DISSERTATIO JURIDICA'

/ N A U G V R A LIS

SERVITUDE POEN^E,
POENA SERVITUTIS;

PRESIDE DEO TER OPT. MAX.

Auftoritate CMagntfici D.Refioris,

JOANNIS M U N NIKS,

M. D. Medians, Anatomes & Botanices Pro-
feflbris Ordinarii,

Ampliffimi Senatus Academici confenfu, & Npiilijjim*

Facultatis JURIDICJE decreto,

PRO GRADU DOCTORATUS,

Summifquc in UTROQUE JURE Honoribus & Privileges

ritS ac legitime contequendis,

Eruditorum Examini (ubjicit

FREDERICUS ROBERTUS van LATHUM,

ZuTPHANIA GELDRUS,
Ad diem . Jui-ii, horis locoque folitis.

Ex Officina Guilielmi vande W a t e r , Aca*
demias Typographi > do Ic ccx.

DISSERTATIO JURIDICA:
INAVGVRAL1S

5>'3? 0 L EG OMENA

ervitutem,integerrimoprimorum mortalium ftatu natu-*
rali incognitam, fucceflii vero temporis, poftquam pra-
vus ardor, & fceleratus amor habendi mortalium ani-
mos invafit, crefcente in dies cum divitiis luxu,ma-
jorumque fame, poft bella communi quad Gentium
confenfu introdu&am, univerfse, vel faltem plera:-
que recepere, receptam, pro diverfa indole ac inge-
nio, alia: aliter exercuere. Ac prxcipue quidem Romani , quo inter
tot ferviles maculas ac notas magis eminerent libertatis decora atquc
infignia, mirum in modum excoluere, plurima circa earn jura confti-
tuentes, & variis turn fpeciebus, turn effeciibus donantes, atqueam-
pliantes. Qua: cum utramque turn in Antiquitatibus , turn in *Jure
noftro faciant paginam, nulli, qui vel a. limine illas Scientias faluta-
vit, ignota efle poflunt, Legum Studiofo certe non debent; Quan-«
quam enim ea , qua: de fervis reliqua nobis fecit Antiquitas , a non-
nullis iniquis cenforibus atro carbone notentur , ac tanquam nullum
plane ufum prasbentia, ex cenfu& numero aliarum materiarumexpun-
gantur,quantum tamen rerum rituumque indagationi,Legumquege-
nuinse cxplicationi conferant, nemo nifi hofpes ignorat, adeo,utabs-
que illorum cognitione , vera & folida Rom. juris peritia ( de qua
naftenus tantummodo laboravimus) comparari haudquaquam poffit.

Hxc ita perfuafa Temper animo meo federunt, ut Inauguralis hinc
Diflertationis thema fumere non erubuerim; Non, quod ujiiverfamde

4 0 i DISSERTATIO JURIDICA

fervis materiam diligenter & eopiofe pertra&andi, & in vallum hunc
oceanum vela dandi propofitum aut vires adfint, fed inde unum vel
alterum rivulum deducere, inque eo navigandi periculum facere con-
ftitui ; quern in finem materiam de Servitute Poen^e, & Poena Ser-
Vitutis , quia a nemine earn ex profeflb tra&atam. animadvertebam v
pra> alia explicandam felegi. Quod equidem fortafle pro rei meritis mc
praftiturum,audax non promitto, ipfe quippe mihi de curta fupelle-
ftile confcius , ea folummodo , quae captui noftro conveniunt, pro-
ponam; & fervi etymologiam, fervitutisc^iz definitionem, cum utra-

3ue in Scholis fatis fint decantata , nihil moratus , rem ipfam aggrc-
ior.

I>E SERVITUTE POENjE.

Servitutem pcena defcribere licet, quod fit flatus ille lugubrit ac mi-
(erabilis , in quo [tint damnati ad ultimum fupplicium, tempore inter'
medio inter fententiam Cr executioners, ut Cr in metallum, vel ad aliam
fimilem poenam damnati. In hujusexplicatione, definitions verba, quan-
tum licebit, fequemur; Dicitur ergo

Servitus poena. Ratio nominis eft ; cum fervus , qua talis, fine do«
mino non detur, nee proprie dari poffit, funt enim haecinvicemcor-
relata, in hac autem fervitute nullus verus & certus dominus fit vel
demonftrari poflit ( unde eft , quod fervi pcense Donello Comm. jur.
civ. lib.9. e.6. pag. 416. ». jo. Serviftne domino dicantur) ad fi&io-
nem recurfum fuit, qua hujus fervitutis Au&ores & Inventores pce-
nam, cuinoxii, velut piacularcs Juftitije vicl:ima:,devoti, dominum
reprsfentare, ejusque locum obtinere fecerunt; & bine fupplieium fi-
ve pcena Aamnatum pojfidere, & damnatns ei fervire dicitur in Nov ii.
c.8. Eft autem \\xz Actio de earum fi&ionum numero , quibus RES
folo intelleUn conjlantes , perfon<c alicuJHs vkem fuflinere intelligmtur:
qucmadmodum hujus generis fiftiones definit Franc. Hottomannusin
Quaft. illujlr. c 38. ejufdem generis eft ea, qua Hereditas jacens-per-
fonse /. zz. d< ufurp. cr ufucap. I. 61, d. acq. rer. dom. utplurimum de-
fttn&i /. 31. §, 1. D. d. hered. Inft. 1. fi. eod. I. 33. §. ult, I. 34. D. d.
*&-R. �. §. 2. y.d.hercd,in(}it, pr. J.'fL flip. [erv. ibi Vinn. nonnun-

qnam heredis futuri /. 24. infix, d. Novat. add. /. 73, §. \.d.V.O.l.i%.
§.«//. / l$- d. flip. ferv. vicem fuftinet : Simili fi&ione, perfonae vice
funguntur Municipium,Decuria, Societas /. 22. D. de fdej. Omand,
Alias fiftionum fpecies, qua; aut in perfonis verfantur , aut in tempo*
re, aut locis,aut aBibus, (itaenim diftribuuntur)paucis collegit Hot-
tom. loc, eit. uberius autem Dadinus Altaferra in defideratifnmo tra-
ftatu de Fittionibus Juris. Quod vero fervitutem banc efTe fidionem
diximus, id tantum origine ac nomine tenus intelligendum, non de
reipfa,quippe huic conditioni obnoxii,veri fervi funt,& aliorumfer-
vorum jure in plerifque cenfentur; quanquam ipfa Poena , ut nomi-
ne, ita re, ficta domina eft ,.& manet, utvel apparet ex /. 25. $. 3. d.
acq. her, j. pr. J-. d. bered. Infl. Utrumque latius infra patebit.

II. Status lugttbrisac miferabilis. Sive duriffirnas,&,fupraquamcui-
quam credibile eft, intolerabiles in metallis operas> cum prjefentifli-
mofspe vitae difcrimine conjunftas; Sive milerandam aliorum adbe-
flias &c. damnatorum conditionem;,Sive tandem ultimo fuppliciode-
ftinatorum ftatum fervilem refpicias : Hi namque duplicem mortem,
civilem pariter ac naturalem, coguntur fuftinere, &, antequam hujus
Iucis ufura privantur,, perdere libertatem, quam nemo bonus, nifi cum
anima fimul,amittit, vel fecundum ipfos fceleris Catilirrarii participes,
apud Salluft. c. 53. Adeo, ut non licuerit illis liberis ac ingenuis mor-
tem naturalem , per fe fatis acerbam , oppetere, quod ab omni aevo
honeftis ac generofis animis folatium pariter ac propofitum fuit , &
tare quoque Romans eloquentias Parenti fententia , hoc defideriumj.
cum in Or at. pro C. Eabir. perd. reo c. 5. Mifera, inquit, eftignomim
nia judiciorum public or um , mifera mult alio bonorum , miferum exilium,
fed tamen in omni calamitate retinetur vejUgium aliquod libertatis; mors>
denize, ft proponatur , in libertate moriamur.

III. Damnati ad ultimum Jupplicium. Quod mortem fblam efTe in~
terpretantur JCti, v. 1. it. D. d. pan. fcil. qui ita funt damnati, ut-
vel gladio vel furca, velbeftiis, veligne, (&qus funt alia: id genus
licitje poena: v. /. u. §. ult. 1. 28. /.31. §. I. & z. D.eod. l.% ad L�
Pomp. d. panic. ) confumantur , hi enim , seque ac in metallum &c
damnati, pcenae fervi Hunt, ut conftat ex /. iz.cr 29. ff. d. pan.1.6.
§�,6. D. d. In), rupt. irrit. tefl. imo ex ratione juris vetuftillimi fieri
debuerunt : Rem paulo altius repetamus. Libertatis ftudium, Roma-
nis cum lacle materno infufum, non fivit, ut civis , nifi forte gra--
viflimi.criminis,, veluti.Majeftatis, perduellionis,, aut parricidii. reus

DTSSE RTATIO JURIDICA

cfTet, vitam invitus amitteret; Quod jus cum ipfis fere Urbis natali-
bus natum videri poteft , cum jam ex lege quadam Numx Pompilii
(cujus,ut carterarum Legum Regiarum, verba collegit J.Lipfius,&f9»»,
4. operum fuorum recitat ) pro parricida habitus fuerit , qui civem
Romanum occideret; Quod deinde Lex Porcia ( aPorcio Laeca quo-
darn di&a, v. Anton. Auguftin, lib. [ing. d. LL. ad h. L.) confirma-
vit & ampliavit, libertatem civium UBori eripiens, utdeea loquitur Ci-
<ero.Or. pro Rubir.perd. reo c. 4. add. c. 3. ejufd.Or. & pratfertim Liv. /. 10.
*.<?. Similiter nee libertate aut civitate invitus quisquam privabatur:
Hoc juris a Majoribus proditum eft, verba funt Ciceronis Or. pro dom.
�. 29. ut nemo civis Romanus aut libertatem , aut civitatem pojjlt amine-
re, niji ipfe auBor faBus fit : & paulo poft , Jus a Majoribus no/Iris,
qui non fifte, & fallaciter populares, (ed vere �r fapienter fuerunt, it*
comparatum eft , ut civis Romanus civitatem nemo po(ftt invitus amittere.
Cum autem Minores animadverterent, has pro libertate Leges fene-
ftram aperire malitiis , & flagitiofis ac deperditis hominibus afylum
pratbere,(quod minime de Rep. , nee in bene conftituta tolerandum
merito putabant, ubi Juftitia , quam diftributivam DD. vocant, vi-
gere, pranniaque & pcense pro cujusque meritis diftribui debent:Illa,
ut virtuti cakar addatur, v. I.4.. C. d. flat. CT imag. I. 1. C. pro qutb.
cauf. ferv. pram. lib. Hs in emendationem hominum /. 20. D.d. pan.
& ut confpeftu ab iifdem facinoribus deterreantur alii, fimilia aufuri
/. 28. §. pen. eod. add. A. Gell. 1.6. c. 14. Sen. 1. d. Clem. c. 21. &/.j.
controv. c.%. ««^».)remcdia excogitarunt,quibus &Leges,faltemquod
ad verborum corticem,fervarentur, & poena; tamen fuos aucSores te-
nerent; Ut enim populum, antique & avit2 libertatis tenacem, de-
cipercnt, multis ficHs ambagibus & fpeciofis fallaciis ufi funt, quibus
aliquanto deterior facta eft noxiorum conditio, quam fi, omiflis his fig-
mentis, libere pro meritis puniti elTcnt; fie ut Minores fiSle magis ac
fallaciter, non vere, fed tamen fapienter populares fuerint.

IV. Huuc autem ritum ac modum in puniendis noxiis tenuerunt.
Si qui non adeo graviter deliquerant, ut poiTent videri mortem me-
riti , fed tantummodo civitatis amiiTione pleclendi eile, quia earn
exprefle adimere non licebat, id teete ac tacite faciebant : Quemad-
modum enim quadam in jure noftro, fi exprimantur,ejfeBum nullum (la-
tent , quando , fi verbis tegantur, eandem fignificationem habeant , quam
baberent exprejfa, ZT momentum aliquod babebunt, I. 61. D. d. her. inft.
add. /. 65. §. i, d. leg, 1. /, 52. d. Cond. & dem. ita-quoque hoc cafu

cxprefla libertatis aut civitatis ademptio nullum effe&um habuit, taci-
ta xquo animo lata fuit: Tefto namque, aqua, & igni noxiisinter-
dicebant, i. e. prohibebant, ne quis eos tefto , menfave reciperet,
aquaignive adjuvaret, fub quorum, utpote prascipuorum vitae ele-
mentorum, appellatione, quoniam omnia ad fuftentandum vitam hu-
manam neceflaria comprehenduntur, his interdi&i, ni fame perire
mallentjfolum vertere, i. e. in aliam provinciam exteramveregionem
concedere cogebantur, ac tunc, quam primum in earn civitatem,
quo vertendi foli caufa venerant, reeepti eflent, civitatem Romanam-
amittebantjUt docet Cicero Or. pro. Dom. c. 30. atque earn fine du-
bio libera voluntate amififle fingebantur, ac fi,fpreta& contemptaci-
vitate Roinana, exteram illam pro hac elegifient, jam autem duarunr
fimul civitatum _t �ux & alienas, eives efle Romani non poteraut, Ex-
teri e contrario,& fua? & Romanae civitatis cives efle poterant. v. Cic.
pro Balk e. 12. & Corn. Nep. in vit. Pomp. Attic, inpr. Anton, Go-
vean. Var. Lett. Jur. civ. c. <S. Plura de hac aqua & igni interdic~tio-
ne,(in cujus locum pofterioribus temporibus , ut credibile eft, fub
Principibus, fucceflit in infukm deportatio /. 2. §. t.ff. d. pan. I. 5..
ff. ad I. Jul. pecul. I. J. §. ttlt. D. de Extr.cogn.) vid. apud Briflbn. Jel.
antic/. 1. 3. e. 5. Cujac. 6. obf. 39. Bachov. in not. adJnutl.vol.i.difp,
li. th. 6. lit. C. f. an vera Sec.

Eos vero, qui capitale crimen admiferant, ut poflent digna crimi-
rie poena pleeti, delicto fuo, i. e. propria voluntate, & quafi conven-
tion, (quo fenfu delifto contrahere, delitta contrahi v. I. 1. ff. d.LL.l_r2o. d. Judic. I. tilt. d. accuf. 1.15, d, don. & delida contratlus'diain-
tur v. L 52. D. d. Re Jttd.) libertatem fibi ipfis ademifle &abjudicaf-
fe, five, delinquendo cum poena contraxifie, eique fe in fervituterrs
mancipafle fingebant, atque hoc colore, eo prstextu, illos Poena?,m
fervitutem, quam ipfi videbantur elegifle, addicebant, adeoque pee-
»<e fervot faciebant. Similes in fimilibus cafibus fi&iones inferiusre-
feremus. Poftquam igitur,fic~te volentes, vere inviti,in libertatem:
fuam luferant, tanquam fervi, quibuscum nulla juris civilis, quo pros
nullis habentur /. 22. d. R. I. adeoque nee civitatis aut libertatis com-
municatio, in manum carnificis, v.eluti adoris pcenx,mancipabantur
^v- Clar. Noodt/. 3. prob, c. 12. Atque ita, ut fateamur , quod res.
^�ft> nimia tuendat libertatis cura, libertatis plussequo ftudiofosinrer-
vitutem pracipites deditj Si enim Leges malos patriate ives pro mentis
canke puniri pernjififlent, haud onus fuifiethisficl:ionumambagibusj_MK

DISSERTATIO JURIDICA

quibus non fi<5h, fed Vera fervilis conditio obtrufa illis, qui absque his
in libertate mori potuiffent, quod jam Ciceroni optatum vidimus, &
nulli non viro bono maximopere opcandum putamus.

V. Cum autem hxc fiftio adhibita, & fervitus inventa fuerit, arri-
ves poflent, remoto civitatis libertatisque obftaculo, ultimo ple&i fup-
plicio, quiddeiis, qui jam fervi funt, dicendum ? qui libertatem,
quxobftare, qua*ve amitti poifit, non habent, num ideo poena* fer-
vitus in iis ceffabit ? Diftinguendum , inter fervos ad ultimum fuppli-
cium damnatos, quos poena* fervos non fieri, res ipfa loquitur, fal«
tem non ad id,ut poffint libere condemnari, ad eos namque leges fu-
pra memorats non pertinent, nifi fortaflis eatenus poflent dici fervi
pcens fieri, quatenus per fententiam priftino domino erepti, ( quia
fine domino efle non poflunt) in alterius iterum, fi non veri, certe
ficti Domini, i. e. Pans', dominium recidere debebunt, donee con-
fumpti fint: Et inter fervos in metallum &c. damnatos , hos fervos
poena; efficijdocet JCtus in /. 8. §. ti.d.pecn. quod intelligendumeo-
dem fenfu, quo mox in fervis ad ultimum damnatis fupplicium vidi-
mus, nempe, quod per fententiam priftino vero domino ablati, jam
nullum alium nifi Pcenam, Actum dominum, habeant; Nee ad eumper-
tinent, inquit JCtus, cujusfaerant , antequam damnarentur. Servus
quoque, cum femel domini effe defierit, Xervus poena: factus, etiamu"
poftea beneficio Principis poena liberatus fit, non eft in poteftatem
domini rcddendus,ut Antoninum refcripfifle, teftatur JCtusind.%, 12.
& fervi domino refcribunt Impp, in t. 8. C. d. fent. fajf. O* reflit. Sed
forte qua*retquis,quid fiet de fervo,qui beneficio principis pcena libera-
tus, ad priftinum dominum non revertitur, an occafione hujus indul-
gentix libertatem confeqnitur? Quo minus id affirmemus, obftat &
juris & xquitatk ratio, qua* non patitnr, ut fervus, qui ob delidum
in metalla damnatus eft, ab iis liberatus, libertatem confequatur , &
ubi deliquit, facilius ad libertatem perveniat, atque ita ex delicto con-
ditionem fuam faciat meliorem, contra /. 134. §. It d, R. I. quan-
quam id in noxali caufa, fatis injufte, ohtineat v. $. ^.I.d.Nox.att.
Reftius & verius ergo dicemus, fervurh hoc Principis beneficio apa-
rt* quidem, non a lervitute liberari, per d. I. 8. §. 12. & poftlibera-
tionem in fifti dominium ac poteftatem relabi , ejusque mancipium
fieri, d. 1. 8. C. d. fern. paff. Cr reftit. quod & evidenter docet JCtus
in /. 24. §. j.ff. defideic. iibert. cum ait, poena ttietalli indulgent id pritt-
c'tpis libemum> in dominium prioris domini non rtflimi, fed fife* ejfici.

�iNAU'CU'RALVS. - f

'�hinc in /. 2 J. §. i. Cr 3."D. d. acq. v. «m. her. inter fervum fifci &
■poena: diftinguitur , & diftinftionis effectus adjicitur. -qua de re la-
this infra ». xl. Csterum quod hie dicitur, probe reftringendum ad
eos, qui,'cum jam fervi eflent,fn metallum "dati, ac deindeexeolibe-
rati font, liberi namquehomines in metallum damnati, poftquam in-
kle reftituti font, filci aut alterius dominio non incipiunt cfl'e fubje-
cti, fed libertatem, quam per damnationemaniiferant, perreftitutio-
nem etiam generalem recipiunt, licet ncc bona, nee honores recupc-
rent, aut infamia liberentur. Et de hoc plura inferius n. xvi t.

VI. Tempore intermedia, quod, tit docct JCtus 'ml. Z9. D. d. pan.
fepelongum intercedit; Apud Romanos enim , fecus ac apud nos,
fententia non ftatim executioni mandabatur, fed plerumque per ali-
quod temporis fpatium differebatur, quod damnati in fervitute dege-
bant; idque vel, ut ex his in alios quaflio habeatur , quam caufam reos
poft damnationem fervandi JCtus in d. I. 19. fubjkit: (quandoautem
quaftio in focios procedere poteft, vel non poteft, v. in /. 16. §. tJBu
d. qutfl, & /. tilt. C. de accuf. ) vel ob alias caufas: "Sic fi mulier gra-
vida fit ultimo fupplicio damnata, non tantum jure Romano, fed
etiam noftris aliorumque moribus, {upplicium differ-tur, eaqueferva-
tur, donee partum ediderit 7. 18. d. ftat.hom. nee interim quasftiode
ea haberi poteft /. 3. B. d. pan. licet autem libera mulier .per fenten-
tiam ferva pcense fafta fit , liberum tamen parit. d. I. 18. Ob favo-.
rem enim.libertaris receptum eft, ut liber nafcatur partus -ex matre,
qua; vel conceptions, vel medio, vel partus tempore, libertate gavi-
fa fuit pr. I. d. ingen. I. 5. §. i. D. d.fflat. horn. Pau\.rec.fent.lib. z.tit.
24. atque hinc in /. 4. C. de pan. refcribit Antoninus; Puerum anfc
conceptum, quam mater ejus in metallum condemnaretur, ejus conditionit
ejfe^cujus ante condemn ationem mater ejus fuit. -'^^

Suetonius m vit. Tiber, c. 75. mentionem facit SCti , quo cautum
frat, ut pana damnatorum in dectmum fewper diem differr'etur: idem re^-
ftrt Tacitus7. 3. ann. c. f 1. neuter tamen ejus vel nomen vel aufto-
rem memorat. Dion Caflius, qui id SCtum a Trberio mandatum
fcrib it, (unde a Lipfio Tiberianum vocatur) caufam ejus banc refert
lib. 57. Quia damnatio tunc fere a Senatu fiebat, Cr Princeps fibi jus ali-
quod Cr cognitionem fervare volebat ; Ut fcil. per id tempus pceniten-
fia vel miiericordia duci,atque ita fententiam mollire vel mutare pof-
ftt; quanquam nee Senatui libertatem ad panitendum fuijfe, nequeTtberium
MietjtftH UmporisinitigAtum, Tacitus d. loc, addat: ad hoc SCtum re-,

fp, DISSERT ATIO JURIB^CA

ferenda verba Senecar lib. d. Tranq. anim. e. 14. Crtdifnt ilium decern
medios usque ad fupplicium dies fine stlla follkitudine egijfe ? Ubi Lipfio
manftffe videtur id dteretum, donee Theodofius Imp. clementijfime convU
Bo V damnato reo dies indulftt triginta vita iftLfivindieariio.C.d.pcen.
in quo rede reprehenditur a Dionyfio Gothoficedo in locis communku
libris aureorum ex Seneca fa&is jtirid. tit. d. pan. Quia d. i.ia, tantum
pertinct ad fententias Principum., & quidem prater confuetudinem
graviores, quod ex ipfa /. apparet, ubi Impp. verbis in prima perfona
conceptisyde fe ipfisloquuntur, unde difpofitio d. I. non eft extenden-
da ad fententias Magiftratuum, illis enim profpiciendum */?, nequiddw
rius aut remtflius conftituatur, quant caufa depofcit_t nee enim aut feverita*
tit aut dementia gloria affeftanda eft. L II. D. d. pan. foliprincipes ex
plenitudinc poteftatis pcenas pro perfonarum, vel temporum , loeo-
rum, ceterarumque circumftantiarum ratione, vel graffantium deli-
<3:orum frequentia , v. /. 16. §, ult. eod. exacerbare, vel mblfire pof-
funt. Hiftoriam& occafionem,quahsec /■. io. lata eft, vid. apud Jacob.
Gothofr. in Comment, ad /. i$-. C. Thead. d.pan. qua: eft eadem cum
"h.l.%0. Caeterum , qui ex prsfcripto d. I. za. iervantur, quantum ad
fervitutem pcena, proprie hue non pertinent, qubhiam eos duranti-
bus iftis 50. dkbus pcena: fervos fuifle non puto, nam non pcenara
tantum, fed & ipfam fententiam per id tempus excipere prohibentur;
iic ut demum poft g o. dierum lapfum, fi fententia mutata vel miti-
gata non fit,vere condemnati, adeoque fervi pcens dici poffint. v. /.
6. §. j.de Ins. rupt.irrit. faft. teft. nifi deliclum fit ejus naturae, utper
fe naturalem mortem mereatur, & tantum graviorem mortis fpeciem.
Princeps conftituerit.

VII. Inter fententiam &c. Sola enim fententia non genus criminitfpefta-
wr. 1. 12. d. paen. & ftatim ac de his fententia diBa eft, conditionem per-
mutant, & confeflim fervi pan* fiunt I. 10. O" zy,*od. hinc in /. 6. §.
6. ffrd. inj. rttpt. teft. dicitur, ftquit fuerit eapitis damnatus, teflamen-
Jum ejus irritum fiet, non tunc, cum cenfumptus, fed cum fententiam paffus
ell. Adeo enim heceflaria eft fententia, utreus,fi ante earn naturali
fatorum cohditioni ceflerit, poena: fervus non fiat. v. d. 1. 6. §. 7.
Undetonfequitur., ne quidem reum loefae Majeftatis , criminis alio-
quin longe graviffimi, ante fententiam in fata concedentem, pcenas;
fervummori, quanquam, fi crimen poft mortem probetur, bonorum
adminiftratio illi ftatim a commiffi criminis momento interdicta cen-
fcatur, itautipfi ab eo tempore omnis alienandi, adeoque,etiaman-.

te fententiam mprtno teftamentum condpndi facujfas denegetnr v. I.
u. §. ult. D. d. don at. I. 5. §.4. /. $, $. 1. C. ad L. Jul. A4&J- 4-1> >f.
§.16.7. 11. B. d.inj.rupt. irrit. teji. Ngc ptiaqi cos, qui ob con-
fticntiam criminis mortem fibi confciyerunt, cum mori magjs quam
datnnari malaerint, pcense fervos fieri, nam in civitate illos decedere,
docet jCtus in ^.7. 6. §. 7. licet tcftamenta eorum irrita conftituan-
tHr. ibid.

VW. Cum itaque fine fententia nemo Servus poena; fiat ,qua;ri ppf-
fet, nura ea fervitus|in fententia exprimenda & cpndemnatio in earn
noxninatim facienda fit $■ Quod quantum #d originemfine haffitatipne,
a&rmandum putarem; Cum enim (ut oc iis , qua? &Pi difputavi-
rnus, apparet) uon eflet penes judices , quenquam ciyera Roma&um
invitum,vel in fervitutem redigere , vel ad u!tirn,urn fupplicium cpn-
deranare , ppftea vero haec fervitus fifta & excogitata eflet , yerofi-
mile eft , fententiam hac fimiliye formula fuifle conceptam : Lucius
Titius delitto [ut Ubertatem jihi abdicajfe , feqst* in fervittitem Aedijfe vide-
tur, idcirco Pgsna, veluti domirtOytantjuamfervusaddiSiutefto ; Atque/taut
verus fervus live ad raor>ee8i»i five huic proximum fupplicium ,conde-
mnabatur. Quia vero haec fidlioanftituta fuit, ,utpopuliliber�3s,q,ua;-
que ejus tuenda; caufa lata; erantLcges , faltem fpecie tenus,(ervaren-
tur, populo jam hac fi&ione decepto, & utriusquje mortis fupplicium
squo animo pati paulatim auuefatSo , inanis yerborum ambitus, & fi-
cnonis follicita obfervatio infequentibus temporibus in defuetudinern
abire ccepit, ac t,andem _;abalka rid4tur» lie ut poftea noxii {fcatim ad
mortem &c. condemnarentur , & fervitus posna? ipfa .vi & atrocitate
fententix, & ex natura poena;, cui deyovebantur, ex antique fictio-
nis veftigio inftdgeretur; Nam .licet folennes ambages ab ufu recede-
rint, haud dubie tamen res ipfa ,ejtfsque effeiftus manfere.

IX. Qui in metallntn.1.8. § 4. d. fan. i. e. 3d qruendas metallorum
venas: Metalla enim hie accipere debemus, non ipfam auri, argenti,
&c. materiam; fed auri, argenti, aeris,ferri, §r casterprum id genus
fodinas; metalla autem inuit.t nuwiero {mt, inquit JCtus in d. §. 4. Sic
in /.y. §. 2. /. 13. §. 5. jD. d. ufufr. occurrunt metifodim , harenifodina^
auriy argenti, terii, ferri, fulphurisfodirut v. & I. 8. §.S. d. pcen. in /.
15. J), de pMbl.-Cr veBig. Cotoria , in quibus cotes fodiuntur, §c ex-
ciduntur: in l.y.§.6. D.d.reb. eor. qui fub /wt.invenies metallfl fiyp�.~
^r** i. e. aluminis, dc quibus adi Plin. hilior. nat. 1. jf. *. if. HffC
omnia metallorum nomine contineri,tum ex d. II. ubi»>»^<j//<»audiunt_s

DI S« E R T AT IO > J URID4 C A

turn ex metalli natufa & nomine liquet; hujus enim appelratibne com-
prehenduntur omnia mineraMa, (fas fit ita loqui) qua: fub terris effo-
diendo eruuntur : Diftum eft quafi , &&»* pir-allot> aliud poftaliud,
inveniatur; in qua etiam opinione fuit Plinius lib. 32,. c,6. Vbicutt'
me, inquit, inventa-vena e$\ non procul invenitur alia, nude metalla-
Gnsci videntur dixiffe. Salinx, licet propria, mctallorum appellationenon
contineantur, in eas tamen ctiam rei & noxii,utplurimum Fcemin�e,dam-,
nari folebant, & damnatas fiebantferva; peense , vel faltem quafi firva.
d. I.8. §. 8-. d. pan, I. 6. I>. d. capt. C" pofll. rev. Erato, autem Salinas
apud Romanos publici juris, & publicanis,qui in Lu.C. deveft. (y
commijf.Atancipesdieunwr, loeabantur, qui inde redacftum & ex-
actum vectigal xrario inferebant v. /. 17. §_ri. d. V. Sn add. l.^.^.i.
d, her. infi. I.1 3. D. d.publ. Gr-veB. I. 1. quod cujufquemniv.nam, quem-
admodum etiam jure feudal! falinarum reditut inter Regalia, referun-.-
tur v. lib. x, feud, tit. f6i Privatorum tamen etiam ipfo jure Romano
fuifle falinas, conftat ex /. 4, §. 7, D. d. Cenfib. I. f. §. 1. d. reb. eor. q.
fub. tut. /. 32. §. 1% <T 3, d. ttfu Cr ufufr, leg. fid. Cujac./,3. Obferv,31.
iic falinas babuitGicero, ut apparet ex eji|tt*^p« 31. lib.7. ad.fam.iibi>
parum diligenter earum pofleffionem aprocuratore.fuodefendi queri-
ritur. Nee id falina? fingulare habent, idem enim in;omnis generis
metallis obtinuit; Licet enim pleraque fucrint publica d. I. 17, §. r.
d, V. S, I, pen.C.d.fpeBac. nonnulla tamen Caefaris erant v. /. 38. D.
de pan. 1.6. %.i, adLijful.peatl. i. e. in privato patrimonio Princi-
pis, non qua Principis, fed qua Diocletiani, qua Juftinjani v. /, 5.
§. pen. D. a. jur. fife, 1.39. §. ult. d. leg. 1. quo fenfii res Csefaris vel
Principis diftingutintur a rebus fifcalibus, qua: nQn tarn in■ principis},..
quam principatus patrimonio funt. d. 1.3.■./'. 6. eod! /, 49, D. loc. cond.
I. ult. D. q. fet.in pign. fcvH C. d. quadr, prefer. Quxdamcivitatibus ,
relifta arg. /, iO;Cm₎,C.d, veftig. Suet.in7*^.^.49. ibi-Beroald. Pri-
vatorum' denique in bonis,patrimonio, ac commercio fuifle , conftat'
ex d. l.y.%. z.l. I-3.§. f.D.d. ufufr, l.jf.d.contr.empt. l.\x.d.)ur..iot.
I.7. §. 1.3. foii ntMr. Suet, d.loc, Cujac. obf.1. 15. c. 2 1. Dehodiernoju-
re Regali metallifodinarum vid. Philip.Helfr. Krebs traB.-.de. ligno &-
Ixfide part.'h.chjfl.feB.^.M,

Metallis baud dubie annumerari debent Ltpidicina d. J. 9. d. I. 15.1
d\ L 3. §, 6:d. rtb. eor. q* fub. luk itaenim inPand.|Flor. & aliisMSS.
Codd.legijViri doftiteftantur; Reftiustamen lapicidina vocantur,uti
inukis adftruit Yofllus ld>-i.4. VitihSermon, c.xt,. & in Eijmelog.u\>

voce lapis. Illarum mentio fit in dd. II, & in l.yi.de\ur-.do\. I. 77. d.
wntr. empt. vend, Marmorearum, ut nobiliffima: fpeciei , in /. ult. D".'
d.fund. dot, 1.7. §.. 13. fol matr. & quidem ubi lapis rcnafcitur dd. II.
de illarum venis perquirendis vid. / 6. C, do mttallar. (11. 6.)j.l. 3.
tod. Lapicidjnse grsco nomine Kccvo^imi Latomia nuncupantur, ex A»r
A«e'« lapis, & To'jt*^ fruftum abfciflum, unde A«T0f*�w exficindo, ex-
cido lapides : atque hat voces promifcue ufurpantur. vid. Plaut. G*»
p/m>. all. 3- /�. 5. v. 63. Cr feqq,

X.Ab his Latomiis diiferre videntur Lautumia proprie dic~t�,quarum fit
mentio in 1,1. §. ult. ff, d. aleator. & in /.p. ff.exquib.cauf.maj. Lau--
<»«>'<« enim (ita in ff. Flor. legi teftatur Cujacius /. 6, obf. 7.)fuerunt
carceres fubterranei in faxo excifi , 1 bi rei fine vinculis aflervabantur,.
ut conftat ex lautumiarum a vinculis publicis feparatione in d, §. ult. &
apertius ex- d. 1.9. ubi, vinculorum appellaiio, inquit Calliftratus, la-
tins accipitur, nam ttiam inclufos, veluti lautumiis , vinftorum numero-
haberi placet-, quja nihil inlerefl , parietibus, an compedibus teneantur.
Atque hoc nomine quafiproprio Syracufis career appcllabatur, in quern
Tyranni innoxios fspe pariter ac nocentes detrudebant, utejusfqual-
lore, atque aliis fexcentis incommodis, 3e{tus,frigorifque injuriis (e-
rant enim hx lautumia: in cacumine apertae, & fine tefto) miferrimo
modo cruciarentur, nam (ut Salluftii de Tulliano verba hucreferam)
intuitu , odore , fxsda atque terribilu earum fades, vid. Pollet. bijler.for,
Rom, I. 5. c. 14. hinc lufus jocusque apud Senecam lib. f.controv. 37.
Ne cjuenquam veftrntn decipiat nomen ipfum lautumiarum , minimi (aula
res eft. Vid. Cic. 1. verr. c.^.Gr ibi Afcon. Vtdian. Illarum formanr
luculenter & eleganter, ut folet, defcribit idem Cicero f. Ferr.c 27.'
add. c. ffi, ibid. & lib. 4. ad Attic, ep. 6. Ex diftis facile eft collige-
re, quamam fit proprie inter Latomias Lautumiasque differentia ; 11- -
tedicuntur lapicidins , in quibus lapides ctiam nunc cxduntur, qua?
deinde fatis excavata: carceris ufum prxbere pofluntj.Hi, locus jam
excavatus,,five career in faxo excavato : Ob fummam tamen , quant
habent & re & nomine , affinitatem , ha; voces fatpe confunduntur^
& pro latomiis lautumia: dicuntur , quo refero locum Plauti in'Pcen,'
aU.^.fc. j. v. f. Ubi ita queritur fervus :

Ita me Dt ament, vel in lautumiis vet in piftriho rhavelim ■
Agere tetatem, prapeditus latera forti fer'ro mea.&c.
Ex quo loco ctiam apparef,. fervos vinctos & catenis onuftos Toluol
fuifle opus facere. Verfa vice , quia ex latomiis fatis exfeftfs 'fieri

;if DISSERTATIO JURlDICA

poterant & folebant lautumis, carcercs.Romx Latomis appellari cce-
perunt,vid. Liv. /. 16, c.ij. I. 32. c. Z6. I. 37. c. 3. /. 39. c. 44. Qua-
propter forte non male dixerim , has voces promifcue ufurpari rcftc
pone; Lautumia* enim Grscts ituhtojihu, uti Latomfee a contra&iorc
ha.roy.Ui , quemadmodum dicimus Aa.roy.iu vel h*a-t«y.iu , utrumquc
autcm a a*« JUwj, ut jam occapavimus dicere. Sed e lautumiis , quae
forte nos longius aequo dcrtinueriTnt, in viam.

