VEEARTSENIJKUNDIGE HOOGESCHOOL TE UTRECHT.

EEN STUDIE OVER FAMILIETEELT
IN DE RUNDVEEFOKKERIJ.

PROEFSCHRIFT

TER VERKRIJGING VAN DEN GRAAD VAN

DOCTOR IN DE VEEARTSENIJKUNDE

AAN DE VEEARTSENIJKUNDIGE HOOGESCHOOL TE UTRECHT
NA MACHTIGING VAN DEN RECTOR MAGNIFICUS

Dr. W. J. PAIMANS,

VOLGENS BESLUIT VAN DEN SENAAT DER VEE-
ARTSENIJKUNDIGE HOOGESCHOOL TEGEN DE
BEDENKINGEN VAN DEN SENAAT TE VERDEDIGEN
OP DONDERDAG li JULI 1921,\'»NAMIDDAGS 3 URE.

UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK UTRECHT

3630 3703

• , ni;\'•^s.\' . ■ ...

.\'m

\' ■ \'j

■ ■ "\'7\'- :

■f . , , r . • .j\'.\' -

■ r\'

!

• • ■ \\

■■-■\' -.vt
\\

...

F^WMS&s ■ : r - ■ } ;., \\ . > [Ml I n ■ r v.. -

» \'

vi- , tV ■ . . H ■

M \'j,^-.:

. A ; ■ , .

■i ,V- } ..

"ï-

- --Ti ......Ji-r-i-\'

EEN STUDIE OVER FAMILIETEELT IN DE
RUNDVEEFOKKERIJ.

VEEARTSENIJKUNDIGE HOOGESCHOOL TE UTRECHT.

EEN STUDIE OVER FAMILIETEELT
IN DE RUNDVEEFOKKERIJ.

PROEFSCHRIFT

TER VERKRIIGING VAN DEN GRAAD VAN

DOCTOR IN DE VEEARTSENIJKUNDE

AAN DE VEEARTSENIJKUNDIGE HOOGESCHCXDL TE UTRECHT
NA MACHTIGING VAN DEN RECTOR MAGNIFICUS

Dr. W. J. PAIMANS.
VOLGENS BESLUIT VAN DEN SENAAT DER VEE-
ARTSENIJKUNDIGE HOOGESCHOOL TEGEN DE
BEDENKINGEN VAN DEN SENAAT TE VERDEDIGEN
OP DONDERDAG 14 JULI 1921, \'s NAMIDDAGS 3 URE.

DOOR DIRK MARINUS HOOGLAND,

VEEARTS TE BREUKELEN, GEBOREN TE UTRECHT

1921

DRUKKERIJ LIBERTAS - ROTTERDAM

BlJKSUNiyERSlTElTU^^^^^^

IB,,\' ■

•1Î -.v^

\'\'"à

!

••\'S-

AAN MIJN VROUW

EN

AAN MIJN KINDEREN.

\'■M\'/rX- :

Het is mij een aangename taak U, Hooggeleerde KROON,
Hooggeachte Promotor, op deze plaats dank te zeggen voor Uwe
hulp mij bij de vervaardiging van dit proefschrift verleend. De
aangename wijze, waarop U mij steeds met raad en daad hebt
bijgestaan, zal ik niet licht vergeten.

Mede betuig ik hier mijn besten dank aan allen, die mij gegevens
voor deze studie verschaft hebben.

■ «\'""C \' .-•HJi
• , - . -j^- -

jo J r

INLEIDING.

Tot de meest actueele vragen op Zoötechnisch gebied behoort
die, betreffende den invloed van verwantschapsteelt op de nakome-
lingschap. In de laatste 150 jaar is dit vraagstuk herhaalde malen
het brandpunt der belangstelling geweest, niet alleen van fokkers
en hunne leiders, maar ook van medici, biologen en sociologen»

Maar niettegenstaande het vraagstuk behoort tot de oudste op
veeteeltkundig gebied en er al zeer veel over geschreven is, vaak
na uitvoerige onderzoekingen of experimenten, loopen de meeningen
omtrent de al of niet doelmatigheid der paring van min of meer
verwante dieren nog steeds sterker uiteen, dan bij vele andere
vragen betreffende de huisdierteelt.

Terwijl de een dweept met de meest enge inteelt, een ander
voor meer verwijderde familieteelt is, wil een derde absoluut niets
van deze fokmethode weten.

Zulk een verschil in inzicht, zelfs bij de leidende personen, kan
niet anders dan schadelijk voor de fokkerij zijn. lederen keer toch dat
een doelbewust fokker twee dieren ter paring uitkiezen moet, zal bij
hem van zelf de vraag rijzen, of de dieren min of meer aan elkaar
verwant mogen zijn, of familieteelt leidt tot achteruitgang dan wel
een fokmethode is om den veestapel op hooger peil te brengen.

De ervaringen in de praktische fokkerij met familieteelt opgedaan
loopen zóó uiteen, dat zij geen betrouwbare basis voor een
oplossing van het inteelt-vraagstuk vormen.

De juiste grondslag meenen verschillende Duitsche deskundigen
o.a. de Chapeaurouge, Lehndorf, von Dettingen nu
gevonden te hebben in het materiaal der stamboeken. Vooral
onder de „Arbeiten der Deutsche Gesellschaft für Züchtungskunde"
der laatste 10 jaar komen vele van deze stamboekstudies voor,
waarin veel aandacht aan het inteeltrprobleem wordt geschonken.

Het doel van mijn onderzoek is nu eveneens door stamboekstudies

dus door studie van een groot aantal stamboomen van Neder-
landsche runderen, opgemaakt uit de gegevens verschaft door het
Nederlandsch Rundveestaraboek (N. R. S.) en het Friesch Rund-
veestamboek (F. R. S.), na te gaan welke waarde aan familieteelt
voor de fokkerij moet worden toegekend.

De genoemde stamboeken bevatten een schat van materiaal
voor dit onderzoek, maar zijn helaas zoodanig ingericht, dat het
opzoeken en verzamelen der gegevens, de „bewerking" van het
stamboek, zeer veel moeite en tijd kost.

Het hoofddoel der stamboeken is door het inschrijven van beste
fokdieren uit éénzelfde veeslag (ras) de Nederlandsche rundveeslagen
in stand te houden en in zuivere teelt te verbeteren. Daartoe wordt
gehouden (door het N. R. S. voor het zwartbont Hollandsch, het
zwartblaar Groningsch en het roodbont Maas-Rijn-IJssel veeslag
afzonderlijk):

1®. een register of hulpboek ter inschrijving van dieren, welke
op het exterieur door hare inspecteurs worden goedgekeurd,
waarvan de afstamming onbekend is ( dieren gemerkt R of H).

2°. een stamboek ter inschrijving van koeien en stieren met
voldoende exterieur, waarvan de afstamming (d.w.z. minstens de
beide ouders) officieel bekend is (deze dieren dragen bij het N.
R. S. de letter S, bij het F. R. S. geen afzonderlijke letter).

De stamboeken trachten vooral de gegevens betreflfende de
afstamming zoo betrouwbaar mogelijk te doen zijn, door boeken
aan te houden ter inschrijving van die kalveren, waarvan beide
ouders in het stamboek of wel in het hulpboek voorkomen
(Register voor Jongvee). Bovendien houdt het F. R. S. voor het-
zelfde doel aanteekening van den sprong, door de eigenaren der
stamboekstieren te verplichten dekbewijzen af te geven.

Ieder jaar wordt nu door ieder stamboek de lijst van opgenomen
dieren gepubliceerd en vooral in de laatste 10 jaren zijn de af-
leveringen vrij omvangrijke boekdeelen geworden. In deze stamboeken
vindt men in het algemeen behalve het nummer, den naam van den
fokker of den eigenaar, het keuringsrapport, verschillende lichaams-
maten, gegevens betreffende melkproductie en eventueel van
behaalde bekroningen, tevens vermeld het stamboeknummer van

den vader en de moeder. Dit laatste hebben wij noodig voor het
samenstellen van den stamboom van een of ander stamboekdier.
Men begint met het betreffende dier op te zoeken in een der
afleveringen van het uitgegeven stamboek en vindt daar dan de
nummers van vader en moeder, voor welke nu weer oudere
jaargangen moeten worden opgeslagen. Hier vindt men dan opgegeven
de grootouders enz., enz. Om dus de afstamming van een dier 3
of 4 geslachten na te gaan moet men 15 resp. 31 dieren in het
stamboek opzoeken, ten minste wanneer onder ouders of groot-
ouders geen register- of hulpboek-dieren voorkomen, want van
deze is immers de afstamming onbekend. De benoodigde gegevens
om een stamboom op te maken liggen dus over vele jaargangen
verspreid, waardoor het zulk een tijdroovende arbeid is om van
eenige honderden dieren de afstamming na te gaan.

De aldus samengestelde stamboomen vormen het voornaamste
uitgangspunt van mijn onderzoek.

HOOFDSTUK I.
Algemeen Overzicht*

Reeds Aristoteles uitte de stelling, dat een paardenfokkerij
eerst dan volmaakt is. wanneer de hengsten hunne moeders en
dochters dekken. Of nu Aristoteles deze meening baseerde op
grond van behaalde resultaten in de fokkerij van zijn tijd, dan
wel dat hij bij het neerschrijven ervan geïnspireerd werd door
de in dien tijd veel in zwang zijnde huwelijken tusschen zeer nauw
verwante menschen, is niet nader bekend.

De literatuur uit den tijd. die er ligt tusschen de Grieksche
oudheid en het midden der 18e eeuw is zeer arm aan mededeelingen
over fokkerij in het algemeen, en over het inteeltvraagstuk in het
bijzonder. Wanneer men evenwel let op de uitingen der verschillende
schrijvers van het laatste der 18e eeuw, dan staat vast, dat de
fokkers in het algemeen toen ter tijde zeer afkeerig waren van
het paren van bloedverwante dieren.

Zelfs in Engeland, waar de fokkerij het meest bloeide, was
men algemeen de meening toegedaan, dat familieteelt moest voeren
tot achteruitgang, tot constitutioneele zwakte met verhoogden
aanleg voor ziekten. Ook religieus gevoelen speelde toen een rol.

Robert Bakewell (1725^1795) komt de groote verdienste
toe praktisch bewezen te hebben, dat de zooeven genoemde
meening niet juist behoeft te zijn. Werkende in de tweede helft
der 18e eeuw op zijn groote boerderij in Leicestershire brak hij
op grond van praktische overwegingen en door logische uilwerking
van de toen zeer gehefde fokregels: „like begets like" en „that
best only can beget best" met de toen gevolgde fokmethode, de
kruising.

The Gentleman\'s Magazine deelde in 1795 (bladzijde 96) het
volgende hieromtrent mede:

„Having remarked that domestic animals, in general, produce
others possessing qualities nearly similar to their own, he conceived
he had only to select from the most valuable breeds such as
promised the greatest possible emolument to the breeder; and that
he should then be able, by careful attention to progessive impro-
vement, to produce a race of sheep, or other animals, possessing
a maximum of advantage.

Under the influence of this excellent notion, Mr. Bake well
made excursions into different parts of England, to inspect the
various breeds, and to ascertain those which were best adapted
to this purposes, and the most valuable of their kinds.

His next step was to select and purchase the best of all the
sorts wherever they would be found: and this selection the result
of several years\' experience, was the original stock from which
he afterwards propagated his own".

Waarop Wilson^) laat volgen: „Having once secured the
best stock in the country and bred from them, there were no
stock but his own good enough to mate with his own again.
There may have been an odd sire in some odd place as good,
but Bake well could not be running constantly to Westmorland
for a bull, Lincoln for a ram, or Holland for a stallion. He
therefore began to put his own stock to his own, and continued
to do so till the end of his career".

Bak ewe 11 had dus geen vrees voor familleteelt, zelfs niet voor
incestteelt; hij legde daarbij den nadruk op de selectie, terwijl er
voor gezorgd werd, dat voeding en verpleging niets te wenschen
overlieten.

Om zijn keus te verruimen, richtte Bake we II met de vee-
houders in zijne omgeving eenige fokvereenigingen op (mededeeling
van Professor Dünkelberg®).

De resultaten, die Bake we 11 behaald heeft en hem bestem-
pelen tot een van de meest eminente fokkers, die er ooit geleefd
heeft, lieten niet na indruk te maken bij andere fokkers. Zoo zijn
de Collings (grondleggers van het Shortornras), Quartly
(idem van de Devonsschapen), Ellmann (idem van de South-
downschapen) onmiddellijke navolgers geweest van Bake we 11.

Maar ook buiten Engeland kwamen de pennen na het bekend
worden van Bakewell\'s succesvolle fokmethode in beweging.

De grondlegger der Duitsche wetenschappelijke landbouwkunde
Albrecht Thaer\'®) is er door overtuigd, dat inteelt niet alleen
onschadelijk is, maar ook een machtig middel om vlug vooruit te
komen (1804); welke opvatting wordt gedeeld door Justinus,
in wiens boek „Grundsätze der Pferdezucht" (1830); het luidt:
„De inteelt is toelaatbaar, wanneer de verwante dieren gelijke
eigenschappen bezitten en zelfs noodzakelijk indien zij betere
hebben dan niet verwante. Eene merrie is voorhanden en twee
hengsten, waarvan één haar vader is. Is de vader de beste, zoo
dekt hij haar naar de wetten der natuur en der inteelt. Niet
daarom wijl hij haar vader is, maar omdat hij de beste hengst is".

Onder de talrijke aanhangers van Thaer en Justinus is
vooral Schmalz te noemen. Nadat deze verschillende proeven
over verwantschapsteelt met schapen genomen had, kwam
Schmalz®) tot de volgende conclusie: Het is bewezen, dat het
paren in nauwe verwantschapsteelt, vooral de doelmatig gedreven
inteelt, niet alleen geen organische zwakte maar integendeel orga-
nische kracht te voorschijn brengt".

Later heeft Schmalz deze stelling gewijzigd: „doordat hij
inzag, dat wanneer beide ouders aanleg voor een bepaalde fout
bezitten, het overerven hiervan door familiteelt zóó versterkt
wordt, dat nadeelen niet uit kunnen blijven".

Justinus®\') had ook naar voren gebracht, dat de resultaten
in de veeteelt het zekerste zullen zijn, wanneer men dieren paart
die tot hetielfde ras behooren; vooral door een ras lang achtereen
in dezelfde richting te fokken, zullen de meest gewenschte eigen-
schappen standvastig (constant) voorkomen.

Dit trachtte men omstreeks het midden der 19e eeuw weten-
schappelijk in de zoogenaamde „Konstanztheorie", de leer der
zuivere of reine teelt als volgt te verklaren: bij de paring van
ongelijke dieren zouden zich de erfdeelen slechts mechanisch
samenvoegen en niet innig vermengen, waardoor de onzeker-
heid in de overerving van alle niet raszuivere dieren te ver-
klaren was.

Vanzelfsprekend is, dat de aanhangers van deze leer der reine teelt
ook voorstanders der inteelt waren, vooral omdat men in dien tijd nog
onder inteelt verstond het fokken binnen een afgesloten ras, stam
of kudde, zonder of met zeer schaarschen toevoer van vreemd bloed.
Inteelt behoefde toen geen verwantschapsteelt te zijn, terwijl in
later tijd deze beide begrippen vrijwel synoniem geworden zijn.

