Of vervalgvan bet vierde Boek derODTSSEA van

Befchreven door den Here
FRANCOIS DE SALIGNAC,

van Mothe Fenelon, Aartsbiffchop Hertog van

Cameryk, vorft van het H. Ryk , enz.

tot onderwyzing van den

HERTOG van BOURGOGNE.

Uit bet Franfch vertaalt , Van nieuws overzien,

en met Aantekeningen , tot opheldering der

oude Verdichtfelen, enz. verrykt^door

Te AMSTERDAM,
By ANTONY SCHOONENBURG, 1730-

Zone 'van Vlyjfes.

VAN HET
DERTIENDE BOEK.

Idomeneus verhaaltaanMentor zyn
vertrouwen op Protefilaus , en de
kunflenaryen van dien gunfleling, die
met Timocrates opgeftemd hadt Phi-
locles te bederven , en om hem zelfte
<verraden : hy fiaat hem toe , dat by
van die twee menfchen tegen Philocles
opgemaakt zynde^aan Timocrates be-
volen hadt hen te gaan doden in eene
tocht, daar deze zyne vloot regeerde,
dat deze daar in gemiji hebbende, Phi-
locles hem ge/paart, en zich naar het
eilandtSamos begeven hadt ,ua dat hy
de beftiering van de vloot geftelt hadt
in handen -Van Polymeries, dien Ido-
meneus door eene gefchreven order be-
7ioemt hadt; en dat hy_tniet tegenftaande
de verradery van Protefilaus, niet kon
bejluiten zich van hem te ontjlaan.

REeds trok het gerucht der zachte en
goede regering van Idumeneus eene me-
nigte van volk van alle kanten. Zy
kwamen zich onder zijne befcherming
begeven, en hun geluk zoeken onder
eene zo beminnelijke regering. Reeds beloofden
de velden, dus lang met diflelen en doornen be-
zet geweeft zijude , een rijken oogft en tot noch
toe onbekende vruchten ; de aarde oopende hare
fchoot voor de fnede van het ploeg-yzer, en be-
reidde hare fchatten om den landman te vergel-
//. Deel. A 3 ^den:

den: de hoop blank van alle kanten uit. In de
vallcie en op de heuvelen rag men kudden van
fchapen, die in. 'tgras huppelden , en grote kud-
den van oflen en jonge koeien, die door haar ge-
loei de hoge bergen deden wee"rgalmen Deie
kudden wierden gemeft in de weidenj'tis Men-
tor, die net middel heeft uitgevonden , om die
kudden te hebben. Mentor raadde Idomeneus van
de Peuceten (1) , fcijne naburen, alle overtollige
iaken, die hy binnen Salentum niet meer wilde
gedogen , te verruilen tegen vee , 't geen den
Satentinen ontbrak.

Ter ielvetijdt was de fladt,en de omleggende
dorpen vervnlt met brave jonge manfcbap , die
langen tijdt in de ellende hadt gekwijnd , en die
niet hadt derven trouwen , uit vre'ze van haar
kwalen te vermeerderen. Wanneer deze lagen,
dat Idomeneus van mee'gaande gevoelens wierdt,,
en dat hy hun vader wilde ?.ijn , hadden ty lan-
ger geen vreie meer voor den honger en andere
roeden , daar de hemel de aarde mede drukt.
Men hoorde niets anders dan een geroep van
blijdfchap , en Hederen der herders en akkerlie-
den , die hunnen trouwdag vierden. Men zou
gelooft hebben, dat men den Godt Pan (m) 2ag

(1) De Peuceten waren een volk , het welk dat gedeelte
tan het koninkryk Napels bewoonde , dat tegenwoorig
�Xtrrn di Bari genoemd wotdt, Namentlyk Apulie wierdt
verdeeldin Apulia Daunia , en Apulia Peucetia, welke twee
delen door de rivier Aufidtis van malkander gefcheiden
wierden.

(m) Zeer veel jzou 'er te zeggen zyn van Pan , indien
men 7ich wilde inlaten om nan te tekenen , wat 'er Baco ,
in zyne Susientia. Vetirum , en andeie van gezegd hebben ,
alzo.zy daar door den Godt van het Geheel-al, volgensdo
Griekfche betekenis van dat woordt , willen verftaan heb-
ben. Het zy genoeg , dat men weet , dat de ouden hem

van Telemachus. XIII. Boek. 7

met eene menigte van Satyren (n) , en Fan*
xen (o) onder de Nymphen (p) vermengd, daniren-
de op den toon der fluit onder de fcnaduwe der
bofTchen; alles was in ruft en vroltjkheit , maar
die blijdfchap was gematigd , en deze vermaak-
lijkheden dienden nergens anders toe, dan om
zich van den 2 waren arbtidr te verpozen ; zy
waren daar door levendiger en zuiverder.

De grijsaards verbaafd van te zien , 't geen zy
in den loop van zo vele jaren niet hadden derven
hopen, weenden door een overmaat van blijd-
fchap gemengd met tederheit; zy verheften hun-
ne bevende handen ten hemel : Gezegend.zeiden
zy, 6 grote Jupiter, zy de koning , die u gelijk
A 4 is,

Voor den Godt der veehoederen, jagers, en Jandlieden ge-
houden hebben, die met zyne Satyrs gewoon was de Nym-
phen te belagen.

(n) De Satyrs komen ons in de fchriften der oude dich-
ters meeft voor in net gefelfehap van Pan of van Bacchus.
Zy waren ook veldgoden , maar , als men hunne geilheit
aan een zyde zet, is'er niet vcel van hen te zeggen. ledei
weet, dat zy als halve bokken verbeeld worden.

(o) De Faunen waren ook godheden van hec veldt , en
byna eveneens vzn gedaanre als de Satyrs, behalven datzy
hoornen hadden Daar zyn'er , die zeggen dat de Satyrs
en de Faunen van eenen Faunus voort geteeld zyn. Deboe-
ren waren »ewoon faarlyx een geitie aan Faunus te offeren.

(p) De ifymphen wierden van de ouden geloofd een min-
der foort van Godheden te zyn ; en gelyk zy aan alle za-
ken Godheden toefchreven , zo verdichtten zy een grote
menigte Nymphen tot allerhande zaken, tot welke zy gene
andere Godheden hadden. Zo waren'er hemelfche en aard-
fche Nymphen, zee Nymphen, rivier Nymphen, enz. docb.
die wierden weder in verfcheide fooiten verdeelt, By voot-
beeldt, onder de aardfche waren eemge bofch Nymphen,
die Dryaden genoemd wierden ; berg Nymphen , die den
naam hadden van Orcaden ; boom Nymphen , welke men
Hamadryaden noemde ; boomgaard Nymphen , aan welke
de naam van Napeen gegeven wierdt ; enz. Altydt woidea
zy verbeeld als j«ugdigc en fchoac maagden.

is, en die de grootfte koning is,dien gy gemaakt
hebt: hy is geboren voor het welwezen der men-
fchen ; vergeldt hem al het goedt, 't geen wy
van hem ontfangen ; onze naneven , die uit de
huwelijken, die hy beguntiigt , zullen voortko-
men.zullen hem alles,zelf hunne geboorte,ver-
fchuldigd zijn , en hy zal waarlijk de vadcr van
alle zijiie onderdanen wezen. De jongelingcn
en jouge dochters , die te zamen trouwden, be-
toonden hunne vreugde alleen in het zingen van
lofzangen ter eere van hem,die oorzaak was van
deze hunne zo aangename blijdfchap. De mon-
den, maar noch meer de herten, waren vervuld
met zijnen naam. ]\len achtte zich gelukkighem
tezien, en men vreeide hem te verliezen ; dat
verlies zou de uiterfte droefheit voor ieder huis-
gezin geweeft zijn.

Toen bekende Idomenem aan Mentor, dat hy
nooit gevoeliger blijdfchap gefmaakt hadt , dan
die van bemind te zijn , en zo veel menfchen
gelukkig te maken. Ik hadt dat nooit geloofd,
zeide hy; het fcheen my toe , dat de grootshcit
der vorften nergens in beftondt , dan in zich te
doen vrezen , en dat alle andere menfchen om
hunnent wille gemaakt waren ;en al wat ik hadt
horen zeggen van koningen,diede liefdeen wel-
luft hunn'er onderdanen geweeft waren, fcheen my
een loutere beufeling ; tegenwoordig ken ik de
waarheit daar van:maar ik moet u verhalen, op
wat wijze men mijn gemoedt, van mijne te-
derfte jonkheit af, vergiftigd heeft, aangaande
het gezag der koningen : dat is het, dat al de
pngevallen van mijn leven heeft veroorzaakt.
Toen begon Idomeneus dit verhaal :

van Telemachus. XIII. Boek. $

(i) Protefilaus, die eenweinig ouder is dan ik,
was die geen onder al!e de jongelingen , dien ik
meeft beminde ; zijn levendige en itoutmoedige
inborft kwam beft met mijn aardt overeen , hy
voegde zich naar mijne zinnelijkheit ; hy vleide
mijne driften; en maakte een anderen jongeling,
dien ik van gelijke beminde , en die Phiitcles
genaaind wierdt, by my verdacht; (2) deze vrees-
de de Goden , en hadt eene grootmoedige maar
bezadigde ziel ; hy ftelde zijne grootheit niet in
zich te verheffen , maar in zich te overwinnen,
en niets verachtelyx te doen : hy fprak met my
vrymoedig van mijne gebreken , en als hy zclf
daar van al niet dorft fpreken , deedt zijn ftil-
zwijgen en droevig wezen my genoegzaam ver-
ftaan, wat hy in my wilde beftrafFen.

In het begin geviel my deze oprechtheft, en
ik betuigde hem zomtijds _r dat ik altijdt met
vertrouwen naarzijnevermaningen zou luilleren,
oni my voor de vleiery te bewaren. Hy zeide
my, wat ik doen moeft, om de voetftappen van
mijn grootvader Minos na te volgen, en mijn
koninkrijk gelukkigtemakeii ;hy waswel zo wijs
niet als gy , Mentor, maar zijne grondregelen
waren gocd, dat bevind ik nu meer en meer. De

(1) Protefilaus is de Marquis Louvois , dien de koning
tot zyne gemeenzaamheit toeliet , die zj;ne vermakelykhe-
den ondeihieldt, en alle zyne gemoedsdiiften vleide; maar
hy maakte den Vicomte Turenne , hier na door Fhilocles
betekend , wel haaft by hem verdacht.

(2) Diz.e vreepte de Goden , <�«.. ] Het gehele leven vari
Turenne is een aaneenichakeling van grote , verhevene, en
edelmoedige daden. De koning hadt een zonderling ge-
noegen in zyn ommegang , hy hoorde hem aan met ver-
trouwendheit, en ontfong uitmuntende leffen, ten opzichte
van den oorlog , van hem. Die vertiouwendheit deedt de
nayvei van Louvois ontfteken.

kunftenaryen van Protejilaus , die nayverig en
eerzuchiig was , deden my een walg krijgen
van Phdocles. Deze was zonder drift, en liet
den andereh de voorrang , maar hy hieldt 7.ich
te vrede met my gedurig de waarheit te leg-
gen , zo lang ik naar de zelve wilde horen.
*t Was mijn befte , en niet zijn geluk , dat hy
fcocht. Protejilaus deedt my ongevoelig gelo-
ven , dat hy cen gemelijke en trotfche geeft
was, die al mijne daden berifpte, en my niets
afvergdi-, oin dat hy zo vermetel was, dat hy
aan my n^;et wilde verbonden ziju , en alleen de
achtin>; zocht van voor zo een menfch door
te gaan , die aile eerampien verre te boven
gaat (3), Hy voegde daar by , dat deze jonk-
man,die zovrymoedig mijne misflagen beftrafte,
daar tegen anderen van fprak met de zelve
vryheit, en genoeg te verfiaan gaf, dat hy wei-
nig achting voor my hadt; dat hy dns mijn
luider verminderde, en door den roem van een
ftrenge deugt zich een weg zocht te ,banen tot de
koninklijke waardigheit.

In het eerlte kon ik niet geloven.dat Philocles
my zocht van den throon te ftoten. In de wa-
re deugt vindt men cene oprechtheit, en eene
edele vrymoedigheit , die niet kan nagebootft
worden, waar in men zich niet kan misgrijpen,
als men daar fkchts aandachtig op let. Maar
de onverzettelijkheit van Pbihcles , tegen mijne
twakheit , begon my te vervelen. De toege-
vendheden van Protejilaus,en zijn onuitputtelijk

(3) Die «.l\e terambten verre te boven $&i&. ] Turennc hieldt
altydt meet van zyn tytel van Viccmte , dan die van Mai-
fchalk van Vtanfciyk, en meetide , dat hy de laatfte. niet
kon aannemen zondei zich zclf te vcrkleinen.

van Telemachus. XI11. Boek. n

vernuft om nieuwe vermakelijkheden voor my
uit te vindeu , deedt my met noch meer onge-
duldt de ftrengheit van den ander verdragen,

Ondertuifchen Pretefilaus niet langer k unnende
verdragen , dat ik het niet al wilde geloven,
't geen hy my van zijnen vyandt zeide , nam
voor met my daar niet meer van te fpreken,
maar veel eer my daar van te overtuigen , door
iets dat (terker was, dan allc zijne woorden.
Zie eens, hoe hy volvoerde my te bedriegen ;hy
raadde my Philocles te zenden, om het bevel over
de fchepen,welke die van Carpathm (q) zoviden
aantaiten, te voeren; en om my daar toe te be-
wegen, zeide hy: Gy weet, dat ik niet verdacht
ben in den lof, dien ik hem geef (4). Ik beken,
dat hy moedt heeft , en een bekwamen aardt
tot den oorlog; hy zalubeter dienendaniemandt
anders,en ik wil al mijn.ongenoegen tegen hem
Zeer gaarn opofferen aan het belang van uwen
dienft.

Ik was verrukt door het vinden van die rechr-
matigheic en die billikheit in het hert vanProtefi-
laui, dien ik de bediening mijner grootfte zakeri
hadt toevertronwd. Ik omhelfde hem met een
overmaat van blydfchap , en geloofde my zeer
gelukkig tezijn, dat ik al mijn vertrouwen ge-

(q) Carpathus is een eilandt, 't welk tegenwoorctig Satr-
panto genoemd wordt , gelegen in de Middelandfche zee ,
tuflchen Cieta , of Candie , en K,hodus. De zee wordt daa*
omtrendt, naar het eilandt, de Carpatifche zee geheten.

(4) /*_ btktn , dat %) moedt hitft , en*.. ] De Marquis Loii-
vois moelt noodzakelyk dat getuigenis geven aan de ver-
dienften van den Vicomte Turenrte; maar hy bediende zich
van dat \roorwendfel om hem van den koning te verwyde-
len. Hy zag hem vooi zynen medediiJger, en niet dan me):
nvdige oogen aan.

field hadt op een man , die my zo vry van alle
drift en belang fcheen. Maar helaas ! wat zijn
de vorften medtdogen waardig! Deze man kende
my beter,dan ik mijn eigen ze!f kende; hy wift,
dat de koningen gemeenlijk wantrouwende en
achteloos zijn; wantrouwende,dour eene gedu-
rige ondervindin*;, die zy lubben van de kunfte-
naryen derbedorvenmeiuchen, van welkezy om-
ringd znji ; achteloos, doordien zy doorde ver-
maaklijkheden worden weggefleept, en gewoon
zijn menf'chen te hebben , die voor hen op de
ftaau.aken detiken,zonder dat 7.y v.elf die moeite
willen nemen. Hy begreep dan, dat hy niet veel
moeite zou hebben, om mistrouwen en yverzucht
in my te verwekken tegen een man, die niet zou
nalaten grotedaden te verrechten,enboven al de
afwezendheid hem alle gemakkelijkheit gevende
om dien man lagen te leggen.

Philocles vertrekkende, voorzag wat hem zou
kunnen overkomen. Zijt gedachtig , zeide hy,
dat ik my niet meer zal kunnen verdedigen , dat
gy alleen mijn vyandt zult horen,endat ikumet
gevaar van mijnlevenbehoudende,tezorgenheb,
dat ik geen andere beloning zal hebben , dan
uwe verontwaardiging. Gy bedriegtu, zeide ik
tegen hem; Protefiiaus fpreekt zo niet van u ,als
gy van hem doedt; hy pryft u , hy heeft achting
voor u, en gelooft , dat gy de grootfte bedienin-
gen waardig zijt ; zo hy kwalijk van u begon te
lpreken,zouhy mijn vertrouwenverliezen. Vrees
niet, ga been, en denk niet. dan om my wel te
dienen. Hy vertrok,maar liet my in eene onge-
rufle gemoeds geflalte.

Ik moet tegenwoordig bekennen , en ik lie
klaar, hoe nodig het voor my was, dat ik meer

van Telemachus. XIII. Boek. 13

trouwe menfchen moeft gehadt hebben, om my
met hen te beraden , en dat'er niets erger was,
noch voor mijne achting, noch voor den voor-
fpoedt mijner zaken,dan my aan eenalleep over
te geven. Ik zou ondervonden hebben , dat de
wijze raadgeviiigen van Pbihcles my zouden be-
vryd hebben van vele gevaarlijkemisflagen,waar
in de trotfchheit van Prntejiiaus my hadt doen
vallen Ik merkte wel, dat 'er in Philvcles een
grondt van oprechtheit en betamelijke gevoelens
was, die zich in Protejilaus niet opdeden ; maar
ik hadt Protejilaus alleslaten behandelen meteene
meefterachtigheit, die ik byna nietmeer kon we-
derftaan. Ik wasvermoeidvanmy altijdt tuflcben
dcze twee menfchen te vinden , die ik niet kon
doen overeenftemmenjin dievermoeidheit wild©
ik liever uit zwakhcit iets wagen , ten kofteder
ftaatzaken , en in vryheit eens adem halen. Ik
dorft tegen my zelf niet zeggen, dat ik zo fchan-
delijke reden hadt voor de keur, die ik gedaan
hadt ; maar deze fchandelijke reden , die ik niet
dorft ontdekken , liet echter niet na in het bin-
nenfte van mijn hert heimelijk te werken,eneen
ware beweegreden te zijn , van al het geen ik
deedt.

