-ocr page 1-

. .

. . .-.�_�_.■■

_ .....

..... - ■

...

� ?

QO.j C

ARCHIEF

VOOR

KERKELTJKE Elf WERELDSCHE GESCHIEDENISSEtf,

INZONDERHEID VAN

UTRECHT.

UITGEGEVEN

ONDER BEGUNSTIGING VAN Z. MAJEST. DEN KoNING,

J. J, DODT van Flensburg.

MET BENE VOORREDE

VAN

HERM. J OH. ROYAARDS,

THIOL. IJOtl. KIT BQOSIBBRA.AB TK CTRKCHT.

V But

UTRECHT,
N. van der MONDE,

1846.

-ocr page 2-



			-^-w-<^�

	D
	D	it Vijfde Deel bevat;

1585�1480. Het Utrechtsche Buurspraecboek , dienstbaar gemaakt aan de geschiedenis der bescha- ving, pag. 55�119. 1402�4450. Aanteekeningen uit de besluiten des Baads, genomen gedurende de eerst helft der XV. eeuw, pag. 177�218. Wegens deze aanteekeningen, zoo als wegens hetgeen nog verder uit het Stedelijk Archief in dit deel gegeven wordt, heb ik jegens Jonkh. M^r. A. M. C. van Asch van Wijck hooge verplig- ting, die mij hierbij weer, op de vriendelijkste wijze, de behulpzame hand heeft geboden. 1507�1568. Gedenkslukken uit de XVI. eeuw , voornamelijk betreffende de Utrechtsche zaken , pag. 295�570. Te weten: 1. Comraissie voor Mr. Ja. van Goudt, om zekere opbrengst te ontvangen, 1507, Jan. 10. 2. Tenor pensionis vi millium florenorum , Hermanno Elect. Colon., p. reg. Carolum assignatae. 1518, Dec. 24. 5. Brief van het Capittel van S.Marie aan Bisschop Fil. van Bourgondie. 152J, Oct. 11. 4. Brief van de Staten van Utrecht aan denzelfden. 1525, Aug. C. 5. Bisschop Filips aan die van Abcoude. 1525, Aug. 25. 6. Paus Leo X. aan genoemden Bisschop. (?). 7. Brief van Bisschop Filips aan zekere zijne gelastigden. (?) 8. Schrijven van het Hof van Holland aan het Capittel van S. Marie te Utrecht. 1525, May 22. 9. Getuignissen tegens Dire, die roode cuper, in cas van heresie. 1525. 10. Collatie der kerk te Alkmaar, door Bisschop Willem van Enckevoirt, ten be- hoeve van A. Rich, de Bruela. 1550, Nov. 10. 11. Instructie voor Mr. Ger, Mulert en Henr. vande Werve, in dijkzaken naar Noort- Bevelant. 1551. 12. Compromis aengaende het jus patronatus eener capelrie binnen der kerke van Overschie. 1555, Jan. 6.

-ocr page 3-



			IV

		15. Dispositie van Eerst van Ysendercn, beer van Starckenborch. 1535, Mart. 50. 14. Copie d'un pension, accordee au comte d'Oldenbourg. 1537, Jun. 14. 15. Verzoekschrift van Lud. a Veno etc., aan Bisschop Georg van Egraont. 1539 , Fbr. 23. 16. Keizer Karel V., aan bet Hof van Utrecht, aengaende zaken van baeresie. 1545, Febr. 28. 17. Bevel, om de inquisiteurs etc. in bun officie te assisteren. 1545, Febr. 28. 18. Afcondiging, gedaen te Utrecht, aengaende die met Lutherye besmet syn. 1545, S. Laur. avond. 19. Schryven van de Koningin Regente aen het Hof van Utrecht. 1546, May 11. 20. Subdelegatie opten inquisiteurs en commissarissen. 1546 (1525), May 16. 21. Roerende het salaris van de inquisiteurs, notarissen en proc. generael. 1546, Sept. 9. 22. Commissie voor Fra, Sonnius etc., als visitateurs der verboden boeken. 1550, Aug. 13. 25. Transportbrief eencr huisinghe, ten behoeve van het nieuwe Collegium Wille- brordi te Utrecht. 1551. 24. Overeencomst tusschen de regierders van bet Collegium Willebrordi en R. Acswyn van Brakel, wegens het opnemen van een Alumnus. 1552, Jul. 3. 25. Dictum sententiae etc., en revocatie ende abjuratie van H. Marinus Ewerswaert, vice-pastoor eertyts te Dortrecht. 1553, Jun. 30. 26. Bevel van N. de Castro, om Sonnius, inquisiteur, te assisteren. 1555, Jun. 18. 27. Roerende die visitateurs van die verboden boeken. 1555, Sept. 22 28. Rekeninge van bet Katryne suslerschap in de S. Pieterskerke binnen Leyden. 1556-71. 29. Extract uit het boek van Mart. Duncanus, van syn opbeuren en uilgeven. 1558 sqq. 30. Brief van Enens Philenius uit Orleans, aan Jo^r. Nic. van Maltbenesse. 1561, Jul. 24. 31. Brief van die van Alblas aan het Capitlel van Sint Marie te Utrecht. 1564, Jul. 30. 32. Missive van de Hartoghinne van Parma aan de V ecclesien binnen Utrecht, aen- gaende poincten van het Cone. Tridentinum. 1565, Febr. 1. 35. Memorie voor Mr. Pet. Bicker, afgevaerdigt aan den Coning van Polen etc. 1565, Febr. 22. 34. De Tafelhouders verzoeken en obtineren vryheid, om de kerken te frequenteren. 1565, May 15. 35. Schryven van de Hertoghinne van Parma, aengaende dc executie van het Cone. Tridentinum. 1565, Dec. 18. 56. Aniwoord der stad Utrecht op de 19 artikelen, van wege den Ilertog van Alva overgeleverd. (1567). 37. Rekening van het opbeuren en uitgeven van Mr. Simon Willemsz. etc., kerk- meesters van S. Barbara kerk te Culenborch. 1566�67. 58. Conincklyk bevelschrift, om de Religeusen te apprehenderen, die te Utrecht de cloosters bebben verlaten. 1568, Jun. 25.

-ocr page 4-



			T

		59. Maatregel, genomen in ovcrecnkomst met de pastoren der parochie-kerken binnen Utrecht, ter handhaving van het Roomsch-Kaiholyke geloof. 1569, Jun. 16. 40. Verzoek van Hi. Varlenius, inquisiteur, aan den gcrechte der stadt, wegens ze- kere Gerritge Jans dochler. 1565, Jun. 16. Van deze stukken zijn die onder n°. 2, 14, 25, 28, 29, 31, 37 en 38 getrokken uit de papieren, berustende in het Archief der Oud-Roomsch-Ratholijken bier ter stede, staande onder bet nadere beheer van Zijn Wei Ew. den Heer Pastoor van Wkbcuoven, van wien ik bij voortdu- ring dezelfde minzame behandeling heb ondervonden, welke ik bij de uitgave der vorige deelen van dit Archief zoo hoogelijk heb mogen roemen. De stukken n°. 16, 17, 19, 20, 21, 22, 26, 27 en 35, zijn getrokken uit de Memorialen van het Provinciate Hof, waarover ik, door de vergunning van den Heer President M^r. G. A. Smith , tot dit wetenschappelijk doel, heb kunnen beschikken, en waarbij ik de vriendelijke hulpvaardigheid van den eersten klerk ter Griffie, den Heer A. van Veen, niel met slitzwijgen meen tc mogen voorbijgaan. De bescbeiden n°. 8,9, 11 en 15 zijn uit het Archief van de Province Utrecht; die onder n°. 18, 23, 24, 39 en 40 uit Stedelijke Registers, terwijl de overige dezcr documenten uit verzamelingen van privaat-personen zijn ontleend. 1605�1614. Brieven aangaande de zaken van Staat en Kerk , pag. 120�176. 1. N. van Breyten, past, te Ippenbuhren, aan P. Micauldt van Indef. 1605, Sept. 1. 2. Instruclie voor Juliaen Volbier. 1605, Sept. 21. 3. N. van Berck aan G. van Ledenberch, secretaris der Staten van Utrecht. 1606, Sept. 3. 4. Dezelve aan denzelfden. 1606, Sept. 24. 5. � aan de Staten van Utrecht. 1606, Sept. 30. 6. N. N. aan N. N. 1607, May 9. 7. N. Berck aan de Staten van Utrecht. 1603, Mart. 18. 8. � aan Ledenberch. 1608, Apr. 11. 9. � etc. aan de Staten van Utrecht. 1608, Apr. 13. 10. � � � � � 1608, Aug. 10. 11. D, Vrients aan Chr. Huygens. 1609, Jan. 23. 12. N. Berck aan de Staten van Utrecht. 1609, Febr. 14. 13. Commissie voor graaf Job. van Nassau als rithmeesler. 1609, Mart. 7. 14. G. van Ledenberch aan de Staten van Utrecht. 1609, Mart. 30. 15. Jean, Comle de Nassau, a Ledenberch. 1609, Avr. 26. 16. J. de Goyer en V. Both aan Ledenberch. 1609, Jul. 31. 17. A. van Zuylen van Nyevelt aan Ledenberch. 1609, Nov. 2. 18. � � � 1609, Nov. 10. 19. Just, van Rysenburch aan Ledenberch. 1609, Dec 14.

-ocr page 5-



			YI

		20. G. Tersteghe aan Ledenberch. 1610, Mart. 13. 21. � � 1610, Mart. 15. 22. Jeli. van Oldenbarnevelt aan (Ledenberch) 1610, Mart. 15. 25. G. Tersteghe aan Ledenberch. 1610, Man. 16. 24. � � 1610, Mart. 17. 25. Alb. van Helsdingen aan Ledenberch. 1610, Mart. 23. 26. N. N. aan N. N. 1610, Apr. 10. 27. � � 1610, Apr. 19. 28. G. Tersteghe aan Ledenberch. 1610, Apr. 19. 29. � � 1610, Apr. 23. 30. � � 1610, Apr. 28. 51. J. vande Poll en verdere hooplieden, getuig. ten behoeve van Ledenberch. 1610, May 9. 52. Joh. van Causteren, getuigenis ten behoeve van Ledenberch. 1610, May 12. 53. Jeh. van Oldenbarnevelt aan Ledenberch. 1610, May 16. 54. Corn, van Aerssen aan de Staten vau Utrecht. 1610, May 26. 35. J. Ogle aan de Staten van Utrecht. 1610, Aug. 9. 36. Joh. van Renesse andere gecoimnilt. aan de Staten van Utrecht. 1611, Jan. 11. 37. � � � 1611, Jan. 18. 38. J. Reigersberg aan Hugo Grotius. 1611, Jan. 19. 39. Verbael van het verhoor van P. vrn Leeuwen, procureur-generael. 40. M. van Cruininghen aan de Staten van Zeelandt. 1611, Jun. 22. 41. Just, van Rysenburch en verdere gecommilt. aan de Staten van Utr. 1611, Jul. 18. 42. J. de Goyer � � � 1611, Jul. 23. 43. � � � � 1611, Aug. 5. 44. � � � � 1611, Aug. 14. 45. � � � � 1611, Sept. 8. 46. Req. van Jo^r. Ch. van Schagen aan de Stat. v. Utr., met appost. 1612, Jan. 7. 47. Just, van Rysenburch aan de Staten van Utrecht. 1612, Febr. 20. 48. � � � 1612, Mart. 20. 49. � � aan Ledenberch. 1612, Nov. 19. 50. Je. Calandrin a M^r. Hugues. 1613, Apr. 13. 51. Adr. Nieolai aan Ghr. Huygens. 1615, Aug. 22. 52. Sententie van Vine, van Drielenborch. 1615, Nov. 25. 55. Gid. van Boetselaer, ambass. aan het Fra. Hof, aan Ledenberch. 1614, Aug. 51. 54. Jeh. Wtenbogaert aan Ledenberch. 1614, Aug. 20. 55. W. van Hardevelt aan G. Tersteghe. 1614, Dec. 25. Behalve de stukken n°. 1 en 2, die uit het Archief der Oud-Roomsch-Katholijken afkomstig zijn,

-ocr page 6-



		■--------------------------------------------------------'---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ■

			VII en n°. 13 uit de Registers van het Provinciate Archief getrokken, zijn de overige brieven alle gegeven naar originalen, onder privaat-personen berustende. ....' *■ ■■ ■ JG07�4614. Resolutien der Generale Staten uit de XVII. eeuw, meer onmiddelijk betreff'endc d« geschiedenis der beschaving, pag. 1�24 en 295�370. Het is bij het gebruik der minute registers, in het Provinciaal Archief alhier berustende, zoo wel als van de verdere stukken in dit deel, uit de schatten van dai Archief medegedeeld, dat ik^ als vroeger, van den Heer Archivarius D^r. P. J. Vermeulen, eene tegemoetkoming heb ondervonden, die niets te wenschen overliet. 4614. Staatkundige brieven uit den jare 1614, pag. 25�54. 1. D. Tresel aan G. van Ledenberch. 2. Jean de Nassau a G. de Ledenberch. 3. Justus van Rysenburch aan Ledenberch. 4. G. van Boetselacr, ambassadeur aan het Fransche Hoi', aan Ledenberch. 5. J. Ogle aan Ledenberch. 6. D. Tresel aan Ledenberch. 7. Dezelve aan denzelfden. 8. � � 9. � � 10. G. van Arckel aan de Staten van Utrecht. 11. A. van de Waell aan G. van Ledenberch. 42. � � � 13. - - � 14. Justus van Rysenburch aan Ledenberch. 15. G. van Arkel aan de Staten van Utrecht. 16. A, van Zuylen van Nyevelt aan Ledenberch. 17. D. Tresel aan Ledenberch. 48. A. van Zuylen van Nyevelt aan Ledenberch. 19. D. Tresel aan Ledenberch. 20. � � 21. Borre van Amerongen aan Ledenberch. ZZ. � ---- __** 23. � � _ 24. D. Tresel aan Ledenberch. 25. Borre van Amerongen aan Ledenberch. 26. � � _ 27. � � _

-ocr page 7-

28. Borre van Amerongen aan Ledenberch.

29. � � �

50. D. Tresel aan Ledenberch.

51. - -
32. � � �

35. Borre van Amerongen aan Ledenberch.
34. D. Tresel aan Ledenberch.

55. � �

36. Borre van Amerongen aan Ledenberch.
57. Justus van Rysenburch aan Ledenberch.

Alle deze brievcn zijn genomen naar de oorspronkelijken, onder privaat-personen alhier ter
stede berustende.

1619�1634. Rekening van den eersten Stedelijken Kameraar, dienstbaar gemaakt aan de kennis van
Utrechts Kerk- en Schoolstaat, pag. 571�380.
Naar het originaal, berustende in het Stedelijk Archief.

1622�1705. Gedenkstukken, betreffende die van Marlot, pag. 218�234.

Deze brieven zijn genomen naar de oorspronkelijke, even als volgende, onder privaat-
personen berustende.

1645. Brief van Chr. van Rodenburch aan Dirck de Goyer, borger van Utrecht, pag. 391.

1646�1648. Tiental Brieven van Herb, van Beaumont, Griffier der Staten van Hollandt, aan Joh.
van Mathenesse, Plenipotentionaris tot Munster, pag. 381�391.

1712. Brief van Jan van den Berg aan N., pag. 234.

Utrecht, den 1. Febr. 1846.

J. J. DODT v. Fl,

-ocr page 8-



	RESOLUTIEN DER GEWERALE STATEN, UIT 3>E XVII EEU-W. MEER ONMIDDELIJK BETREFFENDE DE GESCHIEDEMS DER BESCHAVJlNG. (Fervolg van 't Archief, IV. bladz. 127).

		het collegie ter admiraliteyt tot Amsterdam, dat [fly de vlote willen versien met twee ge- experimenteerde chirurgyns , ende aen de an- dere collegien in Hollant ende Seelant, elck een chirurgyn, ende dat sy de kisten van deselve chirurgyns van alle notelyke behoefte willen versien na behoren. {Eod), De eod_t Ontfangen een brief van het col- legie ter admiraliteit tot Rotterdam, vanden 9 deses, responsive vanden brief vande heren sta- ten, vanden 7 deses, daerby geadverteert wordt, dat by de capiteyns 5 chirurgyns opte schepen van haerlieder repartitie, gedestineert naer Westen, aengenomen syn, dat sy yder tot furnissement van haerl. kisten, met advys vanden doctor ende een chirurgyn van Rot- terdam, toegelegt hebben 36 gl., inde plaetse dat die opte voorgaende voyagie daertoe maer 16 gulden genoten hebben, achtende dat die genoech sullen syn tot [dienst van het voet- volck, dat opte voorsz. schepen sal geraken gequest te worden, ende derhalve versoeken, dat sy van het aennemen van een extraord. chirurgyn mogen geexcuseert blyven , is geor- donneert t'antwoorden, dat de heren staten , berigt wesende, dat men gewoon was opte schepen jonge ende slechte chirurgyns aen te nemen ende derselver kisten soberlik te ver- sien , 't selve hare E, geraoveert heeft, \ voorsz. 1
1607. Aleaume, dechiffreur. Is Jacq.Aleaume(!), dechiffreur, extraordinaire voor syn gedaene diensten in 't dechiffreren van verscheide gein- tercipieerde bricven vanden vyant, toegelegt 200 gl. eens, ende desselfs tractement van nu voortaen van 50 tot 75 gl. ter maent geaug- menteert. (Jan. 3). Engelsch vcldprediker. Op de requeste van Job. Paget, predicant vande Engelsche regimenten , is geordonneert deselve te stellen in handen vanden oversten Horace Veere, ridder, omme ordre te stellen ₉ datdensuppl. van syn tract, macb worden betaelt. (Jan. 9). Aleaume, dechiffreur. Den dechiffreur Jaccr. a l'Haulme (!), om hem in dienst vanden lande te houden, te presenteren 1000 guld. ^sjaers, ende soe deselve daermede noch nyet soude syn te contenteren, maer sou persiste- ren tot hooger, is goetgevonden , dat men op een kleyncke nyet en sal sien , ende dat den here advocaet van Hollant met den voorn, de- chiffreur nader sal spreken ende mogen han- delen. (Febr. 3). De eod, De dechiffreur begeerende voor nyet minder te dienen als voor 1200 gl., is deszelfs tractement geaugmenteert tot 1200 gl. (Febr. 5). Chirurgyns opte vloote. Te schryven aen V.

-ocr page 9-

■ ■■

"■■

�-----

ter admiraliteyt tot Hoorn offEnchuysen, opte
clachte van net collegie ter admiraliteit bin-
nen Amsterdam, dat sy inde soldy vande maers-
climmers willen blyven inde limiten vanden
loon , die sulcke maersclimmers altyds gehadt
hebben, sonder daerinne meer t'excederen als
d'andere collegien, omme misverstanden voor
te comen ende het lant buiten redene niet te
beswaren. (Meert 26).

Petardiers. Is Pieter de Regis, petardier,
syn tractement gecontinueert voor den tyt
van een jaar. (Meert 30).

De eod. Opte requeste vande petardiers
van Utrecht, is goetgevonden, alvorens daer-
op te resolveren, dat men eerst sal oversien,
wat petarden datter by deselve syn gemaeckt,
ofte wat stoffe, hoe veele die wegen, ende
hoe veel dat voor het maken van elk petard
geeyscht wordt, omme etc. (Apr. 14).

Jo Drusius. Is prof. Drusius geaccordeert
een ordonnantie van syn tractement van 400
gl. etc. Is goetgevonden, dat men het stuk
werks, dat den voorn. prof. Drusius heeft
overgebracht ende op heden ter vergaderinge
is overgelevert, sal stellen in handen van
Wtenbogaert, omme met d'eerste bequaem-
heyt, den heren staten t'adviseren, wat syns
bedunckens sal dienen gedaen, voor den
meesten dienst vande kerk. (Apr. 17).

Petardiers. Opte requeste van mr. David
Wynantsz., burger tot Oudewater ende Adriaen
Jansz., wonende tot Utrecht, op de ernstige
instance van syn Exc^tic, die verclaert dat hy
die suppleanten de granaten ende petarden
inde overgegeven speciflcatie gementioneei^t,
ten dienst vanden lande heeft doen maken,
geaccordeert betalinge voor alle haer preten-
sien voor deselve granaten ende petarden,
vande somme van 1800 gl. etc. (Apr. 19).

Schildery va?i Mierevelt. Opte requeste van
mr. Michiel van Mierevelt, schilder, versoe-
kende octroy om het contrefeytsel, by hem
gemaeckt van syn Exc^cc, hetwelk hy van mee-
ninge is te doen nasnyden in een copere plate,
hetwelk al begonnen ende onder handen is, om
te laten uitgaen, alleene voor sekeren tyt te
mogen uitgeven, is daerinne geaccordeert voor

collegie te belasten met het aennemen van
noch een extraord. geexperimenteert chirur-
gyn, docli soo verre als die van het voorsz.
collegie achten, datde schepen met 6,e aenge-
nomen chirurgyns wel gedient ende dat de-
selver kisten genoechsaem met voorsz. 36 gl.
versien sullen syn, dat hare M. E. deermede
te vreden syn. (Febr. 10).

Pottebackers Uriel. Is Cornells Ewoutsz.
Proot octroy geaccordeert, omme, syn leven-
lanck geduerende, alleene te mogen maken ofte
doen rnaken inde Vereenichde Provincien , een
nyewe maniere van een pottebackers wiel,
daer twee mannen tefFens op mogen werken,
sonder malckanderen te verhinderen, ende eeni-
ghe stock te gebruycken, dat den mcesten
arbeyt is, sulcx dat een kint van 12 of 13
jaren het wiel gestadich kan houden loopen-
de, volgende het patroon te transfigeren, op
peen e/c., mits dattet een nyewe inventie sy.
(Febr. 21).

Menoniten in Groningerland. Is gelesen
een requests van eenige gedeputeerden der
Menisten, wonende in Groeningerlandt , die
hem beklagen over de rigoureuse proceduren ,
die eenige rechteren, officieren enz. tegen
hun gebruiken, daerby deselve turberen de
ruste van haerlieder conscientie, versoekende
daerom , dat de heren staten souden gelieven
daerinne te versien, gelyck dat die welgeb.
heere grave Wilhelm etc. mede recommendeert
by synes E. brief vanden 11. Febr. lestleden,
aen de heeren staten generael gescreven, waer-
op geresolveert ende geaccordeert es, te schry-
ven aen de hooftmannen, jonckeren , hoeve-
lingen ende rechteren, op des gemeene lants

......in de provincie vande stadt Gro-

ningen ende Ommelanden, tot Groningen
vcrgadert, dat deselve haer auctoriteit willen
inlerponeren, ende soo vele doen, dat in haerl.
quartier tegen de remonstranten egeen meer-
der rigueur en worde gebruikt, als inde an-
dere quartieren vande provincie van stadt Gro-
ningen ende Ommelanden gebruikt en wordt,
nocbte dat sy niet boven redenen ende bil-
licheyt beswaert en worden. (Meert 16).

Maersklimmers. Te scriven aen ^?t collegie

-ocr page 10-



	3

den tyt van 6 jaren, by soo verre als syne Exc^tIc dat goet vint, met verbot van hetselve na te snyden ende uit te geven, verbiedende etc. (May 14). Vaert op de westsyde v. d. West-Indie* Is gelesen eene requeste vanden here Van Cray- ningen , verthonende dat also syner E. eenen sonderlingen veel corteren ende expediteren wech, als door de strate van Magelanus ge- vonden heeft, omme ande westsyde vande West-Indie te comen ende aldaer te handelen, ende te negocieren , dartoe dat syne E. alrede toegemaeckt heeft seeker quantityt van schepen, die sylreet sullen syn binnen 3 weken naest- comende, versoekende tot dyen eynde ver- scheyden voordeelen, inde requeste nader ge- mentioneert ende daerop geresolveert, dat men synre E. sal aenseggen, nademael dit versoek contrarieert ^?t gene dat van wegen de generaliteyt voorg. is tot erectie van eene generate West-Indische Comp., dat men hem syn versoek niet en kan accorderen. (Eod.). Caert vande victorie by Gibraltar, Is Flo- risBalthasar (!) , plaatsnyder, geaccordeert oc- troy omme alleen inde Vereenichde Provincien, voor een jaer naestcomende te moghen ver- copen ende uitgeven de verclaringe ende af- beeldinghe vande heerlyke victorie, die Godt den Heer Almachtich gelieft heeft dese landen te verleenen inde strate van Gibraltaer, over de vloote des conincx van Spaengien , gecom- poseert van galioenen ende andere schepen van oorloge, als hy die in cooper gesneden heeft, verbiedende etc. (Jun. 9). Tapisserien van Fr. Spierinck. Opt schry- ven vanden agent Caron aen den heer advo- caet van Hollant, vanden 18. May, is Franchoys Spierinck, tapissier tot Delft, geaccordeert paspoort, om te mogen uitvoeren naer Enge- lant acht stucken tapisserien, die den grave van SifFocx (!), camerlinck des conincx van Groot-Britannie, den voorsz. Spierinck heeft doen macken voor de earner van syne Maje- steit, vry van licent ende convoy. (Jun.il). Het eilant van Canada. Ontfangen een brief vanden coninck van Vranckryck, ten faveure vanden heere van Du Monts, by per-		missie van syne Majestelt gepeupleert heb- bende het eylant van Canada, ten einde ordre gestelt soude worden, dat d'ingesete- nen van dese landen opte navigatie vande voorsz. riviere niets en entrepreneren tot pre- judicie van't gene dat syne Majesteit den voorsz. heere van Du Monts geaccordeert heeft, ende van haer Mo. E. in Febr. lestle- den serieuselyck versocht is; goetgevonden dat men sal opsoeken, wat desen aengaende syne Maj\ voor desen aengescreven ende ge- antwooi'dt is, omme de aenwesende heren am- bassadeurs van syne Maj^e. te communiceren ende haer E. dacrmede contentement te geven. (Jul.il). Pieter Cornelis., maershlimmer.* Opte re- queste van Pieter Cornelisz., van Alcrnaer, opte vloote gedient hebbende als maersklim- mer op hot schip van Simon Jansz. v. Edam, ende in 't aentasten ende overwinnen vanden vice-admirael des conincx van Spangien ver- loren hebbende syn reenter been, de admi- raliteit te Amsterdam daerop te disponeren etc. (Jul. 20). Dom. Baudius. Is doctor Dominions Bau- dius, voor de dedicatie van seker bouck, ge- iriscribeert: Dominici Baudiipoematum nova editio, tot eene vereering toegeleyt 300 gl. eens. (Jul. 30). Besoar-sieen, Ontfangen van het collegie ter admiraliteyt tot Hoorn oft Enchnysen, twee besoarsteenen, is goedgevonden dat men deselve by doctoren in medicynen sal doen proeven, om te verstaen of men deselve met eere soude mogen ymanden presenteren, ende dat men t vooi'sz. collegie van het voorsz. senden sal bedancken , ende aenscryven , dat men die sal employeren ten dienste vanden lande. Is geaccordeert, dat men den bode van 't voorsz. collegie, die de voorsz. besoarsteenen gebracht heeft, sal doen geven twaalf guldens. (Aug. 4). Instrument, om onder het water te die~ pen. Is Geertgen Maertensz. dochter, wed. van Jan Jansz, Clock, porterse van Haerlem, geaccordeert octroy van 6 jaren etc,* te mogen i*

-ocr page 11-



			i

doen maken een vlot ofte instrument, groot in ⁵t viercant 16 Rhynl. voeten, omme daer- mede seer bequaeinlyck ende ghelyck inden gront, tot acht ofte thien voeten onder het water diep te diepen, ende de aerde ofte sant, met drye, vier oft meerder lepels, door 3 ofte meer personen gemakkelyck uyt te halen ende in een schuyt te losen, by wylen haren voorsz. man met groote Industrie ende verlies van tyt, geinventeert ende gepracliseert, ver- biedende etc. (Aug. 10). Rariteiien. Den audiencier Verreycken ge- consenteert, met hem naer Antwerpen te voeren twee coffers met cleederen , twee cassen met porcelyn , eene casse , daerinne dat es een model van een watermolen, ende een casse, daerinne dat es een sphera mundi₉ etc. (A^ug. 11). Riviere van Aeihiopien, Opte requeste van Gerart Heynst, Lucas vander Venne, poorters tot Amsterdam, besocht hebbende de riviere van Aethiopien , genaemt de Riviere van Conge, syn die suppl. geaccordeert de begeerde brieven aen den grave van Songes, omtrent de voorsz. riviere woonacbtich, in- houdende, dat men des graven brief beeft ontfangen, ende daeruyt met blyschap ver- staen, syne gunste ende affectie tot desen lande ende ingesetenen van deselve , daer vo- ren de heren staten hem hoochlycke bedan- cken , tevreden wesende hem gelycke vrient- schap ende syne ondersaten te betonen,ende alsoo dese Ianden bestaen byde coopman- schappen , dat men hem bidt d'ingesetenen vande selve in die quartieren commende ende handelende , allc goede faveuren ende gunsten te willen bewysen, tot voortplantinge vanden voorsz. coophandel. (Aug. 24). Chirurgyn generael opte vlote. Op de requeste van Andries tlerels , die als chirurgyn generael opte vlote geemployeert is geweest, is goetgevonden, alvorens hierop te resolveren, dat men sal sun, off den suppl. by dese ver- gadering gecommitteert is geweest. (Aug.30). De eod, Gesien de last, die Andries Heerls gehadt heeft, om als chirurgyn generael te dienen op descr Ianden vlote, is geaccor-
				deert denselven syn tractement, als anderen die gedaen is, die opte voorgaende vloten als chirurgyn generael gedient hebben, mitsga- ders toeleggende 100 daelders, voor dat hy het ligchaem des admiraels Heemskerken ge- balsemt heeft. (Spt. 1). Moye Lambert, gouden sifflet. Is den scheepscapiteyn Moyen Lambert, inrecognitie van dat hy hem vaillantelyck ende manlicke, nyet alleene inde bataille navale, lest inde strate van Gibraltar geschiedt, maer noch in andere rencontres ter zee gedragen heeft, ver- eert met een gouden sifflet, weert 300 gulden. (Spt. 3). Caert vanden aenslach des vyants, etc. Is Floris Balthasar (!), plaetsnyder, borger tot Delft, in coper gesneden hebbende den aenslach, die den vyant inden voorleden jaere gemaeckt hadde, om de riviere vande Wael te passe- ren ende inde Betuwe te commen, ende hem belet wert, toegeleyr 100 gl., voor dat hy dezelve aen de heren staten gedediceert ende gepresen teert heeft. (Spt. 4). Wilh. de Swart componist.* Is Wilhelm de Swerte geaccordeert octroy, omme voor den tyt van 5 naestcomende jaren alleen inde vereenichde provincien te mogen drucken ofte doen drucken vyftich Psalmen Davids, in ta- belature, hondende de intitulatie: Corte weeh- wyser ter deuchden, (Spt. 8). Vereeniging der Protestanten. Ontfangen ende gelesen een brieff vanden cheurforst paltsgrave, strcckende tot de vereeninge vande Gereformeerde religie ende die vande confessie van Augsburch, met verhael vande debvoiren , die tot dien eynde alrede in Duytschland ge- daen syn, ende dat de sake aldaer daerop berust, dat synen cheurfurstelyke achtet, dat hetselve soude kunnen geschieden met de con- vocatie van een synodus, ende die vande con- fessie met eene tsamenspreekinge , gelyck alles naerder te sien is by de stucken, metten voorsz. brief overgesonden , maer opgehouden daerop te resolveren,dan aldewyl by den voorsz. brief mede geadverteerdt wordt, dat desen aengaende oock gescreven wordt aen den co- ninck van Groot-Brittanien ende die vande


		»

	«

-ocr page 12-



	5

		water vervult, drooch te maken , verbiedende etc. (Nov. 6). Constthoonend juweel. Is Sacharias Heyns, drucker des lantschaps van Overyssel, toege- leyt 100 gl. eens, voor de boucken, die hy de heren staten gepresenteert heeft, geintituleert: Const thoonend juweel, inhoudende den entre, gedaen binnen de stadt Haerlem, in'tvoor* leden jaerJ606₉ van J2 earners van retho- ryk in Hollant. (Nov. 13). Nieuwe watermolen. Is Pieter Glaesz. ende Pieter Pietersz., inwoondcrs opte eylanden van Graef ende Rhyn, geaccordeert octroy voor 6 jaren etc., op sekere watermolen , by hem geinventeert, die met een doorgaende wint sullen malen met twee schepraders, ende met een sachte , matelike wint, met een schepradt, ende dat door middel van een clincket ofte schotdeur, welcke schepraders veel nicer wa- ters mogen opbrengen ende dieper drooch malen, door oorzake dat hem geen water sal mogen ontlopen, verbiedende etc. (Eod.). Caert van Plancais. Is Herman Allartsz., coster vande nye kerk tot Amsterdam, ende David de Meyne, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van 16 jaren alleen in de ver- eenichde provincien te mogen doen snyden, drucken ende vercoopen eene nyewe alge- meene wereltcaerte, in twee rondengeteeckent, ende van nyeuws verbetert by Do. P. Plancium, verbiedende etc. (Nov. 21). Damasttverk van Lammertyn. Is Paschier Lammertyn geaccordeert ordon. van 712 gh, van een ammelaken damastwerck, drye ellen breet, ses ellen ende anderhalf quaert lanck , twee dozyn servietten, twee banquetservietteu ende twee schietdwalen, ts. 22 ellen 3 viere- deelen, tot 30 L. d'elle, welck linnewaet in Engelant by den agent Caron, ten dienste vanden lande is vereert. (Nov. 23). Weduwe Merulae. Opte requeste van Ju- dith Buys, weduwe van wylen Paul Merula, in syn leven professor inde historien tot Leyden, is geaccordeert, by forme van gracie, sonder consequency, ten regai'de vanden grooten ar- beyt, die den voorsz. Merula in synen dienst heeft gedaen, de suppl. te betalen ket jaer
Gereformeerde kercken in Vrankryck, is goet- gevonden, dat men die agenlen respective sal lasten , te letten , wat daerop sal worden gedaen ende goetgevonden. (Spt. 13). Sim. Stevyn. Opte requeste van Jan Paets, bouckdrucker, versoekende octroy, om te mo- gen drucken een bouck, genaempt: Wisconstige gedacktenissen, in dryerley talen, is geap- poincteert, dat die suppleant eerst sal exhi- beren het bouck, om, gevisiteert synde, op desselfs versoeck gedisponeert te worden naer behoren. (Spt. 27). Geinventeerde molen. Is mr. Thomas Duim geaccordeert octroy, om voor 6 jaren etc, te mogen maken seker instrument, by hem ge- inventeert, van seer geringe cos ten ^ bequaem ende seer dienstich in landen ende quartie- ren, daer eenich natureel verval ende loop van cleyne wateren is, omme daermede alle ]age groenlanden, gemeenten, marrecagien ende veenen, ses ofte seven voeten boven waters, drooch ende goet te houden , volgende het getransfigeerde patroon, verbiedende e/c., ende dat den inventeur gehouden sal syn te nemen attestatie (!) vande provincie, daer hy dese inventie sal begeren in't werk te stellen. (Oct. 22). Vaart op de rivier van Commaire. Is Jan Cornelisz. Rjp, tot Rotterdam, geaccordeert octroy voor 4 jaren etc., alleen te mogen va- ren in sekere riviere van Irlant, genaemt de riviere van Commaire, om van daer te halen ende in dese landen te brengen, ter plaetse daer ⁷t hem goetduncken sal, eyckenhout, aldaer vallende, verbiedende eta. (Oct. 20). Nieuive molen. Is Pieter Cornelisz., mo- lenmaker binnen Amsterdam , geaccordeert octroy voor 6 jaren e/c, op seker nieuwwerk van een molen, 't welck door het gaen van een man in een radt, sal omgaen, ende met twe schepraden gestadichlyck over de acht tonnen waters sal kunnen uytwerpen, totvyftalf voeten hooch, welck uytgeworpen water we- derom een koornmolen sonder wint sal kunnen doen ommegaen, wesende mits de oncoste- lyckheyt van het werck, bequaem, omme groote waterplassen ende andere plaetsen, met


			t

-ocr page 13-



	6

tractement, daerinne dat den voorsz. Merula, haren man sal. is gestorven. (Dec. 5). Moy Lambert. Opte requeste vande capi- teynen Steven Jansz, ende Lambert Henricxsz., gesegt Moyen Lambrecht, inden slach van Gibraltar gevangen becomen hebbende Gon-* zalo Feruandes, die syn Exc- hem heeft gege- ven, is geordonneert, deselve te stellen in handen van het collegie ter admiraliteit tot Rotterdam, ten eynde sy de lieren staten ad- verteren de gelegenheyt ende qualiteyt vande gevangenen, Wat dienst ende qualiteyt dat hy voert, ende wat tractement deselve vanden vy- ant ter maent genoten heeft. (Dec. 19). Maurilswapenhandelj doorJa.deGkeyn. Is Jacob de Ghein toegelegt, voordat hy de heeren staten generael gedediceert ende gepresenteert heeft seecker boeck, geintituleert: Wapen* handelinge van roers, musquetten ende spiessen , achtervolgende van syn ExcelL Maurits, prince van Oranote, etc., figure- lyck by den voorsz. Gheyn vuytgebeelt etc* de somme van 200 gl. eens. (Dec. 24). Taffetas. Gelesen de requeste van Jan ende Guillaum vander Put, gebroeders, coopluyden van Amsterdam, versoekende octroy, om taf- fetas te maken ; item , de requeste van Abra- ham Taintenier, wonende tot Utrecht, daertoe streckende, dat men hem by het voorsz. ver- sochte octroy nyet en soude willen praejudi- ceren in syn inventie van het maken van lam- pers (!), in dese landen, hetwelke hy alreede enige jaren geleden geinventeert ende gedaen heeft, maer is opgehouden daerop te dispo- neren, omdat die van Zeelant ende Utrecht eerst vande voorsz. requeste hebben versocht copy, om hem daerop nader te bedencken. (Dec. 28). 1608 (). Nic. Mulerius.* Is Nicolaes Mulerius, van Brugge, der medicyne doctor, geaccordeert octroy voor 5 jaren naestcomende, alleen inde {) De Resolutien aangaande de uitvinding der ve zijn in forma* afgedrukt in de Yerhandeling over <3 maakt en uitgegeven door Prof. Moll.		vereenichde provincien te mogen doen drucken ende uitgeven: Tabulas ectips. triplices (!) ex hypothesibus trium in astronomiaprinci pumPtolemaei₉ Copemici et Tyc/ionis Brahei a mundi principio ad annum Christi 2500 continua serie deductas, verbiedende etc, (Jan. 3). Nieuwe watermolen* Is Claes Willebrantsz. vander Toll, timmerman tot Delft, geaccor- deert octroy voor 8 jaren, op sekere schot- deuren, by hem geinventeert, die aen de waterloopen vande tegenwoordige watermolens ende andere, die namaels sullen mogen gestelt worden, achter ende voor bequaemlyck ge- bracht kunnen worden, die na de gelegenheyt vanden wint ende van het buitenwater by den molenaer gelicht ende nedergeschoven sullen worden , volgens d'instructie ofte onderricht. dat die suppleant den respective molenmeesters daervan by datelyke aenwisinge sal kunnen doen, by welke inventie te wege gebracht sal worden, dat de voorsz* molens met ge- meene winden, als de jegenwoordelyke inoeten stilstaen ofte weinich voordeels kunnen doen, bequaemlik sullen kunnen malen, ende dat deselve by andere ende meerdere winden met soo veel waters sullen wesen gedient, alse bequaemlyk nae de portie ofte groote vanden wint sullen kunnen opbrengen, sulcx datte jegenwoordige moelens eens soo veel waters sullen kunnen uitwerpen, als sy jegenwoor- delik syn doende, en van gelyken mette selve inventie ende met het verlengen vande schep- raden ende het verdiepen vande waterloopen geefFectueert sal kunnen worden, dat de voorsz. moelens het water veel hoogher sullen kunnen opbrengen, al waer 't oock, tot achtthien voeten oft meer. Item , om noch gedurende den voorsz. tyt van 8 jaren te mogen maken een ander forme van staven ende kammen , als tot noch toe in enige watermolens, coren- molens ofte andere syn gebruykt, te weten, in plaetse dat de staven tot nog toe even dick ende de cammen vierkant syn gemaect, dat kijkers , van den 2, 4, 6 en 22 Oct., 11 en IS Dec., onderwerp, uit de papieren van van Swinden opge-

-ocr page 14-



	7

die tot Iicht gaen ende voorderen van het ommegaende werck merckelike dienstich we- sen sal, dat de voorsz. staven aen bet een eynde een weinich dunder ende de voorsz. cammen een weinich langer ende boven ront gemaeckt worden, alles volgende forme ende modellen etc., verbiedende etc. (Febr. 11). Will Jansz. (Blauw).* Is Willem Jansz., caertmaker tot Amsterdam, geaccordeert oc- troy, om voor den tyt van ses jaren naest- comende, alleene inde Vereenichde Provincien te mogen drucken ende vercopen de caerte vande zeventien Vereen. Provincien ende daer beneffens d'afbeeldinge van alle de gouver- neurs, die tsedert koninck Philips der Tweede tot desen dach toe het gouvernement inde Nederlanden van wederzyden hebben gehadt, by hem gesneden, alles volgende het patroon, verbiedende etc., ut in oommuniforma, maer nyet te expedieren, voor dat de faulten, daerinne geremarqueert, en syn gecorrigeert. (Itfaert 26). Schildery van Mierevelt. Is mr. Michiel van Mierevelt, schilder tot Delft, tot eene vereeringe taegelegt 200 gulden , voordat de- selve de heeren staten heeft vereert met het contrefeytsel van syn Exc^ti0, by hem gemaeckt. ^Apr. 1). Sim Stevin.* Is het versochte octroy, omme te mogen drucken het bouck van mr. Sim. Stevin, vande niatheniatique, geome- tric ende het bouchouden, affgeslagen. (Apr. 1.0) Palache. Op't vertoon by requeste, by Joseph ende Samuel Palache, gebroeders, we- sende vande natie ende professie vande He- breeuwen, geboren tot Fees, in Barbarien , vandat deselve, innesiende de groote oorlogen ende beroerten, die nu langen tyt in Barba- rien geducrt hebben ende dat deselve appa- renter syn te vermeerderen als te verminde- ren, geresolveert ende besloten waren, haer woonplaetse tot Fees te veranderen ende de- selve inde Vereenichde Provincien te nemen , ende ten selven einde hare huisvrouwen, kinderen , familien ende goeden uit Barbarien te ontbieden, ende herwaerts over te trans- porteren, byaldien als sy onder de heeren		staten regeringe souden mogen genieten alsulke gunste, voordeelen ende goedertierenheyt, als deselve alle vreemde natien ende coopluyden gewoon syn te bewysen ende toe te staen, ende van hare Mo. Ed. ten selven effecte te vercrygen behoorlyke paspoort, hebben de voorsz. heren staten daerinne geaccordeert. (Apr. 18). De eod. Naerder gedelibereert synde opte paspoort, die gisteren geaccordeert is aen Jos. ende Samuel Palache, gebroeders etc, is de- selve gedifliculteert ende afgeslagen. (Apr. 19). Zydemolen.* Is gelesen requeste van Caspar Benoist, coopman van zydewerken, reside- rende tot Alcmaer, inventeur vande natuere ende het werken vande Chineesche zyde al- hier te lande, doer Italiaensche moelens ende andere instrumenten, daertoe dienende, die hy op syn costen gehaelt ende alhier te lande gebragt heeft, ende soo ten selven regarde, als omme andere redenen ende consideratien inde voorsz. requeste verhaelt, geconsenteert, dat den suppl. die 4000 gl., die hy ten ach- teren is vande afgesproken 16000 gl., van wegen de generaliteit voor den incoop van 3 ballen syde vande bewinthebbers vande O. I. Comp., sal mogen betalen met 500 gl. 'sjaers, als binnen dit lopende jaer 500 gl. tot de voile betalinge vande 4000 fl., toe. (Eod.) Willem Jansz, (Blaeu). Is Willem Jansz., kaertmeker binnen Amsterdam, toegelegt voor de dedicatie ende presentatie, die hy de heeren staten gedaen heeft van seker Seecaert-bouck, geintiluleert: Het licht der zeevaert ₉ de ge~> legenheyt der kusten ende havenen vande Westertsche, Noortsche ende Oostersche zee, de somma van 200 gl. (Apr. 25). Schildery van Mierevelt. Is geaccordeert dat men den schilder mr. Michiel, tot Delft, inde plaetse van 200 guldens, hem toegelegt, sal vereeren met 300 gl., voor het contrefeytsel van Syn Excellentie, daermede hy de heren staten vereert heeft. (Apr. 26). Nieuwe watermolen* Is Pieter Hagaerts , borger van Breda, geaccordeert octroy voor 6 jaren, op seker instrument, by hemgeinven- teert, waermede men in meerder quantiteit,

-ocr page 15-



	-s

als met eenige andere moelens ofle waterwer- ken, toor datum deses gepractiseert, alle wateren uit eenige leechten ofte diepten, tot eene sekere ende miraculeuse hoochte kan brengen, het sy dan metter hant, met den wint ofte met een treckpeert, verbiedende etc,* mits betselve sy eene nieuwe inventie, etc. (Mey 22). Maertelaersboeck* Is Cornelia de Swerte , weduwe van wylen Abraham Ganin, wonende tot Dortrecht, geaccordeert octroy voor 6 ja- ren, nog eens verbetert te mogen drucken: Het bouck der Martelaren, hetwelk hare man zal. omtrent 6 jaren geleden, in de Nederl. talen in druck heeft laten uitgaen, in folio* mette figueren, verbiedende etc. (Juny 3). Zekere tafel met peerlen. Is Wilhelm Mellin, woonacbtig in het vorstendom Hoi- steyn, gepresenteert hebbende aen de heren staten te vercopen sekere tafel, met peerlen mooy ingelecht, met scboone figueren , repre- senterende het Oude ende Nieuwe Testament, voor syne moeyten geaccordeert 12guld. eens. (Juny 4). Tapisserien van Spierinck. Is deu tapissier Spierinck, wonende tot Delft, geconsenteert naer Engelant te transporteren se\en stucken tapisserien, die by voor den grave vanD'Exster gemacckt heeft, vry van convoy, etc, (Juny 7). Schildery van Mierevelt. Is mr* Johan Muller, plaetsnyder tot Amsterdam , toegelegd 100 gl. eens, voor dat by de heren staten vereert heeft met bet contrefeytsel van syne Exc^tis, by hem in't koper gesneden, nae de teyckeninge, by meester Michiel van Miere- velt, schilder tot Delft, naer bet leven ge- teyckent. (Juny 9). Coquillen voor den kon.v.Vrankryk_t. Op 't aengediende, dat de beer president Jeannin met Abraham van Goorle tot Delft prys ge- maeckt heeft van syne coquillen, ter somme van 9000 gl., ende dat die beer Van Russy met Franchemont op morgen naer Delft gaen, van die te sien pacquen, ende voorts naer Vrankryke aen den coning te beschicken, is goetgevonden te committeren de heer Syms, om by de voorsz. pacquinge present te syn,
		ende toe te sien, dat die wel gepackt ende bewaert moghen overgaen, consenterende de heren staten ten selven eynde, dat de voorsz. Van Goorle daermede naer Franckryck sal mo- ghen reysen. (Juny 23). De eod. Te schryven aen Joh. vanden Veken, coopman tot Rotterdam , te willen verstrecken aen den zoon van Abra, van Goorle, 200 gl., omme te vervallen de costen, diehysaldoen om de Indiaensche coquillen, die van wegen dese landen aen de coninginne van Vranckryck vereert sullen worden, in Vranckryk te bren- gen. (Juny 30). Te depecheren ordonnancie voor Abra. van Goorle, op 9000 gl., in voldoeninge vande cocquillen , die den here president Jeannin van hem gecoft heeft, om aen de coninginne van Vrankryk gesonden te worden. (July 2). Nieuwe inventie om te diepen. Is gelesen requeste van Adryaen Dolyn , wonende binnen den Briel, ende Elias vanderEl, medealdaer woenaftich, om octroy tot sekere inventie, om havens te diepen , volgende het verthoonde model, dan en is daerinne niet geaccordeert maer goetgevonden , dat den suppleant hem met syn inventie sal moghen behelpen naer syn goetduncken, (July 26). PresentenvoordeDeensohegesanien* Mar- cus Duyvoet ende Jacques Myron, hebben gelevert: Eerst, twee goude ketenen, drycantich, wegende elcken toer thien oncen drie quart, ende tesamen 21 oncen 10 engelschen, tot 33 gl d'once, bedraecht 708 gl. 9 st. Item, nocb eenen keer van tselve faitsoen, wegende 9 oncen 3 engelschen, tot 33 gl. d'ouce , beloopt 300 gl. 6 st. Item , noch 2 geladde ketenen, wegende tsamen 18 oncen 5 engelschen thien asen, tot 33 gl. d'once , bedragende 602 gl. 15 st. Item, voor het fatsoen vande voorsz. 48 oncen 18 engelschen 10 asen, tot eenen gl. d'once, bedraecht 48 gl. 17 st, Item , heeft noch gelevert een groote bague van 133 diamanten orientael steenen, die van hem gecocbt es voor 2600 gl. Item, nocb een ander roose vol diamanten,

-ocr page 16-



	9

		Pieter Hondertmerck, hj de heren gesanten des coninx van Denemarken alhier gelaten, om haer afscheyt ende depechen vande heren staten generael t'ontfanghen, metten brief aen syne itfaj'., hebben die voorsz. heren Van Loenen, Cromhout, Malderen, Berck ende Aylva hem de voorsz. depesche door den griffier in handen doen stellen, ende gegeven de goude keten met den triumph-penninck, voor hem gedestineert, ende voorts den voorsz. comparant versocht, dat hy de andere pre- senten voor de heren gesanten ende jonkeren van haer gevolgh mede tot hem soude willen nemen ende deselve aen de heren ende jon- ckeren van wegen de heren staten leveren, ende excuseren, dat hare Mo. Ed. die niet eer vaerdich en hebben cunnen gecrvgen, legen den tyt van haer E. vertreck, sulx dat haer Mo. E. genootdrukt syn geweest, hem daermede te belasten; maer die voorscr. Hon- dermerck heeft hem daervan geexcuseert, se§^ gende, tot het ontfangen vande voorsz. ver- eeringe egeenen last vande heren gesanten te hebben , dan heeft danckelyk aenvaert ende geacceptcert,de keten ende triumph-penninck voor hem gedestineert: welcken aengesien, heb- ben die voorsz. heren goetgevonden den agent Valkenburch ende Herm. van Dulmen te lasten, hem mette voorsz. presenten in diligentie te voegen naer Amsterdam, ende deselve van wegen de heren staten aen den here doctor Jonas inder bester forme ende metter beste excuse te presenteren. (Aug. 3). Deeod. Is goetgevonden , dat men de seven schakels, genomen vande seven goude ketenen, daermede die heren gesandten des conincx van Denemarken ende derselver edelluyden vereert syn, sal stellen in handen vande generaelmrs. vande munte, om die te doen proberen tot Dortrecht, sonder dat yemant van hem daer- om sal hebben derwaerts te gaen. (Aug. 5). Herm., grave vanden Be?ye. Is de welgeb. heere Harman, grave vanden Berge, metgoet- bevinden van syn Excellencie ende van die van Gelderlant geaccordeert paspoort, omme vry ende vranck te mogen hanteren ende frequenteren allomme in het overquartier van 3
in -t getal van 33 steenen, voor de somme van 600 gl. Somma dat de voorscr. partyen tsamen bedraghen, is 4860 gl. 5 stuyvers. Henrick Mirou, goutsmit alhier inden Hage, heeft gelevert 2 goude ketenen , daervan de eene weecht mettet incarnaet-linth 76 oncen min 2 engelschen, tot 33 gl. d'once , compt 2504 gl. l^ St., voor het fatsoen tot 24 st. d'once 9Lgl. 4St., ende akoo tsamen op 35i)5 gl. 8 st. De ander kettinghe met groen linth weecht 76 oncen min 5 engelschen, tot33gl. d'once, compt 2500 gl., voor het faetsoen tot 24 st. d'once, compt 91 gl:', ende also tsamen 2591 gl. Bodraghende de twee kettenen in't gheheel 5L86 gl. 18 st. By het voorsz. leveren ende wegensyninde earner vande vergaderinge vande heren staten generael present geweest die here Van Loenen, Cromhout, Malderen, Berck, Aylva ende greffier. Tot elck vande voorsz. seven gouden ket- tenen is geweest een gouden triumph-penninck vande veroveringe van Sluys, elck weerdich 120 gl., die ontleent syn, bedragende tsamen 840 gl. Hierna volcht de distributie vande voorsz. goude kelenen ende baguen. Eerst, aen den heer rycxraedt des conincx van Denemarken, de gouden ketten mettet incarnaet-linih , mette groote bague, ende eene triumph-penninck. Item, aen den jo^r. maerschalk ende hof- meester ende anden secretaris met eJck een drycantige ketting, met een triumph-pen- ninck. Item, aen jo^f. Pieler Hondertmerck, die alhier gelaten is, om de depesche t'ontfan- ghen, die derde drycantige keten met een triumph-penninck. Item, aen jo^r. Pieter Stygge een geladde gouden keten met een triumph-penninck. Comparerende inde earner vande vergadering vande heren staten generael de voorscr. jo^r. V.

-ocr page 17-



			I

	10

		strecken tot verweckinge vande gemeente tegen haer overheyt, is geresolveert dat men by plac- caet alie alsulcke bouxkens sal verclaren voor fameux , doen inne trecken, ende verbieden van eenighe meer te drucken, sonder publyc- que auctoriteyt, ende syn gecommitteert uyt elcke provintie een , omme 't voorscr. placcaet te concipicren. (Aug. 23). Her lock van Mantua* Ghelesen een brief vanden gouverneur van Breda aen syn Excell., metten brief vanden gouverneur van Herentals daerby, daerby geadverteert woi'dt, dat de hertoch van Mantua voor heeftinde vereenichde provincien te comen, om de stadt van Am- sterdam te besichtigen , is in conformite van het advis van syn Excell. goetgevonden, dat men deselve compste sal toestaen, ende dat syn Exc. aen den gouverneur van Breda ende Geertruidenberch sal schryven, dat sy den voorschreven hertoge ontfangen ende in 't lant brengen, ende aen de steden van Dortrecht, Rotterdam ende Delft, dat sy syne hoocheit alle eere in hare steden willen bewysen, als een prince van groote qualiteit. (Sept. 4). Is goetgevonden, dat men den ontfanger generael sal lasten, Jacob Sloth, waert inden Pellicaen alhier inden Hage, niet te betalen vande ordonantie, die hy heeft vande heren staten generael, 't sy dat deselve eerst betaelt hebben Nicolaes Ruys, coopman van wynen binnen Dortrecht, 6000 gl., van geleverde rynsche wyn, die de voorsz. Sloth van node heeft gehadt, om te tracteren die ambassa- deurs vande Duytsche vorsten , volgende de assignatie, die deselve Sloth aen den voorsz. Nic. Ruys heeft gegeven den 3. deses, om de voorscr. sonyne by ordre vande heren staten generael t'ontfanghen. (Eod). GoudimeVs Nederl. Psalmen. Is Andries Clouck, boekvercoper inden Gecroonden En- gel, binnen Leyden, geaccordeert octroy, omme voor 6 jaren naestcomende alleene inde ver- eenichde provincien te mogen drucken een Nederl. Psalmbouck, mette vier parlhyen, sulcx als die inde fransche tale van Claude de Goudimel vuytgegaen syn, verbiedende deselve binnen den voorsz. tyt in't groot ofte
Gelderlant ende eenige mylen daeromtrent, op neutrale landen , oock om te reysen naer Spa ende aldaer een tytlanck te verblyven, om hem te exerceren opte jacht ende andersints, tot het recouvrement van syne gesondtheit, met syne bagagie ende suyte van 15 ruyteren te peerdt, ofte soo veel voetknechten, mits dat deselve nyet en sullen mogen attenteren, dat tot deser landen ondienst sal mogen strecken. (Aug. 5). Zoon van Jo\ Nic. vander Aa. Te depe- scheren ordonnantie opten onlfanger generael vande 2600 gl. eens, te betalen aen de voochden van het weeskint van joncker Nicolaes vander Aa, saliger, in syn leven capiteyn vande guarde van syn Exc^te, vuyt saken van een bague van 133 diamanten, by deselve aen de heren staten vercocht ende gelevert, daermede dat een vande gesanten des conincx van Denemar- cken is vereert, te weten, den rycksraedt. (Aug. 9). flaeltwyser. Gelesen de requeste van Ba- rent Evertsz, Keteltas(I), versoekende brieven van octroy, omme alieen inde vereenichde provincien te mogen maken ende vercoopen seker instrument, by hem geinventeert, ge- naemt den jNaellwyser_y waerdoor men de naeltwysinge correctelick ende sekerlyck op yeder oogenblick kan observeren, soo wel op de muabele see als op het vaste lant, is goet gevonden, alvorens hierop te disponeren, dat men den suppleant sal lasten, syn instru- ment alhier te brengen, mette gereetschappen, daer toe dienende, om de proeve van syn in- ventie, voor eenige, hem dies verstaende (daer toe te committeren) te doen, om, der- selver rapport gehoort, te doen etc. (Aug. 19). Pasquiiien, kykersgenaamd. Op't aen- gediende, datter wederom een nieuw fameus boexken is uytgegaen , daerinne dat getrocken worden den coningen van Vranckryk, Engelant ende andere coningen ende princen, onder den naem van kykers, ende alsoo 't voorscr. ende andere diergelyke boecxkens, verclaert inden Byckorff, bevonden worden uytgegeven te worden lot disreputatie ende tegen den wel- stant vanden staet vanden lande, ende te

-ocr page 18-



	11

		vonden , deselve te stellen in handen vanden tresorier De Bye, of om die te visiteren etc* {Eod.). Vreemde gesanten. Is geaccordeert, dat men d'ordonantie voor de weerdinne inden Hardeboll, op aflossinge vande teeringen vande gesandten vande duytsche vorsten aldaer, sa] vergrooten van 1500 gl. tot 2500 gl. Is geaccordeert, om te toonen het respect, dat de heren staten toedragen den cheurfurst van Brandenborch, ende in. consideratie dat de vryheer van Rheidt by syne cheurf. doorl. hertoch Sigismondt alhier gesonden, is een goet patriot, dat men de teeringe van den- selven van Rheidt alhier inden Hage sal af- spreken, tersomme van 2000 gl. eens. (Eod.), He? toch van Mantua. Gesien de declaratie vande reys- ende teercosten, gedeboursteert by den commis Jan Spronsz., door last van syn Ex cell, ende van grave Henrick van Nas- souw, in 't conduyseren vanden hertoghe van Mantua opte reyse vanden Hage naer Rot- terdam , Leyden, Haerlem, Amsterdam ende het wederkeren van dien na den Hage, tsedert den 6 Sept. totten 12 van deselve maent inclus, bedragende 287 L. 18 St., is geaccordeert daervan te depescheren ordonnantie. (Eod.)* Caerte vande Bommeleriveerdt. Is geac- cordeert, dat men de 100 gl., die Floris Balthasar toegelegt syn voor de caerte, by hem gesneden , vande Bommelerweert, die in- negehouden wort, sal augmenteren tot 150gl. (Oct. 1). Cassen met statuen, etc. Opte instantie, gedaen van wegen den here Robiano, treso- rier van hare Hoocheden , ter begeerte van deselve hare Hoochheden, is geaccordeert, dat Corn. Renson ende Everaert tho Ruerinck vuyten lande van Luxemborch in dese landen sullen mogen brengen ende door deselve trans- porteren naer Spangien, negen en dertich cassen met statuen, soo van coper als marbre, ende andere materialen, hebbende geweest in het huys vanden grave Van Mansfelt, goeder memorie, buyten Luxemborch, volgende den inventaris, daervan synde, gequoteert de voorszi cassen, van n°. 1 tot 39, alhier te in- 2*
cleyn na te drucken etc._f opte verbeurte van deselve boucken, ende daerenboven van 200 ■gl., te verdeelen naer gewoonte. (Sept. 5). Her took van Mantua* Aengesien dat den hertoch van Mantua is gepasseert, sonder in den Hage te comen (op welks compste de coecken ten hujse vantfen advocaet Dimmer wast gelast te bereyden) is goetgevonden, dat men den voorscr. heere Dimmer sal lasten, de bereyde spyse, die nyet duren en mach, inde gasthuysen alhier inden Hage te verdey- len, maer den wyn voor als noch te bewaren lot nader oi'donnantie. (Sept. 8). De eod. Gesien de memorie vande oncos- ten, die van wegen de heren staten generael opten 7% 8% 11% 12^e ende 13* Sept. lestleden gedaen syn ten huysc vanden advocaet Dimmer, omme te tracteren den hertoch van Mantua , bedragende 1158 ponden 3 sc. 8 p., daertoe hem toegeleyt syn 100 daelders voor deszelfs moeyten ende verlies, ts. 1308 p. 3 sc. 8 p., is geaccordeert daerop te depescheren ordo- nancie. (Sept. 17), Lipsius. Op 't versochte consent, om te mogen drucken het translaet vanden brieff van Lipsius saliger, onlancx in ^?t latyn gedruckt, maer by die van Leyden doen innetrecken _?ende is hetselve niet goetgevonden, maer den greffier geordineert 't voorsz. translaet op te sluytcn. (Eod.) Caert vande Bommelerweerdt. Is Floris Balthasar(I), plaetsnyder, toegelegt voor alle syne pretensien 100 gl. eens, dies sal de kaerte, by hem gesneden vande Bommelerweert ende aen- liggende plaetsen, by hem geexhibeert, ten comptoire vande heren staten moeten blyven, sonder die te laten voltrecken ende drucken. (Sept. 19). Carriers voor de vredekandellnge. Gesien de declaratie van Dirck Gool, castelein, van 'tgene hy verschoten heeft, om volgens den last, hem gegeven, te stofferen ende accom- moderen verscheiden earners op *t hoff, die- nende soo totte vergaderingen vande heeren gedeputeerden ten beyden syden , totte vre- dehandelinge, als tot het logist van eenige vande gedeputeerden vande eertshertogen, is goetge-

-ocr page 19-



	tt

sereren , ende dat vry van tollen , licentcn ende convooy. (Oct. 10). Naeltwr/ser. Is Bernt Evertsz. Ketelt (!) ge- accordeert octroy voor 10 jaren naestcomende, offline iude Vereenichde Provincien alleene te mogen maken seker instrument, by hem gein- venteert, genaemtdenNaeliwi/ser* (Oct. 22). Nieuwe waler-wintmolen. Is Jacq. Chri- sliaeusz. Mancrul (!), boiger van Rotterdam, geaccordeert octroy voor 6 jaren , op sekere water- wintmolens , by bem geinventeert, die nocli eens soo veel waters sullen uytwerpen , sis die ordinaris moelens nu jegenwoordich doen, ende na de cracbt des wints vermeer- dert ende vermindert mogen word en, sonder deselve molens te swichten, ende tot de boochte van seven, acbt of negen voeten can opgemalen ende opgebragt worden , verbie- dende etc. (Oct. 2$). Vereeringe. Is gewogen den gouden ket- tingh , gemaeckt by Symon Adriaensz., weecht 43 oncen ende een half, dtie oncen tegen 100 gulden, bedraecht !448 gl. 10 St., voor 't fatsoen 24 st. d'once, ts. 1500 gl. Is gewogen den gouden kettiogh, gemaeckt by Henr. vander My], weecbt 86 oncen, 6 engelscbe croonen ende 16 oncen pistoletten, d'once vande cronen 34 gl., beloopt 2390 gl. 4 St., d'once pistoletten tot 33 gl. bedraecht 528 gl. J st., voor't fatsoen d'once 24 St., fac. 103 gl. 4 st, ende dus tsamen 3021 gl. 8 st. Is gewogen de gouden kettingh , gemaect by Marcus Duyvoet ende Jacq. Mirou, weecht 88 oncen, tot 33 gl. d'once, maeckt 2904 gl., het fatsoen 24 gl. d'once, compt 105 gl. 12 St., tsamen 3009 gl. 12 st. Is noch gewogen de gouden kettingh , ge- maect by Henr. Mirou, weecht 73 oncen, tot 33 gl. d'once, beJoopt 2412 gl. 6 st., voor het fatsoen 24 st. d'once, bedr. 87 gl. 14st., ende dus tsamen 2f00 gl. Is goelgevonden , dat een uyt elcke provin- cie de heren Duytsche gesandten op morgen middach sullen gaen vergasten ende daerna veraischeyden , ende te vereeren mette geac- cordeerde presenten. (Dec. 1). De eod.* Is geaccordeert te depescheren or-		Jonantie voor d'Jonge, muntmeester vande heren statcn van Hollant, op 1517 gl. vande 12goude triurnph-penningen , by hem gemaect ende heden gelevert, van welke 12 pennin- gen 10 van deselve syn geemployeert totte vereeringe vande heren aenwesende Duytsche gesandten ende notabelste vande selver suite. Rapport, deselve presenten danckelyk syn aengenomen , etc. (Dec. 4). ■ ■ 1609. Maerlelaers-boeck. Gesien de schriftelyke verclaringhe doctoris Francisci Gomari, ge- dateert 20 Jan. lestleden , houdende, dat hy overlesen hebbende een geschreven bouck, door AndreamOosterbeeck,dienaer desGoddel. Woorts, gcintituleert: het iweede deel der Maertelaren, ofte byvoegsel ende aenhanck tot het Maertelaersbouck, hctselve bouck ach- tet nuttich te syn oin gedruckt te warden, is Johan Evertsz. Cloppenborch, bouckdrucker tot Amsterdam, geaccordeert octroy voor 6 jaren, 't voorsz. bouck alleene tc mogen drucken ende uitgeven, verbiedende etc. (Febr. 28). Boek de motu slderum. Is Petro Laui'en- berch van Rostick toegelecht 25 gl., voor dat hy de heren staten gedediceert heeft seker boux- ken , geintituleert: Astraea de motu slderum (Mey 16). Vereeringe aan de gesanten. De heren gedeputeerden hebben gerapporteert, dat de- selve beraempt hebben de vereeringe te doen aen de heren gesandten vande coningen, ende dat se bereet syn daervan openinge alhier ter vergaderinge te doen, by soo verre als de heren staten dat begeren , is na deliberate verstaen etc., dat men de heren gedeputeerden sal authoriseren etc., daerinne te doen, gelyck sy voor de eere van 't lant, ten meesten con- tentemente vande voorsz. heren gesanten sullen bevinden te behoren, inncsiende de hooch- wichticheyt vande saken, die haerE. verhan- delt hebben, dat deselve van soo groote ende machtige coningen gesonden syn, mitsgaders den langen tyt, dat haer E. alhier geweest hebben ende andcrsints. (Mey 25).

-ocr page 20-



	n

		gedelib'eicert bebbende optcn voovslach vande heeren gesanterj des conings van Groot-Brit- tannie, tot onderstant vande ses predicanten, ten dienste vande Engelscben ende Schotten, met eene morlepctye, van elcke cqmpagnie vande voorsz. regimenten,, fopr advis hierop goet souden vinden, dat men tot bet voorsz. on- derhout soude mogen employeren van elcke compagnie eene paye voor seven gulden tien. stuvers; hierop geadviseert wesende, is ver- staen , al is't, dat dese sake consideratie me- riteert, ende in haer selver dienstelyk geacht wordt, dat men nocbtans ten aensien vande consequende, streckende tot beswaernisse van den staet van ⁷t lant, deselve sal bouden in naerder bedenken ende nader exauiineren. (Jun. 16). Gner. van Bycher_y ysersnyder. Geexami- neert de declaratie van mr. Gerardt van Bycker, ysersnyder tot Dortrecbt, vande oncoste.n , gevallen aen 25 fyn goude penningen, we- gende een ende tseventich oncen twee engel- scben , tot 35 gl. d'once , het snyden vande ysers, daertoe noodich, het maecken ende munten van deselve mette vacatien ende reys- costen, ts. 2596 gl. 10 st. etc. (Jun. 19). Vereeringe aan de gesanten. Is gedepe- scheert oedonnanlie voor Paschier Lammertyn, damastwerker, vande somuie van 6480 L, over twee hondert seventich ellen fyne da- maste lynewaten, tegens 2^;4 L. d'elle, by hem gelevert, daermede de beren ambassadeurs vanden coninck van Vranckryck ende Groot- Britannie by de heren staten syn doen ver- eren. (Jun. 24). De eod.* Gesien de declaratie van bet gout, by den commis Tbyman van Volbergen, by last vande Ho. Mo. heren staten generael ge- levert aen verscheyden goutsmeden, omme geemployeert te worden tot de vasselles, ket- tingen ende medaillen, daermede die beren ambassadeurs vande coningen van Wankryk ende van Groot-Britannie syn vereert gewor- den, is deselve gepasseert. Is oock geaccordeert te depescheren ordon- nantie voor de goutsmeden , die de voorsz. vasselles ende goude kettingen gemaecktbebben
Nieuwe waiermolen. Ople requcste vain Job. Thyl ende Joh, Hovqlmans van Francfert, met syne consorteu, versoekende octroy qui alleene inde Vereeniclule NeJerlanden te oior gen maken ende vcreopen_: sekere watermolens, by hem geinventeerl, is geresolveert, in soo verre als by den suppleant van syne inventie vande voorsz. molens , inde Beempster te doen , deselve goet gevond,en wort, dat men su'ppl. sal accorderen syn versocht octroy voor 10 jaren. (Mey 27). Sess engelsche predikanten. Opte remon- strance vande beren ambassadeurs des conings van Groot-Britannie, versoekende, dat men van elcke comp. Engelscben ende Schotten , die inden dienst van bet lant sullen blyven , sonde accorderen tot bet onderhout van sess predicanten eene morie paye, om de soldaten inde vreese Gods ende ware Christelyke religie te instrueren , is goetgevonden daerop te ver- staen bet advis vanden raedt van state. (Jun.9). Nieuwe molen. Is Loys Garcin, geboren in bet marquisaetscbap van Saluce, geaccor- deert octroy voor 10 jaren , op sekere molens, by hem geinventeert, die sonder behulp des wints ofte lopende wateren, sullen dienen om coorn te malen , poedei- te slaen , schorsse te malen, papier te maken, olie te slaen , drap- peryen , hout te sagen etc., verbiedende etc, mits dat bet sy eene nieuwe inventie, te voren in dese landen nyet gebruyckt, ende dat den suppl. eens sal exbiberen het patroon e/c, om proces ende andere questien voor te comen e�c₉ wel vcrstaende, dat den suppl. gehouden sal syn, syne inventie over te laten aen de corpora van steden, dorpen, collegien ende andere, die deselve inventie sullen begeren in 't werk te stellen, voor 300 gl., ende aen particulieren voor 100 daelders eens. (Jun.lO). Jansz.,Jiguerdrucker. Is Broeder Jansz., figuerdrucker alhier inden Hage, toegelegt 25 gulden , voor dat by de heren staten ge- j)iesenteert beeft zekere Pyramidem pad' Jicam by hem gesneden en laten uytgaen. (Jun. 11). Engelsche predikanten* Den secretaris Huygens rapporteert, dat den raet van state,

-ocr page 21-



			u

		volgende de liquidatie van elcx declaratie, dycken, caden ende anders, by hem gemeten gemaect ende by den thresorier gen. de Bie ende gecarteert, ende in t coper gesneden, by ordre vande heren staten generael daerop verbiedende etc,₉* de voorsz. caerten in'tcleyn gestelt (). (Jun. 30). ofte in't groot in 't geheel ofte ten deele in't Caert van Delf- en Schielant. Is Floris coper ofte mette penne na te macken ofte Balthazar (!), borger ende plaetsnyder tot Delft, buytenslants naegemaeckt, inde Vereenichde geaccordeert octroy voor 10 jaren etc, te mogen Provincien te brengen, omme die te verco- drucken ende uitgeven de caerte yan Delflant pen, opte verbeurte etc. (Jul. ). ende Schielant, met alle de wegen, bruggen, Nederlandsche Bybeh Is Johan Jansz., () Ik voeg hierbij de specificatie van hetgeen die presenten den lande hebben gekost, naar een gelijktijdig geschrift, voorkomende in een bundel van geschrevcu en gedrukte stukken , betreffcnde de landsgeschiedenis in de jareu 1609 en 1610, in bezit zijude van den Heer Slagt , Notaris hier ter stede, en door hem , op de bt-usehste wijze, mij ter beschikking gesteld: Presenten by de Hooch Moo. heeren die Staten Dese naervolgende presenten syn voorts aende Generael aende naervolgende heeren {geassi- suyte vande voorsz. ambassadeurs vereert. steert in het Tractat van Bestant) vereert. Once. Engels. Aes. Den heere president Jennin, ambassadeur van syn Monsieur Pignot......... 15 3 » Magesteyt den Coninck van Vranckryck ende Navarre, Cornier..............41 » >. Hcnricus den IV. van dien naeme. Den soone vanden h^r. president Jennin................ 45 » n Marck goudts. Oncen. Engels. Monsieur Catharine........ 23 18 » D'eerste balance weegt 49 3 » De jonghe Catharine. -.....23 iS » De tweede balance . . 63 4 15 Monsieur de Preaux.......88 13 /, ---------�■■�-------�«----------- De soone vanden voorsz. h^r. de S\......112 7 15 Russy................ 45 » » Den hoflmecster.........15 3 » Den heere van Russy, oock ambassadeur van syn ^Den secretaris Franchimont. . . 12 2 voorsz. Magesteyt. ^La Bariere............ 9 2 » Den soone Yanden heere Spensser D'eerste balance bedraegt in gewichte volgen voorsfc................ 43 » b 53 4 5 Den cousyn vanden voorsz, h^r. De tweede balance wfcegt 89 2 16 ^"uingam. '. '. .' '. '. '. '. ! '. '. '. 12 2 : ct no 7 � Pestelly.............. 9 2 » ^D........ Crauly............... 9 2 Den heere Spenser, ambassadeur van syn Ma¹, den pen secretaris des voorsz. he'. Coninck van Groot-Bretaigne, Jacobus den (?) van die Winwodts.............. 15 3 » naemen. DeRinghem............ 2 10______» g» 46i » i/ D'eerste balance weegt 59 3 15 . . _/t L » . , »o _Jnl/ Adj. pr\ July 1609. Inde caemer vande heeren stae- De tweede balance weegt 53 3 13% _ten _g^J_en^l_erae, _v�_reert _aen _den _advocat _van _Djck _$ _a,_s _ftm. g. \|₁₂ ₇ gi I bassadeur vd. Coninck van Swmieu 19 4 » ¹ "476 4 VT Den heere Winwodt, oock ambassadeur van syn � , . , . ... ' _- * '" voorsz. Ma». _van Groote-Bretanie. Bedraghede in gewichte, marck 60 once 1 engel 13%. Yuyt brengende oncen 481 engels 13¹/! D'eerste balance weegt 59 4 10 Overgebleveu � 36�17 De tweede balance weegt 82 4 » Gewecgen ende gecolculeert ter presentie vande hee- ... _R rcn gedcputeerde, den 23 Juny 1609. Den marck is 8 once. Somraa totalis vande voorseyde gewichten bedraegt Den once is 20 engels. 450 marck » once 17¹/* engels. Den engels is 32 acssen. Bedraegt in gelde .... 122033 gl. 15 st. Macckt alle tesamen 510 marck 2 once 10 engels 14 aes."

-ocr page 22-



	ts

		Mo. wegen sullen in drucke uitgaen, eene andere gemeene forme van octroy sal mogen stellen met gelyken date, paraphure ende teeckeninge, als suleke exeoiplaren sullen we- sen gedateert, geparapheert ende geteeckent, ende dat dese concessie sal innegaen by dese, forme, metier lyste der convoyen, die op heden gearresteert is, ende de voorsz. octroy, tesamen innehouden verboth vande exempla- ren respective te drucken, by verbeurte van deselve, ende daer en boven vande sommc van 100 daelders, t'appliceren naer Jiet get- woonlyk gebruyk, (Oct. 13). Jo, Drusius. Ontfangen ende gelesen een brief vande heren gedeputeerde staten van Vrieslant, vanden 26 Juny, geschreven ten faveure doctoris Johannis Drusii, hebraeae lin- guae profess, tot Franeker, ten einde hem by de heren staten voorschriften gegunt souden worden aen den here president Richardot ende audiencier Verryken, daermede dat hy soude mogen te beter connen geraecken totfe restitutien van syne goederen in Vlaenderen, die hy gedurende oorlogen heeft moeten mis- sen. (Oct. 21). Nieuwe watermolen, Pedro Sardy, inge- nieur vuyt Italie, geaccordeert octroy vopr 10 jaren, op seker instrument, by hem gein- venteert, waerdoor hy water uyt meeren, moerassen ofte rivieren can trecken, tot over de 25 voeten hooch, met eene cleyne coste, met wint ofte met arbeyt van beesten op te werpen, verbiedende etc., wits leverencfe binnen 8 dagen model van t werk₉ dat hy binnen I jaer inde Vereenichde Provincien in 't werk sal stellen , etc,* (Nov. �). Mr, Will, Perkinsy, theol, doctor, George Woutersz., bouckvercoper tot Dortrecht, ge- accordeert octroy voor 6 jaren , op het uitge* ven van alle de werken vanden hooch yer- maerden ende hoochgeleerden doctor in ifre- ologie , mr. Wilh. Perkinsy, in de Engelsche sprake uitgegeven , die hy in de Nederlantsche sprake heeft doen translateren, indien den pre- dicant Mensevoet hiertoe vorens egeen privilegie en is geaccordeert, verbiedende etc, (Dec. 12). Octroy op Jo, Polyander's boek. Francois
boecvercoper tot Arnhem , geaccordeert octroy om voor 8 jaren naestcomende alleen inde Vereenichde Provincien te drucken ende uit- seven den Nederl. Bybel, ende daerby te vougen de translate der annotatien Tremellii ende Junii, op bet Oude, ende de aantey- ckeningen D. Bezae op het Nieuwe Testament, verbiedende etc. (Aug, 19). Otto van Veen's emblemata. Is Octavio ran Veen geaccordeert octroy, omme voor den tyt, dat hem gelyk octroy is gegunt,by den keyser, coningen van Vrankryk ende Span- gien, mitsgaders die ertshertogen , alleene inde Vereenichde Provincien te mogen snyden in't coper of hout, ofte etzen , ende uitgeven se- kere syne inventien by twee diversche bou- cken , daervan het eene geintituleert is Em- blemata Horaiiana, ende het andere Emble- mata Amorum^ verbiedende de voorsz. twee Emblemata of andere des suppleants wercken binnen den voorsz. tyt in t coper of hout na te snyden ofte etzen etc., opte verbeurte etc.* (Sept. 10). Caerte van Bommelerweert, Opte requeste van Floris Balthasar is goedgevonden, alvorens daerop te disponeren, dat men eerst alhier sal sien de caerte vande Bomnielerweert, by hem gesneden, ende resumeren de leste re- solutie op sekere andere requeste des suppleants genomen , om etc. (Sept. 17). Traffique op Ciprus, etc, De staten gene- rael hebben geaccordeert, dat men die ge- meen coopluiden van dese landen, trafficque-* rende op Ciprus ende ten vasten lande van Syria, Palestina ende Aegypten , genet hebbende 10 schepen etc. (Sept. 28). Hillebr. Jacobs%., stalendrucker, De staten generael hebben geaccordeert, dat Hillebrant Jacobsz., drucker vande generaliteyt, op elck stuck wercx, dat hy van nu voortane, by expresse ordre van haer Ho. Mo., sal drucken inde pleelse van het generale privilegie, dat hem gegunt ende verleent is van alleene te mogen drucken ende uitgeven alle placcaten ende valuatien vande munte, lysten van con- voyen ende licenten, ende wes meer de ge- neraliteit is concernerende, die van hare Ho_#

-ocr page 23-



	16

Borseller, bouckdrucker tot Dordrecht, geaccor- deert octroy op hct uitgeven van seker boek: Joannis Polyandri brevis responsio ad interpellates Anastatii Cochletii Monacki, Carmelitae sophismata sub hoc titulo vul- gata: Calvini infemus (!) adversus Joannem Polyandrum, ministrum calvinisticum , roor 5 jaren, verbiedende etc. (Eod,). Cognoscementen. Mich. Colyn, boecverco- per tot Amsterdam , octroy voor 6 jaren, op't drucken, vercopen ende distribueren vande cognoscenten ende inde marge van deselve te stellen de wapenen vande generaliteit, ver- biedende etc. (Eod.)* 1610. Present aan de gesanten van Engeland en Vrankryk* Gesien de declaratie van Jac. Dircxsz. de Swert, kustodyemaker, gemaeckt hebbende de custodye vande praesenten, daer- mede dat vereert syn geweest die heren ge- santen vande coningen van Vranckryke ende Groot-Britanie, is geordoneert, dat men den eysch deszelfs sal sien te modereren, is'tdoen- lyck, ende denselven betalen. (Jan. 2). Tapisserie* Gesien de declaratie van Aernt Bartholomeusz. van Gill, tapissier, vande ta- pisserie by hem gehangen ten huyse van Pieter Naggers, inden Swarten Arent, voor den here airibassadeur van Marocco, is geaccordcert als voren. (Eod.), JJEspinoy , predikant te Oostende* Is ge- accordeert, dat men mr, Fra. Lespinoy, pre- dicant, lest binnen Oostende gesonden , sal continueren syn onderhout tot laste vande generali'teyt, tegen 500 gl. 'sjaers, vanden tyt dat hy uyt Oostende gescheyden is totten 1. Febr. naestcomende, (Eod.)* Damastwerck van P. Lammertyn* De heren Cromhout, Magnus ende Oenema, rapporte- ren, dat sy gevisiteert hebben het damast- werck van Paschier Lammertyn, gedestineert om onder andere daermede te vereeren den marquies Spinola, ende te bevinden, dat er partyen syn van ammelakens ende servetlen,
		soo fyn ende wel in poincten , dat men die eere van het lant daermede sal mogen bewa- ren , maer dat den voorsz. Lammertyn de- selve estimeert tot 24 ende 16 gl. respective d'elle, achtende (gehoort hebbende daerop eenige vrouwen, kennisse van lynewaet heb- bende), dat de weerde wel sonde betaelt syn , onlfangende daervoor 20 ende 12 gl. respective voor het fynste. Hierop geadviseert wesende, is geresolveert, dat men die voorsz. gedepu- teerden sal authoriseren, 't voorsz. damast- werck, te willen het fynste incoopen, ten meesten profyte vanden lande, tot de somme daertoe gedestineert. (Jan. 13). De eodem* Gesien de declaratie vande coop ende prys, gemaeckt by de heeren Cromhout, Magnus ende Oenema, ende volgende het inhouden van deselve, genomen met Passchier Lammertyn, in alles van sess ammelakens, vier en twintich dozyn servetten ende twaelff handtdoecken, van zyn fynste damastwerck, van syne nyeuwe inventie, om daermede te vereeren den marquis Spinola, als de contre- vereeringe sail geschieden , bedragende tsamen 3675 gl. 10 st., is geaccordcert, dat men den coop sal aennemen ende vande somme te de- pescheren ordonnantie, ende sullen die gede- puteerden doen betalen die vrouwen, die sy hebben gebruyckt, naer redelycbeyt, etc* (Jan. 14). Isaac Lemaire. Is gecompareert de here Van Russy, ambassadeur des conings van Vrankryck, heeft gepresenteert eenen brieff vanden coning, vanden 30 Dec. lestleden, ende volgende het inhouden van deselve ge- excuseert Isaac Le Maire, coopman tot Am- sterdam , over de reyse, die deselve ter begeerte vanden coning aldaer gedaen heeft, ende ver- socht by last van syne Majesteit, dat men hem daerover niet en soude willen recher- cheren noch eenige moeyten aendoen, is ge- resolveert, vanden brief des conings copie te senden aen de burgernieesters van Amsterdam, ende adverteren vande voorsz. comparitie ende intercessie des heren van Russy van wegen syne Majesteit, ende sulke considerate te wil- len nemen, als de saccke vereyscht. (Jan. 16),

-ocr page 24-



	17

		men ongeerne ende met verwonderinge heeft verstaen, dat by den predicant Boxhorn, tot Teteringen , eenige nyewicheyt soude wesen onderstaen, als aldaer gepredikt hebbende tegen het tractaet van het gemaect bestant, helwelk hy nyet en behoort toe te staen, dat daeromme de heren staten begeren, sulcke ordre te stellen ende te versien, dat by den voorsz. Boxhorn ende andere predicanten. egeen nyewicheyden in 't lant van Breda te- gen het voorsz. bestant worden voorgenomen , ende dat hy diesnietteinin de heren staten by den brenger deses wil adverteren de gelegen- heit van hetgeene dat tot Teteringen gepas- seert is. (Febr. 23). Fan de wissel te Amsterdam, Is gere- solveert, dat een vande generaelmeesters vande munte hem sal begeven naer Amsterdam, om hem aldaer te informeren op den handel van die vande banck aldaer, ten rpgaerde vande wissel met den aencleven van dien, als vande w isselaeio in de voorsz, stadt. dat die twee an- dere generaelmeesters hun sullen vervoegen naer Zeelant, ende by de heeren staten van Zee- lant ofte derselver gedeputeerde raden soe vele efFcctueren, dat het muntwerk aldaer mach ophouden , ende dat tot dien eynde de stem- pels worden ingetrocken , omme derselver rap- port gehoort, alsdan opte resterende poincten vande remonstrantie vande voorsz. generaels geresolveert te worden naer behoren. (Maart 2). Verzoek v. d. kerkenraet te Breda. Opte requeste vanden kerkenraet binnen der stadt Breda, versoekende, dat sy in haer Christelyk aenbegonnen werck tot Teteringen, nament- lyck vande predicatie nyet verstoort, maer. veelecr gevordert mogen worden tot uytbrei- dinge des Ileiligen Evangeliums ende quytinge van haer conscience, is verstaen dat cle re- monstranten hun sullen reguleren volgende hetgene, dat aen den gouverneur van Breda desen aengaende met goede kennisse ende ordre geschreven is. (Maart ^;i). Witle tnoerbesie- boomen. Is Job. de la Bat, franchois coop man, voorhebbende inde Vereenichde Provincien te brengen ende tQ planten witte uioeibesie-homen, omme met de 3
Fransch leger-predikanL Opte remon- strance vande heren van ChastilJon ende van Bethunen, collonellen vande Fransche regimenten, mitsgaders die gesamentlyke ca- piteynen, is geconsenteert, by soo verre als die remonstranten, die capiteynen ende an- dere hooftofficieren vande voorsz. regimenten aennemen willen te betalen, sonder hare sol- daten te beswaren, de helft van het ©nder- hout van een predicant, tot 600 gl. 'sjaers, dat dander helft betaelt sal worden tot last vande generaliteyt. (Eod.),* Contrefeytsel van grave He?idr. van Nas* sauio. Is Jac. Matham, plaetsnyder tot Haer- letn, geaccordeert octroy voor 3 jaren, uit te geven ende vercopen het contrefevtsel vanden Hoochgeb. grave Hendrik van Nassauw, by mr. Michiel van Mierevelt naer het leven gedaen ende by den suppleant in coper ge- fineden, verbiedende etc. (Jan. 21). Boexken vande zeevaert , van Jo, vanden Broccke. Is Johan van Broecke, professie doende vande zeevaert binnen Rotterdam, toegelegt veertich gl. eens, voor sekere figuer boexken, by hem die Ho. Mo. heren staten generael gepresenteert vande zeevaert, omme de geheele waerlt te beseylen, mitsgaders van eenige mathematische ende geometrische stuc- ken. (Jan. 21). Huisbybel met Augusiyn letter. Is Isaack Jansz. Canin, boeckdrucker tot Dordrecht, geaccordeert octroy voor 5 jaren, te drucken ende uittegeven eetien huysbybel mette A.ugu-? styn letter, in folio, ende dat mette annotatien nae den Geneefschen exemplaer, uyt de Fran- coysche tale overgeset inde Nederlantsche spra- ke, door P. H., dienaer des Goddel Woorts, verbiedende etc. (Jan. 22). Jud. Buys, weduwe van P. Merula. Opte requeste van Juditha Buys, weduwe van zal. P. Mcrula , in syn leven professor historiae tot Leyden, syn gecommitteert die heren Mag- nus ende vander Mylen, omme te visiteren die stucken ende boucken, hierinne geroert, of deselve dese landen dienstich syn. (Febr. 11). Box/torn» predtkani tot Teteringen. Te schryven aen den gouverneur van Breda, dat V.

-ocr page 25-



	18

bladeren vande selve bomen te voeden zyde- vVormcn , ende voorts den ingesetenen aeser landen te leeren, deselve te houden, inits- gaders de maniere, om syde daervan te be- commen, tot proufFyt ende den oirbaer te brengen, geaccordeert, dat hy gedurende de 4 naestcomende jaeren sulke witte moerbesie- boinen, mitsgaders hej zaet vande zyde- wormen inde Yereenichde Provincien sal mo- gen brengen ende wederom uyt voeren vry van octroy ende licent, ende aengaende het octroy, by hem versoclit aengaende de plan- tinge vande voorsz. boomen, sal hem daerom hebben te addresseren aen de staten vande provincien, daer hy sulke plantinge sal ber geeren te doen. (ftlaart 6). Camervan wissel te Amsterdam,* Die sta- ten etc,* hebben gelast ende gecommitteert, etc., mits desen den generaelmeester vande rnunte, Foeck, hem in diligentie te transpor- teren naer Amsterdam, ende aldaer by de Camer vande wisselte doen aennemen ende achtervolgen de instructie , die by de samenf- lycke generaelmeesters vande munte by ordre Van hare Ho. Mo. voor deselve earner is ge- maeckt. (Maart 8). Abra. Migocn, fra. schoolmeester. Item, geaccordeert octroy aen Abraham Migoen, schoolmeester tot Rotterdam, om voor4jareh te mogen drucken of doen drucken ende, tiitgeven, alle de boucken, inde Francoysche scholen der voorsz. landen geleert te worden , op soodanige maniere als hy heeft geinventeert, by dewelke oogenschynlyk bljken sal, welke ende hoedanige letteren in ^?t begin, aen't einde ende in't midden aller Francoysche woorden nae de rechte uitspraecke ende pro- nunciatie der naturele Francoysen moeten ver- swegen ende niet gepronunchieert worden, daer door deselve Francoysche tale ende rechte lesinge ende pronunciatie derselve inde voorsz. scholen, veel eer correctelyk ende met* veel minder moeyten vande joncheit sal werden ge- leert , nadieri alle letteren» die verswegen moeten worden, door seeckere^;teeckenen (aen de letteren daertoe expresselyk gesheden ende gemaeckt) sullen aengewesen worden, volgende
		het getransfigeerde formulier, verbiedende etc. (Maart 11). Hunter Schotschpredikant.* Geaccordeert, ingevalle Andreas Humerus, Schotsch predir cant, in 't jaer 1602 toegeleyt geweest 2Q0 ,gl* ende dat deselve in 't voorledeu en heeft bnt- fangen 100 gl., dat men hem noch sal doen betalen 100 gl., gelyck in 1602. (Maart 13). Is. Le Maire. Gelesen een brief vanden coning van Vrankryk, ten faveure van Isaac Le Maire, dan also bevonden word t, dat den- selven is geaddressee^t aen de hereii staten van Hollant in t particulier, is die gestelt in handen vanden advocaet van deselve- provin- eie.' (Maart 26). Fabricaiie van coper-' en yserdraet.* Opte requeste van Balthasar ende Pieter Henricksz., gebroeders, versoekende octroy, prmne alleene coper- ende yserdraet te mogen trecken , is voor als noch uitgestelt daerop te disponeren, (Apr. 7). Fabricatien van die van ⁹s H, Bosch. Ont- fangen ende gelesen eenen briefFvan schepenen ende raedt der siadt 's Hertogenbosch, byden welcken wederom versocht wordt, dat de heren staten souden gelieven te verbieden aen alle hantwerckers van borgers ende poorters van 's Hertogenbosch voorsz. ofte andere, wonende binnen de Vereenichde Provincien, te slaen, setten ofte drucken den Boom, wesende het merck van deselve stadt, off oock het merck ende teecken vande gesworen meesters aldaer, over de hantwercken ende de dozynwercken , als van messen , zeyssenen , bussen, bylen, spellen, linten, gebreyt werck ende andere, gelyck daeraff eenige jaren ter contrarie is gedaen, maer is uytgestelt .daerop te resolve- ren, overmits de lange praoticque, die ter contrarie is gebruyckt. (Eod.). , Chirurgyns in V ieger. Is geaccordeert te depescheren ordonnantie voor elcke vande dry chirurgyns van't leger, vande somme van 400 gl», er goeder rekeninge van het tracte- ment, dat hem sal toegelegt worden by de resumptie vanden staet van oorloge, tsedert den 15 Juny lesileden. (Apr, 8)...... Loiery voor de. Christenen in Turkye, Is

-ocr page 26-



	w

gelesen de requeste van Schrevel Adriaensz, van Tedingerbrouck , versoekende brifeven van octroy, omme te mogen opregten eene loterye tot lossinge vande Christenen , die in Turkyen gevangen syn ende in slavernye gehouden wor- den, maer is dese sake noch gehouden in bedencken. (JEW.). Tapiserien met gout gewracht. Is goetge- vonden, dat de heren gesanten met hun sul- len mogen nemen de vier stucken tapisserye, met gout gewracht, gecomen vanden coning van Maroccos, omme die in Engelant te vereeren, intlien haer E. dat dienlyck vinden. (Apr. 9). Sckilderyv Vroom.* Is de heren staten ge- thoont seecker stuck schilderye, gemaeckt tot Haerlem by nir. Vroom, vande zeeslach, ge- schied voor Gibraltar, onder het commando van Heemskercken , vromer memorie, tegen de Spaeuschegallioenen, hetwelcke by den voorsz. ihr. geestitneert ende gehouden wordt op vier ende twintich hondert gulden', ende gepro- poneert wesende of men 't selve soude mogen coopen, om daermede te vereeren den prince van Whalis, wiens successie seecker ende wiens vriendschap dese landen noodich is, ter somme Van 1600 ofte 2000 gL, by soo verre als d'eere van 't lant daermede soude cun- nen bewaert worden, is verstaen dat die heren gesandten naer Engelant met malcanderen sul- len spreken ende overleggen, of oock die voorsz, schilderye den hoochgemelden prince aengenaem ende met eere van dese landen sal mogen gepresenteert worden, in gevalle ja, dat sy metten eygenaer opte coop sullen mo- gen handeleii, op afcortinge vande somme, totte vereeringe gedestineert. (Apr. 10). De- eod. Ontfangen een brief vanden am- bessadeur Caron, waerby geadviseert, dat den prince van Whalis aengenaem sou syn , by soo Verre hy etc. vereert wiert met eenigeschoone stucken schilderyen, vande bcste meesters, die in dese landen syn, daerop goetgevonden is, dat de heren ambassadeurs, naer Engelant gaende, naer enige sulcke stucken sullen omme stem (Apr, 12). ■ Bezoarsteen. Is geresolveert ende den grif- tier gelast, inden handen vanden heren ge-		sandten na den coning van Groot-Britanie te stellen die 2 groote Westindische besoarsteenea ende 2 Oostindische besoarsteenen , die by de nagelaten weduwe vanden tresorier Valcke , eenige jaren geleden in handen vande heeren staten syn gestelt, als in hare rekeninge ■ de- selve tot last vande generaliteyt gebrachtheb- bende, omme de voorsz. 4 stucken in En- lant te vereeren, indien de voorsz. heeren dat dienlyck vinden , desehvolgende syn die voorsz. vier stucken inde voile vergaderinge by den griffier gelevert in handen vanden heer Jp- achimi. (Eod.). Yvoren waaijer. Den capfteyn Spilbergen. heeft gethoont eenen yvoren waayer, seer sub- tilyken ende constelyk ge wroch t, daermede dat hy vanden coning van Siam, in Oost Indie, vereert is geweest, presenterende denselven de heeren staten te vercoopen voor eenen rede- lyken prys; is geaccordeert dat die heren ambassadeurs, gaende na den coning van Groot Bretanie, op het copen vanden voorsz. waeyer met den voorsz. Spilberch sullen comen in onderhandelinge, ende denselven mogen copen uiterlyk voor vier, vyfF ofte sess hondert gl, sonder meer, mits conditie dat haer E. den waeyer met haer sullen mogen nemen naer Engelant, om die aldaer te vereeren, iudicn. deselven daer aengenaem soude syn, in gevalle niet, dien wederom te mogen geven, sonder yet te profiteren. (Apr. 13). Schilderyen van Vroom. Worden nog die heren gesandten van Engelant geauthoriseert, om te coopen die 2 stucken schilderyen van Vroom, van Haerlem, daer van dat eene giste- ren ende nu wederom gesien is, wesende de representatie vanden zeeslach voor Gibraltar, ende het tweeden eenen zeestorm, omme ver- eert te worden aen de prince van Whalis, (Eod.). Yvoren waeijer. Op 't aengediende, dat Spilbergen versocht 800 gl. voor den gesneden yvoren waeyer, is gepersistefrt dien niettegen- staende, by de voorgaende resolutie van 600gl. (Apr. 15). Seecker carckant. Is den ingenieur Jan vander Beecke geaccordeert voorschryvens aen 3*

-ocr page 27-



	20

den ambassadeur Caron, ten eynde hy Jen suppleant assist ere, <dat hy van JanSpilman, juwelier vanden coning van Groot-Brittannie , mach crygen restitutio van seecker carckant, dat hy hem in 't jaer 1603 gedaen heeft, om dat de coninginne te thconen, ofFhydataen haer soude cunnen vercopen voor de somme van 12000 gl., hctwclck de voorsz. Sp'lman sedert heeft gehouden , dense] ven dreygende, indien hy den suppleant niet en contenteert, dat hy last heeft dese sake syne Majesteyt aen te^dienen. (Apr. 24). Bennett, predikanL Is geaccordecrt, dat men het tractement, toegeleyt den 1 Febr. 1606 den soon vanden predicant Beyaert, predi- kende by we ten vande heren staten generael in het Walscli quartier vande afgewekene provincien , van 500 gl. 'sjaers denselven sal Letalen ende als noch voor een half jaer con- tinneren. (Apr. 29). Octroy voor Lot/s Elsevier, boekverhoper in den tlaay. Is Loys Elsevier, bouckver- coper alhier inden Hage, geaccordecrt octroy voor 6 jaren , te doen drncken ende vercopen seeker bouxken, fnde Walsche ende Duytsche spraken, geintitultert: La repentance de Jean Uaren et son retour en teg Use de Dieu, publiquement far luy recltee en Veglise IVullonne itWesel, verbiedende, e/o. (Eod.). Silverwerk van R/tenen, Is gelesen de re- queste vande regierders derstede van Rhenen, mitsgaders der kerke van S. Gunera aldaer, daertoe slreckende, ora te hebben belalinge van 1799 gl. 6 st., ter cause van 2 deelen vande 3 deelen vande rechte estitnatie van hetsilverwerck binnen de voorsz. kercke, doen wesende geleent aen de staten generael in't jaer 1578. (iYIayl). Mr, Coewael, yesehutgieter. Is opte re- commandatie van zyn Exceli. geaccordeert, dat men den geschutgieter nir. Coenraet sal lasten desen soiner le inaken de formen ofte nioulen van ses gebeele canons, twaelf halve canons, ende van zes veldstucken , onmie die daer nae, naedegelegenheyden temogengieten. (Jun.IO). Ivgenieurs. Gesien die memoiie, by syn Exceli. gedresseert vande ingenieurs, die syn Exceli, verstaet dat opten aenstaenden tocht
		naer boven gebruyct sullen worden, nament- lyck R. d'Exter met acht conducteurs, Arent Arentsz, insgelycx met acht conducteurs, Lara- brecht Cornelisz., met vier conducteurs , Sa- muel Cloot, met vier conducteurs, ende Oom Kees met acht conducteurs, hebben d'heeren staten generael daerinne bewillicht, ende dat deselve sullen hebben ende genielen haredach- gelden , gelyck andere ingenieurs. (Jun, 28)» Conr. Vorslius, Is Gonrado Vorstio, doc- tori inde theologie ende prof, tot Steinfurt, toegclegt tot een vereeringe, voor dat hy de hcren staten gedediceert heeft ende doen pre- sentcren seker houck, geintituleert; Anli-Be~ larminus contractus, 300 gl. etc, (Jul. 3). With, van Oldenbarnevelt, Is geaccor* deert, dat Joncker Wilhelm van Oldenbar- nevelt hem sal mogen stellen onder de corn- pagnie vanden Hoochgeb. here prince Henrick, grave van Nassau, met vier peerden, mits dat hy gehouden sal syn, gestadichlick, gedurende den aenstaenden tocht, syn Exc. persoon te volgen , ordinerende die commissaris van mon- steringe ende alle andere, die ditaengaen sal, den voorsz. Jo^r. Willem mette voorsz, vier peerden inde monsteringe vande voorsz. com* pagnie te passeren naer behoren. (Jul. 4). De eod. Ontfangen ende gelesen een brieff vande coninginne van Yrankryk, vanden 25 Juny lestleden , ten faveure vanden voorsz. J^r» Willem van Oldenbarnevelt, ten eynde deselve geemployeert soude moghen worden in sulcke chargen, als syne jaren sullen cunnen ver- dragen, ende hy te capabelder mach worden gemaeckt tot dienst van dese landen ende van den coning, haren soon, als hy by syne Majesteyt sal begeren te keren. {Eod.), Presenten voor Engeland, Is gelesen een brief vanden ambassadeur Caron aen den here advocaet van Hollant, daerby hy urgeert op't efTectueren vande presenten, die in Engelant gedestineert syn te vereeren, ende syn ge- committeert die heren Joachimi ende Symsz., om hen te transporteren naer Delft, ten huyse van Spierinck , tapissieraldaer, ende te besich- tigen of die tapisserien, die den grooten ca- merlinck hem heeft bestayet te makeu als

-ocr page 28-



"

		21

			Tapisserie voor den groot-earner ling. Ge- lesen den brief van Caron aen den advocaet van Hollant, doende instantie, ten einde die gedestineerde tapisserien voor den groot ca- merlinck, die tot Delft gemaeckt wordt by Spierinck, soude mogen worden gesonden, den bercn Symsz. ende Joachimi gesien die tappisserien, rapporteren, dat die bestaet in 8 stucken van Scipio ende is groot 318 ellen ende -f, belopende tot 24 gl. d'elle (daervoor deselve bestayet is) de som van 7650 gl., is geaccordeert, dat men de voorsz. tapisserie sal copen ende aenvaerden voor den voorsz. prys, of soo veel min als't contract houdt. Rapporteren die voorsz. heren voorts , dat sy hebben gesien met enen de tapisserie by Aernt Bartholomeusz. van Gils, lakencoper, in buer gehangen op het buys van Egmont alhier inden Hage , ende dat seven cleyne stucken, hou- dende tesamen 195 ellen, ende de acht andere tcsamen 198 ellen, dus tesamen 393 ellen, is geaccordeert, dat die heren rapporteurs mette voorsz. Arent Bartholomaeusz. sullen handelen opden coop vande voorsz. tapisserie, ten besten pryse, datsy sullen kunnen. (Aug. I.) De eod. De heren Symsz. ende Joachimi rapporteren, hoe verre dat deselvegesproketi hebben met Spierinck, tapissier tot Delft, aengaende den coop van 8 stucken tapisserien, by hem gemaeckt voor de groote Gbambellain van Engelant, ende daerop den voorsz. Spie- rinck gehoorl, dat men hem voor de voorsz. acht stucken tapisserie gereet sal betalen 7000 gl., mils dat by gehouden is deselve daervoor tot syn costen te garniseren, in te packen in cassen , ende in Engelant aen den heere am- bnssadeur Caron te leveren, dan hecft den voorsz. Spierinck versocht dit faveur, dat hem hyer te lande, gelyck in Vranckryck ende Engelant, soude worden toegelaten , t'elcken als hy dat van doen sal mogen hebben, uvt te voeren eenige monstcrstucken van sync wercken , omme die buitens lants te verthoo- nen, sonder daerover eenich convoy ofte licent te bctaien, mits dat hy gehouden sal syn, binnenden tyt hem te linJteren, deselve mon- stcrstucken weder in te brengen endedaervo-
	Tioch by hem is, ende te verstaen van wat prys dat deselve is. Wat belangt de tapisserie, die in Engelant is bestayet te maken van den here groot-tresorier, is geaccordeert dat men den voorn. here arabassadeur sal Jaten authorise- ren deselve te copen ende daennede den voorsz. tresorier van wegen het lant te vereeren, soo \erre als deselve ten pryse compt cirGum circa vande souime, die geconsenteert is in Enge- landt te vereeren, ende dat die syn E. aen- genaem sal syn, ende voor de eere van het lant mach bestaen. (Jul. 26). /. Huygen van LinscAotcn. Is Jan Huygen van Liuschoten geaccordeert octroy voor 12 jaren, alleene te mogen doen drucken ende iiytgeven sekcr bouck, tracterende van syne reyse in Oostindie ende de gelegenheit vande landen aldaer, ende hoe deselve, ende de custen daeromtrent syn streckende, ende by de Porlugesen bevaren ende gefreqnenteert worden , gelyck oock vandaer rnedede West- indien, Brasilien etc, by hem hier te voren uytgegeven ende van nyeuws gerevideert, daer by gevoegt wesende de beschryvinge van by noorden om, door Wygats, verbiedende etc* Hetjaerlicxs pension, versocht byden voorsz. Jan Huygen van Linschoten, is afgeslagen. (Jul. 30). Nieuw waterwerk. Is Johan van Slinge- Jandt Boudewynsz., lot Diechtrecht (?) ende Adriaen van Slingelandt, tot Gorckum, geac- cordeert octroy, voor den selfden tyt ende op deselve conditien als eerst aen den Italiaen gegunt is op seker waterwerk, by hem gein- venteert, hetwelck soo metten winde als met ros ende handen van menschen gebruikende, gedreven kan worden , tot uyt- ende opma- linge van alle wateren, uit landen, meren , poelen ende grachten, mitsgaders tot gerief Van alle neeringen , die groote quantiteyt van water gebruiken moeten, als van brouwerien, ververien, soutkeeten ende diergefyke, synde 't voorsz. werk van sulke effecte ende operatie, dat met eenen moelen soe veel waters opge- malen kan worden , als met twee achtkante ofte wipmolens, die malcandere het water toema- len _f verbiedende etc. (Jul, 31),


				_..

-ocr page 29-



	a

ren suffisante cautie te stellen; hierop gead- viseert wesende, is geaccordeert, dat men vande voorsz. 7000 gl. voor den voorschr. Spierinck sal depescheren ordonantie, ende voorts ver- staen, soo wanneer als hy eenighe monster- stucken sal begeren uit te voeren,- dat hy 't selve die Leren staten generael sal hebben te verthonen, diewelcke daerop alsdan favorabel sullen disponeren, orame te voorkomen alle nadeelige consequentie, tot vercortiughe vande gerechticheyt Tan ^?t lant, ten regarde van and ere. De voorsz. liereu hebben noch gerappor- teert, dat sy eyntelyck gecocbt hebben die tapisserie, hanghende op 't buys van Egmont, tbecomende Barth. van Gils e/c, groot be- Vdnden wesende by metinge tsamen 293 ellen, voor drie gl. 12 st. d'elle, inits dat den voorsz. Aert Bartholomaeusz. gehouden is deselve ta- pisserie daervoren tot syn costen te garniseren , bedragende tsamen 1054 gl. etc. Hebben noch gerapportcert, dat sy geac- cordeert syn met Cocquel, te weten, dat men hem sal betalen 550 gl. voor de schildery, die de heren ambassadeurs van syne stucken in Engellandt gelaten ende vereert hebben , ende is geconsenteert, dat men voorden selven vande voorscr. somme sal depescheren ordo- nantie. (Aug. 5). Japan, Den commis vande bewinthebbers vande Oostindische Compaignie, gecomen nyt Jappan, heeft gedaen rapport, sommierlyck van syn wedervareti in Jappan , vandenkeyser aldaer, mitsgaders op syne reyse. (Eod.). Angola. Die staten der Vereenichde Ne- derlandcn , in consideratie dat Gerrit Reynst ende Gompaignie, syn gevveest die yerste inde Vereenichde Nederlanden, die tharen costen gesocht ende gevonden hebben de navigatie ende handelinge opte quartieren van Congo Loango ende andere plaetsen ende coningry- ekeu, opte custcn van Angola ende daerom- trent gelegen , daer noyt te voren eenige sche- pen van dese landen syn geweest, sonder dat deselve daer vooren eenigh voordeel hebben genoten , maer veel meer gebleken is , dat hare eerste reyse haer is mislukt, tot haren groten
		costen ende verlies, hebben haer Ho. Mo. die Voorsz, Gerrit Reynst ende Gompaignie tot eene recognitie van deselve inventie ende ge- daen costen, geaccordeert ende accordeeren mits desen, dat sy vande goeden, waeren ende coopmanschappen , die sy uytte voorsz. coninckryken ende landen inde Vereenichde Provincien voor haer eygen ladinge sullen brengen , alleenlyck sullen hebben te betaelen die twee derden deelen van Let recht der convoyen , daertoe staende volgende de lysten, ende het resterende derde deel van '�* selve convoy mogen corten ende innehouden, totte somme van sesthien hondert guldens toe eens* (Aug. 6). _ . Apologie tegenBecanum. Opte requeste van Dire Pietersz. Voscuyl, boekbinderte Amster- dam, versoekende octroy om soo in't Latyn^:als in 't Nederduitsch te mogen laten uytg&en. een boeexken, geintituleert: Apologie of to ver-+ antwoordinge voor deri Ilollantsohen Cfiris~: ten j die men Calvinist noemt * tegen de ge~ rnengde questien Martini Becani, antichristi* sckeJesuyt van 'sHertogenbosoh* is denselvea hetselve octroy geaccordeert in forme voor T jaren. (Aug. 10). Aleaulme, ingenieur en dechiffreur. Opt6 requeste van Pieter Sterlincx, de jonge, ver- soekende etc. ordonnancie van 600 gl., van (j maenden tractements vanden ingenieur Al'he* aulme, alsoo hy die somme aen den voorn, Al'heaulme, by wissel, te Parys heeft doen betalen, is verstaen , dat hem de voorsz. or- donantie ter hand sal worden gestelt. (Aug. 11). Inventie van Tito. Learner* Is verleent octroy voor 7 jaren aen Thomas Learner, tot Amsterdam, om in't licht te brengen ende alleene te doen drucken syne conste , die hy segt geinventeert te hebben, om alomme, te water ende te lande, te weten de hoochte van Oost ende West, sonder dat men hier- mede verstaet de voorsz. conste te approberen ende voor seker ende vast te houden, of het gemeene lant met het geven vande voorsz octroy aen den suppleant verbonden tesyn. (Aug. 28). Lucas Jansz. Wagenaer. Is gelesen sekere acte van verclaringhe ende bekentenisse, ge-

-ocr page 30-



	23

		licbt gebracht, ende tot verscheydeu reysen oversien ende verbetert syn, verbiedende etc. (Sept. 13). Irlandsvaerders. Opte I'equeste van Jan Vechtern, voor hem selven in desen, ende voorts uyt den naem ende vervangende andere Irlants- vaerders, streckende, dot men die comptoiren ter admiraliteit soude authoriseren, omme de ladinge van Irlantshout te mogen doen aenge- ven ende verconvoyen by de laste , nae de groote vande schepen , gelyk geschiet vande JNoortsche, Sweetsche ende andere overseescbe, daervan men gewoon is de helft vande ladinge le geven voor de vracht, sonder ondersc^ieit te maken , vaneycken, vueren of andere soor- ten, is geappoincteert hierop te versoekqn het advys vande generaels vande convoyen , ende geaccordeert aengaende het jegenwoordich in- gecomen Irschout (!), dat by provisie daervan jiocb van betgeene dat voortanne noch inne- comen sal, betaelt sal worden gelyck vaa het Noortsche bout, onder cautie van het surplus te betalen by so verre verstaen wordt, dat het Irseh hout meer behoort te betalen. (Oct.^O). Inventie van Learner. . De beren Brienen ende Duyck rapporteren de conjmunicatie, die .sy gehadt hebben met Thomas Learner, resi- derende binnen Amstei'dam, beroerende des suppleants inventie, om in alle plaetsen vande werelt, te water ende te lande, de hoocbte ofte lengte van Oost ende West te kunneii peylen ofte afmeten, endedaeropgedelibereert wesende, is verstaen ende geresolveert, dat men den suppleant sal accorderen den tyt van vier maenden, omme, sonder coste van het . lant, het bevvys van syn inventie, hoe deselve tot nut ende profyt der landen sal geschieden ende gebruikt behoren te worden , schriftelyk te vervatten, ende die heren staten generael te presenteren, onder haer Ho. Mo. belofte, ,dat middelertyt, ende gedurende de voorsz. vier maenden , niemanden andersen sal worden toegelaten , de voorsz. conste te proberen ende te gebruiken. (Nov* 23). Schildery van Vroom. Is geaccordeert, dat mr. Henrick Vroom, voor de kaerte, by hem gemaeckt vande vloote voor Philippynen, in
daen voor notaris ende getuigen, opten 16 Aug. leslleden, binncn de stede van Enchuysen, by Tryn Haickes d^r., weduwe van wylen Lucas Jansz. Wagenaer, saliger-4 vandat deselve Wa- genaer in syn leven ende sekere jaren voor syn overlyden , vercoft, cpgedragen, quyt- geschouden ende gecedeert heeft gehadt aen Cornells Claesz., in syn leven bouckvercoper tot Amsterdam, alle die platen, caerten, toe- behoerten ende andere gereetscbappen mette gerechticbeden, privilegien ende octroyen^ daerby synde, van alle ende ieghelyke soda- nige wercken ende-boucken , als die voorn. baer man saliger in syn leven in 't licbt ge- bracbt ende uitgegeven.laten heeft, ende dat die voorsz. Cornells Claesz., baren man daer voren, volgende dVccorde met hem gemaeckt, ten dancke ende tefr vollen vergenoucht ende fecontenteert beeft, sulex, dat sy oock be⁴- ende, dat sy inde voorsz. qualiteit egheen lecht, actie ofte eygendom aen eenige der voorsz. baers mans wercken ofte boucken meqr is bebbende ofte reserverende, maer con- senteerde, bewillichde ende stout toe, dat Jaeob Leoriartsz. Meyen, bouckdrucker der stadt Enchuysen, diewelcke, (soo sy yerstaet de voorsz. platen, caerten ende andere behoeften. .van voorsz. haers mans wercken vande weduwe van Cornells Claesz. voorn, becommen ende gecocht beeft) deselve vry ende vranck sal moghen herdrucken, uyt laten. gaen ende in't ,licbt brengen, tot synen wil ende believen, ende dat by tot dien fyne soodanich octroy, . gratie ende privilegie vande Ho. ende Mo. beren staten generael, sal moghen versouken als hem goet duncken sal etc., ende is mitsdien den voorn. Jacob Leonaertsz. Meyer (!), bouck- drucker tot Enchuysen, geaccordeert net octroy by hem versocbt, voor den tyt van sess naest- volgende jaren, omme alleene inde Vereenicbde Provincien te mogen drucken, doen drucken, uitgeven ende. vercopen alle die wercken van wylen Lucas Jansz. Wagenaer, van Enchuysen, als namentlyck den Spiegel ende Tresoor der Zeevaert) mitsgaders het Enchuyser Lees- caerlbouck ende alsulcke andere werken meer., als by den voorsz. Wagenaer by syu leven in \

-ocr page 31-



	24

aensieninge vande kosten, by hem gedragen, de somme van 100 L. van 40 groten Vlacms. (Nov. 10). Inventie van Learner* Opte requeste van Thomas Learner, pretenderende geinventeert te hebben, omme in alle plaelsen vande we- relt, te water ende te lande, de hoochte ende lengte van Oost ende West te kunnen peylen, is goedgevonden , dat men yemant sal com- mitteren, om den suppleant daerop naerder te horen , ende dat men sal opsoeken de re- solutie, genomen op den prys voor den per- soon, die dese conste ondervinden sal. (Nov. 18). Caerie van't belcg van Gulioh* Is Floris Balthasar, plaetsnyder, afgetrocken ende in't wit satyn hebbende doen drucken ende aen de Ho. Mo. heren staten generael gedediceert Let belegh van Gulich , daervan dat hy veer- thien exemplaren heeft gepresenteert aen de vergaderinge, toegelecht tot eene vereeringe 150 gl. eens, mits dat hy daervoor noch 6 exemplaren sal hebben te besorgen. (Nov. 24). Papieren van P. Merula. Die heren Magnus ende vandcr Myl, gesproken ende gecommuniceert hebbende mette nagelaten weduwe van wylen den professeur Merula tot Leyden , hebben gerapporteert, dat sy, vol- gende den last haer opgelegt, gevisiteert heb- ben de nagelatene geschreven boecken, pam- pieren , stucken, placcaten ende andere, in seer grooter menichte by den voorsz. Merula ende bevonden, dat deselve sulcke syn , dat die den lande souden mogen dienen , tot be- schryvinge van eenige historien ende ander- sins by voorvallende gelegenheit, alsoo dat sy eenige boecvercopers, hem des verstaende op de waerde van dien , hebben onder\raecht, diewelcke verclaert hebben , dat sy daervoor wel 800 gl. souden willen geven, ende oock vande voorn, weduwe soo veel vernomen, dat sy we! willich sonde syn alles de heren statea over te laten voor eene eerlycke recognitie, voor haer ende haere drye dochters, by een		pensioen ; hierop geadxiseert vvesende , is ver- staen ende geresolveert, dat men van alle de voorsz. boucken , pampieren ende stucken sal maken een pertinenle inventaris, ende dien- volgende alle deselve aennemen ende ten dienste vanden lande bevvaren, in sulke handen, als men sal ordineren, ende voor eene recognitie de weduwe ende hare drie dochters, elcke van deselve toeleggen een pensioen, haer leven lanck gedurende, van vyftich gulden 'sjaers, mits dat een lyfi' stervende, desselfs pensioen mede sterven sal, authoriserende die voorsz. heren rapporteurs, hierop met de voorsz. we- duwe te handelen. (Nov. 25). Nieuw molenwerk, Gelesen requeste van mr. Jan Orsauw, moelemaker, Barthol. Her- mansz. ende compagnie , inwoonders van Am- sterdam, om octroy op bet stellen ende ge- bruiken van seker molenwerck, by hem ge~ inventeert, 't welck sal kunnen aerbeyden, ende gedreven worden sonder middel van water ofte wint, stael, yser, coperdraet, ketels, beckeng ofte andere diergelyke nodige ende behoefligc coopmanschappen e/c, is goetgevonden eerst te sien, of niet te vooren sulci octroy is ge~ accordeert. (Dec. 22). De eod. Is geaccordeert Jehan Orsauw, moelemeester, mitsgaders Earthol. Hermansz. ende compagnie , inwoonders van Amsterdam, geaccordeert octroy voor 10 jaren, te doen opstellen ende gebruycken seker molenwerk _fby hem geinventeert, hetwelke sal kunnen. arbeyden ende gedreven worden sonder mid- del van water ofte wint, diergelyke werk in dese Vereenichde Provincien nooit gesien ofie gevonden is geweest, door middel van welk molenwerk gemaakt sal kunnen worden stael, yser, cooperdraet, ketels, beckensofte andere diergelyke noodlge ende behoeftige coopman- schappen , als ook alles wat van metael metten moelen te maken ende te arbeiden is, volgende het patroon, verbiedende etc. (Dec. 24)»

-ocr page 32-

.; [

STAATKTJNDIGE BRIEVES,

UIT DEN JARE 1614,

(NAAR H�T ORTGrNEEL).

■

Myn heer.

By gelegentheyt van desen bode, hebbe ick Uwer E. wel willen senden copie van't
scryfven vandcn heere agent Brederode, adviseerende de geluckige verlossinge vande cheur-*
iurstinne paltzgravinne, van eenen jongen furst. Hier en is sonders anders nyet nieuws.
De heren staten van Hollant syn noch vergadert, synde eenige dagen aen den anderen be-
sich geweest mette kerckelycke saecken , ende is heden , Godt Jof, de besoigne soo verre ge-
brocht, dat van 19 stem men , namentlyck eene der Edelen ende IS steed en, de 17 overeen
zyn gecomen, resteerende nu maer Amsterdam ende Enchuysen , die by expresse gedepu-
teerden vande welgemelte beeren staeten tot accommodatie ende vouginge nevens d'andere
Edelen ende steden bezonden sullen worden, sulcx dat die saecke nu in goede pointen is,
Myn heere de advocaet heeft tot verscbeyde malen ende oock noch desen morgenstondt, nae
de compste van myn beeren van Utrecht doen vragen, achte 't schryven vande E. Mog. beeren.
staten desselfs lants, de beeren staten van Hollandt eenich contentement sal hebben gegeven.
De leste tydinge uyt Vrieslandt melden, dat binnen weynich daghen, jae van uyre totuyre,
de beeren gedeputeerden derselver provincie bier sullen aenlangen ; van haer arrivement sal
ick Uwer E. terstont adverteeren, D'instructien op ^?t slaen vande payementen voor de respec-
tive muntmeesters , syn gearresteert 5 Uwer E. heeft de copie mitten eersten te verwachten.
Hier is scrivens vanden nyeuwen grootvorst van Muscovien, aenbiedende alle vruntschappen;
is wel nu getranslateert, maer noch nyet connen gecopieert worden , is belast voor elcke
provincie een copie, zonder meer, te maecken, sulcx dat Uwer E. die mede met den eersten
beeft te verwachten. Men seyt nu weder dat de porcelynen ende cruyt op commende wech
zyn, den tyt zal't leeren , sal't ooge in't zeill houden. Nyet anders occureerende, recom-
mandeeren my in Uwer E. ende der t'zamentlycke beeren goede grade, ende bidden den
Allerhoochsten, Myne heeren etc.

Uwer E. ootmoedich ende getrouw dienaer,

D. TR�SEX.

Uyt den Hage, den 24. January, 1614, des avonts,

Opschr.: Aen myn heer, myn heere Ledenberch, raedt

ende secretaris der E. Mo. heeren staten 1 ./. nib

's lants van Utrecht, tot Utrecht.

V. ' 4

-ocr page 33-



			26

		II. Monsieur, Je n'ay receu autre responce a la lettre, que je vous ai escrite cfue celle que mon servi- teur m'a mandee, et suis estc fort estonne d'entendre que mon solliciteur a eu le credit de mettre un arrest sur le traittement que me donnent mes seigneurs d'Utrecht; car encores que je luy soje redevable, de que]que sotnme d'argent, ce n'est pas pourtant la fagon dont if faille qu'il use en mon endroit, attendu qu'outre l'interrest qu'il en tire il a asseurances & obligations de mon pere des qu'elles il se peut & doibt contenter. Je trouve ce proceder de mon solliciteur fort estrange, n'esperant point que messeigneurs entendent que je soye traitte plus rudement qu'aucun des leurs ofHciers. Au reste monsieur, son Excellence a trouve bon que je face un certain voyage, ce qui me fait vous supplier de m'obliger de me faire prester quatre mille francs. Je m'obligerai de les rembourser a messeigneurs dans 1'espace des trois mois. Je veux esperer ceste courtoisie d'eux & de vous, & vous supplie de les asseurer que je leur suis tres humble & ties fedel serviteur. Attendant vostre l^espon- ce, jevous baise les mains & me signe Monsieur! Vostre serviteur treshumble a jamais, Jean de Nassau. De la Haye, ce 21. de Mars, Pan 1614. Opschr.: A monsieur_? monsieur Leidenbourgli> � _t j j Utrecht. nr. [^oil Myn heere. tJwer E. missive, geschreven t'Amersfoort den 9. deser, hebben met t dubbelt Vande consenten, soe die by de E. Mo. heeren staten van dese landen gedragen syn, wel ontfangen, daer voer ik U E. ten hoochsten ben bedankende. 'T is bier noch al in goede orde ende stillicheyt. Myn medebroeder en is noch van Dordrecht niet aengecomen, dan sal huyden, soe syn huisvrou my heeft laten weten, thuys syn, denwelcken ik sal soucken te bewegen, omme datelyck aldaer inde vergaderinge te comen , omme syn weecke van te presideren waer t_e nemen. Indien hier advertentie , schryvens waerdich voorcompt, sal nyet nalaten Uwer E. terstont daervan te verwittigen, ende middelre tyt Godt almachtich bidden Uwer E. Myn heere, met syn edele geheele familie te houden in syn heilige hoede. Geschreven t'Utrecht, den 2. April, 1614. Uwer E, geheel geaffectioneerde vriendt, Justus van Risehbukch. Opschr,: Aen myn heere, heere Ledenbcrch, seer, vande E. Mo. hecren siaten 's lants vau Utrecht, i'Amersfoert. IV. Eersame, etc,* heere. Ick sal dese beginnen mit myne vruntlicke recommandatie in Uwe goede gracie, endeUwE. voorts verhaelen van 't gene my wedervaren is sedert myn vertreck vuyt Holla nt* Ick ben den X, Meerte van Loevensteyn vertrocken, ende met het meesten deel van myn mesnage, hebbe my op den wech begeven, denwelcken seer moeyelick ende costelick hebbe gevonden,

-ocr page 34-



			27

		ende oversulcx niet eer, als den xxiv^en daer na cot Paris gearriveert, synde vooreerst deheer vander Mylen vergeselscliapt met den heere baron van Tortemer, ende veele Edelluyden in carosse ende te peerde te gemoet gecomen tot Bourgelte, een dorp, gelegen een half myle buyten die stadt, alwaer oock terstont daernae is gecomen Monsieur de Bonoeil, meester vande ceremonien vanden coninck, met een carosse van syne Majesteit, om my alsoe in de stadt te geleyden, met aensegginge, dat ick haere Majesteit wellecom was, met veele andere courtoysien ende beleefheden, syn \vy alsoe tsamen denselven dach binnen Paris gecomen, Jiebbende de voorsz. heer vander Mylen my de vruntschap gedaen, my in syn Jogement te ontfangen , om des te beter dagelicx met den anderen correspondence te mogen houden. Vanden voorsz. XXIV. Meerte voile thien dagen, hebben wy geen audientie cunnen be- comen, overmits de dagen vande devotie vande goede weecke ende die Paeschdagen daer nae. Eyntelick soo heeft ons de voorsz. heer de Bonoeil, den derden dach Aprilis comen aenseggen, dat haere Majesteit des anderen daechs, den iv., ons gehoor geven sonde, als't geschiet is, hebbende desselfden daechs, van wegen haere Majesteit ons comen haelen, de heer maerschalck de Brissack, ende den voorsz. Mons^r. de Bonoeil, met veele andere heeren ende Edelluyden, vier carossen, ende wel omtrent twintich peerden, ende met deselvige nae den middach corts nae twee ueren, vacrende nae ^?t hof, syn wy geleyt in een earner, om wat te rusten, omtrent den tyt van een half ure, nae welcken tyt de voorsz. Monsieur Bonoeil heel luyts heeft comen seggen, dat men nae't quartier vande coninghinne soudegaen, gelyck wy deden, climmende op een seer hoogen trap, (door dewelcke een swack ende bedaechde persoon, lichtelyck vermoeit ende t'eynde syn aessem soude connen comen). Ende boven co- mende, geaccompagneert als voeren, ende op alle plaetsen extraordinarie veel volex vindende, is ons inde eerste voorcamer te gemoet gecomen de capt" vande Garde vande coninghinne, daer nae omtrent de tweede voorcamer bejegent synde byden heere van Ghasteau-Vieux, oock ridder, syn wy voorts geleyt inde earner vande coninginne, d'welcke wy seer vol volcxs gevonden hebben , dat wy qualick daerdoor costen geraecken, ende van verre beyde haere Ma^tcn. siende staen in eene noeck, aen d'eene syde vande earner, op een verheven plaetse, met tapyten bedeckt, hebben wy de behoorlycke reverentie aen haere Ma^Kn. gedaen, tot dat wy dicht by deselve syn gecomen, alwaer terstont de voorsz. heer vander Mylen, haere Ma¹, heeft be- gonnen aen te sprecken, van myn persoon, my presenterende aen haere Ma^tcn, als ambas- sadeur ordinaris, van wegen de Hooch Mog. heeren staten generael. 'Twelck gedaen synde, hebbe ick begonnen te spreecken, ende myn propositie te doen in't Francois, daerop heeft de coninck my selver geantwoort, seggende, dat gelyck de over- leden coninck, syn heer vader, altyts de Ho. Mog. heeren staten ende wat haer aengaet, soude lieff hebben, ende bereyt soude syn om haer vruntschap te doen, vragende syne Ma, terstont met affectie, naer den persoon van zyne Excell., ende desgelycx daer nae oock nae de gesontheyt vanden heer van Oldenbarnevelt, hetwelck ick niet hebbe cunnen laeten als waerachtich wesende, hierby te voegen. Ende desgelycx seyde de coninginne, dat sy altyts de vruntschap van myn heeren de staten voir de seckerste soude houden, ende dat sy, ge- lyck den coninck, onse saecken als hare eygene soude gedencken, ende oock verseecke- rende, 't selvige van wegen den coninck, daerby eyntelyck voegende, dat myn persoon seer aengenaem was, sulex dat wy vuyt haer Mat\ proposten, aengenaeme ende blyde mynen, claerlick hebben connen mercken, dat haere Ma¹, goet genoegen ende seeckere betrouwen heb- ben geschept vuyt de beseyndinge, aenbiedinge, brieven ende depechen vande Ho. Mog. heeren staeten , tegens alle de quade geruchten die te vorens alhierdoor quade tongen verspreyt waeren. Hiernae hebbe ick myne brieven van credentie, aen hare Ma^ten. met behoorlycke reverentie gepresenteert, ende 'tselve gedaen synde, heeft de heer vander Mylen, vuyt onser beyder naem 4

-ocr page 35-



			28

		begonnen syne propositie in 't lange ende in 't breede te doen , volgens de leste depeches vande Hooch Mog. heeren staeten, lest aen ons beyde gesonden , hebben de coninginne op elcks met seer groote aengenaemheyt geantwoordt, als de voorsz. heer vander Mylen ende ick in ^ft breede aen de Hooch Mog. heeren staten syn schryvende. Wat belanght het different metic princen vanden bloede, seyde de coninginne, dat se nemmermeer soude hebben ge- dacht, dat sylieden haer Ma^len. alsoe verlaten souden hebben, ende voor de weldaet ende veele beneficien, die sylieden van haere Ma', geduerende haere regentie hebben ontfangen, Snlcx ondanckbaerheyt te bewysen. Niettemin seyde haere Ma'., dat sy altyts bereyt stoat hun- lieden t'ontfangen, ende dat zy het quaet met goet soude loonen. "Voorts refereerende my tot het schryven aen de Iioogh Mog. heeren staten, sal desen eyndigen, Godt alniachtich Liddende, Eersame eio* Vuyt Paris, den 5. April, 161-4. U E. dynstwillige in alles, GedevBoetseler ende AsPEftEN. Het sal UE. gelyven, de onervarentheyt ende onwetenschap van mynen secretaris in't schryven van desen bryven ende titulen myn niet te imputeeren noch ten quaetsten aff te nemen. Ende den tyt heeft my ontbrocken, denselven wederom te doen vuytschryven, be- lovende dat hier nae beter op .'dies gelel sal worden. Ick bidde nochmaels dat U E. gelyven myne dyenstwillicheyt te iecommandeeren ende te presenteren aen de Mog. heeren staten van Utrecht, ende myner altyt by haere Mog. ge- uachtich te syn, gelyck ick van gelycken , ende tot dien eynde my seer dyenstclyck ben recommandeerende in de goede gratien van U E. Opschr.:* Erentfesle etc. beere Gyles van Ledenberch, secret, etc, vande sialen etc. v. Utrecht etc. R^a. vi Apr. 1614. V. Myn heer. Al is het, dat het U E. niel zeer dienstich en cs, nochtans, om te bewysen, hoewillich dat ik ben, op alle occasien , om U E. te dienen, hebbe ick U Edele willen communiceren, 'tghenedat ick uyt Engelandt van dach hebbe verstaen. Op Djnsdach, den 29. Martii, (soo houden myne brieven) es den ambassadeur Wynwood, secretaris, gestorven in vergaderinge van voile raedt van Engelandt. Syr Thomas Lake (die de plaetse by provisie tot noch toe gedient heeft) es raede van 'sconincx secretea rade gemacckt. De grave van Northampton (die men heeft over lang willen segghen tresorier te syn) es onlancx wat geretireert geweest, ende nu soo sieck, dat men niet veel hoopens en heeft van te becomen. Men wil oock segghen, dat daer projecten syn, waerdoor (in dese vergaderinghe van parlament) men denckt de koninck syne cofferen met ghelt te vullen. Ick stae geluck toe, mils dat hy se dan wil voile houden. De Viceroy van Ierlandt es in Engelandt onlancks, ende te hoff gearriveert, by den co- ninck seer wel onthaelt, hoewel de spraecke gaet verscheyden, d'een seght, dat hy wederom keeren sal in Ierlandt met augmentatie van eer, d'andere, dat men de vicomt Lister (Sydney, die hier was) in syne plaets sal senden, ende dat men hem, de Viceroy, ende syne proce- duren sal in examen brengen.

-ocr page 36-



			29

		De sprake gaet, dat syr Edward Conway, lieut.-gouverneur vanden Brie], ambassadeur sal wesen in plaets van Wynwood. Andere segghen, van een Nauton, een neef vanden voorsz. Wynwood, doch hier en es gheen sekerheyts van als noch. De reputatie vanden ambassadeur van Venetien, residerende in Engelandt, en es niet weynich gekrenckt, wesende geaccuseert door een syner dienaren, dat hy (ambassadeur) hadde Loin, den voorsz. dienaer 200 gl. belooft ende toegeseyt, om de secretaris van deselvigbe ambassadeur (met welcke de voorsz. dienaer mede questie hadde) te doen ombrengen ende vermoorden, tot welck effect den dienaer voorsz. hem beeft willen voorsien van 2 steelettoes oft stellados , maer es bey den swartfeger (suspicie hebbende) aen den officier beclapt ende in apprehensie gebracbt, ende alles voor de heeren bekent. Hier endet myn cronycke. Volght myn requeste. U E. ghelieve de ghelegenheyt waer te nemen, om een audileur hier in desen crygsraedt te doen stellen, want het hoochnodich es, tot uytvoeringhe der justitie ende policiemilitaire. Ick bevinde het daghelyks hoe lancks hoe meer, ende versoeke seer ernstelyck , dat UE. ghelieve hierinne de goede handt te willen houden by de Ed. Mog. heeren staten, als d'oc- casie daertoe dienen sal. Indien ick, na myne geringhe verraoghen, myn heer, yetwes soude konnen dienen, hebt maer te bevelen. Utrecht_r April 8, 1614. UE. dienstwillige ende seer geaffectioneerde dienaer, Th. Ogle. Opschr,: Myn heere etc, Gelis de Ledenberch, secre- taris ende raedt vd. Ed. Mo. heren staten 's lants van Utrecht, tot Amcrsfoort. R". x Apr. 1614 VI. Myn heere. Tseedert 't vertreck vanden heere de Goyer is hier sonders nyet gepasseert, anders dan dat de Ho. Mo. heeren staten genereel met myn heeren vanden raedt verscheyde dagen be- sich syn geweest mette saecke van Zeelant. Daerop soo de voorsz. heeren vanden raedt versocht wesende, haer advis te willen formeren, hebben begeert eerst te verstaen d'inclinatie Vande provincien op ^?t inboeren vnnde gemeene middelen , by d'heeren van Zeelant voorge- stelt, welcke gehoort, ende siende geen apparentie de tsamentl. provincien tot eenparicheyt te brengen, hebben aengenomen haer op dese saecke te beraden, ende middelen te beden- cken, waermede die te helpen, ^?t welck voorleden Vrydach is geschiet. Doch soo het be- sloten op eerghisteren aenden heere greffier is geschickt, ende noch te bouck nyet is gestelt, ende veel min aen eenige provincien copie daervuyt gegeven , can derhalve Uwer E. daervan voor dese tyt geen openingen doen, yetwes naerders vernemende, oft copie voor de andere provincien vuytgaende, sal nyet naerlaten Uwer E. 't selve in diligentie mede te deelen. Den heere de Goyer hadde begeert, sooder copien vuytgingen vande leste brieven vuyt Vranckryck ende bygaende stucken, dat ick Uwer E. mede de copie daervan soude laten toecommen, maer soo sulcx tot noch toe nyet is geschiet, sal sulcx tot myne excuse die- nen 5 'tsommier can Uwer E. best byden heere de Goyer (de lecture gehoort hebbende) gerapporteert worden. Wat seremonien over den kiutdoop vande cheurf. paltz gepleeght syn , sal Uwer E. vuyte gevoeghde copie gelieven te vernemen. Sende- oock copie vande propositien vande Munstersche gesanten ende van d'antwoort daerop, milsgaders de leste

-ocr page 37-



			30

		advysen vuyt Constantinopelen, hoe haer Ho. Mo. syne Ma¹, van Groot-Britannien bedan-* cken over de fransche slucken ende overgeleverde obligation^ (Inmargine; Soo de heeren aldaer begerich syn dese stucken by copie te hebben, sal Uwer E. advys verwachten , doch syn wat groot ende soude derhalven wat tyts requireren. Geene van d'andere provincien hebben daervan copie.) sal Uwer E. byde nevensgaende copie connen sien, oock wat d'ertz^ hertogen scryven aen bare Ho. Mo. opte saecken van Gulyck. Myn beere van Oldenbarne- velt heeft heden den originelen aen syn logement ontboden, oft daerop sal worden gere- scribeert oft anderssints inde saecke gedaen , sal den tyt leeren, ende Uwer E. geadviseert worden. Syn E. was Saterdage wat sieckelyck, daerover 'thuys beeft bewaert, hoope het nu wat beter is. Men verseeckert ray, dat onlancx in Canarien eenen burger van Vlissingen levendich om onse Ghristelycke religie is verbrant geworden. Den beere Dyck vertreckt naer syne Ma¹, van Sweden , met bet tractaet op ratificatie gesloten tusschen syne Ma, ende hare Ho. Mo., 't welck voor alsnoch goetgevonden wort secreet te bouden ende geene copie daervan vuyt te geven. My recommanderende in Uwer E. ende der tsamentlycke heereu goede gratie, bidde Godt den Heere Almachtlch, Myn heere, elo.* Vuyt den Hage, den 21. April, 1614. Uwer E. ootmoedich ende getrouw dienaer, D. Tresel. Hadde Uwer E. bier synde gcrecommandeert mynen neve Jan Ghyselyn , ruyter onder de compaignie van syne Ex^tie, tot Amersfort, boope dat Uwer E. daerop gedacht sal hebben. Den heere Winwood compt hier nyet weder resideren , synde versien metten staet van secretaris van syne Ma^c., inde plaetse vande heere Cecyl, g. m., ⁹t welck een groot advan- cement voor syn E. is, synde denselven staet van groote digniteyt. Men houdt dat den heere lieutenant gouverneur vanden Briele (naer myn onthout Conwey genaempt) hier wel mocht commen resideren inde plaetse vanden voorsz. heere Winwood. Den beere van Oldenbarnevelt is gebetert, Godt loff, is weder te hove gecommen. Op een papiertje apart: Sal Uwer E. caerten, nu het bequaem weer wort, senden, ten waer Uwer E. my metten eersten adviseerde, dat deselve liever wat anders inde plaetse hadde. De caerten voor monsieur Ter Steegh sal met eenen gesonden worden. Sende eenige boucxkens ende placcaten. Opschr.: Aen myn heere Ledeubergh, raedt ende se- cret, der Ed. Mo. lieeren staten 'slants y. Utrecht, tot Utrecht off Amersfort. R^a. xii Apr. 1614. Myn heeren. Monsieur De Rocques is op ghisteren te post van Paris gecommen. Op syn verlreck van daer was ten hove tydinge, dat de saecken tot Soissons in seer goede poincten van accort waeren, ende onderwegen is hem ontmoet den broeder vanden hertoge van Meyne, conrende Van Soissons, die hem verseeckerde, dat de saecken verdragen waeren, dat de differentiate poincten geremitteert syn, aen de aenstaende vergadering vande staten des rycx, de huwe-

-ocr page 38-



			3i lycken souden uitgestelt worden totte majonteyt des conincx, ende soude de heer Bnillon naer hare Ma¹, worden gesonden, om d'articulen te ratificeeren. Dit is my soo terstonts voor de waerheyt gerelateert. Oft eenige brieven syn gecoemen weet ick noch, nyet. Naerder ver- seeckertheyt hoorende, sal uwer E. daervan advys geven. Yolgende myne voorgaende, sende 'tadvis vanden raedt opte saecke van Zeelant, ende wat aen de ertshertoge is geantwoordt. De schuyte vertreckt terstont, daer over ick dese moet eyndigen met myne ootmoedige re- commandatie, in uwer E. ende der t'samentlyke heeren goede grade ende bede tot Godt, Myn heeren, deselve te maintineren in eene geluckige regieringe. Uyt den Hage , den 24. Aprilis, 1614* In grooten haest. Uwer E. ootmoedich ende getrouw dienaer , D. Tresel. Opschr.: Aen myn heer Lcdenberch, raedt ende seer, der E. Mo* heren staten 'slants v. Utrecht.

		Myn heer. Alsoe myn Swager Hillebrant Jacobsz. my heden heeft comen aendienen, dat bet drucken Vande historie van De Metere beter vordert, als hy wel hadde gemeent, en alreede soe verre is ghekomen, dat hy met den eersten sal behoeven de cohieren uwerE. toeghesonden, daer- inne het stuck van Utrecht wordt verhaelt , versoeckende derhalven, dat ik uwer E. daer van advys soude willen geven, ten eynde deselve mochte gelieven ordre te geven, dat hem de voorsz. cohieren terugge mochte gesonden worden, behoorlyk (de voorsz. sake van Utrecht aengaende) gedresseert tot vol genuegen ende contentement van myn Ed. Mo. heeren staten ^slants van Utrecht. Bidde oversulex dienstelyck, dat uwer E. ghelieve daeraen de goede hand te houden, opdat den druck niet en worde verachtert, daerdeur enighe alhier souden mueghen misnuegen scheppen. Hier en passeert nyet sonders. Men verwacht dagelycx den heere vander Myle , die ap- parentelyck alle particulariteyten van't gehandelde mette princen mede brengen sal. Myne voorgaende geadviseerde tydinge [uit Vranckryk continueert nyet alleenlyck, maer meer, dat hare Ma, 't gehandelde soude hebben geratificeert, ende daerby belooft de uitscryvinge vande staten des* rycx tegen den eersten vande maent July toecomende , precis te sullen doen, versoeckende hare Ma', de princen nyet qualyck te willen nemen, dat den dach soo laet wort genomen, als qualyck eer, mits de groete distantie vande provincien , by den anderej? connende comen. Men seyt my oock, dat geaccordeert soude syn , dat de houwelycken nyet alleen uitgestelt syn totte majoriteyt des coninx, maer selfs- tot dat syneMa., daertoe bequaem synde, daerinne sal disponeren. Godt geve het soo sy, ende uwer E., Myn heeren etc.* Uit den Hage, den 28. April., 1614. Uwer E. ootmoedich ende getrouw dienaer, D. TltESEL. Uwer E. gelieve nyet voor Ongoet te nemen, dat ick uwer E. noch eens indachtich make, de saecke van myn neve Johan Ghyselyn, uwer E. gerecommandeert. Op een papiertje apart: Nae 't schryven van desen is my by een vande heeren ghesecht, wel voor desen gehoort te

-ocr page 39-



		32

hebben de tydinge vande huwelicken, in forme by my geadviseert, maer datter advys was, dat de sake uitgestelt ware totte vergaderinge vande staten des rycx , daerop gedelibereert soude worden, ende dat geaccordeert was, dat men vaji wedersyden soude desarmeren. De heer vander Myle sal de beste sekerheidt brengen. Opschr,; Aen myn heer Ledenbergh, raedt ende seer, der E» Mo. lieren staten 's lants v. Utrecht. IX. Myn heer. Uwer E. gantsch aengenaem scryven vanden XIX. der voorleden maent, ouden styll, is my wel geworden. Sy blyde daeruyt te verstaen, dat myn debvoiren by uwer E. ende heeren aldaer aengenaem syn, sal aen myn schuldige plicht in't adviseeren, wat hier passeert, geen manquement wesen, met sulcke naersticheyt ende getrouwicbeyt, als ick my versekere uwer E. ende de heeren aldaer my toevertrouwen. Tseedert myne voorgaende syn brieven aen hare Ho. Mo., soo uyt Vranckryck, Engelant, als Constantinople gecommen, daervan hier- nevens copie gaet. Wat propositien de heeren gesanten vande possideerende fursten , hier lest geweest hebbende, gedaen hebben in ^?t besundere, ende by haer Ho. Mo. daerop tsamen is geantwoort, sal uwer E. uytte gevoechde copien vernemen, De copie van't gene nu aen de provincie gescreven wort, op't gepasseerde tot Gulyck, & gesondep (nevens copie van't gene aen den furst vander Nyenburch op die materie is gescreven) aen de heren ambassa- deurs in Vranckryck ende Engelandt, om daervan notitie te geven, daer ⁹t behoort, ende aen te houden, dat d'ertzhertoghe nyet en remueere. Den heere ambassadeur vanden groot-r vorst van Moscovien is noch nyet geexpedieert , maer wordt daertoe gearbeidt. Achte zyn E. de principaelste steden sal gaen besien. Syne wervinge heeft weynich te beduyden, naer ick noch can vernemen, alleenlyck boven den brief vanden hoochstgemelten grootvorst voor desen ontfangen, versoeckende eenige assistentie. Mynen zwager Hillebrant Jacobsz. heeft begeert, dat ick uwer E. by gelegentheyt noch eens soude willen vermaenen, 't gene ick uwer E. voor desen gescreven hebben, aengaende de cohieren van ^?t bouck van De Metere. My recommandeerende in uwer E. ende der tsamentlycke heeren goede grade, bidde Godt Almachtich, Myne heeren etc* Uyt den Haghe, den 12. May, 1614. Uwer E. ootmoedich ende getrouw dienaer, D. Tkesel. Sy sedert eenighe daghen verhuyst in myn nyeuws logement, 'twelck in alien deelesooiis geaccommodeert, dat ick vertrouwe de E. heeren aldaer, daerane volcomen genuegen sullen hebben. Voor dezen hebbe uwer E. gesonden copie van d'instructie voor de command¹, over de sceepen op't walvischvangen, maer nyet 't octroy, daertoe dienende, 'twelck ick hiernevens raede zende. Daer worden noch 200 soldaten binnen Gulick tot verseekeringe geschict, doch sonder vendelen. Opschr,: Aen myn heer Ledenberch , raedt ende seer, der E. Mo. heeren staten 's landts v. Utrecht_?

			■ ■.
	to! Ltrccht.

-ocr page 40-



	33

X. Edele , mogende eio. heeren. Tusschen den Woensdach ende den Donderdach, omtrent den middernachten , «jn bin- nen onse stede gecomen drie manspersoonen , onder welcke (gelyck ons zeekerlyck onderrecht wordt) geweest is den dienaer vancle gemeente tot Soest, die met hen inbrachten drie jonge kinderen, ende nae dat deselve drie kinderen stilswygende nedergeleyt waeren op de straet ofte voor de huysinge van AdoIfF Ridderman, majoor alhier, hebben hen twee vande drie vande zelve nacht weder uyt de stadt laeten zetten, zonder dat men heeft connen verne- men, waer den derden gebleven is. ^?sMorgens is ons door onsen poor tier behandicht cen pacquet met pampiereu , 't welck hem by een vande voorsz. personen gegeven was , zynde onder d'selve de missive vande gemeente ende naegehuyren tot Soest, waervan bier de copie neffens gesonden wordt, ende d'andere bvgevoechde stucken, dyenende tot bewys, dat de voorsz. drie kinderen souden syn des voorn. majoors suhterlinges (!) kinderen. Wy zyn wel verwondert geweest vande voorn. maniere van doen , achtende 't zelve, soo bet niet onmen- schelyck zy, ten minsten onchrlstelyek, ende soe die van Soest voorgevende zyn, sulex gedaen te hebben met voorweten ende believen van UE. Mo., ('t weick wy gantsch niet connen geloven , ende dat U E, Mo. soodanigen werck, in dier voegen gepleecht, soudet toe- <taen) willen UE. Mo. geboden hebben, daerinne tegen d'selve van Soest te willen versyen naer behooren, ten eynde wy ontlast mogen worden vande voorsz. kinderen, noeh bier ge- boren, noch van bier ofte van ouders ofte gcslachte gesprooten , ende die soo onbeboorlyck in deze stede nedergeleyt ende gelaten zyn. Wy hebben ons best wel gedaen, om den majoor, dien zy ze willen opdringen, daertoe te brengen, dat hy ze soude willen aennemen ende besorgen, dan heeft die gantsch niet willen kennen, zeggende oock, in alien gevalle ongehouden daertoe te zyn, als zynde nae het schryven van die van Soest selfs, wel naer- der vrienden te vinden, ende hebbende oock gantsch de macht niet, gelyck ons wel kenne- lyck is, om de kinderen te konnen opbrengen, sulex dat d'selve kinderen t'onser arme gemeente lastcn soude moeten blyven. Waeromine wy andermael versoucken , ende U E. Mo. bidden _? die van Soest te willen belaslen , dat se de voorsz. kinderen met gemack weder nae haer nemen , ende soo zy de rneeninge hebben , dat die tot iemants anders laste zoude mo- gen comen, dat ze daertoe procedeeren openlyck ende met behoorlycke middelen, sullende hen, zoe zy daertoe recbt meenen te hebben, tegen den voorsz. majoor ofte yeraant anders, binnen onsen bedryve geseten , nae kennisse van saecken ende parthyen gehoort, goet ende cort recht doen, ende vertrQiwende, dat U E. Mo. sulex daer inue zullen handelen, dat wy nyet genootsaeckt zullen zyn andere middelen te gebruycken , daer wy nochtans niet gaarne souden toe comen, bidden d'4}mogende Godt, dat by, Edele Mo. etc, Geschreven tot Woerden, den 23. Mey, 1614, Ijwer E. Mo. dyenstwillighe ende goede naegebuyren, J)e Schoudi, Jitircfer?neestere?i ende Schepenen der stede Woerden^ Ten beveele derselver, G. van Arcku. 1614, Opschr.: Aon de E. Mo. zeer voprsienige heeren, de siaien 's landts van Utrecht ofte haer E.

		5

-ocr page 41-



			34

		XL Myn heere. Op Diengsdach tcgen den avondt ben ick alhyer inden Hage gearriveert, ende 'sWoens- daechs anden heer advocaet (die tegenwoordich presideert) gedaen die gewoonlicke groete- nisse ende recommandatie van wegen die E. Mo. heeren gedeputeerde staten 'slandtsvan Utrecht, sulcx ick oock gedaen neb aen d'andere heeren, die present syn, als Zeelandt, Vrieslandt ende Overyssel, want Gelderlandt ende Groningen zyn noch absent, in't begroe- ten vande heer advocaet, discoureerde ick een weynich met zyn E. vande staet ende affay- res, soe van binnen als buyten die provintien, die my seyde onder anderen , dat scheen al vry wat ruych te staen mette saecke van Gulyck. Hoe 't in Engelant gestelt is, sal U E, uyt dese 4 bvgevoechde bryeven van Caron cunnen sien. Den advocaet seyde my op dit poinct advys te hebben , dat metten eersten hierotn een uyt Engelant comen sonde. Syn E. meende, dat dit onweder wel weder overgaen soude, daerom die brieven van Caron niet gedivulgeert en dienen. Men kan hyer uyt sien, hoe die calumnie altemet aen heeren hoven domineert, d'articulen van ^?t accoordt in Vranckryck met 4 brieven vande coninck ende co- ninginne, soo by vander Myle als Du Maurier overgebracht, sullen met eenen expressen aen de provintien gesonden worden. Voorders seynde ick bier nefFens die propositie vande palsgraeff Nycnburch , die missiven aen beyde die possideerende vorsten coervorst van Goenlen, Cleefsche ende Nieuburchse raeden , ende aen onzc ambassadeurs in Vranckryck ende Groot- Brittannien; item, missive van Brederode, propositie ende antwoort vande gesanten van Moscovien. Met myn naesten sal ick sei'nden die tydinge uyt Turfjuien , also se Tresel niet Tvel rede can maecken. Graef Ernst advyseerde gisteren aen zyn Ex^ic, dat den paltzgraeff jNyenburch nu an Pitan gesonden had notarius ende getuygen , vragende om wat meneen by zyn compagnie hadde doen vertrecken , ende of by wel een ander by zyn Yorstl. Genade zeynden wilde in plaetze nemen , 't welck by Pitan op die zelve reden ende meneen vande voorgaende compagnie geexcuseert synde, dede hy vragen , of Pitan dan wilde laten volgen sodanige vier wercken, als zyn Vorstl. Genade het alleen toecomende binnen Gulick waeren, maer ^?t selve is mede by Pitan geexcuseert. Den coninck van Groot-Brittannien hadde ver- Loopt by 't parfement te obtineeren een merckelycke somme van gelt, maer ^?t selve heeft 't parlement niet willen consenteeren, ten ware sy selfs behielden die maniantie , ^?t welck zyn Ma', niet behaechde, ende oversulcx achtergebleven is, daer over zyn Ma^c. niet wel te vre- den is. Dit is 't gene ick myn heeren voor desen tyt seckerlyck adviseren can, daer mede ick nefFens myne dienstelycke gebiedenis.se an alle die heeren, Erentfeste etc. heeren e�c. Uyt 'sGravenhaeghe, desen 28. May, 1614. UE. zeer goede vrundt, A. YAWE WaEIX. Opschr.: Erentfeste etc. Giilis dc Ledenberch , seer. der E. M. heeren staten 's ianls v. Utrecht. R^a. xxvii May, 4G14. XII. Myn heere. Gisteren avondt ende Van daghe zyn alhier aengecomen in haeste 4 brieven van Wezel, gedateert den 16. 17. ende 18 Juny, nye styl, die gestelt syn in handen vanden raedt ende zyn Excell.;die substantie is, dat die gecommitteerden vande Ho. Mog. heeren staten gene- rael, in bywezen vanden Coelschen, an beyder possiderende fursten gecommitteert, elck

-ocr page 42-



			35

		apart verclaert hebben die goede sincere intentie ende pvoceduren van bare Ho. Mog., tot volcomen eenicheyt ende goede correspondentie van hare churf. ende ff» dd., vrede ende ruste vande landen ende derselver gebuyren, daeromme goetgevonden badden, neffens ge- raelte Coelscbe gesanten te versoucken, dat tot weringe van voi'der onheilen, alle volck van oorloge ten vvederzyden boven d'ordinaris guarden, angenomen, by provisie afgedanckt mocbte worden, ende van vordere datelyckheyt mochte supercedeeren, verbopende daer nae mette beeren Coelscbe gesanten goede middelen van eenicheyt voor te zullen slaen. Na dat die possiderende fursten d'oirsaecke van deze misverstanden elck op des anders bals badden gescboven, is van wegen den paltz nieus verclaert, geen volck te kunnen af- dancken, ten waere men hem ende zyne eegemalinne personen verassecureerden, ende red- integreerde inde possessie van Gulyck, 'twelck, voor soo veel Gulyck aengaet, by de onsen geexcuseert synde, is reces genomen tot des anderen daechs, wanneer van wegen die Nieu- burchse verclaert" is, niet te kunnen verstaen tot afdanckinge van volck, voor ende aleer der staten volck uyt Gulyck waere, syn persoon ende derzelver gemalinne verassureert, want gemelte paltz hem selven ingebeelt hadde, dat verscbeyde staetsche crysofficieren, die vande marckgraef tractement badden , op zyn Furst. Gen. ende derselver gemalinne personen te surpreneren toeleyden, niet met weten ofte toedoen vande Ho. Mo. beeren staten, maer dat evenwel dieselve, als't gedaen waer, sulcx souden goetvinden, so hy seyde uyt verscbeide redenen te kunnen mercken , ende verclaerden voorts, dat men naer assurantie ende ver- treck uyt Gulyck nomineren soude ses landtsaten, daervan een tot capitein ende een tot luvtenant gestelt soude worden, ofte anders een gmef uyt Duytslandt, die volck aennemen soude, beyden vorsten eedt doen ende alsoo Gulyck bewaren. Souden voorts die poss. vor- sten den anderen segel ende brieven geven, d'een den anderen niet te sullen misdoen ofte vercorten, en in cas van contraventie, soude men versoucken der churf. van Coelen, die staten generael ende syn ho. Albertus, die contraveutien te willen vendiceeren, daerop d'onzen seyden, die Ho. Mo. beeren staten generael haer mit recht te kunnen belgen , dat men in deze zaecke den eertshertoch by hare Ho. Mo. wilden gelycken , ende openden het uvtersten van haren last, te weten, vande coningen van Vranckryck ende Groot-Brittaignen tot garandeurs te willen stellen, verclaerende alle vordere proceduren aff te willen snyden ende vertrecken, ten zy men terstont procedeere tot afdanckinge van 't volck, ten wederzy- den nieuwelyck opgenomen , dair over die Coelscbe, Nieuburchse, Cleefscbe ende Marck- sche gecommitteerden versocbt hebben reces an den bertoch van Nieuburch , om zyn F. D. te bewegen tot licenlieringe van 't cryschvolck. Nae't vertreck van dezen , hebben onze ge- committeerden verstaen, dat het maer soude wezen om 200 ofte 300 man te licentieeren , ende te versoucken eenen nieuwen dach, daer den ambassadeur van Vrankryk mede by wezen zoude , sulcx dat onze gecommitteerden geresolveert syn , indien zulcx antwoort compt, met protestatie volgens haere instructie ende corte dachreyse ('t welck sy sommigen op haer vertreck te kennen zullen geven) naer buys te keeren. Den churfurst paltz heeft geadvyseert aen den marckgraef Brandenburch, dat marquis Spinola byde paepscbe ligue voor generael aengenomen soude syn, ende ordre hebben, om volck in waertgelt te lichten , die monster- plaets in 't bisdom van Luyck te bestellen. Dit is 't gene ick in somma uyt voorsz. brieven hebbe kunnen onthouden, die ick metten eersten gelegenheyt, als ick ze becomen can, overbrengen ofte seypden sal. Middelretyt bidde ick Godt Almacbticb, U, Erentfeste, vrome etc. te nemen in zyne goedertierene protcctie. Uyt 's Gravenhage, desen 10 Juny, 1614. UE. zeer goetgunslige vrundt, A. vande Waeil. 5*

-ocr page 43-



			M

		Mjne gebiedenisse an alle myne lieeren. Alsoo ick gisteren geen gclegenheyt hadde te bestellen, is deze van dage curst afgegaen, den XI. Juny, vale. Opschr.: Erenlfesle etc* Gillis de Ledenberch, seer, der E. Mo. heeren slatcn s lants van Utrecht, lot Utrecht. XIIL Myn heeren. Desen rnorgen is alhyer tydinge van Wesel gecomen, gedateert 21 Juny, daerby d'gecom- mitteerden adverteeren , dat ze geresolveert syn op desen Dyensdach te vertrecken , alsoe den hertoch van Nyenburch persisteert by de restitutio van Gulyck ende andere conditien , met mynen naestlesien geadviseert. Op't versouck van die van Wezel souden die landtraden van CJeeff ende Marck noch eens vergaderen; die Coelsche geconnnitteerden, om nietrem- fecta* te scheyden (soo sy seyden), wilden haer oock noch tot 's anderendaechs toe beden- cken; vvat daer uyt comen sal, mack men vervvachten. Van dage is hyer oock gecomen advys van Brussel, dato den 20. Juny, dat d'ertshertoch naer Wesel gecommitteert heeft eenen Octavio Visconte, omrne d'actie ende affaires aldaer te dirigeeren. Den raet van sta- ten ende syn Excell. bebben geadviseert opte voorgaende leste brieven van Wesel, dat men behoort te persisteeren by de resolutie ende instructie, die gecommittecrden medegegeven , daermede bun alle die geconnnitteerden vande provintien oock ten regarde vanden lesten brief bebben geconformeert, sulex dat die gecommittecrden verwacht worden. In Franckryck is ^?t noch niet t'eenemael gestilt, sonderling ten regarde Ducq de Vendosme, ende wort gevreest, ofte by de vergaderinge vande rycx staeten 'tselve mochte vermeerderen, den prince vande Conde meynt men wel gecontenteert te syn. In Engelandt heeft syne Ma^c. geen conlenlement vanden ryexdach gehadt, ende nae't scbeyden van deselve synder 5 ofte ses vande vergaderinge in apprebensie gestelt, dat wel fiwaericheyt Soude cunnen maeken. Die brieven van Wezel syn tot noch toe onder syn Excell. ende raet geweest, sende daer- om geen copien; hyer mede, Gode bevolen met haest, alsoo......hier nae wacht. Den 14. Juny, 1614. UE. goetgunstige fr., A. VANDE WAELL. Ojischr.: Ercnifcste etc. Gillis de Ledenberch _}seer, etc, 'slants van Utrecht. XIV. Myn beer. Hier comen hoe langer hoe meer advisen vande groote preparaten , die by den ertsher- toch van Brabant, by syn Furst. D. van Nieuburch, by den churfurst van Goelen, als oock by de stadt Coelen , ten oorloge geprepareert worden, als uwerE. eensdeels hebt cunnen af- meten vuyt die brieven van bun llo. Mo. aende provintien, ende alien oversten van crysvolck gesouden , ende oock naerder salt cunnen doen vuyt dit bygaende extract, vuyt een mis- sive vanden heer van Kessel aenden heer Oldenbarnevclt geschreven, 't welck van alien orden, soe aen hun Ho. Mo., als aen syn Excellence geadviseert ende oock geconflrmeert wordt.

-ocr page 44-



			*

		37 Is oversulck op gisteren mergen te seven uren , ten overstaen van syn Excellence ende den raedt van state resolulie genomen , dat men die frontierplaetsen sterck met volck van oorloge, met het geen daer aen dependeert, sal besorgen, oock datmen de stadt van Gulick, nodieh tot defensie voor een machtyghe belegeringe , sal van alles versien, daer toe patenten aflge- sonden worden, om met een machtich ende sckcr convoy derwerts te gaen. Hier wordt ge- ordelt dienstelyckei* te wesen, den viand t, hy soe verre by yet voornempt, syn eerste aen- vang te steyteu voor Gulick, als voor een van onse plaetsen, dan menmeynt, ons thonende niet als scapen, maer als leewen , dattet onweer hem beler slillen sal. Ick hebbe syn Ex- cellence met dese gelegenheyt ten hoocbsten gerecommandeert die versekeringhe der stadt Utrecht, die myn antworden, de beeren staten van Utrecht wel te mogen versekeren, in alle mnnieren daer sorge voor te sullen dragen, ende van meyninge is daer vuyt niet meer te lichten , dan twee companien te voet, ende op die eerste swaricheyt, die daer souden mogen openbaren, weder vier inde plaetse te seynden, daer op by syn Furst. Gen. ordre gegeven sal worden. Den heer Oldenbarnevelt heeft myn oock toe geseyt, datter wel op gelet ende sorge voor gedragen sal worden. Voorts myn heer, in een van niynen voorgaende hebbe ic uwer E. geadverteert, als dat hier aengecomen was een gesant van syn Furst. D., van Nieuburch , ende datmen oock gesanten van syn Churfurst. D. van Brandenburch was wachten- de, die hier nu mede aengecomen syn, gelyck noch hier aengecomen syn gesanten van syn Churfurst. D. van Coelen , als oock vanden D. Furst Philips Lodewich , paltzgraff by Ryu , mitsgaders syn Furst. D. gemahlin, vader ende moeder van syn Furst. D. van Nieuburch, daer aff alle hunne propcsie uwer E. hier toegesonden worden, ter selver tyt, ende ten overstaen als vorens is resolutien hier op alien genomen, die hunluyden elck bcsonder schriftelyck over- gelevert sal worden, als dat bun Ho. Mo. met alien niiddelen sullen arbevden tot vrede , oock dat die possiderende fursten in gelycheyt gestelt mogen worden, conforme die instruxtie der heeren gesanten, tot Wesel geweest synde, gegeven, ende dat, wat, met meerder glimpe als die voorschreven instruxtie inne hielt, voorts omme te voorcomen hetghene tot Duyssel- dorp, Coelen, in Brabant, als elders contrarie die goede intentie van hun Ho. Mo. getradia- ceert ende gecavaleert wordt, salmen daer by vougen , soe haest beyde de possiderende fur- Sten provisionelyck sullen verdragen wesen, oifte soe onder hun beyden, overmits die gedaene offensien , niet verdragen en cunden, soe nochtans � by den D. churfurst van Brandenburch etc. ende by den D. furst Philips Ludwich, palt/graft* by Ryn etc., als principalen ende rechte successeurs der queslieuse landen , een provisionele accordt cunden getroften worden, iiopende het versekeren ofte besetten van Gulick , dat hun Ho. Mo. te vreden syn , alsdaa daerop te handelen , ende indien by d'een ofT d'ander daer op gheen accordt can gemoeckt worden, dat men alsdan noch te vreden sal wesen, ilese saeke te verhandelen , ten overstaen ■van syn Majestehen van Vranryck, Groot-Brittannien , Evangelische chur ende fursten ende hun Ho. Mo., met wiens niiddelen ende toedoen Gulick verovert is, dese resolutie ofte ant- vvordt sal by den heer Oldenbarnevelt inne gestelt ende op huyden ofte inorgen inde ver- gaderinge voorgelesen worden, welck gedaen synde, sal by myn uwer E. overgesonden worden, gelyck ic oock by dese overseynde het rapport van gebesoigneerden tot Wesel, daer aff ic hier vorens gementioneert hebbe. Hier gaet noch een copie vande Clevisse raeden (by), mede raekende dese saeke. Wat voorders op dese ofte anderen saeken sal occureren ofte voorcomen , sal niet laten uwer E. daervan t'adverteren. Sal hier mede, myn heer etc Vuyt ^rs Gravenhage, den 7* July, 161^yi. Uwer E* geheel geaffectioneerde, JCSTDS VAN RrSEWBURCU.

-ocr page 45-



			38

		Ick sejnJe uvver E. noch hier beneffens eenyghe exemplaren, soe inde fransche als inde dujtsche tale, die by ordre van bun Ho. Mo. men heeft nae lalen drucken, nopende een arrest van't hof van parlement in Vranryck, tegens een boeck, dit jaer tot Colen gedruckt, geintituleert als uwer E. vuyt exemplaren sien suit. Sy dienen tot Utrecht mede wel vercocht word en. Opschr.: Aen myn heer Ledenbercli, secretaris vande Ed. Mo. heeren staten etc., tot Utrecht. IK vni July, 614. XV. Edele etc heeren. Wy hadden uwer E. Mog. den. xxnu der voorleden maent May aengeschreven, dat dric jonghe kinderen van wegen die van Soest, uwe onderdanen, ende door derselver kercken- dienaer, albyer binnen onze stede by nacht inghebracht ende op de strate nedergeleyt wae- ren, ende daerneffens versocht, dat deselvo van Soest by UE. Mog. belast mogen worden, de voorsz. kinderen, zynde tot laste van onze arme gemeente alhier, weder naer haer te nemen, ende dan te procedeeren, soo naer recht behoorlyck soude syn, 't sal haest zes weecken gheleden zyn, dat wy menen ons schryvens uwe E. Mo. ghelevert te wezen, ende hebben noch gheen antwoordt daer op vernomen, veel min dat by UE. Mo. eenigh ordre gestelt is , waer door wy van dezen last ons met sulcken schandelyckc maniere van doen opgheschoven, ontlicht soude moghen wesen. Die van Soest bekennende 't feyt, hebben by heurl. schryvens vanden XXI. May, ouden styls, ons daer nae ghelevert, 't selve ghepoocht t'excuseeren, maer syn haere redenen soo blaeuw ende absurd, dat het meer dan rede- nen zyn, dat sy niet alleen gheconstringeert werden , om de voorsz. kinderen naer haer te nemen , maer oock, dat zy, ofte ten minste degene, die haer tot 't werck hebben laeten gebruycken, anderen tot een exempel, publiquelyck gestraft werclen. Wy hebben echter geen haesticheyt willen plegen , ende niet comen tot zoodanige middelen, die wy met nieer- der iecht souden connen ghebruycken , hoewel oock t'arrest by ons op sommige schaepen, eenighe buren van Soest toebehoorende ende in onse jurisdictie bevonden naer behoiren ge- daen doen, ende ten eynde die van Soest beter tot redenen souden comen, by deselve ghe- violeertis, ende de schaepen heymelick hier van daen ghedreven syn, ende versoecken daerom alsnoch aen Uvv E. Mog., dat derselver gelieve hare authoriteyt t'interponeeren, thegen die van Soest, opdat wy metten aldereersten vande voorsz. kinderen ontslagen moghen worden, dat men voorhoudt, 't.voorghaende gedaen te zyn, om de majoor dezer stede de kinderen op te leveren, een yder can wel syen, hoe verre dat dat gaet, wy en sien altyt gheen middelen, waer door wyse hem teghen zyn danck met recht soude. connen opdrin- ghen. Wy hebben hem genouch aangaen ende alles aenghewendt, ten eynde hy met ghe- rnoede daertoe soude willen verstaen , maer is daertoe gantseh niet te brengen, sulcx dat de kinderen geheel op onse gemeente ghedruckt blyven, indien dan uwe E. Mo. niet van mee- ninge soude syn yet daerin te doen, waerdoor ^?t voorsz. feyt ghebetert ende wy ontlast moe- ghen worden van deselve kinderen 5 wy versoeken, dat ons ten minsten d'eer moghen werden ghedaen , dat uwe E. Mo. resolutie ende meeninghe ons overgescbreven ende ken- nelyck mogen worden, opdat wy weeten moghen, hoe en waernae ons te reguleeren, tot ontlastinge vande beswaernisse , die alle de weerelt oordeelen sal, dat met't meeste onrecht ter weerelt onse arme ghemeente opghedruckt is ende gelaten werdt, protesteerende mede voor U E. ende alle de werelt, van alle inconvenienten , die daerover soude mogen comen te

-ocr page 46-



			39

		reset), ende dat wy gheen oirsaecke daervan syn, dan verhopende ende vervvachtende van UE. Mo. alle redelyeheyt ende billycheyt, bevelen Edcle etc. heeren, U E. Mog. in de bescherminge des Allerhoogsten. Geschreven tot Woerden, den 11. July 1614. U E. Mo. dienstwillige en goede naegebueren , Schouty Burgemeesters ende schepenen der stede Woerden. Ten beveele derselver, Opschr.: Edele etc., de heeren gedeputeerden vande G. van Arckel, 161 i. slaten des landts Yan Utrecht. XVI. Erentfeste etc* heeren, Albier en is niet besunders, dan dat syn Excell. prince Hendrick op ghisteren met syn Genade graef Ernst vertoegen is naer Scenckenscans, ende op huyden toe neghen uhren. syn albier uytgereeden drie vaenen ruyters, te weeten, StruyfF, IVIarquet ende Smelsinck. Ick bevonde dat Smelsinck in 't uytreiden vande stadt, qualick sestich paerden starck was; men scyt, datter in alles by een sullen syn 28 vaenen ruyters _? ende datse een toecomende Donderdacb eerst sullen marcberen , waertegen myn beer graef Ernst albier weder wordt verwacht. Den bartocb van Brandenburch heeft den beere van Poteliz met twee compae- gnien te voet binnen Aken gesonden, omme aldaer te commandecren. Binnen Meurs leggea maer vier compaignien te voet, en gaender noch twee nae toe. Men seyt, dat den keyzer mede grote levees doet, ende geseyt solde hebben geen wetten van ons ofte onsen geallieer- den in syn landt te willen ontfangen. Die geruchten loopen hier, dat men op ons convoy denckt te passen, ende datter omtrent Maestricht, als oock te Oldekerken ende Nieuwekerkeu acbttien duysent man vanden bertoch van Nieuborch volck byeen solde syn. Syn Excell. prince Hendrick neempt omtrent hondert en vyftich wagens mede. Voorders, beer secretaris^ bin ick geweest by myn nefve, den beere van Soelen, die, nae eenige discoursen, my sprack vanden commandeur Hartevelt, off die saeck niet te vinden en waer, ende of mya beere die staten die beloofde acbt hondert guldens jaerlicx, Hartevelt niet en souden willen assigncren , in Gelderlant t'ontfangen, mits parerende haer E. Mo. resolutie. Ick gaf daerop voor antwoord , als het daerom te doen waer, dat ick niet en twyffelde, of haer E. Mog. souden sulcx wel accordeeren, ende soo haer E. Mog. sulcx accordeerden , dat ick in myn particulier myne goederen , albier omtrent leggende , daervoor wilde verbinden, opdat hy toe beter gecontenteert solde syn ; waerop syn E. my voor antwoordt gaf, dat Hartevelt alsdan niet te zeggen en badde. Ick bebbe monsieur Arnhem ende monsieur Goltsteyn gesprocken vanden Wageningscben dyck, die my voor antwoordt gegeven hebben, dat men die scouwe niet eer en sal cunnen doen als midoost, waertegen die van Rheenen wel dienen veradver- teert, gelyck albier van 't hof die van Wageningen oock gedaen sal worden. Ende anders niet bebbende, will ick UE. neflens myne vruntlicke eerbiedenisse, myne brieven van Ge- resteyn voor gerecommandeert hebben, ende UE. met UE. huysvrouwen ende familie, Godt Almachtich in syne protectie bevelen, met myne gcdienstige eerbiedenisse aen myn heeren die staeten. Ick denke in een dach of twee van hier naer Sindren te ryden, ende tegens Dinsdach toecomende tot Utrecht te zyn. liens Arnhem, desen 13. July, olde styll, 1614. Uwer E. vruntwillighe etc. goede vrunt, Opschr.: Erentfeste etc. Gillis van Ledenberch, se- A. VAN ZuntEjV van Nyjeveit. Cretans etc. tot Utrecht.

-ocr page 47-



			40

		XVIf. Myn beer. Ick ben seer beschnempt, dat de caerten van DuyEslant, Vranckrvck ende Groot-Britta- nien , hiernevens gnende, duslange hebben getardecrt, doch dewyle het nyet en heeft ge- manqueert aen myn debvoir, maer aen den maecker, die daertoe van tyde tot tyde genoech is veraiaent, bebbende oock eens de caerten, die voor uwer E. vvaeren gemaeckt, aen een ander persoon van qualiteyt vercogt gebadt, daeromme ick vvel t'onvrede zy geweest, bidde derhalve , my te wilien houden voor geexcuseert, ende alsoe de heeren alhier hebben goet- gevonden, de leveringhe der boucken van Titus Livius ende van Linscboten, hebbe uwer E. daer van mede van elck een exemplaer wel wilien toezenden, sal nyet laeten goede sorge tc dragen » dat alle boucken ende anders aen de heeren alhier gelevert wordende, uwer E. medegedeclt worde, soe veele in myn vermogen eenichsir * is. De heere van Rysenborch is (als uwer E. is bekent) lot Gorinchem, meende op zyn vertreck avondt ofte ten langsteu morgen vroech , tcgens de vergadering bier te wesen , die uwer E. alsdan sal sendcn de stucken die er syn, oock d'advysen vande groote lichtinge, die de eertshertoge is doende, de cryschluyden sullen verheucht wezen, vande last, heur toegesonden , van heur in state te houden, om dienst te doen in Vranckryck ende Duytslant, wordt hiervan advys gegeven. Gompt qualyck (nae de geruchten dier zyn), dat de coninginne regente in 't velt tegens den prince van Conde soude syn, omnie te beletten zyn voorder progres, daervan uwer E. de beginzelen geadviseert syn by copie vanden brief vanden heere van Langerack, uwer E. voor deze overgezonden, Godt geve het nyet waer zy , want zoo hier wat te doen compt, dient Yranckryck wel in ruste. My recommandeerende in uwer E. goede gratien, sonder te ver- gelen joufFrouwe uwer E. lieve huysvrouwe, de heere van Lochorst ende de syne, doende myn huysvrouwe uwer E. tsamen oock van gantscher harten groeten. Bidde Godt Almachtieh, Myne heeren , uwer E. endc synen te conserveeren in gcdurige gesontheyt ende lanck leven. XJyt den Hage, den 14 July, 161& Uwe ootmoejicb ende getrouwe dienaer, D. Treses 1614. Sende nu oock aen den commis S^r. Ter Stege een caerte der Nederlanden, met bedanckinge vande gunste, my bewesen in 't oversenden, deur uw^rer E. oi'dre, vande silvere leggen der twee voorgaende jaeren; opte continuatie, en soude ick nyet derven aenhouden. Soe de heer van Moersbergen hier is geweest, ten tyde als de boucken wierden geaccordeert, ende derhalven zyn E. deselve mede hebben moet, hebbe oversulcx goetgevonden , syne boucken met eene te senden , biddende dat uwer E. gelieve my ten goede te nemen , dat ick deselve daermede beswaere ende die by gelegenheyt nevens myne gedienstige groete, aen zyn E. te wilien senden. Myn huysvrouwe zendt aen jouffrouwe uwer E. huysvrouwe een half dosyn artischokkeu, met bede , die in danck te nemen. Hier compt terstont tydinge, dat alle die vande religie binnen Aeken den hals afgesneden zyn, ende dat de Spaengaerts daer binnen zyn. Godt geve het nyet waer sy, H ware ecu quaet beginzel. . Qpschr,: Aen myn heere Ledenberch, raedt ende seer. der E. Mog. heeren stalen 's Iants van Utrecht, tot Utrecht. Met een pack ende caerten.

-ocr page 48-



			41

		xvirr. Erentfeste etc. goede vrunt« Van daeghe by syne Genade graef Ernst synde, hebbe ick verstaen, als datter een bode solde gecommcn syn^ verhalende, als dat Spinola met seven ofte acht vaenen ruyters door Maestricht naer Gulick solde gereden syn. Eergisteren naemiddach syn onse ruyterye ge- marcheert, vermeynende in vyff daeghen te wesen binnen Gulick. Sommige menen, dat Spinola sal tracbten bet convoy te beletten, dan de onsen syn hem vvel getroost. Syn Excell. prince Hendrick heeft ujtgemaeckt darticb wel gemonteerde ruyters, om ieder nen cen oort sich te begeven onder des vyants volck, jae dienst toe nemen, omme alles beter te doorsien , ende is 't doenlick, door haer advertentie een voordell aff te zien ; syn Ex cell, heeft mede- geuomen twee ingenieurs ende eenige mineurs, om binnen Gulick te gebruycken ende eenigbe buytenwcrcken te ordonneeren, om den vyant, soo hy aencompt, in die trenseen den tyt te doen verliesen. Men raeent alhier, soo net convoy binnen cornpt, dat zy Gulick sullen laeten leggen, maer dat ze zicb well van Aken ende landt vander Marck mocbten versien, als eenigbe andere omliggende plaetsen. Men meent oock alhier, als dat des vyants voorne- men hoogher syt, jae dat bet well mocbte gelden op eenige Evangelische vorsten, die eenige bisdommcn, die geestelicheyt wel eertyts afgenomen hebben. Den colonel Focksis beeft ge- screven, als dat apparentelick eenighe lichtinge sal gescbieden , ende dat nions¹". Smelsinck eenigbe bequaeme officiers voor hem will versien, sulex dat het schynt, dat monsieur Gent, Ketelaer, Uonau, Poteliz ende eenige andere well mede lichtinge mochten doen. Den har- toch van Nieburch hceft aen syn Excel], prince Hendrick gesonden aen Scenckenschans een edelman , geheeten Sibrick, doende syn congratulatie van synen heeren, seggende, dat syn beeren verstaen hadden, dat syn Excel], met eenighe ruyterye ende voetvolck in 't landt meende te marcheeren, versouckende toe weeten, hoe starck hy was, ende wat pas hy meende toe nemen, om alsoo syn Excell. volck te doen bequamelicken accommodeeren, om die minsle schade te doen, dan het sal hem noch geseyt worden. Den heeren van Sonsvelt, Boetzelaer ende Heyn syn by syn Excell. geweest, maer niet den marckgraefve, ende dat om reden. Ende anders niet bebbende, will ick UE. neffens myne vruntlicke eerbiedenisse, versouckende de heeren 't selve mede te deylen, daer het sal behoeren, Godt almacbticb in zyne protecti* bevelen met grooten haest. Uyt Aernhem, desen 16 July, olde styll, 1614, savonts tot thien uhren. Uwer E. vruntlicke ende zeer geaffectioneerde goede vrunt, *A. VAN ZUYLLKN YAH NXEVKL.** Qpschr,: Erftntfeste etc. Gillis van Lcdenborch, seer, der E. Mo. heren statcn van Ulrecht etc. tot Ulrecht. Brenger dezes zvn loon- XIX. Myn heere. Uwer E. gantsch aengenaem scryven is my door Joris Theunisse wel geworden, daeruyt ick speure de continuatie van uwer E. gunste t'onswaerts, bedancke uwer E. daervan ten Loochsten, sal nyet laeten volgens uwer E. trouwhertige vermaeningc in myn debvoir ende ten dienste van uwer E. ende de heeren aldaer, sulex naer myn uiterste vermogen te con* tinueren, dat deselve daer ane (verhopende) sullen hebben volcommen contentemenU V. 6

-ocr page 49-



			42

		Voorts myn heeren, dewyle den heere tresorier de Goyer noch nyet angecommen is, ende het wel conde gebeuren, dat zyn E. (als by de vrunden tot Dordrecht zynde) noch eenige dagen syne lierwaerts compste vertrock, hebben derhalven uwer E. daerentusschen wel wil- len adviseeren, dat myn heeren vanden raedt hare Ho. Mo. van wegens syne Excel], ter handen hebben doen stellen de lyste vande compagnien , die men dit jaer te velde soude connen gebruycken, ende alsoo de provincien daervan dubbel naer haer genomen hebben, ick van myn debvoir geacht hebbe, uwer E. te meer daervan oock copie te scndcn, over- mits daerinne gementioneert staen verscheyde vande princlpaelste compaegnien, uyt Utrecht raede te lichten. Haere Ho. Mo. scryven nu aen de ertzhertogen, orame hare meyninge van deze grote toerustingen, te weeten, als by de copie te zien. De agent Valckenborch is ghis- teren mette selve depeche naer Bruessel vertrocken , met last, antwoort te worden (!) ende te vernemen, watter ommegaet, is hem oock copie vande voorsz. lyste medegegeven, om met discretie als uyt hem selve , deselve by eenighe te verthoonen, ende te doen verstaen, dat men van dezer zyde wel gewapent is. Den heere secretaris Winwood heeft doen aendienen, dat de extraordinaris ambassadeur van de Co. Mat. van Groot-Brittanien herwaerts comen- de, omme de saecken van Gulick te helpen accommodeeren, alhier sal blyven totdecomp* ste vande ord³. ambassadeur, die volgen soude, daerover geresolveert is denselven heere ex- traordinaris ambassadeur t'ontfangen, gelyck men gewoon is de heeren ambassadeurs van zulcke groote coningen te doen. My recommandeerende in uwer E. ende der tsamentlycke heeren goede gratie, sonder te vergeten den heere van Lochorst, bidde Godt almachtich, Myn heere , uwer E. ende de synen te conserveeren in een lanck, gesont ende voorspoe- dich leven. Uyt deu Hage, den 10 Aug. 1614. Uwer E. ootmoedich ende getrouw dienaer , D. Tresel. 1614. Opschr.: Aen myn lieere Ledenbergh, raedt ende se- cret, der Ed. Mo. heeren staten 's lants v. Ulrecht, tot Utrecht. Deu brenger vi stuivers* R. i Aug. 1614. XX.* Myn heere. Dese is alleenlyck , omme uwer E. te senden ⁹t gevouchde bouck der resolutien van haer Ho. Mog. 'T is my leed, dattet wat langer getardeert heeft, als't wel behoorde, doch soo bet my voor dese mael nyet mogelyck is geweest eer te doen, vertrouwe, dat uwer E. my sal houden voor geexcuseert. Hiernevens gaen eenige boucken, die de presenle heeren ter ver- gaderinge gehadt hebben. My recommandeerende zeer gedienstelyck in uwer E. goede gra- tie ende vanden heere van Lockhorst, sonder te vergeeten jouffrouwen derselver beyde huys- vrouwen, gelyck oock doet de myne, gansch hartelick. Bidde Godt almachtich etc, Uyt den Hage, den 21 Augusti, 1614. Uwer E. getrouwe ende ootmoedige dienaer, D. Tresel. 1614. Uwer E. gelieve onbeswaert te syn myne dienstige gebiedenisse aen de hereu van Rysen- burch ende van Moersbergen te doen. Opschr,: Aen myn heere van Ledenberch, raedt ende seer, der E. Mo. heeren staten vanden ge- siiclue ende lams v. Ulrecht, tot Utrecht.

-ocr page 50-



			4.1

		XXL Myn heer. Wy zyn gisteren avondt tol Aernhem ende heden marges tot 's Gravenweert aengecom- men, alwaer wy syn Excell. meynden te vynden, maer was met het volck, 't welck te Neer- elten vergadert was, al naer Emmerick vertrocken. Wy syn terstont naegevolcht, endeom- trent te twee uuren voor deeze stadt coomende, vonden gedeputeerden, die met syn Excell. parlementeerden, ende was de capitulatie al gemaeckt in manieren als volcht, te weeten, dat se 800 soldaeten van haer Ho, Mo. sullen innemen, waervan dezen avondt de compagnie vanden graeff van Hohenloe is binnen getoogen , ende sellen morgen de reste volgen , alle dutsche ofte nederlantsche soldaten; datse sullen blyven by haer politique regieringhe ende paapsche religie ende scholen ; dat haer Ho. Mo. crychfolck hier weder uyt sal trecken, soo wanneer de marquis Spinola de andere Cleefsche steden wederom sal verlaeten hebben ; dat men de soldaeten , alhier in guarnisoen comende, sal versien met servitien , vuur ende licht, op de manier vande geunieerde landen. Hier onlbreecken noch veel compagnien, waegens, treckpaerden, het geschut wert oock morgen eerst hier verwacht. Die van Rees hebben gepresenteert ses hondert man in te nemen , die ongetwyffelt morgen daer sullen syn, eer ons leger sal cunnen gereet weezen. soe haest alle behoeften sullen syn geoi'beert (!), sal men resolveeren, wat men voorders doen zal. Syn Genade, graef Willem, is huyden morgen een subyte lloute overcomen , sulcx dat men gedespereert van zyn leven, is God dank we- der aen de beter handt, ende wert morgen in't leger gewacht. De prince van Brandenburcli lieeft syn Excell, van Schenckenschans tot voor deze stadt geaccompagneert, ende is dezen avont weder nae 't tolhuys vertrocken. Hier is oock in t leger gecommen de grave van Suthatnton, om syn E. te begroeten. ^?T geen hier wyders passeert en sal niet laeten uwer E. daervan te adviseeren , Godt den Almogende biddende , eto In Emmerick, desen 7 Septemb., 1614. Uwer zeer bereitwillige vrunt, BORIIE VAN AmERONGEN. Op een afzonderlijk papiertje: Extract uyt seeckere missive, by den welgeboren heere grave Ernst van Nassau, uyt het leger by Emmerick den xxix, Augusty, stilo veteri) gesz. aen de heere Johan Ogle, gouverneur t'Utrecht. Gisteren heeft sich die stadt Emmerick, alsoe haest wy met den leger daer voor gecomen waeren, sonder scheut te schieten, overgegeven, ende die vyant leyt by Wezel noch stille. By Rees heeft men die trommel gehoort; het is te vermoeden, dat zy guarnisoen, daerom sy gesolliciteert hadden, ingenomen hebben. Huyden wordt by de stadt Emmerick een brugge over den Ryn geleyt, omme aen beyde zyden te connen comen als van noden wezen zaL Opschr.: Aen myn heere Gillis van Ledenberch, secre- taris der Ed. heercn staten van Utrecht, te Utrecht. ■■:.,.. - . ■ ■ ■ R». xxx Aug, 1614 XXII. Myn heer_# Sedert myn laetste schryvens is hier weynich gepasseert. Wy leggen hier Voor cfese stadt noch stil. Het leger is wat nader by de stadt gecomen, overmits daer % te voren gelegen 6*

-ocr page 51-



			u

		heeft, soo dlep was, clat de soldaten tot de enkelegen in de kley lagen. Wy porren syn Excell. alle dagen, ora Rees aen te tasten, maer maekt grootfl swaricheyt, het leger daer te brengen, vermits de diepe wegen. De brugge, die te Neerelten gelegen heeft, wert alhier dicht beneden aen de stack over den Ryn geslagen, in meyninge, het volck daerover te doen marcheren, om de andere Kleefsche steden , als Gennip, Goch, Cranenbureh ende Cleeff in te nemen; wy meynen, indien de wynt goet blyft, dat de punten cunnen opcoomen , de brugge van dage sal gereet syn. Den vyant heeft denselven dach als ons leger hier is gecoomen den ganschen nacht in wapenen geweest, in meyninge, dat wy haer souden coo- men besoucken. Daer ist gisteren avont noch geen volck in Rees gewest, hoewel sy een paep by den marquis gesonden hadden, om volck in te nemen; die voor antwoort gekregen heeft, dat de voorsz. marquis, overmits syn Excell. leger hieromtrent lach, geen compagnien conde missen. Soe ick clan tegenwoordich niet anders en hebbe, bevele ick UE. inde bescher- minge van Godt almachtich. Vuyt het (leger) voor Emmerick, den 9 Sept., 1614. UE. goede vrundt, Bqrre van Amerongen. Opschr.: Aen myn heer, myn heere Ledenberch , secre- laris dcr heercn slaten 's lants v. Utrecht. R\ i Sept. 1614. XXIII. Edele Mo. heeven. Myn beeren. Alsoe die van Rees onder de handt boope was gegeven, dat sy van deser syde niet en souden gemoeyt werden , om enich krycbsvolk in te nemen, by soe verde sy acte conden vuytbrengen vanden marquis Spinola ♦ dat van d'auclere syde geen garnisoen soude werden inde voorsz. stack gelecht, maer dat die soude blyven als neutrale, syn daer- op gisteren omtrent den middach by syn Excel!, gecomen vier der voersz. stadsgedeputeer- den , om de meyninge van syn Excell. te verstaen, hoewel te vooren die vanden magistraet door den burgermeesler ende die prochiepaep, met den marquis hadden veraccordeert, eenige soldaten in te nemen, syn, onderlusschcn de gedeputeerden herwaerts waeren, in drie pon- ten, eenige aecken ende in een beytelschip geconvoyeert met een schip van oorloch, gecoo- men syn voor de stadt, hebben niet aJleen geweygert het volck in te nemen, maer eenige schuten op haer geschooten , waervan een man doot gebleven encle drie of te vier gequestsyn, ende is bet voorn. volck daermede afF wyckende aen de ander syde vancle rivier gelandt, te voete wederom opwaerts gemarcheert naer Wesel, gelyck wy wt sekere kondtscbappen heb- ben cunqen vernemen, waerop syn Excell. resolulie genomen heeft de stadt te salveren , indien cenichsins moghclyck is. Marcheert tegenwoordich derwaerts, met het geheele leger, de Brabanlse ruyters comen nu over de brugge, die onder de stadt is geleyt, die welcke tot nu toe aen de ]\ymwegsche syde gewest syn. Indien de onse het Reeservelt cerder cunnen in- nemen, dan den marquis, meynt syn Excell. de stadt te salveren, deurdien de vyaudt geen toeganck tot het voorsz. velt heeft, dan door een engen wech, Ick sal niet naelaten, UE. Mo. ten eersten van het succes t'adviseren. Hiermede, Edele etc. In Emmerick, den 10 Sept. 1614, omtrent acht uuren voormiddach. Uwer E. Mo. dienstwillige, Boil RE VAN AaiERONGEBf.

-ocr page 52-



			<5

		Ick scynde hier by gaende de capitulatie van Emmerick ende van Wesel > soe ick se tot noch hebbe cunnen becoinen. Opschr.: Erentfestc etc. heere Gilles van Ledenberch, secret, etc. vande staten efc. v. Utrecht i/c. '. XXIV. Myn heer. Volgende uwer E. ordre sende d'selve myne specificatie vande verlopene drye maenden , die mils de menichfuldige occurentien wat hooger valt als voor desen, 't welck uwer E. naer syne wysheyt wel sail wee ten te considereeren , uwer E. gelieve de betaelinge derselver in gunstige recommandatie te hebben. Den heere Cornells van Lochorst, de vader, begeerde gisteren avondt, dat ick sonde compareeren opte bevestinge ende wyncoop, ten huyze van uvynen zwager Hillebrant Jacobs, over de beleeninge der heerlycheyden Liere .... ter somme van tzeventich duyzent guldens; syn E. is qualyck daertoe te brengen geweest, synde al ge- resolveert geweest volcomentlyck daer uyt te scbeyden ende vertrecken, daertoe de quade tydinge van 't verlies der stede Wezel geholpen heeft, doch eyntclyck, naer veel persuasie, daer inne noch bewillicht. Het schynt voor de hant de beste occasie te wezen, die men dezertyts soude connen wenschen. Wy.......den heere Adam van Lochorst, heere vande Liere te zullen zyn, 't is voorwaer een heerlyck goet, jae onder de treffeiyckste. Syn E. heeft begeert (dewyle ick seyde heden aen uwer E. te sullen schryven) dat ick uwer E. metjouffr. uwer E. welbemincle ende zyne kinderen hartelyck soude groeten, 't schynt dese saecke^voor de moeder noch wat bedeckt moet blyven. My recommandeerende gantsch dienstelyck met myne huysvrouwe in uwer E. goede gratie, sonder te vergeeten jouffrouwe uwer E. huys- frouwe, de heere Lochorst ende de synen, die wy oock tsamen veel geluck wenschen mette jongen geboren sone , ende bidden Godt almachtich, Myne heeren c/c. Uyt den Hage, den 11 Sept. 1614, met haest. Uwer E. ootmoedich ende getrouw dienaer, D. Tresel. Myn swagcr Hillebrant Jacobs doet uwer E. ende de heere Lochorst dienstelycke groeten. Uwer E. gelieve onbeswacrt te zyn mvner dienstige gebiedeuisse aen de heeren van Ryseu- burch ende Moersbergen te doen by gelegentheyt. De weduwe van Pieter de Bredero sal., heeft"my versocht uwer E. de gevoechde hare de^ claratie met eene te willen zenden, ende de betalinge recomniandeeren. Opschr:* Aen myn heer Ledenherch, raedt ende sccr. der E. Mo. heeren staten 'slandts v. Utrecht, lot Utrecht. XXV. Myn heere. Na het veroveren van deze plaetze zyn alhier in ⁹t leger by syn Excell. geweest eenige ge* deputeerden vande Cleefsche raeden , versouckende aen deselve, dat alle de steden van Cleve, die noch met geen garnisoenen beset syn, souden mogen daervan bevrydt blyven, waervan s)U Excell. hen zyn woort heeft gegeven, indien dc marquis Spinola ende de heer paltzgrave

-ocr page 53-



			46

vande Nieburch van gelycken wilde doen, niet alleen over deze Cleefsche, maer oock vande Gulicksclie, Marckse ende Berchse steden, in dewelcke noch geen volck van oorloge van d'een of andere zyde is gebrocht; is dies nyet tegenstaende gisteren morgen syn Excel], met omtrent twee dusent man te voet ende acnt compagnien ruyteren met ponten ende aecken voor deze stadt de Ryn gepasseert, om Kalcker in te nemen , die vande magistraet synde syn Excell. omtrent half wech te gemoete gecomen, veraccordeerende op deselve conditien als met dese stadt, ende hebben voor garnisoen ingenomen de compagnie vanden heere graef Hendryck Frederick van Nassau. Die van Santen hebben baer gedeputeerden mcde by syn Excell. gebadt, ende zullen apparentlyck deselve conditien aennemen , aengemerckt zy noch geen volck vanden marquis hebben ingenomen. In't wederkeeren van Ralckar krycht syn Excell tydinge van Lambert Charles , die hy hadde gecommandeert met eenich volck uyt Nymeegen naar Goch, Genncp, Granenburch ende Ravesteyn te gaen , dat die van Goch het geschut hadden verwacht ende nae omtrent 30 scheuten, dat den brant in een van haer stats poortcn was gecomen, sich overgegeven in syn discretie. Hy schryft, haer gelycke wel redelyck getracteert te hebben , dan seyndt de conditien niet over. Van daer is hy gegaen nae Gennep. Wy verhopen , dat hy deselve plaetse oock sal hebben verovert. Desen avondt compt tydinge, dat de Marquis Spinola met 1000 paerden ende twee duzent man te voet toe Wesel over die brugge, die aldaer geslagen, naer Santen gemarcheert is, maer of daer yemant is ingecomen, en weet men noch nyet. Het is hier eene seltsame krych , ende laet hem vremt aenzien, dat twee legers by malcanderen soo nae leggende, daer de ruyter mal- cander van wederzyden met de pistolen in de handt, sonder spreken, malcanderen passeerende, geen leet en doen. Omtrent te twee ueren nae de middage is de heer van Sonsvelt weder uyt het leger vanden marquis gecomen, doende rapport, dat de marquis Spinola te vreden is te comen in accoordt van neutialiteyt, versouckende , dat syn Excell. eenige van qualiteyt wilde deputeeren, heeft vooreerst daertoe gedeputeert den heere van Marquette, om tegens maenendach hem te Bisselyck te laeten vinden, sal ondertusschen noch eenen daertoe nomi- neeren. Dezen naemiddach syn omtrent 6 hondert man nae Griet getogen, een kleyn ste- deken digt by Rees, op d'andere zyde vande Ryn gelegen , dat men voor seker hout in den avont te sullen intrecken. Syn Excell. heeft oock syn Genade graef Hcndrick belast in te nemen een stedeken Iselburch, gelegen op de pas van Boicholt, in ^?t Sticht van Munster, waervan noch geen tydinge en is. Syn Excell. heeft seker advertenlie becomen van een per- soon van qualiteyt, dat den marquis Spinola nyet van meyninge was verder te gaen als Aecken, dan dat hy aldaer een kleyn briefken hadde ontfangen, 't welck uyt den Hagewas gescreven, ende dat hy daerop des anderen daechs 's morgens vroech in der haest voert is gemarcheert. Hiermede, myn heer, dienstelick aen alle de heeren ende uwer E. gebiedende, tiddende Godt almachtich deselve te conserveeren in zyn heylige proteptie_f In't leger voor Rees, desen 13. Sept. 1614. Uwer bereitwillige vrunt, BOURE VAN AMKUONGEX. Ick seynde uwer E. hierby gevoucht, 't geene de heer van Sonsvelt uyt het leger vanden marquis gebracht heeft. Opschr.:* Aen myn heer etc. Gillis van Ledenberch,

		seer, der E. Mog. heeren staten 's lauts van Utrecht, tot Utrecht.

	Jl\ iv Sept, i614.

-ocr page 54-



			17

		XXVI. Myn beer. Het leger lecht noch stille ende is sedert myne laelste vanden xm. alliier weynich gepas- seert, anders dan dat de marquis Spinola , dewyle de gedeputeerde van Santen by syn Excell* albier in't leger synde, om te tracteeren, omtrent met twee duyzent man te voet ende eenige compagnien ruyteren de voorsz. stede hebben ingenomen , laetende aldaer in guarnisoen twee hondert Spaengaerden, synde de reste wederom over de brugge in haer leger getoogen. Die Tan Wesel zyn in een jammerlycken staet, ende heeft tot noch toe de burgerye bet geheeel guarnisoen met haer inbrengende gasten , die meer als eens zoe veel syn, moeten de cost geven, hoewel haer belooft was, dat se servitien op de Nederlantsche wyze zoude genieten; het is al: schep op wyn en bier , Godt wil de arme luyden vertroosten. Men heeft in 't le- ger vanden marquis gebreck aen gelt ende voeragie , sulcx datse omtrent Calcar toe moeten vvyt ryden , wert tot dien eynde voor dese stadt een brugge over den Ryn gestagen , om't selve soo veel mogelyck te beletten, sal morgen avondt cunnen verdich syn, blyvende de bruggen tot Emmerick evenwel leggen. De steden, die in ^?t landt van Cleeve met haer Ho. Mo. garnisoenen beset, zyn deze: Emmerich, Rees, CleeiF, Calcar, Goch , Gennip , Uden, Griet, Ravesteyn, Granenburch, Zevender, Iselburch, ende wert bier tegenwoordich gehandelt, tlat alle de steden , die in de vorsten-landen met geen volck van oorloge zyn beset, beyde zyden onbezet zullen blyven, ende met geen krysvolck werden gemoeyt. Van onser zyde is gecommitteert mons^r. de Marquette, met de capteyne vande guarde vande princ. Excell., vande andere Don Ferdinando de Cairon, zynde vanden Spaensche raedt neffens graef Hen- drick van Berge, die te Bisselick malcander sullen rencontreren, Myns bedunckens wert niet gesocht dan dilayen , gelyck tot nu toe is geschiet; wat daervan sal werden, sal de tyt tot de wedercompste vande voorsz. gecommitteerden haest leeren, waervan ick niet sal laeten u over te adviseeren. Uyt Piees, desen 16. September 1614. Uwer E. gans bereitwillige, BORRE VAN AMERONGEN* Uwer E. missive met de ingelechte brief van syne Mat. van Groot-Brittannien, is myn den XV., ^morgens ten seven uuren, door Marten, de boode behandigd, ende hebbe hem tot desen avondt toe opgehouden. Opschr.: Aen myn beer etc, Ledenbergh, raedt ende seer. , der E. Mo. heren staten 'slants v. UtrecUt. R». viu Sept. 1614. XXVII. Myn heer. Desen nademiddach zijn de heeren van Sonsvelt ende Boetselaer uit het leger vanden marquis Spinola wederom gecomen, die de meyninge van syn Excell. aen deselve hadden overgebragt, als uwer E. uit de missive aen de staten generael, heden met de post aen de heren staten van Utrecht overgesonden, ongetwyfelt suit hebben vernomen, medebrengende een ontworpen acte, dat hy te vreden was, dat de steden, die geen volck van oorloge had- den ingenomen, beydesyts voor een jaer onbeset souden blyven, met sekere steerte, dat de prinsen (!) mede voor een jaer souden begrepen syn inde trefves, met dese Ianden gemaeckt, ende dat in die selve tyt op de steden aen beyde syden ingewonnen, niet viandelyks soude werden voorgenomen. Soe veel het eerste belangt, is't advys van syn Excell. haer te accor- dcrcn, niaer de clausule is in bedencken genomen, ende is diensaengaende aen de heeren

-ocr page 55-



			48

		staten generael gesclireven, om hare Ho. Mo. goedc meiningc daerop te verstaen, myns be- dunckens, scbuilt daer niet onder dan bedroch , gelyck van begin of is goschiet. Ick kan anders hier Tint niet verstaen, off de marquis Spinola begeert de goede stadt Wesel te he- houden voor den coninck van Spangien , te meer, so men hier seker advys heeft bccomcn , dat den tol van Berck met den aencleven van dien, tot Wesel verlecht isi My hiermede seer dienstelyck an alle de heren ende UE. recommanderende, sal hiermede eyndigen ende Godt almachtich bidden UE. mil zyn familie te willen nemen in syn heylige protectee. In Rees, desen 17. Sept. 1614. UE. geaffectioneerde vrundt, BORRB VAN A#EK05GJ�N. Opschr.: Aen myn beer etc. Gillis van Ledenbercfy, etc. te Utrecht. R^a. vih Octob. 1614, XXVHL Myn heer. De heeren van Sonsfelt ende Boetselaer, die met de acte van syn princelycke Excell. in 't leger geweest, daerin verhaelt wert, dat geen steden, die voor den xv. Sept. met geen gar- nisoen van d'een noch d'ander syde, nochte vande possiderende vorsten besedt syn geweest, van inlegeringe souden bevryt bliven, syn gisteren wederom gccomcn, medebrengende de voorn. acte ongeteykent, begerende de trefve voor een jaer conform met de Nederlanden gemaeckt; dye marquis Spinola is van meyninge, een deel van syn leger op te breken, ende te gaen nae 't landt van Marck. Het sal syn swaricheyt hebben, hem met dit leger te vol- ghen, overmits de quade wegen, ende dat de marquis voor de onse sal cunnen daer wesen. Syn Excell. seynt enighe ruyteren, tot omtrent hondert paerden, nae de stadt Ham, de principaelste stede eldaer in't lant gelegen, om te vernemen , off se haer Ho. Mo. crygsvolck sullen willen innemen. Het leger vanden marquis begint seer te zwacken ende is de ruyle- rye seer armelyck, cunnen haer omtrent Wesel niet langer onderhouden. De acten over ende weder gegaen, soude ick UE. overgesonden hebben, dan alsoe by de marquis swaricheyt is gemaeckt te teyckenen , ende dat het geen formele resolutie en syn, is alhier by de gecommitteerden goet gevonden , geen copien daervan te geven, rnaer syn aen haer Ho. Mo. inden Haecb overgesonden. Hiermede dan desen sluytende etQ% In 't leger voor Rees, desen 20. Sept. 1614. UE. bereytwillige, BOBAE VAN AMEK0HUE5. Opschr.: Aen myn heer etc. Gillis van Ledenbercb, etc. le Utrecht. R\ xi Sept. 1614. XXIX. Myn heer. Sedert myn laetste vanden 21. deser is hier niet scnryfwaerdich voorgevallen. Men ver- wacht hier met devotie, wat de gecommitteerden naer de stadt Ham ende andere Marcksche steden gesonden, sullen medebrengen. Tot Wesel is aengecomen een Nuntius vanden Paus, met eenige andere geestelykheyt, soe men secht, om de religie te reformeren ende de ker- ken te wyden; hoe wel haer geloeft is, dat men haer by de gereformeerde religie soude laten. j)c Nuntius segt, dat Spinola in't stuck vande religie, als degeestelycheyt aengaende, nyeten

-ocr page 56-



			49

heeft cunnen beloven 't geene hiervan de Marksche saecke passeren sail, sail UE. met de eerste gelegenheyt adviseren. De paltzgraeff vd. Nyburch is heden naer Dusseldorp gereyst ende wordt in corte dagen wederom in ^?t leger voor Wesel verwacht. De duerte in^?t leger vande marquis wort alle dach grooter , sulcx dat men daer voor een pont boter betaelt acht stuver, voor een pont kees vyff stuver, hetwelck de arme borghers het qualiekst comt, die in't ge- ven vande cost voor de Spaengiaerden noch moeten continueren. Hiermede desen cyndigende etc. In Rees, desen 23. Sept. 1614. UE. bereytwillige vrundt, BoRRE VAN AmERONGEN. Het krygsvolck te voet is desen voormiddacb in wapenen geweest, is seer schoon ende sterck over de xn^M, sulcx dat ons verdriet, dat men opte goede stadt Wesel, tot haerder vertroo- stiuge niet en can attenteren. Opschr : Aen myn lieer etc. Gillis van Ledenherch, etc. le Utrecht. R⁴. xvi Sept. 1614. XXX. Myn heere. Twyffele niet off den heere tresorier de Goyer, die gisteren van hicr is verreyst , lieeft uwer E. geadviseert vande aencompste ende mondelinge propositie des heeren van Reffuge, ambassadeur extraordinaris vande Go. Mat. van Vranckryck, ende alsoo syn E. gisteren zyn propositie in geschrifte heeft overgegeven, hebbe uwer E. de copie daervan ende vande brie- ven van credentie van haere Mat. wel willen toesenden. Eenige hebben geremarqueert, dat die voorsz. heere ambassadeur, corts nae zyne aencompste tegens reputatie, in persoone is gaen vinden den heere cancelier vanden furst vander Nyenburch, in zyn logement alhyer; dat oock terstonts daer nae waegens voor de herberghe gecommen zynde, hy daerraede in diligentie is verreyst, daer uyt eenige alhier bestes vermoedens nyet en syn. Den heere am- bassadeur du Maurier is heden nae den leger vertrocken, ende segt men, dat seeker persoon van ^?t gezelscbap des heeren ambassadeurs Wotton mede gereyst zoude zyn , omme de zaecke aldaer tot vrede te vorderen. De voorsz. heeren ambassadeurs Reffuge ende Wotton blyven noch hier ; oft nyet hoochnodich is , dat de vergaderinge van hare Ho. Mo. by myn heere van Utrecht by deze zware occurrentien hoe eer hoe liever werde becleet, can uwer E. naer zyne wysheyt best oordeelen. My recommandeerende gantsch dienstelyck in uwer E. ende der tsamentlicke heeren goede gratie, bidde Godt almachtich, e/c. Uyt den Haghe, den 26. Sept. 1614. Uwer E. ootmoedich ende getrouw dienaer, D. Tresel. 1614. S^r. van Suylen, mynen confrater, heeft my geadviseert, dat uwer E. ordonnantieop myne declaratie heeft doen depecheeren , daervan ick uwer E. hoochelyck bedancke, maer dat (mits het comptoir des onlfangers onverzien was) ick noch mette penningen wat moest pacienteren. Opschr.: Aen myn heer etc. Gillis van Lcdenbereh, etc. tot Utrecht.

