|
■-^wwp^fflawP"^?*»
|
|||||||
|
DISPUTATIO ANTIQUAHIÖ -iilSTÖIltCA
INAUGURALIS DE
C E N S O H Ü Rl
APUD ROMANOS
AUCTORITATE ET EXISTIMAtlöMË
E X
VETERUM RERUMPUBLICARÜM
CÜNDIÏIONE EXPLICANDA.
Q U A M, QUOD DEUS BENE VERTAT,
ËX AUCTORITATE RECTORIS MAGNIFICI lODOCI HERINGAE, E. F.
THEOL. DOCT. ET PROF.
ÜTI ETIAM S
AMPLISSIMI SENATUS ACADEMICI CONSENSU, Et N0«
BILISSIMAE I'ACULTAIIS PlilLOSOPIllAE THBORETI*
CüE ET LITERARUM HUMANIORUM DECRETO,
PilO GKJDU DOCTOKATUS
SüMMISQlIE IN PHFLOSOPHIA THEORETICA ET LITB*
EIS HUMAN10R1BU9 HONORIBUS AC PRIVILECHS, IN ACADEMIA RH ENO.-TR Aj ECTI N A
RITE AC LEGITIME CONSEQUENDIS j
PUBLICO ET SOLEMNI EXAMINI SUBMITTIt JACODUS ADOLPHUS CAROLUS ROVERS ^
D o R D R A C E N t; S.
DIE III JÜNII MDCCCXXIV, HORA Xtl. TR.A.1ECTI ,10 RHÉNUM^
Êx OFFid. JOH. A L T H É Ë AL, |
|||||||
|
»'iJi,i„i-jiwjjjij«!JiiajaïLWji^'l»'i.'iiii„,iKJi-^,ij'H4^^ .....:..J',.iU5li!
|
|||||||
|
VIRO CLARISSiMÖ
MILIPPO GUILIELMO van IIEUSDÉ PHILOS. THEORET. MAG. J. U. ET LITT. HUMM. DOCT.
ORDINI LEONIS BiLGICI ADSCRIPTO
raiLOSOPHIAE THEORETICAE KT LITER.ARÜM
tiUMANIOÜUM IN ACADEMIA aHENO-TRA«
JECTINA PROFEStORI INSTITUTI
REGH ARTIUM DOCTRINARUM-
<iUE TERTU ORDINIS SOCIO
|
|||||||
|
t). D. Ü.
A U C T O kt |
|||||||
|
-C-5J—■^irajsasïWTO
|
||||||
|
AVUNCULO DILECTISSIMO.
|
||||||
|
^b duas equidem causfas hanc, optime Viro-
^um, disfertationem tibi infcribendam cenfui. ^tenim , fi eruditisjtmi viri, quorum fcripta acre ingenium, accuratam rerum cognitionemy v^nam uberemque doctrinam referunt, his ta- ttten tpfif a prae/iantiorum auctoritats commen* * 3 da" |
||||||
|
datlonem quaernnt; metim facile omnes pretor.
hitnt conftlium , cum tenue prorfus et juvenik fpechnen tuo nomine commendare pudeam, Ve- rumtame» multum abest, ut optisctilo tantum vieo profplcere coner. Sed, quandoquidem^cui plurimum qii'tsque debet, hiinc maxime diligit^ gratwnque ei aiiimum demonstrare gestit, vi' deris Tu niihi et colendus praecipue, et quam- vis levi, maxiino tarnen quod haheo, donarJus munere. Nam, quod post aptimi Patris mortem pro infant ia cogitabam, qui meam in fe fus- ciperft caufam, paterno me amore vwneret ac juvaret, f ore neminem , longe aliter mihi nee-. opinanti cecidit. Puerinn me funund henevo- lentid excepisti: pracceptis monitisque confor-. fnasti: yirtutis praeffantiam et fahiberriniis ■(on/iliis, et, ctan fiHi inflar in Tua domo ver- farer, excmplo ipfe tuo eificacisfinie edocuisti^ Sed haec ego^ Heet maxima, turn demum fuo ffetiO haberc coepi, cum ad aliquem rationis pf»m peryeriisfem, A quo equidem temporeet '<:'., ^' ''' py'iO' |
||||
|
C vil )
priorum beneftciorum amplhudinem asfecutus.,
et tuacum publica turn prhatainjlitutione fruc- tus, et majora in dies hiimanitatis, amoris., 'mo paternae caritatis documenta expertus ,plu' fimum me Summo Dei Nutnini debere putavi, ium in dilectisjimi Patris defiderio Te non mo- do cognatum , fautorem , doctorem praeftantis- fimum, fed amicum integerrimum, alterum mnino patrem nactus firn. At que hoc arctisfi- mum profecto vinculum eo et fuavius et majo- ris mihi momenti ducere foleo, quo faciliorem Tui adeundi et in omnibus vitae rebus confulendi opportunitatem praebet , quoque ejficacius ad exfequenda conftiia impelUt. Verumtamen li- cct per decennium ea mihi tribueris, quae ho- wini ab homine tribui ferme posfmt maxima , ^w tinmn practerea abs te impetrare velim, ut, 'l>^emadmodum hactenus, ftc in posterum et flu' ^iis mets praefis, et vitae rite injiituendae viam ^''^nstres. Sic enim aliquando fore opinar, ^t ^ücirinios ex pracflantisfimis yeterum fcriptis 'm * 4 fruc- |
||||||
|
y'
|
|||||||
|
C VIII )
fructtis perclpiam, nee omni rerum humanarum
itfu et iiJtelligentia defl'ituar. Ego vero ed tt conflanter et obfervantid et pietate profecutu- rus fum , nt in discipulis, qui magis te cola^ l}abe(is ncnünem^ |
|||||||
|
\ l
|
|||||||
|
PRO-
|
|||||||
|
PROÖEMIUM.
|
|||||
|
/"Inimadvertenti mihi fiiepenumero varias
"Ominnm de variis disciplinis opiniones, mirum nonnunqimm vifum fuit, de gentium historia non aliud alioriim, ut de ceteris, fed unum esfe idemque omnium judicium. Cujüs quidem dis- ciplinae ftudium et juvenibus comraendatur, et ab ^fuditissimis viris colitur , et nullis non hominum i^neribus fic placet, ut, aliis faepe neglcctis * 4 ftft |
|||||
|
C X )
ac contemtis doctrinis, hanc tarnen unara et sua-
vem et utilem , imo necesfariam opinenrur omncs. Venimcamcn , quod anrea vix perceperam, dein cognovi, historiam non fine racione pluri- morum omni aevo animos et allicuisfc ad fe et tenuisfe. Nam profecto, five fiiavitatera in disciplina tractanda fpeccas, quae tandem ma- jor esfe potest, quam praetericorum teraporum disfitorumque locorum cognitio, ut non tantum illo, quo nacus es, aevo, fed er alio quociim- que tibi vivere, ejusque acqualibus interesfe videaris ? Sive utilitas quaeritur, in historia haec certe fuavitati esc aequiparata. Ex vario- rum enim temporum , opinionum , moriim, ho- minum cognitione ad rerum ufum cc civilem prudentiam, ad vitara rite agendam, ad ip- fam omnino virtutem multum proficimus. Quo- circa et fuavioris doctrinac cupidura rerum varietate oblectat, et virtutis ftudiofo plurimura prodest , et omnibus fe hominibus coinmcn* dat historia. Quodfi historiae praeflantiam agnoscunt om-
nes , illius ftudium eo majori cum truccu infti- tui conftat, quo magis ad pragpaticam ratio- nem adigatur. Cujus quidem quae vis fit, (p^^ excellentia, nostris potisfiraum incelligitur tempo- ribus, quibus.non taiKum gentium res gestae
fjm-
|
||||
|
'
|
|||||
|
flmpliciter traduntur et memoriae mandantuf, vö''
rum gravisfimarum caulae reriim indagantur, ea* nimque proponuncur fequelae , regiminis forma- rum univerfe explicatur ratio , finguloram in ci- vitate magistratuum exploratur vis, vinculura fiibinde traditiir , quod varias fecum invicem coiijiragit gcntcs, comparationes infticuuntur in- ter gravisfima antiquorum recentiorumque popu» lorum negotia, verbó, in ipfam geiiciura in* quiritur indolem, ex; eaque praeclara quaeque ducuntur. Et mihi qüidcm, a quo inde tempore e pue-
ris egresfus hac ratione a fumrais viris historiam traccari audiebara , corumque fic tractantium et icholis mihi interesfe et fcripta legere licebat, historicae istiusmodi placcrc coeperunt disquifi' tiones, Quarum equidem fuavitatera rairabar et ubertatcm ^ cum non tantum res gestae accura- tisfime proponerentur, fed ad has cxplicandas, ?t temporum attenderetur et locorum et gentiura CQnditio. Sic autem ficbat, ut, quae antea vel non perceperam , vel perverfe dijudicavcrajn, piana evaderent et integriorera me judiccm nan^ C'seercntur, Turn igitur quo uitcrius progredie- P^fj eo magis philofophae in historia tractanda "■«lonis agnovi praeftantiam. Ilunc autem Weqrum ftudiorum curfura cum animadvef- ♦ < ' tis^ |
|||||
|
C XII )
dsfet Cl. Heusdius, Avunculiis carisfiraus, et
esfet mihi progresfuum qualecumque meo- nim edcndum fpcciinen; id praecipuum li- bi duxit Praeceptor optimus, ut historicum 3nihi fuppedicaret arguiisentum, quod et meis ftudiis convenirct , nee viribiis omnino gsfet majiis. - Icaque , ut coram ipfo miratus aliquando fue-
ram, pecuiiarcm in Republica Romana exftitisfc n:agiitratum, qui civiiini mores curarct, quod a noiirae profecto politicae ratione abiiorret pror- liis; hoc ipfum continuo dignisiimuni cenfuit ar- gumentuin, de quo, historia duce, disputarera. Ulo igitur auccore et adjucore, cquidem, in his- torieo potisfimura argumento claborare gestiens, Ccnlbriae apud Romanos et auctoritatis et ex- istimationis causfas explicare conftitui. Quod confiiium non co quidcm fpectabat, ut, quae faepius agitatae funt de Cenforibus quaestiones, has omnes proponcrem et dijudicarem: quippe niultae in üs occurrebant ab argumento nieo alicnae, Attamen, ne temere vagaretur dispu- tatio , anteaquam nd rem vcnirqm, de ip- fis Cenforibus eorumque muncribus , ex pro- babili cruditorum fententia, disferenduni duxi. Cum vcro pcculiaris Cenforum ratio ex pro- pria pocisfimum antiquarum givicaieni conditw- |
||||
|
-'^'-yjwwwwwïi-'^
|
|||||
|
C xni )
ne diicenda videretur, latius fubinde cx'curnV
nee minus Graecoruui quain Romanonun in- llimta exploravi, id niniiruin maxime cnrans, Bt, misfis nostri aevi opinionibus, ex anciquae unice politicae principiis rem hantce tocam ex- plicarem. Qua in re ut feci quod potui, non quod
volui, ac plurimura abesc, ut mihi ipfe fx- tisfecerim: fic tenuitatis meao probe confcius, in legcntium erga me facilitate et bcncvolentia totus acquiesco. Quibus fi non proiTus displicue- rit opusculum meum , fed aliquid for^e bonae frugis habcre vifum fucrit, id fcianc vclim, hoc omne me praeftantisfimis, quos in Literis habui , Praeceptoribus acceptum referre. Nam per qua- tuor et quot excurrit annos G o u d o e v e r i i V.CI, non fcholis tantum mihi intercsfe , fed fingularcm plane bcnevolentiam expcriri licuit. Ad cujus vi- ■■' confilia expetenda cum incorum me ftudio- fum ratio facpius impellerct, ea fcmpcr me wcepit humanitate, fic fuas mecum tum de itudiis pmdenter dirigcndis, tum vero de hac üisfertatione communicavit animadverfioncs , ut "igratisfimus profecto et csfcm et habcrer, ' sjus beneficiorum ulla dies deleret memoriam. ^^Mndoquidem vero magna quoque funt S i m o n- ''i et Schröderi V. V. C. C. in me me- ri-
|
|||||
|
^^
|
|||||||||
|
fita, hac iis opportunitate lubenter gratias agö^
quas posfum , maximas, eosque aeque ac reli- quos Praeceptores enixe rogo , ut fud me bene- volentid profequi, prudentia juvare , doctrine erudire pergant« |
|||||||||
|
»%>»i»»**»/»»
|
|||||||||
|
■'S".
vV-.
|
|||||||||
|
DIS'
|
|||||||||
|
|
|||||||||||||
|
DISQÜISITIONIS
C O N S P E C T U S. |
|||||||||||||
|
C J P U T P R I M U M.
DE CENSORUM IN REPUBLICA RO-
MAN A MU N E R I B U S. . . . P. I C A P U T S £ C U N D U M.
De CENSORUM IN REPUBLICA RO-
MANA AUCTORITATE ET EXIST IMA- |
|||||||||||||
|
TIONE......
|
27
|
||||||||||||
|
$ I. Z)« /lucioritatc Cenforum.
% 1. De Existimatione Cenforvm. C yi P U T T E R T I U M.
DE CAUSIS, QUIBUS FACTUM VI-
DEATUR, UT TANTA ESSENT CEN- SORESAPUD ROMANOS CUMAUCTO- RITATE TUM EXISTIMATIONE. S E C T I O PRIMA.
De antiquarum civitatum con-
|
|||||||||||||
|
40
|
|||||||||||||
|
$. I-
|
|||||||||||||
|
( XVI )
|
||||||||||||||
|
I.
|
||||||||||||||
|
Moribus antiquae nitehantur civitateL aj
§ 2. yld morum fervandam ititfgritatem |
||||||||||||||
|
pleraqtie jpectabant Legumlatortim injUtuta,
|
44
|
|||||||||||||
|
% 3' Vigcniibus moribus , viguere; lapfu,
corruefunt Antiquae Civitates, — Respubli- ca Lacedaemonia. . . . « S 4. Kespubliea Athenienfis. . , (Jo
§ 5. Kespubliea Komana. . . 70
§ 6. C.'//7i ta^'Jta haberetur antiquitus mo-
rum ratio, factum est ^ ut fumma esfet ctim Athenis Areopagitarum, turn Romae Cenfo- rum auctoritas et existimatio. . , 98 SECTIO SECUNDA.
DE PECULIARl ET CIVITATIS RO-
MANAE RA TI ONE ET ROMANORUM IN- DOLE. ..... .102 § I. Peculiaris civitatis Komanae ratio. —
§ 2. Peculiaris Romanoriim indoles. . . 106 SECTIO TERTIA.
UT CENSORI'BUS CENSÜRA, SIC
CENSURAE VICISSIM CENSORES DIG' NITATEM CONCILIARUNT. • • ^^' |
||||||||||||||
|
^^^^^^^^^^^^Êt
|
||||||||||||||
|
CA'
|
||||||||||||||
|
—'«isa"""
|
|||||||||||
|
/
|
|||||||||||
|
C J P UT P R ï MU Al
|
|||||||||||
|
DË CENSORUM IN REPUBLtCA
R O M A N A M U N E R I B U Si .... , \ . . . J. - •
|
|||||||||||
|
v^iccro in praeclaro de Legibus o{)ere ^ iti
tiuo leges ad illum , quera in libris de Repü- blka probaverai:, civitatis ftatum accoinmodat ^ ipfam eTreg;ic cenforii in Republica Romana muneris tradit rationem, Cenfores ■, inquic, po- ptili aevitates , foboks, familiasi pecunias ce7i- [tntot urbis tempia., vias^ aquas, asrarium ^ ''fct'igaUa tuento, populiqiie partes in tribus ^istribuunto: exin pecunias^ aevitates^ ordinei Hrtiunto : èquittim t, pcdittimque prolem defcri' butito: coelibes es/e prohibento : mores popü- li regimto: probrum in Senatil tte rdinqiuin- ■ '"' hinifumoi mUgistrdtinn quinquennium ha^ A heii'^ |
|||||||||||
|
' ■ ' I
, ' t'
|
|||||||||||
|
C ^ )
hento. CO Dolendum vcro quara maxime hii-
jus muneris a Cicerone verofimiliter egregie dis- putatam communi bononim naufragio librorum periisfe explicationcm. Postquam enim in alte- re et tertio opcris libro cum facras turn civi- les civitati fuae propofuit leges, de iis cum Attico et Quinto fratrc fermoncs miscct, ea- rumque tam praeclare dcclarat efficaciam, ut, quo praelb.ntiores hae funt commencationes, quoquc plures fuperfunt, eo aegrius hujus cen- .foriae explanationis jactura fcrcnda videatur. Sed nobis jam , ut ordine progrediamur, res ab initio est repetenda. Postquam Servius Tullius de Vejcntibiis aliis»
que Etruscis victoriam rcportaverat, cotitulit fe ad ipfam rite ordinandam civitatem; aggreslbs- que est, de Livii fententia (2), istiusmodi opus, quo conditor omnis in civitatc discrinii- nis, ordinumque, quibus inter gradus dignitaris fortunaeque aliquid interlucet, a postcris habe- retur. Indituit enim tum civium tum posfes- fionuni Cenium, fecundum quem populum m fex clasfes divifit et centum nonaginta tres cen- turias, coque peracto, omnes cives, in fuis quos- que ccnturiis, in Campum Martium convocavit, ubi eos fuovetaurilibus lustravit, eumque rituni . , . - . . con- |
|||||
|
(O L' Z' C. 3. CO ^'V' L. I. C. 42.
|
|||||
|
Cs).
tondlfdm kstrüm dixit, quia Is cenféndo fin!»
est faccusi (O Primiim qitideni ipfi Rcges infticüerünt Ceri-
fiinii Poscea vcro Confulibus, uti omnium 5 qui- biis Reges functi erant, munerum, flc et Cenfu» cüra mandabatur (a). Variis autem ^ quibüs hi praeè'rant^ bcllis Cs) ^ forflm etiam Tribunorum PL turbis (4;^ faccum est, ut nee Confulcs Cenfui vacarent, et ipfüm hoc , civitati utilisfi- Jnuin, per fepteradecim annos intermitteretür ne- götiuiiii Tum igitur diiücilem istiusmodi rem et minime Confularem fuo viderunt Romani^ qui ipfa rite fungeretur ^ egere Magistratu, Ccnfui- quö agendo (5), duos Patricios viros priinuiii praefecerunt , quos Cenfores a raunere dixe- runti Priniüm igitur hoc inunus Patficiis rriandaba-
*^f tantum , verum anno A. C. 348. C. Mar.^ ciüs Riuilus primUs de Plebe Dictator Cenfuranl |
|||||||
|
0) idem C. 44. (s) Liv. L. 3. C* 3. Sëmel éü
functus esc Dietator Sp. Lartius V. Beaufort Répub.
«"«. Tom 3. Cap. 4, p. Jil. (3) Livius, L. 4. C. 8. U) Beaufort j 1 1, p. 62. (5) Proprie Cenforibiis ftib* 1"=' dicebatur arbitriurn formulae ceiifendi, id est, üt °«et Crevier ad Livii L. 4. C. 8. jos tlatuendi< qiiS ,'' ^^"i ratione quisque cenfendus esfet; quam ,['"■"' f}"am in ceiuuriam referendus; quÉfBlodt "«tiöandus eüjusque CeÈfiis. > Aa
|
|||||||
|
N
|
|||||||
|
C 4 )
pecüt , atque Tribunomm imprimis PI, ope
hoc ipfi delatum est mumis CO. Dein vera Q. Publiliiis Philo Dictator fanxit, ut alter e Plebc fempcr crearetur Cenfor, quin et utcr- que Plebcjus esfe posfet (2). Hoc autem mii. nere fere femper fungebantur viri Confula- rcs Cs). Initio erat quinquennale, quia quinto quoque anno inftituebatur Cenfus; brevi post Maracrcus Aemilius Dictator ingenti populi coii- fenfu Icgem pertulit, ut ne Cenfura, quum alii annui esfent Magistratus, diutius quani per an- num et femestrem duraret C4). Quantopere au-
|
||||||
|
(i) Liv, L. 7. C. 22. (2) Liv. L. 8. C. ia. Uter.
que autem Cenfor pFebejus priraiim fuit a. ü. C. 623. V. Livius. Epit. L. 59. Cf. Beaufort I. 1. P- 6^- (3) Beaufort. !. l, p. 63. Cum autem ipfum illud ia disputstionis nostrae fine imprimis «fu veniret, Beaufor- tii equidem anctoritate haud acquieycendum ratus, Livia» nura ipfelndieem cumCenforum tabtil3,quamexhibetBeai> fortius, contuli, vereque eum pronunciasfe animadvertii Sub Imperaioribus autem post Paulum AemiiiuinLepidun» et Luciuni IVIunatium Planciiai ,u!timos e pri^'tis Cenfo- res, (v. Dio Casfius, L. 54. p. 521. edit- Leuuc.) InJ- pcrator vel fclut Cenfuram gereb*t, vel collegam ad- fciscebat (v. Sueton. In Auj. C. 27.) vel aHmn muner» illo donabjt v. Pitiscus \r\Lexico Ant.Rm.'/o':'^ cenfurs. (I) Liv. L. 4. C. 24. L. 9. l. 33- Postremis autea teuiporibus iiic iterum quinquennalis esse eoeptt giscratus V. Zonaras L. 2. apud Franc. Hotom. in Tl* fauro Graeviano Tom, 2,p. i8é5.Cf. Beaufurt.1.1.P'*3 |
||||||
|
-■ r-'i-w-jLwr^Tr-.-^' -'■■"^^'.•^■^^■.^i/-' ' ■'.'' '. jt-^-J»**!!
|
|||||
|
^ C 5 )
autem Cenfurae, quae primum ad populi Cen-
fiim agcndum referebatur, fenfim increveriL am- plitudo , turn ex Ciceronis, quac fupra tradidi- mus, mm ex Livii opcime patet verliis, qui rem, parvis initiis ortam, tanta cepisfe tradit in- crementa, ut morum, disciplinacque Romanae penes eam regimen, Senatus, Equitumque cen- mriae, decoris dedecorisque discrimen fub ditio- ne ejus Magistratus, publicorum jus privato- nmique locorum, vectigalia populi Romani fub niitii atquc arbicrio esfcnt. (i) Ex hoc autem, uti et ex Ciccronis loco , licct
quadniparcitum fuisfe pateat Ccnforum munus, ad duo tarnen congrue referri potest capita, quomm alterum pecuniac publicae atque vecti- galium administrationem, locorum publicorum viarumqiie curam, ipfum deniquc Cenfum com- preheiidit, alterum vero morum magisrerio con- tinetur totum. Et quandoquidcm nobis dein de horum mu-
ncriim erit agendum gravitate et amplitudine, explicandumque, quam illa Cenforibus conci- liarint auctoritatem, öperae pretium profecto vide- fut, ipforum munerura hoc loco traderc rationem. Habebant igitur Cenfores vectigaiiuni admi-
nistrationem , ad quae omnis referebatur pe- cunia, quae portorii, decumarum , Icripturae , ^■^________ fa- C>)L. 4. c.8. " ',
A3 -^^ • ■■ ■ ■ \
|
|||||
|
( 6 )
falis, vicefiniae nomine folvebarur C'), qme.
que , fuadcntibus Cenforibus, a Senatu conili. tuebantur (2;. Haec igitiir vectigaiia ad has- tam (3), in confpcctu populi (4^, elocabant in quinqueniiium Pubiicanis, Equidbus pleruinque Romanis (5), qui, quanta pecimiae fumma vcc- tigali» redcmerant , tantum Pvcipublicae apiid Quacstores Acrarios, penes quos tabuiac ncrarii €t ita ipfum acrarium erat, folverc debcbaiit {6), Ccn-
|
||||||
|
(i) V. Sigonius /e Ar.t. jure Civ. Rom. L. i. C. \6.
et de ^nt. jure P'-ovinc. L, 2 C. 8 (^2) Eteiiim ex jis, quae apud Livium L. 4 C- 8. Vectigaiia Populi üêwani /uè tititu et arbitrio eorum fuere, L. 40. C, 5r. farttria qucqtte et vectigaiia multa injlituerunt, L. 29. C, 37. P'ectigal etiam novum ex falaria Mnor.a jiatui- runt, habentiir, non patet ipfos Cenfores nova vecti- gaiia conftituere potiiisfe; verum Senatus, pei;es quem hoc jus erat, Cenfores, ubi res postulaba:, de vee- tigaliura conftituendorura rstione confulebat, eornmque ppinionem ciira probasfet, ad eff'ectuin eam perdueere jubebat, Quocirca cuin Biirraanno istiusmodi Livii Joca fic interpretamur, ut vectigaiia ista, inventorihui Cenjaribus et fuaforibui, inftiiuta fiiisfe puceaus. Vid. Burmann. de Vectigal: P. R. C. 7. p. p/. qn' ^i*"^"'' veterum testimoniis docer, ipfam vcccigalium infti'i'C"" ^orura jus Senntui competiisfe. Cf. Hegewisch /://)«"' fiker verfucfi über die Röu.ifchen FinanzeH, ?■ »"' (3) Liv. L. «4. C. 18. et L. 43. C 16. (4) ^''^^' TP Agrar. i. C. 3. Itt Conffectu ivtem populi en ir-f"'*' is) Non tanien cmnes vicisfim Equites erant l'Hb'' Cani V. Sigonius I 1. L. 2. C. 4. (6) JigoniViJ l- *' |
||||||
|
C 7 )
Cenforum autem Edicta, quae cum alia fpecta-
bant ncgotia, mm imprimis vectigalium loca- tionem, leges Aicohzniur Cenforiae CO, eorura- que de Rcipublicae rcditibus cabulae, Cenfo- r'm tabulae audiebant (2). Altera Cenforii muncris pars pofica erat in
loconim publicorum privatorumque jure. Nam cloacarum, lacuura (3), pontium, vianim, agro- riim, templorum imprimis et aedificiorum uni- verfe publicorum curam habebant; quae omnia etfi rite attcnderent, peculiarem tarnen in viis ülice ftcrnendis atque glarea fubilruendis mar- ginandisque operam poiüisfe et fic mirum in modum peregrinantium univerfe et in prinnis ex- ercituum commoditati profpexisfe videntur (4). Redemtoribus, fumtibus in id a Senatu conftitu- t's (5), haec omnia vel facienda vel rcficienda locabant. Sarta tecta eorum operu.n, quae a prioribus Confulibus locata erant, exi^^ebant i<5}. Operibus, quae facienda curabant, publicis no- mina faepius fua dabant C7J. Practerca, li quae ..__________ - in (O Eachhis, in Hist. Junsp. Rom. L. 2. C. 2. Sect.
3' §. 15. Exftac hujusraodi legis fragmentum in L. 203. ff' de V S. (2) Agraria i. C. 2. (3) iiv. L. 39. ^- 44- C4) Liv. L. 41 C, 27. et ad h. I. V, int. (5) Liv. L. 44. c. 16. Cf. L. 24. C. «3. et L, 40. C. 4Ö. Polybius. L 6 C. IJ. (6) Liv, L. 29. C. 37. '7) Exempla vide ap. Liv. L. 9, C. 29. L. 39- C 44. L- 44- C. 16. A4
|
||||
|
r "Wv.'T'^""
|
||||||
|
C 8 )
in loca puhlica inaedificata habebant privati
haec eos dcmoliri jubebant Cenfores C'}. Por- ro ludis praebebant eqiios curules (2^, compa- rabant alimcnta anferibus, qiios in Capitolio in memoriam fervatae ab ipfis Rcipublicae alebant Romani fs', Prccia Hxcreficiorum procura. bant '4). Privatis dcnique, quibus non lice- bat e canalibus aquam in fua actiificia agrosve derivare, annuo foluro vectigali, illud concede- ban: (5), Quodfi fuo arbicrio feccrant priva- ti, faepe eam publicam aquam, in aedifida Iion {ósve ductam, canalibus rampendis adimebant (6). Haec autcm Cenforum munera uti niagni erant momentl, fic amplior longe erat ab iis pera- gendus Civium Ccnfus. Hunc igitur quinto quoque anni in Campi Martii villa publica in- llituebant (7). Apud ilos turn fellis cumlibus jnfidentes, cives omnesC^), ex Servii Tuliii iii- (i) Liv. L. 39 C. 44. (2) Liv. L, 24. C. 18.