XI. Poftquam jam vidimus , quam multa numero fmt metalla,fe-
quitur paucis indicandum, quit)us terris inveniantur ; Pergit enim
ita JCtus in d. /.8. $. 4. d. pan. Et quxdam qtadem provincia haknt,
quttdam non babent, fed qux non habent,in eas provincial mittmt (damna-
tos) qua met all a habent. Varia; autcm memorantur in Juris libris terra:
metalli fodinarum fertilcs, quas omnes enumerare opera? pretiumnon
erit. vid. tot. tit. C. 4. metallar. cr met. ( it. 6. ) & ibi Cujac. & al.
DD. ad ftngulas LL. & ear. infeript. Nov. 22. c. 8. Cujac. L8.0bf.17.
^l-7- §� M- ff- f^olkt- ^matr- ?� U-C- Theod. d. indulg. debitor (11. 18.)
Apud alibs Autftores etiam alias metalliferas terrasinvenias licet; Sic
dc Italia Plinins /. 3. hijt. nat. c. 10. infin. metallorum omniumfertilitate
nullis ctdit terris , fed interdifltim id vetere confulto Patrttm, Italia parci
jubentium. adde /. 33. c.4. �?" I. 37. c. 13. infin. Hifpania quoqueadeo

'■■^f. metallorum fuecimda Fuit, ut ea Romanis id temporis eo loco frijfe dica-

tur, quo nunc Hifpams America eft : de hac vid. Plin. 1.3. ^.3. /. 4.
c. 20. & I. 33. c.6. nee terrae tantum,fcd ipfaquoquc fluminaatirum,
metallorum pretiofiffimumj pepererunt,fi credamus Plinio d. I. 33. r.
4. id de Tago Hifpanu , de Pado Italia , aliisque aliarum regiomim
fluminibus aflerenti.

XII. Cum itaque Romani tot terras metallorum fertilesinorbe fuo
poflidercnt, ad qua: eruenda & exercenda pene innumera requireba-
tur hominumcopia, gravitas tamen operis plerofque detcrreret (adeo
quidem,ut muki patrium folUm metalliferum pro alio vertcrem, atque
ea ratione hoc onus,hanc moleftiam fubterfugcrent , cui fraudi pro-
fpicere debuit Imp. Theodofius in /. ult.C.d. metallar. imoipfi me-
tallorum procuratores, fimulato hoftili mem, fe huic neceffitati fubtrahe-'
rent,utneceflefuerit,ineosconftitutionem emittere,qua;eft /. 4. C.d.th;
utad implendum munus retraherentur) Summa prudentianoxios,quos
ob atrocitatem facinoris gravior forte alioquin pcena manebat,non ul_rtimo fupplicio-afFecere, fed tanquam fervos metallicis operibus addi-
cere maluere , fimttlGr fdeinomm-potnam fumentts, ftmttl trqmflum

ttberem ex eorum labore capientts, ut in hac eadem re de iEgyptiis Iq,-
quitur Diodor.SiculusM. i. Quia vero potiflimum in metalla publi-.
ca damnabantur , quorum quia dominus nullus, licet eo non careant,
digito quafi demonftrari poteft_t ne fervi fine domino client,, ad ean^
dem Actionem recurium eft, de qua fupra latins, Pcenaquedominum
reprafentavit. Hsc poena deineeps adeo invaluit, & frequens fuit, m
in complurium criminurn reos conftituta inveniatur, nam tarn ad per-
forms liberas_tauam ad ftrvilts peninuit condhiones I. 11. C, d. pan. maxi-
me tamen in humiliores, ut apparet ex exeraplis eorum, qui ad hanc
Jtttnam damnari foliti fuerunt, qua: videri poflunt in /. t. D. d fur
linear. I. i. 5. 5. d. d. abig. i. 8. §. 6. d. Peen. I, 28. §. jp. tod, d. /.'
28. §.14. (ubi Caflodut funt jpfi homines, qui cuftodiuntur,five qui
4ncaitodia,pccna fua funguntur, vid. Cujac. I. 6. Obf. 36. eodemfenfu
ha-c vox accipitur in /. 12. D.d.publ. Ind. I. 10, d.tuft, &< Exktb.rtor.I.
6-d. Offic. Prec. I. pen. d.feriit. I. 18, §./*». c^ tilt, d, Qu*ft. & apud
Snet.tW^. cij^Ltf. D.d.pa».l.6.$.ult,ai L. M.feml.4..l. 58. $. j.
4' f � 7 §� 9-1~ I- C. d. Incefl. O*inut.nttpt. I. 3. C. d,ferv.fugitiv. I.ult. C.
d. jiofll. reverf. I. 8. C. ad L. Iul. de vi publ.g^ priv. I. ula.ff, I. 2. C. d.
ftpukkr. viol. Olim in plagiarios, qui viventium filiorum miferandas"
infligunt parentibus orbitates /. nit. C. ad Leg. Fab. d. pUg. (ubi pro
teneantur legendum efle tttiebantur, verboriim fenfus & nexus necefTa-
rio poftulant, & primus obfcirvavit Duarenus lib. 2. Difputat. c. 20.ex
/. »». C. Thisdof. ead. qua: eft ejusdem Imp., ad eqndem, eodem tempo-
re refcripta) in lenones.qui filias vel ancjllas invitas prqftituunt /. 6. C.
d. jpe�l. cr feen. Cr lenon. (! 1. 40. ) <v, I. 7. ead. & in alios paffim' iri
Legibus & Conftitutionibus obvios: Atque hi dicuntur in metallum
damnari vel dart d. I. 8. §. ^.& 12. de pen. Metallo darid. I. j. c.d.
ftrv.fugit. addici d. I. 2.■�.. d. fep. viol.in metallum dctrudi, metalloim-
plicarid. I. 3. C. d. inceft. nupt. metalli pane affia /. 5. C. defcen. & quse
funt id genus aliar locutiones.

XIII. Metalli ergo poena libertatem adimit d. I. 8. §. 4. d. fan. 8c
proximam morti panam continet I. 2:8. pr. eod. hinc ahfentes in metallum
damnari non pofle docet Ulpianus in /. f. f. d. feen. quemadmodum
abfentium condemnatio regulariter nunquam eft permiffa, nifi pcena
irroganda fit usque ad relegationem 4. I. 5. quae verba inchifive (Fas fit
ita loqui) intelligenda, i. e. fi piaena fit vel ipfa relegatio,vcl relegatio-
ne minor d. I. & paucrs aliis cafihus �xceptis v. /. io.j^. de puU. iudie.
I.ZI.C, d. pectt. /-4. §. idt. D.ad L. Corn. d. pear. I. 13. l.\i 5. C. ad L.

\e> DIS'SE;RTATI0 JURIDTCA

M. d, adult. <2uo cum coharret, hie nee ab aftorisnec a rei parte 'lo-
cum ette procurator^ Quod generaliter in caufis criminalibus capita-
libus, ne publica eludatur vindicla , obtinet /. pen.d. publ.jud.l.i.
*nper al. cauf. app. I. i. d.rea.v. abf. damn. I. 6.&-utt.C.d.accuf.vid.
tamen d. I. pen. I. ult.C. d. injur. I. 71. D.d. prevur. t.tf. §� *� eod.;. /.
-3. C. d. accufat. d.l.i. an per al. cauf. Ubi verba Vsaue adrdegatiovcm,
contrario fenfu, icil. exclufive accipienda videntur.

Ex eadem rationehoc jus in metallumdamnandi PrafeSlo Vrbt fpecia-
iiter compettre ex epiflola Divi Severi, docet idemUlp.in/. 8.§.JT .4:pan.
eft enim fecundus gradus meri imperii /. 28. pr. eod: quod lpium non
jure Magiftratus, fed vt fpecialis concefTionis competit/. i./>r..er§. 1.
d. Offic. e,. cut maud, furisd. 1.6. pr. D. d. Off. proc. Unde confequitur,
quod non poffit aim mandari d. I. 1. d. I. 6. I. IQ.d. R. I. nift m-ca-
fu «ece(Tari�E abfentise d'H. 1. etiam, ut ob easdemxquitatis utihtatis-
que rationes videtur, in cafu infirmitatis & afflidae valetudinis arg. /.
2 op. /. ult d.V. S.l. 1. /. 14. D. d. auB. tut. I. 8. §. ult. I. 9. d. pro-
cur. I. 17. §. 11. de injur, pr. I. d. Us perauos ager. pof. §. 2. §. 7.1.d.
excuf. tut. 1. 40. 41. §. 2. D. eod.

XIV. Quam dura & mifera fit homintim metallis addi&orum con-
ditio, vel exptrtus Tyndarus apud Plaut. in capt. aft. f./c 4. docerc
poteft, quod lepide facit. vid. & Lipf. l.\. d. Magn. Rom c. 5. &
ibi Caffiodor. alleg. Sed haud opus hac dc re longe lateque teftirnonia
quserere, veritatem banc quotidiana experieritia in terris metalliferis
plus fatis conflrmat. Jllorum miferiis etiam hoc additum , quod ta-
eiebus eorum ftigmata inferibi folcrent, quae damnations caufam, &
pcenam continebant, ut conftat ex /, 17. C. d.pcen. & Suet, in Calig. c. 27.

XV/ Fuit horum ftigmatum freqnens variusque apud Veteres ufus:
& vel candenti ferro inurebantur, -vel ftylis compungebantur, five in
fronte, & tunc quidem ad infiigendam ignominise notam (bine fti-
gmata aliquando fumuntur pro ipfa infamia: vel ignominia: nota,ver-
fibus epigrammatibusve inufta, ut apud Suet, in /. C*f-c. 73. & Mar-
tial. /. 6. epigr. 64 v. 26.) vel in alia corporis parte, non notandi, fed
nofcendiacdignofcendicaufa. Ignominia: caufa in fronte literaK. nota-
bantur calumniatores ex Lege Remmia, de qua vid. Ck.pro Rofc.Amer. c.
jo.& c. 20. infin.fed fiegobos benenovi,in<\vihiliteramillam(putaK)cut
vos usque eo inimici eflis, ut easomnes oderitis (i. e. oderitis omnia vocabula,
qusehanc initialem literamhabent;refpicitprxtcr voccm & pcenam Ka-
lxmnU_t ad literam.K. tabb. condemnatoriis.infcriptam, ut & ad Ka-

lendas, non tantum.quia Katendis Martiis, velJuliis,prorenata, folit-
tiones penfionum five mercedum fieri debebant A58. D. d. Vfufr. l,6o.pr.
lee. cond. I, 9. pr. qui pot. in pign. A 41. d. Contr. Empt. fed &, quia Ve-
teres ufuras pecunise mutuse non in annos, fed in menfcs fingulosfti-
pulabantur, & exigebant v. /. 41. §.i. D. d. Vfur. I. 40. d. reb. cred,
J. 16. §. \..ff. dtpof. I. po. d. V.O. Hinc paflim Kalendae celeres au-
diuntjfc. refpe&u morantium & tergiverfantium debitorum. vid. Ho-
rat. /. 1. fat. 3. v. 84. O* Epod. z. infin. Ovid, l.z.d. Rem, amor. v.
*6j. &feq. & hinc Kalendarium fumitur pro fcenori collocatarumpe-
cuniarum codice. v. /. 3. C.de comptnf.l. 41. D. d. Reb. Cred. I. 39. §.

^r4- ^D- d. adm.tut. I. 41. §. 5. d. leg. 3. /. 37. J. ty«/r.%vid.Clar.
Eckii Princ. Inr. Civ. tit. ff. d. Ufur. n. 14.) ita vehementer ad caput ajfli*
gent , ut poffea neminem alium, nifi fortunas vejtras, accufare poffitit.
Optirraim quidem inftitutum; Cum nempe calumniatores omnem ve-
recundiam, omnemque pudorem ejurafle viderenttir, frons autem fit
dicata pudori, merito in ea parte corporis, qua deliquerant, punieban-
tur, (quod fa»pius fa&um v. /. i.C.d. ferv. fugitiv.) ut fietanquambo-
ves cornupetss, faenum in cormt kabentet, vitarentur,& ab honeftiorum
hominum confortio arcerentur, ut de tali notato alius alium comrao-
nefacere poflet, Hknigert(l_t hunc tu Romane caveto ; acjdenique, ut
alienam famam & exiftimationem arrodentes & mordentes, jure mor-
dacium canum , quorum caveis illud, Cave catiem, inferibi fblenne erat,
cenferentur. Meminit hujus Legis Remmiae Marcianus in l.i. §. g»
D. ad SCt. Turp. Sc Papinianus in /.13. ff.d. Teftib. ubi Integra frontit
homo eft homo integer vitje fcelerifque purus , qui nunquam calu-»
mniat pcenam in fronte fuftinuit. Sunt, qui in d.loe. Ciceronis,&per
confequens in d. II, pro Remmia legunt Memmia , quos inter Hot-
tomannus, qui ibi fatetur, fe nihil adhuc de Remmiorum familia le-
gifle; Sed, ut videtur, male, contrarium enim ex d. loeis patet, vid,'
& Anton. Auguftin. lib. d. Legib. in I. Remmia : Remmiorum certe
nomen non fuifle ignotum Romanis, conftat praterea exSueton. lib.
d. Illu/lr. Gramm. c. z 3. & ex veteri inferiptione ab Interprete ibidem
fubje&a : Fuit tamen & lex quaedam Memmia , cujus meminit Val.
Max. I. 3. c. 7. ex. Rom.9. fed longe ab hac noftra diverfa, utpote, qua?
■eorum, qui Reip. caufa abejfent _}recipi nomina (inreorum numerum) w-
tabat. Val. d. loc.

Similiter fervorum furacium vel fugitivorum frontibus ftigmata in-
fcribebamur, cruas inde v^pa-tieu, & Infcripti audiunt, v. Mart. lib&.

18 DISSERTATIO JURIDICA

tpig.JI-V.9. etiamLiterati, v. Phut,in Cafitt.aft. Z. fe.6. V. 45. & [eqtf.
Huic mori originem debet illud, Samiis nemo literatior; Illi enim.cutn
ab Athenienfibus vi&i effent,ab iisdem in fronte punctis & Uteris no-
tati. Ad hanc infcriptioncm five inuftionem,fervorum faciebus fieri
folitam, poteft videri refpexifle JCtus in /. 17. §. 1. D. d. ufufr. cum
inquit, fervum frudtuarium non pofle ab ufufructuario eicatricibus de-
formans quod commodiffime de cicatricibus ex uftione reliquis intel-
ligi poteft: adde & Ulpian. fragm. tit_tX. §. u. ubi ha?c ftigmata Ve»
fligia vocat; (in quibusdam editionibus pcffime legiturVettigalia; Cu-
jacius pro quibus vefligia admodum probabiliter legit quibfttve (ligmata)
Gajo lib. 1. fn(lit. $. 4. Indicia, ; Ulpiano in 1.1. §. 8. D. d. fugitiv.
note nuncupantur.

. Alii prater metallicos & fervos frontem inufti etiam leguntur, ex-
emplum memorabile vid. apud Sen. /. 4. d. Benef.c.tf, Pluradeigno-
miniofa frontium infcriptionevide apud Connan. comm_tjur. civ. lib. %.
�.6. ».4. & Lipf. Li. Eteft. c. 15.

Dixi mox , nonnullos etiam alia corporis parte, fine ignominia ta-
toen, ftigmatibus fuifle notatos : Veluti Tirones in manibus. Veget.
d. Re mutt. 1.1. c. 8. C l.z. c. f. vid. & Lipf. /. 1. d. mil. Rom.dial.9.
Ad Tironum imitationem Fabricenfes quoque /. 5. C. d. Fabric, (ir.
9.) 1.4. eod. quinam illi fint v. in d. tit. & Nov. 85. c. 1. Similiter &
Aquarii, & quidem fingulis manibus ex conftitutioneLeonis in/. 10.
�, a\ Aquaduli ( 11.40. ) Imperatoris nomine fignari jubentur; Cau-
la & ratio hujus infcriptionis eft in d. 1.3- Cr 10. Sedabruptum filum
attexamus.

XVI. Qiiodde ftigmatibus, metallicorum faciebus infcribi folitis, di-
ximus, fuftulit Conftantinus in /. 17. C. de Pan. in manibus tan-
Wm& furis pcenam damnationis una infcriptione comprehendere per-
mittens; Quo fades, inquit, qua ad fimilitudinem pulchritudinis cmle-
flit cftfigurata> minime maculetur.Hxc ratio Imperatoris (qualisqualis
Chriftiani! vid. Anton. Matth. d. crim. lib. 48. tit. 18. ». 1 r. & Wif-
femb. ad tit. ff. d. calumn. quanquam non difpliceat Ampl. Hubero ad
fund. tit. n. 4.) quum generaliter facierum formam confervatam velit,
videtur hac in parte abrogare etiam voluifie Legem Remmiam de ca-
Jtimniatoribus, & alias five leges five confuetudines,qua: inuftionem
vel infcriptioncm facierum permittebant; in locum namque pcena:
legis Remmiae fuccefllt pcena talionit. v. /. ult. C. d. accuf. I. ult. C. d.
talkmn,

XVII. Hodic ftigmatis in facie vel fronte inuftionem illicitam effe,
etiamfi per ftatutum introducta fit,& ftatutum, quantum ad hoc , non
yalere, nee fervandiimefle,obfervatJoach.Mynfing. Cent. i.Obferv.^G.
in Gallia tamen font thus in front es imagimm lilii {lor is candente ferro
imprint, teftatur Joh. Imbertus Inflit. forenf.c. ar. & ex eo Gudelinus
d.Jure Nov. 1. j, c. if. verf. jiigmatibus. Hisvero regionibus ftigmata
tergo, humeris, vel fimili membra inuri folent, quod longe decentius
effe, Gudelinus d. he. ait.

XVlU. Plus fatis in examinandis metallicorum miferiis occupati
fuimus; Benigniorem jam induamus perfonam , & quomodo ab in-
jun&a pcena liberari poffint, quique in um'verfum a metalli poena,
adeoque & ab hac fervituHs Poena; fpecie liberi, & immunes fint,vi-
deamus.

Liberantur in metallum damnati, (i) ft valetudine ,aut at at is infir*
m it ate inutiles operi faeiundo dtprehendantur. I.22.D. d. pen. quo cafu
etiam a Prxfide caufa cognita dimitti poflunt, ft modo vel cognatos vel
affines habeant, & non minus \o. annis pcena, fuS, fnncTt fuerint d. I. iz.
quod decennii tempus etiam obfervatur , fi imperitia judicis ad tem-
pus, fine praefinito tamen certo tempore, in metallum dati fint l.i^.eod,
unde apparet, ( 2 ) Lapfum temporis hanc poenam tollere pofle: Quan-
quam enim nemo, ut in opus metalli, ita multo minus in metallum
ad tempus damnari debet It.%. §. 6. d. pan. Si tamen Judex id per«»-
peritiam d. /. 25. fecerit, fententia quidem non eft nulla , fed is, qui
damnatus eft ad certum tempus, per id tempus, qui ad incertum,per
decennium, pcena fungi debet dd. II. fed tamen, etiamfi facitt metalli-
cum opus, non in metallum damnatus effe intelligi debet, hujus enim liber*
tas manet d. 1. 28. §. 6. eodemmodo, ut fervus in opus publicum five
temporarium five perpetuum non datur,fi tamen pererrorem in tempo-
rarium opus datus fuerit, expleto tempore,domino reddendus eft/. 34.
eod. vid. Cujac./. 6. obferv.ij. & Clar. Voet. ad tit. ff. d. pan. n. 2,
( 3 ) A metalli, ut abomni alia, pcena liberantur reftitutione /. 8. §.
iz. D. d. pan. /. 1. §. 1, 1.4. D. d. fent. paff.cr rejlit. &c. i.e.indul-
gentia, qua Princeps fententiam paffos in integrum reftituit /. 7. C.de
prec. Imp. offer. 1.9. C. d. calumn. §. 6. J. d. J.N.G. & C. l.^.C.d.
bon. profcr. t. t. ff-. ty C. d. fent. pajf. Cr reftitutis. Confideraturautem
reftitutio heic loci non ut offcium jufiitia, quo fenfu tractatur in lib.4.
ff. CT lib. 2. tit. 20. CT (tqa. Cod. fed ut beneficium gratia , quo folus
princeps pcenam vel mutat, vel minuit, vel in totum tollit, frpra d.

a© DISSERTATIO JURIDICA

IK & /. 9. §. II. injin. D. d. pen. l.ij. cod. I. 2. C. d. fcnt, paff. O*
redtt. Per hanc autem reftitutionem ( loquimur de liberis hominibus
in metallum datnnatis, & reftitutis; de fervis antevertimusdicerew.v.)
nee bona in fifcum reda&a d. I.2. C. I.4. tod. I. 4.C. d. bon. profit, nee
honores 1.6. V 7. C. d. fent. paff. nee alia v. I. 2. 4. 5.6. tod. recupe-
rantur, nifi reftitutio fit fpecialis,& pleniflima l.l. C.d.tit. d.l.z.fr
4. injin. 1.9. C. I.2. /. 3. ff. cod. Cognationis tamen jura etiamgenera-
H reftitutione reddita videntur v. /. 4. ff. d. tit. & poena: fervus refti-
tutus ad bonorum pofleflionem contra tabb. admittitur /. 1. §. ult. I. 2.
JD. d. bon. poff. centr. tabb. Idem obtinet in jure patronatus, quanquam
id non tam poft reftitutionem revivifcere , quam per fervitutem poe-
na: nequidem extingui,dicendum fit /.1. 5.1 .ff. defent.paff. ad novos quo-
3ue honores reftitutum ( etiam, ut videtur, generaliter ) perinde ac fi
amnatus non fuiflet, vocari,docet Ulpianus in A 3. §.%. D.d, mm,
& honor.

XIX. A metalli poena, adeoque hac fervitutis pcenae fpecie, irnmu*
nes funt in genere honeftiores, humiliorum namque fupplicium fuif-
fe, fupra ».xn. demonftravimus. In fpecie autem Vtttranis id pre-
rogative datum invenimus v. /. 2. ff. d. Veteran, eorumque liberis d.
L ufque ad primitm duntaxat gradum /. 5. C. d. pan. atque hoc recc-
ptum eft inter plurima alia illorum in jure privilegia. v. §. 2. l.d. mil.
ttft. I. 26. ff. cod. I. 9. C.quanrl.prov.nteeff. non cfil. 7.D. d.vac.&txc,
i»*», I. nit. C. d. his q. non imp I. flip. tit. C. d. Excuf. Vcttr. tit. ff. Cr
�.d. Vtttran. Crl.i.C. cod. (12.47. )

Praeter veteranos nominatim quoque in metailum dari vetantur De*
tmrionts 7.9. §. 11. D. d. pen, I.*. C. tod. i. e. curiaram municipalium
Senatores {. j.j. C, d. deem, eorumque parentes & liberi. d. 1.9. §. 12.
I. 9,C.eod. Libefos autem non tantum filios acciperedebemus, verum
omnes liberos §.13. ibid.j. 1. 220. d. V. S. in quo differunt Decurio-
num liberi a Veteranorum v. d. I. 5. C. d. pan. cum alioquin Vetera*
nit & liberis veteranorum eundem honorem haberi, qui cr Dtcuriombns_tdoceat Marcianus in /. 2. ff. d. Veteran, quibus autem liberis id privi-
legium competat, vide in d. /.o. §. 14, 7. /. 2. §. 2. ff. d. dteur. d.l.p.
f.if. 1. 2. §. 6. ff. d.decur. Hsec aliaque propofita fiint privilegia
& praemia , qua: homines ad onerofiflimum hoc munus fufcipiendum
allicerent v. /. 3. C. d. nat. lib. I. 15. ff. d. pan. 1. zg. §. 5.
cod. I. ult. ft. cr t.t. ff. Cr t. C. d. Deeur. Nov.\%. e.t. Nov.%9. c.z.
De iisautem, qui in metallum damnari non pofiunt, ut generaltter

dixerim, ( verba Calliftrati in /. S. §. 5. D. d. pan. mea facio ) omnes\
qui fuftibus cadi prohibentur , tandem habere honoris reverentiam debent,
quam Decuriones habent ( quia & ipfi fuftibus caftigari vetantur /. J.
C. ex quib. caiif. infant, irrog. ) eft enim inconftans dicere , eum , quern
principales conftitutiones fuftibus fubjki prohibuerunt, in metallum dari

XX. A damnatis in metalkrm different damnati in opus metalli, fed
differentia in vinculis tantum eft, inquit JCtuyin l.S.§.6.d. pan. quod
qui in metallum damnantur, gravioribus vinculis premttntur , qui in opus
metalli, levioribus, quodque refug* ex opert metalli in metallum dantur,
ex metallo , gravius coercentur. Idem fere dicimr in /. j\ infin. D. d:
extr. cogn. ca*tera ergo conveniunt; Adeoque tam hi, quam illi, poena:
fervi fiunt /. 17. pr. d. pan. quemadmodum ii quoqtie , qui in per*
perpetuum metallicorum minifterium damnati funt /. 36". tod. quanquam
enim hi polfent aliquo modo dici veros dominos , metallicos nempe,
habere, adeoque fi<5to domino non indigere , quia tamen pcens cau-
fa horum minifterio addicuntur, potius Poena?, quam alterius fervieifc
videntur, & hinc eft , quod fcemina: ita damnata:, quaji ferv* panic,
dicantur in /. 8. §. 8. d. \an. licet CI. WifTembacchius ad tit. Jf. de
pen. n. i<5. voculam quaft per non vere explicet : Caeterum k&io d. I.
8. §. 8. ut conftet proportio & evidentia differentia; inter damnatio-
nem temporariam & perpetuam , qua poense fervitutem irrogari in
verbis prsec. dictum erat, & ex /. 36. d. tit. probavimus, videtur effe
vitiofa,& vel cum vulgat. edit, pro rttinent, legendum amittunt. vid.
Bachov. not. adTreull. vol. 2. difp.^i. th.6.lit. D. verf. ficut tamen
in med. vel cum Cujacio lib.15. Obf. c.2Z.libertatem,Tpiocivitatem."Ut
fenfus d. §. fit, foeminas in perpetuum metallicorum minifterium
damnatas, poena: fervas fieri, ad tempus vero,amittere civitatem,falva
fcil. libertate ; vel retinere libertatem , amifla civitate : Ha:c enim lo*
cutio, qua libertas 'retineri vel manere dicitur, ita accipienda eft , ut
turn civitas implicite intelligatur amitti, exemplum eft,in /. 28. §.6V
d. pan. & verla vice, cum civitas dicitur amitti, libertas tamen reti*
neatur,8c falva fit. v. /. 17. §. I. eod. quia hate fine ilia effe poteft;,
Cum autem libertas dicitur amitti, multo magis civitas amittatur, &
Verfa vice, cum civitas retineri dicitur, multo magis libertas retinea-
tur , quia ilia fine hac effe non poteft. Si cui tamen minus arrideat
hsc emendatio, poterit cum Oar. Voetio zAtit. ff. d. pan. n. V. ci*
vitatem in d, §. 2, accipere de eo civitatis jure, quod ex.juregentium

^ DISSERTATIO JURIDICA

eft, & libertatera falvam comitatur , non de eo, quod ex jure civili
Romanorumj Quemadmodum in /. f. §. ult. D. d. extr. cogn. e con-
trario hbertas (quatenus dicitur adimi ci,cui aqua &igniinterdictum
eft) cxplicanda videtur non de ea libertate, qua; ex jure gentium, fed
qua: ex jure Quiritium eft , & cum civitate cohseret, confiftens in
jure connubii, patriae poteftatis &c. vid. Cic. Orat. pro Ctcinn. c. 23.

XXI. Eft & alia damnatio, nempe in Opus publicum, qua: tamen li-
bertatem non adimit. Ant. Matthseus tr. d. Crim, I.4. t. 18. d. pan. c. 1.
n. 4. per Opus publicum intelligendum putat minifterium metallicorum,
aut falinas, fed, ut videtur, male ; Quanquam enim hare in eo convc-
niant,quod tarn in opus publicum , quam in minifterium metallico-
rum, quis ad tempus damnan poflit d.l.Z. §, 8./, 17. §. i.d.pen. in eo
tamen, quod pra:cipuum eft ,dirrerunt, quod in minifterium metalli-
corum vel in falinas damnati fervi pcenx fiant d. 1. 8. §. 8./. \6. eod. in
opus vero publicum dati fervi non efficiantur; ft namque perpetuo dad
i\nt,ea, qu*t juris cjvilis funt, i. e. civitatem cjusquejura, non habent,
i. e. amittunt, qua vero juris gentium funt, i. e. libertatem , habent u
e. retinent. d. I. 17. §. 1. idem diceretur in /. 28. §. 6. end. ft rejecto
non lectio eflet paulo concinnior. vid. Cujac. ad Paul. rec. fent. lib. 5.
tit. 17. inf. Bachov. Wiflemb. Voet. locis cit. & hinc in opus perpe-
tuum damnati in /. i.Cd.pxn. dicuntur non diffimilis conditionisef-
fe ab his, qui in infulam deportantur, & utrique ind.l. 17. §. 1. con-
junguntur? Ad tempus vero in opus publicum damnati priftinum (la-
tum retinent, inquiunt Impp. in 1.6. C. ex qb. cauf. infam. irrog.feddamno
infamia pojl implemm tempus fubjiciuntur. Quod tamen ita accipiendum,
nifi ob levius delictum graviori pcena affecti fint, quam qux legibus
in id ftatuta eft, veluti ft incrimine, cujus pcena eft pecuniaria con-
demnatio, furti puta, opere temporario mult at i fint, vel. fuftibus cssfi,
licet ipfum crimen famofum fit, infames tamen non fiunt. /. 10. §. 2.
D.d.posn. quemadmodum faepius infamia, qua; ex delicti natura in-
fligenda foret, extinguitur, fi pcena irrogata fit gravior ordinaria, &
qua: ad publicam vindictam pertinet v. /. 1 2. §. 7. ff. d. his q. not. in*
jam. I. 4. C. tod.I. 1 f. D.admunic.l.$.D.d. Decur.

