I i O

\' ^ ^ y

I 7

I

« \\

I

■J.
■i

ä

. h
\'\'■■M

m

HANT-BOECK

DER CHIRVRGYEN

3©aeciribccl erqutfitc tritjc fccrcte ïlcmgbicn/tcgcn^
alle MpttoEnöise*0t)ElJ?Eften^foo töEl in t generale aia tu t
patriculiet öecljaElt fïafti/naet; upttopfe n Des
l^egiflets Qaec ban ^tjn^r.

D O O \\
D. CaroluM Battum, Medicijn ordonnans
derStadt DOJiDI^ECHT.
aSacE bp gebocgljt jS .

Hippocrates banbctüonbcnint3|00ft.

^Is mede

GuilheimtisF.ibrifiiisHiidanus, i^anöE berbjantljcpbt / fcactW
bp »a alle aaj&eiitéiv ofte toc-bniien üeï |cit!eï/\'Ulaci=
lijeli üectooiit vuojDeit,

^ I

\' \' t

m

i». ; ,

" i

> --

■ ■ )

Den Autheur tot den Lefer.

^ Oedertieren Lefer, den Drue-
ker defes Boecx my aengeven-
de, dat hy hadde voorgenomen,
den felven wederom op nieuws
tedrucken, ghemerckt hy des
eerften druckx gheene meer en
hadde, ende daghelijckxmeer
ende meer daer nae Wörde ghevraeght: Sog en
hebbe ick niet können nae laten, den felven te
overfien,te vermeerderen, van veel letter fäuten
te corrigeren, ende meteenighe nootWcndighe
Figuren te vercierenj vaftelijck vertrouwende
(ghelijck diverfche Pradrifijns der Chirurgijen,
my toegefchreven, endeoock mondelinge ver-
klaert hebben, hoe grootelijcx fy daer door zijn
gedient geweeft) door defe myne verbeteringe,
ende het toe fetten eeniger Figuren, noch meer
gheriefc füllen worden, en die mijn voornemen
füllen laiideren,oock daerom des te meer,dewy-
le ick daer by geen particulier profijt gefocht en
hebbe,midts ick den voorfz Boeck noch aen ye-
"^anden en hebbe ghedediceert, noch oock tot
mynen eygen profij\'te hebbe laten drucken ofte
verkoopcn,ghelijck wel andere te doene plegen:
^nde ghelijck by den wege niemant fooperfedl
ghetimmeren en kan,fonder van eenige voorby-
gaende berifp^ jg worden , alfoo weet ick oock
wel,dat defen mynen arbeyt,daer in ick alle my-
ne experimenten , ende al wat ick fus van ander
geobferveert oft ghelefen hebbe, trouwelijck te
jamen hebbe ghebracht, van fommighe, oft uyt
, haer, oftuyteyghenfinnelijckheyt, berifpt.oft«

A 2 ghela-

gelaftett wort, de eene feggede, dat ic de Confte
der Chirurgijen,alfo voor alle de werclt met en
behoorde int licht te geven, d\'aoder, dat ick ten
minften de Receptê des voorfz Boecx in\'r Latijn
behoorde geftelt te hebben: Dewelcke ick ant-
woorde, dat ick daer in het ghebruyck van alle
oude Autheuren nagevolght hebbe, die alle t\'fa-
men de gheheele Confte der Medicynen ende
der Chirurgijen, in hare Moederlijcke fpraecke,
den Nakomelingen ten beften, befchreven heb-
ben, deGrieckeninde Griecxfche, de Arabers
in de Arabifche, ende de Latijnen in de Latijn-
fche Sprake, 6cc. Ende dewyle de meefte me-
nighte der Chirurgijns defer Landen , in de La-
tijnfche fprake onervaren 2ijn,fo hebbe ick voor
\'t befte aenghefien, defen Handt-boeck in onfe
Moedcr-fprake te Isefchtyven: De natuurlijcke
reden vereyfcht oock lïilckx, dat al de ghene die
yemant mondelijck ofte fchrifrelijck,eenige we-
tenfthap teleerenonderftaen wilt,\'t felfdeniec
in een vreemde fprake oft met eenige duyftere
woorden en doe, ghelijck wel eenighe Duytfche
Scribenten by onlen tyden ghedaen hebben, die
door haere duyftere redenen ende Vocabulen,
noch hedenfdaeghs al de Werelt doen fufFen en-
de rafen, maer veel meer op \'t alder-duydelijck-
fte, als\'t immers moghelijck is, ende oock in al-
fulcken fprake, daer inrie \'t ghene zy leeren wil-
len,alder-beft verftaen kan worden,gehjck \'t an-
derfxnts doende,veel beter ftille gefwegen ware:
Defen Handt-boeck hebbe ick alleen voor de
Chirurgijns befchreven, ende voor niemant an- -
ders, zijnderdan eenighe Pelfers otte Wevers,
die hare voeacie verlatende, uyt derghelijcke

ßoecken

VOOJi" I^EDEN, f

Boecken onderftaen haer tnet eenighe Conften
tebemoeyen.diezy noyr cn hebben geleert,foo
zijn tegen de felve gheftelt alfulcke wetten ende
ordinantiën, door de welcke zy daerom können
geftraft worden,gelijck nieuiant in eenigh Ampt
te ontfangen van de Overheyt gheboden wordt,
fonder zijnder Conften voor eerftentehoorlijc-
ke proeve te doen,daerom dat hier in te befchul-
digenzijn,aldegenedie overal fulcken fauten
ende overtredingen,als toefienders gheftelt zijn,
ende nochtans haer door eenige geniet,giften of
anderfints, laten corrumperen,ende alfo de fèlve
tegens de Overheyts ordinantie,in hare Ampten
als volkomene Meefters ontfangen,ende van al-
fulckeri Ampt oft Gonfte,die zy noyt te voren en
hebben gheleern, voor haer Mcde-ghefellen aet?
nemen ende bekennen, VaertweL

Sommiglie Aphorifmi van Hippocra-
tes, die tot de Confte der Chirur-
gijnen behooren.

37.9.

XT 10 fccc goet/al0 Wtin &e g>fiupnantie/ te ftoel»\'
A1 Itngtic ban buptcn aen &c htle bcrtoogljt / toant Dc
matcrtc toojt alfoan upttuaects geDjcben.

38.6.

l^jt IS Oetecfcatmcn benbttbojgijfn «Cancftec niet «1
aljcncfe/toatttti£n bfriw?Bm€ant&et bJtDjeben jonDc/
foomoetbcnmenfcUE ^aefligtlficcbcn/ stielgcfe Dp tcc
contcacien/ baer ban ni£t gcnefcn toefcn&e/ beel langoa
baec mebe fean btpbm Icbenbc.

i^et ifletfciin bee ©oetm/opsnbactt mcffi in bni
©ooj fomer/e«De inben pcffi.

66,y.

get 1« m Qua« tepcfeen / alffer gtjcm ftoellingtjebp
fen graotc (juetfitce en ftorat.

67.5.

MlfecJl5^fftDeUcn&tctoEccfeac^tigl);ijn/ feebben mtn
ftoatt3tjept0/ala m gtne bic fieen-Dettjun.

25. 6»

^ootoannecrtjet EryfipeU intocnbig^ in t>et ILjjf
|>eiM becHefi/ foo en t(l ntct goet/ matt 10 fscc goct / alfi
^em upttoenbtg^bertoog^t.

21.7»

bette alffetin mtigc J©onbe tm JSetettc cf polf-
abfc ftomt te bloebsn/ fo en gsfctiiet fnicj; niet fonbec pes»
rijcltel.

27.6.

i^ft^ijn boobcltjtfss toonbm/ bietnbt ILcter tntjet
Hette/in m :Slafe<jn t |Bibbcifct>ot/tn be iBag^e/ in be
lletfenen / cnbe inbe ftlepne iJBatmen g^efctjicbm / cnbe
|3jinctpalDC{i als fp toat btcpc ingacn.

I4-7-

pmunt op Jjet bocft gft fQafl\'" f ^^^

Dooj

ötipten ^gn bet^^ttt Romt/oftê £en

quaet tepdtm.

27.2.

Sfilflet pet in \'si menfcöen Hc^aem ie betftocecenbe/foo
tmetcnöes Cojtfen/cnöemetï pijncbp inefcn/Dan als öe
^toeweniflrcïDPÉts.

59c couöc tó bpant ban alle Senutoeti / ban be "STan^
bm/ban be ©eenbeca/ban iict maig bes iSusge-öeens
enbe ban öe ietlf^en/maec betoetmte td gaec tec coti«
trauen feecbienflelöcß.

Slltoaec &et meefctt toim 2ßtsm toe betcot enbe
betbojbenigi/ Oaecmoetöet25jen bjïbetbm mfjsbe^
ftöabjgcn.

19.6.

^00 toanneec ccnisöc ftucftcn upt be ^SecnbecS/ upt
^ iiïa&cn/upt be €actilagen/ ban &ct vrepumm, ban be
^enutoen afßöehoutoen too?bfn / foo en toaffe« ip niet
nteeï ojebitom/nocö fp f» Itonnen niet meet aen ben an?
öecen taaflen/te toeten/ met aïfufc&en fubfiantïe / alffec
uptgefheben ofte göeöoutoen 10.

5P. 7.

9fiUe bic gene bfeeentgöeberöetbinse inbel^Jtffenen
ycüöen/bie moeten in b?p bagen fiecben/ maer foo bectc
als fp öc feiöj obergaen/foo toojOen fp betiouben.

O ^cmitöbatmenigljmariiai fooban erbaten Mtbi^

oïJ®"banfe{ier gebjeSen/g^eojbineert toojben 3inrifiert
„y® WHeatien teboene/enöe eenisöe jonge onetbarc^
"r.^Ö«tHtggne/öefjibc fooepgentlijchnieten becfiaen/
hff» fo öeööen top tot een Itlate aentopfingc/

uqe ttoec naöolgenöe Jpigucen/upt ^mhrojïo Tare^t^
noraen/ötet boo| aen toillenbp boegen/toaer na bat tjen
oeionge onecbatene <rf)irHcgön0/fo tn\'t IDet-laten/in\'t
^ppe-fetten/ tn\'t appltteren ban eenigöe upttoenötgUe
^Ebicamenten/ais oocfjin\'top-leggljen banfehcrc
«wantenen/fuHm toeten öea te fefeecöec öwn teceguletf,

4 Ver.

i

Verklaringe van de Figure van voren.

31SDmiUnoopö2tföcfm.

SB. ttoec «Claüicultn of ,^ct(outier-ticen&6na.

c. 59eplaetfe Des treten.

D. öetontJEtfie OJs :©oj(i-b6mß.

£, aincfee tjollig^epr öes 23upty/ baer öc ttiagc gc«
ICQEti 10/ Hypochondrium genaemt.

F. c£ct)tc öoUigljept öes 25upc)c / Dacc öe lebet
legmtS/ Hy^ochondrmmQUnaxmt.

G. ©en Epigaßre, i& al \'t gmc öat onöet öeti uptgattfl

per iBagcn gelegen ts / g^eltjcß öen mont bet ftU
üec op t)et btjfoe jaatecncfieE-been bec 25ciifi / ;nn
Plaetfeö^ft.

H. ©eplaetfebes.f^abels/onbec bm toefc&en g^elegen

isö^ttt\'fcffc&celbespbelen^Batms/ imeftemm

jqurnmqtmmt.

II. l^et oppecfiebanbepbebeSattcJtjn/cftebe Lumhi,
bobenbetoelcfte be 5Bißcen göelegenjtjn/ enbeon^
MC De feibe in be teettte ;pbe/DacE öecft ben blinben
patme ?ijit plaetfe > enöe in be atnchc ;pbe ber feU
ae/fo is ö« owtßcorafei bes S^enito Colon gelegen.

K. 45en Hjpogaftmm, tuelcft jsöft onbetflebeelöes^
BupcF/baeconbeciagtjelcgSjen Dm meefien-beel
bä be om-ftromminge bes «©acms lUon, be asiafe/
öelLtjf-moeöEcw beJ^^outom/ tnbe ben to-
bectne.

IL. ^t beenbees ilea, onbecbe baelefte göelegen Jön/bz
tefie ban ben 33acme JleonM Ce(liculcn/be Boo|>»
nen be« Stjfmoeb«\' be rafafpematica ban be
moebeten enbe ©jettten.

0et 3?f-becn / toJicöc opbepbe be jpbm ber icupen
?t|n.

mtbbelfle ?Pbe becöcupen / baet
menbe lijoppenfet/ om be\\iBacnbtflonbenbcc

o. iBnft bc piactfe op ben ©oet aen/ albaecmen be Sa-^
phem, ofte be ilioebet-abcc opent.

n f Verkla-

Verklaringhe van de Figure van
achter.

T, i9moo5t)tö«acötct(i£tiÊBÏ^a!öy öaetin tjatmen
gcmepneUjcS ö£ jfontaiKlJm fer.

J2 fiL 5B£ plaetfe öea ^cljouöjc-blaöts: een Wpn
ntgti t)Pogt)a / üaec ifi öatmm bt l^oppcn o)) be
^cöoubecen fet/gtjetepcftent m« r.3,

R, 5&cplaïtfe berilBiltê/onber be toelcfte QtjÊtoogöt
tooit be plactfe bet iBtcïen/bocj 3

5. SSeplaetfebeö mim&i\'mxm/intefiinum cucKt»
göenacmt.

T. ^tt os sacmt», bat i& get ^tEW-bÊÈtt / baec op bat«
men ban bupten leggen moet be cfmecicn tcgena
be gtjcb^eö sn m JSetfoacm©.

K 33e plaetfe ban be 3iunctuce bsr öeupe.\' baec op bat^s
men leggen moet be temebiên tegtjens Ijet Mttn
ctjn bec gÊiiaemt.

0£tünpa§enbeaï^nien0/ cnöeisbspïajtfe alEiatc

men be 2Cbc« Toplitü openen moet,
ï^eöjele.

Her

Het eerfte Capin el.

Van het onnatuerlijck endeheete Ghefwel
Phlegmone ofre Inflammatio.

ïfoo top ötwfuHcn ttactctmban al^»
Ie foojten m «atj^ftoeUcn/ foo totllen

Djp ccr(iljcBmncnbanl}er\'i5l)cf«3cI

Vhlegmone, gtltjcfJ tocl \'t ffWC attiCtf
göenicpnfl/ cnoeDc fcöjicftciöc^fi«
roe-balien onbwtoojpen 10. ©e upt^
tpenöigöE oo?faftcn öffes «©ö^ftoetó/
©allen/ g>tooten / ^lagljen / ©et-rccHen / ©een-
t!ic«cftcn/ ©ntleöinglien/ iBonöen enDe ©Iceratten/ etc.

inluenöiglje njn/oüecblaeDigöept Des JStoeöts/ enöe
al te gtootcn bolóent bec »Deren / De tnclclie fefeete Deel
De0 feibsn ban öen bjijbenDe/in eenigöe ftoacHe ofte tin^
tfsttÉ pacttjen bes «cöaems flomt teftncfeen / altoact t
befelbe boetopfrocUen/ ofteDicötetefamenbecgaöert
tooit/ enbc tenlefien feomt te apofïura£ren/ten ïp hattet
bp tgbe / öooi betioojUjcfte temebien te tuggöe gö^je^
bcntooibe. ©e tepeltenenbefea «Stjeftoelö/ Jönftoel^
Itnglie/cfte bctöeffingöe in eenige pactije bes ï-ittiaems/
boben fijn natuceliicftc gbefialteniffe / (©nnatutelflc«
fte öitte / toaer boo? öet ï-ibt ftöönt te toiUen becbjan^
ben rlSoobigljepbt bet iupbt: <!5?oote ptjne: iHloppmge
biepacötigU onbettj« bleefeö: ,^panningl|e/ bieniet
alleene ben Cöii\'urgött gljetoaecenbJojDt/ maecbaec
afoatoocHïien iaa^ientfelbeis ftlagöenbe: inbeten le^
(ien ooc bolligijcpt/ ofte bollictjept/Diemen met ben bin^
gecen tafien itan/etc. \'©etotjle ban bat bit «©Ijtftoel boo^
eeniglje toeloopi!tgt)c bes btocbts gtiefctiiebt / ineeni^
gDeparttie/enbcbatirtmcctbettiuantttcpt/ ais befelbc
patttje (ofte libt^tot fönb« bolbocnigbe ban boen öecft/
foo moetmen in \'t beginfel/ boo? eetfien fien te beletten/
battec niet meer toe en lóope/ enbe battet alceebe tocgc:«
ïoopen is ofte öet O^eftoel gbeniaccftt Ijeeft/om t feibe
te Doen betteeten. ^m nu te beletten battet niet meer
toe m loope/ foo moetmen g^ebjüpcf$en alle bibettetenf
öeofttepellecenbc binghm/ «nbe alle ÜRemebienbte se

pattge

pattpeberffftcïtm. JlBaec battec alwEöe mbepartpc
Bflooptn of gefoncftcn is/cnbe lict ttgftitooojbtQöe
lojElcaufeeM/bat toojtcenfocds doo? tTamm-trwfeniDr/
Enüe eenfDeela booj wfolbjcciiDC cemEbien bjttecrt.
©aecommE fal ben i3atiEnt booj Eerfte» bctjouben
ben/in Eettifupbece/hlate ftibe ticElc Itiamec: fal ootft
BÖebjupchEn ifEöte/ bocötigöe / bEïftoElenCc fppfc cr-be
b?ancfe.59E pactijÊ ofte öEt Ubt / bat mEt bit «©Efteel bei^
labmis/falmEn altijbtfiiHeljouben. jjBenfal ootRtoe
fien bat ben pattent alttjbt eenen openen bupcfe tjeböe/
\'t toeltfe booj eentge laicecenbe mebtEpnen ofte Cliftciicn
feante toegtie göeb?aci)t toojöen. ©an gtamfeljap / ban
iupbc te toepen/enöe ban bp-Elapen ttioet Ijp öem toacö#
tcn/atóbooibeï^efte. 3Be toe-Icopeube tjumeuïEnofte Cutatie.
liet toe-loopenbE bloet / en ftanmtn nergtiens betEc boo|
biberteil ofte ban\'t iöcftoel beittccften Dan öooi \'t 3(Det-
laten^\' enbe bat altijöt op be felbe ?pbe des (©öeftoelg foo
bette als immers be ftratöt enbe ben oubctbom bes Pm
tients / fuiEjc toe laet/gEltjcli isat in ?ijn 13 BoEcli
aemethodomedendi, is lEEteilbC: CnbC nae tj^t 2ti3ec-
laten feet bienfielgefe^ö« binben enbe tojpbsn bEc gefon«
bet pattóen: aistoteenetempEl/ foobEtte als cenigö
beet olSEftoel be recöte <©oge Jjomt te quellen/ oft ais pe^
mant be ^quinamte in beteetite ?pöebfc ifJElcnfiDmt
te feïpgen/foo falmen be gooft-abec ofte eenig^e anbrte
in ben recöten aitme openen enbe toel flapper laten bloe«
ben/foo immers fulelijcfals gtjefept is) be (ïEtrftte enbe
ben ouberbora bes J&atients berbjag^enmaclj: ofte foo
bette als alfnleften (©öeftoelinbenrrcljten hnpe toarc/
fo falmen be Jllber in ben tecUten 2ïrmt openen, ten toare
wtWEnliebct Galenus mepning|)e bolg!)£nbr/t)£t Üinciïe
fcöaïificeetbc oftbaetincenHlDEt openbe.
®«affwen fiEt bat boo? bit Sbet-laten/ bet fbjcllen ö£#
|ES Oööeftoels nocö niet gtjenoegö en etffeett/ fo falmen
ten aitóeten-mael eenige aöer openen/ bie tjet boo#tïj£=\'
oen «©öeftoelaiüernaefl is geliicHoftgebeutbe/ Dat öet
»bet-laten bes 2Ctms in be ^quinantie niet beel en
pjoftteetbe/foo falmen bepbe be lübetenonbEt m "Congé
»aten bloeben. ©oeö fal alhier bm ïefcr getoaerft^outoj
wefen/batmen geene öeete «SJfftofllrn met fio«bE/trpEl=

Icteabe

IctenUceftc alicfngcccnöe bittaljcn/ cnittaicö bctbjp^
ben/toannneet alfulcHm «©eftael upt Mnigöe fenpnigöß
inatwte tawfcew/ßelöcft in öe |Öc(ie/in ßebtten ban Dul^
Icöonöm / enOeöttgöelöcItcöJJlptosÖteßÖEÖfM«"^
3B£facInc&en cnmacö oocft tfelbc ntet gtiEfcöicbcn/ala
hm eenigöf Öeete Oefinellen in öe «ffimunctojictt open^
bacett/gelöcft onöctDetSojen/onöcrbei^cicelen/ t^ttin
t3t Eteffct)£n/toaiu in eeniglje ban öjfepiaetfen/ bema«
tmsboojftoube afictngcccnbe applicatten / tnoctjtcin
centgf)? eöslc partöcn bss Ijbcns gfbjebcn tDDjöen/gö&«
Jöcfe mbe l^ccffenen/ nac öet C^ette/of nac be 2Lcbct / ctc.
bacc groot ongljcluch uptcaMfecenmoctJtc/göelijcö roew
bat bicfeüJilagöefiöt öeeft: ma« op alfulcfeen öecte
ftodlen/falttiEn lieber cffoibetmbeoftcechcnbebtngöen
appKcecen/ op bat fa berce als alfulcfien «©jftocllen nict
Jjertsftt of g^ctefolbeett en Sonnen tDo?bm\' totftDrece=ä
niffe mcciite tio?a«en/göelöcft op jtjn piaetfe bacc af fal
gefpjofeen tooiDcn.

Hier volgenfekere formen van repellerende
Medicamenren, die men in\'t begiiifel des ge-
fwels mach apphceren.

Ntßemt toobe IRoofen een goibc tjanbt bol/fcötllm
cfteblamm£nban<®?anatEn cen^alf oncc/ toa^
fet enbe J©rjn-a5ijn/ban eltfep ecn pont / fteoet al
t\'famcn acfjtof t^ien toalfeltens op / öfec mebe maccftt
boechen nat/cnbe legtjtbieop {jet öStjtftBel/befclbcbet^
bcrfcöenbe/ foomemgömaeteate tp bjoogö? göetoojbcn
jsjn.

3it£m nsemt\'öjcfic-mscl 2 onc. fap ban öupfloßcft/
ban iB^egljDjEe/enbcban .f^aclu-fcöabe/ban elcj; 3 cnc.
iBiji^-ajgn een onc.oIpbanlSoofen anbetljaJfonc. poc=ä
b£E ban oSianast-fcljcJIcn anbectjalf onc. «©öemepn toa«
tcc fob«l tot ccnenpai? teftebm banncoDcn 10.

3item/nfemt fap ban iu?aoocfi j pont / gtoben too;»
bm iBijn / bie toat fmtcacötigö ts/i balf pont/ <5erfle-
niEci 3 oncsn / potö« ban <z5;anaft fcöclUn cnbe ban

^macHe

êttiatbc/ UattêItj;e£nlialfonc.olpsban !Scofcnttoce
onceti/ficDet al t\'famen tot een cathaplafina.

31tem/ neemt <öetfic-meeï 2 ottc.fap ban iupQootït/
ban i©ec0l)bjee / ban elej: 3 onc, l^ofbet ban blomraen
tan «8|anaten/enbeban «©janaet-ftbrUen / ban cooöe
ISoofïti/ban eUie 2 bjag. olpe ban ïJoofen/ enbe Mim^
ïen/ban eleic ï onc.itiaecbt^ttc ban ren cathaplafma.

31tem/neemt ngecgöbjee/ ^Bacljtfcöabc/ enbe 23jifcn<^
Rcupbt/ban elcp ttoeeöantbol/^aeftbe-fieeït enbe ööol-
ftïupt ban eiclta anbetöalf tjantbol/laet befe bcojl^ciup«
Den t\'famen fteben/ingDenoeg^faem Sdjijn enbe toatecs/
bcoit0 foo fioot öet al ftleene/oaet nac foo boeter bp poe<«
bec ban jü^Ktclen/ban «(Eppjes-noten/enbe ban JSoofen/
ban elcjc bjp b?a8m.:5ooncmcel tbjee onc-olue ban iSoo*
fen/enbe ban «i^ueben/ban elcjc anbergalf onc.

iet gebemt bicfttotis/bat in bufbanigöc üfctc
ftciellen/bc pöne foo gtoot/enbe foo onbeïbjagtjelijeli 10/
batmen(aenb\'cenjpbefetteRbeaUcanbecetemebienJats
woet tcat&ten/ be felbe te betfoeten / baec toe bat#
mentalmogljengebjupcftenbefetiabolgenbe temebiem
53temt \'^TEttoen ?emelen/3 oft 4 öantboUen / üalue
filepngefneben/böf of fe0tjantbol/ cIbc banïSoofen bm
oneen / ^afftaen een bieeenbecl loots/ fiebct ai t\'famen
in genoegöfaem bjatera tot eenen pap.

Item/neemt fttupmenuptöet li9itteb?oot/ in toatet
ggetoepcftt/een lialfpont/bjp copets ban Cpecen / olpe
ban iSoofen ttoee oneen/^afraen eenen fcöjupcl/maect
fliee af een cathaplafma.

«Önbe fo b«cc be ppne btipten mate groot blebe/bat^
»«en bjcefbebat ben taatient baet boci fowbe mogljai
wfen^ile ?ijn ftracöten / met betmeetbetingDen ban
rWwète.fo falracn fpnen toeblueljt tot be beïboobenj=
F °i"Söen nemen: ugacc toe battet niet eycellemet bt»
bonben en ia als bitnabolgenbe;

JUeemt btjf cftefes öanbtboUenaSilfenfecupt / fïooft
oie met göenoegöfaem toatec enbe ^Setglicn-wufEl
23jabantbe ^penagie pieegö
f,/ fod boeter bp wn bjag. pceber
S plaetfe ba pp*

3Itcm/

gitem/ncemt ©ilfcnfttnpt enöe öeulWaöcten/ onbet be
afïcöen geb?aöen/ban efcybi? onccn/Sctgen teufel/snbe
olpebanEoofcn/ban elcj; ecnonc.^ffcaen/2 fcbjup.

«enbe foo becce als boojbefe öoo?fï tjpElletenbe te^
nwbien/öet <!51)ef tod niet gantfcödijctï en totetbctotgö
gcnomen/maer nocö ecnigtjeftoellings/mstljetöigöepbt
te^cccnbeblebc > be felbe falmen booj berteetenbe / ofte
tcfolUEcenbc malden bmterfiigticn tc becbjpben/toact
ban bibetfcöe fcflim tjiec jtjn bolgenbe.

Refblverende ende verteerende
Medicamenten.

N"^ «Bemt mrel ban ïgn-jaet/anbcrljalf oncc/\'©ccfïe*
nfiee(/2 ontcn. «Caniiflt-b(oramEn/ cnbe blommen
ban üBcitiote / ban elcftjc een goebe ijambol/toobc
ïioofen/cnbe SHifene/ban ekfejc een galbe öantbol/25afeEi!
laec tot poebeï gï)c(lo0ten / eenonceolpe banCamtls«
len/btec oneen/ ongefouten 20otcr/ 2 oneen/alle bffe bin^
gen falmen t famen fieben na öct gebiupcft bet feonfien/
tot eenen pap.

Sltem/neemt HE>o?tcls ban toflbe «Comcommcta / ofte
naojtelö ban toilbenagngaett/ofte j^afcl-toojtel/ toel
ölcpn gtiepoebf ct 2 onc. ©pgtjen 4 one. meel ban Egn«
jaebt enbe <J5erfïemcel/ ban elcfep i onc. l^emfl toojtel i
onc. ^lïwutbaniJSanfen/cftebaniijinnen/ ofte ban
«ent-bogel0 3 onc-befe al t\'famen gljefoben tot een a-
thaplafma,

^tcm/ neemt l^emfï-toojtel een balf pont/ 3lelp-tooj#
tel ttoee oneen/\'JEamiliJn enbe jüSeliiote blommen/ ban
clcfes een öanbt bol\'^citoer.-jeraeJen een tianDt bol/Iaet
Dit al t\'famen bel mojtoefieben in genorgfaem toaters/
mbetojpbetbanal t famen booieen^ift/ enbe boet
Daec bp olpcban €ami!len/<!Bi:pc ban Koofen/ «©ipe ban
©ille/enbe Olpe ban Ï.Elpen/ ban elcfej: een onc. fmout
ban \'©ffen boeten enbe fmottt ban l^innen/ban elcftj; een
balf onc.lBit ïBaa anberbalf loot/ öet macgb öan gtjCf
ïj?aDenaippc(m anöectralfonc.mmgbtlt btt ai t famen
op een itlcpn boecken tot eenre -fjalbe/ Die men Daet na
tori op \'t boojfj Olisftoel ofte becDigijept leggen fal
jBaec alfmen beltint bat Dit boo^f; \'ï^eftati nacc lange

JtppKcatim ban brfe boojgacnbc temc&fÊn/ niet wfolbii^
ten cn&e gantfctjÉlóc^ bwtcetkcn en totiac / foo falittóü
ontJEc öe tcfolbêrenöj mebieamentciv ootft raatucetenjf
ötnsöen becm£nflelen/op berenabolsoiöcmanictc.

Maturerende Medicamenten.

N ^«wt toojtei0 ban Erlpcn t ban toilöe USjJngaïrt/
möe toojicien ban paticïj/ ban ttej; 2 ónc- \'tlamcn
mojtoe onber bc affcfien gUeb^aben/ enoe Ulepn ge«»
[Jpoten/cnDe mengelt ban bast onber banécmfi-
wojtcte/ban ^Baluê/snbe Qjjm ban bette Öpg^en/ ban
eicRj; I loot/ ^ettoenmeei/ Oecflenmeel/ tnoe meel ba»
ï-onfact/ban eicj: een öalf loof ©crcfeetis wufel foo be«i
ais tot btt cathstpUfma. bannoobents.
31tcm/ neeint CectoenWonwie 4 o(i».olue ban

ben/BoiuengemepniaatCï/maethtö»« af een cat\'ad^

pafmci.

atcm/ntemt toojtels ban ïelpen/ ©efti^toojtr Is/ba»
<lcj5 3. oac. üBaluc/ iaartctacie/ JKolmbtab?ta/ban elfic
Mn öantboV fiebet al te famen met ^onigö enöe toater/
floot\' et al totpap/baet öp boet gefloteni-önfaet/ 2 onc,
olpe banlclpEn/ÖEïgcncEufeJ/ baneloc anbcröaifonc«
tnaccht ötet ban een cathaplaf

Stem neérat ettoenmcrt 2, onc. jUSalue; ©toiftbla*
feten/ Camilïeiv enöe IBÜiiote blommen / ban ekjc een
öantboH^emlltoojtelö/ 2. onc. foete aSotet/ 2. onc. bcfe
owaenfHlbp alt\' famen fieben in aenoeaöfaem bjateta

tot caicathaplafma,

ïBanncet nu bit «öjfbjel/albuis tot matutatié/ bat iw
tot t^ingöegöebiacöt ia/ foo raoetmen miabelcn gfjc^
Ojuptken om te opmen/ \'t met be ©licme/mer öeete
PI Eta/ofte met eenige ban öefe naboigmbc Cojcofpben,

Corrofyven.

fal nemen ban be btfit Seepfiebccftfooge bie
8ÖP Htpaen Itonbt/ een pont/ ficbct bic in een Uz^
pecenpannehen foo lange/tot bat alic^aetboc^»?
J\'BÖeptberblosöenia/ enbebe tcflEïenbcquantitept tti
10^ ban cenen (ieen/ko?t m gliefoben ïp/ ben toeIcfeen
sDp baetnae/raet e mftei s^atiUa afbjefiehiw/in «m g!a#

f^«

fcn SêfRenftoel bicötebctficipt) ûetoateti fuit / toaeebatt
men bact na/tot opcninge bet 2Cpo(iematie geöjuptfeeti
^l/gelpcfe öct geöjuptfebet «Confleii bmpfc&t»

Een ander, d\' weickmetkleync pynczïjn
werck doer.

NCtmt fïetcSe Seepftebcts lodge/ anbtröalf pont/
«Coperroot/^alpetet enbe 2Crmeniac/ban cltie een
tjalf onc.ftebet al t famen gelgcg ]}iec boben be&<
Öaelt |iaet/in een feoperenoftaetbcn panneften cnbealfï
begint btctte te tuo^ben foo boetet bp ttoee bjag. ohium,
cnbefiebet bowta t\'fämen in tot eenen fieen / enbe
toaett als boben gijefept ia / bit fclbe boet j|jn toereötn
biet ofte b{jf Uten töta.

31tcm neemt affcüenban •Cool-fïoeïtcn/\' enbeaffcljen
ban «epcfeen-öout/bictoel gebianbtia/ban elejc 3 pont/
bietänttDctpfetic fioopen toatera/cenpont laot-aflc^eii
ofte \'OTon-affcöen/fo fommigöe bte noemen / enbe toojpt
öefe bmgen t famen in eenen ftetel/ uon nocö baec bp 4
onr.getaffineetbenailupntotpoebct gtieftooten/ enbe
t\'famen toel om-göeroert toefenbe/ fo toojpter bp ceneti
gtooten fleenban lebenbe<ralct{/ enbe men fal befe bin»
ggen albua laten flaen ttoee bagen lang biehmaeld om^
metoetenbe/ enbeöaet naefulbp \'t alt famen öoen op-
ffeben/enbealf Dan booï eenen bicöten boeeö / een filarc
ioogije laten uptletten/tnel betfiaenbe/ be loogtie totb^n
efte biet maetó op be affcften gietenbe/ött allea ofitbaen
toefenbe / foo fiebet be boojfj loogde tot eenen ffeen/ ate
boben göefept 10.

«eenigije Dan befe boojfj «Cojtofpben/ opbe leeg^fie
enbe beqaaerafic plaetfe bet 3«pofiumatteit göelept toe^
fenoe na öct onbe gebjupefe/foo falmen be felbe met een^»
bet iPlieme boojfiefeen/toaet op batmen baet nae fal leg«»
aen/totfiiUingöebetpijne / bic &ct «£o?tüfóffoube mo^«
gen Ijebben gtieeaiifcett/ een platte toieefte in «8lpc ban
23ilfen toi l ber. gemaecftt/ofte bp faute ban bien iätupf^
botet.

Wat- \'

men naer de openheytder Apoftumatie
daer toe voorts gebruycken lal.

J-J «©cljatmenöe 26pofiumatien na öe cpcning^eWns\'
s.. ^ "P manietc Datmen öe tsolltg^eoen
OEC elöet/fal met «Campjeffcn tnt bwbinDen befetten/m
» aiö(ct ons intentie niet te leeeen/obetmibtö cltftCSji^
wrgtjn bie in be Confie ecniglifinö eebatcn is/bacr af bs
yanbelinge toeet/maec top toillen alleen bc ^ebiearacn^
^ bcfeöipben / bicmen tot een gljeopenbe SCpofiumatie
fal mogijcn gebjupcUen: !ï9us falmtn &ct gemepne
S^.W^fn öJP ofte biec bagen baec toegeb?upcften/obers=
miDööct felbe bei^öneberfacöt/ enbe be materie boêt
öolgöen/btoelcft albus göemaccftt toojt:

ßecmtgöEtoafTchen -Cetpentijn lonce. ««Blpe ba«
woofen enbe t®a8/fo beel nooöigö ia tot een toecth falf^
HW/btt t famen göefmolten toefenos/ enbe als \'t begint
Roubt te toojben/fotï falmen baet onbec mengelen eenen
bolban een <epe.

aifmen bit alfo b?p ofte biet bagen langK g&c^
i ö«ft foo \'t nooDigb ia / foo falmen tot meerbÉC .
il\'"Se/bitna-bolgbcnbeappUceten;5Bccmtl^ontglj ^ ©igttöf
aan iSpofen 2 oneen. Cecpentgn 3 onc fiebeteen tuep^
ttjgte.famcn/boetetbanbPcenb?agma<3rartoen blom^
^e met een toepnigö ^fftaens / enbe eenen bopetf ban
«n <epc/toilbp battet toat meet b!eeftö boet toaffen foo
jnengdtec anbetöalf bja«: HSitten IBietoocj; bp / ttoec
oiag.iioe/enbe i b,.^,^, len-bloet.
hf^H®* fefjene/batmm inbp bic-pe Ijollia?
ro°"}°«^ofiiimatiemoe(i:\' rptiptenfoo neemt ba«
I tonÄ^® enbe2£ioe/ban elc? een tjalf loot ï^ol-too|td
ter anbetlialf onc.il0ijn enö« toa^

BS ^ ^^ »polïiimatie

Als bet heeteGhelwel Phlegmone komt te
verharden, warmen daer toe doen fal.

S^o bette alaeenißö heet

I - - ---- jf ■ u O^f»\'*\'-»

Fte tefolbmnoe bingljenr
15 3 qname

quame te beclietöm / ofte in een ^itcofitept tc bèta«*
Dcwn/foo falmen eenighe ban ocfe nabolacn&e plaefierst
Oaei op leggen.

j^eemt Qemft bjojfels 4onc.tI9?ang£Of üSinbe/ em
gocOe öaHttJol\' «ïStcfie meel cnoe i-ónfatt raetl/ ban elcp
2 onc.oipe ban 53ilie/cnöc ban Camillcn/ ban elcjc fo bcei
nooDig&tö.

3!tem neemt ïely-hjojttïa/mbe Semfi-toojteto/\' ban
elcjcanDcttialf ontez toouebi ban toilbe Ód^ngaect i ban
i^ercltenabjoct/enae bäti luilbe Comcommece/ban elcj;
2 onc, fiebtfe al t\'famen <n tuitten i=canfcöen ö^/tot
batfe al tfamsn ksel mo jtoe jg\'Vfïootfe boo?ts toel hlcpf
ne/enbë boetec bp ^upben bjetft enbe <3epten b^ec^
ban Elcp anbecljalf Djag. <©ommc Immoniacfe / in ajöti
m^moUm/BdeiiiummbtopopcmacuttiAn Olpe ban5f-
ßtmuta gefmolten/ban elcjc i mc-UuditttHm enbe starax,
liquida, üan elcp i onc. ^cöippec/ fo bcel bes noobig is/
maetlit tliec af (nae be tectite «Honfi; een plaeflec / befe
plaefiec bettoojtoet / enöe betteett toonDetljjcft alle öei>
öe löEftoellen.

I^tec toe is oocti fect btenfiepË be gemepne plaeflei;/
Emplaflrm deMufcilaginibuf,cmAgummü,t)^tlck op
alle JÊpotchen toel ceet ia.

5©ccgcltjcfteplaeflcca enbe falben/ tot befen gjiebiefte
bienflelöc/fulbp noclj beel bibecfcöe btnben / in \'t «Capita
teValbaec ton ban jjet gefiuel schinho ttactetcn füllen.

<©ft ooc&\'geöeutbe/batmen öooj al tc feec Sorte tepels
leccnbe enbe afltingctenbe binggen/ bie op bit ^eet g^c^
f toel fouben mogöen selept toefen/ bjcefbc booj cenig^c
becfIecbing^e/4^angcene/oft eenige becg^eläclte betcot^
tinghe/ foo falmen be plaetfe rontom/tot in t gljefonbc
bleeto toe/ toel biepe fc^atificccen/ met fout toatet
bjaffcöen/enbe eenen pap baec op leggen/ gcmaecitt ban
Soonenmeel/ enbe met meel ban -ïEciDCten/ ban cfcfej: 2
onc.t\'fa\'^e" oP gefoben met I^onig^ / enbe gcnoegfaem
ajöns: i^jfteltjcli in \'t <rapirtel ban be «©anatcne bjeebec
fal fiffpiofemtoojben.

Het

H^\'f tmde CäfimU
Vande Bloedt-fweeren Foranculi ghe-
i. naemt.

r> <6 ï5loeötfö)6eten toojöcn Da«; am gtJcHent / öat fp
^ in t eetflc alafp beginnen/met cÉ Iticpn lj«t V^iPW
jett öaet openbacen/toElclie tjfïDigtjept / tiaec mt coiiöe
onöEc DE ö«Pt allencrfteng ia bEcmeEcDEtEnöe / mEt em
toepnig jettcfefete/En cooDigtjept / toatt na/ Dat boo} Ö«
uptbzEhen / tf gtoote enbe onbecb^agelijcfte pijne bolgt»
<©p Dc25l0EtftocEtm en falmcn geen tepelleccnbe ofte
afïtingetenbe plaefleca leggöen / obetmibts bat be
weucen toaecboojbatfe eaufeten/gcof eft bicfee?{jn/maec
raen falber iiEbet^caciE bermojloenbe plaefleta op legge
gelijcft als baet la tict DiachUon, b tnelcft men met gins
nen bet/ofte met 43anfe bet fal fmelten.

Item/neemt ^eljippEc i one. ©trcftens renfei 5 onc.
"©fTenroet mbe bet ban ^öcöaepftoolle / ban elcp 2 one.
^iegeltjaifi 5 one. latet al t \'famen fmelten / enbe boe^
ter boojts 3 oncen JBas bp.

«Cnbe foo u buneltt/ batfe booj befe mibbelen noeö tot
geene ftoeecnifle öomenen toillen/foo legstee befe naerc

Jüeemt ïelp toojtela 4 one. Jfßaluc enbe ®iole«eBlas
beren/baneler een tjantbol/fietfealtfamen/enbc tojgft:»
fe ban booi/boeter boojta bp/ ^ertoen blomme ef^ «©ets^
meel\'ban eleje i ont.©£rcbEns-reiifEl 3 one. berftge
25otet 2 onettoee bopeta ban epeten: ȧnbe als fpopen
ßbegacn jön/fo ftslDpfe boojts genefen/met eenig jH^on^
biftcatijf/gcitjthanberJCpofiumatiEn^^____

Het derde C^ptiel.

Vande fenijnighe fweernifle Carbunckels
Anthrax,die \\vy met eenen gemeynen naeai
, de Colck, ofce Peftcolé noemen.
r\\ 31t «öEfroel Anthrax,tiWlt top be ?aefl&We noem£/ «©ojfiften»
neemtfpnen ooifpjongö ^Ja« toetoopÈrtwf toatt/
23 3 Bit«

öjcft CHbc öianöf nbe üloct/öp tiet toelcfte/foo öaec esnig
fuötöl Wo«öt bp bermengticU ja/foo ftomcnöft tontom
oocft ccnige ftlepnc pupfl£n:1Bc fommigljc noeinm oocfe
Dit aSöeftDEl ©acc-ölepne / om Dsttft bcm oocfe bacl als
een cecöte ©per-tUcpncopenbacct.
Cqjfites 50it(!5öefb)elop«nöaectljemect(ienmetjeucfJfcl/i5i
nen. foiliie ban eenen ftlepnen piipfi / ofte met beel pupfien
Dp bcn anbecen/fomtijts afcö-becUjjg^/fbjatt/enbe oocS
fomt(jtsölait3tötig ban coleute/ öet omtiggenbe blecfcö
13 bjwpn/coot ont^elten/metgEooten bjanbt/ mcippne
ciibe fpanninge/nf £t anbcca/ban al of ti« übt met eenen
banbt figf gtbonöm taate/toaetbp bat oocft ts een göt^
bjfIbtgc iSoo^tre:<(gnOe Ö« is oocK een fm foigtlntft atf
b^ecK.