(3) Plinius Ilirt. Nat. L. 10. C. 2Ö. ed. Hard Cf. Cice. ro pro Roscio Amer. C, 20. (4) Beaufo:t, P- 73- Cs) Pitiscus 1. 1. voce aqua. Si non in Republica jdesfent Cenfores, hujiis rei cura ad Aedües pertine- bat. V. PronciBUï de Jquaeduct. Rom. apud Graev. Thef, antiq. Rom. Tom 4. p, 165Ö. (6) Liv. L. 39' q. 44. Plut, in Cat. Moj. p. 347. A. {?') L'*- ^^- 4' C, ??. Ibiq. Crevier. Antea autem CenCus inllitiieba. lUr in fpro. V. Sijonius, I. 1. L. i. C I4' C^) ^'^" |
||||||
|
C
|
||||||
|
. ( 9 )
JHtiito, in fufi quisque tribu , clasfe, cenmria,
nomina fua, uxorum, liberonim, libertorum , ferv'orLim profitobanmr. !Praeterea aetatem , do- miciliura et posfcsfionum fuarum aestimacionera addebant., jurcjurando affirmantes, fe omnium in profitendo posfcsfionum rationem habuis- fe (';. Quicumque vero non bond hac 'm cau- fa fidc ufi fuisib dcprchendebantur, una cum bonorum publicatione ipfam amittebant llberta- tein 2). Paritcr, qui fe cenferi noluerant, niaximam fubibant capitis diminutionera (3). Ip- fi enim a Confulibus, bona a Ccnforibus vcnum- dabantur (^'^. Bonorum autera aestimationc fo- Icbant fubindc plura comprehcndere (5^ , quam quae ea contincri vulgo habebantur, caquc ipii, quanti vcUenc, aescimarc; uude cum maximo- pere ipfum augcrctur tributum , magni Cenfum fuisfe momeiui,, nemo non continuo vide;:. _\ j'. ■ - Haec |
||||||
|
PSf procuratoren! cenrebantur. Vid: Sigonlus 1. I, L. i.
C- 14, Manutius de Civ. Rtm. apud Graevium 1, 1. Tom '• P' 33. Cf. Beaufort, 1. 1. p. 68. (O Dionyfius Hal. L. 4. C- \$. p. 214. Accurate
autem apud Sigonium, 1. 1. L. i. C. u- craditur, q«ae ad posfesfiones referrentur. Ipfe autem ceiifendi ordo petatur e Pitisco 1. 1. voce cenfendi. (2) I'jean. fo"i I. 1. p. è'^. (3) Cicero pro Caeciiia. C. 34. (O Sigonius, 1. 1. L. I. C. 14. (5) Cicero Yetriot *' C. 55. Cf. Sigonius, L. i. C. 141 . ».,. |
||||||
|
I
|
||||||
|
C 10 )
• Haec antem, qnae profesfi erant cives
in tabulas fiias referebant Cenfores; eaeque in aede Nympharum fervabantur. Quibiis om- nibus pcractis, ex fuo quique Cenfu in cl?.s- fes et centurias relerebantiir cives, fecunduin quae tributa folvebant; et major eoriim, minor- ve in centuriatis comitiis erat auctoritas. Sub- inde etiam, iibi res postulabat, novas Cenfores addebant tribus; cas etiam generibus hominura, caufis, et quacstibus dcfcribebant C>). Post Cenfum , is Cenfor, cui fors condcndi lustri ob- tigerat, in Campo Martio pro populo, in clasfes et centurias distributo, Diis coronatus et prae- textatus gratias agebat, vota perfolvebat, Deosque rogabat, ut populi Romani rebus profpicerent(»). 'Turn facrificio de fue, ove et tauro ter circum populuiïi ductis fuaque manu percusfis eiim In- ftrabat; quod fi proxirao quinquennio ingens ca- kmitas accidisfet, vel mortuus esfet alter Cen- for, lustrum conderc non licebat. (3) Hoc autera loco posfunt plurimae inffitui
quaestioncs de variis, qui cenfendi erant, homi- num generibus; nam quacri folet, utrum tantum ingenui an etiam libertini ccnferentur; utrum tantum, qui in urbc domicilium habebant, an etiam
|
|||||||
|
(O LiT- L. 40. C. 51. ad quem locum cf. oninino
Crevier. (2) Valerius Maximus, L. 4. C. I. Ex. iQ* U) LiV' L. 24. C. 43. |
|||||||
|
.^/
|
|||||||
|
C II )
etiam qui exrra cara habicabant; rmm ad mu-
nicipes cc colonos ceiifus etiam percineret; qiias qiiidem qiiaestiones ideo non enucleamus, quia, qiiid de iis probabilitor fit ftatuendura , in eru- didsfimorum virorum disfenfu, nobis nullo mo- do conllat. Quum autem Cenforibus nonnulli tabu-
lamm et librorum ciiram mandatam fiiijfe fta- tuant; videamas , quid de co probabiliter fit existimandiim. Qiiicumquc hanc penes Cenfo- rcs custodiam fuisfe putant, fuam Livii ver- bis probant Icntentiam, qui, qiuun Confules Cenfai fliciendo vix vacare posfenc, mentionem a Senatu illatam fuisfe tradic: rem operofam SC miniine confularem fuo proprio magifiratu i§n, cui jcribarum mlniiterium, custodiaque si tahttlarum cura fubjiccretur (i). Verura liaec tabularum custodia unice ad tabulas Cenfo- rias atquc eas, quac de Reipublicae reditibus inftituebantur, pertinere videtur. Etcnim in ter- tio de legibus libro iïiae quidem civicati prae- icribit Cicero: Cenferes fide legem custodiunto ; verum aegre quam maxime fert, Romae non naberi tabulis librisque praepofuos Magiftratus, led esfe eos penes apparitores. Quocirca , haec, Wquit, detur cura Cenforibus (2), unde lucu- len-
0) Liv. L. 4, c. 3. (a) L. 3. C. 20. Pro defur
•Ut
|
||||
|
-^^JtPinULyuini, .,,, .
|
||||||||
|
knter patet, Livii locum immerito tam lata ac-
cipi fignificatione. Uicirao loco memoranda est , quae penes
Cenfores erat, morum cura; quam quidcm gra- visfimam muneris partera ita fumus adiimbra- turi, ut primura, quae variac Cenforum in va- rios homines esfent notae, dcclaremus; tum in quiramus in caufas, quare notarent; ac dcni- que, quae earum esfet vis, quoad ejus a no- bis fieri potcst, breviter et accurate tradamus. Notarum igitur, quas inflitucbant Cenfores,
quatuor potisfimum fuere genera ; nam vel Se- natorïïs Scnatu ejicicbanc, vel Equites equo pu- blico privabant, vel cives ex tribu honoratiore in , minus honestam transfcrebant, vel dcnique cos aerarios faciebant. Quum igitur jus legcndi Scnatus CO post
Icgem Oviniam Tribunitiara C^^ pcncs Cenfores :■.. ■■■: ; ...^ • : .',, eS-
|
||||||||
|
alii Yolunt mandetur. V. apiid Davifium ad h, I. Cf.
Dcmftenis ad Rofini yint. Roifi. L. 3. C. 31- (i) Qua in re attendebanc ordiiiem et genus, Cen-
fum, aetatera, magillratiim, mores, (s) Putat Beau- fortius, Cenfores jam aiitea hoc jus habuisfe 1- 1. vol.i- p. 375fqq, VtTUm, dcprobabili Ruhnkenii feiitentia.ex. acti» Regibus, primum Confules aut Tribuni Militum Conf. fot., dein vero post legere Oviniam imer annum 319 et 341 ü. C. latam (v. Drak. «d Livii L. 39. C. 42O Cenfcres Senamm legeruiu, Eteuiin Festus ¥oce frst- mi'
|
||||||||
|
C 13 )
esfet, qiminqne quinto quoque anno in Senato»
rura mores inquircrcnt, eo honorc indignos ma- nere folebant privare, tantummodo cos in Ie- fl-endis Serlatorara nominibus praetereuntes, nee nomen cornm albo Senatorio aniplius inlcribcn» tes (i). PIcramque tarnen motis Senatu fubjcrip^ tiones adfcribebant, id est, caufas, cur moti csfent; unde Catonis aliorumque exftiterunt, ora- tiones in eos, quos vel Senatu moverant, au£ eqais privaverant (2). Turn etiam uterque Cen- for remotionem, vel equi privationcm, vel alias iiotas oranes probare debcbat; unde altcro dis- fentiente, altcrius nullius momcnti crac no- ta (3). Equites autem, quos etiam ex Cenfu (4) le- |
|||||||
|
t'riti, quera lociitn Ruhnkeniuj iii Jictis Msstis /ftiti^.
^««.explicat ,liaud mentionein fecisfetTribiinoriimMili- tiiiti Cönr. pot, fi Cenfores inde ab anno 3T0 jus legeiidi Sfiiatores hibuisfent, quandoquidem et Tribuni et Cen- fores eodem anno primura creati fuut. Cf. omnino Drakenb, 'd Liv, 1. I. (O Vid. Dacter ad Festum voce praeteriti Cf Cr«.
^'«f ad Livium L. 9. C. .^o. Quem vero primura recita- '"nr, erat Princeps Senatus, de quo Vid. Paulus Manu- ""s de Senatu Romano apiid Graevium 1. I. Tom. I, P' 9'o. (a) Nam in primis in notandis viris illustrio» ribus has nocas addebant, Vid. Beaufort 1. 1. p. 92. (3) Liv. L. 40. C. 51. L. 42. C. lo Cf Beau. '"'■' •• I. p. stó. (4) Cenfus Senatoriim variis tem. Poribus erat variiis, ttorcute Repub. occingJntorum mil-
|
|||||||
|
/-
|
|||||||
|
C H )
gebant, ita notabant, ut eos publico cquo
quein ipfis asfignaverant (u , et annulo aureo privarent C-); quo facto ad ordinera illi Equcs- trem perdnere definebant C^). Hac ratione ctttii In pravos Equitum mores animadvertebant, turn éos notabant, qui equum negligentcr cura- bant (4)» Solebant cnim Equites trabcati Idi^ bus Quinctilibus folemni eorum transvectione in forum ad Cenfores venire , fuum quique equum manu ducentes; qui fi retinere finerentj jpoterant abire, fin minus, equum illis adiiiie- bant, eqiuimque vendere cogebant C5). Porro cives ex honoratiori tribu in minüs ho-
tioratam rcferebant Cenfores. Tribus enim, iil quas populus defcriptus erat, urbanae diceban- tur et riisticae. In illas confcribebantilr ora- nes, qui nee rura habebant, et erant libcrdni; in has contra refcrebantur agrorum posfesfofeSj modo ingenui csfent; nam et libertini, utut agros pos»
|
|||||||
|
inillium numornra festertiorum: Ëqtiitum Küteni Ceil-
fus erat quadringeiKorum miilium festertiorum. V. Horat. Epist. L. I. Ep. I, V. 57. (15 Sigonins 1. I. L. 2. C. 3, Ca) Mantitiüs I. 1.
apud GracTinm 1. 1. p. 32. i^f) Beaufort 1- !• P'
■ 83. DicebaniUr autetn impolitiae notari, id est, incU-
rwrf, iit ait Gellius N. A. L. 4 C. 12. (4) Idem I. 1*
(5) Manutius 1. 1. p. 33. Pitiscus 1. I. voce Equitei
|
|||||||
|
J
|
|||||||
|
C ^5 )
poslidentes, urbanae tarnen adfcribebantur tri-
bui (O; unde patet rusticam urbana longe ho- noratiorem fuisfc tribum. Jam vero Cenfores ita nonnunquam animadvertebant, ut cives vel ex rustica nobili in aliam rusticam minus nobi- lem, vel ex rustica in urbanam rcfcrrent Qiiarco denique loco, quotquot gravius com-
mifisfent dclictum aerarios faciebant Cenfores C'^, quorum nomina ex albo centuriae fuae deleban- tur, atque tributum multiplicabatur (3). Hls igitur notis ita animadvertebant Cenfores ,
ut plures fubinde fimul inferrent: cives enim faepius non tantum tribu movebant, fed et aerarios faciebant. Senatores autem, fi gravius de-
|
||||||
|
CO Vid, Manutius de Comitiis Rom. apiid Graeviura
• '• P'4S7'. qui omniiio de tribuum numero aliisque eo P"tiiieiitibus conf. meretiir. (2) Quaeritur hoc loco, lira aerarios Cenfores in Caeritum tabulas referre pos- •«1"; Romam" iilmirum Caeritibiis, qui belli Gallici 'wiponbus Virgines Vestales facraque receperant (Vid. '*"" L, 5. C. 40.) civitatera fine jure fuffragii con-
"sierant; quocirca in Caeritum tabulas relati, jure
"ffrsgii plane fuisfent deftituti, Disputant de eo acri.
^in docti, nee facile res ad liquidum potest per-
"'^'' Negandum tarnen, Beaufortii imprimis, mihi
•"■^«placet opinio ob Livii locum L. 45. C. 15. Cf. ta- ™*" Conf. van Geuns in Disp, de Infamia Leg: Rtm. »mtuta p. J7. (3-) pate,. ^^^ ^^ ^j^,;; l, ^_ q^ "O' Cenfores octuplicato cenfu aliquem aerariura
|
||||||
|
( 16 )
deliqüisfe viderentur, cum plcruraque esfeiiü
Equites, et Senatu movebanc nonnunquam, et equo privabant, et in aliam tribum refercbant et aerarios facicbant; iiti hoc de iis conftat, qui in fummo rcrum discrimine Italiam defercre ftuduerant (i)* Eê fic quidem propofitis, qitas Cenfores inurc-
re folebant, notis , opcrae pretium est videre, quas maxime ob caufas notarent. Etenim de hoc raagiftratu non ita est existimandum, ac fi penes eum esfet, quaevis civium crimina et dc^ licta punire: vcrum pcrtinebat Cenforum ani^ madverfio omnium maxime ad ea vindicaiida vi- tia, quae Icgibus vix obnoxia erant. Cum igi- tur id Romanis imprimis curac esfet, ut ne mo- res corrumperentur, Cenforum erat, hos omnira^ tione integros fervare, absque Omni labe immu- nes. Quocirca in ignaviam in prinlis, luxuriam, tnollitiem, coelibatum, omnem dcnique indolis morumque perverfitatcra gravisfime invchcbannir. Sic ignaviam eorum notabant, qui in bello
hand rtrenuc rem gcsferant, vel officio minus erant perfuncti. Nam qijiadringentos Equites, quorum maxima fuerat in castris, jusfu duels ^ |
|||||||
|
(O Liv. L. 24. C. 18. Cf. L. 22. C.6\. nbHdenl
traditur de Icgatls illis, qui Haniiibali dïtum jusjof»"* dum eludereftuduerant. |
|||||||
|
J
|
|||||||
|
|
|||||||
|
( 17 )
itiünicndis, rtegligentia, re compefca, et equis
privasfe, et aerarios fecisfe feruntur (O. Ob ignaviam pariter Caccilium Metellum Quaesto- rem, aliosque nobilisfimos jüvenes , qui post Can- nenfem cladem Italiam rclinquere voluerant, om- nibus notis dedecorarunt («). Animadvertebant porro in eos, qui fton ean-
dem, quam vicini, id est, fuminam, in agris colendis curam ponebant et diligentiam, nee cives pro lubicu aes aÜcnum contrahere patie- banmr (3). Neque minus in domesticam civium vivendi
rationem inquirebant. Luxum, mollitiem omni ratione impugnare ftudebant, unde eos acricer notabant, quorum nimius in fe domestica luxus y nimiive in conviviis funitus erant (4"), Sic Cor- neliura Rufinum, Confulatu et Dictatura functum, triumphi honore infignem, Senatu movèrunt, qiiia eum compererant argcnti facti, coenae gi*^"^) decem pondo habere (5X ■ |
|||||||
|
CO Vilerius Max. L. 2. C. 9. Ex. 7. C») Liv. L- 24^
' "^' (3) Gellius N. A. L. 4. C. ia, ubi cales aera-
[11 fieri dicuDtnr. Beaufort 1. 1, p. 77. (4) Plutarchu»
« Catone Maj. p 345 B. is) Gellius N. A. L, 17,
' ''• Argentum autem factum est vafa argenteo, teste
"«lutio d» civ. ktm. apud Gtaevium I.l.Tom. i.p.JS,
B
|
|||||||
|
( r8 :}
,:C(jelibcs parro notabaiit et poenae ttmins
aes uxorium Iblvcrc jubebant (O. Peculiarem autci>i ipfos matrimonii habiiisfe curam, at- que fpectasfe, ut firma esfct et llabilis haec vi- tue conditio, ex Marci Antonii patet exem- plo , quem, cum uxorem, nee parentibus nee amicis in. confilium adhibitis, repudiaslèt, Sc- natu cjccernnt (2). . Gravisfimc etiam Ccnfores in pcrfidos et per-
juros animadvcrtebant. Cum enim Roniani tam in contractibus privatis, quam in publica civi- tatis adminiftratione tanta rellgione fidem cole- rent atque jusjurandum , utf testePolybio, per- fidiae aut perjuriae diu vix quispiam reus deprc- licnderetur ; mirum profeeto non est, et optimis tempori'bus hanc fidci et jurisjurandi fliiictitatcm iüuisfe Cenfores ,;et ;ve)K), moribus a pristina virtute deflectcntibus, feveros eos fuisfe avitac integritatis vindices ac ftatorcs (3->. Unde factura, ut non tantum perjurbs notarent, fed et eos omnibus lubinde notis cascignrent, qui jurisju- nndi vim clidcre ftuduerant C4).- *.........— —Qi-
if> —■■
... -. . .•". 'üi -i
* CO Valerins Max. L. 2. C. p.'Ex. t,' Feshis m Voce uxorium cc ad h. I. Scaliger. et Dacier. Ceteru eos ipfa civium attendisfe matrimoniapatetePInM" Maj. p. 34S p. (2) Valerins Max. L. 2. C. 9' E^- '' (3) Lib. 6. C. 5(^. Cf. Cicero de Orat. L. Hy C.' '>^ C4) Cujiis rei excmpimn v. apud l'ïv.'L. 24. C J«' |
||||||||
|
.i'
|
||||||||
|
*.ii..
|
||||||||
|
-i^r:
|
||||||||
|
.J"
|
||||||||
|
C *9 )
Öénique omnia notabant Ccnforffs, qilae mó-
nim bonitati vel leviter adverfiirentur. In ipfa adeo facta dictaque ir.quifebant, quae five pu- blice five privatim admisfa honestati repugna- bant. Sic M. DüroniUm , quia legem fumtuariara de conviviis impiignaverat, "ertatu ejecerunt CO. Eademignominia, virnm omnium opinione Con- folatu dignisfimum , Manlinm afFecit Cato , quia teorem interdiu , in ccnfpectu filiae, fuera: os- culatus (a)» Imo \'-ero vindicabant magiftratuum revercntiam, videbantque, nura fuus omnibus ttibueretür honos C3\ Ciim igitur haec maxime in civitate vjtia
attcndercnt j 'fuisque notis castigarent Cenfo- res, jure hoc loco de eorum, quos notavc- rant, conditione, id est, de notarum vi, quaeri folet. Etcnim tam peculiaris illa fuit, "t, qui intcr Ccnforias notas atque poenas, ab "liis magiftraCibus inflictas , non accurate dis- tinguant ^ a vero longe abesfe videantur. Pri- "luin enim Cenforum notae dici vix posfunt poe-
0) Valerius Max. L. 2. C. p. Ex. 5. Tiberius Grac-
""" pater foleba: Cenfor in eos animadvertere, qui
""fltam noccem conviviis et poculis induigebant. V.
lm. in vita Gracc. p. 831 A. Casfius Longinus et Cae-
PoCenfores Lepidura Aemllium adesfe jubebant, quod
« millibuj aedes conduxisfet. Veil. Pat. L. s. C. 10.
W Plat. in cat. p. 346 c. (3) Exemph V. »pud Gel.
'"™N.A. L.4. c. 20.
Ba
|
||||
|
)
|
|||||||||
|
(
|
|||||||||
|
poeitac. Nam ncque civcs carccre coercere, ne-
que pocnd pccuniarid proprie afficere poterant iiec infaniiam, vcrum ignominiam pati diceban- tur notati (O. Quodfi Cenfores in ea animad- vertebant vitia, quae legibus quodamniodo ob- noxia erant, poterant ctiam delinquentes judicis condemnari fentencia: nam, ut Cicero tradit, nunquam animadverfionibus Cenforiis ita ftet^ runt Romani, ut rebus judicatis C^}. Poterant porro , in quos invecti fuerant Cenfores, cum populi fufFragiis, turn judiciis juratorum abfol- vi Cs). A judicibus damnati in perpetuum om- ni et honore privabamur et dignitate, a Cenfo- ribus notatis aditus ad honores, reditus in Saia- tum patebat, nani et proxiuiis Cenforibus illatam ignominiam delere licebat. Sic L. Metellus, quem cum nobilisfiniis juvcnibus post cladem Cannenfem Italiam relinquere voluisfe vidimus, a Cenforibus equo privatus, tribu niotus, aera- rius factus, dein populi fuffragiis creatus fuit Tribunus PI. (4), cui tarnen Cenfores fuum in 5>enatu locum denegarnnt CS). Pariter Mamer- cum Aemilium a Cenforibus, quia Cenfurae tem- pus minuisfet, notatuni C^) dein A. Cornelius Cos-
|
|||||||||
|
(O Van Geuns 1. I. p. i8. (2) Pro Cluemw
C. 42. (3) 1. 1. C. 43. Cf. C. 45. (4) Liv- ^' ^''• C. 43. (5) Idem L. 27. C. 11. i.6) Idem L. 4- C. C4. |
|||||||||
|
C SI )
Cosfus Tribunus IMilimm Conf. Pot, DictatO'
rem dixit (O. Cajus vcro Geta, qucm Q. ftleteilus et Cn. Doniitius Ccnibres e Senatu cjecerant, a proximis Cenforibus hac nota libe- ratus, ipfe postea Cenfor fiiit; et ita, cujus mores a Cenforibus erant reprehenfi, hic postea et popiili Romahi, cc eoruni, qui in ipfum aniraadvertcrant, moribus praefuit C^). Quae cutn ita fmt, mcrico judiccs rogat Cicero, qui tan» dem liae notae appcllentur judicia, quae a Po- pulo Romano refcindi, a juratis judicibus re- pudiari, a niagillratibiis ncgligi, ab iis, qui eandem potestatem adepti funt, commutari pos- fimt (3). Quocirca notis fuis famam ignomini^ et darano inquinabant Ccnfores, neque eorum judicium damnatis quidquam praeter ruborem atFerebat (4}. Haec de gravisfimis Cenforum muneribus di-
cenda putavimus, quibus addi posfunt plurinia, quae Edictis fuis conftituere poterant, negotia, veluti de hominibus edicebant, qui, quoque numero metallis esfent adhibendi, aliaque tam ivomae proponebant, quibus quasvis reprinie- ■ ■:, ;- '■ renc |
||||||
|
^'^ '■ 1. C. gj. Panter in ludis L. Qiiintii raaculain
lenivit Populus. V. Pluc, in Cacone Maj. p. 34ö C, (») Cicero pro Cliientio C. 42. (3) 1.1. C. 42. (4) Nonius voce igmminia.
B 3
|
||||||
|
( £2 ) ^
rent tiirbas, qiiam extra urbem, ut civimii
reditus rite adminiftrarentur CO. Cum igitur haec omnia defcripfimus mune-
ra, operae pretium est jam obfervare nonmilla, quae huic magistratui propria prorfus privaque fuisfe videntur, Primum enim Cenfores non, uti cacteri magistratus , aliquamdiu dcfignati erant; verum, quam primum populi fufFragiis creati erant, munere fungi incipiebant (2), praes- tito tamen prius jurejurando, omnia fe fumm^ diligcntid et justitia pcracturos, curaturosque, ut ne ullo ducerentur partium ftudio (3). Ma- gistraal abcuntes iterum jurabant, fe nihil con- tra leges fccisfe, unde dicebantur jurare in k' ges (4) , tum in aerarium descendebant, nonii- naqi'e eorum, quos acrarios reliquerant, ede- bant Cs), Qnodfi in magistratu alter Cenfor moreretur,
primum in ejus locum alius fufficiebanir, dein vero, cum Roma a Gallis lustro capta crat, quo alius in mortui locum creatus erat Cenfor, conflitutum, ut ne in postcrum hoc aroplius obtineret (6) et fupcrftcs Cenfor magistratu ah. diearet (7), ' " ^^ |
|||||||
|
Cl) Beaufort p. 99' (^"^ ^'^'*' L.40. C. 45' C^)
naras L. 7. p. 349- Cf. Hottom. ap. Graev. Tom.». p. 1865. (4) Liv.L.29. C.37. IbiqueCrevier. (5)^1 - 1. 1. (6) Liv. L. 5. C. 31. (7) L'»^» ^' **• ^' *'' |
|||||||
|
J"
|
|||||||
|
r
|
|||||||
|
; Höc 'autem. Genforum munus cam tam am-
■T)!um esfet, ilicÜÈitique anlam pracbcrct poces- late atutendi, imö- in dves dominaftdi, primura C, Marcius Rutilus, alccfa vice Cenfor , pro- feame populo, coniiituit, ut ne bis idem, hoe mtlnere fungeretHr (O. Vcmmtamen vel fic etiam poterM, vel nimia vitae morumque auctbritatei vel partiiim ftudio vehementer hic civibus.moles" tos esfe magistratus. Sic, ut his utar, MaTner- <aim Aemilium non ob morum aliquod vitiiim, vcrum propter imminutam Cenfurae'potestatem, tribu movwunt, octuplicatoque Ccnfu feccrunt aerarium (»). Paritcr Cato, postquam Scipionera Africanum, quo cum inimicitiae ipfi intercede- bïint, diu frustra pctierat, dein Cenfor ejus fratrem Lucium equo privavit, idque ab omni- bus in Africani contumeliam fccisfe judicaba- t»r (3), Alii practcrea Ccnforcs ob levisfimas caufas gravius, quam par erat, in civcs ani- niadvertcbant , undc variae, quae auctoritatis abufuni coercerem, exftiterunt leges, Priraum cnim, non femper Cenforum fententiam proba- bac Populus, faepiusque in notatis amplisfima nuinera, ipHun adeo Ccnfuram dclerebat (4). Prae-
|
|||||||
|
(i) Valeriiis Max L, 4. C. 1. Ex. 3, Phu, iu Curio!.