Hasc de condemnatione in metalla&c. (in cujus locum hodic inre-
gionibus, quae metallis carent, fucceflit damnatio perpetua in erga-
ftulum five laboratorium publicum , vel etiam ad triremes v. Carpz.
prax. Crimin.part. ^.quajl. 129. ». 8.41.42. Gerh. Feltman. lib. fing.
de Dta Podagra c. if. n. 2. C7* per tot. ubi cum Servis pcense Poda-

grlcos comparat. Peregrin, de Jure Fife. I. ^.tit.^.n. J. (Tfeqq.) fuffi-
ciant; videamus de aliis modis, quibus fervitus pcena: infligatur. Dixi
XXII. Vel ad aliam fimilem poenam damnati. Veluti in ludum vena-
torium, adbeftias, in ludum gladiatorium, ad gladium. De fingu-
lis feparatim.

Ludus venalorius erat genus fpectaculi, quo homines in harenam
demiffi, ibi cum omnis generis feris, fpe<Sante & circumfedente po-
puli corona,pugnabant: Appellatur ludus venatorius in /. 8. §. II. O*
II. d.ptsn. & plerumque hoc nomine turn apudJCtos, turn apud alios
Auftores, infignitur,fxpe tamen tarn apud iUos, quam hos, Venatio di-
cetur, veluti in/.i22. de leg. i. /. 10. inf.pr. D.adL.Jul.d.vipubl.&
namque vers,juftse_}ac innocu« venationis, licet injufta &noxia,imi-
tatio.

Dico in harenam. Harena five arena dicebatur locus theatri vel am-
phitheatri inferior concavus, qui, necrebrafanguiniseffufio pugnan-
tium pedes falleret, harena, qua: fanguinem abforberet, fternebatur.
vid. Lipf. d. Amphit, c. 5. indeque hsc vox plerumque pro loco pu-
gna;, five amphiteatro ufurpatur v. /. I. §. 6.D.d. ptflui. 1.1. §. i.inf.d.
adil.ediU. Suet. Ner.c. 11. CrCalig. c. 30. Martial, lib. d.fpeElac. ep. 4.
v. j.ep. f.v.4.epigr,y.ep.zi.v.l. & paflim. Vel etiam pro ipfo mu-
nere five fpeftaculo, ut in /.8.§. 5. C.d. repud. ubi arena numero (lo«
quor cum Grammaticis) plurali occurrunt, quanquam ita parumreftc
ufurpari,a quibusdam olim difputatum fuit apud A. Gell./*'�. ip. Noel.
Attic, e. 8. in quo tamen etiam numero hac voce ufus eft Ovidius/*'�;
3. d. art. am.v. jj>j.

SpeBentur tepido maculofe fanguine arena.
Aliquando & arena per Metonymiam pro ipfis hominibus in arena pu--
gnantibus fumitur, ut apud Juven. Sat. 6. v. zij.crfeq. ubiindigna-
bundus ita canit:

Teftandi cum Jit lenonibus ataue laniftis

LibertaS) O juris idem contingat arena.
1. e. barenariis, ita enim gencrali nomine appellantur omnes, qui in
arena pugnant, qui alioquin diftin<5tim vel befiiarii,velgladiatores nun^-
cupantur, v. /. n. §. X. D. d. Teflib. 1. 5, D. ad SCtum Trebell. Nov.
lie, c. 3. 5. 10.

XXIII. In ludum Venatorium damnati aliis verbis,eodem tamen fere,
utvidetur, fenfu & effectu dicuntur damnati,dati ad beftias I. 8. §. 4. D;
qui tejl. fac. pofr. L 12. tr 19. A. pan. 1.2.8. §. 15./. $i,eod. 1.6> §. 6,ff.

*4 DISSERTATIO JURIDICA

d. injufl. rupt. irrit. tejl. I. z%. §. 3. d. acq. her. I. S.adL.Coru.d.falf.l. 6.
adL. HI.pecul. l.x.D.d. Veteran.

Ridiculus eft Accurfius, ut font plurimx ejus ineptiae, qui in lu*
dum venatorium, five venationem damnatos intelligit eos, qui ad idcon-
demnati funt, ut quotidie feras pro culina & menfa Principis venen-
tur, & ad beftias damnatos eos, qui ita condemnati funt, utdeducant
beftias, vel cum iis comedant, aut aliabeftialia faciant. vid. Bachov.
ad ^.i.I.quib.ntcd.I.P. P. S. nee magis rem tetigit gloffa ad /. 29.
D. d. pan. qua? ad beftias damnatum explicat, qui forte trahebatar ad can-
dam equi, donee mo*eretur, vel, qui ponebatur inter feras beftias.

XXIV. Anton.Matthaeus/off.crf.H. 5. exiftimat,adexemplumdamna-
torum in ludum gladiatorium & ad gladium, mulram quoque inter-
fuifle inter damnatos ad beftias & damnatos in ludum venatorium,
quod ifti (ad beftias damnati) flatim confumebamur, hi (in lud. venat.
damnati) diutius confervabantur ad Populi voluptatcm: Quod non fatis
quadrare videtur verbis /. 29. d.posn. ubi, poftquam JCtus dixiflet, fer-
vitutem poena: occupare mortem, fie pergit; Cf nonnunquam longum
tempus ocenpat, quod accidit in perfenis eorum, qui ad beftias damnantur;
Ex quibus verbis apparet, non ita crude, & fimpliciter dicendumef*
fe, ad beftias damnatos flatim fuifle'eonfumptos, quanquam verum fit,
in ludum damnatos diutius feruari folitos fuifle; Differentia enim haec
inter illos ftatuenda eft, & petenda ex /. 8. §. 11. d.pcen. fc. quod in
ludum venatorium damnati, falva fervitute poetise, in hoc difient 4 ca-
ttris,i. e. ad beftias damnatis, quod inflituuntur penatores ,i. e. quod ar-
tern venandi, impetus morfusquc vitandi, feras petendi, &c. a magiftro
crudiuntur, antequam in harenam producuntur, unde & Ludus vo-
catur_f (qua de re infra in ludo gladiatorio) utautem ita inftituerentur,
requirebatur certe aliquod temporis fpatium, quod in damnatis ad be-
ftias adeo neceffarium non fuit, fed tamen etiam ufurpatum , quoniam
plerumque in proximum munus aflervabantur; Inftituti & eruditi ve-
natores diutius ferarum invafionibus refiftere, plures feras occidcre,
atque adeo gratius populo fpe&aculum prsbere poterantj Cateri, i. C
ad beftias damnati, fine ulla arte, nulla previa inftitutione, fed tamen
armati cum beftiis committebantur, & quo meliore poterant modo,
utquealacritas, aut vires fuppetebant, vitam defendebant.addeCujac.
/. 13.06/r 10. ubi recedit ab e.mendatione, qua ad lib. f. rec.fent.Panl.
tit. 17. §. a. in d. §, n. pro quod legendumflwputaverat.vid.Sc Ptzezad
t.CA.Vtndt.fcr.n.%.

. I N A U G U R A L I S. i$

Non videtur tamen hxc differentia locutionis ita accurate Temper
fuiffe obfervata, nam etiam venatoria arte inftitutos invenio vocari ad
beftias damnatos_y in /. 31. D. d.pcen. ibi, ad beftias damnati ejus artijicii^ ttt
digne populo Romano exhiberi pofftnt.

XXV. Eft 6c aliiid genus pcenat beftiartitn} Cum noxii its objiciun-
tttr_fvi\fttbjiciumur:'utrumque enim promifcue dicitur, v. /. %%.%'. z.d.
Pin.I.pen.adL. Pomp.deparricid. I.i.§. i.infin.d.dig.l. 5. %.pen,adL.
Corn, deficar.I.ult.C.adL.Fab.d.Plag. I.1Z. C.d. pcen.%. 3. /. auib. mod.
juspat.pet.folv. Hi, falva fervitute poena?, a datis ad beftias diffe-
runt, licet a Vinnio add. §. 3. & ab aliis, cum illis confundantur;
Beftiis enim objici, nifi valde improprie lo<^ui amemus, dicuntur,
qui manus pedesque vinfti, veletiamfoluti,fedinermes,nonnunquam
tenio,aut vaktudine debilkati, leonibus, tigfibus, urfis, aliisqite
ferocibus fens, fspe canibus, v. Suet.inDomit.c. 10. dilacerandi pro-
jiciebantur, aliquando nudi in crucem furre&i, invadentibus ferisex-
ponebantur, via. Martial, lib. d. fpcft. epigr. 7.Lif>f.iib. ^.deCrucee. 1%.
(quod nefandalibidine, & obfccEnaturpitudine,Neronem,monftrum
hominis, fere quidem pelle conteftum, fed plus quam ferina mente
prseditum, imitatum fuifle, refert Sneton. in ejus vit. c. 2,9.) Feris ita.
objefti nullam eyadendi fpem habebant, fed certifllmam mortem obi-
bant, atque hoc proprie fenfu beftia? inter poenas capitales primigra-
dus referuntur /. 11. §. 3. d.pan. &fummum fftpplicium vocantur a Paulo
lib. 5.rec.fent. tit.23.§. Afagic*.]\ing.l.zi.D.d.pan. cumconmfummum
fuppticium, ut durius quid, diftinguatur a datione ad befiias^xni. S.D.ad
L. Corn, de falf. & Ludus inter mediocritim deliBorum poenas referatnr a
Paulo rec.fcnt. J. tit. 17. Ad beftias enim vel in ludum venatorium
datis, armatis,pra'cipue cultro , beftiarum vim &impetum, quantum
poterant, propellere, casque, favente fortuna,occiderepermiflum erat,
atque ita, reportata victoria, vitam aliquamdiu prorogare, vel etiam fer-
vare poterant, fi tot feras confeciffent, remque adeo ftrenue geflif-
fent, ut populus eos utroquc follice laudaret, pro iisque apud Principem
interccderetj Praefes enim (v. l.i.D.d.offc. Praf.) idfavorepopulifa-
cere non debet /. 31. D. d.pcen. Exemplum memorabile fervi ad be-
ftias dati, & fingulari cafu fervati, vide apud A. Gell. /. 5. N. A. c. 14.

XXVI. Cum ergo certior multo, & feverior fit mors ob)eBorum_yquam datorum , hinc in pari delicto liberi ad beftias dantur, fervi
fummo fupplicio afficiuntur./. 8.D. ad L.Corn. d.falf. cum e contrario,
quando pcfena ad Obje&ionemextenditur, honeftiores capite punian-

2* DISSERTATIO JURIDICA

tar, humiliores beftiis objiciantur. Paul. l.$.tit.z%. pr. V §. qui hi-
minem. /. nh. C. ad L. Fab. d.plagiar. 1.7,. §. pen. D.ad L. Corn, de [tear.
Uti femper in levioribus delidis ad beftias dantur, in gravioribus ob-
jiciuntur. v. l.i. ^.y.D.de Abig. 1. 9. ad L. Pomp. d. panic. 1.58.5.2.
d. pan. Invenio tamen locutionem dart ad beftias ufurpatam efle pro
beftiis fubjici, locus eft in Paul. ree. fent. lib. f. tit. 24. Si enim con-
fideremus gravitatem fupplicii in parricidas olim conftituti, ac licet
poft obfoleti d.loe. Pauli, tandem tamen a Conftantino in /. un. C. d.
his qui par, v. lib, revocati, cuivis facile patebit, cum eo haud compa-
rari pofle dationtm ad befliat proprie didam , quatenus non multum
difrert a datione in ludum venatorium, maxime, cum Paulus d. loc. cum
dari ad beftias conjungit vel vivi exuri, jam autem yivicomburium
etiam (ut re vera eft) gravius objedione cenfetur eidem Paulo tit.prac.
1 j. §. magica. Confirmatur ha»c fententia per d. 1. 9. D. ad L. Pomp. d.
parric.ubi, poftquam JCtus propriam illam parricidiipoenamretuliflet,
alioquin, addit, beftiis objiciuntur _t fecundum Divi Hadriani conUtutio*
item. Alii quoque jam obfervarunt, ad beftias damnare in /. 6. D. adL.
Jul. pecul. pro objiare accipiendum efle; Quod confirmatur per PauLnc
fern. d. I. f. t. 19.

Quemadmodum autem dari aut damnari ad beftias pro beftiis objici
fumitur, ita beftiis objici in §. 3. /. qb. mod. T. P. P. S. generalius didum
exiftimo, & ita accipiendum, ut tam ad datos late, quam ad objedos
ftride didos referatur, in utrisque enim aequalis fervitutis pcense, dc
qua ibi tantummodo tradatur, eft ratio: Atque hoc fenfu Vinnii
nota aliquo modo excufari pofle videtur.

XXVII. Quinam beftiarum poena affici folebant & poterant, ex lo*
its alleg. facile eft colligere; utplurimum autem , quod in damnatis
in metallum jam obfervavimus,humiliores; &ideoTyrannisvitiover-
fum, quod honefti ordinis, & Integra fama atque exiflimationis homines
hac poena affecerint v. Suet. Calig. c.zy. & 30. & Neron. e. it. fie &
Cicero in ep. adfam. lib. 1. ep. 52. refert de Balbo quodam, qui, inter
alia fcelera, hominem notiflimum, quia deformis erat, beftiis objece-
rat, ob quod ibidem merito jmrtentum vocatur. Si tamen gravior be-
ftiis poena conftituta fit, beftia: potius ad liberos,gravior poena ad fer-
vos pertinet, ut jam probavi per /. Z.ff.ad L. Corn.d.falf. alioquin, qui
in metallum damnari non poflunt, ad illos quoque beftiarum poena
non pertinet v. /. 1. & 3. D. d. Veteran, I. 3. f>.j. 1.12. C.d.pxn. 1.6. §. 10.
D.d.injtiji. rupt.ud.

IN A y g y r a l i s. a₇

XXVIII. Pcenam damnationis ad beftias, feu potius obje&ionis, Ba*
byloniis jam olim ufitatam fuifle, fidem facit exemplum & locus Da«
nielis c, 6.ijr.8.17*25. Divus quoque Paulus Epheli fe cumbeftiispu-
gnafle refert I Cor. if.ir.^z. qui certe miraculo ex his mortis faucibus
ereptus eft, ut ad d. loc. notatJDavid. Pareus Theologus; adde Ravar
nell. biblioth. facr. in voc. Befit*. Quanquam non defint Theologi,qui
d. loc. Pauli allegorice accipiunt, quafi vero Paulus Judaeos, aliosque
Ecclefix hoftes bejlias appellaverit, prior tamcncxplicatio, ut minus
coada, & verbis magis quadrans, a plerisque prafertur. dd. Theol. adde
duguft. Marlorat. Catbol. txpof. ctclef. in nov. Teji. ad d. loc. ubi fatis
refte de beftiis tractat.

XXIX. Libido & ardor deteftandae illius Venationis apud Romanos
adeo incrcbuit,ut non modo fpectantibus, fed ipfis quoque pugnanti-
bus, ludus,uti nuncupatur, ita videretur; Erantenim, qui quafi in
ludicrum certamen velut ludibundi operas fuas pretio locabant v. l.i.
§.6.D.d.poftul.l.4.D. d. Accuf. /.3.§.5. D.d.tcftib.l.i.§.6.D.d.SCtum
Tertull. Qui tamen in poenam profligati ingenui pudoris, & poftha-
bitae famae atque exiftimationis, infamia notati funt, a poftulationibus
pro aliif, accufationibus , teftimoniis, & olim ex SCto Orphitiano
matris hercditate prohibit!, d.ll.nifi virtutis ojientanda caufa hoc fecerint
fine met cede ^ vel nift operas fuas locarint, ut ferat vcnentur, vel utdepw
gnarent feram , qua regioni nocet, extra harenam d. I. 1. §. 6. d.pojlul. 8c
ad banc venationem referendi Impp. in un. C. d. Venat.ferar. C. quem-
admodum femper fpes lucri & quaeftus turpitudinem rei, & atrocitatem
delicti, adeoque & poenam auget v. d. 1.1. §.6. d.pefl. I. z. §.ult. D. d.
his q.not.inf.l.^J.6.%.^.eod.l.^.d.potv. l.io.C.ad L.Jul, d. adult,
j.l.iy.^.z.Cr^.D.eod.&cc.) Pii tamen Impp. hanc venandi libidi-
nem & licentiam fubinde coarc~tarunt. v. /. ult. C, de Feriis I. 54. C.d.
Ep. & C/er,Nov. 115.C 3. §. 10. & fummo quidem merito earn jam du-
dum abrogaffent j Qua enim (ut verba Cic. 1.7. ep.adfam. 1. mea faci-
am ) foiefl ejfe homini polito deleilatio, cum aut homo imbecillis a valetu
tiflima beflia, laniatur, aut praclara befiia venabulo transverberatur .^? Li-
cet autem, paulatim increfcente Chriftiana religione,venatoriafpe<5ta-
cula in ufu efle defierint, Hifpani tamen etiam hodie ab his venatio-
nibus non valde diflimiles habent fuas taurorum agitationes, qua;, ut a
Mauris barbaris remanferunt, totas quanta; barbara funt, Chriftianis
certe indigns; ubi fortior laudatur taurus, quo plures homines intere-
merit, & ludi celebriores ac gratiores, quo.major hominum copiaii_s

₂& DISSERTATIO JURIDICA

confumpta: Hos crudeles & lugubrcs ludos a Pontifice Maximo pro*
hibitos diu non fivere Hifpana ingenia: v. Perez. adtit.C.venat.ftrar.
n. 4. illos defendere conatur Joann. Garfias tr. d. Expcnf Cr melior. e.
2i.».ij>. nil tamen nifi conatus. Scd quid nobis cum illis; fieviant
in fe, ubi nequeunt in alios.

Caeterum, in locum damnationis ad beftiasj detapitationem natura*
km fucceffiffe, teftatur Marta Digefl. novifl". torn, z.tit. P0cn4.cn.

XXX. Dixi : Ludum Gladiatorium. ita proprie dicebatur locus,
ubi armorum ufus & peritiaaddifcebatur; quemadmodum Indus in gene-
re vocatur locus, ubi aliquid docetur & difcitur: Hoc loco ludum gladia-
torium accipimus locum in Amphitheatro ccllis diftin&um, ubi gla-
diatores, vel qui tales futuri eflent, fagina ad pinguedinem usque, ut
validi fortesque producerentur, alebantur, & artem gladiatoriam do-
cebantur a laniftis,qui inde Magifiri di&i.Cic. /.j. d. Oral. e. z z. hi autem,
ad exemplum melioris farinae Dodorum, de armis &pugnis, & quse
eo pertinebant, commetttabamurytivonibuscpLe diftata dabtint. Cic.d.toe..
Suet, in J. Caf.e. z6. De r/tdibus^ quibus batuebant, de vet is verftt
armis, de comparatione, pralufione five ventilatione, compofttionejlatusi
qui adverfarium petebant, ejus petitiones cavebant, vitabant,Ceque tege*
bant, qui vumerato infultabatur, folcrmi ifto Hoc habet^ni idem forti-
ter ferrum recipert jubebatur; de mijfione, & pugnis [inemijjione, dcrude,
(quae ab illis rudibus, de quibus max,differebat, ferula; formamf3;pe&:
nomcn habens, quae ftrenuis gladiatoribus ob egregium facinus in fi-
gnum magifterii dabatur) de Ziuttoratis, (qui fponte liberaque volun-
tate in arenam defcendcbant _K five pretio, o^xo\~anciar amentum vocaba*
tur,eonduc"ti; quo cafu facramento fe obligare debebant, ac nifi of-
ficium facerent, exqailitiflimis & fervilibus poenis fubjici poterant,
XJri, vinciriy fwoqttt necari i five gratis ,, intempcftivo oftentandae
perverfx virtutis ftimulo incitati,. qui tamen non videntur poenis iftis.
& legibus feyeris obnoxii fuuTe, fed libertatem retinuifie; de talibus
accipi poteft, & forte debet l.n.C.d. inoff. tefl. & /. f. ad SCtum Irtbttt.)
de gladiatorum Praftdibus Saturno, Martc, Hercule, (utDianavena-
torum) & denique de aliis,ad ludum gladiatorium.fpe&antibiis,.nihil
dicam., quia id adeo luculenter & prolixc praftitit J. Lipfius ^ vireru*
ditiifimus., Gui res Antiquaria quamplurimum debet, in libris duor
bus Saturn4lium,in ad ejus uberiorem traftationcm nihil defideres. II-
lud hic tantumaddo, qu,od vox Gladiatores fingulari & rara fignifica-
tioae occurratin /. �. ff.dijjtrtimmm. pro iis fcil. qui gladiorum fa-

eiendorum perittam profitentur, qui Graecis jfuejjtfftmki\ cum alii*

3iiibuscum nobis res eft, fAonpetftoi nuncupentur. v. Gothpfred. ad
. I. 6.
XXXI. A darrmatis in ludum gladiatorium difFerunt damnati ad
gladium 1.6. §. 6. D. d. inj.rupt. irrit.faU. teff. Qui ad gladium da*
»»a««r,inquit Paul, l.f.ree.fent. t. 17. intra annum confumendi font;
clarius horum differentia exprimitur in fragmento Ulpianiy quod eft
apud Lipfium lib. 2. faturn. e. 25. cujus verba hac adfcripfi : Eft au-
ttm differentia inter eos , qui ad gladium,cr cos qui ad ludum damnantur;
nam ad gladium damnati confejlim confumuntur, vet terte intra annum debent
confumi, enimvero, qui in ludum damnantur, nan utiqut confumuntur, fed
ttium pilleari,Cr rudtm aecipere poffunt fofl inttrvallum, ft quidem pofl
quinquennium pilleari, pofl triennium out em rudem its induere permittitur.
Qui ergo ad gladium dantur, videntur dari in ludum gladiatoriitm^i.Q.
in afenam, ubigladiatores pugnaturi convonerunt) fubhac. forma, ut,
antequam aliquid faciant, quo ftdefenderepojfint, gladio confumaniur i. e.
(ut puto) gladiatorum gladiis exponantur & objiciantur, ita enimpla-
giarii damnantur in /. ««. C, Theod. ad L. Fab. de plagiar. Cre. qui in
/, ult. C. Iuft. eod. fimpliciter gladio eonfumendi' dicuntur. Eodem for-
te modo, quo milites mortem meriti faepe gladiis commilitoaura ne.-r
candi & fecandi objiciebantur, ut eft exemplum apud Tacit, l.t. an-
nal. c. 44. Adeoque ad gladium hoc fenfu dati a damnatis in ludum
gladiatorium eodem fere modo difFerunt, quo beftiis objecHadatisad
beftias, five in ludum Venatorium. Nee tamen hsc quoque fignifica-r
tio perpetua eft, aliquando enim, fimiliter ut fupra inbeftiarum da-
mnationibus obfervavimus, ad gladium damnari pro in ludum gladiato-
rium accipitur, ut in /. 1. j>r. Cf §. J. D.d. abig. ubi Hadrianus in abi-
geos, cum duriffime puniuntur , pcenam gladii praftituilfe dicitur^
quod refcriptum a Triboniano mutilatum , &tranfpofitis verbis mo*
tatum vult Cujacius lib. 1}. Obferv, 10. ubi id ex Licinio Ruf. collat.
LL. Mofaic: Gr Roman, reftituit. Atque hoc fenfu ludus gladiatorius
refte vocatur ludus gladii: Quare apud Capitolinum in OptliaJMaeri*
no c. 12. pro repertos ad gladium lud* deputabat , legendum videtur ad
ludum- tfadii, vel> ut kvior fit mutatio_r gladii ludum ; Quod egre*
gie obfervavit Vir acutiffimi ingenii ac. judicii , CI. Dn. Cornelius
Van Eck. Nifi forte eumjac. Gothofredo in comment* ad I: u»i Cod.
Tbeod. ad L. Fabiam. ftatuendum fit,�/<«<&«*» ludi tertiamfpeciempce-
nx gladii jfeB.condemnationis ad gladium fuifle, id eft, ut ille ait, ad

D IS SiER X A TJ Q, J ;L* RIDIC A

voluptatct tanlum populi, non etUm (d> viu periculutu feu di&thntn x
quale in. gladii > feu ludi .gUdiatorii. pan a. Ha-ftenus Gothofredus: Cui
tamen an fit habenda fides , nihil ad hanc tertiam gladii pcenam pro-
bandam in medium proferenti, praeter di&a Capitolini verba, merito
diibites. , . ,Q , j ,

Gladius pro ludo gladiatorio quoque accipiendus videtur in /. ij. §.
3. d. acq. hered\Eod�m fenfit accipio locutionern ad ferrum damnari
int. 8, §.4. q. teft. fac. .quemadmodum Ulpianus ferro depugnare, pro
pugnare m 1u4q'gladiatorio ufus eft infragm. tit. 1. §. 11. & Suetonius
«<i ferrum exhibere^o gladiatores dare dixit in iVifr. c. .12. Quanquam
Alciatus /»'�. 1. Paretguv c. 23. ad ferrum damnari in d. /. 8. §. 4. pro
<ul gladium damnari, fie ut gladio confumaatur, accipiat.

XXXH, Eft & alia poena gladii, fiil. cum gladio in aliquem ani-
madversrtur, five cui caput amputatur/. 8.-§. i.d. Pan. fed animadver-
ti gladio vportet^hoit fecuri &c. inquit ibi JCtus : Quo refpiciebat An-
Jtoninus Caracalla,cum eum,qui juflu fuoPapinianum Noftrum,quod
parricidium in fratre Geta adrhiflum excufare noluiflet,in ipfius con-
fpe<5tu percufferat, fed fecuri, ita reprehenderet, gladio te tneum juf-
Jum exfequi oportuit , ut refert Spartianus in Carac. e. 4. add eund. in
jilex.Sever, c. 21.

XXXIII: Gladiatores, poftquam variis temporibus, variis Legibus,
Decrctis,ac Edictis repreffi & cohibiti eflent,ut ordine.videreeftapud
Lipf. /. 1. Saturn, c. 12. fiiblati a Conftantino in /. un. C. d. gladiat.
pen. tell. & quidem non fine fumma ratione. vid. Lipf. d. c. 12. pr. ubi
acriter hos ludos exfecratur , & cladem vaftitiemque generi humano
per eos illatam deplorat.

Cujacius in Obf. d. 1.13. c. to. & Hottom. Obf. d. pan. caf. d.lud.
glad, exiftimant, per haue I. un. tamen-non efle fiiblatum ludum gladia-
torium; fed ut videtur, non fatis rec"fe, cui enim bono ludus,fubla-
tis non modo omnino gladiatoribus, fed & fpettaculis? vid. Ant. Matth.
d. Crimin. tit. d. pan. c. 1. n. J. Cum autem Imp. in d. 1. un. genera-
liter cruenta fpeftacula damnet, & venatio ferarum in arena procul
omni dubio fit vel maxime cruenta , pofTet videri etiam hanc voluble
tolkre;Quicquidfit,conftatetiampoftea five in ufufive in abufu fuifle
V. i.\ 2. C. d. feriis 1.34. §. 1. C. de Epife. aud. quernadmodum res gla-
diatoria poft d. con/lit, Conftantini fub feqq. Impp. iterum irrumpens,
tandem aliquando occafione occifi Monachi, his pugnis pio quidem,
led nimium ardenti zelo infefti, plane fublata eft ab Imp. Honorio. v.

Lipf. d. e. l%. in fin. & Cujac. ad d. I. un. C. d. glad. pen. toll, plenius
Alciat. I. z. parerg, c. 45". qui tamen hanc /. un. Conftantini _y I quam
ille tanquam fub Conftantii nomine editam allegat, ad Hcmpriunx re*
fert, & hac occafione latam putat, non tamen probat. j, Ir.Jhtjj

XXXIV. Haec de pcenis & condcmnationibus;,fiveTTiodis, quibui
pcenx fervitus contingit. Qua: nihil in fe iniquitatis habct, modoin-
fligatur ex delido , quod , ni fervitus hxc excogitata fuiflet, morte
naturali viridicandum foret, quod etiam fadum fuifle, ex iis qua; ha-
denus dida funt., facile eft colligere , atque fi res hoc modo conci-
piatur, nee Theologis quidem improbatur, ita enim de ea Amefius,
lib. y. d. Confe. e. 23. n. 5. Perf»ff« fervitm-poena non potefl jute lotion
habere, ttifi ex delifto gravi, quod ultimum fupplieium alt quo modo me*
rttur; Quia libertas ex naturali aftimationeproximo accedit advitamipfam,
O" eidem a multis praferri folet. Hadenus ille. Nobis fuperfunt pau-
cis examinandi hujus fervitutis effedus, qui quum varii in Jurislibris
occurrant, & inter eos quidam,quos fervitus poena: curr* fervituteho-
minis communes habet j quidam illi proprii; diftindim de iis, &
quidem primo de communibus tradabimus. .1 j. ii ;

XXXV. Primum ergo Pcehsfervitus patriam poteftatem tolIeredi~
citur in §.\. J.qb. mod. J. P. P.S. quanquamad earn amittendam vd
fola civitatis amiffio fufficiat, §. v. tod. licet enim pareratum poteftas,
in fe confiderata, etiam apud alias Gentes obtinuerit, 8c ipfi. juri na*
tura: & gentiumdriginem debeat v.-/,' I. §\ult..Lz. Z>. d. I, & Iter.
Bachov. parerg. po(i fecund, difp. ad tit. I. dXzli.ventM.Flttttnium. nul*
li tamen alii funt hbmiiies \ qui talent in libcros habearjt poteftatem,
qualem cives Romani. §, a.-/, d. pat, pet. plu,ra dees vidVapad: Carol
Sigon. lib. 1. d. Antiq. lur. Civ. Rom. c. 10J: ejus vim Sc effedus co*
gnofcere licet ex /. 11. infin. D. d. lib. Cr pofi. I. ult. C*. d. patr. pot.
(ad quam 1. ult. v. Vinn. in\ comm. ad d', $. I. ) exg. 3. J. d.cap.dim.
\.6. fab. toed. I. P. P. S. Gaji fnft.t.di §t$rp*₄j. §.<xj&, I. d. nttpt.
I. 20. D. hdL. ltd. d. adult* I. z. C. d:patr.^:fl. .K.X$k&.k}itc.ttf.
unde emerida l.^. D. d. adopt, addeWifi&Mh.ad infiL difp. 6. *.$.
<Q* feqq. :::,-:■■ \ ' -j. »J , firr

XXXVL Cum foli quoque cives Rornanihabeant jus connubii,§.
J. /. d. nupti Servi autem non ffiatfimonium, fed contubernium con-
trahant /. 2. C d. ineeft. mpt. S«et. Pefpap, ^hihcpcena^fet^ftuisiioft
tantum jus connubii tollit, fed 81 matrimonium antea rit^inter;K^:ive*
contraduni feparat. /. 1. I>. d.4hm. Itfovti. iPi&i 'Qiitfdt*«ttenaE

;ji DIS3EETATI0 JURIDICA

i A 4 M a tr� id quoqne conufterey&. ettettum.iai*inj"i
podu^fotS tS JS � ex &^Omn
tutis fern �k funt,v. /. i* §� h I>. «* ^ U* JjWfc gentium
XXXVII. Teftamenta origincm quidcm ducunt ex jure genu m

SSBisLcclef. Jus tamen civile Romanorutntalem a#2J«

^ e orfa videri poffint, unde l^iJlS #^fef&l
cuntur in /. ,. D.+ teff. fa*. Hinc J***"*"^ IfloS
ftamentifaftionem aEiivam (quantum enim ad pfvam, taloqu
turDD., diffcrunt fcrriWn.a reliquis , ut infra videbimu. ) non
habeflt iu oui fcrvi pcen* nunt, earn amutmit, I. 8. §. 4-. JjM:

* D nihil innov. app. interp.Sc ex d. I. 6. §-7- ^ ft, ^Mlle.^s ^vero ' ^e,^xd^o muSri da^natusT fi id ipfi MM JfiT'SISS
fo» fit , de bonis caftrenfibus & quidem ,ure mihtan , teftan po
left. iA^^iJS.l.ui-D.U^CM.ml.u»,l^.S.pm^^i'^t'lⁱ-
$.8. D. d.don.tinti ?. W V\ v: ,' � ig^ff

XXXVIII- Eft & alius, ut.yidetur, communis cffeftus m ipccic
J 17 _§._<j;PV^5a.rr^%idamheres,inftitutus,^fide₁comnufo
gravatus, ut, cui vellet ex Hberis , rcftkuerct herednatem fernk
fanx co'nftituitur, nullo ante concepto fi io,. "^F�'^

que, ^uosVft^P^rV^fi^on₅ juns non ^WMffl^^
Jijiu felt, pro.«ull«..ptowrwo habemr /. _S9. tnf.d.Cond.CT
& fi y**o poft fufce^os lfesin June fervitutem mcidcnt fei
fimul admktendi ad fideicommhfum nee necefle nabent, exfpeclare
cleft***, patris, quippe f*»* *>«« dan noncporutdl. necejusmor-
tem naturafcm, quia jam civiliter mortuus eft. vid. Cujac. lib. ₃. Otf.
_i%<_i8ihnton.l'ibt.Jilf.tf7*conjeli.e.zo.arc_tfin. .

