Vltraje&inas Provinci$,hancad:ionê Latinèita
efferunt.Dom.Ambafiator & procurator. . cü Prselatis^Nobilibus ad ma-
gnum palatiumNoedam vocatum proceffit,ibidemquead domum difcreti
viri Henrici Knoep civis Traje&enlis ad cameram fuperiorem ejufdë do-
mus decenter ornatam,cum Prslatis & certis Nobilibus intravit & afcen^
dit..., Dom.Antonius deLalaingprocurators?Ambafiator,pofitamanu
fua dextera ad ordinê aurei velleris ab humeris fuis fupra pe&usfuü depê-
dentem juravit ac procuratorio nomine .. juramentum ... vafallis Sc laïcis
prasftititj mandavitque per os fpe&abilis viri Henrici vander Borch prie.
fentem diem ukerius folenniter celebrari, feftivari, fecit projici magnam
pecunia quahtitatem coram populo in fignum triumphi.

Ad fol. i ép.lin. 14. Afterifcus ille indebitè politus referatur ad lineam fe-
quentem & hsec verba, vlrchicpifccpus Panormitanus.Cujus hie eft plenus ti-
tulus.Iohannes Dei & Apoftolica; fedis gratia ArchiepifcopusPanormita*
nus,Pr£pofitus Ecclefiarum collegiatarum Sandorü DonatianiBrugenfis,
Piari Siclinienfis &Walburgis Furnenfis,ArchidecanusBifontinus, perpe-
tuus Commendatarius Abbati^ montis Benedidi, ordinis Canonicorum
regularium S.Auguftini,caputfèu Prasfes primarius concilij privati Sacra-
tiffimx Casfareas& Catholics Majeftatis. Hortenfij teftimonio fol. 6. ho-
mo prudentia cum pari eruditione conjun<5ta clarus.

Ad fol. 17 f.Fltimus diesVltrajecii Henrico Paütino infj>eciem illuxit. Vrbe
& Provinciajam egreflfo D.Thomas de Nykercken Chorepifcopus Vltra-

je&inus Sc Ecclefias Divi loanmsBaptiftasDecanus inchoro fuçEccIefîas
infigne monumentum honori Patroni & memorise benefa<5toris fui dedi-
cavic in vitro ver fus aquiionem, ubi ipfe Palatums chlamydatus adhuc ho-⁴diecernitur ad vivum depidus, fublcriptione injuria temporis nonnihii
mutilata.

Ad fol. 180. Vt Cjuilhelmum Enckefordiunt... Epifcapum diceret. Prior Hoitenfij editio
habet, Michaclem ; qua: Ponto Hutero & Iohanni llàcio Pontano claiiffi_mis hiftoricis erroiis
anlàra piaebuit. H uterus enim modo Michaëlcm modo, G uil heim um vocat, nee fibi conilat.
Pontanus autem fe non extricat, ut videre eft fol, 7 61, hiftcriae Gelricœ. Ego ut diferimen fa-
ciam Se Michaël quis vir, quàmque fueritUltrajeâi infigniter prœbendatus doceam, honora-
rium Epitaphium in medio Eccleliasad S.Salvatorem veteris monafterij ((©uöeniünjïer) olim er
polîrum addam,quodita habet.

li Cardinalis, hvivsqve veteris Traiecti Episcopi cognato.
Hz/EREDES lJMICIQVE MEMORISE ERGO PP.

Utriufque Enckeforti j imago in vitreis feneftris ad S. ïoannem in choro cernitur, qui circa
id tempus extructus eft adjurante R.D. Johanne Ingenwinckeliftius divi Iohannis, divi Lebui-
ni Daventrienhs nec non Xancïenfis Eeelelîarum Prxpolito viroin Romana Curiagratiofo.

Ad idem fol. Romano, libertatu infignia toge aygenteœ. Pro claiiore luce hujus loci adde ver-
ba veterum fchedarum fol. 3 u. à cl.v, Bucchelio ad Hœdam relatarum, in quibus ita le^itur;
Crtöê elefe <©üerftg ßaMöc 3ö» fHbe« CoM aen.

^ Fol.Vt lûpra. Frœfeïïus mbitfaftm Joannes Teremmdanus. Dominus de Bornevail Vica-
rius feu locum tenens Comitis Hoochftratani, ante Gubernator Caftri Tornacenfis, & Vltraje-
âenfis Caftri ftmendiinlpcétorSc Gubernator, vulgariagnomine diftus^ani5onDt-[)oet/fe-
pultus eil Breda. Memoriam ejus confervat inlcriptio veteri irifcriptioni lubjecta ad turrim fa-
brörum ferrariorum in meenibus, cui anno,quo hœc fenbo magniftei concilij prudentum ad uti-
lia Civitatis deputatorum julïù & mandaro fuperftrudfca eft Spectita aßrologica, qua ferviet Aci-
demias Vltrajeâinae ejus feientias Studiohs_k Infcriptio vero utraque ftc fe habet.

