|
A R C H I 1 I
|
|||||||||||
|
VOOR
|
|||||||||||
|
KERKELIJKE EN WERELDSCHE GESCHIEDENISSEN.
|
|||||||||||
|
A R C HIE P ODV &J
|
||||||||||||||
|
VOOR
|
||||||||||||||
|
KERKBLIJKE E ff WE11ELDSCHE GE S C H I E D E If I S S E N ,
|
||||||||||||||
|
WZONDEUHHID VAN
|
||||||||||||||
|
UTRECHT.
|
||||||||||||||
|
UITGBGEVHN
ONDER BEGUNSTIGING VAN Z. M A J EST. DEN KONING,
DOOR
J. J, DODT van Flensburg.
|
||||||||||||||
|
MET EENE VOORREDE
VAN
HERM. J OH. ROYAARDS,
Theol, Doct, en Eoogleeraar te Utrecht,
|
||||||||||||||
|
vr 9uU
|
||||||||||||||
|
UTRECHT,
N. TAN der MONDE.
1846.
|
||||||||||||||
|
0
Uit Zesde Deel bevat:
14731587. De Rekeningen der Glaes-kerck aan de Gescbiedenis dienstbaar gemaakt. Pag. 321348. 15001585. De Rekeningen der Buurkerk , aau de Geschiedenis dienslbaar gemaakt. Pag. 307321.
Deze excerpten zijn wij verschuldigd aan den Heer Dr. F. C. Kist, welke, bij zijne naspo- ringen, wel bepaaldelijk de Geschiedenis der Toonkunst op het oog hebbende, evenwel, te onzen gerieve, zijnen arbeid in het doorzoeken dier registers, wel heeft willen uitbreiden en aan de geschiedenis der beschaving in het algemeen dienstbaar maken. Moge hij in deze beken- tenis, een blijk onzer dankbaarheid vinden. 1569. Gerardt Grammaye, affin d'avoir Commissaires pour vuider les differens, qu'il a avecq la
ville d'Anvers...................Pag. 223228.
Het origineel bezit Jonkh. G. J. Beeldsnuder van Voshol en Vrije Nesse.
15721574. Stukken, betreffende Jan van der Does, Heer van Noortwyck. . . . Pag. 18. Naar kopijen, vervaardigd door Am. Buchellius, die daarbij te kennen geeft, die stukken ge- had te hebben van Frans van der Does, zoon van den Heer van Noortwijck. 1575. Stukken, betreffende het klooster van Huyssen.........Pag. 229233.
Dezelve zijn gegeven naar gelijkiijdige kopijen, berustende in het Archief der Oud-Roomsch-
Katholijken bier ter stede. 46081611. Brieven van Ph. Rovenius aan Sasbold..........Pag. 239254.
De origineelen, waarnaar deze brieven zijn afgedrukt, worden in het zoo even gemelde Archief
bewaard, en hebben wij daarvan, gelijk van hetgeen verder uit die verzameling hier weder is medegedeeld, mogen gebruik maken, door de welwillendheid van Zijn WelEerw. den Heer Pastoor A. S. van Wekckhoven, aan wiens groote verdiensten omtrent geheel ons werk, wij telkens in erkentelijke bewoordingen getracht hebben hulde te doen, gelijk wij zulks bij deze, naar ons beste vermogen, wederom wenschen te doen. 16101625. Kronijkje van Cornells Cornelisz.............Pag. 9222.
De text is overgebragt uit het origineel, ons door Jonkh. G. J. BEELDSMjDim van Voshol en
Vrije Nesse ten gebruike afgcstaan, wiens verzameling van geschiedkundige bescheiden, voor ons, wij bekennen het dankbaar, ninimer gesloten was, De bouwsloffen voor de aanteekenin- |
||||
|
VF
|
||||||||
|
gen en bijlagen, moeten wij, voor zoo verre die uit de Stedelijke Registers geput zijn, weder-
om dank wij ten aan de vriendelijke mededeeling van Jonkh. Mr. A, M. C. van Ascu van Wyck , terwijl het verdicnstelijke van de bijlagen f uit de Staten Registers getrokken, naar vorm en inhoud, even als het voorafspraakje voor de Kronijk gesteld, moet toegekend worden aan den Heer Professor L. G. Yisschbr, welke geleerde, zoo als wij dat ook elders hebben tc kennen gegeven, wel eens zelf voornemens was, die Kronijk uit te geven. 46141616. Vervolg van de Resolutien der Generale Staten, meer onmiddellijk betreffende de Ge-
schiedenis der beschaving.............Pag. 349394.
Wegens dit vervolg hebben wij, even als wegens de vroegere mededeelingen, groote verpligting
aan den Hcer Archivarius Dr. P. J. Vebmetuen , die ons deze Registers wederom met de meesie heuschheid ter beschikking heeft gesteld. 16151625. Staalkundige brieven.............. . Pag. 255306.
Behalve de onder N°. 2, 27 en 29 voorkomende, waarvan de originelen in het Archief
der Oud-Roomseh-Katholijken gevonden worden, zijn deze brieven overgebragt naar de origine- len, onder privaat-personen berustende. 1637. Excursus Gisberti Lappii a Waveren JCU Ultrajectini ad vitam et martyruim B. M. Cornelii
Musii, ab eximio Dno M. N. Estio editum..........Pag, 234238.
Gegeven naar het origineel, in het Archief der Oud-Roomseh-Katholijken aanwezig,
1638. Brief van Bilant aan Go. Huygeos...............Pag. 235.
De oorspronkelijke brief berust onder Jonkh. G. J. Bkeldsnijdeb van Voshol en Vrije Nesse.
1699. Missive van D. J. Hocuepied, Gonsul te Smirna, aan de Admiraliteyt te Amsterdam met een
stuk annex....................Pag. 394399,
Het origineel is in dezelfde verzameling te vinden.
|
||||||||
|
J. J. DODT v. Fl.
|
||||||||
|
utrecht, December, 1846.
|
||||||||
|
SIDRKES
BETREFFENDB
JOHAN VAN DER DOES, heer van NOORTWYCK.
15721574. |
||||||||||
|
A. I. VFp huyden den 21 Octobre A0.1572, soe is gecompareertGoerdt Gerritsz. vander
Eein, rentmr. van Joncker Jan van der Dous, Ambachtsheer van Noortwyck, ende JofFrou- we Elisabeth van Suylen, zyne wettelicke gesellinne. Ende heeft vertoont ten huyse van Joncker Nicolaes van Zuylen van Drakenborch, als Schout der Stadt van Utrecht, seker kleyn vyerkant kofFerken, daerinne leggende seeckere pappyeren, schriftueren van antwoort, replycke, duplycke, etc., taucherende die processe by Mr. Henrick Botter, jegens Joncker Johan van der Dous voers. Ende oock mede andere pappyeren, schriftueren, beroerende vrouwe Margaretha van Renesse ende Jacob van Rheenen, ende noch andere requesten ende schriftueren nyet te pyneweert. Item copie van de replycq van Mr. Johan Phs. a Mathe, contra die executeurs van Frans van Nyenrode. Item een chaerte van de Veenen van der voers. Joncker Johan van der Does, mitsgaders een acte van Hardenbroeck ende extract wt de sententie, etc. Ende noch in een pleytsaek int voers. kofFerken leggende dese naebeschre- ven pei*ceelen, alsse sess groote pappyeren huyrcedulle, uytgesneden duer A, B, C, D, taucheerende de pa enters van Joncheer Johan van der Dous voers. Item een groote vyerkante pappyere huyrcedulle. Item een frachynen huyrbrieff van de Veenen, met twee wthangende segelen, een van root ende d'ander van gruen wassche. Item een decreetbriefF van den hove van Utrecht, met kleyne rentebrieffkens, alle toucherende zeeckere renten, geleghen tot Wyck. Item een rentebriefF sprekende op Eernst Taets van Amerongen, van vyff gulden tsiaers. Item een rentebriefF met een transIixbriefF daerdoor gesteecken, spreeckende op Ghysbert Spruyt tot Amersfoort. Item een plechte van een jaerl. rente vander Stadt Utrecht ende een acte van condemnatie van den hove van Utrecht daerby, sprekende op Job Wil- lemsz. Stoeldreyer. Ende hier benefFens int voers. kofFerken noch besloten, een pachtboeck van den jaerlixen incompst ende ontfangh van Joncheer Johan van der Dous, ende Jof- frouwe Elysabeth van Suylen voers., van de goederen in den gestichte van Utrecht ende int landt van Woerden gelegen, zoe als int selve pachtboeck by specificatie gestelt is, daer afFter aen gestelt ende gescreven sekere schuldenaers die de heere van Noortwyck noch van pach- ten ende renten schuldich syn. Alle welcke percelen ende goederen voers. toebehoerende syn Joncker Johan van der Dous ende zyn huysfrou voers., dwelcke personen (zoo Goert Gerritsz. verstaet) noch rechtevoert zyn in der stede van Leyden, sonder dat hy weet oft zyl. zyn rebellen van de Co. Ma1, dan nyet, mer seydt ditzelve alleen the doen omme te moegen ontgaen die boete van de placate op Saterdach lestleden alhyer gepubliceert, Ver- soeckende hiervan acte, die hem gegonst is. |
||||||||||
|
o
|
||||||||
|
B. I. Dese dient om Uwei' Excellentie te adverteren van de groote ontrouwicheyt van
sommige van de magistraet alhier, dewelcke], dese jammerlycke benoutheyt tot haren voordeel treckende, dagelycx meer ende meer hem bevorderen, die schamele ende hongerige gemeynte op ydele ende valsche geloften met scryven van den viant oproerich te maecken, contrarie den eedt Uwer Excellentie ende den staten gedaen, 't welck iek niet en scryve van hooren seggen, maer als in re praesenti geweest hebbende meer dan eenmaal in tegenwoordicheyt der capiteynen ende wachtineesteren van de borgerye alhier, omme tot het rechte verstant van welcke te comen, so schijnt, dat op gisteren als wesende den 5. Septemb. albier binnen Leyden gecomen syn seeckere twee missiven, gesclireven van Leyderdorp, den eenen van Baldeus, ende den anderen van Weybizma, alle beyde hen addressereude aen de borge- meesters ende regeerders der stadt Leyden, aen devveleken sy beter vat versekert waren te hebben dan aen de capiteynen ofte wachtmeesters van de schutteryen. Ende alsoo by de- selve missive den viant ons een besetten tijt geprescribeert hadde, om mitter tijt ons be- i*aet te nemen tot op huden 'smanendags, als wesende den sevenden Septembris, so schijnt dat op de lecture ende visitatie derselven, door instantie van sommige papisten, ten selven daghe mede byeengeroepen sijn die geheele veertich, mitsgaders die capiteynen ende wachtmeesters, ende sommige van rijckdom; ende dat na de propositie gedaen by Pieter Gerritsen, als outste borgemeester, alwaer by hem is de sobere staet deser stadt in't bi*eed- ste verhaelt, ende daer na de schoone geloften van de vianden, begeerende van een ygelick daer op te willen letten, om daer na rypelick te helpen adviseren ende resolveren, yder na sijn conscientie ende beste wetenscap, tot meesten oirbaer van de stadt, naer uytwysen der eedt derselvcr stede, ende de Conincl. Maj. te vooren van hen alien gedaen, 't welck tot tvveemael toe van hem in syne propositie verhaelt is, sonder eens den name van Sijn Exel- lentie daer in te spellen. Naer welcke Jacop van der Does, eerst gevraegt sijnde, heeft voor antwoort gegeven, dat men voor al behoorde te letten op de qualiteyt, van den ghenen van wien dese brieven geschreven waren, aengemerckt een yder wel kundt was, dat Mathenesse, alhoewel een goet edelman sijnde, t'anderen tyden sijn eer ende eedt veracht hadde, tot Haerlem tegens die dochter van Vliet. Ende aangaande Baldeus, dat deselfde een geboren Spangiaert was, te weten een gesworen ende erfviant deser Nederlanden, waeruyt men wel gissen mocht, vvat genade ons van hem soude staen te verwachten. Belangende Mathenessen scryven van de groote macht der Spangiaerden, ende andere heercracht rontsom Leyden liggende, dat die geensins en souden connen hinderen 't ontset van Syne Excellentie, aen- gesien sy wijt ende sijt van malcanderen verspreyt lagen; want voor so veel het water aan- ginge, dat hetzelfde niet mogelyck en was tegens eenen bergh op te leyden, alsoo Schielant ende Delflant ongelyck lager gelegen waren dan Rijnlant, ende de stede van Leyden, |
||||||||
|
/
|
||||||||
|
3
|
|||||
|
Liet hem beduncken, dat die steden van der Goude, Rotterdam ende Schiedam, als water -
steden sijnde, wel so goeden verstant van *t water behoorden te hebben als Mathenesse, endc oock niet te gelooven was, dat sy haer ende bet gantsche plattelant in sulcken scade , verderffenisse ende periculen oyt gestelt souden hebben, deur het deursteken van de dijcken, ten hadde saecke geweest, dat sy wel van te voren verseeckert hadden geweest van de opera- tie van dien. Was daeromme van meeninge het verhoopte ontset te verwachten , ende ach- tervolgende sijn eedt ten uytersten toe sijn goet ende Kjf by de stede op te setten. Aen- gaende hare schoone toesegginge van genade, advys aen die van Naerden, Zutphen, Haerlem, Mechelen, welcke steden ons wel souden behoi'en tot exempel te dienen , ende genomen, schoon dat wy wel verseeckert waren, dat ons sulcks gehouden soude werden, so en was iu ons vermogen nochtans niet, om sulcx over ons te nemen, also wy met eeden aen Sijnic Excellentie, ende den anderen steden verplicht waren, de welcke ons niet geoorlooft en waer te buyten te gaen, sonder etc. Waerna ick , gevraecht sijnde, hebbe geantwoort, dat het mijn een groote vreemdicheyt docht te wesen, ja byna ongelooffelyck, dat diegenen, die misdaen hadden, ende dat so groffelyck, na heur eygen scryven, jegens Godt ende den coninck, ende niet weerdich en sijn die minste genade, nu selfs eerst aengcsocht worden , ende so grooten pardon aengeboden, ende dat d'een op d'ander, sonder exceptie van perso- nen, eer dat wy sulcx begeerende sijn, ja gantsch van der hant stooten deur onse groote hertneckicheyt, niettegenstaende beloften van meerder exemptien ende privilegien, dan wy 031 te voren gehadt hebben. In welcken een dinge my seer qualyck is aenstaende, als dat gy haer selven in haer eygen woorden leugenachtich maeken, aengemerckt sy in alle hare voergaende pardonnen in elck bysonder geprotesteert hebben 't selve het alderleste te sijn, sonder dat wy daerenboven eenich pardon meer souden hebben te verwachten. Daer sy niettegenstaende daer so veel pardonbrieven daer en boven noch aengeclampt hebben, ende noch niet op en houden van dagelicx ons te pardonneren, ja noch wel 25 pardonnen mil- delyck aenbieden sullen, indien sy eens mercken, dat wy willich sijn, om die maer te accep- teren. Waer uyt wel te mercken is, dat het anders niet en was dan bedriechlyke aenloc- kinge , ende gladde schelmerye, om ons daer mede onder 't net te crygen. Can daerom my niet laten beduncken, ons geoorloft te wesen in sodane materie eens te treden sonder opent- l)xk eerlose ende meneedighe lantverraders ende eetbrekers gescolten te werden, sodat wy ons hooft in toecomenden tyden nieuwers aen souden derven mit eeren voortsle- ken, confirmerende my voorts mit die opinie van Jacop van der Does, ende namentlyck op't stuck van Mathenesse, de welcke, gelyck in voorleden tyden hem had connen helpen mit het Concilium van Trenten, nopende sijn houwelyck ende trouwe, nu te beduchten is jegens ons hem te mogen beweeren mit het Concilium van Constans etc. Welcke opi- 1*
|
|||||
|
J
|
|||||||||||||
|
rife oock gevolgt is by clen jongc heere vanWarmont, mitsgaders den baillju van Riju-
Iant.
Waernaer vervolgende gevraecht sijnde de borgemeesters, schepenen, ende vroedtscap heb-
ben bet meeste part van hem lieden gesustineert, dat noyt eedt veronrecht, ende dat sy daerin niet meer gehouden en vvaren, aengemerct sy op heuren gesetten tijt niet ontset en waren, dat daerom de staten veel eer voor mcncedicli mit rccht mosten gehouden werden, dewelcke haer outset niet en acceJereerden, achtervolgende heure beloften, maer Helen ons zitten troosteloos, ende sender hoop van een beter, gelijck sy oock mede den wynter voorleden , ten tyde van de eerste belegeringe gedaen liadden. Die ander, dat men soude scryven aan Bal- deus(l) ende Mathenesse, seggende: dat men niet te veel vrienden hebben en mochte, dat- men om vry geleyde voor drie of vier personen, die aen Syne Excellentie trecjken souden, omnie te versoecken van den eedt ontslagen te word en, om daer na te doen, 'tgeen sy niet gcerne doen en souden (par derriere), Waerinne die ande're geen swaricheyt en vonden, aengesien sy altijt onder den coninck bliven souden; ende ten laetsten geresolveert hetselfde, niet tegenstaende dat ick mit de capiteynen ende wachtmeesters daervan opentlyck gepro- testeert hebben, ende acte versocht 'tselfde jegens onse wffle te wesen, hoevvel wy overstempt sijn geweest. Welcke brieff men also vvel dencken macb dat stracx te poste naer Utrecht gesonden is, heeft oorsaeck gcgeven, dat de heere van Lannoy (2), omme des andei*en daegs een trompet af te veerdigen over Haerlem te peerde mit twee brieven, d'eene doer sijn name ende d'andere by 10 glippers (3) onderteeckent (4). Op welcken den sevenden daer na wederomme de vergaderinge van XL geleyt is. Ende also die Commissarius (5) des s'nachts overleden was, is Jaeop van der Does versocht, om deselve staet te willen accepteren , dewelcke sulex geweygert heeft, seggende bereyt te wesen , als hem 'tselve by Sijnre Excellence soude bevolen werden, maer anders niet, overmits die dissensie, die hy onder ons sach. Heeft ten laetsten nochtans hem laten geseggen, om mede hemselven dagelycx aldaer op't stadthuys te laten vinden, ende mit raet ende daedt de magistraet te assisteeren. Waerna ons voor- gehouden is de missive van Lannoy, ende van de glippers. Waerop gestempt is, dat men die aangebodene genade niet en behoorde te verwerpen, terwijl ons noch gebeuren mochte, maer insicht nemende op den soberen staet, daer wy in waren, ende.de cleyne apparentre |
|||||||||||||
|
(1) De brief nan Baldeus met het antwoord daarop
■taat bij Orlers, bl. 500 enverv. (2) Ferdinand van Lannoy , graaf van Roche , stad-
houder der provide Holland, Zecland en Utrecht, en toeu ter tijd in de stad Utrecht residerende. (3) dippers , uitgewekenen..
|
|||||||||||||
|
(4) Orlers , bl. 499-500 geeft de brieven. Vergel.
Boa , I. 552. 558., alwaar d* korte inhoud des briefs van Lannoy voorkomt, zoo ook van dien der glippers , ten getale van tien, raet name genoemd. (5) Commissaris Broukhorst, overleden 6 Sept..
|
|||||||||||||
|
van ontset, maeckende daer toe de somminge den prince leugenachtich in sijn scryven*
Maer also Jan van Hout seyde : de resolutien van een ygelyck te willen teyckenen byson- der, ten eynde in de pluraliteyt van stemmen te colligeren niet gedwaelt en werde, heb- ben den meesten hoop te vreden geweest, dat men van stonden aen aen Syne Excellentie soude scryven , ende t'sanderen dags daer na aen Lannoy, raitsgaders aen de glippers antwort senden , van gelijcken antwort, als men van te voren aan Baldens gesclireven hadde, nopende bet vry geley voor drie ofte vier personen , mit welcke opinio hem na oock geconfirmeert beeft Half Leyden, latende deur doen sijn eevste advys(l). Waerna ick geadvisecrt heb- be, dat ick anders niet verstaen en conde, oft dit was een beginsel omme met den vyant te parlementeren, ende in conimunicatie van dedltie te comen, ende also ?t selfde contvarie niet alleen onsen eedt, maer oock die placcaten van Syne Excellentie, ende oock diverscbe missiven, waerby hy ons ernstelyck vermaent hadde, om naer des vyants scryven niet te luysteren, veel min van hem* mit brieven yet te versoeeken. Liet my beduncken in onser macht niet te sijn om in sulcx eens te treden, sonder daerop te voren gehoort te heb- ben 't advys van de rotmeesters ende bevelhebbers der schutteryen, ende genomen, schoon dat bet ons geoorloft waer onse eedt ende des princen placcaten te infringerenr so stont bet nochtans te besien, of het oock de schutteryen believen soude, dewelcke sulcx so na aenginck als ons, ende principalyck denghenen, die de stadt aldus eerst onder de ge- hoorsaemheyt van Sijn Excellentie gereduceert hadden. Tot welck het meeste part van mijn heeren daer jegcnwoordich sijnde, weynich schults hadden. Vont daeromme raetsaem niet aen den vyant, maer aen Sijn Excellentie te scryven, vvaerop Half Leyden heeft geantwoort: dat wy aldaer niet en saten om malcanderen mit placcaten te achterhalen, also een yge- lick syne opinie behoorde vry te wesen, ende dattet maer gedaen was om beters wille , en- de om den vyant bet te houden trainerende, ende dat hem leet soude sijn dat ymant een tant of vinger sweren soude. Beloovende indien het quam, dat wy mitten vyant accorde- ren souden nioeteu, dat wy in sulcken gevallen allegader mede deselve gratie genieten sou- den als sy linden. Waerop ick geantwroort hebbe, dat wy veel liever in ongenade van den vyant, dan in genade hadden te wesen, ende dat wy sulcks niet en socbten. Protes- terende anderwerf van 't selfde, ende acte versoeckende als vorens, 't welck ons geweygert is, seggende geen maniere van doen te zijn. Ende Pieter Adriaenssoen daerenboven, dat by |
||||||||||||
|
■ H--
|
||||||||||||
|
(1) Bij Fruitiers bl. 79, bij ORLERS, bl. 303, geval niet geweest is, en de grootc mcerdcrheid
|
||||||||||||
|
wel degelijlc ^eiicgen was zich te onderwerpen , blijkt
ten duidelijVste uit de o inn in tussclien Dou/.a en den magistraat. Orders had daarvan moelen sprukeir b)adz. 500, 515, maar glijdt cf luchtig over been.. |
||||||||||||
|
en vcrvolgcns bij de meeste lateren , w ordt het onderhan-
delen met Baldeus voorgesteld , als of dit slechts eene list geweest ware , ten einde do Spanjaarden te mis leiden en alzoo de stadsboden, om andere zaken ait te regten, door het leger te krijgen. Dat dit hot |
||||||||||||
|
6
|
||||||||
|
'tselfde wel wiste voor Sijn Excelleutie te verantwoorden, ende oock van meeninge ware die
copye van dien aan Sijn Excellentie over te schicken , waervan dien 't opschrift was: Aen den uytgeweken borgeren van Lei/den, beyde mit des stadts groote segel van buyten opgedruckt. Ende en twyfelde oock niet oft 'tselfde soude Sijn Excellentie wel aengenaem. wesen. Waer jegens ick ten lesten versocht, dat men ten minsten ons daer soude uyt laten sonder t' on- derteyckenen, deur beveel ende ordonnantie van de magistraet, capileynen ende wacktmeesteren, miisgaders den rijehdom der stede van Lei/den, gelijck sy in haere voorgaende brieven aan Baldeus gedaen hadden, niet jegenstaende dalter niemant van ons in sulcks badde geconsenteert. Versoeckende daerenboven, nademael bet anders voor dese tijt niet wesen en raocbte, dat sy ten minsten noch een dacb twee ofte drie met die voern. brieven te senden souden willen supersederen, also wy verhoopten middelertijt bescheyt van Syne Excellentie te crygen , waernaer wy ons souden hebben te reguleren. 'Twelck sy oock afgeslagen hebben. Den sevenden so heeft Pieter Adriaenssoen tot een assistent versocht Jacop van der Does, also hy opentlijck seyde, dat sijn confraters ende die van de wet hem nagaven , dat hy 't altemael alleen regeei*de, ende dat sonder hem 't accoord mitten viant al over langhe gemaeckt souden hebben geweest, noemende daerover het voile collegie(l). |
||||||||
|
II. Aen syne Princelyche Excellentie.
Remonstreert in alder ootmoet Uvver Excellentie onderdaenige dienaer ende ondersaet,
Johan van der Does ende van Noortwijck, hoe dat hy suppliant, in *t begin van het tweede besluyt der stede van Leyden, aenmerckende die groote kleynherticheyt ende mistroosticheyt van de borgeren ende inwooneren derselver, uyt oirsaeck van 't subyt ende onversien over- comen des algemeenen viants, mitsgaders het overgaen van de garnisoenen in Rijnlant ten plattenlande liggende, ende ter andere syden de sobere provisie, ende quade gesteltenisse van binnen, ter ref£uisitie van den commissaris Bronckorst, Pieter Adriaenssoen, borgemees- ter, ende sommige andere vrome borgeren, aenvaert heeft die commissie van 't Capiteynschap over het borger vaendel, ter dier tijt binnen der stadt voersz. in garnisoen liggende, ten eynde deselve compagnie door faute ende gebreck van capiteyn. overmits ?t overlyden van Mr. Andries, niet verlooren ende verstroyt soude werden, ende heeft 't selve geduyrende den
_____________________
(1) Met deze scliiltlering van Leiden tijdens het
beleg vergelijke men liet carmen trochaicunx van den- zelfden J. Douza , ad Janum Hautenum. ■
|
||||||||
|
7
|
|||||
|
tijt Aet belegeringe by een gehouden ende bedient, gelijck een capiteyn sculdich is te docn,
als alle wei'elt wel kennel}ck is, sonde? nochtans een stuver profyts daer van genoten te hch- hebben ter tijt ende wylen toe, dat door de wonderbaerlycke genade Godes ende 't goede belevt van Uwer Princelycke Excellentie de stadt outset ende de belegerden hare verlossinge gesien hebben. Naer welcke tijt de suppliant, gedestilueert sijnde van alle middelen om hem selvcn met sijn huysvrou, ende kleyne kinderkens langer te onderhouden, als van alle syne, ende sijnre huysvrouwe goederen onder des viants gebiet liggende, gefrustreert sijn- de, aengemerct deselfde al over drie jaren van 't hoff van Utrecht aengetast ende geconfis- queert sijn geweest, mitsgaders noch daerenboven meest alle syne huysraet ende inboel tot onderhout van hem ende syne familie tot onderpant verset ofte verkocht hebbende, genoot- saeckt is geweest hem tot Uwer Excellentie te addresseeren, ende deselve synen noot door sommige vrienden te kennen te geven. Welcke Uwer Excellencie verstaen hebbende belief't heeft den suppliant commissie te verlenen van dien tijt af 't voersz. vaendel, uyt den name ende van wegen Uwer Princelycke Excellencie, als capiteyn te bedienen, op alsulcke gagi*: ende tractement, als andere hopluyden, van gelijcke qualiteit sijnde, door ordonnantie Uwer Princelycke Excellencie, toegeleyt is. Ende hoewel de suppliant wel verhoopt hadde, dat so in 't regard van *t gene hier vorens verhaelt is, als oock die commisse van superin- tendentie den suppliant over die van Leyden by Uwer Excellencie verleent, voorts van alien quotisatien, leeningen ofte weeckgelden exempt te sijn, ende te genieten die immu- niteyten ende vrydonimen alien anderen capiteynen van Uwer Excellentie ende 't ge- meen lant wesende toegelaten, so schijnt nochtans, dat die van Leyden op sulcks wey- nich gepast hebben y maer hebben ter contrarie hem vervordert niet min dan te vooren den suppliant te belasten, boven die somme van twee en veertich gulden, welck sy te- gens alle recht ende redenen pretenderen, al van den tyden van haer eerste belegli aen den suppliant ten achteren te wesen , mit seeckere leeninge van seeckere L. keysers gulden, mits- gaders noch andere weeckgelden T omme daer mede die costen van haer fortificatie te vervullen ; behalven noch den honderdsten ende vijftichsten penninck van de huysen , ende dat onvei- draechlyxst is r hebben hen niet geschaemt den suppliant mit Jacop van der Does, synen neve, nu onlanx mede hi hare lootinge te brengen, omme mede mit haren anderen borge- ren naer Campen te trecken pionneren. In alfe welcken de suppliant tot noch toe die van Leyden wel te willen heeft willen wesen, liever hebbende van sijn eygen gerechtiche\t te willen wijeken, dan hem selven nutter daet y waertoe hy wel veroorsaeckt hadde geweest, jegens *t gewelt van de magistraet te opposeren f ten eynde uyt oorsaeck van dien geen meerder inconvenient soude mogen rysen , ende soude alsnoch Uwe Excellentie mit dese *yne doleantie met moeyelick hebben gcvallcn, tea ware saecke, dat die van Leyden voorsz. |
|||||
|
8
|
|||||
|
liun niet geiioegen lateude mittct gunt voersz. is, den suppliant noch alle dagen meer ende
meev mit nieuwe impositien waren beswarende, in consequentie treckende des suppliants goetwillicheyt, als hebbende den selfden mit andere vijftich gulden wederomme op een nieu belast op pene van in gyselinge te gaen ofte de facto mit soldaten deselve geexecuteert to worden, in alien scbijn of hem eenige superintendence uyt den name van Uwer Excellen- cie over den suppliant gegeven ware. Ende also 't selve tenderende is tot groote cleynach- tinge van Uwer Excellentie commissie, ende des suppliants uterste bederffenisse, so is de- selfde hem keerende tot Uwer Princelycke Excellentie, versoeckende by desen in alle reve- rentie ende dienstwillicheyt, dat Uwer Excellentie gelieve syne auctoriteyt te interponeren, ende den suppliant voor te staen in dese syne gerechticheyt, ordonerende die van Leyden by missive, den suppliant voortaen uyt oorsaecke van sodanige scattinghe ende leeninghe, onge- molesteert te laten, sonder hem te vervorderen eenige superintendence over denselven te exerceren, aengemerckt dat het in geene redenen gefundeert en is, dat de suppliant den name hebbende van capiteyn te wesen , een ander de profyten van dien soude genieten. |
|||||
|
UTRECirrSCH KRONMKJEiV
|
|||||||||||
|
INLEIDtNG.
De Utrechtsche kronijk, welke wij bier laten volgen is een klein onaanzienlijk handschrift
uit de fraaije verzameling van Jonkheer G. J. Beeldsnijder alhier. Het is een memorieboekjen van een ooggetuige en niets meer; maar het loopt over hoogstbelangrijke jaren, en bevat vele bijdragen tot betere waardeering van personen en gebeurtenissen, die elders in het geheel niet of min uitvoerig voorkomen. De schrijver, Cornelis Cornelisz. Jonchghere, begint zijne aanteekeningen met de Utrechtsche onlusten van het jaar 1610. (Wageuar, X. 25 en verv.) en is daaromtrent niet alleen breed voeriger, maar voor de juiste kennis onzer vroegere re- geringsvormingen en stedelijke inrigtingen ook veel onderrigtender dan meer algemeene historieschrijvers. Over de volgende jaren is hij soms kort, maar nooit onbeduidend , en levert, vooral wat de verrigtingen van Maurits betreft, onderscheidene bijzonderheden, welke althans aan de levensbeschrijvers van dien verdienstelijken voi'st onbekend zijn gebleven. Naar zijne denkbeelden, korte oordeelvellingen en wijze van voorstellen te oordeelen, was
de steller der kronijk een man van het volk, en had in de regering geen het minste deel. Van daar dat eenige besluiten of verrigtingen der overheid wel eens min juist vermeld zijn; doch daarentegen geeft hij ook eene menigte verhalen en opmerkingen, uit den aard der zake in geene notulen of stadsregisters voorkomende, en die echter voor den beoefenaar der Nederlandsche geschiedenis van het grootste belang zijn. Waar hij dus in het eerste geval dwaalt of onvolledig is, hebben wij hem, grootendeels naar onuitgegevene stukken , te regt gewezen en aangevuld, doch ons hierin tot hoofdgebeurtenissen bepaald; immers niet voor iedere kleinigheid, in de kronijk voorkomende, mogten wij ons eene uitweiding veroorlo- ven , anders toch zoude de tekst zich in de noten verloren hebben. |
|||||||||||
|
Anno 1610 den 21. dach January (I) 's morgens voor den dachraet is hier tot Wtrecht Jan. 21.
een groote beroerdte geweest, die borgers hem in de wapen begeven, om te muyteneren , (1) In de stads Raadsbesluiten vindt men, over het boode den heerc burgerm. Both aengeseyt scynde, dat
gebeurde van dien dag, de volgende bijzonderheden; op de plaets voor dach gecoinen w.ircn de rousquet-
- Sonnendacchs den 21 January 1610. t^rs van alle de burger vendeU , eude dat de hupluy-
des morgens. den in den name derselver bcgeerdcn , dat men dr.te-
Des morgens ten vijff ueren deur den hopluyden lyck den raet soudc doen laden, heeft ordrc gcstelt,
2
|
|||||||||||
|
10
die vendels utgesteelen door die gansche stadt, die wet afgeset, als beyde die borgerim-es- |
||||||||
|
mitteerden vertogen zijnde in de groene earner, lieeft
de raet naer corte deliberatie geresolveert, dat men bemluyden sonde aeuseggen, dat de raet te vreden was, terstont te procederen tot nominatie van een nyeu getal, ende daerinne voorby te gaen de voorge- noemde persoonen , ende dat syluyden middelretrjt de aenwesende staten mochten sien by den anderen te crygen , om de voorsz. nominatie naer ouder gewoonte overgesonden te worden. Tusschen beyden quamen binnen de president Velt-
huysen voorsz. seggende , dat de bopluyden geerne souden sprtken met den secretaris Leerdam , die met verlof des raets by beure E. in de groene earner ge-. gaan is, ende rapporteerde, dat hem aengeseyt was, dat de gemeente nyet en soudes maecken eenige nomi- natie van magistraet, maer dat hy de raet, soude seg- gen , dat sy wilden met goeden oogen aensien , dat by de hopluydcn ende burgerye voor dese reyse mochte worden gestelt een nieuwe magistraet tot coniirmatie van Sijn Excellentie, als stadthouder, sonder conse- quentie ende provisionelick tot Remigy toe, als anno 1588. was gedaen, soo de trjt geen vertrek toe en liet. Hetwelcke den raede gcrapporteert wesende , hadden
densclven secretaris wel willen voor antwoort mette voorsz. resolutie wederomme gesouden hebben by de voorsz. bopluyden ende gecommitteerden. Maer , want de secretaris seyde , sich grotelicks be-
swaert te vinden in dusdanige wichtige saecken , ey- schende antwoort alleen mondelinge over te brengen, soo lichtelick een woort vergeten , of anders bedriegt conde worden , soo consenteerde de raet , dat hy den voorsz. hopluyden ende gecommitteerden soude seggen binnen te comen , om de resolutie te verstaen. Ende als die binnen gecomen waren , lieeft de secretaris ver- nieuwt, rt gunt heure E. hem hadden bclast den raet aen te seggen, die oock sulcx gestant deden , ende is hemluyden voorts voorgedragen de voorsz. resolutie by den raede genomen op de veranderinge van de ma- gistraet. Maer als sy persisteerden, seggende , dat sulcx nodich diende by de burgerhopluyden ende burgerye gedaen te worden van avont eer sy droncken worden, ende daer meer swaricheyts van te wachten stont, soo heeft de raet eyntelick verklaert t dat sy sulcx moch- |
||||||||
|
dat sulcx gedaen worde jegcns ses uren, dat de dach
aenquam. Als do raet nu begonst op de plaetse by den an-
dercn te comen sijn die van de dachwacht op de plaets gebleven, eenige mette sluetels naer de poort gegaen, ende andere naer haer quartieren getogen. Tusschen acbt ende negen uren , de raet binuen ge- comcn sijnde (absent wesende de burgermeestcr Ry- seuburch , schcpen Baxen, Splinter, Scbendel ende.,.. raiden) is gesouden naer de hopluydencamcr ende laeten weeten, dat de raet by den anderen was , ende dat sy mochten comen; daerop ter antwoort gebrocht worden, dat de gecommitteerden aldaer noch niet al by den anderen waren. Een wyle trjts bier naer qua- men twee hopluydcn, de president Veltbuysen ende Swanenburcb, seggende, dat sy nu by den anderen waren , ende vragende , of sy mochten comen ? daerop geantwoort is, ja. Desenvolgende sijn ingecomen : zeven bopluyden ende
Hendrik Jacobsz. van Coesfelt, Lieutenant van Teylin- i:«:ii , die absent was, mette gecommitteerden der bur- gerye, alse joncberen Dirck Canter, Mr. HugoRuyscb ende Jacob van der Maeth , mitsgaders de raetsbeer Helsdingen , Gijsbcrt vanOvermeer , Cornells Knijflf, Cornelia van "Weedc , Jobau Otten van Royen , Bruno Vosch , Willem van Oucoop ende INyendacl. Desc leverdeu over , door den voorsz. president Velt-
buysen , een remonstrantie op den naem van de hopluy- den, ende noch twee anderen, die sy seyden by de burgerye ter bant gestelt te sijn, die d' een naer d' ander gelesen sijn, ende verscheyden poincten innehiel- den , als in archivis te vinden is. Alle dye remon- stranlien mede daertoe tenderende, dat de magistraet vooral moesten worden gereformeert, ende daer buyten gesloten alle ridderscbap , die mede in de staten be- schreven worden , ende oock alle die ontfangers ende olficien van de staten bebben ende die daervan depen- dereu. Daerop verklacrt worden , dat nymant in weerwille
Tan de burgerye aldaer begeerden te sitten , ende naer eenige propoosten worden geseyt , dat de raet te vre- den was , daerop te resolveren. Ende bicrmede de voorsz. bopluyden ruette gecom-
|
||||||||
|
11
|
||||||||||
|
ters Rysenborch (1) ende Bodt (2), in wiens plaetse sy genomen hebben den ouden Canter (3)
ende Hendrik van Helsdingen (4); die 12 schepenen ende 24 raedsheeren verset, sommighe goedt gedaen; die 4 wachtmeesters afgeset oock sommighe capiteyns afgeset, ende sommighe goedt gedaen, ende alsoe de heele stadtspolycye verandert ende vernieut (5): het stadthuys |
||||||||||
|
ten lyden, ende hun van heuren dienst hidden out-
slagen , recommanderende ten hoochsten bequame per- soonen van de gereformeerde religie , waerop acte by de hopluyden ende gecommitteerden versocht sijnde , ende sy opstaende, daerop meenden te vertrccken, is hemluyden by eenige aengeseyt ( dat sy wel inochten blyven. Ende worden dienvolgende met consent van den rade ende ten bywesen van de voorsz. hopluyden ende gecommitteerden innegestelt een acte hiernaer vol- gende ; doch alsoe op het woort, daer in nacomeude, van de gereformeerde religie geinsteert worden , dat men sonde willen stellen gequalificeerde , om geen ofiensie aen de catolycken, mede op de been sijnde , te doen , is daarinne t;econsenteert , ende nyettemin gerecommandeert, dat men daerop wilde letten , gelijck toegeseyt worden ; luydende de voorsz. acte van resolutie als volgt : De raet op huyden vergadert sijnde, ende gehoort heb-
bende het aengeven van de burgerluyden mette de heeren gecommitteerden van de burgerye., in den naem dersel- ver burgerye yersouckende om redenen by heure remon- strantien verhaelt, als dat de jegenwoordige magistraet soude voor goedt aensien, dat, voor dese reyse ende sonder consequentie , by provisic by de hopluyden ende burgerye soude moegen worden gestelt een nyeuwe magistraet ende by Sijn Excellence als stadthouder ge- confirmeert, heeft, naer deliberatie daerop gehouden, ter antwoort gegeven, als gedaen wort by desen, dat sy moegen lyden, dat de veranderinge in maniere als boven worde gedaen, ende dat sy hun mitsdesen hou- den ontslagen van heuren dienste , ten hoochsten re- commanderende, dat in de veranderinge doch gelet wort op persoonen van goede quailificatie. Actum den 21. Januar. 1610. ouder stile. Onder stont ter ordonnan- tfe van den jegenwoordigen raet. ondert. J. de Leerdam. Hetwelcke gedaen, ende hemluyden d'acte gelevcrt .sijnde, sijn opgestaen, ora daermede te gaen onder de acht quartieren, daer de burgers met hun vendels by den anderen gecomen wareu, ende de burgerye de- selve voor te dragen. Worden gevraecht, off de raet langer behoufden by den anderen te blyven? daer op |
||||||||||
|
begeert worden , ja , om rapport te hooren, wat op
de acte sou worden geseyt. Ende de raet blyvende, sijn sy wtgegaen ende eerst omtrent tusschen een en- de twee uren wtte quartieren weder gecomen , rap- porterende , dat de burgerye eenige daermede wel, en- de andere nyet wel gecontenteert en waren , doch dat de bevelhebbers ende de principaclste hun vooreerst daer- mede contenteerden, ende dat boven het getal der voorsz. gecommitteerden , elcke vendel nog twee daer- by soude vougen ende ten twee urcn op den stadt- huyse comen, om t' samenlick mette hopluyden een nyeuwe magistraet te kiesen. Waermede de raet opgestaen ende naer buys gc-
gaen is , oilbrderende de hopluyden den secretaris de namen van den jegenwoordigen raet, die tot dien eyndu mede wechgaende, laeten leggeu heeft het prcsentieboeck. (1) Justus van Rysenborch, beer tot Rysenborch,
schepen 1594. 95. 96. , burgemeester in 1603. 4. 8. 9. 10. 13. 14,, gelicentieerd uit de ridderschap door prins Maurits , 29 Dee. 1618. Utr, Plakaatb. 111.177. (2) Volkert Both, raad der stad 1592. 3. 4. 6. 7. ,
schepen 1599. 1600. 1. 2. 3 4. , burgemeester 1605. 6. , schepen 1607. 8. 9., burgemeester 1610 en 1611 schepen, Utr. Plakaatb. III. 177. ; heemraad van den Leckendijk 1600.; kerkmeester van de B uurkerk 1600.; kerk- meester van St. Jacob 1610.; hoofdman van de hand- voetboog 1611.; reutmeester van de domeinen 1612.,- gecommitteerde in de admiraliteit van Vriesland 1623. Raadabesl. (3) Jonkh. Dirk Canter was in 1575.6.7. schepen,
1584 raad, 1588.9. burgemeester, 1590 schepen, 1591. 2. burgemeester , 1593 schepen , 1594 raadi Utr. Plakaatb. III. 174. (4) Nlet Ellert, zoo als het Utr. Plakaatboek , 111.180.
zegt, maar Hendrik van Helsdingen werd bij deze ge- legenheid buigemeester. Hij was in 1590 raad , 1594 schepen , 1597 raad , 1598. 9. 1630. 3. 4. 7. schq en , raad 1606. (5) De namen der nieuwe regeringslcden vindt mea
in het Utr. Plakaatb. 111.180. 2*
|
||||||||||
|
|
||||||||||
|
12
~. bewaert seven dagen lanck met vliegende vendelen nacht ende dach tot den 27 desei paaetrt (I).
Ende soo is ondertusschen dit sijn princelycke excellentie veradverteert door den vier gedeputeer- den, als raetsheer Ruys (2), Willem van Ou coop(3) , Bartholomeus van Wee (4), Jacob Weerner- 2. se (5). Soo is Sijn Excellentie de2. Febr. op vrydach binnen Wtrecht gecomen ende seer heer-
lycke van die borgers ingehaelt, om dese saccke te recht te brengen, d' welck hy qualyck heeft kunnen doen want op den 17. Febr. is daer grootcn twist geweest in die statenkamer tusschen die nieuwe heeren ende oude states, willende haar voor geen wettelyke overheden bekennen, maer door dwanck van den burger bebben datselve moeten doen voor Sijn Excellentie, die haer wel goed kende: ende daer waren die acht capiteyns met die vier commissarissen, ende 18, een groot deel burgers, die daer by waren. Den 18. dach Sprockele, op sondach, sijn de acht
21. hbpluyden by graeff Maurits ten eten geweest, in den duytschenhuys, ende den 21. dach
is daer een biddach gehouden tot Wtrecht om dese sake; Sijn Excellentie was dien dach selfs tweemael ter predicatie in den Dom; maer op dien dach was groote sorge, dat daer onder preken volck in hadde mogen comen, tot welcke eynde den borger neerstelyck heeft ge- waeckt, maer is geen noot geweest ; maer 's avonts ten tien uren sijn daer een' deel papou- |
|||||||||
|
boode desen morgen in den raede overgelevert , ende
dyenvolgende de goede burgerye ten hooebsten te ver- manen , hun in ruste ende stilte t' huys te begeven , om- me de voorsz. heeren staten - generael ende Syne Excellentie geboor ende eenich contentement te doen -} de raet versekert de burgerye, dat sy alle ncersticheyt sullen doen, om hun te restitueren ende maincteneren in heure oude gerechticbeyden ende privilegien, ende besonder de burgerlicke neringen ende welvaren aen- gaende, mitsgaders , dat dese burgerlicke vergaderinge tot nu toe nyemant sal strecken tot acbterdeel, hinder , verwijt of prejudicie, des sy hun vervougen datelyk naer huys ende leven in ruste ende vrede, als eerlicke ende goede burgeren toestaet ■ dit alles boven yoor- gaende acten voor desen den burgerye gegeven , die me- de blvven sullen in haer geheel. De raet heeft voorts eendrachtelicken verclaert, dat
sy niet meer en begeeren noch betaelt en sullen wor- den als halve voorgaende preseutien, te weten van elcke presentie drie stuvers. (2) Mr. Hugo Ruysch, bier boven in de aanteek.
bl. 10 reeds genoemd. (3) Willem van Oucoop , lid van den nieuwen raad.
(4) Bartholemeus van Wee, raad in 1594. 5. 6.
(5) Jacob Weernerse yaa Velthuizen,
|
|||||||||
|
(1) De nieuwe regering gaf zich intusschen vele
moeiten om de opgewondene gemoederen te bedaren , biijkens de volgende notulen van den 27 Januarij. De raet geladen sijnde , verhaalde de heere burger-
meester Canter, dat men wel verhoopt hadde, dat dc burgerye bun gisteren soude hebben in stilte naer buys begeven, maer dat men nu anders vernam , doch dat de burgerye liadden twee gecommitteert wt elcke rendel, die voile last badden van de burgerye, ende in den raede souden comen mette bopluyden. Geduren- de de vergaderinge , is gecomen een boode met brie- ven van de E. Mo. Heeren staten-generael ende van Syne Excellentie , die in den raede gelesen sijn..... Er-
schenen de burgerbopluyden tot seven toe, ende beb-
ben gediscoureert, omme de burgerye wtte wapenen tc crygen, ende is hemluyden voorgeleseu de voorsz. brieven van de staten-generael ende Sijn Excellentie. De raet deser stadt op buyden ontfan gen bebbende
de remonstrantie by de burgerbopluyden ende gecom- mitteerden van dc burgerye overgclevert, committeert ende last den burgerluyden mette gecommitteerden der burgerye bun te vervougen in de acht quartieren, en- de aldaer de burgerye voor te lesen de brieven ran de Groot Mo. Ed. Heeren staten-generael ende Syne Excellentie onsen stadthouder, door ceueu exprcttCO |
|||||||||
|
|
|||||||||
|
13
wen (1) vergadert op die Meertens brugge omtrent twin tig persoonen sterck, hebben groot
getter gemaeckt met schieten , meende toeval te crygen, om die statencatner in te nemen ende meer plaetsen of huysen 5 maer, die wacht haer versterckt hebbende, om te sien , wat daer te doen was, ende haer niet willende dserin toe.staen, sijn met schande weder na huys ge- keert, niet wtrechtende dat sy voorhadden. Den 23. February sijn daer weder commissarissen na den Haghe getrocken, den 26* weder Febr. 23,26.
gecomen , quaet bescheyt mede brengende, is de burger op den 27. dacb weder in die wa- Febr. 27. pen gecomen, bet stadthuys weder ingebouden met vliegende vendels, oock door die stadt, weder wtgesteecken, ende is een stiistant gemaect van de vendels in teneemen door die stadt maer niet op bet stadthuys, door begeerte van graeff Maurits, voor vijfofte zes dagen 3 want op den 2. dacb Meert, sijn daer weder commissarissen na den Haghe getrocken, om bescbeydt Mart. 2. te halen van die generale staten , dat die Stichtse staten graeff Maurits wel souden mogen ontslaen van den eedt des lants, ende die Stichtse staten aftedanken , ende Maurits vry telaten om hem alsoo tot een souvereyn heer aen te nemen over Wtrecht; maer sijn den 6. Meert Mart. 6, weder gecomen 's morghens vroech, ende desen selven dach is graeff Maurits met sijn bree- der , graeff Hendrik, met een deel nieuwe heeren ende oock de oude staten na Woerden ge- varen, aldaer een landtdach gehouden wei*dt, van de staten generael met de ambassadeuren van Vranckrijk ende Engelant, om aldaer te handelen van de saecke deser stadt ende pro- vincye van Wtrecht; want onse staten hier niet en dorste comen, omdat de borger in de wapen was; ende soo is Syn ExcelJentie, met halver eereende oock door bedwanck, weder in den Haghe gecomen ende onse saecke is ongedaen gebleven; want hy is den 9. Meert te Mart. 9. Woerden scheep gegaen ende ons alsoe verJaten, daer by ons nocbtans anders bcloofde, als hy vertooch , dat hy in vier daghen weder t'Wtrecht soude wesen, ofte hy en soude geen graeff met eeren ofte vroom stadhouder sijn ; maer door bedwanck is hy naer den Haghe moeten trecken, ende onse borgers sijn den 10. Meert van't stadthuys wt die wapencn ge- gaen , niet wel te vreden sijnde van dese quade tydinghe, ende 's nademiddachs mosten die twee vendels Engelschen, de borger, ende die nieu heeren een eedt doen, die stadt getrou te sijn inalles, wat haer mochte overcomen. Ende den 12. dach Meert sijn die oude heeren ende Mart. 12, staten ingeluydt ende afgelesen , om weder in die stadt te comen, ende den borger verba- den, dat men haer niet en soude naroepen ofte begecken op die straten ofte elders, vvaer het wesen mochte , maer haer met vreden laten gaen ende regeeren als sy voor ende na (1) Papouwm zijn paapscbgezinden. Zoo 00k in het Een nieu tiedt wil kk singen.
Geuzen liedtboek. Uyter harten alsoo fraey ,
Papou dit sagh ginck na Romen loopen. Hoe Papou NoorthoUant meende te dwingm ,
en eldera: J)n en^
|
||||
|
I*
|
|||||
|
gedaen hadden , mitsdien, dat sy haer rekening souden doen. Endesy ontboden wederoni, dat
sy wel wilden comen binnenWtrecht, als sy vier vendel soldaten mede mochten brengen in die stadt, daer sy op betrouclen , ende soo sy dat niet en wilden doen, soo souden sy daer Mart. 21. met 100 vendelen voor comen, d'welck sy haest gedaen hebben. Ende sijn den 21. dach Meert 's morghens vroech voor Wtrecht gecomen, wel ruim met 100 vendels, ende den jon- gen prins, gracfF Hendrik, als opperste veltheer, ende die generaele staten oock daerby, we- sende in Jutfaes op bet buys te Mallepacrt (I) ende veel volcks met haer, ende die stadt rondom beset aen de Meerle een quaertier, tot Suylen een quaertier, aen de Bilt een quaertier ende soo voort rondom die stadt beset. Den 22. dach Meert hebben wy ons geschut op die Mart. 22. walle gebracht, ende 2 vendelen volcks aengenomen, als Claes Eversen de Gooyer ende Hendrik Petersen , mandemaker. Eude na de middach sijn daer gedeputeerden na Jutfaes gevaren; ende haer gevraecbt, waerom sy ons benouden? Waerop sy geantwort hebben, als dat wy ervgsvolck in souden nemen ende haer een deel hoofden leveren, daer sy haer wil mede mochten doen. Maer die van de stadt, dat niet wilden doen ofte toelaten , hebben ons stadt ende wallen versien ende bolwerken met volck ende geschut, cruidt, lontendeloodt; schans- Mart. 2:3. corven ende loopgraven gemaeckt ende baterjen ende diergelycke dingen meer. Den 23. sijn daer weder commissarissen na Jutfaes gevaren, maer niet besonders mede brengende, hebben wy ons soldaten gemonstert; ende des namiddachs sijnder daer een deel vendel soldaten van de Bilt in Outwycker (2) clooster gecomen, te voet ende tepeert, ende doen sijn die 8 vendels borgers in de wapen gecomen ende malckanderen belooft met eede. Ende doen hebben die 2 vendels Engelschen wt die stadt doen trecken na Jutfaes, omdat sy ons niet en dorsten helpen, ende toogen tusschen die borgerje door, seer genacht roepende al weenende. Ende ons 2 nicu vendels stonden in die tollensteegpoort, ende dese nacht hebben daer 3 vendels borgers gewacct, ende beyde die vendels soldaten op die bolwerken, ende hebben doen noch twee vendels aengenomen: als dan Ruth ofte Lantmeterszoon ende Crimpen tot capiteyns. Ende den Mart. 24. 24. dach oock gemonstert, ende elcke vendel was 200 man, ende dien dach heeft die clock geluydt ende ofgelesen , dat alle die schouten van die buerten mosten met twee mannen op die Nue comen wt elcke buert in een uretijts om te painieren ende greven (3). Ende daer sijn weder gesand- ten na Jutfaes gevaren ende weder gecomen, sijn stracks na den Haghe getrocken, ende sy hebben (1) Malhpairt* Men bedoelt het huis Plattenburg , was voor adelijke jonkvrouwen , door Machtildis , burg-
veleer toebehoord hebbende aan dc familie Mallepaert, gravin van Utrecht, in 1131 gesticht. In 1584 verd en door den tegenv oordigen heer van Jutphaas afge- bet door eenige opgeruide burgers in den brand ge- broken. stokeo. (2) Het klooster Oudwijk stoud op den grond van (3) Painieren y werken , het Fransche painer zich
het tegemvoordige buitenverblijf, dien zelfden naain moeite geven. Werklieden brj het leger noemde men <dragende. Het behoorde tot de Benedietijner orde en jpainers of pyners* |
|||||
|
lb
|
|||||||
|
wtstel genomen di'ie dagen aen de stadt 5 ende den 25. sijn die borgemeesters van Amsterdam door Mart. 25.