- XXXIX. Hactenwenumerati effif&us, umufque fervitutis , tam
iominis, quam p«n* , communce./ufficiantjde plunbus enim recen-

fendis non fumus folliciti, cum namque poena? fervi veri fervi funtj
pleraque, qua? in fervis hominum locum habent, etiam in noftris fer-
vis obtinent j Quare ad proprios & fingulares fervitutis poena: effe&us
propero, ut & de his pauca dicam.

XL. Semis pcenre heres inftitui non poteft , ne quidem a milite,
cum alioquin fere omnes, qui teftamenti faBionem non habent , a milite
heredes tnflitui poftnt. I.13. §.z. D. d. tell. mil. Si autem de fafto he-
res inftitutus fuerit, pro non fcripto hoc haberi, docet JCtus in /. if.
$.3. d, acq. her. Aliud juris eft in fervo hominis , huic enim reli&a
hereditas non habetur pro non fcripta , fed fervi domino acquiritur.
§. 1. /. d.her. in ft. modo cum domino fit teftamenti radtio, §. 3. tod.
I. ii. §. z. d. leg. 1. Ulp.J**. 22. §. o. Cum fervis enim non nifi ex
perfona dominorum teftamenti faftio efle poteft. dd. IL l.t.D. d. Iur.
delib. Similiter., (1 fervo poena? quid teftamento datum vel relid:um
fit, pro non fcripto habetur. /. 17. D. d. poen. I. 3. de his qua fro non
fir. hab. nifi alimenta relicta fuerint. d. 1. 3. C 11. d. alirn. leg. ho-
rum namque caufa quam maxime favorabilis eft. v. t.t. ff.d.alitn.leg.
Idem juris eft, fi heres inftitutus vel legatarius poft teftamentum con-
ditum fervus poena? factus fuerit d. I. 3. §. 1. Si is cui legatum eftfub
conditione, pendente ca fervus poena? factus fuerit, legatum interci-
dit. /. j"0. §. 2. d. Cond. cr dem. quad mortuus fit legatarius. pr. d. I.
firvitus enim morti adfimilatur. d. §.2. qua? regula, licet alias genera-
lis efle poffit v. /. 32. d. R. J. 1.I. D. d. juredelib. in cafu tamenpro-
pofito ad fervitutem poense reftringenda videtur, vid. /. 209. d. R. I.
qua: itidem ad leg Papiam eft inferipta , adeoque de ea fola caduco-
rum lege, & fervitute poena;, accipienda; Quod autem inrf./.20o.
fervitus dicatur fere mortalitati comparari, non hunc habet fenfum,
quafi vero ea fervitus aliquando non comparetur morti, fed quod earn
lubire fervitutem , prope fit interire naturaliter , explicante Cujacio
lib. 18. obf. 13. infin. ha?c enim fervitus femper & per omnia morti com-
paratur, de alia fervitute id etiam quidem plerumque , fed non tarn
yere, nee tam plene, prxdicatur; (ut mox quoquealioluculentofpe-
cimine comprobatum dabimus ) fi namque is, cui fub conditione le^

fatum eft, interim in fervitutem hominis incidat,ita pro mortuonort
abebitur, fed in perfona domini vivere intelligetur , adeoque lega-
tum non intercidet, fed fervi domino acquiretur, modo talis fit con-
ditio, quae a fervo impleri poteft , & cum domino fit teftamenti fa-
A\o. ut jam monuimus.

DISSERTATIO JURIDICA.

XLI. Ratio ergo diverfitatis horum omnium eft, quia fervihomi-
nis habent dominum, ex cujus perfona cum illis effe poteft teftamenti
faftio , fervi poena; nullum , nifi fiftum , i. e. Poenam , quae cum
pcrfonam non habeat, non poteft fervo facultatem aliquid capiendi
prsftare, quoniam ad id perfona capax requiritur, & ideo, quamdiu
fervus poena; in ea conditione eft , non poteft fideicommiffariam li-
bertatem fperare. /. 24. §. f. d. fideic. lib. cum autem , poftquam in-
dulgentia Principis a poena liberatus eft , ad fifcum tanquam ad ve-
rum dominum pertinere incipiat, (loquor de eo,qui jam erat fervus,.
antequam in mctallum vel aliter damnaretur,& fie fervus poena; fieret;
laths fup. n. v. ) quia tunc ex perfona fifci cum eo teftamenti fa&io
eft, fideicommiffariam libertatem fperare potelt. d. I. 24. §. 5. & ft
tunc heres inftitutus fuerit, juffu procuratoris Caefaris adibit heredi-
tatcm. /. 2,5. §. 2. d. acq, v, om. her. Dixi, ad fifcum tanquam ad verum
dominum; Fifcus enim,. cum nihil aliud fit, quam pecunia Principis
tel Reip. propria & privata, accurate loquendo perfona caret,& non
magis , quam poena , proprie verus dominus dici poteft; Sed tamen
ex perfonis adminiftratorum ipfe fifcus fxpe fiftione juris pro perfona
habetur, unde & plurimi'ipfi tribuuntur actus, qui alioquin non nifi
in pcrfonam proprie dictam cadere poffunt. v. /. 1. pr. & §. ult. I. 2.
§. 1. /.j.§ 7.8. 1.5. 1.6. l.j. l.zx. /.i8. 1.36, /.41. /.43.7.4f. §. 6. O*
p. 1,46. §. j.4 /.48, §. i. D. de Iur. fif& p*ffim. Qui ita Poena; non
conveniunt, nee tribui poffunt.

XLII. Singularis denique , & non exiguus effec~tus hujus poena;
fervitutis eft, quod donationem inter virum & Uxorem faftam con-
firmer, ac fi mors naturalis vere fuiflet fubfecuta. /. 24. C. d. don.int.
V. & Ui cum e contrario, ft donator fervus fuerit efleBus frivati, non
impletam, fed peremptam ejfe donationem , doceat JCtus in /. 32. §,6.ff.
tod. Quamvis, inquit, morti fervitus comparetur; Sic ut hie evidens
fit exemplum, quo ha;c regula, utpaulo ante monui, pleniusinPoe-
ua:, quam hominis, fervitute obtinet.

XL1II. Haec de effeftibus fervitutis poena; pro inftituti ratione di-i-
xiffe fufficiat, maxime, cum exiguus vel nullus ejus fit ufus, poftquam
Imp. Juftinianus', libertatis fautor ac propagator fummus, (v. §. 2. /.
fui & ex qb. cauf. pr. I. d. her. infi. §. 4. /. d. donat. /. 1. C. d. comm.
ferv. man. §. 3. /. d. libert. Nov. 78. c. 5. /. ult. C. d. tefl. man. &� paf
fitn.) earn fuftulit in Nov. 22. c.8. quam nov. licet, poft Gloffam ad
Attih, fed hodie C. d. don. int. v. CT ux. plerique DD. , quos intereft

I N A U G (1/ 5L A L I S. 35

Bachov. ad §.3..I. qb. mod. j. p. p. t. & ad t<* w�ut# tit. d. cap. mitt,
ft. z. O- in net. ad Wefemb. parat. tit. ff. qui tefi. fae, ptfi. ». 13. Wif-
femb. ad d. I. l^ Q. d, don. fat, V. & V, Perez, ad d. tit. ». 1 5. Sc
alii, reftringant ad eos, qui ita funt damnati, ut fupervivant , quail
in eorum tantum gratiam fervitus pcena; fublata fit, ii autem, qui ad_
mortem naturalem damnati funt, etiam poft 4- nov. libertatcrn amit-
tant : Non dubito tarnen, quin tarn in horum, quam in illorumgratiam
fervitus poena: fublata fit, propter generalia libertati faventia Impcra-
toris, libertatis quam maxime ftudiofi , in d. nev. verba : Nullum ab
initio bene natorum ex fapplicio fieri fervum permittimus : Neque enim
mutamus nos formam Uberam in ferviUm flatum , qui jam dudum {cr*
vientiummanumiffores ejfe fefiinavimus. Qiianquam enim propofitio,
adeoque & difoofitio d. capitis 8. concepta fit de damnatis in metal-
l'-im, id non factum eft, ut cxcludantur alii damnati, fed quia in il-
lis fervitus poena; quam maxime cvidens eft. In difientientium argu-
mentis refutandis non morabor. Vide Oar. Pagenftech. Irner. injur,
vapul. coit. 4j. ad d. atith. fed hodie.

XL1V. Quemadmodum mox nonnullos fervitutis pcense, adhucvir
gentis, cffeclus enumeravimus, ita jam videamus , quinam fint effe-
ftus abrogate; Sive , quo jure poft abrogatam hanc fervitutem cen-
feantur damnati. Qiioniam itaque poft Nov.Zz. c. 8. poena metalli,
alia;que, quibus fervitus poena: infligcbatur,e fecundo in tertium ca-
pitalium fuppliciorum gradum, quo civitatis amiffio continetur,/.28.
inf. pr. D. d.posn. translate funt, v. Ant. Matth. d.crim.l. 48. ljt.lt.
c. 1. n. 4. infin. atque ita deportationi comparata: , earum effeftus jam
iidem fere funt, qui deportationis. Sic ergo matrimonii� non am-
plius diffolvitur. d. Nov. zz. c. 8. Auth. fed hodie C. d. don. int. P. O*
V. quemadmodum nee deportatione. /. 5. §. I. D. d. bon. damn. I. ij.
§.i. D. /. Z.4. C. d. don. int. v. & ux. modo cafus , in quern conjux
incidit, non mutet alterius conjugis arTecticncm. 1. 1. C. d. Repud. d.
/.j. /. 56. ff. fol. matr.

Et quoniam damnati amifsa civitatc, itidem ut deportati, adpere-
grinitatem rediguntur v. /. 10. §.6". ff. d. in jus voc. I. \.C. d. her. inft.
non amplius fervile contubernium , ncc etiam nuptias juftas, fedtales,
quales peregrini, contrahunt. Sublata fervitute poena:, cafus legis 17.
§.6. ad SB. Treb. in fervis poena? propositus, in damnatis jam redigen-
dus eft ad normam ejus, quod jCtus in verbis pra:c. ibidem in depor-
tato refponderat. Idem plane dicendum de cafu /. jp. §. z, D. d, cond.

!<; DISSERTATIO JURIDICA

C dem.j. §. I. prac. Donatio inter virum & uxorem non amplius per
damnationem in metalium, &c. tanquam per mortem, confirmatur, fed,
ut in deportatione juris, in pendentieft,donee conjugisdonantismors
naturalis fubfequatur. arg. d. I. 14. C,d.don.int.v.cr ux.junft. d.Nov*
Zi. C' 8. vid. Clar. Voet. ad tit. D. d. don. int. v. &* ux. n. 4,

Et in genere omnes efFeftus , qui antea fervituti poenae, tanquam>
fervituti, attributi crant , poft d. nov. vacant : Dico tanquam fervi*
tuti, nam, qui non proprie ex fcrvitute poena?, fed ex fola amiiHone
civitatis, five peregrinitate profluunt, etiam poft d. nov.durant; Ve-
luti, quod condemnati aque ac ante poteftatem patriam amittant. arg.
S. 1. 7. qb. mod.), p. p. t. & quod non magis quam antea eosheredes
inftituere liceat. arg. 1.1. C. d. her. inji, 1.6. §. 2. D. tod. 1.17.d.pan.
nee legato honorare. dd. II. j. §. 24. I. d. Legat. I. l<S. ff. d. interd. (5*
rtleg. nifi alimenta relinquantur. d. I. i6_v

XLV. Hinc quoque darnnatos, etiamfi, prater & fupra fervitutem
poenaz, publicatio quoque bonorum , excepto folo crimine \x(x Ma-
jeftatis, fit fublata per Nov. 134. c. ult. teftari tamen non pofle, ve-
rius eft: Quia , Hcet libertatem retineant, civitatem tamen perdunt,
aircKiiis autem, i. e. extorres , & fine eivitate , teftamenti fa&ionem
non habent /. 1. §. 2. d. leg. j. /. 17. §. 1. d. poen. Publicatio autem bo-
norum ( 1) non eft abrogata in favorem damnati, fed ejus cognato-
rum, fc. defcendentium & afcendentium ufque ad tertium gradum,
{ de collateralibus in d. e. ult. nil pictum aut fcriptum,undepatet, Au-
thenticam bona damnatorum C. d. bon. profcr. parum bona fide ab Au-
thenticarum compilatore, quisquis fuerit, ex d. nov. defcriptam, ad-
ditis ex nimia liberalitate verbis, <y ex latere) ( 2 ) nee eft in totum
abrogata, nam his perfonis, vel aliqua earum non exiftente , veteres
dc publicatione bonorum Leges vim fuam recuperant, & damnati bo-
na fifco cedunt. d. e.ult. Sic ut hie nullomodo locum fibi vindicare poflit
vulgatumilludj Ceffante ratione legit, cejfat ejus difpofitio; Quippequod
tunc demum recte procedit, fi vel ratio , quae legislatorem fola mo
vit, in univerfum ceflat, vel, fi omnes omnino ceflimt rationes,quae
forte ab initio plures ad legem ferendam concurrebant, fingulssque
per fe fatis validx crant, ad talem legis difpofitionem producendamj
Hie autem inter plures concurrentes rationes, licet palmaria, i.e. fer-
vitus, ceflet, remanent tamen reliquse, fufficientes ad talem legis difpo-
fitionem producendam, i. e. impediendam teftamenti factionem. Difl".
alii, quos inter eft Wcfcmbecius parat. ad t. ff. q. teft. fac. pojf.n.i^.

I N A U G U R A L I S,

Ubi Bachovius in notis probabilem dick effe fententiam illorum, qui
inter eas performs, cjuas lex ab ioteftato vocat, aliquam teftandi fa-
cultatem putant tribuendam damnatis. org. 1.6. ir. teftandi C. d. inceft.
& iput. nupt.

Qua: huie fententiae frigide opponi folent, vid. apud Ant. Matth.
de crim. lib.qZ. tit. i8. c. 2. ». j, & Wiffemb. adlnflit. difp. i$.th.zo*
adde Ampl. Huber. pral. ad tit. I. quib. non eft perm. fac. left, n.j. &
Clar. Voet. comm. ad. tit. ff. qui ttfl. fas. pofi. ». 29. infin.

XLVI. Moribus hodiernis ultimo fupplicio damnati teftamenti fa-
clionem habent. vid. Voet. loc. cit. n. 40. Carpz. Quafl. crim. part. 3.
quajl. 13 j. n. 19. Cr ftqq. Lecuwen Cenf. Forenf. part. 1. lib. 3. c. t.
Brunnem. ad 1.8. D. qui ted. fac. pcff. n. f. non tarn , ut videtur, quod
fervitus poem hodie quoque non obtineat , vid. Groeneweg. de Leg,
abrog. ad §. 3. /. qb. mod. j. p. p. s. & ad $. 4. qb. mod. left, infirm.
Wefemb. loc. cit. Cr DD. alleg. quam quod nee civitas , nee utplu-
rimum bona iis adimuntur, quod fi fiat , certe teftamenti factionem
habere non videntur, per ea, quae tradit Voet. d. n. 40. f. qualem pa-
trimonii publicationem (S"c.8c Sand. 1.4. Decif. Frif. tit. I. defin, 2. infin.

DE POENA SERVITUTIS.

Quemadmodum in praecedentibus egimus de fcrvitute , qua? occa-
fione & ex natura poenoe_}cui deftinabatur reus,infligebatur, ut pee-
" na cum effeftu imponi poffet, faltem fi refpiciamus originem; Ita
hiedicendumdefervitute,qu$ per modumpcenaeinfligitur, fivepotius
ipfiflima pcena eft ; Haec enim inter fupplicia Romanis ufitata locum
quoque fibi vindicat; Quod tamen non ita eft intelligendum , quafi
vero paffim ex quibuscunque delictis haec pcena inflifla fuerit,autpro
arbitrio judicis infligi potuerit, nam tantum certis quibusdam, a Lege
definitis, ha:c fervitutis pcena praftituta reperitur; In quibus breviter
illuftrandis & exponendis operam collocare fedet.

I. Primum delictum, cui pcena fervitutis propofita, erat viliffima
& turpiflima libers mulieris cum alieno fervolibido, ob quam ex SCto
Claudiano libertatem amittebat, & cum libertate fubftantiam , fervi-
que domino in fervitutem addicebatur. vid.tit.l.d.fuctejf.fubl. Hujus

1% DISSERTATIO JUBJDICA

SCti ctiam apud alios Auctores fit mentio, qui tamen in fide hiftori-
ca parum convcnirc videntur; A Suetonio cnim ad Vefpafianum re-:
fcrtur, in ejus vita c. it. a Tacito autem Claudio tribuitur lib. u.
Ann.c.^X. Verum enim vero non eft irreconciliabilis horum aucto-
rum diffenfus: Dicendum enim , vel hoc SCtum fecundum Taciturn
Imp. Claudio, turn forte fimulConfuli, originemdebere, fed.ingra-
vcsccrtte mulierum luxu, & optimam legis difpolitionem derifui ha-
bcnte, fub Vefpafiano fuiffe repetitum,fic ut ille hujus SCticontem-
ti & aboliti renovator cxtitcrit; ita fere Hottoin. tr. d.fenatu Gr SCtis
c.$. Vel cum P. Fabro tib.z.femeflr.c. z 5. hi loci ita funt conciliandi j
quod Claudius Imp. , & fortaffe fimul Conful, hac de re ad Patres Con-
�fcriptos retuleritj Ve/pafianus vero , tunc temporis Senator , hancrela-
tionem fententia fua fuafent₉ & Autlor fuerit fenatni decernendi &c.
Suet. d. loc. atquc ita SCtum in ejus fentcntiam factum fuerit, no-
men tamen Confulis , fimulquc Ca:faris, rcferentis gerens; Quan-
quam Hottom. d. loc. hujus SCti nomen non Imperatori, fed ejus li-
bcrto Claudio Pallanti tribuendum putat, quia iftius SCti repertor me-
moratur Tacit, d. loc. fed , ut videtur , parum refte. Similfs plane
inter hos Auctores diilidii, cadem ratione componendi, cxemplum
occurrit in SCto Macedonian©, de quo Suetonius in Ve\p. d.c. 11.&
Tacitus 11. annal. c. 13. Vid. Clar. Eckii princip.Jur.Civ.adtit.ff. d.
SCto Maced. n. 3.C^4. Imo & faspius, quae a praecedentibus Princi-
pibus aut conftituta, aut refcripta erant, a Succeflbribus repetita in-
veniuntnr. v. /. i^.D.d.offc. Praf.j.l.^.^.z.adl. Pomp, d.parric. Vid.
laud. Dn. Cornel, van Eck in d. princ. ad tit. D.de Orig. Jur.n. fo.&
Menag. anmn. Jur. Civ. c. 31. Caeterum notandumeft,in SCtoCIau-
diano illam vel nmilem adhibitam fictionem ,ctrjus in fervitute pcens
meminimus, quad mulier volens lubensque fe in fcrvitutem dediffer,
lie enim colligere licet ex d. loc. Taciti, Statuiturque , inquit, ut ignaro
domino ad idprolapft in fcrvitutem fui confenjijfet, i.e. confenfiflevidere-
tur, & fingeretur. Quod vero Tacitus de ignaro Dorainout, cumgra-
no falis accipiendum eft, licet enim Suetonius & ipfe Juftinianus lo-
ch cit. indiftin&e loquantur, quoniam tamen in aliis juris loclsdenun-
tiationir , vel denuntiationum mentio fit, non videtur mulier , fi non
ex ipfius SCti verbis, faltem ex interpretatione JCtorum, ftatimpoft
fcedam conjundionem fervi domino fuiflc addicT:a, nifi is ante denun-
tiaverit v. l.un. C. d.SCto Claud, toll, Ulp. tit. 11. §. 11./. 27. D. depof.
& quidem ter /. 4. C. Theod. 4. SGto Claud, adde /. 7. eod. tit. CT Cod.

pmerea, cum in I. y.C.Jufl.de murileg. (11.7.) requiratur denmt'tatio-
ftlennis, & in l.j.eod. legitima conventio, ftandum vidctur antiqua*
interpretation!, quae deficienti legi 2. C. Theod. de liberal, cauf. fubje-
ctaeft, & requirit, ut denunciatio tertio fiat, feptem leftibus civibut
Romanis prafentibus. Ha:c libidinis pcena, forte iis temporibus, cum,
mult is per/mis grajfantibusfxemple opus fuerit I. 16. §.ult. d. pan. ncccfla-
ria, temporum tamen fuorum caftitati, fexusque imbecillitau mini-
mc conveniens Juftiniano, ut erat ejus amantiffimus, vifa fuit, qua-
propter earn abrogavit in /. m. C. d. SCto Claud, toll, qua nihil prjeter
diffolutionem detcftanda; illius conjunctionisi, & correctionem fcrvi
permifit. Hsec ita in conjunctione cum fervo alieno. Graviori longe
pcena turn homo, turn mulier, qua? fe cum proprio commifcuit fer-
vo, afficitur. vid. Lun.C.d.mul. qua fe prop. ferv. innx. Vir, qui fc
ancilfe , five aliense, five propria; conjunxit, nullam legis pcenam
fubit; Primo enim cafu, licet ei fuerit dennntiatum, ut fe� abflineret,
fervus domini mulieris non fit. /. 3. C, d. liber, cauf. adde /. 9, C. Comm*
defuccef. Secundo cafu, conjun&io ilia fubfiftit, & mulier concu-
bine loco eft, ancilla tamen manens, & liberi inde procrcati fimul
fervi & filii naturales v. /. 8. D.d.pign.crhjp.l. 2$.D.ad I. Aquil.

II. Querradmodum proxime expofita fervitutis pcena inflictafuitob
fictitium in fervitutem confenfum, qui ex delicto prxfumebatur, &
colligcbatur , ita in jam exponenda verus confenfus ipfum delictum
eft. Si enim liber homo fe venundari paflTus fuerit, fervitutem , quam
propria liberaque voluntate , & vero confenfu amplexus eft, fcrvirc
cogitur. v. §.4. l.d.lureperf.l.f.D. de flat. hem. Cum enim libertas
fit res inajftimabilis, §. 7. /. quicrexquib.cauf. 1.176". §. 1, d. R. I. arg.
l-2-f> quadr.puup.fec.dk. I.ult.d,hisquidej.v.effud., cujus adipifcends
quafi interdiftum, quemadmodum fervos obfequiis mereri decet, ita
quoque liberos homines ejus retinen&a interdiftum moribus fuis confe-
qui oportct j Jure merito Leges feveritatis (modo fie appellari de-
beat) gladium ftrinxerunt in eos, qui, fpreto illo omnibus optando
natural dono, collufione cum improbo mangone facta, ob vile quod-
dam pretium fe in fervitutem,malorttm, (ut ait Cic. 2.Phil.44.)omnium
poftremum, traduntj Talibus ergo omnis ad libertatem proclamandi
via eft praecifa v./. 1. C J, D. qb. ad lib. prod, nun lie. nee interdict©
recuperanda liberi<tf»'/,quam femel pretio dehoneftare prslumpferunt,ex-
pend licet, v. l.z.pr.ff.ftingtn.effedic. (ubi tamen vid. exceptionem)
nee in integrum reftitutione juvantur, qmniamret ntc capitrejlituHonem^

₄d DISSERTATIO JURlDICA

turn {latum mutat. I. p. §, 4. D.d. minor. Cscterum fervitus ex hac caufa
non nifi concurrentibus hifce requifitis injungitur: Scil. ut is, qui
venit, fit major 20. annis d. s.q.I.d.f.perf.j.l. i.f, t.quib.adlib.procl.
non lie. liber & fui juris; (patris enim poteftati fubje&us , huic invi-
to jusfuum auferre non poteft, fed pater filium ex lure Romano, vel«r
Lege Quiritium vindicare poteft /. I. §. z.d. R. Vind.) non ignarus con-
ditions fuse /. 14. D.d. liber, cauf. fevendipaflusfuerit^.//.(quienira
invitus abductus & venditus eft, natalcs etiam poft bunc cafum reti-
net, & venditor plagii tenetur./ 12, C.d.ingen.man.I. i.C.ubid.crim.
ag.oport.l. i.D.adL.Fab. d.plag.) emptori ignoranti l.j, § 1.D.d.lib.
cauf, (quia difficile dignofci poteft liber homo afervol. j.D.d. contr. Empt.)
ii vero fciens quis liberum hominem emit, capitale crimen adverfus
cum ex Lege Fabia de plagio nafcitur. d. I. i.ad L. Fab.I. pen. §. 2. eod.
vid. Cujac. parat. ad tit. C. ad Leg. Fab. d. plag. & tandem, ut vere
partem pretii acceperit. l.i. D. cjuib.adlib.procl.nonlic.l. 1. ft ingen. ejfe
die. Hare ita in paganis : Miles vero, fiin fervitutcm fe venire pajfus
tjl, (quod tamen etiam poft annum 20. intelligo) capite puniendus
dicitur in /. 14.D.d.pan. Leges Hebxasorum judiciales non adeo fc-
vere cum hoc hominum genere egerunt, quippe fi Hebrauis Hcbrseo
fe vendidiflet, fex eum annis fervire, feptimo liberum , ac domini
opibus oneratum, gratis dimitti juflerunt, v. Dent. ij, lz.Exod. 21. 2.
adde Levit.zf. 39.

III. Nihil magis interna: Juftitiae conveniens eft, quam accepta
beneficia gratis animis, officiisque rependere, nee ullum vitium ingra-
to animo pejus aut deteftabilius, Ab eo omnia funt vitia, inquitSen.
1. 1. benef. c. 10. cr fine eo nullum magnum j"acinus accrevit. & Aufo-
jiius, Jngrato homine terra nihil pejus creat. Ac licet idem Sen. lib. 4.

c. 17. hnic uni rei non pofitam legem dicat, tanquam natura fatis ca~
vijfet, add. lib. 3. c.6. atque hinc obligatio ad <*WJwfx in jure fitna-
turalis inefficax , in folius honeftatis aequitatisque terminis fubfiftens,
V. J. if. §. 11. D. d.pet. her. & beneficia nemo in Calendario fcribat, tefte
eodemSen. /. i.tf.4. item, turpijjima fit vox in bencficio_tREDDE, I. 2.
�. 4. plurima tamen, turn in Jure, turn alibi, non modo exacts gra-
fitudinis, fed & punits ingratitudinis dantur exempla. v.l.un.C.d.
ingrat. lib. l.7.g,ult.C.d.revoe.den.Nev.iz.e.2(S.^.i.e.2^. cr 26. circ.
fin. I. 30. C. d. Inoff. teft. Nov. 115. c. 5. O*4.Lib. 2. feud. tit. 57. Senec. A4.

d. ben. <. 37. Nullum vero evidentius eft punita? ingratitudinis ex-
, emplum, nee etiam gravius, nifi ubi Adanumifus ingrat us circa patr«*

■ � ' ^l^^^^"i"W""W«IW««BB(ppiiii^^^^»"

I N A U G U R A L I S. 41

»um fuum extittrit, <�� e/uadam jaclmtia, vel contufnacii cervicem adverfiu
turn erexerit, ut eft in /. 3.C. d. libert. �©" tor. lib- id enim adeo grave
crimen putaruilt legislators, ut fervitutevindicarint, patronoquc po-
teftatem dederint, ingratum in fervitutem, uncle beneficio ejus feme!
liber evaferat, rcvocandi. v. %.a₍.I.d.capit. mm. Nov. 78. c. z. I. 2. GT
tot. t.C.d.lib. freer.lib. Quanto majus enim beneftciimv, tantomajor
ad gratitudinem obligatio, & fantfior debet efle ofKciorum pradiando-
rum neceffitas, negle&orumque pcenaj Libertus quippe Patrono vi-
tam, v./. 1. §, _l% �> ^ igff q_Uj f_mt ^ _v _a^ ^ _c^_ui_t _v. /. 5. in fin. A.
cap. min. \mo quod homo fit, v. l.z. %. z.ad L.Acfml. adeoqueomnia
debet. Vid. & Suet, in Claud, c.zf. ubi Beroaldus hxc habet patroni
in libertum verba: Superfedeo te habere civem, tanti munerisimpiumafli-
valorem; Abi igitur_tcr eflo fervus, quoniam Itbef efle nefcivifti. adde^E-
rod. Rer. judical. Pand. lib. <$. tit. 11.c.i, Quousque ha:c ingrati actio
product fit v. in d. tit. Cod. d.Ub. O- eor. Itb. Num hoc in fervitutem
revocandi jus patronis jam jure ff competierit, vid. apud Bachov. ad
prim, part.ff. tit. d.flat. bom. cap. de mod. <jb. confltt.ferv. w.4.