Cüratie. ©e ^TKcatie befes fc^jicfeeltjcften «GDcftocfe / falmm
booj mfim beginnen met tjet abcc-laten / foo beree als
immersbefecacgten ofteben ouberbom bes l^atients
firicic berbjagen mögen/ enöe bat totöfftopmenifTe toe/
geüicft Galenui fultjc in fpnen 14 23occft de Utthodo me-
dendfQ^tbkWsmm^ttoocHbp Eppencntteüebonöen
b30|öt/niet bienfldgcket in öit gcö^ecft te tocfen/ ate öet
neccft SCöec-laten / enbe bat op de felfai jpbe De0
ftoeio\'gtjeljjcß al0 top in t «lEapittel ban öct öeete
I toel Phlegmone, bccmaent tjebömiiOftc fo bette als öcn
jaaticntfulcpis/öatöpöct JtbEc-latm nict berbiagen
En ftottbe/ foo falmen ötm ten miufleti bjp oft biet fiopü
pen Jäten fetten/mrt picften/bat eigöeno op öe contcätie
jtjDcöc0 (öljsftBCla: ^t iipttumöigöe Pattpen falmen
öct« ooclt tot een tBibect je binöen/ tojpbcn tnöe (loben.

fal öem oscti ban fionöen aen pct in geben öat
fjct Ivette becfieccftt/enöe ban öe fcnpnighe mateiie bc*
fc^ecmt/gtjeiöcH Ijiec na fal grlecct toojDen.

anbeten öaglj nae^ öJt löcc-lsten / faliwn fjem
00E& eenige lictite purgatie in göeöen/ oftc een <Jrii(lecic
latm fetten/ öaec ban öatmm eenig^e tipt öct «Capittel
ban öe #urgatiea oftc S-apatpben/feiefen fal. Gnbe fco
Uixtt al0 öen l^atient fm Dett-ipbigti toace/foo falmen
0« pittgatie boo| tjet 3tbet-laten ingeben.

ÖP fal tjcm oocfe fobec tsouöen in cten cnbe öiincftcn/
fü&egöeöawpcöenalleenc teigöfn Die bcrftoclenöc^ijn

enöe

cttÖE licöt om berboutomtiaet toe oocfi al toat fuutacg^
tifl aöEfeoocHt is/\'t ?p met aijijn/Btijapa/ met %pmot^
ncn/met<©janB£ivraet^ulcticï/cnöE öwgelBcltc: 3Boc&
toojtalöüt Dm^Töituisön göecaöcn/ in öttfctjjicfeflBCti
gEbiecHaltötmeteEnenstlEfcÖKfttEn JiBeOicijn
bccaben.

5BaÉt ÖEt JCbet-laten en toaet \'t niEt ongtjEtaben/bEfe
|5t|i-feoleofteBm-blepnc toel biepete fc^arificetcn/
enbe metpeöcl af te toaffcöen/ op bat liet fenpnige bloet
jpnenbjpenuptgangö moeite öebben : 23aer ?ïjnbet
oocfe fommige bie na be fcljacificatie taben eenigöe <i\'oj=»
tofpbe bingen baec op te leggöen/ b toelcft icR oocfe niet
betacljten en fein:ï©aec toe bat eenigtje oen ^yfemcum
nemen. iBen mael) ootltbaer toe g^Ebjupeften eenigöc
ban be <Cojtofpbcn/bie baec in t kapittel ban de i\'hieg-^
MJOTebEïtEpEMent flaen. ^ommigöE biE appitcecen ootft
be «Hekelen boben op \'t gtjebieeli/bie fp toel bappec laten
tcetKen/b toelcfe niet tt mtfpipfen en ie.

Van de dingen die men ingheven lal, om het
Herte in defer fieckre te ftercken,ende
re befchermen.

AT <ïBn moet in befe (ïecftten goct cegatb nemen op \'t pjefet^
^^^ gerte/opbat be fenpnigematecijc/ oftebebompen uatiben
becfcibec naec tJEt öectE tcEcftenaE / ben mEnfcöE niet en »o^J«
booöen/göeiöefJ fulcfec in bc cecötE pleegöt te göe^
Köieben/ b\'totlcU g^efeljiEbEn itan mEt eenige ^ettjicct<=
«enbe bmgöen ban bupten op \'t gerte te leggöcn / Enbe
oocRboojbjanctien.

ï9an bupten mactimen bit nabolgenbegtjcbjupcHen:
^^Qof toater/toater ban 25ugloffe/cnDE toater ban
JriiïeUfft/ban elcp 6 onc. JÊjijn ban ïSoofen 8 onc. speap
cordiaies i onc.pacaböföout 2 bjag.fpné25olu0 3 biag-
<ïampl}ec enue ^affcaen/ban elcj; een öalf bjagma/fiebt
bit al t\'famen een toallefeen oftE ttoee op / enbe maecft»
ban tjiEC in nat eenen ccoben fctiatlahen lap/een tospnig
upt gtjebjucKt/enbe kgljt ijEm alfoo op ö« Ö«te •

.^Beemt fjjne \'Cciaftel 2fcl)}up.föncn 25olus/enbE op«
tecötegöEfegtielDê JSccöE/banctöj; i fcöjiïi, toater ban

25 4 jIKelifle

üBJltfr«2onc. ^piopeban «Citren i oncc / mengöelet
booKS te famen /enbe maecittet een b^ancjcfeen ai b\'toelc
öpallcmojgljenin nemcnfal/cnbebatfoiangc/ totbatf
men fiet bat Den i^atient upt aüe pergcltel ta.

<«Hena<iDet/ora ban öupten op te iegßcnmcemttDatec
ban iälompeivban ^gjcabiofc/enöe ban^ulcftec/ofte tjet
fap bet felber/ltlaer afgöefoben/ban tfcr 4 one. rrocifm
ii caphuraMn t^ag. tooben betepben Cojal 3 bjagrao/
sebianöen öeeM\'Öoi«" ec" Öalf bjagttia/^affrarn eenen
öalüeiJ fccup.mjön ttoee oncen/ mengöefct booit» al t\'fa»
liien\'enDe legljt Uier af op \'t inerte met eenen ftöarla&en
lÄp als boUi-n göefrpj ia beo oaegöa biermaela.

yan de dinghen die men van buyten op
iegghen fal. ,

p 5l>be op bat top toebecora Itomcn totbebingheiv
^ btemen ban biiptcn op befe ftoecrniffelcggtjen fal/
foo fal mtn ban bupten op be fiueetniffefna hct fehacifi^
ccccn öiec boüen Uecljacltjappitceren befe naeiJolgöenbc
pap.

J^ecrat fap ban Uaaltaojtelfap ban Scljabiofe/ enbe
fap ban Äliffe/ban elcr 2 one. <!5ctficnmcEl fobetlöea
nooDigö IS tot eenen pap.

3t£m/ncemt ^oma tongcn/ ©itfen mccl/ enbe fetup^
men ban <iractoen bioot/ban rlcy eben beic/fifbetal tTa«
men op met gljEnocgöfaem toaters tot eenen pap / enbe
legljt oefen p^isp alfo ober öen gcfcijarificcetben enbe ge.»
tmtmfmrnix^nthrax, öat alleöe oatlincicKbe partiicn
öaernubebEDccfttiön. uu ^ r u

©aet iffec oocft fomraiglje bie op ben Anthrax,miae
Coppenfeften/om Des tebetri: te belcttenbat be fcnpht^
gcmatecie na\'t Ivette nieten loopf.

qSe^be ctbatme mttütxs pl.göen met befe nabol^
gcnae falbe/öeomliggcnöepattijcn banbcn Anthrax u
jbifirijflsen/enDE bataliecneorabefcnDnige materte Oes
Anthrax tt bflfttttvban intoaerta in\'t igf te loopeit.

jamm Bolus ^tnenks 4 one. geffgeloe Sterbe 2 one.
ßt)t&ianörti0et<|lieo?r. enöe pee^ ban3?booj/ ba?i

elcjf

tip 2 t^a0.<Eampl)eï 3 ö|as.a9as 3 onc.oipe bâti Koofm
I pont/USgn-ajtjn 4 onc. ïSooa-toatet 2 onc. ttorc toit^
ten ban «ïBpEïcn/menBöelt Die al t\'famen/ enbe maecötet
een falbe af. ©efe falbe macö langte betoa^rt toecöen/
baetom bat De pjtncipaelfie »iÈtiicucgöJis Die in ©2aiic&^
tÔÇft 5tjn/be felbe altijt teebt tjebben fiacnbe.

»la\'t nu fcöjjnt bat be meefïe fucie ban bit «S^eftoeï
üDOjbp la/foo falmen baet op leggöen bingtjen biebefe
peft-Koleban tgöejbnDebleefttjDoenfcbepbm/ toaa-
toe Datmen Dit naöolgenbc gebjupcâen fal.

iSeemteen liantbolKuptc/2 ünc.ä)upjbeega\'4 ©p»
Sf"\'J.Wna i^epeta/anbetöaif biagma ^outs / fioot
Ott al t famen tot eenen pap/ enbe leggbet ttocemaeï bes
Dacgöa op be ïèefï-ftole/ ofte op ben Anthrax. 3Befrn
ooojfj^p Doet bc pcfi-fiolEin ttoee bagen ban httae^
fonbebleeftöfc&epben. "

«een aatbcr. .i^ecmt jBafuc een öanbt bd/ ©ioletten
w^ewanbectjalftiantbol/ ycmfl-toojtela i onc. <®:aD<
";»\'"™mmc 2 onc. ©ertfeen-ieufel 2 onc. focte Sottc
Sapl^^^^ ^pec-bopeta/martlït boojts öietaf eöt

. ^\'"\'»^\'Göebtc en gljcbiupcïïenljtóc toe anbecs niet

aia JiBalue/ toel bet enöe mojtoe / met focte ïïotcc ahe«
ftooft:l^et is ûocîî feec goet.

m m bc ï^efi-colegantfcöfupbct uptgliebaHcn ië>
10 falmen be openbcpt ofte naeblpbenbe ©Icecatie / met
«n gemepne iKoaöicat{)f-falf ften genefen/ cfte met er^
mge anbete ^aibc:toaet ban battetbiberfcöebefc&jeben
»wen/albaet top ban De ©icecatien tracteten füllen.

Van de Accidenten, die gcraeynelijck by de-
fe Anthrax ofte Peft-cole zijn.

E J\'<°obitg&cbjrcft gbcmcpneïgcfibcnmenfcöc
föoojtfenmitt grootfen bojfi/ met bioogte
Det ■^ngöen/ofte met pöne bes ioofta aen Itomt/ cnDc
gantfctjelöcs ben flaep beneemt/ foo en feonnen top niet
^bp gaen / bact tac oocft ccnig^ic temeDien te bctoj-

®otben ftaep moogöp ijem btt naJalgenbê bîaîtcj:fem

23 < fiMS

ö£ö abontaiit geben: iBiemt ^pjope ban iml boHen/
^p jope ban ï&lompen/enöe toatet Ban ilattoutoe / ban
Eicc 2 onc.mengelet aUTamen/ÊnbElatctöetnracteenen
oioncii in öiinctïcn. ^ ^ .

%emanbeï/totDenöa«p. 5^emtban öetOppaet/
batmen op D\'2ïpteHc Ke^tfiem Ntcolat nocmt 2 fcöjupels
épjope ban i^tolettm i onc mengljelt Dit alt faram
mït 2 ont.üjatfcs ban ïattoutoe/mbc Djincftst tfcffcnst

afte neemt i once ^p?opeban geul öolien /trifera
fnagn£ op b\'26pte!ïe gtjcnaemt/ mengöelt öit al t fawen
met toatet ban ïattutoe/ cnbe bjincitet foo in.

€:egena öcn öojflfal ^p gcbjupc&cn i^utüjatet^ftc
cenig^ anbec goet toatec/ofte liebet (ïecöt gcfobcn
(ie toatjt / met fap ban ïamoencntDCl fupj g&emagcKt/
ofte bpfaute ban uet fap ba> hamoenen / macö ÖP öc
^p?ope oer fdbcc ootS toel gebjupctJeo.

^tcm neemt toatec öat op ïBitte-bjoot gticfoöen 10?\'
eenpintei^cdups/foa beel^upcHet als \'t u belicft/enbe
mengcisttefamen.

3tem/ neemt ttoce Deel hlaec toaters / een beel
fcben mm! ecntialf Deel JiJgnft&en i©ijn-a;ïjty oftefoo
bjcl alfmen totlt/Canatp-fupcftet oocH fo beel ato tot ben
fmaecH noobigö is / fieöt bit oan ai te famen een toalle^
ton ofte tüjce op/enbelatet ftout too?Dctvb0OjtSfo geeft

hiccaföenpiatiemooclïtebjittcltcii. .r« - .

JÉls Den mont biooge is en be Congé fbaatt/fo neemt
^aetban©Iop-te«Pt ibjag: (öucben-^aet anöectjalf
D2agma/<Somrae^?agant/biecfc!)jup.^upcbct-6anbp
met iSoos-bJateï gtjffmoltcn/anberljatf onc.maccltt tpec
af to?c]Elïens fo groot als een Hupgnc/ enöe tioubtfe Qtf
fiabigUinben jlKoat. ^^ .

^oobcwealstjcmbeppneDcatjoofts\' ootfifeet tojf
menteert/fo falmen ncmê olpe ban Eoofm 4 onc.
toen mdcR 2 onc.2(i?ijn ban Koofen een oncmaccRt öwc
inuoecSJennat/ enbclcgljtfeben |0atimt opjö" W
^osft/enöe op beslapen bes l^oofts. l^tcï raebe ?pnu
Söeneegö ban De f efi feole söefpjoKtn,

Bet

Het vierde Capitt el.

Van Gangrena, dat is, van de verftervingbe
eens garitfchen lidts, ofte eeii deel des feJven,
\'t welck in onfe fprake het Vyer ghe-
noennt wort.

mnsc cena gantfcöcti libta/oftEcenDeélbcs clben.gBe^
11 betltêcbtng^e göffcb^t oP bjubctlcp inantecen: "^en Cêu ttt^
C£ïften/a{e tiet liöt ban ?pnen leben berooft too?t/\'t toelc fïen.
ö«a ban \'t inerte öooj be Qat-aaeren göegöeben ta/ gc#
lÖCHmen fuicp btckmaela bca iBtntere fiet/bat petnanbt «©ojt^t,
cwoi upteclgcfte öoube be gantfcöe beenen enbe boeten
^b?icfcn/cnb£ alfoo betfletöen batmenfe bocjts affettcn
JwV\' öooi eenigöe feertjeete inftainmatien ofte
I roeujnsöen/op be toelciïc / alfminal te fcec becitoelcnDe
oingenlegt)t/|jEtbpeïbaecinbjengt/oocltbooj eenigöe
j^enpmgljepbt bie bp alfalcfeen inftammatien ?ijn/toacï
woj alfuieften leben homen tebcrfiecbcn enbe te bettot^
ten. -^en ttoeebm/foo göefcljistalfulckcnbEtfietbingc/ Centtoee^
wa öct leben eenaliöta becfiicht too?bt/glj£lijcti \'t bicfe^ öe«*
^fla stjebeiirtbocultcgcooteninaammatien/ toaec
0001 alle lDet;en/3(rtctien enbe oocK befweet-gaten/alfo
•.«♦ufP* ttJo?ben/batt£t be lebenbigöc "iS^cefien enbe be
?.ocl)t/foo uptgljeQoten too|ben/battet libt
™ot|aftcl0ch baec boo? moet betfiecben enbe berfiicfien.

öecÈen/fo eaufeect oocU toel bufbanige becfiecbin;\' Cea tm
£y„°I®^ïo«ihgl)ebcrleb£n/ ala eenltbtalteöactglje^
®o?t/cfte boo? getoelöige ontufien/ b3aec boe?
b!- !"\'öe Mctecien (baec boo? battet libt ^{jn le^
oen Kw^tjen thoet)foo toe gücbonbtn/ ofte foo toe gtje»"
ftcopt toojben bat bc leben baec boo^ bec^ecben moeten.

Gakmis in

11. boecfftcn bet <©e(\\ijcllen/op befe maniecetCe toeten/ Cepdtertc.
p«tet liDt eerfl-maels ^gn lebenbig enbe blomratglj co^
«uï bcwjefï/\'ttoEic&etbptpben becinöammatiEntiaa^

bc:t)et

ag Het eerfte Tradaft

Oe:lïct betltefi ooc6 öct ftloppen Oft «rtetietyïiet Höt bj^

EHöe tollekenfimcÖEnD£tetowDÉti/ foq DatmenoocR
öact in fnijDenbc/ gdcen beboelen in gtiettiaec en tooiDt.
ö\'ngelcfe men aUea alfoo l)ebinDenbe(foomen \'t felbe niet
ßtact en temcbieect)is befe betüetbingöe ban alfulckec
tojeetljepat / batfe niet alleene be gantfelje leben en bny
tjcrft/maecootfebenmenfetie banjijn gantfctie leben
becooft.

Curatie van Gangrcna.

SI© toanneer befe Gmgnne comt te eaufeten boo? obet*
bloebigljept bea bloets/foo falmen be «Cuce bet felbec
ceifi marJa beginnen / booj uptlatingljeban öet guabe
fmpnfge bloet/ b toelelt tn\'t felbe libttefamen gljebjonf
CiEitie. g^en ia. l^oe boel Dat Den i^atient baa-en-tuffeöEn "«t
tnrnoetbeefupmenteonoetöouben/ eengoebe ojbonf
naiMie ban eten enbe biincften / ben «Êamet-gang te on*
öjtöouben/cnbc genoegöfaem te SCbec-laten/Daetom bat
alle boo^ftcötiglje\'^öicutgijaa/öart billitUmet eengöef

fctjiefttiPReoicijnöiecinfullenbecaDen.

Öet upt laten bea bloebta upt De plaetfe Det ©angeci
nen/gijefcöiJt Dooj openinglje eentgcr »beten/ Die onDec
^ctgijebietkbetöeben leggeivooeft Doojupt fnpDtngBe
banal \'t gene Dattet alteeöe betpojben ia/ofte Doo? g|jc?
tociaighe Diept fcöaeificatten. ^ommigbe Die fettenDet
«jeH alleene maetCeöelen op/ Diefp botltomeltjelten la<=
ten fupaöen/enbe openen aseöta De äbeten/ bie öet ge^»
biceft aioetnaefl gelegen jonr^Ban getaelDige enDe Diepe
feOarificatjen/gaen befen miDDel bette te boben/bocö ful^
len befe fs^atificatien altijt toojben gemobeteett/naet be
gtoote ofte felepnte bet ^Sangtenen toant öoe eenig ge;»
bjecK gtootet is/^oe \'t felbe altijot gcootet temebien be ^
^ocft. ©italDuagtiebacntoefmDefalmen De plaetfe Der
fcDarifieatien met fout koatet aftoaffcljen / op Dat al öet
Dicfee geronnen bloeot Daet upt ftomen macö Dit geDaen
toefenbe/falmenDaetop leggljen Defenaet-bolggenbe
pap. ,,

fleemt 25aone-mecy Euptjnen-roecl/ enbe meel ban
\' . löttoetcn^

^tettêtt/tian dtj; «bm bele / ««be ftftet t\'fanicn op tot
ïTttm papymct ajtjn enöe eoniß/b3iIt mabatt na oocô
mat fap ban «ifene ofte fap ban 31oflfi;outomctthe bp
ooen/bea fal tjp nor^ tc ftratttigee jom

2Jte nu be mcefie fittie brfec \'öangtenen boo|bp (s/fo
jaimen bit naboißöenbc ^aifften ban «Ssppten baet op
«flßen/tE toeten/ baecbe fcljariftcatie ßtirftöiet ts / cube
too?t albus gemaftïît:

iâecmt ig>paenfcö ß*^oen ftlepn gtjepotbcct/ïtlupn en^ ^aibe bä
oe öonig/ban elcjc 2 onclßnn-ajön 5 anc.bes te teatö^ CgpjJtoi
tmöet fal t Jö» foo bette alfmen bact ootlî een toepniä» "
»outs bp mengtjeJt latet te famen fieöen tnet ftlepnen
bpm/tot hattet bitïîc genocßb fp.

ateitï/fchetpen tegn-ajgn ten pont^nig ban Koo#
(en 4 onc.^pjope ban Koofen 3 onc. ^out 5 onc. latet
S[Sèto|fn / 6Mbe boctec baet nae bp sen ftalf î^inti

"Gnbe foo bette als booibefc cemtbienbe «Sangtene
niet fülle m fiaet/ maet eben ftiacötigt) boojtà
gaet/foo falmen ^et gtbjeefe noetj biepet fc0aiificeten/ea
cemge Cojcofpben baet op Icgggcn/ göciötft als be Trô-
ouijcos ^nironij,aßhoddoritm^rfenicutn,ti.ftt tenig^e
ban be «Cojcofpben bie in t Capittel ban be ihkgmone
betljaelt (iaen:39aet-m-tufrcöen fofulbpöe omliggen*
be^piaetfen met ^albc ban ZSolus albus

8Ö£maetfttteojt.

.i^eemt 23olus cnbe gefcgelbe Slctbe/ ban eloc i once/
«>ön fo bcf l als ban nocben is/ toilbpet fap ban i^ac&t#

betet jtjn.

Ph^^pöc ten albEclc(len/foo bette als öit tojeet »ccibent
M Wgft booïts gaenbe/enbe ö« ßeöcelc übt occh^
En«\'/®\'\'"®" ßantfctjc übt met bre ^agcn affct^
ferfvi Wnebat öefen uptttfien ratbt inctgtoot petslc*
Hnmgaet. usantfp blpben menigömatte omttbt
pnpenöoot/öooïbcaB:üatcpöne ofte booi öct enmatö*
150 &toeOeti:gBan batc^P fo öcd pctnc&cls bp aid toil/
foo fal notö^sbcncöitucflön (acnfienbcbe fetadv
PaHwts ) niet laten / ben fMtient felbe cn^
oe öe i^iUwöcn fwlcfeic booi te^uöw bi«t öp m fcftwn

tiot^ fieccti genoesb/oocü ^em enöe He bjjettben baec toe
getnoet/foo fal Dp iiem in ben name beiai ^eecm tot ^et
meccftbetepbcn t tntte göeben ben patiënt btec ofte btf
urentebmentn/ eenen fcöïupel oft anbetljalf ban bit
s. naec-bot® enbe «©ppaet/ met toatet ban SLattutoe/ ofte
toatet toan |&lcmpen/ enbe met een Ijaïf once ^pjopc
ban i^eul-boüenbaetbp gemenaelt/ora licm jpngeboei\'
len een toepnigö te betbooben:b ïBelcfe niet alleene ötet
toe goet cn is/ maet ootfe tot alle anbec foojten ban pp#
nen / baet toe batmen maet 15 ofte 16 gtcpnen min of
meet en fal ingeben.
<2nbE toojt a!bus gtmaecftt/neemt vjremm.Euphor-
ïucöicpnê. Hum enbe spka nardiy ban elcj; eenen fc&^up, ^affetaen
een b?ag. enbe ttoee fcöiupels opium, bjp bjagma enbe
eenen fcljjüp- toitasilfcn-jaet/ttoec bjagm. enbc ttoee
fcftjupelB tott ieuHaet / büf bjagma enbc ttoee fcöiup.
rautDcn ^ontglj/foo beel als tot een <©ppaet ban nooben
is/ mengelt bit al t famen gö«l0c&alsfuicb]ebei^onfte
öetepfcöt/ maet öet moet toel b^f ofte fes macnben out
toefen/al-eec men baet af geb^upclten mac^.

<ecn anbet/bat itft mcnigtimaei felbe in gegebcntjeb^
be/mact fclben meet Dan eenen feöjup.tn\'t g^etoic^te/in
|&i«e6cnsgEfo;mcett/l)Et gcmcpngljetoictjtèöietaf is
ofte 16 gtepncn ftoaet tot eenen fcö^upel toe / maet fel«
ben öoogöet/cnöc tooït albus gemaccbt;
^laep- 59cemt opium ttoee b?agmcn/in ftlepne (i«c|c8tns gc^
fWKii» fncben/boctet baet naet in een glas / enöe boet Daet bu
ijaommpe een fcöjüp.fap ban 23ilfen tooitcl eenen dep*
nen ïïepcl bolton een anbec glas fulbp boen species dï-
rtwère.anbeiöalf onc.baïc nae fo giet baet op gJ^mttifU
cectben asjanbe-toön 1 balf pont/ enbe latet ban alfoo in
De ^omie fiaen 14 bagcn lancö/ Dicfemaete om-toeten^
öe/enbe baet na foo giet foo bele ban befen ffijanbe-toön
boben af/in bat anbec glas baet bê opium met be
mpc in is-\'battct gtjenoegb jp om tot een papfeen tc b£c#
mcngclen/fet ban Dit glas foo tocDctom l^p bagcn lang
in be ^onnc/enbe als ben 25^anbc-toijn fcöict upt ggcs
b^og^t isi/foo gtetec tocbctom anbecen op/ enbc bat tot
b?pce - ■ ■ - - - - -

BaritfcöinDioog&ctienöïin-üpbrcet toebcrom met ben

bo)t0tn

van de Gefwellen. 31

Jojigen 2S|anlJC-toön/op Datm butmc jp t «nbe mmosU

öje/ban elf); i fcö?up.ilBufc«e4awpnen/^afrtaen i
9alffclJiüp.bciO|ta fomengctettoelt\'faraen tot «en maf«
febani^tllcM/ ttibegfeftbjnjäatientötetafm/ \'tfpin
fojmebanpaiefeEns/^ftemfojratban een 39ianctfien
«wet IBjjn betmengelt.

^Eiibe om met befen bebioefben ^ant-toecete beoits
« baten/(alle bing^en baec toe ceet toefenbejico fet öen
l^atfent alfo u bjmcftt bat ftp btfi m ßant fal fitten/en^
belffetöemmetfietclie mannen toel öouben cfte toel
binben/enbe binbet Itbt bjp ofte biet bingeten öjeet/ foo
Dicöte als \'tmogelücft is/te toeten/bcben be bet^etbm:»
ßeof boben be <33angtene/cenf-öcela om be patient baec a»»
boo? öet gtsiooelentebenemen / oocft eenfbeele ombct mm om

bioeben te betöoeben: mt nu alfo gcbaen jnn^ een »iöt af
bc/ foofn0ttu|rcljenöEt gBcfonbe enbe öet becfiozbcn tefe««t.
ölecfcö/ tonbtomme tot op öet blootc 23ccn / ban bet en
be Ictöcftel met göefcölebm/ bocö fal liebte aU
hm^S ^^^ Ö®^ S®^"\'®^ \'»«flÖ gefnebcn tooi>
Äb ^^ ^^ Öetgecojtumpeetöe pet laet blpben/al
J:\' u ^^ baet af niet beel tectfic en

maecRtafe\'tnualfcototbenblöotenSeenetacacfne^
ocn 10/fo falmen tocfien/bat oocft öft ^erlofiium söeticEi
anp/al-cec men be i§>age baet op fette/ als Dan fo faeet
afmct tentoel fnpbenbe ^ag^e/bie tot bicn cpnbe^cc
«E gf maecfit ia/cnbe bat foo na ben gö^fonben bletfch«

\'öcft tB:ict been af toefenbefoo futop fitsic? De

S ö« ßtootfie 2«Dcten applicccen/inbe

öctontgaen bet lebenbigöet ecefien. Äi\'®

toeSÄÄ"^«\'«^?^ ala-\'timmctsmogtjelucft

baet op leg. äitrere mt
K/h^^l"^® «efcatcöot eetöoe lieber afballen £«1 tangf«
SÄ ben^omgö/ baet iim\\,mtn

SSXS, ^\'«aacftefap ban ajupnonbcr betmen. «»ff^t

_ ^ t£lifere/se<
Cnbe

mtkic m «enopDattopniÉtrnfoubenpÉtbetattcn^ttcitbê«
mruwfe fet €vat foubc mogen btmfïej(jcli jjjn/foo tn falmen niet
iraeiö t^ laten ben l^attent alle bagl>en pet in te geben/öaet booj
b? btipen tjat Ijet Inerte bc0 felüen moeite g^efieteftt/etUJC tegena
ö9en/ ni&e jj^ f^npnigie borapen bet<i5angrcnen / befeljut enbe üe*
tó wc» reet frhgj^t toojöövte toeten/int eetfie enbe fo öaefi alfmen
mnüX nbetoaertooit/battetEsnGrf»^re»4enb« betllecbing^e
tecet eau= öealiOts boojöanben ia.
«Wn ft ©aecom falmen fpnen toebtucöt nemen / tot be öe«-
BtUjiwcSê. lïsec&enbe enbe piefetbatpbe bingen/bie öier in bit boji^
ge <£apittÊl/tegöen6befeiipnigequalmcn bet f efi-Höle
betojbineettfiaen. . - , ^ ^

©e la]t;atpbcn enbe pucgatien/bie in bit gebjecft enbe
alleanbete öienfielijcft nj« / f«!™^" tïamm bp ben
anbcten bectepeltent Dinöen / acötft in een epgtjen
C^ittel/b\'toeleli alleene baet af fpielicnbe ta.

Bet vijfde Capittel.

Van het FryCpelas, d\'welck vvy in onfe Bra-
bantfche Iprake de Roofe noemen.

p öejöcftljet <6öefbJel PWeg»Mo»e( baet top in\'teetfïe
^ «apittelban getcacteert öebbcn} upt ben fupbeten
d^oi^ikcL öfcfbecaufeett/ alfoo betooifacelst oocH ö«

\'\' d\'toelclt top be iSoofenoemenjupt ben cAo/ew,be toelc«
fte upt bc SÉbeten upttoenbigö naet be gupt göEöjeben
toefenbe/ofte boei eenigö libt lange te tojpben/cfte oocft
booi eenjge applicatie ban öeete falben/ofte boo| be ftitte
bet ^onnen/betooïfaecfet maclj too?ben.

(StrMffee- ® ® tepcftenen baec af ;ijn befe / ala namdgcfe / roobc
uen ^^tilingbe/ naecben gceienttetltenbe/ toelcfte toobigi»
tjept met öet minfle aen-taficn tjaec bccliefl/ enbe in een
oogen-blicti toebet ëome/ be ^toellinge ia ooclt alleene
boDen tn be i^uubt met een bjanbenbe ^itte / toaet dooj
be i^ooitfe oocft beel tjeftigec ts ala tiet «Sö^Oi«^\'
mme, üaet cn ia oocft geen gcoateitloppingl»cüP/nocÖ!»
tana een bptenbe pöne/met fpanningöe bec geafmectbe
pattöe.

Curatic.

Curatie.

öatbeiSóofciseenöe« <«5eftoel sbeipt Cucatit^;
hrhhFi ^^\'■^""""\'\'öaec af öat top ötec bojcn oöelwoSm

«cRoeji nge enöe in uptöjpbingc.
hp ms" fo fa\' öm i&atient onbetöouöen «cn goe^
ac Oïöinanttc ban eten en Ojtncftcn:Cen ttoecöen fo fal^
Wm göcbjupcUcn Aaïle öe betterenöc ceme.

\'\'^PP® putgatien Die De cèote^ putge^
Oibecfcöein t kapittel ban Oe

foetltcnöber^

fp ft falmenöiec notecen,\'Datfo toanneecDe l^oo^
öooft km öatmen geene
gebjupcHen/obeciiiiDs
becftocicnDe Dingöen ingöcD^eben toe.
«n laShW^^^ occupccen / toatc nae Dat toel
DatheSrmocöte/jaDcbcotfeIbc:33aecommE

■ampöec i^alf D^ag.cn een tocpnig Sïjöna/mengelci
o^öonnantieban eten enOEDjincfien\'
öc «c^tefPPfe/öiebocöte enbe betfeoclen.

legacn / I»s bupten Daccop s^iigu

mc^a be/hf« eccfienfo bolgötöicc eenfcecbequa^ «\'•"
fte atou« rtu Vnguemum Uutrimmmim / DctoeïO» \'

hrjffntti» n^» hnn ^OuLri^^

tff " ».it

iRmumwe ÖEt is csn feet fonOEtlingc goeös ^albe/tege»« ,

SriS fe: imctDefcbW?»TulDP t tortbrtbfPnjcfec/al^

Äfr tok« öaa- de Koofe bcttooffi/enDelEgöt DanoatE op «-
<©iJium nen DobüElen Doccft /met ajön enDe IBattc/Docg om f^
Miüec w ben foo Dicßmaela b£cbetfcöc»Dc/a!e W Djooge tDo?t.<3f
nige bait „gjj^t |ap ban 5Bac!)tfEöaDE ^ öa" iBffßÖ&i« e«^ ^^^
ötfe faibeiu gjjongecbaEt/ ban elcjc 2 oncen/ Ijgn i gaif once/iöUjifl ,
ban ©lop-lJtupDt 2 oncm/fap bamSilfcn-Hicupt 1 onc.
mengelEt toei/enDc fcgget mit Docclien oasc op.

iBanneec nu Den bjant enDe De ppne onbctDiagclgtK
fc^ijnt te toefen/ foo neenn zstlfen-fecupt oftc Dc toojm :
len oaet af/onDct De öeete afftöm göcbjaDcn/boojtö |oo ^
roengelt Dae« bo ^opcltci; falbe / enDe Icgfet Dit bacc ow ,
ma«t met langet Dan bat De ppne toat bctfacht ia. ;
«eenanbctfecrbcquamc falbc totbit boojftgdJjrtB.

Bccmt jiBalue^S3iolctte-blabeten/cnbc0cpclbc <i5etfte/

ban clcc een gocbe öant-bol/ ficbct al t\'famen UJelrao?^
toe met g^cnocgUfacm toatccs / bacc nacc foo tojpbet ai (
t\'famcnDooj ccncn ^ift/ mbc boct bacc bp ^Igm ba«
<äauEDcjact/enbE^lgmban©lop-ftcupt/\'banelcj; i onC\'
enbf een Ualbe/ «©Ipc ban JSoofcn / <©lpc ban ©jolctten,
falbe ban iÄoofen cnbe popelicc falbe/bä eItp i onc mfn#
seiet boojts al t famen in eenen lopenmom«;:»«"
(b boet öiet noct> onbec een toepmgt» toit J19a)s/enbe W
(IrijcfttbanöiccmebebeKoofc. . i

i©anncecnu be«oofein\'töooftoftetn t acngöc\' i
ficöt Itomt, foo macömcn bitfbobcn gcnoemDe;^lfBeii
Nrnrimm Daec op (itijcftcn/ fonbcc Benigne mceiDtc btc^ ;
feoclinge cftc cepeUcrenbe Dingen. ;

atcm tot Ijet aengcfictjt Daccmoog^bp occRö^f^i;,
Um Gakni toe söcbjupc&m / O\'toelcli albus göemae^
too:t/ namclijcR/ ban biec Deelen <@lpt ban Koofcn / tm
Deel toit IBas/enöE een tocpni5öa;i|ns bttffaraen gcj
mengilt tosfcnbc/foo toojDet cen langljt tople met ftoui ^

IBannccrmcn nu getoaet toojt Dat Den meeflen bjant
Der IXoofc bDojbp is/ fos moetmcn hingen gljeb?upcBcn
Die cen cefolbeicnbc hractit Uebbcn / op bat pet UDi m«
blau cn toojDc/ mact gäp moct tocften /pat fp met
ßcoote toacöt ban cefolbercn Steböcn / ßl)c!oc&

i

vand? Gefwellen.
{JJ^^ï^ürcn-mccl/ÖJcmfi-blaöeten/ilBalueenbeöfrgE^

^nöc oft nu söÉ&Eittbc/öat booj al te fcec betfto£lÊn«=
se öingen/ fctjene eenfbecls b2 öupt boben bcrfïoïben u
».l-t hlS^^\'Ö^\'^ SÖEfie» öebbe / fo fcfjanfi^

bU/L. ^^ öupbt toat / enbe lesötcc ban een catha-

aSSecft?"

«entoc Wepnen op-toecpt / foo göe^
51 öan befï ^a{b£:.1&cerat <©I»e ban ©ioletten en.

^^^ faöJeban ISoofen
tmt ^itoec-sHDt / ban
plf oncc/gEucpe a.Djag. Cecufe fes biag. €m>
ga^c i.Djag.fapban ötipfloocö enbe ban ©eeabbjee/

OüS^rfiy Ö^t nabolgtienöe: Ce toeten/ be

J^S rrÏL^^lS^"® f« 23ja£m-&cficn ertoe ban üs.
een ISoofébjp öjag.

a?i)«a/<Eccufeenbe ^5oubt-gHb ban elej; x,
aaiT owe/raeng^elet boojts al t\'famen tot een ^alfJjen.

^cociffen Rajls anbecöaif
berwïï? ^ Söcbjant ïooteen b^ag. camphora eenen Ijal^

©ffl»^"?!!®. • ^IPf öan ISoofen enbe <©lpe öait
•QeDtm^ J^tnnen bet enbe foete ©oter/banelcp 2. onc.

r.^A . .\'\'tOeten&Èffialhfrf-rniil- rlrv ^rnhrrhaifitt»!

tel/ban Qö\'" ^an öemfi-tooj«\'

fiebet al r rfüf^ ©lop-fecupt/ban elej; ö. oneen/

benjöiöfci\'yW^^^

tolt maa/ffthZÏ\'^fo bottrcöp 2.0ncen<J3oubt-glib/cnbe
temS noobigöfe totecntoeecït.Wlien

iJêUcTeS^\'SmffiT\'Böe^^atjcnten bie met be Koofi

ÊS^\'.^BÖebUjbenl
•neton&K?^®^««^^^^ ^Önebes IJoofta/ enbe

\'fti&em ben €&itucs!in met eenen gefèicïsti iS^eöi^

dl" •> m\'in

tmbatt inlïetaöttt. ©iet mtöcjpnu ^notg&batt öe
ÏJoofcgcfeo&en-

D e maniere van het flijm van Hemftwoftel,
van Majiie, van Vloy-kruyt, ofce van eeni-
ghe Ziien,endc andere dinghen te
maken,is defe:

^liimban XT (ScmtalfulcftmïSciipbtofte^aebt/öaecaföatwen
Sjsit ttijm maften fean/ ficöet in Böenotgöfaem iBatetö
feetfi-mael öe ïütupaen tuat gtjefcöetft en oc ^ben qto
fiooten toefenbe) tot batfe toel mojtoe jtjn/ baec nae foo
gietfe in eenen fieteben €anifaffen faefe/enbe tojtngöt«
ofte petjiet öet aijm upt/om \'t feibe te göebïupefeen alp
»tientoilt.

Hei feße Capittel.

Van Herpes Miliaris en Herpes exedens, dit
is een Gefvvel ofce Ulceratie,dat wy in onfe
Iprake ghemeynlijck den Hayr-
worm noemen.

fareochenc TJ[ Erpes fnili^tfis ofte Satt icft nietbebjoe^

■ -P Den pet anDecs te toefen/ate t genc top in onfe gf
mepnefpiafteben l^ap? too?me/ cnaeDe ftanfopfen
Dartre noemen: i©ant na ött ftö^pben ban alle ouD®
jlBeeficta io en ia a^ype^ anbeta met/Dan cECöoletöt^
de ofte betöeffinge/ bie root geelacötigö ontfiefte«^
iß/ boben De öupt met jeucfefel/met hlcpne pucfeelfeen^
enbe ocefe fomtota met in-etingöe &em openbatenoe te-
CojfaHeiu tÖnDe Defen öapj-toojme DiecaufecrtoocHuptöettö°y
lecöefte Ijnmeut i öaetomme ia t)p ooefe ban be fetoena^
tute ban be IKbofe/gelötli Galenus \'tfelbe infpnenöeet^
töienffen Soecfe Muhodo medmdi g^etupgöt / ban Da»
ijpalleme met fpne fubtijl&epDt bescöolftÖCRf" Ö"
meuta De i^fe te boben ga«.

Curati«\'.

Curatie.

n «e<ïEucati6battDml^aoi too?me bis beHaet itiö?p

bmgen/gö£l|jcfi alle anbecc in-ettngen cfte ©Iccca«
tien öoen/bie upt fcöetptgiiept beï öumfuten tjaten
fPJWgtj nemen

^^eneetfim/inbibectecencfteinbectceeßcn bcc fi««\' Curatie,
meucen/bie naer be plaetfe bjs ^BöeöJ«]^ g^etoent ?ön
teloopen.

. \'^enttoeebeny batmen betjumeiircnbie alrcebebaec
m ^foneftcn jijn/moet fien baer upt tc fupbetm.
ben ^^\'^ö^\'^bat be ©Icecatiemactj toe göentfen bjoja

5©actom falmen ben i&aticnt be>oi eerfien bjcl pucgc#
«n/enbatmctalfulcfteniautgattcn/ bie be ttjoiecijcSe
öumeuccn uptbjpbenbc ?{jn/toaer ban bat gtjp Dibctjj|?e
mmen/ in t Capittel ban bc putgatien bffci)|£b«< fült
oinben.Cn fo bercc ate bcs iäatiene oubccbom cnbsfp^
"ERcacüten oocüfulocberbjagen mogen/cn falmen niet
na taten öen feiben ecn aber te openen.

i^o bele als nu aengaet \'tgene bat tot fupbetinge cn^
oe agenefiitgc befcs «©chjccjc bicnt / bat falö»«»a£cbol^\'
aenbcbefcöicbentooiöen.

.IBcemt cenen futeri «Sjanact-app tV ©itfm/ gljepclbe
J^ecfle eflöontf-tongöen/ ban elcjc i tjant bol/ J^atict»-
™ojtcl 4 onc. ïupijncn 2 onc. laetbit al t\'famenficben
«1 BEnoegöfaem toaters/ tmt ecn tojpntgij SEjijns/ tot
^t öe «Qjcpj gbebojfien is/baer na foo (iootfe to«l enbe
bet öan booj ecnen ^ift/ bit gebacn ftjiiDe/ foo latet
X® ^"isCal roetcnöc;itojt in fteben/ Doeter öaec na bp/
^If^an jaaicten/cn «©ibe ban ISoofen/ban ticjc 2 onc.
I o onc. mengel« toel te famen tot een .tialbe:
öen ï^apï-toojme/enbe oocft aibetlep tupDig^
gept ber öupt.

3itcm/neemt lilant-toojtels / bic toel moitoe in jö»
BC|oöen?ijti I Pom/tojnftfeboojcsncnMt/eoöc
ter bp Böcmcpne <©ipe ««»©ereftens-reufel ban elc»; 3
owcen/i©as i cinc.gemepn^»out 2 bjag.toittcni^itriol
I öalf oncc/Cctpentgn 2 oncen /mcngöelft boojts al
le famen tot cenöcc ^albe.

<E 3

Sitctwiteemt D^ocfcm ban ïBgn cnbcïÉlupn/ban erq;
eben bele/enöe leggct alfoo op Dm fâapjtDoimc.

31t£m/ neenu tiipebaniRoorm énDc ï^optUtct-falbc/
ban ctcp 2.onc. oIpe ban üIFJirtrlé anöcrtjalf onc. fap bâ
î©:egt)b|ee enöe fap ban jBactjtfctjaDe / ban elcj; i onc.
2C(upn I onc. blommen ban Ojanaten i öalfljant-bol/
^et geete fapften npt öe lïooöe ïüoofen i once / pattcö-
too^tda I balf onc.äjijn z oucen/lat?t al t\'famm ficöcn/
totDatöefappm enöe Den Sijtjn berfoöm is Date na fa
iioûteîtnbe tojnbet in eenen looöen naojtiec/een gant-
fcöE nc£ lang^ Dact onöcr mengelcnbe pocötc ban gout-
gliat enöe fiIbccgltDiban clcj; 2 onc.Cetiife i once/
toe 2 ïi^agmcn : <2nDe foo bette als u Dunclït / Dat Defc
baltic ïoelùc^croîoj toat meet öjoogeuöe tcîijnfo Doe#
ïeröïï 2ö|agmm i|3msr-Öagt} tod felEDngijetojebetv
âpaenfcî» gccea enöe öalcH/tocl g^ïtoaffctjcn/ ban elcp
an&t\'ctialföïagtjala.