3tmto Domini äß. Calb ♦ Bcßi0 €onmbi
pit^erbetti % factum cfl ïjoc opus lâmefecto
feroaö mummen ctfctum fuorura tt aöfionorem
civitatis ftalemttfi&ätnttn

gstquetterum €mli tenofcatum ttmmt
Cmmunbani placito qui pwfuit urbi
^cfqumulleno fubfcrijmgi mj.trigim

clelïse Vkrajeétenfis in Carolum V. Cadarem, Tan-
quam Ducem Brabantiae & Comitem Hollandiaj.

LEMENS EPISCOPVS SERVUS SERVO-
RUM DEI ad perpetuam rei memoriam. Ho m anus
\'Pontifex ad quem fient omnium rerum Jpiritualium
cura pert inet, ha bona quo que tempora lia ad quaf-
cunque ecclefias fpeBantia, Ipfius funt difpofitionis,
pro paflorali officio fibi demandato ea affidue agit
& meditatur per qua Ecclefia ipfa tam Cathedra les quam Collegiate
ffî illarum Epifcopi Tralati quiete (^tranquille acpacifice Ulce-
re poßint. Et ß quando contingit Epifcopos &> ÏPralatos ipfos a fuis fie-
dibus ecclefiis rviolenter ejiei extrudi & propt er ea ad facula-
rium Trincipum op em implorandum confugere ipforumque fumptibus_yrviribus copiis inprifiinas fedes rurfus reponi ffi reBitui ac per eos
in tantorum beneficiorum remunerationem bona ipfa temporalia ffl
facularem eorum lurifdiBionem iifdem Trincipibus liberatoribus con-
Cedi in eos transferriy T\'oncifex tpfe talcs concefiiones tranfiatlO-

nes auBoritate Apofiolica approbare confirmare ac de noyo concede-
re confueVit ut eo fcilicet paBo gjr ipfarum ecclefiarum incolumitati
confulatur &> earum. Epifcopi (gr Vralati^ in quiete, tranquillitate O*
fecuritate conBituantur prout id in Domino confpicit fialubnter expe- P"*
dire. Sane licet a longis \'RetroaBis temporibus ad omnes Epifcopos Tra-
JeBenfi. qui pro tempore fiuerunt Dominium tam fpirituale quam fa-
culare eccleßaTrajeBenf. ac plurium Oppidorum, locorum (jff Cafiro- ummii
rum tam in agro TrajeBenfi.quam in part ibus fuperioribus p atria Tras- ^^^
yfJelUna confißentiumplenißimo lure pertmuerit. \'Nihilominus dile- clemmtim
Bus films Nobilis rv_ir C AROLVS Dux Çelria prater Jus & fas
primo bona memoria Fredericum Marchionem Xadenfem olim Spifco-
pum TrajeBenf. quoddam ex ipfis oppidis manu armata ac militari fpo - tAuHriaeoi
haï it illudque "violenter occupaVtt ad quod rurfus <~u indie andum_} Jdem^^mct^
fredericus Spifcopus ingentes expenfas innumerofque lab ores fubire co-
aBus fuit. Zt Deinde idem C AROLVS Dux fimilis memoria
îfhilippum de \'Burgundia etiam Epifeopum TrajeBenf pluribus ex eif-
dem caBris &> oppidis ui & armis fpoliayit fibique injuBe u fur pay it
pro quibus recuperandis licet magni fumptus a pranominatis Epifc opis
faBi pecunia que ingentes er ogatafuerunt tamen ea loc a fie occupât a fin

\'tôanibus &fcte$4tc ipflus Ducis Çaroli permanferunt ufque ad tm-
pus quo dilcBus filins Henricus Cornes TdUtinus (çjf Dux Bavaria
inEpifcopum Trâjcttenfem 8 le Bus & eleBio hujufmodi^Apcftolica for-
fan auBoritate conftrmata extitit. Quiquidem Henricus EleBus anim-
adi>ertens quod damna incommoda pradeceffons fui Epifcopi