(y) P^/7of/«overvieldevyariden,behaalde eerie

($) Philtclti overvirl de vyandrn , tnr.. ] Dat ziet op den
Teldtocht des jaars 1S7J in Duitfchlandt, toen de Vicomtc
Turenne Montecuculi floeg , en zich haaftte om weder tc
keren , alzo hy gebrek aan levensmiddclen hadt; maar Lou-
rois deedt denMarfchalkCrequiderwaaids trekkenmeteeni-
ge ktygsbenden uit VJaanderen om hem d;iar te houden.
DeVicomte dat onderftandt bekomen hebbende maakte zich
gereed om den keizerfchen flag te leveren , doch hy wietdc
ondertufTchen met een kanonkogel dood gefchocen � zo als
men de flag by AJtenfceim. zou aajigaan.

volkome overwinning, en fpoedde zich om we-
der te keren , oni de kwade dienften , die hy te
vrezen hadt, voor te komen < inaar Pr-otejUaus^
die noch geen tydc gehadt hadt om my te bedrie-
gen, I'clmef hem , dat ik begeerde , dat hy in
het eiliudt Carpa/bus eene landing zou doen, om
de vrucht van de overwinning te plukken. In
waarheit, hy hadt my overreed , dat ik ligtelyk
mccltcr van dat eilandt 7.ou worden, maar(6)hy
maaluehetzo,dat in deze onderneming veel no-
dige dingen aan Philocles ontbraken , en hy ver-
bondt hem aan zekere order , die verfcheide on-
gelegenhedenindcuitvoering vandezelve veroor-
zaakten. Ondertu lichen bediende hyzich van een
leer ondeugend huisgenoot, dien ik by my hadt,
en die op alles lette,tot de minfte zakentoe, om
'er hem rekenfchap van te geven ,niet tegenftaan-
de het lcheen , dat zy malkander weinig zagen^
en noch minder overeen kwamen.

Die huisgenoot ) Timocrates genaamt, kwam
my op zekerendag zeggeu,alseen groot geheim,
dat hy een zeer gevaarlijke zake ontdekt hadt.
fkikcles, zeide hy tegen my , wil zich bedienen
van uwezee-macht, om zich zelf koning te ma-
ken van het eilandt Carpathus. De hoofden der
benden zijn aan hem verbonden , al de foldaten
aijn doormilddadigheit gewonnen,en noch meer
door eene verderfFelijke ongebondenheit, waar in

hy hen laat leven ; hy is cpgeblazen door zijne__

overwinning. Zie daar een brief, dien hy ge-

(«) By matitt hit «.» , dot in dtz.c onderntming cnx, ] Op
die wy7« handelde Louvois de Generaals , die hem eenie-
sins in den weg ware:n : hy liet hen aan alles gebiek heB-
cca, en maakte, dat zy den kwaden uitflag , «Jaai hy ttlf
de ooizaak van was, mocften vwantwooidcn.

van Teletnachus. XIII. &oek. if

fchreven heeft aan een zijner vrienden, over zijn
Voorwerp van zich koning te maken : na zo
baarblykelijk een bewijs kan men niet meet
twijffelem

(7) Ik las dien brief, en die fcheen my met dc
handt van Pbilocles gefchreven:men hadt voJko-
men iijne handt weten na te bootfen , en 'twas
Protejilaus, die het gedaan hadt met Timocrates.
Deze brief bragt my in eene zeer grote onltelte-
nilTe;ik herlas dien zonder ophouden,en in mija
ontroerd gemoedt al de gevodige merktekenen,
die hy my gegeven hadt van zijne oprechtheit ea
oede trouwe,door!opende, kon ik my niet in-
eelden, dat die van Phi.odes was. Wat kon ilc
ondertulTchendoen?Wat middel om een brief tc
Wederftaan , aangaande welken my dacht, dat
ik verzekerd was, dat hy gefchreven was met dc
handt van PMoc/et ?

Wanneer Timocrates zag, dat ik zijne kunfte-
naryen niet langer kon tegenftaan , zette hy die
verder voort. Zoude ik zeide hy my , al hape-
rende in het fpreken , u wel derven een woordt,
dat in dezen brief is, doen opmerktn ? Philoclet
2egt tegen zijn vriendt, dat hy in vertrouwend-
heit kan fpreken met Prntefilaus, (8) over eene

(?) ^'k. '*� *"> brief � «� d'' f'hren my met it handt v*w
Pbiltclet ttfckrrvt* ] Dat ziet op de ongenade van den her-
tog van Navailles, daar reeds van gefproken is Men ftelde
den biief, die de Marquis de Vardes en de Graaf van Gui-
che in handen dei koninginne deden vallen om haar ken-
nifle te geven van de minnetyendeskonings met la Valiere,
op rekening van den hettog van Navailles. Men hecft oole
jeeds aangetekeut , dat de Schryver de gewoonte heeft van
de verbeeldingen onder een te mengen om het hoi te mis-
leiden. Om die reden moet men denken , dat de zakeu
minder aaneengefchakeld zyn.

(%) Over etiu x*k( , Ait bj niet *»4m ton in eyfer ait~

lake , die hy niet anders dan in cyfer uitdrukt:
zekerlijkProtefilausheen medeftander vznPhilo-
cles, zy hebben de vriendfchap gemaakt tenuwen
kolte. Gy weet, dat het Protejilaus is, die aan-
gedtongen heeft omPhilockstegen deCarpaihiers
te zenden ; zederdt ecnigen tijdt heeft hy opge-
houden hem by u zwart te maken , als hy wel
eer zomtijds pleeg te doen : in tegendeel verheft
hy hem in alle gelegenheden ; 7.y hebben zederdt
eenigen tijdt malkander met veel beleefdheit be-
jegent. Buiten twijffel heeft Protejilaus dien weg
ingeflagen, om het overmeefterde Carpathus met
Philochs te delen ; gy ziet zelf, dat hy gewild
heeft,dat men deze ondetneming zou aanvangen
tegen alle ovetleg,en dat hy voorgenomen heeft
uwe vloot te verderven ,om zijn heerfchzucht te
voldoen. Kunt gy geloven , dat hy de heerfch-
zucht van fMw/wzo zou willen voortzetten,7.o
zy noch te onvrede op malkander waten ? Neen,
neen, men kan niet langer twijffelen , ofdeze
twee menfchen zijn vereenigd, om gezamentlijk
den throon te beklimmen , en mogelijk om de
uwe het onderfte boven te keren. Dus tegen u
fprekende, weet ik, dat ik mijn zelf voor hunne

drakt. ] Men zou door dien brief ook wel kurynen veiftaan L
het ontwerp van Belle-lie te verfterken, en zich daar naartoe
tebegeven.zo men hem wilde overvallen, het welk gevon-
den wietdt onder de papieren van Fouquet. Dan zal Timo-
crates de Abt Fouquet zyn, die zyn bioeder verraadde.mec
deszelfs geheim aan den Cardinaal Mazarin te ontdekken.
Op welke dczer twee omftandigheden men deze plaats toe-
part, zal het genoeg zyn om te doen zien, hoe ver de ligt-
felovigheit des kouings ging , die zonder veel onderzoek
ie twee menfchen verootdeelde , waar van de een ganfch
onfchuldig was, en de andcte veel minder fchuldt hadt dan
men zich inbeeldde.

�van Telemachus. XIII. Boek. 17

foraakzucht bloot fie!, zo gy, ondanx mijn op-
recht aanbrengen, hen langer uw gezag in han-
den laat: maar wat is daar aangelegen , als ik u
maar de waarheit zeg.

Deze laatite woorden van Timocratesmaaktetl
een groten indruk op my;ik twijfFelde niet meer
aan net verraadt van Philocles ,en ik mistrouwde
Protefilaus als zijnen vriendt. Ondertuflcheniei-
de Timocrates zondef ophouden tegenmy: zogy
vertoeft, tot dat Philocles net eilandt Carpathus
heeft vermeeftert , dan zal het te laat zijn , om
zijne voornemens te verhinderen ; haaft u met u
van hem te verzekeren, terwijl het noch inuwe
macht is.

Ik hadt een affchrik van de zeer grote vein-
zery der menfchen , en will niet , op wien Ik
meer mogt vertrouwen; na dit verraadt van Phi-
locles ontdekt te hebben , zag ik gcen menfch
meer op den aardbodem, van wiensdeugt ik my
kon verzekeren. Ik hadt voorgenomen ttrlrondt
dezen trouwlozen te doen fterven, maar ik vreef-
de voor Protefilaus, en wift niet, wat ik ten zy-
nen opzichte zou doen; ik vrecfde , dat ik hem
fchuldig zou vinden , en dorlt my ook op hem
niet vertrouwen Efndelijk kon ik in myn ont-
roering niet nalaten hem te zeggen , dat Philocles
rhy verdacht was gewordcn Hy fcheen daar over
verbaafd; ftelde my zijn oprecht en bezadigd ge-
drag voor ;en verhefte zijne verdienften; met een
■tvoordt, hy deedt al wat hy kon , om my wijs
te maken, dat hy zeerwel met hem (londt. Aan
de andere kant lict Timocrates niet een oogenblik
voorbygaan, om my op dit onderling verflandt
te doen acht geven , en om my te verplichten
Philocles te doen fterven , terwijl ik my noch van
II. Dee/. B hem

hem kon verzekeren. Zie eens , mijn waarde
Mentor, hoc ongehikkig de koningen zijn, en hoe
zeer zy bloot gelteld zijn, om het fpeeltuig van
andere menfchen tezijn , zelfals die fchijnen te
beven voor hunne voeten.

Ik meende een trek van een groten ftaatkundi-
gen uit te voeren, en Protefilaus te misleiden met
Timocrates heimelijk naar de vloot af te zenden
om Philocles te doen fterven. Protefilaus zette
zijn veinzery tot het uiterfle voort , en bjzdroog
my des te beter, om dat hy my klaar voor-
kwam, als iemandt, die zich hadt laten'bedrie-
gen. Timocrates vertrok dan, en vondt Philocles
genoeg belemmerdmet de landing; hem ontbrak
alles: want Protefilaus niet verzekerd zijnde, of
deze verdichte brief zijn vyandt wel zou kunnen
verderven, wilde ter zclve tijdt een ander hulp-
middel gereed hebben , door den kwaden uitflag
van eene onderneminge , van welke hy my zo
vcel hadt doen hopen , die niet zou nalaten my
tegen Philocles te verbitteren. (9) Deze hieldt
echter dien zwaren oorlog dragende door zijn
moedt, door zijn vernuft, en door de liefde,die
de foldaten hem toedroegen. Niet tegenftaande
al de wereldt moelt bekennen , dat deze landing
roekeloos was, en ramfpoedig voor den Creten-
zen , deedt echter ieder zijn uiterfte beft , om
die wel te doen uitvallen; even als of hnn leven
en geluk aan den goeden uitflag gehangen hadt.
Ieder was gewillig om alle uur zijn leven te wa-

(9) Dm hieldt echter dim z.viaren ootlo% drarende. ] Dili
hieldt Turenne menigmaal in Duitfchlandt, daar hy veeU
tyds gebrek aan alles hadt, den oorlog meet dragende door
zyn moedt, door zyn verftandt, en door de licfde , die hec
volk voor hem hadt, dan d.001 eenig ander ondeiftandt.

van Telemachus. XIII. Boek. 19

gen, onder zo wijzen opper-hoofdt, en die zo
veel moeite deedc om zich van elk te doen be-
minnen.

Timocrates hadt alles te vrezen , willende dit
opper-hoofdt doen flerven in 't midden van een
]eger, 'c geen hem met zo veel yver beminde;
maar de woedende heerfchzucht is blind. Timo-
crates vondt niets te zwaar om Protejilaaslever-
noegen,met wien hy zich inbeeldde , dat hy my
na de doodt van Philocles onbepaald zou rege-
ren. Protejilaus kon geen eerlijk man verdragen,
wiens gezicht alleen een heimelijk verwijt van
zijne menigvuldige gebreken was , en die , met
my de oogen te oopenen , al zijne voornemens
kon onder de voet werpen. Timocrates verzeker-
de zich van twee ooverlten, die gedurig by Phi-
locles waren : hy beloofde hen uit mijnen naam
grote vergeldingen ,en vervolgens zeide hy tegen
Philocles,dat hy gekomen was, om van mijnent
wegen hem eenige geheime zaken voortedragen,
en die hy hem niet moeft ontdekken , dan in te-
genwoordigheit dezer twee overften. Philocles
ging met hen, en met Timocrates, in een afzon-
derlijk vertrek,dat zy toe floten. Daar opbragc
Timocrates aan Philocles een lteek met een pook;
maar de (leek fchampte af, en ging niet diep
door. Philocles, zonder zich te verzetten, ont-
weldigde hem de pook , en bediende zich daar
van ttgen hem en de twee andere : ter zelve
tijdt fchreeuwde hy ; men fchoot toe , liep de
deur met geweldt op, en verlofte Philocles uit de
handen dezer drie menfchen, die ontroerd zijnde
hem niet vinnig aangegrepen hadden. Zy wier-
den gevangen, en men zou hen terftondr ver-
fcheurd hebben , 20 euvel nam het leger de zake
B 2 op,

op , ten ware Pbilocles de menigte hadt weder-
houden. Vervolgens nam hy Timocrates met zich
in 'tbyzonder , en vroeg hem met zachtzinnig-
heic, wie hem genoodzaakt hadt um zo atfchu-
welijken daadi aan te vangen. Timocrates, vre-
zende,dat men hem zou doen flerven , vertoon-
de in alle haalt de order, die ik aan hem in ge-
fchrift gegeven hadt, om Pbilocles te doden; en
gelijk de verraders altijdt lafhertig zijn,zo dacht
hy zijn leven te behouden, door aan Pbilocles het
ganfche fchelmfluk vtmProteJilaus teontdekken.
Pbilocles verbaafd , dat hy zo veel kwaadaar-
digheit in de menfchen zag , nam een zeer beza-
digd befluit. Hy verklaarde aan hec ganfche le-
ger , dat Timocrates onfchuldig was, hy ftelde
hem in veiligheit,en zondt hem te rug naar Cre-
te ;hy gaf het bevel van het leger over aan Po/i-
menes,dkn ik genoemd hadt in mijn fchriftelijke
laft, om het bevel te voeren , als Pbilocles zou
gedoodt zijn. Eindelijk vermaande hy het gan-
fche leger tot die trouwheit _t welke het aan my
fchnldig was, en flak by nacht over met een lig-
te bark , die hem bragt in het eilandt S
daar hy nil leeft in armoede en eenzaamheit,
zich om zijn koft te winnen bezig houdende met
beelden te houwen,en willende niet meer horen
fprekenvanbedrieglijkeen onrechtvaardige men-
fchen,en vooral niet van koningen,die de onge-
lukkigfte en verblindftevan alle demenfchenzijn.
Op deze plaats viel Mentor Idomeneus in zijne
reden. Hoe! zeide hy , duurde het noch lang
eer gy de waarheic ontdekte?Neen, antwoordde
/^»wfwaj,ikbemerktede linen en lagenvanPro-
tefilaus en Timocrates meer en meer. Zy krepen
zelf verfchil met malkander : want boosaardlge

�van Telemachns. XIII. Boek. zt

menfchen kunnen bezwaarlijk lang vcrecnfgdbh'j-
ven. Hunne verdeeldheit begon my den afgrondt,
daar zy my in hadden nedergeworpen , te verto-
nen. Hoe! hernam Memor,mmnig) geen voor-
nemen om u van den een en den ander te ontdoen ?
Helaas! mijn waarde Mentor , zeide Idomeneus,
is de zwakheit en belemmering der vorflen uon-
bekend?Als> zy ziclieenmaal hebbenovergegeven
aan bedorven en ftoute menfchen , die de kunfl
hebben van zich zelf noodzaaklijk te maken ,
kunnen zy op geenvryheitmeerhopen. De gene,
die zy meeft verachten, zijn de zulke , welke zy
beft handelen,enmetweldadenophopen. (io)Ik
hadt een afichrik van Protefilaus, en ik Het hem
hctganfche gezag. MiiTelijke beguicheling! Ik
�was in mijn ichik , dat ik hem kende , en hadt
de macht niet, om het gezag , dat ik hem over-
gelaten hadt, wederom te nemen ; daarenboven
vondt ik hem gemakkelijk , verplichtende, ver-
nuftig om mijne hertstochten te vleien , en bran-
dende van yver voor mijne belangen ; eindelijk
ik hadt reden om my by mijn zelfte verlchonen.
wegens mijn eige zwakheit. Dat was, om dat
ik de ware deugt niet kende , by gebrek van dat
ik geen keur hadt weten te doen van treffelijke
mannen , die mijne zaken konden waar-nemen.
Ik verbeeldde my , dat 'er geen zodanige in de
wereldt waren, en dat de vroomheit een fraaie
herffchen fchim was. Wat helpchet, zeide ik by
miinzelf de mueite te nemen, om te ontkomen

fio) /!; Wf «» tff'hrik. »« Pro<ef!l«»; , «. ] De ko-
ning hadt op het laatfte een groten afkeer van Louvox ,
en Sndertuflchen hadt hy % macht met meet om zich van
hem te ontdoen, naardien hy zich aan hem overgegeven.
hadt, en dooi hem beftierd wierdt.

uit de handen van een bedorven menfch ,om we-
derom te vervallen in die van een ander, die niet
minder op zijn eige voordeel gezet, noch oprech-
ter xal zijn dan de eerfte ? Ondertuffchen kwam
de vloot , door Polymenes beftierd , wederomte
rug. Ik dacht niet meer omhct eilandt Carfatbnt
te bemachtigen, en Protejilaus Icon zo zeer niet
veinzen, of ik merktegenoegzaam,hoe 7,eer het
hem fpeet, dat hy wift, dat Philocles te Homos in
veiligheit was.