Mentzel*\') en von Weckherlin*®) zijn aanhangers van
deze leer der reine teelt en kennen aan verwantschapsteelt een
groote waarde toe om gewenschte eigenschappen meer constant
te krijgen. Zij voegen evenwel aan hunne meening toe, dat niet
„de inteelt op zichzelf" oorzaak kan wezen van succes, evenmin
als er de mislukkingen aan te wijten zijn. Resultaat kan men
alleen hebben als men uitgaat van de „beste eenheden", dus uit-
stekend selecteert, uitsluit alle dieren met minder gewenschte
eigenschappen, afwijkingen in den bouw, enz. Doet men dat niet,
welnu, de gevolgen zullen zich niet laten wachten, maar het is
onjuist de inteelt dan van alle onheil te betichten.

Evenwel wanneer na eenigen tijd de zeer slechte ervaringen,
die men met inteelt in de schapenfokkerij had opgedaan, bekend
worden, is dit voor Settegast*) een reden om zeer sterktegen
de toepassing van verwantschapsteelt te ageeren (1868).

Ook de leer, waarvan Settegast een der grondleggers is,
n.1. die der individueele potentie, bracht mede dat hij totaal geen
waarde aan inteelt toekende. Aan alle individuen wordt een ge-
lijke geschiktheid tot overerven toegemeten, aan de afstamming
van een dier geen waarde meer toegekend! Settegast wist niet
te verklaren, waarom sommige dieren een sterkere overervings-
kracht blijken te bezitten dan gewoonlijk.

Hermann von Nathusiushad een voor zijn tijd bijzon-
der helderen kijk op het vraagstuk der inteelt. Hij was de eerste,
die door uitgebreide onderzoekingen en door het verzamelen van
vele binnen- en buitenlandsche gegevens uit de praktische veeteelt,
zich een zelfstandig oordeel trachtte te vormen. Von Nathusius
wijst er reeds op, dat wanneer men dieren fokt op één bepaalde
prestatie (Zucht auf Leistung) men uiterst voorzichtig moet zijn
met het paren van verwante dieren.

Von Nathusius kende groote waarde toe aan inteelt als fok-
principe. maar geloofde daarbij, dat de gevaren verbonden aan
een steeds weer opnieuw toegepaste inteelt te groot zijn voor
den gewonen fokker. In 1880 schreef von Nathusius^®): „Ich bin
nämlich überzeugt durch die zahllosen englischen Beispiele und
durch eigene Erfahrungen bei verschiedenen Tierarten, dasz man
durch Zucht in nächster Verwandtschaft einzelne ausgezeichnete
Tiere erlangen kann, dasz diese Art der Paarung zur Erzielung
gewisser einzelner hervorragender und extremer Eigenschaften
rätlich ist, dasz aber dagegen dieses Verfahren in ganzen Stäm-
men und gröszeren Herden sehr gefährlich ist. indem man neben
einzelnen ausgezeichneten Individuen sicher einen in der Mehrzahl
schwächlichen und überbildeten Stamm erhält."

Door de leer der individueele potentie, door de meeningen van
Settegast en Nathusius, door het meer en meer bekend worden
van het ondergaan van schapenfokkerijen, welke ondergang geheel
aan de toegepaste inteelt werd toegeschreven, werd in de tweede
helft der 19e eeuw in Duitschland de inteelt hoe langer hoe meer
als fokprincipe losgelaten. Het regelmatig toevoeren van fokma-
teriaal uit andere niet bloedverwante fokkerijen werd de algemeen
gevolgde methode, „Bloedverversching" was het eenige middel om
degeneratie van den veestapel te voorkomen.

In de laatste dertig jaren hebben Graf von Lehndorff. von
Oettingen en vooral ook de Chapeaurouge c.s. op grond van
uitvoerige stamboekonderzoekingen trachten te bewijzen, dat het
paren van verwante dieren niet alleen niet schadelijk hoeft te
zijn, maar\' mits met de noodige voorzichtigheid toegepast, zelfs

zeer voordeelig kan zijn!

Graf von Lehndorff^) bewees door het opmaken van talrijke
stamboomen van het Engelsch volbloed-renpaard, dat inteelt, en
zelfs ook herhaalde inteelt, niet schadelijk hoeft te zijn. Ook
trachtte Lehndorff de vraag te beantwoorden, welke graad van
bloedverwantschap het beste zou zijn. Werkende met de uitdruk-
king ..vrije generaties", waaronder men verstaat het aantal gene-
raties, dat aanwezig is tusschen de ouders van het betreffende
dier en het dier, waarop is ingeteeld (zoowel van vaders- als van

moederszijde) en terwijl hij de renprestaties als maatstaf voor
onderlinge vergelijking aannam, stelde Lehndorff verschillende
statistieken samen. Uit zijne gegevens meende Lehndorff de vol-
gende conclusie te mogen trekken n.1. dat men om uitmuntende
hengsten te krijgen moet inteelen met 4, 5 of hoogstens 6 vrije
generaties en dat deze fokkerij te verkiezen zou zijn boven die
met minder maar ook boven die met meer vrije generaties dus
ook boven die zonder inteelt (bladzijde 252, 4e druk).

Voor de merriën komt Lehndorff tot dezelfde conclusie, in
aanmerking genomen het feit dat men te doen heeft met dieren
uit de bekende renfamilies (bladzijde 257). Toch laat Lehndorff
het idee van „bloedverversching" niet geheel los, want zegt hij
(bladzijde 257) „een steeds doorgevoerde matige verwantschapsteelt
(met 4—7 vrije generaties) maakt de geheele inteelt hoe langer
hoe intensiever en men zal ten slotte dan toch gedwongen zijn
nu en dan uitmuntende hengsten uit andere landen (voor Enge-
land: Australië en Amerika) voor bloedverversching te moeten
importeeren,

In 1897 verscheen van de hand van den Australiër Bruce
Lowe een boek waarvan de Duitsche vertaling is: „Das Züchten
von Rennpferden nach dem Zahlensystem", welk werk met zeer
veel belangstelling werd ontvangen.

In Engeland is in het begin der 19e eeuw een systeem in
zwang gekomen, waarbij men wel verwante dieren paart, maar
waarbij deze toch veel minder nauw verwant zijn dan die van
Bake well of andere pioniers. Vooral na de oprichting van de
stamboeken kon deze „pedigree-theory" zich ten volle ontplooien.
Alle aandacht wordt hierbij geschonken aan de afstamming, aan
het „bloed" vooral aan die van het vrouwelijke dier, veel meer
dan aan exterieur, produktie, enz.

Bruce Lowe meende nu na zijne bewerking van het Engelsche
volbloed te kunnen vaststellen, dat bepaalde vrouwelijke „bloed-
lijnen" veel beter waren dan andere en dat sommige linies goed
waren om hengsten, andere daarentegen om fokmerries voort te
brengen.

Al heeft dit werk van Bruce Lowe de kritiek van velen

(o.a. van Sternfeld®") niet kunnen doorstaan en heeft het daar-
door nog slechts historische waarde, toch heeft het zijn nut voor
de ontwikkeling van het inteeltvraagstuk gehad, omdat hij evenals
Lehndorff bewees, hoe in de volbloedfokkerij veel met inteelt
was gewerkt.

Nogmaals is het materiaal van het Engelsche volbloed bewerkt
door B. von Oettingen®).

Evenals Lehndorff heeft von Oettingen uitgezocht hoe-
veel paarden met O, met 1, met 2 enzoovoort vrije generaties
succes hebben gehad, zoowel op de renbaan als in de fokkerij.

Evenals Lehndorff komt von Oettingen tot de conclusie
dat die dieren, welke 4 of 5 vrije generaties in hun stamboom
hebben, de allerbeste zijn. Inteelt houdt von Oettingen voor
noodzakelijk, mits men den bouw enz. van de te paren dieren,
maar goed in het oog houdt. Een herhaling van enge inteelt zou
niet gewenscht zijn; bij de uit enge inteelt voortgekomen succes-
volle dieren vindt men in bijna alle gevallen, dat de ouders pro-
ducten zijn van meer verwijderde familiteelt. Inteelt op meer dan
één voorouder zou wenschelijker zijn dan op een enkelen hengst
of merrie (die Pferdezucht, bladzijde 72). Von Oettingen be-
werkte ook het materiaal van de fokkerij van halfbloedpaarden
in Trakehnen op dezelfde wijze en kwam tot ongeveer dezelfde
conclusies.

In de laatste twintig jaar is vooral Dr. med. A. de Chapeau-
rouge (Blankenese bij Hamburg) op den voorgrond getreden als
voorstander van de toepassing der familieteelt in de fokkerij. Zeer
grondig behandelt hij het onderwerp in zijn werk „Einiges über
Inzucht und ihre Leistung auf verschiedenen Zuchtgebieten".

Steeds is het doel van de Chapeaurouge den praktischen Duit-
schen fokkers duidelijk te maken, hoe groot de beteekenis van
een goed toegepaste familiteelt wel is, bij welk streven de Cha-
peaurouge zeer krachtigen steun verkregen hééft van „c/ie Deutóc/ie
Gesellschaft für Züchtungskunde\'.

Onder invloed hiervan zijn er in het laatste tiental jaren talrijke
min of meer uitgebreide studies betreffende verschillende Duitsche
fokcentra verschenen.

Steeds berusten deze onderzoekingen in hoofdzaak op de gegevens
der diverse stamboeken v.n.1. dus op stamboomen, welke stam-
boomen zeer zeker overzichtelijker en voor de groote massa der
fokkers toegankelijker zijn geworden doordat er, vooral door het
werk van de Chapeaurouge, meer eenheid is gekomen inden
vorm, in de manier van invullen en in het merken van gemeen-
schappelijke voorouders.

De Chapeaurouge heeft zelf de paardenfokkerij (Engelsch
volbloed, Duitsch halfbloed) bestudeerd, waar hij het in zijn boek
heeft over de fokkerij der andere diersoorten beroept hij zich v.n.1.
op het werk van den Engelschman A. H. Huth: „The marriage
of near kin" (1875).

De wijze van beoordeelen van den graad van familieteelt nam
de Chapeaurouge niet over van Lehndorf maar van
Bruce Lowe en in de plaats van het begrip „vrije generaties"
is gekomen dat van „removes". waardoor beter wordt aangegeven
op welke plaats in den stamboom de gemeenschappelijke voorouder
zich bevindt.

De Chapeaurouge wil niets weten van de methode van
von Lehndorff en von Oettingen om de geheele vol-
bloedfokkerij aan de hand der ren-prestaties te schematiseeren.
In plaats van de volbloedfokkerij als geheel te beoordeelen, wordt
ieder dier afzonderlijk beschouwd met inachtname van alle bekende
nevenomstandigheden, die van invloed kunnen geweest zijn op de
hoedanigheid van het betreffende individu. Daarbij stelt de
Chapeaurouge herhaaldelijk voorop, dat hij zijn talrijke voor-
beelden van inteelt niet geeft tot blindelingsche navolging, maar
alleen om te laten zien, wat men met familieteelt bereikt heeft.
Onder bepaalde omstandigheden zal men het met inteelt ook altijd
weer kunnen en moeten volbrengen, terwijl het fokken zonder
inteelt uit vrees voor een spook, dat bij verstandig handelen
makkelijk te verbannnen is. zou beteekenen een grove „Ver-
schwendung" van het beste fokmateriaal. In plaats van inteelt te
vreezen moeten de fokkers weer leeren haar doelbewust toe te
passen, daar waar het noodig is. (Einiges über Inzucht, bladz. 29).

De Chapeaurouge meent ook te hebben aangetoond dat

de zich best verervende dieren, welke men vroeger „individual
potent" noemde, meestal blijken te zijn ingeteeld op een of meer
uitmuntende voorouder(s) en wel vanaf de grens der 3de en 4e
remove (Inzucht bldz. 21 en 89).

De Chapeaurouge noemde deze dieren „Konsolidiert" en
uit zijne studies trekt hij de conclusie, dat zulke geconsolideerde
dieren zich dan het zekerste vererfden als zij bij de paring weer
„Anschlusz" aan hetzelfde beste „bloed" vonden, d.w.z. wanneer
onder de voorouders der met de „konsolidierte" dieren gepaarde
individuen zich weer die dieren bevonden, aan welker erfaandeelen
de eerstgenoemde hun beste eigenschappen schuldig zouden zijn.

Tegenover de „konsolidierte" dieren plaats de Chapeaurouge
die met „lose pedigree", dieren in welker stamboom geen enkele
voorouder twee of meermalen voorkomt.

Zulke dieren zullen in elke wijdvertakte fokkerij voorkomen en
nu zouden zij in eigen omgeving nog wel goede fokdieren kunnen
zijn, omdat zij daar steeds weer min of meer „Blutanschlusz" zullen
vinden, maar in een vreemde omgeving zouden zij niet het ge-
wenschte resultaat kunnen opleveren! Daarom zal men volgens
de Chapeaurouge goed doen, zich bij den aankoop van
fokdieren met de pedigree in de hand te vergewissen of zij voldoende
„Konsolidiert" zijn om in den vreemde (afgezien van voeding,
verpleging en bodem) dät te behouden wat zij in eigen land

beloven. (Inzucht blz. 56).

De Chapeaurouge heeft hiervan een interessant voorbeeld
medegedeeld: Bij zijne studie over den opbouw van het halfbloed-
paard maakte de Chapeaurouge een groot aantal stamboomen
op van Hannoversche paarden en speciaal van de nakomelingen
van de te Celle gestationeerde hengsten. Daarbij bleek hem, dat
de hengst „Nording" naast een groot aantal goede ook verscheidene
minder goede nakomelingen had. Met behulp van de stamboomen
kon de Chapeaurouge nu aantoonen dat de hengst „Nording"
in de streken, waar hij goede veulens gebracht had, gepaard was
geworden met merriën, die met hem verwant waren. Hier vond
„Nording" dus „Unterstützung im Blute", terwijl in de andere
streken waar zijn nakomelingen minder goed waren deze onder-

steuning ontbrak, omdat hij daar gepaard werd met vreemde merriën
(uit Wilsdorf: Tierzüchtung

Den vollen nadruk legt de Chapeaurouge dan ook op de
taak die de fokker te vervullen heeft bij de selectie van zijn fok-
dieren, met name om uit de stamboomen der te paren dieren op
te maken of deze van hetzelfde „bloed"\' zijn en of dit „bloed" wel
dat is wat hij gaarne in zijn veestapel wil brengen of versterken.