IV. Pcenam ergo fervitutis inuftam videmus ob negle&a liberti ci>
,ga patronum obfequia , in feqq. autem duobus exemplis referemus,
qui eadem poena in malos Reip. cives, itidem ob negle&a debita Pa-
triae, communi omnium nutrici ac patrons, officia, fuerit conftituta.
Quanta fuit Romanis cura militiae ! quantus ardor & ordo! devicta-
rum gentium & regionum , & partorum triumphorum, quos penetot
quot annos numerant, quibusque terrarum domini fa&i, multitudoid
ex antiquis monumentis fatis abunde oftendit, quod poft Polybium,
Vegetium, aliosque, Lipfius in tr. d. mil. Rom. docct, ut vere mili-
tes non fafti, fed nati dicantur, meritoque Mania Roma , & Gens
bellkofa nuncupetur. Quae cum ita fint, cuivis facile perfuafum erit,
quanta feveritate, quantoque rigore profecuti fuerint eos, qui nomen
militiae dare dctreftabant, & ad dile&um non refpondebant,hosnam-,
«jue tanquam libertatis proditores in fervitutem redegerunt v. l.^.§j
10. D.d. Re mil. ubi poena capitis nihil aliud eft, quam poena amiflionis
ftatus, five ipfa poena fervitutis; eodem fenfu ha:c locutio explicanda
eft in 1.12. §.4. D. d. accufat. v. §. 4. /. d.cap. dimin. Variis quoque
aliis pcenis pro re nata affedi funt, qui, citati aut praefentes filerent,
nee ad nomen refponderent, aut per contumaciam abfentes efient,
quas ordine recenfet Lipfius d. tratt. dial. 4. ubi poftquam de vincu-
***« ft*⁰*^*⁰^* virgis &c, praemifcrat, itapergit: 4taue illt(Yz-

'4? DISSERTATIO JURIDICA

lcrius & Fabius ColT.) eos, qui non parebant, ft ipfos ducerenonpoteranti
abfentes fcil., in bonis damno ajficiebant: Qui pradia agrosqut habebant,
excidebunt, dejiciebant, qui in conduBo habitabant, torum agebantfere*
bantque fupelleclilem , boves, pccora, jumenta, <&* inttrumentum omne ru~
fticum. Quo referendus, quod cV -nct^oSu addo , JCtus in /. 20. D.
comm. div. cum ait, ft is, cum quo fundum communem habes, ad deli'
Bum (1. omnino dtleBum) non rejpondit, & ob id motu (i. e. jufta indi-
gnatione, & ira, v. /. 12. C.d. off. Rett. Prov. /.14. C. d.tejtib.) Judicis,
villa diruta ejt, aut arbufla fuccifa funt, praftabitur tibi detrimentum com'
muni dividundo judicio. &c. redeamus jam ad Lipfium. imo vero inttr-
dum extrema poena affeBi, & morle civili, id eft venundatiin fervitutem.
quod confirmat Excmplo M. Curii Cof. ex Val. Max. lib. 6. c. 3. ex-
empt. 4. Hxc ad illuftrationem U.l.Q, §. 10.d. Remit. Cscterumctiam
in hac fcrvitutc infligenda, ob rationem, quam cxQ'xcprodom.c.ig.
in priori parte retulimus, obfervatam & adhibitam fuifle Actionem,.,
apertis verbis docct idem Cic. proCacinn.c. 34. Ubi ait, Populus,cum
turn vendidit, qui miles faBus non eft, non adimit ei tibertatem, fedJV*
EICAT,EUM NON ESSE LtBERVM, qui ut liber pt, adireperi-
eulum noluit. Quanquam Ciceroncm hsec captiosepotius, quamveredi-
cere, inquiat Sigonius lib. 2. d. Judic. c. 1, has tamen fimilesque fi-
ftiones in hoc aliisque fervitutem imponendi modis & pcenis vere
ufurpatas fuifle, turn ex ha&enus allatis exemplis cuivis fatis proba-
tum puto, turn alio infuper excmplo mox confirmabitur. Cum hoc igna-
vorum hominum genere aequo jure cenfiti funt illi, qui fe,fuosve,ad
militiam inhabiles ut cffent, aliqua corporis parte debilitabant, ac
prxcipue pollice truncabant: Qui in talem animadverterit Auguftus,
audiamus ex Suetonio in ejus vita c. 24. Equhem Romartum, quod duo*
bus filiis adolefcentibus, can ft a detreCtandi facramenti, pollices antputajfet,
ipfum bonaque fubjecit hafta. Pcena turpi hominis ignavise conveniens.
Alibi tamen aliter tales punitos legimus; Veluti deportatione in /. 4.5.
lz.D. de Re mil.publication bonarum,Gr aternis vinculis. apud Val. Max.
hb.Cc.y Exempt. 2. Curialtbus muneribus Cr obfeqttiis in /. 1. C.Theod.d.
fit. miltt. apparft.i.j.eod. Etiam uliricibus flammis in /. 5. C.Theod. d.
Tironib. Plura fatis amcena de hoc genere hominum , pollice trunco-
rum, unde nonnulli Gallicum poltron dedicunt, reperiri poflunt apud
Mcnag. amaen. far. Civ. c. },

V. Validum quidem eft Rcip. fulcrum, magnam habere bene ex-
crcitatorum, & ordinatorum militum copiam; fed non minor falus'in

incofltaeft, quod fuas ipfa exploratas habeat vires, fciatque, quid
valeant humeri, quid ferre recufent; quod Rornani, fago non magis*
fortes _i quam toga prudentes, probe cognitum hubuerunt, eumquc
in finem u(] funt Cenfu, quo finguli cives, facramento ada&i, fami-
liarium fuorum numerum, & xtatem, fortunarumquefuarum accura-
tam defcriptionem, ac asftimationem profiteri debebant: Scrvii Tul-
lii fexti Regis inftituto originem debet , quod rcferunt , & predi-
cant Livius /. i. c. 4Z. & Florus /. 1. c.6. & ab ipfo quoque Regc a-
ctus fuit Liv. d. he. infequentibus vero temporibus, id cime manda-
tum Coniulibus, Diftatoribusve, poft deinde Cenforibus , propriis
huic rei dicatis Magiftratibus, qui fingulis plcrumque quinquenniis
cenfum agebant, univerfumque populum fucovetaurilibus luftrabant,
atque ita lujlrum condebant, unde lujlrum pro quinquennii fpatio paf-
iim fumitur v. /. 3. §. 6. D, d. fur.fife. 1.4. §. 1. d. Reb. Cred. I. 30. §. 1. d.
L^eg- 1-1-7-pr.C.d.prafir. ^o. vel40. annor. /. 13. §. ll.jJ.14. §.i. loc.
cond.l.67.§.f.defurr. Quia vero, ut jam incepidicere, ha:cresnOii
minus falubris eft bene conftitutat Reip., quam dile&us militum , eft
enim ejus quail fundamentum, ita quoque non minor ejus neglectae
pcena efle debuit, de qua tamen nihil Livius nee Florus d.locis. Li-
cet enim Livius e. 44. ejuid. lib. faciat mentionem legis de incenfts la*
t�, quarnam tamen ejus fententia fan&iove fuerit, non docet, nam,
quod ftatim de Vinculorum, mortisque minis [nbjicit, id non tam ad in- ,
cenfos pertinere vidctur, quam quidem ad eos, qui, cum poft cen-
fum jam perfectum in campo Martio prima luce adefle juffi eiTent,non
venirent, ut ex ipfo loco apparet. Quod autem eadem fuerit poena
incenforum, quae militiam dctrcctantium, docet Dionyf. Halicarn.¹lib. 4. pag. 221. (edit. Lipf. fol.) Ei , inquit, qui cenfum neglexijfet,
piena propo/ita, ut, bonis infifcum redaBis, virgis cafus (ub hafta veniret.
idem docet Ulpian. infragm. tit. 11. jJ. 11. Cenfum autem negligere₉vel incenfus efle dicitur non modo is, qui plane non, fed & qui male
patrimonium profeflus eft. vid. Gronov.wtf. ad Grot. d. I. B. acP.lib.
2. c.f.^.ult. quemadmodum perpctua fiftione juris pro eodem habc-
tur, parique jure cenfetur , aliquid non facere^Cr non refte facere. vid»
/. 6 D. qui fatisd. cog. 1. 2. d. autt. tut. /. 2.§. l.quipet.tut.l. z.%. ]Z.ad
SCt.Tertuil.l. i.§.f.6.Crult.d.Magi(ir.conv. §. 3./. d. exher. lib.§.lz.'
1. d. hered. qua ab int. I. 4. C. d. Legit, hered. Notanda hie iterum ve»,
■nit eadem vel fimilis. fi&io, quaminfervituteinfligendaufitatifllmam,
ac neceflariam fuifle, jam aliquoties animadYertimus^ Extat autem a-

44 DISSERTATIO JURIDlCA

pud Cic. d. c. 14./ro Cttcinn. hit verbis: Cumdutemincenfumvettdit(popa-

his) hoc judicat, cum is, qui in fervitutc jufta fuerit, c enfu liber elur,eum,

qui, cum liber effet ,cenferinoluerit, ipfum fib* libertatem abjudicate. Quam

grave, quamque invifum fuerit fraudati cenfus crimen, prancrea co-

gnofcere licet ex l.i.C.d. Qtuft. cW.53. D^d.Iudic.j.l. i.§.i6.D.dc

qutft. Crl.io.C.d his qui accuf, non po(i. Quae, qui, a quibus, apud

Cenfores edenda fintj v. apud Ulpian. in /. 3. & 4. D.de Cenftb. Plu-

ra de Jure cenfus vid. apudSigon.7<6.1. deant.jur. civ.Rom.c. 14.& Onu-

phr. Panvin.lib.decivit. Rem.c. 52. Cenfus, ut hoc addam, uti adi-

mit, ita dat libertatem: Qucmadmodum namque cives incenfi fiebant

fervi; itafervi, permiifu dominorum cenfiti , libertatem confeque-

bantur. v. Ulp.fragin.dV. i.§. 8.|Cic. in Topic.c^.%.inf. &cd.Inc.pro C*c.

quemadmodum & pcregrini civitatem. Carol..Sigon. d. c. 14 Cr 0.6.

VI. Atque haec ftmt delicta, in quse fervitus tanquam pcena ordi-
nariaftatuta fuit; undc tamcn minime inferendum, quafi vero pcena
fervitutis nunquam in aliis dcliftis locum habuerit, nam etiam ob alia,
faltem tanquam extraordinaria pcena, infli&a legitur. vid. Liv./. 26.
c.47.Suet, tnClaud.c. 25; Apudalias quoqueGentes,pra2terRomanos,
pcena fervitutis in ufu fuit. v.Genef. 43: 18-.&44:9. 16.17.33-Exod.
24:5.Jofephi Antiq. lud.lib. 16.c. i.Giot.d. far. B. 0~ P.lib. z. c.5.§.32.
&ejttfd.not: de quibus tamen plura dicere, non patitur inftituti ra-
tio. Apud ipfos autem Romanes aliquando & in aliis cafibus fervi-
tus injunfta fuit, non.quidem tanquam poena ex delicto, fedquaein-
opiam velut caufam habebat, ut per hanc vel anguftia rei familiaris
fablevaretur, velalteri, qui alioquin damnum pafl'urus eflet, perfcr-
vitutem alterius fubvenirctur, cujus rei duo funt exempla, qua?, quam
paucifEmis potero, exponam.

I VII. Primum eft in fervitutc inopis Debitoris , qui Creditori fuo
pro debito fervirc cogebatur , ut ( quod bonis non potcrat) operis,
vel faltem pretio', ex ejus dtftra&ionc reda&o , creditor aliquantulum
damnum refarciret, quod ejus inopia pafTuspaffurusve eflet: Haecenim
fervitus non tarn ad pcenam debitoris , quam ut crcditoris difpendio
fuccurreretur, introdu&a, & quidem ex ipfa Lege xi 1. Tabb. , cu-
jus in hanc rem verba legi poffunt apud A. Gellium lib. 20. noB. Att.
c.\. Multa hac de re congerere-, non eft animus ; Mud tantum addo,
quod hujus legis verba de penis capitis, & fecandis partibus , licet ha-
«^lenus pkr-ique-, turn Veteres d. lac. Cell, turn Recentiores ita expli-

ouerint, quafi vero Decemviri hac lege pluribus creditoriBus permi-
ferint, miferi dcbitoris corpus in partes fecare & dilacerare, aliolon-
ge humaniori fenfu nuperrime donavit vir Ampliflimus Cornel, van
Bynckershoeck in Obferv. jur. Rom. lib. I. f. I. capitis pecnas de fortir
ufuris, (imde noftratium capitael) explicans, {poena autem nomine fspe
uluras defignari, evincunt /. 40- D. d. rib. Crtd. I. if. C. d. ujur. h
10. D. d. eof quod cert. loc. I. 90. d. V. O. v. l.Z. §. ult, I. \j. §. 2. in-
fin. D. d. ufur.) partes fecare veto accipiens pro vendere in auilione pu-
blica, qux/ifffio dicebatur, ut, quod ex ea venditione redaftum eflet,
fecaretur, i.e. divideretur inter plurescreditores, eodem fenfu, quo
dijirahere-pco vendere ufurpari , notiflimum eft. Gum autem credi-
tors & fceneratores hanc poteftatem, fibi a lege datam , impotenter
& immoderate exercerent, & miferos debitores nonin fervitium , (ut
ait Livius) fed in ergaftulum �r carnificinam ducerent, multis feditio-
nibus & inteftinis diicordiis materiam uberrimam prabuerunt, (unde
hanc quoque caufampraetexunt Gatilinsefocii apud Salluft,c. 2y.)qua-
rum occafione faepius creditorum fcxva fa»vitia coercita, &flebilisde--
bitorum ftatus fublevatus fuit, ut ex Livio , Val. Maximo , & aliis,
docent Car. Sigon. /. 1. A. I. C. R. c. 6. verf. quartumgenus.Pollet. Hifc-
for. Rom. I. 5. c-18. vid. prsefertim Hottom. Quafl. llluflr. z6. Credi-
torum tamen improbitate femper falubcrrimas Leges vincente, Impp.
Diocl. & Maxim, etiam fuo tempore , longo intervallo , buic legum
derifui mederi neceffe habuerunt conftitutione fua, quae eft /. 12.Cod.
d. Obi. Cr jitt' ubi ob its alienum fervire liberos creditoribus prohibent,
qua: verba vel ingenere de quibusvis liberis hotninibus accipere pof-
fumus, vel in fpecie de liberis, i. e. filiis dcbitoris^ (bos enimtunc
temporis pro parentis debito rctinere folebant) quofenfu cam h. Liz.-
conjunge /. ult. D. qua res p'xgn. ubi Creditor , qui fciens filiumfam.
a patrt pignori accepit, relegari dicitur; Cum autem nondum defifte-
ret fceneratorum audacia , Imp. Juftinianus tandem conftitutioncm ■
in eos emifit, qua? extatin Nov. 134. c. 7. qua d.legem iz.confirma--
vit & corroboravit, addita hac fanclione , ut Creditor , qui filium de*
bitoris prafumpftt retinere in fervile miniflerium , non fotum debito cadat,.
fed & t ant am alt am quant it at em adjiciat , dandam ei, qui retentus ejt,
out parenlibus ejus,, Cr pojl hoc etiam corporaltbus poems fubdatur a loci >
judke^ Hunc morem filios debitorum pro debito paterno in fervitu-
tem trahendi etiam apud Hebrseos obtinuifle.fidem faciunt z Re%. 411,.
Aiatth.y. v, 25, & 18: v. 15. Apud Saxones etiam hodic receptum

4* BISSERTATIO JUR1D1CA

cffe, ut debitor obxratus fcrvus quodamrnodo creditorisefiiciatur, qui
cum in compedibus tantifper detinere poteft , donee opcris & fervi-
tiis debitum folvat, teftantur Andr. Gail. l.z. de pac. publ. c.z.n.z^.
Coler. d. procef extent, part. i. c.6. n. 125. & feqq. Zanger. d. Except.
part. 3. c. 1. n. 143. Idem dc Hifpania: moribus Gomef. lib. 2. refol.11.
». 52. & Covarruv. lib.2.. var. refol. c.i.n. f. Vid. Wiflemb. add. I,
12. C. d. obi. & a&. Jure quoque Lubecenli approbari iftam debito-
ris obaerati in manus creditoris adjudicationem, conftat ex artic. i.Iur.
Lubec. lib. 1. tit. 2. ubi v. David. Mev. comment. pra,'fertim n. $J. cr
faff.

VIII. Alterum exemplum eft ml.z.C.rl.patr .q.fil.diflr. Ubi Imp. Con-
ftantinus patribus prjpte* nimiam egeffatem paupertatemque filiumfiliam-
<ve (anguinolentos in fervitutem vendere permittit. Cujus conftitutionis,
qua: prima frontc fatis dura videtur, licet revcra non fit, occafio &
origo rcpetenda ex prifca immani ilia 6c inhuman a infantium expofi-
tione; cujus veftigia & monumenta paflim in Veterum fcriptis obvia
dantur. vid. Terent. in Andr. t. J, 14. & 4.4. f, in Hecjr. 4. 4. Plaut.
in prolog. Cafin. v.4.. Suet, in Claud.c.zj. l.iy. D. d. man.tefl. 1.16. C.
d. Nupt. hinc frequens ilia contraria locutio, tollere liberos. dd. 11.1.6.
pr. C §. 1. D. d. Jur. patron. 1.92. d. acq. v. omitt. hered. Exempl. in
Liv. I. 1. v.¹). Elor. 1.1. c. i.iElian. Var.hiftor.l. \z.c 42. <W. 13.CI.
rem omni dubio exemtam videre licet apud Lipf. centur. 1. ad Belgas
epift.85. (cui deterrimae confuetudini obviam ire voluit Conftantinus,
permittens potius liberos certo & noto alicui vendere,ut, fi forte de-
inceps benigniorem fortunam na&i efient, poflent non modo a fervi-
tuteredimi, fed & in ingenuitatem priftinam repeti ,in d. I. z. j.pr. I.
d. ingtn. I. 1.2. er feqq. D. d. ingen. manum. quam incertx prse-
tereuntium mifericordis, fxpe ferarum rabiei, exponere : Quia au-
tem etiam ipfa expofitio antiquitus non nifi in infantibus recensnatis,
& fanguine adhuc menftruo madidis, fieri poterat; Si enim femel a
terra , in quam ante patris pedes, quam primuin editi effent , depo-
nebantur, ( quo refer /. j. C. d. poft hered. inftit. Suet, in Aug. c. 7,
infin. Neron. c-6. pr.) eflent patris juflu fublati, non potcrant dcin-
ceps exponi, atque ita jure , fibi per fufceptionem in familia & edu-
catione paterna qusefito, fine fuo fafto privari; Hinc eft, quod Con-
ftantinus in d. I. z. etiam in venditione requiratliberos [anguinolentos_s(i.e. ut ait Juven. Sat."], v. ipj.

- ' ' � Modo primos incipienies

Edere vagitus , cr adhuca mairerubentes.)
Ica enim in d. I. 2. legendum effc , quicquid in contrarium difputcnt
Wiflemb. ad b. I. Bachov. lib. 2. d. pign. cr hyp. c. 12. w.4. prater alia
probatur arg. infer, tit. C. d. inf. expof. Cr d. his q.fanguinolentos nutr.
accep. & tit. C. Theod. eod. vid. Cujac. ad Paul, rec.fent. 1. f.tit. 11. §.
1. & Alciat. A 2. d. V.S. n. y9.pluribus hanc le&ionem defenditAm-
plifl'. Huberus lib. 2. digrejf. c. f.

IX. His duobus fervitutis, ex inopia contingentis , exemplis addi
poteft tenia fervijutis, five quail fervitutis fpecies ; fcil. ejus , qui,
per alium ab hoftibus redemptus, in aere non habet, undc av'tjov fol-
vat, in cujus compenfationem & remunerationem Redernptori laboris
objequio, c opere quinquennii viccm beneficii referre cogitur /. ult. C. d,
po/fl. reverf. Quanquam, nihil obftante hac operarum obligatione, aut
nexu tacitx & legalis hypothecs, quo redernptori obftri&us efti v. /*
15. D. d.captiv. Crpoftl. l.^. §. ult. d. leg.i. magis in caufampigno-
ris conflitutus, quam in fervitmem detrufus efte videatur. I. 2. C. d. pofll.
rev. I. 20. §. 1. D. quiteft.fae. libertatem etenim, fi in ea natusfit,in-
columem retinet d, I. ult. fie ut potius in jervitute ejfe, & fervire, quant
fervus efe , dici pollit : Sicut namque aliud eft , pojfidere, aliud , in
pofiejjione efe v. §. f. Infl. d. interd, 1.10. §. 1. de acq. pof. & aliud eft,
liberum ejfe, 6c> ejfe vel morari in libertate.vid. 1.7. §. J. /. 10. D.d. It*
btr. cauf. 1. 11. pr. §. 1.2. 3. cr 4. /. 28. eod. 1. %. C. d. fentent. Cr in-
terl. l.q. C. d. fideic. libert. 1.1. C. d. adfert. toll, ita aliud eft, fervum-
efe, aliud, efe in fervittue, rel inpogefftonefervitutis. v. §. 1. J.d. in*
gen. I. 27. §. 8. D. ad L. Jul. d. adult. I. 11. Cr 12. D. ex quib. cauf*
ma). 1. 1. D. d. liber, cauf.

X. Sed manum de tabula. Hxc namque turn de pcena fervitutis,,
turn de fervitute ex inopia fufficiunt. Antequam autem rivos clauda�
mus, coronidis loco adjicimus , Servitutem communi fere orbis Euro*
pel confenfu obliteratam ejfe, fed fine ratione, ( rnodo abfitabufus)c«w
nee Divino, nee Naturali , nee Gentium juri fit contraria , utilitati an*
tern public* convenientifima. Verba funt Clar. Dn. Corn, van Eck,
Prof. & Praec. Venerandi, (Cui, quicquid fit , quod injure valeo,
lubens meritoque acccptum fero , quo nomine mihi, dum fata finent,
gratulabor) in princ. Iur. Civ. tit. d. flat. horn. % 13. add. Groenew.
ad tit. I. d. his q- funt fui vel, al. jur. & Huber. pral. ad tit. I. d. jure-
prf. n.6. Cr de lure Civit. lib. 2. fetl. i.e. C.n. 26. Cr feqq. Bugnyon.

jfi DISSERTATIO JURIDICA

XjL- abrtg. lib. i. Satyr. I. tjr ibi addit. fie at, qui fervi ex Indiis aut
aliunde hue adve&i, ftatim ac fines noftros attigerint , ad libertatem
ipredamarepoflint.Hub. d.he. tj.z9.8c Groenew.ibid. n. 1. CDO. alleg.
Incaptos tamen Turcas, aliosque barbaros, nos prifca: fervitutis jure
uti pofle, ex lege talionis, & regula, quod quifque juris in alteram fta-
tuerit, ut ipfeiodtm utatur, DD. tradunt, vid. Feltman. tr. de jure in
re O* ad remc. 5. n. 6. & 7.Cadd.de jure nov. I. i.e.*. vers, attamen.
Perez, ad tit. C. d. nud. jur. Quir. toll, n.^.cr 4. & Clar. Voet. ad tit.
ff. de flat. bom. n.%. Qui ab Ordinibus fcederati Belgii cautum refert,
in talibus vigere debere latas de fervis civiles. �

Quanquam autem fervitus in bis terris ita plane exoleverit, lervo-
rum taqaen umbras & veftigia, his temporibus, in nonnullis locis ac
regionibus, ipfis etiam Gelrise ac Zutphania* partibus, reliquaefle in
hominibus, quos Galli gens de main morte^ homines manusmortua vid.
Gvot.d. l.B.acP.l.i.C).§.io. GribiGronov. GermaniEygenhoirige,pro~
prios_y Noftrates varus aliis nominibus noftro idiomate nuncupant, te-
ftantur , qui de his plena manu tractant , Fred, a Sande comment, in
confuet. Gelr. feud, trail, pralim. c.\. ». z8. CT feija. Cr c.Z. & Lamb.
Goris advetfar. trail. 3. part. I. e. If. per tot. adde Vinn. adpr.'J. d.
jure perf. n. 3. & Clar. Voet. d. he. Crplures ibid, alleg. DD. Horum
conditio non eft diflimilis ab Adfcriptitiorum glebseapudRomanos,de
quibus vid. lib. II. Cod. tit. 47. & feqq. & ibi Perez. & alios, qui, li-
cet in fervili quodammodo conditione eflent, a fervis tamen proprie
dictis, multis nominibus, diflferunt. v. dd.titt. Gudel. de jure nov.
I. 1.4. f.tot. & Mev. ad Jus Lubtc. lib. 1. tit. j. ad rubric, n. 3J» C

D ationi fori ^omani minime conVenit diftinclio inter jucTi-
■"-^ cium re/cindens, <&r refcijforium, adeoque nee in Qefti-
tutione in integrum , nee in Querela inofficiofi teftamenti,
nee alibi, ferenda.

I I.
Inter Legem 18. D. d.Jurisd. <&r Legem pen. C. de pact.
how eft flatuenda antimonia , wee mm per hone abrogation



		DI S« E R T AT IO > J URID4 C A
	*?>	DI S« E R T AT IO > J URID4 C A
	*?>

turn ex metalli natufa & nomine liquet; hujus enim appelratibne com- prehenduntur omnia mineraMa, (fas fit ita loqui) qua: fub terris effo- diendo eruuntur : Diftum eft quafi , &&» pir-allot>* aliud poftaliud, inveniatur; in qua etiam opinione fuit Plinius lib. 32,. c,6. Vbicutt' me, inquit, inventa-vena e$\ non procul invenitur alia, nude metalla- Gnsci videntur dixiffe. Salinx, licet propria, mctallorum appellationenon contineantur, in eas tamen ctiam rei & noxii,utplurimum Fcemin�e,dam-, nari folebant, & damnatas fiebantferva; peense , vel faltem quafi firva. d. I.8. §. 8-. d. pan, I. 6. I>. d. capt. C" pofll. rev. Erato, autem Salinas apud Romanos publici juris, & publicanis,qui in Lu.C. deveft. (y commijf.Atancipesdieunwr, loeabantur, qui inde redacftum & ex- actum vectigal xrario inferebant v. /. 17. §_ri. d. V. Sn add. l.^.^.i. d, her. infi. I.1 3. D. d.publ. Gr-veB. I. 1. quod cujufquemniv.nam, quem- admodum etiam jure feudal! falinarum reditut inter Regalia, referun-.- tur v. lib. x, feud, tit. f6i Privatorum tamen etiam ipfo jure Romano fuifle falinas, conftat ex /. 4, §. 7, D. d. Cenfib. I. f. §. 1. d. reb. eor. q. fub. tut. /. 32. §. 1% <T 3, d. ttfu Cr ufufr, leg. fid. Cujac./,3. Obferv,31. iic falinas babuitGicero, ut apparet ex eji\|tt^p« 31. lib.7. ad.fam.iibi> parum diligenter earum pofleffionem aprocuratore.fuodefendi queri- ritur. Nee id falina? fingulare habent, idem enim in;omnis generis metallis obtinuit; Licet enim pleraque fucrint publica d. I.* 17, §. r. d, V. S, I, pen.C.d.fpeBac. nonnulla tamen Caefaris erant v. /. 38. D. de pan. 1.6. %.i, adLijful.peatl. i. e. in privato patrimonio Princi- pis, non qua Principis, fed qua Diocletiani, qua Juftinjani v. /, 5. §. pen. D. a. jur. fife, 1.39. §. ult. d. leg. 1. quo fenfii res Csefaris vel Principis diftingutintur a rebus fifcalibus, qua: nQn tarn in■ principis},.. quam principatus patrimonio funt. d. 1.3.■./'. 6. eod! /, 49, D. loc. cond. I. ult. D. q. fet.in pign. fcvH C. d. quadr, prefer. Quxdamcivitatibus , relifta arg. /, iO;Cm₎,C.d, veftig. Suet.in7^.^.49. ibi-Beroald. Pri- vatorum' denique in bonis,patrimonio, ac commercio fuifle , conftat' ex d. l.y.%. z.l.* I-3.§. f.D.d. ufufr, l.jf.d.contr.empt. l.\x.d.)ur..iot. I.7. §. 1.3. foii ntMr. Suet, d.loc, Cujac. obf.1. 15. c. 2 1. Dehodiernoju- re Regali metallifodinarum vid. Philip.Helfr. Krebs traB.-.de. ligno &- Ixfide part.'h.chjfl.feB.^.M, Metallis baud dubie annumerari debent Ltpidicina d. J. 9. d. I. 15.1 d\ L 3. §, 6:d. rtb. eor. q fub. luk* itaenim inPand.\|Flor. & aliisMSS. Codd.legijViri doftiteftantur; Reftiustamen lapicidina vocantur,uti inukis adftruit Yofllus ld>-i.4. VitihSermon, c.xt,. & in Eijmelog.u\> voce^



	IN A U G U R A LIS.
	IN A U G U R A LIS.	*y
		*y

voce lapis. Illarum mentio fit in dd. II, & in l.yi.de\ur-.do\. I. 77. d. wntr. empt. vend, Marmorearum, ut nobiliffima: fpeciei , in /. ult. D".' d.fund. dot, 1.7. §.. 13. fol matr. & quidem ubi lapis rcnafcitur dd. II. de illarum venis perquirendis vid. / 6. C, do mttallar. (11. 6.)j.l. 3. tod. Lapicidjnse grsco nomine Kccvo^imi Latomia nuncupantur, ex A»r A«e'« lapis, & To'jt^ fruftum abfciflum, unde A«T0f�w exficindo, ex- cido lapides : atque hat voces promifcue ufurpantur. vid. Plaut. G» p/m>. all.* 3- /�. 5. v. 63. Cr feqq, X.Ab his Latomiis diiferre videntur Lautumia proprie dic~t�,quarum fit mentio in 1,1. §. ult. ff, d. aleator. & in /.p. ff.exquib.cauf.maj. Lau-- <»«>'<« enim (ita in ff. Flor. legi teftatur Cujacius /. 6, obf. 7.)fuerunt carceres fubterranei in faxo excifi , 1 bi rei fine vinculis aflervabantur,. ut conftat ex lautumiarum a vinculis publicis feparatione in d, §. ult. & apertius ex- d. 1.9. ubi, vinculorum appellaiio, inquit Calliftratus, la- tins accipitur, nam ttiam inclufos, veluti lautumiis , vinftorum numero- haberi placet-, quja nihil inlerefl , parietibus, an compedibus teneantur. Atque hoc nomine quafiproprio Syracufis career appcllabatur, in quern Tyranni innoxios fspe pariter ac nocentes detrudebant, utejusfqual- lore, atque aliis fexcentis incommodis, 3e{tus,frigorifque injuriis (e- rant enim hx lautumia: in cacumine apertae, & fine tefto) miferrimo modo cruciarentur, nam (ut Salluftii de Tulliano verba hucreferam) intuitu , odore , fxsda atque terribilu earum fades, vid. Pollet. bijler.for, Rom, I. 5. c. 14. hinc lufus jocusque apud Senecam lib. f.controv. 37. Ne cjuenquam veftrntn decipiat nomen ipfum lautumiarum , minimi (aula res eft. Vid. Cic. 1. verr. c.^.Gr ibi Afcon. Vtdian. Illarum formanr luculenter & eleganter, ut folet, defcribit idem Cicero f. Ferr.c 27.' add. c. ffi, ibid. & lib. 4. ad Attic, ep. 6. Ex diftis facile eft collige- re, quamam fit proprie inter Latomias Lautumiasque differentia ; 11- - tedicuntur lapicidins , in quibus lapides ctiam nunc cxduntur, qua? deinde fatis excavata: carceris ufum prxbere pofluntj.Hi, locus jam excavatus,,five career in faxo excavato : Ob fummam tamen , quant habent & re & nomine , affinitatem , ha; voces fatpe confunduntur^ & pro latomiis lautumia: dicuntur , quo refero locum Plauti in'Pcen,' aU.^.fc. j. v. f. Ubi ita queritur fervus : Ita me Dt ament, vel in lautumiis vet in piftriho rhavelim ■ Agere tetatem, prapeditus latera forti fer'ro mea.&c. Ex quo loco ctiam apparef,. fervos vinctos & catenis onuftos Toluol fuifle opus facere. Verfa vice , quia ex latomiis fatis exfeftfs 'fieri B 3 " y⁶-



	INAUGURAL IS.
	INAUGURAL IS.	17
		17

lendas, non tantum.quia Katendis Martiis, velJuliis,prorenata, folit- tiones penfionum five mercedum fieri debebant A58. D. d. Vfufr. l,6o.pr. lee. cond. I, 9. pr. qui pot. in pign. A 41. d. Contr. Empt. fed &, quia Ve- teres ufuras pecunise mutuse non in annos, fed in menfcs fingulosfti- pulabantur, & exigebant v. /. 41. §.i. D. d. Vfur. I. 40. d. reb. cred, J. 16. §. \..ff. dtpof. I. po. d. V.O. Hinc paflim Kalendae celeres au- diuntjfc. refpe&u morantium & tergiverfantium debitorum. vid. Ho- rat. /. 1. fat. 3. v. 84. O Epod. z. infin.* Ovid, l.z.d. Rem, amor. v. 6j. &feq.* & hinc Kalendarium fumitur pro fcenori collocatarumpe- cuniarum codice. v. /. 3. C.de comptnf.l. 41. D. d. Reb. Cred. I. 39. §. ^r4- ^D- d. adm.tut. I. 41. §. 5. d. leg. 3. /. 37. J. ty«/r.%vid.Clar. Eckii Princ. Inr. Civ. tit. ff. d. Ufur. n. 14.) ita vehementer ad caput ajfli* gent , ut poffea neminem alium, nifi fortunas vejtras, accufare poffitit. Optirraim quidem inftitutum; Cum nempe calumniatores omnem ve- recundiam, omnemque pudorem ejurafle viderenttir, frons autem fit dicata pudori, merito in ea parte corporis, qua deliquerant, punieban- tur, (quod fa»pius fa&um v. /. i.C.d. ferv. fugitiv.) ut fietanquambo- ves cornupetss, faenum in cormt kabentet, vitarentur,& ab honeftiorum hominum confortio arcerentur, ut de tali notato alius alium comrao- nefacere poflet, Hknigert(l_t hunc tu Romane caveto ; acjdenique, ut alienam famam & exiftimationem arrodentes & mordentes, jure mor- dacium canum , quorum caveis illud, Cave catiem, inferibi fblenne erat, cenferentur. Meminit hujus Legis Remmiae Marcianus in l.i. §. g» D. ad SCt. Turp. Sc Papinianus in /.13. ff.d. Teftib. ubi Integra frontit homo eft homo integer vitje fcelerifque purus , qui nunquam calu-» mniat pcenam in fronte fuftinuit. Sunt, qui in d.loe. Ciceronis,&per confequens in d. II, pro Remmia legunt Memmia , quos inter Hot- tomannus, qui ibi fatetur, fe nihil adhuc de Remmiorum familia le- gifle; Sed, ut videtur, male, contrarium enim ex d. loeis patet, vid,' & Anton. Auguftin. lib. d. Legib. in I. Remmia : Remmiorum certe nomen non fuifle ignotum Romanis, conftat praterea exSueton. lib. d. Illu/lr. Gramm. c. z 3. & ex veteri inferiptione ab Interprete ibidem fubje&a : Fuit tamen & lex quaedam Memmia , cujus meminit Val. Max. I. 3. c. 7. ex. Rom.9. fed longe ab hac noftra diverfa, utpote, qua? ■eorum, qui Reip. caufa abejfent _}recipi nomina (inreorum numerum) w- tabat. Val. d. loc. Similiter fervorum furacium vel fugitivorum frontibus ftigmata in- fcribebamur, cruas inde v^pa-tieu, & Infcripti audiunt, v. Mart. lib&. C cpig;



	INAUGURALIS.
	INAUGURALIS.	i?
		i?