«enöe fo bette alflïicn fage/öattct btec racfie nocft nirt
rn toiföc/foo geO?upcfet bit nabclgenöt: .iBcemt ^rfm-
cum, ijBipigmcnt/ ban eicr 2 Djag. fap ban öSecgöbjcc\'\'
ban jj^actitfciiabc/ enoe jap ban ÜïoolEn / ban clcjc 2 onc.
fap ban floetccs ban -©Kmiooten i Half onc. ofte in De
plaetfe fap ban «CtieUöonie/jicDt Dit al t\'famen tct batal^
Ie öEfapcn bütfaöèn fijri/cnDe tojpbet Daer na al t\'famen
in ccnsn jl^o\'ttet/enbe bact nact foo öoeter op crn Ijalf
fctïjupel\'tsjt gcsacn ïgnDc/fo
bï^cOcfîîljîEi mcbc magrtiîcns öcni^ap? toojmc/öic m^
etfnï35ifs.

Stem/tot bfnïjauïtoojme Ncrpes miluïn, tirmft

ïn-Etenbechîa/ncciîîansmct bctgaencntoilt. jSecmt
i€>pac.\'ilc^-gtonï/ «ibc llonigtj ban clcr i once/
Koos-toatic/ toatct enöe fap ban <0ûuto2/

ban eïrc i onc. y^ïfennam toel fïlepn geto^eben i
ma/fà\'î3etalt faraen(tofl0mrûCtcnDcJ tot De ßiclttcban
lÉiifaif.\'îfn.

Cmanbfctoelcftnietallecnegoctcn is tot atoctiep
fooîtc bsn Berpcs oftc i^apj toO|m£ / macc ootlî tot m
krïra îtt-£î«nD£ ©Icccaticri. .

«Ffii ftff!^ ^f^^fiïit f® «5outoe/ban Ωergij6?ef\'\'ôan 53acnt.
ïnît^ ^m fïlwö^/cnBffapüan ao?0ccs ban O?îrtnotÉivbanclçBi:

I m,ïitaW&ie tOElsetoaffcöeti is ern^alfone. €mft 6
ö?ag.<©jp<graent cnoe ^rfmcnm, ban clcj; 2 bjagmen/ ^ igJ^JT
^WSl Btoenoo£lt2 Djag. mcngöelt bit altoclt fa-^ tm
«ïirn tnbc tojpbe^ toel ftlepnt/ bao^ts fo fiebet bjooge tn.
53aec na fo tojijbtt toebeeora toel Itlepne/enbE boetec bp
I -biagmen Mmatitü 3, bjagmen. \'^en

lellen / foo tojgöEt al t\' famen onoec ben anbeten; maec

notetct bat bitpocbEcraetaculmfEltjctoECö neemt / alle

cojtofpbige in-etmgen ban alle eojtofpbige ©leetatie.;!!\'
ttra/ fa noteett üocU/bat gcljjclt bitpoebet een «Gfcate is
maHentie / mim be felbe geljjelt alle (sefcaten moet laten
af Pallen / enbe bset naet göeneff« eentg^e falben/
bact mebe batmen anbete ©ICEtatien pleegö te genefEn.

«enbefo bette als booi alle befe boo?gaEnbe temebien/
ben Herpes miliarü, oft ben in-etcnbe f^ertes nïEt en toil#
be 8öcnEfEn/foo falmen baet toe gebiupcKen be plaeliers
ofte betooefeingöenbietopinbe «JlutebanbeiaocfJfn
Uefcbiöben/ toaetboo? alfulcftcnfenijnigöeenbeeojtof
fpbtn matetie / boot ben mont ofte booj ben ftoel-gang
"Ptg&Ejaest>ttoo}t.^

HetfevendeCapitteU
Van de Exter-ooghen, Wratten ende Wee-
ren,diemen in \'t Latijn Clanos, Gallos ende
Verrucasnoem.

V »\'tbe tepcfeenen betaSjatten/nBreten^-Öttet-oo^
: Böen/lfitfebojen/enbe bietgtlöcfte l^nobbelen/ enis
noobigtjalöietbeel baet af tefeljjijben/ obetmita
bat be fsibe bpaliebetoeceltgenocgUbEftent^ön/ öaet#
g^me^toiiien top alöiet alleene ban be tute bet felbec

^e ïijèhboienen oft «iEttec-oogen/falmen bict$maetó iFsamtigds
in tject toatet toepeften / uptfnöben en boen bloeben / en w»»
op befemanietebetliefen fp Ijaer bieftmaels. l^etis ootft je»^
feet goet/fo toel beïBjattenalsbeCttec-oogen/fomtots
Jpntom te ontftljoepcn/ en baet in te fitopen betpoebct \'
oan eenen JÜ^ eulen-fteen/met ©piegelöatfi betmengljt/
biet b«oi teoibenfe ootft bicftmacls betbjeben,

tH 4 ^ Vrndm

pmim ^Egineta, itt fpnen 4 Öoecft «nöe 15 «Capittel/
fcfeöft üecl öibetfcöe enöe oocfe g^eappiobeetoc iRes
meöien teaens oetojatten/benfelfDcn moogbp lefen.

^e i^eecenbie inbe l^Iantenbanbe IBoeten komw
fntop in toacm toatec fcec langde enbe g^cnocgtj babcn/
boojts öaec na boben be uptg^ctoaffen öacbig^cpt piat
af fnpoen/ te toeten/ foo bicpc als \'t mogticliich is/ enbe
öaec op ieggcn bc |&laefleCS/ de MufdUginihm cumgum-
«3«.-^efeboo?fj ï&iaeliec faifc boojts gantfcö nio?toe
malïcn/enbe socft moitoc Óe^oubcn.

©an om albecfehecll alle najatten cnbe^Sytcroogtjen
toeglj te nemen/foo neemt een fiDC]cltfn ban een oaijns\'
gaect-cancfse bat tori bjoogtie is/ ött felbe fnlDp acnflc<»
itcu/op battcr aen \'t epnbe bcsfelbcn cé glocpenbc ftool^
ï5cn jP/tjiec mcbefulbp be ï©iatten enbe oocl? bc «Sjtec-
oagenrate fp op bequame piactfen fiacn) aenioccen.oftc
caittccifeceivfo öcct alfmen \'t betojagcn mael)/ boel) fons
oer betbianbcn/cn bit alfoo bicUmaels continuecenbe/fal
De il9?attc ofte lö^tcc-ooge ban gaec Icbcn bccooft/ enbe
met ben toojtclfoo gautfcljclijcft bccbjoogben / batfe alf

glat af/ja ooch ben toojtfl upt/,—, - _,..,
oer jcec boen göefnpbm feönbt : S^aec nae foo fulbp nc^
men gcftnaut ïSarapiec/ bat ttoee ucenlangö tn^tectfï
toatcc göetoepclït ijeeft/ncemt bicc ban fo bed öaec mcjï
De bat g^p cene ban bcfc ïBjatté ofte ï:gc6öü?cné ftonbt
bebccHen/cnbc legt ï!i« be najatte met be iïcups-
plaefïecbaec obec boctj bat Ijctgefinaut ï&ampiecnitt cn
jp foo nat/ öattet ^tcccH-toatec pet anbccs caften Ran\'\'
Dan aïleenc öefubfiantieban bec najatten oftc2Ltjclïöo=s
rcnen:€nae boet bit alfoo fommige ccpfen naec ben an^
bÊcen ban langec bant/om allcngfltcns belSjatten alfo
ÎC Docn becbjogben enbe alle öaec Ubcn te benemen/ bic
&aer booj fullen bïcgaen / becbtopnen en bccfïetben:
iilaec ais göp bic in bc ïSocten te toeccfec legg^cn toilt/
foo fal ben î^aticmbcm fïtllcljoubenfonbec gaen/op bat
bp bc ppne Die öct ^teccfe toatcc foube mogen caufccm
i ijoitoel bie fcec felepnc is) niet en becmcecbece : €iï befe
e ccmcbim en fc^ipbe ie uicï ban öooien fcggen^cftc

upi

upt ïÖoecBen ban eenigtje Jfint&eucen gelefen tc l^ebben\'\'
ban booj \'t gene bat tcö menigraaetó betfoc^t/enoe booj
een feitet lionfle bebonben ^ebbe; ^och bannten tn
plaetfebanbien/tjetgcmepne^ojtoföfin felepnequan«
titept/cft be «©Ipe ban ©itciol bast op applieecen.

Haliabcts leett / batmen fal nemen ïinpte / «Gerbje eit
Herham fanEti Robeni, tJHXl eitt eben bclE / t\'famen gl|e=ä
fiooten/en baet opgebonben / bat fp füllen fonbet ttoijf^
fcl(foo bp fegöt) i» 3 ofte 4 bagbenafballen oftebjegö
bjoogen.

dommige laj;tpben be HSjatten met ^BelcK ban ©pa
gen ban langet jjant\'enbe fp becö^oogen.

i©otlt leeten ettelgtfie/batmet een felepn Cojcoföfttm
opleggen fal/b\'toeicit üaiyabM oocfe confitmeett.

Het achtfie Cafittel.

Van het Oedenna, welck anders nietenisj
dan een waterachtig ende windachtig Ge-
fwelj\'c welck den gemeynen man
de Sucht noemt.

A Ufo top tot^iec toe alleene getcactemöcb&en/bast
be geftoellen b ie upt be Ijeete Jiumeuten eaufeten/ alf
100 toilien top nu öanbelen ban be «©IjeftoeUen / bie upt
wMbj matetien baten oojfpjonclt nemen / enbe ten eet»
ftenban ijet «©eftoel Oedeme beginnen.

\'®eoo?faftcn befes ^eftoels ji^n beelbetlep/ öet oede- oBojfaiteit^
^ «omt bicftmatte upt gcootc bojig^e fteefeten/ upt be
»^^tetfuc|jt/boo| gtoote fiilte enbe IcDigtjept/boo? \'t ge^»
nnrfe b ^an beel feoube enbe bochtige fppfe enbe bjanelt/
n^«« gliïbiecft eaufecenban gtoote ptJne/ upt

&\'«e/en&e uptfïefeen ban IBefpen.
fhi»i n S *»«fc&jpbinge ban Gaknus, fo en is bet ffiepihetf.
wf u/\'l^ niet/ban een toeeclt / boeötigö enbe
ooofaeötigl} ^tftod fenbet ppne/ \'t toefcfe boo? toe-Ioo^
tai? "ttc inbloepinge ban een ftoube /toinbacbtige en^
watecaeutigbe boebtigbept te famen loopt/ enbc in ecni<»
f^ff licöacms öcm bcröefttot cc

\\ a?a,\'Daec tn batmé met bc bingeten bjudtcnöe/be putte

€ j Wpben

Wpbcn (Jam/ ate ofmenfe in CieesÖ eefïeften Ö^t/ ee*
löcftmen \'t fdüe meccfïclöcH firn fean / in oe boc«n moe
bccnen ban Dc gUenc Die t iBatet tomen tc laben/o^ in
öe gene Die ban öe \'OCccïinge comen te fiecöcn.

Curatie,

«laatic» D "l^utatie öefea «tS^eftoctó gtjefcöiet op bietbeclep
^ manieren: \'«Een cecjïen / boo? een goeöe o?Di»antie
ban ieben: «Cen ttoeeöen / öoo? \'tbenemcnöefea öSöc?
ftoels oojfaite: ^en öeïöen/öoo; \'t becteecen öec ^umcu^
ten enöe tpinöen öie alteeöe in \'tCJ^cftoel ofte in öe bet«
öeffingöe befloten ?gn: ^en btetöen/öaoj öe öenerainge
fgaoec 2ficciöentcn/öie g^emepalgcb öct oedema bccgöc?
fetfcöappcn.

^Bacrom en fal öp anöecia gecne fpijfe nocö öjancö ge#
&jupcËen/öan Die bectxiccmcnöe enöe berö;oogenöe

<enö£ om öe ooifaccfec Defes «©öcftocls/ enoc 0«
ftoïl fjjnc toeloopéae enöe caufeccnöe toatcracötige enöe
bJintMöttgc öumeucen te btnemen/foo falmen Den
licnt Dtcfimads pucgcccn/eiiüc Dat met alfulcftcn putgaf
tieu\'Die De toateiacötige bocötigöcpt aföïgbê/ toacc ban
Dibitfcöefojmenitt \'t CapittelDccpacgatien befcöjeben
fiaen.

•©mnuöit «JBöcftBclteDoencefclbccen tnöcte Doen
beröjogljcn/ foo falmen upttbenöigö göetijupcftcnDefc
nabolgenöe Dingöcn;39ocö men moet altijt boo» ctcfien
confiöececen/oföet oe</e»jacenft£clttc&PÖ««\'fctocn|p
oftê een acciöent ban cen anöecfiectc/gclïjc als 0« oerfe-
m<t ofte vndimia, in Dc boctcn ftomt / ban De gene Die DC
iI3atctfucöt öeööm/ fo en is \'tgöeenfieclttcbp ö«« fcl»
ben / mact is alïccneeen acciöcntbanDe öSatecfucöt/
öaerom öat ö^t felbe oocH nict en Itan gecntcert toojDcn/
Doo? cenigöc remcaien ötemen Dart op upttDenöigö ap»
plicccenmacö / ten öat boojcecden öe HBaterfucöt
toecö gcnomm too^öe enöe gccuteect jp.vOactom fal ben
Cöttucgönin \'tcuïccenbjfesgrbiecRs/ öcmmctcenen
j^EfcÖic&tcn enöe geleetbenilleDicön toclbetabcn.

Ilanubttbsojfj Oedema oftcVndimia, ccngÖCÖJfCft
f3p öem felbenis/fo neemt Camiden/l^oofen/^ïaictelcn/

aifeni

JIfcm cnbc felomme ban ^tKöas/ban ticn i ijaSbc öant
boj/bloepfd ban «öjanaten en ban €pp?cs-noten / bau
clcjc I öant bol/.«g)abie/KoofenmatDn en ^qupnant/bait
elcj; een toepmstj/älupn enbeßtjemepn ^out/ban eJcfir
anöetöalf once/ fiebet befe bingtjen al tTamin in öalf
?pn en in tjalf 3LoogtiE/\'t famen toel sticraengelj/ tot öat
0£t beibe beetberfobenis/ raaeefet ban tJtec in een fpon«
tP nat enbe bint laie baec op / en eontinueect bit foo lan^
B£ tot bat 0ÖP bebint batbitboojf?\'i5b£ftoel beginttc
ramöeecn/alfban foo ficßcftt bet «Seftoel met sDemepne
olpe/enöe leetitec boo?t8 boeelten op bie in gemepne loo^
genatgemaeefttjön/enbetbinbet gflöeftmen öeiSeen-
b^eueken pleegij te betbinbett.

3ltem/ncemt «Cppjef-noten/^ijitpnattt/\'iBecfien-mecl
mS.uptjnen-meel/banelcc i öalf one. ;aet ban coobc
0cui-Wommen / b?t> b?ag. 3CIoc en jBpjtöe/ ban elcßj: i
bjag.^affcaen eenfclizup.«Tool fap enbeicjp / foo beer
aie noobicö ia/mengelet boous al t\'famcn/enbe maecfet
mt afttncathapUJma: flSilbp baec nu «otö bp boen

^Ept£n-bKeJl/J©jlipbenb?ecR / ^oaciamtmttUpgcifii-
bes en fal\' t maec te betec jijn.
jteni/nccmt 23oliia en ^cite« ,tjan elcic i onee/^ppccs!
to^jtel een öalf once/3£loe enbe i)19p?ci)e/ban elejc 5 ujag.
©a(fcaen een Half bpg.fap ban fiJoolen aone. Olpe ban
wofen en aijön i oncc encen tjalf/lBas foo beel ala tot
«cä^cc halben ban nooöen is.
^ Jitem/ne^t «öctfien-meel 3 one.fitbetmet gemepne
^«oge/öggtej; öp pocoec ban Cppjefnoten/ban ^janaet;«
"/°^enban elec i once/i!ßpicöe/3£loe enbe ^lupn/ban
^m r ban /H^ittelen 2 onc.maccHt öiec af

\' r alfmcn fiet bat tot bit \'^5^ftoelgeen Ijumeucen
w\' \'"cfew/fo gbebiupeftt befe nabolgenbe lefolbe^
nn^e Wemcbicn.

^eemt Suip^cc i onc.^nnbenbjccft anbetöalfonc.
^Mne-meeii onceenlialf/öonigljsonc. <irool-fapfoc!
öe« aisnoobigb is/om tot een Catha^Ufma. te mafttn.

/ neemt be blatteten ban ©liec/ ban toilöe t9licc
Ä ^ ^^^^ bol/3£lupn/ ^wlpöet enbe

^out/ban cIcHf een ^alf once / fiebet al te famen / enös

fiooft

fîoûft öiec raeöe öet lïBtiEôJ «ft / enöc legiJter ban booït»
b£f£ nabolgenbe ï^laefï£c boben op: JBcetnt toojtflaban
toilbe €oiticommcta ttoee onccngcobe /Kaciolepnefof«
tetoobe ïiool£n)eenöantbol/<©£tfiemeelcen once/^ul»
ptjet enbe 0onigt>/ban elcp anbetöalf oncc/ficbet boojta
alt famen tot ttncatbaplafma,

Soo verre als nu het Oedema quame te ver^
harden,foo fuldy dit navolgende
gebruycken.

c<®û berce alöbp öet oedema fe^een tetoillenfcomen
eenigöe Ijerbigtjept / fo iegt be jaiaefiec Mufdlagini-
hu cum gummis HOK op/cfte b£fc nabrfgenbe ^albe*

.ï^eemt Qgra ban l^emfi toojtels/ban Htjn-jaäit/enbc
Ûîjm ban i^enegrjech-^aeöt / ban eltftj; blec oneen/ <6ec^
fien-meel D?p oneen / ^ennen-fmout enbe olpe ban
ipen/ban elcjc ttoee oneen/foete ïSotec i onee/ cf>affcacn
een fet>ï«P\' t^ee bopers ban «öpecen / raaec laet eetfïen
be Ûîjmen met j^Pt «tSetfiemeei t farasn fieben/ enbe boe?
tec be cefie bp : ©an foo becce als gbpec be «JSommen

^immoniack, Bdellinm, Galhamm efi Styracem liquidant

&3boet/fûofarte£n£ccellcnte ^albetoffen/ booi alle
feouoe enbe bec^ecbe «©eftotllen.

Alfmen fiet dat het Oedema hem totfweer-
nilfe begeven wilr, foo leghter dit nacr-
volgende op.

Xr ^Eemti^îmfî-to0ît£la40nc.ielp-to0îtclâ 2 oneen/
böf of(£S bette ©pgtjen/<£amille-bltmmen enbe
MtUlote / ban elefeie een öalf ^ant bol / meel ban Jp ene^
gcicclï enbs »©srfie-meel/ban eleUc i ora. fiebet al tefa"
men\'enbe boetec bp ^innen-b£t/ foete 23ot£c/ ^Slpe ban
helpenenb£ ban kamillen/ban eleltici onc. maetlttec
boojts een cathaplafma af.

31tcm/n£crattoo?t£laban ïclpen 2 onc.gti£b?aben JE«
jupn 2 oneen. iBalue 3 one. «Camillen enbe /iBeltlotenf
ôlommen/bâ rte? een tiant öol/mcci ban J»enegctEclï-jaet

en«:

tntie batt Sjfn-^et/ban eltSp i once / ©erc&eng-reufel 4
oneamecbt oocö öitt af een cathapkfma,

m& nu be fCpofiumatie te/foo boetfe open mettet
©Ipmc/tnet ecn Iject l^fcr/ ofte met een <«Eojcofóf / enbe
ficneefife booste gelfjclt als ecn anbec SCpoftumatie/ msi
^tt MundificativHm.^pij,tiftt met Vnguentum ^po^olo-
rum, ofte met pet bcfgcljjcftcn.

Het negenjle Cafittel.

Van de windtachtighe Ghefwellen, diemen
in \'t Latijn Tumoras ftatuofos noemt.

A4 3itfWen bat bc aSbeftocllcn bic toinbcn genecctcw
op een anbec manier c moeten gtjEcueecrt toojbcn/
als be gene bic upt ecn toatccaci^tig^e boc^ttgDept cau\'^
fccen/fo millm top ecn epgcn Capittel bacc ban
bcn.?Befc toinbt-<ï5öeftocllen openbaren öacï fomtgbta
onöec öe öupt / fomttjbts onbec bc j(l^emb;anen bic be
oeenbccö bcbecBen / tuffcBen bc üKufculen / tuffcftcn bc
fpatien bes 3ingbctoanta/gö£li}tfemcnfiet aen bc glicne
bicmctbctPatec-fucöt TJiK/rrfwte bclaben ïtjn/ oocft
becgabcccnj^cn toel alfulcSen toinbcn in be j^agc/inbe
^armett biqc boen opftoellen / toaec boo; bat coch ben
SH^enfc^e tn fccc gcooten noot l^omt.

^e oojfaben ban bufbanige <6|^e(toeHctt / ^^ fbsa^fi
öept ban onfc natucclj^ltc toacmtc/bic bc ftoube toatec*
^tigöcöumeuccn/ftoube fppfc enbc bjancö / boet in
™mt)en cefolbccen. 33c tepcfeencn baet ban Jönftoeilins fflcpfftci^
Sen met een blincltenbc Blacc^ept/ öactmé met ben binf
pee op b^ucticnbc/be toinbcn a sin een opgeblafcnbla«
je geboeien fean: 53acc toe gebocltmcn oocfe toel be toin*
«n / obec ijet gantfcöc licBaem öectoaects enbe bcr*
macttsban ü cen plactfe inb\'anbec loopcn/ met c«i
ficootc onbccb^agelöcfee ptjne.

Curatie.

Q im nu befe toinbacfttige ftocllingben te cutemvfoo Cutatife
moetmen öem altöbt benectfiigöen batmm be na*

tuetc

tuctltjcßc toatrate betflecdtKUßenmort öem 00c to^«
tenbanallefptjfeenßjancft/ öaerOoofDat toinBenfou"
om mogöen gcgeneEeett too^Dtml^et licöaem oat falmen
pucgeten ban alle gumeuren oaec tomöen af fouoen mo^
nengenecetcn / gödöcft fommtgbe fojmen m t <■ apittel
uanDel^utgatienbaec Daec afgöetepcfeemfUen/icnDe
Dat otiDEc De i^utgatien Die De üjatecacötigöc öMmeuwn
betDiijDen, . ^

^efenaboIgÖenDe ISemebien falmen ban biiptcn op^
Ieggen:i^ecmt i©lpc ban-Camülcn/ban^aille/ban bittet
2®manDclcn enbe Olpe ban JRupte/ bau elcj; i. onc. bJit"
ten ƒ canfcljen IBijn fo bcel ate nooDigö isv Sdngs jaet/
©jnefeel-jaet/ i©auchenjaet/ 2llmcos enDe IXupten-jaet/
al t\' famen grofge(iooten / ban elcp anDtcöalf once / fie?
D£t al f famen tot Dat al Den IBijn berfoDcn ia ^ DjucRt
Daec naec De olpm upt / eiiDc Doet Dan Daec bp foo beei
Ö9aa/Dattec cen Dmv^alföen upt too^De: boo?ts fo bc*
firncttt öict meDc alle toinDtacötigös «©UeftDcllen / cnbc
gö^ftfe baer na met befe nabolgcnDc (loobingö£:55«tnt
fcg cnde ©cneliel-jaet/ ban dcy i. oiicc/ <il:omi)n enbe
2ßakelace ban cloc anbjctialf once/<£amillen/ IRuptc cttDc
5^aciolepne/ban elcj; anbec öalf onc.fioot alle be Kaben
gcof enöe fntjbt bc IScupbcn / Dit göebaen ^gnbe foo bult
hiec mcDe ttoce ^acjcfiene / cnbe bof^-nacpfc bjcl?ftetfe
Daic na tn lOatcc/JlSön efl Ijijn/i\'ooita fo biucfttfc Dan
upt tuffcöen ttDce teljojcn/ enbcfiboft öiccmebetoel

nfemf^amillen^^ JSuptc enöe gtobc

iJ^acioiepnc/ ban elcy anDecöalf Ijant-bol/ Comijn cnbe
Bafeelace/ban clocanbecöalf onc.Klnöa/Sencftcl jaet/ülf
meos cnDc ?aet ban Eabcffcöe/ öan elcc i. öalf onc. Olpe
ban Kuptc/ban5Bille/cnDc Olpe ban «Camillcn/ banelcp
i.onc- fioot alle öe 2aöen ftlepn/boojts fo ficDet al t\' fa*
mcnmetljvjn/öoatec cnbe fcanftöen IBän/tenlefien
maccKtalöuaöiecafecn cathaplafma, enöcleggöct op

Öft «ööcff^^\'

j!Be» macli oocft bcfcboojfctjjeben Dingen fieöen met
De ö&a?fci)?cöen boctitigtjcDen/enDe De felbe in een ■©flen-
Wafe gicten/fo toacme ala i» <Sffen-blafc becöjagc matö
t nDc De blafc boöcn tocbinom / cnöc Dcfelbealfo toacme

alfmeii

aiftimt \'t btrt^agöen matöop ö^t «ööeftotl ofte op öe
pWetfcn öet üainöen Itggen.

iSnöE oft nu göcöeucDc/öat in eenigli 3Libt/asmc of^
te Secn/üefc uainoen btOoten toaten/enoeöaet toe ooca
fo fmgnigb enöe cebel toatl/Datfe met geenbetlep appH»
catien en toacen te betbjöben / enbe baet toe be pijne feer
onitJbelöcIt toate: fo iffet geenen beteten raet / ban bat«
menbepattöebecpijnen/ baet be boojfeöjeben I19inbt
m beflotenligöt/ ban onbeten ban boben bicöt toe te
üuiben enbe tuffcljcnbepbcn befe binbingöen / raet een
ftöect-pa ofte met een tieeti^fec / een openötpbt
temaeclten/ toaetboojben boojftöieben nainbtma^
upt göefaten fcoojben^ enbe batmen baet nae be tBone
öe bulle met lEloeenbe ©olua / t\' lamen raet Olpeban
isoofen enbe JCnjn betraengelt / enöe baet na be toonbe
senefen göelotfimen alle anbete toonben gbenee(l. J^tep
meöe is nu genoeglj gtiefpjofeen ban befe uaim-gefüwW
ien/cnt>e foo beel als öen «Cbittitgön aengaet.

Het thiende Capittel.
Van het Water-ghefwel, in \'t Latija
Tuince aquofus genaemt.

T) ^oo?facc6eöefec<0cftoeUen/enjsi anbetan/etfcan
1 toecljept ban be alterenbe Stacöt/ bte öooz een feou*
wongöetempettöeptbebojeen enbe göeftoatltt is/baei
gfeebjuptöbanal teltouDe toateracUtighe

öat ff Iföc fe» fönen 6. -

^^mdeßimtmatHmcaiißs getupgl;t: IBaet baniöc
iSt!?^" «»«t öe tepcftenen oedema,(tiiiet obet-een bos
bare «©ÖEftoel een toepnigb aappet is/öat

meti hfi C" ölgben in fJaenbe / aif;,

IWOOC9 tn 5cmoopB«öaettöembit «©efäjelalOecttttefi.
Curatie.

D öötiinött öSieftoel imtetM en CHtat«.

öimtftm DouDen/geigEö ata in\'t cap. Dan öet oet/e-

m

tna aMmW cn öp fal oocft gcftjupcten Öcfc fclbe pwc^
saticn/oUccraitrtS Dtt «©cftocl BCinspnlBClt caufcect Ooo}
«cttc ongcfbntöcpt / cnöc ooo? een bouDc ongtjctempccts

fcec qnalijcU te cutctcn/ten ?p D.it te Uoieu ^ct gantfciie
Itcöaem actectificcect ïp/öaetoaifal 0tm era Uoojfttötig
<Cöirut0ijn/öter 1» met eenen flD<;fc|iKUfcn enöe geleet?
öen jlB^Bicrjn betaben.

^tfs naöolgtnüe i^laefier falmen ban bupten baet op
Icggtien: .fBeemt iBofictt-;aet .fi5êttHact / ^ulpbcc/
^ee-fcl>upm/ l^iol-tDOitel en BdelUum, ban elcRj; i once/
^mmoniackmiit E «öDasUan clct 2 oneen.

^oobeccealsnuDtti®atfr-g.f53j£l boo? Dcapplica«»
tic befec plaetfïcc niet cn betgiagöefoo falmen bet feibc
meteen tjeet 3?fec ofte met Ecn€c?coftjf openen i enbe
booïtögöencfengöelijcfimenalleanbctc Stpoftumatien
gencefi. ^

Bet elffte Capittel.

Vande Phlegmatijcke Ghefwellen, diemen
in\'c Latijn ende Griefch,gemeynlijck Glaudulas,
NodoSjStrumas, Atheromata,Steatomata,ende
Melicerides noemt,en in onfe fprake,KIie-
ren,Knobbelen,Wennen,WVwaffin-
gen,ende dergelijcken.

\' A ttle befe foojtcn ban «©eftueflen/btemcn met fomci«
^ nigen name macöno£«nèn alfmen felbe toilt/öEböcn
al t famen öaten oojjp?ong|i upt een p^learoatBcfi Ö«^
meue oiealDaet te famen Decgabcct b)o;bt/enbe een ban
öef boojfj <J3Efmellen caufeect/ in bc toelcfte alfmen bie
open boet/bibetfcöe materiën iwet in gtjcbonbcn toojbt/
Die fomtgts in een cpgticn butfefeen ofte bclleften beÖOi»
ten ligöt/göïujeft ala iBepc/ als ï^ipnc / als ^lijm/ als
èenigö/ al« oft ala iRoet; ^omtgbta toojbt baec
oocft ingcbonbcn ^onfpacötigl) bicefcöiüa occft fom*
töts toel een matccie als fieentjcns/^ ^ant/ate tiout/

aliï

mm

^cg^fte fuöfiantie. <ö!necfioe tocïöat^
bÉdOfdep foo?tenftöfjnen «
Jöjie/ ja oocft bed Cibecfc&e nammftebben/ (Am^
WectöeaHeonbcï bipfoojtensn
fiL^^®?^*® öe namen

Cüfatle.

A s» öie nu m Cen®öe ban öefe boojfeöje^

/ öie moeten öagïöou^ Circatfei
bet ^\'L®?*^^Oïincfeen/Böelöch öe gene öte met
menmoetfe oocS öicfemaeïa
fflS- ö®* alfuitften j&uïgatte/ bie be 1» \'t

Sa \'1 »»"rl^l^^^^\'^^®"\'®\'® ^^^öoen toatecem ^0 berw ^

foo öonS ^^^^^ enbe,onsïön/

ben taffi Kfolbecenbe plae^eta becbje^

bet eSï^i?\'^®\'^!® fi* becoubett enbe mt jgn in geen^
tmuJ^^^^^- Senebie nu m eenbueïfeften beflo«

«" uggöen/ befdbclaten öaetftcötelócfebccfcöupben/

ö anbec niet/\' öaec aenhafmmft. nneb«ihLj..«

tenemen/om feftet
Btïen ^enutoen / bie fp JSnnej: göele^

becSe^oiSt^i^"\'!" noeft becöoopt txaoi eenige cejp^

sSe\'pttlJ^ÏSn"\' ^«^«^ralmenbefenaböl.

OttflSS^^\'i®"^«\'?«" «tc-^töippecft <5,
"-onc. GalbanL smt.

fuföp t"i«beeipefootangöeiaWft?BiiUotöas

öetöeßiittöicStetoojöen/ baecnac foo ncmetban bcii
bpete/ enbe boojta boeter Dm ^etpP\'PccR met aiiebe
tefiebp / tnbe maetfetet Dan een fojme ban een plaefict
af»

<(5en anD£r/.D totUIiban bele betmaecDe Cöiturgtjns
booj. eenfonDetltng feeceet geacht tD0|t/enDe to0|t alDua
göemaecSït • 5^e£mt bjojtela ban toUDe IBgnsaect/ ban
toüDe Comltommers/ 33etcfecn0-bjoot\'\'l^em(i-too?t£tó
cnbe ILclp-bJojtels/ ban elcjc 2 onc. laetfe al t famen fte^«
Dcnin toitten i©jjn/ tot batfetoel mojtoc toojben cnoe
(iootfe ban tot pap/ bact na fo boetec bp ^mmoniack in
2t?ön gcfmoltCn/£«/e/fc<>w efl Ofepanicum, in Olpe bä 5e-
famm gefmoltê/ban Elcfej: cen onc.ïüoepcn b|ec cfl «5cp#
tcn-bjecft/ban clcj; anbecöalf on£.i.rf«J<ï«»,st>ir<ix calar-
ban clcliic cen öalf onc. ^ötppecft fo beelalSDCie
nooDiglj ia/nwecfttboojtsöi«af een plaeficc.

33£plae(iecbanöct Diachilon magmm, too?bt oocB
toonDetUjclic feece tot Defec faften gcpicfen/alfmen Dc fcl^«
be Daec op Icgt/cnDc Dacc boben op een plactjen ban loot
todötctstbonDen.

J8!fmm fiet/öat Dooj b£fcn miöbel alfulcfte ecftocUen
niet tc betD?pbcn en jgn/foo moeten fp Dooi uptfnpDen/
Dooj-«rojtofpbcn/oftc ooojaföinDcn ("aclöcttalrEebcgcs\'
fcpt ts^toegö genomen toojbcn / fo bette ala fp immcca
op alfulcfte piaetfen flaen/ bacc fp Doo? alfwlcfem miDDrl
tocgö göenomen itonnen tooibcn.

33a£tomme/foo baer eenige ban Defc boojfj fönob&clcrt
ofte IBcnnen/Öooge boben bc {^upt bitöcbcn fïaen/ Die
onbec aen bcn toojtel fmsIDCc enbe bunbec jgn / ale bo^
bcn inbe öoogöbc/ bc fclbc falmen onbec met eenen bot»^
bclcn (ïctchen ?pD£n bjaet Uinben/en Dagchjcj; toat mceï
toe tcccken/op Dat öet boojfj <5ö£f toel iJoetfcl macÖ
benomen toojDen/l)et toclclt men Dact nactfonDer cenigß
pune fa! mogen affnp Den/ oft foo langlje fal mogöen la^
tSibetfiCEbcn/totbattctbanöcmfelbenafbaUe : oan
men falben felben jpbcn bjact eenen nactjt tc bo?cn / tn
toatec ban ,S>ubJimaet laten toepchen/cn bacc nac laten
bjoogöcn. afgtjcbaKen tocfenbc/ foo fuIbP De open"
Öept genefcn gelijcfemen alle anbete ©icciatien gcnccfï.

^iemê met fnpbé geeefolbcett ie toeg tc nciTien/oae«

bart

vande Gefwellen.\' fi

Jan fu(c^ öc öupt na öe lengö&c open fnpöen/ totop öe
woote raatecie DeSBeftocls/om öc aiocccn/ifictewcn en^
e«wtocn/öca tc feöcEüec te mp&en/nptaöcnotncH m
oe atcfUljen/tiaccmen Oc liupt oöcc irtoetfcö fnpDé raoct
5® becöo&bciinatiE dcs öupts toU / öic in Oefe
Eil" 0erc!ljct;5&cfneeDc nu toel trcquamelijcfi gcDacri
S^FOf / foo falmen &c materie of fubfiantic öic in Dit
«ötftoel bcfloten ïigtrt/met &ct ©ojfclien met a! tfamen
"Pt nemen en met ïStnsöccen upt pellen / op Dattctim^
\' toantfepfooijcccc alaDaecnupct
öletic/foo fouDc öact doo? \'tfclbe
^etweirateban ccnnaacblctójaetDea boo?f?>®ffü)cl0)
wpccomopbjaflen/ cn baec toe foo acoottoojben alfi
J^Pt te bojen toaa,©cfc materie nu foo aclutftclörft bacc
"Pt Benomen jgnbe/fo falmen be toonbc bet fctóct boojt»
Bpenc^n / alfmen een anbcc btcfcöe tóonbc te gljenefen
K\'r?" ^^ alöccfcRccficcn min fci)?tcfielBc(iemibbcl/

w\'f USenncn af te nemen/ is/ batmenfc met
ifü"®"® boobe/ enbe bat foo Diep enbe biect alfi
iss / toaet toe bat onfe ^ojrofoben bic
öefes boccfet befcbiebcn flaeri/fect be^
quaem enbe bicnflclgcl» jijn» ï©uo fulop ban be fclbe ap^
SS^I^^fo gcoot cn biect ala be grootte efi bjecbbc bes
^ Iif \'\'««Pfcöt/enbe bat nabegemepne feonfie/enbé
Rwniecc/als batöu alie ccbaré ^Eöitutgön^
©e felfae baec op ccncn gantfcöcit
öeöbenbe/fo fulbp in bet icngöbc boo? [jet
«itocöetomobec btoets cenfirupcc
ïfQÖtccbaec naec op / placfiers bie bc
^^^"ïfcöcpben / toaet toe bat bcfocte ïSotcc oftr

fltaenfitn Stoot/ cninWepnemm atöbeöelftöanetn
öalf Cactoen-gtatntJen gtoot/ enbe als nu öet gent bat
ben ^rfenicum pctft gecojtobeect/upt göefcö^Pben tó/fo
falmen baet toebetom anberen ^rjenicum in leggen / en
öat altnt met gtoote boojfieötigöept fo lange continue^
cenbe / tot &at alle be materie Defes «abeftoefs baet upt
gehaelt is:jlils nu ben .^)/é»/cajMö«tpjincipaelfie toertft
göeDaen öeeft/ foo pïegöe icS öen mciphm raet poebet
üange&janbcn aiupn gemengelt/feet bocjfpoebigö baet
toe te gebjupc&en/enDe in fommige Daer öeböe iclï(ötc8«
maels Den ^rfenkum aeöter biegöe latenöej alleene Den
Trecipita et gbebiupcftt / enDe Dat ban Den cetfien af tot
ben epnbe bet Curen toe. J^u alle De boojf? materie beö
öijEftoels baet uptgöeöaelt toefenbe/foo falmen be felfbe
open^ept genefen / gelijc&meneenanDergöemepnePli«
tetatien plcegÖ te söenefen.

Het ttvaelfjle CapitteL

Van het volkomen Gefwel Scirrhus, \'t welck
is een hert Ghefwel fonder pijne.

_foo top tot öiet toe gefp^oSen ö£b&en,\'ban alle «öe*
■ fmelienûie uptDenfupbetenbloöie/upt cholera mi>
öe upt J\'hlegma caufetew^o toillen top nu gaen öanDef
ien / ban be gÖEnc Die upt De melant^iolijcfee öumeuten
tjaten oD#?onclï nemen/toaet onber bat Dit tcgentoooi^
Diglj toel ScmhtM göetelïent toóïDt/öoe toel QatteP
ttoeeöetlep Scïrrhmie /te toeten/ öen teeftten bol féomen
_ , Scmbits, enbe oenonbolftomen. ©e oojfa&en öefes
ftSSa\' ftoels m Diepetlep/te toeten boo| eetfien/een quaDe ma^
Ie,, Sa niete ban leben in eten enbe tn bfinttó/ enbe Die fulcr is/
fiiietg öaet ban en bonnen/ niet Dan melaneöolgtlïe humeuren
ïï toojDen: 3|tem/ een quabe betftcpte ^Kilt /
ïöu.si» öact ÖO0J bet melancöoltjcbe blocDt upt Der Heber / «ift
alfoo fuiejc bcDoojt / göenoecli göettotfeen cnöe upt Den
Sicljame upt\'Seöjeben too^tt^enDetDen/foofian alfup
hen eiïcftofl oocft genetcren/ Doo? eenige melanctïoluc^
Jïe ömituten/ Die in eenigUe pattöm Des jiBen; tijen Ut«\'
ijmim te faiîîfn bergabett enöe bp een gcöjongen W«

i^e tepcfemcn ïicfca <ï5öeftoEÏs jgn mt öaci (©j^eftoel/ m^à^
t toeic onöet öe bingeten toepnig toijtKt/enöe is ban to^ nen.
Icuietuffcöen toot enDeftoatt/o^e ban een lootactîtigbc
betbîe / fomtpöts opinbaett öetöein oocfe met blaatoe
Sïocten / enöe Daet toe fonDec pgne. ^it «S^eftoel en is
ooclïntet fon&cr gcoot petpcliEl / toant&et becanbett
öem öicfimaels in itetSer.

5Beooïfafeen Desonboltomen <i5tf\\Bt\\&scirrhtts^iiw
aifmen op eenige öcetc inftammatïen / al te feet betftoe^ seg oituob
lenDe Ding^en legt/ofte alfmen op eenige öBefiajeiien in\'t isome»
eecfïe/al te feettefolbecenöe îSemeûten gebnipcRt/ toaec ^tip
öat öEt fnbtBlde doo? de ftoeet-gaten tteeftEnbe/lset »^öu^i«
oicfePê Daet in blöft/\'t toelefe albaet u famen batist; bet^
anD^P\'\' ffeenacötigetjacDigöepöt öcm bet»

!©e tepctïen bes onbolfeomen «Bö^fojels sdrrhi^nw
batDigöept/ Diefcöier fonöec eenigS) gijeboelen is / en is Hl

söelgcli alleanüfcepactöenDcslicöaems/fü^ Sf
SSSS? onnatuetlöclï melanc^

Curatie.

Q lEimibanDit\'ïSöeftoeïsljecucescttetooi&en/ fbo Cusatie»
^ fal Den patientaitgDt raaeten gUcbjupciïen / Iteöte
lUbtijiebocljtigtiE fpgfeenöe Djancft/ cieDaecbpoocft
œat bettoacmenDe is/enDC goet fupbet bloet raaeeftt; tsp
ï^^altötb?olöclïEn öotiDen / enotban giamfeïjap
\' ï^ucgatiEn Die De melancöohjcftE öumcuten
ÖP Dicferaaetö geb^upitten/toaer ban Dat^
in \'t <JEapiïtel ban de Jâurgatien befïtJKöen
J^«;^^ ^ïiec-laten enbc Dat in ben Oincfeen acrae /inöe
•\'\'^"•abeï/toojtin Dtt öeftoclfeec gecaöen.

i3an bupten cn macömcn op bit «öeftoel niet leggen;
tepelleccnbc ofte betfeoElenbs bingen/ macc alleen
nealfulcKcn placiiccs/ bie \'tcefolbctcn / betmojtoen/cm
be incibcccn/op Dat alfulcftcn «©ö^ftocl/boo? eenigöe en»
wöaoijöcfic appiicatien / niet in ben lïsncfeec cn bctatv?
oïce/oftc in ecn ongöcnefclüclï ©öeftoel,

i© 3 Pf/«

Defe navolgende Plaefters fuldy legghen op
den Scirrhus, die noch niet gantfche-
Jijck volkomen en is.

«etmt öerafï-toojtctó ftlepn gö«fne&cn / anöeïljalf
rs pom/<aueöm-?aEt/iFeneact£t6 cnoe ïön-?aet/üati
elc)c een öant bol/ fieöct al t\'faraen tn genoegtlfafn» toa=»
tcc0/öaetna foo tojpbctöbo? eenen gjtftenDe ooetecbp
Olpe ban <Iamillen/ olpe ban 33tlle/cnblpe ban isoofeiv
ban eltjc 2 onceh/ii^ffcn-roEt ^n ïSalbecs-ïoet/ ban fIcftjc
3 onten/fmout ban «©flTen-boeten i enbe ban Uaibcts-
boeten/enbe <!Ênbe fmout/ ban Élclt;c anbct^alfonc. olpc
ban foete ämanbelen 10 b^agra. matekt boojts öi« «f
rnetgöenocgöfaem bJit ïBaa/een toeecfee laiaefier.