		Den bode in siuvers.

	V.

-ocr page 57-



		..0

XXXI. Myn heere. Ick hebbe uwer E. heden gesonden de propositie des heeren van RefTuge, hope dat uwer E. deselve wel sal onlfangen hcbben , ende alsoo dese bode door Utrecht is passeerende, hebbe uwer E. by die gelegenheyt oock wel willen senden copie vande brieven, heden uyt- ten leger onlfangen, mitsgaders van't provisioned accoordt, tusschen de steden Antwerpen ende ter Goude gemaakt. Den secretaris vanden heere ambassadeur Wotton heeft tegens ver- scheyde persoonen verhaelt, dat syne Mat. van Groot-Brittanie aen de ertzhertoghen geschreven soude hebben, soo hare hoocheden de steden van Wezel en Aaken in hare vorigen stand nyet en stelden, dat syne Mat. geresolveert was den coninck van Spangien ende hem d'oorloge te declareren ende aen te doen, ^?t waeren hooge woorden , maer een groot hayr te velde sonde beter treffen. My recommandeerende in uwer goede gratie, bidde den almogende Godt, Myne heeren, etc. Uyt den Hage, den 17. Sept. 1614, in grote haest. Uwer E. ootmoedieh ende getrouwe dienaer, D. Tresel. 1614. Opschr.: Aen myn heer etc. Gillis van Ledenbcreh, etc. tot Utrecht. R-. xx Sept. 4614. ^Den ^bode ^vicr ^siuy^vers' XXXII. Myn heer. Hoope, dat uwerE. myne twee voorgaende mette bygaende stucken wel sal ontfangen heb- ben, ende alsoo haer Ho. Mo. schryven ontfangen hebben vanden heere ambassadeur van Langerak, hebbe daervan in diligentie een copie doen maken, ende UE. oock wel willen toe- zenden, sonder eenige occasie te versuymen, opdat van myn debvoir aldaer mach blycken. Ghisteren cjuam hier weder een cleyne alarm met brieven aen haer Ho. Mo. vande stadt Enc- huysen, adviseerende de tydinge die aldaer gecommen was, van een Spaensche armade van tsestich seylen , daerinne geladen soude syn xxx^M Spaignaerts, welcke onder Engelandt soude syn gesien , derhalven in Engelant veel te doen soude weesen , adverteerende mede die van Emden hier van oock advys gegeyen te hebben, hoewel zy des nyet geheel seker waeren, haere Ho. Mo. waeren ghisteren daerom expres byden anderen , doch houdt men hier, dat daervan in't minste nyet en is ende buyten alle apparentie. Eenige meenen, dat de geruch- ten van hier naer Engelant syn gewaeyt, ende dat deselve soo weder herwaerts kommen. My recommandeerende in UE. ende der tsamenllyke heeren goede gratie, bidde Godt den Heere almachtich, etc. Uyt den Hage, den 29. Sept. 1614. ,; ^ '� Uwer E. ootmoedieh ende getrouw dienaer, ' � ..... D. Treses 1614. - Opschr.: Aen myn heer etc. Gillis van Ledenberch, etc. lot Ulrechi.

			".■'■
	R*. xx Sept. 1614,		".■'■
	R*. xx Sept. 1614,

-ocr page 58-



			51

		xxxiir. Myn heer. Op den Landtdach , tot Onua gehouden, is geresolveert, dat enige gedeputeerde souderi gesonden werden nae den marquis Spinola , om acte van neutraliteyt by deselve tebekomen, is miildeler tyt, soe veel by doctor Steentgens ende cappiteyn Frensk te wech gebracht, dat die vande stadt Ham vyftich dragons van hare Ho. Mo. bebben ingenomen, ende heb- ben noch eenighe soldaten gesonden op't huys March, hetwelck over de voorsz. stadt is dominerende. Op ^?t voorsz. buys lagen eenige baeneveeren , die daerin gebleven syn. Die van Luynen waeren noch geresolveert geen volck van d'een noch d'ander party in te ne- inen, uiaer wilden't canon daervoor verwachten, nyet soo seer door onwillicbeyt vande nia- gistraten, als door enige quaetwillige ende oproerige papisten. Voor eergisteren, 's tnorgens vroech , syn vuyt bet Jeger vanden marquis over Ryn vertrocken omtrent tusschen twee ende drie duesent soldaten met enige compagnien ruyteren nae't Jandt van Gulick, nemende de passogure na Sittert, synde een plaetse, gelegen opte Mase, omtrent Maestricht. Wat haer intentie macb syn en weet men noch niet. Desen voormiddacb , omtrent elf uren , compt hier seker advys vanden sergeant-majoor vande Fransosen , Roculaure, dut den commanduer Pitban vuyt Gulick met omtrent dartbien bondert mannen ende drie stucken gescbuts ver- trocken synde, den XXVIII. deser Oldenhoven, Sambich ende Linnich heeft ingenomen, waervan de tvve syn gesurpreneert, het ander met noch een klein stedeken daer omtrent, nae dat enighe schoten daer op waeren gedaen, haer overgegeven, ende syn deselve met haer Ho. Mo. garnisoen beset worden. Die de brieven van Gulick heeft overgebragt, brengt tydinge, dot de marquis heeft ingenomen Dalen ende Dulcken; van anderen corapt advys, syn meyninge geweest te syn, de plaetsen , die van Pitban verovert syn, te willen innemen; hoe het met Onna, Lunen ende Camen sal vergaen , verwachten wy hier van tyt tot tyt sekere tydinge. Eergisteren is hier gepasseeet den Canselaer Tesseling, die nu medebrengt acte van neutraliteyt voor de steden, die voor den xv. Sept. van beyde syden met geen volck en syn besedt. Hiermede desen eyndigende, bidde Godt, etc. In Rees, desen eersten Octobris, 1614, 's avonts te ses uren. UE. bereytwillige vrundt, BORRE VAN AniEROiVGEN. Opschr.: Aen myn heer etc. Gillis van Lcdenberch, etc. tot Ulrecht. XXXLV. Myn heere. Desen is alleene omme te vergeselschappen de gevoecbde copie vande aengename propositie vanden heere gesante des churfursten van Brandenburch, ende wat daerop is geantwoordt, ^Jt welck ick uwer E. geerne al van gisteren haddc gesonden, maer de gelegentbeyd heeft my daertoe ontbrooken, daerinne altyts sunderlinge curieulx synde, dat uwer E. de copien aldaer hebben macb, soo rasch als yemant hyer, de heeren ambassadeurs Refuge ende Wotton had- den op haer vertreck beyde audientie begeert, doch elk appart, ende heeft den heere Wotton van wegen syne Mat. van Groot-Brittanien sulcken propositie ende verclaeringe ge- daen, dat de heeren daerinne een groot gevallen hebben, streckende tot hanthavinge vande Gulycksche, Cleefsche ende Aecksche saecken, in geender manieren kunnende goetvinden de ncderlegginge der wapenen. 'tWas geseght, dat de voorsz. heere ambassadeur Wotton syne 7*

-ocr page 59-



			vi

		propositie in geschrifte soude stellen ende overgeven, maer en hadde de heere presideerende die ghisteren middach nyet ontfangen ; soo sulcx noch geschiet, sal uwer E. de copie daer- van terstonts toe laten commen , ende alsoe ick achte, dat uwer E. aldaer verscher tydinge uyt de legers heeft, als wy hier, sal besluyten met myne gantsch dienstige gebiedenisse aen uwer E. ende de t'saruentlyke heeren aldaer, ende bede tot den Almachtichen', etc. Uyt den Hage, den 2. Oct. 1614. Uwer E. ootmoedich ende getrouw dienaer, D. Tresel. 1614. Ghisteren ontfangen hebbende'den brief vanden heere fiscael Valdona, hebbe die rescriptie van myn heeren van Gelderlant aen niyn heere van Oldenbarnevelt behandigt ende gcre- couiraandeert, ende is daerop gesecht, volgens \ versoek, myn heeren van Utrecht copie daervan mede te deelen. Opschr.: Aen myn hecr etc. Gillis van Ledenberch, etc. te Utrecht. XXXV. Myn heere. Uwer E. seer aengenaem scryven vanden XXL der voorleden maent, ouden sljJ, heden ont- fangen synde, bebbe my terstonts daerna vervoeght by myn here van Oldenbarnevelt, ende volgende uwer E. begeerte syn Ed. van uwer E. wegen vriendel. gesalueert, ende aengedient wat uwer E. vanden heere ambassadeur du Maurier ende de herwaerts compste vanden heere van Moersbergen heeft geadviseert. Ende heeft syn E. my belast syne gansch vrundelycke groetenisse aen uwer E. te docn, ende met eenen van't voorsz. advys te bedancken; too- nende seer te vreden te syn vande compste vanden heere van Moersbergen, seyde hoochnoo- dich te wesen, by dese gelegentheyt des tyds, dat alle de provincien byden anderen waren, ende derhalven begerende, dat ick uwer E. soude scryven, de hant daer ane te willen hou- den, dat aende herwerts compste des voorsz. heeren van Moersbergen, conform uwer E» scryven, geen gebreck mochte wesen, 't welck ick aennam te doen, hoewel ick syn E. seyde, uwer E. advysen vast te gaen, ende dat oversulex daerane geen mangel soude syn. 't Seedert myne voorgaende is naerder scryven vanden heere ambassadeur van Langerack gecomen, als byde copie te syen. Desen middach is oock scryven ontfangen vanden heere ambassadeur Caron , daervan ick uwer E. mede copie sende, hebbende, naer ick vuyt een vande heren verstaen bebbe, particulierlycker aen myn heere van Oldenbarnevelt gescreven, welcker voe- gen syne Mat. van Groot-britannien den Spaenschen ambassadeur heeft gerembareert, ende verclaert hem nyet langer te sullen laten bedriegen , maer het sweert te willen gebrnycken , wenschende syne Mat., dat den heere ambassadeur Garon achter de tapyten gestaen hadde, als by de voorsz. propoosten aenden Spaenschen ambassadeur hielde; hebbe oock goetge- vonden uwer E. te senden dubbel vande brieven, mede nu vuyteu leger omfangen, mette bygaende stucken. My recommanderende in uwer E. goede gratie ende vande tsatnentlycke heeren, bidde Godt almachtich, etc, Uyt den Hage, den 4. Oct. 1014. Uwer E, ootmoedich ende getrouw dienaer, D. Trksel. 1614. Hebbe mede, volgende uwer E. begeerte, myn heere den greffier aengedient de herwaert* compste vanden heere van Moersbergen, ende UE. groetenisse, die uwer E. daervan doet bedancken , met gelycke gansch viiendelycke gebiedenisse aen uwer E.

-ocr page 60-



		53

Alsoo ick grootelycx doe diligenteren om de copien, hier inne gemelt, gereet te crygen , ende ick den post daervan oock wat ophoude, hoope dat uwer E. nyet qualyck sal nemen 't port by my op desen te stellen. Op een af%onderlijk papiertje: Hebbe nwer" E. vergeten te seggen, dat den heere Rentsingh hem alhier by brieven is be- clagende, over de geruchten, dier syn van syne quade proceduyren, sulcx dat het verlies van Wesel hem soude schinen geimputeert te wesen, waerop alhier goede verclaringe van syne ronde proceduyren, alhier worden gedaen, hoewel veel van ander gevoelen syn. Actum ut in Uteris* Opschr,: Aen myn heer etc. Gillis van Ledenberch, etc. tot Utrecht. Den post xv stuver. R\ xxv Sept, -1614. XXXVI. Mvn heer. Naer het schryven vande laetste missive aen haer Ho. Mo. vanden xv., die ick uwer E. hebbe toegezonden, hebben de heeren ambassadeurs van beyde de coningen, van Vranckryck ende Groot-Brittannien, ende de gecommitteerden van haer Ho. Mo. bysonderlyck gecom- municeert met de Nyburchse gesanten , ende hebben heur E. op't geene de Brandenburchse gecommitteerde in de voorgaende conferentie hadden voorgebracht, reces genomen aen den furst tot Wezel, van waer zylieden noch niet en zyn wedergekeert. De gesanten vande co- ningen vertrecken morgen nae 't leger, om het crychsvolck, soo te peerde als te voet, in bataille the sien, ende sullen by syn Excell. smiddaechs getracteert worden; syn Excell. heeft ons door den heer van Kessel doen versuecken, mede aldaer te willen erschynen. Van wegen den churfurst van Geulen zyn hier de heeren Reck van Courle, den stadtholder Resing met den doctor Aldenhoven, die voor dezen mede geweest zyn op de vergadering, te Wezel ge- houden, die vande voorsz. churfurst zyn afgezonden, om de misverstanden tusschen beyde de princen te helpen nederleggen; haer is geantwoort, dat haer Ho. Mo. van gelyke meninge zyn, ende ons daerom herwaerts gezonden, om neffens de ambassadeurs van beyde de co- ningen van Vranckryck ende Engelandt, van gelycken te bevorderen , daertoe wy alle vlyt souden aenwenden , ende, ons bedanckt hebbende, syn alsoe van ons gescheyden , sonder eenige vordere instantie te doen. Wy vernemen alhier, dat tot Brussel is geconsulteert, of het dienlyck is voor den coninck van Spaengien, de stadt Wezel te verlaten of niet, ende dat de Spaensche raeden t'enemael inclineren, om die te behouden, rnaer dat de ertshertoghe gheen oorloge soeckeude, de resolutie hadde doen ophouden , gevende voor antwoort, dat men daerop behoorde te verstaen het gevoelen vanden marquis bpinola. Binnen de voorsz. stadt werden stallen gemaeckt aen de wallen , voor de peerden , daer men de ronde des nachts zal doen, hetwelck geen teecken is, dat ze van meyninge zyn, om te zullen willen vcrhusen. Hiermede etc. Tot Zanten, desen 18. Oct. 1614. Uwer E, bereitwillige goede vrunt, BORRE VAN AnERONGEW. Opschr:* Aen myn heer etc, Gillis vaa Ledenberch, etc. tot Utrecht.

	R*. x Oct. 1614.

-ocr page 61-



54 XXXVII. Myn heer. Op Sonnendach lestleden is zjn Genaden, grave Jan van Nassau, hier uyt Savoyen over Paris onvenvacht aengecomen , medebrengende een missive vanden heer ambassadeur, den heer van Langerack, den 6. Novembris uyt Paris aen hun Ho. Mo. geschreven, daervan die copie hier neffens gaet. Syn Genaden, alhoewel by verclaert heeft vanden hertocb van Savoyen commissie te hebben aen bun Ho. Mo., ende syn Excell. eyts te proponeeren, is nochtans terstont met zyn aencompste nae syn Excell., sonder syn last aen hun Ho. Mo. te openen, verreyst, doch heeft metten beer Oldenbarnevelt gecommuniceert, syn E. te kennen gevende, dat den voorschreven bartocli syn Genade vereert heeft met syn ordre, ende daer beneffens ge- scbonken cen marquisaetschap, becleet met steden ende dorpen, maer niet en begeerden aen te nemen buyten voorweten van hun Ho. Mo., dat den hartoch met ernst sonder be- droch den Spaengaert oorloch aendoet, verhaelende daertoe diversche hostiliteyten van oor- Ioghe, by d'een ende d'andere svde geattentcert ende oock geexploicteert, dat den hartoch van Savoyen een supprinse aengevangen heeft op die stadt Navorra, gelegen in Milanois, doch was misluckt ende zyn volck in desordre gecomen, maer doer goet beleyt van zyn Genaden, die overgebleven gepreserveert ende die vervolgens verslagen, dat den Spaengaert continueert in't bouwen van een fort, alhoewel 't seive is op territorium van Milanois, maer .... ende domineert in Piedmont, dat soe haest hetselve gemaeckt sal wesen, noch een groter ende stercker by hem begonnen sal worden, met noch meer hostiliteyten, die aen d'een ende andere zyde voorgenomen worden. Ick en sal niet naelaeten, soe haest zyn Genade last van den voorschreven hartoch tot myn kennisse gecomen sal wesen, [uwer E. netselve adverteeren. Op huyden is in de vergaderinge weder gelezen een missive vande gecommitteerden in't leger uyt Santen, den 13, Novembris gescreven , daer af die copie met een recepisse vanden fnrst van Nyeburch van ontfangen hebbende die toegesonden articulen, mede hier beneffens gaet, waer uyt uwer E. suit cunnen afmeten, die cleyne veranderinge, die in de articulen van het provisionele verdrach (by myn uwer E. op eergisteren toegesonden) zyn gedaen ende met wat cavalatie ende trainissement de handelinge aldaer beleyt ende oock getraineert worden , wel tot groot misnoegen van bun Ho. Mo., doch sullen noch andermael scrivens verwachten, ende daernae op alles delibereren, daer af ick uwer E. terstont adverteeren sal, ende voor dese tyt anders scryvens weerdich niet hebbende, sal Godt bidden, etc. Uyt 's Gravenbagbe, met haest, den 8. Novembris, 1614. Uwer E. geheel geaffectioneerde, Justus van Rtsenburch. Hier gaet noch beneffens copie van griefvcn, geproponeert by de magistraet van Paris, in de generael vergaderinge van staten van ^?t ryck, die tegenwoordich tot Paris vergadert zyn, ende dat, soo men seyt, met voorweeten van parlement aldaer, 't welck sy versoecken ende oock begeeren gearresteert te hebben. Men heeft ordre gegeven hetzelve te laeten drucken, doch sonder octroy. Opschr.: Aen myn hccr etc. Gillis van Ledenbercli, etc. tot Utrecht.

		: .

	.

-ocr page 62-



	HET UTRECHTSCHE BTJURSPRAECK-BOECK DIENSTBAAR GEMAAKT AAN DE GESHIEDENIS DER BESCHAVING. 1385 � ',.-... . . . .■ .

		dat een yeghelyk syn harnas rede hebbe, ende want die raet wapenscouwinge doen wil, [op enen dach, die si daer toe aennemen sullen, beyde vande sculten ende gilden. Ghaen met tortisen voor't heiligdom. Voert ghebiet de raet al den ghenen , die een zonen- daghe naestcomende met horen tortisen gaen sullen voer dat heylichdom, dat si also ghe- ordineert gaen sullen , die ene die andere vol- ghende, also else hem Willam Smit ende Jan Kockaert segghen sullen , ende die des nyet en dede, dien soude men rechtevoert in't vleys- huys legghen. Ferkens* Andr. Valckensz. is bevolen die verckens te scutten ende van elken verken 2 doytken te nemen. Dragen van wapenen, De raet vande stat verbiet, dat nyemant ghewapent en ga binachte noch bi daghe mit pansieren, met borsten, ofte mit sweerden, ofte met langhen onrede- liken messen , bi eenen koer van (?) sc. etc. MunL Voert soe comen hier nye fran- cken, dat contrafeyten syn, die drie placken argher syn, dan de ander francken, daer waernt de raet enen yghelyken voer, dat hi sie, wat francken dat hy neme. Voert so comen hier nye cleeuwsche gulden, die men tot Huessen slaet ende alrehande an~ dere contrafeyten, die verbiet die raet, etc. Polygynie, Want Joerdaen van Loet twee wiven getrouwet heeft, die beyde leven , daer- om verbiet men hem de stadt 100 jaer op syn
1385. Mommerye. Voert ghebiet de raet, dat nyemant met verdecten aensichte en ga after dier tyt, dat die clocke sesse geslcghen heeft, bi enen koer van I pont, ende gingbe iemant bi daghe mit verdecten aensichte, ende hem yemant vanden rade ofte van der stat knapen besien wouden ende weten wouden, wi hi waer, ende hi hem nyet en woude la ten besien, dien zout men rechtevoert inden toorn leg- ghen. Dobbeten, Wouterkyn, Wouters Hanen neve ende Gheryt Brouwers knaep , verbiet men de statene maentlanch, omdatsi ghedobbelt heb- ben. Nye borger: Jan Bont, die bonlwercker. Bwaselike wanderinghe. Want Herman, de coster, dwaselicken ghewandert heeft ende eenen wivekyn misdaen heeft, daerom heeft hi gheleghen inden toern, ende is hier gheco- men in hemde ende in broeke, ter clocken, ende sel den rade bidden vergiffenisse ende gheven der stat te beteringhe mi^M steens ende den wivekyn xvi pont. Nye borghers: Roelof Bertouts soen de smit, de spoermaker. Tho. Gheryt Roden soen, die vuller. Jan Henric, de drayer. Dootslach, Haren Ghisebrechtssoen v. Ha- melenberghe, heeft doet ghesleghen binnen der stat den scoelmeyster van Sinte Peter, dat set men hi vreden , etc, Wapenwhouwinghe. Voort ghebiet de raet,

-ocr page 63-



	56

		afterhoede houden vander erster batali. Ende daer sellen die pynres bi wesen. Der stat bannier sel draghen Lodewich de Wale. Hooftmans vander eerster batali; Hughe Lieboert, Beernt van Dolre. Inder ander batali sellen trecken de louwers ende wollewevers, mit horen bannieren, die steenbickers ende oude cleermakers, mit horen bannieren, die wterTollensteghe, wten Lynpade ende van Absteden, mit horen scouten, de moelnaers ende linnewevers, mit horen banie- ren, die backers, mit hore banieren, ende die sellen die afterhoede houden mit hore baniere vander ander batali. Hooftmans vander ander batali: Melys Aernts soen ende Jan van Benchem. Inder derde batali sullen trecken die mers- lude ende botterlude, mit horen baniere , die smede ende zadelaers, met horen bannieren, Daernae de bylhouwers, mit hore banieren. Voert de riemsnyders, gravverkers ende cor- dewaniers, out ende nye, mit horen banieren , ende die sellen die afterhoede houden vander derder batali, als men wttrect, ende si sullen die voerste wezen als men weder in trect. Hooftmans vander derde batali: Vrederik van Drakenborch, Lubbert Bolle. Die overste sellen overste hoofmans wesen, alse inden..... Pes Mancndaghcs na Rcmigii. Diea/ie?ie_y die hier nae bescreven staen^ hebben onsen heer van Utrecht ende der stat ontseyt, Haer Jan, heer vande Lecke ende van Breda, heeft ontseyt om des borchgrave wllle van Montfoort. Jan, heer van Wesemale. Jan van Cuyc, heere van Hoechstraten. Heer Henric vd. Lecke, hr. vander Rivire. Heer Jan van Wetten. Heer Willein van Brederode, ende anders veel ridders ende goede lude, die inden lande van Brabant gheseten syn, heb- ben ontseyt om des heren wille vander Lecke.
1386. Polyandries Want Mechtelt, Dire Werys dochter, twe mannen ghetruwet heeft, die beide leven, daeromme verbiet men haer de stat 100 jaer lang op haer lyf. Wiahten, Die raet vande stat heeft verno- men, dat gebreck is in den cleynen wichten, des waernt de raet enen ygelycken, dat hi daertoe si, dat sine wichten gerecht syn , ende off yemant daeraen twivelde , die brenghe syne wichte tot Dirck Hermans soen, des spelde- makers. Nye borgher: Meyster Jan van Hoekelora , de surgyn, om nyet, Onhoefsehelyk spel. Want Jan Mout on- hoefschelyken ghespoelt ende ghedobbeit heeft mit vier terninghen wt eenre hant, daeromme hi gheleghen inden toorn , ende is hiergheco- men in hemde ende in broeke ter klocken , ende sel den rade bidden verghiffenisse ende gheven der stat te beteringhe xxv^M steens. � Dese verbiet men de stat van dobbelen ene maent lanch, ende ene myle vande stat te we- sen (6 personen). Coppellary, Gheertr. van Fioers, verbiet men de stadt 5 jarenlang, van coppellardyen. Soudy verdienen. Voert, waeriemanl, die vm witte groote des daghes verdienen wil in soudien, die come na afternoen op't stat- huys, etc, Des Dingsdaghcs na Margarcthe. In deser manieren sullen de gilden tat trecken aen drlen bet alien, Inder eerster batali sullen trecken der stat bannier, daer sellen biwesen die scepene ende raet, out ende nywe, mit der stat knapen ende ses truwelike manne wt elker wake. Daer nae sellen volghen de wantsniders ende sni- ders, de vleyschouwers ende vischers, elck met synre banniere. Daernae die wten Weerde mit hore banniere, ende daerna die corenco- pers mit hore baniere, ende die sullen die

-ocr page 64-



	57

Den heer van Brederode gheeft men gheleyde met hem 20 tot Martini. Men gheeft gheleyde Zweder van Zulen met hem vyflen, duerende tot S. Gallen dach toe naestcomende ende dien dach al. Reizen: Des Woensdaghes op S. Valentyns avont, Waert sake, dat hier enich gheruft quame, bi nachte ofte bi daghc, dat de vyande inden velde waren, ende men de bancloc ene langhe pose sloeghe, so sellen die ghilden wt tree- ken , also alse hier na bescreven staet: Inden eersten , so sellen wt trecken ene ba- tali volex ter eerster reysen , demen wt treeken sel, dat sellen wesen: De louwers. i Wollewevers. Steenbickers. Oude wantsniders, Tollesteghe. Lynpat. Absteden. Moelenaers. Linnewevers. pe backers ende daertoe de sctittc vanden overeynde mitten roden wimpei. Ter andere reysen daerna sellen wt trecken de wantsniders ende sniders, ende daer sellen onder trecken de oude raet, ende de ghene, de onder der stat baniere gheset synt De vleyshouwers ende Vischers. Die wten Weerde. Louwenrecht. Pellecussen gherecht. De oude Oort ende nye Oort. De nye Weerde, Buten Sinte Katrinen poerte ende de co- rencopers, ende daermede sellen trecken de scutte vanden nederen eynde metten witten wimpei. Ter derder reyse sellen wt trecken de merslude, botterlude,smede, zadelaers, grau- werkers, riemsniders, * bylhouwers, cordewa- niers, nye ende out, ende de scutte mitten roden wimpei vanden overen eynde , ende also voer van reyse ter reyse.		Maer so wanneer dat men de bancloc slaet meer dan ene pose, so sel de stat alinghe wt trecken aen dreen batalien, alsoalst voertyts ter clocken ghecundicht is, nader ouder ma- nieren. Voert waer yemant, die acht witte grote des daghes verdienen wil in soudien , die come nu t'after noen opt Stadthuys, by Eerst van Steen- re, Wouter Grawert, Jan Breyenende Gheryt vander Hare. Reizen: Oplen Asschelen YVoensdach. Nu en Manendaghe, naest verleden, doe onse vole wtghereyst was, daer waren som- mighe lude, die onse hooftmans ende ride- meysters ende horen oudermans onhoorsamich waren, daer heeft die raet die hoer toe gheset, ende wien si vinden, dat daerin broikich gheworden is , dat wil de raet vander stat aen hem rechten , daerom so sie hem des een ye- ghelyc te voeren , dat hi onsen hooftmans ende ridemeysters hoorsamich si, ende die des nyet en dede, dat woude hem de raet swaer of nemen na dien bode, dat syt voertyts ter clocken ghekundicht hebben. Voert, also die stat ofte ene batali volex wt- reysen sel, so sel een yeghelye vergaderen on- der syn banier, opter plaetsen, ende trecken wt na der ouder manieren, bi alsulcken koe- ren, als 't voortyts ter klocken ghecundicht is. Ende waer yemant, die gheboden worde wt trecken, ende nyet mede wt en toghe ofte die voer syn banier ofte eer t'huys quame, eer aie meen hoop , dat woude de raet der stat aen hem rechten, also alse syt voortyts ghe- boden hebben. Voert so wanneer men die clocke slaet ene pose, als men vyant verneempt inden velde, ofte dat men ene batali volex wt senden sel, so sellen die eerste reyse wt trecken ene ba- tali volex, dat sellen wesen: de louwers, wol- lewevers, steenbickers, oude wantsnyders, Tol- lensteghe, Lynpat, A.bsteden, moelenaers, lin- newevers, backers, ende daertoe de scutten vanden oyereynde, mitten roden wimpei. 8

-ocr page 65-



	58

		ende. daer en tends sonde hi een jaer wter stat wesen, ten ware, dat hi ghescreven ware ofte metlen lote ghevallen ware binnen te bliven. Voert so is onse Heer van Utrecht met sinen rade ende bi rade ende goetdunken des Heren van Abcoude, der stat ende der steden van Utrecht, Amersfoert ende Rhenen overdra- ghen , ende ghebieden overal inder stat ende steden ende overal inden lande, een goet, vri, vast gbeleyde, al den ghenen, die onsen Heere van Utrecht ende ons te dienste gheco- men syn ende noch te dienste comen sullen in desen oerloghe, ende enen vrede te houden van alien doetslaghen , leemten, twiste, stoet, vechtelic ende veden, die inder stat ende in- den lande ghevallen syn, durende tot Sinte Lamberts daghe toe, te midde somer naest- comende ende dien dach al, ende so wie dien vrede brake, dat soude men aen hem rech- ten, alse voer enen vredebruke, wtghenomen die ghene, die vredeloes gheleyt syn der stat ende steden oft des lants van Utrecht voersz., dien en mach dit voersz. gbeleyde ende vrede ghenen scade doen. Voert, dat nvemant gheen onrust nochte vechtelic en make binnen der stat nochte buten der stat, alse de stat wtreyst. Ende waer yemant, die den andere stiete ofte sloegbe , dat woude onse Heer van Utrecht ende de stat van Utrecht aen hem rechten na horen goet- dunken. Ende die den anderen stake ofte wonde, dat woude men rechten aen syn hant, ende, staec yemant den anderen doet, dat soude men rechten aen syn lyf. Voert, dat nvemant gheenrehande woerde nochte aensprake en doe opten anderen, mit woorden nochte mit claghe, nochte mitclaech- brieven, nochte in geenre wys. Endewaert, dattet yemant dede, ende twist ofte vechte- lic daerof quame, dat woude onse Heer van Utrecht ende de stat van Utrecht aen hem rechten. _t Voert, dat een yeghelvk onder syn bamer blive, daer hi onder hoert te bliven, alsoe men hierna lesen sel, ende yemant, die dat verbrake ende nyet en dede, dat hem onse
1387. Brantleer. Voert ghebiet tie met vande slat enen yegelycken, dat lii enen leder hebbe tot sinen huse, na dien dat elc huis hoghe is, binnen acht daghen, alle daghe b\ een pont. Nye burgers: Lode wye Jans socn,de pas- teyde backer. Ferbodenspel. Voert verbiet de raet vander stat dat kraybecken ende alle andere spuele, di men om ghelt spuelt, bi alsulke koeren, alse dat dobbelspel, verboden is. Trouwe aenstarken. Want Splinter vanden Ouden Gheyn eenre joncfrouwen trouwe aen- gestarct badde , des bi voer den raet ontbo- den wert, daer bi dier woerde missac, die dc raet vant, dat liise ghescyt hadde, daeromme is hi bier ghecomen ter clocken, in bemde ende in broecke, nadcr slat recbt ende wil- coer, alse der stat boecke inhouden, ende sel gbeven der stat h pont, ende segghen , wat bi vander joncfrouwe ghesecbt heeft, dat hyt gbeloghen heeft. Die eoolesien der stad mede te bewa~ ren, Voert so heeft de raet vander stat der ecclesien van Utrecht ghebeden , dat si, alse die stat Utrecht, de stat mede helpen hoe- den ende verwaren selien ghewapent, bi nachte ende bi daghe, mit onsen volke, dien de stat bevolen is te verwaren, ende waer yemant, die hem ofte horcn gliesinde enigbe onreckc- like woerde toesprake ofte arch toekeerde, dat woude de raet vander stat swaerliken aen hem rechten na horen goetduncken. Gheleide* Voert gheeft men gbeleyde van onsen Heeie weghen van Utrecht ende vander stat weghen al den ghenen , die onsen Ileere van Utrecht ende ons te dienste ghecomen syn ende noch te dienste comen sullen in onsen oerloghe, durende tot S. Johans daghe toe te middesomer naestcomende ende dien dach al. Reizen: Op S. Joris avont. Inden eersten, so wanneer die bancloc luyt ofte slaet, als de stat wt reysen wil, waer enich man, die dan t'huys bleve ende nyet mede wt en reysde, de verboerde L pont.

-ocr page 66-



	59

overste ofte hooftmans heten doen, dat woude onse Heer van Utrecht ende de stat van Utrecht aen hem rechten. Voert, waer yemant, die enighe scermut- singhe ofte voerfoep makede , alse onse Heer van Utrecht ende de stat van Utrecht met heuren banniere in't velt syn, buten goetdun- ken der overster ofte der hooftmans, dat woude de raet der stat aen hem rechten na horen goetdunken. Voert, alse der stat arghent wtreyst, so waer onse overste ofte hooftmans benachten ende rusten willen, het si bi nachte ofte bi daghe, yemant die hem dan ontrede, ont- foere ofte ontghinge , ofte voer syn bannier in quame ende nyet bi hem en bleve,'die ver- boerde L pont,ende daer en tends soude hi een jaer wter stat wesen, ten ware, ofte hem suycte ofte kenlike noet aen laghe ende hi oerlof van onsen overs ten ofte vanden hooft- mans vercreghcn hadde. Voert, so sellen de scutten vergaderen voer den huse tot Lichtenberch, onder hoer po- nyoenen, ende al die ghilden opter plaetsen ende elc onder syn selfs bannier. Voert, so verbiet onse Heer van Utrecht ende de stat van Utrecht, devvile dat onse Heer van Utrecht ende de stat van Utrecht inden velde zyn, en dobbel noch en queke, ende dedet yemant hyer en boven, dat woude onse Heer van Utrecht aen hem rechten na horen goetdunken, Voert, dat elc man hebbe een wit kruys voer ende after. Voert, so wanneer onse Heer van Utrecht ende de stat van Utrecht inden velde syn, so wie dan mit enigher vitali ofte veylinghe compt inden heer, dien wil onse Heer van Utrecht ende stat van Utrecht, wel betaelt hebben sonder vertrec. Voert en sel nyemant gheen boeden opslaen nochte veylinghe houden inden heer, hi en si hulper ofte ondersate ons Heren van Utrecht ende in sinen lande woenaftich. Voert ghebiet de raet vande stat enen yghe- liken, dat hi hem wel versie^ wat gasten dat hi herbercht, ende waert ₉ dat die gasten mis		deden, dat wout men houden aenden weer- den. Voert, dat een yeghelyc sie tot sinen lichte ende tot sinen vuere, ende waert dat van ye- mants vuere ofte van moerbrande (!) brant quame, dat soude men hem swaerliken of- nemen. Voert sel Jonker Ghiselrecht van Bronchorst overste hooftman wesen van al den heer, ende dat hem elc man onderdanich si. Hier na word en gelesen die dre punten, hoe dat de ghilden wt trecken sullen aen drien batalien, ende die punten worden ghelesen wt desen boeken , also alse de oude manier is, ende hiervoer in 't xxvi^c ende in 't xxm° blat bescreven staet. Qntsegginyhe: Op onser Yrouwen avont nativitatis. Ghelys wten Campe hadde voertyts ontseg> ghet onsen Heere van Utrecht zyn lant, zyn. steden, zyn ondersaten, ende al deghene, die hi op hem veden mochte, maer hi hadde som- mighe luden wtbesceyden, dat eene wile tyts in voerwaerden ghestaen heeft, ende die voer- waerden heeit hi opgheseyt, ende om sinen Wille hebben nu ontseyt: Jan van Ryswyc ende RoelofF van Ryswyc, ghebroeders. Jan van Ghestel. Emont van Zoelen. Emont van Helln. Gheerlec Knoede, scolaster tot Hertoghen Bossche. Knoede van Tichtelt ende Jan vanTichtelt, ghebroeders. Steven Janszoen. Jan Hubertzoen Bastaert van Ypelaer. Claes Bastaert wten Campe. Rynekyn Borcoen. Jan de Grau ende RoelofF Storm. Sout binnen den huse,* Voert soe ghebiet die raet vande stat enen ygheliken, dat hi na S. Victoris misse syn sout hebbe binnen sinen huse, also alse hem de raet vande stat, out ende nye, daerop gheset heeft, ende so wie dat dan nyet en hadde, ajs 8*

-ocr page 67-

men omtne ghinghe besien, dien sout men
becoren voer I pont, ende over li daghen
deerna, hadde hjs dan niet, so sontmen hem
ander werven becoren voer I pont ende daerna
alle dagbe voer I pout.
Buit en gevavgene:

Vriddghcs na Martini inden winter.

Onse Heer van Utrecht ende die raet vande
stat syn overdraghen, so wes goet dat yemant
wint op onsen vyanden, dat sel hi bebou-
den.

Voert, waert dat yemant enighe vanghene
Tenghe, daer onse Here van Utrecht of die
stat van Utrecht selve inden velde nyet en
waren, daer sellen si de helfte of hebben,ten
waer of si mer xx oude scilden vverdich en wa-
ren , so sellen si den vnnghen behouden.

Ende hierop raach een yeghelyc reysen slich-
ten bi hem selven.

Voert, waer yemant, die enigbe vanghene
venghe, also onse Heere van Utrecht of die
stat van Utrecht selve inden velde waren ,
daerof sellen si hebben te zeelghelde, als van
enen ridder C oude scilden, van enen man
■van wapen L oude scilde, ende van enen buys-
man x oude scilde often man.

G/ieleide:

Woeusd. na xi^M M. dach.

Men gheeft gbeleyde:

Den heere van liaemsleden

FJorens van Haemsteden, j

Muntbepallvg;

Wocnsd. nader xi^M M. dach.

De raet vander stat, out ende nye, syn.
overdraghen mitten menen ghilden, dat men
after xmi daghen na Sinte Mertynsd. inden
winter naestcomende, de gulden nyet hogber
nemen nochte gheven en sel dan voor 28\ plao
ken, ofte voer 30 witte Holl. grote, ofte voer
20 oude vl. grote, want de raet vander stat
te waerheyt ghevonden heeft, dat se nyet be-
ter en zyn ; ende hi'er en binnen mach een
yeghelyc, die pacht, renten ofte scout sculdich
syn, betalen de gulden voer 30 placken ofte
voer 31^ witte Holl. grote; ende after die tyt
voerscr. wilt die stat selve nemen ende gheven,
Ende waert, dat enicb ander ofte argher
payement quame, dat sonde* men daerna ne-
uersetten na synre weerde.

Vander wisselen daer wil die raet, out ende
nye , de koer toe setten ende daerop overdra-
ghen , alse si wanen, dattet aire nutstesi.

Gheleide:

Opt Sinte Symon ende Sinte Judendach
der Aposteien , in t jaer van jxuvii.

Morghen sel hier wesen een gbemeen capit-
tel, des gheeft men gbeleyde;

Den hr. van Abcoude.
» » van Gulenborch.
» » van Egmonde.
» » van Vyanen.
» » vander Ameyde, eta,

Muntbepaling, Op Sinte Andreas avont
worden dese punten, die hier na bescreven
staen , ghecnndicht ter klocken ende worden
overdraghen biden ouden rade ende biden
ny wen:

Inden eersten, dat de wisselaers, die van
dcser tyt voert wissel bouden willen, sweren
sullen , ten heylighen , dat si der drier Heren
gulden, die nu ghenchaftich syn , nyet hogher
nemen, gheven nochte werderen en sullen,
dan't stuc voor 30 witte Hollantsche grote,
ofte voer 28} pi., also alst de raet, out ende
nywe, metten menen ghilden overdraghtn syn,
ende si sullen weder moghen nemen, of si
willen, van elken gulden te wisselen I doeyt-
ken, ende daer na mecr van elc stuc gouts,

Arent van Moermont,

ghebroeders.

Jan van Haemsteden,

Willem van Haemsteden,

Henr. Willamszoen. )

Symon Costwyns zoen,> priesters.

Jan Yen zoen, ^

Jan de Sluter.

Gberyt Drieszoen.

Hannout, br. A era ts knecht van Moermont.

Gennekyn de backer.

Bertout Janszoen.

Symon de fiaslaert te Haemsteden,

Durende tot kersavont.

Haren Ghisebrecht van Langberac gheeft
men gbeleyde met hem vieren, durende tot
S. Mertyns daghe.

-ocr page 68-



	0!

		Nye borgers: Desen is borgherscop gegeven. om nyet, omdat syt mit haren liven voor inons. Foxede verdicnt bebben: Slaeskyn meyster Jan Strickens soen van Edighen ende Gberrit meyster Henricx soen. Onlburgering. Gheryt vanden Hove is bier gekomen in hemde, in broeke, ende baers- beens, ter klocken, ende een baer sweert in syn hant, ende kennende syn lyf verboert ende biddende ghenade, ende die raet sel hem ghenade doen ende hi sel gheven der stat te beterinhge C-steens, ende menneempthem sine borgherscbap, ende die en sel hi neai- mermeer weder moghen winnen. Munibepaling. De raet vander stat, out ende nye, syn overdraghen metten menen ghilden , dat men after xun claghen na S. Mertyns dacb inden winter naestcomende, den ghulden nyet hogber nemen mochle nochte gheven sel, dan voer xxvm\| placken ofte voor xxx witte Holl. groten ofte voer xx oude vl. groten; wanttet de raet vander stat ter waerheyt ghe- vonden heeft, datse nyet beterensyn. Ende hierenbinnen macb een yeghelic, die pacbt, renten ofte scout sculdich syn, betaJen de gulden voer xxx placken ofte voer xwi\ witte Holl. groten. Ende after die tyt voorscr. wilt destatselve nemen ende gheven. Ende waret, dat enich ander ofte arger payement quame, dat soude men daer na neder setten na synre weeide. Mishandellng. Godevaert, meyster Gode- vaerts boghemakers soen, wert, omtrent ses weken verieden, by nachte sine hoeyken over syn hooft gheworpen ende wert seer mishan- delt ende ghesleghen. Soe wie dat ghedaen heeft, die come tusschen hier ende Sunte Mertens dach inden winter naestcomende voer den raet op't stathuys ofte by onsen oversten ende lyes daer, ende die des nyet en liede binnen deser voerschr. tyt ende de raet nae vonde, wiet ghedaen hadde , so wout die raet rechten alse voer moert, Munibepaling; Op S. Barbcren dach, Des bisscops gulden 28 j pi. of 30 Holl.gte. Hollantsche gulden 28i » » 30 »
nadien dattet meer ghelt. Ende waert, dat hier enich argher gouden ofte sulveren ghelt ijuame, dat en souden si nyet copen nochte vercopen , nochte doen copen nochte verco- pen ; maer si sulle.it rechtevoert den rade van der stat laten weten, ende die raet scl't dan weerdighen , eer sy 't wtgheven , ofte dattet ghenchaftich worde. Ende so wie van hem dit verbrake* die ware meenedich, ende daer* toe en soude hi numinermeer wissel houden, Ende nader weerde van den gulden voer- screven, so wil die raet vander stat al ander gouden ghelt setten , elc stuc na synre weerden. Voert, waer enich mersseman, of anders yemant , die dit voersx. pavement hogber name ofte gave, dan de ghilden overdraghen syn, dat woude de raet vander stat scerpeli- ken aen hem rechten, nadien datsivonden, dat sy ghebroect hadden. 1388. Gheleide; Opten sin. avont inden jaer van 88. Men gbeeft gheleyde: Den here van Bueren met hem 20. Den here van Haemstede mettem 14, die hi onsen oversten in scrifte overgegeven heeft. Haren Ghisbrecht van Nyenrode, mettem sesdeu. Otte ende Jan, sine twe sonen, elken met bem derden, Haren Aernt vander Dussen, met hem vyfte. Henr. Pauwls v.Duysborch, methemderden. Jan vanden Putte ende IMaes vander Horst, ghebroeders * elck met hem andcren* Nye borgers: Ja. de Leur, de lendinier- stricker, Will. Claesz., de mandemaecker, Jan Henriksz,, de lyndrayer. Gheleide. Men glieeft gheleyde: Inden yersten, Haren Robbert, bartoghe van Seelant, Greve van Oxivoert ende ca- merlinc van Engelant. Haren Michiel van Lapola , greve v. Hoffo. Haren Jan van Langcasteel, camerlinc des hertoghen van Ierlant. Bonaronto Dibalde, van Florence, metten XL, etc.

-ocr page 69-

Ghelresche gulden 28^ » » 30 Holl. gte.
De nywc Oysche ofte

Ludicsche gulden 27J » » 29 »

Leest dit

Nobel 81 » » 85 »

Vrancrycsche scbilde 45j » » 48 »

Vrancrycschen scilt mit 1J gulden , ende des-
ghelicx al ander gouden ghelt na dier selver
weerde, wtghenomen der drier Heren gulden.
Ende, soe wie dat nyet en betaelde nochte
en voldede vanden voerscr. .Vrancryksche scil-
den, alse 1J gulden voer den ouden scilt,
tusschen hier ende XIII dach naestcomende,
alse voorscr. is, die sal daer en tenden be-
talen mit sulken payemente, alse die raet,
out ende nye , mitten menen ghilden over-
draghen is, behoudeliken dier overdrachte
vander drier Heren gulden, dat is te weten,
des Bisscops, Holl. ende Ghelresche gulden,
dat men die nemen, gheven ende werderen
sel, also alse die overdrachte daeraff is,alse 28 j
pi. of 30 Holl. g°. voer den gulden.
G/ieleide. Die raet gheeft gheleyde:
Haren Robbert, hartoghe van Ierlant, greve
van Oxivoert ende camerlinc van Engelant.

Haren Michiel van Lappola, greve van
Hoffo.

Haren Jan van Langcasteel, camerlinc des
hartoghen van Ierlant.

Bonaconte Dibalde van Florense, met hem

XL, durende tot Sinte Johans daghe toe, enz.

Dobbelen. Dit syn die ghene , die men die

stadt verbiet, om dat sy ghedobbelt ende

ghekraybect hebben , enz.

Onhoefsche woorden. De raet vande stat
verbiet enen yegheliken, dat nyemant onhoef-
sche woerden en voere opten Engelschen heren
ende horen ghesinde , die hier binnen legghen,
Ende dedet yemant hierenboven, dat woude
hem de raet swaerliken ofnemen.

Een minrebroer %iit de gevaiigenis gebro-
ken. Want Gheryt Kerstiaensz., Jan die Vro-
de, Willem van Naerden ende Jan Coman,
daertoe geholpen hebben, dat een mynrebroe-
der bi nachte ter minrebroederen wter vangnisse
ghebroken is,daeromme hebben si ghelegben
inden toern enemaent lane, ende hebben den
minrebroeder weder inder vangnisse ghe-
bracht, ende syn hier ghecomen in hemde ende
in broeke ter clocken, ende sellen den rade
bidden verghiffenisse, ende Jan de Vrode ende
Will, van Naerden sellen elc gheven der stat
te beteringhe x^M steens, ende die andre die

» m

Keyzers scilde

Ghentsche scilde 45 » » 47 % »

Oude francken 38 » » 40 »

Nye francken 36 » » 38 »

Vrancrycsche cronen 42 » » 44 »

Peters 42 » » 44 »

Eneel

63* » » 56

Voert, al ander gouden payement heeft de
raet, out ende nye, elc stuc gheset na zynre
weerde, also alse die sedelcn inhouden, die
de wisselaers daerof hebben.
Rynsche gulden 35 pi. of 37 HoII.gte.

Vrancrycs. mottoene 48 » » 50t »
Rooskyns mottoene 35 » » 37 »
Kruyskyns mottoene 32 » » 33t »
Brabantsche dubbel 59 » » 62 »
Oude Holl. dubbel 55 » » 57| »
Nye Holl. dubbel 53 » » 55� »
Helm 70 » » 73| »

Lyoen 55 » » 57^ »

Bourgoensche gulden

penningbe 50 » » 52:�witH«g⁰.

De eerste Holl. gulden 31J pi. of 33 HoII.gte.
De ander Holl. gulden 30} » » 32 »
De derde Moll, gulden 30| » » 32 »
De eerste Gelrescbegl. 30-2" » » 32 »
De andere Gelr. gl. 29 » » 30J »

Voert, dat ander gouden ghelt hier veor
nyet bescreven en staet, dat sal men weerdi-
ghen nade weerde vanden goude voerscre-
ven.

Voert, waer yemant, die enighe scout scul-
dich ware ofte gbeloeft hadde, aen ouden
Vrancrycschen scilden , diet voer den xiin da<-
gben na Synte Martyns dach naest verleden
nyet betaelt en hadde, nochte ins gherechts
handcn nyet gheleyt en hadde , die mach noch
betalen ende voldoen tusschen hier ende der-
tieuden dach naeslcomende, alse den ouden

-ocr page 70-



	63

sellen elc gheven Hi* steens ende bidden den rade verghiffenisse. Voert, als men dat heilighe Sacrament dra- ghen sel, soe seJlen si comen ter minrebroe- deren i ende gaen voer hoer cruys in hemde ende in broeke ten Doem, ende gaen van daer voert allomme bider grafte ende weder te Doem inder kerke, ende hebben al den tyt wt elc ene waskeerse in syn hant van een half pont was , ende gaen daermede weder te minrebroeders inder keiken , ende al in hemde ende in broeke, ende vallen daer op haer knyen ende offeren die keersen Gode, Sinte Franciscus, te eren, ende bidden den over- sten vanden oerden , die daer dan syn, ende den menen broederen verghiffnisse. Ende alst ter minrebroeder kermis is, soe sellen si gaen in hemde ende in broeke ter minrebroederen voer clen crusen, ende elc sal hebben in syn hant een waskeerse van een half pont was , ende offeren daer die keersen Gode ende S. Franciscus op hore knyen, ende hidden den oversten vantle oerden , die daer dan syn ende den menen broederen verghif- nisse, ende daertoe sellen si op hore cost, die vangnisse weder doen maken, van dat daeraen ghebroken was. Muntbepaling. Want die raet vande stat, out ende nye, voertyts overdraghen is metten menen ghilden , waert, dat hier enieh argher pavement quame , dan mitten menen ghilden overdraghen is, dat men dat nedersetten zou- de, na dien het argher waer. Des doet die raet enen yegelyken weten , dat de nye Holl. grote , die nu laeste tot Dordrecht ghesleghen syn, nyet beler en syn dan ill doytkyn, ende die borgoensche penninghe nyet beter en syn dan L^ pi., ende nyemant mach daer meer mede betalen , dan alse voerscreven is. Ende die raet vander stat en wilse nyet ho- gher nemen nochte gheven. Ende yemant, die se den anderen mit wille aendrucken woude hogher te nemen, dat woude de raet aen hem rechten na horen goetdunken. Ende hier syn hore vier toe gheset, diet verwaren sullen, off hier yemant broekich in worde. Goutsmit. Jan van Bloemendael.
		Polygynie. Want Koeheyn, de korenme- ter, two wiven ghetrouwet heeft, die beide leven, daerom verbiet men hem de stat ewe- liken op syn lyf. 1389. Geld verloren. Nu een scortelwoensdaghe naestverleden , doe verloer haer Jan Jacobsz., priester van Middelborch, een zaecxkyn mit ghelde, daer in was VI pont grote aen Maem- schen ghelde, ende die ontfiel hem in de linnen merct, ende wart daer gevonden ende opghebeurt, dat lude saghen, also alst den rade aenghecomen is, waer yemant, die dat sacxkyn metten ghelde voerscr. ghevonden heeft, die brencht den prior vanden regulieren, bin- nen XIHI daghe naestcomende , ende dede hys nyet, so wil de raet den koer daertoe setten, ende veitasten, wiet heeft, ende rechtent aen hem nae der stat rechte. Gouislagher. Peter van Blitterswyc, de goutslagher, nye borgher. Coninghinne sellen. Voert verbiet die raet coninghinnen te setten, bi een koer van een pont, etc. JSiclaes Enge. Jan Mongier ende Jan de Wit Ghisebrechtsz., willen vercopen van raets weghen vander stat die twe husen ende hof- steden , gheleghen op S. Niclaes Enghe , mitter olyemoelen, die Jan Berntssoen van Gherde- ren waren , elc, Goutsmil. Reynier Jacobsz. van Alcmaer, die goutsmit, nye borger. Lanleern wlkangen. Voert, so vvanneer men bi nachte die clocke slaet, so sel een yeghelyc rechtevoert een lanleern wlhanghen voer syn doer, bi enen koer van I pont. Kint geslolen. Gberyt, die nu laeste op- te kaec stont, ende die ghesctippet wart, dien verbiet men de stat c jaren Jang op syn lvf, omdat by een kint ghestolen hadde,daerhy mede woude gaen bidden after lande, 1390. Maelstat houden, Nu en sonnendaghe sel

-ocr page 71-



	64

onse Heer van Utrecht ene mene maelstat houden tot Gudwyc, des gheeft men ghe- leyde , etc. Wapenen* Armborsten, hantboghen, kluut- boghen. Munlbepaling: Op S. Michicls avont in't jaer van xc. De raet vander stat waernt enen yegheliken , dat hier nywe Oysche gulden comen, die nu nywelix ghesleghen syn , daer elc stuc of ar- gner is 2tj wit, dan die men daer te voren tot Oyen sloech. Ende dat sel men vinden bider wichte, want si veel te lichte syn. Voert, so en syn die corte cr'ice pennin- glien , die ghene leliaers en syn , die tot Oyen, tot Gennep ende tot Meghen gesleglien syn , nyet beter dan een Dortrechtsche placke. Voert, so comen hier nye Ghelresche gro- ten, die nyet beter en syn dan die twe enen leliaert. Desghelycx comen hier nye Cleeufsche grote, die nyet beter en syn dan vyf nye Brab. der Stat paye. Ende nyemant en macli daer meer mede be- talen, mitten voersz. payemenle, dan voersz. is. De eod. Op S. Geortruden dach in 't jaer van xo ' Hier comen nywe Ghelresche grote, die men nn tot Aernem slaet, die de raet heeft doen setten , die nyet beter en syn, dat VI nye Brabantsche, die men hier nu slaet, ende de raet ghebiet enen yeghcliken, dat se nyemant hogher en nemen noch en gheve, want men der nyet hogher mede betalen en mach. Voert, so comen hier Cleeufsche grote, die de raet heeft doen setten , die nyet beter en syn dan vyf nye Brab., die men hier nu slaet. Voert, so ghebiet die raet vander stat, dat men dese qnade doytkyn, die hier nu gaen, nyet hogher en neme, dan voor eene nywen Brabantschen ; want men der nyet hogher mede betalen en mach. Ende men sel al dit pavement voersz. inder wisselen nyet hogher weerderen dan voorsz. is. Ende quame hier van deser tyt voerts enich payement, dat argher waer, dat woude die raet setten na synre weerden.
		Voert wnert, dat hier yemant enich nye payement brocbte ende dat wtgave, hi en haddet eerste den rade vander stat te weten ghedaen , dat wonde de raet vander stat aen hem houdeu ende recbten na horen goetdunken. 1391. Stads kind. Voerts, so is jonghe Willam van Angheren Willamsz. van Angheren, der stat kynt gheworden , waert, dat hem van deser tyt voert yemant leende of borghede, de raet vande stat en woude daergheen recht of ghe- vordert hebben. Nye borgers: Willam Jansz. vanden Briel, de borduerwerker, Gheryt vander Eem, de apotheker. 1396. Mene wiven. Voert, so verbiet die raet, dat ghene mene wiven bi nachteop kerchoven gaen en sellen ; ende deden syt daer en boven, soe verboeren si boer overcleet, ende dat sellen der stat leghe cnapen hem nemen. Tornoy. Nu tot groetc vastelavont naest-* comende , sellen die heeren ende goede luden bier binnen ene boerte hebben, een tornoy te slaen, des gheeft men gheleide alien den ghenen , die hier ten spoele comen sellen, durende tottes dynxdaghes na grote vastel- avont naestcomende, ende dien dachal, wt- ghenomen , etc, Verboden speL Vanden dobbelen , kray> becken . grammeletten , etc. Nye borghers: Peter Gherytssoen , der stat trompenaer, is borgherschap ghegeven biden rade, out ende nye, omdat hi trouweliken diende, ende wel dede voer Goevoerden; Herm. Henricxz., de ledertouwer, op't Sant; Jan Claesz., spannemaker; Jan Gherytsz., ring- ghieter. AJlaeU Voert, so ghebiet de raet, dat nyemant gheen vechtelic nochte onruste en make, dewile dat dit oflaet duert, ende de- det yemant hieren boven , dat woude hem de

-ocr page 72-



	65

raet veel swaerliker of nemen dan op een ander tyt. Hoefslagher₉ Mr. Lamb. Middelstrate vanden Ouden kerchoff. Twee gevangene uitgebroken. Ghisteren nacht soe syn onsen Heer van Utrecht twe vanghen onbroken; waer yemant_s die se wiste, ofte vvisen conste, die wil de raet L pont gheven van elken man, ende hadse yemant ghehuyst ofte ghehoeft, ende hyt wtbrochte tusscben bier ende nu t'avont, die en sel nyet misdaen bebben , ende waert, dat se bieren bo- ven yemant buysde ofte hovede, inder stat ofte inder stat vryheyt, dat woude de raet rech- ten aen syn lyf ende aen syn goet. Ende waer enicb gbestelic persoen , diese huysde ofte bovede, dat woude onse Heer van Utrecht ende stat aen hem rechten, alsi schuldich waren te doen, wantet ons Heren vanghen van Utrecht syn. Siding. Want Herman, Boudyns soen, hoechliken der heerlicbeyt ende der stat ghe- broecket beeft, daeromme beeft hi gbeleghen inden toern, ende is bier ghekomen in hemde ende in broeke ter klocken, ende heeft een baer sweert in synre bant, ende sel bier be- kennen, dat hi syn lyf verboert heeft, ende sel den rade bidden om gbenade, ende hi sel gheven der stat te beteringbe XXV^M steens ende bidden verghiffnisse. jimbagten, etc. Haze Kroecx, onder de smeden; Jan de Koelnaer, de ledertouwer-, Herm. vander Hoeve, de mandemaker; Hendr. vanderWiel, cammaker; Herm. Henricxz, de ledertouwer; ClaesRynsz., lantmeter; Engelb, Aelbertsz., ledertouwer; Gberyt die Milde, die scalootsemaker.; Ansem, die estricmaker. Vrede: Des Saterdach na Paesdach. Onse lieve Heer van Utrecht heeft ons ovcr- gheschreven, dat een vrede ghededinct is tus- scben hem , sinen hulperen ende ondersaten aen die een side, ende sinen vianden vander Koevortscher veden, aen die ander side, welck vrede ingbinc ghisteren te zonopganc, ende sal duren van mergben voert over Yeer- thien daghen, ende diea dach al. V.		Coevoerden: Woensd. na S. Scrvaesdach. Reynout van Coevorden ende sine hulpers syn versoent rnit onsen Lleere van Utrecht ende met sinen hulperen eude van al dat vanden Goevoertschcn oerloghe roert. Brant. Voert verbiet de raet, dat nyemant gheen stro en stoke, nerghens binnen der stat, bi ene koer van 1 pont, Nye borgera: Goswyn Gosvvynsz., de bont- werker; Jan Scoute, die bontwerker. Borgerschap. Want Ja. de Neve twe wer- ven gheboden is ter klocken inden stat slot te gaen, ende derdewerve bi sinen borgherscap, dat bi al versuimpt lieeft, daeromme nemen hem sine borgherscap. Hondenstager {enkel opschrift). Varkens. Voert soe verbiet de raet_? dat nyemant sine verken en laet gaen bi nachte nocbte bi dagbe, opter straten, op eene koer van 5 st van elck verken , daer en si een bode bi, ende die salse driven after bi der stat muer ende weder int scot, bi denselven koer. Muntbepaling. Want de nye gulden seer glievallen ende ghearghert syn sonder biteyc- ken, so is die raet, out ende nye, ovei'dragben, datse nyemant after Pinxter dach naestco- mende hogher nemen nocbte gheven en sel, dan voer 31 witte grote. Ende so wie der stat enighen pacht, renten ofte scout sculdich is, vanden verleden jaer, die sel den ouden cameraers betalen ende voldoen tusscben bier ende Meydach , ende die des nyet en dede, die en soude die gul- den nyet hogher moghen gheven dan 31 wit, ende a! ander gouden gbelt, als 't die raet voertyts gbeset heeft. Ende die oude came- raers sellen der stat scout moghen betalen tusscben bier ende Pinxteren naest comende mitten selven payemente , alse daer men hem uiede betalen macb, alse voerscr. is. Voert, so slaet men tot Deventer nye ghelt, die men gheven wil voer eene vl. placke 't stuck, die nyet beter en syn dan XIX brab., daeromme ghebietse de raet nyet hogher te nemen, dan voer xix brabant- sche. 9

			■

-ocr page 73-



	fiG

Voert, so slaet men tot Aernem dubhel ghelrescbe grote, ende een wissel grote; des die dabbel grote nyet beter en syn dan vii doytkyn, ende die een wissel vil brab., daeromme gbebietse de raet, datse nyemant hogher en neme noch en gbeve, dan voerscr. is* Ende qua me hier naemaels enich argher payement, dat woude de raet nedersetten na syn re weerde. Voert so mach een yegehlyck, die scout scul- dich is te betalen op syn daghe, mit sulcken payemcnte, alse hi gheloeft heeft. Idem: Des Vrydaghes na Sintc Marcus daeh evangelist, in 't jacr van xcvi. De raet vander stat, out ende nywe, heeft voertyts de nye ghelresche gulden gheloeft voer 33 wit, durende tot Pinxterdaghe toe naestcomende, ende dan voertaen31 wit, des de raet, out ende nywe, zeder ter waerheyt ghevonden heeft, dat de gulden ghevallen syn , alse elc stuc 4 witte grote , ende daer na noch eens ghevallen syn, des elc gulden quader is 7 witte grote. Daeromme so waernt de raet vander stat enen yegheliken, dat nyemant dese twier hande quade gulden en nerne noch en gheve, want hi daermede nyemant mede be- talen en mach. Ende want veel lude de quade gulden voer de goede nyet en kennen, daeromme heeft de raet vander stat koerlude gheset, die se den luden, sonder ghelt ofte bate daer of te netnen, kiezen sellen. DIT SYN DIE KOEULUDE: Aen 7 overeinde Aen* V nedereynde. Jan Vlen Gaerde. Henr. de Witte, Janssoen. Claes Ketelaer. Ghisebr, Galencoep, die Jan KnyfT. Jonghe, Jan Scavaert. Hemic Pnulwsz.₅ diegout- smit. Ja. Vrederixszoen* Idem: Des Donredaechs na Pinsterdaeh. Hier gaen drieihsnde boll, grote, die XI brab. pleghen te ghelden , die nu die lude gheven willen voer VI docytkyn. Dat verbiet		de raet, dat se nyemant hogher en neme nochte en gheve dan XI brab,, want si nyet beter en syn. Beleg van Rynestei/n. Dese buerspraec wert ghedaen doe men voer Rinenstyn lach: De raet vander stat, out ende nye, ghe- biet alle man, die binnen Utrecht syn, nu t'avont ter achtender uren, ghewapent te co- men opter plaetsen, hi onsen rade, bi enen koer van x pont; ende verbrake dit yemant, die sou men dienselven koer ofnemen, ende daer toe wout de raet, out ende nywe, aen hem rechten na horen goetduncken. Voert ghebiet de raet enen yegheliken, dat hi des avonts lanteernen wthanghe ende enen waker daerby hebbe, bi enen koer van 1 pont al avont. Voert ghebiet de raet enen yeghelyken, dat hi daer toe sie, wat gasten dat hi inneempt, ende dat nyemant vreemders van buten bi nachte opter straten nyet en ga; ende dedet yemant hieren boven, dien wout men rech- tevoert in 't vleyshuys legghen. Voert ghebiet de raet vander stat al den- ghenen, die hier binnen syn, ende wt ande- ren lande wt quaden feyte verdreven syn, dat si t'avont bider sonnen vter stat syn, ende bleven si daer boven hier binnen, ende raet vername, so wout men't aen hem rechten, also alsmen doen soude, daer hy ^?t feyt be- dreven hadde. Munlbepaling: Op S. Lambertsdach in't jacr van xcvi. De raet vande stat, out ende nye, ghebiet te houden alle payement, gout ende sulver, also alst die raet vander stat laeste gheboden ende ghekundicht heeft te houden ter klocken. Ende want die raet voerscr. nu verno- men heeft, datter ghebrec in ghevallen is, ende sonderlinghe aen drierhande holl. grote, die de raet voertyts gheset heeft voer XI brab., die som lude nu gheven ende nemen willen voer XII brab., daeromme ghebiet se de raet noch, datse nyemant hogher en neme nochte en gheve dan voer XI brab., bi ene koer van 1 pont, also dicke alst yemant verbrake, hey- melic ofte openbaer; ende hiertoe syn gheset achte mannen vten rade, out ende nywe,

-ocr page 74-



	67

		ghede in Rynscben wyn, ofte de Zudersche wine leyde bi Rynschen wine, in enen kelnaer, die verboert sulken koer, alse daerop staet, ende der stat boec daerof inhout ende daer toe van dien tyt voert, een jaer syn neeringhe aen wyn te doen, ende desghelycx verboeren al die ghene, die daer aen winnen ofte ver- liesen, ende die ghenc, die den wyn verlaet. alse elc van hem opten selven koer alse voer- screven is. Voert, waer enich gast, die Zuderschcn wyn menchde in Rynschen wyn , ofte die Zu- derschen wyn leyde bi Rynschen wyn in enen Melnaer, die verboerde sulken koer, alse der stat boec inhout, ende daer toe een jaer de stat. Voert, soe wie wyn makede ofte dede ma- ken met crude ofte met anders enigherhande saken, om des wille, dat de wine bereet war- den souden, ten waer biden rade vander stat, die daertoe gheset waren , die verboerde t, pont, ende die soude hi brenghen in hemde ende in broeke, ter klocken, ende bidden den rade verghiffnisse, maer die vrouwen souden comenbloetshoefts ter klocken, ende brenghen L pont, ende bidden verghiffnisse alse voerscr. is , ende daertoe en soude hi nochte sine vey- noten binnen enen ... daerna ghenen wyn tappen. Muntbepaling, Men slaet nywe gulden tot Aernem, tot Deventer ende tot Dortrecht, daer waernt de raet enen yegheliken voer, datse nyemant en neme nochte en gheve eer se de raet gheset heeft. Voert, so slaet men nu tot Dortrecht nye Heren grote, die nyet beter en syn dan 't stuc v doytkyn, nader andere payemente, ende daer salse een yeghelyc voer nemen ende gbe- ven , ende quame hier enich argher payement, wat soude de raet setten na synre weer- de. Men slaet tot Aernem nye Ghelresche gulden opten laesten slach, die noch ar- gher syn dan de laeste geslaghen worden, daer waernt de raet, dat se nyemant en ne- me nochte en gheve, eer se de raet gheset heeft. 9*
die deghene bekoeren sullen , diet verboe- ren. Voert, soe conien hier menigherhandepen- ninghen, die blaffaerde heeten, inden name van roosbekers , die de lude nemen ende gbeven voer IX doytkyns , ende daertoe comen hier nye botdraghers, diemen in Vrancryc slaet, die nu xm doytkyns ghelden, ende daer- toe conien hier nye doytkyns ende nye brab., die nyet goet en syn, daer waernt de raet vande stat een yeghelic voer, dat nyemant dat voersz. pavement en neme nochte en gheve, eert de raet gheset heeft. 1397. Biertappers. De raet ghebiet alien bicr- tapperen, da� si ene voile vlesche Amers- foertsche hoppen gbeven om enen witten gro- ten, ende ene voile vlesche Utrechtsche hop- pen om 2 doytkyn, bi alsulken koer, alse daerop staet, ende daerof nyet te laten. Wie koeyt tappede voer Hamborgher bier, die sverboerde v pont, alsoe dicke alst yeniant dede. Ende wie koeyt tapt, die en sel gheen Ham- borgher tappen, bi denselven koer voerscr. Ambagten. Henr. vander Wiel, diekam- scerper;' Kerstiaen Bont, descermer; Herm. Bolre, de speldemaker; Evert vander Wete- ringhe, de muntmeyster tot Deventer; mr. Lambert, de boefslagher. Bedelaars* Men ghebiet den armen luden vter kerken te bliven , op hoer overste kleet. Dragen van wapenen* Die raet verbiet, dat nyemant bi nachte nochte bi daghe ghe- wapent en ga opter straten mit pansieren nochte mit borsten, in horen bozom, nochte mit sweerden , nochte mit langhen messen, bi een koer van C st, Gheleide: Des Maneudaechs op S. Pontiacnsdaeh. Men gheeft gheleide den arschen bisscop van Cantelenberghe, met hem xxv. Wynen: Des Vrydaghes na Valentini. Waer yemant, die Zudersche wynen men-

-ocr page 75-



	68

		bi een koer bi enen witten groten van elken verken, Schermer. Kerstian Bonte, die scermer. Onredelyk leven. Want Ymme , Gheryts wyf vander Wierze, enen goeden wive horen man te scanden ghemaket heeft ende onre- deliken gbeleeft heeft, soe verbiet men hoer de stat L jaer lane op hoerlyf, ende ene myle vander stat le wesen. Vyant geworden, Herm. de Kempe is vy- ant gheworden der stat mit hem vierdenende mit al synre gheselschap, die hi ghecrighen kan. Conynen: Maendach na S. Mattheus dach. De raet vander stat verbiet al onsen bor- ghcren ende ondersaten, dat nyemant egheen coninen en va inden lande, mit foretten, mit stocken te rommelen, ofte mit stoppen, mit panden ofte mit netten, ende dedet yemant bieren boven, dat woude de raet swaerlicken aen hem rechten na horen goet* duncken. Muntbepaling: Jacrsdach ter lclockcn ghekundicht. Onse Heer van Utrecht doet slaen gulden tot Deventer, op den Rhynscben slach, die men nemen ende gbeven sel voer 48 wit grote. Voertyts heeft de raet vander stat die nye ghelr. gulden gbeset, die doe vanden laesten slaghe waren, voer 26 wit, die de lude hogher nemen willen, dan si weerdich syn , des slaet men nu nye gbelrescbegulden, die nyet beter en syn dan 25 wit in goude; hierom waernt die raet enen yeghelyken, .dat se nye- mant hogher en nemen nochte gbeven, want men nyet hogher daermede betaleu en macb. Voert, so doet de raet te weten enen ye ghelyken , dat die Vleemsche botdraghers,die men haer (!) genomen heeft voer Xin doytkvns nyet beter en syn dan XII doytkyns, ente halve botdraghers vi doytkyns. Voert, de nye grote, die men tot Cleve slaet, die en syn nyet beter dan 3 doytkyns. Ende waert, dat enicb gouden oftesilveren ghelt quame, dat argher waer, dat woude de raet setten na synre weerde.
Having: Op S. I ambertsdach in 'I jaer van xcv. Ende dit wart vcrnyet ter clockcu op S. Lara- bertsdach in't jaer van xcvh. Die raet vander stat ghebiet, dat nyemant ghenen herinc, diemen bier in tonnen brencht, nergbent opslaen en sel, dan in de cule volt- der waghe, ten si bi den twe mannen vanden rade, die men daertoe set, bi ene koer van c st. Ende so wat herinc, dat recht Scocnscb herinc is, die macb een yeghelye vercopen overal inder stat ende inder stat vribeden _?daer bi wiL Ende al berinc, dat Ty herinc of Engelsch herinc is, daer sel men opte tonne een root vaenkyn steken, bi eenre pene van est., also dicke alst ye man t brake* Ende al herinc, dat Ileylich Lants berinc is, daer sel men opte tonne ende opte mouden een wit vaenkyn steken, bi denselven koer voerscr. Ende nyemant en seJ Ty herinc, Engelsch herinc, nochte Heylich Lants herinc verco- pen tusschen der borchbrugghe enter backer- brugghe, bi den koer voerscr.; maer op buer- kerchof ende andervvaer overal inde stat ende inde stat vribeden macb men wel vercopen, Bonder misdoen , also verre, alse si hoer vaen- kyns daer op steken, alse voerscr. is. 139S. Apotheker. Willem Kroeck, den apotheker tot Zutphen. Mommery, Want Peter Godensz., dewach- ter inden YVeerde lude daertoe gbebracht heeft, die bi nachte ghegaen hebben, mit enen wit- ten slapelaken, carmende gbelyck een gheest, daeromme heeft by gheleghen in't vleyshuys , ende is hier gbecomen in bemde ende in broe- ke, ende sel den rade bidden verghifFnisse, ende bi en sel nyet meer wachter wesen in- den Wecrde. Nye borger: Willam Scade van VVestrum. Varhe?;s» De raet verbiet, dat niemant sine verketi baden en sel, dan inde nyeminne,

-ocr page 76-



	()!)

		Onredelyk leven. Deliakyn van Ritselt, datvvalscb wy^, verbiet men de stat 3 jaer lane, om dat si boer leven onredelvken gheleyt heeft. Laiwensteech. Jan Jansz. husingbe, gbe- leghen anden Steenwech, opten boec van baren Loawrens steghe. Varkens* Den rade in aengbecomen , dat hier veel verken opter straten gaen, die bel- len aen den hals hebben, gbelike oftS. An- thonis ofte S. Huberts verken waren, daer waernt de raet enen yegbelyken voer, dat hi sine verken, die met bellen gaen ende S. An- tbonis verken nocbte S. Huberts nyet toe en beboren, tbuys nemen, ende die bellen of- binden tusscben bier ende nu en woensdaghe naestcomende t'avontide, of die raet wil die verken na boer nemen , ende latense daer si willen. Bullen lesen: S. Willebrords dach. Dese twe punten, die hier na bescreven staen, syn overdraghen met den rade vander stat, out ende nywe: Inden yersten, dat nyemant van onsen bor- gheren ofte van denghenen, die in onser ende in onser stat vriheden woenaftich syn , die werelike personen syn , bullen lesen en sullen, nochte doen lesen, nocbte daerbi we- sen en sullen, daer men se leest op levende personen, noch versameninghe, nochte on- ruste daerommemaecken en sullen, ingheenre wys. Ende waer yemsnt, die dit verbrake , die soude rechtevoert bi sonnescbyn vter stat gaen, ende x jaren lane vter stat wesen ende ene myle vander stat. Ende waer enich weerlick persoen van bu- ten , die hier binnen quame ende bullen lase op levende personen, ofte daerbi waer, dat men se lase ofte versameninghe ofte onrust makede, ende hem daerofF misschiede, daer en woude de raet vander stat geen bevvynt off hebben, ende daertoe soude hi x jaer lane vter stat wesen ende ene mile vander stat. VerbodenspeL De raet verbiet, dat nyemant en sciete, nocbte en kaetse, nocbte nut kolven en spele inden nywen Weerde, opt kerchof tot Jherusalem, bi enen koervan \ pont, e/c.
Idem: Des Vrydaghes na S. Margarieteudach. Want de raet vander stat, out ende nywe, voertyts overdraghen syn mitten menen ghil- den , om 't pavement staende te houden, ende si laetste gheboden hebben ter klocken, dat de gulden, die men tot Aernem slaet, nyet beter en waren dan xxv wit, die delude ho- gber nemen ende gheven dan se de raet gbeset heeft, daeromme, so is de raet vande stat, out ende nywe, overdraghen, datse nyemant after Sinte Lamberts dach naestcomencle ne- men nocbtegbeven, nocbte mede copen nochte vevcojen en sel; ende dedet yemant bier en boven , dat woude de raet aen bem rechten na boren goetduncken. Voert, so heeft de raet vander stat voer- tyts dat sulveren gheJt gheset na synreweerde, dat is te weten, die vleemscbe placke voer XI doytkyn , ende die dubbel grote , die men in Henegouwen slaet, voer XI doytken. Die oude bollantsche grote voer XI brab. Ende die nywe enkel Gleeufscbe grote voer III doytken. Want men nyet hogber daermede betalen en mach. Ende also wilt de raet vander stat out ende nywe, voert ghehouden hebben. Idem: Des Vrydaghes na S. Yictoersdaeh. De raet beeft vernomen , dat byer nye dub- bel cvonen comen wt Henegouwen, die ken- neliken argher syn, dan se wesen souden; daer waernt dc raet enen yegbeliken voer. 1399. Haarspinnen* Jutte, de haerspinster. Geleiae: Des Dingsd. na grole Vastelavont. Men gbeeft gbeleyde alien coepluden, die bier tegbens nu ende witte donredagbe, ende tegbens der toecomender marcten comen sul- len, bet si, dat si syn wt Vrancryck, wten landen van Vlaenderen, van Brabant, wten lande van Ludic, ofte wt wat landen dat si syn, gbeen lant wtgbeset, ingaende nu en sonnendagbe naestcomende te son opganc.

-ocr page 77-



	7 0

Vriesche oorlog, Dese buersprake ende verbiedinge wart ghedaen opten kersavont inden jaer 99: De raet vander stat, out ende nywe, ver- bieden al onsen borgheren ende ondersaten, dat nyemant den Oostfrezen, alse van Ooster- goo ende Westergoo steden (!) noch starken en sel, nochte enighe provancie ofte vitaelye, of anders enich goet toe- of overvoeren, of tegbens hem enighe vitaelye, provancie ofte goede copen ofte hem vercopen, binnen on- ser stat; ende dedet yemant daer en boven, dat woude hem die raet vander stat also swaer- liken ofnemen, dats hem ewelic een ander hoeden mach. Muntbepaling: Des Yridaghes na S. Jorisdach Voert, so komen hier valsche cronen ende valsche gulden ende daertoe grote penninghe, die men scietleyen ofte pla%anten heet, ende nye holl. grote , die argher syn dan die oude gheweest hebben. Daer waernt die raet enen yegbelic voer. Idem: Vridaghes na S. Margrictendach. Men slaet op dese tyt tot Dortrecht nye holl. Heren erote ende dubbele holl. Heren grote, in mamere van scietleyen, daer waernt de raet enen yeghelyken voer, dat se nyemant en neme nochte gheve, eer se de raet vande stat gheset hceft. 1400. Buerkerk, Item, ter selver tyt waernde onse borghermeyster enen yeghelyken, dat si hocr kinderen also hoeden, dat si onder 't were van buerkerktoern nyet en ghinghen. Ende misschiede yemants kynt onder den toern ende onder 't were, die raet en woude er gheen recht of doen, Stads-zoon, Gelis Willam Scaessen soen is der stat soen gheworden, des ghebiet de raet, dat hem nyemant en lene nochte en bor- ghe, etc, Moortbrant: Des Vridaechs na aire Ziel. dach. Nu en Dinxdaghe sel men rechtcn over
		enen man, die een moertbrant ghedaen heeft, des gheeft men gheleide al den gheneu, die hier comen , etc,, wtghenomen die gbene, die ballinghc ofte vredeloes gheleyt syn, etc, Muntbepaling, Hier comen nye dubbel Henegousche cronen, die wel seven wit argher syn dan die men eerste sloech. Desghelycx comen hier nye Hollantsche gulden, die veel argher syn dan si wesen sou- den. Die greve van Simpol, die doet slaen lyoens ende opter maniere van Vleemschen placken. Oec komen hier nye Hollantsche grote, die veel argher syn dan d"oude. Oec comen hier nye Ghelresche inckel grote ende dubbel grote. Ende mit desen voersz. ghelde en selmen nyemant mede moghen betalen, ende daerom- me waernter de raet enen yeghelycken voer, want si de cameraers vande stat goede (!) nemen ofte gheven ofte mede betalen en sel. HOI. Nacktelyke ondaften. Want Joh. van Hoe- men, etc,, bi nachte ghecloppet hebben aen husen, ende seiden , dat si vander stat rade waren , daer sy den rade voersz. aen ghebro- ket hebben , daeromme hebben si gheleghen in 't vleyshuys , etc, De eod. Want Godekyn , Dire Heren soen, etc,, bi nachte ondaften bedreven hebben ende enen waghen ontslopet hebben ende mitten ghestelle allenghes der straten ende aen der 3ude doren ghecloppet ende ghestoten hebben, daeromme hebben si gheleghen in 't vleyshuys, etc, De 'eod. Want Baudekyn , de goutsmit, daer bi stont, daer Lambertus Vliegher doet ghesteken wart, ende weerdet, dat men den- selven Lambertus nyet bescudden en mochte, daeromme heeft hi gheleghen inden toern, etc. De eod. Want Jan Pul, Gherytsoen, bi nachte ghinc in vrouwen clederen, ende heeft sonder woerde ende wederwoerdeendesonder enigherhande vede, ondadeliken doetghesteken,

-ocr page 78-



	71

		makede, dat woude de raet vander stat swaer- liken aen hem rechten na horen goetdunken. Huis-stoornis. Want Mart. Henricxsz. ende Mart. Bruninxz., bi avont ghecomen syn in eens goets knapen huis, daer hi mit sinen gasten over tafel sat ende at, ende anxte daer enen goeden knaap, daeromme hebben si gheleghen op S, Katrinen poerte, etc. Munlbepa ling: Opten heiltghen dertienden avont in't jaer ons Heren xhii^c ende een. Dese punten , die hier na beschreven staen, syn overdraghen mit out raet ende nye, alse vandenpayemente, ende worden wtgelezenter clocken opten heylighen XIH^Jen dach inden jare XHi^c ende ene, dat men after onsen vrouwen dach te lichtemisse, naestcomende, als men scryft xim^c ende ene, dat payemenle nemen ende gheven sel, alse hier na bescreven staet, wtghenomen vander stat weyde, dat men die renten betalen sel, alse der stat pachtenaers vander stat weyde hier toe betaelt hebben, Inden eersten, ix Dortrechtsche placken voer een stat-pont. It., XV Berchsche groten voer een stat-pont. It., V Vleemsche placken voer een stat-pont. It., vi dubbelde Devenlersche placken voer een stat-pont. It., iv^ dubbelde botdraghers, die voer dese tyt gesleghen syn, voer 1 stat-pont. It., een out Vrancrycxe scilt ende een Dort- rechtsche placke daerop voer V pout stats paey. Ende waert, dat die cameraers vander stat dit voersz. pavement hogher naraen ofte ga- ven , dan voersz. is, die vcrboerde L pont, also dicke, alse syt deden, wtghenomen die renten vander stat weyde, ende daerof sel men der stat daghelix cost betalen. Voert, so mach een yeghelic, die der stat pachte ofte rente ofte van sisen sculdich is , den ouden cameraers betalen, tusschen hier ende Pinxterdach naestcomende mit sulken payemente , alsmen hier toe ghegheven heeft, ende die cameraers voersz, sellen weder der stat scout betalen binnen XHH daghen na Pinxter dach voersz. Ende so wie vanden luden ofte vanden cameraers voersz. dese voersz, beta-
ende daerom so verbiet men hem destat ewe- liken, ende ene myle vander stat, op syn lyf, ende mit dcsen rechte so selJen alle Jan Pal's maghe qwyt ende vry ende versoent wesen. Koppelary. Want Goedekyn vander Hoeve, die appelcoepster, inde Viesteghe , een jon- froukyn daer toe ghebrocht heeft ghehat, dat si ganghen soude ter stede, daer me se ghe- trouwet sonde hebben, daerom verbiet men hoer de stat l jaer lane* Boomsche?idery, etc, Voert verbiet de raet, dat nyemant ghene bomen nocbte risen en houwe tot Oestbroec inden haghe, nocbte ner- ghens binnen nocbte buten der stat, nochte den luden scade en doe inder lude boem- gaerden, bi eenen coer van c St., alsodicke, alst yemant dede, tot Outwyc nochte inder Scatter Doelen, nochte in Wouters bossche van Coelen, nocbte mit kolven en spoelen , nochte en teneyten tot Oudwycker velt. Koppelary, Want Heyn Kesse ende Jan Go- man hem qualiken gheqwyt hebben, roerende vandat jonfroukyn, die tot Jan Rodens buys verleyt was, daeromme hebben si gheleghen 2 maenden lane inden roden toorn, etc. Vat kens, De raet verbiet, dat nyemant sine verken en drive inder stat wedden, buten Sinte Katrinen poerte, aen de Gildebrugghe nochte in ghenen anderen wedden binnen nochte bu- ten der stat, bi een koer van v se. van elken verken, maer men moetse wel driven inder nyer minne. Brandenborch. Henrick Pauwelsz., Peter Scrodekyn, Andr. de Wit ende Mich. Tho- masz., willen nu en Woensdaghe naestcomende ten namiddaghe vercopen van 'sraets weghen de husinghe ende hofstede tot Brandenborch metter sidelwoeninghe ende mit al hoeren toe- 3>ehoren , alse geleghen syn , ende daer willen si toe sitten inder voersz. husinghe, Fiye boigers: Johan de kannemaker, mr. Jan klocgieters soen van Zutphen. Afzeitery, Een man gaet hier opt erstraten, die pleecht te segghen: hout wat en gheeft wat, die pynlicheyt pleecht te bedrieven, dien selmen besluten in eenre tonne, ende waer iemant, die hem daerwt slote ende los-

-ocr page 79-



	72

# linghe versumede binnen den termine voersz., die sullen daer en tends betalen mit sulken payemente, also die nye cameraers nemen ende gheven sullen. Voert, waer yemant, die plechten, loften, ofte scout sculdicli waer, dat te stat ponden staet, daer die terminen of toecomende syn, die moghen betalen binnen xnii daghen na elken termine, mit sulken payemente, alsnien hiertoe ghedaen heeft, ende die binnen die xini daghen nyet en betaelde, die sellen be- talen met sulken payemente alse de nye ca- meraers, die toecomende syn , nemen ende gheven selien, alse voersz. is. Voert, so sell men alle jaer omtrentKers- avont vier mannen setten \vt out raet ende nye, om te ordiueren, hoe de stat dat toe- comende jaer hore cameraers dat payement nemen ende gheven sullen. Voert sel men een Dortr.echtsche placke nemen ende gheven voer xm Brab. Ende een dubbel botdragher voer XIII doeyt- kyn. Ende waer yemant, diese hogher weerdeer- de, name ofte gave, dat woude de raet der stat aen hem rechten na horen goetdunken. Voert so en mach niemant mit ghenen paye- mente hogher betalen, dan de wisselaers weer- deren, ende hem de raet bevolen heeft op horen eet. Voert so comen hier veel nye Simpolsche placken, die ghesleghen syn opte Vleemsche placken, die en sel men voer gheen ghelt nemen ofte gheven. Voert so comen hier veel nye gulden, die gesleghen syn opten Rynschen ende opten Gelreschen slaghe, die en sel men voer gheen ghelt nemen nochte gheven. Idem: Dcs Mancndaghes na S. Jansdach te midde zomer, in 't jaer van xnn^c ende een. Hier comen quade bislaghe opten Ghelre- schen gulden, die nyet placke (!) weerdich syn, daer waernt de raet een yeghelye voer, datse nyemant en neme nochte en gheve, want si valch (!) syn. Voert so comen hier nye lelyaers, die nyet
		goet en syn, daer waernt oec de raet een yeghelic voer. Ende daer toe so comen hier nye Ghulixsche grote , Cleefsche ende Marcsche grote, daer waernt oec ae raet enen yegheliken voer, datse nyemant en neme nochte en gheve, want men daer mede nyet betalen en mach eerse de raet vander stat ghevveerdicht heeft. B02. Mishandelinc/ ; Op S. Pacras dach. Want Lambert van Zulen ende Enghel syn wyff twe knechten daer toe gehouden hebben etc., dat si een vrouwenaem ghevvacht, ge- sleghen ende zeer mishandelt hebben , daerom. hebben Lambert van Zulen ende die twe knech- ten gheleghen optvleyshuys ende syn hier ghe- comen in hemde ende in broeke, ter clocken, ende sellen den rade bidden verghiffenisse, ende Lambert sel gheven te beteringhe xxv� steens, ende die twe knechten sellen gheven te beteringhe, elc van hem beyde xv^M steens, ende Lambert voersz. sal gheven te beteringhe der vrouwe, die gesleghen is , xxv nye gulden. Ende Enghel voersz. heeft gheleghen op Sinte Katrine poerte, ende is van daer hier ghecomen ter clocken, ende sel den rade bid- den verghiffnisse, ende waert, dat si dusdanige ofte dese ghelicke saken ummermeer weer dede, so wout de raet vander stat hoer veel swaer- liker ofnemen, dat een metten anderen. Munibepaling:* In't jaer van xnn^c ende twe, opten bey- Jigheu Derthienden avont. De raet vander stat heeft vernomen, dat men nye gouden ende sulveren ghelt slaet tot Dortrecht, daer waernt de raet enen yeghe- liken voer, dat nyemant dat payement en neme nochte en gheve, want men daer nyet mede betalen en mach , eer ^?t de raet gheweerdicht heeft. 1403. Onredelike te wege varen. Want Jan de Keyser onredeliken te weghe ghevaren heeft

-ocr page 80-



	73

		ghen dien weert of, met ghewelde alsulc ghelt, alse hem de voersz. drie knapen ghedaen had- den, op te legghen, ende deylden dat ghelt na horen wille, daeromme so is die raet vander stat overdraghen , dat men dat ghewelt rech- tevoert rechten sal aen hoer lyf. Kwaadspreken. Want Agnese Rondeels, onredelike tessinghe ende quaetsprekinghe ghe- maeckt heeft, daer groet misval of ghecornen mocht hebben, daerom verbiet men haer die stat vyf jaer lane, op een myl nader stat niet te wesen ofte comen. Moord. Want Herman Ebbensoen ende Ma- thys Roft een moert ghedaen hebben aen een vrouckyn, Palsscher wyff, ende aen horen kynde, daer sy op hoer wterste mede ghinc, daerom verbiet men hem die stat ende ^?t lant van moert c jaer, op syn lyf. 1404. Varkens. Voert ghebiet de raet, dat nye- mant syn verken opter straten gaen en laet na grote vastelavont naestcomende, ende waert, dat yemant enighe verken after die tyt opter straten gaen liet, daer hy nyemant by en had, ende die verken verloren worden , daer en woude die raet gheen recht op ghedaen heb- ben , wtghenomen S. Antonis ende Sinte Hu- berts verken, die moghen gaen met horen teykenen alse ghewoenlic is. Voert ghebiet die raet, dat nyemant syn verken opter straten gaen en laet, ende waert, dat yemant enighe verken hieren boven bider strate gaen liet, die verken woude de raet vander stat doen wech dx*iven ende vercopen by tween lude van horen rade, ende waer yemant, die die lude vanden rade, ofte die- ghene, die die verken van 's raets weghen wechdreve, misdede, dat woude de raet scher- peliken aen hem rechten. Ende wes ghelt, dat van die verken comt, dat sel half hebben die raet vander stat, ende die andere helft sellen hebben dieghene, die van 's raets we- ghen daertoe gheset syn. 10
mit enen wtheemsr.hen coepuian, daerora heeft hi ghelcghen inden toern ende is hier ghecornen bloets beens ter clocken , ende sel den rade verghiffnisse bidden, ende gbeven ter beteringhe x^M steens, Varkens, Voert ghcbiet de raet, dat nye- mant syn verken en driven inder stat wed- den, buten Sinte Katrinen poerte, bi der Ghildbrugghe nochte in glienen anderen wed- den binnen nochte buten der stat, bi enen koer van v s. van elcken verken , maer men moetse wel driven inder njwer minnen, son- der verboeren , ende die koeren sellen heb- ben binnen der stat, der stat leghe knapen, ende buten der stat, de scouten, daer de vocrsz. koeren in horen gherechten verschi- ncn. Voert, soe wie dat verken hout, die salse, alse hise wten scoete doet, rechtevoert driven after an der stat nmer, sonder toeven,ende waert, dat men daer erghent mede toefde, opter stat brugghen ofte anders waer erghent, so soude mense bekoeren , ghelyck of daer nye- mant bi en waer, op sulcken koer, alse voer- tyis ter clocken ghekundicht is. Lanteernen. Yoerts ghebiet de raet, dat van deser tyt voert, nyemant des avonts op- ter straten en ga nader Xl^cr uren inder nacht, hi en hebbe een lanteei'ne bi hem metlichte, ende gheen absconse, bi enen koer van enen ponde, also dicke als't yemant dede, ende de scepenen, raet ofte oudermans, out ofte nywe, ende de wakers ofte der stat knapen , die moghen si bekoeren, soe wien si broekich hier inne vynden, ende dese koeren sellen hebben dieghenen, die de lude bekoeren. Meene wyven, Voert ghebiet de raet, dat gheen vroukyn, die om ghelt sitten, hoer doe- ren nyet op noch toe en doen, dan nader xi^cruren inder nacht, bi 1 pont, also dicke alst yemant dede. Geweldenary. Want Jacob Rulle ende Jan, diemen heet heer van Ghent, gheweldelike saken binnen der stat ghedaen hebben den drien knapen , die se vinghen ende op't vleys- huysbrochten , ende ghinghen doe wederomme totter voersz. drie knapen weert, ende dwon- V.

-ocr page 81-



	74

		xxvill" steens, ende hi sel wilcoeren, den doet- slach te zuenen bi den rade vander stat, so wanneer des doden maghen zuen nemen willen biden rade voersz., ende dan sel Jan Steen borghen setten den rade die zuen te houden ende te voldoen. 1406. Gebroken ivillekoer. Want Jan Paep, die wire, hem voertyts verwilcoert had op syn lyf, dat hy nunimermeer ontstantelyke saken doen en soude, ende daerboven ondadelyken ende sonder bruec enen man ghesjeken heeft, daer hi rechtevoert voer mede ghedroncken had, daerom sel men hem rechtevoert wtleyden , ende slaen hem syn hoeft of. Geweldenary, Want Gheryt Gheen, me- nighe ghewelde ende ondade ghedaen heeft inden gnestichte van Utrecht, daerom selmen dat rechten mit den zweerde aen syn lyf. 1407. Geruft na het h%en der buurspraeck. Alse men die buerspraec wtghelesen heeft, soe ple- ghen sommighe lude kynderen veel gherufts temaecken, daerom laet die raet enen yeghe- liken weten, dat hy sine kynder schuwe, soe dat si gheen gheruft en maken, ende enighe kynder, die gheruft maken, die sel men met roeden opter plaetse slaen. Van S, Com. besoc/it. Want Jacob Wad- dine , van Rotterdam, ghebeden heeft van Sinle Cornelis, ende nyet beswet en is, daerom stont hy ghisteren opten kaec, ende men verbiet hem die stat twee jaer lane. Onredelike bedelary. Want Jan van Ou- denborch, die men Paep Gruenkyn heet, onredeliken ghebeden heeft, daerom verbiet men hem die stat twee jaer lane. Mettenpater nosier soieten. Glaes, die Bra- bander, die metten pater noster die luden te schieten pleecht, selmen opten kaec setten, nu na den eten, ende scuppen, ende men verbiet hem twe jaer die stat. Vrouxoen by nacht anverdtgken. Want
1405. Bedrog etc. Want Willem Bwck, die snider, hem selven syn ghelt ghestolen heeft, ende dat anderen goeden luden beteghen heeft ende hi oick onredelike ghevvandert heeft, ende bi nacht opter Bilte aen enen huse ghestolen heeft ende hemselven Arckelsche ende onse vyant gheroepen heeft, daeromme is hi hier ghecomen in hemde ende in broec, ende sel den rade verghifFenisse bidden, ende hi sel wilcoeren, waert, dat hi ummermeer on- stantelike saken dede, dat hy dan een jaer lane beneden inden roden toern legghen sel, ende eten water ende broet, ende hy sal der stat te beteringhe gheven XX^M steens. Mishandeling. VVant meyster Jan vander Goude, die kokelaer, een vrouwkyn onredeli- ken ghesteken heeft, ende ghedwonghen heeft, dat si met hem most gaen slapen , ende dat si voert wter stat gaen most, ende dat niet kronen, daerom is hi ghescuppet ende hi sel X jaer lane wter stat wesen, ende een mile yander stat. Onrust gedrcven. Want Nelle, die men heet dronken Nelle, ende groete Griet schoen- maeckers, op^?t Sant, ondaft ende onruste in horen buerten dicke ghedreven hebben, daer- om verbiet men hem die stat vyf jaer lane. Kwaadspreken, Want Ghise mitten baerde ende Trude, quade Heynkyns wyf, tot me- nighe tiden onredeliken ende qaaliken ghe- sproken hebben , daeromme verbiet men hem die stat vyf jaer lane, ende een mile vander stat. Overste stad-chirurgyn. Meyster Jan van Hueckelom, is onser stat overste cirurgyn ghe- worden, daerom so gheeft men hem bor- gherschap ende synen kynderen, die hier na bescreven staen: Jan, Willem , Riquyn ende Aernt, sinen soenen, ende Coman Jan, syn bastert soen. Doodslag. Want Jan Steen enen doetslach ghedaen heeft aen Jan Boys , daerom heeft hi opten roden toeren gheleghen, ende is hier ghecomen in hemde ende in broec, ter clocken, ende sel den rade verghifFenisse bidden, ende gheven der stat te beteringhe

-ocr page 82-



	Nj

		gheworpen heeft, des hi langhe messeken had, ende die raet nae der waerheyt ghevonden heeft, daerom heeft hi op't vleyshuys ghele- ghen , ende is ghecomen ter clocken, in hemde ende in broeke, ende sal den rade verghif- fenisse bidden, ende hi sal wilcoeren, waert, dat hi ummermeer onstantelike saken dede, dat hy een half jaer lane legghen sel inden roden toern, ende eten water ende broet, 1410. Onredelyk vechten. Want Kye , in die Stove, in den langheu ganck , omedelick vech- telick ghemaeek t heeft ende ghewont heeft Evert van Rantbroec van Amersfoerde, daer- om heeft hi opten vleyshuse gheleghen , ende is hier ghecomen in hemde ende in broec , ter clccken, ende sel den rade verghiffnisse bidden, ende die raet neempt hem syn bor- gherscap, ende hi en sel n ummermeer bor- gher moghen wesen , ende hi sal Evert voersz. synen meyster of doen, biden raden vander stat, ende Kye sel Evert te beteringhe ghe- ven XX gulden, die eene helfte tot Paeschen ende d'andere helfte te Pynsteren naestco- mende. Borgerschap* Meyster Jan van Clymen, den medicus brug., is borgherscap ghegheven bi den rade, out ende nye. Verboden apeL Die raet vander stat, out ende nye, verbiet dat nyemant endobbel,en schosse, en kraejbec, of en grammelec, ofte enich spui en spuel, die men om ghelt te spulen pleecht, behoudelic, dat men wel worp- tafelen mach , elc spuel om enen halven vl* groten. Ende waer yemant, die hier en bo- ven dobbelde, schossede , craeybecte, gram- melecte, ofte duere worptafelen, dan enen halven vleemschen groten, ofte enich ander spuel om ghelt spuelde, ende die raet dat ter waerheit vonde, die verbuerde v^M steens, ende daer toe een maent wter stat te wesen, ende een mile vander stat te wesen, also dickealst yemant dede; ende dat hi oick niet incomen en soude, hi en had yerst voldaen vanden steen , die hi verbuert hadde, Ende quame 10*
Roetaert van Arnhem, Vredericxsz., Aernt Aerntkyn ende Jan Meynaertsz., die stilleganc- maker, goede vrouwen bi nacht onredelike an- gheverdicht hebben, daerom syn si hier ghe- conien ter clocken, in hemde ende in broec, ende sellen den rade verghiffenisse bidden, ende Roetaert ende Aernt sellen elc den rade te beteringhe gheven vyftich dusent steens ende Jan Meynaertsz, sal te beteringhe gheven XXV^H steens. Onstanlelyke zaken. Want Ditmaer van Straetsborch, die pater noster maker, hi Jannes den pater noster maker hem qualic hewyst heeft, daer Jannes, Hen rick vander Lippen, sinen meyster, doetghesteken heeft, daerom heeft hi in 't vleyshuys gheleghen ende ishierghe- comen in hemde ende in broeke ter clocken, ende sellen den rade verghifFnisse bidden ende gheven die stat te beteringhe xx^M steens, ende hi sel wilcoren, waert, dat hi ummermeer onstantelyke saken dede, dat men dat rech- ten sel aen syn lyf, ende hiermede sal hi onbelast blyven van des doden inaghcn. 1403. De stad verboden om pynlicheid. Die raet verbiet Gheerlofs, die hoer selven Tichtevan Meppen heet, die stat drie jaer lane, om hore pynlicheyt. Nye borghers: Claes Ketelaer, e/c. Smadelyke rymen, Voert laet die raet enen yegheliken weten, dat hier voerder kerken ende der goede lude husen ende op and ere steden smedelike rimen ende ander scrifte ghescreven syn, die in 'sraets handen ghe-* conien syn, die grotelic tot onruste ende twe- drachten in onser stat draghen moghen, daer orame ghebiet die raet enen yegheliken, die dat ghedaen heeft of daer scout aen heeft, dat hi dat belie binnen acht daghen voer den raet, endeyemant, die dat niet en dede, endet die raet dan ter vvaerheyt vonde, dat woude die raet rechten aen syn lyf. Slraalschendery, Want Jan Vogel, die mandemaker, bi nacht ghewapent ghegaen heeft, ende met voel stenen in enen huse

-ocr page 83-



	;c

hi binnen onser stat, eer hi den steen betaelt hadde, so soude men hem een maent weder die stat verbieden , alse dicke als hy inquam, ter tyt toe, dat hi voldaen had vanden steen voersz. Voert, waer yemant, die men in sinen huse dobbelde ofte enich spul spuelde, boven den verbode voersz., hi waer man of wyf, ende dat den rade niet te weten en dede binnen een atmael, dat is te weten, binnen vier en twinlich uren , nae dat daer ghedobbelt ofte ghespuelt waer, ende dat die raet ter waerheit vonde , dat in dien huse ghedobbelt ofte enich verboden spul ghespuelt waer, ende bi sinen weten dat ghcschiet waer, die verboerde x^Msteens, ende daer toe two maenden wter stat te wesen ende een mile vander stat, ende oick niet in comen, hi en had voldaen vanden voersz., ende quam bi binnen onser stat, eer hi den steen betaelt hadde, soc soude men hem die stat weder verbieden een maent lane, alsoe dicke bi binnen quame, ter tyt toe, dat hi voldaen hadde vanden steen voersz. Antwerpsche markt. Die raet vander stat heeft gheset vier homans tot deser Antwer- pensche marcten, daer der twe, alse Henric de Wit Jansz. ende Aernt Huge , of, wtvaren sellen een vrvdaghe te prime tyt, ende de andere twe, alse Gheryt die Haen ende Wil- lem Herboert sellen wtvaren een naesten ma- nendaghe te prime tyt, daerom ghebiet de raet alien onsen borghercn ende ondersaten, die tot Antwerpen willen varen in der marc- ten, dat sy hem rede maken ende rede syn te varen, nu een vrydaghe te prime tyt, met ten grawerkeren ende lauweren ende horen homans, ende die daer mede varen willen; ende die andere, dat sy hem rede maken ende rede syn een nasten manendaghe, te prime tyt, mit horen homans, ende dan wt varen te water ende niet te lande, ende dat sy dan te elker reyse te samen wtvaren, elc man mit sinen barnasch, ende die scutten mit horen bogen, bi rade bore homans voersz. ghins ende weder. Ende yemant, die voer of nae voer, ende niet en voer metten homans voersz., ende bi horen rade, die verboerde XX^M steens, ende dien koer sellen hebben die		een helfte ..., ende die homans d'ander helfte, ende dien koer nyemant te laten of daer in te versconen, bi horen eden. Borgerschap, Meyster Claes van Meerlo, die cyrurgyn, is borgherscap ghegheven om sines diensts wil. 1411. Slee?iweck. Item, verbiet die raet, dat nyemant met enighen touwen, mit beslaghen raderen mit yser, op onser stat steeuwech of binnen onser stat en vaer, bi enen koer van vyf ponden, also dicke alst yemant dede, wtghenomen ghetouwe, die doer Westphalen ofte anders boven wt den lande binnen on- ser stat comen. Svel van ons Heren verrysenis. Die goede lude van Sinte Jacobs kerspel willen in de paesch heylighe daghen ons Heren verryssene spuelen , daerom laet die raet enen yegheliken weten, dat nyemant dan daer onrust en make, want die raet veel scherpeliker rechten wil. Banhlok. Men sal die bancloc verghie- ten, daerom laet die raet enen yeghelyken weten, of die raet enighe saken ter clocken te enndighen heeft, of dat er enighe brant of opstaen gheviel binnen onser stat, daer men der clocken toe hoefde, dat men onser vrouwen clocke ten Doem dan luden ende oerbaren sal, ende dat een yeghelye nae dier clocken hoerende, doe, gheliken of men die banclock lude. Paarden-diefslal. Want Hans met den crwfden hoefde inden ghestichte van Utrecht bi nachte den luden hoer peerden ghestolen heeft, die luden beroeft heeft ende voel ghe- welden ghedaen heeft , daerom sel men die rechtevoert wtleyden ende rechtent metter galgen aen syn lyf. Huis-stoornis. Want Jan, Jan Boudens soen's soen , in vreenschappen ghecloppet heeft voer een doer, ende daer inghelaten is, ende hy dacrenboven daer inden huse enen knecht ghesleghen heeft, ende daer onrust in ghe- maeckt heeft, daerom heeft hi opter poerte gbeleghen, ende is hier ghecomen in hemde

-ocr page 84-



	77

encle broec, bloets hoefts, ter clocken, ende sel den rade verghiffnisse bidden, ende sel te beteringhe gheven twe keersen in die Buer- kerk, elc van enen ponde was, die een voer onser vrouwen ende d'ander voer't hilighe crws, ende daer toe sel hi onser stat te bete- ringbe gheven X^M steens. Spel in den Bom, Die raet vande stat verbiet, dat merghen then Doern inder ker- ken nyemant gheen ondaft ofte onsedicheit en drive, terwilen men daer spuelt, want die raet dat veel scerpeliker rechten woude , dan op een ander tyt, 1412. Cantate* Men gheeft gheleyde alien den gheesteliken personen ende horen huisghesinde, die hier totten Sinodum comen sellen, dat men te cantate heet, nu rechtevoert ingaende, durende veertien daghen lane naestcomende. Idem, Een Sonnendaghe te caniate naest- comende, sel hier een ghemeen verghaderin- ghe wesen vander ghemeenre priesterscap , wt Hollant, wt Zelant, wt Gelrelant ende wten ghestichte, des gheeft men gheleide alle den priesteren ende gheesteliken luden voersz, ende horen ghesynde, die met hem hier bynen comen sellen, nu rechtevoert ingaende, du- rende tottes sonnendaghes vooem, dat is die sonnendach naestcomende, naden sonnendach caniate voersz, Injurien. Want Dire Dircsoen, die stil- leganckmaker, vanden rade verboden was, dat hy een vroukyn niet vervolghen noch hoer misdoen en sonde, mit woerden noch mit wercken, ende Dire voersz, daer en boven, tot menighen steden endetiden, dat vroukyn vervolcht heeft, ende horen man ende horen kinderen, met veel scherpelike woerden ende onstantelike woerden, daerom heeft hy ghe- wilkoert, waert, dat hi dat vroukyn, horen man, hoer kinderen, tot enigher tyt, mit woerden of mit werken misdede ofte ver- volchde, dat hi dan een viertel jaer Iegghen sel inden roden toern, ende eten water ende		broet, ende die raet neemt hem syn bor- gherscap. 1414. Heilige drie koningen spel* Merghen sel een spuel wesen ten Doem, vanden heilighe Drien Koninghen, daerom waernt de raet, dat nyemant daer onsedicheit en bedrive, of de raet wout scerpelic aen hem rechten. Muntbepaling: Vridaghes voer Palm. Hier comen ghecontrefeite lewekens, die men tot Batenborch slaet, daer voer waernt de raet enen yegheliken, dat se niemant en gheve noch en neme. Boeverie, Gheertrwt, die opten Noert, die te vyglen pleecht, die verbiet men die stat vyf jaer lane, van vyeghelieendeboeverie, die si ghedaen heeft, ende een mile vander stat. Muntbepaling: Vridaechs voer Pynstereu. Hier comt alrehande nye payement, beide gout ende sulver, ende bisonder nye Reen- sche pi. ende nye dubbelde Iewen , daerom waernt de raet ende verbiet enen yegheliken, dat nyemant die en gheve noch en neme, eer se de raet weerdeert heeft, ofde raet wout scherpelic aen hem rechten. Id, De raet van onser stat, out ende ny we, hebben een ordinancie ghemaect ende een gheset opten payement etc., als in't andere boec staet, fr. daghe na Jansdach. Mishandeling: De Domed, na S. Mecrten Scuddecorfsd. Want Willem Kroec, Gheryt Kroken soen , in syn aensicht gheworpen wart, des hi daer- om bi nacht over man slaep, den knecht, die hem dat dede, in Sinte Pauwels gasthuse in den bedde, daer hi naect lach , overvallen, ghctreden endeghesleghen heeft, daerom heeft hi opt vleyshuis gheleghen, ende is hier ghe- comen in hemde ende in broec, ter clocken, ende sel den rade verghiffenisse bidden ende sel der stat te beteringhe gheven xx^M steens. Eye borgheren: Dire Wolf, de piper; Henr. Mostiert, den piper; Jan vanden Borne, der

-ocr page 85-



	78

		nyemant syn messe bedect en draghe, dat is te verstaen, dat de scheide vanden rok nyet ghesteken wesen en sel, ende yemant, die dit dede, die verbuerde dat messe ende een pont, ende dieghene, die hier bruekich inne war- den , sellen die vive ende alle onser statkna- pen , hoghe ende leghe, bekoren etc. Organist en 's Heren roeydragher van Ludic. Gheleide Henr. van Ryn, die dyegre- ver; meyster Herman van Munsteren, die organist; Aernt vanden Bosch, myns Heren roeydragher, van Ludic. Oostersche Hanse steden, De raet laet enen yegheliken weten, dat die Oostersche Anssche steden overdraghen syn ende wtghe- screven hebben, dat men in hore steden ende landen gheen ghewant draghen ende bren- ghen en moet, dat van Schotscher wollen ghereyt is, ghesneden ofte onghesneden, daer- om waernt die raet alle onse coepluden, dat si in den Oestersche steden ofte landen en gheen verboden want van Schotscher wollen daer en vuer noch en brenghe, want ment daer niet vercopen of brenghen en mach. Organist van S. Pauwel. Gheleide Mr. Herman Cruse, die organiste Sinte Pawels. Spelen. Dobbelen, grammetten (!), krey- becken, quaerlspulen verboden. Dobbelen. Stat verboden van dobbelen: Bartrum, die men den Heer vander Wag ken heet; Peter va n Ryn Roelofsz., gheheten: Huttentut* Huis: Palenborch. 1415. Spel op Buerkerkhof, Die raet vander stat laet enen yegheliken weten, dat men des woens- daechs nae den heilighen Paesdach of cort daer nae spuelen sel een spul op Buerkerchof, van ons Heren verrisenisse; yemant, die daer on- ruste makede, dat woude de raet swaerliker rechten dan op een ander tyt. Ende de raet laet mede weten, dat hem een yeghelye wachte, dat hi hem gheen seer en doe, want de raet daer gheen recht doen en wil.
stattromper* Hub* Philips seen, den wachter. Desen is borgherscap ghegheven, want si on- ser stat dienres syn , ende sellen borghers we- sen, also langhe si onse dienres syn ende niet langher. Moord etc.: Saterdaechs na Laurentii. Want Willem van Luenen mit Johan Mar- ten soen , die Johan Wedighen binnen onser stat moerdadelic bl sachte doetstac, ghecomen is , ende gheselscap met malcanderen gheniaect hadden ende daerbi gheweest hecft ende dat ghehoert enJe ghesien heeft, dat Johan We- dighe aldus doet ghesteken is , ende Jan Mar- tens soen daerinne ghestarct heeft ende bi hun ghebleven ende met hun van daer ghe- gaen is ende Johan Martensz. oec ghewaernt lieeft, dat hi hem wech pinen soude, want Jan Wedighe doet was, ende Willem voersz. oec Jans Wedighe hoyke ghenomen heeft, daer _khi sus doet lach ende die wech ghebrocht ende versteken heeft, daer hi woude. Ende want Willam voersz. desen moert nyet wtghe- brocht en heeft, alst voer openbaerlic ter clocken gheboden ende ghecundicht is, ende Willam voersz. oec hier en boven binnen onser slat ghecomen is voer Jans Wedighen , des doden broeders doer, ende Jans Wedighen broeder aenghesproken in deser manieren: »kendi den man, die daerbi was, dat u broeder doet ghesteken was," ende vraechden hem mede, wat hi hem doen woude, ofhien saghe, des de broeder antwoerde: »hi en wists nyet, ^?t waer hem hart te liden," des Willem voersz. seyde: » wat woudi hem doen ?, ic ben den man." Voert heeft Willem voersz. beliet, dat hi mit wilden (!) wiven omme ghe- gaen heeft ende daervan marcte te marcte mede ghetoghen heeft ende mit quaden teerninghen ghespuelt ende met voerdeel den luden hoer ghelt of ghewonnen heeft, daeromme sel men hem rechtevoerl wtleiden ende dat rechten metten sweerde aen syn lyf. Dragen van wapenen, De raet vander stat verbiet enen yegheliken, [dat nyemant gheen raesse aen hem en draghe, daer de lemmet langher of is dan I \ vierdel, ende mede, dat

-ocr page 86-



	79

		Wouters dochter van Weede, ghecomen is met haren vrenden ende maghen voer onsen rade, ende heeft den rade gheclaecht ende ghecroent, dat die personen nabescreven ghecomen syn bynnen onser stat vriheit, aen onser stat wey- de, ende hebben Gheertrude voersz. tot haren ondanc crachtelie ontfuert ende tot haren we- derwille, alsoe si haer noch beclaecht ende bi haren claghen bliven wil. Daerom ghebiet die raet den personen nabescreven , dat si hier of voer onsen rade ter antwoert comen bynnen xnil daghen naestcomende. Ende soewanneer sy hieren bynen tot antwoert comen willen , soe hebben si een goet vri gheleide, veilich te comen ende te scheiden van alien saken, ghesondert van deser saken voersz., daer sellen si onser stat recht van wachten, Dit syn die personen voergen, etc* Straatschendery. Ghisteren nacht, als die woensdach van handen ghinc, is Aelbert Keylen wyf, inder Oudellen, ghesteken ende ghewont ende der lude doren openghebroken Glide veel ondaften ghedreven, ende men weet niet wye dat ghedaen hebben, daerom ghebiet de raet enen yegheliken, die dat ghedaen heeft, of daermede ghewecst hebben, dat si hem des bekennen ende onsen oversten dat te weten docn of den viven vanden rade tus- schen dit ende sonnendaghe naestcomende, of die raet wilt daeren thenden rechten voer ondaet, wanneer sy dat vernemen cunnen. Valsah speL Marten van Alpen, die ter- ningmaker, verbiet men die stat drie jaer lane, om onredelike terninghe, welke hi ghemaect heeft 't Huts Scherpenborch. Nu een manenda- ghe over xilll daghen wil de met van onse stat vercopen Vrancken huys van Scherpenborch, aen den steenwech, ghehcten Scherpenborch, ende daer willen si toe sitten voer den selven huse. Yemant, die daer gadinghe inue heeft, die coem aldaer, men vvil hem goeden coep gheven. KaertspeL Voert verbiet die raet dat seilen mitten quaertspuelen, want die raet verneemt dat er voerdeel ende boeverie inne is, ende der luden kynderen daer toe grote verliese of
Koppelary. Want Herman Stael een me- dekyn , dat van Cortehoeve ontfoert was, ende in Goylant ghebracht was , voert heeft lielpen voeren ende versteken, dat nu weder hi sinen ouderen ghecomen is, daerom heeft hi op 't vleyshuis gheleghen, etc. Goutsmit. Herm. van Nyel. Verboden spel. Die raet vanonsestat, out ende nye, syn overdraghen ende verbieden, dat niemant dat spul en spuel om enich ghelt, dat men langhe katherinen heet, noch oeck dat spul, dat men corte katherinen heet, ende yemant, die dat verbrake, die verboerde alle deselven koer, ghelicken of hi ghedobbelt hadde. Huts Merckenborch, Dire Willamsz., die op Merckenborch weerde. Gherecht inder Loesdrecht. Inder Loes- drecht is gherecht then hoechsten gherecht over Jacob Gherytsz., daerof en wil die raet aen nyemant, die tot dien recht gheraden of gheholpen heeft, om misdaen hebben, of die raet wout scherpelic aen hem rechten. Reaal-injurien. Want Salomee, Eerst Gheylincx soens wyf, Hildegonde , Jacob Wou- ters soens wyf ghewacht heeft, ende mit enen cluppel Hildegonden voersz. ende Alyt hore suster seer ghesleghen heeft, boven dat hore beyder mannen voersz, met malcandcren in vre- den stonden, daerom is Salomee voersz. hier ghecomen , vanden vleyshuse bJoels hoefts voer der clocken ende sel den rade verghiffenisse bidden, ende Alyde Vf gl., ende Hildegonden I gl. voer haer smerten , ende onser stat te be- teringhe gheven voer hoer bruecken XV^M steens. Was-valschers, Die raet vander stat ver- biet alien denghenen, die gheel was verco- pen ofte keersen of beelden van ghelen was inaken, cleyn ofte groet, dat nyemant daer hern in en mengel; ende yemant, die dit verbraecke, die verboerde elx X pont, also dicke alst yemant dede, ende die x pont sel hy brenghen bloets hoefts ter clocken. 1416. Crachtelie ontfuert. Want Gheertrwt,

-ocr page 87-



	80

corneii, Li striken koer alst dobbelen verbo- den is. Opter plaetse etc, niet te stroylen. Die raet verbiet, dat niemant voer der scepen huis of der binnen, beneden of boven, noch oic voer Lichtenberch of erghent anders opter plaetsen en stroyle of en pisse, ofte anders enighe onreckelicbeit en doe, etc. Ballinghen* Voert, waer yemant, man of wyf, van onsen borgberen of ondersaten , die mitten ballinghen rwnden of rieden, stoepen of stieden, ende de raet dat ter waerheit vernam, die verboerde elc vyf jaer de stat. Muntbepaling: Des Yrid. na Agnelis. De raet vander stat, out ende nywe, beeft een gbeset opten pavement ghedaen, als hier nae bescreven staet; ende de raet ghebiet, dat also te gbeven ende te nemen; ende ye- mant, die daerin brueckich worde , dat woude de raet scberpeliken aen bem rechten. Inden yersten, sel men gbeven voer een stat pont 16 wit pavements nabescr. Item, een EngeJschen nobeJ, die syn vvicht bout, 5 gl. 4 wit. Item, een Vrancr. croen, die hoer wicht hout, 2 gl. 17 wit. Item, een Hollantscben scbilt, 2 gl, 4 wit. Item, een overlantscb Rbynsgulden, 2 gl. Item, een Aerhemsche gulden Johannis , 58 wit. Item, 6^ borgoen. penningben, gbebeten braspenning, 30 wit. Item, als men de braspenninghen beneden enen gulden wtgbeeft, soe sel men elc stuc gheven voer 18? doytken. Item, 14 Holl. lewen, 30 wit. Item , 10 Brabantscbe boddragbers, 30 wit. Item , enen Vleemschen boddragber, 3^ wit. Ende, quaem bier anders enich nye paye- ment , bet waer gout oft zulver, dat en sel men gbeven nocbt nemen, eert de raet ghe- waerdeert beeft. Borgerschap, De raet vande stat, out ende nye, kennen ende verclaren , dat Pauwels ende Tydeman, Hemic Pauwels soens sonen , des goutsmits, gbeboren borgher syn, ende dat
		si hoer borgberschap nyet verwoent en heb- ben. 1417. Onsedioheit in Blidenstein bedreven. Want Willem Droocbschot ende Wouter Woutersz., die men Woyt de Pynre heet, grote onse- dicheit in Blidenstein bedreven hebben,ende Woytkyn Lamkyes ghewont heeft, daerom syn sy voerder clocKen gbekomen, in hemde ende in broeke, ende sellen den rade verghiffenisse bidden, ende hebben gbewilkoert, waert, dat sy tot enigber tyt enighe onsedicheyt bedre- ven, dat si dan een maent lane leggnen sellen beneden in den roden toern ende eten water ende broet. Nye borgher: Reinier van Colen , de gout- smit. Donrehruit etc, niet te vcrkopen. Die raet van onser stat laet enen yegbeliken weten, waert, dat yemant vercofte donrecrwt, zwe- vel, salpeter ofte sout, buten weten ende oerlof van onsen oversten, yemant, die dat verbrake, ende die raet dat ter waerheit vonde, die soude X jaer wter stat wesen. Stad verboden, Reynkyn , confytier van Lueuen, die men onperfyt heet, die verbiet men L jaer de stat. Bedelary. Dat niemant voer enighe kerken of opte straten mit schalen, mit scbottelen , of anders yemant en bidde, si en hebben den oversten van onser stat die sake ende die lude geseit ende oerlof van onsen oversten , ende die dit verbrake , verbrake 2 maenden de stat. Koorn toppen, Voert pleghen hier wiven ende kinderen mit sacken wt onser stat te gaen, ende der lude koern te toppen , ende onredelike schade daer in te doen, daerom verbiet de raet, dat nyemant, die koern te lesen pleghen , mit sacken wt en gaen lesen, mer lesen bueschelic sonder yemants schade , als van outs ghewoenlick is, ende yemant, die dit verbrake, dat woude die raet rechten, als sy schuldich syn te doen. Nye borgers: Jan Borre, die borduerwer- ker.

-ocr page 88-



	81

		jaer lane, ende met ghenen nyen heer en sel incomen. Een bofblasen. Op Sinte Jans Kerckhoff is bi nacht een man ghedwonghen, dat hi een bofF blasen most enen anderen man, of men sou- dem ghesteken oflemishandelthcbben, daerom ghebiet die raet enen yegheliken , die dit ghe* daen heeft, dat hi bi onse oversten come, ende hem des belie, of die raet wilt swaer- liken aen hem rechten, tot horen goetduncken, of syt daeren tendens ter waerheit bevonden. Slraatschendery. Want Dire van Oestrum, Dircsz., een medekyn, dat om syn boetscap ghinc, onredeliken aenvoer, daer een goet man omdes gherufts wil den medekyn te bescutten ende te hulpe quam, des die goede man doer- ghesteken ende gheworpen is, ende seer mis- handelt, daerom heeft Dire van Oestrum in onser stat vanghenisse gheleghen ende is hier ghecomen in hemde ende in broec ter cloc- ken, ende sel den rade verghiffenisse bidden, ende den goeden man beteren bi den rade vander stat, ende Dire sel wilcoren, waert, dat hi ummermeer onstantelike saken bedreve, dat hi dan een jaer lane beneden inden roden toern legghen sel ende eten water ende broet. Munlbepaling. De raet laet enen yegheliken weten, hoe hier alrehande vrancken ende con- trefeyte comen, daer die goede lude by ver- scalct warden, want si quaet ende arch syn, daerom verbiet die raet eto. 1419. Apotheke. De raet verbiet, dat niemant tauerne open en houde ofte apotheke, nader x^dcr uren des avonts. bi enen koer van enen ponde, also dicke alst yemant dede. Logentael. Ave Henric Kokentrys doch- ter verbiet men die stat vyf jaer lane, om- dat si enen onredeliken aensprac enen knaep ghedaen heeft, dat hi se vercraft hadde, des si niet bewyst en heeft, ende de raet anders ter waerheit ghevonden heeft. Ende waer ye- mant van Aven vrinden ofte maghen, die hieren boven, hierom den knaep voersz, mis- n
1418- Purietscap. Want Aerntkyn op vrouwen ledich ghegaen heeft entle purietscap te doen pleecht, ende menighe andere boeverien ghe- daen heeft, daerom selmen t'after eten ghese- len, ende hi sel t'avont bider sonnen wter stat gaen, ende die raet verbiet hem vyftich jaer die stat ende een mile vander stat te wesen , op syn lyf. Verboden spec. Alsoe die raet voertjts verboden heeft vanden dobbelen ende van alien verboden spuelen, die men om ghelt spuelt, so waernt de raet enen yegheliken dat passen ende potreynen, mede inden selven koer staen; daerom verbiet die raet, dat nye- mant en passe noch en potryne om enich ghelt, by sulken koer als dobbelen ende alle andere verboden spuelen verboden syn. LogentaelJisieien.* WantMattheus Campert grote logentael selve fisiert heeft over heren, goede mannen , daer hem ende onser alingher stat groten last of comen mocht, daerom heeft hi langhe opten roden toern gheleghen ende is hier ghecomen etc. Brant. Want Herman Aelwertssoen an- deren daghes, doet bernde by Sinte Kathe- rinenvelt, Lambert Claesz. seer vreesde ende anxte, om woorden , die Lambert seyde, daer- om heeft hi opt vleyshuys gheleghen ende is hier ghecomen bloet hoefts, ende sel den rade verghiffenisse bidden. Meen wyf. Want Hannekyn van Bun- nic by Michiel Janssoen lach, ende na by Willem Byel oick lach, ende si daerbi vf as, daer Willem Michiel doet stack, om dier saken wil, daerom verbiet men haer die stat v jaer lane, ende sel met ghenen nyen heer incomen. Onsedicheit bedreven. Want JanRoelofsz., die louwre, bi nacht ghecomen is in eenre taverne, ende heeft die weert syn mes ghe- nomen ende den weert ghesteken ende onse- dicheyt aen onser stat knapen bedreven, daerom is hy hier bloets hoefts ter clocken ghecomen, ende sel den rade verghiffenisse bidden, ende die raet verbiet hem die stat v V.

-ocr page 89-



				mansz. enen man syn wyf ghenomen heeft ende den man boven verbot 'sraets daertoe in sinen huse in enen kraem ghewont heeft, daerom heeft hi een half jaer beneden inden roden toern gheleghen, ende is hier ghecomen in hemde ende in broec ter clocken, ende hi sel den rade vergiffenisse bidden ende hi sal wilcoren, waert sake, dat hi den man syn wyf weer name, of hem die te scanden maecte, oft den man sloech of misdede, of enighe onstantelike saken bedreve, dat men dat rechten sel aen syn lyf. Moordv. afteren. Want onse raet ter waer- heit ghevonden heeft dat Jan van Andernach, boven dat hi onsen rade toegheseit hadde, dat hi Willem vander Luchten ende sinen ghe- selschap niet en thege , ende hi daer en bo- ven , sonder bruecke, Willem vander Luchten van after ghesteken heeft, daer Willem aen ghestorven is , ende die raet dat daerom voer een openbaer ondaet hout, daerom verbiet men Jan van Andernach die stat, ende een mile vander stat te wesen, ewelic op syn lyf. Met dwasen niet te spelen. Want dwase Hanne, Zinter Glaes syn cleder te versetten ende te verdrinken pleecht, om cleyn ghelt, daerom verbiet die raet enen yegheliken, dat nyemant Hanne cleder en coep off panden en neem, want se de raet sonder ghelt weder ghegheven willen hebben. Laniaam uithangen. Die raet ghebiet enen yegheliken, als onse goede luden wtreysen of incommen bi nacht, dat dan een yeghelic een lanteern voer syn doer hanghe mit enen ber- nenden licht, also langhe thent onse luden alle vuyt- of inghecomen sellen wesen, bi enen coer van eenen ponde. Bidden in de herL Want Lisebeth Jans dr. ende kleyn Grietkyn, mitten handen , boven verbot ^ys raets in der kercken hebben gaen bidden, ende daertoe onredelike woerden ghe- besicht hebben , daerom verbiet men hem el- ken die stat een jaer lane. Fan 5. Cornells besocht. Want Evert Scoemaker, die beswet is van Sinte Cornelis, boven verbot 'sraets inder kerken bidden gaet ende voer der luden stoelen staende blyft, thent
		dede, mit woerden noch mit werken, dat woude de raet swaerliken aen hem rechten* Varkens. Want de raet vander stat ver- nomen heeft, dat sommighe luden hoer verken, gheliken die verken, die indie eere Godsende Sinte Anthonvs ghegbeven syn ende mit St. Anthonis teykenen gheteykent syn ende ghe- cortoert syn, oic teyckenen ende cortoren, oik sommighe luden teyckenen hoer verken in 't ander oer ende contrefeyten S. Anthonys teycken, ofte sniden hem 't onrecht oer af, ende la ten se so gaen thent sy volwassen syn, ende dan nemen sy se weder, ende sommige luden nemen oec S. Anthonys verken ende houden sy mit alien , ende verscalcken aldus Gode ende de heilighen ende den raet, daerom verbiet de raet, dat niemant 5. Antonis verken en neem, ende dat niemant oec syn verken en teyken mit S. Anto. teyken, noch dat teycken en verteyken of en contrefeyt in dat oir of int ander oir, ende iemant, die dus- danighe arghelyt voert meer dede in enigher wys anden verken voersz., dat woude de raet an hem openbaren ter clocken, nadien dat sy die Jbruecken vonden ghedaen anden verken voersz. Voert alle deghene, die verken aldus verteykent gaende hebben by der straten, dien ghebiet die raet, dat sy die verken, die bore syn, na hem nemen, noch gheen S. Anthonys verken en nemen, tusschen dit en sonnendaghe naestcomende, of daeren thenden sellen dieghene, die bevelen hebben van S. Anthonis verken alle die ghecontrefeyte ende verteyckende verken by den rade vander stat vercopen tot S. Antonys behoef. 1420. Sliiinge niet voldaen. Want Vrederic de Langhe, bastert van onser stat slot gheghaen is, eer hi die slitinghe 'sraets voldaen had ende hem ghesleten , daerom ghebiet hem de raet, dat hi binnen acht daghen naestcomende weder in onse stat slot gae ende daer blive, thent hi die slitinghe voldaen heeft, of de raet wil hem daerop beraden. Iemand's wyfgenomen* Want Splinter Her-

-ocr page 90-



	83

		rytsz, daer bevelinghe van ghedaen Iiebben , die verken te scutten, soe heeft Sander onse raet ghetoent, dat hi veel verken ghescut heeft, die de lude laten legghen voer den koren verderven ende sterven. Hierom ghe- biet de raet alien denghenen, die hore verken in't scuthws nu legghende hebben, dat si tusschen dit ende een vridaghe naestcomende die verken lossenen ende die koren betalen, of Sander sel die verken daeren thendens ver- copen biden rade vander stat, voer syn coren. Idem. Voert laet die raet enen yegheliken weten, die verken opter straten gaen laten, die hoer syn ende ghescut worden, dat si die verken lossenen vuyt den scuthuse van horen coren, bynnen drien daghen daerna, dat si ghescut warden tot aire tyt, of daeren then- dens wil se die raet vercopen doen voer die coren, ende Sander daermede die koren betalen. Laaistwillige schickinge ten tyde van siecken. Nu inder starften syn vaste veel sieke luden ghegaen over dat darde huys van horen woenstat, ende hebben horen vreenden hore goede ghegheven of ghemaect, die die punten ende voerwaerden niet en hebben la- laten scriven inder schepen boec, hierom laet die raet enen yegheliken weten, dien dese ghiften of ter maken, ghemaect of ghegheven syn ofte indraghen, dat si voer de scepen comen, ende die maken ofte ghiften tot hoe- ghenisse der scepen in horen boeken schriven laten binnen xim daghen naestcomende, off daer en thendens en wil de raet daer gheen besprec off hebben opten scepen of daer ver- soem bi gheschiede. Mommeryen. Die raet verbiet, dat niemant met verdecten aensichten en gae, bi enen koer van 1 pont, wtghenomen die drie vas- telavonts daghen , dan mach men gaen ter after noen tot des avonts ende niet langher; oec en sel nyemant wt of in onser stat onteykens (!) gaen in enigher wys. 1422. Kerkroof. Want onse ghenedighe Heer van Utrecht ende die raet van onser stat verboden II*
hi daer vallet, of de lude sch...., daerom verbiet men hem de stat een jaer lane naest- comende, ende 1 mile vander stat. Scepenbrtef gesoheurd. Want Zannekyn, Godert, coperslaghers dochter, in haesticheden enen scepenbrief, enen anderen wive wter hant ruckeden ende dien schoerde, daerom heeft si langhe opt vleyshuys gheleghen, ende is hier ghecomen ter clocken, ende sel den rade ver- ghifFenisse bidden, ende raet lyt gracelic met haer, om haer joncheit wiL Logeniaal. WantRicout, in Wolfertsteghe, groete meren ende loghentael bider straten ghe~ set heeft, dat die Veluwe verdinghet wart, etc. Smetenisse* Want Peter Een Oer groete sme- tenisse ghedaen heeft, daerom sel men t'after eten met roeden slaen, ende men verbiet hem de stat ende een mile vander stat v jaer lane. �142L Dooden in de kerken* De raet verbiet enen yegheliken, dat nyemant gheen doden in eni- ghen kercken en brenghe of staen en late in enigherwys, die grave en syn ierst al volgreven ende dat men die dode terstont ter eeren brenghe, ende yemant, die dit verbrake, die verboerde enen koer van L pont. Varkens. Also voert ter clocken verboden is, dat nyemant syn verken byder straten gaen en soude laten, dan mit enen bode ofte hue- der daer by, so ghebiet de raet noch enen yegheliken, dat hi syn verken vander straten doe, tusschen dit ende een sonnendaghe naest- comende, bi enen koer van 5 st. van elken verken, dat men daer thendens scutten sel, ende dat niet te laten, ende dese scuttinghe is bevolen Sander Gerytssoen van Nywelande, die verken te scutten ende die koren te nemen, liierom verbiet die raet, dat nyemant Sander hierom en misdoe mit woerden of mit werken, oft die raet wout swaerliken rechten. Voert waer yemant, die dese driftige verken, diesonderhue- der gaen, naem, daer en wil de raet gheen aen- spraec of horen noch recht van laten geschien. Idem. Alsoe die raet anderen daghes die verken vander straten boet, ende Sander Ge-

-ocr page 91-



	84

bebben inder veten , die gheweest is, dut nye- mant kerken nocli cramen roven en soude , op syn lyf, ende Peter Petersz., die tichelaer, hierenboven die kerc van Polsbroec beroeft heeft, die clocke wter kerc ende datloetvan der kerken ghebroken ende dit vercoft heeft mit sinen ghesellen, ende Peter daertoe wter kerken ghenomen heeft een solvere monstran- cie , daerom sel men hem rechtevoert wtleiden ende dat rechten metten sweerde aen syn lyf, Blasphemie. Want Werner Jacobsz., die moelner, boven verbot ons Heren ende ons raets voersz. die clocken ende dat loet mede ghe- nomen heeft ende die kerke beroeft heeft, voert want Werner tot veel tiden Gode sme- tenisse ende onweerde bewyst heeft, ende eenen crwsten penmnc Gode te schennisse ende den duvel t'eeren doersteken heeft, daer- om sel men rechtevoert wtleiden ende dat rechten mitten sweerde aen syn lyf. Scherpregier. Meyster Herman van Gulen, is onser stat meyster vanden hoechsten recht, die daerom smetenisse van sommighen om glieschiet mit woerden ende mit werken; hierom verbiet de raet enen yegheliken, dat hem niemant en misdoe noch misdoen en laet van synen kynderen, mit woerden of mit wer- ken, want die raet dat scherpelic aen hem rechten wil ende ander kynder ouderen, die dit doen, Ziekte van S. Cornells. Gherjtkyn van Gornichem heeft ghebeden sonder suycten van Sint Cornelis ende vanden heilighen bloe- de, daerom sel hy op de kaec staen ende men sel hem teyckenen met enen brant in syn aensicht, ende daereu thendens wter stat wesen hondert jaer ende een mile vander stat. Gheleyde: Jan vander Nat, die munt- meestcr. 1423. Nye borgher: Valkyn Riet, die apotheker. Grote ondafl, Buten Sinte Katherinen poerte is een grote ondaft gheschiet, dat is te weten, daer lach een waghenman ende sliep 's nachts op sinen waghen; daer syn		ghecomen hore twe ende hebben hem syn rat van sinen waghen inden graft gheworpen ; ende om dat de man daertoe seyde, hebben syen ghewont ende seer ghevreest, ende hi en weet niet wye si syn, so hi ons ghecroent heeft. Hierom laet die raet dit enen yeghe- liken weten, die hier sculde aen heeft, of die deghene weet, die dit ghedaen hebben, dat si hem des bekennen, ende die dat weten , dat si dat den viven bybrengen tusschen dit ende Sinte Jansdach naestcomende, of die raet wilt daeren thendens aen den handadi- ghen voer moert rechten , ende die dat weten ende nyet by en brenghen, dat swaerlic aen hem rechten. Steen draghen. Want Mette Schaberts hoer verwilcoert heeft gheen gheselschap te hebben met Ghise Sluseman , of si soude den steen draghen ende 5 jaer wter stat wesen, ende die raet ter waerheit ghevonden heeft, dat si daer boven dicke mit Ghise gheselschap ghe- hadt heeft, daerom verbiet men hoer die stat 5 jaer lanch, ende een mile vandestatte we- sen , ende qnam si tot enigher tyt binnen de stat, so sel si den steen draghen. Onredelyk geleefd. Want Willekyn, Ghise Floren meecht, onreckelic ende onredelick gheleeft heeft mit Ghise Floren, ende mit Hanckyn, sinen wive , daerom verbiet men hoer die stat, ende een mile vander stat te wesen twee jaer lane, ende syen sel met onsen nyen heer niet yncomen. Mersegasse. Gheraert Spiekers hws opten hoec vander Mersegasse. Onredelick a/drucken. Want HenricHaeck, Hubrechts soen, Steven van Scalcwyc enen gouden rinc onredelic afgedrucket heeft, daer- om is hi hier ghecomen in hemde ende in broeke, etc. Ghenade, Want vander Horstmer onser stat waker was, ende in synen ommeganc een vroukyn opter ghemeenre straten ghenomen ende ofghedrucket heeft twe vleemsche grote, daerom heeft hi in't vleyshuis gheleghen ende is hier ghecomen in hemde ende in broec ter clocken, mit enen blanken sweerde, ende sel hem belien ende bekennen , dat hi syn

-ocr page 92-



	85

lyf verboert beeft, met vollen recbte, ende hi scl den rade gbenade ende verghiffenisse bidden. Mer, want hi in onsen swaren oer- logbe, dat laetste gbevveest heeft mit meni- gben overdraghenden trouwen heerliken dienst onser stat ghedient heeft, ende daer dicke grote vroemheit voer gbedaen heeft, dacrom doet liem die raet kenlike gbenade ende ghe- ven hem van deser tyt syn lyf weder, om synre weldaet wil; mer hi sel verghifFenisse bidden, ende hi sel wilcoeren op syn lyf, waert sake, dat hi tot enigher tyt meer enrighe onstantelike saken dede, dat men dat recbten sal an syn lyf, sonder verdrach. 1424. Gans geslolen, Ghisteren te nacbt syn gbecomen after Sinte Jacob sommighe perso- nen heymelic in Trudekyn Claes Nagbels docb- ter hws, ende hebben daer een gans gbeno- men ende wecbghedragben ende Trudekyn voersz. onredeliken gbeslaghen ende geqwest, daeromme laet die raet weten, die bierinne schuldicb syn, dat si comen ende belien hem des, etc, Lelike rimen. Want in tiden verleden ende nu weder sommighe quadien heime- lic bi nacbt veel goeder lude ducren ende anderswaer lelike rimen ende logbentaligbe woerden mit brief kens gbescbreven hebben, om tessingbe ende twedracbt in onser stat ende onder den goeden mannen te maken , liieromme ghebiet de raet etc, 1425. Wyn hoe in te slaan. Die raet vender stat yerbiet, dat niemant in enen kelner twe stucken wyns opsteken en sel op enen dach, dat is te weten, als dat een stuc wyns wtgbetappet is, dat niemant dan op dien dach inden kelner in een ander vat varen of wttappen en sel; ende yemant, die dit verbrake, ende ghenen boep wt en hinghe voer sinen kelner, eer bi in dat ander leghel voer, die wyn man ende		svn veynootscap, die en sellcn dan binnen enen jaer daer nae gheen neringbe doen an- den winen, ende die tappen , die sel ver- bueren X pont, ende die x pont sellen die koermeysters vanden rade wtpanden bi horen eeden etc. Ende dese hoep sal ten mynsten wesen van 5 voederigen vaten ofte meere, ende sal also bloet wtbanghen , datten der lude kynderen ende boden ende eenyeghelycbekennen mach. Overrechten. Want Joban Willemsz., wt den Souten Wcert, die onser stat vanghe- nisse ende wten stock ghebroken beeft, ende enen man , daerinne gbesloten , die op syn lyf sat, daer wt ghebroken heeft, daer Jan syn lyf an verbuert heeft, daerom heeft hi langbe int vleysbuys ghelegben , ende is bier gbecomen in hemde ende in broeke, voer der clocken, met eenen bloeten sweerde, ende sel bckennen , dat hi syn lyf verbuert heeft, maer want de man, die hi wtbrack , niet wecb en quam, mer over gherecht wart, daeromme doet hem de raet genade, syns lyfs, ende hi sel den rade verghiffenisse bid- den, ende men verbiet hem de stat vyf jaer lane naestcomende. Onredelyke woorden. Want Hughe Ja- cobsz., die spoermaker, onredelike woerden ende wise aen syner moeder bewyst beeft, mit ghedreyghe, daeromme is hi bier gbeco- men in hemde ende in broec, ende bi sel wilcoeren etc, Yken in Pallaes. Aanvoering tot oproer. WanJanGheer- lochs soen binnen der vriheit vander plaetsen, Ghisbrecht Dircssoen, onsen borgber, aen- ghevaert heeft ende hem toeseyde, » Ghi selt mi gheven die brieve, die ghi hebt, of ic sel u u kele ofsteken," ende is daer en boven voert- gbegaen tot een deel personen onser borghe- ren, mitloghentale, ende heeft hem toegbeseyt: » Gaet nu aen de plaetse, het is tyt, ic beb't gaende ghemaect, ende wi willen daer nu mede doer wesen," hieromme is de raet, out ende nye, eendrachtelicoverdragben, dat men opter plaetsen dat reeb'en sel mitten sweerde aen bun lyf.

-ocr page 93-



	86

		Gode van hemelrike ende den werden heili- ghen Sacramente onweerdicheit ende grote oneer ghedaen heeft mit loghenachtighe sprake, dat teghen den heilighen ghelove draecht, daeromme heeft hi in openbare beteringhe Gode van hemelric te eeren, op een leder op- ter plaetsen ghestaen, ende syn bruecke be- schreven voer syn hoeft ghehadt, alien luden tot eenre exempel, ende men verbiet hem die stat vyf jaer lane naestcomende, ende een mile vander stat te wesen. Ende de raet waernt enen yegheliken, dat hem niemant also of in enighe andere ma- nieren teghens den heilighen ghelove, noch teghens onser moederkerken ten Doem ende synre kerspelkerken en sette noch en doe , mit woerden noch mit werken, heimelic noch openbaer, mer dat een yeghelic der moeder- kercken ende synre kerspelkerken ghehorsame ende ghevolglich syn te kerken gaen ende gods- dienst horen ende den niet en versmaden, of die raet wil dat swaerliken rechten , etc. 1427. Kerk-roof. Want Herman Dirks soen, Henr. Martensz. ende Glaes Jacobsz. reel ker* cken dieflic beroeft hebben, der kercken blocke ende kiste ende sloten opghebroken ende der kercken ghelt ghestolen ende oeck veel andere dieften ghedaen, also veel alse si hem selver beliet hebben, daer si hoer lyfF an verbuert hebben, daerom sel men dat rechten mitter galghen aen hoer lyf. Zilverwerk etc. gestolen Want Jan van Zanten Henrickse soen van Oirsoyen, hier in onsen gaerde sulverwerc, cleynoten ende juwe* len ghestolen ende veel pansere (!) ende andere dieften ghedaen heeft, also hi hem selver be* liet heeft, daeromme sal men dat rechten mitter galghen an syn lyf. Oor afsnyden. Men sel Johan Gheryts soen wten Goy van dieften een oir offsniden, ende men verbiet hem L jaer de stat, ende een mile vander stat te w⁷esen. Martenweetde beroofL Die raet vander stat heeft vernomen, dat nu inder laetster
Geweldenary. Want des abts poerten ende doeren ende sloten anden kerchove Sinte Pauwel by nacht ontwe gheslaghen ende op- ghebroken syn, ende in sinen hof een hert, dat daer gbinc , ontwe gheslaghen is ende die meeste helft wechghedraghen is, daer die raet enen yegheliken op laet weten, soe wie dat ghedaen heeft, dat hi dat onsen oversten bely binnen acht daghen naestcomende, ende dieghene, die hem des beliet, sel den abt beteren biden rade, ende den rade gheven tot betheringhe JL^M steens. Ende waert sake, dat hem nyemant en beliede binnen dese achte daghen voersz., ende die raet daerna ter waer- heit vonde, soe wie dat ghedaen had, dat wil die raet rechten aen denghenen voer een on daet. Mommeryen. Die raet ghebiet enen yeghe- liken, dat nyemant merghen ten Doem inder kerke en wese mit verdecten aensichten, noch dat daer niemant inden spuele en come mit pansers ofte ghewapent mit enighen harnasch , dan dieghene, die daer gheboden sellen wer- den, etc. Gkeleide: Meyster Jan van Ghent, secre* taris ons ghenedichsten here van Burgoengen; Henr. Houborch, deken t'Oudemunster; God. Vetcoper, deken S. Jans. 1426. JVye borgher: Ludekyn Pets soen, die betldenmaker. Schupstoel. Die raet ghebiet, dat nyemant gheen vulnisse en draghe ofte gheen steen en neme vander hofstede, gheheten den Scuj?- sioel, bi enen koer van 1 pont, etc. Muntbepaling. Want men een wyltyts tot Rhenen ghemunt hevet, beide gout ende sul- ver, dat ummer ghenen ganc crighen en can, onder die coepluden ende in anderen landen, soe dat daeromme te duchten is, dat daer ghelver inne wesen mach , hieromme wilt die raet doen setten ende besien bi horen raden, ende die weerde alien luden te kennen ghe- ven binnen XIIH daghen naestcomende, etc. Blasphetnie. Want Vrederic Vredericksz.,

-ocr page 94-



	87

		goeder vrouwen afghetroent ende ofghetoghen heeft hoer groete ghelt ende pande, segghende, dattet goede mannen van onsen rade hebben souden, dat si selver heeft, so si dat beken- net, ende dien goeden mannen dat overgbe- loghen heeft, daeromme heeft si den steen ghedraghen, ende is weder op't vleyshuys gheleyt, thens si den gueden wive van horen ghelde vernuecht heeft, ende daerenthendens verbiet men Mette Vrancken die stat XXV jaer lane naestcomende, ende mit ghenen nywen heer in te comen. Vroede vrouwen. Die raet verbiet alien vroede vrouwen . dat si en gheen kynderen tot korsteninghe en brenghen dan in onser vrouwen segheninghe, bi sulken koer, als daerop staet, ende dat niemant syn kinder wter stat en vuer, om anderswaer te corstenen, by derselver koer. Dievery. Want Gheryt van Dwnkerc ghe- stolen heeft ende hem van dieften beliet heeft, ende dat oick bevonden is metter waerheit, dat hi alsoe veel ghestolen heeft, dat men mit rechte dat schuldich is te rechten an syn lyf, daerom sel men dat rechten mitter linen (er stont galghen, dat doorgehaald en door linen vervangen is) an syn lyf. Vanden kerckganck: Anno xxvin, 'sSaterdaghes na Quasimodo, byden raden , oude ende nywe. Die rade van onser stat, oude ende nywe, syn eendrachtelic overdraghen , waert yemant, man of wyf, die tot sinen jare ghecomen ware, oude of jonc, alse tot xx jaren toe, die van deser tyt voert niet te kercken en ghinghen, ende misse ende godsdienst niet en hoirden, als alle goede kersten lude schul- dich syn te doen, ende die Doemkerc doet ende te doen ghebiet, ende men dat ter waer- heit vonde, die sel verbueren, die men hem ofhalen sel ende wtpanden, elcke weke enen Beyerschen gulden , als hy niet te kerken ghe- weest en hadde, ende des en sel men nyemant verdraghen. Ende dit heeft die raet bevolen te ver- nemen ende wt te rechten, ende daer nye- mant inne te verschonen, den kercmeysteren
reysen inder Betuwe, doe men S. Marienweerde inder cloester was, dat daer die kerke beroeft is van haren kelken, juwelen, cleynoten, boeken ende anderen goeden, Gode toebe- borende, dat den rade lede ende ondankelik en is, daeromme ghebiet die raet enen ye- gbeliken , die enigbe kelken, boeken, juwelen, cleinoten ofte goede, inder kerke t" Sinte Marienweerde horende, daer wt ghenomen , gheroeft of wech gbedraghen hebben, dat si die brengben inne handen Lambrechts van Zulen ende Loef Hasaertsz., van 's raets we- ghen daertoe gheset, tusscben dit ende mer- ghen avont, ende iemant, die dese cleinoten voersz. niet en brocbte binnen die tyt voersz., dat woude de raet daer na voert rechten voer dieften an denghenen, die dit ghedaen[heb- ben. Kerken beroven. Voert verbiet de raet, dat niemant en ghene kerken ofte kerkhoven en beroeve ofte en schinne, of yemant, die daer op wesen sal, dan bi rade ende oerlove der ritmeysteren. Ende yemant, die dit verbra- ke, dat woude die raet rechten aen syn lyf. Bekeerde susteren. Die bekeerde susteren syn beimelic wech gbevaren ende hebben der guede lude aelmissen, bedden ende huysraet versteken ende ghehuyt, daeromme laet die raet enen yegheliken weten, die dese bedden, cleynoten ofte huysraet onder hevet, dat si die hrenghen ende wisen in handen Pilgrims Walen , ons mederaets , binnen drie daghen, etc. Weigerig om ter kerke te gaen. Want Bartraet, Geryt Weners soens wyf, Lisebet vander Mecrn, suster Rutgher ende suster Jutte, after Sint Jacob, niet te kerken gacn en willen ende daer voertvluchtich voer syn, daerom verbiet men Bertraden, Lysebetten, Rutger ende Jutte die stat, ende een mile vander stat, elker v jaer lane. U28. Nye borgher: Joh. Houc, die plaetslagher. Boeveryen. Want Mette Vrancken Cos- ters, mit loghentael ende boeverien eenre

-ocr page 95-



	88

van onse vier prochiekercken bi haren eden , die si daerop doen sellen, elken in sinen ker- spel, die broken op te boeren, die daerop verschinen sellen , ende hier sel elke prochie- kerke, tot bore tymeringhe of bebben, van dat in horen kerspel verschinen sel die eene helfte, ende die andere helfte die raet vander stat, ende seggben daer openbaerlic, wye die ghene syn, die bier brueckicb inne ghewor- den syn. Ende elker kerspelkerken kercmeyster sel- len nemen enen stat knaep of kuecht, die dese brueckighe die koeren afhalen sellen, ende viel dien daer weer inne, soe sellen die busmeysteren vanden rade of vanden ouder- mans dit bi horen ede, tot vermaninghe der kercmeysters, terstont wtpanden , ende daer sellen die busmeysters of hebben hoerrecht, alse van elker pandinghe een pont, ende daer sellen die busmeysters der stat knapen of knechten, die dese pandinghe mede doen sel- len, voert of lonen. Ende yemant, daer 6en kercmeysteren in sinen kerspel an twivelde, dat bi niet te kerken gheweest en badde, of seyde, dat hi te kerken gheweest badde van diere weken_tdie sel dat den kercmeyster bewisen mit tween goeden tughen, die dat ghesien hebben, dat hi of si in diere weken misse ghehoert bad- den al wt, als voerscr. is; (ende daer toe sellen si selver ten heilighen sweren, dat si dat weerde heilighe Sacrament mit vveerdi- cheiden ende ghehelen ghelove ghesien ende aenghebeet hebben, of men sal se panden als voersz. is). Boeveryen. Want Tye, dat appelwyf, bide Calverstraet, der lude onnosele boden ende kynderen met smeken ende met myede ende boeverien daertoe verleit ende toe ghebrocht heeft, dat si der lude broet ende ander goede vanden boden ende kynderen ghecreghen heeft, tot groeten schade der lude ende oec anders boeverien bedreven heeft, daerom ver- biet men Tyen voersz. de stat, ende een mile vander stat vyf jaer lane naestcomende. Mishandeling. Waen een wyfkyn, heet Joeskyn , als een vrent ghecloppet heeft voer
		een huys, ende seide dat si vreentwas, ende doe si daer binnen quaem, heeft si een vrouwkyn overvallen mit leliken woerden ende dat vrouwkyn ghesieghen, daerom verbiet men Joeskyn de stat drie jaer lane naestcomende. Waak-stoornis. Want Ghisebrecht Koern - kyn opter plaetsen, in Hasenberch ghekomen is bi nacht, ende daer inder waken Glaes Lambrecht soen, den louwer, die doe daer wakede, swaerliken ghewont ende ghesteken heeft, buten alien sinen schouden ende an- ders aldaer opter plaetsen ende anderswaer in onser stat voel ondaften bedreven heeft, daer bi nae onser stat rechten ende bruken syn lyf claerliken aen verbuert heeft, soe is Ghise- brecht in hemde ende in broecke mit enen bloeten sweerde ghecomen ter clocken , ende bekennen, dat hi syn lyf verbuert heeft, ende bidden den rade verghiffenisse ende om ghenade syns lyfs, ende hi sel legghen een jaer lane beneden inden roden toern, ende sel den waker sinen meyster ofdoeu biden rade vander stat, ende te beteringhe gheven thien Wilhelmus Holl. schilde ende te bete- ringhe gheven der stat c^M steens, maer waert sake, dat Claes Lambrechtssoen vander won- den storve, soe sel men dat rechten nae recht der stat van Utrecht, ende Sander Jans, als hi wt comen sel, soe sel hi ierst lofte doen bedevaert terstont te trecken tot Romen ende Sint Jacob in Galissen, ende des bethoen brenghen mit instrumenten off mit seghel ende brieven , ende hi sel wilcoeien, waert sake, dat hi tot enigher tyt onstantelyke saken be- dreve, datmen dat rechten sel an syn lyff, ende die raet neemt hem syn borgherschap , ende hier ynne sal by gheenre heeren ofte yemants bede ghenieteu. 1^29. Steenwech, Die raet verbiet, dat niemant mit beslaghen rade op onser stat steenwech buten der Wittevrouwen en vaer, ende iemant die dat dede, die verbuerde die beslaghen rade, daer hi mede voer, Besuecie lieden. Onse rade hebben om

-ocr page 96-



	89

Gods wille tejcken maecken laten , 6m voer besuecte of siecke luden te bidden inden ker- ken , des dese tejcken niet weder ghecomen en syn , mer verdwaelt sjn. Hieromme ver- bid de raet, dat er nyeniant mede en bid� de, op een jaer de stat; ende de raet sal nye tejcken laten maecken. Wanthuis* Voert verbid die raet alien wtheemschen coepluden, dat sy gheen wanten op en slaen dan inder gasten wanthws, ende dat sy gheen want en ontslaen, dan bi oer- love des syns meysters. Stads bruggen. Op onser stat brugghen worden gaten ghebroken, daer men cloetbo- gels ynne steect, daer die brugghen leek ende verderflic by worden, daerom verbiet de raet, dat niemant opten brugghen en clote, by enen koer van enen ponde, also dicke alst yemant dede. Stad-Chirurg. Meyster Claes Driesz. van Amsterdam, die cirurgyn , onser stat meyster. Verboden speL Die raet verbiet, dat nie- mant en kaetse after Sinte Marien kerke, daer vvt den glasvensteren, by enen koer van enen ponde. Dire v. Hagenaw. Voert ghebiet men Dire van Haghenauen , dat hi teistont in onser stat vanghenisse gae, alias opten roden toern, ende daer blive 6 weken ende niet of en gae , hi en hebbe verborcht te doen nae slilinghe 's raets , nae den rechte vander stat, Willemsieghe van Alendorp bi Sint Ma- rienplaetse. Passertsteghe, Inder steghe , gheheten Passerts steghe, naest Willem van Winsen. Vinekenborgsteghe. In Vinckenborgsteghe, naest Vredericxpoerte van Drackenborch, In de kerk niet te verkopen. Item, die wive ende deernen, die waskeersen verkopen ende inden kerken te gaen pleghen, syn onsedich inde kerken ende maecken daer groet gheruft ende roepen den luden aen, ende storen se in hore devocien 5 ende want verboden is inden kerken te copen ofte vercopen, daerom verbiet de raet, dat niemant mit waskeersen inden kerken ora te vercopen en gae, mer buten der kerken daermede bliven , bi enen		halven jaer wt der stat te wesen, also dicke alst yemant verbruecte. Besteden van dienstboden etc. De raet heeft ghegheven dat bestade ambocht vanden meechen ende knapen te verhueren Wendel- moet Houtschilts ende Mechtelt, Melys vvyf van Brakel; hierom laet de raet dit enen ye- gheliken weten , dies te doen heeft, ende dit ambocht en sel niemant anders doen, dan de voersz. personen. Nye borghers om hoers diensts wil: Lamb. Ludekynssoen, ons heron , des postulaets, mey- ster koc. Dire van Haghenaw. Want Dire van Ha- ghenauwen, onse borgher, mede hantda- dich is aen Jacob van Heesels doet, die gheen borgher en was, ende binnen onser stat doet ghesteken is, daerom heeft Dire van Haghe- nouvven opten roden toern gheieghen in on- ser stat vanghenisse 6 weken lane, ende is hier ghecomen in hemde ende in broec ter clocken , ende sel den rade verghiffnisse bid- den ende onser stat te beteringhe gheven xxii^Msteens, ende Dire sel wilcoren den doden te suenen des doden maghen biden rade vander stat, als die maghen bi den rade suen ende beteringhe nemen willen. 1430. Nye borghers: Meyster Henric van Rees , die meyster van medicinen , is syn borgher- scap weder ghegheven om syns dienst wil, etc. Misdoen in krankzinnigheid. Want Pous- kyn Vastraet soen vander Bilten een onvroet ende onsinnich man was, ende in sinen on- sinnichheden die hide te slaen ende te mis- doen plach, ende Pouskyn maghe daeromme voer den rade vander stat ofticht van Pouskyn ghedaen hebben ende syn misdaden niet be- teren en wouden, noch oec beteringhe of suen van hem nemen, noch wrake noch vede daeromme doen of op yemant houden , mer synre ledich staen. Ende want Pouskyn lu- den tot Zeyst ghesleghen ende misdaen hadde, ende meer misdaen soude hebben, dat Dire van Leuwen gherne beschut ende gheweert 12

-ocr page 97-



	90

hadde, des Pouskyn Dire sloecli mit enre kusen, ende Dire van lyfsnode hem verwe- ren most, ende heeft Pouskyn ghesteken, daer Pouskyn an ghestorven is. Ende om hierof te verhueden enighe wrake ofte beider vechteliken, heeft die raet vier goede mannen van horen rade hiertoe gheset, die daer een ganse stede suene bi believinghe van beide syden of gheseit ende wtghesproken hebben, daer Pouskyns maghen , beide van vader ende van moeder, claerliken, om Goods wil, verghe- ven ende qwyt gheschouden hebben den doetslach, die vete ende alle wrake van Pous- kyn voersz. ende mede alle beteringhe , die hem daerof comen mocht ende in 's raets handen gheset. Ende wederomme heeft Dire van Leuwen ende syn maghen vergheven , om Gods wil, ende in ons raets handen gheset alle smerte ende misdaet, die Pouskyn hem of sine maghen misdaen hebben mach, ende die suene ghegheven ende ghenomen als voersz., also dat hieromme nummermeer wrake ghe- schien en sail \ hieromme ghebiet de raet enen yegheliken, die dese suene aendraghet, maghen te beiden syden , dat si die ganslick houden , als voersz. is, ende yemant, die hieren teghens dede, dat woude de raet an hem houden ende rechten voer een suen- brake. IVedde by Rodenboroh. Gheen vulnisse te draghen opten wedde by Rodenboroh. Een kind on if err el, Wa n t Ghery t d e Grutter van Aernhem, lUargrieten syn doch- ter, by Julten van Landaes , des kynts oude moeder ghebroeht ende aenbestaet heeft , als bi der naester ende bester behuetster; ende Gheryt die Grutter alhier ghecomen is, om syn kynt in synre hueden te nemen , also dat kynt vaste tot sinen jaren coempt, des Mar- griet, Ghery tsdochter, byder oude moeder of yemant anders versteken is ende Gheryt ont- ferret ende wt sinen handen ghebroeht, daer Gheryt onse raet guellic om vervolghet heeft, ende daerof, by onsen rade doen wil tot re- delicheyden ons raets ende der oude moeder voldoen vanden cost ende houdinghe; daer- omnie ghebiet die raet alien onsen borgheren
		ende ondersaten, mannen ende wyven, ghee- steliken ende weerliken , nyemant ghesundert, die dat kynt of die oude moeder versteken of wech ghebroeht hebben, of die dat kynt oft oude moeder huisden of hoefden, of weten , daer die oude moeder of dat kynt is, dat hy oft sy dat den rade te weten doe, ende dat kynt ende oude moeder voertbrenghe in han- den des raets, alse Lodewichs Walen ende jonghe Johans van Lichtenberch, often rade voerscr. hoer konde segghen ende bybrenghen nu van desen daghe. Ende waer yemant, die dit verbrake, die oude moeder of dat kynt wiste, huesde, hoefde ende niet voert en brocht, of syn konde daer off niet bi en brochte ende seyde den raden voerscr., die soude elex ver- bueren c Vrancr. oude scilden, ende daer toe vyf jaren de stat ende een mile vander stat. 1431. Doodslag en bedrog. Want Jan Florisz,_TPeter vander Dun, syns oems soen doetghe- steken heeft, ende daerenboven in schyn van vrientschappen Peter voersz. mit eenre boryen wtden velde heeft helpen t'hws halen ende Peter ghebroeht in Jan Florisz. syns selfs huys ende om den paep ende coster, om Peter t'olyen , ghesent hadde , ende desen doetslach verseken heeft, daeromme sel men dat rech- ten voer een ondaet metten rade aen syn lyf. Oor afsniden van diefien* Men sel Dire Lubbrechtsz. van dieften een oer afsniden, ende men verbiet Dire die stat ende ^?t lant van Utrecht x jaer lane naestcomende. Kokerellen. Dat er gheen kynderen met bannieren en lopen bider straten, of die lu* den en houden om kokerelsgelt, bi enen koer van x st., ende die ouderen sel men panden voer die koien. Ganspoort. De dyck buten der Ganspoert. Lichte wiven. Die raet vander stat ghe- biet alien ghemenen of lichten wiven, soe waer die binnen onser stat woenaftich syn, dat si binnen 14 daghen naestcomende opt Sant after Sinte Jacobs, mitter woene varen ende mitter woene bliven, alse tuschen der

-ocr page 98-



	91

		Musschaten. Rompen van musschaten. Musschatenbloemen. Nagelen. Stocken van nagelen. SofFraen. Ende dese polver en sel met gheenrehande dinghen gheverwet wesen dan alleen met sof- fraen voersz. Ende waer enich man ofte wyf, die enighen polver makede off dede maken of vercoft, om in spise te doen, anders dan vanden cruden voerbeschreven, ende die raet dat ter waerheit vonde, dat yet anders inne ghedaen wart, hi waer borgher of ondersaet, die sel verbueren een half jaer syn neringhe ende vyf pont stat pay, also dicke als hyt dede, ende die brenghen bloetshoefts voer den raet opter kisten. Ende enich gast van buten, die hierinne bruekich ghevonden wor- de , die sel men sinen polver openbaerlic opter plaetsen bernen, soe wie se maecte of ver- cofte, ende daertoe terstont den maker of vercoper opten kaec setten, ende daertoe den rade te beteringhe gheven v^M steens. 1433. Jlerberg, Die herbergh aenden Steenwech, gheheten inden Snap. Bedelary, Voert, dat nyemant en bidde van enighen besiechten luden, sy en hebben eerst een teycken van onser stat, by enen coer van X pont, also dicke alst yemant ver- brake. Verliehter. Henric Henricxsz., die ver- lichter. Paarden-diefstal etc. Want Johan van den Berghe, die scoemaker, onser stat meen- edich gheworden was, daerenboven hi hem met onser stat vianden ende ballinghen ver- sellet heeft ende wt onsen lande gheschat heeft, Eeerden ende beesten ghestolen heeft, daer i ghenot ende deel of ghenomen heeft, daerom sel men dat rechten metter galghen aen syn lyf. Moord en geweldenary. Want Foy, die vulre van Delf, boven dat hi in andere lan- 12*
Crwsstraet ende slat muerende daer omtrent, ende nerghent anders, ende waert,datsi buten diere buerscap after Sint Jacob ghinglien in enigbe andere buerscappen, oft daer niet en voeren mitter woen oft in ghelaghen ende buten Lore buerscappen voersz. bleven, then- dens der neghender ueren inden avont, soe mach men hem ofpanden biden viven of bi onser stat dienres hoer overste cleet, also dicke aJse men se brueckich vynt. 1432. Paarden-diefstal etc. Want Willem Schinckel den luden inden Stichte hoer peer- den ende beesten ghestolen ende ghenonien heeft, iude ghevanghen heeft ende die heer- straten inden Stichte ende in anderen Ianden beroeft heeft, daerom sel men dat rechten metter galghen an syn lyf. Heerstraten beroeft Want Ghisebrecht Dongher met Willem Schinckel, Johan van Wely, onsen borgher, ghevanghen ende ghe- schat heeft ende die heerstraten beroeft heeft, daerom sel men dat rechten mitten sweerde aen syn lyff. Vanden polver: Anuo xxxn. Vigilia Petri ad vincula. Want hier inder stat ende inden lande voel lichter ghesellen comen, ende brenghen, ma- ken ende vercopen veei polvers , die van vulre stoffen ghemaect is, daer die lude mede be- droghen ende verschalket warden. Om dit te besorghen ende te verhueden, heeft die raet, overmits vervolch van scepenen , raden ende oudermans vander marsluden-ghilde, hierop overdraghen als hiernae bescreven staet. Dit syn die cruden, daer men de polver of maken sel: Ghengheber van Cathay / '^rawelloir hier Metsghengheber ^off ^mach ^men ^wel Blaeughengheber ) P^rueven- Makyn, die niet gheel en is. Galega. Greyn. Canned.

-ocr page 99-



	9^

den twe mannen van live ter doet ghebracht heeft, ende hier in onser stat vriheden veel ghewelt ende crachten ghedaen heeft, ende lude hoer ghelt ofghedronghen lieeft, daer- om sel men dat rechten metten sweerde aen syn lyf. Doodslag, Johan Huglien, Rycouts soens soen, is doetghesleghen. Dat heeft ghedaen Claes van Eycke, die molenaer, die hier gheen borgher en syn, ende dit is gheschiet in onser stat vriheyde, buten Sinte Katherinen, Daerom verbiet men Claes van Eycke voersz. onse stat ende stat vriheiden, also verre onse stat horen sys neempt, hondert jaer, op syn lyf. Ende men set in vreden alle onschul- dighe maghen te beiden siden, die in onser stat ende stat vriheyden woenaftich syn, na rechtevoert ingacnde , durende tot Sint Lam- bertsdaghe. Overhorich den rade* Want Peter Snoye, die men Peter Wonder heet, overhorich der stat raden als den viven gheweest heeft, ende niet op onser stat slot ghegaen en is, alsoe hem gheboden was, daerom verbiet men Peter voersz. die stat, ende een mile vander stat te gaen vyf jaer lane, op syn lyf. Seghel doen contrefeiten. Want Claes van Kesteren eens ander mans seghel hadde doen conterfeyten ende nasniden, daerom hi hier laetsten op de kaec stont, so verbiet men Claes van Kesteren onse stat ende een mile vander stat te wesen vyftich jaer lane, op syn lyf. 1434. Orghel te S, Jacob. Die raet vander stat laet enen yegheliken weten, die in S. Jacobs kerke onder der orghelen of onder den toern enighe kerkstoelen hebben, dat sy die nae hem nemen, tusschen dit ende een sonnen- daghe naestcomende, of die raet wil se doen ofbreken. Doodslag, Want Willem Passert, on- sen borgher, doetghesteken heeft enen man, ghehelen Ketelbuys, binnen onser stat, die gheen borgher en was, daerom heeft Wil-
		lem opten roden toern gheleghen TI weken lane, ende is hier ghecomen in hemde ende in broec, ter clocken, ende sel den raet ver- ghiffenisse bidden ende der stat te beteringhe gheven XXV^M steens. Diefstal, een en ander. Want Jan deLange, den luden groet ghelt, lakenen ende ander goeden, een werve ende ander werve ghesto- len heeft, also die raet dat ondervonden heeft, ende hi hem oeck selver beliet heeft, daerom sel men dat rechten ten hoechsten rechte aen syn lyf, metter linen. 1435. Zeerovery etc. Want Heyn die Coster, wt schouwen goede luden van Deventer ende van Campen hoer scepen mit horen goede opter see ghenomen heeft, ende daertoe opteF see ende heerstraten goeden luden dat hoer ghenomen heeft ende beroeft langhe jaren , ende tot menighen steden, daerom sel men dat rechten metten sweerde aen syn lyf ende opten rade legghen. Yken in Kranenborck* Besteedster van dienstboden, Hannekyn Stevens wyf vander Horst is die officie ghe- gheven, die Melys wyf van Brakel had, dat is te weten, dat sy bestaetster is van boden, knechten ende dienstmaechden. Hierom laet die raet enen yegheliken weten, ende sy woent opten hoec vander Donekerstraet, aen den Steenwech. Steen dragen* Want Aelkyn van Campen miede ende gave ghenomen heeft van enen vroukyn , dat sy hoer helpen soude een goet wyf te helpen slaen ende misdaen, soe sy ghedaen hebben, daerom sel Aelkyn van Cam- pen den steen draghen nu t'after eten, ende sel dan x jaer wter stat wesen. 1436. Geldsnoeyen. Want Jan Cleesz. van Zie- riczee ons ghenedichs Heren van Utrecht ende andere heren gouden ghemunt ghelt besneden ende beschroden heeft, also hi dat beliet

-ocr page 100-



	93

heeft ende by hem bevonden is, daer hi doer alie der werelt, daer dat beschroden ghelt wtghegheven wert, diefte aen ghedaen heeft ende den luden 'thoer ghestolen, daerom sel men dat rechten mette linen, aen syn lyf. Buurspraecboec te soeck. Onser stat is een oudt buerspraecboec afgheleent, daerom laet die raet enen yegheliken weten, die dat boec heeft of yetnant weet, diet heeft, dat hi dat brenghe enighe onsen oversten ofte Henricus onsen clerck, binnen acht daghen, men sel hem goet drincghelt gheven ende toe dancken. 1437. Oorvede-braeck* Want Lambert Walmer onse stat ende lant van Utrecht aendesesyde der Yselen om syner leliker feiten ende misda- den wil, L jaer verboden waere, op syn lyf, ende daerenboven weder voer onser stat ghe- comen is, daern die raet heeft, daerom sel men dat rechten aen syn lyf metten sweerde. Met laserie besmet. Die rade vander stat waernen ende laten weten alien denghenen , die metier laserien besmet syn , sy gaen opter straten of si legghen in den husen, of in ca- meren, dat si binnen achte daghen naest- comende wt onser stat ende stat vriheit tree- ken ende daer buten bliven, ende nyet weder yn onser stat ofte stat vriheden en comen, ende yeraant, die dit verbrake, die sel men die stat verbieden ende een mile vande stat te wesen, ende niet naer en come tien jaer lane. Ende yemant, die so hierenboven hui- sede of verstake of inbrochten, die sel ver- bueren een jaer die stat. Nachtel.ondaden. Want Jan van Walbosch, die steenhouwer, een vroukyn by nacht ghe- stoken ende ghesleghen heeft, hoer bedde , hoer cleder ende cleinoet ontwe ghesneden heeft, daerom verbiet men ewelick Jan van Walbosch die stat van Utrecht, vanondaden, ende tien milen vander stat te bliven, op syn lyf, Dat vroukyn heet Haeskyn, Jans dochter van Someren. MyrCs Heren meyster koL Meyster Jan Willemsz., ons Heeren meyster koc van Utrecht,
		is borgherscap ghegheven om bede wil ons He- ren voerscr. Voghelen. Voert verbiet die raet vanden voghelen, die hier ter mercte comen, dat men alien wilden voghelen die enen voet of- sniden sel. Bedelen met /eyckenen. Want die rade ter waerheit vernomen hebben , dat wel onrecke- licheden ende ghebreken vallen ende ghele- ghen syn in der armer beden, daer der rechten armen die aelmissen mede ontoghen werden, soe is die raet, out ende nye,over- draghen ende verbieden, dat vanden sonnen- dach letare, te weten van mitvasten naest- comende voert, nyemant aelmissen meer bidden en sel, heimelic noch openbaer, by daghe noch bi nachte, in enigherwys, die boven XV jaer out is, sy en hebben eerst der armen teycken ontfanghen vanden vire gueden man- nen, vanden rade daertoe gheset, alse Geryt van Vlueten , Jan van Hamelenberch , Willem Aerntsoen ende Claes van Gruenenberch, ende dat teyken sellen die armen buten op hoer overste cleet openbaerliken draghen, als si bidden, wtghenomen off yemant vreemders van buten hier binnen comen, die raach hier bidden sonder teycken een atmaele lane ende nyet langher buten oerloff vanden vieren vanden rade voerscreven. Ende yemant, die dese teycken der armen contrefeyte ofte nae inaecte ofte valschede, die sel verboeren, etc. Ende soe wes die rade voerscr. den bede- laers hi hem off bi enighen stadt knapen ofte dienre ghebieden ofte verbieden, dat sellen die arme ghehoersaemlic doen ende laten. Ende enich arme, die dit verbrake, die sel verboe- ren tien jaer onse stat ende een mile vander stat, ende enighe arme lude, die hier binnen bliven hieren boven , die sel men die mannen scuppen ende die vrouwen sellen den steen draghen, ende nochtans sellen si wtwesen ende wtbliven x jaer, als voerscr. is. 1438. Tooverie. Also alle toverie ende beswe- ringhe der quader gheesten, oai daerolf te

-ocr page 101-





		94

			verien , die beide, mannen ende wiven, hant- tieren ende hier bedriven, daerom verbiet die raet, dat niemant en tover, ende diet hierenboven dede, die sel verbueren een jaer die stat, ende hier heeft die raet toe gheset dit wt te gaen, ende die brueckighe bi te brenghen, want dat leghens het heilighe ghe- love is, Verboden speL Die raet verbiet, dat nie- mant van deser tyt voert en dobbel met dob- belsteen ofT mit bikkelsteen om enich ghelt, bi enen koer van twe oude schilden, ende dit is den viven bevolen die brueckighe te becoren. Ende die weerde of weerdinne sellen den dob- belen coer gheven. 1440 (). Boven verbot binnen gekomen.* Want Mey- naert, de oude scoemaker binnen der tyt, dat hem onse stat verboden is, ende een mile van- der stat te wesen , weder binnen der mile ander Bilten ghecomen is, ende daer opter stat rade ghevochten heeft; soe heeft hi in onser stat venghenisse gheleghen, ende is hier ghecomen in hemde ende in broece, ter clocken , mit enen blanken sweerde in syne hant, ende sel den rade ende die hi ghebroect heeft ver- ghiffenisse bidden, ende bekennen, dat hi syn lyf verboert heeft, ende bidden omme ghenade syns lyfs, ende die raet doet hem ghenade omme syns diensts willen, soe hi in der stat reysen swaerlic van onsen vianden ghewont is gheweest, Nyet te min sel hi ter- stont beneden inden roden toern legghen, tusschen dit ende Paesschen naestcomende, ende eten water ende broet, ende dan sel hi wter stat wesen, den tyt, die hem nochghe-
horen , te weten ofte sien ongheoerloeft is ende verboden inder heilighen kerken , ende hier- daer grote ghebreken in vallen, daerom ver- biet die raet enen yegheliken, dat niemant gheen toverie of besweringhe of metinghe alhier en doe , noch doen en doe, ende ye- mant, die hierenboven dede, die sellen elc verbueren vyf jaer de stat ende een mile vander stat. Dwase Pier* Die raet verbiet, dat nye- mant mit desen armen dwasen mynsche Pier, die hier ommegaet ₅ en dobbell of ander spuell em ghelt en spuele, want die verliesen sell ende niet winnen. Voert, wie't hieren- boven dede, die sellen verboeren een ponttot elcker tyt, als si dat deden, ende dese koeren sellen hebben alle onser stat leghe knapen , die dese bruekighe becoeren. Goutsmit Jan van Etten. Boeverie?i. Want Ghisebrecht Zibbe ende Enghel vanden Berghe boven overdraclite ende 's raets verbot lioer boeverien met malcan- deren bedreven hebben ende te samen ghe- weest, also dat de raet wtghegaen hebben inder waerheit, daerom verbiet die raet Ghi- sebrecht Zibbe ende Enghelen elken die stat vyf jaer lane, ende een mile vander stat te wesen. Sohilder Willem Koenensz. 1439. Dievery. Nu na den eten sel men opter plaetsen gheselen Hannekyn Haghen, ende dan scuppen. Ende dat ghedaen, verbiet men Han nekyn voerscr. d ie sta t ende een mile vander stat te wesen xx jaer lane , van dieften. Toverie. Also hier grote sprake is van to-


	(*) Op een v<36r-blad van het Buurspraak-boek van dit jaar , stond door eene gelijktijdige hand geschreven: » Universis prcscntia visuris, Nos prior Sancti Pauli, prior Sancti Laurentii in Oesbroec, prior canonicoruni re^ularium, commendator domus Sancte Katherine, commendator domus Tcutonicorum, prior fratrura predi- catorum , gardianus fratrum rainorum, abbatissa de Outwyc , abbatissa Sancti Servacii, abbatissa vallis Sancte Marie, priorissa claustri dominarum ac priorissa albarura Dominarum in Trajecto , Notum facimus, quod nos mi mam Jordani Scaffelaers occisi a Ghysberto Moriensz. de Herdevelt, recepimus et recipirnus per presentcs iu participationem omnium missarum , vigiJiarum, genuflcxiouum, abstinenciarum, psalteriorum, orationum, cete- rorum omnium bonorum, quae vel quas per nostros fraties aut sorores fieri concedit dementia Jhesu Christi. In cujus rei testimonium , nos priores, commendatores , gardianus, abbatisse et priorisse predict! et predicte sigilla nostra presentibus duximus apponenda. Datum Anno Dni millesimo quadringentesimo (quadragesimo)."

-ocr page 102-



	95

		Jan Backer hem mit voordeel van teerningen ende van quaertspuelen gheneert hebben, daerom verbiet men hem die stat elex x jaer lane, op hoer lyf. Kettery, Want Coman Glaes in andere landen tot veel tiden teghen die ewe Goets kettery ghedaen heeft, so hi dat selver be- leden heeft, daerom sel men't rechten metten brande aen syn lyf. Diefstal. Want Dire Claesz., anders ghe- heten Walenborch , den luden tot Brugghe groten goede ghestolen heeft, so hi dat selver beleden heeft, daerom sel men ^?t rechten metter linde aen syn lyf. Misdaan in dronkenschap. Want Jan Vrenck in dronkenscap mit enen armborst ghescoten heeft binnen onser stat vriheit, bu- ten Sinte Katherinen poert, daerom is hi in hemde ende broeken ter clocken ghecomen ende (zalj kennen, dat die raet mit hem ghe- leden heeft, ende sel den rade verghiffenisse bidden ende der stat x^M steens te beteringhe gheven. Geweld en ondaden bedreven* Want Jan, meyster Everts soen, ons bollerts , menighe ghewelde ende ondaften in vele landen be- dreven ende mit syn selfs hant ghemoert, ende den luden dat hoer ghenomen heeft, ghelye hi hem selven dat beliet heeft, ende ter waerheit ondervonden is, daerom sel men hem rechten mitten sweerde ende mitten rade aen syn lyf, als een moerdenaer. Doodyrauer. Maes, die doetgrever te Buer- kerk. Claes Ketelaer opte poert te gaen, soe hi den cameraer niet voldoet. Doodslag, Want Aernt van Vollenhoe, die men broeder Aernt te heten pleecht, heren Pauwels scrodekyn, die monick tot Sinte Pauwels was, in sinen arm ghehouden heeft, daten Dire Evertsz. vander Stall ghe- steken heeft, daer heer Pauwels aen ghestor- ven is, daerom verbiet men Aernt ende Dire voersz. elc die stat hondert jaer lane ende enen. dach , op syn lyf, ende een mile vander stat te wesen. Lovgen, de gek. Hier gaet een gek opter
breect ander tyt, dat hem die stat verboden was ende een mile vander stat, ende wilcoe- ren « dat si houden op syn lyff. Nye borgher: Dire vander Hare , die keyrs- maker. Gheleide: Meyster Henric, den steenhou- wer tot Colen. Vulnis, Gbeen vulnis inden kulen op St. Jans kerchof. 1441. Diefstallen. Want Peter Claes soen van Monnikendam tot veel tyden der luden dat hoer gliestolen heeft, daerom sel men dat rech- ten metten messe aen syn oer, ende voert soe verbiet hem die raet die stat ende dat lant van dieften ewelic op syn Iy� Mishandeling boven wilkoer. Want Jan, die glasemaker, boven wilcoer ende des raets verbot, onredelic mit sinen wive ommegegaen heeft, daerom verbiet hem die raet die stat twe jaer lane ende een mile vander stat te wesen. Nachtelyke mishandeling. Henric vander Masch is bi nacht tot S. Marien inderkerken mit cluppelen ghesleghen, soe laet die raet weten denghenen, die dat ghedaen hebben, binnen acht daghen den rade bibrenghen, ofte die raet wilt rechten van moert. Bedelary. Want Marikyn, wt Zelant, die in Sinte Jacobs kerke te bidden pleecht, vele ondaften in Sinte Jacobs kerke bedre- ven heeft, daerom verbiet men hoer die stat drie jaer lane ende een mile vande stat te wesen. Straatsehendery, In die Botterstraet, in hieboerls poert, syn nu te nacht die glasen in eenre earner onredelic ontwe ghesleghen, daerom laet die raet denghenen weten , diet ghedaen heeft, dat hyt den rade te kennen gheve binnen viil daghen naestcomende, of daer en thendens wilt die raet rechten voer een ondaet. Slat verboden. Men verbiet Daniel van Eick, den Vleminck, die stat X jaer lane van dieften , op syn lyf. Verboden spel, Want Dire van Tbiel ende

-ocr page 103-



	DG

		niemant en dobbel, en scosse, en kreibecke, en grammelette, off enich spul en spuel, dat men om ghelt te spuelen pleecht, wtghescey- den scyfspuel, alse worptafelen ofte langhen, elck spuel om een botken, ende waer yemant, die hierenboven enich deser spuele spuelde, ende die raet dat ter waerheit vonde, die verbuerde v^M steens ende daertoe een maent wter stat te wesen ende een mile vande stat, so dicke alst yemant dede, ende hi en sel niet weder incomen noch binnen die mile, eer hi die v� steens betaelt heeft, quaem oec yemant bovendien weder in, dien soude men die maent so dicke verlenghen als hyt dede. Voert waer yemant, diemen in sinen huse dobbelde of enich ander spuel spuelde teghen den verbode voersz., hi waer man of wyf, ende dat den rade niet te weten en dede binnen enen atmael, alse xxir uren , na dat die verboden spuele aldaer ghespuelt waere, ende dat die raet ter waerheit vonde, ende dat bi sinen weten gheschiet was, die ver- boerde x^M steens ende daertoe 2 maenden wter stat te wesen, ende een mile vander stat, ende niet weder incomen hi en hadde voldaen vanden voersz. steen ; ende quaem hi daeren- boven in, soe soude men hem telcken syn sentencie van wtwesen ene maent verlenghen, ter tyt toe hi voldaen hadde als voerscr. is. Krankzinnig. Die raet laet welen enen ye- gheliken, dat niemant mit Jan Passert, die onsinnich is, en cope, en vercope noch en panghele, want die raet dat scerpelic rech- ten wil. Gheelghieter Matthys Bouwensz. Doodslag* Want Henric Gelissoen ende jonghe Jan Tols soen , Rutgher van Leyden de vulre binnen onser stat, mit ghewelde ende mit verboden wapenen ondadelic doetghesle- ghen hebben , daerom selmen se rechten mit den sweerde aen hoer lyff, ende met deser rechtinghe sellen na rechten onser stat alle maghe besoent ende den anclaghers voldaen wesen. Dievery. Want Dire Jansz., wt Hollant, die men quade Byroxkyn of langhe Dire te heten pleecht, tot veel steden ende tot meni-
straten, gheheten Lovgen. Den pleghen sora- mighen syn cleder wt te trecken ende naect te doen gaen in verscemenisse goeder vrouwen ende mannen, daerom verbiet die raet, dat niemant den \oersz. gek syn cleder wt en doe trecken met mieden of anders, bi een coer van enen pont, soe dicke alst yemant dede. Ende dese koeren sullen onser stat leghe kna- pen hebben. Falsche teerninghen. Want Hannekyn van Biesboven in voertyden valsche teerninghen ghemaect heeft ende noch een konstenaer daerof is, [daerom verbiet men hem die stat ewelic op syn lyf, ende een mile vander stat te wesen. *Huts* Groenenwoude en Lewensteyn, 1442. Blasphemie, WantMeynaert, dieoudescoe- maker , groete blasphemie ghedaen heeft Gode van Hemelric ende sinen heilighen aen horen beelde, die onder sine voeten te treden, ende anders vuel onsedicheit bedreven heeft, daerom sel hi mi na den eten op die kaec staen , ende men verbiet hem stat ende lant ewelic op syn lyf. Yken in Kranenborch, Borgerschap ontnomen wegens kranksin* nigheid. Die raet, out ende nywe, hebben Jan Passei 1, die scoemaker, syn borgherscap om synre onsinnicheit wille (ghcnomen); mer syn kynder, die hi heeft of cryghen sel, sellen gheboren borgher wesen. Kerken etc, bestolen. Want Coppen, Wil- lamsz. soen, die men Wilde Coppen heet, tot menighe tiden ghestolen heeft ende son- derlingh kerken ende blocken opghebroken ende daer wt ghenomen tselve hi daer in vant, daerom sel ment rechten metter lyn aen syn lyf. 1443. Verboden spel: Vrid. na letare. Die raet vander stat verbiet, so bidenrade out ende nye voertyts overdraghen is, dat

-ocr page 104-



	91

		kynt droech, ende meer andere feyten be- dreven heeft, als hi hem selven beliet, daer- om sel men rechten metten sweerde aen syn lyf. Dievery, godslastering etc. Men verbiet Ghysbert Hermansz, die men Keelman heet, die stat ende dat lant ewelic, op syn lyf, om synre dieverye wille ende des lyts, dat hi Gode ghedaen heeft, alse den heilighen cruce met leerninghen ende messen in 't aensicht ghe- worpen. Steen dragen, Oec verbiet men Hillekyn van Tricht, die laetste den steen droech , die stat, ende een mile vander stat ewelic , op hoer lyf, van dieften. Schorrenburc/i, bider Backerbrugghe. 1446. Moord, Want Jacob Jans soen, die men Wilde Coppen heet, enen vreetnden coepman tot Amsterdam binnen der slede ghemoert heeft, daerom sel men den moert rechten mit den rade an syn lyff, als dat an enen moerdenaer behoert. Eerste misse, Een meydaghe naestcomende sel tot Sunte Pauwels in onser stat eene eerste misse wesen, des gheeft men gheleide etc, Maatregelen tegen brand, Alsoe nu een druech weyndich weder is, lael die raet enen yegheliken weten , dat hi tot sinen vuere wel sie, datter gheen schade of en gheschie, want die raet dat rechten woude zwaerlic na horen voer overdrachten , ende die raet ghebiot, dat een yeghelic water ende lederen voer synre duer hebbe, bi enen koer van een pont, ende hier heeft die raet meyster Jan, onsen scerprechter, een kuermeyster of ghemaect. Idem, Oic lact die raet weten , dat si alle die bran tiederen , haken, emmeren ende an- der rescap tot den brand gheordineert, mede willen laten scouwen binnen Xtrri daghen naestcomende , bi sulken koer, als biden rade overdraghen is. Idem, Want in onser stat ende stat vri- heit vaste nat koern ende hooi in berghcn ende oic in husen ghevuert is, soe laet die raet enen yegheliken weten, oft sake waer, dat 13
ghen tyden den luden dat hoer ghestolen heeft, daerom sel men rechten metier lyn an syn lyf. Dievery, Nae den eten sel men Henric Jansz. van Quadernoyen, wt Zelant, opter plaetsen gheselen , ende men verbiet hem die stat ewelic op syn lyf, van dieften. 1444. Onnuemelike buesheit. Want Hughe Wil- lams soen van Noertwyc in enen andcren lande sodanighe onnuemelike buesheit menichwerve bedreven ende ghedaen heeft, daer dieoverste rechter, God van hemelric, die steden So- doma ende Gomorrha mit zvveveligen brande vanden hemel doen verbernen heeft ende int afgront versineken, daerom sel men Ilughen voersz. mitten brande rechten aen syn lyf. Fey ten. Want Jan Gelisz. in voerlede- nen tiden in onser stat vanghenisse, alse int vleyshuis, van sekeren feyten ghevanghen gheweest heeft ende daertoe ghebleven is, ende daerna mit versierder ontsegghinghe, op Wiggher Proyt, onsen borgher ,......heeft ende ghedronghen mit hem te dedinghen te sinen wil, ghelyc die raet dat ondervonden heeft, ende oic mede meer, dan eens ghe- weltlike weer ghedaen heeft den ghenen van onsen rade, die hem wt beveel des raets ende van hoers ampts weghen antaslen wouden, daervoer sel men Jan Gelisz. voerscr. rechten mitten sweerde an syn lyf. Ongeoorlooft gereetschap om sloten te ope- nen. Den rade is bighecomen , dat sommighe vanden smeden ende anderen , sekere reetscap van yser ofte yserdraet te maken pleghen, daer men sloten mede op doen can sonder sluetelen, daerom laet die raet weten, yemant, die dese ysere ghemaect heeft, dat hi come binnen acht daghen naestcomende ende gheven dat onsen viven te kennen, ende segghen hem, wyen hi die ysere ghemaect heeft. Doodslag etc. Wan t Gosen Gheryt Brantsz., die men Gosen Stuver te heten pleecht, in voerledenen tyden tot Herderwyck een vrouw- kyn doetghesleghen heeft, die een levende V.

-ocr page 105-



	03

		mant daerin , off dat hinderlic hem yemant daerom misdede in woerden of in werken , dat woude die raet swaerlick rechten tot hoers selfs goetdunken. Falsche zegelen. Want Aernt Bloc, Glaes soen, onse borgher, enen man seker lyfren- ten vercoft heeft wt lande tot Abcoude, ende hi den man mit quaden brieve ghevesticht heeft, te weten , dat hi oude seghele van ou- den brieven ghedaen heeft, ende dieselve seghele bi hemselven weder an gherechtsbrie- ven ghehanghen heeft, daerin gheschreven stont, dat also nochtans voer 't gherecht niet gheschiet en was, als die brieff inhout, daer- om is hi hier voerder clocken ghecomen in hemde ende in broec, mit enen blancken sweerde in synre hant, ende sel kennen, dat hi syn lyf verbuert heeft, ende bidden dan rade ghenade ende verghiffnisse, ende men sel hem ghenade doen, ende hi sel den man, den hi die lyfrenten vercoft hadde, syn ghelt wedergheven ende der stat te beteringhe n^lons heren gulden, ende men verbiet hem die stat ende een mile vander stat te wesen tien jaer lane. Bedelen in de kerk. Men verbiet Lysbetten metten maramen, Aernkyn van Hueckelom , ende syn wyf, ende Aerntkyn den danser, onse stat, ende een mile vander stat te we- sen een jaer lanck, want sy inden kercken hebben gaen bidden, theghens 'sraets ghebot, ende Herman van Golen , dien onse stat be- velinghe daerof ghedaen heeft, die arme luden wter kercken te heten gaen, onredelike woer- den ghegheven hebben. 1447. Bedelary. Voert laet die raet weten alien armen luden , die met teykenen te bidden pleghen van Sint Cornells ende van S. Quiryn , dat si hoer teykenen brenghen binnen acht daghen in handen Henr. Jansz., want den- selven bevelinghe ghedaen is, die weder op een nye te gheven , ende waer yemant, die mit teyckenen bade, hy en hadse weder op
ycmant ghebreck wiste in syner buerlen . daer scade van brant of comenmochte, dat hi dat denglienen vanden rade te kennen gheve,die daertoe gbeset syn, etc. Moord. Want Jan Henric van Haerlem gbemoert heeft, als die raet dat ter waerbeit ghevonden heeft ende hi hem oec van enen moert beiiet heeft, daerom sel men denselven .Ian Hemic rechten mit den rade an syn lyf, als een moerdenaer. Alsoe men nu rechten sel, ghebiet die raet, dat nyemant opten galghenberch en come, dan die vanden rade of der stat dienres syn, of die vanden rade sonderlinghes daerop ghe- roepen werden , bi enen koer van een pont, sondcr iemant des te verdraghen. Het JL Sacrament omdragen: 's Donredacchs ipso die Mauricii. Merghen ende oic noch twee vridaghen daerna sel men ter eeren Gods dat weerde Hcilighe Sacrament in onser stat draghen, om die glienade Gods aen te roepen een goet weder te verlenighen , dat dat coern inder eer- den comen mach , daerom laet die raet weten ende ghebiet, dat niemant merghen of op andere tiden , als men dat H. Sacr. draghen sel , enich werck en doe, mer viere, ghelyck men des heil. daghes sculdicb is te vieren , ter tyt toe , datlet H. Sacrament weder inder keiken gheset is, bi enen koer van enen ponde, sondcr iemant des te verdraghen. Over het houden v. honden. Die raet laet enen ycgbeliken weten, dat niemant ghene honde houden en sel in enser stat thendenxini daghen, hi en sel so menich voll loeps souts houden op sinen cost, ter stat behoef, als hi menighen liont in sinen hnse bout, bi enen koer van v pont, to elker reyse, so dicke als men t bevynt, wtghenomen die louwers, want si der honde lot horen ambochten be- hoeven, ende dieghene , die jachthonde hou- den , daer si mede te jaghen pleghen. Idem.* Die raet ghebiet, dat niemant hon- den laet eomen in enighe kercken ende bi- sonder inder Buerkerck, of Herman van Colen, die doelgrever, sel die honden met ghezelen code zwepen daer wt jaghen, ende waer ye-

-ocr page 106-



	09

		binnen acht daghen naestcomende, dat te kennen gave, wyet ghedaen hadde , die soude terstont hebben 24 pont, indien hi die yerste waer, ende yemant van denghenen, die't mede ghedaen hadde , ende die die yerste waer dyet den voersz. burghermeyster vande viven te kennen gave binnen acht daghen naestco- mende, ende synen ghesellen nuempde, die soude van dien bruken vri ende qwyt wesen, off daer en thenden wilt die raet swaerlic rechten, tot 's raets goetduncken. Glas van oris Gen. Heer. Inder kercken tot Buerkerc is gheworpen of ghesleghen in dat glas, dat onsen ghenedighen Heer van Utrecht aldaer ghegheven heeft, daerom laet die raet weten denghenen , die dat ghedaen heeft, dat hi binnen achte daghen dat te kennen gheven den kercmeysteren, of die raet wilt swaerlic rechten. Dwaes. Die raet ghebiet, dat nyemant en spuele om enich ghelt teghen Willamkyn, den dwaes, die hier omloept, noch oec hem enighe clederen of en cope, bi enen kuer van X pont, so dicke alst iemant dede, ende nochtans weder te gheven, tselve hem of- ghewonnen ofte ofghecoft waer, ende dat son- der ghelt. 1448. Moord en dlefslal. Want Adriaen Meus soen van Poperinghen , wt Brabant, an tween moerden , in Brabant ghesciet, mede deel- achtich gheweest ende sine butinghe mede daerof ghehadt heeft, ende oec binnen onser stat ghestolen heeft, ghelye hi hemselven dat heeft belief, so sel men hem rechten aen syn lyf mit den rade, als enen moerdenaer. Dieflen. Die raet verbiet Metten Geritsz., Herlofs dochter, die stat ende dat Sticht van Utrecht an deser siden der Iselen ewelic op hoer lyf, van dieften. Idem. Desghelycx verbiet men Alyt van Sperenwoude die stat ende een mile vande stat te wesen ewelic op hoer lyff, want si willens ende wetens ghestolen goet ghepen- ninct heeft ende des groetelic ghenoten heeft. 13*
een nye ontfanghen, die soude vyf jaer wter stat wesen. Ban voor steen gekozen, J.ic. Alertsz., Dire Blanchals knecht, heeft ghecoren V jaer wter stat te wesen voir sinen steen ende kue- ren, daerom verbiet men denselven V jaer de stat, ende daer en thendens niet in te comen, hi en heeft die stat van sinen kueren voldaen. Moord. Want Gosen van Greveroy enen moert ghedaen heeft aen enen jongben clercx- kyn, daeromme sel men den moert rechten metten sweerde ende den rade aen syn lyf, als men enen moerdenaer scbuldich is te rechten. Pynre-ghilde* Die raet ghebiet den hout- scilden, te weten, die draghers, die in der pynre-ghilde niet en syn, dat si ghenesacken en draghen dan van drien ellenen, bi 't verburen vanden sacken ende daertoe sulken kueren , als van outs daerop ghestaen hebben. Varkens. Die raet heeft vernomen , dat hier verkens opter straten gaen, gheteyckent met den heiJighen teyckenen ende sonderlin- ghe mctter bellen van Sinte Anthonis, die nochthans den heilighen of Sinte Anthonis niet toe en horen, daerom ghebiet die raet, dat een yegheJyc, sulcke verkenen toebeho- rende, die selve verkens huden, bi sonnen- schyn vandcr straten nemen, sonder oic die off andcro van ghelvcken weder daerop te Jaten comen in enigner wys, bi't verburen derselver verkens ende daertoe sulcken kuren, als van outs daerop ghestaen hebben, ende hier sellen kuermeestcrs off wesen alle onser stat raden ende dienres, hoghe ende leghe , ende daertoe oec meyster Jan, die scerprech- ter ende Herman van Colen, ende die raet en wil nyemant hierin verschoent hebben. Straatschendery\ Een sonnendaghe laest- leden, des nachts , is veel ondaften binnen der stat gheschiet, ende sonderlinghe soe is voer Willem Butendyck ene nye clocke in 't water gheworpen , daerom laet die raet weten, alse waert sake, dat yemant, die dat were niet mede ghedaen en hadde, ende den bor- ghermeyster vande viven, Ja. van Ameronghen,

-ocr page 107-



	100

		1449. Muizen wt den lande. Want dat onghe- diert vanden musen ende rotten van Gods ghenaden wt den lande wech is, soe gheeft die raet oerlofF alien onsen borgheren, onder- saten ende alien anderen, dat si wel scerpe dieren, weselen, hermelen, buntsinghen ende andere vanghen moghen, ende in onser stat copen ende vercopen, sonder enich verbue- ren. Zee- en slraatroverie, etc. Want Daem Ribbe ende Ewout Dwmkyn hem totVollenho beliet hebben voerden gnerechte aldaer, ende die steden ende goede mannen, die daer ghe- comen waren in teghenwoordicheit dergheenre, die sy daertoe ghewonnen souden hebben, dat si onsen ghenedighen Heer van Utrecht ende meer goeder mannen moerdadelic om ghelts wil doetgheslaghen souden hebben, daer si na weder ofvielen. Oec hebben si hem tot Vollenhoe beliet, alse Ewout, dat hi veel zeeroverien ghedaen heeft, die lude over boert gheworpen ende veel ander straetrove- rien ghedaen heeft; ende Daem heeft hem oec beliet van zeeroverien ende straetroverien. Ende op dese belydinghe syn sy hier binnen Utrecht ghebracht. die si al weder belyet hebben , beyde vanden doetslaghen ende den anderen feyten, soe ons dat by onsen raden, daertoe gheset, aenghecomen is, ende daerom sel men dat aen hem beiden rechten mitten sweerde aen horen live. Inden Reelert, De raet waernt een ye- ghelic, waer yemant, die enighe plechten hadde opten huise, gheheten Inden Reetert_ydat sy die bynnen acht daghen naestcomende Jan Sittert ende Aernt vander Horst te ken- nen gheven, etc. Melaterie* Die raet laet enen yegheliken weten , waer enich man offw^ff, die van sinen witaftighen bueren beelaecht worde, dat hi ghebreck liebben soude van melaterien ofte wtsetten ende hem bydes raets dienaern een paer hantschoen gheseint worde, dat die terstont wter stat trecken tot sulker stede, daer men se besuecke ende oec niet weder
Idem, Want Lyse Koenen, die men grote Lyase heet, veel ghestolens goets willens ende wetens ghebrwkt heeft ende groet ghenot daerof ghenomen heeft, daerom heeft si optic kake ghestaen, si sel den sleen draghen ende men verbiet hoer die stat ende een mile vander stat te wesen ewelic, op hoer lyf. Krenghen. Voert ghebiet die raet, dat uiemant enighe dode beesten en brenghe ach- ter den baghynhove ofte anderswaer erghent binnen onser stat, daert den luden Underlie wesen mach van quader lucht, mer die so diep onder der eerden greven of buten der stat vueren , so dat niemant gbeen quaden yoke daervan en crighe, of die raet wilt swaerlic rechten , tot hoer selfs goetduncken. iVye borghers: Claes Barbezaen , die golt- slagher; Aernt vander Bogert, die scilder. Mutzen inden lande. Die raet laet weten ende ghebiet al onsen borgheren ende onder- saten, vermits datter veel musen overal inden lande ende velde syn, dat niemant gbeen scerpe dieren en vanghe, alse mit name we- selen , hermelen ofte buntsinghen, tusschen dit ende Sunte Lamberts daghe naestcomende, bi enen kuer van enen ponde van elken diere, ende yemant, diet den raet bibrachte, die soude die kuer half hebben ; ende enich bont- werker , dien dusdanighe dieren-velle enich veil quamen ende dat niet an en brochte, die verbuerde denselven kuer van een pont vocrsz. Varkens, Die raet ghebiet enen yegheli- ken , dat nyemant gheen verken opter straten gaen en late sonder huder, bi t verbueren vande verkens, etc.* Hierin syn wtgheschei- den der heiligher veiken, die met der heili- gher teyckenen gheteyckent syn, ende waer yemant, die enighe verkenen teyckende ende de heilighen nyet toe en behoerden , die sel- len die bewaerers vander heilighen verkenen ter heilighen behoef annemen, sonder yemant des te verdraghen, ende daertoe sellen die- ghene, die die verkene aid us gheteikent hebben, verbueren ter stat behoef x pont van elken verken, sonder yemant des te ver- draghen.