P« 214 A. (2) Liv. L. 4. C. 54. (3) Plu:, in Cat. "'• P- 344 D. et 346 ü. C4) V. p. 21. B 4
|
|||||||
|
"■JT'wwr '■^^'vs^. ï^--^T-
|
||||||||
|
C 24 )
Praetcrca, quod huc imprimis facit, voluerunc
Romani, ut alterius Cenforis notas probaret al- ter , nee, disfentiente alterutro, Cenforia ani» raadverfio rata haberetur (O , unde dici vix po- test , quantum et in publicara civitatis et in pri- vatam uniuscujusque conditionem redundaret utilitads. Sic enim fuis viribus valens nullisque fere limitibus circurafcripta potestas, bikncis inftar, ab altera parte alteri oppofitum moraen- tum nacta, haud facile tollebatur, atque in ipfam Rempublicam dominari poterat. Civcs autem, cum vel injusris vel nimium fevcris col- legarum notis fe plerumque opponerent Cenfo res , tuti ita erant cum ab adverfariorum raali- gnitate, tum a religiofis nonnullorum animad- verfionibus. Attamen haec , ad notandum requi- fita, confenriens utriusque Cenforis fentcntia, utut civitati utilisfima esfe posfet, cavendiira tamen, ut eam femper Reipublicae profuisfe cenfeamus; fiebat enim fubinde, ut, quae privatae ipfis fecum invicem interccdebant, com- niuni omnium faluti anteponentes inimicitias, collegarum notas impugnarent Ccnforcs, neoue jgitur quidquam elEceretur: upde fijmmam fem- per |
||||||||
|
CO Ex. V. apud Li». L. 40. C. 51. l. 42. ^- "''
L. 45. C. 15. |
||||||||
|
.^
|
||||||||
|
•^
|
|||||||
|
C 25 )
per in eo curam ponebat Scnatus, ut ad odium
mittendum eos cxhortaretur (O. Qiiaeri autera hoc loco pocesc, num Cenfo-
res rationibus reddendis fiierint obnoxii, nam , licet ipfe hoc negct Dionyfius Hal. (») fufic lamen, quae ejus fidcm dubiam faciant, contra- riamquc probent fententiam, luculentis fane do- cumends. Priraum enim, unimi fi excipias Dic- tatoren!, omncs Romae magistratus rationes red- dere debuerunt. Acccdit practerea, quod apud Livium, C. Claudius et Jib. Sempronius Gracchus, P. Rutilio Tribuno PI. iis diem di- cente, caufam ad populuni dixisfe memorantur, cum etiamnunc munere Cenforio fungeren- tur (3), linde baud imraerito efficitur, certisfi- me eos post justum magistratus tempus priva- tos reddidisfc rationes. Ne autcm quis nostram fententiam infirmari pui;ct alio apud Livium item obvio loco, quo Cn. Bacbio Tribuno PI., diem utrique Ccnfori ad populum dicenti, Sc- natus advcrfluus fuisfe traditur (4), animadver- timus, nunquam fere Senatura nimiam probasfe populi in magistratus inquifitionem, nee ullo JUQdo ejus ferre potuisfe de istiusmodi viris ju^ dj.
|
|||||||
|
0) Egregie de hac re Metelli ad Cenfores exflat
«Pud Livium oratio L, 40. C. 46. (2) In excerptis P- 748. U, Sylb. C3) L. 43. C. lö. CO L. ap. C. 37» C5 ■
|
|||||||
|
C 26 )
dicium", qui ipfi populi moribus praeesfent,
undc facile eveniret, ut populari aurae obnoxia csfct Cenfura. Proutï autem rationes populo raddere debiie^
-runt Cenfores, fic in femet invicem animadvcr- tere, alterque ab altero notari potuisfe videtur. Apud Livium certe Claudius Nero et M. Li. vius Salinator Cenfores fe invicem equis priyos' fe et acrarios fecisfe mcmorantur (i). ' ;■ (i) L. 29. C. 37, V
|
|||||||
|
0^
|
|||||||
|
CA-
|
|||||||
|
.J'
|
|||||||
|
C J P UT S E C U N D U M.
|
||||||||
|
pE CENSORUM IN REPUBLICA ROMANA
AUCTORITATE ET E X I S T IM A TIO NE, |
||||||||
|
—
|
||||||||
|
v-'um jam pro viribus Cenforuni in Repu*
Wica Romana defcripfimus munera, ad ipfum "unc, de quo disputarc conftituimus, disferta- nonis progredimur argumentum, proximumque '^st , lic uberius , quam Cenfores habuerint , ^t auctoritateni proponamus et cxiscimationem, Quandoquidem vero de nulla facile re probabiliter ^isfcri potest, nifi quod qualeque fit illud, de quo agitur, prius et declarctur et percipiatur, rcquiri hoc loco putamus, ut, antcquam Cen^ lorum mernoremus auccoritatem et cxistimatio' "^iT^j primum, quae fit »uctoritas, quae exisi- üraatio, et q>ao nomine a fc invicem distingvian-. ^^'^5 admnbremiis. Auctoritacem igitur hoc loco volumus eam,
- quam
|
||||||||
|
C 28 )
quam a munerum amplitudine mutuantur magistn-
tiis. Ita enim, qui posfunt jubere , vetare, dicuntur habere auctoritatem, qiiae eo major esfe folct,qiio amplior est haec jubendi vetandiqiie potestas. Exiscimatio vero univerfe aliorum hominum notac de noscris moribus opinionem, atque fcre femper in bonam fumitur parcem. Quodii hanc homines exiscimationem verbis declarant, laus^ fin rebus, honos dicitur. Hoc fenfu alios laude et honore complectimur, fi magniüce de illorum virtutibus cxistimantes, magni il- los facimus, obfervamus, veneramur. Istius- modi existimatione esfe etiam intelliguntiir magistratus, quos cives colunt, diligunt, in oculis ferunt. Atque inde gravisfimum pcrci- pitur, quod inter utramque voccm intercedit, discrimen. Nam uti auctoritas, qua valent ma- gistratus , in ipforum munere , fic eorura exiS' timatio in civium pofita est opiniong. Cuni autem munerum amplitudini, ut rcliqui
magistratus, fic et Cenfores fiiam potisfimuin dcbuerint auctoritatem, is maxime in disputando probandus videtur ordo, ut, quemadmodum fti- pra a levioribus fere ad graviora eorum niunw progrcsfi fiunus, fic hoc loco, muncruni habita ratione, quam a fingulis mutuarentur, expo- namus auctoritatem; existimationem vero, ciim eodcm disputationis curfu difficilius contineri V°^' fe videatur, feparatim tradamus. |
||||
|
( 29 )
§. I. ■ r
De Auctoritate Cenforunté
|
||||||||
|
■:n
|
||||||||
|
Ëx vectigalium, quam habebant Cenfores, ad-
ministratione baud pcculiarem fibi comparasfe videntur auctoritatem. Licet enim nova fubinde vectigalia Senatui ftatuenda proponerenc (O , jus tarnen eorum conftituendorum procul dubio penes Senatum fuit. Ipfi tantummodo ea eloca- bant, atque eatenus quaedam illorum erat auc- toritas, quatenus Cenforiis fuis legibus raulta^ quae huc fpectabant, ftatuere potcrant, cujus rei in 60 est exemplum, quod cdicto fubinde eos fummovebant, quibus locare nolebant (2). Quin fi ipfuni vectigalium conftituendorum jus Cen- fores habuisfent, haud tamen eam exinde com- parare potuisfent auctoritatem, quae non alüs competeret magistratibus. Majorem longe auctoritatem nanciscebanrur ex
locorum publicorum" privatonunque cura. Sic enim poterant aedificia aliaque opera facienda reficicndaque locare. Poterant item magnam w ei vos vim exercere, ,cum aquis publicis, ,quas canalibus in ufum fuum derivaverant, ipfis ■: ■ adi- |
||||||||
|
C') Vid. p. 6. not. s. (2) Liv. L, 3p. C. 44in
|
||||||||
|
( 3a )
adimehdis, turn aedificiis eorum, fi paululuiii in
publicum prominerent, demoliendis, in quibus omnibus quura liberrhna eorum esfet potestas, non una omnium fuit hac in caufa agendi ra- tio , fed aliUs allo majorem exercuit auctorita- tem. Huc autem omnium maxime pertinet tem- plomm , quae locis pubiicis continebantür, cu- ra. Nam , licct Cènforura auctoritas exinde non .majus, quam ex aliis pubiicis locis, ceperit in- creméïitum, peculiarem tarnen, nee aliis ma- gistratibus propriarti eorum reddidit rationen», omninoque effecit, ut non tanuim civile, icd facrum quodarafflodo et lacerdotale eórinn, esfet munus. ■ ■ ■': ■^■■'i ■' -. . :.•:"^.■ JV.. :■ . - :' Haec atttem aiïctofitas maximoperc aiigebatiir
Cenfu. O.im enim apud eos civcs posfesfiones profiteri deberent, primum quidera eorum, qui vel in aestimatione mak fide egerant, vel fe cen- feri neglexerant, bona publicabant (O: "'"' vero ea bonorum aestimatione poterant, qtiae vellent, comprehendcre, eaque ipfa pro hVm aestimare. Sic M. Porcius Cato et L. Valerius Flaccus Cenfores omamenta, testes muliebres, vehicula, utenfilia, qü^c phiris quam quindeclm millium aeris erant, cenfu comprehendi jusfe- tam. Mancipia autem, qnaó decem milHbüs aeris
|
|||||
|
(l) Vid. p.-9s
|
|||||
|
■PT
|
|||||
|
C 31 )
jciis'verteratit, decies CO ranto pliins, quarrt
quatiti esfent, acstimanint, atque his rebus ter- ni in raillia acris addiderimt (*). Pariter Cen- foresMamcrci Aemilii, posti legem de minuendo Ccnforii mimeris tempore perlatam , octies plu-^ ris aesriraanmc cenfum, quam quanci rcvera acs* riiiHri dcbebac (3}; unde merite Fesms, Ccnfo- res, inqiiit^ dicuntur, quod rem fuam qilisque tanti aestimare folitus fic, quantum illi cenfue- rint (4), et Varro, Cenfor esc, ad cujus cen^ (ionem, id est, arbitrium cenfetur populus (5}. Ex his autem, quae haccenus declaravimus'^
uti magnam fuisfe patet hujus magistratus auc- toritatem, fic peculiarem prorfus eam fuisfe ex momra demum, quam habebat, intelligitur cuw ra. E^ cnim uti Principes in civitate viros Se- natii ejicerc, equo privare, tribu movere, fic cives univcrfc ita notare poterant, ut, qua uni- cc gloriabantur, vim in -coraitüs amitterent pror- 'üs, et ita revera cives esfe definerent. Cu- jus Cenforiae auctoritatis quo melitis percipia- ^ramplitudo, attendere operae pretium est cum «.omani Scnatus dignitatem , tum Romanomnï 'ie civitatis jure opinionera. (.-.'> -: -; ; " > _________________ Ue
y5 !)«/« pro Decem legendutn monet Crevier ad
"*• L. 39. c. 44. (a) Liv. I. I. Pluc. in Cat. Maj. P-346. E, (3) Liv. L. 4. C.H' (4) De Verb. Sig. *•« CeHftres. (5) De Ling. Lat. L. 4. p. 34. Ed. Bi. Pont'Cf. Sigonius, de Ant.jurt Civ. Rom. L. u C.14; |
|||||
|
^ ■^^^"^fr'ï - T""
|
|||||||
|
> ( 32 )
Ut igitur ex clasfico imprimis Polybii loca
rem univerfe exponara, Senatus acrarii habebat dispcnfacionem, dcque Rcipublicae fumtibus et redicibus ftatucbac. Legacos vel concilandae pa- cis, vel belli indicendi« vel impcrandi, velqua- rumcumque rcrum caufa mittendos fua auccori- tate legabat. Extcrarum gentium legationes au- diebat, earumqiie caufas dirimcbat. Impcratores deligebat, iisque ob res bene gescas triumphmn concedebat. De fociorum controvcrfiis, de dc- lictis tam in Italia quara in Provinciis commis- fis cognoscebat. In ipfis Comitiis Curiatis et Centuriatis nil agi poterat, nifi antea Senatus approbasfct, neque perfici quidquam, nifi SCto confirmatum esfet (O, unde merito a Cicerone Senatui ipfe populus nioderandi et regendi fui potestatem, quafi quasdam habenas, tradidisfe di- citur C2). Hujus autem amplisfimi confilii ü tan- tum participes erant, qui primum a Regibus, turn a Confiilibus et dein a Cenforibus erant lecti. Qui cum in Icgendo et ordinis generisque, et cenfi.is, et a'.tatis, et magistratuum, et vero morum haberent rationem , atque ita difficillima csfet ad hanc dignitatem via, factum est, ut, qui illa fungebantur, magna, tam ob munens am-
|
|||||||
|
(0 Polyb. L. 6. C. 13. Cicero in Vatinium C. i5'
(2; De ürat. L. i. C. 59, |
|||||||
|
ji
|
||||||||
|
C 33 )
mnplltüclinetil, qitaiti fuas ipforuni laudès, apüiJ
onines esfent existimatione, Hinc igitur variae ^ . quae apiid antiquos exftanc , Senatus laudes^ ^'ara et fanctisfimus ordo, et urbis ornamen"' nm, et fplendor citiüm habebatuf. Nëc foliiiri ob muneris dignitatem tantus huic magistratiil conftitit honos, verum ipüs Senatoribiis evidens ksfe debuit prudentiae, gravitatis ^ majestatis lignificatio, qua ita fe commendafent, ilt et esteri univerfe magni illos facerent, et Pyrrhi kgati urbem Romam fibi templum, Senatuni autem Regum confesfüm vifum fuisfe dicerent fO< Quocirca cum tanta hujus ordinis et porestaö esset et existimatio, quailtam exterae adeo gen-» Ks fuspicercnt et colerent, quae tandem am-» plior, quam Cenfonim, excogitari potest auc- toritas, penes quos Ut legendi Senatores^ fic praetereundi amplisfimique honoris adimendi, fue-» rit potestas? • ■■ " ; c •■■t- ' " Veriim hujus aüètoritatis amplitudo niagig
«lam ex veterum intelligitur de civitatis jure opinionibus. Summus antiquitus habcbatur hönos ^ ■■iclytae, praeque ceteris excellencis^ civitatis es- ^ pardcipem. Quo nomine quum et in Gfaeciê ^P^rta et in Italia Roma celebraretur, fiebat uÉ ^'lanae gentes summo ftudio his civitatibus ad-f fcri-
|
||||||||
|
t-l' f:; 3 <i::jïi tiv
|
||||||||
|
Co Florus L, i. C. ï8.
, c
|
||||||||
|
C 34 >
fcribi niterentur. Vcmm, ut m, ciim omnibus
hoc honorc coijiiBiiiniGando, e]us integritatem minuereiK, yarias Gxcogitaru.« formas, quibus ciwn aliis niinore ciim dignitace tribuerenc. Hiiic factum, ut, licet Sparcanae civitacis Laceckcmo- nii, Romanae aucem Latini, Socii, Icali, Pro- viiiciales participes esfcnt, minore tamei, quam ipfi Sparcani aut Quiritcs , frnerentur et honore et auccoritate in ipfius, cui adfcripcl erant,, ci- vicatis concionibus ('). Quod quum hae gentcs acgerrime fcrrent, id praecipue curabatit, ut eadem , quae Quiritium, fua fieret conditio; et quandoquidem irriti eorum fere erant conatus uobile tandem illud Sociale moverunt bellum , quo effcctum, ut Romanam civitatem confeque- rentur omnes. Cuni igitur aliae gentes fumraa infima moverent , ut plenisfimum illud civiatis jus asfcquerentur, et ita in populi conciones vim haberent, intelligitur profccto , quantopere ipfi illo gloriarentur cives Romani, qui non be- ncficii loco , fed a parentibus, civibiis Roma- nis, illud accepcrant, inque eo velut natiet edu- cati erant, Hi igitur hujus juris et honori et emolumentis asfueti, tanti illud habebant, om- niu ut potius, quam civitatis jus imrainutum fer-
|
||||||
|
(0 Cl. van Ileusde in Diat. /'» ^'- "'*'' ^'
5'■54» ,..,-....•':..;-.•
|
||||||
|
wuRpiippimijfj
|
|||||
|
C 35 )
fcrrent. Ec vel fic tarnen poterat illud cuni ca-
pitis diminudone adimi, tum Cenforum notis infringi. Etenim quamprimum aerarii fiercnt » licec nomine civcs Romani esfcnt , tantilla tarnen corem in Comitia vis erat et auctoritas, ut ab eorum fufFragiis vix quidquam pcndcrct. Hinc igitur efficimus, tantam Cenforum fuisfe auctoritatem, quantam aliis fere nullis raagistra- dbiis competiisfe conflet. Nam utut magna es- fct Praetorum , Tribunorum PI., Confulum po- testas , mukis tarnen haec adjuta et ornata dignitatis infignibus, magis vel in civitatis ad- miniftratione, vel in fingulis civibus cocrcendis puniendisque verfabatur , quam in eorum et ho- noribus minuendis et civitatis juribus infirman- dis. Cenfores autem , Iicet nulli ipfis apparcrent Lictorcs, nee legum ferendarum , Coraitiorumve coiivocandorum jus habcrent; Iicet haudde civium vita et nece ftatuerc, nee carcere eos coercere pos- ftnt, tantam tarnen et cenfu et vcro morum cura in civitatcm vim habebant, ut omnium ab illis ci- vium penderet conditie. Undefactum, ut ïmpe- ratores, qu«m tanta hujus magiftratus aucto- ritas nimium eorum limitarct potestatem, eam fibi fub Praefecti morum, morum legtimqtie fegiminis per pet ui aliisquc titulis asfumerent. 1.0 (O Suec. in Caef. C. 76. et in Aug, C tj.
C 2
|
|||||
|
%. J*K , . t*^ MiM •H'1<VSH -
|
|||||||
|
C 36 )
' ,-,;.:. De Existiniations Cenforum.
Hiiic autem , quam haccenus declaravimus,
auccoritati aequiparaca fuit existimacio, Cujus quae brevia quideui, fed liiculenta apud vetercs exftant documenta , hoc impriniis loco funt pro- ponenda. Solcbant igitur Romani Cenfura eo» plerumque (onful-ares ornare» qui optime de Republica meruerant, fuacquc probaverant vi- tae morumque intcgritaccm (')• Cum autcra huic magistratui omnia , praeter Lictores, Con ■ fiilaris dignitates infignia tribuerenc (2^, major adeo illius, quam Confuluni, evafit existiraatio, Cenfuram enira habebant nobllisfimam ocfXyiv-, imo omnium, quibus quis fungi poterat, rijm KPpvCpljV (3).
Magni profecto apud Romanos il habeban-
tur, qui pacriae hostes vel fugaverant, vel ira- pcrio Romano fubjeccrant. Huec fuit Marccl- li, .Scipionum, Glabrionis, aliorumque a Ro- manis pcrpetuo celebrata kus. Istiusmodi viri , triumphi plerumque honore infignes , furania apud omnes cives eranc' cxiftima- tio-
|
|||||||
|
(0 Beaufort 1, I. p. 109. (2) Zonaras L. ï.V. Thef.
GraeA. Tom. 2. p. lUs (.3) Athenneuj Deipn-L- H. p.327. Plut. inCatoneMaj.p.345 A.etinFlim. p.37P^- |
|||||||
|
C 37 )
tione. Et vel fic tarnen tantum aberat, ut eo-
nim existunatio Cenforum anteponeretur vene- rationi, uc Cenfuraé potius muncre, quam bel- licis honoribus Romani gloriarentur. Ornatisfi- raoj enim et clarisfimos adco Imperatorcs fua de civicate merita hac omnium gestarum rerum mrthm<n cumulare cenfcbant CO. Sic, ut alios raittam, quum in Puuluin Aemilium, de Ma- cedonibus victorem, omnibus gratum acceptum- que, et morum fc maxime commcndantem pro- bitate, oranes conferrc inftitucrent honores, non Praeturam ei aut Confulatum iterum , fed Ccnfu- rara mandarunt, voi.irCiv ex eorum, opinione Cum igitur tantus hujus magistratus, quantum
jam declaravimus, esfet honos, ficbat faepius, iit,qiii et illo et aliis magistratibus fucrant per- foncti, in amplisfimi muneris memoriam Ce/i' fires dicerentur (3). Ad famiiiarum autem dignitatcm tuendam et ornandara quantopere fa- ceret Cenfura, exindc patet, quod ipfi anti- lui commentarios, qui ex proavis aliquem Cen- forem fuisfe probabant , a patribus acceptos maxi-
0) Plu: l. 1. (2) Plut, in Aem, p, 275 D Cf.
oninino Phu. i,, Crasfo p. 56S A. (3) Beaufort I. I. P- 111, Ipfe adeo Cicero, quo magis L, Mummium "ebraret, mihi addidisfe videtur: /ifricani in Cenfura ""'ga. De OiF. L. 2. C. 23. C 3 |
||||||
|
C 38 )
«laxima cura posteris, tanqtmtn pö'ferm ^ra, m-t
dere conarentur O). In praestancisfynis igkur proavis memorandis, eos rcligiofe fere afferunt, qui Cenforium munus gesferam. Sic Tacitusde L. Pifome («) et Vicellio Imperatore 13) era' j3ens, eorum patres Cenfores fuisfe dicit; quo praecipue modo et paternae gloriae conl'ulit et ipfius gemis egregie tuctur dignitatem. Vitd- }ius autem tanti hoc patris munus, tamque et fibi et gemi honorificum ducebat, ut nummos con- ficiendos curaret, quibus Cenforiam patris dig- nitatem ab oblivione vindicare f4). Imo num- mis pt flatuis nil aliud plerumquc infcripmm erat, nifi Cenforis nomen Cs'), Sic igitur et Ulii et ipfe Vitellius , utut tres Confulatus gesfis- fct ((5), Ccnfttrae tarnen, omnium in civitate honprum cumulo et con&mmationi, fuum fa- miliaeque decus dcbere cenfebantur. Ceterum ex Impcratoribus alii fub .iliis ütulis Cenforum fxercebant auctoritatem , alii contra honoris fti- thuIq incitati non tantum dignitatem, fcd et ti- pilum asfumebant. Mc Claudius una cum Vi- ^llio, fic Vespafianus honorificum id rati, Ccn'. '-'■'■'■■■.......: ■ ft,.
|
||||||
|
(i) Dionyf. Hal. L, i. C. 74. (2) Ann.L.tf.C.io.
(3) Hist. L. 1. C. 9, Cf. Liviiis L. «5- C 5-,
(0 Spanhrmius Je ufu et praejl. num. Tom. 3. DIsf.
^S(, p. 475 feq. (5) Pitiscus in voce (^enfurüf
f^ Spet. |n ViteUio C. %. Tacit. Hist. L. \' C. S*-.
|
||||||
|
|
||||||||||
|
C 3P )
fores fe dici volebant. Paricer Domitianus lon-
rae imprimis ticulorum feriei cupidus Cenjbris psrpetui adfciscebat nomen (•). Et liaec quidcm omnia, quae liactenus dispu-
avimus, fi vera funt, afRrmare cquidem nullus dubito, tantam Ccnforibus in Republica Ronia- na auctoritatem fuisfc et existimationem , quan- tain caccerorum, quod fciam, m^gistracuuin nulli....... , .......... ' |
||||||||||
|
(i) Beaufort p.'ftj. "Non rgtlnfl^oc loco nn-
difndus esc D.'o Ca^fuis, cum Angustiim ideo ('e Prae- fectum potius moritin, quam Cenforeni dici voluis- Ce tradit , qui» id panim hororificmn esTet nomen. Cf. omnino Cafaubonus ad Suec. Jul. Caef. C. 76. |
||||||||||
|
II
|
||||||||||
|
,(
|
||||||||||
|
C 4 CA'
|
||||||||||
|
Z2
|
||||||||||
|
IIH'IWIWWPH' VU" -^ ~ y" 'J^tWi^lrf-. 9»
|
|||||||||
|
C 4 P UT T E R T I U M
|
|||||||||
|
DE GAUSIS, QUIBUS FACTUM VIDEATUR, ÜT
TANTA ESSEN T CENSORES AP'JD ROMANOS
PUM AUCTORITATE TUM EXISTIMATJOJJE,
|
|||||||||
|
wmt^Notiiii
|
|||||||||
|
; S E C T I O PRIMA,
DE ANTIQUARUM CIVITAÏUM CONDITIQN^,
jfVccediimis jam ad dispucationis nostrae pais
tem praecipuam, ut caufas exploremus fummae illius Cenforum apud Romanos cum auctonta' tis tum existimationis, Quod fane argumentum fummi esfe vidctur momcnti. Non enim fatis pst in rebus historicis cractandis, referre tantum' modo populorum inftituta; quamquam lioc ac- curate et diligcnter agcndum est; principia item fcdulo indaganda funt, e quibus res omnes ma- iorcs ^xilitcrunt. Sic demum ex; historiae Itu- '"■....................... die |
|||||||||
|
I
|
|||||
|
C 41 )
dio frucOTS nobis percipere liceat uberrimos et
ad negotia humana perfpicienda efficacisfimos. Et Cenforiae quidem aiictoritatis caufae, ut
pofitae funt parüm in munerum dignitate, qui- bus fungebantur apud Romanos Cenforcs, ita ex praecedenti disputatione nestra jam quodam. modo intelliguncur. Veruratamen longe maxi- imni partem ducendae funt ex antiquarum civi- tatum, maxime Romanae Reipublicae, condicione interiore. Hinc enim unice explicatur, cur morura cura, quod princeps erat Cenforum munus, tancopere valuerit ad eorum augendam vim et existimationem. i Ut igitur res pro dignitate quodammodo explicetur, altius est repetenda; quod fuerit antiquitus morum momen- tiMi, explorandura; veterum omnino civitatum conditio indaganda. Et quandoqiüdcm in eo dispuiationisnostrae vis potisfimum vcrfiitur, hanc "on modo adumbrandara condicionem, fed gra- visfimis argqmentis probandam opinamur. Age 'g'tiir et ex civifafum tndole, et ex leguinlato- nm injiitutis et ex historia antlqua veram earuuï iwlaremus ac proberaus rationem. ^Joribus antiquae nitebantur civitates.
V^otquot antiquitus in Graecia et Itatia ex-
mm. civitates, ex veterum Poliucorum fen-
C 5 tea-
|
|||||
|
•"■^^'^^'fTfJg^f^vrw^esVJSsm.
|
|||||||||
|
( 42 )
Tentia KOtvuvixi erant, communitatcs, focietates
e facromm communione oriundae , fed deinceps ad politicam conditioncm adaptatae, Conibbant tribiibus, earumquc principibus. Politicae focie- tacis ftudio omnes in concionem, Principes maxime in Senatum conveniebant. Omnes icaque commu- nibus confiliis rebus civitatis profpiciebant ,eani. que conjunctis viribus propugnabant. Sic, cuin fua quisque ratione civitati confuleret, ncc unus omnia ageret, fpontc existcbat omnium incer fe civium aequalitas, qua, legum jurium- que habi:a ratione, par erat omnium, tanquam civium, condicio (i). Cum igitur huic omnium acqualitaci ita a!tc-
rius civis prae altero repugnarct auctoritas, ut, ubi haec adesfet, civitatis vis lliblata cenfere- tur prorfus, quumquc csfe tarnen deberet, qui cavcret, ne haec in anarcliiam abiret aequalitas, fponce accidit, ut tanta a civibus vis tribuere- tur legibus, quanta ceteroquin pro variis regi- minis fomiis variis tribuitur hominibus. Un- de factum, ut prouci Oricntales Regem, fic antiquarum cives Rcrumpublicarum dominaffl agnoscercnt legem, cui parcrent, a qua pende- rent, cujusque fe fervos profiterentur (a). Yerura ütut hoc arctum crac, quo cives «
in-
|
|||||||||
|
Co Cl V. Ileusde 1. 1. p. 45.