Wtreclit gecomen, ende sijn oock na Jutfaes gevaren; ende desen dach ende daechs daer na, welck was op sondach ende rnaendach mosten alle de borgers painieren ende greven rondoni die stadt, met alle man , oock selfs vrouwen ende dochters. Ende doen hebbe ik die stadt omgegaen, ende op die walle getelt 20 metalen stucken , bebalven die noch op die Nue stonden ende greenen , die menich deden weenen, ende schnnscorven met boopen , die niet veer en gingen loopen. Ende alle nacht bebben daer twe vliegende vendels borgers gewaeckt ende somwylen drie vendels , nadat prykel was , ende alle ons aengenomen soldaten op die bolwercken. Den 26. Meert Mart. 20. dat vierde vendel gemonstert; ende dien dach de ordinaris perdemarckt van palmsondach afgelesen, om een yegelyck vry te comen bebalven die staten, onse tcgenwoordige vyanden , ofte die in eenigbe dienste buyten die stadt waren , daer men versien op soude hebben in de marckt. Ende den 27. dach Meert sijn die commissarissen weder gecomen, ends stracks na Mart. 27. Jutfaes gevaren by de staten ende graeff Hendrik, ende sijn 'savonts ten 10 uren in gecomen; ende 'smorgens den 28. Meert te zes uren is de raet gelaeijen, ende ten 10 uren voor de mid- Mart. 28. dach sijn alle die rotmeesteis ofte corporaels ontboden by die heeren; ende haer is die ackoordacye voorgehouden , als dat, daer die twe vendels Engelschen, met noch acbt vendels, daer in soude comen , synde tien vendels zamen, ende alles soude vergeven wesen , ofte soo niet, soo wilden sy Wtrecht met yseren handen aentasten, ende tot een steenboop maken; ende dat is weder den- selven dach in Jutfaes gesonden , hoe den borger daermede te vreden was, ende dies soude den borger die wapen houden ende in't geweer blyven; ende die heeren sijn daermede na Jut- faes gevaren, ende 's avonts weder gecomen. Is op den 29. Meert van't stadthuys afgelesen , Marl. 29. flat alle dingen te beyder syden souden vergeven wesen, ende dat die staten haer rekening doen souden voor die generaele staten ende die ambassadeurs, ende dat daer een commandeur over die vendels sal gestelt worden, ende haer overicheydt soude blyven tot ordinaris tijt, ende dat de borger in ruste ende stilheydt leven sal, in alles sondcr schade der gemeente, ende dier- gelycke meer ; ende dit was gesloten ende gesegelt binnen Jutfaes ter ordinantie van de staten generael in dato den 6. April na den nieuwen stijl (1). Ende desen dach den 29. Meert, sijn Mart. 29 o. die vier aengenomen vendels weder afgedanckt, die de stadt aengenomen hadde, ende de twee vendels Engelschen sijn dien dach weder ingecomen, ende acht vendelen daechs daerna den 30. Meert die Witvrouwen poort in, veel oude krijgsheeren voor wt comende in die Mart. 30. |
|||||||
|
(1) In alle stukken van de staten - generaal, als- Dec. 1575. begon men echter hetuieuwe jaar , vroeger
mede van den raad van state volgde men den nieuwen op kersdag, met 1 Januarij. Utr.Plakaatb. III.365.394.
stijl. In die der staten en stad van Utrecht , zoo De nieuwe stijl is in Utrecht eerst ingevoerd op den
00k in de kronijk, is het daarentegcu den ouden stijl, 1. Dec. ?700, zoodat men toen in plaats van den lstc
wAarnaar de dagteekening plaats had. Sedert xxxr. schrecf deu 12. Dec Utr. Plakaatb. L 455.
|
|||||||
|
IB
|
|||||||
|
stadt, de jonge prins, als veltheer, dat volck inbrengende; ende sijn genade graeff Ernst
commandeur daerovergestelt; ende sijn in de clbosters geleydt vooreerst, ende naderhant op servys (I); want men condese so stracks nergens crygen; ende desen dach nade- middach sijn daer al 3 vendelen van opgecomen in de wacht, 'twelck den borger ongewoon was, dat sy met haer soude waken, soo in't stadthuys, als aen de poorten; ende doen heeft de borger 'svonls maer met een vendel gewaeckt, ende op die plaetse gecomen trecken, is daer een groot rumoer onder den borger gecomen door sommigen, omdat sy sagen, dat bet stadthuys beset was van soldaten ende daerby mosten waken; maer is weder gestilt in corten tijt sonder Mart. 31. schade. Ende daecbs daerna is afgelesen van't stadthuys met clockluydinge den 31 Meert, op lijfstraffe, soo wie daer eenig rumoer weder aenrechtte tegen't garnisoen deser stadt, met dry- gen ofte qualyck spreken, ofte geweer te trecken, ende dat oock niemant hem en soude laten vinden op die stadtsplaetse in't optrecken der wacht, die van de wacht niet en sijn; want sommige worden om dies wille al aengetast, oock sommige in't geluyt om stilte te maken tus- scben den borger ende soldaten, die bier binnen sijn ; want het worde den borger oock ver- boden, maer die soldaten. en gingen niet vrij; want het worden die soldaten oock verboden van den geweldighen generael, met den jongen prins, op pene van lijfstraffe, haer tegen den borger niet te roeren ofte qualyck te spreken. Ende daerom sijn die staten met dat leger soo lang blyven leggen om die stadt, om te sien, hoe den borger hem tegen die soldaten soude dragen in tochte ende wachte; maer't waken tesamen was haest gedaen, soo ghy hier na horen suit. Ende dit is tot het overgaen der stadt Wtrecht aen die state syden; wat hierna gebeurt is, suit ghy in dese navolgende bladeren lesen ende horen. Apr. 1. Den 1. April ben ick na Jutfaes gevaren , ende hebbe gesien dat leger van de staten ende dat ge- schut getelt, namelyck vyftien stucken, in drie punten ende een punt met gereetschap daertoe van't geschut ende menichte van schepen met victalye ende proviande ende soedelaars 5 ende hebbe oock op't hoys te Mallepaert geweest, daer graefTHendrik op lach, ende gesien, hoe daer gestelt Apr. 2. was. Dun 2. April heeft dat leger van de Bilt op die steenstraet gedrilt (2), sterck wesende 32 ven- Apr. 3. delen, in presentie van Sijn Genade graeff Hendrik ende graeff Ernst. Den 3. April is afgele- sen ofte iemant soldaten begeerde opservys(3), men soude twee stuver meer geven alle weeke, namelyck negen stuver, want men het ft qualyck connen laten. Op denselven dach is de pro- Apr. 5. cureur-generael ende Hendrik van Helsdingen (4) na den Haghe getrocken, ende den 5. op witten |
|||||||
|
(1) Service, mlcgerirgs^cld, heUelk men den bur- (3) Zie bier boven de aanteekening nu. 1.
gcrs voor het verzorgen der soldaten nitbetaokle. (k) De procureur-gcncraal vanLceuwen en Hendrik v-in
(2) Drilkn is ronddranijen , figuurlijk zich in den Helsdingen, als gedeputccrden van destad , waren naar
wapt-tihaudcl oefeucn. Van daar 00k drihnccster ell den Haag vertrokken , om aldaar met de staten-gene- fie drilweide, in de iwbijlicid der stad, raal te oudcrliandden j Voorts hidden zrj onderscbeidene |
|||||||
|
17
|
||||||||||
|
donderdach sijn sy weder gecomen, ende 's avonts en sijn die borgers niet opgetogen ofte
hebben oock niet gewaeckt, die wapenen neer moeten leggen, ende die soldaten die stadt bewaerdt; ende en is niet gebuert by mans leven, dat de borger niet en heeft gewaeckt. Ende den 6. April op goeden vrydach sijn die staten ende heeren ende anderen weder ingecomen , Apr. 6. doen de borger wt de wapen was, die te voren geglipt wai^n wt die stadt, wetende, dat sy belegert soude worden, ende quamen doen selfs voor die stadt leggen, daer sy noch goet eude bloet in hadden. Ende den 7. April op paesavont is dat leger rontom die stadt vertrocken, Apr. 7. ende die huysluyden seer bedorven, daer sy lagen, ende veel moedwille gedaen op de lande, ende bebben gevlogen om die stadt omtrent bondert ende derticb vendelen ende weynicb ruytery. Ende in alle dese oneenicbedcn is, op paesdach den 8. April, het avontmael des Heeren Jesu Apr. 8. Christi niet wtgedeek, maer achtcrweghen gelaten, ende hebben alsoo meenich bedroeft menscb gemaeckt buyten die stadt ende binnen; want op veele dorpen worden dat nachtmael oock niet gehouden, want die lieden waren verstrooydt ende gevlucht niet sonder reden. Ende die ge - nerale staten sijn oock mede gecomen ende gelogeert in't Catryne clooster op die nieu gracbt. Ende den 11. April, op woensdach avont, is den borger de leus onthouden, die de capiteyns Apr. 11, tot dien dach noch hadden ontvangen, 8 dagen na haer wacht lest gedaen op schortelwoens- dach den 4. April 5 ende veele wilden dat sijdgeweer noch al dragen, tot spijdt, dat sy niet en mosten waecken, maer was niette beduyden. Ende op den 14. April sijn de gilden ontbo- Apr. H. den voor mijnheeren om haer de privileghye weder te geven, maer is een 0 in't cyffer ge- weest. Ende den 15. April op sondacb sijn die staten-generael weder wt die stadt getogen,.Apr. 15. sonder yet wtgerecbt te hebben, als men meende, dat sy souden doen, tot welcke ende sy hier waren comen in de stadt. Men seyde, dat Sijn Excellence begeerde, dat de burger niet wt de wapenen en souden gaen, want sijn beer vader hadde het haer in tijt van noodt in de bande gegeven, om haer stadt selve te bewaren; maer 't was al om niet; want men seyde, die staten deden haren sin daerin (1). Denselven dach is bier ingecomen den jongen graeffvan Mansveldt, ende is.daechs daerna, den 16. April, getrocken na Amersfoort, vergesel- Apr. 16. schapt met graeff Hendrik ende anderen ende veel baghagye, ende voortgetrocken na den Bran- deborgher toe (2), om sekere redenen, ons onbekent. Den 18. April hebben die borgercapi- Apr. 18. |
||||||||||
|
begaf , waser , onder dagt. van 0 Oct., bepaald geworden,
dat geene soldaten mogten binnen komen , zoodat de bur- gers de wapenen in handen bieldeu. Utr. Plakaatb. I. 47. (2) Dat is: men verleende hulp aan Sigismund, hertog van Brandenburg, die met den keizer en eenige Puitsche vorsten, over Gulik , Klecf, Berg, Mai ken Bavenstein , in geschil was. Zie de tforzaken en gevulgen van dien twist bij v. Meteren , (uitg. v.l635).fo.651. Q
|
||||||||||
|
beraadslagingen met denprins en de staten van Utrecht
te Jutphaas. Het gevolg was eene acte van amncstie, submissie van die van Utrecht, en afdanking der acht vendels, onlangs binnen de stad aangeworven. Utr. Plakaatb. I. "37. De stad alzoo werd geheei overge- geven , en reeds des avonds te voren zond men de gewapende burgers naar huis. (1) Toen de stad Utrechtzich in 1577onder den Prins
■ ■
|
||||||||||
|
©
|
||||||||||
|
18
teyns haer geweer weder doen halen van sommige borgers, dat tot de vendels hoorden. Ende
21, 22, den 21. ende 22. dach (April) sijn daer weder na den Haghe getrocken met borgermeester Hen-
drikvan Helsdingen; ende desen dacb is de heer van Brakel door Wtrecht gepasseert na den
Haghe, om sijn rekening te vervoorderen aen die staten, die hem toegelaten was te doen. Den
Apr. 23. 23. dach is daer weder een pladiaet afgeslegen onder die soldaten, met alle die trommelen,
Ajr. 16. dat sy niemant te cort en souden doen ende soo voorts. Op den 26. April is daer een groot
heer, namelyck den ambassadeur van Veneedtghen, met noch meer graven, ingecomen, met
Apr. 27. grooten staet ende veel koetswagens, ende in den Hulck gelogeert; ende daechs daerna Wtrecht
besien, den dom van boven tot beneden, ende ander plaetsen meer; ende is voortgetrocken na
den Haghe om eenich versoeck; want die van Veneedtghen hebben die wapenen in die hant
genomen tegen den Pans van Romen ende syne dienaren(l); soo is hy wtgetrocken den
Apr. 2p. 28. April op saturdach, met groot wtgeley van graeff Ernst ende crijgsvolek in de wapen.
Dewyle dit volck 'smorgens vroech in die wapen was, wiste men niet, wat sy doen soude,
ende die poorten der stadt bleven toestaen op een mercktdach tot 10 uren, sonder iemant
wt ofte in te laten , die Stadtplaetse ende Gansmerckt elck met 2 vendels besedt, die Nue met
4 vendels, ende soo hebben sijn genade graeff Ernst, als commandeur hier sijnde, die nieuwe
wet afgesedt, als: de burgemeesters Kanter ende van Helsdingen, ende nieuwe schepenen ende
ractsheeren, ende alle die oude voorgaende weder in de plaetse gestelt, als Rysenborch ende
Bodt, ende oock die wachtmeesters alle vyer weder in haer officye gestelt, alsvoren, buyten
beloofte van haer plackaet den 6. April, gedaen in Jutfaes (2). Ende 's middachs ten 12 uren heeft
die ban-clock geluydt, ende dit selve plackaet van den 6. April is weder afgelesen van't stadt-
huys ; dat het al soude vergeten ende een eeuwighe vergevinge soude wesen , al wat daer binnen
was bedreven van den 21. January af tot heden den 8. May ofte den 28. April, Dies hem
de borger van nu aen souden houden als vroome ende getrouwe inwooners, die Godt ende
|
||||||||
|
(1) Het geschil tusschen Vcnetie'n en den H. Stoel
was reeds bijgelegd; maar tijdens deze twisten waren er tusschen Venetie'n en de Vereenigde Nederlanden betrekkingen aangeknoopt, ten gevolge waarvan er nu over een commercie-tractaat gehandeld werd. De am- bassadeur , tot dat einde overgekomen en in het kro- nijkverhaal yerroeld, was Thomas Contarini. Hrj keer- de reeds (onyerrigUer zake) in bioeimaand naar Italic terug. Resol. HolU 28 Mei. Junij 1610. hi. 16. (2) In de Annates van den roomschgezinden DUSSEL-
noRP, op de Utr. biblioth. voorhanden, (in HS.) lcest men hieromtrent het volgende: Henricus Nasso~ t\us amplissimo equitatu portas urbis obsidet, Ernestus |
||||||||
|
vero in curiam irruit et magistratum officio discedere
jubet veteremque in integrum restituit, magno mur- mure civium , qui Albanum prae ordinibus mitem virum fuisse dicerent, utpote, qui pacta servarat, quae ordines nulla de causa violabant. In denzelfden geesfc voortgaande, zegt de schrijver verder : Eodem die, quo magistratus dimittitur, etiam capitani civium exaucthorantur; concionatores apperte pro suggesto de~ clamant, se hujus facti conscios fuisse; unde tantum in ipsos odium conceptum , ut viz tertiapars kereticorum vellet adire condones Dom. Eodem die promulgator ctftvEffrtot, ordinibus generalibu$ de fenestra despU eientibus. |
||||||||
|
■'
|
|||||||||||
|
19
haer overheydt souden gehoorsaem wesen, als vroome borgers betaemdt(l), in welcke aflesen
tegenwoordig waren van de staten-generael ende graeff Ernst ende de sellout van stadtswegen , die aldaer in de vensters lagen; want die staten namen ?t qualijck, dat onse overheydt soni- mighe mannen wtgestuerdt hadden in ander steden ende provincyen, om haer saecke te ver- breyden , als dat het een gerechtighe saecke was, die sy voorhadden, dat den borger onge- hjck gedaen werde 5 dit Was de oorsaecke, seyde men, dat men de wet weder afsetten, om dat sy die waerheydt hadden verbreydt door haer landen ende steden (2). Den lesten April Apr. 30. |
|||||||||||
|
(1) De magistraat > in Januarij 1610 aangestelt, is
bij den rade van staten van den eedt gelicentieert «n<fc de voorgaende wederom in eedt gebracht. Zie Vtr. Plakaatb. III. 180. De bij deze gelegenheid aan het volk gedane publicatie is eene heruieuwde ver- maning tot orde en rust, gedagteekend 8 Mei (d. i. ouden stijl 28 April) 1610. TJtr. Plakaatb. I. 738. (2) Hiertoe mag mede betrokken warden een raads-
besluit van den 30. April, hetwelk aldus luidt: » De raedt ordonneert de respectieve boekverkopers binnen descr stadt, dadelijk inne te trekken ende niet meer te verkopen stker geschrift, geintituleert: Cort Vtr- tooch , (Utr., bij Herm. v. Borculo, 4°.) onlancx in druck wtgegeven , op pene van zes gulden, boven de exemplaren by een ieder te verbeuren." Het vertooch uit boofde van dezen raaatregel boogst zeldzaam gewor- den , volgt bier in zijn gebeel : Cort vertoch van Ughene onlancx binnen Vtrecht
ghepasseert is, Alzoo van ouden tijden de stadt, steden ende lan- den van Vtrecbt, gberegiert zijn gbewest by drye Ie- den , representerende de staten van den selven lande, als te weten de geestelijckheden (nu genoempt de geeli- geerden) het ridderschap , ende de stadt van Vtrecht, mette andere steden , wesende drye besondere ende on- vermengelde leden. Soo is *t nochtans ghebeurt, dat van eenighe jaren herwaerts de geeligeerden ende ridder- schap gheusurpeert , ende aen haer alleen ghenomen hebben , het verkiesen ende stellen van de magistraet: 't welck nochtans alsoo niet en behoorde , ende heb- ben daer inne sulex gheprocedeert, dat zy die eerste ende voornaemste plaetse aen haer ghetoghen hebben , makende altijts den eersten borghermeester eenen van de ridderschappe voorsz., mede wesende een lithmaet van het tweede lith , ende inde andere voorts meest stel- lende hare suppoosten ende ghebeneficieerden , sulex |
dat de magistraet dependerende van de twee voorsz
leden , anders niet en conden ghedoen , dan 'tgeene de selve twee leden belieffden. Waer wt ghevolcht is , dat de stadt van Vtrecht van outs altoos gheweest sijnde een substantieel ende het voornaemste lith van den selven lande , niet alleen in verminderinghe van haere (jualiteyt, ende tot cleynachtighen ghebracht is: macr oock merckelijcke schade dienthalven gheleden heeft, overmits d'selve totte gcneralite^t meer heeft moeten geven , in regardt van de groote gcestelijcke goederen daer in wesende , sonder nochtans yet daer van te ghenieten , selflTs niet tot onderhout van den predicanten ende schole , ymmers niet , op verre nae bestant wesende totte lasten van dien , waer toe het gebrekende wtte middelen ten oorloghe gedestineert, ende wt stadts comptoir tot groote beswaernisse vande goede ghemeente heeft moeten vervult worden. Dat oock de ridderschap de neeringhen wtte stadt heeft ghetoghen , ende op het platte lant ghebracht. Boven 't welcke d'voorsz. twee leden devoornoemde stadt noch van hare privilegien berooifden , die voor de selve spra- ken wtte magistraet setten , alle suken die den lande betrelfen, by weynighe verhandelden, de middelen ten oorloghe ghedestineert, eensdeels onnuttelijck, ende tot haer eyghen prouffijt dispendeerden , de justitie onder de voeten traden , den hove provinciael in'fc executeren van hare instructie wederstonden , onghe- qualiiiceerde persoonen deur gunst ende om gelt met officien versaghen. Alle welcke manieren van doen de ghemeente , naer langhe patientie , onlydelijck wesen- de , zijn ten lesten nae verscheyden ootmoedighe sup- plicatien ende vertooghen , daer over , sonder verhoort te worden , ende van hare over gheleverde remonstran- tien ende de justificatien daer annex, berooft blyven- de : ghenootdruckt gheworden , met sulcke middelen daer inne te versien , als zy t'anderen tyden, op het 3*
|
||||||||||
|
I
|
|||||||||
|
20
M«3 1. sljndie borgerhoplnyden gecasseertvan de staten ende graeffErnst. Ende op maydach en heb-
ben die borgers den mayboom (I) niet gehaelt; want haer nu de bijl was ontnomen, ende dorste dat niet doen, sorghde voor quader 5 want den 28. April was daer veel volck voor die poorten ende om die stadt, soo te voet ende te peerdt, om te sien ofte de borger hem oock May 4- soucle geroert hebben tegen die soldaten om't versetten der wet. Ende den 4den dach May
heeft men afgelcsen , ofte daer iemant ware, die op de staten ofte heeren, soo van hare rege- ringe, als oock van hare rekeninge iet te seggen hadden, die souden comen binnen den tijt van 8 daghen (2); sy wouden haer nu verantwoorden, ende soo iemant na de 8 daghen qua- nie, om yet te seggen, die souden systraffen aen lijf ende goedt, ende dat oock niemant hem May 8. sonde vervoordercn eenige pasquille te maecken ofte te strooyen (3). Ende den 8.May is den
|
|||||||||
|
innehaeleu ende installeren van dese yeghenwoordighe
twee leden ghcbrujckt hadden. Ende hebben naer dat de voorgaende magistrrct , haer selven hadden ghehou- den voor ontslagen , ghehaert ende ghecorcn ccn nieuwe magistraet , volghens de privilegien van den lande. Die oock by Zijnder Excellence als stadthoudcr behoor- lijcker is ghenpprobeert. 'tWelck alsoo gheschiet sijn- de , ende de ghemeentc verlangende tot haere niecste versekcrtheyt, eenich redrcs , soulagement, endever- Hchtinghe in de voor gherocrde uiishandelinghe ende onderdruckinghen , hebben versocht eenighe augmen- tatie ende veranderinghe hide twee voornoerade andere leden. Waer aff het eerste oock van outs veranderlijck , ende de gecoramittecrde persooncn revocabel waren. Ende de befichryvinghe van het twecde lith altijt , ende van alien ouden tyden , by de stadthouders inder tijt ghedaen plach te worden , volghende d'oude ghe- bruycken , daer van zijnde. Versocokende oock ten sel- ven eynde het recolement van de rekeninghen van eenighe voorgaende jaeren , daer van de stadt noyt eenighe rap- porten ghedaen , noch dubbelde van dien, als van outs plach te gheschieden , gbelevert en waren , «nde over sulex dies geene kennisse en conden hebben. 't Wei eke by de twee leden qualijck w<*sende verstaen ende ghe- nomen : hebben de magistraet ende de gheineente om vredes ende rusten wille , nae vele ende verscheyden communicatien daer over ghehoudon , eyntelijck ghe- presentecrt alle differentiale poincten te laten bcslech- ten by wcghenvande ordinaris justitie, ofte alle 'tselvcte verblijven aen Zijne princelijcke Excellence, als stadt- bouder , ende de heeren staten van Hollant, als hat-re aZdcrnaeste nabuyrcn , ende dc bestekennissehebbende |
|||||||||
|
van haere gbelcgentheyt y begeerende te continueren in
alle noodighe contributien tot dienste van den lande, onderhoudinghe van de unie, ende handthoudinghe van de vvaere chrisielijcke ghereformeerde religie , mits- gaders die privilegien van den lande. Wt alle't welcke dan alle de werelt wel vcrstaen can , dat dese presen- taticn meer als souffisant , redelijck ende deuchdelijck sijn , ende dat de heeren staten-genersel, noch yemant anders hem dese saecke en hadden. te intromitteren, in conformite van de naerder unie , veel min eenighe feytelijcke attentaten ofle hostiliteyt te belhonen , te- ghen de stadt, borgeren ende ingheseLenen van dien. Mitsgaders die goede opgbesetenen ende hu\slieden ten platten lande, die goet ende bloet, ende alle hare mid- delcn , tot defensle van de ghemeene sake tot noch toe soo ghetrouwelljck opgheset hebben. Protesterende voor Godt ende de werelt, over alle onheylen, scha- den , moeyten , costen ende beswacrnissen , die de stadt endelantschap evenwel soudemoghenaenghedaen worden. (1) De geburen in de Romerburgerstraet aen te seggen,
geen me y boom te halen ende voor'thofte setten, ende die heeren vau den hove te vcrsoecken , dat sy evenwel mogen genicten als voorgaende jaren. Resol. v. 30 April. (2) De raad van state gaf dien dag tene zoodanige
acte van dagvaarding. K. stijl 13 Mei 1610. TJtr. Pla- kaatb. I. 738. (3) Het plakaat is veel redelijker, en roept een ie-
der op , die eenige aanmerking heeft tegen de rekenin- gen der staten van Utrecht. Zij , die niet opkwaraen , en echter voortgingen met de regering van verspilling te beschuldigen, zouden als pertubateurs beschgirwd, en gestraft worden., |
|||||||||
|
21
|
|||||
|
heer.van Brakel (I) weder een brief ken gestuerdt, dat hy in 24uren \vt die stadt van Wtrecht
ende hare vryheydt soude vertrecken; want hy woude in die 8 dagen in die rekening haer comen bcstrafFen, soo is hy vertogen dour bedwanck. Den 12. May is de impost van't ge-May 12. mael weder verpacht, dat Kanter ende van llelsdiugen ofgedacn hadden. Ende daer sjjn vele din- gen , die den borger verdroodt, die vast bclooft waren in Jutfaes in de accoordacye; ten eer- sten, dat de borger haer wachten soui'cn doen, als voren ; ten Iweede, dat die hceren in haer rcgeringe souden blyvcn, sy hebben se afgesedtj dat allc dingen souden vergeten ende eeuwigh vergeven sijn , men is'tgedachtich gewecst, die haer in de regeringe hebben bestraft ende sijn niet geacht gewecsi, <>m dat sy die waerheAdtsoclHen ende onse plackaeten verboden, die Kanter ende van Helsdingen hadden doen drucken op hare missyvc. Ende op den 15. May May 15. is graeffErnst vetrocken , sijn gouverncment verlalende ende in sijn pliels gesteldt cen En- gelsman meteenooge, genaempt ritlder Johan Ogley (2), ende gracfFErnst is soo vertrocken na Ai'nhem, daer hy hoorde 5 ende op den 22. dach May wcdcr afce*..son (3), dat daer niemantMa/22. en soude spreken op die heeren ofte staten, op hare regeut g cfie rekening 5 want daer nie- mant en is gewecst, die yet tegen haer ingebrocht hceft, dm Dirk Kanter ende Hendrik van Helsdingen ende Reynicr, hecre van Rrakel, deweleke wt don naem van den borger 74 artickelen ingebragt hebben, maer nict en sijn, dan bcosoli^en, veele niet weert te be- antwoorden , ende sommige met die bccckcu -wedcileydt. Dacrom sa! hem niemant vervoorderen, eenichsins yet van haer te spreken op lijfstiafle, ende liter allc cere tc bewyscn, die men een overheydt schuldich is te doen ende een christelijck oveihcydt toccomt, soo als dit afgelesen is. Want twee dagen daerna is afgelesen, dat men geen mifse ofte paepsche vergadering salhou- den bnyten ofte binnen (4), ende dat de borger hem niet sal roeren tegen die soldaten ofte (1) Te weten : Jonkheer Reynaert van Aesewvn , Heeren staten-generael, om ontslagen te mogen wor-
Heere van Brakel, die volgens stadsresolutie gelast den van't Yoorsz. sijne conmiandemenfc, ende dat hare
w'erd te vertrekken , welk besluit evenwel op den iGTVIei Ho. Mog. als nu daer inne hadden belief!, ende in
o. s. weder is hcrroepen , hebbende liij vervolgens zijne Zijus Genade snlaetse weder gecommitteert den voor-
bezwaren op de rekening der staten van Utrecht bij uoemden colonel Ogle. Ende dat de heeren staten
den raad van state mondeling medegedeeld. voornoemt 't selvc in deliberatie geleyt hebbende,
(2) Anno xvic ende thien , den xvicn May des voor- oock daerinne couscutcerden , alle 't welcke sijne Ex-
noens , rapporteerde de heere burgemeester Rysvn- cell, den raide wel hadde willen voordragen , soo den
hurch , dat op gisteren in de vergaderinge van de Ed. voorn. colonel Ogle belooflde , alle goede correspon-
hecren staten van Utrecht erschenen was Sijne Ge- dentie mettcn heeren staten ende magistraet van Utrecht
nade graeff Ernst Casimir , jegenwoordich commmi- mitsgaders de burgers ende innewoonders van dyen te
derende over het garnisoen binnen deser stadt, geac- sullen houden ; soo heeft de r..et voorsz. mede daer-
compaigneert ende geassisteert mette Ed. heeren roi- iune belieft. Raadsbesl.
den van state ende den colonel Ogle, ende verhaelde, (3) De krouijkschrijver hedoelt de publieatie van
dat Zijne Genade tot meermalen ora merckelicke pre- den raad van state SI IVlei. n. s« Utr. Plakaatb. I. 738.
gnante redenen acn gehouden ende tot dyen eynde tot (4) De raad van state verbiedt het prediken en mis--
divcrsche reysen geschreven hadde oea de Ho, Mog, lczen der Roomschgezinden. Utr. Plakaatb. I, 395*
|
|||||
|
22
weerslaen, als sy liaer slaen; maer den officier aenclagen, om recht daerover te doen na eysch
der saecke (1). Ende omtrent desen tijt was oock de beroerte in vele steden ende gemeenten, als oock onder veele predycanten, om't stuck der leere, soo in de predestinatie, als ander punten; want de gemeenten in veele plaetsen seer sijn geschuert, ende noch dagelycks worden, hoe May 27. la tiger hoe meer , als oock hier tot Wtrecht niet weinich. Want op pinsterdach, den 27. May,
sijn daer met menichte na Jutfaes gevaren, alwaer men doen dat avontmael des Heeren heeft gehouden. Maer het was den predycant, met name Cornelis Corneliszoon van Dongen (2), van de hooge overheydt verboden, dat hy niemant wt der stadt ter tafel des Heeren en sou toelaten, om dat men wt Wtrecht ginck ter predycacye, ende die oogendienaers niet wilden horen, om dat sy die schapen hoeden om haer wolle ende melck, gelijck Paulus seydt, sy soecken alle dat haer eygken is, ende niet dat des Heeren Jesu is. Phil, II. 21. ende hebben alsoo groote oneenicheydt gemaeckt in de gemeente Christi tot Wtrecht, meer als my betaemt te schryven. May 30. Den 30. May weder sommige borgers ingeluydt, die haer te bivyten gegaen hadden, soo in
spreken op de overheydt, als oock in rebellicheydt tegen de soldaten ? by avont bedreven Juny 4. in de wacht, om den 5. Juny te compareren voor den gerechte. Den 4. Juny is daer weder
een aenclach gedaen van JohanOgley met veel trommels, als dat daer geen soldaten buyten die stadt en moeten gaen vechten ofte stoten op lijfstraffe, ende die doodt blyven, geen eerlycke begraving aen te doen ofte oock niet te baeyen buyten ofte binnen, ende diergelycke Juny 12. artickelen meer. Den 12, Juny heeft men capiteyns ende vendrichs gecoren tot schuttery, gelijck
Juny 13-16. de Hollantsche steden, ende schepens tot capiteyns gemaeckt (3) 5 ende den 13. !£. 15. ende 16. |
|||||
|
(1) Een stadsplakka.it, om de soldaten niet teinju- 150 hooffden , ende naer deliberate ende communi-
rieeren , 24 Mei 1610, staat in het Utr. Plakaatb. III. catie daerop gesonden, heeft goetgevonden deselve by 684. Ten xelfden dage werd verboden , om soldaten , provisie eude als voor de eerste reyse te accepteren. na het luiden van de boefklok, te tappen. lb. III. Des de raet verstaet, dat sy dese ordonnantie voorts- 687. aen sullen mogen veranderen , verminderen ende ver- (2) Van Dongen schijnt de hand gehad te hebben in meerderen , als sy bevynden sullen naer gelegentheyt
het oproer te Utrecht. Hij was streng gereformeerd , des tijts ende accurrentien tot meeste ruste ende eenic- en vrerd later, omdat hij zich naar de kerkelijke ver- heyt te behooren , ende dat sy oock by versterff, ordeningen der classis niet votgen wilde, afgezet. vertreck , off andere consideratien sullen mogeu een Wtenbogaert , Kcrk. Hist. fol. 596 en verv. ander in der affgaende plaetse surrogeren ende stellen. (3) De ordonnantie voor deze nieuwe schutterij is Salmius seyde wel, hyer inne weynich swaricheyts
van den 11 Junij o. s. Utr, Plakaatb. III. 588. Zie te maecken , alst geschiet onder protestatie als niet ook I. 191. gecompromittcert synde, soo men anders hyer deur de Anno Xvic ende thien, den XIICB Juny. De uytspraecke in 't geheel schyncn t' acquiesceren ende
raet deser stadt Utrecht hooren leescn hebbende de t'auoyeren , daer toe hy niet en conde verstaen , begeren-
ordonnantie by de heeren staten van Utrecht innege- de daervan notule gemaeckt te worden in sijn regard,
stelt op de schutterye binnen dese stadt Utrecht te Naerder dese sake in deliberatie geleyt sijnde , mits-
erigeren, mitsgaders de denominatie van deselve schut- dyen eenige van den rayde meynden, dat by augmen-
tcrye tot vier vendelen toe gedaen, alsoo elck yau tatie van eenige notabile ende gequalijUceerde personen
|
|||||
|
'
|
|||||||
|
23
der maent Juny die schuttery aengenomen ende ontboden , die sy goet houden, want sy
moesten eenen eedt doen in die groene earner in't stadthuys (I), dat sy die staten ende de stadt moecen getrou sijn ende beschermen voortaen in alles, dat tegen die republyck deser stadt ende landt soude mogenwesen, hoewel dat veele trouwe borgers in desen eedt swaric- heydt maeckten, nocbtans moste dit alsoo geschieden. Ende den 20. Juny is bier een bid- Juny 20. tlach gebouden, dat God alle saecke wilde ten bestestueren, sooin Vi'anckrijck, door't droe- vicli vermoorden van den coninck Hendrik le Grand, als oock des macbtigen heeici'acht van den keyser, die afcomt tegen den bertocb van Brandenborgb, om die vrye landen te bevecbten van Guelyck ende Gleeve, alwaer die staten oock baer best in deden, om den Brandenborgher te belpen; want hy ons wel gebolpen hadde, doen wy oorlocb voerden tegen den gemeenen vyant van't vaderlant. Ende is alsoo den biddach gebouden ter behoor- lycker tijt, ende als doen weder voortgevaren in haer scbuttery, ende siende , dat sy die niet wel conde vol crygen door den swaren eedt, die men haer opleyde ende voorhielt, bebben sy den eedt wat verlicbt ende vermindert, ende alle die borgers doen sweren hoocb ende leech \ ja Kanter selve is den eedt onderworpen geweest met sijn bueren op den 22. Juny, ende soo voort Juny 22. alle man met heele buerten teffens , veele dagen duerende (2). Ende in dese dagen is daer een groot getreck geweest van soldaten, die inquamen ende wttogen ende verwisselden tegen an- der vendels (3), soo dat daer geen vendels wttogen, ofte daer waren weder ander in de plaetse, |
|||||||
|
niet mede in de voorsz. denominatie gementioneert, Ende aengaende d' augmentatie met noch eenfge uo~
meerder rust ende eenicheyts soude sijn te verwach- tabile ende gequalificeerde personen, dat haere Ed.
ten, is met meerdere stemmen d' selve augmentatie om merckelijcke redenen t'selye nyet goet en vonden,
goetgevonden j ende dyenvolgende genomineert de vijf soo doch diversche , ende een merckelyck getal van ,
persoonen in margine deser gestelt. persoonen uyt de voorsz. schutterye gelaten sijn,
Scholaster Asch. Ghysb. van Overmeer. Elbrecht v. heeft de raet daerinne geconsenteert.
Byler. Doctor Nyendael. Anth. de Roode. RaadsbesL Omme de persoonen gedenomineert totte schuttcrye
Anno XVIC ende thien, den xnien Juny. Rap- neffens den hcere Officier den behoorlycken eedt aft"
porteerde de heere burgemeester Rysenburch , dat de te nemen sijn gecommitteert : Drielenburch , Buth.
heeren staten van Utrecht consulteerden ende te vre- (1) Het formulier van den eed was vastgesteld door
den waren, dat de raet deser stadt d* ordonnantie by den raad van state, en werd door Huygens bij den
de heeren staten voornoemt innegestelt op de schut- staten vau Utrecht overgelegd. Utr. Plakaatb. III. 274.
terye binnen dese stadt t' erigeren , sullen mogen (2) Over dien eed sprekende , zegt Dusseldorp
veranderen , verminderen ende vermeerderen , sulex als in zijne Annates wederom het volgende : Multi sacer-
zy nae gelegentheyt des tijts ende meeste rust ende dotes juramentttm praestiterunt; ego ter vocaius venire
eenicheyt bevynden sullen te behoorcn , mits dat het- nolui, et nihil molestiae sensi.
selve geschiede met communicatie ende kennisse van (3) Den 24. Juny. Gelesende brieven van Sijn Excel-
de. staten voornoemt. Oock daaruyt te lateu het lentie, daer by geadverteert wort, dat het meereodeel
woort factions, ende in plaetsche van dien te stellen , van't guarnisoen alhyer gelicht ende te velde gebruyckt
volgens d' uytspraecke by de Ed. Heeren raide van sal warden , ende weder in de plaetse van dyen andere
»tate gedaen. sullen worden gesonden , die alcomen sullen den I v. July
|
|||||||
|
2*
eerse wttogen, die beter waren; ende oock in dese tijl ende dagen sach men veel ammuni-
tic van oorlogbe doortrecken, vancruyt, lood, gescbut, wetselaers, tiramerluy, backers ende andere lieden, die't legber volchden na deu Brandenborgber, onnoodicb biervan veel te scbry- Jui7 23. ven, dat onse stadt Wtrecht niet aengaet; sijn lantsaecke. Ja den 25. dacb Juny sijn alle de Engelscben ende Scbotien gecasscert van de staten, dat geweer neergcleydt, ende stracx weder aengenomen in den uacin van den coninck van Engelandt. Denselven dach is den borger in sommighe buerten weder opgese\dt den eedt, die sy 's nademiddaebs souden bebben moeten doen tot weerseggens toe, omdat llendrik van Helsdingen die eedt niet wilde doen, seggende, dat die staten eerst souden moeten baren eedt doen, gelijck als souvereyn heeren doen, ende die sy wescn willcn ende toonen te sijn; want den prince van Oranje, saligber gedachten, anno 1578 dede ons eenenecdt, ende doen wy deselven gelijcke weder aenhem, ende dat in presencye van de 8 vend els (I) borgery, die daer present vlogen ende op sulcke |
||||||||||
|
rum , quibus iuramento fidelitatis inauguratis civitas
coinmitteretur. Horum primi praefecti Joannes Ver- merius , Isbrandus Lammius , Joannes Jacobus Leem- putius , Joannes Gerardus Amerongius, Antonius Rid- derns , Cornelius Kesselius , Joannes Joannis Utevalius, Gisbertus Portmannus : Tribunus militaris Laurentius Nyhovius : Quaesilor Martinus Portius: Jacobus Her- vardius scrxba usque ad anum 1588: Jacobus Junior Goccopius nuncius vel satelles et apparitor Collegii mill taris. Primi vexillifer Joannes Helmontius ; Praefecti Vi-
carius Adriauus Meerlantius, et agnomen Flaminii diu obtinuit: Secundi Gerardus Hontborstius : III. Nico- JausCanifius : IV. Franciscus GerardusBogert: V. Ilen- ricus Hermannus Rod/us : VI. Joannes Hubertus Butb ; VII. Jodocus Ui'sinus: VIII. NicolausMierlous. I. Flamin. Vcrmcer anno 1577. ad discessuin Maxi-
miliani liossuvii, cum controversiae quid inter ipsum et Mattbiam de Hembeek, VIII. cohortis praefec- tum , exortum esset , et inter pocula ad arma deveni- reut, Matthias vulneratur, quare de consiiio senatus amotus , el in eius locum substitutus Bernardus Stellio i signifer in fine anni 78 substitutus Helmontio , Joan- nes Stuck Junior; Adriano quoque a Meerlant in senatum adscito, eius locum obtinuit Cornelius Jacob, de Westervelt in de bant j Joanni quoque Strick , electo iu Ordenum scribam , successit Cornelius Jacob. Goecopius. II. Anno Christiano 77 successit Joannes Cootwyc-
|
||||||||||
|
jegens den avont nae den nieuweu stijl , begcren ,
dat men die soe lange in de kerck soude willen accorumoderen , tot dat die van't guamisocn souden wt sijn. Gecommitteert, online ecm'ge van stadts musquetten
te verconen sen Lambert WernoecLssoen ten meesten profvte van der slndt, de Roy , Cameraer, Deuwer- den ende van der lath. Compareerdcn die heere colonel Ogle, commandeur
alhier over bet guarnisoen , ende verlifielde, dat eenige burgers den corporael in de waobt met ecn roer op sijn hooft hadden gesbgen , drtt by ter rerden storte , ende , soe sulex was een saecke van groote consequen- tie , soe versocbt sijpe E. , dat men dese saecke soude willen behartigen ende mcUe justilie daer inne doen versien. Ende indicn de heereu vau den raidc be- liefden, eenige van den bacren te senden in de crijehs- raet, als men aldaer besoigneeren op qnestienof mesu- sen tusschen burgers ende soldaten gevnllen. Seyde , dat die bardelijk aengenaem ende uel outi'angeu soudeu wor- den j ende indien hot de mrgistraet wel geviel, SijneE. mede in beur vergaderinge te rou^en , dathy meyride, dat sulcx nyet qualick eu soude passen, (1) BuCHEi-H descript. urbis Rheno-Troj. jiag. 66.
sqq. *- Anno 1573 Philippus Aldegondius Noircarmius ab Albano , post captum cum cbsse Rcgia Bossuyi- um, relic tus Giibcriir.tor ditionis Traiectinae, ne ci- vitas diutius exteruo milite gravarctur, permisit ad dei'ensionem Civitatis erigi octo vcxilla civium arjnato- |
||||||||||
|
maniere, seyde hy, wilde hy synen eedt wel weder doen, ende dat tot welvaren van't va*
derlandt, soo heeft men over hem geclaecht aen de hooge staten, soo is hem een brief ken gesonden den 30. Juny, op een saturdach van Jan van Succen, schout der stadt Wtrecht, datJuny30. hy soude vertrecken in 24 uren wt stadt ende lande van Wtrecht, waerdoor groote veisla- genheidt is gecomen onder die borgery, die het seer jammerde, om een goede saecke wtsijn vaderlandt te moeten vertrecken ende die van een relyeghe sijn* Den 29. dach is het vryleger (1) Juny 29. afgelesen, om te soedelen op den Rijnstroom ende voorts opwaerts volgende. Desen dach is Hendrik van Nassou met graeff Jan , colonel Sissel ende meer andere wt den Haghe comende, getrocken na boven. Den 1. July op sondach is dat avontmael des Heeren gehouden binnen July '» Wtrecht na ordynaris gewoonte, maer veele t'huys blyvende, die daer niet en costen coiren* |
||||||||
|
exauctoratus, cui successit Gisbertus Ant. Vorstius ,
agnomine Vicdlius, quo amdto 1585. Wilhelmus Con- radus Levius successit, cuius vicarius erat Gerardtis Eruestus; signifer vero Nicolaus Petrus Auceps , cum Ao. 79. Rodii locum dbtinuisset Elbertus Stephanus Helsdiniust quod difficilem se ad obsidionem Amcrs- fortiensem praebuisset; scriba Joannes Wolfswinckel. VI. Foras profccto Kesselio Ricbardus Antonius
tJockhovius, cui agnonem Calebaert, successit; Ao. 81 amdto Ricbardo circa Martini substitutus Petrus Balt- hasarVosch. Ao. 85 AntoniusMalsenius , quo mortuo 27 Septembr. 1586. duccessit Henricus Gerardus Bran- dewynman , et Ao. 87 Wilhelmus Thomas Wellius ; signifer Joannes fil. Huberti Bath. VII. Huic Turcicae agnomen diu fiiit , quod in
signis Turcarum emblema et formas ferrent cum elogio condigno : In spyt van rfe Miss > Liever Turksck dan Papist. Joanni Botteycken successit Cornelius Gisber- tus de Culenburch , cui vulgo agnomen datum listularii Ao. 80 , et 87. Joannes Meeckerus procur.: signifer Joannes Fredericus. VIII. ^anguinaiium haht't agnomen* 24 Febr. de-
functo primo Ad. 76 » ei substitutus Matthias de Hens- beek, hospes Coloniensis dorai, qiid exauctorato circa Martini Ao. 81. successit Joannes Henricus Gapert, Ao. 87. Gronsvelt * et signifer Wilhelmus Vedius. VI Februarii 1573 obiit Traiecti Philippus domiuus
ae S. Aldegonde et Noircarmius. (1) Vrijleger af Iczen is hernieuwen ran zekere pu~
blicatie 6p naam van Mauri ts , waarbij zoetelaard wordeu uitgenoodigd , om het leger rrij yan tollen euz; te vblgen. Utr. Plakaatb. L 531* 759. 4
|
||||||||
|
kius , qui, cum anno 1579 unioni se opponeret ,
privatus, et AlbertusFokius substitutus, qui, flagi- tans dimissionem, successorum accepit Regnerum Ve- remium Ao. 1580, cuius non diuturnum fuit impc- rium, nam VIII. Junii eiusdem anni , propter homi* cidium, privatus praefectura, et ei ad tempus substi- tutus , Nicolaus Levius , qui , anno sequenti confirm Hiatus , locum tenentem assumsit Adrianum Osterhe- raura , sed qui , propter pinguedinem inhabilis t officio rcnunciavit. III. Defuncto praefecto successit PaiiluS ScdrelluS»
quo Ao. 1581 fenunciante circa Martini festum, quo Magistrate initiaretur, successorem habuit Joannem Jacobum Gocbium, usque ad 85 , quo sudrum inri- dia , insidiis partium Consistoriantium, ut Abrahami Clevii, Joannis Meterii, Cofnelii Duverdii, Regneri Veremii, amotus, et Meteren sufiectus. IV* Exauctorato primo successit Franciscus Gerard.
Bogert , qui etiatn Ad. 1586. eideiri in Officio quae- storio successit, et in auum locum curavit praefectum substitui patrera Gerardum Franciscum Bogerdum, ut aic imperium, quod uimis m aubditos suos cives ex- ercuerat, qnddammodo retineret. Anno autem revoluto 87. rursum impretayit praefecturam, fjuam severius etiam quam prius exercendo omnium suorum oflicia- riorum animos in se concitavit i omnes in suspicionem crudelitatis adducens , unde odium illud Vatinianum inter ipsum et Joannem Riveldum. Vexilliferi fuere Wilhelmus Walterus Wedius, pdst <}uem Vdlcardus Cornelius Schoordyck , hurc RineveU. V. Bidder circa finem anni 78. ob religionis suspi-
ciouem, et quod uuioui non satis addictus haberetur, |
||||||||
|
26
|
|||||||||
|
door dese ongevustheyt van tie stadt ende gemeente, ende noch alle meerderde van dage tot
dage. Ende desen dach is Sijn Excellence, graeff Maurits, oock ingecomen, 'snamiddachs ten 4 uren, ende 's morgens ten 5 uren weder wtgetogen na boven, in't leger van den Bran- denborgher; ende 's namiddaclis is de jonge hartoch van Bronswijck ingecomen, oock July 3. wt den Hague, ende 'smorghens den 3. July oock na boven getogen ; ende desen dach is die
ackoordacy gemaeckt tusschen Hendrik van Helsdingen ende de staten, ende hy blijft in die stadt; dies- heeft hy den ecdt gedaen, als Dirk Canter. Ende daer is acte van gepas- Juiy 4. secrt, dat die staten haren eedt Gock doen soude na behoren. Den 4. July mosten die op-
geseyde buerten weder sweren ende eedt doen, die heele stadt duer; want de schouten van de bueiten mosten elck sijn zeelen overgeven, elck op sijn dach, daertoe bestemt, door de heele stadt ende sticht, ende in dese tijt hebben \vy 12 vendelen ingehadt voor 10, ende alle July6. avouts een corporaelschap wt elck gewaeckt. Den 6. July heeft men die weet laten doen,
dat hem die schuttery reed soude maken, tegen den 23. dach July op maendach 's morgens July 13. ten 6 uren, voor 's vaendriohs logement te comen, op de boete van 12 gulden. Den 13. dach July is Ifendrik van IVyerooy (I) gevangen , ende daer na gebannen wt der stadt den 2. Augusty, sijn leven lanck geduerende. Den voorschreven 23. July sijn de schuttery opgecomen, elck in sijn oordening, borgermeesterVolck, Both als colonel onder Eldert van Helsdingen (2), daerna Dueverden (3), ten derde Dirk de Gooyer (4), ten vierden Adriaen de Rooy (5), ende elck vendel sijn naem, eerst den Voetbooch, ten tweede dieHaecksbus, ten derde die Handtbooch, ten lestcn die Kolveniers; ende sijn soo door die stadt getogen achter malcanderen omtrent 600 mannen sterck. Over die stadtplaets comende, hebben die stadttrompers (6) gespeelt, ende |
|||||||||
|
van de Buurtkerk 1602. 8. 12.; ontvanger van het scheL
lings geld 1607.11.; hcemraad op den Lekkendijk 1612,; gegeven het expectatief op de cerste vacerende praebende 1613. 14. Maadsbesl.cn Utr. Plakaatb. III. 176 etseqq. (5) Mr. Adriaen de Roy, raadl608.; schepen 1609.
10.11.; heemraad op den Lekkendijk 1611.; gecommit- tcerd in de admiraliteit van Zeeland 1612. Raadsbesl. en Utr. Plakaatb. III. 180. (6) Over de trompers of stadsmuzikanten vindt men
nog onuitgegeven de volgende Raadsbcsluiten : » Van 1489 des manendages na assumptionis beatae
Mariae virginis. »... Item men sel v*eder sien , om speelluyden , als
wy hadden voer den oorloge , na ouder gewoonten , om die stat daermede te ecren... " Eod. anno , des dingsdages na Victoris.
» Scepcuen, raden ende oudermanshebben aengenomcu
|
|||||||||
|
(1) Hendrik van Nyenrode » schepen 1604. 5. 7. 8. 9.
10. ; raad 1606. XJtr. Plakaatb. III. 179. (2) EUert van Helsdingen , raad 1580.1. 3. 4. 5. 8.,
schepen 9. , burgem. 1591. 2., raad 3., schepen 5., hnrgem. 6., schepen 1601. 2., raad 3. 4., burgem. 5.6., schepen 7. 8. 9. 10., ontvanger van het oud-schild en consumpticgeld 1608. Aan de weduwc den ontvang ge- gevenl6U. Racdsbesl. en Utr. Plakaatb. HI. 175. (3) Cornells van Deuverdcn , schepen 1606. 7. 10.11.
12.16.17. 19.22. 26. 27. 30. 31. 32.; cameraar 1608. 9. 13.14.21.; raad 15. 19.; stadhouder van de Icenen 1621.; bur gem. 1623.24.2j ; heciuraad op dcnLekkendijk 1625; <;eco.nmittet rd ter beschrijvinge 1627. 28. 30. Ovirle- dca 2 Junij 1634. Raadsbes\- en Utr. Plakaatb.Ul.179. (4) Dirk de Goyer, bur^em. 1588. 89. 93. 94. 95.99.
1600. 1GI3. 14. 15.; schepen 1590. 92.96. 97.1601. 8. 9. 1). 11. 12. 16.; raad 1591.. 1607, 17.; kerkmeister |
|||||||||
|
27
|
|||||||||||||||||
|
quainen op de Nue by een, ende daer oock weder gescheyden alle vier de vendels;
dit trecken des sehutters is datelijck een liedeken gemaeckt, daer oock in vervat is voorgaende handelinghe tot noch toe in een somma, dat ick hier by stelle, ora dit voorgaende schrift, ende gaet op de wyse: De reyn liefste vierich* 1610.
Q
|
|||||||||||||||||
|
ende van
alle dese te singcn |
|||||||||||||||||
|
Hoe dat by is coraen
Sal ick doen verhael,
Dat heb ick vernomen t Gesien alteniae].
Door de alteracy, Die de borgers rechten aen,
Een groote tribulacy Doen sy utstaken die vaen,
te doen cleden, ende dat sy in coleuren accoordereii
sellen mitten anderen dienaers, welcke cleedinge dus■■.: stat becostigen sal na ouder gewoenten em.." Nog werdeu de volgende bepalingen omtrcnt dez<;
stads trompers gemaakt j als : Anno 1601. Apr. 27. gagie 2 gulden ter wCek; 1602.
Maart 18. jaerlijks 150 gulden 1644. Dec. 2. ver- boogt met 20 gulden; 1651. Sept. 8. verhoogt tot 200 gulden; 1624. Sept. 13. een half jaer gratic te heb- ben; 1633. May 27. zdndags van half twaalf tot twaalf uren te spelen op't Stadhuys; 1633. Oct. 21. alle dagen, als de groote klok luydt, te spelen; 1638. Oct. 15. dagelijcks ten lialf twaalf urea te spelen op 't Stadhuys ; Raadsbesl. Jan. 1643. verboden te spelen op eenigeballetten; JJtr. Plakaatb* III. 476. voorts eerie ordonn. van 30. Octob. 1643. houdende de instructie voor de zes trOinpers. Utr. Plakaatb. III. 504. 1644. Dec. 30. te gebruiken op solenineele maeltyden, brui- loften, enz. Utr. Plakaatb. III. 505. 1641. Nov. 12. en 1644. Jan. 29. te hebben een rock van bruin gecouleurd laken en daeraan haar silvere letters te hangen; 1628. Dec. 8. Ordonnautie. 1640. Jan. 8. gecondemneerd inde careutie van een maand gagie , omdat sy in de Academic op de inaugurate van een' professor niet gespeeld haddeu. Gemortificeert 1702, Jan, 2. Ruadsbeduiteni |
|||||||||||||||||
|
Ick ben nu gedachtich
|
- o. ■
|
||||||||||||||||
|
Den voorleden tijt,
Hoe ick was woonachtich In Wtrecht verblijt.
Doen d'acht vendels vlooghen Van die schoone borgery,
In de stee nu tooghen Maer vier vendels schuttery.
|
|||||||||||||||||
|
4 speelludcn wt Brabant, ende seilen des avonts , eer sy
opten toern gaen, alle heylige dagen 's avonts op ttasen- berch een Meotet spelen, ende alle saterdagen avonts ende aller onser liever vrouwendage des avonts, sellen sy onser vrouwen lof spelen in die Buerkerk , ende sel- len elck hebben voer hoer pensy YijftichRijns gulden current, sulcx gelt , als in den budel gaet." An. 1520. des donredages na den xin. dach.
» Sleten scepenen, raiden ende oudermans tusschen
die jonge scutten ter eenre , ende die stattronipers ter audere syden, alse dat die jonge scuts den trompers voorsz. geven sellen ^ van Wt der stat ende weder daer in te brengen , als fty die papegaey schieten , jaerlicx 6 stirrers elcken tromper^ ende wes men hem van voor- leden jaren sculdich is, sel men hem daer na betalcn , ende sy sellen voortaen gehouden wesen den jongen scutten jaerlicx daervoer te dienen in wt ende inbren- gen , als sy den papegaey scieten , soo vele die scut- ten des begeren." Anno 1521. des maendages na Mauritii.
» Overcomen , ende belieft by den raide , dat men
4 vergulde brutsen voer den trompers sal lateu maec- ken ten miusten coste, des sellen dieselve brutsen altijt na doede ofte wandel van den trompers weder aen de stat komen ende bliven," Anno 1539. des maeitdachs den 8. April.
» ... Item die vier stattrompers van stondeu aen
|
|||||||||||||||||
|
28
|
|||||||||||||
|
7.
Daer toe hebben mijnheercn
Den gemeenen man
Altcmacl doen sweeren, En genomen daer van
Al die sy begeerden Tot haer nieuwe schuttcry,
Om alsoo te braggeeren Kermis in de maent July.
8.
Als sy hebben gedane
Den bestemden dach,
Trommels hoerde men slane Met een groot gewach.
Doen mosten op die beene Al die heeren groot en cleen,
Om op te trecken reene En alsoo te comen byeen.
9.
Men sach se marseeren
Dese schutters eel,
Met fluweelen cleeren War en daer seer veel.
En trots in die wapen Waren sy met moede fel,
Die crijgslien sach men gapen Wie weet off't haer gerayden wel,
|
|||||||||||||
|
3.
In't jaer van sestien hondert
Ende tien daerby,
Was elck seer verwondert In Jannewary,
Doen dit eerst begoste Door een cloeck en stout bestaen,
Een seer groote coste Is dese stadt aengedaen.
|
|||||||||||||
|
Omdat wy die staten
Wouden hebben off,
Met alsoo te praten Maeckten wy't seer groff.
Soodat sy haest quanien Met een leger voor die stadt,
Qm ons alsoo te pramen Dat wy souden worden madt,
5.
Tot haren wil creegen
Sy die stadt eerlanck,
Hoe wel dat wy sweegen 'tWas tegen ons danck,
Dat sy daerin quamen Met crijgsvolck ongestuert,
Die nu waken t'samen Soo men alle avont sien buert.
6.
Sy hebben off gedane
Al die borgerwacht,
Die daer plach te gane Ronde in der nacht.
Dit moeten wy lydcn Dat het nu soldaten doen,
Met geweer op syden Off men ware vyant koen.
|
|||||||||||||
|
10.
Want sy mosten sane
Den geheele dach
Cloeck op die wacht stane, Alsoo men wel sach;
Omdat geen rumoere Soude comen in de stee,
Sorgende voor oproere En alsoo te trecken in vree.
|
|||||||||||||
|
29
|
||||||||||||||||
|
11.
|
13,
|
|||||||||||||||
|
Op die Nue sy quamen,
Dese vendels koen
Stonden daer te samen, Om naer huys te spoen.
Men sach se daer scheyden Elck trock naer sijn quaticr,
De cornel haer geleyden Was dat niet een vraey plasierP
U.
0 ghy prince crachtich
Siet van boven neer,
Geeft vrede eendrachtich, Dat wy moogen weer
Met malcanderen leven In liefde en eenicheydt,
0 heer wilt ons dat geven 3Vu en in der eewicheydt.
|
||||||||||||||||
|
In't trecken sy creegen,
Hoort wel mijn bedien,
Eenen grooten regen, Die haer dede vlien
Overal in huysen f Soo men sacb op 'tselve pas;
Die hemelse cluysen Liepen over haer seer ras.
12.
Das sijn sy getoogen
Dees vier vendels schoon,
Lustich als sy vloogen Want sy cregen tot loon,
Den wijn hooch verheven Om te drincken met den mont,
Die haer wert gegeven 'tis waer dat ick u doen kont.
|
||||||||||||||||
|
Amen.
Eendracht maeckt macht, Anno
1610 den 29. dach July, fynis als elck by de sijn is, soo waer ick oock gern daer de mijn is. Godt kendt de sijne. Den 24. dach July een groot rumoer geweest 'savonts, doen die soldaten optogen op de July 24.
Nue, tussen den borger ende de soldaten, alwaer den mayer gequest wordt op sijn peert, van een straetmaecker, Meerte genaemt. Den 25. dach oock tusschen den borger ende den July 25. geweldyge, maer is wel vergaen. Desen dach is Claes de Gooyer in 'tWystraet voor sijn duer gequest van een soldaet; ende desen dach is afgelesen van't stadthuys, dat de borger niet over de guete en sal gaen op die Nue, om onder de soldaten te dringen over die guete, ende op den 26. 27. ende 28. dach is een placcaet afgelesen op die Nue, onder die soldaten van July 26-28. wegen den gouverneur Ogley (I), als dat die soldaten niet comen sullen op die Nue, die geen |
||||||||||||||||
|
naesleaten July. Quam binnen de heere ridder en co-
lonel Cgle, commandeur enz. > ende vcrhaelde > dat |
||||||||||||||||
|
(1) Over dit voorval vindea wij het volgeade in
liet Raads-dagel. boek aangeteekeiid: Manendage den |
||||||||||||||||
|
-30
|
|||||||||||
|
wacht en hebben, dan die officieien, ende die sullen gehouden wesen, den burger niet
qualijck toe te sprekcn, op dat daer geen meerder swaricheyt en come, op dat daer geen
onnoosel bloet werde geslort binnen Wtrecbt, dat naby is geweest, maer wel vergaen.
Ain> 1. 2. Ende op den 1. ende 2. Augusty is dat geschut weder van de wallen gehaeldt, dat noch
Aug. 3. soo lange daerop gestaen hadde, ende weder in't ammonytyehuys gebrocht. Den 3. Augusty
sijn die sold a ten niet meer op de Nne in slachorden *s avonts gecomen, maer van't vendrich
Aug. 8. 9. logement na de waeht getogen. Den 8. en 9. Augusty heeft men een wachthuys beginnen te
maecken midden op de Nue van Noortwechse steenen , daer sy lang over maeckteu , eer't
An-. 1G. reed was. Den 16. Augusty is die princesse van Orange, buysvrou van den graeffvan Bueren
|
|||||||||||
|
te doen publicatie jegens den kynderen, jongens ende
halfwassen volck , van niet meer Yergaderingeii, moet- willicheyt ende insolentye te plegen , noch oock onder de parade van de soldaten te comen , als in de voor- leden weke , dat doen vermits de kermisse geconni- Yeert , daer van de publicatie by den secretaris in gestelt is , om op morgen by mijn heeren van den gerechte gevisiteert ende voorts gepubliceert te worden. Dat men oock voor alsnoch den deurwaarders voor eenige dageu des avonts soude laten gaen metten officier op de Neude, om alleenlijck regard te nemen op den geenen , die moetwillicheyt bedreven of qualijck. spra- ken jegens de bevelen, om des anderen daechs daer op in den gerechte ontboden te worden. Ende om dit al den heere commandeur te gaen
rapporteren , sijn gecommitteert Van der Lith ende Wcrckhoveu. Die weder gecomen sijnde , seyden, dat 'tselve Sjne E. wel geviel , ende indien de magi-> s'raet by missive op Syne E. begeerten cessatie van de parades der soldaten des avonts , dat hy sulcx geerne wilde doen, dan om redenen ea voor eenige dagen sulcx noch niet goet gevonden. Dat Syne E. oock hadde vermaent van tei* dih'gentie
te stellen van't wachthuys op de Neude voor de sol- daten , hctwelcke de raetsheer Van der Lith belast es , sprekende daer op mede aen den schepen Buth. Het krijgsvolk gaf in die dagen aanleiding tot,vele
besluiten in den stedelijken raad , wij vinden hierom- trent dit volgende in een Raadsbesl. van den XX. Aug. 1610: Gehoort nochmael het rapport van den heere schepen Helsdingen, naerder gesproken hebbeude mctte acht borgeihopluyden, die verclaert hadden van he! |
|||||||||||
|
het den raide niet onbekcnt en was het ruiuoer ende
de gepleegde moetwillichcyt op dynxdage des avonts ,
hy eenige burgeren ende iunewoonderen in *t doen
Tan de parade opte Neude, ende alhoewel hy
wel geloofde, dat het niet aller presenten, maer
ecnigen haer werck was , daer wt veel quaets hadde
connen vol gen ; maer dewyle noch tans Syne E. verstont,
dat veele noch obstinaet ende qualick sprekende ble-
ven, dat daerommc de raet, naer hcure voorsichticheyt,
soude gelicven daer inne jegens eenige moetwilligen met
discretic te versien; ende soe Syne E. conde verstaen,
dat gemunnureert worden eerst over het guaraisoen ,
inde vcranderingc off wttocht van deselve syne gestr.
niet en hadde noch conde disponeren, als de hooge
overheyt betreffende , ende voorts over de paraden ,
die de soldaten dagelicx dedcn , daer inne Syne E. wel
wilde voorsicu , indien sulcx hy de magistraet hegeert
worden, maer anders niet, soe het strecken soude tot
sijnder cleynachlinge ende disreputatie enz.