ut ea quoquopaBo rejarciret acpaci quieti fecu-
ritatique fua ac fubditorum fuorum conjuieret. lalem concordiam
opera e> tnter^emu uenerabilis Fratris noilri wArchiepifcopi Tre-
\\ er en fis, cum eodem farolo 7)uce lnfverat ut ipje Henricus E le Bus
et fummam quinquaginta milium florenorum enumeruret ffl quo-
rundam caBrorum occupatorum ujumfruBum ad ejus <~uitam di-
•mit ter et ₇ quœqutdem cajlra eo defuncto rurfus ad ecclefiam redi-
rent fed ea lege ut fi proies legittima ex eo fupereffet illi proli
du nt a x at quinquagmta mih a florenorum perfoherentur. Cetera <~ue-
ro caflrafie cccupata extunc eidem Henrico Electo reBitui deberent
prout mox etiamrefUtutafuerunty Et quam\'vis dictus Henricus Ele*
Bus ea concordia fie flabihta ommno fperaret fe deinceps fum-
ma in pace tranqutllitate una cum fut/dit is fuis permanjurum
nibilominuî ipfe Carolus T)ux oblata occafione quod idem Henri«
eus Elect us interim populari feditione fuerat repulfus immemor
foederis &¹ concordia bujufmodi Caflra & Oppida p a tria TranJyjfeU
lana inyadere eaque obfidione premere nueritus non fuit. Et cum
CaBrorum & Oppidorumpradictorum confules (ê?f Trafecti ad opem
& auxihum implorandum ad. dictum HenricumElectum confugifjem
& Me utpete ex fua C^itate ejeBus opibufque exutus minime opi-
tulari potuifjet quod reliquum fuit eis per htteras fuas ut a capita-
neo Charifimi in Chriflo fiUi noBri ÇaroU Romanorum Hifpa-
ntarum \'Regis Catbohci in Imperatorem eleBt qui Frifia ptaerat
mxilium depofeerent , concefiffet ipfum Carolum He gem qui
etiamDux ÏÏrabantia ffl C-omes Flandria Holland ta exiflit,
in jDominum cognofcerent, heentiam dediffet ₃ abfohendo eos ab
hommagio fibi prœBito ac juramentum fdelitatis eis relaxando ac
âiBi confules ad hoedeputati litter arum earundem vigore pofl qua dam
capitula curn ipfius Caroli Regis mimflris confeBa inter cat era con-
tinents ut diBus Carolus Hex qmm primum exercitum mflruere ac
be Hum ipfi Carolo \'Duel infer re deberet. Se ipfi Carolo Régi de-
diderunt & hommagium & luramentum fidelitatis ejus tunc p^y°-
curatariprafliterunt. Et cum interim populus Trajectenfis de tie-
Bo reH\'ituendo fi eh atenitu daretur rurjus m (hit^tem

teYocfndopertrdBajJet fDux ipfe dolo &> fraude quorûndà\'m feditio*
früh dlleftus Ciyitatem TrajeBenf clandefime occupa^it eamquê
boBiliter diripuit,(^p ut fcelus fceleri ad junger et, ecclefias propha-
nare illarumque bona invadere ffl diripere de auf erre <~uerttus non
fuit: quinimo qua ad divinum cultutn erant de B mata facrilego co~
natu ademit atque ufurpavit. fropter qua ipfe Henricus eleflus tot
undique mole.Bus & œrumnis circumventus ad dileäam in Chritto fir
liant \'Nobilem Muherem Margaretam ^Archiducifam ^A\'ufiriœ
pro diBo Cdrolo Rege m partibus Flandria gubernatrice : \'Nec non
ipfius Caroli Régis in Ducatu \'Brabantia & Comitatu Hollandiœ
procuratorem confugere (ßf a dv er fus tara atrocem injuriam , hor*
rida Çacinora, necejjariam opem implorare coaBus fuit. Et cum di-
Bam Jtâargaretam ad idpromptißimam inVenifJet & mox certus di-
Bi Cdroli Tie gis Qapïtdneus ^rvahdo exercitu magnis quidem fumptibus
coadunato & fub fignis conBituto in Ducatu diBi faroli Ducis im-
petum fecifjet ac oppidtu fub ipfo Duce ^violenter occupât(U re-
cuperajjety (ff ipfum Henricum EleBum in fua Q^itat<_> à qua eje-
Busfu erat reBituißet, "Pro:fat us Henricus E le Bus tot calamitatibus
epe ipftus Carali Tiegis tandem liberatus^dnimadvertens fe & Civitœ-
tem ipfam ac tot caftra &* oppida & mumeipia adfuam eccleflam Tra-
jeBenf fpeffantia non fine magna impenfa fibique intolerabili diutius
retinere ₃ nec de expenfispro exercitu in ejus defenfionem (ef fubfidio
comparato faBis ~Trœfata CdroloRegi fatisfacere de cupiens diBo Cdro-
h\'Regi ob tot m fe collât a bénéficia gratiam aliquam referre demum
fuorum fubdttorum quieti 6* tranquillitati de fecuritati confulere eof
que ab imminent ihn periculis (ff futuris incommoAis prœferïare, ex
prœœijïis & dlïis non rninoris moment i caufis Chitdtem ipfam ac Op-
pida, C^Bra, municipia & locapartis inferioris TrajeBenfis ad ipfum
Henricum EleBum fuofquefuccejfores 6pifcopos TrajcBenfes ac men-
fam Epjfcopalem Trajectenfem Légitimé jpectantia cum illorum
machirns , tormentis ₃ Bombay dis ac omnibus (ff fingulis Iuribus
(ef pertmentiis jurifdictionctemporali , nec non <-vdfdllis , Of-
ficiariis , fubditis (êfr incolis fuis , in ipfum Carolum Regem tran-
fittlit & transfudit ac omnes excifias , c en fus , redditus , em-
phiteofes , terras, pafcua, décimas , <~uineas _} fylvas , lura-pdtro~>
tiatus tam Laicaha.l» quam caBralict^ _y nec non omnia the(oni*t^
& theloneorum Iura., ftudiau _y ^afallagitu , DominicU ut
wuigo dicunt al tas, médias (ef bajjas lurifdictiones & demum
ûtnnem temporalem & fa ciliarem Iurifdictionem dliaquç^ fenit?^

