KEEKELIJKE EN WEKELDLIJKE GESCHIEDENIS VAN NEDEftLAND,

MEEK BEPAALDELIJK VAN

(ALS VERVOLG OP HET ARCHIEF VOOR KERKELIJKE EN WERELDSCHE GESCHIEDENISSEN,
UITGEGEVEN DOOR WIJXEN DEN HEER J. J. DODT VAN FLENSBURG).

ONDER BEGUNSTIGING VAN

Z. M. DEN KONING DER NEDERLANDEN,

Jhr. Sir. A. M. �. VAW ASCII VAN YVIJCH.

KEMINK EN ZOON,
1853.

PHILIPS VAN BOURGONDIE,

BISSCHOP VAN UTRECHT.
1521�1524.

199. De gedeputeerden der 3 staten van Utrecht, al wyl wesende tot Deuanter, herigten
aan hunne committenten; V sal belieue toe weten, hoe dat wy tot noch toe nyet vuel ghevor-
delt en hebben, dan wat bij die een ghevordelt wardt dat wart bij die ander afghesleghen; dan
op sonnedach verleden sijn bier ghecomen twe ambassade der keyserlicker maiestat ende mijns
vrouen van Sauoyen met redenen aen mijnen g. h. ende der stat Deuenter, Campen ende Zvvol,
welke redenen voer mijn g. h. ende alle ghedeputerde gheopent is, die soe vort met huerebeueel
na Campen sijn gereyst op manendaghe leest lede ende soe vort te Zwolle, om hem beyde daer
toe te vermoeghen, sij die orloghe verlaten ende huer ghescille verbliuen aen mijn g. b. ende
sijnre g. lande ende staten van beyder sijde; die wij huer wedercomps verbeyden moten, ende och
inede een generael dachwert verscreuen van alle die lande, op manendaghe naest comende hier
bynnen Deuenter te wesen ; dus dat wij nyet en weten hoe wij van hier comen sullen, dan hier
motten bliuen .tot grote kost ende onsen grote verdriet, dat ons nyet te doen en stont, ten waer
dit groten verloop tuschen ons den tween stede verhoopten neder te leghen. Zij herhalen hun
verzoek om 200 Phs_t gut., want het hier ser kostelick is ende genoch kosten sal, al hebben wij
dat verlies van den gelden nyet. Ged. Deventer, op Jaarsdag 1521.

200. Henrick van Speckbach en Francois Gobel, herigten aan hissehop Philips van Bourgondie*
Alregenedichste beer. Naevolgende die raminge, die uwe gen. ons hebben geseynt, hebben wij desen
voernoon gebesongneert mit die van uwer g. stat Zwolle, ende voer conclusie en hebben den sel-
uen niet voerder moegen gebrengen; dan zijnluyden zijn wel te vreden te comen to Deuenter
ten beteykenen dage bij uwe gen. ende huerluyden bescheit met hemluyden te brengen, behou-
delicken datmen nae gaen sal de benotelinge ofte conclusie, die den uwe gen, hebben geseynt*
ende dat uwe gen. mit den staten van beyden zijden uwe gen. vuytsprake vanden voers. geschillen

PHILIPS VAN BOURGONDie, (1521).

sullen doen bynnen xiiij ofte xviij dagen, ofte ten mynsten alleer uwer f. g. mitten voerscr.
staten vertrecken sullen van Ouerijssele , waer toe zij luyde hem verlaten , dat tselue alsoe sal ge-
schien, "ende sullen op die mate ende conditie ten voerscr. dage commen; ende waert dat v g.
tselue nyet en wilde accepteren, begeren daer van aduerteert te zijn, want zijluyden op egheen
andere mate en moegen comen; zijn die van uwer gen. stedc Swolle te vreeden, jndien die van
Cainpen tselue mede willen aennemen, dat zij luyden onderlinge te wagen, te peerde, scepe
ende anderssins mit hueren gueden sullen moegen conuerseren, gelijck zij luyden voer de toe-
coempste van desen plagen te doen. Wij sullen ons vuegen desen auont te zijn te Campen,
omme aldaer naevolgende uwe edele belieuen metten seluen van Campen te besoingnieren ende
jn als nae onsen vermoegen tbeste te doen. Ged. Zwol, 7 Jan. 1521.

Afschrift. Deel B. 508.

201. Burg.) schepen, en raad der stad Zwol herigten aan de gedeputeerden van het Neder-
en Over-Sticht, en aan burg,, schepen. en raad der stad Kampen, dat_y luidens ingesloten afschrift',
de hisschop hen ppten affgescheit, mit key. mat. rede alhyr gemaickt, eene Mjeenkomst te De-
venter bestempt, ende so de brieff gans duncker is, ende wij naden lesten affgescheit oinmers
veell laten vallen na onsen yrsten voirnemen, ende dit mit zwairheit vnser gemeenten dair to
gebracht, als dat oick onse verbedinge hyr yngelacht vermeldet, wij hapen v liefFden in alien
delen genoichsam vermercken willen. So dan sijn genaden scryffte vnser Yerbedinge gans con-
trarie sijnnen, begeren vrentlicken dat v lieffden mit sijn ff. gen. also communiceren, dat sijn
gen. dit jngelachte mit v lieffden sampt annemen ende sijn gen. ons tselue tegenwoirdich to scrij-
uen, onse vrende dairop dessen tokomenden dinxdagen auent bij v lieffden tegens de van Campen
thebben, desse dinge eyns voir all ter vithdracht ende entscap gebracht mogen werden, so doch
key, ma. rede seluest voirgeslagen hebben sijn gen. ende v liefFden eyne rechtlicke kenninge dair
van tdoen, de tijt thans sijn gen. an desse zijde der Iselen sijnnen. Hyr jnne dat beste te doen,
betrouwen wij vns mit eenre to verlaten antwort tot v lieffden. Ged, zondag Octaua Epiphanie

202. Burg.> schepen, en raad der stad Zwol melden aan de gedeputeerden der 3 staten van
het Neder-Stichtf van de ridderschap van het Over-Sticht en burg**, schepen. en raad der stad
Deventer, dat zij vpt gene wij mit gescbickten k. mat. verspraicken ende in schryfi'te medege-
geuen, oick an onsen gen. lieuen heren sampt v 1. gysteren gesandt hebben, morgen avond de
hunnen zenden zullen, in solcken tovoersicht, dat zij , offt enich donker verstant na onsen gen.
leuen heren schryffte weer , solx tot guden verstande wyllen helpen verclaren, ende nemen daer
op an de stilsate na schrjff't ons gen. leuen heren. Ged. S. Pontianus (14 Jan.) 1521.

203. Dat irste concept.

Op sulcke schelinge ende onvville als sich holden tuschen den steden Campen ende Zwolle,
soe wael opte aenhalinge vanden scepen ende den tollen bijden van Campen voergenomen, als
mede op alle ouergrepen ende accessorien daer nae gevolget, heft die eerweerdege in Gode
hoichgeboren furst mijn gen. here, heer van Vtrecht beyde sijnre genaden steden voerscr. dach
gelacht hore volmechtige vrunden alhier le Deuenter bij sinre genaden tschicken, als zij op huyden

........... ....... - "...... ...... ■■-

BIS3GH0P VAN UTRECHT, (1521). O

data van desen gedaen hebben, ende heft mijn gen. here voirscr. bij toedoen sinre genaden staten

beyder lantschappen sie beyde steden soe verre onderwesen, dat sij hore sehelinge voerscr., soe

wael opt principael als opte accessorien ende ouergrepen daer vuyt gesproten, gansselicken ende

heel gekeert ende verbleuen hebben an mijnen voerscr. gen. here als horen ordinarissen richter

ende natuerlicken lantfurst, opte pene ende confiscate van alien horen priuilegien zij vanden key.

mat. ende den heyligen Roemschen rijcke holdende zijn, ende van ongenade ende jndignatie mijns

voerscr. gen. heren als hoers lantffursten, jn gefalle van ongehoersaemheit jn enigen punten van

desen verblijue, daer ouer gestraeft te worden als dan beuonden sal worden behoren te geschien,

mit sulcken onderscbeyde dat sijn genade daer ouer roepen sullen dieselue van sinre gen. staten

beyder lantschappen, die ompertielicken daer ouer gedeputiert sullen worden ende bij rade ende

guetduncken elck hover frunde zij /tier toe geschickt hebben, ouerleggen, wes zijn gen. nae

jnnegelachten bescheyde van beyden parthen ende oick nae rechte daerjnne behoren sullen te

doene; dat geschiet wesende, alsdan wil mijn genedige heer als lantfurst een kenninge ende vuyt-

sprake daer van doen, als dat nae rechte behoren sal, tusschen dit ende Pinxteren naestcomende

ofte zess weken daer nae ongeuerlick , nae dat mijn gen. heren dan yetwes voer queme. Actum

Dauantrie des donredages post Ponciani martiris, (17 Jan.) anno XXJ.

204. De stad Utrecht verzoekt aan de stad Weesp, op klagte van de onderzaten van
ISigtevecht, om hen met geen veroolging in regten te bedreigen, ter zake van de Atels
Sluyze, gelegen op Stichts land onder Nigtevecht, zijnde zij voortijds , ter dier zake aldaar
in regten hetrokken, vrij gewezen. Waer zij toegehouden moegen wesen, alse die molen-
sluyse, daer die molen doer maelt, ende die stenensluyse, om dat men nyet en begeert haer
water op yemants anders lant gemalen wert, willen zij gheerne, als zij van outs plegen hou-
den, mer veerder offfc anders en behoeren zij buyten beliefnisse ende consent van onsen g. h
van Vtrecht ende drie staten nyet te doen. In dien ghij ze oock voerder beswaeren souden
willen, dat souden wij , soe wij best mit recht souden konnen ende moegen, wederstaen. Ged.
zaterd* na S. Anthonis (19 Jan.) 1521.

Minuten van Missiven hi. 96 Archie/ der stad Vtrecht.

205. Bisschop Philips van Bourgondie herigt aan burg., schep. en raad der stad Zwol:
Wij hebben uwe antwordt opt ghene wij laetest myt uwen geschickten vrunden alhyr laten handelen
ende verspreken hadden myt jngelachter notelen des compromis ontfangen ende verstaen; hebben
oick die geschickte vrunden onser stadt Campen op hoer lueder report jn dese saecken jn gelijken
gehoert. Ende soe dan de voers. geschickte onser stadt Campen vander seluer onser stadt wegen
dat compromis jn gelijker formen, als ghij ons dat auergesant hebben, annemen wyllen, ende dair
beneuens ouergegeuen, dattet bestant tusschen beyden gecontinueert werde jn alder manieren alset
an beyden zijden belyfFt ys gewest ende thants noch steyt, hent ghij uwe vulmechtige vrunden alhyr
bij ons geschickt sullen hebben omme tvoirs. compromys myt onser stadt Campen jnne te treden,
dair wij v enen dach toe auerschrijuen en maendage naestkomende des auents uwe voers. vul-
mechtige alhier jnder herbergen te hebben, mede brenghende hore macht onder onser stadt Zwolle
zegele ende brieue, alsulcke compromis van woerde te woerde ante gaene, als wij onse stadt Campen
den seluen dach mede angesath hebben. Ende soe wij de selue onse stadt Campen hyr beuoerens
hebben gewilliget, hore beseheyt op als yrst daghes jn onser handen te bestellen , begeren wij desgelijken
van v, om myddelerlyt tselue te doersien ende tegens den voern. dach te moegen ouerleggen, woe

6 PHILIPS VAN EOURGONDie, (1521),

sich een yegelick staende dat compromis holden sail myt dat varen vanden schepen ende anders,

ende begeren oick dat gij dat bestant in mathen als yoeren anneraen ende alle dynghe berusten

lathen, thent de voers. uwe vulmechtige albier tben voern. daghe by ons geweest sullen hebben,

ora alsdan onse meynghe op als vorder te mogen vernemen. Ged* Deventer donderd, na

S. Agnes (24 Jan.) 1521.

206. Dijkgraaf en heemraden van den Langen Juliet herigten aan hisschop Philips van
Bourgondi'e; Hoe dat vvij wt uwer f. g. scriflen nv an uwer f. g. drie staiten ende oick reden
gescreuen, dat de raad van Holland op woensdag na Purificationis Marie te Amsterdam of
Weesp een dagvaart opte gebreken vanden watergangen, tusschen die van Jleikop en Amstel-
landt welke uwer f. g. brieff (mer nyet die copie voirs.) uwer f. g. drie staten, rede ende ons
alhier te banden gecomen zijn. Verstaen dat jnt voergeuen der voirs. saicken ende gebreken
gedwaelt moet wesen, want de gebreken uwer f. g. mit uwer f. g. drie staten albier dair openen
dacbfaert begeeren soude oft begeert moch wesen, bewerende alleen Diemerdam ende nyet Hey-
coep, soe Heycoep den drie staten nyet aentreft, mer is een saick bijsonder, dewelke versproken is,
datmen daer ter platsen op komen soude jnden Meye als ment bescouwen mochte, dat nv nyet
doenlijck en js. Zij verzochten dus die dagvaart te doen versten ende op nieuw op de gebreken
van Diemerdam te doen verscbrijuen. Ged. 27 Jan* 1521.

207. Dat anderde concept ende annemen.

Wij borgermeysteren, scepenen ende raed der stadt Zwolle doen condt ende bekennen mit desen
brieue voer ons ende onsen naecomelingen, dat wij bij toedoen vanden eerweerdigen jn Gode hoich~
geboeren vermoegenden fursten onsen genedigen Heuen beren van Vtrecht ende sinre gen. staten bey-
der landscbappen sulcke scbelinge ende onwille wij mitter stadt Campen vuytstaendehebbe, gekeerfc
ende verbleuen nae jnnebolt ende vermoegen der benotelingen van woerde to woerde biernae volgende
op sulcke scbelinge (zie verder het concept van 17 Jan. Wo. 203) ende bij oeren rade ouerleggen
wes zijn gen. enz. Welcke verblijff wij aengenomen ende geloeft hebben, aennemen ende louen
mits desen vast ende onverbreckelick tacbtervolgen. In oirconde der waerbeit hebben wij onser
stadt secreet segel hier aen gebangen. Gegeuen jn den voers. jaer vijfftienbondert ende eenendetwyn-
tich op donredach nae Pauli Conversionis. (1 Febr.)

Wij burgermeysteren, scepenen ende raidt der stadt Campen mit onse gesworen gemeente

groet ende cleyn doen condt, etc. als voren mutatis mutandis,

208. De stad Utrecht beklaagt zich aan den hertog van Gelder, dat hij zijn afvoezen

zijn secretaris thans zes goud guld. van het gewoon schriftelijk geleide vorderde, twelk

ons onredelicken te wesen bedunckt, gemerct dat wij voertijts mer enen hoernken g. ende

nv naderhant twee boernk. guld. gegeuen tbebben. Js oick waer dat wij voertijts uwer f. g.

reeden ende anderen tot versoick gherne gheleyde gegeuen hebben, sonder onser stadt seer,

yet dairafif te laiten eyschen noch nemen. Zij verzochten dus vriendelijk, ter onderhoudinge

van alle onderlinge verthieringe, comenscap, goede nabuerscap ende vruntscap, dat het geleide

volgens oude gewoonte verleend worde, sonder ons ongeboirlicken te laiten bescatten. Ged, dingd.

na Letare Jeruzalem (12 Maart) 1521.

Minuten van Missiven bL 112. Archief der stad Utrecht.

BISSCHOP VAX UTHECHT, (1521).

209. De 3 statcn van Utrecht laten aan al de onder Jaarsvetd woonachtige onderzaten,
op verheurte van lijf en goed weten, geen land liggende in het Sticht te gehruiken na datum
van dezen brief. Ged. Palmavond (24 Maart) 1521.

Jfschrift. Deel A. 825.

210. De stad Utrecht, vernomen hehhende dat hij den lOOsten pen. van de ossen en andere

huiden zoude willen afcorderen, herinnert aan den tollenaar van Schoonhoven, dat de

Utrechtsche burgers boven menschen memorie nooit meer hehben betaald dan van elke deken

huyden 3 groot. Zij verzoehen hem dus niet meer aftevorderen. Ged. Dingsd. na Palmdag,

Minuten van Missiven bl. 115 Archief der stad Utrecht.

211. De stad Utrecht antwoordt aan burg, schepen. en raad der stad JFesel, op huntie
missive van maand. na Oculi L I. ter zake van Goyert de Coninck, dat JVolter Smulling
tijdens dat feit een Geldersch en geen Kleefsch dienaar was � dat Goyert de Coninck blijft
volkouden, dat Smulling toen dienaar of drost te Schuilenburg in het land van Kleef was _falwaar hij de gevangen dmersfoortschen op Schuilenburg gebragt, geschat en een hunner doet
gepijnnicht had, dat Goyert den dag van de bezetting der burgers tot Pinksteren Jieeft uit-
gesteld, met verzoek dat zij bij den hertog en de staten van Kleef hewer hen, dat Smulling
tot verrichtinge gebragt worde. Ged, 29 Maart 1521.

212. De stad Utrecht berigt aan de bruederen prouinciaels, minister der prouincien van
Colen van die Minrebruederen ende diffinitoers des capittels, dat nv geholden wort tot Gouelens:
Dat nyet tegenstaende wij tjaer verleden uwer e. ende 1. capiltel, doe vergadert wesende in Hollant
tot Delft, onser stadt gedeputeerde mit behoirlicke credentie dair an gescict ende vruntlicken
doen versoecken ende begheeren hebben gehadt, yerst montlicken ende daerna noch een seriftelicken,
dattet conuent vanden Minrebruederen bynnen onse stadt bij hoer oude termijnen, die zij van
ouden tijden gehadt ende beseten hebben, ende sonder den welken sij hem na hoer gelegentheyt
geenshins van cost ende anders hoer noetorflen nyet onderhouden moegen, hadden moigen bliuen,
twelck ons aan wegen des capittels voirs. optie tijt soe te geschien doen scriuen ende toe-
seggen js. Ende wort nochtans sulex, als wij genoech verstaen, nyet achteruolcht, mer worden
dagelicx meer ende meer Yan hoeren ouden termijnen beroeft ende aen andere conuenten getogen,
tot merckelicken scaede, hynder ende achterdeel des conuents voers; alsoe dattet wel gescepen js,
zij nyet alleen hoer timmeringe, voertijts begonnen ende hem van noede wesende, nyet en sellen
moegen contintteren, mer datse oeck den cost tot redelicheyt nyet en sellen konnen gecrijgen, ende
zrjn gescepen jn dien gevall van armoede tot groet ongenuechte van ons (die hem alleen nyet
onderhouden en komen) te sceyden. Ende aengemerct dan dat Vtrecht die hoeftstadt vant bisdom
js ende tconuent voirs. dairomme, meer dan andere conuenten, versuecks ende costen heeft, be-
gheeren dairommc noch na als dickwijls voer, dat uwe e. ende 1. hem alle hoer oude gewoenlicke
termijnen doen restitueren ende laiten houden ende gebruken willen nabehoeren, op dat ons geen
noet derff zijn onse behelpelicke handen dair aff te trecken ende anders dairjnne te versien. Voert
alsoe brueder Jan Rijnvischj president den gemeynen volke alhier, mit deuote, goede sermoenen,
leeringen ende anderen exempelen den weg der salicheyt dagelicx een seker tijt lang is lerende

PHILIPS VAN BOURGONDie, (1521).

ende voergaende geweest ende noch , en God wil, langer ende meer doen sal, wair doer onge-
twijfelt tgemeen volck jn doechden gestichticht ende oeck tot hantreykinge des voirs. conuents ende
der armer bruederen, als doch nv sonderlinge van noede is, verwect wert ende noch meer doer
hem, oft God wil, verwect sal werden; begheeren dairomme vruntlicken, dat uwe e. ende 1. den-
seluen brueder Jan Rijnvisch, president voirs., tot salicheyt der gemeen volks welfaeren ende profijt
des conuents voirs., alhier jnden seluen conuents laiten bliuen willen. Ende hoe wel wij des ende
alles goets ganselicken verhopen, begheeren nochtans van alles voirs. een guetlieke wederbescreuen
antwoerde, ons jnden besten na moegen welen te riehten. Ged. Paaschavond (30 Maart) 1521.

213. De deken en net kapittel van Luik berigten aan de 5 kapittelen van Utrecht;
Arbitramur d. v. litteras a clero Cameracensi hijs (que ad nos ab eodem date sunt) pares recepisse
Nos dicto clero scriptis respondimus et jntentionem nostram palam fecimus, vti per exemplum
litterarum nostrarurn (quod transmittimus) d. v. latius accipientes ignoramus adhuc, an dictus clerus
juxta petitionem nostram eas litteras communes vobis fecerit, quod si non, significamus d. v. nos
eiusdem adhuc mentis et propositi esse, prout per dictas litteras declarauimus. Quod si vobis res
ista (vt. nobis est) cordi fuerit et consilium nostrum placeat, quanlo citius desuprauisati nostros
deputatos (die per v. d. statuendo) transmittemus, omnia (communicato jnsimul consilio) translaturos
ac de oportuno remedio prouisuros. Intelleximus rnateriam concordatorum Germanie per jllius prin-
cipes jam apud Wormatiam congregatos plurimum curarj; non abs re erit, si querelis nostris , si
quidem (ob nominationem Louaniensium aliasque reseruas dictis concordatis per nostras dioceses
plurimum adhuc insensas) justissimis calcar addiderimus, vt tandem presens materia, jn dieta
Augustensi a nobis communiter cepta, fuisse desideratum apud Wormatiam habeat. Annuente Deo,
qui vestras d. feliciter conseruet. Eo Leodio die tertia Aprilis anno xvcxxj.

214. De Had Utrecht herigt aan bisschop Philips van Bourgondi'e dat, �hoewel de schout
en Jiet geregt van Jaarsveld de zaakvan de op de Stichtsche landen gelegde schatting ,namelijk,
1 oort gouds op elken morgen , gedurende 3 jaar, uitgesteld hebben tot zijne terugkomst in
net Neder Sticht en tot die van Floris, heer van IJsselstein,� zij evenwel ter dier zake de
Utrechtsche goederen op nieuio hebben bezel. Zij verzoeken hem , om dat uitstel op nieuw te
bevelen , of aan zijne panders last te geven, om op hunne goederen in het Sticht ook heslag
te leg gen. Ged, 7 April 1521.

Minuten van Missiven bl. 121 Archief der siad Utrecht*

215. JVillem Heda proost van Arnhem, herigt aan den deken of vicedeken en aan het
kapittel van den Dom te Utrecht. Credo dignationes vestras iamdiu satis edoctas de duobus
mandatis jmperatoris maiestatis in summan perniciem et damnum vniuersalis ecclesie, presertim
quantum ad prouincias istas inferiores, procuratis, exorbitantibus atque ab omni ratione alienis,
vnde episcopi, qui sub corona Francie aut parlamento Parisiensi degunt, se illisos sentientes sese
opposuerunt, et contra ilia tamquam abusura iuridice procedunt. Insignes vero ecclesiae Came-
racensis et Leodiencis, per internuntios habita communicatione, decreuerunt et reuerendissimum.
dominum Traiectensem et paternitates v. reddere certiores de his, quae pro annullatione huiusmodi
mandatorura videbuntur necessaria, pro certo conuentu die et loco conuenienti celebrando, prout

BISSCH0P VAN UTRECHT, (1521). 9

commissary presentium exhibitores ore tenus latius exponent, et quia res ista concernit commune
bonum et libertatem ecclesiasticam, dignentur paternitates v. eos benigne audire, et quae dicturi
sunt, ponderare rursumque eos pro exigentia et arduitate negotij expedire votiue. Quod autera
nullas litteras ad paternitates v. deferunt, ex sola prouenit inaduertentia et nullo alio respectu,
deferunt enim litteras ad reuerendissimum dominum Traiectensem seu eius vicarios, quales pa-
ternitates v. vel exclesiam Traiectensem representant, credunt qui eos miserunt, nee propter
similem ignorantiam commune bonum omitti debet, Ged. Antwerpen 12 April 1521. Zijne

216* Karl von Gots gnaden erwelter Romischer kayser zu allenn zeitten merer des reichs.
Ersamen, lieben, andechtigen. Vnns hat der ersam vnnser lieber andechtiger Hainrich, abbt
des Gotshaws zur Sanndt Carnelius, minister, anbringen lassen, wiewol seine vorfaren abbt, auch
er voiralter her vber mennschen gedechtnis in geprauch gewesst mit dem heilthumb des hei-
ligen marschalcks vnnd himelfursten Sannt Garnelien das almusen zu vnnderhaltung vnnd spey-
sung der armen pilgram , so von feren lannden denselben lieben heiligen visitieren vnd hennsuechen
in dem stifft Vtricht eintzusamlen, so sollet jr euch doch vnnderstannden haben vnd daz noch
in vbung sein, seines Gotshawss gesannten solh stacion in ewrm Stifft nit zugeslatten noch zu-
lassen, daz zu abpruch obberuerts almusens auch seines alten herkomens vnnd gebraucha
raiche, vnnd hat vnns hierjnnen vmb vnns kayserliche hilf angelanngt. Demnach vnnd souer
dann solh ein samblung des almusens, dermassen wie er antzaigt, von alter her in demselben
Stiff't Vtricht gepraucht worden isl, so begeren wir an euch mit ernnstlichem fleisz, jr wellet be-
ruerten abbt zur Sanndt Carnelius mit solhen seines Gotshaws stacion vnnd questen in denselben
eurm Stifft Vtricht nochmals, jnnhallt seines alten gebrauchs, furfaren vnd hanndlen lassen, vnd
weitter darjnnen nit jrren nach verhindern , als pillichen heschicht. Daran tuet jr vnns enstliche
maynung. Geben in vnnser vnnd des reichs stat Worms am xxviiij tag der monets Aprilis
anno etc. im xxj'en vnnsers reichs, des Romischen im anndern jaren.

get. carel, lager albertus cardinalis , archicancellarius.

Op&chrift: Den ersamen vnnsern lieben andechtigenn dechannt vnnd capittlen der Stiff! Vtricht.

Voorzien met het keizerlijk zegel in rood was , op de buitenzijde van den brief gedrukt

217. De stad Utrecht herinnert aan de stad Antwerpen, hoe dat in het jaar 1516 deheer
van Brederode het goed der Stichtsche burgers, komende van de Antwerpensche markt, in beslag
heeft genomen, en dat zij Iiierop aan Antwerpen hebben verzocht, om de sc!iade_y volgent haar
tnarktregt, op de steden Dordrecht, Gorinchem en Schoonhoven te mogen verhalen; dat die
s ted en , in plaats van dit op den heer van Brederode, op de Utrechtsche onderzaten weder
hebben verhaald; dat zij hierover aan den raad des keizers heeft geklaagd, die, in min-
achting van het Antwerpensch marktregt, gelast heeft aan de drie voorn, steden die schade-
vergoeding met kosten en interesten, door den koogen raad van Mechelen te waardeeren,
terug te geven $ welk bevel zij_t om wt oerloge, voerder last en verdriet te bliuen, gehoorzaamd
en de hoofdsom met de kosten, ten bedrage van ongeveer f 3,000, heeft betaald; dat nu
de stad Dordrecht aan haar heeft gezonden afschrijt van de declaratie van kosten en seha-
den , geleden door Jacob Beijersz, en Jan van der Hagen, Antwerpensche koornkoopers, ten
III. 2

PHILIPS VAN BOURGONDie, (1521).

laste van Wouter en Jansz* te Dordrecht^ als horgen gebleven voor de voorn. poorters, ten he-
drage eener aanzienlijke som, van icelke som deze stad de garantie of hetaling vordert. Om
voerder costen, moeyten ende scaeden , die zij opten onsen dechten te verhalen, te scuwen,
verzoekt zij, om hunne heide voorn, poorters te willen onderrigten, dat zij de heide
burgers van Dordrecht ongemolesteerd laten, maar dit op den hoofdschuldenaar, den heer
van Brederode en zijne onderzaten, verhalen. Ged. 30 April 1521.

Minuten van missiven bl. 132. Archie/ der stad Utrecht.

218. De stad Utrecht verzoekt aan Paulus van Esseren, drost te Jaarsveld, om de zaak
der wegens het morgengeld hezette Utrechtsche onderzaten te laten herusten tot dat de bis-
schop en de Iieer van IJsselstein, die nu heiden jnlandich zijn, daarvan zullen zijn onderrigt.