XVII. Hodic ftigmatis in facie vel fronte inuftionem illicitam effe, etiamfi per ftatutum introducta fit,& ftatutum, quantum ad hoc , non yalere, nee fervandiimefle,obfervatJoach.Mynfing. Cent. i.Obferv.^G. in Gallia tamen font thus in front es imagimm lilii {lor is candente ferro imprint, teftatur Joh. Imbertus Inflit. forenf.c. ar. & ex eo Gudelinus d.Jure Nov. 1. j, c. if. verf. jiigmatibus. Hisvero regionibus ftigmata tergo, humeris, vel fimili membra inuri folent, quod longe decentius effe, Gudelinus d. he. ait. XVlU. Plus fatis in examinandis metallicorum miferiis occupati fuimus; Benigniorem jam induamus perfonam , & quomodo ab in- jun&a pcena liberari poffint, quique in um'verfum a metalli poena, adeoque & ab hac fervituHs Poena; fpecie liberi, & immunes fint,vi- deamus. Liberantur in metallum damnati, (i) ft valetudine ,aut at at is infir* m it ate inutiles operi faeiundo dtprehendantur. I.22.D. d. pen. quo cafu etiam a Prxfide caufa cognita dimitti poflunt, ft modo vel cognatos vel affines habeant, & non minus \o. annis pcena, fuS, fnncTt fuerint d. I. iz. quod decennii tempus etiam obfervatur , fi imperitia judicis ad tem- pus, fine praefinito tamen certo tempore, in metallum dati fint l.i^.eod, unde apparet, ( 2 ) Lapfum temporis hanc poenam tollere pofle: Quan- quam enim nemo, ut in opus metalli, ita multo minus in metallum ad tempus damnari debet It.%. §. 6. d. pan. Si tamen Judex id per«»- peritiam d. /. 25. fecerit, fententia quidem non eft nulla , fed is, qui damnatus eft ad certum tempus, per id tempus, qui ad incertum,per decennium, pcena fungi debet dd. II. fed tamen, etiamfi facitt metalli- cum opus, non in metallum damnatus effe intelligi debet, hujus enim liber* tas manet d. 1. 28. §. 6. eodemmodo, ut fervus in opus publicum five temporarium five perpetuum non datur,fi tamen pererrorem in tempo- rarium opus datus fuerit, expleto tempore,domino reddendus eft/. 34. eod. vid. Cujac./. 6. obferv.ij. & Clar. Voet. ad tit. ff. d. pan. n. 2, ( 3 ) A metalli, ut abomni alia, pcena liberantur reftitutione /. 8. §. iz. D. d. pan. /. 1. §. 1, 1.4. D. d. fent. paff.cr rejlit. &c. i.e.indul- gentia, qua Princeps fententiam paffos in integrum reftituit /. 7. C.de prec. Imp. offer. 1.9. C. d. calumn. §. 6. J. d. J.N.G. & C. l.^.C.d. bon. profcr. t. t. ff-. ty C. d. fent. pajf. Cr reftitutis. Confideraturautem reftitutio heic loci non ut offcium jufiitia, quo fenfu tractatur in lib.4. ff. CT lib. 2. tit. 20. CT (tqa. Cod. fed ut beneficium gratia , quo folus princeps pcenam vel mutat, vel minuit, vel in totum tollit, frpra d. C 2 &
			x



	INAUGURALIS;
	INAUGURALIS;	aj
		aj

grlcos comparat. Peregrin, de Jure Fife. I. ^.tit.^.n. J. (Tfeqq.) fuffi- ciant; videamus de aliis modis, quibus fervitus pcena: infligatur. Dixi XXII. Vel ad aliam fimilem poenam damnati. Veluti in ludum vena- torium, adbeftias, in ludum gladiatorium, ad gladium. De fingu- lis feparatim. Ludus venalorius erat genus fpectaculi, quo homines in harenam demiffi, ibi cum omnis generis feris, fpe<Sante & circumfedente po- puli corona,pugnabant: Appellatur ludus venatorius in /. 8. §. II. O* II. d.ptsn. & plerumque hoc nomine turn apudJCtos, turn apud alios Auftores, infignitur,fxpe tamen tarn apud iUos, quam hos, Venatio di- cetur, veluti in/.i22. de leg. i. /. 10. inf.pr. D.adL.Jul.d.vipubl.& namque vers,juftse_}ac innocu« venationis, licet injufta &noxia,imi- tatio. Dico in harenam. Harena five arena dicebatur locus theatri vel am- phitheatri inferior concavus, qui, necrebrafanguiniseffufio pugnan- tium pedes falleret, harena, qua: fanguinem abforberet, fternebatur. vid. Lipf. d. Amphit, c. 5. indeque hsc vox plerumque pro loco pu- gna;, five amphiteatro ufurpatur v. /. I. §. 6.D.d. ptflui. 1.1. §. i.inf.d. adil.ediU. Suet. Ner.c. 11. CrCalig. c. 30. Martial, lib. d.fpeElac. ep. 4. v. j.ep. f.v.4.epigr,y.ep.zi.v.l. & paflim. Vel etiam pro ipfo mu- nere five fpeftaculo, ut in /.8.§. 5. C.d. repud. ubi arena numero (lo« quor cum Grammaticis) plurali occurrunt, quanquam ita parumreftc ufurpari,a quibusdam olim difputatum fuit apud A. Gell./'�. ip. Noel. Attic, e. 8. in quo tamen etiam numero hac voce ufus eft Ovidius/'�; 3. d. art. am.v. jj>j. SpeBentur tepido maculofe fanguine arena. Aliquando & arena per Metonymiam pro ipfis hominibus in arena pu-- gnantibus fumitur, ut apud Juven. Sat. 6. v. zij.crfeq. ubiindigna- bundus ita canit: Teftandi cum Jit lenonibus ataue laniftis LibertaS) O juris idem contingat arena. 1. e. barenariis, ita enim gencrali nomine appellantur omnes, qui in arena pugnant, qui alioquin diftin<5tim vel befiiarii,velgladiatores nun^- cupantur, v. /. n. §. X. D. d. Teflib. 1. 5, D. ad SCtum Trebell. Nov. lie, c. 3. 5. 10. XXIII. In ludum Venatorium damnati aliis verbis,eodem tamen fere, utvidetur, fenfu & effectu dicuntur damnati,dati ad beftias I. 8. §. 4. D; qui tejl. fac. pofr. L 12. tr 19. A. pan. 1.2.8. §. 15./. $i,eod. 1.6> §. 6,ff. it,



	DISSERTATIO JURIDICA' / N A U G V R A LIS SERVITUDE POEN^E, POENA SERVITUTIS; Q. U A M, PRESIDE DEO TER OPT. MAX. Auftoritate CMagntfici D.Refioris, JOANNIS M U N NIKS, M. D. Medians, Anatomes & Botanices Pro- feflbris Ordinarii, NEC N O N Ampliffimi Senatus Academici confenfu, & Npiilijjim* Facultatis JURIDICJE decreto, PRO GRADU DOCTORATUS, Summifquc in UTROQUE JURE Honoribus & Privileges ritS ac legitime contequendis, Eruditorum Examini (ubjicit FREDERICUS ROBERTUS van LATHUM, ZuTPHANIA GELDRUS, Ad diem . Jui-ii, horis locoque folitis.

		Trajecti ad Rhenum, Ex Officina Guilielmi vande W a t e r , Aca* demias Typographi > do Ic ccx.

■



			DISSERTATIO JURIDICA: INAVGVRAL1S D E SERVITUTE POENiE, E T POENA SERVITUTIS.

		5>'3? 0 L EG OMENA ervitutem,integerrimoprimorum mortalium ftatu natu-* rali incognitam, fucceflii vero temporis, poftquam pra- vus ardor, & fceleratus amor habendi mortalium ani- mos invafit, crefcente in dies cum divitiis luxu,ma- jorumque fame, poft bella communi quad Gentium confenfu introdu&am, univerfse, vel faltem plera:- que recepere, receptam, pro diverfa indole ac inge- nio, alia: aliter exercuere. Ac prxcipue quidem Romani , quo inter tot ferviles maculas ac notas magis eminerent libertatis decora atquc infignia, mirum in modum excoluere, plurima circa earn jura confti- tuentes, & variis turn fpeciebus, turn effeciibus donantes, atqueam- pliantes. Qua: cum utramque turn in Antiquitatibus , turn in *Jure noftro faciant paginam, nulli, qui vel a. limine illas Scientias faluta- vit, ignota efle poflunt, Legum Studiofo certe non debent; Quan-« quam enim ea , qua: de fervis reliqua nobis fecit Antiquitas , a non- nullis iniquis cenforibus atro carbone notentur , ac tanquam nullum plane ufum prasbentia, ex cenfu& numero aliarum materiarumexpun- gantur,quantum tamen rerum rituumque indagationi,Legumquege- nuinse cxplicationi conferant, nemo nifi hofpes ignorat, adeo,utabs- que illorum cognitione , vera & folida Rom. juris peritia ( de qua naftenus tantummodo laboravimus) comparari haudquaquam poffit. Hxc ita perfuafa Temper animo meo federunt, ut Inauguralis hinc Diflertationis thema fumere non erubuerim; Non, quod ujiiverfamde A z fer-



		4 0 i DISSERTATIO JURIDICA fervis materiam diligenter & eopiofe pertra&andi, & in vallum hunc oceanum vela dandi propofitum aut vires adfint, fed inde unum vel alterum rivulum deducere, inque eo navigandi periculum facere con- ftitui ; quern in finem materiam de Servitute Poen^e, & Poena Ser- Vitutis , quia a nemine earn ex profeflb tra&atam. animadvertebam v pra> alia explicandam felegi. Quod equidem fortafle pro rei meritis mc praftiturum,audax non promitto, ipfe quippe mihi de curta fupelle- ftile confcius , ea folummodo , quae captui noftro conveniunt, pro- ponam; & fervi etymologiam, fervitutisc^iz definitionem, cum utra- 3ue in Scholis fatis fint decantata , nihil moratus , rem ipfam aggrc- ior. PARS PRIOR; I>E SERVITUTE POENjE. Servitutem pcena defcribere licet, quod fit flatus ille lugubrit ac mi- (erabilis , in quo [tint damnati ad ultimum fupplicium, tempore inter' medio inter fententiam Cr executioners, ut Cr in metallum, vel ad aliam fimilem poenam damnati. In hujusexplicatione, definitions verba, quan- tum licebit, fequemur; Dicitur ergo Servitus poena. Ratio nominis eft ; cum fervus , qua talis, fine do« mino non detur, nee proprie dari poffit, funt enim haecinvicemcor- relata, in hac autem fervitute nullus verus & certus dominus fit vel demonftrari poflit ( unde eft , quod fervi pcense Donello Comm. jur. civ. lib.9. e.6. pag. 416. ». jo. Serviftne domino dicantur) ad fi&io- nem recurfum fuit, qua hujus fervitutis Au&ores & Inventores pce- nam, cuinoxii, velut piacularcs Juftitije vicl:ima:,devoti, dominum reprsfentare, ejusque locum obtinere fecerunt; & bine fupplieium fi- ve pcena Aamnatum pojfidere, & damnatns ei fervire dicitur in Nov ii. c.8. Eft autem \\xz Actio de earum fi&ionum numero , quibus RES folo intelleUn conjlantes , perfon<c alicuJHs vkem fuflinere intelligmtur: qucmadmodum hujus generis fiftiones definit Franc. Hottomannusin Quaft. illujlr. c 38. ejufdem generis eft ea, qua Hereditas jacens-per- fonse /. zz. d< ufurp. cr ufucap. I. 61, d. acq. rer. dom. utplurimum de- fttn&i /. 31. §, 1. D. d. hered. Inft. 1. fi. eod. I. 33. §. ult, I. 34. D. d. &-R. �. §. 2. y.d.hercd,in(}it, pr. J.'fL flip. [erv.* ibi Vinn. nonnun-



	INAUGURAL IS.
	INAUGURAL IS.	f
		f

qnam heredis futuri /. 24. infix, d. Novat. add. /. 73, §. \.d.V.O.l.i%. §.«//. / l$- d. flip. ferv. vicem fuftinet : Simili fi&ione, perfonae vice funguntur Municipium,Decuria, Societas /. 22. D. de fdej. Omand, Alias fiftionum fpecies, qua; aut in perfonis verfantur , aut in tempo* re, aut locis,aut aBibus, (itaenim diftribuuntur)paucis collegit Hot- tom. loc, eit. uberius autem Dadinus Altaferra in defideratifnmo tra- ftatu de Fittionibus Juris. Quod vero fervitutem banc efTe fidionem diximus, id tantum origine ac nomine tenus intelligendum, non de reipfa,quippe huic conditioni obnoxii,veri fervi funt,& aliorumfer- vorum jure in plerifque cenfentur; quanquam ipfa Poena , ut nomi- ne, ita re, ficta domina eft ,.& manet, utvel apparet ex /. 25. $. 3. d. acq. her, j. pr. J-. d. bered. Infl. Utrumque latius infra patebit. II. Status lugttbrisac miferabilis. Sive duriffirnas,&,fupraquamcui- quam credibile eft, intolerabiles in metallis operas> cum prjefentifli- mofspe vitae difcrimine conjunftas; Sive milerandam aliorum adbe- flias &c. damnatorum conditionem;,Sive tandem ultimo fuppliciode- ftinatorum ftatum fervilem refpicias : Hi namque duplicem mortem, civilem pariter ac naturalem, coguntur fuftinere, &, antequam hujus Iucis ufura privantur,, perdere libertatem, quam nemo bonus, nifi cum anima fimul,amittit, vel fecundum ipfos fceleris Catilirrarii participes, apud Salluft. c. 53. Adeo, ut non licuerit illis liberis ac ingenuis mor- tem naturalem , per fe fatis acerbam , oppetere, quod ab omni aevo honeftis ac generofis animis folatium pariter ac propofitum fuit , & tare quoque Romans eloquentias Parenti fententia , hoc defideriumj. cum in Or at. pro C. Eabir. perd. reo c. 5. Mifera, inquit, eftignomim nia judiciorum public or um , mifera mult alio bonorum , miferum exilium, fed tamen in omni calamitate retinetur vejUgium aliquod libertatis; mors> denize, ft proponatur , in libertate moriamur. III. Damnati ad ultimum Jupplicium. Quod mortem fblam efTe in~ terpretantur JCti, v. 1. it. D. d. pan. fcil. qui ita funt damnati, ut- vel gladio vel furca, velbeftiis, veligne, (&qus funt alia: id genus licitje poena: v. /. u. §. ult. 1. 28. /.31. §. I. & z. D.eod. l.% ad L� Pomp. d. panic. ) confumantur , hi enim , seque ac in metallum &c damnati, pcenae fervi Hunt, ut conftat ex /. iz.cr 29. ff. d. pan.1.6. §�,6. D. d. In), rupt. irrit. tefl. imo ex ratione juris vetuftillimi fieri debuerunt : Rem paulo altius repetamus. Libertatis ftudium, Roma- nis cum lacle materno infufum, non fivit, ut civis , nifi forte gra-- viflimi.criminis,, veluti.Majeftatis, perduellionis,, aut parricidii. reus A3. eiTetp,



	INAUGURALIS.
	INAUGURALIS.	7
		7

cxprefla libertatis aut civitatis ademptio nullum effe&um habuit, taci- ta xquo animo lata fuit: Tefto namque, aqua, & igni noxiisinter- dicebant, i. e. prohibebant, ne quis eos tefto , menfave reciperet, aquaignive adjuvaret, fub quorum, utpote prascipuorum vitae ele- mentorum, appellatione, quoniam omnia ad fuftentandum vitam hu- manam neceflaria comprehenduntur, his interdi&i, ni fame perire mallentjfolum vertere, i. e. in aliam provinciam exteramveregionem concedere cogebantur, ac tunc, quam primum in earn civitatem, quo vertendi foli caufa venerant, reeepti eflent, civitatem Romanam- amittebantjUt docet Cicero Or. pro. Dom.* c.* 30. atque earn fine du- bio libera voluntate amififle fingebantur, ac fi,fpreta& contemptaci- vitate Roinana, exteram illam pro hac elegifient, jam autem duarunr fimul civitatum _t �ux & alienas, eives efle Romani non poteraut, Ex- teri e contrario,& fua? & Romanae civitatis cives efle poterant. v. Cic. pro Balk e. 12. & Corn. Nep. in vit. Pomp. Attic, inpr. Anton, Go- vean. Var. Lett. Jur. civ. c. <S. Plura de hac aqua & igni interdic~tio- ne,(in cujus locum pofterioribus temporibus , ut credibile eft, fub Principibus, fucceflit in infukm deportatio /. 2. §. t.ff. d. pan. I. 5.. ff. ad I. Jul. pecul. I. J. §. ttlt. D. de Extr.cogn.) vid. apud Briflbn. Jel. antic/. 1. 3. e. 5. Cujac. 6. obf. 39. Bachov. in not. adJnutl.vol.i.difp, li. th. 6. lit. C. f. an vera Sec. Eos vero, qui capitale crimen admiferant, ut poflent digna crimi- rie poena pleeti, delicto fuo, i. e. propria voluntate, & quafi conven- tion, (quo fenfu delifto contrahere, delitta contrahi v. I. 1. ff. d.LL.l_r2o. d. Judic. I. tilt. d. accuf. 1.15, d, don. & delida contratlus'diain- tur v. L 52. D. d. Re Jttd.) libertatem fibi ipfis ademifle &abjudicaf- fe, five, delinquendo cum poena contraxifie, eique fe in fervituterrs mancipafle fingebant, atque hoc colore, eo prstextu, illos Poena?,m fervitutem, quam ipfi videbantur elegifle, addicebant, adeoque pee- »<e fervot faciebant. Similes in fimilibus cafibus fi&iones inferiusre- feremus. Poftquam igitur,fic~te volentes, vere inviti,in libertatem: fuam luferant, tanquam fervi, quibuscum nulla juris civilis, quo pros nullis habentur /. 22. d. R. I. adeoque nee civitatis aut libertatis com- municatio, in manum carnificis, v.eluti adoris pcenx,mancipabantur ^v- Clar. Noodt/. 3. prob, c. 12. Atque ita, ut fateamur , quod res. ^�ft> nimia tuendat libertatis cura, libertatis plussequo ftudiofosinrer- vitutem pracipites deditj Si enim Leges malos patriate ives pro mentis canke puniri pernjififlent, haud onus fuifiethisficl:ionumambagibusj_MK



		�iNAU'CU'RALVS. - f '�hinc in /. 2 J. §. i. Cr 3."D. d. acq. v. «m. her. inter fervum fifci & ■poena: diftinguitur , & diftinftionis effectus adjicitur. -qua de re la- this infra ». xl. Csterum quod hie dicitur, probe reftringendum ad eos, qui,'cum jam fervi eflent,fn metallum "dati, ac deindeexeolibe- rati font, liberi namquehomines in metallum damnati, poftquam in- kle reftituti font, filci aut alterius dominio non incipiunt cfl'e fubje- cti, fed libertatem, quam per damnationemaniiferant, perreftitutio- nem etiam generalem recipiunt, licet ncc bona, nee honores recupc- rent, aut infamia liberentur. Et de hoc plura inferius n. xvi t. VI. Tempore intermedia, quod, tit docct JCtus 'ml. Z9. D. d. pan. fepelongum intercedit; Apud Romanos enim , fecus ac apud nos, fententia non ftatim executioni mandabatur, fed plerumque per ali- quod temporis fpatium differebatur, quod damnati in fervitute dege- bant; idque vel, ut ex his in alios quaflio habeatur , quam caufam reos poft damnationem fervandi JCtus in d. I. 19. fubjkit: (quandoautem quaftio in focios procedere poteft, vel non poteft, v. in /. 16. §. tJBu d. qutfl, & /. tilt. C. de accuf. ) vel ob alias caufas: "Sic fi mulier gra- vida fit ultimo fupplicio damnata, non tantum jure Romano, fed etiam noftris aliorumque moribus, {upplicium differ-tur, eaqueferva- tur, donee partum ediderit 7. 18. d. ftat.hom. nee interim quasftiode ea haberi poteft /. 3. B. d. pan. licet autem libera mulier .per fenten- tiam ferva pcense fafta fit , liberum tamen parit. d. I. 18. Ob favo-. rem enim.libertaris receptum eft, ut liber nafcatur partus -ex matre, qua; vel conceptions, vel medio, vel partus tempore, libertate gavi- fa fuit pr. I. d. ingen. I. 5. §. i. D. d.fflat. horn. Pau\.rec.fent.lib. z.tit. 24. atque hinc in /. 4. C. de pan. refcribit Antoninus; Puerum anfc conceptum, quam mater ejus in metallum condemnaretur, ejus conditionit ejfe^cujus ante condemn ationem mater ejus fuit. -'^^ Suetonius m vit. Tiber, c. 75. mentionem facit SCti , quo cautum frat, ut pana damnatorum in dectmum fewper diem differr'etur: idem re^- ftrt Tacitus7. 3. ann. c. f 1. neuter tamen ejus vel nomen vel aufto- rem memorat. Dion Caflius, qui id SCtum a Trberio mandatum fcrib it, (unde a Lipfio Tiberianum vocatur) caufam ejus banc refert lib. 57. Quia damnatio tunc fere a Senatu fiebat, Cr Princeps fibi jus ali- quod Cr cognitionem fervare volebat ; Ut fcil. per id tempus pceniten- fia vel miiericordia duci,atque ita fententiam mollire vel mutare pof- ftt; quanquam nee Senatui libertatem ad panitendum fuijfe, nequeTtberium MietjtftH UmporisinitigAtum, Tacitus d. loc, addat: ad hoc SCtum re-, B ferenda



		fp, DISSERT ATIO JURIB^CA ferenda verba Senecar lib. d. Tranq. anim. e. 14. Crtdifnt ilium decern medios usque ad fupplicium dies fine stlla follkitudine egijfe ? Ubi Lipfio manftffe videtur id dteretum, donee Theodofius Imp. clementijfime convU Bo V damnato reo dies indulftt triginta vita iftLfivindieariio.C.d.pcen. in quo rede reprehenditur a Dionyfio Gothoficedo in locis communku libris aureorum ex Seneca fa&is jtirid. tit. d. pan. Quia d. i.ia, tantum pertinct ad fententias Principum., & quidem prater confuetudinem graviores, quod ex ipfa /. apparet, ubi Impp. verbis in prima perfona conceptisyde fe ipfisloquuntur, unde difpofitio d. I. non eft extenden- da ad fententias Magiftratuum, illis enim profpiciendum /?, nequiddw rius aut remtflius conftituatur, quant caufa depofcit_t nee enim aut feverita tit aut dementia gloria affeftanda eft. L II. D. d. pan. foliprincipes ex plenitudinc poteftatis pcenas pro perfonarum, vel temporum , loeo- rum, ceterarumque circumftantiarum ratione, vel graffantium deli- <3:orum frequentia , v. /. 16. §, ult. eod. exacerbare, vel mblfire pof- funt. Hiftoriam& occafionem,quahsec /■. io. lata eft, vid. apud Jacob. Gothofr. in Comment, ad /. i$-. C. Thead. d.pan. qua: eft eadem cum "h.l.%0. Caeterum , qui ex prsfcripto d. I. za. iervantur, quantum ad fervitutem pcena, proprie hue non pertinent, qubhiam eos duranti- bus iftis 50. dkbus pcena: fervos fuifle non puto, nam non pcenara tantum, fed & ipfam fententiam per id tempus excipere prohibentur; iic ut demum poft g o. dierum lapfum, fi fententia mutata vel miti- gata non fit,vere condemnati, adeoque fervi pcens dici poffint. v. /. 6. §. j.de Ins. rupt.irrit. faft. teft. nifi deliclum fit ejus naturae, utper fe naturalem mortem mereatur, & tantum graviorem mortis fpeciem. Princeps conftituerit. VII. Inter fententiam &c. Sola enim fententia non genus criminitfpefta- wr. 1. 12. d. paen. & ftatim ac de his fententia diBa eft, conditionem per- mutant, & confeflim fervi pan* fiunt I. 10. O" zy,od.* hinc in /. 6. §. 6. ffrd. inj. rttpt. teft. dicitur, ftquit fuerit eapitis damnatus, teflamen- Jum ejus irritum fiet, non tunc, cum cenfumptus, fed cum fententiam paffus ell. Adeo enim heceflaria eft fententia, utreus,fi ante earn naturali fatorum cohditioni ceflerit, poena: fervus non fiat. v. d. 1. 6. §. 7. Undetonfequitur., ne quidem reum loefae Majeftatis , criminis alio- quin longe graviffimi, ante fententiam in fata concedentem, pcenas; fervummori, quanquam, fi crimen poft mortem probetur, bonorum adminiftratio illi ftatim a commiffi criminis momento interdicta cen- fcatur, itautipfi ab eo tempore omnis alienandi, adeoque,etiaman-. tc~



		INAUGUMMS. «k te fententiam mprtno teftamentum condpndi facujfas denegetnr v. I. u. §. ult. D. d. don at. I. 5. §.4. /. $, $. 1. C. ad L. Jul. A4&J- 4-1> >f. §.16.7. 11. B. d.inj.rupt. irrit. teji. Ngc ptiaqi cos, qui ob con- fticntiam criminis mortem fibi confciyerunt, cum mori magjs quam datnnari malaerint, pcense fervos fieri, nam in civitate illos decedere, docet jCtus in ^.7. 6. §. 7. licet tcftamenta eorum irrita conftituan- tHr. ibid. VW. Cum itaque fine fententia nemo Servus poena; fiat ,qua;ri ppf- fet, nura ea fervitus\|in fententia exprimenda & cpndemnatio in earn noxninatim facienda fit $■ Quod quantum #d originemfine haffitatipne, a&rmandum putarem; Cum enim (ut oc iis , qua? &Pi difputavi- rnus, apparet) uon eflet penes judices , quenquam ciyera Roma&um invitum,vel in fervitutem redigere , vel ad u!tirn,urn fupplicium cpn- deranare , ppftea vero haec fervitus fifta & excogitata eflet , yerofi- mile eft , fententiam hac fimiliye formula fuifle conceptam : Lucius Titius delitto [ut Ubertatem jihi abdicajfe , feqst* in fervittitem Aedijfe vide- tur, idcirco Pgsna, veluti domirtOytantjuamfervusaddiSiutefto ; Atque/taut verus fervus live ad raor>ee8i»i five huic proximum fupplicium ,conde- mnabatur. Quia vero haec fidlioanftituta fuit, ,utpopuliliber�3s,q,ua;- que ejus tuenda; caufa lata; erantLcges , faltem fpecie tenus,(ervaren- tur, populo jam hac fi&ione decepto, & utriusquje mortis fupplicium squo animo pati paulatim auuefatSo , inanis yerborum ambitus, & fi- cnonis follicita obfervatio infequentibus temporibus in defuetudinern abire ccepit, ac t,andem _;abalka rid4tur» lie ut poftea noxii {fcatim ad mortem &c. condemnarentur , & fervitus posna? ipfa .vi & atrocitate fententix, & ex natura poena;, cui deyovebantur, ex antique fictio- nis veftigio inftdgeretur; Nam .licet folennes ambages ab ufu recede- rint, haud dubie tamen res ipfa ,ejtfsque effeiftus manfere. IX. Qui in metallntn.1.8. § 4. d. fan. i. e. 3d qruendas metallorum venas: Metalla enim hie accipere debemus, non ipfam auri, argenti, &c. materiam; fed auri, argenti, aeris,ferri, §r casterprum id genus fodinas; metalla autem inuit.t nuwiero {mt, inquit JCtus in d. §. 4. Sic in /.y. §. 2. /. 13. §. 5. jD. d. ufufr. occurrunt metifodim , harenifodina^ auriy argenti, terii, ferri, fulphurisfodirut v. & I. 8. §.S. d. pcen. in /. 15. J), de pMbl.-Cr veBig. Cotoria , in quibus cotes fodiuntur, §c ex- ciduntur: in l.y.§.6. D.d.reb. eor. qui fub /wt.invenies metallfl fiyp�.~ ^r** i. e. aluminis, dc quibus adi Plin. hilior. nat. 1. jf. . if.* HffC omnia metallorum nomine contineri,tum ex d. II. ubi»>»^<j//<»audiunt_s B z turn



		;if DISSERTATIO JURlDICA poterant & folebant lautumis, carcercs.Romx Latomis appellari cce- perunt,vid. Liv. /. 16, c.ij. I. 32. c. Z6. I. 37. c. 3. /. 39. c. 44. Qua- propter forte non male dixerim , has voces promifcue ufurpari rcftc pone; Lautumia* enim Grscts ituhtojihu, uti Latomfee a contra&iorc ha.roy.Ui , quemadmodum dicimus Aa.roy.iu vel ha-t«y.iu* , utrumquc autcm a a« JUwj, ut jam occapavimus dicere. Sed e lautumiis , quae forte nos longius aequo dcrtinueriTnt, in viam. XI. Poftquam jam vidimus , quam multa numero fmt metalla,fe- quitur paucis indicandum, quit)us terris inveniantur ; Pergit enim ita JCtus in d. /.8. $. 4. d. pan. Et quxdam qtadem provincia haknt, quttdam non babent, fed qux non habent,in eas provincial mittmt (damna- tos) qua met all a habent.* Varia; autcm memorantur in Juris libris terra: metalli fodinarum fertilcs, quas omnes enumerare opera? pretiumnon erit. vid. tot. tit. C. 4. metallar. cr met. ( it. 6. ) & ibi Cujac. & al. DD. ad ftngulas LL. & ear. infeript. Nov. 22. c. 8. Cujac. L8.0bf.17. ^l-7- §� M- ff- f^olkt- ^matr- ?� U-C- Theod. d. indulg. debitor (11. 18.) Apud alibs Autftores etiam alias metalliferas terrasinvenias licet; Sic dc Italia Plinins /. 3. hijt. nat. c. 10. infin. metallorum omniumfertilitate nullis ctdit terris , fed interdifltim id vetere confulto Patrttm, Italia parci jubentium. adde /. 33. c.4. �?" I. 37. c. 13. infin. Hifpania quoqueadeo '■■^f. metallorum fuecimda Fuit, ut ea Romanis id temporis eo loco frijfe dica- tur, quo nunc Hifpams America eft : de hac vid. Plin. 1.3. ^.3. /. 4. c. 20. & I. 33. c.6. nee terrae tantum,fcd ipfaquoquc fluminaatirum, metallorum pretiofiffimumj pepererunt,fi credamus Plinio d. I. 33. r. 4. id de Tago Hifpanu , de Pado Italia , aliisque aliarum regiomim fluminibus aflerenti. XII. Cum itaque Romani tot terras metallorum fertilesinorbe fuo poflidercnt, ad qua: eruenda & exercenda pene innumera requireba- tur hominumcopia, gravitas tamen operis plerofque detcrreret (adeo quidem,ut muki patrium folUm metalliferum pro alio vertcrem, atque ea ratione hoc onus,hanc moleftiam fubterfugcrent , cui fraudi pro- fpicere debuit Imp. Theodofius in /. ult.C.d. metallar. imoipfi me- tallorum procuratores, fimulato hoftili mem, fe huic neceffitati fubtrahe-' rent,utneceflefuerit,ineosconftitutionem emittere,qua;eft /. 4. C.d.th; utad implendum munus retraherentur) Summa prudentianoxios,quos ob atrocitatem facinoris gravior forte alioquin pcena manebat,non ul_rtimo fupplicio-afFecere, fed tanquam fervos metallicis operibus addi- cere maluere , fimttlGr fdeinomm-potnam fumentts, ftmttl trqmflum uberem



		\e> DIS'SE;RTATI0 JURIDTCA M. d, adult. <2uo cum coharret, hie nee ab aftorisnec a rei parte 'lo- cum ette procurator^ Quod generaliter in caufis criminalibus capita- libus, ne publica eludatur vindicla , obtinet /. pen.d. publ.jud.l.i. nper al. cauf. app. I. i. d.rea.v. abf. damn. I. 6.&-utt.C.d.accuf.vid. tamen d. I. pen. I. ult.C. d. injur. I.* 71. D.d. prevur. t.tf. §� � eod.;. /. -3. C. d. accufat. d.l.i. an per al. cauf.* Ubi verba Vsaue adrdegatiovcm, contrario fenfu, icil. exclufive accipienda videntur. Ex eadem rationehoc jus in metallumdamnandi PrafeSlo Vrbt fpecia- iiter compettre ex epiflola Divi Severi, docet idemUlp.in/. 8.§.JT .4:pan. eft enim fecundus gradus meri imperii /. 28. pr. eod: quod lpium non jure Magiftratus, fed vt fpecialis concefTionis competit/. i./>r..er§. 1. d. Offic. e,. cut maud, furisd. 1.6. pr. D. d. Off. proc. Unde confequitur, quod non poffit aim mandari d. I. 1. d. I. 6. I. IQ.d. R. I. nift m-ca- fu «ece(Tari�E abfentise d'H. 1. etiam, ut ob easdemxquitatis utihtatis- que rationes videtur, in cafu infirmitatis & afflidae valetudinis arg. /. 2 op. /. ult d.V. S.l. 1. /. 14. D. d. auB. tut. I. 8. §. ult. I. 9. d. pro- cur. I. 17. §. 11. de injur, pr. I. d. Us perauos ager. pof. §. 2. §. 7.1.d. excuf. tut. 1. 40. 41. §. 2. D. eod. XIV. Quam dura & mifera fit homintim metallis addi&orum con- ditio, vel exptrtus Tyndarus apud Plaut. in capt. aft. f./c 4. docerc poteft, quod lepide facit. vid. & Lipf. l.\. d. Magn. Rom c. 5. & ibi Caffiodor. alleg. Sed haud opus hac dc re longe lateque teftirnonia quserere, veritatem banc quotidiana experieritia in terris metalliferis plus fatis conflrmat. Jllorum miferiis etiam hoc additum , quod ta- eiebus eorum ftigmata inferibi folcrent, quae damnations caufam, & pcenam continebant, ut conftat ex /, 17. C. d.pcen. & Suet, in Calig. c. 27. XV/ Fuit horum ftigmatum freqnens variusque apud Veteres ufus: & vel candenti ferro inurebantur, -vel ftylis compungebantur, five in fronte, & tunc quidem ad infiigendam ignominise notam (bine fti- gmata aliquando fumuntur pro ipfa infamia: vel ignominia: nota,ver- fibus epigrammatibusve inufta, ut apud Suet, in /. Cf-c.* 73. & Mar- tial. /. 6. epigr. 64 v. 26.) vel in alia corporis parte, non notandi, fed nofcendiacdignofcendicaufa. Ignominia: caufa in fronte literaK. nota- bantur calumniatores ex Lege Remmia, de qua vid. Ck.pro Rofc.Amer. c. jo.& c. 20. infin.fed fiegobos benenovi,in<\vihiliteramillam(putaK)cut vos usque eo inimici eflis, ut easomnes oderitis (i. e. oderitis omnia vocabula, qusehanc initialem literamhabent;refpicitprxtcr voccm & pcenam Ka- lxmnU_t ad literam.K. tabb. condemnatoriis.infcriptam, ut & ad Ka- *lendas.*