„Wenn ein Züchter ein Tier gezogen hat, mit dem er zufrieden
sein konnte, so soll er sich darüber klar zu werden suchen, wie
es zustande kam. Wenn er dies nicht tut, kann er keine Auswahl
treffen unter den Faktoren des Tieres. Anstatt das Beste zu unter-
stützen, indem er ihm durch richtige Anpaarung Verstärkung zuführt,
verwirft er unter Umständen blindlings alles, indem er ein Tier zur
Paarung verwendet, welches lediglich ungefähr im Exterieur passend
erscheint aber im Blut fremd ist, oder er unterstützt sogar ebenso
blind Blutströme, welche er sehendes Auges nie zur Geltung hätte brin-
gen wollen (de Chapeaurouge: über Vererbung und Auswahl

Door de vele onderzoekingen van de Chapeaurouge en zijne
navolgers is gebleken, dat de tot nog toe onderzochte fokkerijen,
zoowel van het paard, rund, schaap of varken, in hoofdzaak af-
stammen van slechts weinig (soms maar één) voortreffelijke dieren
of families. Deze beste stamouders (of stamhouder) vindt men terug
in alle stamboomen van de goede fokdieren uit zoo\'n fokkerij. Zoo
is volgens de Chapeaurouge") de Hannoversche paarden-
fokkerij in hoofdzaak tot drie hengsten (Norfolk, Jellalich, Zernebog)
terug te brengen. Andere onderzoekers wijzen talrijke gelijke voor-
beelden aan, voorbeelden die volgens Kronacher^\') bewijzen:
„wie man die Anteile der Erbmasse oder das „Blut" gewisser
Tiere durch ihre und ihrer Nachkommen ausgedehnte Verwendung,
und gegenseitige Anpaarung. zum Vorteile der Zucht erhalten und
gemehrt „gehäuft" hat, wie eine erhebliche Zahl hervorragender
Zuchten früher und jetzt ihren für den Züchter wirtschaftlich so
bedeutsamen Hochstand einer unbeabsichtigten oder beabsichtigten
häufigen Paarung mehr oder weniger nahe verwandter Tiere, der
Inzucht, verdanken."

In hoofdzaak komt de Chapeaurouge\'s leer dus vooral hier

op neer dat men in de fokkerij moet streven naar „Blutanschlusz",
een theorie waardoor, naast de inteelt, de teelt naar bloedlijnen
zeer sterk naar voren is gebracht.

Vooral het Gesellschaft für Züchtungskunde heeft er naar ge-
streefd deze fokprincipes ingang te doen vinden bij de Duitsche
fokkers en heeft daartoe een groot aantal studies (o.a. van Hoesch,
Steinhausz^^). Rothes Groenewold SchmehP®).
Hesse betreffende de verschillende Duitsche fokgebieden ge-
publiceerd.

In elk dezer fokgebieden werden voor de bekendste en beste
dieren de stamboomen opgemaakt, waardoor men in staat was
vast te stellen, welke dieren voor zulk een fokkerij van zeer veel
invloed zijn geweest en welke „bloedlijnen" er zijn aan te wijzen.
Daar alle studies ten slotte uitkomen op een bevestiging van de
Chapeaurouge\'s opvattingen heeft het geen zin alle hier te
bespreken, maar wil ik mij alleen bepalen bij het werk van
Rothes^®) over het Jeverländer veeslag. Drie stieren blijken volgens
de uitvoerige onderzoekingen van Rothes voor dit veeslag van
het allergrootste belang geweest te zijn en de bloedlijnen loopen
dan ook alle op deze stieren terug. Bij het ontstaan van het
veeslag bleek ook de inteelt een groote rol gespeeld te hebben,
maar een meest werkzame inteeltgraad kon Rothes niet vast-
stellen. Wel merkte hij dat de paring van dieren, die denzelfden
vader of dezelfde moeder hebben het onzekerste is, al weet hij
wel eenige voorbeelden op te noemen van uitmuntende individuen,
die het resultaat zijn van zulk een incestteelt.

2^nder gevaar acht Rothes in het algemeen de paring van
een klein-zoon met de dochter of wel van een zoon met de klein-
dochter van één dier. mits het maar normaal gebouwde dieren
met goede constitutie betreft. Het resultaat der paring in bloed-
verwantschap hangt volgens Rothes veel meer af van het over-
ervingsvermogen (Durchschlagskraft) van de gepaarde dieren, dan
van de graad van inteelt.

Over de onderzoekingen van Rothes deelt Dr. Wilsdorf
nog het volgende mede:\'\')

„Bei der Bearbeitung der Herdbücher war Dr. Rothes darauf

aufmerksam geworden, dasz gewisse Familien mit einander sehr
gute Tiere lieferten die hochpunktiert und prämiiert waren. Er
stellte die betreffenden Zuchnotizen zusammen und besuchte
dann die Züchter, die auch junge Tiere der betreffenden Blutli-
nien hatten, und gab vor der Besichtigung der Tiere aus seinen
Notizen an, welche von den Kälbern wohl die schönsten seien.
Da sich die Richtigkeit der Vorhersage fast immer bestätigte, ist
diesen Studiën natürlich von den praktischen Züchtern groszes
Interesse entgegengebracht worden."

Ontegenzeggelijk is er door al deze studies in de plaats van
inzicht, meening en vooroordeel het streven gekomen om het in-
teeltvraagstuk een flinken ondergrond te geven.

Dr. Ohly^®) twijfelt er evenwel aan of deze studies wel alle
evenzoovele bewijzen ten gunste van inteelt mogen genoemd
worden. In hoofdzaak toch worden alleen die dieren genoemd,
welke ingeteeld zijn, terwijl de groote schare niet ingeteelde buiten
bespreking blijftI Daardoor zijn volgens Dr. Ohly vele inteelt-
studies geworden een zoeken naar ingeteelde dieren, waardoor
men zeer zeker een verkeerd beeld krijgt van de geheele fokkerij.
Daarbij komt, dat, terwijl de Chapeaurouge uitdrukkelijk ver-
klaard heeft, toch vooral ieder geval van inteelt individueel te
beoordeelen onder inachtname van alle bijomstandigheden, de
meeste zijner volgelingen reeds tevreden waren, wanneer zij
konden aantoonen, dat een uitmuntend dier ingeteeld was. Alle
goede eigenschappen van dit dier worden dan alleen aan de
gunstige werking van inteelt toegeschreven.

Ohly schrijft hierover als volgt: „Bei der über dem Aufbau
der untersuchten Zucht herrschenden Unkenntnis fanden die Unter-
suchenden zunächst nach den einfachsten Regeln der Wahrschein-
lichkeitsrechnung und dem Ahnenverlust recht viele, z. T. stark
eingezogene Tiere. Lediglich aus dieser Tatsache heraus folgerte
man dann, dasz die Inzucht sich auch in dieser Zucht bewährt
habe. Solcher Beweisführung ist Zunächst der Vorwurf der Ober-
flächlichkeit zu machen, denn sie entbehrt gerade des wichtigsten
Bestandteiles, den auch Chapeaurouge immer verlangt, näm-
lich des Nachweises dasz der Nachkomme auch dem mehrfach

vertretenen Ahnen tatsächlich seine Vorzüglichkeit verdankt.

Chapeaurouge selbst erkennt die Schwierigkeit einer solchen
Beweisführung an, besonders wenn im Hintergrunde der Ahnentafel
auf verschiedene Faktoren Inzucht getrieben worden ist. Dieser
Beweis ist aber unumgänglich nötig und die schönste Ahnentafel
mit den von Chapeaurouge eingeführien Zeichen versehen,
sagt mir nichts über den Wert der Inzucht, wenn ich nicht die
Ahnen und den Nachkommen genau kenne und durch diese
Kenntnis in der Lage bin, den Einflusz der Inzüchtung zu ermessen.
Aus diesem Grunde halte ich die Veröffentlichung von Ahnentafeln
für gefährlich, da sich dem oberflächlichen Leser Dinge vortäuschen
kann, die oft garnicht vorhanden sind und ohne eine solche
Beweisführung sind solche Ahnentafeln eine starke Zumutung an
den guten Glauben der Leser. Ich persönlich habe bei meinen
Studien in Stammherde Münchenlohra die Erfahrung machen
können, dasz sehr oft bei einer vorhandenen Inzucht der Nach-
komme nicht dem Ahnen wesentlich ähnlich gewesen ist".

Hesse heeft getracht bij zijne studies aan dezen eisch te
voldoen. Door gebrek aan gegevens, zoowel van de fokregisters
en stamboeken als van de fokkers, is hij er niet in geslaagd om
vast te stellen, dat er overeenkomst in eigenschappen was tusschen
het betreffende dier, waarvan hij gevonden had, dat het ingeteeld
was, en de gemeenschappelijke voorouder,

Dr. Sternfeld neemt onder de Duitsche onderzoekers een
geheel afzonderlijke plaats in. De zooeven aangehaalde meening
van Ohly vindt men geheel en al bij Sternfeld terug Zoo
zelfs, dat Sternfeld tegenover elkander stelt: inteelt op papier
wanneer n.1. in een stamboom dezelfde voorouder aan vaders-
en moederszijde voorkomt, maar wanneer verder niet vaststaat
dat het betreffende dier zijn eigenschappen dankt aan bedoelde
voorouders, tegenover werkelijke inteelt, wanneer dit laatste wel
bewezen is. Dit laatste bewijs nu acht Sternfeld zeer moeilijk,
want, zegt hij, zelfs als een dier precies lijkt op den inteeltstamvader,
zegt het nog maar alleen, dat dit dier door dien stamvader erfelijk
is beïnvloed.

Een waarschijnlijkheidsbewijs acht Sternfeld het zelfs niet,

wanneer werkelijk blijkt dat het meerendeel van de op de renbaan
of in de fokkerij uitmuntende dieren in hun stamboom een „papieren-
inteelt" aanwijzen. Immers zullen de middelmatige en slechte vol-
bloedpaarden in hun stamboomen dezelfde inteelt vertoonen als
de eerste klas volbloeds, omdat het bijna tot de onmogelijkheden
behoort een volbloed te fokken zonder dat een of andere voor-
ouder meer dan eens in den stamboom van dit dier zal voorkomen.
Met voorbijgaan van de slechte en middelmatige, gronden
Lehndorff en von Oettingen hun conclusies alleen op de
stamboomen der beste volbloeds, welke conclusies volgens Sternfeld
daarom al foutief zijn. Hij komt tot een geheel tegenovergestelde
stelling als deze onderzoekers, n.1. deze:

De individuen worden zoowel als renpaarden en ook als fok-
paarden te beter naarmate zij vrijer van inteelt gefokt zijn ^o).
Aan inteelt kent Sternfeld in het geheel geen gunstigen invloed
toe „sie kann im besten Falle nichts schaden sicherlich aber
nichts nutzen!"

De Nederlandsche literatuur bevat twee studies van de hand
van J. H. W. Th. Reimers, die zeer zeker gemaakt zijn onder
invloed van het werk van de Chapeaurouge en zijne volge-
lingen. In zijne studie over het zwartbonte vee in Noord-Holland
komt Reimers tot twee voorname stammen: den Fransstam en
den Maxstam en toont hij aan hoe hier met inteelt is gewerkt.
Reimers is aanhanger van de Chapeaurouge\'s theorieën en
schrijft ten slotte in deze studie (blz. 47): Er zijn uit den Fransstam
meerdere voorbeelden van inteelt te halen, ja ik durf beweren de ge-
heele Fransstam is inteelt en daarom staat hij juist als stam 200 hoog.

Ook in zijne studie over Bloedlijnen in het Materiaal van het
Groninger Paardenstamboek2«) komt Reimers tot de conclusie
dat de meeste in Groningen gefokte hengsten min of meer ver-
want zijn en toont hij aan hoe in Groningen ook enkele lijnen
sterk op den voorgrond zijn getreden.

Op blz. 42 schrijft Reimers: „Beschouwen we nu echter het
manlijk fokmateriaal in Groningen, dan blijkt uit het feit, dat dit

materiaal uit enkele familiën gesproten is, dat Groningen vol-
doende materiaal bezit om op rationeele wijze bepaalde families
met elkander te paren en zoo door een systematisch gedreven
inteelt, zonder daarom in nauwe familieteelt te treden, zijn mate-
riaal hoe langer hoe constanter kan fokken. Ook waar men bang
mocht zijn nog niet genoeg materiaal te hebben om blijvend ver-
betering te kunnen bereiken, is deze inteelt geen bezwaar, waar
men door invoer uit Oldenburg of Oost-Friesland van dieren uit
dezelfde lijnen, die nu reeds zooveel voor Groningen hebben ge-
leverd, doch dan door een zeer systematischen invoer van zeer
goede exemplaren steeds nieuw bloed in de dieren kan brengen,
welk nieuw bloed echter weer verwant is aan dat, wat Groningen
thans reeds bezit".

Zuiver de opvattingen van de Chapeaurouge dus gevolgd,
en ook in de leerboeken over veeteelt van den laatsten tijd vindt
men dit terug.

(Bakker: Algemeene veeteelt,Timmermans e. a.).

In het Fransch verscheen een zeer lezenswaardige studie om-
trent inteelt van den Belgischen professor A. ReuP®). Door na
te gaan hoe of vele rassen in verschillende landen zijn ontstaan,
vindt Reul telkens gelegenheid om op het groote belang van
goed toegepaste inteelt te wijzen.

Inteeltstudies, welke de Duitsche literatuur zoo vele bevat, zijn
mij in de Fransche taal niet bekend, d. w. z. geen studies, waarin
door het opmaken van vele stamboomen wordt aangetoond, hoe
of men met inteelt in een bepaald fokgebied heeft gewerkt en
welke de beste bloedlijnen voor dit zijn. Toch is er ook in Frank-
rijk over het vraagstuk der paring van verwante dieren veel ge-
schreven, o.a. door Magne^\'), Baron"), Cor ne vin«\'). Na
de meeningen van deze schrijvers en andere te hebben weerge-
geven. komt de Chambre2\') tot de volgende conclusie: „La
consanguinité n\'a pas d\'effets particuliers, favorables ou néfastes;
elle additionne des tendances similaires qui sont bonnes ou mau-
vaises, de sorte que ses inconvénients ou ses avantages ne dé-
pendent que de l\'état des reproducteurs mis en présence. Elle
conduit, quand elle se prolonge, à la diminution de la fécondité".

HOOFDSTUK II.
Intccltvraagsfuk cn Erfelijkheidsleer*

In het licht der moderne erfelijkheidsleer is aan het vraagstuk
der inteelt eveneens veel aandacht geschonken.

Met het inzicht, dat men nu heeft omtrent den gang van zaken
bij voortplanting, van de regelen van overerving enz., heeft men een
aannemelijke verklaring kunnen geven van het feit, dat men soms
zulke goede resultaten verkrijgt bij familieteelt, maar ook waarom
in andere gevallen nadeelen niet uit kunnen blijven.

Vooral biologen hebben het inteeltvraagstuk van deze zijde
bezien, waarbij in de laatste jaren de Amerikaansche onderzoekers
R. Pearl, G. H. en A. F. Shull, E. M. East. C. B. Davenport
e. a. zeer sterk op den voorgrond zijn getreden.

In September 1919 is o.a. een uitvoerige studie over dit onder-
werp verschenen van E. M. East and Donald F. Jones:
„Inbreeding and outbreeding (their genetic and sociological signi-
ficance)". en daar het niet in mijn bedoeling ligt om lang bij deze
v.n.1. biologische zijde van het inteeltprobleem stil te staan, meen
ik voor nadere bijzonderheden naar dit werk te mogen verwijzen.

Pearl heeft de stof in drie deelen gescheiden en achtereen-
volgens behandeld:

Ie. Het verband dat er bestaat tusschen het werkelijke aantal
voorouders, dat de stamboom van een bepaald individu samenstelt,
en het totaal aantal voorouders, hetwelk mogelijk zou kunnen zijn.