Waer naer op de sake in 't cort gcdiscourcert sijude ,
is goetgevonden , om den heere commandeur nyet te lange op te houden , Syne E. weder binnen te doen comes), ende aen te seggen, dewyle het was ecu sake van insien, dat de raet nierop naeder deliberercn ende resolveren soude, ende Sync E. 'tselve deur haere gecommitteerden mede devlen , gelijck geschiet ende Syne E. van de groote sorchvuldicheyt ende goede correspondence bcdanckt, door den ccrstcu burgemees- ter , den heere van Rysenburch. Desen vclgende de raet tot meermael vermaent sijnde tothun goeddebvoir onder de gemeente verwerende heure misverstanden etc. Is twitelijck na veele disconrsen goet gevonden |
|||||||||||
|
% I
|
|||||||||
|
in Wtrecht geweest, gelogeert in den Hulck. Den 24. Augusty is tyding gecomen, dat Aug. 24.
die stadt Guelyck geaccoordeert was met Sijn Excellence , graeff Maurits, ende den Branden- borgher. Den &. September is Eldert van Helsdingen baestich doot bleven op't oude kerk- Sept. 5. boff in de Keysers croon, (daer was wijn scboon), ende doot t? buys gebracbt. Den 6. dach Sept. 6. bebben die soldaten d'eerste reyse gewaeckt in de nieu cortegaerde op die Nue voor Zeselye clooster. Den 11. sijn die scbouten van die buerten ontboden , ofte daer nocb yemant ware, Sept. 11. die soldaten begeerde, daer souder incomen. Den 12. dacb 's avonts is op die Nue in't Sept. 12. wacbtbuvs een groot rumoer geweest, soo men seyde, van allarm te roepen, soo dat die soldaten mosten in de wapen wesen, niet wetende, wat daer te doen was, ofte wie'l dede (I). Den 13. sijn die scbouten van die buerten ontboden, ofte sy die cleppers af begeerden, men Sept. 13. sou die dan wel casseren , maer sijn *t gebleven. Den 18. sijn daer weder soldaten in comen, Sept. 18, |
|||||||||
|
geweer Diet off seer weynich te sullen connen beco-
mes , nauwelicx de costen van schoonmaken weerdich , ende dacromme insisterende tot restitute als nocb van heur vorschot extraordynarys in de alteratie gcdebour- seert, geen gemeenschap hebbende mette contributien totte wachten , als dewelckc totte ordynaire lasten ge- destineert waren; de raet accordeert den voorsz. bor- gerhopluyden te samen de somrae van eens seshondert gulden, des syluyden mette betalinge van dyen een wyle tijts sullen nemen patyentye, tot dat de voirsz, renten by den cameraer sijn betaelt, ende die restanten van de pachters was geschiet, etc. De notulen van. dien dag behelzen voorts :
Coprfi.
Reraonstrautie by mijnhecre den Gouvenieur over den crijgsvolck biunen Wtrecht gedaen de heeren schout, borgemeesters, schepenen en- de raeden der stadt Wtrecbt. Eerst alsoe geaccordcert is over yder compagnie te wesen een soetelaer, namentlijck ouder een grootc compagnie twee, ende onder cleyner compagnie e'en, ende dat d'selve soetelaers de bieren , die sy inslaen , sijn slytende onder de soldaten, die van baer soldye alleen moeten leven, ende mitsdien gbeen sware im- posten ende exchysen en connen lasten. Dat daer onime de heeren van de magistraet gelieve te admittc- ren, dat yeder soetelaer een tonne goet biers ter weecke tnach inslaen op borgerexchys, gelijcx den soldaten in andere guarnisocucn tocgelateu wordt. |
|||||||||
|
Item alsoe de nacbten beginnen te vcrlengen ende
dat de keersen tot nocb toe inde courteguarden bestelt, nyet genoccb en sijn , om de nacbt mede over te bren- gen, dat die heeren gelieven, die tatixe van de keersen in yeder courteguarde te augmentercn , sulx dat men daer mede voor cenen langen winterschen nacbt ge- nouch hebbe. Mitsgaders oock te doen besorgen, dat in de respective courteguarden, daer men wacht houdt, tegens de aenstaende tijt gebracht wordetorflf, om voor de soldaten , by dage ende nacbt de wacht hebbende , te gebruycken. Alsoe oock dieversche wachtbuysen seer ondeckt endo
onbruyckbaer sijn f ende dat sulex tegeu de wintertijt geschapen is te verargeren , dat daer omrne de beeren gelioveu , baeren stadtmetselaer te doen omgaen , ende alle faultcn ende respective courteguarden remedicren. Actum 't Wtrecht den XVIII. Aug. 1610. (1) De Raadsbesl. in dato 17 Sept. vervatten de
volgende , hiermede in betrckking staande bijzonder- hetlen: Verhaelde mijnhecre de schout, op gistcrcn geweest te sijn op Vredenburch, ende aldaer in't stor- men der jongens geremarqueert te bebben eenen , die ge- naemt worden capiteinc van de glippers , wesende de soeu vanLijsbeth Baestiers, in den Ejckel by >t St. Elisabeths buys , ende noch een ander , capiteinc van de andere parthye , wooneade op't boven eynt , genaempt Hatgheu > wesende syne moeder eene wed u we; ende beei't de raet mijnbceren van den gercebfe geauctoriseert, om d'selve t'onbieden ende te doen strairen t'baerer E. discrctie enz. |
|||||||||
|
32
|
|||||||
|
om te wisselen tegen ander, ende bleven nu 13 vendel in die stadt voor ons, ende trecken
nu weder alle avont op met vliegende vendelen , alle avont 3, ende een corporaelschap voor Sept. 30. den commandeur tegen over die Domsteeg , daer hy woont. Den lesten September is dat avontmael des Heeren weder wtgereykt na gewoonte, maer't getal is cleen geweest, die daer Oct. l.gingen. Den 1. October op maendach is de magistraet verset na gewoonte , ende genomen Moersbergen (I) ende Driellenborch (2), schepens ende raden. Nu 'savonts ende 's morgens vroech diesoldaten de weet laten doen, dat die soldaten niet wt huer quartieren en souden gaen , maer Ori. 13,18. by buys blyven. Den 13. October een groote dievery geweest in 'tDolhuys. Den 18. October afgelesen, dat men geen liedekens (3) moet singen van glippers ofte ho man ho, ofte passequillen maecken ofte strooyen ; want die scboute met syne dienaers hebben 's avonts langs die straten ronde gedaen, ofte sy iemant van glippers hoorden singen (die mosten op Oct. 22. Hasenborcb springben). Den 22. October alle die soldaten gemonstert, sonder yemant aen Oct.25.de poorten te laten. Den 25. eenigbe ingeluydt, die rumoer gemaeckt badden 's avonts op die straet, onder anderen Jan Melsersen ende Tielman , sijn broer, passementwerker, maer niet en quamen. Omtrent desen tijt, is daer een liedeken gemaeckt van die cloeckheydt der borgers
van Wtrecbt, bedreven den tijt, dat sy baer geweer bebben gebadt ende baer stadt bewaeckt, oock van't innemen des casteels, dat begonde gemaeckt te worden in 'tjaer 1529 op sinte Katrynen clooster, van Sint Jansheeren, dat genaemt worde Vredenborch, ende har- toch Hendrik van Beyeren , bisscbop tot Wtrecbt, regeerde omtrent dien tijt sijns bisdoms; ende in November 1576 bebben die borgers van Wtrecbt haer casteel belegert, ende op Sinte Thomas dach sijn die Spaengyaerden van't casteel in die stadt gecomen , meenende die stadt in te nemen , maer't worde belet, ende omtrent acbt weeken daerna, op den 15. February anno 1577, is 't casteel overgeven in handen van den borger, die 't naderbant af deden breken. Dit liet (4) gaet op die wyse van den 79. psalm: die Heydnen sijn.
|
|||||||
|
(l)Jouker AdolphvandeWflel, Hcci^totMoersber- (3) StatlstesolUtie van 18. Oct. 16lO. Vtr* Pta*
gen, buvgcm.l Oct. 1610.11.12. Utr.Plakaatb, III.180* kaatb. III. 426.
(2) WiIIemvaiiDrilIenborch,schepe»1599. 1600.2. (4) Reeds vroeget- naar ona H. S. opgcnomen hi het
3.4.5.7.8.9.10.13*14. )5.16-17. ;raad 1606.; burgem. Tijdschrift voor Geschiedenis, Oudheden en Statistiek
1610. 11. 12. j boofdraan van Ac Handvdctboog 1613; van Utrecht. Utrccbt, W. van der Monde, Ih 4*
st;iat af bet vaardijnschap van de mnnt 1618. 19. Oct. bladz. 142-150*
Raadibtituit. en Utr. Plukaatb. III. 176 6t scqq. |
|||||||
|
33
|
|||||||
|
1.
Wtrecht ydoon,
Eertijdts een stadt verheven, By den nabueren schoon,
Sach men U, sonder sneven, Flooreeren wel
Met Heeren wijs van rade, Die cloeck en snel
U voorstonden, vroech en spade. U borgerye schoon
Toogen tot eenen toon
Als helden onbeladen, In lust ende eendracht,
Als 't bleek dach ende nacht
Aan haer manlijcke daden. 2.
D'welck sy toonden onvervaert,
Lustich en seer vaylyandich,
Tegen den Spaenyaerdt 1576 Op Yredenborch vyandich, J* In 't affallen wreedt; Als sy nyemandt verschoonden ,
Maer sloegen heet Al doot wat hen vertoonden.
U borgers, cloeck en ras, Sloegen daer op dat pas Seer haest alarm haer trommen,
En vochten met ackoordt Tegen den Spaenyaert verstoort, Die haer haest socht t' ontcommen.
|
|||||||
|
3.
En beschansten vuer
'tKasteel aan alle syden, Brceckende duer
Die huysen sonder myden, Cloeck welgemoet,
Om soo te presarveeren. Veel borgerbloet,
Sach men daerdoor salveeren; Want sy schrickelijck en fel
Schooten seer rebel
Met slangen en kortouwen, Door de geheele stadt,
Veel toorns en huysen pladt,
Waerdoor was groot benouwen. A.
De borgers vroet
Groeven doen seer eendrachtich Ras met der spoet,
Tot in haer wallen crachtich, En dwonghen haer
Kasteel haest op te gheven, Hoewel daer claer
Menich heldt voor was geblevcn; Want seven weken vry,
1577 Sach men den borger bly ' Lustich alle avonts comen, Met vier vend'len op de wacht
Seer fraey en wel bedacht,
D'welck den Spaenyaerdt deed schromen. &
|
|||||||
|
a*
|
|||||||||||||||
|
7.
|
|||||||||||||||
|
Als nu 'tkasteel
Met ackoordt was opgegheven, Quam haest krackeel
Met die Duytschen daer beneven, Pie voor dc stadt
1577 En binnen Wtrecht lagen; m a^' Seer haest en radt Begosten sy te clagen, Over hare betalinge goet j
Waer door sy, met der spoet,
Ecndraehtichlijck beslooten Te vallen in do stadt,
En pilgeeren al ons schadt j
Maer 'theeft die Heer verdrooten. |
|||||||||||||||
|
Tot uwer eer,
0 vroom Wtrechtse helden, Moet iGk nog meer
U daden voorts vermelden, Die gy beweest
1579 Als U wilde over vallen Blanck, onbevreest,
Met sijn muyteneerders alien, Die ghy Iastich weerstondt
En worpt hem in den grondt
Met reel van sijn soldafcn, Die met schanden, seer verbaest,
In der vlucht met grooter haest
Wtrecht mosten verlaten. |
|||||||||||||||
|
0.
|
|||||||||||||||
|
8,
|
|||||||||||||||
|
De borger haest,,
Manlijck en wijs van raden,. Seer onverbaest
Te beschutten hare schaden, Quam in 'tgeweer;
Haer vend'len lustich vloogen 1577 In eendracht seer,. m ay" Hans Moff sy haest bedroogen, Tambergen haer cornel
Werd haest gevangen snel,
Die men op Vreboreh brochte, De borgers seer valyandt
Dcden seer tryumphandt
Haest ruymen, dit gedrochjte. |
Noch manlijcker
Xoonden ghy U, ten tyden Als veltvluchtich
Waren aan alle syden 1585 U chrijsvolck bloodt, * un* En princen daer beneven, Die mccstal doodt
In den slach V Ameronghen bleven; Als de vyandt seer breedt
Ons sticht geheel beschreedt.
Tot aan de hollansche palcn, Sach men, cloeck en welgemoedt,
U borgers, met der spoedt,^
Grooten prijs end' eer behalen. |
||||||||||||||
|
35
|
|||||||||||||||
|
11
|
|||||||||||||||
|
Dies hy met list
Soeckt Marssevelle streeken, En soeckt geern twist;
Gelijck 't wel heeft gebleekeft In den handel loos
Nu onlancks wedervaren; Hoe men seer boos
Den borger ginck beswaren. 1610 Waer heeft men ooit gehoordt* inMeert. Dat men door valsch rappoordt Een volck ginck onderbrengen, Die in unye en verbondt
En eendracht met haer stondt
Gaen belegeren en bcspringen. |
|||||||||||||||
|
U hooftden snel
Waren doen meest geneegen , Met der vyandt wel
Tappotomenteeren allerweegen. Onder sauegaerdt
Ginck den adel hem begeven, Die seer vervaerdt
Vreesden Wtrecht soude sneven. U borgers wel gemoet
Trocken al met der spoet
Om Vreeswijk te beschansen, En waren onversaecht,
D'welck den Spaenyaerdt heeft mishaecht Dies hy seer haest ginck dan sen. |
|||||||||||||||
|
10.
|
12.
|
||||||||||||||
|
Hier wt condt ghy,
Die vroom is, haest bemercken, Hoe de borgery,
In daden en in wercken, Hem altijts vroom
In als hebben gedragen. Als de......:.
Van den adel was verslagen;
Hoewel men claerlijck siet,
Dat men als nu met vliet
Den borger gaet benouwen, Door haer pracktijcken loos,
En valsche vonden boos
Haer goet recht gaen onthouweii. |
|||||||||||||||
|
Dreychden haer fel,
Te pilgeeren en to branden, Bestormen snel
En maecken heel tot schanderi Als vyanden quaet,
Die geheel wederstonden 's Lands goeden staet.
Sijn dit niet quade vonden, Dat men den vroomen haedt,
Haer recht gaet maken quaedt
0m sijn boosheid te bedecken; Daer gewelt heel dyclyneerdt
De justytye hooch gceerdt,
'tis grootelijcks te begecken. 6*
|
|||||||||||||||
|
;36
|
|||||||||||||||||||
|
Op al haer boosheydt loeren ,
En gheeven hen haer loon, Tot al der werelt toon, Voor haer gewelt seer prachtich,
Doordien sy eedt noch woordt Gelooff nochte ackoordt Ghehouden hebben crachtich.
Waeckt ende bidt
Siet alttjdt toe. |
|||||||||||||||||||
|
13.
Ghy borgers goedt
Al wordt ghy nu bedwonghen, Met geweld onsoet,
U trouheydt heel besprongen Houdt goeden moedt;
Godt sal u saeck wtvoeren, En met der spoedt
|
|||||||||||||||||||
|
fynis anno 1610 in October ende November alle beyde.
Dit lict docht mijn tot dese matery dienende, soo quam mijn in den sin dit hier byte-
stellen:
|
|||||||||||||||||||
|
■■■
Dat alle man te wille zy. Ick kan 't soo wel niet maken
D'een sal 't prysen en d'ander laken
|
|||||||||||||||||||
|
Als men inoede is geleesen van dese dingen
Soo mach men opheffen van te singen. Wie kan 't geramen, segget my, |
|||||||||||||||||||
|
Nov. 5. Den 5. November hebben die soldaten weder gemonstert, als voren; omtrent dese weke
is de borger 2 stuver afgetogen van servys van de soldaten, hebbende nu maer 7 stuver (1). Not. 10. Den 10. op Meertens avont is de ordinaris Beer gecocht (2). In dese maent is Johannes Wten- bogaert t' Wtrecht comen voor een wyle tijts hier gestaen, meende die verstrooide gemeente weer by een te brengen , die in dese trOublen oneens waren geworden, door verscheiden 3Vov. 25. oorsaecken. Den 25. November is de prins ofte hartocb van Anhaldt in Wtrecht comen , Dec. 4. met grooten staet in den Hulck. Den 4. December sijn sommighe boeckvercopers voor de heeren ontboden, om 9ijae enneen van Wtenbogaert (3), ofte sy niet en wisten , van wie dat |
|||||||||||||||||||
|
lycke saecken , vele ontevredeuheid onder de Gerefor-
meerde predikanteu. Ruardus Acronius, predikant te Schiedam, gaftoen
eene predicatie uit, welke Wtenbogaert 23 jaren te voren gedaan had, met oogmerk, om daarmede aan te toonen , dat de schrrjver van het tractaat zich zel- ven niet was gelijk gehleven. Er verscheen tevens een paskuil, WtenhogaerU jae en neen , waflrop Wtenbo- gaert antwoordde met zekeren voorlooper. Over ver- der geschrijf van Acronius, hetwelk Vincent van Dril- lenburg te Utrecht , in verscheiden villeyne Chartabtlkn onder het volk bragt, xie men Wtenbo,gaert's JUven , hi. 75. 76. |
|||||||||||||||||||
|
(1) In April van het vorige jaar werd de magistraat
gediongen dit geld tot 9 stuivers te verhoogen. Zie deze Kronijk , pag. 16 , 3 April 1610. (2) Zie deze kronijk op het jaar 1615.
(3) De geschillen over de leer, waarvan in den tekst
reeds gesproken is , uamen zoodanig toe , dat de sta- ten van Utrecht, l>ij resolntie van 28 Novemb. 1610 (Wtenbogaert, Kerk. Hist. fo. 545) last gaven aan de kerkendienaren gecommittcerden der syuode , ora de synodale hepaliugen van 1606 te herzien, en daar- van rapport te doen. Intusschen predikte Wtenbo- gaert te Utrechti en veroorzaaktc ziju tractaat van de Author it at ecmr II. Christxhjcker overheydt in kercke- |
|||||||||||||||||||
|
37
hct quam. Daer mosten sy eedt op doen, dat sy't niet en wisten. Den 5. is Claes de Dec. 5.
Gooyer gesocht in sijn huys, maer ontquam't (I). Den 6. December 's morgens vroech alle Dec. 6. die 13 vendels in bataille gestelt op die Nue ende Gansmarckt ende de Plaetse, die ruytery van Amersfoort in laten comen, ende op Vredenborch gesleldt tot 's avonts , ende desen dach sijnder veel borgers gesocht, ende oock Claes de Gooyer's wijff gevangen, maer ontset door die buerwijffs 5 ende desen dach is afgelesen, soo yemant Claes de Gooyer met sijn soon , den officier, in handen wist te leveren , soude 300 guldens hebben, ende die hem wiste, ofte herbergde, ende niet aen en brocht, die soude 300 guldens verbueren. Den 8. Dec. 8. op Saturdach sijn daer 10 ofte 12 borgers ingeluydt, onder vvelcke was Tymanvan Wee (2) ende andere meer, wat sy gedaen hebben is Godt bekent, ick weet het niet. Den 12. is Dec. 12. Claes de Gooyer ingeluydt met sijn soon. In desen nacht is daer een rumoer geweest door't schieten van een soldaet, die een vleeshouwer quetste, dat hy daeraen sterff, soo dat die ruytery door die stadt reden 's nachts. In dese weeke sijn daer noch soldaten ingecomen. Den 19. December noch twee vanen ruytery, ende die eene vaen van Sijn Excellence weer Dec. 19. wtgetogen, sijn 't nu in die stadt Wtrecht 15 vendel voetvolck en 2 vanen peerdt saem 17. Noch op den 24., sijnde kersavont, heeft men die ketenen aen de straten afgebrooken ende Dec. 24. oock ront om die Nue, daerna oock de palen. Den 25. op kersdach , Wtenbogaert in den Dec. 25. Dom geleert, ende oock dat avontmael des Heeren daer wtgereykt. Den 27. December een Dec. 27. ordenancy afgelesen van den brandt (3), hoe een ieder hem daerin sal dragen ende regideeren |
||||||||
|
(1) Niet onbelangrijk is hetgeen omtrentdezen Claes
Evertszen vanGeyn, bijgenaamd de Goyer, voorkomt in de Raadsbcsluiten , luidende deze aldus : De raet desen avont geladen ende vergadert sijnde ,
is verhaelt, dat mijnheeren van den gerechte voor den noen ontboden hebben Claes de Goyer , backer inde Nieustraet, deselve in gebreken was te comen , als seggende, hem sulcx ongelegen te sijn, ende dat daer omme den substituut schout daernaer gesonden was, om hem te halen , maer want hy met sijn soon den officier met gewapeuder hant haddcn geresisteert, dat mijnheeren van den gerechte, volgende de geivoonte ende ordre van doen, gelast ende gecpmmitteert haddcn mijnheer den schout ende pantvercopers, omme te gaen ten huyse van den voorsz. Claes de Goyer , ende aldaer te inventariseren de goederen , dan dat hapr E. daer comeude uytten huyse wordcn gehouden ende ge- keert, waervan mijnheeren Tan den gerechte goetge- yonden haddcn den rade t'ndyertcreu, ende yoorts |
t'samenleyck t'adviseren, off men jegens hem den
aenstaende nacht de vergaderinge aldaer soude gaen verstoreu off den dach van morgen verwachten , het welck gediscoureert sijnde, is eyntelijck goetgevonden hierop te verstaen het advys van den heer commandeur des guarnisoens, ende sijn deselve gecommitteert de heere van Suylen, schout, ende d'Overstc burger- meester , mitsgaders Volckert Both ende Doctor El- bertus Sosius , schepen , dewelcke quamen rapporte- ren , dat de heer commandeur goet vont de saecke an te laten staen tot morgen, ende middelertijt soude so- dane goede wacht doen houden , datter geen swariche^t soude valleu. Raadsbesluitcn van den 5. Dec. Zie verder de hierachter medegedeeldc vonnissen etc. (2) Tyman van Wee (Weede) burgerhopman 1606 ;
raad 1607; capitein genomineert 1615; capitein van de vrijwillige burgers 1633. Raadsbesluiten. (3) Ordounantie op den brand. Uir.Plakaatb. 111.609.
|
|||||||
|
38
Dec. 29. in tijt van noot. Den 29. weder Tyman van Wee, Willem van Aucoop ende andere ingeluydt.
Pec. 30. Den 30. Wtenbogaert in den Dora gepreeckt. Dit is het principaelste van dit jaer 1610. Dat ick meest hebbe gehoort ofte gesien.
Eyndc des jcter? anno J6JO.,
|
||||||
|
1611.
Nu come ick tot het jaer 1611, dat ick oock cortelijck beschryve selj docli ick en sal
Jan. 1. die dingen soo nau niet schryven, als't voorleden jaer. Op nieujaersdach heeft Wtenbo-
Jau. 5. gaert in den Dora een schoone nieujaerspredicacy gedaen. Den 5. Claes de Gooyer weder in-
Jan. 15. geluydt met sijn soon. Den 15. January alle die soldaten stadskint gemaeckt, dat men haer
Jan. 16.niet meer sal borgen, dan daer de officieren voor spreken en goet voor sijn (I). Den 16.
dach is Wtenbogaert geweest tot Kanter ende Helsdingen $ maer hoe hyt daer gevaren is, en
Jan, 19. vveet ick niet ; hy weet het best, wat bescheyt hy gecregen heeft. Den 19. Claes de Gooyer
weder ingeluydt met sijn soon, als boven, voor de derde reyse. In dese maent is die borger-
Jan. 2G. schap geset op 50 gulden in Wtrecht (2). Den 26. January is op die plaetse een geschavot-
teert, met roeden gegeesselt, met name Auguslijn, eertijts ons doelmeester geweest, om dat
hy tegen die soldaten eenige comosye gehadt hadde, ende is de eerste geweest, die
Fcbr. 5. openbaer is gestraft geweest, aengaende dese saecke van den trouble. Den 5. February is
Crispijn, op die Nue, van een vendrich seer geslagen, ende in *die cortegaerde gebrocht, ende
op middach ten 2 uren heeft die banclock geluydt, om den vendrich te crygen , die soude
Febr.8. 50 gulden hebben, maer is haest gemaeckt tusschen beyde syde. Den 8. is graefF Ernst
met sijn huisvrouwe ingecomen, om den gouverneur Ogley sijn kint te heffen, d'welck ge-
Febr. 10. schiedde den 10. February in den Dom , alwaer de graelF met ons schoutin ende Eysenborch
over stont; ende daer is een groote feeste gehouden tot den commandeur van alle die staten
Fcbr. 11. ende heeren , die daer waren 5 ?t was een dochter ende hiet Lecresya. Den 11. heeft het seer
Fcbr. 12. gedondert ende geblixemt op maendachs avonts. Den 12. sijn alle die soldaten gemonstert,
Febr. 16. 15 vendels te voet, ende twee cornetten te peerde. Den 16. February sijn op Vredenborch 2
Francooysen gehangen, van den crijgsraet, ende is de eerste justytye geweest in dese trouble
aen den hals. In dese maent begoste die ruytery lancks die straten te ryden des nachts,
ende daer sijn vele borgers gevangen ende oock gepynicht, als Meester A^ndnes, Johan Ruys,
(1) Utr. Plakaatb. III. 688. burgerscbap , welke som nu verboogd , en later v-eder
(2) Vrocger betaalde men 25 gulden voor bet regt van verminderd werd. XJtr, Plakaatb. 111. 270.
|
||||||
|
3D
|
|||||||||
|
Gen-it Obijn , ende noch vele gehaelt, oock borgermeester Kanter, met sijn soon Lambrecht
Kanter (I) op den 21. dacli 's morgens ingebracht sijnde gevlucht buyten die stadt, den
schout met de dienlijders ende veel soldaten, die mede wt geweest hadden, om hen 's nachts
te vangen, ende daermede inquamen, en boven gebrocht en wel bewaert. Den 22. twaelf Fcbr. 22
ofte dertien ingeluydt, die wech sijn, onder welcke oock was Hendrik van Helsdingen,
borgermeester geweest. In dese woke sijn die raden van die generate staten ingecomen.
Den 27. sijn die voorschreven weder ingedaecht, maer Helsdingen niet; want sy hem dienFebr.27.
volgende nacht inbrochten , wt den Hage, daer sy hem deden arresteren , als sy hoorden ,
dat hy daer was comen , om te procederen voor den borger, ende mede boven gebrocht en
vast geset, ende wel bewaert (2). Den 28. begon men twee coriegaerden te maecken, aen Febr. 28.
elcke eyndt van de statencamer, een om die staten te bewaren. De eersten dach Meert Mart. I.
oock een corte gaerde begonnen op dat Vredenborch voor die ruytery 'snachte in te waecken.
Den 3. Meert is daer een Engels beer incomen , die 'savonts die soldaten in bataille heeft Mart. 3.
doen stellen op die Nue. Den 13. Meert sijn die voorschreven 12 weder ingeluydt voor de Mart. 13.
derde reyse. Den 19. Meert is meester Dirck, coster van de Geertenkerk ingeluydt, d'eerste Mart. 19.
reyse. Dese tijt sijn die staten generael na den Haghe getrocken, om sentencie te halen van
de gevangenen personen , ende op goeyvrydach den 22. Meert weder comen, daerop paes- Mart. 22.
avont goede tyding afquam door die stadt, maer was niet; want die staten t1 samen ver-
gaert waren in die statencamer, daer men doen al in waeckten aen de eynden. Den 29. Mart. 29.
weder die 12 ingeluydt voor die vierde reyse, ende noch 3 ofte 4 daerby, voer de eerste
reyse. Oock is Croonenborch, onse roeper (3) gegeeselt, omdat hy qualij ck sprak
ende vloekte op die heeren tegen die soldaten, die hem quelden. Den 30. Meert alle die Mart. 30.
drayboomen (4) afgedaen ende wtgegraven, door die stadt, ende om die wallen, ende op bet
Janskerckhof, opdat sy niemant bijlen (5) souden. Den 6. April is Johannes Speenhove's (6) wijff Apr, 6.
gestorven, die lanck sieck geweest hadde, ende is weer getrout aen die vrou van Dirck Bos,
capiteyn geweest, ende troude in den eerste van February 1610 in de Geertekerck.
|
|||||||||
|
(1) Lambert Kanter, schepen 1600. 1. 2. 3; raad
1604. 5. 8. (2) Hieromtrent leest men in het onuitgegeven rt gis-
ter van 't Commissieboek der staten , in dato 23 Febr.: »Commissie voor Ja. Meertensz. Meerlingen , ebt. schout, waerby hem belast wort te licbten den persoon van Hendrik van Helsdingen, wt de bewaringe van de E. Mo. HH. staten van Hollanfc , ende te leveren in handen van den officier der stadt Utrecht, foh 181. (3) Waarschijniyk de stads omroeper.
(4) Drariboomen, zoo als er nog wel ten platte-
|
|||||||||
|
landen, op wegen en bij kerkhoven gevonden worden ,
stonden hier en daar in de stad en aan de singels. Zij werden des nachts en in geval van oploop geslo- ten,», ten einde de straten te versperren. Vergelijk DE Riemer , Btsch. v. 's Gravenh. I. 98. noot %V» (5) Bijlen , dat is omhakkeii.
(6) Dezc Johannes Specnhoven of fyeenhovius was
den 19. Augustus 1605 tot predikant te Utrecht be- roepen , den 28. Junij wcrd hem vergund de woning in Abraham Dolv, vervolgens is hij den 8. Februarij; 16119 gelicentieert. Raadsbesh |
|||||||||
|
40
|
|||||||
|
Apr. 17. Deu 17. Apr. is Lambrecht Kanter wt die gevangenis comen , ende de weet cregen, dat hy
Apr. 20. niet \vt moste gaen tot weerseggens toe. Den 20. Meester (Dirck) weder ingeluydt, oock A-lbert May 5. Dier. Den 5. May is Hendr. van Nyeroy (I), cameraer der stadt, ia de Jacobskerck onder 't preecken neergevallen , dat by sterft. Omtrent desen tijt is daer een pooweet tot Driilenborch geweest, hem vermanende tot vrede, liefde ende eendracht aen den borger, daer hy over May 8. gestelt was, seyde hy tegen hem. Den 8. dach May heeft men drie van dese gevangbeuen \ermaent om te sterven, als Meester An dries , Jan Rays, Gen-it Obijn, ende 'snachts bet schavot gestelt op die plaets, ende 'smorgens ten 3 uren al die 15 vendels ende de 2 vanen peerde in de wapen gestelt, ten 5 uren die ruytery van Amersfoort in laten comen, ende alle die poovten vast toegehonden. Ende ten 6 uren luide de banclock d'eerste reyse, ten 7 May9. uren die tweede reyse, op dondcrdach voor pingsteren den 9. May. Ondertusscben heeft men dat crijsvolck in ordfe gestelt, op die Nue 8 vendels, die Gansmarckt 2 vendels, op 't oude Kerckhoff een vend el, de Vischmarckt een vendel, rontom dat schavot een vendel in een rinck, daer ruyterij rontom van achteren, die Witvrouwenpoort 2 vendel, ende veel straten met ruytery; oock aan 'tKatryne clooster ruytery, daer die staten waren. Ondertus- scben heeft die borgcry seer geloopen om genade aen heeren ende staten. Dat sant lach al op *t schavot, ende drie doodkisten voor in 't stadthuis stonden; soo heeft die banclock ten 10 uren weder geluyt 3 ende cloen quam eerst op 't schavot Meester Andries in sijn hemt. Die sentencic gehoort hebbende, heeft hy aen den borger seer yeel gesproken, ende onder- tusscben een oploop gecomen , maer verginck ten besten; ende na verscheyden voetvallen hitmen geleydt; ende doen Jan Ruys oock in *t hemt de sentencie gehoord hebhende, oock binnen gcleydt 5 de derde Gerrit Obijn, seer mismaeckt sijnde , oock in 't hemt op sijn knien gevallen, de sentencie gehoort, oock tegen den borger wat gesprocken ende ingeleydt. By dese waren steets drie predicanten, daer sy mede op 't schavot quamen, ende de .scherprechter daerby. Dese waren die sterven souden; sy wisten niet beters, elck voor haer hooft, voor dat sy genade hoovden; ten &. Dirk Kanter oock sijn sentencie hoorde, ende wechgeleydt; ten 5. Hendrik van Helsdingen oock als boven geseyt is, ten 6. een coperslager, ten 7. een droogscheerder (2). Dit sijn degene, die op 't schavot sijn geweest, ende daechs -daer vertogen^ ende datelijck sijn mede alle die voorgenoemde ingeluydte personen geban- nen , niet weder te comen op lijfstraffe, ende dat paerdoen daerby, die noch souden mo- gen misdaen hebben (3). Dit is ?t principaelste van dese saecke, gepasseert tot noch toe. |
|||||||
|
(1) Hendrik van Nyenrodc , schepen 1604. 5. 6,7. ten laste gelegde misdaden en vonnissen vindt men
8. 9. 10; camcraar 1610. RaadsbesU en Vtr. Plakaatb. hierachter medegedeeld. JII. 179- (3) De kronijkschrtjver deelt ons, omtrent de in-
(2) Cocnrael Willemsz. en Cors. Corssz., de lnin geluide of in de zaak betrokkene personen niets ver-
|
|||||||
|
41
|
||||||
|
Den 30. May is de president Radelant ende de procureur-generael (I) afgeset, om-May30.
dat sy goet borgers waren , ende sijn wt dat hoff gedaen. Den 6. Juny is de lantgrave Juny 6.
van Hessen in Wtrecbt geweest, alwaer groote mangafycheyt was onder die soldaten, die hy
ginck sien door die stadt. Den 15. Juny is Gerrit Jansen dekenkremer op die plaetse ge-Juny 15,
geeselt ende geschavotteert, om qualijck spi'eken; na dat hy verscheyden reysen was ingeluydt,
is hy noch gevangen geworden buy ten die stadt, ende sijn swager, met name Ledolphus Jansen,
rumoermaeckende met een bloot mes onder de justicie, is oock gevangen, ende acht dagen
daerna oock gegeeselt op 't groote schavot. Sijn sentencie was, om te sterven, maer om een
passy, die hy hadde, en is 'tniet gedaen geworden; want hy die passy noch. creech in den
buegel aen den pael, doen men hem geeselen soude. Den 22. July op maendacli is de July 2%.
schuttery voor de tweede ryse opgetogen, onder beleydt van den krijchshaftigen vromen
collonel DriJIenborch ende Bodt, cornels capiteyn. Den 5. Augusty is de graefF Philips Aug. 5.
van Bueren (2), sone van den prins van Oranje, incomen met sijn huysvrouwe, ende heer-
lijck ingehaelt, oock daerna den 11. weder wtgeconvooyt van ?t garnisoen ende de heeren.
Den 6. Augusty een groot onweder geweest van groote hagelsteenen in sommige steden, Aug. o.
als tot Amsterdam ende Haerlem, maer insonderheit tot Usselstein , daer steenen vielen van
4 ofte 5 lood, ende in 't midden een fatsoen als een doodtshooft met even soo vele syden.
Den 5. September is den hertoch van Nieuborch tot Wtrecht geweest, ende daechs daerna Sept.>.
vertrocken.
*
Dit is het principaelste dat in ?t jaer anno 1611 is gepasseert, dat ick hier cortelijck hebbe
in een somma byeenvergadert, om memorie tc verstercken. Eynde des jaers anno J6JJ.
|
||||||
|
der mecle , maar geeft in zijn werk, eene in druk (2) Philips Willem resideerde dcstijdsin zijne heer-
uitgegeveno verzameling van vonnissen , welke verza- lijkheid Breda , maar deed von tijd tot tijd klcine uit-
meling wij volledigheidshalve , achter de aanteekenin- sf.appen naar Brussel , naar Oranje of wel naar Holland.
gen dit jaar betreffende , laten volgen. Van Capelle , in zijne Verhandeling over den graaf
(1) Zie over dezen Willem van Radelant en den van Buren, heeft weinig brjzonderheden deze jaren
procureur - generaal van Leeuwen onze Kronijk op betreffendei
het jaar 1618 , den 26. Aug. in de aanteekeningen. 6
|
||||||
|
>i2
|
||||||||
|
Copien van de sententien, ofte vonnissen binnen Wtrecht gewezen,
teghens verseheyden persoonen , die gecomplotteert, eride voor- genomen hadden, omme den heere commandeur ende krijchsvolck, deur ordre van de Ho, ende Mo, Heeren die Staten Generael van de vereeniehde Nederlanden, e?ide Syne Princei. Exe, hitmen de voorschreven stadt commanderende, ende garnisoen houdende, te ve?vneesieren, ende de E, Heeren Staten $ landis van Wirechi te overvallen, om tc brenghen, ende meer andere grouwetichey- den te pleghen , ende haer selven, ende andere van hunne factie, met gewelt in de i^egieringhe, ende des Lants OJficien testellen (I). AIsco Jan RuYSCH , bastaert, sclioer maccker alhier binnen Wtrecht, jcgenwoordich gevan-
gen opten huyse van Hasenberch , buvten 'pyne ende banden van ysere bekent heeft, dat by gcvangen nae dat Syne Gen. graeff Ernst van Nassau den magistraet verandert heeft, tot verscheyden reysen geweesl is, ten huyse van Claes Evertsz. van Geyn, in de wandelinge genaemt de Goyer, ende oock op andere plaetsen als daer van aenslagcn gesproken vvorden, vergeseltschapt met de voorsz. Claes Evertsz., Tyman van Wee, Willem van Aucoop, Mr. Andries coster ende sehoolmeester S.lNicolaes, Merten Gerrilsz., Jacob Aeilsz. ende an- deren, dat ten huysc van Claes Evertsz. voorsz. principahjek gemaeckt is den schricke- Ijjcken ende boosen aenslach , om bet krijchsvolck door ordere van de Ho. Mo. heeren die staten generael der vereeniehde Nederlanden, ende Syne Princei. Exe. binnen dc stadt Wtrecht garnisoen houdende, te vermeystercn , de magistraet weder af te setten , noemende deselve te wesen een deel quidams, ende seggende, dat Kanler ende Ilelsdingen haer ove- richeyt waren, ende deselve met gewelt weder in te dringen , ende der stalencamere, als die heeren staten op een beschrijvinge ofte generaele dachvaert vergadert souden wesen , om dat men se dan al te samen by den anderen soudehebben, op schoonen middach omtrent 12uren, met geweldt te besetlen, daer toe in den hoff van Lambert Kanter 200 musquettiers souden geleyt worden, ende in de Svvarte Clock oock eenige borgerye, ende in de vcrgaderinge vande heeren staten, doen comen tien ofte twaelf mannen met lange mantels, hebbende daer on- der een cort roer met een sabel, die seggen souden jegens de heeren staten: Geeft ons onse privilegien ofte dat gaetter door; dat sy de heeren staten alsdan vast houden, doen x*eecke- nen, ende wel soo tracteren souden, dat sy niet weder in den Haghe souden loopen clagen , ende in heurluyder plaelse anderen , daer van eenige in de informatie genoemt worden , in de regeringe stellen , ende dat sy aldaer in de statencamer door een oudt manneken toe- gemaect ende gedeguiseerd als een statenbode, den heere commandeur over het krijchsvolck souden ontbieden , ciio, eiio, ende hem by de cop vatten ende afdwingen patente om de soldaten te doen vertrecken 5 dat Willem van Aucoop presenteerde voor te gaen, seggende: soo ick wijeke, soo doorschiet my, welcken aenslach ny gevangen ende sljn complicen al voor hadden om in 't were te stellen, op de leste voorgaende beschrijvinge. Item dat hy gevan- gen daer na op een ander tijt was geweest ten huyse van Claes Pauwelsz. Verriet, in de Rydende Bode, met Claes Evertsz., Tyman van Wee ende andere omtrent 16 ofte 17 persoonen sterck, ende dat Tyman van Wee haer aldaer voorgehouden hadde dese woorden, ende afgenomen hadde den navolgenden godloosen, grouwelijcken ende den execrabelen eedt: Goedemannen, 't gene dat ick u lieden hier voordragen sal, dat moet secreet blyven, ende wy mosten |
||||||||
|
(l) Tot "Wtrecht, by Salomon de Roy , ordinaris drucker vande heeren staten 'slandtsvan Wtrecht. 1611. 4t0.
tveedc uitgave id. 1611. 4to. |
||||||||
|
r
|
||||||||
|
m
|
|||||
|
malcanderen trouwelijck helpen, by last, by brant, by noot, ende getrouwelijck bystaen, ende
die geene die bet uytbrengt ofte seyt, al waer bet jegens sijn eygen wijff, die sal duyvels eygen wesen , ende dat hy gevangen ende anderen daer opseyden: jae , verclarende hy gevangen, dat de voorsz. grouwelijcken ende godloosen eedt strecte om by alle voorvallende occasien haren abominablen, moordadigen aenslach op de soldaten, de magistraet, ende de heercn staten in 't werck te stellen v ende dat alle de gene, die by het duen van denselven eedt geweest sijn , ende oock hy gevangen van dier meeninge waren, seggende Tyman van Wee voorder na ge- daneneedt: Ick, Jacob Aertsz. ende Herman Henricsz. Backer, sullen u seggen wat gylie- den doen suit, ende op aJJes ordre stellen, verclarende hy gevangen voorts, dat dese dxye by Claes Evertsz. voornoemt bcraemt waren , om te wesen de hoofden in 't neder-eynt van de stadt, ende dat sy in ?t ovei,-cynt van de stadt oock wel hoofden jVinden souden; dat Claes Evertsz., Gerrit Gerritsz. Backer ende meer anderen, hem gevangen wel geseyt hebben, dat Jacob Aertsz. ende MertenGerritsz. dicwijls I>y Kanter ende llelsdingen geweest sijn, ende met haer gespro- ken hebben; dat Clacs Evertsz. hem gevangen oock selfs geseyt heeft? dat hy tot verscheydeu reysen by Kanter geweest is, ende hem sells, oock noch nae de Ossemerct lestleden gesproken hadde, dat hy Claes Evertsz. wel raet vviste orn dc clock S. INicolaes te doen trecken, door Mr. An dries coster aldaer, ende S. Geert door Mr. Dirck coster aldaer, dat voorder gebleeckeu is, dat do voorsz. Wiliem van Aucoop, tlendrick Jansz. den Boer ende andere op S. Nicolaes avondt, (als de voorgenoemde Claes Evertsz. ontboden sijnde voor cle magistraet te comeu, 't selvo geweygert, ende den officier ende schepenen commende om hem te halen, geresistcert hadde) alle mogelicke debvoir hebben gedaen om hare complicen op te been te crygen, ende 'tgene sy jegens den commandcur ende de soldaten, mitsgaders dc magistraet ende de heeren staten voor hadden , by avondt, emmers voor twaelf men des nachts, hadden wiilen atlenteien, aleer de compagnle ruyter van Syne Prince]. Exc., ende de coiupagnieu voetvolck, by de heeren staten van YVtrecht ontboden, soude connen aencomen. Dat oock desen gevangen met Mccster Andries cosier ende schoolmeester Sinte INicolaes , ende andere sync complicen , daer nacr bc- ducht sijnde, dat haer boos voornemen ende schrickeiijeken aenslach ontdeckt soude worden, by malcandeien sijn geweest, ten huvse van Claes llenricksz., kistmaecker ende biertapper aen de Vyebrugh, alwaer syhrjden gelijcken god Juosen, grouwelijcken ende execrabelen eedt malcanderen voorhielden ende hebben gedaen, te we ten : dat hy duyvels eygen soude wesen , die vet van haren aenslach ende eedt in de Bydende Bode gedaen , soude openbaren ofte belijden , ende dat hy gevangen ende andere svne complicen daer op geseyt hadden: jae wel, alles plot tegenstaende dat hy gevangen onlangs te vooren benefi'ens andere goede ende vrome edelen burgercn ende ingesetenen deser stadt, den behourhjeken eedt van ge- trouwichevt aen Godt, ende dc heeren stateu ende de magistraet hare wettige overicheyt hadde gedaen. IJe voortganck van welcken sediteusen ende moortdadigeu aenslach, ten waere die door GlrIes sonderlinge genade ontdeckt ende verhindert ware geweest, niet alleeu veroor- saeckt en! soude hebben een groote bloelstortinge, soo van de goede burgeren ende inge- setenen deser stadt onder malcanderen , midtsgaders van de soldaten ter ordounantie van de Ho. Mo. heeren die staten generael der vereemchde Nederlandeu, ende Sync Prince!. Exc., binnen dese stadt garnisoen houdende, maer oock gestreckt soude hebben tot ])erturbatie van de gemeene rust, ruine , oppressie ende onderganck van dc stadt, mitsgaders van den gehee- len staet van den lande van Wtrecht in 't particulier, ende lot cretickinge va-n de publijcke authoriteit, mitsgaders van den welstant van de vereenichde Nederlanden in 't generael, ende daeromme aen den principale autheurs, complicen ende participanten van dien , ende sulex aen desea gevangen, anderen ten exemple, behoort gestraft te worden, te meer om dat hy gevangen in de voorgaende schrickelijcke niuyterye hem, oock groffelijck heeft misbruyct: Soo 6*
|
|||||
|
^
|
|||||||
|
is 't, dat die gecommitteerden der Hooge ende Mogende heeren die staten generael der ver-
eenichde Nederlanden als by de selve met advyse van Syne Princel. Exc., ende des raedts van state specialijcken tot de kennisse ende judicature deser saecke mede gelast ende ge- authoriseert sijnde, ende hier van aen hare Ho. Mo. communicatie ende openinge gedaen heb- hende, die E. E. heeren staten 's landts van Wtrecht, eensamentiijck het gerecht der stadt Wtrecht, doende recht op de aenclachte ende conelusie van den sehout derselver stadt: Verclaert hebben ende verclaeren by desen, dat de voorschreve Johan Ruysch begaen
heeft Crimen Icesce Majestails , ende daer over verbeurt lijf ende goet, condemneren over- sales den voorsclireven gevangen gebracht te worden ter plaetse daer men gewoonlijck is justitie te doen, ende aldaer geexecuteert le worden met den sweerde datter de doot nae volclit, verclarende syne goederen geconiisqueert tot behouf van den heere van den lande. A-ldus gedaen ende gearresteert t'Wtrecht den 7. May 161L.
Ende was onderleijekent, G, Il.mia.
Alhoewel Jabt Ruysch , schoenmaecker gevangen, volgende die sententie jegens hem al-
reede gepronuntieert, ten exempele van andere, behoorde metter doot gestral't te worden: Soo is 't nochtans , dat die gecommitteerden van de Ho. ende Mo. heeren die staten gene- rael van de vereenichde Nederlanden , die heeren staten 's landts van Wtrecht, ende die van den gerechte der stadt Wtrecht, gelet hebbende op de ernstige bede ende intercessie van de borgemeesteren, mitsgaders van den eersamen ende godtvruchtigen kercken-dienaren met den kercken-raedt, ende eenige andere goede ende vrome burgeren deser stadt, meer gene- gen wesende om te gebruycken genade dan rigeur van justitie, hebben de lijfstraffe in de bovengeschreven sententie geroert, gemitigeert ende versacht, gelijck sy die mitigeren ende versachten mits desen, ende bannen oversulex den voorschreven^ gevangen ten eeuwi- gen dagen uyt alle de geunieerde Nederlanden, landtschappen ende steden aen deselve behoorende, sonder daerinne wederomme te mogen comen, op pene van aen het leven ge- straft te worden; te ruymen de stadt, steden ende landen van Wtrecht, binnen den tijdt van vierentwintich uren, ende d'andere landen binnen acht dagen daer na, verclarende syne goederen vervallen ende verbeurt te sijn aen den heere van den lande. Gegeven t'Wtrecht op den negenden May 1611.
Ende was onderteychent y G. HAMEL.
|
|||||||
|
Alsoo Mr. A.NOR.IES Hendricksz. , schoolmeester ende coster van S. Nicolaes kercke al-
liier binnen Wtrecht, jegenwoordelijck gevangen opten huyse van Hasenberch, buyten pyne ende banden van ysere bekent heeft, dat hy gevangen nae dat Syne Gen. graeff Ernst van Nassau, de magistraet verandert heeft, tot verscheyden reysen geweest is ten huyse van Claes Evertsz. van Geyn, in de wandelinge genaemt de Goyer, als daer van aensla- gen gesproken worden, vergeseltschapt met de voorschreven Claes Evertsz., Tyman van Wee, Willem van Aucoop, Jan Ruysch schoenmaker, Merten Gerritsz., Jacob Aertsz., ende meer anderen, ende dat aldaer ten huyse van Claes Evertsz. voorsz. principalijck gemaect is , den schrickelijcken ende boosen aenslach, om het krijchsvolck door ordere van de Ho. Mo. heeren die staten generael der vereenichde Nederlanden, ende Syne Princelijcke Excel- lence binnen de stadt Wtrecht garnisoen houdende, te vermeysteren, de magistraet weder af te setten, noemende deselve te wesen maer een deel quidams ende seggende dat Kanter ende Helsdirgen haer overicheydt waren, ende deselve weder in de magistraet te setten |
|||||||
|
45
|
|||||
|
ende der statencamcre, als die heeren staten op een beschrijvinge ofte generaele dachvaert
vergadert souden wescn, op schoonen middach ointrent 12 uren, met geweldt te beset- Xen, daer toe men in den hof van Lambert Kanter 200 musquettiers moeste leggen ende in de Swarte Clock oock eenige borgerye, ende in de vergaderinge van de heeren stateix doen comen tien ofte twaelf mannen met Jange mantels, daer on der bcbbende een cort roer met een sabel, die seggen souden jegens die heeren staten: Geeft ons onse privilcgien ofte dat gaettei* door, ende dat sy aldaer in de statencamer door een oudt manneken toege- maeckt ende gedeguiseert als een statenbotle, de beere commandeur over het krijchsvolck souden ontbieden cito oito, ende hem afdwingen patente om de soldaten te doen vertrecken, ende dat de voorschreven Glaes Evertsz., Willem van Aucoop , ende een jongman met een lang aensicht, die by gevangen aen den Steenwecli wel hadde sien stacn, dan sijnen nacme niet en wiste, seyden dat het geen muyterye en was, dat de heeren geen wettclijcke over- beydt en waren , dat hy Aucoop wilde eenen voorganger sijn, ende den voorschreven Jacob Aertszen. Dat by met sijn vendel eerst soude uytcomen, welcken aenslacb by gevangen ende sijn complicen al voor hatlden om in 't were te stellen op de leste voorgaende beschryvinge. Item dat hy gevangen daer nae op een auder tijdt was geweest ten huyse van Glaes Pauwelsz. Verriet, in de Rijdende Bode, met Claes Evertsz. voorschreven, Tyman van Wee ende andcre, ende dat Tyman van Wee haer aldaer voorgehouden hadde dese woorden, ende afgenomen den naevolgenden godtloosen , grouwelijcken ende execrabelen eedt; Goede mannen, 'tgeen dat bier geschiet dat moet secreet blyven, ende wy mosten malcanderen trouwehjek bystacn, ende die geene die het uytbrengt ofte seyt, al waer het jegens sijn eygen wijff, die sal duyvels eygen wesen : ende dat hy gevangen ende anderen daer op haer vingeren hebben opgesteecken, verclarende hy gevangen , dat de voorschreven grouwelijcken ende godtloo- sen eedt streckte om by alle voorvallende occasien haren abominablen moordadigen aenslacb op de soldaten, de magistraet ende de heeren staten in ?t werck te stellen, ende dat alle de gene, die by het doen van den selven eedt geweest sijn, daer van kennissc hadden. Dat oock hy gevangen bekent heeft, dat hy over desen aenslacb tweemael hadde gecom- municeert met Dirck Kanter, te weten, eerst t' syne Ranters huysinge , door begeerte van Claes Evertszen voorsz. ende andere sijne complicen doen ter tijdt ten huyse van den selven Claes Evertsz. in merckelijcken getale vergadert sijnde, ende daernae noch eens op 't kerckhof van Sinter Nicolaes. Dat by gevangen van Claes Evertsz. voornoemt gevraecht sijride, of hy geen raedt en wist om die clock te trecken ? gesejdt heeft, dat hy daer wcl een toe wiste te crygen. Dat voorders gebleken is dat de voorsz. Willem van Aucoop, Hendrick Janszen den Boer ende andere op S. Nicolaes a von t (als de voornoemde Claes Evertsz. ontboden sijnde voor de magistraet te comen 't selve geweygert ende den officier ende sche- penen, comende om hem te baelen, geresisteert hadde) alle mogelijck debvoir hebben ge- daen om hare complicen op te been te crijgben, ende 't gene sy jegens den commandeuv ende soldaten, mitsgaders de magistraet ende de heeren staten voor hadden, by avont, em- mers voor twaelf uren des nachts hadden willen attenteren , al eer de compagnie ruyter van Syne Princel. Excell. ende de compaengien voetvolck by de heeren staten van Wtrecht ont- boden , souden connen aencomen. Item dat Johan Jansz. de soon in 't Vliegende Vercken , hem gevangen, in sijn school op S. Nicolaes avondt ofte omtreut de selve tijdt nae sijn bestc onthout, hadde comen seggen: JVIijn is daer geseyt, het sal van daech aengaen,iek wil mijn laecken afhalen, ende passen op mijn geweer, past gy oock op u geweer. Dat oock desen gevangen met Johan Ruysch ende andere syne complicen daer naer beducht sijnde, dat haer boos voornemen ende schrickelijcken aenslach ontdeckt soude worden, malcanderen ten huyse van Claes Heyndricsz., kistetnaker ende biertapper aen de Vyebrug, by gelijcken godtloosen |
|||||
|
46
|
|||||||
|
ende grouwelijcken eedt van duyvels eygen te sullen wesen belooft hebben haren aenslach
secreet te houden , ende niet te belyden, (alles niet tegenstaende dat by onlangs te vooren, heneffens andere goede ende vrome edelen burgeren ende ingesetenen deser stadt, den be- hoorlijcken eedt van getrouwicheydt aen Godt ende de heeren staten ende magistraet hare wetlige overichevdt hadde gedaen, De voortganck van welcken seditieusen ende oproerigen aenslach, ten ware die door Gods sonderlinge genaede ontdeckt ende verhindert ware geweest, niet alleen veroorsaeckt en soude hebben een groote bloets tor tinge, soo van de goede burgeren ende ingesetenen deser stadt onder malcanderen , mitsgaders van de solda- ten ter ordonnantie van de Ho. Mo. heeren die staten generael der vereenichde Nederlanden ende Syne Princel. Excell. binned dese stadt garnisoen houdende, maer oock gestreckt soude bebbcn tot perturbatie van de gemeene ruste , ruine, oppressie ende ondergauck van de stadt , mitsgaders van den geheelen staet van den lande van Wtrecbt in 't particulier, ende tot crenckinge van de pubiycke authoriteit, mitsgaders van den welstandt van de ver- eenichde Nederlanden in 't generael. Ende daeromme aen de principale autheurs , complicen ende participanten van dien , ende sulex aen desen gevangen, anderen ten exempele, behoort gestratt te worden : Soo is 't, dat die gecommitteerden van de Ho. ende Mo. heeren sta- ten generael der vereenichde Nederlanden , als by deselve met advyse van Syne Princel. Excel], ende rade van state specialijeken tot de kennisse ende judicature deser saecke medegelast ende geauthoriseert sijnde, ende hier van aen haere Ho. Mo. communicatie ende openinge ge- daen hebbende , die heeren staten 's landts van Wtrecbt, eensamentlijck het gerechte der stadt Wtrecbt, doende recht op de aenclachte ende conclusie van den schout derselver stadt: Verclaeri hebben ende verclaeren hy desen, dat de voorschreve Meester Andries begaen heeft Crimen Icesce Majestatis, ende daer over verbeurt lijf ende goet, condemneren over sulex den voorschreven gevangen gebrocht te worden ter plaetse daer men gewoonlijck is justitie te doen , ende aldaer geexecuteert te worden met den sweei'de datter de doodt nae volcht, verclarende syne goederen geconfisqueert, tot behouf van den heere van den lande. Aldus gedaen ende gearresteert t'Wtrecbt den 7. May 1611. Ende was onderteyckent, G. Hamel.