219. De stad Utrecht berigt aan bisschop Philips van B our gondii: Hoe dat, nyet tegenstaende
uwer f. g. borgere van Vtrecht, na vermoegen dat register ende ordonnantie wesende opten tol van
Scoenhoven, van ouden tijden, als omtrent lxxx jaeren geleden, van een deker huyden, xx huyden
voer een deker, van elke deker mer enen stuuer te toll gegeuen noch sculdich en hebben geweest, �
hebben nocbtans uwer f. g. borgeren ende coepluden van Vtrecht voirs. naden groeten oerloege,
omtrent xxxvij jaeren geleden, moeten geuen van elke deker huyden te toll drie groet; ende
dairenbouen, gen. heer, hebben die tolnaers oft haer dienre opten toll Schoenhouen nv deze
verleden paeschmerct van Bergen van elke deker huyden x huyden voer een deker hebben willen
ende genomen hebben den hondertsten pen., seggende dat jnde hantfesten ende priuilegien, van voer
greuen van Hollant verleent, gheen huyden gespecificeert en staen; wair bij, gen. 1. heer, uwer
f. g. borgeren ende coepluyden, aengemerct hoer oude gebruyck ende gewoenten, oick die or-
donnantie ende registeren opten voirs. toll wesende, merckelicken veraftert ende bescadicht
wesen souden, ten waer dair anders doer uwer f. g. voerstant ende hulpe jnne versien worde.
Bidden ende begheeren dairomme zeer oetmoedelicken, dienstlicken ende vruntlicken, dat uwe
voer haeren borgeren en coepluden belieuen willen te doen scriuen ende versueken aenden stede-
houder, president, raide ende rekencamer van Hollant, om alle ongeboerlicheyt aff te stellen ende
uwer f. g. borgeren ende coepluden van Vtrecht te willen laiten lijden ende passeeren op hoer
oude gewoenlicke tolien, sonderlinge de huyden voirs. aengaende, ende anders nabehoeren, dairwij,
behaluen die voirs. tolien, enen groeten penning, te weten ijc keyzers scilden ende ij^c Vrancrijcsche
croenen bedragende, bouen viij^c Holl. guld. siaers daerenboven ter pensijen voer geuen moeten ende

tot noch toe doechtlicken ende wel betaelt hebben. Ged. *) Mei 1521.

220. President en raden van Holland enz. antwoorden aan bisschop Philips van BourgondiH
op zijn schrijven_y in antwoord hunner voorschriften ter zake van het houden van dagvaart over
den. Rijndijk en andere gehreken op den eersten dag na Pinxteren, Mj welk schrijven hij hun
te kennen gaf₃ dat het hem aengenaem zou zijn, het houden van dien dag te bepalen op de
Putkuip of eene andere gelegene plaats in het Sticht � dat, aangezien de bijeenhomst voor-

1) Oningevuld gelaten.

BISSCHOP VAN UTRECHT, (1521). 11

namelijk den Rijndijk hetreffen en men op de plaats zelve zoude moeten zijn tot het nemen
van visie en inspectie van het hetwiste punt, hun de stad Bodegraven daartoe de geschikste
piaats voorkomt, als ooh om het gherieff van herberge ende anders; dat zij echter eene
volgende dagvaart gaarn in het Sticht willen houden. Ged. V Hage 7 Met 1521.

Dit afschrift bij begeleidendc missive (A. 822) den 9. Mei door den bisschop aan de staten gezonden.

221. De stad Utrecht herigt aan bisschop Philips van Bourgondi'e; Alsoe wij nv wt
voergheuen van meyster llermen Hagen ende Eerst van IJsendoeren uwer f. g. raeden verstaen,
dat uvve f. g. kennisse te hebben begheeren van die wippe, opte Vaert om der luyde goet mede
ouer te slaen gestelt js wten naem ende van wegen des heeren van Brederode oft anders, soe,
gened. 1, heer , hebben wij dair na vernemen laeten ende bevynden ter wairheyt, dat een ge-
noempt Goesen Pott, wesende een geswoeren ende gecleet dienre van onse stadt om toesicht le
hebben tot onser stadt spoeye , waterganck, opslach ende anders, een jnstrument ofte wippe, om
onse borgeren ende ander luyde goet mede te moegen opsetten off jn scepen off scuten te slaen,
aen ende op onser stadt opslach ofte werff geset heeft gehadt bij sijns selues auetoriteyt, sonder
beveel off consent van onser stadt, oick nyet wten naem des heeren van Brederode voirs. Ende
want wij dan beducht zijn geweest, dat die heer van Brederode, wyens dienre Goesen onse voirs.
dienre bij tijden jn enigen anderen saicken wel wesen mach, enigerJey actie dair doer pretendee-
ren ende soecken soude hebben moegen, soe hebben wij die selue wippe bij hem weder doen
ruyrnen ende nederleggen, om alle voerder jnconuenienten, dair wt verrijsen mochten, te vermijden.
Ged. 8 Mei 1521.

Minuten van missiven bl. 138. Archief der stad Utrecht,

222. Bisschop Philips van Bourgondi'e antwoordt aan de 3 staten van Utrecht ter zake
van het houden van dagvaart met Holland te Bodegraven, dat hem voorkomt dat aldaar
slechts twee hunner, namelijk uit de ridderschap, als: Bernt F'uyten Eng en Frederik Vuten
Bam, maarschalhy to weynich is, aangezien die dagvaart treffelic is het Sticht, het reqtsge-
hied en de stad merchelicken betreffende. Bij verzoekt dus, ooh 2 leden der kapittelen en 1 van
stadswege derwaarts te zenden, om opte saken ende gebreken tusschen beyden landen te
rijpelicker te tracteren ende te handelen , als tot prolectie ende wailfaert onser lande ende onder-
saten beuonden sal worden best dienende. Ged, slot te Duurstede 12 Mei 1521. Zijne handt.,
lager Herdinck.

223. De stad Utrecht herinnert Jan Thijn, tollenaar te Schoonhoven, dat er over dm
gevorderden tol van Utrechtsche huiden, naar Antwerpen te markt gaande_f twist is ont-
staan, die wegens aficezen des bisschops, wiens hulpe en voerstant wij daer jnue behoeuen, nog
niet is beslecht. Zij verzoekt hem, om den gewonen tol ditmaal te vorderen en zoo dit niet
geschieden kan, op cautie hunne goederen te laten passeren, tot dat met hem nader daarover
zal gehandeld zijn, Ged, 15 Mei 1521.

Minuten van missiven bl. 139. Archief der stad Utrecht.

224. De stad Utrecht verzoekt, in zake der bezetting van Wouter en Jansz, door de

PHILIPS VAN BOUROOPfDie, (1521).

2 Antwerpensche poorters, aan de stad Dordrecht, om te zamen met haar en de stad Schoon-
hoven, naar Antwerpen te beze?iden₉ ten einde die zaah in der minne te eindigen. Ged. 15
Mei 1521.

225. Bisschop Philips van Bourgondie antwoort aan de 3 staten van Utrecht, dat hij op

hunne hegeerte den drost van Jaarsveld heeft geschreven, om de instelling der regtsv ordering

tegen de Vtrechtsche onderzaten te verschuiven , tot dat hij met den heer van Usselstein eene

vrientlicke bijcompst zal gehouden hebben. Ged. slot te Duurstede 15 Mei 1521. Zijne handt.,

226. De stad Utrecht antwoordt aan de stad Amsterdam, ter zake van den turf accijns, die
nyewelicx opgestelt soude wesen, dat deze zaah, (als wij v 1. wel eer geantwoert moegen hebben)
niet de stad alleen, tnaar voornamelijk den bisschop en de 3 staten, icelke dien accijns opgeset
hehben, betreft. Dat het waar is, dat van oudts van alle soort van turf binnen of door de stad
en de vrijheid gebragt en naar Holland en elders vervoerd, dezelfde accijns werd en nog wordt
gegeven. Zij belooft hun schrijven aan den bisschop en de staten, als zij vergaderen, mede
te deelen. Ged. 24 Mei 1521.

Minuien van missiven bi. 174. Archief der stad Utrecht

227\ Goeyert de Coninck , oud schepenburg. van Utrecht, in per so on om sonderlinge noet-
saecken verhinderd te komen op de dagvaart, in zijne zaah tegen Wolter Smullinck bepaald
op dingsd. na S. Urbanus te Kleef opler borch, zendt aan den hertog van Kleef derwaarts als
zijne gemagtigden Gerijt van Zuytphen en Frans van Echten, geestelijke broeders. Ged.
Utrecht, 24 Mei 1521.

228. De stad Utrecht zendt aan de stad Antwerpen Valentijn van der Voort, secretaris,

om met haar sekere saecken te verspreken. Ged. 25 Mei 1521,

229. Burg. schepen. en raad der stad Zwol berigten aan de3 staten van Utrecht .-Wij hebben
nv onse leste inleggen ende dupliceren tegen der van Campen oir replycke ingelacht, vermogende
der submissien ende lesten affgescheit an vnsen gen. lieuen her en gesant, ende begeert van sijn
If. pen., nu voirt sijnre gen. staten beyder Gestichten to verschrijuene, enige van oeren lieffden bij
sijn gen. op desse saicken to schickene ende bij rait ende guetduncken elck oire vrende dan dair
inne te laten p-eschien vermogende der seluer submissien, als den behoirlicken is, ende scbicken
vwe w lieffden tegenwoirdich hyr bijgeslaten copien der submissien ende den lesten affgescheit,
dair vitb to bedenckene wij niet jn desser saicken gehendelt off gevvandelt hebben dan bij den
seluen vwer w ende e. lieffden, dair wij ons noch na als voren to geuen ende stellen vnse dingegans
geheel ende all mit vnsen g. 1. heren ende anderen sijnre gen. landen an desse zijde der billicheit,
reddenen ende rechtes naist, ende so vnse gen. here an ons gescreuen heflft, vermogende desse
jngelachter copien sijnre gen brieffs, en konnen wij niet gevoelen vnse tegenwoirdicheit ennige vrucht

BISSCHOP VAN UTHEGHT , (1521). 13

ofl't dafmen vnser tdoende sail hebben, de deputatie ende berait elck oire vrende ende zij yrslen
vullenbracht; vrentlick ende guetlick begerende, dat vwe w ende e. lieffden nu voirt hyr jnne doen
dat beste, wij niet baiien recht ende redenen bedepet en werden , so wij des ende alles gudes eyn
fans betrouwen dragen tot vwe ende e. lieffden. Ged. Zaturd. na Sacramenti (1 Junij) 1521.

Deel A. 826.
Ilierbij overgelegd de navolgende vier afsehriften,

230. Wij Philips van Bourgoingnen , bijder genaden Godts bisschop tUthrecht, maeken kundt
mit desen onsen brieue, dat wij opte schelinge , sicb boldende tussen onsen steden Campen ende
Zwolle, als op dat vaeren midlertijt der vthsprake, eyne kentenisse gedaen ende geordiniert hebben,
dat schepe ende waegenen midler tijdt der vthsprake vloeten ende vaeren sullen mit alreleye gnet
vrij, velich ende ongeletb sonder enigen toll te gheuene, gelijck zij gedaen hebben voer anhaelinge
des schepes, dair desse schelinge vuyt gespraetten ys, ende dyt sail wesen sonder preiuditie beyder
steden gerechticheit ende possessie jnt principaell. Voert sail onse stat Campen tusschen dyt ende
den maendach na beloicken Paisschen naistkomende jnleggen dat principaell vanden tollen ende
alle accessorien daer vth gespraitten, dair onse stat van Zwolle bynnen vyertyen daegen dair naist,
als hem de ansprake behandet ys, weder op antweren ende jnleggen sullen; ende dair sail onse
stadt van Campen bynnen xiiij daegen op dupliceren, ende onse stadt van Zwolle binnen xiiij daegen
dair na op tripliceren, ende dan neit meer, sonder argelist. Des toirconde hebben wij onsen segell
byr beneden an dessen brief doen banghen. Gegeuen jn onser stadt Deuenter jnt jair ons Heren
dusent vijff hondert ende eynendetwyntich op wonsdach na Judica. (20 Maart) etc. Phs, Herdinck.

Jfschrift. Deel A. 827.

231. Wij Peter van Mouwick, Johan vanden Haue, Johan van Leyden ende Beerdt Zwaeffken
Henricksz., als geschickte van wegen der stadt van Deuenter, doen kondt: Alsoe de stede Campen
ende Zwolle jn onwyllen van eynen toll verloepen zijnnen, dat allynck ende all an den hoichweer-
digen, hoicbgeboeren furst vnsen gen. lieuen bercn van Ytrecht ende zijnre gen. slaten gestalt ys
toe rechte, jnholt eenen benotlynge dair van bezegelt, ende sal de benotlynghe yrsten jn eynen
artykell vermochte : »Aldus ende bij raede ende guetduncken elcks oerer vrende zij hyr toe geschicket
hebben," den welcken artykell zijn gen. om oirsaicken wyllen begerden dair vth te blijuene, dan
solde tot zijner tijt dat selue alsoe ende niet anders geschien. Dat welcke zijn gen. ons vieren jn
tegenwoirdicheyt der geschickten vrende van Zwolle alzus toegesacht ende ons gehieten hebben
van zijnen f. g. wegen aldus toe certificeren, sonder argelist, dat wy oirkonden myt onsen handen
hyr ondergesath op auent onser Lieuer Vrouwen Purification's (1 Febr.) anno Domini etc. xxj.

Peter van Mouwick. Johan van Leyden.
Johan vanden Haue. Berent Zwaeffken Henricksz.
Afschrift. , Deel A. 828.

232. Bisschop Philips van Bourgondi'e berigt aan burg,, schepen* en raad der stad
Zwol; So als wij opte schelinge, sich holdende tusschen v luyden ende vnder stadt Campen,
(dair op nu vast voele scryfften ten beyden zijden jngelacht sijn) de gedeputierde beyder vnser
lantscappen sampt vnser stadt Deuenter verscreuen ende bescheiden hebben, als van en maendage
naistekomende ouer acht dagen, nementlicken des maendages na Sacramenti, bij vns to wesene
ter plaetsen, dair wij dan in vnsen Gestichte an dese zijde der Iselen sijn zullen, tsauonts jnder

14 PHILIPS VAN EOTJBGOHDie , (1521).

herbergen to wesene, om des anderen dages mit hem sementlicken communicatie tholden, na ver-
mogen der jngetredener submissie, woe ment jnder saicken voirtan, om de selue tot eynen guden
eynde brengen, anstellen sail, hebben wij v sulckes wel willen verwittigen, om offtet gebeurde men
vwer vellicht tdoene hadde, alsdan ennige vwe vrende oick bij vns te hebben, den welchen wij
begeren ghij dan medegeuen, ons auer te brengen, vwe duplyck op tgene onse stadt Gampen jn
forme ende manyre van replyck jnnegelacht hefft. Ged. Duurstede 24 Met 1521.

Afschrift. Deel A. 829.

233. "Wij burgemeysteren, scepenen ende raedt der stadt Zwolle doen kondt ende bekennen
myt dessen onsen brieue vor ons ende onsen naekoemelyngen, dat wij bij toedoen enz. (Zie voorts
No. 207.) Actum Dauenter des donredages post Poncianus anno xxi. Welcke verblylF wij ange-
namen ende gelaefft hebben aennemen ende gelauen myts desen vast ende onverbrecklick tach-
teruolgene. In oirkonde der waerheyt hebben wij onsen stadt secreet zegell hyran gehangen.
Gegeuen inden voirs. jaire xv^c ende xxi.

Afschrift Deel A. 830.

234. Bisschop Philips van Bourgondi'e herigt aan de 3 staten van Utrecht op hun ver-

zoek, bij monde van Herman Hagen en Ernst van IJsendoren van Sterckenborch hunnentwege

gedaan , om te Utrecht met hen en anderen onser lantscapen gedeputeerde te handelen over de

zaah van Kampen en Zwol, dat hem durch nootlicke impediment op dit pas niet mogelic is,

het hapittelgeneraal bij te wonen. Hij verzoekt morgen of overmorgen te acht ure hunne gede-

puteerden , alsmede eenige geleerden naar hem te zenden, om over deze zaah, die zeer zwaer is

ende onse lantscapen merckelicken angaet, tot welvaert derseluer met hen te handelen. Ged.

slot te Duurstede 2 Junij 1521. Zijne handt. , Herdinck.

235. Bissclwp Philips van Bourgondi'e verzoekt den domdeken Jacob van Apelteren tegen
morgen avond het kapittel generaal te beleggen , ter zake der geschillen tusschen de steden
Zwol en Kampen. Ged. slot te Duurstede 5 Junij 1521. Zijne hand., lager Herm^ck.

236. Bisschop Philips van Bourgondi'e antwoordt aan de 3 staten van Utrecht op hun verzoek
van gisteren in antwoord op zijne voorschri/ten, om ons noch bynnen onser stadt aldaer bij v voe-
gen wolden, om opter saken tusschen onsen steden Campen ende Zwolle met v sementlicken te
handelen ende communiceren, � dat hem dit op desse tijt ongelegen «*tedoen, ende bedunct ons
des oick noch van ghenen noode, naedenmael die secretaris onser stadt Campen alhier bij ons
gecomen is vander seluer onser stadt wegen, vermoe^ende � soe als onse stadt Zwolle opt principael
vanden tollen een aensprake gedaen ende scriftelick jnnegeleit, daer onse stadt Campen op geex-
cipeert ende geantwoerdt heft, dat nw onse stadt Zwolle daer wederop gerepliceert sal hebben,�
soe meende dieselue secretaris, dat die redenen vermocbten, als wij oick anders nyet vuelen en
connen, men onser stadt Campen hoerde te gunnen daerop wederomme te moegen dupliceren ,
soe wael als onser stadt Zwolle toe gelaten is geweest te dupliceren opte aensprake ende replycke
onser stadt Campen; twelcke wij v luyden wel hebben willen te kennen geuen, om mit sampt
den gedeputierden onser lantscbappen van Ouerijssele daerop mitten anderen te communiceren;

BISSCH0P VAN UTRECHT, (1521).

ende soe die tijt dan noch verloopen wil, om bij onser stadt Campen hore duplicke wederjnne
te leggen opt selue als voerscr., soe dattet nyet moegelick eii wil wesen, die sake te eynden ende
een vuytsprake daer -van te doene bynnen den tijde jnder submissie begrepen , bebben wij op dit
pas ouergelacht nutte te wesen , dat ghij mitten tegenwoerdigen gedeputierden onser lantschappen
van Ouerijssele hierop communicatie holden ende mitten seluen , den wij mede gegeuen hebben
tghene onse voerscr. steden Campen ende Zwolle scriftlicken jnnegeleyt hebben, gevouchelicke
wegen ouerleggen, om onse voerscr. twee steden te jnduceren tot een behoerlicke prorogatie van-
den tijde jnder voerscr. submissie gespecificeert, om bynnen denseluen tijde, gemerct die sake
zwaer is, rypelicken daerop te moegen bespreken ende anders ouerleggeu tghene tot rust, vreede
ende gemeen welfaert onser lantschappen best dienen sal, Ged, slot te Duurstede 5 Junij 1521.

Zijne handt,, lager Herdinck.

237. Bisschop Philips van Bourgondie zendt aan de 3 staten van Utrecht de forme inden
afgescheit, die gedeputeerde vanden ridderscap onses lants van Ouerijssell ende oic onser stadt De-
uenter ghisteren van vluyden aldaer genomen, als gij ons geschreuen hebben , ende wij ten besten
doen concipieren ; ende gelijck wij an onse twee stede Campen ende Zwolle gescreuen hebben, om
een proragatie te erlangen vanden tijde jnder submissie begrepen, op dat ghij sementlicken aen se
scriuen jn gelijcker formen ende uwen boden daerna mitten onsen , den wij onse principale be-
slotene brieue mede gedaen hebben, na onser stadt Deuenter schicken mogen metter voirs. forme
ofte concepte , om dan voerder te doen naden voirs. afgescheit. Ged, slot Duurstede 11 Junij
1521. Zijne handt, lager Herdinck.

238. Aen Campen ende Zwolle, elcx eenen mutatis mutandis.

Lieue vrunde. Soe als die jnnegelachte schryffturen opte schelinge tusschen v luyden ende
onse stadt Zwolle groot ende mannichfoldich zijnnen, die welcke nae gelegentheyt der saecken
waill noodich will wesen rijpelick ende met alder neersticheyt te visiteren ende doersien, ende dan die
tijt inder submissie begrepen zeer verlopen ende soe doer cort es, dat ons niet waill mogelick en
will wesen, bynnen den seluen tijde bequemelick daer op te communiceren ende een vuytspraecke
daer van te doene nae vermoegen der voers. submissie, hebben wij mitten seluen onsen staten
ouergelacht van noode te wesen, men die tijt der submissien des weeken lanck verlenge. Dug
hebben wij ende desgelijcx oick onse staten beyder landen voerscr. aen onse stadt Zwolle geschreuen,
om sulcke vuytstellinge ende prorogatie van ses weeken te erlangen, als wij mede doen aen v
luyden tegenwoerdich ende begeren, dat ghij jn den voers. prorogatie ende vuystellinge van ses
weeken consenteren , die voers. submissie blijuende in hoire voire macht ende voerts een yegelick
zijns rechtes ondercorttet, ende wes uwe meynnige hier van wesen sail, een weder bescreuen ant-
woerdt bij brenger van desen onsen boden. Ged, slote te Duurstede , 11 Junij 1521.

239. Burg,, schepen, en raad der stad Kampen herigten aan de 3. staten van Utrecht,
Soe, leyder! anderdaeges bij eynigen verloepen naecten boeuen alhier tegens geschickten van vwen
w. e. ende wijsen lieffden seecker oproer geschiet is, sonder wylle, weeten, ofFte eynige toestu-
pynge van ons oflfte der onser, dan alleene bij hem seluen, jn quaeder meyninge mitten vors*

PHILIPS VAN BOURGOWDte, (1521).

geschickten te beginnen ende mit ons te endigen , ende oris alien om lijff ende guet te brengen,
welcken oproer ons samentlicken ende alien gueden luyden alhier (tkenne Godt Almachtich) wyt
gront ons harten leet js ; ende neyt geerne tot sijnre tijdt ongestraffet wolden laeten , als wij an-
derdaeges anden seluen geschickten wijder deeden schrijuen , kompt oris nw bij, woe neyttemin
onser stadt secretarius Johannes Bredae mitten seluen oproer aldaer bedacht ende becalt solde
werden, villicht bij eynigen onser archwylligen ende guetgonners der van Zwolle, -vermits de
selue onse secretarius jnder saecke tusschen ons ende Zwolle vast voele hefft moeten reysen ende
arbeyden , doch nyet anders dan wyt onsen beueele als een diener gedaen , daer he toe verbon-
den js; ende soe hjj dan vanden vors. oproer neyt geweeten ende daer mede ende mit eniger
ander quaeder toestupinge offte jngeeuens onrechteHcken bedacht ende becalt wordt, want wij
wyt rnercklicken redenen ende bescheyde anders an hem beuonden ende seeckerlicken contrarie
weeten, ende hem daer jnne tallen tijden behoerlicken wyllen verantworden ende verdedingen, be-
geren wij andachtelicken , hem sullicker onwarafftiger ticht ende opspraeck wyllen verlaeten ende
van eenen jth'cken aldaer doen verdraegen ; ende soe oeck nymandts van ons alien, noch vanden
besten ende meest gegueden alhier, des oproers, raedens , weetens noch daedes gehat hefi't, ende
men sulx doe ter tijdt alsoc ouer raff (sic) onweetende neyt conde behynderen , daer omme der
stadt Campen noch ons tselue neyt te wyllen laeten mitsgelden , beweegende , de stadt Gampen
ommers desses Ouerstichtes een souderlynge ende mercklick litmaet ende voerpaell ende altijdt
Sancte Martens ende der kercken van Vtrechts gelrouwe onderdaenen gewest ende noch alsoe
begeeren te blijuen, ende soe de stadt Campen giene andere neringe dan toe waeter hebben ,
ende Zwolle mit mennigerleye lantneringe, merckten ende anders sick behelpen , bidden wij
dienstelicken vwe w. e. ende wijse lieffden , neyt gehengen de stadt Campen jn hoer rechte ende
eynige neringe toe waeter gekrencket ende soe milter tijt grontlicken vernyelt te werden , dan
daer voer wyllen sijn ende helpen defendiren , alsullicke schoene ende slarcke voerpaell als Cam-
pen gelijck anderen onderholden ende bij weerden mach blijuen ; dat wyllen wij (als oeck onse
voersaeten eertijdts gedaen) noch mit lijff, guet ende bloet als getrouwe medeleederen ende onder-
saeten altijdt wyllichlicken verdicnen; ende offte de vors. onse [secretarius (soe wij hem jnder
saecke van Zwolle ende andere daegelickx senden ende gebruyken moeten) aldaer oeck onbevaert
sail coemen, keeren ende verkyren moegen. Ende wes wij ons anders sullen vertrouwen , begeren
wij Yan als een guetlick wederbescreuen anlwordt vanden seluen vwe enz. Ged. 13 Junij 1521.

240. De stad Utrecht herigt, ingevolge zijn ontvangen anticoord, aan lisschop Philips van
Bourgondi'e , dat die dorpen , die om die steenstraet voert te helpen reformeren dienen souden ,
zijn : die Bilt, Zeyst, Driebergen , Doern , Derthusen , Heess , Oestveen , dAfterweteringe ende
Sunte Mertynsdijck. Zij verzoekt dus, dat hij zijne panders gelaste, om elcx enen dach te
helpen laiten doen willen. Ged. 14 Junij 1521,

Minulen van missiven bl. 177. Archief der stad Utrecht.

241. Burg., schepen. en raad der stad Zwol herigten aan de 3 staten van Utrecht op
hun schrijven, inhoudende: dat de ingelachte scryffturen op de schelinge tusschen ons ende der
stadt Campen groet ende mennichuoldich sijnt, de welcke na gelegentheit der saicken wal nodich
wesen willen rijplicken ende mit aller neersticheit to ouerleggen te visiteren ende te duersien,

BISSCHOP VAN UTRECHT, (1521). 17

ende de tijt jnder submissie verlopt ende cort is, niet wal mogelick wil wesen bynnen der tijt
beqwemlicken dairop te communiceren ende vithspraicke bij vnsen gen. beren dair van to doene ,
heiFt dairomme vnse gen. heren mit v w. 1. auerlecht van noiden te wes'en, men de tijt der sub-
mission sess wecken lanck verlengen mochte , hebben sijn gen. ende v Heffden ande stadt Campen
p-escreuen omme sulcke vithstellinge to erlangen , begerende wij oick jnde vithstellinge consente-
ren, sijn ft', gen. ditmaell byr jnne te willen wesen willen, de submissie in oire vulremacht voirt
eynen ygelicken sijns rechtes onuerkort, onder wijder vwer lieffden brieue jnneholt, bebben wij
werderlick ende vrenllicken ontfangen , ende vuegen vwe w. lieffden ter antvvort: Dat wij jn son-
derheit v w. lieffden ongerne onlboren solden in saicken oris mit bescheide doenlicken ; dan so v
w. lieffden wetten wat onrecht, gewalt ende boesheit ons, weder Got, eer ende recht, oick aller
billicheit ende erbairbeit mishagich was, geboirt is dit verledenen jair , bauen vnse lange gude
besytb , segel ende brieue ende mennichuoldige boge verbedinge; ende mit wat zwairheit ende
indracht wij dair en tenden de submissie geraeckt hebben, dair vwe w. lieffden tot sterckinge der
rechtuerdicheit ghene cleyne kost, moijenisse, onsolde ende arbeit jnnegedaen ende geleden hebben,
ons in ewicheit to gedencken staet ende nummer vergetten willen ; sijnnen oick de auergegeuenen
acta niet so mennichuoldich, datmen lenger tijt dair toe bederffttauerleggene , alsmen opt punct
der ongewontlicken ende opgeworpen tols , dair de differencie, ende niet van visschen , grafften ,
sceppen , prouisoer van Hairlem ende der gelijcken, bij vnsen wederparten, omme de saicke to
verdunckeren ende to verwilderen, dair jnne getagen , byr niet an en cleefft, allene staen ende
procederen wolde. Wairomme ende om sonderlinge ander bewegelicke oirsaicken ons niet gelegen
wil wesen tot vorder vithstellinge vith der submissien te tredene , anders dan bij v_% werde ende
anderen der lande ende steden geschickten , de selue verdedingt ende bij vnsen gen. leuen heren
beliefft ende versegelt, dat v w. lieffden vns niet verkiert affnemen noch verqwaden willen, mit
vrentlicken begeerten vwe w. lieffden dit an sijn ff. gen. opt geuoechlixste verschrijuen doen,
niet van ons in ongenaden genamen werde; ende dat sijn gen. verschrijuen sijnre gen, stai-
ten groit ende cleyn ande zide, oick sijnen gen. vierlande Zallant, Twentbe, Vullenho ende
Drente op de sentencie to schicken vulmechtich ende bij guetduncken der oire, vermogende der
submissien ende anders , so de altijt in dessen saicken verscreuen sijnnen ende gehandelt hebben
ende nu soniim'ge als vith den lande van Drente vergeten werden ende nymants dair van vith-
gesondert gewest is, als wetten v w- lieffden. Ged. Dingsdag na S. Vitus (18 Junij) 1521.