-ocr page 108-



	101

Linnen en cotnen , sy en syn daer gheprueft ende oec dat niit goeden betone bewysen moghen. Ende waert, dat hier yemant inne bruekich gheworden worde, het waer, dat die niet wt en toghe, als hem die hantschoen ghecomen waren, off dat sy ongheprueft we- der in quamen, die sel men die stat verbie- den ewelic, op syn lyff. Logentaal. Die raet verbiet Borchgen Gosen wyff die stat, omme haerloghentael wille, een jaer lane, ende een mile vande stat, ende daer en thendens en sel sy inder buerten niet weder wonen, daer si nu in woent. 1450. Gheleide: Meyster Bartout, die schermer. Goederen ontferret. Want die raet ghe- sleten heeft, dat joncfr. Mechtelt Keysers , Coenraets hwsvrouwe van Hwswaerden ofdoen soude sulcke rechtvorderinghe, als sy inden ghcesteliken rechten op horen man ghewor- ven heeft, ende ruede inden boedel weder- brenghen alsnlcken cleinoten , als by hoer ende hoeren sculden wten boedel ontferret syn, of sy soude opter poerte gaen ende bliven ter tyt toe, dat alsoe ghesciet waer, dat sy niet ghedaen en heeft, daeromme laet haer die raet noch weten, dat sy voldoe binnen acht da- ghen die voersz. slitinghe of opter poerte ga, bi x pont. Vrouwenhuysje. An Sunte Jans Kercboff, byden roester te Sinte Meertynswert, is een n\we vrouwen hvvskyn ghemaect, daeromme laet die raet enen yegheliken weten ende ghebiet, dat nyemant enighe vuilnisse en leg- ghe by 't selve vrouwenhwskyn , bi enen koer van een pont. 1451. Dicvery. Nu na den eten seJ Mechtelt, Jan Roelofsdochter, om hoere dieften wille oplie kaec staen, ende men sel hoer een (oer) ofsniden , ende men verbiet hoer die stat ewelic op hoer lyf. Gheleide, Men gheeft gheleyde meyster
		Tho. Kent ende Jan Stockers van Lon, am- bacidoers dts conincx van Enghelant, tot xxxti personen toe, etc. Optcn Palmavont. Men gheeft gheleide dese arnbficiatoers des conincx van Enghelant: Heere Robbert Bo- till, ridder Sint Jans orden, tot 60 personen toe; Meyster Vincentius Clementsz., doctor inder Heilighen Schriften , met 24 personen; Meyster Thomas Kent, doctor in beyden rech- ten , met 12 personen; Meyster Willem Wit- ham , doctor in den weerliken rechten , met 12 personen; Johan Stocker. een coepman van Lon, met 12 personen; WJlJemCanclowe, coepman van Lon, met 12 personen; Henric Byrmyngeam, coepman , met 12 personen, etc. Rechten aun de regter hunt. Want Egbert Meyeringhe tot vele tyden den lichten vrouw- kynsmit messengheprekelt, hoergheltdaermede afghedreicht ende ghedwonghen ende daerop ledich ghedaen (!) heeft, ghelyk hy hem selve dat belvet heeft, soe sel men dat nu rechten aen sinen reenter hant, daer hi die feyten mede ghedaen heeft, ende men verbiet hem die stat ende een mile vander stat ewelic, op syn lyf. Dronkenschap. Dronken Floerkyn heeft anderen daghes sine clederen in droncken- schap ende in onvroetschappen wtghetoghen ende also verloren ende qwyt gheworden, hierom so laet die raet enen yegheliken we- ten, waert, dat yemant den voersz. sine cle- deren ende cleinoden ghenomen hadde, dat hi die brenghe binnen acht daghen naest- coraende , in handen Gheryt van Vlueten, etc. Vredebrueck. Want Peter Lambertsz., die vulre. enen vrede gheyschet was, by enighen onset* rade, tot behoef Jan Willamsz., daer hi op antwoerde, dat hi Jan niet en teghe, des hem doe van onsen rade bevolen wcrt, den voersz. Jan niet te misdoen , off men sout aen hem rechten voer een vrede- braec. Daer Jan op te vreden op is gheweest. Des Peter voersz. daer en boven nietachtende syns selfs ghelove of onser rade ghebode, ghecomen is in des voersz. Jan Willamsz. hnis,

-ocr page 109-



	102

ende heeft hem gheslaghen , daeromme sel men dat rechten aen syn hant, ende men verbiet hem daertoe die stat ende een mile weghes vander stat ewelic, op syn lyf. 1452. Nye borgher: Meyster Pauwels, die steen- snider. Brand teAmst. Want die stede van Amster- dam , God betert, grote scade van brande ghe- had ende gheleden heeft, soe wil die raet van onser stat, aensiende armoeye ende onverwin- lihe scaey, die poerteren ende stede voersz. gunnen ende believen alien den poerteren ende .... der stede voersz., binnen onser stat ende stat vriheit te comen , te marren ende te verkeren, ende boir goede binnen onser stat te brenghen, te ghebruken ende weder van bier te halen, des hem tot bore tymeringhe ende anders behoef is, hieromme so verlenghet ende vernieuvvet men bore ghe* leyde, e/c. Rode boeck. Die raet vander stat die ver- nywet hoer voer overdr. des raets out ende nywe, overdr. inden jare 1382 ere, in aire manierea alse dat rode boec daervan inbout. Zwanen. Meyster Ghyr. van Bolaen syn ghisteren nacbt syn zwanen wt sinen kelre ghenomen, so daer in gbebroken was etc, Nye borgher: Mauweris Michielsz., spel- demaker. Dievery. Want Petronella , Jans dochter van Memelic, den goeden luden tot Veele ston- den dat hoer beeit gbestolen, gbelye sy hoir selven dat beliet heeft, bierom so sel si den steen draghen, si sel optie kaec staen, ende men sel hoer een oer ofsniden, ende men ver- biet hoer die stat ende een mile vander stat ewelic, op hoer ]yf. 1453. Slitingh. Want Jan Scutter , tot eyssche ende versoec Jans van Zuderansz., wileneer dienre des Abts van S. Pauwels, onwaerafte- liken ende qualiken ghewillicht heeft voir
		notarius ende meer goeder mannen , inder sa- ken ende sacramente der heiligher eechscap tusschen Jans Heerkens dochter ende Jan Spierincx weduwe ende Jan van Zuderansz. voerscr., om ghelt ende goets wil, dat hem Jan van Zuderansz. daervan gheloeft had te gheven , ghelye Jan scutter hem selven dat belyet heeft. Hieromme is hy nu ghecomen in hemde ende in broec voer der clocken, ende sel den rade bidden om verghifFenisse, ende hi sel staen op die kaec, ende men ver- biet hem ende Corstinne, sinen wive, die stat, ende een mile vander stat te bliven ewe- lic, op hoer live. Melaterie. Want Aerntgen vander Beeck voertyls by onsen rade gheproeft ende ghe- vonden is inden ghebrcken van malaterien , daeromme verbiet men hoer die stat ende statvriheit, op een jaer inden roden toerne te legghen ende water ende broet te eten. Lelike ondafien bedreven. Want Dire ende Jan, die mesmakers sonen, lelike ondaften ende onseetheit over mans slaep bider straten ende op den Buerkerchof bedreven hebben, hieromme soe hebben sy een wyltyts gheleghen op S. Kathrinen poerte, in 't Paradys, ende syn nu bloets hoefts ghecomen voir onser clocken, ende sellen bidden onsen rade om verghifFenisse, ende sellen wilcoren, dat si gheen onstanthaftighe saken meerdoen en sel- len , in woerden noch in werken , op hoer lyf. Aanverdiging by nacht. Want onsen rade ter waerheit bighecomen is, dat een tyt ghe- leden tvve ghcsellen enen onser borgberen bi nachte mit verdecten aensichtcn , after heren Rovers afterpoerte, aengheverdicbt hebben, ende syn wyf, die hy aen den arm had , crafteliken hebben willen nemen, hieromme soe ghebiet die raet ende laet weten denghe- nen, die dese ondaften bedreven hebben, dat si dat onsen oversten bibrengben , etc. Sti aatschendery, Nu op S. Laurens nacht is een schoemakers hwsken, dat op Roden- borch brug stont, van de brug neder in't water gheworpen , etc. Honden, Want alhier binnen onser stat onredelic veel honden lopen, mit groten ghe-

-ocr page 110-



	103

rufte bider straten, bi daghe cnde bi nachte, soe is die raet overdraghen ende Jaten weten, dat si aengbenotnen hebben enen man van buten , die gheheten is Jan die Coster, vender Sluys, die alle die honden, die hi opter straten vynt etc , doet slaen sel, ghesondert die wynthonde, hashonde, dierhonde, ma- ralen ende der louwer honde, hieromine etc. Stat verboden weg onsedigheid.* Men ver- biet Jacob Dirk Jans, die gheheten is Jacob Schuddebol in de wanderinghe, om synre onsedicheit wille onse stat ende een mile vande stat twyntich jaer lane , op syn lyf. Brevier geschonden: Des Woensdaghcs na Elisabeth. Die raet laet we ten enen yeghelyken, alsoe die Proest van Sinte Marien een brevier in die eere Goyts ghegbeven ende gheordineert heeft, after inder Doemkerken, aen een pilaerne, daer is een quadadighe gheweest, ende heeft wt den brevier ghesneden mit enen messe xvni ofte XX bladen, ende heeft se in smeetenisse des proests over synre mucre gheworpen, daer hi woent. Voerts soe isser vele ondaften een saterdaechs 's nachts gbeschiet opter straten etc, Hieromme soe waernt die raet ende laet weten, denghenen, die enighe vande ondaften bedreven heeft, dat si dat onsen viven bibrenghen, binnen VIII daghen, etc. Op vrouw, ledich staen. Want Herman, baerlschere, op vrouwen ledich pleecht te staen ende hem daermede te behelpen pleecht, hieromme so verbiet men denselven Herman baertschere onse stat ende een mile vander stat ewelic, op syn lyf. Diefstal Want Henr. Evertsz. tot vele tyden den goeden luden dat hoer ghestolen heeft, hieromme is hi alhier ghecomen voerder clocken. Hi sel opter kaec staen , men selt rechten met den messe aen syn oer. Ende men verbiet hem onse slat, ende een mile vander slat ewelic , op syn lyf. Moord, Want Rotiof van Edam, tot vele tyden selver mitter hant heeft ghemoert, ghe- lyc hi hem selven dat beliet heeft, hieromme sel men dat rechten mitten rade aen syn lyf.		1454. Onreyn werck. Want Ghysbrecht Dircsz., die men heet Cropel Ghyse , ende Jan Bel- lewamboys van Mechelen, tot vele steden dat onreyne were, dat teghens der natueren is, met malkanderen ende met anderen mansper- sonen ghedaen ende volbracht hebben, hier- om sel men dat rechten aen een stake , met den brande aen horen liven. Geweldenary. Want Symon Dircsz, vander Goude, ondafte ende ghewelde bedreven heeft, mit gheweldighe nemynghe opter straten , so hy hemselven dat beliet heeft, soe sel men dat rechten metten sweerde aen syn lyf. 1455. Gheleide: Adam van Nyspen, drossaert van Breda; Jan van Nyspen; Rutger van Boetse- laer, ridder. Goutsmit Jan van Wede, optcn hoec van die Bottersteghc. Ouders mishandeld, WantCornelis Hughen sone syn vader ende syn stiefmoeder leliken bi nachte ghewont ende gheslaghen heeft, hieromme is hi ghecomen alhier in hemde ende broec voir onser clocken, ende sel bid- den den rade ende sinen vader, die bier te- ghenwoerdich staet, daer hi dat feyt aen ghe- daen heeft, omme verghifFenisse, ende hi sel wilcoren op syn lyf, dat hi gheen onstantaf- lighe saken meer doen en sel, ende dat hi oec niemant om deser saken wille misdoen en sel in woerden noch in werken, op syn lyf, Ende hi sel staen opte kaec, ende daer en tendens terstont wt onser stat gaen , een be- vaert te Romen , ende niet weder binnen on- ser stat comen noch in den Stichte van Utrecht aen deser side der Iselen, tensy dat hi die voersz. bevaert te Romen ghedaen heeft, ende onsen rade bethoen brenct, dat hi die bevaert ghedaen heeft ende absolviert is van deser sake voergen. Moord. Ende want Jan van Gutlinghen hern selven beliet heeft van twee moerden , die hi ghedaen heeft, endt; van eenvreulkyn,

-ocr page 111-



	104

		heit bevonden heeft, dat hi des doets van len voersz. knecht claerlic onschuldich is, hier- omme soe hebben die meene ghilden den voersz. Filips wt gracie ende ter bede ons ghenedighen Heeren, onser stat ende sine stem- me weder ghegheven , in alle schine als hi was , eer hi wtghinc. Gildczaken. Want Gheryt Wynten, Wil- lam Soet, Ja. Stevens/-., Symon Jansz. ende Mathys Loyeneet, mit horen medewerkeren, twe mael onseechlic hem ghehadt ende den oudermans met strenghe woerden ende ghe- beerden ter minrebroederen in den cloester aenghegaen ende daertoe ghedronghen hebben, dat si hem terstont optie tyt ghemeen mer- ghensprake legghen moesten, daer si nae inhout des ghildebriefs, den ghemenen ghilden gro- telic aeu ghebroect hebben _y om welker broken wille sy nu een wyltyts opter poerten hebben gheleghen , hieromme soe syn sy alhier ghe- comen in hemde ende in broec, ter clocken, ende sellen bidden onsen ghenadighen Heer ende den rade om verghiffenisse, anders na- gaende ende te volcomen hore oirvede onses ghenedighen Heeren ende den menen ghilden van Utrecht ghedaen in brieven. H56. Verboden spel. Die raet verbiet dat cocke- rellen , by X pont tot elker reyse. Varkens. Die raet verbiet, dat niemant syn verkens byder straten en laet g3en sonder herder, by 't verburen vande verkens, ghelye eertyts by onsen rade overdraghen ende ter clocken wtgheluit is; oec mede, dat nyemant der heiligher verken en laet gaen bider straten ende ongheteyckent, oec tot sulken ghetale toe, alse hem van outs gheorloeft is, ende niet ineer, by't verbueren vande verkens , die sy ongheteykent ende ineer hidden. Ende hiervan sellen coermeesters wesen alle die raden, ende onser stat knapen, hoghe ende Ieghe. Gheleide: Meystcr Aernt van Uiemen van Lubeke, doctoer in beyden rechten. Tegen verbot binnen gehomen. Want Jan van Velde Gheryts soen, onse stat ende een
dat hi onverschult ondadelio vander hoede doet heeft ghesteken, hieromme sel men dat rechten mitten rade aen syn lyf, als men aen een moerdenaer schuldich is te doen. Doodslag. Want Jan Gheryt Idensz., dat onse borgher is, enen doetslach ghedaen heeft aen Jonghe Ghysbert Roelofsz. sone, dat onse borgher niet en was, heeft hi opter poerten gheleghen, ende anders ghedaen, als hi na onser statrechten schuldich is te doen, ende is hier ghecomen in henide ende in broeke, ter clocken, ende sel den rade verghifFnisse bidden, ende sel wilcoren op syn lyf, dat hi after deser tjt voirt binnen der stat ende stat vriheit gheen wapen noch messen draghen en sel dan een broetmesse sonder oirt, noch dat hi des avonts nader neghender ure in ghenen bordelen gaen , staen noch wesen en sal. Oic sel hi wilcoren vorder, ghelye dat bi onsen rade overdraghen is. Logentael etc. Want Dire Backer, hemsel- ven te behelpen pleecht mit loghentale ende boe- verien, hieromme sel men denselven Dire mer- ghen gheselen opter plaetse , ende men verbiet hem daer en tendens onse stat ende stichte, an dese syde d'Yselen ewelic , op syn lyf. Idem, Want Zweer van Tienhoven een grote loghentael ende tessinghe den goeden heren alhier binnen onser stat buten horen schulden overgheloghen ende besiert heeft, ghelye hi hem selve nu heeft belyet, daer groete bloetstortinghe binnen onser stat ghe- scepen was van te commen, hadt God van Hemehic mit syner groter bermherticheyt niet verhoet. Hieromme so sel men dit rechten mitten rade an sinen live. Doodslag. Want Filips Bernts sone, van Utrecht, in desen verleden jaer wt onrechten aenbrenghen, onse stat mit der clocken ver- boden was van enen nederslach, den hi met Egbert van Aemstel, de jonghe, ende Henr. Trinde aen enen knecht van buten , die oec onse burgher niet en was, op Sinte Jans kerc- hof ghedaen, van welken nederslach die voersz. Henr. Trinde den voersz. Filips claerliken overdraghen ende den doetslach op hem ghe- Domen heeft, ende men oec nu inder waer-

-ocr page 112-



			'

	105

mile Vander slat te bliven , metier clocken, op syn lyff verboden was, ende daeren boven nict verre buten onsen poirten begrepen is, so sel men dat recliten na onser stat boec, mitten sweerde an sinen live. Transinieringe etc. Want Claes Haec hem beholpen heeft mit transinieringhe, soe sel men dat rechten mitten sweerde an sinen live, als een straetschender, mer soe hi oec den luden tot veel tiden 'thoer ghestolen heeft, soe sel hi wtgaen mitten bast, als een diefF. 1457. Doodslay. Want Reynier die Milde, onse borgher, in voertiden enen doetslach ghedaen heeft an Hildebrant van Jutfaes , sa. ge., die ons borgher niet en was, daer hi doe ter tyt voer op ter poerten Iach ende voer der clocken was, na behoren , onser stat beteriughc ghe- daen heeft, ende verborcht heeft den doden te zuenen biden rade vander stat, tot wat tiden die maghen ende vrenden soene biden rade nemen willen. Ende want dan Reynier tot gheenre soene komen en kan buten den rade, soe laet die raet enen yegheliken weten ende ghebiet, dat niemant den voersz. Reynier binnen onser stat ofte stat vryheden en mis- doe, in woerden ofte werken , want hem die raet eonsenteert heeft die strate te ghebruken binnen onser stat ende stat vriheden. Ende yemant, die hern hierenboven misdede , dat woude die raet rechten als men aen gheleide- brekers schuldich waer te rechten, ende tot wat tiden die maghe ende vrende soene bi den rade nenien willen , sel hem goede bete- ginghe ende bescheit bi onsen rade gheschien ende wederfaren. Onabeiyke sprake. Want Wouter Pe- tersz. onabeliken op onsen heere den dom- proest ghesproken heeft, soe heeft hi een nacht opt vleyshuis gheleghen ende is ghecomen in hemde ende broeke, ter clocke, ende sel on- sen rade verghifFenisse bidden, ende terstont mede gaen voer onsen here den domproest, ende bidden dien oec verghifFenisse, ende gheven der stat te beteringhe v^M steens. V.
		Straatscfiendery. Die raet ghebiet ende laet enen yegheliken weten, hoe dat en sa- terdaghe des nachts een onser borgher of on- dersaet, heeft gaen wanderen op S. Jans kerkhof, so dat der sommighe ghecomen syn, ende hebben die borgher ofte ondersate syn hoyck over 't hoeft gheslaghen, ende hebben hem sinen budell, syn mes ende syn gordell ofghesneden ende ghenotnen metter hoyken. Yetnant, die dat ghedaen heeft, die come binnen vier daghen ende ghevent onsen viven te kennen, of daer en tendens wilt die raet rechten voer een ondaet. Gheleide: Men gheeft gheleide den vier hansesteden, alse Uamborch, Colen, Bremen ende Lubec, mit horen gheselscoppen ende vrenden. Medeplicjtig aan moord. Want Jan Gbe- rjtsz. enen tyt verleden twe moerden heeft helpen doen inden lande van Brabant, soe sel men dat rechten mettet rat aen syn lyf, als een moerdenaer. Doodslag. Want Rutgher, die pynre, een wyltyts leden binnen onser stat doetghe- steken heeft Jan , den weert indie Lely opt Sant, ende dieselve Rutgher begrepen wart, soe sel men dat rechten alst behoirt, na on- ser stat rechten, mitten zweerde aen sinen live. 1458. Straaisohendery. Want veel glasen bin- nen onser stat ontwe gheworpen werden ende men niet en weet, wie dat doet, soe is nu bevonden , dat Jacob Wernertsz., die mes- semaker, glasen in die Sadelstraet ontwe ghe- worpen heeft, ende daerom sel hi wter stat wesen ende een mile vander stat, ter tyt toe by een bedevaert te Sint Jacob ghedaen sel hebben, ende nochtans niet weder ineomen dan bi consente ons raets. Ter llelle. Een roemoer ander plaetsen, biden huse ter Helle. Vei boden speL Dat niemant dobbel, krey- beec, qwebeec ofte queecbort, etc. Mishandelincf. Want meyster Aernt Jansz., 14

-ocr page 113-



	106

scerprechter, enen onsen borgher, daer hi niet op te segghen hadde, ondadelike ghesteken heeft, ende oec binnen onser stat tot veel tiden transinieringhe ghchantiert ende hem daermede beholpen heeft, soe sel men dat rechten metten sweerde aen sinen live. U59. Een meeckdeki/n doodgeschoten* Want Wouter Andries soen een meechdekyn, den Heydenen toebehorende, buten onser stat, boven gheleide, ondadeliken doetghescoten heeft, soe verbiet hem die raet onse stat ende een mile vande stat te wesen, ewelic op syn Een priester gekwetst. Want Melis, Jan Francken soen, enen priester gheqwest heeft, daer noch gheen beteringhe van ghesciet en is, soe verbiet hem cle raet onse stat ende een mile vande stat te wesen , op syn lyf, ter tyt toe hi beteringhe ghedaen sel hebben der ecclesie ende den genen, den hi ghe- qwest heeft, ende oic den rade beteringhe ghedaen sel hebben ₅ want hi boven verbot ons raets in onser stat vryheden ghecomen is. Eihelbomen* Want die Eyckelbomen overal opten kerchoven binnen onser stat verderft worden mitten werpen, soe verbiet die raet, dat nimant eyckelen noch in die bomen en werpe, bi enen koer van een pont. Dievery. Want Grietken Vossen tot veel steden ende tiden, den luden dat hoer ghe- stolen heeft, soe si hoer selven dat beliet heeft, soe sel si optic kaec staen, ende men sel hoer een oir ofsniden ende enen slotel in die wanghe drucken, ende daertoe sel si den steen draghen ende wter stat wesen ende een mile vander stat ewelic, op hoer lyf. Besteedtster van dienstboden. Also Griet Pyls ghestorven is, die dat bestaetampt hadde vanden knechten ende meechden, soe heeft die raet datselve ampt wederghegheven Ljs- betten , Henries wyff van Tricht, woenende by Sinte Jans kerchof byden Gulden Appel^		'twelc die raet enen yegheliken te kennen gheeft, dies te doen hebben mach. Idem. Die raet laet weten enen yegheli- ken , dat si ghegheven hebben Hermanken Pyls, wonende bider Backerbrugghe, in Vincken- borghersteghe, een vanden tween bestaet- ampten vanden knapen ende meechden. Ye- mant, die se te doen heeft, die machse daer soeken, ende hoer vennoet is Lysbeth, Hen- ries wyf van Tricht. Ende die raet verbiet, dat hem nyemant anders dan desen voersz. twe personen besta- dens, om enich ghenot daerof te hebben, en onderwinde. Die stat versaken. Want Henr. Knap die slat van Utrecht mit opgherechten vingheren verseken heeft, soe neempt hem die raet out ende nye syn borgherscap. Straatsc/iendery* Want meyster Bertout, meyster Bertoutszoen van Huechem diescermer, ghevreest, ghejaecht ende aenghevaert heeft Ghysbert die Bolle ende syn dochter, daer si bi avont te sarnen ghinghen op S. Jans kerc- hof, soe verbiet hem die raet onse stat ende een mile vander stat te wesen c jaer, op syn lyf. Mishandeling. Want Merten Willamsz., Dircken syn suster ende Jan Jansz. der voersz. Dircken soen, gheweest syn in Joncfrou Beatris ende haer moeder huyse , ende hebben se daer misselic ghebeerde van slaen ende gherufte ghehadt teghens verbots ⁹sraets, soe sel Mer- ten onser stat te beteringhe gheven, behalven syn koren, v^Hsteens, Dircken sel verghiife- nisse bidden, ende Jan sel v jaer wter stat wesen, ende een mile vande stat, op syn lyf. Nye borgher: Jan Ricoutsz., perkement- maker. Ferboden spel etc. Want Jan van Amster- dam , Claes die Vriese ende Zwarte Jan hem be- holpen hebben mit menigherhande boeverien, spuelen, alse quaerten, dobbelen ende ryem- ken te steken, soe sellen si morghen te voer- middaghe opter kaec staen ende dan terstont wter stat gaen, ende die raet verbiet hem die stat ende een mile vande stat te wesen twe jaer lane, op hoer lyf.

-ocr page 114-



	107

1460. Geweldenary. Want meyster Jacob Tay- aert een liclit deerne ghebesicht heeft ende haer haer loen ofghedronghen heeft nietten messe, soe sel hi opte kaec staen ende men sellen gbeselen, ende men verbiet hem die stat ende een mile vande stat te wesen x jaer, op syn lyf, Mishandeling. Want Jan Strwc ende Cor- nelis Stevensz. inden Tollensteghe enen man van buten in kakerellinghen boven gheleide ghestoten ende tsyn of hebben willen drucken, mit machte, teghen synen danck, soe sellen si voer onser clocke comen in hemde ende in broec, mit enen blanken sweerde ende be- kenuen hoer lyf verboert te hebben ende wilcoeren op hoer lyf gheen onstantaftighe saken meer te doen ende onser stat te bete- ringhe gheven elx X� steens. Dese wilcoer deden sy terstont voerder clocken. Vafoch speL Oic verbiet de raet scheele Faes ende Heyn die Groet onse stat ende een mile vande stat te wesen drie jaer lane, op hoer lyf, om hoere boeveriger spuele wil. Nye scherpregter. Also wy enen nyen scerprechter aenghenomen hebben, soe verbiet die raet, dat nyemant met hem en gecke of na en roepe, bi enen koer van^enen ponde, soe dick alst yemant dede, ende die ouders sellen voer hoer kynders betalen, ende die meysters sellen betalen voer hore leerkynders. 1461. Transinieringhe. Want Aernt Willamsz. hem mit transinieringhen beholpen ende ghe- hantiert heeft, soe hi hem selven dat beliet heeft, soe sel men dat rechten mitten sweerde aen sinen live. Goutslager. Claes Barbezaen, die gout- slagher, heeft syn seghel verloren, etc. Nye borgher: Tyelman van Ulsen, Onnaluurlykh. met beesten bedreven. Want Jan Jansz. onnatuerliken mit beesten ghedaen heeft, soe hi dat selven beliet heeft, daerom sel men dat rechten mitten brande aen sinen live.		Idem. Want Aernt Huberts mit beesten onnatuerliken ghedaen heeft, soe hi dat selve belyet heeft, daerom sel men dat rechten metten brande aen sinen live- Conatus van kindermoord. Want Bely, Henricxs dr., hoer selfs kynt op ene ontame- liken stede, om dat vanden live ter doet te brenghen ghebracht heeft, daerom verbiet men haer onse stat ende ene mile vande stat te bliven ewelic , op haer lyf. Verboden speL Dat nyemant en dobbele, keyle, kreybeck en qweecK noch dobbelschoel noch queecbort op en houde, bi een kuer van x^w steens , ende nochtans by't verboeren van sulken ghelden, als opte voersz. spuelen bevonden sellen werden, etc. BeeldemaAer. Aernt Jansz., die beelde- maker, gheleide. Brood- en glasovens. Die raet ghebiet alien den ghenen,die backovenen van broede off van glasen op solren staende hebben, dat si die van desen daghe ofbreken, bi enen koer van c pont, Valsch speL Wan{ Coman Heyn mit valsche teerninghe ghespuelt heeft ende an- dere boefachtighe spuelen ommeghegaen, alse dat ryemken ghestoken, soe verbiet men hem onse stat ende een mile vande stat te wesen , ewelic op syn lyf. Als een priester bidden. Want Jan van Leyen als een priester ghebeden heeft, ende nochtans een weerlic man is , soe verbiet men hem onse stat ende een mile vande stat te wesen, vyf jaer lane, op syn lyf. Af%eitery* Want Jan Pyphellinc, van Peer, inden dorpe tot Peer, enen gheheten Aernt Styfs, dat syne gheweldeliken ghenomen ende ghetransiniert heeft, soe hi hem dat selve beliet heeft, daerom sel men dat regten mitten sweerde aen sinen live. 1462. Verboden speL Noch verbiet die raet, dat niemant en kokerelle, hi sy jonck ofte out, by't verboeren van een pont, ende die 14*

-ocr page 115-



	108

		een vanden bestaetambten vande knapen ende meechden; ende haer vennoten syn Lysbeth. Henrics wyf van Tricht, ende Hermanken Pyls , etc. Gharuft achter ⁹s Domproosts rugge Want Dire Gysbertsz. van Lederdam , mynen heer den domproest t'Utrecbt onduechdeliken ende swaerliken beloghen ende hem onredelyck gherufte after syn rugghe gbespreyt heeft, soe hi hem dat selve beliet heeft, daermede myn heer voersz. swaerliken belast mochte hebben gheworden, hierom sel hi opte kaec staen, ende men sel hem allomme voeren, ende men sel hem gbeselen ende in elke kin- nebacke teyckenen mit enen slotele, metten brande ; ende die raet verbiet hem ewelic die stat, ende een mile vande stat te bliven , op svn lyf. 1463. Ontamelyke dingen. Want Korstgen Lam- bertsz. vander Straten , die oude scoemaker, ontamelike ende onreinlike dinghen binnen onser stat gbedaen heeft, daerom verbiet hem die raet onse stat twe jaer lane naestcomende. Bedelary van siekten. Oeck laet die raet weten ende verbiet alien arinen besweten luden, dat si van ghenen siecten en bidden, sy en hebben eerst een teycken van onsen oversten in boeren schottelen. Voert verbiet die raet, dat nyemant vanden voersz. besweten luden we- ghen en bidde, sy en hebben yerst een tey- cken van onsen oversten in boren schottelen, by verboren van 5 pont. Ende desghelyken sel nyemant bidden voer armekramen, sonder teyken van onsen oversten. Dievery. Die raet verbiet Jan Petersz. van Leyden , Jan Petersz. van Dynslaken ende Alyt Rutgers docbter onse stat van dieften c jaer lane ende enen dach, ende si sellen ene mile vande stat bliven, op hore liven. Kerk-roqf. WantBeernt Pauwelsz. tot Amers- foert in onser lieve vrouwen kerken vele cley- noten ghestolen heeft ende oic anderen luden dat hoer ghestolen heeft, soe hi hem dat selve
ouders sellent voer hore kynders verantwoer- den. Goede mannen be?uft etc.* Want Zwane, Jans wyf van Herwerden, haer mit onbehoer- liken dinghen beholpen heeft, daermede sy goede mannen beruft ende befaemt beeft , daerora verbiet men haer onse stat twe jaer lane naestcomende ende een mile vande stat te bliven , op haer lyf. OverspeL Want Daen Ghysbertsz. ende Laen , syns soens wyf, over maJcanders dor- pel gheweest ende in een huys ghevonden syn, boven 'sraets slitingbe, daerom sellen si beide optie kaec staen ende drie jaer lane naestcomende wt onser stat wesen ende een mile vande stat bliven, op hore liven. Diefstal, etc. Want Borchen Gheryts docbter, twee stucken sulvers, die Tyman Ysbrantsz. ghestolen waren, ontwe heeft hel- pen slaen ende ghesniolten heeft, daerom sel sy optie kaec staen ende den steen draghen , ende lien jaer wt onser stat wesen, ende een mile vande stat bliven , op boer lyf. Vergiftiging. Want Hermanken , W illems docbter, mit manieren, dat niet zecgelic en is, vergbeven beeft enen ghebeten Jacob EN ger, soe dat hi dull gheworden is, ende dat- selve oic meer personen ingbegheven woude bebben, had sy gbekont, soe sy boer selve dat all beliet heeft, soe sel men dat rechten met den brande aen boren live. Geen ooyevaars te sckielen, Voert verbiet de raet, dat nyemant na ghenen odevaers en sciete, bi enen koer van x pont. Valsche beschuldigwg. Want Jan Back , syn fyf teghen Jacob Gherytsz. gheset heeft, segghende, dat Jacob scbuldich wesen soude des doets van Jacob Jansz. van Zevenhusen , die binnen onser stat opt Sant doetghesteken wert, hetwelck alsoe niet ervonden en is, mer Jan Back voersz. desc by settingbe van hate ende nide gbedaen heeft, soe hi hem dat selver beliet heeft, daerom sel men dat rech- ten metten svveerde aen syn lyf. Besleedster v. dienstboden. Die raet laet weten, dat si gbegheven bebben Ghysken van Zoelen, wonende by zyde dat oude vleyshuis^

-ocr page 116-



	109

		Willemsz. hem beholpen heeft met transie- nieringhe ende den luden 'thoer afghedreicht, soe hi hem dat selver belyet heeft , daerom sel men dat rechten metten svveerde aen syn lyf. Nye borgher: Jan Block, glasenmaker. Buidel-snydery. Want Jan Daemsz. , van Antwerpen, Jan Jacobsz. vanden Bosch ende Gheelken Henricxsz, van Antwerpen, den goeden luden tot vele tiden ende steden budelen ofghesneden ende 't hoer oic ghesto- len hebben, soe sy hem selvcr beliet hebben, daerom sel men dat rechten met der linen aen horen live. Door degraj'ten waden. Want Peter van Hueckelom ende Korstghen Jacobsz. door onser stat graften ghewaden syn, daerom verbiet men hem onse stat ende een mile vander stat te bliven vyf jaer lane naestcomende, op hore liven. Schutdte voldoen. Die raet verbiet Gheer- trwt, die men Beslemoeder inde wanderinghe beet, onse stat ende een mile vande stat tc wesen , ter tyt si Adriaen Backer voldaen sal hebben , daervan si besproken is voer den rade ende voer den oudermans. Facilrnenlen* Want Dire, Bontehan in de wanderinghe gheheten, hem beholpen heeft met facilmenten ende met onbehoerliker han- tieringhen, daerom heeft hi opten kaec ghe- staen, ende die raet verbiet hem onse stat, ende een mile vande stat te wesen ewelic, op syn lyf. �erwondincj boven vrede. Want Matheus Petersz. twe ghebeden heeft, die Peter die wa- ker boven enen vrede, den Matheus selver ghegheven hadde, ghewont hebben, daer Peter in die waec gaen soude, daerom sel men dat rechten aen Mathys hant, Webbe onlweegesneden. Want Jan Dryel een wever een webbe gaerns opten touwe on^ deuchdeliken ontwe ghesneden heeft, daerom verbiet men hem onse stat twe jaer lane, ende een mile vande stat te blyven, op syn lyf, fVilliam Caxton: Des Saterdacchs na Clemcntis. Die raet, out ende nywe, gheven gheleide deueersamen, wysen, VVillem Caxtoin, gou- venor, ende den coepluden vander nacien van
beliet heeft, daeromme sel men dat rechten metter line aen syn l_yf. Dievert/. Voert verbiet men Ghereyt Wy- chaertsz., gheheten inde wanderinghe Basle Diefgen* evvelic onse stat van dieften. Verboden speL Ende want Wouter Aerntsz. dat ryemken ghesteken heeft ende and ere boefachtighe spelen bedreven endeghehantiert heeft, daerom verbiet men men. hem tien jaer onse stat. Sneeuwvlocken. Die raet verbiet enen ye- gheliken, dat niemant en werpe mit snee- vlocken, bi een koer van een pont. 1464. Inbraak en mishandeling. Want Proist Iiubcrlsz. een hws open ghebroken heeft ende daerin Jan van Ghemen ondadeliken in synen bedde, daer hi ziec lach , ghesteken heeft, soe hi hem dat selve beliet heeft, daeraen Jan voersz. ghestorven is, daerom sel men dat rechten metten svveerde aen syn lyf. FarAens, Die raet verbiet, dat men ghene verkenen en late gaen byder straten, sonder herder, mer die laten jaghen aen die mue* ren , alsoe dat si hoer ghevoech voer nyemants husen doen noch en thueven opter straten, ende oic, dat nyemant ghene verkenen en houde op enighen werven noch in kelren, die ter graftwert wtgaen, by verboeren der verkenen, ende bier of sellen koermeysters wesen alle onser stat rade, out ende nywe, ende die- naers, hoghe ende leghe. Hierinne sellen al- leene wtghescbeiden wesen der heilighe ver- kenen , die daertoe vande Stoel van Rome privilegien hebben. De wagenraderen, hoe te maken, Voert verbiet die raet enen yegheliken , dat nyemant after den tyt voert binnen onser stat langhes die straten mit leghen bierwaghen en vare, die rade hebben beslaghen of onbeslaghen, mer aen der waghen laten maken , willen sy daer- mede varen , brede onbeslaghen rollen, bi enen koer van vyf ponden, die men nyemant ver- draghen en sel. Transinieringe etc. Want Lambert _? Jan

-ocr page 117-



			........
				"""

	110

		Severyns ende meyster Thomas Kent, doctoer in beiden rechten, tot 16 personen toe, etc, JSye borgher: Meyster Andries Quartier. Qnbehoerlike hantieringe. Want meyster Claes, dryakelmaker, onbehoerlike hantierin- ghe bedreven heeft, daerom verbiet men hem onse stat ewelic, ende een mile vande stat te blyven, op syn lyf. Koppelary. Want Jan Hughensz. goede lude kynder tot vele tyden ghekoppelt heeft, ende andere onaerdicheit bedreven heeft, daerom verbiet hem die raet onse stat ewelic, ende een mile vander stat te wesen, op syn Riemken steken. Ende want Andries Aerntz. die mandemaker, dat ryemken ghesteken heeft, daerom verbiet hem die raet onse stat vyf jaer lane naestcornende. Ondeugdel. woorden. Want Jan Willemsz. gheheten droghe Scotele, woerde ondeuchde- lie op Jen ende Aernt van Rynes van Rynouwen ghevoert heeft, daerom verbiet men hem onse stat vyf jaer lane naestcornende, ende een mile vande stat te blyven, op syn borgher- scap. Polygynies Want Gheryt Lubbertsz. drie wiven ghetrouwet heeft, daerom verbiet men hem onse stat ewelic, ende een mile vande stat te bliven, op syn lyf. William Caxto?i: Des Saterdacchs na Victoris. Die rade etc, gheven gheleide den eersamen, wysen , VV illem Caxtoin, goevernor, ende den coepluden vande nacien van Enghelant, etc, Afzettery. Want Jan Sicke ende dolle Cornelys den luden 't hoer ofghetransiniert hebben, daerom verbiet men hem onse stat ende een mile vande stat te blyven ewelic ₅op hoer liven. Bedelary. Want Jan Hoicman , inder wan- deringhe gheheten Ondeuchdelike, binnen onser stat ghebeden heeft, daerom verbiet hem die raet vyf jaer lane naestcornende onse stat, ende een mile vander stat te bliven, op syn lyf. Doodslag. Want Cornelis Petersz,, ghe- heten Scipper inde wanderinghe, Jan, ghe-
Engelant, mit horen liven , goeden ende coep ■ manscappen , alhier te moghen comen, we- sen ende bliven, ende weder van hier te gaen mit horen comanscappen, alsoe dicke alst hem ghelieven sal, etc Den EngheL Gheen vulnisse te brenghen voer den EngheL Ondoechdelike hanteringen. Die raet ver- biet Heyn Leyden, die men Heyn mitten hacken heet, ende Floer, die ketelboeter, onse stat, ende een mile vander stat te blj� ven ewelic, op hoer liven, om hore ondoech- deliker hantieringhen vville. hide montade(jewiimd. Want Will, Voghel verwonnen is mitter scepen rechten mit alien gheboden ende weten, ende inde montade gherwympt is van weghen Aernt Knoeps ende Ghysbert die Grutters erfnamen , soe verbiet men hem onse stat ende een mile vande stat te blyven, op syn borgherscap , ter tyt toe hi de voersz. schuldenaers betaelt ende ver- nuecht sal hebben. Idem, Want Jan Willemsz., die verwer, oic verwonnen is met der scepenrecht mit alien gheboden ende weten , ende opt kerc- hof rwymde van weghen Luwert Glaesz., daer- om verbiet men hem onse stat ende ene mile vande stat te wesen, op syne borgherscap, ter tyt hy Luwert voersz. vernueeht ende vol- daen heeft. H65. Gheleide: Die raet gheeft gheleide Augu- styn de Loreto ende Jan Spynghel, coepladen van Gheneven j tot vyf ende twintich perso- nen toe. Ghemoertbrant etc. Want Coenraet Tesch, des Donredaghes na den Sonnendaghe oculi leslleden , sonder enighe toesaghe, boven recht ende redenen , binnen onser stat op die Camp ghemoertbrant ende daerof ghelt ghenomen heeft, soe hi hem dat selver belyet heeft, daerom sel men dat rechten met brande aen syn lyf. Gheleide: Die raet etc. hebben gheleide ghegheven her Peter Caster, deken t' Sunte

-ocr page 118-



	JII

		bighecomen is, dat Peter voersz. hier binnen wesen soude, daerom laet die raet weten ende ghebiet enen yegheliken, dat een yeghelick in synre buerten terstont naerstighen onder- soec doe mit sinen buren , om Peter voersz. te vynden ende onsen rade te leveren; ende yemant, die hem venghe ofte vonde,bi alsoe dat hi ghevanghen ende ghelevert worde,den soude die stat terstont doen gheven aen rey- den ghelde hondert pont onser stat payements. Ende waer yemant, die denselven Peter hues- de of hoefde ende niet voert en brochte noch �en openbaerde, ende die raet dat ter waer- heit bevonde, dat woude die raet aen hem dan rechten. ghelyk men anden moertbran- der doen soude. Ende opdat een yeghelic denselven Peter te beth kennen mach, soe waerschuwet die raet enen yegheliken, dattet een raiddelber man is, breet van schoude- ren, bruyn ende ront van aensichte, wail- ghemaect van live ende bruyn van hair. Voert laet die raet weten enen yegheliken, waert sake, dat Peter voerseit nu ontghinghe ende yemant, die hem hier namaels venghe ende onser stat leverde, dat denselven , die hem leverde , die stat sel terstont doen gheven hondert pont onser stat payements aen rey- den ghelde. Polyandries Want Lutghert, Henr. Kost- gensz. dochter, twe mannen ghetruwet heeft, daerom heeft si opten kaec ghestaen, ende si sel den steen draghen, ende die raet ver- biet hoer onse stat ewelic, ende si sel eene mile vander stat biiven ₅ op hoer lyf. Tegen verbod ingekomen. Want Suster Griet onse stat verboden was mitter clocken, ter tyt toe si die slitinghe voldaen hadt, die hoer die raet oversleten hadde vanden kerc- meysteren van Sunte Gheerte, ruerende, ende daer en boven inghecomen is gheweest ende die slitinghe noch niet en heeft willen vol- doen, soe verbiet hoer die raet onse stat ende een mile vander stat te biiven ewelic, op hoer lyf. Erve van S. Marten geeert Want Jacob Fransz. der Heren arve van Sunt Marien boven ontwaringhe ende huere gheeert ende besayet
noempt die Gulden Keerl, den God ghenedich sy, anderen daghes binnen onser stat gheste- ken heeft, daervan die voersz. Jan ghestorven is , daerom sel men dat rechten metten sweerde aen syn lyf. Kwalik opden rade gesproken. Want Gher. Venboet onduechdelike op onser stat rade ghe- sproken heeft ende gheseyt: »hi en vraechde noch na raet, noch na vive, nocb na sesse, ende hi woude, dat die stat van Utrecht in couden colen laghen, indien hi selve daerwt waer," daerom verbiet hem die raet onse stat thien jaer lane naestcomende, ende een mile vande stat te biiven, op syn lyf, ende daer en tenden nochtans niet weder in te comen dan biden rade. Abt v. S. PauI inder kerhe gestagen. Want Dire Herbern Florisz. mit alien gheboden ver- volcht ende verwonnen is mitter clocken voer onsen rade ter antwoerde tekomen, om des wille, dat hi den abt van Sunte Pauwels inder ker- ken gheslaghen heeft ende niet ghecomen is, daeroni verbiet men hem onse stat ende een mile vander stat te biiven, ewelic op syn lyf. 1466. Herlog v. Exeester, Die raet gheeft gheleide den hoechgheboren doerluchtighen forst, her-^ toch van Excester ende greve van Hontinton, mit XXV personen, etc* Dievery. Merghen sel men Jan Aerntsz. van Leyden gheselen op die plaets, van dief- ten , ende men sel hem scuppen, ende die raet verbiet hem onse stat ewelic, ende een mile vande stat te biiven, op syn lyf. Moertbrant. Den rade van onser stat is bighecomen inder waerheit, dat hier binnen is een, ghenoempt Peter van Stocroede, die bedraghen wort van Coenraet Tesch, den men over een jaer, opten.heilighen Palmavont, van moertbrant, den hi hier binnen onser stat opten Camp ghedaen hadt, metten brant inder Noede rechtede, alsoe dat Peter voersz. die rechte oirsake wesen soude van denselven moertbrande, daerop Coenraet, den God ghe- nedich sy, ghestorven is, want dan den rade

-ocr page 119-



	112

		waert sake, dattet yemant hieren boven ghe- vonden had ende behieldet, etc,, dat soude men rechten als dievery. Bedelary, Want Edewaert, wt Schotlant, boven 's raets overdrachte ghebeden heeft son- der teycken, daerom verbiet hem die raet onse stat een jaer lane naestcomende, etc, 1467. Thomas Collart: Des Mancndaechs na Misericordie Domini. Men gheeft gheleide: Thomas Gollart met syn anderen , een maent lane. Mishandelin<j. Want Robbrecht Jacobsz,, dienre des hertoghen van Excester, boven on- ser stat gheleide enen engelschen coepman ghesleghen ende ghewont heeft, daerom ver- biet men hem onse stat, ende een mile vande stat te bliven ewelic, op syn lyf. Pestilencie, Alsoe nu, God betert, hier die pestilencie regneert, soe syn die rade overdraghen ende laten weten , ende ghebie- den enen yeghelye, waert sake, dat in ye- mants huse binnen onse stat ende stat vriheit, die neringhe deden , yemant siec worde van- der pestilencien ende storve, opdat die sieke inden huse bliven legghen, soe sellen die luden, in dies huse dattet gheschiede, ter- stont wten huse steken een witte lappe van linnen laken, een half el lane ende een vie- rendeel breet, ende die laten wten huse han- ghen ses weken Jane daernaest volghende, by enen koer van 25 ponden, totter stat behoef, die men niemant verdraghen en sel, opdat een yeghelic daervan ghewaerscuwet mag wesen. Onduechdelike hantieringe, etc. Want Adriaen Reyer Willemsz., veel ondeuchdelike hantieringhen teghen syne ouders ende oec je- ghens anderen luden ghehadt heeft ende oec onsen borghermeysteren yande viven, daer hy in onser stat dienste was, smelike woerden ghe- hadt heeft ende ghegheven, daerom heeft hi een half jaer op Sint Katrinen poerte inden pa- radyse gheleghen , ende die raet verbiet hem onse stat vyf jaer lane naestcomende , ende een mile vande stat te blyven, op syn lyf.
heeft, soe sel hi komen in hemde cnde in broeke, mit enen bloten sweerde inder hant te hebben, ende bekennen syn lyf verboert te hebben, ende bidden om ghenade ende verghiffenisse, ende men sel hem ghenade doen , behoudelike, dat hi syne broeken ver- borghen sal, ende sine wilcoer voer den rade doen , eer hi wt der vanghenisse comen sal, ghelyc hem die raet oversleten heeft. Bedelary, Voert verbiet die raet alien den- ghenen, die der beden te leven pleghen, dat niemant, sy syn waer dat sy syn, en bidden erghent inden kerken, opter straten of voer den doeren, binnen onser stat, sy en syn toeghelaten van denghenen, die van Sunte Barbaren ende Sunle Bartolomeus gasthuse daertoe gheordineert sellen werden, ende daer hore teykenen of nemen. Ende waert sake, dat yemant van deser tyt voert sonder teyc- kenen bade, den sel men onse stat vcrbie- den, ende hier sel een yeghelyk koermeesler of wesen etc, Buten Suite Katharinen poerte langhes die vaert tot dat dwershws toe, byder moelen, etc, Beeldendrucker: Des Woensdaghes ua Egidii. Dit syn die nye borghers: Jacob Andriesz.5 Peter Dyrcxsz., die beekledrucker; Clais Da- lincg; Cornells Mathys soen. William Caxton; Vrid. op aire Heil. avont. Die rade, etc, gheven gheleide den eersa- men, wysen, Willem Caxtoin, {etc, als boven). Koffer met geldverloren. Ons ghenedichs Heren camerling van Utrecht heeft hem ghis- teren laten ontvallen tusschen onser stat ende Werkonden een koffer mit ghelde, cleynoten ende juwelen. Daerom laet die raet weten enen yegheliken, waer yemant, die dat coffer ghevonden hadde mitten ghelde etc,, ende dat te voerschine brochte, dat die hebben soude tot drincghelde 50 postulaet gulden, ende, waer oic yemant, diet wese, dat die coffer ghevonden ware, eert weder te voer- schine ghebrocht ware, by alsoe dat ment daer niede weder cryghen conde, die soude dan oec hebben 50 postulaets gulden 5 ende

-ocr page 120-



	113

		loghen ende versiert heeft, daerom heeft sy opte kaec ghestaen ende men heeftse binnen der stat aen beyden syden der graften, out ende nywe, omghevoert metten steen aen hoeren hals, ende die raet verbiet hoer onse stat ende een mile vander stat te bliven ewelic, op hoer lyf. 1469. Verboden spel. Voert verbiet die raet enen yegheliken, jonc ende out, dat niemant en cockerelle binnen onser slat. Die Olifant* Die trap in die Lynmerct, biden Olifant. Gheleide: De abt van Gantelenberch, mit hem sesten. Coelenberch. Nu te nacht syn die glasen on twee gheworpen in Coelenberch, bi die Backerbrugghe. Goulslagher Henric van Barbazaen. Ondaften bedreven. WantGheertghenop't Sant, gheheten inde wanderinghe Groelmoe- der, ondaften binnen onser stat bedrcven heeft, daerom verbiet men haer onse stat, ende een mile vande stat te blyven X jaer lane naest- comende , op haer lyf. Idem. Want een vroutghen op't Sant, ghe- heten inde wanderinghe Hanneboen, vele on- daften ende onsedicheit binnen onser stat be- dreven heeft, daerom verbiet men hoer onse stat, ende een mile vande stat te bliven V jaer lane, op hoer lyf. Idem. Want een vroutghen, gheheten inder wanderinghe Hannelghe hider moeder Gods, oec onsedicheit bedreven heeft binnen onser Stat, daerom verbiet haer die raet onse stat thien jaer. Coelenberch* Yken in Coelenberch, bider Backerbrugghe. Verboden spel. Want Herbern Koec, onser stat viven ende dienres , daer si ghecomen syn bi nachte, om hem te becoeren in sinen huse van dobbelen, na onser stat rechten , aenghegrepen , ghehouden heeft, daerovereen onser stat vive ghewont is, daerom is hi alhier ghecomen in hemde ende in broeke, mit enen bio ten sweerde, ende sel kennen syn lyf ver- 15
fVilliam Caxton: Op Alresielen dach. Willem Gaxtoin gheleide uls. Liechtenstein. Kateryn van Hoern, weer- dinne in Luchlensteyn, 1468. Ktvaadspreken, Want joffer Kateryn, des pastoers meecht van Delft, vele ondoechdelike ende ontamelike woerden op goede vrouwen gliesproken heeft, daerom verbiet haer de raet, out ende nye, onse stat, etc. KM door de atntne versuimpU Want Foys, Ghent van Culenborchs amme syn kynt ver- leghen ende verswympt heeft, daerom verbiet hoer die raet onse stat, ende een mile vande stat te bliven ewelic, op boer lyf. Ondoechdelike hantieringe. Want Jan van- der Meye ondoechdeliken ende onaerdeliken gbebantiert heeft Lysghen, Lamb. Henri x meecht in Galissen, daerom verbiet men hem onse stat, ende een mile vande stat te bliven T jaer lane naestcomende, op syn lyf. Gheleide: Daem van Nispen, met hem derden. Koestraet, Gheen vulnisse te brenghen in die Coestraet, bi Jan van Oudewater's bou- huys, bi den Stapel. Pestilencie. Alsoe die pestilencie, God betert, nu alhier regneert, soe laet die raet weten ende ghebiet enen yegheliken, daer yemant ghestorven is, in enighen husen ende noch daghelicx sterft of siec legghen vande pestilencien, dat men die husen terstont toe- sluten sel, ende daer gheen neringhe inne doen driven binnen eenre maent na dien dat die leste dode wt dien huse ghedraghen is, of die sieke mensche daerin leyt, ende die- ghene, die inden huse wonen, sellen een strowis, aen enen scaft ghebonden, wten huse steken, ende soe wt laten bliven een maent lane. Met onnatuerlik, sake7i befamen* Want Marighen, Cornelis die hoefslaghers wyf, Cor- nells hoeren man mit onbetameliken ende onna- tuerliken saken befaemt heeft, 't welck sy ghe- V.

-ocr page 121-



	114

		nen. Ende dit ghedaen, sel die voersz. Lub- bert Hermansz. weder opt vleyshuys gaen ende daerop bliven, thent men die clocke weder luydt, ende dan sel hi vanden vleyshuse co- men voer die clocke, in hemde ende in broeke, mit een bloten sweerde in synre hant, ende kennen syn lyf verboert te hebben, ende bidden den rade om gracy ende goedcrtie- renheyt. Straatsckendery. Want Aernt die Wilde, van Voern , ghehelen inde wanderinghe Dwaes Aerntghen, en Dinxdaghe des nachts lestleden binnen onser stat tot vele steden ende plaet- sen die glasen ontvve ghesleghen heeft, ende die raet ter waerheit bevonden heeft dat hyt alleen ghedaen heeft, daeroni sel men hem een Saterdaghe naestcomende ^?s voermiddaghes openbaerliken opter plaetsen gheselen ende dan in't dolhuys, daer hi in sal blyven legghen, tottes raets goetduncken. 1471. Overspel. Want Gheertghen van Oyen , opt Sant, enen levenden ghetrouweden man heeft, ghelyck si dat openbaerliken voir on- sen rade belyet heeft, ende daerenboven in openbaren overspuel opt Sant int ghemeyn syt, tot oneeren van alien goeden vrouwen , daerom verbiet men hoer onse stat vyf jaer lane naestcomende, ende ene mile vande stat te bliven , op hoer lyf. Eyplaesteren. Voert laet die raet weten, ende verbiet alien meysteren ende barbieren ende voert enen yegheliken, dat niemant enighe eyplaesteren en legghe enighen ghewonden luden, sy en gheven dat binnen een aelmacl onser stat koermeesters te kennen. Vahch speL Want Wouter Aerntsz. ende Coppen van Hoern dat ryemken ghesteken ende hem met quade ternynghe beholpen hebben, ende daermede ende met anderen boefachtighen spoelen den schamelen luden hoer ghelt afhendich ghemaeet hebben, daer- om sellen sy opte kaec staen, ende die raet verbiet hem onse stat ende een mile vande stat te bliven ewelic, op hoer liven.
hoert te hebben, ende hidden den rade ver- ghiffenissc ende grade, ende hi sel bi son- nenschine van desen daghe wt der statgaen, ende een mile vander stat te bliven ewelic, op syn lyf. 1470. Verboden speL Voert verbiet die raet, dat nyemant syne kynderen of boden en late koc- kerellen janghes die straten, bi enen koer van enen ponde. IVagenspoor. Voert laet die raet weten enen yegheliken, ende sonderlinghe alien wa- gheuluden , dat onsen rade byghecomen is, dat in Hollant een ghebot ghedaen soude we- sen, dat die wagbenen wyder wesen sellen , dan van outs ghewoenli'c is, daer men in Hol- lant mede varen sel; daerom waerscouuet die raet enen yegheliken ende sonderlinghe alien waghenluden voersz., dat sy voer hem sien ende hoer waghenen alsoe Jaten makcn , dat si niet en breken, want die raet hem daerin iiiet voer staen en wiL Turf gesiolen etc.* Want Lubbert Her- mansz. \ier scouwen torfs, toebehoerende Jan Arysz., wtcn Oestveen binnen onser stat vryheden ghebrocht heeft, ende daertoe nog drie scouwen torfs , Herman Berentsz. toebehorende, vier scouwen torfs, Evert die Lacker inden Achtienboven toebehorende, een scouwe torfs, Schiel Arent in Lauwenrecht, ende noch ene scouwe plusinghe, die een vroutghen enen potter ghebracht heeft, welcke scouwen metten torve al wt den venen binnen onser stat vryheden ghebracht syn contrary ende teghen 't verbot, dat van onsen rade, out ende rrye, voertyts ghedaen is, datdaer- om die stat den tori terstont widen scouwen, daer hi inne leyt, in anderen scouwen doen laden sel, ende inden venen, daer hi wt ghebrocht is, weder brenghen opter voerscr. personen cost, ende die scouwen, daer die torf nu inne is, die sel men morghen inder Noeden t'acht uren openbaerliken bernen, ende den brant sel aensteken die voersz. Lub- bert Herniansz., ende die scouwen al verber-

-ocr page 122-



	115

		hem onse stat thyen jaer lane naestcomende, ende een mile vander stat te blyven, op hore liven. Barbier Jan van Moersz. 1472. Nye borgher; Jan Willamsz., inden Bock* Geen water op Buerkerkh legieten,* Voert verbiet die raet enen yegheliken, dat niemant enich water en ghiete, lelick of schoen, op Buerkerchof, anders dan hemelwaters 3 ende alle dieghene, die goeten hebben, wt horen husen op't Buerkerchof wtgaendc, die sellen si doen legghen ende stoppen binnen veer- tien daghen naestcomende. Onduechdelike hantieringhe, WantKuner, die men Sparwouken heet, onduechdelike hantieringhe ghehadt heeft mit Lubbert, een wyncoper, daerom heeft sy opten kaec ghe- staen drie daghen ende den steen ghedraghen, ende sy sel wter stat wesen ende een mile vande stat bliven ewelick, op hoer lyf. Ondadelike hantieringhe* Want Jan Ma- theusz., die tromper, tot meer tyden binnen onser stat ondadelike hantieringhe ghehadt heeft, bi nacht, daerom is hi alhier gheco- men in hemde ende in broec, mit enen bloten sweerde in synre hant, ende kennen syn lyf verboert te hebben , ende bidden den raet om gracy ende goederthferenheit, ende hi sel wter stat wesen ende een mile vander stat bliven ewelick, op syn lyf. Mishandeling, Wantmeyster Jac. Willemsz, boven verbot des raets in eens vroughens hws gheweest heeft ende haer onduldeliken ghe- ban tier t heeft, daerom verbiet men hem die stat vier jaer lane naestcomende, ende ene mile vande stat te bliven , op syn lyf. Barbier Dire Mathysz. 1473. Verboden spel. Dat nyemant en dobbelc, en keyle, en kreybecke, en queke, noch dobbelscboele, noch quecboert op en houde. Bedelary. Voert verbiet die raet alien ar- 15*
Geen ooyevaars te schieten. Voert verbiet die raet enen yegheliken, dat niemant enighe oudevaders en schiete op enighen kerken ofte husen, binnen onser stat ende statvriheit, bi enen koer van enen ponde. Mishandeling. Want Gheryt Aerntz., inder wanderinghe gbebeten Pwv/o^Ae, boven 'sraets verbot syn wyf gbewoent ende ghesleghen ende onduecbdelike mit hoer ommeghegaen heeft, daerom is hy albiev ghecomen in bemdeende in broeke, mit enen bloten sweerde, ende sel kennen syn lyf verboert te hebben ende bidden den rade verghiffenisse, ende hi sel ewelic wter stat wesen ende een mile vande stat blyven, op syn lyf. Inden Vliegher. Jan Bolletghen etc, is on- lancxleden inden Fliegher binnen onser stat ghesteken, etc, Perkementmaker Rycout Bycoutsz. Banklok. Die raet laet weten enen yeghe- liken, dat men after dese tyt voert die nywe banklocke luden sel, als men des te doen heeft, daerna bem een yegbelic rechten mach, Diefstal, Want Hannetghen, Henric Ste- gbemans wyf, gbestolen heeft, daerom heeft sy opte kaec ghestaen ende den steen ghe- draghen , ende hoer is een oer afghesneden, ende die raet verbiet hoer onsc stat, ende sy sal ene mile vander stat bliven ewelic, op hoer lyf. Aen 'sraets slielinghe met voldaen. Want Agnese, Claesz. Heeren wyf, van wegben Jac. Dircsz. van Haerlem soe verre vervolcht is mitten scepenrecbt, dat sy opter maerslude toern gaen soude ende daerop bliven, ter tyt toe sy den voersz. Jacob Dircsz. van synen schulden vol- daen soude hebben , 't welck si niet ghedaen en heeft, mer is voertvluchtich gheworden, daerom verbiet haer die raet onse stat, tertyt sy den voersz. Jacob voldaen sal hebben ende den rade gbebetert van haer onghehoersaem- heit, ende si sel een mile vande stat bliven, op ewelic wter stat te wesen, op haer lyf. Kerk-roof. Want Meyman Gheerlofsz. van- der Goude ende Laurens Lambertsz., der hex� ligbe kerken beroeft hebben , daerom hebben si opten kaec ghestaen, ende die raet verbiet

-ocr page 123-



	116

		si vanden vleysbuse gaet, hoer sculden te be* talen, die si onsen borgberen ende ondersa- ten sculdicb is, ende ene bedevaert te doen tot Coellen , voer die heilighe drie coningben , binnen enen halven jare naestcomende, ende als si dan die sculde ende bedevaert verbrocht heeft, soe sel si wt onser stat wesen ende ene mile vande stat bliven ewelic, op hoer lyf. Wollemarkt houden. Wollemarct te hou- den tusschen Sinte Lauwerens gasthws inder Noeden ende Jan die Bolen afterpoert, oeck inder Noide staende, etc. In de Clock Jac. Petersz. OverspeL Want Dire Jansz. van Amster- dam, boven overdrachten des raets in enen buse gheweest heeft, daer Zwaentgen , ene deerne, inne was, daermede hi in overspul gbeseten heeft, daerom verbiet men hem onse stat, ende ene mile vande stat te bliven vyf jaer lane, op syn lyf. Nye borgher: Y\ iilem Noert. Jood. Gheleide Meyster Meyer, die jode, met hem anderde. Bedelen van S. Anih. vuer. Want Herman Hermansz. binnen onser stat heeft gaen bid- den van Sunt Antbonis vuer, daer hi gbeen gbebreck van en had, ende daertoe den lu- den , die hem niet gheveii en wouden, quaede woirden ghegheven heeft, daerom verbiet men hern onse stat vyf jaer lane naestcomende , ende een mile vande stat te bliven, op syn lyf. 1475. Slch meysterens te onderwynden, wie. Oec laet men weten ende verbiet alien denghenen, die van buten comen alhier binnen die stat, ende hem meysterens onderwynden willen, vrouwen ofte mannen , 'tsy in medicynen of cyurgien, dat sy hem gheen meysterens on- derwynden , noch brieve daer van op en slaen, dan by octroi ende consent van onsen over- sten inder tyt. Nye borgher: Manend. na Jubilate. Willem Jacobsz., die beeldesnider. Man verlaten. Want Eechte, Danckaert die wevers wyf, bi Danckaert, boercn echten
men In den , die dcr bede leven, dat si hit openbaer niet en bidden opten heilighen Paes- dach naestcomende, by't verboren van horen oversten clede. Jiier syn wtghesondert die malaten. Bomen anden heerwegen. Voert ]aet die raet weten ende ghebiet enen yegheh'ken, dat sy alle bomen an beyden syden vanden ghe- meinen heerweghen, staende binnen onserstat vriheit, tusscben dit ende beloken Paeschen naestcomende opbouwen ende die vvegbe rumen , byt verbocren vande boemen ende daertoe by't verboeren van 4 oude schilden, totter stat behoef, etc. Evgelant en de Hanse. Die raet gbeeft gbcleide; Ambassatoren ende gbedepnteerden des alredueiluchtichsten ende vermoghendsten Forsten des Conincx van Enghelant, die alhier ter dacbvaert comende sullen werden tegbcns die gbemeine stede vande Duitsscbcr lianse, nae innebout boer brieven, die sy daervan bebben etc. Doodsiag. Want Philips Bcrentsz. van Utrecht, in voerieden tyden een doetslacb gbedaen heeft op Sunte Jans kerchof binnen onser stat, aen enen dienre des proests van Sunte Peter alhier, daerom verbiedt hem die raet, out ende nywe, onse stat, ende een mile vande stat te bliven ewelic, op syn lyf. Overspel. Want Jan Jacohsz. van Luch- tenbercb, die men beet Palenborch^ ende Wouter Winck, eens ghecorrigeert syn van overspuel, ende daerenboven teghen 'sraets verhot, die een in des anderen huis hebben gheweest, daerom verhiet men hem die stat ende een mile vande stat te bliven vyf jaer lane, op boer liven. 1474. Gheleide: Eerst van Oudebernevelt; Jan van Nykerken van Nws, mit hem derden. Sckilder Jan Jacobsz. OnduerJtdel. sprafie, etc. Want Alyt Her- ders van Stcnvoerden onduechdelike sprake ghevoert heeft over onsen gbenedighen Heere van Utrecht, daerom sel si borghen setteneer

-ocr page 124-





	117

man , niet comen ende bliven en wil, noch. ghene redelike sake te kennen ghegheven en heeft, waerom si des niet scbuldich en waer te doen , daerom verbiet men hoer onse stat ende ecn miie vande stat te bliven , op boer lyf, ter tyt toe sy bi boren man komen ende bliven wil. jipie/ier Hen rick Mom. Nywen pulle. Gheen vuelnisse te bren- gben op S. Katr. velt, cm'trent den nywen putte, bi enen coer van een ponde. Valsch %egel. Want Margriete, Jans doch- ter, van Leyden, een conterfeytet seghel aen Leytscbe lakenen ghedaen heeft, daerom heeft sy op die kaec gheslaen ende sy is gheteyc- kent met enen segbel in hoer wanghen, ende men verbiet boer onse stat ende een mile �vande stat te bliven eweliken , op boer l\f» 1476. Nye borghers: Will. Gberitz., omdat by Kusendam bewaren sel; Ghysbert Arentsz., die scilder. TAo. van Zebeke. Rodenborg/ier sieghe. Gheen onreinicheit te brenghen voer des abts poerte van Sinte Pauwels, indie Rodenborgher steghe. Yserenhoet. Zwaenlghen inden Yserenhoet. Geweldenary, Want Claes Claesz. eergbis- teren avont, omtrent seven uren, ghecomen is voer een huis inder Jofferenstrate binnen Utrecht, daer Jan die Wolver inne woent, ende woude daerinne vvesen teg hens Jans danck ende wille; ende want Jan hem niet inlaten en woude, heeft dieselve Claes Jan die duer vanden buse onacrdelyc over synen hals ghe- dronghen ende also in't hws ghecomen we- sende, heeft by Jan onaerdeliken aenghevaren, ende ter eerden onder sine voeten gheworpen, dreyghende Jan te slaen, daerom hebben die scepenen ghewesen, dat Claes in hemde ende broeke alhier ter clocke ghecomen is, ende sel bekennen, dat by misdaen heeft, hierom verbiet men denselven Claes dat lant ende die stat van Utrecht, tien jaer lane nacstcoaieude, op syn ly�		Verboden speL Want Henr. Boumans van* den Hoenpell by Calcker, binnen der stat ende stat vriheit dat ryemken ghesteken heeft, daermede hy den luden hoer ghelt bedrych- liken ofghewonnen heeft, daerom hebben die scepenen ghewesen, dat hi alhier ter clocken ghecomen is, ende bekennen misdaen te heb- ben , ende hierom verbiet men denselven Henric dat lant ende die stat van Utrecht 10 jaer lane naestcomende, op syn lyf. Gelelde: Jacob van Valgares, ^v.S.Damiaen, Meystermis (?) van Valgares, ^gebroeders; Dominicus de Rubers van Lants; Corn. Cor- nelisz. van Rylant; Berlelmeus van Trymelis de Canalibus. Bedelary. Want Tbet, Claes Roversz. dochter, van den Goude, ene jonghe deerne van Haerlem mit hoer ghenomen heeft, segghende, datlet hoer dochter waer, ende dat si haer wten bordeele ghehaelt soude heb - ben , om haer leven te beteren , 't welc sy al gheloghen heeft, ende daern tenden heelt sy gaen bidden mitter selver deerne binnen der stat, lot meer tyden in bedryechenisse der goeder lude ende afterdeel der rechter armer menschen, daerom heeft sy opte kaec ghe- staen. ende sy sel ewelic wten lande ende wter stat van Utrecht wesen, op hoer lyf. Put aen S» Kalr, veil, Die steenstrate, daer die put op staet aen Sinte Katrine velt. Gulden Flescfi* Die trap bydie Gulden Vlesch, neffens die Zaelstraet. Sick mcyslere?is onderwynden, taie. Want een gbenoeint meyster Pauwels, die hem vele meysterien in medicinen ende anders onder- wonden heeft, ende voer die keiken binnen onser stat ende oic aen onser stat poerten brieves laten opslaen, daer vele onduechde- like ende onbehoerliker woerden inne bescre- ven staen, daerom verbiet men denselven meyster Pauwels die stat ende een mile vande stat te bliven eweliken, op syn lyf. Cruiswerk vd. Dom. Men gheeft gheleide alien den ghenen, die alhier binnen onse stat komen sellen, bi die eersamen heeren vanden Doem t'Utrecht, om aen hem te bestaden ende an te ncwen alsulck crucewerc, als si setten wil-

-ocr page 125-





	118

Ien op hoer kerc vanden Doem voersz., nu X'echtevoert ingaende ende dureade verlhiea daghen lauck nacstcomende, etc, 1477. OlifanU Die trap voer den OlifanU Heilighe Leven. Meyster Segher van Haer- lem, op't heilighe Leven* 1478. Herbergen, Die waert inder Brouwkupe* Godert Laurensz., inden Ram. Gosen in¹1 Hertghen. Waghenspoor. Alsoe myn Glien. Heer van Utrecht een ghebot heeft laten doen, dat nyemant inden gbestichte van Utrecht in die heerstraten mit enghen waghens varen ofte riden en sellen, daerorn laet die raet weten, ende ghebiet alien onsen borgheren ende on- dersaten, dat nyemant met ghenen enghen waghen en riden , noch dat oec nyemant eni- gher engher waghens en make, dan die mate is, die men daervan openbaer henghen sel inder Buevkerke, ende waer iemant die broek- aftich bierinne bevonden worde, dat sonde die raet corrigeren tot hoers selfs goetduncken. Gheleide; Evert Houtman van VVezele. Qnsedicheid. Want Willem van Scadic in teghenwoerdigheid vanden rade, opten huse bem onduechdelike ende onsedclike ghe- hat ende bewesen heeft myt enen aenvanch, dien by wt haesticheit dede aen Herman van Oudenkoep, daerom is by albier bloels boefts in bemde ende in broeke, ter clocken ghe- comen, ende sel kennen den rade misdaen te hebben , ende bidden den rade verghiffe- nisse e/c. Diefle aengheteghen. Want Henricghen, Jansdochter van Diem . Alyt Loef die kiste- makers wyf, diefte aengheteghen heeft. ende dat niet bewesen en heeft, daerom heeft sy opten kaec ghestaen ende men verbiet hoer die stat ende een mile vande stat te bliven eweliken, op hoer ]yf. OverspeL Want ZwertePeterghen, boven
		's raets verbot, hoer eenwerf ende anderwerf gbedaen, by Synion Jacobsz. in synre ghesel-!- schap ghecomen is, daer hi bi in overspul syt, daerom verbiet men hoer die stat ende een mile vande stat te bliven eweliken, op hoer lyf. Goutsmit Oloff Brncyman. Citate met eene inkibitie. Want Johannes van Mekeren, Janssoen van Mekeren des gla- semakers, ene citate mit eene inhibitie bynnen onse stat gheexequeert ende verkundicht heeft, ende alsoe onse ondersaten bnten onse stat ghedaecht ende hem die inhibicy ........ heeft, hetwelc teghens onser stat boeken ende oude rechten is, daerom me verbiet men hem onse stat tbien jaer lane naestco- mende, ende een mile vander stat te bliven, op eweliken wt der stat te wesen, e/c. Een meechdekyn afhendichgemaakt. Want Willebroert, Lubbert Schinckels soen, een jonch meechdekyn, gheheten Nelletgen, Ghys- berts dochter, afhendich ghemaect ghehadt heeft, den mombcrs van onsen rade gheset, daerom laet bem die raet weten, dat hy dat meechdekyn terstont brenghe ende overlevere in handen vande momberen, ende dat by daervan binnen acht daghen naestcomende voer onsen rade ter antwoerde kome, by 10 ponden. 1479. Eenhoarn, Die smit naest den Eenkoern₉Spot-namen. Dire Heyn Sporensz., ghehe- ten inde wanderinghe Sohouwe Spoe?\ Griete Reyer, ghenoempt inde wanderinghe dat Molenpeert* Roemsahe qflael. Alsoe over twe jaren , doe dat Roemsche aflaet alhier laestwerve was , enighe personen ghecomen syn voer eene der jofferen convent gotscameren vande Meer, daer Dire Guyl op die tytinne woende, clop- pende aen die doer ofte veynster vander ca- meren, ende als Dire syn veynster op dede, bad een vande selve personen een knoppeldoec in synre hant, daerinne waren vyftich Ar- nemsche gulden, segghende tot Dire: » hout,

-ocr page 126-



		119

			Geweldenary. Want Jan Gout ende Roelof Egbertsz. van Zoes , een vroutghen, bynnen onse stat op die Soupstoel woenaftich, ghe- dwonghen ende gheanxt hebben by nacht ende ontyden, dat sy hem sekere ghelden, die Jan ende Roelof seyden verloren te heb- ben in hoeren huse, weder moste gheven ende reyken doer een veynster, soe sy van anxt ende vrese haers lyfs hoer dore van horen huse niet t>pdoen en dorste, want Jan ende Roelof voer die doren stonden ende wouden die oplopen, ende onaerdelike op die dore ghesleghen hebben, daerom syn sy hier ghe- couien in hemde ende in broeke, ter clocken, ende sellen den rade verghiffenissc bidden, ende wilcoeren in brieven, om deser sake Tville niemant te misdoen noch doenmisdoen, in woerden noch in wercken, heimelike noch openbaer, in gheenrewys, op hore liven _fende sy sellen der stat te beteringhe gheven elc xx steens, aen ghelde, tusschen dit ende Meydach naestcomende. Ten Hart* In 't hws ten Hart* Grawert. Simon die barbier, inden Qra- wert.
Dire, tier syn vyftich gulden, verteert die, eer ghi meer bidt, ende bidde voer die siele, daer dat vaa ghecomen is." Ende want niemant en weet, wie dat gliedaan heefc, soe laet die raet weten ende ghebiet, den ghenen, die dat ghedaen, of daerby over en aen gneweest of raet daertoe ghegheven hebben, dat sy dat onsen oversten inder tyt te kennen gheven binnen 8 daghen naestcomende. Ende waert sake, dat die raet daer en tenden yemant broeckafticli daerinne vonden, dat soude die raet aen den broekighen swaerliken corrighe- ren, anderen tot enen exemple. Nye borghers: Willem Florisz., die schil- der; Willem Jansz., die apteker. 1480. Nye borgher: Lambert Jansz., die arm- borstier. Dievery, Want Peterken, Aernts wyf vande Meer gbestolen heeft, daerom heeft sy op de kaec ghestaen ende den steen ghedraghen, ende haer is een oer afghesneden, ende sy sal eweliken wt der stat wesen ende een mile vande stal wesen, op haer lyf.


	(het vervolg niEiwM.)

-ocr page 127-



			BRIEVES, AANGAANDE DE ZAKEN VAN KERK EN STAAT, UIT DE JAHEXf 1605-1614. (naab het origineel).

		I. Edel Erentfeste und Manhafter Droste, grotgunstigher Her, guider freundt. Ot, Ex^,c generacl averster der Co. Maist. und Sr. Alteze bestalter krigesrustinghe nieines heren Spinola, ernstlich bevel under andcren dem kerckrath to Ippenburen betreffende, des 20 Augusti jungest vor Linghe iuihr gegeven, bebbe ich tbo mehr mhaln ganss vlitich demselven kerkrath verstendicbt; nerapllich dat dieselve mit behulp des gantzen kerspels die vernichteden, uwtgeworpen altaren ende fonten bapstisinal. vorg. kei'ken to Ippenburen erster stunde unversuiinet solten wedder upbauwen, die verruckten ornamenten und siraten der ketken vvuitvorschen, dorch den ghewescn koster beibringen laten oder andersinnes , bei gebreck van sulchs vvess neuwes darvoer stellen, dei verfalien kerkhoives muihr, dat dacklose und ganzlich verwoiste bowfallich wetbumbaas betern , dermatben vveder stellen, dat ich nae gelegenheit der tyd dock , schuer darin hebben te ehre bewonnen houte erstestages die wuit- gelosscbeden wharen catholiscbe religion der kerken Gols mit celebreren, piediceren, die Sacramenta to administreren, mit korte worden juwe Edelh. verstendicbt bebbe. Und dweile dan sodaen Sr. Exc. wolmenbunge und gnadtcb bevel daervan ick getreuwe botschap gedaen hcbbe, alhyr ter stede bei nemant grot geacbtet weirth oder geachtet is worden , wuit der vorgaender ingeplantcr ketzerye by voelen recbt als als ein barbarismus erwassen, kein klocke angeroert vvirdt, oder einich kircbendienst gescbiet nocb bequemlich gcscbehen kan up dcsen voete, als die sacbcn nocb gestalt syn ; begeer ich J. Edelh. den vorg. Sr. Exc. guit ende gnadieh geslnnen noch to verricbten , dorch ein penael inandaet gemelten kerkrath und gemeinen keispel nocbmals bevelen mochten, ea lege el conditioner dar sulchs nocb nicht gescheye, dat nicht allein die communicierte bruchc van sie solde gefordert, sunder ein uder rnher guede fromme mannern committeert und authoriseert wer- de, dat vorg. alle nacb notruft und geleghenheit den tydt op kosten der kerken und ganzen kerspels doen maken, und tiarto bestellen, hirin so als dat juven Edelh. guet beduncken werth, so ordineren und dat ich mit einem qualificirten koster, (daervan die provisie steit n& rechte by die hoichwerdlghe genadigbe frou Abbatissin to Hervorde, und nicht an das haus to Linghe, ungeachtet die afgesatte leste coster verruckt jaren dar dieselve von grave Fre- derick vande Berghe, als stadtholder oder eure Edelh. propler malam narrationem seine provisie erholden) versehen worde, die welcher wel geoefnet und erfarn werhe in cantu Gre- goriano el ludendo in organis; und desclve dat chore bewaren, als der pastoer voer dat altare steit und seine parthye schuldich jegen den pastoer und capellaen tho holden in mutu-

-ocr page 128-



		tints) vespertinis preclbus fy vigilas, und anderen vorfallender chorsange, Wyl my dyt alles tot juwer Edelh. gansslich versehen hebben. Negest gotlicher emphelinge. Ippenbueren, den 1. Spt., 1605. Juwer Edel Erntfeste Gunst. und L. dienstwiWger, Bernhardt van Bregten. Opschr.: Den Edelen Erntfest. und Manhaften Peter, Pastor in Ippenbueren. Micault van Indevelt, droslen iho Linge und Kriges Commissario seinen guetgunst. Hern guiden freunde. n. Ick Pieter Micault, her zu Tndefelde und Diefenstein, vonn wegen irer hoichfurstlichen. Durchleuticheitt bestelter Droste der stark unnd herschaft Lingen, doe kund unnd hiemit jedermennichlich fuegen zu wissen, nachdem ich hieselbsten in dieser meiner ankunft zu Lingen, keine Pastoreien inn dieser stadt unnd herlichtit behoirlich besetzt unnd ueber deine in alien kerspelen grosse misbruiken gevonden, unnd unordnungen derer geistlichen beneficien erspuert, unnd damitt die Gottslieuser und kircben mitt altaren nit allein widerumb mugen versiehen unnd etwas repariert, sondern auch die kirchen, so annoch mit pastoren beboerlich nit versieben unnd gleichwoll birinne bis ankunft des heren stadholters und vi- carii generalis .... wes mugelich versiehen unnd auf alien kerspelen der behoirlicher Gottes- dienst widerumb gepfleget muge worden. Als hab ich hiemitt dem Erbaren Julian Volbier coramittirt unnd gevollmechtichtt, wie ich dan denselbigen kraflt deeses committere unnd volmechlichte, sich anstunt in alien kerspelen solle erfuegen unnd kraftt ime hiebei uberge* bener instruction fleitichlichen und getrouw zu erhaltung der catholischer apostolischer ro~ miscber religion, unnd statuiten zu erhalten unnd alles fleissig zu bestellen, ob ich in eige- ner person solches urn bcsten thuen unnd gescbehen solle lassen mngen oder konnen. Bevelhe der wegen irer hoicheits officieren, vogeden, kerckrneisteren oder raetsluden, die- selben gen. Volbier birinne sollen respectiren unnd alle mugliche bebilfF unnd assistentie erzeigen, unb wes er vermuge habender instruction den vogeden und raetluden aufleggen unnd meinenthalben bevelhen roochte, solchs getroulicben zu acbtervolgen. In uhrkuntt dessen hab ich dieses mit selbsthanden underschriben, unnd mein pitschafft unclen aufs spacium gctrucket. Signatum Lingen, den 21. Septembris, Anno 1605. Instruction vor Juliaen Volbier. I. Erstlich solle er Volbier sich anstuntt op alien kerspelen in dieser herlicheytt unnd auch in der statt Lingen verfuegen, daselbsten in alien kerken, als to wetten in een yeder kercke vor eersten ein altar, up die plats, alwo hierbevorens dat hohe altar gestanden, ver- ordnen, unnd solle dat altaer achter umbtrendt viff verdell voets die mouer dicker, als von aides gewesen , gemachet, und drei voet bober, dan dat altar upgemueret worden, umme ein taiell unnd bildtnuss dagegen anzusetzen. II. Sollen die vogte unnd raetsluide to diesen altar to maken anstunt die materialia ver- schaffen, unnd vort dat altar gereide machen lassen. V. 16

-ocr page 129-



		122 III. Soil auch Volbier die kerken besichtighen , off dieselven dat kloes oder ander ge- breche hebben, dasselb flitich in notam. nhemen, unnd so feme es geschehen konne, an- stunts ordonern dieselben mogen diclite gemacbt unnd reparirt werden, und da solehe reparation oder mangel so gross , dat anstunts darinne nit konne versiehen worden, mie da- von wetten guede relation te doen. IIII. Item, solen er in alien kerspell, als in em jeder besonder sich erkundigen, by weme die altaren unnd kerken seint verwustet, unnd zu vernhemen , ob bei dennen oder andern nit ennige belden oder reliquiae auf den altarn mogtten beholden oder wech ge- nommen sein. V. Item, solle in ein jeder kerspell flitich angezeigenen, wat ornamenta in den kerken sein unnd was daran falieren. VI. Item, solle er in ein jeder kercke verordnen unnd anstunts to machen bestellen eine fonte mitt einen fonten kessell darinne. VII. Als mer auch voikommen , dat up sommigen kerspellen einige sein so die fonten kesseln eigener authoriteit verbracht unnd wechgenhommen, auch die fonten seint neiderge- rissen worden , solle er Volbier sich erkundighen , wat personen solehe kesseln verbracht oder noch bey sich hebben. VIII. Op platsen, alwo die kesseln noch verhanden, solle die restitution mit helff des voogdes in jeder kerspell geschehen unnd gleichwohl mir die namen to weten doen. IX. Gleichfalls solle er sich erkundigen, alwo dei weiehkesseln verplieben, unnd umb restitution sich, wie obstehet, befleissigen , unnd, da keine vorhanden, anstunts in jeder kerche eine bestellen unnd hinhanghen lassen. X. Solle er auch sich flcissiglich erkundighen unnd informiren, wat die lendereien, to ein jeder postorei, hueshuer, provenbrede, renten, pechte, ofFerpenningen unnd alles, so dartoe gehorich, dit lesie jhar gedaen, XI. Alle die gene, so in jeder kerspell sesshaft unnd geistliche gueter gepnehtet umb ein jhar pncht mugen eifaren, wat die geistliche guetter gedan , solle er abkundigen latcn dat dieselbigen , so dat leste jhar die geistlichen gueder gepachtet, sollen bei im Volbier kommen unnd soiches la ten anteikenen ; immassen, wie obstehet, darvon ein klarlich register machen, was die pastoreien unnd \icareien gueder, ein jeder besonder gedan. XII. Jmgleichen , was ein jeder uff das leste jahr betalt unnd noch hinderstendich sein, die nhamen und alles zu specificiren, und dass keine betalung solle geschehen, bis ferner beschcit, so wol als da pastoien sein, als da noch keine present sein. Und dies alles solle gedueren unnd vollnzogen werden, bes revocation, unnd solle er Volbier des dages vor sein arbeit und vacatien van jeder kerspele muegen empfangen unnd genietben....., unnd solches uth der kerken gueder mogen betaelt worden; Und da in einigen kerspellen suspecte kerckraden sein mochtten, sullen dieselben ihr reichnunghen beborlich doen unnd andrer to des kerspelss satisfactie muegen gestalt worden. Op Gen af%onderhjk reepje: D. Commissarius pro demolitione altar, habebit quotidie 3 f. Si dno plaeuerit, pro restauratione hab. hie rnodo ljj f. aut «3G st. sub correctione et beneplacito.

-ocr page 130-





		123 III. Mjn Heere. Wy en hebben voir als noch nyet goets ofte quaets van ⁹t exploit van Vlaenderen ver- noomen, wesende in hoope dat bet soude moegen ten besten gesuccedeert syn, 'tselve ofte anders verstaen hebbende, sal t UE. adverteren. Belangende den man, tot Lillo aengehou- den, heeft die hcere Joachimy op myn versouck aen den staten van Zeelandt gescreven , verwachtende bescbeyt vande lyste, in myn voirgaende gementioneert. Die heere Brienen compt oever Utrecht, omme te bevorderen betaelinge vande decharge van twee duisentpont, ons te laste gestelt tot opmaeckinge vande redoubten, d'welcke by segt verloren ofte verleyt te wesen. Onse heeren weten wat sy daerinne te doen sullen hebben. Syn E. gaet voirts nac Cuelenburch ende Bueren, omme nochmaels instantie aldaer te doen van 't schoersleen- gelt, ende van daer nae Niemuegen, omme aldaer die buytenwercken ende retranchementen te vergrooten ende t'accommoderen, dat men daerinne soude moegen logercn vier ofte vyff duysent soldaten, volgens het advys van zyne Ex^de, presumerende dat den vyandt op dese stadt aencomen sal, zoe haest by Rhynbarck veroevert sal hebben, tu cetera collige lector.* Die heere Brienen heeft mede last omme tot Thiell te doen maecken ennige valbruggen, die wallen ende bolwercken te repareren, ende die plaetse jegcns entreprinse te voirsien. Waer den staet van't landt gefortificeert ende geprovideert met justicie goede ordre, vromichheyt, getrouheyt, eenicheyt, correspondencie ende een ygelyck zyn devoir dede nae behoiren ende in eenvoudicheyt, ende nae die verbintenisse van societeyt, ick meyne dat onse saecken vaster souden gaen ende beteren voorspoet hebben. Die Almoegende Heere wil alles dirigeren tot onse salichste, wiens protectie ick UE. bier mede ende neffens myne gebiedenisse recommandere. Metter haest, vuyt 's Gravenhaege, desen 3. September, 1606. UE. dienstwillige vrundt, NlCLAES TAN BERCK. Die reyse ende last vanden heere Brienen dient alle man nyet te weten. Svjjficit te nosse. Het wort anders te wyt gedivulgeert. Daer is wel meer te scryven, dan ick latet voir als noch om beters wille, ende duer hoepe, dat het Godt die Heere noch beteren ende voorsien kan. UE. sal met discretie den heere vander Aa moegen communiceren, aen dewelcke ick ray mede gebiede. Die heere Wynwod ende die gedeputeerden vande staten generael, die lestelick te Embden syn geweest, syn gisteren weder derwerts gereyst, omme volgens die begeerte vanden coninck van Engelandt, het Haechsche tractaet te wege ende ten effecte te brengen; waller volgen volgen sal leert den tydt. Opschr.: Erentfeste etc. heere, die heere Gilles de Ledenberch, secretaris vande heeren slaten van Utrecht, tot Utrecht. Recepta 4. Sept. 1606. IV. (Volstrekt niets belangryks bevattende als dat hy wil te huis komen). 's Gravenhage, den 24. Sept., 1606. Niclaes va« Berck. 16*

-ocr page 131-



			124

		P. D. Wy en hebben noch geen schryvens vande heren gedeputeerde vande staten gene-* rael gehadt, dan my is een missive gecommuniceert vanden burgermeester Tengnagel, den 21. dcser uyt onsen leger gescreven, vermeldende, dat Spinola hen hadde gevanteert, Mi- cbaelis dach mcester vande stadt Berck te wesen, ende dat hy ter selver tyt een geweldicli assault op die stadt gebracht hadde, maer niet te weten hoe net vergaen soude mogen we- sen , maer voor seker , dat wy meester gebleven waren. Daerbeneffens , dat syn Exc^tlc een exploict voorhanden hadde, daer an gelegen was ende te wenschen dat bet soude mogen succederen. Met wordt bier gebouden op Venloe. Wat er van sy, sal UE. baest vernemen. Tot Rotterdam syn ingebracht twe scbepen , by d'oncen verovert. Een comende uyt Buscaeye van vierJehalf hondcrt laste, geladen met wol, yser ende andere diversche waren; ende btt ander beeft in S00 kisten suycker ende costelyke andere comenscappen , als myn die burgermeester van Amsterdam, die beer Cromhout , voor ^Tt sluyten deses, verclaert heeft. Svn voorleden sondnch aldaer mede aengecomen 250 Francoyscbe soldaten, daerover een capt, commandeert, genaempt Fretton, sullen morgen gemonslert ende te sceep naer Arn- hem gesonden worden. v. Edele, etc,, Heeren. Myn Heeren. Ick bebbe UE. fmissive op eergisteren voor den noen ontvangen, dienende tot antuoeid van niync voergnende , ende by dewelck UE. begeren ende versoecken, dat ick volgens die vesolulie vanden staten van Utrecht, op die laetste beschryvinge genomen , myn commissie noch soude continueren den tydt van drie naevolgende jaren, gelyck UE. myn 'tselve, laetstelick daer wesende, badden doen vermanen met vertrouwen, dat ick die hee- ren staten noch UE. 'tselve nyet en soude weygeren. Soe sal UE. nocbmaels believen te verstaen ende seeckerlick te geloeven , dat ick nyet sonder oersaccke daerinne zwaricheyt bebbe gemaect, ende dat ick nyet geerne enigen dienst soude UE. ontseggen ofte tergiverseren , als ick d'selve soude daer mede kunnen conplaceren ende geiieven, dan soe ick bevinde (stellende mynen goeden wille tegens myn geiinge vermogen) dat ick daerinne nocb UE , noch myn sel- ven , genoecb doen noch behoerlick contentement geven kan ('t welck myn gemoet bedroeft) soe is myn vrundllicke bede, dat UE. believe, myn van dese becommernisse ende fachcusen last wis te ontledigen ende te veilossen, daerinne ick in sess jaeren met groete moeyen beb getravailleert ende weynich voordeels gedaen , dat myn van harten leet is. Ick bebbe in m)iien Inctsten, sonder beveynstbeyt, die redenen daervan breeder verhaelt; maer het seheynt, dat UE. die inden wynt slaen ende nyet en willen apprebenderen, hoe wel die nyet weyniger in baer egaert als van myn praegnant syn, ende UE. wel ander gevoelen sou- den geven , soe ick die naecter ende grondelicker hadde geopenbaert ende geposticulariseert, 'twelck ick myn bebbe ontsien om beters wille ende om geen misverstanden ende meer passien te verwecken , die (Godt betert) onder die provintien nyet weynich en domineren , waervan die tydt nyet en lyt veel te verhalen , ofte UE. daermede te beswaren. Edoch om UE. believen ende aenhouden te accommoderen, soe verre my mogelyck wesen sal ende alle .....ende deiselver misnuegen te vermyden ; soe ben ick te vreden bier nocb te ver- blyven ende myn conditie te continueren tot d'aenstaende beschryvinge van UE., mits dat d'selve m^nen voergaenden , met die redenen, daerinne vervat, alsdan sullen resumeren ende den staten van Utiecht voerdragen ende dit poinct optie bescryvinge stellen , opdat ick boer cdelen alsdan oick naerder benchtinge van myn voernemen sal mogen doen, ende op alles gelet wordeu naer equiteit ende naer merite van myne pretensie, Yolgeus die belofte myn by

-ocr page 132-



			125

		UE. aengescreven, nyet tegenstaende by my andere resolutie genomen was, ende daer van dese veranderinge myn oick nyet vvel te pas en compt, om myn particulier, nademacl ick die huere van het buys, daerinne ick hier wone ende t'Utrecht, den luyden , die in myn buys wonen, overlange opgeseydt hebbe. Ende soe my nyet gelegen en sal wesen voer dien tyt voer myn familie in een herberge te logeren, sal wederom mogen sien een ander huvs te becomen voer een half jaer, want het en is die gewoente nyet een buys te htiren voer een maent twee ofte drye, ende daerbeneffens myn buys t'Utrecht voor gelycken tydt doen be- waren, daerinne ick alle provisie hebbe gedaen. Zoo hebbe nu UE. 'tselve willen vermanen nefiens ander ongerief ende nioeyen, die ick daer doer desen te vervvachten hebbe, opdat by ge- legenheit daerop gelet mach worden. Verblyvende ende stellende alles tot UE. discretie, als oick, dat d'selve myn nyet en sullen qualyck afnemen , dat ick cortelinge tot Utrecht come, ommc ordre te stellen, ende tot myne minste schade myn particuliere affairen te menageren. Ende soe desen vorders nyet en geschie , sal myn hiennede dienstelyck gebieden aen UE. goede gratic ende den Almogende lieere bidden, Edele, erentfeste, wyse, voersienige ende seer discrete heeren, UE, te willen sparen in langduerige gesontheyt ende voorspoedige regieringe. Uyt 's Gravenhage, desen lesten Sept., 1606. UE. dw. vrundt ende medebroederj NlCLAES VAN BEKCK. Hier syn aengecomen, soe uyt Hollant ende Zeelandt veel coepluyden, uyt verscheyden sleden gecommitteert, omme te beramen ende te concipieren een ordre ende forme, daer nae men soude mogen op rich ten een uuie nopende die negotiate van Westindie, ende syn van desen dach af in besoigne getreden , omme daernae d'selve aen den staten generael te presenteren ende aggreatie daerop te versoucken. Als het overgegeven sal wesen, sal ick UE. copie dnervan overseynden, omme UE. inlentie daervan te mogen verstaen. Desen voer- middach is in onse vergaderinge ontboden ende gehoert een Enge!sman, den lande dienende¹, als adelborst, die verclaert heeft, dat hy voorleden Donderdach tot Lonnen, omme herwers te vertrecken , gecomen was, ende sien daer al het volck sonderlinge vrolyck ende blyde te wesen, dat hy gevraecht hadde, wat er te doen mochte wesen, hy verstaen hadde , dat de peys tusschen Spangien ende Engelant gebroecken was, ende dat hy gesi'en hadde, datter veel schepen van oorloge inne gebracht werden ende geequipeert. Het schynt, dat die co- ning den coepluyden , die op Spagnien gehandelt hebben ende aldaer qualicken ende tegens het tractaet gefbrceert ende beswaert syn geweest, represtalia tegens den Spangaerl geaccor- deert heeft. Soe het waer is, het veilos van Bcrck sal haest vergeten worden ende ons weynich cunnen deren. Interim nyet gedivulgeert, alvorens scryvens sal gecomen wesen vanden heere Caron, daerna ons seer verlangt. Opschr.: Aen nwnheeren . .. den staten vanden lande van Utrecht, tot Utrecht. R^a. 1. Oct. 1606. VI. Edel Mogende Heeren. Desen zal dienen, om UE. M. te veradverteren, hoe wy naer diverse tydinge, ons daertoe causerende, den 25 April 1607 'sachternoens omtrent 3 men syn gecomen met ons 29, soo oorloch- als provianlschepen, inde bay van Gibraltar, ende aldaer gevonden een arraade van des conincx schepen, sterck twaelf oorlochschepen, waeronder syude 9 galioenen, ende

-ocr page 133-



			126

		d'andere schepen naer advenant redelick groot, sender nocli 7 ofte 8 m't getal, dat coopvaer- ders waren, die hier ordre hadden, onse hellanUche straetvaerders, vuyt- ofte incomeude, acn te halen, gelyck sy al eenige van die had den beromen, hebbe naer alle ordre endegoede oouraigie, den viant, opte rede leggende, onder't geschut vande stat ende castelen aengetast, soe dat onsen admirael, den admirael vanden vyant met staende seylen heeft aen boert ge- smeten, met noch hebbende, tot onse assistentie, capiteyn Moy Lanibrecht van Rotterdam, dewelcke ooek dateliken den voorn. admirael heeft geabbordcert. Den generael, eer wy in de bay quamen, heeft geordineert onsen viceadmirael met captteyn Bras te aborderen den vice- admirael vanden vyant, voor alle capiteynen twee ende twee, een van des viants galioenen souden aentasten , om also ons voornemen te volbrengen, gelyck wy naer vyff uren vechtens, met de hulpe des Almoghenden, de overhant onses viants hebben gecregen, soo dat vooreerst inden brant geschoten syn twee galioenen , als noch een inden gront, hebben continueliken tegens den admirael vanden viant seer geschooten. Ende, alsoe wy den Spaenschen admirael aen boortleyden, lieten wy ons ankeren vallen , omme daeraen te blyven , ter contrarye den vyant syn tauwe afhielt, dryvende aen de gront, soe dat wy van hem geraecten, niet tegen- staende denselven gedwongen, tot dat by een vreedevaen of wit laken liet waeyen, teeken doende van op te geven, achte dat hy groote menigte dooden hadde, alsmede haren ge- nerael, die genacmt was Don Jan Alvares Davilo syn galioen, geheeten Si. Augustyn, groot omtrent 400 lasten, ophebbende 21 melale stucken, den viceadmirael vanden viant, geabor- deert synde van 4 ofte 5 onser schepen, hebben denselven doer *t schieten ende enteren verovert, maer also den brant in des viants vice-admiraelschip was gecomen, niet wetende noe, syn onse schepen met alle neersticheyt ende niet sonder groot perykel van hem affge- cort, brande alsoo met meest al het volck, tot het water toe, niettegenstaende enighe van onse schepen door't springen des viants cruyt, haer seylen inden brant geraecten, van ge- lycken wy oock al te samen soo veel hadden te doen , onse schepen te bewaren voor den brant, als't mogelyck was; sommighe vanden vyant weecken met hare scheepen aen den gront als noch andere, die d'selve verlieten, leggende onder de stadt, jae oock den brant daerinne staecken , om dat wy geen proufyt daervan souden genieten. Den Spaenschen admirael, aen den gront, als voren verhaelt wesende, is 's nachts door't hooge water driftich geworden ende aen de noortwal gedreven , welcken wy 's anderen daechs afgehaelt te hebben, maer eer wy daertoe quamen , heeft den viant denselven in 't vier opgeofFert ende in brant gestee- ken, hetwelke was den 28. dito 's morgens , doen wy oock sagen, wat scade den viant by ons hadde geleden , also wy 21 schepen aen de reede vonden ende tegenwoordich maer 2 galioe- nen aen den gront lagen, die sy 's nachts soo hooge als haer mogelyk was, met noch een groot Fransch schip ende een jaclit, die niet doenlyk waren af te halen off te branden, daer benefTens noch vonden drie Fransche coopvaerders, die haer in onse vlote begaven, somma, dat van alle dese scheepen, die wy alhier vonden, maer, soo vrunt als viant, overschoten 7 schepen, die reste soe duer den viant als ons, inden brant geraect syn, waeronder is geweest den admirael, den vice-admirael, schout by nacht, ende 4 grote galioenen, behalven alle d'andere vooihaelde schepen meer. Danck Godt almachtich, die ons door syn genade heeft laten winnen de overhand van onse vianden, mils zyne Goddel. wille is geweest, dat onsen generael Heerskerke door den eersten schoot vuytten den admirael vanden vyant syn slinker been tot aen't h'chaem toe is wechgenomen, soo dat de doot is dadelyck nagevolcht; den Heere wil syn siele genadich wesen, met noch een capiteyn, genaempt: Lange Hendrick van Amsterdam, als oock inde nombre van omtrent hondert soldaten, als bootsgesellen inde geheele vlote, syn den 27. dito vuytte baye van Gibraltar t'seyl gegaen ende door contrarie wynt gecomen tsavonts op de reede van Tntewen, in Barbarien, daar wy naer d'ordre vande

-ocr page 134-



			127

		instructie hebben tot admirael verclaert Laurens Jacobsz. Alteras ende tot vice-admirael Peter Willemsz. Verhoeve. Den 8. May syn gecomen onder de cap St. Vincent, alwaer ge- resolveert worde conform de resolutie hierbj gevoecht. Hiermede bevelen wy UE. M. etc> Vuyt den A-dmirael den 9. May 1607, opte hooch te van 36 graden noortwaert vande cap S. Vincent. Z. J. (Volgens kopij, gcschreveii door Arnt van Buchell.) VII. Myne Heeren. Nae myne dienstelycke gebiedenisse sal UE. believen te verstaen, boe dat ick derselver missive vanden 8. deser ontfangen hebbe, ende dat d'selve my getuycht, dat UE. daer uyt wel hebben kunnen apprehendeeren , als oock uyt die propoosten , die ick met den heere Tan Oldenbarnevelt hebbe gehadt, noopende die betaelinge van onse wagenluyden, le velde gedient hebbende inden jaere 1606, dat van hier geen behulp daer thoe te verwachten sal wesen, terwyle zyn E. my verclaert heeft, dat die penningen van Vranckryck, lestelyck ge- commen, eygentlick waeren gedestineert tot onderhout van't ongerepartieert kiychsvolck, ineynende ons te laeten belast met die wagenluyden tegens die defecten, die wy sedert vier jaeren vande petitien vanden raedt van staten souden scbuldicb gebleven syn, nyet wel over- eencomende met d'intentie van UE. noch mit die boope vanden gemelten heere aen de heeren van Rysenburcb ende Ledenberch gegeven, vo]gens haer E. rapport daervan gedaen , ende daer op UE. fundament hadden gemaeckt, ende dat daerom UE. veroorsaeckt waeren myn te belasten (verstaende dat die wagenluyden nyet minder tot haere betaelinge waeren gerech- ticht, als die ongerepartieerde soldaeten), dat ick van UE. wegen soude verclaeren als'tbest te passe soude moegen commen , dat die staten generael geen reeckeninge en souden behouven te maecken, om gelt van UE. te trecken, zoe lange die waegenluyden van't Sacht van Utrecht nyet en soude wesen betaelt, wesende geresolveert haer gedragen ende noch te dra- gene consenten daerthoe t'employeeren, soe sal UE. mede believen te vveeten , hoe dat Sa- terdach lestledcn die heeren vanden rade van staten hadden doen overbrengen ende ten hoochsten doen recommandeeren duer den secretaris Huygens sekere requeste by den wa- genmeester Jan Aerts de Roy aen haer E. overgelevert, versoeckende dat die arme wagen- luyden , die inden jaere 1606 te velde gedient hadden, ende op den tocht van Bredevoort ende Arculens, die nu soe lange hadden gepatienteert ende desen voirleden harden winter in groote armoede waeren geweest (duer t'onthouden van haer verdient loon) ecus souden mogen worden betaelt, ende soe ick dese requeste (terselver tyt presideerende) hadde ge- lesen, gerecommandeert ende verhaelt, dat UE. dagelicx van deselve tot betaelinge warden gemolesteert, adviseerde die heeren van Hollandt, dat men dit achterwesen soude mogen re- partieeren over die provincien; maeckende alsoe semblant, off sy dese saecke wilde favori- seren, wel wetende dat se vande andere provincien geen gevolch souden hebben, excusee- rende die van Gelderlandt ende Overyssel haer duer d'inundatie van haer landen , ende daerom gelast wesende in geene nieuwe petitien tc consenteeren, Seelandt op die lasten van haer admiraliteyt, Vrieslandt, stadt Groeningen ende Ommelanden, op die fortificatien van Coeverden, welcke achterstallen ende schulden d'eene ende d'andere wilde vermengen met onse waegens ende dat samentlick over die provincien soude worden gerepartieert, gelyck UE, 'tselve al naerder sal verstaen h'ebben vande heeren vauder Aa ende van Geres teyn, ende dat wy voor ons advys hidden verclaert, dat die voorn. waegenluyden gevoechlicxte

-ocr page 135-



			128

		soude cunnen worden betaelt uyt die contributien van vyander landen origineelick daertoc gedestineert, neflens and ere partien van oirloge, die nu twee jaeren ledich hadde ge- staen, als claerlick op den staet van oirloge sal worden bevonden ; daerop die heere van Oldenbarnevelt seyde (getreden wesende op syn seere) dat bet wel in de beginselen zoe was geweest, maer dat die contributien nu andere lasten subject waeren , als van servitien ende tractemente, ende dat sulcx te sien soude wesen by de reeckeninge daervan gedaen, willende nryn wys maeken wit swart te wesen ende anders als myn wel was bekent, soe sustineerde ick dat den ontfanger generael noyt soe lange als ick in de vergaderinge was geweest, enige rec- keningen daervan hadde gedaen , nocb dat zvn E, sulcx soude kunnen bewysen, soe dat wy daer over tegens den anderen quamen in contestatie ende in onverstandt; 'tis wel waer, dat die particuliere ontfangers vande contributien aen den raedt van staten nae ouder gewoonte jaerlicx baer reeckeninge doen, maer dat den ontfanger generael soude gereeckent hebben vande penningen , by hem vande particuliere ontfangen , die gedechargeert worden op zyne qui- tantie , sal nimmermeer blycken; siende nu dat die van Mollandt weynich wercx vande wae- gendienste waei^en maeckende (hoevvel die zoe wel baer als ons aengacn, middel hebbende uyt die voorn. contributien ofte uyt die groote partye daer met zy by den staet van oirloge belast syn , waer tboe sy nu den tyt van twee jaeren nyet eene stuiver bebben gegeven) soe worden ick als presideerende genoeytsaeckt by dese occasie te concludeeren, dat ick uyt d'ad- vysen voorn. nyet anders en konde bemarcken , dan dat men ons ongelyck sochte te doen ende te bespotten , nademael geene vande pro»incien met de waerheyt soude konnen seggen nocb bewysen, dat wy minder inde petitien vanden raide (soe voor als nae den jaere 1606 gedaen) ons souden beDben gequeten als eenige van deselve, vraegende wat redenen dat ze souden bebben, om ons die waegens aen te dringen ende op te offeren , die gelyck debvoir met hemluvden, zoe voir als nae ende eer meer als min , ende nyettegenstaende die wae- genschult van andere nature was als baer pretensie, liquide ende baere illiquide ende noch disputabel , ende dat baer INI. E. belooft hadden ons daervan t'indemneeren, ende soe hier tegens nyet en worde gerepliceert, soe verclaerden ick verniogens den inhoude van UE. mis- sive, als dat d'seJve waren geresolveert die voorsz, wagenluyden uyt die consenten by UE. gedragcn ende nocb te dragen, te contenteren, sulcx dat men albier geen reeckeninge en soude beboiren te maecken , om eenicb gelt van ons te trecken, soe lange die voorn. voer- luyden nyet en souden wesen betaelt. Nu en weet ick voir eerst nyet, wat hier inne van onsentwegen mit prouffyt sal vorders kunnen gedaen worden, dan dat UE. versoucken die heeren van Rysenburch ende secretaris Ledenberch herwerts te willen reysen , om noch eens mit den* heere van Oldenbarnevelt van deze saecke te spreken (die ons aldcrharste is) ende hem te vermoogen ende te bewegen, nadernnel syn E. aen deselvige beeren die hope gegeven heelt, dat men ons daerinne soude assistecren , ende 'tselve van baer E. misschien beter sal willen veistaen als van myn, reehtevoirt qualick te pas wesende oever dese troisicheit onbelecftheyt, onwaerdicbeyt ende ondancbaerheyt, die myn bejegenen voir ons weldoen , ende te meer dienen die voorn. heeren bier te wesen tot mynder assistentie , nyemant hier hebbende als die heere borgemeester Helsdingen, ende terwylen die swaerste poincten vande vredehandelinge reehtevoirt geintameert, voirgenomen ende gedisputeert worden, als vande continuatie vande convoyen , d'welcke die gesanten van onse partye gantschelick difficulteren, ende wy nyet en weten ofte onse provintie ende andere dienlyk wesen sal, haer dese servi- tuyt in tyde van vrede subject te maecken in itifinitum, 't \ne\ck by die van Hollandt ende Zeelandt (die alleen d'administratie daervan hebben) seer wordt geurgeert onder dekzel van't tractaet, mitsgaders het poinct vande limiten , welck oock zyne swaricheyt ende consideratie heeft, bidden daerom dienstelyck , dat UE. believe die v*oorn. heere van Rysenburch ende

-ocr page 136-



		too den heere Ledenberch te bewcgen hier te commen souder vertreck, itnmcrs voor den tyt, dat die heeien Suylen, vander Aa ende van Geresteju sullen absenteren, want het en is inder waerheyt njet eer genouch voor onse province in dese gelegenheyt, soe weynich gede- puteerden hier te hebben, ende een grote ongerustheyt voir ons tweyn, ende nadeelich voir die handelinge, ons ontsiende eenige swaricheyt oever ons te neinen, ende overmits ick toe- comende Maendach nodich nae Iselsteyn sal moeien verreysen, ende daer over twee ofte ten langsten drje daegen uyt sal moeten wesen. Aengaende myn particulier, daervsn ick by my- nen naestlesten aen den heere Ledenberch hadde gescreven , als vande costelicbeyt die hier jegenwoordieh valt op alles ende sonderlinge vande hujshuyre, sal ick myn verlaten op de goede discretie van UE., d'selve hartelyck daervan bedanckende , houdende my sonderlinge verobligeert, omme d'selve met alle goede officien nae myn beste vermogen te erkennen, dat kenne Godt Almacbticb , dien ich bidde UE., Myne hceren, etc. Metter baest ujt 'sGravenhoge, desen 18. Martii, 1608. UE, dienstwillige vrunt ende medebroeder, NlCLAES VAN BERCK. Den brenger van desen hebbe ick belooft drye gl., zoe verre hy denselven aen UE. brucbte morgcn voir negen uren. Op een papiertje apart; Sedert bet vertreck vande beeren vander Aa ende van Geresteyn is maer eene conference gebouden geweest met onse adversanten, den 16. deser, op welcke sonderlinge nyet en is gedaen, dan alsnoeb gedisputeert, het instellen vande acte particulier _f toucheerende die continuatie vande tralyque vande Indien by provisie, ende eerst voir negen jaeren, ende vande articulen, dat den peys nyet en sal gebrocken worden in Europa, alwaer't schoon, dat oever die limieten vande hoochte vande Canaiien eenicb misverstant quame te verrisen, ende men naemaels op die voider continuatie van dese negotiate nyet en soede kunnen accordeeren, met die acte apert voirn. wordt zeer gehaest, ende s^n die gesanten van onse parlye geresol- veert, yemant uyt de haeren daer met nae Spangien te seynden, men seyt die pater com- missaiis. Die poincten vande binnenlantsche trafiquen worden zeer gedisputeert om den tol van Zeelandt, die men voir den oirloge tot Antwerpen plach fontfangen ende principalick om die convoy en; dan worden getraineert, overmits die voivn. gesanten verwachten Francisco Molina, commissaris, ende Balthasar Robiano, conseilller ende Iresorier de finances de fours al/ezes, d'wclcke sy ontboden hebben, om d'selve op dese poincten te consuleeren, wesende beter in 't stuck van traiiquen ervaren als syluyden, Intusschen syn wy doende, omme die limiten te beraemen ende intcstellen, wesende op dese conference geintameert ende ten beyde zyden aengenomen , openinge daer van te doeu op d'eeiste sessie. Opschr.: Aen de heren etc. gedeputeerden vande slaten 'slants van Utrecht, tot Utrecht. VIII. Myn Heer. Ick bebbe UE. missive vanden 7. deser ontfangen neflens het exemplaer gedrukt, inhou* dende die poincten, beraempt tot handelinge \an vrede, zee wel van deze als vande andere z)de, waer o^er UE. wel met redenen syn claegende, als stieckende tot schande ende dis- teputatie vanden staet van \ landt; ende te recht is oirdeelendc, dat sulex veroorsaeckt V. 1?

-ocr page 137-



			130

		Wordt duer lange dilayen ende slapheyt, die den staten generael raeer wort geimputeert als die gesanten van onsen partie, soe vande ambassadeurs vande coningen, van chur ende fur* sten tot onser assistentie hier gecommen, als vande gedeputeerden vande provincien, inden staten generael compareerende; d'welcke alle t'samen nu dus lange hebben daeroever gedo- leert ende aengeport (wcsende duslange by die heeren van Hollandt geexcuseert, duer d'ab- sentie van veel gedeputeerde, die tegens net gepasseerde hoochtydt van Paesscben vertrocken waeren, ende nu zedert twee ofte drie dagen eerst weder gecornen syn) dat die poincten, daei* op reees was genomen, nu by de handt genomen syn ende geprepareert word en, omme morgen ende overmorgen conference met onse adversanten daemp te bouden , die heeren van HoIJant belooft hebbende (ah deze weeke presideerende) bet besoigne met meerder ernst ende yever le vervolgen, 't welck mede opgehouden is geweest voir ettelycke dagen, duer die ligue van Engelandt, die oick langer nyet en diende uytgestelt te worden, deseive is nu (Godt loft') geaccordeert tusscben die gesanten van zyne Ma', ende die staten generael, als oick die liquidate vande schulden, ende mit advys van syne Excell., Genade, ende vande heeren raden van staten, mitsgaders vande ambassadeurs van Vranckryck gesloten, soe dat daeraen nyet en resteert dan dat dieselve poincten vande ligue ende liquidatie noch eens op \ ernsticb versocck vande gesanten van Engelandt aen haeren coninck gesonden worden; UE. vermanen wel, dat die conventien met Vranckryck dese ligue beter soude hebben gevallen, dan't zelve is nyet wel mogelyck geweest ora die marchants avonturiers, d'welcke sustineren op ons privilegie te hebben, ende nyet en willen gedogen, dat onse coopluyden op Engelandt souden mogen trafiqueren, ende hoger nyet en souden belast worden als d'ingesetenen aldaer, ende om die liquidatie ende meer andere consideration , syne Ma', van Engelandt heeft geremitteert ende achter wegen gelaten die augmentatie vande guarnisoenen, in de steden caulionaris, dairvan ick voir desen aen UE. gescrevcn hebbe, ende dat in regart, dat die liquidatien by de sta- ten generael aengenomen zyn, in voegen die in Engelant waeren beraempt, haer verlatende nyeltemin (als't aen't gelt teJJen sal commen) dat zyn Ma¹, sal tracteeien gratieusement ende ,Lenignement, daerthoe syne ambassadeurs goede hoope gegeven hebben. Wat belangt capi- tain Prende , sal UE. believen te weten , dat ick onse excuse, volgens UE. advys alvoirens gedaen hadde, aleer hem den brief vanden staten generael aen onze heeren, om die betae* lingetedoen, was gelevert, ende zoe wel die vergaderinge als den capitain vermaent, dat hct nyet dan verloren moeyten ende kosten soude wesen, versouckende , dat by haer E. M. ordre op die betaelinge soude mogen worden gestelt, t welck wy oick hebben gedaen voirleden Vrydach ende Saterdacb , nae dat den lieutenant vanden capitain weder aen^ecomen was , maer sommige provincien, als Scelandt, Vrieslandt, Overyssel ende stadt Gioningen ende Ommelanden, wilden den capitain wederom op Utrecht wysen, allegerende ende vermen- gende hair achterheyden vande admiraliteyt, van fortification ende andere beuselinge mit onse regtveerdige saecke, daer over zy by die van Gelderlant ende Hollant worden gereprendeert ende onderricht, soe dat ick nyet en twyflel, off wy sullen van desen capitein ende van anderen onbemoeyt blyven, Myn heeren , die heeren die met my hier syn , stellcn onse heeren ende UE. in beden- vken*, of'l nyet hoechnodich en sy, dat die heeren, die lestelyck hier zyn geweest, ofte immers eenige van haer E., terstont tot onse assistentie herwers gesonden worden , nademael die gedeputeerden vande andere provincien te samen weder aengecommen zyn , ende com- pareren dagelicx soo sterck als oit van te voiren, ende dat d'importahtie van dese lnndelinge 't selve sonderlinge is eysschende, ende d'onse soe veel als d'andere provincic is toecberende, ende wy daegelicx worden gevraecht, wanneer d'onse sullen comen. Is dacrom ons dien- stelyck versouck, dat UE. gelieve by onse heeren te procurcren ende aentehouJen, dat die

-ocr page 138-



			�

		131 voorn. heeren gedeputeerden sonder vertreck moogen herwers gesonden worden, ende soe't doenlick waere, dat UE. selfs mede mochte commen, ons refereerende op ^?t toeseggen, dat die heeren ende UE. ons op haer vertreck hebben gedaen , ende tot discresie van deselve. Die heere tresorier Robiano is gearriveert, maer tot wat fine is noeh onbekent, aJs ick dat vernomen hebbe, sal UE. laten wee ten ; van deselve wort verstaen , dat den pater com- uiissaris Saturdachs nae Paesschen nae Spangien is vertrocken. Godt de Heere wif sync revs spoedigen ende geven, dat hy met vrucht ende tot onsen contenteuiente haest weder inncb commen , denvvelcken ick oock bidde nefFens hartgrondige gebiedenisse, die UE. mede belie- ven sal te doen aen alle onse heeren, van wegen die heeren van Rysenburch ende Helsdin- gen , ende van mv , Myn heeren , UE. t'saampt den synen te willen spaeren in hngduerige gesontheyt ende gelucksalige voorspoet. Melter haest, uyt 's Gravenhage, desen 11. April, 1608. UE. dienstwillige vrunt, NlCLAES VAN BERCK, Myne gebiedenis aen den heere Buth. Myn heere, ick hoope, dat UE. Loch memorie sal hebben, hoe dat ick seckere tyt gele^ den deselve hebbe gerecommandcert in versoeke vancle heeren van Opdam ende van Rysen- burch, een Edelman van Leyden, genaeinpt Verlaen, versien vanden Heere Almachtich met veel eerlycke kinderen, omdat een van syne soonen soude by onse heeren gebeneficeert wor- den t'St. Catharinen, in plaetse vanden overleden soon van heere Gerrit Schadee, wil daer- oinme mit die heeren van Opdam ende van Rysenburch gebeden hebben, dat onse heere ende UE. believe die goede handt daer aen te houden, ende den goeden Edelman voorn. te favoriseeren; 't sal aen hem wel besteet wesen ende strecken tot eere ende dienste vande balye , met Godes hulpe, Opschr.: Ercnifeste etc. heere, die heere Gillis de Ledenhereh, sccretaris vande heeren stalen van Utrecht, tot Utrecht. R\ 12. Aprilis, 4608. IX. Edele, etc. Heeren. Myne heeren, wy en twyffelen nyet, off UE. hebben sonderlinge verlangen, om teweeten, wat by dese gelegenheyt hier omgaet; ende haer te verwonderen, dat bet besoigne vande bandelinge van vrede, dair die geunieerde provincien soe grootelicx is aen gelegen, dat lange stille gestaen heeft, hoewel UE. van tydt tot tydt die redenen ende excusen daervan ontfangen sullen hebben duer den heere Ledenhereh, soe en hebben wy nyet cunneu laeten UE. t'adver- teeren, hoc dat op gisteren nae den noen het voirn. besoigne hervat, ende conferentie daer op gehouden is geweest, bestaende alleen in mondelyke resumptie van't gene , daer't lestelyck gelaeten was, als eerstelyck vande binncnlantsche traflque; die gesanten van onse partie ge- vraecht wesende, off sy haer daerop nyet naerder en hadden bedacht, seyden dat sy voirens haer verclaeringe daervan hadden gedaen, ende dat het nyet wel in tyde van vrede te passe commen sonde, malcanderen te quellen met licenten ofte convoyen, die opgestelt waeren, omme die Listen vanden oorloge daer uyt te vervallen, ende als den oorloge quame te ces- seeien , dat die mede behoorden afgestelt te worden, noch d'eene den anderen meer op te leggeu (wesende in vrede), als men voir den oirloge hadde gedaen, versouckende, dat alles tot 17*

-ocr page 139-



			*

		132 gelyckcn stael sonde worden gedresscert, te vreden wesende alle stapelrechten ende tollen , daerinne provincien ofte steden Yan onser syde voir den oirloge wairen geprivibgeert geweest, te betaelen, ende cen yegelick contcntement le geven, mils dat bemluyden daeiinue vaa gelyckcn soude word en gcdaen,'t welck gedebattcert wesende, uyt ooisaeckcu, dat die licenlen de facto opgehouden souden word en , ende dat die naebuerige coningen, princen, republie- quen ende neutrale provincien geen swaericheyt wairen luaickeude, op der contiuuatie van onse convoyen, dat alle sonverainen vryslonde , die commercien te chargeeren nae gelegcn- lieit van liaeren staet ende welgevallen . dat den coning van Spangien in syne landed tegen- woordelick 'tselve was useerende, dat die staten generael baer convoyen van tydt tot tydt zoe zouden vercleynen, ende nae corte jaeren die geheellyck achterwegen laeten, dat bet nyet de pyne waert sonde wesen , daer over te claegen , met meer andere redenen , nls Jut die zee moste gevryt syn van vrybuyters, die admiraliteyten onderhouden, in vuorgaende conference geaJJegccrt, ende dat men dairomme die convoyen metier daet nyet en sonde connen te nyet doen ; so dat die voorn. gesanten versocht worden , baer naeder te willcn bedenrken, ende haei' uyterlycke meyninge op d'aenslaende conimunicatie scriftelyek over te leveren, 't welck by d'selve aengenomen wesende, is daer nae geexamineert ende gediscou- rcert, bet poind vande wisselinge van steden ende plaetsen, ende daer nae by onse pariie verclaert, dat zy te vreden was te veilaten alle plaetsen, steden ende forten, die sy op ende over Rhyn badden , milsgaders in Gelderlandt (uytgesondert bet Overquarlier) ende in Overyssel , mils dat van onsent wegen daertegens sonden gequiteert worden die steden ende forten, die wy in Brabant ende in Vlaenderen badden, geen uytgesondert, ofte zoe men daerthoe nyet en soude connen verstaen , om die diffidentie , dat sy te vreden waeren , dat ten ycgelyck soude bouden , dat hy badde ende daer by blyven ; ende dat die wisselinge voornoemt uytgestelt soude worden voir den lydt van een , twee ofte drye jaeren ofte meer, tot onsen bebeven , verboopende dat wy nlsdan den anderen beter souden mogen verstaen. Vande limiten worden sonderlinge geen mentie gemaeckt, overmils die nyet wel te recbt konnen genomen ende beraempt worden, aleer men verleken ende verdragen sal wesen op die wissellnge van steden ende die demolitie vande forten. Worden bier riae propoosten ge- bouden op die restitulie vande geconfisqueerde goederen , bestaende in veel deelen ende ver- scbeyden specien ; is nue onderiinge eonsideratien ende examinatie dersclver, dit poind (daer inne verstaen worden dat men liebteli'ck soude accordeeren) ende het vooigaende vande wis- selinge van steden ende plaetsen uitgestelt tot op die naeste sessie (dese alleen gelecbt ende gebouden weesende , om malcandeien te sondeeren ende goelgevonden , dat alsdan het ge- voelen ende intcntie van d'een ende andere syde hiervan in gesehrifte mede gebraclit soude worden, en soe't doenlick wesen sal, eens een besluyt daervan te maecken). Wy seynden UE. neffens desen copie vande ligue met d'ambassadeur vanden coning van Giootbrittannien , op syne Mat', bebaegen , ende sulex die nae Engelant gesonden wordt, beraempt ende bcwillicht, als oock bet tractaet vande liquidatie van syne Mat¹* scbulden , by den staten generael aengenomen ende geconsenteert. Gisteren voor de middacb is by die van Hollandt weder opgebaelt ende vermaent, zoe die t\dt tot de liquidatie vande provincien beraempt tegens den 1. May toccomende, voir die duere was, ende gevraecht, off die provincien dairtegens oock gereet souden kunnen >vcsen; Soo bebben eenige geseyt, datse gereet souden weesen , ende dat men langer daer mit nyet en behoude te verthoeven , ende dat daer neffens van noede soude weesen, dat een yegelick cen bourderelle ende perfeclen staet souden overleveren, gelyck sy die sinceeilick emie by baere liquidatie soude willen justiiiceren ; anderen bebben geseyt, uaise verhooptea Uiede gereet te wesen ende staet te leveren 5 sommige seyden flauweliek ende j?ro fa: ma₉

-ocr page 140-



			133

		dat bet aen fairer nyet en soude gcbrecksn, ende haercn staet gereet souden hebben , maer dat baeren serretaris sleek was, zoe dat wy nyet anders en kuunen marcken, dan dat sulex nyet recbt gemcent en worde, ende weynich apparenlie te wesen, dat die rcckeningen bae- ren voorlganck sullen hebben, immers voor als noch, Wy hebben van wegen onse provintie verclaert, dat onse reeckeningen veerdich waeren, ende dat die gcdeputeerde tot bet boiren mit deselve tegens den geprefigeerden t>dt bier souden wesen ende onse reckeningen presen- teren , ende we] te weten , dat UE. met geen staet ofte bourderel te contenteren soude we- «en; UF. sullen believcn bierop verdacht te wezen ende t'overleggen, wat deselve deses acngaende te doen sal wesen, ende ons daervan in tyts adverteeren. Is ter selver tyt mede utgestrooit ende vcrsocht elargisement vanden consenten voir den loopende jaere, ofte zoe die provineien dair thee voir als nocb niet en soude wesen te bewegen , dat se by pi'ovisie souden willen aeeordeeren een somme van II^C l^m pont, oinme alle confusien (die deur wan- betaelingc vande ongerepartieerde scbulden souden mogen ontstaen) voir te commen, dat die laetste pen nil) gen van Vranckryk waeren geconsumeert, datter gans geen apparentie en was, dat van dair voir t'eersle gelt soude worden gesonden , mitsgaders ooek dat vande laetste as- signatie op die provintien gcdaen , weder te rugge waeren gesonden ordonnantien van hon- dert ende diye duyzent ponden , dat dairornme die provineien haer souden te esvertneeien hebben ende verclaeringe te doen , in wat voegen hierinne te voorsien soude wezen , worden voirgeslagcn, dat men die betaelinge van 't ongerepartieerde crycbsvolck soude voirtaen kunnen vinden op bet cort vande compagnien, op die parthyen vanden staet van oorloge gestelt, die men ttgenwoordich nyet en badde te doen , noch in den voirleden jaere , noch in den tc- genwoordige, ende dat den raedt van state gelast soude worden daervan state te maecken , see hebben wy ons daervan geexcuseert met redenen , dairvan UE. ons ordre gegeven hebben, ende daerom \ersocht, dat wy daervan souden blyven ongemolesteert in tydt en wylen thoe, dat wy vanden waegens van onse provincie souden wesen onlledicbt; die saecke is voir dese tvdt daerby gebleven , zoe daer instanlie wordt gedaen , als apparentelyck sal moeten volgen, sullen wy persisteeren, zoe lange als UE. ons nyet en contramandeeren. Wy hebben ver- wacbt die andere beeren gedeputeerden , die lestelick van wegen UE. bier syn geweest* Versoeken als nocb om redenen, lestelyck aen den beere secretaris geschreven, dat UE. ge- lieve daeiop resolulie te ncmen cfte immers van eenige van deselve, ende soe desen vor- der nvet en dient, gebieden wy ons in de goede gratie van UE., biddende den Almogende Ueere, Myn beeren, UE. te willen spaeren in langduerige gesontheyt ende gelucksalige regieringe. Metier baest. Uyt 's Graveuhage, desen 13. April, 1608. UE. dienstwillige vrunden ende medebroeders , NlCLAES VAX BjERCK, JDST0S VAN RysENBURCJI , AlXERT VAN HELSDhNGEN.* Den marquis Spinola beeft gisteren verclaert, dat den tresorier Robian allecn gecomen is, om liquidatie met zyn Excell. te bouden van penningen, daervan eortelinge ordre uyt Spangien was gecommen, ende om anders gene saecken, hoe wel wy andere suspicie hadden. Opschr.: Aen myn heeren myn hcercn gedepuleerde vande heeren staten van Utrecht, tot Utrecht. R*. 14 Aprilis, 1608.

-ocr page 141-



			134

		X. Edele etc. Heeren. Afyu heeren. UE. sullen vanden heere Ledenberch vernomen hebben, dat die heere pre- sident Jannin den 4. deser wcder hier aengecommen is, ende daechs daer aen vande gede- puteerde vande statcn generael begroet ende gecongratuleert wesende, den 8. daer aen volgende ter selver vergaderinge bescheyden, om van syn wedervaeren rapport te doen , soo sal UE. believen te verstaen , dat die heere president ten selven daege dear den heere van Olden- barnevelt heeft laten weten, dat hem een colyccjue den voorigen nacht aengecomen was, ende hem njet mogelyck en soude wesen in de vergaderinge te verschynen , stellende tot beliet'te ende discretie vande siaten generael, off zyn E. het rapport soude moogen uytstellen voor twee ofte drye dagen, off dat haer ALE. believen souden gedeputeerden 's namiddaechs aen syn logement te laten commen, die synen last souden ontfangen , ende aen deselvige overbrengen , ende dat men goetgevonden heeft dair thoe te committexen den heere graeff Wilhelin Lodewyck van Nassau, den heere van Bred erode ende een uyt yeder provincie, alvoorens in voile verga- dering gelesen wesende, die credentie van zyne Ala, den heere president voorn. mede gegeven, vermeldende dat hy syn E. hadde gerenvoyeert, volcomenlyck van synen willen ende intentie geinstrueert, daervan die staten generael by alle occasien souden kunnen gedient syn et pour les asseurer de la continuation de sa bienveillance et de F est at certain $f veritable, que il desiroit que nous facions d'en recevoir les effeclz lets que nous debvions attendre d'un prince amy et allie de noire republique et tres equitable, remitteerende die reste aen den heere president, d'welcke diensvolgens aen de heeren gedeputeerden verclaert heeft, son- derlinge nyet nieer te hebben, dan dat hy zyne AIa^r. gevonden hadde gealtercert in syne afFectie, die d'seive voirens altyts tot die conservatie van onsen staet hadden gedragen , dair van afgeleyt wesende deur quade rapporten ende sinistre persuasien van oneenicbeyt, die on- der die geunieerde provincien verresen souden wesen, ende van meer anderc vremde om- brages, dat hy president wesende, volcomelyck ende zeeckerlyck van die gelegenheyt van onsen staet geinformeert, daer tegens hadde gearbeyt ende alle debvoir mit sulcken genegen- heid gedaen, off die saecke hem in't particuJier getoucheer? hadde, ende een ingeboren van dese landen waere geweest, ende zyn Ala¹, zoe verre gebracht, dat hy nae die waerheyt van onsen staet contrarie wel hadde kunnen apprehendeeren ende hen in alles contenteeren ende sonderlinge in de voorsz. oneenicbeyt onder die provincien, d'welcke hy verthoont hadde nyet te bestaen in factien ofte dissenten, dan alleen in diversiteyt van opinien ende van ioimen, maer dat die alle te samen een wit hadden, daerop sy sagen, als een eerlycke ende Goddelvcke uytcompste van haer miserien, ende op haer vryheyt, sonder d'welcke zy getroost syn, met hulpe van Godt Almachtich ende van potentaten ende princen , die haer altyts hadden gefavoiiseert, den oirloge te continueeren, ende dat zyne Ma^c. hem daer sonderlinge in verblyt hadde ende syne affeclie meer geelargeert, als oyt te vorens, ons voor als radende tot den pais, raits dat wy souden blyven souverains ende een vryen staet, ende als sulcx nyet en soude moogen wesen, ende die coninck van Spangien ende haer Hooch, ons daer by zoe volcomelyck nyet en souden willen Jaeten als sy hebben gepresenteert, ende dair duer weder tot die wapenen gedringen, dat ons zyne middelen, noch raet, noch alles wat in zyn vermogen sy, niet en souden raanqueren, ende dat hy voor ons soude sorgen, als voir syn ^e)g^en rycken ende subjecten, voegende die beer president daer by, dat wy ons daar vaste- lyck op souden mogen vertrouwen, ende dat zyne Ma¹, hem nimmermeer van ons soude laeten afseheyden, om eeniger oirsaecken ende oecutrenten ter werelt ofte by tyde van vrede of oorloge, ende dat by syne Ala¹, in dese rescjutie hadde gelaten, mitsgaders dat hy

-ocr page 142-



			135

		ons datelick soude assisteeren met een somme van bondert duyzent croonen, ende zyne sub* sidien continueeren tot het uytgnen van dit tegenwoordich jaer, ende men gesien soude hebben het succcs van deze handelinge. Verhaelde mede die heere president, dat zynen coning sonderlingc ervaren was in hooch- wichtige saecken , hebbende veel beleeft ende goede experience duet* verscheyde tractaten ende oovlogen , daerinne hy geweest ende nu wel was geinformeert van al ^?t gene ons soude mogen aengaen , dat wy wel souden doen ende in alien occurrentien zynen raet behartigen ende volgen , excuseerde bier beneffens , dat hy langer van bier was gebleven , dat hy ver~ hoopt hadde \|nde tocgccomen was, duer dien den pater commissaris zoe lange in Spangien opgehouden worden , ende hy van zyne compste nyet en hadde kunnen vernemen , ende sonderlinge dat hy gedacht hadde (ende by den coning mede zoe worden verstaen) nu Don Pedro de Toledo gearriveert was, dat hy voir ons beter dienslen aldaer dan bier soude connen doen, terwylen zyne legatie vernienget was met onse affairen. Vernieuwde wederom die heere president, dat Don Pedro een heere was van groote wys- heyt ende cloecheyt, ende dat hy den 21. July verleden syne eerste audientie by syne Ma, hadde gebadt ende gepasseert was alleenlicken in complementen, ende die ander den 22., daerinne hy syne Ma^c. aengewesen hadde, geinfringeert te hebben de Vervinschen pais, deur verocheyden faulten ende* sonderlinge dat hy die rebellen van synen coninck alle assistentie was doende, ende zoe hy daervan soude willen desisteeren , dat alle voorgaende infractien souden vergeten blyven , ende dat een nieuw tractaet ende verbont tusschen hem beyden souden gemaekt ende met alle banden van alliance, ende eeden, ende van wat soorte die soude mcgen we- zen, worden gecorrobereert, opdat hetselve vast, seker ende evvich soude mogen wesen, ende dat den coning van Vranckryck hem hadde geexcuseert, dat het tegens't tractaet nyet en was, dat by ons hadde geassisteert, dat wy waeren eerlycke vrome luyden ende zyne goede vrunden , ende dat den coninck van Spangien oirsaeck daer van was geweest, hebbende deur verscheyde wegen , ende tegens ^?t voorsz. tractaet gesocht hen t'abuseeren, dat hy ons nyet en conde verlaten, noch mit sulcken coning vruntschap houden, die cinseer soude wesen, soe lange by mit ons in viantschap soude leven , dat Don Pedro dese antwoordt ontfangen heb- bende, een despeche aen Spangien hadde gedaen , eenen heere van synen train gesonden aen haere Hooch', ende eenen anderen nae Engelant. Dat op den dacb van ⁹t vertreck vanden heere president die darde communicatie was ge- houden , ende dat die heere van Villeroy hem nagescbreven hadde tot Diepe, dat don Pedro begonde te spreken een ander langage, ende dat hy last badde ontfangen, dat men in onse saecke soude procedeeren op die presentatie , by haer Hooch', vanden beginne aen gedaen ende het fundament, dat ons beweecht badde, omme tot handelinge te commen , dat syne Ma*, geseyt hadde, dat hy wel wist, dat die handelinge vruchteloos soude weesen, soe men ons nyet en soude willen laten in volcomen souverainiteyt ende vryheyt, ende al 't gene wy tegenwoordelyck hadden, soe men het minste daer in soude vcranderen, dat wy alsdan sou- den breken , ende dat hy ons anders oock nyet en soude willen raedeu , soe dat die heere president hier mede zyne conclusie nam , seggende, dat den coninck ons ten hooehsten badde gerecommandeert, d'acceleratie van een uytcompste vande handelinge, opdat wy eens met hen uyt die langduerige onseckerbeyt soude mogen geraecken, dat men nae den cordelier nyet en souden behoeven te wachten, wesende meer apparent, dat den coning van Spangien het se- creet van zyne intentie geconsigneert sal hebben eer onder descn Don Pedro, wesende een prince van grote qualiteyt ende singulier beleyt, dan onder den pater Cordelier, ende dat hy "vermoede, dat den heere marquis ende andere heeren neffens deselve wesende, nu al volcomen last hadden ontfangen, ende dat hy 'tselve genouchsaem vanden heere Ricbardot verstaen badde.

-ocr page 143-



			13G

		l)it rapport gisteren aen de vergaderinge (alwaer mede present waeren syne Excell., syne Gen. graeff Wilhem ende graefFHendrick , mitsgaders die heeren raden van staten) overgehracht wcsende, is goetgevonden met advys vande ambassadeurs vande coningen, cbur ende fursten in conferentie te commen met onse wederpartie, om (nae dat nu lange genoech gewachtende Julius een ruymen tyt is geexpireert) te verstaen haer uyterste meeninge ende een cort be- soigne te maecken, d'welcke desen nanoen dienen zal, ende successive tot dat wy een uyl- compste mogen sien, zoe willen wy UE. dienstelick versoecken, dat d'selve believen ons tas- sisteeren mit meerdere gedeputeerdea van onze provineien, gelyck andere van marckelycke getale van luyden van qualite voorsien syn, terwyle die saecke nu een eynde sullen nemen , ende voir ons dangereux soude wesen (als weynich persoonen) in zoo boocbwicbtigen afFai- ren te resolveeren ende conclusie over ons te neemen , biddende andermael, dat UE. gelieve 't serve terstont t'efFectueeren , op dat d'selve deur ons geen interesse en lyden , ofte die gemeyne saecke nyet worde getardeert; die Almogende Heer wil ons all te samen mit syne wysbeyt assisteeren ende UE. nefFens onse gebiedenisse, Myii heeren, verleenen langduerige gesontbeyt ende gelucksalige regieiinge. Uyt 's Gra- venhage raplim raptim, desen 10. Augusty, 1608 UE. dienslwillige vrunden ende medebroeders, Niciaes van Berck, Justus van Rysenburch, Aliert van Helsdingkn. Wy vinden geraden ende souden geerne sien, dat US. believen soude te versoecken om bier te commen, die heeren, die voirmaels ende tot verscheyde reysen bier syn geweest, nefFens den heere Ledenberch. Opschr,:* Aen myn heeren myn heeren gedeputeerde vande heeren stalen van Utrecht , tot Utrecht. Monsieur Huygens. Ick beb tot noch toe vertrocken Uwer E. te scbryvcn , wachtende opte uytcoempt vanden handel des stilstants, ende alsoe bier nu tydinghe cornea , dat daeraF een goet synde te vcr- wacbten staet, en beb ick niet langer willen vertreeken voirder openinge te doen van't gecne ick UE. als eenen vertrouwenden vriendt, in den Hag he lest weusende, badde verclaert, blyvende als noch daerby; ende soude dci halven wel beglieren te weeten, ofF Uwc E. iuetten goedeu beer, doen ter tyt voirgestelt, dyeuaengaende gesprokeu heeFt, Otu zyn meyuingbe te welen , ende alsdan in voirder gespreck te commen. Uwe E. sal gelieveu my hierop te anlwoordeu. Voirder heb ick tot noch toe m\uen eontrolleur syn gagieu van maendt te maendt betaelt, nyet teghenstiiende, dat my de bandt bydun ontFangher generael was gesloeten, op hoepe, dat den raedt in dese belalingen sal passcrcn. liy quell t my daeroin, want de hcert bebbet van doen; by geeFt my hoepe, dat by by acte vanden raedt d'inhihilie sal doen cas- seren, ende dat by tot dyen eynde aen UE. ende andere goede heeren hecFt gescreven; watter aF is, is my onbekent; soude deihaiven wel begheren, dat UE, onbeswaert wildc we- sen, my te waerschuwen , wat hyer aF tc vcrwachten is. Mons. Huygens, Uwer E. itide bescherminghe des Almogenden beveelende. Uyt Nymeghen, den 23. Jan., anno 1009. Uwer E. dienstw. vrindt, Opschr.: Erenlv. achtbarcn etc. heeren Chrisliacn Huygens, D. VuiENXS. secret, vd. laedl v. stale etc, in 'sGruvcnh.

-ocr page 144-



		137 XII. Myn Heeren. Na veel disputen op't openen vande munthuysen, daervan ick UE# onlancx hebbe gescre- ven, omme te doen slaen den ducaet ende rycxdaelder, tot gerief vanden coopman , is by de provincien ten laetsten op huyden geaccordeert, dat alle die provinciate munten sullen geopent worden voor den tyt van zes weeken, ingaende den tweden Martii toecomende, nae den nieuwen styl, ende die generaels vande inunte aengeschreven tot desen eynde, datse hun terstont zullen vervoegen aen de provincien ende haer repartieeren, als dat den generael Nispen sal gaen aen de munten van Hollant ende Zeelant, benevens nae Utrecht, Gelder- lant ende Overyssel, ende den generael Foeck nae Noorthollant ende Vrieslant, ende distri- baeeren aldaer die stempels, tot die voorsz. twee specien gerequireert, ende die muntmees- ter daertoe houden , dat zy d'ordonnantie nopende die allooey ende gewichte nyet en exce- deeren, hun reguleeren volgens die placaeten, ende van't munten sullen desisteren, soe haest die voorsz. zes weecken geexpireert sullen wezen, ende hemluyden daerop den eedt op nieus sullen afnemen, 't welck UE. uyt missive vande heeren stalen generael, tot desen eynde aen deselve gescreven, als oock vande voorn. generaels naerder te vernemen sullen hebben; aengaende den cours vanden gelde _% om dien te houden in state, als die tegen- woordelyck is, wordt goetgevonden, dat men t laetste placcaet omtrent halve Maert sal ver- nieuwen ende coniinueeren tot den lesten April toecomende ofte langer, mits dat midclelre- tyt informatie genomen sal worden aen de generaels, op den cours van gelde, zoe d'selve binnen die geunieerde provincien wort getollereert, tegens die permissien van Vranckryck, Engelant ende andere uytheemsche provincien , mitsgaders oock op de egalisatie vanden on- derscheyde, die tegenwoordelyck bevonden wordt tusschen die goude ende silvere penningen, waer mede ick hoope, dat UE. gecontentcert sullen wezen. Voorders en weet ick nyet te scryven, dan dat wy van uur tot uur haecken nae brieven van Antwerpen, mit verlangen naer uytcompste, die de Almogende Heere voorsien heeft vande handelingen van trefue van lange jaeren, daer mit d'ambassadeurs vande coningen aldaer geoccupeert zyn. Daer en sal geen tydt versuymt worden (zoe haest tydinge gecommen sal syn), om UE. deselve te advi- seeren. Biddcnde middelre tyt den Almogende, na myne dienstwillige gebiedenisse, UE. Myne heeren, te willen spaeren in lanchduerige gesoHtheyt ende gclucksalige voorspoet, mutter haest, Uyt 's Graveuhage ₉ desen 14. February, 1609. UE. dienstwillige vrunt ende medebroeder, NlCLAES VAN BERCK.* Qpschr.: Aen de E. M. heeren siaten 'slants van Ulrecht, tot Ulrecht. XIII. Commissie voor Gracff Johan van Nassau, als rithmecster, in plaetze zal. nu syns broeders Graeff Adolph van Nassau. Dye Staten Generael der vereenichde Nederlanden, alien den ghenen, die desen sullen sien, salut. AIsoo door den overlyden vanden welgeboren beer Adolph, grave van Nassau e/c, het rithmeesterschap over een compagnie ruyteren, by zyn E. eenigen tyt bedient, is cornea V. 18

-ocr page 145-



		138
	♦


tft vaceeren, ende dat daer in by een ander ende bequaem hooft client versien , doen te weeten, dat wy ons vertrouwende ter clouckheyt ende dapperheit vanden hooch welgcboren heere, Johan grave van Nassau etc, des voorn. overleden heere graves broeder, hebben by deliberatie. vanden raedt van staten der voorsz, vereenichde landen, denselven heere graef Johan van Nassau gestelt ende gecommitteert, stellen ende committeren by dozen tot rit- meester over de voorsz. compagnie ruyteren, in plaetze van wylen zynen broeder, den heere graef Adolph voorsz., ter nombre van honderd ruyteren, daerinne begrepen XXV geappoinc- teerde curassiers, met buer bidets, gewapent ende geequipeert, volgende d'ordre ende lyste van 'slants wegen gemaeckt ende noch te maecken, gevende zyn E. volconien last, macht ende sonderlinge bevel over deselve corap^,<: te gebieden, dye te beleyden ende te gebruycken tegen den originalen malcontentea ende beuren aenhangeren, ende alle andere vyanden der voorsz. vereenichde landen, 't zy te velt oft in guarnisoen, tot bewaernisse van eenige steden ofte sterkten, daer ende soot hem by ons ofte vanden ghenen by ons last hebbende, tot der landen dienst sal worden geordonneerc ende bevolen, houden hy rithmeester syne ruy- teren in goede ordre, wacht ende crychsdiscipline, soe by daech als by nachte, sonder te gedoogen, dat zy de burgeren ende iugesetenen vande steden ende platte landen eenige schaden ofte overlast aendoen, ende voorts alles te doen, dat een goet ende getrouw rith- meester schuldich is ende behoort te doen, achtervolgende dye crychsordonnantien ende artyculbrief, op't beleyt vande oorloge gemaeckt ende alsnoch te maecken , ende dat op de gagie, in de voorsz. lyste gespeciticeert, ter maent tot xxxil* dagen gerekent, behoudens dat syn E. ontfangende alle 42 dagen gerekent een maent soils, hy, syne bevelhebberen ende ruy- teren hun daer mede sullen moeten contenteren, ons ende die voorsz. landen getrouwelyck dienende, sonder eenich wederseggen, ende hun oock telcken des vermaent synde, onwy- gerlick te laten monsteren, des wordt zyn E gehouden, hyerop den behoorlyken eedt te doen, in handen vanden raedt van staten voorschreven , ende deze te doen registreeren, soe vvel in de secretaire vanden rade als by de gedeputeerde staten vanden lande van Utrecht, op wiens repartitie zyn E. ende de voorsz. comp^,c betaelt sal werden, daer toe hem oock be- hoorlycke brieven Van attache vande heere gouverneur ende gedeputeerde staten van deselve procincie sal werden verleent, d'welcke gedaen synde, lasten ende ordonneeren wy den lieutenant, beveelhebberen ende gemeinen ruiteren vande voorsz. comp'% ende oock alle anderen, die't aengaen mach, de voorn. heere grave Johan van Nassau voor onsen bestelden rithmeester te kennen ende respecteeren, oock des noot zynde alle behulp ende addresse te doen, ende dit alles tot onsen wederseggen , want wy sulcx tot dienste vanden lande bevonden hebben te behobren. Gegeven in 's Gravenhage, den 7. Martii, 1609, ende was geparapheert A. VAN Matenesse , V⁽. Op de plycque stont: by myne heeren dye staaten generael der vereenichde Nederlanden, ter relatie vande raedt van staten derselver, onderteeckent Ch. Hutgens, ende besegelt met een uythangende zegel in rooden wassche ende dubbelde staarte. Indorso stont: Op huyden, den 13. Martii, 1609, heeft den welgebooren heere Johan graeff van Nassau e/c, op cieze commissie, als rithmeester gedaen den eedt van getrouwicheyt, in handen van myn heeren vanden rade van staten der vereenichde Needrlanden. My present, onder- teeckent CU. HUYGENS. XIV. Edele etc. Heeren. Tot noch toe hebben wy Uwer E. geadviseert van net progres , met de particulariteyten gevallen in't besoigne, daertoe Owe E. ons herwaerts hebben gesonden. Nu seynden wy UE. copie vande missive der heeren gecommilteerden vande staten generael, t'Antwerpeu

-ocr page 146-



		139 synde, gisteren geschreven, ende by ons, (als dese weke praesiderende) desen morgenstont ontfangen ende geopent, wt devvelcke UE. het besluyt van't bestant voor 12 jaren sullen Terstaen. Den Heere Almacbtich is daerover te danken ende te Joven. Wy hebben op de voorsz. missive terstont vergaderinge doen Jeggen, ende nae lecture heeft men een sonderJinge blyscappe van alle de provincien gesien. De beren staten generael hebben goetgevonden, de voorsz. missive terstont zyn Excell. ende raden van state door den greffier te doen commu- niceren, die daerinne oock verbJyt waren. Wy sullen volgende de voorsz. missive, morgen, wil Godt, hooren ^?t rapport vande beren gecommitteerden, die van Antwerpen cornea sul- len, d'aggreatie resolveren , ende sondach albier inde kerck t'samentlyck Godt den heere dancken, Maendach of Dingsdach reces nemen ende thuys comen. Brenger deses compC bodenbroot, UE. sullen daerin disponeren nae haer E. discretie, d'adviesen, die hier syn uyt het lant van Cleeff, seynden wy benefFens desen. ⁹t Is te beducbten, dat het daer nyet sonder swaricheyt aflopen sal, middelretyt sullen wy wesen in ruste, daer inne ons Godt lange wil conserveren, ende U, Edele etc, houden in syn heilige hoede. Geschreven tot Bergen op den Zoom , desen lesten lYIartii. UE. dienstw., Gecommitteerden tot Bergen op Zoom, ende door last vande selve, Opschr.: Edele etc. heron staten 's lants van G. de Ledenberch, Utrecht, etc. Cito. Cito. R. 2. Apr., 1609. Copie, Hooche, Mogende etc.* Heeren* Nae de receptie van Uwe H, M. brieven vanden 4. deser, hebben wy den 5. alles eerst onder oris, daer nae melten heeren ambassadeurs rypelyck overwogen , voorts op Maenedach den 6. deser, weder mitten gecommitteerden vanden ertzhertoghen conference gehadt, ende die zaecken ten naesten tot conclusie geprepareert, ten selven dage, ende den zevenden hidden wy verscheyden particuliere communicatien mitten heeren ambassadeurs ende deur deuselven mitten gecommitteerden vande ertzhertoghen, zoo op 't generael als van ⁹t huys van myn heere die prince h. g., omme alles zoo vorderlyck te handelen, als ons mogelyk was. Op gisleren voor de middach werde op 't gene t'sa\onts te voren van Bergen deur den heere van Preaux gebracht was, mitten heeren ambassadeurs t'samentlyck ende daer nae ap- pert gebesoigneert. Naenoen hadden wy nocb een conferentie, ende zyn op alles dat doen- lyck was, eyntelyck geresolveert ende geaccordeert, de handelinge in 't net te doen stellen. Op huyden syn wy te negen uren vergadert geweest, ende eintelyck de handelingen geslo- ten ende geteekent. Wy hopen, dat deselve tot Uwe H. M. contentement zal wezen , ende maecken staet ten lancxten op Saterdach aldaer met Godes hulpe te commen, omme van alles rapport ende openinge te doen. Hiermede Hoghe Mogende etc. heeren, bidden wy Godt den Heere Almacbtich, Uwe H, M. te houden in voorspoedige regieringe ende zyne heylige bewaringe. Uyt Antwerpen, den 9. Aprilis, J 609. De post, Omme geen extraordinaris miscontentement aen de heeren ambassadeurs te ge- ven , sullen wy eenige uyt de onzen derwaerts laeten gaen, om de aggreatie vande hande* 18*

-ocr page 147-



			140

		linge te voorderen. Richard ot ende Verreycken gaen ten selven eynde naer Bruessel. Onder stont: Uwe H. M. dienstwlllige, WrLHRLM JLunwiCH, graeff zu Nassau ende W. Brkderode, CoRNELIS VAN GeNDT , JoHAN VAN OlDENBARNEVELT, J. DE MaLDERE, G. VAN RENESSE, G. HlL~ LEMA, JOHAN SLOETH , A* B. COENDERS. De svperscriptie* Hooghe, Mogende, Edele, Erentfeste, vrome, wyze, voorsienige, zcer discrete heeren, die stateu generael der vereenichde Nederlanden, M. S.: Copie vande missive der heeren gecommitteerden, tot Antwerpen geschreven aen de heeren staten generael, den 9. Aprilis, 1009, stilo novo* XV. Mons^f. En la derniere monstre qui s'est faitte a Nimuegen 13 on 14 tant curassiers qu'aulrcs de ma compagnie ont este absens, quelques uns au service du pais, les autres pour leurs affaires particuiieres, lesquelles parachevees s'en sont retournez en leur garnison, ou du magistral ils ont prinse des attestations de leur re tour en la ville, lesquelles mon lieutenant a envoye a messieurs les estats d'Utrecht, ou j'entens qu'ont diffieulte neansmoins a les faire bon. Ge qui m'a contraint, de commander an lieutenant quils les envoye tous a Utrecht, ou je pense, qu'ils seront devant la fin de cesle semaine, vous priant bien affeclueusement, qu'il vous plaise leur assister en telle sorte, qu'ils puissent estre continue en leurs anciea degre et qu'a moy ce deshonnenr ne spit fait, que le nombre centenaire s'amoindrisse. Enquoy faisant vous obligerez de plus en plus celui qui est Mons^r. De la Have, Vostre ties affectione a vous rendre service, ce 26 d'Avril, Tan 1609. _JfiAN Conte de Nassau. Opschr,: Monsieur monsieur Ledenlierch , secretaire de messieurs les Estais d'Utrecht. XVI. Erentfeste etc. Heeren. Wy hebben niet connen naelaeten Uwer E. te adverteeren, dat wy 's morgens vroech gegaen zyn ten huyse van den heer van Assendelft, ende uyt den heer van Mydrecht ver- slaen hebben, dat zyn broeder , de heere vander Aa , tot ons aller groole bedroeftheit en leelwezen , dtser werelt is overleden, ende met een goede resolutie, seer crystelyck in den Heere is gerust. Hy was nog gisteren avondt in redelycke gesteltenisse, sulcx dat de vrien- den t'snvondts gerustelyck waeren tslapen gegaen; dan omtrent twaelf uyren ⁹s naehts heeft hy groole veranderinge gevoelt, doch hatlde geen sonderlinge pyn, niettegenstaende hy te vooreo altyis over de extreme pyn seer grotelycx hadde geclaecht, dan gevoelde dat zyu adem allenskens begon corter te worden , hebbende zich vastelick ingebeelt de impressie, dat hy niet conde weder opstaen, maer haestelyck mette doodt alles afleggen, 't welck vcroorzaeckte, dat zyn huysvrouw, Mevrouvv vander Aa en zyn broeder terstont procured*- de, octroy om te tnogen testeeren , ^?t welck oock veraccordeert is, by Verhoege, lieutenant vandeu stadthouder vande Leenen , heeft dienvolgende de heere vander Aa , zal, gedachte,

-ocr page 148-



			141

		syn testament gemnect, ten overstacn vande heeren Oldenbarnevelt, Uyttcnbogaert ende twee rloctoren , ende was geeu half uyr voor syn doot voltrocken, so dat de heere vander Aa dickwils heeft geroepen, dat zy mil scriven haer souden spoedigen , want het anders te laet sonde coomen. Doctor Panw is van Leyden ontboden, dan is te Jaet gecoomen. De heeren t'samen syn door syn overladen zeer bedroeft, ten respecte van die goede diensten, die't landt noch van hem zoude hebben genoten , ende alsoe hy by yeder man seer lieftal is geweest, soo wierdt hy te infer van al de werelt beclaecht. Uwer E. zal gelieven de heeren aen te dienen, om by andere gecommitteerden geassisteert te rnogen werden, VVy verstaen , dnt in de vergaderinge der heeren staten generael niet sonderling is gepasseert, dan alleen particu]ieren requesten ende dagelicxe besoigne , ende zullen niet naelaeten gestaede- lyck onse heeren van 't gebesoigneerde te verwittigen. De heere borgermeester Both heeft Uwer E. missive met den ingeieyde staet van oerloge deesen morgen wel onlfangen; sullen ons daernae reguleeren. Hier niede deze eindigende, bidden den Almaehtigen, UwerE. etc. In 's Gravenhage ₅ den lesten July, a°. 1609. Uwer E. dienstwilligen ende zeer geafFectioneerden, JOJHAJS DE GuYER, VOIXKERT BOTH. Onse gebiedenisse aan alle onse heeren. Opschr.: Erenlfeste etc. lieere Gillis van Ledenliereh, secret, dcr heereu staten van Utrecht. XVII. Erentfeste etc. Frunt. Ick en hebbe niet cunnen naelaeten UE. te adverteeren , als dat den heere van Olden- barneveldt huyden in de vergaderinge geseyt heeft, advertentie te hebben, dat Robiano op wech is, by zich hebbende den gri flier van Brabant, mede Maes geheeten, ende Scholte van Antwerpen is, oversulex goetgevonden, dat men scriven sal aen die van Vrieslant ende Overyssel, datse hunl. gedeputeerden eerstdaechs hier willen senden , alsmede over die be- soignes geweest zynde, deui'dien men daerdoor presumeert, veel gewicbtige saecken dagelicx sullen occureren, 't welck UE. believen zal de heeren voortedragen, opdat onze gecommit- teerden eerstdaechs hier mogen zyn. Den coninck van Grootbrittannien heeft op huvden doer syn ambassadeur Winwood in doen geven seeckere missive, belangende die saecke van Embden , gelyck UE. in dorso dezes zien suit; den ambassadeur dede daerby sekere pro- positie, als dat myn heere de staten generael in heme goede voornemen wilden continueeren ende aen die van Embden aen te holden, dat ze die geoccupeerde plaetsen in handen van myn heeren die staten generael wilden sequestreren, ende heme gedeputeerden wilden sen- den , edoch sal syn propositie by gescrifte stellen. Daer nae is gecotnen den secretaris Altinck, proponeerende, dat die Ho. Mog. heeren staten generael hunl, gedeputeerden ge- qualiticeert ende kennisse van saecken hebbende, beliefden daer in loco te senden, sal mede syn propositie by gescrifte stellen. Den grave van Embden scry ft uyt Lieroort, den 27. October, als dat die byeencompste in den Haech mogt geschieden , willende selfs in persoon daer comen. Men seyt hier, als dat den prince van Aenholt toe Dusseldorp gearriveert is, ende mochte wel generael van die vorsten van Brandenborch ende Nieuborch s^n, hebbende die vorsten hun volck doen monsteren ende een maent solts op handt gegeven. Den har- toch Leopoldus is weder binnen Gulick gecomen, mitt sich brengende die bruggen , die Spinola gebruyct heeft, soe men seyt. Den coninck van Polen heeft den negenden octobri

-ocr page 149-



			142

		vanden coninck van Sweeden, Dunnemonde met stormenderhant ingewonnen , den pater commissavis is al over drie weken weder naer Bruyssel: de ambassadeur van Maroquen is noch niet vertoogen, ende treckt eeistdaechs om het magasin toe Delleft ende Doi'th toe sien. Die princes van Oraengien heeft doen versoecken die tapisserien te lencn , die vanden coninck van Marocquen syn gecomen , om. die te hangen in haer E. huys , alzoe die prince mit zyne princesse van Orangien, met die marquise vanden Berch , ende meer vrouwellin- gen, van dese weecke hier sullen syn ende daer logeeren, 't welck veraccordeert is, mits dat den deurwaerder belast is, alse vertogen sullen syn, weder in die camere te brengen* Hiermede verwachtende eenige heeren, neffens myne gebiedenisse aen die heeren ende UE. ende famille, seyt Godt getrouwelicken bevolen. Met groten haest, dezen tweeden Novembri olden styl, 1609. UEd. goetgunstige goede vrunt, Arnoult van Zcyllen van Nxevelt. Opschr.: Erenlfeste etc. Gillis van Ledenbercb, seer. der heeren staten etc. le Utrecht Rec\ nil. Nov. XVIII. Erentfeste etc. Vrundt. Ick hebbe UE. missive op huyden ontfangen ende daeruyt seer geern verstaen , als dat mynheeren beJieft heeft eenige heeren te committeren, om alhier het besoigne met de toe« comende gesandten van haer Hoochheyden waer te nemen. Zal niet nalaten, by zoo verre sy niet lange en vertoeven, myn heeren vande coempste te verwktigen. Ick sent UE. by desen over eenige stneken, die my op heden door Dauiell syn behandicht. My is op huy- den geseyt, als dat den regeerende vorst van Brandenburch in persoon tot Heidelberch op den aenbestemden dach sal compareren. Het sal UE. believen op beyde myne voergaende scrivens die heren te vermanen , datter resolutle op genomen mach worden, also men sich hier seer ergert opdie langwylige besoigne vandien, doordien daer dagelicx hoe langer hoe meer van alle kanten clachten comen van onbetalinge. 't Sal UE. believen my t selvige in goet aff te nemen. Zyn Exc. is hier verbleven. Ende die van Overyssel syn op huyden, als namentlyck den drost Ittersum alhier gearriveert, verwachtende binnen een dach oite twee , drie ofte vier meer gedeputeerden. Ende hiermede neffens myne dienstelicke erbiedenisse aen de heren ende UE., bidde Godt almachtich UE. te houden met UE. familie in zyne heylighe protectie. 's Gravenhage, desen tienden Novembri, olden styl, 1609. UE. seer geaffectioneerde goede vrundt, AKNOULT VAN ZUTUEN VAN NYKVfitDT. Opschr.; Erentfeste etc.* Gillis van Ledenberch, seer, der H. H. staten etc. lot Utrecht, R«. XI. Nov., 1609. XIX. Myn Heere. UwerE. suit verstaen hebben van die heeren Goyer ende Geresteyn , hetgene in de leste conferentie, gehouden met de gesanten van hunne H^tIn gepasseert is, als dat myn heeren

-ocr page 150-



	143

staaten ernstelyck versoeckten het voile gebruyck van die Twent, ende mede dat hunne lV^ensoude gelieven te volgen ende secondeeren die heeren staaten in het verminderen van die ce nten ende convoyen , ende dat by die gesanten van hunne H^den ter contrarie versocht worden die openinge vande passagie van die riviere vande Schelde, waerop, nae datter van beyde seyden is geeyscht, geantwoort, gexepliceert ende gedupliceert, die eenen opden an- deren eyt hebben cunnen gewinnen, maer bleven die gesanten van hunne H'^iCD by haer ge- schrifte, onlancx overgegeven , daer by hunne H^aco verstonden, dat die poincteu differen- tiael by interventie van die coningen van vranckryck ende Grootbrittannien behoorden af- gehandelt worden, als wesende het tractaet van bestandt, door haer interventie besloten , die heeren staaten ter contrarie, dat syluyden het geene sy waeren versoeckende , by trac- tate van bestandt hadden , ende dat syluyden moede waeren, meer te tracteren als heb- bende als te lange getracteert, ende meer andere reedenen , als uwer E. uyt die voorsz. heeren Goyer ende Geresteyn verstaen suit hebben. Op gisteren na den noene is deze saecke weder ter vergaderinge in deliberatie geleyt, ende is verstaen, nademael den raedt van Spangien , ende die aen haer dependeeren , altyt besoigneren in longeur, ende dat zy- luyden seer syn afterhoudende, noch een prove te doen, ende dat by een geschrifte, in een maniere ingeslelt, van een afscheyt, ende daer inne als noch by't ghene in dese saecke altyt gesustineert is, te persisteeren, ende hetselve uytloepicht inne te stellen, 'twelck by den advocaat van HoIIandt gedaen sal woorden ; soe haest als hetselve voorcoinpt ende* co- pien van uitgaen , sal t uwer E. overseynden. Die andere poincten, by die heeren staten , den tresorier Robiano medegegeven voor syn vertrek nae Brabandt, syn in die selve confe- rence oock geresumeert, dan hebben weynich swaericheyt, gelyck uwer E. mede verstaen suit hebben uyt die voorschreven heeren; sullen oock by geschrifte verwattet ende haerluyden gelevert woorden, omme hemluyden te meer doen gelooven, dat myn heeren staaten haer luyden vertreck ernst is, dan is verstaen , wat daer buyten blyft, sal men hem aen beide syde reguleeren nae het tractaet van bestandt. Op huyden heeft den advocaet van HoIIandt in die vergaderinge verclaert, dat die stalen van HoIIandt qualick te vreden wesende, ge- schcyden waeren, ter oorsake, dat den staet van oorloge, van het betaelen van het ongere- partieerde crisvolck van eenyghe provincien niet en woort aengencmen, ende soe verre tus- schen desen dach ende den 10 January als noch niet en deden, oversulex last te hebben die resolutie vanden 23 Octobris, wesende van casseeren van crisvolck, te procureren, dat dieselve byden raedt van staten ter executien gestelt woordt, ofte dat $y by haer selve soude doen, waerop ic verclaert hebbe, tot myn tour gecomen weesende, van wegen die staten van Utrecht, sulks niet te cunnen toestaen, als by die staten van Utrecht daer toe gheen redenen gegeven te hebben, nademael sy geweest syn, die tweede provincien, die haer eerst in een cote verclaert hebben van dertich duyzent guldens ter maent tot contentement van een yeder, ende dat sy daer uyt betaelen soe veel crisvolck, pro rato*, als eenyghen van haer bongenoten, maer dat wel waer was, dat sy eenyghen compagnien afgewesen hadden, ter oirsaeke in 't maecken vanden staet op nodyghe lasten, onze proviniien raekende ende generaliteyt lasten wezende, gecouimitteert hadden, versochte daerom daerop nader te willen letten, gelyck anderen myn daerinne gesecondeert hebben; is ten lesten goetgevonden, het redres vanden staet van oirloge op manendach toecotnende, ten overstaen vanden raedt van staten by die handt te nemen, waerinne die heeren Goyer ende Geresteyn geconsenteert hadden, versuecke daerom ad vis, hoe ick myn daerinne sal hebben te reguleeren, ende oock met eenyghe heeren met voile instructie (alsoe die vertrocken heeren myn daervan gheen gelaten hebben) geassisleert te wesen, alsoe een saecke van gewichte is. Myn hierop

		*

-ocr page 151-



		144

verlatende, nae myn dienstelycke gebiedenisse aen alio onsen heeren ende uwer E., sj Godt met ons alien. Datum 's Gravenhaghe dea 14 Decembris 1609, slilo veterL Uwer E. gans geaffectioneerde vrient, Justus van Rtsenburch. Ojtschr,: Aen men hecr Ledenberch, secretavis van die heeren staten van Utrecht, tot Utrecht. R. xvm. Dccemb. 1609. XX. Myn Heere. Myn heeren liebben desen morgen ontfangen UE. missive, ende dienvolgende gecommit- teert de heeren Schade, Eck ende Hovelaecken, om myn heeren aldaer te adsisteren, die hun gereet maecken om derwerts te gaen ; die heere van Rysenburch excuseerde hem, se^* gende dat hy wacht op t bevallen van zyn huysfr. , gelyck oock de heere tresorier de Goyer dede, die advertentie heeft, dat syn huysfrouw sieckelick is. Ich heb vergeeten gister avont UE. mede te adverteren , hoe dat inde magistraet t'Utrecht geproponeert is een justificatie in druck vuyt te laten gaen, maer dat het voer als noch is vuytgestelt. Van gelycken, dat xy voir handen hebben, die burgerye een nyeuwen eedt te sul!en laten doen. Die bode, die de brieven vande magistraet aen zyne Excellencie gebracht heeft, es hier vveder dear- gegaen. Myn heeren alhier verlangen zeer te weten die rescriptie ende voerts wat by myn heeren die staten generael sail werden voorgenomen. Ick en hebbe hier noch ghcen gelt mede gebracht, deur dien de ontfanger Poll nvet by huys, maer tot Amsterdam was, maer heeft syne huysfr. aen hem geschreven, ten eynde hy alhier 600 gl. bestelle. Biddende Godt hier mede, Myn heere, nae myn dienstige gebiedenisse aen myn heeren aldaer ende UE. te houden in zyn heylige hoede. Tot Woerden, den 13. Martii 1610, naer elff uren. UE. dienstwilliger, G. Tersteghe. Opschr.:* Aen myn heere Gillis van Ledenberch, seer, van myn heeren die staten 's lants van Utrecht, jegenwoordich in s Gravenhage. XXI. Myn Heere. Gister op den middach hebben myn heeren UE. missive vanden 13. ontfangen, ende met goet contentement ende blytschap hoiren gelesen. Ende hebben d'selve doen voorlesen, ende daer naer gesonden naer Utrecht, om die goede hoope die liefhebbers aldaer mede te deelen, die noch gister avont wedercjuani, ende rapporteerde sulex gedaen te hebben, ende dat gister nacbt het vendel van Thiman van Weede hadde de wacht gehadt, in welcke nacht syne musquettiers den anderen weder belooft hadden, haere suecke then vuyteynde te sullen brengen, hadden oock gesonden aen Millingehn vendrich vande bloelcuyle,* om't selve mede onder zyne compaignie te doen, die haer antwoirde, gheenen vyanden te hebben, ende dat hy well te vreden geweest was met zyne overicheyt; dat zy oock daechlicx ende sunderlinge saterdach lestledeu die huysluyden scev aengesproecken hadden om hulpe, ende

	'

-ocr page 152-



	145

dat zy als dan raidt souden weten, om alle sehattingen aff te setten, datter oock vier vande muytiers vertrocken waren inde byleggende steden , om die aen haer zyde te trecken. Die musquettiers van Weede hadden onder anderen affgegeven dese woorden : »hadden wy die staten weder binnen , wy souden haer onse woirdt houden , gelyck zyn Excellence ons ge- daen heeft. Item , dat den reutmeester stelt hem seer scrapt, zoe jegens myn heeren als UE. in't particulier." Gister naenoen trock den advocaet Vyanen hier deur, ende quam myn heeren saluteien. Exeuseerde hem eerst, dat al 't gheene by hem gedaen was, ge- schiet was vuyt een goede affectie jegens myn heeren, ende om meerdere quaet te verhoe- den , ende socht myn heeren daernaer met veele redenen te induceren, ten eynde haer Ed. haer weder souden begeven binnen Utrecht, dat men haer er nyet dan met alle beleeftheyt ende eere sonde bejegenen , ofte dat haer E. haer souden vervougen op een bequaem huys ofte casteel by de stadt, om die saecke in vrundtscliap aff te doen. Myn heeren, die met TJE. missive vanden 13. deses seer gehart waren, styden hem, dat zy haer op de musquet- ten ende picquen binnen Utrecht nyet wilden betrouwen, ende dat zy haere saecken ge- submitteert hadden de H. M. heeren staten generael. Dese morgen syn hier deur Woerden gcgaen twee musquettiers, van Utrecht nae den llaghe, men presumeert, om haer te vougen by den heere van Braeckel, ende van hem te vernemen eenige tydinge. UE. missive, gis- ter avont geschreven, hebben myn heeren nu omtrent te thien uven ontfangen, ende daer- vuyt met een groote vreuchde verstaen die goede resolutie vande heeren staten generael, ende met copie vande selve gesonden binnen Utrecht, om die den burgermeester ende an- dere vrunden van myn heeren secretelyck te communiceeren ende te letten op de contenance vande magistraet, ende all 't gheene daer huyden ende de toecommende nacnt sail passeren, daervan ick UE., indien't van importance es, morgen hoope te adverteren. Myn heeren, alhier beginnen nu te respireren ende hoopen nu op een goede vuytcompste, 't welck UE. den Almogenden Godt sail gunnen , dien ick bidde nae myn dienstige recommandatie aen myn heeren aldaer UE. Myn heere, te sparen in gesontheyt ende verleenen goede couragie , om de saecke onser provincie te vorderen tot een goet eynde. Tot Woerden, den 15. Martiil6l0, omtrent till uren. UE. dienstwilliger, G. Tersteghe. Myn heeren hier zynde, doen haer gebiedenisse aan myn heeren aldaer. Opschr,:* Aen myn heere Gillis van Ledenberch, seer, vande heeren staten s lants van Utrecht, jegenwoordich te 's Gravenhage. Recepta i6. Marlii, 1610. XXIL Edele etc.* Heere, Den uwen vanden 4. werd my gisteren avont tusschen 7 ende 8 uren by brenger deser gelevert. Voor anlwoort is waer, dat my al te wel bekent is, den jammerlycken ende be- droefden staet vande provintie ende stadt Utrecht. Ick vertrouwe nyet te min, dat duer Godes genade, by myn heren de staten generael ende zyne Excel], veel gerecht sal connen worden. Den voorsz. vierden , 'savondts, werde alhier gehoort het rapport vanden heren EgbetU ende Joachhni , ende daerna de propositie vande heren Ruysch, Salmius ende V. 19

		«

-ocr page 153-



			146

		Medenblick, op de crcdentie ende instructie, van burgermeesteren, schepenen, raedt ende gemeente van Utrecht. Den 5- is voor- ende namiddach, metten raedt van state, oook lestel. met de heren ambassadeurs var.de coningen van Vranckryck ende Grootbrittaigneu op alles gedelibereert ende eyntelyk geresolveert, volgende de copie, neffens desen gaende. Zyne Excell. ende de gecommitteerden van myne heren de staten tot Utrecht gebleven, worden ernslelick vermaent, hem op inorgen tot Woerden te vinden ende mede te brengen den geeligeerden ridderschap, gedeputeerden vande stadt ende steden, die promptelyk aldaer konnen wesen. Ick twyfele, of uwe E. oock zekerlyk zullen kunnen komen. Ik weet wel, dat men over Amerongen ofte elders de Leek af na Schoonhoven of duer Goylant ende Loesdrecht, of duer Jutfaes, of omtrent de stadt Utrecht den wech kan nemen, toch ick gelove, dat uwe E. in alles haer becommert sullen vinden, op't verzeeckerheyt, daerop sonderlinge dient gelet, tot dat de saken syn gerecht, daervan men claerder sal connen oor- deelen , als myn heren de staten met syn Excell. tot Woerden sullen hebben gecommuniceert. Indien de gelegenheyt van zaken nyet en soude toelaten der heren compste tot Woerden, is dienstich , dat ten langsten op woensdach aldaer een schriftelyke excuse werde gesonden, cort, wel ende met goede redenen becleet. Zoo de zake met accommodate te beslechten ware, is de inclinatie geweest het eerste lith tot 8 personen compleet te maken, op den voet van het provisioneel accoort van jaer 82 ende gebruyck daerop gevolgt. Vande andere syde wordt getracht tot verandering van eni- ghe personen ende by haer al revocabel, het tweede lith is hier de meyninge, ongeroert ende in syn geheel te laten, zyl. off Brakel daerinne, off de heeren van R...., Nyewenrode ende Loendersloot, het derde vande stadt was hier d'inclinatie, den raet de nominatie te laten van dobbel getal, zyn Excell. de electie; sy schyncn per tndirectum oock de electie aen hem selvcn te willen trecken ende syn Excell. de confirmatie te laten, toch 't selve en gaet nyet vast. Upte brouweryen ten platten lande wordt hier gemeent enighe mod era tie te doen, ende het recolement vande rckeningen ordentelyk te accorderen. Ick soude op alles Uw E. advis begwen ; in zulcke gelegenheit is men gewoon te gebruiken leugenen, valsche inventien ende calumnien , maer men moet die met patientie ende metier waerheidt over- winnen. Men en soude nyet connen geloven, wat schade ende schande dese proceduren binuen ende buiten de landen , jegens den staet vandyen veroorsaken, toch alles moet over- won uen worden, Adviseert my, of den heere van Rysenborch oock aldaer is, ande waer de andere ge- eligeerden syn. Ik verstaen, dat den heere van Geresteyn binnen Utrecht soude wesen. Ick twyfele alsnoch, of ick zelfs nae Woerden sal gnen, ende meene vastelyck, dat de vergade- ringe niet langer als twee ofte drie daghen aldaer en sel blyven ; gaet in alles zeker ende nioderaielik, ende met myn gebiedenisse bidde ick Godt den Heere alniachtich , Edele etc. Vuyt den Hage, den 15. Martii, 1610. Uw E. dienstwillige , JEHAN VAN OlDENBARNEVELT. (Pag. 3 cu i met het opschrlft afgescheurdj. XXIII. Myn Heere, UE. missive, gister geschreven , heb ick op den zelven dach, tsavonts omtrent halfses uren , met copie vande missive vande H, M. heeren staten generael, aen den magistraet van Utreclu geschieven, well ontfangen, ende desen verleden nacht met copie vande selve naer

-ocr page 154-



			147

		Utrecht affgeveerdicbt den maerschalck van Montfoort. Nu terstont compt Egbert Baltus weder van Utrecht, die segt dat burgermeester Canthcr d'voors. missive onlfangen hebbende, op het stadthuys dede halen Helsdingen, Wee ende Overmeer, sonder ye man t meer, ende een weynich daernaer Ruysch ende den procureur generael, die beyde nyet langhe binnen waren geweest. Cornell's van Wee, commende vuyt het stadthuys, vertrock terstont naer Amsterdam, oft van wegen die stadt, oft zyn particulier was en wist men nyet. Thiman van Wee ende Bruyn Vosch seggen, dat zy well we ten, indien't contrarie haer opinie gaet, dat het haer hals sail costen , maer dat zy eerst eenige mede sullen nemen. Claes de Goyer wenscht, dat hy in syn huys mocht verbranden met zyn familie , ende dat de burgermeester Canther met den zynen zeer verslagen was, ende de goede vrunden van myn heeren ter contrarie seer verblyt, die nu vry begonsten te spreecken, daervan die gister avont in de Wynstock wel 25 waren vergadert geweest met den wachtmeester Calff; off de magislraet daerop dese voornoen sail vergaderen, ende wat daerop sail worden geresol- veert, wachten wy hier tegens den avont met den maerschalck van Montfoort; die rescriptie by zyne Excel!, onlancx op de missive vanden magistraet gedaen , en is de magistraet nyet gecommuniceert, maer alleen dengheenen , daer den burgermeester Canther hem op ver- trouwdt, gelyck hy oock in veele andere saecken doet. Die musquettiers van Thiman van Wee ende Jan Franss van Herwarden hebben malcanderen belooft, myn heeren die staten, aoo wanneer zy sullen incommen, doot te slaen. Ick verstae, dat den ontfanger Poll jegen- woordich inden Haghe is, sal UE. hem gelieven te bevelen hier aen myn heeren te bestellen zes ofte zeven hondert gulden aen gelt, myn heeren meynen wel x^L gulden, soe die teringe hier hooch sal loopen; soo haest ick eenige naerdere tydinge sail vernemen , sail nyet nae- lalen UE. met een expressen te adverleren. Lambert Strick , die swaeger vanden tresorier de Goyer, segt dat zy nyet sunderlingbs op de rceckeningen wisten te seggen, dan dat de dachgelden vande heeren te hooch waren , zy weten nyet met wat mantel zy haere muyte- naetie sullen bedecken. Hieruiede bidde ick Godt Almachtich, Myn heere, UE. etc. Tot Woerden, desen 16. Martii, 1610, omtrent 12 uren. UE. dienslwilliger, G. TlCRSTEGHE. UE. huysfr. is nyet well te vreden , dat zy van UE. geen schryvens verkrychu Ick seynde neflfens desen UE. missive van gisteren. Die heere vander Horst heeft zyn knecht eergisteren gesonden binnen Utrecht, ende quam de wacht snachts te 12 uren cloppen aen zyn deure, dreychden die op te slaen , o verm its hy zyn name nyet op het stadthuys hadde aengebracht, maer quamen des anderen daechs ende panden een ketel. Vyanen vuyt Egbers Baltus die gelegentheyt van Utrecht verstaen hebbende , heeft zyn reyse derwerts opgeschorst. De deurwaerders sells, Willem van Kemp beginnen contrarie parlhye te houden, met myn heeren. Men wenscht maer datter krychsvolck voor de stadl waere. Die bode vande heeren staten generael quam voer 't sluyten van desen hier, seyde geen antwoort te hebben, maer alleen recepisse, gelyck oock gheen antwoort en hadde een bode, die een ure nae hem een missive van zyn Excell. aen den burgermeesteis overleverde, myn heeren hier sorgen, dat zy die sullen in't wilt laten loopen. Opschr.: Aen myn heere Gillis van Ledenberch, seer, van myn heeren die staten 's hints van Ulrecbt, nu in 's Gravenhaghe. 19*

-ocr page 155-



			148

		XXIV. Myn Heere. Huyden omtrent acht uren lieb ik deur Andries de bode well ontfangen UE. twee missi- ven , d'eene houdende aen myn heeren alhier ende d'ander aen my in t particulier. Belan- gende die eerste schynt bet well , dat bet myn heere Berck nyet wel gelegen en sail wesen , om maendach weder inden Hagbe te wesen, maer dat in zyn plaets sail commen myn heere de tresorier de Goyer. Ende wat aengaet UE. tweede missive, hebbe A.ndries de bode aff- gesonden met eeu missive, die ick hem in zyn hoze hebbe doen steecken , aen Causteren , ten eynde hy secretelick die reeckeninge vanden heere van Braeckel met d'acquyten lichte vuyt camere vande staten, ende die aen my terstont overseynden, die ick UE. alsdan terstont sail overschicken. D'ontfanger vande Poll, die gister vuyt den Hagbe bier deur naer Utrecht, vertrock, es dese middach hier weder gecommen, die seyt, dat hy huyden wesende in zyn comptoir, die pander van Baerl by hem gecommen is, seggende dat den raedtsheer ifuysch verstaen hadde zyn compste binnen Utrecht, ende hem waerschuwde daer nyet te verblyven, seyt dat de scliepen KnyfF vertrocken is naer Gorckum, van waer zyn buysfr. es, ende Oth Janss van Royen naer Dordrecht, gelyck de schepen Wee naer Amsterdam, om aldaer mede bet vier te stercken ende van baere particuliere muytenaetie een generaele te maecken, dat men binnen Utrecht seyt, dat die staten generael well dreygen , macr nyet verder en sullen derven gaen, ende dat zy daer soo verre in zyn , dat zy daer nu voorts mtde deur moeten all sout halsen costen, ende dat zy in alien gevalle gbeen garnisoen dencken in te nemeu. Dese naenoen compt die dienaer van mynheer Berck, die brengt, dat syn E. buysfr. meynde enich houtwerck ende huvsraedt te doen brengben tot Iselsteyn , maer 't zelve aen de poorle gebracht zynde, is't weder terugge gehaelt, doch in zyn E. buys gebracht. Ende alsoo zyn E. buysfr. mede vuytgegaen was ₃ worde zy gesocht van acht musquettiers , maer daer worde van anderen geseyt, dat zy weder binnen gegaen was, doch hadde haer versteecken in't buys van baer bleycker , die haer dese verleden nacht met de waghen gebracht heeft tot Yselsteyn. Desen avont is de maerscbalck van Montfoort oock van Utrecht gecommen, die mede brengbt dit ingeleyde memorichen, hem behandicbt van wege den raelsheer Ruysch. Die burgermeesters houden hun seer fier ende sunderlinge mede die papisten , die hun daechlicx seer sterck op de plaets ende inden Dom laten vin- den , verthonende groote couraigie. Die burgermeester Both hadde legens den maerschalck geseyt, dat den advocaet Vyanen van hem gegeven hadde, dat bet sotten waren die meyn- den, dat de heeren staten generael om een 10 ofte 12 personen die sladt van Utrecht souden willen benouwen. Die vrunden van myn heeren wenschen, dat de saecke mochte worden geaccelereert. Capitain Basques es oock t'Utrecbt, die hem geseyt heeft dat de Jesuiten tot Emmerick hun seer verblyden over de alteratie t'Utrecbt, daervan zy een goede vuytcompste verwacblen. De heere van Braeckel es hem geretourneert omtrent Hermelerweerdt met den heere van Ruwyl; myn heeren albier doen haer gebiedenisse, biddende den Almogenden Godt, Myn heere, UE. etc.* Tot Woerden, den 17. JVIartii, 1610, 's avonts omtrent 7 uren. UE. dienstwilliger, G. Tehsteghe. Myn heere verlangen naer de resolutie vande H. M. heeren staten generael, op de re- scriptie van Utrecht. Opsckr.: Aen myn liecre etc. Gillis van Ledenberch , secret, van myn heeren die stalen 'slants van Utrecht etc. in 'sGravenhaghen, Rec\ 18. Martii, 1610.

-ocr page 156-



		149 XXV. Erentfeste etc. Heeren. De missive van Eed. heeren staeten 's landts van Utrecht ontfanghen , densclven metten heere burgemeester Both gecominuniceert ende alles soe concernerende myn devoir als aen- gaende d'gelegentheyt des tyts rypelick ovenvooghen hebbende, hebbe goet moeten vjnden desen aen UE. off te veerdighen , dienende denselven ten fyne UE. gelieve myn Eed. heeren voornoemt aen te dienen , dat my ofte mynen soon jegenwoordelyck ganuch nyet well mo- gelyck en is met d'boecken , den comptoire aengaende , vuyt der stadt van Utrecht te ge- raecken , deurdien de ooghen van all te veele menschen op ons syn acht nemende, ten deele overmiis ick in den dienst ende eedt vande Eed. heeren staeten ben, ten deele mede deur- dien myne soonen sich weygerich houden eenige hantastinghe ofte andre beloften te doen, die tot achterdeel van onsen schuldighen plicht aen de mogende heeren staeten generael ende Eed. heeren staeten van Utrecht souden moegen tenderen UE. derhalve mils desen versueckende ende vrientlycke biddende, UE. gelieve my by myne Eed. heeren staeten te excuseeren, welcke myne ontschuldigingh, by aldien UE. vermercken mocht, dat nyet aen- genoemen en wierde, ende dat die goede geliefte ende bevel van myne Eed. heeren soude medebrenghen , dat ick ofte myn soon ons naer het schryvens soude hebben te reguleren, ben ick volcotnentlyck geresolveert alles, oock met mynen peryckel te ondersoecken, otnme nyet in gebreecke van ietwes bevonden te worden, vvaerop naerder resolutie ende schryvens verwachtende , beveele ick UE., Erentfeste e/c. Geschreven t'Utrecht, op den 23. Marlii, 1600 ende thien , by UE. dienstwillige vriendt, Albert van Helsmngek. Ojuhr.: Erentfesten etc. heere Gillis do Ledenberch, secrelaris vande Eed. heeren staten 'slants van Utrecht_} etc. in Jutlacs. (Naar gclijktijdigc kopij). XXVI. Gonstige Heer ende Vrunt* Ick ben deesen murgen, door begeerten van Jannechien van Doom, by den heer Berck gegaen, om met hem te spreken van enige reden, die U ten deele soude aengaen ; hy heeft myn verclaert, hoe dat hy was comen ryden tusschen Yselsteyn ende Benschop, daer hem een man met een peert tegensquam, die hem begroeten, sonder dat hy den man kende , ende het was Jacob Liefting genaemt, een seepsieder; hy vraechde den heer Berck, oft hy een wyle mocht met hem ryden, want Berck was mede te peert. Onder alles begonde Liefting aentevangen vanden handel van Utrecht, dat men haer grotelycks te cort deede. Berck gaff voor antwoort, dat sy die saeck selffs niet en verstonden , dewyl die autuers al verde op een ander einde saegen , ende hoe men't met haer niaeckte, soo en was 't num- mermeer van haer zin; soo begon Liefting te beclaegen, dat Berck groot onnere was ge- schiet ende datter veel luyden van die heeren sulcks leet waeren. Berck gaff hem antwoort, dat hem in't perticulier was geschiet , dat beval hy Godt Almachtich , maer dat Canter tegens hem selffs hadde geseit, dat die papisten meer vryecheits behoorden te hebben, dat en quam hem niet toe te seggen, want hy hem te bemoyen hadde met die polycy, ende het stuck van reliege betrefte die generalite, ende sj hadden van die heeren groote dieveu

-ocr page 157-



			150

		geinneckt, hetwelck sy nu behocrden te bewyssen , hy wild* hem selven altyt purgeeren, liy eu twyvelden Diet, oft andre heeren souden sulcks meede doen. Daerop dat Liefting seide, aengaende stuck van reliege, dat hadde Canter inden vollen raet medegeseit, ende het roepen dat die heeren naegeroepen was, waeren niet dan een hoop ongeschickte menschen. Berck gaff antwoort, dat hy vvel anders wist, dan Berck hceft myn verclaert, dat hy nae niemant van die heeren in't particulier gevraecht en heeft, dan het scheen wel, seide Berck, hadde hy hem in 't eerste soo niet tegensgevallen , dat hy noch iet meer van hem soude ge- hoort hebben; hy beroemden hem, dat hy l* Amsterdam die borgemeesters gehaelt hadde ende dat hy dus veel ander inoeyten hadden gehadt, soo dat men dochte, seide Berck, dat hy daer heel schoon meede was. Ket en is Berck gans niet van syn sin, dat den heere van Braekel hier binnen tus leit, hy beeft myn geseyt, dat hy't aen die heeren heeft ge- schreeven. Wy verstaen oock ende Berck heeft myn geseit, dat die muteneerders aen die steeden al weederom schryven oft enige schicken, Dit is hetgeen ick UE. op dit stuck weete te beschryven, waerinne ick u dienst can doen, suit myn altyt willich ende bereit vynden. Beveele u hiermede in schuts des Almachtigen* u dienaer Wt Utrecht, den 19 April, 1610. .......(). XXVII. Heer secretaryus Ledenberch. Nae gebiedenisse alJes goets, recommandeer ick myn in U goede gracy, ende alle die by- hebbende heeren, die by U zyn onsse gedepuleerden. Myn schryvens aen UE, en is niet veel bysonders, dan het hier noch in slaete staet, als doe UE. van hier reisde, dan dat den heere van Braeckel ende Gent in't stathuys by Canter zyn geweest, en twyvele ick niet, oft Tersteege heeft U sulcks over geschreven, dien ick het aenstouts aenseicle. Daer wae- render veele vanden raet, die daerop murmureerden, omdat hy geen rapport daervan en. dede , also den raet byden anderen was, dan Canter liet het zyn doeff oren hooren ende gaff geen antwoort; die muiteneerders die verhopen al op vertreck van t garnizoen, ick verhoop ghy suit wet den heeren daer soo in versien , soo lange deese gesellen regieren, dat sy niet en sullen wut rechten (!). Haul het myn ten besten , dat ick U een weinich als raet- gevende schryve, het waer goet, dat ghy soo daer enige borgers wederom onder die veendels soude maecken, dat ghy dat sleepende hielt tot vicktoris toe. Die veranderinge vandie ma* gestraet gedaen zynde, sal sulcks bequaemlicker vallen. Soo die hercn eqige waertgelders willen lichlen , dat connen sy nietten eersten doen , als die commissie quaemen van diegee- nen , die myn heeren ende U wel kennelyck zyn, want wy verstaen, dat die vander stadt, daer haer seggen geern daerin souden hebben; doet u beste daerom, want als gy een deei schaemele borgers in uwen eet, oft inden eet van't tlant suit genoomen hebben, U sal strecken tot groote vasticheyt van uwen staet ende ruste der stadt. Wilt ons doch niet ver- gee ten, omdat wy wederom tot ons offyce mochten geraecken , daer wy , als U bekent is, huyten red en wutgeslooten zyn. Wy verhopen in alles goeden sorge te draegen, dat tot welstant van U ende myn E. heeren sal dienstelyck syn. flout myn myn vryecheit ten besten, want wy sulcks doen wut een goede affectie; dat kenne Godt. Beveele U ende myn E. heeren alle sacmen in schuts des Almachtigen. Wt Utrecht, den 19. April, 1610. U onderdanige dienaer,

		O 1 ''� ".Kim van den schrijver van dezcn en den volgeuden brief was zoo onduidelijk geschreven, dat bet iM»j niet heeft uiogen geiukken, denzelvcn te ontcijfercu.

-ocr page 158-



			151

		Soo daer byden heeren beslooten werdt van waertgelders , verhopende dat men ons met die capiteinschappen sal vereeren; ick en can niet weeten wie ghv getrouwer soat conncn vynden, als die geenen ghy getrou hebt bevonden. XXVIII. Myn ^Heere. UE. missive vanden 18. deser is my dese voirnoen well behandicht, dienvolgendesoo seynde ick UE. nefFens dese die Jiache vande missiven van zyne Excel],, met nocb het register vande huysgelden van Utrecht. Seynde nocb bierby een staetien vande servicie, bebbe voirts d'voirsz. UE. missive gecommuniceert myn beeren Berck ende Eck, die baer op de persooneri vande nyeuwe geeligeerden souden bedencken, ende meynden daerop te adviseeren morgen met den heere Zuylen ; de heere van Rysenburch wordt desen avont ofte morgen verwacht, sail zyn E. alsdan spreecken. aengaende die ridderschap , die men soude mogen nomineren ; die burgermeesters Both ende Ellert van Helsdingen, die bier in myn earner waren ende UE. schryven mede geboirt hebbende, seyden nyet te weten boe men een scbutterye ende waertgelders, daerop men hem soude connen vertrouwen, soude mogen oprechten , soo langhe als dese nyeuwe magistraet in regeeringe es. Die vande magistraet bebben de minis- ters Spinhoven ende Niellio doen aendieneu deur een derden, dat zy de kerck geern sonde stellen in haer oude Vryhevt, te weten dat zv zelffs ouderlingen ende diaconen, sonder de magistraet souden stellen_t seyden daerop, dat zy vryheyt genouch hadden , dat daerinne geen veranderinge, dan in een generael synode, by myn beeren de statcn te convoceren, en konde geschieden. Die gecommitteerden vande stadt zyn buyden vertrocken nae de steden van Hollandt, die anderen, seyt men _? dat maendach toecomende zullen naedea Haghe vertrecken. Hiermede, Myn heere, bidde ick Godt, UE. nae myne dienstige gebiedenisse, te lioudeu in zyn heylige protectie. Utrecht, den 19. Aprilis, 1610. UE. dienstwilliger, G. Tjerstbghe. Opschr.:* Aen myn heere etc, Gillis van Ledenberch, seer. v. myn heeren die staten 'slants van Utrecht, nu in 's Gravenhaghe. R*. 20. Apr. 1610. XXIX. Myn Heere. UE. missive vanden 20. deser is my gister morgen well behandicht, ende zedert myn leste en is bier nyet nyeuws gepasseert. Eene vande vertrouste vrunden van myn beeren is bier by my geweest , begeerde dat ick UE. soude adverteren, dat met het oprechten van een schutterye en vier compaignien waertgelders , soo langhe dese magistraet inde regieringe is; myn heeren noch de stadt daermede nyet en es verseeckert, ofF daer moet noch garni- soen by wesen, ende soude evenwell die schutterye ende waertgelders dese magistraet gheen eedt mogen doen. Item by soo verre myn heeren die staten generael van meyninge soude wesen yet tot besnydinge vande neeringe ten platten lande te resolveren, dat 't zelve nu nyet terstont, maer over eenige weecken by myn heeren die staten albier behoirde, werden ge-

-ocr page 159-



		pronunciccrt, dat de gemoyteneerden anders strove n, dat zy sulcx met haer oproer haddea te wegc gebragt, ende dat sulcx alreede die vruchten daervan waren, ende dat de burger- mecsteren haere gesanten aen de steden gheene saecken meer haddea gerecomniandeert als het stuck vande neeringe ten platten lande, om daermede haere gemeente ende favorite a ecnich contentement te geven. Die heere van Braeckel quam gistcr morgen hier binnen , ontboet den heere van Geresteyn , vraechde off mijn heeren alhier ofte inden Hagbe zynde, zyn debath nyet en hadden ontfangen, die daerop antwoorde neen, ende dat het oock nu nyet te passe soude cominen, om hier ofte inden Haghe op zijn reeckeninge te besoigneren, seyde dat hy een waghen gchuirt hadde, om tot dien eynde na den Haghe te gaen ; daerop Gere- $teyn seyde, dat byaldien hy anders nyet inden Haghe hadde vuyt te rich ten , dat hy bem dan raiden soude hier te bliven, soo men anders soude meynen, dat hy daer soude wesen om d'alteratie deser stadt te foveren , welck advys hy beloofde te sullen volgen , ende seyde terstont weder te willen vertrecken naer Sterckenburg. Die scheepenen Rheede ende Nypoort, die aen de Hollantsche steden mede vercleeft zyn, zyn gister voor de noen wedergecommen, kan van haer wedervaren ofte rapport noch nyet vernemen, presumere daer vuyt, dat het nyet nae haer sin en es. Myn heeren alhier hebben zyn Gen. graefF Ernst van Nassauw tot verscheyden revscn, volgende UE. schryven, wesen besoucken ende vergast. Myn heeren alhier hebben inij belast haer gebiedenisse aen myn heeren, daar zynde, ende LIE. te doea. Biddende Godt hiermede , Myn beere, UE. te sparen \|gesont, in een voorspoedich leven. t'Utrecht den 23. Apr. I610« UE. dienstwilliger, Opschr,: Aen myn heere etc. Gillis van Ledenherch, secretaris van myn heeren die staten 'slants van Utrecht, nu in 'sGravenhaghe. R\ 25. Aprilis, 4610, XXX, Myn Heere, UE. missive vanden 27. deser heb ick huyden morgen well ontfangen , ende daer vuyt eerst verstaen d'expeditic vanden raide van stale berwerts , ende terstont daer nae, dat henr E. gister avont hier gecommen zyn. Ende hebben omtrent zeven uren doen laden die magistraet, die vergadert zynde, es zyn Gen. graefF ernst van Nassauw met den raidt bin- nen gecommen, hebben overgelevert huere brieven van credentie, zoe vanden heeren staten generael als van zyne ExcelL, ende die by den secretaris gelesen zynde, de magistraet aen- geseyt, dat zy haer souden ontslngen houden van hueren eedt; Ganther hadde daerop ge- seyt, dat huer E. soude gelieven een weynich te vertrecken , ten eynde hy daerop mochte met den raidt delibereren ende antwoorden , ofte dat de magistraet inden groene earner tot dien eynde mochte gaen, daerop by zyn Gen. ende raide van state geseyt worde, dat de will vande H. M. heeren staten generael was, dat zy haer zouden ontslagen houden van haeren eedt; Ganther seyde daerop, dewyll het anders nyet wesen en mocht, dat hy ben hielt voer ontslagen, ende dat die vande raedt van gelycken doen moehton, zyn daernae terstont gescheyden; middelretydt bleven die poerten gesloten, de Noey werde beset met vier compaignien sold a ten , die Gansseraerckt ende plaetse elex met twee compaignien , daer nae worden de wachtmeesters ontboden, ende hemluyden aengeseyt, dat de heeren staten generael haer continueerden in haeren staet, op den eedt , die zy voermaels gedaen hadden.

-ocr page 160-



			153

		ende worden vermaent van haer deb voir. Terstont daeinaer worde geladea die oude magi- straet, ende een bode gesonden aenden heere van Rysenburch , die op zyn buys is, ende noch nyet binnen gecommen , ende naedat d'selve magistraet den eedt gedaen hadde, is by den deurwaerder vanden raide van slate een generael pardoen affgelesen, dat het all verge- ven ende vergeten soude wesen , mils dat een yegelick bem voirtaen in stilheyt soude dra«- gen , zyn Gen. graeff Ernst, die raidt van state, schout ende scliepenen , lagen mede inde vensteren ; die wachtmeeslers werden te nacht by zyn Gen. ontboden , om overall scherpe- lick toe te sien, offter oick elders eenige vergaderinge gebouden worde � zyn Gen. sont haer oock geduyrende de voorseyde veranderinge deur de stadt, om te vernemen watter omrne ginck; ende seyden nyet vernomen te hebben, dan boven inde stadt quam een, die seyde, dat de magistraet ofFgeset worde, daerover dat veele vensters inder haest gesloten werden, vuyt vreese. Sommige vrouwen spraecken well qualick, maer de mans hielden haer stille* die voorsteden waren, vermits den saterdach, voll volcx , ende de poerten worden eerst geopent omtrent negen uren, omtrent welcken tydt es den ambassadeur van Venetien met 18 waghens , die myn heeren hebben doen hnyren, vertrocken naer Leyden; hy is gister over dach hier still geweest. Zyn Gen. graeff Ernst heeft hem overall geleyt ende die stadt laten besien, myn heeren hebben die kosten affgesproecken. Myn heeren Berck ende Eck hebben hem dickwils wesen vergasten ; Canther was eergister avont by hem, syn Gen. hadde oock doen verschryven drye compaignien soldaten, die omtrent 7 uren quamen voir Tollesteech ende S^,c Catrynen ; die vanu ruyter van zyn Excel), quaemen omtrent acht uren voir de Wittevrouwen, die twee vendel soldaten, die op de plaetse stonden, vertrocken omtrent halff twaelff uren voir de publicatie, vande plaetse naer haer logementen ; die ven- dels op den Oey ende Ganssemerckt, staen daer noch; men seyt dat de compaignien van zyn Gen. graeff Henrick ende graeff Ernst van Nassauvv hier vuyt trecken ende twee En- gelsche compaignien weder inde plaets sullen commen. Die huysfrouwe van Petit es gister avont in den heere gerust. Nu terstont es my geseyt, dat de heere van Rysenburch binnen gecommen es. Biddende Godt hierinede UE., Myn heere, nae myn dienstige gebiedenisse, te sparen in voirspoet ende gesontheyl* Ilents Utrecht, den k8. Aprilis 1610, omtrent half twee uren. UE. dienstwilliger, G. Tersteghe. Die burgermeester Both heeft my geseyt, datter nyemant vanden oude magistraet swari- cheyt maeckte in't doen vanden eedt, behalven Nyepoirt ende Werchoven , die vraechden off men over het gepasseerde oeck eenige informaetie nemen off recherge doen soude, ende verstaen hebbende van het generael pardoen, deden mcde als d'andeien. Opschr,: Aen myn heere etc. Gillis van Ledenberch, secrelaris van myn heeren die siaien 'slants van Utrecht, nu te *s GravenhagUe. R-. (?) Aprilis, 1610. XXXI. Alsoe wy onderschreven verstaen hebben , dat Gillis van Ledenberch, secretaris vande heeren staten 'slants van Utrecht, by eenigen geblasmeert wordt, vandat hy van yder rit- meester ende cappiteyn, staende op de repartitie vande voornoempde heeren staten van Utrecht, hier te voren alle maent ontfangen soude hebben, ende noch alle maent ontfengen V. ' 20

-ocr page 161-



	154 soude eenen rosennobel; sOe is't, dat wy by desen verclaren ende attesteren voor de ge- rechte waerheyt, dat onse respective ritmeesters ende cappiteyns, noch wy, van haeren we- gen noch ons wetens yemants anders sulx den voornoemden Ledenberch noyt gepresenteert ende hy oock noyt begeert, veel min ontfangen heeft. Ende want men schuldich is der waerheyt getuygenisse te geven, soe hebben wy desen met onse handen seer geerne onder- teyckent; prescnterende ^?t selve verder, daer 't begeert sal word en, gestant te doen. Actum t'Utrecht, den 9. May, 1600 ende thien. /\* johan vande poll. ........* '
				Lambert Stkick. g. van zuylen. Jacob Lieftinck. de Leuwe, 1610.
			Fr. Achtevelt. WXILEM ReINIERSZ. TAN SwAENENBtlRCR!. D. . . van Duck. J. de Laxghce. CORNELJS VAN TeYLTNGEN.


DlRCK DE BIDDER. j VlCRHML, Henrick van Wick. _s. _s. t. XXXII. Wy Gerardt Ter Steghe ende Johan van Causteren, clercquen rande E. heeren staten ■slandts van Utrecht, verclaren ende attesteren by desen, ter instantie ende versoucke van Gillis van Ledenberch, secretaris vande voorn. heron staten, waerachtich te syn ₉ dat het deselve hercn staten alle over lange jaren belieft heeft, ons in dienste van haer E. als clerc- iruen aen te nenien ende met een eerlyck tractement jaerlycks t'onser ende onser familien onderhoudt te gaigeren, sonder dat den voorn. secretaris daervan ooit van ons helder of penninck geeyscht of begeert, veel min genooten heeft. Ende want men schuldich is, der waerheit getuichnisse te geven, soe hebben wy dese attestatie met onse gewoene handschrif- ten onderteyckent, opden twaelfden May xvi^c ende thyen. G. Tersteghe. Johan van Causteren. XXXIII. Erentfeste etc. heeren. Uwe E. brief vanden 5. deser hebbe ick ontfangen. Den here daerinne geroert, hadde my te voren vati alles berigt, oock de poincten van beschryvinge gecommuniceert. He]>be aen zyn E, myn advys, nopende de verzekeringe geopent, ende meene, dat 4 vendelen schutters, elck van 120 ofte 125 persoonen , vande vreedsamicbste burgers ende die princi- pal hoofden vuyt den raedt, ende daerinne blyvcnde, oock vier vendels vande gemeene burgers, elck vendel van 120 hoofden opte besoldinge van omtrent 800 gl. ten 42 dagen, onder vertrouwde ofEciers , met ordre van elcke nacht ende dach een vendel te waken (son- der de schutters mette vvacht te beswaren) goed fundament soude wesen , in den eedt vande burgermeesteren, raedt, alle collegien , oock notabelen inde stadt* schutters ende soldaten te

		(*) Dezclfde naam, als Wen bladz. Io0, om dc onlcesbaarhcid uict geplaatst.