Aiboewel Mr. Andiuks , coster ende schoolmeester van S. Nicolaes, gevangen, volgende die
sententie jcgens hem abeede gepronunlieerl, ten exempele van andere, behoorden metter doot gestraft te worden: Soo is ?t nochlans, dat die gecommitteerden van de Hooge ende Mo- gende heeren die staten geiterael van de vereenichde Nederlanden, die heeren staten \s landts van Wtrecht, ende die van den gerechte der stadt Wtrecbt, gelet hebbende op de ernstige bede ende intercessie van de boigcmeeslcren, mitsgaders van den eersamen ende godtvruch- tigen kercken-dienaren met den kercken-raedt, ende eenige andere goede ende vrome burgeren deser stadt, meer genegen wesende om te gebruycken genade dan rigeur van justitie, hebben de Jijfsiraffe in de bovengeschreven sentenlie geroert, gemitigeert ende versacht, gelijck sj die mhigeren ende versachtcn mits desen, ende bannen oversnlcx den voorschreven gevangen ten eeuwigen dngen uyt alle de geunieerde Nederlanden, landt- schappen ende steden aen deselve behoorende, sonder daerinne wederomme te mogen coinen op pene van aen het leven gestraft te worden, te ruymen de stadt, steden ende landen van Wtrecbt, binnen den tijclt van vierentwintich men, ende d'andere landen binnen acht dagen daernae, verclarende syne goederen vervallen ende verbeurt te sijn aen den heere van den lande. Gegeven t' Wtrecbt op den 9. May 1611. Ende was onderteyckent, G. IJamei.
|
|||||||
|
Alsoo JoHANGERRiTSZ.CLrjVCKET, laymaker, geboren van Ludickhuysen iu 'tsticht vanMunster,
woonencle alhier binnen Wtrecht, jegenwoordelijck gevangen op den huyse van Hasenbereh, bayten pyne ende banden van ysere bekent heeft, dat hy gevanghen nae dat Syne Gen. graefF Ernst van Nassau de magistraet verandert heeft, tot verscheyden reysen geweest is ten huyse van Glaes Evertsz. van Geyn, in de wandelinge genaemt de Goyer, ende oock op an- dere plaetsen als daer van aenslagen gesprocken worden , vergeseltschapt met de voorschreven Glaes Evertsz., Tyman van Wee, Willem van Aucoop, Mr. Andries , coster ende school- meester van S.NicoJaeskerk, Jan Ruysch, schoenmaker, Merten Gerritsz., Jacob Aertsz., ende meer anderen, ende dat aldaer ten huyse van Claes Evertszen voorschreven, principaJijck ge- maeckt is, den schrickelijcken ende boosen aenslach, om het krijchsvolck door orderevando Ho. Mo. beeren die staten generael der vereenichde Nederlanden , ende Syne Princel. Excel], binnen de stadt Wtrecht garnisoen houdende , te vermeysteren ; de magistraet weder af te setten, noemende deselve maer te wesen een deel (juidains, ende seggende, dat Kanter ende Helsdingen haer oVericheydt waren, ende deselve met gewelt weder in te dringen , ende der statencamere , als die heeren staten op een beschrijvinge ofte genei'ale dachvaert verga- dert souden wesen, op scboonen middacb omtrent twaelf uren, met gewelt te besetten, daer toe men in den hoff van Lambert Kanter 200 mustiuetiiers soude leggen, ende in de Swarte Klock oock eenige borgerye, ende als die slatencamer soo beset soude wesen, dat dan Kanter ende Helsdingen die staten tot de rekeningen wel souden dwingen, welcken aenslach hy gevangen ende sijn complicen al voor badden om in 't werck te stellen op de leste voorgaende beschrijvinge. Item dat Claes Evertsz. voorschreven hem gevangen ende meer anderen van syne complicen daer nae op een ander tijt hadde doen vergaderen ten huyse van Glaes Pauwelsz. Verriet, in de Rydende Bode, alwaer deselve Claes Evertsz., Ty- man van Wee, hy gevangen ende anderen tot achttien ofte negentien in getaele ver- gadert sijn geweest, ende dat Tyman van Wee haer aldaer voorgehouden heeft dese woor- den ende den naevolgenden godtloosen grouwelijcken ende execrabelen eedt: Goede mannen 't geene dat ick seggen sal dat moet secrect blijven, ende wy moesten malcanderen trouwe- lijck helpen, by last, by brant, by noot, ende getrouvvelijck bystaen, ende die gene die bet uytbrengt ofte seyt, al waer het jegens sijn eygen wijfF, die sal duyvels eygen wesen, ende dat hy gevangen ende anderen daer op den eedt hebben gedaen ende geseyt: jae, verclarende hy gevangen dat den voorschreven grouwelijcken ende godtloosen eedt strecte om by alle voorvallende occasion haren abominablen moordadigen aenslach op de soldaten, de magistraet ende de heeren staten in 't werck te stellen, ende dat alle de gene, die by het doen van denselven eedt waren , daer inne consenteerdeu, ende dat sy sich met die woor- den dat by last of by braudt syluyden malcanderen souden bystaen beholpen, maer die mee- ninge was die soldaten uyt te jagen, ende dan die heeren wederom op te doen staen , ende setten die ander, die gi'aeff Ernst gecasseert hadde, wederom in haer voile posscssie, ende dat sy vermaenden van brant of last, dat men alsdan malcanderen soude bystaen , dat was maer dat sy sorgden , dat het yemant van henluyden soude uytbrengen , ende dat sy sich dan daer mede souden verantwoorden : dat Tyman van Wee, Herman den Backer ende Jacob Aertsz resolutie soude nemen, hoe men de saecke soude in 9t werck stellen om de sol- daten uyt de stadt te crijgen, ende soo sy het met haer dryen niet vinden en conden, soo souden sy noch drie tot haer nemen, namentlijck Claes Evertsz. voorsz., Ilendric Peterssen ende Meester Andries voornoemt, dat hy wel gehoort heeft dat Jacob Aertsz.. veel tot Kan- ters ginc, ende Claes Evertsz. tot Ilendrick van Helsdingen, dat voorders hy gevangen Johan Feyt, ende Coenraet Willemsz. coperslagers, met Claes van Royesteyn op S. Nicolacs avont (als de voornoemde Claes Evertsz. ontboden syndc voor de magistraet geweygert hadde te comen, |
||||||
|
■
|
|||||
|
48
ende den officier ende schepenen, comende om hem te haelen, geresisteert hadde, Wilkin van
Aucoop ende Hcndrick jansz. den Boer alle mogelijcke debvoir deden om haer compliccn op te been te crijgen, ende 'tgene sy jegens den commandeur ende soldaten, mitsgaders de maeislraet ende de beeren staten voor badden , by avont immers voor twaelf uren des nachts badden wiilen attenteren aleer de compagnie ruyter van Syne Princel. Excel!, ende de com* pagnie voetvolck , by de beeren staten van Wtrecht ontboden , souden connen aencotnen) iu den avontstont gegaen sijn boven in de stadt, om te sien hoe het daer al stont, ende comende ontrent de Smeebrug gesproken hebben Aert van Dijck, die henluyden seyde, onse borst sijn allegader by malcanderen, elc past op sijn geweer, ende ick op het mijn oock ' het mijn staet hier al gereet, ick en denck niet of daer sal haest wat vallen, dat sy van daer gegaen sijn in de Massegarst, by Jacob Hendricz. mutsemaecker , die in de voorgaende muy- tene corporael geweest is, ende hem geseyt, 't gene sy van Aert van Dijck verstaen had den , hoe bet boven in de stadt stont, die daer op seyde, dat by het wel wiste, ende dat by ende anderen daer omtrent geresolveert wares haer buerte te bewaeren ende niemant door te la- ten, dat sy van daer voortgegaen sijn voor de deur van Aert Willemz. van Laeckenvelt, suijder ofte cleermaecker, oock woonende in de Marssegarst, ende geweest sijnde in de voor- gaende muyterye provoost, dat die terstont uyt sijn deur quam bersten, ende vraechde: sal ?t haest aengacn ? ende gaf goede courage, ende seyde als 't daer op aencomt wy sullen met een tree, met een vaert de sleutels van de Buyrkercktoorn halen, ende luyden de clock, t' vvelck sy alle toestemmende, sijn naer huys gegaen om haer geweer gereet te maken, ende op den haspel te passen , soo sy dat noemden, dat een weynich tijts daer naer by hem ge- vangen gecomen sijn, Willem van Aucoop ende Hendrick Janszen den Boer, ende hem sey- den, dat sy quamen uyt Tyman van Wee's quartier, ende aldaer badden hooren seggen, dat die borst daer oock op haer geweer pasten , daer byvoegende dese woorden : boven in de stadt is de borst al lnstig ende couragieus, elck past op sijn geweer, de borst wilde wel dat sy daer al aen wai*en , bet moet in de voornacbt geschieden eer het volck aencomt, ende dit alles niet tegenstaende dat by gevangen onlangs te voren, beneffens andere goede ende vrome edelen, borgeren ende ingesetenen deser stadt, den beboorlijcken eedt van ge- trouvweheit aen Goclt ende de beeren staten ende de magistraet haer wettighe ovcricheydt liadde gedaen. De voortganck van welcken sediticuseii ende oproerigen aenslach , ten waere die door Godts sonderlinge genade ontdeckt ende verhindert ware geweest, niet alleen veroorsaeckt en sonde hebben een groote bloetstortinge, soo van de goede burgeren ende ingesetenen deser stadt onder malcanderen, mitsgaders van de soldaten, ter ordonnantie van de lie Mo. beeren die staten generael der vereenichde Nederlanden ende Syne Princel. Exc. binnen dese stadt gnrnisoen boudende, maer oock gestreckt soude hebben tot perturbatie van de gemeene rust, mine, oppressie ende onderganck van de stadt, mitsgaders van den geheelen staet van den landen van Wtrecbt in 't partJculier, ende tot crenckinge van de publijcka authoriteit, mitsgaders van den welstant van de vereenichde Nederlanden in 't generael, ende daeromme aen de principale autbeurs complicen ende participanten van dien, ende sulex aen desen gevangen, anderen ten exemple, beboort gestraft te worden, te meer om dat by gevangen in de voorgaende schrickelijcke muyterye hem oock seer groffelijck heeft misbruyckt: Soo is't, dat de gecommitteerden cler Ho. ende Mo. heeren die staten generael der vereenichde Nederlanden, ais by desclve met advsye van Syne Princel. ExcelL ende des raets van state specia]ijck tot de kennisse anile judicature deser saecke mede gelast, ende ge- aulboriseert sijnde, ende hier van aen hacre Ho. Mo. commiinicatie ende openinge gedaen liebbende, die heeren staten 'slandts van Wtrecbt, eensamentlijck het gerecbt der stadt Wtrecbt, doende recbt op de aenclachte ende conclusie van den scbout derselver stadt: i
|
|||||
|
■
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
49
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Verclaert hebben ende verclaeren by desen , dat de voorsz. Johan Gerritz. begaen heeft
Crimen lessee Majestatis, ende daer over verbeurt lijf ende goet, condemneren oversulex den voorsz. gevangen gebracht te worden ter plaetse daer men gewoonlijck is justitie te doen, ende aldaer geexecuteert te worden met den sweerde datter de doot naevolcht, verclarende syne goederen geconfisqueert tot bebouf van den heere van den lande. Aldus gedaen ende gearresteert t? Wtrecht den 7. May 1611. Ende was onderteyckent, G. Hamkl.
De gecommitteerden van de Ho* ende Mo. heeren die staten generael der vereenichde
Nederlanden, mitsgaders die Ed. heeren staten 's landts van Wtreeht, eensanientlijck 't ge-> recht der stadt Wtreeht, gesien de ootmoedige supplicatie van Johan Gerritsz. Guncket gecondemneerde, daer by hy te kennen geeft, dat hy de waerheyt van syne forfaicten ende delicten goetwillichlijck geseyt ende bekent, van deselve sonderlinge leetweesen ende berouw heeft. Dat hem cock ten aensiene van syne goetvviilige bekentenisse, niet alleene van sijn misbruycken ende delicten , maer oock omdat hy te kennen gegeven ende geopenbaert heeft 't secreet van den aenslach, ende den eedt in de Rydende Rode gedaen, by den voorsz. gerechte hope van gratie gegeven is: biddende ende versoeckende daeromme ootmoedelyck om gratie ende genade. Hierop alvoorens gehoort hebbende, 'tadvjs van den sellout dei- stadt VVtrecht, ende meer genegen wesende tot clementie ende genade, als tot rigeur van justitie, oock begeerende den suppliant volcomentlijck ende effectueiijek te la ten genieten de gratie, daer van hem by den voorsz. gerechte hope gegeven is, quyt gescholden ende geper- donneert, schelden quyt ende perdonneren by desen, alle syne forfaicten ende delicten mcttu penen ende straffen in de bovengeschreven sententie geroert, ontslaen hem uytter apprehensie, ende imponeren alien officiers ende justiciers, daer over een swygen ende silentium, mils d.it hy suppliant hem voortaen drage in stilheyt ende obedientie, als een goet ende getrouw on* dersaet behoort. Gegeven t* Wtreeht op den 7. May 1611.
Ende was onderteyckent , (J. Hamel*
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Alsoo Gerrit Obijn , gewesene postmeesler van de Ho. Mo. heeren die staten generael der
Vereenichde Nederlanden, residerende alhier binnen VVtrecht, jegenwoordich gevangen op ten hinse van Hasenberch , btiiten pjne ende banden van ysere bekent heeft, dat Jacob Aertsz. ende hy gevangen, nae dat Syne Gen. graefF Ernst van Nassau den magistraet verandert heeft, lot verschejden rejsen t* samen gesproocken ende beraetslaecht hebben over den schricke- lijcken ende boosen aenslach, om den heere commandeur ende bet krijchsvolck, door ordre van de llo. Mo. heeren die Staten generael voornoemt ende Syne Princel. Excel!, binnen de" stadt VVtrecht commanderende ende garnisoen houdende, te vermeysteren, de magistraet we-* der af te sctten , Kan ter ende Helsdingen met den anderen weder in te voeren, de staten-* earner te verseeckeren , ende de heeren staten af te set ten ende te veranderen , dat Jacob Aertsz* wel raet wiste om 700 ofle 800 mannen by den anderen te crygen, ende tegens hem gevan- gen geseyt heeft: hadden wy de staten doot gestagen soo en hadden wy dese swariche\t niet gehadt, ende dat Bartholomew van Wee tegens hem gevangen oock wel geseyt heeft, had- den wv daer mede voortgegaen het hadde best geweest, seggende hy gevangen daerby, di-t Barthofomeus van Wee die gene is, die hem in dese swaricheyt gebrocht heeft. Dat oock by gevangen gedachvaert sijnde om te comen ten hnyse van Claes Pauwclsz* Verriet, in de J\y-* 7
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
■
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
■
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
■ %»WP
|
||||||||||||||||
|
i
|
||||||||||||||||
|
.
|
||||||||||||||||
|
50
dende Bode, hy gevangen aldaer geweest is met Glaes Evertsz. van Geyn, in de wandeh'nge
genaemt de Goyer, Tyman van Wee, Jacob Aertsz. ende meer andere syne complicen in merckelijcken getale, alwaer, nae dat Tyman van Wee syne propoosten totten voorsz. aen- slach dienende geseyt hadde, hy, Tyman van Wee, ginck staen aen de schoorsteen, ende dat Gerrit de Backer aleer Tyman van Wee voort begonst te spreken, vraegde, of de earner oock dicht was, ende ofte daer geen glippers ofte verclickers en waren, ende dat Gerrit de Backer, om daer van seecker te wesen uyt de earner ginck om te besien ofte daer yemantwas, die het mocht horen ofte luysteren, ende dat hy weder ineomende seyde in effect datter nie- inant en was. Dat Tyman van Wee hemlnyden doen voorhielt dese woorden, ende den na- volgenden godtlosen , grouwelijcken ende execrabelen eedt: Goede mannen , 't gene dat hier geschiet dat moet secreet blyven, ende wy mosten malcanderen trouwelijck helpen by last, hy brant, by noot, ende getrouwelijck hystaen , ende die geene, die het uytbrengt ofteseyt, al waer het tegens sijn e\gen wijff, die sal duyvels eygen wesen, ende dat hy gevangen ende andere daerop hare vingeren hebben opgesteecken , verclaerende hy gevangen, dat de voorsz. grouwelijcken ende godtloosen eedt strecte om by alJe voorvallende occasien haren abomina- helen moordadigen i;enslach op de soldaten, de magistraet ende de heeren staten in 't werck te stellen. Dat voorders gebleecken is, dat de voorsz. Willem van Aucoop, Hendrick Jansz. den Boer ende andere, op S. INicolaes avont, (als die voorn. Claes Evertsz. ontboden sijnde voor den magistraet te comen, 't selve geweygert, ende den oflicier ende schepenen, comende om hem te halen , gciesisteert hadde) aJJe mogelijcke debvoir hebben gedaen , oin hare com- plicen opte been le crijgen, ende 't gene sy tegens den commandeur ende soldaten , mitsga- ders de magistraet ende de heeren staten voorhadden, by avont, emmers voor twaelf uren des nachts hadden willen attenteren , aleer de compagnie rujteren van Syne Princel. Excell. ende de compagnien voetvolck by de heeren staten van Wtrecht ontboden , souden connen aen- comen. Alles niet tegenstaende dat hy gevangen onlancx te voren, beneffens andere goede ende vrome, edelen burgeren ende ingesetenen deser stadt, den behoorlijcken eedt van ge- trouwicheyt aen Godt ende de heeren staten ende de magistraet hare wetlige overicheyt hadde gedaen. De voortganck van welcken seditieusen ende oproerigen aenslach, ten ware die door Gods sonderlinge genade ontdeckt ende verhindert ware geweest, niet alleen veroorsaeckt en soude hebben een groote bJoetstortinge, soo van de goede borgeren ende ingesetenen deser stadt onder malcanderen, mitsgadcrs van de soldaten ter ordonnantie van de Ho. Mo. heeren die staten gcneracl der vereenichde Nederlanden, ende Syne Princel. Excell. binnen deser stadt garnisoen houdende, maer oock gestreckt soude hebben tot perturhatie van degemeene ruste, ruine, oppressie ende onderganck van de stadt, milsgaders van den geheelen staet van den iande van Wtrecht in 't particulier, ende lot krenckinge van de publijcke antho- riteyt, mitsgaders van den welstant van de vereenichde NederJanden in 't generael, ende daeromme aen de principaele auiheurs, complicen ende participanten van dien , ende sulex aen desen gevangen ende anderen ten exempele behoort gestraft te worden , meer om dat desen gevangen hem niet alleene dese reyse , maer oock in de voorgaende schrickehjeke muy- terje tegens synen schuldigen plicht ende eedt, als wesende in dienst van den lande, trou- looseJijck lieeit misbvujckt: Soo is ?t, dat de gecommitteerde der Ho. Mo. heeren die staten generael der vereenichde INederlanden, als hy deselve met advjse van Syne Princel. Excell. ende des raedts van state, specialijck tot de kennisse ende judicature deser saecke mede gelast ende geauthoriseert sijnde, ende hiervan aen haere Ho. Mo. communicatie ende openinge ge- daen hehbende, die Ed. heeren die staten 'slandts van VVtrecht, eensamentlijck het gerecht der stadt Wtrecht, doende recht op de aenclachte ende conclusie van den schout derselver sUidt: Vercliiert hebben ende verclaeren by desen, dat de voorsz, Gerrit Obijn begacn heeft |
||||||||||||||||
|
51
|
|||||||||||||||||||||||||
|
Crimen Imsoc Majestatis^ ende daer over verbeurt Iijf ende goet, condemneren oversulcx den
voorsz. gevangen gebrocht te worden ter plaetse daer men gewoonlijck is justitie te doen, ende aldaer geexecuteert te worden met den sweerde datter de doodt naevolcht, verclarende syne goederen geconfisqueert tot behouf van den heere van den lande. Aldus gedaen ende gearresteert t'Wtrecht den 7. May 1611. Ende was onderteyckent, G. Hamel.
Alhoewel GERRir Obijn gevangen, volgende die sententie jegens hem aJreede gepronun-
tieert, ten exempele van andere, behoorde metter doodt gestraf't te worden: Soo is 't noch- tans, dat die gecommitteerden van de Ho. ende Mo. heeren die staten generael van de ver- eenicbde Nederlanden, de heeren staten 's landts van Wtrecht, ende die van den gerechte der stadt Wtrecht, gelet hebbende op de ernstige bede ende intercessie van de borgemeeste- ren , mitsgaders van den eersamen ende godtvruchtigen kercken-dienaren met den kercken -raet, ende eenige andere goede ende vrome burgeren deser stadt, meer genegen wesende om te gebruycken genade dan rigeur van justitie, hebben de lijfstraffe in de bovengeschreven sen- tentie geroert, gemitigeert ende versacht, gelijck sy die mitigeren ende versachten mitsdesen, ende bannen oversulcx den voorschreven gevangen, ten eeuwigen dage uit alle de geunieerde Nederlanden, landtschappen ende steden aen deselve behoorende, sonder daer inne wederomme te mogen comen, op pene van aen het leven gestraft te worden; te ruymen der stadt, ste- den ende landen van Wtrecht, binnen den tijdt van vierentwintich uren, ende d'anderc landen binnen acht dagen daernae , verclarende syne goederen vervallen ende verbeurt te sijn aen den heere van den lande. Gegeven t' Wtrecht den 9. May 1611.
Ende was onderteyckent ^ G. Hamel.
|
|||||||||||||||||||||||||
|
Alsoo Dirck Ka#ter, jegemvoordieh gevangen op den huyse van HaSenbereli, bttyten p}ue
ende banden van ysere bekent heeft, dat Jacob Aertsz. van Wijckersloot hem gevangen cerst V synen hir\se ontdeckt ende te kennen gegeven heeft den aenslach , by denselven Jacob Aertsz* ende syne complicen beraempt ende voorgenomen, omme *t wacbthuys op de Neude te over- ran pelen, die soldaten van den anderen te separeren, ende te beletten dat sy by den an- deren niet en souden connen veisamelen, hem gevangen ende Hendrick van Helsdingen tot borgemeesteis te herstellcn , ende voorts die camere van de heeren staten 'slandtsvan Wtrecht te beset ten, ende dat sy aldaer in de statencamere deiir een oudt manneken, toegemaeckt ende gedeguiseert als een statenbode, den heere commandeur over 't krijchsvolck souden ontbieden, ende hem afdwingen patetite omme die soldaten te doen vertrecken , oock dat men eenige man net) sonde uytmaken , omme die tot haer boos ende quaet voorneinen aldaer te employerem Dat oock denselven gevangen aengenomen heeft, 't selve met den voornocmde llelsdingen 10 sullen communiceren, dienvolgende hy gevangen, anderhalven dach daernae, ten liilysc van Helsdingen is gecomen , dat aldaer den gemelden aenslach by Jacob Aertsz. ende Merten Ger- ritsz. wederom is verhaelt, ende daerover by denselven , mitsgaders desen gevangen endtf Hendrick van Helsdingen beraedtslaecht, dat oock den schrickelijcken ende boosen aenslach hem gevangen by Anclries Hendrickszen , schoohneester ende coster van S. Nicolaes kercke al- hier binnen Wtrecht op twee verschevden reysen voorgehouden is, namentlijck: eerst t* sy- nes gevangens hirjse met dese woorden in forma: Borgemeestcr, ick come altemet bier ende daer ende hoore de borgers spreecken, souden sy wat beginnen, het is nu tijdt, sy hebben 7*
|
|||||||||||||||||||||||||
|
■ ■
■
52
het soo wel overleyt, s\ souden wel tot haer voornemen comen , ende daer naer op S. Ni-1
colaes kerckhof met dese woorden in forma: Die borgers souden wel wat beginnen, maer vree- sen voor cen belegeringe; daer op hy gevangen geantwoort heeft: Voor een belegeringe en vreese ick niet, sondcr dat hy gevangen gelijck hy (oock volgende den eedt by hem gedaen) schuldich was, deselve aen de magistraet deser stadt te kennen gegeven heeft, ende dat-de voortganck van dense]ven seditieusen ende oproerigen aenslach, ten ware die door Godes sonderlinge genade outdeckt ende verhindert ware geweest, niet alleenlijck veroorsaeckt eti soude hebben een groote bloetstorlinge, soo van de goede burgeren ende ingesetenen deser stadt onder malcanderen, als oock van de soldaten , door ordonnantie van de Ha Mo. heeren die staten generael der vereenichde Nederlanden, ende Syne Princel. Excell. binnen dese stadt garnisoen houdende, maer oock gestrect soude hebben tot perturbatie van de gemeene ruste, mine, oppressie ende onderganck van de stadt, mitsgaders van den geheelen staet van den lande van Wtrecht in 't particulier ende tot crenckinge van de publijcke author!- teyt, mitsgaders van den welstandt van de vereenigde Nederlanden in 't generael, mits 'twelcke deselve aen de principale autheurs, complicen, partieipanten, beraedtslagers van dicn, ende sulcx aen desen gevangen ten exempele van andereu behoort gestraft te word en, te meer, overmits hy van de voorgaende schrickelijcke muyterye ende factie, tegens syne wettige overicheyt ende den slaet van den lande aengevangen, is geweest een sondei-Jinch instigateur ende direcleur, ende hem in deselve mede als een hooft heeft gebruickt ende laten gebruic- ken , ende dat hy niet jegenstaende hem 't selve was gepardonneert, onder conditie van dat hy hem in stilheyt ende sonder opioer voorts aen soude dragen, op peyne van als perturbateur van de gemeene ruste aen lijfi' ende goet gestraft te worden , hem heeft onderstaen onder andere verscheyden overtredingen, oock nopende den voorseyden moordadigen ende bloedigen aen- slach conventicul te houden, ende daer over te delibereren ende beraetslagen : Soo is 't, dat de gecommitteerden der Ho. ende Mo. heeren die staten generael der vereenichde Ne- derlanden , als by deselve met advyse van Syne Princel. Excell. ende des raets van state, spe- cialijck tot de kennisse ende judicature deser saecke mede gelast ende geauthoriseert sijnde, ende hiervan aen hare Ho. ende Mo. communicatie ende openinge gedaen hebbende, de Ed. heeren die staten 's landts van Wtrecht, eensamentlijck'tgerecht der stadt Wtrecht, doende recht op de aenclachte ende conclusie van den schont derselver stadt: Hebben den voor- schreven gevangen, oock u\t crachte van speciale consent ende authorisatie van de Ho. Mo. heeren staten generael van de vereenichde Nederlanden, met advys van Syne Princel. Excell. ende van den raet van state, gegeven den lesten Marty lestleden, gebannen ende bannen mits Jesen sijn leven lanck geduerende. uyt alle de vereenichde provincien, landtschappen ende steden daeraen behoorende , te ruymen de stadt, steden ende landen van Wtrecht, binnen den tijdt van vierentwintich uren , ende dy ander landen binnen den tijdt van acht dagen , sonder daer inne weder te comen, op pene van aen 't leven gestraft te worden , anderen ten exempele, verclaerende syne goederen vervallen te wesen aen den heere van den lande. Aldus gedaen ende gearresteert t' Wtrecht op den 7. May IBII. Ende was cmderteyckent y G. Hamel.
|
||||||||
|
Alsoo Hendrick van Helsmngen, jegenwoordich gevangen op den huyse van Hasenberch,
bay ten pjne ende banden van ysere bekent heeft, dat eerst Jacob Aertsz. van Wijckersloot, met hem raedts gepleecht heeft, hoe den borger (die hy seyde dat seer ontstelt was) hem dragen soude, ende daernae die selve Jacob Aertsz. ende Merten Gerritsz,, hem gevangen |
||||||||
|
-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
53
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
t' synen huyse ontdeckt hceft, ende te kennen gegeven hebben den aenslach, by denselven
Jacob Aertsz. ende syne complicen beraempt ende voorgcnomen, om 't wachthuys op de Neude te overrompelen , die soldaten van den anderen te separeren ende van den anderen te hou- den , Dirck Kanter ende hem gevangen tot borgemeesters te berstellen , ende het voorts op een under voet te brengen ; dat over denselven schrickelijcken ende boosen aenslach in sijns gevangens hays, by Dirck Kanter, hem gevangen, Jacob Aertsz. ende Merten Gerritss. be- raelslaecht is geweest, sonder dat by gevangen (gelijck by oock volgende den eedt by hem gedaen schuldich was) 't selve aen de magistraet deser stadt te kennen gegeven heeft, ende dat de voortganck van denselven seditieusen ende oproerigen aenslach , Len ware die door Godes sonderlinge genade ontdeckt ende verhindert ware geweest, niet alleen veroorsaeckt en soude hebben een groote bloetstortinge, soo van de goede burgeren ende ingesetenen de- ser stadt onder malcanderen , als oock van de soldaten, door ordonnantie van de Ho. Mo. heeren die staten generael der vereenichde Nederlanden , ende Syne Prince!. Excell. hitmen |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
dese stadt garnisoen houdende, maer oock gestieckt soude hebben
|
ioc c
tsffaai |
erturbatie van de ge-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
meene ruste, ruine, oppressie ende onderganck van de stadt, mi
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
rs van den geheelen
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
staet van den lande van Wtrecht in 't particulicr, ende tot crenckinge van de
"n
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
pubhjcke au-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
generael, mits
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
'twelcke deselve aen de principale autheuis, complicen, participanten ende beraetslagers van
dien , ende sulcx aen desen gevangen , ten exempcle van anderen , behoort gestraft te wordcn , te meer, overmits by van de voorgaende schrickelijcke muyterye ende factie, tegens syne wet- tige overicheit ende den staet van den lande aengevangen , is geweest een sonderling directeur ende hem seer trouweloselijcken , dewyle hy noch was in den dienst, eedt ende gagie van de heeren staten van den lande van Wtrecht, tegens syne instructie, schuldigen plicht ende ge- daenen eedt, in deselve muyterye ende factie, mede als een hooft heeft gebruyckt ende la ten gebruycken, ende dat hy met jegenstaende hem al 't selve was gepardonneert, onder conditio van dat hy in stilheyt ende sonder oproer, hem voortsaen soude dragen , op pene van als perturbateur van de gemeene ruste, aen lijfF ende goet gestraft te worden, hem heeft onder- staen onder andere verscheyden overtredingen, oock nopende de voorseyden moordadigen ende bloedigen aenslach, in sijn huys conventicul te houden, ende daer over te delibereren ende beraetslagen: Soo is *t, dat de gecommitteerden der Ho. ende Mo. heeren die staten gene- rael der vereenichde Nederlanden, als by deselve met advvse van Syne Princel. Excell. ende des raets van state, specialijcken tot die kennisse ende judicature deser saccke mede gelast ende geauthoriseert sijnde, ende hiervan aen hare Ho. Mo. communicatie ende openinge ge- daen hebbende, de Ed. heeren die staten 'slandts van Wtrecht, eensamentlijck. 'tgerecht der stadt Wtrecht, doende recht op de aenclachte ende conclusie van den schout derselver stadt: Hebben den voorsz. gevangen, oock uyt crachte van speciael consent ende authorisatie van de Ho. Mo. heeren staten generael van de geunieerde Nederlanden, met advys van Syne Princel. Excell. ende den raet van state, gegeven den lesten Marty lestleden , gebannen ende bannen mits desen sijn leven lanck geduerende, uyt alle de vereenichde provincien, landtschap- pen ende steden, daeraen behoorende, te ru>men de stadt, steden ende landen van Wtrecht binnen den tijdt van vierentwintich uren, ende d'ander landen binnen den tijdt van acht dagen, sonder daer weder inne te comen, op pene van aen het leven gestraft te worden , anderen ten exempele, verclarende die helfte van syne goederen vervallen te wesen aen den heere van den lande. Aldus gedaen ende gearresteert t'Wtrecht op den 7. May 1611
Ende was onderteyckent, G. Haaiel.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
^
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
-
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
54
Alsoo Cors Corssz. , droochscheerder, sone van eenen dachhuerder van den dorpeOdick,
gelegen in den lande van Wtrecht, jegenwoordich gevangen op den huyse van Hasenberch, buyten pyne ende banden van ysere bekent heeft, dat by gevangen f naedat Syne Gen. graeft Ernst van Nassau de magistraet verandert heeft, ende oock daer te voren, tot verscheyden tvden geweest is, ten huyse van Claes Evertsz. van Geyn, in de wandelinge genaemt de Goyer, d'een reyse met meerder, d'ander reyse met minder geseltschap, by Tyman van Wee, Wil- lem van Aucoop, Mr. Admen Strick, Aert van Schulenburch, Mr. Baltus chirui'gijn, Mr. An- dries, schoolmeester S. Nicolaes ende Johan Ruysch ; dat Willein van Aucoop veele tijdts bet woort voexxle ende seyde: Hadde men de staten in 't beginne met ten eersten by de cop genomen , soo soude men wcl tot rekeninge gecomen hebben , ende bad men se doen teec- kenen, 9 ten soude dus verre niet gecomen hebben, ende nocb omtrent drie maenden voor de aufugie van den voornoemden Claes Evertsz. voorsz. dese oproerige propoosten voorhielt: Sullen wy aldus by de soldaten gebruyt sijn , (met reverentie gesproken) ende de burgers dit lyden ende alsoo getyranniseert worden, laetse ons uyt de stadt brodsen; seggende de voorsz. Willem van Aucoop voorts: Wy hebben daer in ons quartier een capiteyn, dat is een leeuw sonder tanden , ick sal selfs voor gaen, ende soo ick net niet en doe soo schiet my doot; dat men de staten soude by den cop vatten ende maecken hem aenclager, hy wilde wel aen- clager wesen, ende dat sy de soldaten met een uyt de stadt wilden smyten ; dat hy gevan- gen daernae op 't versoeck van Johan Ruysch, Aelbert Dier gesocht heeft om hem te waer- schouwen, dat hy hem soude wech packen, alsoo hy van den officier gesocht was, dat voor- ders gebleecken is: dat Willem van Aucoop, Hendrick Jansz. den Boer ende anderen, op S. Nicolaes avont, (als Claes Evertsz. voorsz. ontboden sijnde om voor de magistraet te co- men, 'tselve gevveigert, ende den officier comende om hem te halen geresisteert hadde,) alle mogelijcke deb voir hebben gedaen om bare complicen op te been te crygen , ende naren scbrickelijcken ende moordadigen aenslach,die sy jegens den heere commandeur ende solda- ten, mitsgaders jegens de magistraet ende de beeren staten voor hadden , nocb dien avont in de voornacbt, alecr de compagnien ruyteren van Syne PrinceL Excell. ende de compagnien voetvolck, by de beeren staten van Wtrecht ontboden, souden connen aencomen, hadden wil- len attenteren » sonder dat hy gevangen gelijck hy oock, volgende den eedt by hem onlancx te vooren heneffens and ere goede ende vrome edelcn, burgeren ende ingesetenen deser stadt gedaen schuldich was, deselve aen de magistraet te kennen gegeven heeft, ende dat de voortganck van den voorschreven seditieusen ende oproerigen aenslach, ten ware die door Go- des sonder]inge genade ontdeckt ende verhindert ware geweest, niet alleenlijck veroorsaeckt en soude hebben een groote bloetstortinge , soo van de goede burgeren ende ingesetenen deser stadt onder malcandei'cn, als oock van de soldaten, door ordonnantie van de Ho. ende Mo. heeren die staten gcnerael van de vereenichde Nederlanden, ende Syne Princel. Excell. bin- nen dese stadt garnisoen houdende, maer oock gestreckt soude hebben tot perturbatie van de gemcene rust, mine, oppressie ende onderganck van de stadt, mitsgaders van den geheelen stact van den lande van Wtrecht in 't particulier, ende tot crenckinge van de publijcke au- thoriteit, mitsgaders van den welstant van de vereenichde Nederlanden in 't generael, mits ?t welckcn deselve auteurs, cooperateurs, fauteurs ende heelders van dien, ende sulcx aen desen gevangen behoort gestraft te worden , te meer overmits hy gevangen hem in de voor- gaende schrickelijcke mu)terye oock heeft misbruyckt: Soo is 't, dat die gecommitteerdeu der Ho. ende Mo. beeren die staten generael der vereenichde Nederlanden, als by deselve met advyse van Sjne jPiincel. Excel], ende des raets van state specialijcken tot de kennisse ende judicature deser saecke mede gelast ende geauthoriseert sijnde, ende hiervan aen hare Ho.Mo. commnniealie ende openinge gedaen hebbende, die Ed. heeren die staten ?s landts van AVtrecht, |
||||||||||||
|
55
■
|
||||||||||||||||||||||||
|
eensamentlijck 'tgerecht der stadt Wtrecht, doende reclit op de aenclachte cnde conclusie
van den schont derselver stadt: Hebben den voomoemden Gors Corssz. gevangen , oock uyt speciael consent ende authorisatie van de Ho. Mo. heeren staten generael van de geunieerde Nederianden, met advyse van Syne Princel. Excel), ende den raet van state gegeven, den lesten Marty Iestleden, gebannen ende bannen mits desen uyt de geunieerde provincien, ste- den ende landtschappen daer aen behoorende, sijn leven lanck geduerende, te ruymen de stadt, steden ende landen van Wtrecht, binnen viercntwiutich uren, ende d'andere landen binnen acht dagen, sonder daer weder inne te mogen comen, op pene van aen den lyve gestraft te worden. Aldus gedaen ende gearresteert t' Wtrecht op den 7. May 161 L Ende was onderteyckent, G. Hamel.
|
||||||||||||||||||||||||
|
Alsoo Aert Willemsz. van Laeckevelt, geboren van Gulenborcli, snyder ofte cleermaec-
ker binnen Wtrecht, jegenwoordich gevangen op den huyse van Hasenberch , buyten pyne cnde banden van ysere bekent ende verclaert heeft, dat voorgenomen is geweest de aenslach te beginnen op S. Nicolaes avont Iestleden; dat op denselven tijt des avonts by doncker, volck voor sijn deure stont daer hy by gegaen is, ende onder deselve kende Johan Gerritsz., laeymaecker, ende Jacob Hendricksz., mutsemaecker, sijn buyrman; dat sy overleyden of men geen middel soude connen vinden om de clock tc trecken ; dat Johan Gerritsz. laeymaecker hem vraechde, of men de sleutelen van de Buerkerck-toorn met en soude connen becomen. Ende dat hy gevangen daerop antwoorddc: jae, dat de sleutelen waren tot twee plaetsen in sijne buerte, dewelck is de Marssegarst, te weten: tot de coster ende de waeck-clockluyder: dat Rcynier Rockloffsz., metselaer, op den voorsz. tijdt des avondts tusschen ses ende seven uren, gecomen is tot sijns gevangens huyse, ende hem geseyt heeft, dat de aenslach dien selven avont binnen drye uren ende een halve soude aengaen, ende dat se boven in de stadt al in de wapenen waren. Dat Jacob Hendricksz., mutsemaecker, twee ofte drye dagen voor sijns gevangens apprehensie tegens hem gevangen geseyt heeft, dat sy, denoterende Johan de laymaecker ende andere syne complicen, hem Jacob lieynricksz. voorgehouden hadden veele grouwelijcke dingen , oock sulcke, dat sy wel souden mogen moortbranders geweest sijn. Dat voorders gebleecken is, dat Willem van Aucoop, Hendrick Jansz. den Boer ende anderen, op S. Nicolaes avondt (als Glaes Evertsz. van Geyn , in de wandelinge genaemt de Goyer, ontboden sijnde om voor de magistraet te comen, hetselve geweigert, ende den officier comende om hem te halen geresisteert hadde,) alle mogelijcke debvoir hebben gedaen om hare complicen op te been te crygen, ende haren schrickelijcken ende moordadigen aenslach, die sy jegens den heere commandeur ende soldaten , mitsgaders jegens de magistraet ende de heeren staten voorhadden, noch dien avondt in de voornacht, aleer de compagnie ruyter van Syne Princel. Excell., ende de compagnien voetvolck by de heeren staten van Wtrecht ontboden, souden connen aencomen, hadden willen attenteren, sonder dat hy gevangen, gelijck hy oock vol- gende den eedt by hem onlancx te vooren beneffens andere goede edelen, burgeren ende in- gesetenen deser stadt gedaen , schuldich was, deselve aen de magistraet te kennen gegeven heeft. Ende dat de voortganck van de voorsz. seditieusen ende oproerigen aenslach, ten ware die door Godes sonderlinge genade ontdeckt ende verhindert ware geweest, niet alleenlijck ver- oorsaeck en soude hebben een groote bloats tor tinge, soo van den goeden borgeren ende in- geseteiien deser stadt onder malcanderen , als oock van de soldaten door ordonnantie van de Ho. ende Mo- heeren die staten generael van de vereenichde Nederlanden, ende Syne Princel. Excell. binnen dese stadt garnisoen houdende, maer oock gestreckt soude hebben tot pertur- |
||||||||||||||||||||||||
|
*
■ ■■■'
|
||||||||||||||||||||||||
|
56
batie van de gemeene rust, mine, oppressie ende onderganck van de stadt, mitsgaders van
den geheelen staet van den lande van Wtrecht in *t particulier, ende tot crenckinge van de publijcke authoriteyt, mitsgaders van den welstant van de vereenichde Nederlanden in 't ge- nerael mits tVelcke deselve aen de autheurs, cooperateurs, fauteurs ende heelders van dien, ende sulcx aen desen gevangen behoort gestraft te worden , te meer overmits hy gevangen hem in de voorgaende schrickelijcke muyterye oock beeft misbruyckt: Soo is ?t, dat die ge- conamitteerden van de Ho. ende Mo. heeren staten generael der vereenicbde Nederlanden , als by deselve met advise van Syne Princel. Excel], ende rade van state specialijcken tot de kennisse ende judicature deser saecke inede gelast ende geauthoriseert sijnde, ende hiervan aen hare Ho. Mo. communicatie ende openinge gedaen hebbende, die Ed. heeren staten 's landts van Wtrecht, eensamentlijck liet gerecht der stadt Wtrecht, doende recht op de aenclachte ende conclusie van den scbout derselver stadt, hebben den voorsz. gevangen oock nyt speciael consent ende authorisatie van de Ho. Mo. heeren staten generael van de geuni- eerde Nederlanden, met advys van Syne Prince], Excel), ende raedt van state, gegeven den lesten Marty lestleden, gebannen ende bannen mits desen uyt de geunieerde provincien , steden ende landtschappen daeraen behoorende, sijn leven lanck geduerende, te ruymen de stadt, steden ende landen van Wtrecht binnen vierentwintich uren , ende d'ander landen binnen acbt dagen , sonder daer inne wederom te mogen comen , op pene van aen den lyve gestraft te worden, condemnerende voorts denselven gevangen in de costen ende misen van justitie. Aldus gedaen ende gearresteert t' Wtrecht den 7. May 1611. Ende was onderteyckent, G. Hamel.
Die gecommitteerden van de Ho. ende Mo. heeren die staten generael der vereeniehde Ne-
derlanden , mitsgaders die Ed. heeren staten 'slandts van Wtrecht, eensamentlijck 't gerecht der siadt Wtrecht, gesien de ootmoedige supplicatie van Aert Willemsz. Van Laeckevelt, snyder ofte cleermaecker binnen Wtrecht, gecondemneerde, daerby hy bidt ende versoeckt quytscheldinge ende remissie van delicten ende bannissement in de bovengesz. sententie geroert, sonderlinge ten aensien hy op S. Nicolaes avont aen sekere vrome ende getrouwe borgeren te kennen gegeven heeft, liet boos ende quaet voornemen van het trecken van de clocke in de Buyrkerck-toren, ende van den aenslach dien avont alsoo te attenteren; hierop alvorens gehoort hebbende 't advys van den schout der stadt Wtrecht, regard nemende op 'tgeen voorsz. is, hebben den voornoemden Aert Willemsz. van Laeckevelt de delicten ende bannissement in de bovengesz. sententie geroert, tpryt gescholden ende geremitteert, schel- den cjuyt ende remitteren by desen, ontslaen hem uyt der apprehensie, ende imponeren alien ofliciers ende justiciers daer over een swygen ende silentium, mils dat hy suppliant hem voortaen drage in stiiheyt ende obedientie, als een goet ende getrouw ondersaet behoort. Gegeven t'Wtrecht op den 7. May 1611.
Ende was onderieyvkent, G. Hajiel.
|
|||||||||||||||||
|
Alsoo Coenraet Willemsz. , coperslager, jegenwoordich gevangen op den huyse Van Ha-
.senberch, bnyten pyne ende bantfen van ysere bekent heeft, dat hy op den vijfden Decetn- bris, ofte op S. Nicolaes avont lestleden, in den avontstont tusschen vijf ende ses uren uyt synen huyse door de stadt gegaen sijnde, hem geseyt was, dat boven in de stadt groot ge- rucht was: dat hy 't selve verstaen hebbende, terstont gegaen is naar Jan Gerritsz., laey- maecker, een van sjne complicen, ende comende by sijns Jan Gerritsz. wooninge, aldaer ge- |
|||||||||||||||||
|
■
|
|||||||||||||||||
|
57
vonden heeft hem Johan Gerritsz., Johan Feyt ende Claes van Royensteyn, ende d'selve ge-
solliciteert om met hem boven in de stadt te gaen, ende te besien hoe het daer stonde , ende t' samen gegaen ende gecomen sijnde omtrent de Smeebrugh, ende aldaer siende voor de deure staen eenen Aert van Dijck, denselven gevraecht hebbende, hoe het boven in de stadt al stonde? ende dat Aert van Dijck daerop geantwoort hebbende: onse borst sijn alle- gader by maJcanderen ende elck past op sijn geweer, ende ick op 't mijn : het mijn staet al gereet, by gevangen met die van sijn geselschap voornoemt terstont tegens malcanderen seyden: wy mogen oock gaen naer ons quartier, ende sien watter vallen wil; dat Aert van Dijck 't serve hoorende, seyde: ick en denck niet ofte daer sal haest wat vallen, dat hy ge- vangen mette andere van sijn geselschap van daer gaende, begeert heeft te gaen by sync corporael, (denoterende Jacob Hendricksz., mutsemaecker,) seggende dat is een liefhebber: dat hy gevangen met sijn voornoemde geselschap daer comendc den voorsz. Jacob Hendricksz. nyt den huyse riep ende seyde , dat sy Aert van Dijck gesproken hadden , dat de borst bo- ven in cle stadt al by malcanderen ende in haer geweer waren , begerende hy gevangen op Jacob Hendricksz, mutsemaecker, (die hy noemde synen corporael) dat hy het sijn borst oock soude laten we ten , dat hy gevangen ende andere syne complicen , naer eenich bespreck vorder metten anderen gehouden , seyden , laet ons naer huys gaen ende inaecken ons geweer oock gereet, hy gevangen daer op seyde, het myne is al gereet; dat voorders gebleken is, dat Willem van Aucoop, Hendrick Jansz. den Boer ende andere op S. Nicolaes avont, als Claes Evertsz. van Geyn , in de wandelinge genaemt de Goyer, ontboden sijnde om voor de magistraet te comen, hetselve geweygert, ende den officier comende om hem te halen, ge- resisteert hadde, alle mogelijcke deb voir hebben gedaen om hare complicen op te been te crygen, ende haren schrickehjcken ende moordadigen aenslach, die sy tegens den heere com- mandeur ende soldaten , mitsgaders tegens de magistraet ende de heeren staten voorhadden , noch dien avont in de voornacht, (aleer de coinpagnie ruyteren van Syne Princel. Excell. ende de compagnien voetvolcx by de heeren staten van Wtrecht ontboden, souden conneu aencomen) hadden willen attenteren, sonder dat hy gevangen, gelijck hy oock (volgende den eedt by hem onlancx te voren, hencffens andere goede ende vrome edelen, burgeren ende ingesetenen derselver stadt gedaen , schuldich was deselve aen de magistraet te kennen heeft gegeven , ende dat de voortganck van den voorsz. seditieusen ende oproerigen aenslach, ten ware die door Godes sonderlinge genade ontdeckt ende verhindert ware geweest, niet alleen- Hjck veroorsaeckt en soude hebben een groote bloetstortinge, soo van de goede bnrgeren ende ingesetenen deser sladt onder malcanderen, als oock van de soldaten, ter ordonnantie van de Ho. Mo. heeren die staten generael der vereenichde JNederlanden ende Syne Princel. Excell. binnen deser sladt garnisoen houdende , maer oock gestreckt soude hebben tot perturbatie van de gemeene rust, ruine, oppi'essie ende onderganck van de stadt, mitsgaders van den gc- heelen staet van den lande van Wtrecht in 't pariiculier, ende tot crenckinge van de pu- blijcke authoriteyt, mitsgaders van den welslant van de vereenichde Nederlanden in 't gene rael; mits 't welcken deselve aen de autheurs, cociperateurs, fauteurs ende heelders van dien, ende snlcx aen desen gevangen behoort gestraft te worden, te meer overmits hv gevangen hem in de voorgaende schrickelijcke muyterye oock heeft misbruyckt: Soo is 't, dat de ge- committeerden der Ho. Mo. heeren die staten generael der vereenichde Nederlanden, als by deselve met ad\yse van Syne Princel. Excell. ende des raets van state, specialijck tot de ken- nisse ende judicature deser saecke mede gelast ende geauthoriseert sijnde, ende hiervan aen hare Ho. Slo. communicatie ende openinge gedaen hebbende, die Ed. heeren die staten ?s landts van Wtrecht, eensamentlijck het gerecht der stadt Wtrecht, doende reciil op de aenckchte ende conclusie van den schout derselver stadt, hebben den voorn. gevangen oock 8
-
|
|||||||||
|
■
|
|||||||||
|
58
by spcciale consent ende autorisatie van de Ho. Mo. heeren staten generael van de geunieerde
'jN'ederlanden, met advyse van Syne Prince!. Excell. ende van den raet van state gegeven , den lesten Marty lestleclen, gebannen ende bannen mits desen uyt de geunieerde provincien, steden ende landtschappen daer aen behoorende, sijn leven lanck geduerende, te ruyinen de stadt, steden ende landen van Wtrecht, binnen den tijdt van vierentwintich uren, ende d'andere landen binnen den tijdt van acht dagen , sonder daer inne weder te mogen co- men, op pene van aen 't leven gestraft te word en. Aldus gedaen ende gearresteert t'Wtrecht op den 7. May 1611.
Ende was onderteyckent, G. Hamel.
|
||||||||
|
Alsoo Jacob Hendricksz. Noest genaemt mutsemaker, eerst geaufugeert sijnde tot Amster-
dam , ende aldaer eenen geruymen tijdt gelatitcert hebbende, ten laetste nae de derde cita- tie, by clocluydiug jegens hem gedaen, gecompareert ende jegenwoordich op den huyse van Hasenberch gevangen sijnde, buyten pync ende banden van ysere bekent heeft, dat op S. Nicolaes avont hem gevraecht is nae de sleutel van de clock, daer by vvaren Jan Gerritsz., lay maker, Coenraet WiJlemsz., coperslager, Gillis Symonsz., glaesmaker , Jan Joosten, cuy- per in den Gulden Baers, Claes van Royensteyn, ende Johan Feyt, dat de voornoemde Coenraet Willemsz., hem gevangen op S. Nicolaes avont omtrent ses uren in den avontstont heeft geroepen van sijn werck, seggende, hy woude hem een woort spreken. Ende hy ge- vangen voor de deure gecomen sijnde, worde hem by een van de voorsz. persoonen gevraecht of hy niet gehoort en hadde, ofte nieuwers van en wiste? Dat hy doen ter tijdt daer op ant- woorde nergens af te weten ofte niet gehoort te hebben $ dat sy doen jegens hem gevangen seyden, die soldaten hebben cruydt ende loot gecregen, wy moeten de vier poorten innemen, ende versochten , dat hy gevangen als rotmeester (d'welck hy geweest is in de voorgaende schrickchjcke muyterye) sijn borst soude willen aenspreken om by haer te commen, dat de voornoemde Coenraet Willemsz. oock doen ter tijdt jegens hem gevangen seyde, dat sy Aert van Dijck boven in de stadt gesproken hadden, ende dat die borst van Aert van Dijck al ge- reet was, ende dat sijn (Aert van Dijck's) geweer oock al gereet was; begerende de voor- noemde Coenraet Willemsz. van hem gevangen, dat hy het sijn borst oock soude laten weten, ende dat sy hem gevangen sulcke grouwelijcke dingen hebben voorgehouden, dat hy haerwel soude dorven schelden voor moordt-branders 5 dat voorders gebleecken is, dat Willem van Aucoop, Hendrick Jansz. den Boer ende andere op S. Nicolaes avont, als Claes Evertsz. van Geyn , in de waudelinge genaemt de Gojer, ontboden sijnde om voor de magistraet te co- men, hetselve geweigert ende den officier comende om hem te halen geresisteert hadde, alle mogelijcke debvoir hebben gedaen om hare complicen op te been te crijgen, ende haren schrickelijcken ende moordadigen aenslach , die sy jegens den heere commandeur ende sol- daten , mitsgaders tegens de'magistraet ende de heeren staten voorhadden, noch dien avont in de voornacht (alecr de compagnien ruvteren van Syne Prince!. Excell. ende de compagnien voetvolcx, by de heeren staten van Wtrecht ontboden, souden connen aencomen) hadden willen attenteien, sonder dat hy gevangen, gelijck hy oock (volgende den eedt by hem on- langs te voren , benefiens andere goede edelen, burgeren ende ingeseteneh deser stadt gedaen, schuldich was deselve aen de magistraet te kennen gegeven heeft; ende dat den voortganck van den voorsz. seditieusen ende oproerigen aenslach, ten ware die door Godes sonderlinge genaede ontdeckt ende verhindert ware geweest, niet alleenlijck veroorsaeckt en soude hebben een groote bloetstortinge, soo van de goede burgeren ende ingesetenen deser stadt ■
|
||||||||
|
50
|
|||||||
|
onder malcanderen, als oock van de soldaten ter ordonnantie van de Ho, Mo. heeren die
staten generael der vereenichde Nederlanden ende Syne Princel. Excell. binnen dese stadt gar- nisoen houdende, maer oock gestreckt soude hebben tot perturbatie van de gemeene rust, mine, oppressie ende onderganck van de stadt , mitsgaders van den geheelen staet van den lande van Wtrecht in 't particulier, ende tot crenckinge van de publijeke authoriteit, mits- gaders van den welstandt van de vereenichde Nederlanden in 't generael $ mits I* vvelcken deselve aen de autheurs, cooperateurs, fauteurs ende heelders van dien, ende sulcx aen de- sen gevangen behoort gestraft te worden , te meer overmitshy gevangen hem in de voorgaende schrickelijcke muyterye oock heeft misbruickt: Soo is 't, dat de gecommitteerde der Ho. ende Mo. heeren die staten generael der vereenichde Nederlanden, als by deselve met advyse van Syne Princel. Excell. ende des raets van state, specialijcken tot de kennisse ende judica- ture deser saecke mede gelast ende geauthoriseert sijnde, ende hier van aen haere Ho. Mo. communicatie ende openinge gedaen hebbende, de Ed. heeren die staten 'slandts van Wtrecht, eensamentlijek het gerechte der stadt Wtrecht, doende recht op de aenclachte ende conclusie van den schout derselver stadt, hebben den voorsz. Jacob Hendricksz. Noest, gevangen, oock uit speciael consent ende authorisatie van de Ho. Mo. heeren staten generael van de geunieerde Nederlanden, met advyse van Syne Princel. Excell. ende den raet van state, ge- geven den lesten Marty lestleden, gebannen ende bannen mits desen uit de geunieerde pro- vincien, steden ende lantschappen daer aen behoorende , vooi* den tijdt van vijftien jaren , te ruimen de stadt, steden ende landen van Wtrecht, binnen vierentvvintich uren, ende d'andere landen binnen acht dagen , sonder daer inne wederom te mogen comen binnen den voorsz. tijdt, op pene van aen den lyve gestraft te worden. Aldus gedaen ende gearresteert t'Wtrecht den 7. May 1611. Ende was onderteyokent, G. Hamel.
|
|||||||
|
Alsoo Reinikr RoELOFSZ. , metselaer, geboren van Varic in Gelderlandt, jegenvvoordich ge-
vangen op den huyse van Hasenberch, bnyten pyne ende banden van ysere bekent ende verclaert heeft, dat hy op S. Nicolaes avont geweest is ten huyse van Aert Willemsz. van Laeckenvelt, snijder, hem vragende, wat hy al goets hadde, ende ofte hy wel gehoort hadde dat Claes Evertsz. van Geyn, in de wandelinge genaemt de Goyer, den schout ende den ge- rechte hadde geresisteert ? Dat Johan Gerritsz., laymaecker, denselven avont tusschen ses ende seven uren, tot sijns gevangens huys gecomen is, hem gevangen vragende nae de sleutel van de Buerkercktoorn ? Dat hy gevangen daerop antwoorde, dat de sleutel daer in de huerte was, ten huyse van Faes Aertsz., luyder van de poortclock , ende dat Johan Gerritsz., laymaec- ker, jegens hem gevangen doen seyde, souder yet beginnen van oproer, ofte eenich rurnoer, dat sal boven in de stadt eerst aengaen door Willem van Aucoop , Hendrick Jansz. den Boer, ende anderen, die tot Claes Evertsz. voorsz. by den anderen waren, ende 't gerecht geresi- steert hebben 5 dat vorders gebleecken is, dat Willem van Aucoop, Hendrick Jansz. den Boer, ende anderen op S- Nicolaes avont den voorsz. Claes Evertsz. ontboden sijnde om voor de magistraet te comen, hetselve geweigert, ende den officier comende om hem te halen , gere- sisteert hadde, aUe mogelijcke debvoir hebben gedaen, om hare complicen op te been te crijgen , ende haren schrickelijcken ende moordadigen aenslach, die sy jegens den heere com- mandeur ende soldaten, mitsgaders jegens de magistraet ende de heeren staten voorhadden, noch dien avont in de voornacht (aleer de compagnie ruyteren van Sijne Princel. Excel!. ende de compagnie voetvolex by de heeren staten van Wtrecht ontboden , souden connen 8*
|
|||||||
|
60
|
||||||||
|
aer.comen) hadden willca attenteren , sonder dat hy gevangen , gelijck hy oock volgende deu
eedt, by hem onlancx te voren, beneffens andere goede edelen borgeren ende ingesetenen deser stadt gedaen, schuldich was d'selve aen de magistraet te kennen gegeven heeit. Ende dat de voortgarick van den voorsz. sediteusen ende oproerigen aenslach, (ten waere die door Godes sonderlinge genade ontdeckt ende verhindert ware geweest) niet alleen veroorsaeckt en soude hebben een groote bloelstortinge, soo van de goede borgeren ende ingetenen deser stadt onder malcanderen , als oock van de soldaten , door ordonnantie van de Ho. Mo. heeren die staten generael van de vereenichde Nederlanden, ende Syne Princel. Exc., binnen dese stadt garnisoen houdende , maer oock gestreckt soude hebben tot perturbatie van de gemeene rust, mine, oppressie ende onderganck van de stadt, naitsgaders van den geheeleu staet van den lande van Wtrecht in 't particulier, ende tot crenckinge van de publijcke authoriteyt, mitsgaders van den welstant van de vereenichde Nederlanden in ?t generael, mits t' welcke d'selve aen de autheurs, cooperateuis, fauteurs ende heclders van dien, ende sulcx aen desen gevangen behoort gestraft te worden , te meer overmits hy gevangen hem in de voorgaende sehiickelijeke muyterye oock heeft misbruyckt; Soo is 't, dat de gecommitteerden der Ho. ende I\Io. heeren, die staten generael der vereenichde Nederlanden, als by deselve met advyse van Syne Princel. Excell., ende des raets van state specialjjcken tot de kennisse ende judicature deser saecke mede gclast ende geauthoriseert sijnde , ende hier van aen haere Ho. Mo. com- municatie ende openinge gedaen hebbende, die Ed. heeren die staten ?s landts van Wtrecht, eensamentlijck het gerecht der stadt Wtrecht, doende recht op de aenclachte, ende conclu- sie van den schout derselver stadt, hebben den voorn. Reynier Roelofsz., gevangen , gecon- demnecrt ende condemneren mits desen in een amende van 50 gulden , mitsgaders in de costen ende misen van justitie. Aldus gedaen ende gearresteert t' Wtrecht den 7. May 1611.