%ttXiilr\\tm.t^mmoniack,Gdbtinitrn,\'BMltHm,StyYaiC

liqmda in KIjtjn gtjefmolten/ l":nclt|c i onc. Cemioefipi
ban Fhilagioztxhctn /fmelt ^ alte famen / cnbe boette
i©a0bp/cnbc maecbtec een plaefiec af.

3|tcm/necmt tbjaelf bette ïlpgen / ficbtfe cnbe fïootfc
tot pap/^mmniacim,Sdelltum,miit Galbammin 3(?ön
gefmoltcn/banclcit; 2 onc. Styraxliquida,een once/ (Ifint
banöcmd-toojtctö/bari ïijn-jact cnbe ban jpcnegtirc/
ban clcj; 2 onc. bet ban ^cöaepa-toollcn / cnoe bscfcUe
23otet/ban clcfec cien once/^Blpe ban iBonbcc boom ofte
oleum Sefa»)im»i,ofte olpc banUdpcn mp onc. ÜDas fo
bcci ala tot ceni?cc ^laejict tc macclten ban nooöch

3item/nccmï S^cemt-tooJtela / Hjfericon, Cpptca-
blabccenen gceot^pcen-fttupt/allebiooglif \'ban clcj: s
biag.«®out-glit 10nc.fltjm ban lLtjn;aèt cn ban irenc^
griecfè-ïact/ban clcjc 2 onc. <9lpc ban ^ jffen enbe Olpe
ban £cbcn/ban cicj; 4 onc. nsae foo beel ala tot ecnbcr
^altic ban noobett is / enbe tm lefltn fpo boeter bp cc»
tocnntgli n9ön-a?tjna/aitrjta omcoctcnbe.

jijtcm/neemt ttgm ban öcmfi-toejtcls/ ban 1ltj"-?aft/
ban f cnegciecfè/cn ajjm ban be binncnfic fctjo^ffcn ban
bcn (©Imboomban clcp 4 onccn\'olpe ban <Samulen/ban
ï-elpencnbanïZDille/banclcc i mte/^ynn\'omacum,Gai-

hitum^oppanaeumttt Saga^enum, inQÖffmoltcn/

efcftp I öalf onc. Cecpenttjn 2 oni. ^affcam wn
Dalfioot/naas 2 onc,en öalf / maecht Uoojts öiftafien

5ac ^albe ban Dialthea too|t tjier toe feet gljepiefen/
alfmen be boben-genoembe baec onöec mengelt.

31 tem/neemt lidellium,Ummoniacum enbC Galbamtn,
^n elec eben bele/ fiootfe t\'famen in eenen ©öffel / met
«©Ipe ban ï-elpen / baec na fo boetec bp flöm ban fem^
0ticcfe/ban ïjjn-jaet/enbe aïjm ban ©^ogöcn/al t famen
ontcent foo beel als be <!5omttie met be mpe ts / coecet
cnöe mengöclet boojts al t\'famen in ben ©pfel/ foo Imo
ge tot öattec een fojme ban een plaefïec upt toojbe.

Defè navolgende Remedien, falmen tot den
volkomen ende gantfch onbevoelijcken
Scirrhus ghebruycken.

T ^ "«Mutatie befcß onbeboelgeften en Ijaibtn «Se^
hm «Hf <i5eleerDen/ batmen \'t felbe om

^flrm.« K®" eena fal (ïoben/ofte öouben obec Den
ÖeetenïBön-ajrjn/oaer ttoee ofbjps
mactö eicfiecepfe/ben fJeenPj^^ejringcblufl ia getoeefi/
Ofte bp foute ban bien ben cfctiten jBeulen-fieen / enbe
«fmen öet boojfeöieben <©ö«fö)£l aloua een goebe
wple langö obcc befen toacmen bomp göeöouöen öeeft/
10 aimen elefee cepfe Daecop leggen/ eenige ban Defe na^
»Jflgenbepaefieca of falben?
ïrtif <e?el-bjecö een öalf pom/^ramniacuwin
l""aefmoltcn 4 mt-Laudamm enDc juaadicft/ ban elep
^j^-^nöe-fmout enbe iinne-fmout/ ban elc&p 2 onc,
elec 2 Jiïïiafiiclt enbe «©Ipeban ^teen-bliecen / ban

Ifir" 3 onc. en öalf / ïSalfa-coet anOetöalf
once/^moutban tóal^ boeten/öinne-fmoutenDe Cn^
oe-f mout/ban eicjc lobiagm. mengöelt bit al t\'famen
^ep^epTr®^^^^*^ JBaa/enberaaeefetecbsoita een toeep

31«env neemt öinm-bet/ <5anfc-bet en «ïgnbe-bet/
\'B 4 batt

ban elcp anöetöalf onc, 30affen-bEt f jf©apl«t-coct «ibc
!<E;etó-cóct/ ban cIc? 2. onc. «©flcn-boctcn-fmout/ fmout
ban «alfa-boeten/cnbc ban ^erten-boctcn/ banclt]c 3.
onc. bet ban asollcraetciccfte/ stiacis calamh^tntit
sdellium ban clcf 2> onc. Qöm ban j^emfï-toojtela / ban
ïgn-jact enbe ban i\'cncöjtecft-ifaEt/ banclcj; 2. onc.
ilïaaflicfe enbe TOtccooc&banejcj; eenöalfoncc/ «©Ipc
ban focte 28manbclcn/cnbc öet onbetfie ban bc <©lpe ban
ï.clpen/ban elcj: 3. onc.cn een öalf/ öUaa fo beel als noo?
Diglj ia om tjiec af een placfier te maften.

3itenvneemt Ummoniamm, Bdellmm, Galhdnim cnÖC

öhodonacHm, in ^jijn gefmoltcn / ban clcj; 3. onc, «©out-
glibt feec ftlepngctojebcn 3. onc. en öalf/fiebetal t\'fa?
men in t «nbe mcngeltecbaec nacr onbcc vtrmum,
^ulpöec cnbc jHaoftectjactt\'famen fèlepn göefïootcn/
ban ekp i. onc-IBaa enbe <©lpe ban ielpcivban dcy foo
bele ala tot eenbet plaefïet ban noobcii is.

3|tcm/nccmt ^mmoniacu»! cn Bdellmm,t" famcn gC"
fmoltcn als boben/ ban elcj: s.onc. JBpjcljc/ t©ictootfe/
ban toitten öaiccooeft/ban clcp r. onc. ^mout ban ^^
ïingljen/ban ginncn/ cn ^mcittt ban eenen aitent / ban
eitp 2.onc> öalff reet anbet^alf oncc/ «èlpe ban ïclpcn
6. one. ©as foo beel bea nooöéö Ja/cen bocpniclj fönen
^attóetoöna/maecftt boojts Ijiec af een ^alfbcn.

Het dsrthiende Capttel.

Van hét Ghefwel des Kanckers, \'t welckmeu
in het Latijn Cancer noemt, ende in onfe fprake
p!e Kancker.Ende middien den Kancker metde
Zeekrabbe van fatlqene vergelekê wort,fo heb-
ben wy wel willen rot een vercieringe defes
navolgenden Capittels, de figure der Zeer •
krabbe hier by voegen.

D<!Bit föancfeeE bit nocö nict open cn is i öiemen oocH
öcn bcc&cjgcn ïüaiicfecc nocmt/Dic öwft fpncn name
banöc Eee Itcaööe ontfangcn/ öicmcn in \'t Satijn f««-
eer noemt / nict alletnc om öat öp ö^Eü^accts enöe ütt^
toacctfl ftruppt\' mact cm öatmcn Ojfes» ïaancfeecoicfei\'
maela gcfien ö^eft in öec ©joitoen ijojficn/ in allee ma*
tticccn öe Sce-ftcabbc gclijcUcnbc / om öat {jacc öe 2ïöecf
ïtenatnoen ïitancftet (mctfiacttbloct gtjcbult toefenöe;
niet anöecs upt cn ftcccltcn / Dan sft öec 2ce fecabbena
boeten toaten,5BcfeniSancftïc is in \'tbcgtr.fcl fetctocl
tegtjenefen/ maeralaöpöcmte öcogöc bcc^cft enöc
te langUc ingt)Ctoo}tdtöCEft / foo cn ta \'t nopt göefjen
gctoccii/ Datmen DenfelbenfonDccfnpDcn öccft ftonnen
^oMm, gijmefen. ©coojfaHcnöcsïiiancltecs is een obecbloc^
öiaöcpt öan mclancöolgcfee öumeucen/ Die ban Dcn cho-
lera b£cb|ant ;ijn / oftc öie ccnföccls Dacc mcDc becmen^
ffiepfhenc. gsu toojöcn. tepcfecncn ban ccncn beginnenDcn
jfjancfeec ;tjn / öat öen fclbcn cecfi begint als ccn ftlepne
boone/ öcct/ tont/ enöe DupfïcE ban colcutc/ met groene
cnDcfüJactc bcctocbttmengelt/ Dacc is oocK ccn (iccdttc
bp/enDe ÖP öigft altgöt baftc op De fclbc plactfe Dacc öp
begint, ^uffcöen Dcn Scmhus cnDc Den öaacltct is Dit
onDcrfctjcpt/Dai öct <!5tftotlscmhu4 altijDtfonDec ppne
is enöe aen iSancfeEt altöt met ppne/ met Rloppinge en
oocü tuel fomtöcs met ontfteftinae; 53acc toe foo begint
Den lïaiictïcc aitoöt ban öcm felben / macc Den scmhm
Die öomtupt een anöcc öcct «©cftocl/ oftc nac eenige
pofiumatic; <©o0t£ fcotsöcntocftcc gantfcöcUjctJbc«
boelacH/enöc öen scmbm geöcd on^jebodijcS.

Curatie.

«wratie. IJ €t bcginfcl ösc cutatien öefes S»ancfects / fal ht*
gonncn bjojöen/ met eenen goeöcn cegcl ban fppfe
cn ö?an£fe/tc toeten/ öcn pattent cn fal anöers nict gbcf
&jupc&cn/Dan öat goct gcfont bloet maccftt.

©ooitafo falmen öen patiënt met alfulcftcn DjancHe
ïKtcgeten/Die Dc mtlancöolijcfte öumeuté cerfi met facö^s
ttgöept uptö?pben / cnöc Dacc nac öe fclbc allcngfïicna
ö«^ctïlt£nöe%el8cfe als öasc bah öibJtfcöc fojmen in \'t

<eap.

banöÉ|&uïsati«nljefcö?cbEnfiam. ®c©|oub3en
wc öate imarnt-fieclite nictcnötbbcn/ cnöcüïaans
öic Qctooonlijc jijn öc ^pcnc tc öcbbcn/ öie falmen öoo?
Ocijqojltjtfte miöDclen öaec toe fien tc bobberen.

««Enöe fo betcc als öen ouöctDom/cn öe ftiacljt Des ï&a^
tients fnicfejc bccDfaaljcn maet) I foo falmen Den idatient
btoct-latcn/enDe Dat fo bccl als fpnc feracötcn bccDjagcu
mogen.

Om nu ban bupten Da« op te leggen cf« Daec meöe
tcbeflEijcHen/foo neemt boo? cccflcn De olpc ban giisEits
ï-oof-Uojfcöcn/Die ren fanöcclingbc betbojgen feracöï in
bit gebjecH becft/cnDc toott albus g^emajcfit: .i^esmt fo
beel gtocnc 2Loof-bojfeöcn als gb» «oilt/ en fïeeciitfc ben
mont bol focte iSoter/bacc na fo boetfe in eenen bctlops
ben pot bic onbec bol ftlepne gaetficns is / enbe maetlit
Ijem boben toel bicbtc toe/ boojts fo neemt eenen anbsté
bcclopDcn pot/efi gcatft öcm tn b letbe/cnbc fct Dan bni
boojfjpot met be 2Loof-bo?fcl>en bacc boben op: 50it nu
albus gebaen jijnbe/ foo maecftt een tucf-bpecHen ront^
ommc ben pot baec be Eoof-Do?fct)en in?0n/ enbcbe
Olpe ofte bocötigbepbt fal ban onbec boci öc gactfens
uptloopen in Den pot/Die in öec aecDen fiaet: l^tec onbec
fulöp Dan meng^clcn pocbec ban gebjoogbbc ï.oofbo?^
fcöcn/cnbe Ijiec mebe ben l^Janctict; beflcEften/bJojöt feec
Böcpicfen.

, 31teitv neemt fapbanbepöebcfoojtcn banïBecgl^
.f^acöt-fctjabc / enbc fap ban Ulepne iBal-tooj^
tel/ban elct 2 onc.cn öalf/gtoene olpe ban ISoofen 3 -onc.
flootet enbe coccet al t\' jämen in ecncn looben iBojtiec/
cn fct Dat in be ^onnc / foo langde tot bat iJet als ecn
lt><ntgöc^9lbetoo}t. ....

Item/ neemt ^albc ban IRoofen na bc Difcrtptie ban
^fi«egcmaec!it2onc.?aopuliet-falbcanbecbalfonc.olpc
ban jiBicteien enbc olöc ban ïJoofen/ ban clc]c 3 onc.fap
ban ïBcegbjec enbe ban .ilïacbt-fctjabc / ban clcj: decöc^
balf oncc/ fap banjöwpQoocft/ban ^tecmupte enbe ban
^f ban 25jacm-bEfpeti/ban clcie een Ijant bol/ fap ban
^ulcfjcc aabctijalf öanbt bol / fiaot al befe fappen met
set boojfcbjeben lf{alfs-ïoet/cnbclatct alfoo fiaen ccncn
aeöcclcw bagij lang^uacc na fo ftcbct al t\'famen tot bat

öet

ftetfap alljerfb&miö:©ttg0öacntecrenbe/fa giÉtetuooj
eencii boscft / enöe öoetet öan fo öeel teit Wm öp al» \'t
nooDtgö is/ enöe toeret tot öattet feout toojöt/DacE nare
foó mengöeltec onöcc lilepn göeiujeben <J5ouöt-gli8l
enbe ^ilöet-gltöt/ ban elcj; 2.one. gebjantHoot i. one-

bfee-toWten/b^elc)c io.b?agirten: -Cen te^en^oomen#
Blielet bcojt0 al toel t\' famen in eenen Eopen jlKoitier.

31fcra/necmt gcoene olwe bart Eoofen enöe ^albe ban
JSoofen^ban eltj: anbetöaff onc. fap ban ISccgtjbiec/ban
55ac^t-fcöaöe/ban Eatoutoc cnbc ban i^ojcelcpne / ban
dep een öaif (oot/ «aoubt-glibt cnbc ^ilbec-glibt ftlepn
göetolEöen/ ban eïoc i.onc. \'^Tufie een tjalf onc.fiootct al
ifamjn fes wen lang in eenen Sopcn ^]ïao?tiec/tot een»

\'Sltem / neemt pocöei ban gtjeöianbe Eibicc-fecceftett
i.onc.poebcc bangöebjoogööe Eooföojfcöens.bjag.
«©ouöt-giibt i.onc. gtjetaantïoot cnbegöcpj\'paccccbe
iCutic/ ban elcje 2. b?ag. gljctoaffcöcn Cccupfe anbec=»
tialf Ojagme/fap ban ^Soifeftens fecupb cubcban gontf-
tongben/ ban dep Dip oneen cn^alf/ giocncoïpcban
iSoofen biet onscti / fiootet toe! J enbe cocret al t\' famcn
ten langlic toijle onbcc ben anb«tcn/in ecncn ïopen ©ij"
fel/tot cenöec ^albe. ^ .

^Sofijncn be flecncn upt gebaen enbe met muptc b£c#
mengtjcit / op bcniftancüccgöclcpbt/ toojDtfeccggc?
»lefen.

^ot berfacötitigöebcc gcootccpönebes ïiancfeecs/
fo neemt olpe ban ïSoofcn 4. onc. i3eul-5aEt1.0nc.9aet
ban 25tifm enbe <J5pium/ban cltp CEn {jalf bjag-OSomrae
ban JJtabien/ceu ^alf onc.cnbe Een tocpnigö ï0as/mEn*
gelet booits al tc famen tot eenbcc ^albc.

3lln ben openen föancftEC macijmcnbEfe ^bEg^C!»
öjupcfeEn: .igeEmt olpe ban üSoofcn/toit ï©as ban elcjc 2.
onc.^ap ban<Stanatcn2.bjag.macc&töi« ban een
toeEclicplaeficr.

flSacc fo toanneec bat bcfen l^ancfecc noc^ in fan np
Binfelis/ enbe ben ï^atiEutnocöfiEccfsjp/ cnbatbm
booafj ïüanefeec op alfulefeen plactfE fiaEt / baecmen ^era
fnjjbtn ftanfonbcc gcoote Jdctccien ofte ïScnwtoen tc ca«

Hen/

/ foo fal \'ttoel öe febecfie «üu» toefen öatmen ^em
in öengeonöe toeeöfntiöe cnöe cautectfece: ^anöett
Ilanebec öie öecouöectia/encaöe teftniet/noct) metfhtja»
öen/noeb met eentgb^fcbnpe meöieamentenaen te coe^
cen/ toant^et fouöeöeclojen p^neenDe petijehel öen
l^aticm aengeöaen toefen. <©ö«lij£bootö \'tfelföe-^i&«>=
^^f" göÉtupgöt/feggenDc:«©cn becouöecöen enöegeeon:«
ficiheecöeüiancfeec/ en falmen nocö met fntjöen/ noeö
met eenigöeögtenöe öingöen aentoecen / toantitfeen ,

Öeböe Cfegöt Up) öen tijöt möns leben» / noetj göeenen
geeonficmeecbé litantitet/öooj eenigeclep manieten feon«
nen göenefen/ noej) ootitban pemant anbets toeten ge;»
«ffen .©aetoJtime feg^t ooelt met Den

lïanefeecboojficötigö moet ommegaen / toantbaecöp
metgantfeö met fijnen g^cö^flentoojtel en feanuptgcü
fneben too?öen/Daec fal bp ttgec too?bé als ÖP opt te bo#
cen göetoeefl. ü^aecalfo öiec boben gbefept is getoeeft/
fo beere als ben fiancUet nocö filepn toefenbe / \'t ?p Dat
Dp open <p ofte niet/enDe op alfulcken plaetfe (ïaet/ öaec
5P Han met fgnen toojtel uptgefneöen too?Den/fo falmen
gern met alle f^ne om-liggenDe SEDeren uptfnöDcn/ enbe
öaec na toel cautecifeien tct in bet gtiefonDe toleefeö toe/
en leggljenbe öaec naecopöe «igfcacefoete 25otetraet
\'3:ectoen-mecl becmengbelt / tot Dat De «Êfeace af-balle/
ofte Defe na-bolgöenbe plaeflers: 5^eemt 2. ponbt feps g laeiïec
öaec iJ^alite/ ©ioUtte-bla^ieten cnöe gcmfi-tooncis in om n cp
£ftefoDen?ön gbetoeefi/<J5ecpe-mcel 2. onc. ofte foo bcel «are te öoê
alfmen toilt / ftebet te famen tot eenen pap/ enbe Doetcc i»
raec nabp Olpe ban Koofenenbe olpeban ©ieletten/
öan elcc een oncc/ ttoee Dopers banCpers/ enbe een
toepntgö ^affracn/mcngbelet boojts te famen. mt <ef-
cace afgöcbalien toefenbe / foo falmen boojts De ©Icera^
tten göenefen / met Defe nabolgBenbe ^albe: .l^ecmt
Klaren \'Cerpcntjjnmet iSoof-toatergöctoaffcöen 3 onc.
Olpe ban iSoofcn/enbe ^piope ban fap ban ISocfm/ ban
elccanbetbalf onc. fap bau 09eeg&b?ec enbe ban .=®acöt-
fcöaDc/ ban eicj; 3. onc. fap ban 3|off£OU-roercöe ttoee
ö?ag.ficDet al t\' fanen/ tot öat ontrent De ttoec Deell öïc
«ooifï fappcn becfoben 5ijn/ tojingljet baec naec booj^en»»
öeöoetec bp eenen Doper ban een €pe <0er{ïcn-&loitw«c

cnöe

tit&e meel ban^itftn/ban ticltKj een Nf onc- mbeeeti
U)epnigl)^affraen0/mengöeiet boojtstod te famen/
toant öetts tot bit geb^eeft feec bienfielgck.lSla göp nu
bit munbificattif eenen tgbt iangtj licb^upcKt gebt t foö
meugöbp ^ttDia^amphoUgos öact op appliceten/om
booKs te Böcnefen: <&fte foo bette ais ót nocö tmU
göeftoacigöcpt biele/foo fiet toat loannes de vigo, in fö^
iien 25oec{t ban De SCpofiumaticn / in\'teifdc Capittd
baEtaffcö?ijft>_______

H et veerthiende Qa^ittel.

Van fommige particuliere GhefwelIen:Ëndc
voor eerften van het Wacer-gefwel der Kin-
der-hoüfden, Hydrocephalus in\'t
Grieckfch genaemti

■KJ  bat top banbe gemepne <6eftoc«en getcactecct
Öe&öen/foff totiien top nu ban fommige pacticuliece
Öan&f Icn^toant be bcrfcöcpbenöept Dec acctbcntciv bec*
cpfcljtfamtöta cen bccfctjepDcn cucatie/enbe füllen boo?
cecficn ban Den öoofoe beginnen / neDettoaects DalcnDc
tot beboeten toe.

50e jonge feinbecen fttpgcn (ómtijts een toatettg «Qc«
ftoil buptcn op \'t öooft/caufccenDc \'t felbe Doo? een fela«
te toateracötige boctjttgötpt/ tuflcöen öet Fcricunium,
cnb£ Dc blEEfacöttge öupt Dact Ijet &ap| in toafi / toclcftc
toatitacljngc baeötiööfpt ofteftoclIingc/forntöDta obcc
it^t gantfcöc öocft alfoo bccfpjept iigt)t/Dat alfmen Daec
raet ben aitjgecÈn op Djucftt/ftlaEctoatccgcIncfï als upt
cenfponcpgcöjucbttoojt.

Curatie.

Q i^a nu tot DC cucc Dcfes <0cftoctö tc Romen/foo faï
IjaccDcïiocfier booiectflcn tjouDenfobcc in eten
enDe bjincHetvmoe bact toe oocli mecfi alle Dingen göcs"
bjupcöm Die bettooogcnDc jiJn/ cnDe fp fal mabcn Datfc
aitgt ccn open Igf öeböE.»©ftc bp fo bette als \'t ftint foo
gïoot ts/battet felf toat innemen ftan/ fo falmen \'t ccni*
gc lajeccnöe Djanci;f{cns ofte fpiopen laten gcö^upcRcn/

Die

We öet Thlegmx pmgecen / toaet ban fommigöc fojmen
m \'t -Capittelban de |&ucgat»cn befcöjeben fiaen.

©ooïtö falmen öettjooft fioben met öefe 5Becottie:
J3e«mt «Camiilen / itRelilote-bloemen / ban eïCF een öalf
öant boI/^aetenöE öe blaoeta ban j|BicteIen/23ItimmEn
wn ^tecöas enöe ISoofen/ban efc>; een tjant bel / tt)lm
<tpp?ea noten/-grcctoen-femelEn enöegöefiootenasoo^
nen/ban eleic een tialf bant bol / fjeöet al t\'famtn fu öaSf
ïooöen toön en in Ijalf (ooge/fo gietet ttooj eenen DoecfJ/
Pooft öKï mebe öjpmael "s öaega toel toasme öet Ijooft
^ï Kinfecen/enöe finjcfeet öaetna met öefe nabolgenöe
€amillEn/ban iSoofEn enöe dpt
ban jiaittelen/ban elej: i öalf onc.oipe to ;^le anftcc^
Oaif onc.^ctocn jemelen lo öjag.Catifflin/iiföeiilote-
Bionimen/iQiiie en ^tec&af-blommcn ban clc)c een toep»=
mg/met 2 Cpp^es-notEn/fiiïot boojtö al toattet tc

opfifbenmet eenen ftcocs
hn A!ff.®öns/a)jingi)ct öoo? eenen öoecl?/ inbe boetes
ES^r J f^Öjup.toit ïBas I onc. enbe fiebetbatt
tot een ^albc: ©efe ^alb«
S ^®"ö£ciöcfie fttacöt in \'t genefen ban Wt gc^

Sitcm/ neemt olpc ban Camiilen enbc olpc ban ^Bilfcn/
ban clcr 4 onc-i^uipDct i onc. mactfit Ijkï af een
Ren/ enbc fïrycistcc bet öocft nes ftinta mebe ttoccmael
s baegös / enbe bfbetftct üooft tod toatmc met naoli«
metbetiecfte.

ti^Pï öen ^cbcct-mc {fc ïcpn af/cm
öooft ttoccmad bfs baegiis met befe nacbol«
^\'öe: ^Beemt poebcc ban mfene/ ban Camillm
2S„f3eltlote/ban elcltp i onc.foctc aSotec /olpc ban
1« ban©ii{c/ban elcj: 2 onc.met een toepnra
öan boojts tc famen tot een ^albc.
hrtmf?^™ "« öit toatecacötig eucftoelöooi befe
«ffi L. ir" "«t becgacn en toilt/fo faimcn ten ttoee
Swppjactffii licötecautcïifeenspotcnciacl leggöcn/

Hefi

Het vijfthiende Capittel.
Van de K-nobbelen ende van de Klieren.

D<efe fönoööcleii enöe ïftlieten/toojbw göecuwett 0«=»
Itjcft als in \'t eiffie Capittel glieleect toojbt.

Het fefihiende Capittel,

V^n een feker Ghefwel j datmen in\'t Latijn
\'l^eftiT^o ofte Talpa noemt,het is een foorte
^ «J^ van een Wenne.

f\\ ^Bbêt alle an&ete ï&ölegmatöc&e 45eftoel!etv baec af
^ bat tou in \'t n. <ïEap. in \'t aenccalc abefcbjeben

Curatie.

c beel befeaii^atientsmanietêban eten cnbc ban
bjincften aengact/ oocfe bc mibbelen ban ben felbcn te
tcguiecen/gelöcfe in\'t boojf? 11 .Capittel bccraacnt dact:
59an bat toillen top altgt èier bP boegöcn/bat alle feoub«
gtjebjeften bes öoofts/ betcc raët pillert gcpurgcctt too?!»
ücn ban ract öjancfeen / toaec ban bibeifcöc fojmen ban
pillen/in \'t Capittclbanbe pirgatten bcfcöicbenfïaen.
a3oo?ts/ foo en is in bit accibcnt geen anbec raanicce ban
cutecen/ala anbece bcrgtjclgcftcn ban bupten acngaenbc/
Dan battet fonwöts in t open boen / be cojcupttcn ban \'t
becftcneel bebonben toojbt/be toelcfte fo fp feicpnc is fal=»
men be felbe fien toectj te nemen / göelöcft in \'t Capittel
ban bc j^ocUcn fal göelecrt tooiben/enbc bp foo bette als,
fp feet gcoot is/fo falmen ben patiënt cabc/ baec anbets
niet toe te laten boen / banl)em tc laten onbctHouben/
D\'toelc top CHtam valHativam noemcu/cnbc bcttoacbteii
öoojts toat be natutc met bet tijt felbe bacctn boé ftan.

J) beft fÖtjÊftoel bet oogHai/ caufeett aeme pnlijcft aBojf^«;
i» s« «agen/ban floaten/ban onbccloopen acierblocts
w oe ^becen/ bat öem baec naec in be oogtjcn öeclpiept.
m bit boojf; (SBeftoef falmen be Dooft-abec laten in ben
^^e/enbeop be felbe jpbe bes «©öef üjela oocit Soppen

purgecen met

frtv Sripucgatien/toaec ban biöccfcöc fojmen
fïi hÄJÄ ï^wtsatien befcö^eben (iaeit, mtn

nJrb^lfel®"^® opgöefobenis. gp fal öem
SSfÄ - / biefen lioofbe

s bieöitte bp l^engt.

fuJ"!^ ö®® öoofts / ert oocft op öet booi-öooft/
r» ^ öet Sflbec-latenleggcn/beplaefietbiemcn

bcfcnabolgöenbe pac«
»»«.laecmtfpnen :©olit3/<0al-noten/ ^caßam, Hyppci^
teÄ fcöcllen/<i5?anaet-blomraen/38loe/ toit^

bon^ Soone-meel/bän elec eben bele/raaecftt

^»^ra.öHcafmetöettoitban cenCpe een cathapUf^

^eooeiSr^^^ ^^ nietongfcaijcn/ actitccin ben öate tE
oüüif^ «"«n ^Baelbcc gcoot / enbe bat

tpm fL^« fi^®."^\'® man«« göemaeefet/ ttiantöetöiöe?;«
«»Jm; I?« ^\'aö/be mateciebienaccbe sogenloepi:
©Itegen/üeöooföm enbe bleugefeiaf

tot een Jä^eegöfften/ bit ©ecgöl^
in \'t mibben öan eenigöe öett-öwi«
enbekgaöet alfoo in Den neete,24wett
•"naD/cnDcbaec naec foo tcecftt be plaejïeï af/enö» fegö\'^

m m

teç &an een Kool-ïilat op mei toat foetc ïSotets bet ge*
maeeftt/fot battet ban fsifs toe bjoog^e/befe booifj pjae*
per tceeitt feec fïeccS ban be oûgîjéft / alle öumeuten bie
naecbeoogenloopen.

qCot meecbec bibecfie/foo en ifï ooeft niet ongïjecaben
een aöec op Hetbooj-Óoofc tcopenen/enbe «ecöelen
tec bc oojcn te fettcn/tJiemeti toel fal laten fupgen.
- ©anWn beginne af fo fülbii bit nabóigöcnüe/ofte ccf
nigc anöcïc ban bcfc nabolgcnbc Collicöen\'in b\'oogljf«
D|uppcii.#ecratlioo3-toatec I öalfottcccntoitbanecn
«gpe enbe toat ©loutoen-meldc/ûloppet toel t famen/off
tc iwctccccn tocpnigö Qöms ban ®lop-fïcupt cnbc ban
<aucpcn^«t bp / m> t toat «Somme ban SJcabiéit / o^c
fmelibanket collkium dbrnRafis, fonüti
toatlKooïS-toatera,

3ltem neemt (I0m ban «©u^en-jact m«: ïïöofe-toa«!
tcc booï öctfteben gtjemaeclit 3 onc. ©joutocn-melcfi i
one.^jope banïSoofeft ï öalf onc; mengelt tjice in ban
^et coiinmin K«j?/;f^nbcc <©pitan>iï^ag-bccepi^
be Cütil/anbecöalf bjagWé/^npcftct-fïanbös r b?agm.\'
fcöójffen ban geelc JÉictKjalanen 2 fcöïup.m«ïöÖ«lt bit

ff^^gVooteftittcbp/foó m%öc1tet een fcöï«^etCa«fe\'
Pöee onbcc. ,

atcm/necmtfoetc gefc^löc aippelch/bclïlaca-Öüpfcn

uptgcfneben/fo beel ala \'t tiöelicft/üöm ban ©lopfecupt
be {{«ipmen ban \'3ractocn-b|ooDt/ enbc maccàt biee af
rffammfïóotcnbe metïïcoa-toatcc; een cathaplaf-
atcm/ncemt öctepbc -^cutic 2 bjag.Camphec 1 fcö?wp\'
mengelt bit met ISoos-toatec cnbc mctfapban^cnc^i
gciecK ban clcjc cben bÉfó/cM\'bmppet in b oogcn.

3!tcm/ rteemt cenporitfapsban IBccgöbjcc/mafcfet
Öicc iti boecielïena nat/ enbe legöt bic boben op b\'oogcn:

moogöbp oocft boen met fap ban^lc&cc/
5^actjt-feï>abc enbe bccgclijclïe.

33act nu gcoote ppne ia/falmcn nemen ccnengöeöïa\'\'
ben aippel/ enbe mengöelen baec onbcc ecncn Oopccban
censepc/met ISooa-toatec enbe ©joutocn-mclclt/bit fttl^
bp fin tocpnig te famen laten ftcben tot een papften/ bit

gtbaf»»

■\'Mumiii

s So 5 _

ar^SSSaasS»;

Ä 5 s—y^-o «

VS-

♦»So

« «g g

^fjilillf
^«gissfss^

\'illSi\'

iisl-fiS\'Sl\'â

ft^llll^il
3 » ttr 3 ff iu « ~

S \' ».m\'a™ 3s
as --» w "■2. « " a

lllîsilfîi
g «El© EtS-ëksffj

i^iiii tmPj
fill «g illirf\'i.

ilgttSlfsg,

ISfli^lfi

•^»^W*» Il t» »»

cy _ - «M 63

Hetxviij, Capittel.

Van iEgylopSjeenfekergefwelIéken tuflchen
den Neufe ende hec hoecxken der Oogen.

Daet lïomt oocfe fomtgtÊ een felepn ßeftodlefem taf>
fcijen öen J^ufe enöe öet öoecfipften oet ooflöw
\'t toelcfe öe geleetöe -^sgylops noemen/fo bette alfi (elbc
niet bp tpöen geboipen en toojt/ foobejmettet ootS ^tt
Säen ;©it boo^f? geftoellefté/bat genefen öc «Ojiturggnó
opöcfcnaboigtjenöc maniere: ^pfnpöcn cetfimactó
ijctoppetfïc beUelicn af / en öjucïicn öct ftocccfeen upt/
\'£ toeltlï in een blacf fecn bffloten ligöt/ en fnpDcn \'t Dan
fa «act af ai(i tmmcrs mogclijcfe is/raact De tc(ïe Die nt^
ram fp met Den Piccipitact ofte met eenige anöcce
tofjibentocgö- ^it booif? fœeetîîen Dat fctöcmoocft
fomtgfs in De lengDe Des oogöftöecls: Docö fo toojöcnfe
bspDegcucf^n met l^abcren-pap/mct iïSijn cnDc \'^Cutie/
naetoatfegcfncötnjtjn.

Het xtx. Cajiittel. .

Van de vlecken der Oogen, ende dierge-
lijcke ghebreken,

n<éblecfen öec oogöen öie jijntb)ceöetïep/tc toeten/
^^ toot enöe toit/Hst cooDeblccjcften Dat caufecctgöe«\'

ten 1

©an gbèljjcfem oock öan \'cenigöc inkóenbTgöc oojfafecn/
alsbaneenigö öïct^eftoelofte obetbloeöigöepOt OeS

ÖlOCtS/CtC. ;

, ^0 beel aia öe toéDc blccjcöens acngact/Dacc toe toojt
feet gtWfw öct i^iocDt ban \'Sojtcl\'Dupben / ban ©clt-
Dupötn / ofte bp faute ban üien / öet bJocDt ban gups-
Dupbmcïiöec öc bleugelcnupt-göfiatcn.

Om ccn cogö-toatec temafeen/ fo neemt jact ban-^;;
meos cn «Comijn/©cncftîl-toOîtcï cn ©cncfttl jaet/t\'fa®^
gcof göffiootcn-\' Dit fuiDp toclficûcnen toat sd Gm^rie

öaeï

öaec bpboen/ boojtsfoo Djuppjtttoie of bjpmaelöes
^aegtjsinb\'ooge.

g)o bcel nu öe toitte bleeicfims aengaet baet ban
öe fommtgeöunne/enbeDEfonmigije Diffee/De göeneöie
op öet toittc bec oogöen flaen/ en Doen \'i göeficöte
fcöabc/triact öte öicöejön/en^tjnjucttöel te gcajfsn/öan
in jongt) efemöecen/ en oe felfoe Die toojDen allcenc Dooi
DftÖaiiÖt-üJcrcfeban De ^ttcce-flcftcts afgöenomen:
öocö als fp Dunne jgn > fbo raatgmen t met Offe naboJ;«
BenDc öingöen becfoecfeen / bie Daec toe feer goct bibon«

\'^oojecifie falmcn b\'ocgljen fïobmmctüjatcïbaeï
ömi|l-öJo?tetö/ ilBalue/ijatizcen j^mtgwch jaet in
gcfoDen öeeft/en na Dit flobtn foo Doetic Dan Dit nafbolf
genbepoeDtcbp: jf^eemt SarcocolU, toit^upcliCECn
Äce-fcöupm/ban elcjc eben bele/en toipbet toel&lepnc 09

eenen ©jöf-Jlecn.

3(tem/ necmt ^mmoniacum cnbC Saï\'cocolla,hm ckp
pil^^S™-®" öalf/^afftaen i bjag flootet alt famen tot
°ji™ftcipc poeDEt/enDemaecltt Dan Ijiec afmet üym
oan Jf^ncgciccft hoecfttfeens/baojts fo gcbjupcfttfe met
^jouttjen-mclcft/en Doet Die in D\'ooge/toant öet cepnigt
upt öEc maten fecc/ja Datmen t fier.

Jltem/neemt 2 pont iontgö jorigöe ©encftel / Blim
olommen enbe «8ogöen-tcoofi / ban elcj; een öanDt bol/
®oojt8 fo Difiillecet öier upt öet iBatcï in Balmo mam,
öpetec Danbp i onc. toit giupcketltanDös/ enöe
""«gier af öocft Dicfemaela in Dooge.
Vtiat u\'\' •©ogen-troofi enbe Bmthth

Sfoan elCF i pont/gEpjepateerbe OTutie i öalf once/
wüten CopEcoet een öalf oncc/g)out anöetöalf loot/fies
nä ffa^®" acötoftöien toallcftensop / en latct Daer
feiaér af; en ttotntigö uren langö/Daet^ "a fcoflietet
«WC at/enbe öoetöierafalle Dage ttoeeraaelsmD\'coä»

•Ä\'^^F.^\'^^fapbanEupte enbe banteSel/basi
WC eben beie/mengeletöiec bp een toepnigö ^upcfter®
«WDgs/enöoet öietaf alle Dagen ttoeemaEls in d\'ooge.

Jitem/neemt toittcn «Topcroet/l^lupm-alupR enüc ge=»
P^epaccecDc^utie/ban cicjc i öjag. bjates ban «©ogöen"
e 3 troofi

tcoofi 9 onc.gbetoicben Carapött een Half ftjas-mcnge*
Ut toEl te fattien op eenen j]Battt)Of-flem/ enöe Doet ötet
af alle öagöe eens of ttojemaela tf» ö\'ooaöe / ÖftW f««
fetacöttgö totPitgebieefe. _

lief xx. CapincL

Van feetker S weerniffe ende n:iaterle,die on^
der het wirte der oogen pleegh te komen.

A ïffec nueetwgliebetfüjeecftigöeofteraateïfeacötec
^ Ijet tojtt® öfï oogeit homt\'Dat falmen g&enefen met
Sief £feT/j«ce,ö\'töelcftalDus gemaccfet too}t:5Beemt ge-
SLfe toaffencecufcsöiag.offawens^twcoik, ban cicftj;
tó Sföj i.biagm.\'öomme ban ^Bjagaitt enbe «©omme ban

bteivi3aelcj;4»bja3-ïoiïtéi®iccooc& i.bjag-.^wjmo»\'\'«-
cum enbe ^affcaen/ ban eltt i. bjag. maeefet öiet af eeit
coliicium ofte ^icf/ met l^egöen-toatet. 3!tem,\' men fal
De oogcn oocfioben met eenige tcfolbctcnbe ïSecottien
maet bp foo bcccc alfmen fict/bat bc materie tot teelten
ettet en tot ftoceceniffe bomen bJilt/fo rabet» be fommif
fl^e batmcn De cousa. Dat 10 t>ct bJttte bet oogï>eii/met
een blfjme baojfnjjöen fal / oP Datmen De materie alfoo
uptiatenmaclj.

Hetxxf. Capttel.

Van de Sweerniffe ofte Gherwel der ooren,

IJ €t (£5t)eftoJl ofte fbjcctnifle bet oojen / betcpfcljt
een gocbc ojbinantte ban eten cn ban bjincfecn/
inirfgabetaalbeclep bibctticn/gljclöcftala Kbet-latcn/
ïiïoppm fetten/purgaticn cnDcDergclildic/eben alaöft
ÖJft£ofteEtoi:be<S^efiMel bïroogt>rn.

3|!1 \'t bcginfe 1 als tjet «Seftoel beet ia fo falmen iti bc
<©oie laten üompen boo? tenen «Ccctljtet/ bcfc tiabol^
getibc ï^jcottie: iBecmt JBjeglj-bjce / 53acöt-fc|jab£/
©ioIctte-blaDeca ïattttbJC cnbc bietgclöcftc fetupben/
ïeötfetntü^teccnaeajön/cfiftooft öïecmcbebc oolf:f9
Jecteale be p.yne cben ntaf ölöft/fo boetct geul-bolUw
^Ifen-HÈiipt etl Mandrapra jipjiieitgt ooe ban sM

Dcfe

iitftkmptxntmcathaplafma mahcn/ baït&p rjocnoe
Olpe ban iSoofen ofïe olpe ban jH^iwelen/enbe legs&en
öitalfooop Deeojen.

3it£m/ncemt totttc ban ben pc c;iDe ©joutom melc/
ban ciej; i.one.cnbc raengclct bacc onbec
Campöcc/enbeb?uppettn b\'oojc/ o^e neemt olpe ban
«Qofenraetcenbjepnigfaps baniJSjanact-appels/enb?
eentocpntgt) ^affcaens/cnbc bjupt ban tn b\' oo^c; raaec
nótccïtöiet bat allc0 toat men ins oojc bjupt/ moet
ccifiiaeu gljcraacclïttoO{Dcn/nacc be bcfcöjpbtngöeöcï
«©öelcccben.

^00 betce alfmen nu fiet batbe^tocecniffe mtf
neemt enbe be pjjne bermectbect/foo falmen ccn catha-
pi,a[ma bacc op leggen/ ban atlctngccenbc / ccfotbccenbe
cnbcï^eleccenbc btng^en/cnbcbat op befemaniece gc=
maecftt:Becmtroobeiaoofen/l©jcgUbjce / ï.attoutoe/
^Kelflotc cnbe «ramillen/banek); cen tjant bol/getitfi-
toojtcls a.onc-raselbanïön-?act cnbe ban Jfenegcicclt/
I Ö»« af ccn cathablajma,m men«

gcitccbp foo beel otoe baniRoofen cnbe ban kamillen/
al0 t noobtgy ts

«Snbcis t batmcn bcmcccHt/bat bit «©öeftocl tot
bolfiomen^töcecniffccnbetot röpingtjc Komen toilt/
fo legtet Oitnabolgenbe cathapUfma op:5^cemt i|cmfi-
toojtcls 2.anc. ^ßalueciü^ioIcttc-blaDeEen/ban clcj: i.
öalbcljant bol/Camiilen enbe j®elilote/oocK cen öalbc
&anbtbol/3oone meel cn löetfle-mcel/banclcici.öalf
^f ^sgtien cen onc. olpe ban Camillcn 2. onc.«|bc
matthtöiec afccncd?èafU/fw.

neemt finnen bet/(©anfcn bet cnbctBcptcn^
lfh^^\'^\'\'\'=®fn&alfonce/foete:5otcci onc. i^pnig^
baÄ* met be ciechc/ban clchj; 9 bjag-olpe

anbtcijalf onc.i©aa foobccl bes noobig is/

fo upterlijtlten gcoot / föo öjuptcc
^fc nabolgenbe bingoën in: i^eemt «toofebJatei;/©?ou==
wenmelch cn olpe ban lÄoofen./ ban elcfts eben bclc/
jnjiigclet te famen en bjuppetct toacme in. 3itcm/necm£
imout ban ïsalfs boeten cn ©joutocn mclcft/ ban cicfea
ecnoacc/mengljelteï onbec 4.gcepn. opij, en 4. gï^pnen
"C 4 ^aflcseng

^affcamö/bit toel gemcngeU ^gnbc/fo bjuppet toarme
baec in./ tn bat aleer söp cathapUf ma.nm op: legljt.