2e. De samenstelling van een individu dat zijn ontstaan aan
herhaalde inteelt te danken heeft, met toepassing van de wetten
van Mendel, en

3e. de uitwerking, die inteelt op den bouw van een individu,
v.n.1. in physiologisch opzicht heeft.

In het laatste onderdeel kan slechts inzicht verkregen worden

door het nemen van uitgebreide experimenten, terwijl de twee
eerste punten zuiver mathematisch bewerkt zijn.

Sprak men vroeger in verband met 1® van „Ahnenverlust",
Pearl heeft hiervoor in de plaats gebracht een „inteeltcoëfficient",
welke berekend wordt uit de formule

-7 _ (P n 1 — "n ■)

waarin ^ n i voorstelt het maximum van mogelijke voorouders
in de („ i) de generatie en qn i het werkelijke aantal verschil-
lende individuen, dat in die generatie voorkomt.

Zoo krijgt men b.v. bij een steeds herhaalde paring van
broeder en zuster

Z, = == 50

want in plaats van 4 grootouders zijn er slechts 2 en daar er in
plaats van 8 overgrootouders ook maar 2 verschillende zijn, wordt

Z2= = 75, evenzoo.

^ 100 {16 - 2) _ ov xr

= -Ï6- — 87.5

Men komt dus al zeer spoedig tot zeer hooge coëfficiënten en na
vijftien generaties is deze op een kleine fractie na 100, wat dus
wil zeggen dat bij een individu ontstaan uit voortdurende broe-
der en zusterparing in de vijftiende generatie het aantal verschil-
lende ten opzichte van het aantal werkelijke voorouders slechts
uiterst gering is. Ook bij andere paringen in nauwe familieteelt
komt men- vrijwel tot het gelijke resultaat.

Reimers heeft een en ander ook uitgewerkt in zijne studie
van den Frans- en Maxstam"") (blz. 42-47) en kwam hoewel
de stier Frans 54 niet een product van nauwe familieteelt is, door
de in dezen stam toegepaste inteelt tot navolgende coëfficiënten:
Zi=0; Zj = 12,5; Z^ = 37.5,i Z^ = 46,9; Z^ = 53,1; Zg = 53,1.

Later heeft Paerl naast deze „coëfficiënt of Inbreeding" inge-
voerd een „coëfficiënt of Relationship" en wel om de volgende reden:

Paart men een dier, product van herhaalde inteelt met een
ander dier, eveneens produkt van familieteelt maar tot een geheel

anderen koppel of ander veeslag of ander ras behoorende, dan
kan het produkt dus ontstaan zijn uit een kruising en toch zeer
hooge inteeltcoëfSciënten hebben in tweede en hoogere generaties.

De „American Naturalist" van de laatste 8 jaar bevat verschil-
lende studies van Pearl over deze coëfficiënten. Hoe waardevol
zij evenwel als quantitatieve maatstaf mogen zijn, hoeveel zij ons
ook zeggen over de mate van inteelt, deze coëfficiënten vermogen
ons niets mede te deelen omtrent de mogelijke geslachtelijke
samenstelling van een inteeltproduct. Dit laatste heeft men trachten
te doen door de leer van het Mendelisme voor het inteelt-vraagstuk
uit te werken.

East en Jones-®) zeggen hieromtrent „Without question the
germinal (or may one call it the Mendelian?) composition of any
individual can be determined only by actually testing its breeding
qualities, its transmissive powers; and the effect this composition
may have had upon its development can be measured only by
comparison with other individuals of known genetic constitution.
But an indication of the germinal constitution of an individual
produced by any long-continued system of inbreeding, as far as
the degree of heterozygosity or homozygosity is concerned, can
be obtained by applying the laws of probability to Mendelian
formulae. In other words, the laws of probability applied to
Mendelian formulae show the probable homozygosity or hetero-
zygosity of the generation as a whole for any number of Mendelian
allelomorphic pairs with any given system of inbreeding, and
some idea of the composition of the individual may often be had
from a careful consideration of the composition of the generation
to which its belongs".

Voor planten kan men vrij eenvoudig aantoonen dat herhaalde
zelfbevruchting (de sterkste vorm van inteelt) reeds spoedig tot
homozygotie voert of liever dat het aantal heterozygoten zeer
klein wordt ten opzichte van het aantal homozygoten. Immers als
men aanneemt, dat uitgaande van een bepaalde plant, alle planten
in iedere generatie even vruchtbaar zijn en dat steeds zelfbevruchting
wordt toegepast, dan krijgt men voor iederen factor waarvoor de
plant in den aanvang heterozygoot (Aa) is, in de n-de generatie

(2" — 1) AA, 2 Aa en (2° — l)aa planten of wel het aantal hete-
rozygoten staat tot het aantal homozygoten als 1 : (2" — 1). Zijn
er r verschillende factoren dan wordt de verhouding tusschen hete-
rozygoten en homozygoten gevonden door toepassing van het
binomium [1 (2° — 1) \']. Neem b.v. aan heterozygotie voor 3
factoren, dan vindt men voor de 5de generatie (n = 5, r = 3)
is_|_3 [12 (31)] 3 [1 (31)2] (31)s. wat wil zeggen dat er in
die vijfde generatie zijn: een plant heterozygoot voor drie factoren,
93 idem voor twee. 2883 idem voor één factor en 28.791 homo-
zygoot voor alle factoren. Het aantal homozygoten neemt in
iedere generatie sterk toe. vooral in de eerste generaties gaat de
aanwas snel, tot welk resultaat men ook komt wanneer voor
andere vormen van inteelt de berekening gemaakt wordt.

Door op eenzelfde wijze de wetten van Mendel wiskundig uit
te werken, heeft men kunnen verklaren hoe het komt dat men in
de veeteelt in sommige gevallen zulke goede resultaten met inteelt
bereikt heeft, maar ook waardoor men in andere gevallen faalde.
Men gaat hierbij van de stelling uit, dat die dieren welke in de
fokkerij door hunne nakomelingen uitblinken, homozygoot voor de
meest gewenschte eigenschappen zijn. Is een bepaald dier homo-
zygoot voor een bepaalde eigenschap dan zal het immers den
aanleg voor die eigenschap in alle gevallen medegeven, terwijl
een heterozygoot individu dit maar kan in 50 % van de
gevallen.

G. Fröhlich, op wiens studie „Mendelismus und Tierzucht"
Kronacher^O wijst, heeft nu wiskundig aangetoond dat bij fami-
lieteelt de waarschijnlijkheid, dat men homozygoten nakomelingen
krijgt, veel grooter is dan bij meer verwijderde teelt.

Reimers-®) en verschillende andere onderzoekers wijzen er
eveneens op dat bij steeds herhaalde inteelt de dieren hoe langer
hoe meer homozygoot zoowel voor qualitatieve als voor quanti-
tatieve eigenschappen worden.

Gaat men uit van het feit, dat de verschillende erfelijke eigen-
schappen vastgelegd zijn in de chromosomen en neemt men aan
dat deze chromosomen een groote mate van zelfstandigheid be-
zitten (individualiteitshypothese) dan heeft men op grond hiervan

eveneens aangetoond, dat een veestapel door herhaalde inteelt
steeds grootere gelijkvormigheid moet gaan vertoonen. Immers
lijkt in den regel een kind meer op zijn ouders of broeders of
zusters dan op een vreemde, omdat zij verschillende gelijke factoren
bezitten. Bij familieteelt bestaat er dus groote kans, dat factoren
van dezelfde hoedanigheid bij de bevruchting bij elkander ge-
voegd en in het geheel geen nieuwe factoren bijgebracht worden,
zooals dat hij paring van niet verwante dieren nog al eens ge-
schiedt. Worden nu tegelijkertijd die dieren, welke de gewenschte
eigenschappen niet vertoonen, geëlimineerd, dan zal de geheele
veestapel, waarin de inteelt wordt gedreven, hoe langer hoe zui-
verder worden voor de erfelijke eigenschappen, wat zich o.a. zal
uiten in een groote gelijkheid van de nakomelingschap.

Kan men dus met hulp van het Mendelisme begrijpen, waarom
men vaak met toepassing van inteelt zulke goede resultaten be-
reikt heeft, met dezelfde leer is ook een verklaring gegeven voor
de nadeelige gevolgen, die allerwegen van familieteelt zijn opgemerkt.

Nadeelige gevolgen bij het paren van bloedverwante individuen 1

Een bibliotheek zou te vullen zijn met studies verschenen over
dit cardinale punt van het inteeltvraagstuk. Allerbelangrijkst ook
voor den mensch en talrijk zijn dan ook de studies over families,
waarin bloedverwante huwelijken regel waren (bekend is o.a. het
werk van den Franschman M. Boudin: Dangers des unions con-
sanguines. 1862).

Hoe belangrijk deze studies ook voor de ontwikkeling der
erfelijkheidsleer mogen geweest zijn. wij zullen deze studies bij
den mensch laten rusten en slechts in het kort de voor de vee-
fokkerij voornaamste punten naar voren brengen.

Voorbeelden die duidelijk demonstreeren hoe vele fokkerijen
met de toepassing van de inteelt zijn mislukt zijn door vele
schrijvers verzameld.

Darwin deed het o.a. in zijn werk: .,The variation of
Animals and Plants under Domestication".

Settegast\'s oppositie tegen inteelt kwam voort uit het feit
dat hij zoo vele fokkerijen kende (v. n. 1. van schapen) waar het
met inteelt was misgeloopen.

Kraemer^®) heeft er nog niet lang geleden een uitvoerig
artikel over gescheven waarnaar ik voor nadere bijzonderheden

meen te mogen verwijzen.

De nadeelen die opgegeven worden zijn in het algemeen: min-
dere vruchtbaarheid, minder krachtige constitutie en meer aanleg vcor
ziekte door verminderd weerstandvermogen (vooral ook tegenover
besmettelijke ziekten, tuberculose) en ten slotte vermindering van

productievermogen.

Men is het er langen tijd niet over eens geweest of een van
deze nadeelen kan voortkomen uit de inteelt als zoodanig, dus
over de vraag of er schadelijke gevolgen zich kunnen openbaren
zonder dat de familieteelt — naar onze huidige opvatting — verkeerd
of onvoorzichtig wordt gedreven. Door talrijke experimenten
hebben biologen getracht een antwoord te geven op deze vraag.

Deze proefnemingen zijn vooral met planten, die zich voor dit
doel zooveel beter leenen dan dieren, genomen.

East en } o n e s =8) komen, na bij maïs gedurende langen
tijd zelfbestuiving te hebben toegepast, tot de conclusies:

Ie. There is a reduction in size of plant and in productiviness
which continues only to a certain point and is in no sense an

actual degeneration.

2e. There is an isolation of subvarieties differing in morpho-
logical characters accompanying the reduction in growth.

3e. As these subvarieties become mote constant in their cha-
racters the reduction in growth ceases to be noticeable.

4e. Individuals are obtained with such characters that they
cannot be reproduced or, if 50, only with extreme difficulty.

Ook met kleine zoogdieren, v.n.1. met die zich snel kunnen
vermenigvuldigen, zijn de proeven talrijk.

Ritzema Bos"®) heeft b.v. een rattenfamilie gedurende 6 jaar
in nauwe familieteelt gefokt. Aan de eerste 20 generaties, welke in de

eerste 4 jaar geboren werden, was weinig bijzonders op te merken, maar

in de tien toen volgende generaties kwamen gebreken steeds sterker aan
het licht, zich uitende vooral in steeds toenemende onvruchtbaarheid;

a. door het groote aantal onvruchtbare paringen.

b. doordat per worp het aantal jongen kleiner werd, en

c. doordat ten slotte 45,5 7o van de jongen stierven voordat
zij 4 weken oud waren.

Daarbij werden de ratten gevoeliger voor een verandering in
de uitwendige omstandigheden en nam het gemiddelde gewicht af.

Misvormingen zooals C r a m p e zooveel bij soortgelijke proeven
zag optreden heeft Ritzema Bos niet waargenomen.

W e i s m a n n kwam na proeven met muizen tot ongeveer gelijk
resultaat. Daarentegen konden Miss King, Castle e. a. na
proefnemingen niet tot eene bevestiging komen en schreven alle
opgetreden nadeelen toe aan voeding, verpleging, enz.

De proeven genomen met grootere dieren brengen eveneens
geen voldoende opheldering.

Zoo deelt Kronacker^\') mede, geiten verscheidene generaties
in incestteelt te hebben gefokt zonder nadeelige gevolgen te hebben
zien optreden. Daarentegen kan men uit de door W e b e r ge-
publiceerde proeven met geiten (begonnen door Pusch) zien, dat
daar de resultaten voor het meerendeel verre van schitterend waren.
Naast goede dieren kreeg Pusch toch bij zijne incestteeltproeven
vele zeer sterk gedegeneerde dieren, waarbij de meest opvallende ge-
breken waren: te geringe lichaamsontwikkeling, rhachitis, Stumpfsinn.

Op grond van de genomen experimenten en van de resultaten
der, vooral in de laatste jaren gepubliceerde, stamboekstudies, is
men het er vrijwel over eens, dat inteelt als zoodanig niet scha-
delijk hoeft te zijn, maar zeer gemakkelijk nadeelig kan worden,
wanneer men niet voldoende selecteert. Hoofdzaak zijn de dieren
waarmede begonnen wordt. Komen nadeelen te voorschijn dan
zijn de stamhouders behebt geweest met den aanleg hiervoor in
recessieve factoren, welke door wel gewenschte domineerende verbor-
gen werden. De individuen worden nu door inteelt niet alleen homo-
zygoot voor de gewenschte, maar ook voor de niet-gewenschte
eigenschappen, die daar door hun invloed ten volle kunnen doen
gelden. Dat er na inteelt gebreken optreden is dus niet de schuld van
de inteelt als zoodanig, maar deze brengt alleen verborgen ondeugden
aan het licht! Daarom komt het bij familieteelt zoo zeer aan op een
goede selectie, waarbij elk individu dat maar een beginsel van een
afwijking vertoont moet worden geëlimineerd.

Evenals reeds Settegast het deed, leggen Ohly^®) en
Kronacker^^) bijzonder den nadruk op het verband dat er si
tusschen inteelt en „Zucht auf Leistung". Bij systematische her-
haalde inteelt wordt in het algemeen er naar gestreefd één be-
paalde prestatie zoo hoog mogelijk op te voeren. Gaat het daarbij
om eigenschappen of prestaties van physiologischen aard, dan
zullen deze, wanneer zij zoo hoog opgevoerd worden, zeer veel
van de stofwisseling eischen, waardoor de dieren als het ware
uit hun physiologisch evenwicht geraken. Hieruit is te verklaren
het mindere weerstandsvermogen tegen verschillende ziekten en
het veel gevoeliger worden voor veranderingen in de uitwendige
omstandigheden, het veel hooger eischen stellen aan voeding en
verpleging, enz. Daarom zal men bij die rassen, die het meest
van den oorspronkelijken, normalen bouw afwijken, welke het
meest te beschouwen zijn als in physiologisch opzicht pathologische
rassen van de betreffende diersoort (vooral bij schapen en var-
kens) het eerst ernstige gevolgen zien bij inteelt, vooral wanneer
de uitwendige omstandigheden te wenschen overlaten.

Verschillende theorieën zijn ter verklaring van de zoo vaak
voorkomende onvruchtbaarheid opgeworpen. Vooral bij varkens
treedt steriliteit dikwijls spoedig op, al of niet gepaard gaande
met verminderde geslachtsdrift.