-ocr page 162-



		155 brengen , die poincten van nyet in raedt ofte daet te wesen, daer iet jegens de heren staten ofte de wettelyke overheydt sal worden gehandelt, maer sulcx verstaende te openbaren , ende met alle macht ende middelen afF te weeren, is seer noodich, omme de costen van het onderhoudt vande soldaten te vinden, het wachtgelt te voren gepractiseert, met verminde- ringe. van een vierdepaert, dient gelaten , ende andere gene schutters nochte soldaten we- sende, tot redelicheyt gestelt, ^?tgene te cort compt, moet elders gevonden worden. Indien men een bljvende raet van 32 personen conde maken , het soude goet syn, oock dry ofte vier burgermeesters, in plaetse van twee, 8 schepenen in plaetse van twaelf soude ick goet vinden, alle jaer soe vuyten rade als anders vujt dubbel getal te verkiesen , ende het bly- ven in officie van twee burgermeesteren ende vier schepenen alle jaer, hierop een octroy by den heren staten van Vuytrecht voor 8 ofte 10 jaren op het versouck vande regierders vande stadt, ofte ex aucioritaie te veileenen , soude de auctoriteyt vande heren staten in voughe brenghen , in een hooftpoinct vande souvereynheyt, doch dit dient alleenljk voor myn voorslach , omme daerop geleth te worden, oock op wat tvden tselve dient gemoveert, ende daerentusschen secreet gehouden ende die contre mine te beletten. Het vermeerderen van 4 geeligeerden, als twe edelen ende twe vuyt de stadt ofte steden, waer mede goet, het ridderschap diende oock wel met twe personen geaugmenteert, maer en dient niet verhaest, soe deselve moeten permanentelick wesen; het collegie vande ordi- naris gedeputeerden vande heren staten, soude dienen van twaelf te wesen, als vier vuyt de geeligeerden, vier vujt de ridderschap, twee vuyt de stadt Utrecht, een van Amersfoort, ende vande andere steden (alle twee jaren by gebeurten) een, ende dien mede voor den- selven geresumeert ende gearresteert, dat den raet van state de reeckeningen in handen ge- stelt werden , schynt wel enighe prejuditie te hebben, maer sal het gemeene volck doen ge- loven, dat men ront ende sonder achterdencken gaet, dat in het platte landt geen soudt en werde vercocht, dat nyet uyt de stadt ofte steden gehaelt is, kan sonder prejudicie ge- schieden , ende contentement geven ; vande brouweryen is meer swaricheyts , maer ick meyne, dat best soude wesen, te doen cesseren voor enighe maenden de brouweryen, daerinne men bier brout om te vercopen , ten minsten , die in de naeste IV of XX jaren zyn opgestelt, latende niet te min de saecke ter decisie vande justicie, soe in possessore als pctitoire't selve soude contentement, soe aldaer als bier, geven. Het vercopen vande syde ofte fluwelen ten platten lande, soude oock wel verboden connen worden, sonder yemant te vercorten. Den heere, waervan UE. schryft, is wel geadviseert, ende daeromme vinde ick goet, dat hy daer weder gaet; die vast gaet ende alleenlyk Godes eere ende 'slandts welvaren voorheeft, overwint alle swaricheden. Hiermede, Erentfeste etc. Vuyt den Hage, den IQ. Meye, 1610. UE. dienstw. vrundt, Jkhan van Oldenbarketext. Opschr.: Erentfeste etc. heere Gillis van Ledenberch, secretaris vande heren staten 'slants van Utrecht. . , _ � ... XXXIV. Myne Heeren. Ick sende hierby gevoecht het substantieelste van't gene dat vuyt Vranckryck geadviseert is by generale ende particuliere brieven vanden 17. ende 19. deser; het voirder inhouden van deselve syn rapporten , discourssen , conclusien van achterdencken, voorstellingen, hier 20*

-ocr page 163-



			156

		vuyt hoopej daer vuyt vreese, also dat tot noch toe egeen fundament yevers op en is te maken, voor dat den staet van het ryck in seckerheyt gestelt sal syn. Als myn soon de coninginne ende den raet gesproken sal hebben (daertoe hy alle mogelyke debvoir isdoende), mogelyck dat hy meer lichts ende sekerheyts sal kunnen scheppen. De coninginne heeft aen die vande religie haer vcrsekeringe ende vercregen privilegien toegeseeckert ende geauthori- seert, exercitie van hare religie te continueren , by soe verre als alle de grooten soo eenich blyven , als sy hem gelaten ende thonen te willen doen, soo en is in het ryck geen swari- cheyt te verwachten, dan het sal veel moeyten hebben, want daer en sullen geene kunstige twistsajers uyt Spangien ende van elders ontbrecken , omme die unie te scheuren ; het beste is, dat de naest gelegen groote steden (verwachtende ran gelycken van alle d'andere), de coninginne ende den coning hebben gerecognosceert, ende maeckt oock de coninginne ende rade grooten staet opte assistentie van dese landen by noot. Die almogh. Godt will alies ten besten schicken _f ende den coninck van Groot Brittannien hert ende couragie inspireren totte de defensie vande gemeene christenheyt ende voornementlyck vande possiderende fur- sten , die sonder dit accident ontwyfelick haer saken te boven waren ; oyck al en hadde men met het apparaet van Vranckryck niet anders gedaen , als den bitebau gemaeckt, dit gaet vast, maer nu is te besorgen, dat men sal respireren, ende de saken hervatten , terwy- len dat men alomme meer geestonneert is, als men wel derff yets by de hand nemen; selfs en hebben wy tsedert het accident egeen tydinge vande fursten, noch in 8 daghen egeen antwoordt op ons advis van 't selve accident an hun gescreven, het is oyck seker , dat de vergaderinge vande geestelycke fursten by den keyser, is gescheyden onvruchtbaer, hebbende den cheurforst van Trier ende andere verclaert, dat sy haren staet niet en behoorden te pericliteren. Hiermede, Myne heeren etc* Vuyten Haghe, den 26. Meyc₃ 1G10. UE. ootm. etc. dienaer, CORKELIS VAN A.ERSSEN. Opschr.: Edole etc. myn heeren de slalen van Utrecht. XXXV. Edele c/c. Heeren. Myn heeren. Wy hebben eenigen lyt gelcden, op't aengeven vanden gewaldigen Joriaen Baecke, by secckere onze acte verhaelt, hoe nodich dat wy dienen voorsien van een gerichls- bode, terwjlen't garnisoen binnen der stadt Utrecht tegenwoordich zwaei* is, waer duer ons dagelicx veele ende zware besongens zyn voorvallende , d'welckenyet bequaemelick zonder heboirheken dienst van een gericbtsbode en connen worden geexploicteert, als denwelcken alie resolutien onder den volcke van oorioge, alhier in garnisoen zynde, publiceert, die van den chryschraede ten bevelc vanden beere gouverncur tegens zekere uere verdaecht, ende voorts alles exploicteert , wat, zoe binnen als inden gestichte van Utrecht, van wegen den gouverneur ende die vanden cryschraede te doen valt, tot welcken eynde ons byden gewal- digen genomineert was de persoon van Adriaen van Rodenborch, denwelcken alrede eenigen tytlang in onzen dienst geweest zynde, wy hem bequaem vynden om den voorsz. dienst als gerethtsbode waer te nemen, ende zoe hy mitsdyen tot't bedienen van ^?t selve ample geernc nae bebooren waere geauctoriseert, onder zeeckere belooninge, tot discretie van UE. ende flat hy ons verclaert, daertoe nyet wel te connen geraecken, zonder UE. Mog, voor- schryven aen de Groot Mog. heeren staten generael, ofte den heeren raeden van stalen,

-ocr page 164-



			Ib7

		d\velcke~ wy verhoopen, dat UE. Mog. heeren hem geerne zullen mededeylen, opd.it deur mid del van dyen den militaire discipline in alle zyne leden volcomentlick mach worden bedient, ende naer richts behoiren gemaintineert, soe en hebben wy nyet cunnen naeiaeten desen aen UE. te depesseren , ende daerby ten gesinne vanden voornoemden Rodenborch le versoucken, dat UE. Mog. gelieve denselven gratieuselyck te verleenen UE. Mog. favorabile voorschryvens aen de Groot Mog. heeren staeten generael ofte de oock Mog. heeren raid en van state der vereenichde Nederlanden , ten eynde hy tot voorsz. aiupte uiach worden ge- coiumitleert, geeedt ende geauthoriseert, naer behoiren, waer aen ons vruntscap ende de juslitie militaire vorderinghe geschieden zal, 't welck wy geerne dienstelick willen erkennen, kenne Godt die U, Edele etc. Actum Utrecht, den 9. Aug. I6i0, oude styl. , Jh. Ogie. Ter ordonnantie vanden gouverneur ende cryschraede voornoenit, L. van Leeuwem, GercohlssecreL Opschr.: Edele etc., heeren staten vanden lande van Utrecht olic haer E. gedeputeerden. XXXVI. Edele etc. Heeren. Wy gyn, volgende Uwer E. begeerte, Saterdach verleden van Utrecht herwaerts vertogen, ende des Sondaeehs alhier met tamelycken voorspoet, hoewel nyet met het beste weder, aengecomen , ende des Maendachs hide vergaderinge vande H. Mo. heeren staten generael gecompareert, alwaer onse compsie seer begeeit ende aengenaem was, ende zyn ons terstont gecommnniceert de besoignien, die onder handen waeren , naementlyck het stuck vande contributien ende de betalinge vande schulden des legers voor Gulick, daerinne de heeren staten generael seer becommert syn , ende daer op sy versocht hebben 't advys van syne Excell. ende des raets van staten, luydende als UE. uyt het dubbelt van dien hier benef- fens gaende, sullen mogen sien , op welck advys men van meyninge is voorts te besoigne- ren, ende oock met de provincien te liquideren , gelyck wy nyet en twyffelen, of uwer E. hebben alrede de missive vande heeren staten generael dien aengaende ontfangen, op de- welcke het UE. gelieven sal, ons van hare meyninge t'adverteeren. D'ambassadeurs vande coning van iMarocque syn geexpedieert met het contract, als UE. uyt de copie van dien hier by gevoecht, sullen connen zien. De gesanten van Sweeden syn oock afgeveerdicht met een antwoort dilatoir, daer mede sy nyet wel te vreden en waeren, gelyck UE. sullen con- nen mercken uyt haerl. l-eplycque, met copie vande voorsz. antwoorde hier by gevoucht. Doctor Rynck, gesante vande fursten van Nyenburch, is hier oock geweest, doleerende onder anderen over de grote costcn , die zyne heeren, de furslen van Nyenburch, in den Cleefschen crygh hadden te supporteeren, te kennen gcvende, dat zy daeromme geresolveert waeren een goet deel van haer cryschvohk afiedancken, ende versouckende, dat de heeren staten generael hare garnisoenen , op de frontieren leggende, wjllen belasten haer te hulpe te comen , soe haest de noot sulcx soude vereysschen. Dan hem is daerap schriftelycken geant- woordt, als UE. uyt de copie Van dien, hier neffens gaende, sullen connen sien. Over de saecken van Eemdcn is men dagelicx doende; de grave heeft hem in alies gesubmitteert de dispositie vande heeren staten generael. Die van Eemden maecken swaricbeyt, om van gelycken te doen , ende by onderlingh accoordt schynt de saecke nyet wel te willen vallen, nochtans sal daer een eynde van gemaeckt moeten werden. Stracx nae onse aencompste

-ocr page 165-



			158

		alhyer syn wy gegaen besoucken syne Excell. ende prince Henrick van Nassau, ende de salutatie van wegen UE. gedaen, die ons seer ernstelicken vraechden nae de gesteltenisse der saecken aldaer, daer op wy haere Excell. nae oaten wetenschappe ten besten berecht hebben, vveesende syne Excell., soe veel syne gesontheyt aengaet, nu wat beter gedispo- neert, dan by eenige dagen te voren geweest hadde. De heere Barnevelt, hoewel de koortse hem noch nyet geheel verlaet, gaet oock meer voorwaerts als achterwaerts, soe dat men nu tot zyne reconvalescence vaste hope cryeht. Die vande Oostindische compagnie syn geresol- veert, de reyse by noorden nae Cbyna noch eens te besoucken , daertoe die vander admi- raliteyt tot Ampsterdam seer inclineerende, uyt baer collegie gesonden hebben de heeren Matenesse ende Soggart, daerby oock gevoucbt is geweest d^r. Plancius, minister tot Amp- sterdam , op derwelcker remonstrantie ende versouck tot subsidie vande voorsz. veyse, by de generaliteyt geaccordeert syn twee jachten , ende op yder dertich man; d'apparentie ende hope is, dat men't vynden sal. Hier wordt oock dagelicx gedelibereert, omme eenen am- bassadeur ende consul te seynden nae Turk yen , daerinne verscbeyden swaricheyden bevon- den worden , dochscbynt, om de groote nutticheyt, die men meyndt dat dese landen in traflcque ende andersints daerdoer sullen mogen genyeten, oock om seer veele arme gevangen ende slaven van dese landen te verlossen , dat bet synen voortganck sal hebben , docb met seer cleynen train van hier, te weeten, den ambassadeur met twee ofte drie dienaers ten hoocbsten , ende alsoe t'Utrecbt een persoon by ons is geweest, die ons geseyt heeft, ette- lycke jaeren binnen Constantinopel gewoont, ende die spraecke geleeit te hebben, sonder dat wy nu weeten wie hy is, soe sullen UE. gelieven, indien hy hem aen UE. mochte addresseeren, ons daervan te adverteereu, op aventure , oft men hem conste recommandeeren. UE. gelieven ons oock te adverteeren, of den heere van Gent den eedt gedaen hecft, alsoe ons daer nae gevraecht wordt, ende middelretyt, Edelen etc* Geschreven in 's Gravenhage, den 11. January 1611, stilo veieri. Uwer E. dienstwilhge vrunden ende medebroeders, Johan van Rbnesse. Justus van Rysenburch. Volckert Bom. Ende onderdanighe dienaer, Glixis VAN Ledenberch, Opschr:* Edele etc. heeren, die staten, of haer E. gcdeputeerden , tot Utrecht. XXXVII, Edelen, etc* Sedert onzen voorgaenden schryvens, syn de saecken van Eemden voorts met yver ter handen genomen, ende eyndelicken zeeckere articulen geconcipieert, daermede men verstaet, dat die van Emden haer behooren te contenteeren. De grave heeft die aen syne syde ge- accepteert, ende hem voorts gesubmitteert de dispositie vande H. M. heeren staten gene- rael, sonder dat die van Emden tot submissie hebben connen bewogen worden , noch oock oock tot acceptatie vande voorsz. articulen, haer excuseerende op geen last daertoe te heb- ben, begeerende verlof om te mogen vertrecken , te vreden zynde van alles rapport tedoen, ende de saeken ten besten te helpen stieren; daerop heml. verlof gegeven is ^ met verma*^ ninge van modestie, ende geen dadelyckheyden te attenteeren. Gister avondt is oock ver-, schenen inde vergaderinge de heere grave van Oostvrieslant selfs, heeft oock zyn afscheit- genomen, d'welck hem gegeven is, met gelycke vermaninge ende begeerte, dat hy een lant-

-ocr page 166-



		159

dach win alle de stendeu van Oostvrieslandt soude uytschryven, tegens den XI. February^ binnen Marienhof, op welcken tydt oock aldaer zullen erschynen de heeren Joacbimij Ryngia ende Coenders, uyt de vergaderinge vande heeren staten generacl; de heeren By] y Bentingh, Cromhout ende Bor van A.merongen, uyt den raedt van staten, omme heml. de* nieyninge vande heeren staten generael voor te dragen , ende voorts te doen elFcctueerenj Uwer missive vanden xr. deses aen de heeren staten generael, in faveur van eenige dorpen , die den voorleden somer door expresse opbiedinge van uwer E., wagens, tot het Ieger voor Gulick hebben gefurneert, is ons door den schout van Harmelen wel behandicht; wy heb- ben dien inde vergaderinge vande H. IM. heeren staten generael doen lesen , ende nyet al- leene die, maer oock alle de andere tot hondert opgeboden wagens gerecommandeert, zulks dat den raet van state geauthoriseert is, omme op d'een ende d'andere te disponeeren; daer" naer hebben wy die saecke aen den raedt van staten gerecommandeert, die daerover aen TJE. schryven, gelyck uw E. uit haer E. M. missive, hier by gaende, sullen mogen sien. Wy hebben geraiden gevonden , die missive alhier te openen, omme te sien, of daer niis- verstandt in gebruyckt niocbte zyn , ^?t selve voor het afseynden alhier te remonstreren ende doen dresseren ; d'intentie is orn de lysten te hebben vande hondert dwangvvagens, met expressie voor hoe veele gelts inder vvaerheyt yder wagen 'sdaechs aengenomen is. UE. gelieve den voorsz. lyste , oft door der staten panders oft de gerechten selve te doen terstond aen uwer Ed. overleveren, ende die aldaer in ordre gestelt zynde, alhier te seynden, Wy syn hier seer besprongen geweest met de saecke vande soetelaers, vande compaignie vanden gewezen capiteyne Gordon, ende die pensioenen vanden oversten Groenevelt, Heraugieres, weduwe Schenks ende anderen; d'eerste zyn gerenvoyeert aen de justitie, ende d'andere uitgestelt tot den staet van oerloge geresumeert sal syn. Op ^?t stuck vande contributien is men tegenwoor- dich doende, wesende syn Excell. ende den raedt van staten daeromme eenyge reysen inde vergaderinge geweest, verscheyden communicatien daerop gehouden , ende als noch gepersisteert by het voorgaende advys van syne Excell. ende den raedt van staten; nu zyn gecommitteert, uyt elcke provincie een , die deze zaeeke oock met den heere Oldenbarneveldt in commu- nicatie sullen leggen, ende syne E. advys mede op alle de poincten, inden voorsz. advyze aengetogen, verstaen ende rapport doen; de saecke is van grooten gewichte ende insichte, gelyck UE. uyt ons rapport, wil Godt, in weinige dagen claerder sullen connen verstaen. De provincien arbeyden , om daerop reces te nemen, nadat de zaecken noch eens in pre- sence van zyne Excell. ende den raedt van staten geventileert ende gedelibei'eert sal syn. Wy hadden verhoopt noch deze weecke van hier te vertrecken, dan dit moeyelyck ende fachieus besoigne hout wat langer tegen als ons wel lief is , sal daeromme noch moeten lot inde naestcomende weecke aenlopen. Nopende de servitien hebben wy van dage geimpe- treert d'ordonnantie vau xn^M L., sonder dat wy op dese tyt ende voor dat den staet van oerloge geresumeert ende gedresseert sal worden (want dnertoe zal de resumptie dienen) yet vorders syen te handelen. De reste sullen wy reserveeren t'onse wedercompste, die wy spoedigen sullen , soe veele mogelyck wezen zal, ende hier mede, Edele, etc, Gescreven in 's Gravenhage, den 18. January, 1611. UE. dienstwillige vrunden ende medebroeders, JOHAN VAN RENESSE. JUSTUS VAN RYSENBUftCH. VoLCKER BoTH. Ende onderdanige dienaer, GttLls VAN Lehenberch.

	Desen avont ontfangen wy uwer E. missive, gisteren geschreven.

-ocr page 167-



			160

		XXXVIII. Mon Frere. Het cjuaelyck overcomen vande vrienden van daer, heeft gemaeckt, dat myne droefheyt, die ic otn uwer E. absentie hebbe genoemen, minder es gevveest; ic hoepe wy sullen gcle- genheyt hebbeu haer de feeste te doen, dat men opte bruyloften es gewoent, niet twyfe- lende ofte uwer E. en sal met myn suster tegens Paeschen overcomen; ons verlanckt te ver- nemen , boe het met uwer E. huysvrou al es, wenschende, dat Godt haer gelieve blyde moeder te maecken. Myn huysvrou doet haer gebiedenisse, uwer E. aenbiedende haeren dienst. Uwer E. weet de costumen (ic sal de formele woorden gebruycken), indien sy uwer E. goedt genoech es, meyne dat men haer de eere behoirt te doen van uwer E. kindt te heffen, ic en sal geen persuasien allegeren, sy coempt de laeste onder ons, men pleech sulcke sulcke (!) cere te doen; uwer E. discretie sal doen, wat hem gelieft. Ic sal beginnen op myn dingen van nieuws te dencken, ende eerst aengaende ons proces ; uwer E. sal my vrientschap doen, soo ic daervan geheelyck can worden geinformeert, ofF de saecke begonnen es ofte niet, ende hoe verde wy syn gecomen, ende by soo verde uwer E. daer noch niet in gedaen en heeft, waerom het naergelaeten is, ic wenschte wel uwer E. schreeft my in't langhe dese saecke allcenlyck coucernerende, den raet affectionneert dit proces, soo doen oock die van Middelburg, ende meynen dat ic het niet en bevordere om particuliere sucht, die ic syne Excell. toedraghe, doch wilde voor alcer uwer myn hiervan schryft, dat de saecke waere geintenteert, ende dat den bryeff niet anders in en hielt als van dit proces, opdat ic met die vanden raede mach communiceren, waer dat de difficulteyt in licht, sy en meynen niet, dat hicr soo groote difficulteyt in es, soo syne Excell. eenich recht van zee- drift heeft, by moet het bewysen, alsoo alle zeedriften den graeff toecomen, nu aengaende de processen, te Mechelen hangende, daer is om geschreven, ende werden gecopieert. Ic sal uwer E. verwittigen van 't geen daer in is, dat ons sal conuen dienen. Tot Middel- burg, desen 19. January, 1611. Uwer E. geafFectioneerde ten dienste, J. Reigeusberg. Opschr:* Aen myn heer myn heer dc Groote, advocaet fiscael van Hollanrit, Zeelandt, Westvriesl. etc., wooncnde in 'sGravenliaghe. xxxix. Mr. Peter van Leeuwen, racdt ende procureur generael inden hove van Utrecht, ge- vraecht, alsoe men wel onderrigt is, dat Albert Dier hem te kennen gegeven heeft, hoe verre hy, Dier, hem in 't stuck van dese muyterye verlopen heeft, dat men daeromme van hem begeert te verstaen, wat den voorn. Aelbcrt Dier hem al te kennen gegeven , ende wat raet hy den voorn. Aelbert Dier daerop gegeven heeft, ende wat hy verder van dese saeck weet. Heeft daerop geantwoordt ende verhaelt, dat ten tyde van het spul ofte roemoer van Claes de Goyer, die moeder van Aelbert Dier by hem gecomen is, schreyende ende clagende, dat sy met haren sone seer becommert was, om dies wille, dat hy in 't spul met Claes de Goyer hem verlopen ende oick geteyckent hadde, begerende van hem raet, wat sy met ' hear soone doen soude. Dat hy , Leeuwen, daerop geseyt hadde: «Ick moste hem selfs hooren spreken , ende hy mat my oprechtte biecht doen, sonde ick hem raedt geven.»

-ocr page 168-



			161

		Dat dienvolgende den voorn. Aelbert Dier des andercn daeclis daeraen hy hem gecomen is, ende geseyt, dat hj nyet geteeckent. maer beloften aen de handen malcanderen gedaen had don, van wat d'een overcompt, d'ander mede overcomen soude. Dat sy omtrent 40 sterck waren, die dese beloften gedaen hebben-, ten huyse van Claes de Goyer, om dat sy niet en wild en lyden, and ere ofte nieuvve leeringen, die men hier sochte in te voeren, ende dat Jo. Wten Bogaert uu anders precckte, dan te voren plach le preken. Dat syn meester, Johan Ruysch, hem te meermalen ende oock. nu, als hy de beloften dede, tot Claes de Goyer gebracht hadde. Dat hy, Leeuwen, hem daerop geraden hadde, ran hier te vertrecken ende voor een wyle tyds t'Ampsterdam te gaen werckeu, hem daertoe gevende een Spaensche mat aen gelt. Dat de moeder van Aelbert Dier, hem, Leeuwen, dickwyIs geclaecht heeft, dat Johan Ruysch haer soon inde taverne brachte, in plaels van hem op syn werek te houden. Den voorn. raetsheer Leeuwen gevraecht, off hy van Aelbert Dier niet verstaen hadde, wie de hooftlieden waeren, daeran dat hy ende anderen de beloften deden, ende wat haer desseing ofte voornemen was te effectueren. Seyde , dat den voorn. Aelbert Dier syn nabloet is, ende dat hy daerom nae rechten nyet gehouden en es tegens hem te deposeren ende alles te seggen. Dat hy wel verstaen hadde, dat bet waren Thyman van Wee, Oucoop ende meer ande- ren , die men by naerder informatie uyt anderen wel sou cunnen vernemen. . Dat hy oock wel verstaen hadde, nyet uyt Aelbert Dier, maer uyt anderen, dat haer voornemen was de staten soe te tracteren, dat sy nyet weder uytte stadt nae den Hage souden gaen, orame daer yet aen te rechten, maer dat sy wilden vertouven, tot dat Leden- Lerch uyt den Hage weder te huys gecomen soude syn, soe sy anders wel dochtcn, dat Ledenberch, horende quade tydinge, niet wedtr binnen Utrecht soude willeu comen. Dat sy doen oock noch besich waren , om een hooft tot dat exploict te vinden. Den voorn. Leeuwen noch gevraecht synde, wat hy vermoeyt ofte geloofde, vm de on- derleyckeninge, seyde, dat hy geloofde, dat er onderieyckeninge was, dat oock de moeder van Albert Dier sulcx tegen hem nyet geseyt en soude hebben, ten waer sy uyt haren soone l selve verstaen hadde. Noch den voorn. Leeuwen gevraecht, off hy niet en wiste, waer Aelbert Dier nu is, seyde, dat syn moeder dat wel wiste, ende dat hy meende, dat hy niet verre van hier en is. Lestelyck is den voorn. raetsheer Leeuwen versocht Aelbert Dier te bewegen tot ronde verclaringe ende confessie, by geschrifte, sonder yets achter te houden ofte anders te seg- gen dan de waerheyt, met toescgginge van pardon, indien hy t selve doet, daerop den voorn. Leeuwen geantwoordt heeft, dat hy de moeder daervan spieken ende geerne syn besle daertoe doen wilde. Den XV. February 1611, des nanoens, is den procureur generael aen der staten earner gecomen , ende heeft verclaert, dat hy de moeder van Aelbert Dier gespVoken ende versocht heeft, ten einde sy haren soon soude bewegen de volcomen waerheyt te seggen vande on- derieyckeninge ende van bet desseing; dat sy daerop vraechgewyse geseyt hadde, ende off daer door dan jemant in last qua me ; dat hy, Leeuwen, daerop geantwooidt hadde, daer moste $y voor sorgen , daer op het aen soude comen; dat sy daerop repliceerde, dat sy liever hadde, dat haer sone liep, dan dat hy yemant in last soude hrengen; dat iiy haer ten lesten versochte, dat sy dan haren soon soude schryven, dat hy ten minsten de sake, die syl. voorhadden, met het getal van degenen, die geteyckent hebben, soude overschryven, dewelck de moeder aennam te doen; dan alsoe sy twee dochteis heeft, die wonen by den V. 21

-ocr page 169-



		162

jongen Canter, dat sy het die eerst te kennen wilde geven; dan by Leeuwen meent, dat het goet ware, dat men de moeder selfs ontboot, ende hoorde, dat men uyt haer ver- breder verklaringe crygen soude. »� ''.■■'.■ XL. Edele etc. Heeren. UE. schryvens vanden 26, Aprilis lestleeden, hebbe ick al in Majo, den 21., beantwoort, ende aen den heere Joachimi, om aen UE, over te zenden, bestelt 5 dan vreesende, dat deur syn lange absentie, daer ik nu eerst af vernomen hebbe, de voorsz. myne antwoorde UE. niet en mochte behandicht syn, hebbe ik deselve wel willen noch eens als nn itereren, ende was als volgt: UE. schryvens vanden 26. Aprilis lestleden hebbe ick eerst den 16. deser maent ontfan- gen, ende met verwonderinge gelesen, insonderheyt, dat UE. seer vreempt soude duncken, dat ick onder myn titulen stelle Baron de Cruynin/jen ende Erfburggrave van Zeelandt, begeerende, dat ick metten eersten UE. soude verwittigen, wat gerechticheyt oft reede ick daertoe hebbe, om by UE. alsdan gedaen te worden, soe sy sullen vinden te behooren, Voege dienvolgende daerop voer antwoorde, dat myn kuys van Cruyningen, ende d'alliancien , welke hetselve buys voor deesen gedaen heeft, iinmers soo in vergetelheyt niet gecommen en zyn, oft 'lis noch notoir ende kcnnelyk, dat 't selve myn huis van Cruyningen, over de vierhondert jaeren, continueelyk een Baronie geweest is, voerende sonder teegenspreeken van iemant in heur bannieren ende zegel (als ick kan doen blycken) een man te peerde, gekleedt mette wapens van Cruyningen, gelyck de hertoghen van Brabant ende graven van Hollandt ende Zeelandt deden, 'twelk niemant, geen Baron synde, geoorloft en was. Myn overgrootvader, heer Johnn van Cruyningen, goed. ged., welcke in syn leven ridder vande orde des Gulden Flies was, myn grootvader, myn 00m, myn heer vader en ick, hebben altoos, sonder dispute, den voorsz. titul van Baron van Cruyningen gevoert, sulcx kan ick doen blycken mette superscriptien opte sarcken van myn voorouders, mitsgaders verscheyde oude brieven ende chartres, die, indien 't noot ware, opgesocht ende geexhibeert souden konnen worden, ende narnentlick oock mette autenthique caerle, gemaakt byden. herault d'armes van Brabant, als noch (nisi/allot) in't leven ende herault vanden tegen- woordigen Ertzhertoch; niet min kan ick oock doceren van myn erfburchgraafschap van Zeelant (hoewel ick myns weetens noit erfburchgrave maar alleen simpliciter burchgrave ge- schreven hebbe, ende onder anderen met de copien vande brieven van loff- mem. Janne, grave van Henegou, van Hollandt, Zeelandt ende heere van Vryslandt, vanden jaare xm^cdrye, daar by syne S. G. geeft synen neve Geerart, heere van Voorne, dat burchgraaf- schap van Zeelandt eeuwelick ende erflelick , beginnende vanden mont van Bernisse, 'twelk streckt alsoo lange als Vooren tot Vlaanderen toe; 't selve is gekomen aan wylen heer Adriaan. van Cruyninghen, in'l jaar 1408, die gelrout hadde vrouwe Elisabete, eenighe erfgenaem van Heenvliet ende dochter van heer Hugo van Heenvliet, wiens voorouders waaren geweest broeders vanden heere van Voorne, ende successivelyck aen myn is't voorsz. burchgraef- schap eeweiick ende erffelyk gegeven by dengenen, die sulcx vermoehten te doen. Soo is't buylen twyfi'ei een erfburchgraafschap, ende en intituleere ick my niet t'onrechte erfburch- grave van Zeelandt, waanueede ick meene UE. schryvens void aan ende UE. gecontenteert te hebben, met vast vertrouwen, dat UE. immers geensins in dispute en sullen willen trek- ken, 'tgundt alle de werelt seker houtlt ende successivelyk by my ende myne voorouders, soo lange als voorsz. is, openbaarlyck gebruyckt is geweest _y ende alser al eenichsins aeo

	¹

-ocr page 170-



			IG3

		mochte getwyffelt worden, des neen , dat UE. hen daerinne sullen dragen, als degene, die een Edelman vanden outsten s tarn me van Zeelant, deur quade aangevers (die dit schynen te veroorsaaken) niet en zouden willen bekleinicheyt aandoen, maar veel eer syne oude digni- teiten voerstaen ende vervallene wapenen weder he]pen oprechten ; gebieden oock haar secretarissen myn t'intituleeren, als Baron van Cruyninghen ende Vryheere van Heenvliet, oock Erfburchgrave van Zeelandt, my houdende alsoo ende latende vredelick ende onge- molesteert blyven, die ick ben, ende daar keysets, coningen, hertoghen, graven ende hee- ren van deeze Nederlanden ende in summa iederman my en myne vorsaten altoos voorge- houden hebben, waartoe ick hope UE. hear soo veel te meer sullen veroorsaakt vinden , aangezien ick eerst de staten generaal vande seventien provincien , daar na de staaten gene- raal vande geunieerde provincien ende UE. na myn vermogen ende gelegentheyt altyt getrou- welyck gedient hebbe ende daar inne hope stantvastelyck te continueeren, soo lange als my 'tleven in deser werelt gegunt sal worden by Godt Almachtich, dien ick bidde, Edele etc. Date Heenvliet, den 22. Juny, 1611. UEd. seer dienstw., wat ik vermach, M. DE CRUNlNGHEff. Optchr:* Edele Mog. Hoochgel. wyse zeer voorsienige hceren etc, de staten van Zeelandt, le Middclhoich, ILL Edele ete. Op gisteren syn hier aengecomen die gecommitteerden van Overyssel, is oversulck by ge- meyne resolutie goet gevonden, alle besoignes te postponeren ende datelyck inne te treden. het openen van die consentcn , die by raedt van staten over deses jaers 1611 syn versocht, dewelcke, soo wy bemercken, by die provincien schriftelyck overgelevert sullen worden, versoecken daerom gans ernstelyck, op uwer E., volgens ons voorgaande schryven, die con- senten van onse provincien (soe verre die op den weghe niet en syn) ons terstont over te seynden , opdat van onser syde geen oorsaeck van retardement gegeven en wordt, alsoe hier by alle liefhebbers van ons gemeyne vaderJandt verstaen wordt, dat tot beboudenisse vande verseckerheyt ende reputatie vande landen , soo wel van bynnen als van buyten die provin- cien, het openen der voorschreven versochten gheen laugher vuytstelle lyden en can. Op gisteren is oock in der H. M. heeren staten generael vergadering erschenen den am- bassadeur Russy, ende heeft geurgeert, mits dat die gecommitteerden van die provincien nu aengecomen waeren, cen prompte vruchtbaerige resolutie te hebben, op twee syner pro- positien, den eenen vanden 19, April, ende den anderen vanden 11. May, beide deses jaers 1611, in haer H. M. vergaderinge gedaen, helangende het tiers vande subsidie, daerinne geroert, waervan die copien op een beschryvinghe in uwer E. vergaderinghe gelesen syn ,- daer toe wy ons gedragen, waerop van wegen die H. M. heeren staten generael geantwoort \s_fdat dieselve propositien al over lange tyt die provincien waren toegesonden ; wiens gecom- mitteerden nu aengecomen syn, ende dat men met den eersten soude procederen, ommc van hemluyden te verstaen, hetgheen by haer principalen daerop geresolveert is, *t welck men verhoopt sulex te wesen, dat hare Ma"" sal geven contentement. Wy sullen neerslelyck luysteren, wat op dese saecke by die andere provincien wort bygebracht ende uwer E. ter- Jtont daer aff adverteren. Die leste tydinghen , die hier vuyt Vranckryck aen die H. M. heeren staten generael geco- men syn, sullen uwer E. wt dese bygaende copie vanden ambassadeur Aerssen cunnen verstaen. Wt Denemarcken en is hier niets seeckers, doch wel enighe tydinghe van coop-

-ocr page 171-



	1C4

Inyilen , maer soo diversche, dat wy daer niet afF schriven derven. Den heer advocaet van Oldenbarnevelt is tot drie reysen in die vergaderinghe van die H. M. heeren staten generael gecompareert, ende wordt van dach tot dach (Godt heb loff) stercker. Hieraede, Edele etc, Vuyt 's Gravenhage, den 18. July, 1611. Uwer E. dienstwillige medebroeders, Justus van Rtsenbukch, Johan de Goter. Peter Fransz, 1611. Opichr.: Aon myn heeren etc. de gedepp. heeren slaien etc. van Utrecht, tot Utrecht. R«. 9. July, 10H. \ XLII. Edele etc.* Heeren. UE. missive, mitsgaders d'ingeleyde consenten, syn ons wel te passe behandichu Op gisteren heb ben de provincial openinge barer consenten beginnen te doen , ende op huy- den schriftelyck overgelevert, alleen Zeelant verclaert niet gelast te z\n alvorens de commu- nicatie van haer gecommitteerdens mette staten van Hollandt geeindicht sal wesen, waermede daghelycx gebesoigneert wordt, ende sullen van tyt tot tyt UE. van alles adverteeren. 'Tghene die bewinthebbers vande Oostind. Comp^nic vertoont hebben, sullen UE. uyt de remonstrantie, hierby gaende, connen vernemen, daerop byde provincien voor resolutie is gevolcht, op behagen van haer principalcn, alsoo dese saeck geen uytstel conde lyden ter Cause vande tydelyke toerustinge , die deselve comp^nie vernootsaeckt is terstont te doen, dat de voorscr. cotnpag"" sal werden geassisteert ter somme van 100,000 ponden , in vier jaer te betalen, als ydcr jaer 25,000 guld., welke penningen sullen worden gevonden uyt de convoyen vande waeren derselver compag^n,% insgelyks met scerp ende munitie van oorloge uyt des generaliteyts magazynen te lichtcn, daermede deselve nti tamelyke wel voorsien syn, tot de waerde van 25,000 pond, eens , daerenboven noeh met vier van des generaliteyts beste scepen, die de voorsz. comp"'^c alsdan met volck, gescut, munitie van oorlogh ende victualien, t'haerer costen sullen voorsien, welcke scepen sullen werden geestimeert ende gecort aen't voorsz. als andere consenten, de voorsz. comp., hier vorens ingewilHcht, ende sal de respect, collegien Vande admiraliteyten aengescreven worden, om't landt van haer grote scepen niet te blooten, dat deselve terstont andere scepen vande selve grote weder doen op- maken, des sal die Oost'. Ind. Comp. acht andere gel)ke scepen toerusten t'harer costen, om also met een vloot van 12 wel getnonteerde scepen nae Oost Indien te varen, tot verse- keringe van haer for ten ende secuiiteyt tegens alle oflensien. Op de instantie, vande ver- scheide propositien byden ambassadeur Roussy gedaen nopende het tiers, is voor antwoort gegeven, als hier by geschrifte neffens copie vanden brieff aen zyne Ma, ende Coninginne regente wert overgesonden, daermede de here ambassadeur gisteren na Vranckryc is ver- Irocken ; de provincien necnien excuse, dat sy het stuck vande tiers niet grondelyck heb- ben verstaen ; also nu de heer advocaet Oldenb^rnevelt naerder openinge daervan heeft ge- daen , sal de provincien toegesonden werden een deductie vande voorscr. saeck, principalyck waerin d'obligatic van't selve tiers is bestaende, nut recommendatie, omme vruchtbare resolutie daerop te fbrmeren. Syn Excell. de stadt Grave met het landt van Cuyck ten deele gevallen synde, versoeckt, alsoo hetselve byden Keyset is uytgegeven aen syn beer vader in pantscap, ende de souvereinileyl van hetselve landt de staten generael is compcterende, dattet voorscr. pantscap mochte worden geconverteert in eigendoai, behou-

		*

-ocr page 172-



			165

		deride evenwel de souvereiniteyt aen't landt, daerin weinich prejudicie gelegen is, also dc staten generael de lossinge der pantpenningen nummermeer sullen afmaecken, is oversulcx op behagen van ons prineipalen, beneffens andere provincien, in hetselve geconsenteert. Op huyden ontfangen wy brieves uyt Denemarcken, tier mede gaende, neffens extract uit een missive vanden heer Garon. Waerraede desen eyndigende , bevele UE. e/c. In 's Gravenhaghe, den 23. Jul., 1611." Uwer Bi dienstwillige vrunden, Jo. de Goter. Just, van Rysepcburch. Peter Fraksx. Qpschr,: Edele etc do* gedeputecrde slaien vanden lande van Ulrecht. XLITI. Edele elc. Heeren. T geen gebesoigneert is op de consenten vande provincien, sullen UE. uyt de bygacnde slacken genouchsaem konnen verstaen, want nadien de provincien deselve by geschriite hadden overgelevert, terstont daernae is den raedt belnst dien overtenemen, de defected vandien uyttetrecken, ende niettcgenstaende alle middelen van inductien syn aengewendt, om de respective provincien te beweegen tot aenneminge Tan behoorlyeke quote, staet van oor- loge ende alsulcke partyen, als byde petitie vanden raedt over't loopcnde jaer was geeyscht, hebben evenwel de provincien ben t'samen niet connen vergelijcken ; daeroin is eyntelick geformeert, advis vande raedt hierby gevoecht, ende zyn tot de deputatie na Vrieslant ge- comniitteert de heeren Anierongen ende Gromhout; voorts zyn alhier gecompareert van we- gen de grave van Oostvrieslandt doctor Wyarda, insgelycx verscbeyden gecommitteerden van wegen ridderscnap, steden ende stenden van Oostvrieslandt, versoeckende aggreatie ende besegelinge van. baer onderling accoort, alsmede ordre op de betaelinge der soldyen endo servilien vande garnisoenen , soe binnen Eemden als op Lieroort Jeggende, ende drie com- missarissen, volgens 'tverdrach, tot compositie ofte decisie vande overige questien noopende de onbebeerde landen, ende sellen mit volcomen authorisatie, tot't geen voorsz., gedepu- teert werden, die metten eersten hen derwaerts sullen vervoegen; hier benefFens zendende inslructie voor de commissarissen, gaende nae't landt van Monster, achtervolgende'tgeen de heer van Rysenborch laest heeft overgescreven, maer sal noch dienen voor een lyt se- crect gebouden. ^?t Geconcipieerde placcaet tegens de Jesuiten ende priesters, sal eerst die vanden raedt gecommuniceert werden, om t'adviseeren, of t zel\e in eenige poincten mochte contrarieeren het tmctaet van bestant, wy sullen aen onzer zyde bevorderen, 'tzelve metten eersten gearresteert werde. Indien UE. yet bemerckte, t welck tot vordel ende nade con- stitute van onze provincie gealtereerl, vermeerdert ofte vermindert soude dienen _f sal ons daervan gelieven t'adverteeren. Wy vreesen, dat t zelve soo haest syn voortganck niet en sal connen sorteren , door het oversenden aen de respective provincien. Wy moeten UE. voorts rememoreren 't stuc van het tiers, als UE. uyt de missive ende deductie vande heeren staten generael, mi onlancx overgesonden, genoeebsnem hebt connen verstaen; wj sullen daerop verwachten UE. resoiutie. Wy syn alhier soo inde vergaderinge vande heeren staten generael als inden raedt, sterck aengevochten geweest opte partyen vande lop ende sculden ende pcimingen , by den ontfanger generael genegocieert, 't welck wy met verscheydc redenen hebben afgeweert ende ons van't selve voor dit jaer geexcuseert, hebbende bj occasie vandien gevordert den staet vande middelen in Brabant ende Vlaenderen. mitsgaders

-ocr page 173-



			166

		't sout vande denne gaende, daervan wy hier voorens weynich kennis af gehadt hebben; dan hoe 'tselve is ingestelt, sal UE. uyt de bygaende staet selfs dordeelen. Hier zyn vergadert de gecommitteerden vande respective collegien ter admiraliteyt, besoignerende op de veylinge vande zee, ten versoucke vande gemeene coopluyden, specialyck de traficanten op Guinea Levanten ende die vande Oostind. Compagnie. Voorleden Saterdach is gearresteert de com- missie op doctor Hagen, van Sciedam, om te gaen na Constantinopel, tot relaxatie vande gevangens ende preparatie van voorder handelinge mitten grooten Keyser, op de verseecke- ringe vanden coophandel in de landen van zyn gebiet. Syn Excell. heeft ons laeten weeten, dat de colonel Ogle verlof versocbt heeft voor den tyt van een maent, tot verrichtinge van zyn particulier affaires te mogen absenteren, ende mitsdien geduyrende deselve tyt een ander in syn commandement werde gesurrogeert. Syn Excell. beeft niet begeert hierin te dispo- neeren, alvoorens't selve ons, insgelycx den advocaet Oldenbarnevelt te verwittigen, recom- mandeerende tot dien fyne den lieut. colonel Packcnham, die seer wert gelaudeert, om zeer goede partyen van discretie ende verstant, daerom wy hierop UE. advys terstont verwachten. Hiermede deezen eindigende, bidden Godt Almachtich > UE. te conserveeren in langduerige, gerustige ende voorspoedige regeeringe. In 's Gravenhage, den 5. Augusty, 1611. UE. dicnstwillige geaffectioneerde medebroeders, Johan dk Goyer. Justus van Rtsenburch. Peter Fraxsz. Opschr,: Edele etc, heeren, de hedeputeerden 'slants van Utrecht ₃ tot Utrecht. XLIV. Edele etc. Heeren. Syn Exc^dt heeft ons op huyden aengedient, dat de ritmeester Witschard hem seer heeft geclaecht, dat syne ruyteren inde herberge, tot haer totale mine, tot noch toe hadden gelegben ende gansch crualyc geaccommodeert, 't welck sy niet langer conden continueren, daerom hy ernstlic aengehouden heeft, om te mogen met syn compagnie d.eslogeren ende elders syn garnisoen houden, seyde daerom syn Exc. geen veranderinghe te willen doen , al- vorens hy van ons hadde verstaen, welcke compagnie wy wederom in syn plaets souden begeren, 't sy een van onse repartitie ofte andere, sulcx als wy best geraden vonden , het- welck hy ons presenteerde te sullen bestellen na ons gelieven, waervan wy syn Exc. bedan- ckende, antwoorden, dat de voorn. ritmeester geen wettige oorsaeck van miscontentement en hadde, dat wy van begin altyt wel enighe vrevelicheyt in hem hadden gespoort ende dat syn ruyteren tot noch toe drie stuvers daechs boven haer servicien hadden getrocken, ende ^syⁿ ^eyS^en scult te wesen, dat syn ruyteren so lang inde herberge waren gebleven, 't welck syn Excell. seyde oock wel te bemerken , wel wetende, dat het doer syn gierigheit toecpiaui, soe hebben wy aengenomen 't selve aen UEd. te remonstreren ende UEd. intentie te ver- staen, met overscryvinge van ons, om alsulke compagnien, daermede UE. alderbest suit wesen gedient, belovende syn Excell. daervan tytelick t'adverteren, verwachten daerom metier haest UE. antwoort. De heeren Briel, Cromhout, Bor van Amerongen, syn gisteren vertrocken na Vries- lant, sullende van daer na t'exploicteren van haer commissie, volgens d'instructie, hier by gaende, hem voorts transporenteren na Oost-Vrieslandt, om de resterende zwaricheden aldaer voorder af te maecken , achtervolghende haere hier bygaende last. Van Munster hebben noch niet van onse gesandten. Wy senden hiermede copie vande

-ocr page 174-



			167

		missive, gescreven by onse gesandten na Denemarcken ende Sweden, dan Iiaer lydinghen werden noch onseckei* gehouden. Syn Excell. seyde ons, jonger advertentie te hebben, dat in plaats van 1600 vande Sweedsche, in de missive gementioneert, maer 200 geoleven te syn. Vuyt Brederodes brieven ende and ere confirmatoire advertentien verstaen , dat die admi- nistrator vanden Cheurlbrstl. Pfaltz by syn Keyserl. Maj'. provisionelvk erkent ende geautho- riseert was, alle cheurforst. action te plegsn ende prerogative!! te genieten, onvermindert een yder syn gerechticheyt ten principale, waermede den Nienburgei* van syn slue is; dat de Keyserl. Maj^c. ende Koninc Malhias verdragen waien, sullende beyde op't slot te Prage lieur logementen houden, casserende oversulex 't volck van oorloge allensints, daerdoor de Cheurforst Jantdach uytgestelt sal worden. De heer van Rysenburch sal volgens syn toeseg- ginghe bier weder nietten eersten dienen te wesen, want de meeste swaricheden van staet noch voorhanden syn. Hiermede dese eyndigende, bidden den* Almogenden UE. te conser- veren in voorspoedige regieringe. Actum den 14. Aug. 161L UE. dienstwill, medebroeders, Opschr:* Edele etc. de gedeputeerde siaten 'slants Joiun de Goyer. Peter FfiAJfSZ, van Utrecht etc. Cito. Ctto. XLV. Myn lleere. Den uwen met die bygevoegde stucken vanden 4. deses syn by ons den 5. daeraen wel ontfanghen, client desen daerop voor antwoort, dat den gewesen president Radelant van hier vertoghen is sonder eyt, soe aen die Ho. Mo. heeren staten generael als aen syn Excell. te versoeken, als uwer E, breder vuyt den mondt van D. Thaurino verstaen suit hebben, die alles gecommuniceert is, ende aengenomen heeft uwer E. delachtich te maecken. Den gewesen procureur generael is noch bier, dan hebben van hem (voor als noch) van ymant eyts vernomen; Lambert Canter ende die soen van Hendrick van Hclsdingen syn oock hier, wy meynen ende syn oock van sommighc onderricht, dat sy willen versoeken moderatie van haer vaders sententien. Wy sullen sulex met alle moogelycke middelen beletten ende weder* staen, want soe dat geschieden , daer soude mede die autoriteyt publicq gecrenckt ende die gebannen met haere complicen gecouraseert woorden, by soe verre sy bet versoeken aen syn Excel!., hebben wy ordre gestelt, door den clerck van Melander daeraff terstondt veradver- teert te sullen syn. Wat belanck het communiceren met den heer Oldenbarnevelt, het eerste concept vande acte, ons toegesonden , sal uwer E. mondelyck naeder bericht woorden door eenyghe vanden onsen, die eersldaghe tot Utrecht sullen coemen ende uwer E. het voorschreven concept weder brengen � om te becomen enyghe pennynghen van ons verscho - ten servitien , hebben wy voor aencomen van uwer E. missive met den heer Oldenbarnevelt al gesproken , die ons antwoorden , die saecke favorabel te sullen weesen, ende den commis vande finantie by hem te onlbieden, om van hem te verstaen, hoe het met die bursse al stondt, 't welck al geschiet soude syn geweest, ten waere dat den commis Volbergen, over- mi ts syn crenckte, nu eenyghe daghen syn huys gehouden heeft ende als noch houdt, sullen hetselve niet t'min met neersticheyt vervolgen ende onse heeren (hebbende resolutie) adverteren. Hiermede, myn heere, nae ons gans vrundelycke groetenisse, bidden Godt Almachtich , uwerE. ende ons tsamen te houden in syn goddelvcke protectie, den 8. Spt. 1611. Uwer E. gans geaffectionerde vrinden, JOHAN DE GOTER. JUSTUS VAN RTSENBURCH. PeXER FRAItfSZ. Opschr; Aen myn heer Ledenberch , secretaris van die heeren siaten van Utrecht₇ tot Utrecht.

-ocr page 175-



			168

		XL VI. Aen de E. Mog. Heeren de Gedeputeerde Staten 'slants van Utrecht _y Remonstreert, seer reverentelycken te kennen gevende Jo^r. Cristoflel yun Scbagen, jegen- woerdich woenende op de huyzinge van de Haer₉ hoe d3t hy suppliant eenigen tvt gelo- geert heeft (alhier hinnen Utrecht coemende), ten huyze van Cornells van Broeckhuyzen, wachtmeester ende weert inden Cuelschen Dom alhier hinnen Utrecht, vvaer door gebuert ynde, dat hy suppliant, eenige syne juweelen, clederen ende andere goederen gegeven heeft Anna van Broeckhuysen , des voorsz. weerts dochter, soe omme by haer gerepareert te worden, als dat zy deselfde van synent wegen zoude doen repareren, heeft deselfde occasie genomen , door het selfde haer te heroemen , dat hy remonstrant haer zoude hebben gelronwt, 't welck hy noyt gedacht en heeft, te vreden zynde, hem daervan by eede le purgeeren, ende gemerckt hy suppliant sich selven daervan vry kennende, met consent van vrunden ten wederzyde in ondertrouwe is staende met joffrouwe Anna van Borssele, woouachtich lot Leyden, een joffrouwe van qualiteyt ende goeden geslachte, conform de syne, ende dat hy van meninge is, ecrstdaechs het huwelyck met haer te solempniseeren, soe is hy nochtans beducht, dat de voorschreven Anna van Broeckhuysen in het wederroe- pen vande geboden , hem remonstrant (sonder eenige redenen) eenich schandael soude mo- gen aendoen, 't welck hy geerne soude voorcommen , hehbende tot dien tine haer alrede voor den hove van Utrecht ex L_t diffamuri* doen verdachfaerden , om haer actie, 't zy van trouwe, defloratie als andersints, te institueeren \ 't welck zy in alles tergiverseerende, ter quaeder trouwe refuseert te doen, soe wordt hy suppliant genootdruckt, hem te keeren tot TIE, syne overheren, autheurs ende protecteurs vanden placcaete nopendc den echten staet, anno 1584 geemaneert, versoekende zeer reverentelyck commissarissen uyt UE. collegie hem verleent te worden, voor denwelcke de voorsz. Anna van Broeckhuysen ende den hareu mogen worden ontboden, om voor deselfde ten overslaen vande gecommitteerden des Synodi vanden kerckenraet te seggen , de redenen waeromme zy des remonstrants voorsz. huwelyck soeken te beletten, syne defensie ter contrarie te horen , o;n dienvolgende op de vergun* ninge vande voorsz. proclamatie, in conformity vande voorsz, placcaete gedisponeert te wor-> den, ende dat in cas van non comparitle, hy remonstrant alleen gehoart, ende op syn versoeck gedisponeert sal worden» dit doende etc, In margine: Die gedeputeerden vande staten 'slants van Utrecht, committeeren den gedeputeerden des Synodi dezer provintie , omme parthyen voor hemluyden te onthieden, deselve te horen ende accordeeren, is't doenlyck, indien nyet, rapport te doen. Gedaeu rUtrecht, den 7. Januarii, 1612. Ter ordonnantie als boven, G. de Ledenberch. De gedeputeerden des Synodi van Utrecht, parthyen voor hem ontboden hebbende, hebben denselven eyndelick veraccordeert, uytwysens de copie vande utspraecke, desen annexe, gedaen in onze vergaderinge t'Utrecht, den 22. Januarii 1612. Door last dev ge- deputeerden des Synodi ende in aller nacm. Jacobus Taukinos.

-ocr page 176-



			169

		xLvn. Edel Moghcnde Heeren. Myn heeren, hare Maj¹' van Vranckryck hebben haer door groote ende menichfuldige instantie, laten bewegen tot het fourneren van hondert duysent cronen, tot betalinghe van ses maenden, voor de Francoyse trouppes, wesende in tslands dienst, daer aff vier niaenden verschenen syn ende by avance hetgheene aen die twee maenden resteer!; met vaste be- trouwen, dat haer Ho. Mo. middeler tyt, tot contentement van hare Maj^ts, resolutie nemeu sullen nopende die tiers, by hare Maj^rs van Vranckryck dese landen verstreckt, tot beta- linghe van hetgheen hare Maj¹⁸ aen syn Maj^ts van Grootbiittannien schuldich syn, ende by faute van retardement van een goede resolutie, dat daer nae geen betalinghe voor die voor- geschreven troupes meer verwachtende sal wesen. Tot denselven fyne heeft den here am- bassadeur Refuge, op gisteren in haer Ho. Mo. vergaderinghe een propositie gedaen, raits alvorens oock overleverende een missive van hare Maj% aen hare Ho. Mo. addres- sercnde, daeraf ic UEd. Mo. copien van overseynde, niet tegenslaende deselve van haer Ho. Mo., aen die provintien gesonden sullen woorden , met vermaninge Tan een prompte, vruchtbare resolutie daerop te willen nemeu. Ic meyne, dat op dese sake eeu legatie naer Engel-mt gesonden sal vvorden, om met syn Maj^s van Grootbritlannien te handelen , tot vercleyninge ende lange teraynen van dese schult, ende dat men daer toe behoorlycke ende bequame middelen gebruycken sal, dan ten gaet niet seker, den tyt sal ons wyser maken. Wt de copien vande missive vanden ambassadeur Aerssen, oock hier by gaende , sullen uwe Ed. Mo. connen affmeten den tegenwoordigen staet van het ryck van Vranckryck, ende besonder met wot middelen men aldaer, al* oock hier, door den heer ambassadeur Refuge arbeyt, omme die Ho. Mo. heeren stolen generael te doen geloven, dat die gehandelde alliantie met Spangien , onsen staet niet nadelich, maer voordeelich wesen sal, 't welck men hier niet en can geloven � alsoe men alf'ede de vruchten verneemt, van 't ghene die ge- sandten vande possiderende vorsten van Gulick, Cleve, e/c, die in Vranckryck geweest syn omme de saken van Aken , voor afscheyt becomen hebben, die maer simpele intercessie aen die ertshertoch van Brabant toegheseyt is, 't welck uwe E. Mo. vuyt die lecture vande missive vanden ambassadeur Aerssen hieder sullen verstaen. Nae de particuliere advisen, die den here Oldenbarnevelt becomen heeft, soe uyt Paris als Brussel, prepareert den ertsher- toch van Brabant hun tot belegeringe der voorschreven stadt Aken, doet nieuwe lichtinghe in Artois ende Henegouwe, versterckt syn regimenten, verwacht vier duysent nyewe Span- jaerden, daervan al eenighen in Flandern aengecommen syn, soe verre hare Maj¹. van Vranckryck oft Grootbiittannien dese saken haer niet en bemoeyen, en sal van wegen hare Ho. Mo., soe ic meyne, ooc niet gedaen worden, 'twelck oock den tyt ons leeren sal. Die deductie ofte declaratie vanden here ambassadeur Wynwoodt, deur last ende opten naem van synen coninck, in haer Ho. Mo. vergaderinghe overgelevert teghens F). Vorstium, daer aft" ick in een van myn vorighe geschreven hebbe, is all tot Londen in Engelant gedruckt, daer afF den here ambassadeur Wynwoodt inde vergaderinge van haer Ho. Mo. voor yder pro* vintie een exemplaer gesonden heeft, als oock een voor yder lidtmaet, inde vergaderinge vande heren staten van Hollant. Ic soude den mynen uwer E. Mo. met desen wel over- gesonden hebben, dan ic en twyfele niet, off tot Utrecht al exeraplaren syn ofte haest comen sullen. Die heren staten van Hollant syn samentlyck aengecomen ende besoigneren continuelyck. Men heeft hier goede hope, dat by haer E. Mo. die opgeresen disputen ende twyst inde V, 22

-ocr page 177-



			170

		saken van religie gedempt sal worden, 't welck Godt Aimachtich gunnen wil Hiermede sal ic dese eyndigen, ende blyven altyt, Ed. Mo. heeren, Uyt 's Gravenhage, dea 20. Febr. 1612. Uwer E. dienstwillige medebroeder, Justus van Rysenburgh. Opschr,: Edele Mog. heeren, myn heeren die staten 'slants van Utrecht etc, tot Utrecht. XLVIIL Edele Mo. Heeren. Myn beeren. Uwe Ed. Mog. missive vanden 10. deses hebbe ic wel ontfangen, ende sal myn nae den inhoudt derselver reguleeren, sulex dat ic hoope (met Godes hulpe) tegens den beschreven tyt, aldaer te wezen, omme UE. Mog. op de poincten vande bescbryvinge ende andere voorvallende zaecken (nae mync geringe vermogens) by te wesen. Syn Excell. vertreckt met voorweten vande Hoog Mog. heeren staten generael, nae de laudtdach vande provincie van Gelderlandt, ende sal op JVIaenendach toecomende (soe by niet en verandert) van hier vertrecken, ende zyn wech over Utrecht nemen, ^?t welck ic uwe E. Mog. wel hebbe willen adverteeren. Syn Genade, graef Ernst van Nassau, beeft die Ho. Mog. heeren staten generael, als oock zyn Excell. versocht, als getuygen over den doope van syn en jongen zoon te staen , 't welck hy die Ho. Mog. heeren staten generael, als oock by zyne Excell. geerne aengeno- men is; daer sullen noch mede over staen de oude coninginne van Denemarcken , de chur- iurstinne van Saxen, den prins van Wales, den hartoch ende hartocbinne van Brunswyck ende syne Genade vrou moeder, die uyt den raedt van staten gesonden worden nae de landts- dagen van Gelderlandt ende Overyssel, (gelyck ic uwe E. Mog. hiervorens geadverteert bebbe) sullen, door commissie die plaetse van die Ho. Mog. heeren staten generael bewaeren , ende sal voor een pillegave gegeven worden een jaerlixe lyfpensie voor bet kint, van duysent guldens ende twaelf hondert guldens gereet. Op huyden ofte morgen sal resolutie, ten overstaen van zyn Excell ende den raedt van staten genomen worden, wat men te doene sal hebben met die negen afgewezene compaignien vande heeren staeten van Vrieslandt, die welcke ic uwe E. Mog. met myne overcompste sal cornmuniceeren, ende 't geene middeiretyt hier noch voorcompl; ende voor deze tyt anders niet hebbende, sal ic, Edele Mog. beeren , Godt Aimachtich bidden, e/c. Uyt ^?s Gravenbage, den 12 Maert, 1612. Uwe Ed. Mog. dienstbereide medebroeder, Justus van Rysenburch. Opschr.: Edele Mog. heeren, myn heeren die stateu 's lants van Utrecht etc* lot Utrecht. R*. 13 Maart, 1612. XLEL Myn Heere. De extraordinaris gedeputeerden vande heeren van Seelant worden alhier noch verwacht, ende can daerom uwer �., wat succes het vergelycken vande quote nemen sal, voor dese tyt niet adverteren. Die ordinaris gedeputeerden van Zeelant geven hoope, dat syluyden eevstdaechs hier sullen wesen, wordt daeromme vande ervarensten in onsen staet geadverteert, tot ailer voldoeninge ende om die mate voile te geven, bunne compste te verwachten, 't welck

-ocr page 178-



			171

		by die gedepuleerdcn vande andere sess provincien geaccordeert is, niet tegenstaende hun- luyden hetselve seer verdriet ende quelt. Godt gave, dat syluyden als noch eerstdaechs comen mochten, ende dat met sulcke resolutie, dattet disputeren op de quote eens afge- handelt worden. Ick sende uwer E. hier bygaende de propositie vanden here ambassadeur Wynwood, by syn E. op Saterdach voor den noene inde vergaderinge van baer Ho. Mo. gedaen, nopende het accepteren ende inaugureren voor syn Excellentie de ordre de la Jartiere, alsmeue de reselutie van hun Ho. Mo., daerop genomen, die den voorsz, ambassadeur den selve daghe nae noene, door drie gecommitteerden van hunne Ho. Mo. ter handt gestelt worden, die oock met eenen van wegen hunne Ho. Mo. den doot vanden prins van Wales aen syn E. becladen (!) (beclaechden). Hier gaet oock beneffens die geheele depessche, die by hunne Ho. Mo. gedaen wordt na Constantinopolen, soe aen den grooten keyser selver, als enighe bassa's ende wethonders van syn rycken, oock de liste ende costen vande presenten, die derwers gesonden worden , die metten eersten goeden windt tseyll gaen sullen. Hier wordt gehoopt, dat dese gemaecte bandelingbe, by soe verre die niet gebrocken wordt, groote trafycquen ende negotiatien aen dese landen geven sal, 't welck Godt Almachtich gunnen wil tot salicheyt. Den brief aen den orateur Haga en gaet hier niet beneffens, ter oorsaecke die niet gearresteert en is. Sal daeromme niet nalaten, in myn navolgende uwer E. te seynden. Hier en is sedert het vertreck vanden heer tresorier de Goyer gheen tydinghe van geenen canten aengecomen, uytgesondert een brieff vanden ambassadeur Aerssen, vuyt Vranckryck, daeraf die copie oock hier mede gaet, daeruyt uwe E. suit cunnen verstaen, hoe subbitte- lycke die saecken van state aldaer , sedert syn E. leste schryvens (daerafF uwer E. oock copie gesonden is) verandert syn; ende anders voor dese tyt nyet hebbende, sal ick dese sluyten ende altyt bliven, Myn heere. Uwer E. geheel geaffectioneerde viiendt, Vuyt 'sGravenh., den 19. Nov. 1612. Jpsius van Rtsehburch. Opschr:* Aen myn heere etc. Ledenberch, secreiaris vd. �. Mo. heeren etc. slat. v. \]ivccht etc. L. Monsieur. Jeay trouve finalement loisir de faire lesponse a la lettre de Londre, ce qui je fay pap celle quy sera icy jointe. Je la soubmette a vostre jugement, vous y pouvez hoster et ad- jouster tout ce qui trouverez convenable, ne servant ceste que pour minute, quy sera apres transscript a net. Je vous prie me la renvoyer, au plustost quy sera possible, affin que ne demeurions plus longtemps contumaces de ce responce. Jeay mis tout ce qui mon petit entendement m'a dicte, quy puisse servir, vous pourrez suppleer au reste. Jeay trouve bon, de vous envoyer copie de ce, quy fustescript a moy a fin qu'avez le fondement de tout. Dieu veuille addresser le tout a sa gloire et bien de l'estat, auquel si le pourrois apporter une seule petite bricque, je penserois avoir bien employe ma vie5 vous baise les mains, saluant avec tous les miens M., vostre compagne et vos filles, espere que Dieu vueille benir, demeu* rant a toutjour. Mons^r. Vostre tresaffectione amy et serviteur, Je. Galas dm.. ■ 22

-ocr page 179-



			172

		Mons. V. supplie, que rnons. Zuerius, mad^lc et tous les siens prouvent icy leurs tresaffectiones salutations. L'oraison de nostre Cesar V. supplie, ne seroit oublier. d'Amsterdam , le 13 d'Avril, 1613. Op$chr,: A monsieur, mons. Hugues, secretaire de mess, les estats en leur conseii d'estat a la Have. LI. Erentfeste etc* De oorsake vande overcomste myns soons, brengers deses, sal uwe E. van hem vcrstaen. Ick ben mils dese benoodicht uwer E. andermael moeyelyk te vallen ende hertelicke te bidden, dat het u believe in't accorderen metten persoon, daer mede hy te doen heeft, hem behulpich te syne, opdat het tot meesten voordeel mynes soons mach toegaen , ende wy van alle vordere swaericheden, costen ende moeyten eenmael ontslaghen moghen werden. Ende alsoe myn sone een reyse naer Iriant, voor sekere koopluiden alhier, heeft oengeno- men, die niet langer en kan uitgestelt werden, daerora hy syne wedercomste moet sien te spoedighen, soe heb ick hem de obligatie vande gravinne van Solms ende hare perelketen mede gegeven, om by uwer E. bewaert te worden totter betalinghe toe. UEd. sal die ge- lieven te aenveerden ende de penninghen te ontfangen , om den persoon te voldoen, vol- gende het verdrach, ende my de reste over te seynden, daerinne my eene sonderlinghe vrientschap sal geschieden, ende my deste meer aen uw Ed. ende den uwen altyt verobli- geert houden, om met alle gediensJcheyt sulx te bekennen. Waerop my t'uwaerts, als mynen besten vrient vertrouwende , sail dese eyndighen met myn dienstwillige ghebiedenisse in uwe goede gracie ende van uwe lieve huysvrouwe, God den Almoghendeu biddende, Erentfeste etc. Tot Middelborch, den 22. May, 1613. Uwer E. seer goet vrient ende dienaer, Adriaen Nicolai. Opschr.: Aen myn heere etc. Cliristiaen Huygens, secret, vd. rade v. state in 'sGravenh. LII. Alsoo Vincent van Drielenborch, vergetende ende teruggestellende het debvoir ende pligt, claermede hy van natuere wegen ende volgende, ende by hem als burger ende als rent- ineester van Sinte Pauwels ende der Wittevrouwen conventen syner overicheyt verbonden ende verplicht was, onder pretext van jegens het pausdom yets te willen schryven, hem heeft onderstaen, in sekere drie prefatien , ende sonderlinge in eene van dien, gestelt in Latyn- sche tale, met een groote opgeblasenheit, seer smadeliken ende injurieuseliken te inveheren de Christelycke overheyt van desen Jande, mitsgaders de goede, godtvruchtige ende vrome kerkdienarcn , deselve overheyden ende kerkdienaren onder meer andere atroce injurien val- schelyck insimulerende, als of sy waren degenen, die vanden pa us ende koninck van Spanje loselyckcn werden gevoedt ende gebroeit, daer toe arbeiden, oat den paus ende koninck van Spanje weder souden gebragt worden tot de heerschappy in dese landen , schryvende noch voerder, dat er een pesle is in dese republicque, ende dat het noodich is, dat die met

-ocr page 180-



			173

		eenen smoock ofte wynt des goddeliken crachts verdreven werde, sonder dat hy noch tan* (soe hy seydt) van yemandt te dooden, yet meent te statueren, hem beroeuiende voorts, soe hem by eenighe menschelyke wet, dit schryven verboden wort, dat hy niet en soude willen noch moghen swyghen, gelyck al't selve vuyt die voorsz. syne schriften, die hy alrede tot een merkelyk groot getal in druck hadde doen verveerdigen , ende enighe ran dien aen ver- scheiden personen van voorgaende muyterye suspect synde, buyten welen ende consente van syn ovcricheit gedistribueert heeft, mitsgaders uyt syne Responsion breeder gebleecken is, dat oock den voorn. Drielenborch tot verscheiden reysen gehoort ende gevraecht synde eerst voor den gerechte der stadt Utrecht, en daernae voor de E. M. heren staten 'slants van Utrecht openlyk bekent heeft, dat hy is den autheur vande voorsz. schriften. Ende want alle tselve is streckende tot vercleyninghe vande authoriteyt der Christelyke overicheyt competerende, ende tot verachtinge derselver overicheyt, mitsgaders tot oproerte ende scbeu- ringe in de gemeynte, waeromme sulcx aen den autheur andere ten exempele behoort ge- straft te worden. Soe is't, dat de E. M. heren staten voorn. gesien de aenclachte ende conclusie vanden officier der stadt Utrecht, alhoewel de voorsz. delinquant nae rechteu swaerder ende meerder straffe verdient heeft, omme sekere goede consideratien , desen male de voorsz. straffe mitigerende, verclaert hebben ende verclaien by desen den voorsz* Vincent van Drielenborch vervallen te wesen vanden staet ende officien, by hem tot noch toe be- dient, ende hebben hem voorts gebannen, gelyk haer E. M. hem bannen by desen uyt de stadt ende lande van Utrecht, Aldus gedaen ende gepronunchieert t'Utrecht, optea 25. Novembris, in t jaer ons Heren ende enighe Salichmakers Jhesu Christi xvi⁽ ende darthien. (Naar gelijktijdige kopij), Lin. Erentfeste etc Heeien. Ick schryve dese mael een missive publyck aen myn heeren die staten van Utrecht, van allet geene alhier te hove is gepasseert tsedert 't vertreck vanden heere vander Mylen, mits- gaders 'tgeene ick eenichsins bevonden hebbe, deft stnet ende regeringe vande Ho. Mog. heeren staten generael aen te gaen. Ick bidde UE. seer dynstvruntlich, deselve myne dynst- willige genegentheyt ende getrouwen yver, die ick hebbe ende drage tot de welvaert vande provintie van Utrecht in't particulier, te willen recommanderen ende aengenaem maecken. aen myne heeren de staten van Utrecht, ende neffens dien, ofte tot dien einde, door UE. credyt ende sonderlinge' faveur voor my by haere Ed. M. soo veel f intercedeeren , dat ick met myn soon Maurits mi eintlick een proven mach becomen, ora dewelcke ick nu soo veele jaeren seer instantelick hebbe gesolliciteert, op de vaste beloften my Iandere tyden ende dickwils gedaen ; verclarende dat UE. my hier mede sonderlinge grote eere ende vruntschap sal bewysen ; belovende des te neerstiger te sullen continueren inde correspondentien ende advisen van hier aen haer Ed. Mog. ende aen UE. te doen. Ende alsco wy altsamen sterf- felicke menschen syn, soo ist dat ick daerom te instantiger aengehouden hebbe ende noch aenhoudende ben, om het effect vande voorsz. beloflenisse nu eintlick te mogen genyeten. Ick seinde aen UE. hier neffens eenige gedruckte schriften over desen peys, alhier geemi- neert, die wclcke UE. gelyven sal naer syne gewoenlicke discretie te communiceren met myn heeren die staten. Hiermede, Erentfeste e/c. Vuyt Paris, den lesten May 1614. UE. dynst ende vruntwillige, GSD. TA5 BOETSELAER & ASPEREN.

-ocr page 181-



			174

		Indien't seer beswaerlick soude cunnen geschieden, dat myn heeren de staten van Utrecht eea proeven voor mynen soon souden verleenen vuyt het gansche corpus vande collegien vanden Dom ofte Oudemunster, mits laetende elck een tour stille staen ; soo versuicke ick, dat ten minsten my van de stadt van Utrecht, voor een civile sorame van penningen mochte overgelaten worden. Hiertoe, myn heeren, UE. faveur ende directie wederom implorerende. Opschr.: Erentfeste etc. lieere Gillis van Lcdenberch, secr. vd. staten dcr provincie ende landen van Utrecht, lot Utrecht, LIV. Myn Heer. Ick verstont, lest te Utrecht synde, wt den mondt van eenige myne waerde medebroede- ren, kerckdienaren aldaer, dat myn nceff, Willem Riddersbach, schoolmeester S^tc Geertrudt, sich 11 u eenen goeden geruymen tydt hadde geoeffen� in propositien ende predicatien, soe huyten de stadt op enighe dorpen als binnen deselve in't gasthuys, ende dat met redelick vergenoegen der toehoorderen , gevende hem voort goet getuygenisse van neersticheyt ende vromicheyt van leven, met verclaringhe, dat hy, nae haer oordeel, met stichtinghe ais ordinaris dienaer ten platten lande soude kunnen worden gebruyckt, my oick hope gevende, dat naer het horen vande alumnis van haer Ed. Mo., die doe derwaerts ontboden waren , hyerop soude vverden gelet. Hoewel ick nu nyet soude begeren faveur te versoecken voor ymant, ten opsien van soodanighen ampt, die daer toe onbequaem soude syn geoordeelt, soe en wiJ ick evenwel nyet diffimuleren, om redenen, die UE. seJve can bedencken, dat my syne promotie,'t voorschreven oordeel der kerkdienaren gepresupponeert, sonderling aenge- naem soude syn. Hy selve heeft my verclaert, dat hy nu lange op die hope heeft geleeft, ende sich die gepasseerde moeyten ende aerbeyt dies aengaende neffens de moeyelykheyt van syne schole nyet en heeft laten verdrieten. Ick wcet dat hy neerstich is ende van goeder imborst, vroom van gemoet, still ende ghehoorsaem , de theologie niet qualick verstaende. Twyfele oick niet, ofte syne gaven synde door de genade Gods ende de couragie, die hy scheppen sal wt syn promotie, met lesen der schrifturen ende bidden opgeweckt synde, en sullen vermeerderen, Oick gaet men met hem vast, ende syn huysvrouw, die haer ouderen in zedicheyt ende modestien vry ongelyck is, heeft haer t'eenen male tot de religie begeven. Myn vriendelyke ende gants dienstighe bede dan is, dat, alsoe hy dock noch een is vande oude alumnen van haer Mo. Ed., UE. gelieve syn Maecenas ende patroon te wesen, ende ons die gunste te bewysen, dat hy zyne promotie naest God ende syne overheyt, uwe E. te dancken hebbe. Myn heere, Heere God etc. Uwcr E. huysvrou, nevens die here Lochorst ende de zynen sullen hier heur groelenisse mede vinden, indient UE, gelieft. In 'sGravenh. 20 Aug. 16H. Uwer E. gants dienstwillighe, J. Wtenbogaert. Opschr.: Aen myn heere etc. Gillis van Ledcnhcrch, secretaris vd. Ed. Mo. heeren staten slanls van Utrecht, LV.* Erentfeste etc. Vrundt. Omme te voldoen UE. begeerten, volgende derselver missive vanden 22. deses, sal dit navolgende dyenen ₉ voor soo veele my mogelyck is, vuyterlyck vande persoonen te oordelen,

-ocr page 182-



		175 my betrouwende op -DE. discretie, ende sal desen neffens myne d^enstwillige gebyedenisse eyndende� U Erentfeste, frome seer discrete goede vrundt, neffens derselver L. huysfr. ende familie den Almogenden bevelen. Ylens Amersfoort, desen 23. Decemb. 1614. UE. dyenstwilliger, De tegenwoordige Mugislraat. ^W- ^VAjr Hardevelt, Scepenen. Grootvelt. Dese persoonen syn al te satnen vande religie, doch rivet Coemaedt Fransz. al te samen openbaer professie doende, dan wel de predicatie Adryaen van Westrencn. dagelycx hoorende, anders nieest al bequaem nae gelegent- Johan van Dael. heyt vande stoffe, die wy alhyer hebben; die openbaer Peter Schaede. professie doen, syn: Grootvelt, Goenraedt Fransz. ende Jan Goort van Sael. van Dael, Steven Cooth then Berch ende Peter van Daveler Corn, van Surckstein. syn swagers, waerover een van beyden wel behoort vuyt het Peter van Daveler. schependom gedaen te werden, doch Steven Cooth then Berch Johan Ruysch. is veel bequaemer als zyn swager Daveler, als wesende een Wouter Buys Claesz. seer conscientieus ende neerstich persoon, all hoewel ick Steven Cooth then Berch. achte dat den officier, Peter van Daveler sal soecken te main- Peter de Goyer. teneren om perticuliere vruntschaps wille. * ■ ■ Raden. Dirck Pelersz Schaey is Martinist soo ick meyne, anders een beminder van ^?t vaderlant, ende een bequaem persoon , wel bequaem tot schepen te syn, ten ware Peter Schaede, syn broeder, wesende vande religie ende verders bequaem. geen schepen waere, dyent wel raet te blyven. Thomas then Berch. Is volcomelyck papist, doch is UE. wel bekent syn persoon, ende soo ick meyne, meest alle de heeren. Wouter Meynsz. Is een geexcommuniceerden mcnnonist, ten aenseyne syn leven met haerl. humeuren nyet en accordeerden , doch meen ick, hangt noch aen deselve religie, is anders bequaem ende cloeck, heeft ons geduyrende dese verdyepinge veel moeiten ee- maeckt, als hebbende syn bleyck leggen byde Goppelpoort aen den beer, refereere my tot Willem WiJIemsz. Wouter Buys, rentmeester, is vande religie ende tamelyck bequaem om raedt te wesen. Willem van Dolre. Is mede gcnouchsaem vande religie, comende dagelycx ter predicatie, anders bequaem ende neerstich. Jacob van Schaedyck en compt nyet ter predicatie, is nochtans het gemeene besten ende den staet van 't lant seer toegedaen, is neerstich, waer te wenschen dat hy tot cameraer gehaert moeste werden. Henrick Sael. Is oock nyet heel vast vande religie, maer een seer oprecht pacificq persoon, het gemeen besten beminnende. Evert Gerritsz. Hanckt aen de perfectisterye, doch is anders een goet vreedsaem persoon, ende lieffhebber van 't vaderlant. Harman Boode. Is vande wilde Geusen, alle dach eens droncken drinckende, oock weynich comparerende. Johan Stevensz. Boode. Is een jongman, daegelycx ter predicatie comende, tamelyck be- quaem*

-ocr page 183-



		176

Henrick van Ryn. Is papist, doch geen geheel vyandt van'l vaderiant, soo men vuyterlyck can spooren. Willem Soest is de soon vande burgermeester Peter Fransz., is papist, doch een tamelyck bequaem joncknian, De nyeuwe genomineerde persoonen. Lodewyck Lommitsz. en wet ick nyet seecker syn religie, ick mene dattet is entre dues , doch is anders een bequaem persoon , ende heeft byer bevoorens als schepen ende raedt, wel gedyent. Jan Brecker, rentmeester, gaet dagelycx te preecken, is bequaem, als UE. oock wel bekent is. Peter van Dam, Jacob van Dam, Pauwels Swart, Aert Gysbertsz. Syn de beeren, soo ick achte, noch wel bekent, ende syn sedert bet jaer van 1610 vuyt de magistraet gedaen, ter oorsaecke van haere correspondentie met de meuitmaeckers tot Utrecht, alsdoen in't werck wesende ende andere insichten. Goort Andryesz. is vande religie, heeft burgemeester alhyer geweest, ende daernaer meest altyt schepen, edoch 1606 vuyt vrese vanden vyandt, die doen Lingen ende andere plaetsen ingenomen hadde, gafF hem op syn goet, op't Hoogelant, metier woon, waerover hy sedert vuyte magistraet gelaten is, als nyet wel staende in de graetie van ouden , oock desen officier is anders bequaem om schepen te wesen. Henrick van Hattum, is vande religie, ende genouchsaem bequaem om raedt oft schepen te wesen. Matheeus van Langelaer, is vande religie ende tamclyk bequaem, ten waere hy hem wat te veel totten dronck begeeft. Jacob Fransz,, Cornells van Deuverden, Mr. Jan van Schoonhoven. Sjn vuytmuntende pa- pisten, Jacob Fransz. is de burgemeester Peter Fransz. broeder, over Cornelis van Deuverden ende Schoonhoven is hy ohem. Jan van Merevelt, heeft onlancx des officiers suster getrouwt, is gants jong, anders vande religie Henrick Hart, is vande religie ende bequaem, is dit jaer kerckmeester vant S'. Joris kerck geweest. Ernst van Ommeren, cotnpt wel ter predicatie, anders een groot dronckaert, ende inde alteratien geweest een voorvechter, welck loff een ygelick, die des gevraecht wert, van hem sal geven. Henrick van Renseler, Joachim Evertsz. Syn beyde Geldersen, die noch geen burgerschap en hebben gewonnen, alhoewel Renseler int jaer vande alteratien schepen geweest is, welcke Renseler martinist ende wel bequaem is. De reste vande genomineerden, als: Ryck Barthelmeusz., Jan Petersz. van Colenberch , Henrick van Bronckhorst, synde een brouwers soon van Wesp, onlancx binnen Amersfoort getrouwt, Jan Jansz. Passchier, Cornelis Dour, Jan van Byler, Barent Cock, syn weynich bequaem, omme als schepen ofte raeden geemployeert te worden, alhoewel veele van hem vande religie syn. Opschr.: Erenlfeste etc. Gheraert Terstege, clerck vd, E. M. heeren slaten van Utrecht.

	Den brenger twee sluvers.

-ocr page 184-

AANTEEKENINGEN

l IT DB

BESLUITE1X DES RAIDS,

GENOMEN GEDURENDE DE EERSTE HELFT DER XV. EEUW.

■ ■ � .

Otigeval. In't jaer xiin^c ende dre, ties
vridaghes nae S. Bom'faes dach, doe gheviel
een ongheval bi der stat van Utrecht, opten
dye aen Perrecaterscamp, also dat daer een
waghen gheladen stont mit volcke, die bi
onghevalle storte inden sloet, daer een vrou-
wennaem dootbleef, gheheten Margricte, die
Marten Tors wyf was. Aldaer de raet vander
stat voorsz. Iwe mannen van haren rade toe
setten_? ende die dat ter waerheit wtghinghen,
ende den rade dat weder bibrochten; al-
zoe dat de schepenen , raet ende oudermans
eendrachtelyken sleten ende overdroeghen,
dat Vrederic, Jan Claessoens soen, die een
waghenman vanden voorsz. waghen was, on*
belast wesen sel vanden onghevalle voorgen.,
want hi bi den waghen niet en was, doe dat
ongheval gheschiede.

Dievery. Overdroeghen die schepene, raet
ende oudermans, dat Jacob van Liesvelt leg-
gen sal beneden inden roden toorn, een jaer
lane, ende eten water ende broet. Ende
waert, dat men tot enigher tyt vonde, dat hi
scout hadde aen der diefte, daer hi of beruft
gheweest heeft, ofte van der moort, ofte van
anderen cnighen onstanteliken saken, dat ment
dan rechten sonde aen syn lyf, boveu deser
sententien voorsz.

1403.

Pensie van Holland, V rydaghes na Brizii:
By wife 'sraets gaf Jacob Wolfsz. over, dat
hem Lamberts soen van Amersfoerde boren
sal van Jacobs wegben vanden ghelde, dat
hem die stadt sculdich is XXXI gulden, daer
die dach of wesen sal korsavont over twee
jaren, ende dit gbelt is die stat Jacob scul-
dich voor sinen schade vander pensie van
Hollnnt.

Logentaal. In 't jaer ons Heren M. cccc.
ende dre, des manendaghes na S. Aechten
dach, toe quam voor den raet opter stat huys
Alyt Willam, grole Willatn soens dochter,
ende verzac aldaer alsulke woerde, alse sy
Tyman, Aernt Hals soen opgheseyt hadde van
trouwen, die si hern aengheteghen hadde, ende
gheloofde aldaer, dat si den voorsz. Tyman
nummermeer ghenen hinder nochte aensprake
doen en sel, heymlic noch openbaer, vaneni-
gher trouwen.

Idem. Willam, Peter Herborts soen, quam
bloots hoofts voor den menen scepenen, raet
ende oudermans opter stat huys ende bat hem
alien verghiffenisse, vandat hi Lodewyck den
Walen ende den menen gherechte onrecht
aengetegen hadde. Ende daertoe sel hi gheven
te beteringhe: den scepenen TO* steens, den
rade vn^M steens, den oudermans VH^M sleens,
te betalen lot Paeschen naestcomende. Datum
op S. Peters avont ad wthedi am, anno XHU^Cende dre.

1404.

Meensleghe*

Woensdach na Jaersdach : de

husinge ende cameren opten zuytoosthoec van
der Meensteghe.

-ocr page 185-



	178

		ghebeten van Sinte Truden, waert, dat hj ummermeer onstantelike dinghen dede, bi daghe of bi nacht, so sel hi legghen een jaer Jane beneden inden roden toern, ende eten water ende broet. Ende hi sel Meecbtelt van Utrecht, horen meyster ofdoen, van dat hi se gbesteken heeft, ende te beteringhe gheven iv nye gulden, te betalen een mey- daghe of binnen xiv dagben daerna. Sieck van enen oevel. Item, eenwyfopt Zant, die sieck is van enen oevel, ende heel grote Griete Seoemakers, sel vyf jaer vter stat wesen. Keyntghesleghen. Hense, die Bertout Hen- ricx soens keynt gheslegben heeft op Sinte Janskerchof, verbiet men die stat twe jaer lane. Onredelyhe wanderinghe. Want Gheryt Janssoen , die men heet Jonker Gberyt, on- redelike binnen der stat ghewandert heeft ende die lude ghetasseert, daerom sel men scuppen ende men verbiet hem die stat JL jaer lane, ende een mile winder stat. Vechtery op S. Jans kerchof. Overdroe- ghen scepen, rade ende oudermans, want Henric Janssoen, Gberyt Molken neve , vech- lelic op Sinte Jans kerchof, aen beer Gheryt Vrenck, canonic Sinte Jans, ende aen den scoelmeyster ende aenden scoelkynderen aldaer gemaect heeft, daert kerchof om ontwiet was, ende tessatie inder stat om was, dat Henric voorsz. niet inder stat comen en sel, hi en sel eerst in't Vleysbuys gaen, ende van daen niet comen, hi en hebbe Gode, den rade ende de beren van Sinte Jan ende der we- derpartye gebetert by den rade. Idem, Item, die vyf knecbten, die op Sinte Jans kerchof vochten, alse Lambrecbt vander Kwl, Jan van Risenborch, Willem Jacob Hermansz. Jan Goestsoen ende Rytskyn slillegancmaker Jacop syn brueder tegben beer Gberyt Vrenc, den scoelmeyster ende den scoelkynderen, sellen blootshoofts voer den raet komen vanden Vleyshuse, ende elc van hem sel den rade te beteringe geven m^M steens, ende daermede sellen si qwyt wesen vanden cost vander wyinge van Sint Janskerchof,
Buurkerk. De met vande stat, out ende nywe, hebben overdraghen, dat alsulc rwm ende nywe graeven, alse nu after in der Buerkerc ghesleghen syn, nummermeer met stoelen beset worden en sellen, nier altyt onbesleghen bliven ter meenten beboef, dat is te weten, tusschen daer ende die oude toorn te staen placb, ende daer die nye toorn nu staet, ende is lane aen die zutzide drie roeden ende twe voet; item, aen die noert- zide III roeden ende een balf voet, ende is wyd vyf roeden ende een vierendeel van eenre roeden. Mishandeling. Want Jan Roelofssoon van Tyel, boven dat hem van 's raets vvegben verboden was , dat hi enen vroukyn niet mis- doen en sonde, ende daerenboven haer enen line gbenomen ende dat vroukyn gbesteken heeft, daerom beeft hi opt Vleysbuys ghele- ghen ende sel comen ter cloeken, in hemde ende in broec, ende bidden den rade ver- ghiffenisse, endegbeven den rade te beteringhe X steens. Voert sel hi der vroukyn baren rinc wedergheven , borcn meyster ofdoen ende te betering gbeven vier gelr. gulden. Verboden speL Want Steven van Dolre mit vordel mit quaertspuel gbespuelt heeft, ende oic mit quaden teerningen bevonden is, ende oec een doer bi nacbt upgelopen heeft, ende eeris vroukyns cleder daerwt ghenornen ende die ontwe gesneden, daerom heeft by opt Vleysbuys gbeleghen ende heeft den rade verghiilenisse gbebeden, ende heeft gewilcoert, dat hi nummermeer met quaertspuele of met quaden teerninghen ofte gheen ander morel- linghen spuelen en sel, ofte ontstantelike dinghen doen, ende waert, dat hi dat um- meruieer dede, soe sel hi een jaer lane be- neden inden roden toern leggen , ende eten water ende broet, also dicke alse hyt dede, ende daer toe selt staen tot ^ys raets goetdnn- cken, ende by sel den wyfkyn horen scade beteren biden viven, ende daervoor heeft gheloeft bi x gulden Florens Bitter. 1405. Gnsianielike dinghen, Jan Passaj, anders

-ocr page 186-



	179

voert sullen si een Sonnendaghe ende acht da- ghen te Sinte Jan komen onder der homisse, ende elc daei* offeren een keerse van een half pont was, ende bidden vergiffenisse den deken ende den heren« H06. Zoen* Dit is die soene, die Jan Steen doen sel van Jan Buys doct: Inden eersten, sel Jan Steen cloesterwinge doen nader gewoeuten , ende voetval ete. Voert sel hi des doden maghen ter zuen geven lxxx guld \x botdraghers of xm Vleem- sche gulden voor elken gulden, een derden deel Mitvasten, een derden deel Jacobi ende een derden deel Korsavont. Idem, Mejster Jan, diesteensnyder, heetf verborcht aen 'sraets hant, den dootslach te soenen, die hy ende Jan Arentsz. deden te Gheyn, bi eenre penen van hxxx oude scil- den. Idem, Des Vrydaghes na Sinte Simon Juden dach zcyde die raet dese zuen nabescreven : In deser maniere is die zuene gheseyt biden raden vander stat, tusschen Eerst van Roden, Ghisebrecht van Roden ende Jacob v. Roden, ende horen maghen op die een zide, ende Dire Noteboem ende syn mage op die andere zide, roerende van Jacob Noteboems doot, ende alle saken die daerof rueren. In den eersten, selien Eerst Ghisebiecht ende Jacob van Roden voorsz. lyllic ten hey- lighen sweren, dat sy'sraets, daels ende aire weten ^onsculdich syn van Jacob Noteboems doet. Item, want Dire Noteboem ende syn vrende op Eerst, Ghisebrecht ende Jacob vaste mis- selyke woerden gheseyt hebben, daerom sel Dire voorsz. Eerst, Ghisebrecht ende Jacob voorsz* bidden, off hi hem ergent in mis- sproken hadde, dat zy hem dat om God* wille vergeven willen. Item, sel men die voorsz. partien, nlse Eerst, Ghisebrecht ende Jacob op die een side, ende Dire op die andere side, eenjaer Jane in enen gansen vreden geseten,		Ende wacrt, dat eenich vande voorsz. par- tyen der anderen boven deser suenen inisde- de, dat woude die raet aen hem rechten 6cherpelic, tot horen goetduncken. Desen vrede gaf Eerst, Ghisebrecht ende Jacob op die een side, ende Dirk Noteboem op die andere side, in tegenwoordicbeit 'sraets, voor hem ende alle hoer magen. Item, des Vrydaghes na Alreheilighen dach dede Jacob v. Roden die onstont (!) alse voorsz, is, ende gaf den vrede in aire maten, alse voorsz. is. Eens iwohs misseken. Jan die Hase, die sel verghifFenisse bidden den rade ende Timan Half, want die raet ter waerheit ghevonden heeft, dat hi ghetwcht heeft, dat hem Ti- man enen tabbert gheloeft soude hebben , welks twehs hi misseken had voirde rade^ ende hi sel den rade te beteringe geven iih^msteens. Actum ^fs Manendaghes na Pontiani, 1407. Localiteiten. In het nederste van S. Ka- tryne poort. ■� Die husinge ende hofstede, die gelegen syn after S. Pieter, inden Regen- boge , tussen Passerlsteghe ende 's Heren her- berghe van Abcoude. $iet tvonen opte poorte. Scepen, rade ende oudermans syn overdraghen, dat gheen man in of op enighen van onser stat poorten wonen en sal, ten si bi wille ende consente 'sraets vander stat, out ende nywe, Stoel vd. Weide inde Klaesherk. Scepen, rade ende oudermans syn overdraghen , dat men den kerckstoel in Sinte Klaeskerc, die den stoel vander Weyde heet, weder setten sel op syn oude stede, also groot ende also cleyn, als hy te voren was, dat is te verstaen, vyt voet ende.enen dwm lanck ende vier voete breet. Dit geschiedde int jaer ons Heren xnn^cende zeven , Vridaghes voor onser Vi'ouwen daghe te Lichlmisse. Kwade paternosters* Elias Janssoen van Heren Arentsberghe heeft ghewilcoert, waert, dat hi met quaden paternosters omghinghe ofte enighe onstantehke saken bedreve, soo 23*

-ocr page 187-



	180

sonde hi een maent lane legghen beneden in den rooden town , ende eten water ende broot. Bedrog. Scepen, raet ende oudermans syn overdraghen, dat Gheryt vander Wyerse weder geven sal Jan Henricxsoen, die men Jan Copal beet, ende sinen wive die 3 Via. cro^ nen, die hi hem heymelic ofghenoraen heeft, ende voert al sulc ghelt, alse hi den ghevan- gben mit onrecht afghenomen beeft, ende hi sel wilcoren, waert, dat hi dat of desghelycx umroermeer dedc, dat hi dan syns ambochts quyt is, Voert is de raet overdraghen mitten scepen ende oudermans, dat Gberyt vooisz. van de- ser tyt voort niet meer inder stat rade komen en sel, also langhe als hi steenwaerder is. Ende desghelycken sel gbeen steenwaerder meer in den rade comen. Dit wert Gberyt vande Wyerse verdraghen biden rade out ende nywe, int jaer xiv^c ende IX, 's Donredaghes na Ponciaen, ende om syns willige diensie wille is hem dese gracie ghe- daen. Overspel. Roelof , Jan Bontvoerts soen, die wever, heefl ghewilcoert, waert, dat hi immer onstantelike saken dede, ofte dat hi bi Alyt, Willam Draghers wyf quaem, dat hi dan be- neden inden X'oden toern leggen sal een maent lane ende eten water ende broet. Sclntllbekentenis fy afbidden. Aldus heb- ben scepen, rade ende oudermans ghesleten , dat Henric Schade comen sel voor onsen Heer �van Utrecht,'teerst hi hitmen syn re stat van Utrecht coemlende recht hout bi onsen rade, ende vallen hem te voeten, ende hi sel daer bekennen, dat hi syn lyf verbueit heeft, ende bidden onsen Heer van Utrecht verghiflenisse ende om ghenade syns Ijfs, ende desghelyx sel hi voor onsen rade doen , ende hi sel te be-* teringe geven cc^M steens, ende daerof sel hebben onse Heer van Utrecht c^M steens ende de stat C^M steens. Voert want Henric Schaden knecht syn bant sloech an onser stat knecht, daerom sel hi voor onsen rade desghelycx bekennen, ende bidden om ghenade, ende die knecht sel den rade te beteringe geven L dusent steens, ende men sel den enen niet verborgen buten
		den anderen. Voirl sellen si oirvede doen , ende Henric sel den viven betalen alsulck ghelt, alse by voer ghepant was opter Vaert, ende mede vernuegen met goede borgen , eer sy ofgaen sellen die CC L^M steens te betalen , die eene helfte tot Sinte Facobs daghe, ende die ander helfte op Sinte Laurens daghe naest- comende. Die/ten, De raet verbiet Griete Bambruys van Zierczee die stat vyftiehjaer van dieften _fdaer haer't oil* om gesneden is. 1108. Van den keersen. Scepen, rade ende ou- dermans syn overdraghen, dat nyemantint crwswerc inder Buerkerc silten en sel met keersen te vercopen , also alse die raet dat voortyts overdraghen heeft. Voert, waer yemant, die vander stede ghin- gbe sitten raet keersen te vercopen, daer hi op gheloet ofte gheset waer, die en soude in enen jaer in die kerke niet zitten mit keer- sen te vercopen, nochte nyemant van synre weghen sonder arch. Voert en sel niemant mit keersen te ver- kopen indie kerke voorsz. ommeghaen , bi den selven koer. Ongeoorloqfde pandneming.* Alyt Nod- dersse, Woutcr Ghyskyns soens docbter, ver- biet men die stat lien jaer lane, want sy der bide pande, die sy ontfangen hadde, bulen des hide weten , heymelic vercofl heeft; tlit geschiede des Donredaghes na Pynslerdacb. Qnredelyke tvoorden boven vrede. Want Lauwerens van Hamersteyn , Timan van Ha- mersteyn ende Aelbreclit van Hamersteyn, boven dat sy in vveden staen, onredelike woor- den, alse Laurens op d'een s)de, Timan ende Aelbert op d'ander side, malkandren gegeven hebben , ende Laurens seyde, by gaver hon- dert nobelen oin , dat by met Timan in ge- nen vrede en stonde, daer Tyman op seyde, dat hy synre nobels wel anders bchoefde, ende Timan Lauwerens den vrede opsloecb in Lauwerens bant, daerom syn sy voor den raet gbecomen alle 3 ende bidden den rade

-ocr page 188-



	181

verghiffenisse, ende Laurens ende Timan sellen elc den rade te beleringe geven XXv^Ms teens. Valsche segelen. Want Claes Dircsoen, die men BisscAop heet, die scheere, een la- ken besegelt heeft by hem selven, buten den seghelaer daer toe ghesworen , ende dat laken niet segelbaer en was, daerom sel bi voor der klocke komen bloets hoefls, ende bidden den rade verghiffenisse; ende die raet neempt hem syn borgherschap. ScAadevergoeding, Scepen, rade ende ou- dermans syn overdraghen ende bebben ghe- sleten van Andries WiUen peert, dat siuen knecbt te maehtich wert ende ontliep, ende overreet een vroukyn, ghebeten Gheertrwt, Roelofs cupers dochter, die daer of lam ghe- bleven is, dat Andries, want dat peert syn was, den vrouwkyn te zuen ende ter bete- ringbe gbeven sel, boven dat bet Andries gecost beeft, nocb sesticb gulden, ende den meyster ofdoen, ende dese 60 gulden sel Andries betalen aen 's raets handen, ende dat eerst des vroukyns drie brueder voer on- sen rade comen ende bem bekennen, dat si met deser beteringbe liden willen. Ende en mochten si of enicb van bem niet comen binnen onser stat, dat si dan van eenre stat van recbte, een betoen besegelt send en sellen, dat si met des raets slitinghe voorsz. liden willen, sue sel men den vrouwkyn dat gbelt wtreicken ende betalen, ende tot dese tyt toe sel dat ghelt in 's raets banden bliven leggen, dat gheschiet is, alse voorsz. is. Doodslag. Des Donredaghes na Paul con- versio overdroech die raet vande stat, dat Willem Pauwelssoen ende Gbysebrecbt Pau- welssoen geven sellen voer hoer soenen, die gbeboren waren, eer si borger word en van tlken aftersuster kynde enen balven gulden , also na alse si gbeboren syn inder kriekinger verndeel, gbelyek die ander magbe gheghe- ven hebben, die inden lande gheseten syn biden den beer vande landen ende den rade vande stat ruerende vandcn dootslaeb, die Aelberl Knwt boer neve ghedaeu heeft aen Peter ClinekerU
		H09. Die scermer Lubbrecbt. Spotlerny. Want Koppyn quaet Jock dob- belde opten Witten Donredach, ende zeyde, al lage daer Got op zynen crws, bi soude daer op dobbelen, des In daer also veel rwms vonde , daerom selmen met roeden slaen ende dan sel men scuppen , ende die raet verbiet bem ibien jaer die stat ende een mile vander stat. Geld ofyhelwischet. Want Bolwerc der lude kynderen daer toe gbebouden beeft, dat si boren ouderen boer glielt ghenomen beb- ben , ende dat heeft hi voert den kinderen ofgbetwischet, daerom is bi gbescuppet, ende men verbiet hem die stat vyf jaer lane. Dieflen. Wouler Janssoen van Brug is mit roeden geslaghen, ende men verbiet hem die stat van dieften vyf jaer lane. Onredelike ternirtgfien* Men verbiet Han- nekyn v. Oye , die men jonge Paeds beet, die stat vyf jaer lane van onredelike lerninghen. Poycteracap. Jan Victoris vander Goude verbiet men die slat vyf jaer lane van poy- cierscap (!), ende omdal hi een iicbt wyf ghecoft badde. Geld snoetjen. Want Loef, Jans Roden soen, ghemunt gbelt, gout ende sulver, be- scroden heeft, mer die weerde daerof also groet niet ghevonden en is, dat men dat aen syn lyf recbten mach, daerom verbiet men hem die stat 25 jaer lane naestcomende, op syn lyf, ende een nvyle vander stat tewesen, ende hi en sel met genen nyen beer binnen komen. 1410. Vanden wynscroederen In deser manie- ren sullen die scroeders den krnen bebben ende be waren , ende daer off betalen hoer pensie onser stat, alse elex jaers hondert pont stat paye. Inden eerslen , beeft die stat bem den kraen gbelevert, vollimmert ende mit nyewen touwe, mit voervvaerden ₉ dat si den kraen also hou-

-ocr page 189-



	182

den sullen , ende alsse syem opleveren willen, sellen sy dyeo opleveren mit enen nywen touvve. Voert sellen sy hebben ende sellen totten kraen horen alle wyn, die van buten binnen onser stat comen. Ende alle wyn , die van binnen wt onser stat ghevoert sellen werden, behoudelic dat onse borgeren hem selven,of die een mitten anderen hoer winen wel wt den enen kelnaer ofte Vander eenre stellinghe op der ander, ofte inden anderen moghen doen hrenghen, so wes tvve mannen met enen boem draghen moghen, sonder den scroders ende onbesproken van hem, ende niet meer. Item, sellen die scroders hebben van elken voeder wyns, dat si werken van alien kelna- ren, die opter graften gheleghen syn, ende Pallaes ende firandenborch (mette zideJwonin- ninghen) daer mede ingherekent, alse van opte wentelen ofte opte striken vier placken, ende mitten kraen te werken vyf placken; endeelc voeder wyns voorsz. dat sal houden vyfde- halve aem tien take min tot acht aem toe. Item, een half voeder, dat is te verstaen vier aem ende tien taken tot derdehalf aem toe tien taken min , daeraf sel men gheven metten kraen te wercken drie plaggen, ofte wentelen ofte striken twe plaggen. Item, wat beneden is derdehalf aem tien taken min drie stucken voer een voeder, be- halve die tonnen. Item, die tonne elc stuc dat beneden een aem is, enen groten. Item, van elken voeder wyns zes plaggen , nae den beloep alse voorseyde is, dat men stryckt wten enen kelner inden anderen vanden kelren voorsz. Voert, soe wat winen dat komen op waghen, op kerren of op sleden in den kelnaren te slaen, elc voeder ses plaggen , nae den beloep alse voorsz. is, mer die op den kelner blyven legghen, drie plaggen. Item, so wat winen dat si wter graften wentelen voor Sinte Martins misse, voor den kelner op die stellinghe, daerof sel men ghe- ven van elc voeder zes plaggen. Item, inden Liohiennap^ inden kuse ten ffeerdey inden Widen haen , van elc voeder
		ses plaggen, nader forme voorsz,, ende enighe wyn, die men wt den drien kelnaren slaen soude inde grafte, gasten ofte ander luden, van elken voeder neghen plaggen, ende op waghen, kerren ofte sleden ses plaggen. Item, enighe wyn, die men verkoopt,die men buten der stat voert ofte binnen blyft, het sy cleyn ofte groet, dat sellen die wyn- scroders werken na der inanieren voorsz., na dat het groot is. Ende alle dese winen te werken alse voorsz, is, daer sellen die scroeders toe leveren scuten ende alle reescap ende werken op horen kosl ende anxt binnen Utrecht. Ende alle dese plaggen voorsz. sellen wesen Dortrechtsche plaggen oft eene VIeemsche botdragher, nu laesten ghesleghen, voer twe plagghen ghere- ken t. Voert en sellen die scroders voorscr. niet meer nemen van enighe coopman van buten dan van onsen borgheren van binnen, alse voorsz. is, bi horen ambocht. Item, so wanneer lude tot alretyc, alse die scroders of enich vanhem van yemant van binnen of van buten toegesproken worden om enighen wyn te werken, groot ofte cleyn,soe sellen si hem binnen twee uren daer na rede maken, ende die wine werken wt der bant, behoudelic die voor aen den kraen inden werke waer, dat men dien voerwerken sel % ende en deden si des niet, so mach die coper of vercoper die wyn selve werken of doen wer- ken op der scroder cost, van wyen dat hi wil, onbesproken vanden scroderen voorsz.; ende dat loeu sullen die scroders betalen , rechtevoert tot vermaninghe des gheens, die de winen deden werken. Ende en deden sy des niet, so verboerden si alle daghen II pont; ende dien koer sellen hebben, die eene helft die ghene, die den wyn hadde doen scroden, ende die andere helftc die busmeyster vanden rade, ende die sellen bi horen cede den geenen dit wtrechten, onbewooeht (!), die de wyn sal doen wercken. Voert waer yemant, die hierenboven ofte anders inder scroder wcrck trade ofte hem de* onderwonde, dan inder mauieren voorsz., die

-ocr page 190-



	183

		oude ghewoente hier ofFgheweest heeft, Ende dit sel men jaerlic gebieden ende bevelen deti wantsysmceslers ende de gesworen. Grafstede te Baerkerc, Want die raet der stat ter waerheit ghevonden hebben, dat Dire de Jonghe ende Katherine syn wyf een graf- stede ghecoft hebben , teghens den kerkmey- , steren van Bueikerc, die gbeleghen is opt nywe coer tusschen grafstede der kerke voorsz. aen die zutside ende tusschen grafstede Ghi- seberts van Loen, aen die noortside, nae inhout borer brieven , die sy daer van heb- ben, in welken grafstede begreven is Dire die Jonge ende Jan die Jonge, syn broeder. Ende daerna heeft Hemic de Jonge Deyne syn wyf in derselver grafsteden doen begreven mit sulker voorwaerden, dat Katheryn, die Dircs Jongen wyf was, die ierste openinghe inde voorsz. grafstede hebben sel, behoudeliken elckermalc syns recbts nae in bout hore brieve uader openinghe van Catherine voorsz. hichte wiven, Des Manendaechs na Sinte Pontiaen overdroegen scepen, rade ende ou- dermans van Utrecht, op Hemic Stamers cameren, die hi had van Ghisebrecht van Bees- de, gbeleghen biden putte inde Vyesteghe, dat die lichte wiven, die daer nu wonen, van daen ende ewech varen sellen , tusschen dit ende Vastelavont naestcomende, ende daer voert meer gheen lichte wiven wonen en sellen ₉dat is te verstaen. die men om ghelt minnet. OverspeL Willem de Koc heeft ghewil- koert, dat hi nimmermeer comen ende sitten en sel by Glorien, Willams wyf van Schoen- brenck, ende waert dat hi dit verbrake, soe sel hi een jaer wter stat wesen, also dicke_yalse hi dat dede. Verghiffenisse bidden* Wolf sel bloots- hoefts voorden rade komen , den rade verghif- fenisse bidden, ende DircBrwnkynsinen mester ofdoen, ende hem te beteringe geven xx^H steens. Die sc/iieter metten pater nosten Ghisebr. Janssoen, die schieter metten pater noster, heeft gewillcourt, waert dat by ummermeer onstantelike sake dede, dat hi dan een half jaer inden roden toern leggen sal beneden , ende eten water ende broot.
sonde verboren vyf pont of een maent wter Stat te wesen, ende dien koer sellen hebben die busmeysters voorsz., die een belfte ende die scroders voorsz. die andere belfte. Ende dat sellen die busmeysters wt recbten bi ho- ren eeden, inder maniere voorscr. Gevangen-wachter gecorrigeert* Gheryt vander Wyerse heeft opter poorten gbeleghen , om det hem syn gevangen ontlopen syn, ende sal coinen bJoots hoofts vander poorten voor den raet, ende den rade verghiffenisse ende om ghenade bidden, ende hi sel vvilcoeren, waert, dat hi hem immermeersyn gbevanghen ontlopen liet, in wat mate of hoe dattet toe qua em, die op hoer lyf Jagben , dat men dat rechten sonde aen syn lyf. Voert sel Gheryt voersz. Aelkyn van Diest, syn vrindinne van hem doen, ende gheen gheselschap met hoer hebben, so dat sy opten Vleyshuse of opder poerten niet woenen noch wesen en sal. Ende merit, dat hi dat verbrake, so soutmen hem syn ambocht nemen. Aldus sal diegene wilkoeren, die t Vleys- huys hebben sal. Hi sel comen in tegenwoor- dicheyt scepen, rade ende oudermans, ende sel wilcoren op syn lyf ende* op syn goet, der stat gevangen te verwaren inder stat vange- nisse, so dat si hem bi syner versumenisse niet en ontlopen. 1412. Rekenaer van Gent. Huge die Rekenaer van Gente ende Peter die Rekenaer van Gente, hebben machtich gemaect Lauwerens die poorter alle die erfnisse op te boren, in te winnen ende te heffen, die hem bestorven is van dode Peter die Rekenaer, den houtsa- goer, ende die mit alien rechte te vervolgen. Actum 's IVIanendaghes op S. Benedictus dach. WarUhvys-armblok. Biden rade, out ende nywe, 's Manendaghes na S. Agnielen dach: Dat men alle die gootspenninghen, die in onser stat wanthws vanden lakenen ghegheven sullen werden , gheliken gaderen sel ende co- men sellen in dat bloc, dat inden huse voorsz. staet, tot behoef der zyeker melacen, also die

-ocr page 191-



	I8i

Soen. Jan van Fmnnic sel den rade ende Dire Grawert verghiffenisse bidden ende te beteringhe brengen in 's raets handen vier keersen , elc van enen lialven ponde was, ende daermede sellen claerliken versoent wesen. Mishandeling. Henric Peterssoeu, anders gebeten Hemic Ockerssoen, die scoenemaker, sel Claes de Goyer sinen meyster ofdoen, hidden bi den rade vander stat, ende hi sel Claes te beteringhe gheven voor der qwetsinghe ende smarte aen syn re hant, twalef gulden , alse vier gulden \ictoi, vier gulden Korsavont ende vier gulden Lichtmisse. Dit wert over- draghen Fridaghes na Sinte Matheeus dach. Segghen vd Spiegels ende Sabels* Dit is segghen Vredcrix vanden Spieghel ende Giaes Sabels, also alse si daertoe gheset syn van's raets weghen van Utrecht ende Jan Vale van Gou- denberch, ende Henric Haec Hubrechtssoen, alse heer Peter vander Proest hem tot deseu seggen gheordineert ende gheset heeft, ende verfolcht heeft, om dat selve segghen te segghen ende \vt te spreken. Ende want die raet vander stat ons daertoe gedwonghen heeft, dat seg- ghen tusschen heren Peter voorsz. aen die een side, ende Gheertrwt, Steven Jans Vresen dochter aen die ander side te vten ende te segghen; so is onse segghen eendrachtelic in aire maten alse hiernae bescreven staet, by eenre penen van xxv oude seilden, tot ^Js raets behoefi Inden eersten, vanden een ende twyntich gulden, die Gheertrwt heren Peter eyschet van gherekenden ghelde, ende wy dat vonden hi eeden, dat hi hier(!) dat ghelt gheven woude, alsoe verre alse syt luelde, dat hythoerscul- dich waer, soe segghen wy, dat hi hoer dat ghelt betalen sel, doet si daer toe alse voorsz. is. Item, heeft heer Peter voorsz. ons vier seggers bevolen, dat wy spreken souden Metkyn van Deventer, die met Gheertrwden plach te wonen ende kynt bi heren Peter draecht,soq wat Metkyn seydc bi horen eede, dat Gheer- trwt hoer ende heren Peter verleit heeft, dat hyt betalen soude, soo seggen wy dat heren Peter Gheertrwden gheven sel vier gulden ende zeventhien witte.		Voert, vanden half jaer houdens, dat Gheer- trwt Metkyn ghehouden heeft in horen cost ende ghegheven heeft t'eten, drincken, on- der ende overs, ende hoer hoer hantwerc gheleert heeft, daer of sel heer Peter Gheer- trwden gheven twyntich gulden, Voert, van sulcken cleinoet, alse heer Peler seyt, dat Trude van hem hebben soude, ende Trude of seyt, dat heer Peter, Jutten hore dochter gaf, doe hi tot Romen riden soude, daerof segghen wy, dat si hem van den voorsz. ghelde cotten sal, voer dat cley- noet voorsz. neghen gulden ; ende si sel hem mede overgheven den brief vanden tweehon- dert gulden, die hi Jutten hore dochter ghe- gheven ende besegelt heeft, ende mit syner hant gescreven. Ende heer Peter voorsz. sel hoer dit voorsz. betalen, alse die een helfte tot Korsavent na naestcomende ende d'ander helfte tot Sinte Peters misse ad catkedram dacrnaest comende. Voeit segghen wy van alien cost ende on- rael, die si op malcandere hebben ghedaen, het si met gheestelike recht off mit weerhken recht, claerlic die een teghen den anderen, (jueyt ende doet. Deser cedelen syn drie alleens sprekende, die een wter andere gesneden. Des hebben die seggers een eedt, ende elc van here Peter ende Truden voorsz. hebben een eedde ghe- gheven. Int jaer ons Heren xiv^c ende $H, op Sunte Thomas avont. 1413. Oudemunsler, Die scoelmeester van Oude- inunster. Dragen van wapenen, Voirt verbiet die raet, out ende nywe, dat nyemantgheen pan- seren, zweerden of onredelike wapenen en drage bynnen onser stat ofte statvryheit, dan by oorlove onser oversten, out ende nywe, by enen koer van 5 pont, alsoe dicke alst yemant dede. Burgerschap behouden, De raet van onser stat, out ende nywe, hebben overdraghen, dat Hubert van Hollant ghesondert wesen sa(

-ocr page 192-



*

		185

	van sinen vader, gelike Benink Sloyer dat is, te weten, dat Hubrecht syn borgerscap heb- ben ende behouden sel, want den rade ken- liken is, dat Hubert van Hollant (hem wel bewyst heeft) op Rodenborger brugge bider raeente was encle gheen ghemeenscap in langen tiden mit sinen vader of mit sinen bruederen gbebadt en heeft. Vahch speL Lammekyn Sproots soen beeft ghewilkoert, dat hi nutnmernieer op pucyerscap of met quade terningen omme ghinghe of enighe onslantelike saken bedreve, dat hy dan een half jaer leggen sel binnen in den roden toern ende eeten water ende broot. Dit gescbiede op ten dach voorsz. 141%. Afsettery. Want Jan de Witte, de oude cleermaker, onredelike met enen kneclxt omme gegaen heeft ende denselven knecht gedruct heeft, dat hy hem bier geven moste, ende schyn dede denselven noch naer te gaen om gouts ende gelts wille, dat hi aen den kneeht sach; ende want Jan Witte voert op syn lyf verwilcpert heeft, daerom sal by in den ro- den toorn leggen een jaer lane. Dit is hem verlaten biden rade out ende »ye, mer by heeft oorvede gedaen x gulden- Qrafsteden in S. Jacobs kurk efc. In't jaer ons Heren xr?^c xim, dgs Manendaechs na G-alli, overdroeghen ende sleten scepenen, raet ende oudermang, ajse van sulken twist ende Scheie, alse was tussehen der proysinger rnaesscap op d'een side ende (Jertrwt VVessels ende haer Jtinderen op d'ander side, alse van tween grafsteden, geleghen in Sinte Jacops kerke flJtrecht, ypor den predicstoel, ende van enen stpel, gelegen inder Jacopine kerke after dat pflaet, alse dat (iertruut Wessels ende haer kynderen daer geen recht nochte tocsrggen aen en hebben sonder argc list, Mb, Kynt onffuert. Sander Zuermont, aen y.
			Sint Katharine \e\t^ heeft geloeft te betercn onsen rade, bi der penen van xx oude scil- den vanden kynde, dat ontfuert was. Dootslach. Want Vrederic, quade Nyesen soen, dootghestoken heeft Michielkyn den pynre, daerom verbiet men Vrederic die stat, ende soo verre de stat horen sys neemt, c jaer op syn lyf. OverspeL Mechtelt, Lubbert Andries soens dochter, heeft gewilcoert dat sy met jonge Jan Pyl, daer sy die 3 kynderen by heeft, en geen gheselschap ende gemeenschap mede hebben en sel, met eeten, metdrincken, mit bislapen of anders in enigher wys, op twe jaer wter stat te wesen ende een mile vander stat* 1416. Trap inden Regenboghe, In ⁹t jaer ons Heren xiv^c xvi, den xxiii. daghe in Meerte, overdroegen die rade out ende nywe, alsoe beer Jan van Langenhorst, vicaris S. Peter, die trappe heeft doen maken inden Regen-. boghe, tegens Sinte Peters steghe, dat sy die buer soe voert houden sullen. Servituul. Des Woensdaghes nae Sint Martensdach Translation sleten ende over- droeghen scepen, rade ende oudermans: Want sy by horen gesworeu mede gevonden hebben, dat die brouwerie, die Margueriet Bertouts Wilden wyf nu heeft inden kelre inder Hel- michs buerte, voer Aelbrechts Leuwen duer Margueriet voorsz. te houden plach in eener andere kelre Sinte Servaes waert, ende geen roick wten kelre veynsler voir Aelbertsduer, te gaen en plach, dan men daer den helre wt luchtede, ende Merguerjet voorsz. oick geen brieve of betoen en heeft, dat sy haren roick daerwt leiden mach; ende Margueriet nu met diere brouwerien groten onredelyken roick wt dien kelre veynster maect, daer Ael- berts huys ende huysraet kenliken bi ver- derflic is, dat daerom Aelbert voorsz. opten kelre veynster gaet een heel veynster sal moghen maken ende houden , ende tot aire tyt alse die roick daer op gaet, dat venster opten gate 24

-ocr page 193-



	186

riuten ende gesloten Louden macL , alsoe lange die roick duurt, also dat Aelbert ende syn hujs dan vanden roick geen gebrek en lyden, mer anders tot aire tyt sal ende mag Margueriet voorsz. horen kelre luchten door den gate,, geliken si te voren plach, sonder arch. Die weerdynne in Luchtensteyn, Ofteke Tan Soemeren. Zoen. Een zoen van Wiliems knaep van Colveschoten. Te beteringe geven. Ghisebrecht Gheryt soen vander Steghe , Peter Lambrechtsz. Ghe- ryt sliefsoen voorsz. ende Gheryt Ghisehrechts- soen van Zeyst, sellen Jan van Twillaer den rneyster ofdoen biden rade van onse stadt _Tende Jan te beteringhe geven xx nobelen, te betalen Sint Maertens- misse inden winter naest- comende, ende onser stat te beteringe geven ILV^M steens. Voert, want Wiliems wyf van Colveschoten ende syn dochter Jans wyf van Amerongen Eersts soens vanden drien voorscr. zeer gevreest waren, daerom seller sy drie voorsz. tot ^?s Hertogenbosehe bedevatrt gaen, tusscben dit ende Sinte Mertensdaghe voorscr. ende den goeden wivenr voorsz. vergiffenisse bidden ende te beteringe geven ende brengen in onser stat of tot Woudenberch, daer die goede wive willen, elc van hem drien een keerse van enen ponde was. Graf sit. Minrebr. kerk. Want die Minre- bruederen binnen onser stat in voorleden tyden Legeerden van onsen rade by hem te setten, om den Minrebruederkerke te vorderen, des* onse raet van hore raden daer by gevueget hebben, dien die Minrebruederen geloefden , dae sy daer en gheen stoelen noch grafsteden Tercopen en souden, then waer byden rade van onser stadt, daerom hebben die rade Van onser stat voorscr* by hare scepen, raden ende ©udermans eendraehtelikeoverdragen, dat men inden crwswerc inder Minrebruederkerke en geen stoelen noch tymeringhe maken en sel, mer datselve crwswerc sal rwm bliven onbe- commert van enighe tymcringe. Dansfase. Des Woensdaghes op S. Pon- tiaens avont slelen scepenen , rade ende ou- dermans, dat Aemt van Abburen onse bur-
		geren ende ondersaten ende Loren lantsaten ongemoeyt sell laten tot diere tyt toe, dat hy se mit rechten rechte verwonnen heeft, ruerende vander slusen by Broecleder kerck, gheheten Dansluse. Lofte ende wilaour Jan Tolls. Johan Toll, die smit, loeft ende wilcoert aen 's raets hant, dat hi Oeden , syn eebte wyff, met hem ne- men sail in sinen huse ende in sinen coste , ende hoer een meecht houden, ende redelic mit hoer leven ende ommegaen, als een goet man met sinen wive sculdich is te doen. Ende waer dat sake, dat Johan Toll voorscr. tot enigher tyt onredelike met Oeden sinen wive voorscr. leefde, ofte hoer misdede, dat die raet ter waerheit vonde, soe sell Jan Toll voorsz. rechtevoert acht daghe lane legghen opter poerten, ende van daer dan nyetschei- den, hy en hadde dat gebetert, tot *s raets goetduneken. Ende soe moghen Claes Ghe- ritsz., hoer vader ende syn erfnamen, ghe- brake syns, Oeden voerscr. na hem nemen, off sy willen , ende in horen coste houden ende hoer behoefte hoer doen sonder arch. Ende soe sail Jan Toll voorscr., alsoe dit ge- schiet waer, Claes Gherytsz., ofte sinen erf- namen voorscr. wtreiken ende betalen, bynnen enen halven jaer daer nae, 200 gulden, alse neghende halve goede Vleemsche botdraghers voor elken voorsz. gulden; ende Glaes ofte syn erfnamen voorsz. sellen dan mede obboren ende hebben die XIX pont 'sjaers lyfrenten , die Oede voorsz, tot horen live heeft, aender stat van Utrecht. Ende om die xix ponden 'sjaers lyfrenten, ende tghewen vanden n^cgulden ende daervoer sellen Claes ende syn erfnamen voerscr. Oeden voorsz. dan bi hem hebben ende houden, gheliken voerscr. staet. Voert soe sel Johan Toll voorsz. gheen onre- delike plechlen doen, sonder arch. Ende ghevielt, dat Jan Toll ende Oeden syn wyff voerscr. dan daer nae met sulken gunstea ©verdraghen, dats hem beiden ghenuechte weder by malcanderen te eomen ende te bli- ven , soe sellen Claes Gherytsz. ende sinen erfnamen voerscr., Jan Toll ende Oeden , sinen wive voersz. _t weder wtreiken ende ghe-

-ocr page 194-



	187

		gegunt etc., orn der bede wille ons Heren van Utrecht, die hi mit sinen brieven anden rade daerom dede, dat Pauwels opten huse tot Nyevelt wonen niacb, behoudelike hem syner burgherscap. S. Pieters steghe bestraten, 'SWoensda* gbes nae Remigii sleten scepenen, raet ende oudermans, dat men die steghe after Sinte Peter, gbeheteu Sinte Pieters steghe, stra- ten sel. Onder die soutmarct* Scepen, rade ende oudermans syn overdraghen , dat Pauwels van Obburen, Ghisebrecht Jansz. etc* onder die Soutmarct ende onder die hanschoemakers ende hore nakomelinge van horen husen, die sy nudaerstaen hebben, die trappe onder die Soutmarct neflens den drien steen husen opten Doemhoff voertaen in recke houden sellen metten drien steenhusen voerscr. etc. Onder die Scutemaker* Voert heeft die raet overdraghen, dat men Gheryt van Vro- nesteyn, waer men vynt, aentasten sell totter tyt toe, dat hy hant ende mont daer toe ge- daen heeft, dat hy ende Joncfr. Hase, syn wyf overgegeven hebben, Aernt Willamsz. den eygendom van n pont 'sjaers wter huse ende hofstede, ghelegen onder die Scutema- ker, die Aernt Willamsz. toebehoert etc, Aenspraek en Zeventael, Op S. Pauwels avont conversio, overdroegen scepen, raet ende oudermans eendrachteliken al van sulken aen- spraec ende zeventael, als darop vander Slyc doet aen Ghisebert Pauwelssoens arve, gelegen op Maersenveen, ende heren Henricx vander Slyc te wesen plach brueder vander duytscher orden t'Utrecht, alse dat Jacob vander Slyc die aenspraec ende zeventael offlaten sail, ende dat hy noch nymant daer voorder aenspraec off doen en sail van enighen recht, dat heer Henric voorsz. daeraen hebben mocht, of dat hem yemant van heren Henricx wegen daeraen vermeten mocht, want die raet van onser stat dat ter waerheyt gevonden heeft, dat heren Henric dat arve inder voersz. oirden brocht ende dat die comelduer mit dat selve arve Beer Momber vercoft heeft ende met horen brieven hebben doen overgeven ende
ven bynncn enen halven jaer daer nae die n^cgulden pavements voerscr.> ende soe sail Oeden voerscr. mede opboren hoer lyfrente voersz. Voert soe sail Jan Toll bidden Claes Gherytsz. ende Margriet, sinen wive voersz,, wes bi hem misdaen hcef't, dat si hem dat om Gods vville vergeven willen, Ende Johan Toll voersz. sal recntevoirt brenghen in 's raets handen een was keerse van enen ponde vvegens, die men gheven sal tet* Mynrebroeders, in der kerk ons Heron Godts. Voert, voer dat Oede, Jo- han Tolls wyf, gheweest heeft bi Claes horen vader, daervoer sal Jan Toll voersz, gheven, den voersz. Claes Gheritsz. bynnen eenre inaent naestcomende, alse voer horen coste, nae den beloep vanden jaer gerekent, voor xxv gul- den. 1417. * Onsedigkeden. Want Gheryt Quynt veel onsedicheden bedreven tot Bliderstein inden zael, daerom beeft hi langhe beneden in 't Vleyshuys gelegen etc. Stool voor & Pieier. Want Joris vander Weyde, Goykyn Dircx knecht van Zulen ende Phifipskyn Spierinc den groten steen voor S. Peterskerc inden sloot worpen, ende onsedi- cheit bi nacht bedreven hebben, daerom heb- ben si opt Vleyshuys gelegen ende setleri den rade verghiffenisse bidden, alse Jons ende Govkyn blootshoofts, ende Philips slechts gedecten hoofts, omdat hy clerc is. Voorts sellen Joris ende Goykyn selver ende Philipskyn een, die hy bidden sal een Sonendaghe inder homissen Sinte Peter inder kerke opten koer comen, ende elc daer der kerke te beterin- ghe geven een keerse van eene halven ponde was. Toverie, Want Ysoye, die vroedemoeder, onredelike saken, alse toverie ende andere onstan telike dinghen bedreven ende gedaen heeft, daerom verbiet men haer destat L jaer lane naestcomende, ende een mile vander stat te wesen op hoer Jyf. Jtuis v. Nyevelt) Pauwels vander Horst is

-ocr page 195-



	186

		Matheus Pot ende Will, van Ghent, ende hebben ghesleten ende overdraghen, dat dese vier voergen. dat gbelt aen hemden ende aen schoen om Gode gbeven sullen , gheliken of die beghynmeesters ende Jan vander Spiegel zelve waren ; ende den rade onser stat wel kenneliken is, dat dese vier rade voersz. dat ghelt voersz. aen hemden ende aen schoenen om Gode gbegbeven hebben, *n\8.* Quade doytkyns. Want Otle van Laer quade doytkyns binnen onser stadt ghebrocht ende wtghegeven heeft, die op den Huse te Breeht inden lande van Ludic ghesleghen syn op onser stat munt van Utrecht, ende die hi onnoselic voor schout, die men hem sculdich was, gbenouien heeft, arls hi seyt % daeromme heeft hi gheloeft aen ons raets haftt, bi eene pene van c oude seilden , te beteren, waert, dat hem die raet hierin brokich vonde. Hier voor loefden Pieter van Zulen ende Jan vanden Thoern* Qverspel. Want Hannekyn vanBunnrcbi Michiel Janssoen gheleghen heeft ende nae bi Wiliam Byen gheweest heeft, ende si daerbi was daer Wiliam Bye Micbiel Janssoen doet stac, overmits wanderinghe van Hannekyn voersz., daeromme verbiet men haer die stat v jaer lane ende een myle vande stat, ende si en sel met geenen nyen heren incomen. Vet^wonding. ^?s Woensdaechs op onser Vr. dach Nativitas. Want Ricout, Pouskyns soen _tboven verbode 's raets een vrouwkyn in hoer die ende in horen voet gbewont heeft ende teghens onser stat knaep, die hem aentasten woude, geworstelt ende weer gedaen heeft, daerom sel hy leggen beneden inden roden toern een half jaer lane ende eten water ende broot, ende sal dan tendens blootshoofts ter clocken comen ende sel den rade verghiffe- nisse bidden ende sel wilcoeren, waert sake, dat hy tot eeniger tyt enige gelike ofteandere onredelike saken dede, dat hy dan leggen sal beneden inden roden toorn, ende eten water ende broot een jaer Jang.
Beer Momber dat voort vercoft ende overge- geven heeft Ghysebrecbt Pauwelssoen vooisz. Moirtbranden, Scepen ende raden s-leten ⁹s Manendagbes naer Pontiani. Want sy ter waerheit gevonden bebben, dal dese bier nae bescreven , als Vrederic Ghcryt Palssoen, Huge Aernt Wedigissoen, Henr. Ghcrytsz, Peter Stolck, Pyl Gheryt Andries soens soen, Hen- ric Luc, WiJlam vander Stegbe ende Aernt van Zulen drie werven gbelt gbegbeven hebben om des wille, dal syt vervolcht bebben, dat Wiliam Gherytsz., die rademaker, op een rat gheset wart, want by hem luden ontseit had- den ende by sy begonst te meirtbranden, bierom hebben scepen , rade ende ondermans overdragen, waert sake, dat hiernae yemant quam, die hem bespraec, dat ruerende waer van deser saken, dat sy daer nyet uieer toe geven nocb gelden en sellerc. Ldefdegifi> Want Ave , Joban Goedertie- rens wyf was , Toertyts voer denscboute ende schepenen t'Utrecht, in den gberechte gbe- gbeven ende ghemaect heeft een deel goets den Beghynmeesteren f Utrecht, daer si voer hemden ende scboen copen souden ende den armen om Gode gheven, b* goetduncken Johans vander Spiegel, daeroff ghecomen is driehondert ende vyf gulden. Ende want die make also inhielt, ende Jan vander Spieghel bier niet en was noch comen en mocht, soe brochten Hemic vander Siyc ende Herman die Vroede, als twe Beghynenmeysters, den rade dat aen; aldaer die raet op overdroech eendrachteliken , dat men Johan vanden Spie- ghel daer een wete of doen soude, dat hi enen persoen, gheestelic ofte weerlic, mach � tigben soude, daer die beghynmeysters die goet aen hemden ende aen schoen by om Gode gheven mochten , ende want si bierom aen Joban ghescreven badden, ende Johan voersz. dat niet doen en woude, soe brochtent die beghynmeesleren voersz, dit weder den rade aen. Ende want die raet voersz. ummer woude, dat die Goots eer daerinne ghescbiedde ende der vrouwen goeden will daerinne ver- volk wonJen, soe hebben die rade voersz. twe manuen van horen rade daer toe geset, als

-ocr page 196-



	189

		dat hare twe naeste maghen ende den rade vander stat nutte ende oirber duncken , mit deser plechte hoer moeder toe te spreken, dat sys dan doen sail. 1419. Onstantelike sahen Want Willam Aerntz. ende Willam Jacobsz. hem selven viven van den rade genoemt hebben, ende enen knecht ghegrepen ende ander stat muer geleit ende hem sin mes ende sinen budel ofgethoghen , daer niet in en was, ende dreichden in een kwl te steken , daerom, ende want Willam Aerntsoen meest ghebroict heeft, soe sail Willam Aerntsz. een jaer beneden inden roden toorn leggen ende eten water ende broot, ende tenden jaers sel hy in hemde ende in broec ter clocke comen ende den rade ver- ghiffenisse bidden, ende die raet neemt Willam Aerntz. syn borgherscap , ende Will. Jacobsz. voorsz. sel een half jaer binnen inden roden toorn leggen ende eten water ende broot, ende dan sel hy voorder clocke in hemde ende in broec comen ende den rade verghif- fenisse bidden, ende Willam Aerntz. ende Willam Jacobsz. voorsz. sellen beyde gader wilcoeren, waert, dat sy tot enigher tyt on- stantelike saken bedreven, dat men dat rechten sail aen hoer lyff. Haermaher (de) Ysebrant sal geven ende betalen mevster Gheryt de cyrurgyn xx gul- den , tot Midvasten, alle daghe voort by enen ponde. Woekerien, Lisebet, Jacop Gherytswyf vander Haer, sal te beteringe geven vier En- gelsche nobel, van woekerien. Des sellen hebben die oudermans in hore busseu twe oude schililen, ende dat ander sel die raet hebben totter stat behoeff. Cyrurgyn Mr. Gheryt vander Sa-nde. Ondajt bedreven. Want Rynkyn vander Meer, als een coermeyster, daer iude twisten ende ghescheiden waren, ghecloppet heeft voorder doren, daer d'een partye inne was, om hem te bergen, ende daer seyde, dat hi vreemt was, ende daer nae weder intjuattt
Pellekaen, Den huse ten Pellekaen. Wilcour* Int jaer ons Heren dusent vier hondert ende achthien, op Sinte Lamberts dach, quani voor de scepen, raden ende ge- ineene oudermans der stat van Utrecht, Mech- telt, die Dire Zwans wyf was, ende wilcourde an onse bant, waert sake , dat sy bier namaels tot enigher tyt alsoe onreckelik of alsoe on- atantelic hoer regierdc, mit woerden of mit wercken, heimelic of openbaer, dat horen bueren, horen magen ofte vrenden, often raden inder stat docbt, dat sy boer alsoe niet en zaticbde, als een goet wyf nae enen goet regiment ende nae enen goeden zinne ende leven schuldich is te doen, dat sy dan wter stat wesen sail X jaer lane. Mer sy verwil- coerde hoer te leven, te wesen ende te re- gieren ende te doen als een goet wyf schuldich is te leven, buten toedoen van inannen ofte gheselschap, of van anders enigbe punten van leven, daer men sy in eniger wys in begripen ofte bevynden mocht, Voert wilcourt sy , dat sy terstont wten huse ende wt diere bueren metter woenen varen sell, daert sy op deser tyt woent, ende daer niet weder metter woene in comen, then sy by consente 's raets van Utrecht, ende hore vrenden ende maghen. Voert wilcoert Mechtelt, soe wanneer Alyt haer dochter haer toesprac mit eenre plech- ten, die Mechtelt haer moeder ghedaen heeft, sprekende om 200 gl. denselven Aleydcn ende hare susteren, die Dire Swans kynderen wa- ren, voor haers vaders arve, dat si hoer met geenrehande rechten nochte dedinck weren en sail, sy en sal die plechte van haren goede, voldoen ende betalen biden voersz. wilcoer. Ende dit gelt sellen dan bueren twe van Aleyde naeste maghen biden rade vander stat, tot Aleyder behoef voorsz. Ende Aleyt, Dire Swans dochter, wilcoerde aen ^?s raets hant vander stat, alse dat sy dese plechte niet vercopen en sel, noch wechgeven noch versetten noch versellen, noch commer daerop maken noch daerinne doen noch Iaten, then sy bi consente twe hore naeste maghen ende den rade vander stat* Ende soe wanneer

-ocr page 197-



	190

ende hem d'ander partye volgende mit synre incoempst, daer grote onrust geviel ende on- daft geschiede, daerom sell hi bloots hoof ts voorder clocken comen ende den rade ver- ghiffenisse bidden ende te beteringhe geven V^M steens. Mes ghetoghen bov. vrede. Henric Willem Aven soens soen , de barbier, had syn mes ghetoghen op enen man, daer hy in vreden mede stont* Mer want hi den man nyet en raecte, soe heeft de raet ghesleten , dat Henric voorsz. bloots hoofts voorden rade comen sel ende den rade verghiffenisse bidden ende te beteringhe gheven v^M steens. 1420. Quade fey ten* Dubbelde Dire sel een jaer lang leggen beneden inden roden toorn ende eten water ende broot, ende men sel hem ander nyet t'eten geven. Ende waert sake dat die raet vander stat enigc naere van sinen feyten vernemen konde metter waerheyt, so en soude hem dese leger niet baten. Men soude dat danrechten aen hem, tot goetduncken 'sraets, ende hier houden die vive allike wel op hoer bevelinge vanden rade dese saken te vernemen. Dit geschiedde int jaer van xx , opten Vrydach voer Palm, XXIX daghe in Meerte. Tiohelaers, Want scepen , rade ende ou- dermans ter waerheit gevonden hebben, dat een oude gewoente is, datter stat tichelaers mitten buren buten S. Kathrinen tot horen reysen ende waken te gelden plegen, als sy onser stat dienen of als die buer waken hou- den , daerom mitten buren voorsz. gelden sellen man mans gelye, gelike den ander buren, tot horen reysen ende waken. Ende dit sellen die tichelers doen by den weydegraven ende by de buerraden aldaer, behoudeliken, dat sy om haer werken wil selver nyet reysen en dorven, mer by horen werken bliven mocgeu. Actum des Vrydaghes na Judica. Veohtelio in dronkensckap. Want Willam die Wael veel onredeliker vechtelic maect ende hem seer verdrenct, daerom sel hy wilcoe- ren, dat hy en geen messe noch scherpe
		wapen noch geen weer draghen en sail, dan een broetmes, dat voor plomp ende breet is, ende waert sake, dat hy dit verbrake, dat woude de raet swaerlic aen hem rechten mit sinen voorbruecken. OnmondicheiL Want die raet vander stat ter waerheit gevonden heeft by juristen ende by geleerde luden , dat Gheertrwt, Wil- lem Reyen dochter, bynen hoer mbndige jaren ende also jonc is, dat sy gheen trouwe geven en mach, ten waer, dat Ghertrwt alsoe vroera van live waer, dat si vruchtbaer waer, daerom hebben scepen, rade ende oudermans gesleten van Ghertrwde, Willem Reyen dochter voorsz., dat Gertrwt voorsz. weder komen ende wesen sal in hoer magen ende vrenden ban- den, also los ende also vry, ende onbesproken als si was, doe si wt den huse geleyt wart, daer Lubbert de Jonge inne woent. Ends konden Cocnraet ende syn magen yet goets dedingen mit ghunsten, dat ghonst hem die raet voorscr. Mer alle rechtsvorderinghe, gheestelic ofte weerlic , die Coenraet op yemant van synre wegen daerop gedaen heeft, of doen mach, die sellen of ende doet wesen, ende dat kynt sail daeroff gevryet wesen.

		Voer der baer uitgaen* Die raet vander stat heeft ghevonden ter waerheit, dat Mech- telt, Jan Scrodekyns wyf, voer der baer uyt- gegaen is, oick dat beverwert had mit goeden konde, all ghinc sy voer Jan inden banne staen, dat si onbehaft wesen woude van eni- gher schout, hierom heeft die raet Mechtelden quyt gewyst vanden libell vander aensprac , die Aernt van Cleve ende Heymen Grnter op hoer ghedaen hebben. Vanden koeslach. Tusschen Rutten van Hemert ende Pannert, vanden koeslach, die Pannerts koe hoer dede, heeft die raet ghe- sleten , want het een kenlic onnosel ongeval is, buten wil ofte schulde Pannerts voorsz., dat Pannert haer verghiffenisse bidden sel ende hoer horen meyster ofdoen by den rade

-ocr page 198-



	191

		XII Petri advinculo, omtrent seventich mutter* haveren ende elff mudden garsten, toebeho- rende Claes Henricxsz., die llenric hadde bi Aechte sinen wive. Ende want Ricout niet bewyst en heeft, so hy hem vermeten heeft, dat Claes een getrouwet wyff houde in sinen laetsten leven, soe is Aechte, Claes moeder, arfnaem van horen soen ende van sinen goede voorscr. Hieromme hebben rade ende scepen ghesleten, dat Ricout deser saken bliven sel anden rade vander stat, ende dat men Ricouts lyf ende goet tueven sel, so waer de raet dat belengen can in bore stat of te stat vriheyt, thent Ricout deser zaken gebleyeu is ende die verboreht anden rade onser stat voorsz. Muntbepaling, Dat asay vanden tunea hrochten den rade, out ende nywe, aen: Jan Pot, Jan van Lichtenberch, Pelgvum de Wael, Jacob Vredericxsz., dat sy't aldus ghevonden hebben : Die Wilheimus twn brenggen wt VI P. zui- vers ende op die marc wegens ixxvin twn _Tso, werken sy wter marck xvn g, xvij wkten_rdie Wilheimus twn %m^ doytltyn. Die twn ducissa houden vi P. coninx zul- ver, ende diere gaet opter marfee LXXXV two. ende sy werken vter marck zulvers xix g. ende inj witten, die twn ducissa jai\ doyt. Den Dortrechtschen twn, daer beneden Jlollandia op staet, die marck wegens hi P. ende XVH.j greyn, dat marc III P. ende XXU^ greyn coninx sulver; ende soo wy naest vyn- den knnnen , gaet er op die marck wegens LXIUI twn, werken sy wter marck zulvers XXI g, ende x wit, desen twn ora xi doyt. Die Dortrechtsche twn mitten tween scilden hout die marc wegens V P. ende vil greyn conins zulver, ende daer gaet er opter marck wegens lxxvi twn, ende sy werken vter marc Xix� g. ende vn.jr witten , desen twn xn doyt* Die Brabantschen twn mitten corten crws ende daer twsschen dat crws staen klien ende lewen, daer hout die marc wegens af vi P, ende I greyn coninx salver, ende daer gater opter marc lxxxuii twn, ende sy werken vter marc XIX g_M desen twn Xfl§ doytkyn. Den twn mitten corten erwsen sondei; lelicn
van onscr stat. Actum feria secunda post Pauli conversionem, Kerc-roof. Want Zuerkyn die kerc ende 't gasthuys t'Ysselsteyn heroeft heeft endexxxil weken daerom int Vleyshuys gelegen heeft (!). U22. Gevangene verstoken. Want Lamme Keys gevangen versteken heeft, ende syn lyfdaeraen verbuert hadde, ende daerom twe jaren in onser stat vanghenisse ghelegen heeft , is hy hier gecomen in hemde ende in broec ter clocken, ende sal bekennen dat hy syn lyf verbuert heeft, ende die raet, out ende nywe, doet hem grote genade, ende hi sel den rade verghiffenisse bidden ende men neemt hem syn borgherscap. Doolslack. Want Meynert de Keyser over noots hem verweert heeft ende doot geste- ken Gheryt van Meurse, daerom heeft hy 6 weken opten roden toorn gelegen ende sel comen in hemde ende in broec ter clocken, ende sel den rade verghiffenisse bidden ende sel borgtocht doen, den doden biden rade vander stat sinen magen te zoenen , ende hy sel der stat te bcteringe geven xxv^M steens. Muni tot Rhenen, Des Woensdaghes nae Thome sleten scepen , rade ende oudermans, dat alsulc ghelt als van Otten wegen van Laer tot Renen inder monten lach, comen sel in handen Jan Trinden etc. Kercstoringe* Willem Claesz. heeft gewil- coert, waert dat hy tot enigher tyt enighe ondaft of kercstoringe dede of anders enighe onstantelike saken bedreve inder stat oft buten, der stat tegendragende ofyemant anders, dat men dat recbten sel mitten sweenle aen syn lyff, ende by sel der kerken van Folsbroee faoeren schade goeden van sulck reescap, als daer doe verloren wart. Actum Fridaghes nae Pontiani. SHtinghe, Des Sonnendaghes voer onser Vrouwen liehtmisse byden scepen ende raden is gesleten r Want Ricout Evertsz. voer onsen rade ge- liet heeft, dat hi Yercoft heeft inden jaer van

-ocr page 199-



	192

		drachtelic overdragben, oft sake waer, dat yemant van deser tyt voirt syn hande sloegbe in Joban voorsz., ende van live ter doot brachte» dat God verhuede, dat niemant daerom, nocb syn lyfF, nocb de stat, noch syn borgerscop verbueren en sell in eniger wys. Dit gbeschiede des Woensdaghes nae aire Apostelen dach, in't jaer van xnil^c XXIIH. Twistsake, Fridaghes na Jacobi. Tusschen Egbrecbt van Gruenenbercb opte een syde, ende Tyman Janssoen opte ander syde, van alsulken twist ende scele, als si onderlingbe hebben , ruerende vandea huse tot Conraet Bisschop. Jan tValensieghe, Dit is alsulke lotinge, alse Vrederic v. Drakenborcb ende Henr. de Witte Janssoen van 's raets wegben ghedaen hebben vander husinghe ende hofstede, alse ghelegen syn in Jans Walenstege, tusschen Johan de Walen op die een syde ende Claes Gheryts soen op die ander syde, Inden yersten, soe is Claes Gherytsz. ge- vallen mitten lole dat hws van der stegben ynne after totten stile toe, daer die doer aen hanghet, dat arve half inden middel ontwe gemeten opten boic V8nden aftersten poirt- wecb toe te heinden , ende Claes en sel genen wtganc hebben wter afterster poirten, behou- delyken Claes den alen doirganc vander strateh inte gaen vanden poirtwech. Ende Joban de Wale is gevallen vander halve stile afterwaerts voorscr. langhes dat halve arve ontwe gemeten inden middel mitten aftersten poirtwech wt te gaen. Ende be- houden Jan alle dat erfkyn , dat daer tenden leit. ¹ . . ... 1425. Gescfiil vanden watergano. Des Woens- daghes nae Agnetis, anno XXV, sleten ende overdroegben scepenen, rade ende oudermans tusschen de heren van Vredendael ende de gemeenen lantgenoten int Ghine op die een syde, ende Lodewyck Bouman op die ander side, alse vander schele vanden waterganc, door Lodewicbs arve aldaer, dat den heren
ende lewen bynnen dat crws, houden VI P. ende IX greyn, ende daer gater op ter marc wegens tXSXT twn , ende sy werkea vter marc xix g. H!$ wit. Dese twn syn goet gheliken Wilhelmus twn Xlilj doyt. Die Batenborchsche twn brengen wt die marc wegens m P., ende daer werkea sy vter marc xxxvr g. 1423. Onsedicheit bedreven. Roel Kock sell voer der clocken comen in hemde ende in broec, ende den rade vergbiffenisse bidden omder onsedicheit wille, die by anden wyfkyn ge- daen beeft, ende den wyfkyn boren meyster ofdoen biden rade, ende hi sel wilcoeren, waert dat hi ummermeer onstantelike saken bedreve, dat by dan een half jaer inden roden toorn leggen sel ende eten water ende broet, 1424. Ruts under Walersleghe* Want wy ter waerheit gevonden hebben, dat Hadewaert Meeuwssoens husinge, opten zwthoec vander Waterstegbe, hem offgewonnen is ende ofge- eygent voor de renten, die daer wt gaet, soo hebben Matheus Pot ende Willem Henrixsz., die daer toe geset waren van ons raets wegen , minlic ende vredelic gededingt tusschen Jacob Lieboerts kynderen op die een syde ende Hadewaert Meeuwssoens kynderen op die an- der syde,. oft sake waer, datter enigbe slitingbe oft scrifte inder st.ids boec gescreven stonde, daer dese husuige mede belast wesen mach van Jacop Lieboerts kynderen wegen, dat dat quyt ende doet is, ende dat die husinghe ende hofstede daeroff vry ende onbelast wesen sail. Dit geschiedde anno xxmi, Fridagbes nae Pauli Conversio. Kranksinnig, Want Joban van Tyell by wylen wtsinn'ich ende synre sinnen onmach- tich is ende in sulliker onsinnicbeit den luden mit messen ende ander wapen grotelic geanxt, gevreest ende oic gequetst beeft, daerom hebben scepen, rade ende oudennans een-

-ocr page 200-



	193

ende lantgenoten op tloen sellen den damme ende die weteringe greven buten Lodewichs cost, mer die slusen sellen die partyen samea- like maken op hore aire cost, mergen mer- ghens ghelyc. Ende desgelicx sellen si samen- liken die kae daer doen maken ende houden met sulken voerwaerden, dat, soe wanneer Lodewichs arve aldaer helast is van enighe ■water, hetsy van regen of anders, ende Lo- dewich des begheert, soe sel men ozen zetten inder weteringe voorsz., ende dat water wt doen ozen, soe langhe dat Lodewieh drughe is, gheliken sinen buren. Ende dese ozen sellen gelden, alie die gearften, die boven Lodewich hierinne ghearft syn , met Lodewich raerghen mergben ghelyc. Ende te alie tyt als men die weteringe ladiken sail, te weten, inden Mey ende inden Herfst, soe sell Lo- dewich den gearfden een wete laten, ende elke brwcweer sell daerinne seynden enen goedeli arbeitsman, die dat ladiken sellen bi eenre penen van eenre ouder Vleemscher placken, ende die bier versummicb inne wor- de, dien mach Lodewich die placke selver wtpanden. Ende waert sake, dat die heren ende die gearfden voorsz. dese vueghe ende ordonnancie niet en hidden, soe mach Lo- dewich desen dam toeslaen ende toehouden, thent alle werken voorsz. volmaect syn, alse voorsz. is. Wilkoer Willem Goudriaen , d'oude scoe- maker, heeft ghewilcoert, sel den rade ver- ghiffenisse bidden ende sinen buren, die hy vertpernt heeft, ende hi heeft ghewilcoert, dat hi sinen wive of anders niemant misdoen pn sel noch gheen onsedicheit bedriven. Ende dcde hi dat ummermeer, soe sonde bi een maent inden roden toern legghen , beneden, ende eten water ende broot, also dicke als by dat dede. Afbidde ende tvilkoer* Jacop Campert sel blools hoofts voorden rade comen ende den rade verghiffenisse bidden, ende bi sel ter- stont gaen t'Sint Servaes ende bidden der Abdissen , horen joncfrouwen , ende Ghise- bert Arentsz. verghiffenisse ende hi sell wil- coeren , waert sake, dat hi tot enigher tyt de V.
		abdisse, horen joncfrouwen ofte Ghisebert Arentsz. missprake of misdede mit woorden ofte mit werken, dat hi dan 5 jaer lane leg- ghen sail beneden inden roden toorn ende eten water ende broot. Actum, nv^c xxv, Fridaghes nae S. Marcus daghe in April. Inden Bonlen Mantel. Die raet vander stat heeft ghesleten des Manendaghes nae Meydach, dat al dieghene, die wyn ghetap- pet hebben ofte hebben doen tappen tnden Bonten Mantel, by Vrancken tiden van Scher- penborch, die sellen Ywyn van Wely den sys daeraf betalen etc, Onvroet wyf. Scepenen, rade ende ou* dermans hebben ghesleten , dat Otte van Cou- denhoven ende syn wyff ende joncfr. Bely van Zulen , dat onvroede wyf, van Campen ghe- boren, wt hore earner ende strate doen sullen tusschen dit ende grote Vastelavont naestco- mende. Ende waert, dat des nyet en ghe- schiede ende daer misval of quame, daer will de raet hoere beraet op hebben aen den drien voorsz. 1426. Slat ambacftlen. Aldus syn bezet onser stat ambochten: 2 Cameraers, 2 scutmeesters. Een beghyn- meester. 2 bussemeesters vanden rade. 2 vanden oudcrmans. 6 viven. Totten wichten ende maten 7. 1 kerkmeester van S. Nicolaes. Kerkmeesters tot Buerkerc. Totten baucloc 1. - S. Katrinen poort 2. - Weertpoort 2. - Wit- vrouwenpoort 2. - Roodentoorn poort 2. - De Westerpoort 2. - De Waterpoort S. Servaes 2. - Dat heck biden Plompentoorn 1. - Waterpoort onder die Louwers 2. - Homans vande 4 vierendeelen, van elc 2, dus 8. - Libelmees- ters 2. Sarcken vercoft. Scepen, rade ende ou- dermans hebben gesleten, dat Hubert Da* nielssoen terstont betalen ende wtreicken sel meyster Hemic, den steenhouwer, zeven Hol- lantsche scilden, daer hi meyster Hemic sarck om vercoft heeft der abdissen van S. Servaes, Actum *s Manendaechs na S. Jorisdach.

-ocr page 201-



	194

Bedrog. Want Gheryt Broecman, de sni- der, van sinen vennoot in reenter coman- scap ende vennootscap, on tfangen hadde cen sorarae gelts van m^cgl., orume mede te be- talen, dat sy gecoft hadden, ende onderwe- gen dat gelt in syn wamboys geneyt heeft, ende is wedergecomen ende seyde, dat hem dat ghelt ghenomen was vanden Pykerts, ende want de raet dat loghen ghevonden heeftende groot deel van denselven gheide an hem ghevonden heeft, daeroinme sal hy bloots hoofts voorder clocken komen , den rade verghiffe- nisse bidden, ende hy sal der stat te bete- ringhe geven xl^m steens, ende men neempt hem syn borgherscap. Actum op S. Victoris avont. Dit wert wtghelesen op aire Sielen dach. 1427. _, - . ■ Vanden kercgane ende van Wyelu Dese bebben ter antwoort gheweest: Joncfr. Jannen vander Velde, beghyn. Joncfr. Agniete vander Ameyde, beghyn. Joncfr. Wendelmoet van Abcouwe, beghyn. Joncfr. Alyt Sweders, de beghyn. ■ Alyt Wten Leen. Agniete de beghyn vander Itfeer. Jan Raven, linnewever. Margriet syn wyf. Claes Jans Gherytsz., by" x oude sc. Des Woensd. na S. Berth. Ilenric Pelgritns meecht sel men ter ant- woort setten, ruerende vanden kercgane. Rechten nae den boeke* Dat wyf, dat Sinte Geert sit after inden toorn, dat sal men rech- ten nae den boeke. Slads chirurgyn* By den rade, out ende nywe, eendrachlelic wart gegeven meyster Claes Dircxsoen van Amsterdam , onse surgyn meyster te wesen nae onser gewoenten, ende dat by onser stadt cleder hebben sal, ende alsulke pensie, als meyster Aelbert Baers van onser stat heeft, te weten elex jaers vyftich pont stat paye. Des Donred, na Concept. Marie.
		1428. Groie smetenisse. Beatris Blocs verbiet men de stat vyf jaer lane naestcomende, om grotc smetenisse, die sy Gode van hemelrike, der heiligher kerken ende onsen rade mit onte- melike woorden geseit heeft, ende om andere onredelike bewisin^he ende woirden, die onse raet gevonden hebben, dat sygebesicht heeft, ende een mile vander stat te wesen. Fridaghes na XIII dach. Onsedicheit inden Domkerk. Des Manen- daghes na Jacopi sleten rade ende oudermans, dat Wouter de weldighe, Gheryt v. Heeswyck, JacopPot, Jan Zuermont, meyster Wesselsz., overmits hore onsedicheit inder Doemkerken gedaen,inder raetten Sinte MarieMagdalenen nacht, bloots hoofts voor den rade comen, ende vergifTenisse bidden den rade. Endesellen tesamen een Sonnendaghe naest- comende onder der homisse, ten Doem inden koer comen, elc met eenen bernender was- keerse, die sy daer ofTeren sellen, elke keerse van enen halven ponde, ende sellen daer den heren vergifTenisse bidden , Gode t'eren, ende elc van hem sel onse stat te beteren geven x^wsteens. Bancloc te gieten. Willem Butendyck sel den rade verghiffenisse bidden ende der stat te betennge, vander stat spyse, op syn selfs cost, een nyewe goede bancloc ghielen, die den vier oversten, nu teghenwoordich, ghe- nueghen ende believen sellen, ende dit sel hy doen tusschen dit ende Sinte Maertens misse naestcomende, ende off hy die clocke niet also goet en gote, dat si den oversten voorsz. goet dochte ende mit sulken ghelude, dat den oversten dat ghenoechde, soe sal hi de clocke vveder ontwe slaen, ende also dlcke verghieten op Willems cost, dat sy den over- sten voorsz. ghenoeghe ende die loven sellen , mer vander stat spise, ende men sel hem die spise leveren inder waghe, ende daer sel hi die clocke weder leveren. Ende hy sel ter kercke gaen, ghelike andere goede luden. Des Vridaghes nae Petri ad vincula, Huwelyksche voorwaerden* Int jaer ons

-ocr page 202-



	195

Heren xiv^c xxvni, des Manendaghes na Victoris, sleten scepenen, rade ende oudermans een- drachtelic: Want sy by horen ghesworen radea daertoe gheset, ghevonden hebben, dat al- sulke hilixvoerwaerden gheschiet syn, also in deser cedulen, hiernae beschreven, geschre- ven staen , dat Wissen kynt hebben sal die vyfrich Beyersche gulden , nae inhout derselver cedulen endehilixvoorwaerden, endedaervoor weder doen nae inhoudt derselver voerwaer- den , te betalen ende te voldoen van beyden syden, tusschen dit ende Paeschen naestco- mende. Wy Alert vander Haer Hermanssoen, schou- Le, ende Willem Ghibensoen, Peter Peterssoen, Dire Willemsz. ende Johan DircSomerssoen, gheburen van Hoogbe Bloclant, doen cont ende kenlic alien luden, hoe dat heer Marten Jacopsx,, priester, onse cureit, voor ons ghe- cotnen is alse voor onse gherecht, ende heeft daer sinen eet ende schyn ghedaen, als een priester scbuldich is te doen, als dat hy daerover ende ane heeft geweest als een hilix- maechman, daer Wisse Peters soen, sal. ghe- dachten, ende Mechtelt syn wyff vergaderden in rechten wittaftighen hilic, ende Wisse voorschr. beliede daer in teghenwoordicheyt hore beider vrenden, als dat hy een kynt in spuele ghewonnen hadde, ende dat maecte hy daer ende gaff haer vyftich Beyersche gul- den, te boren tenden synre doet, wt sinen reetsten goeden, mit voorwaerden, waert , dat dat kynt storve sonder blikende gheboorte, dat dan die voorsz. vyftich Beyersche gulden weder comen souden op Wissen rechte erf- namen, also verre als sy ouverteert waren. Oic soe warent voorwaerden, waer dat sake, dat Wisse storve binnen dat yerste jaer, soo soude Mechtelt syn wyf voorsz. van hem ver- betert wesen ende wt sinen reetsten goede bueren oick vyftich Beyersche gulden, ende tenden jaers soe waren alle goede half ende half. Ende van desen voorwaerden voorsz. was een brieff gheschreven ende ghemaect, die heer Maerten voorsz. beseghelt hadde, als Wisse op hem begheert hadde ende Wisse selver van sinen huse droech. Ende want
		heer Maerten voorsz., Onse cureit, voor ons dit bcliet heeft, als voorsz. is, soo hebbe ic voor my ende voor ons gheburen voorgenoemt, om horen beden will, minen seghel hierop ghedruct. In oorconde der waerheit, ghe- gheven in't jeer ons Heren XUii^c xxvm , des Woensdaghes nae Sinte Jacops dach. 1429. Gheselen ende i?i^Jt water werpen, Ghisebr. Henricxz., bastert soen van Sevenhusen , sel men gheselen opter plaetsen ende voert in't wa- ter werpen , ende vyf jaer lane wter stat wesen. KerckstoeL Alyt, Ghisebert Splinters dr. Overde Vecht, by slitinghe 's raets vanden bruecken vanden kercsloel, v^M steens. Ende sy sal den stoel weder doen maken byden rade Henric Vrenck ende Henr. van Schalcwyc. Ende joncfr. Agniese, Jan Vos wyff ende hoer nacomelingen sellen in besete des steels bliven ter tyt toe, dat Alyt of hoer nacome- linghen sy met beteren helhoen ofte recht daer wt winnen, dan sy noch ghedaen heeft. Bedelary. Scepen , rade ende oudermans hebben overdraghen eendrachtelic, dat Hein, die metter bussen bit, totten bekeerden sus- teren noch niemant anders mit der bussen of anders daertoe in kerken of in anderen steden bidden en sellen, totte susteren of tot dien huse, then sy by oerloeve ^?s raets vander stat* Actum , des Oinxdaghes nae Pauli Con- versio, anno xxx. Bekeerde susters. Item, sellen Ghisebrecht vander Horst ende Johan Tullensoen, als ra- den vander stat, opboren die vier oude scil- den s jaers tot Jutfaes wten lande twee oude scilden, van Gheryt van Voern ende anders alle renten, die totte bekeerde susteren huse horen, ende sellen daeroff misse doen doen indenhuse of anders waer, nae begeerten, die die renten gegeven hebben ende anders dat beste totten huse doen, dat in reke te houden. H30. Swanen Peter van Nws sel synre stiemoe- 25*


			*

-ocr page 203-



	m

der betalcn die helfte vanden gelde vanden swaencn, die Jacob de Voocht gecoft heeft alle daghe, by enea ponde. Onreckte sprake, Ghisebrecht Tan Myu- den, die barbier ; want hy onser domdeken, onsen heer den postulaet, onser stat ende alle dengenen, die in onser stat woonaftich syn, ende alien onsen vrenden, geestelic ende weer- lic, mil grooter onrecbter sprake ende rallinge gebruect heeft, ende geseyt, dat wy te banne wesen souden, ende dat hy dat bewisen woade ende hem op laten bernen, dat nict en is, dat by daeromme den rade verghiffenisse bidden sel, ende hi sel bekennen, dat hy dat tegens God ende recht gesproken heeft, ende hy sel syn woirde wederspreken, ende bekennen, dat hy on recht geseit heeft, ende te beteringe geven vyftich dusent steens, Burgerschap wedergegeven etc. Want inr. Hemic van Rees, om hede wil der stat van Utrecht, ende des raels van Utrecht, van Campen, daer hy der stat medicus was weder binnen onser stat, omme alhier by ons te bliven ghecomen is, soe hebben die rade, out ende nywe, meyster Henric te voordeele gegeven syn borgerscap weder, also by ghe- boren borger is. Hiertoe sel ineester Henrix knecht, Habrecht, borgerscap van gracie hebben, als hys begheert, behoudelyc dat Hubrecht voorsz. een gilde winnen sel, nader gewoenten. Voorts sel meyster Henric voorsz. dienstvry wesen ende onbelast sitten van alien lasten, reysen, waken, gheboden ende onraden, gesondert van onsen sysen, die de borgers ende ondersateu te docn ofte geven plegen, of daer men se toe bieden mach, alse dat hy om syns diensts wille ledich ende los sitten ende wesen sel van alle saken vcorscr. sonder argelist. Kamer. in RosendaeL Scepenen, rade ende oudermans hebben gesleten , des woensdaghes na Pontiani, dat Hildebrant van Jutphaes ende Aernt Gunther Sint Geevden kerke betalen sellen jaerlix dat pont 's jaers, dat die kerke heeft ende bewiset mit horen register ende besete wt den cameren in Rosendael_% of hi moget der kerkeu olcopen tot redeliker weerden.
		Opdragt v. goederen* Allen den ghenen _fdie desen brief! sellen sien of horen lesen, doeo wy verstaen Gheryt Rutgherssoen, schoute, Gheryt van Hilborst, Jacob vanden Doem, Wouter Lambertssoen ende Gbisebert Ri- coutsz., scepenen tot Zoes, dat voor ons ghecomen is inden gherechte Johan Kocc, Dire Hillenssoen, borgher t'Utrecht, ende heeft ghegheven ende opghedraghen mit hant, mit monde ende mit sinen vryen wille, als recht ende oordele wysden Johan Block, borgher tot Amersfoorde, ende Beatrys sinen wive enen vrien eyghendom vander rechter helfschei- dinghe van tween campen lants, diegheheten syn dat Grotebroea^ gheleghen over der Eerae, after Hamelenberghe, al als die campen aldaer gheleghen syn mit horen diken ende al horen toebeboren, daer te lande wert naest ghelant syn Willem , Dirk Willemssoen mitten nywen Camp* ende Rutgher Jacobsz. mitten c/ey- nen Broeck, ende ter zeewerts die heren van Abcoude mit Dorenoirt ende Gheryt LoefF mitten Liescamp, al alsoe als die twe campen aldaer gheleghen syn mit eyghen ende mit eynden. Ende voert soe vcrteech Johan Koec op die een helfte vrilic tot Johans behoef ende Beatrys sinen wive voorsz., ende schout mede quyt eighendom, brucweer ende al dat hi hadde aen diren een helfte ende de- sen eighendom ontfenc Evert Bloc tot Beatrys behoeff voorsz. in al alsalken voorwaerden, dat Johan ende Beatrys voorsz. dit voorsz. arve arven sullen op bore tweer kyntof kyn- deren, die sy te samen winnen ende after laten, sonder enich wedersegghen van ymant. Ende voert, soe hebben gheioeft Johan Koec ende Johan Bloc voersz., dat si doen sellen alien dienst van diken ende van sloten, ghe- lyc die een mitten anderen, alse die twe campen schuldich syn te doen ende als dat ghemene lant aldaer doet. Alle dinck sonder arghe list. In oirconde des briefs beseghelt mit onsen seghelen. Ghegheven in *t jaer ons Heren dusent drie hondert seven ende tneghenlich, des manendaghes na S. Servaes dach.

-ocr page 204-



	197

		ben inden vechtelic, daer Ghybert Claesz., de snyder, lam gesleghen is, daer hi ewelic om verdcrft is ende syn ambocht niet doen en sel moghen, ende men geen onderscheit gevinden en can, wiet van hem beiden ge- daen heeft, daerom hebben scepenen, rade ende oudermans overdragen , dat Willatn ende Vrederic dese leemte Gbysbert gelike beteren ende gelden sellen, dat is te weten , dat si hem sinen meyster ofdoen sellen , ende Gbys- bert te beteringhe geven hondert gouden Bey* ersche gulden off pavement borer weerden , te betalen die een helfte tot Mytvasten, ende d'ander helfte tot Pinxteren, beyde naestco- mende, byder selver penen, also syt aen den rade gebleven syn. Dese beteringhe is voldaen , alsc Ghisebrecht Claesz. voorden rade beliet heeft. Item, want die raet voorsz. ter waerheyt gevonden heeft, dat Willem HenricLubbertsz,, die leemte an sinen vingher gecreghen heeft inden selven vechtelic voorschr., van Lambert Kippincx mess, ende die leemte huesscheis, dat Lambert daerom voor der leemte Willatn gheven ende betalen sail, sinen meyster off- doen ende xx Byersche gulden, te betalen opten daghe voorsz, 1433. Beeltsniden Dinsd. na Palm. DircBeel- desuider sel den rade verghiffenisse bidden, den vrouwkyn beteven byden viven ende der stat te beteringhe gheven v^M steens, ende der vvouwen beteringhe sel wesen , dat hy hoer verghiffenisse bidden sell ende hoer gheven voer hoer kan ende vrese 5 Byersche gl., ende Dire die Beeldsnider sell wilcoeren etc Stats kynt* 's Donredaghes nae Agnetis byder scepen, rade ende oudermans. Want die raet in tiden voorleden versorgbende Henric Moerkyn, soe hi een eerbaer burgher ende hoer mederaet, langhe jaren gheweest heeft, ende syn goede grotelye ende dwaselye voor- bygebragt ende ghequact heeft, ende Henric daerom onser stadtkynt ghemacct hebbca.
1431. jS. Mar, Magdal steech. Sccpenen ende rade hebben gesleten, dat dat steechken, dat gaet wt Sinte Maricn Magdalenen steghe, weder ter graften wert, waill dat pen open steghe geweest heeft langhe jaren , dat dat voort etn open steghe wesen ende blivensel, onbecommert van yemant. 1432. Vercoop van hout. Anno Xiv^c XXXII, des Donredaghes na onser Vrouwendach Assumptio. Die raet, out ende nywe, hebben overdraghen, waer enich yken ofte vueren hout, dat van boven of van beneden quame binnen eeme milen nae onser stat, dat soude men verco- pen in deser manieren: dat is te verstaen, dat een yegelyk man, wie hy will» wt sinen scepe vercopen mach, durende xiv daghe lane, luttel off veel, elc syn gadinghe. Mer daer en tendens soe en sail niemant geen hout meer vercopen, dan binnen Utrecht. Mer woudc enich coopman , die aen die nye vaert querae, daer langher bliven leggen, off syn hout opt lant slaen, out te vercopen, die mach een yegelye dan syn gadinghe vercopen tot xxv Arnoldus gulden toe ende niet myn, also verre als hy also vuefl bouts in hadde. Mer waei t, dat hy myn bouts in hadde , dat soude hy tsamen vercopen mit eenen goedspenninc, behoudeliken, dat sy onse borgheren ende ondersaten tot aire tyt vercopen mogen, elc syn gadinghe, luttell off veell, hoe sy't heb* ben willen. Ende waer enich man, die dit verbrake, die verbuerde v pont, also dicke als hyt dede, ende dat sellen hem wtpanden die busmeys- lers vanden rade oft vanden oudermans inder tyt, ende die sellen hebben die halve kuere voorsz., ende d'ander helfte sellen hebben die oudermans vander bylhouwergilt. Vechtery. 's Dynsdaghes nae Pauli Con- versio. Item, Want Willem Henric Lubbertsz. ende Yredric Janszoen beide gevochlen heb-

-ocr page 205-



	198

ende hoer rade, Jan van Tyell ende Hubert Danielsz. hem tot momber gheset heeft, bu- ten welken mombaer will ende weten Ilenric wyltyts noch ghedwaelt ende buten onser stat gheweest is, oec tot sinen kennelikenscaden, ende mi weder in onse stat ghecomen is, daern die mombar, oni meer dwalinghe te verhuden, in liuse syns neven Johan Moerkyns ghebrocht hebben, daer men hem guetliken doet, ineten, in drinken ende in synre nootturften van sinen renten ende goeden. Ende want hierom Henries cleynoten ende huisraet verderflic worden ende syn husinghe ledich staen ende vervallen, als onse rade voorscr. ons mede aenbrochten, soe liebben wy daerop ghesleten ende bevolen den mornberen voorsz., dat sy Henricx huisraet ende cleynoten vercopen ende penninghen sellen, ende syn husinghe verhuren ter beter oerbore ende nulscap Henricx Moerkyns voorsz. om Henric moerkyn daerofF ende an- ders vanden sinen eerliken te versorghen ende te doen bouden tot inder eynde syn levens, ende syn wittelye sculden daeraff betalen, ende dat alle Henricx brieve van alle sinen renten , husinghen ende schulden inder raet handen voerscreven coinen ende wesen sellen. 1434. Rechtbanok opten Noirt. Claes Pauwelsz., Willem van Cleve sellen elex eene nachtin't Vleyshuys leggen ende den rade blootshoofts Terghiffenisse bidden , ende elex sel beteringe geven v^M steens, ende sellen die beschadigde elex horen schade beteren ende sonderlinghe die rechtbanek opten Noirt weder laten ma- hen, ende daer weder setten, dat men daerop recht houden mach. Zoen. Vandfin dootslach, gbeschiet in Ketelbuys , dat gbedaen heeft Willem Passert, sal Willem Passert wilcoeren des doden ma- ghen te zoenen biden rade, als die magensoen jicmen willen biden rade, ende der stat te beteringe geven SXV^M steens. Borger Jan Passert, Willems broeder. Arm- gert Willems raoeder.
		Inden Wildenman Claes Reinersz. Wihoer Andries Ghisbert Sproot's zoon, aen 's raets hant van Utrecht, anno 1434, des Vrydaghes na onser Vrouwendach nativitas* Want Andries voorscr. hemselven beliet ende bekennet, dat hi hem onwyslic, qualikenende onnutteliken gheregiert heeft, sinen vader ende moeder, maghen ende vrienden dicke becroent heeft, hoer goet qualike voorbighe- bracht heeft, menighe vechtelike ende onruste ghemaect heeft, ende bi nymants goeders, daer sien dicke bighebracht hebben, en heeft kunnen bliven, mer met ongerusten overall ghesceyden is, om dan hulde ende ghenade syns vaders ende moeders, ende synre maghen ende vrienden weder te werven ende te ver- crighen ende hem van sinen wanseden te beteren, heeft Andries, mit sinen vryen inoet* wille, hem verwilcoert ende gheloeft, aen ons raets hant dese punten naebescreven: lnden iersten, dat hi voertaen rusteliken ende sedeliken leven zal ende en gheen vech- telic off parlement maken, off ghenen mensch, man off wyff qualiken spreken , daer vechtelic off onrust off comen mach, in wat maniere dat toecomen raocht. Item, dat Andries en geen messe off weer an hem draghen en sell, dan een sceyde mess voir al plomp. Item, dat hi buten syns vaders ende moe- ders huise bliven sail, ende daer nict June comen , bi daghe ofte bi nachte, in enigher wys, then si bi oirlove ende conscnte syns vaders ende moeders voerscr. Item, want Andries vader ende moeder vander ghenaden Goids hoer goeden selver mit hore comanschap ende zwaren reysen ver- creghen ende ghewonnen hebben, soe sellen ende moghen sy mit horen goeden , lande, renten, leen off eighen, hoe si ghenoempt syn, horen vryen wille doen, die horen an- deren kynderen, off inder eeren Goids, off dien sis willen, heele off deel gheven ende maken, groot off cleyne, ende daer en sell Andries en gheen beclach, onruste, off par- lement omme maken, mer dat vrentlik lyden, ende hem met duechden pin en te werven

-ocr page 206-



	199

ende te verdienen, dat syn ouders hem oock goets gunnen. Item, sail Andries in gliencn taveernen, bi daghe ofte bi nachte, noch droncken drincken, Item, en sel Andries syns vaders ofte moe- der scout, ghelt, off hoer niet manen noch opburen, noch hoer pachteren enich ghelt noch hoer off lenen ofte daer om misdoen, of dreyghen in enigherwys. Item, dat Andries den ghenen , daer hi te dienste van sinen ouderen bi ghebrocht werden sell, vredelic ende rustelic dienen sell, soe dat die meyster ende syn ghesinde hem synre niet beclaghen off ondancken en selen. Alio dese pun ten ende artikulen voorsz, ende elc punt bysonders heeft Andries ghe- loeft ende ghewilcoert an ^?s raets hant, aldus le houden ende niet te verbreken in enigher wys. Ende waert, dat hi enich der pun ten voorsz. verbrake, soe salmen ter clocken onset* stat kynt maken, ende daer toe sail hi daer voir leggen een halffjaer beneden inden roden toorn, ende eten water ende broot, also dicke als hi hierteghens dede, of enich der punten verbrake. Item, en sel Andries sinen ouderen, alse vader ende moeder niet misdoen, noch han- den inne slaen, noch desgeliken sinen brue- deren ende zusteren, in enigher wys, op syn lyff. . . 1435. ■ Gemeene wegen, Scepen, rade ende ou- dermans syn overdraghen, want horc stat oude rechten ende goede gewoenten syn, dat hoer gemeene wegen binnen ende buten onser stat, in onser stat vryheit, die jaer ende dach open geleghen, open bliven sellen totten gemeenen orber, dat daerom die weg, gaende after Hen- ric Moerkyns hof, voert ter graften toe anden Weerde, ende den wech tendens Jerusalem, bi dat huys dat Reinken van Haerlem daer getimmert hadde, weder geopent worden sel- len ende tot ewigen dagen open bliven leggen, nae onsen recht ende gewoenten voorsz. Actum Woensdaghes nae Cantate xxxv.		Jan Zebeck* Anno xxxv, 's Woensdachs nae Decoll. Johannes, sleet die raet van Claes Petersz. van Emenesse, horen borgher, dat hem Jan Zebeck syn beeste of ander goede, hem genomen, weder geven sell elc, Bergmakerstrael, Fridaghes nae S. Victoer, Gelis Willemsz. is gebleven vanden hnseinde Berchmakerstraet, dat met steen gedecket was ende nu met stroo, by x oude scilden. 1436. Buitenborger, Fridaghes nae aire aposte- len dach sleten rade, scepenen ende ouder- mans voor gevoech, dat Jan Hildebrantsz. die cuper, inden Weerde mach bliven wonen syn leven lane, om die brouwerie ende oli- slagerie bi nacht te helpen, off hore kupen ofte vaten lee worden. Ende dit is geeonsen- teert behoudelic des raets overdrachten, out ende nyvve, in hore machte te bliven, in alle andere tyden. Regt-uitspraak. Dit is alsulc segghen, als wy Johannes Hundertmarck, Willein van Winsen, Evert vanden Rhyn ende Hubert van Steenre eendrachtelic gesecht hebben, tusschen Herman van Sleenre ende joncfr. Margriet van Steenre, sinen wive, op die een syde , ende Vrederic van Steenre, hore beyder soon andie ander side, also als sy dat aen ons vieren aen beiden syden ghebleven syn , op die poen van vyfhondert vrancryexsche scilde, so wie van beiden partyen nyet en hielde al- sulc seggen, als hier na bescreven staet, halff die peen tot behoef des raets der stat van Utrecht, ende halff desgeens behoeff, die onse seggen onghebroken hielde ende der segelude. Item, inden eersten, so sel Herman ende ioncfr. Margriet syn wyff, Vrederic van Steenre horen soon voorsz. bewysen ende geven hon- dert vrancryesche cronen 'sjaers, in gueden erven ende renten als dat goet voer den eer- sten oirloghe by bisschop Vredericx tyden van Blankenhem in dese syde der Lecke, daer Utrecht staet, daer sy terstont Vrederic in setten ende vestigen sullen , dat hys seker sy ende sine erffgenamen.

-ocr page 207-



	200

		Item, so is onse seggen, oft sake waer, dat Vrederic off sine kynderen storven sonder wettelike boert, soe sullen dese voirgenoemde guede weder comen op Herman van Steenre sinen vader ende synre moeder, off horen. rechten arven, behoudeliken off Vrederic van vanghenissen, verdriften ende andere noitsa- ken beloeft worde, dat by sicb dan met sinen, guede helpen mochte, als hem des dan noet. wesen soude, sonder enige wedersprake van Herman sinen vader ende joncfr. Margriet synre moeder, off yemant van bore beyder wegen. Item, so will ende sail Herman van Steenre ende Margriet syn wyff hoer guede declen ende setten in vyff deelen, dat is te verstaen, dat elc deele wesen sell hondert cronen 'sjaers, als voorscr. staet, als vyff kynderen mede te gueden, ende daer sell Vrederic den coer off hebben van synen vyfden deel. Ende waert sake, dat daer meer guets bleve, daer sell Vrederic dan off hebben syn kynderdeel ther Jester doet, behoudeliken Vrederiken syns vordeels, alse Rynesteyn, die wintmolen, ros » molen ende die hoeve lants, inden lande van Vyanen, als voorscr. is, ende alle dine sonder argelist. Item , so sail Vrederic al dese voorscr. pun- ten beloven ende volgen onverbrekelyk te hou- den ende daer brieve off geven ende nemen mit sinen eede ende sekerheden vestigen, daer in eniger wys tegen te doen toe genen tyden. Dit seggen voorsz. wart gheseit in'tjaerons Heren dusent vierhondert'eu dertich (!), op den vyftienden dach van Meerte; ende deser cedelen syn twee van woorde te woorde als eens sprekende. 1437. Buitenborger. Anno XIV^C xxxvu, Vastel_ravont. Also Johan Dire Baertszoon onse tor- ger is, ende tot Zulen woent by.....'sraets sel syn borgerscap tot Zulen bescutten, 6m dat by daer die brug onder runic bouden ende schoon bouden sal van alien onrade ende vulnis, ende sel daerom ooc vry wesen van
Ifem, so hadde Vrederic sinen koer, die hondert cronen jaerlicx te bwen ende te halden ofF die casteleynscap ther Stolteuburcli aen te vaen ende te halden sine jaren wt, ghelyck die brieff begrepen beeft, die daer off is. Item , so is Vrederic also beraden , dat hy die casteleynschap to Stohenborch holden wil, sine jaren wt na inhout syns briefs mit sulken voorwaerden, dat hy die hondert cro- pen jaers voorg. binnen dien jaren nyet boe- ren en sel, mer by sel Herman sinen vader ende joncfr. Margriet, syner moeder, mach- tich maken die hondert cronen te boeren, die jaren duerende. Ende desgelyc sel Vre- deric sinen vader oic machtighen, oft sake vvner, dat hy ofllvich worde, dat syn vader die casteleynschap van Stoutenborcb dan we- der annemen moge in sinen naem, ende als- dan sal Herman ende syn wyff, Vredericx erfgenamen, die hondert cronen weder laten \olgen, sonder enigen hinder hem dair ynne te doen. Item, so sel Herman ende joncfr. Margriet van Steenre voorg. Vrederic horen soon rech- tevoirt geven ende daer ynne vestigen een hove lants , gelegen op Lakervelt, inden lande van Vianen, sinen vryen wil daerme.de te doen. Item , voert so is onse segghen , dat Herman "van Steenre ende Margriet voorscr. , Vrederic hoer beider soon voersz. geven sullen dat huys to Rhynensleyn, mit erve goede, als daer toe behoort, na joncfr. Margrieten synre moeder dode, ende hem daer rechtevoert inne vesti- gen ende setten , dat hy des seker sy, ende sine erfgenamen op sulken pacht, als daer wt gaet. Item, voert so is onse seggen, dat Herman van Steenre ende joncfr. Margriet vodrsz., Vrederic hoeren soon voorg. geven sullen ende volgen laten een rosmolen ende een wintmolen mit alle horen toebehoren, die geleghen syn inden gerechte vanCoten, inden Overstichte, mit alsulker erf pacht, tils daer op slaet na dode joncfr. Margriet synre moeder voorsz., ende hem terstont daerinne vestigen, dat hy des seker sy ende sine erfgenamen.

-ocr page 208-



	201

enighen clocketislaghe te volgen opten Lecke- dyc. Dit heeft hem Dire Borre belieft om overdrachte 's raets, also hy dyegreve is optea Leckedyc ende der brouwrerade, dat den rade angebrocht hebben. Dese boitscap dede Hen- ricus an den dyckgreve, ende dese antwoorde gef hem den dyckgreve selver. fVtsinnig. Anno xxxvii , Fridaghes na Pauli Gonversio, brochten Hem, van Loenresloot ende Gheryt van Vlueten Henricxsoen onsen raden aen, alse rati en ende momberen geset van onsen rade tot Jacob Dirksz., die wtsin- iiich is, ende wyll jaren wtsinnich gheweest heeft, dat hem wittelike ende kenlike is, dat Mouwer Ysbrantsz., Jacob Dircxsz. voorsz. swager,denselven Jacob Direxz. in synre rech- ter noitorften ende behoeftlicheden geleent, voer Jacob betaelt ende vervallen heeft, also veel gelts ende meer, alse dat sesdendeel van der husinge ende hofstede, daer Mouwer Ys- brantsz. ynne woent, gelegen opten noirthoec vander Louwerstraet, daer Jacob Dirksz. voorsz. dat sesdendeel of toebehoert, weerdich is, daeromme hebben scepen ende rade gesleten dat daervoor houden ende hebben sel dat ses- dendeel vander husinge ende hofsteden voorsz. Quaden teer?ii?igen.* Henric inden roden Haen, contra Johan van Bel syns ghebleven anden rade, vander aenspraek vanden qua- den teerninghen of quaden spueL Actum feria sexta post Apostolorum. Vresenborch, Tusschen Jan van Deyl ende Willem de Ledige, hebben ghesleten scepe- nen , rade ende oudermans, dat Jan van Deyl volstaen sel, dat is te verstaen, dat metten ghiften, die hy gegeven heeft W illera de Le- dige vander husinge ende hofstede in die Vroetstege, neffens der husinge tot Vresen- berch, behoudeliken der hofstat tot Vresen- berch, hoers poortwechs ende wtgancs wter hofstede voorsz., op sulken pacht als die wech ende steghe geleghen is, dat is te ver- staen op dat vyftendeel van iv^c loit sulvers ende van n capoenen jaerlix te betalen den- genen , die Vresenborch toebehoort, in alien manieren, als't Jan van Deyl te hebben plach, ende Willem de Ledige sel betalen Geryt die V.		Kraen dat gelt vanden coop binnen veertien daghen, alle daghe voort bi enen ponde. Die husing op ^%i Begynhoff rumen, Inder sake tusschen meyster Hemic van Rees ende juffr. Nelle Helen, die beghyn, hebben sche- pen, rade ende oudermans gesleten, dat sy binnen acht daghen naestcomende meyster Henric van Rees die husing op't Beghynhoff rumen sal, ende hy sel hoer terstont binnen desen selven acht daghen wtreiken ende be- talen dertien engelsche nobelen ende drie sulvere lepelen , nae inhout der brieven. Voert of meyster Henric hebben wil alsulke tilber have, als jofFrouw Feye van Ecke ghemaect heeft Mechtelt Schrevels, ende Mecht. Schre- vels voert Nelle Heien , so sel hy daer wtreicken Nelle Heien alle alsulc testament ende gelt, als Nelle daeraf betaelt heeft mit alsulcker wtvaert, als Nelle Heien gedaen heeft. Ende off meyster Henric meer bewysen niocht dan Nelle voirtbracht vander have, dat hy des genieten sell ofF daeren tendens onvertoghen recht van haer nemen, off hy will. Voert sel Nelle vander maken hoer gemaect van Mechtelt Schrevels hoer brieven voer scepenen thonen ende meyster Henric daer een vidimus wt geven , off hys van hoer begeert; ende meyster Henric sel den oncost vanden libelle betalen, die daer toe staet, dat is die vyf pont daertoe geset. Ende hiermede sellen sy van alien sa- ken gescheiden wesen hier off ruerende. Ende dit sellen sy op beide siden doen ende voldoen alle daghe tendens den xrv dagen, by .... Dit gheschiet 'sWoensdaghes na Sint Mauritius dach. Borgerschap van graiie, etc, Meyster Jan Willemszoen van Sulen, myns Heren koc, is borgerschap ghegeven van gracien, om bede ons Heren voorsz., by out raet mile by nywen. Jan Zebeck oic ons Heren dienre, is geclaert, dat hy onse borgher is, ende die raet oirloeft hem buten onser stat te woenen twejaer lane, om bede ons Heren. Actum etc. Te moeten trouwen* Evert Bertoutsz., op Rysebrug, is bevolen in teghenwoordicheyt 's raets, dat hy binnen xrv daghen Gertrwt, Andries dochter ende hoer kynt, dat hy daerby 26

-ocr page 209-



	202

heeft, inder heiliger kerken in leiden ende die trouwen voor der kerken, nader heiliger kerken recht ende gewoenten, ende Evert Gertruden syn wyff ende kynt bi hem neraen sel ende hem doen als een goet man sinen wive ende kinde schuldich is te doen, by eenre penen van 50 Vrancr. oude scilden. Dit ge- sciede op Sint Simon inden avont. Ende dit sel hy verborgen. Farkens. Dit is overdrachte des raets van der stat op alien denghenen, die binnen onser stat varken houden willen off die driven willen biden straten, hoe ende in wat schyn si dat doen sullen ende anders met: Inden eersten , dat nyemant verken en sail houden dan opten sinen , ende nymant en sell verken houden opter oude grafte off opter nye , voer sinen kelre opten werve in scoten , noch opten werve laten gaen 5 voert_T dat ny- mant verken en houde in scoten opter stra- ten onder hoien vensteren, off voer horen huse; voert, dat nymant verken en houde in sinen kelre, dat die onrellicheyt daeroffnyet en come opten werve noch inder graften. Item, soe wie syn verken wtdriven will, om te verwanderen, die sell syn verken dry- ven ende laten gaen, als soo seer als die verken gaen moghen, ter naster steghen, daer sy eerst ande muer cotnen moghen, ende daer syn alle verken vry. Item, soe en sell nymant verken opter stra- ten houden noch laten gaen, si waren out ofte jongh, ten waren der heiliger verken, die vander aelmoesen leven. Item, yemant, die enich vanden voorsz. pun- ten bekoert worde, die verboerde van elken verken, dat waer out off jongh, v sc, ende dese koren sellen hebben diegenen , die de raet daer bevelinghe off ghedaen heeft, ende waer yemant, die dese koren niet betalen en woude, soe solden die scutters die verken driven in een scuthuys, ende worden die ver- ken daer nyet wtghelost binnen drie daghen, na dien dat sy ghescut syn , so moghen die scutters die verkens vcrkopen bi twe lude vanden rade, die de raet daer toescict, ende wes daeroff coenipt ₇ daer sellen off hebben		die twe lude vanden rade, die den scatters byghescict worden, die een helft, ende die scutters die ander helft. Item, waer yemant, die den scutters mis- dede ofte dede misdoen in woirden off in wer- ken, ende men dat ther waerheit vonde, dat woude die raet rechten, gelye die der stat knapen misdede. Item, waer yemant, die den scutters die verken name ofte deden nemen, nadien dat sy gescut waren , die verboerde aen den rade x L, ende die soude hy brenghen bloots hoofts voer den raet, ende daer soude hi den scut- ters gheven hoir scutghelt. Item, soe heeft die reet hier twe scutters toe ghescict, die horen eedt daerop ghedaen hebben, dat si nyemant hierin en sellen ver- sconen, ende waert sake, dat die raet inder waerheyt vonde, dat si hierinne yemant ver- schoenden, soe soude men hem hore dienst nemen ende meynedich ter clocken luyden. Ende dese overdracht des raets is ghemaect, behoudeliken des raets voeroverdrachten van den verken , ghemaect vanden baghynen hove op Sinte Jans velt langes totter Crone toe, ende van Sint Jans kerchoff tot onser Vrouwen hwskyn toe inder Noden, aen beiden syden vander straten, dat men daer gheen verken noch aes sieden (!) en sell, off anders doen , dan die overdrachten inhouwen , in hore volcomnre machten te houden ende te bliven. Ende mede die overdrachten , dat men en gheen verkenen off anders onrellicheyt houden off doen en sell inder steghen, gheheten Onser vrouwen sleghe, vanden ouden Vleyshuse aen beider siden streckende tot Ludolfs van Jut- faes, ende van daer voirt inder Mynrebroederen straet totter steghe voerscreve. Oic in hore volcomre machte te bliven, by sulken koer als daerop staet. 1438. Rechten metien sweerde. Sloten scepenen, rade ende oudermans, dat men Dire van Der- thesen rechten sel metten zweerde an syn lyf,

-ocr page 210-



	203

ende syn volconien lichaem opt kerchofFgreven. Desgelix van Heinkyn de Ver mitten zweerde rechten aen syn lyfFende'tlichaem opt kerc- hoff greven. Overspel. Aldus heeft Willem Scyp ge- wilcoert aen s raets handen, waert dat hem Celye, syn wyfF, oft yemant hier namaels inder waerheit bevonde, dat hy mit Lisbetten van Tyel ghinghe of stotide, of daerby waer vroe of laet, by daghe of by nacht, soe verboert hy alle recht ende toeseggen, dat hy heeft of hebben mag in enigher wys aen alien alsulken goeden, als Celye sinen wive toebehoren. 1439. Armen luden.* Des Woensdaghes na Jans- dach, anno SXXIX, consenteerde ende beliefte out raet ende nye, tot horen wederroepe al- sulke ordonnancie ende beveel, als onse Heer van Utrecht nae inhout syns briefs gedaen hadde onder den armen luden, die der ael- missen genieten ende leven , om die onbe- hoeftige of te sonderen ende om den rechten armen te bet te vorderen, dat is, als enich vanden armen sterft, die der gemeenre beden genoten heeft of die der aelmissen genieten mitten Sonnendaghes- off des Woensdaghes potten ommedraecht, wes die dan afterlaten, dat sellen sy arven den anderen armen tot bore noottorft, behoudelic off sy arme kynder afterlieten, die oic der aelmissen leven moe- ten. Wynvahching, Steven Claesz. is gheble- ven, van dat syn wyn gemaect soude hebben mit zueten wyn, ende dat hy in een ander legel gevaren is openen, eert yerst wt was ende sonder roepen tusschen den bruggen. Actum Manendaghes na ocul'u Straeirovers. Sleten scepen etc., dat men Dire van Derthesen ende Heyncken de Ver rechten sel als straetrovers, mitten sweerde aen hoer lyf, ende hem opt kerchofF greven, Banck voor der schep banck.* Anno xxxrx, Fridaghes na quasi modo. Overmits nutscap ende gemeen orber door begeerten der sce-
		penen,syn scepenen ende rade Overdraghen, dat men een bancken maken sel, voor der scepen banck, daer mer twe man teifens op staen en moghen _f ende daer sellen van deser tyt voert op staen, alle die hoer on- schout voor schepenen doen sellen, climmen sellen ende daer op staen ende hoer eede doen, dattet een yegelye sien ende horen mach, dat hy die onschout doen. Grond te ruimen. Aldus brochten Jan Trinde ende Henric van Gent den rade aen, als hier na bescreven staet: Op onser Vrouwen avont te Lichtmisse laeste veiled en, overdroech de raet, datdieburen, die aen Sinte Jansvelt wonen ende after wt strecken aender heren arve van Sinte Jan, den heren van Sint Jan rumen sellen \i voete wyt vander muren off gemeten, ende daer sel Henr. Jansz. den buren die wete of doen, ende waert, dat sy nyet en ruemden, soe sellen die heren mit rechte spreken. Beteringe E. v. Gruenewoude etc_m Anno XXXIX, des Vryd. nae assumptionis Mariae* Beteringe Eerst van Gruenewoude ende Lubb. vander Donck gedaen vanden bruecken, die sy aen heren Jan van Weelden, priesteren te Sinte Peter inder kerke gedaen hebben. Inden eersten, sellen Eerst ende Lubbert voorsz. bloots hoofts vander poorten voer den rade, out ende nye, comen, ende den rade vergliiffenisse bidden. Voert sellen sy den deken ende capittel der kerken van Sinte Peter binnen onser stat, verghifFenisse bidden ende drie Sonnendaghe aen een , die hem die heren voersz. noemen sellen binnen twee maenden, in derselver kerken voir den cruce gaen elc Sonnendaghes, bloots hoofts, in hemde ende in broeke, elc mit eenre waskeersen van enen ponde, ende die keerse elex opten laetsten Sondach daer ofFeren, te beteringhe Gode, der kerken ende den heren. Voert sellen Eerst ende Lubbert voerscr. heeren Jan van Weelden voorsz. verghifFenisse bidden, ende hem te beteringe geven twee keersen, elc van enen ponde was, die sy heren Jan leveren sellen ende heer Jan voert 26*

-ocr page 211-



		204

			ende oudermans, dat sy ter waerheit gevon- den hebben, dat Aernt Jansz. alsoe betaete heeft die helfte van enen brieff van vyfF hondert Domynus (!) gulden, daer Aernt Jansz. dat huys te Weerdesteyn mede gecoft heeft, soo dat die voorsz. Wouter de Ridder, noch syn wyf, noch bore erfnamen, noch nyemant van bore wegen Aernt Jansz. noch syn erf- namen daer nummermeer om toespreken en sel in geenen gerechten, by eenre pene van 50 oude scilden. Van Gaesbeeck en van Montfoort. Des Dingsd. na conv, Pauli₉ brachten die overste anden scepenen, rade ende oudermans, om ghehuechnisse daeroff te hebben in toecomen- den tyden , soe bier na bescreven staet: Om ymmer onrust te scutten, soe hebben die overste den Jonker van Gaesbeeck ende heer Willam van Montfoorde gevragbet, of sy die een den anderen yet tegben of dat die een voerden anderen enighe huede draghen soude binnen der stat van Utrecht, soe heeft heer Willam van Montfoerde gheantwoort, hi bout dien van Gaesbeec voer sulken man, dat hi hem nJot slaen en sal, noch doen slaen, hi en selien met goeden haftighen mannea waernen, ende van denselven hout is hi ghe- wassen, soe dat hi den van Gaerbeec niet misdoen en sail noch doen misdoen, dat hem aen sinen live gaen sel, hi en sellen oic mit goeden haftigen mannen waernen. Ende des- gelyck heeft die Jonker van Gaesbeec oic geseyt. Afbidde en betering Spl. Egberts.* VYi- daghes na den heil. Pinxter dach. Aldus sel Splinter den rade ende Willam beteren, ende lesen dit punt wter cedel, hier nae bescre- ven : Heer borghermeyster. Alsoe ic Willam Aerntz , onser overste ouderman alhier met eenre cedelen een onredelike aenspraec gedaen hebbe, dat is my leet, want hi is dier sake claerlike onsculdich, ende dat heb ic wt ny- anes Kondighe, presbyter, kapellaeu Seren. Illustrissimi Lodewich Lyndenbcrch Yan Colen gheleide hebben opter
keeren sail, daer hy will, ther eeren Gods te bernen. Ende Eerst ende Lubbert voorsz. sellen absolucie wynnen van heuren breuken voerscr. op horen cost. Ende dat dese beteringe aldus gescbien sell by Eerst ende Lubbert voorsz., hebben ge- loeft Roetaert Proeys ende Jan van Tyell, byder penen van 200 oude schilden. Ende en sel men dese beteringe aldus te gescbien nyet veranderen noch vervvandelen, sy en sail gescbien alse voerscr. is om geenre bereft noch ocn nyemants anders bede will. Gebannen v. sckulden. Manendagbes na Victoris. Scepen , rade ende oudermans syn overdraghcn, dat Jan Meeuwssoen geene ge- bannen van scoude optor vangbenisse leggen sail, ende off sy daer quamen , dat hy daer geen gelt of nemen en sell. tVisinnig. Eerst Jansz, ende Henr. Block is belieft, dat sy biden magben Jan Gheryt Heren soen, Jans goede vercopen, om dat Jan, die wtsinnich is, daerof leven sel mo- ghen ende dit sellen die magen alleenlike doen biden rade. 1440. Ludeboec, Des Vridughes na onser Vrou- wendacb conceptio, sleten scepenen , raet ende oudermans, dat si bi den boec bliven willen, roerende vander wtludingbe, die geschiet is vanden ouden Bernt Proeys, daer een punt off in den boec staet, daer die ludinghe off gesciede indcn jaer van dertighen, des Woens- daghes nae Judica, opten vyfsten dach inder maent van April, 1441 (). Huys te Weerdesteyn.* Des Manendagbes na Pentium ₉ anno xu, sleten scepen, raet

	() Achter in't boek op een bijzonder blad: « Joha Regis,* van Dencmarken, Zweden ende Norwegeu, ende Zudcrzee, durende tot S. Jansdach te midsooiec. n

-ocr page 212-



	205
			i


		onser stat tot meiiighen tiden ende tot ineni- ghen steden , manspersonen ghelye vrouwen gebrwet heeft, ghelyck hi dat selver beliet , rechten sel metten brande aen syn lyf. Jan Rvvsch goutsmit. � Jan Zewyek. Moord etc. Vrid. opten naesten dach na S. Berthol. dach. Sleten scepenen, rade ende oudermans, dat men Jan Everts, soen ons bollaerts, om twee moerden, die hi mitter bant gedaen heeft ende anders vuel ondaften, rechten metten rade ende zweerde an syn lyf, als enen moerdenaer. Susteren tot Bethlehem. Vrid. in crast. exalt, cruris, Heer Henr. van Zanten, pries - ter van wegen die susteren tot Bethlehem optie een side, ende die oudermans vande linnewe- vers gilde, syn hoer sake anden rade geble- ven. Wtdaginge. Woensd. na Martini. Evert v. Bitterscoten is der saken gebleven aen den rade, van dien hi mit enen piek in enen wagen met volck binnen der stat ghesteken heeft ende enen daerwt gedaecht tegen te vechten. Huis teirfiosendael. Dinsd. na conv. Pauli. Sleten scepenen etc., dat Jan van Hoei, buten cost ende scade syne mede erfnamen jaerlicx betalen sel alsulc ghelt, als daer die plecht of spreect, daer dat hws ten Rosendael Jan van Hoey op toegeloet is etc. ■ 1442. Herdebol. Manken inden Herdebol. Aefdochten. Vrid. na S. Marc. dach. Sleten scepen, rade ende oudermans, dat die buren aenden Steenwech aenspraken optie een side, ende Jacob Veen etc. optie ander side vande aefdochten aldaer rurende, hoere saken bliven sellen aen den rade etc. Stats poorten ontsloten. Saterd. na divis. apost. Sleten scepenen, rade ende oudermans, dat Roetert Lantscroon, om des wille dat hy bi nacht, buten weten der overste of synre vennoten der viven , der stat poorten ontsloten ende ons borgers dochter Peter Grawerts wt- gelaten heeft, tusschen dit ende onser vrouw.
dicheit ghedaen, die ic in mynre herte op hem hadde, overmits dat my docht, dat hi my geerne verderft hadde; nu bidde ic den rade, ende Willem u mede bisonder viinde- liken, dat gy my dat oiu godswillen wilt vcr- gheven, ende gheve dat den rade waerach- teliken te kennen, dat Willam dier aenspraec claerliken onsculdich is. Slitingke des raets, dat Splinter Willam doen sail. Item, sel Splinter Egsbertsz. ende syn wyf binnen xilll daghen varen tot Abcoude, ende aldaer Willem Aerntsz. overgheven die helfte van zeven halve morghen lants, alsoe dat Willam des mitten rechte vasle ende zeker sy des vryen eygendoms. Item , alhier soe sell Splinter, Willam noch gheven aen ghelde, binnen drie maenden naestcomende, tzeventich ar. gulden, ende die mach Splinter Willam bewysen aen erve binnen eenre maent naestcomende, dat alsoe veel weerdich is, by den tween vanden rade, tot horen saken geset, ende gheven hem daer den vryen eighendom off. Item, noch en sellen Willam ende syn wyff alleen hebben alsulke ponden, als Henr. Scutter ende Alyt syn wyfF verscheneu waren van lyf- renten ander stat van Utrecht in jonghe Jan Knyffs jaer den cameraer etc, Socius delicti* Vridag. na Jacobi. Wouter Dammert is der sake gebleven, van dien dat hi een derde man was met Jan Splinter voorsz. Verhoden speL Donredages na Jo. ante port, tat,, sleten scepen, rade ende ouder- mans, dat Dire van Tyel ende Jan Backer opten kaec staen sellen 2 of 3 uren, ende men sel hem die stat verbieden 10 jaer lane, want si hem geneert hebben met vordel van teerningen ende vordel van quaertspullen. Dievery, Dan. de Vleeminck sel men gee- selen ende scuppen, ende 10 jaer die stat verbieden van dieften op syn lyf. Onnatuurlykheid. Woensd. na Sacramenli. Sleten scepenen, rade ende oudermans, dat men Coinan Claesz., vermits dat hi buten

-ocr page 213-



	206

lichtmisse naestcomende, geen vive noch bor- germeester vande viven wesen ea sell. Froetvrouw* Woensd. na Jaersd, Sleten scepenen, rade ende oudermans, dat moeder Griete, die vroeyvrou, wter kerken te Buerkerc bloelshoefts voer den rade cornea sel ende den rade vergifFenisse bidden, wilcoren geen deser gelyke meer te doen ende der stat xxv^Msteens ter beteringe te geven, ruiende van hoer bruecke, alse van enen kynde, dat si enen vrouwennaem gebrocht heeft van hoer daermede te behelpen als een moeder des kynts , hoewael si geen moeder daerof en was. Borgen voor moeder Griete, Jan Rutgersz., Henr. Rutgersz. hoer soenen etc, Slilinghe. Donred. na S. Paul, conv. Sleten scepenen, rade ende oudermans, dat Jan Stevensz. ende Claes Hellinc, die scoel- meyster van St. Jacob, den rade verghiffenisse bidden sellen, ende den Yrouwen die sy hoer spisen hoers ondanks gegeten hebben , enen Aernh. gl. daervoor geven ende J. Stevenssoen sal VIH^M steens der stat te beteringe geven , ende Claes Hellinc, die scoelmeyster, iv^Msteens etc. Goten anden Vuilen Sloot. Vrid. op Vr. avont te Lichtmisse, Sleten scepenen, rade ende oudermans, dat Geryt Bollekyn die goten, die hi ghemaket heeft opter straten anden Vulen Sloet, weder opbreken sel ende maken op syns selfs cost, na den waterpass, soe lege, dat der bueren water daerover lopen mach, gelyck te voren plach te doen, ende hi en sel van deser tyt voert geen straten meer opbreken, dan bi den scutmeysteren in der tyt, als van outs gewoenlyc is geweest.] 1443. Onredelic loon genomen. Vrid. nae Scola- stice. Die acht personen, die in dat wynscrode- ampt te dienen plegen, syn der sake gebleven aen den rade, van die dat sy onredelic loen den luden ofgenomen souden hebben, boven overdrachten des raets. Een vroukyn geanxt. Vrid. nae Reminisc. Bertout Gerytsz. opt Zant, is der zaken ge-
		bleven an den rade, bi xxv oude scilden, vandat hi een vroukyn soe geanxt ende ver- veert soude hebben, mit geveerde ende woer- den, dat hoer van kynde misciet wesen. Doodslag. 's Donred. nae Magd. Sleten scepenen, rade ende oudermans, dat men Henr. Gelisz. ende Jan Glaesz. rechten sal metten zweerde an hoer lyff, want sy Rutger van Leyden, den vulre, binnen onser stat mit gewelde ende ondadelyc mit verbodenre wapenen dootgeslagen hebben. Goutsmith Herman Dill. Geselen in een mande. Woensd. nae div. aposlol* Sleten scepenen, raden ende ouder- mans, dat men Henr. Jansz. van Quadenoyen wt Zeelant, zeer geselen sel, hangende in een mande, ende die stat verbieden ewelyc op syn lyf, van dieften. Gerechlsbrief gesckonden. JVIanend. na Petri ad vine. Sleten scepenen, rade ende oudermans, dat Herm. Buys den rade ende den gerechte in den Weenie, als sy te recbt sitten, bloets hoefts vergifFenisse bidden sel ender der stat v^M steens ende den gerecht inden Weerde n^M steens ter beteringe geven sell, om des wille, dat hi geseecht heeft een punt in enen gerechtsbrief valsch te wesen. Dievery. Vrid. in vigilia Thomae. Sleten scepenen , rade ende oudermans, dat Claes die Keyser Willamsz. vry ende quyt wesen sel van sulcker aensprake, als Jan Aerntsz. van Heusden op hem gedaen heeft, rurende, dat Claes voorsz. tot syns stiefvaders kist ende budell geweest is na synre doot, want die raet ter waerheit ondervonden heeft, dat Claes dat gedaen heeft alleen om des doden lichaem ter eerden te helpen ende ander niet, so hi rueckeloes gesont ende doot gebleven was; mer mocht Jan Aerntsz. bewisen, dat Claes Keyser meer gelts of ander goets wten budell of wter kisten genomen hadde, dan hi hem beliet heeft, daer mach Jan om sprekenopte voorsz. Claes mit geestelicken oft mit weerli- ken rechte binnen der stat, welcker hem ge- lieft. Quaet gelt wtgegeven. Woensd. na conv, Paulu Sleten scepenen, rade ende oudermans,

-ocr page 214-



		207

	dat Hildegont, die Gerit Pws boele is, ewelic wter stat wesen sel ende der stat te beteringe geven xx^M steens, om des quaets gelts wille, dat si binnen onser stat wtgegeven heeft.
			mans, dat A.lfer, die hornblaser, ewelic wter statt wesen sail, ende een myle vande stat op syn lyf, om syns (juaets gherufts wille ende dat hi getroggelt ende gebeden heeft van suycten, daer hi gheen ghebreck of en hadde. Toverte. Manend. na S. Bened. d. transl. Rycout van Velde, die backer, anspraker ende Loefkyn, een vroukyn, optie ander side, syn hoere saken gebleven anden rade, ruerende van toverien. Brant geroepen, Vrid. nae Magdal. Sym. Woutersz., die snider, is synre saken geble- ven anden rade, rurende van dat hi van welicheit brant geroepen soude hebben mit hem anderen, omtrent die Gortsteghe. Toverie. Manend ag. na Petri ad vine. Loefkyn, die vroeyvrou, is der saken geble- ven anden rade, rurende van dat si beruft is van toverien. Inden kerker gesloten. Woensd. nae ons Vr. assumpt. Overdroegen raden, out ende nye, dat die overste, oude ende nye, volco- men macht hebben sellen, 't beste te doen van Geryt Puyst, die inden kercker gesleten is, biden voer raden, ter tyt toe hi betaelt soude hebben III⁰ Rynsche gulden. Die oblibacker Will. Tyelmansz. Schilder. Woensd. nae Galli. Ghysbert CIuthick, den schilder, in dat Hert. Dobbelen* Woensd. nae animarum. Jan Vranck Blotsz. ende Gisb. Taets syn hoere saken gebleven anden rade , by c oude scilden, rurende van dat si op een dubbelspuell enen man een hoeyck offgedrongen souden hebben, ende si sellen terstont bi sonneschyn optie poert gaen ende bliven. Waterg. bi S. Jans herkhof. 's Manend. nae Martini. Die heren van Sunte Johan t'Utrecht aensprakers optie een side, ende die buren an Sinte Jansvelt angesproken, syn hoere saken gebleven anden rade, rurende vanden waterganck, bi Sunte Jans kerkhof gelegen. Slyckborger. Woensd. na animarum. See- penen, rade ende oudermans hebben Aernt vanden Bogaert, den scilder, borgerscap ge- geven , van dat hi die trappe in die Lyntmerct,

1444. Onnuemelike boesheit. Woensd. na Invoc. Sleten schepenen, rade ende oudermans, dat men Huge Willamsz. van Noortwyck rechten sell metten brande aen syn lyfF, vermits der onnuemeliker boesheit, die hi dicwil gedaen heeft met enen jonghen in Hollant, die hi daertoe bracht, rurende van sodanige saken , daer Sodoma ende Gomorre van versonken syn. Geweldenary. Vrid, nae Invoc, Sleten schepenen, rade ende oudermans, dat men Jan Gelen rechten sel metten sweerde aen syn lyf, want hi wt den VIeyshws gebroken is, daer hi van feyten gevangen lach, ende daer nae mit versierder ontsegginge Wigger Proyt onser borger gelt ofgedrongen heeft ende oic meer dan eens den genen vanden rade, die hem antasten wouden, wt bevele des raets of van hoers ampts wegen , geweldelike weer ge- daen heeft. Budelsnidinghe. Woensd. na beloken Pae- schen. Sleten schepenen , rade ende ouder- mans , dat men Cornell's Jansz. van Rotterdam, van synre budelsnidinghe wille geselen ende die stat ewelic verbieden sel. Kerh-stoornis* Woensd. na Meydach. Ja- cop Linsen is gebleven anden rade, van dat hy der cursor vanden Jacopinen in sinen sermoen gestoort soude hebben mit onredeli- ken woirden ende geberden. OnredeL tuoerden bov.geleide. Woensd. in vigil. Sacramentu Claes Rulofsz., die barbier, is der saken gebleven anden rade, rurende van sekeren onredeliken geveerden ende woerden _fdie hi ende syn wyf eenen priester wt Hol- lant gegeven souden hebben, boven dat Can* tate geleide, ende dattet hem die vive van 's raets wegen verboden hadden. Bedriegery, Woensdages na Petri ende Pauli. Sleten schepenen, rade ende ouder-

-ocr page 215-



	208

besiden Sannen vander Kwl, scoen houden set ende die luden bekuren bi V scillinghen. Idem, Manend. na Martini. Jan vanMinden is borgherscap gegeven , omdat bi Sunte Geer- lenbrugge scoenbouden sel 5 Gej\ Jans, die beckelmaker, die Viebrug; Gisb* Jans, die linnewever, die trap in die Lyntmerct, neven den Wildenman, ende brocht iemant daer vuelnis, dat waer op V sc, tot behoeff der voorsz., elc op synre stede. Widagen bi nacht, Dinsd. na Thomae. Sle- ten schepenen, rade ende oudermans, dat Jan Sprut gelden sell syne kueren tegen Geryt van Lent, onser stat waker, alse van wtdaghen bi nacbt in der vribeit van der plaetsen, XL L, ende bi sell den raide bloots hoofts verghif- fenisse bidden etc. Huts fen Ghein* Woensd. op S- Agniet. avont. Sleten seepenen, rade ende ouder- mans, dat Jan van Bueren ende joncfr. Pe- ternellen syn vvyf, met enen libelle besproken van beer Herm. Voscwl, van wegen der suste- ren kws ten Ghein^ ten heiligen bouden sellen, dat die XI Aernb. gl., in de libelle geruert, mede in der rekeninge waren, daer sy aldinck doet reckenden tusschen bem beiden ende daermede sellen sy dan van die xi Aernh. gl. vri ende quyt wesen, anders sell beer Herman houden , dat sy in derselver rekeninge niet en waren, ende so sellen syt gelt betalen. Mede sellen dieselve Jan van Bueren ende syn wyff vri ende quyt wesen van sulker hergewarde, als daer sy die voorsz. beer Herman of be- sproken beeft in den libelle voorsz, Uerclockmaker. Woensdag. voorsz. Die overste in tegenwoordicbeit seepenen, rade ende oudermans, hebben Henr. Bor, den buerclockmaecker, gegeven dat ampt vande stadt van Utrecht, dat Willem Koernkyn., den Got genede, te hebben plach, ende in alien denselven schyn ende opter gewoenlicke pensie. Ende dese gifte hebben die voorsz. schepen, rade ende oudermans belieft ende geconsenteert eendrachtelike. Inden Roetart, Vrid. in crast, Agnet, Henr. inden Roetart, Huescheit om diensts wille. Eod* Seepe-		nen , rade ende oudermans hebben den over- sten macht gegeven m\ Henr. van Weesse^ onser stat cyurgyn, ene huescheit te doen om syns diensts wille, die hi der stat gedaen beeft. Boom in Tollesteeck, Woensd. na conv, Pauli, Schepen , rate ende oudermans syn overdragen ende hebben verclaert, dat Jan Hermansz. in den Tollensteghe, den boem aldaer alleen bewaren sell₃ soe hi hem in voor- tiden bevolen is ende des dat gesette loen wederom alheel ende alleen hebben. Scouwe Eod.* Schepenen, rade ende oudermans syn overdragen, dat men sulcke scouwe, als biden gemeen lantgenoten in Sco- nouwerbroec in den gerechle van Vwlcop van den queldammen te houden ende heyningen voor den beesten daerop te maken geraerapt is, voortaen houden sell, te we ten, dat een yegelye sine queldamme maken ende houden sel bi enen kuer van enen ouden twn, ende sine beindinghe daer op maken ende houden, bi enen kuer van enen halven ouden twn. Ende bier en sel die raet der stat inder tyt den scout ende dat gerecht in starken. Vanden zeekonden, Eod, Sleten sche- penen , rade ende oudermans, dat Gysb. Licli- tenap van wegen des mans, daer hi voor geloeft heeft, ruerende vanden zeehonden, die deselve man boven sinen eedt, after ge- houden hadde, soe dat sy hoer yerste mael te tiden nyet en hielden opter mercten bin- nen onser stat, der stat te beteringe geven sel vi^M steens, ende den oudermans vi^M steen. Hoe te lote gaen. Saterdages na conv, Pauli- Sleten ende overdroegen schepenen, rade ende oudermans, dat Geryt Mertensz., die leidecker, voortaen in sinen gilde te lote gaen sel, soe hi onse borger is, niet weder- staende, dat hi buten gewoent heeft, mcr hi sel yerst in sinen gilde ten heilighedensweren, dat hi geen getruwet wyf gehadt en heeft, derwilen hi buten woende. Gild- en buerschap, Sonnend. na S. Pauli conv. Sleten schepenen , rade ende ouder- mans, dat die molenaers, wonende na over- dracht des raedts, out ende nye, buten der

-ocr page 216-



	209

statmuren in horen gilde diencn sellen, ende niet in hoere buerscap. 1445. Homans aennemen. Dinsd. na Paeschen. Overdroegen de raet, out endc nye, dat si homans vande scutten annemen sellen mo- gen in desen tegenw. jaer ende niet wt den gilden, soe verre men se crigen can ten getale voorscr., mer soe wes si niet crigen en connen, die selmen wt den gilden mogen nemen , biden oversten out ende nye, daer's den gilden minst hindcrlyc is. Tinnip genomen. Woensd. na belok. Pynxt. Sleten scepenen, rade ende oudermans« dat Steven Roelofsz., die snider, den man die 1� Arnh. gl. betalen sal, den hi enen tinnip ende een paer hoogher scoen genomen heeft, soe dat te vueren verdedinct is, hi sel wil- coeren op syn lyff etc. Goutdief* Maend. na Odulfi. Elyas Heel- coep, anspraker, ende Scinkelbaers wyf aen- gesproken, syns gebleven anden rade, van dat sy van Elyas Heelcoep een goutdief(l) gemaect soude hebben. Vanden Zaterdack. Vrid. na Odulfi. Gher. Egbertsz. aenspr. ende Aelb. Beynop aengespr. syns gebleven anden rade, roerende vanden Zaterdach, daer Aelbert Gueryt voorsz. in gebreect soude hebben. Jan Zeveke. ⁹s Maend. na Mich. Scepen, rade ende oudermans hebben ter waerheit gevonden , bi horen raden daertoe geset, dat Jan Zevekyn syn borgerscap verwoent heeft, ende voort gesleten, dat die raedt denselven Jan Zevekyn voertmer niet voerlsaen off ver- antwoerden en sell als horen borger. Deernen becroeni, Woensd. na S. Crisp, ende Crispiaen. Sleten scepenen , rade ende oudermans, dat men Henr. Jansz., wt Bra- bant die stat ende een mile vander stat te wesen verbieden sell, X jaer la nek, omdat hi boven syn geechte wyf, scamel deernen be- croent ende oncleit heeft, ende dat hoer off verteert. Vordel-spueL Eod, Sleten scepenen, rade V.		ende oudermans, dat men Gerrit vander Aa, mitterlammer hant, ende Robb. Cornelisz., elc im jaer die stat verbieden sell, om dat si den luden dat hoer met vordelspuel ofgewonnen hebben. Toverien. Eod. Sleten scepenen, rade ende oudermans, dat men Lysbet Sproncs die stat verbieden sel V jaer lanck van toverien, alse vander soil om te doen lopen ende daer- mede te raden op luden, dat si gestolen souden hebben. Pelterien van Brederode. Vrid. na Lucie. Jan van Duven mit sinen gesellen aenspr. optie een side ende die oudermans ende gildebrueders vander grauwerckergilt, die dat ainbocht met- ter hant doen, aengespr., syn hoerer saken gebleven anden rade van overdrachten ende smetenisse, rurende die syn opten voersz. Jan ende sinen gesellen gemaect souden hebben om zekere pelterien wille, die Jan vanden heer van Brederode gecoft heeft. Goet genomen. Maend. in vigil. Thomae. Sleten scepenen, rade ende oudermans, dat Gher. Strwck, die wever, betalen sel Aernt Gherytsz. den wollewever, sulck goet, als hi hem genomen heeft, oic sel hi weder betalen dat armborst ende dat panser, hi hem geno- men onder die scutemakers, ende hi sel der stat te beteringe geven nn^M steens, ende mit desen sel hi qwyt wesen vande saken voorsz. Claes Ketelaer. Vrid. opten Kersav. Dirck Screvel van Lubeck heeft machtich gemaeckt Gher. Bollekyn ende Claes Ketelaer etc. in te winnen etc. van Michiel Roelofs sulk gelt etc. Vechten. Woensd. na Anthoni. Jan Cam- pert aenspr. optie een side, ende Mars Wil- lamsz. optie ander side, syn hoer saken gebleven anden rade, vandat Mars gedruct soude hebben den voorsz. Jan Campert te vechten op Mars voorsz. 1446. Voor der poorte v. Hasenb. leggen. Des Vrid. na Valentini. Scepenen ende rade syn overdragen , dat Jan Aernts Proys soon ende Boudyn Jansz. op Hasenberch leggen sellen voor die poerte, daer si biden voorrade op gesle- 27

-ocr page 217-



	210

		Onrechten litteycken. Donred. naePynxter. Sleten scepenen, rade ende oudermans, dat Steven Gisbertsz. tot Zeist, der saken bliven sel fanden rade, rurende vander plechten, die hi met enen onrechten liueycken vanden clerc gehaelt soude hebben, daer Claes van Hegenhusen van syns wyfs wegen denselven Steven of besproken heeft. Botterien. Dynsd. nae P. ende Pauli. Sleten scepenen, rade ende oudermans, dat Faes Reygersz., wt Duvelant, om syne botteryen wille met terningen der stat te beteringe ge- van sal x riders, ende hi sel ewelic wter stat ende lant wesen an deser side der Iselen op syn lyf, ende hi sel scerpe oirvede doen op syn lyf, ende daer brieven ofgeven,eer hiwtcoempt. 'tGhetn. Vrid. nae Laurentii. Sleten sce- penen ende rade, dat Herm. Voscuyl der saken bliven sell aen den rade, dat hem Jan ende Henr. van Loenen voren besproken hebben vande 80 gl., rurende die desselve Jans ende Henriks suster tot Gheyn in ghe- bracht hadden. Meechdekyn week te vuren. Woensd. na decoll. Jo. B. Sleten scepenen, rade ende oudermans, dat Aernt Hoen wter kerken te Buerkerc bloots hoofts den rade verguTenisse bidden sell ende der stat te beteringe geven v^Msteens, om des wille, dat hi om gelts wille in enen verdenden scepe een meechdekyn wech te vuren aengenomen heeft. V Ghein. Dyusd. nae Lamb. Den rade , out ende nye, hebben de 2 oversten, out ende nye, metten tween daertoe geset, alse R. Proeys ende L. de Waell, volcomen macht gegeven bi hem luden te laten sceiden ende dedingen heer Herman Voscuyl, priester, bewaerer tot Geyw, met der stat van Utrecht, van sulcken gesceel als is tusschen onser stat ende hem, ende soe wes die voersz. onse oversten, out ende nye, metten tween bor- geren voer't beste tot nutscap onser stat daer in doen, dat sal die raet, out ende nye, vast ende stede houden. Kusendam buten S. Katrinen. Grift door't Veen, Donred. in die Mauriiii. Overdroegen de rade, out ende nye, dat de
ten syn, om des seggens wille, dat sv aen- genomen hebben. Diefte beteghen. Vrid. na Judica. Jan Dircksz. biden roden toorn, anspreker, ende Jan van Beesde angesprokeu, syn hore saken gebleven aen den rade, van dat sy malcander diefte beteghen hebben. Meedekyn becroent, Eod. Sleten scepe- nen, rade ende oudertnans, dat Scholle die peerdetusscher wter stat ende den gestichte wesen sal 100 jaer op syn lyf, om des mee- dekyns wille, dat bi becroent hadde, ende hi sel oervede doen. Qnrenlyk present. Vrid, na S. Servat, Henr. van Haeftcn ende syn wyf syns geble- ven anden rade , van enen onrenlicken (!) pre- sent , dat t voorsz. wyf enen priester ghesent solde hebben. Geweldenary* Eod.* Scinckelsboers wyf is der saken gebleven anden rade, van dat sy een vroukyn mit enen niesse gedwongen soude hebben hoer cleder wttetrecken. 't Huts ten Herte. Domed, nae ascens, Dnu Overdroegen die rade, out ende nye, voer nutscap der stat van Utrecht, dat het hws ten Herte wten den verbant wesen sel, daer't toe desen dage toe in gestaen heeft, ende men sel dat hws openbaerlic vercopen bi tween vanden rade, daer toe geset, als Roet. Proeys ende Lodewyc die Wael, ende met den gelde, dat daerof compt, sal men bi denselven tween vanden rade vernugen diegene, die ter erf- nisse des voorsz. hws naden verbant voorsz. gesien te comen syn, ende dat tot redeliker wys als den rade dat nutte dunken sail. Dootslag. Vrid. nae S. Peternelle. Sleten scepen, rade ende oudermans, dat Hubert van Pailaes, onse borger, opten toorn leggen ende anders na den ouden overdrachten doen sell, want hi Jan vander Zevender dootgeslegen heeft binnen onser stadt, welke Jan onse borger niet en was, also onse raet ter waer- heit dat wtgegaen ende ondervonden heeft. Ende die voorsz. raet heeft geconsenteert, dat Hubert op Sinle Catrinen poert leggen sell, vermits der ongadelicheit wille des roden towns, soe hi binnen verbernt geweest heeft.