Qi) Ilerod, L. 7. C. 104. |
|||||||||
|
1
|
|||||||||
|
:J
|
|||||||||
|
« ~'S««i3W*.^i'-'-'i'.!-7*«' "
|
|||||
|
C 43 )
inteï ft et cura civitate conjungebanrar, vtoca»
lum hand tarnen poterat haec eorym, quae vere dicatur, firma manere et ftabilis fcrvitus, nifi ipfis inesfet, quo ad hanc legum diicerentur obfervantiam. Nam cum, praeter ipfas loges, nullus cos illis obfequi cogeret, dominns, ne- que igitur vi aut armis eo impelleiientur', intel- Jigitur prcrfecto, diutumae illius et religiofae in antiquis civitatibus legum obfervantiae in ip^ fis civibus poiitam fuisfe caufam. Ut le- gum fe fervos haberent, illisque fponte obfe- queremur, ipfi eorum fccerunt mores; qui qaidera quamdiu integri raanebant, in tole-. randa velut fervitute faciles erant cives; quam» primum vero labem contrahere, et a pristina yirtute recedere incipiebant, et legum vis tol- Icbatur prorfus, et ipfac in pejus ruebant ci- ritates, Veluti enim in regno Orjentali om- nes, nolentes licet et iqvitos, adigit tarnen ad fiias leges obfervandas Rex , fic in antiquis ci- vitatibus, focictatibus quippe et fociorum com- nranionibus, vanae erant fine moribus leges, ipferumque civitatium vis, debilitabatur et toUe- batur tota. , . . . -■ t Hing igitur patet, mores, quós Romae Cen-
wrep curabant, firmisfimum civitatum fuisfe
Pfaejidiuni, Quod quum veteres ipfi cgregie per-
^picerent, moribus civitates fuperftruere cona-
- ^t quandot^uidem eorum conatibas nos-
m
|
|||||
|
( 44 )
tra imprimis confirmantur dicta, principum jam
Lcgumlatorum operae pretium est explorare Ie- |
|||||||||
|
ges.
|
|||||||||
|
; Ad morum fervandam integritatem pkra-
que fpsctabant Legumlatorum injlituta. Multum profccto aberac, ut civitatem veteres
macliinam haberent, quae extrinfecus motiiscau- fam acciperet (O, neque eam, ut Phtonis verbis utar, e ligno aut faxo, fed e civiura moribus oriri, iisque confirmari ac ftabiliri pu- tabant CO. Quocirca id potisfimum Politici cgerant, et Legumlatorcs, ut cum fcriptis fiiam de morum efficacia doctrinam aliis traderent, turn in civitatibus quique morum confulercnt bonitati. Hinc palmaria Platonis, Aristotclis, aliorumque hac de re exftitcrunt placita; Lycur- gi. Solonis, Zaleuci, Charondae inffituta. Sed, philofophis misfis , qui placita enunciarimt tan- tum, legumlatorcs attendaraus, qui iUa ad rem et effectum perduxerunt. ■ Ut igitur ab antiquisfimo ordiaraur, tantam mo- rum |
|||||||||
|
(O De Geer Diat. in Pol Plat. principia P- '25-
(2) üe Rep. L.8. p.544 D. Locumdebeo Cl- Heu^ dio 1. 1. p. 58, |
|||||||||
|
C 45 )
rum bonitati vim cribuebat Lycurgiis, quantam ex-
Ipcctari par crac a viro, qui cuin in aliis rcgioni- biis, turn in Creta imprimis peregrinatus erac (i) , diügenterque omnia Cretenfis legisiacionis attende- rac inftitiua. Itaqiie, cum intelligerec, citius nunr quara quandam homincs concrahcrc posfj moriinj bonitatem, fed eflicacisfimam esfe in rcliquam vi- tam, qua, ineunce aetate, imbuimur, vircutem, primum praecipuuraque legislatoris munus in ju. ventute rite inftituenda et ad pracclara quacque informanda verlari ccnfebat C^}. Sic voluit, ut ad communia civium fusfitia admi:tcren:ur pae- ri, tanquam a.d hê'acrKa^^eïx a-coCppcTvv^i, in qui- bus de rebus politicis loquentes audircnt civcs^ ingenuosque vidcrent magiscros Cs). Ita jusfit, non parentes, verum ipfam patriam puerorum prospicere cducationi, fcptennio nimirum majo- res praestantisfimis civibus alendos tradi et in- ilituendos (4), ut ita pendentes ab horum ore virorum, nee umquam ab iis dccedcntes, eorum nictu, cxemplo, et vcro praeccptis monitisque ï" patriae amorcm , aliasquc, quae Reipublicae prodesfent, excitarentur virtutes. Ncque tarnen hic praestantisfimi legislatoris
lubiticit cura. Nam, ut ne civcs luxuri^ corrum- ___________^........... i. ,pe- (O Plut. in Lyc. p. 41 C. (2") P!ut. I. 1. p. 47. B
" P- (3) Plut. 1. 1. p. 4<J. D. (4) riut. 1. 1. p. 50. ;- i:\. q .i .: ". . ; i !
|
||||
|
C 45 ) ' ■
J^eferitiif, ferream induxit monetara, cujüs a\m
apud alias gentes nullum pretium esfet, facile omnes artes, quae ad luxuriam percinebaiit, Spar- ta arcèbantur; imo Vero ita luxus fcnfim a-s- f>vjlji,(»i^eii(rc» rm c^amvfoivTm koï rpeCpmm au- Tijv , èt'' ctirvi(; IfzxpalvtTo, Idem in fusfitiis inftituendis fpectavic' Lyeür-
gasi Quum enim cives fecum invieera coenare, vescique communibus et praefcriptis cibis oh Ibniisque juberet, vetuit fimul domi comedere, quippe ilHc fumtuofis tapetibus, a coqiiis et ma- cellarüs, Voraeum anlmalium inftar pinguefacti, ad omnem libidinem- et intemperantiam proni, longis libencer fe fomnis dantes, calidis balneiy,' quieti! et quodammodb y.atêifftepiv^- vca-t^^sice in- dulgentes, una cura moribus corpora corrümp rent (i), Praeterea Lycurgus, moribus leges- unice niti
debere ratus ^ celebracam cantopere induxit xene-
lafiam, quae. Heet haud fciam an civitati uni-
verfe noceat magis^ quam profit, id efficiebat
cefte, ut ne peregrini ullius mali in eivitaté
, adesfent doctores ^ a quorum pravis nimiram nio-
riijfus magis cavendum cenfebat, quaffl a langui-
dófum contagione eorporum aliunde advenien*
tUlm. Verura fimul etiam civibus fuis non m-
te-
|
|||||
|
(l) tint. 1. 1. p'. 44 et 45,-
|
|||||
|
( 47 )
tegrum rdiquit» peregrc^- qiK) vdlent, profidsd^
ne extemos fecum adducetenc mores, et ad Spar-» tanam discipiinam negHgendam foULcitareaturCï)* Quocirca noo divitiaimm copia, rerum opporax • tikatibus, virium externarum amplitudine civi- tatis vigorem concineri putabat; verum, ut unus^ qaisque homo, quo propius a vircute abest^ ea estfelicior et excellencior, fic, ex ipfius opinio- ne, civicatis feJkitas et pcaeftantia in civiuiTs pofiia erat vinute (*). Quam ob rem par* rara habuit raalium coeccere, fed pacris et edu- catoris inftar Ca) ipfam virtutem cives diligerê doeuic (4). Omrdbus rebus aliquam ad virtutertj aerauktionem, aut ignaviae obtrectationem mCe-* ruit, et vero exemplorum copia civitatem re-» plevit, quo facilius cives, cum quotidie in es inciderent, cumque iis una \'eLut educarentur,. ad hoaesca quaevis raperentür et conformaren-i tur (SX. :■,-'. V... '. .. - :■.- :■■ ■• ., v.:; Lycurgi exemplxim in eo fecutus est Solon ,
qnod fufflmam aeque in legibus ferendis morumi habiiic rationem. Et primum quidem , Lycurgi inftar, fummam in juventutis educatione pofuie '■*-••■.■ .^ ;,, cu-
|
||||||
|
CO Pliu. 1. u p. 56 C. Ca) Plut. I. 1. p. 59 A.
U) de Geer 1. l. p. 113, (^^ Xenophon liep. L*^ «<!• C. 10. §, 4. (^5-) pim^ 1. 1. p. 5(j c. |
||||||
|
^-^-^Wr^^^T 'SSIJT'''
|
||||||||
|
( 48 ) ^
Cöftiitl. Voluit enim , ut pueri publice ab op-<
tirais magistris inftitucrentur, atque ad virtutem inforaiarentür. E pueris egrcsfos jusfit in gym- nafio icgibus asfuefieri morum probitiui anice adaptatis, et curavic, ut ne malorum contagio- ne excmplorara inficerentar. (O Porro, quo magis a flagitiis arceret Athe-
nicnfes, pravis, geacrcutut et ingenio claris, Sa- cerdotiis, Magistratibus, Concione, Senatu in- terdixit. Noiuit eos publice dicere, legationem gerere, judiciis praeesfe. Quodfi ejusmodi mu- nere fiingercncur , gravisfimis illos poenis afii- ciendos cenfuit (2}, Vidcbat enim vir fummus, cum principum ad exemplum omnes fe facile eomponant cives, civitatis commodo pravos haud posfe gravisfima munera obire (3). Prudenter igicur Athenis erat conftitutum, ut, antequam publicum quis munus fusciperct, vitae ante ac- tae corani certis judicibus redderet rationes* Qua tarnen tam patum Athenienfes acquiescebant èoyjiJLaiTicc , ut in prima post electionem con- cione alteram fubiret probationem, atque cU' jusvis probri reus muncrc cadcret (4). Nam • ma* |
||||||||
|
(i) Aefch. in Timarch. p. 34 fqq. Tom. 3- ^^'
Reisk. (2) Aefch. 1. 1. p. 29, 4+ fqq. et p. 54 fll' (3) Cicero de Leg. L, 3. C. 14. (4) VoMtArihaetU Craeca L. i. C. 11. p. 6i, |
||||||||
|
J
|
||||||||
|
C 49 ) ^
magiftratuum animis justiciam infitam esiè vo--
lebant (O. Denique Solon Senatui Areopagitico, quera
ni induxit, at confirmavit (*) tarnen, peculia- rem morum raandavit curam. Sed de eo in- fra uberior eric dicendi locus. Superest jam , ut de Zaleuco et Charonda raoneamus. Altero de Legibus libro, quo civitati fuae
facras leges praefcribit Cicero, idem, quod vir doctisfifflus fecerat Plato, atque gravisfimus phi- lofophorum omnium, fibi faciendum cenret,ut, priusquam ipfam legem recitet, de ejus laude dicat Cs). Plato enim, cum pro ingenii fagaci- tate et perfpicientia pcnitus civitatum indolem cognitam haberet, nee aliam earum atque unius- cujusque hominis felicicatem cenferet, ad hujus exemplum, non vi aut metu, [fed fua civibus voluntate leges colendas dicebat (4). Quocirca non fiiTipIicicer, fed cum proöemio leges emit- tendas, deque gravisfimis rebus disquifitione con- firmandas putabat; veluti de ipfarum praeftan- tia, de Deomm in bono$ benevolentia, in im- pro-
|
|||||||
|
)
|
|||||||
|
(O irocratej in Areopag. Tom. i. p. 331. edic. B«.
''«• (a) Disputat hac de re Plut. in Solone p. 88 feq. f/; n"V '• '• ^' '• C- '5- P- 88- (3) C. 6.
„*■' "^ ^^i' I" 4« P- 716. Cf. omnino de Geer 1. 1.
*' •74' ,^ . .
D
|
|||||||
|
C 5Ö )
pfobos odio; quibus ad legum ObedièfltMtt «
omnem virtuceai fponte cives excitarentur. Haft(J autera opinionem cavendum, ne Platoni uhice pröpriam dicamus. Etenim ante eum ZaleucilS jam et Charondas legum esfe putaverant ^t- fuadere aliquid, non omnia vi ac nlinis dögt» re CO , ideoque moralia illis praemiférant praê- cepta. Et hacc kgum eum probgo eftit- tendarum ratio, ut aliis haud iqnnêritö fer- fan displiccat (•), deciarat tarnen, quafttaM praeftantisfimi hi duumviri morum habuerifit cü- ram, - Requiri a civibus praefatur Zaleucus, ut Deöi
esfe credant, et mente coelüm confideratites, ejusque ordinem admirantesj pukerrimum hóC opus nee fortunae, nee hominum folertiae tri- buant; colant Deos, ut omnia, quae in vit» habentur^ pul era honestaque hominibus fuppe- ditante»; iAtegram fervent nientem ab omni pra- vitate, qüoniani non ibmptuofis Dii deiectantur pravorum facrifiéüs, verum unice bonoruJ» pul- cris justisQue inllitutis.
Ci-
|
||||||
|
(l) Cicero I. l. Quaraquara Plato nnllum ante ft '«*
gislatorem legibus aliquid perfuafisfe ifErm«c de Lej. L. 5. p. 72»., et ica fil>i tribuit, qaod ab */''» f"" iBUtuatum, qua de re vid. de Geer 1.1-ps. I74' W neca £p. p^. p. 383. cd, Morelli. |
||||||
|
c Si y
Cives aütèm ne iniplacabili in fèniet inviceni
proruant odia, verum ita inimicidas incipiant^ qüafi brevi in amiciciam reditari. Maglftratus ab omni vel arrogantia vel fuperbia alienij ne in judicando anjieiciam odiumve praeponant yeri tati (O. ■ ■ I'.:. ■ :: ■;,; ■,.,- _^ Hls paimariis praecepcis alia addidit pjuri-
tna, quibus ad patriacj parentum, legum, ma- giftratuum amorem et reverenciam excitaren- mr cives j avocarencur aucem ab omnibus illis « ^uae morüm integritati vel paululum repugna- renti Qüod quo melius ipfi cederet, magnifi-' ce cives de Diis, eorumque in genus bumanumi providentia et amore exisciniare didicit. Quot- qtiDt in eo esfencj ut pravi quid coiiimicce- rentj continuo Deorum cempla fupplices adi- |
||||||
|
f O Diodorüs Sfc. L. 12. C. só. p. 491. «dit. Wesfet.
Stobaeus Sertn. 42. p. 279. Snnt, «jui et leges «niverfe *t vero hoC proöemiura Zaleucum aoctorem habüisfe »egent. Vfd; Heinius Opuse. ^cad. Tom. 2. p. 67. Et om- «ino, licet dtibium vix tsfe poifit, quin, qóile ilfud «obaeiis se Diodorus Hobiï fervarunt, haud fuerk f Zaieuco (criptum^ exinde tarnen nondum fuppofitiiinitt 'otflm proöeminm esfe fcquitur: fed, fi Ipfa Zaleaci *er- I" non habemus^ potm't fama aliqua fuperesfe hujiit PfoSemit, potuere fentemiae, potuit argumentüm tra- °«um esfe, quod fj^ qui illud, quaJe Hiine h»bea»utV fcripfit, feqaeretnr. Vid* Heine I. \. p.'f I Jgij^r «M tJdem WarbWtODi trsditur fententia* Ba
|
||||||
|
^^
|
|||||||
|
< 52 )
fo, eosque orare jusfit, ut fuo ipfos confilio
adjuvarent, animumque ad virtutem compone- rent (O. Pariter Charondas virtuti fiias fuperdruxk le-
ges. Deos, omnium rcrum auccores et modera- tores, potisfimum coli propiciosque reddi jusfit, Et quandoquidem eonim, ipfo jcidice, non nifi ' justis comparatur benevokntta, reitgiofisfime ci- vibus turpia quaevis vicanda eranc. Ad haec au- tcm turpia non iila tantum, quae vulgo haberi fölcnt, referebat vitia , vindiccam, livorem, fur- fimi, fed ignaviam, mcndacium, iram, paii- pernra comemtum , vcrborum turpitiidinem. lm o eo procedcbat, ut moneret cives, ne m male haberent, a quibus ipfi male habiri es- fcnt. -' '." ■' Monebat porro Charondas, ut cives inter ec
magiflratus eadem esfet amoris cc rcverentiae fignificatio, animorum omnino conjunctio, quae mter liberos et parences obrinere folet. Patriam omnes maxima complecccrcmur caritacc. Ma- Bi-imonium fanctisdma fide colerent. Mortuos non lacrymis auc flebili camu, fed perpecua et graca virtutum recordatione celebrarenc. Ha^c icgibus fuis vir fummus praemifit praecepta, - ., ea- |
|||||||
|
■(1) BsnheLfoy. du Jeiire/inacenCrèeeloa-S',^'^
éi. p. sip. ed. Ster. |
|||||||
|
■ ■ If' " 1'U
|
|||||
|
C 53 )
eaque, quo magis omnibus civibus innotesce-
renc, eorumque mcntes velut inficerent, fcstis diebus in conviviis recitari jusfit. Vemmtamen non his praeceptis folum vir.u-
tcm eornmendavit, fed ipHie etiara ejus leges fpectanmt, ut morum promoveretur integritas. Erenim, quod egregie pronunciavic Aefchylus: KXKiov ovfy (O. ' i ^■'-'-' •' ■'
quodque in dvicatibus quisque luis omnium
maxime timuerunt Lycurgus et Solon, ideii ctiam vidit Charondas, qui, cum animadverte- ret, optimos faepe viros, quam primuni amici- tiam et familiaritatem cum pravis contraxisfent, priraum a virtute recedere, amicorum mox de- lectari facinoribiis, omnique tandem honestate misfa, istiusmodi, quae antea vix fando cogno- verant, admittere flagitia; hoc igitur cum ani- niadverteret, pmdenter illos poend coercuit, qui improboram confuetudine et amicitia ute- rentur (2). Quodfi univerfe fpectamus Charondae le-
ges, incelligitur faciie, non folum delinqucn- tium eum poenam, verum id multo magis fpectasfe, ut ec transgresfores ad faniorein agen-
(0 Sept c. Theba» v. 69$. (9) Diodorus L. ix.
^' "• P. 4§ö. Stobaeus Serm. 42. p. 289 fqq. -' D 3
|
|||||
|
C 54 )
»gendi rationem addücerentur, et cives exem.
plo ab omni avocarentur pravitace, Sic, ut his utar, calumniae reos myricd cinctos coronl per urbcm duci jusfic, ut ita et inter cives de honim hominum pravicate conftaret, et vero ei- vitas, cum plurimi tantam vix fcrentes ignomi» niam vel moriem fibi confciscerent, vel urbeni yelrnquerent, iis liberaretur CO, Pariter eos, qui ordines"Hn bello deferuerant, vel patriam omnino dcfcndere recufabant, non ultimo afFer cit fupplicio; veruni civitati ad futura fervans bella, eos per triduüm in foro muliebri vestiiu iedere jusfit, opinans egregie , hac ignominiae poena affectos rem dcinceps melius gesturos, pmniaque facturos esfe, ut hanc a fe averte-. rfnt maculam (2). Sic igitur hujusmodi antiquarum civitamra
indolem fuislè declaravimus, ut civium illae nl- terentur moribus, Vidimus etiam, quantum ce- l^berrimi legumlatores morum tribuerent boni- tati. Verumtamen, cum tota haec disquificio sd Cenforum auctoritatem et existimationem ex- plicandam inftituatur, vetenim Rerumpublica- rum conditionem non ex earuni indole et principum viromin legibus fignificasfc fufficia'i |
|||||
|
(O DIod. 1. 1. . ,- . ', ,. ; ::>:■''■
^8) Pjod. 1. I. C. ï6. p. ^88* i, » X.V.. 4 ■•-'"
|
|||||
|
I .i.w..(ip.„.! vmum
|
|||||
|
C 55 )
ftd id maxime curames, ut, quae tanquam
principia, unde omnia dein ducantur, ponimus, sravisfimis probentur argumentis, historieara hoc loco disquifitionem requiri pucamus, qua tan- tum morum in antiquas civitates vim fuisfe pa- cat, ut, illis vigencibus, hae florerent, lapfis vero, corruerent. Etenim, fi mores antiquitus civitatum firmamentum ftiisfe ex historia appa- nierit, tum demum de istiusmodo magistratus dignitate argumentari poterimus, qui firmisfi- nium hoc praefidium tuebatur. Cum vero infi- ottum foret, nee magnopere jucundum aut uti- le, de finguiis exponere civitatibus, tres potis- üitium, easque cum virium amplitudme, tunj renim gestarum magnitudine, et vero inftitutö- rum excellentii nobilisfimas in exemplüm exhj- tee juvat; Rcmpublicara dieo Lacedaemoniam, Athenienfèm, Romanam. ;'™ !ü ;•• ;;•■> <., ^igentihus mpribus f viguere, lap fis, cor- '
ruerunt Amiquae Civitates. — Ref- . . publica Lacedaemonia. Vidimus fupra tantam Lycurgura morum ha-
oüisse rationem, ut merito iis leges fuas fuper- ■TOXisfe cenfeatur. Cum itaque ilias libenter ^partanos accepisfe, et per plurima fecula reli- giofe obfervasfe conilet, fupervacaneum fit plu- D 4 ri- |
|||||
|
i,i,ji.ipi,H|P^ !■»« j'«!^v;
|
||||||
|
C 56 )
ribus demonftrare, Sparcae aliquando morum ob-
tinuisfe bonicatem. Quod praeterea antiquae lu- culenter testantur genees, quae et Spartanos ora- bant, ut adverfus injustos fibi duces esfent CO, et ipfam Rempublicam tanquam honcstae vitae et rite conftitutae civitatis magistram veneraban- tur (O. Scd hoc nobis est declarandum, inte- gris illis moribus, Spartam viguisfc, corruptis vero, in pejus ruisfe. , i Lycurgi Icgibus ad moram integritatem Spa^
tani informabantur. Hac autcra civium virtute interna civitatis vis eum in modum crevit, ut, parva Heet et inops, vigeret tarnen, nee po- tentisfirais impar esfet hostibus. Haud perfpi- ciebat Xerxes, quomodo Lacedaemonii,, nume- ro pauci, nulli domino fubjecti, millenos ali- quot homines repellerent (3). Verum enim ve- ro cum in illorum animis inesset, quo ad I^ gum obfervantiam ducerentur, cumque quaevis pro patria fubire potius, quam hostibus fubjici juberentur, acerrimo Icgis ftimulo incitati prae- clara et ftupenda fubinde edebant facinora. Hinc Leonidas, postquam in Thermopylis cum tre- centis Spartanis gravisfimum Perfarum retardavc- rat impetum, mox , proditis angustüs, in "i"^"
dioï
|
||||||
|
(O Xenop. Rep. Laced. C. 14. §. 6. (O P'"'-'"
Lyc. p. 58 E. (3) Herod. L. 7. C. 101. fqq« -^ |
||||||
|
■TOW*>!^,»W-*
|
||||||||||
|
C 57 )
(jio5 fe hostes immifit, nee ante quievit, qüam
in atrocisfima clade una cum fuis hostium multitudine et pondere obruerecur. In co enim gloriara pofuerat vir egregius, quod, ut vere expresfit Simonides, obeunda morce fanctisfimis patriae legibus obfequeretur (i). Hinc ipfae mulieres, cum fiiii pro patria obiisse nuncia- rentur, exultabant, proleque fua gloriabantur. Iccirco, ajebat Lacaena, de filii morte cer- tiorfacta, iccirco genueram, ut esfet, qui pro patria mortera non dubitaret occumbere. Istiusraodi igitur civltas quid mirum fi in bel-
lo Perfico palraaria fortitudinis ederet documen- ta, et fua integritate, ipforum Graecorum con- fcnfu, Graeciae principatum obtineret. Nara, ve- luti Herculem poetae fingunt peile et clava or- beni temirara peragrantem, fcelestos et feros ty- rannos punivisfe, fic quoque Respublica Spar- Wna, Graeciae volcnti et lubcnti praefecta, uni fqtaM et pallio injuscas in civitatibus tj'ranni- «es disfolvebat, feditiones comprimebat: neque "■mis hanc auctoritatem exerccbac, fed uno mit- «ndo legato, cui omnes continuo obcdiebant, ''P'uni inftar ad ducis advcntum, concurrentes et sese componentes (O. , -t- »■ .-.,^1 Hac
|
||||||||||
|
COCi
|
ro Tusc. Quaest. L»-ï.,C.'4ï. (a) Piuc.
P-5S B. ; . .;! :: '. .,.,\ ,' '
|
|||||||||
|
'1 Lyc,
|
||||||||||
|
C 58 )
Hac itaij«e momm pracBtantia per quinquj
fecula Spartani florueruDt. Tum vero morura invalescente corruptela, Lycurgi legibus negligi ■coeptis, irt pejus ruit civitas, ; Vidimus fupra, quantopere caveret Lycurgus, «t ne pcregrini in civitatem irreperent mores. Ho? et alia impedire iluduit ratione, et vetando, ne jnercaturam agerent, pugnasve navales committe- rent Spartani CO. Hi autem cum Graecos dein vexare conantes, navales copias conquirerent, pecuniaque ad eas alendas opus esset, adierunt barbaros, eorum fibi benevolentiam concilia- tvmt, copJas pecuniamque ab illis contra ipfos Graecos petivenmt (a). Sic igitur morura re- laxata quodammodo feveritas fregerat jam reli- giofam legiim obfervantiam. Nam ceteroquin, ■<ïuod legibus adverfaretur, admitterc haud po- tuisfcnt C3). Porro una cum auro argentoquf divitiarum amor, avaritia , ir^sove^ia , luxus, moUities, profufio, fenfim Spartam occupi- runt (4), pristinamque legum fustulere duritiera. Tum vero oranis civitatis vis ftangebacur. P"* |
||||||
|
el>M>
|
||||||
|
(O W«t. in L»con. Inftitntis C. 42. p. 9S9 To«t.
j»rte 2 ed. Wijtt. (2) Demost. Phil.3 P'"3- Ton-'- E«l,Reisk.ImprimisPoIyb. Ló. C,49' (S) Asfentiniut Sgitur Plutarcho, qui corruptelae inicium ad belli reo- pomiefiaci teHipora referc in Agide p. 797- ^' idem in Lyc. p. 58 B. (4) Plut. 1. ». P- 79^ ^' |
||||||
|
C 59 )
jnum enim Graeciae amifit principamm, qui ne
ad illam redirec, ob ejus perverfitatem Graecl diligenter cavebant CO. Tum dominandi (ludio genees vexans, neque ipfa pristinae. virtiuis tenax, gravisfiinas ad Lcuctra et Mantineam clades ac'*. cipiebat C^), Ab ipfis mox Peloponnefi popu- lis relicta mirum in modura debilitabatur. In- ternis praeterea feditionibuS faepius agitata ec pliiriinas perpesfa calamitates ad Agidem usque abjecta jacuit (3). Hic excellentis ingenii vir atque antiquam virtutem habitu, victu, culta referens, cum Lycurgi legibus restituendis cl- vitatera ab interitu revocare niteretur, irriti pla-», ne ejus fuere conatus. J^am, quod antiqui^. tus illarum legum unicum fuerat et firmisfimul». praefidium, quo omiies cives ad earum obfer-. Vintiam fpontc ducebantur, mores inquam, eam labem contraxerant, ut auftera quaevis Sparcanis displiceret disciplina. Hanc igitur tantum non onines, velut dominum e fuga reduces fervi, timebant et fugiebant C4). Et profecto haec erat tristisfiraa Spartae conditie, ut fpontc illic fyranni existerent, qui, ut orane anriquae vir- Wtis \iestigium tollebant, fic moenibus urbem ; . cin-
|
|||||||
|
(') Xenophon Rep. Lac. C. 14. §. 6. (2) Egregie
_P"Ue eo aevo conditionera tradit Barthelemy {. 1. m%.G.up 3«|. Q^^ piöt,jaAgi4eiflitio. (4; Plut, |
|||||||
|
V^
|
|||||||
|
( 6o )
cingefbant. Unde ifactum, ut, quae Lycurgi Ie.'
gibus per plurima fecula fine muris libera et princeps aliquando Graeciae civitas fuerat, vi. rique potius moderati et fapientis quam urbis fpeciem retulerat CO, haec igitur muris jam, tanquam compedibus vincta, pesfum daretur et ferviret (2). Nam tyrannis fubjecta a Roma- nis, quibuscum amicitiam junxerat (3), deinop- pugnabatur, et ad fummum discrimen adducta, Romanorum arbitrio orania permittere cogeba- tur (4). Cum igitur eo maxime tempore, quo Lycur-
gi leges viguerunt, Spartani florerent, quo au- tem negligi coeperunt, a pristino continuo vi- gore remitterent, fequitur inde, a moribus Spar- tanam pependisfe Rempubiicam. Videamus jam, num idem de Republica Athenienfi posfit affip- mari. ..... Respublica Athenienfts,
Quemadmodum Lycurgum, fic Solonem quof-
que in legibus ferendis morum bonitati pro- fpexisfe vidimus. Cujus viri legei cum luben- ter
|
||||||
|
(O Plut. in Lyc. p. 58 B. (s) Liv. L. 3?- p'
S7. Cf. ad h, I. et L. 34. C.38. Crevierius. (3) L'"'
L. 32. C. 39. (4) Liv. L. 34. Q. /^Q. ■ - |
||||||
|
C 6i )
ter accipéfent Athenienfes, üsque fe regi pa-
terentur, ad morum illi integritatem pervenie* bant, Hinc icaque factum, ut, perinde atque ipfae leges, fic civitas moribus fuperilrueretun Turn autem ad eani fenfim haec Respublica dignitatem accesfit "et vigorem, ut Perfici potisr limum belli temporibus ftupenda ederet facinora, fuamque ei Graecia deberet falutem. Pauci tune Athenienfes numero, inopes, ex-
temis, quae dicuntur, viribus destituti erant. At moribus, id est, virtutc leges diligenter obfer- vare noverant. Hae igitur cum jubcrent cives in proelio vel vincere vel mori, nunquam autem ex acie recedere, aut patriam hostibus in fervi- tutem tradere: et praeclare ad Marathonem eï Salaminem rem gesCerunc, et quasvis barbaro- rum conditiones, ingentem adeo pecuniae vim, repudiarunt. Post pugnam Salaminiam Xerxis jusfu litceris Athenienfibus promittebat Mardo^ nius, urbem fe restituturum, magnam iis pecu- niae copiam, imo Graeciae imperium traditumm, fi quidem a bello abftinerent. Quod ubi com- pererant Lacedaemonii, metuentes, ne oraculo* ï^ro memores et calamitatibus presfi barbaris accederent Athenienfes, legatos Athenas mitte- ^nt, qui peterent, ut liberos et conjuges
^partam mitterent, fenibus autem fe cibum da- j"fos affirmarent. Tum vero Athenienfes, hosti- "s fe responderunt faclle veniara dare, cum di-
yi-
|
||||
|
^di's', qUifius ttlel'iüs praestantiüsque nll apgscgj
tent, omnia venalia putafent; fe tarnen, quouj;
que Sol èadem via incedefet, nunquam cum XeN
ie focietatenl initüros j Lacedaemoniis vero iras-
Cl, qüod pracfentem tantummodo Athenienfium
inopiam intuerentur et paupertatem, virmtem
Vero negligentes, Giborüm fe copi^ ad Grae-i
ciam defendendam invicarent; non csfe tantam
aüÉ füper aut fub terra auri vim, qüam Graeco-
tum fakiti praeponerent Athenienfes (0. Quami
qüam quid viros memoro , cüm ipfas feminas
lapidibüs eos obruisfe accepimuï, qui Xer-'
Jceni muneribus Gfaeciae conciiiandum cenferent.