©itöebbeicöblcSmaeis felbe mbim^t / en fecc
goet bebonben: .iBeemt olpe ban tJoofen i.on.een tolt
ban een «Spe / opium i. fcbjup. boo?ts fo mengbelt bit\'
toel Kiepne in ccn ©ijfel/ en (icgcfet ö» e »febc bä bupten
op be plaetfe öcc Pöne.

«enbEbp fo bette als u buncftt /battet ccn ßoube m^^
teric is bie bit *i5öeftoelcaufecct/foo moet ÖP bem ocf^J
Daet na tjoubcn in eten cn in bjincfeen / cn gebjupclten
alfulriïenputiiatienalsbiccgbclöcfte Jjuwcurtn bcrcpf"
feöcn :31n t gene batmen nu ban bupten op-lcggöenfal/
moet meet csfolbttenbc jijnalsrcpcHeccnbc/ namelöcb/
Sdöcltbit nabolgmbc.

5^£cmt iBun te / l^uptc / ©licc-blommcn cn Sïifcne
bandet i. banbrbol/ Mamillen cn j^clilote blommen/
ban elcjcecntjalftjantbol ficbctalbefcbingljcn te famé/
tot bat tjet berbebed becfoben ïp/cnbe laet ba ben b!?mp
in b\'ooje treeften öooj eenen Cccctjtec/ en legtet boojts
cenliccte^poncp tegen/biegtet in nat gbcmaccfttjp:
\'JEenlcfiêii/foaDjuptecolpcban bittet Imanbden in.

Het xxy CaptteL

Van de Ghefwellen die onder deOoren ko-
men,die de Geleerde Parotides noemen.

D 4£fe45Eftodïcn bie onbet bcoojen &omm TaroticUs
gbwaerat/foofp upt obctblocbtcöept bcs bioets
öetöojfaüen/foofaimcnben Patient 2Ébet^laten/cn baet
öp oocft purgeren / met alfulcltcn purgatie / als be ^U\'^
meuren bic bit (©öeftoer caufccen ( t|p batfc ö^ct cfte
feout ïön) bcrepfcUcnbc jijn/ toacrbanbatmcftbibctfcUc
in t Capittcl ban be pucgaticn befcljjebcn bint:

befe boojfj «©öeftocüm cn biené geen tEpeUcrcnbe
bingen ubelept tc toojben / gcUjcÜ als top in \'t €aptt-
banbe vhlegmone geiccrrbebben / mitfbten bat be p!act|e
befer ©eftoclicn be émunctojien bet jjctfenen?D"<\' fnbc
cocö mibts bc grootc abcrcn bie bactbp leggöen/ inae®^
men fal lieber op befe fooitm ban «aöcftocllen/trtcftenbe

plaefiets

Pl^tficta appïjccsen/foo Ot felbe boo? be natute ban felfs
biet genoegö uptgefet/enbé booj ^et booiftoeeten gebo^
beet en toojoen.

falinen bocj eerfien baec op ieggenCatöbefe <ï5e=«
fcDellen ncc^i bert enöe fonbec ppne jgn\'Oefe nabolgenöe
Plaefiec ban öBominen/ofte eenige bérgelgc&e/ toaecban
battecin \'tCaputelban t«Btjefcoel Sctrrhtu.mtx^c^t
TojinenbEctepctJentfïaen: ^Beemt .Ammomnmm, Md-
"um en Galbamm, ban clcc em öalf onc. t\'famen in

0,:finclt£n/©ogyen feec felcpn gelnEben/gefoDcn en^
be boo? eenea ^jft getOiebcn/anDetöalf onc.l5ecten-coet
I ont/olpc Oan Helpen f foo beel als noobigö is om een
toecckj piaefter te malten^

iJäacc alfmen raeccSt battet begint ism&ec tctocc^
ben en öem totfatéscniffc te begeben/ foo mactjmcn befe
nabolgenDepap baec op leggen.

.i5icmtB^eb?3beniiupn4onc. iemfi ttJO?tela toel
ma?toe gefoben en ooo? eencn ^ift gctojeben/anbccöalf
onee ttoee bopccg ban ipecen/Bactiene-ceisfel cn ^^ab
bc ban T)tdtheaelejc i once/mcngelet boojts al t\'fa«
men tot een cathapiafmx.

ÏBanneec nu bit «©eftod rtjpc is/foo boetct open nicï
be bipmc ofte met öet Cojtofuf/enbc gcnefet baojts ge«
löetoncn alle anbete geftocllm genecfi.

Het xxiij. Capittel.
Van Polypo, d\'welck is een uytwaffinghe
van vleelfche binnen in den
Neufe.

D oocS ttoeebetlcp upttoaffingöen ban i^itpcnt\'

_ o««Eltcl)e binnen in ben neufe / bie ban bc g^elecrbc neu.

gömaemt toojben: be cecfie ia een toeecftc upt?
toaff mg^e ban biecffcöc/bie bocötigbept cnbc bloet ban
^et g^crft/alfmcn dencufcmacc facötfsens cnbiucKt: _
^efcpïoccbcett upt een boctjtigöc matctic bic upt be
öccfenen fincfet / altoact alfulclicn matccic feomt tc bec?
tottcn en in bleefcö te bccanbecen/toelcfee upttoaffingöc

«g y ban

ban Weefcijefomtöötsi foo lang upttoaf!/ batfe bupten
öen neufe öangt\'en be fpjafee, ben abem ja oocIt tjet nee»
ßen / gantfeö benanenbe ia / enöe beetoogöt öem alöaec
fomttjDta bJit/ fomtijbta toobt/enöe ooefe fomtgota
ftoait.

iBaecömttoeeöenen mcütmToljpus, jteeft beeJ
toojteien enöe aöecftena/enbe ia öactae^tig met ppe eü
fiancft.5Befc upttoaffingtje becfli^t ooefe benneufe/enöe
öat Dooj fijn bjafren.<©efen voljpus Die caufeert upt me«
laneljolijcheöumeuren/öiemetP^^eSJM\'» bermengt ?tjn.
«JEnöeDEfe ttoeeöe foo|te banPö/ji»«5,too?bt booj cen
ongenefelöc&acciöentgöeaeöt/ieftenöebt ooefe (mijna
beDineftenaJ ban niemanr toeten genefen te toojDc Daecf
om Datmen oocit \'tfelbe faf^fien te onbecljouDen/ten be^
ficn Datmen ftan. ©oei) fobecce alfmen be eecfie fpecie
befesgcbjecka/cnbcoocRDettoeeDefoccltt te onDecfia»
te gijenefen/foo falmen Den laaticnt booj tec|iett booi«
fcöjpen/ een liebte enbe fo&ere manieceban eten enöe
Curatie. ö|inclien:boojta fo falmen Dcnfelbenoocfe purgeren/met
alfulcfjcnpurgatien/ öjancften ofte pillen / öteDe me«
lancljoUjcfte en ptiiegmatgcliê bumeuté uptboecen/toaec
ban Diberfcbe foimenöan pucgatj£n/tn \'t Capit. ban De
l^urgatien gbefcfijcben fiaen. «SnDe öaernaec falmen
oocls öefeii j^aticnt be öooft aöec openen/ fo immeca be
gljeli\'gcntljept fijna perfoons/ fuJcr bjröjagben \'naclï.

De pjincipaclfïe cuce Defea fctjjichelocliê geb?ecfta/
mo5t gefcöieöen Dooj upt-fnöacivöooj cautecifecen/ ofte
Doo? applicatien ban eenige cojrofpbige en toccb-ctenb^
meDicamenten. \'öaDe om Defe eure te beginnen / foo faU
msnDitupttoaffcnDebleefcöboojeecfien foo beere upt
fnööen/met eenige fubtgje ïSnib fctjeece/ala \'tmogelgcft
ia/ enbe baec na cen toiccfte met befe nabolgenbe falbc
befïcijcften/enbein t neuf gat (baec \'t göebjecft is) ffeec*
äen.

iSecmt gcden^jpfgment/ Copccoetenöe ^paenf-
gcoé/ ban clcje i.loot/^äuicfe-f\'lbecenoe Salamoniacum,
banclcp l onc- mengtjelet Dit boo?ta toel te famen met
ionigï ban liSoofen / toteenfojme ban cen falfßen.

JUnDece gbebjupcKen öit nabolgcnDe öijtenDJ toatec:
Beemt geelen \'©jpfa«ient/leUenae Kalcft/ ^paeiif-gw?

cnöe

enöe (Jäuicft filbcc/ ban elclts Djp loof saUrmoniAcum i
^If ö^agraj/ (iaotet al toel felcpne/enöe latctmet toatec
«61 op-(icö£n/cnöe als ött toatec Dan tm tople sö^fiaen
Deeftfo tooïDct fleccfe bptenbe.

3Bit naebolgljcnDe is toat aappenJBeemt Jïlupn enöe
®paens-gtoen/ban elclis i loot / geclenOiptgment r
KöJMP. mengljclet toelonöec Den anbeten / enDe raaecfet
»aiecfte natina^gn/Daetnafoobefp^englitfemet Dtt
P^ö^^nDc fieeelttfe Dan alfoo in öen neufe DaecgDe^

èommigljeDie nemen gtjccectificeecDen as^nöeto^n
cn toitten ^rfemcum feec blepn g^etoieben/ban elcj; eben
pele/cnöE mengöelen \'t onöec Den anoecen / öaec nae foo
taten fp t ö|oogt|en/ DitDoen fp oen boojfcö^eben ^rfe^
^cum alfoo tot aetjt oft negen cepfen met 43£n Sjan dc^
toön nat ma&enöe/ cnoe alfoo op ö^oogenöe: ©eri ^rfe-
mctm Die raengöelen fp öaec na/ met alfo bele l^oniglja/
mfojmeban een falfiien/ en ßter meöebefirijclienfpcEn

gtecltc öiefp in Den neufe (leeclten /Daec Het 45ÖCÖJÏCÖ

Jtcm^ nccmt falbe ban «Sgppten enöe ^coftoiomm,
pan cicc I onc.poeöec ban Piecipitact en gtjebjanDtn is
lupn/ban clcha r öalf öiag. mengöelet boojts toel te fs^
men/cnDc gebjupctet als öiec boben gcfept is.

pocö falmm alöicc noteten / Dat alfmen centgöe ban
Dcboojfj cortöigöe meötcamentcn appUceect/oatinm
ban bupten op Den neufe eenighe tepclletenöe plaf=
ti.« falben fal leggöen/ op Dattec geene inftamma^
Deboojf? Cojcofpbcnen tooiöen göscaufeecr.
meDicamenten öieö»« toe Dienen/ Die
mantetebefcöieben/ als namelytfe/
j"jjj^"i*« \'^^apittei/alDaectop ban De nhgmone ttac^

albacctopbanDc «Carbuiicftflfn trac^
ban cauflijcfie bin.
gen/De toflcße a le feec bequacm jijn tot Dit
utaögcbjeckPoJji»/^.

, 2Ï13 u nu Dunclit/Dat Defe upttoaffingljc ban bleefcöe
tu Den neufe/Doo? upt-fnpben / booj cauterifecen of D001
wm0ö£banDfbaoifj<ircjcofpben toegö söcnomen

gelgcÄ

göelöch\'toccft toelinöe eecffe fpccie ösfcs gljeftjecfts
öoenlijcft ts/ fo gebiMpcEtt Dan Dit nabolgömae falf önv
mît totccten in Den neufe ce ffeecften/toant öct ö^ft
ccnfanDecling^e iicac^t Dan Djoogpen enDe ban gtienc«>
fen.

J^ccmt ©onigl^ i onc. Sarcocolla cnDC ^mmomacum,
ban eicp een loot/ 2Cjgn ccn öalf ïoot/ficDct te famen op
een factit bpeclïen / enbe befîtgîlît boojt öicc meöc utoe
IBi^citcn.

3itcm/ncmit^utieöic gbt^Jjepacecct is/gbcfcglielDe
SdecDe enbe gebjanbcn ^(upn/ban clc^s eben bele/ men;:
ßbelet öoojts tc famen tot een poeDec/enDc gôcbjupc&ct
tot bc feibc intentie.

l©en fai oocfe alötec notccen/ bp foo becce alfmen Dit
0beb?echboo? \'tcautccifeccnbebacljttstoeg tc nemen/
batmen\'tfclbebooï een hopeccn pgpfecn btquamclflcö
boen han / als \'t pijphen met natte bocc&ylîcns toel be^
Sleebt is/ op bat bacc boo? bc gcfonbe pactpen bes neu?
fcn/ban binnen niet gcb^ant m teoiben.

j]Bacc bp fo bcctc alfmen getoaec toect bat bcfcn vo-
Ijptif bem tn ecn ïfïancftcc becanbcïcn toilt / foo betamet
Èencn booificötigöcn «Cötrwtgön / bat öp op bitaccibcnt
booj eenige fcöecpe mebicamentcn/ geen boibccgenefin»
ge en bccfoeclse/maec alleen booï facptc ccmebien \'i felbe
foecHttconbecbouben t toant dooj bufbanigïjefcöecpe
Dingm/fo fouDet bcel meer becergccen/cnbe ben patient
?ijn leben berltojten/ bieanbecs boojccnigbefocte on#
becgoubinglje/nocö toel ccnen ianóöcn tgbt leben mocö«
te.

»Önbcom bit accibcnt nocî) cenen langen tjjt te onöe&»
îîoiîben/ foo is bit nabolgbenDc falf lî£n bacc toe fecr bcf
(3uaem:Beemt falbe ban <Cer«fc cn fap ban BmMtW
öe/banelclts i onc.lRooftoatec i tjalfonc. mcngcletccn
ïangDe topletcfamen ineenen ILopcn jlBojtiet/ cnbc
fîcijcftet ban ban binnen enbe ooc& ban-öuptcn / op Dtt
boojfî <£5£b?ccft.

«Ecn anber:5Becmt Olpe ban îSoofen 3 onc.^albe ban
ISoofcn2on£.fapbani©eegöb|CC cn fap ban
fcbabe/ban elcc 8 onc.<Sout gltbt et be gilbte glit/ ban
eî:?; anber^alf \'^«tte ban ileyanb\'.ien een îjalf onc.

Cerufe

JeïUfcibalfonc.ilaetöeraïipentcfameitfi£öm/mctöe

mpc enöe mctbe ^Ibe / tot öat al tc mael öe bocbtio«
Dept berfobcn Is,baec naec fo giet bcfc bcttigheöen bcroi
w ö®®*®\'^ öjcpnigö uaas bp/ fo fmd

m toetjaomme cnbc gictet tn ecncn böfel/ ten Icfien/foo

^it nacbolg&enbc macömen ban bupten op Icgghcm
3 loot/toit i©aa i loot/fap ban
cLbïStu^!"®®^?^\'^?;" .^Bacöt-fcöabc/ban
mpic/enbc bat in ccncn ïopcn ©pfel.

Het xxitij. Capttel.

Van de fwellinghe des Tandt-vleefchs, ende
bet verhemelte d^&Monts.

N bïSifo&ecojbonnantie

^B tot op be öclft/cn tioubt ban bitfop gefiabig in m

foefSi^® tóe cn nemen anbcca niet/ ala eenen pot
SïS Enbcecnbiccenbcel©pgen/ inölcpnfiucjt*

sifanu bef öcn jjEont.

nof\'^^pE&ö^H^ 25ilfcn-6cupt cnbc ficbct ep met cene«

SaSffS^

«Enbif

«Enbe fo bewe befe ^toeUttigljc Somt böoj tó Bieöeiv\'
foo falmen ben iBont btcttmaels fpoelen met tooben
IBtjn / baec toat J^ontgl»» etibe een toepnigö Sarmoiu
onbec göemenselt is. jSKen pleeg oocft toel befe j^toeecf»
niffe bp tpbe/alfmen fiet bat fp tppe ia / met cenbetblp;\'
. me öooj te ficftcn/enbe alfoo bel^atienten öace ppnctt tt
bechoiten.

He t.xxv^. Capittel.

Vande fwellingbe ende ontftekinglie des
Lellekens ofte Huyghs, die in de
Kele. komt.

<efr ftoellinglie bes ïelleftcna in be föele/ bic teetbt
^ ban ben gemepnin man ben öupgö göcnaemt/ \'t jp
batfe ban öeete ofte feouüe öumcMten öaten oojfpiongïj
<©oj|«i!$ch, neemt.oojfafeen beftfc ftoellinge/?gn altgt eenige Ijecf
tc ofte ftoube öumeuccn/bie upt ben öoofbe in tjet ïelle^
Itenoec ftele fiticè«»/ frfelbcalDaEtDoenopftocllen / en
fflfptftenê. tangït maften Jjangoftjc als bcöoojt. 15c tepcftenen Des
felben/toojtmen aen \'t ftlagen bea patients gt)etoaec/en
alfmen in De ftele bacc na fienbe be tonge nebet Djucftt/fo
ftanmen oogcn-fcöö\'wlöcft fien/ Dat l>et ïencfien occ ße<ä
le^geftooUen tn ontHeftèn is /ofte langöet öangöt als t
öeöoojt. r

Curatie.

Curatie. T De curatie befeS\'glieftiecftS / fal Sem benlSatieni
boo? eetflen feet fobec ^ouben in eten enbe in Djinc^
Iten / hp fal öem oocft moeten toac^tèn ban alle fochten
banfiettften Djancft/bie ten^oofbe ftlimt enDetatarten
becmeerDert:t2Baet na foo falmen Den patiënt putgeren/
met eenige Djaricften ofte J^illcn Die upt Den tJoofDe pus»
geren/ biemen in\'t Capittj ban be i&urgatien baec toe op
foecften fal. ««SnDe fo betré iaia Defe ftoellingefect ötftig/
gcoct eiï pflinlgtft ia/ foo falmen Den i^atient De tjooft-a^
ïjec openen/jae oocft toel De aberen ouDerDc tonglje/enbe
ftoppen fetten acljter in ben Uala/om te öibertcten be W

meuten

^«mïÉn bj^ al tc gebjclblgö na bc loopcn.

<Cnbc fp öcccc als u ounc&t/bat bcfcnöwPBÖ upt ccti
ftoubcmat^ieoftccatacce p|occbeect/fo fulbp ben felben
tbeemaelbesbaeg^s/\' meteen Itlepnlepelftenitcöten/
baec in bat g^p bit nabolgenbe l^ocbec boen fulc:^^eemt
fe^ngöefiooten|>cpec i öalfbiagm. löoebcc ban bc
•^BOjffen ban gcele jBitobalanen i bjagm. mengöelet
boojts toel tc famen.

Item / neemt eenen öoop IBercfes/ tod toarmc gtjc«
maecftt enbe tnetiBiecooefe toel becoocftt/ enbe binbet
oobcn op be Ijcupne bes Öoofts / foo öeetals \'t ben J5af
tient bctbiagen macö/ cnbe boet bit alfoo ttoce oftc b?pi»
niaclbtsöacgöa.

^cm/^en patiënt mac^ gorgelen met bit naboIgcn<«
öc©offl£l-toatcc:j®ccmtèabie/Koofemaiön enöe coo^
tó ISoofen/ban clcKa i öant bol / «öcanaet-fcöellen cnbc
«öcanact-wommeiv ban elcfes een lialf loot/CppjtS\'no»\'
«n j loot/Iatct tc famen fiebcn met cen pot toatets / tot
öattct ontrent een pint obec blpbc/öaec na fo fpgct öooj
eenen Doccfe / cnbe öoetcr bp l^onigö ban Koofen 3 onc,
coo?ts foo laet öict mcöc öcn paticnt öicftmaels gojgei«^
len.

%tm/ neemt^ecfïetoatcc i pont / gohijaè ban Koö«
w 3 onc.0bcmcpn ^upcfecc i once/ la« bt« mcöe gow
gelen.

Sitem/neemt c-^tow^jJÊJamtoojtctó cn J?ccaa/ban clcs
I pnc.5i?fcc fthipt/JÉgtimomccn cooöe föoolen / ban eiq:
«n öalföant bol/<élijf-&ïabccs/ö3eegöb?cc enöe blabecs
ban 25jaem-befpcn.ban clcfts een öaiu bol/rooöe iSoof^
ccn öant bol/j5l^pji|Eïc ctiöe l©icrooc6/ban eftfts 2 öjag-
ncöet mctfiöcnoegöfacm toatecs / tot onttcntop anbcr«
H» O "ï>ts/als \'t nn boo? göcöaen ts/fo mcngöeltCB
hL mT ÖonigÖ 2onccn/

lm S öKHmacte ala \'t mogelgc-

<enöc fo u buncfitbat bit accioent upt jcec ö«tc W
meuten caufccct/fbo g^ebjupcftt bit nabolgjicnbctoatct;

^eemt cooöe ^oofcn/U9Ecgb|cc cn öupüoocft/ban cicjc
een bant bol/iSofpné öe (iccnen uptgcöaCn/ 2 öant m
violette blaöccs anöetöalf bant

«Ov»»

•©ïanact-blomratn / ban dcjc i.öalf ïoöt/ Jl^ftitelen-îaft
i.loot/ boojts fo fköetDEfeöingcn al t famcHWft eenen
pot toaters tot op De öclft/nu boo? aöeöaen toifenbe/foo
menseltet bp rooöt éupcftet enbe èptopc ban ill^o«-
öe|^en/ban elt]c 2.onc.enbeg8?0ödttïtermcbe,

\'f,tera/neemt lïoofcn/ ^Bal-noten ehoe «ördnatt-
fc^êllen/banelc)!; i.bïag.?fil«pn i.febjupél/^out i.öalben
febiupel/ maecfetöterafeen paeber /enbe neemt öiec af
toat in een felèph lepélhen/ eribe boet bat aen benBupg/
te toeten/tïbee of Djpmael bes baegbS.

3ltem / néémt 4.önc. ïSoof-toatets 12. onc; SÊjijn ban
ÏSoofen/ ^lec-rap/^ji\'ocî#\'^\'epttîeI-fttjotclbena enbe
gebjanben piupm alupn/ban el^c 2. leyup. meng^leï
todtefamen/eribegeb^upc&ettot een<6o?gt)cl bïatec

lïBnbefo berce aisboc^ oïfe boojgaenbe ccmebié mk
ftDeUingbeb^söupgösnoeömct ïutlbe bertrecften/fo
falmen boben op De Btupne öest!öoftS\'\'cHbe ooeftaeijtcc
inDen bals een Velicamiam fetteri/ grüot toefenbe De
gtoote ban ccn baeiber/offofulcfóocft nocö nietöclpcn
cn tPilDe foofetopbepbcbcfeplatïfen «Cautecic poten*
tiael/cn^oubetfóolangtje openboo? \'tin leggen cenDet
igcüieten/ala \'t fal fcööinen ban nooben tc toefen.

•©ftefoobcrccals öem Dit ^SDEftoctbegabc tot ceti
Kctite apofitimaiEic/ cnûettiet Dooîbjcften cn totlDC / foo
flcccKctmet De ï.aacettcDooi/ ofmttcen «Cautctifeen
actnacl/Dooï een feoperen pijpberijtart ben Patient ban

baniffoofcff. . ..

ilSaec c^(bit aHes tegbenfïaenDcJljct ïeUcften quamc
te bcçtotten/fûo falmen t bicfttóts metben^Êgpptiaetö
befïcijcltcn / çtiûe oocft tod bcn pje cipitact Daet aetiiap^
plicecen.

«ÊtiDe of booï al befe bïbetfcöe rcmtbien f noctj |ret
ftoeïicn/nocö oodt\'betbcitotten oftepHttificcten/ geen^
fins tc cemEDietin en toace/ fo falmen bcn upttrfien raet
Daet tocgpli^t^cken im &et boo^fj Idldïcn met cenbcc

fcljerpe ftnip-fcliace/tot acn bcn toojtd tbc affnpben / m
f0 bette aljl baefc booj fecc toert bloebenbe/ fo falmen bet
öloet met ecn Sieetpfct boen op&oubcn/ ofte meteeniglje
Bfltinaerenbe mebrcamentcn gojgden»

Hst

Hetxxvj.CaptieL--

Van de Sqüinantie, een Ghefwel der Ke-
ien, \'t welckmen by de geleerden An-
ginamnoenar.

S af? tmmM öan aüecn ie.

boojft <©öfTtöeI tooït ban be

pojfacc&t rSSi»« »\'«to^lep / toant fp Dm
»0öcfepaKW atóupt ftoubecatatten/ bie
59e « fincften.

öatoocft gremepnlöcH een
Enöeöieijem ben SJbembet

«Pf CEnK5?föEfe ^uinantfe mm ftoube cfte
"ent booi f p?ocEbEErt/foo fal altöbt ben fSa?

öEEl Jiebe,; llfl^ iKÖte pucgatte gebjupcftEu/cfts
falmeti fjeinhX^®*^\'\'^^*^\'® latenfEtten / Enbe baEr na
oDfn?;»«.. ""nftoMftenaÊiihPftnrtft-ajijjjij^ ben arme

ben arme

pÖclttcft/Sfi\'.tP\'\'\'? ??)be baec öP be mEfie ftofHinge

ötoEbEn .• men fal ooeft \\Mn
«oPfm acötEc w öm necfte te fetten/en feec toel la.

^ m

tcnflaen. j^cttozoben/öctflobcnenöïöetBinbew/bdrt
ÖanbfttÈnbauboeten/en fal oocb raetbetfupmttoi^«\'
oe 1/ om bes te bete« be toe loopenöe materie na be aele/
ban baer te oibfrteren: «Ênbe moet slfab b een op Ö anf
Der alles göïfcöi^ben/piineipalöch alfmen fiet Dat De
^uinamie met groot gljttoelt Den menfetjc berfticKen
fouoe/ gelöelt icH oocft felbe mcnigtimaetó gefien Ijebof/
löat oe ^quinantii öeii me«fcl)e in 24 ur«i omgebjatöt
Deefr: lïEnbeinbêfe üoojf? latingen enbe Dibertien / be*
ftaetDepïincipael cureofïc beljouoeniffc bes ^aticnta.
ilBen fal oocft ^tjicr noteren/ bat foo toanneer befe
bcojf^fclïjicftelöftcfietftte/fo getoelDig benmenfcöe aen^
grijpt/Dattctfcöijrdbat Up op DenflaenDen boetbcrftp
feen\'fal / DatmcH nocD ^urgaticn / nocl) Cliflericn en fal
aebnipcften /boorenDc aleer Dat De pjincipaelflc latrn^
gen gcfcöietnjiv miütföien Dat Dc felbe De eenige rcme^\'
Dicn?ön/toaecDoojbcni&atient macti öcöouDentoo?\'\'
öen/al3 Dc frifoe bp tijDen gcabminifireeö toojDen/baeci\'
om falmm alle anbcrrcmcbicn aen b een jijbe fettcnbe/
fhné toeblugt tot De boo^ft latingc nemen/toelber jlaenb«
als befe sjqumantic ben menffge fo feec fubiJt tóJccbalt-
g^en i^atientfalDemCgtltjcft inalle anöere periculeus
ftfiecftten) öoubenfQöerincten cn Djincftcn/enöeiicm
oocft toacljtcn ban allen flcrcftm Diancft. ©epurgatieti
enDe De tlifterieii/ Diemen in Dit göebjecft göfbjupcften
mach / falmen binöeniii \'t €aptttel ban Dei^utgatien-
tóp fal boDi eetflen ïn ben monDt tjouöen/ alle bcrfioe^
lenbe eoigel-toatets/ gelijcft els Oic ban «öctfle-toatec/
met fpiope ban (öjanaet-appeïs cn ban Hoofen bermen"

pdtjijn. atem^^apban J^acöt fcöabc/mctfpjopcban

f^oofenbetmengljt. ■ , _

Itenv neemt fp?ope ban füoetbefpen a onc. faP
«Sianaten een once / toatec ban U9eeglj-Djce/ ban isoo^
fen / enöe toatec ban ijBanneftens-ftrupt / ban tlc); Djp
once/ mcngelct te famen tot een <00jgel toatec-
gitcsn/ neemt be oppecfle blabctftens ban

befim een Ijanüt bol / rooDe Hoofen cnöe <6jaiiaet-|cgeM

kn ban der i onc. fieöct te famen to.t op een pont fap»\'
nuOooieeiwnDoccft ge?Ögl)t jfjnbc/fo mengbelmonpw
3 ojtc.fpjope ban jiï^oecbefien / Dit ts een fccr goet

g^Köat«. befe baojf? <ßo?gcltDat£t0/ fal öen Patient
wflmnen te ßö^bju pcften / fo Isaefi ÖP Ö« BtJe&J ecl? be^
Ölnt te gbeboeien: jE^aei alfmenmrrclst/bat befeftoet
«ngbe in be feele / na alle öefe boojfj teraeöien ftille fiaet
enöe nietftoaetber en bjojt / foo falmen ben i^atient öit
nabolgcHöt <0o?gcl toatet laten gebjuptften /bra öattet
me^ bctfacbt/ cnoe bc ljumcurcn meec bcrtcect.

Saeemt ^oct-ljout i oncc/cooöeJSoofen enöe Cppcc-
wojtcl / ban cfcp 2 ö?ag, «Bjanaet-fctjclien i bjagm. cen
wnt bol Kofgna / acbt oft tljien ©ögen / cen tjanöt boi
©ecfie/ 5?fope enöe cöcl iKaciolepne ban clcic cen Ijalf
pnt bol / ficöet boo^ta tot ccn pont / bacc na foci gictct
000?/enbe mcngi)cltcconöctfp?ope ban gcoenst^feec-
noten/ cnbe OxjmeU ban clcjc 2 oncen.

3tem/nccmtbloepfelbaH«i5janatcn i onc.ó.ï3egcn/
a^acpcn/ïtjnsaeten Jfcnegcifcftiaet/ban tlcjc ccn
Baifonc.fteb£tte famen tot een pont nata/cnbe men^
öbcit öaec bp i ijaif onc. «Caffie / jüap|tt|c 2 bjag. jêaf^
hÄlf!®^octcmclcS 2 oncc / bocjts foo lacf
Ölet mebc ßOf&eien.

e« eïpe bah «ami/fcn/\'
oancttp eben bele/enöe beficijcftt biet meöe öen gant^
legen bate / enöe Icgbtec öan öaci na upttoenöigh öcfc
nabolgbenbepMcïop.

v^,-^«e«}töeni(ï-tooïtela/ilc{p-tooiteï0/ cn teojtetö bau
wuöe öSgngacct / ban dcc 2 onc. jfealue/ lèjolette-bla^
bnr^rPtn/Wrfn\'f, ban cIcj; cen banbt bol / lact öcf«
al^ fingen t\'famen fieöen met Ccn ^toalu-neft/ enöe
hjojtela enöe ftciipöcn tocl mo?bje ?gn / foa
©ecrfe« r öooj eenen ^ift / cnöc boetcc bp

baiiri«\'"\'^^"rd 2 onc.iinncn-bct cn «©anfen-fmout/
meel/S^önjact-meeJ enöe Jpenegciecft-
eine Ä?® ^ balfioot/^upi-occgtj anbct^alf loot/
.„V07^\'Psn cnöeolpeban<äEamiUen/ban clcjc i onc»
n« «^ooita m ^f ceh cathapUfma, cnöc leg*
® ^^SbïttoèemaelBopöcftdc. .
♦eJif J\'^\'wp\'t ccn ^toatu-ncfi/IBaluc tü l^emfi-tooj^
h ™ em banbt bol / Mamillen etóe iBdilote/

bia« f ^ ßanbtböl/ (©ecfïemcri 3 once /f^afiFcacn een
Olpe bau JSoofm 3 once / eine ban «amUlm i oitc,
j? z m^ftgc^i

metigelÊt tod te famen/ènbc leSß« ^ toatme op bc Mt.

«gnbefa bette men getoSEt toojt / öat btt <!5eftoeï öer
feelen ban binnen tot ftoeetnifTe begöeben toilöe/fóo fal*
raen ban bupten baet op ieggé befe nabolgcnöe plaeflet.

.^Beemt ^tof-meel anöettjalf once/ Egnjaet-meel m^
öe ƒ cnegciecft-mecl/ban eltfejc i öalf onc- fes bette
geu/^toalu-nefie i onc.mcngelet al t\'famen met göe^
norgbfacm Olpe ban ?Lclpen/enbe fieöct ban tot een ca-
thaplafma. ignöe inöienöatöen l&atient foo lange te
löbe ölijft/tot battct baii binnen öoo? bjeccUt/foiiioct öp
toel toe fien öat öpöematecie toel ncetfiigöfict upt te
fpoiitoenV op batfe op bc ïoófe nocö oP öe Jlßagö«
niet en feome te ftncfiEn / toaec öooj öattet toel een
gtoot oïtgöeluclï feonöc ftomen / jac De ö^EffiSiJ«
Ooobt fi\'lbe: enöe alfmen bebint bat ö?t »ööeftocl open
ia / foo fal ben l^atient öit nabolgöeitisc <6o?si)ït\'
toatec omöematetiebetet te fupbeten:

jf^semt toatet ban jiPJanneftena fetupt enöe lèijn /
ban elc]c6. onc.pnigö 2.cnc.

saen gantfcöen tööt Dcc fircftten/ fal öen ï&acient
onöetnsfftöen altijt geweien/ om öe pync te betfacöten/
met \'©etite-mdcft öaet ,l)pjopeban i3iolettcn onöet at*
mengelt ia <©nDe alfmm (göcDutenDc De fiecftt«) bieefc
öaööeDat Denidatient fouDc mogöen betfiicKen / foo
falmm öem bicftmacla feoppen acötec in Detijjals fetten.

Stem/foo b£cte alfmen bjeefi bat öet ©öeftoel Occ
^uinantien langöfacm ban frlfa Doo?-öjec£feen toilDe/
göelijcfe \'t in oe ^uinantie öic upt een feouöc Catatcc
pioeeDecrt/ teclpïecg te geöeuten/cnDe öen ÏSatimt Dooï
öè ujit-bieftinge/in petijcftel toatc ban te betfiicften/foo
falmen alle neetfiicöept boen/om \'t felbe bp tpDc met De
blpme ÖÖ3J te fieficn.

Het xxvij Cafittel. ■

Van de Ghefwellen ofte Sweereniffe der
Vrouwen Borften.

D<è cèeftocllen bet i9joutoen bojficn/Bonncttcaufe*
t^n upt öe bêtfelontetingöe Des melcfts/up tfioo«^

ÏJP^ Oaaen/ enös oocft toel wpt eenige Garatten öic ni öe
"o^jtcn öomïn/enöe öictgrlijeft? oc^fafeen ineet.

©ife «©öeftodlen ofïeimftamiïiatifnöec^joutoen
oojftcn/toojbcn greueeEttgeigck ban örnPMegmonegea
" setocefi/eerfïmaf la boog "t putgecen/booj \'t abet?
openinge ö£C 3Löf raotbEC/ foo berce ale öe

^^fnfal op öcfe g^eftoeïlcn in \'t cerfïe giiecn crpelfe?
^"öe bingöen applicrren/toant fp fotiben öe mateiiein^
rj^\'^tsna öet Jgcrte bjpben/maec mm faiocc eenige ban
one naboigtnbe refolberenbepappen op Itggen.

.„IP^^t^Soone-meel/^enegciecS meel Hiji^jaet meeï
öWtpmenupt ben iBittebjoooc / ban efcy i onc. mïV-
^\'\'iloot/^afftaenanberöalföiag. gbiteaben i^emfï-
4 onc.4 bopeta ban Cpeeen / oip\'e ban ©iolettm
al\'^ön^lpe/ban clcF anbecöalf loot/ia \'t öier raebe notö
^n öaec op^\'\' toîngcltîï toat toatera onoer/ en Icgg^et

ee^hSrSL\'?^ enb£©ïolctte-blaberen/banelcj:
m-S BÖipclöe <©£cfle een loot / Camillen enbe
f^l ^ öalftjant bol/fieöeï be?

TE otogen enöe fïooft öicc mibe öe boifl : nae/foo
ncijcKt bebojfï met foete botertn met olueban ©ïdet?
^/t famm gemengelt: mat^fe oocü toel firgcltm
boîfî tosj o" «n met €nDe fmout: mate fc|io?fi öe

neliB;®"^ fonber upt-b|£hen tc boen bectrccfecn/ foo
binmm ^^\'^Öanbïbol/Camtilcn enbe iJlelilate-
ljan S:öanelcce£n|}antbol/:ï5£ionen mccj 3 on.olisc
Olpe ban ©ille/ ban tltfey anbecljalf
0echaff ir.il cnoe olpe ban ©iolettcn/ban elcp an?
t^lafma rnhVJ^^^^® ^\'famcn met ffiijn tot cen catha■

ttpSLb enbe

Sw Ö^\'^öt bol/ JfcncgtiecR-mecï en <0ci\'fîe-
l one.ftebct op met Q9än/£n maecfeîec cen

«tnSSf/öS\'\' öÊsIoiPf öancam«.

\'S^^n alfmen göcteaectocjütbat bftuo!)?fî<0lî£fto£l
■ Jr ■ ■ öem

86 Het eerfte Tradtaef

öem tot fteeecniffe fcöicften teilt; fo legötcï öefc nabo!«
genDc plaefict op: 5^cemt De Stupmen upt Den ©itten-
bjooDe ^ onc. zSoone-mecl i onc. Jfmegciccft-meel een
5alf oncc/i^cmfi-toojtcla i onc. Ojp Dopcta ban «gpccs/
^pjcöc 2 Diagm. ^affcacn cencn fcö^npfl / maccftt
boojts bie«: af ccn Cathaplafma,

31tcm / nccmt iBaluccn ©iolcttc blaöcta/ ban clcftss
ccn öant bol/l^cmft-U)o?tels biet onc. ficDct al t famcn
bjcl mojtoc / CRDC hJjubct Dan Doi? cencn fift/ Daec nae
foo neemt\'»SeEäJcn-blomme cn «aecfie meel baneklta
anDetöa\'fß"e- foEteSctcr 3 onc.©ei:cbenf-tc«fel2onc.
cn ten Icficn foo tocctcc ttocc Dopccs ban «Epccen onDec/
alfmen \'t ban Den buecc neemt/ legt Danbit boojf; o|) De
Dojfï/öet öeéft té feeé groote feïacöt om toel tc Doé töpê.

iBanneetmcn nu fiet Dat Dcfc ftoceccnbe 6oj(i toel
cijpe iö \' foo magbmm De felbe met De ïanccttc openen/
éudc gbenefJ" Dcfelöe gljelijtlïmen alle anDctcftaeccnif?
fen genccfi: «ÊnDc oöccmits Dat in dc Sojflcn Dcc ®jouf
tDcn\' als fp bDOjftoeccen/gbemcpnelijtlt ccn bfcDigöept \'
na bluft / fo faimcn Daec op bp tijDcn öcfc nabolgtjcnDc
placflcï Irggbcn / team fp tjeeft ccn fonbctlingbe itracljt
bantebermojtoen. . .

i^eemt iBttte-bjooDl Hcupmcn/ cn Icgötfc te tijepcRC
in fop ban l^cmfi tóojtela/foete asotcr enöe cipgban
Camiifen / fitöct bao^ts al t\' famen tot ecncn pap / kiDC
Doetec Dan bP / ais \'t öfflint bout tc too^Dm / 2 Dopcts
ban «gpccs\' cuDe totcct toel om tot ecnen pap.

iKaccoftctnntta Dc DalHomcn g^cnefiugUm nccU
ccneljetDigKept nablcbe/fo fulöpDacc ocfemoUificrEcn^
De platficc op leggen/ De töclchc alöus gbcmarclit ïooft,
5^eemt l^emft-tooitcls i öalf pont/tooftcls ban ^a^
ïomons?csricnEdp-too?tclB/ban tlcjc anDctöaïf onc,
3?lcas-too;tcl I öalfonc. fieDct al f famen taelmoitoe/
cutoiöffreDanDoo^ ccnctifift/Daecnac foo. neemt olpc
ban ©ille/ ban Helpen/cnbe olpe ban ILijn-?aet/b^ "tj?
anbctbalfitnnc-fmout/<Sanf£-fmout cnDc ^cnDc-
\'mout / banelcc i biag.otpe banï9cffcn 3 b?ag.
enfmout / iSectcofmout / ^albe ban -^grippa tn
tfnfalbe/ ban clcic i loot / toitte 33jia6el-plat(ict enbe
ßcciJ gamelencoeï / ban dcjc anbtïöalf once/lattt boojt»

^\'tefawênficbenfnecn panne/aUtjbta toclommecoef
«"be een ganifröc ure lang/ enbe baec nart foo mengel
«t be Uobengbenoembe boojgtiö\'jcbEn ïBouelm bp/
met nsag foo beel als noobigt» ts: Süls\'titu ban ben
öpete ttomt / foo boette bp een ouee orecpenttjns / enbe
Oocft cen once cemi Gakni > cnöe fteöet ban öaec na toe?
öecom centoepntgljfften tcfamm. ©cfe boojf^plaefïcc/
ïs niet alleene goet tot öe öetöigticpbt Det iSioutoen
uojfien/ maet oocft tot alle anDete ijetDtsöept enbe inge^
fttompenjenutoen.

Hei xxviy. Capttel.

Van de gheklonterde Melck in de Vrouwen
Borften, ende om die te verdrooghen.

TA Ut öetftlontcrcn Des mtlcfts in öe ï£>|0istom bojfïen/
^ ftanfootoelnptDitte als upt ftouoe beroojfaecften:
^fte t)£t ftomt oocft mi Dat bt jBclcft te gtcf is/ Datfe
toel als \'t üetjooit / ïios« De ftlepne aöcrftens in
oe Doj^en en han ooo? söebJingöi^n / ofte om öatfc niet
ggenocgli en ftan uptgliefogen toojcen/ toaet Dcc? Datfe
alöact ftoïttt tebetfiiouteten/ te bccbetDcn enDe ttbn^
totten.

50aerommr/fo bEjanncct bc ©jouwe ban geenen finnc
ïn ia/ om öaet ftinr felbe tt fupgen / foo falfe (hracHs na
yetftinDetbatm/onöEcöa^en nabel d?p of bieeftoppcji\'
wtenfettcn/omöet tceleapm bes meltfta naDebcj^
ïtc^ öaec Dooj te tugge te liouDcn.

"^an bupten falmen Dit nabclgöenfc op Dc bojfïcn
jeggiien; töatet ban Hdpen enöe toatet ban
ban elCF 3 oneen / toatet ban <©outoe i once.
enDc i^lompmtoatit/ ban eJcfts 6 onc. men?
ooojtsal onöfï Den auDeïcn / cnöe legöt öit toa®
ïes^ifoo Dart op/ met natteDoecften.

iSit JtalJolgcnbe poeDtt is ootft feet goet/om De mclcS
t1 SSeemt SJencfteljaet i once/ SEnge

I öalf onc.ïaet batt loffcoumaïffte/ ban laetttcelie/ enbe
\' elcfta cen Djag. toot €o?aeI
fnDeae&janöÊni^ettf-&oKn,\'banclcfta zfcöïwp. ^m^

iP 4 fiec

§8 Het eerfte Ttadaet

liÊt/fooötclatei alle öe teflc / «laccSt boojtö tiiec af een
poeöèc / enöe laet biet af öe ©loulue alle abonöt en alte
morgen/ eenen lepel bol af in mmai: €nDe foo betce öe
boifien ftoellenöe bjojöen / foo abrf»|upcfet Dan öit nae^
bolgenöe.