Mentor viel nochmaal Idomeneus in zijnereden,
om te weten, of hy, na zo een fchrikkelijk ver-
raadt, Prote/ilaus het bewindt van alle zijne za-
ken noch hadt toevertrouwd. (i i) Ik was, ant-
woordde Idomeneus ,te groot een vyandt van be-
sigheit, en ik hadt my niet genoeg op de zaken
gelegd, om my uit zijne handen te redden;men
zou de order, die ik tot mijn gemak vallgefteld
hadt, geheel hebben moeten veranderen, en een
onwetend menfch onderwijzen :dushadt ik nooit
moeds genoeg om dat te derven ondernemen; ik
■wilde liever mijne oogen fluiten om de kunfte-
naryen van Protefilau; niet te zien. Ik troollte
my alleendaarmede,dat ik aan eenige vertrouw-
de perfonen deedtverftaan , datzijn kwadetrouw
my niet onbdcend was. Op deze wijze geloofde
ik, dat ik maar half bedrogen wierdt, naardien
ik wift, dat ik bedrogen wierdt. Ook deedt ik

(u) Ik, was al te groot een vyandt van ber.ifhtit. 1 Zic
daar de ware redcn, waarom de koning niet kon .befluiten
een ftaarsdienaar, die hem noodzakelyk geworden was, van,
zich te laten gaan. Hy vondt zyn gemak daar by , dat hy
zich liet bedienen van een man , ^die hem wel diende ,
fchoon hy bem menigmaal de dienfieu vry duur aantekende.

van Telemachus. XIII. Boek. %$

van tydt tot tydt Protefilaus merken, dat ik zijn
juk met ongeduldt verdroeg , en nam zomtijds
mijn vermaak in hem tegen te fpreken, en in net
oopenbaar eene zake, die hy gedaan hadt, te
mispryzcn, en tegen zijn gevoelen te befluiten:
maar gelijk hy mijne traagheit en luiheit kende,
kreunde hy zich niet aanal mijn moeielijkheit;
hy kwam gedurig weder tegen my op ; hy will
nu dringende middelen te gebruiken , dan oot-
moedige en inwikkelende ; byzonder als hy be-
merkte, dat ik tegen hem verftoord was , ver-
dubbelde hy zijne zorgen , om my nieuwe ver-
maaklijkheden teverzorgen,die bekwaam waren
om my te verzachten , of om my in te wikke-
len in eenige zaken, waar in hy gelegenheit hadt
omzich noodzakelijk te maken,en om zijn yver
voor mijne achting te doen gelden.

Niettegenitaande dat ik op mijn hoede was
tegen hem , liet ik die wijze van mijne driften
te vleien my geftadig wel gevallen. Hyhadtken-
niflTe van mijn geheimen; hy verligtte my in alle
belemmeringcn ; en (12) hy deedt al de wereldt
voor mijn gezag beven. Eindelijk kon ik niet
denken om hem uit zijn ampt te iroten : maar
hem in zijn plaats bevedigende , ftelde ik alle
eerlijke lieden buiten (taat om my mijne ware
belangens te vertonen. Zederdt dat oogenblik
hoorde men geen vry woordt meer in mijne
B 4 raad-

(12) Hy dtedi al de wereldt voor myn e«<i,e lieven. ] Al wat
hier voor gaat , en al wat volgt , is een volkomen fchil-
deiy van den Marquis Louvois , 't geen hem zeer wel ge-
lykt. Hy hadt zich zelf zo noodzakelyk by den koning
en zo onzagchelyk voor het ganfche koninkryk gemaakt,
dat die Monarch niet zag dan door de oogen van Louvois,
en dat niemandt hem dotft aanfpiekcn.

raadvergaderingen ; de waarheit week verre van
my af; dedwaling, die den val der koningeu
bereidt, flrafte my, om dat ik PhllocUs hadt op-
geofferd aan de wrede ecrzucht van Protefilaus.
Zelr'die gene, die de meefte zucht voor mijn
ftaat hadden , geloot'den niet verplicht te 7,ijn ,
om my uit die doling te helpen. Na een zo
dodelijk voorbeeldt, miju waarde Mentor , was
ik zelr" bevreefd , dat de waarheit deze wolken
mogt doorbreken , en in weerwil van al deze
vleiets voor my verfchijnenjwant hebbende geen
macht meer om haar te volgen , was haar licht
my hinderliik ; ik gevoelde by mijn zelf, dat
5ty my zware knagingen veroorzaakte, zonder
my te kuutien redden uit zo een dodelijke be-
Jemmering. Mijn moedeloosheit,enhet mecfter-
fchap , dat Protefilaus over my oeifende,wier-
peti my in een foort van wanhoop van ooit we-
derom in vryheit te zullen komen. Ik wilde
y.o een fchandelijken ftaat niet zien , noch ge-
dogen dat andere die zagen. Waarde Mentor!
gy kent de ydele hoogmoedt en valfche roem,
daar de koningen in opgevoed worden. Nooit
willen zy ongelijk hebben. Om eerie misflag tc
bedekken , doen zy 'er honderd bedryven ; veel
eer dan te bekennen, dat men hen misleid heeft,
of de moeite te nemen van zich uit hunne dwa-
ling te redden, moeten zy zich al hun leven la-
ten bedriegen. (13) Zie daar den ftaat der zwak-

(13) Zie daar den ftaat der ZJWakke en onarheidz.ame vorften. ]
Zodanige was juitt de ftaat van Louis den XIV. gedurende
zyn gehele regering : hy is zyn ganfche leven bedrogen
geweeft,ora dat de ydele glorie aan de eene kant hem be-
lette zyne dwalingen te zien , en dat aan de andere nic-
mandt uoift oiideiuemcii hem de waarheit tc Oiltdekken.

van Telcmachus. JCIII. Boek. 27

ke en onarbeidzame vorilen ; deze was net de
mij ne.

Warmeer ik moeft vertrekken naar de belege-
ring van Troje, Met ik, toen ik vertrok, het be-
windt van zaken in handen van Protejiiaus , hy
beltierde die in mijn afwezen met hoogmoedt,
en onmedogenheit: het ganfche koningrijk van
Crete zuchtte onderzijne dwingelandy,maamie-
mandt dorlt my de verdrukking mijns volks ver-
tonen : men wilt , dat ik vreesde de waaiheit te
2ien, en dat ik aan de wreedheit van Protejilaus
al de zodanigen, die tegen hem dorlten fpreken,
overgaf; maar hoe men het minder dorft verr
fpreiden , hoe het kwaadt geweldiger wierdt.
Hy verplichtte my in het vervolg den dapperen
Merioncs (r) weg te jagen , die my met zo veel
roem in de belegering van Troje ^evolgd was.
Na onze wederkomlt wierdt hy nydig op hem,
als op al die ik beminde , en die eenige deugc
vertoonden.

Gy moet weten, waarde Mentor, dat al mijne
ongelukken hier uit geiproten zijn. 'tis niet zo
zeer de doodt van mijnen zone,die den opftandt
der Cretenzen veroorzaakt heef't, als wel de wraaK
derGoden, tegen mijne misflagen opgehitftzijii-
de, en de haat des volks , die Protejilaus my op
B $ den

(r) Deze Meriones is een boezemvriendt van Idomeneus
peweeft, en hadt nevens hem het gezag over de fchepen ,
3ie van Ciete naar Troie gezonden wierden. Gedurende de
belegering was hy de voerman van Idomeneus; want alzo,
volgensde befchryvingvan Homerus.deheldendaarvochten
op wagenen ftaande , met welke zy tegen de helden van
de andere party aanreden , namen zy de zulke tot voerlie-
den, op welke zy zich mceft vertrouwden. Onze Schryver
noemt Meriones dapper. Homerus maakt geen zwangheit
van hem zelf by Mais te vergelykenen,

den hals gehaald hadt. Wanneer ik het bloedt
Van mijnen zone vergoot, hadden de Cretenzen,
afgemat door eene ftrenge regcring , hun uiterfte
geduldt verloren ; en de ati'chrik dezcr laatfte
daadt deedt niet dan van buiten te vertonen , 't '
geen langen tijdt in 't binncnfte der herten was
verborgen gewceft. 7imocrates volgde my in de
belegering van Truje, en gaf aan Protejilaus hei-
melijk door brieven berecht van alles , dat hy
kon onrdekken. Ik merkte wel , dat ik gevan-
gen was; mast ik deedt mi]n belt om daar niet
aan te denken,wanhopende een hulpmiddel daar
toe te zullen vinden. Wanneer de Cretenzen op
mijn wederkomlt oproerig wkrden, waren Pro-
tejilaus en Timocrates de eerfte, die de vlucht na-
men. Zy zouden buiten twijrl'el my verlaten
hebben,zo ik niet was gedwongen geweeft byna
to haaftig van daar te vluchten als zy. JVlaak
vry ftaat, mijn waarde Mentor , dat menfchen,
die in voorfpoedt onhandelbaar 7.ijn,altijdt neer-
ilachtigenverfchriktzijnintegenfpoedt. (14) Het
hoofdt loopt hen om , 7.0 haaft de onbepaalde
macht hen ontfchkt. Men ziet hen dan zo oot-
moedig, als zy te voren hoogmoedig waren ; in
een oogenblitogaan zy over van het eene uiterfte
tot het andere.

Mentor zeide tegen IcLomeneus: watisdereden,
datgy,dezetweebovdmenfchcn grondig kennen-
de, tegenwoordig hen noch by u houdt, gelijk

(14I Het beef it Inept hen om......M<n tjtt liev dm z.o

totmocdis, enz^ ] Zo was het 00k met Louvois. Zo haaft
als de koning zich ccnigzins koel tegen hem betoonde , was
hy wanhopig , en ftelde rich op het alletondcrdanigft aan.
Meet dan eens heeft hy het gezag van Mad. de Mainteuou
podig gehadt om zich te hetftellen.

van Telemachus. XIII. Boek. %j

ik 7.ie? Ik ben niet verwonderd , dat zy u ge-
volgd hebben,kunnende voor hun cige belangen
niets beter ; zelf kan ik begrijpen , dat gy een
edelmoedigedaadtgedaan hebtmethen eenfchuil-
plaats te vetgunnen in dit uw nienw beveftigd
rijk: maar waarom u zelf noch aan die men-
fchen overgegeven na zo veel wrede ondervin-
dingen ?

Gy weet niet,antwoordde Idimtneut,hoe on-
nut alle ondervindingen zijn yoor verwijfde en
onarbeidzame vorften, die 7.onder opmerkingle-
ven. Zy zijn van alles kwalijk voldaan, en neb-
ben niet moeds genoeg ora iets te herftellen De
gewoonte van zo vele j:iren was als yzere kete-
nen ,die my aan deze twee menfchen verbonden,
want zy omringden my in alle gelegenheit. Ze-
derdt dat ik hier ben geweeft , hebben zy my in
al deze overmatige onkoften,die gy gezien hebt,
geworpen ; zy hebben dezen opkomenden ftaat
uitgeput;zy hebben my dezen oorlog op den hals
gehaalt, daar ik , zondern , mijn ondergang in'
zou gevondcn hebben. Ik zou binneii Salentum
wel haaft de zelve ongelukken gefmaakt hebben,
die ik in Crete gefmaakt heb ; maar gy hebt ein-
delijk my de oogen geoopend,engy hebt my den
moedt ingeboezemt, die my ontbrak, om mijn
zelf uit de dienftbaarheit te redden. Ik weet
niet, wat gy in my gewrocht hebt; maar zederdt
dat gy hier geweeft zijt, gevoel ik my een ander
menfch.

Mentor vroeg vervolgens aan Idomeneus, hoe-
danig het beleidt vanProteJilaus in deze verande-
ring van zaken geweeft was. (if)Nietsisliftiger,

(ij) Niels is lifiiger enz.. 3 Louvois was zeer liftig . en

antwoordde/(/o^wfaj-,dan 'tgeen hy zederdtuw
aankomft alhier gedaan heefc. Aanfionds ver-
gat hy niets oni van ter zijde eenig wamrouwen
in mijn gemoedt te verwekken ; hy fprak niets
tegen u lieden,maardaar waren verfchcide men-
fchen, die my kwamen berichten, dat deze twee
vreindelingen zeer te vrezen waren. De een ,
zeiden zy, is de zoon van den bedrieger Ulyjfes;
de andere is een achtcrhoudend menfch , en van
een ondoorgrondelijken inborft:zy X»jn gewoon
ora te zwerven van koninkrijk tot koninkrijk ;
wie weet, of zy niet eenig voornemen tegen die
rijk gefmeed hebfaen ? Deze zwervers verhalen
zelf, dat zy grote onlunen hebben verwekt in al-
le landen, daar zy doorgetrokken zijn.. Zie hier
een opkomenden uaat,en noch niet ter deeg ge-
veitigd: de'minfte bewegingen kunnen dien het
onderfte boveu werpen i

Protejilaus zeide niets, maar trachtte my van
zelf het gevaar en de buitentborigheit van al de
verbeteringen , die gy my wilde doen onderne*
men, te doen zien: hy fchoof het op mijn cigen
aanbelang. Zo gy, zeide hy , maakt , dat uwe
onderdanen overvloedt hebben , zulkn zy niet
meer willen arbeiden ; zy zullen trotfeh en on-
handclbaar worden , en altijdt gereed zijn om
oproer te verwekken ; (16) daar is niets dan de

7.eer bekwaam om achterdocht in den koning te verwekken
tegen alle de gene, die hem naderden. Eiudelyk bragt hy
het zo veire, dat hy alle gioten van den koning verwyder-
de ; en men kon de throou niet naderen dan door zyne
tufl'chenkomft.

(16) Daar il n^:ttt dm. de z.vjak.heh en ellende enz.. ] Het
is altydt de grondregel der ftaatsdienaien van Vrankryk ge-
weeft zederdt~ Richelieu, dat men altydt het volk moeft be-
lafteii om het te beletten tot een opltandt te komen Louis

van Telemachus. XIII. Boek- 19

xwakheit en ellende, die hen nederig maakt, en
die hen kan verhinderen her gezag te wederftaan.
Zomtijds trachtte hy zijn vorig gezag in handen
te krijgen, en om my over te halen bedekte hy
dat onder het voorwendfel van yver voormijnen
dienft. Als gy het volk verligt, zeide hy tegen
my, vernedert gy de koninklijKe macht, en daar'
door doedt gy uw volk zelf een onverbeterlijk
ongelijk aan ; want het is nodig voor fcijn eigen
ruft, dat men het laag houdt.

Op dat alles antwoordde ik , dat ik het volk
wel zou weten in 7.ijn plicht te houden, met my
door het v.elve te doen beminnen, zonder eenig-
zins mijn gezag te laten zakken,niet tegenflaan-
de ik het zocht te verlichten met alle ichuldigen
7onder oogluikinge te (Iraffen , en eindelijk door
de kinderen eene goede opvoeding te geven, en
aan het volk een gefchikte tucht,om het te hou-
den in een eenvoudig , matig , en arbeidzaam
leven.

Hoenn !zeideik,kanmenopgeenandere wijze
een volk zich onderwerpen, dan met het zelve van
honger te doen fterven ? Wat onbarmhertigheit is
dat ! Wat beellachtige ftaatkunde ! Hoe veel
volkeren zien wy zachtelrjk gehandeld , en zeer
getrouw aan hunne vorllen ? 't Geen opftanden
veroorzaakt, is de eerzucht , en de ongerultheit
der groten van een flaat. wanneer men die al te
veel toelaat , en hunne driften geen palen ftelt;
't is de menigte van groten en kleinen , die in
welluft , in dertelheit , en ledigheit leven ; 't is
de grote overvloedt van oorlogslieden , die de

de XIV. was van "edachten , dat hy zo veel te machtige*
was, hoe zyne onaeidanen zwakker en ellendiger waicn.

nutte en heilzame bezigheden , die men in tijdt
van vrede heeft, verwaarlozen ; eindelijk 'tis de
wanhoop van kwalijk gehandelde volkeren , 'tis
de onmcgaandheit , de hoogmoedigheit der ko-
ningen, en der zelver lafhertigheit, die hen on-
bekwaam rmakt <>m een wakcndooge tehouden
over a! de leden van ilaat, om onlufteh voor te
komen. (i7)Ziedaar, wat de optiandcn ver-
eorzaakt,en niethet broodt,dat men den akker-
man in vrede laat eeten,na dat hy het gewonneri
heeft in het zweet zijns aanfchi|ns.

Wanneer Prutejitaus zag,dat ik onverzettelijk
bleef by deze grondregelen , heeft hy een zijdej
irecht llrijdig met zijn vorige gedrag , gekozen ;
by heeft begonnen die grondregelen , die hy niet
hadt kunnen om verre ftoten,te volgen ;hy heeft
gefchenen , of hy daar lmaak in hadt , van de
zelve overtuigt te zijn , en zich aan my daaren-
boven verplicht te achten , om dat ik hem hadt
verlicht ; hy gaat verder , dan ik zelf kan bege-
ren , om de armen te verligten; hy is de eerfte
in my hunne noodwendigheden te vertonen, en
in te fchreeuwen tegen debovenmatige onkoiten.
Gy weet zelf, dat hy u prijit , dat hy vertrou-
wendheit betuigt, en niets vergeet om u te beha-
gen. Wat Timocrates aangaat , die begint niet
wel over een te komen met Proiefilaus^entr&cht

(17) Zit daitr , wt de tffitndtn veroorzjuikt. ] Daar is
waarlyk nooit iets anders geweeft dan de wanhoop der on-
derdanen, doot de ftrengheit der ftaatsdienaren kwalyk ge-
handeld zynde, welke de pranfche aangezet heeft , om
her jok, het welk al te zwaar geworden was , af te fchud-
den. Zo hing als het draaglyk is, dragen zy het door de
natnurlyke genegenheit, die zy hebben voor hunne votften,
die hen al voor Jangen tydt gewend hebben een matig jok
te dragen.

vdttTekmacbus. XIII. Boek. 31

iich onaf hankelijk te maken. Protefilam is daar
nayverig over, eu 'tis ten deele door hunne ver-
fchillen, dat ik hunne ontrouw ontdekt heb.