Kronacker") merkte bij zijn proeven op dat uit incestteelt
gesproten varkens van goeden bouw en gehouden onder uitste-
kende voeding en verpleging, niet in staat waren familieleden te
bevruchten, maar niet-verwante zeugen wel met gevolg dekten.

Dit uitblijven der bevruchting, zelfs bij het voorhanden zijn
van kiemcellen met bevruchtingsvermogen, heeft men wel verklaard
door te denken, dat tengevolge van de incestteelt de individueele
plasmata der kiemcellen zoo gelijk zijn geworden, dat de aan-
trekkingskracht tusschen de beide voortplantingscellen ontbreekt.
De spermatozoid dringt het eitje niet binnen of heeft na het
binnendringen geen stimuleerende werking op het ei, waardoor
dit zich niet tot deeling zet.

Was deze theorie juist dan zou men ook altijd een verminderde
vruchtbaarheid moeten waarnemen na herhaalde inteelt, wat even-

wel lang niet altijd waar is. Daarom neemt men aan dat de ste-
riliteit het gevolg is van eene accumulatie van ongunstige — vooral
voor het voortbrengingsvermogen ongunstige — factoren. Evenals
alle voor de constitutie en voor de gezondheid nadeelige factoren
door inteelt opgehoopt worden (homozygoot worden), heeft dit
ook plaats met voor de vruchtbaarheid schadelijke factoren (East
and Jones bid. 190, Kr on acker bldz. 70).

Natuurlijk spelen slechte uitwendige omstandigheden, aan welke
de Chapeaurouge bijna alle nadeelen en mislukkingen toe-
schrijft een rol, omdat wanneer de aanleg voor gebreken aan-
wezig is. deze gebreken des te eerder zich zullen openbaren naar-
mate de uitwendige omstandigheden voor het individu slechter
zijn.

Bij herhaling wijzen East en Jones-®) op een paar onder-
vindingen, door vele onderzoekers opgedaan en door hun proeven
met maïs weer bevestigd n.1.:

Ie. Kruist men twee planten of paart men twee dieren uit
families, die verschillende eigenschappen bezitten, dan ziet men
vaak dat het produkt zeer veel levensenergie bezit, zoodat het
in groei en vruchtbaarheid uitgaat boven de beide ouders (hybrid
vigor or heterosis). Deze verhoogde levenskracht zou in nauwe
correlatie zijn met het heterozygoot zijn van de geslachtscellen. „It
was apparant that when germinal heterogeneity was at the maxi-
mum the greatest vigor was shown. When this heterogeneity was
reduced by inbreeding, vigor was lost." En 2e. Wanneer men
planten, die tengevolge van de herhaalde incestteelt een grooter
of kleiner deel van hun vruchtbaarheid hebben ingeboet, met
elkander kruist, dan krijgt men bijna steeds een terugkeeren der
oorspronkelijke vruchtbaarheid, gepaard gaande met een terug-
komen op de origineele grootte en levenskracht.

Te vergelijken hiermede zijn zeker eenige ervaringen van Pusch
(Weber) en Peters.

Puschkreeg toch bij zijne incestteeltproeven een zeer sterk
gedegenereerden bok, dien hij een niet verwante geit liet dekken.
Het produkt was een zeer goede dekbok.

Peters®") deelt mede hoe een fokker een zeer goeden stier
eenige van zijne beste dochters liet dekken.

Het resultaat was verre van schitterend, de koeien die uit deze
paringen voortkwamen, vertoonden voor een deel te geringen
groei, voor een ander deel degeneratie-verschijnselen en stonden
als geheel bij de andere dieren uit den koppel ten achter. Deze
koeien werden door niet verwante stieren gedekt en leverden
opvallend goede nakomelingen, die zeer zeker boven het gemid-
delde van den geheelen veestapel uitstaken!

Voorts moge er op worden gewezen dat voor het verkrijgen
van gebruiksdieren vaak kruising wordt toegepast (dieren met
hybrid-vigor) en dat het in de fokkerij eveneens bekend is, dat
terwijl van inteelt vaak een nadeelige werking op de vruchtbaar-
heid wordt gezien er bij de kruising meermalen eene verhoogde
vruchtbaarheid wordt waargenomen.

HOOFDSTUK III.

Eigen Stamboekonderzoek»

In het laatste tiental jaren hebben onderscheidene onderzoekers
met hulp der gegevens der stamboeken verschillende Duitsche
fokgebieden uitvoerig onderzocht. In het eerste hoofdstuk werd
hier reeds op gewezen, evenals op het resultaat, dat deze onder-
zoekingen bijna steeds opleverden n.1. dat de stamboomen van de
meeste voortreffelijke dieren zeer veel inteelt aanwijzen.

O h 1 y merkte m.i. terecht op, dat vele van deze studies ge-
worden zijn een zoeken naar inteelt, waarbij alle goede eigen-
schappen, welke een bepaald produkt van familieteelt bezit, toe-
geschreven worden aan de werking der inteelt.

Naast de inteelt wordt door de meeste onderzoekers veel aan-
dacht geschonken aan het feit, dat bepaalde lijnen vader-groot-
vader-overgrootvader, zoogen. „bloedlijnen" in de stamboomen
steeds teruggevonden kunnen worden. Bij de vorming van het
ras zijn deze lijnen van groot belang geweest omdat zij opgebouwd
zijn uit dieren met een zeer constant overervingsvermogen voor
vele gewenschte eigenschappen.

Deze bloedlijnen in stand te houden door dieren uit dezelfde
lijn, dieren met hetzelfde „bloed" onderling te paren is nu de
fokmethode, die de Chapeaurouge c.s. zoo ijverig propa-
geeren tegenover het paren van elkaar „bloedvreemde dieren."
„Blutanschlusz" en „Konsolidierung" zijn gewilde termen gewor-
den! Geconsolideerde dieren, waaronder de Chapeaurouge
verstaat die dieren, waarbij men in 2de, 3de of 4e generatie
zoowel aan vaders- als aan moederszijde van hun stamboom het-
zelfde dier uit een bekende bloedlijn vindt, zouden de meeste
waarde voor de fokkerij bezitten. Deze individuen zouden o.a.
uitmunten in het constant overerven van hunne goede eigen-

schappen en door deze dieren zou de bloedlijn weer kunnen
worden voortgezet.

Het leek mij interessant toe om in de Nederlandsche fokkerij
de waarde van deze stellingen omtrent „Blutanschlusz" enz. te
toetsen door van een aantal willekeurig gekozen dieren — goede
en slechte — de stamboomen op te stellen en daarna na te gaan,
of de dieren, welke zijn ingeteeld op een of ander bekend fokdier,
in het algemeen beter zijn dan die met „lose pedigree". Maar
niet alleen is dit interessant maar ook van zeer groot belang
voor de praktische fokkerij! Moet immers aan de inteelt werkelijk
die groote waarde worden toegekend, welke vele Duitsche zoö-
technici er aan hechten, dan dienen de Nederlandsche fokkers
intensief te worden bewerkt, opdat zij genezen worden van hun
afkeer tegen familieteelt, waarmede op het oogenblik de meerder-
heid nog behept is!

Reimers heeft reeds een deel der Noord-Hollandsche rund-
veefokkerij en de Groninger paardenfokkerij onderzocht. Duidelijk
blijkt uit deze studies, hoe daar met inteelt gewerkt is en gewerkt
wordt, maar Reimers\' hoofddoel was de bloedlijnen te kunnen
vaststellen. Mijne studie beoogt dit niet. Mijn doel is alleen om na
bewerking van de stamboomen van een aantal dieren te trachten
na te gaan of aan de wel ingeteelde dieren een andere waarde
voor de fokkerij moet worden toegemeten dan aan de niet-ingeteelde.

De groote moeilijkheid van dit vergelijkende onderzoek ontveins
ik mij geenszins. In de eerste plaats kan men vragen: welke dieren
bezitten voor de fokkerij de grootste waarde, wat zijn goede en
wat slechte? Zijn die dieren, die naast een goed exterieur, een
goed produktievermogen bezitten, de dieren met het goede
phenotype, de beste? Neen, immers; deze dieren mogen voor den
tijd dat zij leven, van groot belang zijn, een grootere waarde
moet aan die dieren worden toegekend, bij welke het goede pheno-
type in overeenstemming is met het genotype en dus het vermogen
bezitten om goede nakomelingen te leveren en daarmede ook
zorgen voor de toekomst der fokkerij. Voor verschillende goede
eigenschappen moeten deze beste fokdieren den erfelijken aanleg
zuiver bezitten, homozygoot zijn voor vele gewenschte factoren.

Deze goede eigenschappen behoeven zich echter bij het dier zelf
niet altijd te ontwikkelen, b.v. door uitwendige omstandigheden
of door geslachtseigenschappen (b.v. bij een stier de aanleg voor
goede melkproductie). Daarom kunnen wij eigenlijk nooit uit het
phenotype opmaken, hoe het met het genotype gesteld is!

Voor ons doel zouden wij nu juist de genetische samenstellingen
der dieren moeten kennen om deze te vergelijken! Dan zou men
uitwendige omstandigheden (voeding, verpleging, ziekte, leeftijd,
enz.) kunnen uitschakelen, het onderzoek zou veel gemakkelijker
en op veel vaster fundament gebouwd zijn, omdat toch het geno-
type alles bevat, wat het individu van zijn voorouders geërfd heeft.

Evenwel heeft men ondanks alle vorderingen der erfelijkheids-
leer en alle Mendelistische onderzoekingen nog geen eenvoudige
methode, waardoor men alle factorencombinaties in het kiemplasma
kan bepalen. Men kan de genetische samenstelling niet naspeuren
zooals b.v. de chemicus te onderzoeken stoffen analyseert. Voor
sommige factoren, b.v. haarkleur kan men wel proefparingen
gebruiken. Is een stier homozygoot voor de zwartbonte kleur,
dan zal men onverschillig of men hem paart met rood-bonte of
zwart-bonte koeien, steeds zwart-bonte krijgen. Was de stier
heterozygoot geweest dan zou een deel van de kalveren roodbont
geweest zijn.

Meestal behelpt men zich met de volgende redeneering: Veilig
mag men zeggen, dat de kans groot is. dat een bepaald dier voor
een bepaalde eigenschap fokzuiver is, wanneer het bekend is dat
het grootste deel zijner voorouders reeds deze eigenschap bezat.
Indien men dus van vele generaties voorouders, alle eigenschappen
zou kennen, dan zou men door nauwkeurige studie van deze
gegevens een waarschijnlijkheidsberekening kunnen maken, omtrent
de genetische samenstelling van het betreffende individu. De be-
doelde gegevens vindt men in de stamboeken niet of onvolledig
en daarom tracht men tegenwoordig hoe langer hoe meer zich
een idee te vormen van de fokwaarde van een dier. door eene
beoordeeling van zijne nakomelingen.

Hierbij zit dus de gedachte voor, dat, wanneer men bij vele
nakomelingen regelmatig een bepaalde eigenschap vindt, het vrij

zeker is, dat het betreffende dier (meestal vaderdier) voor die
eigenschap fokzuiver is. ^

Deze keuringen op afstammelingen hebben geleid tot het „preferent"
verklaren van stieren door de Nederlandsche rundveestamboeken.

Dit zijn dus stieren, van welke na nauwkeurig onderzoek bleeks
dat zij hunne goede eigenschappen vrij constant vererfden en
daardoor een groote waarde hebben of hebben gehad — want
vele der dieren zijn gestorven voor de fokkerij.

Van deze goede vaderdieren en wel van de in Friesland preferent
verklaarde stieren, zullen wij het eerst de stamboomen nagaan om
te zien hoe het staat met de „Blutanschlusz" en „Konsolidierung"
van deze dieren. Daarna zullen wij hetzelfde doen voor een aantal
runderen, waarvan gegevens omtrent exterieur of productievermogen
bekend zijn, want het phenotype is evenzeer van belang voor den
veehouder als het genotype.

Om dus de juistheid der principes, zooals die vooral door de
Chapeaurouge worden voorgestaan, na te gaan, zijn door mij
dus een groot aantal stamboomen met hulp der gegevens van het
Friesch Rundveestamboek opgemaakt en heb ik dit onderzoek in
drieën gesplitst met betrekking tot:

a. de preferente stieren,

b. het exterieur, en

c. de melkproductie.

a, Dc Preferente Stieren,

Wanneer een Friesche fokker ziet, dat een stier zich bijzonder
goed vererft en goede nakomelingen heeft, kan hij trachten zulk
een dier preferent te doen verklaren.

Het onderzoek der aangewezen keurcommissie bestaat alsdan in:

a. het in oogenschouw nemen van een zoodanig aantal nako-
melingen van den stier als zij voor het vormen van haar oordeel
noodig acht, en het beoordeelen dier nakomelingen in vergelijking
met hunne uit het stamboek bekende moeders, tevens het oog hou-
dende op de omstandigheden, waaronder de dieren zijn opgegroeid;

b. het nagaan van den invloed, dien de stier heeft uitgeoefend
op het gehalte der melk, waarbij eveneens het gehalte der melk

van de moeders der afstammelingen in aanmerking genomen wordt r
c. het verzamelen van verdere gegevens die voor de beoor-
deeling der fokwaarde van belang zijn en die met voldoende
zekerheid kunnen worden vastgesteld.

Men vindt de namen van de preferent verklaarde stieren in
de boekjes der districtskeuringen van de Provinciale Commissie
voor de Veefokkerij in Friesland. Stieren die bij deze keuringen
78 of meer punten voor exterieur behalen, worden „eervol en
premiewaardig" verklaard, mits zij als kalf in het F. R. S. inge-
schreven zijn en afstammen van eene moeder, die een gemiddeld
vetgehalte van minstens 3,15 pCt. vet in de melk blijkt te be-
zitten. Aan deze „eervol en premiewaardig" verklaarde stieren
worden extra punten toegekend:

a. voor uitstekende afstamming blijkend uit het F. R. S.:
indien de stier een van de volgende stieren tot vader heeft

6 punten, tot grootvader 3 punten:

Albert No. 3561 Pel Knol VIII No. 3533

Jan No. 3265 Jan No. 3540

Bravo No. 3518 Ceres No. 4497

Frits No. 1372H Nico No. 4969

Zonneveld IV No. 3561 Wodan No. 6204

Albert II No. 2987

b. voor zeer goede afstamming, blijkend uit het F. R. S., in-
dien de stier een van onderstaande stieren tot vader heeft 4
punten, tot grootvader 2 punten:

de stier een van de volgende stieren tot vader heeft 2 punten,
tot grootvader 1 punt:

ADEMA XLVIII. 7644.

14972

10860

OrMEUKING: In deze sUmb<^.nfonnnlieren ^Of^t he^nt^er van süer

9168

2698 H

co
iO

CT.