53eemt falbe ban ISoofcn enöe ^anöel falbe/ ban clcp
een one- olpe ban iSoofen enöe olpc ban kamillen / ban
rlcj; tüjce onc. racnaljelet al tocl onDet öcn anöctcn/ cnDC
bcfitöcfict biccnieöe öeboiflcn.

^p fal oocfe Dicfetoila inöjincfeen öit nabolgenöe poe=ä
öec / Dat ban ^abtc enöe ban üßuntc t\'famen gljefïoo ?
ttni0.

50efc nabolgbcnöe falbe ta fect ücacötigij/ om öc qW
UlontecDe metcfi te betteeten: J^eemt ^ccfts teufcl an*
Dctljalf loot/toeccfteti ^tpjaj; i onc-llfene/ComijncnDe
©iile-?aet/ban clcftc i onc. olpcban JSifene cn&c enöc-
fmont/ban cicj: 3 loot/raaccHtöiccafccn falbe ofteplac^
(ïct/cnöe int lefïe foo Doetet ecnfctjjup.^affcacns toe.

3Item / neemt ^oenDct-bcet met öetoitte blommen
fbnöcc fiootcn/enöe legbt Dit toupt alfo toatme Dacc op.
31t£m neemt iäaol-fap/fap ban JBacljtffbaöc/cnfap ban
€ojianöec Utupt/ban clcfes eben bele 1 cnoe legbtcc öit
mctDofcftenop.

atem/neemt fttiipmcn unt Den i©itt£n^i?ooOe/ \'iBm
m ««£cl/jBo(iaE£t-?aet/©Eh£ïJcl?act/ enöe l^cmfltooitcl
onöcr öc toacme affcbcn göcbiaöcn/ ban elcfeit eben bele/
fiootet al tod onöct öen anöetcn / enöe maccfet Dan biec
af met olpe ban €ami(ïm een plaeficc / enöe legbt Die al
teatänc obcc De ^oifïen. 5Befc pïacfiec bmnojtoet alle
lïfcDelinobbden/ enöe en feonnen niet mecc bccSlon^
teccn.

^ gjtcnj/neemt 25onen-mecl enöe med bantSctoeten/
ban elcßS2.onc.fap bangtootc «öoutoei. onc. fap.

J^^\'^ïÊanDccbalfonce/olpcbanïdpenenDe CIpc
ban pjuntc/ban eicftp anöctbalf once / menaelet booj\'ta
fmmmemcathaplafrna.

31tem/ maecl^t een pap ban «Setficn med/ban gonigll
en ban l©ö!ven icg^t bem op Dc bo?ficn.
^obctrc alfmmnu meccftt / öat öefe bftöf becfeloit^«
öea nijeicfe? nietbcïgacn en toilt/ mscc tot een

apofïu?

^U^\'jatiegtt begeeft/fo faJmen befen nabolgöcnbeii

j.^^w\'ft ilBalue enbe Ï0io!ette-b!ab£tcn/ban eicfts een
?X®0\'^\'^amtiieaenbe üKEltloteblommen/ baneiciceen
^if öant bol/ fiebct te famen/m boet.tbp i pont top«
Ir" "Pt öen öJttten bjoebe/ foete 25otec awbecöaif one.
iroee bopers ban ^Hpecen / olpe ban iSaofen 2 one. oluc
^^^^1-^^wiÜenaRbE(öaifonc.maEc!ïïl)kï af een catha^

""öebojficöpeis/fooblgmtreoflaetfe banfel^
ojetten/enbe göeneefïfe met öct gtjemepne bigctgf»

Het xxix. Cafittel.

Van de Ghefwellen die ontrent de Borft,
ende op de Ribben komen.

^ SïbSö^\'^^^SM®"«^ bebo^ficnbeopbe
bctffl öte Hout enbe bocljtigö ts: m a.

sS««

tepelicctt enbe cn afitm^
senS ölfulcècn gbeftocllcn foo na bec mnm

ïecenbe Sebjebcn toojben/ boe? al tt feet tcpcy

lues gccmSt to"\'\'h ° ^^^

..33acrojn fa!m.„T2\' ^________________

oan©iolettmh,« »r-" \'T"""»ivwofeij/criemeiBipe
öoccfjSnn,.fraaccften/ enbc cencn bobbelen
atcSnfcm 1S2? nat ma&en fal,

^ S &»"öt bol / ©iofcttc bfabcrea

ccn onc. poebcc ban «©ïana«-

JP 5 fc^HêiV

fc\'idtm I loot/fttUetbot^ts al t\'fammmet tialf U9ön er»
faaif IBatcc tot em pap enöe mengeltct Uanfoüecl cilpc
öasi Hooftn W als t fouDt raosiJEn öan nooDc toefm,
tgnoc of Dit Qcftotltot ftoÊÉtenjffe quame / fo Icfiöttc
öffeiinabolscnDetipapop.

4a£cmti.Êlp-tDo?tÊ5a3onc. l^alise enöe ©lolrtte-
fclabera öan elcfta een ïjant Dol fteDct al te famen m betst
©iccfctj-fop/ enbe to?pbetbacc naet boo? eenen ftft / boe\'»
tÊt oocft Qijmocgtifaem USittc-bioobts fetupmen bpv
mêtbJat foete aSstcta enbe gemepn <©ipt/fa beel aia bca

motjirniQ tot tmcathaplajmd.

Htcm/ncerat öemfi-too?fi£ls een ijalf pom/ ïgn-jaet
fttSe fencgrs£cK-?act/ ban elclis een onc. fjebetalt fa»»
ineivtot battet allee tod raojtoc ^act na foo boe?
tct anöetöaif onc.ffiotcts bp/met ttocc bopcts ban <gpc?
ccn/cnbc raaecötct foo boojta tmcfhaplajma

2tls nu bit geftotl toel «jpe fa fb falmen t openen mei
ten Coicoftjf/eabe baet na Doojfnpben met bc ILantcttc/
naec be Icngöebet Kibbcn. öct moet oocft bp tpbm open
oêbam tooiDOT/ op bat öe matctic ban biimcn niet boo?
lx biüw tmt in ÖC öolliglïept bec öoij niet en Jome«
loopcn:«3eopent5B"ö£/ foo falmen btt «öeftocl göcncfc
Sbclijchmen alle anbece apofiumatien pIcegg tc cm^^^^
ivo nu be bollighcpt fect groot la/fal oen «^ÖKUtgönijet

lle fxantcn betfscn / enbcDc materie Da£c mcöc uptDjWf
feen/op batfe niet neöcttoaette fmcftenbe / mectbcc Ijol^
ligSjeam en becoojfaftcn / enbe al|oo een langö buvigtie
ciicc baet upt tooiöe.

Hef XXX, Capittel.

Van het Ghefwel Bronchocele ofte Bodum,
d\'welck een feker uytwaflinge is. die fonntijts
fo groot als een Mans hooft van buyten
aen den hals waft.

ri €fe foofte ban^SDeftoelen fean boo? e|fetib«tcp
^ mcbiwm^ntmsöEtwtEeït toojbtn/ ban alleene ató ƒ

^tfitttaeis örgint tt toaffen/ enbt om tm feet fttaaJtjc-
^«Sene Die öit «©rftoelacn öeit öals/in t Deginf«! 00«"
® fal öcm öooj terfien fecc fö&r r ömiDeh / m
f ôoctjtisê fppfc Enöe D?anc/
"Pt foofoe tnetciîîn / faî öP ten min^
toatf^ SÖefcjtipcfeen/EnDe alfuu&c/öiE De

hrrf^rf\'söe ômmeuwn pmgecen/toaec tum ûôîïéu öi^
Sil SaSSen ^utgattcn bîfcôje»

bdellium, Galbanutn, in äjÖH
l^e ino ten/öan elcfeß anöcrtjalf one. ^c^ip-prclî 2 ont.
w^ugei-öacfi 2 one. mengcltt al t\'famen niEt öen öan=»
wtvEiîûe mEtgnwegöfaem olpeban Welpen.

î-elp-tooîtEte/ too?tfl0 ban toiiöe îBp.
fni toilöe ÖomHcmmets/ ban eicfea

î^Pgen/bittet lEmanbeUn 2 oncen/
Se t?n I baïf oncE/fJcöet aî

bElpX 1 ißalbefepc/Uan eïcfts eben

83"tf£t) becfoûcnis/bit
\' f^" enöe bJipbet ban öoo?
Mill J \'\'bp :5oonen-mecl enöe
m ΠP" öalf/ aiJnjaet-

mEcienöe jfEnegttcclî-mcEl/bancl£{î0 lonc. fmout öan
ban î&epEc/ foo beelals noe^
thapil}^^^^^^ «litDECjîaïf bjag.maec{5t Ijicc af een c^-

înn\'^ÎIS^iî? ate\'t &0O1 öcfe boo^r? applicatitn niet
bEginncnöE<©cftoElmet een
öaeSi?i\',®"®"^«nöeoeinatECie alfoo ban langfc öant
enbe Cfï in 111 Capittel ban öe uacnncn

ÄrfÄ\'^^S^^^^" \'S\' SÉtoeefî.
BS iß ; ^ öeboo?fj upttoaf^tnsöe Bronchcek.

SSÄPÄ"\'^" ^P bcfelbeüEbelen/ be

pShÏÏH^l^\'î-^\'^^SÔelîjeUe te fnpöEn

beSÄSÖelßcä -t oocßöooigDecn anbecemiö^
S tSLvf göenomcntoojöcn / tael bccfiaenbe
fiep met aöeten/ öew aöeten en jcnutaen

fcetofliTcii

Detoaffenenia/Oatc op öatmm toel Qotbe acötnioet
ttetïitn.,

Hef xxxj. Capttel.

Van den Bult.

■n^En isaenfctje is OjpBstlcp onöettoo?pe^ te
■*^a3eten: ^esi ©"U Die bo?en cp De ffiojfi feomt; ©en
SuliDteacbtecopDenlSugge feomt: «SiiDe Den 23uU
DicopDc;i^enontc£nt De êcöouöet-faiaöeccn feomen
tian. ©it gtjeüjecfe ;0tt meet De liinöcccn onDettoojpen/
Dan De öe&aegöDe Iteaen/ om Dat De felbe De beenen enDe
öe ligamenten toeeefeec öfbben/toaec Doo? Datfe coeö
iicötelijelïcc upt öate natueclgcfte plaetfe fionnen bet#
ïucUtofte betfcDobcn too?Den/toant Daec enfeonnen
Bbcene 25ulten taufecen/ fonöer bettucöingljc Des ^
tetnofict-bccns ofte Des ^ctjouDet blats / D\' toelefe
mceft aUööt Docj upttocnDig^e oojfaften pleegt} te glje^
fcöiêDm/göeiijt^ als Dooj ballen/ Dcoi (iooten/Dooi
üacn / eïtöeDoommöe UanDelmgtjeDet ftlepnet Sinoe*
ter.: aUs \'t öat fulcp oocS tod Doo? iiitocnöiglie oojfa«
fefaplït\'götcgöebeurcn/ göeltjc^ ais Doo? De IJtampe/
003,2 «wgös «Catatten/ ofteOooi<6tiEftotIlen/£tc.

C söe öit gÖEiïFfJi fJan »«t Dan in \'t eetfie boo|#
Qlï?homentoo|öm/ toant als\'t eenen boltoaffeniSult
is/foo toojDctincutabel gljeatöt / giieltjcfi öat De Daglje?
lalijcöeetpetïentiebpbjengöt- „ ,f

©aetam falmen in t eetfie / enöc foo liaefi alfmen
mïtc{5t/ oat in bet |5atetnofle«-lJeen/ccntgbc becfcljup^
binsöeofteDetcucSineöegbJfcötetis/öc felbe plaetfe
«ioben met ött na-boigenöe fop: 55ecmt iBalue 4 banD
bol/ï.9">aet enöe fenegtiecft-ïaet/ban clcRS 4 once
ï^emfi-toojtels een öalf ponDt / fieöet al t\' famenjn
®«nf fop / tot Dat bet ;aEt enöe be toojtelen toel mojroe
^/alföanfoo fiooftbiecmcDt De plaetfeDes gbtbjrcfts
wnutelansb/cnDefïtijclitfebooïts met olpetwnJ.^
!pen/ enDe öaet na foo legbtec öe plaefiet de mjaiap-

mbuscumGmmü op:!0italfo9 acöt cf tÖunDagben

BÖcróïitiiHietttgebömbe/\' foo fcfósötöm Suit
met ÖBffena enöe ftottipicfltn /aüea nq om cpftlj Dee
Rem/tio0?t0fooöinDet enoc öeröinöa allemoïgöen/
toel) fonoei Ijet ftint gtoote ptjne aen tc Doenc;\'Ênöe
alfmen Dit aifoo at^t of töien öagöen langtj / met (iobm

en ötnöen göccontinuccttöeeft/foo falmen nemen

fl^triim de Mufctldgmibm 2 oilCC cnDc Ö2U loOt ©FPCtOi

cj-ptacfiet/mcngöcltDtt al t\' famen enDe ftcncèet op een

aeec/foo legötec Doojta öefe boojf? plaeftet oa/enbe

ötnDet als bojen. 3Be Oypctoet-plaeflee ia ooefe alieenc

Öiet toe goet: €nbe men fal öit binbcn foo langbe con^

Üilrll^*®\'^®*™®"^\'" öat bit beginfel bes Suits
gantfc^ bergacn is ofte niet meet en toaff\'

Het xxxij, Cafittel.

Vande Vijt,\'twelck is een pijnliick ghe-
fwelleken des Vmghers . Panaritium
ghénaemt.

Ifeml?!"*®.^\'^^^"\'\'^®" öet Bingbeten/faïmen
\'^^seeren m t eten enöe b^int&en/ooc6 in \'t abet?

Sfrc^^^®^Ci)0itb3e / öet toit ban ttoee <gi»ersmct
SffiS^S^^®®?^^^ fes baegös op ben©in.

elcëa VnTr^ft^V ®ïlöe fap ban Fmhilicu, ve
f%up O Se tenlSöalf b^ag. Campftet eenen
ttoee

ftee ©ingcws tot ftomntfie bcgebm toUi/sötiöt» fuie»»
toel raeeft ptecsö te gctjcucen/foo legöter öan öefe nabel\'»

öopereban^Gperö/ ÏLoniaet-metlmbe
f cneaciecü-mecl / ban tlclta i l>alf onc. flijm ban ©lop-
Rcuï)t I onc.mcngelct al t\'famen met g^cnocgUfacmfoc^
te 23otet0/cn maetlïtcc boojta eenen pap af.

<©ftc neemt tjfec toe eenige banbc matureretibc ca-
thaplafmn. bie in \'t Capittel ban bc FhUgmom Dcfctjîcf

^^&mi5tfî!ienôat&oûîaltclangl>c (bjcerniffc/ bc
materie ^etbfcnUcn ofte öet tomen/ boet betbccben

cnDcbEtïotïcn/fófalmcnbefeftoeetmfrc/Ccnbcbatbptp^

btytp mtt een Co^toföf ofte met be lancette openen
cnöc alfoo be materie opcn^cpt gcben/toant baec booj cn
fal niet allsen dc5ï ï^atient ban bc gcoote p pnc ontaagcn
to02öen/ma« ootlï banoe beccottingc bea beenftcns be^
biîît toefau 3£!(i nu opm tss/ fc falmen \'t boojta gencfcn/
gelîjciîmsn aUcanbccc stópïnöef tocccniffcn ofte ulcéra^

cimplcegljtcgmejcn. _____

Hef xXxiij\' Cafittel.

Van het fwellen, ende van^t verherden
der Milte.

H<ïBt aeöêuct oocH bitftmaela/ bat be iKÜtc bic in bt
Oömiaïïï poe lig^t / onbec bc iïo|te Kibbc lïomt tc
bcröêïöen en tcTtoèWen/b\'toelelï ben paticntfclbe te ftcn^
nen getft/ala lïp be plaetfe top/baec öp befe betöctbin^
oc enbe ftoïHinötl e aheboelt / enbe met be öanbcn taftcn
cmatie bffes gebjecfis bic beccpfi/ een gocbc t^
Dcfobec ojboitnantic ban eten cnbc ban bjincficn/ im
moet m nipöên ban alle fppfe enöe öjftttS öje grot
cnöc öicftWoeöt maecftt. ö« ia oocft ben patient fc«
goct / batlïP &cm beelbetoeg&e itiet ^open cnöemct
öaen/eiiDe öat altijt boo? ben eten: iBcn faljiem oocK dc
^tlöt-aöec inöen OincRcn acmc openen :|ttpurgecen
bïïS&ôîîjckcôumcticen/falöP»^
geb^upehen / gUtlijcftmén 9àcï tot btel öibctfcöe tojmcn

Vande Gefwellen.
^\'JWcgatUn/m\'t Capittrt banbc putgatim faï&P

<«2nbe obEcmiDS öe cuce öefes acciöents/fo toelbtffact
«t btngen ötemen ban binnen innemen moet als in t ge<s
«e lernen ban bup ten öaec op moet applicecen/foo bJiU
•fü^P fommige öingen bectjalen/ öiemen öaec toe
»»nemen fal,

h^gü/neemt ttoee bant bol Wepne ^antojie/cen ijant
iS^« «-uppnen gtof gefiooten / een ftaff öant boS Hupte/
^ecgcofgtjrfïooten r fctsjup. fréöet öefe Öingen tfa«\'
•nen np i met eenen pot toatecs/ tot op öe öcift/öaec nae

Sitem / neemt btfifel ban ^tael een pont / enbe toap
baernafoofpjepöetop cen
f^\'^oPtf\'^ öan een onc. poeöec batt
S fan alfo biec en ttointiglj uren lang

SÄPäääoäää

Jpnöe / foo fettet alfoo t\'famen in öe ^onne
mJrh. ianglJ/enbe roeret glas öageUjefta eens om^
»\'E oan öefen boojfj U^ö"/ foo fult göp öen pattent alle
{"fiflfn ögfof fes onc.met eenen öïoneft ingljeben/ enöe

bÄ^^^l^i\'SÖOe ïebec ban een 25etcöbercïteti/too?t1n
gcpjefen/ enöe boo| een fonöeclingöefe^

fiHSi^^^IS^enbe is een goeöe falbe / om banbupteit

bantoojtels ban totiöc
SS H ®«cftfna-ö?oot/ ban ekft.c een
ffi^t &^^^f\'l^\'^ t famen cn öat met ftlcpnen
nS öocötigljept bp na becfoöcn is/bacc

öOM eenen öocclt/cnöc öoeter Dan bp 4 oitccn
J^S/POCDCC ban Ceterach, ban öappccs tooittls / cnöä
dcc Jl^Tu-\'i"" toojttl/enDejatt ban-^g»® ,bau
«cy anDccöaif once/mengïlct al t\'famen tot ren ^^aibc-

sa^tt

!30cti nSHn ôaît ceterach in getepcfet Mft / öie toett
feee söepi^fen to t aile üetöecöe JlBilten / aifmen öaet af
Dic&maelgi Djincfet.

Oaanneer göP öe betöetöe üiaiite / met Defe öoben^
gtjenaeraöefaSöegiicfiteftenöebt /foo legetet öefe na«
Uolgöenöeplaefietboöenop;

j^ttml^mmomacum 2 Öjag. Bdellium^ Sagapemta
emtopopdnacam, ban elcp 2 feojup. aupgnen-meel cen
öalf onc. aönfaet-meclenDe fencgtiecfe-meel/ bände»;
eenöanöt bol / olpe ban Kappeca fea ö|ag. Olpe bau
Sùka. enbe olue ban \'Snerpentgn/ban lict tiaee öjagmen/
fmeltöe <©amrnee£tPin38jön/e"ö^!«a«&tet öan ein

Item/neemt rammfcm ban

^Inm cafins cnös ;aet ban bjecoe as^catibjec / ban elcF
ttoec fcöppela/ -^mmomaaim cnöc Bdclltum, ban eltj;
ßjöOjagmen / in a^tban^quillmgösfmolten / men«
geltet öoojte Dieanû;t Dinghen bp toel tilepn glîcftoo^î
ten / enöe foo beel foetc îSoteta ala tot een plaeftet noo*
Digilî»- \' \' . - ■

Met xxxiiij. Capittel,

Van het uyt-gaen des Navels,

T\\€n Babel gact mrefienDeel upt / Doo? eemg|e toin^
^ Den Die Den fclbett uptDjpben : ^©äccomme fal Bern
De gö«nc Die Den f^abel upt gaet/mgben ban al t göene
bat toinöen caufeten Kan / cnôesebjupclîen alle Dmgcn
Die toinDen upt DiPben/göelijcU ala ain^a/ ©encael-jaet/
4romgn/33aufem-?aet/ ^meos enDe Cetcmontepn-jaet.

©an bupten Daer falmen op leggm Defe nabol^be
placfter t .fflecmt een loot pocDerban spUa ceUtca,
pcntijn/ U9as enDc olpe ban bittet JUmanDeJen / bau elc^
foo bcel ala noaïiig|i iâ tot cenDet plaeflec :¥.egötct De|c
boo?f5 plaefiet op / cnDc bint Den i^abel/ enöe leg&tec
eentop? ffe botet op. ■ ^

3ftem / leglitec oocft eenige afittngetcnöe p^fiaop/
namelijcft/aleöefenaöolgenöc ia : 53ecmt îBetoocft.
aioe/poeöct ban <5ai-noten / enDcpocDct ban ©lanact-
fcöcnen/ban eltt een öalf onc.menselet boo|ta al tTa«"^

^ttatté ban bên<êpc/enbe m« olpe ban ufea^icfe
«ot eenen pap/ baet na foo legetet ban btt boojfj op enbs
^betmet een topjeffe.____

Het XXXV. Capittel.

Van het Ghefwel déis Aerf-darms.

j^s bit Oöeftoel ben ntenfelic eetfimacl aen Itomt/flie
Jal&pömiboettiaten in bentecötenacme/pjin«pa=
\'Pf alaaifmc&en<©öefü)el met gcoote pijne aenfeomt?
^tmae pucgatien en btenen altjiet niet gbebjnPt^t^\'
f» s ^ bumeucen baet booj niet al te feec tot be plaet»
If bes göeb?ecfea göJtrocften tooiben: i[ßae£ öP fal beel
«töec gljebJupeften / alle bingben bie toel öSatet af bjp;\'
V^® ban öoben boen otec göeben.

öupten falmen in \'t eerfie op leggen \'tgene bat

ÊBpffiSf-^^^^\'tolpe banSoofen enbe toit ban bert
t^ffnt flÖEllagcn / enbe legötec bat alfoo teg&i»is/

öat baec in m gt>eraaecftt ia.
it^^o^wceala\'tnubooïbefe applicatie niet becttcc^i
toUöc/fool^Ötecban befe naüoigljenöc placfïec
5,^cmt Camillcn enbe jPdilote-blomracn/ ban clct
Ä^^if öanbt bol/ .fencgciïEïï-?act enbc Up jact
3"S9e(iootcn/banclc]t l onc. maccftt t)iec af cencn
^/enbcboetec foetc ©otcc öp enbe<J5anfcn fmout/
onc. met Écn öalf biag.^affcacna/
Ä^Söelet tod enbéc malRanbccen.
ban »»f öe pijnc fo uptcematcn gcöot / foo legbtcc bïpc
famm Stop^ öjtt ban «ri «öpe enbc ^affcaen te

toiSSn "" öit Oöefüjcltbtftocctingcßcgcben
l^pmff^I,??^®^ befennabolgbcnbcn pap op: 5Beemt
SÄS\'®^\'«"® tooltcla/banlflcï ecu Ijalf onc.
S öant bol / ^ectocn-blomme ccn once/

KSf * famen met bjatec tot cencn pap/ala ;£
toÄ^®^ \'\'P®*^® \'^o\'^t^fo mcngcltcï focte zSotcc enbei/
^^^ \'^Prea Eft een tocpniglj ^affcaen,-
bpS öet ©ötftoel töpe ts/foo falmen\'t

i" me met be bipme openen/ ep battcc göeen iftfiel na

cn blpbe / mtje g^enefet ta oita g^elijeftmen al{e anbec
fh)£fctntf)enboet. _.

Het XXxvj t Capittel.

Van het Ghefwel der Klap-ooren,in \'t Latijn
Bubo Veneris ghenaemr.

VJCn bit enbe bietööelöcfte <6!)cftotnen /ötbben böp
in \'t eerjie Capirtel bermaent/ batmen op bc fdöC
g^een tepdkcenbe mcbtcamenten cn mag^ Ugg^cn/
ebcrmit0 batfi) ccnfenyntg^cpbt bp liact gebtten / bie
Dact boojtndcèteinncïoaEttöi g^Jbjcbcn toojbcn / enbß
ttiEccbccinconbcnicntcn caufetembaetommc falmen al"
leenc tcfolbctcnbe cnbc matucccenbc bingljcn/ ban bup^
ten baet op leggen. » „

üBen cn fal aocfi in bit göcöiccft eet \'t opm i&/ not9
Sübet laten / noc^ pntgèten / op bat baec booj bet toetcB
\'t toelcfe be nawtc begofi öceft\'niet belet cn bJOjbe/cnDf
tot S^bJceccniflTc fiomcnmact».

\\Pascom Dit (©öeftocl iipttoaects tc tcecften/foofal^
men öet fclbe met bit nabolg^enbc fop fioben:
2lijn-jact ttocc oneen / ©pgöen een bieccnbecl / J^emfi\'
toojtetö ttoee oneen / fiebet al tc famcn ract goct bpcc/
cnbc atö \'t nu ban ben bpcce feomt /foo boeter een gotf
brei foete iSoteta toe / enbe fiobet ban öiec nicbc alle oa^
Böeitoeemaels/opbattetöem tc beterupttoaectsbf
gebtn mag^/ cnbc totftoeeccntflTc fiomen/toant ala bup
banigc göef toellen fonbec tiptftoccten becgacn/foo mof^
tenber ban bc bolöomcn laocßcn naet beigen.

.4^a&et fioben/foo falrnm bate befe nabolgöcnp^
ttccßenbc placfiets op Icgg^cn: iBecmt baubc gtoot«
©jiaftd-piaefiet / baet F^eas in ia / ttoee onc. -^Ectpcn^
t(jn een öalf onc. olnc ban Eelpen/fo bcclnoobigö ia
een plaeflet/ Icgljtec boojta ban befe plaeficctorl bet o?»

ièanncctmcn nu bcmetcftt/ bat öem bit «Stjcftoel tot
ftocetnifTcbcgöcben toilt / foofaimen befe nabolgöcnpf
placfiec baet op leggen.

.i^eemt ïelprtoojtela/icmfi-toojtefö ©pgcn/ban m
2 onc. üBaluc2i}anbtbol/2Ltjn-5acDt anbetöalfonej^
ficbct a l brfe Dingen in goct ©iet / tot battet al \'t fat^

fti^c 10 / baet na foö paffcrct öod? tmmfift/ chöi
["/•^«Itecftp Ceitocn-ölomrae een ontc/öewfeenf-wu^ -
ömnen-öet cnöc olpc ban ïclpèn/ban clcj; anbctbM
Wce. aia nu61t«©öefbJCl rtjpctsi / jbofalmcn öct ftlbe
opOTöocn8öclfjcftallcanöccc<Bljcftoc«cn/cnöc.öafc tiä
bÄc?^^^® ööencfcn/ als \'t cccfi m gl)ccfjiïiió6t m

, Het xoj:xvtj. C^pttel. . .
Van delnflammatle ofte SwelHngedes Biiy-

clels ende der Tefticulen, d\' welckmen in \'r ■
Latijn Inflatnmationem Schroti 6c
Tefticulorum noemt.

H oat bife pamjcn mctccn

oock SSPill® tc ftpcllcn/cfi tc inftammecm ja

bacïomfSÄ»««öcn onöcctoojpcnm
ScSÄ m« booificötigbcpt acn gacnt

S.\'t iitfl H ^^^ L" öouöcn/gcltjcfe

geleert isgöc.

SnrtiÄ ^^l^ürff ^^ öetfupmcn m öc JJöec tc ia*
\'^^äJpec tc laten btocöcn / enöe oocfe
€li(ieti£n te pucge*
SuttS^«\'^ toanötbetrcöefoimen fn t kapittel banoe

bit nabftïf«!!^^ öupten bact op IcggcJV

ben öÄÄ^"^««» 2 ofte öjp «Epecs/öet toittc cnbe
ö?« /SeIÄ ban iSoofcn en fap ban U9ecgö^
ßÖefiaöigöSÄm ^^^^^^ \'\'S^tct öit alfo0

Öemfi-bsojtels cnbe toojtete ban
S baÄTr ^\'cyanöetöalf oncW

"\'öanötbol/ficbetbUbaoifj alffamm toel mojtoe/

2 Wijp

entietojpbet boo? mm ^tft/baec nafoamcttsöättc
bp 25oonen-nieel enbe ©ö^fïen-nteel/öan cfcjtanber^
half once/ ucrfetie 25ot£C enöe olpe ban ^en/ban elcto
anöeiöalf once / maecHt boojts ötec af cen cathapufmi

éf te/neemt iemfï-üJojtels a oncen,\' Jltealuc/l©ee89«
bieeen toóbelSoolen/ban elcc i öanötbol/^IamiUen/
j^;ltlote blommen/ cooöe )Üofen/ban dcj; een öalf öant
Uol/ fieoet al t\' famen cn tojpbet bao? eenen fift / o<aer na
foo boette Hijnjaet-meel cröc jf enegtiecft-mecl bp / ban
clc); een ijalf ance / 25oanc-mcel anbctöalf onte,/ ömjjn
toclfelepn g^ieflootcn i öalf onc. ftebet ban toeöctom
nocöeens tot eeut^n pap/ enöoetet öan bp olpeban «Ca^
mtllen en olpe ban ^tUe/ban elct anöctöalf onc. boojts
joo maecUtet een cathapUfma af.

3|tcm/neemt ^Silfen-Ktupt anbetöalbe öanbt bol/
iHaalue een öanöt bol ficöeral t\'famen üjjI mojtoe/cnbc
iDjpbctbooj eenen fift/boojts foo boetec bp 25oone-mceI
«nöe <S0et|ie-m£cl / ban clcfts anbetöalf loot / olpe ban
IKoofcn enbe Olpe ban Mamillen/ban elcüs eben bele/
maecltt boojrs öieic af een cathafafma: liSii is feet goet
totDitboo?fï<©öeÖ?Ecfe.

ijaaetfoo bette als befe inftammatie öaec totftoeetf
niffe milöe begeben/ foo falmen öan öit naboigöenöc/oitv
te cfipen öaet op leggen.

J^eemt jlßalue cnöe ïaiolette-ölaöeccn/ ban clcftö
ttoee öanöt bol/ licmfi-too?ttls enöe Help-toojtcls/ ban
riet 2 ont. fieöet al t\' famen toel mojtoc / cnöe tojpbct
öooï eenen fift/ baet na fo boctec öp anbetöalf onc.<i5et^\'
fic-mecia/betfcöe 25atecö?p onc. öit göebaenjjjnöc foo
maecfttctboo|tsal ficöcnöe cen cathaplafmaaf: äla t
nu begint Itout te toojöcn/ foo mengeltet bp biet bopct^
ban «Speten. «Önbe foo bette alfcc meet cQpingöeban
noobcn toate/ foo neemt Cettoen-blommc in be plaetfe
ban \'t ©etfïe-meel: Iis nu befeftoeetniffe toel tijpc is/
foo opentfe/ götlijclt ban alle anöet «Sötltoelien göefepl
is göetoecfi / enbe göenecfïfe boojts / naec \'t göemcpne
göebjupcfebectecötetlionfien. .

®oojt3/foo bette alffet eenigöe ftouDc ftoelungye\'
ban finclting^e eeniget feoubEt matetien/in befe pattgen

lè

I^Ei opmbactöe/ fo «n fal Ijet aöonöam öloet-laten/tiitt
^foof£ccnKtbanncoö2n tocfcn / raaer; men fal Defc
naöolgenöc plajfiec Daet lesaöen,

JSeemt 2Soone-meel/jfmegttccU-mcel/cnDc ïijn?

Jaet-meel/üan elep i onc.Camiilen/ jjBdilote-öiommen
enDe 2ïlfent/ban elcjc een öant DDl/Kofemarijn-blommen
mDe ^tecöafölommen / öan elep anDetöalf tjanDt bol/
^nfe-fmout enöe i^oebocten-fmoiit/ ban elcfts een
Dalfonee/ olpc ban v©iiie en olpe ban Mamillen/ ban elcjc
een once/ maecftt öiet af ccn catha^lafma.

Het xxxviiji Cafittel,

Van de Wint-breucke ende Water-Breucke,
diemen in het Latijn Herniam Aquofam
ende Flatuofäm noemt.

A, ^ öet gene Dat top ötei öoben ban öe bJintacöt^tjc
«SbefiDdlen g!)cfeptöebben/Dat
imTii\'"\'^ toel wn pjopoolie / mant Dcfe <©&eftocU
>en?gnoccK ban öenfelben aect cnDc nature. jHaaec
m«|öien Dat Defe U9atec-bjeudJen / meefienbcelDooj ec#
nige Koude ongetcmpectöept Der aebet ?ön p?oceDercn#
DC/foo falben jaaticntalle bingoën gtjebjupcften/bat
ot ïLcbct bctfietcltenmacö. iS^cn fal öem oocft purgeren
^et ecntgc fü^pc mcbicönen / bic be toateracötiglje öu«»
meuren uptbjpbcn / biemen in \'t Capittel ban be i^uï«»
aancnbefcbjcbcn fal binbcn.

bupten/ baet faimcn befe nabolgcnbc plaefict op
©itfcn-mecV 23oonen-raccl enbe «©ctf
Äfrh^\' f^ct bier onc. ftcbet al t\' famen met öalf
«SÄ» «I* *®Ö«enbe ^Satbiera loogtje / tot ccncn pap.
enhp\'^«« Jlßufcaten/Comfjn Kuptc-?act/
öan cicka ccn öalf onc.blocpfcl ban

feul « ^^Ön göcfmoUen / raengödtec ban Dc refie
Hiepn s^eflootcn b» / mt bacc nacr foo fiebct boojta al
te fatncn op met JFranfcijcn mn-
5tcm / neemt coobe iSoofen/ Wommen ban «©janatcti
\'^PPi»f-TUjt?n/ban euitg m Ijanbt bol/25oonen-mccl

3 mm

fiitiemeêl banertoctÉn/ban eltfts biet onc. «Scptm-
bjcclibjp onc. ftcbct boojta tc famcn op/met öalf Jfcan^
fcöen tiaan cnbc met &alf 2$acbietsi ï-oosc.

Hef xxxix. Capittel.\'

Van de Ghefcheurtheyt jfoomen die noemt,
als de Darmen ofte het Net, onder in den
Buydel fincken , Euteroccle ende Epi-
plocele in \'c Griecx genaemt.

A % ta \'t faficbat befe «Qebjcftcn/ 25jcitcHcn ofte
•^fr|iJuttl5epttoo?Dcngt]cnoemt/foo cn ?ijn\'tnoct)^
tane mft b2c tüacttjépDt sectt göcfcöeuttöebcn / baec in
bat prt ban binnen gefcöèutt ofgöcbjoïsenio/ maet Ijet
j(jn alleene tcSajcaticrt of oifttntien / ban ^et Teritaneum,
battopbcnlSenf-facft noemen/gbrijjcfeooffefultlJÊrallc
25jci!cftfnpbccö getupgenmoctcn/ \'t in onDet-bjeiic#
fttn cftc in opper bjenclJEn: <©fte imm\'etö (eet felbcn.

3in bit glïebjccM moet öem ben ïaaticntaltijötfobcc
öouöcn tn eten cnbc b?incfecn. ©c fiilte bie tooiot \\iitt
toe ooclt fcec göetfcommanbcett. i^et lictjaem bat fal l)P
alttjt beneerfligcn open te öciiDcn.

5Bit (©öEbjecl! öat ttan in be jongljc ïlfinöecen bocj
placfleta ofcc falben / enbe doo? binbcn gljfcutectt too?^
Den: <Bnbe oocfe bjel fomttjbta in jong^ees / maec in
iErcbacgötïc licbcn fccc fclbert ofte ncmmecmecc.

©coojfalten befte <ööcfcöcurttjcpöt?ön««enigecl£p/
baec öfüjpalöiec niet nooöigljcn binben eenigbla«0Ö
eflacatebacnc/obecmi&ta bat fulcfta tot be cuccnict
ïjclpenen inatb.

sEBim bit 6b?bjecS ban te jj^Ipen / foo falmett booj alle
Inrrclt nêccfiig^est boen / bat öe uptgefonchen batmen
oft ijet nct/in öatc natucelgclte plaetfe mog^cn geb?actit
toejöén/ enbe om bit te boibiengcn / foo falmen Dtn Pa^
ïicnt op fijnen tugge leggen/enöe benbupbelonbetbat^»
icn entfeid facötftcna ©b?tö|ucfeen.
laftcnccrht eenen 0tootm ?.act-itop/tnöe fet&etn

öobcn öe ^cöamelöepöt ofte öaet öett bp/enöe laet
langetrecHen. ,

SClflTccnugcoote pönebpis/foo falmen De felbe ficn
te Hillen / men fal öe «Sefcöciretöept fioben met toaeme
foete melefe enbe olpe banlSoofen/ t\'famen g^emengrlt:
©oeft maeömen öen patiënt tot berfaeöttngöe öer pö«
nen/ öefe nabolgenöe <£lifiecie fetten.
^ J^eemt Sijnjaet fenegciecft ?aet/ iBalue engemfif
woitela t ban elcKs een öanöt bol / fiebet al t\' famen in
foete melcft/ enbe neemt ban ban öefe meltU i pont/met
6jp onc. foete 25otec0/ maecHt boojta Ijiec af een Clifle«
tic/ cnbe fctfe al toatme.

2113 nu bc (©cfcöcutttjcpt op tjacc nantccltjcfte plactfe
göcbjocöt is / fao falmen eenigöe ban öife nabolg^enbe
plae^ccs öaec op leggen. ^

i^emt Emplajhi contra Rupm^ ptótfïct ban üBa^
Wcft/banclclisanDcctjatfonc. jlBagneet jlesn i onc.
^iee-fap/H)^ocf/i« cnöc fijnen ÖoluS\'ban eicc i b?ag.
mengeut booits al t\' famen met gcnoeglifacmolneban
tot eenöcc plac(icc/en Icgtjt öan öcfc placfiec op.
oe 2öjeucRe / öit abeoaen?tj!ibe/ fo binöct met eenen be»
quamen bant/ enöc öouöet alfao göeöonben/ bpf öagen
langb fonöcc bctbctfcfjen / öocö ben $aaticnt fal tjcm foo
fiille öouben als \'t immetmccr mogöEltjcft is / ja liebcc
baecomme plat tc bföïiï leggen.

. 3itcnv neemt pccU ttoec onten/^ilbecglibt/ sgmpïa^
»"tcunt, Galbamm enöc Maftix , ban clcHs ecnoncc\'toit fttura sc

toot mas / 3!oöen-lDm / J£loc enöe bcpöetlcp ^ol- gcHe
®o?t£l/ ban cSclis öm loot/ Bogel lijm enöc 25olus/ ban "j^/^
^iPS/ ißpjtöe/IBierooclt/Cecpcnttjn
gbctoaffc^en ia / bcccpöc piectoojmcn/
^altoojtd enöe ^cnegtoen/banclc&s bpf loot/met cen ■
^toc Qupt ban eenen ISam / ban ben ijapjc fctjoon qW
ma.cRt enöe biepn gbcfncöen / ijct bloct ban eentn jona
SW ccwt abtbactöcn enöe göcfonöen iBan fes onc. Dit

j-ivvM.ii yti msnüKUK jasm|-öci\'\'iaiei|iEoen toi cci»

Mtjm öaec na fo bjiscfeet tject upt/ eft mengelt bact onbec
BDcmcpncnILijraenDc ©ifclj löw/ban cicHa Djp lsot^
oacr na fco fieöct toel onöct Den anöctcn: ^t <5o!«mcn

4 Die

Die fu&ip tn 3fi$önfmcUen/enöe al toat Djopgöe taOat
fulQp tot poetiet jiooten / ban Q^citicUen cotft oe gtoene
iKojtela / ötupöm enöe ïa|£r-tDo?raen / tot eenen pap/
Öiet üiiöet fulOD Dan öen i^ogtJel-ïBi« toetcüen/ raet öen
ÖanDen; j^st f ecH öat fulDp met öet iBas fmeïten/enDe
boojta al t\' famen toel toatme oiiDet Dm anöeren bec^
mengelen: Cen leflisn/ foo maecHt ooelt «toe öanben bet
met olpe ban «J^ueben / enDe toetcltet al t famen toel cn?
öet öet 25loet/ tot Dattet Djoogöe enDe plaefiet-öect
toojDe. OBefe boojfeöjebeit piaefiet / too?t ban alle puDC
jHaceflctg/ boben alle anbete plaefieta / Diemen maften
macö tot De a5öefcÖentlöepöt/ feet göepjefen.

Cntpla« Stent neemt treeft en 2llloe/ban elefta D|p onc. aBout-
flrum ton« gltDt/ rooDt JBaa/«lEolopÖonpc Gdbamm cnDc^wmo-
tca ïJup; macHm,hAn cicfts 2 ontCn/rir/c«i quercinuf 6 0H£.\'S5ip:S/

tutaö/ oy ttoccDerlep l^oltoojtels/ jKpjtöe en JSiecoocft/ ban elcp
een aitöec ^ onc.^etpentijn 2 onc. j^iec-toojmen 4 onc.<5alnotcn
nsaitte«. ^ „„j. ttaeeDfclep UBaltoojtei cn fijnen 23olua / ban eICjc
4 onc. ©jaftcn-bloet i pont / maccftt boojts öiet af een
placfiet/ met göenoegöfacm olpe ban iiKafiicft.