242* Burg., schepen. en raad der Had Kampen herigten aan de 3 staten van Utrecht,
dat � vermits de staten aan Zwol nog eene verlenging der submissie van zes weken verzocht
en die van Zwol nog geen antwoord_t als wij verstaen , daarop hebben gegeven , dan sulcx bij
oir selues bode (all tot vertreck) willen weten laten, ende sij doch sulcx, soe de coepman na oren
begeren, middeler tijt der vthspraicken , onsen tollen dagelicx ontvueren, nyet alleen well te be-
lieuen dan te begeren hebben, ende woe drachelicken ons sulcx langer to lijden sijn wolde, mach-
men bewegen, � zij evenwel met degenen, die zij des to rade moeten roepen, verder
handelen willen en hem voorts dit zullen herigten. Ged. 18 Junij 1521.

243. De stad Utrecht antwoordt aan de stad Kampen op hare missive aan de 3 staten van Utrecht
ter zahe van enen oproer, bij ennigen uwe 1. verloepeu naecten boeuen aldair tegen onsen mede

18 PHILIPS VAN BOURGONDie, (1521).

gescicten eertijts gemaict, buten uwen wille ofte weten, wair mede oick uwen 1, seer. Johannes van
Breda van enigen iiwer e. quatwilligen ende quaetgunrers an ons bedaeht ende becalt wesen solde
dat, hoewel de .stolen hun geboirlicke antwoerde genoich, en waaraan zij zieh houdt, hehben
gegeven, zij eehter kunnen hetuigen, dat wij van onsen medegescicten gheen beclach des oproers ,
noch oeck des bedrachts ofte becalts ouer uwen voirs. seer, verhoirt nochte vernomen en hebben ,
weshaloe genoemde secretaris onbevaert hinnen de Had en vrijheid vrijlicken. wel sellen komen
keeren ende verkeeren moegen , sonder argelist. Ged, 18 Junij 1521.

Minuten van missiven, bl. 178. Archie/ der stad Utrecht

244. Bisschop Philips van Bourgondie berigt aan de 3 staten van Utreeht, dat hij giste-
ren van de steden Kampen en Zwol antwoord ontvangen heeft_y waarhij zij de voorgestelde ver-
lenging van zes weken hebben afgeslagen ; dat hij, omme voerder verloep te verhueden, anders
villicht hier vuyl gesien wer te verrijsen, de geheele ridderschap en de steden van Overijssel heeft
doen verscriuen _f ten einde zij krachtens de submissie te zamen zouden bezenden tegen vrijd*
na S* Johan e. k. ten 8 ure voormiddag, ter plaetsen daer wjj dan in onsen Gestichte aen dese
zijde der Ysselen zijn sullen. Hij verzoekt hun dus om hapittel generaal te beleggen en hunne
gedep. tegen dien dag derwaarts te zenden, om alsdan_y na vijpelijk hunne jngelachte schrifftue-
ren ende bescheyt te hehben doorzien , die saecke voerts te eynden ende daer van vuyt te spreken
bynnen den tijde inde submissie begrepen ende nae dat die selue submissie dat wijder jnholt ende
vermach. Ged, slot te Duurstede 20 Junij 1521. Zijne handt., lager Herdiptck.

245. Bit en het volgend afschrift door den bisschop aan de 3 staten gezonden bij missive
aan 25 Junij. Wir Karl der Funfl't, van Gotz gnaden ervvelter Romischer kaiser zu alien tzeitten
meren der reichs etc. in Germanien, zu Hispanien, baider Sicilien, zu Jherusalem, Hunngern, Dal-
macien, Croacien etc. kunig, ertzhertzog zu Osterreicb vnd herlzog zu Burgundi etc., graue
zu Habsburg, Flanndern vnnd Tyrol etc. ombieten dem erwirdigen Philipsen bischouen zu
Vtricht vnnserm fursten rat vnd lieben andechtigen vnnser gnad vnd alles gut. Erwirdiger furst,
rat lieber andechtiger, als wir yetz von vnnserm kayserlichen reichslag lierab jn vnnser Nider-
lannd komen sein, wir glaublich bericht worden, daz sich zwischen vnnserm vnnd des reiebs
lieben getrewen burgermaister, schoffen vnd reten der stett Gampen vnd Zwoll von wegen eins
zolls, so die selben van Campen von den van Zwoll ze haben erfordern , jrrung vnd zwitrecht
halite vnd zy derhalben gegen einanderen jn auffrur kumen , vnd zu letst die sachen zu endtli-
cbem austrag auff' dich gestellt. Die weil aber die selben stett vnns vnd den Heiligen Reich zu
geborn vnd vnnderworffen sein vnd der zoll, daraus solh jrrung erwachset, von weilend vnnsern
vorfarn ain reiclie gegeben ist, will allain vns, vnnd nyemande annderns , geburn vnd zuesteet
darum ze handJenn, vnd haben deshalben die sachen an vnns aduociert vnd genomen, auch bey-
den partheyen tag fur vnns angeseizt, in maynung als Romischer kaiser die notdurfltigkait zu horen
vnd versuchen guetlich zuuertragen. Wo aber das nit sein mocht ferrer wie sich geburt endtlich
* zu entscbaiden , dem nacb emphelhen wir deiner andacht, von kaiserlicher macht ernnstlich ge-
pietend , daz du dich der berurter sachen genntzlichen entslagest vnd darinn nichts vrtailest noch
procedirest, noch deshalben die geistlicheit, ritterschafTt vnd stette deines Stiffts vmb rat ersuechest,
sunndev die mit alien jren anhenngen vnd vmbstenden an vns remitlierest vnd weisest, vnd bierinn
nit anders hannddsi noch vngehoirsamlich erscheinest, als lieb dir sey vnnser vnd des reichs swer

BISSCnOP VAN UTRECHT, (1521).

ynngnad zuuermyden. Daran tuet detn andacht vraiser ernstliche maynung. Geben in vnnser
statt Pruesel in Brabanndt am zwaiu<zigtsten tag des monetz Juny nach Cristi geburde funft
zehen hunndert vnd im ain vnd zwaintzigisten vnnser reiche, des Roemschen im andern vnd der
andern aller im sechsten jaren. Aldus geteyekent: Carolus. Ad mandatum domini jmpera-
toris proprium : Nicolaus Ziegler, viceeancellarius.
Jfschrift ^DeeI ^A' ⁸³³'

246. Karl, von Gottes gnaden ervrelter Romischer kaiser zu allent zeitten merer der reichs »
etc. Erwirdigen furst, rat lieber andechtiger, nach dem wir die sachen der jrrnng vnd zwitrecht
so rich zwisschen den stetten Campen vnnd Zwoll von wegen eins zolis halten aus beweglichen vr-
sachen an vnns aduociert vnd genomen haben, jn meynung als Romischer kaiser selbs dar jnn ze
bandlen; emphelhen wir deiner andacht ernstHch, daz du vnns alle acta vnd scriften, so van beiden
teiln vor dir eingelegt vnnd furbracht sein, nichts ausgenomen , furderlich versecretiert zu sendest
vnd das nit lassest. Dar an thut dein andacht vnser ernstliche maynung. Geben in vnser stadt
Prussel am zwaintzigisten tag des monatz Junij anno etc. im ain-und-zwaintzigisten vnsers reichs ,
der Romischen im andern jaren. Aldus onderteyckent .* Carolus. Ad mandatum domini proprium :
Nicolaus Ziegler, vicecancellarius.

Dem erwirdigen Philipsen bischonen zu Vtricht, vnnserm fursten rat vnd lieben andechtigen.
Afschrift. Deel A. 834.

247. Burg., schepen. en raad der stad Zwol herigten aan de 3 staten van Utrecht. De
alredurluchtichste Roemsche key. mat. onse aire gen. heer hefft dessen dach de saeke tusschen
Campen ende ons an sijn mat. dorch eyn apen mandament doen trecken, vermeldende onsen
gen. heren van Vthrecht ende v w. 1. oick der gelijken eyn hantslutinge gedaen; ende dat ver-
mits wij beyde den heyligen Rom. Rijke onderworpen ende den toll van sijnre mat. voervaederen
geworuen sijnnen, dairomme sijn mat. ende anders niemants dair van jn guellickheit offt ten
rechte to ordelene hebben, ons citerende opten LX^tcu dach to rechte , sonder wij yehtes wes an-
ders voer to nemene bij verlys onser regalien vijftich marck goldes ende vermijdinge der meen-
schap sijnre mat. Nederlande etc. Gheuen wij v 1. to verstane , dat deghene solx an sijn m. pe-
bracht ende gheuordert, gans tegens den verbande, lantbreuen , oelt gewonten ende gerechtichei-
den des Gestichtes doen; want als k. m. alzus saeken , hangende ongedeterminiert, in ons fen.
heren ende der lantschap handen weren, dan vns gen. heeren regalia, priuilegien, lantbreuen

ende gewonten ......neit, dan stonden sonder middell onder den keyser, gelijck sijnre ma.

erffande ; sijnnen oick onse ende der van Campen tollen neit vanden keyser dan van vnsen pen.
heren bisschoppen van Vthrecht, ende ons mede bij den vijff gaitshuseren verlent, ende sijn gen.
ende gaitshuseren solx behoert to beschermene; eschen oick de van Campen , als k. m. an^e-
bracht ys, van ons den lollen neit dan van k. m. erflanden ende anderen vroemden van Oesten
ende van Westen , hebben oick neit onse dingen ingelacht ende gheformiert bij k. m. to bren-
gene, dan voer onsen gen. heren ende voer w. lieflfden, dair bij tselue gehandelt, kundich ende wet-
ber in alien voer «nde na dair jn gescheit ys, ende tselue angenoemen, verpeent ende versegelt,
wij duechtlicken tent d«sse leste ure achteruolget hebben ende ons nv mit dusdanige behendicheil
vervvarpen woert; wij verhaept hedden eens ter vthdracht gekoemen solden hebben, dan gang
jut wylde, des gelixs neit gehoert en ys, tverloep nv gepracticiert ys, als om ons te jaegen , te
drijuen ende to bespottene, alsmen van begyn tot desser tijdt. So wetten v w. I, mit ons jn

20 philips van BouRGornue, (1521).

desser saeken gehandelt ende omgegaen hefft, wij bevruchten op de harde geen guet dan merre
\erloep inbrenghen wyll. Wij hebben jnt yrste ons voer pays, keyser, ffursten ende naber steeden
groillick verbaeden , dat men van ons neit hoeren noch ontfangen wolden , dan sijnnen mit groten
kosten, zwairheit ende schaeden ten lesten zus veeren an sijn gen. ende v 1. geraickt, doch nv
men vernympt onsen wederparten inleggen gestaltenisse , woert desse practyecke hyr auer gesocht
ende gebrueckt. Alzus ys onse vrentHjke begeren, dat v 1. tot onderholdinge desser lande ge-
rechticheit ende gude gewonten an onsen gen. beeren doen voerderen desse saeke oeck om redde-
nen wyllen vorg. weder an sijn gen. ende v lieffden gereuociert werden , want men na caemer-
recbt ende lantbreuen alien saeken voer dat yrste behoert te determineren dair de begunnen sijn-
nen, so well de meer want dyt verblijff aldus gescheit ende angenoemen ys van desser saeken.
Hyr jnne wyllen v 1. dat beste proeuen ende auerleggen genn boese inganck hyr vth dessen
landen onstaen , ons geboeren ende geholden moege werden de verselinge ende dat bylliek lant-
recht ende gewonte ys, ende eynen ygelijken te gescbene plecht, so wij des ende alles gudes eyn
betrouwen altijt tot v 1. gehadt ende noch hebben, des nochtans eyn bescreuen toverlaten antwert
van v w. 1. enz. Ged, S* Petrus en S. Paulus (29 Junij) 1521.

248. Henricus de Rijnsfellt, abt van het MooHer S* Cornelius, herigt aan de 5 kapittelen
van Utrecht* Pluribus iam elapsis ac reuoluis annis nobilium dominationum vestrarum oppidum
hoc Traiectense adnauimus, et ne vlla bine illincque inter d. v. et nos oriretur dissentio, maiore-
que subsequeretur onere atque expensis , palam in d. y. capitulo, illo quidem ad nos audiendos
indicto, conquesti, quod, vti nobis pro hoc tempore videbamur et adhuc videmur, d. v. iure publico
communi vssui certisque nonnullarum sanctissimorum Romane sedis summorum pontificum , etiam
diuersorum imperatorum gratijs, preuilegijs atque iadultis questus sanctissiini ac scelesti marschalci
diui Cornelii, patroni nostri, cum etiam profectibus emolumentis ac deuotorum Chrislifidelium
elimosinis et oblatis in d. v. episcopatu hoc ad se attraxerint, allexerint et quemadmodum sua
vsurpauerint, jn magnum nostrum nostrique monasterii incommodum et graue detrimenlum. Cum et
ad idem monasterium nostrum plurima omnium nationum et regionum, etiam huius d. v. episcopatus
turba commitiali eiusdem sanctissimi marschalci diui Cornelii morbo tacta atque correpta , salutem
meritis sanctissimi marschalci Cornelii speratam, sepius domum portanlos confluat, tam ob frequentem
hospitalitatis usum in languidos huiusmodi conferentem, quam alia et nobilium et plebeiorum ibidem
venentium quotidiana onera incessanter grauetur exhauriaturque supra huiusmodi deuotorum chris-
tifidelium elimosinis per stipem in diuersis etiam regionibus et episcopatibus emendicandis et colli-
gendis fundatum fuerit, rogantes etiam turn et obnive d. v. adhorlantes, vt equitatem iuslitiamque,
quod constans est et perpetua voluntas vnicuique, quod suum esse dinoscitur, tribuere, pre oculis
habentes , a talibus cessare et nos iuxta tradita nobis desupra , vt premissum est, indulta et priui-
legia questus nostros quiete et pacifice in d. v. episcopatu , sicuti in alijs facere, permittant atque
illis inturbate profrui non dedignentur; verum d. v. adhortacionibus et praecibus noslris minime
tunc inclinati diuersas allegauere , adduxere, quod rationes nobis contrarias quare id facere et ad-
mittere haud tenerentur. Nos igitur patientes maioribus expensis (domino Deo Summo et Maximo,
qui auxiliatur sperantes in se) omnia commissa relinquentes, invanum et absque vlla spe ad monas-
terium nostrum reuersi sumus. Hinc tandem amicorum quorundam freti consilio , (ne negligentia
argueremur, sed potius huius rei finem anhelare videremur) reuerendissimum dominum archie-
piscopum pie memorie Philippum , nostri monasterii ordinarium et conseruatorem, adeuntes, banc

BISSGHOP VAN UTRECHT, (1521). 21

nostram causam hoc quoque nostrum onus conquesti sumus, qui incessanler (vt par fuit) cerlas ad
d. v ordinauit et emisit litteras , quibus tandem effecit, quod vtraque partium, et d. v. ex vna
et nos ex altera parte, ad certam constitutam et ordinatam diem ad oppidum r. s. Reni Nucensis
cum omnibus priuilegiis , indultis, litteris, chartis , aliisque monumenlis vtrinque nobis necessariis
conuenirent, quibus, ita vt premissum est, factis et peractis propositione, responsione aliisque alle-
p-ationibus hinc illincque productis et allegatis, omnibus etiam priuilegiis, indultis, chartis,
litteris etc., visis et lectis et intellects, per reuerendissimum dominum archiepiscopum Coloniensem
prefatum d. v. commissariis propositio quedam et instructio data est, d. v. narrata, quae qualis
et quanta fuerit procul dubio nonnullis inter d. v. capitularibus satis lucide patet et notum est,
quaquidem propositione omnis dissentio, controuersia et error, si per d. v. assummeretur, decisa et
decisus permaneient, et si assumere earn recusarent, responsum desupra benignum post tempus
sexa^inta dierum r. d. remitterent, quod quidem et ipso veniente neque post decessum adhunc
vsque diem necdum factum cognoscitur, verum permansit predictus error in nostris nostrique
monasterii graue detrimentum et damnum hucvsque indecisus. Quapropter, venerabiles nobiles
egregii et magnifici viri et domini, nos tanquam fidelis dominicus seruus talenium, nobis a
Summo et Maximo Deo nostro nobis traditum, dissipare nolentes, sed iuxta Euangelicam doctri-
nam potius augmentari aliaque supra lucrari desiderantes. Coniuncti turn eliam ad hoc in assu-
mendo quamquam indigni abbacialis nostrae dignitatis gradu et officio in recurando his nostris litteris,
quum diutius nos hie morari fas non sit, d. v. iam denuo precari et obnixe in domino adhortari
mouemur, cogimur atque inductmur, vt nos, vti prohabitum est, questus nostros per nos vel nostros
nostrive monasterii commissarios in d. v. episcopatu facere elimosinas quoque a deuotis Gliristifideli-
bus emendicare et recipere permittant; nos enim, bona parte moti, libentes d. v., sicut ceteris
Treueren. Cameracen. Leodien. aliisque quam pluribus episcopalibus ecclesiis , pro fabrica sigillo
queste , admissione aliisque juribus abunde exsoluere non recusabimus. Verum si id v. d. mire
acceptare, admittere et facere nolint, sed recusauerint, vt dissenlio oriunda non vigore iuri's, quod
minime anbelamus, sed bono modo et amicabiliter pertractatur, d. v. offerimus rursum inter
vtrosque nostrorum diem, vti prefatum est, posse ordinari et constitui conuenientem coram reue-
rendissimo domino Coloniensi Hermanno, moderno d. v. metropolitaneo, nostri monasterii ordinario
et conseruatore, ibidem hinc illincque proponenda, respondenda, replicanda, duph'canda et
omnia, quae in medium producenda vtrisque nobis necessaria, et vt tandem rei finis imponatur
quicquid per n. r. s. iuxta vlrorumque partium allegata amicabiliter per concordiarn tractatum et
ordinatum, aut si alias fieri nequeat, vigore iuris sentencionatum et productum fuerit inuiolabiliter
sine vlla partium condictione seruari et tali modo errorem atque controuersiam cedari, jnsunra
etiam d. v. nonnullas jllustrissime inuictissime caesaris m^tis. litteras nostro nomine et fauore ad
d. v. presentandas offeremus , quibus visis et perlectis, precamur desupra d. v. tunc etiam supra
prenarratis ab hinc in tempus vnius vel duorum mensium responsum benignum remittere non
dedignentur, vt quomodo nos supra hoc negotio cum d. v. rem gerere habeamus, scire possimus
quibus ofl'erimus omnem operara nostram, omne seruitium , omnemque denique facultatem nostris
in omnibus paratissimam. Ged. $, Petrus en Paulus (29 Junij) 1521.

Deel D. 558 en 659.

249. De stad Utrecht herigt aan hisschop Philips van JSourgondie, dat zij ingevolge zijn
schrijven aan de 3 staten hetreffende de bezending naar Z. M., waarop vrijdag IL kapittel
generaal is gehouden, op heden in den ouden en nieuwen raad hesloten en aan het kapittel

PHILIPS VAN BOUBGOSBie, (1521),

mededeeld hebben, dat zij ook van hare zijde derwaarts zullen hezenden. Ged. zondag
na S> Martinus transl. (7 July) 1521,

Minuten van missiven bl. 180. Arehief der stad Utrecht,

250. Bisschop Philips van Hour gondii berigt a an de 3 staten van Utrecht. Soe als ons
desen namiddach scriften ten handen gecomen zijn vanden key, ma., daeromme wij nootlicken
geoirsaket zijn geweest ouer dacb ende nacht na die key, ma. te houe te reysen , ende op dit pas
niet bijbrengen ende hebben connen ons persoonlick bij vluyden aldaer te vougen , als wij anders
gheerne gedaen hadden , hebben wij tselue niet willen verholden, ende dat wij corte weder bij
■vluyden te coinen verhopen, omme dan mit v ouerteleggen tghoene tot rust, vrede ende gemeen
waelfaert onser lantscapen best dienen sal. Ged. slote te Duurstede 8 /w/t/1621. Zijnehandt._tlager Herdinck.

251. Burg.* schepen. en raad der stad Eampen berigten aanhisschop Philips van B'ourgondie,
dat zij ontvangen hebben vanden furst van Gelre scriffte luyde jngelachter copien, ende hebben daer
op antwordt gegeuen luyde der seluen jn gesloeten copien ; mede worden wij jnt seecker berichtet,
bet groffe geschot des fursten van Gelre gisteren tot Hattem ende dessen dach tot Svvolle mit voele
stichledderen ende andere gereetscap gecoemen is, om Hasselt, als wij vermeenen, weder an te vallen.
Hebben derhaluen ylende, ter begeerten des van Hasselt, noch vifftich mannen vanden onsen dessen
dach daer bynnen geschicket mit victalie, rogge ende anders hem van noeden wesende, verhaepende
noch omtrent vifi'tich mannen van Deuenter dessen auondt daer bynnen geschickt te worden,
Brenger van dessen soil vwe ff. gen. alle gelegentheyt der stadt Hasselt well te kennen geuen.
Dessen verleden morgen hefl't Michill van Ponieren mit dem van Zwolle thuys toe Bockhorst jnge-
genoemen ende Johan van Bockhorst bynnen Zwolle gebracht, het huys ter Zuylen gespolyrt, dat huys
te Eerden nedergeworpen, de gevangen, als Adriaen van Reede marschalck, Aleff van Rutenborch,
Jan van Bockhorst ter Boxbergen ende Volkert Sloet ellix bijsonderen jn stocken ende blocken ge-
worpen , voert sint de Swolssche mitten Gelresschen ter peerde ende te voete jn groeter men-
nichte na Genemuyden, jn meyninge, als wij verstaen, aldaer een blockhuys opterichten, vertoegen.
Wij hebben oeck dessen namiddedaege scriil'te der van Deuenter ontfangen, beroerende sij scriffte
des furste van Gelre, gelijck den onsen luydende , ontfangen te hebben, daer op bij hem jnden
seluen effect beantwoert js worden. Wij oeck berichtet den ouervall, als wij neit en verhaepen jn
Hasselt geschiel wesende., de van Zwolle jn meyninge sijn de stadt Oldenzeell ouertevallen ende
alsoe voert de lande jntenemen. Begeren bier omme andachtelick, vwe ff. gen. sonder vertreck
hier en tegens verdacht wyllet wesen, om denseluen ouervallen ende der gelijcx wederstant ge-
schien mach; begeren vorder opt spodelicxste van vwe ff, gen, een weder toeuerlatich bescreuen
antwordt» daer wij den landen , sloeten ende steden op vertroesten mogen ; wes wij vorder des
handels vernemende worden, sullen wg vwe ff gen, ouer dacb-ende nacht neyt onuerwyttiget laeten.

Ged. 14 Julij 1521.

Naar het oorspronkclijke in hezit van den heer Fabius te Amsterdam.

252. Burg., schepen. en raad der stad Kanrpen herigten aan bisschop Philips van Beur-
gvndi'e: W*e gister auent de Zwolschen ende Oelresch^n mit ganser macht getaegen sint voer

BISSCHOP VAH UTRECHT, (1521). 23

vwer gen. fitadt Hasselt, ende hebben Hasselt mit dreen legeren, schanse, cornen ende groeuen ge-
schotte swaerlicken belecht, de twee leegeren ouer dat waeter ende een leeger an dessydt des
wacters, ende dessen morgen omtrent soeuen vren js de ffurst van Gelre persoenlick tot Coelen
mit sijnen reeden ende xxv peerden ouergesceepet, daer hem Jacob van Wytman ende Euert
Euertss. raedsluyde vwer gen. stadt Zwolle, opt veer mit groeter reuerentie- ontfangen ende voert
bynnen Zwolle mit groeten tryumff, luyden der clocken ende anders jngebrocht hebben etc. Be-
geren daer om dienstelicken , soe desen handell daegelix meer ende ineer verlopt, vvve gen. daer
toe gedencken, de stadt Hasselt ende anderen landen alhier ontset crijgen moegen , ende woe well
wij ganselicken verhoepen vwe gen. sulx cortelick (als vwe gen. nw an ons gescreuen hebben)
doende worden , begeren nochtans vwe ff. §en. alhier middeler tijdt ymant beueell wyllen doen ,
het sij dan den eersamen Johan Kruese, offte ymanis anders, om van vwer flf. gen. weegen knechte
aentenemen, dieselue hoer solde toe te seggen ende bestellbrieue te geuen ende anders te doene,
dat nut ende noet wyll geboren. Verlaeten ons hier toe ganselicken ende verdienent onse ver-
moegens altijdt geerne tegens vwe ff. ^en. Ged. 17 Julij 1521.

Naar het oorspronkelijke uit dezelfde versameling.

253. Burg., schepen, en raad der stad Zwol herigten aan de 5 kapittelen ridderschap
stad en steden van Utrecht, Soe v lieffden weten den handell tusschen ons ende den van Cam-
pen myt oeren anhanghe ende toestant dyt gantze verledene jair ende hoe schamper myt ons
omme gegaen ende gedreuen ys _; niet noedich wedder omme toe vernyen , allent contrarie onsen
oelden gerechticheyden, gewoenten , zegell ende brieuen ende groeten yerbiede an pays, keyser
an onsen gen. heren zijnre gen. lantschap offt enygen onpartyelicken naberheren offt steden ons
allent affgeslagen ; dan dair en bauen brant, roeff ende gewalt an gekeert, doch then lengesten
myt groeter moye ende schaeden soe veeren belanghet, ende dat myt behuJp, arbeyt ende kost
van v w. lieffden, de geschele den rechte gesubmittiert zijnnen, wij v w. 1. nummer toe vollen-
dancken konnen; ende wij dan alse gehoersame der submissien te vuldoene, tselue veruolget heb-
ben then vtersten daghe toe, zijnnen wij mitter wairheyt bericht ■ oick myt zegell ende brieuen
versekert, dat onse gen. here van Vtrecht mydler tijt ende staende voirs. rechtes, hementlicke daghe
soe an desse als an ghene zijde der Yselen geholden heff't bij zijnre ^en_t reede ende medeweten
sommege van der rytterschap ende anderen alhyr, ende versocht den hoichgeboeren, doerluchtigen
fursten ende heren heren Kaerle, hertogen van Gelre ende van Gulich ende greue van Zutphen ,
onsen gen. heren verbant ende alyantie te makene, omme ons van Zwolle ende sekere vander
rytterschap te helpen straffen, deshaluen offerierende zijnre gen. groete mercklieke loffnysse, seker-
heyt ende waldade hyr nae verclaert: Inden yrsten begeert mijn gen. here van Vtrecht verbant
ende alyantie van mijn gen. heren hertoge van Gelre, zijn gen. behnlp ende bijstant te doene
omme de stadt van Zwolle ende sekere vander rytterschap zijn gen. rebellen te helpen straffen *
wolden zijn gen. den furste van Gelre zijnre gen. rebellen steden bynnen ende buthen landes jn
gelijcken helpen straffen; ende soe de Gelreschen reden sachten, oeren furst ende heren ghene rebelle
steden noch ondersaten en hadden, hefft mijn gen. heren van Vtrecht vor dyt voirs. bijstant ende
straffen onsen gen. heren van Gelre geofferiert ende geboden dyt naebescreuen: Jnden yrsten
wolde onse gen. here van Vtrecht den furst van Gelre verzegelen de stadt van Gronyngen , de tijt
zijns leuens nae der stadt ende de Ommelande niet te staene: Then anderen wolde onse gen. here
van Vtrecht den furst van Gelre weruen van keyserlijke mat. ganlz Westfrieslandt, dat doch wall
ende om eyn kleyn te doene solde staen: Ten derden wolden zijn gen. ther slont opsytten ende

24 PHILIPS VAN BOURGONDie, (1521).

ryden nae key⁰, mat., omme alien vlijt ende arbeyt dairtoe te doene , zijn gen. de regalie van-
den lande van Gelre toe erforderen ende toe belangene : Then vierden omme de furst van Gelre
desser verbedynge ende articulen vast ende seker te wesene , wolden zijn gen. den furst van Gelre
ene van tween zijnre lande steden zijn gen. mechtich zijn, als Wijck offte Renen, jnne doen , de
soe langhe jn zijn gen. gewalt te holdene , thent onse gen. here van Vtrecht desse verbedynge
ende articulen voirs. vullenbracht hadde etc.; dat welcke ons vrempt gegeuen endeonrnenschelicke
seer verwondert hefft, onse furst ende here alsoe onverschult op ons tyrannisierende ende ons soe
onfurstelieken sonder redden ende byllicheyt te wyllen ouerfallen, jn afFbreke ende onderganck des
Gestichtes palen ende tegens zijnre gen. hoege* loffnysse, verbande, huldinge , zegell ende brieue,
wair vth wij geoersaicket ende genoediget zijnnen ende hebben gevallen an den furst van Gelre
onsen gen. heren als eynen christenen furst, omme ons van alsodane ouervall toe beschermene ,
auerleggende, dat straffen groet ende swaer vallen solde nae groetheyt der verbedynghe, ende
ons te helpene an enen rechtueerdigen, onpartyelicken geystelicken fursten bij onsen rechten, priui-
legien, stadt, lijff ende guederen tot behoeff des hylgen heren Sencte Martens ende onder dat
Roemsche rijck te blijuene , jn verhapen ende toeversicht namaels een bysschop des gantzen Ge-
stichtes van Vtrecht gekoeren mochte werden, uwe lieffden myt dessen lantschappen ende steden
ende wij de beth vvedderomme jn vredde ende oelder enycheyt te komene, dat wij zus v w.
lieffden, als onsen goeden ende sonderlyngen vrenden, niet hebben wyllen verholden vor dat yrste ;
ende oeck verbieden ende verantweren wyllen vor pays, keyser, konyngen ende fursten, aller er-
berheyt ende steden, tgene ons hyr toe genoediget ende gedronghen hefft, v w. lieffden ons oick
mede nae gestalt verantweren , wij ons vermoegens in ewecheyt verschulden wyllen tegens v w.

lieffden. Ged. Donderd. na Divisio Afpostolorum (18 Juiij) 1521.