755 n

co
O

3061 H

Pel XVII No. 6395 Bütenmoark No. 7411

Gerlof No. 6285 Geertjes Klaas No. 7450

Gerard No. 6808 Sam No. 8119

de Schoone No. 6354

Van deze preferente stieren zal ik allereerst de samenstelling van
hun stamboomen bespreken. Het is zeer zeker jammer dat men
vaak zoo spoedig komt op ouders, opgenomen in het hulpboek,
op dieren dus waarvan de afstamming onbekend is (H.dieren).
Hierdoor kan de beschouwing niet zoo volledig zijn, als men wel
zoude wenschen, ja zelfs vallen hierdoor verscheidene van de ge-
noemde stieren buiten bespreking. Zoo zijn Frits 1372 H en Johan
1632 H geheel van onbekende afstamming (d.w.z. voor het stam-
boek), terwijl Albert 1306 H en zijn broeder Albert II 2987,
Zonneveld IV 3561, Jan 3265, Jan 3540, de Verwachting 4429,
Jetze 3528, Kollumer II 3080, Tiemen VI 3485 en Gerard 6808
een hulpboek vader of moeder hebben. Bij deze stieren moeten
gevoegd worden omdat slechts zeer weinig geslachten volledig
bekend zijn: de stieren Petrus 3181 (stamboom 16), Pel Knol VIII
3533 (stamboom no. 7) en Botermijn 3227. In elk geval weten wij
uit de afstamming van deze laatste wel dat het geen produkten
van nauwe inteelt zijn.

Het is jammer dat er zoo vele stieren moeten uitvallen, maar
wenden wij ons tot de overige dan zien wij, dat vier preferente
stieren uit nauwe familieteelt (bloedschandeteelt) zijn gesproten en
wel Ceres 4497 (zie stamboom 15) als dubbele kleinzoon van
Albert 1306 H, Wodan 6204 als dubbele kleinzoon van Jan 3265,
Prins 3579 als dubbele kleinzoon van den stier 998 H (bekend
als vader van Albert 1306 H en van Albert II 2987, de laatste
is de vader van Prins) en eindelijk Adema XLVIII No. 7644
als dubbele kleinzoon van den niet-preferent verklaarden maar
daarom toch zeer gunstig bekend staanden stier Zeppelin
No. 5114.

De stamboom van Adema XLVIII vindt men hiernevens op-
genomen (No. 1) uit welke blijkt dat Adema 47 is ingeteeld II-

II¹) op Zeppelin 5114, maar tevens IV-IV ep 2711\'Zwarthak
III, IV-IV. VI op Klaas 1036 H, V-V, V op Hugo 1144 H,
III-V op koe 10858 en IV-VI, VI op koe 9805, (de voorouders
van Zeppelin 5114 die natuurlijk tweemaal voorkomen zijn hier
alleen dan genoemd als zij ook als voorouder van een ander
dier voorkwamen.)

De zooeven genoemde Wodan 6204 gaf zooals uit onderstaand
staatje blijkt, met een dochter van zijn dubbelen grootvader Jan
3265 de preferente Wodan II 7409, zoodat ook deze te be-
schouwen is als een produkt van enge familieteelt.

Wodan II
7409

Nico 4969

17346

O Jan 3265
21149 H

i Jan 3265 «
l 12319
f Jan 3265 O
l 11351
2984
7367 H

Meer verwijderde inteelt vindt men in stamboom No. 2 bij
Piet III 3296 nl. III-V, V op Jan I No. 1824 (een der verre
voorvaderen uit de Jan-Nico-Gerard-lijn), evenzoo bij Pel XVII
No. 6395 (stamboom No. 1) die IV-IV ingeteeld op Hugo 1144 H
en V-IV op koe 9805.

Nog meer verwijderd in de inteelt bij Bravo 3518 (stamboom
3) n.1. IV-VIII, VIII op stier No. 1320 en IV-VII op koe No.
4836 en bij Meibloem 3290 (stamboom 4) waar wij vinden VII-
VI op stier No. 673 en VIII-VI, VII, VII op stier No. 122.

Hiermede hebben wij de nawijsbare gevallen van inteelt bij de
preferente stieren de revue laten passeeren.

1  Teneinde aan tc geven den graad van inteelt kan men noemen het aantal
vrije generaties (d.w.z. het aantal generaties die aanwezig zijn tusschen de ouders
van het dier cn het dier waarop is ingeteeld) of wel men vermeldt in welke voor-
ouderreeksen het dier waarop is ingeteeld voorkomt. Dc laatste manier, waarbij
men altijd begint te tellen aan den kant der moeder is tc preferecren, omdat er dan
meer gezegd wordt van dc plaats, waar het dier, waarop is ingeteeld, in den,
stamboom voorkomt.

2177

6768

8436

7430

2109

2278

1920 — 4836 — 122 •

8161 — 1B68 — 1320A

2177

2521

2185

9391

2109

2847 H

2052

1508 - I S20 - mf

2894 H

CO

A 1320

♦ 4836

1425

1777 H

1276

7049

1567

1346 H

2428

673 A — ♦ 122

7193

2109

48-iri — ♦

6938

2016

2262

if)8;t

4h36 — ♦ i-ri

4901

1196

1680

6344

395II

1000 — A — <> 12.\'
ï(Ti

7M

Ci
CO
OS

M

00
es

Ci

W

«o
o

CO

O

x>

w

Ol

(M

2022

8439

1558

7430
1708
6271
314 H
6570
1803
C205
1702
7188

td

o
00
o>

CO

998 H

Albert II
2987

22 H

5986

2256

co

998 H

3176

5707 H

5994 H

2521

2711

3512

1033G

2bül

3025

12004

11200

1141II

1085 II

2G70 — 2351
5197 II

963 II

628II
3G65 H

In de stamboomen van Nico 4969. Frisp 2866. Lucht en veld
3441. Jan II 4617. Teye 5455. de Schoone 6354. Gerlof 6285,
Butenmoarh 7411. Geertje^s Klaas 7450 en Sam 8119 waarvan
men de stamboomen resp. in No. 11. 5. 6. 16. 7. 13. 8.
en 15 kan vinden, zijn geen zelfde dieren aan moeders- en vaders-
zijde aan te wijzen en daarmee geen inteelt voor deze stieren.
Zeker men vindt in deze stamboomen wel inteelt b.v. de vader
van Sam 8119 is II-III. UI op Albert 1306 H. enz. Evenwel
kunnen wij dat hier buiten beschouwing laten omdat de prefe-
rente stieren het onderwerp zijn van ons onderzoek en met hunne
respectievelijke vaders, moeders, grootvaders, enz. Dan wensch
ik er hier op te wijzen, hoe de stier No. 7253 gepaard is me
de koe No. 19783, die hem in het geheel niet verwant is, waarbij
hii dus geen „Blutanschlusz" vindt en dat het produkt is de goed
fokkende stier Sam 8119. Dezelfde koe No. 19783 was eerder
gepaard eveneens met een haar „bloedvreemde stier n.1. 5622
w had toen gebracht den preferent verklaarden stier Geertje s Klaas
7450. Wat hier gezegd is van Sam en Geertje\'s Klaas geldt even-
zoo van al de tien laatstgenoemde stieren.

Resumeerende vinden wij dus onder de preferente stieren van
het Friesch Rundveestamboek er vijf gesproten uit een paring in
nauwe bloedverwantschap (4 X II-II. 1 X II-IH, III) .ier waarbi,
een verre inteelt waarneembaar is en tien waarbij noch van
„Blutanschlusz" noch van „Konsolidierung" sprake is.

Een enkel woord over die dieren met verre inteelt, b-v- over
Bravo 3518 (Stamboom 3). De vader van dezen stier Mazeppa 11 No.
3098 is een dubbele kleinzoon van Zwarthak III 2711 (een stier die m
zeer veel stamboomen voorkomt) en vindt bij paring met koe No.
10734 tweemaal aansluiting in het bloed eenmaal met stier No
1320 (IV-VIII. VIII) en eenmaal op koe No. 4836 (iV-Vll).
Moet men nu zeggen Bravo 3518 denkt zijn goede eigenschappen

aan deze „Blutanschlusz"? r «7 ttitt c

Maar wat beteekent het: inteelt in IV-VII of IV-VIII. of
zooals bij Meibloem 3290 VII-VI of en VIII-VI. VII, VII?

Wanneer men er nog enkele generaties bijvoegt, zouden dan in dien
graad de meeste Friesche runderen niet met elkander verwant zijn?

De Chapeaurouge spreekt van gekonsohdeerd vanaf de grens
der derde en vierde remove; Bravo noch Meibloem zijn dan
gekonsolideerd te noemen, terwijl bij Piet III No. 3296 (III-V,
V) en Pel XVII No. 6395 (IV-IV en V-IV) wanneer men strikt
aan de Chapeaurouge\'s opgave vasthoudt, het er om gaat of zij
gekonsolideerd zijn!

Bij het overgroote deel der preferente Friesche stieren is dus
geen „Blutanschlusz" aan te toonen, en blijkt er van „konsoli-
dierung" niet veel. Slechts vijf hoogstens zeven van deze stieren
zijn gesproten uit inteeltparingen waarmede ik evenwel nog geens-
zins zeggen wil, dat deze hun goede overervingskracht danken
aan de inteelt! Maar daarover later.

iemenVI Albert II 2987
3485

5996 H

998 H

11746

w

lO
O
co

(M

TiemenVI Albert II 2987
3485 5996 H

eo

12305 H

oo

998 H

iD
O
C5

5995II

icÀM — /Oö4

3328

2941

11533

2941

3144

5909 n

b. Het Exterieur.

In de Friesche Stamboeken van 1880—1903 vindt men een vrij
uitvoerige beschrijving van den uiterlijken bouw der opgenomen
dieren; alleen in de jaren 1884 en 1885 werd dit om der plaats-
ruimte-wille nagelaten. In de aflevering van 1904 vindt men voor
het eerst de omschrijving vervangen door cijfers, verkregen door
keuring volgens een vastgestelde schaal, welke methode men
sindsdien is blijven volgen.

Puntenschaal voor stieren van het F. R. S.:

Kop (vorm, oogen, neus).....9

Hoornen...........6

Hals, borst, schoft en schouders ... 12

Ribben en rug.........10

Lenden............8

Kruis............10

Dijen............6

Staart ............ 3

Beenen, stand en gang......10

Melkteekens, huid. haar, enz..... 6

Algemeen voorkomen........^

Totaal . .100

Ieder dier wordt dus volgens denzelfden maatstaf beoordeeld.
De keurmeesters zijn verplicht aan ieder onderdeel van het exterieur
de noodige aandacht te schenken, waardoor een vrij nauwkeurig
rapport verkregen wordt. Teneinde de beoordeeling van het onderdeel
..algemeen voorkomen", hetwelk van zooveel belang is. zoo
nauwkeurig mogelijk te doen geschieden, wordt van ieder dier een
aantal maten genomen, te weten: 1. Romplengte: 2. Schofthoogte:
3. Kruishoogte; 4. Borsthoogte; 5. Borstbreedte; 6. Heupbreedte:
7. Bekkenbreedte; 8. Kruislengte; 9. Borstomvang.

Van ieder dier voorgebracht op de in ieder voorjaar vanwege
de Commissie voor de veefokkerij in de Provincie Friesland
georganiseerd wordende stierenkeuringen worden nu door des-
kundigen deze gegevens verzameld. Van 6 districten werden mij

w

lO
t-

Oî
lO
(N

1387 H

963 H

2119
7843

de gegevens door het F. R. S. welwillend verstrekt n.1. van
Berlikum. Franeker. Goënga. Winsum. Wirdum en Witmarsum.

Van al de op deze keuringen ingepunte stieren is door mij
zooveel mogelijk tot in 5 geslachten de afstamming nageslagen,
eerst van de eenjarige, daarna van de oudere. Van al deze dieren
zijn dus de stamboomen in mijn bezit, ingevuld op formulieren
als bij de preferente stieren opgenomen. Daar het al te veel
plaats zou kosten al deze stamboomen in dit werk op te nemen,
zal in het vervolg de afstamming naar het sr/sfeem Wintermans
worden gegeven. Iedere plaats in den stamboom wordt genum-
merd en wel als volgt: het dier zelf no. 1. de ouders 2 en 3. de
grootouders 4. 5. 6 en 7. enz. (zie stamboom no. 10. De vader
van een dier heeft steeds het dubbele nummer van dat dier. de
moeder steeds het dubbele plus één (manlijke dieren steeds even.
vrouwelijke oneven). Met dit systeem is dus elke stamboom m
enkele regels weer te geven, en al moge het geheel niet zoo
overzichtelijk zijn als de ingevulde formulieren, het is een goed
hulpmiddel om te doen zien hoe gewerkt is.

In onderstaande lijsten vindt men:

1. den naam van het betreffende dier;

2 het totaal aantal punten voor exterieur toegekend;

3 den stamboom, waarin alleen die dieren zijn genoemd, welke
voor mijn onderzoek van belang zijn. De dieren waarop is

ingeteeld zijn onderstreept;

4. onder den naam van ieder dier den inteeltgraad in removes
(b v. 2-3 wil zeggen in de 2de en 3de generatie resp. aan moeders-
en aan vaderszijde komt hetzelfde dier voor o.a. in stamboom

no. 11).

Eenjarige Stieren*

District Berlikum.

Stamboom.

2. 6808. 4. 4969. 5. 25975 H. 8. 3265.

3. 23713. 6. 4969. 7. 17344. 12. S^. 13. 12319.
14. 15. 6732 H.

2. 94ia 4, 7450.

3. 41416 H.

2. 7450. 4. 5622. 5. 19783. 8. 4504. 9. 15538.
10. 4242. 11. 14684. 16. 3911. 17. 6358 H.
18. 3265. 19. 10781. 20. 1732 H. 21. 10345 H.
22. 3498. 23. 11811.

3. 28606. 6. 6889. 7. 26354. 12. 4239. 13. 11948 H.
14. 5852. 15. 13792. 24. 3484. 25. 18843 H.
28. 4142. 29. 15605. 30. 1615 H. 31. 11981 H.

2. 9839. 4. 8117. 5. 29419. 8. 4497. 9. 20821 H.
10. 5264. 11. 30757 H. 16. 3540. 17. 12801.
20. 3579. 21. 12305.

3. 33575. 6. 7450. 7. 37085 H.
13. 19783. 24. 4504. 25. 15538.
27. 14684.

2. 8930. 4. 7409. 5. 26803. 8. 6204.
10. 5591. 11. 18317. 16. 4969.
19. 21149 H.

18. 3265.

22. 4172. 23. 14599. 32. 3265. 34. 3265.
3. Jauke XV. 6. 6808. 7. 17370. 12. 4969.

13. 25975 H. 14. 15. 11334. 24. 3265.

2. 8756. 4. 6808. 5. 17870. 8. 4969. 9. 25975 H.
10. 3265. 11. 13818. 12. 3265.

3. 28^6. 6320. 7. 21293. 12. 4555. 13. 15618 H.

14. 4555. 15. 14756. 24. 3265. 25. 12131.
28. 3265. 29. 12131. 30. 3243. 31. 15618 H.

2. 9434. 4. 8117. 5. 26435. 8. 4497. 9. 20821H.
10. 6204. 11. 19808.

3. 31224. 6. 6204. 7. 19807. 12. 4969. 13. 17346.

14. 4509. 15. 15504 H.

2 8116 4. 6204. 5. 19818. 8. 4969. 9. 17346.
10. 4615. 11. 15820. 22. 3561. 23. 8960 H.
44 2987

3 2862ïr\' 6. 6270. 7. 13305. 12. 4613.
13. 23478 H. 24. 3486. 25. 12387. 48.