lura quacunque adeum ratione diBte ecclefu TrajeBenf. in Ovita-
te^OppidiSyCaflrisfortalitisjerris, locis, dominiis & utraq-_} patria tam
Tranfyjjellana quam Ctfyjjellanapr<ediBis quomodolibet fpeBabant (jfr
pertmebant cum omnibus & fmgulis eorum pertinentiis & appendttiis
ac libris feudorum ffi reddituum, chart is» regijlris, computis ffi aliis
fcripturispramifja concementibus prafato Carolo Regi tanquam Bra-
bantice Duci (êfr Holland. Comitipro fe (fjf fuccejforibus Ducibus Bra~
lam id & Comitibus Hollan_% feu ejus tunc legitimo procuratorifub fe-
dis ^Apoflolica beneplacito concefiit dona^it ac in eum tranBuht.
*Nec non omnes & fingulos yafallos, Officiales_yfubditos & lncolas pr*~
diBosa luramentofidelitatis (êfr aha quacunque obligatione qua fibi
(iff \'Domino temporali tjnebantur^abfohit. Eifque ut a proêfato CA-
ROLO R.EGE extunc de catero auxihum implorare illique ac
htfredibus & fuccejjoribus tanquam Ducibus Brabant, Comit.Holl,
Homagium & lur amentum fidelitatis pr<eBare ualerent lib er am li-
c e nti am ex prefe conceflit referaat a fibiac fuccefforibus fuis Spifcopis
TrajeBenfibus fola lurifdiBione fua fpirituali per Chitatem pradflta
O DicecefnTrajeBenfem unacu domo fua Spifcopaliin eadem [imita-
te confiïlente & una alia domo extra diBam Ci^itatem in dioecefi fua
Trajeclenfi fita in qua ipje (gjf fuccefjores fui Epifcopi TrajeEl. cum fua
familia quietis & otiigratia confidere pojjent. Sic tarnen quod ipfe
Cdrolus Rex Henrico eleBo O* fuccejjoribus prtfdiBis nomine annuce pe->
fionis duorum milium caroleorum aureorum pro dote ejufdem ecclefiA
perfoheret ac pr^miffa omnia aBa <&* conBituta fint cum fcitu (^f ex~
prefjo confenfu VileBorum filiorum Trtpofitorum, Decanorum & Ca-
pita lorum prxdiBa Jxf.ajoris Collegiatarum SanBi S ah at oris ^San-
Bi 7* etrifSanBi Ioannis Beat & Jktarioe TrajeBenfiu ecclefiarum qui
habit a matura confultatione diligentique examine ea omnia appr»ba
runt &¹ rata firmaque &• flabilia effe njoluerunt^ ipfiq. Trapofiti, 2)e*
cani, fapitulaque qui tempore quo proef at us Henricus eleBus confuli-
bus &deputatis patriatijyjjellanrt hujufmodiper fuas lit eras cocefferat
facultatemque tribuerat ut diBum [arolum Regem in dominum reco-
gnofcerent ac illi homagium (fif fidelitatis lur amentum praBarc pof
fent a Chit ate erant expulfi, nec in loco Capitulari fimul concentre
confultare pot erant. lam tunc de pr ami fis omnibus qua tunc temporis
peraBafuerant plenamnotitiam habentes matura cum deliberation
debitifque & confuetis tractatibus pramifis _s Omnia per Henricum
Liecturn ac Confules &* Deputatos caBrorumpatrias TranfyJJellan vi-
gore liter arum Henriet Ekcti eis conceffarum gejla O facta in om-
nibus

nib us (gjr per omnia approbarunt &¹ ratificarunt. Et infuper iidem
Prapofitt, Decani (jjfy Capitula plane confiderantes id quod mult is\'
experimentis didicerant propter electiones Epifcoporum m difcordia
factas cum alii alio traberent & fuis quifque factiombus inhareret,
Civitatem univerfumque populum atque etiam ipfofmet in tot arum-
nis (efr calamitatibus frequenter incidtjfe, ne quid tale ex tunc deine eps
eveniret ultro acfponte etdem Carolo Regi tanquam Duci 3rabantia
& Comiti Hollarr. concefferunt & quoties contingeret eeclefiam Traje-
ctenfem carereP aBore nullius in eorum Epifeopum eligendi lus y elpo->
teBatem baberent, praterquam illius quem dictus farolus Rex ut Dux
Brabant ice O Comes Hollan: fignificandumßnfinuandum, nominan-
dum que due er et. Adjicientes etiam ut nullus in Decanum ahcui ex
quinque ecclefns antedictis praficeretur nifi qui ipfi Carolo 2tegi gratus
acceptus foret & eum tuncprocuratori dicti C^roli Regis pramiffa
omnia approbaffetacceptaffet rata babuiffet ₅ ipfiPrœpofiti gjr De~
cani tam procurâtorem quam Henricum Electum prafatos ad majo-
rem ecclefiam comitatifunt. Et ibidem procuratorem in tabernaculo
de cent er or nat o c alloc arunt, Epifcopo (èjy nonnuüis Prapofitis ac Dec a-
nis e arundem ecclefiarum in fuo quifque ft alio ut moris eft conBitutis
& deinde bymno Te Deum Laudamus alta uoce jucunde &>