Ende was onderteyckent, G. II una.
|
||||||||
|
Gesien by de gecommitteerden der Ho. ende Mo. heeren die staten generael der vereenichde
Nederlanden, als by deselve met advyse van Syne Princel. Excell. ende des raets van state spe- cialijeken tot de kennisse ende judicature deser sake mede gecomimtteert ende geauthoriseert sijnde, die Ed. heeren die staten 'slandls van Wtrecht, eensamentlijck het gerecht der stadt Wtrecht, de schrifturen van intendit overgegeven, uyt den naem ende van wegen Joncker Johan van Zuylen van der Haer, heere van der Zevender, etc. schout der stadt Wtrecht nomine officij eysscher, op ende jegens Tyman vak Wee, Claes Evertsz. van Geyn, alias de Goyer, Willem van Aucoop, Heniuuck Jansz. hen Borr , Jacob Aertsz. van Wuckersloot, Aert vak Duck, Hendrick Petersz. mandemaecker, Joiiah Aertsz., hoedemaecker, Cornelis van Voorst, ebbewercker, Gerrit Gerritsz. Backer geboren van Beventer, Herman Hrnricksz. backer, Marten Gerritsz. ende Cornelis Jansz. van Koyen , cooincooper, gedaechden in persoon ende defaillanten, midtsgaders de citatien by ediete gedaen, d'infbrmatien, verificatien, acten ende munimenten by den eisscher geexhibeert. De voornoemde heeren gecommitteerden hier van aen de hoochgemelte heeren staten generael communicatie ende openinge gedaen hebbende, ende die Ed. heeren die staten'slandts van Wtrecht, eensamentlijck het gereehtc der stadt Wtrecht, doende recht, hebben versteken ende versteken by desen den voorsz. gedaechden ende defaillanten van alien exceptien declinatoir, dilatoir, peremp- toir, weeren ende defensien, die sy eenichsins hadden mogen proponeren, bannende, gelijck sy bannen by desen , in crachte van speciale authorisatieder Hoochgemelte Mo. heeren staten generael, met advyse van Syne Princel. Excell. ende raet van state, gegeven in 'sGravenhage op den lesten Marly lestleden stilo novo, den selven gedaechden ende deftaillanten, ommede quade machinatien, conspirat'en, conjuratien schrickeHjcke ende rnoordadige aenslagen by henluyden respective! ick |
||||||||
|
*
|
||||||||
|
61
jegens den gemeene welstant, ruste ende verseeckertheyt van den staet van de geunieerde Iandcn
in 'tgenernel, ende van de stadt, steden ende lande van Wtrecht in 't parliculier gecomplotteerd, uyt alle de geunieerde Nederlanden, landtschappen ende steden aen deselve behorende, haer leven la nek , sonder daer inne te mogen comraen, op pene van aen 't leven gestraft te worden ande- rcn ten exemple: verclarende voorts alle haerluyder goederen, ende van een yegelick van hern- luyden , verbeurt ende vervallen te wezen aen den risque ofte heere van den lande. Aldus gedaen ende gearresteert t' Wtrecht op den 8. May 1811. Ende was onderteyckent, G. Hahel.
|
|||||||
|
Gesien by de gecommitteerden der Ho. ende Mo. heeren de staten generael dot' vereenichde Ne-
derlanden, als by deselve met advyse van Syne Princel. Exc. ende des raets van state, spccialijck tot die kennisse ende judicature deser sake gecommitteert ende geauthortseert sijnde, die Ed. hee- ren staten 's lants van Wtrecht, eensamentlijck het gerecht der stadt Wtrecht, die schrifture van intendit overgegeven, uyt den naem ende van wegen Jonckheer Johan van Zuylen van der Haer , heer van Zevender etc. sellout der stadt Wtrecht nomine officij eysscher, op ende tegens Aert van ScncYLF.HBiiRcn gedaechde ende defaillant, mitsgaders de citatien by edicte gedaen, d'informatien, verificatien, acten ende munimenten by den eyscher geexhibeert, de voornoemdc heeren gecom- mitteerden hier van aen de hoochgemelte heeren staten generael communicatie ende openinge ge- daen hebben, ende die Ed. heeren die staten 'slants van Wtrecht, eensamentlijck het gerechteder stadt Wtrecht doende recht, hebben versteken ende versteken by desen den voorsz. gedaechde ende defaillant van alien exceptien declinatoir, dilatoir, peremptoir, weren ende defensien, die ,hy eenichsins hadde mogen proponeren , ende over syne gcdane feytelijcke resistentie met een bloot rapier ten huyse van Claes Eversz. van Geyn alias de Goyor den 5. Decemb. 1610 jegens den heere officier ende twee schepenen van de magistraet der stadt Wtrecht, mitsgaders sijne quade machinatien ende conspiratien aldaer voorgeslagen tot nienvve oproerte tegens den gemeenen welstant, ruste ende versekertheyt van den staet van de geunieerde Nederlanden in 't generael, ende van de stadt, steden ende landen van Wtrecht in 't parliculier, ende dat hy hen in de voorgaende schrickelijcke muyteryeoock groffelijcken heeft misbruyckt: hebben gebannen, gelijck sy bannen mits desen in crachte van de speciale authorisatie der Hoochgemelte Mo. heeren staten generael, met advyse van Syne Princel. Excell. ende raet van state, gegeven in 's Gravenhage op den lesten Marty Iestleden stilo novo, denselveu gedaechde ende deffaiilant uyt alle de geunieerde Nederlanden, landtschappen ende steden aen deselve behorende sijn leven lanck, sonder daer inne te mogen comen, op pene van aen den lyve gestraft te worden. Aldus gedaen ende gearresteert t' Wtrecht op den 8. May 1611.
Ende teas onderteijckent, G. Hamel.
|
|||||||
|
Gesien by de gecommitteerde der Ho. ende Mo. heeren die staten generael der vereenichde
Nederlanden, als by deselve met. advyse van Syne Princel. Excell. ende des raets van state specia- lijcken tot die kennisse ende judicature deser sake mede gecommitteert, ende geauthoriseert sijnde, die Ed. heeren die staten 's lants van Wtrecht, eensamentlijck het gerechte der stadt Wtrecht, die schrifturen van intendit, overgegeven uyt den naem ende van wegen Joncheer Johan van Zuylcn van der Haer, heer van Sevender, schout der stadt Wtrecht, nomine officij eysscher, op ende jegens WotpnERT Jacobsz, timruerruan gedaechde in persoon, mitsgaders de citatien by edicte ge- daen, d in forma tien, verificatien, acten ende munimenten by den eyscher geproduccert, de voor- noemde heeren gecoramitteerden hier van aen de Hoochgemelte heeren staten generael comnm- nieatie ende openinge gedaen hebbende. Ende die staten 'slants van Wtrecht, eensamentlijcke *tgerecht der stadt Wtrecht, doende recht, hebben versteken ende versteken mits desen, den voorn. gedaechde ende deffaiilant, van alien exceptien declinatoir, dilatoir, peremptoir, wcereit |
|||||||
|
62
|
|||||||||
|
code defensien , die hy eenichsins badde mogen proponeren, ende over de feytelijcke resistentie
by den gedaechde met syne compliccn ten huyse van Claes Evertsz* van Geyn alias de Goyer gedaen , den oflicier ende twee schepenen van de magistraet der stadt Wtrecht, den 5. Decemb. 1610, ende dat hy hem in de voorgaende sehrickelijcke muyterye, oock groflelijcken heeft ont- gaen, als sijnde geweest ecn van de nachtschieters : hebben gebannen gelijck sy bannen mils de- sen in crachte van de speciale authorisatie der Hoochgemelte Mo. heeren staten generael, met advyse van Syne Princel. Excel), ende raet van staten, gegeven in 'sGravenhage op den lesten Marty lestleden stih novo, den selven gedaechde ende deffaillant uyt alle de geunieerde JNederlan- den, lantschappen ende steden aen denselve belioorende, sijn leven lanck , sonder daer inne te mogen comen, op pene van aen den lyve gestraft te worden. Aldus gedaen ende gearresteert t' Wtrecht op den 8. May 1611. Ende was onderteijckent, G. Hamsl.
|
|||||||||
|
Gesien by de gecommitteerden der Ho. ende Mo. heeren die staten generael der verecnichde
IVederlanden, als by deselvc met advyse van Syne Princel. Excell. ende des raets van state spe- cialijek tot de kennisse ende judicature deser sake mede gecommitteert ende geauthoriseert sijn- de, die Ed. heeren die staten 'slants van Wtrecht, eensamentlijck het gerecht der stadt Wtrecht, de schrifture van intendit overgegeven, uyt den naem ende van wegen Joncheer Johan van Zuyien van der Haer, heer van Zevender etc., sellout der stadt Wtrecht nomine officij, eisscher op ende jegens Ernst Gerritsz. van Meeuwijck gedaechde in persoon ende defaillant, mitsgaders de citatien by edicte gedaen, d'inibrmatien, acten ende munrmenten by den eisscher geexhibeert. De voornoemde heeren gecommitteerden bier van aen dc Hoochgemelte heeren staten generael communicatie ende openinge gedaen hebbende, ende de heeren staten 's landts van Wtrecht, eensamentlijck 't gerecht der stadt Wtrecht, doende recht, hebben versteecken, ende versteecken by desen, den voornoemden gedaechde ende deffaillant van alle exceptien declinatoir, dilatoir, peremptoir, weeren ende defensien, die hy eenichsins hadde mogen proponeren, ende over 't co- piercn ende verbreyden van sekere schandeleuse ende seditieuse pasquille, beginnende, o Wtrecht, Wtrecht, streckende tot oproerte ende schandelijcke diflamatie van veel vrome ende eerlijcke personen, online daer mede de aengevangen conspiratie te meer te foueren, dewelcke hoewel hy daer van geen autheur en was, hy op hem genomen heeft, daer voor genoten hebbende sekere somme gelts: hebben gebannen gelijck sy bannen mits desen, in crachte van de speciale au- thorisatie der Hoochgemelte Mo. heeren staten generael met advyse van Syne Princel. Excell. ende den raedt van state, gegeven in 'sGravenhage op den lesten Marty lestleden stilonoto, den- selven gedaechde ende deffaillant uyt alle de geunieerde JVederlanden, lantschappen ende steden aen deselve belioorende sijn leven lanck, sonder daer inne wederomme te mogen comen, op pene van aen den lyve gestraft te worden. Aldus gedaen ende gearresteort t' Wtrecht op den 8. May 1611.
Ende was onderteyckent, G. Ham el.
|
|||||||||
|
Die gecommittcerde van de Ho. ende Mo. heeren staten generael der vereenichde Nederlanden,
uyt crachte van de specialen last van haere Ho. Mo. mitsgaders Syne Excell. ende de staten 's landts van Wtrecht, doen te weten, dat alsoo onlancx geleden , binnen dese stadt Wtrecht sekere muyterye, ende oproerte, ende daer na eenen schrickelijeken ende moordadigen aenslach voorgenomen is geweest, by eenige oproerige ende boose menschen, den staet ende regeringe de- ser landen, benijdende ende hatende, den voortganck van dewelcke (ten ware die door Godeg sonderlinge genade ontdeckt ende verhindert ware geweest) veroorsaeckt soude hebben verschey- den inconvenienten, tot nadeel van den gemeenen welstant, ruste ende versekertheyt van den staet der geunieerde Nederlanden in 't generael, ende van de stadt, steden ende lande van Wtrecht |
|||||||||
|
■
|
||||||||||||||
|
63
|
||||||||||||||
|
in 't particulier, mitsgaders tot eene groote bloetstortinge, van den goeden borgeren ende in-
woonderen der stadt Wtrecht, onder malcanderen, ende den krijchsvolck daer binnen door ordre van de Hooggcmeltc Mo. heeren staten generael, ende Syne Princel. Excell. garnisoen houdende, ende de voornoemde heeren gecommitteerden, Syne Excell. ende staten 's landts van Wtrecht gcinformeert synde, dat verseheyden goede borgeren ende inwoonderen, by sinistre practijeke ende verscheyde loose ende valsche persuasion, verleyt ende geabuseert syn, emote daer ften de hant te houden, die oock door inisverstant 'tselve of toegestaen of afgcslagen hebbende, naerge- laten hebben, de magistraet deser stadt aen te geven. Ende al is 't soo, dat naer rigeur van rechten, alle die gene, die de voorsz. oproerten, seditie, muyterye ofte aenslach toegestaen, ofte daer van eenige kennisse hebben gehadt, ende d'selve niet tijtlijck (gelijck sy schuldich waren) aen de magistraet geopenbaert en hebben, strafbaer sijn: Soo is 't nochthans, dat de voornoemde Iieeren gecommitteerden, Sync Excell. ende staten 'slandts van Wtrecht ter ernstiger requisitie, onde begeerte van de borgemcesteren ende regeerders der voorsz. stadt, voor haere borgeren ende inwoonderen intercederende, niet meer voor oogen hebbende, als de behoudenisse van den wel- stant, raste, versekertheyt ende eenicheyt van de landen, steden ende leeden van dien, mitsga- ders den goeden ingesetenen derselver, uyt sonderlinge gratie gepardonneert, ende quytgeschol- den, hebben, pardonneren ende quytschelden raits desen, alle 'tgunt by de voorscyde borgeren, inwoonderen ende anderen den voorsz. saecke aengaende eenichsints misdaen is, imponerende daer op den officiers der voornoemde steden ende landen, ende sonderlinge dien van de stadt, steden ende landen van Wirecht, een swijgen, ende silentium, ten ware eenige van hemluyden hen naermaels met oproericheyden, muyteryen ofte seditien weder bemoeyden, ofte daer van yet wetende, 'tselve niet en weerden, ende volgende den ecdt, de magistraet niet tijtlicken aen en brochten, sonder dat men nochtans verstaet, met dese gratie yet te derogueren van de appoinc- tementen ende sententien, strafFen ende penen daer inne begrepen hier te voorens tegens ver- seheyden van de autheurs , cooperateurs, beraetslagers, fauteurs ende heelders van de voorschre- ven muyteryen, oproerten, schrickelijcken ende moordadigen aenslach, gepronuncieert ende gede- creteert, maer dat deselve alomme sullen worden geexecuteert, naer hare forme ende inhouden. Ende en sullen dose gratie oock niet mogen genieten maer daer van geexcludeert sijn , die gene, die noch bevonden sullen worden geweest te sijn by bet doen van de godtloose, grouwelijcke ende execrabele eeden, in de Rydende Bode, onde tot Claes Hendricsz biertapper aen deVycbrug, ofte by een van beyden, noch oock die by edicte gedachfaert sijn. Aldus gedaen binnen de stadt Wtrecht, op den 9. May 1611. Ende teas onderteyckent, G. Havel.
i _______,______,______________________________
Alle de voorsz. sententien ende brieven van pardoen (I), sijn op huyden den 0. May 1611, nae
voorgaende clockluydinge binnen de stadt Wtrecht voor den volcke tot dien eynde vergadert sijnde, gepronuncieert, afgelesen ende gepublicccrt, ter presentie van de voornoemde heeren ge- committeerden van de Ho. Mo. heeren staten generael, van de Ed. heeren staten 's landts van Wtrecht, ende van den sehout, borgemcesteren ende schepenen der stadt Wtrecht. By mijn, ende was onderteyckent, G. Hahel.
|
||||||||||||||
|
by bem den bedienaers des H. Evangely acngesevt
ende opgeleyt, sonders nocbtans eenige beslendigc ofte wacrsch\ nendu redenen tot bewysinge oft?justificatie van syne bescbuldiginge te kunnen bybrengen, ende dat -by niet tegenstaende verscbeide vruntijclckc he- loofde, ende serieuse remonstratien aen bem , soo door de gecommitteerden des kerckenraets ende des magistraets, als oock by den kerckenraet ende magi- straet selve tot, verscbeyden tyden gedaen , om bem tc bewegen tot scbultbekcnninge, ende wel obstinaetelrj^fc by syne besclmldinge ende propoostenpersisteert beef.: aenmerckende , dat dit een saecke is , die verre sie' , |
||||||||||||||
|
(1) De stedclijke Raadsbesl. vervatten nog eenige bij-
zonderbeden ouitrent een dezer gcvounisden , den reeds meer genoemden Mr. Andries , coster der St. Nikolaas terk, wiens vonnis wij hierboven op bl. 46 mededeelden : De raet der stadt Wtrecht boren lesen hebbende
seeckere geschrifte ende acte , by de gecommitteerden des kerkenraets in de voorledene weke overgelevert, in den gcrecbte by haere Ed. gerenuncyeert, aen den rade voorsz. inneboudende de proceduren by den voorsz. kcrckeuract gebouden tegens Meestcr Andries Hen- dries , coster ende scboolmeester van St. Nicolaes parochie, binnen descr stadt, over de beschuldigiuge |
||||||||||||||
|
64
|
||||||||||
|
1612.
|
||||||||||
|
Jan. 27. Nocb den 27. January is afgelesen van''t stadlhuys, ende oock onder de soldaten afgele-
sen, dat men 'savonts na aclit uren niet sonder lanterens en moet gaen, met een brandende keerse daerin , nocb borger ofte soldaet (1), omdat het 'savonts soo quaet gaen was op de straete, op de boete van 3 gulden; maer is haest gebetert, want daer een deelstraetschen- FeLr. 7. Jers ende moordenacrs sjjn gevangen, ende waren Engelsche soldaten; want op den 7. February wesende vrydacli 1612, sijn daer op Vredenborch twee van dese Engelschen levendig geraey- braeckt, een creecb 11 slagen, ende de andere 12 slagen met een nieu bijl, ende een ge- hangen ende een gegeeselt ende gebrandmerckt, ende een quam vry, die 't wtbrocbte, want sy leleke moorden gedaen hadden, ende nocb gedaen souden hebben, wtwysen haersentency, ende dat onder 't decksel van den borgei', dat sy gin gen seggen, dat die de moetwille aen- rechten. Daechs daerna Sweer de die/ileyer gegeeselt, op die plaets, om sijn quaet doen , ende Mart. 11. 10 jaren gebannen. Oock worden den 11. Meert afgelesen ende weder den 30. July , dat men geen
volck moet aannemen beymelijck nocb openbaer, te voet, nocb te peert, nocb eenige ge- reedschap van oorloge ofte ammonyty om naer Denemarcken ofte Sweden ofte Muscovien te Mart. 16. voeren, ende is oock een gedrukt placcaet geweest den 30. July (2). Den 16. Meert is
Graeff Maurits ingebaelt wel van 18 vendelen voetvolcks ende 2 cornetten peerden, te samen Mart. 18. 20 vendelen , in dese stadtleggende. Den 18. dach is by na Arnhem getogen om GraefF Ernst
een kint te beffen (3) met den ambassadeur van Engeland, die hem den 21. Meert |
||||||||||
|
voorsingen ende voorlesen in de voorseyde parochie
gelicentieert ende ontslagen , hetwelck hem door den deurwaerder Carel Pels , by acte is geinsinueert. Ac- tum den 14. Dec. 1610. alles rapport te doen , worden gecommitteert Both
ende Helsdingen. (2) Het plakkaat was van den 5. Maart. Utr, Plakaatb.
I. 514. (3) Dusseldorp geeft, in zijne onuitgegeven An~
nales , eenige niet onbelangrijke bijzonderheden om- trent dezen jonggeboren , welke wij hier opnemen: Mense Martio nascitur Arnhemii filius Ernesto Nas~
savio Joannis jilio ex jilia ducis Brunsvicensis , et quia Gelriae gubernationem agebat, ducatus tile 50,000 flo- renorum in expensas pucrperii extraordinarie solvere cogitur, praeterquam quod magnificum palatium Arn- hemii aedijicabat princeps Codro pauperior, si patri- monium parentum ejus respicias. Hunc ditare cogun- tur, quia legitimum principem rejiciunt, sub quo fere immuncs degebant* |
||||||||||
|
naer dat cy den voors-/.. Mecster Andries nochmael
ayt overvloet binncn verstaen ende gehoort hadden , ende even ohstinact bleven, hem van synen dienst van 't coster- ende schoolmeesterampt , mitsgaders van 't (1) Het plakkaat om bij avond niet zonder licht
laugs straat te gaan is van 27 Januarij 1612. Van dien zelfden datum is eene Ordotinantie om de soldaten niet te injurieren. Eene andere, om de soldaten niet te tappen na 8 ure is van 7 Januarij 1612. Zijnde even- wel sleehts de renovatie van een plakkaat uitge- vaardigd 21 Mei 1610. Zie onze Kronijk bladz. 22 , aanleek. 1 ,. verder Utr. Plakuatb. III. 637, 406, 694. In de Raadsbesluiten van den 20. Jan. 1612 lezen
wij hieromtrent nog het voigende : Omme metten heer commandeur des guarnisoens alhier te adyiseren , hoe men die Jnsolente moetwillichcyden , die desavonts by verscheyden personen geplecgt ende gedaen wor- den , sonde mogen wcren ende stuytcn , ende in wel- ker vocgen men de cxecutie SQu.de doen, ende y«u |
||||||||||
|
... ■■■■.■■'
■ ■ i
65
volgde door Wtrecht met den soon van den graeff van Essex wt Engelant; den 23, Meert Marl 23
de jonge prins , graeff Hendrik, ende 8 dagen daerna colonel Sissel, ende al na Arnhem ende in Gelderlant, oock om een lantdach te bouden. Den 1. April is op de plaetse een Apr. 1, hoeymaeckers geselle onthooft, die een bevruchde vrouvve dootgesteeken hadde in de Spring- wech. Daechs daerna, den 2. April, is een nieu galch voor 't stadthuys gerecht, alwaer een Apr. 2. dieff aen gehangen worde, ende 2 gegeeselt. In dese maent April sijn in Wtrecht pennin- gen gemunt, daer Kanter ende Helsdingen op staen, ende vallen in een cuyl. In dese maent sijn Kanter ende Helsdingen wt Antwerpen getrocken, ende Kanter na Gelderlant, ende Hendrik van Helsdingen sieck sijnde is na Hoilant gevaren , ende is tot Amsterdam gestorven , den lesten April stilo veteri, ende is verboden, dat men hem niet mochte overluyen tot Wtrecht, Apr. 30. op groote peene, ende is tot Amsterdam eerlijck begravcn den 2. dach May op saturdach, May 2. de oude stijl (I) ende christelijck gestorven in den Heere. In dese maent stonJen daer brieven op de poorten t* Wtrecht, van wegen den schout, die baer goederen (2) soude verpachteiv Den 11. May is noch eens afgelesen, dat men dese borgers niet logeren en most ofte herber- M.-y 11, gen in 't sticht van Wtrecht, ofte steden van dien ; die men bevont dat te doen, die sonde in den officier vervallen, ende die een aenbrocht ofte creecb, die soude 200 gulden hebben, maer dit placcaet was maer van de staten van Wtrecht alleen ende met van de generale staten (3). Den 24. May, op sondach, is de ambassadeur van Wankrijck wtgetogen, die een nacht in ~hU$24. Wtrecht gelogeerd hadde. Den 28. Juny is in den Dom begraven een vicarius van den Dom, juu,28. wt de Vuylsteegb, die in 36 jaren niet wt den huyse was geweest, sint dat de kerken' ge~ roeyeert werden , ende hiet Wouter Crock (4). . Den 22. July, op woensdach , is de schuttery ju>. 22. weder opgetrocken voor de derde reyse, ende Drillenborch was noch cornel, ende NyhofF corncl-capiteyn. Dit was de derde reyse in 't jaer 1612. Den 17. Augusty is tot Wtrecht Aug. 17. een placcaet afgelesen van de generaele staten , gedrnckt in den Hague , van dese borgers in dese sentencie , die in 't jaer van 1610 ende 1611 ingelujdt ende gebannen sijn, dewelcke liaer niet alleene en begeven in de geunieerde provinfcien , maer oock somwylen in de stadt, steden ende landen van Wtrecht, ende qualijck sprcken van de regeerclers der landen ende andere goede lieden , jae dreygen een yeder van haer, 't sy overheydt ofie predicanten , die haer tegen sijn, jae, al waei* 't Syne Excellentie selve, haer daeraen te misgaen, daervan de heeren sekerlijck onderricht sijn, dat het soo is; soo is 't, dat de edele staten bevden een |
||||||
|
(1) Men houde in het oog , dat de dagteekening in (3) Het plakkaat is van dea 8. Mei. Utr. PUtkvaib.
deze Kronijk overal naar den ouden stijl gesteld is, I. 739. deze plaats zoudc anders ligtelijk verwarring te weeg (i) Over dczen, voor de kerkel. gesclujdenis, zoo
brengen. Vergelijk hier boven bladz. 15, noot 1. belangrijken roan, zie Dr akevborch in epist. ad
(2) Te weten de goedereu van Helsdingen en Kanter, HoYXCK {Aanhangscl op dc kerkel. oudh. van Aederl.,
weike verbeurd waren verklaard. Zie bierboyea bi.52. 35. tTtreclit 1744. 8".) |
||||||
|
yegelijck, wie dat het sy, in al dese geunieerde landen ende steden , haer niet te herbergcn
ofte logeren, ofte verbueren lijff ende goet, ende bevelen alle sehuytenschippers, wagen- ende oirren-lieden haer niet te voeren op de boete van 100 guldens d' eerste reyse, de tweede reyse 200 gulden, ende dat een yeder, in wat stadt ofte dorp, wordt bevolen baer aen te taslen; soo sy niet sterck genoeg en sijn, hulp tot haer te reopen, dewelcke dat oock sullen moeten doen op de verbeurte van selfs aengetast te worden. Ende soo men een crijent ofte meer in de voorschreven landen, die salse tot Wtrecht overleveren aen den oflicier aldaer. Men sal voor ten crygen 100 halve ryders in de Nederlauden geslagen, die haer tot Wtrecht sal getelt worden, die nu gelden 5 gulden 8 stuver, is omtrent gelijck aen de som vijfhondert ende veertich gulden. Dit is die somina van dit placcaet, ende is overal, daer men gewoon is publicalie te doen, in al de provincien afgepubliseert. Met dit placcaet sijn dese sententien oock weder gedruckt in den Haghe, alwaer dit placcaet voor in staet ende noch twee bannisse- menten achter in, welcke sijn van Albert Dier, ende noch een van meester Dirck, coster van de Geertekerck, die oock in 't jaer 1611 ingeluydt worden, ora dese oorsaecken; maer sijn A»g.22, cerst gebannen in December 1611 (I). Den 22. Augusty sijn de kinderen van Helsdingen haer
goederen losgelaten van den schout ende de heeren ontslagen. In October begonden die sol- daten te waecken den vijfden nacht, alle avont 3 vendels, een op den hoop toe; want daer is er 16 vendels in de stadt, behalven 't commandeurs vendel ende 2 cornetten peerden , samen Oct. 26. 19 vendels (2), Den 26. October hebben die heeren magistraten van Wtrecht die stadtsingelen
gemeten , daer veel hoven, ende tuynen, lant, ende huysen af mosten, ende men heeft in November die singelen bepoodt ofte beplant met jonge boomen, rondt om die stadt met twee ofte drie regels. In dese tijt is capiteyn Krimpen ontboden ende vastgehouden, omdat hy op den stock van sijn bordt op d'een syde hadde laten setten twee tollekens, een lach op sijn sijde ende een stont] daer boven op ende liep, ende daer stont by: elok sijn tijt, ende op d'andere syde des stocks stont: die noch toe saech; 't bordt selve was de Geeroonde Pauw, ende was op den singel buyten de Katrynepoort by Hans aen den Doornboom. Men seyt oock, Not. 2. dat Kanter tot Leeuwaerden woonachtich is ende sijn cost daer heeft gecocht. Den 2. No~
vember monsterden 3 vendels Francoysen in de Katrynekerck, want de commissaris ofte Mot.21. monsterheer, die woonde in 't Katryneclooster op de Nieuwgracht. Den 21. November
sijn op de plaetse twee studenten gegeeselt, die met valsche attestatie van graeven ende princcn ende predicanten hadden gaen bedelen, oock met verandering van naem in Latijnsch ende Fransche attestatie, die haer om den hals gehangen werden op 't scbavot alle beyde. (1) Het plakkaat in dato 15 Aug. 1612 N. S.vindt nog moeten vermeld worden de kerVen-ordering door
nun in het Statin Plakkaatboek 1.431. de staten van Utrecht vastgesteld. XTtr. Plakaatb. I. (2) Als een vervolg op hetgeen vroeger van gods- 359. WtenBOGAERT, Kerk. Hist. fol. 594.
diers ij;e gt'Sclnllen gezegd is , had hier (28 Augustus) |
||||
|
67
Den 27. November hebben alle die soldaten ende ruyters gemonstert in 't Katryneklooster Nov. 27.
ende kerck. Den 3. December is afgelesen , dat men geen schade sal doen aen die geplante Due. 3. boomen om die stadt in geender manicren, op de boete van 25 gulden (1). Oock is Floris Jansen ingeluydt desen dach, een laekencoper, ter cause van overspel gedaen met een vrouwe aen die Voorstraet ? in die Guide Ham. Oock een barbier ingedaecht buyten die Waerdt. Den 5. December is Krimpen gebannen, in 't stadthuys voor die vierschaer al sijn leven Ianck Dec 5. geduerende, wt het sticht van Wtrecht. Den 13, December is begraven ten Duytschenhuys Dec. 13. heer Jacob Taets van Amerongen, met grooten staet van adel, ende Jueresalemse heeren 3, ende een peert, ende was lantcommandeur, ende hadde in de veertich jaren geregeert. Den 18. December een groote wint geweest op vrydach voormiddach, die een vrouw doodDcc. 18. waeyde in de Springwecb. Den 23. Floris Jansen weder ingeluydt. Den lesten December Dec. 23. afgelesen , dat men geen nieuw jaer singen en moest (2). Eynde des jaers anno J6J2.
|
|||||||||||||
|
31
|
|||||||||||||
|
1613.
Den 3. January is in de Domskercfce gedoopt ridder Joban Ogley's kint, genaemt Soffhya, een Jar. :$.
dochter, in overstaen van graeff Hendrik van Nassou ende die huysvrouwe, van graeff Ernst ende den beer van Brederoo, ende den graeff van Cuylenborch, ende daer is grooten slaet geweest, ende veel kijekers om te sien. Den 4. Meert sijn ingeluydt 2 knoopmaeckers in de Nieuwstraet, Mart. 4. een genaemt Adriaen Jansen ende een Jacob Fransen, te comparei-en den 9. Meert, om moed-Mart. 9. willicheyt bedreven aen 't wtwarpen van de nieu geplante boomen achter Sonnenburg, gedaen den 1. Meert 1613. In "t midden van Meert bebben die trommels geslagen in Wtrecht, om te dienen die bewinthebbers van Ooslindie, daer Steven Verhagen admirael van was. Den 22. Mart, 22. Meert is afgelesen, dat niemant hem ter zee en sal begeven, buyten die vereenichde provintien, sonder consent van de staten ofte ammeraeltijt, daer se horen. Oock is desen dach dat buy- tenlandse gelt afgeset (3). Den 23. Meert een nieu gebot weder gedaen, over die nieu geplante Mart. 23 boomen, soo wie een weet aan te brengen in 't heymelijck ofte openbaer, die sal tot vereeringe |
|||||||||||||
|
(1) Zie Utr. Plakaatb. III. 408.
(2) De kronijkschrijver bedoelt hier eeue publica-
tie, welke reeds in 1583 , den 31. Dec. , werd afge- kondigd, doch sedert dieu tijd bijna jaarlijks vernieuwd werd. Zie Utr. Plakaatb. III. 470, alwaar evenwel onder de jaren, waarin dit besluit gerenoveerd is, |
|||||||||||||
|
1613) niet staat aangetcekend. Vergelijk hierniedeliet
Utr. Plakaatb. III. 463. (3) Placcaet der staten generael tegen Luyksche duy-
ten, daerby oock ander payementen op prijs gbestelt, ende seeckere silvere Reaelkens voor billiocn verklaert werden. In dato 15 Mart, 1613. N. S. Zie Staten Plakkaatb. I. 2984. 9*
|
|||||||||||||
|
68
crygen 50 gulden , dcwelcke scbade gedten mochte hebben aen dese boomen om de stadt
?,T;i, 4. Wtrecht. Den 4. May is afgelesen, dat men de stadt van Wtrecht sclioon sal maecken alle
weegen ende straeten ende hruggen, soo buyten als binnen, op de boete van 10 gulden ,
jW-y 6 tegen *s middaecbs den 6. May, op donnerdach , tegen die comste van den paltsgraven ende
'sconincks docbter(l) ende ander beeren. Ende dese paltsgrave is gecomen , op saturdacb na
TiT?\ 8. demiddacb den 8. May, de Katrynepoort in, ende die soldaten op Vreborcbin bataille staende
met die ruytery ende 15 stucken gescbut, op de wal 4 ofte 5 mael afscboten ende onitrent
40 earners (2) op bet bolwerck, acbter de Mariekerek, die oock afgingen ; ende doen is by
met de beeren door die stadt gegaen, ende in den Dom gaen kijeken, die gewassen word, ende
doen is by weder naer den Duytscbenbuys gegaen, ende 'savonts hebben alle die klocken
gebvydt in de stadt beyde cleyn ende gvoot, tot een teecken van triumphe, ende oock ge-
y-''y0, scboten met die slucken in den morgenstont. Den 9. May op sondacb onitrent 5 men is by
weder vertogen naer Arnliem, die Witteviouwenpoort wt, ende doen weder geschoten met
de earners ende gescbut.
M^ylO. Omtrent den 10. May is Jan ■ Botb in de Balleniaeckersstraet wonende, sijnde ontfanger
der staten, op Hasenbercb gebracbt, daer groote foute in is bevonden, meer als over die 100,000 guldens aen die staten ende stadt. May 14. Den 14. May is afgelesen, dat men die adelen ende anderen, die al incomen sullen met des
conincks docbter van Bretaenyen, eerlijck sal ontfangen in al de huysen, daer de beletten sijn, ofte nocb in souden mogen comen , wat borgers dat het sijn, daer noch beletten sou- den mogen comen, oock, dat men op tien i^oeden weeebs niet by de poort en mach comen, daer de princes incomen sal, ofte in de Springwecb, van de Strooysteecb af tot de Gort- steecb toe, op 't verbueren van ?t opperste cleedt, ende niet by 't gescbut op de wal achter den Duytscbenbuys, nu gebrocbt sijude, niet binnen de afscbutting van dien daer gemaeckt sijnde, die daer bevonden wort tot discretie van den gerecbte gestelt te worden, ander tot May 15. een exempel. Dit alles in ?t lange afgelesen den 14. May 1613, op vrydacb. Den 15. dacb May, op
saturdacb nademiddacb, is de huysvrouwe des paltsgrave in gecomen de Katrynepoort, met Sijudcr Excellence by baer op de wagen , rydende alle de wagens recbt op naer deNue,daer de soldaten in bataille stonden met de ruytery ende wel verciert, met veltteeckens ende pluymen , ende alle die clocken geluydt der stadt, eade nae den Duytschenhuys gereden, daer al die soldaten ende ruytery voorby quamen trecken , sijnde in alles 19 compagnie, ende doen al die earners ende dat gescbut acbter den Duytscbenbuys afgeschoten. Des morgens, (1) De irouijks:hrijver bedoelt Fredcrik keurvorst 1613 te Londen in het buwelijk met Elisabeth ,
palts^nve van den Uhijn , hij trad den 14. Febmarij dochter van koning Jacob VI. £2) Carriers , donderbussenr
|
||||
|
op sondach den 16. May, is graeff Maui its, gelogeerd sijnde op Bisschopshoff, ter predicatie May 16.
jjegaen in den Doin met ander graven ende heeren, daer Speenhove (I) leerde wt den LXXII. Psalm, en 's middachs sijn alle die heeren weder ten Duylschenhuys gegaen met de princes van Orange , de grooten ende andere, ende 9a nademiddachs is des conincks dochter met graeff Maurits op den Domstoren gegaen, ende oock in den Dom, ende doen voorts gereden met vele coetsen lancks die Nieu Gracht, ende doov die stadt van Wtreclit, ende soo voorts na den Duytschenlmys, ende 's avonts al die grofF stueken afgeschotcn met de earners over haer eten ; ende ?s maendachs 's morgens is de paltsgravinne vertogen na Rhenen , met alle May 17. den adele, als: graeff Maurits, gelogeert op ?t BisschopshofF, graefF Ilendrick, ende graeff Jati op Janskerckhoff, de oude princes d'Orange in de Domsteeg, de graefF van Cuylenborch ende de prins van Portegael op de Nieu gracht, ende corlonel Veer, de ambassadeur van ftngelant Win wold t in 't Katryneclooster, emle voort alle wijnherbergen ende adelsbuysen vol geleydt ende beledt, ende de namen op de denren gesehreven, met groote lette- rcn met krydt; ende op Vreborch omtrent 300 wagens gemonstert die mee togen , om ba- gagie te voeren van een yeder tot Duysseldorp toe. In 't wttrccken heeft men seer gescho- ten, als: de earners op dat bolwerck aen de Wittevrouwenpoort, ende al de soldaten ofte mus- kettiers op wal ende alle geschoten; die 2 vanen ruyters mede gereden op de hey achter de Bik, ende doen weder gekeert; ende sijn Excellentie heeft met des conincks dochter ge- jaecht in 't Ameronger bosch by Rhenen. Dit is 't principaelste, dat daervan is gepasseert in Wtrecht desen 15., 16. ende 17. May 1613 (2). Den 18. May is Jan Both's goet alle vercocht met erffhuis, den heelen dach door. May is.
In desen tijt heeft men buyten de Weertpoort beginnen te malen met 2 muelens, ende op den 21. Juny met drie muelens, om een kolck te maecken , ende op den 25. Tun. 21. 25. is de eerste balck geleydt aen die solderinck van de kolck, ende op den 28. den eerste Jun, 28. steen , van blausteen ende roodt, ende is groote moe\te geweest, alwaer Moersbergen ende Jacob Mertense, als oversten borgermeester ende onderschout, steedts hy sijn geweest anno 1613, den 27. Juny. Den 22. July op donderdach, is **3 schuttery voor de vierde Jul.22. reyse opgetogen, ende was de derde re^se onder 't beleydt van den seer moethaftygen borgemeester ende colonel Drillenborch. Op desen dach is de mis gestoort in de Jeru- salemscfooster van beyde de schouten ende vijf dienaers, daer sy de duer opsloegen met een yseren hamer, waerduer die cloosters sijn aengcslagen van de staten , de acht bagynen- cloosters (3). Den 8. Augusty is de eerste schujt door die nieu kolck gevareu buyten die Aug. 8. (1) Zie hierboven bladz. 30, noot 6. (3) In de Annates; Du3SCT,DORPll, lezcn wij : Tnfesfo
(2) Zie omstandiger over hetverblijf van den paltsgraaf S. Matiae Magdalenae Ultrajevti praetor irruit in mo-
ma zijne genialin binnen de Nederlanden, G. BaudAR- nasttrium Hkrosohjmitanum eo , quod per crcberrimos <t TIU5 Memonjtn , 2dc editie , Arab.1624. fol. bl. 20 enz. frequent mimos convtntns rcli%iosi locum tarn suspeituitt |
||||
|
70
|
||||||||
|
Aug. 23. Weertpoort. Den 23. Augusly sijn alle die soldaten gemonstert, 17 te voet en 2 te peert.
Oock is colonel Sissel op Bisschopshoff komen wonen, om tyding te verwachten ende tusschen den coninck ende den palts als corant te wesen. Den 12. September is Olden Sept. 22. Bernevelt in 't Katryneclooster ten eten geweest, doch daerna tot den commandeur Ogley
ende tot den schout, ende is oock op den 17. September die Katrynepoort ingccomen, alwaer op Vredenborch stonden 6 vendelen Engelschen ende Schotten, ende 2 vanen ruy- tery aen elcken syde , ende comende op de Nuede daerstonden 8 vendelen Duytschen ende En gelschen , ende op de Gansmarckt 3 vendelen Francoisen, ende doen is Johan den Olden Berne- velt ten bancket gegaen tot cornel Sissel op den Bisschopshoff, met Ogley ende ander heeren. In de maent October is die wet verset (I), als die borgermeestersMoersbergen ende Drillenborch, in wiens plaetse sijn comen llysenborch ende Dirck de Gooyer, Ledenborch's swager schepen, Oct. 8. ende anderen. Den 8. October op vrydach 's middachs is Vincent Drillenborch (2) ontboden, rentmeester van de Pauwelsabdy, in de statencamer te comen, ende van daer nae Hasenborch gebrocht ende vastgeset, ter cause van eenige boucksken, die by wt heeft laten gaen, ende gedruckt by Abraham Herwijck aen de Buerkerck, die in boete is geslegen van hondert ende |
||||||||
|
reddtderant, ut monitae a me moniales ante annum fue-
tint j ipsas peccare contra commune ecchsiae commodum it plane absolute indignas esse, praesertim , cum non tantum in suum, sed etiam aliorum monasteriorumprae- judicium.) agerent. Vcrum tarnprivatim nominatim, quam publice in genere perstrictus sum. Rediit itaque prae- tor ad idem monasterium in profesto S. Jacobi et al~ tare et imagines conjregit, casulam unamet calicem se- cum abstulit, omniaque altaris omamenta tanta rabie , vt procuratrix , tantorum conventuum architecta et a me praecipue indarguta in animae deliqu*um incideret. Jiursum in ftsto S. Laurentii et diebus aliquot subse~ quentibus magistrc tus in omnia monasteria irruit et omnia eorum , tarn mobilia , quam immobilia bonaeon- scribit, et in ftsto S. Rartholomaei subseqvente atimen- tationem moniahbus, ante annum J583 profeuis, de- cernunt, junioribus nihil assignant, certis legibus prae- scripiis. Monitae erant moniales Hierosohjmitanae sae- pius per ipsos kereticos. Receptor mint Brigittanarum dixerat: »Cavete vobis , ne cum exteris sacerdotibus con- ventus facialis , ut Ilicrosohjmitanae." Consul quoque Drillenburgius Adiianae Riddcrac, Hierosolymitanae pro- curatrici, dixerat semel: te nunc amplhts jtivare non pos- sum. P'erumincassumfuerat. Kam et pro condone reli- giosi laudabant Hicrosolymam, ut strenue agcntem , et quod Vcus custodirrt Hicrosolymarn , similiaque. Quin |
||||||||
|
into post decrctam atimentationem creberrimis conventibut
non abstinebant , vesperas cantabant, confidentes, ut dicebant, in S. Wilhelmi, quern crebro invocabant suf- fragiis , cujus invocato suffragio indie S. Mariae Mag- dalenae praetoris tram resedisse affirmabat procuratrix et ghriabatur , sed ridentibus omnibus , cum postridie acrius turbarentur* Rursum prima Novembris jubent monialibuSj ut mensam communem separarent et insuper omamenta ecclesiastica tradant, quae pleraque etiam , nobis reluctantibus, a mulierculis tradita sunt. Decima Novembris in profesto S.Martini rursum imperatur se- paratio mensae communis, sub gravi poena, quae et subsecuta est ex hac causa, cum sacerdotes seniorcs con- senlire nollent traditioni ornamentorum et separationi eoque nomine Dominus Wachielaer et ego graves a ma- gistratu minas a twbis intentar smtiebamus , ob ali- quot monialesjugum excutere volentes et omnia, quae diccbamus , ad magistratum deferentes et requirentes , it quandoquidem nos consentiie nollcmus, per vim quasi separerentur. (1) Utr. Plahaatb. III. 131.
(2) Vincent Drillenborch , 1612, 13 raad ; Utr,
Plahaatb. 1625 ontvanger van bet oudscbild-geld j 1643 oubekwaam vcrklaard , om in den boedel van zijn' oom Dompselaar gebruikt te worden. Raads- beshiiteti. |
||||||||
|
71
|
|||||||||
|
lachtentich gouden realen ende al d'exemplaren prijs, ende in de statencamer gebrocht ende
wederom doen balen, doen men wiste, dat die waren buy ten die stadt ofte binnen, ende is genaemt de Wechwyser. Den 23. October is in de vierschaere in 't stadliuys afgelesen alle Oct. 23. die geconfisceerde goederen van dese wtlanlsche borgers als Claes de Gooyer, de Mande- maecker, de Boer ende andere meer. In dese tijt beefc men dat Nachtegaelsteegken buyten die Witvrouwenpoort gepoot met bootnen. Den 28. October weder alle die soldaton gemon- Oct. 28. stert. Den 5. November is een gebodt van 't stadthuys afgelesen (I) van de jonckheydt, dat Nor. 5. sy niet meer binnen de stads mueren, ofte op de Nue ofte staetsplaetse moeten spelen met kol- ven, kaetsen, knickers, bickels, penningen, kaerten ofte stocken, ende men steenen te stor- men, ofte met vloecken ende sweren, crualijck spreken, ofte in de kercke onder de predicatie met keersbranden, ofte aen de kronen, kistwerck ofte op kerckhoven eenige moedwilligheydt bedryven ofte aenveerden, in wat maniere die sy, ende diedaer by staen ende behagen in heb- ben, sal oock daervoor gehouden werden, ende een yeder van dien, out ofte jonck, by ofte sy, sal verbueren 6 karolus gulden, ende noch op Hasenborch geset te worden tot water ende broodt, ende sullen de voorschreven boete van 6 gulden, die ouders voor haer kin- deren, ende de meester voor haer werckinderen moeten betalen, ende dat aen den behuer- der, die dat doet ter plaetse, daer hy yemant vint; op dat alles in Gods gemeente ende in die Christelijcke religie mach toe gaen tot sijns naems eere ende onse welvaert; gedaen by clockluydinge den 5. November 1613. Den 12. November die weet laten doen aen alle die Not. 12. schouten in de stadt, dat sy die vreemdelingen in haer buerten moeten aenbrengen, op die boete van 3 gulden, tegen maendach den 15. November (2). Den 13. November een gene-Nov. 13. ralen danck- ende biddach gehouden door alle die provincien. Den 25. November is in die Nov. 2.>. statencamer in presentie van alle die heeren ende staten in 't openbaer gebannen Vincent van Drillenborch wt die stadt, steden ende Ianden van Wtrecht sijn leven lanck, op dondcr- dach 's middachs ten elf uren, als hy hadde geseten 7 weken min eenen dach, maer geen tijt gelesen, wanneer by moet vertrecken. Maer hy is wt de stadt gegaen op Saturdach voormiddach den 27. November 1613, om 10 uren. In dese tijt is een sprake gegaen, dat Not. 27. Moersbergen goet in Vrieslant is aengeslegen tegen Kanter's goet, om hem dat weder te geven, |
|||||||||
|
de personen , die op de vervaertijt van Victoris lest-
leden , yder in sijn gebuyrte sijn comen wonen, mits-- gaders waer die van daen sijn , waer ende hoe lang sy binnen deser stadt gewoont hebben , waermede sy htm erneren , ende of sy van aelmoessen leven , allcs je- gens Maendage toecomende , voor den inganck des raets, op pene van drie gulden by den gebrtkigen schouten te verbeurcn. RaaJsbesL |
|||||||||
|
(1) Vtr Plakaatb. III. 439.
(2) Men beschouwe deze aaazcggmg in verband met
eeue resolutie , in dato 8 November: Gcresolveert by den rade , deu schouten respective van de gebuyr- ten, soo op de oude als niewe graften binnen deser stadt, als oock van de vier baytenpoorten te ordon- neren , in goed leesbaer geschrifte, in de secretarie de- ser stadt te levercn , de namen ende toenamen van alle |
|||||||||
|
n
|
|||||||
|
pec. 15 want hy tot Leeuwaerden woonacliiig is. De tijt sal leeren. Den 15. December is graeff
Willem van Nassou, stadhouder van Vrieslant, in Wtrecht gecomen, in den llulck gelogeert , Dec, 16 comende wt den Haghe; den 16. weder vertogen nae Overyssel ende Vrieslant. In desen tijt
is afgelesen (I), dat die soldaten niet buyten die stadspalen mogen gaen visschen ofte vogelen vangen ofte schieten, ofte eenig dierte op ofte onder de eerde, op lijfstraffe, van wegen de Pec 29. staten afgepubliceert ende op die poorten geset (2). Den 29. December weder alle ge-
monstert. Eynde des jaers anno J6J3>
|
|||||||
|
1614.
Jan G. Anno 1614, den 6. January, is colonel SissePs huysvrouw in een rosbaer wt Wtreclit ge-
togen naer den Palts, om des conincks dochlers kint te hefFen, die kramen soude, vergesel- Fcbr. 17. schapt met sommige Engelsche capiteynen ende Sissel, tot Hulle. Den 17. February is Al-
bert Goetbier, bode der stadt Wtrecht, gecasseert, oorsaecke waerom, dat hy soude naer Kanter reysen tot Leeuwaerden, ende bleef tot Amersfoort, ende seyde tegen de heeren , dat Kanter den brief! met voeten had getreden , ende met de tanden gescheurt, ende qua- lijck gesprokcn, welck contrarie bevonden is; want Kanter den heeren brieff weder sonde in sijn brieff, die hem de heeren gesonden hadden , die Albert een ander mede hadde gedaen. *>br. 21. Den 21. February is de huysvrouw van Drillenborch getogen naer Amsterdam, byhaerman,
die daer soude blyven wonen. Desen 21. is de ambassadeur van den Turck ingecomen , die tot Fcbr. 22. Antwerpen gcarresteert was, ende getogen naer den Haghe den 22., als hy op den Domstoren
was geweest met nocb vier Turcken. Desen 21. is oock incomen graeff Hendrick, die den 22. nae boven toocli , om het kint te heffen van de paltsgravinne, die in de kraem was van een zoon , ende tooch wt met veel wagens naer Arnhem. In desen tijt beeft men weder volck aengenomen met den tromsLich in Wtrecht, om op Oostindien te varen , voor 7 jaren , daer men seyt, -JMart. 4. dat Jan Bodt mede sal varen, die wt de gevangenisse is comen. Den 4. Meert sijn op Vre-
boreh hoenderdieffen gegeeselt, soldaten van colonel Sissel, met boenders om den hals han- May-23 gende, ende gebrantmarckt met een strop om den hals. Den 23. May is een vendel Engelschen
Jim 4 getrocken naer Vlaenderen. Den 4, Juny is op de plaets voor 't stadthujs gegeeselt Jan van (1) Ordonnantie van 17 Dec. tJtr, Plakaatb. II. een pnar belangrijte ordonn. op liet houden van school
397. zonder consent, en op liet openen van trainen op (2) Het Ulr. Plakaatb. III. 472, 499, lice ft nog St. TsTicoUas avond.
|
|||||||
|
73
|
||||||||||||||||||||||||
|
Ameronghen, snydcr ende borger t' Wtrecht, ende gebannen in 24 uren te verlrecken , op
pene om met den sweerde gestraft te worden. Dit was diegene, die den hoeymaecker op de wachtdootschootindermrytenatie, 1610 in January. Den 7. July gemonstert. Den 8. dito 2 vendels Engelschen ende een Francoys vendel wtgetogen. Den 9. dito 2 vanen ruylers wt Wtrecht ende 'savonts graeff Hendrik ingecomen, ende 'smorgens den 10. July getrocken naer Schenckenschans op Guelick ; blijft noch 13 vendels te voet in Wtrecht. Den 1 i. July is tot Wtrecht de nieu jaermarckt ingestelt (1), ende afgelesen , in de plaets van de Ponti- aens-merckt, ende begint den 15. July tot den 4. Augusty, maeckcnde 3 weken, ende is met voorgaende placcaeten door de steden gesct; ende en sullen geen kramen by den Dom staen, op pene van 6 guldens , maer op de Marie-plaets ende kerckhof. In desen tijt is de Dom boven geschildert, die, 'sjaers te voren in July, beschoten wert met hout. Den 25. July, op maendach, is de schuttery voor de vijfde reyse wtgetrocken onder Dirk de Gooyer: ende desen dach op de plaets gcspeelt door Engelschen; den 26. door Francoysen, daer een op- |
||||||||||||||||||||||||
|
Jul. 7. 8.
Jul. 9. Jul. 10. Jul. 14. |
||||||||||||||||||||||||
|
Jul. 2.3.
Jul, 26. Aug. 16-21 Aug. 22-23, |
||||||||||||||||||||||||
|
de
|
vanen ruyters weer
|
|||||||||||||||||||||||
|
loop qnam door Jakes, den peerdeberejder; Desen dach sijn
|
||||||||||||||||||||||||
|
incomen van Guelick, met graeff Hendrik, die doortooch. Van den 16. Augusty Lot
den 21. is een groot gctreck geweest, in ende door Wtrecht, van soldaten, na boven, ende sijn 5 vendels Duytschen in Wtrecht comen feggen. Van den 22. Augusty tot den -j3. s nachts, is Volckert Bodt, borgeimeester, banqueroet gcspeelt als ontfanger van 's conmcks domeynen , daer de landen aen ten achteren quamen omtrciH 2 Lonnen |
||||||||||||||||||||||||
|
(1) Utr. Plakaatb. 111.678. Omtrent deze nieuwe
jaarmarkt vinden wjj het volgende, in de stedelijke Raadsbeshtiten , aangeteekend : 40 Jan. 1614, Vermaende de heer borgemeester Rey-
senborcli, dat men sonde vcrsoeken octroy van de E. M. H. staten van Wtrecht, om de jaermerckt van Pontiaen le mogen verleggen op Maria Magdalen en. 2J Mauri. De raet heeft op het voorgeven van den
heer van Reysenborch , als eerste borgemeester deser stadt , iteratyvelyken ende eendracbtelyken geresol- veert, de Pontiaens-jaermerckt te verleggen op Maria Magdalenen , ende daer toe tc versoeken, op de t^rste beschryvin^e van de E. M. H. staten van Wtrecht , octroy, ende sulcx, by officie van billetten, door alie He provincien kundt te maken. 44 sipr. (Rapport v. bescbryving). Op 't vierde
nopendi; de Pontiaensmerckt , dat in 't verleggen van dien eODflent gedragen ende octroy verleent was. 2 M':■; Billetten van de vryroerckt tot Magdalenen
te doen drucken. |
||||||||||||||||||||||||
|
44 July. Goetgevonden by de publico tie van de
nieuwe jaerinerckt nude te interdiceren cenen yegelijc- ken , soo wfcl den borgers ende innewoonders deser stadt , als alien andcren , die op de voorsz. jaermerckt mitt coopmanschap ofte waren van buyten binnen deser stadt sullen coineu, met haer cramen ende craem op deser stadls p aelse, over de Lokensnyders ofte St. Mertem; brugge, v )0r te staen; maer dat die sullen reguleert worden op St. varie-plaets ende v66r ende benefleus
St. Marie-kerckhoff.
E:de ten eynde de voorsz. cramen , terplaetse voorsz,
ofte elders, daer men sulcx ordoimeren sal, metgoede
orde geregulccrt moge worden, autoriseert de raet
daerloe miju E. H. van den gerechte. -**
Het octrooi der staten , in dato 7 Api il 1614 , vindt men in het Utr. Plakaatb. III. 5i3 , 44. Ver~
der aldaar III. 678, een plakkaat aangaaudo cl*n Lij i
en de plaats der jaarmarkL
|
||||||||||||||||||||||||
|
10
|
||||||||||||||||||||||||
|
ft
|
||||||||||||
|
schals, entle is erfhuis gehouden van de heeren, ende omtrent een jaer daerna is hy
in Wtrecht comen, ende hebben hem noch in d'admyraliteyt geholpen van Vrieslant. Aug. 24. Den 24. Augusty, op woensdach , is wtgetogen dat veudel van den graeff van Hohenlo, Aug. 25. ende een Engelsch vendel, ende dat van colonel Sissel. Noch den 25. Louterback ende colonel Brock, met noch 2 Schotsche vendels, 2 Francoysen vendels, een Switsers, een Engelsch vendcl , t' samen 11 vendelen; blijft noch in de stadt den gouverneur ende Franck met 5 Neerlantsche compagnicn, die incomen sijn. Desen dach is Syne Excel- A up. 2g. lentie incomen, met wien den 26. de 2 compagnien peerden oock vvttogen op vrydach; die An:-. 27. hier inlagen (togen wt) met de wagens den 27. Desen vrydach is het vryleger afgelesen vWtrecht van 't stadthuys, op den Rijnstroom. Noch sijn hier 5 ofte 6 vendels incomen, Aug. 27. Ne£rlanders. Den 27. Augnsty heeft hem den Engelschen predicant in den hals gesneden Aug. 28. sijn selven, op de Nue wonende , genaemt Meester Douglas. Den 28. eenige jachten ende Sept. 1. ammonytieschepen door Wtrecht comen varen na bo ven. Den 1. September voor 't stadthuys Sept. 2. een gegeeselt, genaemt Lucas. Den 2. September, op vrydach, is sijn stiefsoon onthooft, om- Sept. 3. dat hy met de moeder geboeleert hadde. genaemt Wouter. Den 3. September de vrouw , die met haer soen geboeleert hadde, Willemgie Tysen, geworcht ende verbrant voor't stadthuys; Sept. 8. 3 dagen lanck jus tide. Den 8. September het nieu garnisoen gemonstert, ende waken, op den Sept. 13-. 3. nacht, 's nachts 4 vendelen. Den 13. September een Engelschejoffer gegeeselt op die plaets , met een hoet op 't hooft, den joncker haer man oock, ende had leersen ende sporen aen, ter oorsaecke van dievery aen fluweel gedaen, Srpt.14.23. Den 14. September een generate biddach gehouden. Den 23. September doen sijn twee ambassadeurs door Wtrecht getrocken na 't leger, een van Engelant ende een van Vranckrijck. Oct. In October omtrent Victoor is in Keyserrijk (1) beginnen te wegen , dat die stadt ge- |
||||||||||||
|
danseden sy in Liehtenberch mitteu joncfrouwen.
Coste die maeltijt an spyse ende wijn ende Ypocras wijn cruyt ende was, ende de dansspule te samen XLYlil. Rijnsguld. IIU | stuv. De stad schijnt dit huis evenwel later verkoclit te
hebben; immers blijkt het uit een Raadsbesluit y van 10 Janrl614, dat de waag in het Kctjserrijk zal overge- bragt worden, na hiertoe vooraf te zijn aangekocht ; zoo dat dit huis in de XVI. of in het begin der XVII* eeuw uit stadshauden is overgegaan. Het bedoelde HaadsbesL deelen wij hier in zijn geheel mede : 30 Jan. 1614. De raet gehoort het aengeven van d«
heeren borgemeesters alse: dat hare Ed. vcrstaen ende te keunen gegeven was, dat de huysinge genaemtKaj~ serrijk te koop stont, ende dat men deselve bequame- |
||||||||||||
|
(1) Dit Keyzerrijck was ecu dier menigvuldige ver-
glerkte lmizen , welke men oudtijds binuen Utreclit aan- trof. Hetzelve behoorde reeds ten Jare 1473 aan de stad ; limners wij lezeu hij BCRMAW, Utr. Jaarb. 111.96, » dat de regering toen (1473) een huis kocht > genaamd tiet Keyzerrijk , gelegen ana de Stadswagc , voor 1000 Khijnsche guldens." De lakens , welke men in Utrecht vervaardigde , werden aldaar Vrijdags en Zatcrdags ten toongesteld. ZkBurman, III. 111. Veider viuden wij in de kameraars rekeningen van 1476 : Oi Smite Joris avont , des avonts , hadde die
jact ten elen in Kevsrijc den heere van Hoeru , den Jonchheer van Bredcrode , den heere van Mont- i'oirde , lieercn Reyer van I3i*oecIiusen mit meer ander "oeder manncn ende joucfVouwen, ende ua der maeltijt |
||||||||||||
|
|
||||||||||||
|
75
cocht hack voor de Waaok te sijn. Den L November weder gemonstert dat nieu garnisoen.
Den 12. November een dieff op de plaets gehangen , ende hadt by hem aen de galch een peertcop, een ramscop , ende een bycorff. Den 25. November ende den 26. sijn de soldaten weder incomen wt het leger, namelijck 8 ofte 9 vendels. Den 4. December een misse ge- stoort, daer een preker munnick de dienst dede, die gebannen worde. In desen tijt mos- ten die bagynen wt het Claesclooster, ende voeren in Arckelens, daer (van het Claescloos- ter) een tuchthuys gemaeckt word. Den 8. December sijn de soldaten samen gemonstert in Wtrecht, 21 vendels te voet, ende 2 cornetten te peert, samen 23 vendels, ende waken over den 5 nacht. In desen tijt heeft men met schermeyen op die Nue beginnen te spelen. Den 18., 19. ende 20. December sijn hier 3 dagen geluydt, alle dach 3 men. over Waj- raven , heer van Bredero6, tot Vyanen gestorven. Van Kersmis tot Nieujaer 6 vendelen Duytschen wtgetogen na sticht van Overyssel (I). Eynde des jaers anno J6J4.
|
|||||||||||||||
|
Nov. 1.