� 254. De Had Utrecht herigt aan bisschop Philips van Bourgondie\ dat_t Jioewel zijgeen ant-
woord op hare missive van zondag na S. Ma rtinus transL hebben ontvangen, oft sulcx uwen f. g.
aengename was off nyet, hebben wij nochtans vanden onsen gescict ende om te reyzen tot uwen
f. g. alrede gehadt; dan alsoe wij nv, leyder ! droeflicke tijdinge vant verloep Ouerijssel ende
dat uwer f. g. stat Zwol aen enen anderen beer , alse den hertoge van Gelre , ouer gegaen, oick
seker uwer f. g. riddermannen aldair gevangen souden wesen , Godt betert! ende ons van gan-
scher herten leet is. Doch en weten noch die rechtc wairheyt nyet; hebben dairomme onse ge-
deputeerde alhier bij ons doen bliuen; biddende oitmoedelicken dat uwe f. g. ons sulcx jn ghenen
onvville noch ondancke, mer jnden besten afnemen ende verstaen ; oick alsoe wijselicken voertan
vuegen ende die saicken bij uwer f. g. drie staten, uwe f. g. dairbij komende, ouerliggen willen ,
dat voerder verloep ende des Gestichts af broeck verhuet mach werden, soe dat aire best bedencken
sellen moegen uwe f. g., die jn des wij vermoegen altijt ouer ons gebieden. Ged, S. Margaretha
(20 July) 1521.

Minuten van missiven bl. 180. Archief der stad Utrecht.

255. Henrick Zoudenbaleh , kanunnik van den Dom, Beernt Wten Enge en Goeijert van
Roeijenborch , schepenburg. verzoehen aan Beernt Freys van Dolre, kastelein te Duurstede: �
Alsoe als v 1. weten wij vander drie staten wegen anderdages tot onsen gen. heer aldair tot Duer-
sleden beiuerende die saeck tusschen Campen ende Zwol gescict wesende een protestatie der saken
haluen gedaen hebben gehadt, wair van wij extract begeerden , die men ons beloefde te laeten

.....■■ ■ ...... ■ ■■ ' ......" ...

BISSCHOP VAN tJTBECHT , (1521). 25

werden, twelck ouermits tvertrecken ons gen. heeren lot noch toe verbleuen js, � dat hij die
nv voor hen werven en met den bode medegeven wil, met opgave der hasten, die zij hem ter*
stond sullen teruggeven. Ged, S. Margaretha (20 Julij) 1521.

256. Be stad. Utrecht berigt aan de stad Kampen, dat Cornell's van Zwol ende Wolter
Gbijsberts/., Utr. burgers, zich hebben heklaagd, dat, nabij de stad komende, hun schip met te
Deventer gekochte rogge is opgeslagen geworden ende bij v oft den uvven vercoft soude wesen ,
buiten hunne toestemming en tot hun groot nadeel; twelck, jndient soe is, ons nyet weynich
vervreemt. Zij verzocht vriendelijk omtrent deze zaah te worden ingelicht. Ged, 29 Julij

257. De stad Utrecht antwoordt aan de stad Zwol op hare missive, nv an ons alleen ge-
screuen, om copie te hebben van het antwoord des bissckops op hare voorschriften en de klagten
aen de 3 staten anderdages gedaen, soe veer dair op gescreuen weer, � dat na luyt uwes selfs serif-
ten, wes ghij bier bevoeren gescreuen aenden drien staten alhier samentlick ende nyet alleen an
ons gedaen hebben, an ons en js oick alleen geen antwoerde van onsen gen. beer gekomen.
Wairomnie, jndien y 1. dair breder besceyt aff vernemen willen, moegen sulex aenden drie staten
gelijck ende nyet an ons alleen versueken. Ged, 1 Aug, 1521.

258. De stad'Utrecht antwoordt aan de hisschoppelijke raden bevelvoerende te Duur-
stede ter zahe van de drie luyde te peerde op ghisteren voerder poerten "van Wijck wt onser
stadt gekomen, dair off die twee wederom gereden ende den derden, genoempt Aussans van
Luydick, bij v gevangen solden wesen, dat zij naar hen onderzoek gedaan en vernomen
heeft wair te wesen, dat Aussans voirs. ghisteren middach jn den Hullick bynnen onse stadt
geteert ende mit Laurens van Beesde gegeten, oick bij onsen borgermeyster mit meyster Hans,
onsen busmeyster , onune onser stat busse cloten te willen leueren , na zijnre behjdinge aldair
ouerbodich geweest heeft. Laurens van Beesdt voirs. geeft dair oick goet getuych aff, dat
hij een goet, eerlick ende treflick coepman ende van goeden rijeken ouders is, die hij oeck te
Luydick wel gekent heeft. Wij hebben oick na die ander twee, die wederom reden, doen vragen
ende mitten enen genoempt Haerst, wesende van Zwol, bynnen onse stadt noch zijnder doen spre-
ken, die welke seyt, dat zijn derde gesell was een neue des dekens van Sunte Peters, saliger ge-
dachten , wesende oick van Zwol, ende dat hij aldair voerder poerten mitten anderen geweest was
ende hadder gherne jn geweest, omdat hij aldair ter cause van een peert'wat te doen had , mer
want hij nyet jn ende mocht en der saick nyet seer noetlick en w^Tas , soe reet hij mitten anderen
wederom ende is noch bynnen Vtrecht. Ged, 11 Aug, 1521.

259. Bevelkebbers van wegen den bisschop te Duurstede antwoorden aan de kapittelen
van den Dom, Ond-Munster, St, Jan, alsmede aan geerfden en landgenooten van Wijcker
Poire op hunne missive, ter zahe dat Adriaen Pallaes, maarschalk, op bijzonder bevel des
bissckops en zijne raden de brug bij Cothen en den watergang van Wijhersloot heeft toe-

26 PHILIPS TAN BOUKGOHDie, (1521).

gedamd, tot groot nadeel der geerfden te Wxjkerpolder en derzelver waterschap, ende gesien
waeren bij regen ende opwater vorders te lijden, Zij hegeren uit dien hoofde, dat aan den maar-
schalk worde gelast om die waterschap weder te openen, en de afgehrokene brug te herstellen op
coste van ongelijcken , en zoo hij dat niet toilde doen, om dan ten minste den dam te openen
en de brug ₉ zoo als hij nu is, te laten becosten. Zij zeggen te weten , dat de maarschalk aan
den bisschop voor diens vertrek heeft medegedeeld het voorhouden van edelen ende onedelen ,
oick geestelic ende wertlicke, dat, vermits de brug, dair enen heerwech ouerging ende allois Tan
ouls schoubair geweest ende gans onbruicbair gestalt was, hij ah maarschalk die weder hehoorde
te herstellen; dat de bisschop niet heeft kunnen te weten komen, wie voor dit herstel moest
zorgen; dat de brug eertxjts ooh door den maarschalk is gemaakt geweest, die de daarvoor
versehoten penningen niet kon terugbekomen, dat noch soe stait; zoo dat de bisschop zijn
maarschalk, ten gebruike des heerwegs \ het toedammen heeft bevolen , � dat zij dus daar-
toe geen last hebben gegeven , en dat zij ook tegen *s bisschops bevel den dam niet durven
openen* Wilde men evenwel met den maarschalk daarover spreken en voor zijne onkosten
goedspreken, mochten wij de opening waill lijden. Is hij daartoe echter niet te bewilligen,
dat men dan ouer dach ende nacht naar den bisschop zende om dit te verzoeken , want dat zij
hierin niets buiten hem, deden* Ged. 16 Aug. 1521 , onder het signet van den kastelein
Bernt Freyse van Dolre.

260. De stad Utrecht herigt aan den president en raad van Holland enz. ter zake van de
verhooging van den tol op de huiden ; wair bij onse borgeren ende coepluyden , aengemerct hoer
oude gebruyck ende gewoenten , oeck die ordinantien ende registeren opten voirs. tol wesende,
merckelicken veraftert ende bescaidicht wesen souden , ten waer dair anders bij uwen w. e, ende
liefden na recht ende reden jnne versien worde. Hebben oick hieromme bij meester Cornell's de
Capella, onsen gemachtichden procureur, aldair een request doen ouerleueren , dewelcke , als wij
verstaen , nyet admitteert wesen soude ; dat ons verdunct, want sulcx merckelicken tot prejudicie
ende achterdeel Tan onsen goeden rechten, ouden gewoenten ende possessien gedragen soude. Zij
verzocht hun dus vriendelijk hare kooplieden van huiden op liaer oude gewoenten ende posses-
sie onbeswaert voertan lijden ende passeeren moegen, en dat hetgeen zij te veel hebben moeten
geven, hen worde teruggegeven, oft anders ons wederom doen scriuen willen behoirlicke reden
ende besceyt, wairomme sulcx -verblijft ende ons trecht, bij requeste als voirs. Tersocbt, geweygert
wert, om ons jnden besten na moegen te richten. Ged. 13 Aug, 1521.

Minuten van missiven bl. 145. Archie/ der stad Utrecht

261. De stad Utrecht berigt aan de stad Deventer, dat de hertog van Gelder heeft nv
an ons doen scriuen beruerende weygeringe van vytalijen bij v gesciet soude zijn , blijkens inge~
sloten kopijen zijner schriften; dat zij met de andere staten hebben besloten, hiervan kennis
te. geven alvorens den hertog te antwoorden. Zij verzocht vruntlicken van haar te weten
die gelegentheyt vanden saicken, om geboerlicken dairna den hertoge voirs. antwoerde te moegen
scriuen ende ons jnden besten na moegen weten te richten. Qed, 16 dug, 1521.

262. De stad Utrecht berigt bisschop Philips van Bourgondie het schrijven van den her"



						d.V. jP./y.

		ARCHIEF

					VOOR

KEEKELIJKE EN WEKELDLIJKE GESCHIEDENIS VAN NEDEftLAND, MEEK BEPAALDELIJK VAN UTRECHT. (ALS VERVOLG OP HET ARCHIEF VOOR KERKELIJKE EN WERELDSCHE GESCHIEDENISSEN, UITGEGEVEN DOOR WIJXEN DEN HEER J. J. DODT VAN FLENSBURG). UITGEGEVEN ONDER BEGUNSTIGING VAN Z. M. DEN KONING DER NEDERLANDEN,

	Jhr. Sir. A. M. �. VAW ASCII VAN YVIJCH.

				DEEDE DEEL.

			UTRECHT, KEMINK EN ZOON, 1853.



	BISSCHOP VAN UTRECHT, (1521). 27 tog van Gelder onlangs ontvangen over do weigering van victalijen door Deventer aan hem ofte of de zijnen, waarop zij met de staten heeft besloten die van Deventer daarvan to aduerteren en, alvorens den her tog te antwoorden_f die zaak te onderzoeken₉ zooals zij blijken* inqeslotene afschriften hehhen gedaan, toaaronder dat van het ontvangen antwoord van De- venter. Zij verzoeken hem om hun daarop zijti gevoelen en welbehagen ^aduerteren, voordat

		zij	i stad een antwoord zendt. Ged. 21 Aug* 1521,
		zij
				Ibidem bl. 150.

263. Domdeken en kapittel der kerk te Hildersem berigten aan den deken en het kapit- tel van den Dom te Utrecht, dat wu wol wy, alse geystlijke personen, keyserlijker maiestadt edder Jennifer andern wertlijker ouericheyt nicht vnderworpen, vnde den alien ouer vns erkantnisse , mandata, decreten edder executionen tho donde nha ordenunghe der hilgen rechtenn foech edder macht hebben , sundern wij vnde alle geystelickenn des billiken frijg vnde vnbelastet sain schullen den noch dat sulffte vnangesehen, befynde wij jn warheyt dat keyserlijke maiestadt vp vnstum- mich anrogent hertogenn En'ckes vnde hertogenn Hinrickes van Brunswick, de oren lyfflijken vp dat hochwerdige sacrament myt -vpgerichten fyngeren gesworen lofftenn vnde edenn vnde sust vorsegeldenn vordrachtenn vnde recessen vnser kercken moytwillige verfolgers vnde wedderwer- digenn syn, vns yngeesschet, vngebort -vnde vnouerwunnen jn syner keyzerlijker maiestadt vngnade acht vnde oueracht gefallenn, vnde vnse lyff vnde gudt aller mennichJikenn tho dodende , fan- gende, slande vnde tho beschedingende verloueth tho synde vorklereth , vnde an jtlijkenn enden dorch munthrede vnde rathusen opentlijkenn vthschrygenn vnde fast in alien steden des hilligenn rykes schrijfftligk an slan lathenn vnde vpkundich gemaketh, vnde dar mede ydermennichlijkenn vp vnsen schadenn vnde affbrock, nicht alleyne vnser, sunder aller geystelijkenn orer exemptionen vnde fryheyt der sze sick suslange vnbillich erfrauwet, des wij vns na alien gelegenheyt jn neynem voge vorhopet edder vormodeth, ock keyserlijken maiestadt tegen vns vorthonemend vth ertalden orsaken nicht geborth hedde , wenthe juwe werde vnde erbarheyden bij sick suluest lichtlykenn aff tho nehmende, wat jurisdiction keyserlijke maiestadt ouer vns hebben, jdt erclereth sick oik suluest am daghe vth keyserlijker maiestadt decreten, dat wij nichtes ouerwunnen , wenthe in den decreten werden dorch k, m. jtlijke commissarien vorordenlh, de gebrekenn twisschenn dem StifTte Hildensem vnde den landen Brunswick, Luneborch vnde Gottingenn sweuende , erstenn gutlikenn tho handelende vnde, wur de fruntschupp entstande, rechtlijkenn tho entschedende weren, wij nhu na jnholde den achtes vnde ouerachtes breflen , de juwen werdenn vnde erbarheyden ane twijuel vth opentlijker publicationen wol then handen komen syn, vor k. m. alrede ouer wunnen, so were jo nicht van nodenn gfewest, commissarien tho vorordende vnde de saken , dar jnne wij beuorenn (alse sick de wedderdeyll beromet) nedder gelegenn vnde ouerwunnen syn schullen, ander werff tho horende vnde jn rechte tho schedende, wu dath decretum mede bringhet, befeel to donde, dar vth clarlijkenn erschynet, wu vns mede farenn vnde dat vnsenn apen vnmetige borden vj)ge- lacht werden, der wij tho heuende vnnothafftich , ok van rechts wegen dar nicht mede beswerth scholdenn werden, tho dragende. De wijle idt vns ouer dar alles enbouen alsus tho gemethen , sijn wij sulker besweringe nicht geringe bewogen , jn besorgynge , wu sulk vornement tegen de geyst- liken eynen vortganck gewunne vnde jn ouynge gebracht worde, nicht alleyne vns, sundernn ock aller geystelicheyt eynen fall vnde gantze verstorynge bringen, deme na eyden swerlijken wed- der vor tho komende sijn wolde, wu itzunt jm anfange neyn flytich vpseynth dar jnne ge- schege ; js der haluen vnse denstlike vnde flytige bede, juwe werde vnde erbarheyden sick vnser 4*



3G
3G		PHILIPS VAN BOURGONDie, (1522).
		PHILIPS VAN BOURGONDie, (1522).

	297. Paulus van Esseren verzoekt aan de 3 stolen van Utrecht, in antwoord op nun ver* zoek om de goederen der Utrechtsche burgers te Jaarsveld te ontslaan, een kopij authentieh van den brief van den heer van IJsselstein, toaarbij hij dit toestaat, om zich bij dien heer te kunnen verantwoorden, ende mijnre eeren voldoen. Ged. 17 Jan, 1522. Zijne handt. Deel B. 519. 298. De Mad Amersfoort berigt aan de 3 staten van Utrecht : Wij verstaen YUt dat re- poert \ant laitste gehalden capiltel_} dat die staten aldair dair toe scicken solde elc die sine, om een concept ende raminge te concipieren om mijn g. h. Yan Vtrecht ende andere saicken inden capit- tel geopent te antwoirden ende onser copie dair of te doen hebben , om mit onser alhyr te com- municeren. Werden wij nu op woensdach te capiltel toecomende gescreuen, op die saicken Yoirs. te antwoerden, ende als wij dan ^een copie Yanden raminge oft concept aldair biden gescicte van- den staten onlfangen en hebben , en kunnen wij nyet onberaeden dair op antwoerden ende solden dair omme onse deputierde tot cost, arbeit ende armode deser weders haluen te Yergeefsch ende nyet beraeden antwoirden kunnen. Zij verzoekt das de afwezigheid der kunnen niet tot onwille te nemen ende in desen capittel best doen willen. Ged, 21 Jan. 1522. Deel A. 841. 299. Bisschop Philips van B our gondii antwoordt aan de 5 kapittelen te Utrecht op hunne missive met ingesloten afschrift van mr. Medals berigt van de electie van den kardinaal van Derthuizen tot pans, dat hij deze tijding mit grooter blijschap ontfangen, gelesen ende verstaen heeft ende dancken der goeder tijdonge, die ons van herlten soe lieff geweest es, dat wij ter werelt geen lieuer noch ons ende onsen heiligen patroon Sinte Merten eerlicker noch nutter hebben en conden. Voegen wij v luyden te weten, dat ons well guet ende geraden doclite , ghij mit onsen anderen tween staten samentlicken ouerlachten > omme gueden eerlicken verfaren man offt twee van uwer samender wegen bij den voergen. gecoren paus the schicken omme menniclifoldige saken, daer ons ende onser kercken van Vtrecht merckelicken aengelegen es, ende die wij verho- pen corts breeder mit v luyden te versprecken. Ged, Kampen 25 Jan. 1522. Zijne handt., lager Herdinck. Deel. D. 573. 300. Gerril van Arkel, heer van Ifeukelum, Weerdenhurg^ Amersoijenen Merwede> zendt aan het kapiltel van den Dom te Utrecht den pastoor van Weerdenburg met informatienom te beko- men de autentieke kopijen van de huwelijksche voorwaarden van wijlen Johan van Broekhuisen van den maech gescheyts brief tusschen hem en JVillem van Broekhuisen ; van den bewijsing brief, van den eiyendomsbrief en aan den huurhrief van 10 morgen lands, die Willem zijn oom gekocht had en den domheer zijn broeder toebehoorde, ook de verlijbrief toaarbij Willeni) de Sonnenhoeuen ter leen heeft ontvangen van de heeren van Brederode. Ged, Ho- culum 28 Jan, 1522. Get, d'Arkel. Deel C. 87. 301. Post deuotissima pedum oscula boatorum beatissime pater, clementissime domtne. Quoniam scrutator cordium Deus ad christianae religionis dignitatem et gloriam vestram beatitudinem , virtute , sapientia, doctrina et pietate jnsignem, ob tantam doctrinarum et meritorum \bertatem



		37
	BISSCHOP VAN UTRECHT, (1522).	37
	BISSCHOP VAN UTRECHT, (1522).

ac vitae jntegritatem , quibus in primis praestat et quarum fama r. dominorum cardinalium aure« oppleuerat, summum pontificem designauit tanquam vos nouum electionis, congratulamur et applau- diinus vestrae sanctitati ac vniuersali ecclesiae reipublicae christianae et praesertim ecclesijs et ciuitati Traiectensi, quibus ex hac promotione bene euenisse putamus. Commune et bonum et communis hie omnibus laelitia, nunquam fuit huic ciuitati tantus animorum consensus in idem gaudium. Diuinitus haec omnia facta credimus. Quia itaque, sicut Domino placuit, ita factum est, ipsumque humillime deprecamur ac die noctuque sincera deuotione exorare non desistemus, vt \estrae sanctitati manus suae pietatis porrigat, qua jniunctum apostolicae seruitutis officium valeat ad laudem et gloriam nominis Domini Nostri Jesu Christi ac exaltationem fidei pacemque salutem et tranquillitatem populi christiani exercere. Orantes humillime quod statum , decorem , priuilegia de promotionem ecclesiarum nostrarum c. v. sanctitas suscipiat commendata, quam Altissimus conseruet ad consolationem ecclesiae suae sacrosanctae. Ex Traieclo die quinta February anno etc. xxija. C. v. s. humillimi et deuotissimi capellani, prelati et capitula quinque ecclesiarum Traientensium. Afschrift. Archief van Utrecht. 302. De stad Utrecht verzoekt aan den Jtertog van Kleef om Emma Pauw , zich bevin- dende hi de stad Kalkar_% in bewaerder hant te doen nemen en in handen haver magen en vrienden te Utrecht te stellen, Ged. 19 Febr. 1522. Minuten van missiven hi. 246\ Archief der stad Utrecht. 303. Magnifico domino sacrae caesareae catholicae maiestatis magno cancellario, amico prae- cipuo. Magnifies domine cancellarie, amice praecipue. Gratulatur mihi d. v. ob mei in summum pontificem electionem. Facit quidem in hoc , amice, et prout notam suam erga me beneuolentiam decet. Faciunt idipsum alij quam plurimi ex diuersis terrarum partibus litteras ad me mittentes vel ipsi mihi congratulatum venientes, et vt apparet mundus omnis hac electione modo iam invsitato facta quasi gestere videtur et in spem magnarum rerum adeo per manus nostras et s. caesaris maiestatis operamdarum erigi; sed vbi ego immensitatem oneris, quod imponitur, et imbecillitatem humerorum, quibus imponitur, mecum considero, longe aliter mea me conscientia appreciatur Ego pane solus maiore afficior, et vtinam ! mihi licerer sarcinam banc tanlum oneris paribit et peri- culi habenlem absque timore Dei oflensae humeri's excutere et -vitam potius priuatam etsi paupe- rem in angulo aliquo degere meaeque magis conscientiae consulere, quam pro toto mundo rationem reddendam habere, sed quum seruum omnia iussa Domini quantum vis grauia capessere fas est, vocatus non audeo tergiuersari, sed in spe diuini auxilii largiter, vt spero, desideranti et solum Dei honorem quaerendi afluturum minislerium nobis destination amplectar. Juuet me d. r. et iuuent omnes Christiani suis orationibus, vt illud juxta apostolicum praeceptum implere possim , quod zizaniam omnem, quam dominici agri segetem male habet, prope ad sutibcationem, vna cum c. m. filio meo, sicut anima dilecto, reliquorum principum christianorum fauore exstirpare voleam, quod demum pacificatis et purgatis internis concordibus armis Turcos et Saracenos in ouile Christi adigamus. Caeterum modis omnibus stimulet dominatio caesarem maiestatem, vt sine mora se in hoc suo regno recipiat, si ea salua esse cupit. Saepissime dixi et iterum dico, Hispaniam non posse saluari sine celeri maiestatis suae praesentia, ego certe omittere non potero, quin mox me in Ita-



		61
	BISSGHOP VAW UTRECHT, (1522).	61
	BISSGHOP VAW UTRECHT, (1522).

de procuratoren van den heer Peter Mayrroets _? om hem daarin niet hinderlijk te zijn. Ged. 30 Nov. 1522. Zijne handt., lager He&dhick* Deel A. 850. 382. De stad Utrecht zendt aan de Had Amsterdam Cornells Ostensz. raad_% en Valcntijn van der Voort, secretaris, om met haar te handelen over sonderlinge saicken de welvaart en verthieringe van heide steden hetreffende, en welke zij dus ouer wech nyet wel gescriuen en kon- nen. Ged, woensdag na S. Lucia (17 Dec.) 1522. Minuten van missiven bl. 279. Archief der stad Utrecht. 383. Bisschop Philips van Bourgondie antwoordt aan de 3 staten van Utrecht, dat hij aan zijne maarschalhen strengelijk heeft gelast, om zijne mandementen hetreffende de uitvoer van koren uit het Sticht onuerbrekelie te handhaven en de over treders te straff en, Ged. woensdag na Lucia (17 Dec.) 1522. Zijne handt., lager Herdinck. Deei A. 851. 384. De stad Utrecht hedankt de stad Amsterdam hoechlicken der goeder audientien onsen gedeputeerden ander dages gegeuen, ende alsoe vvij oick voerder verstaen , datse mit uwen e. 1. op seker gebreken tusschen beyden wesende, alse den torfsijs , doervueren van vreerat koern, etc. van uwcr sijde, ende den nyen toll ofte zijs aldaer bynnen uwen steden opgestelt, van onsersijden proponeert wesende hen beyden zijden te cesseren ende af te stellen , omme die comenscap, ver- thieringe ende goede vruntscap te bat onderhouden te moegen worden , gecommuniceert hebben , des uwe e. 3. een scriftelicke claer onbedekte antwoerde wes wij souden willen doen, begheren , als zij ons voerder bebben reporteert. Soe, lieue vrunde, ist waer, dat wij van onser stadt wegen bearbeyt hebben, dat beueel gedaen off* laeten doen js den bewacrre vanden torfexcijs» dat hij gheenen excijs eyschen noch nemen en sel van al alsulken torff, als bynnen uwer stede gebracht sal werden , twelck wij soe onderhouden doen willen tot wederseggen van onsen ^en, beer ende die drie staten van Vtrecht. Voert opt doervoeren vant vreemde koern , hebben die ouerste ende gemeen onderman van onser stadt, die sulcx te berechten staet, ouerdragen voer den gemeynen oirber ende profijt, alse dat alle die ghene die koern brengen bynnen onse stadt, dat buyten den Gestichte gewassen is, tselue koern om sellen doen roepen ende merct dair mede houden tot ken- nisse vanden twee vynders en weerdijns vanden koern bynnen onser stadt; ende w^res zij dan nyet en vercoepen , sellen zij moegen anderssins vucren dairt hem belieft, mits nemende een paspoert van onse stadt secretaris. Ende oft saick waer, dat yemant quam mit wtheems koern ende be- geerden terstont te passeren , dat sel hij moegen doen , als hij die helft dairaff bynnen onse stadt laet ende paspoert van onsen secretaris als voers. neemt, welke ouerdracht voirs. wij geschreuen ende laiten weten hebben alden drie mairscalken vanden Neder-Sticht van Vtrecht opten xii^e« dach in Septembri lestleden , mit begeerten , zij dat vreemde koern dairop oick passeren soude laiten costeloes ende scadeloes, ende als wij oick nyet in twijfelen al tgene voirs. staet ende meer na onsen vermoegen wel geschieden sal. Twelck wij voer guetlicke antworde laiten wcten mits desen uwen e. 1. mit sulker conditien , dat uwe e. 1. oick afstellen den nyen toll ofte excijs aldair geset opt alle goet, datmen wt uwen stede bynnen onse stat ende stat vrijheyt brenget; ende oick voert gehengen, dat alreley koern uwer stede bynnen onse stadt ende stat vrijheyt gebracht mach wer-



			PHILIPS VAN BOURGONDIE, BISSCHOP VAN UTRECHT. 1521�1524.