alacriter decantando ac miff* fole mm a quo dam Epifcopo célébrât a*
Kur fus Henricum Electum & procuratorem pr a fiat o s ad domum Epif*
copalem comitati funt Electoque Ibidem relicto, mox dictus procurator
Pralatis (efr Nobihbus plerifque comitantibus ad publicum urbis
Palatium fe contuht atque inde ad domum privatam cujufdam civis
fatis magnifice inBructam divertit,pulfataque campana ad cujus foni-
tum populus in unum concentre foletfNobilibus ahifque dictaCivitatis
crdinibus in confpectu ejufdem Procurators aggregatis perfectaque
Juramenti formula qua communi diet o Carolo Regi er ant praBituri ₉Populus umverfus denudato cujufque capite duobufque digitis dexter a
manus furfum erectis juxta morem qui jurejurando mibi obfier-
yatur folemne luramentum praBiterunt, &* Vic iß im dictus procurator
ipfius Caroh Regis nomine boneBe beneque tractare (gjf ab in^ruen*
tibus mahs (ffi- periculis protegere (gjß tuen ac in omnibus bom clernen*
eifque Domini Officio fungi promißt (ffl ad ea obfervanda jurejurando
fe aßrinxit .Qua omnia tam Henricus Elect us quam Capitula prafiati
prœponi fecerunt in confiBorio noflro Coram nobis petentes ea ut fiabi«
hora fint ac plus rob oris (fif firmitatis obtineant ApoBohca auctor it a-
te approban confirmari ac de novo concedi. Nos Igitur habita fin-

per bis cum \'-vtnerabilibus fr at rib us noflris fanBa Roman* Ec-
clef a Cardinalibus matura deliberation & difcußione E left um
(tff fingu Lire s p erf on as Capitulorum bujufmodi a quibufvis Excom-
munie at ionis , fufpenfioms (df Inter dich ah if que ecclefidflicis fen-
tennis , cenfuris , O <*/«;** Vf/ ^ bomine quarts occafione

\'■vcI cauffa Utisfi quibus qujmodohbet innodati exiBant ad effe-
Bum prafentium dumtaxat confequendum barum ferie abfohentes &
abfo lut os fore cenfentes de eorundem fratrum Concilio & ex certa^
fcientia ac de ^ApoßohcapoteBatis plenitudine tranflationem tempo-
ralis jurifdiBionis, Civitatis, Caßrorum Oppidorum ₅ tam patri a
Tranfyfte liana fup er tor is quam patriaTrdjeBenfis Inferioris acalioru
juriumpradiBorum in ipfum Carolum Regem tanquam T)ucern 2?ra-
bamia & {omitem f Jotiandia, ac illorum donationem ac alia per eun-
dem Henricum EleBum de eorundem fdpitulorum confenfufaBa> au-
Boritate ^Apoßolica tenor* prafentium approbamus ffî confirmamus,
T\'raterquam quoad cdffdtionem penflonis^n eVentn unionis menfaEpiß
copdhs Traject en fis beneficiovum ecclefiaHicorum ^u a lore dicta penfio-
nis. Supplentes omnes & fwguks tam Iuris quam facti defecms_}/î qui
for fan int erzener int. in eifdem ac potiori pro cautela Civitatem
Caflra ac alia juraprœdictaetdem Carolo Régi (gfr fuccefforibus fuis
T>ucibus1>rdbantia& Comitibus Hollandia in perpetuum de novo
concedimus ac eleBionzs per Capitula ipfa in Epifcopum TrajeB. abf g
ip fins Caroline gis & fuccefforum fuorü Duc um 3rabantia (gfrCovnitum
Hollandia pra diet or um nominatione. *Nec non electiones fOecanorum
ecclefarum bujufmodi illorum Decanatuum cccurrente vacations de
aliis perfonis quam Carolo Regi & ejus fuc cefor ibus pr a fat isgratis
aeeeptis pro tempore factas nullas nulliufque roboris Vel momenti exi-
ßere cade auctoritate decernimus^Quocirca Venerabiiibus fratribus no-
Bris uArcbiepifcopo Tanormitano ffl EpifcepoCaBelli maris ac dilecto
fiho T)ecano ecclefia S.Eebuini DaventrienfflrajeB. Diœcef: per yL-
poflolica fcrïpta mandamus ,Qudtenus ipfivelduo dut unus eorum per fe
velahu feu alios far ßlo Regt & fuccefforibus fuis pr a diet is in pramißis
effie acts defenfionis prafidio afliBentes faciant auctoritate noflra pr a-
Jent es lit eras & in eis contenta bujufmodi firmiter obfervari ac fing ulo s
quos lit era ipfa concernunt Ulis pacifice frui &* gaudere: non permitte-
tes eos defuper cotra prafentiü tenor e quomo d&libet molefl ari ^inquiet art
aut perturbari. Contradict ores auctoritate noftra per cenfura ecclefiafli\'
cam appellations poBpofita compefcendo non obflantibus fel: record:
Tauli <papa fecundi pradecefforis noBri (fj quibufvis aliis _wApoßchcis