-ocr page 218-



	211

overste, out ende nye, raedt ende weghe vyn- den ende suecken sellen, om gelt te crigen, daer men nu tegen der toecomender tyt ene proeve mede greven mach in 't veen, om te besuecken , of men oic soude aldaer ene grifte ende vaert maken mogen doer den vene, van onser stat tot inder Erne. Meeneed, Woensd. op S. Mich, avont. Scepen, rade ende oudermans syn overdra- gen , waert sake, dat yemant enighe lofte bi ede dede an yniants bant voor den rade, tot 's raets ofte der stat behoeff, ende die lofte niet en hielde , die soude op die kaec staen, ende een jaer wter stat wesen, behoudelic nochtans, altyt vermeeringe der correctien nae groetbeit der niisdaet, tot 's raets goet- duncken. Van honden te houden Eod.* Scepenen, rade ende oudermans syn overdragen, dat ten- den viertien dagben, nadien men dit ter clocken verkundigen sell, nyemant gene honden hou- den en sell in onse stat, hi en sel so xnenich vol loep souts houden op sinen cost, ter stat behoef, als bi menich hont in sinen huse bout, bi enen kuer van 5 ponden tot eener reyse, so dicke als ment bevynt, wtgenomen die Louwers, want sy der honde tot horen ambochte beboeven , ende diegene, die jacht- honde houden, daer si mede te jagen ple- gen. In oneere enen doekgesenl. Eod* Sleten scepenen, rade ende oudermans, dat Alyt van Haeften twe jaer wter stat wesen sel ende daertoe te beteringe geven der stat iii^m steens, omdat si enen priester in oneere enen doeck, daer menschenquaet in gebonden was, tot enen cleenoot gesent beeft. Jan Zeveke. Donred. in craslino Andree. Jan Lambertsz. is gebleven anden rade van onredelike woerden, die bi Jan Zeveken gege- ven soude bebben , doe Jan Zeveken bi enighe van onse overs ten vanden huse ter Eem ge- bracht wert. Tractementen* Donred. opte xin av. Over- droegen de rade, out ende nye, dat Herman, onser, stat clerc, hebben sel sine oudepensie, alse 400 L. des jaers, ende m^r. Claes, onser		stat cirurgyn, 50 L. des jaers, tot synre pensie. Gestolen goet verteert. Donred. na conv. Pauli. Sleten scepen, rade ende oudermans, dat Willam die Leghe ende Trude syn meecbt der stat te beteringe geven sellen elc v^M steens, om des wille, dat sy een knechtkyn goet heb- ben helpen vercopen, ende den wyncoop daerof drincken, dat het knechtkyn syne moe- der ende sinen stiefvader genomen hadde. Zielmissen, Donred. nae S. Marcus. Wou- ter die Jonge, Hermansz., heeft voer scepen, rade ende oudermans mombaers gemaect heer Jan van Oudecop, can. te S. Mar., Henr. die Wit ende Gr. Egbertsz., ende hem macht gegeven, alle sine goeden op te bueren ende tot sinen orber die te keren, met sulken voer- waerden , ist, dat hi sterft, dat dieselve sine mombaer van sinen recbten goede lb R. el. geven sellen tot der overster capelle te IJuer- kerc, renten mede te copen, om misse wekelics tot ewigen dagben inder selver capellen mede te doen, voer des voersz. Wouters siel, ende syns vaders ende syner ouderen etc, Molen but. Pellek.poort. Woensd. na ascens. Sleten scepen , rade ende oudermans, dat die scout ende buren buten Pellekussens poort daerover staen sellen, van 'sgerechts wegen, dat Herm. Gosens soen, die molenaer, overge- ven sell die molen, die aldaer staet opt ix loet sulvers ende iv capoenen erfrenten des jaers, behoudelic enen yegelyken syns rechts. Slykborger. Vrid. na Petronelle. Die iⁱaet, out ende nye, hebben Gysb. Comen borgher- scap gegeven, om dat hi die brugge tot Maer- sen scoen houden sel, onder vanden driftende , ende tot Maersen sell hi sine borgherscap mogen bescermen. Ben Drawanten te wederstaen. Saturd. na transL Martini, Overdroegen die rade, oudt ende nye, dat onse stat onsen genedighen heere van Utrecht ende den steden ende landen des gbestichts van Overysei na hoere begeerten aen den dricn staten 8 lants alhier gesciet, bistandicheyt doen sellen mit horen volcke, om dat vreemde volck, dat men drawanten* heet, te helpen wederstaen. Ende so wie die 27*

-ocr page 219-



		212

				lam Buddinck, tot Gem, is gebleven anden rade, van dat hi die luden van horen scepen gescat soude hebben, die hi tot Gein doer der scot duer gelaten heeft. Vleesch hoe vercopen. Eod. Scepenen , rade ende oudermans syn overdragen, dat niemant enich vleysch of enich ingeduempt van beesten , runderen , scapen ofte verkenen ergent vercopen en sel, dan opten banken in ende voer den vleyschhusen, die men vander statwegen te verhuren pleecht, ten hebbe ierst XIV daghe lanck in sout gelegen, of in den roick gehangen, bi enen kuer van ses ponden, soe dicke alst iemant dede, te heb- ben onse stat die eene helfte, ende die zys- meester vande vleyscys ende die busmeysters vanden rade inder tyt die ander helfte, son- deryemant des te verdragen. Cingelmuer gebroken. Vrid. na Letare. Die buer ant singel buten Wittevrouwen poerte an de zutside, syns gebleven an den rade, van dat sy die cingelmner gebroken souden hebben. Bescermen tegen geestel. recht* Woensd. na Judica. Jans/, vanden Ryn heeft geloeft, bi eenre penen van C oude scilden, daer hi den domdeken gebruect heeft, dat hem te beteren biden rade vander stat, opdat de raet hem bescerme in't vervolch vanden geestelycken recht, daer die domdeken hem voer den abt van Oistbroec mede besproken heeft. Nywe scutten, Vrid. na belok. Paeschen. Overdroegen die rade, out ende nye, dat de tegenwoordige homans vande scutten , wael in- nemen mogen x nie scutten binnen desen jaer, raer sonder quetsinge van enighengilden, Vredebrake. Overdroegen de rade, out ende nye, dat Steven Henriksz., die men Steffen Lanen soen heet, ten lantrechte voor onsen hcere van Utrecht staen sel, vanden vredebrake, daer hi of besproken is, ende die raet en sel hoer die sake niet bewynden, indien denselven Steven niet anders dan lant- recht en wedervaert, niet wederstaende sulke slitinge, als die nye raet lest voer onser vrouwen lichtmisse anno xlvi daerof gedaen ghchadt heeft.
oterste, out ende nye, doen bieden wt onser stat alhier te trecken, die sellen reysen, endc yemant, die hem onwillich daerin makede , die soude vyf jaer wter stat wesen, ende dar- toe der stat te beteringe geven L^M steens. Ende hier sellen die oterste, out ende nye, volcomen macht in hebben. Moeyenisse boven oordeeL Vrid. in crast. Margarets W. vanden Berge is gebleven anden rade vande moeyenisse, die hi enen man doet, boven oordeel, gewyst inder castorien (!), des raets slitinghe ende wysinghe der scepen etc. Wynscroders. 'sWoensd. in vigila Barthol. Sleten scepen, rade ende oudermans, dat Jan Willemsz.» die scroder vanden wyn betalen sal Gisbert Louwerensz. den craenmeyster, dat derde deel vande amen wyns, die met den craen gestort, Jan Knyff toebehorende, behoudelic dat Jan Willemsz. soen wel voert spreken mach op sinen gesellen , die hi meent, dat het bi horen verswm gesciet soude wesen. Gem, huer. Des Manend. voor Reminisc. Sleten scepenen ende raden, dat Aernt Knoep betalen sel Joest van Diemerbroec syn 2 L, die hi op die kiste geleit heeft ende daer toe enen Bayerschen gl. van hwshuur, soe Aernt een earner, hem beiden toebehorende, ledich heeft houden leggen een jaer lanck, ende wont si vaste hure gemeen hebben, soe wan- neer een van hem beiden den anderen biet, huur te geven ofte te nemen van sinen deel, so sel die ander dat nemen of geven, of bJeve enich hoerer beider goet daerenboven ledich legghen, soe soude diegene den anderen die huer geven, den die huer geboden worde ende niet annemen en woude.

	1447. Mishandeling. Vrid. na Invocavit, Jutte, Henriksz dr., aenspr. optie een side, ende Egbert, Jacopsz. soen, aengespr. optie ander side� syns gebleven anden rade van enen kynde, dat sy tsamen hebben ende van dat Egbert die voorsz. Jutte geslagen soude heb- ben. Scotdeur tot Gein* Donred.naeLeY. Wil-


			'

-ocr page 220-



	213

Lantmeter. Domed, in crast. S. Bonifacii. Willam van Blidenborch, lantmeter, heeft verwilcourt etc. Overspel. Manend. na Margriet. Sleten scepen, rade ende oudermans, dat Geertkyn van Ingen , om des wille, dat si bi enen pape sit in overspuel, wter stadt terstont gaen ende bliven sel twe jaer lanck, ende een mile vande stadt, geljck van wegen die overste haer die wete gelaten is, of men sei hoer die stadt openbaer metier clocken verbieden. Voorschoten. Manend. na Jacobi. JanJansz. in Voorschoten. Boeken Eod. Sweeder van Huenen , aen- spreker, ende Nellekyn van Ryn, aengespro- ken, syns aenden rade gebleven Yan sekeren boeken rurende. Huts tot Weresteyn. Woensd. in prof. Petri ad vine. Sleten scepen, rade ende ouder- mans , want die raet ter waerheit gevonden beeft, dat joncfr. Mechtelt vande Weteringc gelyftocht is anden huse tot Weresteyn ^ ende IV mergen lants, daer't hws op staet, ende Jan van Brack el tegens horen wille op de voorsz. landen woent ende dat brwet, dat daeroin dieselve Jan terstont daerof varen sell, bi ende alle anderen hoer geweldige banden vanden landen trecken sellen ende der voorsz. joncfr. Mechtelden hair lyftocht voersz. rus- telic laten gebrucken, oft men sel van onser stadt wegen met den voorsz. Jan van Braeckel ende anderen omgaen , als men sculdicb is te doen met dengenen, die den onsen gewelt doen. Troggelarien. Des Woensd. voersz. Sleten scepen etc._n dat Jan Donrc om synre tronge- larien (!) willebuten sinen node, onser vrouwen tot Buerkerc HI ryst leyen geven sel, ende waert, dat hy tot eeniger tyt n.eer troggelde buten nootsake, soe soude men hem die stat verbieden ende een mile vander stat te wesen. Jan Zeveke. Woensd. na assumpt. Mar. Sleten scepen etc., dat Jan Zeveke der saken bliven sell anden rade, daer heer Nannecke Janssoen ter Eem, hem voer besproken heeit alse van cost van zekeren gevangenen rue- rende.		Idem. Des IVIaend. nae Barthol, Jac. Nan- ninck, Janssoen vander Eem , een aenspraker, ende Jan Zeveke, aengesproken, syns geble- ven anden rade, van coste van gevangenen rurende, gelyck die raet voer gesleten heeft. 1448. Buitenborger Donred. nae bel, Paeschen. Die rade, out ende nye, hebben eendrach- telyc ghegont Henric Ghysbertsz. van Paschen, den barbier, dat hi syn leven lane woenen ende syn ambocht doen sel moghen inden Weerde, buten der stadt, behoudelic dat hi der wantsnidergilde doen sel ende daermede dienen gelyker wys ende in aire manieren, off hi binnen der statmuren woenaftich waer ende syn borgherschap aldaer bescermen ende ghebrucken. Bedelen. Des Woensd. de x dach in April. Sleten scepenen, rade ende oudermans, dat Lyse metten Lappen niet meer bidden en sel om Godes wille, bi ewelic wter stadt te we- sen , ten waer, dat si van goede so arm worde, dat sys van node behoefde, ende sy sel der overster capelle tot Buerkerc geven xvi^M steens, der stadt te beteringe oic XVI^M steens. Huis Keiserryck. Woensd. xvil d. in April. Scepen, rade ende oudermans syn overdra- ghen, dat Herman Keyser biden scutmeysteren onser stadt sel doen maken die cimmen des hws Key$erryck₉ ende anders dat daertoe te maken is, daer der stadt wage bi bescadigen mochte, alsoe dat die derselve wage niet bescadicht en worde. Ende ist dat Herman Keyser dat voorsz. hws ten Kesserryck mit recht ontgaet (?) soe sel diegene, die't Keyserryck behout, den voorsz. Herman off sinen erven, ghebrake syns, sulc gelt als bi daeraen vertimmert, bi den voorsz. scutmees- teren weder betalen, ende daer sel die raet der stadt hem in stercken ende bistandicheit in doen. Die/lie goet gebrwcU Eod. Sleten seep., rade ende oudermans, dat men Lyse Koenen, die men Grote Lyse heet, optie kaec setten sel, den steen doen dragben, een oer ofsni-

-ocr page 221-



	214

den, ende flat oer aen de kaec spikeren, om des wille, dat si diettic goet willens ende wetens gebrwct heeft, ende des grotelyc ghe- noten, ende men sel hoer ewelic die stat ende een mile vander stat te wesen verbieden miner clocken op haer Ijffi Vrid. xix dach in April. Claes Ketelaer. Spoinaam. Woensdag. nae Georgii. Sle- ten scepenen, rade ende oudermans, dat Henric Hermansz., die men Hemelkieker heet, den rade blootshoofts vergiffenisse bidden sail etc. Buitenborger. Donred. op S. Benedictus dach transiacio. Overdroegnen die rade, out ende nye, ende hebben gegont Claes Kors- kyns soon, dat hi sine borgherscap oic ghebru- ken sell buten onser stadt, ende die niet moghen verwoenen, so langhe hi die slusen inder Vechten van's gemeens lants weghen bewaert. JanZeveke Eod.* Overdroegen de rade, out ende nye, ende hebben Jan Zeveken sine borgherscap wederghegeven, om bede wille ons ghenedichs heren van Utrecht, in alien schyn off hi die niet verboert en hadde zeer der tyt, dat hi yerst onsen borgher wert. Idem* Woensd. na nativ. Mar. Sleten scepen etc., dat Ja. Nanninck, Jans soen ter Eem, aenspraker, ende Jan Zeveken, aenge- sproken, te recht gaen sellen in der castorien (!), of voer die scepene t'Utrecht, waer den aen- spraker gelieft, vander sake des costs van ze- keren gevangenen rurende, daer Jacob den voorsz. Jan Zeveken om voer den rade van besproken heeft. Ende ist, dat sy in der cas- torie te recht comen , so en sellen sy niet pleiten, mer hoer sake sonder pleiten vervol- gen , ende soe wes die officiael voer recht wyst, dat sellen die partyen houden. sonder enich vorder beroep, ende Jan Zeveken sel Jacob Nanninck een pont wedergeven vande twee pont, die Jacob op die kist geleyt heeft, Onredelike sprake. Woensd. naxi^Mvzry. Sleten scepen etc., dat Beatris Blocks den rade bloots hoofts verghiffenisse bidden sal, der kerke te S. Geerte te beteringe geven x^M steens, ende der stat i ons heren gulden, ende si en		sel niet vanden vleeshuyse comen, si en hebbe dese slitinge voldaen, ende si sell wilkoren , hueschelic te spreken, bi noch vuel swaerre richtinge, tot 'sraets goetduncken, want si weer onredelic ende onbetemelic gesproken heeft op onsen genedigen heer van Utrecht, ende den genen , die die stat regieren , ende hoir beroempt heeft, hoe si in tiden voorle- den inde voorsz, kerke te S« Geerte gesceten hadde. LogentaaL Woensd. na omn. sanctt. Sle- ten scepen e/c, dat Geertkyn Petersz. inden Weerde, gaen sel int gerecht inden Weerde ende aldaer vergiffenisse bidden, Otten, den si van haren kynt overgesecht heeft, ende mede seggen, soe wes sy hem daerom over- gesecht heeft, dat sy dat gelogen heeft, ende misdede sy meer, dat soude wesen op een swacr correctie. Rechtmkeiu Des Dynsdages nae Thome. Sleten ende overdroegen scepen ende rade, inder saken tusschen Dire Screvel van Lubike optie een side, ende Mich. Roelofszoen ende Ja, Willamszoen, Michiels neve, optie andere side, want dieraet ter waerheit wtgegacn ende gevonden heeft, biden horen daertoe geset, dat sulke gebreke, als Dire Screvel heeft an Michiel ende sinen neve voersz. van sculde van comanscapen rurende syn , ende sulke saken in onser stat te rechten behoren den scout ende scepenen onser stadt, van ons genedichs heren wegen van Utrecht inden weerliken rechte, off die officiael inden geesteliken rechte, dat daerom die voorsz. Dire Screvel, van syn gebreke voorsz., op Mich, ende sinen neve spreken sail, mit recht voer den scoute ende scepenen voersz. hem of den officiaell, welcken hun daervan gelieft. Ende oft sake si, dat hi voer den officiael mit recht spreken will, soe sail men die saken sonder pleiten aldaer einden , ende sonder enich vorder beroep op desgeens cost, die in den onrechte gewyst sel worden, op dat ymmer den voorsz. Dire, soe hi een wtheemsch man is, een cort onvertoecht recht, wedervaren mach, als dat behoert. Erf8 vande Neude. Des Donred, nae Agnet. Die raedt, out ende nye, hebben gegont een-

-ocr page 222-



	215

		Van die Wittevrouwen poerte mitten heck, by die Plompentoorn , heeft Henrick Petersz. Vanden Heck by S. Servaes heeft Goert Bot. Doodslag. Eod. Die vive, vanden rade ter saken gheset, hebben den rade aenghebrocht, dat Ghysken Vter Loserecht, mitter lamer hant,< doot ghesteken heeft Willam Lambertsz., oic hebben sy ter waerheit ondervonden, dat hy met enen messe ghestoken is, daer hy aen doet bleeff, soe is die raet overdraghen, dat men Ghysken voersz. die stat sel verbieden, nader ouder gewoenten l^c jaer ende enen dach. JVye borghers gratis, Des Man. n. Bertel. Coenraet de Cuper, 2 Lambert de Cuper, > steenhouwers. Willam Petersz. ^ Janv,Zevek. Op S. Jans avont de coil. Jan van Zebecke sell oervede doen etc. Gevangen-busse, Des Woensd. na Mauritiu Overdroeghen scepen , rade ende oudermans, dat men sien sell om enen goeden reckeliken man, die om sell gaen bidden mit eenre beslotener busse, tot behoeff der ermen ghe- vanghen, ende dese man sell hiervan hebben den vierden penninc, die hy bidt, ende dit gheldt sel comen in handen des borghermey- sters vanden viven inder tyt, die de slotel vander busse hebben sail. Coppelary. Des Woensd. nae S. A.ndr. d, Sleten scepenen, rade ende oudermans, want Hildegont etc, een joncfrouken heimelic in horen huse ghehouden ende aen Gosen vande Weteringe gecoppelt heeft, dat si daeromme staen sel optie kaecke ende draghen den sleen, ende wesen V jaer lang wter stat. Valsche munt, Vrid. nae S. Lucye. Sleten scepen, rade ende oudermans, want Ghysb. Ghysbertsz. gheconterfeyte valsche Postulaet guld., stoters, witte, stuvers ghecoft ende den ghemenen vole voir goet aenghesteken ende wtghegheven heeft, dat hi daeromme ewelic wter stat wesen ende aen dese side der Lecken d'Wtert staet, niet comen en sell op syn lyff, ende hi sel der stat oic mede doen ende ter beteringe gheven I Rynsche gulden, diesin- ghelmuer mede te maken daer onse genedighe inquam op Sinte Blasius nacht lestleden.
drachtelic, Henr. de Hazen, soe hi nu ty- meren wil, dat hi wat erfs hebben sel van die Neude, om syn hues te bemeeren , be- houdelic, dat hi der stat daer off geven sel, biden oversten, oudt ende nywe, ende scut- meysteren die nu syn, dat redelic is. Ende als dat hws getymert is, soe sell hi derstadt brieve hebben op sinen cost, dat hi ende sine nacomelingen dat erve tot ewigen daghen onbccroent behouden mogen. 1449, Huts van Montfoort. Des Saterd. na Judica, Sleten ende overdroeghen scepenen, rade ende oudermans, dat die eygenscap off, qwyt ende te nyet wesen sell, die Henric ende Vrederic van Masch, ghebruederen ende oic hoer moeye, voortyts gheworven hebben op heer Willams huysinghe van Montforde inder Oudellen, derwylen heren Willam voersz. die stadt ver- boden was, want die raet, out ende nye, voertyts overdraghen hadde, eer die voorsz. eighenschap gheworven wert, dat men nye- niant, die de stadt verboden is, op die van anxte syns lyfe hier niet comen en mach, syn goede niet offeygenen en sell, ende heren Willam sell die scout, daer die eyghenscap mede gheworven is, betalen off die met recht verantwoorden. Lichte tviven. Woensd. nae S. Pancras d. Sleten scepenen, rade ende oudermans, dat van deser tyt voert gheen lichte wiven woenen sellen opt heylighe leven, bi die Wittevrou- wen, maer sy sellen woenen in afterstraten, die ter muren wert gaen, als van outs ghe- woenlyc is. Sleutelbewaarders > Donred. nae Laureniii. Dese nabescreven syn die slotelen bevolen van den poerten , bi scepenen , rade ende ouder- mans : Ynnder Tollensteghe poerten mitten Heck aldaer, heeft Goert Conine van Voerde. Van S. Kathrinen poerte heeft Jan van Oud water. Vande Weertpoerte metten heck aldaer, ende vaude Louwerpoerte heeft Aernt Ghysbertsz,

-ocr page 223-



	216

		mit teerninghen ofte anders, noch gheen on- stanthaftighen saken meer hantieren noch be- driven en sellen, ende sy sellen den priester van Groningen vernuegen vanden gelde ende pande, dat sy hem onhuesscheliken offghe- wonnen hebben, ende bidden den rade ver- ghiifenisse , bloots hoofts opten huse. Sluse vander Ae. Des Vryd. nae S. Greg. dach. Melis van Mynden aenspraecker, ende de scout, heemraden ende buerlude van der Ae, aenghesproken, syns ghebleven aenden rade van eene sluse e/c, ligghende inden ghe- rechte van der Ae, die Melis voorsz. toebe- horen soude ende die buerlude voersz. die opghewonnen ende vermaect souden hebben buten will ende consente van Melis voersz. Ondaften bedreven. Manend. nae S. Geerd. dach. Dire Jansz. is der saken ghebleven aen den rade, van enighen ondaften, die opten heylighen leven bedreven soude hebben. Slitinghe. Vrid. na S. Joris dach. Sleten scepen ende rade, dat Gisb. Splinter weder- geven sel joncfr. Jan in Schoutensteghe, die 2 pont, die sy optie kiste gheleit heeft, ende joncfr. Jan sel met hoir toentafel vanden sinen ende opten horen bliven, tot ghenen hinder Ghisberts voersz. Wilkoer. Des Manend. nae S. Marcos d. Loych Bouman heeft hem verwilcoert in te- ghenwoordigheit 'sraets, dat hi die vier mer- ghen lants, op die scepen syde, opter weyde, dien van onser stat in hueren heefl, aen niemant brenghen noch verhuren sell sine jaren Jang durende, dan bi onsen rade. Om vrouwen bede wter vanghenisse la- ten. Des Woensd. nae Bonif, Peter Jansz. van Verier sel brenghen in handen ons came- raers alsulc ghelt, als hy enen armen man tot sinen huse ghestolen heeft, tot der tymeringhe des raets capclle in die Buerkerc, ende men sel hem anders gracie van sinen bruecke doen, ende om bede wille goeder vrouwen, wter vanghenisse vanden vleyshuse laten. Een vrouwkyn in de craem vervaert. Des Vryd. na Odulphu Sleten scepenen ende rade, dat jonghe Willam Proest gheven sel't vrouw- ken, dat syn wyf in de craem vervaert heeft,
1450. IjogentaeL Want Elis vander Meye in te- ghenwoordicheyt 'sraets opten huise gheseit heeft, dat hy der saken teghen Gheryt de Vlie aen den rade niet ghebleven en was, hoe wael hy die ghebleven was, soe sel hy den scepen, rade ende oudermans te be- teringhe gheven elcx een quaerte wyns ende den dienren desghelycx ende den oversten ende scepenen dubbelt (!). Cluse opte werf leger maken, Des Dinsd. me conversio Paulu Sleten scepenen, rade ende oudermans , dat Claes Coppensz. hy den gesworen onser slat, die cluse die voer op sinen werf staet, ofbreken ende legher sell doen maken, totter hoochte toe vander wanghe van der Viebrugge, tusschen nu ende wtgaende Meye naestcomende, alle daghe d'en tendens by enen pont. De paep vd. Ghein. Des Donred. nae con- versio Paulu Overdroegen scepenen, rade ende oudermans, want die paep vanden Geyn Dire Rwschen syns wyffs dochter, dat tot Gein in den cloester voertyts gheweest is, ende nu overmyts den quaden regiments dat nu een wyltyts inden selven cloester gheweest is, daer wt ghestreken ende totten vn susteren opten Wulen (!) sloet in gegaen was, daer die paep voersz. by nachte over mans slaep aen- ghecloppet ende ingelaten wert ende den sus- teren vele overlasten t'zelver tyt ghedaen heeft, om den kynde weder daer wt te nemen, dat die voersz. paep sine hande vanden kynde trecken ende voert meer onghemoeyt laten sell, heeft hy offyemant anders yet te segghen opten kynde, die mach mit recht spreken voir den vicarium ende onser stat, daer men goet recht sell laten wedervaren. Verboden speL Des Manend. de rx dach in Meerte. , Sleten scepen, rade ende ouder- mans , dat Zwer Willamsz. ende Aernt syn broeder, wilcoeren sellen ende sy hebben ge- wilcoert in tegenwoordicheit 'sraetsopten huse, op een jaer lane inden roden toorn te leggen, ende daeren tendens x jaer lanck wt der stat te wesen, dat sy gheen onhoefsche spuel

-ocr page 224-



	217

Yoorhoer loen -H Arn. gl., ende dat vrouken voersz. sal Willem Proests wyf wedergheven de tabbert, die sy hoer gbenomen had ende dit in 8 daghen nastcomende, alle daghen bi enen L. Ondaften bedreven. Vryd. nae Martini. Sleten scepenen , rade ende oudermans, want Claes Boeyensz. vele onredelike woirde den oirters in die Tollensteghe poorte gegheven eeft, ende vele ondaften aldaer bedreven heeft, soe sel hi comen wter Buerkerck opten raethuse, als die raet sit, ende bidden den raet verghiffenisse ende wilcoren, gheen on- stanthaftighe saken meer te doen, ende gheven der stat te beteringhe T^M steens. Verlactslusen. Dinsd, nae S. Mergriet. Beliefden die rade, out ende nywe, dat men wtsetten sel x doyts opten nierghen totten verlattslusen inder Vechten, tot den restante, die thans syn. Huts etc. in de MinrebroederstraaL Des Donred. na assumptionis Marie. Die raet, out ende nye, hebben belieft, dat Jan van Ry- nesse van Wulven over mach doen gheven mit den gherechte binnen onser stat, Dire de Jonghe, die husinghe ende hoistede , die ghe- leghen is in die Mynrebroederstraet, soe Jan voorsz. denselven Dire die voorsz. husinghe vercoft heeft. Stats-titnmerman. Eod. Scepen, rade ende oudermans hebben eendrachtelike ghe- gont ende ghegheven Evert Elisz. der stat tymerman te wesen, in alien schine als dat Lambert Elisz., syn brueder, den voorsz. dienst ghevoert ende ghehadt heeft. Ficarie in de Buerkerk. Des Manend. nae Willebrordi. Heer Claes, vicarius inde Buer- kerke, aenspraker, ende die joncfr, Keysersz. syn haer saken ghebleven aenden rade van gebr., die hi optie joncfr. Keysers heeft, vande vicarie, die Ger. de Keyser schuldich is te beleggen in die Buerkerc. Wtsinnich. Die scepen , rade ende ouder- mans hebben wt vervolch Peters van Vosculen gheset van horen rade, alse Volkert van Baern ende Steven vander Iiorst tot mombers over joncfr. Alyt van Angheren , so si horer sinnen teser tyt byster is. V.
		Huis te Lockorst. Des Manend. na Martinu Overdroeghen scepenen, rade ende ouder- mans, dat Bertelemeus van Lochorst sel doen bieden Jan Henrick Mouvisz. wyff teghen hem voer onsen rade, ende si sel der sake bliven aen den rade, ghelyck Goert Dedel ende Otten Hasert gemachticht van Jan voorsz. heure man , de saken ghebleven waren, eer Jan Hcnricksz. voorsz. sterfF, ende dit sal wesen ruerende vanden huse tot Lochorst. Valsche eedgedaen. Des Manend. nae MarU Sleten scepenen , rade ende oudermans, want Lysbet, Jan Ysbrantsz. wed. met horen zoen voir dat gerechte tot Abcoude ende voir die seven , enen quaden eet ghesworen hebben, van brieven, die hoer daer gheeyschet wer- den, die sy swoereu, dat si niet en hadden, noch en wisten, hoewael si die nochtans in hore bewaernisse hadden, soe sellen si onser stat d'een ter beteringe gheven x^M ende Jan van Alphen xv� steens, ende Jan van Alphen ende Lysbet voorsz., die sellen gunstelic met malcanderen t'etcn gaen, daer si t'eten horen. Rynouw. verbranden. Des Vryd. na Elisab. Overdroeghen die rade, out ende nye, dat men dat huis tot Rynouwen terstont aensteken sel ende bernen dat met Jacobs Proesten bou- huis tot Vechten. Stats timmerman. Des Vrid. na S. Rathar. dach. Scepen, rade ende oudermans hebben ghegheven ende ghegont mit dat meeste deel vanden lonen, Willam Evert Elisz. soon, dat stats tymerampt in alien schine, als syn vader dat te bewaren plach. S Anth, capclle.* Woensd. na S. Lucye. Ja. Pot ende Bertelemeus van Nievelt syn gheset van des raets wegen totter scelen vander kerken S. Jacobs ende wvinge der capelle van S. An« thonis optie Vechten, dat die bruederschap vander capelle voersz. geen vervolch meer doen en sellen vander wyinge voersz., aen den view rium of anders yemant, ter tyt toe die vanden rade voersz. die saken onsen rade opten huse weder aengebracht hebben. Gang by S.Eloyegastk. Woensd. na Lucye. Die scepen, rade ende oudermans hebben ghe- gont den gasthuysmeesters van S. Loyen gast- 28

-ocr page 225-



	218

huise, dat sy die ganck besiden aen die vocrsz. gasthuse nu legt , verlegghen moghen voor dat gasthuis ende dat gasthuis voert lenghen hyden twee vanden rade daertoe glieset, alse Dire van Zulen ende Volkert van Baern. 1451. Huts van Lochorst* Vryd. na XIII dach. Jan Henr. Moureysz. wyf was in der saken ghebleven aen den rade teghen Willam ende Bertelemeus van Lochorst , rurende van hoer aendeel vanden huse van Lochorst. 't Parody s. Woensd, na xm d. Leggen in't Paradys ende eten bier ende broet. *Gapelle van* S. Jacobs. Dinsd. na S. Pow-
		iianu Sleten scepenen, rade ende oudermans, dat Gherit Pauwels sone, om des wille hi Jan Jacobsz., den capellaen tot S. Jacobs, on- schuldetike met sinen suster ghelt beteghen heeft, ghelye dat bi onsen rade ter waerheit wtgheghaen is, onser stat ter beteringhe ghe- ven sel van sinen bruecken t^M steens, ende sel wilcoeren etc. Avedocht. Woensd. na S. Pont. Sleten scepenen, rade ende oudermans, dat Jan Jacob sone ende Peter Bontrock gunstelic met mal- cander te recht gaen sellen voer den scout ende scepenen vander stat, rurende vanden avedocht, die door Peters husinghe te lo- pen plecht, so Jan Jacobsz, voorsz. denselven Peter voorsz. daervan veer den rade bespro- ken heeft.

-ocr page 226-



			GEDENKSTUKKEN BETRBFFENDB die YAN MARLOT.

		I. Brief van recommandatie voor David van Marlot, door den Hertog van Wurtenbergh aan Prins Maurits geschreven, (6 Febr. 1622). (Trauslaet uyt Hoogduyts.) Vnsen vriendelicken dienst, oock wat wy meer lieffs ende goels vermogen, Hoochgeboren Furst, vriendelicke lieve Vedder. Alsoo oris UL. stalmeester, onse lieve getrouwe Davidt Marlot ganss onderdaenich heeft versocht ende gebeden , dat wy aen UL. syne persoon ten besten wilden recommandeeren ende by dese voorgevallene gelegentheyt, om syn verder avancement aenhoudcn, hebbende ons daer beneffens te kennen gegeven, dat enige menschen, die syn fortuyn misgun- nen, UL. quaede berichtinge gegeven hebben wegens synen adel, hetwelck hem uiisschien tot enich naedeel soude connen strecken; soo hebben wy hem syn onderdaenich versouck niet connen verweygeren, dewyle wy van anderen geloofwaerdige onderrichtinge hebben, dat hy sich in UE. dienste tot noch toe wel gedragen, ende verhopentlick in andere hem aenbevo- lene saecken sich niet weyniger lofflick draegen sal. Daer beneffens verseeckeren wy UL., dat hy, Davidt Marlot, van adelicke ouders echtelick geboren is, die soo wel onder ons als onder de stack Bern, noch op desen tyt adelicke goederen besitten, ende dat syn vaeder onsen getrouwen onderdaen ende leenman sy. Soo versoecken wy UL. vriend vedderlick , dat UL. den gemelten Marlot, gelyck tot noch toe, alsoo oock int toecomende in genaede laeten aenbevolen syn ende hem in voorvallende occasie, met genaedige ende sortabele be- vorderinge sodanigh toegedaen syn, dat hy dese onse, tot syn voordeel gegevene intercessie, werckelick ende effectiev genieten mogc. Hetwelcke wy in diergelycke occasie offte ander gelegentheyt altoos overbodich syn aen UL. vriend vedderlick wederom te verschuldigen; Sullende hy, Marlot, die aan hem bewesene genaede, sonder enigen twyffel met getrouwe ende schuldige opwachtinghe, in onderdaenigheyt soucken te verdienen. Hetwelck wy UL. niet hebben willen onthouden te schryven, ende verblyven benefiens bethoninge van onsen aengenaemen vriend vedderlicken ende dienstwilligen wille, UL. wel toegenegen. Datum op ons slott Mompelgart, den 6. February 1622. Van Gods genaeden Ludwich Friderich, her- togh tot Wurtenbergh en Teckl., graaff tot Mompelgard, heer lot Heydenheym etc. UL. dienstwillige cousyn, was onderteeckent; LuDVfiG Friderich. 28*

-ocr page 227-



	220

Superscripiie, Den Hoochgeboren Furst, onsen vriendelicken lieven cousyn, Heer Maurits, Prince van Orangien, Grave tot Nassau, Catzenelenbogen ende Bueren, e/c. Dat de vorenstaende getranslateerde copye met syn waere origineele volco- mentlick accorderende is, attestere ick ondergeschreven notaris pub!., in 's Gravenhage residerende, den 24. October a⁰. 1682. J. Beecqman, Nots publ. 1682. II. Iluwelijksche voonvaarden tusschen Dav. Marlot en A. M. van Steelant, (21 Nov. 1623). Nadcmael eenen tyt geleden verscheyden proposten ende communicatien gebouden syn ge- west van een toecomende houwelyck tusschen Joncker David Marlot, heer van Bavoy ende Jonckvrouwe Anne Marie van Steelant, ende ten eynde sulcke goede intentie als noch ten eiFecte gebracht mochle worde, soo is eyntelicken by vorgaende advis ende goet gelieven van Vrouwe Margarelha van Mechelen ten eeren Gotz almachtich vermeerderinge van goede, vrinschape ende tot onderhout vande Christelycke ordonantie des heyligen houwelycken staets tusschen Vrouwe Margareta van Mechelen in den naem van voorgenoenade haere dochter Jonckvrouwe Anne Marie van Steelant ter eenre, ende de voors. Joncker David Marlot ter anderen syden een Christelick ende wettelyck houwelyck geaccordecrt, geresolveert ende be- sloten opten poincten, voorwaerden ende conditien, hiernaer gespecificeert. Inden eersten, dat de voorn. Joncker Marlot ten houwelyck brengen sal alle alsulcke goederen , landen , renten, meubelen, actien, gerechticheden, hoedanich die wesen moegen, als hem tegen- woordich toebehorende syn ende die hem noch namaels meer aencomen, besterwen ende toebehoren souden mogen. Ende de voorn. Jonckvrouwe Anne Marie van Steelant sal van haarder syde, tot avancement van desen houwelyck, oock brengen alle alsulcke goederen, landen, renten, meubelen, actien, gerechticheden, houdanich die wesen mogen als haer te- genwoordich toebehorende syn. De voorsz. goederen te houwelyck aldus innegebracht ende die staende houwelyck de voorschreven conjuncten ten wedeisyden aencomen , ofte besterven mochten, sullen int scheyden van den bedde wederom erven, keeren ende volgen aen de syde, daer deselve van gecomen syn. Item, indien Joncker Marlot eerst quarae te overlyden, tsy hy kinderen after laet of niet, soo sal Jonckvrouwe Anne Marie van Steelant voornomt op syne ingebrochte gereetste goederen ontfangen twaelf hondert Carolus gulden jaerlyckx, haer leven lang geduerende. Item, indien geduerende 't voorschreven houwelyck deselve echte luiden eenige acquesten ofte conquesten deden, deselve sullen succederen opde voor- noemde Jonckvrouwe van Steelant. Item, sal oock de voornoemde Jonckvrouwe van Steelant voor wt trecken ende behouden alle cleeren, juwelen, ketenen, ringen; alle het silver ende gout, ^emunt ende ongemunt. Alle welcke voorsz. conditien en voorwaerden met alien het- gene daervan is dependerende de voorsz. Vrouwe Margareta van Mechelen, mitsgaders de voorsz. toecomende conjuncten ende een ider van hen luyden in zyn regart, soo veele hen aengaet, hebben beloeft ende beloven mits desen voor goet, vast ende van werden te hou- den ende deselve punctuelyck nae te comen ende te volbrengen. Aldus gedaen en gepas- seert opten een en twincksten November, in t jaer sestien hondert drie en twintich. {Get.) Margareta v. Mechelen. David Marlot van Bavoy. Anne Marie v. Steelant.

		(Naar kopij op papier.;

-ocr page 228-



			221

		III. Contract de mariage entre noble David, fils de feu noble prudent Samuel d'Aulbonne, seigneur de Preverenges, d'une part, et Damoiselle Louyse, fille de deffunct noble puissant Joseph de Marlot, vivant seigneur de Bavoy, d'autre part, (19 Janv. 1634). Au nom du Pere, du Fils et du Sainct Esprit, Amen. Par devant moy, notaire et les temoings cy apres nommez, furent presentz en leurs personnes noble David, fils de feu noble prudent Samuel d'Aulbonne, escuyer, bourgeois de Morges, seigneur de Prev. etc,, et de Damoiselle Lavinia de Thienne d'une part, et Damoiselle Louyse, fille de feu noble, puisant Joseph Marlot, escuyer, seigneur de Bavoy & de Damoiselle Anne de Coucault, assistee & authorised de noble, puissant & genereux Davidt Marlot, escuyer, seigneur du d^l Bavoy, Lavigny & OiFenberg , colonel & capitaine d'une compagnie cuirassiers, pour le service des Estatz Genereaux des provinces unies, son frere noble puissant Jacques de Cou- cault, escuyer, seigneur d'Estoey son oncle, de noble, spectable Guillaume Bulet, seigneur de Grandsy, son tuteur, Pierre, fils de Pierre de S. Martin escuyer, & de Damoiselle Judith Marlot, sons neveux, lesquels des advis & conseils susd¹, & de leurs autres parents & amis se sont reciproquement proniis et promettent prendre 6c conjoindre au sainct estat de mariage & iceluy accomplir & celebrer en l'eglise de Dieu le plus tost, apres les solennitez accoutu- mees, que faire se pourra, aux constitutions promesses, accords, conventions, charges & con- ditions suivantes. Ccst assavoir, que ladicte Damoiselle future espouse en faveur & contem- plation dud' mariage, a bailie & constitue en dot, audict S^r d'Aulbonne, son futur espoux present, stipulant & acceptant, tous & un cbacuns ses biens, droicts, noms, raisons, actions, pretentions quelconques presentz & avenir, sur & en tant moins desquels led^:seigneur de Bavoy a donne", cede, quitte, remis & transports, a la d^ie Damoiselle, fu- ture espouse, sa soeur, pour tout ce qu'eile peut pretendre ces biens & successions de ses- dicts pere & mere. La sixiesme partie des biens, meubles, bestail & denrees (a ia reser- vation de tous les gros meubles de bois & de ceux d'estain tenants a bois) et la moitie de tous & chacuns les debtes actives, droicts, noms, raisons, actions et pretentions appartenants aud¹ feu seigneur de Bavoy, leur pere, en quel lieu & en quelque sorte, & maniere que ce soit, sans aucune chose en exceptes n'y reserves, que les droicts & actions des douze centz ducats et accessoires legitimes, au d* seigneur defunct, cedez par les seigneurs de Montri- chier, a prendre vers le Serenissime Prince, le LandgrafF de Hessen ou des mains du seigneur de Castillion de Basle, pretendu depositaire d'iceux, que le d^rseigneur de Bavois, s'est reserve et reserve, tant contre les susnommez 6x les seigneurs , Barons de Montrichier, que tous autres qu'il appartiendra avecq tous autres biens desd" successions, a la charge de les acquitter de douze mille florins monnoye du pays de Vaud de capital & interests, escheves & aseschoir qui se sont trouvez deubts, par le d* defunct seigneur de Bavoy, oulre les douze mille & tant de florins, qui sont deubts & assignez sur les forges de Pabbaye du Lac de Joux, du- quel aquittenient, ensemble de toutes autres debtes passives, charges, pretentions quelconques, dont la succession dud^e seigneur de Bavoy se trouvera tenue, il demeure charge; et lad^t0Damoiselle, future espouse, ses successeurs & ayants cause , quelconques entierement quites & deschargez, en payant toutes fois & aquittant par elle la sixiesme partie des debtes passives et estrangeres, qui se pourroyent descouvrir cy apres; outre les vingt quatre milles & tant de florins, interests cy dessus declairez, jusques a concurrence toutes fois de cinq mille flo-

-ocr page 229-



			222

		rins tant seulement a prendre sur ce aue luy sera parvenu, & qu'elle aura recu desdicts droicts paternels, pretentions a elle ceaez 6c non nutrement. A la deffense desquels & de touts autres actions & pretentions, qui se pourront intenter d'ailleurs contre led¹ seigneur de Bavoy ou sur sesdicts biens, les a* futurs conjoincts ont promis s'employer 6c se servir & assister de tout leur pouvoir 8c toutes fois a ses frais & risques. �t lequel seigneur de Bavoy a promis en aultre, par foy 8c serment 8c soubs l'obligation 8c ypotheque de tous 6c chacuns ses biens presents et a venir, 8c specialement la speciality ne derogant a la generality ny au contraire, sur la terre & seigneurie de Bavoy appartenantes & dependentes, qui v est 8c demeure specialement aftectee & ypothequSe, outre les ypotheques 8c assurances des droits dotaux de lad. Damoiselle de Coucault, aux quels n'est nullement derogue par ces presentes, tous les quels biens il se constitue pour cest effect tenir, payer audict seigneur d'Aulbonne, futur espoux, ou en son aquit a ses creanciers, auxlieux, droicts, speciales ypotheques & pri- vileges, desquels lad" Damoiselle, future espouse & successeurs quelconques, sont&demeu- reront des a present comme delors, du payement que leur sera faict, des deniers de sadicte dotte, mis & subroguez jusques a la concurrence de ce, qui en aura este paye a chasque cre- ancier, quand mesmes, ils ne luy en feroyent aucune subrogation oultre la presenle, laquelie ledict sieur d'Aulbonne, veut & consent estre a ussy valable que si elle avoit este* faicte par les creanciers, et ce en bonnes especes & non en fonds ny autrement, sy bon ne semble auxd. futurs conjoincts, la somme de quinze mille florins monnoye susd^,c, dans trois ans pro- chainement venants, pendant lesquels toutes fois 6k des a present pourra led¹ seigneur d'Aul- bonne, vendre & aliener les fonds & droicts audict seigneur de Bavov, appartenants, taut a Lavigny que les forges de l'abbaye du Lac de Joux appartenants & dependentes, jusques a la somme de trente mille florins susdict, outre 1'aquittement desdicts douze mille 6c tant de capital, dont elles sont cbargees, si tant s'en peut trouver & en retenir incommutable* ment, ladicte somme de quinze mille florins avec les interests 6c revennus, quelles pourront produire des lad" vente, 8t en payer le surplus a monsieur de Bova en 1'aquit dudit seigneur de Bavoy de pareille constitution par luy faite a Damoiselle Thiennettc Marlot, sa soeur, espouse dudict Sieur de Bova. Et moyennant les cessions, promesses cy dessus faites par led¹ seigneur de Bavoy, ladite Damoiselle, future espouse, des advis , conseils 6c au- thorial que dessus, mesmes dud* seigneur d'Aulbonne, son espoux futur, et de tous les autres denommez au present contract, luy a qiritte, remis 6c transports tous 8c un chacuns les droicts, noms, raisons, actions, pretentions a elle competantes 6c appartenantes es. d^s successions de sesd. pere et mere, avec tous les privileges, ypotheques, clausules de constitut 8c autres favo- rables desdicts droicts, pour en faire 6c disposer a sa volonte, et laquelie somme de quinze mille florins ledit sieur d'Aulbonne, futur espoux, pour luy 6c ses successeurs 6c ayants cause quelconques, a promis, par ses foy 6c serment 6c soubs l'obligation 6c ypotheque des tous 6c un chacun ses biens presents et a venir, 6c specialement la specialise ne derogant a la generalite n'y au contraire, sur tous 6c un chacun ses biens non encor specialement ypo- thequez, icy non exprimez ny confinez, pour eviter prolixite, 6c sur la plus value de ceux, qui se trouveront specialement ypothequez, lesquels biens prevaillances, sont 6c demeure- ront a ce specialement ypothequez 6c assertez, et tous lesquels biens il se constitue pour cest effect tenir, rendre 6c restituer, le cas de restitution advenant a lad^lc Damoiselle, sa fu- ture espouse, ensemble tout ce qu'il aura receu 6c luy sera parvenu des droicts et actions cy dessus cedez, a tout ce que luy sera dailleurs escheu 6c advcnu, par succession, donation ou autrement, et luy payer en outre la somme de deux centz escus d'or sol, a cause de sa vi- duite; et ladicte somme, a laquelie seront par espece, dont les parties conviendront evaluees, les bagues 6c joyaux appartenantes a lad" Damoiselle, future espouse, des quels outre le

-ocr page 230-



			223

		pavement led' seigneur, futur espoux, luy fait donation pure & irrevocable, & a cause de nopces la somme de sept mille cinq centz florins, tels, que dessus d'accroist& auguientement de dot, en cas de survie de lad" Damoiselle, future espouse, pour en jouir par elle & les siens, en pleine propriete, a defiant d'enfans dudit mariage, et s'il y a des enfans, en usfruict pendant sa viduite, ensemble de tous autres biens de sond¹ futur espoux, en payant & aquittant cependant les charges d'iceux, mesmes les interests des debtes passives s'y aucuns y en a, & nourissant et entretenant ses enfans selon leur qualite, mesmes celuy du premier lict, nonobstant l'aisnesse duquel led' seigneur d'AuIbonne, sou pere, ne pourra Pavantager par dessus les autres masks du present mariage, obeissants & non ingrats de Fingratitude de droicts, sinon qu'au lieu de la jouissance desdicts biens de sond¹ mari, elle se voulsust contenter d'en retirer son habitation & usfruict large & honorable, non excedant toutes fois la moitie de ses maisons, cours et jardin de Morges appartenantes & dependantes, & en retirer tous sesdicts droicts, mesmes lesd* donations, a cause de viduite, bagues & augment, commeilluy sera loisible, si bon luy semble. Et en ce cas elle demeurera quittee & dechargee de l'aquit desd¹" charges, interests & nourriture tant dud¹ fils du premier lict, que de ses enfans du second. Aux quels des a present, conime deslors, sont & demeureront propresSt irrevoca- blement acquis, tant led* augment que la donation a cause de viduite, et la somme a la quelle lesd^c bagues seront evaluees (comme dit est), quand mesmes lad" Damoiselie, future espouse, viendroit a predeceder son futur seigneur espoux, sans qu'aucune partie desd¹ ba- gues ou de leur valeur, ny desd^s donations & augment en puisse estre aliene ou engag6 a leur prejudice, ainsi leur sera le tout preserve* sur les biens dud¹ seigneur, futur espoux, par preference a tous autres. Gar ainsi a este convenue & accorde entre icelles parties, qui out reciprocquement promis le contenu cy dessus, circonstances & dependences, observer & en- tretenir de poinct en poinct, selon sa forme & teneur, & ce par leur foy & serment & ^obligation & ypotheque de tous & un chacun leurs biens presens & futurs, mesmes de ccux, quils ont respectivement cy dessus specialement ypothequez et tous lesquels biens ils se constituent pour cest effect tenir, en faveur Fun de Pautre, avec submissions a toutes cours & juridictions, et renonciations a tous droicts generalement quelconques contraires a ces pre- sentes, qui furent faictes, passees au chasteau & maison dud' Bavoy, le dixneufniesme jour du mois de Janvier, Tan de grace courant mille six cent trente quatre, en presence de Pierre & Charles de Bons, escuyers, Leonard Pournas escuyer, seigneur de la Piemente, conseiller & maistre des requestes de Monseigneur, frere du Roy de France, discretz Jehan Moennat& Louys Breton, tesmoings a ce requis, lesquels tesmoings avecq les prenommez contrahants & assistants ont de leurs propres mains signe* la minute du susdict contract, avecq moy led¹ Notaire, qui ainsy l'aiy � . . . et stipullG. P. PlLLICIER. (Get.) Marlot de Bavoy, (FEsioy. P. I>E Bons. David d'Aulboiwe. G. Bolet Grandsy. Louise Morlot Tiejumstte Morlot. ■ i (Naar 't origineel op perk.)

-ocr page 231-



			224

		IV. Order tot betaling voor den Ritmeester Mariot j (30 Jan. 1635). De Raden van State der vereenichde Nederlanden, versoucken den heeren Staten van Overyssel, alle 32 daegen te doen betaelen aen den Ritmeester Marlot, Sergeant Major van't Regiment peerden vanden Welgebooren Heere Grave Herman Otto van Limborcli vnd Bronck- liorst e/c., de somme van hondert ponden van 40 groten 'tpont, in voldoeninge zyns trac- tements, ingaende metten 27. deser maent _y ende overbrengende dese ofte copie auctb. van dien voor d'eerste reyse, ende soo dickmael als het van node wert, behooii. quictantie, zullen de betaelingen , vuyt cracbte van dese gedaen, den voorn. heeren staeten van Over- yssel aen haere ord^c contributien tot afFslacb strecken. Gedaen in 's Gravenhage, den 30. January 1635, ende was geparapheert C. van Werck- hoven, Vt. Onderstondt, Ter ordonnantie vande raden van state, ende was onderteeckent, Huygens. l L. ten XXXII daegen, ]y_aer _c0H_atJ_e j_s dese copye mette principaele acte accorderende. In 's Gravenh. den 3. Febr., 1635, by my_f(Get.) Rietraet, Not pubL* V. Order voor S^r Marlot, (6 Dec. 1635). Son Ex" authorise et ordonne par cettes au sieur Marlot de Bavoy, cap" de cavall^ie et major de se rendre en personne dans la ville de Wageningh, pour y commander, a la gar- nison presente ou a venir et y tenir bon ordre de discipline xnilitaire; ordonnant aux offic¹et soldats dicelle garnison, qu'en ce que dessus ils ayent a recognoistre et respecter le d S' Marlot, comme il appartient, sans luy fairc ni souffrir estre faict aucun empechement, ains au contraire toute assistence requise. Et ce par provision et jusques a autre ordre. (Signe) F. H. de Nassau. Faict a Arnbem, le 6 Decemb., 1635. Par ordonnance de S. Ex^cic , (Signe) C. IIuygem. (Naar 't orig.) VI. Comraissie voor David de Marlot, als Gouverueur van Prins Willem IL, (8 Julij 1636). Frederic Henri, par la grace de Dieu Prince d'Orange, Conte de Nassau, Cantzenelle- bogen, Vianden, Dietz , Lingen, Meurs, Buren, Leerdam e/c, Marquis de la Vere et Flissingues , Seigneur et Baron de Breda, de la ville de Grave, et Pays de Cuyck, Diest, Grimberges, Herstal, Cranendoncq, Warneston, Arlay, Noseroy, St. Vyth, Doesburgh, Polanen, Willemstadt, Niervaert, Ysselsteyn, S" Martensdyck, Geertruydenberch, Chasteau Regnard, les hauts et basses Sualves et de Naeltwyck, Visconte hereditaire d'Anvers et de

-ocr page 232-



			225

		Besancon etc., Marechal hereditaire d'Hollande, Gouverneur tie Gelres, Hollande, Zeelande, Westfrise, Zutphen, Utrecht et Overysle, Capitaine Admiral et General des provinces unies du Pai'z Bas, etc. A tous ceux, qui ces presentes verront, salut. Comme ainsy soit, qu'au- rions trouve a propos de commettre que]que personne bien qualifice pour gouverneur de nostre filz, le prince Guillaume de Nassau; scavoir faisons, que pour la bonne etentiere cognoissance, que nous avons de la personne, vertu, preudhomie et bonne conduite du S^r David de Marlot, Sieur de Bavoy, capitaine de cavaillerye et sergeant mayor d'un regiment de chevaulx au service de messieurs les etatz generaulx des provinces unies; ]'avons appelle, commis et autorise, appellons, commettons et authorisons par ceste a lad^te charge de gouverneur de nostre diet filz, en vertu de la quelle il aura a le gouverner, instruire et conduire en touttes vertus, bonnes moeurs et autres qualitez, convenables a sa naissance, dirigera la methode des exercises de sa personne, auquelz nous jugerons, qu'il conviendra rappliquer soubz telz, qu'il trouvera de nostre adveu convenir dy appeller, Jesquels il aura a commander, et finalement l'assistera et accompagnera assiduellement par tout ou besoing sera, avec autant de soing, preudhomie et circumspection, que nous avons subject de nous promettre de son entremise. En consideration de quoy nous luy avons assigne et assignons par ceste, outre la noriture de sa personne a notre tabele et deux ses valets en nostre maison, un traictement de deux mille florins par an, et six cens florins chasqne annee pour louage d'une maison, dont la premiere annee escherra le dernier jour de Juing mil six cens trente sept, et en sera paye* de demie en demie annee, par les mains de nostre tresorier et recepueur general, qui pour la premiere fois en recepvra nostre ordonnance speciale, et de la en avant continuera d'en faire le payement, de mesure, qu'a tous autres, qui sont en nostre maison. Ordonnons pour- tant a tous ceulx, qui sont a nostre service, requerans aussi tous autres, a qu'il pourroit toucher, de recognoistre led' Marlot, en la qualite susd^cc, et enjoignons bien expressement a tous ceulx, qui sont de present ou seront cy en avant pres la personne et au service de nostre d¹ filz, de le recognoistre, honorer et respecter ainsy, qu'il convient, et que lad" qualite le requiert, apr^s qu'il aura preste* le serment convenable entre nos mains ou de tels autres qu'aurons aggr6able d'aucthoriser a cest effect, de s'acquiter en ce que dessus, en toute dili- gence et fidelite. Le tout par provision et jusques a. ce qu'autrement par nous sera ordonne. Faict a la Haye,le huictiesme de Juillet mil six cens trente six, Esloit signe: Fr. Henri de Nassau. Sur la plicque: par ordonnance de son Ex^ce; et contrasigne: G. LE Saigk. Sur le dos esloit esarit: Le xxu jour du mois de Juillet, mil six cens trente six a le S^r David de Marlot, S^r de Bavoy, preste le serment entre les mains de son Ex" de soy acquitter en toutte diligence et fidelite en la charge de gonverneur, contenu au blanc de ceste, Esloit signe: G. lb Saige. Je soubsign6 secretaire et griffier de S. A. R. Monseigneur le Prince d'Orange, alteste et declare par celle cy, qu'aprfes avoir collationne le copy cy dessus mise avecque la commission principale, je Fai trouve de mot et mot s'accorder avecque icelle. Fait a la Haye, ce 28 Janv., 1683. Ph. Th. Tollius. Met het wit opgedrukte gewone zegel van zyn Excelleucie. (Naar't orig. op perk.) VII. Commissie voor Phil, de Bavois, als chef over 50 man voetvolk, (25 Sept. 1637). Nous Guillaume de Nassau , trouvant a propos de lever une compagnie de 50 hommes de V. 29

-ocr page 233-



			226

		pied, pour le service de Pestat, nous en estant le chef, donnons nostre enseigne au sieur Philipe de Bavois, commandant a tous officiers et soldats de le recognoistre pour tel. Donne au camp devant Bredaa , ce jourdhuy 25 Septembre, 1637. (Signe) GuiUAUME DE NASSAU D'OUANGE. {Naar het orig.) VIII. Commissie voor Ernst Phil. v. Marlot, als cornet over de comp. v. Schoubergh, (23 Apr. 1643). Alsoo de Cornets plaetse vande compagnie vanden ritmeester Schoubergh vacant geworden synde, noodigh is, dat deselve wederom met een ander bequaem persoon worde versien; Soo ist, dat S. Hoocheit daertoe gestelt ende gecommitteert heeft, stelt ende committeert mils desen Jo^r Ernst Philips van Marlot; lastende den officieren ende gemeene ruyteren der- selver comp., hem, van Marlot, voor baren Cornet te houden ende erkennen. Gedaen tot Honslaerdyck, den 23 April, 1643. (Get.) F. H. DE Nassau. Ter ordonnantie van S. Hoocheit, (Gel.) C. Huyghns. (Naar het orig.) IX. Acte Tan consent in 't rnrwelijk van gr. Ph. van Marlot en Gabrielle Morault, (27 May 1647). Compareerde voer my openbaer Notaris byden hove van Hollandt geadmitteert, in 's Gra- venhage residerende, in de presentie vande ondergenoemde getuygen, den Edelen ende Mo- gende heer David van Marlot, Heere van Bavoy_t Marlot, Ofiemberch ende Lichtenberch etc,, ende de Edele ende Mogende Vrouwe, Mevrouwe, Anne Marie van Steelant, zyn vrouwe 5 dewelcke hebben verclaert gesien te hebben het contract van huwelyck, gemaeckt ende ge- passeert tusschen den Edele ende Mogende Heere Ernest Philips van Marlot, heere van Of- fenbergh, outsten sone vande voorsz. Heere ende Vrouwe comparanten ter eenre, ende Joufvrouwe Gabrielle Morault, dochter van myn heere Pieter Morault, ridder, heere vande Vacherie, raedt vanden Koninck, in synen secreten ende raedt van staten, ende van wylen Vrouwe Jeanne Boinet, zyne gewesene vrouwe ter andere zyde, ter presentie vanden seer Hooge, seer Mogende ende seer Excellente Princesse, Henriette Marie, Koninginne van Groot Brittagne, vande seer Hooge ende seer Mogende Prins Karel van Wallis, outsten sone van zyne voorsz. Majesteyt ende andere Princen ende Heeren, aldaer geesprimeert, gepas- seert voor Jacques Gaillard ende Nicolaes de la Grange, notarissen, gardenottes vanden Koninck in syn rechtbanck tot Parys, opten negenentwintichsten April laestleden, welck voorsz. contract van huwelyck verclaren de voorsz. Heere ende Vrouwe comparanten t'aggre- eren ende ratificeren, gelyck sy t selve aggreeren ende ratificeren by dese jegenwoordige, in alle zyne poincten, ende hebben daerenboven verclaert, dat het geliefft heeft aen syn Hoocheyt den Keurvorst van Brandenbourg, als hertoch van Cleef, den sestienden van dese maent den gemelten heere van Marlot (comparant in desen) te gratificeren ende hem in leen te geven de stede ende heerlyckheyt van Praest, ende visscherye vanden Ouden Rhyn, omtrent het huys ende landt van Offenbergh: Jende gemerckt d'affectie, die zy heure voorsz, soon zyn

-ocr page 234-



			227

		toedragende, en om te betuygen de aengenaemheyt van zyn huwelyck, hebben hem gegevea ende toegevoecbt tot het voorsz. huys ende landt van OfFenberch, de geseyde stede ende heerlyckheyt van Praest, ende de visscherye vanden Ouden Rhyn, met alle de toebehoorten, ende aencleven van dien, sulcx zy deselve in leen hebben becomen van zyn Keurvorstelycke Hoocheyt, met de clausulen ende conditien, die de donatie vanden voorsz. heere Keurvorst is medebrengende, De voorsz, Heere ende Vrouwen comparanten hebben daerenboven ver- claert, (alsoo in 't voorschreve contract van huwelyck is gestipuleert, dat de voorsz. Vrouwe Gabrielle Morault soude begifticht werden met een douarie, dewelcke gereguleert sal werden, volgens de constuyme van Parys) van te geven ende verbinden, gelyck zy geven ende ver- binden by dese jegenwoordige, alle de incompsten vande voorsz. heerlyckheden van Praest, van OfFenberch , thiende ende visscheryen met alle de toebehoorten ende aencleven der- selver, voor ende tot gunste vande selve douarie der gemelte Vrouwe, wenschende ende be* gerende, dat de geseyde heerlyckheden, thiende ende visscherien ende alien den aencleven van dien, hen werden geaffecteert tot hypothecq der voorsz. douarie. Gedaen inden Hage, ter presentien van S^r Jan Bernard baillair ende Michiel Pages, den seven en twintichsten van May, sesthien hondert seven en veertich. Was getcyckent: David van Marlot , Annb Marie van Steelant, J.Bernard, M. Pages; ende lager stond: quod attestor, en was getey- ckent: J. V. LaNSBERGK, Nots,publicus. Onderstont: gecollationeert met d'originele minute, is bevonden t'accorderen. Lager stout: door my, was ondert,; J. v. Lansbergen , Not.pubL Getrouwelyck vertaelt uyt de Fransche taale, door my openbaar Notaris. In 'sGravenhage residerende, desen 5. Febr., 1676, quod attestor Laur. Fabri, Nots. publicus ₉ 1676. (Notariele acte.) X. Procaratie voor Dav. Marlot, in zake van het huwelijk. v. den Keurvorst v. Brandenburg etc. (14 Aug. 1647). Wiihem , by der gratien Godts Prince van Orange, etc, etc, etc, Doen te welen, alsoo volgens de huwelicxe verschryvinge, gepasseert tusschen syne Ghurfurstelycke Door- luchticheyt van Brandenburch ende de Churfurstinne onse seer lieve suster, in date den sevenden December xvi ses ende veertich, geconditionneert is, dat de goederen, geordon- neert soo tot versekeringe vande dote douarie, wedudoms goederen ende andere, die resti-* tutie subject syn, naer behooren ende styl, aldaer te lande geobserveert, hide bundichste forme moeten worden verschreven, ende voorts alle conditien, stipulatien ende solemniteyten daerin gepleecht, diemen gewoonlyck is in soodanige saecken ende gelegentheden oock ge- houden is volgens den inhouden der voorn. huwelycxe verschry vinge, te praesteren ende obser* veeren 5 soo hebben wy gecommitteert ende geauthoriseert, als wy committeren ende autho- riseren hiermede heer David van Marlot, heere van Bavoy, Marlot, Praest, OfFenberch, Lichtenberch etc, M^r. Nicolaes Verboldt, onse raidt ordinaris, ende Christiaen Mol, onsen raedt inde Brandenburchsche affaires, omme uyt onsen name ende van onsent wegen, te compareren by syne Ghurfurstelycke Doorluchticheyt van Brandenburch, ende daer het van noode sal syn, oock ter respective plaetsen, daer de voorn. goederen syn gelegen, die syne Churfurstelycke Doorluchticheyt volgens de huwelycxe verschryvinge gehouden is tot verse- keringe te laten verbinden ende opdragen , als oock vande gene die by naerder presentatie 29*

-ocr page 235-



			228

		van syne Churfurstelycke Doorluchticheyt syn genomineert, omme tot meerder ende nader versekeringe mede opgedragen ende verbonden te werden, als namentlyck de graeffschap Ravensberch met bet huys ende ampt Spoonnhurch, mitsgaders de weylanden ende rys- waerden, gelegen aen de DufFelscbe zyde, tusscben Emmerick ende Schenckenschans, mits- gaders alle de Cleefsche bosschen, syne Churfurst. Doorl. als bertoge van Cleeff toebehoorende; ende aldaer uyt onsen name te ontfangen ende te doen passeren inde bundicbste forme, met alle solemniteyten, daertoe gerequireert, soo voor ende tot versekeringe vande hoochsl- gemelte Churfurstinne, onse seer lieve suster ende haere erffven, alsmede voor ende tot versekeringe van ons ende onse erven ende naecomelingen, alle de verbintenissen, verplich- tinge, verpandinge, met alle solemniteyten vande eeden der amptluyden ende onderdanen , geene uytgesondert, als inde voorsz. huwelycxe verschryvinge particulierlyck is gecondition- neert ende uytgedruckt, ende soo als naer recbten, styl ende usantie in gelycken cas opt aldersekerste mach ende beboort te geschieden, overneemende van alles behoorlycke' brieven ende acten, inden besten forme Gedaen in 'sGravenhage, desen 14. Aug., 1647. (Get.) G. d'OraNGE. Ter ordonnantie van syne Hoocheit, (L. S.) (Gel.) Buysero. (Naar het orig.) XI. Acte van continuatie ran gage voor David van Marlot, (21 Dec. 1647). WlLHEM) by der gratie Godts Prince van Orange, etc. Doen te weten, dat wy begerende te erkennen de goede diensten , aen ons nu lange jaeren gedaen by beer Davidt van Marlotb, heere van Bavoyen, Marlotb, Praest, OfFen- berch, Lichtenberch, etc., wy aen denselven hebben gecontinueert ende op nieus vergunt, als wy hem continueren ende vergunnen hier mede, syn leven langh geduyrende, de gaigie van twee duysent Car. guld., ende huysbuyr van ses hondert Car. guld. jaerlycx, neffens onse taefFel voor syn persoon ende twee van syne dienaers in onsen huyse, gelyck by hem voor desen ende tot noch toe is genooten, uyt crachte vande commissie aen hem voor desen verleent, by syne hoogh', Ho JofF. Mem., onsen heere ende vaeder, in date 8 July 1636, ordonnerende onsen tresorier generael in der tyt, inde betalinge der voorn. gagie ende huyshuere aenden voorn. heere van Marlott, als voor desen te continueren van halven tot halven jaere. Ende mits overbrengende voer de eerste reyse, dese ofte copie authentycq van dien met quitantie, ende daernaer alleen quitantie, sal hem tresorier generael de betalinge uyt crachte deser te doen in reeckeninge gelcden worden, soo dickmael alst behooren sal. Gedaen in 's Gravenhage, desen 21 Decemb. 1600 seven ende veertich, geteeckent: P. d'Orange. (Onderstont) Ter ordonnantie van syn hoogh¹, (Was get.) Buysero. Hiernevens stondt het ordinaris cachet van syn hoogh¹ in roden wassche, onder ecu papiercn ruytc. Gecollationeert jegens synen principale, wesende van date, onderteeckent ende bezegelt als boven. Ende is desen daermede accorderende bevonden den 7. February, aⁿ. 1672. By my in 's Gravenhage residerende, A. v. Delvendiep, Nots publ. etc. 1672. (Orig. op gezeg. papier.)

-ocr page 236-



			229

		XII. Paspoort voor Dav. de Marlot, door den Aartshert. Leopold Willem, (1 Jul. 1648). Leopold Guillaume , par la grace de Dieu Arckiducq dAutriee, Ducq de Bourg^ne etc., Lieutenant Gouverneur et Cap^ne General des Pays Bas et de Bourg^ne. Nos Lieutenans Gouverneurs, Chiefz_? cap"" et gens de guerre tant de cheval que de pied, ensemble a tous justiciers, officiers et subjects du Roy Monseigneur, qui ce regardera et ces presentes seront monstrees, salut. Gomme nous avons permiz et permettons par cestes au nom de sa Ma", a David de Marlot, S^r de Bavoy, Marlot, Praest, Offenberch, Lichten- bergh , chief et surintendant du conseil de guerre des provinces unies du Pays Bas, estant depute du S^r Prince d'Orange, de se pouvoir transporter de sesd¹ provinces unies par les Eays de l'obeyssance du Roy de France , vers la Franche Comte de Bourg"⁰, pour y prendre l possession des biens du d^r S^r Prince d'Orange; nous vous inandons et commandons au nom de sa Ma", de le laisser librement et francbement, aller, passer et retourner tant par eau que par terre avecq les gens de son train, chevaulx, carosses, hardes et bagage, sans luy faire ou donner n'y souffrir estre faict ou donne aulcun trouble, destourbier ou empeche- ment au contraire , ains plustost toute ayde, faveur et assistence requise. Faict au Camp les Landrechis, le premier de Juillet, mil six cens quarante et huict. (Signe)* Leopolde Gcil. Par ordonnance de son A⁶. (Get.) Verretken. (Naar net orig.) XIII. Paspoort voor Dav. Marlot, als voren, door den Koning van Vrankrijk, (2 Jul. 1648). De par le Roy* A tous noz lieutenans, generaux en noz armies et provinces , cappⁿ" et gouverneurs de nos villes et places , baillis gen^aux, prevosts, juges ou leurs lieutenants, maires et eschevins de nos d" villes, gardes des portes d'icelles et de nos ponts, portz, perges et passages, et a tous autres nos justices et officiers et sujetz, qu'il appartiendra , salut. Nous voulons et vous man- dons tres expressement par l'avis de la reyne regente, nostre tres honoree dame et mere, que vous ayez a laisser seurement et librement, passer et repasser par tous les endroicts de vos pouvoirs et jurisdictions, le S^r David Marlot, Seig^r de Bavoy, Marlot, Praest, Offenberch, Lichtenberch, chef et surintendant du conseil de guerre des provinces unies des Pais Bas, depute de nostre tres cher et tres aime cousin le Prince d'Orange, s'en allant vers la Fran- che Comte de Bourgogne, pour y prendre possession de ses biens; luy permettant de prendre son chemin par les terres de l'obeissance du Roy catholique avec ceux de sa suhte, hardes, chevaux, carosse, bagage et equipage, sans luy donner aucun arrest, trouble ou em- pechement, ains au contraire toutte ayde, faveur et assistance. Gar tel est n" plaisir. Donne & Paris, le deuxiemejour de Juillet, mil six cens quarante huict. (Sicjne) Lodis. *Par* le Boy la Reyne regente sa mere pnte. (Naar hct orig.)

-ocr page 237-



			230

		XIV. Procuratie yoor David Marlot, ter bezitnetning van de Pr. Willem II. toegevallen goederen in Franche Comte etc. (4 Jul. 1648). GuiLLAUME, par la grace de Dieu Prince d'Orange, etc. etc. etc. A. tous ceulx, qui les presentes verront, salut, Scavoir faisons, comme en vertu du traicte de Pais conclu le xxx� Janvier de la presente annee xvi^c quarante et huict entre le Roy d'Espagne et cest estat, nous avons droict de l'eprendre de nostre propre aucthorite tous nos biens situez dans la Franche Comte* de Bourgogne, desquels la propriety nous est devolve" par le trespas de feu son Altesse le Prince d'Orange, nostre tres honore seigneur et pere de glorieuse m^moire, et que pour cest effect il est necessaire de faire prendre au plustots la possession desd" biens par personne qualified; a ces causes nous conflans entiere- ment a la capacite, fidelite et experience du sieur David de Marlot, Seig^r de Bavoy, Marlot, Praest, Offenberch, Lichtenberch etc.) nostre depute* extraordinaire vers la Fran- che Comte de Bourgogne, 1'avons depute et authorise, comme par ces presentes le depu- tons et authorisons, pour en nostre nom et de nostre part se rendre et comparoistre aux lieux necessaires dans ladite Franche Comte de Bourgogne, et y prendre la possession reelle et effective de tous et un chacun de nosdicts biens, terres, villes, chasteaux et seigneuries, nous appartenantes, selon les formalitez qu'a cest effect il trouvera requises et usitees de droict ou de costume en pareil cas , le tout en conformite des instructions que lui avons donne pour cest effect, promettans en parole de Prince de tenir pour ferme et valide tout ce, qui aura este" faict la dedans, en vertus des presentes par nostre diet depute. Faict soubs la signature de nostre main et nostre grand seau qu'avons faict appliquer a cestes. A la Have, ce de nn Juillet XVI^C quarante huict. Op de plique stont: (Get.) Pr. d'Orange. Par ordonnance de son altesse, BdSERO. (Naar 't orig. op perk.) XV. Paspoort als voren, door Prins Willem II., (31 Jul. 1648). GuiLLAUME^ par la grace de Dieu Prince d⁹Orange, etc. etc. etc* Scavoir faisons, comme nous envoyons le Sieur David de Marlot, S^r de Bavoy, Marlot, Praest, Offenberch, Lichtenberch, etc, chef et surintendant du conseil de guerre de ces provinces unies du Pais Bas, d'icy par les terres de l'obeissance des Roys de France et d'Espagne, jusques dans la Franche Comte de Bourgoigne, pour y entendre a nos affaires particulieres; si est ce, que nous ordonnons a tous gouverneurs, coronels et autres tant officiers que soldats de cest estat, et requerons ceux du service des d^tc May"⁵ comme aussi tous autres, qui ces presentes verront, de laisser librement et franchement passer et repasser Iedict S^r de Bavoy avec les gens de son train, chevaulx, carosses, hardes et bagage sans en ce leur vouloir faire, ni souffrir estre faict, aucun empeschement ni detourbier, ains toutte aide, faveur et assistence requise. Faict a la Haye, le 31 de Juillet, 1648. (Signe) G. d'Orange. Par ordonnance de son altesse - (Signe) Buysero. (Naar het orig.)

-ocr page 238-



		231 XVI. Verlof voor den Colonel Philip Ernst Marlot, (20 May 1650). Syne Hoocheit continuecrt hiermede het verlofF van Ph. Ernst Marlot, Cornet vande comp. vanden Baron van Schoubergh, noch voor den tyd van sess eerstkomende maenden, om ondertusschen syne affairen in Vranckryck te mogen blyven verrichten. Gedaen in 's Gravenhage, den 20 May, 1650. (Get.) G. d'OrangE. Ter ordonnantie van syne Hoocheit, (Get.) J. Heilkusieg. (Naar het orig.) XVII. Bevel van Koning Louis XIV., ter arrestering van den gr. van Marlot, (23 Febr. 1673). Mons. de Comminges. Ayant donne mes ordres pour faire arrester et conduire en mon chateau de S^c. Aumur, le Comte de Marlot, pour y estre garde jusques a nouvel ordre ; je vous escritz cette lettre pour vous dire, que mon intention est, que vous ayez a Py rece- voir et tenir soubz bonne et sauve garde jusqu'a nouvel ordre de moy, sans permettre qu'il ayt communication avec qui que ce soit, de vive voix ny par escript; et m'assurant, que vous satisferez a ce, qui est en cela de ma volonte; je ne vous feray la presente plus longue que pour prier Dieu, qu'il vous ayt, Mons. de Comminges, en sa S" garde, Escrit a S^e Germain en Laye, le xxill Fevrier, 1673. (Signe) Louis. Lager stond: Le Tellier. Opschr.: A Mons. de Comminges, gouverneur de ma ville et chateau de S* Aumur, et en son absense a celuy, qui y commande. (Naar het orig.) XVIII. Verlof voor gr. Marlot, om zich uit Poitou naar Parijs te begeven, (9 Jan. 1677). De par le Roy. Sa Ma^r aurait cy devant donne ses ordres au S' Comte de Marlot, pour demeurer en la province de Poictou sans en pouvoir sortir qu'avec la permission de sa Ma', et ayant a present agreable son retour a Paris, pour y pouvoir vacquer a ses affaires; sa Majeste a permis et permet aud. S. Marlot, de partir de lad" province de Poictou, lors qu'il l'estimera a pro- pos, pour aller a Paris et ailleurs, ou ses affaires Pappclieront. Faict a Saint Germain en Laye le 9 Janvier, 1677. (Signe) Louis. Lager: Le Teuier. (Naar het orig.)

-ocr page 239-



	232

XIX. Paspoort voor de Gravin van Marlot uit Vrankrijk naar Holland, (2 Sept. 1677). De far le Roy, A tous gouverneurs et nos lieutenants generaux en nos provinces et armees, gouverneurs particuliers de nos villes et places, maires, consuls et eschevins d'icelles, cappitains et gar- des de nos ponts, ports, perges et passages, et a tous autres nos officiers, justiciers et sujets, qu'ilappartiendra, salut. Lad^e Gomtesse de Marlot, s'en allant de Paris en Hollande pour ses affaires particulieres ; nous voulons et vous mandons tres expressement, que vous aiez a la laisser seurement et librement passer par tous les lieux et endroicts des vos pouvoirs et juris- dictions, avec ses domestiques, chevaux, carosse, hardes et bagage, sans Iuy faire ny souffrir qu'il luj soit fait n^?y donne aucun trouble ou empeschement; mais au contraire, toute l'aide faveur et assistance, dont elle aura besoin; le present passeport devant servir pour le temps de trois mois. Car tel est nostre plaisir. Donne* a Fontainebleau, le 2. Jour de Sept., 1677. {Signe) Locis. Par le Roy, {Signe) Arnacld. (Naar het orig.) XX. Paspoort voor den Graaf van Marlot, van Parijs naar Holland, (20 Jun. 1678). WlLlEM HknricK) byder gratien Gods Prince van Orange ende Nas- sau , etc,, Erf Gouverneur ende Siadhouder van Gelderlandt, graef- schap Zutphen^ Hollandt, Zeelandt^ Westvrieslandt, Uytrecht ende Overyssel, Etfcapitain Generael ende Admirael der vereenichde Ne- derlanden, Wy ordonneren ende bevelen hiermede alien, soo hooge als leege officieren ende gemeenc soldaeten, soo te water als te lande, synde in dienst vanden staet der vereenichde Neder- landen, ende onder onsen gebiede ende gehoirsaemheyt, versoeckende voorts alien anderen, dien het behoort ende soude mogen aengaen, vry ende onverhindert te laeten passeren thoonder deses, den Heer Grave van Marlot, comende van Parys naer Hollandt, met syn dienaers, peerden ende bagage, sonder hem daerinne te doen eenich hinder ofte belet, maer, ter contrarye versochte hulpe ende assistentie, sullende dese pasport gedueren voor den tyt van dry maenden eerstcomende. Actum in ^?s Gravenhage, den 20. Juny, 1678. {Get.)* G. Prince d'Orangk. Ter ord. van S. Hoocheyt, {Get.) Hutgens.

		(Naar het orig.)

-ocr page 240-



			233

		XXI. Schikking wegens 500 gl. ad vitam, voor den Heer van Marlot, (22 Jan. 1679). Syne Hoogheyt heeft om redenen goetgevonden ende verstaen , dat den heere van Marlot de vyfF hondert guldens ter maent, hem ad vitam toegestaen, directelyck sal soecken tot laste vanden ritraeesler van Alterd, ter somme van hondert ryxdaelders , ende ten laste van twee andere de jonghste ritmeesteren , op de repartitie van Zuyt-Hollant, ter somme yder van vyfFiigh rycxdaelders maentlyck ; ende dat oversulcx den heere van Nyenhuys voortaen ongehouden sal wesen , de voorsz. penninghen in handen vanden voorsz. heere van Marlot te fourneren, denselven daervan ontslaende by desen. Gedaen tot Arnhem, den 22. Jan. 1679. {Get.) G. Prince d'Orange. Ter ordonnantie van Syne Hoogheyt, (Get.) Jeh. Pesters. {Naar't orig.) XXII. Vrijstelling voor den Grave van Marlot, van personeel etc., (25 Fcbr. 1702). Seine Konigliche Majeslat in Preussen, unser allergenadigster Herr, haben aus denen von dem Grafen von Marlot angefuhreten Ursache , und dass er sich nur in dero stadt Emrich wegen eines am Gelderschen hoofgericht auszufuhrenden Processes inder Nahe aufhalte, sonsten aber keine eigenthiimlichen Giiter im Lande besitze, fur billich befunden und aller- genadigst verwilliget, das er von denen itzigen Kopfsteuern, wie auch von der Einquartierung hinfuhro befreyet seyn sollen, zu welchem Ende sic Dero Bedienten auch Magistrat in Emrich allergenadigst anbefehlen, sich darnach allergehorsamst zu achten , und den Suppl. dawider keinesweges zu beschwern. Signatum Colin ander .... den 25. Febr. 1702, (Get.) Friedrich. (Lager siond) D. Danckelmann. (Naar 't orig.) XXIII. Brief van wegen de Keurvorstl. Hoogheid aan den Grave van Marlot, (8 May 1705). Monsieur. Cest par ordre de son Altesse Electorale Madame, que je me donne l'honneur de vous ■ecrire, pour vous remercier de sa part de la derniere, que vous luy avez ecrite. Vous I'obli- gerez particulierement, Monsieur, si vous voulez bien marquer a sad^e A. E., le detail des families de ce pays la , qu'elle connoit presque toutes et auquel elle prendra un plaisir extraordinaire, en s^en renouvellant d'idee. Madame est cependant ravie de savoir, que vous vous portez mieux, Monsieur, yous souhaitant une parfaite sante pour longues annees. M^r Dohna, dont vous avez fait mention a ma souveraine, luy est bien connu, et vous luy V. 30

-ocr page 241-



			234

	ferez beaucoup de plaisir de luy faire le recit, que vous vous etiez propose de faire, et vous envoyerez, s'il vous plait, a l'avenir vos lettres chez Monsieur le Baron de Bothmer, notre envoye extraordinaire, a la Have, et nous luy adresserons les reponses de Madame, pour remedier aux abus, qui se sont commis par le passe* a cet egard. Quoi que je n'aye pas l'honneur d'etre connu de vous, Monsieur, je vous supplie cependant de me croire avec un respectueux attacbement Monsieur Hanover, ce 8^mc Votre tres humble et tres obeissant de May 1705, serviteur, (Signe) Gargan, Secretaire. Opschr.; A Monsieur, Monsieur le Comte de Marlot, a la Haye. (Naar't orig.)

Eerwaarde Heer. Ik heb alhier inden tyd ontfangen U Eerwaerde seer aengenaeme vanden 22. der voorleden maant, ende daer uyt met het uytterste genoegen gesien, dat denselve door d'ingesetene van Meeuwen met soo veel teeckenen van affectie gerecipieerd is, ende met de gewoonelyke so- lemniteyten inden Heyligen dienst ingesegent, waer over ik U Eerwaerde by desen felicitere, ende te gelyk van herte toewensche, dat Godt Almagtig desselfs voornemens ende dienst verder voorspoedig gelieven te maacken, insonderheyt ook, dat U Eerwaerde dese stantplaets inder tyd verwisselen mag met een beter, waertoe ik't myne altyt geerne contribueren sal. Indien U Eerwaerde voldaen is, (soo als ny geliefft in de voors. missive te melden) vande teekenen van affectie ende agting, die wy aen denselvcn gegeven bebben, gedurende syn verblyff tot Brussel, denselven kan vande andre zyde oock verseeckert zyn, dat wy niet minder zyn vergenoegt over desselffs gehoudene conduittes, soo omtrent bet waernemen vanden Heyligen dienst, als de goede voorbeelden , die denselven gegeven heefft van een godt- vrugtig leven, waervan de Roomsgesinde selffs met veel loff spreken. Ik heb hier niet by te voegen als U Eerwaerde te versoecken, dat hy gepersuadeert wil syn vande continuatie van myne genegentheyt ende estimc, alsmede die van myne huysvrouw ende verdere familie 5 blyvende voorts seer volkomentlyk, U Eerwaerde gehoorsame dienaer, Brussel, den .... {Get.) Johan vanden BfiRGH. 1712. 1712.

		(Opschrift ontbrak.)

-ocr page 242-



		RESOLUTIEN

	DER GEKERALE STATEN, UIT DE XVII. EEUW. MEER 0NM1DDEL1JK BETREFFENDE DE GESCHIEDENIS DER BESCHAVING. (Vervolg van bladz. 24).

			soo te water als te lande, die Godt almachtich die Hooch Mog. Ed. heeren die staten gene- rael der vereenichde Nederlanden verleent heeft, door het wys ende cloeck beleyt van den hoochgeboren furst Maurits van Nassau. (Jan. 14). Defroyementen en het huts v. Egmont, Syn die heeren gecommitteerden vande heeren sta- ten van Hollant versocht tegen Maendage naest- comende daerna te wiilen zien, hoe dat deselve van wegen de generaliteyt overcommen syn met Pieter Naggers, woonende in het buys van Egmont, omme daer nae geadviseert ende gere- solveert te worden, oft men hem zynen dienst ende huyshuere van't voorsz. huys sal opseggen tegen Meye naestcomende ofte nyet. Item, dat men oyck den raet van state sal vermanen, haer advis van deselve versocht, opte vereeringen ende defroyementen vande ambassadeurs ende agenten van coningen, churfursten , fursten, republycquen, stenden ende heeren, die voertane alhier sullen worden gesonden, te willcn formeren, ende hare Ho. Mo. 'tselve le openen tegen Maendage naest- comende. (Jan. 22). Idem* Is gelesen het schriftelyck advis vanden raedt van state, opte defroyementen ende vereeringen vande ambassadeurs, ende goetgevonden, dat men de huyre van't huys 30*
1611. Defroyementen* le versoecken den raedt van state, de heeren staten te adviseren, opte ordre ende voet, die men voertane sal mogen onderhouden inde defroyementen ende vereeringen vande ambassadeurs ende agenten vande coningen, princen ende republyccjuen, die aen de Ho. Mog. heeren staten generael sullen worden gesonden, die wyle tot noch toe sulcke defroyementen ende vereeringen den lande zeer costelyck ende beswaerlyck syn gevallen, ende tot groote sommen in't jaer hebben belopen, omme daer naer daerop naerder geleth ende geresolveert te worden naer behoiren. (Jan. S). Diet, van Melietna, Is Jan Waesbergen, bouckvercoper tot Rotterdam, afgeslagen bet octroy by hem versocht, omme alleene te mogen drucken de Dictionaria, gesedt by mr, Eduart Leon Mellema in ^?t Flameng-Francois ende Francois-Flameng. (Jan. 10). Nassauwsche Lauwercrans. Is Jan Jansz. Orlers ende Henrick van Haestens, boeck- drukkers tot Leyden, toegeleet drye hondert guldens, voor de boucken , by hun die heeren staten gepresenteert, geintitufeert: den Nas- sauschen Laurencrans, houdende beschry- vinge ende afbeeldinge van alle devictorien,

-ocr page 243-





	23G

van Egmont sal opseggen, ende de tapyten voor't lant sal beneficieren , dat d'ambassa- deurs voortane nyet en sullen worden gede- froyeert, ende selfs heur logis sullen kiezen , doch indien men om merckelycke redenen eenich defroyement verstonde, ten respecte Tan ecnige ambassadeurs, te doen , dat men denselven alsdan eenigen dagelicxen taux, naer qualiteyt vande personagien ende huere suite sal toevoegen, ende dat de hoochste vereeringe voortaen sal bestaen in twaelf hondert guldens ende de mindere, nae advenant. (Febr. I). Geschut van Nymegen. De secretaris Huy- gens rapporteert, dat, die heeren vanden vaedt van state hebbende syn Excell. doen eom- niuniceren het versoeck, by de stadt Nymegen gedaen, om te bebben restitutie van twee stuk- ken geschuts, daer van het eene alnocb is binnen den Grave, de voorsz. stat toebeho- rende, syn Excell. ende den raedt goetvin- den, dat men de stadt Nymegen van bet voorsz. een stuck, binnen de Grave wesende, sal vergoeden , ende in deselve stadt laten , omme dat die sobeilyck van geschut is versien, maer dat den raedt nocb oock den contrcrolleur nyet en weten van bet tweede stuck. (Fbr. 5). JSieuw molemverk. Is Samuel Marolois, ende Pieter 3e Febure ende Thomas le Maire, coopluyden tot Amstelredam, beyde syn swa- gers, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van seven jaren naestcomende, alleene in de vereenichde provincien te mogen maken ende opstellen sekere maniere van rosmolen, dier- gelyke noyt te voren in dese landen noch elders gesien ende gemaeckt, daervan het mo- del sal worden getransfixeert, daermede men bequamelyck, sonder tytverlies ende met seer cleyne costen ende moyten, voortane byden viere gesmolten, gehert, geweeckt, schoon- gemaeckt, gerafineert, toegemaeckt ende ge- fatsonneert sal kunnen worden, alderhande co- per, aecker, yzer, stael, bleck, messinck ende diergelyke barde ende weeke metalen, als an- dersins gewoonlyck is gedaen te worden, ende specialjk, dat men met ^?t selve molenwerck smeden kan het blat coper, brickoper ende seugen, om die dan voorts tot brouwketels
		ende verveketels van excessive grote, te ge- bruycken, waer toe van noode is een extra- ordinarls cracbt, gedaen met een hamer van vier hondert ponts gewicht, 't welck men tot noch toe nyet te wege heeft kunnen gebren- gen, dan door water- ofte wintmolens; ver- biedende etc. (Fbr. 8). Tapisserien van Bergamo. Is Jan Andriesz. Moerbeke endezyn compaignie geaccordeert oc- troy encle privilegie, omme voor den tyt van vyf jaeren naestcomende, alleene inde vereenichde provintien te maecken ende doen maken tapit- serien, die men noempt van Bergamo ofte Pamy Bargamsky (!), die aen alle landen, jae door gantsch christenryck veel gebruyct wor- den, tot behancxels van cameren endesaletten, met schoone ende diversche figuren, zeer cierlyk, soo gedruct als geschildert; item, diergelycke manufacturen van syde, linnen ende wollen stoffen gemaeckt, nyet alleen be- quaem tot behancxels van cameren ende saletten, maer oyck op alle plaetsen gebruyct te worden tot ledicanten ende pavilloenen, mitsgaders cleedingen ende habitcn voor alle qualiteyten van persooncn, diergelycke noyt hier te lande gemaeckt. Verbiedende etc* (Eod.) Huis van Egmont. Is gelesen de requeste van Pieter Naggers, conciergie op het huys van Egmont, alhier inden Hage, versoekende om redenen daerinne verhaelt, dat men hem voorder noch de conciergerie soude willen laten continueeren, ofte hem andersints doen ver- staen, de grondige resolutie vande heeren staten, ende geresolveert, nademael by experience be- vonden is, dat dese huyshoudinge is streckende tot beswaernisse van't landt, dat men by't gedaen opzeggen vande voorsz. conciergerie sal persisteeren. (Fbr. 10). Religie in Twente. Is gelesen eenen brief, by de gedeputeerde vande lantschap van Over- yssel den VII. January lestleden, geschreven aen de heeren IJenrick Bentinck, raedt van state, ende Allart Clant, borgermeestere der stadt Campen , inhoudende de rescriptie opte brie- ven vanden beere advocaet fiscael Maes, daer by deselve, by last vande ertzhertoghen be-

-ocr page 244-



	237

claecht vande innovatie , die in 't stuck vande religie inde Twente gedaen soude worden tegen 't gehandelde, ende is goetgevoaden , dat men den voorsz. heere fiscael Maes vande redenen, inde voorsz. rescriptie verhaelt, sal advertee- ren , edoch in soeter ende courtoiser termen, als inhoudt de voorsz. rescriptie, mede over- sende het placcaet, in Overyssel gemaeckt. (Fbr. 11). Kerk van Ysendyk. Is gelesen het ad vis des raets van state, opte vier requesten vande classc van Walcheren , gedateert den thienden deses, houdende dat haer E. dunckt, onder correctie, namentlyck opte 1% geteeckent nu- mero een, dat tot behuip vande tymmeragie van een kercke tot Yzendyck soude mogen geaccordeert worden de somme van ses hon- dert guldens eens , ende dat die van Ysendyck daertoe soude mogen opstellen eenige matelycke impositie, soo opte bieren als op't gemael aldaer, voor sekeren gelimiteerden tyt van twee ofte drye jaeren. Opte tweede requeste, gequoteert n°. 2, dat totte gaige van een schoolmeestere in Gad* sant, soude mogen geaccordeert worden hon- dert gulden tsjaers, zoo als die schoolmeesters tot Ysendyke ends Oistburch respective ge- uieten, mits daerop mede bedienende bet costerschap ende het voorlesen in de kercke. Opte derde, gelekent n°. 3, dat voor de gagie der predicanten , die acht ende een halve niaent den kerckendienst uyt Walcheren tot Ysendyck hebben waergenomen, soude mogen geaccordeert worden sess en dertich guld. ter maent, ende noch twelff guldens voor hare revscosten. "Ende opte vierde, geteeckent n°. 4, dat voor het tractement vanden gestelden predi- cant tot Ysendyke, soude mogen geaccordeert worden vyff hondert gulden tsjaers, ende noch 109 gl. tsjaers voor syn huyshuyre ende clas- sical oncosten, innegaende vanden iersten Augusti lestleden , ende noch dertich guldens eens, voor de oncosten van verhuysen. Opte voorsz. advysen gedelibereert synde, hebben de Hoog ende Mog. heeren staten generael haer daermede geconformeert, mits dat alles		sal betaelt worden uytte geestelyke goederen vande incompsten in Vlaenderen. (Fbr. 12). Nieuive wyze van bouwen. Is Mutio Brizzy, Italiaens Edelman van Sienen, geaccordeert octroy ende privilegie , omme voor den tyt van seven jaeren naestcomende, alleene inde ver- eenichde Nederlanden te raaeken, gebruycken, ende in't werck te leggen zekere syne inven- tie, dese landen zeer dienstelyck, omme te bouwen huysen , van buyten ende van binnen zeer schoon van aensien , ende nochtans lich- telyck om te maken, ende de fundamenten van veel minder costen, ende nochtans stercker ende vaster om te dueren als andere huysen; item, ten anderen met cleyne costen alle kel- ders, die het water subject syn, droog te raaken , soo datze altyts drooge sullen blyven, sonder eenige pompen ofte diergelyke instru- menten ofte arbeyt daertoe meer te derven doen; item, oock de huysen ofte muyren, die vochtig ende nat zyn, te maken, dat die voortane geheele drooge ende sonder eenige vochticheyt sullen syn; item, omme noch alle regenbacken soo te maecken, dat het regenwa- tersoo suyver, claer, bequaem ende aengenaem sal syn om te drincken, als eenig put ofte fonteyn water, sonder eenich calck ofte terass daertoe van noode te hebben, etc, Verbie- dende etc. (Fbr. 14). Caerlen van ^yt beleg van Gulick, Is Floris Balthasar, plaetsnyder, wonende tot Delft, toegeleet twee hondert guldens, voor dat hy in coper heeft gesneden ende op satyn gedruct, de belegeringe der stadt Gulich_y met alle de gelegenheyt van deselve, ende daermede de Ho. Mo. heeren staten generael vereert. (Fbr. 17). Idem, Is Andries Sersanders, die by last van syne Excell. opgemaect ende in 't nette gestelt heeft, de plante vande belegeringe van Gulieh, met alle hare quartieren, buy- tenwercken, approchen ende bataillons in der beste forme, na de konste vande geometerie, ende die heeren staten gepresenteert, toege- leet vyf en zeventig guldens. (EodX Kerk van Ysendyk, Is gelesen net advis vanden raedt van state, geformeert den XYI«

-ocr page 245-



	23S

		mogen voorgenomen worden , soo veele nyeu- wicheden, daer over geclaecht wordt, als capellen ende kercken wederom van nieuws te gaen wien, daerin geduerende d'oorloge egheen misse gedaen en is geweest, de luyden tot hare superstitien te dwingen, dat die bisschop van Antwerpen zyne jurisdictie soude gebruy- cken over die pastooren, ende oock over die gemeenten, ende daertoe stellen aldaer eenen lantdeken, oick jesuiten ende monnicken, die tot tweedracht ende oproer predicken, te stellen, ende inde pleetse vande afstervende pastoren, wederom sulcke, als't hem belieft, te schicken, maer dat alle de voorsz. nieuvvicheden, in crach- te der voorsz. acte, behooren te cesseeren ende datelyck afgedaen te worden , ende in ^ft be- sunder belangende het dorp van TerHeyden, terwylen aldaer geduerende d'oorloge noyt misse en is gedaen noch pastoor by den bisschop gestelt, soo de collatie noyt aen hem en heeft gecompeteert, maer alleenlyck aen de prochie kercke van Breda, hebbende de gemeente aldaer selfs eenen pastoor aengenomen, die alleenlyck aldaer heeft gepredickt, sonder an- der superstitien te exerceren, dat daerom ⁹t selve daer alnoch behoort te blyven, ende dat oversulcx, die van wegen den bisschop nu Ter Heyden nyeuwelyck is gecommen, aldaer nyet en behoort geleden maer gelast te wor- den , datelyck van daer te vertrecken. Hierop geadviseert wesende, is geordonneert te schry- ven aen den gouverneur van Breda, nademael de collatie vande pastorie Ter Heyden alleene is toecomende de prochiekerck van Breda, dat hy den pastoor daertegen aldaer by den bis- schop van Antwerpen ofte zynentwegen gestelt, van daer sal doen vertrecken. Item, dat men oock sal schryven aen den lantdeken des bisschops van Antwerpen, ende denselven ernstelyck verbieden, eenige poli- tique ofte kerckelycke jurisdictie te excer- ceeren ofte doen exerceren , ende eenige an- dere nyeuwicheden van kerckwyingen ende andere aen te richten ten platten lande, on- der Breda behoorende, maer de jurisdictie, by hem alreede gepleecht, mitsgaders die aen- gerechte nieuwicheden te repareren datelyck,
deses, opte betalinge van het tractement van den predicant tot Ysendyck, houdende, ter- wylen den ontfanck vande geestelicke goederen in Vlaenderen, t'sedert het bestant meest heeft opgehouden, dat het tractement vanden voorsz. predicant daer uyt nyet en gevonden can word en , ende om nochtans den staet van oor- loghe hiermede nyet te vermeerderen, dat haer E, goetvinden, dat desen predicant opten selven staet gestelt worde, op het tractement aldaer staende voor den predicant in Gadsandt, ende dat bet tractement van denselven in Gadsandt gevonden worde uyt den ontfanck der thienden , aldaer toecomende d'abdye S. BaefF, die doch van ouden tyden gehouden is, daer op te houden eenen pastoor ende costere of school meestere, ende de fabrique vande kercke t'onderhouden, zoo hy oversulcx oock de kercke aldaer alreets heeft gerepareert; hierop gedeli- bereert wesende , hebben die Ho. ende Mog. heeren staten generael haer daermede gecon- formeert, consenteerende. dat de herstellinge vande tractementen, in t voorsz. advis ge- mentioneert, dienvolgende gedaen ende ge- effectueert worden. (Fhr. 19). Religie te Ter Heyden.* Is gelezen het advis, byden raedt v, staten geformeert den xix. deses, opten brief, ontfangen vanden magistraet der stadt Breda, gedateert den IV. deses, mitsga- ders opte requeste vanden kerckenraedt binnen deselve stadt, houdende dat deselve alles ge- examineert ende oock geconfereert, ende over- sien hcbbende d'acte die de heeren ambas- sadeurs van Vranckryck, belieft hebben van hem te geven den ix. Aprilis 1609, ende voornementlyk geleth opte woorden que rien ne sera innove en la religion es villages, qui sont du ressort des villes des provinces unie% situez en Brabant, et comme icelle religion y a este faide du passe, qu'elle y sera con- tinuee de mesme, hun bedunct, dat volgens deselve woorden, noch van deser noch van d'ander zyde yets an ders ten platten lande onder het ressort vande Ho. Mog. heeren staten generael wesende, mach gedaen ofte toegelaten worden, alszoo geduerende d'oorloge tot die trefves toe is geweest, sulcx, dat aldaer nyet

-ocr page 246-



	239

		accolis, scilicet, de Taxandris, Balavis, Ca- ninefaiibus , Frisiis ac Marsaois, etc* (Mart. 16). Wed. van Gh, 1 rello. Is jouffrouwe Clara van Perssin, nagelaten weduwe van wylen heere Charles de Trello, ridder, in recognitie van desselfs Trello goede ende lange diensten, den lande gedaen, geaccordeert vier hondert guldens tsjaers, voor den tyt van twee naest- comende jaeren , inde plaetse vande hondert guldens ter maent ten twee en dertich dagen, die den voorsz. Trello in syn leven syn toe- geleet geweest, te betalen byden ontfanger generael, van drye maenden tot drye maen- den, telckens hondert guldens. (Mart. 21). Tapisserien v. Spierinck. Is geaccordeert te depecheren ordonnantie van 500 guld., voor Francois Spierinck, tapissier tot Delft, die hem als reste competeren vanden prys van acht stucken tapisserien, by hem gemaeckt ende aen 't lant vercocht, diewelcke vereert syn aen den groten Chambelan van syne Co- ninckl. Majesteyt van Grootbrittannien, daerop hy ontfangen heeft de somme van zeven duy- sent guldens etc., volgende het schryven van- den heere ambassadeur Caron. (Eod.), Vergult turfsckipt Is gelesen de requeste van Joncker Arnoult van Groenevelt, als oom ende voocht van Joncker Maurits de Herau- gieres , minderjarich soon van Joncker Charles de Heraugieres, versoeckende, dat in consi- derate vande diensten vanden voorsz. Joncker Charles, die Ho. ende Mog. heeren staten generael souden gelieven te doen redimeeren seker vergult schip , representeerende het in- nemen van het casteel van Breda, by den voorsz. S^r Charles saliger doen maecken _?jverset staende ter somme van negen hondert guld., tot prouffyt vande voorsz. weeze, maer is uytgestelt daerop te resolveeren. (Mart. 22). Vogelius, pastoor te Wouwe. Is gelesen de requeste van drossaert, borgermeesteren , schepenen ende regierders der heerlycheyt van Wouwe cum suis_f versoeckende, nademael Johannes Vogelius, die by provisie ende voor sekeren tyt aengenomen ende gestelt is geweest pastoor vande prochie van Herelt, resortee*
oft dat men anders daerinne tegen hem sal version ; synde voorls goetgevonden , dat men den advocaet fiscael sal lasten, hem opte voorsz. exercilie van jurisdictie ende gepleech- den nyeuwicheden te informeren, ende daervan alhier rapport de doen. (Fbr. 22). Dexter, ingenieur. Ontfangen ende gelesen eenen brief vanden hertoge vander Nyenburch, ten eynde den capiteyn ende ingenieur Ralph Dexter noch voor eenigen tyt in synen dienst soude mogen worden gecontinueert. (Fbr. 23). Uillegging op Daniel. Is gelesen sekere remonstrantie, sonder te exprimeren den naem vanden remonstrant, daertoe concluderende, dat hem soude worden toegelaten ende gecon- senteert, dat hy syn werck ende uytlegginge vande verclaeringe der woorden des propheten Daniels, waerinne uytgedruct wordt, wes ende boedanich syn sal de vyfde monarchic, die Elohim uytten hemel sal oprechten, volgende het gesichte Neb. Nesar verthoont, in dracke sal moghen laten uytgaen etc.; maer nae de- liberate, afFgeslagen. (Mart. 1). Huts van Egmont. Opte requeste van Pieter Naggers , versoeckende, hem toegeleet te wor- den eenige recognitie, voor dat hem de con- chiergerie van het huys van Egmont buyten zyne reckening is opgesecht, is verstaen, dat den suppliant hem sal hebben te contenteren met het passeren van zyne laetste reckeninge. (Mart. 4). Subventie voor Geneve* Ontfangen ende gelesen eenen brief vande stadt Geneve, ge- dateert den VI. February lestleden, ten eynde om te vercrygen vande Ho. Mog. heeren sta- ten generael eenige subventie ende assistentie voor de conservatie vande voorsz. stadt tegen bet desseing ende gevvelt des hertogen van Savoyen, die schynt te willen entreprenneren deselve te belegeren. (Mart. 7). Recognitie voor Cluverius* Is Philippe Cluvero toegelegt hondert daelders, voor de dedicatie ende presentetie, by hem gedaen aen de Ho. ende Mog. heeren staten generael van zyn bouck, geintituleert: Philippi Clu- veriij commentarius de iribus Rkent alveis et ostiiSm item de quinque populis quondam

-ocr page 247-



	240
	240


rende onder Wouwe, den negenthienden deses de Roomsche Religie heeft gerenuntieert ende van daer is vertrocken, dat zy by hare ge- rechticheyt souden mogen worden , dien nyet- tegenstaendc, gemainctineert ende nyet toege- staen, datter eenige andere religie by den voorsz. Vogelio ofte yemandt anders soude wor- den gepredickt. (Mart. 28). Huts van Egmont. Is den greffier gelast te depescbeeren attestatie, dat Pieter Naggers, gewesen conchierge op het huys van Egmont, in zyn reckeninge vande verteringe ten zynen huyse gedaen, by de heeren gesanten des conincx van Sweden, tot last van 't lant nyet en heeft gebracht den impost noch exchys vande wynen ende bieren, by deselve heeren gesanten met haer L. gesin ende gevolch ge- consumeert, ten regarde dat die heeren ge- santen van coningen ende princen byde ver- pachlinge vande imposten vry uyt bedongen syn. (Apr. I). ^ Bern* Kempinck, lantmeter* Is Bernard Kempinck, gesworen landtmeter des fursten- dombs Gelre ende graefschaps Zutphen, ge- accordeert octroy, omme voor den tyt van thien jaeren naestcommende alleene inde ver- eenichde provintien te mogen doen drucken ende uytgeven twee tractaetgens, daervan het eene is dienende, omme die vanden heroni- schen ofte oyck euclidischen, ende van ou- deren tyden af hergebrachte cyciometrie, als oock die daer uyt geschepte archimedische tweede propositie, in zyn boucxken vande circkelmetinge, staende te houden, ende nefFens dien met bestendige proefstucken, soo geome- trische als arithmetische te beweren, eene gantz lichte, ende zeer veerdige, oock meer gewisse als eenige voor dese tyt daerop gevonden qua- drature; ende het andere is streckende tot examinatie ofte censure vande archimedische derde propositie, ende syne daerop gedane demonstrate in 't selve boucxken, ende voorts mede tot wederlegginge van alle andere dergel. calculatien, insonderheyt der tabulisten ende neotherische compulisten , die den omloop des circkels wel erronneuselycken noch veel minder van proportie als Archimedes doet, tegens		zyne diametrium syn stellende. Verbiedende etc. Gedaen den IV. Aprilis 1611. (Apr. 6)- Tho. Learner. Is Thomas Learner, die presenteert te demonstreren de lengte van Oost ende West gevonden te hebben, alhier tot dien eynde eenigen tyt gelegen hebbende, omme eenige goede consideratien, toegeleet tot zyne teeringen vyftich guldens. (Apr. 9). Portugezen. Gelesen seker requeste vande eoopluyden vande portugesche natie binnen Amstefredam , is geaccordeert te schryven aen den coadjutor van Coelen ende regierders van 's Keysersweert, ten eynde gerelaxeert mogen worden drye eoopluyden vande voorsz. por- tugesche natie, die aldaer met haren goeden aengehouden worden , omdat zy Hebreen syn, ende hoer hoofden nyet en hebben in t pas- seren vertholu (Apr. 17). M_% Miercvelt) schilder Is mr. Michiel, schilder van Delft, geaccordeert ordonnantie van hondert vyf en dertich guldens X st_Mover verscheyde caerten van sattyn ende pa- pier, by hem ter vergaderinge gelevert, hou- dende het conlrefeytsel van syn Excell. ende van graefF Hendrick. (May 6). Kerk v, Cadsant, etc. Gelesen eenen brieff van borgermeestere eude schepen der stadt van Oostburch , gedateert den in. Meye, houdende rescriptie opte requeste van die vande kerck van Cadsandt; item, de requeste van Vincent Ortman, mitsgaders de requeste vande on- dersaten ende parochianen vande Groede ende Schoondyck, ende geordonneert alles te stellen in handen vanden raedt van staten, omme daerop te disponeren, gelyck haer E. sullen bevinden te behoren. (May 11). Boeken, nagelaten door Merula. Gesien de declaratie van oncosten _? gevallen in het visiteren vande nagelaten boucken, by wylen doctor ende professeur Merula , die by de Ho. ende Mog. heeren staten generael zyn doen copen, ten dienste vanden lande, daerinne begrepen drye dagen wagenvrachten vande heeren commissarissen, daertoe gecommitteert, bedragende tsamen ses en dertich guldens sesz. stuivers, is geordonneert daervan te depeche- ren ordonnantie. (May 18).

-ocr page 248-



	241

Fra. Oostind, vaert. Is gelesen seker re- rfueste vande bewinthebbers vande Oostindi- sche compaignie, tegen alsulcke equippagie, als by eenige Francoisen in dese landen ge- daen wordt op Oostindien, ten eynde daer tegen soude worden versien in aelitervolgh. vande voorgaende placcaten, daerop geema- neert, maer ophouden daerop te resolveeren, ter begeerte van die van Hollant. (May 19). Jo. Vogel) priester. Gelesen de requeste vande kerckmeesters, heylichgeestmeesters ende ingesetenen van Heerle, in't niarquisaet van Bergen opten Zoom, vermeldende, nadeinael dat Johannes Vogelius, priester ende gewesen pastoor, van religie is verandert, ende pro- fessie doet vande gereformeerde religie, hem begeven hebbende binnen Bergen opten Zoom, dat zy geresolveert syn een ander pastoor aen te nemen, daermede sy genoech geaccordeert syn: versoeckende mitsdien, dat die heeren staten generael daertegens egheen provisie en souden willen accordeuren, hun ongehoort; is geconsenteert, dat men hiervan sal notitie houden, om daerop t'synder tyt regartgeuoinen te worden naer behoiren. {Bad,). Sal. de Roy, de sententien "van Utrecht le drucken. Is opte recomuiandatie vande heeren ^econimitteerdeu , by sekeren brief vanden XIX, deses, Salomon de Roo, ordinaris drucker vande heeren staten van Utrecht, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van twee maen- den naestcomende, alleene inde vereenichde provincien te mogen drucken ende uytgeven de bekentenissen, sententien ende voorvalJende dingen, de beroerten tot Utrecht betrefFende, die binnen iniddelen tyde sullen gevallen. Verbiedende etc. (May 20). Emanuel van Meteren. Is geaccordeert te depescheeren ordonnantie voor Emanuel de Metere, vande somme van drye hondertgl., die de heeren gesanten , lest in Engelant ge- weest hebbende, hern toegelcet hebhen voor alsulcke stucken ende pampieren , daermede hy die voorsz. heeren alsdoen geassisteertheeft, die entrecoursen tusschen Engelant ende dese landen aengaende. {Mod,}, Wed, van Zedlnitzy, Is gelesen seker re* V.
		monstrantie vande nagelaten weduwe ende kinderen vanden heere van Sedlnitsky, saliger, versoeckende, in recognitie van haers mans saliger lange getrouwe diensten, ende om an- dere redenen, inde voorsz. remonstrantie ver- haelt, geassisteert te worden met eene gracelyke somme van penningen , tot betaelinge van hare schulden, ende daerenboven een jaerlycxe pensioen, daermede sy haer eerlyck haer leven lanck mogen onderhouden, maer en is daerop nyet eyntelyck geresolveert, maer wel eenen voorslag gedaen. (May 21). Indlsposilie v. Barnevelt. AJsoo die heere advocaet van Hollant versocht heeft, mils zyne indispositie, dat de heeren staten souden gelieven eenige te committeren by hem te commen, alsoo hy eenige saecken heeft aen te dienen , is daerinne bewillicht ende syn ge- committeert die heeren Brienen , Asperen ende Giant. (May 24). Fra. Oostind. vaart. Te schryven aen het collegie ter admiraliteyt in Zeelandt, alsoo de bewinthebbers vande Oosiindische Gompaignie verthoont hebben, dat zy in't seker onder- richt syn, dat Gerrit de Roy, hem laetende gebruycken by eenige in Vranckrycke, die aldaer eenige compaignie op Oostindien op- gericht hebben, om die te dirigeren ende te beleyden, hebbende dienvolgende alrede een schip tot Vlissingen gecocht, hetwelcke hy aldaer laet verdubbelcn ende toemaecken, omme daermede de voiage op Oostindien te doen, besich wesende, om noeh eenige schepen meer te coopen, ende dat het equipperen directe- lyck is strydende tegens het placcaet, geema- neert den ix. Septemb. des jaers XTI^C ende sess, mitsgaders het octroy, de voorsz. Comp. van Oostindien in dese landen verleent (het- welcke hare Ho. Mog. verstaen te maintincren), dat deselve daerom v,ersoeken ende begeeren, dat sy terstonts naer het ontfangen deses,den voorsz. Gerard de Roy sullen bevelen vande voorsz. equippage alhier te lande datelyck te desisteren; verbiedende die werckluyden ende anderen, die daertoe worden gebruyct, daer aen voider te wercken, by verbeurte vande penen , in't voorsz. placcaet begrepen, maer 31

-ocr page 249-



	2i2

		trouwe diensten vanden voorsz. heere Sedl- nitsky, tnitsgaders opte serieuse recomtnandatien van zyne Excell. ende vanden welgeboren heere grave Wilhem Ludewieh van Nassau ende an- dere goede consideration, is geaccordeert, dat men die remonstranten voor alle hare preten- sien, egheen vau dyen uytgesondert, ende in voile voldoeninge van deselve, sal toeleggen de somme van drye dusent guldens eens, ende daerenboven een pensioen van sess hon- dert guldens tsjaers, de drye hondert guldens- daervan ten lyve vande voorsz. weduwe, ende de resterende drye hondert guldens ten lyve vandedrye nagelatene dochteren vanden voorsz. SedUiitsky, te weeten op elck lyfFvan deselve hondert guldens, liaer Ieven lanck geduerende^ sulex nochtans, dat by versterf deselve ge- deelten nyet en sullen vervallen van d^yeen op d'andere, maer met elck lyff versterven , ende vooi* soo veel aengaet den nagelaten soon van den voorsz. Sedlnitsky, soo wanneer als men eenige compaignien sal vergeven, alsdan sal deselve daertoe voor anderen gebouden wor- den voor gerecommandeert. (Juny I). Nieuw malentuerh. Opte requeste van Job* Thyl, Joost Jansz., Joris Jansz. ende Tobias Geleyns, alle borgers tot Delft, is den suppl. toegeseefe, by soo verre als zy haeri, gevan- teerde inventie, tot opmalen van water ende andere diensten, ten efFeete cunnen brengen, ende dat bet is eene nyeuwe inventie^duervan anderen voor desen in't generael ende parti- culier egheen oetroye en is verleent geweest, dat men baer sal verleenen baer versocbte octro}^T_T voor sulcken lydt, als dienlyk sal be- vonden woi'den. (Juny 4). Abrah. vd Myle's boek.* Is Johan Gomelyn _rbouckveixoper tot Leyden , geaccordeert oc- troy, online voor den tyt van vyf jaeren> naestcommende, alleene wide vei'eenichde pro- vincien te mogen drucken, uytgeven ende vercopen seker boeck, by Abraham vaoder Myl in^rt Latyn gemaeekt, met desen the]: Abrahami vander My Hi lingua Be Igioa etc,} verbiedende ete. (Jun. 7). Targien geinvenieert. Is Jacob DSrcxz. de Swart, custodiemaker alhier inden Hage,opte
-sullen efen voorsz. de Roy mogen toelatcn see- pen te coopen, soo verre hy dat goet vindt, mits dat hy die buyten de vereenichde pro- vincien gehouden sal syn te equipperen. (May 25). Portuge%en_t Onfangen eenen brief vanden coadjutor van Coelen , gesehreven toe Brnl, den XIF. deses, houdende rescriptfe opten brief vande heeren staten aen syne Furst. D^c ge- sebreven , ter requisitie vande eoopluyden van Portugal, residerende binnea Amstelredam , ende naer lecture van deselve, mitsqaders vande requeste vande voorsz. Portugesche coopluydenj versouckende_r dat die heeren staten die sup- plianten souden noch gelieven te versien van soodanige brieven van voorschryvinge, aen den hoochgcmelten heere coadjutor, als hare Ho. Mog. tot ontslaginge van hare aengehouden goederen ende geslelde eautie tot 'sKeysers- vveert sullen bevinden te behoiren, is verstaen,. dat die coop], suppleanten sullen la ten in ne- stellen sulck concept van eenen brief, daer- mede sy sullen boopen gebolpen te mogen worden, ende denselven communiceeren aen de heeren horgermeesteren van Amstelredam , omme, derselver ad vis geboort, daerna daerop gedisponeert te worden nae behoiren. (May 28). Wed, van Sedlnitsky, Is gelesen bet ad vis by den raedt van state, geformeert den lesten deses, opte requesten ende stucken, gepresen- teert by de weduwe ende kinderen van wylen den heere van Sedlnitsky, inhoudende, dat baer E. geletb hebbende opte memorie vande pretensien vande voorsz. remonstranten, al ist zoo, dat voor bet meerendeel deselve preten- sien nyet sunderlinge en svn gefundeert, dat bun nochtans bedunct, ten aensien van des voorsz, lieeren Sedlnitsky lange ende getrouwe diensten, dat bun geaccordeert soude mogen worden een pensioen van vyfFhondert guldens tsjaers, by gelycke gedeelten, op de voorsz. weduwe ende vier kinderen, zulex nochtans, dat by verslerf deselve gedeelten nyet en sullen vervallen van d'een op d'andere _y ende dat eyck daermede aile bare voorsz. pretensien sullen cesseren; hierop geadviseert ende sun- derlinge geletb w-esende opte lange ende ge-

-ocr page 250-



	243

serieuse recommandatie van zyn Excel!., ge- accordeevt octroy, omine voor den tyt van vyff jaereu naestcommende , alJeene inde ver- eenichde provincien te mogen maecken seker soo ronde als langwerpige targien, by hem geinventeert. Verbiedende etc. (Jun. 8). Kerk van Ysendyck. fs gelesen het advys, byden raedt van state geformeert den xxvu. Meye, opte requeste vande magistraet ende kerckenraedt van Yzendycke , inhoudende dat bun soude beduncken, dat de sess hondert .guldens, vergunt tot behulp der tymmeringe van eene kercke aldaer, soude mogen gegeven worden by twee geljcke termynen, uytte im- posten ofte generale middelea aldaer: ten anderen, dat de suppleanten soude mogen geaccordeert worden octroy voor den tyt van vier jaeren, om tot voorder behulp vande voorsz. tymmeringe te mogen ontfangen thien stuyvers opte tonne groot biers voor de tap- pers, ende vyfF stuyvers voor d'ander inge- setenen van Ysendycke, ende aengaende't derde versoeck, om de schorren inde buyten- wercken van Ysendyk gelegen, te mogen ver- pachten tot proufl'yt ende behoeftder voorsz. tymmeringe, dat oW E. bedunct, dat men bun dat soude behooren te weygeren, oru egheen oorsake te ge\en_f dat de wallen ende parapetten byde weyende beesten afgetreden ende bedorven worden. Hierop gedeJibereert wesende, hebben de heeren staten hen mette twee ierste leden van't voorsz. advis geconfor- meert, dan wat belangt bet schorren, is verstaen, dat men den ontfanger Tserlippens sal hoorea opte gelegentheyt van 't voorsz. schorre ende wyen betselve toecompt, ende by wien dat jegenwoordich gebruyckt wordt, om etc. (Juny 10). Fra Oostind* vaerU* Ontfangen eenen brief vanden ambassadeur Aerssen, geschreven den XXVI. Meye, daermede hy oversendt copie van bet tractaet, gemaect niettcn hertoghe van Savoyen, adviserende voorts, dat aldaer sterck wordt gehandelt om eene Ooslind. Compaignie op te richten; item, wat inlentie dat den raet daermede heeft, voorslaende zekeren voet om dit dessein te mogen brecken, hierop ge-		adviseert wesende, is goetgevonden, dat men de bewinthebbers vande voorsz. Oostindische Compaignie hiervan sal adverteeren, om daerop te letten nae behoiren, ende den voorsz. Aers- sen aenschryven, dat hy alle mogelycke deb^ voiren wil doen, om het voorsz. voornemen ende d-en voortganck vande voorsz. Coinp. te verhinderen. (Juny 11). H. Vroom, sohilder. Is aen Henrick de Vrome, schilder tot Haerlem, geaccordeert, dat by voorby LiJIoo naer Antwerpen sal mogen voeren een pacxken met schilderien, by hem gemaeckt voor de Ertzhertogen. (Juny 27). Tapisserien. Is Francois Spierinck, ta- pissier tot Delft, geaccordeert te mogen uyt- voeren naer Oislen, dryestucxkens tapitserien met eenige cussens, tot monsters ofie patronen, ende daerna deselve weder inne brengen vry van convoy ofte licent, inits dat den sup- pleant binnen den tyt van een jaer sal doen blycken, dat de voorsz. stucxkens weder in- gebracht sullen syn , by pene van't recht van convoy daervan te moeten betalen. (Juny 29). Portugezen. Ontfangen eenen brieff van borgermeesteren ende regeerders der stadt Amstelredam, geschreven den xxviir. der voor- len maendt, daermede sy oversenden een re- queste van eenige vande Portugesche nacie aen hen gepresenteert, ten eynde deselve bewesen soude worden, alle goede gunste, hulp ende assistentie, omme te mogen bekommen vande Ho. Mog. heeren staten generael favorable brieven van voorschryvens aen den heere co- adjutor van Goelen ende magistraet van s Key- sersweert, opdat by middel van dien deselve suppleanten, invvoonders van Amstelredam, te beter mogen geraken tot restitutie van hare aengehaelde goederen, mitsgaders tot ontlas- tinge vande cautie juratoir, in de requeste gemencioneert, is in't voorschreven voorschry- ven geaccordeert ende goetgevonden, dat die suppleanten met advis vanden heere doctor Sebastinen Egberts, borgermeestere van Am- stelredam , sullen dresseren sulck concept van den brief, daermede sy sullen ineenen te com- men tot hare voorsz. pretensie, (July 1). 31

-ocr page 251-





	zu

Jo. van Haven, pred. Opte requeste van Johan de Haren, gevvesen predicant, is geac- cordeert op isjn oitmoedich begeren van ie- missie van zyne voorgaende gedane faulten , dat hy hem met zyne huysvrouwe alhier in Hollant sal mogen begeven metier woon, ende dragen in alle gehoorsaemheyt ende getrou- wicheyt, mils doende eedt van getrouwicheyt, gelyck andere ingesetenen vanden lande. (Ead.)* Chr, a Porta, pred. Opte requeste Christ, a Porta, dienaer des Heyligen Evangelii tot Hoornaer, inden Jande van Erckei, zyn den suppleant geaccordeert zyne versochte voor- schriften aen den ordinaris raedt tot Luydick, ten eynde zy die suppleanten willen verhulpen totte restitutie van hare erfgoederen, inden lande van Luydiek gelegen, die hun worden onthouden. (July 6). Learner. Die heeren Nobel, Joachimi ende Velsen, in couferentie geweest hehbende met Thomas Learner, die hem vanteert gevonden te hebben longiludinem maris, te weeten de Havigatie van Oisten ende Westen, rappor- teren, dat deselve Learner difficulteert, syne inventie ende demonstratie vande waerheyt van deselve te openen op het praemium van thien duyzent guldens, hem aengeboden, ende vves meer by de resolutie, daerop genomen, be- vonden sal vvorden sulcken inventeur toegeleet te syn, by soo verre als zyne inventie by de demonstratie perfect ende waraehtich bevon- den wordt, gelyck hy maintineert, dat die is ende bezonden sal vvorden, verclarende, dat hy hem daerop nyet en soude kunnen ont- houden, overmits zyne gedaen grote moyeten ende costen, ende dieghene die hy noch sal moeten doen, om de waerheyt van zyne in- ventie te demonstreren, daer over hy syn afscheyt heeft versocht. Hierop geadviseert wesende, wat men in dese saecke voorder sal doen, ende geconsklereert hoe vele aen de perfectie van dese inventie, de navigatie voor den dienst ende welstant deserlanden gelegen is, namentlyck dat deselve daermede die ierste gibeneficeert vvorden, is geaccordeert, dat die voorsz. heeren gecommirteerden melten voorsz. Thomas Learner sullen treden in naerder com-
		municatie ende couferentie, ende opte voorsz* conditien vande perfectie ende waerheyt van zyn inventie presenteren twelfF, derthien, veer- thien, ende vuyterlyk vyfthien duysent gul- dens , zonder meer. (July 7). Idem. Alsoe die Ho. ende Mog. heeren staten generael der vereenichde Nederlanden, op het vertooch aen hare Ho. Mog. gedaen by Thomas Learner Engelsch, wonende tot Amstehedam, van dat hy door syne industrie, lange observatien by nacht endedach, mils- gaders groote gedaene costen , moyeten ende arbevt eyntel. (met des Heeren hulpe ende genade) gevondea hadde de ware ende op- rechte wetenschap, omme te bevaren de lon- gitude vande zee, Oist ende West, immer alsoe vast, seker ende waraehtich, als de latitude vande zee, Zuyden ende Noorden, gevonden is ende bevaren wordt (aengeboden hebbende de demonstratie ende het bewjs daervan soo claer te doen voor sulcke gecomimtteerden, als hare Ho. Mog. hem daertoe sullen gelieven te ordonneren, dat een yegeL schipper ende zeevarende man die sal kunnen begrypen- ende verstaen, in de theorie ende ter zee praeti- zeren ende gebruycken op het praemium, dat tot suleke inventie, by resolutie van hare Ho, Mog., eenige jaeren te vooren isgeordonneert, namentl. van vyflf en twintich dusent guldens, gelyck hem soude geseet syn), eenige cominis- sarissen hadden gecommitteert, omme dea voorsz. Thomas Learner te hooren., ende melten selven op zyne voorsz. inventie ende aeubie- dinge te confereren ende te handelen , ter somme van thien duzent ponden, van veertich grooten ^rt pondt, ende voorts soo veele meer, als de voorsz. by hem gevanteerde resolutie (gevonden wordende), sat vermelden, by soo verre als deselve zyne inventie waraehtich be- vonden soude worden , ende anders nyet, ende dat deselve commissarissen, nadat zy tot ver- scheyden reysen mette*n voorsz. Learner waren. geweest m communicatie ende conferentie, ge- rapporteert hebben, dat hy zyne inventie alnoch versekerden waerachtich ende vast te wesen _rgelyck hy die hadde aengedieat ende gepre- setxteert, claerlyk te bewysen, maer dat hy

-ocr page 252-



	245

		begrypen ende verstaen, ende datelyek practi- zeren , gedaen etc, (July 9). Pasloor Vogel. Is Joh. Vogelio, gevve- sen pastoor tot Heerle, in het marquisaet- schap van Bergen opten Zoom, hem begeven hebbende totte Gereformeerde religie, opte ernstige recommandatie vande magistraet ende kerckendienaers tot Bergen vooi sz toegeleet, omme eenige goede consideratien, de somme van hondert guldens eens, te betalen by den ontfanger generael. (July 12). Id. Gelesen synde de verantwoordinge Jo- hannis Vogelii, gedaen tegen de beschuldinge van Gornelis de Peeters , drossnert tot Wouwe, is geordonneert deselve verantwoordinge mette beschuldinge te stellen in handen vanden raedt van state, omme te lctten ende te adviseeren , wat men in dese sake soude mogen doen , otn te voorcomen alle voorder blammatie ende diffamatie, tot nadeel vande gereformeerde religie, mitsgaders wat voet dat men sal mo- gen voornemen , om te doen strafFen de con- cubinaten vande pastoren ende andere papen ten platten lande van Brabant vande vereenich-* de Nederlanden. (Eod.). Jo de la Haye_y preci. Is den predicant Joannes de la Have, getranslateert hebbende uyt latynsche inde dujtsche spvake, ende aen de Ho. Mog. heeren staten generael gededi- ceert seker boek, beschreven door wylen den zeer vermaerden theologum, rechtsgeleerde ende philosooph Jacobium Auconcium (!), toe- geleet om eenige goede consideratien, de somme van hondert daelders eens, voor deselve de- dicate. (July 16). Bybel met annotatien. Opte req ueste van Isaac Jansz. Canin, boeckdrucker tot Dordrecht, versoeckende octroy omme vooi seker jaeren alleene, in quarto, te mogen drucken den Bibel, mette annotatien Augu- stini Marlorati, mette letter Bourgeoise ge- nacmpt. (July 21). Gere/, te Essen, Ontfangem eenen brief van borgermeesters ende raedt der stadt Essen, gedateert den XX. deses, responsive opten brief vande heeren staten aan hun gesehreven, ten iaveure van die vande gei'eiormeerde religie
met 't voorsz. praemium van tbien duysent guldens ende het voorder gepresenteerde, hem nyet en contenteerde, insisteerende opte voorsz, vyfen twintich duzent ponden, ofte emmers op eene redelyker somme als de vooi'sz. thien dusent ponden, diewyle hy hem daermede nyet en soude kunnen onthouden , ten regarde van zyne gedane costen ende moyeten, oft dat hy anders tot zyn leetwesen genootsaeckt soude syn, syne voorsz. inventie elders te transporteren ende over te laten, ende dat 't selve geeonsidereert, maer besundere bewo- gen zynde, hoe vele dat de vereenichde Ne- derlanden aen sulcke inventie voor de seckerheit vande navigatie ende traGique gelegen is, hare Ho. Mog. goetgevonden hadden, die voorsz. hare gecommitteerden naurder te lasten ende te authoriseeren, sulex dat d'seive dienvolgende metten voorsz. Learner in naerder conferentie ende handelinge geweest hehbende , metten selven verdragen syn, soo hebben dichooch- gemelte heeren staten generael , het rapport daervan gehoort, den voorsz. Thomas Learner belooft ende toegeseet, beloven ende seggen hem toe mils desen , voor syne voorsz. aenge- boden inventie ende welenschap, omme te bevaren de longitude vande zee, Oost ende West, soo wanneer als hy die volcomelyck ende verstandelyck sal hebben gedemonstreert ende bewesen, soo wel in de practique als theorie, dat die emmer soo waerachtich, vast ende zeker is, als bevaren wordt de latitude vande zee, Zuyden ende Noorden , ende an- ders nyet, te zullen doen betalen de somme van vyftien duzent ponden van veertich grooten 't stuck eens, soo haest als de voorsz, demon- stratie inder voorsz. manieren sal syn gedaen, accordeerende hem daervan dese jegenwoor- dige acle, daermede hy, Thomas Learner, hem heeft gecontenteert ende haer Ho. Mog. onderdanichl. bedanekt, hebbende aengeno- me n zyne inventie binnen den tyt van een. maent naestcomende, by geschrifte, in handen van bare Ho. Mog. over te geven , ende zyne demonstratie tot derselver ordre ende gelieven soo lichtel. ende verstandeh te doen, dat elck schipper ende zeeyarende man die sal kunneu

-ocr page 253-



	246

in deselve stack, tea eynde dat hun sonde toegelaten worden het vrye exereitium van hare religie, gelyck anderen, hetwelcke zy om de verhaelde redenen by den brief be- leefdelyck excuseeren, verclaerende nvettemin, dat zy elcken vrylaten in syn gewissen sonder eenige molestatie, versoeckende mitsdien, dat men haer vreedsamich, daerby in hare re- geeringe soude willen laten, is goetgevonden, dat men den voorsz, brief onbeantwoort sal laten. (July 25). Porlugesen. Opte requeste vande coop- Juyden vande portugiesche nacie, is verstaen, midemael dat den tyt, hun byden coadjutor van Coelen geinsinueert, binnen denwelcken sy tot Keysersweert souden compareren , tot voldoeninge van hare gestelde cautie juratoir, is overstrecken , dat die suppleanten hare sake met recht sullen defenderen. (July 29). Spiegelschip,. Ontfangen eenen brief vande geconmmteerde raden ter admiraliteyt tot Rot- terdam, gedateert den XXX. deses, daerby sy adverteren, dat zy den xvu der voorleden maent aen Thobias Hesnis vercocht hebben een spiegelschip, genaempt de Leeuwinne, met alle zyn toebehoren, volgens sekeren inventaris , daervan overgelevert, ende daer vooren bedongen seven duysent drye hondert guldens gereet gelt, behalven een halve stu- ver tot rantsoen opten gulden, ende alsoo sy uyt seker geruchte presumptie cregen,dat 'tselve schip albier te lande uytgerust ende geequippeert in zee comrnende , eenige zee- Toverie mochte aenrechten, dat zy expresse- lyken hebben gestipuleert, dat alvopren 't selve schip alhier te lande soude moegen uytvaeren hun behoorl. vei'sekeriheyt ende contentement tegens de voorsz. presumptie gedaen soude worden, daerover dat zy den voorsz. Hesnis voor hen hebben ontboden, vergeselschapt zynde met een fransch edelman, genaempt du Carlo, hem qualificerende te wesen een edelman ordinaris vande eamere vande co- ninginne van Vranckrycke, ende commissie hcbbende, om onder anderen t voorsz. schip de Leeuwin,* ten dienste van hare Mat. mede te copen ende uyt te rusten, verclaerende
		daer benevens dienaengaende expresse brieven aen den heere van Russy, ambassadeur des conincx inden Hage, overgelevert te hebben, meynende den voorn, Hesnis met dese quali- ficatie te mogen volstaen, nyet twyffelende, oft indien haer Ho. Mog. sulcx mede te ken- nen gegeven wiert, deselve en souden haer daermede laten vergenoegen, daervan dat zy mitsdien tot hare ontlastinge hare Ho. Mog. by dese we! hebben willen verwittigen, is uytgestelt daerop te resolveeren tot morgen. (July 31). Id* Is geadviseert opten brief, gisteren ontfangen van het collegie ter admiraliteyt binnen Rotterdam, gedateert den xxx. deses, beroerende het spiegelschip, genaempt de Leeuwinne, gecocht by Thobias Hesnin, tot behoeff van Sr. du Carlo, ten dienste vande coninginne van Vranckrycke, ende goetgevon- den daerop te antwoorden, naderaael dat het voorsz. schip van wegen de coninginne ver- 6ocht wesende, tot haren dienst ende gere- commandeert byden heere van Russy, den voorsz. du Carlo is geconsenteert te coopen, dat men daerby persisteert; dan by soo verre als die gecommitteerde raden van't voorsz. collegie eenige apparente ende gefundeerde redenen van suspitie hebben, dat 't voorsz. ende andere schepen byden voorsz. du Carlo gecocht, lot zeeroverie gebruyct soude wor- den , dat haer Ho. Mog. begeeren, dat zy d'heeren staten generael daervan sullen adver- teeren , onime daerop gedisponeert te worden naer behoren. (Eod»), Baudius fy Merula, hislorieschryvers. Is gelesen de requeste van Dominicus Baudius, professor hislqriarum tot Leyden, versoecken- de te mogen aengenomen werden tot een histo- rieschryver vande generaliteyt, inde plaetse van D. Merula saliger, maer uytgestelt hierop te resolveeren. (A.ug. 3). Stev. vd. Hagen. Is gelesen de requeste van SLeven vander Hagen, de compaignie van Oostindien gedient hebbende als admirael, ende goetgevonden, dat men die sal recom- mandeeren aen de seventhien bewintnebbers vande Oostindische compaignie, ten eynde zy

-ocr page 254-



	247

opte diensten des suppleants ende de voordere redenen deszelfs, intle voorsz. requeste ver- haelt, favorabel. willen letten ende den sup- pleant op zyne pretensie contentement geven. (Aug. 11). Jo, de la Bath, Opte requeste van Johan de la Bath , francois coopman, borger van Middelburch, zyn, om redenen daerinne ver- haelt ende opte recommandalk* vaiulen beere van Russy, ambassadeur des contncx van Vranckryck, denselven suppleant geaccordeert brieven van muveconduil oite surete de corps , voor vyff jaeren, mits dat hy sal gehouden syn te laten licbten attache vande provincie, daerinne hy sal begeren te residercn. (Eod,)* Tlu Learner, Syn geeomroitteert die hee- ren Brienen , doctor Sebastiaen Egberti, Jo- achimi ende Velsen, omme (daerover geroepen die aenwesende gedeputeerde vande eollegien ter admiralitevt, ende alsulcke anderen als zy znllen goetvinden), te visileren de sehriflen, die Thomas Learner, Engelsman, wonende tot Amstelredam (metten welcken gehandelt is) bun overgeven sal, waerinne hy will bewy- sen , waerdoor dat men de Mcridiaensche leng- de in alle plaetsen , te water oite te Jamie, kan gevinden. (Eod,), Ensfelsehe predteanten. Opte requeste van den overste Horace Veer, Cecil ende Ogle, ten eynde de regimenten Engelschen geaceom- Hiodeert souden worden met twee Engelsche predieanten, is geappoincteert ad vis aen den raet van stale, (Eod,), Dan, Daniels%._n pasloor ie Ter Hey den, Is geordonneert dat men de requeste van Daniel Danielsz., pastoor inden dorpevan lerHeyden, inden lande van Breda, sal stellen in hand en vande predieanten tot Breda, omme dacrop te doen ofte seggen wes haren raedt sal ge- drpgen. (Aug. 12). Handel op Cyprus Opte requeste vande geineene coopluyden van Amsterdam, hande- lende op Ciprus ende Sirien, versoeckende by pFovisie tot costen van ^yt landt ende ver- sekeringe vaii tick schip, volck ende goederen byde suppleanten afleschicken, geassisteert te worsen met vier stucken geschuts ende thiea		gewapende mannen op elck scliip» ⁹ geor- donneert deselve le stellen in banden vande aenwesende gedeputeerde vande collegien tei- admiraliteyt, om daerop te verstaen derselver ad vis. (Aug. IS). Historiesckryver.* In deliberate geleet syn- de, oft men in plaetse wylen doctoris Panli Merulae, yemant als histoiieschryver vande generaliteyt sal verkiesen, ende conmntteren, is 'tselve alsnoch in bedencken gehouden, ende geresolveert, dat van wegen hare Ho. Mog. beren de doctoren Do-minicum Bau- dium ende Joannem Meursium (die beyde haren dienst inde voorsz. saeke bebben ge- presenteert) , ende elck van denselven iu't be- zunder sal worden aengeboden eene vereeringe van vier hondert guldens eens, indien elck van b-eurluyden wil aennemen voor de expi- ratie vande maent December des jaers xvi^ctwaelff, te beschryven inde latynsche sprake de principale geschiedenissen vanden jaere xvi^cnegen, thien ende elfF, zoo inde vereeniehde JNederlanden als van hare naeste gehueren der Nederlanden ende aenpaknde J'urstendommen ende landen, ende daerby in ^?t cort te ver- halen bet notabelste gepasseerde in denselven tyt, inden heyligen rycke mette aengrensende rycken ende landen van Vranckryck, Groot- brittannien, Spaignen ende Italren, omme, h selve bare lio. Mog. gepresenteert ende ge- visiteert wesende, opte principale sake gedaen te worden, als voor den lande voirder dien- sLelyck sal wesen. (Eod,), Consul te Livorno. Is wederom gelesen de requite vande coopluyden ende sebippers van dese landen, traffiquerende op Livorne in Italien , versoekende dat eenen Johan van Dael- ben aldaer geeommilteert soude werden tot eenen consul, maer goetgevonden , alvooren daerop le resolveeren, dat men sal verstaen , oft tot Livorno egheen consul en is, ofte yemant antlers die de saecke aldaer beleydt, ende wat gaigen daertoe staen. (Eod,), With, Vincky predte, h Wilbeta Vinek , predicant tot Rediehem, in ^yt lant van Arckel, toegeleet hondert twintich guldens, voor de boueken, die by haer Ho. Mo. lice ft gepre-

-ocr page 255-



	243

		dat, geleden omtrent twee jaeren, geschiet is. (Aug. 25). Metale stucken. Ten lesten geexamineert ende geleth wesende opten voorslach van zyne Excell., rakende'tgieten van metale stucken, bequaem om gebruyct te worden ter zee, hoe lanck deselve moeten zyn, hoe veel elck stuck sal moeten wegen, ende hoedanige cogelyder stuck naer syne proportie sal schieten, & i$ inden voorsz. voorslach bewillicht ende geac- cordeert, dat de respective collegien ter ad- miraliteyt denselven sullen aennemen ende achtervolgcn , sonder eenige andcre soorte van metalen geschut te laten gieten als van vier en twintich, achtien, twaelff ende ses ponden ysers schietende, op't lengte ende swaerte daertoe by syne Excell. beraempt, opdat by succes van tyt de magazynen by deselve coU legien met alsoodanigen soorten van geschut mogen syn versien, ende sal by haere Ho. Mog. oversulcx de collegien worden aenge- schreven ende belast, jaerlycx te doen cieten. (Eod.). ^J ³ ■ ^b Th. Learner. Gehoort het rapport vande gecommitteerde, gehoort ende gebesoigneert hebbende met Thomas Learner, die voorgeeft geinventeert te hebben de lengte vande zee, Oost ende West, ten bywescn vanden pro- fesseur Snellius ende Robbrecht Robbrechtsz., is goetgevonden, dat men den voorsz. Learner sal voorstellen de navolgende vragen, ende denselven ordonneeren, tegen Maendage naest- commende daerop demonstratie inder daet te doen, ende dat tot een seker proeve van zyn voorgeven, ofte dat men hem sal dimitteeren. lerste voorsiellinge. Ik sien in see op myn com pas de sonne in ^?t Oosten _f ende schietse met myn booch twintich trappen hooch opten iersten Augusti, wage daerom , wner ick ben in breede ende lengte, ende wat uere. Ttoeede voorsiellinge. Ick sien in zee 't hart van de leeuw ende den grooten hont beyden even hooch, boven den horisont 's nachts ten twee uren, in't
senteert, geintituleerts deWeih Gods mora- lisak ofte der zeden, ceremoniallsoh ofte der Geremonien, ende politisch ofte der po~ litietit genomen uytte boucken Mosis^ ende in seker classen verdeylt van Tkeodoro Beza FezeliOi byden voorsz. Wilheni Vinck uyt de latynsehe sprake indc Nederlantsche overge- sedt ende by hem aeu hare Ho. Mog. gede- diceert. (Eod.). Th. Learner. Omme te examineren de geschrifte, overgegeven by Thomas Learner, raeckende de lengte vande zee, die hy main- tineert gevonden te hebben. is volgende bet hegeren van zyn Excell. goetgevonden, alhier te beschryven tegen Woensdach naestcomende den professoor tot Leyden, Snellius vader, ende Robbrecht Robbrechtsz. tot Amsterdam ofte Room. (Aug. 20). Ro&maryn. Opte requeste van Johan de Gautelines, francois, versouckende octroy, omme voor eenige jaeren alleene inde ver- eenichde provincien te mogen trecken, olie, ofte de quint essentie vande rosemaryn, is dit versoeck afgeslagen , maer wel den sup- pleant toegelaten zyne distillatie alhier te lande te vercoopen. (Eod).* Wed.v. Antho,Buth. Ontfangen eenen brief vande beeren gedeputeerden vande heeren staten van Utrecht, gedateert den xxvi. July, ten faveure vande nagelaten weduwe van wy-^ len den capiteyn Anthonis Buth, als moecfer ende momboiresse over haer eenich kint ende docbter, byden voorsz. capiteyn verwect, versoeckende een redelyk pensioen, in beta- linge van haers mans achterwezen saliger, van zyne diensten, is goetgevonden, daerop te ver- siaen het advis vanden raet van state. (Aug, 23). Handel op Cyprus, Aengaende de requeste vande coopluyden, bandelende op Ciprus, Candien, Sirien , wordt hare versocnte equip- page alsnoch in bedeucken gehouden, maer geaccordeert, dat men die schepen, op Ciprus vaerende, sal assisteren ende subsidieren met volck ende twee gotelingen voor elck schip, opten selven voet, ordre, condilien ende restrictien, tot last vande generaliteyt, gelyck

-ocr page 256-



	240

jaer xvi^cxi, vrage daerom, waer ick ben in breed te ende lengte. Derde voorstellinge. Ick sien xvi^cxr, in Augusto, de maen twin- tich graden by Wesiq-a van 't hert des leeuws staen, vrage daerom, op wat lengte dat wy syn. Is goetgevonden, om't landt te subleveren van noodelose costen, dat men den voorsz. Snellium ende Robbrecht Robbrechtsz. sal dimitteren , betalende haer gedaen costen ende teerjngen , mitsgaders aen elcken vier ponden Vlaeros, voor hare vacatien. (Aug. 27). Idem. Thomas Learner heeft schriftelyk beantwoort de drie voorstellingen , heui ge- daen den xxvn. Angnsti lestleden _f weleke beantwoordinge gelesen synde, is goetgevon- den, dat men deselve sal stellen in handen \an Robbrecht Robbrechtsz., ouimc daerop te seggen dat hem goetduncken sal. (Sept. 1). 1\.Q$emaryn* Is Johan de Gautelines, fran- cois, geaccordeert octroy, omme voor den tyt yan twee jaeren naestcommende, alleene hide yereenichde provincjen te mogen vercoopen ende distribueren in persone, ofte by syne substituten, olie ende balsem van rosemaryn, daervan by de oprechte conste ende het se- creet, om die te djstilleren ende de quinte essence daer uyt te trecken, gevonden heeft} verbiedende etc. (Sept, 3)- Folk. Frittema* Is Folcaert van Frittema, secretaris vanden heere marquis Spinola, ge- accordeert paspoort, omme door dese ver- eenichde Nederlanden naer Brabant, voorby de vlote voer Lillo te mogen transporteren, yry van convoy ende licenten , zyne meubelen ende bagagien, by specificatie gestelu (Sept, 10). Rob. Robberts%. Is Robert Robbertsz., al- bier hebbcnde beschreven geweest, ncch toe- gelcet boven de voorgaende ordonnantip , hem ende den professor Snellio geaccordeert voor syne gedaen costen ende vacatien, voor den tyt dat hy daer nae bier is gebleven, vyftich guldens eens. (Eod.). Engelschepredicant'en. Gelesen het adyis , V.		byden raedt van state geforraeert den XIX. Aug. lestleden, op het tractement vande Engelsche predicanten, boudende dat haer �. achten, dat op t selve tractement soude mogen gelcth worden, soo wanneer den staet van oorloge sal geresumeert ende geredresseert werden , ende dat derselver onderhoudt middelertyt sal mogen vervallen ende gevonden worden uyt het cort der Engelsche compaignien byde provincien, daerop deselve respectivelyck by den staet van oorloge gestelt syn, dan ter- vyyle hun bezwaerlyck ende costelyck soude Vallen, daerom aen diversche provincien telcker reyse aen te houden, dat haer E. onder cor rectie dunct, dat zy dit haer provisioneej onderbout souden mogen vinden aen de pro-* vincie, by dewelcke het meeste deel der En- gelsche compagnien betaelt worden; is nae deliberatie geaccordeert, dat men ten dienste vande Engelsche regimenten sal onderhouden twee Engelsche predicanten, ende deselve trac- teren opten selven voet, gelyck aengenomeu syn, getracteert ende betaelt worden die pre- dicanten vande Francoische regimenten , ende dat men oversulcx den voorsz. twee predi- canten , voor soe veele die sullen staen tot last vande generaliteyt, sal brengen ende stelf len opten staet van oprloge, gelycke andere tot last vande provjncie van Hollant. {Eod.y Fergult lurfschip. Opte rcqueste van Joncker Arnoult van Groenevejt, a Is oom ende vooght van Joncker Maurits de Heraqgieres, minderjarich soon van wylen Joncker Charles de Heraugieres, in syn leven gouverneur der stadt Breda, versoeckcnde dat hare Ho. IMog. souden gelievcn alsulck silver vergult schip, als de voorsz. wylen Joncker Charles de He- raugieres in syn leven heeft doen maecken, tot eenc memprie van bet innemen des casteels ende stadt Breda, met een turfschip, ende by zyne nagelatene wed awe uyt noot is verse t geweest, te doen lossen ende daermede den voorsz. Joncker Maurits, synen soon te vcr- eeren, in recognitie van zyns vaders diensten saliger, is gpetgevonden, alvoprens daerop te disponeren , dat men het voorsz. schip alnier ter vergaderinge sal doen brengen ende sien, 32

-ocr page 257-



	250

omrae daer nae op't versoeck des suppleants gedisponeert te worden naer behoiren. (Sept, 14). Brantsparinge. Opte requeste van Edmond Lassels, Andreas Palmer ende George Vaer- mouth, Engelsche edelluyden, versoekende octroy, in conformite van het octroy dat zy vanden coninck van Grootbrittannien vcrcre- gen hebben, tot sparinge van coelen, bout, turf e/c, is goetgevonden, alvorens daerop le disponeren, dat men bet voorgeven naerder sal doen ondersoecken wat daervan is, om het rapport daervan gehoort, alsdan daerop ge- disponeert te worden nae behoren, ende zyn hiertoe gecommitteert die beeren Schilperoort ende Magnus. (Eod.). Idem, Is geboort ende gedelibereert op bet rapport vande beeren Schilperoort ende Mag- nus, beroerende de gelegenheyt vande inventie van Edmond Lassels cum suis, Engelsche edelluyden , tot sparinge van bout, turf, coe- len ete_M in't brouwen, verwen etc., ende bet versochte octroy afgeslagen, overrnits geacht wordt, dat de voorsz inventie in deze landen weinig vruchts, maer veel meer questien soude veroirsaecken voer de inventeurs ende bruy- ckers, ende dat in sommige provincien oock weynicb aen de voorsz. sparinge gelegen is, mils die van hout ende turf wel voorsien syn. (Sept. 20). Goude kett voor de Duits. gesanten. Syn gewogen de drye goude kettingen voor de beeren gesanten vande possedeerende fursten, te weeten, die heere van Sonsfelt, Slicke ende doctor Marcelis Diederich, ende bevonden te wegen te samen ses en twintich oncen negen ende een half engelsch, tot xxxim guldens d'once, bedraegt negen hondert guldens drye stuvers, voor het fatsoen tot xxvni stuyvers d'once, xxxvir guldens eene stuyver, ende al- soo t'samen negen hondert seven en dertich guldens vier stuyvers. (Sept. 22). Vergult turf schip. Is overgebragt het ver- gult schip, by Joncker Charles de Heraugieres, gouverneur van Breda, saliger, doen maken tot eene memorie vande veroveringe van bet casteeleude stadt Yan Breda, door bet middel
		van een turfschip, hetwelck deszelfs nagelaten weduwe doer noot heeft verset gebadl, weer- dicb wesende negen hondert guldens, ende verlopen tot elf hondert ses en twintich gl. V St., ende nadat gedelibereert was, oft men't voorsz. schip daer vooren sal aennemen ende bewaren, in conformite vanden voorgaenden voorslach, is daerinne eenparichlyck geaccor- deert, ten regarde dat het voorsz, exploict is geweest een vande notabelste ende remarca- belste, die geduerende d'oorloge is beleyt ge- weest, ende heeft gesuccedeert, meriteerende dat daervan memorie gehouden worde, ende oversulcx geconsenteert, dat men vande voorsz. somme sal depecheeren ordonnantie, ende in tyden en wylen resolveeren, wat men niet't voorsz. schip sal doen. (Sept. 23). Ho/jankers. Op de requeste vande ordi- naris hofjonckeren van zyne Excell., dien hare cuirassiers paye byden raedt van state van twee en veertich guldens ter maent, is gereduceert op twee en dertich guldens, is geaccordeert ornme bysondere consideratien , dat men deselve paye sal augmenteren, gelyck die geaugmenteert werdt mits desen, met thien guldens ter maent, mits dat die suppleanten gehouden worden, datelyck in dienste te on- derhouden twee wel gemonteerde peerden, met alle behoorlycke crychsrustingen. Oct. !)� Brantsparinge, is Edmont Lassels, An* dreas Palmer ende George Vaermoutb, En- gelsche Edelluyden, geaccordeert het octroy by haer versocht, tot haer inventie om brant te sparen in't brouwen, verwen c/c._t voor den tyt van seven jaeren naestcommende, met verbot van namaekinge in't geheel ofte deel, mits dat sy gehouden sullen syn te versoucken ende te vercrygen brieven van at- tache, ende haer inventie te communiceeren aen particuliere personen, die deselve sullen begeren te gebruycken, voor vyf en twintich guldens eens , ende nen de corpora voor vyf- tich guldens eens, dies en worden hierinne nyet begrepen die glaesbuysen, hoewel ver- staen wordt, dat die suppleanten deselve sullen hebben le tracteren inder redelycheyt. (Eod.)* Religic te Breda. Ontfangen eenen brief

-ocr page 258-



	251

vanden drossaert van Breda, vanden II. deses, daermede hy oversendt eenen anderen vanden schout van Roosendael, aldaer gedateert den 29, Sept., adverterende, in welker voegen seker predicant, passerende door Bosendael, terselver plaetze eene vennaninge hadde gedaen, geduyrt hebbende omtrent een half uyre, daer- van de toehoorders sterck geweest vvaren om- trent xni persoonen, ende wat daer over al- daer is gepasseert, versouckende hy drost te verstaen de goede meeninge van hare Ho. Mo., ofte hy hem noch naerder opte gelegentheyt van dese sake sal hebben te inquireren , waerop geadviseert wesende, is goetgevonden, dat men flit hier by sal laten berusten. (Oct. 5). Sphinx theolqgica* Opte requeste van Dirck Pietersz. Wittepersse, bpeckdrucker tot Am- stelredani , versouckende octroy, omme alleene te mogen drucken seker bouck, geintituleert: Sphinx theolqginq-philQSophica, by hem in Nederlantsche tale docn translateren, is dit versouck afgeslagen. (Oct. 7). Nederd. Bybel met annqtt. Is het octroy versocht by Francois Bosselaer ende Isaak Jansz. Canyn , beyde boeckdruckers ende borgers der stadt Dordrecht, omme alleene te mogen drucken den Nederlanischen Bybel, fiouryqis letter, in quarto gebonden , mette annotatien opten cant, van Augustyn Marlorati, afge- slagen. (Oct. 8). Witte moerbesien. Is Jan de la Bath, Fran- cois coopman, inwonende burger der stadt Middelburch, in Zeelandt, geaccordeert oc- troy, omme voor den tyt van twintich jaeren naestcomende, alleene inde vereenichde Ne- derlanden tc mogen brengen ende doen bren- gen, planten ende ppqueecken witte inoer- byebopmen , saet van sydeworinen, ende syde-^ wormen voeden , oock pm de conste, omme de zyde, daeryan te commcn, te spinnen ende aen streenen te brengen, in^?t yverck te leggen; verbiedende etc. {Bod),* Qapitlel van ⁹sHerlogenbesch. Ontfangen eenen brief vanden vicedeken ende *oo gra- duaten als andere, representeerende het ca- pittel vande cathedrale kercke van 'sHertor- genbosch, gedateert den xxvii. Septembris,		responsive opten briefF van hare Ho. Mog. vanden seventhienden. deses, aengaende de requeste aen haer Ho. Mog. gepresenteert by Merten Stvckers, is goetgevonden denselven partye te doen communiceeren. (Oct. 18). J. L Ponlanus. Is Johanni Isaac Pontano, der medicynen doctori ende professori philo- sophise inde schole tot Harderwyck, geac- cordeert octroy, omme voor den tyt van sess jaeren naestcommende, alleene inde vereenichde Nederlanden te laten drucken ende uytgeven in verscheyden spraken , seker bouck, by hem beschreven ende gemaeckt, geintituleert: Re- rum el urbis Amslelodamensium historia; verbiedende etc, (Oct. 26). Kinderen van H. Agylaeus* Opte re- queste van Johan, Judith ende Johanna, nagelaten kinderen wylen mr. Henrick Agiley, versoeckende remboursement van over drye diiseut guldens , die deselve mr. Henrick saliger inden dienst vanden lande in Brabant heeft verschoten , is daerop geappoincteert nihil, overmits het is eene oude schult, in Brabant gemaeckt. (Oct, 29)* Inventie van Ballochu Is gelesen de re- queste van Francois Ballochi, cum sociis₉ daer by sy hun vanteren, door verscheyden mid- delen ontdeckt ende goeden inventien gevonden te hebben, die noyt alhier te lande geweten oft geweest zyn , waerby alle jaeren eene mer- ckelycke grote somme van gelde, jae by naer pngelooflicke sullen kunnen geprofitcert wor- den, ende goetgevonden, dat men sal com- mit tceren een uyt Gelderlandt, Hollant ende Zeelant, omme mette suppleanten te commu- niceren ende van deselve te verstaen, wat apparentie datter is van haer aengeven, ende oft zy daerom tot dien eynde eenige openingen sullen begeren te doen. (Eod.)* Huisvr. van I). Canter* Is geadviseert op't versoek vende huysvrouwe van Dirck Canters, ten eynde d'antwoorde van wegen de heeren staten van Utrecht, ingebracht op hare re- monstrantien, mitsgadtrs van hare kinderen , by hare Ho. Mo. souden word en uytgegeven, ende hen gecommuniceert, omme daerop te doen ende te disponeren , als de redelycheyt 32*

-ocr page 259-



	252

vande saecke vereyschen sal, ende nae deli* beratie afgeslagen. (Nov. 5). H. Antho. Nerdenus. Is Henrico Anthonii Nerdeno, professor! theologiae, toegeleet hon- dert daelders, tot eene vereeringe voor de dedicatie ende presentatie, by hem aen de Hog. ende Mog. heeren staten generael gedaen, van seker bouck, geintituleert: Sy sterna dis- putationibus publicis proposition in acade~ mia Franequerensi. {Eod.). George v. Liauckama. Opte requeste van George van Liaukema , overste lieutenant aen de zyde vande ertzbertogen, versoeckende paspoort, om met zyn hnvsgesin, huysraet ende andere bagaigen, door dese landen naer Brabant te mogen vertrecken, sonder recberge van zyne voorsz. bagaigen ende huysraet, is dit versoeck afgeslagen. (Nov. 8). Evany. Relig. te Unna. Ontfangen eenen brief vande senioresende t'samentlyke gemeyn der ortbodoxen ende evangelischen religion tot Unna, gedateert aldaer in Octobri lestle* den, versoeckende voorschriften aan de pos- sederende furs ten, ten eynde men hun , overmits bet acnwasschen vande Christelycke gemeente aldaer, sulcx dat het huys, daerinne zy hare exercilie hebben, daertoe te cleyn \alt, soude accommoderen met een vande twee ledige kercken inde voorsz. staclt, diegesloten staen, ende daerop geadvistert wesende, is het versochte voorschryvens in beleefde ter- minis geaccordeert. (Nov. 12). D. Canter.* Is gelesen seker consultatie, overgegeven van wegen de huysvrouwe ende kinderen van Dirck Canter, op haer gepre- senteerde remonstrantie, dan alsoo de heere Rysenburch, gecommitteerde van wegen de heeren staten van Utrecht verthoont beeft, dat bier te vooren het versoeck vande sup- pleante, om te hebben copie vande rescriptie van die van Utrecht op hare requeste is af- geslagen , ende dat by oock nyet en is gelast eenige copie vande voorsz. rescriptie te geven, sustinerende mits dien, dat haer Ho. Mog. souden gelieven byden voorsz. afslach te per- sisteren. (Eod.), Religie te Breda, Op de requeste vande		predicanten ende andere dienaren vande ker- cke van Breda, ten eynde middelen souden worden geordonneert, daerayt zy van hare tractementen betaelt mogen werden, is na deliberatie (alvoren eyntelyck bierop te dispo- neren), geordonneert te scbryven aen Dionys Piggen, rentmeester vande geestelycke goede- ren binnen Breda , dat by metten alderiersten aen bare Ho. Mog. sende den geheelen staet der inkomsten vande geestelycke goederen al- daer, als namentlyck vande goederen van prebendarissen; item, vande capittularen, van de decanie, pastorie, vicarien, capelrien , choralen , bonifanten (!) ende anderen; item, vande renten van deselve, mitsgaders vande fundatieii, thynsen ende renten, tot anniver- sarissen ende andere jaerlycxe kerckediensten, egheen uytbesondert staende, om daerop ge- leth te worden naer behorcn. (Nov. 14). Idem. Is voorts geordonneert te depecheren ordonnantie op Roelof Bacx, ontfanger vande gemeene middelen binnen Breda, omme te verstrecken in handen van Dionys Piggen , rentmeester vande geestel. goederen in deselve stadt, de somme van thien bondert ponden van XL grooten t stuck omme d'selve te ver- deylen aen de piedicanten ende andere die- naren vande kercke tot Breda, op afcortinge van hare tractementen respective, ende dat men hiervan den voorsz. Piggen sal adverteren ende ordonneren, de voorsz. distributie vol- gende de voorsz. resolutie te doen. {Eod.). Predd. te Bergen op Zoom. Opte requeste vande predicanten tot Bergen opten Zoom, ten eynde deselve belaelt souden werden van hare verachterde tractementen, is na delibe- ratie, alvorens hierop eyntel. te resolveeren, geordonneert te schryven aen den ontfanger vande geestelyke goederen binnen Bergen opten Zoom, Aert Marcelis, ende hem te lasten metten alderiersten aen hare Ho, Mo. te zen- den den geheelen staet der incompsten vande geestelyke goederen aldaer, als namentlyck vande goederen vande prebendarissen; item , vande capitularen, decanie, pastorie, vicarien , capellen, coralen, bonifanten , cloisteren ende anderen; item, vande renten ende thinsen van

-ocr page 260-



	253

deselve, milsgaders van fundatien« thynsen ende renten, tot anniversarissen ende andere jaerlycxe kerckeudiensten staende, egheen u\ t- hesondert, onime daerop geleth te worden uaer behoiren. (Nov. 24). Idem* Is voorts geordonneert te depesche- ren ordonnantie op Pieter Wilberts , ontfanger vande gemeene middelen binncn Bergen optea Zoom, ouime te verstrecken in handen van Aert Marcelis, ontfanger vande geestelyke goederen aldaar, de somnie van thien hondert guldens, onime deselve te verdeylen aeu de predicanten ende andere dienaren vande kercke tot Bergen opteu Zoom, op afeortinge van hare tractemeuten respective, ende dat men hiervan den voorsz. Aert Marcelis sal adver- teren ende ordonneren de distributien dezen volgende te doen, welverstaende dat den voorsz. Aert Marcelis de voorsz. dusent guldens we- deroui sel hebben te remboursereu uyt synen ontfanck, den staet dcs onderhouts vande ■voorsz. predicanten ende andere dienaren van de kercke gemaect wezende. (Eod.). EL Trip* Opte requeste van Elias Trip, coopman tot Dordrecht, is geaccordeert te schryven aen den secretaris Huygens, debvoir te doen byde ertzhertogen, datdensuppleant gedoocht worde, van boven in desen landen, den Rhyn af, sonder empechement, te bran- gen drye hondert dusent ponden yzere cogels, mils betjlende behoorl. licent. (Nov. 25). Sion Lus. Is ter requisite van Sion Lus gearresteert, eenen brief te schryven aen den senaet van Roomen , ten eyude zy den sup- pleant doen vergoeden vande schade by hem geleden, door het nemen ende beroven van zyn schip ende goederen, byde galeyen byden voorsz. senaet doen toerusten, gelyck sy souden begeren, dat haren ondersaten alhier souden wedervaren, ende de suppleanten nyet ge- nootsaekt en worde naerder provisie te ver- soecken. (Eod.). Abra. van Nievelt, ingenieur* Syn den capiteyn ende ingenieur Abraham van Nievelt, geaccordeert brieven van voorschrifien aen den ambessadeur Caron, dat by den suppleant wil assisteren ende dirigeren, ende alle tavern:		bewysen, dat by syn boeck van fortiflcatie- wercken van allerley aert ende forme, gelyck hy die by lange experientie geleert heeft onder zyne Excell., den prince van Wa- les mach presenteren, sulcx oyck dat dien met benevolentie ende genaden by zyne Hoo- cheyt ontfangen ende mildelyk erkent mach worden. (Dec. 7). Idem Is* geaccordeert, dat den capiteyn Abraham van Nievelt, gaende naer Engelant, hem voor vier maenden van zyne compaignie sal mogen absenteren, tot verrichtinge van zyne particuliere saken, ordonnerende over- sales die monstercommissarissen, den suppleant als present inde monsteringe, daereiitusschen vallende, te passeeren. (Dec. 9). Ursini oaiechismus. Opte requeste van Andres Clouck, boeckvercoper tot Leyden, versouckende prolongate van zyn octroy, oin te mogen herdrucken den Schalboeck der schriftelycke leere ofte uytlegginge vande Catechismus der Gereformeerde kercken in Duitschlandt ₉ van D. Zaoharias Ursinus; ende is dit versouck afgeslagen. (Eod.). Galeye voor den go, v, Denemarken. Ont- fangen eenen brief vanden coninck van De- nemarcken, gedateert tot Coppenhagen den X\\\l. Octobris lestleden, daerby zyne Mat. adverteert, dat hy bericht is, dat binncn Amslelredam een galleye soude ieggen, die hare Ho. Mog. nyet en gebruycken, daertoe zyne Mat, sonderen willen dragen, datd'selve daerom vrientlyk bidt ende versoeckt, dat hare Ho. Mog. sulcke galeye voor eenen ta- melycken prys soude willen afstaen, dat zy onbeswaert souden willen syn , daervau zyne Mat, hare meeninge te adverteren metten al- deriersten, isgoetgevonden, alvooren hierop te resolveeren , dat men copie van desen brief sal senden aen het collegie ter admiraliteyt binncn Amstelredani, ten eynde zy op bet inhouden des briefs rypelyck willen letten , ende hare Ho. Mog. adverteren de jegenwoor- dige disposiiie vande voorsz. galeye, mitsga- ders van haerlieder advis op het versoek van zyne Mat. (Dec. 16). Andr, Sersander* Syn gelesen twee re-

-ocr page 261-



	254

questen, d'eene van Andries Sersanders, versoeckende in recognitie van syne dicnsten versien te worden met een paye yan cuiras- siers, ende d'andere van Niclaes vander Myl, ten eynde om, zyn tractement verhoocht te Lebben, maer en is daerop nyet geresolveert. (Dec. 17). Th. Learner, Opte requeste van Thomas Learner, pretenderende gevonden te hebben de lengte vande zee, van Ost ende West, is geaccordeert, dat men dese requeste sal stellen in handen van liet collegic ter admi- raliteyt binnen Amstelredam, ende deselve authoriseren, omme de demonstrate van dese invenlie in haerlieder presenile, by Wilhem Jansen ende andere inde konste ervaren, mitsgaders van alsulckegeexperimenteerde zee- varende luyden ende piloten, meer als zy zullen goetvinden tc gebruycken, onparty- dicblyck te doen examineren , ende rypelyck ondersoecken, wat vande waerheyt vande aen- gediende inventie is, ende daerinne sulcken debvoir, opsichte, moderatie ende neersticheyt te gebruycken, als zy weten sulcke inventie ■voer de zeevaert te tmporteren, sunderlinge daerop lettende, dat den inventeur in zyne demonstratie nyet en werde misleydt noch vercort, die wyle hare Ho. Mo- verstaen te presteren, dat hem belooft is, indien hy de waerheyt vande voorsz. peylingen van Oost ende West gevonden heeft, volgende zyn voorgeven, ende 'tgene met hem gehandelt is. (Dec. 21). Nieuwe inventie, om uit cley te werkeii. Is John Edrington, Engelsman, geaccordeert oc- troy , omme voor den tyt van negen jaeren naestcomende alleene inde vereenichde pro- vincien te mogen maecken, in ^?t werck te leggen ende gebruycken zekere nieuwe inven- tie , by hem gevonden, namentj. van cleye te maecken ruysen, pypen ofte goten, ora regenwater te transporteren op huyssen, rnedc andere wateren te leyden onder gront, noch daerbeneffens verciersels van gevels, cantil- len, lystcn, kazynen, dorpels, cruysche ende stylen van een stuck, hpecsteenen, schinckels, omme schoorsteenen te vercieren, wit, grauw		ofte arduyne met noch meer andere dingen van gelycke nature, lancduriger alsdiegenen, die jegenwoordich gebruyct worden van loot, hout ofte steen, ende veel beter coop, ten profyte vanden gemeenen man; verbiedende etc. (Eod.). Consul te Livorno* Ontfangen eenen brief vanden hertoge van Florence, ten faveure vande Matheo Bonado, die tot Livorno ge- regeert ende bedient heeft het consulaetschap van dese landcn, by gedooge ende sonder commissie, ten eynde deselve daerinne soude mogen worden gecontinucert, als 't selve of- ficie wel ende gctrouwelyck bedient hebbende, volgende d'overgesonden attestatien vande coop- luyden, tot Livorne residcrende, ende andere fichipscapiteynen ende schipperen, (Dec. 28). Sale medioyn.* Opte requeste van Angel us Sale, medicyn, geboren in Italien, versoe- kende dat hem zoude worden toegelaten, zyne conste van medicynen ia deze ver- eenichde provincien te mogen exerceeren; gezien de brieven van recommandatie van zyne Excel!, ende vande Churfurstinne Paltz- gravinne, daertoe dienende, is geaccordeert, dat men sal versoeken d'officieren ende ma- gistraten vande steden, daer den suppleant zyne conste der medicynen sal begeren te exerceren, dat zy opte voorsz. recommandatie dcnzelven daertoe willen admitteren. (Jan. 6), Bybei met annott. Is Isaack Canin, bouckr drucker tot Dordrecht, toegeleet tsestich gul- dens, voor sekeren grooten Bybel mette an- notalien van Augustinus Marloratus, by hem gedruckt in grote letteren , desgelycken hier te vooren noyt geschiet, ende haer Ho. Mog, gedediceert ende gepresenleert. (Jan 11). IFaterioerk. Is Aert Hendricks, slootma- ker, woonende tot Delft, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van negen jaeren naest- commende, alleene inde vereenichde provin- cien te mogen maecken ofte doen maecken seker constich werck, van eyken hout ende yzervverck, by hem geinventeert, dienstich

-ocr page 262-



		255

			leene inde vereenichde provincien te mogen xnaken de konste, by hem geinventeert, van allerlei marmersteen soo levendiglyck ende meesterlyck nae te maccken, dat men door d'oogen nyet en sal kunnen onderscheyden van natuerlycken ende gewasschen marmer- steen, gelyck uyt het model te zien is, welcke konste ende inventie hier te lande voor desen nyet en is gesien noch gebruyckt geweest; verbiedende etc. (Jan. 2b). Geref te Londen.* Onlfangen eenen brief vande predicanten ende ouderlingen vande Gereformeerde kercken tot Londen , daerby zy haer Ho. Mog. vermaenen � te willen be* vorderen de eenicheyt inde kercken aihier. (Febr. 7). Molenwerk. Is Herman Beckx ende Ar- noult Duyfkens, cooplieden ende poorters der stede Amstelredam, geaccordeert octroy, omme inden tydt van negen jaeren naestcom- mende, alleene inde vereenichde provincien te mogen maken, doen maken ende gebruy- cken seker conste, by hem geinventeert, omme door een seker bequaem middel te doen gaen ende maken een ofte meer staende molens, dewelcke gestadich, door sekere lo- pende gewichte sal ofte sullen gaende gehou- den worden by een man alleene, met welcke molens sullen mogen gemaeckt worden aller- hande copere ketelen, platen, coperdraet ende wat dienaengaende meer aenkleeft , ende daer mede bedreven worden alsulcke force ende gewelt, alsser gedaen wordt met molens, die mettet water gedreven ofte met paerden gaende gehouden worden, verbiedende etc. (Febr. IrBallockCs inventie.* Is gelesen de remon- strance van Francois Ballochi, daermede hy overgegeven heeft eenige nyeuwe inventien, soo ten tyde vanden oorloge als nu terstont practi- cabel om gelt te vinden, buyten eenige beswaer- nissen vande gemecnte, ende al is't, dat deze inventien bevonden worden van cleynder ini- portantie ende van seker apparencie, is noch- tans geaccordeert, in aensien van des sup- pliants goeden yver, dat men denselven sup- pliant sal toeleggen hondert guldens tot eene
nyet allecu voornamentlyck tegen d'aenslach van't water, omme by storm ende onweer 'tzelve water zyn cracht te benemen, dattet op dyken, kaden ende waterkeeringen geen schade sal kunnen doen , niaer oock om lant te doen aenwassen, ter plaetze daer dat tot noch toe door den groten slach van water afgenomen heeft; verbiedende e/c. (Eod.). Bybel met annolt. Geresumeert synde de resolutie, gisteren genomen opte presentatie van gisteren geschict aen haer lio. Mog. * by Isaack Canin, bouckdrucker tot Dordrecht, vanden groten Bibel ende annotatieu Augu- stini Marlorati, by hem gedruckt ende haer Ho. Mog. gepresenteert ende gedediceert, is geaccordeert, dat men de boucken gedruckt ende gebonden, voor de heeren gedeputeer- den vande provincien, totte nombre van negenthien boucken, sal aennemen ende hem deselve betalen, tot eeu en twintich gulden Let stuck, by orclounantie opten outfanger generael. (Jan. 12). Koeyen naar Engeland. Is geexamineert de reckeninge vande cos ten, die by J. Lie- wens gedaen zyn in het transporteeren naer Engelant vande vier koeyen , daermede den groten admirael van Engelant by hare lio. Mog. is vereert geweest, bedragende hondert tse- ventich guldens thien stuyvers, dat men sal depecheren ordonnantie van honderd vyftich guldens, in voile betaling vande voorsz. re- kening. (Jan. 13). Goude ketens. Is geordonneert te depe- cheeren ordonnancie voor Johan Gerritsz. Oos- terling, goutsmith, Vande somme van sess liondert eenen gulden sesticn stuyvers, voor een gouden ketting, wegende seventhien oncen tot xxxmi ponden , beloopt V^c LXXVIH L , t fatsoen xxvur st. d'once, is xxifi gulden ses- thien stuyvers, daermede de heere Sticke, gesante vande chnrfurst van Brandenburgh ende den furst Ernst, marckgrave van Bran- denburch, is vereert, (Jan. 14). Henr, de Keyser, inventeur. Is Henrick de Keyser, beelthouwer, architect der stadt Amstelredam, geaccordeert octroye voor den tydt van negen naestcommende jaeren, al-


	�

-ocr page 263-




	256
	256

		dicanten in deselve stadt, overmits dat hy_fvermogens het gemaeckte bestant, syn buys moet verlaten , ende nae deliberate is verstaen, dat men den suppliant sal tracteren gelyck d'andere predicanten tot Bergen voorsz. ge- tracteert worden. (Mart. 9). LynwaeL Op bet aengediende, dat Let lynewaet, daermede den heere van Refuge van wegen bet landt geaccommodeert wordt, veel is gescheurt ende gesleten, is goetge- vonden, dat de huysfrouwen vanden commis vender Does ende des casteleins, t voorsz. lynwaet sullen visiteren, oft dat soo slecht is, als voorgegeven wordt, om etc. (Eod.).* Abra. v. Nt/vett, ing. Opte requeste van capiteyn joncker Abraham van Nyvelt, hebben haere Ho. Mog. vernyeut het consent, hem in December lestledcn verleent, omme voor den tyt van vier maenden naestcommende te mogen vertrecken naer Engelandt, tot ver- ricbtinge van zyne particuliere saecken, ende hem soo Jange van zyne compagnie te ab- fienteren, met twee soldaten van zyne comp'% te weten Hans Mockaert ende Guillaume Princen, omme reden, inde voorsz. requeste naerder verhaelt. (Mart. 16). Hillebr. Jacobs%^ boekdr, Gelesen de re^ queste van Hillebr. Jacobsz., gesworen drucker vande generaliteyt, versouckende octroy tot het drucken vande conferentien, gehouden tusschen de predicanten op hare onderlinge diilerenten, maer opgehouden daerop tedis. poneren. (Eod.).* Idem. Is wederom gelesen de requeste van Hillebr. Jacobsz., gesworen drucker vande ge- nerabteyt, maer alnoch opgehouden daerop te resorveeren. (Mart. 20). Nieuw gesohuL Syn gecommitteert de heeren Symsz. ende Magnus, omme met zyn Excell, te visiteren seekere nyeuwe inventie, omme met een stuck geschuts dickwils te schieten, ende daervan rapport te doen. (Eod). Everts., glasschilder.* Is geaccordeert te depecheren ordonnantie voor Herman Evertsz., Glasemaker tot Arnhem, van vier en twintich guldens, voor het maken van seker glasen venster, mette wapen vande genuraliteyt, in
vereeringe, te betalen by den ontfanger gc- l.erael. (Febr. 23). Jo. Meursius. Is Johan Meursio tot eene vereeringe toegeleet voor de dedicatie, die by bare Ho. Mog. gedaen beeft van seker bouck, geintituleert; Leonis imperatoris Taction _fsive de re militari tiber. Johannes Meursius yraecc primus vutjavit et notas adjeoit, mitsgaders de boucken, die hy aen de heeren gedeputeerden vande provincien gepresenteert beeft, de somme van drye hondert guldens. (Febr. 24). Geref. te Ceulen, Op bet aengediende, dot den zoon van mr. Pieter Plancius, die- naer des Goddelyken Woordts tot Goelen, in apprebentie by die vande stadt genomen sonde syn, doordien dat hy in deselve stadt gepredict soude hebben, is geordonneert te schryven nen die van Coelen , ende deselve te versoeken, dewyle men verstaet, dat zy tegen deser landen ingesetenen alle goede discretie behoren te gebruycken, dat zy den voorsz. gevangen willen uytter apprehcnsje ontslaen, ende voorts te lasten aen aen agent Bilderbecke, dat hy dese sake ten besten wil hulpen dirigeren, soo veel in hem is. {Eod.), H. Biltus. Is het tractement van Hubertus Biltus, student tot Ley den , voor den tyt van drye jaeren naestcommende, van tseventicb guldens jaerlycx geaugmenteert tot hondert guldens , daermede hy zyne stiidie inde medi- cynen daerentusschen tot periectie mach bren- gen. (Febr. 25). Kerk te Aerdenburch. Opte requeste van. baiJIieu, borgermeesters ende regeerders, mits- gaders den kerckenraedt der stede van Aer- denburch, is, omme redenen in deselve re-» queste verhaelt, geaccordeert, dat de sup- plianten by provisien sullen mogen beroepen eenen predicant, ten dienste van bare stadt ende gemeente, inde Francoische ende Ne- derlantscbe sprake ervareu. (Mart. 6). De Rycke, pred. te B. op Z_% Gelesen de requeste Lamberti de Rycke. predicant tot Bergen opten Zoom, die versoeckt versicn te worden van huyshuyr, gelyck d'andere pre-

-ocr page 264-



	257

de huysinge vanden ingenieur Hillebrant de Smith , by voorgaende consent van hare Ho. Mog. (Mart. 22). Nieuw geschut. De heeren Magnus ende Symsz. rapporteeren, dat zy gevisiteert hebben de voorgestelde nyeuwe inventie, omme met een stuck geschuts dickwils ende inder haest te schieten , ende daerop gecommuuiceert met zyn Excell., maer dat zy't voorsz. geschut nyet bestant en vinden, om te doen het effect, gelyck dat Yoorgegeven werdt, omme dat de brouck te swack is tot sulcken cracht, als daertoe gerequireert wordt, alsoo dat daervan nyet en is te verwachten, ende is mitsdien afgeslagen het versochte octroy ende aenne- minge vande voorsz. nyeuwe inventie, maer is den suppliant tot zyne teringen toegeleet vier en twiniich gulden eens. (Eod.). llillebr. Jacobs.* Alsoo die heeren staten van Hollant ende Westvrieslant, alleenlyck tot gerief ende particulieren dienst vande magistraten ende vroetschappen der steden van deselve provincien , by Hillebrant Jacobsz., gesworen drucker vande generaliteyt, heb- bende doen drucken de conferentien, gehou- den in haer E. vergaderinge byde predican- ten, opte ouderlinge differenten, tot seker getal toe, die deselve Hillebrant gebouden is haer E. te behandigen, sonder daervan een exemplaer te behouden ofte oock aen yeman- den te distribueren , versocht hebben, dat die Ho. ende Mog. heeren staten generael der vereen. Nederlanden, generalyk alien druckers ende een yegelyk anders inde vereenichde provincien soude willen verbieden, d'exem- plaria vande voorsz. gedruckte conferentien in 't geheel ofte ten deele nae te drucken, ofte elders naegedruckt inde voorsz. vereen. provincien te brengen, opte verbeurte van sulcke naegedruckte exemplaria; soo is't, dat hare Ho. Mog., begeerende die voorsz. heeren staten van Hollant ende Westvrieslandt, ten regarde vande redenen voorsz., daerinne te believen ende accommoderen, verboden ende geinterdiceert hebben, verbieden ende inter- diceren xnits desen generalyk alle druckers ende eenen yegelyk anders inde vereenichde V.		provincien d'exemplaria vande voorsz, ge- druckte conferentien in't geheel ofte deele nae te drucken, ofte elders nagedruckt, inde vereenichde provincien te brengen, opte ver- beurte van deselve ende vande pene, daertoe gestelt, t'appliceren naer't gewoonlyk ge- bruyck. Gedaen e/c. {Eod.). Nieuw geschut. Is Gerrit Verstegen, in- venteur van seker middel, om met een stuck geschuts dickwils te schieten achter den an- deren, toegeleet boven de vier en twintich guldens, by hem ontfangen, noch andere vier en twintich guldens, ende als t'zamen acht en veertich guldens. (Mart. 26). Blomwerk op satyn. Gelesen eenen brief van burgermeesteren ende regeerders der stadt Amstelredam, vanden xx. deses, ten faveure van Jacob de Milder, Gerrit Lucas ende Wilhem Boer, inwoonders der voorsz. stede, ten eynde hun soude worden geaccordeert octroy voor sekere jaeren , tot sekere conste, by hen geinventeert, omme op allerleye stof- fen van satynen, seyde linten ende anders, te drucken, bloemwerck van alderhande co- leuren, maer alsoo verstaen wordt, dat dese inventie lange inde werelt is geweest, is C voorsz. versouck afgeslagen. (Mart. 27). Jerem. Plancius.* Ontfangen eenen brief vande stadt Ceulen, vanden 14. deses, daerbj geadverteert wordt, dat sy opte intercessie vande stadt Amsterdam, Jeremiam Plancium van syne apprehensie ontslagen hebben, niet- tegenstaende dat deselve hem tegen de poli- tische edicten vande stadt vergrepen hadde. (Mart. 29). Idem. Ontfangen eenen brief, geschreven byde voorstanders vande Gereformeerde Ne- derlantsche kercke in Cuelen, sonder date, daerby sy hare Ho. Mo. bedancken voorder- selver intercessie voor Jeremia Plancio, haren kerckendienaer, die aldaergevangen is geweest, aen de magistraet vande voorsz. stadt. (Eod.)* Era. Junius. Is Joanni Casirairo Junio toegeleet vyftich gulden eens, voor de dedi- cate , by hem aen haer Ho. Mog. gedaen , van seker boecksken, geintituleert: Francisi Junii Bilurigensis Analytica expositio se* 33

-ocr page 265-



	258

		molen ende wint, by hem geinventeert, be- quaem ende dienstig omme alle coren van zyn last ende vuylicheyt te scheyden, als oock mede om tarwe ende rogge, drip, brandaer ende ander vuylicheyt, door sekere siften, by 't selve wintwerck gevoeght, te suyveren, maer principalyck, om alderhande gaerste, haver, boonen ende bouckweyt, gort ende grutten , nadat ze in de quaren ofte mo- lensteen gerult syn, door siften ende dtn gemaeckten windt vande doppen ofte peulen te separeren, gevoegt wesende, daer beneffens in 't malen van het meel sekeren buydel aea den molcnsteen, daerdoer de bloemen vande semelen door t voorsz. gaende werck geschey- den worden; verbiedende etc.* (Apr. 21). Vaert benoorden om. Die staten etc, ver- claeren, indien de remonstranten die ierste bevonden worden, de vaert benoorden om op China ofte Japan gevonden ende beseylt hebben, dat denselven volgen sal de ver- eeringe, byde resolutie vanden xiir. Aprilis anno xv^cxcvi daertoe geaccordeert, ende dat voorts op hun voorder versoek alsdan favora* belyck geleth ende gedaen sal worden nae behooren. Gedaen inden Hage den xxv. Apr, 1612. P. Both j gouv.-gen> v. Indie, Ter requi- site vande bewinthebbers vande Oostindieche compaignie, te schryven aen Pieter Both , commandeur generael ende raden van wegen de vrye vereenichde Nederlanden, ende de generate Oostindische compaignie in Oistin- dien , dat hare Ho. Mog. hun wel versekert houden, dat hy tzedert zyne overcompste in de Oostindien , die eylanden vande Moluques ende andere eylanden ende quartieren daer omtrent, alle uytterste voorsichticheyt, dili- gentie, couragie ende goede beleydinge ge- bruycktheeft, omme tot de vereenichde landen ende oock de generate Oostindische com- paignie in deselve eere, reputatie, verseke- ringe, proffyte ende dienste, de saecke aldaer te stelten ende te houden in goede ende ver- sekerde poincten, maer dat zy daer tegens oock vastelyk gelooven, dat by verscheyden deser landen ende der voorsz, compaignie
cundum Mattheum et Marcum Evangelistas. (Mart. 31). Water-mohn. Is Johan Thyl ende Pieter Arentsen , timmerman ende molen maker, ge- accordeert octroy, omme voor den tyt van seven jacren naestcommende alleene inde ver- eenichde provincien te mogen maecken ende doen maecken eene nyeuwe ordonnantie, by hun geinventeert, van uytmalinge van 't water, mitsgaders oyck, omme de binnenwercken ende oude watermolens eenichsints te verbe- teren, tot groten dienst ende proffyt van 't landt in ^ft generael ende particulier, overmits men door de voorsz. inventie 't water nyet alleene seven voeten hoge opmalen, maer oock :noch daerenboven merckelyck meer waters als met gemeene watermolens kan uytwerpen, volgende het overgegeven model; verbiedende etc. (Eod.). D. Parens. Opte requeste van Jacob Ca- nin, bouckdrucker lot Dordrecht, versouc- kende octroy, omme alleene te mogen drucken, inde Nederlantsche spraeke uytte Latynsche overgeset, d'uytlegginge vanden brief des lieyligen apostefs Pauli totten Roineynen, be- scnreven door den welgeleerden en vermaerden doctor Davidem Pareum, dan is dit versoeck afgeslagen. (Apr. 3). Organ, te Breda, Opte requeste van Libert Wernontsz. Popta, organist der kercke van Breda, versouckende betalinge ende conti- nuatie van zyne gaige, beneffens andere ker- ckendienaeren, is geappoincteert nihil. (Apr, /. Drusius. Is Johanni Drusio toegeleet hondert daelders, vande dedicatie, by hem aen de heeren staten gedaen van seker syn bouck, geintituleert: Johannis Drusii an- notationum in totnm Jesu Christi tesiamen- turn, sivepraeteritorum libridecem. (Apr. 19). Molenwerk, Is Andries Maerschalck ende Nicolaes Steenwinckel, woonende tot Middet- burch in Zeelant, ende Frans Jansz. Pieck, woonende tot Rotterdam, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van seven naestcommende jaeren, alleene inde vereenichde provincien te mogen maecken ofte doen maecken seeckeren

-ocr page 266-



	259

		Woorts tot Aerdenburch, is geappoincteert advis aen den raedt van state. (May 3). (?. Fretting, pred. te Aalsmeer. Is Georgio Freilingio, dienaer des goddelycken Woorts tot Alsrneer, toegeleet achtien guldens, voor seker bouexkeu, by hem hare Ho. Mo. ge- presenteert, houdende eene corte tsamenspree- ckinge tusschen twee persoonen, in forme van vrage ende antwoort, gestelt ter eeren vande magistraten ende regierders des volex. (May 5). Goude fy silv. leeren. Ople requeste van ChristofFel van Sichem, woonachtich tot Arastel- redani, ende Chrisloffel van Sichem zyn soon, versoeckende octroy tot het maecken van see- cker werck van goede ende silvere leren, by hem geinventeert, is geappoincteert nihil. (Eod.y Nieutv geschut. Is geadviseert opte pro- positie, gedaen by zyne Excell., ten eynde de provincien souden willen accorderen vyftich duysent guldens jaerlycx, voer den tyt van, sess jaeren, omme geemployeert te worden aen geschut voor de frontiersteden ende plaet- sen , maer alsoo dese propositie de provincien respective opten lantsdagen nyet en is voor- gehouden, is goetgevonden dat men de ge- committeerde vande provincien daervan sal geven copie, omme daerop resolutie te voor- deren. (May 12). Inveniie v. 6. Borreker.* Opte aenbiedinge, de Hooge ende Mog. heeren staten generael der vereenichde Nederlanden gedaen by Courdt Borreker (!), borger tot Bremen, van hare Ho, Mo. te leveren, tot zyn costen gemaeckt, eenen cooperen granaetcogel, daervuyt alle verstandige schippers ende stuyrluyden hare graden, soo wel Oost ende West als Zuydt ende Noort, sullen weeten te vinden ende meten sonder failleren, mits dat hem voor dese zyne inventie ende presentatie by hare Ho. Mo. werde toegeseeght het praemium van vyffthien duysent guldens, by deselve ge- stelt voor den ghenen, die eerst waerach- tichlyck de longitude vande zee, Oost ende West, gevonden ende gedemonstreert sullen hebben , soo wel inde practycke als theorie, ende fcewesen , dat die emmers soo vast ende 33*
afgunstigen gearbeyt is, wordt, ende gesta- dich gearbeydt sal word en , oick by uylge- vinge van vele valsche ende versierde saecken, soo onder de ingesetenen van dese landen, aldaer wesende, als onder de coningen, re- genten ende volckeren vande landen aldaer, daermede gebandelt wordt ende voirder ge- handelt sal mogen worden, omme zyne goede debvoiren te verstooren ofte eenige verflau- winge daerinne te veroorsaecken, hetwelcke bare Ho. Mog. beweecht, om desen aen hem te schryven ende daerby ernstige vermaeninge te doen, ten eynde hy nieniant, wie het oock soude mogen wesen , in eenige saecken, die directelyk ofte indirectelyk tot sulcken eynde souden mogen strecken, eenich gehoor ofte geloof wil geven, maer hem met een vaste ende onveranderlycke resolutie, wel vro- melyk, voorsichtelyk ende neerstehk quyten in t naercommen van hare Ho. Mo. iustructie, ende anderen derselver resolutie, hem medc gegeven ende naegesonden, gelyck hare Ho. Mo. ende de compaignie dies aengaende een vast betrouwen hebben, ende dat hy hem vofconimelyk ende sonder eenich nadencken versekert houde, dat hare Ho. Mo., gelyck oick de bewinthebbers vande voorsz. com- paignie, soo wel ende meer als oyt te voren geresolveert syn ende blyven, omme de saecken aldaer (zeer loffelyek tot noch toe beleydt) te hanthaven, seconderen ende alle contreminen mettet ghene voirders daer tegens sal worden voorgenomen, te voorcommen. (Apr. 24). Pred. te BreskesanU* Opte requeste vande ondersaten ende gemeene inwoonders van Breskenssant ende d'omliggende qnartieren, versoeckende versien te werden met een or- dinaris predicant, is goetgevonden daerop te verstaen het advis vanden raedt van state, na dat haer E. hun ierst sullen geinformeert hebben, oft ter plaetsen oock soo veele luy- den syn , als de requeste vermeldt, mitsgaders ofter egheen gecstel. goeden en zyn, daervuyt een predicant onderhouden soude kunnen werden. (May 2). Pred. te Aerdenburck.* Opte requeste van Jacques Anthony, dienaer des goddelycken

-ocr page 267-



	2G0

seecker is, als bevaren wert de latitude vande zee, Zuyden ende Noorden; dies dat hy in- venteur te vreden is, vande voorschreven somme nyet t'ontfangen, voor dat de leveran- tie vande voorsz. cloot by hem gedaen ende de preuve van denselven goetgevonden sal zyn, mitsgaders by soo verve, als andere met gelycke off andere instrumenten by haer al- rede gepresenteert ofte noch te presenteeren, eerder mochten gereet wesen als by inven- teur, dat by hem 't voorsz. praemium sal gunnen ende hem laten contenteren met soo- danige vereeringe, als hare Ho. Mo. hem voor zyne gedaene moeyten sullen believen toe te voegen. Daervan by aete heeft versocht, ende dat ^?t ghene des voorschreven is , hem alsoo sal wedervaren, by soo verre als hy den iersten ende bequaemsten waerachtigen iuven- teur is vande voorschreven konste ende we- tenschap, ende dat deselve by de demonstratie ende practycque alsoo goetgevonden ende aen- genomen wordt; hebben die hoochgemelte beeren staten generael (nae dat zy bet rapport vande beeren hare gecommitteerden metten voorsz, inventeur gesproecken ende geconfe- reert hebbende, gehoort ende op alles na behooren geleth hadden, de voorsz. aenbie- dinge aennemende) den voorsz. Gorudt Bor- reker daerop het voorsz. praemium van 15000 guldens eens belooft ende toegeseet; beloven ende toeseggen mils desen, welverstaende dat hy volgende zyne presentatie van deselve somme van 15000 guldens nyct en sal mogen voir- deren, voor dat de leverantie vanden voorsz. cloot by hem gedaen ende geeffectueert, ende de proeve van deselve goetgevonden sal syn, gelyck hiervooren geseeght is ; ende met con- ditie, by soo verre als andere met gelycke off andere instrumenten alrede gepresenteert ofte noch te presenteren , eerder mochten ge- reet worden, ende de voorsz. longitude vin- den ende demonstreeren, dat sulcke inventeurs sullen worden tot het voorsz. praemium ge- prefereert; ende dat hy hem sal moeten contenteren met soodanige vereeringe, als bare Ho. Mo. sullen gelieven hem voor zynen gethoonden yver ende gedaene moyeten toe
		te leggen , hetwelcke bun vry sal staen, sondcr dat deselve bun daertoe anderssints verstaen te verbinden, accorderende hem daervan dese jegenwoordige acte. Gedaen onder het cachet, den 23. Mey 16L2. Tapisserie v. Spierinak. Opte requeste van Francois Spierincx, tapissier tot Delft, deuwelcken den 29. Juny lestleden geaccor- deert is geweest te mogen vuytvoeren, vry van convoy ende licerit, naer Oosten, drie stuexkens tapisseryen, met eenige kussens, dienende tot patroonen , mits dat hy gehouden was deselve weder inne te brengen binnen den tyt van een jaer, by pene van het con- voy daervan te betaelen, daervoer hy borge heeft gestelt, hebben hare Ho. Mo. op het ■voorschryven des conincx van Polen, geda- teert den 23. Novembris lestleden , de voorsz. borchtocht ontslagen ende gehouden voor ge- suyvert. Ordonnerende d'oflicieren vande con- voyen , dien dit aengaet, hem hierna te re- guleren, ende de voorsz. borchtochte t'ont- slaen. (May 24). Idem, Is op het voorschreven scbryven des conincx van Polen, ende zynes Mats, ge- voechde pasport, insgelycx gedateert den 23* Novembris lestleden, den voorsz. Francois Spierincx, tapissier, geaccordeert, vuyt dese landen vry van convoy ende licent, te trans- porteren naer Polen voor zvne Mat. drve cameren tapisserien , die deselve zyne Mat. van hem gecocht heeft ende aenbestayt te maken, mits by denselven stellende caulie suffisant, dat hy binnen den tyt van een jaer sal brengen behoorlycke certiucatie by zyne Mat. geteeckent, dat by zyne Mat. tot des- selffs dienste de voorsz. drye cameren tapis- serien heeft gelevert, ende by hem zyn ont- fangen. (Eod.), JJitvindinge van J. Henriksz. Die heeren Bassen, Joachimi ende Hillema, ten bywesen van mr. Stevin geexamineert hebbende d'aen- gegeven inventie van Jan Henricxz., ontfanger generael vande convoyen in Vrieslandt, op het meten vande longitude vande zee, Oost ende West, hebben gedaen rapport van haer* lieder gebesoigneerde, verclarende het oordeel

-ocr page 268-



		261

			schippers, als derselver goede gelieftesal zyn, ende dit alles binnen vier maenden naest- commende; is den griffier gelast 't voorsz. schriftelyck model aen te nemen ende op te sluyten ende den inventeur van wegen hare Ho. Mo. te belasten zyne instrumenten, in't voorsz. geschrifte gementioneert, te maken ende over te leveren binnen den aengenomen tyt, sonder costen van't lant, alsoo hare Ho. Mo. nyet en dencken daertoe yets te geven. (Junyl2). Predd, te Breda, Opte requeste vande dienoren des goddelycken Woorts binnen der stadt Breda, versoeckende omme iedenen , daerinne Verhaelt, te weeten , waer dat zy hare betalinge voortane sullen hebben te vinden; is geaccordeert, dat men provisioned die re- monstranten noch eeris sal helpen, opten selven voet als hare Ho. Mo. dat laetst gedaen hebben, ende dat men de voorsz. requeste voorts sal stellen in handen vanden raedt van state, omme te letten ende adviseren, hoe dat men het onderhoudt vande voorsz. re- monstranten best sal beleyden ende besorgen. (Juny 10). De Rieu, pred. te Sluis.* Is Job de Rieu, dienaer des goddelycken Woorts binnen Sluys, (die ten versoecke vande garnisoenen, soo van. deselve stadt als daeromtrent, al over de sess jaeren geleden heeft begonnen ende tot nu toe gecontinueert, alle weken eene ordinaris predicate inde Francoische spraecke tedoen, daervoeren hy nyet en heeft genoten) toege- leet voer zynen gepasseerden dienst hondert guldens eens, ende vyftich guldens tsjaers voer den dienst, die hy voertane noch doen sal inde continuatie van zyne voorsz. ordina- ris predicate inde Francoische spraecke, vol- gende desselfs presentatie. (Jun. 21). Martelaarsboek. Is Cornelia de Swarte, weduwe van wylen Abraham Canin, woo- nende tot Dordrecht, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van vyfF jaeren naest- commende, alleene inde vereenichde provin- cien te moegen doen drucken , vuytgeven ende vercoopen inde Nederlantsche spraecke, het tweede bouck ofte deel der martelaren, ver- ciert met figuerenj verbiedende etc, {Eod.)_m
van mrs. Stevin ende Mario (!) (hun de mathe- matische conste len besteu verstaende), te wesen, by [soo verre als des inventeurs aen- geven, inde practycke alsoo bevonden wordt, als by mainteneert dat sal (hetwelcke zy nauwelycx weeten te contradiceeren); waerop gedelibereert is verstaen ende goetgevonden, nademnel aen de waerheyt van dese inventie tot voorderinge vande zeevaert ende by con- sequent voor den dienst van 't landt ten hoochsten Is gelegen, dat men aen de ge- committeerde raeden ter admiraliteyt tot Am- sterdam , sal schryven ende deselve belasten, dat zy de vooisz. inventie rypelyck doen sullen examineren, by cloucke, verstandige ende ervaren stierluyden, op verre ende lange reyse geweest hebbende , ende andere ervaren per- soonen, soo wel inde practycke als theorie (den inventeur daerop geboort) ende hare Ho. Mo. te adverteren, wat deselve vande waer- heyt vande vooisz. inventie sullen bevinden, ende oordeelen met haerluyder advis, opdat by hare Ho. Mo. op des suppleants versoeck, daernae gedisponeert mach worden nae be- hooren. (May 29). Inventie om de landen vtuchtbaar te ma- ken Is gelesen de requeste, gepresenteert bv sekere Engelscheedelluyden, die versoecken octroy op hare inventie, omme door sayinge van eenige materialen van hout, de landen beter ende vruchtbaer te maecken , maer al- vooren daerop te disponeren, is verstaen, dat die suppleanten ierst in dese landen van hare inventie sullen doen een proeve, om dat ge- daen etc, (Eod.). Inventie v. Borreaher, Courdt Boddekers (!) heeft overgelevert seker schrifteliek model, rakende zyne inventie vande longitude vande zee , die hy hout te wesen fix ende seecker, aennemende dat hy op eenen globum ofte coeperen koegel sal snyden ende affteeckenen de longitude ende latitude des worths, met alle haere streecken, graden ende getal van aenwysinge, ende daer beneffens een uuyr- glas, loopende 24 uren; opdat hare Ho* Mo. lot een seeckere proeve daerop sullen mogen hooren soodanige verstandige stuierlyeden off


	i

-ocr page 269-



	262

Jo. Lydtus, pred. tot Oudewater. Is ge- lesea de requeste Johannis Lydii, dienaer Jesu Christi tot Oudewater, versoeckende oc- troy , omme alleene by Loys Elsevier te mogen doen drucken ende vuytgeven, Opera Nicolai Clemangis, die voor twee hondert jaren te- gen het pausdom geschreven zyn. Maer goelgevonden, alvooren daerop te disponeren, dat den suppleant 't voorschreven bouck mette censure vande professoren tot Leyden alhier sal exhiberen. Omme etc, (Jun. 26). Roomschen te B. op Z. Opte requeste van verscheyden borgers tot Bergen opten Zoom vande Roomsche religie, die bun beclagen , dat den drost van Bergen voorsz. hun hare man- tels ende boeden heeft by soldaten doen affnemen den 12. deses, omdat zy ten zelven dage tot Halteren, Wouwe, Heerle ende an- dere vuyte voorschreven stadt gegaen zyn, omme de predicatie ende misse te hooren inde kercken van deselve dorpen , daer dat opentlyck toegelaten is , tegen bare Ho. Mo. placcaet, des zy suppleanten ter conlrarie sust'meeren ; versoeckende daerop te verstaen bare Ho. Mo. interpretatie, om haer daernaer te reguleren; ende dat hun ondertusscben bare mantels ende boeden souden wordea gerestitueert; is naer deliberate verstaen ende geresolveert, dat men den drost van Bergen opte Zoom voorsz. sal ordonneren diesuppli- anten le restitueren, onder suffisante cautie de mantels ende hoeden, hierinne gementioneert, bun affgenomen, ende voorts van alle voordere procedm^en op te houden , tot dat by bare Ho. Mo. anders sal syn geordonneert. (Jun. 28). T/io. Learner. Ontfangen ende gelesen eenen brieff vande gecommitteerde raden ter admi- raliteyt binnen Amsterdam, gedateert den 3. deses, daerby zy adverteren , voor rescriptie opte missive van bare Ho. Mo. vanden 21. Dec. lestleden, mette nevensgaende requeste van Thomas Learner, zeggende gevonden te hebben de metinge van Oost ende West, dat zy volgende deselve missive den voorsz. Learner by Wilbem Jansz. ende veel andere persoonen inde geometrie ende zeevaert ervaren, tot diversche reysen, pock noch onlancx in hare
		presenile op zyn voorgeven hebben doen exa- mineren ende rypelyck onderzoecken, wat vande waerheyt van zvne aengediende inventie is, ende vuyt henluyden, naer dat zy serieu- selyck vermaent waren, in oprechticheyt te oordeelen van t voorsz. voorgeven des voor- schreven Learner , gesamentl. ende elck in 't besundere verstaen, dat't zelve gansch ydel ende frivoel is 5 hierop geadviseert wesende, is verstaen , dat men den voorschreven Learner zyne gepresenteerde bouxkens sal doen resti- tueren ende van denselven scheyden, hem aenseggende, dat by zyn inventie ende werck soo sal hebben te maken, dat men met expe- rience de vruchten daervan volgende zynde voergeven ende beloften mach genieten. (Jul. 6). Jo. Lydius Is Johanni Lydio, predicant tot Oudewater, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van sess naestcommende jaren alleene inde vereenichde provincien te doen drucken ende vuytgeven Opera Nicolai Cle~ mangiij aertzdiaken tot Bajonen in Vranck- rycke; verbiedende etc. (Jul. 7). Pr_m in ⁹t Wahck quartier. Is geaccordeert te depescheren ordonnancie optcn ontfanger generael, te betalen aen den gecoramitteerden vande synode der Fransche kercken, de somme van vyffhondert guldens, totonderhout vanden predicant, die in't voerleden jaer 1000 ende elffve, by weeten van bare Ho. Mo. in het Walsch quartier vande affgeweken provincien heeft gepredict. (Jul. 11). EL Trip. Opte requeste van Ellas Trip, coopman tot Dordrecht, is geaccordeert dat men den suppliant sal geven acte van ver- claringe, dat de vyffhondert dusent ponden cogels, die den suppliant aen de compaignie van Oostindien ende coliegien ter admiraliteyt alhier vercocht heeft, ten dienst vande ver- eenichde provincien sullen dienen. [Eoa\). Roockgaten. Is Pieter Cool van Solingen, geweest smith, borger alhier inden Hage, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van seven jaren naestcommende inde vereenichde provincien alleene te maken ofte doen maecken sulcke roockgaten, datter metten roock vande schotsche cplen, die inde brouwerien, zout-

-ocr page 270-



	263

		Idem. Gelesen den staet van het ordinaris incommcn ende lasten vanden ontfanck vande geestelycke goederen tot Bergen opten Zoom, ende soo daerop als op de requeste vande kerckendienaers tot Breda ende Bergen opten Zoom, (versoeckende dat ordre gestelt soude worden opte hetalinge van hare tractementen voor het voerleden ende toecommende), is geordonneert dat men deselve requesten mette bywesende stucken sal stellen in handen van den raedt van state, omme morgen ofte voer- morgen hare Ho. Mo. te adviseren, wat expe- dient dat men soude moegen nemen tot dese betalinge. (Jul. 27). Idem. Ontfangen eenen brieff vanden raedt van state, vanden laetsten deses, houdende dat haer E., omme hare Ho. Mo. te adviseren wat expedient dat men soude mogen nemen tot betalinge vande kerckendienaren, soo tot Bergen opten Zoom als binnen Breda, con- form hare Ho. Mo. apostille vanden 27. deses, hebben, soo vele aengaet die van Bergen opten Zoom, naergesien den staet vande jegenwooi- dige incompste der geestelycke goederen aldaer, mitsgaders die lasten, die daer vuyt moeten betaelt worden, als oock de resolutie van hare Ho. Mo., van dat het geheel decanaetschap ende andere beneficien hebbende euram ani~ marum annexam, ende een derdendeel vande canonisien geen auram annexam hebbende, souden commen tot onderhoudt vande pre- dicanten ende andere kerckendienaren; ende bevindende, dat des nyettegenstaende noch jaerlycx soude te cort commen de somme van omtrent achtien hondert guldens, dat hun soude beduncken, dat men om deselve gebre- kende somme te vinden, soude mogen nemen twaelfF hondert guldens vuyt de rantzoenpen- ningen, procederende vuyt de verpachtinge der middelen, soo wel ten platten lande ais inde stadt selffs, ingaende mette jegenwoor- dige loopende \|ofte voorgaende verpachtinge, ende dat de resterende sess hondert gulden souden werden gesuppleerl byde magistraet derselver stadt, overmits het wel billick is, dat ten minsten een predicant byde stadt, buyten costen van't landt behoorde onder-
pannea, steenovens, pannebackeryen enz. gehruyct worden, eglieen stofF en sal vuyt- vliegen als alleene den puren roock, maer dat sulcken stofl' in groote menichte binnen 's hujs ofte tot sulcken plaetse als men 't begeert, sal nedervallen ende blyven Iiggen, daennede alle clachten, tot noch toe daerover gevallen, sullen commen te cesseren; verbiedende etc, (Jul. 14). Tho, Learner. Opte remonstrantie van Tho- mas Learner wordt alsnoch verstaen, dat den remonstrant zyne invenlie moet bewysen ende waer doen, volgende ^?t gene dat met hem getracteert is. (Jul. 16). ZueHus, pr. te B. op Z. ' Is gelesen het ad vis, byden raedt van state geformeert den 9. deses, opte requeste van Jacobus Zuerius, kerckendienaer te Bergen opten Zoom, hou- dende, dat zyn te kennen geven is waerachticb ende dat haer E. oversulcx dunct. dat men hem syn versoeck niet en behoort affte slaen, maer te accorderen , te meer daer haer E. oock verstaen, dat hj den kerckendienst in beyde spraken, als in 't Duytsch ende Francois, tot goet contentement der gemeente is doende ; hierop gedelibereert zynde, hebben hare Ho. Mo. geaccordeert, dat den raedt van state den suppliant zyne huyshuere sullen doen be- talen, gelyck aen desselfs medebroeders ge- schiet, vanden tyt aff dat hy zyn huys heeft gemist. (Jul. 16). Fredd. te Bergen op Z. Op de requeste vande dienaers des Woorts binnen Bergen op ten Zoom, is geordonneert deselve te stellen in handen vanden raedt van state, omme te doen maecken pertinenten staet van dejegen- woordige incompsten vande geestelycke goe- deren tot Bergen voorschreven, mitsgaders vande lasten vande predicanten ende andere kerckendienaren, die in deselve stadt onder- houden moeten worden, dan is geaccordeert, dat men ondertusschen ende by provisie opten voorgaende voet aen de remonstranten alnoch sal doen verstrecken vuyte incompsten vande gemeene middelen binnen de voorschreven stadt, de somme van thien bondert guldens eens (�o<�).