Nov. 12. Nov. 25. 20. Dec. 4. |
|||||||||||||||
|
Dec. 8.
|
|||||||||||||||
|
Dec. 18-20.
|
|||||||||||||||
|
1615.
Den 11. January noch een vendel Duytschen wtgetogen. Den 15. is de commissaris.....Jan. 11. 15.
gestorven in den Haghe, monsterheer tot Wtrecht, daer begraven. Den 18. heeft het Jan. 18.
gedondert ende geblixemt (2). Den 19. de heer van Brederod begraven tot Vyanen, Den Jan. \9. |
|||||||||||||||
|
lijk sonde konnen doen approprieren voor tot een
wage, ende achter tottet bicraccijnscamer , ende alsulcx deser stadt seer dienstclijk om te-copen; heeft, 't selve mede goet vindende, naer genomen deliberate , gecom- mitteert de heeren borgemeesteren voorn. metten eer- fiten cameraer Corn. v. Deuverden , onune de voorsz. huysinge te besichtigen , code voorts op rapport naer- der metten eygenaer ofte possessent derselver, nopende de coop , in communicatie te treden , te meer soo de voorn. eygenaer laet verluyden , die deser stadt vrjf- hondert gulden minder te will en geven als ceuich particulier. In een Raad&besL van den 21 Maart 1614 , vinden wij
aangeteekeud : Ornnie de huysinge genaempt Keyserrijky te fitadts beboef gecocht, met communicatie van de Ed. neeren borgemeesteren ende gerechte, te doen appro- |
|||||||||||||||
|
prieren tot eene wage ende bieraccijnshuys , is't doen-
lijk , ende alle gereetschappeu ende materialien dacrtoe noodich , ten minste costen deser stadt te versorgen , mitsgaders met communicatie als voorn. rypelyk te overleggen , hoe ende in v»elker voegen men tenmeeste profyte het schoouhuys mette erven, daeraen beho- rende , soude inogen vercopen ende uitgeven. Zie verder Utr. Plukaatb. 111. 1031. enz. A. Buchelii , Descriptio Rheno Traj. p. 118. L, Hortensit , Rerum Ultrajectin. Ultr. 1642. p. 156, (1) Het Utr. Plukaatb. bevat over dit jaar slcchls
eenige niet zeer belangrijke bjjzonderheden. (2) DosseldoRpius zegt in zijne meermalen aan-
gehaalde Annates: A fine Januarii usque ad tnedium Martii dura fuit
hiems , tanta nivis copia , fcj v.ajorem tgo non mtminerim* 10*
|
|||||||||||||||
|
76
Jan. 21. 21. heeft het seer gesneeuwt, cnde van dien dach gevrosen dat op Matijs-dach, den ouden
Jan. 28. stljl, voor Vyanen op de Leek noch wijn ende bier is getapt. Den 28. een Duitsch vendel Jan. 31. wtgetogen na Overyssel. Den 31. January dat garnisoen gemonstert, 13 te voet ende 2 te Mart. 28. peert, voor een nieu monsterheer. Den 28. Meert is een Schotsch ruyter onthooft, die den Mart. 2:). luyfenant beten Wilde ende ombrengen , comende van de wacht, ende is den 29. Meert noch A| i*. 28. eerlijck beg raven , sijn hooft weer aengenaeit. Den 28. April is de Engelsche mejoor luitenant van den gouverneur (Ogley) ingeluydt, om sijn dievery van buscruyt, gedaen in \ ammonytiehuys, ende vercocht voor cleyn prijs aen Hendrik Joris, spiestnaker, maer isnyetcomen; de ouden (de vorige) mejoor is in sijn plaets geset, een Wael. [Noch eenen dieff ingeluydt den 28. April, de mejoor luitenant van Ogley, die het bussekruyt dagelijks gestolen hadt wt der staten ammonytie- huys, ende voor cleinen prijs vercocht, ende voer na Veneedgen met's lands volck in November Juu. 9. 1616. De oude (de vorige) mejoor wederin sijn plaets (1)]. Den 9. Juny noch een vendel soldaten .Tim. is. wtgetogen na Ysselsteyn , om die te bewaren. Den 18. Juny heeft de Engelsche predicant Jul. 24. weder geleert in de Petcrskerk , die op de Nuede woont. Den 24. July de schutters weder Aug. 20. opgetogen, de scsde rejse, op maendach. Den 20. Augusty sijn daer veel oude gereformeerden, omtrent 30, te nachtmael geweest, soo mans als vrouwen tot Sydervelt, een dorp by Guylenborch, daer sy alle den soomer ter predicatie gingen, ende geweest waren. Den lesten dach van Au- c-«l>\.:>. 0. gusty begon men aen 't tuchthuys te wercken met alien man arbeyden (2). Den 5. ende 6. September sijn die ter predicatie gingen meest alle ontboden voor den magistraet t'Wtrecht, |
||||||||||||
|
(1) Hot aldus [] Jngcslotene is cene latere aantecke-
ning van den kronijkschnjver , en als Let ware ccne uitbreiding der vorige regelfl. (2) De stcdelijkc Raudsbesl. vermelden omtrent de
orectie van dit tuchthuis de volgcinle bijzonderheden : 61 Jun. 1615. Rapporteerde de sebepeu Locborst ,
als dat de edele becien staten, ojt de bescbryvinge, tot Amcrsfoort gebouden , gccouseiiteert liadden deser stadt, op het versoek van baren gecommittecrdeu , te sullen subvciieren totte erectie van ecu tuclilbuys in 't convent van S.Nicoiaes, by provisic mette sommc van 9000 fl. 36 Jul, Op buvden is by den beere schepenen
Dompselaer , mede in don rade t guilt voorsz. gerap- poitcert, die selve geapprobeert becft , ende dienvol- gende voorts goetgevondeu ende geconsenteert , dat de voorsz. 35.>0 gulden (bedrag ecner aangegaue transactie) geemployeert sullen \voiden tot erectie ende opbou- wingc van 't voorgeuomen tucbtbuys, cnde is de sub- atituut secretaiis Corn, de Gooyer bclast de terroynen vcrvallcn wesende der voorsz. penningen t* ontfangen, cnde dacrv n heboorlijck te vcrantnoorden. |
CoplE. Missive aen de staten generaul
tot erectie van 't tucbtbuvs ende emplooy der incojnen van de broederscbappen. Den veerdigen enz. Wy en twyfelen nyet, oftu uttc Edelc bebben nyet alleen wel verstaen , maer oock een goet genocgen iu de resolutie , tot meerder bantbavinge van alle goede tucbt ende cerbaerbeyt , by myne Ed. beeren , die borgemoesteren cade regeer- ders der stadt Wtrecbt , met goetvinden van de Ed. Mo. licercn staten descr provincie , die deselve lau- deren cade pryscn , oock genegen sijn in alien manic- ren te belpen voorderen, yoor desen gcuomen : omme namentlijck een tucbtbuys op te rccbtcn , in 't velcke nyet alleen de vagebonden , daervan de goede ingegetencu dikwijls grootcn overlast leyden , maer oock vroomer lieder kindereu, die door onbeboerlijck debaachement anders tot verder verloop licbtelijck souden coinmcn te vcrvallen , sullen werden gestelt ora die selve door cxercitie, van alle ongeregeltbeden , ende quaetscban- dalen , mede nllengskeus af te treeken ende tot goelc |
|||||||||||
|
n
om dier oorsaecken willen. De prediker hiet Peter Hendricksz, sone van Hendrick van Nyen-
rooy, die t'Wtrecht gebannen is anno 1610, den 2. Augusty. Den 5., 6. ende 7. September, wis: dingsdach, woensdach ende donderdaeh, is een synodus gehouden t? Wtrecht in 't Ka- |
|||||||
|
man te benemen, bet nodicb sal sijn, dat de midde-
len ende innecomen van de broerscap genaempt sijndt de kkyne Calandtr, mede ten zelven eynde , ende cbristelijck gebruyck, werde geemployeert. Alle 't welck omme uwe Ed. te remonstreren, de beeren bur- gemeesters dese vergaderinge dat respect bebben willen dragen , om die selvige door ons alhier tegenwoordieb te besenden; versoeckende ende vastelijck vertrouwen- de, dat nwe Ed. baer met dc vocrsz. cbristelijcke intentie seer goede ende deucbtsame resolutie der bee- ren borgemeesters ende regierders voernoemt sullen conformeren , ende dienvolgende oock goet vindeu, dat bet overschot van dese brderscbap 't gene adpios usus ende aelmisse gedestineert is alvoorens afgetrocken tot bet voersz. goet werck mede geemployeert worde , ver- ■wacbtende bierop een toeverlaticb autwoort. Wtrecbt cuz. 16 October 1616. 28 Febr. 1616. De raet , geboort bet angoven
van de beeren borgemcesteren , boe dat bet tweedo quartier ofte perck, van bet angevangen ofte begonncn tucbtbuys , metten aldereersten , mede notelijck dient gemaeckt, soo anders bet voorgaende werck ganscli infructuerende ende ongcsloten sonde blijven , ende dat daertoe weder een merckelijcken somme van pen- ningen tot coopinge van de materialeu in voorraet noodicb sal moetcn vesenj Heeft naer eenige delibe- raticu ende consideraticn nemende, boe grootelijcx dese proviutie ende bezunder de stndt van Wtrecbt t tot wee- ringe van alle geboefte ende ontuclitige meascben an bet voltrecken van bet voorsz. «erck gelegen is, geconsen- teert de sotmnc van sesduysent gulden, ende dienvolgen- de bare gecommitteerden , besoignerende op de lopende bescbryvinge , versoebt > ende gelast scricuselijck te versoecken de Ed. beeren staten tot 't selve werck mede to willeu fjurnereu de somma van uegen du_y sent gulden, gelijck hun Ed. in den voorledui jaer gecori* senteert bebben, 11 Mart. 1616. Rnpporteerde de Ed. beere \:<n
Geresteyu, eerste borgermeester, als dat die Kd. HIT. stiten van Wtrecbt, op hct vcrsoek van do gecom* |
|||||||
|
urder te brcngcn , waertoe , uaedcmael ecu mercke-
lijcke somme van penningen sal worden gerequireert, .soo tot opbouwinge van *| buys ende noodige sterckte, -Is jaerlijcx onderbout bebben de Ed. heeren burge- tueesteren ende regeerders voernoemt, ons gccominit- teert, om dese vergaderinge an te dieuen, boe dat bare Ed. hebben goetgevoaden onder anderen t' employeren do middelen ende innecomen van seeckere broerscbap- pen , die sv ouderrecbt sijn , in dese stadt nocli in trejn te wesen ■ nelverstaende nocbtans , dat alle 't gene adpios usust ende tot aclmisse plach te gaeu , oock voertaen dacrtoe sal blyven; bopende , dat alle vroome deucbt- siiiie perso Jen 't selve sullen voer aengenaem aensien , soo wel ten regardc Van 't goede werck self, dnerdoor %vy verboonen , dat vcele , imniers eenige ten goede , beyde sen lijif ende ziele , van den doolwecb , door (iots genade , opte recbte baen der godvrucbticbeyt ende ueersticheyt sullen verden gebraclit, als mede ten respecte, dat de goede ingesetenen, soo wel ouderen als kinderen , in de steden ende ten plotted landen , bier door te raeer van alle overlast der moetwilligcn sullen werden bevrtjdt j beneffeos dat gelijck notoir is, soo- cbmige brocderschappen ten buydigen dagen doorgaens anders nergens toe en strecken, dan tot goede sier- maecken , oncristelijcke overdaet , jne menicbmael tot cunventiculen , in dewelcke men, onder een goet pre- text by den andei en comende , sich iijet en ontsien scbandelijck te sprcccken van de regeringe ende btinne vettelijcke overbeyt , tot quttsinge van dim gcmcc:ie ruste , ende uadeel van o;is lieve vaderlaut , gelijck ons by de droevige cxempels , ende nocb binnen wey- nicb jaren benvaerts , by 't gepasseerde van anno-1619 , claerlijck is gelecrt, wacrvan, alboewel wy mette bee- rcn borgemeesters ende regierders voernoemt nyet en twyfelen , ofte dese vergaderinge, bestaeude uyt aeu- sienlijcken en gequalificecrde personen , en sijn ten eenmael ouschuldicl* in sulex ; soo bouden nocbtans baer Ed. met goede redenen daer vooren, dat, om te lietcr d'audere broerscbappen ten fyne bier boven ge- roert tfr dirigeren , ende cm all? opsprake den geaieemn |
|||||||
|
78
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
trynenelooster van omtreni 30 Walscbe predicanten wt ollc lauden t daer Wtenbogaert oock
was, die sondachs leerde wt Galaten V: 24, daer Vorsty tegenwoordich was den L0. September. Den 19. September liebben die van de oude religie een request ingegeven aen de magistraet. Den 2. October is de beer van Geresteyn (1) borgermeester geworden in Ry- senborchs plaets, ende Dirck de Gcoyer, blinden Dominicus Bogaert, Jacob Scbendel came- raers. Den 10. October noch een request ingegeven, maer geen antwoort cregen , dan als vooren. Sijn op den 21. October gepant omtrent 27 ofte 28 persoonen, ende in 't erf buys gebrocbt tot Jan Willemsen. Den 25. October is de jonge prins naer boven bier door ge- togen met de ruytery ende wagens om't voelvolck, soo men seyt na BronswijcL Den 10. No- vember is geen stadtsbeer meer geweest op Meertens avont, die geduert heeft van 't jaer 1528 tot anno !GlyA den lesten beer (2). In dees tijt begoste die Weertpoort 's avonts te |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
tot cersle aenstaende beschryvinge verlecnt sal worden
eene ordonnantie ter somnic van tweeduysent gulden, soo op die selve beschryvinge eenige voorslagen gedaen sullen worden, waeruyt de resterende seven duysent gulden souden mogen betaelt worden, doch indien de voorsz. voorslagen nyet aengenomen en worden, dat aldan de voorsz. seven duysent gulden betaelt sullen worden in voegen als op voorgaende jaren, brederyer- niogens de resolutie van de Ed. Mo. HH. staten voorn., van date den 8. Nov. 1616. 6 Jan. 1617. Ordonnantie te maken op den ca-
meraer Bogaert, van 6000 fl. , te hantreycken Corn, de Gooyer , subst. secretaris , tot vervullinge van de yordere costen aen het tuchthuys te doen. Den 28. October 1616 lestledeu. (1) Jonker Aemt van Suylen yan Nyveldt, heer
tot Gerestein , burgemeester 1615. 16. Utr. Plakaatb. III. 181. 182 , vaarhij de gewone opgave dcr nieuwe magistraatspcrsonen. (2) De stad Utrecht «u verpligt, jaarlijks aan den
hove van Holland een beer of mannetjens varken te leveren. Deze werd op St. Meertens avond (10 Nov.) gekocht, en alsdan naar 's Hage gezonden. Een vrij omstandig verslag omtrent dit gebruik, vindt men bij DERrEMETl, Besthrijv. van's Gravcnhage , 1.163-66, hetwelk wij uit onze aanteekeniwgen zullen trachten aan te vullen on te verbeteren. Vruchteloos hebben wij beproefd de oorzaak van
dit gebruik op te sporen. Naar het algemeen gevoelen waarin ook onzen K,ronijkschrijver deelt, dagteekent |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
mitteerden deser stadt, op de bcscliryvhigc, tot op~
bouwinge Yan het tweede perk oftc deel van liet tucht- huys weder by provisie geconsenteert hadde de somme van 9000 gulden. 25 Oct. 1616. De raet uyt het angeven van de
liceren borgcnieesteren, als mede gecomroitteert ter sake diene tot erectie van een tuchthuys, verstaen hebbende , als dat die dartich duysent gulden op voor- gnende jaren , soe by de Ed, Mogende heeren staten als deser stadt geconsenteert, ende dat het voorts ver- trecken van 't serve huys, nae oordcel ende oculatie van de meesters , daer aen arbeidende , noch een grote somme van peiiningen sal costen , ende in consideratie ncmende , dat bet voorsz. tuchthuys ten dienste van de gemeente , noedelijck op het spoedigste dient vol- niaeckt , heeft naer eenige deliberatic daer op gehou- den, tot voltreckinge van 't voorsz. wcrck van stadts- wegen geconsenteert noch ses duysent gulden , ende voorts hare Ed. gecommitteerden op de jogenwoordige beschryvinge besoignerende , gelast ?t geene voorsz. de Ed. Mo. heeren statcu vooru. te remonstreren , ende dien volgende hare Ed. Mo. te vcrsoecken , mede ten fine voorsz. te will en accorderen de somme van negen duysent gulden. Actum ut supra. dJ Nov, RapportcerHen tie Ed. lieeien borgemees-
teren ende d'andere deser stadt , ^ccominitteerden , gebesoigneert hebbende op de afgedane beschryvinge , als dat die Ed. Mo. HH. staten, tot voltreckinge van 't tuchthuys nochmael geconsenteert hadden de somme yan negen duysent gulden , waei'vnn by provisie ende |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
79
openen tea 8 urea tot 9 uren toe. Den 11. November op Meertens dach, heeft de onder-
schout heer paep Vichtoor mis gewaet genomen, als: een kelck, pulleken, kaersuyel ende aoch een silver Sint Meerten, daer van creech hy boete na sijn begeerte. Den 1. December is de graeff van Cuylenborch tot Wtrecht in 5t Katrynenclooster comen, om sijn liofF daer te honden, ende rijdt alle tijt ter predicatie in den Dom. Eynde des jaers anno J6J5.
|
||||||||||
|
geven besluit der staten daaromtrent, deelen wij ex
schedis MSS. ejusd. biblioth. hier mede : De staten van Hollant ende Westvriealant, in heme
Ed, Mo. vergaderinge gehoort hebbende 't gepropo- neerde van Jo. Diederick van der Does , ende Doc- tor Christianus Bor, schepenen , raitsgaders Jo. Lar- cerius AdvocaeL, ende t' samen gedeputcerden der stadt Wtrecht , in crachte van de credentie brieven van de heeren schout, burgcniccsteren , radea ende regierders derselver stadt, eensamentlijcken van de brieven van recommendatic van de Ed. Mo. heeren staten 's landts van Wtrecht, in faveur van *t geene de voornoemde gedeputeerden proponeren souden, wesende in effcetc , dat de stadt Wtrecht ontslagen mochte weseu van jaerlijcx op Martini avont te seynden alhier in deu Hage een beer , overmits by eenige quaetwilligen 't seyn- den van den lesten beer tot calumnie ende contumetie van de Wtrcchtschen geduidt wordc , hebben naer rype deliberate , ende om te betoonen hoe waerdich haer Ed. Mo. sijn de vruntschap , goede nabuurschap ende goede correspondence inette heeren staten ;s landts van Wtrecht, hnere Ed. Mo. aengename bontgenoten , ge- lijck me te van de heeren schout, burgermeestereu , raden ende regierders der stadt Wtrecht, hunne goede vrunden, ende 't mishagen , datse hebben , dat ter saecke van 't jaerlijcx seynden van den voorsx. beer, yetwes tot calumnie ofte coutumetie der stadt Wtrecht by ye- mant sonde mogen wesen voorgestelt, de stadt Wtrecht den heeren regierders , mngistraten ende lichamc van dien Yan het seynden van den beer jaerlycx alle Mar- tini avont liberalijcken ende absolutelijcken ontslagen, eude gequitteert, outslaen ende quiteren liberalijcUn ende absolutelijcken by desen , ordouneren , dat van nu voortaen , daer toe geen vorderinge ofte recht gt>- pretendeert sal mogen worden , in eeiiiger m;tniereu. Gedaen in den Haghe , den 16. July anno 1015. (N.S.) Ter ordotmautie van de staten. A. Dl'vck. |
||||||||||
|
hetzelve van 1528. De RlEMER deelt ons ter aange-
haalde plaalse mede , dat de zaak zich naar veler weening aldus toedroeg: 's Gravenhage werd in 1528 door TViaarten van Rossum
ingenomen en geplundcrd , vooral de Utrechtschen leen ■ den Kern hierin de hand, 'f oen nu keizer Kavel V. in het volgende jaar Utrecht bij verrassing hezette , en hem de tcmporaliteit werd opgedragen , zou hij aan Utrecht, tot straffe van dit feit, hebben opgelegd , jaarlijks , als een blijk van homagie en teeken van onderdanig- lieid, aan den hove van Holland een beer te leveren. Wij hebben evenwel de duidelijkste bewijzen in handen, dat deze installing van ouder datum is. Im- mers in de kameraars rekeningen vinden wij het koo- pea van dun ordinaris beer reeds in het laatste vieren- deel der XV. eeuw vermeld. Er bevindt zich even- wel eene gaping van verscheidene jaren in die reke- ningen , ter wij I wij in de vroegerc hieromtrent niets aantreffen , waardoor het ons onmogelijk is geworden het juiste jaar te bepalen , waarop den beer voor de eerste maal werd afgezonden. Dat de geestelijke gestichten , tot de bekostiging van
dit geschenk, bijdroegen, blijkt uit een cedel getrok- ken uit de rckeninge der goederen, compeUrcnde aan den If. Geestbinnen Utrecht , en op de Utr. bibliotheek voorhauden : Betaelt aen den heere domdeken eude de beyde regerende borgcmeesteren descr stadt, inder fijt als supetintundenden , op Martini avond clck ses wilhelmus schilden , tot cophige van een beer, als van outs daerloe staeude, yeder scbilt tot 38 stuyvers. Bedraecht t'samen 34-4. Men vindt, omtrcut den aankoop van dezen beer, nog eenige bijzonderhedeu in BuCHEi.iUS Dcscript'io Rhenv-Traject. p. 57. Herhaalde malen wende de mngistraat van Utrecht
zich tot de heeren van den hove, met verzoek om af- schaffing van dit gebruik, hctwelk hun eindclijk ten jr. re 1615 werd toegestaan. Het tot nog toe onuitge- |
||||||||||
|
60
1616.
Marl. 12. Den 12. Meert is lot Vyanen getrouwt de beer van Brederoo, met de docliter van den
Wart. 19. giaeff van den Brocck. Den 19. Meert sijn sy tot Wtrccht comen, trocken na Arnhem.
MnH.1T. 23. Den 17. Meert is de huysvrouw begraven van colonel Sissel in den Doro. Den 23. Meert
is de graeff van Cujlenborcb weder na Cuylenborcb getrocken ter woon, met sijn famille.
Marl. 26. pen 20. Meert is Gen it Obijn bier geweest met consent van de staten , een nacbt, om se-
TNl.iii. 12. ker veden. Den 12. Meert Dirk Kan ter tot Leeuvvaerden gestorven. Den 26. Meert is
Kanter tot Ibitlern begraven by Swollc, daer sijn soon mede ter begravinge was.
Jiin. 7. 15. Den 7. Juny 2 vendel Engelscben incomen \vt Vlissingcn. Den 15. Juny is op de plaets
gegeeselt den dooven raelsheer Rijck Pujswijck, een snyder Ysebrant, een scbilder Christiaen,
een outpander, endc gebannen wt de stadt ende steden van Wtrecbt, ter oorsaecke van
qualijck lasteren ende scbelden van de beeren ende staten cler provincien van Wtrecbt, die
sy door valsclie getuygen nieenden op een ander te dringen, genoemt Buytendijk, ende mos-
ten met gevouden banden ende gebogen knien Godt, ende die justitie , ende die gemeente
om vergevingc bidden in 't openbaer op 't scbavot, ende oock aen Buytendijk in yi stadthnjs
Jul. 12. ?s nademiddaebs- In Juny ende July is de Marieplaets vergroot. Den 12. July is de graefF
Aup.28. van Cuylenborcb weder incomen. In Augusty Sissel getogen na Engelant. Den 28. Augusty
is de marckt afgelesen van dc Stcenwecb, om te wesen op de Marieplaets (I). Den eersten
|
||||||||
|
{1) De stedelijkc Raadbbesl. behelzcn hieromtrent
de valgcndc aanteekeningen , als : %% April 1616. Om de heeren dekenen endecapitelen
der kerke van St. Mnrien in't vrintlyke te versoeken , dat hare Ed. milieu , tot verhredinge van de plaetsen , daer deser stndts jrermerckt geliouden wort, de muvr voor Let voersz. haer kerkhoff of te docn breken , ende voorts de eerstc rye bomen om te honden , om van stadtswegc gestraet te worden , .ten eynde de coop- luyden, die voorsz. jaermerct frequenteren, te bequa- men met hare coopmanschap ende cramen geaccom- modeert mogen worden , worden gecommitteert dc heeren Bor ende rVyenrodc , schepenen , met Jo. van de Pol , raelsheer. %9 April De raet deser stadt Wtrecbt gehoort net
rapport van Christ. Bor ende Will era van Nyenrode,, schepenen, mitsgaders Jo. v. d. Pol > raelsheer ge- commitleerde , als dat de ecnvaerdjgen dek*aien ende ,eapittel der kerken van St. 5Taiie .p;co^.ee"teert li ; .den tot verbredinge ende verlecginge vfttt de plat-tse , |
daer deser stadts jaermerct wort geliouden, in 't af-
breken , ende de molieren van de muyren endc amo- veren van verscheiden ypenbomen voor ende op haer kerkhof staende , in de lengte van orotrent dartich roeden , ende bretdte van omtrent darthalve roedeD , tot aen het choor van de voorsz. kerken , omme de- selve plaetse , tot costen van deser stadt endc accom- modatie van den borger ende coopman , der voorsz. jaermerct frequeuterende, gestraet te worden, mits dat men hare eerw. soude verleenen acte van de voorsz. plaetsen , t' eeniger tijt met liuysen oftc andersins'nyet te betimmeren , soo heeft de raet voorsz. *t selve consent in dunk aennemende , haer eerwaerden de versochte acten by desen w.el willen geven. Actum ut supra. j9 Aug. Op het aengeven van den heere van Ge^
resteyn, eerste borgermeestcr deser stadt, is by den rade goetgevonden ende ecndrachtelijk geresolveert, tot avancemcut van de neringen ende gerijf van den ' urgers ende opgeseteuen ten platten lande , die haer |
|||||||
|
aj
|
|||||||
|
saturdach na Victoors is daer een waterpoort gemaeckt worde achter Maryen. Den 29* is Aug. 29.
een Engelschman gewipt 's nademiddachs ten 3 uren op Vredenborch. Den 19/September is Sept. 19. graeff Maurits tot Wtrecht comen, den 21. vertogen na boven. Ingehaelt van 13 vendels Sept. 21. voetvolck ende 2 cornetten peerden. Den 23. September een ambassadeur van Engelant, wt Sept. 23. den Haghe, getrocken na boven. Al die soldaten waren in 't geweer op die Marieplaets. Den 6., 7. ende 8. October sijn hier soldaten aengenomen op Veneedtgen, Den 11. Octo-Oct. 6-11, ber Maurits ende Hendrik ingehaelt als voren; den 12. naer Bueren getrocken. In Novem- Oct. 12. ber is in 't Nederlant volck aengenomen, omtrent 3000 man. In December weer eenige 100 mannen, om na Veneedtgen te voeren. Oversten waren graeff Jan ende de heer van Cloe- ting, tot Vyanen, ende reysden wech in December (I). Eynde des jaers anno J6J6,
|
|||||||
|
1617.
Den 2. Augusty is dat eerste vlees in de halle vercocht in de Nyeustraet. Aug. 2,
Den 9. Augusty is op Vreeborch van de crijsraet een Thomas Morgan, Engelschman, sijn k%. 9. rechter hant afgehouen op een block, ende een gloeyende priem door sijn tonge, omdat by den name Godes gelastert hadde, de overheyt geblameert, ende met dese sijn hant sijn ca- meraet in de snoet gedout, ende 5 wonden in 't hooft gegeven ende 4 in 't lijff, 9 tesamen. Naer dat anno 1617 den lesten Meert een placcaet gepubliceert werde , dat die van de ware religie, niet meer mosten ter predicatie gaen (2), soo en hebben die predicanten daer waren binnen deser stadt renten eude vercopen, den van de poorte, gestacn hcbbcnde achter Vreeborch,
ordenaris veekmerct, tot noch toe op de Steenwecb , daertoe mede sal gebruyken , indien die bequaem is.
van cacs, hoendercn, eyeren ende diergeiijeke waren, Zie verder TTtr. JPlakaatb. III. 679.
dessatcrdachsgehouden,le verleggenopSt.Marie-pIaets; {1) Be republiek van Venetie was in oorlog met
als wesende die plaetse daertoe ongelijck bequamer , den aartshertog Ferdinand van Graets , en deed bij de
eude dat men sulex, op saturdagc toecomende, by pu- algemeene staten om ondcrstand verzoeken. Zij be-
Micatie sal divulgeren , als dat den eersten merctdach hoefden alleen manschappen. De staten vcrgunde
ter plaetse voorsz. gehouden sal worden op deu eersten toen graaf Joan Ernst van Nassau om 3000 man
saturdach Victoria toecomende. binnen de Nederlandcn aan te nemen en met dezc
De raet heeft goetgevonden, tot avancement van ne- naar Venetie te vertrekken , zoo ook Johan Wassen-
ringe eude accommodatic van de burgeren ende huys- hoven om 2000 man , ten dienste van Venetie , Aan
luyden , die haer waren binnen deser stadt op de te werven. Zie verder Baudartius Memorien op 1610,
nieuwe merct, die gelegt sel worden op St. Marie biz. 61, enz.
plaetse, sullen willen venten ende ve.-copen, te doen (2) In den rade gelescn sijnde S;kcr project van
maken, daer de trappen achter St. Marien tegenwoordich placcaet, op den naem van de magistraet dcs.r stadt ,
leyt, een waterpoort; ende dat men de grauwe stcen innegrstclt jegens de moetwilligen die, buytenendeoock
It
|
|||||||
|
mcde nocli nict gerust, maer hebben noch ia Augusty een vergaderinge , ofte veel meer een
samenrottinge geliouden tot Jacobus Taurijn op de Nue, alwaer veele der principaelste re- monstrantsche lioofden waren, als: Wtenbogaert, Vorstius , Vennator, Poppius , Grevinck- hovius ende andere, ende dit onder ?t belcydt van Olden Bernevelt, die wt den Haghe duer ginck, Aug. 23. ende quam den 23. Augusty van Vyanen in Wtreclit, in de huysinge van Montfoort, tot
raetsheer Zijl, ende bleef daer 9 weken tot den 25. October, dat hy most vertrecken na
den Haghe, na dat hy hier door sijn doctoor Taurijn ende meester Gieles een dranck in hadde
genomen, daer hy van loste 600 soldaten, die men aennam in 't begin van September; ende
Sept. 8. werden gemonstert sonder vendels, omdat daer haest by was; de eerste twee op den 8. Sep-
Scpt.9. tember, de capiteyns Lansci'oon ende Spincen, den 9. September noch 2 vendels, als Suy-
Sept 10. len ende Renesse, sonder vendels. Den 10. September een generael biddach gehouden.
Sept. 11. Den 11. September noch 2 vendels, als Wulp ende Hertevelt, de 5 waren . . . . .,
ende werden genaemdt Pajjenvendels in de wandelinge, ende cregen trotse vendels. In'teen stondt met groote letteren: pro patria, dat is , voor 't vaderlandt , in 't ander stont: pro Chrislo el pafria , dat is , voor Chrlsio en'7 vaderlandt, het derde was met een halve maen met sterren, in 't vierde stont: ora et labora, dat is, bidt ende waecht, ende de andere twee oock met sterren ; ende in alles was orange, blau ende wit; ende in alle 6 het staten wapen van Wtreclit, ende deden haren eedt voor de staten in 'tKatryne clooster, daer sy monsterden* ende van daer op de stadtsplaets, voor de burgemeesters. De inhoud van den eedt luydt aldus: »Gy suit beloven ende sweren nevens den eedt, dien gy 't landt van Wtrecht gedaen hebt, geduerende het garnisoen te deser stede, de edele heeren staten *s landts van Wtrecht, ende de edele magistraten deser stadt, gehou ende getrou te sijn tegens den coninck van Spaenyen ende synen aenhanck, oock yegens alle vyanden ende moedwillige oproerders ofte perturbateurs van de gemeene ruste, die iet soecken te attenteren ofte aen te rechten, dat jegens den edelen heeren staten ofte magistraet deser stadt Wtrecht soude nadelich sijn, om alsoo de edele staten ende magistraten, met haer gehooisamen borgei'en ende ondersaten, te helpen beschermen, ende te verdeffentei-en; daer toe help ons Godt ende sijn heylich woordt." Dit is met opsteking van vingeren betuycht van veele. Dese 6 vendels mosten, strack na de monstering , by de oude soldaten waken, al avont een, ende was Hertevelt de eerste, ende quam de Nue al avont soo vol borgers, dat de overschout, onderschout met alle sijn die- naers, de geweldige met sijn cladich niet heeft geholpen; men sloech het met trommels af, |
||||||
|
jegetis voorg.icnde placcaeten, hem onderstaen , nyet al- gesien die placcaeten van den jare 1599 , daertoe dit is
Ieen heimelijck couventiculen te houden , maer noch relatief, soo is eendrachtelijck goed gevonden 't selve
meer andere op te roeden ende daermede tot Vyanen placcaet alsoo te doen publiceren. RaadsbesL 30 Maart
tndc elders te kercteo te lopen, ende dacrop mede 1617. De plakknten staaninhet Utr. Plakaatb. III. 45K
|
||||||
|
83
men las het van 't stadthuys af met clocUuydingen den lesten September, dat nyemant over Sept. 30.
de guet mocht staen ofte gaen op de wachttijt , sijnde op de Nue 5 oock mosten dese nieu stoepen niet aen de poort waken, ofte stadthuys, maer naderhantde poorten nochgecregen (1). Den 1. October de wet verset (2), in Gerestijn's plaets Frederick Baeckx (3), ende Cornells van Oct. 1. de Poll (4) geb]even. Oock desen 1. October de schuttery gewaeckt, nadat sy 8 jaren opgetrocken hadden sonder waken, alle jaer eens om een kan wijns, mosten mi waken op 't stadthuys om- trent 15 mannen, ende daechs aen de poorten, oock soo vecl mannen aen de 4 poorten ende ginck om den 12. nacht; daerna verandert de wacht ende ginck maer om den 24. nacht. Den 15. October alle het garnisoen gemonstert, oude en nieu, 13 oude vendels , 2 vanen Oct* i.">. ruyters ende de 6 nieu vendels, in 'tKatrynen convent. In desen tijt hebben spyoenen ge- legen op de wtterste palen van 't sticht, op 't besichtigen van schepen , schuyten, wagens ende wegen , die haer dachgelden daervan hadden , op dat Wtrecht geen ongemack soudc overcomen, ende men nam oock 4 konstapels aen tot der heeren statcn dienst van Wtrecht, ende was al vergeefs. Den 20. November sijn alle de seedelen ontboden op 't stadthuys Nor. 2(). van sackdragers, houtsgilden, visgrommers. Van desen dach Js avonts mosten alle de klcp- jiers gaen van 's avonts ten 9 uren tot 'smorgens ten 5 uren, ende waren oock al ontboden. In desen tijt hebben die stadts poorten 's morgens laet opengedaen geworden, door een kin- derlijj^e vreese, die sy daer hadden, vreesende daer sy niet gejaecht en worde. Den 13. De-Dec. 13. cember is Willem van Rijswijck op de plaets weder gegeesselt ende gebrantmerckt, omdat hy weder in de stadt cruani ende in *t stadthuys. Den 17. December op Woensdach, sijn Dec. IT. de 4 vendel borgers ofte schutters gemonstert, nadat men die seer heeft verandert, de ge- reformeerde vele wtgedaen ende papisten daer in genomen , ende onder den eedt als de. nieu soldaten; ende monsterde in 't Katrynen clooster, ende als soldaten opgeroepen , elck vendel omtrent ISO mannen, samen omtrent 720 mannen; Poll cornel, de capiteyns wa- ren dese: als 1 NyhofF, 2 Deuverden, 3 Dirk de Gooyer, 4 Donselaer (5). Eynde des jaers anno J6J7,
|
||||||
|
(1) Men zie breeder over deze jaren, vooral in in de vroedschap , van 24 Julij 1618 tot aan zjj»
betrekking met de gescbiedenis der waardgelders, de overlijden in 1633. Utr. Plakaatb. III. 179 enz. acbter deze Kronijk geplaatate bijlngcn. (5) Den 21. Oct. van dit jaar, gaven de staten Van (2) Zie Utr. Plakaatb. III. 182. Utrecht eene ampliatie op de ordonnantie voor de
(3) Jonker Frederik vanBaexen, heer totConinxvrij. schutterij, in dato 11 Junij 1610. Utr. plakaatb.
(4) Cornells van de Poll Lucasz., raad 1604, 1612; III. 589.
burgemeester 1616, 17. Raad en eerste burgera, n*
|
||||||
|
84
|
|||||
|
1618.
Jan. 10. Den 10 January is op de plaefse gegeeselt een Clara Leenaers, die wtgaf, dat 3 van haer
kinders met den bose beseten waren , om veel aelmoessen te crygen, ende sloot die met ke-
Jan 23 tens. Den 23. January heeft men om de stack moeten ys byten, dat aen tien jaren niet ge-
bucrt was, ende de soldaten mosten 's nachts dubbel ronden doen tegen malcanderen aen.
Kcbr 6 9. Den G. February weder om de stadt gebeten, nocbtans het seer regende. Den 9. February
Febr 24 afgelescn, om schryvers in de stadts poorten te setten, "voor den incomenden man. Den 24.
February \vt clck nieu vendel 6 mannen genomen, samen 36, ende na Scboonhoven geson-
Mart. 7. den tot haer assistentie. Den 7. Meert is de graeff Floris van Cuylenborcb door Wtrecbt
gepasseei t na Arnhem, daer een landdacb gehouden werde, alwaer Syne Excellentie de
Wart. io. prins van Orangen op gevolcht is den 10. Meert, niet seer wellecom sijnde van de staten
van Wtrecbt; want borende syne comste wt den Haghe, hebben een brieff afgeveerdicbt in de statencamer , gescbreven door Ledenbercb , ende den prince tegengesonden door Gerrit Versteegen soon, die daer door een canuncks proove heeft vercregen van den Dom t' Wtrecht* De prince, den brieff ontfangen hebbende, omtrent Bodegrave onder wege sijnde, als dat by bom niet soude bestaen door Wtrecht te passeren, op dat daer geen swaricbeyt wt en soude moveren aen yemant der inwoonders , is Syne Excellentie, niet wel te vreden sijnde tlo^r descn brieff, evenwel gecomen na Wtrecht. De staten vernemende evenwel syne comste, hebben geen soldaten in de wapen begeert, oude noch geen nieuwe stoepen, maer hebben haer 4 vcndels scbuttery borgers in de wapen doen comen? ende hem aen de poort verwacht, ende quam 's avonts ten 7 uren , ende dese nacht mosten 2 vendels schutters waken, een heel vendel borgers in *t stadthuys, een half vendel in de Marienkerck, ende een half vendel in 'tDuyt- schenhuys, voor den prins , ende desen dach ende daechs daerna nam men noch 300 stoe- pen aen tot de nieu 6 vendel, elck noch 50. Die van de oude gereformeerden hebben hem Mart. 11. een request behandicht, om de exercitie der religie. 'sMorgens den 11. Meert Ledenberch by
hem ontboden sijnde , ende daer geweest om ?t schryven des brieffs , is (Maurits) omtrent 7 uren weder vertrocken na Arnhem, een vendel borgers hem wtgeconvoyeert, ende prince Maurits reed achter de cortegaerde om op de Nue, omdat by de nieu soldaten niet sien en wilde , Mart. 13. die daer veerdich stonden met haer geweer, dat yeder seer verwonderde. Den 13. Meert is
dat vendel soldaten op de Nue gebleven, dat ordinares 8 jaren lanck aen de Wittevrouwen poort plach te trecken, ende stuerde daer maer 12 man heen, omdat die nieu waertgelden Wait. 10. nu soo sterck waren, op de Nue wacht. Den 16. Meert is graeff Hendrik stil doorgetroc-
Mmt. 18. ken , oock na Arnhem. Den 18. weder alle dat garnisoen gemonstert, oude ende nieu Yen-
Mar»»29. dels. Den 29. Meert is de prince tot Vyanen heerlijck ingehaelt, comende van Arnhem r
|
|||||
|
85
|
|||||
|
weder na den Haghe. Den 25. April is de prince wedercomen op Ysselsteyn, niet willende Apr, 25.
nu door Wtrecht passeren. De staten dit vernemende, sijn met haer vyff ofte ses personen in getal, na Ysselsteyn gecomen, hem biddende docb willen door Wtrecht comen, wetende dat sy lestmael qualijck deden. De prince dit niet vergetende, heeft het niet willen doen, maer door aenbouden tot in de nacbt toe, beeft nocb geconsenteert, ende quam 's ander- daecbs den 26. April op sondacb raiddacb ten 11 uren, seer stil 's Tollesteecbpoort in, ende Apr. 2£fe bleef ten Dnitscbenhuyse tot by 3 uren, ende trock nademiddach wt op Amersfoort, vandaer op Deventer, daer oock een landtdacb gebouden werd van Overyssel, ende quam doen van Campen over Amsterdam, daer hy beter ontfangen werd den 13. May, ouden stijl, als by May 13. tot Wtrecht gedaen werde beyde reysen. Den 14. May op Hemelvaertsdach, is de graeffMayH. Van Cuylenborcb met grooten pracbt door Wtrecht gepasseert, ende middachmael gebouden, hebbende, getrocken na Amersfoort, om te reysen met eenige gesanten van Dortrecht ende Amsterdam na den coninck Christiaen, in Denemarcken, als ambassadeur ende gesanten van wegen de staten generael, ende voerden op haer sittenkussens ende in haer blaysoeneu de eendrachtigheit, ofte concordia, den leeu in een klau de bussel pijlen , in de ander scbilt ende sweert, om eenige geschillen met den coninck wtstaende. Den 29. May ende daerom->jay 20. trent sijn weder vele remonstrantsche predicanten t' Wtrecht geweest met Wteabogaert- Noch eenen grooten dieff, alias banqueroetier, anno 1618 in de pinsterdagen in May, ende trock na den Bosch met over hondert ende tachtig dusent guldens, genaemt Donslaer, ende was muntmeester in de staten munt tot Wtrecht, ende is in 2 maanden weder in sijn plaets geset, door de heeren accordaties gemaeckt. Den 12. Juny bet garni- ju,i. 12. soen gemonstert, oud ende nieu. Den 21. Juny capiteyn de Vries getrout met Lam- juu. 21. brecht Kanter's docbter , van Taurijn in de Buerkerk, tegen vvil ende danck des va- ders. Den 8. ende 9. July onse staten weder wt den Hagbe comende, niet wtgerecht jui. 8. 9. hebbende. Den 15. July 'savonts omtrent 6 uren, is Syne Excellencie de prince van Orangen jui, \$m haer nagevolcht, in Wtrecht comende, alwaer hy een vergadering gevonden heeft van re- monstrantsche hoofden, als: OldenBernevelt, Grotius, Hoogerbeets, die eenen Achytophels raet gehouden hebben, gelijck wy lesen II Samdel XVII. Daer hy raet hout met Absalon tegen David, maer als hy sach, dat de raetslach niet en gelukt is, duer gegaen ende heeft sijn sel- ven verhangen, veers 23. Alsoo oock dese hebbende raet gehouden tegen David, namelijck den prince van Orangen met baren Absalon Olden Bernevelt, maer siende, datharen raetslach niet goet en was , sijn duergegaen den 21. July, ende sijn in hechtenis gebracht den 19. Au- gusty, ouden sly I. De prince Yergeselschapt sijnde met eenige gecommkteerde van de staten generael ende cornel Veer. Den 16. July is de prince van de statencamer gegaen omtrent Jul, its. 11 uren, ten 12 uren weder wtgecomen met de geoommitteerden , ende nademiddach ten 5 |
|||||
|
86
|
|||||
|
nven is graeff Ernst Casimier ingecomen van Arnhem, oock de leden van de 4 steden van
3ul. 17. Wtrecht. Den 17. afgepubliceert de schuttery niet te schencken, op boete van 30 stuivers.
Desen dach sijn alle de staten vergadert geweest in de earner, de prince daer niet geweest, Jul. 18. maer ly by hem. Den 18. door de stadt gereden buy ten ende binnen, ende de soldaten op
ende off sien trecken , out ende nieu. Des sondaechs niet ter predicatie geweest. Des maen- Jni. 20. daechs den 20. July de schuttery opgetrocken voorby den Duytschenhuys , 4 vendels , elck
vendel omtrent200 mannen, braeff in de wapen, de capiteyns NyhofF, Deuverden, deGooyer , Jul. 21. Donselaer, ende was kermis. Den 21. kermis avont, sijnde 's morgens ten 3 uren, sijn alle
de oude soldaten stil in de wapen gecomen te voet ende te peerde, als 13 oude vendels voet- volck ende 2 vanen peerden ruyters, ende noch 3 vendels voetvolck; 's morgens vroech in- gecomen , de twee van Syne Genade graeff Ernst , ende de derde van den heer Brederode ,. ende strack de straten beset, op de stadtsplaets 2 vendels, op de Gansmarckt 3 vendels, op de Nue 9 vendels by 't wachthuys, ende een vaen ruyters, by de Wittevrouwen brug een vendel, ende aen de Wittevrouwen poort een vendel met een deel ruyters, ende sommige ruyters reden door de stadt met 3 ende 4 samen, ende graeff Ernst met monsyeur Fama re- den door de quartier; ende de prins comende op de Nue na 3 uren, Hertevelt de wacht hebbende, ende saturdach colonel gemaeckt sijnde van de staten over dese 6 nieu vendels , een schoon regiment, voor hem den prins comende in de corte gaerde, vraechde naer den capiteyn; de luytenant Peter Bodt seyde: hy soude comen. Maurits seyde: sy souden haren eedt te werckstellen , maer sy flau sijnde, soo seyde de prins: legt samen uw wapenen neder. in de cortegaerde, welck sy datelijck deden, ende mosten na huys gaen, ende sondt toen Fama met den meyoor naer de ander 5 vendels, dat sy haer trommen souden omslaen ende in de wapenen comen, dit soo geschiede, ende wilde de vendels op de Nue hebben, ende soocasserenj maer door voorbidding van de staten, gedaen door Groes monsterheer, (Jan Cornelissen) Castero deurwercler der staten, dat sy in haer quaertieren mochten gecasseert worden, is toegelaten , mitsdien bet datelijck most geschieden. Ondertusschen , sijnde 6 uren, quamen oock de ruy- ters van Anicrsfoort, medebrengende 3 wagens met kruydt ende loodt, ende op de Nue ge- reden, maer de prince ginck aen de poort by de ruytery, haer gebiedende op de Bildt te ryden tot naerders advys, welck sy deden. Maurits, weder op de Nue comende, heeftgaen sitten voor een schoenmaeckers duer, genaemt Dirck Sweersen, die hem oock noodichde in *t huys te comen, dat hy noch dede, de meyoor brengende hem elck reyse bescheydt, wat vendels dat daer al gecasseert werden. Doen gingen alle de Achythophels duer wt de stadt, ende ondertussen quamen in de stadt by den prince de heeren van Amsterdam ende Enc- huysen, oock van Dortrecht om hem te welcoomen, ende gingen oock met hem naer den Duytschenhuys omtrent 11 uren. Doen dit alles gedaen was, sijn de 6 vendels verslegen^ |
|||||
|
87
sonder yeraant gewont ofte gedoot te blyven. De oude vendels trocken elck weder in haer
logernent, de 2 vendels van graeff Ernst in de Katrynekerck , ende Brederoo's vendel in de
Pauwls. Den 22. ende 23. dach July is alle het armeniaensch geweer van 3 vendels met Jul. 22. 23.
wagens in 't Zeegelhuys gebrocht, ende van 3 vendels in ?t Ceeselienclooster, tot naer ad-
vys. Den 22. July is de prince in *t stadthuys comen ten 9 uren, met alle de heeren ge-
coinmitteerde staten, oock van Amsterdam Enchuysen ende Dort vindende op de plaets omtrent
wel 500 manspersonen borgers, die hem een oratie deden, door advocaet Anselm, om de
vryheit der gereformeerde religie, ende bleef daer een ure. Des avonts heeft by de wacht
op ende off sien trecken, 3 vendels off, ende 3 op, out, geen nieu meer. Den 23. nade-
middach ten 2 uren, de borgers weder op de plaets geweest soo sterck , maer cregen be-
scheydt te wacbten tot 's anderdaechs, op de vergadering der staten pi'ovinciael. Op vry-
dacb den 24., *s morgens ten 9 uren, op Jt hoff weder verscheyden, de borgerlidttuaten door Juj.2i.
de gedaechden , ende compareerden wel omtrent 700personen, ende een remonstrantie vertoont
aen den prince, die acbter gehouden was in 1610, ende is na "tstadthuys gegaen ten lOuren,
ende alle de borgers volchden hem seer ordentelijck na; ende ten 12 uren ginck de prince
na de statencamer, tot 12 uren toe, ende 's avonts alle de magistraten gecasseert, ende sa-
turdach den 25., wedei* samen doen vergaderen om ander wetten, ende is in de plaets van Jul. 25.
de raetsheeren een vroetschap gestelt(l), ende Baecx tot Conincks vry afgestelt, ende Berck (2)
in de stede, ende Pol gebleven, ende den 26. July op Sondach, ten 4 uren, den nieuwen Jul. 2(5.
raet den eedt afgenomen van den officier in 't stadthuys. Desen dach ?s morgens sijn vele
vreemde lieden in de stadt gecomen, in de 20 scbuyten van Amsterdam, ende in de 50
wagens, oock veel van andere steden, meenende de eerste predicatie te horen, maer ge-
schiede noch niet, quamen mis. Den 27. op maendach vergaderdt, ende 's middachs tenju1.27.
11 uren heeft de banclock geluydt, ende afgelesen , dat die van de ware gereformeerden sou
de preken in de Buerkerck vooreerst, welck den 28 July geschiede door Boeloff Petersoon, Jul.28.
met menichte van volck , wt Psalm XCI: syne waerheyt is soherm ende scktlt (3). De. prince
van Orangen oock daer sijnde, met sijn adel, ende staten generael, ontfangen voor den
armen 71 gulden. Wt de predicatie comende, de prince na de statencamer gegaen met de
staten by hem hebbende (4), daer gebleven van 11 uren tot 1 uur toe. Den 29. July we-Jul.29
|
||||||
|
(1) Zie de bepalingen hieromtrent. Utr. Plakaatb. (4) Sijn gpcommitteert, om Syne Doorl. furst gen.
III. 96. 182. ende de heeren gecommitteerden der Ho. ende Mo. (2) Nic. van Berck, raad in de vroedschap , en HH. staten generael te gaen conduiseren op dese
tweeJe hurgemeester , hij overleed den 27. Aug. 1619. vergaderingc, d'hceren Ploos, Gcresteyn , ende de (3) Men vindt eenige belangrijke bijzonderheden borgemcester van de Pol, Raadsbesl. 28 July
over deze eerste predilung der Contra-Reraonstranten 1618. in Baudartivs Memorkn op 1618. bladz. 57.
|
||||||
|
88
|
|||||||||||
|
dcr iu de stalencamer geweest, van nademiddach ten half 5 tot over 8 uren. Gestoort daer
Jul.SO.wtcomende, heeft Ledenberch gecasseert, ende in sijn plaets gestelt Hilten. Den 30. July sijn alle de staten vergadert geweest, oock de vroetschappen in 't stadthuys den heelen dacb. Jul.31.Den 31. July de prince weder in de statencamer geweest, van 11 uur tot half 2 toe, by de Wtrechtscbe staten, ende noch omtrent 8 staten dacrby gedaen, ende gestelt op nieu. Ang. l.Den 1. Augusty een pensionaris gestelt wt de vroetschap, ende was advocaet Anselium. Aug. 2. Den 2. Augusty op sondach de tweede predicatie door Roeloff Petersoon , op voordemid- dach , wt Lucas IX: 26. De prince daer sijnde, na de sermoon ouderlingen ende diakenen A«r. 3. gecoren, ende nademiddach voorgestelt eerste reyse, voor den armen 103 gulden. Den 3. Au- gusty , op maendach, 's morgens ten 5 uren, Syne Excellentie de edele prince van Oran- gen vertrocken naer den Haghe, stil, sonder wtgeleyde, latende graefF Ernst Casimier in sijn stede als hooft, ende gouverneur, in den Hulck gelogeert blyvende, tot dat hem bis- schopshofF bereydt worde. Desen dach de schutters capiteynen verandert; in NyhofPs stee Medenblick, in de Gooyer's Cornells van Weet; oock de Wtrechtsche admiraliteyt, ende Aug. 10' ontfangers van 9s laudts penningen verandert. Den 10, Augusty, op maendach, hebben de oude gereformeerde Walen een rcmonstrantie gepresenteert aen de vroedschap , om een openbaer kerck, ende leeraer te mogen vercrygen, ende waren op de plaets vergadert in de 40 Walen, Aug. 1G. manspersonen, ende vercregen een kerck, de Reguliers, ende preekten den 16. Augusty Aug. 19. door Bassecourt van Amsterdam. Den 19. Augusty 1 vendel van graefF Ernst wtgetrocken na den Haghe , 's avonts ten 8 uren, ende 's avonts ten 6 uren Ledenberch in sijn huys Aug. 21. beset, ende bewaert met 12 soldaten van graefF Ernst volck. Den 21 op vrydach, is Tau- rijn duergegaen (I). Desen dach graefF Ernst met de gecommitteerden staten tot Ledenbeixh Aug. 25. geweest, die daechs tc voren gecoren waren. Den 25. Augusty Brederoo's vendel wtge- Aug.24. trocken ?s morgens ten 5 uren, na Schoonhoven, ende alle met stille trom. Den 24. Au- Aug. 27. gusty de schutlery in de stadtspoorten de laatste wacht gedaen by dach. Den 27. is graeff Ernst met 50 musketiers gereden na Schconhoven , daer Syne Excellentie oock quam. Den Aug. 28. 28. Augusty is Van Leeuwen de procureur generael (2) weder in sijn staet ende officiegesedt, |
|||||||||||
|
van Utrecbt , doch op den 29. Mei 1611 , uit naam
van de staten , door Mr. Gerard Hamel adv. der sta- ten bedankt en ontslagen. Onze Kronijk venneldt dit op den 30. Mei , waarschijnlijk eene Ueine on- naauwkeurigheid des schrijvers. Van Leeuwen is qvenwel den 28. Aug. 1618 wederom in zijne betrek- king bcrstcld, mits dat hy niet soudc mogen praescnt sijn by 7 lesen ende opinieeren van saken , sijn ampt rakende , of ook by ket cxatnincrcn pan getuygen, soq |
|||||||||||
|
(1) BaudARTIUS geeft, in zijne Memorien op 1618,
nog eenige bijzonderheden omtrent de bemoeijingen yan dezen predikant, in de zaak der Remoustranten , too ook over zijne vlucht uit Utrecht; dach hij stelt dit nipt , gelijk in onze Kronijk Qp den 21. Augus- tus , maar op den 28. dier maand , stylo vetcri, zie aldaar bladz. 65. (2) Mr. Pieter van Leeuwen verd , den 27. Sept.
J 589 ordiuaris rnad en procureur gcncraal in den hove |
|||||||||||
|
89
|
||||||||
|
daer hy anno 1611 den 30. May wtgestelt werd met den president Radelant (1); oock
Vincent Drillenborch ontslagen van sijn bannissement, dat hy creech den 25. November 1613. Deu 30. Augusty graefF Ernst weder comen van Schoonhoven, Den lesten Augusty is hy Au£. 30. weder tot Ledenberch geweest, met de gecommitteerde staten, 4 uren lanck, met den pen- sionaris ende 2 schepens , den onderschout, ende een secretaris. Den 1. September de hee- Sept. t, ren tot Taurijn de stuedium opgeschreven (2). Den 6. September op sondach avont, ten 10 Sept. 6. uren, is Ledenberch na den Haghe gebrocht met 40 musketiers, geconvoyeert van graeff Ernst volck, met schuyten na die vaert. Den 17. September is een gerucht gecomen , dat Sept. 17. Taurijn doodt was, ende 'smiddaechs ten 11 uren is hy met de banclock ingeluydt, omte compareren den 29., op dijnsdach, ter oorsaecke van de IVaech-Schaele, maer bleeff achter. Den 19. September over de 100 soldaten de Weerpoort afgevaren na Hoorn, ende Alcmaer, Sept. 19. de prince haer te Muyen wachtende. Desen selven dach 'savonts, in de voorbereydingc in den Dom, is tyding comen, dat Ledenberch hem selven den hals heeft afgesnedeu , ende in den buyck gesteeken, op ?t bed, in de gevanckenis sijnde; ende men seyde: dat] Tau- rijn hem selven vergeven hadde, gelijk Saul dede, I. Samuel XXXI, om niet te vallen in andere handen. Den 26. September twee stadtsdienaers tot Ledenberch in buys gestelt, Sept. 2G. ende de soldaten daer wt genomen. Den 28. September graeff Ernst vrouw een wooning co-Sept. 23. men kiesen, ende koos Bisschopshoff. Den 29, ende 30. een provinciate vergaderinge gchou- Scpf,20. 3). |
||||||||
|
by hem , als by partye geproduceert. Den 4. Sept. 1621
werd liij gecommitteerd gedurende de vacature van do respective raaarschalk-ampten van het Neder-quartier Eemlant, en het Over-quarfcier alsmede den 8. Febr. 1622 gecommitteerd tot bet stellen van de galg bij Schoonhoven. Pieter van Leeuwen overfeed in 1630. Zie TTtr,
JPlakaatb. III. 1054. 1058. (1) Wilicm van Radelant, den 4. October 1580 aan-
gesteld tot ordinaris raad in den hove van Utrecht ; (Matthaeus de Jure Glad. c. XIX. p. 329,) werd in 1598 op den 8. Junij , in plaats van Mr. J. Bel- lechier, tot president verkoren. In ditzelfde jaar besloot men, den president eens zoo vcel tractement toe te leggen, als een raadsheer. Gelijk wij hierhoven bladz. 41 zagen , werd Rade-
lant in 1611 tegelijk met van Leeuwen in zijne bedie- uing gecasseerd. Min naauwkeurig is hieromtrent Scheltema, Staatk, Nederl. II. 211; bij meent dat Radelaut tot zijn overlijden (28 Aug 1612) in deze be- trekking blcef. Dit is evenwel onmogelijk , im- mers besloot men bij de cassatie van Radelant, dat de |
||||||||
|
presidents-plaats bij voorraad zou bekleed en bevvaard
worden, door den voorzitter van H. E. M. vergadc- ring , met adsistentie van 's lands advokaat ; hetwelk geduurd heeft tot 21 Augustus 1618, toen er bepaald werd , dat de ordinaris raden per vices zouden presi- dceren , ieder eene maand. Dit gebruik bleef tot 1674 in stand. Zie verder : hierhoven bladz. 41; Vtr. Plakaatb. II.