mam in confiliis gener alibus edit is etiam fimiles approbations fieri
probibentibus conBitutiombus • "Nee non Sxtajoris <&* ecclefiarum aha-
rum pradictarum juramento cmfirmatione ^ApoBolica <Z) el quarts fir-
mi täte alia roboratis fiat mis ffi confuetudinibus prhilegiis quoque &
indultis ^ApoBolicis Spifcopo Trajectenfi pro tempore exiBenti & di
ctarum ecelefiarum Capituhs fiub quibuficunque tenoribus fiormis
coneeßis, approbatis ffi lnnoTvatis : qmbus omnibus tenoreS illorum
prafientibus pro fufficienter ex praß is habentes_y Ulis > alias in Juo rob ore
permanfiuris hac rvice dunt ax at fipecialiter exprefifiè derogamus
contrariis quibufemque aut fialiquibus _ycommmiter <-oel dhnfim ab
eademfit [ede indultum quod interdict ,fiufipendi ⁱ~vel excommunicari
non po fint per litt eras JipoBolicas nonfacientes plenam & expreß am
dc de uerbo ad nuerbum de indulto bujufmodi mentionem. jslulli er-
go omnino hominum lie eat banc paginam noBrot abfolutionis _y approba*
tionis^confirrnationis, conceßionis^decreti, mandati (gjjr derogationis in-
fringere <"uel ei aufiu temerario contraire. Si quis autern hoc atten-
ptare prafumpferit indignationem omnipotentis D "El ac beatorum
\'Petri & Tauli apoBolorurn ejus fie mo\'perit incurfum : Datum Roma
4pudSanctumfetrum _r^4nno Incarnationis domini millefimo quin-*
gentefimo njicefimo mno jertio decimo fialendas Septembris. ontifi*
catus nottvi^imofiexto.Sic fcripcum ilipra plicam A.deCaftillo.
Et fupra dorfum erant fcripta verba fequentia, ÊegiBr. In Can*
cellar ia ^Apoflolica. de Cxfis, Sigillata figilloaureo appenfo corduU
(eric* coloris rubei (gjr crocei. " - "" "

Abstemim pecunia quam lau-
dato famœ appetentior. 15 2.
Abßemi) internum tyrannicum.
160.

Apparatus belli apud yhrajeÜinos, 97.
Ar cis exemplum cnjufmodi Henricus Vlttajeüi a-

Clementis Bapa viij. approbantis tr an Actio-
nem temporalitatis Frovincm Vltfajetkm<g.
In calce o peris.
Burchgravij Fltrajeclini. 79.

B mgundionibus bellum indicitur publice. 141.
Burgmdicum exercitum confcribit Epifcopus„ 97.
Buyikeick^oö? eß A4 aria dg Civibus antiquitus
dill um. 40.

CvJEßrh Caroli legatio ad VltrajeUinum Epif-
eopum- 123.
Cuefar is tituli ad quid 123.
Callida confilia plerumquepillant. 109.
Campte Civitas ^ansi{ntani&. 16.
Canonicorum demerfórum cadaver a ?eperta_% 169.
(fanonici quidam res novas mceptant. 19.

Ca rol us Caroli Geldri Ducis filius not bus. 118.
Car olm Geh or um \'Dux. 8 5.173.

ad Gallta Regem tranßt. i x o.
Chriftophorus Meurfß Comes TufiElus yltrajecli.
H6.158.

Civis merens patrio: peftis. 1 f2.
Ctvwm concordiam munitijf. quœque expugmre.
87.

34-54.
4.
4.
no.
4.

4-
4.

5-
4.

5-55-
5»
5.67.

4.
4.

SS»
13.
11 o.
54-

4-
4.

5-
6.

Baldericus Clivenfis_s diet m Pius.
Hernulpkus.
Bonifatius.
Brederoditis.
Conradm SuevUA.
David Butgundus.
Diepholdius.

Guilhelmm a Mechlinia.
Guido capitar*
Henricus Palatinos ekclus.
Henricus Viandenfis.
JJereberti Epifcopi authority.
Hunger us.
Joannes Arkelius.
Ottho iij.Epifcopus.
Philippus \'Burgundus.
Ratbodus. _t 4°

Willebrordm, quietiam Clemens dittus. 3.
Epifcoporum regnumapud Vhrajectinos qtundo in-
cepit.

Fredericus Comes a Bichlia intra fus contra H. Ha-
var um Epif,144, ad marginem numerum(j47)
corrige ßc.

Florentius Burenorum (\'omes Hardervîcœ dominus
inauguratur C<es. nomine. 1 j 3.

Fcedus inter C&fatem & Epifcopum Henficum, 124
Fœdus Vitrajeclingïurn ordinum contra Epifcopum»
103. \'

-^^jÇjanum.i, Geyn.
Gaudanorumfumptus in ßccando vado₆Gelcomiana expugnatio.
Gelcomium vicus.
Gelrus arbiter.