-ocr page 271-



	264

		len worden, ende in alien gevallen alsoo neffens de voorsz. geestelycke goederen, mede binnen Breda, is het collegie vande canonicken ende prebendarissen , daervuyt die alimentatie vande predicanten tot noch toe voorvallen ende oock gecontinueert hadde behooren te worden, tot dat met kennisse van saecken anders ware gedisponeert geweest, dat haer E. mede voor een expedient achten, dat ten minsten het een derdendeel van deselve prebenden, mits- gaders het decanaetschap ende ander benefi- cien hebbende ouram animarum annexam, gelyck ende in conformity van hare Ho. Mo. resolntie, tot Bergen opten Zoom geschiet, soude genomen worden tot onderhoudt vande predicanten ende verval van andere kercke- lycke lasten , alhoewel hare E. alnoch meenen nyet genoechsaem gebleken te zyn, dat den Prince van Orangien, als heer van Breda, tot het recht van patronaetschap gerecht zy, maer dat hetselve veeleer hare Ho. Mo. com- petere, gelyck opten tweeden Junv des voor- ledeu jaers 1611 by haer E. is geadviseert. Maer alsoo van ⁹t gene voorsz. in treyn te brengen , veelicht eenigen tyt soude verloopen. Ende dat nyettemin de predicanten onder- tusschen met eenige penningen dienen versien te wesen tot hunlieden alimentatie, dat men deselve by provisie mede soude kunnen toe- leggen de somme van duysent guldens vuyte randtzoenpenningen van Breda eto. Opt voor- schreven ad vis gedelibereert wesende, hebben hare Ho Mo. hun daermede geconformeert ende den raet van state versocht 't selve te willen effectueren. {Eod,), Doot FoSy te Sluys* Opte requeste van Henricus Vos van Kellendonck, doctor inde medicynen, is geaccordeert, by soo verre als binnen Sluys inden dienst van't landt eenen doctor aen te nemen, goetgevonden wort, dat men den suppliant voor jmandt anders daer- toe sal prefereren. (Aug. 15). Guicchiardin? s descri%zione vert, door Ki- liaen. Is Petro Montano, hare Ho. Mo. ge- presenteert ende gedediceert hebbende seecker bouck, geintituleert: De besckryviriye van alle de NederlaitdeTi) andersints genoempt Neder-
houden te worden ; ende sulcx voor den je- genwoordigen tyt, dan soo apparentelyck eenige landen voortaen hooger sullen kunnen verhuert worden, soude die verhoogingc nae proportie connen commen tot voordeel ende verminde- ringe vande voorsz. twaelfF hondert guldens vuyt de lantzoenpenningen, ende vande sess hondert guld. vuyte stadts middelen. (Aug. I). Idem, Wat aengaet het versouck vande kerckendienaren tot Breda, diewelcke remon- streren dat zy by Dionys Piggen vuytte in- corapsten vande canonice goederen betaelt zyn geweest ter tyt toe, dat nu voor omtrent an- derhalf jaer byden prince van Orangnenhem sulcx is geinterdiceert ende belast alle de in- compsten, aen de canonicken ende preben- darisen te laten volgen, dat haer E. voor het beste expedient souden achten, dat tot on- derhoudt vande predicanten geemployeert wor- den nyet de gemeene landts middelen , die totten oorloge ende het gevolch van dien ge- distineert zyn, dan die geestelycke goederen daer selve zyn, ende alsoo binnen Breda ver- scheyden geestelycke goederen syn, tot nie- mandts colJau'e, den alleen tot dispositie van haere Ho. Mo. staende, waervan verscheyden rentmeesters zyn, te weeten eenige pastorye ende corale goederen ; item, verscheyden cloos- teren van nonnen ende bagynen, die na de reductie vande stadt byde nonnen ende bagynen tot derselver onderhout zyn gebleven, ende dat tzedert derselver nonnen ende bagynen getal zeer is vermindert, alsoo dat zy d'alinge ineompsten, die al merckelyck bedragen, tot haer alimentalie nyet van doen en hebben, maer veel eer gepresumeert worden deselve te distribueren aen andere geestelycke persoonen, aen d'ander zyde sich onthoudende, daer- online dat haere Ho. Mo. wel souden bevought wesen deselve pastorye, corale ende clooster- goederen aenstont aen te slaen , gevende aen de noch levendige nonnen ende bagynen see- ckere aliuientatie geduerende haer leven lanck, d'welcke geschiedende dat haer E. achten, dat de gaigen vande predicanten ende andere kerckelyeke lasten mette voorsz. alimentation daervujt genouchsaem souden kunnen verval-

-ocr page 272-



	265

duytslandt, door rar. Loys Guichardini, edel- man van Florentien, oversien ende vermeerdert meer als de helft, by denselven autheur, met alle de landtcaerten, overgesedt inde Neder- landtsche spraecke doer Cornelium Kilianum, nu wederora met verscheyden historien ende aenmerckingen vermeerdert door den voorsz. Petrum Montannm , toegeleet t'sestich guldens eens tot eene vereeringe, ende voorts gecon- senteert, dat men aen de heeren gecommit- teerde vande provincien sal geven een exem- plaer. (Aug. 21). Jo. Vogel, pastoor te Heerle. Is Johanni Vogelio, voermaels pastoor tot Heerle in het marquisaet van Bergen opten Zoom, boven de hondert guldens, hem den 16. deses ge- accordeert tot zyn onderhoudt voor een jaer noch toegeleet vyftich guldens eens, omme goede consideratien. (Eod.). M Tasson, ingen.* Is de weduwe van mr. Matthys Tasson, in zyn leven geweest inge- nieur, in consideratie van haren hoogen ou~ derdom ende sobere constitute, toegeleet 30 guldens eens. (Aug. 23). Mandeville, doct. binn. Nymegen. Op het voorschryven van borgermeesteren, schepenen ende raedt der stadt Nymegen, mitsgaders vanden commandeur ovei het garnisoen in deserve stadt, is geaccordeert, dat men Mi- chiel a Mandeville, der medicynen doctor in den dienst vanden landc binnen Nyemegen, inde plaetse van doctor Brant (die hem elders heeft begeven) sal aennemen opte helft vande gaigen, die den voorsz. doctor Brant gehadt heeft. (Eod.). Doctoren. Is voorts geresolveert, dat men generalyck alle die oude doctoren inde medicy- nen daeronder begrepen, den persoon doctoris Vos hare tractementen sal verminderen een derdendeel, ende die nyeuwe, die sullen corn- men te succederen inde plaetse vande affge-* storven, dat men die zal voertane aennemen op halfF tractement van 't gene dat sulcken affgestorven gehadt zal hehben. (Eod.). Pred. t\ hetreg.v. Chastillon. Is opte re- commandatie vanden heere van Chastillon geaccordeert, dat men Piicharl Julian de Neree V.
		sal aennemen tot een predicant ofte minister van zyn regiment, opten selven voet gelyck .aeogenomen is ende getracteert wordt die mi- nister van het regiment des heeren van Bethune, te weten d'een helft tot last vande generali- teyt ende d'ander helft tot last van't voorsz. regiment. (Aug. 28). Abr. Hunter, pred. Fs geaccordeert, dat men noch voor dese reyse aen den Schotschen predicant Huntero sal betalen zyne versochte advance oftc anlicipatie opten voorgaende voet, maer dat men hem sal aenseggen dat het is voor de laetste reyse, ende dat hy daerom sal sien te mesnageren gelyck andere predicanten. (Aug. 31). Doctoren Vos etc. Op het geproponeerde ende gemoveerde byden secretaris Huygens, by last vanden raedt van state, raeckende de gevallen interruptie vande betalinge van het tractement van doctor Vos, nae dat hem 't selve byden raidt was opgeseet, ende van gelycken van doctor Brant, ende het inne- gaen des tractements van doctor Mandeville, gesuccedeert inde plaetse des voorsz. Brants; is nae deliberatie verstaen ende geaccordeert, aengesien dat den voorsz. Vos continuelyck vanden tyt aff van het opseggen van syn trac- tement heeft gesolliciteert de continuatie ende betalinge (te weten vande twee derdendeelen van 't selve) sal innegaen vanden tyt des op- seggens, dat oock Brant sal betaelt worden vande helft van zyn tractement vanden tyt van zyne discontinuatie. Ende Mandeville (te weten oock vande helft van het voorgaende tractement, dat doctor Brant heeft genoten) vanden dach vande laetste resolutie. (Eod.). Baudius en Meursius. Is geaccordeert dat men die professoren Baudio ende Mcursio ge- presenteert hebbende, 't gene dat zy geschre- ven hebben voor een proeve, by ordre van hare Ho. Mo., van 't gene datter gepasseert is in dese landen inde jaeren 1609, 1610 en 1611, aen elcken van deselve sal betalen de helft vande vier hondert guldens, die hun belooft syn, mits dat zy haer schryven sullen continueren, maer daervan nyet vuytgeven son- der espresse ordre van hare Ho. Mo. (Spt.H). 34

-ocr page 273-



	2GG

Kerk ie Ysendyk. Is de hooftmannen ende kerckenraedt binnen Ysendyck, toegeleet tot het volmaecken van haer kercke, noch twee hondert guldens boven het voorgaende sub- sidie, desupplianten geaccordeert. (Spt. 18). Abr vd. Myle.* Is Abraham vander Myle tot eene vereeringe toegeleet hondert d adders , voor de dedicatie ende presentatie by hem sen hare Ho. Mo. gedaen van seecker bouck , geintituleert: Abraham i vander My I'd Lingua Belgica etc, (Spt. 25). Fredd, ie Breda, Is gelesen het ad vis van den raedt van state, geformeert den 3. deses, opte requeste gepresenteert opten naem vanden heere prince van Orangien, beroerende de geestelycke goederen inde stadt ende bet landt van Breda gelegen, ende daerop gedclibereert wesende, is verstaen ende geresolvecrt, mits byde raeden van ajnfl Excell die heere prince van Orangien furnerende inde handen vanden ontfanger Jan de Bergaigne, een jaer trade- ments vande predicanten ende andere fcer- ckendienaren binnen Breda, dat men sonder prejuditie vande voorgaende resolutien mette aengevangen procedueren van ghyselingen sal ophouden ende deselve doen cesseren, ende eenige coinmitteren omme mette raeden van syn Excell. te commen in communieatie, soo op de natuyre ende gelegentbeyt vande voorsz. geestelycke goederen tot Breda ende den aen- cleve van dien, als andersints, omme, het rapport daervan gehoort, alsdan op het ver- souck vanden heere remonstrant gedisponeert te woiden nae behooren. (Oct. 9). Boek van Jouch. Gillis. Opte requeste van Joachimi Gillis, geweesl hebbende secre- taris vande stadt Antwerpen, versouekende, slsoo by van meeninge is vuyttegeven ende hare Ho. Mo. te dediceren seecker bouck van verscheyden originele stucken, aengaende d'op- rechtinge vande nyeuwe bisschoppen in dese landen, maer voornenienllyck vande debvoiren byde stadt Antwerpen gedaen, om den bis- scop vuyt hare stadt te weeren e/&, dat hare Ho. Mo. souden gelieveu eenige te cominit- teeren, die met ten remonstrant den bouck znogen. lesen ende oversien, ende eenen tytel
		voor densclven raemen, mitsgaders de voor- red en ; bierop gedelibereert zynde, is verstaen dat men den suppliant sal verclaren, dat om verscheyden goede consideration hare Ho. Mo. nyet en begeren haren naem in het vuytge- ven deses boucx gemenght, noch denselven haer gedediceert te hebben. (Oct. II). Folk. Henrici, pred. Is Folckero Henrici, gewesen predicant in Westerwollingerlandt, omme te subvenieren zyne jcgenwoordige sobere gelegen theyt, vuyt commiseralie toege- leet vyventzeventich guldens eens, te belaelen byden ontfanger generael. (Oct. 13). 27o. Learner,* Is Thomas Learner, alhier seeckeren tytgesolliciteert hebbende, om eenige consideratien toegeleet vyftich guldens eens. *(Eod.).* Loys van Mayerne, Is Loys de Maverne Turauet toegeleet hondert guldens voor de boucken, die by liare Ho. Mo. heeft doen presenteeren, geintituleert: la Monarchic Ari* siodemocratique, (Eod.), Floris Balthasar. Opte requeste van Floris Balthasar, lantmeeter ende plaetsnyder, pre- senterende hare Ho. Mo. een caerte van een gedeelte van Hollandt, by hem gesneden, te weten het dyckgraeffschap van DelfHandt, met versoeck, dat hare Ho. Mo. deselve souden gelieven aen te nemen ende synea arbeyt, daerinne gedaen, te recognosceren, is dit versouck affgeslagen. (Eod.), Tho, Learner, Is geresumeert de resolutie, genomen opte requeste van Thomas Learner, pretenderende gevonden te hebben Oost ende West in syn rechter lengte te peylen, ende gepersisteert byde voorgaende resolutie , ende mitsdien goetgevonden dat men den suppliant alhier ter vergaderinge sal aenseggen, dat hare Ho. Mo. verstaen, dat hy zyne demonstrate vande waerheyt van zyne inventie gehouden is te doen in achtervolch van't gene met hem gehandelt is, sulex dat hare Ho. Mo. daer- inne hebben contentement, dewyle dat die- ghene, gecommitteert totte examinatie vande voorsz. inventie, verclaren dat daertoe egheen apparentie van waerheyt en is. (Eod.). Idem, Is binnen gestaen Thomas Learner,

-ocr page 274-



	267

ende denselven verclaert entle aengeseet, dat hare Ho. Mo. (hebbende geexamineert den bouck, byden comparant in druck vuytgege- ven, mitsgaders alle't voergaendegebesoigneer- de metten selven, soo alhier inden Hage als by hare Ho. Mo. ordre by het collegie ter admiraliteyt binnen Amsterdam), daei* vuyt niet en vinden, dat des comparand inventie soo waarachtich , vast ende seker is, als hy gehou- den is deselve, volgende 'tgene dat met hem gehandelt is te demonstreren, alsoo dat hare Ho. Mo. hun daermede nyet en kunnen ge- contenteren, by soo verre nochtans als den comparant hiernamaels zyne inventie zoo compt te demonstreren, dat die seecker ende waer- achtich bevonden wordt, sal deselve by haere Ho. Mo. aengenomen ende den suppliant ge- presteert ende voldaen worden, 't gene dat hem in sulcken gevalle by acte toegeseet is. (Oct. 17). Doct. Strobanus. Opterequeste van Ferdi- nandusStrobanus, versoeckende extraordinaris tractement, is geappoincteert nihil. (Eod.). Kerk van Cloppenburch, etc* Is gelesen seecker memorie vanden heere grave Wilhem Lodewich van Nassau, stadtholder efc., hou- dende dat zyner E. by die van'tclassis van't Oldeampt ende Westerwoldingerlandt geadver- teert is, hoe dat d'Evangelische kercken inde drostampten van Cloppenburch, Meppen ende Vecht, gelegen inde stift van Munster, zeer geintimideert ende gedreycht worden met verstooringe ofte exterminatie door die proce* duren vanden cheurfurst van Goelen, begin- nende die pastooren op te leggen seeckere lasten, die zy tegen Gods Woort niet dragen en kunnen, ende oversulcx om deselve te ontgaen, gedrongen sullen worden het landt ende hare kercken, ofte emmers d'exercitie van haren dienst te verlaten, ten zy dat zy onder het faveur van hare geloofsgenoten schuy- lende, haer beroep continueren mogen, daer- om 't voorsz. classis versocht heeft, dat men soude dencken op middelen ende wegen, daer- toe dienelycxt zynde, om die voorsz. versto- ringe voor te commen, daertegen die welge- meite heere grave egheen practicabelder tx-		pedienten weet, als dat de cheurfurst van Coelen tot alle billike moderatie by een ernstich schry- ven van hare Ho. Mo. vermaent werde. Hier- op geadviseert wesende, is den griffier gelast den welgemelten heere grave te verthoonen die difHculteyten, die hare Ho. Mo. maecken hun dese saecke te bemoyen, als namentlyck orarae dat deselve niet geerne en souden heb- ben, dat vrerapde potentaten hunnen staet vande religie ende regieringe in dese landen souden bemoyen , maer voornementlyck omme dat tot meer reysen gespeurt is, als hare Ho. Mo. ten faveure van die vande religie geschre* ven hebben aen den cheurfurst van Goelen, den bisscop van Paderborn, aen de regieringe van Munster, e/c, dat zy in plaetse van ac- commodement meer beswaert zyn geworden, sulcx dat hare Ho. Mo. beducht zyn, dat van gelycken in dese saecke hun sal weder- varen , achtende hare Ho. Mo. dattet wel soo goede vruchten soude schaffen , dat zynder E. geliefFden aen den cheurfurst selver te schry- ven, edoch daer zyn E. desen alien nyet-* tegenstaende voorder op het schryven van hare Ho. Mo. sal urgeren , wordt geaccordeert, dat men civilicken aen den cheurfurst sal schry- ven ende intercederen tot moderatie, ende dat zyne hoocheyt gelieve de kercken te laeten in haeren voorigen staet ende exercitie van hare religie. (Oct. 19). Adr. Jacobsz., velttimmerman. Opte re- queste van mr. Adriaen Jacobsz., velttymmer- man, residerende tot Lewaerden, is opte re- commandatie van zyn Excell. ende in conside- rate dat den supqliant is een man van dienste, daerinne hy hem wel heeft gequeten, mits- gaders van het ongeluck van 't pulver, dat hem voor Gulich is overgecommen, geaccor- deert, dat men den suppliant sal wederom brengen opten staet van oorloge ende in't resumeren van denselven, op zyn tractement letten ende disponeren naer behoren. (Eod.)* Hettinger, pred. op het fort ⁹s Graven- weert* Opte recjueste Henrick Hellingeri (!), predicant op het fort van 's Gravenweert, is geappoincteert advis aen den raedt van state. (Oct. 27). 3'i*

-ocr page 275-



	2o8

		een jaer tractements vande predicanten ende andere kerckeudienaren der stadt Breda , daer- merle den faedt van zyn Excell. sustineert voldaen te hebben de voorsz. resolutie van. hare Ho. Mo., niettegenstaende datter nocb twee andere kerckendienaren, met narneii Diaraantius (!) ende Beyaert, ten dienste vande kercke gebruyckt worden, die tot noeh toe uyte generale middelen, d'een tot seven ende d'ander tot sess hondert guldens betaelt zyn geweest, mitsgaders noch een oudt predicant, denwelcken betaelt wordt twee houdert guld., tsamen beloopende vyfthien hondert guldens, off zyn Excell. mette voorsz. gedaen betalinge tot surcheantie vande gvselinge sal gestaen , off daerenboven alvoren noch moeten betalen de voorsz. vyftien hondert guldens etc. Ende ten tweeden oft den voorsz. ontfanger , tot directie vande aenstaende communicatie inde voorsz. requeste gementioneert, noch sal con- tinueren te voorderen den staet vande voorsz. geestelycke goederen, hem belast, daertoe de ghyselinge vande particuliere outfangers is ge- schiet, ofi' daermede ophouden, exhiberende die voorsz. Huygens de requeste byden voorsz. Bergaigne, ten eynde voorsz. gepresenteert. Is uytgeslelt daerop te resolveren tot Maendage. (Nov. 3). RariteitenvoorVrankryk. Opte requeste van Pierre Desuiarten _? cabinetsbewaerder ende besorger van rarieteyten des conincx van Vranckryck, versouckende te mogen vry uyt- voeren alsulcke rariteyten, als hy in dese landen ten dienste van zyne Mat. alreede ge- cocht heeft ende noch gelast heeft te coopen, volgende de commissie ende patente, die hy daertoe heeft, tot welcken eynde hy last ge- geven heeft aen Jacques l'Heremite. JNaer deliberate gesien des suppliants commissie van zyne Mat. Is geresolveert ende verstaen, dat Jacques PHeremite (gecocht hebbende de par- tyen van rariteyten, hem byden suppliant gelast, ende gereet wesende deselve naar Vrank- ryck te bestellen) deselve partyen by behoor- lycke ende pertinente specificatie eerst gehou- den sal syn hare Ho. Mo. over te geven ende presenteren, ende en sullen alsdnn hare Ho.
HollingerSj pred. Is gelesen het ad vis by den raedt van state geforraeert opte requeste van Henricus Hollingerius (!), predicant op 'sGra- venweert, den 29. deses, houdende, dat haer E. wel kunnen considereren, dat den suppl¹in een zulcke plaetse, daer hy ontwvffelyck groot versouck ende aenval heeft, het met yrouwe ende kinderen seer beswaerlyck op een tractement van vier hondert vyftich guldens kan onthouden, ende dat haer E. daerom wel redelyck zouden vinden, dat hem 'tselve zyn tractement merckelyck vermeerdert worde, t welck haer E. nochtans achten, dat by die van 't quartier van Nyemegen behoort te ge- schicdcn buyten last vande generaliteyt, ter- wylen by haer E. genoten wordt den ontfanck vande generale middelen op 's Gravenweert vallende, die daerom oock wel het voorsz. principael tractement behooren te dragen, 't welck nochtans staende opten staet van oor- loge, by hare E. de generaliteyt wordt teree- ckeninge gebracht. Hierop gedelibereert we- sende, is om ecnige goede consideratien den suppliant, tot last vande generaliteyt, geac- cordeert hondert guldens eens, ende voorts geordonneert te schryven aen die van het quartier van Nyemegen , dat zy opten soberen staet, gelegenlheyt ende diensten des sup- pliants willen favorabelyck letten ende densel- ven geven redelyck contentement ende middel, om te mogen hem met syn familie onderhou- den. (Oct. 31). Predicc* te Breda.* Die secretaris Huygens by last vanden raedt van state (hare H0..M0. voorgelesen hebbende derselver hare Ho. Mo. resolutie vanden negensten Octobris lestleden, ople requeste gepresenteert opten naem van den heere Prince van Orangien , beroerende de geestelycke goederen inde stadt ende het landt van Breda gelegen) versouckt te verstaen de goede meeninge ende *t believen hare Ho. Mo., alsoo den ontfanger vande voorsz. gees- telycke goederen, Johan de Bergaigne, uyt Landen vanden tresoiier van zyn voorsz, Excell. volgende dc voorsz. resolutie ontfangen heeft, de souiuic van twee duysent twee hondert seven en tseventich guldens, ende dat voor

-ocr page 276-



	269

Mo. egheen swaricheyt maecken, die te laten transporteren, zonder daervau convoy te be- talen. (Nov. 7). Pred te Aerdenburch,* Opte requeste van mr. Seger Pidt, predicant Linnen Aerden- burch, inde Walsche ende Dujlsche spraecke, versouckende te weten, waer dat by zyn sti- pendiuui sal ontfangen, is geordouueert de- ceive te stellen in ban den vanden raedt van state, omme daerop te disponeren. (Nov. 13). Pred. te Willemstadt. Is gelesen de re- queste Martini Eyckenbergen, lot Willemstadt, die hem beclaecht, dat wylen grave Harman vanden Berge zyn tractement van sess hondert guldens, bondert guldens besneden badde, versouckende dat men hem 't selve zoude suppleren, ende goetgevonden, alvoren daerop te disponeren, te versouckeu den heere van Sinderen, dat het hem gelieve te spreecken den advocaet Ryswyck, jegenwoordicb inden Hage wesende, ende van denselven te verstaen, waerom dat den suppliant de voorsz. hondert guldens zyn besneden geworden. (Eod.). Idem. L)e heere van Sinderen heeft gedaen rapport vande commuuicatie, die hy gehadt heeft metten raedt vanden marquis van Bergen optenZoom, Ryswyck, opte requeste gepre- senteert by Martinium Eyckehbergium, pre- dicant tot Willemstadt, ten eynde zyn trac- tement, dat grave Herman vanden Berge saliger hem heeft doen retrancheeren tot vyfF hondert guldens, wederom gemaeckt soude worden tot sess bondert guldens, daerop dat geaccordeert is te scbryven aen den prince van Espinoy, jegenwoordich marquiz van Bergen, ende zyn Excell. te recommanderen, dat hem gelieve den voorsz. suppliant 't voorsz. tractement te accorderen, ende aen den agent Valckenburch, dat hy den brieff aen zyn Excell. wil pre- senteeren ende van wegen hare Ho. Mo. re- commandeeren. (Eod.). Bergaigne, ontf. te Breda. Is gelesen de remonstrantie van Johan de Bergaigne, ont- fanger vande geestelyke goederen tot Breda, maer goetgevonden dat men de saecken, daer- inne aengeroert ende daerop resolutie gevoor- dert wordt, sal laten berusten in sultke poincten		als die jegenwoordich zyn, tot dat de com- muuicatie sal gebouden wesen, volgende de voorgaende resolutie, niette raden Van syn Excell. die heere prince van Orangien, daer- toe dat men eenige vuyt dese vergaderinge zall committeren. (Nov. 16). Doctor Vehius. Opte requeste Johannis Velsii, doctoris medicinae, versoeckende dat hem zyn tractement van 36 guldens ter maent ten 32 dagen, a\s veltmedlcus zoude worden gecontinueert, betwelcke die welgeboren heere grave Wilhem, stadtbolder etc., seer serieu- selyk by desselfs missive vanden 22. Octobris lestleden heeft gerecomniandeert, is nae deli- berate goetgevonden, dat men zall ophouden hierop te resolveeren totte resumptie van oor- loge, als wanneer dat op't voorsz. versoeck des suppliants ende recommandatie vanden welgemelten heere grave favorabelyck sal wor- den geleth. (Nov. 19). Predd. te Breda* Compareert die secre- taris Huygens , heeft by last vanden raedt van state verclaert, dat den ontfanger, Johan de Bergaigne, den raedt vertoont hadde het ap- poinctement van bare Ho. Mo., daerby deselve geordonneert bebben opte poincten vande re- queste, byden voorsz. Bergaigne gepresenteert, raeckende zynen ontfanck vande geestelycke goederen tot Breda ende betalinge vande pre- dicanten aldaer, die zyn Excel], die heere prince van Orangien weygerden te betalen uyte geesteL goederen, dat alles soude gehou- den worden inden jegenwoordigen staet, tot dat de geordonneerde communicatie metten rade van zyn Excell. soude syn gehouden, versoeckende mitsdien de voorsz. ontfanger te verstaen het goet believen vanden raedt, off by alhier noch sal vertoeven ende de com- municatie afFwachten ofte mogen vertrecken , daerop dat den raedt niet en hadden geant- woort, maer hem comparant gelast hare Ho. Mo. te recommanderen, dat de communicatie mochte worden gehouden om het lant t'ont- slaen van costen, ende dat ordre mach wor- den gestelt opte betalinge vande voorsz. pre- dicanten , die zyn Excell. weygert uyte voorsz* geestelycke goederen te betalen , alsoo deselve

-ocr page 277-



	270

antlers gedaen sal mogen worden uyt 'slants middelen; nae deliberate is goetgevonden, dat men die voorsz. communicatie s.d voir- deren, ende dat men tot dien eynde sal committeeren een uyt Gelderlandt, Hollandt ende Utrecht, daertoe dat den raedt van state noch twee uyten beuren zullen hebben te Vougen, (Nov. 23). Vereering aan Am. Neomagus. Is Ar- noldo Neomago, predicant tot Berchambacht, toegeleet hondert twintich guldens eens, voor die presentatie, die by hare Ho. Mo. gedaen heeft van seker boucken, houdende de trans - latie ujte Latynsche inde Nederlantsche sprae- cke, vande verclaringe over den Goddelycken brieff des apostels Pauli totten Romeynen ge- daen, ende beschreven byden welgeleerden ende wytberoemden David Pareus, doctor ende professor inde academie tot Heydelberch. (Nov. 24). Octroy v. E. Sweerts. Is Emanuel Sweerts, woonende tot Amstelredam, geaccordeert oc- troy, omme voor den tyt van sess naestcom- mende jaren aileene inde vereenichde pro- vintien te mogen uytgeven ende vercoopen seccker boeck, geintituleert Florilegium Etna- nuelis Sweertii, Septimonti-Batavi, Am- sfelredami commorantis, tractans de varys Jloribus et aliis indicts plantis ad vivum delineatum in duabus partibus et quatuor Unguis concinnatum; verbiedende etc, (Dec. 10). Predd. te Breda* Den secretaris Huygens, by last vanden raedt van state, communiceert den brieff, byden raedt van state ontfangen Aan Johan de Bergaigne, ontfanger vande gees- telycke gocderen tot Breda, gedateert den 6. deses, by denvvelcken hy versouckt ordre, waer ende van wien dat hy zall hebben te recouvreren de resterende pen n in gen , om te betalen die predicanten ende andere ker- ckeudicnaren tot Breda, ende voorts resolutie optc voirdere poincten van zyne overgegeven retnonsu-antie etc.* Den voorsz. brieff gelesen ende daerop gedelibereert wcsende, is ver- staen ende geresolveert, dat men sal effectueren de geresolvecrde communicatie metten advo-
		caet Dimmer, raedt vanden heere Prince van Orangien, ende dies niettemin denselven ont- fanger Listen, uyte penningen, by hem ont- fangen, by provisien te betalen de verschenen tractementen vande predicanten tot Breda. (Dec. 14). EL Trip. Opte retjueste van Elias Trip, coopman, woonende tot Dordrecht, versou- ckende, alsoo hy is in onderhandelinge mette bewinthebbers vandeOostindischecompaignie, om aen deselve over te latcn alsulck geschut, als hy in Engelant heeft doen gieten, daer- van vyttich stucken alreede gereet zyn ende noch andere vyftich stucken gereet zullen vvesen binnen sess weecken naestcommende, ende noch hondert stucken binnen vier maen- den daernae, dat hare Ho. Mo. souden gelie- ven te schryven aen den ambassadeur Caron, te willen bevorderen, dat't voorsz. geschut met vrydom van licente vuyt Engelant nae dese landen soude mogen werden gevoert, onder belofte, dat hy suppliant 't voorsz, ge- schut aen nyemant anders en sal mogen ver- coopen als aen hare Ho. Mo., ten dienstevan den lande etc. Is verstaen, aivoren hierop te resolveren, dat men den suppliant sal aenseggen, dat hare Ho. Mo. te vreden zyn hem te accorderen de versochte brieven aen den ambassadeur Caron, by soo verre als hy mette voorsz. bewinthebbers weet tc hande- len ofte accorderen aengaende den prys van't voorsz. geschut, omdat daervoeren alhier te lande te leveren, ofte dat hy te vreden is 't selve zyn geschut over te laten voor den selven prys als hare Ho. Mo, haer geschut in Engelant sullen coopen, mits dat deselve naer hare discretie hem zullen recognosceren ende vergoeden zyn gedaen oncosLeu ende moeyten. (Dec. 15). J a. Yatvne, Eng. pred. Is mr, Jacques Tanne, dienaer des goddelycken Woorts ten dienste vande Schotsse ende Engelsche natie, garnisoen houdende tot Nyemegen, in consi- derate van eenige extraordinaris diensten, den lande gedaen , toegeleet hondert guldens eens. (Dec. 17). EI_f Trip. Op het gedaen rapport dat die

-ocr page 278-



	271

		1613. Schilderyen v. F. Veen. Werden gecom- mitteert een vuyt Gelderlandt, Hollandtende Zeelandt, omme met eenen hem de kunste van schilderie verstaende naerder te visiteren die stucken schilderien, alhier gepresenteert by den advocaet Veen, die zynen broeder heeft gemaeckt, ende van denselven Veen te verstaen, waervoor dat de voorsz. stucken zyn te coopen. (Jan. lZ). Triitama. Op het voorschryven vanden heere Robiano , tresorier generael vande ertz- hertogen, ten faveure vanFritema, secretaris vanden marquis Spinola, is geaccordeert an- derwerff te schryven ende recommanderen aea de stadt Groeningen , dat zy den suppliant cum suis administreren goet, cort ende on- partydich recht, latende denselven genietea vande condilien, geaccordeert by het tractaet van bestant ende de capittulatien, by haere Ho. Mo. gemaeckt in't jaer 1594, ten tyde als de voorsz. stadt werd gereduceert by haer Ho. Mo. (Jan. 19). Schilden/en v. F. Veen. Is gerapporteert de estimatie vande stucken schilderien, die den advocaet Veen van wegen zyn broeder gepresenteert heeft hare Ho. Mo. voor eenen redelycken prys te vercoopen, gedaen by eenige meesters schilders, verclarende d'heeren ge- committeerde, dat d'voorsz. advocaet Veen ge- last is, die nyet minder te laten als voor twee ende twintich hondert gulden; nae delibe- rate is geaccordeert, dat men de voorsz. heeren gecommitteerde sal authoriseren, gelyck d'selve geauthoriseert worden mits desen , omme den coop afftemaecken mette minste beswaernisse van 't landt. (Jan. 24). Idem. Gehoort het rapport vande heeren gecommitteerde, die twaelfFstucken schilderie gecocht hebbende vanden advocaet Veen van wegen zynen broeder, hebbende haere Ho. Mo. denselven coop ter somme van twee en twin- tich hondert guldens geadvoyeert, ende ge- accordeert daervan te depescheren ordonnantie, (Jan. 26). Geschut v, Grooi Britt* Is goetgevonden,
bewinthcbbers vande Oostindische comp. met Elias Trip, coopman tot Dordrecht, zyn ver- accordeert vanden coop van alsulck geschut, als de voorsz. Trip in Engelant heeft doen gielen: is geaccordeert te schryven aen den ambassadeur Caron, alsoe Elias Trip met Guiliam Brujn, gescbutgieter in Engelant, gehandelt heeft, omme ten dienste van dese ianden te ghieten twee hondert ysere stucken geschuts, vande beste sorteringen, daervan dat alreede een deel van dien gereet is , ende noch een ander deel binnen vyff ofte sess weecken gereet sal wesen, ende de reste binnen vier maenden , dat bare Ho. Mo. daerom begec- ren, dat hy alle inogelycke bevorderinge zall doen, daer dat behoort, dat den voorsz. Trip toegelaten werde op hare Ho. Mo, licentie Tan zyne Mat. de voorsz. twee hondert stucken geschuts uyt Engelant naer dese Ianden te transporteren, vry vande gewoonelycke cou- stumen. (Eod>). Idem* Die staten etc. doen te weten een yegelyck dien dese getboont zall worden, dat Elias Trip, coopman, woonende binnen der stadt Dordrecht, de riviere vande Mase affin dese vereenichde Nederlanden heeft doen bren- gen ende lossen voor ende ten dienste van deselve, hondert ende dertbien tonnen sal- peter, vyegende een en Isesticb duysent hon- dert tachtentich ponden, mitsgaders negen duysent twee hondert vyfthien stuck coegels, wegende negen en twintich duysent ponden. In oorconden etc. (Eod.). Anio. de Wale* is geaccordeert ordon- nanlic voor den rector vanden Mage ende den advocact mr. Anthonis dc Wale, elcken vande somme van vier ende twintich guldens, ende den clerck Hubrecht de Blander vande somme van dertich guldens, voor ⁹t gene den voorsz. rector hide eerste depeche vande deputatie van doctor Cornelis Haga naer Constantino- polen ende daernae denzelven rector ende den advocaet de Wale mitsgaders den voorsz, Hubrecht de Blander inde leste depesche, gesonden door Lambert Vcrhaer, gebesoigneert ende geschreven hebben, bedragende tsamen acht ent seventich guldens, (Dec. 31).

-ocr page 279-



	272

		suyckerbackers, om hun suykeren te drooghen maer oock voor de brouwers, moutmaeckers ende verwers, om hun granen ende alder- hande waeren te drooghen, door welcke voor- noempde conste ende inventie hy suppliant oock middel weet om de overschietende hitte vande brouwers, verwers ende andere, die anderssints verloren gaet, te doen strecken tot een tweede prouffyt ende nutticheyt, als tot drooging van granen ende vvaeren alsvooren; verbiedende etc. (Eod.). Im.%. Bayaert, pred* Is den Walschen predicant Bayaert, tot Breda, omme eenighe goede consideratien toegeleet hondert guldens eens, ende voorts geordonneert le schryven aen de stadt Breda, dat sy denselvenBayaert versien van huyshuere. (Febr. 16). Predd, te Breda. Den secretaris Huygens, by last vanden raedt van state, heeft aenge- dient, dat den ontfanger mr. Johan de Ber- gaigne geadverteert hceft, dat de tractementen vande predicanten tot Breda, haest wederom sullen verschynen, ende mitsdien versocht, dat ordre by tyts soude mogen gestelt worden Op de betalinge, voorstcllende den raedt, dat men tot dien eynde soude mogen laten voort- gaen de beraempde communicatie mette racden des heeren Prince van Oraengien, hetwelk haere Ho. Mo. goet hebben gevonden. (Febr. 19). Bybel met nooten. Is Jacob Canin, bouck- drucker tot Dordrecht, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van vier naestcomende jaeren alleene inde ycreenichde provintien te drucken , doen drucken ende vuytgeven eenen bybel metle psalmen, doorgaans met nooten, voor desen noyt alsulcx vuytgegeven, in forma van octavo; verbiedende etc (Febr. 23). Gieten van geschut. Syn Excell. heeft oock doen recommanderen het versochte consent van vyfftich duysent guldens, tot het gieten van geschut, die van Gelderlandt, Hollandt, Zeelandt, Vrieslandt, hebben daerinne be- willicht, maer alsoo die van Overyssel hebben versocht, dat dese saecke soude worden op- gehouderi tot morgen, ende dat die van stadt Groaningen ende Ommelanden zyn absent, is daeromme bewillicht. {Eod.).
dat men zyn Excell. graefF Henrick sal re- commanderen vanden coninck van Groot Bi'it- tannien serieuselyck te versoucken , (nademael inde laetste jnren vande oorloge het lant eene groote quantiteyt van geschuts verloren heeft, ende eene andere merckel. quantiteyt by hare Ho. Mo. gebruyckt is opte schepen van oor- loge toegerust ende vuytgesonden tegen die piraten, mitsgaders opte coopvaerdieschepen tot verseeckeringe van dezelve, zulcx dat de wagasynen vande generaliteyt, mitsgaders van de collegien ter admiraliteyt van geschut geheel ontbloot zyn, dat zyne Mat. gelieve te ac- corderen liccntie ende permissie aen de ge- committeerde van haere Ho, Mo., dat deselve ten dienste vande vereenicbde provintien vuyt Engelandt nae dese landen mogen transpor- teren tusschen drye ende vier hondert vande grootste soorten van ysere stucken gescbuls, vry van het recht van licenten ende coustu- men. (Febr. 12). Laz, Bayaert ₉ pred. tot Breda. Gelesen seeckere requeste, gepresenteert byde dienaren des Woorls ende ouderlingen , representerende de synode vande Fransche kercken inde ver- eenichde provintien, ten eynde om redenen in deselve requeste verhaelt, het tractement van Lazarus Bayart, dienaer vande Fransche kercke tot Breda, soude worden verhoocht, is goetgevpnden, alvoren daerop te disponeren, dat men eerst sal verstaen wat tractement dat deselve Bayart heeft, om etc. (Febr. 13). Nieuure geinvent. cackelovens. Is Isaac Borger van Sehonauw, ingenieur, geaccordeert octroy voor den tyt van vyff naestcomende jaeren, alleene inde vereenicbde provintien te mogen maecken ofte doen maecken een conste ende wetenschap, by hem geinventeert, om te maecken eene soort van cachelovens ofte cachelstoven van yser, die welcke be- quamelyk geheet ende gewarmt connen worden met halff soo veel brant als andere noodich hebben; oock deselve approprieren , om al- derhande spyse daerinne te braden ende zieden, sonder dat eenigen roock ofte assch daerby comraen sal, diewelcke nyet alleenlyck dien- stich ende proffytelyck sullen syn voor de

-ocr page 280-



			'

	273

		noch twee hondert guldens boven die twee en twintich hondert guldens, die deselve haer hebben toegeleet den 28. Octobris 1600 elffve, hierop is nae deliberate (innegesien wesende de goede trouwe vande supplianten ende het lanck vervolch dat deselve om dese saecke hebben gedaen, daerdoorsy genouch in ruine syn gecommen) geresolveert ende geaccordeert, dat men die supplianten, in voile betalinge van alle haere pretensien, voor het maecken vande muyr in questie tot Zutphen, sal doen verstrecken de somme van sess hondert guld. eens, daermede zy hun sullen hebben te con- tenteren, ende het landt quitcren, sonder haere Ho. Mo. langer moeyelyck te vallen, daermede d'ordonnantie ende qui tan tic sal worden belast. (Mart. 7). Merge I. Opte naerder requeste van Wilhem ende Balthasar Jansz., gebroeders ende schip- peren van Tbiel, mitsgaders van Jehan Brus- tenssen, schipper van Gornichem, is het octroy, hun by haere Ho. Mo. geaccordeert den 29. Octobris 16 H, omme voor den tyt van twee jaeren doen naestcommende alleene, met seclusie van alle andere met haere schepen naer Maestricht ende den lande van Luyaick te mogen haelen ende laden mergel, dienende tot messinge ende vetmaeckinge van drooge ende done landen, ende deselve alsdan weder nederwaerts a�F te brenghen door dese ver- eenicbde Nederlanden, ende voorts opwaerts voeren ende lossen inde landen van Geldre, Cleve ende elders etc,; mils daervan nae be- hooren betaelende des landts middelen ende gerecbticheden , noch voor twee jaeren gecon- tinueert opten voergaenden voet, innegaende na de expiratie vande voorgaende concessie, mils dat die supplianten in't voorsz. octroy sullen innelaten den persoon van Jehan Gaton, borger tot Tbiel, indien deselve dat begeert. *(Eod.).* D^r. Aleman en Victor. Is Michiel Aleman, doctor inde medicynen, aengenomen tot doctor binnen Bergen opten Zoom, inde plaetse van den affgestorven doctor aldaer Arnolaus Victor, op het tractement, dacrtoe alrede geordon-* neert ofte le ordonneren, (Mart. 9). 35
Abra. v. Ni/velt, ing. Syn Joncker Arnolt Schroots, woonende alhier inden Hage, ge- accordeert zyne versochte voorscliriften aen den ambassadeur Caron, ten eynde dat hy JofF. Susanna Scbroots, des suppliants dochter ende nagelaten weduwe van vvylen Joncker Abraham van Suylen van Nyeveh ofte haren gecommit- teerden, wil assisteren ende dirigeren daer dat Leboort, dat zy mach becommen betalinge vande somme van hondert vyfTtich ponden sterlyncx, die den Prince van Gallis, hooch- loff. mem., de voorsz. nagelaten weduwe be- looft heeft ende toegeseet, in voile betaelinge van haers mans pensioen van dry hondert ponden sterlincx tsjaers, niitsgaders vande pampieren, die zyne Hoocbeyt van denselven haren man badde ontfangen, op dewelcke verscheyden fortificalien ende andere wercken getrocken vvaeren mette eygen handt van ha* ren voorsz. man. (Mart. 1). EL Trip, ammunitie. Opte requeste van Elias Trip, versouckende, vry van licent le mogen innebrengen vuyten lande van Luydick, de quantiteyt van vyff hondert du)srnt pon- den cogels, die hy aen het landt soude leveren , niitsgaders voorscbriften vande possiderende fnrsten , dat zy die voorsz. cogels oock vry willen laten passeren, is verstaen, dat by eerst sal exhiberen bet contract, dat hy met bet landt heeft gemaeckt, om etc. (Mart. 2). Hillebr. Smithy ing. Is gelesen bet ad vis, bvden raedt van state geformeert den 7, Febr. lestleden, opte requeste van Pieter ende Je- han Macssen, werckmeesteren, inhoudende dat haere E. op het versoeck vande suppli- anten, mitsgaders de eevoechde certificatien ondervraecbt hebben den ingenieur mr. Hil- lebrant de Smith, ende dat hun bedunct , (terwylen het wel schynt dat in 't besteden vanden muyr in questie ofte qnalyck ver- claert ofte qualyck verstaen mach zyngeweest, daerover dat aie supplianten schynen goede oorsaecke van ignorantie vande dicte van't fundament van acbt steen gebadt te hebben, alhoewel dat het besteck claer spreeckt), dat hare Ho. Mo. om dese saecke cens aff te we- sen, die supplianten souden mogen accorderen V.

-ocr page 281-





	274

Geinv. windovens. Is Wilhem Gerritsz. van Wouw, anders genaempt den Cuelenaer, ge- accordeert octroy, omme voor den tyt van sess naestcomende jaren alleene inde vereen. provintien te mogen maecken ofte doen mae- cken alsulcken wintovens, als hy heeft gein- venteert, vvesende inetsel- ende muerwerck, daermede hy de volcommen hitte ende craclit des viers, zoo van steencolen als turff, den Lrouwers, blyckers, sout- ende zeepzieders, mitsgaders den verwers can doen genieten, tot dienst ende groot proffyt van deselve respective neringen, in't besparen van een groot gedeelte van brant, die nndersints tot noch toe merckelyck meerder noodich is ge- weest; verbiedende etc, (Mart. 9). Pater Nyen, Is gcaccordeert, dat men Jac- ques Bollaert, oom van Pater Neyen, saliger, comuiissaris generael, sal geven attestatie ende verclaringe opten naeui van haere Ho. Mo., dat alsulcke vereeringe, als zy gedaen ende gegeven hebben naer het besluyten van het gemaeckte bestant sen den commissaris ge- nerael Pater Neyen, commissaris van baere Hoocheden, aen denselven gegeven hebben, nyet als minrebroeder, maer als commissaris van haere Hoocheden, benevens d'andere hee- ren ; omme daermede te mogen doen zynen eygen ende vryen wille. (Mart. 14). llillehr, Jacobsz,₉ boekdr* Opte requeste van Hillebrant Jacobsz., gesworen bouckdruc- ker, versouckende, alsoo hem ter handen is gestelt het verhael vande solempniteyien, ge- pleecht opten vierden February lestleden op't confereren aen zyn Excell. vande Gonincklycke order vande Jarretiere, om te drucken, ende dat hy 't selve nyet en vermach te doen sonder consent, dat haere Ho. Mo. yemanden sullen gelieven te committeeren, om't voorsz. ver- hael te examineren, ende hem te accorderen octroy voor vier jaeren, om 't selve alleene te moghen drucken , is het versochte octroy alF� geslagen, maer den suppliant evenwel gecon- senteert 't voorsz. verhael te mogen drucken , by soo verre den suppliant dat goetvindt ende begeert te doen. (Eod,), Sim, Friaius, Is Simon Frisius toegeleet		thien guldens eens , voor de exemplaren vande representatie vande acte vande presentatie vande jarretiere, geschiet aen syn Excell. den vierden February lestleden, van wegen den coninck van Groot Brittannien, daermede hy haere Ho. Mo. heeft vereen. (Mart. 16). Jo, Uytenbogaert, Is Joanni Vuytenbogaert, dienaer des Goddelycken Woordts, in consi- derate van cenige extraordinaris diensten, by hem gedaen, daerinne haxe Ho. Mo. hem hebben geemployeert, tot eenegratuiteyt toe- geleet drye hondert guldens eens. (Apr. 2). jNieutve watermolen.* Is Michiel van EI- derhuys, woonende buyten de stadt Delft in den Auibachte van Ryswyck , geaccordeert oc- troy, omme voor den tyt van twintich jaeren naestcommende, alleene inde vereenichde pro- vintien te mogen maken ofte doen maecken eenen vvint-watermolen, oock, des noot synde, met peerden, by hem geiuventeert, daermede men het water negen voeten ofte meer op- waerts vande laechte inde hoochte kan doen opbrengen in sulcke quantiteyt, dat men daerinne sal syn verwondert, welcke inventie tot noch toe aen den dach nyet en is gebracht; verbiedende etc, (Apr. 5). L, de Mayerne. Alsoo Loys de Mayerne Turquet hem nyet contenteert mette hondert guldens, die haere Ho. Mo. den 14. Octobris laestleden hem hebben toegeleet voor de pre- sentatie van seecker bouck, geintituleert: La Monarchie Aristodemocratique, hare Ho. Mo. heeft doen restitueren de ordonnantie van de- selve somme gedepescheert, is verstaen, dat men dese ordonnantie sal aennemen ende cas- seren, ende van gelycken in het ordonnantie- bouck royeren. (Apr. 11), Wed, van Trello, Opte requeste van jouf- frouwe Clara van Persyn , weduwe van wylen heer Charles van Trello, versouckende con- tinuatie van haer tracternent, is het versouck vande suppliante affgeslagen. (Apr. 13). JDamastwerk v, Lammeriyn, Tc schryven aen Passchier Lammertyn, damastwercker tot Alckemaer , ende Quiryn Jansz. tot Haerlem, by soo verre als sy eenich exquiser goet ende trouw damast ende ander fyn lynwaet hebben,

-ocr page 282-



	275

		geaccordeert) eenige penningen oeveren, sul- len die voorsz. heeren deselve mogen employe- ren aen het coopen van eenige andere sor- teringen van damastwercken vande coopluyden van Haerlem, namentlyck van die gnene die alhier beschreven syn, ten minsten pryse. (Mev4). Tapisserien* Op het gerapporteerde dat Francois Spierinck, tapissier tot Delft, tevre- den is ende hem getroost hare Ho. Mo. te vercoopen de twee soorten van tapisserien, te weeten van Scipio (houdendeachtstucken) ende de sess stucken tot een cabinet, worden die heeren gecommitteerde geauthoriseert om de voorsz. tapisserien naerder te doen visi- teren ende den prys van deselve te waerderen, by luyden, hen des verstaende, om etc. (Eod,)» JuweeL Is geaccordeert, dat men het ver- toochde (!) juweel vande naelde sal coopen voor achtien hondert guldens, terwylen 'tselve hooger byde juweliers is gepriseert, ende den coopman daerenboven noch toevoegen vyfen- twintich gulden eens, tot syne gedaen costen. (Mey 6). Arsenicum, Opte requeste van Samuel Blommaert, coopman tot Amstelredam , ver- souckende octroy, om voor seeckeren tyt al- leene in dese landen te mogen brengen ende vercoopen arsenicum, om redenen daerinne verhaelt, is dit versouck affgeslagen. (Mey 7). Lynwaet. Is geaccordeert te depescheren ordonnantie vande ghecochte lynewaet, be- dragende tsamen elfi* duysent negen hondert 92 L. 4 st. 8 d. van 40 grooten 't pont, te betaelen aen elcken coopman, volgende de lyste ofte facturen. (Mey 9). Tapisserien* Syn wederom gevisiteert de tapisserien van Francois Spierinck 5 ende is goetgevonden dat men die sal doen besien by twee tapissiers, die tot dien eynde alhier syn beschreven , om haer advys opte weerde ende prys van deselve te verstaen. (EodJ), Idem* Gehoort het rapport vande heeren die gevisiteert, gewaardeert ende gepriseert hebben de tapisserien van Francois Spierinck, te weten de groote earner, bestaende in thien groote stucken, houdende de historie van 35*
dat sy hun daermede alhier willen laten vinden Dinxdage naestcommende, oni dat hare Ho. Mo. te thoonen. (Apr. 25). Tapisserien. Francois Spierinck, tapissier tot Delft, heeft oock getoont drye verscheyden nyeuwe tapisserien, die vercocht syn aen den coninck van Polen, is denselven voor syn moeyte toegeleet achtien guldens. (Apr. 27). Lynwaet. Syn gecommitteert die heeren Ruychaver ende Joachimi, omme met eenige vrouwe persoonen , haer des verstaende, te visiteren het lynewaet ende damastwerck, dat by Passchier Lammertyn ende Quiryn Jansen gepresenteert wordt, te vercoopen, om daer- mede de Cheurfurstinne Paltzgravinnc te ver- eeren. (Apr. 30). Damaslwerk, Gehoort het rapport vande heeren, gecommitteert totte visitatie vande damastwercken van Quiryn Jansz. van Haerlem ende Passchier Lammertyn van Alckemaer, alhier beschreven, mitsgaders van alsulcke an- dere damastwercken, als alhier gebracht ende hare Ho. Mo. verveylt syn te vercopen by verscheyden anderen coopluyden van HaerJem, ende daerby verstaende, dat desorteringe van Lammertyn de bequaemste, beste ende cier- lycxte geoordeelt wesende by luyden daervan verstandt hebbende, omme te vereeren die voorsz. heeren gecommitteerde, den voorsz. Lammertyn genouch versekert hadden (be- gerende syn goet voor eenen redelycken prys te vercoopen), dat sy van syne beste sorteringe souden nemen ten minsten de drye vieren- deelen vande twee middelste sorteringen ten minsten d'een helft ende vande slechtste een vierde paert, hebben hare Ho. Mo. deselve heeren gecommitteerde geauthoriseert ende authoriseren mits desen, omme metten voor- schreven Passchier Lammertyn aengaende den prys vande voorschreven damastwercken fina- lyck te accorderen ende daervan te coopen met alleene de quantiteyt die sy versekert hebben, maer noch soo veele meer vande voorschreven drye soorten als sy sullen be- vinden datter eeren (!) souden moegen dienen, ende by soo verre als vande thien ofte twaelff duysent guldens (totten coop yan lynewaten

-ocr page 283-



			" ■

	276

Scipio, ende de cleyne cablnetcamer, be- staende in sess cleyne stucken, houdende eenige poeterien van Diana , bebben hare Ho. Mo. den voorschr. Francois Spierinck inde earner van hare Yergaderinge doen com men ende syn metten selven eyntelyck aengaende den coop vande voorsz. twee soorten van tapisserien vcrdragen , hebbende deselve Francois Spie- rinck aengenomen ende belooft, deselve vol- maect ende gestoffeert alhier inden Rage te leveren eenparich goet ende loffelyck vverck , ende van gelycke waerde ende prys alle de stucken die gereedt syn binnen den tydt van acht dagen, ende de resterende stucken, daerinne begrepen de twee stucken, die by tot Dansyck gesonden heeft, ten lancxten bin- nen den tyt van drye maenden naestcommende, (extraordinaris ongeluck vuytgesondert), dacr vooren dat baere Ho. Mo. hem hebben belooft ende belooven mils desen te bctaelen voer de elle vande voorsz, groote tapisserie van Scipio, seven en twinticb guldens, ende voor de elle vande cleyne, van Diana, seven en derlicb guldens, ende voor bet stofFeren van alle de voorschr. stucken drye bondeit guldens ende daerenboven de costen vande cassen; ende dat gereet, naer advenant vande elleh die ge- levert sullen worden, alsoo dat bare Ho. Mo. nyet meet* penningen vanden geheelen coop en sullen innebouden tolte volleveringe toe, als vyff bondert guldens, die hem alsdan oock sullen worden betaelt. (Eod.). Vuurtuerk. Op't vertooch van Philips Rottegater, mr. vierwercker, is geaccordeert, dat men Bruyn vander Dussen, stapelier vande gcneralueyt, sal ordonneren in handen vanden suppliant te leveren sess en veertich ponden cruyts, twinticb ponden salpeters, lien ponden solphers, twelff boucken paplers, twellFellen canefas, sess ponden lym, dertich ponden peck en de twee pond e n sey Iga ren i n een partye, ende in een ander partye 35 ponden buscruyt, sessthien ponden salpeter, twintich boucken papier, thien ellen canefas, twinticb ponden peck ende vier ponden lym, omme daerinede volgende d'ordre van syn Excell. te maecken een plaisant vienverck, tegen de		corapste vanden Cheurfurst Paltzgrave. (Mey 10). Lamrnertyn. Opte requeste van Passchier Lammertyn, versouckende continuatie van syn laetste vercregen octroy in't jaer 1606, voor noch sess jaeren, is goetgevonden daerop te verstaen het advys van die van Haerlem, off zy door het accorderen vande voorsz. versocbte continuatie prejuditie souden Iyden mette re- denen (ingevalle jae) waerom. (Eod.). Gelakt werL Is geaccordeert te depesche- ren ordonnantie voor VVilhem Kick, vande somme van twaelf bondert guldens, voor het service van sess dousynen gelicte ende vergulde schotelen van alderhande soorten , groot ende cleyn, mitsgaders een groot vergult ende ge- lact lict du champ, dat hare Ho Mo. van hem voor de voorsz. somme hebben gecocbt, omme onder anderen daermede oock de Cheur- furstinne te vereeren, (Mey 11). Kerk ie Praag. Onifangen ende gelesen eenen briefF vanden coninck van Groot Brit- tannien, gedateert den 10. Aprilis laestleden, by denwelcken syne Mat. recommandeert, dat bare Ho. Mo. vuyle gemeene borse, mitsga- deis de contributien vande wel geaffection- neerde ingesetenen van dese landen, souden gelieven baere liberaele hantreyckinge te doen totte voorgenomen opbouwinge byde gerefor- meerde tot Prague, van eene kercke ende collegie totte exercitie van haere religie van groot begrypen, gelyck syne Mat. dat in syn ryck gedaen heeft, is goetgevonden , alvooren hierop te disponeren, dat men eerst sal ver- nemen, wy dat dese saecke vervolght. (Mey 14). Fereeringe. Is geaccordeert, dat men den bertoge van Lennocx sal vereeren met twaelff peerden, sess hencxten ende sess moerpeer- den. Viconte de Lile, met sess moerpeerden. Grave van Arondel, met damastwerck. Baron van Harenston, met sess moerpeerden, Tresorier ende colonnel Secil, met sess moer- peerden. Dathenus, secretaris vanden cheurfurst, met eene gouden kettinge van duysent guldens _fmet eene medaille. (Mey 15).

-ocr page 284-



	277

		deselve Monincx daervoeren hare Ho, Mo. bedanct heeit, dat zy notitie van hem heb- ben , presenterende haere Ho. Mo. synen dienst* *(Eod.).* Idem. Is geaccordeert dat men den voorsz. Lieven Monincx voor den dienst, by hem al- reede den lande gedaen ende noch te doen, van wegen hare Ho. Mo. sal vereeren met eenen gouden kettingh van duysent gu'dens ende een medaille. (Eod,). Peerden. Die heeren, gecommitteert tot het coopen vande peerden, die gedestineert syn te vereeren, rapporteren, dat sy gecocht hebben acht peerden, voer de somme van seventhien hondert guldens, ende voorts ordre gegeven dat men sal betaelen die vier peerden, die den hertogc van Lennox voor hem selven gecocht hadde. (Eod.). Idem. Is geconsenteert dat die commis Volbergen aen Johan Anthonisz., pcertcoo- per, sal verstrecken thien hondert guldens, op rekeninge vande peerden , die hem noch gelast syn te coopen, om noch te vereeren. (Eod.)* hammertyn. Ontfangen ende gelesen de rescriptie van borgemeesteren ende regierders der stadt Haerlera , gedateert den 15. deses, tcgen de requeste, gepresenteert by Passchier Lammertyn, versocht hebbende continuatie van syne voorgaende octroyen, ende nae de* liberatie is des suppliants versouck affgeslagen. (Mey 20). Peerden. Gehoort het rapport vande hee- ren gedeputecrde, omme te coopen de peerden tot vereeringe vande heeren commissarisseu van syne Gouincklycke Mat. van Groot Bri- tannien. Syn de voorsz. heeren gedeputeerde geauthoriseert aen te nemen van Jan Anthonisz. twaelff graeuwe peerden vande veerthien, dien hy heeft ingebracht; ende daervan te bestel- ]en metten eersten naer Utrecht, vier voor den hecre grave van Arondel, viere voor den heere baron van Harington ende viere voor den heere tresorier Cecyl, dies sullen syluyden wederomme leveren aen den voorgenoemden Jan Anthonisz. de vier bruyne merriepeerden, die hy over eenige dagen heeft gelevert, ende mogen met hem handelen noopende de cos-
Medaille voorDatheen. De gouden kettinge, daermede Da then us, secretaris vanden cheur- furst, vereert is, weecht 28? oncen Sess engel- schen, behalven de medaille. (Mey 17). Juwelen. Is binnen gestaen Jacob van Wely, coopman ende juwelier, ende hebben hare Ho. Mo. van denselven gecocht een collier met sessenderttich hangende diamanten, ende een snoer van twee en vyftich schoone ronde peerlen, tsamen voor de somme van twee en dertich duysent guldens, mils dat hare Ho. Mo. deselve juwelen naerder sullen moegen doen besichtigen by eenige, hun des verstaende. (JBoA); Idem, Syn gevisiteert ende gewaerdeert bet collier ofte carcant van sessenderttich dia- man ten met bet snoer van twee en vyfltich schoone ronde peerlen, gisteren by haere Ho. Mo. op derselver naerder besien gecocht voor twee en derttich duysent guldens; ende alsoo d'voorsz. waerderinge genouch metten prvs, daervooren de voorsz. juweelen gecocht syn, is overeencomende, is geaccordeert dat men den coop sal houden ende den coopman de- pescheren ordonnantie van betalinge vande voorsz. twee en dertich duysent gl. (Mey 18). El. Trip, ammunitie. Te depescheren acte voor bet collegie ter admiraliteyt binnen Am- stelredam, alsoo Elias Trip, gecommitteerde van hare Ho. Mo., van syne Mat. van Groot Brittannien vercregen heeft consent, omme in Engelandt le coopen ende inde vereenichde provincien te brengen, tot dienst van hare Ho. Mo., twee hondert ysere stucken geschuts, dat hare Ho. Mo. die voorsz. gecommitteerde raden ter admiraliteyt binnen Amstelredam ordonneren , deselve twee hondert stucken gc- schuts vanden vcorsz. Trip t'ontfangen ende ten dienste van t lant aen te nemen, ende hem te betaelen den prys, dservoeren met hem geaccordeert is, ofte gelyck sy met hem sul- len kunnen overcommen. (Eod.).* Lev. Monincx. D'heere Joachimi rappor- teert_f dat hy, volgende het begeren van haere Ho. Mo., Levinuax Monincx, secretaris van het signet des conincx van Groot Bretannien, begroet ende gecongratuleert heeft, ende dat

-ocr page 285-



	278

		JFaterwerk. Is Adam de Vrics, werck- meestere, geaccordeert octroy omme voor den tyt van thien jaeren naestcommende alleene inde vereenichde provincien te moegen mae- cken ofte doen maecken seecker instrument, by hem geinventeert, omme te wercken jeghens alle stroomen; ende dat op alle rivieren ende andere plaetsen, hoedanich deselve stroomen soudcn mogen gelegen syn, sonder dat men sal behoeven met ryswercken ofte hoofden van palen te slaen ofte leggen, inner op alle plaetsen de stroomen sal doen diverteren _tende daer hy syne inven tie te wercken leggen sal, van selfl's sal verlanden, ende dat tot seer geringe ende cleyne costenj verbiedende etc. (Mey 30). Andr. Hunter^ pred. Is den Schotschen predicant Andreas Hunterus toegeleet voor voor seeckere bouxkens , by hem gemaeckt, daervan hy aen haere Ho. Mo. gepresenteert lieeft eenige exemplaria, toegeleet vyftich gul- dens eene , tot eene vereeringe. (Jun. 3). EL Trip. Opte requeste van Elias Trip, coopman lot Dordrecht, is geaccordeert te schryven aen de ertzhertogen, dat deselve voorby haere steden ende thollen naer dese landen will laten passeren alsulcke twee ofte drye hondert duysent ponden kogels, als den suppliant inden lande van Namen heeft doen gieten tot deser landen dienst, met pinnen ende kettingen , diewyle datter egheen redenen en syn om die optehouden. (Jun. 6). Predd. te Breda. Den secretavis Huygens lieeft overgebragt de requeste, aen den raedt gepresenteert by den predicant Isacus Dia- mantius, versouckende betalinge van syn trac- tement, ten eynde haere Ho. Mo. souden gelieven te doen voorderen de beraempde com- municatie vande gecommitteerde heeren vuyt dese vergaderinge ende den raedt van state, metten advocaet Dymmer, als raedt vanden heere prince van Oragnen, opte geestelycke goederen binnen Breda, opdat daernae opte belalinge van't voorsz. tractement gedisponeert mach worden nae behooren, te weeten off deselve sal geschieden vuyte voorsz. geestelycke goederen ofte vuyte gemeene middelen, binnen
ten, die hy lieeft gedaen om de voorsz, grauwe paerden op te soucken. (Met 22). Vergult spiegel. Is geseght, dat men sal depescheren ordonnantie op het comptoir van den ontfanger generael, voor Theodore Loe- ckeraans, goudtsmit, woonende alhier inden Hage, vande soname van twaelff hondert gul- dens , over den coop ende leveringe van eenen silveren vergulden spiegel van zyn gedreven ende geemalieert werck , vereert aen Mevrouwe de Princesse Pallzgravinne. (Eod.). Colloquia Erasmi. Jan Amelisz., boeck- drueker tot Utrecht, is toegeleet de somme van vyfTtich guldens, te betaelen ten comp- toire vanden ontfanger generael, ter cause van eenighe exemplaria vande Colloquia Eras* mi) in Duytsche vertaelt, die hy aen de ver- gaderinge lieeft gepresenteert. (Eod,). Tapisserien. Is geresolveert, dat men aen Francois Spierinck, tapissier, sal betaelen ten comptoire vanden ontfmger generael, op acte, de somme van twaelff duysent vyff hon- dert guldens, op rekeninge van syne geleverde ende noch te leveren tapisserien, gecocht � orame daermede te vereeren Mevrouwe de Princesse Paltzgravinne. (Eod.). Gravingen Merken. Is gelesen seecker schriftelycke remonstrantie, overgegeven by eenen George Bolthe, ter begeerte, soo hy segt, vanden hoochgeboren vorst, hertoge AdolfF van Meckelenburch , beroerende see- ckere gravinge, die grootelycx soude dienen tot dienst van 't landt, te we ten tusschen de Swerynsche see ende der Wismar, ende den- selven aengeseet, dat hare Ho. Mo. de saecke naerder sullen doen ondersoucken , ende daer- nae op het versouck vande voorsz. remon- strantie letten nae hehooren. (Mey 25). Vuurwerk. Opte requeste van Philips Rottegater, mr, vierwercker, is den contre- rolleur Monier gelast, de casse van het ge- maeckte vierwerck te doen openen, om te besiehtigcn ofte daerinne noch eenige minutien ende materialen syn duyrachtich, die men soude mogen bewaren; ende te adviseren oft men de gemengde materialen soude cunnen ver* coopen, omme etc (Eod.),*

-ocr page 286-



	279

		thoonen d'affectie, die haere Ho. Mo. dragen tot voorderinge van een soo christelyck werck, als is de voorsz. opbouvvinge, ende ten regarde vande voorsz. voorschriften geaccordeert totte selve opbouwinge te contribueren ende te doen verstrecken aen den edeleu, gestrengen ende erentfesten heere Hansen van Slachman, afF- gesandte vande heeren Evangelische stenden inde croone Bohemien, ende gecommitteerde vande voorsz. geordonneerde raden ende ou - dermans etc., de somme van vyfthien hondert guldens, daermede deselve gecommitteerde hem sal hebben te contenteren, sonder hem om eenige voordere assistentie te mogen addresse- ren aen eenige particuliere provincien, steden ende stenden, ofte leden van deselve, ofte aen eenige particuliere collegien ofte prive per- soonen; ende is voorts geaccordeert, dat men vande voorschreven vyfthien hondert guldens zal depescheren ordonnantie opten ontfanger generael. (Jun. 25). Idem, Die griflier rapporteert, dat hy, volgende den last hem gegeven by hare Ho. Mo., den gecommhteerden vande Christelycke kercke tot Praage openinge gedaen hebbende van haere Ho. Mo. resolutie ende consent, om te contribueren tot het opmaecken van eene Christelycke kercke ende schoole tot Praag, de somme van vyfthien hondert guld. eens, mits dat die voorsz. gecommitteerde hem daermede soude contenteren, sonder meer eenige provincie, steden, leden, collegien ofte particuliere ende prive persoonen om eenige subventie aen te spreken, deselve ge- committeerde haere Ho. Mo. daervoren met groote complimenten heeft bedanckt, ver- souckende, dat deselve souden gelieven hem te dispenseren vande voorsz. restrictie, emrners dat deselve souden gelieven , dat hy noch soude mogen aenspreecken seven ofte acbt steden, ende namentlyck van Amstelredam, aen de- welcke syn E. met particuliere brieven was gedirigeert; hierop gedelibereertsynde, heb- ben haere Ho. Mo. gediffxculteert den voorsz. gecommitteerde eenige voorschriften aan de steden te geven � maer toegestaen dat syn Exc. syn E. een briefken van recommandatie aen
Breda vallende; is goetgevonden, dat men de beraempde communicatie sal voernemen ende tot dien einde sien na de resolutie, omnie te weeten wye dat totte voorsz. coramunicatie vuyt dese vergaderinge syn gecommitteert. (Jun.l7)» Borrekers invenlie. Is gelesen de requeste van Courdt Boreker, borger tot Bremen,den- welcken acte gegeven soude syn van hem vuyt te keeren vyfthien duysent guldens, mils dat hy tot syne costen soude leveren eenen cope- ren granaetcogel, daervuyt alle verstandige schippers ende stierluyden haer graden, soo wel Oost ende West als Suyden ende Noorden sullen weten te vinden ende meten sonder failleren, versonckende te weeten, waer dat hy syn instrumenten sal brengen, ende, waer hem syne proeve sal ofgenomen werden, ende goetgevonden, dat men de voorsz- requeste sal senden aen het collegie ter admiraliteyt binnen Amstelredam, omme ten overstaen van eenige gecommitteerde by den magistraet van deselve stadt. Item, vande bewinthebberen vande Oostindische compaegnie ende alsulcke andere, hen des verstaende, als zy sullen goetvinden daerover te roupen, te ondersou- cken de waere gelegentheyt van des suppliants voorgeven ende haere Ho. Mo. daervan te adverteren. (Jun. 18). Gere/, kerk te Praagh* Is gelesen eenen brieff vande geordonneerde raeden , oudermans ende voorsienders der Duytscher Evangelischen kercken der keyserlycke hooft ende oude stadt Praagh, gedateert den 10. Mey lestleden, ende daerbeneffens syn noch gelesen verscheyden andere voorschriften vanden administratoreder cheurf. Paltz, landtgrave van Hessen , graeff Johan van Nassau etc., ende andere heeren, ten eynde haere Ho. Mo. souden gelieven li- beralyck te contribueren totte vorderinge van het nyeuwe gebouw van eene Evangelische kercke ende schole, metten appendentien van dien, binnen Praag, hetwelcke syne Keyserly- cke Mat. hun toegelalen heeft; ende voorts te accorderen voorschriften aen de particuliere provincien ende steden, tot gelycke contri- bution ; nae dcliberatie is om besundere goede consideraticn, niaer voornementlyck om te

-ocr page 287-



	280

de Steele van Amstelredam van synentwege sal schryven ende hem behandigen, om hem daermede aen deselve stadt te addresseren. (Jan. 27). Predic. tot Breda. Opte requeste vande dienaeren des Heyligcn Evangelii ende ouder- lingen der kercken Jesu Christi tot Breda, versouckende, dat gedisponeert soude worden Opte betaiinge van het tractement Isaaci Dia- mantii, bediender des Goddelycken Woordts inde voorsz. kercke tot Breda; is verstaen, dat deselve Diamantius van syn tractement sal worden betaelt vuyte middeien, daervuyt hy voor desen betaelt is geweest, ende dat tot naerder ordonnantie, onvermindert de be- raempde communieatie. (Eod.). Kerk te Prage, Is geaccordeert, dat men den gecomniitteerde vande kercke tot Prang alhier inde herberge sal defroyeren. (Eod.), tlercalor's Kaertboeken. Is geaccordeert te depescheren ordonnantie vande somme van drye hondert achthien guldens, tot betaiinge aen Cornells Aertsz. VaJck, bouckvercooper ende Pieter vanden Sanden, afFsetter, van sess afFgesette Mercatoris caertboucken, die ge- accordeert syn te senden naer Vranckryck, om aldaer onder die heeren te distribueren* (Eod). Hondii globen. Is Judoco Hondio, de jonge, toegeleet de somme van drye hondert guldens eens i voor de dedicatie ende presentatie, by hem volgende d'ordre van synen vader saliger tien baere Ho. Mo. gedaen van twee groote globen, te weeten een ter?eslris ende een celestis. (Jan. 28). Kerk ie Praghe. Is geaccordeert te depe- scheren ordonnantie voor Seger Hartgard, wcert in 't Witte Cruys_f vande somme van acht en twintich guldens veertien stuyvers, van costen t'synen huyse byden edelen erentfesten heere Hans van Slachman, raedt des cheur- furs ten van Brandenburgh, gecommitteerde vande Evangelische kercke tot Praeg, verteert ende by baere Ho. Mo. doen afspreecken. (Jun. 29). De Queillerie,pr. Gelesen de requeste van Chrestien de QucweilJerie (!), dienaer des God-		delycken Woordts van hetWalscheregiment; ende goetgevonden, dat men deselve sal stellen in handen vanden raedt van state, ten eynde dat haere E. haere Ho. Mo. adverteren vande gelegentheyt der saecken , daerinne verhaelt, met derselver advis, accorderende den sup- pliant ondertusschen een ordonnantie van twee hondert guldens, om eenige goede considera- tion, voor svne voorgaende gedaen diensten. {Eod.). Dr. Simonelti. Opte requeste doctoris Bartholomei Simonetti, geleth synde opte re- denen daerinne verhaelt, ende hct voorschry- ven van syn Excell. ten faveure vanden sup- pliant , is den suppliant omme consideration van eenige voorgaende goede diensten, by hem den lande gedaen, toegeleet twee hon- dert guldens eens. (Jul. 2). Anna Walhier. Is geleesen seeckere ge- schrifte, geteeckent Anna Walkier, ende goet- gevonden t selve te stellen in handen D. Johannis Vuytenbogaert, omme dese vrouwe by hem te ontbieden ende deselve te onder- vragen, off zy wat besunders in ende voor heeft, ende haer te disponeren te vertrecken met een stuck gehs. (Jul. 5). Weg in Friesland.* Ontfangen eenen brieff vande heeren gedeputeerde staten van Vries- landt, vanden 24. Juny laestleden, daermede sy oversenden copie van eenen brieff, by hun ontfangen vanden capiteyn Quiryn de Blauw, commanderende tot Goeverden, belangende den wech loopende van Ommen naer Overeest, omme te bewysen hoe schadelyck dat densel- ven wech by vernieuwinge vanden oorloge soude commen te vallen voor de landtschap van Vrieslandt ende stadt Groeningen ende Ommelanden, daerover haer E. versoucken , haere Ho. Mo. souden gelieven sulex daertegen te versien, ^?t sy met aenschryvinge aen de heeren staten van Overyssel, aen den drost van Sallandt, off andeis dat den voorsz wech by die van Ommen geraaeckt, nyet alleene niet voltrocken maer datelyck vuytgeworpen ende wederom tot syne vorige gestaltenisse gebracht mach worden. Nae deliberatie is geresolveert ₉ dat men copie vanden voorsz.

-ocr page 288-



	281

brieff ende gevoechde stucken sal senden aen de gecommitteerde raden van Overyssel, tea eynde haer E. lettende ende bewegende boe seer schadelyck ende periculoos dat den voorsz. wech soude commen te vallen, daer men wederom tot ten oorloge soude ruoeten commen. (Jul. 8). Peerden. Is d'heere Aylva, vertrcckende omnie syne particulyere saecken naer Vries- landt, gecommitteert ende geauthoriseert, omme tot costen vande generaliteyt aldaer te coopen sess eenparige eade eenharige paerden voor den bertoge van Lennocx, ende d'selve van daer aen syn Excell. mette minste costen wel geconditioneert te scbicken. (Eod.). Borrekers inventie, Ontfangen eenen brieff van het collegie ter admiraliteyt binnen Am- stelredam, gedateert den 6. deses, responsive opten brieff van haere Ho. Mo. vanden 18. Juny, ende de benevensgaende retjueste van Court Borreker, borger tot Bremen, seggende gevonden te hebben de graden, om soo wel Oost ende West als Zuyden ende Noorden , le kunnen vinden ende meten. (Jul. 9). Idem. Opte requeste van Coenrnet Borreker, borger tot Bremen, versouckende geassisteert te worden met vier bondert guldens, om daer- mede te volmaecken syn geinventeerde instru- ment, tot het meeten vande graeden Oost ende West soo wel als Suyden ende Noorden, is geappoincteert nihil. (Jul. 12). Octroi/ voor Besler* Is Basilio Besler ge- accordeert octroy ende consent, omme voor den tydt van sess naestcomendejaeren alleene inde vereenicbde provincien te mogen in drucke vuytgeven seecker bouck, geintituleert; Hortus Eysletensis sive diligens Sf accuraia omnium plantarum, Jiorum, stirpium ex variis orbis terrae partibus singulars studio collectarum quae in celeberrimis viridariis araem epi- soopalem ibidem oingeniibus hoc tempore conspiciuntur, definaiio fy ad vivum repre- sentatio opera Basilii Beslerii Norimberge; verbiedende etc. (Jul. 19). Present voor Refuge. Die tresorier generael de Bie rapporteert, dat by gevisiteert beeft de declaratie vande goude coupetasse, daer- V.
		mede dat den heere van Reffuge by haere Ho. Mo. op syn vertreck vereert is geweest, wegende deselve bondert seven en tzeventich onoen sesthien ende een halfFengelschen gouts, tot 34 guldens d'once, ende dat by aengaende het fatsoen vande voorsz. coupetassen met Jan Gerritsz. Oosterlinck, goudtsmidt, is over- coramen inde plaetse vande twee guldens voor de once tot sessenderttich stuyvers, beloopende drye hondert twinticb guldens eenen stuyver, de verlichte wapens costen sesthien guldens ende de custodie thien guldens, ende alsoo teamen ses duysent drye hondert XCIlponden II schell. daervan dat geaccordeert is te depe- scheren ordonnantie. (Jul. 22). Anna IFalke. Is Anna Walke, haer seg- gende te wesen eene prophetesse,omme eenige goede consideratien toegeleet voor haere ver- theerde costen alhier inden Hage, ende tot haer vertreck vuyten lande, vyftich guldens eens, (Eod.). Fornuisen uitgevonden. Is Huybert Jansz. Keyser, metselaer, woonende tot Amstelredam, geaccordeert octroy voor den tyt van acht jaeren, omme alleene denselven tydt gedue- rende inde vereenichde provincien te mogen maecken ende doen maecken, seecker maniere van een sonderlinge stoockfornaise, van steen- werck opgehaelt, seer dienstich syn de voor alle de gene die haer met groote ende kleyne ketels syn generende, om met minder tydt ende halff soo veel oncosten als zy jegenwoor- dich doen, haere saecken te verrichten, be- halven dat door 't oprechten van dit fournais alle peryckel van brant die de brouwerien, verwerien, suyckerbackerien ende sunderlinge seepziederyen onderworpen syn, geheel geweert worden; verbiedende etc, (Jul. 23). Nieuw geschuL Geadviseert wesende opte remunerate, die versocht wordt by Pauwels Oleander, voor syne inventie van het verlichten van het groote geschut, daervan hy de preuve gedaen beeft, maer is goetgevonden, alvooren daerop te resolvercn, dat men den raedt van state sal versoucken , noch eens met syn Excel), te spreecken, om Van hem te verstaan, off deselve d'voorschreven gedaen proeve vande; 36

-ocr page 289-



	2S2

		hem betaelen souden seven hondert guldens voor seecker Gendtse pleite, die sy tot haeren dienst geemployeert hebben, ten tyde vande belegeringe van deselve stadt. (Aug. 6). Doctor Turcq. Is Pascasio Turcq, bedient bebbende het ordinaris doctoorschap binnen Bergen opten Soom, inde medecinen, na den doot doctoris Arnoldi Victoris, toegeleet hon- dert guldens eens, voor den dienst, dien hy daerentusschen aen de crancke soldaten inde voorschreven stadt garnisoen houdende, gedaen heeft. (Aug. 7). Glas voor Jo. Wlenbogaert. Is geaccordeert dat men den predicant Johannes Vuytenbogaert sal vereeren met eene cruysvenster inde nyeuwe salette, by hem in syn buys alhier inden Hage gemaeckt, houdende de wapens vande gene- raliteyt. (Aug. 8). Geschut v. EL Trip. Ontfangen eenen brief! van het collegie ter admiraliteyt binnen Am- stelredam, gedateert den 3. deses, daerby sy adverteeren, alsoo sy in conformite van haere Ho. Mo. acte vanden 18. Meye laestleden, van Elias Trip gecocht hebben alsulcke twee hon- dert stucken geschuts, als de voorsz. acte innehoudt, ende dat by bun van deselve ge- levert heeft vyfftich micolveryns ende twintich zaeckers, aen dewelcke zy soo ten regarde van hunne forme als vande proeve die sy hebben doorgestaen, een goet genoegen heb- ben , beloovende de reste successivelyck mede te leveren, dat zy haere Ho. Mo. daervan wel hebben willen adverteren; waerop gead- viseert wesende, is geresolveert te rescriberen aen 't voorschreven collegie, alsoo byden coop van 't voorschreven geschut in Engelandtge- conditionneert is, dat vande leveringe van het geschut aen het landt, telcken overgesonden sal worden behoorlycke attestatie, dat zy ter- stonts sullen doen dresseren eene certificatie in optima forma, onder den segel ende signa- ture van haerlieder collegie, inhoudende: «alsoo sy met permissie van syne Mat. van Groot Brittannien , ten dienste van dese landen in Engelandt hebben doen coopen eene groote partye van geschut, om daermede te rempla- ceeren het geschut, dat hier te vooren opte
halve courtou suffisant ende genouchsaetn hout, ofte beter sal vinden dat men deselve naerder sal versouckcn ende prouven met dertich, veertich ofte vyftich sclioten , gelyck men op baUerie schiet, om desselffs ad vis gehoort, daernae daerop geresolveert te werden nae be- hoiren. (Jul. 29). De la Cueilierie, pred. Is gelesen bet advis byden raedt van state gefonneert den 9. July laestleden , opte requeste van Christian de \& Cueillerie, minister onder bet Walsche regiment; ende nae deliberate verstaen, dat den suppliant hem vande diensten vanden voorleden tyt sal hebben te contenteren mette twee hondert guldens eens, die hem by haere Ho. Mo. onlancx syn toegeleet, accorderende in consideratie van syne lange diensten, dat by voor bet toecommende gestelt sal worden op syn voorgaende extraordinaris tractement van hondert daelders tsjaers. (Aug. 2). IValsch predicant. Is geaccordeert dat men �voor den Walschen predicant, die in het welstant onder het cruys wordt onderhouden, sal depescheren ordonnantie van vyfF hondert guldens, tot een jaer syns tractements, ver- schenen in 't jaer 1612. (Eod.). Aleaume, dechiffreur. Opte requeste van Jaecques Aleaume, ingenieur ende dccifreur, gerepartieert slaende opte provincie van See- landt tot hondert guldens ter maent ten 32 dagen , opte recommandatie des conincx van Vranckryck ende van syn Excell. geaccordeert, dat men by provisie den suppliant sal depe- scheren ordonnantie van een jaer syns trac- tements opten ontfanger generael, op affcor- tinge vande achterstel van 't selve. (Eod.). Anna Walcke. Is Anna Walcke, haer seggende te wesen een prophetesse, omrne eenigegoede consideratien noch toegeleet boven de voorgaende vyftich guldens, haer geaccor- deert den 22. July laestleden, de souimc van vyventwintich guldens. (Eod.). De Chantet^pred. Syn Jacques deChantet, dienaer des Goddelycken Woordts tot Groot ende Camp boven Alcmaer, geaccordeert brie- ven van voorschriften aen de stadt Antwerpen, soo Yerre als hy die begeert, ten eynde zy

-ocr page 290-



	283

schepen ende anderssints is verlooren van alle sorten, dat zy bekennea, dat zy in minde- ringe van 't selve gcschut ten dienste van 't landt ontfangen hebben vyfftich micolveryns ende twintich zaeckers, ende deselve certifi- catie alhier zenden, om by haere Ho. Mo. voorts gesonden ende bestelt te worden aen den heere ainbassadeur Caron, tot voldoeninge vande voorschreven beloften. » (Eod.). Opera Chrysostorni, Is geaccordeert dat men voor de vereeringe, aen haere Ho. Mo. gedacn van wegen.......byde presentatie vande opera Chrysostorni, overgebracht byde gedeputeerde vande Oostindiscbe compaignie, die onlancx vuyt Engelandt wedergekeert, den- selven.......daertegen sal vereeren mette somme van vyfFhondert gulden eens. (Aug. 10). R.Dexter_%ing. Opte requeste vanden ca- piteyn Ralph Dexter, versouckende mandement van appel in forma communi et generali, tegen Michiel Gerritsz. Camerlinck, van see- ckere sententie, tsynen nadeel gewesen inden raedt van state $ is dit versouck nae deliberate affgeslagen, overmits de cleynicheyt vande saecke. (Aug. 16). Tapisserien. Opte requeste van Franchois Spierinck, tapitssier tot Delft, versoeckende, alsoo de drye stukken tapitsserien, die by liaere Ho. Mo. tot suppletie van twee cameren tapitsserien versocht heeft, om vereert te wor- den aen de princesse van Groot Britannien, van Danzyck tot Amstelredam aengecommen syn mettet schip van Anthonis Jansz., dat geschreven soude worden aen het collegie ter admiraliteyt binnen Amstelredam, dat zy den suppliant deselve drye stucken, om aen haere Ho. Mo. gelevert te worden, vry van convoy souden willen laten volgen , is daerinne geac- cordeert. (Aug. 17). Jo. Foget, pastoor, Opte requeste Johannis Vogelii, gewesen pastoor tot Heerle, is omme eenige goede consideratien geaccordeert, dat men den suppliant noch voor een jaer sal continueren de betalinge vande hondert dal- ders, die hem ^?t voorleden jaer syn toegeleet geweest. (Eod.). Kerk te Grave* Is gelesen het advisbyden
		raedt van state geformeert den 27. deses, opte versochte subsidie byde kerckmeesteren der stadt Grave , tot onderhoudt vande kercke aldaer, houdende, aengesien de groote conse- quentie hierinne gelegen, dat 't selve nyeten soude behooren toegestaen te worden; ende nae deliberate hebben haere Ho. Mo. hun daerraede geconformeert ende de' versochte subsidie afgeslagen. (Aug. 30). Vitgev, brandsparing. Opte requeste van Johan ende Thomas Greyn, versouckende brieven van octroy, omme alleene te mogen exeixeeren haere gevonden konst, tot sparinge van brandt in 't brouwen van bieren, als by naer van vier hondert turff tot een hondert, is verstaen, dat de supplianten eerst haere inventie sullen beproeven ende bewarigen. (Sept. 3). Waterwerk. Is Cornelis Jansz. van Wyck, schrynwercker ende timmerman tot Amers- fort, geaccordeert octroy, omme voor den. tyt van twintich jaeren naestcommende alleene inde vereenichde provincien te maecken ofte doen maecken eenen watermolen, by hem geinventeert, vande navolgende forme ende gestaltenisse, als inden iersten: dat het radt des voorsz, moelens sal opbrengen twintich tonnen waters, al eer de peerden eens om- megaen, soo deselve molens als nu omgaen, dat 't selve water soo hooge sal worden ge- bracht door 't voorschreven radt, dat een man onder de gote sal kunnen doorgaen, 't welck oyck aen de watermolens, die metten wint omgaen, sal connen gemaeckt worden, dat 't selve radt alleen met drye ofte vyer mannen sal aengebracht, geset ende weder ofgenomen konnen worden, doordien ³tselve radt nyet halff'soo veel yserwercx sal van node hebben, als de raders vande watermolens, die tot noch toe gebruyct syn geweest 5 verbiedende etc* (Sent. 6). Octroy voor Schrieck. Is Adriaen van Schrieck, heere van Rodorne, wonende tot Ipere in Vlaenderen, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van sess jaeren naestcom- mende, alleene inde vereenichde nederlanden te moegen doen drucken, vuytgeven ende 36*

-ocr page 291-



	284

vercoopen, tot luster der gemeene Nederlant- ache provintien, seecker boack, geintituleert: Qriginum rerumq, Celticarum et Belgicarum, libri viginlilres etc,; ierstmael inde Neder- lantsche, daernae inde Fransche eade by de derde editie inde Latynsche spraekej verbie- dende etc, (Eod,), Tapisserien, Syn ontfangen endegemeten de stucken tapisserien, die Franchois Spierinck resteerden te leveren� daermede vereert is de Cheurfurslinne Pahzgravinne; ende alsoo de- selve stucken zyn bevonden van sulcker waerde ende soo goet als die vercocht zyn, ende te accorderen mette patronen in handen van haere Ho. Mo. gelaten ; is geaccordeert, dat die heeren voorgaende gedeputeerde met ten voorsz. Spierinck sullen liquideren, ende dat men sal depescheren ordonnantie van't gene bevonden sal werden hem te resteren opten ontfanger generael. (Sept. 10). Wed, Baudii. Is Maria van Loo, nagelaten weduwe van wylen doctor Dominicus Bui dins, in syn leven ierste professor historiarum inde universiteyt tot Leyden, toegelegt tot haer eygen J}fs onderhoul, vier hondert guldens eens, voor de presentatie, die zy haere Ho. Mo. gedaen heeft van seecker bouck, geinti- tuleert: Libri (res de induciis belli Belgici, aut/iore Dominico Baudio_y Jurisconsullo primario historiarum professore in accidentia Leidensi, ende andere haere pretensien. (Eod.). Tapisserien v, Spierinck, Gesien de de- claratie ende reeckeninge vande tapisserien , by Franchoys Spierinck, tapissier tot Delft, vercocht ende gelevert aen haere Ho. Mo., daermede dat vereert is de churfurstinne pahzgravinne, bedragende t'samen sesthien duysent negen hondert dry ende dertich gul- dens negenthien stuyvers VII d.; daerop dat den 24. May laestleden betaelt zyn twaelff duysent vyfF hondert guldens, sulex dat den voorschreven Spierinck aen de voile betalinge vande voorschreven tapisserien resteert vier duysent vier hondert dryendertich guldens negenthien stuyvers VII d.; is geaccordeert dat inen den voorschreven Spierinck sal depesche-		ren ordonnantie vande voorsz. reste, by actei (Sept. 14). Peerden, Die heeren Lennep, Aylva ende Clant, geweest hebbende opte Valckenburch- sche merct, om te coopen de sess peerden, gedestineert voor den hertoge van Lennox, om syn Excell. noch daermede te vereeren , boven die vier peerden , die deselve alreede heeft ontfangen, rapporteren dat zy egeen bequaeme peerden aldaer gevonden en heb- ben om te coopen, die men met eere soude mogen vereeren; ende is mitsdien goetgevonden te schryven aen de heeren gecommitteerde raeden tot Utrecht, dat sy yemanden willen lasten vuyt te sien, off in het Stift van Utrecht sulcke bequaeme peerden nyet en syn te vin- den, namentlyk twee rypeerden ende vier grauwe carots peerden, ende haere Ho. Mo. daervan te adverteeren in diligentie, diewyle den tyt verloopt. (Eod.), KeermanS) drost te Breda. Hieruae lieb- ben oock haere Ho, Mo. aengedient, dat tot Breda gestelt ende gecommilteert is tot drost, inde plaetse vanden afgestorven, den persoon van Johan Keermans, seer partydich tegen de gereformeerde religie wesende, ende mits- dien tot groot nadeel ende prejuditie vanden staet van't lant, ten regarde dat de voor- schreven stadt is een vande principaelste fron- tieren; sulex dat daerom eene groote versla- genlheyt is, nyet alleene onder die borgeren vande stadt, vande religie, maer oock ten platten lande, overmits den drost van Breda is colonnel vande borgeren, ende dat deselve oock acces heeft totte bewaringe vande sleutels vande stadt; versouckende ende recomman- derende oversulex seer serieuselyck, dat haere Ho. Mo. willen gelieven hierop behoorlyck te letten ende by tyts daerinne te versien , om alie in con venien ten ende periculen voor het toecommende voor te commen; is vuyt- gestelt hierop te resolveren tot morgen, maer goetgevonden, dat men den raedt van state sal versoucken ondertusschen hierop haer ad- vis te willen formeren, ende haere Ho. Mo. daervan adverteren. (Sept. 18), Buyfsteen, Is gelesen eenen brieff vande

-ocr page 292-



	285

churfurstelycke Coelesche hinderlassen stadt* bolder ende raeden, geschreven tot Bonne den 10. July lestleden , beroerende het verboth van hct affbrengen des duyffsteens, ongebro- ken ofte ongemalen, by zyne cheurfurstelycke doorluchticheyt gedaen, voor antwoort op haere Ho. Mo. brieff vanden sesten Juny laestleden aen deselve syne churfurstelycke doorluchticheyt affgegeven 5 ende nae delibe- rate goetgevonden, dat men partye dese re- scriptie sal communiceren, by soo verre als ry dat versoucken. (Sept. 19). B, Dolendo. Is Bartholomew Dolendo, van Leyden, toegeleet hondert guldens eens, voor de presentatie van twaelffafgesette caerten vande justitie vanden goeden graeff Wilhem, by hem gesneden ende in drucke vuytgegeven, (Eod.). Drost van Breda, Is gelesen bet advis , byden raedt van state geformeert den IS. de- fies, opte collatie, die syn Excell. die heere Prince van Orangien gedaen heeft van het drostampt vande stadt ende het landt van Breda aen den persoon van Julian Baptista Keeruians, ende nae deliberate geresolveert, by expressen bode aen syn Excell. ser-euse- lyck te schryven, dat haere Ho. Mo. met vervvonderinge vcrstaen hebben, dat bet voorsz. drostampt directelyck tegen 't gene dat den raedt van state den advocaet Dimmer als raedt van syn Excell. hadden vermaenl, derselver syne Excell. te laten weten, geconfereert was aen den voorsz. Keermans, dewyle ommeseer hoochwichtige oorsaecken ende redenen deselve Keermans, haere Ho. Mo. onaengenaem ende den lande ondienstich is ; sulcx dat ten selven regarde haere Ho. Mo. genootdruckt syn, syne Excell. by expressen bode teadverteren, dat zy verstaen ende ernstelyck begeren, dat binnen den tyt van acht dagen naestcommende een ander drost, bare Ho. Mo. aengenaem, ende den lande dienstich, inde plaetse des voorschreven Keermans gestelt sal worden, off dat by gebreke van dien haere Ho. Mo. selver anders daennne sullen disponeren ende versien, gelyck voor den meesten tlienst vanden lande, w els [ant ende verseeckertheyt van sulcke
		importante frontierplaetse als is de stadt van Breda, sal bevonden werden te behooren; is voorder geresolveert, indien binnen de voorsz. acht dagen egeen ander aengenaem ende den lande dienstich drost gestelt en wort, dat men aen den magistraet van Breda sal schry- ven ende belasten, dat zy den voorsz. Keer- mans als drost nyet en erkennen noch met hem insitten. (Sept. 20). Jo. Lydius, prea. Is Johanni Lydio, mi- nister des goddelycken YVoorts tot Oudewater, toegeleet twee hondert guldens ecus, voor de dedicatie ende presentatie, by hem aen haere Ho. Mo. gedaen van seecker bouck, geinti* tuleert: Opera Nicolai Clema?igis₉ archie diaooni Bajocensis. (Sept. 20). Drost van Breda* Onlfangen ende gelesen eenen brieff van syn Excell. die heere Prince van Orangien, gedateert tlen 24. Septembris vuyt Breda, houdende rescriptie opten brieff by haere Ho. Mo. aen syn Excell. geschreven den 21. deses, by dewelcke syn Excell. met seer ernstige redenen ende consideratien synen persoon (syn Excell. den. heere Prince van Orangien, hoochloflelycker memorien, ende bet huys van Nassau aengaende) hem ten hoochsten beclaecht, dat tegen haere Ho, Mo. recognitie van deselve bv haere acten (hem in handen stellende d'administratie van zyne goeden voor het gemaecte bestant) hem debattercn het etablissement, dat hy gedaen heeft vanden persoon van d'heere Keermans synen raedt inde staet, als drost ampt der stadt Breda, opte valsche rapporten ende impression, die haere Ho. Mo. syn gedaen ende by deselve syn ingenomen, daerover syn Exc. den voorschreven Keermans gecomman- deert heeft hem alhier te transporteren, omme hem daervan te insisteren, verclarende dat syn Excel!, nyet en heeft geobligeert den voorschreven Keermans te gratificeeren met *t voorschreven ampt, als alleenlyck de lange experience van syne getrouwe affectie tot synen dienst, ende de vermeerderinge vande laste ende welstandt van syn huys, daervan hy in verscheyden occasien van importantie veele kennelycke preuven heeft gegeven, die hem

-ocr page 293-



	286

		kunnen verstaen worden , dat sonder evident gevaer het drossaertampt, ende by gevolge het colonnelschap der burgerye tot Breda by Johan Baptista Keermans soude mogen bedient wer<- den, metten welcken haer E. oock nyet en souden, onder corretie, noodichachtenin con* tentie te commen als genoech wesende, dat deselve, als van d'ander syde gecommen al- lenthalven met reden suspect is, emmers sulcx dat hy in sulcken importante frontier- stadt, daervan jaerlyckx de besettinge het landt wel drye hondert duysent guldens is costende, boven de sess hondert duysent gl., die de fortificatie derselve beloopt, sulcken ampt soude bedienen, dat wel die voorsz. heere Prince allegeert seecker acte van haere Ho. Mo., het verstant van dewelcke (hoewel haer E. die noyt en hebben gesien) sy noch- tans nyet en kunnen gelooven te syn, dat deselve heere prince van syne staten ende officien soude moogen disponeren tot kennelyk nadeel ende peryckel der gemeene saecke ende der gereformeerde religie; ende daerom alnoch persisterende byde voorsz. redenen ende con- sideration in haer E. voorgaende advis ver- haelt, dat haer E. onder correctie, goetvinden, dat haer Ho. Mo. oock persisterende by haere resolutie, in dese saecke genomen, ende aen den voorsz. heere Prince geschreven, deselve souden voorts doen nacommen ende volbren- gen, soo doch de verseeckeringe onser fron- tiersteden, ons vooral moet gerecommandeert zyn, sonder aensien van yemanden , haer nyettemin in alles gedragen ter wyse dispositie van haere Ho. Mo. Op 't voorsz. advis gedelibereert ende gead- viseert synde, is eenparichlyck geresolveert t'antwoorden, dat haere Ho. Mo. met alle consideratien geexamineert ende nae behooren bewogen hebben het inhouden van syn Excell. rescriptie op haere missive vanden 21. deses, dan aldewyle de verseeckertheyt vanden staet der vereenichde Nederlanden ende nament- lyck vande stadt ende het landt van Breda vereyscht, dat tot drost aldaer gestelt werde een persoon , hare Ho. Mo» aengenaem, ende den lande dienstich, dat deselve nyet en kun-
behoeren van alle umbraegien te releveren, daerom dat syn Excell. haere Ho. Mo. ver- souckt, dat deselve den voorschreven Keer- mans gelieven te hooren in zyne justificatie, ende te gelooven dat hy sulcke affectie draegt totten welstandt van haere Ho. Mo. staet, dat inaien de minsle reden ter werelt synen per- soon soude moegen suspect maecken , dat hy hem in egeender manieren en soude willen supporteren, maer dat d'interest van syne Excell. cere ende aucthoriteyt hem obligeert den voorschreven Keermans te mainteneren tegen d'injustitie, die de calumpnien hem souden willen procureren, vcrtrouwende dat liaere Ho. Mo. 't selve sullen aengenaem heb- ben, ende oversulcx doen cesseren, gelyck de reden vereyscht, alle obstacles ende em- peschementen tegen d'voorsz. etablissement, ten eynde d'aucthoriteyt, syn Excell. toecom- mende nac rechten (die haere Ho. Mo. selfs hem hebben geconfirmeert) hem mach blyven geconserveert, hebbende nyettemiu ondertus- schen gecommitteert, om't voorschreven ampt te bedienen binnen de voorschreven stadt den schouth Pelgrim, denwelcken by haere Ho. Mo. nyet en konnen wesen reprochable etc;* ende nadat hierop was gedelibereert, hebben haere Ho. Mo, geordonneert, dat men den voorsz. briefF sal stelien in handen vanden raedt van state, omme liaere Ho. Mo. daerop te dienen van haer E. advis tegen t'avont ten vyfF vuyren , als wanneer hare Ho. Mo. sullen vergaderen, om opten voorsz. briefF te resol- veren nae behooren. (Sept. 28), Idem. Is overgebrach t ende gelesen het advis, byden raedt van state geformeert opte rescriptie, voor den middage ontfangen van syn Excell. die heere Prince van Orangien, inhoudende, dat haere E. de voorschreven missive hadden pverlesen ende op alle poincten van deselve wel rypelyek geleth ; ende ofFwel deselve missive seer ernstelyck was ingestelt, dat zy nochtans nyet en bevonden dat daerby een poinct van alle de tre/Felycke, die haer E. in haer voorgaende advis hadden gestelt, is aengeroert, ende veel min gesolveert ofte wederleyt, waerdoeren dat soude eemchsints

-ocr page 294-



		287

nen om de redenen ende consideration inde voorsz. rescriptie gededuceert, haere voor- gaende resolutie syne Excell. met rypen raede aengeschreven, in egeender mnnieren in't min- ste veranderen; ende mitsdien by deselve vasteiyck ende precis persisteerende (aengesien Johan Baptiste Keermans omme seer hooch- wichtige ende importante oorsaecken ende re- denen haere Ho. Mo. is onaengenaem ende den lande nyet dienstich), haere Ho, Mo. verstaen ende begeren alnoch met den hooch- sten ernst, dat syn Excell., sonder lange remise , de voorsz. haere resolutie sal nacoin- men ende effectueren; ende dienvolgende een ander drost vande stadt ende het landt van Breda, haere Ho. Mo. aengenaem ende den lande dienstich, inde plaetse des voorsz. Keer- mans, binnen den tyt van vier dagen naest- commende, absolutelyck stellen ende com- mitteeren, sonder des te syn in gebreke, dewyle haere Ho. Mo. van alsnu geresolveert syn , na de expiratie vanden voorsz. tyt anders selver daerinne zyn souveraine magt te ver- sien , gelyck voor den meesten dienst vanden lande ende de verseeckertheyt vande voorsz. stadt sal bevonden werden te behooren, daer- van haere Ho. Mo. syn Excell. by expressen bode wel hebben willen adverteren. Is voorts geresolveert, dat men vande voorsz. resolutie sal adverteren den gouverneur van Breda, ten eynde hy daerop wil letten, by soo verre als die voorsz. Keermans hem hier- tegen inde bedieninge van't voorsz. ampt soude ingereren, oinme inconvenientcn ende inbrake van haere Ho. Mo. aucthoriteyt ende resolutie voor te commen. Item van gelycken aen de stadt Breda met ernstich begeren , by soo verre als die voorsz, Keermans hem hierentegen inde bedieninge van't voorsz. ompt ingerere, dat zy hem daerinne nyet en admiiteeren noch eenige acten tot'tselve ampt behoorende, toestaen te be- dienen off met hem inden magistraet sitten off anderssints als drost vande stadt ende het landt van Breda erkennen, omme inconve- nienten ende inbrake van haere Ho. Mo. an- thoriteyt ende resolutie voor te commen. (Eod,)			Peerden, Onlfangen eenen brieiF vande heeren gedeputeerde staten van Utrecht, ge- dateert den 17. Septembris, ouden style, responsive opten brieff van haere Ho. Mo. vanden 14, derselver maent, stilo novo, daerby haer E. adverteren, dat in het Sticht van Utrecht te becommen syn een goet rypeert ende dry grauwe, met noch eenen grauwen tot Deventer , die goet zyn ende seer wel op malcanderen haren, ofte soo haere Ho. Mo. genegen souden zyn te veranderen, dat aldaer te becommen syn vier schone swart- bruynen, versouckende hierop te verstaen het goet be- lieven van haere Ho. Mo.; is nae deliberatie geresolveert t'antwoorden, voor ierst, dat haere Ho. Mo. haer E. voor de gedane goede debvoiren, om de voorschreven peerden te becommen, vrienllyck bedancken ende deselve versouchen de vier gemencioneerde grauwen, met noch twee goede rypeerden te willen doen coopen , mitsgaders oock bevorderen, dat die gecommitteerde vande heeren staten van Utrecht datelyck herwaerts gesonden mo- gen worden, opdat haere Ho. Mo. sonder langer delay het besoigne opte resumptie vande staet van oorloge, in conformite van haere voorgaende mach voorgenomen ende besloten worden, voor den meesten dienst ende ver- seeckertheyt vanden staet vanden lande. (Oct. 1). Drost van Breda, Ontfangen ende gelesen eenen brieff van syn Excell. die heere Prince van Orangien, geschreven lot Breda, den laetsten Septembris, inhoudende, dat syn Exc. bedroeft was te sien byden laetsten brieff van haere Ho. Mo. (denwelcken hem te selven daeghe behandicht was), dat zyne redenen haere Ho. Mo. niet en hadden kunnen ver- sekeren vande umbrages, die deselve inge- noemen hebben tegen den persoon van synen raedt Keermans, 't gene dan den tyt sal mo- gen doen , ende de kennisse die haere Ho. Mo. sullen gelieven te nemen van syn conduite; ondertusschen dat de voorsz. Keermans syne charge van het drostampt hadde gestclt in handen van syn Excell., dewelcke hy op *t selve instant geconfereert heeft aen messire


	N

-ocr page 295-





		288

Francois d'Aerssen, in erkentenisse vande goede ofEcien ende diensten, die deselve hem hier- tevoren in Vranckryck gedaen heeft; ende particulierlyck in consideration, dat syne qua- liteyten, rang ende meriten synen persoon behooren vertrouwt ende om haere Ho. Mo. aengenaem gemaect te hebben. Is biernae oock gclesen eenen anderen brieff, by syn ExcelL aen den voorschreven Aerssen geschreven ten voorsz. dage, inhoudende: dat hy Aerssen voertaen sal hebben gelyck hy gelooft dat die heeren staten generael syn ExcelL by twee verscheyden brieven verclaert hebben, dat den persoon van Keermans haer nyet en was aengenaem om te bedienen den staet van drossaert, die hy hem hadde ge- confereert, mits welcken hebbende den voorsz. Keermans denselven staet geremitteert in syne handen ende hem erinnerende van 't gene dat eenige jaeren geleden hy Aerssen hadde versocht, dat hy hem den voorschreven staet zoude gelieven te confereren, als dien sonde common te vaceren, mitsgaders vande goede ofEcien ende diensten, die hy hem hadde bewesen ende gedaen in verscheyden syne af- fairen, dat hy geresolveert hadde, hem 't voorschreven ainpt te confereren, hem sen- dende metten brcnger deses de depeschen, daertoe dienende, inhoudende macht om't voorsz. ampt in syn absentie te doen bedienen by een bequaem persoon, daervan dat syn Excel), haere Ho. Mo. adverteert by synen ge- voegden brieff, denwelcken hy haere Ho. Mo. sal hebben te behandigen, byaldien hy acht 'tselve olsoo te behooren. Hiernae heeft d'heere Coenders preslderende verclaert, dat den voorschreven Aerssen by hem was geweest, ende synen brieff vanden hcochgemelten heere Prince gecommuniceert, ende geseet hadde om haere Ho. Mo. te re- fereren, dat alsoo hy was inden dienst ende eedt vande Ho. Mo. heeren staten generael, dat hy wcl wiste dat hy d'eere vande gedaen collatie van 't voorschreven officie, om dat te bedienen by het doen van eenen anderen eedt, gelyck dat *t selve ampt requireert, niet en verraach aen te nemen , ende dat hy daer-			om 't voorsz. ampt datelyck ende absolutelyck hadde geconfereert aen synen joncxten bree- der, ende ten selven aensien voorgenomen hadde, hem met synen broeder te transpor* teeren naer Breda, by syn ExcelL die heere Prince van Orangien, omme syn ExcelL voor- eerst ootmoedelycken voor de voorsz, collatie te bedancken, ende te bidden dat hem gelieve om de redenen voorschreven, t voorsz. ampt aen den voorsz. synen broeder te confereren, vertrouvvende dat haere Ho. Mo. 't selve sul- len hebben aengenaem ende hem consentereu de voorsz. reyse naer Breda te doen. Op allet voorsz. gedelibereert synde, hebben haere Ho. Mo. eenparichlyck verclaert, dat zy de voorsz. collatie, gedaen by syn ExcelL, aen den persoon vanden ambassadeur Aerssen aengenaem hebben , gelyck zy oock sullen doen in zoo verre als syn ExcelL geliefft het voorsz. ampt van drost van Breda, by resignatie te confereren opte instantie des voorsz ambas- sadeurs Aerssen aen synen broeder D. Johan van Aerssen. Consenterende dat d'voorsz. ambassadeur volgende syn versouck hem sA moegen over drye ofte vier dagen transporle- ren naer Breda, om de voorsz. resignatie te effectueren, ende sal daernae syn ExcelL van wegen hare Ho. Mo. by missive bedanckt worden, voor dat deselve tot haer requisitie ende begeren, syne gedaen collatie van't voorsz. ampt aen den persoon van Keermans veran- dei't heeft, met verclaringe dat gene desen aengaende is gepasseert, niet en is geschiet om in eenige manieren te prejudiceeren de gerechticheyt van syn ExcelL, maer alleenlyck voor de versekertheyt vanden staet van't landt ende in't particulier vande stadt van Breda (Oct. 2). Huts te Buren. Opte remonstrantie vande hoochgeboren Vrouwe Maria, geboren princesse van Orangien, gravinne douariere Hoenloo, versouckende, alsoo zy deezen soomer ver- scheyden materialen van hout, steen ende leyen den Rhynstroom heeft laten affbiengen, lot opbouwinge van't weeshuys, dat sy tot Bueren is funderende, welcke materialen al- omme in 't landt van Cleeff ende hetfursten-


	-

-ocr page 296-



	239

		jaer de geschiedenissen tot het jaer 1611, ende het tweede jaer tot het jaer 1613, beyde incluys tot drye hondert guldens tsjaers, sonder qua- liteyt; syn voorts goetgcvonden, dat men het voorsz. gepresenteerde bouck van het sessjarige gouvernement vanden hertoge van Alva sal vi- siteren , omme daernae op het drucken desselfii geresolveert te werden nae behooren. (Eod,). Hondii globen. Opte requeste van Judoci Hondii, de jonge, versouckende ordre omme een eyder vande heeren gecommitteerde ter deser vergaderinge te leveren twee groote glo- ben, te weeten, een terrestris ende een celestis, van dieghene, die hy onlancx aen haere Ho. Mo. heeft gedediceert ende gepre- senteert, gelyck hy dat gedaen heeft aen den raedt van state; is het,versoeck dessuppliants affgeslagen, om het landt niet te beswaeren- ende den griflier geordonneert, den raedt van state ende reeckencamer vande generaliteyt aen te seggen ende te vermaenen, dat zy van gelycken willen doen ende voortaen sulcke ende diergelycke presentatien nyet aen te ne- men , om het landt met vergeefsche costen nyet te beswaeren. (Oct. 12). Copermolen. Is gelesen de requeste van Dierck Hooft, oprechtende tot Dordrecht een coopcrmolen, dryvende met het water, ende van Bartholomeus Munter, die alreets eenen gelycken moolen opgerecht heeft binhen Schie- dam, omme daermede te maecken geel coo- per, beckenwerck, ketels endedraet, wesende eene sulcke neeringe, dat deselve voortsgaende veroorsaecken sal mcrckelyck proffyt ende wel- vaeren inde vereenichde provincien; versoe- ckende mitsdien ende ten aensien vande groote costen, die zy alreede tot het maecken vande voorschreven molens metteappendentien ende dependentien van dien aengewendt hebben , dat hare Ho. Mo. gelieve haer te ootroyeren vry licent van alle incommende materialen, als rauw cooper ende calmynen, mitsgaders van het vuytgaen vande gemaeckte wercken derselver stofFe, verclarende, omme alle fraul- den voortecoomen , dat elcken moelen in't jaer sal behoeven hondert duysent ponden calmyns ende gelycke quantiteyt van rauw cooper; 37
dom Gelre vry ende vranck syn gepasseert van alle thollen ende lasten, vuytgesondert tot Nyemegen, alwaer die schippers mette voorsz. leyen geladen, hebben moeten stellen borge voor 't recht van convoy, 'twelck aldaer gevordert wort, dat haere Ho. Mo. gelieve in faveur der arme weesen, den convoymees- tere tot Nyemegen te belasten, de gemelte borgen t'ontslaen ende desclve voor t recht van dien te laten on gemotes teert, is nae de- liberatie in faveur vande voorsz. arme weesen in ^?t voorsz. versoeck geaccordeert, ende dat men dienvolgende den convoymeestere tot Nyemegen sal ordonneren, de voorsz. borgen t'ontslaen. (Oct. 10),* Meursius j professor* Opte requeste van Johannes Meursius, professor tot Leyden, ver- soeckende betalinge vande resterende twee hondert vande vier hondert guldens, daer- mede haere Ho. Mo. hem vereert hebben voor syne employ in het schriven van haere Ho. Mo. hislorien, voor een jaer, by forme van een proeve; Ende alsoo hy voorts, door't bevel van haere Ho. Mo. heeft willen voort- varen, ende nyet hebbende alnoch volcommen instructie van alles, daertoe behoorende, omme syn begonnen werck te continueren ende noch- tans om te thoonen acte van diligentie ende een en genegen wil, omme haere Ho. Mo. te dienen, byder hant genomen endebeschreven heeft het sessjarige gouvernement vanden hertoge van Alva, hier beneevens gaende, heeft gebeden, dat haere Ho. Mo. gelieve 't selve met welgevallen aen te nemen ende hem suppliant te committeeren, omme inde plaetsse van wylen doctor Paulus Merula te succederen ende dat op de wedden, die onder den over- leden doctor Dominicus Baudius ende hem suppliant verdeelt syn geweest, ofte soo veel rnin ofte meer, als haere Ho. Mo. sal believen. Na deliberatie is geaccordeert, dat men den suppliant vande voorsz. resterende twee hon- dert guldens sal depescherenordonnantie, ende voorts geresolveert, dat men hem sal consen- teren te continueren voor twee jaren , in 't schriven vande geschiedenissen, tzedei t het gemaecte bestandt, te weeten in het eerste

-ocr page 297-



	290

		quartiers op baere Ho. Mo. scbryven hun, excuseren, deselve vermeerderinge te doen,, terwylen sy trecken ende proffiteren de ge- neraele middelen, want zy egeen plaetsen en weeten, off de predicanten ende anderesulcke lasten en worden betaelt by diegene, die de- selve middelen aldaer genieten , alsoo dat daer- om ⁵t voorsz, Nyemeechsche quartier met recbt niet alleen dit cleyn verboocbde maer des suppliants gebeel tractement wel beboort te dragen oft deselve middelen te laten aen de generaliteyt, die daervuyt't voorsz. tractement ende andere lasten wel sal kunnen vervallen, daertoe huns bedunckens t voorsz. Nyemeech- scbe quartier wederom ernstelyck dient ver- maent, sonder den suppliant meer aff te setten, denwelcken hare Ho. Mo. totverrroos- tinge soude moegen toeleggen ende accorderen twee bondert guldens eens , om bem daermede tot reddinge van zyne groote t'achterheyt te mogen eenicbsints behelpen, gelyck hy de twee voorgaende jaeren oock extraordinaire heeft genoten ; nae deliberate hebben haere Ho. Mo. hun met 't voorsz. advis des raets van state geconformeert, ende geordonneert, dat men dienvolgende oock aen 't Nyemeech- sche quartier sal scbryven. (Oct. 19). Anna IValcke,* Is Anna Walcke omme eenige goede consideraden, boven de somme van......, by haer voor desen ontfangen, noch toegeleet tot haer vertreck twaelft' gl. eens, mits dat zy haere Ho. Mo. vorder nyet en sal moeyelyck vallen. (Oct. 24). Octroy voor Fr. Lansberge?i. Opte requeste D. Francisci Lansbergii, dienaer der gemeente jhesu Christi tot Rotterdam, is Matys Bas- tiaensz., bouckvercooper binnen Rotterdam , geaccordeert octroy, omme voor den tyt van ses jaeren naestcomende alleene inde vereen. provincien te moegen drucken ofte doen drucken ende vuytgeven seker boeksken, ge- naempt Peerle der vertroostinge, eertyts beworpen van D. Petro Datheno, saliger, ende by Lansbergium voorsz. in orde gestelt ende voltrocken; verbiedende e/c. (Nov. 9). Peerden* Is gelesen eenen brieff, geschre- ven aen de beeren gedeputeerden ⁹s lants van
ende nae deliberate hebben haere Ho. Mo., orame de voorschreven neringe in dese landen te trecken, voirderen ende beneficieren, elcken vande supplianten geaccordeert, ende accor- deren mils desen, dat sy voirden tyt van vyfF jaeren naestcommende telcken jaere, omme aen de voorschreven neeringe geemployeert te word en, tot elcken moelen sullen inoegen in- nebrengen, vry van convoy ende licent, de quanliteyt van bondert duysent ponden rauw cooper ende bondert duysenl ponden calmyns, affslaende den versocbten vrydom voer den vuytvoer vande gemaecle wercken. (Eod.)₉ Idem, Is van gelycken gelesen de requeste van Antoni Slicher ende Herman Becx, op- gerecht hebbende eenen coopermoelen gelyck de voorgaende, tot Amstelredain, ende die supplianten geaccordeert gelycken vrydom als byde voorgaende resolutie geaccordeert is. (Eod.) Kerk te Prag/ie, Ontfangen ende gelesen eenen brieff, geschreven bydc altesten, in na- men der gantsche Luytsschen reflbrmirten ge- meyne in Praag , tot Praag den 24. Augusti lestleden , versouckende, om redenen daerinne verhaelt, een christelycke miltreycken ende hulff, daermede sy baer christelyck voorne- men, tot opbouwinge van kercken ende schole tot Godes eere mogen effectueren. (Oct. 18). Idem. Is in deliberate geleet de subsidie, versocht by die vande gereformeerde kercke tot Praeg, maer voor als noch opgehouden daerop te resolveren. (Oct. 19). Kerk te '^}s Gravenweert* Is gelesen bet advis, by den raedtvan state geformeert opte requeste van Henricus Hollingerus, kercken- dienaer op't fort van 's Gravenvveert, den 18. Octobris, inboudende dat baer E. alnocb van advys syn, gelyck zy baere Ho. Mo. nu een jaer geleden hebben geadverteert, dat den suppliant syn tractement soude werden ver- meerdert van vier bondert vyftich guldens op sess hondert guldens tsjaers, soo ten aensien vanden grooten aenval die hy apparentelyck aldaer seer subject is, als do dierte der plaetsse, bebalven den last van synen svvaren dienst aldaer, nyet kunnende anders als vreempt vin- den , dat die gedeputeerde des Nymeechschen

-ocr page 298-



	291

Utrecht, gedateert den 25. Octobris, stilo antiquo, adviserende die difficulteyten dier rencontreren, om te vinden ende coopen sulcke carots- ende rypeerden, als haere Ho. Mo. begeren, om daermede te vereeren den hertogh van Lennocx, versouckende daerop te verstaen het goet believen van haere Ho. Mo.; nae deliberatie is den griffier geordon- neert t'antwoorden, diewyle de saecke ende tyt soo verre is verloopen, dat men desen aengaende anders sal versien. (Nov. 12). Tombe v, Pr. Willem L Syn gesien eenige modellen, daernae dat men soude moegen maecken het monument, tombe, ofte begra- venissplaetse van syn Excell., hoochlofFelycker memorien, opten naem vande republycke van dese vereenichde Nederlanden, ten opsien ende in memorie ende erkentenisse, dat de- selve syne Excell. in syn leven met lyff, goet ende bloet, door de genade Godts geleet hceft het fondament van deser landen vryheyt, diewelcke worts byde ancthoriteyt ende mid* delen van haere Ho. Mo. onder het beleydt van syn Excell. Prince Maurits mette hulpe van syne Godtlycke Mat. geluckelyck vuytge- voert is, dan alsoo dese saecke nyeuvvelyck voorcompt ende dat eenige verstandige naerder opte voorsz. modellen dienen gehoort ende verstaen, is dese saecke mitsgaders den voor- slach gedaen van 'tgene dat men van wegen het landt daertoe soude moegen contribueren, gehouden in bedencken. (Nov. 14). Middel om de schepen te bewaren, van Save Romen. Is mr. Adriaen Sore Romen, chirnrgyn, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van vyff jaeren naestcomande alleene inde vereenichde provincien te maecken seecker substantie van peck, by hem geinventeert, omme daermede te besmeren de schepen, va- rende op Oost- ende Westindien, mitsgaders andere verre gelegen plaetssen, daervan de cracht is, dat het water die schepen nyet en kan beschadigen, dat de sonne het voorsz. peck nyet en kan doen smelten, die wormen njet en kunnen dooseten, ende dat het vier ofte vlamme daorop nyet en kan vatten ofte branden; verbiedende etc. (Nov. 27).		Guicch. descrizzione. Is Piere du Mont, aen hare Ho.Mo. gedediceert hebbende seecker bouck. geintituleert: Description de touts les Pat/s Bas, aullrement appellez la Germaine inferieure ou basse Allemaigne_y par Mes- sire Loys Guichardin, gentilhomme Floren- iin mainienant reveue el augmenteeplus que de la moiclie par le mesme autheur^ voor deselve dedicatie ende presentatie toegeleet hondert daelders, mits dat hy elcken vande presente heeren, tot seventhien toe, sal ge- houden syn te geven eenen bouck, endesulcx weygerende, wort verstaen dat men voor den gepresenteerden bouck ende dedicatie hem alleenelyck sal depescheren ordonnantie van tsestich gulden eens. (Eod.)_t Dr. ShnonettL Is Bartholomeo Simonetti, Italiaens doctor inde medicynen ende chi- rurgyn, om eenige goede consideratien noch voor dese reyse toegeleet de somme van twee hondert guldens eens. (Nov. 29). Inventie v. Sare Romen. Is het octroy, voorleden Woensdage geaccordeert aen mr. Adriaen Sare Roomen, chirurgyn, omme voor den tyt van vyfF jaeren naestcommende alleene inde vereenichde provincien te maecken seker substantie van peck, by hem geinventeert, geamplieert ende geextendeert tot negen jae- ren, ende verstaen dat den suppliant gehouden sal syn 't voorsz. peck te vercoopen ende le* veren aen diegeene, die dat sullen begeren, voor eenen civilen ende redelycken prys; ende dat hy boven de weerde van 't voorsz. peck ofte materialen voor syn inventie, van elck scbip van hondert lasten ende daeronder dat met 't voorsz. peck sal worden ghesmeert, sal genieten ende proffiteren vierentwintich guld. eens, ende vande meerder schepen naer ad- venant meer. (Nov. 29). Kerk te Prag/ie, Gelesen de remonstrantie, overgegeven vuyten naem ende van wegen der gemeente der Duytsche gereformeerde kercke tot Prage _? tenderende om te hebben eenige subsidien tot opbouwinge van haere kercke, is vuytgestelt daerop te resolveren. (Nov. 30). P. Cryck) Eng. pr. Opte requeste van Maria CJercqs, weduwe van wylen Patrilius 37*

-ocr page 299-



		202

Cryck, in syn leveti predicant onder het re- giment van wylen den colonnell Balfour, ver- cregen hebbende condemnalie tot laste van David Candt, in syn leven capiteyn indendienst van dese landen; is deselve verleent ordon- nantie vande sonime van vyftich guldens eens, op reeckeninge vande afreeckeninge ende het achterwesen vanden voorsz. capiteyn David Candt, ende in minderinge van't selfFde. (Eod.). Bruyt van Sckwartsenberg, Ontfangen eene missive, geschreven tot Dusseldorp den 27. Novcmbris dear den cheurf. Brandenburch. commissarien d'heeren van Putlitz. van Gothe ende ChristofFel Sticke, ridder, drost totLym- borch, beroerendc 't vervoeren vande bruyt des heeren graven tot Schwartzenberg, daer- over eenige bescbuldicht werden, die in dienste van dese landen syn ; is goetgevonden, dat de voorsz. missive sal werden gecommuniceert aen syne Excel], deur d'heer Joachimi, oiu te verstaen syne Excell. advis, wat inde voorsz. saecke te doen staet. (Dec. 2). Idem* D'heere Joachimi heeft gerappor- teert, dathy syn Excel!, heeft gecommuniceert de missive van d'heeren cheiui. Brandenburg- sche couimissarissen, beroerende het vervoeren vande bruyt vanden heere grave van Schwart- senbergh , ende is gelesen eenen brleff vanden heere Adriaen baron van Flodorff, heere van Lenth aen syne Excel]., de voorsz. materie raeckende, geschreven ende geexhibeert eene remonstrontie vanden welgemelten heere grave ende vrouwe Margaretha van PaJlandt, geboren van Reiffenberch, ende opgchouden daerop te resolveren. (Dec. 4). Am, Neomagus, pred, Opte requeste van Arnoldus Neomagus, kerckendienaer der ge- meenle Jesu Christi tot Berchambacht, ver- souckende augmcntatie van toeleg voer de dedicatie van seecker bouck, is gepersisteert hy d'eerste resolutie. (Dec 13). Nieuw uitgev. behanysel. Is verleent octroy voor Jacob Dircsz. de Swart, custodiemaecker van syne Excell., ende Hans leMaire, beyde
			burgers inden Hage, dm alleene in dese ver- eenichde Nederlanden te moegen raaecken ende vercoopen behangselen ende cleeden, van allerhanden personagen, historion, bos- schagen, jachten, wilde dieren, gevogelte ende anders, soo met gout ende silver alleen, als oock met alle couleuren nae den eysch van't werck, gedruckt op leder, satyn, armosyn, lynwact ende andere stoflen, ende gemaeckt op eene nyeuwe maniere van wercken, noyt te vooren by yemant anders gepractiseert, ende dat voor den tyt van seven jaeren eerst- commende, raits dat het sy eene nyeuwe conste, te vooren niet gepractiseert, gelyck aengegeven is, ende dat nyemant te vooren daervan octroy en is verguntj verbiedende etc, (Dec. 16). Uitgev, diepmachine. Is verleent octroy aen Daniel de Blyer, van Noorwyts, ende Frede- rick Mathysz. van Lubbrecht, beyde burgers biunen Utrecht, otn geduyrende den tyt van thien jaren eerstcommende alleene in dese vereenichde Nederlanden te moegen maecken ende gebruycken seecker instrument ofte meu- len, by henlieden gepractiseert, daermede zy konnen verdiepen alle gedroochde binnen- wateren ende havenen, de diepte van thien, twaelfT, twintich ofte meer voeten, sonder cenichsins deschipvaert te verhinderen; item, noch eenen watermolen, mede by hen ge- practiseert , seer bequaem om eenig sluysen te leggen daer veele wellcn syn, al wilde men de fondamenten twintich ofte vyffentwintich voeten diep leggen etc, (Dec. 21). Octroi/ voor Illustr. acad, heyd, etc, Ts Andries Glouck, ingeboren borger ende bouck- verkooper hinnen Leyden, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van seven jaeren naest- commende alleene inde vereenichde provincien te moegen drucken ende vuytgeven seker bouck, geintituleert; Itlustris academia Lugduno- Batava, id est, clarissimorum virorum icones, Etoyia, ac vitae, qui earn scriptis suts ittu- strarunt; verbiedende etc* (Dec. 31).


	«-ga<&^» i

-ocr page 300-



			GEDENKSTUKKEN IJIT DE XVI. EEUW, VOORNAMELIJK BETREFFENDE DE UTRECHTSCIIE ZAKEN.

		I. Commissie voor Mr. Ja- Van Goudt, om zekere opbrengst te ontvangen. (1507). rloris van Egmont, zoen tot Ysselsteyn, heere tot Sinte Martinsdyck e/c_M Stadtholder Generael van Gelre ende overste capiteyn der landen van Hollandt ende Vrieslandt, van wegen des rooms Conincx ende onsen genadighen erfachtigen heere , den Eertshertoghe van Oostenryck etc; alien den ghenen, die desen onsen letteren sullen sien of hooren lesen, salvyi; doen te weetenc, dat alsoe't belieft heeft onse genad. vrouwe , vrouwe Margarietevan Oestenryck , hartoginne douwagiere van Savoye deur d'aucloriteyt, die heure Genade gebruyc- kende zyn , van weegen des roomschen Conincx ende onsen genad. ende erfachtigen heere voorsz. ons by expresse commissie te committeeren, tot versoucken vanden staten der voorsz. landen van Hollant ende Vrieslant, overste capiteyn te wesen derselver landen, omme overal binnen den steden ende opten frontieren regel ende ordonnantie te stellen tot resistentie vanden Gelderschen vyanden , over den capiteyn ende knechten, liggende in garnisoene, alzoewel binnen den voorsz. landen als oock binnen der stede van Harderwyck, ende alsoe wy bevinden, dat men denselven garnisocnen grooten menichfoldigen sommen van penningen schuldich is, ende dat men wel eenige cappiteynen ende knechten zoude mogen lichten , die by gebrecke van betaelinge tot noch toe onderhouden syn geweest, zedert den opbreecken by Pourroyen , ende om hierinne wel te versien , sonderlinge van noede is, mit alder haest op te brengen ende te ontfangen uyt alien quartieren der voirsz. landen alien den pennin- gen , die men sal moegen recouvreren. op dat wy ons daermede sullen mogen behelpen, alsoe wy daertoe geauclhoriseert syn, ende dat soe wel van der beeden ordinarys ende extra- ordinarys vanden termyne \ande Kersmisse lacstleden als van der anticipate vande termyne van St. Jansmisse naestcomende, ende dat boven desen oick mit aller diligentie ontfangen ende opgebeurt moeten wesen die penningen, by den voorsz. gemeenen landen geconsenteert totter onderhoudenisse vanden voorsz, knechten ofte payen, omme denselven betaelinge te doen hebben als't behoort, voor den tyt van drie maenden ende anders, ende daertoe dat men tegenwoordelicken ommeslaen moet dertich duysent ponden , van XL groten Vlaems 'tpont, ende want ons von noede is hiertoe te hebben eenen notabelen oflicier, die ge* trouwelicken alle dese penningen mach ontfangen ende ons daer off deuchdclicken respon- deeren, omme in geenen saecken vcrachtert te wesen, ende dat ons seer goet rapport gedaen is vander discretie ende bequaemheyt vanden persoon van mr. Jacob Goudt, rentmeester generael van Noirthollant, ende overmerckende natter te meer costen ende ongerieffelicheyt wesen soiulen, indien wy dese penningen souden ontfangen uyt handen vande rentmeesters

-ocr page 301-



			294

		von Zuythollant ende Vrieslant ofte van anderen , overmits de diversite vanden ordonnantien, die by ons geexpedieert sullen worden, d'welcken by eenen persoon geconduiseert ende be- leyt moeten worden, soe is't, dat wy in den naeme ende van wegen als boven betrouwende den persoon vanden voorsz. meester Jacob Goudt, denselven geeommitteert ende geordon- neert te bebben, committeeren ende ordonneeren mits desen alleen te hebben den ontfangbe, liandelinge ende administrate over Hollandt ende Vrieslant, alsoe wel vanden penningen vanden beeden ordinarys ende extraordinarys vanden termyne van Kersmisse lestleden, ende van der anticipatie van Sint Jan nacstcommende, ende oock vande penningen, die omme- geslagen syn off die men noch ommeslaen sal, voor d'onderhoudenisse van XVI^C knechten ofte payen voorsz,, gevende den voorsz. meester Jacob volcomen macht ende speciael bevel, alien denghenen, uyt wiens banden hy, syne clercken ofte substituyten, by hun geeommitteert, eenige penningen ter cause voorsz. ontfangen ende opgebeurt sullen hebben , quytancie le geven, daerby bekennende alsulcke penningen ontfangen te hebben, daermede dan die ste- den, dorpen ende andere plecken mede volstaen sullen mogen, van't gunt dat se onsen voorsz. genadigen heere ter cause van elck heure porcie vanden beeden, verschynende als voeren ende vanden ommeslach voorsz, schuldich mogen wesen, nyet jegenstaende, dat eenige steden ende dorpen hebben te contribueeren ende geseten syn buyten 't rentmecsterschap van Noirthollant, behoudelicken, dat den voorsz. meester Jacob van desen syneu ontfangbe, liandelinge ende administratie, reeckeningen, bewys ende reliqua doen sal voer ons ofte voor den gheenen die onsen genadigen heeren sal believen ter audicie van dien te ordon- neeren, daer ende alsoe ^?t behoeren sal, tot alsulcken wedden ende salarys, als wy den voorsz. rentmeester van wegen ons genadigen heere ofte anders, daervan voer synen arbeyt, moeyten ende anders toe vinden ende ordonneeren sullen, ^Jt welck wy hem mils desen alsoe beloe- ven te doene ende te laten volgen. In oirconde van desen zoe hebben wy onse gewoentlicke liantgescrifte hier onder gestelt, ende onse zegel hier beneden aen doen hangenopten X. dach in Januario anno xv^c ende zeven, nae den loep 'shoofs van Hollandt. Onde?t.: Florts. (Naar gclijktijdige kopij). II. Tenor pensionis vi millium florenorum, Her- manno, Elect. Colon, p. Reg. Carolum as- signatae. (1518). Carolus, Dei gratia Rex Castellae, Aragonum,legionis (l)ultriusque Siciliae, Hierusalem, Na- varrae, e(c»₉* notum facimus, tenore praesentium universis , quod nos, contemplatione affectionis, amicitiae et obsequiorum R^mi in Ghristo patris , Dni Hermanni, Archiepiscopi Coloniensis Ducis Angaviae et Westphaliae, Sacri Romani Imperii per Italiam archicancellarii et principis Electoris amici et consanguinei nostri charissimi, quae erga nos R^nu Dominatio sua multifarie demonstravit et in posterum impendere ac praestare paratissimum se obtulit, nee non ex singular! ilia benevolentia et amore , quibus eum prosecuti sumus atque etiam nunc complectimur, pensionem sex millium florenorum Rhencnsium in auro boni ponderis , ex nunc singulis annis, vita ejus durante, numerandam ac persolvendam promisimus, constituimus et assignavimus , et tenore praesentium promittimus, constituimus et ordinamus, ita, quod hujusmodi vi^M flo. Rhen., ut praemittitur, ipsi R^raD Colon. Principi Electori praenominato e/c, in nostra civitate Antwerpiae, singulo anno numerari et responderi cum effectu debeant, incipiendo a die electionis et decreti desuper expediti, per quam nos in regem Romanorum eligamur, ita la- men, quod, quando nos ipsum praedictum archiepiscopum Coloniensem cum aliquo eccle*

-ocr page 302-



			295

		siastico vcl seculari beneGcio aut alia quavis gratia ad valorem annul introitus dictorum VI* florenorum Rhen. providerimus, et Dominatio sua super eo certior et assecurata fuerit, sicut nos adhoc omnem voluntatem et diligentiam nostram apponemus, quod ex tunc e diverso jam dicta VI^M flo. Rhen. pensio debet esse extincta et mortua, Praeterea debemus et volumus Doininationem suam R^m,m atque ecclesiani ejus in benevolentia, amore et gratia nostra con- servare et amice commendalas habere, honoremque et utilitatem ejus augmentare etdefendere , dolo fraudeque remotis. .... testimonio literam, manu nostra subscriptam et sigilli nostri munimine robo- ratam; datam in civitate nostra Caesaraugusta, die xxiv. Decenibris, anno Dni 1518, vegnorum nostrorum m°. Subscriptutn; Charles. Per regem , Hajwart. Wjr Herman, von Godts genaden, der heyligher kirchen zu Collen Ertsbiscop , des hey- lighen romischen Reichs durch Italien Ertzcancelier und Churfurst, Hertzoge zu Westphalen und Engen, etc* Doen kundt una bekennen ontfangen zu haben von onsen lieben beson- deren Jehan Micault, Rath und Ontfangher Gencrael vonder financien romischer Keiserli- cher Majeslat drye duysent goldguldens, onser mit churfurstl. rmints, die ons der gemelte ontfangher generael durch bevel und ordonnancie der Reiser], Majest. hat gelevert und bezalt off goede rekenung vanden VI^M dergelyker goldgulden, dye ons Keyserl. Majest. durch syne offene briefF und verscrybunge hadt geordineert und geaccordeert, zu haven vor een jaerlicxe pension , und zu ontfanghen durch syner Majest. tresorier ontfanger generael oder andern last- oder bevelhaver zyner Majest. fynanc. in syner Majest. landen van Germanie, und dat off rekenunge der vi^m gold gl. uns verschenen off S. Peters und Pauwels tag anno 1521, welche somme der drye duysent goldgulden vurschreven, gelooven af zu kurtzen an dem gemelten termyue und quiteren, overmits deser quitantien vor soe fyl Keyserl. Maj. und dea ontfangher generael mit alien anderen deser quitancien bedurffen. Orkonden onses segeles under an deser quitantz gehanghen. Geben in den jare onses Heren xv^c und xxi, den 21. tag des manets Martii. (Naar gelijkt. kopij). III. Hct Kapittel van den Dom etc. aan Bisschop Filips van Bourgondien. (1521). Eerwaerdighe vader in God, Hoochgeboren vermoegende Furst, genedige lieuve Heer. Wy gebieden ons zeer oitmoedehcken tot uwer F. Gen., denzelven to kennen gevende, hoe dat wy by regen ende opwater groten verderflicken schaden, ja meer, dan wy estimeren moeghen, duer gebreck des toegedampte watergancx onder der bruggen by Coten geleghen, wt Wyckersloet comende, dagelicx verwachtende zyn to lyden, om welcke scaden to ver- myden, ende dese waterscap geopent te werden, hebben wy met uwer Gen. maerscbalck Aryaen van Pallaes hier op versproken , die ons ter anlwoert gegeven heeft, dat hy dese waterschap toegedampt, ende die oude brugge, wt uwer Gen. specialyck bevel, doen af- werpen heeft, welcke beveel hy by hem selven nyet veranderen derff. Omme dan , Gen. lieuve heer, dese verderilycke aenstaende scaden, bidden ende begeren wy zeer oitmoedelicken,

-ocr page 303-



			296

		dat uwer F. Genaden uwer Gen. maerscalc, alsulcke ontheet ende beveel doen willen, dcse waterscap yerstdaghes geopent werde, ende hoeren stroem weder crygen mach, als dat im- mers nae alien reden ende watcrrechten behoert; aengemerct oock deser waterschaphalven gheen differente ofte questie en is; dan hebben een goet benuegen, dat uwer Gen. maer- schalc, aengaende der afgeworpen brugge, uwer Gen. beveel voltrecke ende daerinne doe als behoirt, waerloe wj ons ganschelicken vertrouwende zyn tot uwer F. Gen., die God almachtich bebueden ende gesparen lang, welvarende_f selich ende gesondt. Gescreven t'Utrecht, onder't signet des Dooulekens, 'twelck wy tsamenlicke gebruycken, opten XI. dach in Octobri anno etc, XXU Uwer F. Gen. oitmoedige goetwillighe, Domdeken, Dekenen ende Capittelen der vyff Goidshusen tUtrecht, ende gemein Lantgenoten van IFyckerpqlre^ Opsclir.: Eerwaerdighe vader in God, hoochgeb. verm. Fursten etc. Philips van Bourgongien, Bis- scop I'Utrecht, etc. (Naar bet origineel). IV. De Staten van Utrecht aan Bisschop Filips van Bourgondie. (1523). Eerwaerdigbe vader in God , etc* Die weerdighe here meyster Anthonis Venrade, canonick t'Sunt Marien t'Utrecht, brengt ons nu op zyne credencie vanden Furst van Gelre, aengaende uwer Gen. Hondekoirn ende Wouttyende ter antwoirt, als dat men hetselfde uwer Gen, opgeboerde Hondekoirn ende Wouttyende uwer Gen. rentmeyster doen restitueren, ende voirt laten volgen sellen, ende hier beneven brengt dieselfde meyster Anthonis ons oick een missive, mitsgeleyde de F. voorsz., voor onsen gedeputeerdcn vrunden , vermogens copie daerafF hier inne gelcyt, be- gierende daerom oitmoedelicken, dat uwe F. Gen. gelycke gelyde voir des Fursten gedepu- teerden doen expedieren, ende by desen onsen boeden , voirt overlaten brengen willen, gelyck wy nyet en twyfelen wil doen geschien selien uwe F. Gen,, die God almechticb be- hueden wil, lang welvarende, zelich ende gesondt. Gescreven t'Utrecht, onder't signet des vice-doemdekens, 'twelck wy tsamentl. gebruy- cken , opten vi. dach Augusti, anno etc* ixni. Uwer F. Gen. oitmoedige goetwillige, Prelaten >s Capittelen der vyff GoidsL, Kidderscap bynnen Utrecht wesende, ende stadt van UtrechL Opsckr.: Ecrwerdighe etc. Philips van Bourgongien, Btsscop I'Utrecht ete. (Naar het origineel). V. Bisschop Filips van Bourgondie, aan die van Abcoude. (1523). Lieuwe getruwe. Soe die tyt thans aenstaet van der vryer jaermerct in onser heerlycheyt van Abcou, ende wy verstaen, dat men van olden heercoiuen, gedurendc dcselve jaermerct

-ocr page 304-



			297

		binnen onser heerlicheyt voorscr. met henscomens recht gewoenlic es te holden van allc saken ende gebreken, die dan aldaer vallen moghen, welcke henscomens tot vordcriuge vanden parteyen sculdich syn enen yegelicken recht te laten wederfaren, compt ons by nu daer gebreck inne vallen solde, als dat de voorscr. henscomens niet ianger te recht sittcn willen, dan der tyt vanden vryen jaermerct gedurende, treckende daernae voerts hoers we- ghes, tot achterdeele vanden ghenen, die voer den rechte te doen moghen hebben ; dus willen wy, dat ghy den voorn. henscomens van onsen weghen daertoe holden ende gebieden, als wat saken duerende den tyt ende vryheid vande voorscreven jaermerct voor hun aenghe- heven worden, dat sy die voleinden, ende niet en vertrecken, al eest die tyt vanden jaer- merct omme gecomen sy, ter tyt toe zy alle saken, soe binnen tyt vanden jaermerct voor hen aengheheven, volconielicken geeindet sellen hebben. Mede willen wy, dat ghy sulcke rechticheden ende vryheden, als ons binnen den voorsz. jaermerct toecomen van uwes ampts weghen voortsaen ende verantwoorden ende tegens den onwilligen doen ende procede- ren , als dat na recht behoert, ende hier niet in en versuymen; sulcx is onse ernstelike meninghe. God sy met u. Gescreven Duerstede, xxnt. Augusti anno AXin. (Naar ecne oorspronkelijke minute), VI. Venerabili fratri Philippo, Episcopo Trajecten. Leo Papa Deciraus. (15..?), Venerabilis frater, salutem etc* Exposito alias nobis pro parte tua, quod , cum plura monasteria et domus tam virorum quam mulierum diversorum ordinum in tuis civitale et diocesi Trajecten., per diversa pri-- vilegia apostolica, a jurisdictione, visitatione et correctione ordinarii exempta exstiterent, et successu temporis factum esset, ut nonnulli monasteriorum et domorum hujusmodi profes- sores per abusum privilegiorum predictorutn, a tramite rectitudinis et observantia vite regu- laris, ac regularibus institutis deviando, homicidia et alia enormia crimina cominisissent et passim committerent, vitam difFormem et corruptam ducendo, ebrietatique, gule et aliis vo- luptatibus vacando, ac ordinum et monasteriorum predictorum prelati, in monasteriis et do* mibus monialium et sororum eis, ut pretendebant, subjectis, nonnunquam personas, etate et moribus minus abiles, pro confessoribus deputarent, ipsisque monialibus et sororibus interdiccrent, ne cuicunque alteri quam per eos deputato coufessori sua peccata confiteren- tur, licet interdum justam haberent causam, confessorem eis deputatum reensandi ac pi u res ex dictis confessoribus frequentem et uberum ad easdem moniales et sorores habuissent seu haberent ingressum etiam non sine magna incontinentiae suspicionis nota, pluraque contra episcopalem dignitatem presumerent, que scandalosa erant et grave pariebant periculum ani- marum , prelatique monasteriorum et domorum hujusmodi ac alie persone inibi administra- tionem habentes, diversa contrahebant debita et ex bone fidei contractibus obligati, ilia sol- vere sepius differrent et recusarent; Nos attendentes, quod, ubi gubernaculum discipline contemnebalur, restabat, ut relligio naufragaretur, providendum esse censentes, ne qulc- quam inveniretur incongruum, quod in regularis honestatis gloria dJvinam merito posset of- fendere majestatem, tuis in ea parte nobis porrectis supplicationibus inclinati fraternitati tue, ut per te vel vicarium tuum in spiritualibus generalem aut alium probum , doctutn et ho- nes turn virum , per te eligendum , assumpto aiiquo prelato religioso regularis observance, singula monasteria et domus exempta civitatis et diocesis predictarum quorumcunque et cistercien., cluniacen., premonstraten. et mendicantium ordinum ac miliciarum, apostolica V. 38

-ocr page 305-



			293

		auctoritate, semel tantum visitare ac super premissis et aliis , que inquirenda forent, inqui- rere, ac, ubi necessarium fuerit, corrigere , ac in capite et membris secundum ipsorum ordinum regularia instituta reformare, ac per te vel officialem tuum causas, quas subditi et diocesan i tui contra ipsos exemptos ratione contractuum bone fidei, tunc et pro tempore haberent, eadem auctoritate apostolica, cognoscere et debito fine terminare, ac que in pre- missis decerneres, per censuram ecclesiasticam et alia juris remedia quacunque, appellatione rel exceptione non obstante, firmiter et inviolabiliter observari facere posses, plenam, libe- ram , auctoritate apostolica prefata, per alias nostras in forma brevis literas concessimus fa- cultatem, prout in eisdem literis, quarum tenorem et formam presentibus haberi volumus pro expressis, plenius continetur. Cum autem, sicut accepimus, tarn Windesem quam non- nulli alii ceterorum aliorum monasteriorum civitatis et diversis praedict. abbates, conventus canonici et persone regulares ord. S. A.ugustini contenderint et contendant ob eorum privilegia vel alias, se et sua monasteria predicta sub Uteris nostris predictis minime comprehensos et comprehensa fuisse et esse, et propterea nonnullas appellationes interposuisse; Nos rationibus et causis, quibus ad concessionem predictarum literarum moti fuimus, appellationes predict, cum visitatio et correctio predicte, a quibus regulariter appellari non licet, ac alia premissa, dicta apostolica forent auctoritate facienda frivolas, reputantes, motu proprio et ex certa nostra scientia, declaramus et attestamur, mentis et intentionis nostrarum fuisse et esse tempore dat. dictarum literarum, quod predictum de Windesem ac omnia et singula alia etiam dicti ordinis S. Augustini monasteria illorumque abbates, conventus canonici et persone regulares sub eisdem nostris Uteris comprehenderentur, nee appellationes quecunque ab eisdem literis aut illorum executione valide interponi possent aut illas interponentes tuerentur, non obstantibus premissis ac constitutionibus et ordinalionibus apostolicis, nee non privileges et indultis predictis, quibus omnibus et singulis illorum formas, tenores et effectus, ac si dc verbo ad verbum insererentur presentibus, pro expressis habentes , eisdem auctoritate et tenore motu simili derogamus, ac illis omnibus, que in dictis nostris literis volumus non obstare ceterisque contrariis quibuscunque. Lager: Fiat supplicatio et detur. Datum X. kal. Januarii. (Naar gelijkt. kopij). VII. Philippus de Bourgondia, Episcopus Trajec- ten. ad ... . (15..?). Fidelis atque dilecte, literas vestras de XIX Octobris postremo decursi, nobis jam dudum praesentatas, cum per easdem statum quatuor materiarum et precipue Groeningen. satis bonum rescripseiitis, grato recepimus animo. Et quia ex predictis literis vestris pro piimo colligimus labores et favores tarn Cesaree majestatis oratoris quam domini Guilielmi de Encke- voert, circa commissionis expeditionem in predicta materia Groeningen,, plurimum profuisse, decrevimus eis una cum domino auditore, Dno Guilielmo Gassador, gratificatorias has presentibus alligatas scribere literas, quas presentan petimus , et per vos ab ipsis sigillatim inquiri, si quid ex partibus istis desiderent, tarn sint panni vel tele linee tenui filo, vel alias artificiali- ter contexte vel tapeta , vel quicquam aliud , istic raium, et non minus recuperabile, de hoc vestris literis certiorati, disponemus, quod eorum votis satisfiet, et si eorum aifectio exactaque diligentia in negotiis nostris (ut nobis scribitis) fuerit fructuosa, ipsa quoque hujusmodi mu- neribus crescere et ad intentum fructuosior nobis effici possit..... Quantum ad materiam contra Delfen., mittimus vobis copias trium appellationum pro parte pred. Delfen. interjectarum instru- mentorum desuper conficlorum. Illas poteritis visitare, et, secundum exigentiam. ad intentionis

-ocr page 306-



			299

		noslre fundarnenlum applicare, petentes, quatenus pred. materiam cum Groningen. summa dili- gentia velitis prosequi et sollicitare. Et quantum ad commissionem visitandi monasteria exernpta nostre diocesis, cum R^d8 patre Domino preposito ecclesie nostre beati Joannis Trajecten., cui similiter scribimus, conferre atque prosequi, et impetrare aliud breve declaraiorium bujusmodi commissionis seu brevis desuper expediri, videlicet, quod summus Pontifex, non obstante appel* latione per religiosos de Wyndesein nostre diocesis totius ordinis regularium nomine interjecta, ab hujusmodi visitatione et ab effectu predicte commissionis, cum nullum precesserit gra- vamen , intendat eandem commissionem ad predictos Wyndesemen. extendi, quatenus vigore hujusmodi brevis declaratorii precedents ipsi Wyndesemen, ad parilionem apostolice com- missionis seu mandati viis et remediis in pred. brevi preceden. expressis compelli possint, et appellationis eorum effectus, quantum possibile sit, impediri, nobis per primum rescribendo, quid in predictis et etiam in causa contra Decanum de Naeltwyck , similiter circa licentiam testandi, quam habere petimus, obtinueritis, et omnia condigno salario remunerabimus, Disposuimus jam, quod preter et ultra sexaginta ducatos per vos hactenus receptos, alios ducatos sexaginta consimiles recipietis, istic a factoribus banchi Guilielmi Petri ex Mechlinia, cujus heredes in biis partibus deinceps negotia nostra sint directuri, eo, quod Philippus de Gualteroti jam paucis diebus exactis, divina dispositione, diem clausit extremum. (Naar eeae oorspronkel. minute). VIII. Het Hof van Holland aan het Kapittel van S. Marie t'Utrecht (1525). Eerwaerdige etc. heeren. Onlancx hebben uwer E. duer 't schryven van onse Genadige vrouwe regente ende gou- vernante, ende oick onse schriften, geconsenteert onsen meester, meester Herman van der Goude, oorlof, omme binnen die slede van Amsterdam te mogen procederen tegens den ghenen, die geinflceert oft suspect souden mogen zyn van der secte Lutheriaene of andere dwalinge, ende nyettemin denselven onsen meester te houden alle eens, of hy by uwer E. resideerde, nyet jegcnstaende dat hy is in 't eerste jaer zynder residencie; daervan wy uwer E. in faveur vande justitie ende extirpacie vande voorsz. dwalinge, hoochlyck af dancken. Nyettemin alsoe wy bevinden , dat van noode sal zyn, om te comen tot die voorsz, extirpacie, nyet alleen te procederen binnen die voorsz. stede van Amsterdam, maer mede binnen die stede van Leyden, allu'er in den Haegbe ende meer andere plaetsen binnen desen landen, mits dat in diverschen plaetsen gevangene Jeggen ter cause vande voorsz, zaecke; duer'twelc wy verduchten, dat uwer E, souden mogen zwaericheyt maecken, om den voorsz, onsen meester soe lange oirlofF te consenleren; soe seynden wy uwer E. brieven van onse Genadige \rouwe, ende begeren mit alder affectie, dat uwer E, believe te considereren ende ter herten te nemen die inconvenienten, die souden mogen gebueren , soe wel in die geestelycheyt als in die waerlycheyt, indien die voorsz, eneuren nyet en worden gestraft, mitsgaders mede dat van noode is te hebben een bequaem ende geleert persoen , om tegens die voorsz. geinfi- cieerde personen te procederen ende huere opinien mit auctentycke scriftueren te destrueren, vrant veel onder hemluyden zyn geleert ende veel scriften gesien hebben , ende daerom den voorsz. onsen meester oorlof te geven ende hem te houden voor present, soe lange hy in dese saicke sal besoigneren ende onledich wesen, in 't welck doende uwer E. een goet werck doen sullen, Godt almachtich aengenaem ende onse Genadige vrouwe ende ons zeer danc- kelyck, 't welck wy altyt weder sullen aenmercken end« verschulden naer onsen vermogen. 38*

-ocr page 307-



			300

		Ende al is ⁹t, dat wy nyct en twyfelen, om te commea tot die voorsz. extirpacie, daer veel belancxs aen leyt, uwer C. en sullen dat gaerne consenteren , begeren nochtans hiervan te hebben uwer E. besloten antwoorde, om ons daernaer te mogen reguleren ende den voorsz. onsen meester te adverteeren, by denwelcken wy geschict hebben een van onse medebroe- ders , otndat van noode is miller haest in desc zake te remedieren. Eerwaerdige etc. Gescreven inden Hage, den 22. dach van Move, 1525. Al uwe, die president ende luyden vanden raide des Roemscben Keysers in llollant, etc. (Get.) A. Sandeltn. Opschr.: Eerwaerdigen etc. heeren, den deecken ende capitlle van S. Marten binnen Yuvlrccbt etc. iNaar het origincel.) IX. Getuigenissen tegen Dire die roode Cuper, in cas van haeresie. (1525). Anno Dni xv^c XXV, die vero Veneris, septima mensis Julii, R^du' in Christo pater, venerabilis et egregius, Dns Magister Jacobus de Hoechstraten, sacre pagine professor et heretice pravi- talis per provincias Colonien. Treverien. et Moguntin. a sancta sede apostolica specialiter deputatus inquisitor etc. teslibus proximo infrascriptis coram R. p. sua successive comparen- tibus, in virtute sancte obedientie, et sub excommunicationis late senlentie pena , auctoritate apostolica P. sue, ut asseruit, commissa, districte precipiendo, mandavit, ut super illis, que ab ipsis et eorum quolibet super fama Wilhelmi cupiiicis in die Fiesteech, ejusque de he- resi Luteri doctrina et publicatione interogari contigerint, dicerent, quam scirent, veritatem, ac desuper solitum dicende veritalis praestarent juramentum. Qui quidem testes de man- date ipsius Dni inquisitoris , tactis per ros et eorum quemlibet scripturis sacrosanctis, ad sancta Dei evangelia jurarunt, ac quilibet eorum successive juravit et dixit, se velle dicere et de- ponere meram, nudam et sinceram sibi constantein veritatem, de et super omnibus et singulis, que ipsis interrogari contigerint et hoc non dimittere quacunque re mundi, quod sic eos et eorum quemlibet Deus juvaret et omnes sancti ejus. Hoc autem juramento sic, ut prefertur, prestito, iidem testes, successive examinati et interrogati, responderunt et depo- suerunt, ut sequitur. Actum Trajecti in conventu predicatorum ibidem, tempore, quo supra, presentibus ibidem venerabilibus et religiosis dominis, Theodorico de Schoenhovia priore, Francisco de Beecka lectore ac Judoco .... presbyteris, fratribus died conventus, teslibus ad premissa vocatis atque rogatis. Depositio primi testis, Gherardus Feyt, unus ex primatibus civitatis Trajecten., pro tempore tx annorum etaris sue vel circiter, diligenter examinatus et interrogatus, medio suo prestito juramento, respon- dit in vulgari: dat Willem die Cuper een quaet gerucht ende faem heeft inde stadt van Utrecht, van Lulers kettery, seggende, dat daerom die raet van Utrecht denselven Cuper van synen dienst selten wil, die hem nochtans melten stadt segel versegelt is, ende heeft die raet daertoe gescickt, om een ander inden dienst te stellen, ende seyt oick dese tuych , dat die Cuper voersz. om dese kettery wt syn ghilt geset is, ende dat die ghildebroeders met hem gheen doen hebben willen. Et cum dictus loquens testis latius super interrogans se

-ocr page 308-



		301 ci perl ire nesciret, licentiatus abiit, injuucto sibi silenlio de non revelando hujusmodi dicta et interrogata etc. Depositio secunde testis. Margaretha Feyt, uxor testis precedentis, annorum etatis sue, ut asseruit, quinquaginta et ultra, medio suo prestito jurauiento, respondit atque dixit, interrogata et examinata, in vulgari: dat Willem die Cuper, die men heyt den roeden cuper, onder die gemeente van Utrecht een quaede faem heeft, want sy Loir dagelicx seggen, dat hy een vuyl Luters boof is. Et eadem testis, licet latius interrogata, plura respondere aut deponere nescivit, quare, sibi silenlio, ut inoris est, imposito, jussa recessit. Depositio tertii testis. Wilhelmus de Busco Ducis civis Trajecten., quinquagenarius, diligenter examinatus et inter- rogates, respondit, medio suo juramento per ipsum corporaliter prestito, dicens in vulgari: datter een quade faem ende gerucht is van Willem die Cuper, te weten den roeden Cuper, want men seit, dat hy met Luters ketterye besmet is; ende heeft oick deser tuych die Cuper hoeren seggen, dat alle menschen loegcnachtich syn , dan God alleen is warachtich, ende dat die paus gheen macht en heeft te bynden ende te ontbynden ; nesciens se alias aut alio modo super interrogans expedire, quare, imposito sibi silentio, ut est moiis, jussus abiit atque recessit. Depositio quarte testis. Delken , uxor Wilhelmi de Busco Ducis testis precedentis, quadragenaria vel quasi, dixit, medio suo juramento, interrogata, in vulgari: dat sy den cuper wel heeft horen seggen, dat men die heiligen nyet ceren noch aenroepen sal; ende dat die bicht van gheen noode is. Item, dat Sunte Peter gheen paus geweest is; ende als men hem seyde, dat die heilige martelaers ymmer haer bloet oui Gods wil gestort hebben, dan seyde hy, men recht noch wel misda- dige luden, ende seyt dese tuych, dat die cuper ende syn huysvrou seggen, dat sy nae den Lan nyet en vragen. Et plura testis super interrogans deponere aut respondere nesciens, abiit licentiata, injuucto sibi silentio, etc. Die Sabbati, octava mensis Julii, testes infrascripti, ex mandato antedicti Dni inquisitoris ad sancta Dei evangelia, solitum dicende veritatis, uti testes predicti, prestiterunt jura- mentum, et sic jurati et examinati, responderunt et deposuerunt in modum infras crip turn. Actum Trajecli in conventu predicatorum, ibidem presentibus religiosis dominis Theodo- rico de Schoonhovia, priore et Francisco de Beecka , lectore ejusdem conventus, testi- bus dr.. Depositio quinti testis. Cornelius Hermann!, civis Trajectensis, LXXIIH a⁰., ut asseruit, etatis sue vel circiter, respondit, medio suo juramento, interrogatus et examinatus, in vulgari: dattet geschiet is, dat hy met Huych Thomasz. ende Johan Feyt heeft staen kallen, daerby gecomen is Willem die cuper , ende hebben veel woerden ende arguatie met malcanderen gehadt, onder als soe heeft die cuper voirsz. geseit, dat die apostelen christen menschen hebben geweest als wy, ende hadden sy nyet misdaen, men souse nyet gerecht offte gedoot hebben. Item, ceyde die selve cuper oick, vragende, wat dat men met alle die lieve vrouwen dagen tedoen hadde, men behoirdeu nyemant aen te roepen dan Godt alleen. Item, dat die bichte van

-ocr page 309-



			302

		gheen noode is, waerop dese tuych voirsz. den cuper vraechden, waerom seyde dan onse Heere God in dat Evangelie tot melaetschen menschen , dat sy haer den priestcren toenen souden. Doe seyde die cuper, dat heeft een ander glose. Et idem testis plura deponere nescivit, quare, imposito sibi silenlio, abiit jussus, Deposito sexii testis, Hugho Thome, civis Trajecten., XX\x annonim , ut asseruit, medio suo j uramento, respon- dit intcrrogatus et examinatus, in vulgari: dat Willem die cuper, die men heyt den roeden cuper, heeft staen kallen met hem, Cornells Hermansz. ende Johan Feyt, ende heeft die selve cuper onder andre woirden geseit, dat die apostelen Gods menschen syn geweest als wy, ende hadden die apostelen nyet misdaen gehadt, men sou se nyet gedoot ofte gerecht hebben; ende seyde oick die cuper, wat heeft men met alien dese lieff vrouwen dagen te doen, men sal nyemant aenbidden ofte aenroepen dan God alleen. Item, dat die bichte Yan gheen noode is, waerop Cornelis Hermansz. den cuper vraechden, waerom seyt dan Godt in't Heylige Evangelye totten melaetschen menschen, dat sy haer den priesteren ver- toonen souden. Doe seyde die cuper, dat heeft een ander glose. Et propter hujusmodi dicta, testis dixit, se valde seriose cum ipso cupifice arguisse, nesciens se latius super inter- rogatis expedire, quare, injuncto sibi silentio, abiit licentiates, ut est moris. Dispositio septimi testis. Johannis Feyt, civis Trajecten., xxvn annorum, ut asseruit, etatis sue, medio suo jura- mento, respondit ad interrogala et deposuit per omnia, ut testis proxime precedens, nee plura diceie aut deponere scivit, quare, imposito sibi silentio, ut est nioris, abiit licentiatus. Die vero martis undecima mensis Julii, Johannes Gysherti de Dacia, et die Jovis, tertia decima ejusdem mensis Julii, reliqui testes infrascripti de mandato Domini inqui- sitoris jurarunt in forma, examinati deposuerunt et responderunt, ut sequitur. Depositio octavi testis. Johannes Gysberti de Dacia, faber lignarius, civis Trajecten., xxvm annorum vel circiter, ut asseruit, respondit, medio suo juramento prestito, examinatus et interrogatus, dicens in vulgari: dat die roeden cuper, in syn rott sittende, onder ander woorden geseet heeft, dat een priester een echte wyff met kynder hebben moet, eer dat hy ten outaer gaen mach; ende een bisscop sal seven jaeren in den echtelicken staet geweest syn, eer hy bisscop werden mach, et loquens testis, plura deponere nesciens, abiit licentiatus, imposito sibi silentio, ut est moris. Depositio noni testis. Thomas Johannis, civis Trajecten., XXX annorum, interrogatus respondit, medio suo prestito juramento, in vulgari: dat hy Willem den roeden cuper heeft hoeren seggen op Sunt Jans kerckhofF, in tegenwoordicheyt vande ghildebroeders, dat een priester een echte wyff met kynder hebben moste, eer hy priester worden mach, ende oick desgelyck een bisscop, waerom desen cuper, want hy dusdanige woerden sprack, wt syn rott geset is; Nesciens idem testis se latius super interrogans respondere , quare, injuncto sibi silentio, recessit licentiatus.

-ocr page 310-



		303

Deposilio decimi testis. Wilhelmus Bogardi, civis trajecten., xxxn annorum etatis sue vel circiter, respondit, medio suo juramento, interrogatus et examinatus, dicens in vulgar!: dat Willem die cuper in syn rott gecomen is, ende heeft onder ander woirden, die hv met syn medegildebroeders hadde, geseit, dat een priester een echte wjff met kynder gehadt moste hebben, eer hy ten outaer gaen mach; ende heeft dese selve tuych oick gehoort, dat men daer nae die cuper ge- vraecht heeft, waerom dat hy sulcke woirden gesproken heeft, heeft die cuper geantwoordt, dat hy dat nyet en seit, mer Suute Pauwels, Item, heeft oick dese tuych gehoirt van an- deren luyden, dat Willem die cuper oick geseit soude hebben, dat die apostelen om haer niisdaet gerecht syn, gelyck een dyff, die men om diefte aen de galge hanget. Depositio undeeimi testis. Jacobus filius Petri, incola Trajecten., civitatis LVII annorum vel circiter, medio suo pre- stito juramento, responsit interrogatus, in vulgari; dat hy gecomen is van Antwerpen myt Willem die cuper, reysende nae den Ouden Bosch toe; ende want die tuych aldus op den wagen sittende, syn pater noster ende ave Maria lass, soe seide Willem totten tuych, ghy suit u selven voir duysent duvel lesen. Doe vraechden die tuych, wat dunckt u en soud men die moeder Gods, die een moeder der genaden is, nyet eeren. Waerop die cuper antwoirde, onse lieve vrou, wat was die anders dan myn vrou ofte die u, sy was gelyck eea sack daer't meel wt gestort is; ende alsoe Willem die cuper voirsz. aldusdanige reden seyde, soe vraechde hem dese tuych, waer heb dy ter schoolen geleghen ; antwoirde die cuper, waer hebbent die visschers geleert, denotans apos/olos, onse God gheeft my also wel syn gratie gelyck hoer die gegeven heeft; ende seyde, dat hy alle die geleerden ingedaen hadde, doe hy in syn huys versekert was, ende had hy die nyet verwonnen gehadt, sy souden na syn lyff gestaen hebben als hy seide. Item, seide oick die cuper, dat een bisscop nyet weerdich is biscop te werden, hy moste yerst seven jaeren gehylickt geweest ende syn kynder wel ge-* regeert hebben; ende dat een priester drie jaeren in der echte geweest moste hebben, eer dat hy then outaer Gods gaen mochte. Item, dat men nyet en behoefden heymelicke son* den the bichten , ende off men nyet en bichte, daer en lach nyet an; seyde doe did tuych voersz., dat een goet keerssen mensche behoerden ymmers te minsten sjaers twee oft^ drie mael the bichten ende ten heyligen sacrament te gaen; seyde die cuper, wat isset sacrament anders dan broot. Et testis plura non deposuit etc. Actum in domo Gisb. de Ryck, ibidem in cubiculo. Depositio duodecimi testis, Magister Johannis Hermanni, cyrurgicus, civis Trajecten., Lin an. vel circiter, respondit, medio suo juramento, interrogatus, in vulgari: dat hy wyleneer metter Godsgave gevisiteert wesende> gelooft heeft onser lieve vrouwe te versoecken tot Amersfoirdt; ende als hy gaen soude, om die beveert te doen, soe heeft die cuper hem gevraecht, waer dat hy henen wilde. Antwoerde die tuych , dat hy t'Amersfoert bevaert doen woude. Doe seide die cuper voirsz., wat wildy daer maken, geloofdy an houdt ende steen. Daer dese tuych op antwoirde, neen ick, dan ick gelove, dat die moeder Gods in den hemel is ende overall eene groote macht heeft; dan sy wil op die een stede meer versocht wesen dan op d'ander. Doe seide die cuper, het is all fantasy, dat dese leecke luyden voernemen van dese bevaerden ende andere huyren etc, Et plura testis non deposuit, etc.

	I

-ocr page 311-



	304

Deposilio terlii decitni (esiis, Johannes de Gravia, civis Trajecten., L an., responsit, medio suo prestito juramento, in- terrogans, dicens in vulgaris dat in den oploop lestleden Willem die cuper _f die men heet den roeden cuper, in t buys von Thomas Bevelandt op Sint Jans kerckhoff sittende by syn gildebroeders, die in dat rott waeren, ende dranck, heeft die cuper onder veel ander woir- den geseyt, dat die bisscop van Utrecht ende andere bisscoppen en souden nyet regeeren, sy en souden yerst seven jaeren in den echten staet geweest hebben, ende die priesters drie jaeren; ende oeck, dat die apostelen om haer misdaet gedoot waeren ende nyet voor 't lyden CKristi. Waerom die ghildebroeders voirsz, denselven cuper wtten huyse gestoten hebben; ende syn dese woirden voirsz. daernae den cuper voorn. in ^?t gemeyn gilt aengeseit, waerop die cuper geantwoerdt heeft, dat hy sulcke woerden gesproken hadde. Dan het waeren woerden, als hy seyde, van Sunt Pauwels; om welcke woerden die ghemeyn gildebroeders hebben die cuper uit den ghilt geset etc.* Seit voert die tuych voirsz, dat tot een ander cuper, oeck Willem die cuper geheeten, eenen brieff gebracht is van Antwerpen, welcken brieff die selve cuper opgedaen heeft ende began die brieff te lesen, beginuende: «lieve broe- der in Christo » e/c, ende en heeft njet voirt gelesen, dan seide desen briefi en houdt an myn nyet, mer an een ander cuper, oeck Willem geheeten; ende seide dese tuych, dat desen roeden cuper om den brieffs halven voer den raet geboden is geweest, als het geseit was Ncscitur idem testis super interrogatis latjus expcdire, quare, injuncto sibi silentio, abiit atque recessit. (Naar ecu oorspronkelijk duplicaat). X. Collatie dcr kerk te Alkmaer, door Bisschop "Wilhelm van Enckevoirt, ten voordeele van Ad. Rich, dp Bruela, (1530). Wilhelmus a Enckevoirt, miseratione divina tituli Sanctorum Jobannis et Pauli sacrosancte Romane ecclesie presbiter cardinalis Dertusensis et Episcopus Trajectensis, Dilecto nobis in Christo Adam Richardo de Bruela, clerico Coloniensis diocesis, secretario et familiar] nostro continuo commensali, salutem in Dno sempiternam; Grata familiaritatis et devocionis obsequia, que nobis hactenus impendisti et adhuc sollicitis sludiis impendere non desistis, nee non vite et morum honestas alia que laudabilia probitatis fit virtutum merita _t quibus personam tuam tarn familiari experientia, quam etiam fide dignorum testimoniis juvari percepimus, nos inducunt, ut tibi ad gratiam reddamnr liberales. Cum itaque, sicut accepimus, parro- chialis ecclesia opidi Alckmarie nostre Trajectensis diocesis, cujus collatio. provisio, presen- tatio, et quevis alia disposicio, cum illam pro tempore vacare contigerit, ad nos, ratione dicte nostre ecclesie Trajectensis spectare et pertinere dinoscitur, per obi turn quondam Hermani ex comitibus de Nuenaer, dicte parrochialis ecclesie, dum viveret, rectoris et ultimi posses- soris extra Romanam curiam et in partibus defuncli vacaverit et vacet ad presens, nos tibi premissorum meritorum tuorum intuitu, gratiam specialem facere volentes, parrochialem eccle- siam predictam, sic, ut premittitur, aut alias quovismodo et ex alterius cujuscumque per* sona etiam per liberam lesignationem dicti quondam Hermani vel cujusvis alterius vacan. cum omnibus et singulis suis juribus et pertinentiis et annexis, tibi, tarn auctoritate nostra ordinaria , quam vigore indultoium aposlolicorum nobis concessorum et ad hoc sufFraganciurn omni meliori modo, quo possumus, conferimus et de ilia etiam providemus, Teque prop- ttrea coram nobis constilutum in corporalem possessionem seu quasi parrochialis eccksie ju«

		i

-ocr page 312-



		305 riumque et pertinentium ac annexorum suorum prcdictorum per bireti tui capiti tao impo- sicionem Recepto pritnitus a te ad sancta Dei evangclia * quod nobis et successoribns nostris dicte ecclesie Trajectensis episcopis pro tempore existenlibus (idelis et obediens eris nostrisque pariter et successorum predictorum ac sancte Romane ecclesie parebis mandatis fructus quoque redditus et proventus, jura, obventiones et emolumenta dicte parrochialis ecclesie pro posse et nosse defendes et manutenebis corporali juramento ponimus et inducimus ac inve- stimus etiam de eisdem, Mandan. et preciepien., lenore presentium, vicario et officiali nostris ceterisque viris ecclesiaslicis et secularibus, necnon notariis et tabellionibus publicis quibus- cumque in civitate ei diocesi nostris predictis et alibi constitutis, qui per te vel procuretorem tuuni ad boc a te legitime constitutum super hoc fuerint requisiti seu aliquis eorum fuerit requisitus, quatenus ad dictam ecclesiam parrochialem et loca alia, de quibus expediens fue- rit, accedant vel accedat, Teque vel pro te procuratorem tuum predictum, in et ad cor- poralem, realem et actualem possessionem parrochialis ecclesie juriumque pertinencium et annexorum predictorum, auctoritate, nostra ponantet inducant inductumquedefendant, amoto exinde quolibet illicito delentore, tibique vel procurator! tuo predicto pro te et tuo nomine defructibus, redditibus redditibus (!) proven., juribus, obventionibus et emolumentis predictis respondeant et faciant ab alb's , quantum in eis fuerit, plenarie et integre responded. In quorum fidem et testimonium premissorum presentes literas manu nostra propria subscriptas exinde fieri et per notarium et secretarium nostrum infrascriptum subscribi et publicari manda\imus, sigillique, nostri jussimus et fecimus appensione communiri. Datum et actum Rome in monasterio Sanctorum Johannis et Pauli fiatrum iesuatorum (?) congregationisSancti Hie- ronimi, sub anno a Nativitate Dni millesimo quingentesimo trigesimo, Indictione tertia, die vero decima mensis Novembris, Pontificatus sanctissimi in Christo patris et dni nostri, dni Clemen- tis, divina providentia pape septimi anno septimo, Presentibus ibidem honorabilibus viris Cornelio de Hamstede et Hieronjmo de Schatensibus, familiaribus nostris, clericis dicte nostre Trajectensis diocesis et Romane civitatis testibus ad premissa vocatis atque rogatis. W. Car"¹ Dertusen. Eps Trajecten, ma° p'\ Lager: Ambrosids Lambektus, notarius ei secre* tarius rogatus subscripsit, Opschr.: R^do patri dno Johanni van der Vorst, decano Trajecten. dno observan⁰. Trajecti inferioris. (Naar het orig, instrument geschreven in charter-vorm, op zeer fijo pcrkament, zamengelegd geweest zijnde briefsgewijze.) XI. Instructie voor mr. Geraert Mulert en Henrick vanden Werve , in dijk-zaken, naar Noord- Bevelandt. (1531). Memorie voor meester Geraert Mulert, raedt ende mecster vanden requesten in synen groten rade te Mechelen , ende Henrick vanden Werve, oock raedt der Keys. Ma', ende synen rentmeester van Beoisterschelt in Zeelandt, of een van hem beiden, die best sal moegen vaceren, van dat se te doen sullen hebben in't quaertier van Noordt Bevelandt in Zeelandt, daer de voorsz. Keys, Ma¹, hem tegenwoordelyck zendt. Eerst. De voorsz. conmiissarissen sullen eerst ende vooral visitcren de d\ken vanden voorsz. V. 39

			I

-ocr page 313-



			306

		quartiere van Noirdt-Bevelandt, ende hem wel ende duechdelyck informeren, oftet moge- lyken sal wesen 't voorsz. quarlier te recouvreren, in desen jegenwoordigen somer ofte nyet. Ende indien sy bevynden, dat't voorsz. quartier in desen soraer recouvrabel sal wesen , soe sullen sy daertoe doen employeren alsulcke penningen , als de Keys. Ma¹, ende den greve van Bueren tot dien fyne gefurneert ende upgebracht hebben ende alnoch nyet uytgegaen en syn, ende die sy tegenwoordelicken noch furneren ende upbrenghen ten meesten oirbaer, dat moeghelyken sal wesen, ende sullen in dien gevalle comraitteren enighe goede personen, hem verstaende op't stuck van dykagien, om te conduiseren 't werck by goedene ordene. Item, sullen hem oic informeren, wat penningen daeruyt gegaen syn, vande penningen, die de voorsz. K. Ma¹, ende de voorsz. heere van Bueren daer gesendt ende gebracht heb- hen, ende hoe diesclve geemployeert syn, ovcrseyndende tot dyen fyne de rekeninge, die daeraf gehouden is, ende nemen daeraf copye. Ende of den ambochtsheren ende geeerfden, elck na edvenant huerer goeden ende geme* ten oic gefurneert hebben, sulcx als de K. Ma¹, gedaen heeft, ende off in de contributie gehouden is egalile, ende indien hetselfde nyet gedaen en is, sullen poogen, dattet gedaen worde. Die voorsz. gecommitteerden sullen oick recouvreren de declaratie vanden geerfden inden voorsz. quartiere, om te weten, wye dat machtich is, syn portye op te brengen ende syn dyke te maken , ende wye nyet machtich en is, ende sullen de voorsz. gecommitteerden, tot dyen fyne macht ende auctoriteyt hebben te constringeren alle degenen, die daer aff weten te spreken , waer die geseten syn, binnen off buyten steden inden lande vande K.MaV Item, de voorsz. commissarissen sullen van stonden aen ende sonder vertreck, doen innen ende ontfangen alle alsulke schot ende seltinge, als tot recouvrement vande voorsz. quartiere opte gemeten ende andersins, oramegeslegen ende noch onbetaelt is, ende sullen voorts sulke ommeslagen ende settinge tot dyen iyne mogen maken , ende doen als sy bevynden sullen daertoe van noode te wesen, bedwingende de onwillige ende niet machtich synde, heurl. portie te betalen by privatie van haerl. goeden ende landen, als breeder inde commissit vande voorsz. gecommitteerden verclaert is, ende dies machtich syn by reale execute ende sulcx als men de penningen van syne Ma¹, pleecht ande gewoenlyck is te innen: even- verre men 't voorsz. quartier anders nyet en soude connen recouvreren, daeraff de voorsz, commissarissen hem oock eerst sullen informeren, nyettegenstaende dat de voorsz. haerl com- missie egeen mencye daeraff en maekt. Item, sullen oick maecken alsulke ordonnancie ende statuten op de werklieden, toevoerders ende andere, mitsgaders op haerl. salaris ende oick op alle victalie, als sy bevynden sullen daertoe te dienen, ende redelyck te wesen. Item, sullen hem voirt reguleren aengaende de geestel\ke luyden, rentieren ende andere nae d'ordonnancie gemaeckt den xuu Febr. lestleden, voirt quartier van Zuydt Bevelandt. Ende sullen voirt al doen, dat goede ende getrouwe commissarissen schuldich syn en be- horen te doen. Ende van alles, dat sy gedaen ende bevonden sullen hebben, sullen sy gehouden wesen te doen goed ende leal rapport an de voorsz. Keys. Ma¹., om voorts daerop te ordineren, soe behoren sal. Aldus gedaen te Gendt, den vi. dach van Junio, 1531. (Get.) Charles. Onder alont: ....., sbt. (Naar 't orig.)

-ocr page 314-



					307

		XII. Compromis aangaande hot jus palronatus eener capelrie binnen der kerke van Overschie. (1533). Opten dach van huyden compareerde inde grefFe vanden hove van Hollant mr. Heynrick Aelbrechts zoen, priester, als gemaichtich ende des volcomen macht hebbende vanden eer- waerdighen heere den prelaet van Egmondt, zoe hy zeyde, ende meester Pieter Thomas zoen van Wormer, priester ter eenre, heer Adriaen van Renes, domheere tot Vuytrecht ende Adriaen, heer van Matenes , vervangende te samen Wouter van Matenes ter andere zyden , verclarende dat tusschen hemluyden comparanten veel ende diversche quaestien ende processen zyn geweest, soe voor den officiael vanden domprost tot Vuytrecht, zoe voor den deken van Naeltwyck, voor den deken van Sinte Pieters t'Uytrecht, als voer desen hove, ter cause van jus patronatus ende anders, gedependeert wesende van een capelrie op onser liever vrouwen altaer binnen der kercke van Overschie. Alle welcke haerluyder questien ende processen, hoedanich die wesen moegen, zy aling ende al gesubmitleert, gekeert ende gebleven hebben, ende submitteren mits desen als in arbitros juris oft amicabiies compo- sitoreS) te weten van wegen den voersz. prelaet ende mr. Pieter Thsz., mr. Guillam Zegers raidt, ende van wegen Renes ende Matenes, mr. Joost Sasbout, oick raidt ordinaris vanden voorsz. hove, ende indien de voorsz. arbiters niet en connen accorderen, sullen moegen nemen tot een supcrarbiter mr. Herman Zuyderhuysz., oick raidt vanden hove, gelovende tgundt dat byden voirsz. arbiters alleen ofte metten superarbiter vuytgesprocken sal worden, t'onderhouden ende te volcoemen, op een peyne van hondert Karolus guldens, omme t'em- ployeren, daer de voersz. arbiters 't zelve ordonneren sullen; ende indien eenige vanden par- tyen quamen by reductie oft hem anderssins beclaechden vande voirsz. vuytspracke, dat nyettemin deselve vuytspraecke hoeren voertganck ende executie hebben sal, op cautie, ende sullen de voorsz. comparanten elcx haer besceyt, daermede sy hemluyden willen behelpen _fgehouden wesen te leveren in handen vanden voirsz. arbiters, binnen drie maenden naest- coemende, ende sal d'uytspracke gescien binnen de drie maenden daernae, ende sal de voirsz. meester Heynrich tusschen middelretyde leveren acte van approbacie vanden voirsz* prelaet van Egmondt van deser submissie. Gedaen inden Haige, den 26. January, 1533, stilo curie Hollandie. In kennisse van my, (GeL) R. Stbynemoleh. (Naar het origineel.J XIII. Dispositie van Eerst van Ysenderen, heere tot Starckenborch. (1533). Ick Eerst van Ysenderen van Starckenborch, knacp, lye ende beken, dat ick doer son- derlinge octroy ende consent der Keys. Ma¹., dat ick heb gemaict heb (I) voor mannen van lene, hierna beschreven, ende maicke mits desen tegenwoerdighen brieffmyn testament ende wytersle wille, zoe hier nae vol get, behoutlicken nochtans myn beroep, dat ick Eerst voirn. altydt vermeren ende vermynderen zal mogen , zoe wanneer't my belieft ende goedt dunckt. In den yersten, dat op mjn sterfdach, ewelitk durende alle jaer die twe gouden gulden lossrenten, die ick Eerst voern. heb jaerlicx wjt beesden huys₉ staende toe Wyck 39*

-ocr page 315-



			303

		inde Voerderstrate, gegeven zullen worden om goidswille, ende waert, dat die voern. lossren- then geloeset worden, zoe sal men die penninghen, daervan comende, wederom beleggen by raede ende goedtduticken myns leenvolgers ende twee mannen vander broederschap van Starckenborch, om die voern. almissen altydt onderhouden te worden; ende oick zal men op myn eerste sevendach, yerste maenstondt ende ierste jaergetyde geven, tot elcke reyse een mud weits ofte meer, aen broot, den rechlen arrnen, daer t' best aen bestaet zal wesen. Insgelycx zal men erflliek jaerlicx honden myn jaerichtyde ende mynder huysfrouwen ende beyden onsen anderen vrunden ende maghen , omtrent den eersten heligen dach nae myn sterffdach mit vigilie ende zielmysse , ende openbaerlick zal die pastoer bidden voir my ende vrunden voern. Des soe sal die kerck van Nederlangbroeck hebben voer hoer lichten acht Phs sluver, die pastoer vier Phs st. ende die coster twee der voern. stuver. Voert zoe sal oick alle jaer op ons lyefis Heren hemelvaertsdach , die pastoer ende coster van Nederlang- broeck doen ende houden een schonen singbenden dienst , inde capelle van Starckenborch , van Sinte Gangulpbus, patroon van Starkenborch , ende bidden voer alle die ghene, die inde voern. broederschap zyn , nempielicken voer my ende vrunden voern., ende die inde vyfFen- twyntich boeven ende oick inden gereclite van Starckenborch wonen ofte bouwen , daervan een memorieboeck wesen zal, van welcken dienst die voern. pastoer hebben zal vyff Phs st. ende die coster dardenhalven Phs St.; ende waert zaicke , dat die voern. pastoer myt den coster nyet en quame ten zelven dagbe, om den voern. dienst t'doen , zoe zal die cappel- laen van Starckenborch den dienst doen ende zall daervoer hebben met den zanger, die in des costers stede zinght, flex dardenhalven Phs St., ende dese twee ende twyntichstenhalven St. zal men nemen nlle jarr van twe acker /andts, liggende achter vossen earner over den middelwech, die Beernt Harmensz. nu ter tydt bruyct; ende slle die broeders vande voorn. broederschap, die oplen voern. dach comen to Starckcnboieh ende aldaer misse hoeren ende ofFeren, ende aldaer by Starckenborch blyven eten, zullen elck van hem hebben een vaen biers; ende dat zalmen nemen van vier hondtlandts, liggende thot Marssen , ende dat die voern. vier hondt jaerlicx meer gelden dan dat voirsz. is belooft ofle cost, dat zal wesen tot prouffyt vande capelle voern. Oick so sullen alle manspersonen , die inde voern. bro- derschap zyn, geven nae haer overlyden twelfl Phs st. Insgelicx die vrouwen vande voern. broderschap zess Phs st. tot behoufl' vande voern. capelle. Oick zoe beset ick Eerst voern. die voern. capelle, tot hoere tymmeringe twyntich oudt schilden ; die kerck van Nederlan- gebroeck twe oudt scilt; den pastoer aldaer eenen oudt schilt, ende de coster een halffoudt schilt; daervoer die pastoer, coster ende kerckmeesters myn sevendach, maenstonden ende eerste jarichtidt doen zullen ende mede thot myn graflste doen gaen. Voert zoe beset ick Eerst voern. all myn huissgesindt ende Goert Coenraetsz. myt Griet zyn huysfrouwe, elex een oude schilt; ende Thonis, myn zoen , zal myn wytvaert doen, zoe dat behoert, daer ick begraven word , ende zal aldaer een behoerlicke epitaphium voer my ende myn huysfrouwe in steen doen bouwen; ende ist zaecke, dat ick Eerst voern. bynnen Vtrecht o/flyvich worde, zoe beger ick inde Doemskereke, in myn ouders grafstede te leggen. Oirkondt der waer- heit, zoe heb ik Eerst voern. desen tegenwordighen breff myt myn zegel besegelt ende myt gewontlicke handteyken onderteyekent; ende om mere vestenlsse, zoe heb ick Eerst van Ysenderen voern. gebeden die vesten, vromen ende strengen heer Jan van Renes van Wul- ven, ridder, Jan van Culenborch van Renswouw, als leenmanncn der Keys. Mat. ende als vrunden ende maghen, desen tegenwoerdighen brieff met hoeren zegel mede te willen beze- gellen. 'T welck wy Jan van Renes ende Jan van Culenborch ter bede Eerst van Ysenderen voern. geerne gedaen hebben. Geschiet in 't jaer duysent vyfFhondert driendarchtich, den dartichsten dach Marty, {Get,) Eerst van Ysenderen. (Naar het originec!)