«Bnoftgebeucöefgelöcfticft t Dibetfcöe tcpfen göe»»
(ten öcbbe) Dat De v^atmen foo getoclDigö in öen ffinp^»
bclquamentefEöietenöatöen (ioel-gangö Oaec inbrt^\'
Öetöe/ cn be ^acmen baet in oocft quamen te inöammc!«
ten/foD DatmenfeniettoeDecin göeöiengöen en ftonDe/
rtoact na De Daot toel pleeg te bolgen\'fo fiocft öe geöec<»
Ie 2a2eucftj mit DéfenabolgenDe vecoB:k, neemt zöant
bol i^aiue/ 2 on£.i^cmf}toojtel0 ftlcpn göefncDcn/ cnöe
i Pinten jiBdcfta / fieöct boojts al t\' famen tot op öe
Ijclft/ öaec na fo boetet i pont olpe ban ïioofm bp/enöc
jfioüet öiet mebe ttoec uccn langlj/ Dit göeöaen jgnbc fo
ïjgötec befen nabolgöcnöen pap op.

iBeemt ^ISalue / ©ioktte blaDsccn en ^eccntiacl/
ban clcfts anöctöalf ö«nDt bol/ïijmaet-mecl/ifcnc^
griccft meel cnöc<ï:ettoenmcci/ ban clcfts een öalf onc-
flijm banJ^entfi-toojtelaeiï ban ©tigen/ ban dcc 3 onc.
ficoet alles t\' famen / cn maccfttei "een cathaplafma af/
boojts fo mengeltec in \'t le^e bs/fö beel olpe ban ïelpen
tat öatfe toel bet ais nu öefcn pap Öaec alfo fes uren

leeßli/ enOe mtt öcn aets «mi öoog&e/ op frjmn tug-
pe / enöe bcfiet oan ofgöp öe öatraen nocö niet faeljt»
«IIS raet öe bingeten en te)iiötngeb?cngen\' geljjcft biet;
^jen gefept is: foo becee als \'t ban notö niet toefen en
witt/fiooft toebetom ttoee uten lang als bo|en/cn Icg^
ban ootli ben bojigften pap toebec op fes ueen lang/
of ianget: :Saet na fo berfoeefet toebecom of göp t niet
«nojengijen en ftonbt / toillet ban met ben tjanben noe^
{«et m geb?act)t toojben/fo neemt een lange (ieie&e bele/
«ßtjt be feibc testjcns eeiien mup? sen tcapf-getogfe/ e^
Sf^öacc op 2 of 3 oojftuffens/bitglieöacntoefenöefoö
"{engt ben iöatient op be booif? bele / met bc boeten om
Iccgc/tnct ben acca op öe feuffeas/
fcöuööet bem met ben aecs tegens öc boojf? buffcns
«enfo lange totbatbcuptgcfoncfeen bacmm/tocbccom
i" öatc natncciijcftc plactfc fincbe / en oft gcbcucbc bat«
öcecfle eepfc niet tocfcn en toilöe/ fo (fooft tocbccs
tfM /r ben boo?fj pap baes tocbet op/ als tc bo;»
örtp/pn fX\'S?^ öen laaticnt toebCEflm op be böo/j
teofwn« H« S^^iÖem met bc becncn/ öeffenbc oni boogc
«ufTcna aen / als bo?en\' cnDc bat fo lange cn
fiobcnbc/tot hattet be
oatmcn tocöctom in finchcn: efi oft fcfjoon öc ectfle ofte
oe ttoccbc rcpfc niet ?ön en toilöe/fo en moctmcn öacrom
uen moct nocö niet betlojcit geben / toant öet is mp toci
agcDcutt / bat bit fioben cnbcfcöuböcn aclit bagen lang
Söt toojben^^^ öeboo^fj öacme« ba?c in feonoin göe^

ttflSif "ocö anbctfoo?tcn ban ©jciicljen/als
aall,® r^ f e ®leefcö-b|EucKe/bc S^eucftc ban gcbojficn
SlS\'.mf\' atiEnaemt / cn be afgtöfclijcöc :5jcuclic
acht inmh,ri V ^an obctmits bc felbc als incutabel gc^

SS tScen.

hiE^nS?®" foojtcn ban ^IjEfctjcuctöcpbt/

/ bic baccafallEcncpjo^
fnE^f^^^\'*^®^®" fe tecöte ftonfie enbe manietcban
cÄh^ ^S» ^ in fönen ttoceben zSoccfe

toojt /altoaet top alle
yttHCöQnß/ jQg jyjj gjijjjjn^ tjcnenfepnöen.

1© s

Het xl. Cafittel. - ,

Van het Gefwel ofte Imflammatien der
Mannelijckheydr.

TT 3i«r toe bïenen ootk öe felbe ISemcöfen/ bic ötct bo«
" ren tegens be ftocllmge enbe ontfieltingc bea ffiup*
belB ofte ber^efliculeu / befcö^cben (iasn / öoetoel bat
naeötans be iBanneïgcftc roebe/be reraebien een toepnig
meer afitingecenbc bercufi. iet purgeren enbe Jjet aöec-
laten/ênfaimenötïcoocft geenfina berfupmen.

•©it nabolgenbefijlbp op be gefiuoUen enbe ontfieften
j!Riiinïigcit2moet»£leggen:BeBmtfap ban ïBeegöb^ec
tnöf ïoittê oanbm (eae/Üagöet toel onbcr ben anberen/
enöe mengrlter bp poebec ban iïSjanaet-fcöellen/ poeöec
ban roobe iSaofen enbe meel ban 23oonen^\' ban elcF eben
bele/op battet een paplten upt toofbe/mengelet ban t fa:«
men/enbe boetec een tocpnigb olpc ban Koofen bn.

najnneec baccnuonlpbelocïte ppncbp toace/fo\' neemt
aStlfen-ftcupt enbc jH^aluc/ban clcHa anberljalf öant bol
toelmojtoc g^cfoöen/ öoet öaec nocö bptoittc banöen
«Bpc/enbe oïpè ban ISoofcn / ban clcbs eben bele/ ftcup^
men upt bcn ïBittcn-bioobe/foo beel als bes noobtg Is/
om baet af eenen pap te maften/boojts foo fiootet al toel
onbec ben anberen.

"Snbe bp foo becce als u buncïtt \'batbefc gcftoollcnt:»
öept upt eenige feoube öömcucen caufeetöe / foo icgötec
ban bit nabofgenbe op.

59eemt45ecficn-mccI/25ooncn meel enbc t^ttfcn-racci/
ban efcfts cenöalf öabt öol/fap ban ffietonpe/bangcobe
iÜ^aciolepne enas teóbenlBön/ ban clc?t3 cbcnbclf/
mengclet boojtè al te famen tot eenen pap/ bit göcbacrt
jijnbe/boeter ban ccn toepnigö olpc ban JSlfene bp / enbe
legötet ban Dit alfoo toacme op.

Bet

A

Het xlj.CaptteL]
Van de Gelwellen der knyen.

J ^t tuteten ban Defe öeete tSijeftoellen bet fönpcn/
. \'ä^entjem tegulcten/gelBcfein\'t cctfieCapittdisan
oe i hiegntone geleett is/foo bcclpimctpaeüjcft Demantïf
te öan eten enöe Djinetien aengaet / oocït öet aDft-laten
«löetputgeten.

Ä00 beel als De Dingen aengaen / biemen ban bupten
Daet op leggöen fal / bat füllen boo? eetfim tepelletenbe
b|ngen?ijn/maet baet na cefoibetenbe/mbe bat alles ge^
-IöCh ban be PWe^>»o»egcfept is getoeefi.

^aet fo bette als bit bcojfj «peftoel upt eenige \'ftou< Stmt ge»
^öumeutencaufeecbe/fcofalöpaSfulclttn putgctenbe
QEbjuptltcivbic betoateracötigeöumeuten
ban battet bibetfcöe fojmai in t Capitï\'
putgatien bettepcfeent fiaen.
I\'o^m SÖenbe mactjmen ban ban bupten Datt op
»I« Boonen-meel cnDc i^ecfien-meel / batt
M ^ Ji O\'ie ïSaftUatc felepn gefiootcn een onc ©ul^
ßefiocten/anbctöalfonc.Camillc cn JlKelilo^"
le öiommcn/ban elcfis ttoee öanbt Dol / fieOet boojta al
Mamcn in gengrgöfaem naijns/ enbe in göcnotgöfacm
^aTOicts looge/tot cenen pap/mcngeltec Datt nae bp/ fp
ötn fT®.Olpe ban Camillc/ alfi ban nooi^

t» öe pfjnc onlpbeUjcft gtoot is/fo ncem,t tbjcc of#
iwf-L^®\'" öol ^Silfcn-ferupt/cnDcfieDet tot iPocs/ met
tVri\'öTpfb bp \'Sep==

jjaanf/ matcHtct alfo cenen

ïï nooDen f^^ Doenbe foo beel olpc ban Camiilen / als

m ^an «Scpten een öalf (lont / blom^

faarm ban iBelilotc/ban eicfes een öaff

bi^ «n öanbt bol / cnbc maecfet

Het

Het xlij,Capttel.

Van de geborften aderen Varices.

D^fc Bö«&o?Pm aöJttn/ öie ftomen meef! öoben on^ ■
tcent öe tjeapen/ ^nttem öe UeflcSen t enöe beneöen
in öe beenen/ entsat öooj beelloopeng ofte booj beel
fpjtngens/in fomma boo? gcooten arbept: «^nbe al ia \'t
batmeiife gebo?fim aöecen noemt/foa en j^nfetoeö niet
flÖ^bDjfien/öanalleene gösöilateect cfte wptgljcfpannen/
boo?öetfö3aemtoeDiglj bloeöt öattec in gljefoncften ia/
Doo?gcootmaïbept. , , ,

<©rn nu öcfe gtiebo?|!en aöecen te g^enefen / foo moet
l>em öen ^aaent boo? eetfié feec fiil tiouDcn/enoe toaep*
ten Ijem\'oan alle fppfe en D?ancft öie f toaec bloet maeeftt;
ÖP f4l oocft gepurgecrt too?Ocn met alfulcftc i^utgatien/
Die De melancöolijcftc öumeucen afb?pben / toaec ban
öattec öiberjcöEin t <eapjt.banDei&utgatienbefcö?cbcn

(lajtKl^p fal öem öan swcft Doen aotc-laten / cnoe Dat in^
ömatme. ,

Crtöe ala ocfe gc&o?fien aöccen niet al te gtoot cn jtjn/
foo falmen De felbe met De blpme openen/ enDe maften DC
apeïtie gcoot göenoegö / op Dat öet Diefte blo« tod upt
ïoopen mat\'3/Dit nu geDaen^iJnDe/fo falmen Defe nawo«
genDêpaa öaet op leggen: 5ï»eemt€?jpjfa-notcn / <©alf
noten cnoe «5?anast fctiellcn öan elcfta een onc.^lee-fap
cnDe Hypociftü, ban elcftc een öalf once/ U9iecooeft cnoe
<!5a;nme D?a5ant ban elcfta anbetöalf onc .<0et(ien-meei
een once / fieoet bit bao?fj al t\'famen tot cen fo?me ban
tmcathapiafma,tnrtttnstlmt}m olneban ïSoofen bp/
öaec nae foo legötet ban öefcn boojfj "pap op/cnöe öinöet
toel fiüf met «Eompjeffen. \' , , r r ^^
<efte in De plaetfe ban öit boojf; cathapla[n)a,fo neemt
Emplafimmcmttra RHptaras.ïi\'mlchQ\'^n Öi« bojCttin t
Capit. tenenaDe «©rfcöeuttöeptfult befcö?eben binben/
«nbe binWt toel fietcft Dacc op met 4romp?e|fcn.

«enbe öp foo bette ala Defe göeÖo?(icn lïDcten/Doo?De
feïbc boojf? cemcDten niet te öelpen cn ?tjn / foo moetenie
wm fnpDen toegö genomen too?ben/gcl^ft als g«\'/^^
€aHli«fQtm öefe mawiece befcöJÖft: H (fegj

^e öupt tioben op tte göttfoificn Sdbcciti tier lenglitie
uOtB-fnpôen/entie onti» en boben btnoen/enùe baec
tocH be gbebo^fienaibet: btoeca af fnpben / enbe aile bec
ftoattebicetbaet uptbjucKen/enbeboozt öaetnaet/aUe
oeptKöeepnöenmet een cautetieactuaeJ eautecifeten/
enöe ban boojta atö alle anbete tooRöen genefen.
^an anöete/t»e öoen t op öefe natbolgenöe maniecé/
«ibe bat met mtnöec ppne enöe moepte: ^p nemen een
«tomme öaeefeaeötigée naelöe met eenen ^etcfeen ö^aet/
enöe fp fielten öefeibe onöec öelSöïcbcoj / op bepöeöe
cpnöen/enöcbinöenfc alfoo op bepbe öe epnöen toe/en fp
laten öen öjaet öaec fnbectotten/enöe genefen t tcû?t0/
gpeljjcltmen alle anöete îaieecat jen gljenetfl/ crée cit Is
tael öe feltetfie enöe geceetfïc maniccc/ om öc aöebojficn
abecen te genefcn.

Öoetociöattctno^tans niet g^taben cntß/öegcbojs
Itm scöcïcn öle beel jacen IjelJöm göencfen/

a^^aece manière / üjant Uet
a®« fp«® gefantöcptfcöaöe öoen/enöe
fi^htil* be natuce gclyent ia öaetgcof^

ïie bloet bectoaettia tc fepnösivtot Ijacec ontlafiingc.

HetxUtj. Capittel.

Van het Ghefwel, \'t welck de Gheleerden
Aneuryfma noemen.

H ^^.^efbJclöatbe(S£lecïben ^nemjfma noemen/ «©ojfaStn,
toitt*^ ® nict öan een ©ef bscl bul bloeta en bol
bet en ^ i»s en GaUtitu öat getupgen:!©ant

booi balt» « S®" aeöoffïen attetic/öctoelcfee

I lo Het Eerfte Tradaet

Patient ten lefien tiaec in dootgtiebloet ta/ niet tea^^tt««

öacn beeft/om W öloet te (ielpen: SBaetora fal tjem elclt
tooojftclitigbCöttuteört tod toatj^ten / om \'t felbe teof
penen in plaetfe ala oft een anbec Jpofiumatie toatc.
(Tmottf i« öjojbt bi« aen albetbefl beftent/ala bm l^atimt
im ffSbt bat l)P \'t feet fubflt gctoaec getoojben ia/1 ?p booj
ballen/Dooj (iagsn/booj fiooten/ofte anbccftna: 3ltem alf*
men be öanbt baec op legbt/fs toojtwen baec tn getoaec
ten ftlcpprnge/gljelDtltmen in alle pola-abeca göeUoelt/
enbe alfmen baet tjett op bjucfet/fo betltefet ötni onbci be
ïjant/en bat fo lange alfmen \'t mtt be bant in bont/ cben
gcltjtft ala oft een gefcöcwttbrpbt toace/ Diemen met bcc
öant baet in bo«b/ mast fo öaefl alfmen bc bant op beft\'\'
foo openöaretbïfn toebctorh ala tc bojen/ toant boo? bet
D?üthen fo tocjbet bloet in be bcct-abet gebiucfet cn ooclt
ocboHben/fo lange alfmen bc banb baet op olijft öoubcn#
De / bet toelcïtc aifmcn bie baet af boet/ tocbcrom upt^»
fpiingt)t in bc bojigc bolligbept.

JBanncecmen nu ccmge cucc baet op bctfoccfeen toil^
bc/fo falmen bacc met in allea p?ocebecen/\'t ^p boo? fnp<»
ben rftc booj applicaticn/ geljjcft als top biet bojcn/ in t
Capittel banbc cucc bec grfjojficnabeccnsbelccrt&eD>»
ben/boe tod baticS tot bet fnpben gamfcbeiijcit niet ca^
ben cn fean / obctmibta bet groot pctijcftd bat alfulclïen
cutc onbertoojpcn ta. 2Clle bic ban bit fcbjicUclijcft ebc^
ftod/ eenigbe bjcebct befcbept toilt lefen / Die befie toat
.AmhïofiM Vare baccban ia fcbïpbcnbe.

Het xliitf. Capittel.

Vande heete ende koude Gefwellen,dien
van binn en en van buyten op de
Mage komen.

A %k lötftoctlén ofte Mpcfiumaticn/bic ban binnen

cfre ban bupten op bc iBagbc bomen / ?0n pettctif
leus/ boe tod Dat bc gbcne Die ban bupten op bc magbc
Hoiucn minpccöcHclsbföötn als bic ban binnen m"
men.

3ttem»pmiant«en <Seftod ban buüwn cpbe mase
^mbactt/bat öeet fcöönt tt tujfenfo fal öp tot opcnln^
Se beßöupcftB/ lUbet em «eiffietie seBjupcftcn ban on^
oec/ala eenige anbete ilßebicpnen ban boben/ obeimibö
bat be mebicpnm bieraen in bit göcbjecft ban boben in#
neemt/befeomliggenbepattpen bec magen bettutöeten
mbcont(lellcn:5^aet g&£b?uptft bet «triifieeietv fo fal öP
5em boen laten in ben atme/inbe lebet aber.

<©aa na fofalmen op be plaetfe bes «öef toela eenige
^nbefc naebolgöenbe tefolbetcnbe falben applieeten/

^Baetomme foo neemt olpe ban «Camillen / anbethalf
cnce / goebe olpe ban JSeofen en olpe ban «Sueben/ ban
bjagm.fmeltet enbe mengeletboojta te famen met
^ raepntgö JBas/ tot eenbet falbe / enbe baec naetfoe
fettet onbet toit enöe toot fiDiflcl; anhfchaff potn

:l / ban
ibeöe<

JfÄ^* Mamillen / jH^eltlote-blommen/ cooöe

lUOiEti9MoAir.«««.f...»«i^b^_____fl_________. ■

rftMfi.. V\' ^\'lenc^oan cicne een öant bol/<aueöen bie ge^
jw\'rat ofte öte nocl) ca« jön/ ttoec oncen / <6etfic - mcei
fiebet boojtaal t\'famen mettooöm fran^»
lia» tot «nen pap/enöe öaet na fo öoetec öp olpe
cnK^^^iVenö« olpe ban 30ilie/fo bcel ala noocig ig/

ölt ban buptm op be magc.
tß je fo bcroe alfmen fiet/ öat öet boojfj «ßeftoel öem
öan h f " «folbetenücgöeben en teilöe / foo falmen alf«
gjp^\'^nabolgöenöematutetenöe plaefiet öaec op leg^

hflifi "\'Ti^alwe en iaiolettc-blaöeta/ban clcit ccn öant
öie onoetö\'affcöengöe^
ein ont\' JRefpnm ttoee onc. Änr

torf bol/fi£öct öefc boo?fj hingen al t\'famen

SJl „Äi®"^® öan allea öooj eenenfifj / enöe
^ na foo öoetec bp «©«(ïcn-mcel anöccöalf onc. olpe
Olpe ban focte SCmanceien en
öjas- 2 bopeta ban «epeten/
"\'o?agnie ^afftarna / enbe anbetöalf loot ©otera/

boojta

HetcerffeTraâaet
foo mengelet al Wl tTamen tot emen pap / mt

bggct alfoo op De linage. , ^ ,, , , , .

m m oft «öeftoel cppc i«/foo falmen t na De lengb^
öe Des licöaemfli openen/en niet obre objiew Dact na foo
jjanDcltoaet racDeboojta/ gelgcfe met alle anDttegbei»
iwenDe aipoftumaticn. ^ r. , ^ .

<(BnDe fbo bette als ö« <6b£ftocl toate/

foo falmen alle De booï§ icfolberenoe ct«ie maturecenbe
placficce ofte falben/ ccn toepnigö toatmec Dacc toe

"^Scc fo bitbooîlî «©Ijeftocï ban binnen/fnbc jlßage
feace/foo falmen al eben toel De felbe applicaticn öaec op
ol)tb?itpcften;«enDe t)et;p Dat öct <©ö«ftocl ban bupten
rfte ban binnen in De JPage is ofte nitt/foo fal ÖP Öt«*
toacöteh/ ban allefietcte pucgecenoe mcDic0ncnban
boben in tc nemen/ ten toace / Dat öp Saffie ofte fpcopc
ban ïajobencp Koofen/Oacc toe göebjupcften toilDc-

Hetxh^CapineL

Van het heete oft koude Ghefwel der Lever,

D<Ö ïcbecDie fianOooibeclDeclcp oo?faftcn/foo toel
banupttocnDigöe alsban intoenoigöc/tc
ftoellcnenbetebctftoeecen. ^ . ^ ,,

©e tepcfecnen ban een •öeftoel m De ïebet / Jön Defe/
alsnamclöcfe/ póneinoecccöte ïijöe/ optoacts na W
ïSibben en na Ö« ^cöouöccblaDt ttecfecnDe/göelöcïï als
oft een I5leuti»toatc:^5ctt Patient fean feet qualicfe op
ïie cccöte ïijoe göeligsöen/foo langöe alflTec nocö 00«^
ftoeetniffc cn is/maec als De ïebec göeapoflumectt oft«
bolftooïcn is/foo legöt ÖP metminoec pgne op Dc tecö^
DanopDeflinc6ej9De;.^Ön aengeficötisöem gantfcö
bleecft/öP Declicfi Dcn appetijt/ Dc utijnc is bloct-toot/
pjincipalöclï als m <5öeftoelupt ö«ttc caufeccnöe w
fomtötsfoiffecooclteenenDjoogöenöoefi bp/Den öK»
enöe öetbjafeen:^!! öecftooclt eenen fto?tcn2(Dcm/Daec
toe gcootcnöoïfï / enöP öan feec qualötlt fgnUBatet

Cnoeom te ftomni totöe cttce oefts "©cftoeis / f^

beet*

J^\'^wateben ?&atient geenen fóamet-gangtj entjef ft/fo
\'^wicn bem eentgc fachte |&utgatie ingeben/götlöcft alss
ofte ^p?ope ban i&jobencp-Kooftn: mt
Sebaentoefcnbe/ fbofalmmöem be a-tbet-abfi in bm
tecötm atme enen / foo bette ató tmmcts ben |&attent
«pcö detch genoegö tó/ bat öp fulcftt betbjagöm matg;
^fte in debe ban eenigtje ban befeputgatien/foo falmen
gern cenfatöteCltfietiefetttn in eten cn bjincKenfal öp
gftn fect fobec öouben/enbe ooeft anbers gecn fppfe noc^
bjaneft gljebiuptftcn/ban öic becftoElenbe cnöcberbotl}^
«igcnbc iß. «Enbe obetmibt© öattet bp een inSammatie
oftc gcftocl bet ïcbct gcoot pctijcftel ts/cn toil icfe göccn
CÖitucgtjrt cabcnbeeuceaentciicmen fonbec Ijemmct
ccncn gcfcöicfttcn jiKebicijn tc betabcn.

^00 lange alffet noctj gccn teerteftoeetniffc in öclc«
bcc en ia/foo faimcn be felbe cetfimaelsbeficötbEn/ met
öefc nabolgcnbc olpcn. ^^ccmt oipe ban cnbc Olpe
«aniSoofen/banclcRpcenonce/mctccnöalf once
oan Uoofen/boojtß fo mcngclet tcfamen/enöc bcffrijtfef
piet meöe öe plactfc öcc Icbcc/enbc baec na fo legljtcc Ijct
CemumfandilHmop.

Itcm/necmt toobe Koofen cnbc Ißlfene/ ban elct ttoce
gant bol/\'öecflcn-mcelanbctljalf onc fiebet tc famen/ in
öaif iCDatcc cn in balf 3fiujn tot ccnen pap/mcngeltec baec
"abp Olpe ban IKoofcri en olpcban idlfenc/ban clcba ccn
oncc.

tftt^nfoobettealfmmpicfumeetbc/ hattetcenfeout
^öeftoeitoatc/foologtstec bcfcn nacbolgbenbcn pap op:
3Secmt Mamillen / jielilotc tm JSlfene / ban elcfes tm
cnbc ©encbcliaet / ban eicte een
b?ag. Itoupt-nagctó ccn Ijalf oncc/
mN.\'Ü anbecöalf onc,fieDctal t famenmet iBatec
wbemet j?Eanfct)eni©ijn/ totccnenpap / enbe ßotttc

"tfts "^nb VlP CamiUen / bai?

<JÊen anöcr: JBeemt lactban ^Icfcou metcfee/ ban
^^^os^junggcnöc CaïdamomeMntk^s cenloot/ ^qup^
«^nt Enöc-^/oe,bandcj;3öjagm. s&u^tMdj-c/i, ,ilBafïtc&/
^affcacu cn j®ictclcn-?aet/ban tW anbccöalf öjagme
foo becl ala nooöigö ia / omijicc af etn plaeftet n
i

maftm / fmeltet boo^ta met olpe ban Coff en / enbe wet
otpe ban ^tcanarbe/enbe menggeltet ban baec naecO^
boo^ßpoebers onbec.

<t2nbe alfmen bolftomen tepcReneit öceft/bat bit<<5e\'
fbjelljemgantfcöelöcfttctftoeecentfrc begöebcn öecft/
t toeleli bcn iaatient aen be ftlopptnse/cn aen öetfmatf
göetoiclitcinïönbctrcttjtcc jpbcngSctoacc toojbcnfav
oocttals ben pattent betcc op be ccctite ^pbc ban op
be aincke liggöcn Han/foomocötmcntotöoojbcrrp^
pinge/befe nabolgcnbc plaefiec bacr op leggen. . .

Jiïccmt öcmfi tooitclö enbe Help-bjojtela-\' ban clt»®
ttoee 0ncm/b30|tcls ban JSugloffe anberiialf once/ ftcbC}
alle befe booifjtoojtcla in öocnbcr-fap/ tot batfcW^
mojtoe jijn / baec nae foo tojtjftfe booj ccncn g)ift / enb»
boctecbi)(Sueben / bieonbecbe affcben gbeb^abcn
enbe Mal FaßuianimMix clcfes 3 oncctt / olpc ban
bm enbc olpe ban Xlfene/ban clcßa anbecljalf ontc/<J5cï^
}lcn meel anbecljalf oncc / bit gbcbacn jgnbe / foo ftcbet
booita tocbcrommc tcfamen met JSijnfctien tPijn tot ee^
nen pap/enbe icgtec btt alfoo op.

jißafcf0 toannecr göp öemcrcftt bat öet boo?f?
ftuelfoubcmogöenboojgöcbjoltentocfcn/foogecftöe\'^
te bjincfeen bcfcn nabolgcnben b?ancft tot een fupuecin^
Bc:iBeemt gepelbe "öctfic tbjcc bant bol / ï^pgöen enb\'
JSofpncn/ban clcftr ecnbieccnbeel/ionigb een öalf pont\'
fiebct boojta alt\'famen met 2 fïoop toatcca / tot op Of
Öclft in\'t leficfoo boeter een oncc Canccla bp/ enbe late»
baer mebe feout b3o?ben/&out jgnbe/ foo fpgöet bacc ns^
tiooj cenen boccfi.

Het xlvf, Cafittel.

Van het Flerecijndat ui de handen ende vo^\'
ten komt/t welck de Geleerden Podagram
ende Manugram noemen,

Tjr «jöjtoel bat alle foojten ban Jflcccctjn/upt toeloopö\'^
^ ^ ge ban becte of feoube Ijumcuccn caufeccn/nocljtat\'^ |
fo ennjn \'t gten gcmcpncötimeucen/ gclijcfe alle anbee^ ,
tatacccrt/toant bc catarre bie öet enbe

graf

/ Wefebaneen anD« natuec cncpg&ens
W/ als öic be Sfirtgcfte (bat is ^nkulms morbm) ofte
öft^lccecön betgcupen bfEooifaetftt.
. uaant men bebinbet bp bagelocftfcöe eppecientte / bat
««e be sene bie öet ƒ leceeßn bec^boeten ofte ber öanben
IJ^^ tegbefttpsöen/ bat öpallejijn leben langö/
^a ofte ttoeemaei bes jaeta öet felbe fubjeet is •• baet^
^en teccontcatien (let/ bat bell meefienbetl ban alle
{«en|cöen/bie uorbum ^nimUruin{^t is aiEtijtftejecniS.

Böcöabt/ toel al öact leben lang boojts baec ban
?JP^\'Pöen:i®aec upt licöteljjeft te fpeucen is / bat bp be
bie öet vodagram eaufecen/ ecn cpgen bccbof^
?s s^"P"\'S® natuce raoct toefcn / toclcfec bp be öumeis?
le (m be aictijclie cn bc Schiatka bccoojfalie/ nict cn jön.
®o becce als nu bit göcbjeclt Fodagra, upt öectc 0«=»
öecoojfacclttc/fo opcnbacet öem in bc öanbcn of^
oV"öeöoetenttict coobigöcpt/ cnbemctgcootcgebuci^
mcff f««ecte:2IIen bc boctcn bacc toojtmcn t ge^
Im öen gcootcn teeu/oft tec jpbcn aen bc öie*

to^tmen t gemepnlncft
hS^^öP.^® Kncuefeelen btc bingets:bc ppnc is oocS in
Si in bc fommtgc bcclraecc bes mojsöens ala

J^göiita/beucpncbesidattcntsiscootacötigö/cnbc

rtÄ flECCB.

Jlßaecalsbit jFlccfcijn becöanbcn ofte öec boctcn/
fenhl®"^® öumeuccn caufeect/foo cn is bc ppne nict be^
öH^h. S^oot/ooch fo cn ts bcplactfcnietontfießcn/bait
enbc geftoollen / bc ucpnc is toitacötigö

Öötnigö/enbc öct l icöaem

cn nocö niemant op bcfcc aecben

KffiSKSÖctoeefi/ btcöcfcfooitebanöetbecou-/

?p/töaet ban bibEcfcbe femm in \'t Capittä ban be pvx^
gatim bffcöïebai jgnr\'aaKc nae/foo fal öP Ö®" boen W
ten\'foo bette als ben pattent n«ö jongè en bloet-cöcB
ïa:®ojbn: fo lange ala »emantmet befe plage gequelt itil
fo fal ÖP ticra fiille öotïben.

äla nu öet jfletccijn bet öanbé of bet boeten/ upt ^te^
tt öamcuten quatti2 te pjocebecen / en bat oocö öe ppn^
onlpöelïjcïi toatc/fo falmen befe nabolgöenbe ttoeeoetlep
plaefiets öaec toe berepben/ toaecaföatmenö\'eene op ee
plaetfe öecppnen leggi fal/om Ijet toeloopen bet öutweu»
len te fioppen/enöe öe anoet öaet boben ober/ om be pp^
nete betfaeöten/be cerfïe tooft alöus göcmaeeftt- üleemi
|Bitt£lea-?aet/?aet ïjanRnfm efi fpnen Solua/ban el<?
cen looöt/rooöen enöc toitten ^anöel/^lcc fap/blomnie
ban «iSjanatcn / «JSjanaet-fcöellen cnöc ©al-notcn / ban
elcßa een ö^ag.lÄoof-toatec tü n9eegfeee-toatcc/ban cltF
ö|o onc. Olpe ban ISoofen loot / «Öerfie-mcelfoo beel
ala nooöigö ia tot eenen pap te maften: tJBita b\'anöcc/
neemt cooöeen toitten Aanbel gimclöoncft/enöe gctoaf"
fcöen <retufe/ban clcjc een öalf loot / geuHaebt een loot^
CampöÊC een feöjup.olne ban Itioofen öjp onc.foete 230\'\'
tccö»ploot/?actban ©lop ftcuptanbetöalföjagm.ttaee
öopeca ban ^gpcca mengelt öit al toel t\'famen.

^Bêfen itabolgenbcnpap (lilt toonbeclgchfeccbeppne
in alle öccte jFleccetjn: JBeemt flijm ban ©lop-fttnpt eti
Otjmban i\'cnegtiecft / ban elclts ttoec onc. fap ban ^iif
fen-ftcHot anöetöalfonc.äSfanöel-placflet een onc. Cec^
tocn-blomiïie ttoec onc, ^afTcaencen b?agm. olpe ba»»
ïSoofcn met 3tj(jn göemengijelt/anöccöalf onc.mengö«\'^
baoua al tocl onbct öen anöcten/enbe leggöet öan op
plaetfe öaccöeptJne ia.

anbec: Scemt «Septen-mclcfe i öalf pont/ ttoff
«Gpeca/öet toittc met öe öopeca/olnc ban JSilfcn-jact ee"
once/^affcaen cen fcöiup. ümpmen upt öenöaitte«\'
b;ooöe/fao bed ala nooöigö ia om eenen pap te maäen/
fap ban ïSilfen-ltrupt een once/ mengödet al t\'famen tot
eenen pap.

Jdlaim öe ppnefecc onlpödijcft ia/ fo ia öit nabolge«\'\'
be cenfeftec ejcpetiment • j^eemt opium enbe ^afftaen/
ban elcjE ccn öjaß.b?p öopecs ban€peren/ cnöc olpe ban

Jj^ofen I onc.mcn0el£t boojteal t\'famen/ eniessöetop
p Plaetfe öaec öe ppne tó.53an men moet tjiee toel note«
*®1/öatfoo toanneee men uefe boojf? Ijetöoobrnöe appijs
^atien gcbjupcltt öeeft/bat men alfban be pattpe metees
"isbe betbjaimenbe bihgljenfat fioben / toant be paetpe
r^bebaetbooj gcftoaeïit toojbcn / enbe bes te meer öet
|imcettjn(op anDettPDen)onbertoo?pcn toefen.©ït nae^
^laenöe fulöp tot een f«jbingegebjnpc&en:.i!5ermt «Ca«
|niuen/3fCiêUlote-blommen/^enegcie£lï eite origanum,
«an elcj eben bele/fiebet al t\'famen metcooben Wi^wtrit
OE ^oft ötet mebe be boojf; pactpc.
f^u plaefleï bie toonbetlgeften fcec bïc^

\'^ytenbc IS: 3Becmt ^affpcecnoac. olpcbau^bfcn 3
«nc.llijm ban ©lon-ftcupt / met toater ban iBaltjc upü
SDctcocRcn anbccöalf once / pocber ban l^ot-tocjtei ccn
ï\'fLm een öalfD?agm. racngöEi£tboo?ts al

^mntutun Cathaplafma,

neemt ferupmcn uütbenlBittai öjooöc/mct
f«tc melcfts / ©ilfcn-ferupt ttoee öant bol/
ftftwL tefamcn tot ecnm pap / enbe baec naccfoa
SmH^ L® öan Cpcrs\'ccn öjaam.^affcacn3/
enbe olpe ban iSoofen/foo beel als noobigt) is.

Jtem/rigemt iupÜooElt/ilkct>t-fcbabe/25ilfcn-ftmpt/
^ainiilcncnbr/jaeltlotc-Blommen / ban elcHr ccn Ijant
^i^wbtfctoel mojtoc\' cn paffccctfc bace nae boo? ecncn
\'^r°".8eöacn ?pbe/foo mcng^clteralfaan öp/Oijm ban
f\'iP^ ttoee cnc.25oliig ttoee onc. ■gTcctocn-blom^
enbe ban e&fes fo bcle als noobigö
ifih^P^P «maften.
ppSf«^ ®\'®^enï^»tientupt oojfaltcn ecugtootcc
accftbem^\'^\'Söe nacöten niet gtjcSapen cn öaöDe/ foa

SefSïföj^® ^ ^^^

öcct ofte &out / niet biefe
^eis onc fccc toepmgö tc ftcpgcn/foo raet^w^^Hf i«-
bPM«^ u^®"®" \'^S^ens ben itjöt bat men ti«t i^lercctjti
in^^ . iS\'bjaücnöc cfte obecgebenbc mebicijnen
fg hTT-^ï\'^®\'^^« top Vomitoria noemen/ en ich bebt oocH
Vnt^ u in bibetfeöe/alfo toaerachtigb bebonDmt
u -aap. öanbc saurgatim/ fitlbp bibctfcöe foitnen ba»

3; Yomketm

ïöannecc öet JFlececijn öet tjanbeti of öec boeten/ up£
ftoube öumettcen ia becoo;faftenbe/foo fulbp befenaboL:\'
genbe bingen baec op legöen.

JSeemt «©nbecöabe fea Ijant bol/i\'eiiegciecft-mceï eert
one.fiebet te famen tot eenen pap/enbe boetec baec nabp
fo bcel Olpe ban €amillen/alfï ban noobcn toefen fal.

31temt/ neemt Jfencgciccft-meel enbe l.ij»ijaet-meel\'
ban elcfta een once/Camillc^blommcn/ailfene/ iiBeiiiote-
blommcn enbe gcobe jiKatiolepne / ban elcfta een öanbt
bol/fiebet al t fatnea met JFranfcöcw togn tot eenen pap/
enöe mengljeltec ban bpolne ban ©ofi\'cn enbe olpeban
<tamil(en/ban elcfta een once»

31tem / neemt gioffcon-meicftc pn ïKuptc/ban elcfta ^
öant bol/Jfencgciecft-meel een once / ïaeccftenfceufel een
pnce/ fiebet te famen met i\'canfcöen nai>n tot eenen
pap.

31tem/ nfcmt <Cpp?ef-noïen/jfâaflicft / iBpjcöeenöe
ÏBietoocft/ ban elcfta ccn loot/ «ïSommc biagantcnoe
öBommc ban Sicabien / ban elcfta bjp bjagm". toatec ban
^abic fes osic-I^ön een loot/ boojta fo (iootct al toattec
te fiooten ia/ enbe maecfttec Dan eenen tocecften pap af
met «ïBecffe - meel/ eg Icgöt öem op bc plaetfe bea «©öc^*
&?ec6a.

3item/ncemt tocecften storax,TSebet-utei/EupImk\'\'\'-\'^
JUapiröe/lloc cnöc ^lee-fap/ban elcfta eben bele/ ïiSij"
fo bele alfi u belicft/boo?ta latet t famentoelfieben/Daet
na maecfttec cehcn Doecftin nat / enüelegöï öem baet
obec-

am öem ban öet vodagra te pjetabecen/fo caben fom^
migc ccbaceniBeefieca/ öat men üi elcftbeen een jfort\'\'
tanefle fal maften/te toèten/bupten Oeena een öant bjeet
0HÖ« De ftfipen/ cn öat men öefelbcfoo langöefal open
öousenaifmenftan. : . -

.■ -fUi

I

Het xlvij. CApittel.
VanhetFlerecijnder Heupen, Schiatica
ofce Ifchia genaemt.

D ^tetecön öen gemepnen man

Schiatica. noemt/ is gcmepnlöcH een langtiurige pp^
öetöeupen/efi pjineipaltjcft alfï in gebsente öec ije««»
Pm liomf tjoetoel battet öem oot fomtijts in oe boben«
tïÊ pawpé bectoogt/ b\'bJelcS ban eenriuaös Itouöe bocö^
«g&ept oft öamenc/banbobenaf fintKenbt/beftlbe ppne
aiöaec cauf£ett:<enbeobecmiöts/ Datljctboo?fpne gïo^
be taepigöcpbt niet licbtelijelt bcïteect en itan toojben/
»^aec bed mecc ban bagöe te baglie beemeeïbect / enbe
baet toebececgect/ foo fincHtöet ten leflm in be Hnpen^
jn öe bjapen-\'EKöe ooe in be boeten ten teenen upt-|Ben

lomtijtsfogtootts/batmenbaecafquaibdJ/\'t,,
De/ftttenbe ofte gaenoe/gebuten fian/baet men oceft ban
bupten niet aengefien en ftan/cnbe ooeU feet quaUjemet
öeöanben Uanbeta{l£n.?©jt ftmctjnöfttjeupen/Kanfa
öeete als upt lksuöc tjumeucen caufeten: alfi nu-
«Pt öeete ijumeuten caitf£cct/f0 is De ppne beelfcliecper/
w ppnebetmeetbert booiapplicatten ban alleljcetetc^
Kl"\' ®"öe oocK als Den patiem in\'t bebbe begint te
K^fl^\'i?- üBaeralsbefdbe uwt Itoube Ijumeuten
S teÄ^^ foc ötnt öp labentffe Dooialle bertoacmm^^

mp^ÄSSle aiÄ

u?£Hen gefpjoften bc!jben)ecnen goeOen regöd ban leben
^"öen/enbe öem mpben ban alle öeetenojancfe : als

•^iet efi i0pn:^et pucgeten/Doo? eenige pillen Die (iJtefe

öe leben tceefeen/ is hiec feet ban nooöen / toaec ban
u öiöetfeöe formen in\'t "Capit. ban De pucgatien ütf
f«y|föen(iaen: ^00 beweals Den Patient bloet-ttjcfe

Ö 4 ■

»\'s/fïfrcScn&Êjongö banjacm/foo enfalöp niet ber fup^
men bem te öoen laten in ben arme / enöe öat op öe felbe
5Pöe Des «©ebjeefis / enöe öaer nae op öen boet bnptenö
beena/inöeaöer^cw, öaer af öat öit <5öebiecfefpnen
naem öeeft/cnöe Dat p?incipalgcfe/al0 öc ppnc fcöönt upt
Öecte öuraeuren te caufccen.

€nDe al ifï faise/ Dat al \'t giicnc Dat men in öcfc ppnc
Der heupen ban bup ten appiiccrcnmacl)/ fcectocpnigt)
bate plEcgtj Op tc b^engen/nccötans fo willen top alötec
Ismmïgc Dingen beïo^oincrcn/DicDaer toe goet jpn.

^ept .^aibj Maniamrn Dip öjagm.olpê ban Ji^icas
enöe olpe ban Selaen / ban ctcSa ccn öalf onc. (ap ban
Kuptecn fap ban chamepeteos,\\m\\ clcfes tbJcc Djag.
ÖomgiJ anöeröalföjag.t>abie/ia>u|cg»e en i^cpcc / ban
r|eK0 een öalf Djag.iBas fo beclate nboötgö ia / om tot
êen S»a!ff5en tt maSen. Utem / nccmt olpe ban Coficn
cnbc o^jc ban ©affm / ban clcfta ttoee oneen öalf / olpe
^n ii>ep£C ecn öalf onc. opopanamm Bddium cnDC
^roiac/ baneimsDjpDiag. toojtclaban toiiöc Uaijnfl
gam/ Salpeter tnblabera ban ©lier/ ban elclta ttoee
piag. iol-tooitel ende l^wpte / banclcöa anöcröalf onc.
Euphorbmm ccn fcö?upel fmclt alle bc boo?fj «Bommen in
goEDcn «Bijn-ajijn/cnbemaccSt boojta öi«af met glics
Itocgöfaem\'^frpeütiina enbe 11930 een plaefïec be toclc*
«e göp obcc bc gantfcöe öeifpc Irgflöc« fult.

ja tût ccnber placfïcc Ifgljîfc toci bet bacr op/cnbc lactfc
ai!00 ttoec of bjp Dagcn langtî bacr op Icggen.

jtcîîi/neem t Jt|ant-too|tcla foo becl alfi u belieft/cnbe
fiebtfe toel moitac in îBijn/ baccnafo fi0otfcmet®erc^
hens-ccufcl/en leg^rfe aifo gbcljjclî cesicn pap op bc bcu^
pmmt alifi faite îjat Dffen pap blabeccn tceclît/cn ftccrt
u ûafE Hîct aen.

r u^^^iîi^ ««f\'^t Ô««fi-toûjtcfe/ fiebtfe oocfe met \'
fcöen îBpn tot moca/ bacc nae foo fîootfc tot pap / enbe

SfJifbacc ömncHfmotit bp/cnbe legljt Dit

^it nabolgöeJïbc toojt oocftfeeç öooge göepiefcm

.fleemt

^eemt ftlcpn gcfiootcn 2{lant-tDo?tcls aeöt ont. ban bs
^tftcolpc ban <i&lpbcn bie stipgcfttpgcn ftonb 24onc.
i«albefepe eenen pot / fiebet bit boojf? al t famen tct
öatbcnöagnbetfoben ia /enbe g^cbjupcfeet ala boben.

^00 bette ala befe boo?fj hingen niet b^\'pa« cn toiU
«en/foo falmen biet oftebpf goebe Hact-ftoppert fmcn
opbe plaetfe öet pgnj„/enö£iatenbc feibe tocl picften
^nbettccften.

. 3tem/ men fal ben l&atient een nmitoria ingïjcben/
wast ban bibctfcljéfoimen in\'t Capittel ban befSut^
gattcnbefcöjcbcnfiaen.
«enbe ala nu alle befe boojgaenbe temebien betfocïjt

\'ön gctoepli; fnn tn iOfr ncpn frfj^rhw r?m!>h»i>;haM hat^

tticnoi
een pa
meefi i

gljelfer

cS ^fp\'^^^o\'^ium bat bJOït albuagöcmaecftt: i�mt
hfri Ä "^^ÖoofDen enbe oe bleugbela afgeöaen b?p
.^wprbeegij anbcïbalf once / fioot oe cantharides
mei Ricpne/ enbe mengöeltfe boojta met göenoeglifaeni
löijn-a^ijna onbet ben anbeten / tot ten fo?me ban een
OSaeffpr t

Het xhiij, Cafiftel. ,

Van de Artijcke, die de Gheleerde Ar-
tbritidem ofte Articularem morbum

noemen.