Quocirca cum haec esfet interna hujus Reipu-
blicae vis ^ mirum profecto non est, iri ea ce-
lebranda pluriraum verfatos esfe oratores^ ac^
de ipforum fcntentia, tüm Graecos univerfe, tuin
Athenienfes maxime, illa aetate tettibiliorei
fuisfe barbaris quara barbaros Graecis C*).
''-'Ad fummam igituf illis temporibus intégrita-
tem civium pervenerant mores< Inteliigitur hoc
cum ex refponfo, quod Lacedaemonii ab iis
tulefunt, ex facinoribüs in bello Periico editis,
tuin imprimis ex eonim jüsti honestique feniU'
Curaverat Solon, ut ne illidti wrpive fation«*
lo-
|
||||||
|
(t) Mefod. L. 8. C. 143. Plac. in ArlJJ. P' i*^
(2) Demott. Pbil. 3. p, 133. * ' |
||||||
|
ll.»J»llJIIII«lli 1.1
|
||||||
|
C 63 ;
locupletarennir cives. Hoc autem Rcipiiblicae
haud magis, quam fingulis civibus licere puta- bant. Cum igitiir , judice Aristide , ïheinisto- clis de Lacedacnioniorum clasfe clam incenden- da confiliuni expedirec quidein civitati, vcrum honestuiii non esfec, judicarunt illi, cum, quod honestum non esfec, ne conducerec quidem, esfe illud rejiciendum CO. > f i .\.:-:--:::-.'T:> Hac igitur morum praeftantia civitas crêvit,
illaque omnium maxime viguic aecate, qua in- tegri illi eranc. lidem autem quam primum la- bem contrahere ec Solonis adeo leges negligi coeperunc, a pristino fenfim civitas vigore de- cidebat, ut internis mox debilitaca fedirionibus, in bello hostibus impar esfec, fuamque tandem xhTovaij^iciv amitteret. Novimus profccto, quantopere post bellura
Perficum marl invalescerent Achenienfes. Ma- ritirais illis ad Artemifium et . Salamina elati viccoriis, cum rei nauticae ram mercaturae operam navare inftituebant , tantamque mox nanciscebantur auctoritatem, ut maris penes ^os esfet principatus. Tum autem maximam mores mutationem et corruptelam fubierunc. iNam, ut Ciceronis verbis utar, „ his rebus in- tcntae civitates admiscentur non tantum novis lermonibus ac disciplinis, nee importantur fo- -----___________ -.:f -; !■ : «1 ^'M^
(O Piut, in Arist. p. 332, Cicero de Off. L. 3. C. u.
|
||||||
|
/
|
||||||
|
~ ( 64 )
lum mercGS adventitiae, fed etiam mores, ut
nihil posfic in patriis inftitutis manere inte- grum (O." Hanc commune"ra maritimarum civi- tatum labem perpesfa est Rcspublica Athenien- fis. Mercarurae ftudio divitiarum lucrique cu- pido omnium animos adeo allicuit et tenuit, ut, misfis liberalioribus ftudlis, bellicisque ex- ercitationibus, totos fe quaestui darent, nee praeter lucrum quidquam fpectarenc (2). Tura igitur una cum ópibus luxurics, avaritia alia- que vitia obtinucrunt, quoque major dividis, eo minor virtuti ^haberi coepit honos. Avicam autem integritatera baud profecto reflitucre co- natus est Pericles, fed, utut Athenas aediliciorum, ftatuarum, picturarum artiumque univerfc ornavit magnificentiii, urbemquc thcatrum reddidit, in quod philofophi, oratores , arcifices omncscon- fluerent, morum tarnen corruptelam magnope- re aluit. Nam, utalia mittam plurima, cum eos frustra petiisfet magistratus, e quibus Areopa- gitici creari folebant Senatores (3), aegre repul- fam ferens una cum Ephialte oracore hoc op- ;.;■■■■ -:.; ;::.,ï . '. .■:;.-::.• ,"•■■ fKP |
||||||
|
(O D« Republ. L. 2. C.4. Qiii loens egtegit in Athe^
nienPes quadrat (a) V. de Geer 1. 1. p. 43- (3)^^' chontes miineribus fuis perfancti, rerum gejtarua r»- tionibus rédditis, in Areopagum legebantur. Piut. '" Solone p. 88 D. in Pericle p. 157 A. Cf. Potter I. 1. p. 8p. ^ ■ '^ .. ; ; •:-,: . ,.v ■ ■■■ - ■ |
||||||
|
C <55 )
presfit confilium , et pleraque ei ademit judi-
cia O 'T^""^ ^^^'^ firmisfimo legutn praefidio henitus fublato, dctcrior longe civicatis fiebac conditio; ac veluti teterrimi morbi contagio, nifi prudenter antevercatur et incra fines coercea- tur, ferpic in dies, ad plures fenfim accedit , valentes etiam afficic, omnesque mox tenet ec obruit, fic etiam, debilitato Areopago , morum , quae in civitace jam aderat, propagata est cor- raptela, ec ita omnes infecit, ut antiquae vix virtutis remaneret vestigium. Dici autera vix potest, quantam haec rao-
nim labes in rcs civiics vim habuerit. Demo- craticam regiminis formam induxerat Solon C») > veruni, ut ne in licentiam illa abiret, aristocra- tid cara tcmperaverat ratione (s). Primum enim Areopagus, cui morum curam commiserat, ci- vium licentiam reprimebat. Turn vero Sena- tum Quadringentorum de omnibus rebus ante cognoscere jusGc, quam populus de illis delibe- raret; nee, nifi quas fufFragiis fuis Senatus pro- o^^ity in popuü concione agitari voluit (♦). —--___ Pne- JO Pint. in Per. p. 155 E « p. 157 A. (a). Cerni-
naec democrstica forma in eo, qnod omnes omnino fnff" •'•" '^°'"^'°*'e et judiciis adesfe josferat, lu tuin
'•fint de gravisfimis rebus öatnerent, tom etiam mag, P «g"""'°'*^^'""'n P«rtem dijudicarent. Plut. in Sol.
(4i Pit*^'^*"""' *•' ^«P- ï"«- C.ia. T. 3. P. 448-
W «ut. ,B Sol. p. 88 D. |
||||||
|
a 66 •)
PraetcrSa magistratus divitibus tantum Cöncesfit'
ab iisque, cum fecundura facultates in quatuof élasfcs populum divifisfet, omnes eos exclu- fit, qüi ad ukimam clasfcm pertinerent (i). Sic jgitur ë Solonis inilituro mixta potins, quam pure democratica Athcnis erat regiTninis for- fna (''«). Cum autem dein, auctcre mxime Aristide, cuivis e populo aditus ad magistra- tus pateret (3), et ita magnum ejus auctorittó Capefer incremcntm-n, prudenterillaaSokme te- ftituta fublata est ordinura aequalitas. Postea ve» ro, Areopago fracto, pro morum perverfn!»te fuam ipfe magis quam civitatis auctoritatem re- fpicicns populus, et optimatum potestatem per- taefus, id maxime agebat, ut fummam rerum ad fe transferret. Turn autem in. immoderata popuU potcscate ad fummam res pervenerunt limtiara, qune apiuribiis, oratoribus pmisfimum,celebtt* ta, veram dvium aequalitatém et opcimam Rei- publicac formam referre vifa, internis Givitatera agitavrt discordiis, eamquc mirum in modum debilitavit (4). Ilinc fiebat, ut.ii aegerrime Ferrcntur et morte fubinde plecterentur, qu' aiorum ^ravitati refistere , , inalpjumque raoieeJ - ^ ",''' *"■. '■'. '■ ■ " \' '.'.'.. ', ■ «Wlr |
||||||
|
CO PInt.-'I. 1. P. 88 A. ■' <0 Cf- ^'"'",
(3) riut. In viti p. 33* C. -(4.) i^« ^"' p. 4«. feq. ■ ;[ |
||||||
|
C ^1 )
èveilefe coiati ^ ad pristlnam cives condicióncm
ilucere cupiebanc. Quandoqutdem vero ncMi tan- tum in ft ipfos faeyiebanc Achenienfeg,, fed et pro fuperfaia in alias gentes j focks imprimis < crudelirer dominabantur, bellura deinceps ex- öitit Peloponnefiaeum, in quo j quid moruni efficerec corruptela, luculenter jiatuit; Captis pnira a Laeedaemonüs Athenis ^ triginta tyranni in eorum civium posteros faeviebanc, qui nee Pifiscramra, optimura qiiidem vinim C»^^ fed lyrannura tarnen, ferre pociieranc; €t vero Hip- yarcW interfeecores, patriae vindkes , perpecui» iaiidibas celebraverant ^ Harmodiutn et Aristo* fitonem. ■.■...': . ■ ■• l-j^j: '■' Deineeps verd Athenae a Thrafybuló liberir
<ae civilibus discordiis magis magisque agita- Isantur. Venira operae pretium est eivium ia iac renim anarehia cognoscere moreSé • Ifocrates, nobiliisfinius ille Demosthenis prae- ■t^tor (s), his proximus temporibus in Senat« •Areopagiticö egregia Athenienfibus fuadet oratio* "«> ut, immoderatt populi fublatd libertatc> teniperatam illam , a Solone inductam , resticiianc Demoeratiara. Mulcus est in laeta civitatis^ "«wni haec regiminis forma vigerec, adümbran- di
|
||||||
|
(O Plut. iH Sof. p. j,s. A. CO V- e>üï Tilt H
^~ JC* J* H '-:■ ■ ) ■ H') » , ■ -, i. *«i>v. r , ■ -I
|
||||||
|
C é8 )
da condiciotic. Civium autem virtutem effecis-
fc demonftrat, ut et populo illa placeret et civitati conveniret. Ad fui vero aevi liomine! corruptamque regiminis fomiam accedens, ci- vium attendit mores; et cum pristini rerum vi- goris, praefcntis vero lapfui caufam in gra- visfima morum ponit discrcpantia, palmariara eoram inftituit comparationem. lllis, inquit, temporibus non in aleatoriis juvenes tempus terebant , neque apud tibicinas, nee in ejus- modi coetibus, in quibus nunc totos dies transigunt, verum iis impendebant ftudüs, qui- bus- destinabantur, fuspicientcs eos et colemes, pcnes quos fuorum principatus erat ftudiorum. Ita autem forum evitabant, ut, fi forte iilud transire cogerentur, cum evidenti pudoris et modestiae hoc faccrent fignificatione. Senioribus obloqui aut conviciari pejus putabant, quam nunc in parcntes peccare. In cauponis vero ne frugi quidem fcrvus edere aut bibere fustinuis- fet. Gravitatem prae fe ferre , non fcurram age- re cupiebant, et lepidos, ac cavillatores, quos nunc facctos dicunt, infelices ilii cenfcbant (i> -ïbtus autem populus laborabat, et parce vi- . : ■ • ,. . ^ .To- |
|||||||
|
(O'' '• P' 335. Ncque tantum Ifocrates cum hoe, tu^
aüit locis, fed et alii plurimi in hujus aevi '^'"''"P!*! lam invecti fuut, Unius Theopompi raemorasfe fuw^'* ■verba. Avth i'Aiy.vxioij nxnov liv Tfiitov K'^*^ f\^ Tcwf (Ah viivt iv roti atuKmoillon KXt ^"P* "*'* ClUt
|
|||||||
|
>
|
|||||||
|
C 6c, )
vebacnec rts domesticas negligens, nee aliena-
ruin appetens, nee e publicis bona fua augens, fedex fuis quisque facultatibus, iibi opus cs- fct, in commune conferens. A civitacis autem prae lucri ftudio administratione tam religiofe abftinebant, ut difficilius reperirentur, qui (lucri cupiditate ducti) imperare vellent, quam nunc» qui magistratum recufent et fugiant CO. Non enim rerum administrationura mercaturam, fed munus exiftimabant. («). '• Hac igitur morum praestantid civitatem cre-
vlsfe ostendit, exque eorum labe Relpublicae lapfura ducit,qui eo mox procesfit ,ut facillime Athenienfes in Alexandri Regumque Macedonum redigerentur potestatem. Etenim, quae antca a Per- fa- |
||||||||
|
exii ItxTft^eit/' Toiif 3è fiixpcv Ixshav irpsT$vTsi>}u$ tv
fi TOÏi Ki!3oii x») roüt rstxvTxtt iauTixn}' rhv li 3?- nn «irxvTix nXitu xiXTXvx\hicsiv e'tf rxs xuvxs hrix' ' «i« Ka) Kpexvsiilai, ^«(5 £.V riiv t*!? xÓKsut S/s/kjj^»*
•Pud Athenaeum Deipti. L. ia. p. atfa. Alios h«c de fe veterum locos congesfic Doet. Bergman in Jfoc, '"'''"P'g'i ex cujus ad nosrrum Ifocratis locum com- I mentario egregie Athenienfium hoc aevo percipitur cor-
fuptela p. ,4, fqq. (-,) cf. omnino Wolf. »d li. I. P-323-et Bergman I.l. p. III. (2) p. |22 feq. Loei leafus est, non enim putabant, fe in gerenda Republica ' '^' tfebere propofituni habere, ut ex ea, taniquam «■'t mereatura, lucrum facerent, fed hoc porius, ut Rei- Polilicae operj Cui e: pecuniJ prodesfent; uc aic Berjf ■"""•Lp. UI. |
||||||||
|
C 7° ) 1
fiimm jago eos tuita erat nott tam in bello foft
titudo, quam ipfa civium virtus morumque ex. cellentia, hujus his temporibus ne vesrfgiura quidam fopererat. Uti igitur Spartana , fic Athenienfis Respa-
blica, integris civium moribas florwit, lapils vero , continuo fracta tandem plane corruit. Quamobrem Lycurgus et Solon diligenti iliï morum cura firmisfimnm civitatum fulcrum po- fuerunt, cui, fi innifae illae conftanter esfept, baad facile intefiturae fuisfe videfltufj ■ -■ |
|||||||||||
|
1 ,.....■ ■: ■■ ■■ ■■, ■ •• \i^ .•• ,'■';, :,- .:
RespuhUca Romma. "' - '
Romani, de luculentisfimo vetenim, Sallustii
imprimis, testimonio , fumma fe antiquitus vitae moruraque conmiendabant integritate. Jus atque bonum apud eos non legibus raagis, quam na- tura valebat, Jurgia, discordias, fimultates cura hostibus exercebant, cives cum civibus de vir- tute certabant. Duabus his artibus, audacia m bello, ubi pax evencrat, aequitate feque f^'" que piiblicara curabant CO, Laudis avidi,p2' |
|||||||||||
|
di-
|
|||||||||||
|
t;uniae liberales erant, gloriam ingentem j
|
|||||||||||
|
(Q Sajl, ?. e. C. »
|
|||||||||||
|
I. >|^.^Mii!t^ijffJWM.«.W«ip|P«-«MP^K«9PV
|
||||||||
|
C 71 )
-Vitias bonestas volebant CO. In Deorum ciiltu
magnifici, domi parci erant. Quin paiipertatis ac parliraoniae tantus erat honos, ut principes in ■civitate viri ob fummam vitae fimplicitatem ce- lebrarentur. Quintum Cincinnatum , Manium Curium , alios , fummis perfunctos muneribus , ab agris cplendis ad rerura adminiftrationem avo- catos fiiisfe novimus. Haec morum bonitas juventutis ftabiliebatur
educatione. Etenim fpectabat ca potisfimum, ut laboris illi ac belli patientes reddcrentur, .inagis in dccoris armis et niilitaribus equis, quam in fcortis atque conviviis lubidinem haberent; ut ita adultis ilIis non labor foret infolitus, non iocus a&per aut arduus, non armatus hostis for- niidolofus, fed morum honestatc patriara prae omnibus et diligerent et ornarent (2). Idcirco non emtae nutrici, fed propin ,uae majori natu,, ciijiis fpectati erant mores, totius familiac fo,- boles committebatur. Haec pueris femper prae- fens diligentisfime curabat, ut ne illicita tur- pmve facta addiscerent, et fanctitate quadam ac verecundil iis profpiciebat C3), Aetate magis provecti laboribus corpus firmabant, et, ut pa- tnae in ilüs aleretur amor, patres ubivis co» niiiabanuir, in foro , ruri, in coraitiis, in cu- ria
|
||||||||
|
:^2 """ ^'^' ^'^ "en» '• '• (3) ^^^^' ^* °^"*
■ ■' -- '- E 4'- ■'■-:■■ ■■■■■-■
|
||||||||
|
■i
|
||||||||
|
( 7» )
ria (O. Quorum fic gravisfimis et fapicmisfi-
mis de Romanae civitatis commodis praefentcs confukationibus, patriam omnium maxime dill- gere discebant. Cum autem exemplis furaraam ad vircutem Romani vim tribuerent, more apud eos fuit receptum, ut illustres viri post mortem, ubi funus efFerretur, in foro publice laudarentur, eorumque imagines viris, qui toto habitu defunc- tum opcime referrent, imponerentur; quo fpecra- culo, Polybio judicc, verae laudis et virtutis cupi- dijs juvenis nullum pulcrius intueri poterat (•). Huc autem omnium maxime faciebant illustrium proavorum in atriis collocatae imagines, quibus ad virtutera juvenibus vehementisfime animusac- cendebatur. Scilicet non cera illa, neque figiira tantam vim in eos habebat, fed memorM reriira gcstarum ca flamma egregiis viris in pectore crescebat, neque prius fedabatur, quara virnis corum famam atque gloriam adaequaverat (3). Hacc igitur eo egrcgie valebant, ut boni ali- quando illi cives fierent. Verum, ut iidcm m- genio non tantum et animi virtutibus, fed et corporis viribus patriae profpicerent, cum ma- ture venationis (4) , tum dein potisfimum oiffi' cillimis bclli cxcrcitationibus exerccbantur \S), nii-
|
||||||
|
Ci) Gelliut N. A. L. I. C. 23. (2) L. 6. C. 53'
(3) Sal!. B. Jug. C. 4_. (4) Doet. Van den Velden m Disf. de puerorum apud Romants variis tempurüt'^ fo"- tatien* et itifiitutione p. 57. (5) Idem 1. I. P- 59* |
||||||
|
|
|||||
|
' ( 73 )
militiaeque gravisfimis fenfim asfuefiebant labori-
bus (O; cujus quo majorcm ufum contrahe- rent, principes faepe viros in bellum comita- banmr. Sic igitur ingenti patriae araore im- bati, aerumnarum paticntes, negotiorum periti gerendorum , hostera in bello ferire, murum con- fcendere, confpici, dum tale facinus facerent, ad- petebant. Has divicias, hanc bonam faraam, magnam nobilitatcm putare discebant (2). Neque tantum ad patriae amorera, gloriae
cupidinem, fed et ad recti bonique ftudium in juvenibus alendum haec orania erant comparata. Laudationes illae illustrium defunctorum, prae- flantium imagines proavorum ad omnium eos ex- citabant virtutum imitationem, quibus hi viri confpicui fuerant. Et cum primum, ineunte ac- tate, majores natu propinquae, mox patres om- lem vitiorum diligentisfime ab iis arcerent Ia bcra, nee eos e pueris egresfos curare et ad fnigalitacem (3) abitinentiam C4), justitiae, re- iigionis, fencctucis reverentiam , momm omnino oonestatem duccre definerent (5) , majorum non Potuerunt non adulti referre et tueri rirtutes. Et iiaec quidera de pueronim apud Romanos
_______________________________-■■--■ -.^««^
f') V.n den Velden I. I. p. 6t. C») Sall. B.C.C.7.
^3J Uiide Hor«tiui Süt. L. a. S a. v. 91. .....f f os utinam int er .. v.:
Heroas nat urn tellus me prima tulisfet.
' * E5
|
|||||
|
•^1. "V^i fKt ^
|
||||||||
|
C 74 >
édócütlone obiter dixisfe fufficiatCO. Quomaffij
SöEem momm in Republica Romana percipiatur ■praeftantia, operae pretium est paucis monere de rei dómesticae his temporibus conditione. Magna, Sailsistio teste, Romanorura domi erat parfimonia. Non kxüi aut voluptati, fed utilitati tantum, agris maxime eolendis, eorum inferviebant fer- vi. Uxores ipfae vestes nebant, lanara ancil- lis appendebant, panem pinfebant, rem om- «in» familiarem curabant. Supellex tenuis, ves- tes non fumtuofae erant, auri ufus modieus et qaanïus eorpori omando fuiRcerot. Mulieres por- ro non in gynaeceis, Graecarum inftar, fed in hominum hice degentes, maritos in atrïo cuni aliis de gravisfimis civitatis rebus fermocinames audiebant; quibus licet fe haud immiscerent disputationibus, vel fic tarnen ene magnamtum ad rcrum civilium peritiam augendam, turn ad patriae amorem alenduni, turn etiam ad ingenium acuendum, in eas vim hnbere debebant, Hinc fumma illa rcverentia, cum concordia et dili- gentia mixta. Hinc flagrabat muiier pulcerriiiia diligentiae aemulatione, ftudens negotia vin cu- ti füi majora atque meliora reddere. Nihu confpiciebatur in domo dividuum, niliil q"0" *"^ maritus., aut foemina proprium esfe jun^ lui
di-
|
||||||||
|
„. ,C0 Q"' P'enara de toto hoc argumento fibi c"""?',
'rare velic notitiam, laudatam adeat Doet. v ( |
||||||||
|
disreitttioui^.
|
||||||||
|
^ C 75 )
rflceret, ftd in comtnane confpirabatnr ab otro-
que, ut cum forenfibiis negotiis niatronalis fe- dulitas industriae rationem parem faceret CO. Licet autem victoriis, quas de vicinis gentibiis reportabant Röniani, lautior in dies eorum res fieret, tantum tarnen aberat, ut domesticae haec vitae noceret, ut pristinam potius feveritatem tempcraret, mediumque inter ülara et fubfecii tam corraptelam feriret. Quocirca cum his cem"- poribus, quae proxime finem belli Piinici Ie» cundi antecesferunt, modieus esfet luxus, infignis( conjugum concordia , laboris asfiduitas , morum omnino integricas, praeftantisfima haec et qvk et habebatur aetas. ,,;;•', ; i ;: Sic igitur figtiificavimus morum in Repu-
blica Romana praestantiam. Tradidimus etiam, quot quantaque ad eos tuendos cum privatim tum publice adhiberentur. Sed, quo plenius pateat, non privatos tantum , auc aliquam civium partem, fed totum populum, ipfara fere civitatem, morum profpexisfe bonitati; 'pfa jam, quae huc facient, magistratnum at- tendamus munera. Et primum quidem Cen- i«ra, quae, Servio Tullio auctore, civium unice cenium, id est, numerum facultatesque cognos- cendas fpectaverat, haec, liberé Republiek, ad morum potisfimum referebatur curam, Cenfo- ■ '■ , rum» 0) Verba ColumeUae de Re Rvh. in praef. LIb,ia,
|
||||
|
C 76 )
rumque erat, caverc, ut ne a pristina virtute
ullo modo recederent cives (O. Neque tarnen hic Romanorura fubftitit opera. Sed anxii velut et metuentes, ne unius, quamvis dillgentissimi raagistratus, difficillimo muneri impar esfet ftu- dium, ejus partem , liixus nimiram coercendi, popinarura ganearumque inhibendaram, meretri- cum, nifi nomen profesfarum et togara funien- tium, ex urbe expcllendamm, factorura denique dictommque turplum puniendorura curam infu- per Aedilibus injunxerunt. Prouti autem his magistratibus moram regi-
men mandarunt Romani, fic ipfi omnium maxi- me caverunt, ut ne pravi cives munera obirent. Cenforibus Senatus lectione et morum inqiiifi- tione omne ex eo probrum arcendum dederunt. Verum, cum hl nee magistratiis creare, ncc creatos raunere privare posfent, et tamen e re publica esfet, optimis tantum civibusrerum com- mitti administrationem, voluerunc, ut, quiinagis- tratum peterent, ante Comiciorum diem nomina profiterentur: ut ita in eorum inquircretur mo- res, et exploraretur, num digni csfent, quibus aliqua Reipublicae pars administranda coramit- |
|||||
|
(l) Eleganter profecto Montesq. Gr. et Die dei
Romtins C. «. p. 65. A Rome, — tont ce qui P"^^' voic — empècher la perpetuité du coeur «u de I esp" du citoytn étoit reformé pir les Cenfeuri. |
|||||
|
-
|
|||||
|
C 77 )
teretur, Quod ii amplisfimis hönoribus indigiii
habiti esfcnt, nee recipiebantur a magistratibus, nee, etiamfi maxime vellet, creare eos popului potcrat. Ex his jam omnibus patet, populum Romanum optima hac aêtate id praecipuum ha- buisfe, ut morum, qua fe commendabat, tue- retur, finnaret, et velut perpetuaret excellen- tiam. Huic autem quae quantaque debuerint, age jam accuratius investigemns. Conftat profecto a morum conditione antiqui-
tus plerumque patriae pcpendisfe amorcm. Pro ea quaevis Lacedaemonii et Athenienfes, inte- gris moribus, fubierunt, fed, quamprimum illi labeni contraxeranr, fuam potius cives, quam civitatis attenderunt falutem. Pariter Romani in hac morum praeftantia eo patriam complex! funt amore, ut unice illam cogitarent, et pri- vatls commodis ejus longe anteponercnt falutem. Neque enim duces tantum et principes, velu-
ti Brutus, Scaevola, Cocles, Fabricius, Regu- lus, Scipiones, ea pcrpetrarunt facinora, quae cum fuo ipforum detrimento, certisfimd fubinde "lorte, patriae profutura putabant; fed gentes et excrcKus faepe, patriae amore flagrantes, in ca alacres proficiscebantur loca, unde redituros fe numquam arbitrabantur («;. In militibus au- tem *■ « >« Fabui trecentii LW. L. t. C. 48.