		199. De gedeputeerden der 3 staten van Utrecht, al wyl wesende tot Deuanter, herigten aan hunne committenten; V sal belieue toe weten, hoe dat wy tot noch toe nyet vuel ghevor- delt en hebben, dan wat bij die een ghevordelt wardt dat wart bij die ander afghesleghen; dan op sonnedach verleden sijn bier ghecomen twe ambassade der keyserlicker maiestat ende mijns vrouen van Sauoyen met redenen aen mijnen g. h. ende der stat Deuenter, Campen ende Zvvol, welke redenen voer mijn g. h. ende alle ghedeputerde gheopent is, die soe vort met huerebeueel na Campen sijn gereyst op manendaghe leest lede ende soe vort te Zwolle, om hem beyde daer toe te vermoeghen, sij die orloghe verlaten ende huer ghescille verbliuen aen mijn g. b. ende sijnre g. lande ende staten van beyder sijde; die wij huer wedercomps verbeyden moten, ende och inede een generael dachwert verscreuen van alle die lande, op manendaghe naest comende hier bynnen Deuenter te wesen ; dus dat wij nyet en weten hoe wij van hier comen sullen, dan hier motten bliuen .tot grote kost ende onsen grote verdriet, dat ons nyet te doen en stont, ten waer dit groten verloop tuschen ons den tween stede verhoopten neder te leghen. Zij herhalen hun verzoek om 200 Phs_t gut., want het hier ser kostelick is ende genoch kosten sal, al hebben wij dat verlies van den gelden nyet. Ged. Deventer, op Jaarsdag 1521. Deel B. 507. 200. Henrick van Speckbach en Francois Gobel, herigten aan hissehop Philips van Bourgondie* Alregenedichste beer. Naevolgende die raminge, die uwe gen. ons hebben geseynt, hebben wij desen voernoon gebesongneert mit die van uwer g. stat Zwolle, ende voer conclusie en hebben den sel- uen niet voerder moegen gebrengen; dan zijnluyden zijn wel te vreden te comen to Deuenter ten beteykenen dage bij uwe gen. ende huerluyden bescheit met hemluyden te brengen, behou- delicken datmen nae gaen sal de benotelinge ofte conclusie, die den uwe gen, hebben geseynt* ende dat uwe gen. mit den staten van beyden zijden uwe gen. vuytsprake vanden voers. geschillen 1*



			........... ....... - "...... ...... ■■-

		BIS3GH0P VAN UTRECHT, (1521). O data van desen gedaen hebben, ende heft mijn gen. here voirscr. bij toedoen sinre genaden staten beyder lantschappen sie beyde steden soe verre onderwesen, dat sij hore sehelinge voerscr., soe wael opt principael als opte accessorien ende ouergrepen daer vuyt gesproten, gansselicken ende heel gekeert ende verbleuen hebben an mijnen voerscr. gen. here als horen ordinarissen richter ende natuerlicken lantfurst, opte pene ende confiscate van alien horen priuilegien zij vanden key. mat. ende den heyligen Roemschen rijcke holdende zijn, ende van ongenade ende jndignatie mijns voerscr. gen. heren als hoers lantffursten, jn gefalle van ongehoersaemheit jn enigen punten van desen verblijue, daer ouer gestraeft te worden als dan beuonden sal worden behoren te geschien, mit sulcken onderscbeyde dat sijn genade daer ouer roepen sullen dieselue van sinre gen. staten beyder lantschappen, die ompertielicken daer ouer gedeputiert sullen worden ende bij rade ende guetduncken elck hover frunde zij /tier toe geschickt hebben, ouerleggen, wes zijn gen. nae jnnegelachten bescheyde van beyden parthen ende oick nae rechte daerjnne behoren sullen te doene; dat geschiet wesende, alsdan wil mijn genedige heer als lantfurst een kenninge ende vuyt- sprake daer van doen, als dat nae rechte behoren sal, tusschen dit ende Pinxteren naestcomende ofte zess weken daer nae ongeuerlick , nae dat mijn gen. heren dan yetwes voer queme. Actum Dauantrie des donredages post Ponciani martiris, (17 Jan.) anno XXJ. Decl D. 549. 204. De stad Utrecht verzoekt aan de stad Weesp, op klagte van de onderzaten van ISigtevecht, om hen met geen veroolging in regten te bedreigen, ter zake van de Atels Sluyze, gelegen op Stichts land onder Nigtevecht, zijnde zij voortijds , ter dier zake aldaar in regten hetrokken, vrij gewezen. Waer zij toegehouden moegen wesen, alse die molen- sluyse, daer die molen doer maelt, ende die stenensluyse, om dat men nyet en begeert haer water op yemants anders lant gemalen wert, willen zij gheerne, als zij van outs plegen hou- den, mer veerder offfc anders en behoeren zij buyten beliefnisse ende consent van onsen g. h van Vtrecht ende drie staten nyet te doen. In dien ghij ze oock voerder beswaeren souden willen, dat souden wij , soe wij best mit recht souden konnen ende moegen, wederstaen. Ged. zaterd* na S. Anthonis (19 Jan.) 1521. Minuten van Missiven hi. 96 Archie/ der stad Vtrecht. 205. Bisschop Philips van Bourgondie herigt aan burg., schep. en raad der stad Zwol: Wij hebben uwe antwordt opt ghene wij laetest myt uwen geschickten vrunden alhyr laten handelen ende verspreken hadden myt jngelachter notelen des compromis ontfangen ende verstaen; hebben oick die geschickte vrunden onser stadt Campen op hoer lueder report jn dese saecken jn gelijken gehoert. Ende soe dan de voers. geschickte onser stadt Campen vander seluer onser stadt wegen dat compromis jn gelijker formen, als ghij ons dat auergesant hebben, annemen wyllen, ende dair beneuens ouergegeuen, dattet bestant tusschen beyden gecontinueert werde jn alder manieren alset an beyden zijden belyfFt ys gewest ende thants noch steyt, hent ghij uwe vulmechtige vrunden alhyr bij ons geschickt sullen hebben omme tvoirs. compromys myt onser stadt Campen jnne te treden, dair wij v enen dach toe auerschrijuen en maendage naestkomende des auents uwe voers. vul- mechtige alhier jnder herbergen te hebben, mede brenghende hore macht onder onser stadt Zwolle zegele ende brieue, alsulcke compromis van woerde te woerde ante gaene, als wij onse stadt Campen den seluen dach mede angesath hebben. Ende soe wij de selue onse stadt Campen hyr beuoerens hebben gewilliget, hore beseheyt op als yrst daghes jn onser handen te bestellen , begeren wij desgelijken van v, om myddelerlyt tselue te doersien ende tegens den voern. dach te moegen ouerleggen, woe



			\

		BISSCHOP VAN UTRECHT, (1521). 17 ende de tijt jnder submissie verlopt ende cort is, niet wal mogelick wil wesen bynnen der tijt beqwemlicken dairop te communiceren ende vithspraicke bij vnsen gen. beren dair van to doene , heiFt dairomme vnse gen. heren mit v w. 1. auerlecht van noiden te wes'en, men de tijt der sub- mission sess wecken lanck verlengen mochte , hebben sijn gen. ende v Heffden ande stadt Campen p-escreuen omme sulcke vithstellinge to erlangen , begerende wij oick jnde vithstellinge consente- ren, sijn ft', gen. ditmaell byr jnne te willen wesen willen, de submissie in oire vulremacht voirt eynen ygelicken sijns rechtes onuerkort, onder wijder vwer lieffden brieue jnneholt, bebben wij werderlick ende vrenllicken ontfangen , ende vuegen vwe w. lieffden ter antvvort: Dat wij jn son- derheit v w. lieffden ongerne onlboren solden in saicken oris mit bescheide doenlicken ; dan so v w. lieffden wetten wat onrecht, gewalt ende boesheit ons, weder Got, eer ende recht, oick aller billicheit ende erbairbeit mishagich was, geboirt is dit verledenen jair , bauen vnse lange gude besytb , segel ende brieue ende mennichuoldige boge verbedinge; ende mit wat zwairheit ende indracht wij dair en tenden de submissie geraeckt hebben, dair vwe w. lieffden tot sterckinge der rechtuerdicheit ghene cleyne kost, moijenisse, onsolde ende arbeit jnnegedaen ende geleden hebben, ons in ewicheit to gedencken staet ende nummer vergetten willen ; sijnnen oick de auergegeuenen acta niet so mennichuoldich, datmen lenger tijt dair toe bederffttauerleggene , alsmen opt punct der ongewontlicken ende opgeworpen tols , dair de differencie, ende niet van visschen , grafften , sceppen , prouisoer van Hairlem ende der gelijcken, bij vnsen wederparten, omme de saicke to verdunckeren ende to verwilderen, dair jnne getagen , byr niet an en cleefft, allene staen ende procederen wolde. Wairomme ende om sonderlinge ander bewegelicke oirsaicken ons niet gelegen wil wesen tot vorder vithstellinge vith der submissien te tredene , anders dan bij v_% werde ende anderen der lande ende steden geschickten , de selue verdedingt ende bij vnsen gen. leuen heren beliefft ende versegelt, dat v w. lieffden vns niet verkiert affnemen noch verqwaden willen, mit vrentlicken begeerten vwe w. lieffden dit an sijn ff. gen. opt geuoechlixste verschrijuen doen, niet van ons in ongenaden genamen werde; ende dat sijn gen. verschrijuen sijnre gen, stai- ten groit ende cleyn ande zide, oick sijnen gen. vierlande Zallant, Twentbe, Vullenho ende Drente op de sentencie to schicken vulmechtich ende bij guetduncken der oire, vermogende der submissien ende anders , so de altijt in dessen saicken verscreuen sijnnen ende gehandelt hebben ende nu soniim'ge als vith den lande van Drente vergeten werden ende nymants dair van vith- gesondert gewest is, als wetten v w- lieffden. Ged. Dingsdag na S. Vitus (18 Junij) 1521. Deel B. 511. 242* Burg., schepen. en raad der Had Kampen herigten aan de 3 staten van Utrecht, dat � vermits de staten aan Zwol nog eene verlenging der submissie van zes weken verzocht en die van Zwol nog geen antwoord_t als wij verstaen , daarop hebben gegeven , dan sulcx bij oir selues bode (all tot vertreck) willen weten laten, ende sij doch sulcx, soe de coepman na oren begeren, middeler tijt der vthspraicken , onsen tollen dagelicx ontvueren, nyet alleen well te be- lieuen dan te begeren hebben, ende woe drachelicken ons sulcx langer to lijden sijn wolde, mach- men bewegen, � zij evenwel met degenen, die zij des to rade moeten roepen, verder handelen willen en hem voorts dit zullen herigten. Ged. 18 Junij 1521. Deel D. 556. 243. De stad Utrecht antwoordt aan de stad Kampen op hare missive aan de 3 staten van Utrecht ter zahe van enen oproer, bij ennigen uwe 1. verloepeu naecten boeuen aldair tegen onsen mede Hi. o



		18 PHILIPS VAN BOURGONDie, (1521). gescicten eertijts gemaict, buten uwen wille ofte weten, wair mede oick uwen 1, seer. Johannes van Breda van enigen iiwer e. quatwilligen ende quaetgunrers an ons bedaeht ende becalt wesen solde dat, hoewel de .stolen hun geboirlicke antwoerde genoich, en waaraan zij zieh houdt, hehben gegeven, zij eehter kunnen hetuigen, dat wij van onsen medegescicten gheen beclach des oproers , noch oeck des bedrachts ofte becalts ouer uwen voirs. seer, verhoirt nochte vernomen en hebben , weshaloe genoemde secretaris onbevaert hinnen de Had en vrijheid vrijlicken. wel sellen komen keeren ende verkeeren moegen , sonder argelist. Ged, 18 Junij 1521. Minuten van missiven, bl. 178. Archie/ der stad Utrecht 244. Bisschop Philips van Bourgondie berigt aan de 3 staten van Utreeht, dat hij giste- ren van de steden Kampen en Zwol antwoord ontvangen heeft_y waarhij zij de voorgestelde ver- lenging van zes weken hebben afgeslagen ; dat hij, omme voerder verloep te verhueden, anders villicht hier vuyl gesien wer te verrijsen, de geheele ridderschap en de steden van Overijssel heeft doen verscriuen _f ten einde zij krachtens de submissie te zamen zouden bezenden tegen vrijd* na S* Johan e. k. ten 8 ure voormiddag, ter plaetsen daer wjj dan in onsen Gestichte aen dese zijde der Ysselen zijn sullen. Hij verzoekt hun dus om hapittel generaal te beleggen en hunne gedep. tegen dien dag derwaarts te zenden, om alsdan_y na vijpelijk hunne jngelachte schrifftue- ren ende bescheyt te hehben doorzien , die saecke voerts te eynden ende daer van vuyt te spreken bynnen den tijde inde submissie begrepen ende nae dat die selue submissie dat wijder jnholt ende vermach. Ged, slot te Duurstede 20 Junij 1521. Zijne handt., lager Herdiptck. Deel D. 557 245. Bit en het volgend afschrift door den bisschop aan de 3 staten gezonden bij missive aan 25 Junij. Wir Karl der Funfl't, van Gotz gnaden ervvelter Romischer kaiser zu alien tzeitten meren der reichs etc. in Germanien, zu Hispanien, baider Sicilien, zu Jherusalem, Hunngern, Dal- macien, Croacien etc. kunig, ertzhertzog zu Osterreicb vnd herlzog zu Burgundi etc., graue zu Habsburg, Flanndern vnnd Tyrol etc. ombieten dem erwirdigen Philipsen bischouen zu Vtricht vnnserm fursten rat vnd lieben andechtigen vnnser gnad vnd alles gut. Erwirdiger furst, rat lieber andechtiger, als wir yetz von vnnserm kayserlichen reichslag lierab jn vnnser Nider- lannd komen sein, wir glaublich bericht worden, daz sich zwischen vnnserm vnnd des reiebs lieben getrewen burgermaister, schoffen vnd reten der stett Gampen vnd Zwoll von wegen eins zolls, so die selben van Campen von den van Zwoll ze haben erfordern , jrrung vnd zwitrecht halite vnd zy derhalben gegen einanderen jn auffrur kumen , vnd zu letst die sachen zu endtli- cbem austrag auff' dich gestellt. Die weil aber die selben stett vnns vnd den Heiligen Reich zu geborn vnd vnnderworffen sein vnd der zoll, daraus solh jrrung erwachset, von weilend vnnsern vorfarn ain reiclie gegeben ist, will allain vns, vnnd nyemande annderns , geburn vnd zuesteet darum ze handJenn, vnd haben deshalben die sachen an vnns aduociert vnd genomen, auch bey- den partheyen tag fur vnns angeseizt, in maynung als Romischer kaiser die notdurfltigkait zu horen vnd versuchen guetlich zuuertragen. Wo aber das nit sein mocht ferrer wie sich geburt endtlich * zu entscbaiden , dem nacb emphelhen wir deiner andacht, von kaiserlicher macht ernnstlich ge- pietend , daz du dich der berurter sachen genntzlichen entslagest vnd darinn nichts vrtailest noch procedirest, noch deshalben die geistlicheit, ritterschafTt vnd stette deines Stiffts vmb rat ersuechest, sunndev die mit alien jren anhenngen vnd vmbstenden an vns remitlierest vnd weisest, vnd bierinn nit anders hannddsi noch vngehoirsamlich erscheinest, als lieb dir sey vnnser vnd des reichs swer



		20 philips van BouRGornue, (1521). desser saeken gehandelt ende omgegaen hefft, wij bevruchten op de harde geen guet dan merre \erloep inbrenghen wyll. Wij hebben jnt yrste ons voer pays, keyser, ffursten ende naber steeden groillick verbaeden , dat men van ons neit hoeren noch ontfangen wolden , dan sijnnen mit groten kosten, zwairheit ende schaeden ten lesten zus veeren an sijn gen. ende v 1. geraickt, doch nv men vernympt onsen wederparten inleggen gestaltenisse , woert desse practyecke hyr auer gesocht ende gebrueckt. Alzus ys onse vrentHjke begeren, dat v 1. tot onderholdinge desser lande ge- rechticheit ende gude gewonten an onsen gen. beeren doen voerderen desse saeke oeck om redde- nen wyllen vorg. weder an sijn gen. ende v lieffden gereuociert werden , want men na caemer- recbt ende lantbreuen alien saeken voer dat yrste behoert te determineren dair de begunnen sijn- nen, so well de meer want dyt verblijff aldus gescheit ende angenoemen ys van desser saeken. Hyr jnne wyllen v 1. dat beste proeuen ende auerleggen genn boese inganck hyr vth dessen landen onstaen , ons geboeren ende geholden moege werden de verselinge ende dat bylliek lant- recht ende gewonte ys, ende eynen ygelijken te gescbene plecht, so wij des ende alles gudes eyn betrouwen altijt tot v 1. gehadt ende noch hebben, des nochtans eyn bescreuen toverlaten antwert van v w. 1. enz. Ged, S Petrus en S. Paulus* (29 Junij) 1521. Dccl B. 512. 248. Henricus de Rijnsfellt, abt van het MooHer S Cornelius, herigt aan de* 5 kapittelen van Utrecht* Pluribus iam elapsis ac reuoluis annis nobilium dominationum vestrarum oppidum hoc Traiectense adnauimus, et ne vlla bine illincque inter d. v. et nos oriretur dissentio, maiore- que subsequeretur onere atque expensis , palam in d. y. capitulo, illo quidem ad nos audiendos indicto, conquesti, quod, vti nobis pro hoc tempore videbamur et adhuc videmur, d. v. iure publico communi vssui certisque nonnullarum sanctissimorum Romane sedis summorum pontificum , etiam diuersorum imperatorum gratijs, preuilegijs atque iadultis questus sanctissiini ac scelesti marschalci diui Cornelii, patroni nostri, cum etiam profectibus emolumentis ac deuotorum Chrislifidelium elimosinis et oblatis in d. v. episcopatu hoc ad se attraxerint, allexerint et quemadmodum sua vsurpauerint, jn magnum nostrum nostrique monasterii incommodum et graue detrimenlum. Cum et ad idem monasterium nostrum plurima omnium nationum et regionum, etiam huius d. v. episcopatus turba commitiali eiusdem sanctissimi marschalci diui Cornelii morbo tacta atque correpta , salutem meritis sanctissimi marschalci Cornelii speratam, sepius domum portanlos confluat, tam ob frequentem hospitalitatis usum in languidos huiusmodi conferentem, quam alia et nobilium et plebeiorum ibidem venentium quotidiana onera incessanter grauetur exhauriaturque supra huiusmodi deuotorum chris- tifidelium elimosinis per stipem in diuersis etiam regionibus et episcopatibus emendicandis et colli- gendis fundatum fuerit, rogantes etiam turn et obnive d. v. adhorlantes, vt equitatem iuslitiamque, quod constans est et perpetua voluntas vnicuique, quod suum esse dinoscitur, tribuere, pre oculis habentes , a talibus cessare et nos iuxta tradita nobis desupra , vt premissum est, indulta et priui- legia questus nostros quiete et pacifice in d. v. episcopatu , sicuti in alijs facere, permittant atque illis inturbate profrui non dedignentur; verum d. v. adhortacionibus et praecibus noslris minime tunc inclinati diuersas allegauere , adduxere, quod rationes nobis contrarias quare id facere et ad- mittere haud tenerentur. Nos igitur patientes maioribus expensis (domino Deo Summo et Maximo, qui auxiliatur sperantes in se) omnia commissa relinquentes, invanum et absque vlla spe ad monas- terium nostrum reuersi sumus. Hinc tandem amicorum quorundam freti consilio , (ne negligentia argueremur, sed potius huius rei finem anhelare videremur) reuerendissimum dominum archie- piscopum pie memorie Philippum , nostri monasterii ordinarium et conseruatorem, adeuntes, banc



		BISSGHOP VAN UTRECHT, (1521). 21 V nostram causam hoc quoque nostrum onus conquesti sumus, qui incessanler (vt par fuit) cerlas ad d. v ordinauit et emisit litteras , quibus tandem effecit, quod vtraque partium, et d. v. ex vna et nos ex altera parte, ad certam constitutam et ordinatam diem ad oppidum r. s. Reni Nucensis cum omnibus priuilegiis , indultis, litteris, chartis , aliisque monumenlis vtrinque nobis necessariis conuenirent, quibus, ita vt premissum est, factis et peractis propositione, responsione aliisque alle- p-ationibus hinc illincque productis et allegatis, omnibus etiam priuilegiis, indultis, chartis, litteris etc., visis et lectis et intellects, per reuerendissimum dominum archiepiscopum Coloniensem prefatum d. v. commissariis propositio quedam et instructio data est, d. v. narrata, quae qualis et quanta fuerit procul dubio nonnullis inter d. v. capitularibus satis lucide patet et notum est, quaquidem propositione omnis dissentio, controuersia et error, si per d. v. assummeretur, decisa et decisus permaneient, et si assumere earn recusarent, responsum desupra benignum post tempus sexa^inta dierum r. d. remitterent, quod quidem et ipso veniente neque post decessum adhunc vsque diem necdum factum cognoscitur, verum permansit predictus error in nostris nostrique monasterii graue detrimentum et damnum hucvsque indecisus. Quapropter, venerabiles nobiles egregii et magnifici viri et domini, nos tanquam fidelis dominicus seruus talenium, nobis a Summo et Maximo Deo nostro nobis traditum, dissipare nolentes, sed iuxta Euangelicam doctri- nam potius augmentari aliaque supra lucrari desiderantes. Coniuncti turn eliam ad hoc in assu- mendo quamquam indigni abbacialis nostrae dignitatis gradu et officio in recurando his nostris litteris, quum diutius nos hie morari fas non sit, d. v. iam denuo precari et obnixe in domino adhortari mouemur, cogimur atque inductmur, vt nos, vti prohabitum est, questus nostros per nos vel nostros nostrive monasterii commissarios in d. v. episcopatu facere elimosinas quoque a deuotis Gliristifideli- bus emendicare et recipere permittant; nos enim, bona parte moti, libentes d. v., sicut ceteris Treueren. Cameracen. Leodien. aliisque quam pluribus episcopalibus ecclesiis , pro fabrica sigillo queste , admissione aliisque juribus abunde exsoluere non recusabimus. Verum si id v. d. mire acceptare, admittere et facere nolint, sed recusauerint, vt dissenlio oriunda non vigore iuri's, quod minime anbelamus, sed bono modo et amicabiliter pertractatur, d. v. offerimus rursum inter vtrosque nostrorum diem, vti prefatum est, posse ordinari et constitui conuenientem coram reue- rendissimo domino Coloniensi Hermanno, moderno d. v. metropolitaneo, nostri monasterii ordinario et conseruatore, ibidem hinc illincque proponenda, respondenda, replicanda, duph'canda et omnia, quae in medium producenda vtrisque nobis necessaria, et vt tandem rei finis imponatur quicquid per n. r. s. iuxta vlrorumque partium allegata amicabiliter per concordiarn tractatum et ordinatum, aut si alias fieri nequeat, vigore iuris sentencionatum et productum fuerit inuiolabiliter sine vlla partium condictione seruari et tali modo errorem atque controuersiam cedari, jnsunra etiam d. v. nonnullas jllustrissime inuictissime caesaris m^tis. litteras nostro nomine et fauore ad d. v. presentandas offeremus , quibus visis et perlectis, precamur desupra d. v. tunc etiam supra prenarratis ab hinc in tempus vnius vel duorum mensium responsum benignum remittere non dedignentur, vt quomodo nos supra hoc negotio cum d. v. rem gerere habeamus, scire possimus quibus ofl'erimus omnem operara nostram, omne seruitium , omnemque denique facultatem nostris in omnibus paratissimam. Ged. $, Petrus en Paulus (29 Junij) 1521. Deel D. 558 en 659. 249. De stad Utrecht herigt aan hisschop Philips van JSourgondie, dat zij ingevolge zijn schrijven aan de 3 staten hetreffende de bezending naar Z. M., waarop vrijdag IL kapittel generaal is gehouden, op heden in den ouden en nieuwen raad hesloten en aan het kapittel



		24 PHILIPS VAN BOURGONDie, (1521). ryden nae key⁰, mat., omme alien vlijt ende arbeyt dairtoe te doene , zijn gen. de regalie van- den lande van Gelre toe erforderen ende toe belangene : Then vierden omme de furst van Gelre desser verbedynge ende articulen vast ende seker te wesene , wolden zijn gen. den furst van Gelre ene van tween zijnre lande steden zijn gen. mechtich zijn, als Wijck offte Renen, jnne doen , de soe langhe jn zijn gen. gewalt te holdene , thent onse gen. here van Vtrecht desse verbedynge ende articulen voirs. vullenbracht hadde etc.; dat welcke ons vrempt gegeuen endeonrnenschelicke seer verwondert hefft, onse furst ende here alsoe onverschult op ons tyrannisierende ende ons soe onfurstelieken sonder redden ende byllicheyt te wyllen ouerfallen, jn afFbreke ende onderganck des Gestichtes palen ende tegens zijnre gen. hoege* loffnysse, verbande, huldinge , zegell ende brieue, wair vth wij geoersaicket ende genoediget zijnnen ende hebben gevallen an den furst van Gelre onsen gen. heren als eynen christenen furst, omme ons van alsodane ouervall toe beschermene , auerleggende, dat straffen groet ende swaer vallen solde nae groetheyt der verbedynghe, ende ons te helpene an enen rechtueerdigen, onpartyelicken geystelicken fursten bij onsen rechten, priui- legien, stadt, lijff ende guederen tot behoeff des hylgen heren Sencte Martens ende onder dat Roemsche rijck te blijuene , jn verhapen ende toeversicht namaels een bysschop des gantzen Ge- stichtes van Vtrecht gekoeren mochte werden, uwe lieffden myt dessen lantschappen ende steden ende wij de beth vvedderomme jn vredde ende oelder enycheyt te komene, dat wij zus v w. lieffden, als onsen goeden ende sonderlyngen vrenden, niet hebben wyllen verholden vor dat yrste ; ende oeck verbieden ende verantweren wyllen vor pays, keyser, konyngen ende fursten, aller er- berheyt ende steden, tgene ons hyr toe genoediget ende gedronghen hefft, v w. lieffden ons oick mede nae gestalt verantweren , wij ons vermoegens in ewecheyt verschulden wyllen tegens v w. lieffden. Ged. Donderd. na Divisio Afpostolorum (18 Juiij) 1521. Deel D. 561. � 254. De Had Utrecht herigt aan bisschop Philips van Bourgondie\ dat_t Jioewel zijgeen ant- woord op hare missive van zondag na S. Ma rtinus transL hebben ontvangen, oft sulcx uwen f. g. aengename was off nyet, hebben wij nochtans vanden onsen gescict ende om te reyzen tot uwen f. g. alrede gehadt; dan alsoe wij nv, leyder ! droeflicke tijdinge vant verloep Ouerijssel ende dat uwer f. g. stat Zwol aen enen anderen beer , alse den hertoge van Gelre , ouer gegaen, oick seker uwer f. g. riddermannen aldair gevangen souden wesen , Godt betert! ende ons van gan- scher herten leet is. Doch en weten noch die rechtc wairheyt nyet; hebben dairomme onse ge- deputeerde alhier bij ons doen bliuen; biddende oitmoedelicken dat uwe f. g. ons sulcx jn ghenen onvville noch ondancke, mer jnden besten afnemen ende verstaen ; oick alsoe wijselicken voertan vuegen ende die saicken bij uwer f. g. drie staten, uwe f. g. dairbij komende, ouerliggen willen , dat voerder verloep ende des Gestichts af broeck verhuet mach werden, soe dat aire best bedencken sellen moegen uwe f. g., die jn des wij vermoegen altijt ouer ons gebieden. Ged, S. Margaretha (20 July) 1521. Minuten van missiven bl. 180. Archief der stad Utrecht. 255. Henrick Zoudenbaleh , kanunnik van den Dom, Beernt Wten Enge en Goeijert van Roeijenborch , schepenburg. verzoehen aan Beernt Freys van Dolre, kastelein te Duurstede: � Alsoe als v 1. weten wij vander drie staten wegen anderdages tot onsen gen. heer aldair tot Duer- sleden beiuerende die saeck tusschen Campen ende Zwol gescict wesende een protestatie der saken haluen gedaen hebben gehadt, wair van wij extract begeerden , die men ons beloefde te laeten