Mentor zachtelijk lagchende, antwoorddeWo-
meneus op deze wijze: Wei hoe! 7.ijt gy zo vele
jaren na een zo 7,wak geweell , zelf tot u door
tweeboos\vichten,wellver verraadtu bekendwas,
te laten ringeloren ? Ah ! gy wpt niet, antwooid-
de Idomexeus, wat liltige menlchen niet al ver-
mogen op het gemoedt van een onbedreven ko-
ning, die zich op hen verlaat in alle zijne zakeh.
Daar benevens heb ik U reeds geZegd , dat Pro-
tejilaus zich tegenwoordig uwc in zich ten, ten
Opzicht vanhetgemeneweliijn, laat welgevallen.
Mentor hervatte dns zijne reden op eeneitatige
■wijze : Ik zie niet dan al te wel, hoe veel de
kwade menfchen by de koningen vermogen, bo-
Ven de vromen;gy zijt daar van een fchrikkelijfe
voorbeeldt : maar gy zegt, dat ik u de oogen,
aangaandeProtejilaus, hebgeoopent, en die zijn
noch zo geflotcn, dat gy het beftier van uwe za-
ken aan dczen menfch, di*; niet waardig is te le-
ven,overlaat. Weet dan, dat de boze menfchen
niet onbekwaam zijn om goedt te doen;zydoen
dat onverfchillig, even als het kwaadt, wanneer
het kan dienen om hunne cerzucht te voldoen:
kwaadt te doen koft hen niets,vermids geentrek
tothetgoede, ofeenige grondregel van deugt,
hen wederhoudi; maar zo doen zy 00k het goe-
de, vermids hunne verdorvenheit hen aandringt
om dat te doen, op dat zy goed mogen fchijnen,
om de overige menlchen te bednegen. Om ei-
gentlijk te fpreken , zy zijn niet bevatbaar van
de deugt , fchoon zy die fchijnen te oeffenen ;
maar zy zijn bekwaam om by alle andere gebre-
kea het afgriiifelijklte van alle, namemlijk de

gevcinfdheit,te voegen. Zo lang gy volftrekthec
goede wilt doen, zal t'rotejifous gereed zijn,orri
dat met u te doen , om 7.ijne achting by u te be-
waren; maar zo haalt als hy eenige onbedacht-
zaamheit in u bemerkt, om daar van te wijken,
zal hy niets vergeten om u wederom te doen val-
Jen inuwedwaling, en met vrybeit wederom aan-
nemenzij.ienbedrieglijkenenwoeftenaardt.Kunt
gy in eere en gerultheit leven, zolang alszodanig
eeu menfch u t'aller tijdt in bedwang houd , en
daar gy weet.dat de wijze en getrouwe P^/7»f/<?*
arm enongeeerd,zijn verblijf moet houden inner,
eilandt Samos"¹.

Gy erkent zeer wel, 6 Idomeneus! dat de be-
drieglijke en (toute menfchen, die hunne woorden
gereed hebben , de zwakke vorften wegflepen;
maar gy moell daar by voegen , dat de vorlten
noch een ander ongemak hebben , 't geen niet
minder is , namentlijk , dat van de deugt en de
dienften van zodanig een , die ver af is, zeer ligt
te vergeten De mtnigte van menfchen , die de
vorflen omtingen , veroorzaakt, dat niemandt
der zelve een diepen indruk op hen maakt ; zy
worden niet aangedaan , dan van den gene , die
tegenwoordig is , en die hen vleit ; al het ove-
rige wordt wel haaft uitgewifcht : boven al heb-
ben zy weinig aandoening van de deugt , ver-
mids die.ver van hen te vleien,hen tegenfpreekt
en veroordeelt in hunne zwakheden. Moet men
iich <lan verwonderen, dat zy niet bemind wor-
den, (18) naardien zy niets beminnen dan hunne
grootsheit, en vermaaklijkheden.

EinJe van het dertiende Boek.

(18) Louis de XIV. was niet bemind , om dat hy alles
aan zich zelf toefchreef, en geloofde,dat alle andete men-
fchen niet geboren waren, dan om zyne gtootheit en zyne
begeeitens te bevotderen.

- �_!----------------------------------------------------------

VAN HET
VEERTIENDE BOEK.

Mentor verplicht Idomeneus, dat
hy Protefilaus en Timocrates
idoedt voeren naar het eilandt Samos ,
en dat hy Philocles wederom doedt roe-
fen , om hem in zyne waardigheit by
hem te herjiellen. Hegefippus, die met
deze order belaft is, voeri die met blyd-
/chap uit. Hy komt met deze twee
menfchen te Samos, daar hy zynen
w/*WPhilocles,die vergenoegdis met
een arm en eenzaani leven ie leiden,
vindt. *Deze wilniet dan bezwaar-
lyk toejiaan, dm weder naar de zyne
te kereh; maar na dat hy gezien heeft,
dat het de <wil der Goden is , begeeft
hy zich te fcheep met Hegefippus, en
komt te Salentum. Idomeneus, die
niet meer de zelve man is _t ontfangt
hem met vriend/chap.

HET VEERTIENDE BOEK.

NA deze woorden gefproken te hebben,
raadde Mentor Idnmeneus aanftonds
Pmtefilaus en Timocrates af te zetten,
otn Philocles te herroepen. De eenige
zwari^heit , die den koning weder-
hieldt, was, dat hy de (trengheit van Phitudes
vreefde: Ik beken, zeide hy, dat ik my niet kan
wederhouden van een weinig bevreefd tezijnvoor
zijn wederkoiiift, fchoou ik hem bernin, en gro-
telijx acht. Ik ben van jongs af aan gewend aan
loftuitingen, drift van anderen voor my, en.ge-
dienftigheden , die ik niet kan verhopen in dieti
man te vinden. Zohaait *lsik iets doe, 'tgeen hy
niet goed keurt, zal zijn droevig wezen my ge-
noeg te kennen geven, dat hy mijn doen veroor-
deelt. Wanneer hy in 't byzonder by my was,
waren zijne behandelingen eerbiedig en bezadigd,
maar kocl.

�van Telemachus. XIV. Boek. 35-

Zict gy niet, antwoordde hem Mentor, dat de
vorften, bedorven door de vleiery, koelenltreng
vinden, al het geen in der daadt vry en oopen-
hercig is? zy gaan zelf zo verre , dat zy zich in-
beelden, dat men niet yvert voor hunnen dienft,
en dat men hun gezag niet bemint, zo haaft als
men geen fiaaffche ziel heeft, en dat men niet
gereed itaat om hen tevleien in het alleronrecht-
vaardiglle gebruik, dat zy van hun gezag maken.
Alle vryeen edelmoedige woorden fchijnen hen
hoogmoedig, bcrifpende , en oproerig. Zy wor-
den zo keurig , dat al wat geen vleiery is , hen
kwetft en verbittert. Maar laat ons verdergaan;
ik onderftel, dat Philocles waarlijk koelenftreng
is : is dan echter zijn ilrengheit niet beter, .dan
de verderffelijke vleiery uwer raadslieden?Waar
zult gy een menfch zonder gebreken vinden?
En het gebrek van u al te vrymoedig de waar-
heit te zeggen , is dat niet zo een gebrek,
daar gy minft voor behoort te vrezen ? Wat
zeg ik ? Is dat niet een nodig gebrek , om
de uwe te verbeteren , en om de walg , die
gy van de waarheit hebt , daar de vleiery u
toe verleidt heeft, te boven te komen? Gy moet
een man hebben , die niets dan de waarheit be-
mint, en die u meer bemint, dan gy u zelf kunt
beminnenjdie u de waarheit zegt, tegen uw wil
en dank ; die al uwe fterktens aantalt : en deze
nodige man is Philocles. Denk , dat een vorfr.
teer gelukkig is, wanneer maar een eenig man
met die edelmoedigheit onder zijn regenng gebo-
ren wordt,die de koflelijkfte fchat van.den jtaat
is: en dat de grootfte ftraffe, die men van de Go-
den te vrezen heeft, is, dat men zodanig een man
verftoot; en zich hem onwaardig maakt, by ge-
C z brek

brek van kennifle van zich van hem te bediencn.
Wat aangaat de gebreken van eerlijke lieden,
men inoet die weten te kennen, en nochtans niet
nalaten zich van hen te bedienen. Herftel hen,
geeft uw zelf nooit blindeling over aan hunnen
onbefcheideu yver, maar hoort hen gunltig.eert
hunne deugt, toon aan het gemeen , dat gy die
■vveet te onderfcheiden,en boven al wachtuwel *
dat gy niet zijt, gelijk gy tot noch toe geweeft
xijt, als die vorften , die zich vernoegende met
bedorvemenfehen te mispryzen,echter niet nala-
tendie met vertrouwente gebruiken,en met wel-
daden op te hopen , en die aan de andere kant
voorgeven,deugdzame menfehen zo ver te ken-
nen , dat zy hen niets dan ydele loftuitingen ge-
ven, niet dervende hen noch eenig bewindt toe-
vertrouwen,noch in hunne gemeenzame omme-
gang aannemen, noch hen met weldaden pphopen.
Toen zeide Idomerttus , dat hy lich fchaamde,
dat hy zo lang vertoefd hadt met de onderdruk-
te onnofelheit te redden, en die gene te ftraffen,
die hem bedrogen hadden. Mentor hadt zelf geea
moeite om den koning te doen befluiten om zijn
gunfteling te bederven ; want zo haaft als men
He gunftelingen verdacht en ongezien by hunne
meefters gemaakt heeft, zoeken de vorften die
hen zat en met hen verlegen zijn , niets anders
dan zich van hen te ontflaan Hunne vriendfehap
verdwynt. De dienften worden vergeten. Deval
der gunftelingen valt den vorften niet zwaar,be-
houdens dat zy dezelve nooit weder zien.

Terftondt beval de koning heimelijk zmHege~
fippui, die een der voornaamfte amptlieden van
zijn huis was, Protefitaus en Timocrates by den
kop te vatten , «u iu vciligheit te brengen naar

van Telemachus. XIV. Eoek. 17

het eilandt Samos (s) , en hen daar te laten, en

pbilocles uit die plaats van zijn ballingfchap te

rugge te geleiden. Hegejippus verbaald over dit

bevel, kon zich niet onihouden van te wenen van

klijdfchap. Nu is het , zeide hy tegen den ko-

ning, dat gy uwe onderdanen zult bekoren: die

tweemenfchen hebben al uwe onge!ukken,endie

Van al uw volk veroorzaakc 'tis twintig jarcn ,

dat zy alle eerlijke lieden hebben doen zuchten,

en dat men naaulyx heef't derven zuchten, zo

wreed is hunne dwingelandy ; zy onderdrukken

al de zodanigen, die ondernemen door iemandt

anders, dan door hen, tot u te naderen.

Vervolgens ontdekte Hegejippus aan den koning
een groot getal verraderyen en wreedheden door
deze twee menfehen gepleegd,van welke de ko-i
ning nooit hadt horen fpreketi,om dat nieniandt
hen hadt derven befchuldigen Hy verhaalde
den koning zelf , dat hy eene heimelijke t'za-
menxwering om Mentor te doen doden ont-
dekt hadt. De koning hadt een affchrik van al
'tgeen hy hoorde.

Hegejippus haaftte zich omProt?/z/rf»/gevangen
te nemen in zijn huis : dat wel zo groot niet,
maar gemakkelijker was dan dat des konings ;
de bouwkunde was daar beter waargenomen.
Pretejfiaut hadt d*t verciert met onkoften,diehy
Q 3 uit

(s) Samos , tegenwoordig noch Samo genoemd , is n»
by het vafte landt,in de learifche zee, niet verre ranEphe-
zen gelegen. Al vroeg is dat eilandt niet alleen bevolkt,
maar zelf machtig geweeft. Men zeide, dat de godin J.u*
no daar geboren en opgevoed was ; ten minfte zy is daar
boven alle godheden van het H,eidendom geeerd. Om die
xeden waren de Samier.s gewoon een paau , uls zynde de
Togel, 4ic aan Juno toejewyd was , op hun gcldt te flaaa,

uit het bloedt der ellendigen gehaald hadt. Toeri

ter tijdt was hy in een grote zaal van marmer

naby lijne baden , leggende zonder achterdocht

op een bedt van purper met goudt geborduurd ;

hy fcheen vermoeid, en afgefloof'd door zijn ar-

beidt ; zijne oogen en wenkbraauwen vertoon-

den, ik weet niet wat, ontroerd , droevig , en

woell. De voornaamlle van den ftaat ftonden

rondom Protefilatts in ryen op de tapyten, fchik-

kende hun wezen naar dat van i'rotefilaus van

wienzy ailes in achtnamen, zelf tot den minften

Wenk zijner oogen. Naaulijx oopende hy den

mondt, of ieder een fchreeuwde van verwonde-

ring over het geen, dat hy 7.011 Zeggen.

ten der voornaamlte van die bende verhaalde
met vele belagchelijke opfnyderyen , wat Ptotifi-
lans zelf al voorden koning hadt uitgevoerd ;een
ander verzekerde hem , dat Jupiter , zijne moe-
der bedrogen hebbende , hem het leven hadt ge-
gevcn, en dat hy een zoon was van den vader
der Goden; een diehter kwam verzen voor hem
opzingen, waar in hy beveftigde. dat Prote/ilaus,
doordeZang-godinncnonderwe7.eiizijnde,/fye//o
in allerlei geellige oeffeniiigen evenaarde; een an-
der, noch lafferenonbefchaamder diehter, noem-
de hem in zijne gedichten den uitvinder dergoede
kunllen,en een vader van het volk,dat hy geluk-
kig maakte ; hy verbeelde hem den hoorn des
overvloeds in zijne handt houdende. (1) Protefi-
latts

(1) rroteliUus boorde al die lefitiltln^tn ., ent.. ] Alles ,
wat hier volgt , is een zeer wcl gelykenende verbeelding
van den Marquis Louvois.en van zyn gcdrag tegen deGro-
ten, en van de lafhertige onderdanigheit der hovelingen ,
die hy deedt beven dooi zyne ttotiche en wonderzinnige
wyzen van docn. ... .

van Telem'achui. XIV. Boek. fp

lam hoorde al die loftuitingen aan met een koel ,-
op iets anders denkend en verontwaardigend we- \
Zen,als een menfch, die wei weet,dat hy noch
reel groter lof verdient, en die gelooft , dat hy
te veel gunft betoont met zich te lattn prijzen.
Daar was een vleier,die devryheit nam van hem
ftil iets kliichtigs in't oor te byten, tegen de ftaat-
kunde, die Mentor trachtte in te voeren. Prote-
jilaus grimlagchte eens;ende ganfche vergadering
begon te lagchen , niettegenltaande het grootfte
deel noch diet kon weten , wat hy zeide : maar
Protejilaus wel haaft zijn ftreng en hooprnoedig
wezen aannemende, was ieder wederbedeeft, en
ftil. Vele edelen wachtten met verlangen naar
dat oogenblik,datPn>*f/?/a«j hen eens mogt aan-
zien, en horen fpreken; 7,y fchenen ontroerd en
belemmerd, om dat zy gunft van hem te verzoe-
kenhadden: hunne vleiende geftalte fprak voor
hen, en zy fchenen 10 neerflachtig, als eene moe-
der, aan den voet der aharen, wanneer zy de Go-
den genezing voor haren eenigen zone affmeekt;
alle fchenen zy vergenoegd, geraakt,en vol van
verwondering over Protejilaus; niettegenflaande
zy alle in hun hert eene dodelijke verbittering
tegen hem hadden.

Op dat oogenblik kwam Hegefippus in, verze-,
kerde zich van de degen van Protejilaus uit naam
van den koning, en gaf hem te kennen , dat hy
hem gevangen moert brengen naar het eilandt&?-
mos. Op deze woorden viel de ganfche hoog-
moedt van den gunfteling ter neder,even als em
rots,die van den top eens fteilen bergs affcheurt.
Hy wierp zich terftondt al bevende voor de voe-
tenvan Hegejippus neder; hy weende,hyftamel-
de ,zijn tong floeg aan, hy fidderde en.omhelfde
C 4 de

ⁿrot(silaus valt~J{e(jcsippns ?c tvet

de knien van dien man, dien hy een uur tc vorea
niet zou gewaardigd hebben aan te zien. Al die
hem eene onderdanige achting bewezen , ziende
hem tea eene male verloren, veranderden hunne
vleieryen in onm�dogende feheldwoorden.

HegeJippus'wMe hem geen tijdtlaten(a),noch.
om zijn huisgezin het Iaatfte vaar-wel te zeggen,
noch om zekere fchriften mede te nemen : alles
wierdt in bellag genomen , en naar den koning
gebragt. Timocrates wierdt ter zelver tijdt vail
gehouden,en zijne verbaafdheit was zeer groot;
want hy geloofde, dat hy , om dat hy met Pro-
tejilaus in onenighei* leerde , in deszelfs verderf
niet zou worden ingewikkelt. Zy vertrokken in
cen fchip, dat men daar toe uitgeruft hadt.

Men kwam te Samos. HtgeJippniY\et daardeze
tweeongelukkigen,en om hunongeluktevolko-
men te maken, liet hy hen te zamen ; daar ver-
weten zy met bitterheit malkander de misdryven,
die zy begaan hadden, en die oorzaakvan hunnen
val waren; en zy bevonden zich buiten hoop van

(2) Noth om z.yn tmit^ajit hit liatjit vatr-wel ti z.tgten. ]
Na in alles, 't welk voorgegaan is ,' eene ware verbeelding
van de inborft van den Marquis Louvois gegeven te hebben,
wordt hier het gevangen nemen van Fouquet, die zich in
den jare 1661. verdacht gemaakt hadt in het beftieren dec.
geldmiddelen, befchreven. Zynpracht en dettelheit waren
daar de oorzaak van. De befchryving van het huis van Pro-
tefilaus , welke hiet boven gevonden wordt , pad volko-
mentlyk wel op het lufthuis van Fouquet Vaux-le-Vicomte,
daar Fouquet gevangen wierdt. Hy hadt daar onnoemlyke
onkoften gedaan , welke den koning verder in zyn achter-
docht beveftigden. Men verzekerde zich van hem op zo
eene tydt, als hy daar het minfte om dacht.en zynepapie-
len niet kon bergen. Ondet d« zelve vondt men een ant-
werp , het welk de vooinaamfte ootzaak van zyn veiderf
geweeft is,

�van Telemachus. XIV. Boek. 41

Qoit Salentum wederom tezullen zien.veroordeeld
aynde om ver afgezonderd van huniie yrouwen
$n kinderen te leven ; fk leg niet ver van hunne
vrienden, want die hadden zy niet. Jvk" bragt
hen in een onbekend landt, daar zy, die zo velo
jaren in wellutten en hoogheit hadden doorge-
bragt. en die even als twee wilde beeften altydt
gereed waren geweert om andere te vericheuren,
geen ander middei hadden om te leven dan van
hunner handen arbeidt.