-ocr page 316-



			309

		XIV. Copie d'une pension, accordee au comte d'Ol- denbourg. (1537). Kaerie, byder grade Godts roomsche Keyser, altyt vermeerder 'srycx elc., onsen lieven ende getrouwen, die hoofden, tresorier generael ende gecommitteerden van onsen demeynen ende finantien , saluyt ende diteclie. Doen te wetene, dat in erkenlenissene vande goede ende getromve diensten , die die wel- geboren, onse lieve bysondere, CbristofFel, grave van Oldenborch, Delmenborst etc., ons gedaen ende bewesen heeft, ende hoopen in toecomende tyden noch doen sal; wy om dese ende andere redenen , ons daerloe porrende, bebben denzelven grave ChrislofTel, by advys ende debberatie van onze seer lieve fruntlycke zuster, vrouvve Marie, coninginne douagiere van Hongarie, van Bohemen, e/c., voor ons regente ende gouvernante in onsen landen vaa herwaertsover, gegunt ende geaccordeert, gunnen ende accorderen, wt sunderlinge gracien by desen, eine jaerlicxe pensioen van vjfthien hondert ponden van xt groten onser Vlaemscber munten 'tpondt, daeraff wy willen, dat by elcx jaers betaelt sal worden by handen van. onsen lieven ende getrouwen raedt ende ontfangher generael van onser financien, Heynrick Starcke, ofte andere onse ontfanghers toecomende, telcke xv daghe der maent Junio, daeraff den xv. dach der maent Junii in't jaer 38 naestcomende d'eerste jaer verschenen sail wesen; ende soe voort van jare te jare, zyn leven lanck gedurende, of ter tyt toe, dat by versien sal wesen van beneficien, jaerlicx weerdich wesende die voorgaende somme van 1500 pont; ontbiedende u dacromme ende bevelen , dat doende den voorsz. grave vaa Oldenborch genieten van dese onse gracie ende gifte, ghy hem doet jaerlicx uytreycken ende betalen by onsen voirsz. ontfangher generael, teghenwoordich of toecomende, die voorsz. somme van 1500 ponlsjaers, te beginnen ende durende, soo voorsz. is, denwelcken onsen ontfangher generael jegenwoordich ofte andere toecomende, wy oic bevelen, dat alsoe te doene ende overbrengende mits desen vidimus ofte copie authentycq vandien, voor eens ende de eerste reyse, ende soo meenich wanneer als't van noode wesen sal, quittantie van- den voorsz. grave van Oldenborch, daerop dienende, alleenlyk; wy willen al't ghunt, des hem ter cause vandien betaelt sal wesen, geleden ende gepasseert te zyne inde rekeninge ende afgbecort vanden onlfanck van onsen voorsz, ontfangher generael vander financien, teghenwoordich ende toecomende; by onsen lieven ende getrouwen den president ende luyden van onser rekeninghe te Ryssele, denwelcken wy insgelvx bevelen, dat alsoe te doene sender swaricheden; want ons also gelieft, nyetteghenstaende enighe ordonnantien, restrictien, differentien, geboden ofte verboden ter contrarie. Gegcven in onser stadt van Ryssele, den 14. dach van Junio, in't jaer ons Heren 1537, van onsen rycke 'txviu, ende van Spangien, beyde Sicilien ende andere 'txxil. Ondcr standi geschreven: Byden Keyser, Die grave van Hoogstraten hooft .... Ruffault, heere van Neufville, tresorier ge- nerael; Huges van . . . ., heere van Wingene, ridders; meysters Vincent Cornelisz., gecommitteerde vande financie ende andere tegenwoordich. Ondert,: Pensaert. Op de rugge stondt: Die hoof tresorier generael ende gecommitteerde opt stuck vande domeinen ende financien ons heren des Keysers, con sen ter en alsoe vele als in hem es, dat inhouden in't

-ocr page 317-



			310

		witte van desen gefurneert ende volbracht werde, alsoe naervolgende ende inder forme ende manieren , als onse voorsz. heere die Keyser dat wil ende gebiet, by desen gedaen te zyne. Gedaen ouder die hantteycken ons voorsz, hooft tresorier generael ende gecommit- teerde te Ryssel, den 17. dach van Junio, 1537. Ende was onderteykeni: De Lalaing. Gecoll. jegens 'toriginael ende geteykent: Herdinck. (Naar gelijktijdige copij). XV. Verzoekschrift van Lud. a Veno etc., aan Bis- schop Georg van Egmont etc. (1539). Reverendissimo in Chris to patri ac Domino Georgio de Egmont, Dei et apostolicae sedis gratia episcop⁰ Trajecten., Vestrae reverendae Paternitatis orator, frater Ludolphus de Veno, conventus Campensis fratrum mmorum regularis observantiae Trajecten, dioecesis guardianus, immeritus, omnimodam Reverentiam obsequiique promptitudinem pro viribus indefessam; ut juxta nostrae vocationis et status exigentiam animarum salutem valeamus, Deo auxiliante, commodius insistere, vestraeque paternae sollicitudini in charitatis obsequiis utilius deservire, hinc V. R. Pat. fratres sacerdotes moribus et scientia probatos, videlicet patrem Guardianum, L. de V., patrem vice-guardianum Gerardum Wye, Conradum Stael, Joannem Knyff etc., dnxi humiliter praesentandos, obnixius supplicans, quatenus eisdem mihique ipsi dignetur ad praedicandum verbum Dei et evangelicam doctrinam et super confessionibus vestrorum subditorum audiendis et poenitentiis salutaribus imponendis, auctoritatem et licentiam , ac si debita solemnitas servaretur, benigne impertire et nos pro legitime praesentatis habere. Quod utique faciendo, vestra nos obligabit Paternitas et ad Deum pro vestri status prosperi- tate et salute devocius exorandum, quam semper D Paternitatem ac D. R. V. ipse Domi- nus Jesus, Pontifix summus et aeternus in omnibus feliciter conservare...... Datum in convenlu nostro Campensi mei officii sub sigillo A⁰. Dni xxxix mensis Februarii die 23. (Naar kopij, geschr. d. A. van BuchellJ. XVI. Keizer Karel aan 't Hof van Utrecht, aan- gaande zaken van haeresie. (1545). UEmpereur et Roy. Chiers et feaulx, considerant, que, non obstant la publication des placcars par nous cy devant decernez sur Textirpation des erreurs et heresyes pullulans en nos pays de pardecha, lesdicts erreurs et heresyes ne cessent et ne sont encores entierement exiirpees ; et desirant garder et entretenir nos subjects en Tobeyssance de nostre mere saincte eghse et nostre en- cienne religion, selon les ordonnances et ceremonyes du saincte siege apostolique, nous avons ordonne et decerne aultres nos lettres de placcart, que vous seroient envoyees avec cestes, et vous ordonnons, que incontinent les faites publier, entretenir et observer, procedant et fai- sant proceder coatre les transgresseurs par executions des paynes y apposees, d'avantaige, nous avons avise, conclu et ordonne, que en chacun pays seront commis certains inquisiteurs

-ocr page 318-



			311

		pour prendre information contre ceulx, qui seront infectes d'aucunes sectes, erreurs ou he- resies, charges ou vehement suspectez d'icelles, et proceder contre eulx suyvant la commission, qu'ils en ont par subdelegation de nostre Sainct pere, le pape, etl'instruction, que leur ferons bailler, de laquelle vous en sera pareillement envoye le double; vous or- donnant et en chargeant bien expressement, que, sans avoir regard aux aultres affaires de vostre charge, vous ayez a donner auxd. inquisiteurs toute faveur, ayde, addresse et assistance a Pexecution de leurd. commission , et de visiter ou faire visiter les informations et les pro- ces par eulx tenus, toutefois que requis en serez, sans en ce prendre aucune excuse ou delay, sur autant, que desires nous obeyr, car nostre determinee intention est, que par tous moyens.....de extirper lesd. sectes, sy ne faictes en ce faulle comme qu'il soit. A tant, chiers et feaulx, nostre S^T. vous ait en garde. De nostre ville de Maestricht, le dernier jour de Februier, 1545. Soubsigne: Charles. Plus bas: ViSRRETCKEff. Sur le do$: A nos araes et feaulx les gouv. premiers et aultres de nostre conseild'Uirecht. (Uit net tweede Memoriaal van deu Hove prov. tTtrecht, fol, 34o.) XVII. Bevel om de inquisiteurs etc. in hun officie te assisteren. (1545). Charles, par la divine clemence Empereur des Romains etc., a nos ames et feaulx les chiefs presidens etc*, saluyt et dilection. Combien que pour extirper les mauldictes sectes, heresyes et erreurs cy devant semees en la chrestiennete et depuis augmentees en diverses regions et provinces, et mesmement en nos pays de pardeca , eussions faict et decerne plusieurs placcars , statuts, ordonnances et edicts et appose tres griefves paines contre les transgresseurs d'iceulx; toutesfois nous sommes deuement et au vrai informes, que lesdictes sectes, heresyes et erreurs, pullulent de plus en plus secretement, et de sorte, que sans diligente inquisition et chastoy exemplaire des infectes, est apparant, que l'inconvenient en sera plus grand, que l'on a veu du passe. A laquelle cause veullans et desirans en ce faire nostre debvoir et office envers Dieu , nostre createur, a I'exaltation de nostre saincte foy chrestienne et a Pobservance et entretenement des commendemens, ordonnances et constitutions de nostre mere saincte eglise, avons conclu et determine de faire commectre en chacun pays provincial de pardeca, aulcuns bons perso- naiges docts, sinceres catholicques et droitturiers, pour y faire ladicte inquisition et avoir soigneulx regard a Pextirpation desdicts sects, erreurs et heresyes, faire apprehender tous ceulx et celles, qui par informations ils trouveront culpables, charges ou suspects desd. he- resies, sectes et erreurs, pour estre procedes a leur condempnation ou absolution, suyvant l'ordonnance et instrucion, quavons sur ce fait dresse et a eulx delivre; Parquoy vous mandons, commandons expressement, en.......et a chacun de vous en son regardt, que toutes et quantfois que de par lesd. inquisiteurs et commissaires ou lung d'eulx requiz en se- rez, ayez a faire apprehender et gardcr es prisons des vos jurisdictions et offices, tous ceulx et celles, quils vous denunceront, soyent gens d'eglise ou autres, et en ce leur faire bailler et donner toute ayde, addresse et assistence , sans delay ou difficulte quelconque, et sans souffrir ou permectre, que en l'execution de leurd. charge, leur soit fait aulcun obstacle ou injure, ne

-ocr page 319-



			312

		a leurs serviteurs, famille ou assistens , ains que lesd. deffendez a vostre pouvoir et faites apprehendcr les culpables a paine celuy ou ceulx, qui en seroient refusans ou negligens d'es- tre punis comrae faulteurs de heretiques, pour apres estre procede a la condemnation ou absolution desd. prisonniers somraierement et de plain, sans figure des proces, suyvant nosd, placcarts, statuts, ordonnances et edicts et ^instruction donnee auxd. inquisiteurs, et en ce vous acquittez de sorte, que ceUe affaire d'inquisition tant important, ne soyt empeche ny retarde, mais soigneusement et diligament avancye et execute, selon quils trouvent au biea de la chrestiennete, salut, repos et tranquillite de nos pays et subjects, et de sorte, que de vostre bon debvoir en ceste partye ayons cause de contentement; d'ainsi le faire et ce qui en depend, vous donnons plain pouvoir, autorite et mandamment especial par cesd. presen- tes, mandons & commandons a tous, que a vous le faisons, ils obeyssent et entendent di- ligamment; car ainsi nous plaist il, et le voulons estre faict. Donne en nostre ville de Maestricht, le dernier jour de Fevrier, Tan de grace, mil cencq cens quarante cincq, de nostre empire le xxvn, et de nos reynes de Castiles et autres le xx. Soubs escript:* Par PEmpereur. Plus bas: Verretckei. (i;it het tweede Memoriaal van tlcu Hove v. Utrecht, fol. 354 v.) XVIII. Afkondiging, gedaan te Utrecht, aangaande die met Luterye etc.* besmet zijn. (1545). Des Dipgsdachs op S. Jans avondl. Myn lieeren die stadibouder etc. Alsoe sy verstaen ende bevynden, dat veel vreemds ende lichls volks hem vynden ende metier woen begeven bynen deser stadt ende stadt vry- heyt van Utrecht, diewelcke besmet souden syn met Luterye, Herdoperye ende meer an- dere quade ketteryen . contrarie den hcilighen christen gelove, omme die simpele luyden met quade persuasien ende leering tot hen te trecken encle te verleyden, die hem oick on- der het scyn van doechden, met behende dieveryen ende kerken te beroven generen 5 omme daer dan inne te versien . soe veel moghelicken es, soe gebieden mede myne heeren voorsz. enen yeghelycken, wye het sy, die bynen den tyde van twee jaren herwaerts verleden met- ier woen bynen deser stadt etc. gecoemen syn ende huysinghe gehuert hebben ofte met anderen inwoenende ofte te cost gaende syn , ende begeven hebben ofte noch voerts alhier melter woen comen, husen hueren ofte met anderen incomen ende te cost gaen willen, dat dieselve gebouden sullen syn, te comen bynen een uiaent op deser stadthuys, voor schout, burgermeesters etc. ende hoir namen aldaer op scrift overleveren mit goeder specificatie, van waer sy syn off waer sy lest gewoent ende verkeert hebben , ende sellen mede daervan be- lonen mit goede certificatie, vande plaetse besegelt, daer sy lest gewoent hebben, ende wat ambochte, neringe ofte hantieringe zy bedreven sellen hebben, ende waert, dat yemant bevonden worde nae d'expiratie vande maent voersz. hierinne onwillich ende versumich ge- weest te hebben , soe sel men *t solve aenden onwillighen ende versumighen swaerlicken cor- rigeren ende straffen aen horen liven, nae geleghenheyt der saken. Voerts soe laten myn heeren voorsz. weten ende gebieden, dat voortaen niemant syn huysinge, cameien ofte woensteden yemant vreemdts, van buten op nyeuws incomende, sel moeghen verhueren ofte hem in coste ontfangen, ten sy dat sy ierst consent ende beveel daertoe hebben vanden schout e/c, by sware correctie als voren. (Hit het Utr. Buurspraakboek.)

-ocr page 320-



			313

		XIX. De Koningin, regente, aan het Hof ran Utrecht. (1546). Marie, par la grace de Dieu douaigiere de Hongrye, de Boheme etc. _f Regente. Venerables treschiers et bien amez, par charge de PEmpereur monseigneur, nous vous envoyons avec ceste, copie auctentique de Pinstruction et ordonnance, faicte par saMaj^Lesur Pinquisition de la foy et la poursuite et apprehension de ceulcx, qui se trouveront culpa- bles, charges ou suspects de heresie ensamble lettres patentes de sa Ma^te ordonnan. aux con- saulx provinciaulx et tous auhres juges et officiers, de vous y donnere toute addresse et assistence, et rendre leur sentence conforme a lad. instruction et les lettres de placcart sur ce publiees, si vous requirons et de par sa M^te ordonnons, que ensuyvans les lettres de subdelegation a vous autrefoys envoyees, vous veuiJJez diligemment vaquer et entendre au fait de lad. inquisition principalement es pays de Gueldres , Frise, Overyssel, Groningue et Utrecht, et aultres lieulx circumvoysins estans en Pobeyssacce de sa Ma _s si Poccasion sy adonnoit, et faire proceder contre les delinquans selon lad. ordo. et instruction, comme il convient au bien et entretemment de nostre sainct foy catholicque; et affin, que puissiez en ce rendre le debvoir requis, nous vous envoyons pareillement lettres patentes d'assignation de vostre traitement et celuy de vos assistens pour le temps, que vaquerez hors de lieux de vos residences, si vous y veuillez acquitter, selon que sa Ma^tw et nous en avons en vous la fyance. A tant venerables etc, Nostre Seigneur vous ait en sa garde. Escript a Binch , le XI jour de May, 1546. Onderteyck.:* Marie. Lager: VuRRElKEPf. En buy ten op de rugge siont aldus: A venerables etc. Messieurs Nicolaes a Nova Terra, evesche de Ebron et N. Prieur des freres precheurs a Zwol et chacun d'eulx. (fit het Tiveede Memoriaal van den Hove, etc. f. 355* v.J XX. Subdelegatie opten inquisiteurs ende commissa- rissen voorsz. (1525) (46). Frater Nicolaus Honseau, prior prioratus scholarum in Montibus Hanoniae, Cameracensis diocesis, inquisitor hereticae pravitatis a sancta sede apostolica cum ilia clausula: quatenus vos vel duo aut unus vestrum per vos vel alium, seu alios et unum, duos vel plures viros aptos et idoneos in theologia et jure hujusmodi peritos subdelegandi et deputandi etc. pro- prio nomine non expresso specialiter deputatus, Rev"⁰ in Chiisto patri religioso, doctis et prudentibus viris dominis Nicolao de Novaterra, episcopo Ebronensi, et (Bernardo Grouwel) priori fratrum predicatorum oppidi Zwollensis salutem. Cum sacra caesarea majestas, prospiciens sectas Luterani dogmatis et aliorum haereticorum in multis locis patriarum et ditionum suarum in dies magis ac magis pullulare et crescere, cupiens illas, quantum potest, extirpare et desuper oportunum remedium adhibere pro salute Christifidelium nobis mandaverit, ut vobis vices nostras et omnimodam potestatem nobis et nostris collegis per litteras apostolicas datas et concessas committeremus, quarum quidem literarum apostolicarum tenor sequitur et est: V. 40

-ocr page 321-



			314

		Clemens episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis, praeposito monasterii per praepo- situm gubernari soliti, Sancti Martini Yprensis, et Priori prioratus scolarum in Montibus Hanonie ac theologie professori Nicolas Oopin de Montibus, decano ecclesiae Sancti Petri Lovaniensis Morinen. Cameracensis et Leodiensis diocesis, salutem et apostolicam benedictio- nem: Cum ad nihil aliud nostra adspiret intentio, quam ut christifidclium animas Deo lucrifacere possimus, libenter operam vigilem adhibemus, ut diabolica fraude dampnati ad caulam dominicarum ovium reducantur, et, si quid animorum perversitate ducti in eorum damnato proposito perseverare maluerint, taliter in eos animadvertatur, quod eorum pens sit ceteris in exemplum. Dudum siquidem postquam felicis recordationis Adrianus papa Sextus, predecessor noster, cupiens adversus proaitionis filii, Martini Luteri perniciosum damnatumque dogma et hereticam pravitatem, que in partibus Alemanie inferioris ac Flan- drie et aliis dominiis, charissimo in Christo filio nostro, Carolo, Romanorum et Hispania- rum regi catholico in imperatorem electo subjectis, inimico seminante, pullulabat, debitis providere remediis, nonnullos in dictis partibus, cum plena et omnimoda facultate et a,ucto- ritate faciendi et exercendi, que ad dicti detestabilis dogmatis hereticeque pravitatis inquisi- loris officium spectabant et pertinebant, inquisitores generales per suas literas constituerat et deputaverat, pro parte dilecti nobis in Christo filie, nobilis mulieris Margarethe, archiducisse Austrie, dicti catholici regis amite et in dictis dominiis pro eo guberna- tricis, nobis exposito, quod multorum querele, de personis per ipsum predecessorem ad heresim Lutheranam hujusmodi extirpandam deputatis, ad earn delatae fuerant, adeoque aliqua scandala inde exoriri posse forraidabantur; Nos tunc dilecto filio nostro, Laurenlio sancte Anastasie, presbjtero cardinali tunc ad universam Germaniam nostro et aposto- lice sedis legato, ut se de premissis informaret, et si per informationem hujusmodi sibi constaret, ad hujusmodi Lutherane heresis extirpationem per predictum predecessorem deputatos, ad premissa exequenda minus idoneos fore, aut pro pace et quiete expedire, alios eorum loco deputare, per eundem predecessorem deputatos prefatos ab officio eis comraisso hujusmodi auctoritate apostolica amoveret ac eorum loco vos , Tel duos aut unum vestrum , prout ipsi Laurentio cardinali magis visum foret expedire, in prefatis dominiis dicti horrendi cfogmatis hereticeque pravitatis generales inquisitores cum facultate, quos culpabiles compeiieritis, juxta excessuum qualitates puniendi, ac quibuscunque judicibus et personis, etiam causarum palatii apostolici auditoribus seu loca tenentibus eorundem, etiam quavis auctoritate fungenlihus, sub censuris ecclesiasticis et privationis ac inhabilitatis penis inhibendi omuiaque et singula alia in premissis et circa ea necessaria seu quomodolibet oportuna, et que aa hujusmodi inquisitionis officium de jure vel consuetudine quomodolibet pertinebant et spectare noscebantur, faciendi et exequendi, dicta auctoritate, constitueret et deputaret per alias nostras literas in forma brevis commisinius et mandavimus, nee non omnes et sin- gulas causas coram ipsis, ab ipso praedecessore deputatis pendentes, in eventum quod ill! per ipsum Laurentium cardinalem et legatum, per eos seu eum in eorundem amotorum loco sur- rogare contingeret in eo statu, in quo existebant, resumendas, seu, si vobis visum foret, de novo cum omnibus et singulis earum incidentibus, depen_M emergen., annexis et connexis au- diendas, cognoscendas, tineque debito terminandas, ac id, quod per ipsos in Uteris prede- cessors hujusmodi deputatos factum foret, nullius roboris vel momenti esse decrevimus, prout in eisdem Uteris plenius continetur. Quum autem, sicut exhibita nobis pro parte dicte Margarethe archiducisse petitio continebat, licet dictus Laurentius cardinalis ad executionem dictarum literarum illarum forma servata procedens, que sibi de premissis per informatio- nem desuper factam, legitime constitit, Franciscum Hulst et alios per dictum predecessorem in dominiis predictis forsan deputatos seu coassumtos ab inquisitionis officio hujusmodi absol-

-ocr page 322-



			3L5

		verit et amoverit, ac vos et quemlibet vestrum in solidum in Alemania inferiori et dominiis predictis dicti horrendi dogmatis hereticeque pravitatis generales inquisitores constituent et deputa verit, vobisque et vestrum cuilibet, plenam et omniuiodam potestatem contra omnes et singulos, cujuscunque status, gradus vel conditionis existerent, de et super dicto dogmate et heretica pravitate inqnirendi, et, quos culpabiles reperieritis, juxta excessuum qualita- tes puniendi, fisci nostri promotorem ac procuratorem aeputandi ac quibuscunque judicibus et personis, etiam dicti palatii auditoribus seu ioca tenentibus, etiam quacunque auctoritate fungentibus et functuris, sub excommunicationis et aliis censuris ecclesiasticis ac aliis penis, quibus opus foret, inhibendi et alia tunc expressa faciendi, facultatemjconcesserit, vosque of- ncium inquisitionis hujusmodi debite ct diligenter exercere studeatis, nihilouiinus non nulli locorum ordinarii, eo pretextu, quod ad eos de causis heretice pravitatis cognoscere perti- neat, vos judices prevenirc conentur et vobis sub censuris et aliis penis ecclesiasticis, ne contra preventos procedatis, interdicatur, ac dicti ordinarii et eorum officiales propter loco- rum dislantiam et presertim hyemali tempore vobiscum commode et absque gravibus ex- pensis convenire nequcant, et cum conveniant non facile vobiscum in unam sententiam con- descendant, quo fit, ut processus contra hujusmodi perniciosissimi dogmatis sectatores prolixiores reddantur et executio justicie plus debito retardetur ac officio inquisitionis hujus- modi vobis commisso votivus non succedat eflectus, Pro parte dicle Margarethe archiducisse nobis fuit humiliter supplicatum, ut pro hujusmodi pestifera labe eradicanda et supprimenda in premissis oportune providere de benignitate apostolica dignaremur, Nos igitur, quorum est pro salute gregis dominici nobis commissi huic nefarie heresi, omni, quo possumus, salubri remedio obviare, discretioni vestre, de qua in hiis specialem in Domino iiduciam gerimus, per apostolica scripta mandamus, quatenus vos, vel duo aut unus vestrum, per vos vel alium seu alios, adhibitis, si vobis videbitur, dictis locorum ordinariis, vel sine illis, vo- catis, qui fuerint evocandi, omnes et singulas causas hujusmodi heresim sapientes etiam cri- minates Luterana et alia quevis erronea et perversa doctrina ac illius occasione in Alemanie et Flandrie predictis ac Burgundie, Bra ban tie, Limburgii, Lucemburgii, Arthesie, Hanno- nie, Hollandie, Zelandie, Namurci, Mechlinie et Frisie partibus ditionis dicti Caroli Regis ac aliis prefatis dominiis, exorlas et quas exoriri contigerit, cum omnibus et singulis illis an* nexis et connexis ac dependentibus et emergentibus ab eis, simpliciter et de piano, sine strepitu et Ogura judicii, prout in similibus procedi consuevit, sola facti veritate inspccta , auditis hincinde propositis, usque etiam ad diffinitivam sententiam inclusive, etiam si per or- dinarios locorum seu officiales eorum, per citationem vel alium actum judiciarium preventi fueritis, nisi ipsi preventi actualiter carceribus mancipati fuerint, quo casu ipsi ordinarii antea sic incarcerates una vobiscum et non alias procedere possint, audiatis, et, in quibus vobis videbitur de consilio aliquorum proborum virorum in theologia aut jure peritorum aut......- «, vel plurium clericorum vel laicorum simili modo peritorum, per ipsani Margaretam, si voluerit, vobis adjungendorum, sublato quovis diffugii obstaculo, et prout sacri canones volunt, etiam appellatione qualibet amota, decidatis et tine debito terminetis ac sententias per vos super criminibus heresim hujusmodi sapientibus duntaxat ferendas, 3uibusvis appellationibus etiam ad sedem apostolicam interponendis penitus rejectis, etiamsi larum praetextu ad inhibitioncm processum esset, perinde ac si tres conformes sententiae in nostro rotae auditorio late essent, debite executioni demandetis et demandari ficiatis, testes autem, qui fuerint nominati, si se gratia, odio vel timore subtraxerint, censura simili appel- latione cum vobis......et citationes quascunque, constito de non tutoaccessu, seu q. pro monitionibus et citationibus hujusmodi faciendis, si ipsorum monendorum et citandorum praesentia haberi nequiverit, per edicta publica locis publicis aOlgenda, que perinde ipsos 40*

-ocr page 323-



			316

		fiixent ac si eis personaliter inthimata forcnt, faciendi, ac contra qudscunque, cujuscunquc status, gradus, ordinis et conditionis scu preomincntie existent, et quacunque ecclesiastica etiam episcopali vel archiepiscopali dignitate, seu mondana etiam ducali auctoritate prefulgeant ipsius Martini et aliorum heresium et eironeorum dogmatum seclatores et sequaces ac de itlis suspectos et diffamatos, illorumque receptatores , foutores et defensores ac eis consilium, auxilium et favorem directe vel indirecte, publice vel occulte prestantes, nee non in exercitio officii inquisitionis hujusmodi similiter directe vel indirecte impedientes, inquirendi et procedendi ac hujusmodi labe infectos, prefectos, preterquam episcopos et archiepiscopos capiendi et car- ceribus mancipandi ac contra eos et ipsos episcopos et archiepiscopos processus formandi, processus contra episcopos et archiepiscopos formatos, sigillis vestris clausos, ad nos per vos mature examinandos transmittere, sententias vero contra quoscunque alios tarn interlocutorias quam diffinitivas ferendi, illosque juxta canonicas sanctiones et sanctorum patrum decreta, prout quaHtas excessuum exegerit vel conscientiae vestrae videbitur, puniendi, et penis de- bitis plectendi, et' ad cor redire nolentes ab ecclesic communione, veluti putrida membra separatos et divisos esse, et damnatione eterna cum satana et angelis ejus addictos ac perpetuo infames et detestabiles esse, ac corpora eorum, postquam defunctafuerint, sepultura ecclesias- tica carere debere, decernendi, denunciandi et declarandi, nee non universis et singulis christifidelibus, ut illos in omnibus et per omnia, tanquam crucis Christi inimicos, habeant et reputent absolutione iilorum , quos cum iis communicando, penas per vos infligendas, in- currere contigerit, nobis et succcssoribus nostris, Romanis pontificibus, ac, durante vestro delegalionis hujusmodi officio, vobis reservata, precipiendi et mandandi vestras veniant degra- dandi ordinarium loci, in quo-contra talem degradandum. processum fuerit, aut pro eo pon- tificalia oflicia exercentem vel quemcunque alimn proximiorem episcopum et ad degradationem actualcm talis degradandi ejusque curie seculares tradiiionem procedat, requirendi. Et si dictus ordinarius seu alius episeopus prefatus, qui sit requisitus ad degradationem hujusmodi, ostensa sibi sola sententia vestra , absque eo , quod processus contra ipsum degradandum formatus ostendatur aut alio modo exhibcatur, aut, quod episcopi in munere a canonibus ad similia definito, intersint, procedere possint et teneantur, id facererecusaverit, ordinarium vel alium episcopum pi'efatum ad id cogendi, vel, si de evident! contumacia ipsius ordinarii aut alterius episcopi vobis constiterit, quemcunque malueritis abbatem, cui super hoc plenam et liberam facuitatem concedinms, ut ad degradationem hujusmodi procedat, similiter requi- rendi, nee non bona ipsorum hereticorum, fautorum, defensorum et receptatorum pro tem- pore confiscata. fisco et aerario ipsius Caroli regis applicandi et appropriandi, et qui ad veritatis limen redire et hujusmodi haeresim abjurare voluerint, postquam errorem suum de- posuerint ac de prnemissis doluerint, idque humiliter petierint, si alias relapsi non fuerint, receptis ab ipsis prius abjuratione haeresis et errorura hujusmodi legitime et publice facienda praestandoque per eos juramento, quod talia deinceps non committent, nee tah'a vel alia hiis similia committentibus seu adhereniibus consilium, auxilium, favorem, per se, Vel alium seu alios prestabunt, ab omnibus et singulis excommunicationis, suspensions et interdicti aliisque ecclesiasticis sententiis , censun's et penis, quas premissorum occasione quomodolibet incur- xerint, de consilio et assensu illius vel iilorum canonicorum seu in ecclesiastica dignitate con- stitutorum, quern seu quos dicta Margareta duxerit deputandum seu deputandos et non alias, ab hujusmodi excessibus et criminibus ac alias, in forma ecclesiae consueta, absolvendi et super irregularitate propterea quomodolibet contracta et sententiis per vos desuper pro tem- pore latis dispensandi, omnemque inhabilitatis et infamiae maculam sive notam penitus abo- lendi et eos rehabilitandi, nee non ad nostrum et ejusdem sedis gremium ac gratiam et benedictionem restituendi, omniaque et singula ad hujusmodi pestem reprimendam et radi-

-ocr page 324-



			317

		citus extirpandam necessaria seu quomodolibet oportuna facicndi, gerendi, ordinandi, exer- cendi et exequendi ac auxilium brachii saecularis, si opus fuerit, invocandi et ad premissa omnia et singula, si et quando expedire videritis, unum, duos vel plures viros aptos et ido- neos in theologia et jure hujusmodi peritos, in provinces & locis, de quibus vobis videbitur, cum siraili aut limitata facultate assumendi, subdelegandi et deputnndi, ipsosque, quotiens vobis oportunum videbitur, revocandi, ac loco ipsorum , alios similiter idoneos deputandi, plenam et liberam, dicta auctoritate apostolica, tenore presentium facultatem concedimus, decernendo omnes et singulas excommunicationis et alias sententias, censures et penas, contra vos et occasione exercitii officii inquisitionis hujusmodi per quoscunque ordinarios locorum , seu judices, etiam a dicta sede delegates, pro tempore latas , eo ipso nullius roboris vel momenti existere, et sic ab omnibus censeri debere etiam in omnibus et per omnia, per- inde ac si latae non fuissent, non obstantibus praemissis, ac piac memoriae Bonifacii Papae Octavi etiam praedecessoris nostri, qua cavetur, ne quis extra suam civitatem. et diocesim, nisi in certis exceptis casibus et in illis ultra unam dietam a fine suae diocesis ad judicium evocetur, seu, ne judices a sede praedicta deputati extra civitatem et diocesim, in quibus deputati fuerint contra quoscunque procedere , aut slii vel aliis vices suas committere prae- sumant, et de duabus dietis, in consilio generali edita ac aliis constitutionibus et ordinatio- nibus apostolicis contrariis quibuscunque, aut, si haereticis adherentibus, fautoribus, recep- tatoribus, defensoribus et aliis praefatis vel quibusvis aliis communiter vel divisim a dicta sit sede indultum, quod interdici, suspendi vel excommunicari non possint, per litteras apostolicas non facientes plenam et expressam ac de veibo ad verbum de indulto hujusmodi mentionem et quibuslibet aliis privilegiis et indultis apostolicis sub quibuscunque tenoribus et formis singulis prefatis concessis, per quae praesentium literarum et vestre jurisdictionis in praemissis exercitium quomodolibet impediri vel differri posset, quae quo ad hoc ipsis aut alicui eorum nullatenus suffragan posse vel debere decrevimus. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, anno incarnationis dominicae milleslmo quingente- simo vigesimo quinto, tercio decimo kl. Aprilis, pontificates nostri anno tercio. Sic signaium sub plica: Jo- Matheus, episcopus Veronen., et supra pJicam: A. de Castillo. Et a tergo: Recepta in . . ;..........: Nos igitur de vestra doctriha , prudentia, fidelitate et diligenlia plenarie in Dno confidentes, desiderantes, quantum in vo- bis est, suae Caesareae Maj^li obedire, cum etiam raaxime expediat, dictas pravas doctrinas et sizaniam ex agro dominico extirpari, omnibus modo, via et forma, quibus possumus, juxta formam pracdictae bullae in favorem Caesaris concessae, vos et vestrum quemlibet in solidum loco nostri subdelegavimus et vices nostras, quantum ad hujusmodi inquisitionis of- Ocium attinet, vobis commisimus et committimus per presentes, transferentes et trensfundentes in vos et vestrum quemlibet in solidum, totain et omnimodam potestatem nobis a sancta sede apostolica in hac parte et per bullam supranominatam commissam , nil inde reservantes aut excipientes; In cujus rei testimonium has praesentes literas per notarium subscriptas subscribi et sigilli nostri appensione jussimus communiri. Datum in oppido monten., die XIII naensis Maji, anno Dni millesimo quingentesimo qua- dragesimo sexto. Subscripium et subsignaium: Joiunjtes de Sancto Albino, publicus auctoritate apostolica notarius de mandato praefati dni prioris signavit: Johannes OB Sancto Albino, notarius. (Uit hct Twccde Memoriaal van den Hove, etc. fol. 336 sqq.)

-ocr page 325-



			318

		XXI. Roerende het salaris vande Inquisiteurs, No- tarissen en Proeureurs Fiscael etc. (1546). Kaerle, byder gratie Gods roomsch Keyser etc. Onsen lieven ende getrouwen, die hooiden, tresorier generael e/c. ,saluyt ende dilectie. Alsoe om t'extirperene die secten, heresyen ende dwalingen , in onsen landen van herwaerts over pullulerende, wy onlangs hebben doen committeren ende subdelegeren in elke provin- cie ende quartier van deselven landen enighe goede geleerde oprechte, kerstelycke ende rechtveerdige personaigien_t om aldaer ende in die ander omliggende plecken, daer't van noode wesen sail, die ondersueckinge vanden gelove te doene ende doen vervolgen ende ap- prehenderen alle die ghene, die zyluyden by informatie sullen bevinden, besclmldieht, ge- last oft gesuspectcert van heresyen; ende onder anderen hebben doen committeren in onsen lande van Gelre, Vrieslant, Overyssel, Groningen ende Utrecht, heeren, Nicolaes de Nova Terra, bisscop van Ebron ende Bernard Grouwel, prior vanden predickheeren tot Zwoll, ende daeromme van noode sy hun sallaris ende tractement te taixeren ende hem daervan assignatie te geven. Soe eest, dat wy dese saken overgemerckt ende hierop gebadt uw advys, begeeren te versiene tot hueren redelicken traictemente, ten eynde dat de voorsz. inquisitie ende onder- sueckinge te beter voortganck hebben ende effect sorteren mach, totter conservatie ende bewaernisse van onsen heiligen kersten gelove, hebben den voorsz. bisscop van Ebron ende prieur vande predickheeren tot Zwoll, inquisiteurs ende huer assistenten ende bystanders, als die notarys ende procureur fiscael, getauxeert ende geordonneert, tauxeren ende ordon- neeren by desen, te wetene elck vanden voorsz. inquisiteurs twee ende dertich stuver 'sdaechs, den notaris twyntich stuvers ende de procureur fiscael achtien stuvers, oock 'sdaechs, voir den tyt dat die selve inquisiteurs ende hun bystanderen ende assistenten gevaceert sullen hebben buyten der plecken van hun woensteden, om die voirsz. inquisitie ende ondersue- ckinge te doene, ende daervan betaelt te wesen, te wetene, vande Yacatien die sy in Gel- derlant doen sullen by handen van meester Gerard van Renoy, onsen rentmeester generael aldaer, vande vacatien in Vrieslant, Overyssel ende Groningen, by handen van onsen re- kenmeester generael van Vrieslant, ende vande vacatien, die sy t'Utrecht doen sullen by handen van onsen ontfanger vande exploicten van onsen raden aldaer, van drie maenden te drie maenden, geduerende den tyt ende termyn van eenen jare naestcomende, beginnende den 15. van desen jegenwoordigen maent van Meye, ontbieden u daeromme e/c. Gegeven in onse stadt van Byns, den eersten dach van Meye, in't jaer ons Heren 1546, etc. Beneden: By den Keyser, den heere van Praet ende den grave van Lalaing, hoofden, mr. Vincent Cornelisz, tres. gen., ende Piet. Boisot, gecommitteerde vande unancien etc., jegenweordicb. Ondert.: VfiRREYCKEtf. Op de rugge: Die hoofden eto.₉ 16 Mey 1546. OnderU: De Lalaing, Cornelisz. & Boisot. (Uit het Memoriaal als boven, fol. 351).

-ocr page 326-



			319

		XXII. Commissie voor Fra. Sonnius, etc. als visita- teurs der verboden boeken etc. (1550). Kaerle, by der gracie Gods etc. Alsoe by onse leste ordinancie ende placcaten , gemaect op't stuck vande quaden secten, dwalinghen ende ketteryen, over langen tyt lot onsen groten veidriete gesaayt ende gestrooyt inde kerstenheyt teghens onsen kerstel. ghelove, ende den ordinancien ende constitutien van onse moeder der heiligher kercken. Wy hebben onder anderen geordonneert ende gestatu- eert ghehadt, dat die printers by ons geadmitteert synde, orarae te printen, nyet en sullen nioeghen printen off doen printen in onsen landen ende heerlicheden, eenighe boucken, referrynen, baladen, liedekens, epistelen, prognostication, almanaken, nocb eenighe andere saken, 'tsy oude ofte nycuwe, vanden heylighen scrifture off enighe andere materie, ende in wat sprake dattet sy, tensy dat deselve eerst gevisiteert syn by den ordinaris vander plaetse, ofte yemant, die wy daertoe gecommitteert hebben off committeren sullen, ende dat sy van ons verworven hebben oorloff, octroy ende sonderlinghe privilegie, verleent ende gegeven naer de voorn. visitatie, omme die voorn. saken te moghen printen; ende aengaende den bouckverkoopers ende librayriers by ons ofte die van onsen rade geadmitteert ende geappro- beert, omme boucken ende andere printingen te vercopen; wy hebben insgelycx geordon- neert, dat sy deselve niet en sullen moghen vercopen in onsen voorsz. landen, ten sy dat die geprint syn by gesworen ende geadmitteerde printers, ende en sullen oic niet moghen vercopen noch te koope stellen enighe boucken ofte andere saken, buyten onsen voorsz. landen geprint wesende, sonder daeraff geadverteert te hebben den gecommitteerden, eer sy heur balen ontpacken ende opdoen sullen, op dat hy off yemant anders by hem daertoe ghedeputeert, jegenwoordich sy in 't opendoen ende visiteren vande boucken, die daerinne syn sullen, otn deselve te visiteren, eer men die sal moghen vercoopen off te cope stellen, opten peynen, begrepen in onse voorsz. ordonnancie. Ende het sy zoo, dat, omme ten effecte ende executie te brengen die voorsz. ordonnantie, van node vverdt te committeren totter voorsz. visitatie eenighe goede, gheleerdc ende bequame personen, gegradueert inder faculteyt vande God they t, ons aenghenaem synde, Doen te weten₉* dat wy, begeerende mit alle onse harten d'extirpatie vande voorsz. ketteryen, volcomelyck betrouwende inde wys- heydt, gheleerdtheydt, discretie ende getrouwicheyt vanden weerdighen ende welbeminden mr. Franchois Zon, docteur inde godheydt, canonick inde cathedrale kerk vanden Dom in onse stede van Utrecht, ende inquisiteur van onsen heilighen kersten gheloove in onsen lande van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslandt, broeder Bernaert Grouwel, oock docteur inde godheidt, prior vanden convente vande predikaren binnen onse stadt van Zwoll, oic inquisiteur vanden kersten ghelove in onsen lande van Utrecht, mr. Glaes de Castro, hcen- tiaet inde godheydt, mr. Martin Donck, pastoer in Wormer by onse stadt van Amstelredam, Florys van Haerlem, vicecuryt vande oude kerke binnen onser stede van A.mstelredam, Bokel Cornelisz., pastoer op't Wout by onse stadt van Delft, Marten van Montfoort, pastoer ende canonick tot INaeldwyck, alle baccalarysen inde godheydt, ende broeder Dire Jansz., prior vanden cloester vande predikaren inden Haghe in onse voorsz. lande van Hollant; wy hebben den voorsz. personen ende elken van heml. gesamenderhandt ende clck van hem bysonder, gecommitteert ende gedeputeert e/c, omme van nu voortaen ende gedurende tot onsen wederroepen, te visiteren, examineren ende ordeelen binnen onsen voorsz. landen van Hollant, Zeelant, Vrieslant, stadt, steden ende landen van Utrecht, alle ende een yeghelycken , exemplaren, boucken , volumen, refereynen , baladen, liedekens . epistelen , prognostication, almanaken ende andere d.ergelyke, die geprint syn ende sullen wesen, ende

-ocr page 327-



				"""-■■■

		320 die men aldaer sal wlllen brengen ende vercopen, het sj dat dieselve van buiten ende van Linnen onsen landen comen, van Wat quartier dattet sy, ende d'voorsz. visitatie en exameneu wel ende deuchdelyck gedaen synde , de voorsz. boucken, exemplaren ende andere dinghen ende prekinghen (!) voorsz. te approberen of i^eproberen ende condempneren, ghelyck sy in heuren conscientie ende volgende den cathalogue, begrepen in onsen voorsz. ordonancie be- vinden sullen behorende, deselve heure consciencie daer mede belastende, ende indien faulte daerinne bevonden worde, sy sullen des verantwoordende worden, mitsgaders gehouden wesen te achtervolgen de voorsz. ordonantie, soe verre die heml. aengaet, behoudelyck heuren re- delycken salaris ter cause vande voorsz. visitatie, tot coste vande printers ende vercopers, die bemluyden te wercke stellen sullen. Ontbieden daeromme ende bevelen onsen lieven ende getrouwen, die stadhouders e/c, wien dat aengaen sal moghen etc,₉ dat sy onsen voorscr. gecommittcerdeu etc., ter executie etc. van heure lasten ende commissie, doen ende geven alle addresse, die sy van nooden hebben sullen etc., cesserende alle beletten ende wederseg- ghen ter contraiien. Ende want men van desen onsen brief van doen sal moeghen hebben in diversche plaetsen, wy willen, dat tot den vidimus van dien ofte copie authentyck ge- collationeert ende geteekent by eenen van onse secretarissen, volcomen gelove gegeven sy, ghelyck tot desen originalen brieve, want ons alsoe belieft. Des t'oirconde, soe hebben wy onsen seghel hieraen doen hanghen. Gegeven in onse stadt van Bruessele, den 9. dach van Sept., in 't jaer ons Heren xv^c L (1550) etc. Besegelt met des Keysers groote zeghel in't root was gedruct, ende aen een pergament start uythangende. Ende dese brief was op de plyeque gheteykent: By den Keyser, L. Dfi Z0�T�. Ende in de copie van desen stont gescreven: Ghecoll. met syne originate, gheteyckent ende besegelt, ende es met denselven bevonden t'accorderen , by my OnderL: Anthoms Wolff, nts. subst. (Naar het Mcmoriaal, als ^orcn, fol. 374). XXIII. Trailsportbrief eener huysinghe ten behoeve van het niemve Collegium WillebrordL Anno 1551 den 13. Augustus. Dat voir ons quamen in't geiichte Peter die Bruyn ende Catryn zyn huysfrou; ende gaven mit gesamender bant also recht wysden over Wouter van Weede die jongen, ende Goessen Jansz., schilder, huysmeester inder tyt van Sunte IVilleborts huyse ende brueder- scap t'Utrecht e/c, Evert Heynerickssz. die Greeff ende Jacob Nobel, gedeputeerden ende me- debrueders van deselvcn huyse ende bruederscap; ende dat tot behoefF vande collegie van zeecker armen scholieren , dat men wt Sunte WiUebords huyse, nu ter tyt wesende, trans- fereren zal omme dieselve scholieren ten ewygen dagen le loygeren ende t'onderhouden; die alinge huysinge ende hols Led e , kelnaer, cluyse, van voren tot afteren, onder ende bo- ven, also die staende en gelegen is after Sunte Pieterskerk, by der stadl walle, genoemt: laet die wcrelt die werelt wesen, dair Cornelis die Ridder zuytwerts boven ende die huy- singe dair joflVou van Luneborch nu ter tyt inne woent^ noertwerts beneden naest gele-

-ocr page 328-



			321

		gen zyn: ende sy vertegen daer off ende van alien rechts ende toeseggens, dat zy dair aeti hadden, ende mede van alien brieven, die dair of ruerende zyn , tot belioeff voerg. alse recht ende oordeele wysden , dat zy sculdich waren te doen; ende sy geloefdent hem mede te vryen ende te waeren erffelicken ende eweiicken, op alsulcken erfrenten alse dair jaerlicx van oudts op staen ende vvtgaende zyn , ende alien voirplichten of te doen, Ter selver tyt quamen mede voir ons in ⁹t gerechte Alyt Jans dochter van Campen , ende gaff over schout quyt ende te goede met hairs gecoren mombers hant, dair sy e/c, tot behoeff als voersz. alle alsulcke lyftochten ende recht, nlse zy heeft aen ende totter huysinge ende hofstede voerg.; beheltelicken dat die voorsz. huysmeesters ende regierders vande collegie voersz. ende hoeren naecomelingen die selve Alyt Jans dochter voersz. hiervan jaerlicx vvtreycken ende betalen zellen dertich Karolus gulden sjaers, tot hoeren lyve, so lange sy leven sel, op twee ter* mvnen , als Paeschen toecomende d'een helfte, ende Victoris dair aen d'ander helfte, ende so voirt jaerlicx, hoer leven lanck, ende nyet langer, in't welcken die voersz. huysmeesters, present wesende, geconsenteert ende t selfde dair op geaccepteert hebben, sonder arch. (Naar cen oorspronkelijk duplicaat). XXIV. Overeenkomst tusschen dc regeerders van het collegie Willebrordum* en Hr. 11. Aeswyn van Brakel, wegens het opnemen van een alumnus. (1552). Wy Adriaen van Renesse, doemdeken, Johan van Duvenvoirdt, doemscolaster, Johan van Culenborch heer van Rynswou ende vande Vuerse, ritter, schoat, Eernst van Nyenrode, ritter, burgermeester der stadt van Utrecht, Johan van Zwoli ende Goessen Jansz. van Amersfoert, regierders ende procuratoren op deser tyt van Sunte IVilleboeris kui/se ende vanden armen clercken ,,genaemt Sunte Wiltebrordus kynderen, bynnen der stadt Utrecht, doen kondt ende bekennen mils desen voor ons ende onse nacomelingen , regierders ende procuratoren van Sunte Willebroerts huyse voorsz., dat wy mit goeden rypen rade over- comen ende verdragen syn^mitten eedelen, eerentfesten ende fromen Reyner van Aeswyn, heer te Gramsberch ende Brakel etc,, alse dat wy van nu voortaen ten ewigen dagen due- rende, inde voorsz. huyse ende nyeuwe collegium van Sunte Willebroert gehouden sullen wesen , ter nominatie vande heere van Brakel, inder tyt t'ontfangen ende t'onderhouden eenen jongen ofte armen clerck, zulcx hem gelieven zall, die gequaliflccert zall wesen vermo- gens d'ordonnantie , erectie ende fundatie van ^?t voorsz. nyeuwe collegie, daervan synde, sprekende: Wy Adriaen van Renesse, doemdeken, Johan van Duvenvoirdt, doemscolaster e/c, in da the 1552, op Sunte Willebrordus dach den sevenden dach in Novembri, zulcx w^d.-r innehout ende besinnende is; ende denselven jongen alsoe gequalificeert blyvende ende hem draecht vermogens die voorsz. ordonnantie, aldaer die cost geven, woenen doen, onderhou- den ende regieren sellen, opdat hy well ende neerstelicken leeren, procederen ende aenne- men mach, zulcx dat dieselve voorts procederende, een geleert man ende gequalificeert sail mogen werden, omme die heilige kercke, pastorien ende andere geestelicke heneficien te regieren ende te bedienen, tot conservatie van onsen heiligen christengelove, ende instructit ende leeringe vanden gemeen christenheyt, ofte oick inder geestelicke ofte weerlicken rechten ofte medecinen, omme oick den heere van Brakel inder tydt ende den gemecnen ondersa- ten in hoeren saicken well te helpen, raden ende dienen, ende recht ende juslicie te mogen doen administreren; mit zulcke conditien ende voorwaerden, dat, soe wanneer in't voorsz. V. 41

-ocr page 329-



			322

		collegie eenen jongen is, by den voorsz. heere van Brakel genomineert endealdaer resideert, en sail hy geen antler ofte meer in die plaetse mogen nomineren ofte stellen. dan als die selve jongen genoech volleert ende gequalificeert is, omme elders in enige universiteyt ofte anders voorts te procederen , ofte dat hy oick om redenen vermogens d'ordonnantie wter collegie gestelt worde. In zulcke gevalle zall die heere van Brakel inder tyt eenen andexen in syn plaetse mogen nomineren ende stellen, die aldaer ontfangen ende onderhouden zal worden als voeren; ende soe vocrtaen duerende tot ewigen dagen, ende dit oick all achter- volgende die voersz. brieven van erectie ende fundatie vanden selven collegie, die wy by desen gheensins en dencken noch en willen te buyten gaen ofte infringeren, mer willen die selve in alien zynen punten doen onderhouden, naegaen ende voltrecken. Ende voor alle 't gene voorsz. is, heeft die voorsz. heere van Brakel gegeven ende geassigneert den voorsz. collegie op zekere vaste goede ende genoechsaem onruerbaer ypoteke ende onderpant, die somme van twyntich gouden Carolus gulden , twyntich stuvers Hollants voor den gulden ge- rekent, jaerlicxe erfrenthen, vermogens die gerechts zegele ende brieven, gepasseert voor scepenen van Zuylichem, daervan zynde rustende inder archiven ofte kiste van t voorsz. collegie, daer mede 't selve collegie genoechsaem gevesticht, versekert ende mede bewaert is; ende oft lot eniger tyt geviele, dat die voorsz. heere van Brakel, gheen jongen gequalificeert wesende als voeren en presenteerde, zullen nochtans evenwel die voorsz. renthen tot prouf- fyt vanden armen kynderen van Sunte Willebroerts huyse blyven ende geheven worden; ende soe verre oick door den heere van Brakel inder tyt gepresenteert worde eenen jongen, gequalificeert nae der ordonnantie voorsz., ende nyet ontfangen en worde, sellen in sulcken gevalle die voorsz. renthen oick nyet ontfangen noch geheven worden, mer onder andere armen in den dorpe van Brakel gedeylt ende gedistribueert worden. Syn oick mede noch conditien ende voerwaerden, dat die heere van Brakel voorn, dese voorsz. renthen tot alle Sunte Willebroerts dage als hem gelieven sail, mits ^?t selve een halfFjaer te voorens opge- sacht zynde, sail mogen vryen, quyten ende afflossen den pennynck vyff ende twyntich, die welcke weder belacht sellen worden aen goet ander vry goet inden dorpe van Brakel, daer 't collegie voorsz. wel mede bewaert zall zyn, allet tot bchoeff als voorsz. is. Allet sonder arch ende list. EnJe des t'oirconde, hebben wy desen onsen tegenwoordigen brieff mettet zegel van't collegie van Sunte Willebroerts huyse ('twelck wy in dese ende diergelycke saecken gebruycken) doen besegelen. Gegeven in't jaer ons Heren duysent vyff hondert twee ende vyflich, op den derden dach in Julio. Op de rugge: Voor myn heere van Brakel etc. (Naar het origincel.) XXV. Dictum sententiae Marini Everswaert, hactenus vicepastoris novae ecclesiae parochialis Dor- drac., prout sequitur, (xv^cliii). Et quia compertum nobis est, cum ex confessione dicti rei, turn ex revocatione praefa- torum articulorum, quam coram nobis judicialiter fecit, quod in praedictis erroribus non est pertinax; et quod paratus sit, niodo praedicto, praedictas erroneas praedicationes revo- care, abjurare, declarare, reformare et retractare, in locis, ubi easdem praedicavit. Ideo absolventes eundem reum ab omnibus censuris, quas pi^opterea potuit incurrisse; et resti- tuens eum unioni matris ecclesiae, prohibemus eundem, ne de cetero officio pastorali uspiam deserviat, aut sese intiomittat, aliquorum sacramentorum administration^ vel verbi Dei praedicationi, condemnantes eundem ad hoc, ut moco et forma sibi praescripta, revocet,

-ocr page 330-



			323

		declaret, retractet, abjuret eosdem suos errores et scandolosas et offensuras praedicationes, in sua sententia expressas, primum hoc loco statim post pronuntiatam sententiam, deinde in nova ecclesia Dordracensi, die arbitrio judicis deputando, populo ibidem ad audiendum con- vocato; Et statim post dictam revocationem ante solis occasum discedat ab eodem oppido Dordracensi, et a Zuytlandia ante XV dies a data hujus, atque deinceps nee in Dordraco , nee in Zuythollandio, nee in dominiis de Voorn aut Putten, aut Vierkerkerwaert, aut Strielandt habitet; Et ubicunque alibi habitaverit, regnificabit nobis per litems, singulis mensibus Maji, locum, ubi tunc degat, et superioribus mensibus habitaverit; Et quod sta- tim post revocationem, comparabit sibi librum Reverendi et Doctissimi Viri Joannis Episcopi Roffeneis contra assertiones Lutheri atqne ilium singulis annis bis perleget, et ante fittest biennii sua manu transscribet et transscriptum nobis transmittet, et haec omnia sub poena relapsi, condemnantes praeterea eundem presbyterum in expensas hujus instantiae, taxatione earundem nobis reservata. Actum et pronuntiatum publice, Hagis in curia Hollandiae, in praescntia D. praesidis et consilii Cues. Maj. ibidem tanquam causae hujusmodi assessorum, etiamque multorum advocatorum et procuratorum aliorumque officiatorum ejusdem curiae, ibidem in magna copia congregatorum, Iiora quasi decima ante meridiem, die Veneris, ultima Junii, anno xv^c quinquagesimo tercio. Subsignatum: VESENHAGHEN. Revocatie ende abjuratie van H. Marino Ewers- waert, vicepastoor eertyts vander nywer kerk tot Dortrecht, als hyer nae volcht. Ick Marynus Everswaert, priester, nu vicepastoor in Zuytlant ende eertyts vicepastoor in de nywe kerken tot Dortrecht, staende alhyer voor Godt ende justitie, gae aff, revoceere ende versaecke alle die erreuren ende valsche Ieeringen, die welcke ick gepredict ende ge- leert hebbe binnen der stadt van Dordrecht, of andere plaetsen, die gespecificeert staen in myn sententie, te weten, dat in't waerdich heylighe sacrament des altaers onder die sub- stantie des broots besloten es 't waerachtich liclucm Ghristi. Item, dat alle deuchdelicke wercken, dye wy doen moghen, in wat schyne sy gedaen WOrden, nyet en syn voor God dan pannus menstruati* ende en moghen ons nyet lot onser salicheyt helpen, noch voor den ooghen Godts nyet behaghelyck niaecken. Item, datter veel heylige leggen ende barnen inder hellen, dye wy houden voor heylighen. Item, dat sy alle zamen qualicken doen, die de heylighen aenbidden oft aenroepen, want sy ons nyet helpen en moghen. Item, dat qualicken doen alle die ghene, die keersen oft licht voor de beelden in de kerken ontsteeken. Item, dat die beelden der heylighen anders nyet en doen, dan die kerken en versieren, gelyck tinne, coper, metael ofte andere huysraet 't hays en versieren. Item, dat pelgrimagie te gaen nyet te achten en es, want Godt 1st alleen, die ons hel- pen mach. Item, dat alle oerden der religien valsch syn, ende dat Augustinus, Franciscus, Domi- nicus ende meer andere hebben nu die werelt soo breet ende weyt inne, dat Chiistus bynae wter werelt gestoten is. Item, dat ons gheloof ende die heylighe schriflure nyet en mentioneren ofte en leeren van't vagevuer. 41*

-ocr page 331-



			324

		Alle welcke ketterlyke erreuren met alle andere enichsins wesende tegens het heylighe christel. gheloefF, ick verswere ende verlate by mynen priesterlyken eedt, soe kelpt my Godt, Maria die moeder ende alle Godts Aeylighen, Hyerenboven verklaer ick openbaerlic myn ghelooff te syn, datter nu ter tyt is ende syn sal totten wtersten oordeel toe een zeekere plaetse, die men noemt het vayevuer^ waerinne sommige zyelen, die inder gracien Godts sterven, heur scult betalen ende gesuvert vvorden, nyetteghenstaende datter Matthei VII^C gescreven staet van twe weghen; want daer spreekt Christus vande twee weghen, die daer syn opter werelt, die eene enge ende es den wech der deuchdea, die andere breet ende es den wech der sonden; ende en spreeckt daer nyet vande wegen, dye de zyelen ingaen nader doot. Oock nyetjeghenstaende van't gunt datter geschyen sal in d'uyterste oerdeel Mathei XXV: gaet vermaledyt ende compt ge- benedyt; want daer spreect die schriftuur van twee plaetsen ofte weghen, die nae't uyterste oordeel ten ewighen daghen sonder enighe veranderiughe dueren sullen. Noch verclaer ick, dat de Pauws, bisschoppen ende priesteren moghen die sonden ver- gheven ofte absolveren ende ooek moghen aflaet geven als stathouders van Godt almachtich, nyetteghenstaende, dat Godt principalyck ende by auclhoriteyt die sonden vergheeft ende aflaet der sonden verleent. Item, verclaer noch my hertelicken leet te syn, dat ick valschelyck ende calutmiieuselyck opte preekstoel gesproken hebbe teghens die cloesterlycke religie ende geprofesside religieusen. Oick ehae ik aff ende versaecke alle vaische leeraers, als Luther, INlelanchthon, Buce- rum ende alle andere gereprobeerde autheurs met alle heure vaische boucken ende leringhen, belovende ende zwerende by den zelven mynen voorgaenden eedt, diezelve altyt te verlatea ende te scouwen , mitsgaders alle dyeghene, dye ick weten sal, befaempt oft besniet te zya ■van heresye. Ende soe verde ick hyer namaels bevonden sal worden yet ter contrarye gedaen te hebben met woorden of met werken, off oock deur conversalien met bekende ketters, off den ge- bruyck met vaische ende verboden boecken, soo verbinde ick my van nu aff tot stren- chicheyt van rechten ende totte punilie der ghene, die relaps syn. In kennisse der waerheyt zoe hebbe ick dit met myn eygen handt onderteykent. Ende was onderteykent aldus: Dns Marinus Everswaert. Onder stont noch gescreven aldus: Actum, declaratum et abjuratum publice Hagis in curia Hollandiae per praenominatum D. Mariuum, in praesentia I), praes. et consilii Gaes. Maj. ibidem, etc. Die Veneris, ultima Junii anno Llir, similiter et in nova ecclesia oppidi Dordracensis post concionem , ibidem per doctorem Sonnium , commissar, etc. curn maximo populi confluxu , factam die dominica subsequente, ipso visitat. Mariae II Julii, anno quo supm, me utrobique praesente. Subsignaium: Wesenhaghen. Subscriptum: Concordat praesens copia cum suo originali, per me Subsignaium: Wesenhaghex. (Naar gelijkt. kopiji. XXVI. Bevel aan N. de Castro, ora Sonnius te as- sisteren, etc. (1555). Marie , byder gratien Gods Coningmne, douaigiere van Hongarien, van Bohemen, Regente etc* Lieuve beoiinde. Alsoe groteljcx van node es, met alder diligentie te doea besoigneren

-ocr page 332-



	325

op t stuck, vander inquisitie inden landen van Hollantende Gel re (?), ende daertoe gecommit- teert ende gesubdelegeert is byden stoel van Romen meester Frans Zon , doctor inde godtheidt, canonick inden Dom tot Vtrecht, die tegenwoordich is binnen de stadt Dortrecht, omme aldaer syn last ende commissie te exerceren, soe versoecken ende niet te min ordonneren wy u seer scerpelycken van wegen des Conincx, ons lieuwen heeren ende broeders, dat ghy van stonden aen reyst byden voorsz. nir. Frans Zon, ende met hem als syn assesseur ende ad- junct besoigneert neerstelyck ende getrouwelick op de voorsz, inquisitie, alsoe wel binnen Dortrecht als inden lande van Gelre ende elders, des hy aen u begeren sal, opten salaris, daertoe by syne Majesteit getaxeert ende geordonneert, ende des en zyt in geenre gebreke, want de beliefte van zyne Majesteit ende die onse sulke is, Lieuve beminde, Godt zy met u. Geschreven lot Brussel, den 18. dach van Junio, 1555. Ondert,:* DE ZoETE. Opschr.: Onsen beminden Mr. Claes de Castro, licentiaet inde godtheidt , can. tot Vtrecht. _(Naar _kopij> _geschri _door _A, _Yan _Buchell). XXVII. Roerende die visitateurs van de verboden boecken. (1555). Byden Keyser. Weerdighe liewe beminde. Wy hebben achtervolgende onse leste brieven van placcate ghemaect ende uytgheroepen op d'extirpatie vande quaden secten, dwalingen ende ketteryen in onsen landen ende heerlicheden, onder anderen doen expedieren onse brieven van com- missie op uluiden ende elken van u , omme te visiteren ende examineren in onsen landen van Hollant, Zeelant, Vrieslant, stat, steden ende landen van Utrecht, alle de boucken ende privilegien (!), die men aldaer sal willen printen , brenghen ende vercoopen, alsoe ghy by denselven brieven sien suit, die wy hiermede senden , u versoekende ende nyet te min ordinerende, dat ghy u reguleert naer inhout, ende soe verre in't selve doende, ryst, oft dat ghy bevindt enighe difficulteyt notabile, suit deselve scriftelike overseynden, onsen seer lieven ende getrouwen, de president ende luyden van onsen secreten rade, omme voorts te ordineren, alst behooren sail. Weerdige lieve etc., Godt sy met u. Gescreven tot Brussel, den 22, dach van Sept., vyf ende vyftich. Ondert.: DE ZoETE. Ondersohreven; Concordeert met synen originelen, teste me, Ondert.: Anthoms Wolff, nts. Opschr.: Den weerdighen, etc. Mr. Franchoys Zon, can. inde cathedrale kercke vd. Dom tol Utrecht, broedcr Bern Grouwel, docteuren inde godheyt ende andere gccoramilt. totter visitatien vd. boecken ende prenlingen over onsen lande v. Holl., Zee!., Vriesl. ende Utrecht, etc.

		(Uit het tweede Meraoriaal van den Hove, fol. 376).

-ocr page 333-



		326 XXVIII. Rekeninghe etc. vande decanesse ende pro- curatoersters van S. Katrynensusterschap, dat men houdende is in S. Pieterskerke binnen Leyden, als Hillegondt Jansz. doch- ter ran Zoeterwoude, Geertr. Claes Vran- ckens dochter, Katryn vander Bouckhorst Jeroensdochter, Katryn Klaesdochter Jorys Willemsz. Huysvr. ende Katryn Aelbrechts dochter etc. sedert 28 Nov. 1556 tot 28 Nov. 1557, gedaen voor Michiel Jansz. als su- perintendent etc. Ontfanck van pachten. Somma 24 st. Ontfanck van eeuwige renten » 30 » Ontfanck van losrenten » 3 Kar. gl, Ontfanck van oerkonds pen. » 15 st. Noch ontfanck van penningen, gecotnen vande voorgaende losrenten. ... Item, van Cornelia, Cornelisdr. voorsz. etc. quytgescouden , over mils dat men met deselve lossinge zeer geryft ende beholpen ware, omme van deselve hooftpenningen by hemluyden mede betaelt te worden een nywe schoone pelle, die zy hadde doen niakcn, waervan inde navolghende uytgeef etc, 48 Kar. gl. Somma vande ontfanck: 54 Karol. guldens 9 st, Uytgheven, Ordinarys, De schoolkinderen , vandat sy die Canttleen van Sinte Katrinen op haer avont ende haren dach anno 57 ghesonghen hebben: een braspenninck, Meester Jacob die organist, dat hy die Canttleen tenzelven tyde opte organe gespeelt heeft, een stuyver. Die blaser ende stockdrager, elck een halve stuyver. Wouter Dircksz., ter oirsake dat hy 'toutaer van S. Katrina een jaer gelicht heeft, 18 St.; mer alsoe Katryn Louwerysdr., zyn huysvr. mede int voorsz. suslerscop is, hem daeromme gecort voer haer oircondspen. een stuyver. Claes Dircxz., van dat hy een jaer 't voorsz. outaer opte hoochtyden ghedect heeft, 3^ st. Denselven, dat hy het lyck op de generael memorie, die men houdende is des Manen- daechs na de voorsz. kermisse, geset heeft, 8 pen. Die priesters, die opten Ommegangs dach ende den Heil. E. Sacramentsdach 't beste orna- ment inder processien gedragen hebben, elken dach 2 stuv., fac. 4 st. Extraordinarys, Voor 15 ellen zwart half woesset tot een nywe pelle, d'elle 9j st. Voor 12\| ellen blaeu lindelaken tot voeringe vande voorsz. pelle, d*elle 4 st. Van't licken van dezelve lindelakens 3 st. Van die frangen , wesende ande voorsz, pellen, 31 stuv. Van die frangen te maken, 8 st. � Van naeyen, 10 st.

-ocr page 334-



			327

		Thorn's die borduyrwerker, van dezelve pellen te borduyren met beelden ende die randen daerop te maken. Rekeninghe van 1557�1558. Alsoe 't susterschap van S. Katryna mittet broederschap ende susterschap van Maria Mag- dalena, dat men houdt in S. Pieters kercke voorsz., tsamen besteedt ende doen maken hebben, Ger. Quirynszoen, scrynwercker, een nyeuwe kasse, staende in deselve kerk voer ende bezyden d'outaren van S. Maria Magdalena ende S. Katryna voorsz., omme elcx baer ornamenten ende anders diesaengaende daer apart ende op hemselven inne te moeghen sluyien, welke kasse etc, gecost heeft 16 Kar. gl. 10 St., etc. Rekeninghe van 1559�1560. Item, alzoe die dekanesse ende procuratoersters in langhe jaren by malcanderen ghelycke- lyken nyet vergadert en zyn geweest ten dagen ende tyden als sy overleggen ende...... zouden horen ontfangen ende uytgeven, omme daer na de rekeningbe van dien gemaeckt ende bescreven te werden, zoe d'een zoe d'ander hem absenteerden ende nyet en coinpa- reerden, waerdoor dat die minne ende liefde vander voorsz. susterschappe zeer vergaende ende minuerende is; ende aengesien, dat myn beren vanden gerecbte dezer stede, geleden omtrent drie of vier jaren, geordonneert hebben dat alle broederschappen ende susterschap- pen alle jaer hoer rekeninghe moeten doen, ende die by hoeren superintendent Iaten hoeren ende visiteren; zoe ist, dat zyluyden, willende dezelve ordinantie obedieren, ende oick, dat die vergaderinge van hemluyden in toecomende jaren te meerder ende te williger geschien zel moghen , hem nu tusschen kermisse ende lichtmisse lestleden gevoucht hebben tesamen. te vergaderen ende eens gelykeliken metten anderen ghehandelt ende hoere rekeninghe etc* gemaect hebben etc* ten welken tyde der vergaderinghe voorsz. zyl. verteert hebben 34� st* Rekeninghe van 1568�1571. Item, noch betaelt beyde die cloppen inde voorsz. hoochtydt, tsamen een stuyver. Anno 1568 inde uytvaert van Hillegondt Jansz. dr. van Zoeterwoude, van scoenbroet 2^ st. Vande vaen te brengen een stuyver, die commanduyr 2 St., die knecht van't lyk te zet- ten een stuyver, van't lichten 1^ st,, 5 missen 10 stuv. Vande croon ende het rat van Sinte Katrynenbeelt te repareren, 3 st. 6 d, Allert Jacobsz., schilders weduwe, van tgunt haer man noch ant gilt ten afteren was van 't voorsz. beelt te stofferen, 5 stuv. Noch betaelt Gerryt Aerntsz, Clop, van ^?t beelt weder thuis te brenghen, 1 stuv. Joost Dircx, schilder, van die voet van't aulaer te schilderen, 27 stuv. Twee slotelen vande kasse, 2 stuv. Van't beelt van S. Katryna te verschilderen met den voet, 2 gl. 16 st. 't Beelt weder over't outaer te zetten met zeker houdt daer alsdoen gedaen, 6 st. Twee waskaerssen, elex van een half pont, gebrant op S. Katrynendach voer 't grootc beelt, 7 schellingen. (Uit de oorspronkelijke rckeningen).

-ocr page 335-



		328

	XXIX. Extract uit het door Mart. Duncanus, pastoor te Delft, eigenh. geschreven boek zyner uitgaven en ontvangsten. (1558 sqq.).

17 Die Septembr. a⁰. 58 veni Delphum ha- bitatum. Pro institutione pastoratus Delphens. postridie Magdalene anno 58 dedi I gl.; item, pro sigillo et aliis quibusdam incommodis et expensis simul, 58 gl. Pro introductionis convivio postridie Petri ad vincula et pro organico et cantoribus et aliis expensis concurrentibus 20 gl. Provisori tunc dedi pro admissione ejus 20 gl. 17 Die Septbr. veni Delphum ad residen- tiam et statim eodem die emi domum 1800 gl., de quo pro primo termino dedi 400 gl. Emi duas lecticas 12 gl.; unam imaginem pendulam 4 gl. Decemb. a°. D. 58, meae aetatis 53, meae residentiae in Delft primo. Pro abaco, een tresoor, ^lk\ gl., pro tabula picta 4 gl. Pro vino in aniicorum quoruudam convivio 28 gl. Jaw. 1559. Dedi Dno Guilielmo visitatori sepulchro- rum 9 gl. Dedi Sionitae monacho abeunti de dimidio anno 17 gl. Jun. Pro nuncio misso Bruxellam et Trajectum ad librum imprimendum 5 gl. Seplembr, Pro armilla pellicea, qua utor in templo ......9 gl. Praesente m. Nicolao Castro et civitatis pri- oribus et provisore, consumpsi in cibis et vino 4 gl. Mart. 1560. Pro corpora toto juris can. in 6 parvis libris H gl. Pro Jesu vestiendo..... April, Pro duabus tabulis, una coenae Domini, ad caminum cubiculi, et altera Ecce homo ad
			parietem adversam; et aliis duabus tabulis, una pontificum, et altera Galliae Belgicae, in atrio domus 17\| gl. Maj. Pro cantate pro me curato, Trajecti et Ha- gae 24 st. Pro antiquo missali 21 st. Jun. Pronecessariis adraucedinem pellendam32s* Apr. et Maj. 1562. Ad precaria R^mi Archiepisc. Trajecten. dedi cyphum argenteum, valentem 8 gl. Jan. 1563. Pro speouloy decalogo, imagine Lovaniensi asseribus vestienda et aliis quibusdam varie fa - ciendis, in domo mea 7 gl.

				Pro libro de sacr. Joannis Lovaniensis et alterius de libero arbitrio 10 st. Jun. Pro vera sua sponte vertibili et tabula de- picta ex domo vicina 7] gl. Jan. 1664. Pro bibliis parvis ad usum tempii, citra no- vum testamentum 12 st* Jun. Pro bibliis parvis in quinque partibus pro me in templo, pro graecis synonymis libello scriptorio 3 gl. 5 s. Pro cone. Tridentino Antv. impresso8st. Aug. M. Henr. Junium, ludimagistrum priva- tum , Chr. Duplicium et Mich. Cornelii etc. Novemb. Nuncio sortis mihi obvenientis decern unciarum patenae, dedi 22 s.

-ocr page 336-



	329

Apr. 1565. Solvi Zenodochio antiquo pro sortibus ac- ceptis 25 gl. Oct. Trajecti cum essem in concilio provincial! c. M. N. R^mo Ruremund. M. Guil. Lindano 3-i st. Dec. Pro theatro vitae kumanae 5 gl. Maj. 1566. Dedi pro protestate imprimendi libellum meum de fruclibus eoclesiae 25 s. 7 d. Pro synodo Hagiensi 20 s. Dedi Joanni Malio, famulo S. Ursulae Lovan. ad studium eunti, 17� s, Aug. In ipso festo Bartholomaei sunt a Calvi- nistis excisa templa, et nos sacerdotes sumus aestimati ut oves occisionis. Iccirco cum pau- cula nobis obvenirent, ego paucula consumpsi et parce vixi. Maj. 1568. M. Gornelio Goudano, parvi collegii theo- logorum praesidenti in Lovanio doctorando, die Marth. ante Pentecost, dedi in adjuuaentum aule sue doctoralis 3^ gl. Jan. 1569. Fraterculis non tamen canentibus dedi 5 s.; Magistro Musices nostro, non canenti 3 s.; Catharinae propter Deum 5 s.; Lusori coeco in campanis domus civicae 1 s. alibi 12 s. Pro paraphrasibus psalterii Janssenii 3 s. Maj. Fui vocatus a magistratu in Brielam ad Menonitas 10 s. Dec. Consumpsi anno superiori in commissione Brielensi c. M. Arnoldo Sasbout, tunc con- siliario Hagien., nunc cancelJario Geldrensi 32 s. 9 d. V.
		Aug. 1570. Quinto Augusti cum materia maximae cara- panae fundendi ponderarelur, ego quoque ponderatus sum et inventus turn esse gravis centum et sexaginta libb., scil, vestitus, pi- leatus et sandalizatus, ut in urbe per publi- cum sacerdotaliter ibam. Spt. Pro sigillo argenteo 5 gl. 5 s. Nov. Pro Scevelingensibus a pelago misere af- flictis 16 s. Pro imaginibus 4 gl. Jan. 1572. Pro me ad vivum pingendo c. Sancto Mar- tino 5 gl. 9 s. Maj. in Hagh. Pro veru sponte vertibili reficiendo 16 s. Recepta. Apr. 1561. Frans Willemsz. van Djroen , antiquus prae- tor dedit pro festivalibus suis, ut annis supe- rioribus 22 s. Dec. 1565. Ipso die Willebrordi cum starem concio- nans, sub summo sacro, venit nuncius ad me concionantem et nunciavit mihi cecidisse sorte patenam argenteam decern unciarum. Nuncio dedi pro evangelio viginti duos s. In praes. Mar. Virg. ante summum sacrum cum ambularem in processione per templum venit nuncius, nuncians mihi cecidisse sorte patenam 7 unciarum, cui dedi sex s. Accepi a R^mo flarl. pro libro de ecclesia sibi dicato 25 gl. Acceperam antea a Harlemen. pro libro fife remissione cyphum argenteum oblongum ce- revisiarum, forte 24 Ren. Acceperam antea in Octobri, cyphum ar- genteum vinarium a Goudensibus pro libro de imaginibus sibi dedicato 35 Ren. (Naar het origineel). 42

-ocr page 337-



			330

		XXX. H. Ennens Philenius, aan Jo^r. Nic. van Ma- tenesse. (1561). Mjnen stedcglien gans willighen dienst, wes ick lieves cnde gudes vermach, tvoeren. Edele, Erentfeste L. joncker, naer alie behoerlike grotenesse advertere ick U L., hoe dat Henrick, de bode, hyr by ons t'Orleans gecomen is den 9. July, ende hefft ons noch gelt noch enighe breven van 0 L. gebracht, dat my groot wonder gefft. Die bode seyde ons, dat ghi geseyt hadden, dat wy van geen gelt geschreven hadden op deser tydt, dan als hy weder- omme quame, dat men ons dan gelt zoude senden, anders en hadden ghy ulh onsse brie- ven niet konnen verstaen. Het inhout van onser brieven noch onser meninghe en ys alsoe niet gewest, ende ghy wusten oik wel, dat aleer Henrick hyer int lant koste komcn, dat wy al int anderde jaer waren gegaen ; oik U L. beloefFden inden sclffden briefF, daerby wy laestmael dat gelt hebben ontfangen, dat ghi noch zoe vele wouden (senden) als Henrick we- deromme quame, Het hefft hyr over winter ende inde vasten tot noch toe een grote dure tyt gewest, dat wy dus meer hebben moeten verteren, ende oik oaime dattet hoff hyr lan- ger gelegen hefft dan anders. Alle myne last, arbeyt ende moyte, die hebbe ick oairae de dure tydt vergeves gedaen, want ick en hebbe daer gantzliken niet aen geprofiteert, evenwel hebbe ick haer getracteert, dat eerlick ende recht yes, dat sy sich myner in genes dingens Leclaghen moeghen. Derhalven beghere, U L. willen zulkes verbeteren, wat by dese bode achtergebleven yes, ende senden van S. Johannes avent, ingaende dat anderde jaer, daer wy nu in zyn, de dre virendeljaers, tweten vant halve jaer 70 gl. ende en verendel jaers ys 35 gl., fasit tsamen hondert ende vyff gl., beghere op U L. ghi dat by desen tegenwoer- dighen bode senden willen, want al eer de bode wederomme zal hyr by ons zyn, zoe zaPt omtrent aller heillighen zyn, dattet naer de winter toe lopt, dat wy gelt moeten inden han- den hebben , als U L. zelven wel bedencken koenen , hyr yn willet dat beste doen, als ick U L. dat toebetrouwe. Uwen neve Adriaen van Mathenesse aengaende, die schictet sich zeer wel, ende ys leefftalich by vele gude geschickede gesellen, als en igelick dar aff mach kuntschup doen, hy doet offt trekket niet ten handen offt het zy by myn raet, wylle ende consent, als men oek anders van hem niet seggen en kan mitter waerheyt. Hy wasset seer in duechden ende wassdoem, alsoe dat hy (soe veer hem Godt spaert in gesontheyt) en rustich man zal werden, Hy hefft geschreven om gelt, twyvele niet, offt ghi suit hem dat senden tot zyn behoeff, tot dre verendeel jaers; hy en zal niet enen stuver utgheven , bet zy by myn consent, want hy yes wel toeseende op zynen penninck; wy zonden geerne (vvaer de Lode gekomen) met onse geselschup naer Angiens rcysen, omme de universiteyt te besene ende omme ons wat t'verluchtegen, daer deer men en luchtege geest mochte krighen, want hy en ys niet zoe vroelick van naturen als ick wel woude, dacromme wil ick hem doen leren up enege instrumenten, tusschen teden den geest t'verblyen; oek zoe wort men in't reysen wat stout in't spreken ende't frequenteren onder vriembde luden. Ick hope ende twivele niet U L. ende alle des ghehele vrientschup zoelen my ziner bedancken. Hy hanteert geen wilt vagebondich geselschup, dan gude edelluden kindercn ende gesellen van eren. Daromme uwer aller neve, Gisbrecht van Duvenvoerde ende Nicolaes van Renes op my vianden zyn , dat ick niet wil consenteren (noch uwe neve van Mathenesse en begeert oick sulkes niet) dat hy met Hoechdueschen sleinpe ende dempe, gelye sy doen, darmede sy groot gelt onnutte- licken verdoen ende alle de werlt schuldich zyn, ende daer nement scheer offt morgen eer offt doechde mach aff komen, doch ick vrage nae de gramschup niet, ick moet ende wil doen, dat ick aengenomen hebbe. Gisbrecht van Duvenvorde blyft dar t'Saumuers noch leggen op en dorpstedeken, wat de orzakeyes en wete ick nyett Uwer aller neve, Iselsteyn,

-ocr page 338-



			331

		hefft alle de tydt, dat hy t'Orleans gewest yes, aen ons vrientschup gehouden, dan met Renes ende Duvenvoerde daer en hadde hy geen grote conversatie mede, omme haer ruge, wilde levent. Iselsteyn hefFt aen ons geschreven, dat hy kortelicken met zyn neve Wyngaer- den wyl by ons t'Orleans komen. Sodanig geschickede luden ende ander versochte gesellen darmen mach afF hoeren ende leren, die hyr ende daer overal geweest zyn omme die ende dergeliken altemet te tracteren, dat imant mach doechde aff geschien, ende de van ere ende van state zyn, ende tot meerder staet moegen komen thanteren, kostet gelt, ende dat men. aen zodane vrienden lecht, dat yes gelt (als men seyt) op de zolder gelegt, dat kompt scheer offt morgen dubbelt wederomme t'huys, by zodane geselschup voere ick uwen neve alst tyt ende plaets geefft, men zal oek anders niet hoeren. Wy hebben van desen zom- mer in de universiteyt van Barges gewest met gude geschickede gesellen, die ons mede be- geerden, kosten dat haer niet weigeren; hebben daer de professores gehoeret, daromme wouden wy oock geerne metten ersten naer Angiens ende Poictiers reysen , omme oek aldaer de professores thoren, omme also tvoeren zekerlick weten, als wy zouden willen van Orleans reysen, waerdat ons onser studia meesteliken profitelikst zouden moeghen zyn, opdat wy scheer offt merghen nyet gelyck vele en onzekere reyse deden. Snmma begheer U L. willen ons zodane gelt senden, als vor my de dre verendel jaers tractement i^c ende v GaroL ende vor Mathenesse 45 gL, fasit in summa i^c ende L gulden; dat beste gout dat men hyr ge- bruken mach, dat ys alls dobbelde Ungarische ducaten vor 4 gl. ende 12 St., enkelde offt dobbelde gouden realen, de dobbelden voor 3% gl., aen ander gout moet men hyraen ver- lesen. Niewstidenghe en ys hyr zonderlingher niet, dan dat men voer warachtich seyt dat die Coninck van Francryc den 2. Novembres zyn intree zal doen t'Parys. Ick sende U L. de ordonnance des Konincks van allerleye cledinghe, anders en weet ick niet nieuws; ende omdat onse brieven niet ledich zouden overkomen, zonder eets vth Francryc, hebbe ick dit tzenden niet verby moegen, want anders en ister op deser tyt niet. Alles dingen is hyr t'lande (Godt zy gelooft) priselic ende guet* Hyrmede den Heere bevolen, die ons alle gader moet zalich met gel u eke gesont sparen. Ick gebide my zeer inde gude gratie van myn joffr. uwe beminde huysfr., mitsgaders aen alle uwe neven ende nichten van Mathe- nesse. Uth Orleans, a⁰. 1661, den 22. July. Die alle uwe guetwillighe getruwe diener, wat ick vermach, Hekuanus E5e.vs Philenius. Opsckr.: Den Edelen etc, Joncker Nicolaes v. Mathenesse, etc, in Hollant op't huys V Lis (Naar het origineel.) XXXI. Die van Alblas aan het Capittel van Sint Marie. (1564). Eersame, e/c, myn heer de deken van S. Marien t'Utrecht ende die capittelaer heeren, saluyt ende dilectie. Wy scout ende gesworen inden ambocht van Alblas, met die gebuyren aldaer, gebyen ons hertelicken tot u alien in alder oetmoedicheyt, uwer liefden, mynheeren mils desen te kennen gevende, dat ons wttermate zeer verwondert, als dat myn heexen niet gecomen en yn , ten daghc als sy ons scriftelyck overgescreven hebben, te weten nu Paeschen lestleden by mr. Gherrit Bor van Amersfort, den 16. Octobris anno IXIH, ende myn heeren begeerden mede, als dat wy daer tn tusschen mit haren vicecureyt eerlycken souden omgaen ende te 42

-ocr page 339-



		332 vredcn wesen _f 't welck also geschict is; maer als ons wordt geseyt, soe heeft uwen vicecu- rejt myn heeren overgescreven, dat hy met scout, gesworens ende die geburen van Alblas veraccordeert ende vereenicht is, seeckere ist alsoe geschiet, soe ist boytea consent ende wille, ja tegens scoudts, gesworens ende gemeente vville ende danck geschreven ende gedaen. Aldus soe laten wy u myn eerwaardighe heeren ende pastoren mits desen anderuiaal we- ten, dat ghy toch eens van stonden aen alhier tot Alblas by ons ende u cleyne vergade- ringe wilt comen, ora mit malcanderen te communiceren van uwen vicecureyt Marten Aertsz. regiment, ende in wat manieren dat die gemeente geregeert, onderrecht ende geleert wordt. Daerom soe bidden wy scout, gesworens ende gebuyren voorsz. onse vrome, eer- same heeren noch oetmoedelicken , dat zy haer eens verwaardighen willen, om hier te comen sonder vertreck ende alsdan te spreecken met malcanderen als voorsz. is. Ende ist bya!- dyen, dat myn heeren daer negligent in syn, om hier te comen, zoe moeten wy doen, als wy meenen wel te doen; want ons niet Jauger te lyden en staet syn abusivelicheyt, sullen wy scout ende gesworens voornoempt onsen eedt bewaren, die wy de heylighe kerck ende die gemeente hebben gedaen, mede begerende, dat niyn heeren ons scriftelick antwoert overscriven willen mit brenger van desen, om ons daerna the reguleren, nyet meer op dese tyt dan onse Heer God Almachlich wil, myn heeren lange in deuchden en gesondt- heyd sparen. T'oirconden van desen, soe hebben wy Claes Egbertsz., scout, ende Cornelisz. Jansz., als hemraet inden ambocht van Alblas, doir begeerte van ons mede heemraden ende gebuyren, onsen segel op spacie van desen ghcdruckt, dan 2G* July anno 1564. Opschr.: Aen ons eerw. cte. heeren , myn heeren den deecken des eapitiels van S. Marie t'Utr.j met syn capiuelheercn. {Naar het origineel). XXXII. Missive vande Hartoghinne ran Parma, no- pende die swaricheden by de vyff ecelesien bevonden in eenighe poincten des concilii generaels van Trente. (1565)* MjrgjritA) van Godls genade Hertoghinne van Parme_t Placeni% etc. Regente ende Gubernante. Lienve besundere. Die archidiakenen, archdiakenen (!), prelaten , dekenen ende capitelen vande vyf ecelesien aldaer t'Utrecht, hebben by hoerlieden gedeputeerden tot dyen eynde aen ons afTgeverdight ende doen verthoenen by geschrifte die articulen van zwaricheydt, die sylieden respective bevonden hebben gehadt, op eenige puncten des concilii genetalls van T rente, ende die sv in dem concilio provinciael (daerop onlancxleden t'Utrecht gehouden), te kennen gegeven hebben, hebben oick die voerscr. gedeputeerden ons doen verstaen die articulen, by den vyff ecelesien voergegeven, roerende d'executie des voorsz. concilii ge- neraels, versoekende op als declaratie ende nioderatie gedaen te worden, alle wellecken aen- gaende wy met enigen vuyt den rade syner Ma^rs neffens ons wesende, daer toe by ons gecommitteert, hebben doen communiceren met den voorsz. geschickten der ecelesien, ende ons van als rapport gedaen, heeft eyndelick gedocht, dat die dingen souden moghen worden gemodereert, gelyck gy vuyt de copien, die wy hebben bevolen , beneflens desen u overge- jonden te worden, suit vinden in 't langhe te verstaen , gelyck wy oick den eertsbisschop ende den voorsz, ecelesien hebben doen adverteren ende schryven, ten eynde, om nae sj

-ocr page 340-



			333

		hoer bedencken ons daerop sullen hebben overgeschreven , alle de voorsz. articulen met den apostillen over te seynden syner Ma', opdat, indien deselve apostillen van moderatie syner Ma¹ aenstaen ende behagen, deselve voerts latch doen aenhalden aen Pausl. II., otn behoer-% lyke declaratie ende aggreatie derselver, hebbende den voorsz. eertsbisscbop ende vjff eccle- sien daer en boven laten we ten, dat van zyner Ma" wegen onse meyninghe is, otn desordre, onraet, turbatie ende scandale te voerkomen , dat middelertyd ende tot dat andersins deseu aengaende sal zyn verordent, men der voorsz. articulen halven allenthalven sicb sal hebben te halden, reguleren ende rich ten, achtervolgende d'apostillen voorsz.; ende indien zy re- denen hebben van zwaricheyt ter contrariea, zy ons daeraff adverteren binnen sesse weken naesikomende, middeler wyJe nocbtans ende tot andere ordonnancien , de voorsz. apostillen achtervolgende ende onderhoudende, ende hebben hieraff u oick wel wilJen adverteren, ten eynde sullicx wetende, ghy daeraen syt, ende die hant daeraen helpt halden, dat die din- gen alsoe naegeleeft ende onderhouden word en. Lieuve bysundere , God sy met u. Gcscreven te Bruessele, den eersten dach February. {Gel.) Margareta. Lager stand: Berty. iNaar hct origineel). XXXIII. Memorie voer Meestcr Peeteren Bicker, van 't ghene hy te doen ende handelen sal hebben, soe by den Raede ende des Co- nincx van Polen stadthouder ende bevel- hebberen te Dantzich, als elders daerom- trent, waerwaerts wy hem tegenwoerde- lyck schicken ende affverdigen. (1565). Eerstelyck sal de voersz. Bicker hem opt aller spoedelicxst opmaecken, ende stracks den naesten wech, soe hv dien allergelegenste sal konnen vinden ende hebben, vervuegen nae Dantzich, alwaer synde * hy hem eerstelyck sal vuegen by den raedt aldaer ende denselven (ioen onse gruetenisse, met vermaeninge van onsen goeden geneighden willen tot henwaerts, endt hen daer nac presenteren ende overleveren onsen brief, aen henluvden houdende, hem n°degegeven, ende naedat sy denselven gelesen sullen hebben, sal hy hen daerop van onsent wugen met sonderen gunstigen vliet versoecken , dat sy onsen schryven voorsz. ende daennne ge^aener billicker naebuerlicker begherte van hoere pontcamere tytlick ende vroech te openen met. gehenghenisse der alder gewoontlicker vryer hanteringhe ende negotiate der ondersaten deser landen onder regieringhe, willen statt geven , ende hen daerinne tegen de- sen selven landen soe goetwillich ende naebuerlick bewysen, als wy urbodich souden syn_fhen ende hoeren medeburgeren ende handelsluyden van Dantzich, hoere gcwoontlycke han- teringhe ende commertit^ wederomme in desen landen onverhindert te gestaden ende hen daerinne alle goede vordenr.a_e te doen. Ende sal de voorsz. Bicker aen den voorsz. raedt in aller manieren daerop dringen <._nde staen , dat die pontcamere soe haest als eenichsins moe- gelyck sal syn, geopent ende i;_e schepen van desen landen, die met coren ende anderen waeren versien ende gelaeden sullen z^_n* _f aldaer niet opgehouden noch verhiudert en word- den, ende dit alle by de beste vuege, ^niddelen ende maniere, ghelyck deselve Bicker ach- tervolgende onsen voorsz. brief (daeraff hem copie gegeven sal wordden), ende nae fojt-

-ocr page 341-



				■

		334 heysschen der noetdruft ende gelegentheyt deser landen wel sal weten by hem selven te bedencken, voer te dragen ende te bevorderen. Ende indyen het geboerde, dat die vanden raede der voorsz. stadt Dantzich, den voorsz. Bicker objicierden, voorworpen ende voor- bielen, diewyle die schippers deser landen zekeren tyt herwaerts gheen herinck, soudt, wyn ende andere dergelycke noidtrufflige victualien hen nyet toegevuert en hebben, gelyck wel eertyts geschiet is, dat sy oick daertegen het yuytvueren der graenen nyet en sollen konnen gestaden. Daerop sal de voersz. Bicker hen gevueghlick te kennen geven , dat sullek gebreck ende dat alle ende yegelyke waeren ende koopmanschappen, doer de Sonde nyet sekerlyclc en moegen passeren ende gevuert wordden, nyet by ons off desen landen onser regieringhe ende staet, maer dat ⁹t zelve toe kompt byden Coninck van Denemarcken, nyet- tegenstaende alien vliet van onsentwegen by hem gedaen , ende onaengesien de erffverdragen disponerende ter contrarie, ghelyck oick syn Go. M. ons onlancx toegeschreven heeft, dat hy gheene victualien, crychsmunitie noch ander suspecte off verdachtelicke waeren gemeynt was doer die Sonde te laeten vueren, maer daer men deselve betreden ende bekommen konde, te doen aenhalden ende arresteren, waer doer wy gedrongen waeren geweest de steden ende oerden alhier, daer sullicx behoerde, 't zelve te verstendigen, neet dat wy des Conincx van Denemarcken onbevucght voernemen redelyck, oft voer goedt hielen, maer tot dyen eynde alleenlyck, dat die ondersaeten deser landen des een weten hebben, ende hen voer schade ende verlies wachten ende verhueden mochten, soe dat die van Dantzich, aeusiende dese gelegentheyt, niet en kommen met redene yet anders snspiceren oft verden- cken ende veel weyniger eenige redelicke oerzaecke desentnalven hebben oft* nemen (gelyck wy oick verhoopen sy nyet en sullen doen) hen van dese landen met oude gewoontlycker guede nabuerschap ende hanteringe te scheyden. Soe verre oick die voorgenoempde van Dantzich boven t ghene voerseyt is voerder voer brochten, hoe dat hoere medeburgers ende handelsluyden met de graenen , die sy hierbe- voeren in desen landen gebrocht hadden , nyet en hadden moegen handelen ende deselve vuytvueren nae hoere geliefte, aengesien de mandaeten, dyen aengaende gepubliceert, daerop sal de voirsz. Bicker verclaeren, hoe dat die meyninge overal nyet en is by sullicke mandaeten hen, hoeren meburgeren oft yemanden anders eenigen schaeden oft nadeel toete- vueren, maer dat sullicke ordinancien principalyck daeromme geschien , om imminenten, hungersnoot ende perickel daerby te verhueden, ghelyck sullicx oick by anderen naebuer- fursten ende stenden wel gebruycklyck is, derhalven die van Dantzich hen billick weyniger hebben te bezweren onser mandaeten. Als nu de voorsz. Bicker vanden raede van Dantzich, op 't ghene voorsz. is, een bf^aech- lycke antwoerde sal hebben, (gelyck wy ons vertroesten, dat hy wel sal gecrygen), ^oe sal hy hem voorts by des voorsz. Conincx van Polen stadthouder ende bevelhebber^» aldaer te Dantzich verordent, vervuegen ende nae aensegginge onser gunstige gruete^isse ende ge- neighden willens hen behanden onsen brief, hem oick medegegeven ende met alien moege- lycken vliet aen hen gelyckerwyse versoecken , dat sy die oude gewoontficke navigatie ende hanteringe, de wellicke des voorsz. Conincx van Polen ende deser lnden ondersaeten ende handelsluyden van olts herwaert allewege te saemen gebruyckt hebben > ^van harentwegen on- derhouden ende insunderheyt die bevorderinge doen ende gesta&n willen, dat onse onder- saeten in den orden aldaer, hen ende weder, coren ende adders innekoopen, laeden ende herwaerts overschepen ende brengen moegen. Ende hen & »Ue t ghene voorsz. is, tegens desen landen soe naebuerlick ende guedtwillich bewj^rfen ende verthoonen willen, als die noedtruft vande ondersaeten ten beyden zyden, erordert ende vuytheyscht, ende ghelyck Yfj* tot hen des een sunderlick genedich encle gueJt vertrouwen draegen, met verclaeringe,

-ocr page 342-



			335

		dat wy daertegen urboedich syn der Co. M. van Polen onderdaenen, ende onder anderen oick dea burgeren ende handelsluyden Tan Dantzich, die hoeren hand el ende coopman- schap in desen landen dryven ende gebruycken, daerinne gbeen verhinderinge nocb belet, maer veel eer alle vorderinge ende avancement te doen, ghelyck de voorsz. Bicker sullicx breeder sal vinden inden voorsz. onsen brief geroert, tot wellicken (zynde hem daeraff copie medegegeven, wy om der cortheyt willen) ons refereren, om te doen, als by nae ge- steltenisse ende gelegentheyt des tegenwoerdigen tjts wel sal weten ende konnen verstaen bequaemelyck te syne ende vuyt te richten. Voerts schryven wy tegenwoerdelick aen den hertogben van Pomeren ende Mechelenburgh, begherende, dat hocre HefFden den ondersaeten deser landen sollen willen gestaden in hoeren furstendommen ende landen, coren ende andere noitturft, ghelyck van oudis her geplegbt is, te koopen , sonder eenige verhinderinge vuyt te vueren ende in desen landen te hrcngeu, gelyck de voorsz. onse brieven, daeraff hy oeck copie sal hebben, sullicx wyders mede- brengcn, wellicke twee briefven de voorsz. Bicker den voorsz. Hertoghen (soe verre hy die tusschen wegen in zynen doerreysen aentrefft ende vindt) selfFs persoenlyck sal behanuigen ende van onsent wegen om behacchlycke antwoerde aenhouden. Ende ingevalle hy deselve hertogen in synen inreysen nyet en vonde ende de voorsz. brieven sonder verhinderinghe syner bevolener reyse, nyet overleveren en konde, mach hy deselve brief\en by eenen seke- ren boden, den voorsz. hertogen toeschicken ende daerop antwoerde begheren, deselve voerts te syne wederkompste vanden boden ontfangen ende ons overseynden. Ten lesten sal de voersz. Bicker, soe in synen intrecken als wederkompste, hem vliete- 3yck ende neerstelyck informeren op alle voervallende tydingen, gescheyen ende occurencien, sonderlick op crygshandelingen, wervingen ende versaemelingen, ende tot wyens bo hoc ft' ofte tegens wyen deselve souden moegen syn. Ende wat hy dyen aengaende kan ervaeren, vernemen ende verstaen, sal hy (benevens 't ghene hem op alle 't ghene voorsz. is ter ant- woirde bejegenen ende gemoeten sal, ons te syne wederkompste doen verstaen, ende hem in alien soe vletich thoonen ende bewysen, als wy hem des genedelick wel toebetrouwen. Daer sal ons vvelbehaechlyck aen geschicden. Gedaen onder onsen naem, hieronder gestelt, ende syner Mat, secret hier onder op ge- druckt, te Bruessele den 22. dach des maents February 1565, stilo curiae, ii T. {Get.) Margar etha. In dorso; Lager stond: Berit. Instrnctio P. Bicker ut Legato. (Naar bet origioeel). XXXIV. De Tafelhouders verzoeken en obtineren vryheid om de kerken te frequenteren. (1565). Comme de la part de Bernadin Sucka, ayant charge de traicter avec ceulx, qui tiennent table de preste, pour avoir quelque somme de deniers, par forme de recognoissance des oc- troyes, que leurs sont este accordes, etyt esle remonstre, a la Duchesse de Parme et de Plaisance, regente et gouvernante des pays de pardeeha, que lesdicls tenants table se plain- dent de ce, que a cause de certain placcart publie en Tan quarante syx leur est defendue et interdlcte la frequentation des eglises sur paine de perdre Peffect de leurs octroyes; ils n'osent aulcunement pour cuyr sermon, ny autre service divin, se trouver esdictes eglises,

-ocr page 343-



			336

		non obstant, que a plusieurs d'entre eulx, par les evesques des dioceses de leur residence ce soit este permis, selon que par les enseignemens, que lesd. tenants tables en ont, peut apparoir, Requerant par tant, led. Sucka en leur faveur, qu'il pleust a son Alteze abolir lesd. deffences et paine, et sur ce faire depescher atce pertinente; Sad. Alteze, ce que dessus, considere, ne trouvant raissonnable de en ce user de plus grande rigeur, que lesd. evesques, estimant lad. permission par eulx avoir este faicte a bonne fin et intention, et affin, que led. Bernardin Sucka ayt tant meilleur mojen de besoigner avecq lesd. tenants les tables des prests sur lad. recognoissance, a bien voulu eximer, comme par cestes elle exime et affrancbist lesd. tenants table de la peyne apposee aud. placcart de l'an quarante syx, et Tendroict, la deffence d'entree es eglises, comme diet est. Ayant quant a ce, pour seurete de ceulx, qui tracteront avecq led. Sucka, signe cest acte de son nora. Faict a Bruxelles, le 15 Jour de May, Tan soixante cincq. Collatione a. la minute originalle eta icelle trouve accorder, par moi subsigne: RmGOUT. Je Bernarde de Sucka, confesse este accord avecq Francbois Bergaigne, de sa table de presle et portant pourra jouir du fruict en Facte icy dessus mentione, Tesmoin mon seing manuel icy uiys ce 20 de Juyn 1565, et este subsigne; BERiURDE DE SoCKA. (Naar gelijktijdige kopij). XXXV. Beroerende d'excut. van 't Concilium van Trente. (1565). Margarite, by der gratie Godts, Harloginne van Parma ende van Plaisance, Regente ende Gouvernante etc* O. welgeboren neve, lieve ende welbeminde, al eest soo, dat gby van 't beginsel vande aenkomste ende receptie ons beeren des Conincx, totter heerlyckheyt ende regieringe vande landen van herwaerls over, soo wel door 't vernieuwen, ratificeeren ende confirmeeren vande placcaten ende ordonnantien, hy wylen, hoochloffelyker gedacbten, der Keyz. Mat. (wiens siele Godt genadicb zy) op 't stuck vande religie gemaeckt, als by't gene dat syne Con. Mat. u naderhant ende sonderlinghe t'synen lasten vertrecke van dese lande nae synen coninck- ryckeu van Spaengien geschreven heeft, opentlyck hebt mogen bekennen ende verstaen, de goede ende salige begeerte ende affectie, die syne voorsz. Co. Mat. altyts gebadt ende ge- dragen heeft, tot onderboudenis ende conservatie van onsen oude ende oprechte geloove ende catholiscbe religie, in denselven lande van berwaerts over, ende tot vei'dryvinge ende extirpatie van alle secten ende ketterien, soo heeft nocbtans derselver Con. Mat., om sekere redenen ende oorsaken, belieft gehadt, by syne leste brieven, syne voorsz. salige begeerte ende meyninge, ons wederom te vermaenen ende te ververschen, met expressen last ende beveel, u te verthoonen ende voortehouden, 't gene dat zyne Mat. ons deszelven geschreven heeft, 't welck is in effectc, dat deselve, als geen saecke ter werelt meer begeerende, dan de conservatie vande voorsz. catholiscbe religie ende syne goede ondersaten van herwaerts overe in goede ruste, vrede, eenicbeyt ende concorde fonderhouden ende deselve te behoe- den ende bewaren vande inconvenienten, die in vele plaetsen ende orten van der christen- heyt, door de veranderinge vande religie opgecommen ende gebeurt syn , wilt uyterlicken ende vetstaet, dat de voorgeinehen placcaaten ende ordonnantien van wyJen der Keyz. Mat,

-ocr page 344-



			337

		ende syne, gantschelyk ende volcomelyk onderhouden ende geachtervolcht worden, gelyck cock zyne Mat. raeyninge is, wel ende scherpelyk te doen onderhouden, 'tgene dat by't heylich concilium generael van Trente ende die provinciale synode geordonneert ende ge- statueert is geweest, sonderlinge aengaende de reformatie vander geestelicheyt, sonder daer- legens eenichsins te couimen, opdat strauwende (?) de ketteryen, die quade manieren oock gebetert ende gecorrigeert mogen worden , ende voorts dat men den inquisiteurs vanden ge- loove in't bedienen ende exercitie van heure officien, alle gunste, bystant ende assistentie doen ende bethoonen sal, ende dat d'inquisitie by denselven inquisiteurs gedaen worde, ge- lyck tot noch toe gedaen is geweest, ende soo nae de geestelyke ende werehlyke rechten hen toebehoort, hebbende syne Mat. by syne voorsz. brieven't selfde wel expresselicken bevolen, mils welcken ende om devselver Mat. in soo heylige ende gunstige saecken gehoor- saem te wesen, en bebben wy nyet kunnen onderlaten , u desen jegenwoordige te schry- ven, ende by deselve te bidden, versoeken ende van syner Mats, wegen te beveelen seer ernstelyk, dat ghy in desen u wildt voegen ende reguleeren , nae 't bevel ende ordonnancie derselver Mat., sonder in eenicb punt of'te articule daertegens te commen oft laten geschien, oock dat gy van't gene des voorsz. is, den officiers ende wethouders vander stadt ende steden vande landen van Utrecht onderricht ende verwitticht, ten eynde dat sy daernae hen oock regulieren, sonder dissimulatie, oochluyckinge ofte verdrach, op de penen inden voorsz. placcaten ende ordonnancien begrepen , ende opdat al 't selfde te beter gevordert ende volbracht soude mogen worden, soo willen ende lasten wy u raden, dat ghy yemant van uwe collegie committeert ende deputeert (dewelcke nocbtans van halve jaere ten halven jaere verandert sal mogen worden), opdat een daer mede alleen nyet belast en sy, die an- dere niet en doe oft geoccupeert en worde , dan alleenlyk goede opsicht neme ende sorge drage, inden voorsz. lande van Utrecht op de onderhoudenisse ende observatie vande decre- ten ende statuyten van't heylich concilium, ende u telcken adverteere van't gene dat daerop deshalveu rysen ende occureren sal, om daerinne te versien nae den goeden willen ende meyninge van synder voorsz. Co. Mat.: ende ten eynde dat wy t'allen tyde weten mogen den staet ende gesteltenisse vande voorsz. religie, belangende 't gene des voorsz. is, soo be- gceren ende bevelen wy u als boven , dat ghy van drie maenden te drie maenden ons wel particulierlyk ende in 't lange overschryft den voortganck van dese, nemende uwe toevlucht (ingevalle van swaricheyt) aen ons oft aen den hooftpresident ende luyden van synder Mat. secreten rade, ora ons daervan rapport gedaen te worden, ende sullen in denselven secreten rade van gelycken eenen cominilteeren, die daerop sonderlinge ende particuliere sorge drage, ende met u ende uwen voorsz. gecommitteerden goet verstant ende corres* pondentie hebben sal, ende opdat ghy syne voorsz. Co. Mats, meyninge in desen des te beter soudt mogen verstnen, soo seynden wy u hiermede de puncten van synder Mats, brieven ende andere schriften, deser materien aengaende, ora nae de forme ende inhouden van dien u te voegen ende reguleeren. Edel welgeboren neve, li'eve welbeminde, onze Heere Godt zy met u. Geschreven te Brussele, den i8. dach van Decembre, 1665, ende was onderteyckent; Makgareta, ende wat leger: d'Overlopk. 'tOpsc.hrift was dese: Den edelen, welgeboren, onsen neve, den prince van Orangien , grave van Nassouw etc., ridder vander orden , stadthouder ende onsen lieven ende weibeminden den president ende luyden vanden rade ons beeren des Conincx t'Utrecht. [Lit het Tweede Memoriaal yan den Hove, uts.)

-ocr page 345-



			333

		XXXVI. Antwoord der stad Utrecht, op de 19 ar- tikelen, van "vvegen den Hertoge van Alba in 1567 overgeleverd. Omme uytten naem ende van wegen de schout ende die vande weth vander stadt Utrecht te resolveeren seeckere articulen, hemluyden gelevert by mr, Johan van Lent ende Antho- nis van Grisperre, raden in den hove van Utrecht, commissarissen van wegen die hoocheyt vande hertoghinne van Parma, regente, ende vande Exc. vanden hertoge van Alva ende gedeputeert. 1. Seggen die vande voorsz. weth, dat voor all te noteeren staet, dat in den jaere 1566, in't beginsel vande maent van Aprill, veel edelen geconfedereerden uyt alle quartieren van deze Nederlanden, hem verstout hebben gehadt te coemen binnen de stad van Bruessele, ende aldaer te presenteeren die hoocheyt vande hertoginne van Parma zeekere requeste, tendeerende tot abolitie vande inqaisitie ende placaten, zoe by den Go. als der Keiz. Ma" tot conservatie vande catholycke religie gedaen publiceren ende by provisie tot een generale surchantie van deselve. 2# Dat onder die selve edelen hemluyden mede gevonden hebben die heere van Brede- rode, als hooft, ende oock die grave van Culenborch ende vanden Berch, met veele andere edelen, zoe in den lande van Utrecht, als daer omtrent geseten. 3. Dat hoewel hare h. by zekere apostille, op de voorsz. requeste geappoincteert, ge- seyt hadde , in hare macht nyet te weesen de voorsz, surchantie te verleenen , raaer alleenl. dat zy, derwilen men zoude verwacbten nntwoort van zyne Mat. op de voorsz. requeste, ordre stellen zoude. dat d'inquisiteurs ende officiers zoe manierlyk zouden procedeeren in't gene hem belast was, dat die supplianten geen redenen en zouden hebben, hem des te becla- gen _t nochtans ^}t gemeen peuple, onder dexel vande voorsz. geconfedereerde, heeft willen ver- staen de voorsz. placaten ende inquisitie gesurchecrt te wezen, hem persuadeerende genouch geoorloft ende gepermitteert te wezen, te leven in zulcke religie, als een yegelyck geduncken zoude, in der vougen, dat zy (so vele die religie aengaet) die overheyt, zoe geestelyck als weerlyck, geheel rebell, ongehoorsaem ende inobedient geworden zyn. 4. Alsoo oock, dat zy hem vervordert hebben inne te vueren die predicanten van ver- scheyden secten , soo in Vlaenderen , Brabant, Arthoys, Zeelant, Hollant, als elders. 5. Alwaer die zelve gedoecht zyn geweest openbaerlyck in vergaderinghe van veel men- schen te predicken. 6. Sonder dat de voorschreven predicanten geapprehendeert ofte die auditeurs van hem- luyden zonderlinghe gestraft zyn geweest. 7. Dat hyer nae binnen Culenborch ('twelck omtrent twee mylen na by Utrecht gelegen is) oock een vande voorsz. gereprobeerde predicanten gecomen is. 8. Dat hoewell eenighe uit Utrecht geseyt worden, aldaer ter predicatie getogen te hebben, nochtans heml. nyet mogelyk is geweest 't zelve te beletten, ten waer, dat men continueelyk alle die poorten vande stadt gesloten, ende de goede borgeren met den quaden daer inne gehoudeu hadde. 9. Want ten tyde als die predicatie tot Culenborch begonst worden, overmits die grote diligentie ende neerstige toesicht, die altyt binnen die stadt Utrecht gedaen was jegens den sectarissen, zeer weynich borgers bekent waeren vande nyeuwe religie. 10. En zoude men oock met wacht in de poorten te stellen ende de uytgaende ende ingaende borgeren te vi'agen ₉ waer zy heenen wouden ende yan daen quaemen _? nyet ge-

-ocr page 346-



			339

		proGteert hebben, soe sy die waerheyt nimmermeer verclaert ende andere plaetzen dan Culenborch genoempt zouden hebben. 11. Ende all hadde men by clockluydinghe doen verbieden, dat hem nyemant en zoude vervorderen tot Culenborch ter predicatie te trecken, als ^?t zelve tot zekere tyden in deli- beratie gestelt was, soo en soude sulcx nyet geopereert ende meer (pacts dan goets gedaen hebben. 12. Gemerckt, dat door oirzake vande voorsz. confederatie men als doen overall (God betert) nyet velen begost te passen op den placcaten vande Mat. ofte die h. vande harto- ghinne, beroerende die religie, mits dat daer van sobere executie gedaen worden, hoe veel te min soude men dan geobedieert hebben, die ordonnantie van die vander stadt Utrecht. 13. Soe dat bat geraden was nyet te publiceren dan nyet te executeeren. 14. Sal men oock verstaen, dat alleer tot kennisse vande weth quam , dat eenighe van heurluyden borgeren tot Culenborch reysden ter predicatie, well vier ofte vyfmael aldaer gepreect was geweest. 15. Ende zoe haest zyluyden ⁵t zelve verstaen hadden, hebben die vande weth den schout belast neerstige toezicht daerop te nemen, ende hem te informeeren, wie dieghene waeren, om die in't particulier te verbieden ende oick te weygeren. 16. Den welcken dienvolgende den schippers, die gesejt worden de voorschreve perso^ nen gevuert te hebben, gevraecht heeft, wat personen by gevuert ende waer hy die ge- bracht hadde. 17. Waerop d'een seyde zyn volck gebrocht te hebben ande Vaert, d'ander uytgegaen te zyn te Jutphaes, den derden elders, sonder dat zy vorder wisten waer die vervaeren waeren. 18. Ende die persoonen zelve gevraecht zynde, waer zy geweest hadden, seyde d'een te Vianen, d'ander tot Ysselsteyn, die derde elders in't landt, om zyn pachten te maenen ende ander diergelycke. 19. Ende die gheenen, die bevonden worden te Culenborch geweest te hebben, seyden, daer nyet geweest te zyn om der predicatie wille, noch die oock gehoort te hebben, want dat zy haer vrunden hadden wezen bezouken, haerl. schulden hadden wezen maenen, haer comanschap gedaen ende andere diergelycken excusen, alzoe dat men geen zeekerheyt weeten en konde. 20. Sulcx dat eyntelyk den schout gedelibereert was, eenige heymelycke tot Culenborch te schicken, die Lcml. de voorsz. personen nombreren zoude, dan aleer hy yemant daertoe verwilgen conde, die hy betrouwen mochte, zoe begonst men in veele andere oorten ende buyten Utrecht (Godt betert) te prediken. 21. Soe dat, all hadde men de voorsz. personen connen hevynden, nyet doenlyck en soude hebben geweest, om die anstaende peryculen, die men genouch voir ogen sach comcn, ende hyer na breder gededuceert zyn, te eviteeren, van eenige rigueur te gebruycken. 22. Ende bevyndende die vande weth, dat men het lopen vande predicatie tot Culen- borch qualicken soude heletten ende datter oock veele uyt die platte landen, die vander stadt nyet subject tot deselve predicatie liepen ende dat mitsdien die saecken mede tou- cheerden den hove van Utrecht, ten minsten den procureur generael van denzelven hove. 23. Soe hebben zyluyden den eenige uytten haeren gedeputeert gehadt, die welcke die zwaricheyden deesen aengaende bevonden met die vanden voorschreeven hove com municceren zouden ende eeniqh bequaem middel vinden, daermede men zulcx soude connen beletten. 24. Die daerop voor antwoort geseyt hebben, dat zy zeecker concept maecken zouden, ende die vande weth communiceeren. 25. Ende aleer t zelve gedaen is geweest, is die predicatie zoe menichfuldich geworden, 43

-ocr page 347-



			340

		dat die vaude weth vernioeden, dat die vanden hove qualick middell daer toe hebben kun- nen bevynden. 26. Byzonder zoe geseyt worden, dat eenen Dyrck Cater vande procureur generael ont* boden is geweest, ler oirzake dat hy te Gulenborch te preecken hadde geweest, dewelcke oock sulcx beleden zoude gehadt hebben, zonder dat die vaude weth weten, dat deselve daerom by den procureur generael gecorrigeert soude wezen. Ende aengaende die predieatie in Lovenhout ende omtrent die poorte vande stadt van Utrecht. 27. Seggen, dat d'yersle predieatie in Loevenhout gedaen is geweest den !5. Augusti, anno 1566. 28. Dat in de voorsz. plaetze de proeste van Ste Jans heeft hoge, middele ende lage jurisdictie, ende nyet die vande stadt Utrecht. 29. Dat daeromme deselve Yandex stadt Utrecht nyet en stondt de voorsz. predieatie al- daer te beletten, inaer beboorden deselve beleth te hebben geweest oft van wegen den voorsz. proost van St. Jans ofte van wegen die stadlhouder ende dengenen, die over 't platte landt van Utrecht jurisdictie hebben ende exerceeren. 30. Hebben nyeltemin die vande weth, ten tyde als men in Loevenhout preeckten, die Weerdpoort toegehouden vande hoochmisse tyt af tot des nanoens dat die clocke een hadde. 3!. Item, ende hebben daernae alleenlycken 'telineket opengedaen ende hare borgeren daer duer laeten passeren. 32. Hebben oock door den borgermeester Herman vander Vecht ende den substituyt- schoiit, den capiteyn op Vredenfcorch vande voorsz. predieatie doen adverteeven ende oock met hem communiceeren, hoe men daerinne versien soude, maer en hebben van hem geen zonderlinge resolutie gecregen anders dan dat zyluyden hacr poerten bewaeren souden. 33. Nyettemin al hadde de voorsz. plaetze geweest biunen den bedryve vande stadt, gelyck als was die plaetze daer die tweede reyse, te weten des Sonnendaechs den 18. Aug. gepredickt worden, soo en hadden die vander stadt nyet geraden geweest de voorsz. predi- eatie met gewelt te steyten ofte turberen. 34. Gemerckt dat langhe voor die tyt als voorseyt is, bynae in alle provincien in deze Nederlanden (Godt betert) gepredict was, sonder dat daer tegens eenighe merckeiycke be- storinge ofte resislentie gedaen was. 35. Dat daeromme die vande voorsz. stadt, indyen sy die voorsz. predieatie verstoort hadde, genoechsaem d'eersten zouden hebben geweest, die zulex gedaen hadden. 36. Waer door dat alle sectarissen ende rebellen jegens die inwoenders vander stadt Utrecht verbittert souden hebben geworden, alzoe dat te dier oersaecke die goede borgers ende inwoonders vande voorsz. stadt njet een hooft buyten Utrecht en souden hebben dor- ■ven uytsteecken, soe het alomme die stadt ende lande van Utrecht (Godt betert) vol rebellen ende sectarissen was. 37. Ende soude oock die voorsz. verstoringhe vande predieatie nyet zonder groote bloetstortinge gedaen hebben konnen worden. 38. Gemerckt dat tot die voorsz. yerste predieatie veele uytheemsche personen, alse van Culenborch, Vianen, Schoonhoven, Ysselsteyn, Amsterdam, te voet ende te peerde, met pistoletten ende andere wapenen wel versien synde, gecoraen waeren, wel gedelibereert (soo 'tscheen) te resisleeren, indyen yemandt de voorsz. predieatie hadde willen bestoren ofte beletten.

-ocr page 348-



			3'ii

		39. 'T welck die vande weth nyet gedraegen en doclite, roe daer uyt gesehapen waer tneerder inconvenienten te cornea. 40. Merckelyk overraits de voorsz. predicatie gedaeti worden onder dexel ende quasi- protectie vande voorschreven edelen geconfcdereerden, die onlancx daer te vooren te St. Truyen vergadert waeren geweest, als wel te presumeeren is, de voorsz, predicatie angaende coin- municatie gehouden hadden. 41. Welcke edelen die vande stadt Utrecht nyet goet en vonden voor die tyt t'irriteren, inzonderheyt overmits eenighe hoofden van dyen, als den heere van Brederode, de grave van Gulcnborch ende vanden Berge, ende andere hemluyden zeer nae geseten waren , ende dat, zoo voorseyt is, die omleggende plaetzen geheel geinfecteert waeren, by middel van dewelcke ende andere, die binnen Utrecht waeren, sy die stadt hadden moegen overvallen. 42. Hyer beneffens en waeren die vander- stadt Utrecht van haerluyden borgers noch nyet verseeckert noch en wisten nyet wie die hecren waeren, die de voorsz. predicanten toestant deden ende wye nyel. 43. Soe dat, indien zy te rade gevonden hadden, de voorsz. predicatie metter daet te steyten, te beduchten waere geweest, dat daer zeer weynich vande borgers heml. geassisteert souden hebben , eensdeels, om dat zy met geen wapenen versien waeren, eensdeels, uyt saecke, dat zy ter oirsake vande religie, jegens haer medeborgers, nyet en souden begeert hebben te vecnlen, want genouch scheen, dat die voorsz. predicatie generalyck in deze Nederlanden by maniere van conniventie loegelaten was, Ende soe veel als aengaet *t advys, dat gegeven soude wezen by den staten binnen Utrecht, dat men denghenen, die ter predicatie ghinghen, buyten sluyien soude. 44. Seggen die vande voorsz. weth, dat zy wel hadden begeert, nyet aJIeen by middel Tan dien, maer oock metter daet de voorsz. predicatie te beletten, indyen sulcx prncticabel waere geweest, maer en heeft heml. ^?t zelve nyet goet gedocht, soo om redenen voorsz., als Oock uyt saecke, dat zy beducht waeren, dat indyen zy zulcx hadden gedaen, de voorsz. sectarissen oorzaecke genomen zoudcn hebben, om eenige vanden cloosteren, die buyten Utrecht gelegen zyn, tot zes toe in't getal, te occupeeren, spolieren off in brant te stee- cken, ende dat zy oock die voorsteeden ende 'tgeheele platte landt van Utrecht hadden mogen pilleren , branden ende bederven, daer voor zeer te zorgen was, mils dat in voorgaende jaeren veele ghelycke desperate acten in Vranckryck van die van dezelve religie gedaen waeren. 45. Waeren oock beducht (soo men nyet wiste wie men soude betrouwen), dat eenighe borgers van binnen correspondencie souden mogen hebben met die van buyten, ende alsoe eenighe vande vier poorten fortseeren, om die van buyten in te laeten. 46. 'T welck achtelyck soude hebben connen coemen , door't geroup ende gecrysch dat daer geweest zoudc hebben van degenen, die haer mans, wyven, kynder, ouders ende "vrienden buyten gesloten zouden hebben geweest. 47. Souden noch daer beneffens die van buyten , hebbende eenighe correspond en tie met ettelycke borgers, die binnen gebleven waeren, lichtelycken by nachte ende ontyden mid- del gevonden hebben, om tot zeekere plaetze vande stadt, daer die muyren ende wallen nyet sterck noch hooch en waeren over te comen, 't welck een occasie soude hebben ge- weest van een meerder oploop, tumulte ende desordre. 48. Indyen men oock die poorten gesloten soude hebben, soude men 't zelve hebben moeten continueren van daghe te daghe, ofte anders dieghene, die den eeneu dach buyten hadden geweest, zouden des anderen daechs binnen gecomen hebben.

-ocr page 349-



			342

		49. Ende sou Jen die sectarissen daer door oock occasie genomen hebben, orame binnen die stat te willen prediken, uyt vreese, dat zy weder buyten gesloten zouden mogea wor- den, daeruyt oock groot trouble verresen soude hebben. 50. Can een ygelick oock wel verstaen, dat voor een stadt als Utrecht is, nyet wel practicabel en was, dat men die poorten zoe continueelyk toegesloten soude houden. 51. Want men t zelve doende, hadde moeten uytsluyten nyet alleen uytLeemsche, maer oock die goede borgers met die quade ende die gansche comanscLap, navigatie ende wel- vaert vande schameie geineente benemen, die daerdoor zonder twyfFel in meerder beroerte gecomen souden Lebben. 52. Soe dat Lyer uyt wel te verstaen is, dat 't voorsz. advys nyet wel t'executeeren en was, sonder groot perycle. 53. Ende ten eynde, dat die stadt door eenigbe rebelle, 't zy van binnen ofte van buten, nyet en zoude overvnllen ofte eenighe poorten geoccupeert worden, soe Leeft men alleen ten tyde vande predicatie Let clincket opengedaen, om, indyen daer eenich in- convenient ofte oproer gecomea Ladde, dat men te beter middel zoude hebben, die poorte te sluyten. � 54. Dat men elck soude moegen noteeren , wie dieghenen waeren die ter predicatie gin- gben, ende dat oock eenigbe, door vreese dat zy door sulcke middel bekent souden wor- den , in de stadt sotiden blyven. 55. Ende hebben tot dien eynde, ten tyde vande predicatie, dickwils die poorten toegeLouden, ende alleen opengelaten Let clincket vande poorten, buyten diewelcke de pre- dicatie gescbeyden, om alzoe oock die stadt te seeckerder te weezen, cade* een poorte alleen te beter te moegen bewaeren. 56. Al:e 'twelck die sectarissen naderhant bemerckende, ende dat ter oirzaecke, dat alleen ^Jt clincket open gedaen worden, veel waeren die hem ontsaghen ter predicatie te gaen, uyt vreese van bekent te worden, hebben hem diesaengaende beclaecht by d'Excell¹⁰vanden prince van Orangien, stadtLouder. 57. Nyettemin die regierders vande stadt Utrecht, willende verthoonen, dat heml. leet was, dat die predicatie buyten Uti^echt gedaen worde, hebben ten zelven daeghe, als d'ierste predicatie in Loevenhout gescLiet was, myn heere die prince van Orangien, haerluyder stadthouder, daervan geadverteert gehadt, begheerende zyn Ex cell, raidt ende remedie, hoe zyluyden hem daerinne draeghen zouden. 58. Hebben daer beneflens zyn Excell. overgezonden zeeckere ordonnanlie, by heml. geconcipieert op den dach- ende nachtwacht, omme by middel van dyen de voorsz. stadt voor meerdere inconvenienten te heschermen ende bewaeren. 59. Op welcke missive zyn Excel], yerst antwoort geschreven heeft op den 27. Augusty, die zy nochtans eer verwacht Ladden. 60. Mils welcke genouch geresolveert syn die vier yerste articulen, 61. Beroerende 't 5^e arlicule seggen die vande weth, dat zy, ontfangen hebbende die missive van h. vande hartoghinne in t articule gementioneert, terstont doen vergaderen hebben op den stadthuyse, die principaelsten ende treffelycksten personnagien, zoe edelen als borgeren vander stadt, de Go. Mat. ende die catholycke religie wel toegedaen ende den- selven die voorseyde missive doen voorleesen ende den inhoude van dien gecommuniceert hebben. 62. By advys ende raide van welcke die vande stadt geconcipieert hebben zeker ordon- nantie op den wachte, een yegelyck syn weecken geassigneert hebben ende anders gedaen, t gene men voor dien tyt van noden bevondt. 63. Ende verhopen die vande weth, dat inciter daet genouch gebjeecken is, dat zy

-ocr page 350-



			343

		geeffectueert hebben het principaelste poinct vande voorsz. missive tenderende tea fyne, dat zy raaecken souden , dat de Mat. zyn authoriteyt soude bshouden,die sterckste soude blyvea ende de stad Utrecht verseekert wezen. 64. Hebben oock die vande weth, zoe veel in hen is geweest, goede correspondencie gehadt ende gehouden met den stadthouder ende die vanden hove van Utrecht. 65. Hebben oock den voorsz. stadthouder ende die h. vande harthoginne, zoe by ver- scheyden missiven als haerluyden commissarissen altyts veradverteert gehadt van alle swaer- heyden, die hemluyden overquaemen. 66. Ende wes die vande weth oock gedaen hebben ter conservatie vande catholycke reli- gie, wordt hier na breder gededuceert. 67 Ende aengaende die predicatie, hebben, om diezelve te beletten, gedaen alle neer- sticheyt, debvoir ende diligencie, die hem mogelyck was. 68. Uytgesondert, dat zy om redenen boven verhaelt ende hyer na breder te verhaelen, nyet en hebben goetgevonden , die voorschreeve predicatie metier daet te beletten. 69. Als oock nyet en hebben gedaen veel machtiger ende populeuser steden dan Utrecht is, gelyck te presumeren is, om meerder inconvenienten te schouwen, die groffelyck (!) vande edelen geconfedereerde te verwachten waeren geweest, als dat naderhandt genoechsaem uvt het accoord tusschen henluyden ende die hartoghinne van Parma op den 25. Augusty ge- mneckt ende gebleecken is. 70. Daer by 't haerluyden instantelyk die voorsz. predicatien ter plaetze _? daer die doen ingebrocht waeren, toegelaten te worden. 71. Welcke toelathinge wel te presumeeren is, dat immers by haer hoocheyt nyet gedaen en zoude hebben geweest, ten waere om zeekere ende meerdere inconvenienten als voorsz. is, te schouwen ende tyt te winnen, dat men metter stercker handt die predicatien soude mogen afstellen. 72. Sulcx dat nyet vreemt en is, dat particuliere steden alzulcken consideratie hebbende , de voorsz. predicatien hebben moeten gehenghen. 73. Op t zeste seggen dat zy nyet en weten dat voor date vanden 25. Augusty anno 66, eenighe predicanten binnen Utrecht gelogeert souden hebben geweest. 74. Dan alsoe die sprake ginck, dat den predicant eerst gelogeert soude hebben tot Dirck Cater, sonder dat zyn naem t'savonts (volgende seecker ordonnantie, daerop gemaeckt) aengebrocht was. 75. Soe is denselven Dyrck Cater des anderen daechs voor die weth ontboden, ende daerop gevraecht geweest. 76. Die welcke verclaerde geen predikant gelogeert te hebben, maer dat daer des nachts tot zynen huyse geslapen hadde een zeeckeren zynen neve, wiens naem hy vergeten hadde op den st'idthuyze te brengen. 77. Ende alsoe men nyet anders en coste bevynden, zoe is die voorsz. Cater alleenlyck geexecuteert geweest voor de boete, daer hy inne gevaHen was, ter oirzake dat hy den naem van zynen neve schriftelyk in den stadthuyse aengebrocht en hadde. 78. Ende nae date dat volgende 't voorsz. accord, metten edelen geconfedercsrden ge- maeckt, die predicatie toegelalen was, soe hebben die vande weth hemluyden laeten duncken, dat alsoe men moste lyden, dat den voorsz. predicant preecte, dat men oock lyden moste dat hy gelogeert worde. 79. Nyettemin verstaen hebbende, nae date vande beeltstoringhe, dat den predicant gelogeert was ten huyze van eenen Adriaen van Oistrum, hebben die vande weth denzelven Adriaen van Oistrum voorgehouden, wairom dat hy den predicant logeerde, zoe't zelve was contrarie die meyninge vande Co. Mat. ende die hocheyt vande hertoghinne, ende dat hem

-ocr page 351-



	344

vande hertoghinne, ende dat hem daerover swaricheyt zouden moegca coemen, om hem alzoe te induceeren, dat hy hem den predicant quyt maecken zouden. 80. Hebben noch daernae, om gelycke oirsaecken willen, voer den vollen raedt vande stadt Utrecht doen coemen gehadt eenen Beernt, wonende in't Byllgen^ denwelcken zj gedaen hebben gelycke remonstrantien. 81. 'T welck by die vande nyeuwe religie verstaen wesende, hebben hem in groten ge- taele lacten vynden op die stadt plaetze, maeckende grote murmuratie , alzoe dat die vanden raedt, 't zelve by eenige uytten selven raede verbotschapt zynde, beter gedacht heeft, om meei'der oproer te schouwen, den voorn. Beernt te laeten gaen dan te houden. 82. Beroerende t 7^e ende 8^e articule, seggen, dat wel waer is, dat by den 24. Augusty, als die predicatie des nanoens gedaen was, eenighe hem vervordert hebben, die beelden in Ste Geertruyden kercke beginnen te breecken. 83. Dan en is ^?t zelve tot kennisse van die vande weth nyet gecomen, voor en aleer dat gedaen was. 84. Ende 't zelve verstaen wezende, hebben die vande weth in de voorsz. kercken ge^ schickt gehadt zeeckere stads dienaers. 85. Dewelcke aldaer coemende, bevonden hebben eenighe beelden afgeworpen te weesen, maer en hebben nyet cunnen bevyndeu noch geweeten, wie dieghenen gewcest waeren, die sulcx gedaen hadden. 86. 'T welck die vande weth, yerst langhe daer nae verstaen hebbende, uyt die infor- matie op de beeldenbreeckers genomen. 87. Uyt wekke informatie zy oock wel bevynden , dat die jonge gesellen , daervan d'articlen spreecken , by veele andere persoonen, met roers gewapent wesende, genouch geassisteert waeren. 88.* Ende alsoe die gemeyne spraecke ginck, dat die voorseyden sectarissen, indien men hem geen kercken en wilde openen, op den 25. Augusty eenighe kercken ipnemen ende spolieren wilden. 89. Soe en waeren die vande weth des daechs te vooren daerop nyet voorzien. 90. Nopende 't 9^e ende I0^e article , seggen die vande weth, dat te considereren staet, als vooren eensdeels geseyt is, dat ten tyde als die beelden (Godt betert) uyt die kercken geworpen worden, als genouch geheel in deese Nederlanden die gemeente zeer oproerig was, jegens huer overheyt, ende dat dacromme die nyeuwe xeligie gecoemen was tot een open- baer rebellie. 91. In der voegen dat die gemeenen by haer eygen authoriteyt die wapenen geanveert hadden, om hem daermede jegens die overheyt nyet alleen te defendeeren, maer oock om dezelve te invadeeren, indyen men haer quaet voornemen hadde willen beletten. 92. Dat de voorseyde gemeente hem m t gene voorseyt is, te meer verstouten, daer sy hem vertrouden op't verbant vande voorsz. edelen geconfedereerde. 93. Dat die intentie vande voorzeyde geconfedereerde genouch scheen te wezen, te wil* len inbrengen liberteyt van religie, om onder alsulcken dexel die gemeente tot hem te crygen. 94. Dat die voorseyde edelen geconfedereerde genouch openbaerlicken jactiteerden, in- dien men hemluyden ter oirsaecke van heurluyden verbant wilde crencken, dat zy 't zelve metter daet resisteeren souden. 95. Dat zy oock tot dien eynde Helen luyden zeeckere alliantie in Duitslandt gemaeckt te hebben. 96. Dat zy oock in denselven lande, seeckere ruytere ende knechten op *t waerlgelt leggende hadden, die ten alien tyden, als't hemluyden bejiefde, tot haerluyden defensie gereet souden wezen. 97. Dat ter selver tyt in deze Nederlanden geen sonderlinghe cryschvolck als noch aen-

		i

-ocr page 352-



			345

		genomen en was, emmers omtrent die landen van Utrecht, daer mede men eenighen oploop ofte rebellie soude hebben connen resisteeren. 98. Dat die beer van Brederode was hooft vande voorsz. geconfedereerden. 99. Dat denselven heere van Brederode veel particulier querellen hadden ende altyt gehadt heeft, jegens die vande stadt Utrecht, ende daeromme totte zelve zeer qualyck geaffectioneert was. 100. Dat mede onder deselve geconfedereerde waeren die grave van Gulemburch ende die grave vanden Berch. 101. Dat men ter oirsake vande voorsz. confederatie ende merkelyk die laetste vergade- ringbe, die t'St. Truyen geweest was, nyet en coste weeten, off die beeltstormerie geschiede by kennisse ende oogluykinge vande voorsz. geconfedereerde dan nyet. 102. Dat indien de voorzeyde beeltstormerye gedaen hadde geweest by author!teyt vande voorsz. geconfedereerde, ende die vande stadt Utrecht dezelve metter daeth beleth hadden, ende daer over eenigbe bloetstortinghe geschiet waer, geschapen hadde geweest, dat die sectarissen van Vianen, Culemborch, Ysselsteyn, Amsterdam, vantlen Berch, ende ineer omleggende plaetzen terstont gecoemen zouden hebben tot assistentie vande sectarissen binnen Utrecht, ende soude by hulp van dezelve, die stadt van Utrecht hebben mogen overval� len, ten minsten alle die kercken ende cloosteren buyten Utrecht, mitsgaders'tgeheele platte landt mogen bederven. 103. Waer toe zy cock uyt Duitslandt, Westphalen ende andere omleggende plaetzen in cor- ten tyt (vermits die propysheyt vanden Rynstroom) assistentie ende hulp hadden cunnen crygen. 104. Ende dit aleer die vander stadt Utrecht van hunne hoocheyt ontseth hadden te verwachten. 105. Overmits dat hare hoocheyt, zoe veel te dyer tyt in Brabant, Vlaenderen ende Henegouwen te doen hadden, dat zy nyet lichtelick volck en souden hebben connen gecry- gen, om die van Utrecht toe te schicken. 106. Alle welcke voorseyde swaricheyden die Yande weth van Utrecht, des te nicer had- den te overleggen, dat nyet en was te presumeren, dat die gemeente zoe kenbaer ende opsettelyck soude hebben dorven wezen, om alzulcken enormen ende afgrysselieken feyt aenterichten, ten waere zy eenigbe merckelyck hooft ofte styven rugge gehadt hadden. 107. Insonderheyt want zy binnen Antwerpen , dat zoe vermaerde stadt is, hadden dorven bestaen beelden aftewerpen, zonder dat nem eenighe resistentie gedaen was. 108. Dat oock die voorseyde beeltstormers jactiteerden ende openbaerlyck seyden, groote meesters voor haerluyden hoofden te hebben. 109. Staet noch te noteeren, dat myn heer die prince van Oraignien stadthouder was vanden lande van Utrecht. 110. Item, ende dat zyn Excell. opten 25. Augusty was in Brabant. 111. Dat zyn Excell. geen capiteyn over die stadt ende landen van Utrecht gelaeten hadde. 112. Utgesondert alleen Godefroy van Erp, heer van Waremborch, die luitenant was op't Casteel van Vredenborch, ende geen wyder last hadde, dan om 't zelve te bewaeren, van dewelcke men nyet versekert en was, of hy hem hielt vande edele geconfedereerde dan nyet, vermits die zaecken (Godt betert) doen zoo gelegen waeren, dat men hem op wei- nich edelen mochte betrouwen. 113. Item, waeren ten tyde voorseyt, soo binnen als buyten Utrecht, diversche vanden edelen geconfedereerden. 114. Is noch te considereren, dat die borgers ende inwoenders vande stadt Utrecht, zedert dat die landen van Utrecht an de K. Mat., hoochloff. memo., gecoemen zyn, egeen schutterycn gehadt noch andere exercitie van oirloge gedaen en hebben. V. 44

-ocr page 353-



			346

		115. Dat oock, zedert dat die landen van Gelder an den K. Mat, gecoemen zyn, die landen van Utrecht in peys ende vrede geseten hebben, zonder omtrent dezelve landen eenighc oorloghe gehadt te hebben. 116. Waeromme gebeurt is, dat tot tyde voorsz. die voorseyde borgers ende inwoenders nyet well van wapenen versien en waeren. 117. Ende quam die beeltstormerie zoe haestclyk ende onversiens over den hals, datter geen tyt en was om die voorseyde borgers van wapenen te doen versien. 118. Datter contrarie te presumeeren was, dat die ghene, die alsulcke feytelyke stucken dorsten aenrichten , hem van wapenen ende geweer ende oock van assistentie well verzyen had den. 119. Gelyck sy oock metter daet gepractiseert hadden binnen Utrecht te crygen veele uytheemsche, als van Gulenborch, Vianen, Ysselsteyn, Benschoup ende meer andere om- leggende plaetzen. 120. Dewelcke men, als wesende gebueren vanden lande van Utrecht, ende mitsdyen die stad Utrecht dagelicx frequenteerende, met gheen redenen hadde connen uytsluyten. 121. Staet noch te considereren, dat die vande weth vande stadt Utrecht, die harten ende meninghe vande borgers nyet genouch bekent en was, overmits die zaecke vande pre- dicate ende beeltstormerie soe haest op een quam. 122. Item, ende dat reel borgers in ^?t begin ter predicatie gingen, meer uyt nyeusgie- richeyt dan andersins, die men nochtans voor dye tyt nyet en cost geweeten , uyt wat me- ninghe ofte intentie zy zulcx deden, 123. Ende gelyck men in alle saecken ^?t swaerste datter soude moegen gebueren, moet voor- staen, soe mosten oock die vande weth van Utrecht presumeren dat alle dieghenen , die ter predi- catie gegaen hadden , die beeltstormers in gevalle van resistentie, souden hebben helpen stercken. 124. 'T welck, indyen gebuert hadden, was te beduchten datter veel catholycken ge- weest souden hebben, die nyet en souden begeert hebben te vechten, overmits kynderen, ouders ende andere vrunden ofte maegen, die sy onder diverse parthyen gehadt souden mogen hebben, ende dat mitsdyen die sectarissen die sterckste geweest souden hebben ende consequentelyk die stadt hadden moegen overweldigen. 125. Was oock te besorgen, dat hem eenighe neutrael gehouden souden hebben, ende tot defensie vande kercken nyet en souden hebben begheert te vechten, 126. Byzonder daer die voorseyde sectarissen openbaerlyck verclaerden , dat zy nyemant aen goet noch aen bloet en zouden crencken. 127. Desen , behalven soe was die gemeene fame over die stadt Utrecht gespreyt, dat het Casteel van Vredenborch zoude wezen voor de sectarissen. 128. Item, ende dat lot huerluyden assistentie by nachte heymelyck op 't zelve Casteel volck gecoemen was, die de rebellen in der noot geholpen souden hebben. 129. Door welcke fame ofte rumoer die catholycke nyet weynich verslagen ende die re- bellen zeer geanimeert waeren. 130. Te meer oock dat dieselve rebellen geheel ende waerachtige perswasie hadden, dat ^?t voorsz. Casteel voor hemluyden was, uyt saecke dat eenen Dyrck Cater eenighe gepresua- deert hadde, dat hy soude gaen spreecken de capiteyn op Vredenborch, om te verstaen zyn meeninghe, te weten, off die zoude weezen voor de sectarissen ofte catholiquen. 131. Ende dat diezelve Cater tot dyen eynde oock gegaen was op't voorsz. Casteel, ende bedacht hebbende een loze bootschap, met denselven gesproken hadde. 132. Item, wederom comende van ^?t Casteel, hadde verclaert jegens zyn complicen, die hem tot dien eynde wachtende waeren, dat hy den capiteyn gesprocken hadde, ende dat denselven voor hemluyden souden weezen.

-ocr page 354-



			347

		133. Waeromme ende omme andere redenen die catholycken hem van 't voorsz. Casteel nyet verseeckert dorsten houden. 134. Alle welcke voorseyde difficulteyten by die vande weth, wel ende rypelyck over- dacht ende overleyt zynde, en hebben nyet goetgevonden, dat men voor t'eerste eenighe apparaet soude maecken van datelycke resistentie, ten eynde men die sectarissen geen occasie geven en soude, om hem noch meer te stercken, ende van die wapenen, die zy aengeno- men hadden, te exerceren. 135. Byzonder voor ogen hebbende, volgende't gene dat in voorgaende jaeren in Vranck- ryck geschiet was, dat indien eens bloet hadde gestort geworden , daer een groote moor- derie uyt gevolcht soude hebben, merckelyk binnen Utrecht, indyen die sectarissen eenighe overheyt hadden connen cryghen, door die groote menichte vande geestlicheyt, die aldaer resideert, ende overmits dewelcke diezelve stadt zeer in 't oge was van alle sectarissen ende omleggende heeren ende plaetzen. 136. Maer hebben die vande weth (volgende 'tgene die hoocheyt vande hartochinne vande predicatie geschreven hadde) voor't beste gevonden, dat men by alle beste middclen, die men zoude connen adviseeren, arbeiden zoude, om die voorsz. sectarissen, soe in'tpar- ticulier als in't generael, te induceeren, dat zy van haer quaet voornemen zouden willen ophouden , ymmers dat men die saecke soude dylayeren ende in trein brengen, omme tyt te winnen, by middel van dewelcke die groote fureur wat zoude moegen vercoelen ende ge- broecken worden, ende dat men middelretyt die hoocheyt vande Hartochinne ende die Prince van Oraingien zoude adverteeren. 137. Alsoe dan die vande nieuwe religie opten 24. Augusty hem verstout hadden te coemen op den stadthuyse, ende te eysschen die burgermeester Johan Boll, om hem van heurl. gemeentewegen (soe zy seyden) yet aen te geven , ende by hem den gerechte gerap- porteert te worden. 138. Ende den voorsz. Johan Boll, door beveel vanden gerechte de voorsz. personen by hem doen coemen ende gehoert hebbende, soe heeft hy ^?t zelfde den gerechte gerapporteert, te weeten dat die vande nyeuwe religie begeerden twee kercken binnen Utrecht geopent te hebben, daer zy haerl. predicatie soude mogen doen doen. 139. Hebben die vanden gerechte (soeckende tyt te winnen) voor antwoort doen zeggen, dat zulcx in haerluyden macht niet en was, maer dat men des anderen daechs den raedt doen vergaderen zoude , ende hemluyden alsdan antwoort geven. 140. Waermede die vande voorzeyde religie voor dyen tyt te vreden geweest zyn. 141. Ende is des anderen daechs, alse den 26. Augusty 's morgens vroech den raedt vergadert geweest, voor dewelcken die voorsz. sectarissen ofte eenighe van hem weder ge- compareert zyn, ende hebben versocht antwoort op haerluyder versouck, des daechs te voren gedaen. 142. Daer by voughende, dat heurluyden gemeente gesloten was, om die afgriselyckheyt vande beelden wech te doen. 143. Sonder noch tans, dat zy yemant an zyn persoon, ofte goet, ofte die kercke van haere juwelen soude vercorten. 144. Dat zy oock begeerden te hebben die kercken vande Minnebroeders ende Predicke- broeders, omme daerinne heurl. predicatie gedaen te worden. 145. Waerop die vanden voorsz. raede ter selver tyt geseyt hebben, dat gemerckt haerl. cleyn getal, zy voor den tyt daerop gheen antwoordt geven en konnen, ende syn die saecken alsoe uytgestelt tot elf ueren, ende middelretyt hebben die vanden rade gecommitteert Herman vander Vecht, yerste burgermeester, Jan Taets van Amerongen ende Henrick die 44*

-ocr page 355-



			348

		Voecht van Ryneuelt, omme met mr. Willem van Diemen (overmits d'absenlie vanden presi- dent) ende den capiteyn op Vredenborch t'aengeven vande voorsz. sectarissen te comumni- ceeren , hemluyden te seggen het advys vanden rade vande stadt, ende le verstaen heurluyder advys, hoe men 't zelve best beletten zoude, 't welck zy gedaen hebben. 146. Waerop die voorseyde capiteyn geseyt heeft, dat hy geen vorder last en liadde, dan om't casteel wel te bewaeren, dat by nyettemin goet vonde, dat men volgens 't advys van die vande stadt van alle goede middelen zoecken soude, daerby men die gemeente vande been zoude connen brenghen, ende dat hy bei-eyt was die vande stadt in als ten besten te helpen raiden. 147. Die voorseyde gecommitteerde zyn voorts gegaen ten huyze van mr. Willem van Diemen, raedt, die eenighe ander vanden provincialen raede mede ten zynen huyze doen comen hadde. 148. Ende na dat die zaecke aldaer aengegeven ende in 't lange gedebatteert was, ende overwogen waeren alle die zwaricheyden die daer mochten vallen , eensdeels boven verhaelt, is eyntelycken geresolveert, dat men zoude arbeyden om die voorsz. sectarissen met goede woorden te payen ende vande been le brengen, ende insonderheyt tyt te winnen , tot dat die groote hitte ende raserie vande gemeente wat vercoelt soude wezen. 149. Seggende mynen heere mr. Willem van Diemen boven dien tot die gedeputeerde vande stadt, in effecte, dat men't maecken zoude, hoe men't maeckte, dat men die ge- meente vande been zoude brengen ende alle bloetstortinge verhoeden, al soude men hem een kerck ofte twee kercken accordeeren. 150. Alle 't welcke die voorseyde gedeputeerden, die vande weth ende stads raiden alsoe cock gerelateert hebben. 151. Dewelcke overmerckende die groote zwaricheyt van der saecken, hebben achtervol- gende zeeckere ordonnancie vande hoocheyt vande Hartochinne, op den raidhuyse doen ver- gaderen veel vande besten, edelen ende rycke borgers, ende deselve t versoucken vande voorsz. sectarissen aengegheven. 152. Die aJle tsamen oock ghoetvonden, dat men middel vynden soude, omme vooral tyt te winnen, ende dat men die voorseyde sectarissen daertoe soude induceeren met alle goede persuasion. 153. Soe is eynter\k den gccommitteerden vande voorsz, sectarissen, omtrent elf ueren weder op den raidhuyse gecompareert zynde, voorgehouden, dat in de macht van die van der stadt nyet en was, hemluyden eenighe kercken te openen ofte anders heurluyder ver- souck te accordeeren. 154. Ende gemerckt die groote inconvenienten, die daeruyt souden moeghen coemen, indien zy hem vervorderden, zulcx met ge\elt te willen doen, als zy jactiteerden. 155. Dat sy daeronime van haerluyder voornemen zouden willen ophouden den tyt van acht dagen , omme middelretyt te schicken aen de Hertochinne van Parma ende die Prince van Oraingien, omme haerluyden meninghe daervan te verstaen. 156. Omme 't welck te obtineeren, hebben die vande weth de voorsz. sectarissen gedaen veele schone redelycke remonstrantien , alsoe dat zyluyden eyntelyck verclaert hebben, dat zy wel te vreden zouden wezen, daertoe te verstaen, dan dat zy zulcx buyten heurluyden gemeente nyet en consten doen, dat zy daeronime begeerden, men eenighe van stadtswegen schicken souden, die met hemluyden gaen zouden by heurluyden gemeente, die alreede op Ste Marien kerckhof gereet stonden, omme heurluyden voornemen te effectueeren, verho- pende dat zy deselve daertoe induceeren souden, des begeerden sy van die vande stadt, dat men die Minnebroeders ende Piedikerbroeders verbieden zouden, nyet meer op hemluyden ofte heurluyden predicanten te predicken ofte blasphemeeren, ^?t welck hemluyden beloeft worden.

-ocr page 356-



			349

		157. Ende zyn volgende 't geene voorseyt is, van wegen die stadt van Utrecht gedepu- teert geweest Joncker Johan van Renesse, heer tot Wilp, Johan Boll, burgemeester, Pau- wels van Blockhoven ende Jacob van Asch, raided, die gegaen zyn op voorsz. kerchof, alwaer die voorsz. gemeente vergadert was, wel gewapent ende gedelibereert haerluyder voor- nemens te volbrengen. 158. Ende naedat hemluyden die meninge ende begeerte vanden raidt vander stadt ver- claert was, mitsgaders 't geene met haerL gedeputeerden gehandelt was, syn eyntel. nae veele remonstrantien heml. by den borgermeester Johan Boll ende andere gedeputeerden gedaen, te vreden geweest, dat zy de voorseyde tyt van acht daeghen ophouden zouden, mits dat die Minnebroeders ende Predikbroeders heml. middelretyt stil in heurl. conventen houden souden, sonder predicken ofte dienst te doen, 159. 'T welck heml. (zoo het een cleyne zaecke was ten respecte van zulcken oproer) toegezeyt is. 160. Ende hebben op 't geene voorseyt is, eenighe vande principaelsten den voorsz. borgermeester Johan Boll die handt gegeven. 161. Alsoe dat die gedeputeerden van die vande stadt op 't vooi*sz. accoordt vande sec- tarissen gescheyden zyn, ende haer wederfaeren gerapporteert hadden, die vanden raide ende anderen vande ridderscap ende borgers, die op den stadhuyze alsdoen noch vergadert waeren. 162. DeweJcke op ter stondt om te reysen an de Hartoghinne van Parma ende die Prince van Oraingien, gedeputeert hebben Johan Taets van Ameronghen ende Henrick die Vocht van Rynevelt. 163. Ende die vanden raide vander stadt ende andere aldaer vergadert wezende, nyet twyffelende of die voorseyde sectarissen en zouden 't voorsz. accoort houden, (soe sy doch een sonderlinghe gereformeerde religie pretexteerden) ende hebben vorder in de voorsz. zaecke nyet geadviseert, maer zyn daerop vanden stadthuyze gescheyden. 164. Ende was 't voorsz. uytstel genomen, nyet ten eynde dat die vande stadt van me- ninge waeren, die sectarissen haerluyder begeerten te accordeeren, maer om Lyt te winnen, dat men jegens haer bose voornemen soude moegen voorzien, ende 't zelve steyten, soe syluyden in 't zecker wel wisten, dat die Hartochinne ende die Prince van Oraingien, deze voorseyde begeerten nimmermeer accordeeren en zouden. 165. Dat cock die uytheemsche, die ten tyde als boven binnen Utrecht gecoemen wae- ren , hem middelretyt souden absenteeren ende vertrecken. 166. Ende nae dat die raedt vanden stadthuyze gescheyden was, hebben eenigc vande sectarissen, merckelyck die van buylen gecoemen waeren, bemerckende, dat die vander stadt ter oirsaecke van't voorsz. accoordt onversien waeren, ofte dat zy hem binnen den voorsz. tyt zouden moegen stercken boven 'tselve accoordt ende geloven, op de middach in de kercken gevallen , ende hebben deselve met grote furien gespoleert, alzoe yerst die Buyr- kerck ende naederhant die Predicker-, Minnebroeders- ende Ste Jacobs kercken. 167. 'T welck gecoemen wezende tot kennisse vande borgermeesters, hebben, hoewel sy hemluyden verrast vonden, terstont op den stadhuyze doen vergaderen die vande weth, (daervan hem nyemant geabsenteert hadde) utgesondert den schout, die, als hy verclaert, in note!, affairen buten gereyst was, ende synen substituyt aldaer present hadde. 168. Hebben noch ter zelver tyt by hem doen coemen des stadts raiden, eenighe edelen ende vande beste borgeren. 169. Ende aldaer weder overleggende alle die voorsz. difficulteyten ende swaericheynen, ende merckelick mede, dat eenighe principaele hoofden, ende veel andere personen , soe geestlicke als weerlicke, uyt die sladt van Utrecht, vermits die beroerten vertrocken waeren,

-ocr page 357-



			350

		zoe en hebben zy nyet te raide gevonden, noch oock geen middel gezien, daerby men't voorsz. opseth, zoe haest metter daet zoude keeren. 170. IVlaer verstaende, dat daer nyet soe veel en waeren uytten gemeenen borgers ende gilden, die hem openbaerlick die beeltschenderyen onderwonden als sy wel vermoyt hadden, overmits die grote menichte ran hemluyden , die ter predicatie gegaen hadden. 171. Soe bebben die vande weth ende raiden vande stadt goetgevonden, om die deeekens vande gilden voor hem t'ontbieden, ende deselve te belasten, dat zy insgelycx met seecker etal van gildebroeders, daer men best op betrouwen zoude moeghen, met haer geweer op en stadhuyze zouden coemen, om te waecken. 172. Waerby oick eevoecht is geweest Herman vander Vecht, yersie borgermeester, ende Jacob de Ridder, substituyt scbout, met een merckelyk gelal uyten raide vander stadt, uyt den edeldom ende die principaelste borgers, alsoe sy tot dyen nacht wel tot hondert ende tzestich toe in 't getal waeckten. 173. Uyt al 't wel eke genouchsaem blyct, dat die vanden gerechte ende weth vande stadt Utrecht alle debvoir gedaen hebben, omme de voorsz. beeltstormerie te beletten, dat hem moegelick ende nae gelegenheyt des tyts dienlyk was. 174. Ende dat 't selve hem onversienlyk boven 't voorsz. accoordt over den hals gecomen is. 175. Ende dat die vande weth die gilden van te vooren nyet ontboden en hadden, is toegecomen, dat men hemluyden op denselven nyet vast en dorste betrouwen, vermits men besorcht was, datter meer onder heml. weesen souden, die de beeltstormerie faveriseerden, dan de catholycken. 176. Ende aengaende die vande geestelycheyt, hadden hem veel van denselven geabsen- teert ende waren andersins van wapenen heel onversien. 177. Ende al wast oock dat die gilden des avonts den 25. Augusty op de wacht com- pareerden, tot defensie vande stadt, zoe hadden nochtans die vande weth wel reden om te suspiceren, dat daer eenighe onder heml. wezen zouden , nie tot defensie vande kercken nyet en souden hebben willen vechten, alsoe dat gheensins geraeden was, dat die vande weth hem betrouwende op de gilden, eenighe datelyk resistentie gedaen souden hebben. 178. Want indyen deselve gefailgeert haclden, souden nyet alleen hem selven ende die gansche geestlicheyt van Utrecht, in peryckel van lyff ende goet gebrochl hebben, maer souden oock die scctarissen oceasie gegeven hebben , om die stadt Utrecht (die de vande weth volgende het scryven vande hoocheyt vande Hartochinne begeerden voor all te bewae- ren tot behouf van zyne Mat.) te occupeeren , overmits die groote gelegenheyt van derselver stadt. 179. Nopende 't xr article seggen , dat alsoe den burgermeester Harmen vander Vecht ende anderen vanden raide, die des nachts op de wacht geweest waeren, verstonden dat die vande nyeuwe religie weder begonnen te vergaderen, omme (als 't scheen) haer quaet voornemen voorts te volbrengen, soe hebben zy tcrstont den raet doen laeden, ende die wacht by malcanderen doen blyven, ter tyt toe men eyntelyk zien zoude, waer die saecke voorts heen wilde. 180. Ende soe eenighen vande sectarissen compareerden, ende wel begeerden eenich middel in de saecken gevonden te worden, zoe heeft den burgermeester Vecht duert aen- gheven ende versueck van Gelis Spaens ontboden gehadt Joncker Johan van Renesse, heer van Wilp , op denwelcken begeert is geweest, dat hy hem by de voorsz. sectarissen soude willen laeten vynden, om te sien of men hem met eenich bequaem middel zoude moegen stillen ende voor een tyt doen ophouden. 181. Dewelcke eyntelyk met assistentie van anderen so veel gedaen heeft, datter een accoordt gemaeckt is geweest, te weten, dat die voorsz. sectarissen zouden supercedeeren

-ocr page 358-



			351

		vande beelden te smyten, vier daeghen , om middelretyt die Hartochinne van Parma ende Prince van Orangien t'adverteeren. _t 182. AIs oock tot dien eynde die vanden raide vande stadt terstont gecommitteert ende afgeveerdicht hebben Jan Taets van Ameronghen ende Henrick die Voeclit van Rynevelt. 183. Ende alsoe derwylen van't voorsz. accoordt gehandelt worden, eenige vande secta- rissen hem begeeven hadden in de kercken van St Geertruyden ende Sinter Nicolaes, om die beelden daer uyt te werpen, soe en hebben die vande weth nyet goet gevonden om geen occasie te geven dat 't voorsz. accoordt gebrocken soude worden, d'selve metter daet te resisteeren. 184. Maer hebben eenighe door't aengheven van heere Geryt van Renesse uyt heml. geschict, die in de voorsz. kercken gaen soude ende duer haer presentie ende authoriteyt die beeltstormers bcwegen, om op te houden ofte ten minsten quaet te doen , ende voorts in alles ^?t beste te doen. 185. Gelyck deselve oock gedaen hebben, alzoe datter zonderlinge geen grote schade ge- schiet en is, ten respecte van d'andere kercken. 186. Ende nae dat hetzelve gedaen was, hebben die sectarissen opgehouden van meer kercken te spolieren, ofte daer meer nae te staen, ende hebben alsdoen die regierders yerst die nachtwacht vanden stadhuyze laeten gaen. 187. Sulcx dat die vande weth by die middelen, wel over die sevenmael zoe veel ker- cken , cloosteren ende goitshuysen, zoe binnen als bnyten Utrecht geconserveert hebben, als daer gespolieert waeren. 188. Hebben oock verhuet groote bloetstortinghe, die daer apparentelyk gevallen soude hebben, by zoe verre men het opzeth vande sectarissen met geweft geresisteert hadde, zoe zy heml. nyet anders en gelieten, dan als verwoede rasende menschen. 189. Ende waren oock wel den 26. Augusti tot vyf of ses hondert toe in't getal, soe van binnen als van buyten, op St Marien plaetze vergadert, ende was oock altyt te be- duchten, dat sy meer anhangs gehadt ofte gecregen souden hebben. 190. Soe veel betreft ^?t xil" article, seggen die vande weth, dat zy by alle middelen nyet anders en hebben gesocht, dan om tyt te winnen, ende om die gemeente vande been te brengen. 191. Dat daeromme als des maendaghe den 26. Augusti 'taccoordt vande vier daeghen gemaect was, zylieden gelyckelyk op den 27. daeraenvolgende des morgens weder op den stadthuyse gecompareert zyn, alwaer zy doen vergaderen hebben den capiteyn op Vreden- borch, ende dieghene vande provinciale raide ende geestelicheyt, van die ridderschap , die binnen die stadt Utrecht waeren. 192. Ende zyn ter zelver tyt in den voorschreven raede gecompareert die principaelste vande voorsz, sectarissen, exhibeerende zeecker onbehoorlyke ende onredelyke articlen, versouckende onder andere sekere kercken geopent te hebben, daer haerl, predicanten zouclen mogenpredi- ken , mitsgaders dat men die minnebroeders ende preckebroeders uyt die stadt zoude doen gnen. 193. Ende omme de voorsz. sectarissen noch meer vande been te brengen, soe is ter selver tyt, by advys van die vande raede provinciael, vande staten, die aldaer present wae- ren , op behagen vande Hartoghinne van Parma etc., ende den Prince van Orangien, sekere accoordt geraempt ende concipieert geweest, daer naer men hem soude reguleeren ter tyt toe, sy die meninghe vande hoocheyt vande Hartoghinne ende vanden Prince van Orangien dien aengaende verstaen souden hebben. 194. Wel wetende die vande staten, dat't voorsz. concept nemmermeer geadvoyeert en soude worden, maer alleenlycken, omme middelretyt in als betere ordre te stellen , ende eenighe knechten aen te nemen uyt den besten borgeren , daermede men alle vordere feyte- licke aenrichtinge soude mogen wederstaen.

-ocr page 359-



			352

		195. Menende nu de voorsz. sectarissen, dat zy by't voorsz. laetsle accoordt, genouch- saem haer intentie geobtineert hadden, soe hebben dieghenen, die van buy ten t'baerl. assis- tentie gecoemen waeren, hem nietter tyt begonst te vertrecken. 196. Hebben oock die vande wetb vande stadt Utrecht nietter tyt meer ende meer ver- staen , dat daer zeer weynich uyt den borgeren waeren, die 't voorsz. beeltslaen laudeerden, approbeerden ofte handt daeraen gehouden hadden. 197. Maer dat ter contrarien 't selve by alle goede borgers, ende oock vele vande simpele borgers ende inwoenders, als sackendragers, bierdragers, schippers ende diergelycke, die men beducht was (als 't in oploope gemeenlick gebuert), dat derwylen die vande secten die kercken souden beroven, in de rycke kisten gevallen souden hebben, geheel gedetesteert(?) worden, alsoe dat die vander stadt metter tyt begonsten te verstaen die goede affectie, die die borgers hadden tot den Go. Mat., defensie vande stadt Utrecht ende conservatie vande catholycke religie. 198. Item, opten 3. Septembris hebben die vande stadt brieven ontfingen van myn heere die prince van Orangien , daer by head, overgesonden wordt 't accoordt, by de hooch eyt vande Hartoghinne van Parma, regente, mit den edelen geconfedereerden gemaeckt, ende daerbv hem geordonneert is, hem nae inhout van't zelve te reguleeren ende by dewelcke oock geconfirmeert worden d'ordonnantie vande dach- ende nachtwacht, by heml. geconcipieert. 199. Ende op den 6. Septembris syn Johan Taets van A.meronghen ende Henrick die Voecht van Rynevelt weder gecomen, brengende met heml. zeeckere missive, daerby hare hoocheyt 't voorsz. accoordt op haer behaegen den 27. A.ugusti geraempt, desavoyeerden ende verclaerden 't selve van geender weerden te houden. 200. 'T welck achtervolgende, hebben die vande stadt Utrecht terstont by de clocke doen publiceeren, hoe dat 't voorsz. accoordt, by haere h. ende d'excell. vande Prince van Orangien gecasseert ende te nyet gedaen was, ende dat van die tyt voorts aen een yegelyck hem reguleeren souden nae't voorsz. accoordt, tusschen haere h. ende den edelen geconfe- dereerden gemaeckt, ende oock volgende seckere placcaet van zyne Mat., beyde van date den 25. Angusti anno C6, welcke zy oock terstont daernae doen publiceren hebben. 201. Waer uyt dat blyct, dat ten tyden als die beeltstormers ende sectarissen die kercke van St. Jacob mosten ruymen, die saecken zeer gealtereert waeren. 202. Want behalven dat die vande stadt hem selven gerecolligeert, ende in als beter ordre gestelt ende verstaen hadden die goode meninge van haer]. borgers, mitsgaders vande geestel., ridderscap ende andere inwoenders, die wel gedelibereert waeren alle vorder oproer ende gewelt mitter daet te resisteren, so bevonden die voorsz. sectarissen hem selven by den edelen geconfedereerden, daerop sy haere principaele toeverlaet gehadt hadden, genouch verlaeten, so't voorsz. accoordt mede brengt, dat men van die tyt voortaen nyet en soude mogen preecken, dan ter plaetze, daer men voor date van 't accoordt gepreeckt hadde. 203. 'T welck alhier t'Utrecht geweest was buyten ende nyet binnen der stadt. 204. Bevonden oock die voorsz. beeldestormers mitter tyt, dat zy zeer gecrenckt waren, mits dat veele simpele borgers ende inwoenders vande stadt, die heml. vermits het clexel vande religie angehangen ende ter predicatie gegaen hadden, heml. nu verlieten, mits dat zy begonnen te verstaen, dat die religie begonst verkeert te worden in oproere ende seditie, dat oock 'tfeyt by heml. aengerecht, soe detestabel was, dat het nyet alleen naer geestlicken ende weerlicken rechte, maer oock met geen redenen geexcuseert noch gecoloreert mochte worden. 205. Hebben daerom de voorsz. sectarissen, die hem nu alleen vonden, uyt die voorsz. kercke van Su Jacobs vertrocken buyten die stadt Utrecht, daer zy van te vorens ge- predickt hadden.

-ocr page 360-



			353

		206. Mits welcke die vande voorsz. wet verhopen genouch verthoont te hebben, dat alle 't ghene by heml. in t gene voorsz. is gedaen, nyet en is gedaen sonder merckelicke redenen ende pregnante oirsaecken, alsse omme de stadt Utrecht; ende die goede inwoenders van dyen in geen peryckel te brengen , maer om deselve in de nieeste rust, tot minsten scbade beni mogelyck was, tot behoufF vande Co. Mat. te houden ende conserveeren, ende dat het- ghene sy hebben moeten gehengen vande predicatie ende beeltstormerie, geweest is tegens haeren wille, ende nyet uyt eenige quade affectie, ongetrouwicheyt ofte wangunst, die zy tot de Mat. ende catholycke religie gedragen souden mogen hebben, noch oock uyt eenighe gunst ofte fauveur, die zy tot de sectarissen gehadt hebben. 207. Maer alleenlicken indulgeerende die boosheyt vanden tyt ende raserye vander men- schen, ter tyt toe alsulcke rebcllie ende fortse met die stercker handt geweert soudc mogen worden, ende om middelretyt veel inconvenienten van bloetstortinge, pillerie, brantslich- tinge ende diergelycke te schouwen ende te ontgaen. Ende omme 't selve claerlicken te verthoonen, mitsgaders te remonslreren die goede devotie ende sonderlinge afFectie, die de vande weth vande stadt Utrecht gehadt hebben tot die catholycke religie ende de Co. Mat. ende die stadt Utrecht tegens alle rebellen, daer sy rontsomme onder geseten waeren, tot behoufF ende dienst van syne Mat, te bewaeren. 208. Soo hebben die vande stadt ten voorsz. daghe, te weten den 6, Septemb., om alle vordere inconvenienten te schouwen , doen publiceeren ende uytroepen, dat alle borge- ren ende inwoenders, geestelick ende weerlick, edelen ende onedelen, hemluyden gereet maecken souden, om hem met haer geweer te laten vynden op haer loopplaetzen, die ge- ordonneert ende gedesigneert waeren, soo wanneer die stadt banclocke geslagen soude worden, ende aldaer doen ende laeten , 'tgene hem by schout, borgermeesteren ende raeden deser stadt geordonneert ende bevolen soude worden. 209. Item, hebben sedert den voorsz. tumulte vande beeltbreekers, gestadelick alle nacht selfs in persoon gewaeckf. ende doen waecken, so uyt den gilden als uyt de raet vande stadt ende andere inwoenders, soe geestelick als weerlick, omtrent hondert ende t'sestich persoonen. 210. Hebben oock dagelicx seer neerstighe wacht doen houden in de stadt poorten ende in den stadhuize. 211. Maer also men by experientie bevondt, dat die voorsz, wacht den schamelen bor- gers ende ambachtlieden te zwaar viele. 212. Soo hebben die vande stadt, omme deselve te soulageeren, ende om die stadt tegens alle inconvenienten versekert te wezen , by advys ende consent vande gemeen staten binnen Utrecht geseten geadviseert, dat men aennemen soude twee hondert en vyftich lants- knechten uyt die catholyckste borgers, ende deselve tot costen vande stadt ende de gemeen staten onderhouden, ter tyt toe die voorsz. commotien gecesseert souden wezen. 213. Volgende d'welcke sy oock terstont d'voorsz. knechten doen opteyckenen hebben, om alsoe die rebellen in vrese te houden. 21 i.* Maer alsoe hemluyden nyet geoorloft en was eenighe aen te moghen nemen, sonder consent ofte authoriteyt van haere hooch., volgende sekere placcaet, tot dien eynde gepu- bliceert van daten......ende dat die vanden hove van Utrecht, daerop geconsuleert wezende, oft men overmits die haesticheyt vande saecken, tot defensie vande stadt knechten soude mogen aennemen, sonder te hebben authoriteyt van haere hoocheyt, geadviseert hadden, dat men yerst die hoocheyt vande Hartoghinne daervan adverteeren soude. V. 45

-ocr page 361-



			354

		215. Soo hebben sy by haere missive van date den II. September versocht, dat bare hoocheyt sonde willen, volgende die resolutie by heml. metten staten, op't behagen van hare lioocheyt genomen, heml. authoriseeren, omrae aen te mogea nemen de voorsz. twee hondert ende vyftich mannen uyt de borgeren ende ingesetenen vande stadt Utrecht, tot conser- vatie van deselve stadt ende alle ingesetenen van dien, geestelicke ende weerlicke, ende tot verlichtinge vande waecke als boven. 216. Hebben hemluyden daer benefFens by de voorsz. missive geexcuseert van die voor- gaende accoorden, die zy met den sectarissen gemaeekt hadden. 2L7. Daertoe allegeerende eenige vande redenen, boven verhaelt, ende verlhoont, dat zy hem voorts gereguleert hadden, volgende de meeninge van haere hoocheyt, hemluyden by de laetste missive angeschreven. 218. Alsoe dat hare hoocheyt die vande stadt, by haer missive vanden 16, Septembris, seer gepresen ende bedanckt heeft, ende aenmerckende die goedc* meeninghe van die vande stadt, heeft heml. geauthoriseert d'voorsz. knechten te mogen aennemen, mits doende seec- keren eedt, in deselve missive gementioneert. 219. Ende dienvolgende syn d'voorsz. knechten terstont gemonstert ende aengenomen geweest, ende by die vande stadt, mitsgaders die staten, binnen Utrecht resideerende, tot zeer grote costen onderhouden den tyt van omtrent negen maenden. 220. Waer nae op den 20. Septemb. die vande stadt willende tegens alle inconvenienten mecr ende meer versien, by clockluydinge gepubliceert ende verboden hebben, dat nyemant eenige heym- licke oft openbare convenliculen binnen die stadt Utrecht soude mogen houden, oplyfstraffinge. 221. Dat nyemant binnen des stadts wachten en soude mogen comen, als die waecklocke geluyt worde, op verbeuren van haer overste cleet. 222. Dat nyemant met eenich geweer sonde mogen gaen, dan hy van voorleden tyden gewoonlyck was te doen, uytgesondert die in dienste vande Co. Mat., die staten ende stadt van Utrecht waeren. 223. Ende alsoo optcn 27. Septemb. opten raethuyse in den raede gecomen waeren eenige vande sectarissen, versouckende, overmits die aenstaende wynter, dat hem een kercke vcr- gonst soude worden, daer men die nyeuwe religie soude mogen prediken, is hemluyden haerluyder versoeck ontseyt geweest. 224. Diewelcken qualicken te vreeden van daer gegaen zyn, seggende: » compter wat aff, met dorft ons nyet wyten," recht afF zy hadden willen zeggen, dat die sectarissen yet metter daet zouden hebben willen attenteeren. 225. Tegens welcke inconvenient die regierders vander stadt scherpe wacht, zoe van haere knechten als vande borgeren, ende andere ingesetenen vande stadt, zoe by daghe als by nachte, soo inde poorte als opte stadhuyze doen houden hebben, gelyck myne heeren die commissarissen kenlicken is. 226. Hebben voorts met veele andere bequaeme middelen d'voorsz. inconvenienten geob- vieert, ende den sectarissen, soo veel't mogelyck was, in officie ende stilte gehouden. 227. Is nyettemin overmits die grote oproericheyt ende rebellicheyt, die in de omleg- gende fameuse ende oock cleyne steden gebezicht ende gebruyckt worden, by de staten ende die vande stadt geconcludeert geweest, dat men uyt den staten schicken zoude an de hoocheyt vande Hartoghinne van Parma etc,, ten eynde men heml. van Co Mats, weegen soude willen toeschicken hondert een spannigers te peerde ende vier hondert voetknechten, omme die stadt ende landen van Utrecht tegens alle rebelligen te helpen assisteren ende de-» fendeeren, ende daer by te hebben eenen capiteyn , soe verde die Prince van Orangien daer toe nyet eu soude mogen vaceeren.

-ocr page 362-



			355

		228. Tot welcke versoeck ende ^?t vordere inhouden vander staten conclusie te effectueeren, van der stads wegen gecommitteert is geweest Johan Taets van Amerongen. 229. Item , ten eynde men te bat vande borgers versekert soude mogen wezen, soe hebben die vande wet doen concipieeren sekeren eedt, ende deselve in den rade vander stadt openbaerlick doen opleezen opten 28. Sept. anno 1566, luydende van woorde te vvoorde aldus: »ick gelove ende swere den Coninck getrouwicheyt, die regierders vande stadt Utrecht, in den name vanden Coninck gehoorsaemheyt, defensie van het oude catholique ge- love tot noch toe onderhouden, mitsgaders vande ingesetenen vande stadt van denselven gelove." 230. Welcken eedt die vande weth ende raede vande voorsz. stadt by den yersten bor- germeester voorgehouden synde, hebben die vande weth ende rade gecousenteert, denselven eedt alsoe te doen, uytgesondert Phils, b. van Renesse, die verclaerden eens eedt gedaen te hebben. * 231. Ende is dienvolgende denselven eedt by den schout, burgermeester, scheepenen ende raeden gedaen, utgezondert Phils, b. van Renesse, die den burgermeester ter dier oerzaeke oock uyt den rade doen gaen heeft. 232. Is oock den voorsz. eedt gedaen by alle officiers ende dienaeren van denselven stadt. 233. Item, is denzelven eedt naderhant oock voorgehouden geweest den goeden edelen ende borgeren vander stadt, ende by naest by alle deselve gedaen geweest. 234. Die vande nyeuwe religie syende, dat die wynter was naeckende, ende dat die vande stadt geensins en woude gehengen ofte gedoogen, dat zy binnen Utrecht eenighe kercken souden hebben, dat die regierders oock syende, dat sulcx in haerluyden macht nyet en was, ende contrarie voorgaende accoort metten edelen geconfedexeerden gcmaeckt, hebben eintelick eenyghe haerluyden gedeputeerden geschict aen den Prince van Oraengien, hen exhibeerende seeckere supplicalie, by deselve versouckende, dat zyn Excel!, gelieven soude hemluyden te gunnen sekere kercken. 235. 'T welck by die vande stadt verstaen wezende, hebben tot dien eynde gedeputeert gehadt aen den Prince van Oraengien, die volgende zekere instructie zyn Excell. remon- streeren soude die vermetelheyt vande sectarissen, ende dat zy dagelicx dreychden te willea comen predicken binnen deze stadt, ende dat 'tselve was contrarie die wille vande hoocheyt vande Hartochinne. 236. Alsoe dat d'Excell. vanden Prince van Orangien, daerop geexpedieert heeft zekere missive van dato den 4. Octobris anno 66, by dewelcke hy verclaerde, dat zyne meeninge was tc doen observeeren 't accoort, metten edelen geconfedereerden gemaeckt, ende dat men den sectarissen soude bevelen, dat zy zulcx nyet en souden intenteeren. 237. Welcke missive opten 7. Octobris metter stadtciocke gepubliceert ende vercondicht is, ende voorts van des raets wegen bevolen, dat een yegelicke hem na den inhoude van dyen soude reguleeren, op Kfstraffige ende arbitrale correctie, nae gelegenheyt vande saecke. 238. Is voorts myn heeren de commissarissen kenlick den aenslach, die gemaeckt was den 11. Octobris anno 66, daervan hiernae breeder geseyt sal worden, daerdoer die stadt in groot peryckel geschapen was te comen, ten hadde gedaen die neerstige toezicht van die vande weth, die hem nyet en ontsagen, geheele daghen ende nachten hem op den stad- huyse met haer harnasch ende geweer te laten vynden, die poorten ende muyren te doen bewaeren, des nachts om te gaen ende ryden, ende voorts alien anderen diligentien, die men in sulcken gevalle soude mogen doen. 239. Is hier naer die Prince van Oraingien , volgende 'tschryven vande hoocheyt vande Hartoghinne, binnen Utrecht gecommen, soo die vande staten ende de stadt van Utrecht, lange om een capitain aen hare hoocheyt gesolliciteert hadden, 45

-ocr page 363-



			356

		240. Hebbende by zyne Excell. seeckere voetknechten tot zyne gardie ende daer en boven nocb een bende ruyter. 241. Alle welcke knechten ende benden langen tyt alhier t'Utrecht gelegen ende gelo- geert zyn geweest, tot grote costen vander ingesetenen vande stadt, geestelick ende weerlick, die oock merckelicke penningen tot subventie van't fouragie vanden ruyteren, slaepgelt vande knecbten, ende anders in 't particulier gegeven ende gedebourseert hebben. 242. Ende alsoe hangende den tyt, dat die Prince van Orangien binnen Utrecht was, geconcipieert was sekere project van een accoorde tusscben die vande staeten binnen Utrecht ende die vande nyeuwe religie, ende dat't serve accoort inbieit eenige clausulen , die sche- nen die hoocheyt vande Go. Mat. te nae te gaen. 243. Soe en hebben die vande wetb ende raede vande stadt, nae dat hemluyden 't voorsz. concept tot mcermalen voorgehouden was, ⁵t zelve nyet willen aengaen noch approbeeren. 244. Maer alsoe die hoocheyt vande Hartoghinne by seeckere hare missive bevolen hadde, dat men hem reguleeren soude nae't gene myn heere die Prince ordonneeren soude, ende dat die vanden raede mitsdien verstonden in haere macht nyet te wcsen eenich accoort te niaecken, soe hebben zy hem simpelicken geremitteert tot 'tgene myn heere die Prince or- donneeren soude, sonder in eenich accoordt te willen treden. 245. Waer naer by de hoocheyt vande Hartoghinne, aen de regierders vande stadt Utrecht gesonden is zeekere missive, beroerende dat het accoordt vande edelen geconfede- reerden sich nyet vorder en extenderen dan tot naeckte prekinge, zonder andere exercitie van religie te geliengen ofte te gedogen e/c, welcke missive opten 20. Decembris mitter stadt clocke afgelezen ende vercundicht is. 246. By welcke clockluydinge een yegelick bevolen is, den inhoude van d'selve missive nae te gaen ende t'achtervolgen , op peyne dat tegens den overtreders van dye scherpelick geprocedeert soude worden met justitie, als nae behooren. 27. Hebben hier naer eenige vande sectarissen den rade van Utrecht opten 30. Dec. anno 67, nae style van Utrecht, geappointeert gehadt zeekere requeste, in den name Vande gereformeerde religie, met sekere andere requeste nn den Goninck, versoukende an den rade dat men d'selve soude willen bestellen aen banden vanden Prince van Orangien. 248. Ende alsoe d'selve nyet onderteyckent en was, is yerst geordonneert, dat die com- paranten d'selve souden onderteyckenen, 't welck sy reiuseeren te doen. 249. Naer welcke refuys dieselve iequeste, by den rade gehoort ende gevisiteert synde, hebben voor antwoordt gegeven, dat hem die requeste nyet aen en ginge, ende dat die comparanten dieselve wel nae haer mochte nemen, ende doen so sy te rade vonden. 250. Van welcke antwoorden die comparanten acten begeert hebben, die hemluyden geweygert is geweest. 251. Is hiernae in de maent van Januarius, nae ^?t vertreck vanden Prince van Orangien, ende van zyn ruyteren ende knechten sekere vergaderinge van cr^chsvolck geweest, in de landen van Vianen ende oock van Hagestein. 252. Dewelcke, naerdyen sy aldaer sekere tyt opte gaerde gelegen hadden, sich verstout hebben te comen over die riviere van Lecke, in den lande van Utrecht. 253. Ende soo daer gheen bethoon ofte apparentie en was, dat zy eenighe bestellingen hadden vande Co. Mat. ofte vande hoocheyt vande Hartoghinne van Parma, regente ende gouvernante etc, 254. Hebben die regierders vande stadt Utrecht, by advys vande staten, den hove van Utrecht aengegeven gehadt, dat hemluyden souden gelieven , volgende de Go. Mat¹ placcaten, den maer- schalcken te commiueren, dat zy by clockengeslach die gaerdende knechten souden Yerdryven.

-ocr page 364-



			357

		255. Ende die vandeu hove hem daerinne goetwillich maeckende, hebben die regierders vande stadt opten 12^,n nacht derselver maent, ter goeder tyt gereet geoiaect, ende in goe- der rustinge geexpedieert sekere getal vande soldaeten vande stadt, ten eynde die huysluyden by heml. beleyt ende aengevuert souden worden. 256. Welcke soldaten ende huysluyden soe veel gedaen hebben gehadt, dat zy mctten dach gecomen zyn omtreat die gaerders. 257. D'welcke siende het vliegende vendel vander stat, terstont uytten lande van Utrecht gescheyden, ende mitter haest hem over die Lecke in den lande van Vianen begeven hebben. 258* Renforceerende die regierders middelretyt bynnen die stadt die waecke, omme te meer versekert te wezen, oft die uytgesonden knechten eenich ongeluck over hadden mo- gen comen. 259. Waervan die regierders by missive oock veradverteert hebben die hoocheyt vande Hartoghinne, ende dit op den 24. January anno 67, naer styl van Utrecht. 260. Op welcke date die hoocheyt vande Hartoghinne regente, sekere missive gesonden heeft aen de regierders der stadt Utrecht, belangende dat men den sectarissen soude indu- ceeren met goede middelen, ende deur heure cathol. vrunden ende maghen , dat zy die predicatien ende andere acten , die Co. Mat. nyet aengenaem, souden willen laten. 261. Welcke missive by den wethouders onlfangen synde, syn eenighe vande princi- paelste vande nyeuwe religie in den stadhuyse ontboden, opten yersten February anno 1567, ende is hemluyden aldaer voorgelesen die missive van haere hoocheyt. 262. Ende is hemluyden voorts met alie billycke remonstrantien voor oogen geleyt, dat zy die predicatie ende aenhanck van dyen souden willen verlaten, om in Co. Mat, gratie ende geuade ontfangen te mogen worden, ende dat hemluyden sulex in toecomende tyden prouffytelick ende oirbaerlick soude syn. 263. Diewelcke daerop wel temeerlick voor antwoort gaven, dat die missive vande hoo- cheyt vande Hartoghinne haer nyet aen en ginck, endfc dat sy hadden ordonnantie van d'Excell. vande Prince van Orangien als stadthouder generael, d'welcke sy dochten in alle poincten nae te gtien ende t'achtervolgen. 264. Seggende nyettemin, dat sy wouden doen als die van Hollandt, ende desisteeren als die van Hollant, ofte souden laten. 265. Ende hoewel dat die vande weth noch andermael gearbeyt hebben, heml. met redelycke middelen te presuaderen, dat sy haer predicatie souden willen afstaen ende be- gaen die gratie ende genade vande Co. Mat., onsen aldergen. heere. 266. Ende hebben nogtans van heml. nyet anders dan het voorgaende antwoort connen crygen, by 't welcke zy wilden persisteeren. 267. Syn desgelycx oock meer andere vande nyeuwe religie voor de weth ontboden ge- weest, dewelcke alle genouchsaem een antwoort gegeven hebben in effecte. 268. Vermits welcke antwoorde ende dat die vande nyeuwe religie van Utrecht hem schenen te gedragen tot denghenen van Hollandt. 269. Hebben die regierders der stad Utrecht van 't selve antwoordt by missive veradver- teert gehadt den Prince van Orangien, stadhouder, ten eynde syn Excell., als stadhouder over Hollandt, daerinne soude willen versien. 270. Is hier nae opten 12. February anno 1567, by eenighe vande nyeuwe religie in de welh geproponeert geweest, dat sy souden willen admitteren een Sixtus Abbas uyt Vries- landt, om heml. alhier te prediken. 271. Denwelcken weder geobjicieert worden, dat denselven Sixtus monnick geweest was tot Diekelingen, ende voertvluchtich was uytten lande van Vrieslant.

-ocr page 365-



			358

		272. Mits welcke by, volgende die placcaten vande hoocheyt vande Hartoghinne, in- habyl was ora te mogen predicken. 273. Ende de voorsz. sectarissen ontkennende, dat d'selve Sixtus monnick geweest was, seyde njet te militeeren die voortvluchticheyt van deselve Sixtus tegens't placcaet, lest ge- publiceert op't stuck vande predicatien, presenterende nyettemin die vande weth aengaende 't voorsz. debat te schryven aen den Prince van Orangien, stadhouder, om zyn rescriptie diens aengaende te volgen. 274. Ende soe die vande nyeuwe religie 't selve genouch tacite accepteerde, versochten copie vande stads missive, ende hem d'selve gerefuseert ende voor antwoort gegeven worden, dat die stadt scryven soude so sy't verstondt, sy mochte scryven soo sy't verstonden , die vande stadt meenden d'ordonnancie vande Hartoghinne van Parma ende vanden Prince van Orangien t'onderhouden ende t'achtervolgen, ende indien syl. daer yetwes tegens soude doen , mochten sien wat hem daer uyt comen soude. 275. Ende alsoo hier nae omtrent den 22. February anno 67, sekere merckelicke getal van knechten vergaderden in den lande van Vianen, die hoe langer hoe meerder worden., hebben die vande stadt mit den staten binnen Utrecht, tot defensie vanden lande haeste- Jyck doen vergaderen sekere knechten, tot omtrent acht hondert mannen, beducht wesende dat sy overrompelt souden worden, aleer men vande Hartoghinne antwoort ofte assistentie soude connen crygen. 276. Omme met dieselve die knechten, in den lande van Vianen leggende, indien sy over die Lecke in den lande van Utrecht gecomen hadden, met die andere knechten, die binnen Utrecht waeren, te schuiten ende hoer course ende depredatie te beletten. 277. Tot welcke einde ende omme meerder assistentie, ende oock een capiteyn te hebben, die vande staten voorsz. in alle haesticheyt affgeveerdicht hebben mr. Wouter van Corden- noort, canonick St. Peters alhier, omme die hoocheyt vande Hartoghinne ende die Prince van Oraengien van 't gene voorsz.' is te adverteeren. 278. Als van gelycken die regierders der stadt Utrecht, die hoocheyt vande Hartoghinne daervan veradverteert hebben , by missive van date den 22. February anno 1567. 279. Hebben mede gelycke missive gesonden den Prince van Oraengien , daerby mede versouckende, dat den capiteyn vanden Casteele van Vredenborch geordonneert soude wor- den, die vande stadt, des noot synde, te communiceeren ende by te setten eenighe artil- leiie, ende met die vande stadt te houden sincere ende goede correspondencie. 280. Item, heeft die hoocheyt vande Hartoghinne, siende die goede affectie vande stadt ende staten van Utrecht, te vreden geweest mettet aennemen vande voorsz. acht hondert knechten, 281.* Ende ten tyde als d'zelve twee vendelen afgedanckt werden, hebbende die vande stadt, voor de penningen die deselve ten achteren was, gelooft gehaddet tot versoecke vande hoocheyt vande Hartoghinne van Paima, ende oock d'selve penningen opgebrocht ende verschoten. 282. Item, is hierna uyt crachte vande voorsz. legatie by de hoocheyt vande Hartoghinne van Parma, binnen Utrecht gesonden geweest heere Charles van Bricmeu, grave van Megen, tot een capiteyne, met commissie omme hem te obedieeren in stadt van Co. Mat, in alles dat zyn G. gelieven soude. 283. D"welcke syn G., gecommen synde omtrent die stadt Utrecht by Jutphaes, seckere missive vande hoocheyt vande Hartoghinne gesonden heeft binnen Utrecht aen die vande stadt, d'welcke by die vande stadt binnen Utrecht gehoort ende geJezen zynde, hebben deselve terstont gecommitteert Johan Boll, anderde burgermeester, omme den voorsz. grave

-ocr page 366-



			359

		te begroeten, ende te seggen, dat sy volgende scbryven vande hooch, vande Hartoghinne ende haerl. voorgaende versouck, gewillich ende bereyt waeren, syne G. te ontfangea met sulcke ruyteren ende knechten, als hem gelieven soude. 284. Welcke borgermeester, Johan Boll, dienvolgende in Jutphaes an den grave gereyst en syn legatie volhragt hebbende. 285. Is den grave van Megen des anderen daechs daeraen met thien vendelen knechten binnen Utrecht gecomen , wiens compste in den naem vande Go. Mat. seer aengenaem geweest is. 286. T welck meer dan claerlick genouch is bewysende die goede intentie van die van Utrecht. 287. Soo noch egheen steden als doen eenich guarnisoen vande Mat. ontfangen en had- den, te min selfs versocht. 288. Ende wes syne G. nae syne compste wedervaeren is, wat receuil, afFeclie, behulp ende onderdanicheyt hem tot dienste vande Co. Mat. verthoont ende gedaen is by die vande stadt ende mede vande staten binnen Utrecht, borgeren ende ingesetenen, soo voor hem als voor syne knechten, wordt gestelt tot relatie van syne Genade. 289. Behalven noch veel meer andere acten van diligentie, die die vande weth ende stadt Utrecht continueel. geduerende den tyt vande voorsz. Uoublen gedaen hebben by daghe ende by nachte, so by hen selven als door die borgerie ende ingesetenen derselver stadt, met waecken soo in der poorte als opter stadt plaetse, des nachts omme te gaen ende omme te ryden, ende te vernemen ofte eenige conventiculen oft vergaderingen hadden mo- gen geschyen , bysonder ter plaetze, daer heml. yet van geadviseert oft aengebrocht worde, doende mede des nachts wacht houden te peerde, omme te geringer van als geadverteert te mogen worden; insgelycx op de bolwercken van Manenborch, ende voorts binnen ende buy ten die muyren derselver stadt by correspondence, omme by teyckenen ende andersins van alle opcomende saecken tytelyck gevvaerschuyt te mogen worden, ende noch veel meer anders den commissarien kenlick ende te lang te verhaelen. 290. Aengaende voorts't 13^e article, segghen die vande weth van Utrecht, dat wel waer is, dat mr. Valentyn aldaer genoempt, mede die predicanten geassisteert hadde, dan der- wylen dat hy binnen Utrecht was, en was den tyt (Godt betert) also nyet gedisponeert, dat men hem ter oirsaecke van dien soude corrigeeren ende strafFen. 291. Soo in sulcken gevalle veel meer andere soude hebben moeten straffen, t welck een occasie gegeven soude hebben van een nyeuwe oproer. 292. Ende en heeft de voorsz. mr. Valentyn in de voorsz. predicatien nyet gegaen dan met zyn gewoonl. dienaers ende geweer, daermede hy gewoonlyck was dickwyls uyt te ryden. 293. Ende aengaende dat hy die kercke soude hebben willen spolieren, daervan en hebben die vande weth voor date van syn vertreck egeen informatie gehadt, hoewel dat kenlicken was, dat by mede in de kercken geweest hadde als meer andere, sonder dat men wiste, dat by eenighe beelden geslagen ofte doen slaen hadde. 294. Ende heeft daer benefl'ens aen handen van die vande stadt gedaen den eedt vafi getrouwicheyt, syne Mat. ende die stadt Utrecht. Ende aengaende d'insolentie, ende merckelicken dieghene die hy voor de deure vanden borgermeester bedreven soude hebben, roepende; vive le geulx, 295. Seggen die vande weth, dat sy nyet en weten, dat den voorn. mr. Valentyn eenige insolentie bedreven heeft, uytgesondert ten tyde als hy voor de burgermeesters deure ende elders geweest hadde, roepende vive le geulx, 296. Ten welcken tyde den voornoemdcn mr. Valentyn geweest hadde tot Ysselsteyn, al-

-ocr page 367-



			360

		waer hy goet chier gemaect hadde met den heere van Bredenrode, ende eenige anderen vande edelen geconfedereerden, also dat hy seer wel by drancke was. 297. Sulcx dat die voorsz. insolentie uyt dronkenschap gedaen was geweest. 298. ^?T welck den voirgen. mr. Valentyn hem des anderen daechs oock zeer beclaecht heeft gehadt, doende bydden, dat men't voorsz. feyt syn dronck toeschryven wilde, so hy nyet gewoon en was droncken te drincken. 299. Heeft nyetterain den voorn. mr. Valentyn hem een tyt heimelyck gehouden, ofte geabsenteert gehadt. 300. Heeft oock de schout vande stadt Utrecht den voorn. mr. Valentyn doen citeeren in persoon, ende oock defTaulten tegens hem geobtineert. 301. Ende a!so3 den voorn. mr. Valentyn, ten tyde als myn Leer die Prince binnen Utrecht was wedergecomen, was openbaerlick over straten gaende, verhopende (als 't scheen) overmits die goede faveur, die den heere van Brederode tot hem droech , die oock aen den capiteyn waren, borch voor hem geschreven hadde , dat men hem nyet apprchendeeren soude. 302. Soe hebben die vande weth den schout gheadverteert ghehadt, dat hy den voorn, mr. Valentyn behoorde te apprehenderen. 303. Die daerop ter antwoort gaf, dat hy nyet dienaers genoech en hadde, om sulcx te doen, vermits den voorn. mr. Valentyn nyet als een sympel man t'apprehendeeren en was, als d'welcke continueelicke vyf of ses dienaers by hem hadde, met pistoletten wel geweert synde. 304. Ende dat die lansknechten, die by de stadt aengenomen waeren, nyet en hadden gesworen, dan defensie vande stadt, ende daeromme hem in't apprehendeeren nyet en souden hebben willen assisteeren , doch nyettemin dat by hem sterck maecken soude, ende den voorn. mr. Valentyn versekert wesen. 305. Dan schynt, dat den voorn. mr. Valentyn 'tselve gewaer geworden is, so dat hy hem terstont wech gemaeckt heeft, sonder weder gekeert te syn, 306. Op ^?t 14^e article seggen als voorsz. is , dat den II. Octobris anno 66 , binnen Utrecht met practycke gecomen waeren verscheyden personen, edele ende onedele, soo uyt Vianea, Culenborch als andere omleggende plaetzen, sonder dat men wiste uyt wat oorsake ofte tot wat eynde, dan dat naderhant wel scheen, dat zy gepast hadden die stadt Utrecht (met adsistentie vande genen die sy binnen meenden te vynden) te occupeeren. 307. Ende alsoe die vande weth van denselven aenslach gheen kennisse en hadden, soo en wisten sy nyet, wat sy souden presumeeren. 308. Maer waeren beducht, dat die voorsz. persoonen noch eenich heymelick verstandt buy ten Utrecht hadde, die hemluyden, ingevalle van noot, souden hebben mogen succoureren. 309. Ende dit merckelicken den heere van Bredenrodc, soo die voorseide personen meest al uyt Vianen gecomen waeren , ende eenighe van hem des daechs te voren geseyt worden, met denselven heere aldaer gegeten te hebben. 310. Item, ende dat den voorsz. heere ter selver tyt was hebbende binnen synen stede Vianen, een merckelicke getnl van knecliten. 511. Item, ende die vande weth veradverteert worden door den capitain van Vreden- borch, dat den voorsz. heere van Brederode door sekere edelluyden hadde doen weten, dat hy des noens op 't casteel begeerde te comen ten eeten, overmits dat die heere van Wilp buyten die stadt was. 312. Ende soe alle 'tselve die vande weth suspect was, hadden terstont 't geheele vendel knechten ende veel vandeu geestelycheyt, edelen, raide ende borgeren in haer waepenen op te stadt plaetze doen comen, omme alle inconvenienten te verhueden.

-ocr page 368-



			361

		313. Had den cock terstont alle die stadts poorten doen sluyten. 314. Hadden oock sekere personen geleyt opten Bylhouwerstoorne, ten eynde men hem* luyden adverteren soude, indien daer enich meer volck van Vianen ofle daeromtrent nae Utrecht quame. 315. D'welcke die vande stadt oock gerapporteert hebben gehad, dat sy veel volck sagen comen van Jutphaes nae die stadt toe. 316. Alsoe dat die vande weth ende anderen in grate perplexiteyt. 317. Ende alsoe eer men wiste waer die saecke henen woude, den tyd verliepe tot over die noene. 318. Soo hebben die vande weth 'tvoorsz. geheel vcndel doen gaen in stadts wanthuys , wesende naby den stadthuyse, om heml., als bet noot geweest waere, gereet te hebben, 319. Item, hebben die vande weth hemluyden aldaer geschoncken vier vaten biers. 320. Ende alsoe Herman van Westerholt init eenighe anderen vande voorsz. edelen, door 'tvoorsz, wanthuys gepasseert was, soo hadde hy geseyt den knechten een tonne biers te schencken. 321. T welck hoopman Spjker, Herman vander Vecht gerelateert heeft, seggende dat daer marmuratie onder den knechten quam, vermits sy seyden, geen geusen meer te willen laten passeeren , noch oock der geusen bier te willen drincken; begerende, dat hy ten dien eynde eens by de knechten soude willen couien, als hy oock gedaen heeft, ende hem'tselve by de knechten geseyt wesende, dat Spycker geseyt hadde, heeft de voorsz. bur- gemeester geantwoort, dat zy niemant en souden laten passeeren , dan denghenen 't heml geliefdeu, ende dat hy in de plaetse vande geusen bier (opdat sy nyet verliesen soude) hem scbonck een vat biers van stadsweegen. 322. 'T welck den neve van Westerholt verstaen hebbende, is met den jongste zoon van Asperen, Aernt van Duvenvoorde, Phils, b. van Renesse ende eenige andere op den stadhuyze gecomen, vragende den burgermeester Vecht, of hy syn neve hielt voor een on- man, dat die lansknechten syn bier nyet en mochten drincken etc, 323. Daerop hem geantwoort worden, dat die knechten syn neefs bier nyet en begeerden; 324. Ter oirsaecke van't welcke die voorsz. edelen, den voorsz. burgermeester seer qua- lick toegesproken hebben. 325. Ende hoe wel daertoe wel eenighe correctie behoort hadde. 326. So en hebben die vande weth hetselve voor die tyt nyet goetgevonden, soo sy om redenen, boven verhaelt, beducht waeren, dat daer uyt meerder inconvenienten ende grote oploop gecomen soude hebben, tot grote pericule vande stadt. 327. Bysonder soo wel scheen , dat de voorsz. persoonen nyet en sochten dan een occasie van oproer ende seditie, die de vande weth vooral begeerden te verhueden. 328. Indien oock die borgermeesters maniere gemaeckt hadden om hemluyden te willen apprehendeeren, souden de voorsz. personen heml. op terslont zonder eenich weerstoot hebben connen doorschieten, vermits sy wel voorsien waeren met roers, ende dat die bur- germeesters onversien waeren, sittende aen een tafel besoigneerende. 329. Ende hebben , die t voorleden jaere in regimenle geweest hebben, veel spytige woorden om beters wille moeten verdragen. 330. En waeren oock Willem van Nyevelt ende die heere van Kernesse onder de voorsz personen ter selver tyt nyet, soo die al nae Vianen vertrocken waeren. 331. En hebben cock haerl. naeme nyet anders aen doen brengen, dan die waeren, tnaer hadden alleen verswegen die naemen van haerl. famille, schrivende simpelick W^ra Wil- lemsz., Wessel Wesselsz. e/c. ____' V. 46

-ocr page 369-



			362

		332. Seggende voert op't 15^e article , dat Hendrick van Detnmcl, aldaer benoempt by den schout, doen apprehendeeren is geweest. 333. Dat, gesien d'informatie vanden schout, denselven Bemmel by advys vanden ge- rechte in compositie ontfangen is, zoo hy nyet anders en hadde bedreven, dan dat by wesende wel by drancke gecomen was, sonder geweer, omtrent die schildtwacht, ende also by daer syn gevoech doen wilde, wert hem gevraecht by die vande wacbt (die meende dat hy vorder tot hem in woude comen), wat die leus was. 334. Daer op hy nyet anders en seyde dan, (sit venia dicto) kacken is die leus, 't welck hem oock niaer met eenen getuge overtuycht was. 335. Aengaende 't 16^e article seggen , dat ten tyde Jan van Ameronghen in synen dienst gecontinueert is geweest, noch nyet volcomelick geblecken en was, dat denselven die beel- den hadde helpen slaen ende die kercke schenden , soo 't selve altyts by den voorn. Johan van Ameronghen ontkent worden, als't alsnoch doet, nyettegenstaende hy daerop getortureert is. 336. Nyettemin also den tyt anstaende was , dat die dienaers vander stadt gewoonlyck syn haer dienst te presenteeren in handen vande regeerders, omme gecontinueert ofte ge- destitueert te worden, soo hebben sy ter selver tyt gesimuleert, omme, soo alle saecken noch versch waeren, hem by ordinaris maniere te verlaten, soo doch den tyt seer cort was. 337. Ten welcken tyde, te weten als die dienaers heuren dienst quamen presenteeren als voren, sy hem verlaten hebben. 333. Ende en hebben hem oock middelretyt nyet te werck gestelt, uytgesondert dat sy hem alleen hebben laten volmaecken sekere wercken, die hy onder handen hadde gehadt voor date vanden kerckenschendinghe, ende ten halven gemaeckt waeren. 339. Ende alle nyeuwe wercken hebben sy denselven tyt geduerende doen maecken by eenen Adriaen, slootmaker. Toucherende 't 17° article, alwaer gevraecht wordt, waeromme men Johan van Rhede b. in den stadhuyse heeft laten wonen etc, 340. Seggen, dat zy Johan van Rhede, bastert, voor hem ontboden ende gearbeit heb- ben , hem met alle redelycke middelen te induceren, dat hy elders mitter wone vertrecken soude, men soude hem syn interesse betaelen, hem voorhoudende, overmits dat hy dagelicx veel suspecte persoonen iogeerde ende te drincken setten, dat men hem daeromme in de huysinge nyet langer en wilde lyden. 341. Waerop de voorseyde van Rhede geantwoort heeft, dat hy noch hnyre aen de voorseyde huysinge hadde, ende dat hy gewoonlick was herberge te houden ende wyn te tappen , ende dat by syn brood aen alle man moest winnen , sonder dat hy kennisse van personen droech , ende dat, indien die vande stadt vresen hadden, dat uyt synen huyse eenich quaet hadde mogen gedaen worden, dat hy mocht lyden, dat die vander stadt daer inne versagen, so sy te rade vinden souden. 342. Dat hy oock mogt lyden, dat die vander stadt den hoopman ofte alsulcke andere beveelsluyden, als hem believen soude, in syne huysinge soude loyegeren. 343. Dat zy oock ten alle tyde als 't hem beliefden, souden mogen doen besien, wat ge- selschapt dat in syn huysinge was, ofFereerende daer hy voor alle last die de stadt uyt syn huysinge soude mogen comen, te borge te stellen heer Goort van Rhede, heer van Zaesfelt syn broeder, ende alsulcken anderen conditicn , als die vande stadt advyseeren souden. 344. Dan dat hem nyet gelegen was buyten tyts uyt die huysinge te vertrecken, soo hy nyet lichteh een bequaeme huysinge, om wyntaverne te houden, soude connen crygen.