		26 PHILIPS TAN BOUKGOHDie, (1521). gedamd, tot groot nadeel der geerfden te Wxjkerpolder en derzelver waterschap, ende gesien waeren bij regen ende opwater vorders te lijden, Zij hegeren uit dien hoofde, dat aan den maar- schalk worde gelast om die waterschap weder te openen, en de afgehrokene brug te herstellen op coste van ongelijcken , en zoo hij dat niet toilde doen, om dan ten minste den dam te openen en de brug ₉ zoo als hij nu is, te laten becosten. Zij zeggen te weten , dat de maarschalk aan den bisschop voor diens vertrek heeft medegedeeld het voorhouden van edelen ende onedelen , oick geestelic ende wertlicke, dat, vermits de brug, dair enen heerwech ouerging ende allois Tan ouls schoubair geweest ende gans onbruicbair gestalt was, hij ah maarschalk die weder hehoorde te herstellen; dat de bisschop niet heeft kunnen te weten komen, wie voor dit herstel moest zorgen; dat de brug eertxjts ooh door den maarschalk is gemaakt geweest, die de daarvoor versehoten penningen niet kon terugbekomen, dat noch soe stait; zoo dat de bisschop zijn maarschalk, ten gebruike des heerwegs \ het toedammen heeft bevolen , � dat zij dus daar- toe geen last hebben gegeven , en dat zij ook tegen s bisschops bevel den dam niet durven openen Wilde men evenwel met den maarschalk daarover spreken en voor zijne onkosten goedspreken, mochten wij de opening waill lijden. Is hij daartoe echter niet te bewilligen, dat men dan ouer dach ende nacht naar den bisschop zende om dit te verzoeken , want dat zij hierin niets buiten hem, deden* Ged. 16 Aug. 1521 , onder het signet van den kastelein Bernt Freyse van Dolre. Deel D. 562. 260. De stad Utrecht herigt aan den president en raad van Holland enz. ter zake van de verhooging van den tol op de huiden ; wair bij onse borgeren ende coepluyden , aengemerct hoer oude gebruyck ende gewoenten , oeck die ordinantien ende registeren opten voirs. tol wesende, merckelicken veraftert ende bescaidicht wesen souden , ten waer dair anders bij uwen w. e, ende liefden na recht ende reden jnne versien worde. Hebben oick hieromme bij meester Cornell's de Capella, onsen gemachtichden procureur, aldair een request doen ouerleueren , dewelcke , als wij verstaen , nyet admitteert wesen soude ; dat ons verdunct, want sulcx merckelicken tot prejudicie ende achterdeel Tan onsen goeden rechten, ouden gewoenten ende possessien gedragen soude. Zij verzocht hun dus vriendelijk hare kooplieden van huiden op liaer oude gewoenten ende posses- sie onbeswaert voertan lijden ende passeeren moegen, en dat hetgeen zij te veel hebben moeten geven, hen worde teruggegeven, oft anders ons wederom doen scriuen willen behoirlicke reden ende besceyt, wairomme sulcx -verblijft ende ons trecht, bij requeste als voirs. Tersocbt, geweygert wert, om ons jnden besten na moegen te richten. Ged. 13 Aug, 1521. Minuten van missiven bl. 145. Archie/ der stad Utrecht 261. De stad Utrecht berigt aan de stad Deventer, dat de hertog van Gelder heeft nv an ons doen scriuen beruerende weygeringe van vytalijen bij v gesciet soude zijn , blijkens inge~ sloten kopijen zijner schriften; dat zij met de andere staten hebben besloten, hiervan kennis te. geven alvorens den hertog te antwoorden. Zij verzocht vruntlicken van haar te weten die gelegentheyt vanden saicken, om geboerlicken dairna den hertoge voirs. antwoerde te moegen scriuen ende ons jnden besten na moegen weten te richten. Qed, 16 dug, 1521. Ibidem bl. 148. 262. De stad Utrecht berigt bisschop Philips van Bourgondie het schrijven van den her"



		28 philips van BOimucmDie, (152!). wedderwerdicheyt tho herten gan vnde leyth syn lathen vnde dupliken betrachtenn , wes them les- tenn dar van entstan mochte vnde na verwanlnisse broderschuppen vnde voreyninge des bandes, dar mede wij jn eyn houet alse pauwestlike hillicheyt iho hope geknuttet, vns juwer werde vnde erbarheyden mylden radt mede delen , wu wij vns in sulken zwaren handelen hebben mogen , dar mede geystlike frijheyt vnuerseryget blijue vnde den noch k. m. tho merer vngnaden tegen vns neyne redelike orsake geuen werde. Bidden ok forder, juwe werde vnde erbarheyden vns tegen den hochwerdigen jn Godt vader, forsten vnd heren Philippus , bisschupp tho Vtrecht, vnsen gue- digenn heren, flijtigenn vorbidden, syn f. g. sick dorch sodane vth gegangenn achtes vnde ouer- achtes brefle edder neynen ander orsake legen vns vnde dat StiflTte Hildensem schaden neyne hulpe, troft Ihoschoue offte vorhencknisse verghunne, beschaffe edder gestade, sundernn tho erenn dem geystelijkenn stande, dar sijn f. g. eyn Louet vnde sunderlick schulher van pauwestlijker hillicheyt ouer bestediget ys , sick mehr in gnaden vnde medelidinge tegen vns vnde de vnsen jn sodaner swaren vordruckynge vth forstlijker doget ertzoge, vnde bij k. m. flijtich verbidden, dat wij sodaner swarheyt entlastet mogen werden. Des willen wij vns tho juwen werden vnde erbarheyden trostlijken verhopen vnde in neynen twijuel setten , dar bij tzo tho donde werden, gelijck juwe werde vnde erbarheyden in oren anselbigen nothsaken vnde wedderwerdicheyt van vns gerne hebben vnde nehmen wolden ; dat willen wij alle tijdt myt vnsen gebedenn vnde wil- ligen denstenn vnsers hogesten vermogen gerne verdeynen, vnde biddens nicht tho weyniger, suwer werde vnde erbarheyden scrifftlicke antworde bij jegenwordigen bodeschupper, wes wij vns der wegen tho juwen werden vnde erbarheyden versehenn schullenn. Ged. Hildersem _f zond. na S. Bartholomew (28 hug.) 1521. Deel D. 563, 564. 264. Raden des hisschops in zijn afwezen beueel hebbende te Duurstede antwoorden aan de kapittelen van den Dom , Oud-Munster, St. Jan en de geerfden en landgenooten van Wij- ckerpolder, dat zij, ter zake van den toegedammeden waterganck hij Coten , den maarschalk hebben gelast om zich maandag morgen e. k. hij voorn. kapittelen en geerfden te vervoegen, om te zamen met die van Wijk hij Duurstede wege ende manieren ouer te leggen , dair mede sulcke schade verhuet moegen werden. Ged. 29 Aug, 1521. Dcel A. 835. 265. Godert van Hairst , dijkgraaf van Holland, berigt aan de stad Deventer: Als v. 1. weten ick den aenvanck vander schouwen mit mijn heymraiden rae alder gewoenten geredenheb, hebben mij doe die heymraiden tot alien tijden, ick zij opter schouwen verschrijue zij erschijnen sullen ther schouwen, ind zij mij dan weder mit eetzhaluen gebonden heb, ick alle schouwen ind wederschouwen berijden sail , omb die landen onbedoruen moigen blijuen ind beheert moigen werden. Soe men dan dess manendaiges nae Lamberti altijt de dijckschouwe ther voire eerden to riiden ende to halden plach , dairomme dan nu en sonnendach neestkomende dair van kercken spraick solde laiten geschyen _f begeer dairomme ernstlick v. 3. mij vwe meyninge ind woe ik mij dairjnne halden sail, laiten weten wilt ind off ick ind mijn heymraeden mitsampt de ghoene opter schouwen to doin moigen hebben van die vwe ind andere hisschops ondersaten en bewanten vey- lich ende onbevairt moegen wesen , vyt ende jn oer gewairsam to trecken ind weder to komen. In dat geval toil hij met hehulp van Zwol hij den hertog van Gelder bearbeyden, jn alien felicken sulx oick mach geschyen. Ged. Maandag na $� Maria Nat. (9 Sept.) 1521. DccI A. 837.



		BISSCHOP VAN UTRECHT, (1521). 29 266. Karel, kertog van Gelder, zendt aan de 5 kapittelen van Utrecht mr. Anthonis Venraedt, kanunnik , om hun ah grontheren te verbootschappen , dat die van Deventer eynen torn tegen der brugghen op onsen grundt buyten onsen wyllen gelymmert beeft, dair aen zij onser hoecheyt merckelick gekrenckt ind te naegegaen hebben, wij wel waell oirsaecken gehadt ons anders dairom te bewijsen , twelck wij doch, om mytter Sticht guede nabuerschap tonderhol- den, relaten hebben. Ged, Zwol 20 Sept, 1521. Zijne handt. ^& Deel A. 836. 267. De stad Amsterdam antwoordt aan de 3 staten van Utrecht op hunne missive van antwoord over den turfaccijns en vooral over de belasting op de veenen van eenige van Loos- drecht, waarover zij met den hisschop , teruggekeerd zijnde , zoude spreken. Zij verzocht dus nog om vooral omtrent de begonnen regtsvordering tegen die van Loosdrecht ter zake van dien turfaccijns een goet cort onbedect antwoort te ontvangen , want wij zullen nyet wel langer konnen of mogben laten , gelijcke wegen tot ons ende onse inede broeders Iasten te ver- uallen te moeten vynden , dat wij v jnden besten laten weten , ende dat wij alsnoch wel willen vruchlbarigher antwoort hebben, eer de saken vorder verlopen, die als dan moghelick quader zouden zijn om weder tontdoen, dan wel eer jn gelijcke saken ghebuert is. Ged, 21 Sept, Deel D. 565. 268. De stad Utrecht antwoordt aan Daniel van Boechout, heer tot Boelaer etc,, dat zijn brief in den raad heden gelezen en aan de betrokkene burgers is voorgehouden, die daarop hebben geantwoord; dat se alle arm scamel gesellen waeren, die ouermits scerpheyt des tijts boeren kost ouer al soe zij best mochten sueken mosten , soe waeren zij mit enige jnstru- menten om ael te moegen vangen, die bij tijden vanden jair loept, wtgeweest, nyet mit zegers off coruen off vuyken te setten , dan alleen deen hier ende dander dair, veer van een eicx mit een scou stil liggende jnder nacht om auontuer van ael te verwachten, sonder wapen ende geweer, nyet wetende, soe alst een open stroem js , dat zij sulcx nyet doen en mochten , ende dat dairen- bouen gekomen waeren sekere dienres van uwer e. castelleyn Hermen van Cuyck ende hadden deen voer den ander na mit bussen , messen ende ander geweer hem geanxt, gevreest ende ge- vangen, hoer handen op hoeren rug byndende ende soe jn hoer schouwen gebonden leggende, ende soe dair inede vaerende tottes costershuys van Bunnick, aldair zij mildelicken opscepten ende vanden borgeren rekenden. Dair nae hadden zij elcx van onsen borgeren witte roede jnde hant gegeuen ende soe gevencklick voerden castelleyn tot Oijck toe gebracht, dair die knechts oick een gelach van vier off vijff cronen te voeren verdroncken hadden, twelck onse borgeren oick betalcn mosten oft hoer scouwen dair laiten ; noch bouen dit soe worden enige vanden onsen voirs. ge- dreycht vanden castelleyn voirs., dat mense soude willen slaen , als zij ons claegen. Zij verzoekt vriendelijk hare borgeren van alle vangenscap , beloften ende dreigementen te ontslaen , en het afgenomen en afgeperste terug te geven, Ged, 22 Sept, 1521. Minuten van missiven bl. 184. Archie/ der stad Utrecht. 269. De stad Utrecht hedankt de stad Antwerpen hoechlicken vander goeder audientien, den secretaris laatstelijk met de gedep. van Dordrecht en Schoonhoven bewezen in de zaak der bezetten burgers en zendt haar weder den voorn, secretaris Valentijn van der Foort* Ged. 22 Sept, 1521. Ibidem bl. 187.



		30 PHILIPS VAW BOURGOKDie, (1521). 270. De stad Utrecht berigt aan den hertog van Gelder, dat, in weerwil zijner hevelen van 19 Maart 1517 en latere, Jan Bor, zijn ambtman in Neder-Betuwe, Dirk van Zuylen voor de regthank van Kesteren heeft getrokken wegens etzlicke scaide zijns wijfs alders jnden groeten Vtrechtschen oerloge anno xim^c lxxxii lestleden geleden solden hebben; dat hij zijne goederen voortgaat te bezetten tot zijn groot nadeel_t twelck soe doch geensins behoert, aen- gemerct oick dattet een lantsaick ende gheen personael saick is, die Dirck van Zuylen voers. doch nyet betreft. Zij verzocht hem dien ambtman scerpelicken te hevelen, om die zaak tot de aan- staande dagvaart te laten berusten. Ged. 20 Oct, 1521. Ibidem bl. 188. ■ 271. Bisschop Philips van Bourgondie antwoordt aan de 5 kapittelen van Utrecht en de landgenooten van JVijkerpolder op hunne schriften van 11 Sept., inhoudende k lag ten over de toedamming aan den waterganck onder der bruggen hij Coten, dat hij den maarschalk Adriaan van Pallaes heeft gelast, om met de staten in hun bijwesen te overleggen enich bequae- roen middell te vynden, het sij dan mils seckerheyt ende borchtaell bij hem nemende offt anders als sulckes dan mitten anderen best ouergelacht sal worden , de selue men beuinden sal moegen totter reparatien vander bruggen geholden te wezen, die oncosten daer toe noodich oprichten ende betalen sullen , opdat die gemeene strate ende herbaene nyet leegbaer ende blijue, daer ons mennichfoldige clachten van bijgecomen zijn van diuersche onse ondersaten, geestelick ende weer- lick , edell ende anders , ende dat wij sulcke geschiet wesende , lijden moegen ende the vreden sijn, omrae uwe scaden te vermijden , die voers. waterschap wederomme geopent vverden. Ged, Hoorn 23 Oct, 1521. Zijne handt., lager Herdikgk. Deel A. 838. 272. De stad Utrecht berigt aan Adriaan van Bueren, amptman en voorts aan ridderen en knapen der regthank te Kesteren de klagte van Dirk van Zuylen, raad der stad Utrecht over Jan Barren, die op zijn goeden aldair voer uwen gerechte noch voert soude willen proce- deren, in weerwil van het herhaald bevel van den hertog van Gelder om die zaak te laten herusten tot op eene nader te hepalen dagvaart tusschen leide landen, soe alst doch een lantsaick heercomende vanden inden Vtrechtschen oerloge ouer xxxviii jaeren verleden es, die doch Dirck van Znlen zijn persoen noch zijn goet nyet betreft. Dat zij onlangs aan den hertog, zonder antwoord te hekomen, om breder prouisie geschreven hebben. Zij verzoekt om, indien ook voor den naasten reglsdag de hertog niet antwoorde, evenwel die zaak zoolang te willen laten berusten, gemerct oick Dirck van Zulen voer ons geaffirmeert ende geseyt heeft bij zijnen eede lijflicken aenden heyligen, dat hij op dese tijt, ouermits anxt ende vreese zijns lijfs ende goets , aldaer voir den gerichte nyet reysen noch komen ende derff. Ged. 26 Oct, 1521. Minuten van missiven bl. 151. Archief der stad Utrecht. 273. President en raden van Holland enz. antwoorden aan de 3 staten van Utrecht in ant- woord op hunne missive van 26 Oct. over die van Nigtevecht om niet te dragen in de kosten der Aetuelsche Sluts bij Weesp, en dat alle zaken zouden hlijven berusten tot anders, ingevolge het laatste afscheit der te Amsterdam gehouden dagvaart, geconcludeert ware, � dat zij van de gedep. laatstelijk zich bevindende op de dagvaarten te Weesp en Amsterdam, hebben verno- men, dat wel over de zaak is gesproken, maar daarop nog geen conclusie is genomen, ah hun



		BISSCHOP VAW UTRECHT, (1521). 31 brief sulks vermeldt, en dat er evenmin van erne nieuwe dagvaart ter dier sake sprake is geweest. Indien dus die van Nigtevecht zich eenigzins door de regtsvordering van Weesp be? zwaard achten, beloven zij hun een goed en onvertogen regt te doen wedervaren. Ged. Ullage 29 Oct. 1521, get. de Joitge. Deel D. 566. 274. Burg.₉ schepen. en raad der slad Zwol berigten aan de 3 staten van Utrecht: So leyder ! mit dessen crijgesloep de dijcke alhyr jnden lande gans ende geheel onbeheert liggen , also dat de geenrewijse mit groten aueruall van wateren te wynter te holdene sollen wesen op voele plaitsschen, ende dan Senct Merten merckelicke dair onder geguedt, sonderlinx jn Mastebroick bij de vijc morgen landes liggende befft, to bevruchten dorch jnbraicke meistlicken dair mede na gelegentheit der dijcke dair en tegens belopen ende verdrunken mogen werden, den voir to komene Kadden zij verleden herfst M. Anthonius van Vefarode) gezonden om met hen een middel ter voorziening te vinden ; dat zij den dijkgraaf voor zich hebben ontboden, na te voren met hem daarover briefwisseling , blijkens navolgende drie toegezonden afschriften_} te hebben gehouden, waaruit blijken zal dat zij deze landen niet moetwillich ende opsetlick ver- doruen wil hebben. Zij verzoeken hun als hoofd van het Sticht den ondergang van S. Maar" ten palen te helpen verhueden , ende offt noch wes vorderlixs hyr jnne te doen stonde, voert to settene , ende oft des niet en geschiede ende dan de dijcke bij ons alhyr gelijck der eerden affge- steken worden, ter steden dair men verhoepte den mynten schaden vith to versene stonde, hebben zij hun berigt, opdat zij mogten weten solx niet dan bij alsusdanige oirsake geschiet were. Ged. Allerheiligen (1 Nov.) 1521. Deel C. 81: 275. Goerdt van Hairst verzoekt aan de stad Deventer hem te onderrigten of hij met zijne heemraden en degenen, die opter schouwe, welke maandag na S. Lambertus, volgens oude gewoonte ther voire eerden, door hem is bepaald, tdoene moegen hebben, velig en onbeuaert van hare en bisschops onderzaten, zich aldaar begeven kan, zullende hij hetzelfde aan de stad Zwol verzoeken. Ged. S. Maria Nat. avond (7 Sept.) 1521. Afschrift. Deel C. 82. 276. Burg., schepen. en raad der stad Deventer antwoorden den voom. dijkgraaf, dat zij, in afwezen des bisschops, hem hier in qwellick kunnen raden, en dat zij buiten die van Kam- pen niet wall denkt, dat sail wesen tdoene, soe datmen deze tijt dair mede verlijden sail moeten. Ged. FToensdag na S. Maria Nat. (11 Sept. 1521. Afschrift. _Deel _c> _83>

			277. Goert van Hairst, dijkgraaf, meldt aan bisschop Philips van Bourgondie, dat doir verloep, waarin zijne landen en steden nu zijn, de dijken, weteringen en wegen belmun- dich ongemaickt blijven liggen tot onberekenbaar nadeel zijner landen; dat hij, toen de bisschop uitlandig was, hierin had raad gevraagd aan zijn rentmeester Johan Renesse, die hem zonder antwoord liet, en daarna zich heeft gewend tot de stad Deventer, die hem nevens- gaand antwoord gegeven heeft, H welk alles hij vermeent aan hem te moeten mededeelen, opdat



		PHILIPS VAN BOUKGOWDie, (1521).
	31


men namails niet seggen dariF, dat het bederf des lands door inhraak der dijken aan zijne nalatigheid te wijten was. Ged. S. Crispinus en Crispinianus (25 Oct,) 1521. Afschrift. Deel C. 84. 278. De Had Utrecht antwoordt aan de stad Amsterdam » dat zij ter zake van den turf- accijns en den uitvoer van tar we gevolmagtigden heeft benoemd, die over 4 a 5 dagen daar- over met haar zullen komen handelen , soe dat onsen des billicken een goet yernuegen sellen hoeren te hebben. Ged. 8 Nov. 1521, Minuten van tnissiven bl. 153. Archie/ der stad Utrecht. 279. Bisschop Philips van Bourgondi'e herigt aan de 3 staten van Utrecht in antwoord op hurt brief met toegezondene afschriften over den dijkschouw in Holland, dat wij tot desen verlope lhants voer oogen, daer durch die voersc. scouwe ende sus anders onser lande gemeen wailflaert behyndert wordt, nyet oersaecke gegeuen, dan rust ende vrede naer alien onsen yermoe- gen altijt gesocht hebben ende noch geerne segen , dan nae der gelegenheyt thantz weten wij nv bier jnne geen behoerlicke prouisie te doene, maer moeten dese last des gebrecx der schouwen gelijcke anders, als rooff, brant ende gewalde lijden ter tijt toe dat beter wordt, Hij meldt te- vens, aan Amersfoort te hebben beoolen den maarschalk van der Eem terstond kost en schade- loos te ontslaan en hem hetgeen zij hem willen opleggen, aen te langen volgens landregt. Ged. Eampen 10 Nov* 1521. Zijne handt., lager Herditngk. Deel B. 515. 280. Bevelhebhers van den bisschop te Duurstede antwoorden aan de 3 staten van Utrecht: 1\ op de uitvoering van het koorn, dat zij aan de maarschalken namens den bisschop ernste- licke bevolen hebben, elk in zijn ampte bij klokkenslag te doen verbieden den uitvoer van koorn en verkoop buiten het Scicht, op verheurte van het koorn en eene hoogeboete zonder eenige deminste simulatie off* yerschoninge , 2°. op de onthejjing der onderzaten van de bewaring van Reenen , dat de maarschalken zijn gelast, om de ondersaten voert aen thuyss blijuen laten , tot dat na- der antwoord des bisschops op hunne schriften deswege zal zijn gekomen. Ged. 12 Nov. 1521. Deel A. 839_r 281. Burg. , scliepen. en raad der stad Kampen zenden aan de 3 staten van Utrecht hunnen secretaris Johan Breda _t om yander saecken ende scbelynge tusschen Zwoll ende ons de gelegen- heyt een weynich tondecken. Ged. dag na S. Lebuinus (13 Nov.) 1521. Deel D. 567. 282. Bisschop Philips van Bourgondi'e antwoordt aan de kapittelen van den Dom en Oud- Munater, op hun brief van 22 dezcr, dat hij aan den maarschalk Adriaan van Pallaes en aan zijn offlciaal heeft gelast, om in hunne zaak tegen Johan van Zuylen int Wael en zijne adherenten hetreffende ene rijsweerdt, goet, cort onuertogen recht te laten wederfaeren. Hij verzekert hun, dat waer wij v anders ten rechte voerstaen ofte behulpelic zijn connen, dat ghij ons altijts guetwillicli daer toe vinden sullen. Ged. dag na S. Katharina (26 Nov.) 1521. Zijne handt., lager Herdiiygk, Deel A. 840.



		BISSCHOP VAN UTRECHT, (1521), 33 283. Bisschop Philips van Bourgondi'e antwoordt aan de 3 staten van Utrecht op hunne missive met ingesloten brief der stad Amsterdam ter zake van den turfaccijns en van tarwe uit het Sticht tmoegen crijgen, dat, vermits zij laatst door zijn raad mr. Johan van Thiel, vicaris , niet voerder aen ons hadden gesinnen doen dan van die mandamenten vanden huyspelden, ende ghij ons nv mede schrijuen vanden torffexcijs' ende bierexcijs tsamen, mit begeerten die mandamenten daer van oick te hebben ende in sunderheit vanden torffexcijs gene- rael ende ouer all soe well binnen als buyten onsen Gestichte aen ghene zijde der Yssulen, twelck wij mit zwaerheit bewegen, ende geerne sagen, soe wij bier andere zware lasten ende onleden voer banden hebben, ghij dat soe metten anderen ouerleden ende ons eersten verwit- tichden, offter oick enige van onsen steden ende onderzaten aldaer bij bezwaert mochten werden , opdat sulcx emmers ten minsten laste geschege. Oick als vanden bierexcijs hebben wij nyet anders geweten dan de selue voertaen affwesen ende daer geen mandamente meer van vuytgaen solden; ende als vanden tarwe vuyt onsen Gestichte te moegen vueren , moegen ghij mitten anderen ouerleggen ende ons verwittigen , wes v daer voer ibeste jnne geraden dunct; willen wij dan behoerlicken daer nae geschien laten. Ged, Kampen 28 Nov. 1521. Zijne handt., lager Herdinck. Deel D. 569. 284. Burg,, schepen. en raad der stad JVijk bij Duurstede berigten aan de 3 staten van Utrecht, dat zij de hunnen niet op het tegen vrijdag verlengd kapittel-generaal kunnen zenden tcegens waerschuwynge voor aanval, zoodat zij dag en nacht goede toezigt moeten houden, waar om zij om doze en andere redenen op deses tijt nyemant ontberen kunnen* Ged. 28 Nov. 1521. Deel D. 568. 285. De stad Utrecht zendt, onder dankbetuiging van zijn goed onthaal in de &, Bamis (S. Bavo) markt_% naar de stad Antwerpen haar secretaris ter zake van de declaratie van ge* leden schaden door hunne poorteren. Ged. S. Andreas (30 Nov.) 1521. Minuten van missiven bL 187. Archief der stad Utrecht. 286. Bisschop Philips van Bourgondi'e antwoordt aan de kapittelen van den Dom en Oud-Munster, ter zake van hun geschil over den rijsweert met Jan van Zuylen int Wael en zijne adherenten, � dat bij den maarschalk Adriaen van PalJaes op nieuw heeft hevolen in deze zaak naar landregt voort te procederen. Ged. Kampen 4 Dec. 1521. Zijne handt. ₉lager Herdusck. Deel C. 85. 287. Be Had Utrecht herigt aan Steven van Zuylen, de klagte van Gerrit Zas_t Utr. bur- ger, hoe dat ghij zijnre zuster kynt mit een schuyt soude laiten halen hebben buyten weeten ende consent van Geeryt voirs. ende vrunden ende magen; dat zij voorts heeft vernomen, dat totten officiael Sukeroede versocht soude wesen van uwer wegen om een absolucie aengaende van trou Gijsbert Pauwen nagelaten dochter, daerse nyet dan onder elff jaeren wesen en soude, twelck jndient zoe is, ons nyet weynich van v verdunct. Ende alsoe dan die raidt van Vtrecht een ouerste momboer is ouer alle onmundige kyndere bynnen onser stadt, verzoekt zij zeer ernstlicken, dat ur. 5



			BISSCDOP TA5 UTRECHT, (1521 , 1522). 35

		wij neit des menynge sijnnen jn de Campen saeke yehtes wes te doene noch cnigen handell antenemen anders dan na vnser voererbedinge, te wetten, de sake alinck ende all an vnsen gen, leuen heren ende sijnre gen. staten "van beyden landen to rechte tverblijuen , vermoegens der be- nottelinfe, verzoeken zij te worden onderrigt, of zij (gedep) hiervan verwittigd zijn en* offt v. 1. onse verbedinge affslaen, offt gelijck voer hen dair bij blijuen wyllen ende wes der geschickten oer voernemen wesen mach. Ged. op auent Circumsionis Domini (31 Dee,) 1521. Deel D. 571. 294. Francois Cobell en Heynrick van Specpach radess ende baden van de regentes, be- rigten aan de burg., schepen. en raad, sampt gemeene borgers ende jngesetenen der stad Zwol, dat zij met credentiebrieven van wegen de landsvoogdes zijn afgevaardigdnaar denbis- sehop van Utrecht en de steden Deventer, Kampen en Zwol; dat zij hunne bevelen reeds aan den bisschop en de stad Deventer hebben geopend en voornemens zijn dit ook aan de beide an- dere steden jn gelijcken te ontdecken. Daar zij zich nu eerstelijk naar Kampen zullen beg even, verzoeken zij, namens den keizer, dat Zwol, inmiddels stylle staen sonder yet wes tegen der seluer voer toe nememe, als wij ons der byllicheyt nae sulcks alsoe te gescbiene gansselicken tot v versien. Ged. Deventer 30 Dec. 1521. AfschrifU Deel D. 872. 295. Burg., schepen. en raad der stad Zwol berigten aan Francoys Cobell en Henrich Tan Specbach , tesse tijt radess ende boden der vrouwe van Savoye. Als v werde liefTden ons scrijuen van wegen ons aire gen, beer keyser ende gnediger vrouwen van Sauoyen mit credeneie anden hoichwerdigen hoichgeboren furst, vnsen genedigen lieuen heren van Vtrecht, sampt zijnre genade steden Deuenler, Campen ende ons geverdiget, ende dan dat beueel in sijn ff. gen. ende stadt De- uenter geapent wesende, worden sich vuegene yrst an Campen ende voirt an ons in gelijcken doende, mit begerten wij, derwyle v. 1. mit de \an Campen in handel sijnnen, stylle staen, sonder yetwes tegens hem voertenemene, thent ons dat beueel angebracht is, hebben tselue mit boirlicker werdieheit ontfangen , ende kennen niet behoerlick , wij key. ma. beuelhebbers jn billicken ende redelicken begerten onthorene, dan so de van Campen sich bauen guetlicke handelonge ons ^en. leuen heren van Vtrecht rede ende geschickten der selffter geistlick ende wertlicke stalen, oick bauen sijn ff. gen. mandamente scrijfflicke ende muntlicke begerten, op donse also oneerlick, tot sijnre tijt blijckende wort, beschedicht hebben, als zij ten jongesten synt Kersdach bynnen staende bestant vith begerte vns gen. heren bij ons angenomen, mit roeff ende brant gehendelt hebben , offt wij dan mit hem ennige stilsate annemende worden; gheuen wij ghenen gelouen na oir voir- dade, de selue bij hem te holdene dach , als wij yrsten verseckert sijnnen na vwer lieffden begerte de stilsate bij de van Campen vastlick sonder achterdencken geholden sail werden , willen v lieft- den des dan vnse antwort scrijuen, als wij ons der gelijcken oick tot rneer tijden wal an vnsen gen. leuen heren van Vtrecht verbaden hebben , wij vwen lieffden enz. Ged. op auent Circumci- sionis Domini (31 Dec.) 1521. AfschrifU Deel C. 86. 296. Ridderschap en stad van Utrecht hedanken Frederick en Herman Vrijdach voir hun aanbod, om hen met 200 of meer goeder reisiger peerden te dienen, want wij des op dese tijt, God zij loff, nyet behoeuen, Ged, 8 Jan. 1522. Minuten van missiven Ui 191. Archie/ der stad Utrecht. 5