Ondertuffchen vroeg Hegefippus , in wat hoek
van het eilandt Pbilochi zich Onthieldt; men zeide
hem , dat, hy tamelijk ver van de ftadt op een
berg,daar een Grotte hem voor een huis verlirek-
te, zim verblijf hadt : al de wereldt fprak (ggeft
hem met verwondering van dtenvremdeliog.Ze-
derdt, zeide men. dat hyin dit, eilandt geweeft is ,
heeft hy niemandt beledigt , elk is verwonderd
over zijn geduldt, zijn arbeidt , en zijne geruit-
heit ; niets hebbende, fchijnt hy altijdt wel te
vrede; niet tegenftaande hy ver van het bewindt
Tan zaken en zonder goedt en gezag is , laat hy
echter niet na de zodanige te verplichten, die het
verdienen,en hy heeftdmzend vernuttighedenom
lijne naburen te vermaken.

Htgefifpus fpoedde zich naar die Grotte. Hy
vondt die ledig, en oopen; want de armoede en
de eenvoudigheitder zedenvanP^//o<r/exmaakten,
dat hy daar, uitgaande , niet nodig hadt zij.n deur
te fluiten. Een mat van grove biezen verftrekte
hem voor een bedde;2elde ftookte hy vuur,ver-
midts hy niets at,dat gekookt was ;gedurende de
zomer voeddehy zich met verfch gepluktevruch-
ten en des winters met dadelen en droge vygen;
een fprong van water, die van bovenuiteen rot*
" ^r " C s nedet-

A-i <De Gevallen

nederftortende een brede waterval maakte, ver-
iloeg zijn dorft : in zijn Grotte hadt hy niets dan
werktuigen , die nodig warcn tot de beeldhou-
wery, en eenige boeken, daar hy op zekere uu-
ren in las . niet om zijn geeli te vercieren , of
om zijne nieuwsgierigheit te voldoen , rnaar om
zich zelf, als hy zich van zijn arbeidt verpoos-
de, te onderwijzen , en om te leren deugdzaam
zijn. Wat aangaat de beeldhouwery , die oeffen-
de hy niet, dan om zijn ligchaam te oeffenen,
ledigheit te fcliuwen , en om de koft te winnen,
zonder iemandt van noden te hebhen.

Hegefippus dezeGre/<eintredende verwondcrde
zich over de werken , die begonnen waren : hy
befchoudeeen "Jupiter, wiens blygeeftig wezen zo
vol van voortreffelijkheit was, datmen hem lig-
telijk konerkennen voor den vader der Goden en
menfchen; aan de andere kant deedt zich een Mars
op met een ruwe en dreigende Urafheit; maar't
geen hetzielroerendfte fchcen, was eeneMinerva,
die de kunften voorftaat; haar wezen was edel-
rnoedig en zacht, haar geftalte groot ennietftyf,
en in eene zo levendige beweging, dat men zou
hebben kunnen geloven,dat zyvoortging. Hege-
fippus vermaak gefchept hebbende in deze beelden
te zien, ging uit de Grotte,enzag van. verre Phi'
lochs,die onder een groten boom, op eene groe-
ne zode zat en las. Hy ging naar hem toe , en
Philocles, die hem vernam, wift niet wat te den-
ken. Is dit, zeide hy by zich zelfs , Hegefippus
niet,met wi'enikzolangen ti|dt binnenCrete heb
gelecfd? Maar wat fchyn heeft het, dat hy in zo
ver afgelegen eilandt zou komen ? Zou dit niet
wel zijue fchim zijn , die na zijne doodt van de
oevers van den Styx komt ?

van Telemachus. XJV. Boek. 43

Terwij! hy in deze twyffeling was, kwam He-
gefippas hem zo na, dat hy niet kon nalaten hem
te kennen en te omhelzen: Gy zijt het dan,zeide
hy, mijn waarde en oude vriendt ? Wat geval,
wat on weer heeft uop deze kuft geworpen<Orn
wat reden hebt gy het eilandt Crete verlaten ? Is
het eene ongenade, de mijne gelijk, die u uituw
vaderlandt heeft gerukt ?

Hegefippus antwoordde hem : 't Is geen onge-
val, maar in het legended een gunlt der Goden,
die my hier gebragt heeft. ^anltonds verhaalde
hy hem de langedwingelandy van Prnte/il«us, zijne
kunltenaryen met Timoc ates, de ongelukken ,daar
2y Idovneneus in geworpen haddcn , den val van
dezen vorft,zijnvIuchtnaardeku lien van Hefperie,
het aanleggen van Salentum, de komft van Mentor
en Telemachus,de wijze grondregels, metwelke
Mentor den geeftdes konings hadt vervu1d,ende
ongunft der twee verraders. Hy voegde daar by,
dat hy hen naar Santos hadt gevoerd, om daar'
de ballingfchap te lijden, die zy Pbilocles hadden
doen uitllaan , en hy befloot zijne reden , met
hem te zeggen , dat hy bevel van den koning
hadt , om hem naar Salentum te geleiden , daar
de koning, die zijn onfehuldt erkende, hem zij-
ne zaken wiide toevertrouwen en met weldaden
ophopen.

Ziet gy , antwoordde Philocles , deze Grotte,
bekwamer om wiide dieren te verbergen, dan om
van menfchen bewoond te worden ? In deze
Grotte heb Ik nu zederdt zo vele jaren meer zoe-
tigheit en rull gevonden, dan in de vergulde ho-
ven van het eilandt Crete. De menfchen bedrie-
gen my niet meer; want ik zie geen menfchen
meer, ik hoor niet rrieer hunrie vleiendeen vcrgif-

tige redenen ; ik heb hen niet meer van noden.
Mijnehanden, verhard door den arbeidt, ver->
fchaffen my een eenvoudig voedlel,dat my nodig
is; ik heb niets van noden , gelijk gy ziet, dan
ceu kleedt van gemene itotje , qui my mede te
dekken: en hebbende niets anders nodig , genie-
tende eene diepe ruft, eneeneaangename vryheit,
van welke dewijsheit mijner boekenmy eengoed
gebruik leert maken ; waarom zal ik die gaan
xoeken under nydige , bedrieglijke , en onftand-
valtige menfehen ? hjeen, neen, mijn waarde He-
gefippus, benijdt my mijn geluk niet. Pr.otejilaus
lieeft zich zelf verraden , willende den koring
verradenenmy bederven;maar hy heeft my niets
kwaads gedaan ; in tegendeel heeft hy my zeer
veel goeds gedaan; hy heeft my bevrijd van om-
flag, en de flaverny der bezigheden ; ik ben hem
mijne lieve eenzaamheit fchuldig,en al die bent-

Selijke vermaaklijkheden , die ik hier gefmaakt
eb. Keer te rug, Hegefippus, keer te rug naar
den koning, help hem de ellendezijner grootsheit
dragen, en doedt by hem , 'tgeen gy zoudt wil-
len, dat ik by hem deedt. Naardien zijne o.ogen,
so langen tijdt gefloten voor de waarheit,einde-
lijk geoopend zijn door dien wijzen man , dien
gy Mentor noemt, laat hy dien by zich houden.
Wat my belangt, het betaamt my niet, na fchip-
breuk geleden te hebben,die haven, daar heton-
�wefir my gelukkig heeft doen aanlanden, te ver-
laten, om my andermaal ter genade der winden
over te geven. O wat zijn de koningen te be-
Iclagen! O wat zijn zy , die hen. dienen , mede-
Jijden waardig! Zijn die boos wat doen zy de
menfehen niet al verdragenjen wat fmerten zijn
hen niet bcreidt in den quiftcren Tartarm! Zijn

ifan Telemdchus. XIV. Boek. jff

die goed , wat zwarigheden moeten zy niet te
boven komen, Wat ongemakken vermijden.' Wat
ongemakkeii verdragen ! Noch eens Hegefippus,
laat my in mijne gelukkige armoede.

TcrwijI Pbihcles op deze wijze met vcel yver
fprak , zag Hegefippus hem met verwondering
aan, hy hadt hem eenijds in Crete gezien , ge-
durendedat hy het bewindt der grootfie zaken in
handen hadt, mager, kwijnende, en ongedaan;
'twas om dat zijnevurige en ftrenge inborlthem
in den arbeidt verteerde, hy kon zondcr veront-
waardiging niet zien _v/dat het kwaadt ongeftraft
bleef; in 't behandelen van zaken vereifchte hy
aekere keurigheit , die men daar nooit vindt:
dus krenkten zijne bedieningen zijne zwakke ge-
2ondheit;maar inSamos zag Hegefippuihem wel-

edaan en luftig. In weerwil van zijne jaren
adt de bloeiende jeugt zich op zijn aanzicht

vernieuwt; een matig , flil en arbeidzaam levea
hadt hem als eens nieuwegefteltenis des ligchaams
veroorzaakt.

Gy fchijnt verbaafd , zeide Philocks zachtelijk
lagchende,my dus veranderd te zien: 'tismijne
eenzaamheit, die my deze frisheit en deze vol-
maakte gezondheit gegeven beeft; mijnevyanderi
hebben my gefchonken , 't geen ik nooit in den
grootften ftaat zou hebben kunnen vinden. Wilt
gy, dat ik de ware goederen zal verliezen , orn
de vaffche na te jagen , en om my wederom m
mijne oude ellende te dompelen ? Zijt toch niet
wreder dan Protefilaus ;ten minfte benijdt my dat
geluk niet, 'tgeen ik hem fohuldig ben.

Daar op vertoonde Hegefippus hem , al het
geen hy geloofde bekwaam te zijn om hem aan,
het h»rte te raken , doch te vergeefs. 2ijt gy

dan , zeide hy , ongevoelig voor het vermaak ,
van uwe bloedverwanten en vrienden te zien,
die na uwe wederkomll zuchten, endiedeeenige
hoop alleen van u tezullen omhelzen ,met blija-
fchap vervult? En gy, die de Goden vreeft , en
uwen plicht bemint, rekent gy nitts uwen ko-
ning te dienen , hem te he!pen in al het goede,
dat hy wil verrechten , en zo vele volkeren ge-
lukkig te maken? Is het geoorlofdzich zelf over
te geven aan eerie woefte wijsgeerte , zich meer
te achten dan het ganfche menfchelijke geflacht,
en meer zijn rult te beminnen , dan den voor-
fpoedt zijner medeburgeren? Voor het overige,
men zal geloven, dat het uit kwaadheit gefchiedt,
dat gy den koning niet meer wilt zien. Heeft hy
u kwaadt willen doeu , 't was om dat hy u niet
kende; 't was niet de waarheidlievende en de
rechtvaardige Philocles, dien hy heeft willen ver-
derven ; 't was een ganfch verfchillig menfch,
dien hy heeft willen ftraffen ; en dewijl hy u te-
genwoordig kent, en u niet voor een ander neemt,
gevoelt hy al die onde vriendfchap, die hy u eer-
tijds toedroeg , in zijn hert herleven ; hy wacht
u; hy is gereed om u te omhelfen: en in dat on-
geduldt telt hy dagen en unren. Hebt gy zo hard
een hert, dat gy onverbiddelijk zi|t voor uwen
koning en alle uwe tederfte vrienden?,

Philocles, die even te voreu was geraakt ge-
weeft, toen hy Hegefippus erkende, hernamzijn
ftreng wezen, deze reden aanhorende : even als
een rots, daar de winden te vergeefs tegen aan-
bulderen , en alle de woelle zeegolven zich al
zuchtende tegen verbrijfelen , bleef hy onbewee-
glijk;en noch gebedennochbeweegredenenvon-
den eenigen toegang , om in zijn herte door te

van Telemachus. XIV. Boek. 47

dringen: doch op dat oogenblik, wanneer/&��<?-
Jippusbegon tewanhopen van hem tezullenover-
winnen, ontdekte fhilocles , met de Goden be-
raadllaagd hebbende, door het vliegen der voge-
len , door de ingewanden der ofterbeeften , ea
door verfcheide voorbeduidfelen,dat hy Hegejip-
pMS moelt volgen.

Hier op (tondt hy hem niet langer tegen;maar
maakte zich gereed om mede te gaan ; doch die
gefchiede niet zonder zich te beklagen , dat hy
de wildernis,daar hy zo vele jaren hadt door ge-
bragt, moeft verlaten. Helaas ! zeide hy , moet
ik u dan verlaten, 6 aanminnige Grotte, daar de
lieffelijke flaap alle nachten mijne afgematte le-
den verfrifchtte! Hier fponnen my de Parcen (t),
in 't midde mijner armoede , dagen van goudt
en zyde. Hy boog zich al wenende neder, om
de Najaden aan te bidden, die hem zo langen tijdt

(t) De dichters komen niet overeen ten opzichte van de
ouders der Parcen. Daar zyn'er , die zeggen, dat zy geteeld
zyn van Erebus en de Naclit, terwyl andeie haar dochters
van Jupiter en Themis noeraen , gelyk Hefiodus in zyne
Theoipn. hoewel hy zich zelf ook op andeie plaatfen niet
gelyk is. Namentlyk men heeft aan zulke godhedenzoda-
nige ouders toegefchreven , als men meende dat meeft met
der zelver doen overeen kwam. Als men aanmerkt , dat
de Parcen de Lot-godinnen zyn , dat de jongfte, Clotho
genaamd , het fpinrokken vaft houdt, terwyl de twede ,
Lachefis, fpint, en de derde, Atropos, als het haar van het
Noodlot geboden wordt , den draadt affnydt, en dat door
die draadt het leven van ieder menfeh verftaan wordt , zo
zal men ligtelyk zien, waarom de dichters niet overeenko-
men aangaande de ouders der Parcen. Die gene , die me-
nen, dat men de oor^aak van de wevkinge der Lot-godin*
nen niet na kan fpeuren, noemen haar de dochters van de*
Duifterheit en Nacht, gelyk de andere,die haar van de op-
perfte godheit en van de Rechtvaardigheit doen afhangen^
aan haar Jupiter, ea Themis tot ouderen geven.

jj.8 'tie Gevallen

door haar helderen waterftroom zijnen dorft ge^
laafd hadden, en de Nymphen, die op al de om-
leggende bergen haar verblijf hidden. De Echo
hoordc zijtie klachten, en herhaalde die met eert
droef geluidt voor al de Goden van het veldt.

Vervolgens kwam Pbtlodes met Hegefirpttt ill
deftadt, om zich in te fchepen. Hy geloofdej
dat de ongelukkige Protefilaus, vol van fchaam-
te en wrairk , hem niet zou Willen iien ; maar:
daar was iiy in btdro^en: want ondeugende men-
fchen hcbbcn geen fchaamte , en zijn altiidt ge-
reed tot allerlei foort van lafhcrtigheit. Philoclet
hicldt zich zediglijk verborgen, uit vreze dat de-
te elkndige hem mogt zien ;hy fchroorride zijne
ellende te vermeerderen , met hem te vertonen
het geluk van eenvyandt,dien menopdengrondt
van zijn val ging verheffen: maar Protefilaus zocht
met yver f'Modes te fpreken ;hy wilde mededo-
gen in hem verwekken, en hem inwikkelen om
den koning te verzoeken, dathy toch binnen^a-
Untum rhogt wederkereni Philocki was al te op-
recht, om hem te beloven, dathy zou arbeidea
tot hem te doen herroepen ; want hy wilt beter
daniemandt, hoe verderffeiijk zijn wederkomft
geweeft zou zijn. Maar hy lprak hem zachtelijk
aan , betuigde medelijden met hem te hebben,
trachtte hem te vertrooften, en maande hem aan
om de Goden te bevredigen door zuivere zeden,
en eene grote lijdzaamheit in zijne kwalen. Ge-
lijk hy vernomen hadt , dat de koning alle goe-
deren, onrechtvaardig van Protefilaus verkregeri
lijnde , hem ontnomen hadt, beloofde hy hem
twee zaken, die hy naderhandt getrouwelijk na-
kwam. De eene was, dat hy zou zorge dragen
toor lijne vrouwe en kinderen, die te Saltntum

*van Telemachus. XIV. Boek. 49

gebleven warenin eene dodelijkearmoede,b!oot
gefteld voor de algemene veromwaardiging ; de
andere was, dat hy aan hem in dit argelegen ei-
Jandt eenig onderftandt van geldt zou toezenden,
om zijne ellende te verligteh.

Ondertuflchen zwollen de zeilen op door een
gunfiige windt. Hegefippus ongeduldig zijnde,
haaftte zicli otn Phtlocles te doen vettrekken.
Protejilaus zag hen fchcep gaan; zijne oogen blc-
ven gehecht en onbeweeglijk op den oever; zy
volgden het fchip, dat de baren doorkliefde , en
dat de windt gedurig van hem verwyderde; toen
hy zelf dat nietmeer kon zien,verbeelddehyzich
dat noch in zijne gedachten. Eindelijk ontroerd,
woedend, en overgegeven aan zijne wanhoop,
rukt hy het haair uit zijn hoofdt, wentclde zich
in het zandt,verweet deGoden hunne ftrengheitj
riep te vergeers de wrede doodt tot zijn hulp.die
doof voor zijne gebeden , zich niet verwaardigde
hem van zo vele ongemakken tcverlo(Ten,en hy
hadt zelf de moedt niet om zich te redden.

OndertulTchen kwam het fchip _i begunfligd
door Neptunus en dc windcn, wel haaft binne Sa-
lentum te landen. Men ging den koning bood-
fchappen, dat het reeds in de haven kwam: wel
haaft Hep hy Philocles tegemoedt, verfelfchapt van
Mentor; hy omhelfde hem met veel tederheit,
betuigde eene gevoelige droefheit, dat hy hem zo
onrechtvaardig vervolgt hadt.

Deze bekentenis,wel verre van eene zwakheit
te fchijncn in een koning, wierdt door al de Sa-
letftiaers aangemerkt als de uitwerking van een
grootmoedige ziel, die zich verheft boven de ge-
breken ,de zelve manmoedig erkennende,omdie
te verbeteren. Al dc wereldt weende van blijd-
//. Deel, P fchapj



	Mltdx .34.2?:<&d

		Jirvtnf-
ⁿrot(silaus valt~J{e(jcsippns ?c tvet		Jirvtnf-
ⁿrot(silaus valt~J{e(jcsippns ?c tvet



		1)e Gevallen
	i6o	1)e Gevallen
	i6o

fchen; xy wierden geftraft om de mfsdrijven, die xy door hun gezag hadden laten doen. Dat meer Is, die koningen waren voor het grootfte deel noch goed noch. kwaad geweeft, zo groot was hunne lafheit geweeft ; zy hadden nooit ge- vreefd, dat 7,y de waarheic niet kenden ; want ay hadden nooit fmaak in de deugt gehadt, en nooit hunnen roem gefteld in wel te doen, EMe vatt het achtiende Boek.