Zie Stamboom no. 12.

2.8930 4. 7409. 5.26803. 8. 6204. 9.21587.
10 5591. 11. 18317. 16. 4969. 17. 17346.
18. 3265. 20. 3265. 22. 4172. 23. 14599.
3 31004 6. 6395. 7. 30540 H. 12. 5114. 13. 14972.
24. 4036. 2,ï. 13127. 26. 3615. 27. 10860.
2 8930 4 7409. 5. 268Ö3. 8. 6204. 9. 21587.
10 5591 11. 18317. 16. 49^. 18. 20. 3^
22. 4172. 23. 14599. 32. 3^. 33. 12319.
34, 3265. 66. 1267 H.

3. 31^ 6. 86800". 20385. 12. 4^. 14. 3^
15. 12321. 24. 25. 12319. 30. 1267 H.

50. 1267 H.

2, 6808. 4. 4969. 5. 25975 H.

3. 28177. 6. 4969. 7. 12315.

2. 6808. 4. 4969. 5. 25975 H. 8. 3265.

3. 18577. 6. 7. 12669,

2. 6808. 4. 4969. 5. 25975 H.

3. 23714. 6. 4969. 7. 16081.

2. 8140 4. 7"^ 5. 19783. 8. 4497. 9. 19306.
10 4242.11.14684.16. 3540. 17.12801.18.1306 H.
19. 11100. 20. 1732 H. 21. 10345 H. 22. 3498.
23. 11811.

3. 33344. 6. 6894. 7. 25256 H. 12. 5652.
13. 25255 H. 24. 4206. 25. 13091.

72 2. 9765. 3. 32758 H.

69 2. 8048. 3. 29125 H.

72 2 9053 4. 7629. 5. 13958. 8. 6240. 9. 20715.
10.3288 11.10788. 16.5114. 17.10860. 18.4497.
19. 11100. 20. 3004. 21. 10680. 22. 2670.
23. 5197 H.

3. 33345. 6. 8145. 7. 28247 H. 12. 6848. 13 20072.
24. 5730. 25. 17936. 26. 4520. 27. 18853.
2. 9434. 4. 8117. 5. 26435. 8. 4497. 10. 6204.
11. 19808. 20. 49ra. H2. 41M.
3. 32195. 6. 7458. 7. 20727. 12. 6204. 13. 21233.
14. 4198. 15. 15765.
2. 9685. 3. 37727 H.

2. 9839. 4. 8117. 5. 29419. 8. 4497. 9. 20821 H.
10. 5264. 11. 30757 H. 16. 3540. 17. 12801.
20. 3579. 21. 12305.

3. Klaver XVI. 6. 7450. 7. 40218 H. 12. 5622.
13.19783. 24. 4504. 25.15538. 26.4242 27.14684.

2. 9436. 4. 4969. 5. 17569. 8. 3265, 9. 12319.
10. 11. 13253.

3. 34313. 6. 7545. 7. 29638. 12. 6137. 13. 21358.
14. 6139. 15. 20278. 24. 4989. 25. 15883. 26. 4990.

27. 17223. 28. 4990. 29. 17222. 30. 4243,
31. 12465. 48. 4168.

District Franekcr.

2. 9436. 4. 5. 17569.

3. 28827. 6, 6933. 7. 23681. 12. 4969.

2, 6354, 4. 5114. .1. 16425. 8. 4036. 9. 13127.
10. 351^8. 11. 12177. 16. 3391. 17. 10534. 18. 3408.

19. 11507. 20. 3098. 21. 10734. 22. 2711.
23. 10745.

3. 28446. 6. 6933. 7. 17876. 12. 4969. 13. 16077.
14. 4156. 15. 13776 H. 24. 3265. 25. 12319.
26. 3530. 27. 9723 H. 28. 1493 H. 29. 7512 H.

2. 9407. 4. 8045. 5. 21356. 8. 6808. 9. 18577.
10.5511. 11.19503, 16-4969. 18.3265. 19. 12669.

20. 4497. 21. 12812. 22. 4049. 23. 10993, 32. ^
40. 3540. 42. 3181,

3, 33454, 6. 4617. 7. 17874. 12. 3540. 13. 12899.
14. 4185. 15. 14257 H. 24. 130Tll. 26. 3181.

28. 3265. 29. 9391.

2. 9507. 4. 6808. 5. 20442.

3. 27829. 6. 6354. 7. 20442.

27. de Sehoone
Lucht en Veld II
3-4

28. Bertas de
Sehoone
4,4—3

29. Pel

Lucht en Veld
4,4—3
4-3

30. Arnold

81. Gerard

32. Diamant
4—4

4,5,5-5,5

33. Fetje\'s Sehoone

4—2, 4- 3 en
5,6,7,7,7,7-4,6,6

34. Reinier

5—4,6,6

85. Wilson

2. 6354. 4. 5114. 5. 16425. 8. 4036. 9. 13127.
10. 3518. 11. 12177. 22. 2711.

3. 20442. 6- 3441. 7. 13858. 12. ^1. 13. 10620.
14. 3296. 15. 12091.

2. 6354. 4. 6808. 5. 20442. 8. 4969. 9. 25975 H.
10. 3441. 11. 13858.

3. 24m7 6. 5636. 7. 24373 H. 12. 4519. 13.15246.
24. 3441. 25. 13554. 26. 3441. 27. 12728.

8. 4969.

10. 3441.

2. 9507. 4. 6808. 5. 20442. _ _

11, 13858.

3. Dora Pel. 6, 8263. 7. 21698. 12. 6327. 13. 14972
14, 5157. 15. 16570. 24. 49(^. 25. 17870. 26.,3615-

27. 10860. 28. 3441. 30. 3^. 31. 12173.

2. 8821. 4. 6395. 5. 13458. 8. 5114. 9. 14972.
10. 3219. 11. 11431. 16. 4036. 17. 13127. 18. 3615
19. 108C0. 20. 2902. 21. 9473. 22. 2862. 23.10331.

3. 31796. 6. 7483. 7. 20093. 12. 4617. 13, 17874.
14. 4636. 15. 21338 H. 24. 3540. 25. 12899.
26. 4185. 28. 3561,

2. 9507. 3, 34041 H.

2. 9294. 4. 8263. 5. 24814. 8. 6327. 9. 14972.
10, 5211. 11. 14874. 16. 4969. 17. 17870. 32. 3265,

34 3265

3. 333037*6. 7409. 7, 19175- 12. 6204. 13. 21587.
14. 3976. 15. 20398 H. 24. 4_969. 25. 17346.
26. 3265. 48. 3265. 50. 3265.

Zie Stamboom no. 13.

2. 6354. 4. 5114. 5. 16425. 8. 4036. 9. 13127.
10. 3518. 11. 12177. 20, 3098. 21. 10734. 22. 27^
23. 10745. 40. 2941. 41. 11007. 80. 2711. 82.2711.

3. 33292. 6, 7409. 7. 24177. 12. 6204. 13. 21587.
14. 5731. 15,22196 H. 24.4969. 26.3265. 28.3441.
56, 2711.

2. 81ÏÏ77~4. 6808. 5. 22026. 8, 4969. 10. 4793.
11.15429. 16,3265. 17 .12319. 20. 3761. 21.12893
22. 3761. 23. 8255. H.

3. 27169. 6. 5828. 7, 13242. 12. 4497. 13. 11203.

36. DeVerwachting

37. Jonge Gerard
3—3

38. Friso

39. Adolf

40. Zwartje\'s Janna
Prins

4-3

41. Dirk
3-4
4,4-6

42. de Schoone

43. Grietjes Wodan
3-4

14. 1403 H. 15. 13217 H. 24. 3540. 25. 12801.
26. 2665. 27. 10682.
2. 9333. 3. 32344. H.

2. 9586. 4. 6808. 5. 14876. 8. 4969. 9. 25975 H.
10. 3518. 11. 13107.

3. 21704. 6. 4376. 7. 14890. 12. 3518. 13. 8368. H.
14. 3290. 15. 10344.

2. 9589. 4. 7409. 5. 25788. 8. 6204.

9. 21587. 10. 6355. 11. 17934. 16. 4969. 17.17346.
18. 3265. 19. 21149 H. 20. 4531. 21. 16428.
22. 3290. 23. 14889.

3. 24108. 6. 5730. 7. 17933. 12. 4615. 13. 6907 H.
14. 3712. 15. 12224. 24. 3559. 25. 13752 H.
28. 3254. 29. 10371. 30. 1270 H. 31. 10370.

2. 779G. 4. 4617. 5. 19308. 8. 3540. 9. 12899.

10. 1306 H. 11. 10013. 16. 1306 H. 17. 11561.

18. 3181. 19. 6438 H. 22. 2308. 23. 2316 H.

3. 19924. 6. 4172. 7. 14620. 12. 3481. 13. 12256..
14. 3265. 15. 8317 H. 24. 3084. 25. 11639..
26. S0S4. 27. 11909. 28. 2984. 29. 7367 H.

2. 5513. 4. 4262. 5. 12813. 8- 3303. 9. 10013.
10. 3181. 11. 7362 H.

3. 29423. 6. 4617. 7. 17548 H. 12. 3540. 13. 12899.
24. 1306 H. 25. 11561. 26. 3181. 27. 6438 H.

2. 9433. 4. 8539. 5. 27952. 8. 6808. 9. 25543.
10. 4497. 11. 13962. 16. 4969. 18. 4497.

19. 14435. 20. 3540. 21. 12801. 22. 3290. 32.3265.

3. 31228. 6. 6204. 7. 18822. 12. 4969. 13. 17346.
14. 4051. 15. 13211. 24. 3265. 26. 3265.

2. 6354. 4. 5114. 5. 16425. 8. 4036. 9. 13127.
10. 3518. 11. 12177. 16. 3391. 17. 10534. 18. 3408
19. 11507. 20. 3098. 21.10734. 22. 2711. 23.10745.

3. 28045. 6. 6460. 7. 19255. 12. 4375. 13. 11734.
14. 4178. 15. 18946 H. 21. 3265. 25. 10782.
26. 2858. 27 10360. 28. 1493 H. 29. 11117 H.

2. 9238. 4. 7409. 5. 28045. 8. 6204. 9. 21587.
10. 6460. 11. 19225. 16. 4969. 18. 3265. 20. 4375.
22. 4178. 23. 18946 H.

3.30834. 6.G837. 7.17575 H. 12.5731. 13.18946 H.
24. 3441.

2. 9549. 4. 7629. 5. 22171. 8. 6240. 9. 20715.
10. 4497. 11. 13535. 18. 4497. 20.3540. 21.12801.
36. 3540. 37. 12801. 40. 1306 H. 42- 1306
72. 1306 H. 74. 1306 H.

3. 18391. 6. 1306 H. 7. 10943.

2. 9551. 4. 8539. 5. 27950. 8. 6808. 9. 25543.
10- 4497. 11. 13726. 16. 4969. 18. 4497.

20. 3540. 21. 12801. 36. 3540. 37. 12801.
40 1306 H. 42. 1306 H. 72. 1306 H. 74 1306 H.

3. 27948. 6. 5455. 7. 21081. 12. 4356. 13- 15010.
14. 4956. 15. 8717 H. 24. 1306 H. 28. 1306 H.

.2. 6808. 4. 4969. 5. 25975 H. 8. 3265. 9. 12319.
16. 2984. 18. 1267 H. 19. 8666,
3. 29456. 6. 6395. 7. 24972. 12. 5114. 13. 14972.
14. 5866. 15. 20405. 24. 4036. 25. 10534.
26.3408. .27. 11507. 28. 4036. 29. 23774 H-
30. 3773. 31. 22063 H.
2. 8146. 3. 41412 H.

2 8539. 4. 6808. 5. 25543. 6. 4969. 8. 4497.

9. 14435. 16. 3265. 17. 12319. 20. 3540.

21. 12801. 22. 3468. 23. 11245. 34. 1267 H.
3. 19518. 6. 4154. 7. 12692. 12. 3392. 13. 12221.

14. 1267. H.

22. 8197 4. 6808. 5. 22026. 8. 4969. 9. 25975 H.

10. 4793. 11. 15429. 16. 3265. 17. 12319.
18. 3761. 19. 12893. 20. 3761. 21. 8255 H.

3. 26912. 6. 5828. 7. 18648 H. 12. 4497. 13. 11203.
24. 3540. 25. 12801. 26. 2665. 27. 10682.

2. 8146 4. 7253. 5. 19783. 8. 4497. 9. 19306.
10. 4242. 11. 14684, 16. 3540. 17. 12801.

18. 1306 H. 32, 1306 H. 34. 1306 H.

3. 33343. 6. 7468. 7. 28537. 12. 4356. 14. 6261,
24, 1306. H, 25. 10776, 28. 4076

2. 9407. 4. 8045. 5. 21356. 8, 6808. 9. 18577.
10. 5511. 11. 19503. 16. 4969, 18. 3265. 20. 4497.

22. 4049. 32. 3265,

3. 17874. 6, 4185, 7. 14257 H. 12.
70 2. 9407. 4. 8045. 5. 21356. 8. 6808. 9. 18577.

10. 5511. 11. 19503. 16. 49G9. 18. 3265.

19. 12669. 20. 4497. 21. 12812. 22, 4049.

23. 10993.

3. 27255. 6. 4578. 7. 24024 H. 12. 3898.

67. Tjitze

68. Karei

69. Frits

70. Piet 10813
6—5
6,7—6

71, Rein

72. Meine II

73. Jonge Gerard
4—3
4-3

74. Hendrik

75. Foch

76. Bismarck
6.6.6—4
5.7.7.7-5.5

14. 5516. 15. 13476.
26. 3441. 27 13857.
31. 9095 H.
2. 9241. 3. 27726 H.

2. 9352. 3. 37586 H.

2. 7815. 4. 4958. 5. 17013. 8. 4225. 9. 10218.
10. 4040. 11. 14289. 16. 3518. 17. 12658.
18. 2417. 19. 9335. 20. 3343. 21. 7382 H.
22. 3555. 23. 11664.

3. 28160. 6. 5262. 7. 18012. 12. 4345. 13. 14559.
14. 3432. 15. 16371 H. 24. 2987. 25. 11405.
26. 3579. 27. 17128 H. 28. 3005. 29. 5740 H.

2. 9240. 4. 8246. 5. 26151. 8. 4497. 9. 25836 H.
10. 5673. 11. 14101. 22. 3376. 44. 3004.
45. 11505. 88. 2711.

3. 26149. 6. 6040. 7. 17653 H. 12. 4943. 13. 14917.
24. 4105. 26. 3586. 48. 3303. 52. 3159. 96. 3004.
104. 2711. 192. 2711.

2. 8865. 4. 7653. 5. 35707 H. 8. 4497. 9. 23344 H.
16. 3540. 17. 12801.

3. 20367. 6. 4577. 7. 19539 H. 12. 3615.
13..20772 H. 24. 2711. 25. 11506.

2. 8865 3. 35809.H.

District Winsum.

2. 9586. 4. 6808- 5. 14876. 8. 4969. 9. 25975 H.
10. 3518. 11. 13107.

3. 34147. 6. 8263. 7. 24034. 12. 6327, 13 14972.
14, 5211. 15. 16424. 24. 4969. 26. 3615.
28. 4497. 30. 3518.

2. 8440. 3, 32818 H.