		38 PHILIPS VAN BOURGOWDie', (1522). Ham conferam, labentibus ecclesiae et maiestatis suae rebus pro virili subventurus. Ita flagitat sacrum cardinalium collegium. Ita non solum ecclesiae, sed et maiestatis suae negotia deposcunt. Valeat d. v. felix et pro certo sibi persuadeat meam solitam erga se beneuolentiam , non solum non minuendam sed cum crescente dignitate creturam. Victoriae x\^u Februari anno xv^c xxij⁰. Vester amicus electus pontifex Romanus. Afschrift. Archief van Utrecht. 304. Egregio viro juris vtriusque jnterpreti, domino Florentio Oems, amico charissimo. Domine doctor, amice charissime. De re jncredibili facta circa nos nemo est, qui non admi- retur et obstupescat, quod in longissimis agens bomo pauper et fere omnibus incognitus vuanimi cardinalium voto ad Ghristi vicariatum sit adsumptus, sed facile est in conspectu Dei subito hone- gtare pauperem. Ego honore hoc non delector et onus tarn jmmensum vehementer abhorreo. Mallem longe substracla et papali et cardinalari et episcopali dignitate in praepositura mea Tra- iectensi Deo seruire, sed vocanti Deo non audeo resislere , spem habens, quod imperfectum meum ipse sit suppletum subministrando \ires, quae sufficiunt oneri ferendo. Orate, precor, Deum pro me et orari facite per deuotos, vt me jnstruat et ad currendain horam mandatore suorum efficaciter impellat dignumque faciat, vt per me ecclesia aedificetur. Salutate amicos. Ex Victoria xv^u Fe- bruary anno xv^c xxn°. V. amicus electus pontifex Romanus. Ibidem 805. Bisschop Philips van Bourgondie antwoordt aandeS staten van Utrecht (stad en steden) ter zake van de toegezonden mandamenten, dat hij ten aanzien van die van den turfaceijns groote veranderinge vinden ende correctie ende ampliatie vanden seluen , soe dat wij anders nyet vuelen en connen, onse ondersaten merckelicken daer bij bezwaert moegen werden , nieer dan se in voertijden plegen , ende dan oeck de verbantbrieff vermach ; mede ouerleggende, dattet nv buyten tijt es enigen torff te grauen , soe dat die mandamente daer van dus geen sunderlinge baest en heysschen, willen wij ons breder daer op bedencken ende v onse guetduncken daer nae verwitti- gen. fVat die van den bieracctjns hetreft, es ons daer van gbeen forme toegesandt noch de selue oeck in onse cancellerien op dese tijt te becomen , dan men schicke ons copie der mandamenten , soe als se inden verleden jaren vuytgegaen zijn , willen wij dan de selue doersien, ende v onse guede meninge daer nae weten laten, Ged. Kampen 21 Febr. 1522, Zijne handt,, lager Herdikck. Deel D. 574. 306. De stadt Utrecht verzoeht, onder toezending aan een afschrift van het testament van Gijshert Pauw, aan Lambert Snoey, om Emma Pauw terug te zenden, ingebreke waar- van zij aan Gerrit Zas als den naasten erfgenaam zal toestaan om hare goederen als ver~ heard zijnde aan te slaan, en tevens , niet alleen aan den keizer, maar ook aan alle andere vorsten, heeren, steden en goede lieden zal verzoeken, om, anderen ten voorheelde, den schuldige te strajfen. Ged, 4 Maart 1522. Minuten van missivcn bl. 248 en 249. Archief der stad Utrecht. 307. De stad Utrecht antwoordt aan den Roomschen keizer op zijne missive hetreffendt



			BISSCHOP VAN UTRECHT, (1522). 39

		het verzoekschrift van Lamhrecht Snoeij, man van wapenen vander ordinantie vanden heer van Rauesteyn, die onlangs met Emma, dochter van Gijsbert Pauw, zou zijn gehuwd, en waarin Z. M> verzoekt, dat, daar zij met haven vrijen toil en met toestemming van eenige haver mombers en ook kevkelijk gehuwd was , de goedeven door eenigen van have magen aan moeders zijde hinnen Utrecht gelegen in heslag genomen, wovden ontslaan � dat vooreevst Gerrit Zas have eenige oom en andeve magen en vvienden zich hehben beklaagd, dat Steven van Zuylen van dev Haev vvijdag voov S. Martinus (8 Nov,) 1521 , zijne nicht, op den 5 Aug van dat jaar eevst elf jar en oud gewovden , met eene schuit uit de stad naar zijn* huis ter Haer heeft gevoevd buiten toestemming van haar regtmatigen momber � en dat, ofschoon de raad der stad en zelfs de hisschop namens Gervit Zas hebben vevzocht om het kind tevug te geven, dit niet is geschied; tnaav dat inmiddels haestelicken van omtvent Doornick doov sommigen is ontboden Lambevt Snoey , aan wien Steven het kind ten huwelijk heeft gegeven en zelf uit het land is gevlugt, hebbende Lambevt het kind in het land van Kleef te Kalkev bij zijne moeder gebragt. Ten anderen, dat volgens regten en gewoonten der stad Utrecht eene joncfrouwe , die zich zelve mannet buiten toestemming Jiarer mombevs en magen, al haar goed of wat ?nen haar schuldig is of aan haar versterft, van regtswege verbeurt en aan have wettige evfgenamen toevalt, Zij verzoekt dus , dat Emma Pauw door Lambert Snoey weder in handen harer mombers gesteld en deze daad aan hem voorts naar regt gestraft worde. Ged. 1 Maart 1522. Ibidem bl. 244 en 265. 308. De stad Utrecht Lerigt aan den president en raad van Holland enz., alsmede aan Frederik van Renesse, heev van Malle, stadhoudev dev leenen in Holland, de hevhaalde klagte van Gevvit Knoop en Goeijevt Lambevtsz,, over het niet beeindigen Jiunner zaak tegen die van Amsterdam. Zij verzoekt om dit geding, het welk reeds een jaar in staat van wijzen is , te eindigen. Die Hollanders ofte andere des k. m. ondersaten en souden mit gelijck recht hem van ons alhier jn hoeren saicken te doen jn gheenrewijs te vreden wesen. Ged. 8 Maart 1522. Ibidem bl. 192. 309. De stad Utrecht antwoovdt aan Fvedevik Vten Ham, maarschalk des Nedev-Stichts op zijne missive van S. Gevtvuida avond, waavbij hij meldt , dat hij Steven van Zuylen van dev Haer met 2 panders tot zijner hoechsler weeren, ingevolge bisschops bevel, heeft doen bieden tegen den eersten regtsdag � dat zij dit aan Gerrit Zas, zijne magen en vrienden hebben voorgehouden, die daarop hebben geantwoovd, dat die zaak crimineel ende een merckelicke ondaet js , welke men aan Steven van Zuylen niet alleen, maav aan alien handdadigen en vooval aan Lambert Snoey, andeven ten voorbeelde, zwaar behoort te straffen^ niet alleen met geboden, maar met antasten als ondaders, twelck, als zij seggen, uwe e. als mairscalck bet weten , hoemen dat wtrichten mach ende dagelicx onder den lanlluyden van gelijcken ende veel min- deren saicken wtgericht ende mcdegehandelt wert. Zij verzoekt hem dus, even als dit onlangs de oversten en de enge raad der stad, door hem in de schepenkamer ontboden, verzochten, om met deze zaak naar landregt voort te varen. Ged. 21 Maart 1522. Ibidem bl. 194. '.''''■ ... 310. De stad Utrecht bevigt aan den hertog van Geldev, dat er in den aan de Utv. bur-



		40 PHILIPS VA3S BOURGONDie, (1522). gers verleenden vrijgeleidehrief van 16 Maart 11. eene clausule voorkomt, als; behehelick doch dat zij den Stichschen steden Auerijssel jnd anderen uwer f. g. vijanden nyet toefueren , oick rnit zij nyet handelcn souden heymelick off openbair, dat uwer f. g. jnd uwer genaden lantscap contrarij wegen mucht; weshalve de burgers , welke handel in ossen drijoen, vreezen dat, hoewel zij mittien van Ouerijssel noch uwer f. g. vijanden nyet en handelden of hem wes toe en vuerden, voor een of ander burger, die op zijn selfs bant handel dreef', dit geleide dair mede wt ende verbroken wesen soude , tot hun groot nadeel. Zij heklaqgt zich , dat, hoewel het geleide is tot 14 dagen te voren opzeggens, zijn secretaris daarvoor 6 g. g. heeft geeischt, zijnde van dit geleide vroeger slechst een , en naderhand twee hoernken g. gevor- derd. Zij verzoeht dus, dat de hertog tseluer gheleyde willen doen verclaeren , opdat de koop- lieden met hunne goederen gevryet ende nyemant, dan die ghene sculdich bevonden worde, zijn persoen off zijn goet alleen gestraft worde, en dat fiij zijn secretaris onderrigte, om hen niet bouen ouder gewoenten te bezvvaeren , daar zijne landen door het onderling verkeer mercke- licken gevordert worden ; ook uit aanmerking dat, tot wat lijden de hertog of zijne raden voor iemand geleide verlangden , sulcx nye geweygert noch onser stadt secretaris wes dair voer gegeuen geweest. Ged 24 Maart 1522. Ibidem bl. 196. 311. De stad Utrecht, vernomende hebbende dat de ossenmarkt nu hinnen de stad is ver- legd, verzoeht aan de stad Zwol om te tveten, of hare hooplieden met hunne goederen ge- veiligd zullen worden, Ged. 24 Maart 1522, Ibidem hi 197. 312. De stad Utrecht verzoeht aan bisschop Philips van Bourgondi'e, dat hij, aangezien wij , God betert, mitten rijzen ende oploepen vanden koerne alhier zeere benauwet werden, zijne maarschalhen de onderhouding aanbevele zijner vroegere mandementen betreffende den uitvoer van het horen, en dat, zoo yemande enige beliefnisse ter contrarien gedaen mocht wesen, dit te herroepen ten einde tkoern jn den lande soe vele te bat te moegen houden ende den oploep soe veel moegelicken js te verkueden. Ged, dingsdag na Letare Jeruzalem (25 Maart) 1522. Ibidem bl. 200, 313. De stad Utrecht antwoordt aan schout, burg., schepen. en raad der stad Amsterdam op hare missive van 24 Maart ter zake van eenige aangehaalde, uit het Sticht vervoerde mudden tarwe, dat zij zich, na onderzoek der zaak, houdt aan haar vorig antwoord�dat, hoewel het koren in de stads vrijheid niet gewassen noch gekocht was, het evenwel, als in het Sticht ter uitvoer gevonden , is aangehaald geworden, hrachtens het gebod der stad en des bisschops, hetwelk ons in deser tijt van groeten noede is om der armen gemeente wil te onderhouden. Ged, 28 Maart 1522. Ibidem bl. 199. 314. De stad Utrecht antxcoordt aan Steven van Zuylen van der Haer op zijne herinne~ ring, dat hij en wij left zijn vader, Itjf en goed voor de stad Utrecht hebben opgeset en hij dus, bouen sijn goetHcke erbiedinge van te landregt te willen te regt staan, niet verdiend had, op eene andere wijze vervolgd te icorden; en op zijn verzoek om Gerrit Zas te onderrigten om hem voor den bisschop te dagen � dat de stad Utrecht, gedenckende der weldaden, die zijn vader



		BISSCHOP VAN UTRECHT, (1522). 41 en hi] voortijds bewezen heeft echter niet zijdich en partijch handelen kan en toil} dat zij den maarschalk Vten Ham heeft verzocht met de zaak voort te gaan en dat aan zij'n ver- zoek hetreffende Gerrit Zas niet kan worden voldaan, daar hij thans buiten de stad is, ter- wijl het dat haar onheivust is, dat enige vreemde oft ongeboerlicke manieren tegen hem zijn voorgenomen, Ged. 28 Maart 1522. Ibidem bl. 198. 315. De stad Utrecht antwoordt aan den hertog van Kleef op zijne missive van 29 Febr* 11. � dat Gerrit Zas op de voorgevens van Lambert Snoey geantwoord heeft, dat Steven van Zuylen geen momber, maar alleen executeur van het testament van Emma's vader was , en dat de broeder van Emma als Carthuzer hroeder geene toestemming tot haar huwelijk heeft kunnen geven. Zij zendt hem ook het ontvangen antwoord des keizers ter dier zake, zij herhaalt het verzoek bij haar vorig schrijven gedaan , in gebreke waarvan zij volgens kei- zers bevel, ann Gerrit Zas regt zullen laten weder varen. Ged. 12 April 1522. Ibidem bi. 250, 251. 316. De stad Utrecht antwoordt aan den hertog van Gelder op zijne missive met bijschrift van Leenhaerts beeren tot Zvvertsenburch over 300 g. g. hem verschuldigd wegens peertscbade, beloften en lijfgelt in dienst der stad, � dat zij deze zaak aan de staten_f als hen mede be- treffende, heeft medegedeeld ; dat na onderzoek is gebleken, dat met den genoemden heer geheel teas afgerekend, als van 5 peerden , die hadden gelegen onder Aloff van Colenborch , en dat hij zelf in persoon ter dier zake in Utrecht gekomen , geen hewijs heeft kunnen leve- ren van de deugdelijkheid zijner schuld. Zij herinnert voorts den hertog aan de gemaakte overeenkomst wegens de ruiterschulden. Zoo de genoemde heer dus die onbekande schuld op de Utr. burgeren of goederen zoude willen verhalen , dat en soude, als v. f. g. mercken moe- gen, gheen goede vrientscap nocb nabuerseap maken. Zij verzoekt hem dus als een forst van justitien dien heer te onderrigten, dat bij ons dair aff verlate. Gep. 12 April 1522. Ibidem bl. 201. 317. De stad Utrecht herigt aan de knechten vvesende nv ter tijt ten Daell, dat zij dage~ lijks merckelicke groete clachten over hen verneemt, als hebbende zich een sekere tijt te Cart- husen onthouden, en nu in het klooster ten Dael, ende den goeden heeren ende bruederen zeer lasticb gevveest bebt ende nv den goeden jolfrouwen lasticb zijt, terwijl zij daarenboven voorne- mens zouden zijn om zich van daar naar andere kloosteren te begeven en aldaar v hoechlijt te willen houden. Zij verzoekt hen dus ernstig, om uit dat klooster en voorts uit het Sticht te vertrekken , en het weggenomen teruggeven, sonder enigen cost nocb scaede aen te doen, opdat ons gbeen noet derff zijn voerder dair op tegens v te moeten bedencken ende sulex an v tsijnen tijden te straffen. Ged. woensdag na Palmdag (16 April) 1522. Ibidem b!. 202.

			318. Adrianus papa VI dilectis filijs decano et capitulo ecclesiae Traiectensis. Dilecti iilij salutem et apostolicam benedictionem. Quod de nostri in summum pontificem assumptione et ipsi adeo ex corde gauisi et nobis tarn amice congratulate fueritis, omnino quidem III. 6



		PHILIPS VAP( BOURGONDie, (1522).
	42


gratissimum nobis fuit, sed nequaquam mirati sumus. Fieri enim non potuit, quin quoin in mi- noribus constitutum semper vnicum dilexistis confratreraque et conciuera habuistis Yestri amantis- simus eum gestiretis ad dignitatem, quae jnter mortales maxima reputatur el est exaltalum, cer- nere. Itaque officio quidem vestro vehementer delectati sumus, sed dignitate ipsa prope annexi oneris jnmensitatem potius animo grauati. Quis enim inibecilHtatis suae conscius , non horreat jam jmmensum pondus curarum humeris suis jmpositum cernere, itaque sine omni comparatione inaluis- semus vobiscum priuatam in praepositura nostra vitam agere , quam Ysque adeo supra humilita- tem noslram extolli, sed Dei sumus eius Yoluntati resistere nequaquam possimus, et quoniam ma- xime onus maximam quoque ad ferendum virium sufficientiam exposcit, \estrum erit Deum om- nium bonorum largitorem sedulis precibus pulsare, Yt ipsi nos pontificatum hunc talker admi- nistrare faciat, Yt inde et gloria Sancti Nominis sui amplietur et nobis gregique fidelium nobis commisso salulis occasio acquiratur. Caeterum in his, quae ecclesiae Yestrae et Ynius cuiusque vestrum commodum et honorem concernunt, eundem in nobis affectum experiemini , quern in minoribus constitutis semper experti estis, speramusque futurum, Yt non Yideamur de illis esse qui cum honore mores mutare et veterorum amicorura obh'uisci consueuerunt. Datum Gaesar- augustae sub annulo piscatoris die prima Maij M d xxij. suscepli a nobis officii apostolatus anno primo T. Hezius. Folgens een afschrift berustende op het Archie/ der stad Utrecht. 319. Pels van den Butch , hooftman, antwoordt aan de stad Utrecht, dat hij met zijne onderhoorige manschap in dienst des keizers is, en dat zij herigt van hun heer hebhen ont- vangen, van elk uur hunne hoofdlieden te kunnen verwachten* Hij verzoekt dus nog een dag of drie met hen geduld te hebben. Ged* 5 Mei 1522. Deel D. 575. 320. Daniel van Bouchout en andere bevelhebbers des hisschops te Duurstede zenden aan de 3 staten van Utrecht Luhbert van Groenswou , om met hen over de zich ten nadeele der onderzaten in het Sticht onthoudende krijgslieden te handelen, Ged* C Mei 1522. Decl D. 570. 321. De stad Utrecht herigt aan den hertog van Gelder, dat, in weerwil van zijn bevel aan Herman van der Hel, hevelhebber te Elburg, om Evert Zoudenbalcli's onderzaten van Urk en Emeloort van de dingtalen te ontheffen, deze editer zekeren Dirk Lubberts alshorg den 1 Mei in de ijseren beeft geset, dat ons nyet weynich Yerdunct sulcx in Yerachtinge zijner be- velen qeschied te zijn* Zij verzoekt hem, noch na als twee mael voer, van wegen den voorn, schepenhurgemeester de slaking van den genoemden persoon te bevelen. Ged. 8 Mei 1522. Minuten van missiven bl. 204. Archief der stad Utrecht. 322. De stad Utrecht verzoekt onder toezending der klagten aan den hertog van Kleef, dat hij de zaak van Goeijert de Coninck tegen Wolter Smullinck mit oegen der justicien aen- mcrckende, tot verricbtinge zijner scaiden doen komen willen. Ged. 8 Mei 1522. Ibidem bl. 205.



		BISSCIIOU TAN UTRECHT, (1522). 43

	323. De 3 staten van Utrecht verzoeken ernstig aan de stad Reenen en aan Dirk van Zuylen, hastaardy hooftman, en gemeene knechten aldaar liggende , dat de door vier zijner kneehten afgeperste 50 g. g. aan eene vrouw utt Arnhem worden teruggegeven, op dat wij mit v in gheen voerder laet dairomme komen, want wij sulex op v ende den uwen weder sou- den dencken te verhalen. Ged. 18 Met 1522. Ibidem bl. 209. 324. De stad Utrecht herigt Jan die Minne te Namen, dat zij met het benedenste ge- deelte van het steenwerk der door hem aangenomen hrug te vreden is, maar dat zij aandringt om het hovemte gedeelte of het boechsel op den hepaalden tijd te leveren Ged.* 21 Met 1522. Ibidem bl. 210. 325. De stad Utrecht antwoordt aan de Geidersche raden te Arnhem ter zake van Mette Yan Vraigen, borgersche van Arnhem, � dat haar die zaak wt ganser herten Jeet js, maar dat zij zorgen zal, dat deze vrouw niet alleen teruggave van haar afgenomen geld verkrijge, maar dat ook de stratenscenders behoorlijk worden gestraft. Ged, 22 Met 1522. Ibidem bl. 211. 326. Bisschop Philip* van Bourgondi'e herigt aan zijn raad en vicaris Joh. van Thiel: dat zijn &chout hem gereporteert heeft de inconuenienten ende gebreken , ghij mit hen in onse jurisdictie van Schouwen gegonden hebben na luyd sekere articulen durch onsen prouisoer yan Schouwen ouergegeuen ende ons durch onsen secretarium gethoout, niet alleen tenderende tot eneruatie onser dan oick mede des domproosten jurisdictie, ende oick niet alleen om de jurisdictie van Schouwen dan oick bij consequentie om alle andere onse jurisdiction j alJet indirectelicken voergenomen durch heren Jo. Martini, alios Panssier, vicepastoer in Brouwershauen , scicken wij v de voorscr. artikulen ende gebreken bij onsen prouisoer ouergegeuen wederom hierbeneflfens, orame, gemerckt de sake onse gantse geestelicke jurisdictie ende desgelijcxs oick des domproosten angaet, mitten onsen ende desseluen domproosten officieren communicatie daerop te holden ende die gebreken metten anderen summariter te recapittuleren, een resolutie daerop te nemen , die in scrifte te stellen ende ons Yoerts bij vl. gesubscribeert heymelick ouer te schicken, omme dan daerna voert te Yaren als et best dienen sal. Ende soe wij bericht worden de voergen. h. Jo. Martini durch onsen suffraganeo heren Jo. de Meijere in sijnen onbiilicken voernemen merckelicken gefauoriseert worde, de wij denseluen onsen sufiraganen int guede niet afnemen en connen, scri- uen wij hem daer beneuens¹), dat hij dese naestcomende wijnigo (sic) geholden zijnde sich bij ons vouge ter plaetsen daer wij alsdan wesen sullen , om hem tgene voors. is naer te holden ende te persuaderen af te laten ; of wij dan villicht Yernamen hij in sijn fauorem persisteren wolde, soude ons dan anders daerop te gedehken, ende wolden we], dat ghij, simulerende vyt v seluen te spre- ken ende van ons gheen beuel te hebben, spraken mit onsen suffraganio heren Jacob de Riddere, omme te weten of hij onse suffragenatus ofneium noch gesinnet were te exerceren als hij voer hen gedaen heeft, sonder yemants hiervan yet wes te kennen le geuen, om oirsaken ons daertoe bewe-

1) Aan de kantzijde: na dattet v goet duncken sal, moghen ghij onsen sufiraganen heren Jo. de Meijere onsen brieff hierbeneuens presenteren ofte achterholden. 6*



			44 *PHILIPS VkX* BOVBGOSDie, (1522).**

		gende, acliterholdende die betalinghe van de pensie vanden voern. hercn Jo. de Meijere soe veel v mogelijck is, terlijt wij v anders weten laten. Ged. 22 Met 1522. Zijne handt, Folgens een afsckrift naar het oorspronhelijke genomen door tvtjlen den heer J. J. Dodt van Flensburg, 327. De raden van den her tog van Gelder antwoorden aan de 3 staten van Utrecht op hunne klagten over het aanhalen van de wijnen van '* Msschops rentmeester en over het plun- deren en gevankelijk toegooeren van een jonge clerck in sacris naar Iiulckensteyn gaande � dat deze gevangenneming cleerlicken huiten weten aan hen en den her tog is g esc hied en de jonyeling zal worden ontslagen. Wat echter hetreft de aangehaalde wijnen, � dat geen koren utt het land mag vervoerd worden, en dat het schip met wijnen, dit ook inhoudende, nabij Wijk bij Duurstede lant oifte r.anlruerich geworden, is beslaggenomen, waarop die van JVijk met geweld het schip hehben genomen, Konnen v. 1. mercken onse furst als ver- kort twesen ind oick die burgere van Arnhem onlanx geleden opten Neder-Stichtscher straiten beroifft sijn wurden , sich billicker lo beclaigen bedden dan die busschop van Vtrecht jnd men is hyr anders nyet gen eight dan guede nabuerschap tonderhaldeu mit v. 1. Ged. zaturdag na Ilemelvaartsdag (22 Met) 1522. Dcel B. 520. 328. De stad antwoordt aan den hertog van Kleef op ztjn herigt, dat hij op vrijdag na S. Jan, e. k, te Kleef partijen heeft heschreven, � dat Goeijert de Coninck op dese tijt van anxt ende vreesen zijns lijfs ende goets te Kleef niet durvende komen, Evert Speijert, hrenger des brieji, daartoe heeft gemagtigd. Zij verzoekt hem , om billicheit jnder saicken geschieden te laten, opdat a lie proceduren mogten vermijd worden tot waelfaert der coepluyden ende ondersaten van heide landen, Ged. 24 Met 1522. Minuien van ?nissiven LI. 203. Archief der stad Vtrecht. 329. De stad Utrecht verzoekt aan Adriaan van Buren_y ambtman van Neder-Betuwe, om teruggave aan Claes JJsbrantsz., Utr. burger, van het hem scendelieken op vrije heere straten afgeno?nen door eenige Geldersche krijgsknechten. Ged, 28 Mei 1522. Ibidem bl 207. 330. De stad herigt aan Adriaan van Bnren, amptman in Neder-Bet nice , dat, in weer- wil van hnn vroeger schrijven en zijn belofte om daaraan gcvolg te geven, Jan Reijersz. het veer te Wijk, toebehoorende aan Euert Ditck van Zuylen Dircss. wedue, had bezet, en den veerman gevangen had genomen, terwijl hij niet met haar, maar met Dirk van Zuylen, haar zoon, in geschil was. Zij verzocht dus den amptman om den veerman te ontslaan. Ged..... Junij 1522. Ibidem bf. 217. 331. De stad Utrecht antwoordt aan bisschop Philips van Bourgondi'e , betreffende de toe- gezonden klagte van Geryt Knijff, Utrechts burger, � dat zij geenzins voornemens is geweest noch is, om zijne heerlicheyt te ondcrmijndcn nocli die te crencken , maar dat zij volgens oude herkomen en gewoonten hare burgers en onderzaten regt moetende laten wedervaren, de huismeesters van S, Bartholemeus gasthuis mit hoeren medevverckers Geryt Knijff, voor den



		BISSGHOP TAN TJTRECHT , (1522). 45 raad had ontboden, dat hij op dit gebod niet was verschenen, maar dat de voorn. kerk- meesters in den raad hadden te hennen gegeven, dat Geryt Knijff hem onderstont te greuenseker venen gelegen jnde nederlaen van Maerseveen, twelck buyten zijn limiten ende jn des gasthuys mit hoer medewerkers veen was, begheerende datmen hem sulcx soude doen aflailen tertijt toe, hij voer den raide ter antwoirde geweest soude hebben ; dat hij daarna voor den raad verschenen , hierop geantwoord heeft, waarna de raad na hoer costumen twee wtten raide gescict, alse Ael- bert van Leeuwen ende Dirck van Wail, om die schelinge .te besien ende den raide weder bij te brengen, nyet om enige grontsceydinge te doen, dan om die wairheyt geweten, die saicke alsdan te recht te wijsen daerse van recht wegen behoert, ende ofter enige oucrgrcpen ofte gewelden bij onsen borgeren off ondersaten jnne geboert waren , die te straffen na rechten ende gewoenten van onser stadt, des hem oeik nyemant van onsen borgeren noch ondersaten en hoert te beclageii; dat wat Gerrit Knijf in zijne supplicatie schrijft, namelijk dat zij nog heden voor den bisschop ter dier zake te recht gaen souden , onwaarheid hevat, daar dit alleen betreft de vordering tusschen al die geerfden jn Maarseveen ende die van Thienhouen. Ged. 2 Junij 1522. Ibidem LI. 211. 332. De stad Utrecht antwoordt aan de stad Amsterdam , dat zij ter verejfening van ze- here geschillen Henriek van Heusden, raadburgem. en Goeijert de Coninck, raad, ter dagvaart te Abcoude mit cleynen getale , mit hem brengende , nader gewoenten , den wijn , zullen zen' den om met hare gedep_t, van gelijckcn jn cleynen getalen , te handelen omme malcanderen bat te moegen verstane. Zij verzoekt echter den dag op dingsdag na Beloken Paaschen te ver- schuiven, Ged. 6 Junij 1522. Ibidem bl. 213. 333. Burg., schepen, en raad der stad Zicolle bedanken de 3 staten van Utrecht , noch groellicken der kost, onlede , moijenisse ende arbeit in hare laatste geschillen met Kampen , daar zij anders niet hebben vermercken konnen, de rechtverdicheit voirgesath ende dit verloep besorgende , gerne dair voir gewest hadden , dat doch niet wolde wesen dan mit aire behender boesheit tot dessen onwillen niet bij onsen schuklen gedreuen wort, doch nymant beth voirsteeth ende wetten hebben dan v. w. ende w. I. Zij betuigen gaarn op de dagvaart te Amersfoort met den hertog van Gelder hunne gedep. te willen zenden, niet anders verlangende dandat_t ho onrechtelick ende boeslick mit ons gewandert is ende gehendelt, jnde lucht gebracht ende vorder vernyet worde van vwe w. ende e. Ged. maandag na S. Petrus en S. Paulus (13 Junij 1522.) Deel D. 577. 634. Philips van Bourgondie berigt aan de 3 staten van Utrecht, dat hij, wat maten de knechten op onse huysen ter Horst, tApcou ende ter Eem ende desgelijcx oic te Renen thans ge- oirlooft zijn , nu van Gerrit Suggerode en van den maarschalk van het Over-Sticht vernomen heeft. Sulckes dan soe te geschien buyten onsen wete toedoen ende consenle befrempt ons zun- derlincx; vanden knechten op onse voerscr. huysen geordonneert weron, steet ons emmcrs niet na de loepe voer oogen deselue onse huysen op onsen cost ende perickel alleenlick te onderholden ende oft dan nv durch dit verlof der knechten enige last verrese , dat God verhuede, dencken wij onses deels voldaen te hebben ende ons sulckes Jastes niet aen te trecken. *Ged,* 14 Junij 1522. Zijne handt. , lager Herdiwck. Deel A. 843.