			JN-



		D E

GEVALLEN TELEMACHUS ZONE VAN ULYSSES, Of vervalgvan bet vierde Boek derODTSSEA van HOMERUSi Befchreven door den Here FRANCOIS DE SALIGNAC, van Mothe Fenelon, Aartsbiffchop Hertog van Cameryk, vorft van het H. Ryk , enz. tot onderwyzing van den HERTOG van BOURGOGNE. Uit bet Franfch vertaalt , Van nieuws overzien, en met Aantekeningen , tot opheldering der oude Verdichtfelen, enz. verrykt^door ISAAK VERBURG. TWEDE DEEL.

	Te AMSTERDAM, By ANTONY SCHOONENBURG, 1730-



		DE ¹ GEVALLEN VAN TELEMACHUS Zone 'van Vlyjfes. TWEDE DEEU



	I N H O U D T

VAN HET DERTIENDE BOEK. Idomeneus verhaaltaanMentor zyn vertrouwen op Protefilaus , en de kunflenaryen van dien gunfleling, die met Timocrates opgeftemd hadt Phi- locles te bederven , en om hem zelfte <verraden : hy fiaat hem toe , dat by van die twee menfchen tegen Philocles opgemaakt zynde^aan Timocrates be- volen hadt hen te gaan doden in eene tocht, daar deze zyne vloot regeerde, dat deze daar in gemiji hebbende, Phi- locles hem ge/paart, en zich naar het eilandtSamos begeven hadt ,ua dat hy de beftiering van de vloot geftelt hadt in handen -Van Polymeries, dien Ido- meneus door eene gefchreven order be- 7ioemt hadt; en dat hy_tniet tegenftaande de verradery van Protefilaus, niet kon bejluiten zich van hem te ontjlaan.

		DE



		f

	D E GEVALLEN VAN TELEMACHUS Zone van Vtyjfes.

HET DERTIENDE BOEK. REeds trok het gerucht der zachte en goede regering van Idumeneus eene me- nigte van volk van alle kanten. Zy kwamen zich onder zijne befcherming begeven, en hun geluk zoeken onder eene zo beminnelijke regering. Reeds beloofden de velden, dus lang met diflelen en doornen be- zet geweeft zijude , een rijken oogft en tot noch toe onbekende vruchten ; de aarde oopende hare fchoot voor de fnede van het ploeg-yzer, en be- reidde hare fchatten om den landman te vergel- //. Deel. A 3 ^den:



		6 !Z)e Gevallen den: de hoop blank van alle kanten uit. In de vallcie en op de heuvelen rag men kudden van fchapen, die in. 'tgras huppelden , en grote kud- den van oflen en jonge koeien, die door haar ge- loei de hoge bergen deden wee"rgalmen Deie kudden wierden gemeft in de weidenj'tis Men- tor, die net middel heeft uitgevonden , om die kudden te hebben. Mentor raadde Idomeneus van de Peuceten (1) , fcijne naburen, alle overtollige iaken, die hy binnen Salentum niet meer wilde gedogen , te verruilen tegen vee , 't geen den Satentinen ontbrak. Ter ielvetijdt was de fladt,en de omleggende dorpen vervnlt met brave jonge manfcbap , die langen tijdt in de ellende hadt gekwijnd , en die niet hadt derven trouwen , uit vre'ze van haar kwalen te vermeerderen. Wanneer deze lagen, dat Idomeneus van mee'gaande gevoelens wierdt,, en dat hy hun vader wilde ?.ijn , hadden ty lan- ger geen vreie meer voor den honger en andere roeden , daar de hemel de aarde mede drukt. Men hoorde niets anders dan een geroep van blijdfchap , en Hederen der herders en akkerlie- den , die hunnen trouwdag vierden. Men zou gelooft hebben, dat men den Godt Pan (m) 2ag met (1) De Peuceten waren een volk , het welk dat gedeelte tan het koninkryk Napels bewoonde , dat tegenwoorig �Xtrrn di Bari genoemd wotdt, Namentlyk Apulie wierdt verdeeldin Apulia Daunia , en Apulia Peucetia, welke twee delen door de rivier Aufidtis van malkander gefcheiden wierden. (m) Zeer veel jzou 'er te zeggen zyn van Pan , indien men 7ich wilde inlaten om nan te tekenen , wat 'er Baco , in zyne Susientia. Vetirum , en andeie van gezegd hebben , alzo.zy daar door den Godt van het Geheel-al, volgensdo Griekfche betekenis van dat woordt , willen verftaan heb- ben. Het zy genoeg , dat men weet , dat de ouden hem vooi



		van Telemachus. XIII. Boek. 7 met eene menigte van Satyren (n) , en Fan* xen (o) onder de Nymphen (p) vermengd, daniren- de op den toon der fluit onder de fcnaduwe der bofTchen; alles was in ruft en vroltjkheit , maar die blijdfchap was gematigd , en deze vermaak- lijkheden dienden nergens anders toe, dan om zich van den 2 waren arbtidr te verpozen ; zy waren daar door levendiger en zuiverder. De grijsaards verbaafd van te zien , 't geen zy in den loop van zo vele jaren niet hadden derven hopen, weenden door een overmaat van blijd- fchap gemengd met tederheit; zy verheften hun- ne bevende handen ten hemel : Gezegend.zeiden zy, 6 grote Jupiter, zy de koning , die u gelijk A 4 is, Voor den Godt der veehoederen, jagers, en Jandlieden ge- houden hebben, die met zyne Satyrs gewoon was de Nym- phen te belagen. (n) De Satyrs komen ons in de fchriften der oude dich- ters meeft voor in net gefelfehap van Pan of van Bacchus. Zy waren ook veldgoden , maar , als men hunne geilheit aan een zyde zet, is'er niet vcel van hen te zeggen. ledei weet, dat zy als halve bokken verbeeld worden. (o) De Faunen waren ook godheden van hec veldt , en byna eveneens vzn gedaanre als de Satyrs, behalven datzy hoornen hadden Daar zyn'er , die zeggen dat de Satyrs en de Faunen van eenen Faunus voort geteeld zyn. Deboe- ren waren »ewoon faarlyx een geitie aan Faunus te offeren. (p) De ifymphen wierden van de ouden geloofd een min- der foort van Godheden te zyn ; en gelyk zy aan alle za- ken Godheden toefchreven , zo verdichtten zy een grote menigte Nymphen tot allerhande zaken, tot welke zy gene andere Godheden hadden. Zo waren'er hemelfche en aard- fche Nymphen, zee Nymphen, rivier Nymphen, enz. docb. die wierden weder in verfcheide fooiten verdeelt, By voot- beeldt, onder de aardfche waren eemge bofch Nymphen, die Dryaden genoemd wierden ; berg Nymphen , die den naam hadden van Orcaden ; boom Nymphen , welke men Hamadryaden noemde ; boomgaard Nymphen , aan welke de naam van Napeen gegeven wierdt ; enz. Altydt woidea zy verbeeld als j«ugdigc en fchoac maagden.



		8 T)e Gevallen is, en die de grootfte koning is,dien gy gemaakt hebt: hy is geboren voor het welwezen der men- fchen ; vergeldt hem al het goedt, 't geen wy van hem ontfangen ; onze naneven , die uit de huwelijken, die hy beguntiigt , zullen voortko- men.zullen hem alles,zelf hunne geboorte,ver- fchuldigd zijn , en hy zal waarlijk de vadcr van alle zijiie onderdanen wezen. De jongelingcn en jouge dochters , die te zamen trouwden, be- toonden hunne vreugde alleen in het zingen van lofzangen ter eere van hem,die oorzaak was van deze hunne zo aangename blijdfchap. De mon- den, maar noch meer de herten, waren vervuld met zijnen naam. ]\len achtte zich gelukkighem tezien, en men vreeide hem te verliezen ; dat verlies zou de uiterfte droefheit voor ieder huis- gezin geweeft zijn. Toen bekende Idomenem aan Mentor, dat hy nooit gevoeliger blijdfchap gefmaakt hadt , dan die van bemind te zijn , en zo veel menfchen gelukkig te maken. Ik hadt dat nooit geloofd, zeide hy; het fcheen my toe , dat de grootshcit der vorften nergens in beftondt , dan in zich te doen vrezen , en dat alle andere menfchen om hunnent wille gemaakt waren ;en al wat ik hadt horen zeggen van koningen,diede liefdeen wel- luft hunn'er onderdanen geweeft waren, fcheen my een loutere beufeling ; tegenwoordig ken ik de waarheit daar van:maar ik moet u verhalen, op wat wijze men mijn gemoedt, van mijne te- derfte jonkheit af, vergiftigd heeft, aangaande het gezag der koningen : dat is het, dat al de pngevallen van mijn leven heeft veroorzaakt. Toen begon Idomeneus dit verhaal : Prole-



		van Telemachus. XIII. Boek. $ (i) Protefilaus, die eenweinig ouder is dan ik, was die geen onder al!e de jongelingen , dien ik meeft beminde ; zijn levendige en itoutmoedige inborft kwam beft met mijn aardt overeen , hy voegde zich naar mijne zinnelijkheit ; hy vleide mijne driften; en maakte een anderen jongeling, dien ik van gelijke beminde , en die Phiitcles genaaind wierdt, by my verdacht; (2) deze vrees- de de Goden , en hadt eene grootmoedige maar bezadigde ziel ; hy ftelde zijne grootheit niet in zich te verheffen , maar in zich te overwinnen, en niets verachtelyx te doen : hy fprak met my vrymoedig van mijne gebreken , en als hy zclf daar van al niet dorft fpreken , deedt zijn ftil- zwijgen en droevig wezen my genoegzaam ver- ftaan, wat hy in my wilde beftrafFen. In het begin geviel my deze oprechtheft, en ik betuigde hem zomtijds _r dat ik altijdt met vertrouwen naarzijnevermaningen zou luilleren, oni my voor de vleiery te bewaren. Hy zeide my, wat ik doen moeft, om de voetftappen van mijn grootvader Minos na te volgen, en mijn koninkrijk gelukkigtemakeii ;hy waswel zo wijs niet als gy , Mentor, maar zijne grondregelen waren gocd, dat bevind ik nu meer en meer. De A f kun- (1) Protefilaus is de Marquis Louvois , dien de koning tot zyne gemeenzaamheit toeliet , die zj;ne vermakelykhe- den ondeihieldt, en alle zyne gemoedsdiiften vleide; maar hy maakte den Vicomte Turenne , hier na door Fhilocles betekend , wel haaft by hem verdacht. (2) Diz.e vreepte de Goden , <�«.. ] Het gehele leven vari Turenne is een aaneenichakeling van grote , verhevene, en edelmoedige daden. De koning hadt een zonderling ge- noegen in zyn ommegang , hy hoorde hem aan met ver- trouwendheit, en ontfong uitmuntende leffen, ten opzichte van den oorlog , van hem. Die vertiouwendheit deedt de nayvei van Louvois ontfteken.



		lo De Gevallen kunftenaryen van Protejilaus* , die nayverig en eerzuchiig was , deden my een walg krijgen van Phdocles. Deze was zonder drift, en liet den andereh de voorrang , maar hy hieldt 7.ich te vrede met my gedurig de waarheit te leg- gen , zo lang ik naar de zelve wilde horen. t Was mijn befte , en niet zijn geluk , dat hy fcocht. Protejilaus* deedt my ongevoelig gelo- ven , dat hy cen gemelijke en trotfche geeft was, die al mijne daden berifpte, en my niets afvergdi-, oin dat hy zo vermetel was, dat hy aan my n^;et wilde verbonden ziju , en alleen de achtin>; zocht van voor zo een menfch door te gaan , die aile eerampien verre te boven gaat (3), Hy voegde daar by , dat deze jonk- man,die zovrymoedig mijne misflagen beftrafte, daar tegen anderen van fprak met de zelve vryheit, en genoeg te verfiaan gaf, dat hy wei- nig achting voor my hadt; dat hy dns mijn luider verminderde, en door den roem van een ftrenge deugt zich een weg zocht te ,banen tot de koninklijke waardigheit. In het eerlte kon ik niet geloven.dat Philocles my zocht van den throon te ftoten. In de wa- re deugt vindt men cene oprechtheit, en eene edele vrymoedigheit , die niet kan nagebootft worden, waar in men zich niet kan misgrijpen, als men daar fkchts aandachtig op let. Maar de onverzettelijkheit van Pbihcles , tegen mijne twakheit , begon my te vervelen. De toege- vendheden van Protejilaus,en zijn onuitputtelijk ver- (3) Die «.l\e terambten verre te boven $&i&. ] Turennc hieldt altydt meet van zyn tytel van Viccmte , dan die van Mai- fchalk van Vtanfciyk, en meetide , dat hy de laatfte. niet kon aannemen zondei zich zclf te vcrkleinen.



		van Telemachus. XI11. Boek. n vernuft om nieuwe vermakelijkheden voor my uit te vindeu , deedt my met noch meer onge- duldt de ftrengheit van den ander verdragen, Ondertuifchen Pretefilaus niet langer k unnende verdragen , dat ik het niet al wilde geloven, 't geen hy my van zijnen vyandt zeide , nam voor met my daar niet meer van te fpreken, maar veel eer my daar van te overtuigen , door iets dat (terker was, dan allc zijne woorden. Zie eens, hoe hy volvoerde my te bedriegen ;hy raadde my Philocles te zenden, om het bevel over de fchepen,welke die van Carpathm (q) zoviden aantaiten, te voeren; en om my daar toe te be- wegen, zeide hy: Gy weet, dat ik niet verdacht ben in den lof, dien ik hem geef (4). Ik beken, dat hy moedt heeft , en een bekwamen aardt tot den oorlog; hy zalubeter dienendaniemandt anders,en ik wil al mijn.ongenoegen tegen hem Zeer gaarn opofferen aan het belang van uwen dienft. Ik was verrukt door het vinden van die rechr- matigheic en die billikheit in het hert vanProtefi- laui, dien ik de bediening mijner grootfte zakeri hadt toevertronwd. Ik omhelfde hem met een overmaat van blydfchap , en geloofde my zeer gelukkig tezijn, dat ik al mijn vertrouwen ge- fteld, (q) Carpathus is een eilandt, 't welk tegenwoorctig Satr- panto genoemd wordt , gelegen in de Middelandfche zee , tuflchen Cieta , of Candie , en K,hodus. De zee wordt daa* omtrendt, naar het eilandt, de Carpatifche zee geheten. (4) /_ btktn , dat %) moedt hitft , en.. ] De Marquis Loii- vois moelt noodzakelyk dat getuigenis geven aan de ver- dienften van den Vicomte Turenrte; maar hy bediende zich van dat \roorwendfel om hem van den koning te verwyde- len. Hy zag hem vooi zynen medediiJger, en niet dan me): nvdige oogen aan.



		ix 1)e Gevalien field hadt op een man , die my zo vry van alle drift en belang fcheen. Maar helaas ! wat zijn de vorften medtdogen waardig! Deze man kende my beter,dan ik mijn eigen ze!f kende; hy wift, dat de koningen gemeenlijk wantrouwende en achteloos zijn; wantrouwende,dour eene gedu- rige ondervindin;, die zy lubben van de kunfte- naryen derbedorvenmeiuchen, van welkezy om- ringd znji ; achteloos, doordien zy doorde ver- maaklijkheden worden weggefleept, en gewoon zijn menf'chen te hebben , die voor hen op de ftaau.aken detiken,zonder dat 7.y v.elf die moeite willen nemen. Hy begreep dan, dat hy niet veel moeite zou hebben, om mistrouwen en yverzucht in my te verwekken tegen een man, die niet zou nalaten grotedaden te verrechten,enboven al de afwezendheid hem alle gemakkelijkheit gevende om dien man lagen te leggen. Philocles* vertrekkende, voorzag wat hem zou kunnen overkomen. Zijt gedachtig , zeide hy, dat ik my niet meer zal kunnen verdedigen , dat gy alleen mijn vyandt zult horen,endat ikumet gevaar van mijnlevenbehoudende,tezorgenheb, dat ik geen andere beloning zal hebben , dan uwe verontwaardiging. Gy bedriegtu, zeide ik tegen hem; Protefiiaus fpreekt zo niet van u ,als gy van hem doedt; hy pryft u , hy heeft achting voor u, en gelooft , dat gy de grootfte bedienin- gen waardig zijt ; zo hy kwalijk van u begon te lpreken,zouhy mijn vertrouwenverliezen. Vrees niet, ga been, en denk niet. dan om my wel te dienen. Hy vertrok,maar liet my in eene onge- rufle gemoeds geflalte. Ik moet tegenwoordig bekennen , en ik lie klaar, hoe nodig het voor my was, dat ik meer trou-



		van Telemachus. XIII. Boek. 13 trouwe menfchen moeft gehadt hebben, om my met hen te beraden , en dat'er niets erger was, noch voor mijne achting, noch voor den voor- fpoedt mijner zaken,dan my aan eenalleep over te geven. Ik zou ondervonden hebben , dat de wijze raadgeviiigen van Pbihcles my zouden be- vryd hebben van vele gevaarlijkemisflagen,waar in de trotfchheit van Prntejiiaus my hadt doen vallen Ik merkte wel, dat 'er in Philvcles een grondt van oprechtheit en betamelijke gevoelens was, die zich in Protejilaus niet opdeden ; maar ik hadt Protejilaus alleslaten behandelen meteene meefterachtigheit, die ik byna nietmeer kon we- derftaan. Ik wasvermoeidvanmy altijdt tuflcben dcze twee menfchen te vinden , die ik niet kon doen overeenftemmenjin dievermoeidheit wild© ik liever uit zwakhcit iets wagen , ten kofteder ftaatzaken , en in vryheit eens adem halen. Ik dorft tegen my zelf niet zeggen, dat ik zo fchan- delijke reden hadt voor de keur, die ik gedaan hadt ; maar deze fchandelijke reden , die ik niet dorft ontdekken , liet echter niet na in het bin- nenfte van mijn hert heimelijk te werken,eneen ware beweegreden te zijn , van al het geen ik deedt. (y) P^/7of/«overvieldevyariden,behaalde eerie vol- ($) Philtclti overvirl de vyandrn , tnr.. ] Dat ziet op den Teldtocht des jaars 1S7J in Duitfchlandt, toen de Vicomtc Turenne Montecuculi floeg , en zich haaftte om weder tc keren , alzo hy gebrek aan levensmiddclen hadt; maar Lou- rois deedt denMarfchalkCrequiderwaaids trekkenmeteeni- ge ktygsbenden uit VJaanderen om hem d;iar te houden. DeVicomte dat onderftandt bekomen hebbende maakte zich gereed om den keizerfchen flag te leveren , doch hy wietdc ondertufTchen met een kanonkogel dood gefchocen � zo als men de flag by AJtenfceim. zou aajigaan.