|
|||||
|
téffl «l erat Gonftarttiae, et fortitudinis exceiletji
tia, quae non nifi iii patriae amautisfimis rept- i-iatur civibus: et quamquana gravisfima» non- öünqüam accipiebant elades , ipfte tarnen illae «joo esfent ignotniniae doiore,.qiaa aemmnaram patientia, q«a virtute in bello, acque morua omnino excellentia, luculentar deelarabanr. Sic, ut hoc utar, cil-m Romanus exerciws ad Fur- cas Caudinas infldiis a ^amnitibas cireuinventaj fob ■ jugum mitteEetur, onini mctfte miJitibus hasc adeo tristior erat ignominia C>), ut Ro* mam tendentes nee ocialos attollcreint, et prae moerore omniuw colloquia efFugerenti Hinc fo Cü, Romanae itidoiis ignari, una cum armis ani- öios ablatos, nee Samnites urbem cepisiè puta- , bant, ficut ante Galli, fed Romanam virtucera et fefociam. Ast vero id j quod erat, fuspica- hatur OfiliurS Calavius. Silentium illud obffi^ iiatum, fixos in terram oculos, furdas ad om- Uia folatia aures, pudorem intuendae lucis, in- gencem molem irarum ex alco animi cientis m- dicia habebac. Aut fe Romana it\genia ignorare ajebat, aut filedtium illud Samnitibus flebiles br^ vi clamores gemitusque excitaturum, Caudinaeque facis aliquanto Samnicibus, quam Romanis, tris- tiorem fore memoriam, quippe fuos que'"'! rCoram animos habiturum , ubicumque congres u fint<
|
||||||
|
(O Li/. L. 9'\-C,j«r,-^ ■ ■■.. :i -H.;" '■ '-
|
||||||
|
^^y
|
||||||
|
1/ *(h-(k'MJ»;"J-',"(W»"i!»WB^".IJil'.M -««II,
|
|||||||
|
■■ifip.aiMuii .»».-'
|
|||||||
|
C 79 )
jnt faltus Caudinos non ubi<5ue Sainnttibüj'
fore (O. Hanc viri opinionem egregie confir- mavit evenras. Nam , cura et Romani majorera ex itfnomitiiofa pace, quam ex nimckta ckde: percepisfent dolorem, et, qoi eam fubierant,, nrilites vehementcr helium renovare cuperent,. hiiic om;iium voluntati haud ante obtemperan- diim cenfebat Publilius Conful, quam, concione advocata, exercitum allocutus esfcc. Verura, teste Livio, prae clamore poscencium pug-, nam nulla adhortatio Impcratoris audiebatur* Suus cuique aninius raemor ignominiae adhor-, tator aderac Vadebant igitur in proelium ur- gentes figniferos: et, ne mora in concurfu pilia emittendis, ftringendisque inde gladiis esfet , pih, velut dato ad id figno, abjiciebant, ftric- tisque gladiis curfii in hostem ferebantur. Ni- hil illic imperatoriae arcis, ordinibus aut fubfi- diis locandis fuit: omnia ira militaris prope ve^ 6no impem egit ('). Hac igitur per totura bellum exulceratos ignominil animos Itimulan- W («), tam ftrenue adverfus Samnites rem ges- serum, ut, nullos non exantlantes labores, cer- tisfimam victoriam reportarent; nee ante a vin- öictae dulcedine defisterent, quam eandem jugi Jgnorainiam paterentur hostes, quorum demum "'"' " .. ^... • ■.....iwfi»
|
|||||||
|
Co Liv. verba I. i. „
|
|||||||
|
horrenda ftrage et gravi dolore RomI fe itcrum
dignos cives habebant. Verumtamen in adumbrand^ morum adpatriae
amorem civitatisque falutem efficacié, nequaquam filcntio mittendae funt fcminae. Haè enim morum excellentie viris haud cedentes , pariter fuis coni- modis Reipublicae caufara anteponebant. Cujus equidem rei haud luculenrius esfe putem do- cumentiim, qiiam quod in fummo rerum dis- crimine et Gallici et Punici belli tempore, au- rum , argencum, omniaque omamenta volunta- ni collatione in aerarium dctulerunt CO. Sed quid milites , feminas, aut aiiquam civiutn par- tera cito, cnm apud omnes omnino civitatis ordines ad patriae amorem hanc morum integri- tatem valuisfe novimus? Gravisfimae Patricios inter et Plebejos agitabantur contentiones. Am- plisfima foli munera obire , connubia a Piebe feparata habere, omni in eam ratione dominan conabantur Optimates. Adverfus quos quum Ple- bis femper caufam agerent Tribuni, nee facile illi auctori tatem dignitatemve imminui pateren- tur, ita disfociabantur ordines, et odio in ie invicem proruebant, ut duabus veluti inimicis- Cmis fibi gentibus urbem Romam conftitisfe di- ceres. Et vel fic tarnen, quamprimura hoste» adventare nunciabantur, vel Patricii, ut ne pa-
triani
|
|||||
|
CO Liv. L. s. C. BJ. '
|
|||||
|
|
||||||||
|
C 81 )
triani defendcre recufarent Plebeji, faciliores Ce
praebebant; vel Plebs, fuam interea con- ditionem negligens, milicum fe delectui infcribi haud repugnabat; et omnes in pacis tempus rixas differcntes, patriae unice discrimen cogitabant. Sic igitur hoc Romanis erat infitum prorfus, ut, quanta privata esfet calamitas, eam tarnen haud cuni patriae effiigcrent incommodo. Ex his jam omnibus praeclaram morum ad
civitatis vigorem ducimus efficaciam. Nam, cum, integerrimis illis, rara militiae quam domi unam omnes cogitarent, colerent, venerarentur patriam, nee operae pretium quidquara illa indignum vel admltterent, vel admisfum negligerent, non pote- rat non et victoriis propagari et vero civium vir- tute ftabiliri res Romana. Hinc igitur fiictum , ut corporis animique viribus quibusvis nifi prae- ftarent, at pares certe esfent hoscibus, et nu- mero faepe pauciores, in fummas angustias adducti, a praefenti propemodum excidio ad- verfus Gallos, Samnites, alias Italiae gentes egregie civitatem tuerentiir. Hinc unice eum in raodumcreverunt, ut, licet ad Ticinum, .Tre- biam, Thrafymenum, Cannas una cum praeftan- tisfimis ducibus aliquot milleni periisfent, omnes- que fere ad Hannibalem defcivisfent focü (i), vel fic tarnen Carthaginienfes, fi continuo Ro- ______^^ mara CO Liy. l, 22, c. tfi,
F
|
||||||||
|
1
|
||||||||
|
. ( 8a )
mam tetendisfent, haud urbem capturi fuisfc vi-
deancur. Pose toe enim clades et dctoctiones fo- cioruni niiila timoris fignificatio, nuila pacis mendo fiebat, fed adeo majori civitas, quam un- quam in rebus fecundis , erat animo, uc Terentio Varroni ex Cannenfi ftrage, cujus ipfe praecipuus auctor fuerat, rcduci, obviam irent omncs or- dines , et gratias agerent, quod de Republica non dcsperasfet (i}. Quid quod in fmnma mi- litum inopia octo horoinum millia, quos Poenus in castris ceperat, redimendos haud cenfuerunt, cum parvd id ficri posfet pecunid (2). Tam ex- celfo in rebus afflictis aniipo ipfe Hannibal fractus fliisfe fertur (3). •. - ■ :: Sic igitur morum integritate ad riimmara Rcs-
publica Romana pervenit auctoritatem; et, quo- niam eorum corruptela diligenter inipediefaacur, diutisfime illa et ftetit et viguit. Siipercst jam, ut ejus post corruptos mores adumbremus lapli:m. Devictae hactenus gentes cum haud tnagnas
in civicatera attulisfent divitias, in lautaquide™» nee opulenta tarnen re Romani verilui fuerant. Püscea vero, debclhtis Carthaginienfibus, ditis- fimos et adorti funt et fibi fubjecerunt Graeciae ' Afiaequcpopulos, unde dici vix potesc, qu^nto- pcrc mores fint corrupti; quorum integritatem i- eet
|
||||||
|
(l) Liv. I. 22. C. 61. Cic. ds ofF. L. 3- ^ ''•
Ca) Liy. L 23. C 58. (s) Cic. de off. L. 3- ^ 3' |
||||||
|
C 83 )
eet raagnae semper labefactare foleant opes , haec
amen in Romana civitace ad corruptelam erat ac- cöfio, quod non pedecentim illae et gradu, fed fubito acque praecipici curfu comparabantur. Nobilisfimae de Philippo, Antiocho, Aeto-
lis, Gallograecis reportatae victoriae (i) fe- dedm annorum fpacio a lauta civitatem conditio- ne ad fiimmam opulentiam duxcrant. Accede- bat porro, quod, Carthagine iraperii aemul5 frad, hostiumque metu imminuto, intentiori curd in opibus et acquirendis et augendis plerique verfabantur , ac denique, quod maxi- mum , una cum divitiis pcregrini, ad luxu- riara, ignaviam, moUitiera compoiiti importa- bantur mores. Hinc non poterant non celeriter 1 virtute defciscere Romani. Itaque cum opibus luxuria invaluit, avaritia, ignavia, ÖMmm, morumque patriorum contemtus, ora- linoque "on auro^ tectisve modus : menfasque priores
^spernata fames: cultus gestare decoros rix nuribus, rapuêre mar es: fecunda virorum Paupertas fugitur; totoque arcesfttur orbe Quo gens quaeque perit (2> Q"o plura vero corruptelae aliunde afFerebantur
^itamenta, eo majores vitia vires capiebanr. --------■ Man-
co Liv. L. 33. C. 9. fqq. L. 37- C. 43. L. 3». C. «. ^' 27» (») Luc. Phirs. L I. V. ,60. fqq.
F % |
||||
|
Manlii de Gallograecis victoris milites lectoj
aeratos, vestem ftragulam pretiofam, pkgulas et alia textilia, et , quae turn magnificae fupeljec- tilis habebantur, monopodia et abacos Romam advchcbant; turn psaltriae, fambucisiriaeque et convivalia iudionum oblectamenta addebantur epu- lis : epulae quoque ipfae et curd et fumtii majori apparabantur: turn coquus, vilisfimum antiquis mancipium, et aestimatione et ufu in pretio erat, et, quod ministerium fuerat, ars habcri coepta CO. His omnibus ita civium mentes inficiebantur, ut et Scnatus in cccrcendd corruptelft irritam poiieret operam (.2), et vero Bacchanalia, teterriraorum officina flagitiorum, invalescerent;^e quibiis cum luculenter appareat, quae morum ad ipfa probr.n- da esfe deberet pravitas, haud plane illa lilentio mittenda videntur. Ilaec igitur facra , ex Etru- ria Romam perducta, initio tantum ad feitiinas pertinebant , nee quidquam flagitiofi contine- bant, mox vero, permixtis cum mulieribus vi- ris, nocturnoque ex diurno reddito facro, aa fc; Jlas non referebantur libidines. Virorum inter Ic et cum mulieribus ftupra ficbant, vigmn annis minores initiabantur, quo facilius capö- rentur, aliorumque iniervirent voluptatibuSjWis- CO Liv. L.39.C. 6. (a) Huc pertinent H"^J^^^.
luarise, Orchia imprimis, quam perlatam vlxdi"" vi iiueritur Cato apud Macrobium Saturn. L. 3- '■•''' |
|||||
|
J
|
|||||
|
C 85 )
ccbantur cum tenellac admodum aetatis puellis
majores, nulla omnino pudoris aut reverentiae erat fignificatio CO. Hujus nefandae libidinis niillcni aliquot homines, raulieres imprimis, ec iis fimillimi viri participes erant, ac , nifi Hispa- k Feceniac in Aebutium amore, cxcellentique Poswniii Confulis innotuisfet operd, totam, contagionis inftar, pervafisfet Italiam, Scd de «a erk infra dicendi locus, ■--■••; r :; : l Hancmorum corruptelam mox proraovit de
Perfeo reportata victorla , qua tanta pecuniac vis Romam translata fuisfe fcrtur, ut per cen- tuin et, quot excurrit, annos ab omni tributo cives libcrarentur (="). Tura autem adeo, quo- nim femina jam aderant, crcverunt vitia, ut pau- tioraindies antiquae virtutis reperirenturexcmpla. Graecuin unice, patrio contempto, cupicbant or- iMra, delicatos majori pretio, quam necesfa- fiosemebant fervos, pravisque eorura moribus fe mibui patiebantur. Milites, pvistina contincntia «t fragalitate misfts, novis in Graecia libenter mdulgebant voluptatibus. Imo vcro tanta omni' ros inerat libido et mollities, ut juvenes non- ""iquam pro pudicitid et libertate exquifitisfi- "'os cibos compararent, populus vero de gra- visfimis rebus fuffragia ebrius fcrf et: (3). In hoc |
||||||
|
(O Uv. L. 39. c. 8. C2) Cic. de off. L. 3. C 52.
<Ji M,crob. l 1. L 8 C i(S. ,. j^ ^j j^n, ny
ra
|
||||||
|
^ C 86 )
autem morum lapfu ne defliisfe existimemin
quae vitiorum contagionem antevertere cona- rentur. Aderant Cenfores, ferebantur leges fump- mariae, pristinae nonnulli virmtis exhibebaiit exempla. Vemrntamen et fic inveteraverat ar- que per omnes omnino civium ordines manaverat malum, et tanta quotidie novis divitiis peregrinis- quemoribus capiebat incremenw,utnec,principura virorum exempla, nee Sénatus cura, nee Cen- fórum feveritas radicims illud evellere valeretfO, fed potius religiofisfimam eorum operam nova fubruerent invitamenta vitiorum. Quo innumen imprimis refcras omnis luxuriae genera e Car- thagine et Corintho dimtis Romam allata, ml- les et delicatos fervulos undecumque in impe- rium Romanum proruentès, fuaque illud pravi- tate inficientes, Atcali denique héreditatèm et L. Sullae victorias; quibus omnibus factura, ut , quae fijpererant avitac probitatis exem- pla , ludibrio haberentur et tantum non con- temncrentur. Turn paupertas probro haberi, innocentia pro malivolenti^ duci coepit, pn- vati domos atque villas urbiuni in modum cx- aedificare, fubvertere montes, maria confterne- re ; lubido ftupri, ganeae, ceterique cultus oia- nes invadere; viros pati muliebria, muliercs pudicitiam in propatulo haberc, vescendi cau- |
|||||
|
(0 Pluc. ÏD Cat. Maj. p. 34^.
|
|||||
|
■"-ly *"a?iW^"13f^ ■"
|
|||||
|
C 87 )
fl térrd mariqüe omnia exqiiirere (O; dor-
mire prius, quam fomni cupido esfec; non famem aut ficim , neque frigus , neque lasfi - tudinem opperiri , fed ea omnia luxu an- tecapere C"). Disciplina militaris imminuti magnopere bello Macedonico , fed a Scipione in Hispmia revocata Cs) , fub Sulla evanuit plano. Hic unice curans, ut militum fibi aniniDs conciliaret, turpibus eorum , nee mili- tari feveritate dignis indulferat kibidinibus, Lo- cis amoenis, voluptariis in otio ferocem mili- tum indolem moUiverat. Amare , potare , fig- na, tabulas pictas, vafa celata mirari didice- rat; ea privatim ac publice rapere , delubra fpo- liare, facra profanaque omnia poUuere (4). In hac autem ad quacvis viti.i proclivitace haud
profecto quisquam miretur, rem Romanorum do- niesdcara teterrimam aevi contraxisfe maculara, Muliercsjam ante Sullae tempora corpori ornando, quamrei familiari intentiores , ita nunc torae luxui indulgere coeperant, ut et rei domesticae cu- ram ac liberorum educationem vilisfimis fervis fwinquerent, et vero id antiquisfimum habe- fent, ut, quibus gcnio indulgerent, undccumque fibi
UJ Quorum luculonta cxempla »pud Meinersium ht-
oentur Hist. de la Décadence des tnoeurs chtz les R$. ««'■«SC. 14. fqq. p_ 29,. (2) Sall. 13, C. C. 12. feq. U) Val. Max. L.B.C.7. Ex. i. (4) Sall.B. C. C. 11.
F 4 |
|||||
|
C 88 )
fibi pecunias corraderent. Ex istiusmodi iginir
luxuri^ et avaritid exftiterunt irapudicitia, grande
aes aIienum,flagitiorura cupido, muliebriumomni-
no officiorum negligentia et defpicientia. Quibus
vitiis quum pinguisfima confumerentur patriiiio.
nia, aegerrime viri, nee nifi legibus et ingentibus
immunitatibus pellecti, nuptias inire folebant.
Ex hac autem rei domesticae corruptela fierinon
potcrat,"quin gravisfimum puerorum educatiocape-
ret detrimentum. Haud fubito illa, fed per pki-
mas jam aetates una cum moribus a pristina remit-
tens excellentia facillime aevi labem contrahebat,
Parentes icaque infantem Graeculae aliciii ancillae
delegabant, cui unum aut alterum adjungcbant
ex omnibus fervis plerumque vilisliraura, ncc
cuiquam ferio miniscerio accommodatum. Ho-
rum fabulis et erroribus teneri et rudes aniiiii
imbuebantur, nee quisquam in tota domo penfi
habebat, quid coram infante diceret aut faceret.
Ipfï • etiam parentes nee probitati, neque mo-
dcstiae parvulos adfuefaciebant, fed lasciviaeet
libertati, per quas paulatim impudentia irrepe-
bat et fui alienique contemtus (i\ Quo "^^^^
magis adolescebant, eo plura affluebant vitiorum
genera, Histrionum favore , gladiatorum cqiio-
rumque ftudiis animi occupabantur , nee a''-
quid bonis artibus loei relinquebatur Cs). ^P"
quQ'
(i) DIal. de Or. C. 39. (2) Idem I. J.
|
||||
|
C 89 )
flUoque paedagogi libertatis fpe inducti, turpia
adolescentum dicta factaque probabant, eorum- que foedisfimis faepe et libidinibus favebant etamoribus, quibus omnibus tantam indolis con- trahebant pravitatem, ut, parentum inftar, majo- rum mature ludibrio haberent et contemnerent virtutes, fuis autem opibus et generis nobilitate unice gloriarentur. Etenim haud amplius ad da- ros fe conferebant et fapientes viros, a quo-, rum latere non disccdentes opinionem afferrent, populo, eomm fe fore fimiles , quos fibi ipfi ad imitandum delegisfent (O, fed fhmiliae vetusta- te ad fummos fe in Republica honores perven-, turos putabant (2). Sic igitur in utero pene raatris vitia concipienres pueri (3), in alio*-- rum raox, parentum maxime , foeda intuentes exempla, errorumque varietate et opinionum perverfitate inferti atque obruci , communem fponte referebant corruptelam; luxuriae, mol- litiei, ignaviae dediti, laborjbus erant impa- res et tantes fumtus faciebant, ut ad res fami- liares confumcndas eos genitos fuisfe dice-.' 'Ês (4). Hinc in grande aes aiienum inciden- tes> rapere, confumere, aliena cup ere: pudo' rem,
0)Cic. de off. L. 2.C. 13. rO Sall. B. J. C. 85,
*"8««-^« O. ^,/L. 2 C. 18. F 5 .
|
||||
|
( 90 )
rem, pudicitiara, divina atque humana promis-
cua, nihil pcnsi neque inoderati habere (i).
:;Hac itaque cducacionis pravicate factum, ut
parentum vitia propagarent, et flabiürent li- beri.; ac, quandoquidcm aduiti illi nullo modo
fèrre'poterant, quod fuis voluptatibus adverfa- retur, inftitutum, eo Ciceronis aetare res pro- cesfit, ut Cenforum arctisfimis limitibus circum- (criberetur potestas. Turn autem virtutum civi- iJomi quibus fuam Romani gloriam debucrant, plane interierunt reliquiae. Pro pudore, pro abftinentia , pro virtute , audacia, largitio, ava- ritia unice vigebant (2). - Er fic quidem raorum in Rcpublica Romanj
post belium Punicum fecundum ad Augusti tempo- ra adumbravimus conditionem, Ulterius arguraen- tum ideo baud perfequimur, quoniam Rempubli- cam proprie fic dictam et a nobis in hac disqui- fitione unice fignificatam fub Imperatoribus Ro- mani non habuerunt. Quocirca continuo expli- cetur vis et efficacitas, quam in res civiles mo- rum lapfus h^buit. . Haec maxime- in «ntiquis civitaiibus corrup-
teke ratio fuit et progresfus, ut primum ad ü- los principes pertineret, mox lacius ferpens,per plures civium ordines raanaret, omnesque ien- fim iniiceret atque eneryaret. Et quandoqui<le"i (S) Sall. B. C. C. ia. («) Idem J. 1. C. '%*'
|
|||||
|
C 91 )
istiusmodi corrupü cives e*plere nitebantur libi-
dines, quibiis non nifi ingenti pecimiae vi fatis- fieri poterac, earumque parandarum unice prae divitiis opportunitatem habebant optimaces, id est, diutius in luxuriti verfati atque opes nacti, fiebat, ut his faepius pauperiores indigerent, eorumque et voluntati et ftudiis obfequerentur. Hinc autem optimates, plurimos a fe cives pen- dereprorfus intciligentes, pro ea, qua ipfi erant, morum pravitate, fuperbum in alios exercere nitebantur dominacum, et lic ad oligarchiam ci- vitads conditionem componenres, aequalitatem, firraisfimum ejus fulcrura et pracfidium, tolle- bant prorfus. ^;-h.:'j: ; • ■ ■ «!':-;d- s' ■ ,: .i lm Neque tantum acqualiiatis fic colicbatur ratio, fed patriae fimul imminuebatur amor. Nam, cum optimates eo fuperbiae et inlolenciae pro- cesfisfent, ut, quo laucius viverent, liberiusque voluptates explerent, aliorum fibi et posfesfiones et jiira vindicarent; pauperiores vero eorum vix ferentes dominatum , euni tarnen prae fua corrup- tela haud frangere valerent \ atque corrupti omnes «as unice res cogitarcnt, opes augerent, in fe- niet itivicem odio proruerent; vix quidquam vel voiuntatis, vel temporis, vel corporis animique vinum ad patriae caufam rite agendam relin- <|uebatur. Istiusmodi autem civitates, in quibu* ""^ra quisque emolumentum fpectat, nee omnium commoduni ad unain patriae auctoritatem refer;- |
||||
|
C 9i ) "
tur et dignitatem, hae igitur quam propc i
ruina abfint , nemo non facillime intellifrit. ^ic igitur moruni pcrvcrficas et aequalitati tol- lendae, et patriac amori minuendo, et civitati- bus debilicandis acque pesfumdandis utiice infcr- viebat. Et haec quidem ut univerfe de and- quis Rebuspublicis, fic omnium maxime de Romana valent civitate. , Postquam Graecis Afiaticisque victoriis injeas apud Romanos divitiarum et magnificentiae ex- ftiterat ftudium, niagnamque aviti mores fubie- rant commutationem, magnopere fe nobiliorcs opibus extulerunt; et cum humiliores plerique, ad fumtuofas libidines explcndas faepius lis in- digerent, dominari fenfim in eos ditiores coe- perunt. Quod quo niagis ipfis inicio ccdebat, eo majorem infolentiam et fuperbiam concipie- bant, ut, invitis etiam legibus , fibi paupcrio- rum jura et posfesfiones vindicarent, Cum porro omnes luxuriae esfent dediti, nee tarnen fumci- bus faciendis plerorumquc fufficeret patrimo- nium, grande aes alienum contrahebant, fuani- que in dies deteriorem reddebant condicioneni. In taii autem et fingulorum ad opulentiam pro- clivitate, et ordinum disfociatione atque ime- qualitate qui poterat patriae integer manere anior. Nam, praeterquam quod corporis animiqtie virc^ niolli otio debilitatae fortitudini, coiifentiae, wudentiae impares fiebant, id praecipuuffl omno ha-
|
||||
|
( 93 )
hsbebant, ut cum Reipublicae detrimento vel
ex iis, quas fud ipforum culpa fubibant, emer- ffcrent calamitatibus , vel faam quavis ratione firmarent auctoritatem. Quales quum milleni ali- quot Bacclianalibus esfcnt initiati, non tantum ad foedisfimas omnis generis libidines haec fa- cra referebantur, fed falfi testes, falfa (igna, testimonia, indicia, venena, caedes ex ea offi- cina exibant; et, cum dercpente nimias hic coetus vires caperet, quam ut privatorum fa- cultatibus distrahendis fe contineret, ipfo Rei» publicae excidio fibi prospicere in animo habe* bat (I). Turn vcro, quoniam mali univcrfos infecerat
contagio, pluribus fenfim ad magnificentiam opi- bus indigebant, majus aes alienum conflabant, et omnem auctoritatis firmandae , pecuniaeque parandae fibi justara putabant viam. Magistratus in Provinciis parentes vexabant et expilabant (2), judices e Senatorio ordine lecti divitura largitio- nibus corrumpi fe patiebantur (3). Proiui autem haud uno eodemque tempore
fuum perverfitatis fastigium mores attigerunt, 'sd plurimis corruptelae illecebris infignem |
||||||
|
(O Liy. L. 39. c. 8. et C. K. (2) Freinsh. Snpp.
• Liv. L. 45. c. 58. (3; Appianus de Bello civ. L. '• P' 362. Steph. ed. |
||||||
|
( 94 ) :
pravitatem 'contraxerunt, lic etiam reruni civi-
lium arctisfiiTie cum moribus conjunctus lapfus
fenfim et gradatim obtinuit; adeo ut, quoinfi<rnior
animorum fiebat perverfitas , eo longius a vigo-
re recederet civitas. Sic igitur post deletain
Carthaginem et Corinthum, aliorum mirum in
modiim auctis divitiis, lubidinibus, gnsfandi
dominandique ftudio , aliis fummS paupcnate
presfis, univerfis vero in nullo hostium mem
trahentibus ac rapientibus, in duas omnia par-
tes abstrahebantur , quaeque hactenus media
fuerat, dilacerabatur Respublica(i}. Cujus qui-
dem mali, ut jam antea initia apparuerant, fc
Gracchorum maxime aetate tota prodiit vis et
amplitudo. Quod quo plenius percipiatur, rem
paulo alrius repetere est operae pretium.