		PHILIPS VAN BOUHGOflDie, (1522).
	40


335. Daniel van Bouchout en hevelhebbers des bisschops te Duurstede, vernemende dat men de krijgsknchten te JFijk hij Duurstede liggende, niet longer toil betalen , des wij noch niet wael een ghelouen , verzoeken aan de 3 staten van Utrecht hieromtrent nader te warden onderrigt, om dit aan den bisschop te kunnen mededeelen , want sijn ghenade sich niet anders vermoden ofte sich niet anders tot den staten verlaten , dan dat sij dye knechten voers. guetwil- lentlich versolden ende betalen willen. Ged* 14 Junij 1522. Deel A. 844. 336. Elizabeth, hertogin van Gelder, verzoekt aan het kapittel van den Dom te Utrecht eene eerst openvallende prebende voor haar huiskapellaan den heer Ot Pyeck, die onsen lieuen lieren ende gemale hertogen van Gelre etc. lange tijt trouwelick gedient jnd ons nv trouwe- lick dient. Ged. Arnhem Sacramentsdag (19 Junij) 1522. Get, Eleyzabeth. Decl C. 83. 337. Daniel van Bouchout en hevelhebbers des bisschops te Duurstede verzoeken aan de stad Utrecht om te worden onderrigt of het waarheid bevat, dat zij met de wlsetting niet langer willen voortgaan om de knechten binnen Wijk hunne soldi] te betalen, ten einde dit aan den bisschop te kunnen mededeelen. Ged* 21 Junij 1522. Decl D. 578. 338. Daniel van Bouchout, tot Boelre enz, heveelre des bisschops ₉ verzoekt van wege den bisschop zeer ernstig aan den maarschalk Frederik Ften Ham, zijne vterste diligentie te doen om den moerdenaer, te Lopik gevangen en thans in handen van den heer van Moer- kerken, kastelein te Schoonhoven, terug te bekomen en over hem regt te doen, opdat des bis- schops heerlvjkheid niet vercortet worde. Ged, zondag na Sacrament (22 Junij) 1522. Minuten van missiven bl. 218. Archie/ der stad Utrecht. 339. Evert Zoudenbalch en Goeijert van Koerd Henriesz._y verzoekt aan den heer van Ren- nenberg, benoemd van wege den hertog van Kleef, als scheidsman in de zaak van Goeijert de Coninck tegen JVolter Smulling, waarin dagvaart te Kleef is bepaald vrijdag na S, Jan, om die benoeming niet af te slaan, Ged. 24 Junij 1522. Ibidem bl. 218. 340. Ad papam summum pontificem. Mit jnnichlijker begeerte te kussen die voeten uvver pauselicker heylicheyt te voeren. Alre- heylichste vader in Ghristo ende alregoedertierenste heer, wij gebieden ons soe oetmoedelicken als wij moegen tot uwen p. h., den seluen oetmoedelicken tkennen gheuende, hoe die gheboertige, eerbare ende vroine heer, heeren Johan van Renesse ende van Wuluen, ritter , onse borger, ons exponeert ende guetlicken te verslaen heeft gegeuen , dat him God van Ilemelrijck verleent ende versien heeft vele jonger kynderen, des Gods geloeft ende gedanct moet zijn, die welke om op te brengen ende elken na zijn beboeren te versien, als hij doch gherne ten eeren ende jngoeder ma- nieren doen soude, hem dagelicx meer ende meer lastich vallen. Soe want hij dan sommige gherne mit competence van geestelicken goede versien te worden wel begheeren soude, heeft hij op ons daerom begheert, wij heeren Aryaen van Renesse zijnen zoene , thoenre van desen, an uwen p. h.



			V

		BISSCHOP VAN UTRECHT, (1522). » 47 promoueeren ende recommandeeren wouden, twelck wij van herten gherne alst redenen js beghee- rende te doen. Bidden dairomme mit aire oetmoedicheyt, dat uwe p. h., aenmerckende zijn af- coemste ende geboerte, wesende van de eeldom ende beste van desen lande, dair wij uwer p. h. des genoech kenlijck wesende, nyet of deruen certificeeren , den seluen beh'euen willen jn uwer p. b. familie ende huysgesin jn goeder stacien na zijn weerdicheyt te ontfangen, te stellen jn ge- legenen tijden na zijnen staet ende weerdicheyt te versien , als wij des ende alles goeds van uwer p. h, verhopen. Jn twelck soe doende sel ons nyet alleen zeer danckelick gescbieden , mer den vader, oick magen ende vrunden verbynden tot volcomen liefle ende affeclie tot uwer pauselicker heylicheyt, die God tot langen tijden wil gespaeren ende bewaeren voer alien onwil. Ged. 23 Junij 1522. Vwer p. h. alreoetmoedicbste ende onderdanichste dienres borgermeysteren, scepenen ende raedt der cathedrael stadt van Vtrecht. Ibidem M. 204. 341, Een gedeelte der ridderschap van Zalland en Twente, te Deventer zijnde, en burg; * tchepen. en raad dier stad_% antwoorden aan de 3 staten van Utrecht (stad en steden) op hunne schriften, waarhij zij betuigen, kost noch arbeyt ghespairt onx den onwillen tusschen onse steden ende der rytterschap verholdende, eer die sus veer verlopen weren jn vrentschappen geerne nederghelachl gheseen hadden, �dat kun bedunckt jn dat punct qwaet verstant, anmer- ckende dat wij ommers mitter rytterschap noch nieinantz anders van ennigen omwillen ghewetten hebben , voir deser tijt, dat die van Zwolle mytten ITurst van Gelre die stadt Hasselt ouerghe- vallen , belacht ende sanct Martens palen , landen ende luyden , vijantlich auertoghen ende alFge- braicken hebben ; ende ten weer saeke gheweest, dat wij ons dair jeghens gekiert hadden , weren dese sanct Martens landen, vlecken ende steden sanct Marten affgebraicken ende villicht ten ewi- gen daghen dair van verfrempt; ende woewall dat wij tot beschermnisse van den uwe lieiTden alst prineipael hoefft ende ommers medegeledenen tol meer tijden angesocht hebben» js nochtantz vanden seluen krancken troest gekomen, dat ons noch bedunckt nae bewantenisse soe wij eenre luyde ende samen sanct Martens ondersaten synt, wal anders hadde behoert, niet to myn als v. !■ schrijuen die saeke ende scheling, nv ter tijt an onsen gen. lieuen heren ende den ffurst van Gelre besant thebben, die beyde lijden , dat uwe lieiTden dair jnne wes guetz handelen solden moighen jn ghelijcks an ons ghesynnende, des oick benueghen thebben, myt beneminghe van cen bykompst bynnen Amersfoerdt etc. vueghen wij dair op uwen erberen lieiTden guetlick twetten , dat wij der schelinghen tusschen Campen ende Zwolle jn ghienen dele schafFen gehadt hebben ; dan dat wij tot desen verlope gekomen synt, heiYt ons die kentlicke noet alleen tot voirstande ende beschermnisse van sanct Martens steden, landen ende palen ende niet anders toeghedra- ^an, soe dat wij deses verlopes gheen oersaeke gheweest hebben, rades noch dades, dan die schuldighen hebben sich seluen to bekennen; ende soe wij altijt tot ruste, vrede ende w^raluairt der landen myt gantzen herten gheneyget synt gheweest als noch , als wij dan van onsen il'ursten ende heren den rechten gront ende meninghe wuesten j niochten wij wal hjden, dat uwe lieiTden alle flursten, heren ende alle guede luyde die soeken to gronde wal verhoirden ende nae ghele- gentheyt van den tot ghehelinghe van sanct Martens palen dair jnne handelen, alst nae billickheyt ende reden behoirt; ende synt wall gheneyget soe veer als rede ende vrende onss gen. lieuen heren myt sampt ritterschappen ende ander steden van ghelijcker meninghen synt, den dach den



		48 PHILIPS YAN BOURGOlVDie, (1522). men onss anscttende \vort₍ mede tbeseynden , dair wij ten yrsten dat moigelicken is, vorder mede coinmuniceren willen. Ged, 25 Junij 1522. Deel B. 521. 342. De stad Utrecht verzoekt aan den president en raad van Holland, in herinnering van hare missive van 8 Maart, om het geding van Gerrit Knoep en Goeijert Lamhertsz. tegen de gegijselden van Amsterdam mitten alreyersten en sonder langer vertreck te wiUen doen visiteren , termineren en executeren , daar deze zaak reeds een jaar in staat van wijzen is* Ged* 26 Junij 1522. Minuten van tni&siven bl, 191. Archief der stad Utrecht. 343. Burg., schepen. en raad der stad Kampen antwoorden aan de 3 staten van Utrecht, dat zij gaarn hunne gedeputeerden op de te Amersfoort te houden dagvaart zullen zenden , om de hestaande geschillen te vcreffenen. Soe wij doch nye anders dan vreede, vruntscap ende eendrachticheyt gesocht hebben , ende ons van gansen berten leet, oick bij onsen sculden neyt gecoemen js, desse saecke dus wijde js -verloepen , want wij docb neyt anders dan recbts te plee- gen begeert hebben. Ged. 26 Junij 1522. Deel B. 522. 344. De stad Amersfoort herigt aan de 3 staten van Utrecht* Alsoe aldair inden capittel generail gehouden biden gescicten vutden staten onder andere saicken gecommuniceert is worden als van Wijck, Renen , ter Horst ende tbuus ter Erne te doen bewaeren tot cost des gemeen lants, ende nae dat ouercomen van aldair onse vrunde onss reportiert hebben om aldair onss antwoirdt mitten eersten ouerseinden , hebben dair om tot diuersschen tiden bi ons communicatie dair op gehouden, ende en kunnen sulcx voirnemen nyet verstaen aldair geraemt tot eer ende weluaren mtjns g. heren ende dat lant van alhyr wesen solde , mer meer jn onvordel, als dat dair van genoech verhoert is; dan onser docht tot bewairnisse ende der vlecken voirs., op correc- tie vanden staten , men voirname tgetal vanden bewaeres ende sortierden die opden dorpen, elc nae sijn vermoegen, te weten , elc dorpe sijn paert dair off ende si selue die vutmaicten ende wotinen , sufficianten genoich sijnde , ende die penningen selff vutsetteden ende betailden , ende nymant dair jnne gevryet wair, ende die selue liet scouwen voir deputierden dair toe ordi- neert, ende in elcke vlecke enen goeden man dair woenachtich toesicht dair op gaeue , docht ons bet op correctie van uwe liefden, om dat lant in vreden te bliuen , oic in bewairnisse der vlecken best dienen sal. Ged woensdag na S* Paulus* (2 Julij) 1522. Deel A. 845. 345. De stad Utrecht verzoekt aan Frederik Wten Ham. maarschalk* om zonder langer uitstel regt te doen over den in zijne handen zijnde moordenaar, opdat gheen onbillicke jnconuem'enten wten verrijsen, tot scande, scaide ende achterdeel des hisschops. Ged, 4 Julij1522, Minuten van missiten bl. 243. Archief der stad Utrecht 346. De stad Utrecht verzoekt aan Christoffel graaf van Moert, stadh, gen, van Fries land, om een zijner hooftlieden, Beernt Dureit genaamd, die vier onderzaten van Emeloort₃toehehoorende aan Evert Zoudenhalch gevangen en geschat heeft, te onderrigten om deze te ont-

			-



		BISSCHOP VAN UTRECHT, (1522). 49 slaan vermits die van* Emelort nye in geenen oirlogen , scot, lot, bede, leninge noch scattinge totter Hollander behoeff gegonden noch gedaen en hebben. Ged. 4 Julij 1522. Ibidem U. 222. 347. Bisschop Philips van Bourgondi'e antwoordt aan de 3 staten van Utrecht, op nun schrijven van 21 Julij, ter sake der onwille verrezen tusschen hem, Overijssel en den hertog van Gelder, en op hunne mededeeling, dat van beide zijden mede audientie en antwoord ont- vangen is , � dat hi] en de her tog lijden mogen , dat zij wes guets daerjnne handelen en eene dagvaart te Amersfoort heleggen , onder aanbieding de dingen soe voert ten herten te nemen , gheenen tijt, cort, moijenis oft arbeyt te sparen , dat men v des niet anders dan jn alien gueden afnemen en sal, ■� dat hij deze hunne verzekering aan mr. Suggerode danckelic genomen heeft; dat, hoewel zij geen antwoord daarop hebhen geeysschet» hij nogtans hij hunne over- zending der schriften van Deventer zoude hebhen geantwoord, had zijn secretaris niet in andere onse gescheften afwezig geiveest; dat, deze nu teruggekomen zijnde, hij hun thans ver- hlaart in die dagvaart te bewilligen , bij alsoe dat hij wete, op wat maten en voorwaarden, want hem huiten Overijssel, die deze zaak voornamelijh betreft, niet te doen en steet. Ged* 4 Julij 1522. Zijne handt. Deel E. 523. 348. Bisschop Philips van Bourgondi'e zendt aan de 3 staten van Utrecht het verzocht geleide voor 14 dagen ten hehoeve der Geldersche raden voor de heraamde dagvaart te Amers- foort, Dan totten seluen dage van afgevaardigden te zenden es onse mennige niet, noch ons wij- der jnden handel te geuen ; ten zij dat wij eersten weten waerop naden afgescheit van mr. Geryt Suggerode ; doch ons dunct geraden, ghij dese dachfaert voertgaen laten ende treffelicken beseynden, ende, na dat ghij, de dachfaert geholden zijnde, de dingen gestalt vinden, ons sulckes verwittiget, ende vuelende datter materie zij naden afgescheit voirs. voert te varen ; selmen ons vlitich ende guetwillich vinden voerder daer jnne te treden ende ons oic bij v aldaer te vougen, ora alle dingen breeder te communiceren, als men dan best' dienende beuinden sal. Ged. 6 Julij 1522. Zijne handt., lager Herdinck. Deel A. 846. 349. Bisschop Philips van Bourgondi'e herigt aan de 3 staten van Utrecht* Soe wij jnde leste deputatie vanden eerbaeren meester Geryt Suggerode officiael etc. bij ons te Brugge onder andere callinge mit hem hadden beroerende die knechten binnen onser stadt Wijck te Vi^en geordonneert, als dattet ons na gelegentheit der tijt niet to lijden en stonde de voirscr. knechten te oirlouen ende de selue onse stadt soe bloet ende van knechten onbeset te laten, dechten oic niet enige knechten aldaer op onsen cost alleene te holden dan op coste vanden geraeenen lande , des ghij v emmers , na dat ghij v bisher der veheden niet gecroedt noch oic enigen last gehadt, niet te beclagen hebben. Hadden wij aen den voirn. meester Geryt Suggerode begeert vluyden dese onse meninge voer te brengen, jn toeversicht ghij ons des niet en solden laten onbeantwoordt; soe en hebben wij tot her daervan noch niet vernomen. Begeren daerom noch mit ernstlicker me- ninge, dat ghij ons mitten eersten onbedect weten laten wes ghij hierjnne te doen gesinnet zijt, ons daer na mogen weten te richten, Ged. 7 Julij 1522. Zijne handt., lager Herdinck. Deel D. 579. in. 7



		50 PHILIPS VAK BOURGONDie , (1522). 350. Bisschop Philips van Bourgondie antivoordt aan de 3 staten van Utrecht, met in* gesloten afschrift van den brief van den hertog van Gelder: Als dan de selue furst van Ghelre daer jnne luyden laet de beraemde dachfaert doer den zijnen te willen beseynden , dan onse stadt Zwolle angaende, dat hij die voer sich holdet, mogen ghij ny overleggen oft dese sake Sinte Marten angaet; ende dan die furst van Ghelre onse stadt Zwolle , die emmers onder onse kerke van Vtiicht boirt, tot sich wil bolden ende niet laten comen te dage, holden wij onse steden Deuenter ende Campen oic voer ons ende boiren die, onses bedunckens, niet meer te dage te comen dan de voergen. van Zwolle. Wij mogen euenvvael Hjden na onse voerscriften ghij ter dachfaert voirscr. handelen ende als ghij ons daer na verwittigen uwer bandelinge gestalt ende des dages afgescheit, willen wij voerder doen ende geschien laten na behoiren. Ged, op den huize Zouhurg. 10 Julij 1522. Zijne handt., lager Herdikck, Decl B. 524. 351. Valentijn van der P"oort, secretaris der stad Utrecht, herigt aan de loetmeesteren der stad V Hertog enbosch, dat hij, op hegeerte van den dehen van Eyndouen en bij vergunning van burgemeesteren der stad Utrecht, die loeten na vermoegen der charten met alien spoed zal laten aanplakken voor kerhen en poorten, omroepen en afhondigcn; dat hij ontfangen ende jnne gescreuen heeft u^c xxxj loeten, afgetogen die ouerbale vant elfte lot, noch vj stuuers vant publiceeren gegeuen , ende noch den xu^en pen voert jnscriuen ende verwaeren , blijft noch suuer an gelde xxxj r. g. ende ix st. Brabants off die weerde, soe lck alhier heb moeten ontfangen , hetwelk hij hun met het register der loten overzendt met verzoek van terugbezor- ging met het register, geteekend mitter secretaris bant voer certificate. Hij verzoekt iden bode tot redelicheyt te Ioenen , even als a lie andere steden in Brabant, Vlaanderen en Holland al- tijt ingelijcken saicken gedaen hebben. Ged. Utrecht 18 Julij 1522. Minuten van tnissiven bL 253. Archie/ der stad Utrecht. 352. Bisschop Philips van Bourgondie antwoordt aan de 3 staten van Utrecht op hun schriiven met ingesloten afschrift van den brief der stad Zwolle, waarbij zij mededeelen vrijdag e. A. kapittel-generaal te hebben helegd om alsdan een raminge te nemen op de zending van den keizer over de keizerlijke mandementen hem en de staten gejntimeert, wordt, onses bedunckens, tgene onse stadt Zwolle begeert ende oick den ailgescheyt bij uwer gescliicten vrunden laest alhier van ons genomen, dairjnne naegegaen, ende den seluen achteruolgende hebben vtdj oick tegen donderdag e. k. over 8 dagen Overxjssel heschreven om met hen ook over deze zending te handelen. Hij verzoekt dus dadelijk verwittigd te worden van hetgeen zij vrijdaq hebben hesloten, om dit aan Overxjssel te kunnen melden, Ged, slot te Duurstede 21 Julij 1522. Zijne handt. _t lager Herdinck. Dcel A. 847. 353. Karel, hertog van Gelder, meldt aan de 3 staten van Utrecht, in antwoord op hunne hetuiging over de goede audiencien die hunne gedeputeerden kortelings op die stilsate van beide landen van hem hebben ondervonden, en op hunne klagte over geweldadigheden van de Gelderschen, �dat die van Deventer donderdag 11, met ongeveer 7 ruiters en 12 voetknechten te Leersum geweest zijn en de Gelderschen beroiflt hebben. Kan men den onsen met redenen



		BISSCHOP VAN UTRECHT, (1522). 51 nyet verkeeren dergelijcken oer vijanden oick versuecken, als dat allet wail betrachten konnen v. 1. Ged Arnhem* 26 Julvj 1522. Zijne handt._y lager Stoir. Deel. B. 525. 354. Dilecto filio salutem et apostolicam benedictionem. Nous auons entendu par ceulx qui viennent de pardela, que vous esles venu en ces royaumes d'Espaigne auec nostre trescher filz en Jhesu Christ lempereur , dont nous auons este fort joyeulx , et de tant plus que vous veons auoir la matiere et occasion de par ensuiure et augmenter les bonnes, vertueuses et louables oeuures ; que la aues encommencees, dont pourres vers Dieu acquerir grans merites et vers le monde grand bonneur. Aucunque voz predecesseurs en ceste office ont acquis beaucoup de biens de ce monde, comme terres, seigneuries, or et argent, mais pen d'honneur et de bonne renommee. Vous aues este des vostre josne eage tousiours enclin a vertut et toutes choses ou bonneur gist et memoire honnourable. Puis donques vous aues plus maintenant loccasion et opportunite que jamais, ains nous vous prions de proceder de bien en mieulx, en quoy faisant et en pourchassant de ceste sorte vostre bonneur et salut, sans le quel tout prouffit inondain nest rien , sensuiuera et tout vostre aultre prouffit et gaing ne demourra point derriere. Donne a Farragonne ce v^G jour 'Aoust an xvc xxij et de nostre pontificat le premier, (get.) a. EPiscoptrs catholice ecclesie. Opschrift. Dilecto filio, nobili viro Henrico comiti de Nassou. Naar het oorspronkehjke onder particuliere berusting. 355. Beueelhebbers the Berghe lerigten aan mr. Johan Droilshagen kanunnik van den Dam te Utrecht, commissans des afflaitz: Die offieiaell van Emerich heft en sonnedage neestleden vmbtrint drien vren namiddage dem pastoir alhyr them Berghe gesant een mandait, gebidende on dat cruyss der afflaitz neder to legen voir onderganck der sonnen, jnhaelt der copy byr byn- nen gelacht. Men heft van wegen der edelen jnd waelgebaeren onss lieuen jonckeren greuen van- den Berghe den pastoir ter stont eynen dienre mede gegeuen anden officaell vurs. jnd on laten segen uwe liefden hedden dat cruyss gericht vp bullen des paus jnd vp mandat des biscops bij belieuen des officiaels vurs., jnd stonde dairomme nicht anden pastoirs, dat cruce neder to legen dan an uwen liefden, ende die offieiaell vurs. is gebleuen bij sijn mandait, doch dat eyn dachlanck verlenght. So sijn gisteren namiddach die pastoir jnd dienre vurs. weder geweest tot Emerick an den praist van Emerick selfs, die thant dair is, jnd die heft on tber antwordt gege- uen , dat sijn liefden auisaci kregen hebben van guden vrunden vyt id hoff van Rome, dat die bulle des aflaitz vurs. van den paus Leo bij sijnen leuen wederropen ind nochtant na sijnre dois vytgegeuen jnd dairomme Yan onvveerde sijn sulle, dairomme sijn rait is, dat men dat cruyst nederlegge voir vnser Lieuen Vrouwendach assumptionis neestkomende, sijn liefden willen dat verantworden etc. Jnd want men dan nv hyr in dit stuck beladen is_f jnd nyet geerne byrjnne wat doen solde buyten uwer liefden weten jnd wyll, jnd men dat cruyss oick nyet waell langer en dair laten staen, geuen wij uwe liefden dit in alien gude to kennen, guetlicken begerende vanden seluen uwen liefden dit afF to dragen of! to verantworden an den praest vurs., off to belieuen datmen vp vnser Lieuer Vrouwendach vurs. dat cruse weder legen mach jnd die kist beslaten laten staen bis uwe liefden dairbij komen konnen. Dairna willen tbesten ramen jnd 7*



		52 PHILIPS VAN EOURGONDie, (1522). ons ter stont bij desen bade toeverlatige antwordt weder schrijuen die selue uwe liefden. Ged. dingsdag na S. Laurentius (12 Aug)* 1522. Deel B. 52G. 356. Officials reuerendissimi domini prepositi Embricensis vniuersis et singulis presbiteris, curatis et vice curatis nobis subditis salutem in Domino. Noueritis quod cum nos vobis et cuilibet vestrorum mandauerimus ex commissione reuerendissimi domini nostri episcopi Traiectensis, quatenus indulgencias et gratias sancti sedis, per quendam sanctissimum dominum nostrum Leonem papam concessas, in vestris ecclesiis admittentes, prout etiam vt filii obedientes ad longa tempora admisistis Ne igilur christifideles et subditi precipue nostre iurisdictionis per modum queste nimis exactioni- bus pretextu dictarum indulgentiarum grauentur, vobis et cuilibet vestrorum supradictis in virtute sancte obedientie et sub viginti quinque scutatorum aureorum pena mandamus, quatenus cruces vigore dictarum indulgentiarum in vestris ecclesiis erectas, ante occasum solis post presentium executionem vobis factam deponatis et dictas indulgentias ad petitiones faciendas de cetero non admittatis. Datum anno Domini etc. vicesimo secundo nona Augusti et concordat cum suo origi- nali mandato, quod ego curatus cum mente attestor manu mea propria* Deel B. 527. 357. Bisschop Philips van Bourgondie zendt aan de 3 staten van Utrecht zxjn raad en vicaris Johan van Thiel met zekere boodschap, als van sekere vvairden die domprost op ons aldaer gesproken solde hebben , gelijc ghij vanden seluen onsen vicario verstaen sullen. Wjj begeren guetlic, dat ghij hem zijns anbrengens gehoir ende oir gelooue geuen , ende die rechte waerheit daervan ons wederom weten laten , suit ghij ons daer sunderlingen danck aen bevvy zen twelcke tegens v wederom mit gnaden erkennen vvillen. Ged. * Hage* 13 Aug. 1522. Zijne handt., lager Herdikck. Deel D. 580. 358. Bisschop Philips van Bourgondie verzoekt aan den deken en Jiet kapittel van den Bom te Utrecht, om de door den dood van den soon van Evert Soudenbalch opengevallene prebende te schenken aan Frederik Schenck , zoon des stadhouders van Friesland , in iveerwil der preces jmperiales bij den paus ten behoeve van zijn kapellaan en dienaar verworven; zullende hiermede zoowel hem als de hertoginne van Oostenrijk , die hun dit ook verzoeken zal, bijzonder verpligten. Ged. 's Hage 15 dug. 1522. Zijne handt. lager Herdinck. Dccl A. 848. 359. Margaretha van Oostenrijk berigt aan den deken en kapittel van den Bom t& Utrecht; Venerables chiers et bien amez. Nostre cousin leuesque d'Utrecht estant jcy, nous a ad- uertye, que a sa requeste et en contemplacion de son joyeulx aduenement a leueschie luy eussiez parcideuant accorde la premiere prebende � quescheroit vacante en vostre college et a vostre dis- position , au prouflSt de Frederick Schenck , filz de George Schenck , lieutenant general de lem- pereur mons^r. mon nepueu en Frise , et pour ce que sauons presentement la vaccacion de celle que tenoit feu Gerart Souwenbalch filz Eurart, et desirons la promotion ecclesiasticque dudit Frederick , meismement en faueur des seruices de sondit pere. A cette cause et que sauons aussi lafFection et desir en ceste endroit de nostredit cousin dUtrecht, qui est de meismes au nostre ,