^ foiaS ®nfe ß&emcpne 5BeDetlasttfc!j8

ccn noemen / en ie anbctamet ban

ftan SÄ^S lit-maten onfca licöacma ftomen

anbïtactt enbeepgcns

èbenTh^u \' ^anttó^ Öebbe binnen mpncn
enbe oubcïiebm göeftcnt/
"«Eoesïttocftemaet eena ofte ttocemaela öinnen öaec

12.2 Het eerfte Tradaet

icben en ijebbm a&eöaöt / enöe boojtó öaec leben lansö

eens öet Jfletecón öcc boeten lïcpgé/aile öaec leben lang
cetiö ofte ttoeemaete bes jaecs baec mebe geplaegt tooj*
ben/ baetomtne bat ich fufiinetc/ bat bp öet vodagra een
fonbetlingebetbo^genfentjnïge natuce moet toefen : ïèe
2Jct0cfèe en eaufeett ooclï upt geen göeraepne Oecöte ca*
tacceu/ maec upt alfulcKen catacte/baec bp bat oocö een
bpfonbec epgöenfcöap i^! nocötansiTiet be catarre/baa:
upt bat öet JfletecDu bet boeten (bat <0 öet Todagra)
eaufeett Dcfececenbe. \'«©e cutatie öet felbet togfi ooeft
upt/ bat bp alle fooiten ban jpleteejjn een bpfonoet bec^
borgen epgenfcöap moet toefen / enbe infonbecöépbt bp
öet vodagra, toant öet en is nocö nocpt tn bec nsecclbt
geficn getoecfi/ bat pemant öet fclbc booj centge ^ßcbi^
töne/ gtonbelijcft öetftftonncn toccö nemen. c5clicfe als
oocfe ÖE ^rtijche cjïöc tjet Schiatica, fccc fclbcn gcöotpcn
tooit\'öanöoójacnloopingc bes tffts/fo battet fcöijnt/bat
DE gene Die met eenige ban bcfc öepbebooïfj fOojten ban
jjfletECÖngÖEplaesÖttooïöEn/mEec öooïlangöEpt besi
tgts/ enbe booj een ^ocbc ©pctc gecutccct tooiöcn / als
Dooi applicatien ban eenige üBebtcijncn; asatcobct bat
men ooclï in ©janc&cticft ccn götmepn fp|Eecft-tooo?t
IjECft / -yi» Goûtes, lesMedicins ne voyertt \'goute, jfgjct Dat
icft öaccom toilonn;aöen / tegens öEt jflccecön EcnigEn
raet tc öoé/toant of fcöoon tiEt fdbs öaEc booj niEt fitaEp
en ftonöc tofpö gcnoniEn njn/fo han immccs alttjt Dc pö^
ne öace 000? bctfacöt/eft öét langbucig JFleteciJn bctlîoît
too?bcn/gci0cft als icft menigmacls gEfiEn öebbE/ bat bç
gene bic bEöoo?l(jclïEn tact bacc toE bEbcaDatfe op ttoee/
Djp ofte biec maenben tßts/ban bc 2Ctttjcltc genafen/anf
öcte\' bic op ccncn tijit ooclï bacc mEbe cjuamEn tc liggen/
toel fcs/fcben/ acDt ofte negen maenöen/ja oocS fomtijts
een gantfcö jaer bacc mEöE liggcnbe falcbcn.

®an alle oojfaüen öir be attjjcfec mogen caufeien/ en
toillcn top öict (enbe bat om be feojtöept; niet fijïcöcn/
Die nu bast af toat b^^cDcc bcfcöcet öcgöcect / bie mac^
bet jiBcbictincn bOKKctt baccaflEfcn^ altoact bcfeâ «Se^
Êfcclis ooifahen in \'t lange bccöaele too?ben:iJläiötfoien
: : eotîs

Van de Gefwellen. ^^

oocli onfe intentie niet cn j«/pet anbccs t è tcactccen/^n
ölleeneban tg&encbatbcn Cöicucsön aengact-^nos
banallca/batöPïn bcfc cnbc in alle anbece UP^®"\'-
bigöc «©ötbjeccfecnv acötccbolgljcnbe ben epp njna
ampts/fcöulbigö iS tc bocnc: QBic nu in befe ofte in ee^
nige aijbcce uptteenbigc accibemcn/ toat raeec bEtcpcis
öpgecct tc toctcn/CgeliJclt iclt öier boben bec^aelt öebbO
bieniaglj befccoojfacchcnöalbcn/öeni met ecncn göt^
fcöicfetenjlKcbicönbcraben. ^

JBit JFlecccön ofte befe «ctïjckc bcc icbcn / &omt ben
^I^cnfcöecccfimactebanfelfsacn/op ccnc plaetfe ofte
ten ttoee plaetfen/cfi fp bccgaet feec langfacm/cnbc of fp
fcöoon upt een litjt bccgaet / ofte boo? eenige applicatie
bccöjcbcntoojt/fb opcnbacctfp öaec bocö toebetom/ op
ten/ttocc ofte meet anbec piactfen/ gelfjcfefp öaet als nu
in ben nccftc/als nu in bc fcöoubctcn/in \'t lauggc-bccn/
tn öanbcn/ in bc boeten / in bc becncn / cnbc ftnpen bet?
H^l^li^^" O*\'« öat öeni ben !3atientfoo gtafgsgccct
biftt/bat öp öcm nocö tocnben nocö liéecen en 6an: ^et
cn >pn anbcts niet / ban ccniac öccteoftc houDc öu\'ncuf
ten / bie upt ben öoofoe (ban bupten öet becïJc-nccU m
öc liötmatcn ftomcn te fincften/ fo in bc Cenboncn/ fo in
be ïigamcntcn als in be i®embjancn bec jBufculen/bc
felbe albaccbetböllenbe en bifienbctcnbc: \'©efc boojfï
Plage / bic ftomt ben mcnfcöc mceftcnbecl in ben öetffi
pfteinben©oo?fometacn. 2Êls nu befe SCttijcfec upt
öeête bumcucen eaufeett / fois be pijnc fcec fcöcep/ cnbc
bc plaetfe Des gcb?ccRs fiact cootacötig geftopUenmiact
«WIP Upt ftouöc öuméucfn feomt tc bttoojfaKcn/foo cn
ïL/al tc gtoot/bc leben m ^elp^ gcf tool=^
S®^«® «nisgeen fonbcclingc omfiefemoöcbp.
öefe %tt^t upt ö«te bumcucen
enöe bén l^atientjong/ fiecclt cn bloct-cijclt is/

ï5el laS btoJSS iS^ebianc openen/ cnbc bacc toe oocli

^ fv faföcm ootö fomtijbts puigctcn / cnbc bat na be
a«lcgentöcpt bcttjumeuccn bie bc pönccaufccen / toatc
Öibetfcöc fo?men ban pucgatien/Jn-t€a^
putei ban bc laucgaticn befcöiebcn (laen. ^obecfal
PP öcm öouben in eten enbe öjincRcn/ «iib?^nö?ya niet

tm Uchte fppfc cnoe öiancfi göcbjupcben.

5^aeröatöcniDcfenl5attcnt gtjclaten ctibcgöepac^
geert öe^ft/foo fa\'öpöaöcn in Ott naüolgöenDc baöt:
l^ecmt tooïtcls öan Ebulm i pont / ^abtc 3 öant üoi/
J?fopc/I0olcpe enöeJClfenc i ban elcfta 2 baut bol / 2 ofte
3 iSapen/kamillen enöe iBelilotc-bloramcn/ ban eIcKS
2 öant bol/lön-?act 2 onc.iSencbcr-bcfpcn i öalf pont/
^ulpöcc enöe ilupn ban elcj: <3 oneen / ficöet öit boojfj
al t\' famen in göcnacgUfaem iajatcra / enöe laet Wn öen
^attent ötet in taöen / foo öp immers foo ficrcB 10 tat
hp in öet 25aöt fitten fian: 33an booj ccrficn enöe mccï
ÖP in \'t :5aöt gact/ foo fal öp öit nabolgcnöc öjanmptcn
in nemen: 5Bêcmtfpnen ÖCtiaÖel cnöc jißctriöaet/ ban
rlcjc 2 fcöjupcl/ €anccltoatcranöcröalf oncc / mcngöclet
booits onöer öen anöcien/ cnöc nci«ct öan alfoo tn.

3Bit göcöacnöcbbenöc/foo magö ÖP op Öet Jftocct^»
fiïöclistt\'öefe nabolgcnbc falbe: Bcemt olpe ban
ïm en ï^etcc olpe / ban elc)c 2 b^agm. olpe ban «Camilten/
tjan©o(Ten / ban "SEerpentön cnbc olpc ban ©Uer ban
clcr sbiagm. 3llgcippc-falbe enbe fmout banecntoilbc
ijattc / ban clcf; een öalf onc. fitiout ban ecnen 25cbct
aiiDeröalfotag. mengclet boojts al t\'famen tot een fal?
be/ enbefit^cfet öicr mebe ben ï&attent alle öagöe eens/
öaer na foo legötec befe nabolgUwbc plaefiet; op. , :
iBecmt ^cbip-pecS 3 onc. s>uspöct ^ onc- cn olpe
ban l^oofcn/ fao becl als nooöigö is tot een placftcc.

«emanber fonberlingöe/albe/als befe äßctgcRCMPt
ftoubcöumeurenfcögnt tc caufeecn: j^cemt ©enectfcöe
2ccpc7laoöt/ fïiijtfctoelöunnc/ enöe laette eens ofte
tUjecmaels optoaücH/ in fes oticen toaters ban ©upbe-
fierbcl / bocï baec üp olpe ban mphorkum enbe olpe
ban 31anf-{{E«|<ï / ban clcj; pcö Jo«t y olpc ban «©ene^
beten 3 loat/olpe ban }&icctoo?i«m.ecn, sncc/latet ban
noen ccn^fieben/ tot bat alle öet toatcr bctfoben isuaec
«afaboeterbp jSSaHidt enbe i0icroc£fe/ban elcRscen
half loot/ lebettDenétulpöcc/£«i?^or&i«?f» cnbc mmm,
banelcj:2biagmi cnöalf/mengöelet boo|ts al t famen
tot cenasc falbe / cnbc bcfiröcfet ö»ec mebe bc plaetfe be»;.

bare alfmen tot bit boojfj ^tbtecH; nocö

Bbm anömn taet toilt bnfoecfeen/ fob öaeï

toe baitbe^lben enbe plaefieta / bie top tot öet porfdgM
^ojbtncettöcbbèn. _

Het xlix. Capittel.
Van de Cataraden, welck is een blintheydt
derOogen, die de Geleerden Cacharadum
ende\'Suffufionem noemen.

IJ «et göebjeeft enbe öe blintöept bet

be «©eleeeben catharaäum ofte fuffußonem noemen/
en is anbets niet ban een beriiea bes ©efieöta/eaufeceni*
oe boo? eenigöe tape Qgwigöe ö«nicucEn/bic boo? ö^t
ftcaemenbeB<!5öeficÖtsban binnen Itomcn te leggöen/
tuficöenbeförifialönc bocötigöepbt enöe tuffcöenöet
-jpBembjaentgcn/\'t toelcS öe «Seleeïöc Rhagoidem, noc^
mcn/alöactber^ppenbc öet öollejenufeen besgeficöts/
P-ïjmigöept upt ben öooföe bm öct ïcnuiten öes
©öeficötß öaec öenen fincltt / cnöe alöaec ö« «©öcftsöt
ociet/niet anöecs öan sö\'^öeft alfmen een felecttegöens
cen glafe 1 bcnflcc öangenöe / \'t glas jön felaccöepöt öco .
neemt/ fo öat men geene öingen öaecboo? fien en öan.

31n \'t beginfel bcfea göebïecfes/foo toojt öen iSaticnt «©ojfaften,
booj ecc(icn gctoaecv öat ÖP öupfiec ban «6eficöt too?t/
semöuncfttoocltDatöp eenigen coocfe boojö\'\'©ogöen
net/ bat öp ootü JlBuggen/ ©liegöen / ofte pet anbecs/
öoomn ©ogen fiet ftoecmen/ofte eenige Itlepnc öup jlcf
wi©oicftfftens booj fijn ^Bogen fiet öjpben: dommige
?!i«»®SÖcn oock / öatfe öap? ofte tóoppe-gefpinfel boo?

öatfc oocfe als fp öe feeetffcaen^
V^^f cittgö öaec omme fien/ enöe öecgelticfec

"\'^fï^öie in öectoaecöcpt alfoo nocötans niet
«iE • ö^ï seficöte tooit öaec öoe langs öoe mecc/bup»»
öat naöc göelegentöepöt öec
ooojhQgmigöepQt/ foo fp öunne oftcöicbe toojt / toaec
Spec ^t met langöcpt öcs tflts/ öe felbe aifstiigöept faa
^e toc^t cn fo feec Komt te becöecben / öatfc ten leficn
neecR-blint too?öen / cn ootft blpbcn moeten/ten w öat^
je metöetöanöt-toercft öec naElöen/(öacc ban öat top
giet cnöecfpieften füllen; öaet ban göeöolpen tooiw.

«©tt

twoifj / öat ftan in \'t eet jie bcoj befcn

\'mbolgenöen taet göebolpen too^öen/ tnaec foo bette alf«
Wien \'t felbe lact betouöecen/foo en ifï ooojgeenanöec
raiööel/ oan alleen öooi öe naelöe tc öelpcn.

ï^en patiënt fal öem booj eecfien in cten enbe bjinc*
ftcnfobecbouoen/enöe öem toacöten booialle gcobe
fppfe enöe öjancï$/enD6 booj alles toat tenöooföe ttecfit:
ÖpfaloocltöicSmaefs göebjupcften eenige öooft-pillen/
toaec ban bibecfcljc formen in \'t Capittel ban öe purga»»
tien öefcöjeben (iaën.

i^et laten in be l^ooft aöec toojt al^iec feec gepjefen/
toant öe piittcipaelfle cuce öefes acciöents/beflaet in fta"
öigeöibctjpen:\'öeltjtfeaocfttot öien epnöe göetaöen
toojt/öatmen€cöelen onöec öe oo?en fetten fal
men ooc6 öe öanöen enöe öe boeten öes patients/Oage^
lijcfts tojpben enöebaöen fal; «aelgcft öp oocit tot Dien
cpnoeöicfemaelstot niefcnbettorcfetfal too?bcn/en Dat
Doo? eenige nief-poeDets: <©ocfi fal öp tot mectDec öibctf
fic in Den mont (iaöigö fenautoen / •Citbeben/ iBa(iicfe/
i9encftel-?aet oftc Fumrum. gcttoojDt oock booj cen
foiiDctlingöcn tact göcöouDen/tcgens öet boojtsgaen
ban Defe blintöepDt / Datmen Den patiënt acötec in Den
necfte/ met een öect pfet ofte pjicm (icttc/ enDe altöt een
^aepen ofte «iTattocnen üoojDcHen Dact in öouben/
toaec öoo? öenatucriiagöeiitclismatecte ban öaccgöe^
bcnöc/ De tocloopcnöe öumeuten ban De<©ogen af göC\'\'
lept en göcDibcctectt toojben.

«CnDe foo btcceals Den Patient Duf-banige Doo?(ie#
Hinge öem te fect ontfage/fo feanmenöem toel cen :fon=«
tancHe atötcc in Den öals met cen ÏSuptoiie maften / De^
toclcKc men Dooj \'t inleggen ban een <5cfecte/ lange gc^»
noegö open öouDcn ftan/öoe tocl Dat öet aiiDcc beel mecc
gcpicfcn too?t.

atenvfo toon nocö feet gepjefen tot mectDec bibecfie/
Datmen oobcn op oeComiffnce €ojonalc / ccn^iftcateM
tie leggen ban camharides göcmaec&t.

©an bupten op D\'<©oaöe falmen booi ectfïcn (iobcn/
met Defc nabolgenbe (iobinge / al cecmen eenige UBatc^
cen öaec in Djupt: 5^ecmt camillen ttoce öanot bol en
Ijalf/ iBalue en Oem(l-biaDcts / ban elcjc een öalf öanbt

bol/

Jpl^ ïgn-jact eil jfmegrfccfe-jaet/bantlc); tenftaifonc»
nootetaWcstoatteetepooten ie/moe ficöet boojtsal
(Tarnen in t tsatec tot een flohinge /tiaie na fo maeeiit
Öjec in een jgjponep nat / enDe ^oof t tjiec meöe öe «So;»
Spen.

"Öen anbei:j9eemt <!rami(len/JlEelilote/®encfteI/23ef
tonij/ ïSoofen en -^TojmentiUe/ ban elcfsa een öanbt boi/
Jreneecijcft-jaet een onc. fieöct ai t\' famcn in öalf ilSa«
Kc enöe in öaif najjn/ tot een fiobingöc.
Ï» toatec ban <6ontoc / ban :5etonie / ban

«oofencnban qrojmcntiUe/ban clcfea aonc.fapban
^cncßcl cnbc ban EaphrafjeMn clcfts 2bjag.iBpjtöa
«nbjag. gcclatificccrbcn gonigö foo bcciate noobigö
^ "^enge\'et^oojtsalt\'famcn/cnöc maecfetcr een >©og-
* bpf ofte fea macla bce öacgöa in
ö-^DgBEöjuppen.

= ^emt potteE ban ^toalu-öoofben ec»
K cencn^occfi 2 öiag. ^utie ccn tjalf

SmtÄÄ fcöjup. toatcc öat op ^ojs

Sm^lf gcfoöen öeeft 2 onc. gcbifiilcec.
wn öonigö foo bcel ala noobicö is tot ccn <©ogö-toatec;
m «3og-toatec falmen alleene aen bc «©ogfcöcllcn fictjcs
«tn / fo beicc ala \'t tc fïctcfe ia om in bc i©ogcn tc öocn.

f eemtgöeöifiilccct gonlgö-toatecfoo
«cei ^ t j, bcKcft/enbc mengelt öact onöcc een tocpnig
«ii^upcBcc-Banbjjacnbeccn tocpnig ^Bpjtöe/bjupt
nm alle bagc ttoecmacla in b\'s^ogcn / clcfee tepfe ecs=

ttoee: I^et ia fccc ctccilcnt.
trnnft h ©encfeel-toatcc enbe toatcc ban <&ogen-
Kh^" ^Jep 3 onc. toitten ©ittiol 2 fcöjup. mot cc^

in b SoSöcS^"®^ ^^

bat alle bcfc booïfï
bat öc <€ataractc

"^aöen macc bca ntct te^
Bcniiacnöe/fo la alföan noch mcnfcöcl0cfte öwlpe tc bcc<«
Wifr ,\'^f"^2-®\'^?Öctgant-toctc{tmet bcc naclbc/
OP«; nietoant toe tc bctcoutol cn ia öan be

atne oic alfMicj meccmacla gebaé öccft: iBm s^pctatcuc

moct

moet oocK toel toe fieti / bat be €atatacte gettoegö
jp/ aleec öP fulcfem toecclt boo? neemt/ göelQcli alle au«
tbeucen \'t felfoeop \'talberöoogfie betmanen/ ende baec
bp oocft leecen toaec aen batmenalfulelis toeten fal.

<zBnbe oftec eenige jonge lufi tjabbcn/ bit

booïf? fiefeen met be naelbe tc lecccn / gelöcft \'t óocft een
felfpne feonjie is cnbc licötel{jcfe te leccen/foocnijebbe
icft niet ongecabcn gebonbcn/ be cccftte ftonfie ofte öan^
öelingc/bant)et ^tat ficöcn fgclgcltmen\'t noemt) tc
befc|i?pben: 3Bienuöacctoe eenen Infi öefft/b«®«\'\'
Ijc»\' ^ctjaeps-oogen baet in eicctccren.
©e itoniTc 53US/ fo toanneet göp bcfe ^^peratic in ben name be®
öeeccntoilt aen-gtppen/foo falmen boo? eetfïcnben
br lici- P&tKm liclstltens putgcten/ \'t ?p boo? een <Cli(lecic oftc
WiïiiXcit. öóo? eenige anbete «elite pucgatien: !©act na falmen op
\' öct boojöooft/ en oocfj op be flapen bes lioofts bes pa^
ttents/boo? cctfienlcggen Emplaftmm comm Rupmras.
toel bicbte to^binbense / om baec boojte bccöocben
eenige nieutoe ftncliinge ban öumeuten tnb \'^ogben/
öieboojbitöant-tofccli foubcmogtjencatifcccn. «enbc
als bcn gaticnt noclj micbtctcn is/ en baec toe tocl gö^^
nioebt enöe gtictroofi is /foo falmen toaer nemen eenen
fc\'soonen Hiaten bagtj/in\'t af bjcftcnöe quatticc Der
iteanc/öet cen \'©ogc bctbonbcnen tocgcftopt teefenDe/
foo falmen bcn patiënt fetten fcöecDelingft op een bap
bancfi tcgcns De locljt acn / acötec Den toclclien fiaen fa»
ccnw fiftcUm man/Die öe«« toel bafie öet öooft fal öo«^
Den: bm ^Bpecat cuc ofte ^Bceficc/ na Dat ÖP
feeJ-jact in fijnen mont göefenaui fal öebben / foo fal ÖP
occä op öe felbe bancft fc^etDeling boo? Dépattent gaen
fitten/ cft öat cen tocpnig öoogct als Den Patient/ öou*
DcnöE ben Patient bepDc fijn öanDen op fön epgc ftnpen/
obcc toclche bjpöc öanDen eiï ftnpen/Den iï^cefiet öepDe
fön bcencn fal icggé; alfDan fal öP öem met De eene öant
Ött <öoge/Dacc in Dat ÖP ban mcpninge is Dc <Catac«te
te fieften/ open Doen/gcltjclt öP Dc tceöte «©ogc met fö"®
fiincftetöant fal openen/ enDe De Dtncfee <©ogöe met fijn»
cccöte öant: «i&oge open öouDenDp/ falöp« biP ofte
biccmaetóinnebjafcn/op Dat Daec DoojDcCatacacte
met eenbectoacminge&etoecgöt tooïDe:HlfDan fo faW

Bcn

îâatfentgîiefeieôEn / öe «©oge naec ben .îB^eufe toe te
Reecen/ enöe alöaec fülle te öouöen / imelcft öoenöe /fa!
Oen üBeefiecinöen name Des ieecen/ fijn naelöf fetten
\'ö ÖE conjunctlbe/ tuflTe^en öet ölepn öoeefef öen öcc <0o=«
Ben/ cn tuffeöen öe iBembjane comea öe boojf? naelöc
alfacfttftena in-öjaepenbe öoo? be boo;f?ca«junctiUE tot
»nöeöolligöcpbtöEc<®oge/tot öat ön öoo?bc comea,
oe naelöe te fien ftomt na öe comea tot/ enöe alfo boaitgs
»otm \'tmiböElPanöen <©ogö-appel ofte eeniscpmgö
öiepEc/aioaec öp öe Cactacaete met öe boojfj naelbe ban
Down neöec-toacïts DüJtngen/enöe oocfe De felbe fo lans
p fitUc met öe naelöe öouDen fal/ Datmen fouöE Itonnen
»eggen/ j^Ecce ontfermt w mgnöEC : jlKaec fo öaec Dê €iv
tacaete toEbEcom quame tebecö^ffen enöe op terijfen/
ban baec fp ncbEC göeDjueftt toace /fo fal ö)^fe toeöetom
naelbe al foEtiengi neDectoaects biehgen / cn öai
fatfc onojcölpft: 53an men fal tod tos
Ä i^® ntet cn becfpîîpe/ nocö oocft öe na^ä
tf^S r ^^^ifiaïönebocötic&ept niet en feome te caftaij
„„ f\'P n» obECblpft fitten / fonöec tocDecom te ftee»»
«n op öace ouDe plaetfE/ foo tcecftt u naelDefoetTens al
o|aepcnöe upt/ gö^lgcft göpfe in gebjac^t l)£bt : mt nn
BDeöaen tóefenDe/om utoe ftonfie te bctopfen/efl öe felbe
« cmlteccn/ foo fiilàn öem fp een «©oge toefioppinöe/
«ölen eenen cing/ecnen Oeutsf ofte een fiucft gelts/öera
toat ÖP fiet/ enöe fo öP \'t felbe too?t fienDe/ f oo
Öeerc / cn Icgöt |em Dan boben op oe bosjfj
^^„„pjumnceolen in toit ban een €pe nat gemaec!«/
Dcc niEf ^^^^ "a bepbe De ^ogé/op Dat D ccne D an^^

rrrÄ öoöen gtfept öebbeÄt D en i0aïietu DÈ^
öag nucÖtEccn/cfi laet öem alfo fonöec
tni nn Dagö efl eenen natijt/ofte liebsi:

mL L. lü ■ öag/enöe alföan falmen ömi toeDccem
"ïEpe bcïbinöcn/ m Daegs ttoec^
™ öagöen na öen anöEccn /fpnöec eenige mt
KI f osen open te öoenc : öaec na / fo toafcöt Öem
lacötftmamet ftoubt toatec / enöe laet Dem aî^
toeöcïom tot fgn göetocenicfte affaiceii
a öomcR.

itoitKti. «Cnöc oft tiußljeöeucöc/öat bcfelöc ««ratacacte
öactnaetocöccom quamcopijöw owöc (icDc tc Itccrcn/
failepnnc gcöacn tocfcnöc) fofalmmfc tocöctom mct&c
nacloe/ al^eeöc glicfcötet / ncöcctoacrts öjitt\'»
gen/cnöefoo \'tmogelijcfels/öc naclöe in ö \'^ogöcte
bjingcnöoo? t feide gactftsn / enbe op öcfclbe nianictc:
50it ts be ceebte lïonfïc ban be Cataracte tc flcfecn / foo
pcftianbt nocö Pet bacr af bcgöecrt te berfiaen\'bie befie
toat Ictannes de Vigo cn Guido de Gauliaco ,öaccban
feöipben: altoacrmen oocb lefen macö ^ toat biffccentie
Dat tuffcöen be rccötc «Cataractc ts / enbe titffcöen Gutta
öct tocteftc ccn falle is bie toepnigö <£Ö«turg|jns
berfiaen.

Het L. Cafittel,

Van het uytfpreyden des Ooghen-ftraels.

"H 3!t uptfpicpbcn bes <©ogöen-appels/ b\'toelcft in De j
^ itScmb^ane {Rhagoidü cn vue<e gcnacmt) plccgö te .
göebeuren/bat gcfcöict foo toel uwt intocnbigc als upt i
upttoenbige oo?faftcn/ te toctcn/batfeöaecober altot i»
öet toitte ber «Sogen uptfpjepben/toacrboo? t öScftcöte
fecc befcöaDigöt toojt. !©us moctmcn ecr^tnacis mcrc^
ftcn, of be jlBcnfcöc baer mebe göcboicn is / ofte Dattct
upt eenige grootc ptjnc bcg öoofts pjoccbecrt: 31flcr be»
Patient mebc gcbo^en/fo cn iffec gecn öopc ban gcnefe»
bp/ maec eaufecct tipt cenigc upttoenbige cfte tnmenDi^
ge oojfa&m/ als upt ptjne bcsöoofts/ upt catarren/ «P*
ballen/ fiootcn ofte upt Qagen/ ("nocö "»et bcroubcrt toe*
Cutatte fenbc fo is t nocö gencfelijch. <Enbe boo? cer(ien/fo f»*
mcn bcn Patient bc ößoft-abft openen/ opbcfclbc
öes (!5ö£ö|rt.c / öaer na foo fal öp eenige öooft-pillcfecnf,
göebwptften / bjacr ban btberfcöe foojten in \'t Captttf
ban be laucgatim befcöjebcn ftacn: 35en iSaticnt fa\'
Öcmooclt fectfober öoubcn/cnbc ccn geregelt leben boe\'
ren. ijgnbc foo beere als t booj ballen/ Doo? fiootcn/booi ,
Oagcn/ofte Dooj eenige beete ckarcen taufecrtfo falm«" j
befe nabolacnbeplacffcc baec op leggen- ;

J^cernt fenett ^olus cnös ji5irtr!en-|aft.^ ban clcB®

vande Ooghen. \' 1
ftlepn geftooten/ttoeeone.ïSooftoatfc
SltwSnp\'^*^\'^\'\'^\'\'"\'\'"\'^\'^ nooDiflötó\'menflelet

neemt iBacöt-fcöaöenfap/ fap ban meegö &jee
wDc fap ban ©onDetöaeC/ban eloc eben bcle/enbe legge«
bobbelen boecfi op: l^et eantetifecen in Den
®ojt öiee toe oocft feec gfjepiefen.
"ïcnDe fo becïc als Dit uptfpjepDen Des «^ogenfïraels/
«mt eenige intoenDtgDe oojfafte quame tc caufecen/ fon^
Dec «Sogen / fo Jijn baer toe feec Dienfifj=
iflCRalleCollpjien/Die top ijiec bojentot Decataracts
^gDincect öebben/ betoclclte men alfDan bcfigöcn

3jtem/fo is öit nabolgenbe oocft fonbecltnge goct^ "tm
«PtfpjepDingöe ban bupten ofte ban binnen
S 5@eemtlSo0fcn en jPirtcIcn^jaet/ban

SfeSÄ\'^^\'^ötommcn ban jUaelilotccnDcban
S öalbc öantbol/ttoee «ïppjcf-

tSn tot^\'öTöcl^XÄ

met een ^poncp Dacc op. \'

^^^^ öem nu benfitacl bec «©ogben tjuamg
bSiLÜ\'^®^^®!\'\'®" quetfingc/foo Icgötcc Dit m^\'
«oigcnDe op: j^eemt 25oonen-mtc( cnöc oBecflen-meel/
h»« ^ Olpe ban l^oofen cen JooDt / enöe

Danoftb f"""mcngcletaltfamert enleg^tcs

Het Lj. Capittel.

^n e fwackheyc ende verminderingh«
_ des Ghefichrs.

" SSIKSk\'^®" fooi becIDetlcpooifaecftcnbfCÄ

feSSSSSHHi

ÄSÄI"? ailcftngu«ecc cfm"bien boojt^

3i s to0|«/

iaort/ toatr boot öê ftöacfeöept fönö if5ef<cliti8 cau"
ferenöeis/»«oetöoo?mfimïDtttüe fien öefelbctebC\'\'
nemctj / Daerom fal bp «irt ecnen gefcöicfetcn ïnD«
gdesr Den jiBcDicijn DetaDcn/toant De ooifafe«n Daet ban
ïijn foo menigbzrlcp / Dat Dc fclbc in Dit tesentoooïDigP
yant-boecfi mît en jtjn te bcrtellen.

De gene Die met cenigcfwacböePtftjns <ï5eficÖt»
bïftaaect toojt fal öem booi ecrjicn mpben/ ban al \'t
uc DattEt iciJt Ötnötrlötlï ia. ,

3ttem/tïpfalöe>nDiclïma£lspurgeren; met alfulcac
purgaîîsn ótc upt Den öoofbe enDe upt Dc mage tretftW\' ■
toacE ban DsberfcUe fooïtcn ban purgatten Dacr toe Die«\'
nm&e/tn \'t «Captttel ban De f urgatien befcöjcbcn fiaen; :
«en fo berrc als bP "ocö jong/ fiercfe cnDc bloet-cijtfe tS\' i
fal ön laten in De ijooft-aDct.ltem/alfmcn bc^ ,

mcrëlït öat alfiütfeen ftoacSöept Dca gcftcîits / upt fine* :
fiingc ban eemgt)« b.umeurcn bcroojfaecftt/fo magö öe» \'
î^aîient ooch tod Dibcrfcöc DibcrtercnDe temebien qW
bjupcltm/ als namelijtS / bie in \'t Capit. ban be «Cata^
tacten bertjaelt fiaen. loAnnes de viga, fcöjöft ötcr af i» ,
fijn 4 îSoîcS in \'t 9 <Capiïtd/foo bed bcfcöeetsals een ,
<ÏÖïc«cgijn nooöigö is / baer icft alle man öcncn fcpnoe;

Öier balgen nts bibcrfcöe temebien / bie boo? een bct^
bojgöen ftcacöt W-t "ïSeficöte berfiercöcn enbe ootK bcr^ 1
fcöetpcïï.-iBeemtfapban ©cncM/ban aBoutoe/ba»
ïüuptc cnöï fap ban <©ogen-troofi / ban clct 2 onc. W
ntgö 10 bi&g.Sarcocolla , ^mmottie , Imye enbC !
ban dcjc ccn öalf onc. ^afle ban ïfïapwpncn cnbc ba« ^
ilanen/ ban der ttoee b?ag. iBufcatcn / g>affraen cn5»
^agdm/ban dcc ecn biag. ^updîer-lîanbps 0 b^agw- .
ïebet ban cencn ïSocfe 2 cnc.cn öalf/blommen ban
ÏSoofcmargn ecn öant bel / fiootet alleStoattcr tc fio^
ten is/ cnDebifiilJcert ban ötec af een naatcc/boojts f"® :
boet Öteï af m De ^êogen. \'

^en ï©ö« enbe be «üonfcrbc ban ^üogen troofi/ Ö^ö\'
benecnfûnaerîingebcr&ojgenlîracôtom öet «öcftcö»^
te fiecdïen/ alfmen ben fdbcn bccl gcbiupclït/ toaec ba" ;
baf oocft bit boo?f? topbt/fpnennamc gcRtcgenö^^\'
ban \'©ogcrt-troofi. ..u

33it nabolgmbe ^^og-toatcc/ ôeeft^fpfcc Jfcebcricj ?

^\'"ifi^ jacclangö glje&iwpcfet\'\'tot öerfiercSingc fgnsi

^^ficöis/ enöe toojt alöua göeraaccfet.

.iScemt i5jtonie/!Supt£/3?feE ftïupt/a3oytoE/<@osen-
«ooft en ïSoofen / al t\'famen gcoen / ban clcfe fes goebe
oant bou Hos een ont, lange #epec enbe 55agelen / ban
«cp cen öalföjag. 3 bant bol jJSanneftens öcuptraet
^oiommen /boojts foo bifitleteta! t\'famen Dooi eenen
^»aten ^elm / b<ec af falmen in b\' «Oogen ömppen enbe
ye^^tfeije aengeficöt öaec msbe bcficijcUm,

<®ftc neemt fap ban ©enckcl enbe ban jPfec-tousJbV
oaneieitsi eben bele / en bjuppet in ö\' «©ogben / bet
«tam oocft öet\'ÖbEfie&t feec.
Jtem/neemt ©encftcl-?aEt/2Cntj6/.^»jeof ,Cecemon#

wuueis öan «tjouuje / csogcn\'iïoo?!/ litunte/
!2"\'®(^aneci/foet ©enclirl^jact en^ojianöec/basi elcfts
boo?ts öier af met göenoeBöfaem
^Im hPtt h ^onfetbe/ enöe neemt baec afin ttoee W
/ eenen bes mojgöens enöe eenen Des
Itrm ; toonberlijcli feec öet «©öeficöte-

rt^rX^fnetnufap ban i©ön fupje \'Scanaten/ttoeÊ
oneen / fieöet in een filbeten ftïoefften tot op be ö^lfï/
poetec öaec na bp foo beel gtjf fispbecben l^onigö /\'cnije
latet eens op toailen/ btt gtjebaeu njnöe foo et booi
e^en böccli/en (iditt fommige Dagen langb in be ^on^
guppen ^ foo \'noogöbp öicï af bicttmaete in ö\' «©egen

hpg^\'f® nabolgenöe Costfrctieptgfï Montagnana toon;®
©Sh?\' tot becSlacinge ban alleftoacüe cfl öupfiece
©enctó nJl\' ^«nit<!recemontepn-?aet\' <©ogen tïoofl/
enöÊ ^ ban elcha een D?agm. CArmome

en SSfl} ^^^^^ aaöecöalf biag. ?aet ban «Sotstoe
Snr S«^« Öalf l6ot/ Eoofemarijn een

Sf ferSl^f ^^^Ööf-öoubt / carny en l^epbcnfcö toon-
b^ri ^ ^»Ptiec ofte l^oniè/ foo

ottr ^l^^^m^P "Eïwen alle öagöe ttoeemacls een öalf
«nc^p eicöe cepfe.

«„W^V^^^^SÖenbe «ïEotiffctic is boben alle anbêt:e
MwgöcaïöeE-bcpjoeffie/tesösna atóeclep foojtenban

13 ump

Dfmttjïpt/ enbetoojtalDus! gcmaec&t: iBcmiti9enc6fI-
ja« cctt öalf pouöt/ €ecemontepn-jatt cnöe bïaeutoeiï
chamedrios, ban clc]c 4 onc. 31offcQi>-mecc&e cnbclïnöö/
5^i\'tetceïp-?aet/ l^olepe/ ©oinage/ i!^fbpc / ètcen-biefee
enbe «Scncbec-befpenbari B(c>;cen ö^ag. jaetbanïupf-
ïiïupt 2 onc. (ioot bit al t\'famen toel blcpnc/ mengöclet
tfamen metgeclaiiffcêecbcn gonig/ ofte mctopgefoöen
^upcftcc tot een Confectie 1 öiec affnlöp öe^ mojgena
enöe ooch öes abonts fn nemen/ cltfee cepfe ten minflen
cen öalf once,

Het Lij\\ Capittel,

Van de \'Hayrkens der Oogh-fcheelen , die
innewaerts in d\'Ooghen fteken.

TiT «etgöebeuct oocfe öicftmacla öat öe öap^ïsenBöec
* «Sogen/innctoaertanaDcnOogö-appel toe ftomen
te toaffen / enbe öen felben gcoote pijne alDafc aen öoen
met öJCE fieftm / ö\'toelcft nöotfaecftclijcft moet geceme#
öieect iBcfeni^iec toe en ia gecncn beteten caet/öan öat\'»
men bc felbe öapiftcna Die alfo innetoama na öen <©og-
appd toe toaffen / nirt een fubtöl tangfftena npttcccfte/
öan men falfe te bo?en tocl betocccften enöe fioben met
eenige betmojtoenöe Dccoctic/görljJtft öaec öemfl tooi^
t£l0/iaggen/ Eeln-toojtela/ ifKatué enöe öietgrlgcfte/ i«
ßöefoöcnjijn: «Önbe bm te beletten öatfe niet meet
öEEom cn toaffen/ fo maccftt öe «©og-fcöcelcn öicftawfia
nat met öit nabolgenbe UBatet: JBeemt HBijn ban
ttaten enöe ISoof-toatet/ ban clct ccn onc. cn öalf/Mlupn
gen fcö^up. laaticö-tooitel toel ftlcpn gc^ooten 10 öjag.
Ltcmm een öalf onc. fieöetbooïta al t\' famen tot op öC
ttoec Deelen.

^Bfte öaec göp öe öapjftena upt gcttocfté öeöt fïectftt
Darc mmm öeete plompe naelöe in/ om öe plaetfe Dacï
meDc teöaoöen.

litem/ om te beletten batfe niet meet cn toaffen / foo
neemt opium mtt gtepn / iJ^afiicft ccn öalbcn fcöiuP-
menBcictboojtatefamen/ metccnbjuppelftcn cfttoeé

f JH^aÉtfobetwalaöe&apïöens öie intuaerta toaffe«
\'eet beel îtjn/foo falmen oe uptetfie pattge D!:ï<©ügö-
\'^9felengantfcöafrnpben/foo üomen be toojtela m
oapjftenafeenemaeltoeeö.

Het Liy. Capttel
Van de pij ne der Tanden, of Tandt-lweere,

F) «2n ^anbtftöeet bie betöojfaeclït göcmepïiltjcR^ifpt
^nigefincftinge ban Koube ötaneutenin De bsoiteJa
brc \'Canben : ala ooefe ben "^Tant eenige eojtuptie éeeft
ofteuptg^ctjoltia/foofincfecn oocttgcecne aiiefeoiîbi
catatcen baee öenen/ toant alle coiïupïim in eenige pae<=
tpEonfealictjaema/ tjebben cm ji^^gneetifcöefttaeöt
ban alle öumeuïcn tot öaec te tcitlïïn/ luaa boo? öe

enoe ftomniffe cai^

fe^J"f"®\'^®«tftoeecDaecbe pijne allengljffeena aen
»«^ï falmen bp tgoe !}ooft-pillen boo? ïii nemen/
öan ban bupten öefe nabolgtjenöe plaçai

JSeemtîîBicrooelî^ Hypodfiü en Laudamm, ban eïcje
3 b^ag. peclï enDe jlBafïicft / ban clcKa ttoec Djag. oïpe
mnLentifm, fobcelala noc<öigl) ia tct eenplacftec: 3CIfs<
ï^^"n«gtJctoaecto£ïtDatD^<iratam toat |i«tac5tigö

\' falmen Dacc toat obium bp Doen.
_ ^/gena oe pijne Dec Nanoen/ fo toaffcljct Dcn mont
half i. "^^olsöenöc toatec: ®ccmt aBi(gc^)laDctsccn
^iT oanbt bci/toojtclaban TemhaphHonttnïiâlfame/
ra^^ öïag. ficoet al t\'famen / enDe fpodt Ijiec

Den mont/öet (ïiit Dc pijne enoe oocfe

ofteüiim-op lïtupt iöanDtbol/
fcöoïfl^n ban De iiaoecb?fp-boom i onc. <5alnotcn ttoce
^g. booïta joo ficöct alt\' famen in rooDcn fcanfcöen
Ha|n/ en fpocU öiec mcöe oen monöt.
h^lL\'""^ "" ^^^ gtiepucgecct öcfft / foo laet

^ mtient oen Ptcctcinm too?tcl / op oe felbe ?ijöe De»
"tmtim Daec Den ^antftoeec ta / lange fenautocn.

14 ^«tv.

^ommigtiÊ gtoote öateöeboti&en/ afófp
-i^ahöen met iBetriöaet g^ctojeUen Ijcbben.

33îînabo!gcnûe raacijmenmet €attoen m \'tljolDet
Canben jieftemi^ecmt äloe en «Campijer een öalf Djag.
mengclet te famen enbc fieftet in ben ^ant.

«giïbe obermits bat fclben eenige pöne in be -Canbcit
ftomt / baet oen \'^Tant niet gcgaet en is tot aîn be
tels toe / foo en is \'t niet ongöecabcn bcnfelbcn met ccn
Öect pfeïhen te cauterifcren / bacc mebe bat öct jenufecn
Dat De meefie ptjne bv bjengt/t\'eencmaclberbooft tooit,
ïljet fdbc lïsntHé oocö beé met fïErc IBater/cftc met olpe
ban îîîtcwj/alfmcn ecnigö ban befe bepbe met toat ïüat«\'
ïocnsDaetm (ieeclit: b toeiclï/aifmen t felbe ooclï bicft\'\'
niacis boet / foo fai ben Œant ten langen icficn iipt bal^
len enïïe upt moïfelcn. Cnbe miDts bien/ Dat alles toat
foet ofte tot berrotttngöe gömepgöt is / in öet öol DCC
\'Cano^n ftomcnDe/lïcötelïjcïï nicutoc pgne bectoecftt/ fo
falmen na öet cantcrifeti ofte na De applicatie Dcs fiftc-
toatccs, 0« öol builen enbe altgt gebult öouDcn/ qtiijc^
als met grfïnaut î^ampiet gcfenaut toit îBas/oftc göc"
linauDeii .fiîiafîiclî / Dit Daaiûe foo fulDp bcbinben / Dat
De pijne nict foo baefiiglj bjcîserommc heer en en fal.