Cap ite cœfus.
Gerardi Longi cœdes.
G er ardu s Mulardus.
G er ardus Noviomagta.
Gerardus van Roy en.
G er ardus Softm.
Gerardus Storkaus.
Gerardus Suckinrodius.
(jUdenburgum op de Vaerr,
Gijsbeftusvander Aa.
Cjijsbertus Hardenbrochus.
Gijsbertus Sulenus Confùl.
Gijsbertus Otterusoccijus.
Gieba pinguitudo apud Ifîlam*
Godefridus Cunretorfius.
Sttbmcrptur.

Godep\'idus de (fomnek.
Godefridus Noveßus.
Godefridus Rodenburgus,
Cjodefridtfs Sapidus.
Godefridus Vor dim.

Çelrus "Bnrgiindu inimicm.

Gelrus \'Burgundiones opprimit.

G elm s cap it oppidum Rhenas.

Gehns Goiolandiam invadit.

Geh m partim tenax fidei.

Gelrus quare Amorfvrtijs infeßus.

Gelrum quid in Vltrajeffinos commoverh?

162.163.
41 .Vide ICnijf.
l20*
126.
10Ö.
141.
159-
14 9\'

123.

57.
^59\'

79.163.

124.

158.
no.

159.

58.
<58.

159.
139.
158*

160.

159.

130.

18.
IM-
18.92.
12*
56.60.
167.

57-
. I7I-

HtAdrianus Rhedius,
Hadrianus \'Rhenanus.
Haga a Roffemo capta <2? fpoliata.
Hammenfe Caftellum defèritur.
Hardervica à Burguudu obfeffa & capta.
Harmannus Oeßromus.
Harmannus ficrificus quare exularejuffus.
Haffaliam obfïdet Schenkius.
H aß alia Schenkio datur.
Henricus \'Bavarus Epifcopus excluditur civitate«
95*

Henricum quondam Epifcopum Vitrajeffinum de-
mentia fu<s pœnituit,
Henricus Cjroevms.
Henricus Montfortius.
Henricus Niveldius.
Henricus Forcarius occiditUY.
Henricus Verborchius CofVltrajeclinus.
Hijfani in Hollandiam à Cœfmifli.
Hifioria apteconfcriptaad quid conducat.
Hoccbivoerda, & ibi crux.
Hochftratanus Cornes pro Ca?fire jurat in Ubertat err,
populi Vitrajeffini. }6y.

Inteßina belia unde. 112.
Inteftinâ difcordiâ florentijf. imperia pejfundari.

Joannes de Schoenbetch miles, Spifcopok confilijs. Legibus cum armis nihil commune.

Joannes Huchtenbrocus ₃ captus ab Epifcopo. 68. Libidinempro jure habent agrari] z^mfiani.

Joannes Mindenus, ejufqueresgeßa. 26.53. 59* Lichtenbergenfwmfhtlioapud Vltrajsttinos.

135.

Later cull Jfelani ubi coqmntur. 139.

JLatrocinijs infëttus olim Vhrajsïïinus traElus. 139
Laurentius Dublioul. \\ 23.167.169.

Laurentius Godefredt. 65.66.

Lecc<&ortus. 1.2.

Legati mor for tij Legato C ce fir is fignificant con-
ditiones datai placere. 179,

Legatus Cafitris inaugurate apttd Amorforùos,
169.

Legatio Margarita prœfiëta regni Hurgundiaci.
162.

Leida Hollandiaoppidum. 139.

Lembus antiquus inventus. z _t

29.

150.
5.61.

S 5°
36.
56.
2 7.

79-

151.
55-

I2o.
I39.
I06.IO7.

IIS.

151.

123.

ça/us.

Joannes Wefterftltius pïodito?,
Joannes Wiffingus.

Joannes VulvenusÇos.

Jodocus Sasbautius,.

Jftla cur contracta,

JfeU reciprocatio.

Jfela unds nornen.

jfehncnda conditur.

Jfilfleynen/e bellum. ^

italorum in Germanica hißoria error.

Jugum liberis quàm grave.

Margarita prœfèïïa Burgundu. 61,124.

Mavfir/um a\'fxTtï Meer. 106.

Marjörum vicus. 74.

Martinus Leuenbergus captus. _ ^ 158.

S.Martinus Batronus dioseeßs Vltrajeüina. j44,
£x inßgnibus Civitatis demitur. . 167.
Martinus Rojfemus Fribumis militum Gelrorum«,
108.

Matthias iCetellus. 154.

Matromrum pietas erga Remp. Amorfonhrttm.%0.

dam.

JSIeocleßa Velavia municipium.
JSIibeccam deßrit Gelrus.
JSfomadum vita qttalis.
JSIortmanni Fltrajettum vaßant.

O dum longum luxumpanre.
Oldenfalknßs clades.
Olk infyettor,locusßc dt eins.
OlUnavigiorum genus.
Oper<e,de Gilden.
Optimates cur a régi mine dejetti.
Oppugnatio feria Hardervica.
Opum oequahtas quam pernicioß.
Opulentia iptava.
^r OR A TlONE S.

ns4motßrüorum legati♦
Gelrenßslegati.