		14 2V Gev alien volkome overwinning, en fpoedde zich om we- der te keren , oni de kwade dienften , die hy te vrezen hadt, voor te komen < inaar Pr-otejUaus^ die noch geen tydc gehadt hadt om my te bedrie- gen, I'clmef hem , dat ik begeerde , dat hy in het eiliudt Carpa/bus eene landing zou doen, om de vrucht van de overwinning te plukken. In waarheit, hy hadt my overreed , dat ik ligtelyk mccltcr van dat eilandt 7.ou worden, maar(6)hy maaluehetzo,dat in deze onderneming veel no- dige dingen aan Philocles ontbraken , en hy ver- bondt hem aan zekere order , die verfcheide on- gelegenhedenindcuitvoering vandezelve veroor- zaakten. Ondertu lichen bediende hyzich van een leer ondeugend huisgenoot, dien ik by my hadt, en die op alles lette,tot de minfte zakentoe, om 'er hem rekenfchap van te geven ,niet tegenftaan- de het lcheen , dat zy malkander weinig zagen^ en noch minder overeen kwamen. Die huisgenoot ) Timocrates genaamt, kwam my op zekerendag zeggeu,alseen groot geheim, dat hy een zeer gevaarlijke zake ontdekt hadt. fkikcles, zeide hy tegen my , wil zich bedienen van uwezee-macht, om zich zelf koning te ma- ken van het eilandt Carpathus. De hoofden der benden zijn aan hem verbonden , al de foldaten aijn doormilddadigheit gewonnen,en noch meer door eene verderfFelijke ongebondenheit, waar in hy hen laat leven ; hy is cpgeblazen door zijne__ overwinning. Zie daar een brief, dien hy ge- fchre* *(«) By matitt hit* «.» , dot in dtz.c onderntming cnx, ] Op** die wy7« handelde Louvois de Generaals , die hem eenie- sins in den weg ware:n : hy liet hen aan alles gebiek heB- cca, en maakte, dat zy den kwaden uitflag , «Jaai hy ttlf de ooizaak van was, mocften vwantwooidcn.



		van Teletnachus. XIII. &oek. if fchreven heeft aan een zijner vrienden, over zijn Voorwerp van zich koning te maken : na zo baarblykelijk een bewijs kan men niet meet twijffelem (7) Ik las dien brief, en die fcheen my met dc handt van Pbilocles gefchreven:men hadt voJko- men iijne handt weten na te bootfen , en 'twas Protejilaus, die het gedaan hadt met Timocrates. Deze brief bragt my in eene zeer grote onltelte- nilTe;ik herlas dien zonder ophouden,en in mija ontroerd gemoedt al de gevodige merktekenen, die hy my gegeven hadt van zijne oprechtheit ea oede trouwe,door!opende, kon ik my niet in- eelden, dat die van Phi.odes was. Wat kon ilc ondertulTchendoen?Wat middel om een brief tc Wederftaan , aangaande welken my dacht, dat ik verzekerd was, dat hy gefchreven was met dc handt van PMoc/et ? Wanneer Timocrates zag, dat ik zijne kunfte- naryen niet langer kon tegenftaan , zette hy die verder voort. Zoude ik zeide hy my , al hape- rende in het fpreken , u wel derven een woordt, dat in dezen brief is, doen opmerktn ? Philoclet 2egt tegen zijn vriendt, dat hy in vertrouwend- heit kan fpreken met Prntefilaus, (8) over eene zake (?) ^'k. '� "> brief � «� d'' f'hren my met it handt vw Pbiltclet ttfckrrvt ] Dat ziet op de ongenade van den her- tog van Navailles, daar reeds van gefproken is Men ftelde den biief, die de Marquis de Vardes en de Graaf van Gui- che in handen dei koninginne deden vallen om haar ken- nifle te geven van de minnetyendeskonings met la Valiere, op rekening van den hettog van Navailles. Men hecft oole jeeds aangetekeut , dat de Schryver de gewoonte heeft van de verbeeldingen onder een te mengen om het hoi te mis- leiden. Om die reden moet men denken , dat de zakeu minder aaneengefchakeld zyn. (%) Over etiu xk( , Ait bj niet »4m ton in eyfer ait~ Arnkf, 1



		i6 T)e Gevalien lake , die hy niet anders dan in cyfer uitdrukt: zekerlijkProtefilausheen medeftander vznPhilo- cles, zy hebben de vriendfchap gemaakt tenuwen kolte. Gy weet, dat het Protejilaus is, die aan- gedtongen heeft omPhilockstegen deCarpaihiers te zenden ; zederdt ecnigen tijdt heeft hy opge- houden hem by u zwart te maken , als hy wel eer zomtijds pleeg te doen : in tegendeel verheft hy hem in alle gelegenheden ; 7.y hebben zederdt eenigen tijdt malkander met veel beleefdheit be- jegent. Buiten twijffel heeft Protejilaus dien weg ingeflagen, om het overmeefterde Carpathus met Philochs te delen ; gy ziet zelf, dat hy gewild heeft,dat men deze ondetneming zou aanvangen tegen alle ovetleg,en dat hy voorgenomen heeft uwe vloot te verderven ,om zijn heerfchzucht te voldoen. Kunt gy geloven , dat hy de heerfch- zucht van fMw/wzo zou willen voortzetten,7.o zy noch te onvrede op malkander waten ? Neen, neen, men kan niet langer twijffelen , ofdeze twee menfchen zijn vereenigd, om gezamentlijk den throon te beklimmen , en mogelijk om de uwe het onderfte boven te keren. Dus tegen u fprekende, weet ik, dat ik mijn zelf voor hunne wraak- drakt. ] Men zou door dien brief ook wel kurynen veiftaan L het ontwerp van Belle-lie te verfterken, en zich daar naartoe tebegeven.zo men hem wilde overvallen, het welk gevon- den wietdt onder de papieren van Fouquet. Dan zal Timo- crates de Abt Fouquet zyn, die zyn bioeder verraadde.mec deszelfs geheim aan den Cardinaal Mazarin te ontdekken. Op welke dczer twee omftandigheden men deze plaats toe- part, zal het genoeg zyn om te doen zien, hoe ver de ligt- felovigheit des kouings ging , die zonder veel onderzoek ie twee menfchen verootdeelde , waar van de een ganfch onfchuldig was, en de andcte veel minder fchuldt hadt dan men zich inbeeldde.



		�van Telemachus. XIII. Boek. 17 foraakzucht bloot fie!, zo gy, ondanx mijn op- recht aanbrengen, hen langer uw gezag in han- den laat: maar wat is daar aangelegen , als ik u maar de waarheit zeg. Deze laatite woorden van Timocratesmaaktetl een groten indruk op my;ik twijfFelde niet meer aan net verraadt van Philocles ,en ik mistrouwde Protefilaus als zijnen vriendt. Ondertuflcheniei- de Timocrates zondef ophouden tegenmy: zogy vertoeft, tot dat Philocles net eilandt Carpathus heeft vermeeftert , dan zal het te laat zijn , om zijne voornemens te verhinderen ; haaft u met u van hem te verzekeren, terwijl het noch inuwe macht is. Ik hadt een affchrik van de zeer grote vein- zery der menfchen , en will niet , op wien Ik meer mogt vertrouwen; na dit verraadt van Phi- locles ontdekt te hebben , zag ik gcen menfch meer op den aardbodem, van wiensdeugt ik my kon verzekeren. Ik hadt voorgenomen ttrlrondt dezen trouwlozen te doen fterven, maar ik vreef- de voor Protefilaus, en wift niet, wat ik ten zy- nen opzichte zou doen; ik vrecfde , dat ik hem fchuldig zou vinden , en dorlt my ook op hem niet vertrouwen Efndelijk kon ik in myn ont- roering niet nalaten hem te zeggen , dat Philocles rhy verdacht was gewordcn Hy fcheen daar over verbaafd; ftelde my zijn oprecht en bezadigd ge- drag voor ;en verhefte zijne verdienften; met een ■tvoordt, hy deedt al wat hy kon , om my wijs te maken, dat hy zeerwel met hem (londt. Aan de andere kant lict Timocrates niet een oogenblik voorbygaan, om my op dit onderling verflandt te doen acht geven , en om my te verplichten Philocles te doen fterven , terwijl ik my noch van II. Dee/. B hem



		18 De Gevalkn hem kon verzekeren. Zie eens , mijn waarde Mentor, hoc* ongehikkig de koningen zijn, en hoe zeer zy bloot gelteld zijn, om het fpeeltuig van andere menfchen tezijn , zelfals die fchijnen te beven voor hunne voeten. Ik meende een trek van een groten ftaatkundi- gen uit te voeren, en Protefilaus te misleiden met Timocrates heimelijk naar de vloot af te zenden om Philocles te doen fterven. Protefilaus zette zijn veinzery tot het uiterfle voort , en bjzdroog my des te beter, om dat hy my klaar voor- kwam, als iemandt, die zich hadt laten'bedrie- gen. Timocrates vertrok dan, en vondt Philocles genoeg belemmerdmet de landing; hem ontbrak alles: want Protefilaus niet verzekerd zijnde, of deze verdichte brief zijn vyandt wel zou kunnen verderven, wilde ter zclve tijdt een ander hulp- middel gereed hebben , door den kwaden uitflag van eene onderneminge , van welke hy my zo vcel hadt doen hopen , die niet zou nalaten my tegen Philocles te verbitteren. (9) Deze hieldt echter dien zwaren oorlog dragende door zijn moedt, door zijn vernuft, en door de liefde,die de foldaten hem toedroegen. Niet tegenftaande al de wereldt moelt bekennen , dat deze landing roekeloos was, en ramfpoedig voor den Creten- zen , deedt echter ieder zijn uiterfte beft , om die wel te doen uitvallen; even als of hnn leven en geluk aan den goeden uitflag gehangen hadt. Ieder was gewillig om alle uur zijn leven te wa- gen, (9) Dm hieldt echter dim z.viaren ootlo% drarende. ] Dili hieldt Turenne menigmaal in Duitfchlandt, daar hy veeU tyds gebrek aan alles hadt, den oorlog meet dragende door zyn moedt, door zyn verftandt, en door de licfde , die hec volk voor hem hadt, dan d.001 eenig ander ondeiftandt. 1



		ao De Gevallen op , ten ware Pbilocles* de menigte hadt weder- houden. Vervolgens nam hy Timocrates met zich in 'tbyzonder , en vroeg hem met zachtzinnig- heic, wie hem genoodzaakt hadt um zo atfchu- welijken daadi aan te vangen. Timocrates, vre- zende,dat men hem zou doen flerven , vertoon- de in alle haalt de order, die ik aan hem in ge- fchrift gegeven hadt, om Pbilocles te doden; en gelijk de verraders altijdt lafhertig zijn,zo dacht hy zijn leven te behouden, door aan Pbilocles het ganfche fchelmfluk vtmProteJilaus teontdekken. Pbilocles verbaafd , dat hy zo veel kwaadaar- digheit in de menfchen zag , nam een zeer beza- digd befluit. Hy verklaarde aan hec ganfche le- ger , dat Timocrates onfchuldig was, hy ftelde hem in veiligheit,en zondt hem te rug naar Cre- te ;hy gaf het bevel van het leger over aan Po/i- menes,dkn ik genoemd hadt in mijn fchriftelijke laft, om het bevel te voeren , als Pbilocles zou gedoodt zijn. Eindelijk vermaande hy het gan- fche leger tot die trouwheit _t welke het aan my fchnldig was, en flak by nacht over met een lig- te bark , die hem bragt in het eilandt S daar hy nil leeft in armoede en eenzaamheit, zich om zijn koft te winnen bezig houdende met beelden te houwen,en willende niet meer horen fprekenvanbedrieglijkeen onrechtvaardige men- fchen,en vooral niet van koningen,die de onge- lukkigfte en verblindftevan alle demenfchenzijn. Op deze plaats viel Mentor Idomeneus in zijne reden. Hoe! zeide hy , duurde het noch lang eer gy de waarheic ontdekte?Neen, antwoordde /^»wfwaj,ikbemerktede linen en lagenvanPro- tefilaus en Timocrates meer en meer. Zy krepen zelf verfchil met malkander : want boosaardlge menfchen



		�van Telemachns. XIII. Boek. zt menfchen kunnen bezwaarlijk lang vcrecnfgdbh'j- ven. Hunne verdeeldheit begon my den afgrondt, daar zy my in hadden nedergeworpen , te verto- nen. Hoe! hernam Memor,mmnig) geen voor- nemen om u van den een en den ander te ontdoen ? Helaas! mijn waarde Mentor , zeide Idomeneus, is de zwakheit en belemmering der vorflen uon- bekend?Als> zy ziclieenmaal hebbenovergegeven aan bedorven en ftoute menfchen , die de kunfl hebben van zich zelf noodzaaklijk te maken , kunnen zy op geenvryheitmeerhopen. De gene, die zy meeft verachten, zijn de zulke , welke zy beft handelen,enmetweldadenophopen. (io)Ik hadt een afichrik van Protefilaus, en ik Het hem hctganfche gezag. MiiTelijke beguicheling! Ik �was in mijn ichik , dat ik hem kende , en hadt de macht niet, om het gezag , dat ik hem over- gelaten hadt, wederom te nemen ; daarenboven vondt ik hem gemakkelijk , verplichtende, ver- nuftig om mijne hertstochten te vleien , en bran- dende van yver voor mijne belangen ; eindelijk ik hadt reden om my by mijn zelfte verlchonen. wegens mijn eige zwakheit. Dat was, om dat ik de ware deugt niet kende , by gebrek van dat ik geen keur hadt weten te doen van treffelijke mannen , die mijne zaken konden waar-nemen. Ik verbeeldde my , dat 'er geen zodanige in de wereldt waren, en dat de vroomheit een fraaie herffchen fchim was. Wat helpchet, zeide ik by miinzelf de mueite te nemen, om te ontkomen B 3 uit fio) /!; Wf «» tff'hrik. »« Pro<ef!l«»; , «. ] De ko- ning hadt op het laatfte een groten afkeer van Louvox , en Sndertuflchen hadt hy % macht met meet om zich van hem te ontdoen, naardien hy zich aan hem overgegeven. hadt, en dooi hem beftierd wierdt.



		2,2, T>e Gevalien uit de handen van een bedorven menfch ,om we- derom te vervallen in die van een ander, die niet minder op zijn eige voordeel gezet, noch oprech- ter xal zijn dan de eerfte ? Ondertuffchen kwam de vloot , door Polymenes beftierd , wederomte rug. Ik dacht niet meer omhct eilandt Carfatbnt te bemachtigen, en Protejilaus Icon zo zeer niet veinzen, of ik merktegenoegzaam,hoe 7,eer het hem fpeet, dat hy wift, dat Philocles te Homos in veiligheit was. Mentor viel nochmaal Idomeneus in zijnereden, om te weten, of hy, na zo een fchrikkelijk ver- raadt, Prote/ilaus het bewindt van alle zijne za- ken noch hadt toevertrouwd. (i i) Ik was, ant- woordde Idomeneus ,te groot een vyandt van be- sigheit, en ik hadt my niet genoeg op de zaken gelegd, om my uit zijne handen te redden;men zou de order, die ik tot mijn gemak vallgefteld hadt, geheel hebben moeten veranderen, en een onwetend menfch onderwijzen :dushadt ik nooit moeds genoeg om dat te derven ondernemen; ik ■wilde liever mijne oogen fluiten om de kunfte- naryen van Protefilau; niet te zien. Ik troollte my alleendaarmede,dat ik aan eenige vertrouw- de perfonen deedtverftaan , datzijn kwadetrouw my niet onbdcend was. Op deze wijze geloofde ik, dat ik maar half bedrogen wierdt, naardien ik wift, dat ik bedrogen wierdt. Ook deedt ik van (u) Ik, was al te groot een vyandt van ber.ifhtit. 1 Zic daar de ware redcn, waarom de koning niet kon .befluiten een ftaarsdienaar, die hem noodzakelyk geworden was, van, zich te laten gaan. Hy vondt zyn gemak daar by , dat hy zich liet bedienen van een man , ^die hem wel diende , fchoon hy bem menigmaal de dienfieu vry duur aantekende.



		van Telemachus. XIII. Boek. %$ van tydt tot tydt Protefilaus merken, dat ik zijn juk met ongeduldt verdroeg , en nam zomtijds mijn vermaak in hem tegen te fpreken, en in net oopenbaar eene zake, die hy gedaan hadt, te mispryzcn, en tegen zijn gevoelen te befluiten: maar gelijk hy mijne traagheit en luiheit kende, kreunde hy zich niet aanal mijn moeielijkheit; hy kwam gedurig weder tegen my op ; hy will nu dringende middelen te gebruiken , dan oot- moedige en inwikkelende ; byzonder als hy be- merkte, dat ik tegen hem verftoord was , ver- dubbelde hy zijne zorgen , om my nieuwe ver- maaklijkheden teverzorgen,die bekwaam waren om my te verzachten , of om my in te wikke- len in eenige zaken, waar in hy gelegenheit hadt omzich noodzakelijk te maken,en om zijn yver voor mijne achting te doen gelden. Niettegenitaande dat ik op mijn hoede was tegen hem , liet ik die wijze van mijne driften te vleien my geftadig wel gevallen. Hyhadtken- niflTe van mijn geheimen; hy verligtte my in alle belemmeringcn ; en (12) hy deedt al de wereldt voor mijn gezag beven. Eindelijk kon ik niet denken om hem uit zijn ampt te iroten : maar hem in zijn plaats bevedigende , ftelde ik alle eerlijke lieden buiten (taat om my mijne ware belangens te vertonen. Zederdt dat oogenblik hoorde men geen vry woordt meer in mijne B 4 raad- (12) Hy dtedi al de wereldt voor myn e«<i,e lieven. ] Al wat hier voor gaat , en al wat volgt , is een volkomen fchil- deiy van den Marquis Louvois , 't geen hem zeer wel ge- lykt. Hy hadt zich zelf zo noodzakelyk by den koning en zo onzagchelyk voor het ganfche koninkryk gemaakt, dat die Monarch niet zag dan door de oogen van Louvois, en dat niemandt hem dotft aanfpiekcn.