-ocr page 370-



		363 345. Alle welcke presentatien dier vande stadt nyet onredelic gevonden hebben. 346. Ende hebben dienvolgende die buysinge van denselven van Rhede, achter opter stadtplaetse ende besyden opte stadbuyse repondeerende, toe doen maecken, alsoe dat by van achter noch ter syden nyet uyt noch in en mochte. 347. Hebben oock die kelder vande vooen. van Rhede, daer men op't water gaet, toe doen sluyten, alsoe dat men van beneden uyt het water in syn buysinge nyet comen en mochte, sonder weten vande burgermeesters, die de sluetelen bewaerden. 348. Sulcx dat men vande voorsz. buysinge versekert was. 349. Te meer dat deselve stont binnen die wacbt ende beneffens die stadthuyse, daer gestadelick des nachts wacht gehouden worden met acht rotknechten, behalven die vande weth, ridderschap ende geestelicheyt. 350. Staet noch die voorseyde buysinge so openbaer in't oghe van alle menschen, dat men lichtel. by daghen sien conde, wer die voorseyde buysinge uyt ofte in ghinck. 351. Worden oock dagelycx by den knechten op de plaetse dachwacht gehouden. 352. Welcke knechten oock meest altyts voor des voorsz. van Rhede duere saten, over- mits die gelegenheyt vande plactzc. ' i Nopende 't 18® article, alwaer gevraecht wordt, wat correctie men over den voorn. Rhede gedaen heeft, overmits seckere catechismus aen hem gesonden waeren etc, 353. Seggen, dat door die neerstige toesicht ende wacht, die in de stadtpoorten gehou- den worden, de voorsz. catechismus mit den brief, die aen den voorn. van Rhede hielt, gecomen syn in handen vanden schout ende die vande weth vande stadt. 354. Denwelcken terstont den voorn. van Rhede voor hem doen comen hebben. 355. Item ende hebben in syn presentie den voorsz. brief geopent ende doen lesen. 356. Ende den voorn. van Rhede gevraecht zynde, waeromme hy hem onderwont sulcken verboden boecken t'ontfangen ende voorts te schicken, heeft geantwoort, dat hy vande boecken met alien nyet en wiste te spreecken. 357. Ende dat by nyet en coste keeren, dat eenighe sulcke boecken aen hem Schick ten, ende dat indien men yemant om sulcke saecken corrigeren soude, dat in de macht van een rabbaut soude wesen een goet man te bederven, met meer diergelycke redenen. 358. Ende soe die vande weth nyet en costen bevynden, dat d'voorsz. van Rhede vande voorsz. saecke anders culpabel was. 359. Soo en hebben sy nyet cunnen verstaen, dat daer materie was, ornme hem dien aengaende te corrigeeren. 360. Hebben nyettemin aengaende de voorsz. missive, boucken ende denghenen die d'selve gesonden hadden, geschreven aen myn heere die van Aerenbergen als stadhouder van Overyssel, alwaer den voorsz. persoon woonachtich was, ten eynde daerinne voorsien soude worden naer beboren. 361. Waervan d'selve stadhouder by syne missive die vande stadt oock bedanckt heeft. Beroerende 't 19^e article en 't laetste, alwaer gevraecht wordt, wat correctie die vande stadt gedaen hebben over twee jonge gesellen, die veel quade boucken binnen die stadt ge- brocht hadden etc. 362. Seggen, dat zyluyden by advys van myn heere die Prince van Oraengien, stadhou- der, d'voorsz. twee jonge gesellen gebannen hebben uyt die stadt Utrecht ende vryheyt van dyen, den tyt van ses jaeren, op peyne van op die kaecke gestelt ende gegeesselt te worden, 46*

-ocr page 371-



			364

		363. Hebben daer beneffens verclaert, dat die qunede ende schandaleuse boucken ende liedekens in haerl. presentie openbaerlic gebrant souden worden, als gedaen is. 364. Mils welcke sy verhoopen genouch gedaea te hebben, nae geJegentbeyt vande tyt, 365. Soo die Hartoghinne van Parma geschreven hadde, dat men hem soude reguleeren nae't gene myn beere die Prince ordonneeren soude. 366. Ende dat die vande weth, in 't gene voorsz. is genouch gedaen hebben, mach bly- cken uyt dyen, dat hare hoocheyden by die vande weth geadverteert zynde,-in Februario a°. 1567, nae style van Utrecht, dat zy gearresteert hadden sekere boeken, goet endekwaad, toebehorende eenen Jelis van Batman, coopman, daerop voor antwoort geschreven heeft, dat men den coopman die goede boucken mochte restitueren ende die quade branden, ende dat men den coopman mochte communiceeren meerder peyne, soo verre hy hem vervor- derde van gclycke meer te doen, sonder meer. 367. Alle welcke voorgaende articulen van resolutie, die schout ende andere vande weth der stadt Utrecht exhibere voor een generale reden, van 't gene by den meesten van hemluyden d'voorsz. saecke aengaende gedaen , gesloten ende gehandelt is , sonder prejudicie van eenige singuliere opinien , die daer mogen geweest hebben , ende oock van een yegelycke syn par- ticuJier depositie, daertoe een yegelicke van heml. hem refereert, als d'selve gedaen neb- bende naer haer beste wetenschap ende onthout. 368. Ende verhopen die vande weth van Utrecht, uyt de voorsz. resolutie te blycken, dat zyluyden al gedaen hebben tot dienst van Go. Mat., conservatie vande cathol. religie ende bewaernisse deser stadt, dat hem mogelick is geweest. 369. Dat zy oick den rebellen ende sectarissen geen faveur toegedragen en hebben , dat oock alle't gene men soude moghen verstaen , by hemluyden eenichsins gehengt ofte ge- doocht te wesen , meer dan behoorlyck was, otn beters wille gedaen is, omme die stadt Utrecht te bat versekert te wesen , tot behouf van syne Mat. 370. Daeromme dat zy nyet en twyffelen, oft syne Mat. (anschou nemendc op die grote cesten, moeyten ende lasten , by hemluyden gedragen , ende getrouwe dienst , met pericule van lyf ende goet, by heml. den voorsz. tyt geduerende gedaen) ende sal die stadt Utrecht nae syn ingeborene goedertierenheyt ende gewoonlycken liberaliteyt recompenseeren. (Naar eeue oorspr. minute). XXXVII. Rekening etc. by Simon Willemsz., boeckhou- wer, Antony Wellants en Meeus Jansz., me- dehulpers, kerkmeesters van S. Barbaren kerke binnen Culenborch etc., innegaende op S.Mecr- tensdach inden wynter anno 1566, ende ein- dende op S. Martens avont anno 67 etc., in ponden, scheliinghen ende penninghen, 'tpont tot 20 stuyver Brabants ende 12 penninghen voor eenen schellingh. Eerst cmtfanck van lantpaehU Summa 139 L. 1 sc. 11 st. Ander ontfanch van ewighe erfrenten* Cornells Ariensz. weduwe, uyt lant op Goiwerdinghen , dat erfpacht goet is van Huybert

-ocr page 372-



			365

		die Bastert, Joncker Ewerwyns soon erwen, daer die kerk jaerlicx af ontfangt 4J sc. vry ghelt, ende daervoer jaerlix doen moet twee spyndinghen, die eene over die ziele van Jon- ker Ewerwyn van Culenborch, ende d'ander over die ziele van Huybert die Bastardt voern., elcx op haeren sterfdach, ende den halven schildt hiervan hefft Elyzabeth Alidt Crols dochter gegeven, om oly te bernen in't heylich cruys choor, verscbenen Petri, als voor- scbreven is, fa. 8 L. 3 sc. Nocb ontfanghen van Jan Deys, pothmeester, 7 gulden, tot betalinglie van die fundatie, by onse gen. Vrouwe Elysabeth van Culenburch , gravinne van Hoocbstraten etc , za. ge., gefundeert eis, ses gulden, tot ondei'houdinghe van zes waskeersen opte metalen candelaers voer't hooghe ahaer, die men ontsteecken moet op dese naebescreven daghen, daer de voern. fundatie van za. Jonker Gberyt, beer tot Culenborcb , mede in gecomprebendeert werdt, bedraghende 2 guld. 4 St., te weten opten paesavont ende dach , op pinxter avont ende dach, op alderheil. avont ende dach, op kersnacht ende kersdach, opien nieuwenjaers avont ende dach, op drie ko. avont ende dach, op vr. lichtmis avont ende dacb, op die avonden ende daghen van onser 1. vr. bootscap, visit., hemelsvaert, geboorte, praesentatio ende conceptio , op kerkweyinghen avont ende dach, op Sinte Barbaren avont ende dach; ende den sevenden gulden tot verlichtinghe van onser liever vrouwen in die zonnc han- ghende in ^?t middel vander kerken, opten metalen croon , daer voor hanghencle , ende dat met 15 anderen waskeersen op nlle sonnendaghen ende onser 1. vrouwen dach als men singt: invlolata^ verscbenen den I. Marty anno 67. Secunda summa 43 L. 17 sc. 4 d. Ander ontfanck van erffrenten, uyt huyssen bynnen Culenborgh, Hoechuys aen de zuyde kerkstraet, den hoeck vande papenboekstraet, buys inde kerk- straet, toebeborende der Vicarie van onser 1. vr. ter blyscap, mr. Hem., vuirwerkermaeker, uyt syn buys aen de voorderstraet, eenen schilt, der wylen ilenr. die Ryn gegheven heeft tot die lamp te barnen voer t crucifix boven 't outaer etc. Aert Thonisz., uyt syn huys inde moelestraet, een schilt, tot vollest vanden loven der dieners vander eerw. heil. sacramentsmisse etc, Jan Willemsz. etc. om twee tortysen sjaers opten kersnacht te leveren inder kerken etc. De joffrou van Rysenborch met Helleken ende Aelken, Willem Roelofs dochteren, tsamen uyt haer buys, staende aen't kerkhofi', tusschen der proostdy ende der stadt schoel, eenen scbilt, hetwelk de jofFr. van Vanderick gegeven heeft in testament den armen, om broot jaerlix te deylen etc. Die moelenmeesters uyt die moelens eenen schilt, die br. Jan, hi, tot Culenborch, gege ven heeft tot een ewyghe spyndinghe op S. Emerentianen dach etc. Coenr. Zurmonts erven etc., voer waslicbt ende misbroet, tot Willem Zurmonts misse, 's maendaechs te bestellen op S. Agatben altair. Hiervan niet ontfanghen, soe die missen overmits onwillicheyt der priesteren, ende 't loen te cleyn is, etc, 3* Summa 37 L. 17 sc. 7 d. Ander ontfanck van losrenten, Antho Cornelisz. tot Leerdam etc., uyt 7 merghen etc»₉ geleghen op Nyscayc inden schependom van Leerdam, geheyten 7 Sonnekuyken , etc. 4^a Summa 176 L. 9 st.

-ocr page 373-



		366

	Ander ontfanck van V gene inden jure deser Rekeninck inden afflaet bredt ontfa?ighen is, ende byden medekerkmeesters de%en boekhouwer aenge- telt is, beginnende om te ghaen die eerste reysch op die dach vanden Roos, ende was den 9. dach vande Meert a°» 67. Opten lesten Marty anno 67 ontfanghen in't aentellen van Anthony Wellants, dat dese maent inde aflaetsbredt gecomen was, 3 L. 12 sc. Opten lesten dach April a°. voorsz. ontfanghen uyt handen van Anto. Wellants, 30 sc. Opten 26. Mey ontfanghen uyt den aflaetsbredden, 38 sc. Opten 2. Juny ontfanghen uyt den aflaetsbredden, in't aentellen van Anthony, 20 sc. Op den lesten July hiernae ontfanghen uyt den aflaetsbredt, in't aentellen van Anthony, 14 sc. Opten lesten Augusto ontfangen uyt den aflaetbredt , 14 sc. Opten 28. Sept. ontfanghen, 30 sc. Opten lesten Octobr. ontfanghen, 22 sc. Opten avont vanden dach vande Roos, in de vasten anno 67, ontfinck desen boechouwer voersz. wederom die kerkesleutel uyt handen vanden scholt Zweder van Culenborch. Dit- zelfde alhier tot memorie gestelt. 5^a Summa 12 L. Ander ontfanck van t heilichdom, uyt t heilich cruys ende anders. Item, ontf. op heil. cruysdach invenlio van 't bestrycken, dat in 't becken gecomen was. Item, noch ontfanghen op't heylich cruysdach exaltatio^ in't becken ontfanghen 14 st. Item, noch ontf. opten goeden vrydach, van 't gene die goede luden geoffert hebben , die mitten heylighen cruys bestreken worden, daer 't capittel den derden penninck afF ge- niet, coempt hier voerden voerscr. kerken deel, 7 sc. 6 d. 6' Summa 2 L. 6 sc. 6 d. Ander ontfanck van der kerken graven. Opten 22. Augusto hier nae is begraven inden voern. kerke Celigen, den organisten dochter van Vianen, joffr. Cornelis nichtgen, inden Papenhoeck, in een oudt graft doer gunninck, daervoor ontf. etc, 3S sc. 7* Summa 12 L. 12 sc. Ander ontfanck van waslichten op de grave, testamenien ende anderen extraord ontfanck* 8^s Summa 7 L. 2 sc. 6 d. Summa vande geheele ontf. 431 L. 1 sc. lid.

Uytgheven tegkens die voers%. ontfanck, hier voeren verhaelt. Op S. Lucie dach 66 etc., gen. spyndinghe over de ziele van Margriet Dirck Jansz. dr. e/c., ende soe daer doe ter tyt geen kerkmeesters ghestelt en waeren, om der kerke diensten

-ocr page 374-



		3G7

	ende armen te administreren te doen, overmits 't verloep vande religie, is hycr op dit jaer niet gespynt, ergo hier ter memorie gebracht. In margine stont: Alsoe d'auditeurs van desen, den heswaerliken doenmaels tyt kenlyk werdt, hetselve voer dese reyse hier geleden, synde toch deselve voertaen geen- sins meer versuymt. Op maenendach des anderen daechs nae paesdach, gesonden Jan Aelbertsz. tot Thiel, om alldaer den hell* olie te haelen ende d'officiaei betaelt 18 stuv. etc. Item, soe als diaken ende subdiaken dit jaer deser rekeningh het heylicb Evangelium ende Epistel in't heil. sacramentsmisse niet ghesonghen en hebben, overmits daer gheen dienrocken en waeren, ergo hier ter memorie gebracht, etc. Item, noch betaelt die coster Jan Jansz. enen halven schilt, van luyden ende singhen vande heylicb sacramentsmisse, ende die vier coralen, eenen halven schilt, etc., 36 st. Item, noch betaelt die voern. coster acht stuver, vanden middachclock te luyden ende der melaten, 8 St., tot vollest van haren brant te copen, dat Wouter van Duchteren eer- tyts gegeven heeft, eic,_f 16 st. De voorgenoemden coster noch betaelt acht stuver van een heel jaer, die beganck* nisse te schriven, daer men inder kerken over licht met waskeersen; noch deselven coster geschonken voer zyn hoechtyt, kersmisse ende paeschen, elcke reyse l�, fac. etc, H st. Bartholomei anno sueven ende tsestich, tsavonts totter vigilien ende smorgens, den deken mit die gemeyn priesteren deser kerken voer memorie ende jaergetyt van Melis Schaversz., te weten die presenten omghedeylt, soe vanden vigilie ende tsanderen daechs die misse cele- breerden, als enen stuver, die deken dubbelt ghelt, die custer eenen halven st., bedraecht hier 20 st. 6 d. Item, die misse opten heylighen cruys altair alle weken te lesen, gefundeert by za. heer Jan Voornen, vicarius vanden selven altaer geweest is, waertoe hv gegeven heeft anderhal- ven schilt ende 28 stuver erfrenten, als blyckt hier vorens inden ontfanck folio 9 inden erfrenten ; ende alsoe daer gheen vicarius ghevveest is, vanden voorschr, altaer, ende dese misse dit jaer niet gecelebreert en is, ergo hier ter memorie, niet. In marg»: Sy voortaen beneersticht, dat dese misse niet meer ongedaen blyft. Item, noch betaelt Peter Cool, rentmeester van ^?t capittel binnen Culenborch , ses stuver, tot Willetn Verwys ende Mechtelt zyn huisvrouw memorien, tot welcke memorie 't gasthuys de Poth met dese kerk elcx jaerlicx betalen moeten, nae oude gewoenten, 6 st. Item, Jacop Jansz. van Middelborch, organist, betaelt, dat hy omtrent een half jaer op't poset^ff gespeelt heft, in St. Barberken kerk, te weten van paesschen af ano 67 tot S. Victor, toe daernae, daeraf betaelt in praesentie Anto. Wellants, 35 st. Item, betaelt Gornelis die Cruepel, van dit half jaer te blaesen dat posetyff, van Paesschen anno 67 tot S. Victor daernae, in presentie Anto. Wellants, 10 st.

Ander uytgheven van euwighe testamenten. De juffr. van Vaderick heeft gegeven een schilt jaerl. uyt die huysinghe achter dat cruys- cboor, tusschen de stadt school ende der prostien huys, daer nu in woent die juffr. van Rysenborch, etc, Heer Ghosen van Duchteren deken deser kerken gewest is, heeft de keik gbegeven twee kampken lants, etc, gelegeu aen den hoeck vanden lamp, huel inde Corte Aventuer, e/c_%

-ocr page 375-



			368

		Anderen uytgheven van wyn₉ was ongkelkecrsen ende misbrooL* Item, belaelt Gysb. die Gaeyll, van misbroet, oly, waschkeersen, seep, besem e/c, 22 L.lls. Item, noch betaelt Coenr. Zuermondt, aen wynen, die inden jare deser rekeninghe op hoochtyden ende anders verbesicht ende ghehaelt svn etc. 22 L. 18 st. Anderen uytgheven van arbeytsloon, vrachten, dachuren ende diergelycken. Item, betaelt Fre. Ghosens, ketelboeter, van drie pont ende drie vierdel root coopers, voor dat pont betaelt vier st., fac. 16 St., ende syn twee eynden ghueten aff gbemaeckt boveu die syeldoor inde slaeperkens, want die kynder altyt dat loot daeraf sneeden 5 noch betaelt denselven Fre. 35 St., vanden metalen kandelaer int pulpitum op't hoocht. wederom te maken ende aen een te souderen, in presentie Anthony Wellants, bedraecht etc* 2 L. 10st. Item, betaelt Gbysbert van Inghen _y van sommighe stolen ende manipelen mit een easel wat verstelt, eto. 5 st. 3 d. Item, betaelt Kock ende Gherit Pluck, die jonge, elex 12 St., dat sy elex voer booft twee dachhuren ghewerkt bebben in ^?t verdiepen vanden vunt, die ons den prior van Je- rusalem geschoncken hadde, ende dat sy die setten op haer steden ende stopten, oick mede dat kerken huysken, etc. Item, betaelt Thomas Both, borgher tot Utrecht, clockegieter, IS stuv. Brab., ter cause dat ick aen hem verwisselt hebbe drie ny schellen, tot beboelFvan Sunt Barbaren kerck, 18 st. Item, Antho. Wellants heeft gecoflt Utrecht een cruys _f ghesneden van een, ghenaemt Kyck Henricksz., waervoor Anth. betaelt heeft 25 st. Brab. etc, Noch heeft Antho. Wellants dit voornoemde cruys bestayt te schilderen ende te vergul- den aen een , ghenaemt Gheryt Splynter, daeraff betaelt 30 st. Item, noch gecoft van een vremt man van Thiel, in praesentie heer Gh\sb. Simonsz. ende Antho. Wellants, vyf paer pullen, daer voor betaelt 14 st., ende wy deden hem daer wat stuxkens aen. Noch betaelt Meeus, den smit, die inden gasthuys earner woenachtich is, van een crom mes te maken , daermen tsomers t'allen hoochtiden ende den omgangs dach meyen mede afsnyt, om die kerk mede te vercieren , 3 st. 6 d. Noch betaelt Lucia, Jan Thonisz. huisfrouw, van een waterkan, die men daghelyxen be- sygben moet inde sacristie, om water mede te halen, daervoor betaelt elf doyts. Noch van den ruelaet ghecoft, die hier somtyts coempt met weyquasten, daer voer betaelt 6 st. etc. {Get.) ZWEDKR VAN CDLENBORCH. PfiTER COOLL. H. RlIlZE. glMOK WltLEM GOBELSZ. AWXONJUS ZeBRECHTSZ. (Naar het origineel.) XXXVIII. Bevel van wegen Z, M. den Co., om de ' religieusen te apprehenderen, die hunne cloosters verlaten hebben. (1568). Philips, byder gratie Gods, Coninck van Castilien, van Leon, etc. Onsen lieven ende getrouwen president ende luyden van onsen rade t*Uytrecht, onsen schout aldaer, ende alien anderen onsen schouten , amptmannen , bailluwen, drossaeten , proofsten, maerschallen ende alien anderen onsen officieren, wie ende van wat state ende condilie sy syn, mitsgaders die

-ocr page 376-



			369

		van onsen vasallen ende smnelle heren , hueren stedehouderen ende yeghelick van ulieden in t besunder hierop versocht zynde, saluyt ende dileclie; van weghen heer WilJem Franco, pater ende confesseur van Sinte Nicolaes binnen onser stede van Utrecht, ende minister generael vander derde ordene van Sinte Franciscus de �penitentia, is ons verthoont geweest, hoe dat desen voerleden troublen tydt diversehe religieusen onder syn obedientie behorende, duer seduclie vande Geusen ende andere onduechdelike gheesten syn verleydt gheweest, sulcx datter eenighe hun habyt, ordre ende religie hebben verlaten, blyvende alnoch ap- posterende, sonder te willen wederconimen ter obedientien, ghelyck dit wel soude behoe- ren , ende hoewel die suppliant, alle zyne uyterste debvoir is doende ende heeft ghedaen, om hun weder opten rechten wech te brenghen, met alien heuschen vervolghe hem moghe- lyck wescnde, en hebben nochtans daertoe nyet willen verstaen, maer syn latiterende in diversehe plaetsen , tot groote schandalisatie der voorsz. ordene ende generael der ghemeen religie, sulcx dat hem suppliant nu van noode is, het uyterste remedie ende weerlicke handt te ghebruycken, diewelcke hem insghelicx by onse officiers wordt gheweyghert, zoo hy zecht, ons oitmoedelicken biddende, dat, om de verdoolde schaepen ter zalicheyt weder te brenghen, ons believen soude, hem te verleenen onse opene brieven van provisie, daer toe behoorende, soe ist, dat wy de zaken voorsz. overghemerct _? u ontbieden ende bevelen seer expresselicken ende scerpelicken, dat ghy van stonden aen ende zonder vertrek off dis- simulatie , ten verzoeke vanden voorsz. suppliant of syn ghecommitteerden, aentast ende apprehendeert oft doet aentasten ende apprenenderen metter daet alle geprofesside religieu- sen, 'tsy mannen ofte vrouwen, der voorsz. derde ordene van Sinte Franciscus de peni- tentia, apostaten, ende die hun cloester ende professie, zonder voorgaende dispensatie daerop verworven te hebben inden hove van Romen, verlaten hebben, die de voorsz. suppliant u noemen ende aenbrenghen sal, ende op wat plaetsen ghy die selt moghen becomen , 't zy gheestelicke ofte waerlicke , ende die zelve apostaten, alzo ghevangen zynde, levert pede li- gato in handen vanden voorsz. suppliant ofte zynen ghecommitteerden, tot zynen redeliken coste, om voorts hem te beweghen tot beteringhe ende ten weghen van zalicheyt, achter- volghende onsen edicten ende placaeten; ende des en wilt in ghenen ghebreke zyn, op de peynen, daerinne verclaert, want ons also ghelieft. Gegeven in onse stede van Bruessele, den 25. dach der maent van Junio, in't jaer ons Heren duysent vyfhondert ende ende acht ende sestich, van onsen rycke van Spaengien, Sicil. 't 8°, ende van Napels 't 10\ Onder slant geschreven: By den Coeninck in zyn raede. Ondert,:* De Langhe. Collatie ghedaen jeghens zyn originael geschreven in francyne etc. By my, M. Benschup. 1568. (Naar hot oorspr. instrument.) XXXIX. Rurende die deputalie van twee notabele person en, etc. (1569). Huyden den 16. Juny a⁰. 1569, hebben myn heren die sellout mit die borgermeester ende schepenen der stadt Utrecht voor hem ontboden ende doen comen die pastoren vande 4 parochiekerken alhier, alse van onser lieve vrouwen, geheten die Buerkerke, van Sunt Jacobs, Sunter Nicolaes ende van Sunte Gertruden kerken, ende hebben denselven pas- toren te kennen gegeven den innehouden der missive, gescreven by die vanden hove van Utrecht, van date den 7. Juny voorleden , ende by die vanden gerechte ontfanghen den 11. derseJver maent, ende berurende het deputeren van twee notabele personen , vuyt elke pa- V. 47

-ocr page 377-



		370

	rochie, die gehouden sullen syn te doen , volgende die voorsz. missive, hebben die voorsz. pastoren respective belooft te sullen seynden op een billette sekere bequaem personen, omme daeruyt twee gekoren te worden, die den gerecbte beduncken sal die notabelste te syn, ende nopende het weygeren vande geweide eerde den ghenen, die nyet als catholique gestorven sullen syn , ende mede van bet aenbrengben vande vroetvrouwen, hebben deselve pastoren beloeft hem te sullen in als reguleren volgende die goede geliefte vande Excellentie vanden Hertogbe van Alva, gouverneur generael etc. (Regist. van Sententien).

M^r. JHERON. VAIRLENIUS, GBCOMMITTEERDE TKR INQUIS. VAN HERESIE. (1565). Op buyden den 16. Juny 1565, compareerden in den gerecbte der stadt Utrecht meyster Jheronymus Verlenius, by de Co. Mat. gecommitteert totten inquisitien van heresien; ende verclaerden, dat by voor seker wist, ende hem vastelyken kennelyck was, dat die Co. Mat., onsen aldergen, beere, vuyt sonderlyke gratie, pardoen ende remissie _? verleent heeft Grietgen Jansdocbter, gevangen op Hasenberch vande heresie, daer sy inne gevallen is ge- weest, ende nu peniteert, ende versocht aen hem, Dire van Zuylen, als schout der stadt Utrecht, dat hem gelieven wilde d'selve te stellen in syn comparants banden, omme die- selve by hem in een eerlycke bewaringe, tot syn laste ende pericule gestelt te worden, ende dat overmits als hy beducht was, die voorsz. Grietgben Jansdochler, wesende een jonge maget, duer die conversatie van andere gevangens ende gyselaers, die met haer op Hasenberch gehouden worden, soude mogen worden geschandaliseert; gehoort welck versoeck heeft heer Dire van Zuylen, schout, by advys ende consent vanden gerecbte, ^ft voorsz. versoeck geac- cordeert, maer dat den voorsz. mr. Jheronymus de voorsz. Grietgen in syn bewaringe nemen soude tot synen anxt, pericule ende laste, ende beloven deselve weer op Hasenberch te doen brengen tot vermaninge oft noot ware, volgende welcke de voorsz. mr. Jheronymus die voorsz. Grietgen tot syne lofte genomen heeft etc. Des t'oorconde onderteykent dy densel- ven mr. Jheronymus, op den dach ende jaer voorsz. (Onder stout:) Jheronymus Vairlenius, Commiss,

			(Register van allerlei acieu).

-ocr page 378-



		]>!■:

	REKENINGEN TAN DEN EERSTEUT KAMERAAR, DIENSTBAAR GEMAAKT A AN DE KENNIS VAN UTRECHT'S KERK- EN SGHOOLSTAAT. 1619�1G34. (Vervolg van Archief IV. biz. 102).

			Dno Arnoldo Tecmanno, 250 L_M voor � jaer tractements. - Eid. 50 L. tot vervalvd. oncosten, gehadt in ^?t opbreken van syn hms- houdinge tot �"��.« ende het transport van dien binnen dese stadt, etc, Dno Joanni Flamengio, aeng. bed. des H. Evang., 225 L., als � jaers tract. - Huur te Maria Magd., 60 L. - Eid. 50 L_M tot verval van syn opbreken, etc. Ev. Verhaer, uts. - Abr. J. Malecot, etc. den 18. Oct. 1619 aeng. tot een ord. siekbe- soecker met verbetering van 50 L., dus 400 L. Aert Andriesz., ut$,₉ 225 L. - N. Stomp, uts.₉ 20 L. - Extraord., uts., 6 L. * D. Lau- rentii, geaugmenteert van 40 tot 50 L., dus hier, 45 L. - Wed. van Bruno en van Leuwen, uts* - Joffr. Beatrix van Wyngaerden, wed. van Ja. Taurino, 125 L. wt sonderlinge gratie etc. - Eid., nog 125 L. in considerate van haer sware familie ende hare eerlycke afkom- ste, wt sonderlinge gracie etc,, verschen. 1 Oct. 1620. Ja. van Bemmel, raet, overhandreykt in specie dry dubb. ryders, om die te vereeren Dno Teckmanno, meded. des H. Ev., wt sake hy de gemeente alhier met syne gaven opte Eredikstoel ende anders sekeren tyt by leeninge eeft gedient, dus hier 33 L. 12 sc. - H.Wer- nertsz. van Velthuysen, gerembourseert 48 L. 15 sc., als oncosten, gevallen inde reyse by 47*
1619�1620. (Gam.: Corn, vo. Pol). Nye borghers: Jan Ghielis, Engelsman, nastelmaker. - Abra. Coop van Londen, har- nasmaker. - Dire Adriaensz. van Wescl, bor- duervverker. - A. Aelbertsz. v. Schoonhoven ende Wouter Aertsz. v. Naerden, speldema- kers. - Ja. v. Zeventer, gb. tot Schoonhoven, goutwerker. - P. Jansz. v. Fransburch, draet- trecker. Vanden Rector 381 L. 15 sc. - It., 439 L. 10 sc. Predd. B. BusschofF, 1000 L. - Huur te Brigitte, 75 L. - J. Langio, 1000 L. - Huur te Abramdoly, 50 L. - C. Dungano, 1000 L. - Huur te Caecilie, 90 L. - P. Agache, 800 L. Hear. Caesario, vorige predicant, 475 L., 100 L. gevallen 1 Jan. 1620, 375 L. voor 3 navolg. vierendeel jaren, soe hem tot sjn onderstand, 3 Jan. 1620, by provisie geac- cordeert is alJe \ jaers 125 L. - G. H. Nypoort, gew. pred., een jaer tract., als bouckh. deser stads armen, als vande ambaehtsjongens al- hier, etc. C. de Goyer, als rentmr. van Hierusalem, 50 gL aen huur voor 'tpaterhuys, het eerst halfjaer bewoont by de wed. van Ys. Frederici, in't nae halfj. by D. Arnoldum Tecmannum, aeng. tot ord. bedienaer des Heil, Evang.

-ocr page 379-



	372

		Almeloveen, 12 L. 7 sc., aen oncosten in de reyse tot Heusden, om by leeninge te ver- soecken D. Cloppenburch ende tot Schoonho- ven D. Zevenhuysen etc. S\ etc. 7689 L. 1 sc 6 d. Hiero. School. Mr. B. Swaardecroon 250 L. voor de diensten, die hy naer syn licentie noch inde schoole gedaen heeft tot 6 Nov. 1619. Op den 25. Oct. 1619 es by de vroetschap deser stadt aengenomen tot Rector vandeschoole in plaetse van Swaerdecroon voorn., D. An- tonius Emilius van.....op een jaerl. gagie van 700 L., versch. Remigii 1620. Ysaac Beckmannus op 17 Nov. 1619 uls. aengenom. tot conrector en lector iert. classis op etc. 500 L., des als hy quam te huwe- lyken 25 L. meer, gelyk binnens jaers ge- schiedt es, dus 525 L. - Verlof genomen ende evenwel een jaer naegedient, toegeleyt 45 L. 16 sc Mr. Sym, Wytfelt, led. ir. 350 L. - R. van Muyden, Led r. 350 L. - Ja. Byn, lect.ru 300 L. - Adr. van Bilsen, led. ru. 300 L. - B. Christiaensz., led. VUU 300 L. - Ev. Ver- haer, uts. 120 L. S\ etc. 4393 L. 1 sc. 1620�1621. (Cam.: Corn. td. Poll). Den 8. Nov. 1619 by de gee. des raets rapport gedaen synde, dat sy waren overco- men met Aert tienriksz., hoedemaker, wo- nende inden Rooden Haan by de Gaertbrugge, dat hy ende syn erfg. sal behouden als syn eigen goet het cluysken voor syne huysinge voorsz., ende op de werff wtgaende, van outs genaemt Mickelenhurch, hetwelck deser stadt in eigendom competeerde, mits jaerl. wtke- rende 3 L. 10 sc. etc. iVye borghers: Jan Jansz. Brinckenburch van Zolingen, zweertveger, M. Max. vanden Broeke, sweertveger, Henr. Tonisz. uit het landt vanden Briel, harnasslager, Hans Claesz. van Praech, sweerteeger, Claes Gisb. Cock van Ysselsteyn, glasschryver.
hem neffens D. Busschoff ende vander Lingen gedaen op Dortrecht, tot bevorderinge vande beroupinge Dibbetii ende elders, etc. - Velt- huysen noch 16 L. voor de oncosten, by hem ende Hans vanden Bosch gehadt in 't gaen versoecken v. D. Teckmannum. - Jan Evertsz., diacon vande armen, 8 L. 14 sc. 6 d., voor de oncosten gevallen in t bevorderen by lee- ninge van D. Modeo tot Wyck, ten tyde de voorgaende predicanten waren verlaten ende de kerke niet en was voorsien. - Noch 79 L. 13 sc. 6 d., als oncoslen opte reyse gedaen by D. Langium ende andere heren vanden ker- kenraet, tot tweemael op Dortrecht tot dimissie ende beroup van D. Teckmannum, etc,* - Dno Laurentio Modeo, predic. tot Wyck, in specie 6 dubbelde goude ryders vercert, voor de gedane diensten in de kerke alhier voor oin- trent 6 weken, als daer oock was D. Daniel de Maistre van Dortrecht, 67 L. 4sc - Wer- naert Jansz. van der kerke wegen geschickt tot Dortrecht, om hy leeninge aldaer een of twee bedienaers des H.Evangelii te versoucken, vercrygende alsdan Dan. de Maistre voorn., ge- rembourseert 30 L. 6 sc., voor de oncosten etc. - Will. Dircsz. van Steenbergen, 264 L. 12 sc, voor verteerde costen tot synen huyse by de heren bedienaren Gillis Bujs, Jacobus Bursius ende Teckmannus, by leeninge hier geweest synde etc. - H. W. Velthuyzen gerembourseert 52 L. 10 sc., gevallen opte reyse tot Putten ende Harderwyck. om by leeninge te versoe- cken D. Alardum Minium, ende voorts tot Dortrecht, totlosmokinge v. D.Teckmannum. - Gisb. Pietersz. vande Woei't, 34 L. 4 sc., voor oncosten by hem, D. Langio ende II. Wer- naertsz. gedaen in de reyse op Amsterdam over HaerJem naer Saendam, tot Hoorn e/c, in t vernemen naer den peisoon van D. Jo- annem Flamengium etc.* - Gisb. Deckers ge- reslitueert 61 L. 16 sc, als oncosten by D. Langius, P. v. Hout ende hem gedaen in ⁹t be- roepen van D. Flamengium. - Barth. Deckers, 16 L. 9 sc. aen oncosten in de reyse, by hem met Dire van Swanenburch gedaen tot Dort- recht , om te versoucken den persoon van D. Teckmannum etc. - Corn, Dircksz. van

-ocr page 380-



	373

		syn dienst van 27 Nov. 1620 tot lest. Sept. daeraenvolgende etc, - Mr. B. Christiaensz., uts. 300 L. - Ev. Verhaer, uts. 120 L. S\ van hetonderhoud derschoole, een nieuwe verbouwing, reparatie etc* 8717 L. 3d. Gratuiteyl aen syn ExcelL De vroetscha p eensamelyk den 6. Augusti 1621 geresolveert synde, te doen een gratuiteyt aen syn ForsteL Doorluchticheyt den Prince van Orangien, als haren stadhouder, om redenen aldaer ver- haelt, ende soodane deur haer gecommitteer- den hebbende doen begroten, die daervan rapport hebben gedaen ende by de voorsz. heren vroetschap belieft is den 20. Aug. voor- schreven, by devvelcke die beraempt was op 300 dubbelde Nederl. ryders, in specie, ende die by den raetsheer Anthonis de Roode be- haudicht syn den heere Panhuysen, als tre- sorier generael van syn Hoochgemelte Princ. Excell., volgens derselver recepisse geleyt in een lade, geteekent mette letter S, in een kasse in de stads secretarye, ende dit boven noch 30 gelyke ryders, gedestineert ende ge- employeert aen eenighe hof-officieren , welke penningen gelicht syn wtte goederen van zal. Joncker Edmundt van Bucchel, ende van heere Elbrecht van Byler anderde burgermeester respective , op dat het te secreter soude blyven ende daervoor jaerlycsch losrenten syn gecon- stitueert jegens den penninck achtien, die by den eersten cameraer in elker tyt sullen worden betaelt, waervan alsoo geen ontfanck ofte wt- geven gemaeckt es, soo wordt hctselve alleenlyk hier gebracht by memorie. In margine stont: By verscheyden acten ende stucken dese saken betreffende byden ander geliacheert ende hiermede overgelevert. 1621�1622. (Cam.: Cokn. v. Duverden). Nye borghers: Joost Dinckels, loopsmeder, Anto. Gillisz., bussmaker van Culenborch. Vanden Rector 543 L. - It., 543 L. Predd. Dno B. BusschofF, uts. 1075 L. - Jo. Langio, uts. 1050 L. - Corn. Dungano,
Vanden Rector 444 L. - It., 486 L. Predd, Dno Bernh. BusschofF, tr. ende huur, 1075 L. - DnoJo. Langio, tr. ende huur in Abra. Dole, 1050 L. - Dno Corn. Dungano, tr. ende huur te S. Cecilie, 1090 L. - D. Arn. Teckmanno, tr. ende huur te Jerusalem, 950 L. D. Jo. Flamengio, tr. ende huur te M. Magd., 960 L. - D. P. Agache, 800 L. - H. Caesario, vorige pred., uts. 500 L. - G. H. Nypoort, uts. 400 L. - Ev. Verhaer, uts. 100 L. - A. J. Malecot, uts. tr. ende huur, 400 L. - A. Andriesz., uts. 225 L. - N. Stomp, uts. 20 L. - D. Laurent, uts. 50 L, - De wed. van Bruno, van Leeuwen, Taurino, uts. - De laatste verbetert met 25 L. H. W. Velthuysen, 23 L. 2 sc. 6 d , ver- schoten inde reyse op 's Gravenhage, tot be- cominge vanden Eerw. D. Henricum Roseum etc. - D- ArnoldoTeckmanno, bed. des H. Ev., verhandreyckt 25 L., om daermede te vereeren D. Jo. Ravesway, pred. tot Culenborch, nyt sake hy een tytlang de gemeente alhier met syne gaven op den predikstoel heeft gedient, etc, - Hans vanden Bosch, 12 L., als oncost, op sekere reyse met Teckmanno, op last van den kerkeuraet gedaen op Monickendarn etc. - Agnietge van Westervelt, 40 L , van dat sy B. BusschofF etc,, doen hy alhier eerst beroe- pen was, een geruymen tyt huysvestinge ge- geven ende naer behoren geaccommodeert heeft etc, S. 8365 L. 2 sc. 6 d. Hiero. school.* D. A. Emilio, uts. 700 L.- Mr. Symon Wytfelt, in plaetse van Ysaaco Beeckmanno, gewesene conrect. & led. ill cl,_faengenomcn etc._f 500 L. - R. van Muyden, gewes. lect* f, ende nu quartam classem in plaetse van Wytfelt bedienende etc. 337 L. 10s., voor § jaers tractements in IV. cl., sed. I Jan. J621 tot 1 Oct. etc. - R. van Muyden, 87 L. 10 sc., voor \| jaers in quinta classe^ etc. ~ A. van Bilsen, gew. lect. VII.,, nu ad V. classem gepromoveert, 262 L. 10 sc., Voor f jaers etc. - Ja. Byn, lect. vicl.₉ 300 L. - A, van Bilsen, gew. VII c/., voor \ jaers 75 L. - Mr.Willem van Megen aengenomen tot lector VU classis in plaetse van Bilsen, 262 L. 12 sc , over

-ocr page 381-



	374

uts. 1095 L. - Anto. de Roode, Jjaerhuish. voor Do. Ribbium. - Am. Teckmanno, 950 L. Jo. Flamengio, uts. 960 L. - D. Harmanno Ribbio, tot bed. des H. Evang., 29 Oct. 1621 aengenomen, een jaer tractement, 1000 L. - Tot verval vande oncosten in 't opbreken van syn hujshoudinghe te Bolsweerd ende trans- port vandien alhier, 50 L. - D. Agache, uts. 800 L. - H. Caesario, uts. 500 L. - G. H. Nypoort, uts. 400 L, - Ev. Verhaer, uts. 100 L. - A. J. Malecot, uts. 400 L. - Aert Andriesz., uts. 20 L. - D. Laurent, uts. 100 L. Dewed, van Bruno, van Leeuwen, Taurino,M/s. Mr. Thomas Schot, aengenouien pred. off bedienaer des H. Evangelii der Engelsche kerke off natie binnen deser stadt, betaelt de som van 37 L. 10 sc, over een vierendeel jaers vande subventie, die de vroelschap belieft heeft tot syn jaerlixe tractement van stadts- wegen te doen, versch. 13 Aug. 1622. Corn, van Velsen, schoolmeester ende coster van St. Jacobskerke alhier, 18 L., voor de diensten by hem gedaen in 't voorsingen inde gasthuysen aen de kraen ende buyten de Wit- tevrouwenpoort, hoewel buyten last ofte weten vande vroetschap, daervan hem belast es te desisteren, emmers buyten coste vande stadu D. B. Busschoff, 90 L. als gerembourseer- de mondcosten by syn E. geministreert. D. Jo- anni Verhouwel, pred. tot Eek. D. Paul. Coloni, pred. tot Maurick, ende ander, elck voor een tyt de kerke ende gemeente deser stadt nae het deportement vande remonstrantsche pre- dicanten bedient hebbende. breder als in een memorie etc, S\ etc. 9470 L. 10 sc. Hiero. School. D. A. Emilio, uts. 700 L. - Wytvelt, uts. 500 L. - Van Muyden, uts. 450 L. - Van Bilsen, uts. 400 L. - Byn, uts. 300 L. - Van Megen, uts. 300 L. - Christiaensz., uts. 300L. - Verhaer,uts.\20h. S\ etc. 4552 L. 4 sc. 1 d. 1622�1623. (Cam,; Ja, VAN MbDISNBLIK). Nye borgers: Aert Ottens, ebbenwerker,
		Robb.Bertoun, engelsman, barbier, Jan Vosch van Nymwegen, vuurwerkmaker, Piet. Lathou- wer van Middelburg, borduyrwerker, Jan Jansz. van Arnhem, glasmaker, Phil. Jansz. van Londen, loopsmith. Vanden Rector, 501 L. - It., 553 L. 10 sc. Predd. B. Busschoff, tr. en h., 1075 L.- Jo. Langio, do., 1050 L. - Caro. Dungano, do., 1090 L. - Arn. Teckmanno, do.₉ 950 L.- Jo. Flamengio, do., 960 L. Do. Harm. Ribbius, mede aengenomen tot een bedienaer des Woords ende kerke, op eene gagie van 1000 L., dan also hy ditjaer nyet en is ingetreden, als hetselve nyet be- leeft hebbende, soo is syn wed. betaelt 250L. over een jaer alimentatie. Dno Petro Agache, 800 L. Henr. Caesario, uts. 500 L. - G H. Ny- poort, uts. 400 L. Mr. Harm, van Riemsdyck, 100 L. over een jaer tractement, verschenen 1 Oct. 23, van dat hy tyde deser rekeninge gedaen heeft in den Dom ende Buurkerk, in't voorlesen der H. Schrifture ende voorsingen der Psalmen Davidts, blyckende by cruitancie etc. A. J. Malecodt, uts. 400 L. - Aert An- driesz., uts. - N. Stomp, uts." D. Laurensz. als de wed. van Bruno, van Leeuwen, Tau- rino, uts. Mr. Tho. Schott, aengenomen predicant ofte bedienaer des H. Evangelii der engelsche kerke of natie binnen dese stadt, 175 L. voor een jaer tractement, verschenen 13 Aug. 23, alse de eerste f jaers jegens 150 L. 's jaers, ende de leste jegens 250 L., soo den 14. Jul. 23 de vroetsehap deser stadt op ernslig aenhou- den vande voorsz. natie ende oock de favorable brieven des heren ambassadeurs vanden Con. van Groot Bretannie etc., voorgaende jaer gagie by augmentatie van 100 gl. meer, nog dit aenstaende jaer is gecontinueert, daer van hier d'augmentatie voor het eerste vie- rendeel jaers, blyckende by de requeste ende andere stucken met qui tan tie. S. van het onderh. der predi- canten etc.,* 8697 L. 9 sc. I d. Hiero. school. Ant. Emilio, reel., 700L.-

-ocr page 382-



	375

S. Witfelt, ///. cL led. ₉ 500 L. - R. van Muyden, ir, cl. lect._f 450 L. - Adr. van Bilsen, r. cl. lect._n 400 L. - Ja. Byn, ri.cl. led., 300 L. - Will, van Megen, led ru. cL, 300 L. - B. Christiaensz., led. rm. cl., 300 L. Corn, van Velsen, schryfmr., 120 L. S\ met de repp, etc., 3613 L. 8 sc. 6 d. 1623�1624. (Cam.: Ja. tan Mjsdenbuck). Nye borgers: Corn, Cornelisz. Duyfhuys, backer, Bartholomeus de Nassau van Neracq, harnasmaker, Bast. Lenaertsz. van Sonimaigne, loopsmeder, Goort Pauwelsz. Seger, van Stal- burch, bus- ende ladenmaker, Henr. van Meyburch, borduerwerker, Corn. Cornelisz. Roos, van Aken, bussemaker. Vanden Rector, 525 L. 15 sc. - It.,558 L. Predd. Dno B. Busschoff, 1075 L. - Jo. Langio, 1090 L. - C. Dungano, 1000 L. - Arn. Teckmanno, 950 L. - Jo. Flammengio, 900 L., verhooginghe 100 L., huur 60 L. - Andr. Swavio, aengen. 3 Sept. 1623, 1000 L., voor't opbreken van Alcmaer 50 L., huur in Abrab. Doly 50 L. P. Agacbe, 800 L. - Henr. Caesario, 500 L. - Nypoort, uts. 400 L. - Riemsdyck, uts. 100 L.- Malecodt, uts. 400 L. - A. Andriesz. 225 L. - Stomp , uts. 200 L. - D. Laurensz. 50 L. - De wed. van Bruno, 250 L. Mr. Thomas Schott, aengen. pred. ten dienste vande Eng. natie ende kerke alhier, 250 L. over een jaer tractements, verschenen 13 Aug. 1624, etc. De wed. van za. H. Ribbio, over een jaer alimentatie, 250 L. - De wed. van Taurinus, 125 L. S\ 9664 L. 6 sc. Hiero. school. Anto. Emilio, 700 L. - Witfelt, conrector en tertiae classis, 500 L. - It_M 12 L. 10 sc, want hem paeschen 1624 toegeleyt syn 25 L. jaerl. � R. van Muyden, IV. cl.y 450 L. - A. van Bilsen, v. cl., 400 L. - J. Byn, rx. cl._f 300 L. - De cre-
		diteurs van W. van Megen, rn.cL, 300 L. - B. Christiaensz., Fin. cl.y 300 L. Van Velsen, schryfmeester, 120 L. S^a. etc. 3597 U 7 sc. 3 d. 1624�1625. (Cam.: RoEiANT GerOBCLUs). Nye borgers: Anto. Severynsz. van Home- rich, busmaker, Louys Laylny, goutwerker, geb. tot Calis in Frankryk, Corn. Petersz. van Utrecht, harnuschmaker, Ger. Gerritsz. van Montsieu, busmaker, Jan Thilmansz. van Hens- berch, loopsmidt, Jan Evertsz. van Munster, drucker, Ger. Gerritsz. v. Maestricht, sweert- veger. Vanden Rector, 504 L. 15 sc. - It., 545 L. 5 sc. Predd. B. Busschoff, uts. 1075 L. - C. Dungano, 1000 L. - Arn. Teckmannum, 1050 L. - Jo. Flammeng., 1060 L. - Andr. Swavius, 1050 L. Dno Jo. Breyero, aengen. etc. 265 L. over een vierendeel jaers, vexsch. 1 Aug. 1625,soo hy noch was ongehouwt; noch 50 L. etc in syn transport met syn mobilia van Ravesteyn etc. P. Agache, uts. SOO L. - Henr. Caesario, uts. 500 L. - Nypoort, uts. 400 L. - Van Riemsdyck, 100 L. - Malecodt, 400 L, - Andriesz. 225 L. Henr. Thin, successeur van Stomp, 20 L. ~ D. Laurensz. 25 L. - Tho. Schot, etc. 250 L_# De wed. van Bruno, Ribbio, Taurino, Langio (Joufr. Maria van Yselmuyden wed. van) 250 L. S'. etc. 9947 L. 17 sc. 6 d. Hiero, school. A. Emilio, etc. 700 L. - Wytfelt, 525 L. - Van Muyden, 450 L. - Van Bilsen, 400 L. - Byn, 300 L. - Me- gen, 300 L. - Christiaensz. 300 L. Van Velsen, 120 L. S^a. etc. 3435 L. 2 sc. 6 d.

-ocr page 383-



		37G

Ander wtgeven van oncosten ende trac- tementen ende anders, als gedaen ende gevallen syn in tyden nabeschreven, als op't emslich aensohryven van syn DoorL myn heere de Prince van Oran- gien etc., die 8 vendelen schutters de- ser stadt ende een wten weerde, van tyt tot tyt met syn Excell. patenten getogen ende geweest syn ingarnisoen te Zutphen ende Doesburgh respective, waerwt die soldatenjneerendeels gelicht ende inU velt gebracht syn omtrent Breda, Ger. Jacobsz. van Velthuysen, hooftman van het vendel schutters vande calibers, wt- getogen synde den 25. Mart. 1625 in garni- soen tot Zutphen, wedergekomen denl5. Apr., dus gevaceert 22 dagen, 2326 L. 19 sc. 6 d. etc* Ger. Jansz. Hoolck, hooftman van het ven- del vande schutters vande nieuwe calibers, mede wtgetogen den 25. Mart naer Zutphen ende gereverteert den 22. Apr., "dus wtge- weest 29 dagen, 3082 L. 6 d. etc. Desen rendant in de quaiite als hooftman van het vendel schutters der nieuwe haecx etc., 2946 L. 14 sc, 25 Maart tot 21 Apr. met syn vendel tot Doesburch in garnisoen geweest synde. Gisbr. Verwoert, hooftman van het vendel schutters vande nieuwe handbooch, 2568 L. lg so., vanden 11 Apr. dat het vendel geto- gen is naer Zutphen, te huys gecomen etc. May (?), wtgeweest syn 24 dagen. Gillis van Couwenhoven, hooftman van het vendel schutters vande nieuwe voetbooch, 2584 L. 13 sc. etc. Phii. Ram, hooftman van het vendel sch. der hantbooch, 2532 L. 15 sc. 6 d. etc. Antho. de Goyer, hooftman vande voet- booch , 2503 L. 2 sc. etc. Jo. vande Nypoort, hooftman van het vendel schutters des haecx, 2539 I-. 13 sc. etc. Will, de Jonghe , hooftman van het vendel in den weerde, 2732 L. 7 sc. etc. Die huisvr. vanden gewesen burgermeester vander Lingen, 135 L. van 17 vaten biers,			by haer doen leveren te schepen, tot behoefF vande comp. schutters des hooftmans vander Hoolck, die te water gevoert werden op Zut- phen. etc. S\ vande tractt. etc. 24,023 L, 19 sc. 6 d. 1625�1626. (Cam.: R. Gerobuius). Nye borgers: Jan Fredericxsz. Vlug, pot- tebacker wt Lauwenrecht, Jan Jansz., silver- gieter, Will. Jansz. ende Will. Poocx, pas- sementwerkers, Dan. Franchois, id._f Henr. Volckertsz., id., Jan Pyll, lampenmaker, Jan Strachem, chirurgyn, Will. Jansz., draetwer- ker, Jan Woutersz., loopsmit, uit het lant van Gulich, Henr. Henriksz., boekbinder van Aurich, Joost Meeuwsz, van Spanje, bor- duerwei'ker van Leyden, Sam. Speenhovius, chirurgyn, Abraham Pieraett, tafTawerker. Vanden Rector, 566 L. lOsc. - It., 590L. 5 sc. Predd. Busschoff, uts. - Dungano, 1000L. It., 75 sc. - A. Teckmann, 1050 L. - Fla- meng, 1060 L. - Swavius, 1050 L. - Breyero, 1050 L. - Agache, 800 L. - H. Caesario, Ny- poort, Riemsdyck, Malecodt, Andriesz., Thin, uts. Petro Agache, predicant, ende Luc. de Vau, ouderling vande franschegemeente, 47 L. 10 sc. Thierry Caesar, vooileser inde voorsz. kerke in plaetse van D. Laurensz., 37 L. 10 sc. Tho. Schott etc., 250 L. - Ende alsoe den voorn. Schott vermoort synde, het leste vie- rendeel jaers niet geheel wtgedient heeft, soo is synen successeur Jeremias Elbrouch wt laste vande vroetschap by desen cameraer noch be- taelt een vierendeel jaers gagie, verschenen 18 Sept. 1626. De wed. van Bruno, Ribbius, Taurinus, Langius, uts. - De wed. van Isa, Frederici etc., 'tlnetste vierendeel jaers van het tract. van haer man , 225 gl. Abra. Cornelisz., 15 Aug. 1625 voor een half jaer aengenomen tot besoeker vande sieken,

	___-.. .. __.._ .
				.

-ocr page 384-



	377

Besmet met de contag. siekte van pest, op een gagie van 300 L. S\ etc. 11,105 L. 19 sc. 6 d. Hiero. school. Anto. Emilius, Witfelt, van Muyden, van Bilsen, Byn uts., van Megen, 150 L. - Velsen, 150 (successeur van van Megen) 150 L. - Christiaensz. uts. Van Velsen als schrysmeester, 120 L. Mr. Dan, Waterryck van Santwitz, fransch schoolmeester ende expert in't scbryven, op- ten 29. Juny 24 van stadswegen aengenomen voor den tyt van ses jaeren etc,, innegegaen synde Victoria 24, op conditien als in't re- solutieboek, ten daghe endc jare voorschre- ven geregistreert, ende voorts op een tractement van 150 L. 'sjaers, daervan alhier betaelt es een jaer, verschenen Victoris 1626. S\ etc. 4224L. 15sc.7d. Ander tvtgeven van lasten_y die de goe- deren der cellebroers te dragen hebben. Celliten. Die 4 personen aengenomen, om de doode lichamen ter aerden te brengen, volgende d'instructie daerop gemaeckt, betaelt tsamen 92 L, wesende yeders portie 23 L. over een jaer gagie, verschenen Remigii 1626. 1626�1627. (Cam.: Aert Foeyt). Nye borgers: Ev. Jorisz. vande Wall, glas- schryver, Jan Wiliemsz, van Essen, loopsmit, Ev. Petersz. van Essen, loopenopmaker, mr. Joh. Pater, advocaet, Tho. Morse Engelm., chirurgyn, Leon. Thysz., passementwerker van Aken, Henr. Gcrritsz. van Swanenburch, dito, Baltb. Andriesz. Clet, loopmaker, Jan Court, loopsmit van Essen, Stev. Deck, vuerslotma- ker van Wels, Peter Hoi man, vuerslotmaker van Aken, Wimmer Wiliemsz., busmaker. Vanden Rector, 585 L. 15 sc. - It., 631L. 10 sc. Predd. Busschof, Dunganus, Teckmann, Flameng, Swavius,w^ V.		Jo. Breyero, aengenomen, een jaer gagie, verschenen I Aug. 1627, 1000 L. Agache, 800 L. - Andriesz., uts. - Henr. Caesario, Nypoor t, Riemsdyck, Malccodt, H. Thin, uts. Thierry Cesar, voorleser inde fransche kerk, 75 L. Jeremiae Elborouch, predicant vande Eng. natie alhier, betaelt 262 L. 10 sc, over f jaers gagie, tegen 250 L. 'sjaers, ende noch 75 L. over't leste vierendeel jaers, verschenen 18 Sept. 27, als synde syn gagie op den 22. Aug. 1627 met 50 ponden 'sjaers verhoocht. De wed. van Bruno, Ribbius, Taurinus, Langius, uts. Abra. Cornelisz., eta. uts. S\ 11,158 L. 10 sc. 6d. Hiero. school. Emilius, Witfelt, van Muy- den, van Bilsen, Byn, van Velsen, Christiaensz. uts., Velsen, Waterryck, uts. S^a. etc. 3742 L. 13 sc. 9 d. 1627�1628. (Cam.: Aert Fokit). Nye borgkers: Robbert Gray Scotsman , Horatio van Milanen, Jan Philipsz. van Lies- velt, borduurwerker, Herm. Cornelisz, de Veer, do., Jan van Loon, goutsmith, Dav. Dionysz., copergieter, Eppe Hermansz. vander Erck, clockegieter, Jan Cole, Engelsman, Henr. Wolphert van Solingen, sweertveger, Jan Maenye, syde-passementwerker, Jan lsacxsz. van Zon, copergieter, Court. Daelhuysen van Stell, loopsmit, Will. Jansz. van Campen, bussemaker, Bernt Hermansz., speldemaker vanDeventer, Jan Martensz. van Gelenkerken, bombesynwerker, Nic. Matheusz., silversmit van Haerlem, Ja. Jacobsz. de Bode, silver- smit. Vanden Rector, 616 L. 2 sc. 6 d. - It., 622 L. 2 sc. 6 d. Predd. Busschoff, Dunganus, Teckman, Flameng, Swavius, Breyer, Agache, uts. H. Caesario 350 L,, over een half jaer ver- hoochde alimentatie, hem overmits syn hogen ouderdom toegevoecht, versch. 1 Apr. 1628, 48

-ocr page 385-



	378

als synde in Martio overleden. Aen de erfF- genamen van denzelven gelyke 350 L. over een half jaer, verschenen 1 Oct. 1628, heml. opten 4. Martii 1628 ex gratia geaccordeert een jaer tractement nae des voorsz. Gaesarius doot, etc. Nypoort uts. - Riemsdyk. - Malecodt, An- driesz., Tin, T. Caesario uts* Jer. Elborouch etc, 300 L. - De wed. van zal. Ja. Bruno, Ribbius, Taurinus, Langius uts. S. etc.* 11,585 L. 3 sc. 9 d. Hiero. school. Emilius, Wytfliet, van Muy- den, van Bilsen, Byn, van Velsen, Chris- tiaensz., uts Van Velsen, uts. Waterryck uts. - Denselven 600 L. huur, wt sekere consideratien by accoord belooft ende toegevoegd, soo voor syn resterende 3 jaren gngie als de vrye woninge, des hy tegen den vervaertyt van Victoris 1629 soude ruy- men de woning inden convente van Abraham Dole, voor hem geapproprieert ende neffens andere stucken verhuert aen mevrouwe de douaigiere van Brederode etc, S\ etc. 4247 L. 17 sc. 2 d. 1628�1629. (Cam.: WlLLEM T. StEENBERGEN). Nye burgers: Harb. Jansz., stale knoop- maker, Jan Joostensz. Colck, bombasynwerker, Marthen Balthusz. in Lauwenrecht, potte- backer, Joost Courten van Ridberch, loop- smith. Vanden Rector, 620 U - It., 629 L. Predd. BusschofF, Duugano, Teckmann, Flameng, Swavio, Breyero, Agache, uts. - De erfgenamen van H. Caesario 350 gl._t Ny- poort, Riemsdyck, Malecodt, Andriesz., Thin, T. Cesar, uts. Jer. Elborourch etc. 150 gl. voor \ jaer, noch 18 L. 50 s. voor huishuur. Raphe Cleytoun, pred. vande Eng. natie, aengenomen in plaetse van J. Elb 150 gl., over een half jaer. In plaetse vanden voorn. Cleytoun aengenomen Do. Alex. Leigtoun, soe is hem op versoeck vande bedienaren des		goddel. woords der classis binnen deselve stadt in plaetse van \ jaer tractement by hem als predicant der voorsz. Engelsche natie verdient ende omme redenen, breder inde recr". tot dien eynde overgelevert, verhaelt, toegeleyt de som van eens 300 L. Wed, van Bruno, Ribbius, Taurinus, Lan- gius, uts. Jo. Flamengio, 300 L., omdat hy tot de eerste 3 jaer maer 900 L. had gehad. - Teckmann 400 L. ter cause als Flammeng. Nypoort, uts. S. 11349 L. 14 sc. Hiero. school.* Ant. Emilio, Sim.Witfelt, van Muyden, van Bilsen, Ja. Byn, van Velsen, Christiaensz., uts. - Van Velsen, uts. S\ 3360 L. 1 st. 6 d. � 1629�1630. (Cam.: WlLLEM V. StEENBERCH). Vanden Rector, 610 L. lOsc. - It., 603 L. Predd. BusschofF, Dunganus, Teckman, Flameng, Swavius, uts. - Breyerus aengenomen op 1000 L. Agache, Nypoort, Riemsdyck, Malecodt, Andriesz., Thin, Th. Cesar, uts. Raphe Cleytoun, predicant vande Engelsche ende Schotsche natie in plaetse van Alex. Leigtoun weder aengenomen op 300 L, nef- fens gelyke 300 L. vande staten, 150 L. voor een half jaer. Is. Forterius in plaetse vanden voorn. Cley- toun aengenomen wesende tot predicant over de voorsz. Schotsche ende Engelsche natie, gelyke gagie van 300 L, over 4 jaer 150 L. Wed. van Bruno, Ribbius, Taurinus, Lan- gius, uts.' Do. Lodew. Renesse, predicant lot Maerssen, 50 L , voor dat hy in den winter deses jaers geduyrende d'absentie Van Do. BusschofF ende d'indispotie Dni Breyeri de gemeente alhier Godes neilige woort mede gepredikt heeft. - Dno Adr. Swavio etc. 100 L. voor cost ende drank te synen huise verteert by D, Lod. Renesse voorsz. S\ 10,201 L. 5sc

-ocr page 386-



	379

Hiero school. Emilio, Sausellio, van Muy- den, van Bilsen, Byn, van Velsen, (Herweyck (in plaetse van Velsen) 75 L.) Wed. van Byn 71 L. Christiaensz., uts. - Van Velsen, uts. etc. S^a. 3195 L. Petr. Bor Ghristiaensz, historieschryver, 400 L, hem by de vroetschap deser stadt toege- voecht ende vereert, in regarde vande groote inoeyle ende oock tot verval eenichsins vande groote oncosten, die hy gehadt ende gedaen heeft in 't beschryven ende doen drucken van bet vierde deel des vervolchs der n. oorloge ende geschiedenissen, sedert het innemen van Breda met het turfschip, tot de compste van den cardinael Albertus van Oostenryck in 't leste des jaers 1595, Denselven noch betaelt 150 L., voor de dedicatie ende presentatie van 13 exemplaren der beschryvinge vande gelegenheyt van 's Her- togenbosch, hare oorspronk, fundatie, ver- grootinghe ende eyntelyk veroveringe, mits- gaders de verraschinge ende inneininge van Wesel ende meer andere geschiedenissen des jaers 1629. 1630�1631. (Gam.: Wed. van Ev. v. Schoneveit). Vanden Rector 552 gL 15 st, - It., 545 gl. 17 sc. Predd. BusschofF, Dungano, Teckmanno, Flameng., Swavio, Breyero, Agache, Nypoort, Ryemsdyck, Malecodt, Andriesz., Thin,Th. Caesar, uts. Dominus Isa. Forterius, in plaetse van Cley- toun aengenomen wesende tot predicant over de Schotsche ende Engelsche natie op 300 L. ⁹s jaers, verschenen lest. Oct. Wed. van Bruno, Ribbius, Taurinus, Lan- gius, uts. Isa. Forterio, huishuur 75 L, half de stadt, half de staten. Malecodt by anticipate, tot redding syner schulden, 100 L. S\ 10,588 L. 15 sc. Hiero, school, J. Liraeo, Sausellio, van		Muyden, van Bilsen, van Velsen, Herwyck, Christiaensz., van Velsen, uts, S\ 3100 L. 1631�1632. (Cam.: Aernt VAN Eck). Nye borgers: Claes Claesz., trompetmaker, Casp. Henricksz. van Ecckhout, loopsmid, Harm. Dirksz. en JanSchynen, bussemakers, Nic. Sebill, id. Vanden Rector, 517 L. 10 sc. - It., 510 gl. 10 s. Predd. B. BusschofF, 1075 L. - C. Dun- gano, 1075 L. - A. Teckmanno, 1050 L. - J. Flameng, 1060 L. - Andr. Suavio, 1050 L. Jo. Breyero aengenomen op 1000 L, Petro Agache, 800 L. Dno Isaco Forterio, bedienaer vande ge- meente der Engelsche ende Schotsche natie, een jaer gagie, verschenen lest. Oct. 1632, 300 gl. - Denselven noch 37 gl. 10 s., hem opten 17. Oct. 1631 jaerlycx toegevoecht voor huishuur. Nypoort, 600 gl. - Riemsdyk, 100 gl. - Malecodt, 500 gl. - A. Andriesz., 225 gl. - H. Thin, 24 gl. - T. Caesar, voorleser in de Fransche kerk, 65 gl. Wed. Brunonis, Ribbii, Taurini, Langii, uts* S-. 10,113 L. 15 s. Hiero. school. Do. Justo Liraeo, aengen. tot rector, op condd. als Emilio, 700 gl. - Dno Abra. Sausellio, als conrector in plaetse van Witfelt, 525 gl. Van Muyden, van Bilsen, van Velsen, uts_% Mr. Abra. Herwyck, led ril. 300 gl. - Christiaensz., 300 gl. Velsen uts. 120 gl. S\ 3120 gl. 1632�1633. (Cam.: Aernt van Eck). Nye borgers: Ja. Goulyn, passementier, Ja. Heck, lintwerker. Vanden Rector, b8b L. - It., 498L. 10st. Predd. BusschofF, Dungano, Teckmann, 48*

-ocr page 387-



	380

		Ant. Aemilius, als prof, hisloriarum, maer alsoo syn E. mede is regens gymnasii Hiero-* nymiani, ende alsulcx de gagie van een ende ander te samen gebrocht wordt in't navol- gende capittel, so dient sulcx hier voor me- morie. D. Justo Liraeo, historiae temporum et humanarum litterarum professor, 125 gl. over \ jaer gagie, versch. 1 Oct. 34. D. M. Henr. Reinero, aeng. tot prof,phi-* losophiae, 500 gl. over J jaer, verschenen 6 Oct. 34. Gisb. Voetio tot een tabbert, 80 gl. - Voor oncosten in ^?t opbreken van Heusden etc., 81 gl. 1 sc. - Matthaeo, voor 1 tabbert 80 gl. - Aemilio etc. 80 gl. - D. Liraeo, do. - Rei- nero, do. Jan Roelofsz. van Noortdyck, opten 16. Jan. 34 aengenomen tot pedel vande illustre schoole 150 gl. 'sjaers, den 21. Jan. 35 verhoocht tot 200 gl. etc. S^a. 2266 L. 1 sc. Hiero, school. J. Liraeo over \ jaer 350 gl. - A. Emilio, weder aengenomen synde totprof. historiarum inde illustre school alhier, ende mede tot regens gymnasii Hiero. op 1300 gl. etc. D. Abra. Bockstadio, conrect. inde plaetse van Abra. Sausellii, 600 gl. - Van Muyden, 450 gl. - Van Bilsen, 400 L. - Van Velsen, 300 L. - Herwyck, 300 L. - Christiaensz., 300 L. - Velsen, 120 L. S\ 3775 gl. Ev. van Weede, seer, van net capittel van den Dom, 600 gl., volgens de gemaeckte con- ditie met die vanden Dom-capittele, aengaende ^?t groot capittelhuis, omme'tselve tegebruiken tot een illustre schole, tot een vereeringe syn toegeleyt, in't regart van 't ongeryff, dat hy daerby in syne woninge was hebbende, etc.
Flaman(!), Suavio, Breyero, uts. - Agache, uts. Wegenssyne numereuse familie voor eens 100 L. D. Isa. Forterio etc., 300 gl. - Hem noch als huish. 37 L. 10 sc. Nypoort, Riemsdyck, Malecodt, Caesar, wed. van Bruno, Ribbius, Taurinus,Langius, uts. S^a. 10488 gl. 15 sc. Hiero. school. Justo Liraeo, Sausellio, van Muyden, van Bilsen, van Velsen, Herwyck, Christiaensz. uts. Van Velsen, uts. S^a. 2998 gL 15 st. 1633�1634. (Cam.; Roeloff van Zyll). Vanden Rector, 485 L. 15 sc. - It., 525 L. Predd. Busschoff, Dungano, Teckmanno, Suavio, Breyero, uts. - Agache, uts. - Toel., 100 L. Isa. Forterio etc., 300 L. - Huur, 37 L. 10 sc. Nypoort, Riemsdyck, Malecodt, Andriesz., Thin, (en in syn plaetse Henr. Jacobsz.) uts. - T. Caesar, uts. - Wed. van Bruno, Ribbius, Taurinus, Langius, uts. S\ 10,534 L. 15 sc. Ander wtgeven tot onderhoudt vande nieuwe illustre schoole, 1636 alhier binnen Utrecht geerigeert, metten dependeniien van dien. Gisb. Voetio, beroupen tot prof essor iheo- logiae et hehraicae linguae, 300 gl. over \ jaer, versclienen 12 Spt. 1634. D. Auto. Matthaeo, beroupen tot prof essor inden rechten₉ over J jaer, versch. 15 Spt. 1634, 500 gl. Hier soude noch koraen de gagie aen D.

-ocr page 388-



			TIENTAL BRIEYEN

		VAN H. YAH BEAUMONT, Griffier der Staten van Holland, AAN JOH. VAN MATHENESSE, Plenipotentiaris te Munster, (rWAR HET OBIGLNEEL.) I. Wei Edele Heere. Ick bedancke Uwe Wei Ed. ten hoochsten voor d'advisen, my gegeven by desselfs mis- sive vanden 26. der voorJeden maendt, wenschende tjdt ende gelegenhey^ te hebben, omme Uwe Wei Ed. yets van gelycke valeur te laeten toecomen, maer tegenwoordigh door particu- lyere empeschementen my niet konnende inlaeten , omme de domestique saecken van het colege, daer Uwe Wei Ed. het eerste lith van is, te verhaelen, sal alleene seggen, dat het- selve met bet scbeyden der jongste vergaderinge beladen is met een consent van 600^m gl., dat gebonden was aen de saecken vande visscherye ende kustschepen, ende daerinne van ^?t n^rq^T (volgende desselfs gebruyck) niet was te verwachten ende Dordt niet en sal geven, soo kan Uwe Wei Ed. wel afnemen , dat er tott verligttinge van alle het andere werck niet veel heeft overgeschooten. Hoochgemelte vergaderinge is weder geeonvoceert tegens huyden, ende vele leden hadden aengenomen de dagh waertenemen, maer die van het n^r quartyer zyn oorsaecke, dat de besognes eerst over 8 dagen sullen aenvangh nemen. Uyt de bryeven van Cracouw, die de clerq de Graef Uwe Wel Ed. sal hebben gesonden (gelyck deselve noch gisteren vermaent is daerinne niet te versuymen), sal Uwe Wel Ed. vernomen hebben, dat overgesonden is een tollyste van Noordwegen, aengaende den jaere 1625; daerop syn de leden, die op commissie van haere Ed. Gr. Mo. over de Deense saecken hadden gebe- sogneert, als te weten Leyden, Amsterdam, Rotterdam, Schyedam, Hoorn, Enckhuysen ende Medenblick , by haere Ed. Mo. beschreven, maer dat werck is soo duyster gevonden, dat men naer eenne sessie heeft moeten scheyden ende de meest geinteresseerde aengenomen hebben, haer by ervaerene luyden van dien tydt behoorlyek te doen informeren, omme ter vergaederinge dyenthalven met goede kennisse van saecken te resolveren, soodat de ratificatie van het Deense tractaet daernaer is uytgestelt. De saecken voorkomende ende alle hetgene vorders sal passeren, sal ick niet laeten Uwe Wel Ed. te adverteren ₉ gelyck mede vande pointen van beschryvinge, ingevalle Uwe Wel Ed. daervan gelyeft gedyent te wesen. Wat gisteren ter generaliteyt geresolveert is aen de hhn plenipotentiarisen te schryven, sal Uwe Wel Ed, uyt de missive vernemenj wat my aengaet, den bryef van Uwe Wel Ed.

-ocr page 389-



		382 ontfangen, heeft daer geen occasie toe gegeven , alsoo daer geen levende syel kennisse van heeft gehad. Maer naer ick verneem, is aldaer in 't breeds uytgemeten de correspondence aen den ridder van Wonio(?), met wyen hy die aldaer heeft, is my onbekent. Den l^e bryef van Uwe Wei Ed. ende den heere van Heemstede aen haere Ed. Mo. ofte dergelycke, is in druck gekomen. Alle de hhn van't college hebben daervan copie gehad, maer aengenc� men deselve te mesnageren, soo dat ick hope, dat het daer niet van is veroorsaeckt, te meer dewylle aen de rekenkamer ende (soo ick bericht werde) aen de familie van welgedachten heere van Heemstede gelycke journael is gesonden, hoe het sy, daer leyt het voor die mael, maer daer naer heeft men wyser beginnen te werden, ende ick hebbe, om alle seeckerheyts wille, voorgenomen alle de bryeven apart te kasseren ende op te sluytten, doch sal niet konnen weygeren aen eenige vande voornaemste steden, daervan communicatie tegeven,ende niettemin daeriune soodanighe circumspectie gebruycken, dat ick dyenthalven wel sal mogen verantwoorden. Ick neme de vrymoedigheyt van Uwe Wel Ed. desen aengaende wat parti- culyerlyck te adviseien, biddende dat hetselve ten besten moge werden gemesnageert, ende dewylle de post tegenwoordich presseert, sal eyndigen, God biddende, etc. Uwe Wel Ed. ootmoedige ende gansch verplichte dienaer, Hkrbt van Beaumont. 1646. Met haest, inden Hage den 6. February, 1645.. Als het Uwe Wel Ed. sal gelegen komen over het ouderlingscbap te discoureren, sal ick my bereyt houden, omme daerop danckbaerlyck te antwoorden. Ondertusschen syen wy'tal, ende (van) het secretaris-, kerckmeester- ende ouderlingscbap , moet ick afsien tot een naerder. Opschr.: Wel Edelen Gestrengen heere, heere Jo. v. Mathenesse, etc,, Ambassadeur Plenipolentiaris van weghen de Ho. Mo. heren Staten Generael etc,, te Minister. II. Wel Edele Heer. Uwe Ed. missive vanden 11, deser is my wel behandicht, bedancke UEd. seer voor de advisen ende consideratien, daerinne begrepen. Maer bemercke dat UEd. mynne voorgaende ten aensien vande communicatie der bryeven aen eenige steden , heeft opgenomen, als ofte ick UEds, brieven, aen my particulyerlyck geschreven, communiceren wilde, hetwelcke ick noch gedaen hebbe, noch oock doen sal, houdende die eere ende genoegen voor my alleen. Maer soo UEd. myn schryven te rechte gelyeft in te syen, vertrouwe, dat deselve bevinden sal, dat ick spreecke vande communicatie der bryeven , die aen haere Ed, grt Mo. ofte derselver G^e raden geschreven werden, welckers communicatie by my niet kan werden ge- weygert, doch ^fgaet deselve niet verder als alleen onder borgemeesteren, die my rcspective- lyck hebben geschreven, de voorsz. bryeven in aller manieren te sullen mesnageren, soo dat ick mynenthalven daerop derve gerust wesen. Dat Vrangryck sich bemoeyt heeft, ten eynde ons werck niet soude werden geaccelereert, twyflele ick niet, ten opsichte van het menich- fuldich draeven van Braset, soo haest tadvis vanden l^e ouverture hyer is gekomen, maer is nu wat stilder, mits de deliberatie over de procuratien van Spagnien blyft liangen, soo door dyen de vergaderinge deser provintie tot noch toe door het dryen niet compleet heeft ken- nen wesen , als dat er dien aengaende gedeputeerden uyt Zeefandt (soo ick particulyer be- right werde), alwaer de staten mede by een syn, werden verwaght. Doch vertrouwe, dat in

			..._......_ �__�

-ocr page 390-



			3S3

		korten een eynde dyenthalven sal werden geniaeckt. De betaelinge vande 10^ra gl. is hy haere Ed. grt Mo. wel goetgevonden, niaer de resoJutie noch met geresumeert, soo dat eerst met de naeste post daerover van wegen haere Ed. Mo. sal konnen werden geadviseert. De voorgeslaegen petitie van 40* gl. is ter geueraliteyt goetgevonden. Haere Ho. Mo. ofte wel de curieusheyt vanden heer van Rhynswoude, de voorleden weke ter generaliteyt praeside- rende, dede op saeterdagli door den heere van Wimmenum versoecken communicatie vanden bryef aen haere Ed. grt Mo., maer hetselve is goetgevonden te excuseren, in consideratie vande post dale vanden l^e bryef van Uwe Ed. ende den heere van Heemstede, aen de hhn. gecomm. raeden, ende dat onder pretext , van dat er eenige saecken in waeren, dese pro- vintie particulyer aengaende. Hyer loopen geruchten, dat het blaisoen voor ^?t logis vande hhn. plenipotentiarisen van desen staet beschaedicht ende met vuylnis besmet soude wesen, ofte en wat daer aen zy, ben ick curieus te weten. Vermits de vergaederinge als vooren geroert noch niet compleet is, valt er voor dese tydt van desselfs doen weynich te schryven, alleen kan ick seggen, dat het daerop staet, dat de aggreatie over het tractaet met Dene- marcken sal werden gedaen ende afgesonden, behoudens de consideratien over denorme ende gefabriceerde tollysle vande waeren in Noordwegen, die ick beduchte dat geen weynich spul sal maecken. Int eynde der voorleden weke is uyt de generaliteyt voortgebracht, dat de provincien versocht werden tegens half April in te brengen consent, i^e tot het lichten van 6000 waertgelders, 2° in't eerste halve million tot de legerlasten vanden loopenden jaere, 3^e oft men als inde voorleden jaere niet dyent volck te werven voor soo vele penningen, als van Vranckryck boven het ordinaris subsidie souden mogen bekomen werden, ende ten 4° de suyveringe van het defect der provintien, in het tweede halve million des voorleden jaers, alle welcke poincten de leden gerecommandeert syn te refereren. Hyer nevens gaet het l^eblaauw boeckjen over den handel aldaer, 't welck my dunckt uyt geen dwaas hooft gefabri- ceert te wesen, ende vertrouwe, dat desselfs lecture UEd. niet onaengenaem wesen sal. Ick hebbe Uwe E. voor desen moeyelyck gevallen met de communicatie vande lucifers questie tusschen den ontfanger Berckel ende my, deselve is sedert soo verde gegaen, dat hy eenige heeren gesolliciteert heeft, by occasie der begraefenisse vande huysvrouwe vanden heere vander Meyden, omme hem aldaer ende in alle publique actien te mogen voegen by het college van haere Ed. Mo. ende nominatim rangh te houden voor my, hetwelcke wel niet voortgebraght werde, maer hetselve t'mynner kennisse gekomen synde, ende bedughtende, dat my onder de handt allengskens eenige partie mochte werden gedresseert, om daer naer ter gelegen tydt my eenigh praejuditie te leggen, hebbe goetgevonden, my daerover in voile college te beclaegen, ende om gemelden ontfanger in seeckerheyt ende myn selven in gerust- heyt te brengen, te versoecken verklaeringe etc,₉ dewelcke soo is uytgevallen, dat haere Ed. Mo. soo uyt voorgaende observantie als omme redenen daertoe dienende, verstaen hebben, dat ick benefFens den raetpentionaris vanden lande immediatelyck hoore te volgen ende rangh houden moet aen't welgemelde college, ende dat sulcx den ontfanger my gehouden is te cederen. Waervan de resolutie by den heere Ruysch, van wegen haere Ed. Mo. geteyckent, hem behandight synde, heeft hy sich euvel aengestelt, maer ben beducht, dat hy hem wel bedaeren sal5 ende geloove de ontsteltenisse niet soo veele te wesen, ter saecke dat syn in- tentie, om my te verongelycken, hem ontschooten is, als wel dat hy niet geadmitteert is, hem by't college te voegen, ende dat hy daermede komt te missen den eersten trap om sessie te bekomen aen de taefel van haere Ed. Mo., ofte hy syn voornemen (soo ick beright werde, dat hy hem laet verluyden) verder sal tenteren by de vergaederinge, is my onbekent, doch ben sulcx seer wel getroost, ende meyne, hem met voile school voorby te seylen. UEd duyde my ten goede, dat ik my derf inlaeten , om dese beuselingen aen deselven te

-ocr page 391-



		384 adviseren, 'twelck ick niet soude gedaen hebben, soo my andere stoffe, om't papier te vol- len, voer de handt waere, ende sulcx niet synde, sal ick hyer mede blyven, Wei Edele Heere UweW. E. dienstw. ende verplichten dienaer, Herbt van Beaumont. 1646. Met haest, ter vergaderinge, Haege den 11. Febr. 1646. De jongst verschenen ordonnantie van Uwe Wei Eds tractement berust onder my, Uwe Wei Ed. gelyeve my te bevelen, waer ick daer mede blyven sal, ende sal my daer naer reguleren. Op't sluytten van desen, werd my last gegeven om te scbryven den bryef van wegen haere Ed, Mo., die met den brenger deses overgaet. III. Wei Edele Gestrenge Heer. Het is eenigen tydt geleden, dat ick aen UEd. niet hebbe geschreven , door intervallen die my verbindert hebben, ende versoecke daervan verontschuldicht te wesen, onder belofte van beternis. Maer ondertusschen moet ick (onder Uwe Wei Ed. welnemen) seggen, dat ick bekommert ben over een bryef in folio, aen UEd. op Uittrecht geschreven, daerinne ick onder andere verbaelde de particulariteyten van het desadvooy van den heere van Wimme- num, ende bidde, dat ick met een woord daervan moge werden geadverleert. Het gehan- delde vanden heere van Oosterwyck, werd alhyer ende voornementlyck in Hollant, voor soo vele de campagne met hetgene daeraen dependeert, aengaet, aengesyen als gedaen boven syn last, ende derhalven loopt hy mede pericul van eenigh desadvoy, maer hoe verde dat soude mogen gaen, jae ofte het geschyeden sal, is noch onseecker, hebbende de bryeven van UEd. ende andere heeren plenipotentiarisen vanden 17, deser, op huyden ander werck op ⁹t tappit gebraght, daerdoor myns oordeels 't selve wat blyft verscboont. Die deliberatien alhyer, aengaende de saecken aldaer, ende namentlyck oftmen de plenipotentiarisen sal authoriseren, omme in cas, dat de Spaensche aen mochten byeden, acte van 't geprojecteerde pouvoir uyt te brenghen, met de handelinge voort te vaeren, vallen langhsaem ende bekommerlyck, ten opsichte vande onderscheyden advisen, die doch alle gaen tot eenne ende deselve intentie, naementlyck omme uyt den oorloge te geraecken. Want de eenne wil ten minste pari passu ⁹t werck vande campagne hebben gearresteert ende gevordert, ende Hollant wil't eerst het handelen in voegen voorsz. hebben vastgestelt, sonder in de vrye deliberatie over de cam- pagne te werden gebonden, waerover gisteren ende op huyden ter generaliteyt wel ernstige maer nochtans vrughteloose deliberatien syn gevallen, soo dat de bryef van authorisatie ten fine als voren, die men gaerne hadde gearresteert gesyen, noch met desen post niet sal mogen afgaen. Ondertusschen is synne ho* nu omtrent 12 daegen aen den anderen met het gansche hof tot Honsholredyck. Alle particulariteyten de voorsz, saecken concerneerende te scbryven, soude bekommerlyck ende te langh vallen, den goeden Godt wille de harten ten besten dirigeren ende ons ruste laten van binnen, ende deselve mede geven van buyten. In de vergaederinge van haere Ed. grt Mo. doet men tot noch toe anders niet als ⁹t gene de voorsz. saecken aengaet %, werdende noch op gelt noch andere saecken ordre gestelt, soo dat Uwe Wel Ed. daeruyt sal konnen afnemen, hoe vrindelyck de heeren gee. raden sitten, doch hopen op een beter. Immers ick syen, dat het hyer nergens wel is, ende dat UEd. aldaer, noch de gecom. raden alhyer, geen genoegen vinden. Ick hebbe op huyden dei}

-ocr page 392-



			385

		heere mr. Maerten vander Goes bekent gcmaeckt, dat den advocaet Borre hem op gisteren, onder pretext van ongelegentheyt in synne familie, heeft geexcuseert vande revisien tusschen den heere van Duyckenborch ende de erfgenaemen jr. Johan van Schagen e/c, geintimi- dieert door een vande advocaten van gemelde erfgenaemen, dien (naer ick 't particulyer on- deistaen hebbc) vanden praesident vanden hoogen raede was aengeseyt, dat denselven raet met geenne particulyere advocaten begeerde, nochte soude besogneren. Ick hebbe UEd. voor desen versocht ordre te hebben, waer te blyven met de ordonnantie van UEd. tracte- ment ende daerof geenne antwoerde ontfangen, mits welcken deselve als nog verwaghtende, Wei Edele Gestrenge Heere, bidde God almachtich Uwe Wei Ed te houden in synne bescherminge , ende blyve, Uwe Wei Ed. dyenstschuldige dienaer, Hage, den 15. April, 1646. _H]EUBT _y4W Beaumomx. 1646, Opscltr.: Wei Edelen Gestrengen heere, heere Jo. v. Mathenesse, etc., Ambassadeur Plenipoteniiaris van weghea de Ho, JIo. heeren Staten Gcnerael etc., te Minister, IV. Myn Heere. Ick ben bekonimert, verstaende uyt Uwe Eds. missive vanden 24. der voorleden maendt April, dat de mynne, daervan ick den dagh niet en weet, maer die onder andere particu- lyer verhael maeckte van 't gene den heere van Wimmenum bejegent was, UEd. niet ter handen is gekomen, ende noch meer uyt deselve Uwe Eds. missive syende, dat diverse mynne andere bryeven syn vermist ende derhalven sal ick (Uwe Eds. raet volgende) voortsaen, desen ende alien andere laeten gaen onder 't couvert vanden clercq de Graef. De saecken staen hyer in onse provincie soo, dat niet mogelyck is yets sekers daervan te oordeelen. Ordinaris middelen syn buyten 'tsaisoen, om te werden ingewillicht ende extraordinarie des 200" penn., haerstede geldt e/c.» die voor werden gehouden, vinden mede soo vele obstaculs ten aensyen vande forme, raeckende rcdres van cobyeren ende soo voorts, dat ick daervan niet goeds kan hopen, ende ondertusschen blyft alle het werck van campagne tot noch toe daerop haeperen. Doch vertrouwe, dat des niet tegenstaende in weynige daegen buyten dyen, soo niet goede ende voor de staet genoechsaeme, imniers genoechsaeme middelen op den voet, die eyndlyck Hollant in den druck sal brengen, verscbaft sullen werden, ende dat men alsdan wederom schrap sal wesen, om in't veldt te komen, endeteageren naer gelegentheyt. Dus daedlyck werd my Uwe Eds. bryef vanden 4. deser behandirht, daervoor ick Uwe Ed. ten hoochsten bedancke; d'apparente misverstande, daerinne geroert, geve God, dat mogen werden geeviteert ofte bygeleyt, ofte anders staet daeruyt groote swaerigheyt te verwachten. Alhyer heeft men op de aenbyedinge van Don Castel Rodrigo seer resolut gegaen ende ter- stont het originele schryven gecommuniceert aen monsieur La Tuillerie, ende voorts allomme hetselve bekent gemaeckt, daer het noodigh was, soodat de Francen, myns oordeels, daervan geen fundament van umbrage sullen konnen nemen. Het is waer, dat het retardement van de campagne daertoe wel aenleydinge soude mogen geven , maer gemelden beer, wetende, dat hetselve aen dese provincie hapert, die 'tselve alleene wederhout, ter saecke vande mid- delen , dewelcke daertoe alvoorens moeten worden gevonden, ende daervan by in de voorle- den weke ter vergaderinge van haere Ho. Mo. deselve provintie niet onaengeroert heeft ge- laeten, sal de impressie soo heel dyep niet laten gaen, noch aen de synne overgeven konnen, V. 49

-ocr page 393-



			386

		behalven, dat onse langsaemheyt maer al te veel (God betert) bekent is. Ende by aldien waer is, ^?t gene ick op saterdach voorleden in original! onder de handt vanden Hertoch van Longeville ende mons^r. Davaux aen Bracet, bebbe gelesea, soo souden de partien tusscheu Vrankryck contra Spaegniea ende den Keyser respective verde wesen gebracbt, aengesyen van 's fteysers wegen (naer mynne memorie, van eens gelesen te hebben, aendraegt) soude ge- presenteert wesen Bresgavio, ende daer inne Brisacq, Over- ende Neder Eisas ende de protectie over de steden au deca du Rhyn, ende van wegen Spaegniea Roussillon, beel Artois, St. Omer, Aire e/c, mits dat Grevelingen allene soude werden gerestitueert. Het- welcke soo synde (daerby Uwe Ed. de seeckerheyt beter sal vveten), staet myns erachtens, het vverck tusschen gemelde partien vry wat naer, ende dienden wy wel op onse hoede te wesen. Doch, wye kan weten ofte onder soodaenige cotnmunicatie, dewelcke my wel van goeder bandt vertrouwt is, ende mysscbien verder is gegaen, niet anders gelatiteert heeft. Immers, ick hebbe er vele speculatien op, dewelcke te langh souden vallen by desen te deduceren. De uytkomste deser vergaederinge hope Uwe Ed. ten naesten te adviseeren, ten waere deselve gelyck voor desen, getrocken werden tot saeterdach in den laeten avondt, in alien gevalle sal Uwe Ed. docb weten , hoe het staen sal, soo God wil. Ick moet wederom versoecken ordre, hoe ick sal handelen met Uwe Ed, l^a ordonnantie onder my berustende, te meer, dewylle nu de tweede mede onder ray is, daer over, als sulckx Uwe Ed. gevallen soude, wel een bryef'ken van interest, dat men by ons obligatien noemt, soude konnen bekomen wer- den, hetwelcke op Uwe WelEd. t'huyskomste weder geldt wesen soude, docb sal Uwe Eds. ordre daerinne volgen. Onsen goeden vrundt vander Goes heeft het ongeluck van syne oude moeder op saeterdagh voorleden, des morgens omtrent seven uyren, seer subitelyck te heb- ben verlooren. De besognes, kerremis ende andere beletselen, hebben my verhindert, hem tot noch toe te spreken, maer dat hy dapper ontstelt is, weet ick uyt relaes van myn wyu", ende dat by daertoe reden heeft, kan Uwe Ed. oordeelen. God wille hem vertroosten, ende std\e nemen UEd, myn heere in synne genaedige hoede, ray gunnende te moghen syn, Uwe Eds. oodmoedighe ende verplichte dienaer, Haghe, wtte vergaderinge, _Herbt _van Bkadmoht, 1646. den 6. Mey, 1646. Opschr.: Wel Edelen Gestrengen heere, heere Jo. v. Malhenesse, etc., Ambassadeur Plenipoientiaris van weghen de Ho. Mo. heeren Slaten (lenerael etc,, te Minister. v. Myn Heer. De bygaende brief, op dingsdach voorleden geschreven ende tydelyck ten huyse van vander Graef gebracbt s^nde door den camerwaerder de Clercq, is my, als vergeten in "t pacquet te werden geslooten, des anderen daeghs weder behandicht, ende vinde derhalven goet, denselven als noch te laeten overgaen. Sedert is 't met de deliberate over de aen- staende campagne soo verde geavanceert, dat op gisteren geconcludeert, huyden ter genera- liteyt ingebracbt ende geresolveert is, d'aggrealie van het tractaet, by den heere van Ooster- wyck gemaeckt by ratihabitien ^ ende te handelen ofte hyer, soo den ambassadeur La Tuil- lerie gelast is, ofte anders in Vrankryck over bet extraordinaris subsidie. Voorts volgende het voorsz. tractaet, het leger soo wel te water als te lande idque pari passu te prepareren ende daertoe de noodige middclen te verschaffen , sed hoc opus hie labor est, want men

-ocr page 394-



			387

		hyer den anderen daer op noeh niet wel kan vergelycken, hoewel ick niet en twyffele, ofte op morgen avond ten 9 uyren sal (gelyck voor desen placht te geschyeden) alles gevonden werden, ten waere de leden noch de toekomende weke haer alhyer wilden verlusligen. Dc bryeven van UEd. ende andere heeren ambassadeurs aldaer, aen hare Ed. grt. Mo. vanden 8. deser maendt (maer andersints abusive gedateert vanden 8. April) desen morgen gelesen synde, hebben , soo vele ick vernemen kan, in't gemeen groot genoegen gegeven, als alles conform de intentie vanden staet tot noch toe verright synde; wat my belanght, ick sal verlangen te vernemen het progres vande begonnen saecken. Men hadde vastelyck gemeynt, dat op desen dagh geprocedeert soude syn geweest tot nominatie van het vacerende reken- meesterschap, maer 'tadvies vande heeren Edelen begeerende pari passu delangh gepreten- deerde plaetse in des generaliteyts reltencamer , ende contentement over eenne raetsplaetse in t hoff van Hollant, verstelt de kaerte in dyer voegen, dat er, myns oordeels, voor dese mael geen afkomste van t spul sal werden gemaeckt. Ende naer ick het insye, haepert het nergens aen _f als dat eenige scrupuleus syn, wyen syn vande competiteurs over boort sullen werpen, Immers den danck is wel aengenaem, als die sonder ondanck behaelt kan werden. Over de uytkomste vande vergaederinge sal UEd. ten nacsten adviseren, ende on- dertusschen my met desselfs toelatinge seggen, Uwe Eds. oodmoedige dienaer, Hage, den 11. May, 1646. _Herbt _van BkaitmoiVT. 1646. Opschr.: Wel Edelen Gestrengen beere, heere Jo. v. Mathenesse, etc._% Ambassadeur Plempotentiaris fan weghen de Ho. Mo. heeren Staten Generael etc., le Munster. VI. .. ■ ■ ■ ■ ■ , Wel Edelen Gestrenge Heer. Ick ben terstont aen t scheyden vande vergaederinge, dat geweest is op vrydagh voorle- den, om noodsaeckelycke particulyere gelegentheden, van huys geweest, en soo door't preg- nante werck, dat op t eynde der voorsz. vergaederinge my, gemelde reyse voor hebbende, op den hals vyel, ende gedaen most werden, als door deselve reyse verhindert gewerden, Uwe Wel Ed. te bedancken voor desselfs advisen , biddende dat my suJcx ten goede moge werden afgenomen. Sedert is my op huyden behandicht Uwe Wel Ed. schryven vanden 22. deser maendt, 'twelcke my, gelyck mede dat vanden 18. derselve maendt (ten waere ick den bryef niet mede te hove gebracht hebbende, in den dagh miste), wonderlycke bedenc- kingen geeft, dewelcke ick mede niet wel de penne derve vertrouwen , hoewel het maer particulyere speculatien souden wesen, ende derhalven sal met Uwe Wel Ed. permissie daermede supersederen, afwaghtende desselfs overkomste, omrae alsdan op een bequaeme voet van een cbyfier te confereren, ende daernaer met volkomen confidentie te mogen coriesponderen; alleen sal ick seggen, dat ick vreese, dat onse traecheyt in saecken, die voor desen ende als nu cock met meerder vlydt hadden geeffectueert behooren te syn geweest, geen minder aenleidinge ende oorsaecke geeft, tot hetgene de heeren plenipotentiarisen aldaer vande Spaenschen bejegent, als wel de voordeelen, die de keysersche souden mogen meyn- nen te hebben, maer daervan kan Uwe Wel Ed. uyt desselfs kennisse beter oordeelen, ende derhalven sal ick dat daerby laeten. Op den last aengaende d'Oost- ende West-Indi- sche comp., is men in Hollant ten eersten bereyd geweest, le weten op soodaenigen wyse, als hetselve voor desen in de instructie gestelt was ende weder uytgenomen werde, doch (naer 49

-ocr page 395-



		388 ick verneme) syn de heeren van Gelderlandt ende andere noch niet gereed. Alhyer staet het werck in't generael soo, dat de praeparaten tot het veldtleger met meerder ernst als vool* desen schyunen ter herten te werden genomen , gaende de patenten vast uyt. Doch de lichtinge van 6000 waertgelders steuyt noch aen Amsterdam ende Medenblick, daeraen devoiren werden gedaen met goede hope van succes. De heeren gecommitteerde raden syn op het scheyden, belaeten met de negotiatie van 1500 gL« dat wel goet is by provisie, maer niet bestendigh naer den nood ende derhalven is goetgevonden de vergaederinge wederom te beschryven op seeckere poincten van reces , alleen middelen behelsende, tegens den 5. der toekomende maendt; 't gene vorder soude mogen voorvallen , sal Uw Wel Ed. successi* velyck adviseren, ende onderlusschen my met desselfs toelatinge seggen, Wel Edele Gestrenge Heer. Uwe Wel Ed. oodmoedighe dienacr, Hage, den 16. Mey, 1646. Herbt van BEAU310NT. 1646. Opschr.: Wel Edelen Geslrengen heere, heere Jo. v. Maihenesse, etc.i Ambassadeur Plenipotenliaris van weghen Ue Ho. Mo. heeren Staien Generael etc,, le Munster. VIL Wel Edele Gestrenge Heer. Ick soude Uwe Wel Ed. sedert den mynnen vanden 25. der voorleden maendt geschre- ven hebben, maer ben door absentie in't noorder quartier, alwaer ick in alle de stedeu geweestben, omme deselve communicatie te geven vande stucken, daervan copie hyer nevens gaet, ten effecte, dat op den dagh vande uytschryvinge, te weten huyden, deselve alle hyer ende daer op gelast tnochten wesen, gelyck mede op meerdere penningen als er jongst ge- consenteert syn. Ende huyden op den middagh wederom gekomen synde, vinde ick Uwe Wel Ed. missive vanden 29. deser maendt, bedancke Uwe Ed. voor de communicatie, my daer inne gegeven ; wat belanght Uwe Wel Eds. overkomste, daertoe sal ick alles contri- bueren , wat my mogelyck wesen sal, ende particulyerlyck van alles adviseren. Het werven vande 6000 waertgelders is uytgeschreven ende gaet daerop den trommel door alle desteden. Synne Ho' soude op morgen vertrocken hebben naer Buyren, maer schynt synne reyse noch wat te vertrecken, in aensyen van het Oostvryesche ende Hessische werck. Desen niet we- tende le verlangen , als door myne absentie geen stoffe hebbende, Wel Edele Gestr. Heere _%bidde God Almachtich Uwe Wel Ed. te houden in synne genaedige hoede, ende blyve, Uwe Wel Eds. oodraoedige dienaer, Hage, den 6. Juny, 1646. _Herbt van Beaumont. 1646. Opschr.: Wel Edelen Gcslren«cn heere, heere Jo. v. Maihcncsse, etc., Ambassadeur Plenipotenliaris van weghen de Ho. Mo. hercn Slalen Generael etc., te Munster. VIIL Wel Edele Gestrenge Heer. Op den 5. deser maendt thuys gekomen syhde, hebbe desselfs missive vanden 29. der voorleden maendt, doemaels met weynigh reguien (soo ick niet anders weet) beantwoord,

-ocr page 396-



			3S9

		ende dyenvolgens des anderen daeghs de vergaederinge byeen gekomen synde, het mynne daertoe gecontribueert , dat Uwe Wei Eds, begeerte aengaende desselfs overkomste ten besten mochte werden gefaciliteert. Waerop de heeren van ^?t college yeder aen den hueren goede officien hebbende gedaen , is op gisteren goetgevonden, dat Uwe Wei Ed. voor den tydt van 14 dagen ofte 3 welten sonde mogen overkornen, ende dat sulckx ter generaliteyt soude werden gefaciliteert. Waerop de resolutie, desen inorgen aldaer ingebracht synde, verneme ick , dat bet niet soo gladt heeft willen gaen als Hollant gaerne gesyen hadde. Ende naer myn oordeel werd er, ofte jalousie geuomen ten nensyen deser piovintie op Uwe Wei Eds. reyse, ofte onwillicbeit gethoont buytten bebooren. Immers, het is soo gelegen, dat niemand Hollants intentie absolutelyck heeft gesecondeert; dat er by yemandt is voorgeslaeghen, omme Uwe Wei Ed. voornemen te stellen aen de mede-heeren Plenipotentiarissen van desen staedt aldaer, ende by de andere ter naeuwer nood konnen werden uytgebracht ende geconclu- deert, dat daer over genomen sal werden 'tadvis van synne Ho , met representatie vande redenen pro et contra bygebracht, welcken't halven d'eenne bestaende in Uwe Wei Eds. particulyer ende de andere beglimpt met den schyn van Vrankryckx jalousie ende 't retar- dement van bet gansche werck aldaer etc., vreese ick, dat Uwe Wei Eds. intentie op den voorsz. voet- niet ten besten sal wesen te obtineren. Docb sal, soo vele my aengaet, alles waernemen ende doen, wat my mogelyck wesen sal, hopende Lwe Wei Ed. haest hyer te sullen sien ende mynnen dyenst te sullen mogen aenbyeden. Ende ondertusschen sal Uwe Wei Ed. seggen, dat de vergaederinge, onaengezyen alle aengewende ernstige devoiren door't afTblyven vande heeren van Haerlem, <eerst desen naermiddagh compleet is, soodat van desselfs doen Uwe Wei Ed. niet can adviseren. Synne Ho' is van meyninge op morgen uyt den Hnege te gaen naer Buyren ende voorts op Breda, oiu aldaer met de gedeputeerden tot het veldtleger de saecken van hetselve veldtieger te adjusteren, alles dat tot expeditie van bet voorgenomen dessein noodigh is, hope ick sonder eenigh manqueaient te sullen vaer- digh wesen, ende ofter yels aen baperde, sal myns oordeels, gelyck het wel placht te ge- schyeden, het door yder wei'den gesecondeert. Doch dese vergaderinge sal korte ende mis- scbyen onverwachte uytkomsten geven, daervan ick Uwe Wel Ed, niet sal laeten te adviseren. Blyvende ondertusschen, Wel Edele Gestrenge Heer. Uwe Wel Ed. oodmoedige dienaer, Hage, den 8. Juny, 16'i6. _Herbx _nN Beaumont. 1646. Opschr.: Wel Edelen Gesirengen heere, heere Jo. v. Malhenesse, etc., Ambassaileur Plenipoienliaris van weghen de Ho. Mo. heeren Slalen Generael etc., te Munster. IX. Wel Edele Gestrenge Heer. Op vrydagh voorleden hebbe ick Uwe Wel Ed. geadviseert, *t gene ter generaliteyt ge- passeert was, aengaende 't consent van dessells overkomste, waerop door den heere Vosber- gen van wegen de provintie van Zeelandt, ter generaliteyt praesiderende, synne Hot⁸ advis gehoort synde, is daardoor (niet tegenstaende hy, naer ick verneme, my wat mostert ge- maelt heeft) soo vele te wege gebragt, dat de provintien, syne Ho¹ advis volgende, Uwe Wel Eds. overkomste hebben goetgevonden, gelyck deselve met den brenger deses ontwyffelyck uyt baere Ho. Mo. missive sal vernemen. Doch op huyden ontfangen synde Uwe Wel Eds. ende den heeren van Heemstede bryef vanden 9. deser maendt, hebben baere Ed. grt. Mo.

-ocr page 397-



		390 met eenpaerige advisen niet konnen verstaen vorder te gaen, sulckx dat het by haere Ho* Mo. voorsz. geobtineerde permissie is gebleven, sonder dat (myns oordeels) daer inne eenige veranderinge sal wesen te maecken, om redenen die beler te verhaelen als te schryven syn. Ende (onder Owe Wei Eds. welnemen) sal ick seggen, dat ick meynne, dat deselve wel sal doen, op de gesaementlycke overkomste niet te blyven staen , ingevalle deselve in korten tydt gelyefi hyer te wesen, maer waer te nemen ende niet te negligeren de permissie, Uwe Wel Ed. toegesonden; want vorder te obtineren is voor eerst buytten apparentie, doordien de vergaederinge van haere Ed. grt. Mo. met het uytgaen deser weke staende te scheyden, ten kortsten genomen, eerst 14 daegen daer .naer weder sal konnen byeen komen , ende dat de heeren gecommitteerde raden dyenshalven yets souden over haer nemen, vinde ick buyt- ten alle apparentie. Doch ik laete my rnisschien te verde in over eene saecke, daerop myn advis niet werd geverght, ende bidde derhalven, dat Uwe Wel Ed. hetselve gelyeve ten goede te duyden, als voorkomende uyt yver voor desseifs dyenst. In wat voegen het werck vande vergaederinge alhyer sich opdoet, selfs over voorgaende resolutien, die stuckx wyse al bereyls te wercke geleyt ende geeil'ectueert syn, vinde ick my bekommert de penne te vertrouwen, dit sal ick alleen seggen , dat daer men meerder faciliteyt meyndc uyttewercken, tot noch toe alles schynt gerenverseert ende tegens den anderen aen 't stooten gebraght te sullen wer- den. Doch hope, dat geapprehendeert sal werden het vertreck van synne Ho¹, omme het legcr vanden staet in actie te helpen, ende dat gelyck voor desen noyt is geschyet, soo oock als nu, den goeden heer in dese tydt van syn verwachten niet sal werden gedestitueert, ende de particulariteyten sal Uwe WeJ Ed., hyer wesende, naerder kunnen reiereren. On- dertusschen, Wel Edele Gestrenge Heer, sal ick God bidden, dat hy Uwe Wel Ed. wille houden in synne genaedige hoede, ende my seggen, Uwe Wel Ed. oodmoedige dienaer, Hage, den 12, Juny, 1646. n_mnT _rAN Beaumont. 166, Opschr,:* Wel Edelen Gestrengen heere, heere Jo. v. Mathenesse, etc,j Ambassadeur Plenipotentiaris van weghen tie Ho. Mo. heeren Stalcn Gonerael etc,, te Munster. ■ Wel Edele Gestrenge Heere. Opden 15. deser hebbe ick ontfangen een bryef van Uwe Wel Ed., sonder date, maer uyt den inhoud gisse, dat die geschreven is op den dagh vande publique bryeven. Ick be- dancke Uwe Wel Ed. voor de communicatie, daerby aen my gegeven, ende verseeckere de- selve, dat die wel is ende sal werden gemesnageert. De bryef van Uwe Wel Ed. ende den heere van Heemstede aen de heren gen. raden met de bylaege, behelsende 't geaccordeerde aengaende de Oost- ende West-Indische comp., is naer formele deliberatie, gecommuniceert aen de vergaderinge ende aldaer seer aengenaem geweest, oock verstaen ende by alle ende een yeder aengenomen, hetselve op den eedt te secreteren, ende om alle ombrage aen de leden wech te nemen , is er gesejt, dat de voorsz. bryef particulyerlyck aen de heeren gen. radeu was geschreven, omdat de staten generael visie vanden bryef, aen Hollant geschreven, vor- derende, als voor desen meermaelen is geschyedt ende geweygert, men in die inciviliteyt niet soude behoeven te incurreren etc, Immers, alles was volkomentlyck wel, ende is goetgevon- den de instructie met ^?t voorsz. gehandelde te confereren , daer mede men tegenwoordich besich is. De proposilie van le Roy sal de heeren plenipotentianssen apparentelyck al wesen

-ocr page 398-



		391

	toegesondcn, soo liaere Ho. Mo. resolutie voldaen is. Die van syne Excellence Servient heb ick , achter desselfs stoel staende, gehoort, maer mits hy soo seer stille spraeck, kan daer weynigh van naer seggen. Deselve is gisteren schriftelyck overgelevert ende huyden ter ver- gaederinge van Hollant gelesen; doch ben ick daer niet altydt konnen by wesen. Evenwel bemercke ick, dat het principale subject is den hnndcl over de ligue garantie, dewelcke ge- neralyck werd gepretendeert, dat hy voorts niet duyster klaeght over de weynige correspon- dence vande onse met haer, ende alle te groote met die van Spaegnien. Hollant Is van advies, dat copie van dyen derwaerts behoort te werden gesonden, gelyck apparentelyk ge- schyeden sal, ende syn voorts commissarissen genomineert, omme met syn Excelb te con- fereren. Voor de audientie syn instantien onder de handt gedaen, dat men le Roy soude doen vertrecken, maer te vergeefs; in de voorsz. propositie werd dyenshalven mede niet weynich mentie gemaeckt, maer ick kan niet sycn, dat Hollant daerover seer bevvoogen is. Syn bochh. is dapper geneghen, om het werck ten eynde te brengen, endeseght, sulckx aen diverse, soo ministers alss andere. Die van 't Sticht, dewelcke voor desen meest van hem plachten te dependeren, maecken weynigh werks daervan, voor soo vele de publique advi- sen aengaet, capterende (naer ick gisse) de swackheyt vanden ouden heer. Hetgene wyders voorvallen sal, sal ick Uwe Wei Ed. ad viseren , desen mils de besoignes moetende afbreec- ken ende ondertusscben my onder Uwe Wei Ed. permissie seggen, Wei Edele Gestrenge Heer. Uwe Wei Ed. oodmoedige dienaer, Hage, vande vergaderinge van Hollant, _Herbx _van BfiAUMOffT. 1646. den 18. January, 1647. Opschr.: Wei Edelen Gesirengen heere, heere Jo. v. Maihenesse, etc, j Ambassadeur Plenipotenliaris van wcghen de Ho. Mo. lieercn Staten Generael etc., te Munster.

Eerwaerde beminde vaeder. Wt desen ingeleyden sal UE. verstaen, wat by ons op huyden is gedaen. Het poinct van peys ofte oorlogh, onder onse poincten niet gestelt, hebben de twe leden zelfs onder de hare gestelt, doch met byvoeginge van dese woorden: anders als voor desen is ge~ pracliseert, 't welck is een stert, die het eerste weder wegneempt, want, als de twe leden aanquamen by te brengen enighe exempelen, daerinne sy ons in soodanige saecken mochten hebben overstempt, soo soude wt haer poinct, soo als syl. 'tselve gestelt hebben, geesti- nieert worden , dat aliydt in 't stuck van peys , treves ofte oorlogh over stemmingh plaets heeft. Synde daeromme ende om alle cavillatien wegh te nemen, by ons best geoordeelt, de voorsz. stert daervan te laten. Wy hebben aengaende de religie generalyck gestelt, dat geen overstemminge plaets sal hebben in saecken aengaende de religie, ende nyet soo als het by de twee leden gestelt wordt, dat geen veranderinge sal werden gedaen in de gereformeerde religie publycquelyck gerecipieert ende besworen. Eerstelyck, omdat met het laetste niet en wordt weghghenomen het permitteren vande exercitie van andere religien, soo de leden sou- den segghen, dat se de gereformeerde religie niet en veranderen, maer in syn gheheel laeten, alhoewel sy daer neffens toelieten d'exercitie vande paepsche, joodsche, jae turksche

-ocr page 399-




	392
	392

religie. Ten anderen, omdat wt de woorden vande twe leden volgt, dat men dan de gere- formeerde religie publyckelyck gerecipieert, soude moghen veranderen, als het niet en ge- schiede by overstemminge, maer met gemeene stemmen, ⁹t vvelck vooreerst stryden soude met 't geene de twee leden selfs stellen, dat de voorn. religie is besworen, want deselve by ieder besworen synde, soo kan niemant syn eedt breeken, ende dienvolgende met gemeene stemmen daerinne oock geen veranderinge worden gemaeckt; ten anderen, omdat door soodanige stellinge de papisten andere oorsaeck gegeven souden worden, om daermede te spotten ende te seggen , dat wy niet vastelyck en moeten geloven , dat wy de ware religie hebben, om dat wy noch aen ons willen bouden, deselve met gemeene stemmen te moghen veranderen. Maer generalyck gestelt synde in zaken rakende de religie, soo can ^?t selve plaets hebben in permissie van exercitien van andere religien ende andere dingen, religie betref� fende , ende evenwel vast blyven, dat men de religie zelfs volgens den eedt niet en magh veranderen. Wy hebben oock aengaende de regieringe generalyck gestelt, dat geen over- sternmingh sal vallcn in saecken, raeckende veranderinge in de tegenwoordighe regieringe, 'twelck wy oordeelen beter te wesen als het poinct, by de twee leden dienaengaende ge- stelt, om dat wt hetselve schynt te volgen, dat de drie leden als leden der regieringe der stadt Utrecht soude competeren, omdatse de regieringe vande stadt, steden ende landen van Utrecht de drie leden toeschryven, daer de regieringe vande stadt by de vroetschap is, Het poinct van veranderinge van regieringe was wel in onse instructie niet gestelt, doordien men seyde, dat het genoechsaem begrepen was onder het poinct van yders rechten, ge- rechticheden, enz.; dan , dewyl de twe leden hetselve specialyck stellen, soo hebben wy sulcx in voegen als vorens mede gedaen, om haer quansuys soo veel daerin te gemoet ko- men. Wy bevinden oock, dat in Hollant t voorsz. poinct specialick is geexprimeert. Aengaende het laetste poinct, by de 2 leden gestelt, ende in onse instructie niet synde, hebben geoordeelt, 'tselve mede wel te cunnen stellen, in voegen als het in ons tweede ge- schrifte is gedresseert, soo om dat de meeninge is, dat in alle saken by ons geenumereert overstemminghe plaets heeft ende het woort diergelyke* by ons gestelt, veel begrypt, als om daerinne geen praejudicic , maer veel eer voordeel voor de vroetschap gelegen is. Want vooreerst (in cas van accoort) vast staende de saecken, daerinne geen overstemminghe valdt, Llyft evenwel de vroetschap noch open in andere saken, daerinne sy verstaen mocht gegra- veert te syn, haer recours ende doleantie, niet als de reden gestelt hebben, aen den stad- houder, maer al by ons gestelt is, in conformite vande generale lands unie. Het laet hem aensien, dat wy dese weeck noch niet van hier sullen raecken, Hiermede, naer groetenisse aen alle de vrunden , Gode bevolen, wt ⁹s Gravenhage, den 1. May, 1645. Cbkist. Rodmburgh. 1645. Opschr:* E. Erentf. etc. heer, myn heer Anthonis de Goyer, burgennr. der stad Utrecht. (Naar het origineel.)

		V

-ocr page 400-



	AlPHABETISCH REGISTER.

			Aulbonne, Sm. d', 219. Avaux, d', 386. Avedocht t'Utr., 218. Ayiva, de heer, 280. B. Backersgild, 56. Bacx , R., 252. Baecx, Jor,, 156. Baer (voor de) uitgaen, 190. Baern, V. van, 217. Ballingschap, 55 sqq., SO sqq., 178 sqq. passim, Ballochi, inv., 251, 255. Ballhasar, Flor., plaatsnyder, 3,4, 11, 14, 24, 238, 266. Baltus, Egb,, 147. Ban, 99 sqq. � zie: Ballingschap. Banck v66r de schepenbanck, 203. Banclock t'Utrecht, 76,115,194. Bannieren, 56, 90. Barbara (S.) te Culenburch, 364 sqq. Barbesaen, C, goutslag., 100^ 107. � Henr., 113. Barbier, Mathysz., 113. � van Meurs, 115. � van Mynden, 195. � Roelofsz., 207. � Simon, 119. � zie voorts de namen. Barnevelt, zie: Oldenbarnevelt. Bartholomeusz., R., 176. Bastiaensz., M., boekvercoper, 290. Basques, capitain, 148. Bath, Fr. de la, 18. � J. de la, 246,251. Balhenburgertuin, muntspecie, 192, Batman, Jelis van, 364. Baudius, Dom., 3, 246, 247, 265, 284, 289. Beaumont, Herb, van, 381. Bccanus, Mart., 22. Becx, H., 255,290. BedeJary, 67, 74, 80, 95, 98, 110, 112, 115, 116, 213. Bedelen van S. Cornells en S. Qui- ryn, 98. Bedelen sonder teycken,91, 93,10S. Bedelen metter bussen, 195. 50
A. Aa, fiei Ae. � Hr. vander, 140,177, � Mevr. vander, 141. � Nic. vander, 10. � slusc inde , 216. Abburen, A. v., 186. Abcoude, die van-, 296* � Gerecht te-, 217. � Hr. van, 60, � 's heren huis van, t'Ulr., 179. Absconsen, 73. Abt van S. Paul, 111. Achtevelt, Fr. van, 154. Acontius, Jac, 245. Adriaen VI. Paus, 314. � die scoolmeester, 362. Adriaensz., Sm., goutsmit, 12. � Scbrev., 19. Aelbrechtsz., H., presb., 307. Aelsmeer, pred, te-. 259. Aemilius, zic: Knn'Jius. Aenspraeck, 187. Aenveerdinghe by nacbt, 102. Aerdenburcli, kerk te-, 256,299,269. Aernt, diezwarte, huis t'Utr,, 16. Aerntsz., Aernt, 20. � G., schilder, 117. � M., 56. Aerssen , Corn., 156. � Fra., amb., 243, 288. � Job., 288. Aertsz., M., vice-cureit, 332. � P., inventeur, 258. Aesewyn v. Brakel, R. v., 324. � zic: Brakel, Aethiopie, 4. Afbidden, zie: Vergiffenisse. Aflaten, 3, 64, 118. Aflaetbredt te Culemb., 366. Afsettery, 21, 107,109, 186. Agache, fra. pred. t'Utr., 371. Agylaei kynderen, 251. Aken, 169. Albertsz., Jan, 367. Albertus, aertshert., 33. Alblas, 331. Aldegonde, zie: Marnii. Alcmaer, kerk te-, 304. Aleaume, ing., 1, 22, 382. V.
		Aleman, doctor, 273. Alendorpsteech t'Utrecht, 89. Alma Leydensis, 292, Almeloveen, D. van, 322. Alphen, J. van, 217. Aiteren, van, ritmeester, 232. Altinck, seer., 141. Alva, hertog van, 370. Ambachten, stads-, 65, 193. Ambachten ontnemeu, 179. Ambachtjongens, 321, Ambassadeurs, 235 sqq., passim, Amelisz., J., boekvercoper, 278. Amerongen, Ja. van, 99. � Jan van, 362. Amersfoort, 108, 175. Amersfoortsche hoppe, 67. Ameyde, heer van, 60. Amstel, Egb. van, 104. Amsterdam, 242. Andiies, Ja., 112. Andriesz., goutsmit, 176. � Aert, 371. Angheren, V. van, 217. Angola, Yaert op-, 22. Anthonisz., Joh., 277. Antonis capel op de Vecht, 217. Antonis (St.) varkens, 69, 73, 82. � zie: Varkens. Antonis marct, 76, 116. Antony, Ja., pred., 259. Autwerpeu, 50, 238. Apothcek, 64, 68, 81, 84,117, 119. Arentz., Corn., 364. Arkel, G. van, 33, 39, Arkelsche, 24. Armblock, 183. Armborsten, 64. Armborstier, 119. Armeu, 67, 203. � zie: BedeJary. Arnauld, 232. Arnhemsche munt, 64, 66, 77, 80. � zie: Munt. Arondel, Grave van, 276, 277. Arsenicum, 275. Asch, Jac. van, 348. Aspercn, van, 361. Assay, 191. Assendelft, 140. Aulbonne, Dav. d*, 220.

-ocr page 401-



		394

	Blidensteyn , huis t'Utrecht, 80,187. Blitterswyck, 03. Blochoven, P. 349. Block, J_M glasmaker, 109. Blocdkuil, vendel t'Utrecht, 144. Blommart, Sm., 271. Blomwerk op satyn , nieuw geinven- teert-, 257. Bock, huis t'Utr., 115. Bocstadius, conrector t'Utr,, 380, Boeckdrucker, Bastiaensz,, 290. � Borseler, Fr., 16, 251. � Canin, Abra., 8. � Canin, Isa. Jansz., 17. � Claesz., Corn., 23. � Cloppenborch, 12. � Clouck , Andr., 10. � Coiynsz., M._t 16. � Hcnriksz., 376. � Heyns, 5. � Jacobsz., Hillebr., 15. � Jan Jansz., 15. � Woutersz., 15. � zie voorts de namcu. Boeckcn, sekere-, 213. Boer, W._f inventeur, 257. Boetselaer, G. van, amh., 42, 173, 281 sqq. � Maurits vanden, 173. � R. vanden , 103. Bof blasen , ecu-, 87. Bogaert, A, vanden, 207. Bogardi, W., 302. Bogertsz., Cl., 210. Boinet, Jeanne, 226. Boisot, PL, 318. Bol, Jan, 348 sqq. Bolle, L., 56. Bollert, (beul), 95 sqq. Bolsweert, 374. Bombcsynwerker, 377, 378. Bommel, H. van; 362. Bommelerweert, caert Yan, 15. Bouado, M., 254. Bons, P. de, 220. Bonte can , spotnaam, 109, Boutemaulcl, de, huis t'Utr., 193, Bontvoert, 180. Bontwerker, 55, 63. Boodc, Herm., 175. � Jo. Stev., 175. Boomen aen de heerwegen, 116. Boomschendery, 71, lior van Amerougen , G., 331. � Piet. Christiaansz., 379, Borchorst, H. van, 176. Borduerwerckcr, 80, 371, 374, 376, 377. Borger van Schouauw, Isa., inge* nieur, 272. Borgermecster vaudeviven, 215.
			Borgerschap , 214. � om niet, 61,201, 215. � om trouwen dieost, 04, 76, 78, 89. � behoudeu , 184. � ontnomen, 106. � wedergegeven , 196. Borne, J. vd., stats trompcr,77. Borrecker's inventie, 259, 261, 278, 281. Borseler, Fra., bocckdr,, 16, 251, Borsten, 65, 67. Bosch, Hans vanden, 372 sqq. � zie: Hcrtogenbosch. Botdragers, zie: Munt. Botel, R., 107. Both , burgcrmeestcr, 149,150. � Pt., gouv. van ludie, 258. �� Tho., clockgietcr, 368. � Volckert, 158 sqq. Bothmer, Baron van, 234. Botterie, 210. Botterlude, 56. Botterstraet t'Utrecht, 95. Boudekyn, goutsmit, 70. Bourgoenschc munt, 63. � zie voorts: Munt, Bouwen, inventie om te, 237. Boxhorn, predicant, 17. Brabantsche munt, 64. � thuyn, muntspecie, 191. � zie voorts: Munt. Brakel, heer van, 145 sqq. � zie: Asewyn. Brand, 65, 283. � te Amsterdam , 201. � maatregelen tegen-, 97. Brandenborch, 11, 33, 141, 216 sqq. � huis t'Utrecht, 71. Brandleer, 58, Braudsparing, 250. Brandroepcu , 207. Bras, cpt., 125. Braset, 382 sqq. Braspenuinghcn, muntspecie, 80. � zie: Munt. Breda, religie te-, 17, 208 sqq., 250, 252, 261,266,268, 269, 270, 272, 278, 280, 389. � casteel van, 239. � gouverneur van, 10. � orgel te-, 258. Brederode, Henr. van, 338 sqq. � heer van , 209. � P. v., agent, 25 sqq., 167 sqq. � W. van, 56. Bredevoort, 127. Brccker, J., 176. Breskensant, pred. te-, 259* Brevier geschonden, 103. Brcyerus, Jo., pred., 57,373,377.
Bedriegery, 74, 180 sqq., 194, 207. Beecke , J. vd,, 19. Becckman, Isa., conrector t'Utrecht, 372 sqq. Beeldendrucker, 112. Beeldcnmaker, 86,107. Beeldensnider, 116, 197. Beeldeustorm t'Utrecht, 338 sqq. Befamen, 113. Beghyuen t'Utrecht, 188, 194, 201. Behaugsel, nieuw- gcinv., 292. Bekeerde susters t'Utrecht, 87, 195. Bemmel, Ja. vaa, 371. � Hear, van, 362. Benchem, Jan van, 50. Benoist, Casp., 7. Benschop, M., 369. Berch, Tho. ten-, 175. � Jo. vanden, 234. Berchmakerstraet t'Utrecht, 199. Berck, Nic., 48, 121 sqq. � huisvrouw van, 148. � Stad, 124, 125. Berckcl, ontfanger, 383. Bergaigne, J. de, 266,268,269. Bergh, A. vanden, 121. � Grave vanden, 338 sqq. � Graaf Herm. vanden, 9,269. � Graaf Henr. vandcu, 47. � Marq. vanden, 142. Berghen op den Zoom, kerk te-, 119, 252, 253, 256, 262, 263. Bernard, J., 227. Bernt in't Jtyltge, 344. Beruft, 108. Besler, octroy voor, 281. Besoarslecn , 3, 19. Besteedsters van dienstboden, 89, 92, 106, 108. Besuecte lueden, 88. Besweriughe quader gheesten, 93. Betering , 75 sqq., 178 sqq., 216 sqq. Bethlehora, sustereu te-, 205. Bcvelandt, Tho., 304. Beyaert, pred., 20, 268, 272. � weduwe van*, 20. Beyer, D. de, 292. Beza, 248. Bicker, Ft., 333 sqq. Bidden, zie: Bedeleu. Bier, 67. Bilius, Hub., student, 256. BUsen, Adr. Mathysz. v., lect. vii cl. t'Utrecht, 372 sqq. Birmingham, 76, 101. Bisselick, 46. Blaeu, \V. Jansz., 7. Blaffert, muntspecie, 67, Blander, H. de, 271. Blasphcmic, 84, 86, 96, 97, 181. Blidenburch, lanlmetcr, 213.

-ocr page 402-



			395

				Cathrynepoort, (nederste in S.), 179. Caustercn, J. van, 148, 154. Caxtoin, W., 109, 110, 113, 117. Cecyl, colonel, 30, 276, 277. Ceilebroers t'Utrecht, 377. Ceulen, kerk te-, 34 sqq., 240 ftqq. � keurf. van, 53. Chantet, J. de, predicant, 287. Charles, Lamb., 46. Chirurgyn , Dircksz., 193. � Morse, 377. � vander Sanden, 189. � Speenhovius, 376. � Strachem, 376. � op de vloot, 1, 4, � stad-, 89. � van Meerlo, 76. � Quartier, Andr., 40. � overste-, 74. � van Heuckelom, . � tie ook: Barbier. Christiaensz., B., lect. vm, cl. 372aqq. Chrysostomi opp., 283. Cingelmuer t'Utr., 210. Claeskerc, 179. � zie: Nicolaes. Claesz., P., inventeur, 8. Cleef, 45 sqq. Cieefsche muut, 55, 68, 72. � zie ook: Munt. Cleermakcrsgilt, 56. Clemang. opp., 262, 285. Clemens , Papa , 314. Clemensz., Vine., 101. Clcyne brouck, 196. Cleyton , J., eng. pred. t'Utr., 378. Clinckert St, , 181. Clock, de, huis t'Utrecht, 116. � J. Jansz,, 3* Ciockgieter, 71,368,377. Cloot, Sm., 20. Cloppenburch , J. E., 12. � Do⁸, 372. � kerk te-, 267. Clouck, A., boekdr., 10, 253. Cluse opte werf t'Utr., 216. Cluverius, Phil., 239. Cock , B., 176. Cockerellen, spel, 104,107,113,114. Coelen, zie: Ceulen. Coenraet, mr., busgieter, 20. Coestraet te Utrecht, 113. Coeverdeu, 64, 65,127. Cognoscementcn, 16. Colen, R. van, goutsmit, 80. Colenberch, huis te Utrecht, 113. � P. P. van , 176. Collaert, Tho., 112. Coloni, P., pred., 374. Colyns, M., boekdr., 16. Comau, J,, 62.
		C- Cachelovens, geinventeerde- , 272. Cadtsandt, pred. te-, 218, 239. Caert, zie: Quaert. Caerte, afgezette, 285. � van Bommelerweert, 11, 15. � van Delft en Schieland, 14. � van Duitschland, 40. � van de vloot Yoor Gibraltar , 3, 4. � van het beleg Yoor Gulich, 4, 237. � op salyn, 240. � van de vereenichde provin- cien, 7. � van Ylaeuderen, 5. Caerten, 30. Caesar, Th., fra. voorleser, 376. 377. Caesarius , Henr., pred., 371 sqq. Calandrini, Joh., 171. Calibers, vendel t'Utrecht, 376. � nieuwe, id,, 376. Calvinistac, 329. Camen, 51. Camerlinck, M. G._f 283. � ons gened. beere, 112. Camp, op die-,buurtt*Utr. 110, 111. Campe, G. v. "Wten-, 59. Canada , eilant, 3. Canarien, 30 sqq., 129. Canclove, W., 101, Candia, vaert op-, 248. Caneel, 91. Caniu, Abra., 8,258,261. � Ja., 272. � Isa. Jansz., 17, 245, 251, 254, 255. Cantate, 77. Cantelberch , abt van, 67, 113. Canter, Dire, 147,251,252. � Lamb., 167. Cantileen, 316. Cantores, 318. Capelle le Buerkerc, derovewter-,213. Carcant, 19. Carion, Fr. de, 47. Carlo, du, 246. Carolus V., imp., 293 sqq. Caron, ambassadeur, 52, 165, sqq. CastelBodrigo, Don, 385. Cassador, Gu., 298. Casseu met statuen, 11. Caster, Pt.₍ 110. Castillo, A. de, 317. Cestorie (consistorie), 214. Castro, Nic. de, 323 sqq., 328. � Cl. de, 318. Cater, Dire, 340,343. Cathryn , dwershuis buiten S., 112, � Lange en corte-, spel, 79.
	Breyten, pastoor te-, 121. Briel, den, 30. Briemeu, 358. Briencn, H. van, 121. Brisgau, 386. Brisneq, 386. Brizzy, inventeur, 337. Broeck, J. vanden, 17. Broeckhuisen, Anna van, 168. Broeckleder kerck, 180. Brootovens, 107. Brouwerie, 185. Bmecken, 195 sqq. Bruela, A. R. de, 384. Bruggne, 95. Brugman , C, goutsmit, 118. Bruno pred., weduwe van, 311 sqq, Bruyn , P., 320. Buchell, H. E. van, 373. Budelsnidinghe, 207. Buerkerc, 98, 186,213. � doodgraver tc-, 95. �� glas in de-, 99. «� graven te-, 178. � met keersen zitten in de-, 180. � zie: Capelle. Buerkerctoorn, 70. Buerkerchof, 78, 115. � spel op-, 78. Buerspraecboek te soeck, 93. Suit, 60. Bulct, G., 219. Bullen lesen, 69. Buren, J. van, 208. � heer van, 61, 305. � huis te-, 288, 388 sqq. Bursius, J., predicant, 372. Busmakers, 375, 377, 379. Busco ducis, W. D., 300. Busschof, 14., predicant, 371 sqq. Butenborger, 199, 200, 213, 214. Butendyck, W., ciockgieter, 99,194. Buth, Anto., 248. Buys, 175. � GUI., 372. � Ja., 5. � Jan, 179. � Jud., 17. Buysero , 228 sqq. Bybel, huis-, 17. � met annotatien, 244, 251, 254, 255, 257. � lYederduitschc-, 34. Byecorf van Marnix, 10. Bylaer, G., ysersnyder, 13. Bylhouwersgilt, 56. Bylhouwers toorn, 361. Byltje, het, huis t'Utrecht, 344. Byn , Ja., lector vi cl. te Utrecht, 372 sqq.



...... ■.. ................_

-ocr page 403-



		396

			Dirksz., Pt., beeldendrucker , 112. Divery, 86, 87, 90, 92, 94, 95, 96, 99, 101, 103, 108, 109, 111, 115, 119, 177, 180, 181, 203, 206, 209, 210. Dobbelen , 55, 56, 58, 62, 64,75,78, 81, 96, 105, 106, 107, 113, 115, 181, 207. Dobbelen met dobbel-JJof biekel- steen, 94. Dobbelen met dwaseu, 94. Dobbclschool, 107,115. Doctoren, 265. Doiendo , B., 285. Dolre , B. van, 56. � W. van , 175. Dolyn, Andr., inventeur, 5. Dom, cruiswerc in den-, 117. Domkcrkt'Utr., 103. Domproost, 108. Domshoff, 187, 198. Donreeruit, 80. Dooden begraven in de kerk , 83. Doodgraverte Buerkerc , 95, 98. Doodslag, 55, 74, 75, 90, 92, 93, 96, 97, 105, 110, 116, 179, 181, 185, 191, 206, 213, 215. Doodslag, zie: Moort. Doom, Janighe van, 149. Dortsche thuin, muutspecie, 101. � groten, 63. � gulden, 67. � hereu grote, 67. � placken, 64, 71, 72. � zie: Munt. Dove, Corn., 176. Dovenoort, 196. Doytkcns, Brabantsche, 64. � quade, 64, 69. � zie: Muut. Draetwerker, 371,376. Drakcnborch, Fr. van, 56, 89. Drawanten , 213. Drayer, 55. Drielenborch, vine, van, 172. Driesch, G., 60. Dronkenschap , 95, 101. Drusius, Jo., 2, 15, 258. Dryakelmaker, 110. Dubbel, Arnh^msche, 66. � Brabantsche, 62. � nye Hollantsche, 62. � oude Hollantsche, 62. � zie: Munt. Duchteren , W. Yan, 367. � Joffr. van, 368. Duim, Tho., inventeur. 5. Dulken, 51. Dumout, heer, 3. Dunamunde, 142. Duncanus, Mar*., 328. Dunganus. predicant, 371 sqq.
	Culenborch, Evcrwyn van, 265. 1 � Ger. van , 365. � Grave van, 113. � heer van, 60, 338 sqq. � Huyb. vau , 365. � J. van , 30S. � Jo. van, 321. � R. J. van , 308. � Zwcder van, 365, 368. Cuper, Dire die roode, 300, Cuyck, J. van, 56 sqq. � Lamb, van, 164. Cyprus, vaert op-, 15, 247, 248. II. Dael, Job. van, 175. Dalen, 50. � Jo. van, 247. Darn, Ja. van, 176. � Pt. van, 176, Dammast, 5,274,275,276. Danckelman, D., 232. Daniel, uitlegging op-, 239. Danielsz., D., pastoor, 247. Danslusc, 186. Dantzig, 333. Dathenus, seer. vd. Keurf., 276,277. � Pt., 290. Davelaer, Pt. van, 175. Davilo, J. AIv., 176. Deehiffreur, 1. Deckers, B., 372. Dedel, G., 217. Deeusche gesandten, 8, 9, 381 sqq. Deerneu, 89. � becroont, 209. Defroycmenten, 235. Delfenses, 298. Delvendiep, A. van, 22S. Deucmarken, 163, 170, 335. Deuverden, Corn, van, 176, Devenler gelt, 65. � gulden, 67, 68. � muutmeester, 67. �« zie: Munt. Dexter, K., ing., 20, 239, 283, 364. Dhona, M^r., 233. Diamautius, predicant, 268, 280. Dibalde, 61, 62. Dibbetius, predicant, 372. Dickeling, 357. Dieineu, \V. van, 348. � zie: Dyrneu. Diemcrbroeck, J., 212. Diensthoden, 89, 92, 106, 108. Diepmachine, geinv., 3, 8, 292. Dier, Alb., 160. Dicrhouden, 102. Dimmer, adv., 11. Dire die roode cuper, 300.
Commingis, M. de, 231. Conde, prins van, 36. Conducteur, 20. Confeyter, 80. Coninghiuner zetten, spel, 63. Conraet bisschop , huis te Utr., 192. Consenten , 26 sqq., 381 sqq. Constantinopel, 30 sqq., 158 sqq. Constthonend juweel, 5. Conyncn, 68. Cool v. Solingen, P., inventeur, 262. � Pt., 368. Cooplieden ter marcte, 69. Coorn toppen, 80. Coornkyn , Will., 208. Cooth then Berch, Stev., 173. Coperdraet, 18. Copermolen, 289. Coperwerck, 236. Coppeilary, 56, 215. Coquiilen, S. Cordeuoort, W. van, 358. Cordewanniersgilt, 56. Corencoper-igilt, 56. Cornelii, M., 328. Cornelis , bezocht van-, 74, 82, 84. Cornelisz., Abra., 370. � Anto., 365. � lioeckel, pastoor, 318. � Lamb., 20. � P., macrsklimmer, 3, 5. � Vine, 309, 318. Corte avoutuer, de-, 367. Coucault, Anne de, 219. � Jacq. de, 219. Coirwenhoven, Gill, v., 376. Cracou, agent, 351. Cronenborch, 47. � huts, te Utrecht, 92, 96. Crol, E. en A., 365. Cromhout, 165. Cronen, valsche, 69. � Vrankr., 62, 68. � Hcnegouwsche, 69. � zie ook: Muut. CruGen v. Genuip, niuntspecie, 64. � zie: Hunt, Gruepel, C. die, 367. � Gbys, spotnaam, 103. Cruit, 25. Cruiswerck in den Dom, 117. Crusen, Iierm., organist, 78. � zie: Munt. Crusen, corte-, rauntspecie, 64. Cruyningen, hcer van, 3. � huis te-, 3. Crwsstraet te Utrecht, 90. Cryck, 1*. van, ingenieur, 291. Cuelscheu Dom, huis te Utrecht, 169. Culenborch, 364. � Elisub. van, 365.

-ocr page 404-



		397

Duplicius, C., 328. Dussen, A. vandcr, 61. � B. vandcr, 276. Duvenvoorde, A. van, 36t, � G. van, 330. � W. van, 321. Duyckenborch, 385. Duyfsteen, 255, 284. Duysboreh, p. van, 61. Duytschc gesandten, 250. Duyvoet, goutsmit, 8,12, Dwase, 82. Dwase Pier, 94. � Aerntgen, 114. Dwaselyke wanderinghe _s 85, Dyck, Ja. van, 30. Dycken, 307. Dyckgrever, 78. Dymen, Fr. W., 329. � zie: Diemen, E. Ebbewercker, 374. Ecclesien t'Utr., 58. Edrington, J., 254. Eed , valsche-, 217. Eem, G. vander, 64. � grift in de-, 211. � huis tcr-, 211. Een oer, spotnaam, 83. Eenhoorn, den, huis t'Utr,, 118, Eerste misse, 97. Egbertsz., C, 211. � Hr., 145. � Scb., 203, 243, Egmont, Floris van, 293, � heer van, CO. � huis van, in den Hagc, 235, 236, 239, 240. Elborough, Jer., eng. pred., 377 sqq. Elderhuis, M, van, inventeur, 274. Elsevier, Loys, dejonge, 20. Embden, 50, 118, 123 sqq., 141. Emblemata Venii, 15. Emilius, Ant., rector, 371 sqq. Emmerick, 43. Emmersteyn, P., 276. Enchuysen, 50. Enckevoirt, \V., episc. Traj., 304. Engel, 47. Engelant, 1 sqq., 62, 116, 132 sqq., 156, 169, 239. � prcsenten voor, 20 sq. Engelsche vcldprediker, 1, 13, 247, � hariug, 68. � nobels, 180. � zie: Munt. Enghel, den , huis t'Utrecht, 110. Ennius Philenius, 330. Erasmi colloquia, 278. V.
			Ge-, zie: Ghe... Geertekerk t'Utrecht, 214, 344, Gek, Lougen de-, 95, � zie: Dwase. Gelakt werk, 276. Geleyn, T., inventeur, 241, 242. Gelis Spaens, 350. Gelre, 39 sqq. Gemene husen, 2(2. Geneve, subv. voor-, 239, Gennip, stud., 47. Gentsche schilder, 62. Georg v. Egmont, bissch. y. Utr., 310. Gerccht inder Loesdrecht, 79. Geresteyn, heer van, 128 sqq. Geritz., Ev., 175. � v. W., W., inv,, 224. Gesandten, vreemde-, 11, 12, 13. Geschut, 248, 282. � van Groot Brit., 271. � nieuw-, 256, 257, 259, 281. � Yan Nymegen, 236. Geschutgieter, 20, 272. Gevangenen, 60. � verstoken, 191. Gevangcnis ontlopen, 62, Gevangeuwachter gecorrigeerd, 183. Gewapent gaen, 75. Geweldenary, 73, 86, 207, 210. Ghe-, zie: Ge... Gheelgieter, 96. Gheestelyk recht, 212, 214. Ghein/t, 192,208, 210, � Ja. de, 6, � schotdeur aen't, 2i0. Gheleide, 58, 60, 61, 62, 67,69,101, 105, 110, 112, 113, 117. Ghelresche groten, 64, 66, 70. � gulden, 67. � zie: Munt. Gheltsnoeyen, 92, 181. Ghemene wegliep, 199. Ghemen, J. van, 109. Ghenghever, 91. Ghent, M^r. J. van, 86. Gherechtsbrief geschonden, 206. Gheselen, 195 sqq. � in een mant, 206. Ghesiel, J. van, 59. Ghestolen goet, 211, 213. Ghetiden, 118. Ghevangenen, 215, Gheweldenary, 103, 107, 117, 119. Ghoscns, Fr., 168. Ghyseleyn , J., 31. Gibraltar, 125. � slag by, 4, 19. Gild, pynres-, 99. Gildebrugghe, 71. Gildezakeu, 104. Gill, A. B. van, tapezier, 16, 71. 51
	Erp, G. Yan, 345. Espinoy, prins van, 269. � zie: l'Espinoy. Essen, gereformeerden te-, 248. Estrickmaker, 65. Etten, J. van, goutsmit, 95. Everswaert, M., 322 sqq. Evertsz,, J., 176, 372. � J., boekdrucker, 375. � H., glasschryvcr, 256. Excester, hertoch van, 111. Eycke, CI. van, molenmakcr, 92. Ejckelboomen, 106. Eyckenberg, M., pred,, 269. Eyplasteren, 114. F. Fabri, L., 227. Facilmeuten, 109. Fameuslibellen, 10, Farmer, eng. pred., 270. Febure, Le , inventeur, 236. Figuerdrucker, 13. Filips van Bourgoudie, bisschop van Utrecht, 295 sqq. Flodorff, B. van, 292. Foeck _p 137.* Fornuiseu, geinventeerde, 281. Forterius, Isa. , eng. pred., 378 sqq. Franchemont, 8. Franken, muntspecie, 55, 62. � zie: Munt. Fransch-Oostindische vaert, 241,243. Franschecomte, 229. Fransz., Corp., 175. � van Herw., J., 147. � Ja., 175. � Ft., 164,176 sqq. Freiling, G., pred., 259. Frensk, cpt., 51. Friedrich, koning v. Pruissen, 231. Frisius, S., 224. Frittama, 249, 271. e. Gaerde, J, Wten, 66. Gaesbeeck, huis Yan, 204. Gaillard, J., 226. Galecop, G., 66. Galega, 91. Galey voor Denemarken, 253. Galghe, 87. Galissen, huis t'Utrecht, 113. Gang by S. Eloyen gastbuis, 217. Ganspoort buiten Utrecht, 90. Garcin, L,, inventeur, 13. Gargan, S., 234. Gaudief, 84. Gautelines, J, de, iny,, 248, 249.

-ocr page 405-



		398

	Grammclelten, verboden spel, 64, 75, 78, 96. Grange, N. de la, 226. Gratie, 84. Grau, J. de, 59. Granwerkcrs, 56. Grauwert, W., 57. � de, huis t'Utrecht, 119. Grave , kerk te- , 283, 366. Gravesweert, kerk te-, 290. Gravia, Jo. de, 304. Gravinge in Mecklenburg, 278. � zie: Grift. Greyn,91. � J. eu Th.₍ iuv., 283. Griet, 47. Grift door't vcen , 210. � zie; Gravinge. Grispere, Anto. van, 338. Groede, kerk te-, 250. Groenevclt, Jo^r. A. van, 219, 249, Grocnewoude, huis, 96. � E. van, 203. Groningen, Menoniten te, 21. Grootveit, 175. Groten, dubuelde Holl. heren-, 70. � Aernhcinsclic, 64. � Brabautsche, 64. � Cleefsche, 64. � Gelresebe, 64. � Heren-, 70. � Hollandsche, 63. � zie: Blunt. Grote Lyse_t* spotuaam, 100. Grotebroeck, 196. Grolemocder, spotuaam, 113. Grotius, Hugo, 100. Grouwel, B., inquis., 313, 318,325. Gualteroti, de, 299. Guicciardini, L., 264, 291. Gulden, Aernhemsche^, 67. � Bisschops-, 61. � Bourg.-, 62. � Cleefsche-, 55. � Ghclresche-, 62, 66,68,72. � eciste Ghclresche-, 62. � Iweedc Ghelrcsche, 62. � Hollandsche-, 61. � eersle Hollantsche-, 62. � twcede Holl.-, 62. � derde Holl.-, 62. � van Hucssen, 55. � Ludiksche-, 62. � nye, 05. � Oysche-, 62, 64. � Rhynsche-, 62, 80. � valsehc-, 70. � zie: Munt. Guldekeerlj die, spotuaam, 111, Gulich, 32 sqq., 156 sqq. Gysbertsz., A,, 175.
Gillis, Joa., boekdrucker , 266. Gilt- eu buerschap, 208. Gisberti, J., 307. Glas ons G. Hercn te Bucrkerc, 99. Glasovcus, 107. Glasschryver Block, 109. � Cock, 372. � Jansz., 374. � vandc Wal, 377. Globe van Borreckcr, 261. Gobelsz., Sm., 368. Goch, stat, 47. Godslaslering, 97. � zie; Blasphcmie. Goedcrtieren, Jan, 188. Goes, Mart. vd., 383. Goewerdingheu, 364. Golsteyn, \V., 39. Gomarus, Fra., 12. Goorle, Abra. van , 8. Gordon, capiteiu, 159. Goten, 206. Gouda, 80. Goudanus, Corn., 329. Goudc, Herm. vd., inquis., 299. � M^r. Jan vd., 74. Goudimel, psalmen van, 20. Goudt, Ja., 293. Goudtdief, 209. Goutslagber, Barbesaen, 103, 107, 113. � Blitterwyk, 63. Goutsmit, Adriaensz. , 12. � Bloemeudael, 63. � Boudekyn, 70. � Brugman, 118* � v. .CoIcd, 80. � D. H., 206. � Duyvort, 8, 12. � v. Etten, 9'*. � Jacobsz., 63. � v. Loon, 377. � Mirou, 8, 12. � Myl, 12. � v. Nyel, 79. � Pauwelsz., 66, 80. � Ruysch, 205. � Wede, 103. Gout-tapisserie, 19. Goutwercker, 371. Goyer, An to. de, 392. � Claes de, 147, 161, 371. _ H. dc , 29. � Hr. de, 142. � P. de, 173. � de, tresorier v. Utrecht, 41, 49. Graeff, de, 381. Grafsteden van S. Ja., 183, 18S. � te miurebroers, 186. Grafteu niet te doorwadeu, 109.
				H.

			n., P., pred., 17. Haeci, Utr. vendel, 376. � nieuwe-, 376. Haeften, M., 211. Haemstede, Flor. van, 60. � heer van, 60, 61. � Sm., die bast, van, 60. � Jo. en Will, vau, 60. Haer, de, huis t'Utr., 168. Haeresie, 310 sqq, Hacrmaker, 1S9. Haerspinnen, 69. Haestens, boekdrucker, 235. Haga, Corn., 166, 171,271. Hagarts, Pt,, inventeur, 7. Hagen, Stev. vd.. 246, Hagenaar, D., 89. Hagesteyu, 356. Ham, stad, 48. Hamburger bier, 87. Hamclenburch, 195. Hamstede, Corn, de, 305. Hamcrsteyn, L., T. eu A. v., 180, Handboog, Utr, vendel, 64, 376. � Nieuwe-, 376. Hannart, 295. Hanneboen, spotuaam, 113. Hanse, 78, 105, 113. Haul, rcchten aen de-, 107. Hantiering, onduechdclyke-, 113. Hardeboll, 11. Hardciwyck, 97, 372. Haren , J. van , pred., 20, 244. Harenston, baron van, 276, 277. Haring, 68. Harnasslogher, Coop v. Louden, 371. � Tonisz., 372. � de Nassau v. Neraq, 375. Hart., Heur., 176. Hartcvelt, hr. van, 39, 175. Hasslionden, 102. Hattum, H. van, 176. Have, J, de la, pred., 244. Haze, Gher, van, 57. Hazcrt, 0., 207. Heemstede, heer van, 382 sqq. Heeuvliet, 162. Heerle, 245. Heerstraten berooft, 91. Heeswyck , G. van, 194. Hegenhuseu, C., 210. Heilersieg, J., 231. Heilich cruys bestrycken (mettet-), 366. Heilich leven, buurt t'Utr., 215,216. Heilichlautsche hading, 68. Helen, E. van, 59. Hellc, ter-, huis t'Ulrecht, 105. Helmeu, munt, 62.

-ocr page 406-



		399

Helsdingen, Ell. van, 133. � heer van, 138. Heuegouwsche dubbclde croncu, 70. � doytkens, 09. � zie: Mtmt. Hcnriksz., A,, 372. � A., iav., 254. � B. en P., iuv., 38. � Ev., 320. � Folk., pred. , 266. � J., inv., 260. � R., beeldsuyder, 388. Henscomcns, 296. Heraugieres, 159. � Chart, de, 2(9, 249. � Maur. de, 249. Herbern, Flor. D., 111. Herdinek, L., 310. Herdopers, 310 sqq. Herelt, 239. Hercmite, Ja. 1', 268. Herman, Elect van Ceulen, 293. Hermauni, Corn., 301. � Jo., 303. Hermansz., B., 308. � B., inv., %\. Hert te S. Paul, binn. Utr., 233. Hertels, Andr., 4. Hertogenbosch, 18, 257. Hervorden, abdisse van, 120. Hcrwyck, lect. vi cl., 379. Hesnin, Tho., 245. Heuckelom , van, chirurgyn, 56, 74. Heuscbeit van dienst, 208. Heyden, 23S. � zie: Ter Hcydcn. Heydenen, 106. Beyn mette hacken, spotnaam, 110. Heyns, Za., boekdr., 5. Hieronymus school t'Utr,, 371 sqq. Hocfslagher, 65, 67. Hocnpel by Calckar, 117. Hoevelakcu , hecr Yan, 144. Hoeyck afdrin^en, 207. Hofjonkcrs, 250. Hobenluo , graaf van, 43. Hollaulsche schilden, 86. � groten, 66. � zie: Munt. Hollingcr, pred., 207, 268. Homans van Utrecht, 209. Hondecoorn, 296. Honden, 97, 102, 211. Hondcrtmerck , P., 9. Hondeslagher, 65. Honda globen, 280. Honseau , N., 312. Honsholredyck, 384. Hoocbstraten, Ja. v., inquis,, 300, � grave van, 309. Hooft, D., 289.
	Hoolck, G. J., 376. Hoorn, 372. Hoornaer, 244. Hoppe, Utr.-, 67. Horublabcr, 207. Horst, heer vander, 147. *i« M. vender, 65. � Pt. vander, 187. � Stev. vander, 217. Horstmers, vd., 84. Houbcrch, N., dek. S. Jans, 86. flout vercopen, 197. Houtman van Wesel, Ev. _f 138. Hoven, G. vd., 61. Hovelmans, Joh., inv., 13. Hubertsverkeus, St., 69, 73. Huesscn, gulden van, 55. � zie: Munt. Huisen en herbergcn te Utrecht, � Bock, den, 115. � Brouwkuip, de, 118. � Clock, de, 110. � Coeleuberch, 113. � Eenhoorn, den, 118. � Engbel, den, 110. � Galisseu, 113. � Grauwert, de, 119. � Groeaewoude, 96. � Guide vle^ch, de, 117. � Hasenberch, 188, 209. � Hart, den, 119. � Herdebol, de, 205. � Hert, dat, 207. � Hert, ten, 210. � Hertgcn, 't, 108. � Helle, ler, 105. � Leeuwestcyn, 96. � Lucblcrsteyn, 113,186. � Mickclenborch, 79, � Olifant, den, 113,118. � Palenborch, 38,\| � l)e Retert, 100. � Ram , den, 118. � Snap, de, 141. � Schouwenberch, 97. � Vlieger, de, 115. � Ysere bant, de, 117. Huisstoornis, 71, 76. Hunter, Andr., Schotsch pred,, 18, 278. Huygens, Chr., 136. Huysbybel, 17. I. Jacob, capcl S., 74, 218. � kerkS.,90, 95, 135, 152. � orgcl in S., 92. Jacobsdr., Gerritje, 370, Jacobsz,, Adr., velttimmerman, 267.
			Jacobsz., Hillebr., statendr., 15,31, 32, 45, 256, 257, 274» � J., pred., 63. � W., beeltsnyder, 116. Jacopiue , cursor vd., 217. Jan, schoobnecster, 18, 178. Jannin, ambass., 134. Janskcrchof t'Utr., 81. Jansvelt, S., 203. Jausz. van Amersfoort, G., 321. � Beit., 60. � D., prior, 319. � Dire, 366. � Jan, boekdrucker , 15. � Joost, 2i2. � Jor., 2H, 242. � Mcenw., 365. � v. Middclb., organist te Cu- lenburch, 367. � Quiryn, 274. � Stev., 59. � W., 372. � W., opleker, 129. � W., Vd. Briel, 64. � "W. en B., 273. � Will., 253, 262. Japan, 22. Jarretierre, orde van de, 171. Jerusalem* kerchof t'Utr., 69. Illustre school t'Utr., 380 sqq. Imagines, 328. Iubraeck, 108. Indische vaert, fransch, 129 sqq, lugcu, G. van, 213, 368. Ingenieurs , 311 sqq, � Alcaume, 22. � Dexter, 20. � Oom Kees, 20. Injurien, 77, 79. � zie; Mishandeling. Inundatie, 127. Joachimi, 123, 145. Joannis, Tbo., 302. Joanuis, zie: Jansz. Jode, Mr. Meyer, 116. Joflerstraet t'Utrecht, 117, Jonghe, de, muntmeester, 12. � D. de, 217. Irlandvaerders, 23, 172. Iselhurch, 46. Ittersom, drost, 142. Junius , Fra,, 257. � Hem*., 328. � Jo. C., 257. Jiiwelen, 275, 277. M. Kaeck staen, opte-, 63 sqq., 211 sqq. Kaertspuel, 78. � zie: Quaertspuel.

-ocr page 407-



			400

		Koernkyn, \V., 208. Koerluden, 66. Koeyen naer Engeland, 253, Kokelaer, die-, 74. Kolven, 69, 71. Koppelary, 71,79, 110. Krancksiunich, 89, 96,192. Kraybecken, verboden spel, 58, 62, 75, 78, 96, 105, 107, 115. Krenghcn, 100. Krieckinger verndeel, 181. Kroec, W., 77. Kruiskens motloenen, munt, 4>2. Kule op S. Janskerchof, 95. Kusendam, 117, 210. Kw..., zie: Qu. Kwaetspreken, 73, 74, 111. Kykers, pasquillen, 110.
				Leeuwen , Batenburgscbe-, 77. � dubbele-, 77. � Hollantsche-,80. � zie: Munt. Legerpredikant, fra., 17. Leliaers, muntspecie, 64, 72. Leigthon, eng. pred., 378. Le Maire, Hans, 291. � Isa., 16,18. � Tho., 236. Lendenstricker, 61. Lennocx, 276, 277, 280. Lent, J. van, 338. Leo X., papa, 295. Leo Tacticus, 256. Leopold, G.,hert.d'Austrice,141,229. L'Espiuoy, pred. t'Oostende, 16. Levante, 166. Leydsche Iakcuen, 117. Leyen, tot betering , 213. Liauckema, G. van, 252. Lichte wiven, 90, 181, 183, 215. j Lichtenberch, 80. � J. van, 191. � Huib., 59. Liebort, 16, 56. Lichtenap , G., 208. Lieboertspoort t'Utr., 95. Lieftegift, 181. Liefting Ja.' 149, 154. Licr, 43. Lieroort, 165. Liescamp, 196, Liesvelt, Ja. van, 177. Lile, vicomtc de, 276, Limburch, gr. H. 0. van , 222, Liudanus, G., cpisc., 329. Lingen , 120 sqq., 376. � vander, 372. Linnewevers, 56. Linnich, 51. Linschoten, J. Huyg. van, 21, 40. Lipsius, Just., 11. Liraeus, Just., prof., 371 sqq. Livhts Titus, 40. Livorno, consul te-, 247, 254. Lochorst, B. van, 217. � Corn, van, 45. � heer van, 40, 42. � buis te-, 217, 218. Lockmans, Th., goutsmit. Loendersloot, 146. Loesdrecht, gerecht in-, 79, Loevesteyn, 26. Loghentael, 81,83, 87,104,107,177, 214, 216. Lommiz, L., 176. Londen, geref. te-, 235. Longevilie, hert. van, 386. Loopsmeden, 373, 374, 375, 376, 377, 378.
Knetsen, 69, 89. Kalkar, 46 sqq. Kalrerstraet t'Utrecht, 88. Kamscherpen, 61. Kannemaker, 73, Katheryucvelt t'Utr., 81. � poort, gcvangenis, 46, 271. Kathcrine, langc ende corte-,speI, 79. Keermans, J. B., drost te Breda, 284, 285, 286, 287. Keersen, 180. Kees, Oom, ingenicur, 20. Kemp, Will., 147. Kempinck, B., lantmeter, 240. Kent van London, Tho. v., 107,110. Kerken, 207. � (in de) niet te vercopen, 89. Kerkgang, 87, 194. Kerkhoven, 106. Kerkroof, 83, 86, 87, 9:), 115, 191. Kerkstoel, 195. Kerkstoornis, 191, 202. Kernisse, van, 361. Kerstiaensz., G., 62. Kesselt, heer van, 36, S3, Kesteren, Claesvau, 92. Ketelacr, Claes, 66, 75, 93, 209. � M^r., 41. Keteltas, B. E., invcnteur, 10. Ketlerye, 95, 336 sqq. Ketlingen, goude-, 250, 255. Keurcn, 57 sqq. Kejlen , verboden spel, 107, 113. Keyrsmaker, 95. Keyser, C. die, inv., 206, 281. � G., 217. � Henr. de, inv., 255. � Hub. Jansz. de, 281. � J. de, 72. � Mecht. de, 101. Keyscrschildcn, munt, 62, � zie: Munt Keyzerswecrt, 240. Kick , W., 276. Kint gesleghen, 178. � geslolen, 63. � ontfuret, 90, 185. � vcrlegen, 88. Kindermoort, 107. Kluitboghc, 64. Knoede, G., 59. Knoep, A., 211. Kuut, Alb., 181. Knyf, J., 66. � scliepen, 143. Koe , myns Gen. Heien, 207. KockereJleo, verboden spel, 90,107. � zie: Cockerellen. Koe geslaghcn, 108. Koenensz., \V\, scbilder, 94.

	Lackervelt, 200. Lalaing, de, 310, 318. Lamberts, Ambr,, 305. Lammcrtyn , Pasch., 5, 13, 16, 274, ] 275,277. \| Lamp voor 't crucifix, 364. i Langcasteel, J. van, 61, 62. i Langelaer, M. van, 176. ! Laughe, de, 368. I Langhe Henrick, capitein, 126. Langben, verboden spel, 96. Laughenhorst, J. van, vie, 183. Langherac, G. van, 60. Langius, Jo., pred., 371. Lansbergen, Fra., van, 290, � J. van, 227. Lanscroon, R. van, 203. Lanteerns wthangen, 63,73,82. Lautmeter, 65, 213. Lapola , M. van, 61, 62. Laseryc, 93, 100, 102. Lassels, E., 250. La Tuillcrie, 385 sqq. Laurenberch, P., 12. Laurenssteech t'Utrecht, 67. Laurentii, 371. Laurentius, Carl, 314. Lauwercrans, Nassousche-, 235. Learner, 22, 23, 24, 240, 244, 247, 248, 249, 253, 254,262,263,206. Lccke, J. vd., 56. Ledenberch, Gillis van, 25 sqq., 121 sqq., 151. Ledertouwer, 64, 65. Ledich staen op vrouwen, 103. Lecren, goude en silvere-, 259. Leeuw, de, 154. Leeuwen, P. van, 160. �« wed. van. 371. Leeuwen, muntspecie.

-ocr page 408-



		401

	Marlot,Louise de, 220. � Thienne de, 220. Marmor, kunst-, 255. Marocco, 142 sqq. Martelaersboek, 8, 12, 261. Martin, P. de S., 219. Marquette, 43. Masch, H. vd., 95. Matenes, Adr. van, 307, 330. � Jo. van, 381. � W. van, 307. Matthaeus, Ante, prof., 380. Mattheus, episc. V., 317. Mattheusz., silversm., 377. Matthias, Ho. Koning, 167. Matthysz., F., inventeur, 292. Maurier arab., 34 sqq., 49, 52. Maurits, Pr. van Oranien, gratui- teyt aen-, 373. � contrefeytsel van, 2. Mayerne, Louis de, 266. Mechdekyn wech gevuert, 210. � ofhendich gemaect, 118. � becroent, 210. Mechelen, Marg. van, 219. Mecklenburch, 335. Medenblick, 16, 146. � J. van, 374. Medicyn; 89, 117. Meene wiven, 64, 73, 81. � zie: Lichte wiven. Meenecd, 211. Meen&teghe, 177. Meer, It. vander, 189. Meersluden, 56. Meester v. d. hogheu recht, 84. Meeuwen, 234. Megen, W. v., lect. vn cl., 373. Melazery, 100. � zie: Lazery. Melder, J. de, inventeur, 252. Mellema, diet, van, 335. Mellin, 8. Memelick, Ja. van, 107. Menoniten tc Groningen, 2. � in den Briel, 329. Mensevoet, pred., 15. Mercator's kaertboek, 280. Merckenborch, huis te Utr., 79. Merevelt, Jan van, 176, Mergel, 272. Mersegasse t'Utr., 84. Mertenrooster, S., t'Utr., 101. Merula, Paul., 5, 17, 24, 240, 247. Mes om meyen te snyden, 368. Messen, 55. � dragben, 190. � lange-, 67. Metale stucken, 248. Meteren, Em. vau, 31, 32, 241. Meurs, 39.
			Meursius, Jo., 246, 256, 265, 289. Meydrecht, heer van, 140. Meye, E. vd., 216. Meyer, M^r., jode, 116. � L., 23. Meyne, Dav., 5. � hert. van, 30. Meynsz., Wout., 175. Meyster, Ev., 95. Meyster cock ons Gen. Heron, 93. Meysterens ondwynden, zich-, 116. Micault, Joh., 295. � van Indefelde, P., 121. Mickelenburch, huis t'Utr., 79. Middelstraet, 65. Mierevelt, M., schilder, 2, 7, 8, 17, 240. Mierlo, C. van, 75. Migroen, Abr., 18. Milaen, Horat. van, 377. MiUinghen, 144. Minius, Alard, pred., 372. Minnebroeders t'Utr., 62,348. � kerk, 186. � straet, 217. Mirou, goutsmit, 8,12. Misbroot, 368. Mishandeling, 61, 72, 74, 77, 79, 88, 92,93,105,108,112,115,178,212. Modeus, pred. tc Wyck, 372. Moerbeke, J. A, van, inv., 236. Moerbesien, witte-, 18, 251. Moermont, Arntvan, 60. Moerpeerden, 276, 277. Moersbergen, heer van, 40,42. Moeyenisse hoven oordeel, 212. Molen buten Pellic. poort, 211. Molenaersgilt, 56. Molenwerk, nieuw geinv.-, 5, 6,12, 13, 15, 24, 218, 236, 241, 242, 254, 255, 258, 274, 278, 292. Molina, Fra., 129. Mom, H., apteker t'Utrecht, 47, Momerye, 55, 68, 70, 83, 86. Monikendam, 373. Monincx, Lev., 277. Montade, 110. Montanus, P. _f 263. Montfoort, burggrave van, &G. � huis vau, 204, 215. � maarschalck van, 147. Moutrichier, 219. Moort, 71, 78, 91, 97, 98, 09,103, 105, 205. Moortbrant, 70, 110, 111, 188. Morault, Gabr. de, 216. � P. de, 216. Moriensz. v. Hertevelt, G., 94. Mostaert H., pyper, 77. Mottoenen, 62. � zie: Munt. 52
Loreto, A. de, 118. Loserecht, 6. A. v., 215. Lote gaen, hoe tc-, 108. Lotery, 18. Louis XIII. et XIV., Co. v. Vra., 229. Louvenhout by Utr., 340. Louwerhonden, 103. Louvers te Utrecht, 193. Lucas, mr. U., 287. Luchtesteyu, huis t'Utrecht, 186. Ludeboek, 204. Ludiksche gulden, 62. � zie: Munt. Lunenborch, Joffr., 320. Lus, Sion , 253. Luthery. 311 sqq. Luyck, 35. Luyuen, D. van, 51. Lydius, Jo., pred., 262, 285. Lyudrayer, 61. Lynen, rechten metier, 96. Lynmerct t'Utr., 208. � trap in de-, 113. Lynpad, 56. Lynwaet, 256, 275. Lyoencn, muutspecie, 62, 70. 91. Maelstat houden, 63. Maerschalck, A., inv., 238. Maersclimmer, 2, 3. Maersen, 211. Maerseveen, 137. Maes, fiscael, 217. Magdalenesteech t^JUtr., 197. Maistre, D. de, pred. te Dort, 372. Makinghe, 83. Makyn, cruit, 91. MaJecot, siekbesoecker, 371. Manmaker, 61 sqq. Mandeville, M. de, doctor, 265. Mansvelt, grave van, 11, Mantua, hert. van, 10. Maralen, 102. Marcel is, A., 252. Margarcta van Parma, 332 sqq. Maria, coninghmev. Hongarye, 313. Marie t'Utrecht, after S., 89. � capittel van, 300. � erve vaii, 111. Marienbof, 359. Marienweerde berooft, 86. Marlorati aanteek. op den bybel, 244, 251, 258. Marlot, coratesse de, 232. � Dav. de, 219 sqq. � E., Fil. de, 216. � Fil. E. de, 229. � graaf van, 232. � Jos. de, 219. � Jud. de, 219. V.

-ocr page 409-

402

Munt en muntspecie,

� Mottoenen, Rooskyns, 62.

� � Vrankryksche-, 62.

� Penning., Bourg.-, 64, 80.

� Peters, 62.

~ Placken, Deventer-, 71.

� � Dortsche-, 64,71.

� � Rheensche-, 77.

� � Simpoelsche-, 71.

� � Yleemsche-, 70, 71.

� Nobels, Engelsche-, 80.

� � 62.

� Plazanten, 70.

� Roosbekers, 67.

� Rooskeus, 62.

� Schilden, Gentsche-, 62.

� � Hollantsche-, 80.

� � Keysers-, 62.

� � Vrankryksche-, 62,71.

� Scietlayen, 70.

� Thunen, Brabantsche-, 191.

� � Dortsche-, 191.

� � Ducissa, 191.

� � metcorten crusen, 191.
Munt, valsche-, 70, 215.

� Rhenensche-, 86.

� te Rhenen, 191.

� � Wilhelmus-, 191.
Munter, 13, 289.
Muntmeester van Deventer, 67.

� Foek en van Nispen, 107.

� de Jonghe, 12.

� vd. Nat, 84.
Miintsaken, 25.
Muscovie, 25.
Musicalia, 4.
Musices magister, 329.
Musschaten, cruit, 91.
Muyden, R, van, lect. v cl. t'Utr.,

372 sqq.
Myl, H. vd., goutsmit, 12.
Myle,vd., 27,29,31.

� Abr. vd., 242, 266.

� Nic. vd., 254.
Mynden, M. van, 216.

Nachtelyke ondaften, 70.
Nachtwachten , 350.
Naeltwyck, deken van, 299, 307.
Naelttvyser, 10, 12.
Naerden , H. van, 62.
Nagelen, cruyt-, 91.
Naggers, P., 16, 40, 235.
Nassau , Adr. van, 137.

� Ern. v., 38,43 sqq., 151,170.

� Fr. H. van, 46 sqq., 274.

� Henr. van, 11, 17, 89, 153.

� Jean de, 26.

� Jo. van, 54,137,140.

Moye Lambert, 4, 6, 126.

Muitery, 85.

Muizen, 100.

Mulerius, Nic. 6.

Mulert, G., 305.

Mulier, Jo., plaatsnyder, 8.

Munster, N. van, organist, 78.

� stad, 46, 165.

Munt en muntspecie, 55,60, 61,63,
64,65,66,69,70,71,77,80,
81,137, 191.

� Botdragher, dubbele-, 71.

� � Vleemsche-, 80.

� Braspenningen, 80.

� Cronen, Heneg.-, 70.

� � Heneg. dubb.-, 70,

� � Vrankr.-, 62, 80.

� Crusen, corte-, 64.

� � van Genncp, 64.

� � van Mcghen, 64.

� Doytkens, Brabantsche-, 64.

� � Henegousche-, 69.

� Dubbel, Arnhemsche-, 06.

� � Brabantsche-, 62.

� � nye en oude Holl.-, 62.

� Eugels, 62.

� Franken, geconterf.-, 81.

� � nye-, 62, 65.

� � oude-, 62.

� Groten , Arnhemsche, 64.

� � Brabantsche, 64.

� � Cleefsche , 64, 72.

� � DortscheHeren-, 63,70.

� � dubb. Holl. Heren-, 70.

� � Ghelresche-, 64,66,70.

� � Guliksche-, 72.

� � Holl.-, 63.

� � Marksche-, 72.

� _ Wissel-, 66.

� Gulden, Arnh. Joh.-, 80.

� � Bisschops-, 62.

� � Bourg.-, 62.

� � Cleefsche-, 55.

� � Gelresche, eerste en

tweede, 62.

� � Ghelresche, 62, 72.

� � Holl., eerste, tweede

en derde, 62.

� � v. Huessen, 55.

� � Ludiksche-, 62.

� � nye-, 65.

� � Overl. Rynsch-, 80.

� � Oysche-, 62, 64.

� � Rhynsche, 62, 72.

� Helmen, 62.

� Leliaers, 64, 72.

� Leeuwen, dubbele-, 77.

� � Hollantsche-, 80.

� Leuwskens, Batenb.-, 77.

� Lyoens, Simpoelsche-, 70.

� Mottoeuen, Cruyskyns, 62.

Nassau, M. van, 171, 219, 235.

� Maur. van, 240.

� W. L. van, 134, 241.

� Willem II. van, 224.

� zie: Orange.
Nasmuwsche Lauercrans, 235.
Nastelmaker, 371.

Nat, J. vd., muntmeester, 84.

Navarre, 54.

Nederlangbroek, kerk in-, 308.

Neerelten, 44.

Neomagus, Am,, 270, 292.

Nerdenus, Anto., 252.

Neree, R. de, 265.

Netten, 68.

Neude, die, t'Utr., 214.

Neve, J. le, 65.

Neyen , pater Jan, 135 sqq.

Niclaes convent t'Utr., 369.

� kerk, 350.

� steghe, 63.

� zie: Claes..,
NiclaT, Adr., 172.
Nicllius, pred., 150.
Nienborch, 141.
Nievek, B. van, 217.
Nimwegen, 121.
Nispen, A. van, 103.

� D. van, 113.

� J. van, 103.

� van, 137.
Nobel, Ja., 320.
Nobels, muntspecie, 80.

� zie: Munt.
Noert., Will, van, 116.
Noordyck, J. van, pedel, 380.
Noortbevelant, 305.
Noteboom, D. en J., 179.

Nova Terra, de, inquis., 312, 318.
Nuenaer, Herm. van, 304.
Nuntius van den Paus t'Utr., 48.
Nye camp, buert t'Utr., 196.
Nyel, H. van, goutsmit, 79.
Nyenburch, furst vauder, 32.
Nyenrode, E. van, 321.

� G. van , 60.

� Heer ven, 146, 232.
Nymwegsch geschut, 236.
Nypoort, G. H., pred., 371.
Nyscayc, 365.

Ny velt, Abr. v., ing., 253, 256,273.

� huis te-, 187.

� zie: Zuylen.

Odevaers niet te schicten, 108, 115.
Oer of sniden, 86, 90, 101, 213.
Oervede, 210 sqq.
� breken, 93.
0ertborch,217, 240.

-ocr page 410-



		403

			Pareus, Dav., 258, 270. Parochiekerken t'Utrecht, 369. Pasquillen, 10. Passchier, J. Jansz., 176. Passemcntwerker, 376, 377. Passen, verboden spel, 81. Passert, d^r., 141. � Jan, 96. � W., 92. � W. en J., 198. Passertsteech t'Utr., 89, 179. Pasteybackers, 8. Pater, Jo., adv., 377. Paterhuis t'Utr., 371. Paternosters schieten, met-, 74. � quade-, 179. Paul, abt v. S., t'Utr., geslaghen, 111. � Sint, 95. Pauls gasthnis, S., 72. � kerchof, S., 86. Pauwelsz., Henr., goutsmit, 80. � H., 66. � mr. steensnider, 107. � W. en G., 181. Peck, om schepen te veiligen, 291. Pedro, Don, 135. Peerden, 276,277,281,284,287,290. Peerdetusscher, 210. Peerle der vertroostinghe, boeck , 240. Pelgrum, schout van Breda, 286. Pellekaen, huis t'Utrecht, 189. � huis in den Haghe, 10. Peltericn van Brederode, 209. Pensaert, 309. Pensie van Hollant, 177. Piper, stad., 91. Perkementmaker, 111, Perkensii opera, 15. Perrecaterscamp, 177. Persyu, Clara, wed. v. Trello, 239. Pesters, J., 232, 274. � L., 231. Pestilentie, 112, 113. Petaerden, 2. Peter, S., t'Utrecht, 203. � schoolmeester van, 55. � zie: Pieter. Peters, Coru., 244. � muntspecie, 62. � zie: Munt. Petri, Ja. fil., 303. � ei Mccht., Gu. 299. Philip II., Coning van Spanje, 368. � Ludw. Pfalzgr., 37, Pidt, S., pred., 269. Pieter, sloot van S., 187. � steech, 187. � zie: Peter. Pigge, D., 252, 254. Pillecier, P., 220. Pithao, 34, 51.
Oestbroeck, houwe te-, 71. Oesterbeeck, A., 12. Oesterwyck, Heer van , 384. Oestrum, Adr, van, 343. � D. van, 81. Oevel, siec van een-, 178. Offenberch, 't huis-, 226 sqq. Oftwischen, gelt-, 181. Ogle, J., 29, 156. Oldenbarnevelt, E. van, 116. � Jo. v., 27,30,36,37,51,54, 127,134,146,155,158, 241. Oldenborch, Chr., gr. van, 309. Oldenhoven, 51, Oleander, inventeur, 282, Oiifant, huis te Utrecht, 113. Olybacker, 207. Olymolen, 83. Ommereo , E., 176. Onabele sprake, 105. Onbeboerlyke hantiering, 110. Ondaften, 45. 79, 84,103,113,189, 216, 217. � lelike-, 102. � nachtelyke, 93. Onduechdelike woorden, 110, 112, 113, 116. � hantiering, 10, 112,115. Onhuesch spel, 216. � woorden, 62. Oomundigheit, 290. Onna, geref. te-, 51, 252. Onnatuerlyke buesheit, 97, 207. Onuatuerlike doen met bcesten, 207. Onnatuerlykheid, 205. Onrechte Jitteyckenen, 210. � sprake, 196. Onredelike afdrucken, 84. � leven, 68, 69, 84. � loon, 205. " � sprake, 214. � te wegc varen, 72. � vechten, 35. � wanderinge, 178. � woorden, 84. � � boven vrede, 108, 207. Onreine dingheu, 108. � present, 210, 211. � were, 113. Onrust dryven, 74. Onsedicheit, 80, 81, 103, 118, 187, 192,194. Onstantelike dingben, 108,177,189. � sakea doen, 75. Ontburgenng, 61. Ontferren, 79, 82, 101. Ontsegghen, 59. Onvroet wyf, 193. Onvroetschap, 101. Oopin , Nic., 314. Oosterliog, goutsmit, 255, 280.	Oostersche Hanse, 73. Oost-Indie, 21,114, 158, 246. Oost-Indiscbe vaert, i'ra.-, 243. Oostveen, 114. Oostvriesland, 158. Ooyevaers, zie: Odevaers. Oproer, 85. Orange, Fil. W. pr. van, 273 sqq. � Marie, prins van, 287. � prins van, 342 sqq. � princesse van, 142. � zie: Nassan. Organist te Culenborch, 367. � te Delft, 328. � te Vianen, 366. � van S. Jac. t'Utr., 92. � van S. Paul t'Utr., 78. Orlers, J., 235. Orsauw, J., inventeur, 24. Ortman, V., 240. Ostende, predik. te-, 16. Oucoop, 161. Oude coop , J. van, 211. Oudelle, buurt t'Utrecht, 79, 215. Oude Gheyn, 58. Oude Rhyn, 226 sqq. Ouders mishandelen, 103. Outwyc, convent buten Utr., 64,71. Overlandschc Rhyns gulden, 80. � zie: Munt. Overlope, d\ 337. Overmeer, 147, Overrechten, 84. Overschie, 307. Overspel, 108, 110, 118, 180, 185, 188, 203, 213. Oxford, grave van, 61. Oye, Hanske van, 181. Oysche gulden, 61, 64. � zie: Munt. P. Packenbam, colonel, 166. Paep, J., 74. Paerdendiefstal, 76, 91. Pages, M., 227. Paget, Jo., pred., 1. Palache, J. en S., 7. Palenborch, huis binn. Utr., 78, 126. Pallacs, Adr. van, 295. � Hub. van, 210. � huis te Utrecht, 83. Pallandt, M. van, 292. Palmer, A., 250. paltzgravinne, 25, 37. Panden, 67, 180. Panhuisen, tres. gen. vd. prins, 373. Pannus menstruati, 223. Pantsieren, 55, 67. Paradys, 't, gevangen. t'Utr.,102,218.

-ocr page 411-



		404

	Pynelycheyt bedriven, 71, 74. Pynresgilt, 99. a. Quadenoyen, H. Jansz., 97. Quaertspuel, 95, 178. Quaet gelt uitgegeven, 206. Quaetspreken, 73. Qualike sich bewisen, 75. Quartier, Andr., chirurgyn, 110. Quebeckeu, spel, 105. Queecbort, 105. Queeckcn, 113. Queeckschool, 107. Quellerie, de la, pred., 280. R. Raetbroeck, Ev. van, 75, Raetscapel te Bucrk., 216. Ram, Fil., 376. Rariteyten voor Vranckryck, 268. Ravensberch , 218. Ravesteyn, 47, 375, Rawesway, Jo., pred., 373. Rechtbanc opten Noort, 298. Rechten nae den boeke, 194. Redichem, 247. Rees, H. van, 89, 196, 201. Refuge, amb., 49, 281. Reizen, 57, 58. Reingout, 336. Reiueri, H., prof., 380. Rekenaer te Gent, 183. Reness, Adr. van, 307, 371. � G. van, 351. � Jan van, 349 � Jo. van, 18 sqq. � v. W., Jo. van, 216, 308. � Lodew., predik,, 378, � Nic. van, 310. � Philib. van , 355, 361. Renselaer, H. van, 176. Rensou, N., 11. Reygersberg, Jo. van, 160. Rhode, Jo. bast, van, 362. � van Saesfelt, G. van, 362. Rheidt, van, gesandte, 11. Rhenen, munt te, 291. � Silverwerk van, 20. Rhynsberck, 121. Rhynsche wyn, 67. Rhynsgulden, 80. � zie: Munt. Rhynesteyn, 65, 200. Rhynswoude, heer van, 383. Ribbius, H., pred., 374. Richardot, 135. Bidder, Dan. de, 154. Ridderman, A., 33. Riddersbach, W., 174.		Riemsdyck, H. van, voorleser, 374. Riemsnyders gilt, 56. Ries, aenbind. van Lubeck, 104. Riet, van, 84. Rimen, lelike-, 75, 84. Ringgieter, Philib., 64. Rivier van Congo, 4. � van Gommaire, 5. Robbertsz., Rob., 248, 249. Robert van Zeelant, 61. � hertog van Irl., 62. Robiano, Balth., 11, 129, 133. Rocques, Mr. de, 80. Roculaure, 51. Rode, Anto. de, 373. � Eerst van, 179. � Ghisebr. van, 179. � Ja. van, 179. Rode boeck, 102. � haen, huis t'Utr., 201, 372. � toorn t'Utr., 177. Rodenborch, A. van, 156. � 117. Roeden slaen, met-, 83,181. Roetert, den-, huis, 205. Roeydrager van Ludick, 78. Rommelen met stocken, 68. Roockgaten, 262, Roosbekcrs, munt, 67. Rooskyus, munt, 62. Rosendael, huis te-, 196,203,251. Roseus, Henr., pred., 373. Rosmaryn, 248, 249. Rottegater , Th., inv., 276, 278. Rovers afterpoort, 102. Roy, Ger. de, 241. � J. A. de, 127. � Sal. de, drucker, 241. Royen, 0. J. van, 148. Ruffault van Neufville, 309. Rulze, H., 368. Ruysch, D., 216. � Hr., 145, 146, 383. � J., 161, 175, � Nic, 10. Russy, amb., 8, 16, 163. Ruwiel, heer van, 148. Rycke, Lamb, de, 256. Ryemken steken, Yerboden spel, 106, 107, 109, 110,114, 117. Rylaut, C. Corn., 117. Ryn, Henr. van, 176. Rynck, Ar., 156. Rynouwen te verbranden , 217. Rynshoven, joffr. van, 367, Rynst, G., 22. Ryp, J. Gornelisz. van, 5. Rysenburch, 111, 127, 133, 261 sqq. � joffr. van, 364. Ryswyck , J. van, 59. � R. van , 59.
PlacUen, munt, 55. � Arnh., 70, 71. � Deventez-, 71. � Dortsche-, 71. � Rhenensche-, 77. � Simpoelsche-, 71. � zie: Munt. Plaetslagher, 87. Plaetsnyder, 8, 10. � Balthasar, 8,10,14, 24. � Blaeu, W. J., 8. � Muller, 8. Plancius, Je., zoon v. Pieter, 256,257. � Pieter, 5,158. Plazanten, munt, 70. Pluck, G., 368. Poeyeroien, 293. Polen, 141, 333. Poll, C. vd., 372. � Jo, vd., 154. � ontfanger, 144. Polsbroeck, kerk te-, 84. Polver, 91. Polyander, Jo., 150. Polygamic, 55, 63. Polygym'e, 110, 111. Poutanus, Jo. Isa., 251. Poorten t'Utr., 179, 193, 205, 215. Popta, W., organist, 258. Porceleynen, 25. Porta, Chr. a, pred., 244. Portugezen. 240, 242, 243, 26. Posityff, 367. Postulaetsgulden, 215. � zie: Munt. Pot, J., 191, 194. Potelitz, heer van, 39, 41, 292. Potreynen, verbodcn spel, 81. Pottebacker, 371. Pottebackers viel, 2. Pournas, L., 220. Praag, kerk te-, 276,279,280,290,291. Praest, heerlykh. van, 226. Praet, heer van, 318. Preaux, heer van, 139. Predikanten, walsche-, 262. Predikbroers, 348. Prekelen metmessen, 111. Priester gewond, 106. Proest, W., 216. Proot, C. E., inventeur, 204, Protestanten vereenigen, 4. Proys, B., 204. � R., 210. Psalmen* Davids, 4,10. Puerit- of puyzierscap, 81,181,185. Put, J. L. G. vd., 6. � op S. Katr. velt tTJtr., 117. � in de Viesteech aid., 183. Putten, 273. � J. vd., 61,



				-x

-ocr page 412-

406

Schoondyck, 240,
Schoonhoven, Ja. van, 176.
Se boors teen gel d, 121.
Schorrenburch, huis t'Utr., 97.
Scbot, Tho., eng. pred. t'Utr., 374.
Scbrieck van Rodorue, A., 283.
Schulden, 214.
Schupstoel t'Utrecht, 71, 119.
Schutterdoelen , 71.
Schivartsenburg, bruit van, 292.
Scieten, spei, 69.
Scietlayen, munt, 70.
Scoensch baring, 68,
Scoonnauwerbroeck, 268.
Scossen, spcl, 75, 96.
Scrodekyn, 95, 190.
Scuppen, straf, 63, 74, 181.
Scutemakers, onder de-. bu url t'Utr.,

187, 209.
Seutteu, nywe-, 212,
Scyfspuel, verboden spel, 96.
Sedlnitzky, wed. van, 241, 242.
Sersander, A,, 237, 253.
Servaes heck t'Utrecht, 215, 293.
Servient, fra. ambassadeur, 389.
Sevender, J, vd., 210.
Sibrick, cdclni., 41.
Sichem, Ch. van, inventeur, 259.
Silvergieter, 376.
Silversmit, Matheusz., 377.

� de Bode, 377.
Silverwerck, 20.
Simonetti, d^r., 280, 291.
Simpoelsche Lyoens, munt, 70,
Slachman, II., 280.

Slicher, Anto., 290.
Slingelandt, J. en A. T., in v., 21.
Slitinghen, 102, 191, 205, 206.

� niet voldaen, 82, 115.
Slooth van S. Pieter t'Utr., 187.
Sloten openen, 97.

Sloth, Ja., 1Q.
Sloyer, B., 185.
Sluipmoord, 82.
Sfuis, predicant te-, 261.
Sluse in de Aa, 216.
Sluter, J, de, 60.
Slyc, vd., 180.
SJyckburgher, 207, 208, 211,
Smadelyke rymen, 75,
Smeden, 56.
Smetenisse, 83, 84, 193.
Smith, Hillebr., ing., 256,273.
Snap, de, herb. t'Utr., 91, 92.
Sneeuvlocken, 109.
Snellius, R., 248.
Snidersgilt, 56
Snoye, Pt., 92.
Soelen, heer van, 39.
Soest, 33, 38, 176.
Soffraen, 91.

Solmger, W. v., zwertreger, 377.

Solros, gravinne van, 172,

Someren, 335,

Sonnius, Fra., inquis., 318 sqq.

Sonsvelt, heer van, 41, 46,47.

Sont-tol, 334.

Sout binncn den huse, 59,

Southampton, gr. van, 43.

Soutmarckt, onder die-, buurt tc

Utrecht, 187.
Spaens , Gillis, 350.
Spaunemaker, 64.
Speenhovius, chirurgyn, 376 sqq.

� predicant, 150.
Spel, boefachtich , 107.

� Cockerellen, 107,113,114,304.

� Coniughinnen setten, 63.

� Dobbelen , 51, 56, 58, 62, 64,
75, 78,81,96,105,107, 113,
115, 181, 186.

� Dobbelen, met dobbel- of bic-
kelstecn, 94.

� Dobbclschool, 15,107.

� in den Doni, 77.

� met dwasen, 94.

� Grammeletten, 64,75,78,93,
103.

� om ghelt, 75.

� Kaetsen, 89.

� Keylen, 107, 115.

� van here 3 Koningen, 77.

� Kreybecken, 58, 62, 64, 75,
78, 93, 105.

� Langhe ende corte katheri-
nen, 79.

� Onhoefschelic-, 56.

� Onrcdelic-, 185,

� Passen, 81,

� Potrynen, 81.

� QuaerU, 78,79,95,106,178.

� Quebecken, 105.

� Quecken, 113.

� Queecschool, 107.

� Ryemken steken, 106, 107,
109, 114.

� Scossen, 75, 96.

� Scieten, 69.

� Scyf-, 93,98, 105.

� met quade teerningen, 79, 95,
114, 178.

� teneyten, 71.

� valsch-, 107,

� van onse Here verrisenisse, 76.

� Worptafelen, 75.
Speldemakers, 67, 102, 371.
Sphynx theol., 251,
Spiegel, J. vd., 188.

� vcrgult-, 278.
Spiegelschip, 246.

Spierinck, Fra., 3, 8,21,107,239,
I 243, 260, 275_; 276, 278, 283, 284.

$� vcrgelijk Z.

Sacrament omdragen, 97.
SaeJ, G., 173.

� H., 173.
Saendam, 372.
Saige , Le, 225.
Sale, med., 254.
Salmius, 145,
Sambick, 51.

Sancto Albino, Jo. de , 317.
Sandelyn, 300.
Sant,'t, bnurt t'Utrecht, 74.
Santen, 46, 47.

� P. van, afsetter, 280.
SareRomen, inventeur, 291.
Sasbout, A., cane. Gelriae, 329.
Saxen, Cheurf. van, 170,
Scaffelacr, Jord., 94.
Scalotmaker, 05,

Scavaert, J., 66.
Scermer, 67, 68,107,180.
Sceveliugcnses, 329.
Schade, Herm., 180.
»- P., 173.

� van Westrum, W., 68.
gchadic, W. van, 118.
Schadyck, Ja. van, 173.
Schaey, D. P., 175.
Schagen, Christo. van, 168,

� Jo^r. Jo. van, 385.
Schateusibus, H� de, 305,
Sohenck, wed. van, 159.
Scbcnckenschans, 39, 41.
Schepenboeck, 8JJ.
Schepenbrief geschcurt, 83,
Scherpenborch, huis t'Utr,, 79,
Scherprechter, 84,107.
Schilden, Frankr.-, 62, 71.

*- Gelresche-, 62.

� Hollantsche-, 80.
i� Keizers*, 62.

Schilder, Acrntsz,, 117.

� Clutinck, 207.

� Florisz., 119,

� Jacobsz., 116.

� Koencn, 94.

� Miervelt, 2, 7.

� Splynder, 368.

� Vroom, 19, 23.

Schildery van Fre. Henr., prins van
Orange, 17.
-- van Mierevelt, 2, 7.
Schirickel, W\, 91, 198.
Schmelzing, 39, 41.
Schoenmakershuis, 102.
Schonberch, 226, 231.
School van S, Jan t'Utr., 178.
Schoolmeester van Oude Munster, 184.

� van S. Jacob, 206.

� van S. Pieter, 53.

-ocr page 413-



		406

			Tafcl met peerlen, 8. Tafelhouder, 335. � zie: Lombaert. Tainteuier, Abra., 6. Tapeten, goud-, 19. Tapisserien, 19. � van Bergamo, 236. � van Gill, zie: Gill. �� van Spierinck, zie: Spierink. Targien, 241. Tassow, M., ingenieur, 265. Taunnus, D»., 167,168. � weduwe van, 371. Teckmannus, Am., pred., 371. Teerningben, valsche-, 79, 95, 96, 114, 178,181,185,201,216. Tegnagel, 124. Tellier, Le, 231. Tenejten, spel, 71. Ter Heyden, religie te-_f 247, 288. Ter Stcghe, Ger., 30, 46, 143 sqq. Tescb, C, 110, 111, Tesselinck, 51. Tessiughe, 73. Testament, Oud en Nieuw-, 8. Teteringen, 17. Teylingen, C. van, 154. Thiel, 123. Thienne, L. de, 219. Thin, Hem*., 375. Thomasz., Huyg. ,300. � P., 307. Thonisz., Aert, 365. � Jan, 368. Thyel, J., inv., 13, 241, 242, 2j8. Tichelaers, 84. � buiten S. Cath. t'Utr., 190. Toll, C. W. vd., 6. � J., 186. Tollesteech t'Utr., boven in de-, 208. � poort, 56, 217. ToIIius, Ph. Th., 225. Toorn, gevangenis t'Utr., 55. Tornoy, 64. Tortemer, baron de, 27. Tortisen, 55. Toverie, 94, 95,187, 207, 209. Trafficque, 131 sqq. Transinieringhe, 105, 107, 109,110. Trap in de Regenboog t'Utr., 183. � in de Lintmerct, 187. Trechtelt, K. en J. van, 59. Trello, weduwevan, 239,274. Trente, concilie van, 382, Tresel, D., 25 sqq. Trier, 155. Trinde, H., 104. Trip, Klias, 253,262, 270,271,273, 277, 278, 282. Troggelen, 213. Tromper, stads-, 64, 77.
	Steen, Jan, 179. Stecnberg, W. D., 372. Steenbergen, 51. Steenbickers, 56. Steendraghcn , straf, 85 sqq., 97, 213. Stecnhouwer, 93. � de Cuper, 215. � mr. Henrick , 95. Steenre, van, 57, 199. Steensnider, 107, 179. Stcenwaerder, 180. Steenwech, straet t'Utr., 69, 76. Steenwinckel, N., inventeur, 249. Sterckenburch, 307. Stevyn, Sim., 5, 7. Stcynemolen, Bomb., 307. Sticke, Chr., 292. Stocker van Londen, J., 101. Stoel van Weide in de Klaeskerk, 179. Stomp, N., 371. Stoppen, 68. Storm, R., 59. Stoters, munt, 215. Straetrovery, 100, 203. Straetschendery, 75, 79, 81, 95, 99, 102,105, 106,114. Strick, Lamb., 147. 184. Strobanus, D^r. 207. Strooy sloken, 65. Stroylen, 80. Stuvers, 215. Stygger, P., 9. Sucka, Bernard., 335. Suermondt, C, 368. Surck stein, 175. Swaerdecfoon, B., 372 sqq. Swaaen, 195. Swanenborch, D. van , 372. � W. R., 154. Swart, Corn, de, 8. � J. D. de, 10, 242, 292. � Paul, 176. � Will., componist, 4. Swarte, Corn, de, 261. Swavius, A., pred., 371 sqq. Sweden, 156, 240 sqq. Swcerde, 55, 67. � regten metten-, 103, 202. � veger, 375. Sweerts, Em., 270. Synode, 77, 150. Syrien, vaert op-, 247, 248. T. Tabulae, 388. Taets van Amerongen, J., 347. � zie: Amerongen. Taffawcrcker, 376. Taffetas, 6.
Spilbergen, 19. Spinola, Marq. de, 16,35 sqq., 120, 124, 133. Splyndcr, G., schilder, 368. Sporenburch, huis t'Utr,, 228. Spotnaam: � Creupel Ghyse, 103. � Beste moeder, 109. � Sonte han, 109. � Die guide kerel, 111. � Jtroeder Arent, 95. � Vroghe scottel, 110. � Vronhe Nelle, 74. � Gosen Stuver, 97. � Grote Griet , 74. � Grote Lyse _t lib, 213. � Grotemoeder, 113, � ffanneboen, 113. � Hannetje bider moeder Gods, 113. � Hans metten crwfden hoof- de, 76. � Jlemelkieker, 214. � Heyn mette fiac/cen, 110. � Huttentut, 78. ^- Jan Coopal, 180. � Keelman, 97. � Kleine Grietje mette handen, 82. � langhe Dire, 96. � Lyse mette lappen, 233. � 't Molenpert, 118. � Ondeuchdelyck, 110. � Ouperfyt, 80. � Paep Gruenkyn, 74. � Peter bonder, 92, � Puyloghe , 115. � Quade Dirkskyn, 96. � Schouwe Spoec, 118. � Schuddebol, 103. � Scipper, 110, � Spaerwoucken, 115. � Wifde Jioppen, 96. � TPoi/t die Pynre, 80. � Zwerte Peterghen, 118. Spottcrny, 181. Spronsco, J., 11* Spjcker, hopra., 361. SUel, C 310. Stapel, de, t'Utrecht, 113. Star, die, huis t'Utr., 75. Stat versaken, 106. Stats chirurgyn, 211. � clerk, 211. � kind, 64, 197. � meyster, 89. � tromper, 64. � timmerman, 217. � zoon, 70. Steeckbrief, 111. Steeland, A. M. van, 219, 226.

-ocr page 414-



		407

			Voetboog, vendel te Utrecht, 376. Voetius, Gisb., 380. Vogel, pastoor te Woude, 239, 241, 245, 265. Voghelen, 93. Volbergen, C, 277. � Th. van, 13. Volbier, Jul., 121. Vollenhovcn, A. van, 95. Voocht van R., H. v., 348. Voornen, Jan, 367. Voorschoten, 213. Vorstius, Jo., domdcken, 305. � Corn., 20. Vos, Br. de, 14. � doct. te Sluis, 262, 265* Voscuyl, P. v., 22, 217. � a., 210. Vrankryk, 16, 26, 159,169,173,381. Vransche botdraghers, 67. � croonen, 80. � zie: Munt. Vrede, 65. Vredebraec, 101, 212. Vredehaudel, 11,129 sqq. � te Munster, 38. Vredenborch, 340. Vredendael by Utrecht, 192. Vreuck, Ger., schoolm. S. Jan, 178. � J., 95. Vrcsenborch, huis te Utrecht, 201. Vrient, D., 136. Vriesche oorlog, 70. Vrieslant, 25. � weg in-, 280. Vrode, J. de, 62. Yroede, H. die, 188. Vroetvrouw, 206. Vroora, H., scbilder, 19, 243. Vroukyn in de craem vervaert, 216. � geanit, 235. Vrouwen aenveerdighen, 74. � clock in den Dom, 76. � (door bidden van} ujt de ge- vang., 216. � buisje, 101. � steech, ouser-, 207. Vruchbaermaking der landen, inv. 216. Vuerslotmaker, 371. Vuerwercker, 276, 278, 364. Vuilcop, 208. Vuile sloot, straet t'Utr., 216. Vuilnis, bepal. omtrent de, 95,110, 206. W. Waayer, ivoren-, 19. Waell, Adr. vd., 343 sqq. Waertgelders, 150, 386,
Trompetmaker, 329. Trouwen, dwang om te-, 201. � aenstarcken, S3. Trvmelis de Canalibus, 157. Turcq, D'., 282. Turcquye, 33 sqq., 138 sqq. Turf, 114. Turfschip, yergult_ff 240. Twchs (eens) missekan, 179. Twente, 143. � religie in-_t 237. Twnen, munt. � Brabantsche-, 191. � Ducissa-, 191. � raetten corten crusen, 191. � Wilhelmus-, 191, Tyhering, 68. U. Uden, 47. Uerwcrkmaker, 208, 371. Ulseu, Thym., nye borger, 107. Unna, geref. te-, 252. Ursini catechismus, 253. Utrecht, 123 sqq. Utrechtsche hoppe, 67. V. Vaderick, joffr., 364,367. Vaenther, munt-, 79. Vaermouth, 250. Vaert benordeu om, 258. � op Oostindie, 3. Vnlck, C. A., boekdr., 280. Valckenburch, agent, 42 sqq. Valdona, fiscael, 42. Valentyn, M^r., 358, 360. Valgares, J. van, 117. Valsche bcschuldiging, 108. � munt, 215, zie: munt. � spel, zie: Spel. � teruinghen, 96, zie: tern. � zegel, 98, 117. Varkens, 55, 65, 68, 69, 71,73, 83, 100, 104, 109, 202. � S. Antouis-, 82, 99. � S. HubertuS-, 69, 73. Varlenius, Hiero., 370. Vau, L. de, 376. Vecht, de, rivier, 217. � Hcrm. vd., 361. � sluse in de-, 314. Vechtelick, 178, 190, 197, 209. Veen, van, advocaat, 271. � � Otto, 15. � � schilder, 271. Veere, Horat., 1. Yelde, Q., 207.	i Veltprcdiker, 1, 265. Velsen, lect. vh cl., 377 sqq. Velsius, Jo., d^p., 269. Velthuysen, G. J. van, 376. Veken , J. vd., 8. Velttimmerman, 264. Velzen, Corn, van, 324 sq. Vendels t'Utrecht, 376. Vendonne, hert. van, 36. Venetie, 24, 153. Venlo, 124. Tenne, L. vd,, 4. Veno, Lodov. a, 310. Venrade, A. van. 296. Verboden spel, zie: spel. Verbolt, Nic., 227. Vereeniging der protestauten, 4. Vereeringe, 233, 276. Vcrghiffenis bidden, 55 sqq., 178 sqq. Vergiftiging 108. Vergult turfschip, 239. Yerhaer, JSv., schryfmeester, 371. � Lamb., 271. Verhoeven , p. W., vice-adm., 269. Verhouwel, P., 127. Verhuel, J,, 154. Verlaen, 131. Yerlaetsluse, 217. Verier, P. J. van, 216. Verloren koffer, 112. Yerreycken, Pt., 4. � 140, 229, 311 sqq. Verryscnis ons Heren, spel vd., 78. Verstegen, G., inventeur, 257. Veru vertibilis, 328. Verwinsche vrede, 135. Verwocrt, G., 376. Verwonden, 188. � boven vrede, 109. Verwys, Jo., 367. Vesenhagen . Lod., 323. Vetcopers, G., deken van S. Jan, 86. Vianen, 338 sqq. � advocaat. 145. � beer van, 60. Victor, A., d^r., 273, 282. Viileroy, 135. Viesteech, te Utrecht, 71. Vink, W., pred., 247. Vinckenborgersteech, te Utr., 89. Visschersgilt, 56. Viven, de, 92 sqq. Vlaenderen, exploict. van, 121. Vleesch, hoe te vercopen, 210. VIeyshouwers gilt, 56. Vleyshuys, gevangenis te Utrecht, 55 sqq., 178 sqq., 207. Vleemsche botdraghers, 68, 80. � plackeu, 70. � zie: Munt. Vlieger, de, huis te Utr., 165.

-ocr page 415-



		408


	Wcsthrenen, Adr. van. 175. Westiud. compagnie, 127, Wetten, J. van, 56. Weyde, J. vd., 187. Weydagraven, 190. Wiarda, doctor, 163. Wichten, gebreken in de-, 5G. Wilberts, P., 253. Wilcoer, 74, 189, 193, 198, 216. Wilde man, huis t'Utr., 198, 208. Willebrords collegie te Utrecht, 32Willem I, prins-, tombe, 291. WiUemstadt, pred. te-, 269. Wiiiemsz., H., 60. � J., 364. � Sm., 363. Wimmenum, heer van, 383, 383. Windeshem, monast. in-, 298. Wingen, heer vau, 309. Winsen, W, van, 89. Wintovens, uitgev., 274. Wissel te Amst., 17. Wisselaers, 60, 72. Wisseigroteu, munt, 66. Witte, H. de, 65. Wittcn, munt, 215. Wiitepcrsse, D. P., bockdr., 25Witham, mr., 10, 101. Witshardt, ritrar., 166. Woekerv, 189. Woerdeu, 33, 144. Woert, G. P. vd., 372. Wolf, Anto., 320, 325. � D., 70. Wolfertsteech t'Utrecht, 83, Wollemerckt t'Utr., 116. WoJIcwevers gilt, 56. Wonio, ridder, 382. WorptafeIen,75, 96. � zie: spe!. Wottou, amb., 49. Woutersz., G,, 15. Wout-tiende, 296. Wldaghinghe, 205, 208. Wtcnbogaert, Jo_M 161,174,274, 28Wtsinuieh, 201,204, 217. Wurteniberch, hertoch van, 219. Wyck, 194. � G., 310. � van, inventeur, 282. � H. van, 254. Wycrse, G. vd,, 180. Wyinge van S. Janskerck, 179, Wyncoper, 211. Wynstock, de-, herberg t'Utr., 147Wynthonden, 102.		Wyngaerden, bintr. van, 371. Wynscroiders, 181, 212. Wynvalschers, 203. Wynwood, K., 14, 169. Wytfeld, Sim.,lect. iv cj., 372sqq, Y, Yentzocn, 60. Yken in Pallaes, 85. !0. Ypelaer, J, H. bast, van, 59. Ysbranlsz., J., 217. Ysendere, Ernst van , 307. Ysendvck, kerk te-, 237,243, 266. Yvore Waayer, 19. Z. �anten, H. van, priester, 203. Zaierdach, 209. Zcbeck, Jan v., 117, 199, 201, 203, 209, 211, 213, 214, 215. Zebrechtsz., A., 368, Zedlnitzky, weduwe van, 241 sq. Zeehonden, 208. Zeerovery, 92, 99. 14. Zeeuwsche zaken , 29 sqq, ,121 sqq., 164 sqq., 170, Zeevaert, bock vandc, 17. Zeezaken, 124 sqq. Zegers, G., 307. Zegghen, 184. Zeghel, valsch-, 181. Zevender, 47. Zevcntael, 87, Zeyst, 89, Zieimissen, 211. Zoen, 179, 184, 186, 198. Zoete, L. de, 320, 325. Zuderansz., Jan van, 102. Zudersche wynen, 67. Zuderzee, 204. Zuerius, Ja., pred., 263. � mr., 172. 2, Zuermont, C. en W., 365, Zuyderhuysen, Herm_T, 307. Zuyleu, Lamb, vau, 72. � V. O., schout, 370. � v. Nyvelt, Abra. van, 39,142. 273. � v. Nyvelt, Jo. van, 361. Zwanen, 102. Zwedeu, 29 sqq., 37 sqq. Zwertveger, 37a. 7. Zwol, precheurs a, 312. Zydemoleu, 7.
Waesberg, J., bockdr., 233. Waghcuaer, L, J., 22. Wagheningen, 214. Waghenspoor, 114, 118. Waghewaderen, hoe in te richten, 109. Walborch, J. van, 93. Walcheren, classis van, 237. Walckens, Anna, propheiesse, 280, 282, 290. Wale, S. die, 56. Walenslcghe, Jan, t'Utr., 192. Wall, E. J. vd., glasscr., 377. Wallis, prins van, 170, 226. Walmer, Lamb., 93. Walsch predicant, 282. Walsch quaertier, 262. Walvisvangst, 32. Wanthtiis t'Utrecht, 88, 183. Wapeneu, 64. � dragen vau-, 55, C7, 68. WapenscouvWnghe, 33. "VFarenborcb, heer van, 343. Waskeersen, 89, 368. Water eude broot zitteu, op-, 177 sqq, � werpen, in 't, 193. Waterganc, 192. � by Cotbeii, 293. Watering by S. Jansk. t'Utr., 207. Waterryck, schoonscbryver, 377 sqq. Watersteech, 192. Waterwcrken, nicuw uitgev., 94,234, 238, 274, 278, 282. Webbe, doorsneden, 109. Wede, Ev. van. 380. � Geertr. van, 79. � Thyman van, 143, 147, 161. � Wout. van, 79. Wedde by Rodenburch t'Utr,, 90. Weeide, J. van, priester, 217. Weerde, de-, 213. � Jan in den-, 199. Weerdesteyn, huis, 204. Weert,nye-, 69. � soute-, 84. Wellant, Anto., 364. Wely, J. van, juwelier, 277. Werchoven, heer van, 153. Wereslcyn, huis ter, 213. Wernaertsz. v. Yelth., Jo., 371, Werve, N. vd., 303. Wesel, 36 sqq. Wesemale, J. van, 36, Wessels, G., 185. Wesselsz., mr., 193. Westerholt, Hans van, 361 , Weslervelt, Agniet van, 373*