		18 DISSERTATIO JURIDICA tpig.JI-V.9. etiamLiterati, v. Phut,in Cafitt.aft. Z. fe.6. V. 45. & [eqtf. Huic mori originem debet illud, Samiis nemo literatior; Illi enim.cutn ab Athenienfibus vi&i effent,ab iisdem in fronte punctis & Uteris no- tati. Ad hanc infcriptioncm five inuftionem,fervorum faciebus fieri folitam, poteft videri refpexifle JCtus in /. 17. §. 1. D. d. ufufr. cum inquit, fervum frudtuarium non pofle ab ufufructuario eicatricibus de- formans quod commodiffime de cicatricibus ex uftione reliquis intel- ligi poteft: adde & Ulpian. fragm. tit_tX. §. u. ubi ha?c ftigmata Ve» fligia vocat; (in quibusdam editionibus pcffime legiturVettigalia; Cu- jacius pro quibus vefligia admodum probabiliter legit quibfttve (ligmata) Gajo lib. 1. fn(lit. $. 4. Indicia, ; Ulpiano in 1.1. §. 8. D. d. fugitiv. note nuncupantur. . Alii prater metallicos & fervos frontem inufti etiam leguntur, ex- emplum memorabile vid. apud Sen. /. 4. d. Benef.c.tf, Pluradeigno- miniofa frontium infcriptionevide apud Connan. comm_tjur. civ. lib. %. �.6. ».4. & Lipf. Li. Eteft. c. 15. Dixi mox , nonnullos etiam alia corporis parte, fine ignominia ta- toen, ftigmatibus fuifle notatos : Veluti Tirones in manibus. Veget. d. Re mutt. 1.1. c. 8. C l.z. c. f. vid. & Lipf. /. 1. d. mil. Rom.dial.9. Ad Tironum imitationem Fabricenfes quoque /. 5. C. d. Fabric, (ir. 9.) 1.4. eod. quinam illi fint v. in d. tit. & Nov. 85. c. 1. Similiter & Aquarii, & quidem fingulis manibus ex conftitutioneLeonis in/. 10. �, a\ Aquaduli ( 11.40. ) Imperatoris nomine fignari jubentur; Cau- la & ratio hujus infcriptionis eft in d. 1.3- Cr 10. Sedabruptum filum attexamus. XVI. Qiiodde ftigmatibus, metallicorum faciebus infcribi folitis, di- ximus, fuftulit Conftantinus in /. 17. C. de Pan. in manibus tan- Wm& furis pcenam damnationis una infcriptione comprehendere per- mittens; Quo fades, inquit, qua ad fimilitudinem pulchritudinis cmle- flit cftfigurata> minime maculetur.Hxc ratio Imperatoris (qualisqualis Chriftiani! vid. Anton. Matth. d. crim. lib. 48. tit. 18. ». 1 r. & Wif- femb. ad tit. ff. d. calumn. quanquam non difpliceat Ampl. Hubero ad fund. tit. n. 4.) quum generaliter facierum formam confervatam velit, videtur hac in parte abrogare etiam voluifie Legem Remmiam de ca- Jtimniatoribus, & alias five leges five confuetudines,qua: inuftionem vel infcriptioncm facierum permittebant; in locum namque pcena: legis Remmiae fuccefllt pcena talionit. v. /. ult. C. d. accuf. I. ult. C. d. talkmn, XVII. Ho-



		a© DISSERTATIO JURIDICA IK & /. 9. §. II. injin. D. d. pen. l.ij. cod. I. 2. C. d. fcnt, paff. O* redtt. Per hanc autem reftitutionem ( loquimur de liberis hominibus in metallum datnnatis, & reftitutis; de fervis antevertimusdicerew.v.) nee bona in fifcum reda&a d. I.2. C. I.4. tod. I. 4.C. d. bon. profit, nee honores 1.6. V 7. C. d. fent. paff. nee alia v. I. 2. 4. 5.6. tod. recupe- rantur, nifi reftitutio fit fpecialis,& pleniflima l.l. C.d.tit. d.l.z.fr 4. injin. 1.9. C. I.2. /. 3. ff. cod. Cognationis tamen jura etiamgenera- H reftitutione reddita videntur v. /. 4. ff. d. tit. & poena: fervus refti- tutus ad bonorum pofleflionem contra tabb. admittitur /. 1. §. ult. I. 2. JD. d. bon. poff. centr. tabb. Idem obtinet in jure patronatus, quanquam id non tam poft reftitutionem revivifcere , quam per fervitutem poe- na: nequidem extingui,dicendum fit /.1. 5.1 .ff. defent.paff. ad novos quo- 3ue honores reftitutum ( etiam, ut videtur, generaliter ) perinde ac fi amnatus non fuiflet, vocari,docet Ulpianus in A 3. §.%. D.d, mm, & honor. XIX. A metalli poena, adeoque hac fervitutis pcenae fpecie, irnmu* nes funt in genere honeftiores, humiliorum namque fupplicium fuif- fe, fupra ».xn. demonftravimus. In fpecie autem Vtttranis id pre- rogative datum invenimus v. /. 2. ff. d. Veteran, eorumque liberis d. L ufque ad primitm duntaxat gradum /. 5. C. d. pan. atque hoc recc- ptum eft inter plurima alia illorum in jure privilegia. v. §. 2. l.d. mil. ttft. I. 26. ff. cod. I. 9. C.quanrl.prov.nteeff. non cfil. 7.D. d.vac.&txc, i»», I. nit. C. d. his q. non imp I. flip. tit. C. d. Excuf. Vcttr. tit. ff. Cr �.d. Vtttran. Crl.i.C. cod. (12.47. ) Praeter veteranos nominatim quoque in metailum dari vetantur De tmrionts 7.9. §. 11. D. d. pen, I.. C. tod.* i. e. curiaram municipalium Senatores {. j.j. C, d. deem, eorumque parentes & liberi. d. 1.9. §. 12. I. 9,C.eod. Libefos autem non tantum filios acciperedebemus, verum omnes liberos §.13. ibid.j. 1. 220. d. V. S. in quo differunt Decurio- num liberi a Veteranorum v. d. I. 5. C. d. pan. cum alioquin Vetera* nit & liberis veteranorum eundem honorem haberi, qui cr Dtcuriombns_tdoceat Marcianus in /. 2. ff. d. Veteran, quibus autem liberis id privi- legium competat, vide in d. /.o. §. 14, 7. /. 2. §. 2. ff. d. dteur. d.l.p. f.if. 1. 2. §. 6. ff. d.decur. Hsec aliaque propofita fiint privilegia & praemia , qua: homines ad onerofiflimum hoc munus fufcipiendum allicerent v. /. 3. C. d. nat. lib. I. 15. ff. d. pan. 1. zg. §. 5. cod. I. ult. ft. cr t.t. ff. Cr t. C. d. Deeur. Nov.\%. e.t. Nov.%9. c.z. De iisautem, qui in metallum damnari non pofiunt, ut generaltter 4M

			i



		rNAUGURALlS. i i dixerim, ( verba Calliftrati in /. S. §. 5. D. d. pan. mea facio ) omnes\ qui fuftibus cadi prohibentur *, tandem habere honoris reverentiam debent,* quam Decuriones habent ( quia & ipfi fuftibus caftigari vetantur /. J. C. ex quib. caiif. infant, irrog. ) eft enim inconftans dicere , eum , quern principales conftitutiones fuftibus fubjki prohibuerunt, in metallum dari XX. A damnatis in metalkrm different damnati in opus metalli, fed differentia in vinculis tantum eft, inquit JCtuyin l.S.§.6.d. pan. quod qui in metallum damnantur, gravioribus vinculis premttntur , qui in opus metalli, levioribus, quodque refug* ex opert metalli in metallum dantur, ex metallo , gravius coercentur. Idem fere dicimr in /. j\ infin. D. d: extr. cogn. catera ergo conveniunt; Adeoque tam hi, quam illi, poena: fervi fiunt /. 17. pr. d. pan.* quemadmodum ii quoqtie , qui in per* perpetuum metallicorum minifterium *damnati funt /. 36". tod.* quanquam** enim hi polfent aliquo modo dici veros dominos , metallicos nempe, habere, adeoque fi<5to domino non indigere , quia tamen pcens cau- fa horum minifterio addicuntur, potius Poena?, quam alterius fervieifc videntur, & hinc eft , quod fcemina: ita damnata:, quaji ferv panic,* dicantur in /. 8. §. 8. d. \an. licet CI. WifTembacchius ad tit. Jf. de pen. n. i<5. voculam quaft per non vere explicet : Caeterum k&io d. I. 8. §. 8. ut conftet proportio & evidentia differentia; inter damnatio- nem temporariam & perpetuam , qua poense fervitutem irrogari in verbis prsec. dictum erat, & ex /. 36. d. tit. probavimus, videtur effe vitiofa,& vel cum vulgat. edit, pro rttinent, legendum amittunt. vid. Bachov. not. adTreull. vol. 2. difp.^i. th.6.lit. D. verf. ficut tamen in med. vel cum Cujacio lib.15. Obf. c.2Z.libertatem,Tpiocivitatem."Ut fenfus d. §. fit, foeminas in perpetuum metallicorum minifterium damnatas, poena: fervas fieri, ad tempus vero,amittere civitatem,falva fcil. libertate ; vel retinere libertatem , amifla civitate : Ha:c enim lo* cutio, qua libertas 'retineri vel manere dicitur, ita accipienda eft , ut turn civitas implicite intelligatur amitti, exemplum eft,in /. 28. §.6V d. pan. & verla vice, cum civitas dicitur amitti, libertas tamen reti* neatur,8c falva fit. v. /. 17. §. I. eod. quia hate fine ilia effe poteft;, Cum autem libertas dicitur amitti, multo magis civitas amittatur, & Verfa vice, cum civitas retineri dicitur, multo magis libertas retinea- tur , quia ilia fine hac effe non poteft. Si cui tamen minus arrideat hsc emendatio, poterit cum Oar. Voetio zAtit. ff. d. pan. n. V. ci* vitatem in d, §. 2, accipere de eo civitatis jure, quod ex.juregentium C 3 ©ft,,

			>



		^ DISSERTATIO JURIDICA eft, & libertatera falvam comitatur , non de eo, quod ex jure civili Romanorumj Quemadmodum in /. f. §. ult. D. d. extr. cogn. e con- trario hbertas (quatenus dicitur adimi ci,cui aqua &igniinterdictum eft) cxplicanda videtur non de ea libertate, qua; ex jure gentium, fed qua: ex jure Quiritium eft , & cum civitate cohseret, confiftens in jure connubii, patriae poteftatis &c. vid. Cic. Orat. pro Ctcinn. c. 23. XXI. Eft & alia damnatio, nempe in Opus publicum, qua: tamen li- bertatem non adimit. Ant. Matthseus tr. d. Crim, I.4. t. 18. d. pan. c. 1. n. 4. per Opus publicum intelligendum putat minifterium metallicorum, aut falinas, fed, ut videtur, male ; Quanquam enim hare in eo convc- niant,quod tarn in opus publicum , quam in minifterium metallico- rum, quis ad tempus damnan poflit d.l.Z. §, 8./, 17. §. i.d.pen. in eo tamen, quod pra:cipuum eft ,dirrerunt, quod in minifterium metalli- corum vel in falinas damnati fervi pcenx fiant d. 1. 8. §. 8./. \6. eod. in opus vero publicum dati fervi non efficiantur; ft namque perpetuo dad i\nt,ea, qut juris cjvilis funt, i. e. civitatem cjusquejura, non habent,* i. e. amittunt, qua vero juris gentium funt, i. e. libertatem , habent u e. retinent. d. I. 17. §. 1. idem diceretur in /. 28. §. 6. end. ft rejecto non lectio eflet paulo concinnior. vid. Cujac. ad Paul. rec. fent. lib. 5. tit. 17. inf. Bachov. Wiflemb. Voet. locis cit. & hinc in opus perpe- tuum damnati in /. i.Cd.pxn. dicuntur non diffimilis conditionisef- fe ab his, qui in infulam deportantur, & utrique ind.l. 17. §. 1. con- junguntur? Ad tempus vero in opus publicum damnati priftinum (la- tum retinent, inquiunt Impp. in 1.6. C. ex qb. cauf. infam. irrog.feddamno infamia pojl implemm tempus fubjiciuntur. Quod tamen ita accipiendum, nifi ob levius delictum graviori pcena affecti fint, quam qux legibus in id ftatuta eft, veluti ft incrimine, cujus pcena eft pecuniaria con- demnatio, furti puta, opere temporario mult at i fint, vel. fuftibus cssfi, licet ipfum crimen famofum fit, infames tamen non fiunt. /. 10. §. 2. D.d.posn. quemadmodum faepius infamia, qua; ex delicti natura in- fligenda foret, extinguitur, fi pcena irrogata fit gravior ordinaria, & qua: ad publicam vindictam pertinet v. /. 1 2. §. 7. ff. d. his q. not. in* jam. I. 4. C. tod.I. 1 f. D.admunic.l.$.D.d. Decur. Hasc de condemnatione in metalla&c. (in cujus locum hodic inre- gionibus, quae metallis carent, fucceflit damnatio perpetua in erga- ftulum five laboratorium publicum , vel etiam ad triremes v. Carpz. prax. Crimin.part. ^.quajl. 129. ». 8.41.42. Gerh. Feltman. lib. fing. de Dta Podagra c. if. n. 2. C7* per tot. ubi cum Servis pcense Poda- grkos



		4 DISSERTATIO JURIDICA d. injufl. rupt. irrit. tejl. I. z%.* §. 3. d. acq. her. I. S.adL.Coru.d.falf.l. 6. adL. HI.pecul. l.x.D.d. Veteran. Ridiculus eft Accurfius, ut font plurimx ejus ineptiae, qui in lu* dum venatorium, five venationem damnatos intelligit eos, qui ad idcon- demnati funt, ut quotidie feras pro culina & menfa Principis venen- tur, & ad beftias damnatos eos, qui ita condemnati funt, utdeducant beftias, vel cum iis comedant, aut aliabeftialia faciant. vid. Bachov. ad ^.i.I.quib.ntcd.I.P. P. S. nee magis rem tetigit gloffa ad /. 29. D. d. pan. qua? ad beftias damnatum explicat, qui forte trahebatar ad can- dam equi, donee moeretur, vel, qui ponebatur inter feras beftias.* XXIV. Anton.Matthaeus/off.crf.H. 5. exiftimat,adexemplumdamna- torum in ludum gladiatorium & ad gladium, mulram quoque inter- fuifle inter damnatos ad beftias & damnatos in ludum venatorium, quod ifti (ad beftias damnati) flatim confumebamur, hi (in lud. venat. damnati) diutius confervabantur ad Populi voluptatcm: Quod non fatis quadrare videtur verbis /. 29. d.posn. ubi, poftquam JCtus dixiflet, fer- vitutem poena: occupare mortem, fie pergit; Cf nonnunquam longum tempus ocenpat, quod accidit in perfenis eorum, qui ad beftias damnantur; Ex quibus verbis apparet, non ita crude, & fimpliciter dicendumef* fe, ad beftias damnatos flatim fuifle'eonfumptos, quanquam verum fit, in ludum damnatos diutius feruari folitos fuifle; Differentia enim haec inter illos ftatuenda eft, & petenda ex /. 8. §. 11. d.pcen. fc. quod in ludum venatorium damnati, falva fervitute poetise, in hoc difient 4 ca- ttris,i. e. ad beftias damnatis, quod inflituuntur penatores ,i. e. quod ar- tern venandi, impetus morfusquc vitandi, feras petendi, &c. a magiftro crudiuntur, antequam in harenam producuntur, unde & Ludus vo- catur_f (qua de re infra in ludo gladiatorio) utautem ita inftituerentur, requirebatur certe aliquod temporis fpatium, quod in damnatis ad be- ftias adeo neceffarium non fuit, fed tamen etiam ufurpatum , quoniam plerumque in proximum munus aflervabantur; Inftituti & eruditi ve- natores diutius ferarum invafionibus refiftere, plures feras occidcre, atque adeo gratius populo fpe&aculum prsbere poterantj Cateri, i. C ad beftias damnati, fine ulla arte, nulla previa inftitutione, fed tamen armati cum beftiis committebantur, & quo meliore poterant modo, utquealacritas, aut vires fuppetebant, vitam defendebant.addeCujac. /. 13.06/r 10. ubi recedit ab e.mendatione, qua ad lib. f. rec.fent.Panl. tit. 17. §. a. in d. §, n. pro quod legendumflwputaverat.vid.Sc Ptzezad *t.CA.Vtndt.fcr.n.%.* Non



		2* DISSERTATIO JURIDICA tar, humiliores beftiis objiciantur. Paul. l.$.tit.z%. pr. V §. qui hi- minem. /. nh. C. ad L. Fab. d.plagiar. 1.7,. §. pen. D.ad L. Corn, de [tear. Uti femper in levioribus delidis ad beftias dantur, in gravioribus ob- jiciuntur. v. l.i. ^.y.D.de Abig. 1. 9. ad L. Pomp. d. panic. 1.58.5.2. d. pan. Invenio tamen locutionem dart ad beftias ufurpatam efle pro beftiis fubjici, locus eft in Paul. ree. fent. lib. f. tit. 24. Si enim con- fideremus gravitatem fupplicii in parricidas olim conftituti, ac licet poft obfoleti d.loe. Pauli, tandem tamen a Conftantino in /. un. C. d. his qui par, v. lib, revocati, cuivis facile patebit, cum eo haud compa- rari pofle dationtm ad befliat proprie didam , quatenus non multum difrert a datione in ludum venatorium, maxime, cum Paulus d. loc. cum dari ad beftias conjungit vel vivi exuri, jam autem yivicomburium etiam (ut re vera eft) gravius objedione cenfetur eidem Paulo tit.prac. 1 j. §. magica. Confirmatur ha»c fententia per d. 1. 9. D. ad L. Pomp. d. parric.ubi, poftquam JCtus propriam illam parricidiipoenamretuliflet, alioquin, addit, beftiis objiciuntur _t fecundum Divi Hadriani conUtutio* item. Alii quoque jam obfervarunt, ad beftias damnare in /. 6. D. adL. Jul. pecul. pro objiare accipiendum efle; Quod confirmatur per PauLnc fern. d. I. f. t. 19. Quemadmodum autem dari aut damnari ad beftias pro beftiis objici fumitur, ita beftiis objici in §. 3. /. qb. mod. T. P. P. S. generalius didum exiftimo, & ita accipiendum, ut tam ad datos late, quam ad objedos ftride didos referatur, in utrisque enim aequalis fervitutis pcense, dc qua ibi tantummodo tradatur, eft ratio: Atque hoc fenfu Vinnii nota aliquo modo excufari pofle videtur. XXVII. Quinam beftiarum poena affici folebant & poterant, ex lo* its alleg. facile eft colligere; utplurimum autem , quod in damnatis in metallum jam obfervavimus,humiliores; &ideoTyrannisvitiover- fum, quod honefti ordinis, & Integra fama atque exiflimationis homines hac poena affecerint v. Suet. Calig. c.zy. & 30. & Neron. e. it. fie & Cicero in ep. adfam. lib. 1. ep. 52. refert de Balbo quodam, qui, inter alia fcelera, hominem notiflimum, quia deformis erat, beftiis objece- rat, ob quod ibidem merito jmrtentum vocatur. Si tamen gravior be- ftiis poena conftituta fit, beftia: potius ad liberos,gravior poena ad fer- vos pertinet, ut jam probavi per /. Z.ff.ad L. Corn.d.falf. alioquin, qui in metallum damnari non poflunt, ad illos quoque beftiarum poena non pertinet v. /. 1. & 3. D. d. Veteran, I. 3. f>.j. 1.12. C.d.pxn. 1.6. §. 10. D.d.injtiji. rupt.ud. XXVIII.



		IN A y g y r a l i s. a₇ I , I ■ . XXVIII. Pcenam damnationis ad beftias, feu potius obje&ionis, Ba byloniis jam olim ufitatam fuifle, fidem facit exemplum & locus Da« nielis c, 6.ijr.8.1725. Divus quoque Paulus Epheli fe cumbeftiispu- gnafle refert I Cor. if.ir.^z.* qui certe miraculo ex his mortis faucibus ereptus eft, ut ad d. loc. notatJDavid. Pareus Theologus; adde Ravar nell. biblioth. facr. in voc. Befit.* Quanquam non defint Theologi,qui d. loc. Pauli allegorice accipiunt, quafi vero Paulus Judaeos, aliosque Ecclefix hoftes bejlias appellaverit, prior tamcncxplicatio, ut minus coada, & verbis magis quadrans, a plerisque prafertur. dd. Theol. adde duguft. Marlorat. Catbol. txpof. ctclef. in nov. Teji. ad d. loc. ubi fatis refte de beftiis tractat. XXIX. Libido & ardor deteftandae illius Venationis apud Romanos adeo incrcbuit,ut non modo fpectantibus, fed ipfis quoque pugnanti- bus, ludus,uti nuncupatur, ita videretur; Erantenim, qui quafi in ludicrum certamen velut ludibundi operas fuas pretio locabant v. l.i. §.6.D.d.poftul.l.4.D. d. Accuf. /.3.§.5. D.d.tcftib.l.i.§.6.D.d.SCtum Tertull. Qui tamen in poenam profligati ingenui pudoris, & poftha- bitae famae atque exiftimationis, infamia notati funt, a poftulationibus pro aliif, accufationibus , teftimoniis, & olim ex SCto Orphitiano matris hercditate prohibit!, d.ll.nifi virtutis ojientanda caufa hoc fecerint fine met cede ^ vel nift operas fuas locarint, ut ferat vcnentur, vel utdepw gnarent feram , qua regioni nocet, extra harenam d. I. 1. §. 6. d.pojlul. 8c ad banc venationem referendi Impp. in un. C. d. Venat.ferar. C. quem- admodum femper fpes lucri & quaeftus turpitudinem rei, & atrocitatem delicti, adeoque & poenam auget v. d. 1.1. §.6. d.pefl. I. z. §.ult. D. d. his q.not.inf.l.^J.6.%.^.eod.l.^.d.potv. l.io.C.ad L.Jul, d. adult, j.l.iy.^.z.Cr^.D.eod.&cc.) Pii tamen Impp. hanc venandi libidi- nem & licentiam fubinde coarc~tarunt. v. /. ult. C, de Feriis I. 54. C.d. Ep. & C/er,Nov. 115.C 3. §. 10. & fummo quidem merito earn jam du- dum abrogaffent j Qua enim (ut verba Cic. 1.7. ep.adfam. 1. mea faci- am ) foiefl ejfe homini polito deleilatio, cum aut homo imbecillis a valetu tiflima beflia, laniatur, aut praclara befiia venabulo transverberatur .^? Li- cet autem, paulatim increfcente Chriftiana religione,venatoriafpe<5ta- cula in ufu efle defierint, Hifpani tamen etiam hodie ab his venatio- nibus non valde diflimiles habent fuas taurorum agitationes, qua;, ut a Mauris barbaris remanferunt, totas quanta; barbara funt, Chriftianis certe indigns; ubi fortior laudatur taurus, quo plures homines intere- merit, & ludi celebriores ac gratiores, quo.major hominum copiaii_s D 2 con.



		₂& DISSERTATIO JURIDICA confumpta: Hos crudeles & lugubrcs ludos a Pontifice Maximo pro* hibitos diu non fivere Hifpana ingenia: v. Perez. adtit.C.venat.ftrar. n. 4. illos defendere conatur Joann. Garfias tr. d. Expcnf Cr melior. e. 2i.».ij>. nil tamen nifi conatus. Scd quid nobis cum illis; fieviant in fe, ubi nequeunt in alios. Caeterum, in locum damnationis ad beftiasj detapitationem natura* km fucceffiffe, teftatur Marta Digefl. novifl". torn, z.tit. P0cn4.cn. XXX. Dixi : Ludum Gladiatorium. ita proprie dicebatur locus, ubi armorum ufus & peritiaaddifcebatur; quemadmodum Indus in gene- re vocatur locus, ubi aliquid docetur & difcitur: Hoc loco ludum gladia- torium accipimus locum in Amphitheatro ccllis diftin&um, ubi gla- diatores, vel qui tales futuri eflent, fagina ad pinguedinem usque, ut validi fortesque producerentur, alebantur, & artem gladiatoriam do- cebantur a laniftis,qui inde Magifiri di&i.Cic. /.j. d. Oral. e. z z. hi autem, ad exemplum melioris farinae Dodorum, de armis &pugnis, & quse eo pertinebant, commetttabamurytivonibuscpLe diftata dabtint. Cic.d.toe.. Suet, in J. Caf.e. z6. De r/tdibus^ quibus batuebant, de vet is verftt armis, de comparatione, pralufione five ventilatione, compofttionejlatusi qui adverfarium petebant, ejus petitiones cavebant, vitabant,Ceque tege* bant, qui vumerato infultabatur, folcrmi ifto Hoc habet^ni idem forti- ter ferrum recipert jubebatur; de mijfione, & pugnis [inemijjione, dcrude, (quae ab illis rudibus, de quibus max,differebat, ferula; formamf3;pe&: nomcn habens, quae ftrenuis gladiatoribus ob egregium facinus in fi- gnum magifterii dabatur) de Ziuttoratis, (qui fponte liberaque volun- tate in arenam defcendcbant _K five pretio, o^xo\~anciar amentum vocaba* tur,eonduc"ti; quo cafu facramento fe obligare debebant, ac nifi of- ficium facerent, exqailitiflimis & fervilibus poenis fubjici poterant, XJri, vinciriy fwoqttt necari i five gratis ,, intempcftivo oftentandae perverfx virtutis ftimulo incitati,. qui tamen non videntur poenis iftis. & legibus feyeris obnoxii fuuTe, fed libertatem retinuifie; de talibus accipi poteft, & forte debet l.n.C.d. inoff. tefl. & /. f. ad SCtum Irtbttt.) de gladiatorum Praftdibus Saturno, Martc, Hercule, (utDianavena- torum) & denique de aliis,ad ludum gladiatorium.fpe&antibiis,.nihil dicam., quia id adeo luculenter & prolixc praftitit J. Lipfius ^ vireru* ditiifimus., Gui res Antiquaria quamplurimum debet, in libris duor bus Saturn4lium,in ad ejus uberiorem traftationcm nihil defideres. II- lud hic tantumaddo, qu,od vox Gladiatores fingulari & rara fignifica- tioae occurratin /. �. ff.dijjtrtimmm. pro iis fcil. qui gladiorum fa- ciendorum



		INAUGURALTS.. %f eiendorum perittam profitentur, qui Graecis jfuejjtfftmki\ cum alii* 3iiibuscum nobis res eft, fAonpetftoi nuncupentur. v. Gothpfred. ad . I. 6. XXXI. A darrmatis in ludum gladiatorium difFerunt damnati ad gladium 1.6. §. 6. D. d. inj.rupt. irrit.faU. teff. Qui ad gladium da* »»a««r,inquit Paul, l.f.ree.fent. t. 17. intra annum confumendi font; clarius horum differentia exprimitur in fragmento Ulpianiy quod eft apud Lipfium lib. 2. faturn. e. 25. cujus verba hac adfcripfi : Eft au- ttm differentia inter eos , qui ad gladium,cr cos qui ad ludum damnantur; nam ad gladium damnati confejlim confumuntur, vet terte intra annum debent confumi, enimvero, qui in ludum damnantur, nan utiqut confumuntur, fed ttium pilleari,Cr rudtm aecipere poffunt fofl inttrvallum, ft quidem pofl quinquennium pilleari, pofl triennium out em rudem its induere permittitur. Qui ergo ad gladium dantur, videntur dari in ludum gladiatoriitm^i.Q. in afenam, ubigladiatores pugnaturi convonerunt) fubhac. forma, ut, antequam aliquid faciant, quo ftdefenderepojfint, gladio confumaniur i. e. (ut puto) gladiatorum gladiis exponantur & objiciantur, ita enimpla- giarii damnantur in /. ««. C, Theod. ad L. Fab. de plagiar. Cre. qui in /, ult. C. Iuft. eod. fimpliciter gladio eonfumendi' dicuntur. Eodem for- te modo, quo milites mortem meriti faepe gladiis commilitoaura ne.-r candi & fecandi objiciebantur, ut eft exemplum apud Tacit, l.t. an- nal. c. 44. Adeoque ad gladium hoc fenfu dati a damnatis in ludum gladiatorium eodem fere modo difFerunt, quo beftiis objecHadatisad beftias, five in ludum Venatorium. Nee tamen hsc quoque fignifica-r tio perpetua eft, aliquando enim, fimiliter ut fupra inbeftiarum da- mnationibus obfervavimus, ad gladium damnari pro in ludum gladiato- rium accipitur, ut in /. 1. j>r. Cf §. J. D.d. abig. ubi Hadrianus in abi- geos, cum duriffime puniuntur , pcenam gladii praftituilfe dicitur^ quod refcriptum a Triboniano mutilatum , &tranfpofitis verbis mo* tatum vult Cujacius lib. 1}. Obferv, 10. ubi id ex Licinio Ruf. collat. LL. Mofaic: Gr Roman, reftituit. Atque hoc fenfu ludus gladiatorius refte vocatur ludus gladii: Quare apud Capitolinum in OptliaJMaeri* no c. *12. pro repertos ad gladium lud* deputabat* , legendum videtur ad** ludum- tfadii, vel> ut kvior fit mutatio_r gladii ludum ; Quod egre* gie obfervavit Vir acutiffimi ingenii ac. judicii , CI. Dn. Cornelius Van Eck. Nifi forte eumjac. Gothofredo in comment* ad I: u»i Cod. Tbeod. ad L. Fabiam. ftatuendum fit,�/<«<&«» ludi* tertiamfpeciempce- nx gladii jfeB.condemnationis ad gladium fuifle, id eft, ut ille ait, ad D J *Vtlun*



		D IS SiER X A TJ Q, J ;L* RIDIC A
	,jO	D IS SiER X A TJ Q, J ;L* RIDIC A
	,jO

voluptatct tanlum populi, non etUm (d> viu periculutu feu di&thntn x quale in. gladii > feu ludi .gUdiatorii. pan a. Ha-ftenus Gothofredus: Cui tamen an fit habenda fides , nihil ad hanc tertiam gladii pcenam pro- bandam in medium proferenti, praeter di&a Capitolini verba, merito diibites. , . ,Q , j , Gladius pro ludo gladiatorio quoque accipiendus videtur in /. ij. §. 3. d. acq. hered\Eod�m fenfit accipio locutionern ad ferrum damnari int. 8, §.4. q. teft. fac. .quemadmodum Ulpianus ferro depugnare, pro pugnare m 1u4q'gladiatorio ufus eft infragm. tit. 1. §. 11. & Suetonius «<i ferrum exhibere^o gladiatores dare dixit in iVifr. c. .12. Quanquam Alciatus /»'�. 1. Paretguv c. 23. ad ferrum damnari in d. /. 8. §. 4. pro <ul gladium damnari, fie ut gladio confumaatur, accipiat. XXXH, Eft & alia poena gladii, fiil. cum gladio in aliquem ani- madversrtur, five cui caput amputatur/. 8.-§. i.d. Pan. fed animadver- ti gladio vportet^hoit fecuri &c. inquit ibi JCtus : Quo refpiciebat An- Jtoninus Caracalla,cum eum,qui juflu fuoPapinianum Noftrum,quod parricidium in fratre Geta adrhiflum excufare noluiflet,in ipfius con- fpe<5tu percufferat, fed fecuri, ita reprehenderet, gladio te tneum juf- Jum exfequi oportuit , ut refert Spartianus in Carac. e. 4. add eund. in jilex.Sever, c. 21. XXXIII: Gladiatores, poftquam variis temporibus, variis Legibus, Decrctis,ac Edictis repreffi & cohibiti eflent,ut ordine.videreeftapud Lipf. /. 1. Saturn, c. 12. fiiblati a Conftantino in /. un. C. d. gladiat. pen. tell. & quidem non fine fumma ratione. vid. Lipf. d. c. 12. pr. ubi acriter hos ludos exfecratur , & cladem vaftitiemque generi humano per eos illatam deplorat. Cujacius in Obf. d. 1.13. c. to. & Hottom. Obf. d. pan. caf. d.lud. glad, exiftimant, per haue I. un. tamen-non efle fiiblatum ludum gladia- torium; fed ut videtur, non fatis rec"fe, cui enim bono ludus,fubla- tis non modo omnino gladiatoribus, fed & fpettaculis? vid. Ant. Matth. d. Crimin. tit. d. pan. c. 1. n. J. Cum autem Imp. in d. 1. un. genera- liter cruenta fpeftacula damnet, & venatio ferarum in arena procul omni dubio fit vel maxime cruenta , pofTet videri etiam hanc voluble tolkre;Quicquidfit,conftatetiampoftea five in ufufive in abufu fuifle V. i.\ 2. C. d. feriis 1.34. §. 1. C. de Epife. aud. quernadmodum res gla- diatoria poft d. con/lit, Conftantini fub feqq. Impp. iterum irrumpens, tandem aliquando occafione occifi Monachi, his pugnis pio quidem, led nimium ardenti zelo infefti, plane fublata eft ab Imp. Honorio. v.