1048.1053 j Val. Andreas , Biblioth.Belgic. p. 333 ; Foppens, p. 420; Gkaevius, Orat. in L. Acad. Traj, Nat.; Matth aeus , Rerum Amiss. Script, p. 38; BuRMAN, Traj, Erud. p. 275 ; Paulus, Ferkl. der Unie, IV. 26 j Scheltema, Staatk. NederU II. 210 , 211. (2) Jacobus Taurinus was den 28. Augustus, fegen
den avond , uit Utrecht vertrokken , vreezende (zoo hij zcide) dat hem zeker libel, ten titel voerende : JVaech- Schaele , zou ten laste gelegd worden. Uit onze Kromjk blijkt, dat hij ter oorzake van dit boekjen werd in- geluid. Zie verder over Taurijn en zijn spocdig over- lijden Baudartius , Memorial op 1618 , bladz. 65 , 9U bierachter ia de Bijlager. 12
|
||||||||
|
90
den iu de stalencamer, dacr 2 comnritteerden war-en, Leeuwen ende Mandania, ende graeff Ernst.
Oct. 9. Don 3. October Ogley na den (Hag/te) getrocken bleeff vier weken. Den 9. October graeff
Ernst vendels met 33 wageils de Katrynen poort wtgereden, na Leyden, Haerlem, ende tot
Oct. 23. Rotterdam, ende Goude, met den prince, ende quamen weder den 23. October, 's avonts
ten 5 uren. In deseri tijt maeckte men de cortegaerde op Bisscbopshoff, voor graefF Ernst.
Kot. 3 Den 3. November 2 vendels wtgetrocken, Ogley ende Brock, na Rotterdam, in garnisoen
Nor. I?, blyvende. Den 17. November weder 8 borgers capiteyns gecoren wt de vroetschap (I), als:
Cornells van Deuverden, Cornells van Wee, Cornells KnijfF, Peter Cornelissen van der Lin-
i gen, Jacob Woutersz. Lieftinck, Jacob van Medenblick, Jacob Hendricksz. Wijnhem, Jacob
Nov. "24. van VVijck , ende begonden te waken den 24. November, op de manier als de schutters 5
Wot. 25. Deuverden eerst. Den 25. graeff Ernst huysvrouw, de hertoginne van Bronswijck, gecomen
ter woon op Bisscbopshoff, ende 's avonts de soldaten daer gewaeckt in de nieuw cortegaerde.
Doc. 3* Den 3. December de 12 vendels gemonstert, oock de ruyters. Desen dach de gouverneur
Ogley na den Haghc getrocken ter woon (2).
Dec.9. Den 9. December sijn gecommitteerde staten In Wtrecht gecomen, ende hebben van ons staten in arrest geslegen , als : tresorier de Goyer, Baeckx , Meydrecht, Rysenborch (3), comende over haer als den coninck Adony-Bezek, Judicium L 5-7. Dec. 11.28. Den 11. graefF Ernst vendel na den Haghe gevaren, in 3 schietschuyten. Den 28. De- cember op maendacb, 's avonts ten 7 uren, is Maurits, pi'ince van Orangen, weder in Wtrecht gekomen , sonder inhalcn van yemant in de wapen, met sijn broeder graefF Hen- drick Fredrick, ende den prince van Poortugael, ende andere heeren; van ons 8 capiteyns |
|||||||||
|
dag. Immers toen Maurits tegeu den zin der Utrecht-
schen , den 15. Jul. 1618 0. S., binnen de stad gekomen was > werden eenigen uit de regering tot Ogle gezou- den , om bem te vragen , of hij wilde beloven met zijn krijgsvoik , den magistraat benevens de waardgelders te onderstcunen. Ogle sloeg dit af, antwoordende, dat hij , behoudens eed en eer, zich niet tegen de staten generaal , zijn betaalsheeren , noch tegen Maurits , zHd veldoverstcn , mogt verzetlen, maar hen in alles zou. gehoorzamenj terwijl hij Ledenberch en de andere heeren het geyaar voor oogen stelde , waariu zij zich, door eenen dwazen wederstand, zouden wikkeleu. Batjdartius, Memorial, 1618, bladz. 56. 59. (3) Zie de Resolutie van Haar Ed. Mo. betreffendc
de verwijdering van eenige heeren uit de regering op deu 29., 30. eo 311 Dec. Utr*Plakaatb. 1.194,197. |
|||||||||
|
(1) Zie den eed voor de hoofdmanncn en gemeenc
schutterij iu dato 23 Novemb. Utr, Plakautb. III. 275. (2) Wadat prins Maurits de waardgeldcrs afgedankt
en de orde binnen Utrecht hersteld had , liet hij graaf Ernst Casimier aldaar , met goedvinden , of liever op yerzoek der naagistrnat van Utrecht, achter, ten einde deze op alle voorkomende zaken , binnen depro- vincie, een wakend oog zou kunnen boudeu. Toeu nu sir Johan Ogle , colonel en gouverneur , vernam , dat de mfigistraat van Utrecht bij de staten gencraal en Maurits , ernstig aanhielden om graaf Ernst binnen Utrecht zijne residentie te doen nemen , en hem het gebied als gouverneur op te dragen , diende Ogle zijn onts'ag in , na gedurende 9 jaren iu Utrecht het be- vel waardig gevoerd te hebben. Tij lei s de afdanking der waardgeldcrs , legdc Ogle
|
|||||||||
|
ceue edele trouw voor Maurits ea de staten aan den
|
|||||||||
|
91
gewelcommeseert, ende cock van den raet. Is binnencomen , rydende twee trompetten voor wt,
blasende Wilhelntus, de straten behangen met lanteernen, ende toortsen, ende heerpannen, dat
lust was om te sien j desen nacht 7 vendel soldaten gewaeckt. ?s Anderdaechs ten 11 uren na
de statencamer gegaen, ende daer gecasseert hebbende tresorier de Goyer, Frederick Baeckx,
Rysenborch , Grovesteyn , Moersbergen, Meydrecht^ ende ?s avonts de wacbt op sien tree-
ken, 4 vendels op ende 4 aff, ende tot graeff Ernst ?s avonts ten eten geweeest op Bisschops-
hoff. Den 30. December op woensdach niet in de earner geweest. Den 31. graeff Hendrick Dec. 30. 31
na Amersfoort gereden , 's avonts wedercomende.
In desen tijt is een genaemt Boodt, gevangen in den Haghe gesedt.
Eynde des jaers anno J6J8*
|
||||||
|
1619.
De prince op nieujaersdach ten 12 uren na de Vaert gevaren op Schoonhoven, met al Jan. I.
sijn staet, ende volck, graeff Ernst hem geconvoyeert (I), In dese tijt is binnen Wtrecht een Riietorisijnsoamer opgerecht, in 't Jacobs-gasthuys.
Haer blasoen is de pellecaen met jongen, op een blau velt, haer advys Wt reohte liefde, haer vertooninck is roosmareynbloemeken , ende speelde haer eerste reyse den 3. January voor Jan. 3. 3 stuvers, den armen, haer vendel stack wt, den heelen dach, op sondach; dc pellecaen stt in een roosmareynsboom, een out vendel in 't midden, wapen van Engelandt met de roos, met dit advyse ; Wt minnen de roose eendracktick,
Trou doet blyeken waeracklich (2). Den 9. January in Zeselienclooster gewaeckt met de vendels een reyse 5 is tot een wachthuys Jan. 9.
gemaeckt. Graeff Ernst 'smorgens fc'een ure na den Haghe getrocken, ende den 14. 's mor- Jan. 14. gens vroech sijn 2 soontjens, daer ontboden sijnde. Den 19. de cortegaerde vercocht voor Jan. 19. 200 ende 32 gulden, ende elck gulden 2 blancken, samen 249 gulden 8 stuyvers, was lanck van mijn voeten 80 ende 28 breedt, afgebroken den 20 January, ende tot Rotterdam Jan. 20. soo een gemaeckt. Ons wachthuys was gemaeckt in Augusty 1610. (1) Reeds in . Aug. 1618 lazen wrj van het zenden strauten. Zie Batjdatitius , Memorim op 1616. 1617.
van Brederode's vendel naar Schoonhoven, en het 1618.
yertrek van graaf Ernst naar genoemde plaats, pit (2) Zie over dczc Rederijfcers W. Kops , Schcts eener
alles geschiedde ten gevolge van hevige oneenighe.den Geschiedenisse der rederijkeren in de Werken von dc
tusschen de Remonstrant en en Contra - Remon^ Maatsch, der Nederl, Letlerlu te Let/den , 1774, II, 331,
12*
|
||||||
|
92
jau.23. Den 23. January is tyding comen, dat Moersbergen gevangen was, boyen in't landt van 2
Vaen ruyters (I).
im. 26. Den 26. January is een ordonnantie van de nieu 8 vendel schuttery afgepubliceert (2), waerna sy haer liebben te reguleren, so oock in druck wtgegaen dienselven dacb. Graeff Ernst weder
Jan. 30. comen den 30. January, 4 dagen vooren sijn soontjens, ende bebben elck een capiteynscbap Febr. 8. cregen. Den 8. Februai*y op vastelavonts maendach, sijn alle die 7 Armyniaens ofte Remon- strantse predicanten binnen Wtrecbt ontboden , 's middaechs ten 12 uren, voor die heeren,
ende gecasseert van baeren diensl van de staten generael, ende het synodus nationael gede-
Febfn.puteerden (3). Den 11. afgelesen niet op de Nue over de guete te staen ?s avonts inde parate der wacht, op boete van 3 gulden (4); van wegen bet vroetscbap geboden, den offi-
cier te geboorsamen.
FeLr. 21. Den 21. February op sondacb , 's avonts omtrent 7 uur, is op Bisschopshoff geboren een jonge soon van de bertoginne van Bronswijck, huysvrouw van Syne Genade graeff Ernst,
ende dingsdnch 9s avonts gedoopt, om 't sieck was, op 't huys, ende heet graeff IViaurits5 de
Mart. 1. staten van Wtrecbt gepeetders. Den 1, Meert op de Leek voor Vianen nocb bier getapt, in tenten op 't ys, ende graeff Ernst noch overreedt met sijn koetswagen, ende ick selfs den
Mart. 6. 28. February gesien. Den 6. Meert soude een Joost Lenninck gehangen bebben, geboren tot Dillenborcb , om sijn dievery, maer door Yoorbidding aen Syn Genade graeff Ernst, meet
6 jaer in 't tucbtbuys sitten , binnen Wtrecbt. Ende desen dacb is dat schavot vercocht op rt
Vreborcb , daer 't geset worde anno 1596, ende sal nu op 't peerdevelt staen; is aenbesteedt
Apr. voor 220 guldens een nieu te maecken. In 't eerst van April is in Wtrecbt volck aen-
Apr. 5. genomen voor de stadt Nurenborcb. Den 5. April een publicatie gedaen, wie eenige pas-
quillen vont, datelijck te scbueren ofte branden, sonder lesen; ginck wt van de staten
9s landts van Wtrecht (5).
Apr. 27. Den 27. April is binnen Wtrecht (6) begraven jonker Lambert Kanter, ende gestorven te Dortrecht op den nationalen synodus, ende worden gedragen van de 12 dyakonen, daer by
onderlinck van was, ende gingen mede acbter *t hjck 500 ende 40 personen, oock
Apr.26. Syne Genade graeff Ernst, ende veel adeldom. Den 26. April is tot Dortrecht het
May 3. synodus wtgeroepen in de groote kerck, daer graeff Ernst oock fs nacbts trock. Den 3. May
(1) Zie eenige bijzonderheden hieromtrent brj BAt*- (6) Wtrecht, eene acbrijffout ran den kronijk-
OARtius, Memorien op 1619. schrijver. Lamb. Kanter overleed den 24. April te (2) Utr* Plakaatb. III. 591. Dordrecht, en werd aldaar ter aarde besteld,
(3) Breder bij Brandt, Historic der Reformatie, Zie Brandt, Hist, der ReJormatie, IV. 577. L. Kanter
IV* 390, 970. tras, alsouderlingwegensdeUtrecbtsche kerk, gedepu- (4) Utr. Plakaatb. III. 693. teerde op bet Synode teDordrecbt; raad 1598 ,1604 ,
(5; Utr. Plakaatb. I. 734. SjBchepeu 1600, 1,2,3. Utr. Plakaatb. III. 178, |
||||
|
93
sijn vecie vreemde wtheemsche predicanten door Wtrecht comen, van 't synodus comende ,
ende trocken na huys, 's nachts blyvende, als: van Switserland, Hessen, Palts, ende andere. Den 3. May Bernevelt onthooft in den Haghe(l), van onsen meester Hans (2). Den 5. May May 3. 5.
Ledenberch met de kist aen een halve galeh gehangen, aen ?t gereclit by den Haech, de kist met 3 yseien banden rondom bewaert, ende aen beyde einden yser plaeten, met ?t hooft om hooch hangende , een yseren bout door de kist (3). Den 7. May het garnisoen May 7. gemonstert, li vendels te voet, ende 2 te peert, in presentie van graeff Ernst, ende den jongen hertog van Bronswijck, die oock hier was. Den li. May graefF Hendrick incomen May 11. 's avonts, ende 's morgens den 12. de ruyters gemonstert buyten , ende voort vertrocken , May 12. comende van boven , alsins de ruyters gemonstert hebbende. Den 24. May op maendach, May 24. Syne Excellence stil in Wtrecht comen, 's avonts ten 5 uren, sonder eenich inhalen van borgers ofte soldaten (4), ende dinsdaechs nademiddach ten 2 uren weer vertrocken , na Amersfoort, ende voort op Zutphen, daer den landtdach was, ende Wtrecht in stilte gela- ten, vergeselschapt met sijn broer, ende den prins van Poortugael, ende meer andere heeren. Op woensdach den 26. May hebben de nieu 8 vendels borgers gemonstert in de Katry- May 26.
neclooster, ende deden haren eedt daer by *t vendel, elck vendel voor hooft, als dat sy souden de magistraet ende de vroetschappen deser stadt Wtrecht helpen voorstaen ende be- schermen, de gereformeerde religie helpen mainteneren, ende geen heymelicke vergaderingen ofte byeencomste te maecken ofte houden, dat tegen de vroetschappen ofte religie nadelich |
||||||
|
(1) Niet onbelangrijk zijn de stedclrjke Raadsbesl. voor het portacl van de wet, ter executie te doenleg-
Van dezen dag , luidende aldus : gen. soe ],eb ick niet cunnen nalaten, in regard vau
8 May. De vroetschap jegens vier uren doen roepen , myne schuldige plicht, U. E. daervan in haeste )egens
wesende ter vergaderinge opten stadtliuyse , is aldaer- de ord. vergaderinge van de heeren van de vroetschappe
voorgelesen een missive by den heere pensionaris uyt te verwittigen. De pronuntiatie van de sententie sal
's Gravenhage , geschreven den 2. Mey 1619, older strjls, geschieden in de audientie van den hove provinciael
'savouts naer 7t scheyden van de vergaderinge omtrent van Hollant. Aengaende de sake van de andere gevan-
10 uren; luydeude als volcht: genen , mitsgaders van Ledenberch , en is noch niet
Edele, etc. Also by den collegie van de gedele- volcomelijck gearresteert j doch sullen metten eerstea
geerden richteren alhier, in de saken van de gevan- met yver voorts by de hant genomen, ende mede ten
genen gearresteert is eene sententie , by dewelcke Jo- eynde gebracht worden.
hau van Oldenbarnevelt gecondemneert is , gee'xecu- (2) Men weet dat Barneveld door den scherpregter
teert te worden metten sweerde, sulex , dat de doot van het gerecht van Utrecht werd onthoofd. BaU-
daerna volcht, met confiscate van goederen; welcke dartius, Memorien 1619, bladz. 60.
sententie dienvolgende hem desen avont, deur twee van (3) Zie hieromtrent eenige hoogst belangrijke bij- de fiscalen ende des generaliteyts provoost, omtrent ses dragen in de Bijlagen tot deze Kronijk.
uren is aengeseyt, ende dat alsulcx oock alles gepre- (4) Maurits werd evenwel, door den burgemeester pareert ende gereet gemaeckt wort, omme d'selve sen- van de Poll, de schepenen en hoofdmannen der schutte-
tentie op morgen, voor den middach , op't hiuuenhoff rij, aau destadspoortYerwellekomt. Raadsbesl24May.
|
||||||
|
94
♦
sal sijn*, cnde lochten ende wachten waernenien , ende gehoorsamen volgens de ordenantie,
daerop gemaeckt, als goede getrouwe borgers ende onclersaten , ende veele staken daer de vingeren op, ende veele riepen : J a ; ende worde gelesen van Willem van de Kemp , in 't by- wesen van borgcrmeester Poll, pensionaris Anselvum^ den onderschout But met noch een schepen, 2 van 't vroetschap , Jan Francen ende Cornells Peterszoon Swanenborch, oock Leerdam; cnde waren dese vendels ruim 150 sterck, ende badden seer costelijcke vendels, I, Deuverden , heel orange, stont in: pro arts et focis; 2. Wee, orange, stont in: pro libera palria; 3. Medenblick, blau, stont in viris . . « ; het 4. Lieftinck , blau meest, stont in: eendrackt maeckttnacht, met een <arm wt een wolck een sweert in de hant, daer noch by: je mmjntiendray; het 5. van Wijck, stont in: vicit vim virtus, was groenachtich van coluer; het 6. Bommel, was gi*oenachtich met witte ende orange vlammen, geen lette- ren; het 7. van der Lingen, wit gront met een boom vol orangeappelen, geen advys; het 8. Knijff, wit ende een groen velt, daer wt wast een oudcn boom, daer wt corat een jongen boom , oock vol orangeappelen, geen letteren; alle seer schoon in de wapen ende geweeren ende velteycken; in de meeste vendel stont ?t Wtrechtse wapen met 2 leeuwen (I). May 27. Qp donderdach den 27. May is de lantcommandeur Treslong begraven ten Duytschenhuys (2), met grooten staet, een peert voorgaende, ende achter Jt lijck 600 ende 50 menschen, Syne Genade graefT Ernst cnde sijn swager de bisschop van Halberstadt oder Rronswijcker. |
||||||||
|
de boofman Deuverden met srjn vendel schutters , soo
in *t innebalen van princen ende heeren , monsterin- ge, ommegangen cnde andcre tochten, die in dit jaer vallen sullen, de voortocht bebben ende voormarche- ren sal , ende de andere vendelcn (sulex die waken) hem sullen volgen , ende t' cinden dit jaer by weder saT sijn de leste , ende de eerste in 't navolgemlc jaer sal marcheren booftman Corn, van Weede, ende soo voorls van jaer tot jaer succcssivclijck d'een d'ander daerianc volgende. Den cedt, morgen by de gemeene schutters op die
monstcrmghe tc doen , geresumeert, ende nochmael eendrach tel ij ck goe tgevonden. Omme op morgen de monsteringe van de schuttery
te doen , sijn gecommitteert de heeren burgeraeester van de Poll ende Buth scbepen , Leeuwaerden , Swa- nenbuich , Becck raden, mitsgaders de heeren pen- sionaris ende secretaris. (2) RaatsbesU 2i May. Dat men oock in meraorie
boud , nu by het afsteven van den lantcommandeur aen |
||||||||
|
(1) Omtrcnt dezc schutterij vermelden de Raadsbesl.
eenigc nict onhelangrijke bijzonderheden, luideude aldus : 2% May. Belieft het accoort bij de heeren burge-
me esters ende eenigc van de vroetschap, gemaeckt met Adam Willcrs, scbilder , nopende bet scbilderen van zeven vendelcn schutteryen ende alle moterialien van gout ende anders dacrtoe gedaen , (soo hoofhnau Weede bet syne selfs heeft laten scbilderen,) aJse dat by in plaetsc van vievhondcrt zes ende twintich gulden heb- ben sal dryc bondcrt ende vijfticli gulden, dea by mede op de trommelen 't stadtswapen scbilderen sal. Item. Dat in absentie van dc vacndragers, die buy-
ten of sicck sijn dc capiteiu op dc monsteringe bet vendel sal laten dragen by den oudstcn serjant of een audcr jongman , die by daertoe sal connen vcrwilli- Alsoo oock mede ecndrachtelijck by dc vroetscbap
ende present c booftman , behalven Lieftinck absent, poetgevondeu , belieft ende geresolvecrt is , dat voor den tijt van een jaer , ingegaen sijnde priraoMaji lcstleden , |
||||||||
|
*
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
95
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Den 2. ende 3. Juny graeff Willem. hier gewcest, coniende van den landtdach van Zutpheu.
In desc tijt is een scliietdoele gemaeckt achler het Servaesclooster aen de wal beneeden $ oock Kaerl de predycant (I) doorgegaen den 4. Juny. Den 9. Juny een Wtrechtsche biddach trehouden in de provincie van Wtreclit. Den 8. Juny de soldaten gemonsterd , elf te voet, twee te peert. Dan 11. Juny. Kaerl voor de heeren gecomen. In Juny is op de Ma- rieplaets een gaeldery gemaeckt. Den 12. July wedcr gemonstert alle samen. Den 24. July is Speenhovius ende Sijl wt de stadt gebracht ende gebannen, na voorgaende ont- biedin^e voor de staten; ende Kaerl (2) den 29. July 's morgeus ten 2 uren. Den 26. July de 8 vendel schutters opgetrocken. Den 28. July een placcaet afgelesen van de voile mage- |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
straet tegen Amsterdam, op den 50. pcnninch (3).
In dese Wtrechtse kermisse is een os te sien geweest levendich, ende vvoech 24 C (2400)
ende 60 pont, oock een levendich vogelstruis, ende eenen arent. Den 9. Augusty Sissel's Aug. 9. vendel wtgetrocken na der Goude. Den 20. Augusty is de vaen ruyters overgelevert Aug. 20. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
hebben te vertrccken wt dese stadt ende vryheit vau
dien, ende wtte hccrlicheyt van de Yaert, sonder daerinne weder te comen dan met behoorl. consent, op pene als in de sententie ; cede dat de HoogeendeMo- gende HH. stat. gen. daervan geadverteert sijnde , be- lieft hadden die van den gerechte voerscr. toe te senden acte , daerby lieure H. Mo. hem ordonnereu met alleen wtte de Yocrscr. plaetsen te vertrecken ende blyveu , maer oock wtte geunieerde provincien ende het resort van dien, op pene als by deserve. Dat op gistcren na den noen hem de voersz. sen-
tentie ende acte van H. Mo. was Yoorgelescn ende be- last sich dacrna te reguleren, ende dyenvolgende doen brengen ten woonplaetse van Corn, dc Goyer, subst. secretaris, om aldaer dien dach te verblyven , alwaer gelast was hem wel te tracteren , ende desen morgeu tytelijck te vertrecken , gelijck dieuvolgende desea morgen hy, geassisteert mitten onderschout ende srjn huysvrouwe , van bier vertogen is naer Waehvijck. (3) Deze rcsolutie der vroetschap komt in bet Utr.
Plakaatboek niet voor, evenjnin gewaagt het Plakaatb. van Amsterdam iets over deze aaDgcIegeuheid dit plakkaat wcrd evenwel , in 1619 bij Salomon de Roy , in het Ucht gegcveu, Wij zullea het in dc Bijlagen opnemen. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
de stat te crygen den hof van den Duytschenhuys ,
leggende langs het Silversteechjen , omme by gelegen- heyt die tot een doelcn voor de schuttery te appro- priercn.
(1) Carolus Rijckewaert, Rcnionstrantsch predikant
binnen Utrecht.
(2) De predikanten Johan Speenhovius , Rudolph
SijU en Carolus Rijckewaert werden door de statcn van Utrecht uit hunne kerkelijke bediening ontslageu en gehaunen uit de stad en landen van Utrecht, mits- gaders, op authorisatie der staten generaal, uit al de Vereenigde Nederlanden. Men vindt deze vonnisseu bij Baitd*rtius, Memorien op 1619, bladz. 8i, 82. Over deze uitzetting vermelden de Raadsbesluitcn nog eenige bijzonderheden : %% Jul Verhaelde de beer pensionaris, dat bij
de vroetschap voerdesen goetgevonden wesende , dat Syne Excell. met andere hare gecommitteerden souden innestellen sekere pointen van interrogatoria, omme daerop te hooren Carolum Rijckewaert, predicant al- hier, beroerende het complot by hem eude anderen tot Rotterdam, op hare remonstrautsche vergaderinge of Anti-sinode, gemaeckt, 'tselve was gedaen , ende dieuvolgende deur den oflicier hem proces, voor den gerechte deser stadt, van gemaeckt, ende by denselven gemchtc daeroyer gecentcutieert, dat hy sich sonde |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||
|
96
sen de Bilt Van Moersbergen (1), aeti den bisscbop van Halberstadt, graeff Ernst swa-
Aug. 22. ger , daer veel volcks mede liep. Den 22. Augusty sijn tot Wtrecht ingehaelt twee sonen Aug. 24.-van den lantgrave van Hessen, ende twee docbters, gelogeert ten Duitschenbuys tot den 24. Sept.5.op dingsdacb, ende doen getrocken na Amsterdam, ende soo voorts. Den 5. September
Sept. XI. borgermeester Berck begraven ende gebrocbt tot IJsselsteyn op sondach. Den 11, September
de lantgravin van Hessen weder doorgetrocken met den soon na buys toe, wtgeconvoyeert
Sept. 13.21. met alle bet garnisoen. Den 13. September graeff Ernst guarde incomen van der Gou. Den 21.
Oct. l.alle garnisoen weder gemonstert in Wtrecbt. Den L October tot borgermeesters Hendrick
Butb ende Elbert van Bylert (2), ende desen dacb afgelesen : 'savonts na 10 uren niet te gaen sonder lanteern met een brandende keerse daerin (3); ende geen weerden tappen na 10 uren, op een pont groot boete, ende gast elck 3 gulden; oock soo onder de soldaten, soo afgeslegen 2 avonde te voren, onder de parate, door bevel van Syne Genade graeff Ernst, ende oock niet moeten sonder licbt gaen na 10 uren. Nocb, door bevel der staten, een placcaet van de jonge luyden niet te borgen onder de 24 jaren , die baer goed ver- Oct. 27. kwisten ende scbulden maecken, ende sal geen recbt overgedaen worden (4). Den 27. October
is afgelesen met clockluyen geen remonstrantse vergadering meer te houden , als nu veel ende verscheidene avonde gedaen is, ofte men sal strack dat placcaet acbtervolgen, van de staten generael daerop gemaeckt; ende wie hem bedeckt houdt, sijn aensicht scbuylt met mantels, sluyers, scbordeldoeck ofte andersins in 't wt ofte ingaen, die sal noch boven 't placcaet ver- buren 25 gulden (5). Ende bebben op veel plaetsen geleert by avont, als in de Bel tot Ysaac Domynicus Boogaert, Syepesteyn, Schut, Verhagen ende ander plaetsen meer, maer met oogluyckinge voorby laten gaen tot nocb toe; maer door bevel van Hendrick Budt ende Elbert van Bylert als borgermeesters, ende door last des vroetscbap men nu die excusye doen sal, sonder vertoeven ; elck siet toe. Desen 27. October oock van den 50. pennincb, die dit impost der goederen beeft gegeven, soo hier, als te Amsterdam , sal dit op 't stadthuys weder Nov. 1. balen in beyde steden. Den 1. November graeff Ernst besocbt bet buys van den visafslager,
ter couse van seker Armyniaense vergadering, daer gebouden; maer was te vergeefs; sy wech sijpde, vonde nyemant, dan de gedekte tafel, met spyse beset, ?s avonts 8 uren. No7. 4-Den 4. November graeff Ernst na Bommel getrocken, \morgens ten 2 uren, met 100 mus-
(1) Zie oyer Moersbergen BaUDARTITJS , Memorien, uitgevaardigd, maar werd nu weder vernieuwd. XJtr,
1619, bladz. 6, 7. Een brief van Moersbergen, in Plakaatb. 111.406. dalo 14 Maart o. s., bij Kraxdt, Rechtspleging, (4) Het Utr. Plakaatb. I. 444, 445, heeft slecbta
bladz. 81, verder aldaar 237 ; HesoL v. If oil, 4 Febr. eene Resolutic hierop betrekkelijk, te weten die van 23
J6J9 , bladz 20 , ook de Resol. van 23 May, J6J9 » Maart 1619; ongetwijfeld is bet door den kronrjkscbrrj-
bladz. 106. WagenaaR X. 372. ver vermelde plakkaat slecbts eene renoyatie geweest.
(2) Zie hieracbter in de Bijlagen. (5) Utr. Plakaatb* III. 465.
(3) Dit plakkaat was reeds den 14. October 1618
|
|||||
|
97
|
|||||||
|
kettiers van sijn guaerde, ende 3 wagens met cruyt ende loot. Den 16, November een am-Nov, i&
bassadeur van Veneetgen doorgepasseert naer Hollant, comende van den Palts (I). In dese weke sijn eenige Ai'mynianen geciteert, om in boete geslagen te worden, door scliouten duerwaerder, genaemt Coesvelt. Op Meertens avont Peter Sanders ontbodenende boven ge- houden, ter cause: wie daer geweest sijn in sijn buys? ende wat predicant? Dese Meertens avont niet geluydt in den Dom, 's middachs nocb 's avonts, als men plach te doen, maer is verboden door 't vroetschap. Den 18. November ?s nacbts ten 2 uren een huys afgebrancU Nov. 18. aen de Jacobsbrug. Den 20. November Peter Sanders met Hans van Gelder's soon afgeco- Nov. 20. men van Hasenbercb. In 't leste van November, den 27, 29, 30, sijn omtrent 12 ofte 13 Nov. 27-30. Armyniaens gesintden gepant, voor de boete van 50 gulden, die tot Ysaac ende Peter Sanders geweest bebben, ende Peter Sanders sijn officie cpryt, ende in boete gearresteert van 200 gulden. Den 11. December een ambassadeur van Engelant, comende van de cronincb van Dec. 11. den paltsgrave van Prage, wt Bohemen met grooten staet, ende na den Hagbe getrocken over Amsterdam 'smorgens. Den 14. December sijn dese gepanden haer goet vercocbt, met decreet Dec. 14. van de heeren, die verborcbt waren, elcks voer haer duere erf buys gebouden, in 't bywesen des onderschout, oock tot Ysaac , voor de boete van 200 gulden. Den 16. de 11 vendel Dec. 10. voetvolck gemonstert, ende waken nu 's nacbts maer 2 vendel op die Nue. Den 17. *s avonts Dec. 17. ten 10 uren graeff Ernst met 100 muskettiers na der Gou getrocken, daer moeyte was, ende de wet verset ende veranderdt, oock tot Bommel. Dit alles, in 't corte bescbreven van 10 jaren, binnen Wtrecbt gepasseert van anno 1610
tot 1620. Ende comen alle voorgaende borgers weder in de stadt, die nocb leven, die in desen boeck gebannen waren, ende nu moeten die Armynianen weder daar buyten wonen, Eynde des jaers anno J6J9.
|
|||||||
|
1620.
Den 4. January (graeff Ernst) na Campen getrocken met 30 wagens muskettiers, om de wet Jan. 4.
te berstellen, ende cruyt ende loot meegenomen. Den 14 January capileyn Hertevelt (2) met Strick (3) in de staten genomen van graeff Ernst* ^an.14' (1) Weinige dagen later, den 31. Dec. 1619 , N. S., raal 22 Jul. 1624 ; raad van state 10 Maart 1G28 ; scho-
sloten de staten generaal een tractaat met Venetien. laster van den Dom 2 en 7 Maart 1631; overleden2i Zie Staten Plakaatb. IV. 283. Jan. 1634. Raadsbesl. (2) Gijsbert Harteveld, kapit. van de waartgelders (3) Jolian Strict , ridder , heer van LmschoU-n en
8 Sept. 1617, Raadsbesl; in het eerste lid gebragt 15 Polanen. Zie ScHELTEMA , Staatkundig Nederland, Jan. 1620, Xftr. Plakaatb. I. 202; in de staten gene- II, 344, 345. 13
|
|||||||
|
98
|
|||||
|
lii dese tijt heeft men, door Wiliem van de Kemp, van wegen de vroetschap, ecu schatting
gehaelt van die niet en waken onder de 8 vendels, soo van Menisten, Papisten ende andere, elck naer sy gestelt waren, ?t minste was vast 5 gulden, ende ?t meest 25 gulden van de rijcken, ende de helft reed te geven , ende dat tot de oncosten van de 8 nieuwe opgerechte borgers schutters vendels, soo als men haer de weet dede (I). Jan.20. Den 20. January heeft men weder, door Lauwerman metde gecommitteerden der wet, erf-
buys geliouden voor de Armyniaense huysen , 7 ofte 8 , omtrent de Meertensbrug wonende , die tot Peter Sanders ter predicatie souden geweest bebben; ende tot Peter Sanders voor sijn boete, aen sijn buys oock vercocht, ende tot Kaerl Rijckwaert oock, in de Potte- straet, om der predicatie wille, oock tot den ongedoopten dyaken, al desen dach. Jan. 2t:. Den 26. January is Jacob Meertense, onderschout, gecasseert ende ontslagen van sijn dienst,
die by omtrent 20 jaren beeft gehad, ende is in sijn plaets gecomen desen dach Claes Everssoon de Gooyer, van Emmerich comende, die in 't jaer 1610 op Glaesdach 300 gulden op sijn Itfff geset worde (2), ende is nu onderschout 1620 5 ende lach d'eerste reyse over Fclir.2 ?t aflesen den 2. February, ende toen worden gebannen de 2 predicanten Vlueten ende
Fcbr. 7. Meevtensdijck, afgelesen door Jan Cornelissen Castro. Den 7. February hebben 2 soldaten
Claes de Gooyer sijn mantel willen nemen, waarover hy is gequetst worden 5 de soldaten in aparenlie cregen , ende was 's nachts ten 12 uren, ende (juarnen weder los door voorbidding Febr.9. van Claes de Gooyer. Den 9- February souden de heer Geresteyn ende de ritmeester Moers-
bergen samen vechten; maer Geresteyn comende aen de Bilt, Moersbergen wachtende, is
(deze) niet gecomen , ende sijn daerna in haer huysen bewaert door 2 soldaten van graeff
Ftrhr. 11. Ernst, ende worden den 11. February tot graeff Ernst beyde te gast genoodt.
Fein-. 19. Den 19. February een dieff op de plaets gehangen , genaemt Peter Lambertsen, de eerste
justitie onder de nieu magistraet, ende vroetschap, ende oock van Claes Evertsen (de Gooyer),
Wart.7. Den 7. Meert is afgelesen, geen soldaten ofte ruyters, op haer beletten ofte cleeren, oftege-
weeren, te borgen , na desen dach, ende sullen van haer recbt verstoken sijn , is oock met -de trommels op de wacht omgeslegen (3). Desen nacht hebben die borgers 's nachts die Mart. 10. eerste ronde gedaen door de stadt, van 't stadthuys. Den 10. Meert al de soldaten gemon-
stert, 2 cornetten peerden ende 12 vendel voetvolck, in het Katryneclooster. In dese Meert
oock volck aengenomen op de stadt Hamborg, ende oock nocb op Bohemen, op veele ste-
Apr. 4. den ofte berbergen in de stadt Wtrecht in Meert; 1620. Den 4. April den lantcommandeur
(1) Utr. Plakaatb. III. 250. catien van dezeu datum, als: 1°. om geen schuitenin
(2) Resolutie rakendc hetaanstellen van Claes Evertse de stads borgwallen te doen overuacliten , III. 405 j
van Geyn tot subst. schout, Utr. Plakaatb* III. 220, 2°. bet bedoelde plakkaat tegen het beleenen van sol- en wcl op recommandatie van Mounts. daten-kleederen of wapenen , III. 689 j 3°. tegeu te- (3) Wij vinden in het Utr. Plakaatb. drie publi- kere Ninvweegsche schellingeu, III. 702.
|
|||||
|
99
|
||||||||
|
hegraven ten Duytsenhuyse, genaemt Jasper van Lijnden, in wiens plaets quam Hendrick,
soon van graeff Ernst, out omtrent 10 jaren, over wiens gravinch ginck mede de jongen lantgrave van Hessen. Den 12. Mey alle dat gamisoen gemonstert in de Katrynen, 12 ven- May 12. dels te voet, ende 2 cornetten peerden. Den 17, Mey een generalen biddach gehouden door alle provincien, ende in Juny ge-Mayl7.
maeckt 4 stadtsbruggen , 2 buyten Stolsteech; ende de Reguliers- ende Meertensbruch, ende oock de grachten gediept, de oude ende nieu gracbt in de pingsterdagen 1620. Den 8. Juny graeff Ernst weder comen met sijn vrouwe van Leeuwaerden, nadat graeff Jim. S.
Willem doodt was (1). In dese maent Juny is Steven Verliagen wedercomen wt Oostindien, ende is 7 jaer wtgeweest, vol geladen sijnde. Den 10. Juny heeft men binnen Wtrecht weder beginnen 2 vendels volck aen te nemen, Jun. 10.
Van wegen de staten generael, ende den prins vanOrangen, ende voor de stadt van Wti*echt, onder de capiteyns Tijman van Wee ende (Gerrit van) Suylen van Matenes. Den 19. Juny sijn de 2 vendels soldaten gemonstert, elck sterck 90 mannen, Desen dach Jun. 19.
Steven Verhagen in Wtrecht gecomen, ende vvaren 7 pecktonnen voor sijn huys gestelt. Den 22. de 2 vendels wtgetrocken , Tijman .van Wee na Zutphen , ende Gerrit van Suylen J"". 22. na Doesborcb. Den 2. July een out vendel incomen van Worcum, ende nocli een van Jul. 2. Bergen op Soom, 2 van Breda, samen 4. Nocli den 11. July afgelesen, dat men sondaecbs onder predicatie niemant moet tappen in Jul. 11.
der berberge, dan den reysende man, oock niet geen waer ter coop setten na 9 uren, op boete van 3 gulden, oock soo yemant sijn gelt op de stadt geleyt heeft, niet meer sal bcb- ben dan 5 ten hondert, ende hjfrenten 10 ten hondert, ofte sy mogen haer penningen we- derom nemen. Dese weeck twee gyselaers van Jt stadthuys wtgebrocken met een coorde, ende twee wt het
tuclubuys door 't secreethuys onder de eerde; een was Joost Lenninch ende de soon wt de maeckt in Hollant. Den 12. July dat garnisoen gemonstert, 16 vendel te voet ende 2 te Jul. 12. peerde, in ?t Katryne , in 't bysijn van Cornell's Knijff (2), Jan Francen , Claes . . . , Leerdam, Croes monsterheer. |
||||||||
|
(1) Graaf Ernst was naar Lccuwaarden vettroklten nnECiiTSEN, enz., Bijvoegseh en Aanmerh. op het X.
wegens de ziekte zjjns broeders graaf Willem Lodewijk , dtel van Wagrnaar, bladz. 107. Voeg hicrbij
stadhouder van Vricsland , oycrleden binnen Leeu- J. A. C. VAN Heusde, Diatribe in Gulidmi Ludovici
waarden den laatsten Mei 1620. Baudartius, Me- Nassavii, vitam , ingenium mcrita. (Traj. ad Rhen. ,
morien, 1620, bladz. 37; AiTZEMA , I. bladz. 1; apud Job. Altheer 1835 gr. 8°.) pag. 138 enz., reel
Jiesol. der Stat. Gener* 15 Junij 1620; Wagenaak, X. de aldaar vermelde bronnen.
bladz. 407, dwaalt omtrent den datum van dit over- (2) Cornelia Knrjf, raad 1586, 1600. 3. 6. Uti\
lijden , zie Mr,, IT. VAN Wijn , Mr. N. C. Lam- plakaatb. III. 178; raad in de vroedscban 1619;
13*
|
||||||||
|
*
|
||||||||
|
100
Jul. 2
|
|||||||
|
onder de soldaten, met te mogen diincken
|
|||||||
|
onder de predicate ofte spelen , ende oock niet na 10 uren 'savonts, oock niet buyten mo-
gen gaen vruchten stelen, oock niet vechten, ende meer ander dingen, afgeslegen doorgraeff Jnl.2fc Ernst, Den 24. July de 8 vendel schuttery opgetrocken door de stadt, schoon in wapen. Jul.26.Den 26. July Claes de Gooyer sijn outsten soon seer heerJijck begraven, binnen Wtrecht in .lui.29.de Glaeskerk, met veel volck. Den 29. July sijn 2 nieu vendel Engelschen wt Engelant in Wtrecht comen, elck sterck omtrent 200 man, niet dan sijdgeweer by haer, ende warden in de Katrynenkerck geleydt, oock nieu vendels ende trommen. Aug. 2. Den 2. Augusty is de prince van Orangen in Wtrecht comen, ende worden van de 8 vendel borgers seer heerlijck ingehaelt, ende tf vendels togen buyten de stadt de Katrynen- poort wt, den prince te gemoet, ende 4 vendel bleven binnen staen, ende quam soo in de stadt door de borgery, die schoon in de wapen was; ende de 16 vendel soldaten waren oock in de wapen , elck in sijn quartier blyvende staen. 's Morgens de prince vertogen na boven, oock Auga.desen dach 2 vendels wtgetrocken, ende vrydachs den 4. Augusty noch 8 vendels wt getrocken, Aug. 5. out garnisoen, na boven; ende den 5. Augusty op saterdach vryleger afgelesen aen den Rijnkant, Aug. 9. ende daer 't leger te vol gen. Den 9. Augusty graeff Ernst wtgetrocken met beyde vanen ruyters, blyven noch in de stadt 6 oude vendels ende 2 nieuwe Engelsche vendels, noch ongemonstert, ende Orums vendel, roepende om gelt, niet willende wttrecken den 4. Augusty, sijn noch bin- AoE.12.13.nen de stadt. Den 12. Augusty de nieu Engelschen haer geweer gecregen. Den 13. op son- dach Stolsteech wtgetrocken met vol geweer, braef in de wapen, ende geel ende swarte pluymen, sterck de eerste vendel ruym 200 man, ende de tweede 160 man ruym, elck blau vendels , ende togen oock na boven, ongemonstert sijnde. Aug.23. Den 23. Augusty een generale biddach gehouden door de provincie, oock tot Wtrecht, na den ouden stijl. In dese maent Augusty begosten de Lutheristen tot Wtrecht een kerck te bouwen, in de
Strooysteeg van twee Jacob van Bemmel's huysingen , die sy daertoe cochten, ende leyde de hartoch van Bronswijck den eersten steen, die haer 16 rozennobels schonck te verdrincken; maer werden door de borgemeesters ende vroetschappen der stadt Wtrecht, verboden niet meer te timmeren, op boete van 300 gulden, ende mosten dat weder afbreecken, ende raaken dat tot huysinge als voren, ende blyven op haer oude plaetse in de Lijnmarckt, wt- comende in de Visschersteech, schepen2lJaii.1610.25, Utr.Plakaatb. III. 180,194 j 1636; gceft dit aan zijnen zoon Jo. Knijf, predikant
gecommitteerd ter beschrijving 1627, 28; rentraeester te Breukelen , 1636, Raadtbtsl; overledeu 5 Dec.
van het Bagijnehof, Sint Agniete , enz. 1628; yer- 1636, Utr. Plakaatb. III. 183.
irijgt exspectatief op eene prebende van Oud Minister, |
|||||||
|
101
|
|||||||||
|
Tusschen den 4. ende 5. September heeft op Hasenberch een jonck kneeht, van omtrent Sept. *$.
17 jaren, hemselven verhangen, ende was boven geset om oorsaecke, dat veel gelts by hem was bevonden van omtrent 5 ofte 600 guldens, daer hy mede was duergegaen van sijn meester van Weesel; de schout dat gelt hebbende is in mistroosticheyt gecomen. De magi- straten hebben hem de doktoren ende de cbui'igijns overgegeven, ende hebben hem in Drie- coningenkerck ofte gasthuis gebrocht ten tayn van Gerrit Sas , daer sy hem opgesneden hebben, dat ingewant gescheyden, de darmen opgeblasen als een beeste gelijck sijnde, ende daerna hem gevilt van hoofde tot den voeten , dat heel vel aff van vingeren ende teenen, dat hooft gecloven midden van malcander , ende dat vel op een hoop vergaert by een, dat seer dick was , ende hebben hem alsoo te sien gestelt den 10. September 1620; ende doen hebben Sept. 10. sy hem voorts alle dat vleesch afgesneden, ende doen gesooden alle dat gebeente, ende maeckte dat gebeente doen weder aen malcander, als 't te voren gestacn hadde 5 ende de doctoren, ende churigijns hebben hem naar haer genomen, den 12. September, met groo-Sept. 12. ten stanck. Den 22. September dat garnisoen gemonstert in al 7 vendels, ende waken 's nachts 2 ven- Sept. 22.
dels , elck sterck 50 man. Den 2. October de borgermeesters bleven, znaer eenige wt de vroetschap verandert ende Oct. 2.
afgeset, dat vele wonder gaff, ende ander in de stede genomen; afgeset Vermaet, Jacobus van Wijck, Jan de Rijck , . . . , ende andere ingenomen, als : Antonye de Gooyer, Pallaets, Limpen , den Pijper (L). Den 6. October weder alle de vreemde duyten verboden niet wt te geven, op boete van Oct. 6.
12 gulden, ende de duyten verbueren (2). Den 20. October overluydt Reynier, heer van Oct. 20. Brakel (3), den ouden, tot Sterckenborch gestorven, by Wijck. Ende wordt nu die ossemarckt gehouden op Vredenborch, dus lang op de Nue geweest,
vtfrpacht voor 3.50 gulden , van elck beest een stuyver. In desen tijt gravin van Nassau haer goet gescheept na Vrieslant, tot Leuwaerden (4). Den 29. October beyde guaerdes we- Oct. 2<v. der in Wtrecht comen van Syne Genade graeff Ernst, ende Sissel's vendel met noch andere |
|||||||||
|
(1) Zie hierachter in de bijlagem
(2) Utr. Plakaatb. III. 406.
(3) Men vindt eenige bijzonderheden over Jonkheer
Reynaert van Asewijn , heere van Brakel, hierboven bladz. 21 enaldaar aant. 1. WagenaaR VIII en X , en Scheltema t Staatk. Nedtrland, I. 37. (4) Graaf Willem Lodewijk, stadhouder van Vries-
land, Groningen en Drenthe, was , gelijk wij hier- boven bladz. 99, aant. lf vermeld hebben, den 31' |
Mei 1620 , O. S., overleden. Vooral door den in-
vloed der steden vcrd graaf Ernst Casiinier met deze waardigheid over Vriesland beklced, terwijl de stad- houderschappen van Groningen en Drenthe aan Maurits werden opgedragen. Graaf Ernst Iegde nu het bewind als gouverneur van Utrecht neder , en vertroi. naar Xjeeuwarden. Zie BaudARTIUS, Memorien op 1620, bladz, 37 j WACENAAR X. 407; Aitzema Lbladz. 2 ; eii2. |
||||||||
|
102
|
|||||||||
|
compaegnicn , dat leger gcscbeyden by Weesel. Oock is des pallsgraven broeder bier door
Noy. 10. getrocken, ia den Hulck gelogeert sijnde, na dea Haghe gepasseert. Den 10. November sijn
beyde veudels , Tijman van Wee ende Snylen , gecasseert, in de Katrynekerck , van den
Nov. 2l.uionsterbeer, ende Claes de Gooyer, ende den geweldige. Den 2i. afgelesen, des sondaecbs
niet meer te spelen door de stadt met eenige dingea, als: kolven , balslaen , kooten, bicke-
len , knickeren, ende dergelijcke dingen meer , ende niet te tappen na 10 uren 's avonts,
jNov. 22. op 3 gulden boele (L). Den 22. November dat garnisoen gemonstert, 10 vendel, ende wa-
Dcc. 1. ken nu over den 5. naclit op de Nue. Den 1. December op de plaets een gebangen, ende
2 gegceselt, ende in 't tucbthuys gebannen.
Dec. 15. Den 15. December den Spaenscben Gerrit ingeluydt, aen de Steenwecb , ter oorsaecke
van verscbeiden weddiuge, gedaen tegen 's landts welvaren, soo op Prage ende oock op de
stadt ran Wtrecbt, dat men binnen 6 jaren openbaer misse sal doen in de Domskerck,
ende dat de stadt Wtrecbt sal voor den coninck van Spaengien sijn; daerop by 3 ver-
sclieyden 50 gulden op beeft verscbooten , ende sal voor elck 50, 300 weder bebben, soo
by wint. De heeren bebben hem de obligatie ontnomen, ende hy is duergegaen ende ont-
comen, ende 's maendachs tyding gecomen, dat by bemselven den hals aff heeft gesneden,
Dccfc29.in de herberge, maer is faut. Den 29. December afgelesen, niet meer te mogen wedden,
Dec. 20. op verbueren dat weddegelt, ende nocb soo veel daerby ten beiden syden (2). Den 20. dat
garnisoen gemonstert, 10 vendels (3).
Eynde des jaers anno d6W.
|
|||||||||
|
1621.
Jan. 12 i Den 12. January is Claes de Gooyer gequetst in sijn hooft, van Lucas den dieflleyer, die
by eerst een kinnebackslacb gaf, om qualljck spreeckens wille, ende Lucas sijn neus afge- bouen , 's avonts by den Plompetoren. Jan. 13. Den 13. January, 's middaebs ten 12 uren, is in sijn huys, by Jeronimus, in verseeckering
|
|||||||||
|
(1) De stcdelijke rcgering vaardigde dezen dag drie Utr. Plakaatb. III. 655; en eindelijk eene pubhcatie
publication uit: 1°. gaf zij ecne renovatie van 'tplak- tegen net voorstaan met fruiten, later dan 's avonds
kaat van 14 Oct. 1618, (zie hierboven bl.96 aant. 3) ten 6 ure. Utr. Plakaatb. III. 697.
om 's avonds niet zonder liclit lungs de straat te gaan. (2) Utr. Plakaatb. III. 484. 2°. Plakkaat tegen het spelen op de s'raten en smij- (3) De stedelijke regering gnf op den 31. Dec. eene
ten met sneeuwballen. Utr. Plakaatb. III.438, 3°. Eene publicatie tegen het opencn van winkels op Nieu*
rcsolutie teeen lict smijtcn van asch op de slraten. wejaarsdag. Utr. Plakaatb. III. 463.
|
|||||||||
|
103
|
|||||||||
|
genomen den anibtinan (Jacob) Mommus (1), van Ruson , ende een fiscael wt den Haghe, met eeu
corporaelschap soldaten, ende 'snademiddachs ten 4 uren de wacbt verandert, ende de sellout |
|||||||||
|
(1) Tijdens het bestand , hie'den de Spaanschen ccne
verstandhouding met Jakob Mo;n, ambtman van't land tusschen Maas en Waal. Hij had aangeuomen om Tiel aan de aartslicrtogen over te leveren. Ook Elbert van Botbergen , een Geldersch edelman , Adriaan van Einhouts , schout in 'toverampt van Kuik, en aride- ren waren in deze zaak gewikkeld. De toeleg wcrd ontdekt , terwijl Mom en zijne medepligtigen , op be- vel van Maurits , » onder zijn hand en zegel," met voorkennis van eenige uit de algemeene staten , door den fiscaal der gcneraliteit werden gevat en naar'silage vervoerd , waartegen men aan Gelderland en Utrecht, acte van non praejuditie verleende. In de stedelijke Raadabesluit. vinden wij eenige belangrijke aantcekc- ningen hierop betrekkelijk : Raadsbesl. J3 Jan. De vroetschap docn laden sijnde
op den eedt, ende oock de buitenschepenen , in 't sol- ve collegie , jegens twee uren , ende by den anderen gecomen , soo hebben de heereu borgemeester'en ver- haelt , wacromme dese convocatie was gedaen , te we- ten , dat desen morgen omtrent 8 uren , by hare Ed. was gecomen de beer advocaet fiscael van de generali- teyt, liare Ed. ovcrleyerende brieven van credentie , by Syne Princelijcke Excellentie aen deselve in *t par- ticulier geschreven , luydende als volcht: De prince van Oraengien , etc.
Edede , eersame , wyse ende discrete, lieve , besun- dere. Wy hebben den adv. fiscael van de generali- teyt, Berckel , last gegeven , wluyden eenige saecken te kennen te geven , daer aeu de dienst van den lande merckelijck is gelegen * versoucken wluyden daeromme byermede hem behulpelijcker hant te bicden , in 't geen hy wluyden sal openbaren , sonder daerof eenich- sins in gebreck te blyven i ende hiermede Edcle eer- same, wyse, discrete, lieve besundere, sijt Gode bevolen. 'sGravenhage, den 21. Jan. 1621, Onder stout : wluyden goede vreundt, ende was on~
derteickent: Maurice pe Nassau. De superscriptie was: Den crentfesten, eersamen , wysen , ende disere- ten, onsen lieven besunderen Hubrecht Buth , ende Elbert Byler, jegenwoordige borgermeesters der stadt Wtrecht. |
|||||||||
|
Verhaelde voorts , dat dienvolghende de voersz. fiscael
hare Ed. hadde verthoent syne schriftelijcke last , die hyer oock volcht : COPIE.
Syne Exc. last hier mode den adv. fiscael van de generaliteyt, Berckel, dat hy hem van hyer sal ver- voeghen naer Wtreclit, ende aldaer van wegen de Ho. Mb. staten generael in apprehentie nemen, den per- soen van Jacob Mom, gewcest amptman van Maes ende Wael , ende welcke gedaen hebhende , deuselven in alle versekertheyt herwaerts naer den Haghe te bren- gen , ende sal voor sijn yertrcck van daer alle de pa- pieren van denselven Mom doen versekeren , lastende oversulex den schout of onderschout der voorsz. stadt Wtrecht, den voorn. fiscael in 't efrectueren van sijn laste , alle hulpe ende assistentic te verthonen, sondei daeraf in gebreke te blyven , also de dienst van den lande merckelicken daeraen is gelegen. Actum in 's G ra- venhage , den 21. Jan. 1621. Ondertcickent: MAURICE de Nassau. Onder stent; ter ordonnantie van Syne Excellentie, onderteickent; Adr. van der Mijlle. Ge- cachettcert met het cachet van Syne Hoochgemelte princel. Excellentie in rooden wassche, overdrnckt met een wit panierken, Ende alles gesien, ende beyde horen lesen wesende,
vefercerden voorts, dat de sake in alder modestie, ende op het secreetste soo was bestiert, dat de beere fiscael, geassisteert metteu commendeur van 't chrijs- volck alhier , ende eenighc soldaten , den voernoemden amptman Mom desen middach in sijn buys hebben ver- seeckert, resterende mede versecckeringe van syne pa- pieren; alle 't welcke danckelijck by de vroetschap ip aengenomen , ende sijn dienvolgende dacrtoe terstont gecommitteert de heeren schepenen van der Elburch , Ploos , ende IVeliesteyn , metten secretaris van 't ge- recht, die daertoe oock es gerechtelijcke acte gegeven , ende voorts gesonden by den hecre fiscael, opdat sulex alles gedaen wesende , de voorsz. fiscael metten voorn. Mom iu de toecomende morgenstont mach yer- trecken; doch alles buy ten laesie van statsjtirisdictie. Daervan acte van hare Ho. Mo., ende sijn Hoochge- melte Princel. Excell. van non-prejudicie sal worrien - |
|||||||||
|
104
|
|||||||||
|
met ccnigc sckepens corriende, hebben sijn brieven ende kistcn doorsocht, medebrengende
een slotemaccker , ende daerna alle toegesegelt, ende des morgens ten 5 uren na den Haghe gebrocht, Stolsteech poort wt, met schuyten na de vaert, ende den fiscael na den Haghe Jan. 14-geconvoyeert desen 14. January. De tijt zal voort leren.