Henrici Epißopi Vitrajettini.
Legati Epißopi ad dißceptatores pacis,
Martini ßojfemi.
Fanormitani.
Wolfgangi Abftemij.
Oeßbroeckmonaßerium carcer ordinis.
Oratorium S.Crucis.
Omentum in cœlo vißtm<

buspotentius.
Militär is licentia quam per nicioßt.
Militia labores.
Montfirtia a quo condita,
Montfortia Lamberti Hortenßjpatria,
Mftnera quidpojßnt apud principes.
Mutatio imperij dißcordia can (a.

Fetrus Ruyfch QuadrumvirVlttajetti. 162.
Fhiltbertus Natnrellus archidiaconus Vltrajettenfis.
13.133.

Pr&matura conjilia quem exitum Jortiantur. 77.
Frafidium Amor for tijs quibw ratiombus impojitum
130.

Principes aulicorum perfidiœ mancipia\'
Principesßnttis G? dittu ladi.
Principes vulgoßmperfufpetti.
Frincipum exempta tenacifßma.
Trivata ßmultiu quantum malum.
Frodigium.

Frodttor appellator Gelrus.
Troditio in ttrbe Trajettina.
Fublicaßtks exulibtis non deneganda.
Fugna civilis in urbe Trajettina,
Fut cup a.

\' zAcellum S. çAnton ij exuritur.
^ JSacerdotum luxus.
Sagittariorum ffeftaculum Wic&.
het Smulocus unde diffus VltrajecH.
Schalcvkani vaflantur.
Schenkjj alaentas & péritia ni militaris.

Seceffionesplebisundeoriantur.- 35.
Seditiointeftina apud Vltrajettinos ex prœdaHa-

Ve.si Iiis pacis monaflerium. _ 107.
Va fi fiera confiant m apud Vltrajeïïinos in fti-

Vit m Mm fier m. 15 t-,
Vltiohù avidus Epifcopus Ihnricm.
VltrajeFtum Agrippinenfi Scclejm & temporibus &

VltrajeUum mark denrn arcundatum.
Vltraje\'ùlumobfidetur ab. Spifcopo.
Vhrajeclum urbs togata»
VltrajeSlinus populus Epijcopojurât.
Vltrajeïïini ad bellum quanao efferati.
Vitraje Eïini auxilium Gelri implorant.
Vltrajitlini hoftes Epifcopiamicos nommant.
Vltrajeclini iugo non afliteti.
Vltrajeclini Senatus jncinus firtiff.

107,

S-
97-
102.

87.

54.
116.

Vltrajetlir.orum calamitas omnii unde, 80.

VitrajeEiimfum civilia belia unde. .

Vltrajettinorum contra epifcepum par at tu. 9 y,
yitrajethnormm everjio unde. 80.

VltrajeBinorwn in Epifcopum dicberia. 1 So.

Vltrd)eïlinotnm periculum 12(5. à prajtdiafio mili-
te. • ... , 133*

Vltra)eÜm Imp. tranpttionisad\'Burgundos exem-
plar. _ 173.
Yltrajeclworum tumultus in rebut defperatis, 153.
yttrajeclina tes quot annos ab Fpifcopis adminiflra-
ta. 172.

Vitrajeüina urbs quomodo ab Epifc.capta, 1 ƒ r j ^
Vltrajeffiime plebts mijeria. \' Vo2.

VltrajeElimresadalienasopestransferuntur.
Vhrajeiïini celebrare translationis diemjttft.
Vitmjeclims Legatus perorat contra Epifcopum\\

EOÎ. i «lineau\\t.lcgc,pa:rio. fol.4,lin.a fine, 13. afteiifeusilleponenduseftad vetbutnjntra. fol.40. Ad
marg.quilege quod.fol,49.lin.6 .Iege, perdendi. Item ad marg. lege Bennmgi. fol. 57. lin. 6. lege Via-
nen(tsAo\\.6$ .ad marg.lege Mindenus & Erneftus, alia errata ibid. per fe corrigat leétor fol.6 8. ad marg.
fcribean.i 527. fol.69.lin. 1 çi.ia:hc₃dkmei. fol.72.fc.1ibelin. a fineTrajeétum. fol.7 9. lin. 17. lege,
tranftvere, fol. 8 3.lin. à fine 1 ^Açgt^mbs. fol.87.lin.22. \\cgchbertatM. fol.11 x.ad marg. kgc, difeeptato-
ves.iol. 1 Zo.l.i.kge jhcundia.fol, 123.lin. 10.lege occulteAbl. 12/.lin.afine 3,Iege,fatis.ôe Li.fojfa tum-
fol.i ç 3-ad marg.pro redibusiège,febus. fol. 160.lin.a fine 1 <)*oculatum. fbl.16.lin. 12. lege, nuPer fë1»
16 9.lege,opibus pr&potentes. fol. 172. errata ad marginem leèor per fe corrigat. In BuilaClcm, linca a fine
/.lege fe noverit incurfurum.