Vicinorum , quos bello dcvicerant Romani, par-
vo aere folebant pauperibus locare agros. Di-
tiores autem , licet jam ita in plebem grasfa-
rentur, vix ut accesfioni locus fiiperesfe videre-
tur, hac tarnen avaritia et immanitate fuper-
bum dominatum cumulabanc, ut ingenti^pecu-
niae vi ac fraude, fijblatis egenis, hos fibi agroi
compararent. Neque vero ad eos colendos «i-
opes, at liberos tarnen et Romanae civitat'S
participes, adhibcbant; fed, his una cum ft^i-
liis
|
|||||
|
(O Sall. B. J. C. 41.
|
|||||
|
'■
|
|||||
|
C 95 )
liis fuas ipfis terras relin^uere coactis, omnique
publicae falutis posthabité cura , quo pinguius lucnim perciperent, vilisfimis undecumque Ro- niam tendentibiis fervis eorum curam manda- banc CO. Turn igitur et ingens populi pars ad fummam redigebatur inopiam, et tota fere Iralia Tuis cukoribus vacua peregrinis fervi- tiis obruebatur, et pr.ucisfimi quidam e divi- tum genere velut avroKpaTopss in reliquos omnes tyrannidam cxercebant. Huic tristisfimae plebis conditioni ut jam C. Laeiius ScipioniJ amicus occurrere decrevcrat (2), fic vere fe oppofuerunt Tiberfus et Cajus Gracchus. Ple- bis ucerque Tribunatu fungens plurimas in ejus gratiam turn imprimis agrarias promulga- vit leges. Quibus quu:;i et agros pauperibus rcsticutum, et ab ingentibus facultatibus aliquid merito detractum, et fuani auctoritatem immi- nucum iri divite- intelligerant, fumma ima mo-i verunt, ut ne ad effectum hae leges perduce- rentur. Et primum quidcm Tiberio, optimö civi, Crasfi, vScaevolae, Appii Claudii auctori- t=|':e, Corneliae marris adhortatione, fuaque om- "lum maxime virtute ad plebis caufam agen- "w incKato, huic igicur tanto, tamque prae- da-
0) Plut. in Tib. et C. Gracchis p. 827. . ." V'ï
(»)Plut. I. 1. |
|||||
|
( 96 )
claro viro Marcum Octavium , ejus in Tribüna.
tu et collegam et familiarem ec multis nomini- bus ftudiofum, oppofuerunt CO. PariterCaji, populo acceptisfiml, per Livium Drufum et L. Opimium callide quidem , fed honeste parum irritos reddiderant conatus C*). Dein vero, cum plebem calamitatibus tamdiu jactatam, et omni fere morte tristiorem pasfam fervitutem (3), ast nunc fub egregiis ducibus fpiritus fumere vifam , ncc criminandis Gracchis ,- nee ingenti- bus beneficiis, nee Tribunorum intercesfione, placare posfent et a propofito avertere, ne tarnen cum fuo incommodo alteri civium parti, omnino- que civitati fubveniretur, Gracchos interficiendos curaverunt (4). Sic igitur, omni patriae misfo amore, partitim inflar, implacabili in adverfarios proruentes odio , eorum oppresfione et cae- de fuam unice auctoritatem fuperftruere to- debant. Cum autem Romani hac aetate pro in- figni morum corruptela fuam, non Reipubücae, cogitarent dignitatem, mirum profecto haud est, fi nulla non foedisfima, civitati quidem noxia, at fuis commodis infervientia finguli admittercnt |
||||||
|
(O t>lnt. in Gr. p. 828. fqq. (a) Idem 1. '< P-'^*
fqq. (3) V. egregia TiberU Gwcchi apud P'"^ obvit oratio p. 8a8. (4) Plut. pisfini, ""pn""
P. 833. 84a-
|
||||||
|
< 97 ')
flagit&j eoque fenfim procederene, ut auró if-
<reiitoqiie omnia postponentes, venalern urbem- incolereiit j mature perituram , fi cmtorem inveni- retCO. , ' In tam «orrupta panibusqiie dilacerata eivii-
tate Iponte anibitiofi et audaces homines par- tium fe faiuöres profitenteSi easque largiciönibus fibi devineientes fummam rerum ad fe traduce- re i et tyrannidem exercere moliebantilr. Sic , cura oppresfae haetenus plebis Mariiis, opti- maduni vero SuUa caufam propugnare habercn- tur,haud illi vel populi jura, vel nobiliorum auc- toritatem fpectabant fed id agcbant, ut factionö quique fua adjuti et ftipati fumma rerum foli poti- tentiir. Unde, cum Gracchorum caede in civium fiingüinem Hievire didicisfent Romani, atroeisfima ac horrenda prorllis existebant bella eivilia; e qiiibus qui victores exibant, quoniam pro arbi- trio omnia peragebant, ablblutamque fibi asfe- rebant potestatem, durisfimam Roraani patieban- tur lervitutenii Intèrea veró alium alio oppfiinehte, civltatis-
qüe vires in privatum comraodum tollente pror- liis, eo tandem res devenit j ut non , nifi unius im- {>erio , civitas administrari posfe videretun Quod "liHdem in tant4 omnium perturbatione ad otium CO S.1. B. J. c. 35.----------- ^
■ ö.- ^.......■- • .
|
|||||
|
;'v
|
|||||
|
; ( ^5 )
ét tranquJIIItatem infigne emolumentum fub Oc-
"tivio obtimiisfe novimus. Ast, quoniam ab illo Inde tempore Rempubiicam vere fie dictam Ro mani haud habuerunt, ulterius hocce non per- fequimur argumentum, ' Ex iis autem, quae & "putaviraus, unicuique facile pateat, morum cor- niptchm civitatcm Romanam debilitasfe etpes- Tumdedisfe. Quoti cum fuo jam aevo fiitiiram praevidcret Cato Major, prudenter cives raone- bat, ut, fi virtute et continentit magni evafii- fcnr, ne ad deterius vergerent; fin vero intenv peranti^ et pravitate, meliora amplecterentur, his enim eos jam fatis crevisfe vitiis (i). Cum tanta haheretur antïquïtus morum ratio,
factiim est, ut fummd esfet ctm Athe- nis Areopagitcirum^ turn Romae Cen- forum auctoritas et existimatio. - Moribus fletisfe civitatcs antiquas, fatis .P™
nobis probasfc videmur ex ipfiimm indole, ti' ex principum virorum legibus , tuin, quod om- nium gravisfiraum est, ex veterum gentium ms- loriiu Qnae cum univerfa esfet antiquit»"» ra- tio , mirum vidcri non potest, exilitisie apu -. Ro-
|
||||||
|
I
|
||||||
|
(1) Plut. in vita p. 340. C.
|
||||||
|
Il
\
|
|||||||
|
t w )
llofflariós iiiagistratum peculiareni, quï pfbptëf
morütn maxime curam fummo haberetur honö^ K. Et vero lic accidic, üc fimilis esfet Athe- nis Areopagitarüm ratio, quos veneratione pla- HC profequebantur Athenienfes. Quod, quo ma- gis ilJustretur argumentum nostrum, paHcis hoé loco exponendum. Gravisfimas caüfas dijudicaijant Aréópagitaé ^
fed infigne item raunus habebant, ut moribus pró- ^icerent. Pueris mcores et cüratores dabant; Ca^ vebantj ut fccundum facultates alerenturet inftitue- rentiir, nee dcfidiae et focordiae indulgercnt; Ne- que tantum puerorunl 4 fed omnium civium mores actendebant, Quotquot incöndite viverent, mo- nirave pravitatem patefaeerent j pro delictorum gra- vitate puniebant; In publicos fe coetus, nuptias V. Ci etfolennia sacrificia conferebant, itt intempe- rantiam in conviviis celebrandis et libidinem im- pedirent. Qitam veró in pueris, diligentiüa etiam in adulcis coercebant focordiami Eórünt domos intrantes in fingulorum vivendi rationerri ffiqüirebant. In ignavos et pigros aiiimadverte- banti Videbant, quö qüisque qiiaestu fe fuosqué feierct! Arcebant fordidum et turpe lucrüm ^ frau- des, hirtum. Curabant omnino, ut rie civium mo- res eorrümperentilr (i); Atque hane morum cil- rani
0) iföé. in AreUp. 1^.332 fqq. Plut. in 'Sol.p.pö.ë^
G i . , Va. |
|||||||
|
L
|
|||||||
|
ram tand exfequebantur religione, ut non modo
nil eos lateret mali, verum inquirerent edam quinam peccaturi viderentur CO. Non igitur transgresfionibus tantum puniendis et poenae me- tu a vitiis deterrebant cives, fed id maxime age- bant, ut nil illi poenS dignum committere vcl- lenc Ca). Idem igitur Athenis Areopagitarum, et Ro-
mae Cenibrum erat munus, et qui Cenforibus, idem quoque Areopagitis conftabat honos. Nam honoratisfimura , fanctisfimum , omnibus, quaein Graecia aderant, praestans eorum liabebauir tri- bunal (3); de quo, ex Demosthenis tesrimo- nio, tot tamque praeclara posfent proferri, quot in aliud Graeciae judicium caderent nulluni (4). Atque haec Graecorum de eo fententia Cicero- ni fic probata fuit, ut Romani vSenatiis laudes haud efiicacius fe Attico fignificare posfe pura- ret , quam cum Areopago eum comparando. Romanae, inquit, fc res fic habent. SeMtus upeioi TTiiyog. Nihil con/ïantius, nihil fevi!*'^"^^ nihil fortius Cs). Quid ? quod Solonis in eo condendo confilium nobilisfimae Themistoclis vic- |
||||||
|
Valetiiii Max.L.s.C.6. Ex.4. et suciorei,quoicintPot-
ter. 1. 1. p pj. (i) Ifoc, I. I. p. 335- C2) ''l*^'" P'^^'' Cs) Ifoe, I.I. p. 32p. C(F. Script, quos citn IJergman 1 I. pajf. 117 et J39. (4) In Orat, adv. Aristocraten: Tom. I. p. 641. (5) Ep. ad Att. L. J. Ep- '4- |
||||||
|
--'.'■■.f.l-W''""*'^-' tlJ'!'!.l *■,»«!"
|
|||||
|
C loi )
toriae prope anteponebat. Quamvis, ait,-The-
inistocles jure laudetur, et fit ejus nomen, quarn Solonis, illustrius, citeturque Salamis clarisfimae testis victoriae, quae anteponatur confilio Solo- nis ei, quo primum Areopagum conftituit: non minus praeclarum hoc, quam illud , judicandum est (t). Quandoquidem igitur in morum conditione
antiquarum civitatum falus vertebatur, et alia ad illos regundos exftiterunt inftituta, et Athe- nis Areopagitis, Cenforibus Romae istiusmodi fuit commisfum munus, quod, ut mores fpecta- bat, fic praecipuara iis auctoritatem conciliaret. Caeterum in tota hac causfa eadem est gentium,
quae iingularium hominum rado. Est hoc unicui- que, ni prorfus fit ingratus , vere infitum, ut, quem fuis rebus profpicere, praeceptis fe moni» tisque adjuvare , ad virtutis amorem adducere intelligit, hunc igitur veneretur. Eadem ve- tenbus inftitutorum, quae mores fpectabant, luo pretio habendorum caufa crat. Nam, cura 3 civium moribus civitatum turn incrementum et v'gor, tnm lapfus et interitus plane penderet, non potertnt non istiusmodi inftituta, quibus omne fere ad civitatem firmandam et augcndam inerat momentum, fiimma esfe existimatione. ^______ Quem-
^'^ De Off. L. ,. c. a..
G3 |
|||||
|
Quemadmodum igimr umisquisque homo eom»,
jori alios loco habet, quo nielius de felicitate fud promovendi meruerunt, quoque aegrius eoram opera caruisfet; fic magnus quoque amiquitus jUis inftitutis conftitit honos, quae civicatum yi- gori ftabiliendo et augendo infervirent, quorura- quc ipfae non nifi aegerrime tulisfent dcfideriura. Et fic quidem videri posfit fpeciminis nostri profligata jam et ad exitum fere perducta quacs. tio. Attamen, ut ne, quae huc faciunt, alc negligamus gravisfima, operae pretiiim est, hwc Cenforiae auctorita is et existimationis caufiai ex peculiari item et civitatis Romanae rationcct Romanorum indole confirmare. Nam vel fiHor equidem , vel valebic haec disquifitio adam, quam hactenus propofuimus, fentenciara illus- trandam et commendandam. . , S E C T I O S E C ü N DA,
- PE PECULIARI ET CIVITATIS ROMANAE R.A--
;, TIONE ET ROMANORUM INDOLE, <■•-■: j>eculiaris ciyitath Romanae ratio,.
Cato, teste Cicerone, dicere folebat, obhanc
^aulani praestare Romanae civitatis ftatum cete-^ yis civitatibus, quod in illis finguli fuisfent fe- ^e, quorum fuam c^uis^ue rem publicam conlh- |
||||
|
fr5i>'-7a?w3gjP-'-:;vf!»*K^^p?*s'?',9«p-.'i.m* m^ljffKWli'^ Mf"P IJ|*;'-" I")
|
||||||
|
( Ï03 )
tuisfent legibus atque inflitutis fuis; ut Cretum
Minos; Lacaederaoniomm Lycurgus; Athenien- fium, quae perliiepe commutata esfet, turn The- feus, turn Draco, turn Solo, cum Clisthenes, turn multi alii : postremo cxfanguem jam et jaccntera doctus vir Phalcrcus fustentasfet Deme- trius: Romana auteni Respublica non unius esfet ingenio, fed multorum; ncc una hominis vita, fed aliquot conftituta fcculis et aetati* bus (0. Et profecto ex hac gravisfinii viri fententia
et veterum civitatum, et Romanae Reipublicae diverfam perfpicere licet rationem. Etenini in illis a Icgumlatorum ingenio magistratuum 'm- flitutio, publici privatique juris defcriptio, om- nis omnino rerum administrandarum profecta fuit ratio. Romae vero nee uni viro, nee aeta- d fuam haec debuerimt origincm, fed variis illa exftiterunt temporibus et ab ipfa potius po- puii, a totius civitatis manarunt voluntate. Non illic, expulfisRegibus, fuit, qui legislatoris in- ftar duobus magistratibus regiam plane raanda- ret potestaten!; nee continuo horum munera rire fucre circumfcripta, fuacquc alüs magistra- tibus asfignatae partes: fed Romani ipfi in Co- öiitiis annua imperia binosque crearunc Confu- "■-•'"■' ■:■:■; :,':if ' -' ■ , • , • , .,, • ^ les CO De Rep, L. 2. C. r.
' G 4 |
||||||
|
.**3
|
||||||
|
( I04 )
ïés;'quorum eadcm , quae Regum, eraiiE rouner
ra; et dein demum, cum hi prae bellorum fre, quentia rebus in urbe peragendis impares esr fenc, fenfim fenfimque ex ipfius populi volun- tate alii prodicrunt magistratus. Sic civium cenfus per fepteradecim annos a Cosf. inter- misfus ad Cenfores translatus fuit. Pariter ju- risdictio , quani hactenus adrainistravcrant Con- fules, ad Praetorcm tranfiit, qui omnibus in urbe habitantibus jus diceret. Et ipfe ille Prae- tor dein, negotiorum multrtudine vcxatus, pri- mum unum , qui peregrinorum liies dirimerec, mox vero , regioaibus quibusdam in Provinciae formulam rcdactis, plures nactus est collcgas, Cenfores vero qucmadmodum primum cenfu/ agendo fuffragiis ipfe populus praefecit, fic dein, lubente quoque populo , eorura ita aucta est potestas, ut Romanorum vectigalia administra- rent, publicorum jus privatorumque iocorura definirent, moram denique disciplinaeque Ro- manae regimcn haberent. Et fic quoque ceteri magistratus non legislatoris auctoritate, nee «no coderaque tempore, fed civium voluntate et fenfim paulatimque exftiterunt. Quod vero aa rerum administrandarum rationem, et publica privata-ue civium jura attinet, haec eriam non ab uno viro conftituta et defcripta, nee pnffl'* pademfuisfci quae Catonisfuerunt, temporibus, vix opus est, ut raoneamus. ■ < |
||||
|
|
||||||||
|
v_
|
||||||||
|
( 105 )
A ceteris igitur civkatibus, ut et ex historie et
ex Catonis fententia patet, diverfa fuit et peciüia- ris prorfus Reipublicae Romanae conditio. Quem- admodum autem rcliqua omnia, fic et momra inftituta in illis a legumlatorum, in hac vero ab ipfius populi profecta fuere voluntate. Quae- cumqiie Spartae et Athenis morum boqitati pro- movendae inferviebant, publica puerorum edu^ catio et inllitutio , ferre^ moneta, xenelafia, munera publica improbis vel negata, vel, 11 üs fungerentur, ademta, Lycurgum haec et Solo^ nem habuere auctores. Romani contra cuinara tandem legislatoris curae morum debuerunt ex- cellentlam? Imo vero lanctisfimo Areopagitarum tribunali Athenis Solon, Romae Cenforibus mo- rum curam ipfo injunxit civitas. Haec jam peculiaris civitatis Romanae condU
tio facit quoque ad Cenforum auctoritatem de* clarandam et existimationem. Nam , cum Athe^ nienfes eos, qui unius viri voluntate moribus rcgundis praeërant, quia tarnen civitati mirura in modum proderant, fummo habuere loco; neri non poterat, quin Romani eum et cole- rent et venerarentur magistratum, quem ob wfignem rei utilitatem moribus praefecerant |
||||||||
|
C io6 )
^' ■'" - ^ $. i.' ■' '
*' Peculiarii Romamrum indoks. Simplex omnium gentium est vitae ratio,an-
tequara ad cuitiim et huraanitatem perveniant. Sed haud facile reperiatur populus, qui prisd- nam fuam fimplicitatem omni aevo tantopere celebraverit, quantopere gens Romana. Certa* tim eam laudibus praedicarunt Romanoram poe- tae , historici, philofophi. In quibus laudibus (liidium imprimis occurrit agriculturae, quo principes vin quam maxime tenebantur. Sic PÜnius in agroram fertilitatem inquirens, ipfo- rum, ait, tune manibus Imperatorum colebin- mr agri; ut fas est credere, gaudente terra vo- mere laureato, et triumphali aratore; five illi eddem curS femina tractabant, qua bella; ea- demque diligenti^ arva disponebant, qua cas- tra; five honestis omnia manibus laetius prove- niunt, quoniam et curiofius fiunc (O. Qi'i<J mirum igitur, fi Romani illos imprimis mag- ui facerent magistratus, qui id potisfiraum cu- rabant, ut ne ullam in rebus lautioribus coni- mutationem fubiret morura fimplicitas. Et vero Cenfores eos item notabant, qui agrum male CO'
|
||||||
|
(i; H. N. L. 18. C. 4.
|
||||||
|
fc_.__^,___,____
|
||||||
|
t Ï07 )
«olebjnt, atque , qiiem virum bonttm colonum
dixerant, aniplisfime laudasfe existimabanc CO. Sed alia item bic nobis animadvertenda func gentis Romanae ftudia. A primis jam inde urbis conditae temporibus dominandi in Romanis oc- currit ardor, Finitimas genees et fub Regibus et magis etiara, libcra Republicii, fibi fubjicerc et ita imperii fines propagare conabantur; ut mature jam regere iraperio populos unice appe- terent, Hoc autem dominandi ftudium ut me- lius aliquando cxplerent, turn aliis erga devic- tos populos utebantur artibus, tum fortisfimi in bello esfe nicebantur; ideoque rebus impri- mis müitaribus tanto asfidue ftudio operam im- pendebant, nc, ceteris vel ignocis vel inculcis ctiamnunc artibus, haec una jam ad vigorem per- veniret. Quid quod cocam eo referebanc juventutis inftitutionem, uc laboris illi ac belli pacientes fierent (O. Huic a teneris asfuefaccus faltare , currere, jaculari, gravisfima armafcrre in deliciis liabebat civis Romanus, hoc potisfimum fpectans , ut fortis fieret, nee hostibus in bello impar esfet. Ne vero in ipfis cascris moUi otio a forcitudine remitterenc milites, corpora illic quoque con^ {irmari, moUities ec ignavia fummo ftudio arceri fo-
|
|||||||
|
^QPUn, 1. 1. c 3. (3) SalU B. C C- 7.-,^
|
|||||||
|
C ïo8 )
folebant: unde jure Cicero totam rem militarem
a majoribus divinitus conflitutam fuisfe affir- mat (O. Istiusmodi igiturgenti, quaequomagis invalcscebat, co ardentius orbis terrarura princi- patum appetebat, id omnium maxime curandura utne civium, in lautiore re verfantium, corpora debilitarentur, et ipfi fic bellicos labores vk ferentes inftantibus hostibus cederent. Curan- dum iccirco, ut ab ignavi.i, luxuria, mollitie integri manerenc mores. Jam vero cum Cen- Ibribiis gravisfimum morum regiraen ipfa con- cesfisfet civitas, non poterat non illos fummo honore, imo veneratione , profequi, quoriun po- tisfimum operd cives in majorum intuentes vir- tutem, mente conceptum aliquando exequi pos- fbnt propofitum. In peculiari autem Romanorum indole, qua-
tenus ad argumencum nostrum facit, defcriben- dS, minime eorum est mittenda gravitas; quJ, ex antiquorum testimonio , adeo confpicui fuisfe videntur, ut eam in vuItu, in amictu, tot^ vitae ratione , nobilisfimis de rebus publicis con- filiis, in fummo civitatis discrimine, imo '" praefenti ejus ruina femper referrent. Et vero quantopere fic ab aliis antiquitatis gentibus dis- cre"
|
|||||
|
(O Tasc. Quaest. L. 4. C. l. Cf. L. i. C J»
|
|||||
|
C Ï09 )
crepiPent.' dïci vix pocest. Qiiae apud illas iti
laudi ducetiantur , Romanomm gravkaci repug- nabant, ajs?sque iis vitb vertebantur. Sie ia fcenam ptodire et populo esfe fpeccaculo ^ ne- raini in Graecia fuit turpitudini , Romae vero ita humile habebatur , ut id genus hominuni' non modo honore reliquomm civium care- r«t, fed Cenforia notatione tribu moveretur (O.: Huic auteni indoli unusquisque videt , quan- tum congruat morum regimen, Athenienfes levioris fere indolis et novitatis faepe quam avicae conditionis aniantiores Areopagiticum ta- rnen tribunal magni fecisfe vidimus. At Ro- mani, majorum religiofi cultores, et illud te- nentes, antiquis moribus Rempublicam esfe fu- perftruendam, horum vindices et ftatores vene- rabantur. Accedit, quod ipfa haec morum cura nefcio quid dignitatis habebat , gravitatis , ma- jestatis. vacerdotum inftar in ea aniniadvertebanE Cenfores, quae, utut legibus haud obnoxia, an-, tiquae tarnen civitatis disciplinae adverfiibantur.. iNeqiie tantum viliores e tribu movebant viros, fed honoratiores etiam, imo fummis in Repu- Wica functos honoribus Equestri et Senacoria dig- nitate privabant. Ab eorum ita judicio pendebat, S"o quisincivitateloco, quo honore , qua apud |
||||||||
|
C»; Nep
|
« in pr«ef, Cic. de Rep. L. 4. C. ia '-'''
|
|||||||
|
cétéros cives esfet existimatione. Quocirei[''iiri(ji
tisfimum isciusmodi morum regimen non pote- rat non gravioris indolis hominibus 'jcheraenter placerei '>>■ •- Quo vero magis in hoc argilmcnto tractan-
do progredior, eo graviora, qüae huc faciirat, in Romanorum indole mihi invenire videof. Nam fidei^ jtiscitiae, probitatis quantopere Roraani te- haces esfent Cicero declarat, cum nuilam liac ki 'Caüfa gentem majoribus aequiparandam et ab üs virmcis exempla petenda dicat CO* Cenforibus igitur, ut CpuAa^i, y.u) a-u^fovkmu
ka) KsAacTTx:?, tou iJLVjèévct kxS' yjhvki hr^i- *rfa-ö«< x«i TTxpsK^aivstv rhv ÉTtty^éfiov v.'m itw* ^^ (2iov (2), fummus apud Romanos confli- tit honosi tlinc autem factum , ut optitni qui- que et patriae araantisfimi cives in eos gravis- fime inveherentnr, qui, lapfa jam opibus mo- ftim bonitate , malum hoc , Cenforum tollende dignitatej in dies latiuS ferpere finebant^ Que™* admodum enim Caefar fercur omncm in civitate converfioncm, omnesqiie turbas, tanquam tj^¥ eorum^ quae machinabatur, excitasfe potius et aluisfe ^ quam festinxisfe (3), fic etiam homim- •:■;:■, !: ■',:..... '- bU9
|
|||||
|
(O Ttisc. (juiest. L. 1. C. i. De Orst. L. 3.C-3*'
Ceceriim de hoc argumentoconf. J. C. Voorduin in coa- Ment* üdClcet. deRomanh ac GraecU judicium,<!ul>i>^' Tucq. Qitaist. L i. C. §. p. Ii2. fqq. (i) Plut- '"ƒ"' M«j. p. 345. B. (3) Pluc. in Cac. Ui* P- 7^9- ^- |
|||||
|
|
||||||||||||
|
buJv 1"^"" novarura capidis haec Cenfurae fficS»
lestisfima erat feveritas, eamque omni ratione ni tollere, at infringere tarnen nitebantur. Quod cum viderent, quantum Reipublicae afierret de- trimenti, fpontc et alii eo perveniebant et, vero Cicero, ut in agitando ClodiOj ejusque recen- fendis flagitiis, hominem diceret, in ftupris in- auditis nefariisque versatum, pesfime ideo de Re- publia meruisfe, cum veterera illam pudoris fos- tulisfet et modestiae magistram , feveritatera Ceo- foriain (n, id est , cum firmisfimo , quo tamdia Integra ftfterat, praefidio privasfet civitatem. Et ex nis quideni omnibus (atis patere arbi-
tramur, qui factum fit, ut tanta apud Romanos Cenfurae auetoritas esfet et existimatio. Sed,quan>- doquidem Cenfores, quam a munere mutuabanair dignitatem, hanc ipfi quoque moribus fuis et virtutibus cumulamnt, restat, ut hac de ré item paucis agamus. |
||||||||||||
|
"£
|
||||||||||||
|
S E C T I O T E R T I Ai *
|
||||||||||||
|
VT CENSORIBUS CENSURA, SIC CENSURAJl .
VICISSIM CENSORES DIGNITATEM CONCILIARUNT. . , V' '
DiximiM,. Romanos Cenfiiram omnium , qui-
'ïs quis fungi posfet, honorum habuisfe fas- |
||||||||||||
|
Hl OV
|
||||||||||||
|
^'^ ïn Pi». C. 4. '•*- -^'^
|
||||||||||||
|
w ■^-. ï--'ï7S»;sF''y"."'"'"'
|
||||||
|
dgium. Qüöcirca non quosvis eives j fed ,'os
tantummodo, qui diii Rempiiblicam gesferant optimeque de ea merici fuerant, Confulares pJe- rümque viros hoc magistratu ornari volebant (i); Hi vero quo apud cives loco esfent, inde fponte perfpicicur, qüod et per aÜa munera ad Confiilatum fibi aditum praebére debucrant, et faeijius ob rem praeclare actam tritirnphavcranti An vero ^ ut exemplis utar, M. Furium Catnillum j Mj Livium Salinatorem, Cajura Claudium Neroncin ^ nobilisfimüm Asdruba- lis ad Mecaurum victorem, P. Coraeliiiiii Scipionem Africanum , T; Quintiiira Flami- ninura ^ Graeciae a Philippo Maeedone li- beratorem, Marcum Poreium Catonem, L.Va- lerium Flaecum ^ Tib, Semproniam Gracchum, L. Aemilium Paulum, Perfei regis debellato- rem ^ P* Coraelium Scipionem Africanum Ae- milianum, Numantiae ac Carthaginis expugnato- rem , Q* Mummium Achaicum, mediocrine hos omnes exiscimatione fuisfe putamus ? Aetemanl hi viri amplisfimis rauneribus obeundis, fortis^ fimls gentibüs debellandis, pacria a praefend fae- pius excidio vindicanda apiid cives fibi com- fiaraverant gloriara; qui, quo graciorem üs am* mum próbarent-Kjet Ubet>ter triumphi honorcm |
||||||
|
CO Disf. pag. 4,
|
||||||
|
|
|||||
|
C 113 )
concedere, et omni admirationis volimtatisqtïe
fin-nificatione profequi folebant. Quocirca, cum ob furama haecce in civiKitem merita jure co- lerentur, noti poterant non , Cenfurd dein omati, tantum muncri fpleudorcm conciliare, quantum eoram cxistimationem augcbat munus CO. Accedit autem , qüod in Cenforibus creandis
non dignitatis tantum , fed et vitae morumque ra- tioncm Romani habebant. Egregie nimirum vide- bant, haudpcnes illos morum regimen esfe opor- tere, qui ne ipfi quidem indoiis fe commen- dabant integritate. Quamobrcra lis ferc femper hoc munus mandabant Confularibus, quorum vi- tae morumque probata erat excellentia. Cujus quidem rei fi exempla quaeruntur, iidem ferme, qui modo , afferendi funt viri. Camillo enira quis unquam in fummo patriae amore moribus praeftantior ? quem et diuturnam Faleriorum obfidionem turpisfimae niagistri proditioni fuis- fe praelaturum (2) , et ad Vejos in re prospc- raoptasfenovimus, ut, ,, fi cui Deorum homi- ftumque nimia fua fortuna, populique Roma- ni videretur, ut eam invidiam lenire fuo pri- vato incommodo, quam minimo publico populi Ro-
(I) Hosviros Cenfores fuisfe patet e Pint. in Cim. p.