	1NAUGURALI1
	1NAUGURALI1	**
		**

*Lipf. d. e. l%. in fin.* & Cujac. ad d. I. un. C. d. glad. pen. toll, plenius** Alciat. I. z. parerg, c. 45". qui tamen hanc /. un. Conftantini _y I quam ille tanquam fub Conftantii nomine editam allegat, ad Hcmpriunx re* fert, & hac occafione latam putat, non tamen probat. j, Ir.Jhtjj XXXIV. Haec de pcenis & condcmnationibus;,fiveTTiodis, quibui pcenx fervitus contingit. Qua: nihil in fe iniquitatis habct, modoin- fligatur ex delido , quod , ni fervitus hxc excogitata fuiflet, morte naturali viridicandum foret, quod etiam fadum fuifle, ex iis qua; ha- denus dida funt., facile eft colligere , atque fi res hoc modo conci- piatur, nee Theologis quidem improbatur, ita enim de ea Amefius, lib. y. d. Confe. e. 23. n. 5. Perf»ff« fervitm-poena non potefl jute lotion habere, ttifi ex delifto gravi, quod ultimum fupplieium alt quo modo me* rttur; Quia libertas ex naturali aftimationeproximo accedit advitamipfam, O" eidem a multis praferri folet. Hadenus ille. Nobis fuperfunt pau- cis examinandi hujus fervitutis effedus, qui quum varii in Jurislibris occurrant, & inter eos quidam,quos fervitus poena: curr* fervituteho- minis communes habet j quidam illi proprii; diftindim de iis, & quidem primo de communibus tradabimus. .1 j. ii ; XXXV. Primum ergo Pcehsfervitus patriam poteftatem tolIeredi~ citur in §.\. J.qb. mod. J. P. P.S. quanquamad earn amittendam vd fola civitatis amiffio fufficiat, §. v. tod. licet enim pareratum poteftas, in fe confiderata, etiam apud alias Gentes obtinuerit, 8c ipfi. juri na* tura: & gentiumdriginem debeat v.-/,' I. §\ult..Lz. Z>. d. I, & Iter. Bachov. parerg. po(i fecund, difp. ad tit. I. dXzli.ventM.Flttttnium. nul* li tamen alii funt hbmiiies \ qui talent in libcros habearjt poteftatem, qualem cives Romani. §, a.-/, d. pat, pet. plu,ra dees vidVapad: Carol Sigon. lib. 1. d. Antiq. lur. Civ. Rom. c. 10J: ejus vim Sc effedus co* gnofcere licet ex /. 11. infin. D. d. lib. Cr pofi. I. ult. C. d. patr. pot.* (ad quam 1. ult. v. Vinn. in\ comm. ad d', $. I. ) exg. 3. J. d.cap.dim. \.6. fab. toed. I. P. P. S. Gaji fnft.t.di §t$rp₄j.* §.<xj&, I. d. nttpt. I. 20. D. hdL. ltd. d. adult I. z. C. d:patr.^:fl. .K.X$k&.k}itc.ttf.* unde emerida l.^. D. d. adopt, addeWifi&Mh.ad infiL difp. 6. .$. <Q feqq. *:::,-:■■ \* ' -j. »J , firr XXXVL Cum foli quoque cives Rornanihabeant jus connubii,§. J. /. d. nupti Servi autem non ffiatfimonium, fed contubernium con- trahant /. 2. C d. ineeft. mpt. S«et. Pefpap, ^hihcpcena^fet^ftuisiioft tantum jus connubii tollit, fed 81 matrimonium antea rit^inter;K^:ive* contraduni feparat. /. 1. I>. d.4hm. Itfovti. iPi&i 'Qiitfdt*«ttenaE civiles


	----


;ji DIS3EETATI0 JURIDICA i A 4 M a tr� id quoqne conufterey&. ettettum.iaiinj"i podu^fotS tS JS � ex &^Omn tutis fern �k funt,v. /. i §� h I>. «* ^ U* JjWfc gentium XXXVII. Teftamenta origincm quidcm ducunt ex jure genu m SSBisLcclef. Jus tamen civile Romanorutntalem a#2J« ^ e orfa videri poffint, unde l^iJlS #^fef&l cuntur in /. ,. D.+ teff. fa.* Hinc J**""^ IfloS ftamentifaftionem aEiivam (quantum enim ad pfvam, taloqu turDD., diffcrunt fcrriWn.a reliquis , ut infra videbimu. ) non habeflt iu oui fcrvi pcen* nunt, earn amutmit, I. 8. §. 4-. JjM: * D nihil innov. app. interp.Sc ex d. I. 6. §-7- ^ ft, ^Mlle.^s ^vero ' ^e,^xd^o muSri da^natusT fi id ipfi MM JfiT'SISS fo» fit , de bonis caftrenfibus & quidem ,ure mihtan , teftan po left. iA^^iJS.l.ui-D.U^CM.ml.u»,l^.S.pm^^i'^t'lⁱ- $.8. D. d.don.tinti ?. W V\ v: ,' � ig^ff XXXVIII- Eft & alius, ut.yidetur, communis cffeftus m ipccic J 17 _§._<j;PV^5a.rr^%idamheres,inftitutus,^fide₁comnufo gravatus, ut, cui vellet ex Hberis , rcftkuerct herednatem fernk fanx co'nftituitur, nullo ante concepto fi io,. "^F�'^ que, ^uosVft^P^rV^fi^on₅ juns non ^WMffl^^ Jijiu felt, pro.«ull«..ptowrwo habemr /. _S9. tnf.d.Cond.CT & fi yo poft fufce^os lfesin June fervitutem mcidcnt fei fimul admktendi ad fideicommhfum nee necefle nabent, exfpeclare cleft, patris, quippe f»* >«« dan noncporutdl.* necejusmor- tem naturafcm, quia jam civiliter mortuus eft. vid. Cujac. lib. ₃. Otf. _i%<_i8ihnton.l'ibt.Jilf.tf7conjeli.e.zo.arc_tfin. . - XXXIX. Hactenwenumerati effif&us, umufque fervitutis , tam iominis, quam p«n , communce./ufficiantjde plunbus enim recen-
		i



			INAUGURAL IS. jj

		fendis non fumus folliciti, cum namque poena? fervi veri fervi funtj pleraque, qua? in fervis hominum locum habent, etiam in noftris fer- vis obtinent j Quare ad proprios & fingulares fervitutis poena: effe&us propero, ut & de his pauca dicam. XL. Semis pcenre heres inftitui non poteft , ne quidem a milite, cum alioquin fere omnes, qui teftamenti faBionem non habent , a milite heredes tnflitui poftnt. I.13. §.z. D. d. tell. mil. Si autem de fafto he- res inftitutus fuerit, pro non fcripto hoc haberi, docet JCtus in /. if. $.3. d, acq. her. Aliud juris eft in fervo hominis , huic enim reli&a hereditas non habetur pro non fcripta , fed fervi domino acquiritur. §. 1. /. d.her. in ft. modo cum domino fit teftamenti radtio, §. 3. tod. I. ii. §. z. d. leg. 1. Ulp.J*. 22. §. o. Cum fervis enim non nifi ex perfona dominorum teftamenti faftio efle poteft. dd. IL l.t.D. d. Iur. delib. Similiter., (1 fervo poena? quid teftamento datum vel relid:um fit, pro non fcripto habetur. /. 17. D. d. poen. I.* 3. de his qua fro non fir. hab. nifi alimenta relicta fuerint. d. 1. 3. C 11. d. alirn. leg. ho- rum namque caufa quam maxime favorabilis eft. v. t.t. ff.d.alitn.leg. Idem juris eft, fi heres inftitutus vel legatarius poft teftamentum con- ditum fervus poena? factus fuerit d. I. 3. §. 1. Si is cui legatum eftfub conditione, pendente ca fervus poena? factus fuerit, legatum interci- dit. /. j"0. §. 2. d. Cond. cr dem. quad mortuus fit legatarius. pr. d. I. firvitus enim morti adfimilatur. d. §.2. qua? regula, licet alias genera- lis efle poffit v. /. 32. d. R. J. 1.I. D. d. juredelib. in cafu tamenpro- pofito ad fervitutem poense reftringenda videtur, vid. /. 209. d. R. I. qua: itidem ad leg Papiam eft inferipta , adeoque de ea fola caduco- rum lege, & fervitute poena;, accipienda; Quod autem inrf./.20o. fervitus dicatur fere mortalitati comparari, non hunc habet fenfum, quafi vero ea fervitus aliquando non comparetur morti, fed quod earn lubire fervitutem , prope fit interire naturaliter , explicante Cujacio lib. 18. obf. 13. infin. ha?c enim fervitus femper & per omnia morti com- paratur, de alia fervitute id etiam quidem plerumque , fed non tarn yere, nee tam plene, prxdicatur; (ut mox quoquealioluculentofpe- cimine comprobatum dabimus ) fi namque is, cui fub conditione le^ fatum eft, interim in fervitutem hominis incidat,ita pro mortuonort abebitur, fed in perfona domini vivere intelligetur , adeoque lega- tum non intercidet, fed fervi domino acquiretur, modo talis fit con- ditio, quae a fervo impleri poteft , & cum domino fit teftamenti fa- A\o. ut jam monuimus. E XLi:



		I N A U G (1/ 5L A L I S. 35 Bachov. ad §.3..I. qb. mod. j. p. p. t. & ad t<* w�ut# tit. d. cap. mitt, ft. z. O- in net. ad Wefemb. parat. tit. ff. qui tefi. fae, ptfi. ». 13. Wif- femb. ad d. I. l^ Q. d, don. fat, V. & V, Perez, ad d. tit. ». 1 5. Sc alii, reftringant ad eos, qui ita funt damnati, ut fupervivant , quail in eorum tantum gratiam fervitus pcena; fublata fit, ii autem, qui ad_ mortem naturalem damnati funt, etiam poft 4- nov. libertatcrn amit- tant : Non dubito tarnen, quin tarn in horum, quam in illorumgratiam fervitus poena: fublata fit, propter generalia libertati faventia Impcra- toris, libertatis quam maxime ftudiofi , in d. nev. verba : Nullum ab initio bene natorum ex fapplicio fieri fervum permittimus : Neque enim mutamus nos formam Uberam in ferviUm flatum , qui jam dudum {cr* vientiummanumiffores ejfe fefiinavimus. Qiianquam enim propofitio, adeoque & difoofitio d. capitis 8. concepta fit de damnatis in metal- l'-im, id non factum eft, ut cxcludantur alii damnati, fed quia in il- lis fervitus poena; quam maxime cvidens eft. In difientientium argu- mentis refutandis non morabor. Vide Oar. Pagenftech. Irner. injur, vapul. coit. 4j. ad d. atith. fed hodie. XL1V. Quemadmodum mox nonnullos fervitutis pcense, adhucvir gentis, cffeclus enumeravimus, ita jam videamus , quinam fint effe- ftus abrogate; Sive , quo jure poft abrogatam hanc fervitutem cen- feantur damnati. Qiioniam itaque poft Nov.Zz. c. 8. poena metalli, alia;que, quibus fervitus poena: infligcbatur,e fecundo in tertium ca- pitalium fuppliciorum gradum, quo civitatis amiffio continetur,/.28. inf. pr. D. d.posn. translate funt, v. Ant. Matth. d.crim.l. 48. ljt.lt. c. 1. n. 4. infin. atque ita deportationi comparata: , earum effeftus jam iidem fere funt, qui deportationis. Sic ergo matrimonii� non am- plius diffolvitur. d. Nov. zz. c. 8. Auth. fed hodie C. d. don. int. P. O* V. quemadmodum nee deportatione. /. 5. §. I. D. d. bon. damn. I. ij. §.i. D. /. Z.4. C. d. don. int. v. & ux. modo cafus , in quern conjux incidit, non mutet alterius conjugis arTecticncm. 1. 1. C. d. Repud. d. /.j. /. 56. ff. fol. matr. Et quoniam damnati amifsa civitatc, itidem ut deportati, adpere- grinitatem rediguntur v. /. 10. §.6". ff. d. in jus voc. I. \.C. d. her. inft. non amplius fervile contubernium , ncc etiam nuptias juftas, fedtales, quales peregrini, contrahunt. Sublata fervitute poena:, cafus legis 17. §.6. ad SB. Treb. in fervis poena? propositus, in damnatis jam redigen- dus eft ad normam ejus, quod jCtus in verbis pra:c. ibidem in depor- tato refponderat. Idem plane dicendum de cafu /. jp. §. z, D. d, cond. � z &



		!<; DISSERTATIO JURIDICA C dem.j. §. I. prac. Donatio inter virum & uxorem non amplius per damnationem in metalium, &c. tanquam per mortem, confirmatur, fed, ut in deportatione juris, in pendentieft,donee conjugisdonantismors naturalis fubfequatur. arg. d. I. 14. C,d.don.int.v.cr ux.junft. d.Nov* Zi. C' 8. vid. Clar. Voet. ad tit. D. d. don. int. v. & ux. n.* 4, Et in genere omnes efFeftus , qui antea fervituti poenae, tanquam> fervituti, attributi crant , poft d. nov. vacant : Dico tanquam fervi* tuti, nam, qui non proprie ex fcrvitute poena?, fed ex fola amiiHone civitatis, five peregrinitate profluunt, etiam poft d. nov.durant; Ve- luti, quod condemnati aque ac ante poteftatem patriam amittant. arg. S. 1. 7. qb. mod.), p. p. t. & quod non magis quam antea eosheredes inftituere liceat. arg. 1.1. C. d. her. inji, 1.6. §. 2. D. tod. 1.17.d.pan. nee legato honorare. dd. II. j. §. 24. I. d. Legat. I. l<S. ff. d. interd. (5* rtleg. nifi alimenta relinquantur. d. I. i6_v XLV. Hinc quoque darnnatos, etiamfi, prater & fupra fervitutem poenaz, publicatio quoque bonorum , excepto folo crimine \x(x Ma- jeftatis, fit fublata per Nov. 134. c. ult. teftari tamen non pofle, ve- rius eft: Quia , Hcet libertatem retineant, civitatem tamen perdunt, aircKiiis autem, i. e. extorres , & fine eivitate , teftamenti fa&ionem non habent /. 1. §. 2. d. leg. j. /. 17. §. 1. d. poen. Publicatio autem bo- norum ( 1) non eft abrogata in favorem damnati, fed ejus cognato- rum, fc. defcendentium & afcendentium ufque ad tertium gradum, { de collateralibus in d. e. ult. nil pictum aut fcriptum,undepatet, Au- thenticam bona damnatorum C. d. bon. profcr. parum bona fide ab Au- thenticarum compilatore, quisquis fuerit, ex d. nov. defcriptam, ad- ditis ex nimia liberalitate verbis, <y ex latere) ( 2 ) nee eft in totum abrogata, nam his perfonis, vel aliqua earum non exiftente , veteres dc publicatione bonorum Leges vim fuam recuperant, & damnati bo- na fifco cedunt. d. e.ult. Sic ut hie nullomodo locum fibi vindicare poflit vulgatumilludj Ceffante ratione legit, cejfat ejus difpofitio; Quippequod tunc demum recte procedit, fi vel ratio , quae legislatorem fola mo vit, in univerfum ceflat, vel, fi omnes omnino ceflimt rationes,quae forte ab initio plures ad legem ferendam concurrebant, fingulssque per fe fatis validx crant, ad talem legis difpofitionem producendamj Hie autem inter plures concurrentes rationes, licet palmaria, i.e. fer- vitus, ceflet, remanent tamen reliquse, fufficientes ad talem legis difpo- fitionem producendam, i. e. impediendam teftamenti factionem. Difl". alii, quos inter eft Wcfcmbecius parat. ad t. ff. q. teft. fac. pojf.n.i^. Ubi



		1% DISSERTATIO JUBJDICA SCti ctiam apud alios Auctores fit mentio, qui tamen in fide hiftori- ca parum convcnirc videntur; A Suetonio cnim ad Vefpafianum re-: fcrtur, in ejus vita c. it. a Tacito autem Claudio tribuitur lib. u. Ann.c.^X. Verum enim vero non eft irreconciliabilis horum aucto- rum diffenfus: Dicendum enim , vel hoc SCtum fecundum Taciturn Imp. Claudio, turn forte fimulConfuli, originemdebere, fed.ingra- vcsccrtte mulierum luxu, & optimam legis difpolitionem derifui ha- bcnte, fub Vefpafiano fuiffe repetitum,fic ut ille hujus SCticontem- ti & aboliti renovator cxtitcrit; ita fere Hottoin. tr. d.fenatu Gr SCtis c.$. Vel cum P. Fabro tib.z.femeflr.c. z 5. hi loci ita funt conciliandi j quod Claudius Imp. , & fortaffe fimul Conful, hac de re ad Patres Con- �fcriptos retuleritj Ve/pafianus vero , tunc temporis Senator , hancrela- tionem fententia fua fuafent₉ & Autlor fuerit fenatni decernendi &c. Suet. d. loc. atquc ita SCtum in ejus fentcntiam factum fuerit, no- men tamen Confulis , fimulquc Ca:faris, rcferentis gerens; Quan- quam Hottom. d. loc. hujus SCti nomen non Imperatori, fed ejus li- bcrto Claudio Pallanti tribuendum putat, quia iftius SCti repertor me- moratur Tacit, d. loc. fed , ut videtur , parum refte. Similfs plane inter hos Auctores diilidii, cadem ratione componendi, cxemplum occurrit in SCto Macedonian©, de quo Suetonius in Ve\p. d.c. 11.& Tacitus 11. annal. c. 13. Vid. Clar. Eckii princip.Jur.Civ.adtit.ff. d. SCto Maced. n. 3.C^4. Imo & faspius, quae a praecedentibus Princi- pibus aut conftituta, aut refcripta erant, a Succeflbribus repetita in- veniuntnr. v. /. i^.D.d.offc. Praf.j.l.^.^.z.adl. Pomp, d.parric. Vid. laud. Dn. Cornel, van Eck in d. princ. ad tit. D.de Orig. Jur.n. fo.& Menag. anmn. Jur. Civ. c. 31. Caeterum notandumeft,in SCtoCIau- diano illam vel nmilem adhibitam fictionem ,ctrjus in fervitute pcens meminimus, quad mulier volens lubensque fe in fcrvitutem dediffer, lie enim colligere licet ex d. loc. Taciti, Statuiturque , inquit, ut ignaro domino ad idprolapft in fcrvitutem fui confenjijfet, i.e. confenfiflevidere- tur, & fingeretur. Quod vero Tacitus de ignaro Dorainout, cumgra- no falis accipiendum eft, licet enim Suetonius & ipfe Juftinianus lo- ch cit. indiftin&e loquantur, quoniam tamen in aliis juris loclsdenun- tiationir , vel denuntiationum mentio fit, non videtur mulier , fi non ex ipfius SCti verbis, faltem ex interpretatione JCtorum, ftatimpoft fcedam conjundionem fervi domino fuiflc addicT:a, nifi is ante denun- tiaverit v. l.un. C. d.SCto Claud, toll, Ulp. tit. 11. §. 11./. 27. D. depof. & quidem ter /. 4. C. Theod. 4. SGto Claud, adde /. 7. eod. tit. CT Cod. prs-



	INAU&URALI9.
	INAU&URALI9.	39
		39

pmerea, cum in I. y.C.Jufl.de murileg. (11.7.) requiratur denmt'tatio- ftlennis, & in l.j.eod. legitima conventio, ftandum vidctur antiqua* interpretation!, quae deficienti legi 2. C. Theod. de liberal, cauf. fubje- ctaeft, & requirit, ut denunciatio tertio fiat, feptem leftibus civibut Romanis prafentibus. Ha:c libidinis pcena, forte iis temporibus, cum, mult is per/mis grajfantibusfxemple opus fuerit I. 16. §.ult. d. pan. ncccfla- ria, temporum tamen fuorum caftitati, fexusque imbecillitau mini- mc conveniens Juftiniano, ut erat ejus amantiffimus, vifa fuit, qua- propter earn abrogavit in /. m. C. d. SCto Claud, toll, qua nihil prjeter diffolutionem detcftanda; illius conjunctionisi, & correctionem fcrvi permifit. Hsec ita in conjunctione cum fervo alieno. Graviori longe pcena turn homo, turn mulier, qua? fe cum proprio commifcuit fer- vo, afficitur. vid. Lun.C.d.mul. qua fe prop. ferv. innx. Vir, qui fc ancilfe , five aliense, five propria; conjunxit, nullam legis pcenam fubit; Primo enim cafu, licet ei fuerit dennntiatum, ut fe� abflineret, fervus domini mulieris non fit. /. 3. C, d. liber, cauf. adde /. 9, C. Comm* defuccef. Secundo cafu, conjun&io ilia fubfiftit, & mulier concu- bine loco eft, ancilla tamen manens, & liberi inde procrcati fimul fervi & filii naturales v. /. 8. D.d.pign.crhjp.l. 2$.D.ad I. Aquil. II. Querradmodum proxime expofita fervitutis pcena inflictafuitob fictitium in fervitutem confenfum, qui ex delicto prxfumebatur, & colligcbatur , ita in jam exponenda verus confenfus ipfum delictum eft. Si enim liber homo fe venundari paflTus fuerit, fervitutem , quam propria liberaque voluntate , & vero confenfu amplexus eft, fcrvirc cogitur. v. §.4. l.d.lureperf.l.f.D. de flat. hem. Cum enim libertas fit res inajftimabilis, §. 7. /. *quicr*exquib.cauf. 1.176". §. 1, d. R. I. arg. l-2-f> quadr.puup.fec.dk. I.ult.d,hisquidej.v.effud., cujus adipifcends quafi interdiftum, quemadmodum fervos obfequiis mereri decet, ita quoque liberos homines ejus retinen&a interdiftum moribus fuis confe- qui oportct j Jure merito Leges feveritatis (modo fie appellari de- beat) gladium ftrinxerunt in eos, qui, fpreto illo omnibus optando natural dono, collufione cum improbo mangone facta, ob vile quod- dam pretium fe in fervitutem,malorttm, (ut ait Cic. 2.Phil.44.)omnium poftremum, traduntj Talibus ergo omnis ad libertatem proclamandi via eft praecifa v./. 1. C J, D. qb. ad lib. prod, nun lie. nee interdict© recuperanda liberi<tf»'/,quam femel pretio dehoneftare prslumpferunt,ex- pend licet, v. l.z.pr.ff.ftingtn.effedic. (ubi tamen vid. exceptionem) nee in integrum reftitutione juvantur, *qmniamret ntc capitrejlituHonem^* sum



		₄d DISSERTATIO JURlDICA turn {latum mutat. I. p. §, 4. D.d. minor. Cscterum fervitus ex hac caufa non nifi concurrentibus hifce requifitis injungitur: Scil. ut is, qui venit, fit major 20. annis d. s.q.I.d.f.perf.j.l. i.f, t.quib.adlib.procl. non lie. liber & fui juris; (patris enim poteftati fubje&us , huic invi- to jusfuum auferre non poteft, fed pater filium ex lure Romano, vel«r Lege Quiritium vindicare poteft /. I. §. z.d. R. Vind.) non ignarus con- ditions fuse /. 14. D.d. liber, cauf. fevendipaflusfuerit^.//.(quienira invitus abductus & venditus eft, natalcs etiam poft bunc cafum reti- net, & venditor plagii tenetur./ 12, C.d.ingen.man.I. i.C.ubid.crim. ag.oport.l. i.D.adL.Fab. d.plag.) emptori ignoranti l.j, § 1.D.d.lib. cauf, (quia difficile dignofci poteft liber homo afervol. j.D.d. contr. Empt.) ii vero fciens quis liberum hominem emit, capitale crimen adverfus cum ex Lege Fabia de plagio nafcitur. d. I. i.ad L. Fab.I. pen. §. 2. eod. vid. Cujac. parat. ad tit. C. ad Leg. Fab. d. plag. & tandem, ut vere partem pretii acceperit. l.i. D. cjuib.adlib.procl.nonlic.l. 1. ft ingen. ejfe die. Hare ita in paganis : Miles vero, fiin fervitutcm fe venire pajfus tjl, (quod tamen etiam poft annum 20. intelligo) capite puniendus dicitur in /. 14.D.d.pan. Leges Hebxasorum judiciales non adeo fc- vere cum hoc hominum genere egerunt, quippe fi Hebrauis Hcbrseo fe vendidiflet, fex eum annis fervire, feptimo liberum , ac domini opibus oneratum, gratis dimitti juflerunt, v. Dent. ij, lz.Exod. 21. 2. adde Levit.zf. 39. III. Nihil magis interna: Juftitiae conveniens eft, quam accepta beneficia gratis animis, officiisque rependere, nee ullum vitium ingra- to animo pejus aut deteftabilius, Ab eo omnia funt vitia, inquitSen. 1. 1. benef. c. 10. cr fine eo nullum magnum j"acinus accrevit. & Aufo- jiius, Jngrato homine terra nihil pejus creat. Ac licet idem Sen. lib. 4. c. 17. hnic uni rei non pofitam legem dicat, tanquam natura fatis ca~ vijfet, add. lib. 3. c.6. atque hinc obligatio ad <WJwfx in jure fitna- turalis inefficax , in folius honeftatis aequitatisque terminis fubfiftens, V. J. if.* §. 11. D. d.pet. her. & beneficia nemo in Calendario fcribat, tefte eodemSen. /. i.tf.4. item, turpijjima fit vox in bencficio_tREDDE, I. 2. �. 4. plurima tamen, turn in Jure, turn alibi, non modo exacts gra- fitudinis, fed & punits ingratitudinis dantur exempla. v.l.un.C.d. ingrat. lib. l.7.g,ult.C.d.revoe.den.Nev.iz.e.2(S.^.i.e.2^. cr 26. circ. fin. I. 30. C. d. Inoff. teft. Nov. 115. c. 5. O4.Lib. 2. feud. tit. 57. Senec. A4. d. ben. <.* 37. Nullum vero evidentius eft punita? ingratitudinis ex- , emplum, nee etiam gravius, nifi ubi Adanumifus ingrat us circa patr«* mm


■ � ' ^l^^^^"i"W""W«IW««BB(ppiiii^^^^»"

	I N A U G U R A L I S. 41 »um fuum extittrit, <�� e/uadam jaclmtia, vel contufnacii cervicem adverfiu turn erexerit, ut eft in /. 3.C. d. libert. �©" tor. lib- id enim adeo grave crimen putaruilt legislators, ut fervitutevindicarint, patronoquc po- teftatem dederint, ingratum in fervitutem, uncle beneficio ejus feme! liber evaferat, rcvocandi. v. %.a₍.I.d.capit. mm. Nov. 78. c. z. I. 2. GT tot. t.C.d.lib. freer.lib. Quanto majus enim beneftciimv, tantomajor ad gratitudinem obligatio, & fantfior debet efle ofKciorum pradiando- rum neceffitas, negle&orumque pcenaj Libertus quippe Patrono vi- tam, v./. 1. §, _l% �> ^ igff q_Uj f_mt ^ _v _a^ ^ _c^_ui_t _v. /. 5. in fin. A. cap. min. \mo quod homo fit, v. l.z. %. z.ad L.Acfml. adeoqueomnia debet. Vid. & Suet, in Claud, c.zf. ubi Beroaldus hxc habet patroni in libertum verba: Superfedeo te habere civem, tanti munerisimpiumafli- valorem; Abi igitur_tcr eflo fervus, quoniam Itbef efle nefcivifti. adde^E- rod. Rer. judical. Pand. lib. <$. tit. 11.c.i, Quousque ha:c ingrati actio product fit v. in d. tit. Cod. d.Ub. O- eor. Itb. Num hoc in fervitutem revocandi jus patronis jam jure ff competierit, vid. apud Bachov. ad prim, part.ff. tit. d.flat. bom. cap. de mod. <jb. confltt.ferv. w.4. IV. Pcenam ergo fervitutis inuftam videmus ob negle&a liberti ci> ,ga patronum obfequia , in feqq. autem duobus exemplis referemus, qui eadem poena in malos Reip. cives, itidem ob negle&a debita Pa- triae, communi omnium nutrici ac patrons, officia, fuerit conftituta. Quanta fuit Romanis cura militiae ! quantus ardor & ordo! devicta- rum gentium & regionum , & partorum triumphorum, quos penetot quot annos numerant, quibusque terrarum domini fa&i, multitudoid ex antiquis monumentis fatis abunde oftendit, quod poft Polybium, Vegetium, aliosque, Lipfius in tr. d. mil. Rom. docct, ut vere mili- tes non fafti, fed nati dicantur, meritoque Mania Roma , & Gens bellkofa nuncupetur. Quae cum ita fint, cuivis facile perfuafum erit, quanta feveritate, quantoque rigore profecuti fuerint eos, qui nomen militiae dare dctreftabant, & ad dile&um non refpondebant,hosnam-, «jue tanquam libertatis proditores in fervitutem redegerunt v. l.^.§j 10. D.d. Re mil. ubi poena capitis nihil aliud eft, quam poena amiflionis ftatus, five ipfa poena fervitutis; eodem fenfu ha:c locutio explicanda eft in 1.12. §.4. D. d. accufat. v. §. 4. /. d.cap. dimin. Variis quoque aliis pcenis pro re nata affedi funt, qui, citati aut praefentes filerent, nee ad nomen refponderent, aut per contumaciam abfentes efient, quas ordine recenfet Lipfius d. tratt. dial. 4. ubi poftquam de vincu- **« ft⁰^⁰^* virgis &c, praemifcrat, itapergit: 4taue illt(Yz- F leans

		i



		'4? DISSERTATIO JURIDICA lcrius & Fabius ColT.) eos, qui non parebant, ft ipfos ducerenonpoteranti abfentes fcil., in bonis damno ajficiebant: Qui pradia agrosqut habebant, excidebunt, dejiciebant, qui in conduBo habitabant, torum agebantfere* bantque fupelleclilem , boves, pccora, jumenta, <&* inttrumentum omne ru~ fticum. Quo referendus, quod cV -nct^oSu addo , JCtus in /. 20. D. comm. div. cum ait, ft is, cum quo fundum communem habes, ad deli' Bum (1. omnino dtleBum) non rejpondit, & ob id motu (i. e. jufta indi- gnatione, & ira, v. /. 12. C.d. off. Rett. Prov. /.14. C. d.tejtib.) Judicis, villa diruta ejt, aut arbufla fuccifa funt, praftabitur tibi detrimentum com' muni dividundo judicio. &c. redeamus jam ad Lipfium. imo vero inttr- dum extrema poena affeBi, & morle civili, id eft venundatiin fervitutem. quod confirmat Excmplo M. Curii Cof. ex Val. Max. lib. 6. c. 3. ex- empt. 4. Hxc ad illuftrationem U.l.Q, §. 10.d. Remit. Cscterumctiam in hac fcrvitutc infligenda, ob rationem, quam cxQ'xcprodom.c.ig. in priori parte retulimus, obfervatam & adhibitam fuifle Actionem,., apertis verbis docct idem Cic. proCacinn.c. 34. Ubi ait, Populus,cum turn vendidit, qui miles faBus non eft, non adimit ei tibertatem, fedJV* EICAT,EUM NON ESSE LtBERVM, qui ut liber pt, adireperi- eulum noluit. Quanquam Ciceroncm hsec captiosepotius, quamveredi- cere, inquiat Sigonius lib. 2. d. Judic. c. 1, has tamen fimilesque fi- ftiones in hoc aliisque fervitutem imponendi modis & pcenis vere ufurpatas fuifle, turn ex ha&enus allatis exemplis cuivis fatis proba- tum puto, turn alio infuper excmplo mox confirmabitur. Cum hoc igna- vorum hominum genere aequo jure cenfiti funt illi, qui fe,fuosve,ad militiam inhabiles ut cffent, aliqua corporis parte debilitabant, ac prxcipue pollice truncabant: Qui in talem animadverterit Auguftus, audiamus ex Suetonio in ejus vita c. 24. Equhem Romartum, quod duo* bus filiis adolefcentibus, can ft a detreCtandi facramenti, pollices antputajfet, ipfum bonaque fubjecit hafta. Pcena turpi hominis ignavise conveniens. Alibi tamen aliter tales punitos legimus; Veluti deportatione in /. 4.5. lz.D. de Re mil.publication bonarum,Gr aternis vinculis. apud Val. Max. hb.Cc.y Exempt. 2. Curialtbus muneribus Cr obfeqttiis in /. 1. C.Theod.d. fit. miltt. apparft.i.j.eod. Etiam uliricibus flammis in /. 5. C.Theod. d. Tironib. Plura fatis amcena de hoc genere hominum , pollice trunco- rum, unde nonnulli Gallicum poltron dedicunt, reperiri poflunt apud Mcnag. amaen. far. Civ. c. }, V. Validum quidem eft Rcip. fulcrum, magnam habere bene ex- crcitatorum, & ordinatorum militum copiam; fed non minor falus'in eo