		a ^ T)e Gev alien raadvergaderingen ; de waarheit week verre van my af; dedwaling, die den val der koningeu bereidt, flrafte my, om dat ik PhllocUs hadt op- geofferd aan de wrede ecrzucht van Protefilaus. Zelr'die gene, die de meefte zucht voor mijn ftaat hadden , geloot'den niet verplicht te 7,ijn , om my uit die doling te helpen. Na een zo dodelijk voorbeeldt, miju waarde Mentor , was ik zelr" bevreefd , dat de waarheit deze wolken mogt doorbreken , en in weerwil van al deze vleiets voor my verfchijnenjwant hebbende geen macht meer om haar te volgen , was haar licht my hinderliik ; ik gevoelde by mijn zelf, dat 5ty my zware knagingen veroorzaakte, zonder my te kuutien redden uit zo een dodelijke be- Jemmering. Mijn moedeloosheit,enhet mecfter- fchap , dat Protefilaus over my oeifende,wier- peti my in een foort van wanhoop van ooit we- derom in vryheit te zullen komen. Ik wilde y.o een fchandelijken ftaat niet zien , noch ge- dogen dat andere die zagen. Waarde Mentor! gy kent de ydele hoogmoedt en valfche roem, daar de koningen in opgevoed worden. Nooit willen zy ongelijk hebben. Om eerie misflag tc bedekken , doen zy 'er honderd bedryven ; veel eer dan te bekennen, dat men hen misleid heeft, of de moeite te nemen van zich uit hunne dwa- ling te redden, moeten zy zich al hun leven la- ten bedriegen. (13) Zie daar den ftaat der zwak- ke (13) Zie daar den ftaat der ZJWakke en onarheidz.ame vorften. ] Zodanige was juitt de ftaat van Louis den XIV. gedurende zyn gehele regering : hy is zyn ganfche leven bedrogen geweeft,ora dat de ydele glorie aan de eene kant hem be- lette zyne dwalingen te zien , en dat aan de andere nic- mandt uoift oiideiuemcii hem de waarheit tc Oiltdekken.



		van Telcmachus. JCIII. Boek. 27 ke en onarbeidzame vorilen ; deze was net de mij ne. Warmeer ik moeft vertrekken naar de belege- ring van Troje, Met ik, toen ik vertrok, het be- windt van zaken in handen van Protejiiaus , hy beltierde die in mijn afwezen met hoogmoedt, en onmedogenheit: het ganfche koningrijk van Crete zuchtte onderzijne dwingelandy,maamie- mandt dorlt my de verdrukking mijns volks ver- tonen : men wilt , dat ik vreesde de waaiheit te 2ien, en dat ik aan de wreedheit van Protejilaus al de zodanigen, die tegen hem dorlten fpreken, overgaf; maar hoe men het minder dorft verr fpreiden , hoe het kwaadt geweldiger wierdt. Hy verplichtte my in het vervolg den dapperen Merioncs (r) weg te jagen , die my met zo veel roem in de belegering van Troje ^evolgd was. Na onze wederkomlt wierdt hy nydig op hem, als op al die ik beminde , en die eenige deugc vertoonden. Gy moet weten, waarde Mentor, dat al mijne ongelukken hier uit geiproten zijn. 'tis niet zo zeer de doodt van mijnen zone,die den opftandt der Cretenzen veroorzaakt heef't, als wel de wraaK derGoden, tegen mijne misflagen opgehitftzijii- de, en de haat des volks , die Protejilaus my op B $ den (r) Deze Meriones is een boezemvriendt van Idomeneus peweeft, en hadt nevens hem het gezag over de fchepen , 3ie van Ciete naar Troie gezonden wierden. Gedurende de belegering was hy de voerman van Idomeneus; want alzo, volgensde befchryvingvan Homerus.deheldendaarvochten op wagenen ftaande , met welke zy tegen de helden van de andere party aanreden , namen zy de zulke tot voerlie- den, op welke zy zich mceft vertrouwden. Onze Schryver noemt Meriones dapper. Homerus maakt geen zwangheit van hem zelf by Mais te vergelykenen,



		16 'De Ge-valien den hals gehaald hadt. Wanneer ik het bloedt Van mijnen zone vergoot, hadden de Cretenzen, afgemat door eene ftrenge regcring , hun uiterfte geduldt verloren ; en de ati'chrik dezcr laatfte daadt deedt niet dan van buiten te vertonen , 't ' geen langen tijdt in 't binncnfte der herten was verborgen gewceft. 7imocrates volgde my in de belegering van Truje, en gaf aan Protejilaus hei- melijk door brieven berecht van alles , dat hy kon onrdekken. Ik merkte wel , dat ik gevan- gen was; mast ik deedt mi]n belt om daar niet aan te denken,wanhopende een hulpmiddel daar toe te zullen vinden. Wanneer de Cretenzen op mijn wederkomlt oproerig wkrden, waren Pro- tejilaus en Timocrates de eerfte, die de vlucht na- men. Zy zouden buiten twijrl'el my verlaten hebben,zo ik niet was gedwongen geweeft byna to haaftig van daar te vluchten als zy. JVlaak vry ftaat, mijn waarde Mentor , dat menfchen, die in voorfpoedt onhandelbaar 7.ijn,altijdt neer- ilachtigenverfchriktzijnintegenfpoedt. (14) Het hoofdt loopt hen om , 7.0 haaft de onbepaalde macht hen ontfchkt. Men ziet hen dan zo oot- moedig, als zy te voren hoogmoedig waren ; in een oogenblitogaan zy over van het eene uiterfte tot het andere. Mentor zeide tegen IcLomeneus: watisdereden, datgy,dezetweebovdmenfchcn grondig kennen- de, tegenwoordig hen noch by u houdt, gelijk ik (14I Het beef it Inept hen om......M<n tjtt liev dm z.o totmocdis, enz^ ] Zo was het 00k met Louvois. Zo haaft als de koning zich ccnigzins koel tegen hem betoonde , was hy wanhopig , en ftelde rich op het alletondcrdanigft aan. Meet dan eens heeft hy het gezag van Mad. de Mainteuou podig gehadt om zich te hetftellen.



		van Telemachus. XIII. Boek. %j ik 7.ie? Ik ben niet verwonderd , dat zy u ge- volgd hebben,kunnende voor hun cige belangen niets beter ; zelf kan ik begrijpen , dat gy een edelmoedigedaadtgedaan hebtmethen eenfchuil- plaats te vetgunnen in dit uw nienw beveftigd rijk: maar waarom u zelf noch aan die men- fchen overgegeven na zo veel wrede ondervin- dingen ? Gy weet niet,antwoordde Idimtneut,hoe on- nut alle ondervindingen zijn yoor verwijfde en onarbeidzame vorften, die 7.onder opmerkingle- ven. Zy zijn van alles kwalijk voldaan, en neb- ben niet moeds genoeg ora iets te herftellen De gewoonte van zo vele j:iren was als yzere kete- nen ,die my aan deze twee menfchen verbonden, want zy omringden my in alle gelegenheit. Ze- derdt dat ik hier ben geweeft , hebben zy my in al deze overmatige onkoften,die gy gezien hebt, geworpen ; zy hebben dezen opkomenden ftaat uitgeput;zy hebben my dezen oorlog op den hals gehaalt, daar ik , zondern , mijn ondergang in' zou gevondcn hebben. Ik zou binneii Salentum wel haaft de zelve ongelukken gefmaakt hebben, die ik in Crete gefmaakt heb ; maar gy hebt ein- delijk my de oogen geoopend,engy hebt my den moedt ingeboezemt, die my ontbrak, om mijn zelf uit de dienftbaarheit te redden. Ik weet niet, wat gy in my gewrocht hebt; maar zederdt dat gy hier geweeft zijt, gevoel ik my een ander menfch. Mentor vroeg vervolgens aan Idomeneus, hoe- danig het beleidt vanProteJilaus in deze verande- ring van zaken geweeft was. (if)Nietsisliftiger, ant- (ij) Niels is lifiiger enz.. 3 Louvois was zeer liftig . en zeer



		i8 De Gevalien antwoordde/(/o^wfaj-,dan 'tgeen hy zederdtuw aankomft alhier gedaan heefc. Aanfionds ver- gat hy niets oni van ter zijde eenig wamrouwen in mijn gemoedt te verwekken ; hy fprak niets tegen u lieden,maardaar waren verfchcide men- fchen, die my kwamen berichten, dat deze twee vreindelingen zeer te vrezen waren. De een , zeiden zy, is de zoon van den bedrieger Ulyjfes;* de andere is een achtcrhoudend menfch , en van een ondoorgrondelijken inborft:zy X»jn gewoon ora te zwerven van koninkrijk tot koninkrijk ; wie weet, of zy niet eenig voornemen tegen die rijk gefmeed hebfaen ? Deze zwervers verhalen zelf, dat zy grote onlunen hebben verwekt in al- le landen, daar zy doorgetrokken zijn.. Zie hier een opkomenden uaat,en noch niet ter deeg ge- veitigd: de'minfte bewegingen kunnen dien het onderfte boveu werpen i Protejilaus zeide niets, maar trachtte my van zelf het gevaar en de buitentborigheit van al de verbeteringen , die gy my wilde doen onderne* men, te doen zien: hy fchoof het op mijn cigen aanbelang. Zo gy, zeide hy , maakt , dat uwe onderdanen overvloedt hebben , zulkn zy niet meer willen arbeiden ; zy zullen trotfeh en on- handclbaar worden , en altijdt gereed zijn om oproer te verwekken ; (16) daar is niets dan de zwak- 7.eer bekwaam om achterdocht in den koning te verwekken tegen alle de gene, die hem naderden. Eiudelyk bragt hy het zo veire, dat hy alle gioten van den koning verwyder- de ; en men kon de throou niet naderen dan door zyne tufl'chenkomft. (16) Daar il n^:ttt dm. de z.vjak.heh en ellende enz.. ] Het is altydt de grondregel der ftaatsdienaien van Vrankryk ge- weeft zederdt~ Richelieu, dat men altydt het volk moeft be- lafteii om het te beletten tot een opltandt te komen Louis * de



		van Telemachus. XIII. Boek- 19 xwakheit en ellende, die hen nederig maakt, en die hen kan verhinderen her gezag te wederftaan. Zomtijds trachtte hy zijn vorig gezag in handen te krijgen, en om my over te halen bedekte hy dat onder het voorwendfel van yver voormijnen dienft. Als gy het volk verligt, zeide hy tegen my, vernedert gy de koninklijKe macht, en daar' door doedt gy uw volk zelf een onverbeterlijk ongelijk aan ; want het is nodig voor fcijn eigen ruft, dat men het laag houdt. Op dat alles antwoordde ik , dat ik het volk wel zou weten in 7.ijn plicht te houden, met my door het v.elve te doen beminnen, zonder eenig- zins mijn gezag te laten zakken,niet tegenflaan- de ik het zocht te verlichten met alle ichuldigen 7onder oogluikinge te (Iraffen , en eindelijk door de kinderen eene goede opvoeding te geven, en aan het volk een gefchikte tucht,om het te hou- den in een eenvoudig , matig , en arbeidzaam leven. Hoenn !zeideik,kanmenopgeenandere wijze een volk zich onderwerpen, dan met het zelve van honger te doen fterven ? Wat onbarmhertigheit is dat ! Wat beellachtige ftaatkunde ! Hoe veel volkeren zien wy zachtelrjk gehandeld , en zeer getrouw aan hunne vorllen ? 't Geen opftanden veroorzaakt, is de eerzucht , en de ongerultheit der groten van een flaat. wanneer men die al te veel toelaat , en hunne driften geen palen ftelt; 't is de menigte van groten en kleinen , die in welluft , in dertelheit , en ledigheit leven ; 't is de grote overvloedt van oorlogslieden , die de nutte de XIV. was van "edachten , dat hy zo veel te machtige* was, hoe zyne onaeidanen zwakker en ellendiger waicn.



			- ��T^-"

		30 ^De Gu-valien nutte en heilzame bezigheden , die men in tijdt van vrede heeft, verwaarlozen ; eindelijk 'tis de wanhoop van kwalijk gehandelde volkeren , 'tis de onmcgaandheit , de hoogmoedigheit der ko- ningen, en der zelver lafhertigheit, die hen on- bekwaam rmakt <>m een wakcndooge tehouden over a! de leden van ilaat, om onlufteh voor te komen. (i7)Ziedaar, wat de optiandcn ver- eorzaakt,en niethet broodt,dat men den akker- man in vrede laat eeten,na dat hy het gewonneri heeft in het zweet zijns aanfchi\|ns. Wanneer Prutejitaus zag,dat ik onverzettelijk bleef by deze grondregelen , heeft hy een zijdej irecht llrijdig met zijn vorige gedrag , gekozen ; by heeft begonnen die grondregelen , die hy niet hadt kunnen om verre ftoten,te volgen ;hy heeft gefchenen , of hy daar lmaak in hadt , van de zelve overtuigt te zijn , en zich aan my daaren- boven verplicht te achten , om dat ik hem hadt verlicht ; hy gaat verder , dan ik zelf kan bege- ren , om de armen te verligten; hy is de eerfte in my hunne noodwendigheden te vertonen, en in te fchreeuwen tegen debovenmatige onkoiten. Gy weet zelf, dat hy u prijit , dat hy vertrou- wendheit betuigt, en niets vergeet om u te beha- gen. Wat Timocrates aangaat , die begint niet wel over een te komen met Proiefilaus^entr&cht zich (17) Zit daitr , wt de tffitndtn veroorzjuikt. ] Daar is waarlyk nooit iets anders geweeft dan de wanhoop der on- derdanen, doot de ftrengheit der ftaatsdienaren kwalyk ge- handeld zynde, welke de pranfche aangezet heeft , om her jok, het welk al te zwaar geworden was , af te fchud- den. Zo hing als het draaglyk is, dragen zy het door de natnurlyke genegenheit, die zy hebben voor hunne votften, die hen al voor Jangen tydt gewend hebben een matig jok te dragen.



		vdttTekmacbus. XIII. Boek. 31 iich onaf hankelijk te maken. Protefilam is daar nayverig over, eu 'tis ten deele door hunne ver- fchillen, dat ik hunne ontrouw ontdekt heb. Mentor zachtelijk lagchende, antwoorddeWo- meneus op deze wijze: Wei hoe! 7.ijt gy zo vele jaren na een zo 7,wak geweell , zelf tot u door tweeboos\vichten,wellver verraadtu bekendwas, te laten ringeloren ? Ah ! gy wpt niet, antwooid- de Idomexeus, wat liltige menlchen niet al ver- mogen op het gemoedt van een onbedreven ko- ning, die zich op hen verlaat in alle zijne zakeh. Daar benevens heb ik U reeds geZegd , dat Pro- tejilaus zich tegenwoordig uwc in zich ten, ten Opzicht vanhetgemeneweliijn, laat welgevallen. Mentor hervatte dns zijne reden op eeneitatige ■wijze : Ik zie niet dan al te wel, hoe veel de kwade menfchen by de koningen vermogen, bo- Ven de vromen;gy zijt daar van een fchrikkelijfe voorbeeldt : maar gy zegt, dat ik u de oogen, aangaandeProtejilaus, hebgeoopent, en die zijn noch zo geflotcn, dat gy het beftier van uwe za- ken aan dczen menfch, di*; niet waardig is te le- ven,overlaat. Weet dan, dat de boze menfchen niet onbekwaam zijn om goedt te doen;zydoen dat onverfchillig, even als het kwaadt, wanneer het kan dienen om hunne cerzucht te voldoen: kwaadt te doen koft hen niets,vermids geentrek tothetgoede, ofeenige grondregel van deugt, hen wederhoudi; maar zo doen zy 00k het goe- de, vermids hunne verdorvenheit hen aandringt om dat te doen, op dat zy goed mogen fchijnen, om de overige menlchen te bednegen. Om ei- gentlijk te fpreken , zy zijn niet bevatbaar van de deugt , fchoon zy die fchijnen te oeffenen ; maar zy zijn bekwaam om by alle andere gebre- kea het afgriiifelijklte van alle, namemlijk de

van Telemachus. XIII. Boek. 19

gen, onder zo wijzen opper-hoofdt, en die zo
veel moeite deedc om zich van elk te doen be-
minnen.

Timocrates hadt alles te vrezen , willende dit
opper-hoofdt doen flerven in 't midden van een
]eger, 'c geen hem met zo veel yver beminde;
maar de woedende heerfchzucht is blind. Timo-
crates vondt niets te zwaar om Protejilaaslever-
noegen,met wien hy zich inbeeldde , dat hy my
na de doodt van Philocles onbepaald zou rege-
ren. Protejilaus kon geen eerlijk man verdragen,
wiens gezicht alleen een heimelijk verwijt van
zijne menigvuldige gebreken was , en die , met
my de oogen te oopenen , al zijne voornemens
kon onder de voet werpen. Timocrates verzeker-
de zich van twee ooverlten, die gedurig by Phi-
locles waren : hy beloofde hen uit mijnen naam
grote vergeldingen ,en vervolgens zeide hy tegen
Philocles,dat hy gekomen was, om van mijnent
wegen hem eenige geheime zaken voortedragen,
en die hy hem niet moeft ontdekken , dan in te-
genwoordigheit dezer twee overften. Philocles
ging met hen, en met Timocrates, in een afzon-
derlijk vertrek,dat zy toe floten. Daar opbragc
Timocrates aan Philocles een lteek met een pook;
maar de (leek fchampte af, en ging niet diep
door. Philocles, zonder zich te verzetten, ont-
weldigde hem de pook , en bediende zich daar
van ttgen hem en de twee andere : ter zelve
tijdt fchreeuwde hy ; men fchoot toe , liep de
deur met geweldt op, en verlofte Philocles uit de
handen dezer drie menfchen, die ontroerd zijnde
hem niet vinnig aangegrepen hadden. Zy wier-
den gevangen, en men zou hen terftondr ver-
fcheurd hebben , 20 euvel nam het leger de zake
B 2 op,