2. 7644. 4, 6395, 5. 21976. 8. 5114. 9. 14972.
10. 5114. .11. 12048. 16. 4036. 17. 13127.
18. 3615. 19. 10860, 20. 4036. 21. 13127.
22. 3004. 23. 10858.

3. 24616. 6. 4617. 7. 15372. 12. 3540. 13. 12899.
14. 3761. 15. 15683 H. 24. 1306 H. 25. 11561.
26. 3181, 28, 3107. 29. 10498.

2. 7644. 4. 6395. 5. 21976. 8. 5114. 9. 14972.
10, 5114. 11. 12048. 18. 3615. 22. 3004.
34. 2711. 44. 2711.

3. 31821. 6. 7311. 7. 18145. 12. 5765. 13.\' 20772.

77. Botha
5—5,5

78. Reinold
3-3

79. Jan

80. Feikjo\'s Piet
4—3

81. Zwartje\'s Ceres

82. Bravo

83. Mindert
3-3

84. Wilson

85. Wilson

86. Kroontje\'s Ver-
wachting

87. Canno

14. 3776. 15. 13685 H. 24. 4193. 26. 4193.
27. 18598. 28. 3057. 48. 3003- 52. 3303. 54. 3355.
56. 2711. 96. 3004. 104. 3004. 108. 3004.
192. 2711. 208. 2711. 216. 2711.

2. 7644. 4. 6395. 5. 21976. 8. 5114. 9. 14972.
10. 5114. 11. 12048. 18. 3615. 22. 3004. 36. 2711.
44. 2711, -

3. 30970. 6. 6808. 7. 12894. 12. 4969. 14. 3396.
24. 3265. 28. 3013. 56. 2711.

2. 8440, 4. 6204. 5. 17531, 8. 4969. 9. 17346.
10. 4051. 11. 19011 H,

3. 24410. 6. 5299. 12. 4051.

2. 8440. 4. 6204. 5. 17531. 8. 4969. 9. 17346.
10. 4051. 11. 19011 H. 16. 3265. 17. 12319.
18. 3265. 19. 11351. 20. 3329. 21. 10609.

3. 29872. 6. 6151. 7. 1557 H. 12. 4661. 13. 18315.
24. 3761. 25. 13383. 26. 4239. 27. 15574 H.

2. 7210. 4. 4617. 5. 12813. 8. 3540.

3. 23488. 6. 5828. 7. 20164. 12. 4497. 13. 11203.
24. 3540. 25. 12801.

2. 9839. 4. 8117. 5. 29419. 8. 4497. 9. 20821 H.
10. 5264. 11. 30757 H. 16. 3540. 17. 12801.
20. 3579. 21. 12305.

3. 34420. 6. 7450. 7. 30536. 12. 5622. 13. 19783.
14. 4958. 15. 12713. 24. 4504. 25. 15538.
26. 4242. 27. 14684. 28. 4225. 29. 10218.
30. 1412 .H. 31. 8203 H.

2. 6744. 4. 6395. 5. 21976.

3. 26305. 6. 6332. 7. 28522 H, 12. 5341.
13. 13024.

2. 8440. 4. 6204. 5. 17531. 8. 4969. 9. 17346.

10. 4051. 11. 19011 H.

3. 22690. 6. 5149. 7. 23155 H. 12. 4051.
13. 14798.

2. 7644. 4. 6395. 5. 21976. 8. 5114. 10. 5114.

3. 18985. 6. 4313. 7. 16189 H. 12. 1556 H.
13. 16762 H.

2. 9333. 3. 40387 H.
2. 9333. 3. 36649 H.

2. 9795. 4. 6808. 5. 28748. 8. 4969. 10. 6354.

11. 14876. 16. 3265. 17. 12319. 20. 5114.

88. Frans

89. Lucht en Veld
5,5-5

90. Foeke II

91. Koos

92. Beeke III

93. De Verwach-
ting

94. Lentebloem

95. Wiebren Ce-
res

6-5,5

96. Hendrik Ceres

21 16425. 22. 3518. 23. 13107.

3. 33745. 6. 6361. 7. 37629 H. 12. 1306 H.
13. 10955. 26. 2591. 27. 8081.

2 9413 4. 6204. 5. 18460. 8. 4969. 9. 17346.
10. 4131. 11. 8960 H. 16. 3265. 18. 3265.
20. 3560.

3 34211 6. 6395. 7. 25294. 12. 5114. 13. 14972.
14 5266. 24. 4036. 26. 3615. 28. 4422.

2. 7458. 4. 6204. 5. 21233. 10. 1248 H. 11. 17946.

22 3441 23. 14946. 44. 2711.

3. 23554.\'6. 5726. 7. 13399. 14. 3328. 15. 11^4.
30. 2941. 31. 11008. 60. 61. 10460.

62. 2711. 63. 10038.

2 93^4. 7794. 5. 24463. 8. 6137. 9. 14454.
10 4792 11. 17544 H. 16.4989. 17.15883.
18. 3180. 19. 5800 H. 20. 3831. 21. 13991

3 31291 6. 5654. 7. 25890 H. 12. 4450.
l-i 11160 H 24. 3303. 25. 12597.

2 9342. 4. 8530. 5.25808. 8. 4617. 9. 19308.
10. 4356. 11. 15309.

3 21026 6. 4238. 7. 15576 H. 12. 3574.
\'13. 9261 H. 24. 1415 H. 25. 4940 H.

2. 8816. 4. 6904. 5. 24465.

-iZ: \'.VS

/\'srl.6,94, 5. 304,1 H. S. 4376. 9. 1407^.
21. 12305.

109. Jan

5,5—5,6,6,6

110. De Verwachting.

111. Jacob

112. Harm

113. Victor
6.6-4

114. Ymke

115. Frits
3—3

,4,5

116. Yme

117. De Verwach-
ting

4—3

118. Pel XX
3—3 en
4,4—4

119. Nico II

120. Alida\'s Gerard
4-5,6,6

2. 9264. 4. 8136. 5. 24584. 8. 4497. 9 20828.
10. 5060. 16. 3540. 17. 12801. 18. 1306 H.
20. 4429. 32. 1306. ö. 34 1306 H. 36. 998 H.
40. 1306 H. 64. 998 H. 68. 998 H. 80. 998 H.

3. 28134. 6. 5264. 7. 11703. 12. 3579. 13. 12305.
14. 2853. 24. 2987. 25. 11229. 26. 3005.
48. 998 H. 50. 998 H.

2. 9271. 3. 38773 H.
2. 9265. 3. 37548 H.
2. 8650. 3. 32036 H.

2. 9805. 4. 6107. 5. 20582. 8. 1306 H. 9. 16454.
10. 4504. 16. 998 H. 18. 3845. 20. 3911.

3. 31158. 6. 7203. 7. 21434. 12. 5264. 13. 13930.
14..4183. 24. 3579- 28. 3430. 48. 2987. 49. 11229.
96. 998 H. 98. 998 H.

2. 8741. 3. 32078 H.

District Witmarsum.

2. 7596. 4. 6395. 5. 22169. 8. 5114. 9. 14972.
10. 4715. 11. 16739. 18. 3615. 20. 2711. 22. 2711.
36. 2711.

3. 324\'8Ï~6. 6797. 7. 22460. 12. 5483. 14. 4715.
15. 12524. 28. 2711.

2. 8066. 3. 33965 H.

2. 9586. 4. 6808. 5. 14876. 8. 4969. 10. 3518.

3. 26791, 6. 6354. 7. 24034. 12. 5114. 13. 16425.
14. 5211. 15. 16424. 26. 3518.

2. 8410. 4. 4376. 5. 21108. 8. 4376. 9. 14972.
10. 4617. 11. 16746. 18. 3615. 19. 10860.

3. 27294. 6. 6395, 7. 15213. 12. 5114. 13. 14972.
14. 3616, 26. 3615. 27. 10860. 28. 2711. 29.10860.

2. 9281, 4. 4969, 5. 19279. 8. 3265. 9. 12319.
10. 1948 H, 11. 21552 H. 16, 2984. 18. 1267 H.
19. 8666.

3. 23425. 6. 5638. 7. 15928. 12. 4793. 13, 15684 H.
14. 3518. 15. 13612. 24. 3761. 25. 12893. 28.3098.
29. 10734. 30. 1387 H. 31. 11952.

2. 9586, 4. 6808. 5. 14876. 8. 4969. 10. 3518.
11.13107. 20.3098, 23.11768. 40. 2941. 41.11007.
46. 2711. 80. 2711. 82. 2711.

3. 28792. 6. 5849. 7. 18000. 12. 3441 13. 11151.
14. 3519. 24, 2711. 26. 2649.

2. 7644. 4. 6395. 5. 21976. 8. 5114. 9. 14972.
10. 5114. 11. 12048. 18. 3615. 22. 3004. 36. 2711.
44. 2711.

3. 20310. 6. 4645. 7. 9005 H. 12. 3518.

13. 13233 H. 24. 8098. 48. 2941. 49. 11007.
96. 2711. 98. 2711.

2. 8641. 4. 7796. 5. 23886. 8. 4617. 9. 19308.
10. 4843. 11. 13346. 22. 3265. 23. 11019.
46. 2711.

3. 30Ö24. 6. 6327. 7. 15054. 12. 4969. 13. 17870.

14. 3518. 24. 3265. 26. 3265. 28. 3098. 112. 2711.
114. 2711.

■ 2. 9732. 4. 8411. 5. 24221. 8. 6794. 9. 21977.
10. 5739. 11. 17631. 18. 5114. 19. 15274. 20.4523.
22. 4194. 38. 3616. 256. 2711. 258. 2711. 68. 2711.
76. 2711. 360. 2711 336. 2711. 338. 2711. 92.2711.

3. 33756. 6. 8481. 7. 17633. 12. 6577. 13. 15212.
14. 5616. 24. 5114. 25. 15213. 28. 2711. 50. 3616.
100. 2711.

2. 8641. 4. 7796. 5. 23886. 8. 4617. 10. 4843.
11. 13346. 22. 3265. 23. 11019. 46. 27n.

3. 28551. 6. 6577. 7. 24919. 12. 5114. 13. 15213.
14. 5291. 26. 3616. 28. 3615. 52. 2711. 56. 2711.

2. 9280. 4. 8542. 5. 15220. 8. 7311. 9. 25479.
16. 5765. 17. 20772. 18. 5017. 19.18121. 32. 4193.
34. 4193. 39. 13662. 64. 3303. 68. 3303.
128. 3004. 136. 3004. 140. 3004. 156. 3004.

3. 31220. 5. 6794. 7. 23415. 12. 4376. 13. 14972.
14. 5114. 15. 13129. 24. 3518. 26. 3615. 28. 4036.
30. 3^3. 31. 12048. 60. 3004. 62. 3004.

2. 8641. 4. 7796. 5. 23886. 8. 4617. 9. 19308.
16. 3540. 18. 1306 H. 32. 1306 H.

3. 17995. 6. 4372. 12. 1306 H.

2. 9292. 4. 8546. 5. 29327. 8. 6794. 9. 24621.

10. 6639. 11. 16426. 16.4376. 17.14972. 18.5739.
20. 5157. 22. 1836 H.

3. 23535. 6. 4828. 7. 16004. 12. 3771. 13. 11199.
14. 3327. 24. 3320. 26. 2803. 27. 10609. 28. 3045.

2. 9295. 4. 8250. 5. 21104. 8. 6575. 10. 4530.

11. 16730. 16. 5114.

3. 33766. 6. 7594. 7. 24864. 12. 6395. 13. 21982.
24. 5114. 26. 4645.

129. Jonge Jan X
4,4—i

130. Maarten

131. Sjoerdje\'s Jan
4-5.6

182. Pel XXX
133. De Moor
6—5,6

134. Jonge Jan
5—5,6

135. Rutje\'s Dia-
mant
4,6,6.-5

136. Pietje\'sGerard

137. Lucht en Veld
3—5

138. Gerard

de Hollander
4,5,5—3

139. Dirk VIII
5—4 en
5—5

2. 8641. 4. 7796. 5. 23886. 8. 4617. 10. 4843.
11. 13346. 22. 3265.

3. 33207. 6. 6327. 7. 21582. 12. 4969. 13. 17870.
14. 5165 24. 3265 26. 3265.

2. 8694. 3. 37960 H.

2. 8641. 4. 7796. 5. 23886. 8. 4617. 9. 19308.
16. 3540. 18. 1306 H. 32. 1306 H. 36. 99S
64. 998 H.

3. 19284. 6. 4123, 7. 9173 H. 6. 2987. 7. 99S_J_
2. 8612. 3. 27636 H.

2. 8641. 4. 7796. 5. 23886. 8. 4617, 9. 19308.
16. 3540. 18. 1306 H. 32. 1306 H. 36. 998 H.
64. 998 H.

3. 27403. 6. 6370. 7. 20675. 12. 4531. 13. 14877.

14. 3934. 24. 3561. 26. 3518. 48. 2987. 96. 998 H.

2. 8641. 4. 7796. ü. 23886. 8. 4617. 9. 19308.
16. 3540. 18. 1306 H. 32. 1306 H. 36. 998 H.
64. 998 H.

3. 22706. 6. 5154. 7, 13020, 12. 4123. 13. 13581.
24. 2987, 48. 998 H.

2. 9294. 4. 8263. 5. 24814. 8. 6327. 9. 14972.
10. 5211. 11. 14874. 16. 4969. 18. 3615. 20. 4497.
22. 3290. 36. 2711.

3. 20423. 6. 4376. 7. 14883. 12. 3518. 14. 3441.

15. 11177. 24. 3098. 28. 2711. 96. 2711. 98. 2711.
Zie Stamboom no. 11.

2. 8410. 4. 6794. 5. 21108. 8. 4376. 9. 14972.

10. 4617. 11. 14746. 16. 3518. 18. 3615. 22. 3932.
J6. 2711.

3. 21111. 6. 3441. 7. 24440 H. 12. 2711. 13- 10620.

2. 9507. 4. 6808. 5. 20442. 8. 4969. 10. 3441.

11. 13858.

3. 32058. 6. C840. 7. 18431. 12. 5636. 13. 17937.
14. 4376. 24. 4519. 25. 15246. 26. 3441. 27.13857.
28. 3518. 48. 3441. 50. 3441.

2. 8410. 4. 6794. 5. 21108. 8. 4376. 9. 14972.
10. 4617. 11. 16746. 16.3518. 18.3615. 19.10860.
20. 3540. 36. 2711.

3. 27295. G, C577. 7. 32604 H. 12. 5114. 13. 15213.
24. 40S6. 2.\'). 13127. 26.3616. .52.2711. 53.10860.

Overzicht van 139 eenjarige stieren, met betrekking tot de
hoedanigheid van hunne stamboomen en tot het aantal punten
toegekend voor exterieur.

Van deze 139 éénjarige stieren zijn er 30 aangeduid met
H-moeder. Deze zijn dus (wat de moeder betreft) van onbekende
afstamming en voor ons onderzoek zijn zij van geen nut. In de
2de. 3de en verdere generaties komt men herhaaldelijk op hulp-
boekdieren en wanneer zij slechts aan vaders of aan moederszijde
voorkwamen, werd aangenomen dat noch op dit hulpboekdier
noch op zijn voorouders was ingeteeld.

2984