««9. D. Lir. 39. c. 37. L. 32. C. 7. L. 37. C. 5». L. 39. C 4<». «•'Dt.inCat.Maj.p 345. E. Liv.L.^a.C. H.Plut. InPtu. '«»?5.D.Cicer.deOff.L.S.C.2». (OLiv. L.5. C.«7» H
|
|||||
|
C ÏH )
Roniani liceret." C»). Quod quam ex anima
precaretur, dein vir egregius docult. Nara,cum, a Trjbuno die ipfi dicta, in exilium abiisfct (»), adeo hanc ignominiam non prae fe tulit, ut, Gallis urbem tcnentibus , Ardeates auxilia Romanis rogaret (3), et arcesfitus raox laems Romara tenderet ad patriam liberandara, Fla- minini quoque magnopere a veteribus celebran- tur virtutes, cum ejus univerfam Graeciam non magis in bello virtucem, quam in victoria tem- perantiam, justitiam et moderacionem miratam fuisfe affirment (4). De Lucio autera Valerio ctiamfi ipfi diferte non tradunt antiqui, hoc ta- rnen pro viri moribus pugnat , quod M. Por- cius Cato et ejus a juvencute delectatus fuerat confuetudine, et illo uno college castigare fe nova flagitia, et priscos mores revocare posiè ajebat (5), Quas vero Flaminino, easdera Lu- cio Aemiiio Paulo Graeci tribuerunt laiides, In hac enim rcgione cum Sulia victor degcret et ■ab Amphictyonibös, ApoUinis Delpbici ttefn»* TOS peteret, tum in aliorum illi, turn in Fia- ■ minini et Pauli redienmt memoriam, quos do* ibilislimis victoriis inclytos non tantum Graecis ■ttiBplis abftinuisfe, fed et donis iUa et bonore
..... et
|
||||||||
|
. (OLïv.L.5.C.9i. (O Wem t.5-C.32. (i\^^
-t.S. C. 44. (4) Wem L. 34. C. 2«. (5) W*" ^ ^"^ .C.4o.-mu il» Cm. M»j. p. ii7 E. «' 3+5 ^' |
||||||||
|
il
|
||||||||
|
.y
|
||||||||
|
C ii5 )
tt Vétieratione cumulasfe noverant (O. Et Pad»
lus qiüdem adeo virtuti posthabuit divitias, iit pauperriiTius ipfe j gencrum fibi eligeret ex jobiii et pracftanti at inopi gente oriundum C^). Ipfe vero prirauni ex Hispania Romam rediir, ne têr uncio quidem bello lociipletior factus (3), inox, Perfeo devictö, ingentem auri argenti- que vira ex regiis thefauris eólleetam ne in- mtus qiiidem, Quaestoribus in aerarium defc- fendara conccsfit (4); Cum autem magna ejufi esfet erga vict05 dementia, magnae quoque e«- tetaê virtutes ^ quid niirum, fl pracftantisfimii et felicisfimis eiim extuleririt exequiis ; qiiae * è Plutarchi testimonio , non aurum, nee ebur, lec magnificus apparatus erant, fed bcnevolei» tia et honois et fludium non civium modo, fed ét kstium. Nam ex Hispania, ex Liguribüs ec Macedonibiis qüi Romae erant, juvenes qui- tiera et fortiores lectum gestabant, feniorës au- te» fimus comitantes, Aemilium liberacorem ec patriae qüique fuac fervatorem dieebant (.5). De liujus aütem filio, Africani majoris ddop-
tivo Bcpote, Scipione Aemiliano quid dicam ? Aut linde in viri virtütibus tradendis Initium ca- P'sm ? Cum tot tantaque earurn veteres exhi- bcnt
05 Plut. in Sulla p. 459 Ö. (2) Meineri 1.1. p. 95'
U) Plot. in vita p. 257 A. (4) Idem 1. 1. p; a/ti ïk \i) Idétn l, 1; p, j^g Q H S
■ , r-
|
||||
|
C iiö )
bent docunienta, ut in iis eligcndis dubiiis pror-
iiis hacreas. Et profecto, uti poeta ait, Fortes creantiir fortlbus et bonis.
Est in juvencis, est in eqitis patrim
Firtus: nee imbellem fevoces
Progenerant aquilae columbam (O.
Cc mirum non est, praeftancislimo patre dig--
uisfiniuin fuisfc filium. Nam, ut bellicas laudes,
quarum hic dicendi non est locos, mittani,
tam parvi opes facicbat, ut et gemmas,qiias
a Scipionis avi uxore accepcrat, matri ac fo-
roribus, et patemam hereditateni, qiiindecini
lalcntis auctam, fratri donaret («). Tantaprac-
terea in eo fuit vitae fimplicitas, „ ut post diios
inclytos Confulatus totidemque triumphos fcp-
tem tantummodo fervos legationis comités ha-
beret. Itaque cum per focios et exteras gentes
iter faceret, non mancipia ejiis, fed victoriae
numerabaniur; nee quantum auri et argenti,
fed quantum amplitudinis pondus fecum ferret,
acstimabatur " (3). Justitiae vero et probitatis
mirabiiis in eo fait fenfus , cura Carthagine
capt3, nee praccipuum fibi quid ex praeda
fumeret, nee in victos crudelis esfet, coruinve
opibus fiium ornari vellet triumphum , fed ''^
riis
|
||||||
|
(O "or. Carm. L. 4. Gd. 3.v. 29 fq. (O M«'"*"
1. 1. p. i02. (3) Val. JSisx. L. 4. C. J. E»' '3' |
||||||
|
p^^^^f^'
|
|||||
|
C "7 D
riis Siciliae popuHs, quae Carthaginienfes ab-
ftulerant, rcddere ftuderet artis monumenta (O. In iilis autem viris recenfendis, qiii quidem prae
ceceris fuam existimationem non tantum muneri Ccnforio deijuisfe , fed et ipfum munus or- iiasfe videntur, qui mittere posfimus M. Por- cium Catonem, quem ea indole fuisfe , fic om- nium, quotquot unquara exftltemnt, CcnCoriim praeftantiam fuperasfe conflat, ut unus a cen- fcndi raunere fummam reportaret gloriani. Quo- circa, uti de praeclarisfimis Cenforibus univerfc tantum diximus , fic , quo evidentius pateat, quantopere ipfi viri munus honorificum redde- rcnt, juvat jam Catonem tanquam perfecti Cen- foris exemplar proponere. . Hic igitur vir a prima Jam aetate In duo in-
cubuit ftudia, quibus qui operam dabant, Cen- luram aliquando gercre potuisfe vidimus. Nam, postquam a feptimo decimo actatis anno in Ita- lia adverfus Annibalem fic ftipendia raeruerat, ut corpus adverfis vulneribus oppletum ha- wet, a Quinto Valerio Flacco incitatus ad Rempublicam capesfcndam ruri Romam tcten- oit (i*). Primum turn Scipionem Quaestor in Africam comitatus (J) , dein Aedilis Plcbis wit (+■), qiio vix depofito magiilratu, crcatus est
0) Cic. Verr. 4. c. 33. (2) Plut. in Gat. p, 336. feq.
13) Idem p, 333 a. (4) Liv. L, 3% C. 7. H 3
|
|||||
|
t IIS )
esc Praetor CO, et Sardiniam Provinciam obtl*
miic (2). Tandem vero bis omnibus, quibus ad Confiilatnm aditus parari folebat, fiitictus inuncribus, Conful Hispaniam est fortitus Cs) ubi rem tam praeclare gcsflt, ut et faepius hostes fugaret, et plurimae ad eum deficerent gcntes, et Romam rcdux triumphi honore or- naretur (4). Tum autem non iüoruni fecutus est exemplum, qiii, quam primum Confula- tum cum laude gesferant, Rcmpublicam re^ iinqiiebant, fed, „ cura eum cogeret necesfltas nuUa, in Reipublicae undis et terapestatibus ad fummam fenectucera maluit jactari, quam in tranquillicate atque otio jucundisfime vivere (5). Nam et Tiberii Sempronii in Thracia legams fuit, et, Acilio Glabrione Confule, Tribun nus militaris ad Thermopylas Antiochi Aetolo- rumque cxercitum fugavit (.<>). His aiiteni muneri- tus pcrfiinctus, et cgrcgie de i^epublica ffieritiis, |
||||||
|
0} Uv. 1. 1, (2) Idem L. 3a. C. 17. Pl«- '"
yita p. 339 D, (3) Uv. L. 33. C. 42 ftq. U) Idem L. 34. C. 14. fqq. C. 2«. et ^6. PlVi.«i Viti p. 341 fsq. Cs) Cic. de Rep. L. i.C. i. Cf.Pl«- \. 1. p, 342 D. (6_) Liv. L. 36, C. 17 ftq. P'«t-'" v''* p. 342 fqq. , a quo, ut ec a Cicerone, fic disfentit Li- Yius, qiiod eum in Graeci» non Tribuniim, fed Cü»- /k/« if^'>.f¥M fuis'? tra^i^. Y- Cic, ^e Sene?t, C-. '* |
||||||
|
C "9 )
tandem Ceiïfuram petik (O, ad qnam ffc
emnibns, qiribus quis Romae fungi poterat » honoribus infignis accesfit, ut dubites omnino, at^oreame Catoni muaus , an muneri Caco ho-i aorem eonciliaret. :. .:= ■:■. Attamen, ut perfectum in Catone Cenforem
animadvertamus, non tantum, quae cum aliis cotnmunia ipfi, fcd etiam quae priva fuere, iraprirais funi attendenda, virique mores expli- candi. ■ .•■ .." '.. ■ .. , >■ . .;■ :■-. A pueritia jam vitae fnigalitate, laboribus et
exercitationibus corpus firmaverat et belii pcri- culis exandandis aptum reddiderat. In Fabii au- tera Maximi exercitu admodum adolescens mi- litans, cura a Nearcho Archytae Tarentini ora- tionem accepisfet, qua nullam capitaliorem pes- tem, quam corporis voluptatem hominibus a naturi datam ostenderetur, multo magis fru- galitatein et coricinentiam amplexus est C") ; imo vero eo procesfit, ut ad M. Ciirii fe com- ponere ftuderet exe^iplum. Hujus nimirura tu- gurio agros vicinos habebat, quo liiepisfime eommeans et praedii mediocritatera ac fupellec- tii's tenuitatem fpectans, videre fibi videbatur Romanorum principem, de fortisfimis'gentibus victorem, tribus triumphis ornatum , tcrram fo- dicn-
|
||||||
|
0) Liv. L. 39. c. 40 Plut. in vita p. 345 A.
t») Cic. dt Senec. C. 12. et Plut. 1. l. p- 337. B. , H4
|
||||||
|
. -T— - i v.'AlWfl H^»'
|
||||||
|
C I20 )
dientem et,dum rapas coqucret, magnam auri
pondiis reciifantem. Atque hanc Curii fm- galicatem fic admirabatur Cato, ut fuam mox domam, praedia et fcrvitia contemplans, iabo- reni intcndcret et magnificentiam prorfus tolJe- rct CO. Tum igitur ruri degens cum fervis ope- rabatiir , eadem mcnfa eundcm , qii o illi, pa- ncra comcdcbat, idem vinumbibebat (O, ad vc- teriim plane rationem mores adaptabat. Neque privatus tantum, fed et primariis in Republica miineribus fungcns, nvitam morum retulit fira- pHcitatem. Nam , quemadmodum Praetores in Provincias niisfi tabernacula, lectos, vestem lira- gulam e publica accipere folebant, et famulo- rum amicorumque caterva, conviviis, fiimtibus focios oncrarc, fic Cato in Sardinia Praetor, qnantum fc inter et deccsfores discriraen esfet, fuo lücuicntcr ostcndit exeniplo. Publicis cnim fumtibus nunquam indigcbat. Ipfe fine vehiciilo pedibus Provinciae adibat civitates, uno tantum comitante accenfo, qui vestem et fpondciim ad facrificandum gererer. Hanc vivendi fimpücita- tera cum fumnia in jure dicundo feveritaie con- jungebat, in quo ita inexorabilem fe praebc- bat, tamquc rigide Edicta publica fervabat, ut, cum frugalitatcm Sardes admirarcntur, gravita- tcra
|
||||||
|
(i) Piut. in vita p. 337. (j) Idem 1. 1.
|
||||||
|
■i»!
|
|||||
|
tem in vindicanda juscitia refofmidarent pla-
ne (0.
Pariter Conful in Hispaniam proficiscens trium
tantum fervorum miniscerio uccbatur, haedinA pel- le dorraiebat, et, prouti antea fervorum , ita nunc qiioque militum ec cibis vescebatur ec po- tum bibebat '.*). Ac quum difficillimum esfec Hispanos ex ufurpata libertate Romanis iterum fubjicere, fua unicc vigilanti^ hostes fubigere potuit. „ Hacc enim in eo vis animi atque in- genii fuit, ut omnia maxima minimaque per fe adiret atque ageret: nee cogitaret modo imperaretque, quae in rem esfent, fed pleraquc ipfc per fe transigeret; nee i,n- queniquam om- nium gravius feveriusque, quam in femet ipfum imperium excrceret Cs); parfimonid et vigiliis et labore cum ultimis miliaira certaret; nee qiiidquam in exercitu fuo praecipui, praeter ho- norem atque imperium, haberct." (4) Istiusmo- di autem virum in eo optimorum exemplum Im- pcratorum fuisfe fecutum, quod ex praedd ni- hil magnopcrc fibi fumeret, baud fane cuiquam mirum videatur, qui eum de virtute cum opti- wis certare maluisfe cogitaverit, quam cum di- ,.: ny '■ : ■ t.-r.' Vi-
0) Plut. in vitap. 339, (la) Val. Max. L. 4. C. J.
X, II. ^2^ Omnibus fe peccantibus venJam dare icebat, praererquam fibi. Phic. 1. 1. p. 340 F. W Liv. L. 34. c. 18. /■ H5
|
|||||
|
t ia» )
vMbui 5e 'pecunil, et cum avarisfimis de an.
ritid CO. ' Cum autan tantd Cato momm esfét 'me-
gritate, fieri non poterat, quin ec in aliis eam vei excitare vel alere, et ipfos Romanos aci avitam indolis bonitatem reducere conaretiir. Hinc igitttr factum, ut filium non fervo, quem tarnen optimum habebat, educandum coramitte- ret, fed ipfe educationis et inftitutionis in fe fuscipcret curam, ipfe eum jaculari, armis eer- tare, equitare, pugilatum, algus, frigus tolerare, vertices et vim fluminis nando fuperare doce< ret: confcriberet quoque historias , quibus ma- jorum disciplinam et inftituta cognosceret ü« lius C«). At quantam operam pofuit in Repu- biicS, divitiis jam corrupta, ad antiqiiam nor- mam adaptandd? Quot potentiorum flocci fe- cit inimicitias, ut patrios in civirace mores tue- retur? In Sardinia parum habuit, eam, quani privatus egerat, conftanter {èrvare vitae ratio- nem, fed fanctus et innocens foeneratores ex infula fugavit, et fumtus, quos in Praetorum cultum focii facere folebant, partim circumci- dit, fustulit partim (3), Romae vero cum de Jege OppiÉ abrogandd ageretur, efficacisfima ''^
. . ora*
|
|||||||
|
(O PUK. p. 34» A. CO Plut. 1. 1. p. 348 2'
(3^ i,iv. L. 32. C, 9;r. Cï, Crevier ad h. 1. |
|||||||
|
_y
|
|||||||
|
^:7'^^■^•^l■■";.■.■;^■:^.''m■'m^nt|mlmm^«..^^ i ^v^iïwiMiiuuïiwpup^jpj
|
|||||
|
oratlone impedire ftuduir, Hanc nimirum le-
gem, qua medio Punico Bello cautum fuerat, j, né qua mulier plus femuncid auri haberet: „ neu vestimenta verficolori uteretur: neu junc- „ to vehkulo in urbe oppïdove, aut propim „ inde mille pasfus, nifi facrorum publicoritm „ caufa^ veher^tur" (O, nwi nifi cuna gra- visfimo morum detri-mento abrogatiiin iri cen- febat: turn enim nullum raodum fumpdbus, nullum luxuriae fore. „ Saepe, ajebat, me querentem de femintrura , fiiipe de virorura, jiec de privatorum modo, fed etiam magistra^ tuura fumtibus audistis ; diverfisque duobus vi- tiis, avaritid et luxurié, civicatem laboFare : quae pestes omnia magna imperia cverterunt. Haec ego, quo melior lactiorque in dies for^ tuna Reipublicae est, impcriumquc crcscit, et jam in Gracciara, Aliamque transfcendimus', omnibus libidinum illeccbris repletas, et regias etiara attrectamus gazas, eo plus horreo, ne illae magis res nos ceperint, quam nos lilas, Infesta, mihi credite, figna a Syracufis illata lunt huic urbi. Jam nimis multos audio Corin- ■tni et Athenarum omamenta laudantes miran- tesqiie, et antefixa flctilia Deorum Romanorura ïwentes, Ego hos raalo propitios Öeos, et «afperq futufos, fi in fuis manere fedibus pa- |
|||||
|
C 124 •)
riemur. Patrum nostrorum mcmória per Icgatum
Cineam Pyrrhus, non virorum modo , fed ctiam Tnuliemm animos donis tentavit. Nondiim lex Oppia ad coërcendam liixnriam niuliebrem lata erat. Tarnen nulla accepit. Quam cauüim fuis- fe cenfetis? Eadem fuit, quae majóribus nos- tris nihil de hac re lege fancicndi: nulla erat luxuria, quae coërcerctur. Sicut ante morbos necesfe est cognitos esfe, quam remedia eoriim; fic cupiditates prius natae funt, quam leges, quae iis modum facerent. — Itaque minirae mirum est, ncc Oppiam— tum legem dcfl- deratam esfe, quum aurum et purpuram data et oblata ultro non accipiebant. Si nunc cura illis donis Cineas urbera circumiret, tontes in publico invenisfec, quae acciperent (0. Haec fuit M. Porcii Catonis indoles, quaiii
.ut exemplis adumbrare ftiiduimus, fic paucisliniis verbis ad vivum expresfit Livius. „ Invicti, in- quit, a cupiditatibus animi et rigidae imiocen- tiae ; contemtor gratiae, divitiarum: in P^™' nionia, in patientia laboris periculique, Krn^ ■prope corporis animique (»)," Quocirca haiiJ imraerito illum femper in ore habebat Cicero uJ, et €o omnes, qui iisdem rebus ftudcrent, q™ cxemplari ad industriam virtutcmque duci ccn- fcbat (O. . _ .. ,:- ; • jj. |
||||||
|
(i) Liy. L. 34. C. 3- CO L. 39- C'*°' ,,
(3) De Leg. L. i- C. t. (4) De R^P' ^ ''
|
||||||
|
C 1^5 )
Ihtiusniodi jam viro, amplisfimis in civirtftf^
honoribus ornato, rebus gestis claro, moribus non tantura praeftanti, fcd et in quorumvis per- vcrfitatem gravisfime invccto, uniim petendum fiipererac morum regimen , ad quod fic et natu- r,i et ftudio ipfe fuo aptus erat, ut, fi perfec- d Ccnforis defcribenda esfet efligics, nil mag- noperc ei tribuendum putares, quin in Catonis expresfiim fit indoie. Et mihi quidem ipfe po- piilus Romanus fic de eo judicasfe videtun Nam, quum, adverfantibus maxime iis, qui libidinum et veteris disciplinae neglectae fibi confcii, incxorabilcm ejfts fcveritateni reformida- bant, Cenfuram pcterct Cato; Romani et Rei- publlcae falutem curantes, et viri virtutem per- l'pectara liabentes, eum, invita nobilitate, Cen- Ibrem crearunt CO. Turn vero illud munus fustinens, quo fuara de moribus opinionem non orationibus tantum, fed rebus ipfis declarare poterat, et principes viros, ipfum adeo Titi Haminini fratrem Lucium , notavit, et corrupte- lae contagionem, latius in dies ferpentem, om- ni ratione antevertit. Et haec quidsm de ipfis Cenforibus dixisfe
jufficiat. Quac t.;men baud ita a me disputata
"Mj ut omnes, quotquot exiliterunt, Cenfo-
res
|
|||||||
|
^0 Liv. L. 39. c. 40. Plut. io vita. p. 3+5.
|
|||||||
|
tei eündem muneri honorera addidisfe cojj;
tendam. Nolim hoc equidem de omnibus afj firmare, nee profecto ceteros Camillo, Flanii- hino, Valerio, Aemilio Paulo, MummiOj Sci- pioni Minori, aüc hos Catoni aequiparahdoi eenfeam j quos praeterea ipfos, quippe praelbn- tisfimos Cenfores fiiisfé conftac, fpeciminis lo- co propofUi. Sed hoc equidem affirmare non dubitem ^ eös, qui Romae Cenfuram gererent, cum et Confulares ét, ni öptirais omncs, at nuUi pravis moribus esfent, ipfilm ornasfe mu- öus; et ex illis praeclarisfiraos mirifice Cenfu- rae aüxisfe existimationem. Et hac quidem, lit paucis complectamür ^
quaé fufius explicuimus, hac igitur veterura Rerumpubiicarüm èt peeuiiari Romanac civita- tis conditione, peeuiiari item Roraanorura in- dele i et ipforum tandem Cenforura praeftantia factüffl putdj üt Cenfura «T«(r;}s rijiiis KOfufiit fijs TToXiTeixi UTaa-vji STiTeXeiui<rii\ sraWm- bino kfUTUTu apxh haberetun |
|||||||
|
tttË-
|
|||||||
|
^■f^ifw'i-* ^'Wi
|
||||||||||
|
., :i^.V;. ,
|
||||||||||
|
t k Ë S Ë g. : '
|
||||||||||
|
■*\,
|
||||||||||
|
I
|
||||||||||
|
L
|
||||||||||
|
£%«; Graeci non tantum argumenta tris-
t'ta et lugnhrla tractahanty fed ad monert- dum, hortandiim , perfuadendum hocci po'é- feos genere fub'mde utebaatur. II. ■
Craecorum coloniae e-vyyivsicn potisjtmum
vinculo cum metropoli conjunctae fuere. „::./„:....... ,m. .' ''';,.■
■Dff optima regiminis forma Perfarum priri^
ffpes tam praedare disputantes induxit Hero^ mus, ut poUticam viri prudsntiam fatis ai- '"iirari non posfmus. , , .,» IV.
E-gregie Plutarchus ia Solone p. 90 A, èel
'^ih t)^ êuvcijlv yfd<Pi7^ui tov v6/aov, e.1 |
||||||||||
|
C iü8 ;
0oCXereti Xf^trijiWi oXiyovgy aXyix, fiii rokkhf V.
Quaestiones perpetuae et leges tahdlariac
magnopere eloijuentiae apud Rotnanos fluiia aluerunt et promoverunt. VI. ^
Verisfime Crasfus apud Ciceronem jliltm op-
timum flatuit, et praejiantisfimum dicendi ef- fectorem ac magistrum, de Orat. L. i.C.^'i- VII.
Caufa, cur Graeciae principatum aliquavm
tenuerint Thehani , in Epaminondae potius et Pelopidae virtute , quam in Thebanae civitatis 'Conditione quaerenda videtur. VUL
Militare Imperium, qiiod in Rep«blica Ro-
mana obtinuit, hoc potisfimum nomine dher- fum fuit a Militum Imperio, cujus fub Imptra- toribus maxima f uit vis et efficacia , ut iUud m ipfa Republica penderet, hi contra in f"'*' totem dominarentur. . . IX.
'^'^^ Duplex inprimis Conftantini in If^P^^^^
y, féde Byzantium transferendd conftliu'n ƒ« • |
||||
|
|
|||||
|
C' i^9 >,
„ ïmper'atoris cum dignltatent, quae confami-
nata er at, ornatiorem vdebat esfe, turn auc- „ toritatem , quae labare videbatur, fiabiliri „ cupisbift* Deinde fperabat, fe Christianam „ reli^ionein, ft Romd deces/tsfef, minori pe- „ riculo y majoriqtie fpe prosperi eventus in- „ ducturum esfe. Groen van Prinfïerer in disf. „ de juris Justin, praeftantia ex rationibus eju» j,, raanifesta" />. 8i. X. ' • ■
Cruciatae expeditiones ad mores emoÜisndos
et rnercaturae ftiidia augenda ultumm valnerunt. XL
Ad humanitatem jurisque aequabilitatem 'm
Europaeis gentibus provehendam, valuemnt imprimis civitates , quae feculo duodecimo cm- ^i vel rejiitui coeperunt. xn.
In legendis iCtorum Romanorum fragmen-
tis placet magnopere turn urbanitas, qua fum- "» viri adverfariorum opimones refutant, turn '»^ro ingenuus Uk candor, quo, ubi fe a ver e ffherrasje intelligunt, aliorum fententiam am- plectuntur, 1 XIII.
|
|||||
|
C Ï30 )
|
||||||||
|
XIII.
|
||||||||
|
Jd dijudicandam vim et efficaciam, quant
in jus Romanum hahiiit religio Christiana accurata requiritur historiae cognitio, ut nt religioni tribuantur, quas ex aliis knge cm- fn exjiiterum. , |
||||||||
|
■;<>' «
|
||||||||
|
i <
|
||||||||
|
fliai»Hi t,Ji..J.
|
|||||||||||
|
ERRATA.
p. a lin. 23 tres lege tres
- 4 (O ^^g^ C4)
- 5 lin. 18 magisrerio lege magisterio
_ 8—6 facreficiorum lege facrificiorum
- — II cam lege üs
- — 16 anni lege anno
- —— 17 ilos lege illos
- 13 in not. 1.15 octingintorum lege octingentorum
- 15 ------- IX imprimis /f^c iniprimis (p.Sp)
- 20 lin. it judicibus lege iudicibus turpi judicio
- 21 — 21 Q. Metellus lege L. Metellus
- 23 — 7 auctoritate lege austeritate
- 32 — 4 concilandae lege conciliandae
- — — 20 a Conful. lege a Conful. aut Trib.
Mil. Conf. Pot.
- — in nota i. in Vat. C. 15. lege 'm Vat. C. 15. Cf.
Liv. L. 8. C. 12.
- 34—17 fumma infima lege üimma ima
~ 37 — in nota 2. in Crasfo p. 566 A. lege in
Crasfo p. 566 A. et in Camillo p. 135 c.
~ 3S — 12 vindicare lege vindicarct
•^ 42 — II legum juriumque lege legum|
~ 51 — 13 fentcntia lege fententia Cf. 1. 1. p.
1(56. fqq.
*" 77—14 contraxeranr lege contraxerant 96 — 3 Pariter lege dein |
|||||||||||
|
"~ -" 6 Dein lege ast
'°3 — 2 Lacacdem. le,.s;e Laccdaem
|
|||||||||||
|
iio —
|
in not. I. Tucq. Quaest. L. i. C. 5.
lege Tusc. Quaest. L. i. C. i. |
||||||||||