Jm. 16. Den 16. January Spaensche Gerrit de vierde reyse ingeluydt; in Mey de Spaenscben Ger-
rit weder comen, coste omtrent 400 gulden. . J.m. 22. Den 22. January een nieu gouverneur comen in Wtreclu, genaemt Marquette (I) een ge-
|
|||||||||
|
noodich atehte bierom op tebouden.■ Zie verder over
deze procedure en de moeijelijkbedeu hieromtrent met Gelderland: Rcsol. der Staten Genet, van 25-29 Jan., 6, 15, 20, 24, 25 Febr., 2, 10, 12, 24-26 Maart, 15-17 April 1621; Van Wijm, enz. t Bijvoegs. op Waqenaar X, bladz. 109 enz.; Baudartius , Memorial op 1621 , bladz. 55; en eindelijk : Senten- tien over Jacob Mom , gewesen amptman in Maas en Waal, ende Elbert KdM Botbergeit, beyde ah edelen gecompareert hebbende opte landt-dagen van Gel- derlant : mitsgaders Ajoriaeit v^ir Ey&tshouts , scltout des over-ampts van den lande van Kuyck , ghe- pronuntieerd ende ghe'excuteerd in 's Huge den J7* Apr. anno J62J. 's Gravenhage 1621, 4°. (1) Raadsbesl. 3 Jan. De vroetscbap door last van
de heercn burgermeesters doen laden sijnde jegens ne- gen uren, ende gecompareert, beeft de beer eerste burgermeester verbaelt, dat gisteren in de vergade- vinge der Ed. Mo. beeren staten van Utrecht, gelesen waren brieven van bare Ed. Mo. gecom. ter generale vergaderinge in 's Gravenbage , onder anderen met- brcngende, dat Syne furstl. Doorl. de prince van Oraengien , als stadtbouder etc. belieft hadde tot com- mandeur van bet guarnisoen albier, provisioned te stellen den beere Marquet, luiten. gen. van de caval- lerie ; ende in 't scbeyden derselve vergaderinge, de beere burgerm. Butli behandicbt was een besloten mis- sive van wclgemelden Syne Princ. Excellentie, parli- culierlijck geaddresseert aen Syne Ed. medebruder als burgermeester der stadt, luidende van woerde te wocrde als volcbt : De prince van Oraengien , grave van
Nassaw , Moers , etc. Eersame , wyse , discrete, lieve, besunderc. Waer-
dat de wclgcboren onsen vruntlicke, lieve ne?e , beer |
|||||||||
|
verwacht, lastende den secrctaris descr stadt, wtten
nam en vau de vroetschap, van dit gepasseerde den lieere raetsbcer de Roode te advertcreu; met begercn, dat syne Ed. dese acte van non-prejuditie wil vorde- ren ende oversenden , gelijck. al terstout mettcn heere fiscael gedaen is. 22 Jan. Is voorts gelesen de brief van antwoordt
by den heere de Roode , gecomitt. ter gcnerale ver- gaderinge in 's Gravenhage , opte brieven van de stadt van den XIII. deser , aen sync E. gescbreven : van totten plaetse of in stadts tour in de admiraliteyt tot Amsterdam , gecne recommendatic-brieven te willen verlenen enz. Ende voorts oversenden acte van non- prejuditie van de apprehensie albier, van den persoen van den gewesenen amptman Mom , ende deselve trans- port in 's Gravenhage enz. , daerby oock was deselve acte, die gelesen ende geleyt is in de laden S. jo Febr. Eyntelijck , dat" de beer de Roode oock
hadde gescbreven , dat tot recbtcrs over de gevangens in 7s Gravcnbagc -waren gestelt twaelf recbters , alse , vier wt Gelderlant, te weten die twee , die mede over het examen sijn geweest , ende twee wt bet quartier van Niemcgen , wt die provincie van Wtrecht twee, ende wt de anderc provincien elck maer een , omdat die nyemant wt bare provincie daerondcr bebben , ende in regardt, dat Eyiibout, scbout tot Kuyck , es ivt Brabant, tot jle twnelfdc ecliter sal worden gcassu- meert een wtten rnedt van Brabant. 27 Mart. Gelesen de brieven van de gecomm. recb-
ters over Jacob Mom, ende nnderc gevangens in ' Gra- venliage , ende belast te rescriberen , dat terstont ge~ committeevt sijn tot visitatic van des voorsz. Mom's pampieren ; ende wes by deser stadt der vercemebde Kederlanden nadelicb benomen be eft al weer te sullen oycrseynden , sonder dat men den brcnger des briefs |
|||||||||
|
105
boren Wael, een braef man. Den lh Febx-uary een Engelsch ambassadeur in Wtrecht ge-F
weest, comende wt Bohemen, ende van den keyset*, met grooten staet door Wtrecht gepas- seert, een nacht gerust. Den 17. February een Armyniaensche vergadering gestoord aen de F Marieplaets , tot Nyerooy, wijntapper in 't Borgoens kruys (I) ofte vlies, naest Budt, saterdach fsavonts in sijn nieu buys, getimmert in den hoeck van de Mariekerck, daer veel volcks was , ende veele daervan ontboden, in die weecke, voor die beeren vroetschappen , ende niemant wildet kennen, sijnde derhalven de borgermeester Bylert met eenige wt de vroetscbap, als: |
||||||||
|
Ernest Casimir, grave van Nassau, gedeferieert is, by
S* E. aengenomen was het gouvernement van de pro- vintie van Vrieslandt, is dat daerdoor sijn provisioned commandement over de guarnisoenen binnen Wtrecht quain te ccsseren , hadden wy datelijcken, voor den dienst van de generaliteyt ende de proviutie , mitsga- ders van de stadt Wtrecht, geraedtsaem gevonden, in syne plaetse een ander bequaera officier te digpicieren, ende daertoc te verkiesen den persoen van den heere van Marquette , Luit. gen. van de cavaiUerie ; dan alsoo sjne Ed. int veltleger , ende opten tocht naer Duytsch- land* nootwendich heeft moeten gebruyckt worden , soo hebben wy, tot eynde de guarnisoen aldaer in goede ordre ende beboerlijcke discipline mogen werden gehou- den, op syne E. , alsnu gedepescheert commissi^» amine by provisie , over het volck van oorloge biuuen Wtrecht garnisoen houdende, te commanderen, ver-* sonckende ende begerende^ dat gyluyden met den voorsz. coromaudeur wilt onderhouden alle goede correspon- d en lit. De heere Rhoode heeft aen ons geopent wluy*> dergencgeuheyt, beroerende 'tvoorsz. commandement} waerop wy nyet kunneu naelaten , wluyden hy desen te. verstendigpn, dat wy verlangen, dafc de constitutje van de stadt ende provintie van Wtrecht, in eulcke poincten mochte wesen, dat nyet noodich ware daer binnen eenich commandeur of guarnisoen te leggen. Ende vcrhoepende , dat het eerstdaechs daer toe sal srj0 gehracht, waeromme mede dit voorsz. commande- ment, niet dan provisionelijcken by ons en is vcrleent, sullen wy by wluyden van dusdanige goede consLitutie Teradverteerd sijnde niet vertouven den voorn. qom- maudeur ende garnisoen, d' welcke wy aldus weji van doen sullen hebben , daer wt te ] trecken, ende op andere plaetsen t' employeren , ende hyer mede Eersame , wyse , discrete , lieve, besundere 9 wil-
len wy wjuyden den Almogenden bevelen. In rs Gra~ |
||||||||
|
venbage dan 1. January 1621. Onder stondt: wliiyder
goede vrind t, ende was onderteij ckent: Maurice de Nassau. J)e superscriptie luijde als volcht : Pen erentvesten, eersamen, wysen ende discreten ,
onsen lieven , besunderen Hubrccht Buth , ende Elbert van Byler, Borgermeesters der stadt Wtrecht. Ende als dese brieff gelesen was, heeft de heere
burgermcegter Buth voorn., tot verdere beduydinge van de woorden daer inne vcrvat : de heer Rhoode heeft aen ons geopent , verhaelt, dat de heer van de Roede voor desen mede particulierlijck diesaengaende aen syue Ed. hadde geschreven , dat syne Ed. opeubaerlijck in de vroetscap voorlas ■ als daernae oock gelesen is die rescriptie by de heeren Burgermeesters ende binncu- scepenen, daerop gedaen; waerop veele discoursen ge- vallen ende gehouden sijnde , oock off men de voorsz. missive van Syne Princ. Exc. soude bcantwoordeu; is eyntelijck goet gevonden, sulex voor als noch na te laten , ende dat de heere burgermr. 't sclve particu- lierlijck aen de Roede mochte overschryven , met over- seyndinge van copie daerby van de voorsz. missive Syner Princ. Esc. %S Jan, Rapportcerden noch , dat gistcren nacr de
noen» ia de vergaderinge van de heeren staten was geweest de heere van Marquette , ende aldaer vertoont hadde sijn commissie als commandeur over het crijs- volck of garnisoen binnen dese stadt , die geaccep- teejrt ende Syne Exc. daerop bewellecompst was, met respective belofden van correspondentie , als noch de beere burgermeesters Buth, in 't particulier, van de vroetschaps wegen, in syne Edelen logement te voren gecomen sijnde , tusschen beyden van geljken gedaen was. Zie over Daniel Hartaing , heer van Marquette, SCHELTEMA, Staatk. NederL I. 429, (1) Borgoens, dat is Burgondisch, Zie oofc. Her*
achter bladz. 108 , 9. Aug. u
|
||||||||
|
106
|
|||||||||||||
|
Deuverdcn , Velilm\scn , van der Lingen na den Haghe getrocken om raet te halen , sjjnde
den 8. Meert wedergecomen (1). 27. Den 27. February dat garnisoen gemonstert, 10 vendels in Katrynenkerck.
17. Den 13. Meert is een Spaensch ambassadeur in den Haghe comen (2). Den 17. Meert
Leeft de onderschout met de dienaers een wagen vol beelden gehaelt, yvt de Lazerushuys, 22. op ?t Steenstraet, ende gebracht in 7t stadthuys. Den 22. Meert dat garnisoen gemonstert
de commandeur, beer Marquette, heeft de 10 vendels soldaten eerst op de Nue doen comen, ende doen elck in sijn ordeninch achter malcander na de Katrynen getrocken, ende daer gemonstert, 23. Den 23. Meert den biddacb generael afgelesen, om den oorlog weder aen te veerden tegen
28. den coninck van Spaengen na den goeden vrydach, de biddach is den 28. Meert ofte 7.
April nieuwen stijl 1621 (3). |
|||||||||||||
|
Fclir
Mirt. 13. -Mart
|
|||||||||||||
|
Mart,
Mart |
|||||||||||||
|
(1) Het blijkt uit de Raadsbesl. van 19 Febr, en
volg. } dat deze bezeuding geschiedde wcgens questlen teg-ens de ckyne steden. (2) Het twaalfjarig bestand liep ten einde, en
beide partijen rustedcn zich tot den nadereuden oor-« log uit, toen de cansclier van Bra band , P. Peckius, als ambassadeur der aartsliertogen, binnen 'a Hage aankwam. Den 13. Maart O. S. (22. Maart N. S.) verschecn Peckius in de vergadering der statcn-gene- raal, en deed dezen mondeling eenige proposition, waarin hij bun Ed. Mo. onder bet oog bragt: hoe heilzaam en nuttig het wezen zou , om al de Neder* landsche proviucien v*eder onder (Sen hoofd te ver eenigen , en zich aan hare natuurbjcke princen te on- derwerpen, terwijl hij de statcn , in naam van de aartsliertogen en den koning van Spanje , de billijkste voorwaarden wilde verzekeren. Deze propositie, zegf Baudart/U3, [Memorien op 1621, bladz 45) heeft elck een diese hoorde ghedesgouteert, ende is seer onaen- genaem gcweest, als strydende tegens de fondamenten van onsen staat. Peckius immers sprak van natuurlykQ princen , en scbeen aldus de souvereiniteit en onaf- hankelijklxeid der staten-generaal nict te erkenncn. De staten overhandigden hem reeds den 25. Maart N. S. een weigerend antwoord, en Peckius keerde onverrigl ter zake tcrug. De voorslagen van den ambassadeur en bet ant-
woord der staten verschencn aanstouds in het licntt propositie ghedaen van den ambassadeur Peckius in de. |
vergaderinghg van de IS. ffl\ Staten Generael. Met
het Antwoort der Hooch-ghemelte Heeren Statcn opten xxri. Meert J62J. Tot Wtrecht, Ghedrukt bv Jan Ainclissz. , Boeckverkooper in *t gulden A , B » C , 1621 , 4°. De propositie en het antwoord staan ook in Baudartius, Memorien op 1621, bladz. 44 enz; VergeHjk verder ResoU v. Holland , 9 Maart 8 Apr. 1621, bladz. 23, enz. JfotuL v. Zeeland, 26, 29 Maart 1621, bladz. 71, 75. Van den Sande, Nederh Histor. VI. Boek, bladz. 88. AitZGWA , Zakcn v. Staat en Oorlog» I. 37s Wassenaar, Hist.Ferh. I. D. 20, 21, 22. (3) Den 10. April N. S. (31. Maart O.S.) was het be-
etand geeindigd. De staten schreven dezen biddag uit op den 2. April & S. (23. Maart O. S.). Men besloot voor- loopigslechts vcrdedigender wijze te werk te gaan j *fl vrj- finds aanvallen waren evenwel van weinig belang, de veld- togt bepaalde zich tot eenige schermutselingen in Braband en Vlaanderen. Inmiddels verspreidde zich het gerucht, dat Philips besloten had de Nederlanden door geweld Van vrapenen te onderwerpen, en hiertoe eene ontzag- chelijke krijgsmagt te zainen bragt. Dit vernemende fcegt Baudartius; Begaven wy ons vooreerst met den Gebede tot God, houdende ghemeyne vast- ende Bede- daghen in alle Gheunieerde Provintien, de Prince van Qrangen midlerwyle niet nalatende te prepareren ende in ordre te brcngen alles wat tot den krijeh van nooden was. Deze dank- en bede-dag werd bepaald op woensdag den 4. Augustus N. S. (25. Julij O. S.) Men findt |
||||||||||||
|
107
|
|||||||||
|
Den 2. April alle bagagie van den coninck van Bohemen (1) door Wtrecht comen, veele Apr. 2.*
coetswagens, ende meeniclite van peerden, ende irocken na den^ Haghe, daer de coninck Fredericus reiver is met sijn vrou. Den 4. April weder de 10 vendels gemonstert, als vo- Apr 4. ren in ordeninch treckende. In den Haghe gecomen den 4. April, oock de jonge coninck, fs avonts ten 6 uren, op woensdach na paessen. Den ?. April, 'smiddachs ten 12 uren, sijn de heeren schepens in't hnys tot den ampt- Apr. 7.,
n\an Mom comen, ende die dienaers in 't goet geset te bewaren; ende quam 's nademid- daclis tyding, dat by ontbooft was *$ morgens met nocb 2, als; Botbergen ende Ejnthouts, in den Haghe, na gevanckenis van 12 weecken* Den 7. April *s nachts is de Wtrechtscben scberprecbter meester Hans ? veltscbeerder van Apr. 7.
Bernevelt, op sijn bedde gestorven, ende was oock in den Haghe ontboden , hadde by niet sieck geweest, om dese justitie te helpen doen. Den 8. April quam tyding, dat coninck Apr. 8. Philips van Spaengen doot was, den 3. des naems (2), den eersten April gestorven. Ende de Sjoldaten trecken nu met corporaelscbappen op, van den eersten April aen, alle avont 10 corpo- raelschappen, ende waken over den 3« nachu Den 15 April weder 2 vendel ?s avonts opgecomen. Apr. 15. Den 22. April op sondach de Armyniaenen weder gepreeckt, op den Carthnisers-dijck, Apr, 22.
buiten de Weert, omtrent 60 sterck, Ende in de Pellekespoort beeft Claes van Rooyesteyn, coperslager, Jan Aertsen, wachtmeester, hem woetende by den keel gegrepen, ende na sijn rap pier getast, ende samen ter aercle vallende, sonder noch yemant te (juetsen, ende Jan Aertsen heeft hem *s maendachs voor de vroetschap beclaecht als een straetschender. Den 3. May dat garnisoen weder gemonstert, 10 vendels (3). Den 11. May Tyman van WeeMaj 3. 11. ende Suylen weder volck aengenomen. Den 22. May gemonstert, elck 100 man. Den 23. May 22. 23. May weder gemonstert alle dat garnisoen, de nieu vendel oock in die wapen sijnde op de Maerieplaets; ende alle sondach predicken der Armyniaenen buy ten die stadt van Wtrecht, dickwijls center Abstede, wel 300 sterek synde. |
|||||||||
|
dcu uitschrijvingsbricf bij Baudartius , JHemorimoji
1621 , bladz. 95. Vergelijk de Kronijk hierachter op den 25. Jiilij. Zie verder over den veldtogt van dit jaar B*u»
daktius, Van den Sande, Wagenaar enz. (1) Te vreten Frcderik , paltsgraaf van den Rrjn ,
verkoren toning van Bohemen, die in 1612 gehuwd wat met Elisabeth, dochter van Jakob I, koning van Engeland. Zie hierboven op 1631 , bladz. 68; 1614, bladz. 72. Men vergelijke voorts over deze onlusten in Bohemen, Frederik's verdrijving van daar, en zijne ontvangst in de Nederlanden Baudartius, JjEh morien op 1619, bladz, 24, enz, Van den Sande , VI» |
B* 86 era. Kapin , Hist, of Engl. VII. 125 enz.
Rtsol. v. Hall 9 Maart8 April 1621 , bladz. 45. AiTZRMA , Zuken v. Staat en Oorlog , I. D.bl. 46* Wagenaar , X. 399 enz. Apol. Ordin. Regni Bohem. sub utraque edit. 36d9; zoo ook Struvius , Corp. Hist. Germ, Tom. II. p. 2051 j enz. (2) Baudartius, 1621, bladz. 70; Wagenaah,
X. 421; enz. (3) In betrekking met de geschiedeiiis van dit jaar ,
zie men een plakkaat tegen het correspondence houden met den vijand, in dato 3. Mci. Utr. Flakualb. I. 501, opgeuomeu door Baudartius , Memorhn op 1621, bladz. 60 euz. |
||||||||
|
108
|
||||||
|
y.py'lk. Den 24. May (O.S.) ofte den 3. Juny (N.S.) de palts in Amsterdam comenmet alle sijn hoff,
May 30. gesien tot maendach, weder na den Haghe. Den 30. May Tyman van Wee ende Suylen weder
gemonstert, ende de lesten man wtgetrocken. Tyman van Wee na Andries-schans, ende y&yVi. Jtm. 12. Suvlen na Doesborch, by Stolsteech poort wt den 31. May 1621. Den 12. Juny weder ge- monstert 10 venders, nadat de Armyniaensgesindten al den somer gepredickt hadden sondaechs, ende oock in de weecke, soo aeu de Bildt, Abstede, Leegweyde, Blaucapel, soo sijn sy Jin. 17. weder aen Let voordorp geweest den 17. Juny 'smorgens, ende omtrent 300 sterck; soo is't
dat Glaes de Gooycr met de dienaers, ende omtrent 40 soldaten daer sijn gee-omen, ende de vergadering verstrooyt, ende veel opgeteeckent, ende soom heycken ende mantels genomen; ende dinchsdachs weder aen de Bilt geweest, daer oock soo dergelijck verstrooyt met solda- Juu, 19, ten den 19. Juny.
j»n. 21. 2?. Den 21. Juny de 2 vendel Francoysen gemonstert. Den 22. Juny een maeltijt geweest in de Katryneclooster van alle de staten ende vroetschappen der stadt, steden ende landen van Wtrccht, op vrydach* Jul-3. Den 3. ofte 13. July is de liartoch Albertus binnen Brussel gestorven. Jul.8. Den 8. July de Armyniaenen weder vergadert by den Hommel, in 't velt; ende Glaes de Gooyer haer verrast met een deel soldaten, ende haer verstrooyt, ende sommige gequetst Jul. 1 j. van borgers ende vrouwen. Den 15. July Gornelis van Wee (1) begraven in de Jacobskerck,
sijnde cameraer ende capiteyn der stadt van Wtrecbt; gingen mede te graefF 700 ende 15 personen, ende 20 dragers, alle met lange roumantels; den Pyper in sijn stee capiteyn (2). Jul. 23. Den 23. July op maendacb 4 vendel borgers schutters opgetrocken, Medenblick, Bom-
Jul. 24. mel, Pyper. Den 24. July de ander 4 vendel schutters borgers opgetrocken , als : Lingen ,
Jul. 25. KnijfF, Deuverden, van Wijck. Den 25. een generale biddach gehouden in Wtrecbt (3).
Jul. 26. Den 26. July, op donderdacb , de Wtrechtse rederijek-camer op. twee wagens door de
stadt gereden , tot sellout ende borgermeesters haer vertoont, schoon in kleer, met pypen ende trom, ende een nieu vendel. Jul. 27. Den 27. July de 10 vendel soldaten gemonstert, treckende op die Nue, ende van daer in goede
orde door die stadt, na de Katrynen convent5 gemonstert nademiddach de redosynen (Retori- Aug.4. synen) voor den beer Marquette, haer weder vertoont als voren op 't hoff. Den 4. Augusty
twee vendel Oosterlingen doorgetrocken na Arnhem, comende van Hamborch, elck 300 sterck. Aug. 0. Den 9. Augusty, op donderdacb, een Schotsch man, onder mast banck op een Borgoens
|
||||||
|
(1) Comelis van Wee, kameraar 1 Oct. 1619, borch , raat, is gesurrogeert tot hooftman van dc
ITtr. IHuka-atb. III. 199; kapitein der schutterij. Zie compagnie schutterye de Oudehaex , in plaetse van hierboven bbdz. 90, 94, aaut. 1. Cornells van Weede, onlancx der werelt overieden. (2) Uaadsbest. J6 Jul. Gijsbert Cornelia yan Culea- (3) Zie hierboven bladz. 106, aant. %
|
||||||
|
109
|
|||||
|
cruys, geraebraeckt met een yser, 9 slagem 2 op de beenen, 2 op de armen, 2 op 't hooft,
3 op de borst, daerna geworcht, ende buyten op een rat gestelt, ter oorsaecke, dat hy sijn huysvrou hadde den neck gebrocken op de bedplanck, ende met een stock geslagen op 't hooft, ende met de voet op de borst getreden, ende omtrent 14 dagen geleden; ende werd weder opgegraven in de Jacobskerck, ende beschoudt; ende maer 6 weecken getroudt, haer naem was Gi*ystyna Evers, ende sijn naem Jemus Corssen ; ende was de eerste justitie op dat peerdevelt, aen 't leven , ende oock van den nyeuwen buel meester Hans , den ouden sijn soon. Den 10. Augusty, Jochem Cornells hem verhangen, ende stil by nacht begraven, goutsmit. Aug. 10.
Den 11. Augusty patente gecomen, om 10 vendels wt te trecken, ende 's avonts de corte Aug. n. gaerde toegesloten, ende geen soldateu gewaeckt, eerst in 11 jaren; ende was de trom omge- slegen om painers (I) aen te nemen. 's Avonts is Sijn Genade graeff Hendrick ingecomen, ende 'smorgens den 12. Augusty weder verreyst na boven; ende desen morgen wt elcke ven- Aug. 12. del 2 soldaten gewaeckt, om te sien dat er niemant wt en loopt van soldaten, 20 aen elcke poort, elck na sijn vendel oftc volck te sien 5 ende 's nademiddachs 4 vendels wtgetrocken. Ende 's maendachs 's morgens , den 13. Augusty, de 6 vendels wtgetrocken; Wtrecht nu Aug. 13. weder sijnde sonder garnisoen , eerst in 11 jaren , ende 5 maenden, de borgers waken de poorten *s nachts. Nademiddach de prince van Oiangen ingecomen, ingehaelt van een corporaelschap bor-
gers, ende 's morgens den 14. vertrocken na boven, met den lantgraeff van llessen. Aug. *** Den 15. vryleger afgelesen op den Rijnstroom (2), by Schenkcnschans, ende soo voorts Aug. 15.
volgende; ende desen dach, al des conincks van Bohemen bagagie ende peerden ingecomen, over de 100 peerden , in Wtrecht. Den 16. Augusty de coninck Fredericus ingecomen met Aug. 16. sijn broeder, donderdach 's avonts ten half ncgen uren , van een corporaelschap borgers in- gehaelt, ende ten Duytschenhu^s gelogeert, ende 's morgens de stadt doorreden, ende be- sien , oock comende in den Dom, daer men op den orgel, met de stadts trompers, heer- lyck speelde, ende *s middachs weder ten Dirylscheulnvys gegeten, sittende onder, een taber- uakel boven sijn hooft, van roodt sehaerlaecken , ende onder sijn voeten een tapijt leggen- de, ende ondertusschen geluydt driemael met alle de clocken , ende doen vertrocken ten 2 uren na de middach, den 17. Augusty, na Rbeenen, sijnde gecleedt in roodt iluweel, ende Ang. 17. met silver geboorduert, oock den mantel alsoo. Den 24. Augusty sijn de twee Indiaense coningen door Wtrecht gepassecrt, ende t'Amers- Aug. 24.
foort op de Latijnsche schoole bestelt, door last der hecren staten generael (3).
■- (1) Painers, zic bierboven bladz. 14, aant. 3, (3) Te weten : Don Andreas tie Castano , zoon van
(2) Utr. Plakaatb. I. 532. den losing te Soyen in Amboina; Don Marcus, zooa
|
|||||
|
no
|
|||||
|
Sept.tt* Den 21. September 2 auibassadcmen van EngelaiU door Wtrecht gepasseert na 't leger,
comende van den Haghe, een Engelsch ende een Schotsch, schoncken de borgerwacht an- derbalf Jacobus, den poorter een Jacobus. Oock sijn in de maent Augusty 3 maerschalcken gecasseert, Rysenborch, ende Nyvelt, ende Bolder (I) k gebleven tot MontfoorU Den Sept. 22. 22. September nademiddacb 4 uren, is de palts weder in den Haghe gecomen wt dat leger, Oct. 13. ouden stijl, de VVael afgevaren naer Hollant, met den vorst van Bronswijck. Den 13. Oc- tober een dief gebangen op 't peerdevelt, die 5 brandtmarcken hadt, geboren van Arnhem, 2 gecregen tot Cortrijck, een tot Brugge in Vlaenderen, een tot Alckmaer, een tot Gorcum lNTov. 4. in Hollandt, ende nu tot Breuckelen gestolen. Den 4. November sijn 13 groote stucken in 't ackelryhuys (artillerijhuis) gebroclit, comende van Huyesen wt *t lant van Cleef,. in 3 ponten geladen sijnde. Nov. 7. Den 7. November is Lijsken, sondcr armen geboren, in de Katrynenkerck begraven, out Nov.25. in de 30 jaren. Desen dach sloech de trom , om volck op Oostindie. Deo 25. ofte 26. No- vember weder 8 vendel soldaten ingecomen wt *t leger, binnen Wtrecht, ende veele siecken, soodat Katrynegasthuys, 3 Goningenkerck, Leeuwenborch vol siecken leggen, ende alle En- Dec. 3. gelschen. Den 3. December weder opgetrocken Hans Jurye, ende de "Vk dacbgelders we- der gecasseert in de poor ten ; alle dach voor elck 6 stuvers, was 60 gulden 8 stuvers ter weke. Pec. 7. Den 7. December ende volgende dagen sijn in de statencamer alle die schouten ende se- cretarissen ontboden, ende veele gecasseert, ende ander in de plaets gestelt, oock GerritObgo in Wouter Meertense's ste£, van Bunnick ende Vechten scbout sijnde, ende door 't geheeje Dec. 17. sticbt gesuyvert, ende geexamcneert. Den 17. December dat garnisoen gemonstert, 8 vendel Dec. 19. soldaten, daeronder veele siecken sijn gevonden. Den 19. December 300 muskettiers wtge- trocken , wt elck vendel 25, ende de groote, 50 man, 'smorgens vroech na Maes ende Wael - kant voor de loopers, ende de cortegaerde op die Nue weder toegesloten, ende de stateu- Dec. "20. earner oock sonder wacbt sijnde. Den 20 om de stadt gebeten bet ijs , sijnde wel 12 ofte Dec. 22. 13 duym dick. Den 22. December alle die huyslieden door ?t sticbt Wtrecht gemonstert, ende op geweer gestelt, om tegen een aenloop verseeckert te sijn , ende worde veele goederen des konings te Kielang in Amboina , met drie vor- voorts der Oost-Indiscbe compagnie ernstig aanbevo-
stelrjke kindercn: Don Laurentio Wellouw , Don len , wcjke de jonge prinsen te Amersfoort ter scbole
Laurentio de Frctis, en Don Johan Tack, welke in bestelde. Baudaktius , Memorien op 1621, bladz. 40 ,
bet voorjaar van 1620 met een scbip uit de Indie'n 41. Zie Scriptor. Rerum Amersf. p. 47 , en verder
zijn orcrgebragt, met gesiohn , maergesonden van kaere bierachter op Dec- 1623.
ouders7 om in de Chrislclijke leer onderwezen te worden. (1) Ev. Fr. van Dolre , tot maarscbalk aangesteld
Zij bragten prins Maurits een' brief van Manuel, ko- 9. Julij 1607; den 17. Junij en 24. Aug. 1621, wordt
ning van Kielang, en Laurenso de Sjlva, kom*Dg van toegestaen bet maerscbalckampt van Montfoirt te re-
Soycn, Prins Maurits , lezen ivij verder , beeft deze signeren aen sijn soon Nicolaes , 1629 , 16 February,
jongelingcn belcef'ddijk ontvangen en geca ressecrt , Raadsbesl.j Utr. Plakaatb, II, 1071.
|
|||||
|
m
in Wtrecht gevlucht, om den grooten vorst's wille, voor die van den Bossche, die seer wt-
loopen. Den 28. weder gemonstert 9 vendels. n Den 30. December den heer van Ruwiel (1) begraven met grooten staet, ende in sijn steeDcc.3f>.
genomen,Johan van Suylen, ende sijn soon schout (2) ; ende heeft eedt gedaen aen Syne Excellence, ende aen de staten van Wtrecht, den 20. April 1622, ende is schctut gewor- den, ende geseten d'eerste rejse den 23. April. Eynde des jaers anno J62J*
|
||||||
|
1622.
Den 6* January Gerrit Jansen, de geek in de Donkerstraet, begraven, daer omtrent 600 Jan.6.
man mede te gTaeff gingen over den onnoselen. Den 16. January afgelesen, dat men geen Jan. 16. branthout meer en moet halen, op boete van aen den lyve gestraft te worden, ende de schade te betalen (3), want de brant seer dier was; want op den i9. January is binnen Jan. 19. Wtrecht een sack sammeruers turf vercocht voor 30 stuvers. Den 5. February al de soldaten weder ingecomen wt de Betuwe, ende den 6. dito 3 ven- Febr. 5, 6.
del van Guelick incomen , een na Amersfoort, ende een na Schoonhoven, een t' Wtrecht hleven ; Guelick ginck over den 23. January 1622, stilo veleriQi). Den 2. Meert Jasper wt Mart. 2. de Hollantsche Maecht, gegeeselt ende gebrantmerckt, ende al sijn leven in 't tuchthuys. Den 12. Meert sijn 8 tuchtboeven in de huyskens by malcander gebroocken, ende haer dap- Mart. 12. per geweert, tegen die heeren schouten ende diefleyers, ende 8 muskettiers van 'smorgens vroech tot 'smiddachs half een nurf ende sijn eyndelijck .met siedende waterspuyten over- wonnen , ende haer laten binden, ende !s nademiddachs 5 daervan gegeeselt, ende 3 vyy gecomen sonder geeselen. Den 13. Meert dat garnisoen gemonstert, 9 vendel. Mart. 13. Den 26. Meert op 't peerdevelt gehangen een Jan Jacobz. van den Bosch, ende is den Mart. 26.
doctoren ende barbiers gegeven, die hem opgesneden ende gevilt hebben in de Peterskerck , gemaeckt tot een academie der medicynen. In dese tijt is de Katrynenpoort af beginnen te breecken. Den 7. April stylo novo, (26. Meert O. S.), 'savonds, is de palts wt den Haghe ge-
trocken na Bremen, ende soo voort aen, ende is den 21. April .... by Mansvelt gecomen (1) Besclirevcu in het tweede lid, in uelke betrek- (2) tftr. Plakaatb. III. 217.
king hem Johan ^au Zuylen yan der Haar, schout (3) Utr. Plakaatb* HI. 413.
van Utrecht, opvolgde. Zie breeder over Johaa Zuy- (4) Zie hierboyen bladz, 15, Mat 1.
Icu van der Haar Utr. Plakuatb. IN. 217. |
||||||
|
112
|
|||||||||
|
voor Maechdenborch in Hanover, ende van dese weecke syn vrou een jongc dochter in den
Haghe ontfanghen, sijnde 6 kindt, 3 soens 3 dochters. Apr, 9. Den 9. April een onthooft op *t peerdevelt, van Woerden. Desen dach sijn eenige Armyniaense predicanten gesoclit van Claes de Gooyer, met de dienaers, ende 6 nius- kettiers, ende tot Jan van Doom ende Aert van Rienen gesoclit, ende Ruysch 's nachts met 15 muskettiers wtgelaten , ende op (Blau) Capel gesocht, ende nyemant gevonden, elck weder- Aj>r. V), i/tay 11. kerende naer buys, den 10. April 1G22. Den 11. May is de luytenant Viceroy in Yrlant gewecst van wegen den coninck van Brclaigen, in Wtrecht comen met grooten stajet, ende onthaelt met de 8 vendel soldaten , in den Hulck voorbypasserende, ende 's morgens den May 12. 12- May vertogen na den Palts, daer by 7000 man te voet, ende 2000 te peerde hetalen May21. ende vygeeren sal, van wegen den coninck Jacobus van Engelant(l). Den 21. May dat gar- May 22. 25. nisoen gemonstert, 9 vendel. Den 22. gewaeckt met heel vendel op de Nue. Den 25. May 29. Tyman van Wee , ende Suylen, volck aengenomen. Den 29. May Tyman van Wee, ende May 30. Suylen, gemonstert. Den 30. wtgetogen na Doesborch ende Andries. Denselven dacb de May 31.9 vendelen in de wapenen gestaen op die Nue. Deo 31. May 5 vendelen wtgetrocken. Jan. 1. 7. Den 1. Juny graeff Hendrick doorgetrocken na boven. Den 7. Juny vryleger afgelesen by Jun. 12. Emmerick; oock een biddach den 12. Jnny tot Wtrecht. Jun. 19., Jul. 2. Den 19. Juny den eersten steen geleydt aen de Katrynenpoort (2). Den 2. July de 4 ven- Jul. 5. delen gemonstert. Den 5. July wtgetrocken na boven, ende waken weder 24 mannen in de Jul. 22. 23. poort, elck ses. Den 22. July 4 vendel borgers opgetrocken. Den 23. July d'ander 4 vendel. Aug. 13-15. Den 13., 14., 15. Augusty ende daeromtrent, hebben de borgers alle te mael met buerten moeten sweeren, een eedt doen om gelts wille, van de valuement, de heele stadt Sept. 13. Wtrecht daer in 't stads buys, als in 't jaer 1610. Den 13. September 6 woensdagen bid^ dach afgelesen door 't sticbt, namiddach ten 4 uren in de Domskerck te leren. |
|||||||||
|
(1) De kronijkschrijver bedoclt den baron de Chi-
chester , onderkoniug van Ierlaud. Konicg Jaco- bus, had in Jauuarij 1622 besloten om 10,000 man , voor zijne rekenbg , te doen liglen , en, onder be- vel van den gcneraal Veer , nanr den Palts te zenden, hopende dat dcze magt, ondersteund door die dcrver- bondene princcn, voldocude zou zijn om dec Palts ta hernemen en te behoudeu. De toning zond nn den baron Chichester naar Duitschland, ten einde de Evangelische vorsten en stenden, tot bet hcrvatteu der unie over te halen j tcvens mocst de ondcrkoning, als ambassadeur , biimeo den Palts rcsidcrcn. Zic BaU- Dartius, Mcmorien op 1622. |
|||||||||
|
(2) Te weten : de eerste steen aan de tegenwoordi-
ge Katrijnepoort, die een weinig meer ten noorden dan de vorige poort gcsteld werd, zoo als blijkt uit het volgende Raadsbeslvit. dd Maori. Rapporbeerde de heer burgcrmeester Buth,
met syn Ed. medebroeder, ende andere deser stadts ^ecoromitteerden, in loco geweest te sijn by de Ka- tbarynenpoort, ende goet gevonden hebbende de lioute brugge te doen slaen ende leggen an de noortsyde van de voorsz. poortc , alwaer veleer een gath deur deser stadts muyrc is geweest , soe die aldatr bequaemst tot meeste geryef ende minste costen,sal emmen worden geleyt, is sulex by de vroetschap niede goetgevonden, |
|||||||||
|
113
|
|||||||||
|
Den 1, October tot borgeraeester geworden Peter Cornelisse van der Lingen, in Bijlactfs Oct, 1,
stede; Buth is bleven sijn 4de jaer. Den 9. October een Armyniaense vergadering ge-Oct. 9. stoort op de JanskerckhofF, 's avonts. Den 13. October 't garnisoen weder ingecomen van Oct. 13. 't leger van Rosendael. Den 16. October de graeff van Mansvelt in Wtrecht comen, den 17. Oct. 16.17. vertrocken na boven toe. Desen dach Ruyschius begraven in de Buerkerck, gedragen van de 12 dyakonen, daer znenicht van volck was. Den 29. October de Armyniaensche Clock ofte Oct.29, mutsemaker, sijnde boven op Hasenberch gevangen, sijn dochter ingeluydt om te compareren. Desen dach heeft die magistraet, met timmerluyden ende metselaers , in alle de Bagyne-
cloosters de beelden ende autaren omgeworpen, ende veel beelden wtgebrocht, als: wt Ma- delena, Arckelens ende Angenieten , daer sy meest vonden. Desen dach vorst Christiaen ingecomen, den 29. October. Den 30. de mutsemaker afgecomen, ende gebannen , binnen Oct. 30, 2£ urea te vertrecken. Desen dach Lanscroon wtgetrocken met sijn vendel, hier aengeno- men onder Mansvelt, ongemonstert wtgetrocken na boven. Den 7. November 10 vendel Nov. 7. gemonstert. Den 12. November alle de muskettiers gemonstert, ende nademiddach Suylen Nov. 12. gecasseert in't Katrynenclooster. Den 19. negen vendel wtgetrocken, den 29. weder comen. Not. 19. 2?. Den 6. December gemonstert 11 vendels. Den 17. December gemonstert 11 vendels. Den Dec. 6.17. 19. December Tyman van Wee gecasseert. Dec. 19. Eynde des jaers anno' J622.
|
|||||||||
|
1623.
Den 8. January een vendel ingecomen van Papemuts. Den 30. January heeft het seer Jan. 8. 30.
onstuer weder geweest, met hagel, wind ende sneeuw, ende heeft binnen Amersfoort gedon- dert ende geblixemt, dat de toren in brant is geraeckt, ende 't cruys boven neer gevallen van den donder. In desen tijt hebben 2 guardens van graeff Ernst gemuyt om hacr afcor- ting der capiteyns , maer is door den commissaris Croes gestilt, ende cregen haer voile gelt. Den 4. February een gebodt gedaen aen alle herbergen, haer nachtgasten aen te moeten Febr. 4.
brengen (I). |
|||||||||
|
(1) Deze resolutie hangt met belangrijke gebeur- fer wisten, bragten de zamenswering uit. Daar zij
tenissen te zainen : De aanslag tegen het leven vau de hoofdea niet kenden, en in het geheim der zaak
prins Maurits , door Willem van Oldenbarneveld naauwelijks schenen iugewijd, gaf dit aan vele me-
(Heer van Stoutenburg) gesmeed, was ontdekt gewor- depligtigen den tijd om zich te redden. De staten-
den; eenige matrozen, gehuurd om den aanslag uit te generaal vaardigden daarop den 9. February 1623,
voeren, waarvan zij noch het doel, noch het slagtof- N. SM eenc publicatie uit: ter ontdekking vau H. D.
15
|
|||||||||
|
11*
|
|||||||||
|
Efbr.lti 17. V;m den 16. totten 17. February 'snachts, hebben eenige moetwilligen veelschorsteenen in-
ende afgesmeten , op de oude ende nleuwe gracht, ende sijn den 17. ingeluydt, soo daer
vemant weet in handen te brengen, sal vereert worden met 50 gulden, al hadde hy daer
selve mede aen doende gcweest, sal perdoen hebben (I).
Wart. 14. 27. Den 14. Meert gemonstert 12 vendel in ?t clooster. Den 27. Meert Batelrneenss'soon in't
-*P* 9* tuchthuys, al dat werck van de touwen gesneden onder de predicatie. Den 9. April een
Aj-r. 22. Engelschman gegeeselt op 't peerdevelt, crygende 2 brandmercken gelijck achtereen. Den 22.
]>Inj 16. April gemonstert 12 vendels. Den 16. May een Hanoover (Hanoveratin), in de Schoutesteech,
W yl7. hemselven de keel afgesneden , daer hy aen sterft den 17. May.
|
|||||||||
|
luyden in de poerten sal doen opteyckenen haere na-
men, ende plaetseu waer sy van daen comen , ende been willen j oock waer sy dien nacht gaen logeren , ende daer van alle avont in 't boeck mede doen bren- gen , een dubbelt van deselve aenteyckeninge. Hierop sijn de poertiers ontboden , ende deur deli
beere burgermeester belast sulex uaer te comen , dat sy aengenomen hebben. Insgelijckx belast publicatie te doen , dat d'inwoon-
ders deser stadt, alle avont opten stadthuyse, in 't boeck daertoe geordonneert , sullen bebben te bren- gen de namen , ende toenamen der geenre , die by bun dien nacht sullen logeren , waer sy van daen comen , ende heenen willen, enz. Ende nopende de voorsteden , daerop is ordre ge-
geven aen den officier derselver stadt. Voorts werd er den 4. Febr, nog een plakkaat uitgevaardigd tegen de Remonstranten en aucteurs van zekere Conspiratie. Men zie verder over deze verfoeijelijke zamenzwering en derzelver aanleggers, de Bijlagen achter dit Kronijk- jen geplaatst. (1) Raadsbesl, J7 Febr. Alsoo desen voorlesten nacht
groote moetwil ende ondaet bedreven is langhes de straten , met ltet omverrewerpen ende afstoten van wel twyntich of meer schoorstenen , gelijcks der straten aen de muyren ter graftwaert gestaen hebbende , soo heeft de vroetschap doen publiceren van den stadhnyse : soo wie een der hantdadigen ontdeckt, ende daerover in handen geraeckt, ende sulex belijt, deselve ver- eert sal worden met vijftich gulden, ende waer desel- ve ontdecker ende aenbreuger al schoon daer inne me- dedeling ware gewcest, sal hem sulex daer beuevens vergeven worden. |
|||||||||
|
Slatius. Staten Plakaatb. VIII. 636. Weinige dagen
later, den 16. Febr., eene dergelijke, ter ontdekking van R en\V. van Oldenbarneveld ; terwijl Maurits be- vel gaf, op allc reizenden stiptelijk acht te geven , of zich daaronder ook eenige der complicen bevoaden , gelijk blijkt uit de volgende Raadsbesl, 3 Febr. Verhaelde de heere burgermeester Buth ,
dat noch ten twaelff uren een post wten Haghe was aengecomen, met brieven van Sijne Furstl. Doorl. den prince van Orangien , met begeren, om ordre in dese provincie gestelt te worden , op alle p.'issagien ende wegen , veeren ende rivieren , omme regart te nemen opte passagiers , ende of daer nyefc by ende onder sijn: die soneu van Barnevelt, ende van der Dussen , tot Rotterdam, Slatius , gewesene predicant tot Bleys- wijck, Adriaen Adriaensz. van Dijck , secretaris al- daer, Gesteranus, gewesene predicant tot Gorincbem, ende Velsen , gewesene predicant in *t landt ran den Briel , die jegenwoordich voertvlucbtig sijn, ende alle andere complicen van de voorgenomen execra- ble conspiratie in *s Gravenhage, jegens den staet ende welvaren van 't lant, ende alien die in bewaer- der hant te nemen, ende daervan advertcntic te doen, voegendc Sijn E. hierby , dat de heeren gedeputeerden van de beercn staten van Wtrecht , alle te seven uren daerop by den anderen badden gewecst, ende ordre bierop gestelt; oock aen de oflicieren ten platten lande gescbreven , mitsgaders aen de cleyne steden; dat oock de bceren staten mergen souden instellen een placcaet jegens deser gelijcke , daermede de vroetscbap bare gecommitteerden gelast heeft, sicb te conformeren. Dcscn volgende bebben de beeren van de vroetschap
goet gevonden , dat men alle van buyten incomende |
|||||||||
|
115
In *t lest van May afgelesen al de sondachs haer missen, ende papiste heilige dagen ntev
te vieren, ende scholen verboden, ende meer andere dingen van lichtveerdicheyt. Den 8. Jul. 8. July gemonstert 13 vendels. In dese maent July is weder grooten twist geweest tusschen Amsterdam ende Wtrecht,
ende hebben geen schuyten moeten varen. Den 5. Augusty de prince van Orangen door Wtrecht gecomen, wt den Haghe, trock na Aug. 5.
boven. Den 23. Augusty de vorst Christiaen door Wtrecht na boven. Den 12. September Aug. 23, Sept. 5. de coninck van Bohemen door Wtrecht, comende van Cuylenborch; 8 dagen te voren cock door Wtrecht (1); den 13. September een ambassadeur van Veneetgen, comende van Am- Sept. 13. sterdam (2). Den 13. September de heeren van Wtrecht ende Amsterdam t'huys gecomen, twistich
gescheiden, aengaende den schuytenvaert op Amsterdam, ende moeten nu op Wesep varen, ende hebben die van Wtrecht de sluysen gesloten, om niet door te varen, ende begost de eeiste in July 1623. Hebben in den Haghe niet connen accorderen, soo sijn den 21. Sep-Sept. 21. tember ?s morgens, de onderschout met 6 mannen weerachtich na Nieuwersluis gevaren; want die boeren die met gewelt opmaeckten* ende voeren daer duer, die ons heeren hadden doen sluyten. Den 21. deses sijn in den Dom geweest te preken beide soonen van graeff Ernst Case-
mier, ende de soon van den coninck van Bohemen, in den Duytschenhuys gelogeert. Den 22.September een placcaet afgelesen tegen Amsterdam, in present van de voile magistraet, Sept. 2X
ende den overschout Dirck, ende beyde borgermeesters Peter van der Lingen, Hendrick Buth. Den 23. Adriaen Claessen, op de Nue, sijn soon onversiens doot geschoten , met sijn eygen Sept. 23.
roer, hertsteeck doot. Den 1. October is borgemeester geworden Cornelis van Deuverden , Oct. 1. ende van Lingen, cameraers Medenblick ende Jacob Hendricks, in de Wynkan; ende waren nu capiteyns wt de vroetschap, die voorleden kermis optrocken 2 dagen, elck 4 vendels: Jacob van Wijck, Jacob Hcndriks Bemmel, Ghisbert Petersen, Cornelis Knijfl*; 2 gruen vendels ende 2 witte vendels. Den 2. dach: Anthony de Gooyer, Jan Florissen, Jacob van Medenblick, Dirck Jacobssen Velthuysen 5 2 orange vendels ende 2 blaue vendels , alle vol geboorduert met goudte. Den 7. October de prince weder door Wtrecht comen, ende vorst Oct. 7. Christiaen was oock doen weder in Wtrecht, Den 11. October twee op de plaets gegeeselt, die met valsche certificatien gingen bidden, wtOct. 11.
den naem van verdreven predicanten, daer sy 't voor deden, maer was valsch. Den 4. No- pf0v. 4. vember sijn eenige hondert peerden vercocht van vorst Christiaen, in Wtrecht, die goetcoop (1) Wagenaar , X. 480. Mr. VAN WjJtf, enz. Nalezingen op het X ded van
(2) Zk hierover breeder Wagenaar, X, 482, WAOENAAR 1 Madz, 112,
15 *
|
||||
|
116
Nov. l waren, ja wel sommige voor cen vaen biers. Den eersten November volck ae'ngenomcn
Kov.8.15. op Westindie. Den 8. het garnisoen weder ingecomen. Den 15. November de rochgcn
vercocht een mudt voor 12 gulden, die weyt 13 gulden \ mudt, de boeckweyt 6
gulden 10 stuvver; broot van 6 pout geset op 6 stuiver. Desen dach afgeleseii geen
coorn wt de stadt te mogen brengen, op boete van een dubbelde ryder elck mudt,
INov. 1G* ende 't coorn prijs (1). Den 16. de muyteneerders van Hulssen in Wtrecht comen, ende
Kov. 17. jen jy# eejt gedaen aen de Katrynenpoort, in de nieu cortegaerde, aen de heeren,
INav, 30. Den 30. November noch de roch gestreecken, 13 gulden, een rochgenbroot van 6 pont,
6 stuvver 4 penningen, die weyt 11 gulden, de boeckweyt 6, een pont meel 2 blancken.
Per. 18.21. Den 13# December gemonstert 11 vendels. Den 21. December omtrent 600 Francoysen door
Dec 29. Wtrecht comen. Den 29. December omtrent 1000 Francen ingecomen, ende Moffen, ende
gemonstert den 3. January, ende cregen elck omtrent 9 gulden aen gelt, ende togen wech
na Vranckrijck.
Eynde des jaers anno J623.
|
|||||||||
|
1624.
Jan. l. Den 1. January een groote watersnoodt geweest, in 't sticht van Wtrecht, al de landen
onderleggende van water , doorbreeckende de dijck in 't Wael (2) j daerover een biddach
Jan. 3. den 3. January 1624. Jau.14.20. Den 14. gemonstert 11 vendels. Den 20. weder in 't geweer geweest, om yemant te
|
|||||||||
|
(1) In het laatst van dit jaar heerschtc door de
Nederlanden eene buitengewone duurte en gebrek aan koorn. Men zie hierover Baudartius , Memorien op 1623, bladz. 182; Wagenaar , X. 482; Van WlJN , Nakex. op Wagenaar X. deel , bladz. L12. De magistraat van Utrecht hicld zich ijverig bezig om een volslagen gebrek aan koorn voor te komen, en de Raadabesl. dat punt betreffende, getuigen van bunne onverraoeide zorgen doch derzelver uitgebreidheid verbiedt ons ze bier mede te deelen. Zieverdereen plakkaat tegen bet vervoeren en monopolie van granen Utr. Plakaatb. I. 587. (2) Op bet einde des jaars 1623 , lagen , ten ge-
volge van den strengen winter , alle rivierea digt. |
|||||||||
|
Een op bet laatst van December [Christdag) invallen-
den dooi , werd door sterkeu ijsgang en hoog water vergezeld. Den 1. Januarij 1624, O. S. , brak de dijk boven Bommel , en die te Brakel door, terwijl zulks aan den Lekkendijk, bij de Vaart, al mede plaats vond. Het geheele noord en noordwestelijk gedeelte van bet Sticbt liep tot Amstelland toe onder. Binnen Am- sterdam stond bet binnen- en buitenwater die dagen even hoog. Weldra werd dit door een' buitengewoon strengen vorst gevolgd, zoodat men niet alleen de ri- vieren den IJssel, Rijn, Maas en Waal , maar alle moerassen, en zelfs de Zuiderzee met paard en wagen kon overtrekken. Baudartius , Memorien op 1624, Madz.-2. Aitzema, I. 269. Wagemaar, X. 486. |
|||||||||
|
117
|
||||||||||
|
soecken. Desen dach vry leger afgelesen, sonder impost, te soedelen van alle nootdruft, in
't Wael, by *t gadt aen den Leckdijck. Den 21. twee schaepdieven gegeeselt op 't peerdevelt, elck met een schaepsvel op 'thooft, Jan. 2J.
hangende na 't geeselen. Den 22. January, 'smiddachs ten 11 uren, is, in *t Arckelensclooster, een misse gestoort, Jan. 22,
wtgebrocht door de Francoysen ; ende de overschout, met Claes de Gooyer, hebben den jesowydt ofte paep op 't stadthuys gebrocht, in sijn misgewaet langs de straet gaende, een wit hemt aen, den carsuyvel daerover, costelijck geborduert, ende een viercanten muts op 't hooft, met 4 hoecken , ende bewaert met Francoysen tot in 't stadtliuyt toe (L). Desen dach nademiddach , sijn 2 Armyniaensclie predicanten door gebrocht na Loeuve-
steyn , comende van Amsterdam. Den 27. January de Mansvelter buyten de stadt omge-Jan. 27. trocken, na den Haghe, comende wt Emderland. Den 29. January gebeten om de stadt. Jan. 29. Den 3. February 6 vendel wtgetrocken na Arnliem. Febr. 3. Den 7. February coninck Frederick met sijn vrouw in Wtrecht geweest, tot de weduwe Febr. 7.
van Brederod, met den lantgraeff Hessen Cuylenborch. Desen dach gebeten om de stadt, 28 voeten breet; ende 's avonts anderhalf vendel borgers gewaeckt, ende 'savonts ten 10 uren nog twee vendel wtgetrocken , ende desen dach noch 7 vendel ingecomen wt Ilollant > ende veel goets in de stadt gevlucht van 't lant (2). |
||||||||||
|
bevel van Spinola , ondernam de graaf van den Berge
eeneii inval in de Veluwe. Den 4. Febr. , O. S. , trok hij met zijn geheele leger over den Ussel , en verspreide overal schrik en ontsteltcnis. Aanstonds begaf zich Marquette uit Utrecht uaar Arnhem , en ontbood aldaar de ruiterij van Grave, Nijmegen en Amersfoort. De Kronijk meldt ons , dat ook 6 ven- dels uit Utrecht derwaards trokken. De Spaansche soldaten dachten met anders , of zij
zouden weldra binnen Holland trekken, en dus deze provincie kunnen plundercn. Intusschen verspreid- de men het gerucht, dat *s vijands magt uit 40;000man bestond , welke later bleek slechts uit eenige com- pagnien ruiters en voetvolk bestaan te hebben. Bau- dartius , Memorien op 1624 , bladz. 2, enz. ; Wa- genaar, X. 487; Aitzema , I. 269; Memoires de Frederic Henri , pag. 20. Ookde magistraat van Utrecht, voor eenen overvnl
beducht, stelde zich aanstonds in staat van verdcdi ging. De verordeningeu en resolutien, dien aan, aaude Vastgesteld , luiden aldus : |
||||||||||
|
(1) Ingevolge het voorgevallene van dien dag , nam
de regering der stad eenige maatregelen , vervat in een Haadsbesl, van 26 Jan. 1624, te we ten : De vroetschap wt het verhael van mijn hcere de bur-
germ, van der Lingen verstaen hebbende, 't gepasseer- de op vrydach lestleden, in 't cloester van Arckel, in 't celebreren der misse, ende andere roomsche exer- citien jeghens soo menicbvuldige placcaten , jae selfs de paiticuliere waerschouwinghe , ende interdiction in elcke convent, ende daerop hooren leaeu sijnde voorgaende resolutien des vroetschaps deser stadt , heeft byprovi- sie verclaert, geene alimentatien aen de binnencon- ventualen , sco wel van die van Arckel als van die van St. Nicolaes , met hun innewonende, oock nyet aen eenighe buyten gealimenteerden , die hier mede geweest sijn , of oock kennisse bicrvan gcbadt mogen hebben; ende dyenvolgende geinterdiceert in desen collegie der rentmeesters respective van de voorn. conveuten , geene betalinge aen deselve te doen. (2) Van den toeatand onzer rivieren , hierboven bl.
116, aant. 2 vcrmeld, maakte de vijaud gebruik. Op |
||||||||||
|
118
. Den 9. February het heele Sticlit gevluclit, met haer goet ende kinderen. Den 8. Fe- |
|||||||
|
Zeven ende dartich earners.
Twee hondert ende vijfT oude haeckbussen , soo groot
als cleyn, die men in laeyen gebruickt. Hondert ses ende seventich haecken, met ysere steer-
ten ofte haudvatten. Vcerthieu nyewe haeckbussen.
Twee afluyten beslaghen.
Twintich cruyttonnekens met beursen.
Vier cruytsacken.
Hondert ende twintich musketten met forquetten.
Hondert drye ende twintich roers.
Twee hellebaerden.
Sesthieii spiesen ende vijff halve spiesen.
Een trommel.
Thien dosijn musquet bandelieren.
Twee dosijn met copere maten*
Vier dosijn roerbandeliers , ende vijff oude houwers.
De artilleriemeesters ende anderde cameraer is belast alien desen te visiteren ende, wes noodich sy, te re- pareren, - Ordre tot defensie van de stadt op d'aen-
compst van den vyant. Saturd. den 8. Febr.. naer den noen ten vier uren. De vroetschap doen laden sijnde, ende vergadert,
heeft de heere burgermeester van der Lingen verhaeltf datter verscheideu advertentien quamen f van dat de vyant onse procincie hoe langer hoe mcerder nacrder- de , ende op gisteren voor de noen door eenighe harer ruyters» die van 't buys te Bronckhorst toegesonden sijn sauvegarde, ende sy daeromtrent is wesende geen halve ure van Drysule; ende dat syne E. dese voor- middach versocht de heeren hoofmannen, ende came- raers , omme te visiteren alle bolweicken mette iu- gangen, casematten etc., ende 't gienen daeraen gebrack, datelijck te doen remedieren; als mede , wat vacken in de burgwallen , ende omme de burgwallen moch- ten leggen ongebeten , ende die te doen byten; ver- seuckende daervan rapport, gelijck gedaen worden; ende verstaen , datter noch eenighe vacken lagen on- gebijt, cs begeert, dat eenighe van den hopluyden , sulex nochmael wilden visiteren, ende door arbeiders doen byten; daertoe d'ondercameraer binnen ontboden jijude , oock last is gegeyen , ende de houtschildcn , |
|||||||
|
Haadsbesh 2 Febr. Refereerdc de heere burgernices-
tcr noch , dat de heere colonel , ende hoofdmannen
van de schutterye j by den anderen geweest waren ,
ende geinaeckt hadden loopplaetsen binnen dese stadt,
by tijd van noot, (dat God vcrhoeden wil) die iu
dese vergaderinge opgelesen ende belieftsijn j te weten ;
De hoofman de Goyer , op 't pleyn van Vredenburch.
De hoofman Nypoort, op de plaets voor 't stadthuys.
De hoofman Ram , op St. Martensdamme.
De hoofman Wijck, op de Vocrstraet by deWitte-
vrouwenbrugh.
De hoofman Gerobulus , op St. Maricnplaetsche, De hoofman Knijff, op de brug voor Tollensteegher poort.
De hoofman Verwocrt , op de Smeebrugge. Is voert goetgevonden ende geresolveert, ophetvoor- dragen van den heere colonel ende hoofmannen voorn., dat men by acte , denr de letterdienaers, elck in sijn quartier, sal doen insinueren aen alle schouten der gebuyrten , dat sy binnen drie daghen naer insinuatie, in goet leesbaer geschrift overbrengen de quantiteyt der huysen , ende cameren van heure gebuerten. Omme van dese wceke de monsteringe van de ge-
mecntc op de Vaert te doen, worden gecommitteert de heeren Knrjff ende Nypoort. Is voorts gelast , de opgesetenen van de vier buy-
tenpoorten met hun gcrcchten , haer gemeente in bc- hoorlijcke wapenen te brenghen , ende van deselve datelijck alle nacht te doen waecken, ende toeversicht te draghen jegens opcomende noot. Is oock als nu , by den anderen cameraer, overge-
levert seeckere specificatie , wat geschut ende wapenen dat noch tegenwoordig in 't stadts artillerie sijn, be- fitaende in: Twee heele cartouwen.
Een wolff mette bellen.
Vier heele slangcn.
Twee halve , die met Olivier van Noort de werelt
oni gewesst sijn.
Acht veltstucken. Vier falconetten. Twee ysere stucken. Zeven bassen of gotelingen. |
|||||||
|
119
|
||||||||
|
bruary de prince van Orangen iagecomen (1), medebrengende 48 metalen stucken, 550
|
||||||||
|
ende anderen daertoe te employeren; ende d'andere
hopluyden wilden gaeii visiteren de wachthuysen om dc wallen, ommc aldner mede gewaeckt te wordcn. Las- tende voorts den cameraer , die ingangen wtter stadt opte bollewercken, met mesch ende aerde wel toe te maecken, ende te versorgen jegens de petarden. No- pende het wachthouden te nacht by de burgerye , al- soo daerop vele ende dcversche meyningen waren, d'een dit, cTander wat anders goctvindende , hceftmen daervan nyet cunnen aenteyckenen t maer sijn de bee- ren burgemeesters ende boofraannen gegaen in de groene earner , om daer op ende andere saeckea naerder te delibereren, ende ordre te stellen. Sijn de boofmannen mede vermaent hare wtcoopera
op gewecr te setten , ende die met andere patriottea vermanen, in tyde van noot bun doch medo onder de vendels respective te begeven. Raadsbesl, (1) Op het archief der Oud-Roorasch-Catholijketl
te Utrecht, vonden wij eene gelijktijdige copij of op- gave van het gevolg, dat prins Maurits met zich voerde, luidende aldus : Compste van den Prince van Orangiett
binnen Wtrecht, den 8. Febr. 1624. Syne F. D. de Prince van Oraengieo , etc*
Capt. van de guarde.
De stalmeester.
Monsieur de ISfassao.
Jo\ Lodewijck van Nassau.
Jor. Bramsche.
Jo", de Bye.
Jo\ du Pon.
Jor. Uichtenbroeck.
Jor. Aertsz.
Jor. Beau-Castell.
Jo*. Fijch.
Jo1". Andelo.
Jo*. Caluwaert.
Jo*. Mansert.
Jo'. Lier.
Jor. Deteel.
Monsieur Foex., ooder-stalmeester.
Doctor Valentius.
Sc. Coramersteyn.
Monsr. Wynants.
Mr, Hendrick van Hobea.
|
||||||||
|
Peter Coenen , onder-secr. ende sijn dicnaer.
Jor. Momcrts.
Junius t )
Antho.de Haes, ) clerclen-
Jor. de Bye.
Peter Pels , thresaurier,
Sr. Josua , despensier.
Mathieu du Corps » camerlinck.
David Culefer, camerlinck.
Philip Coets , wagenmeester.
Le Ducq dispensier van de stall.
Jacques , dispensier. *
Isacq Everard.
Hendrick Emouts, silverbewaerder.
De fourier Gilbert.
Paiges, 8.
Guiliaume Termrjn , bottelier.
Jan Mens, picqueur.
Frits Root, picqueur.
Twee onder-picqueurs.
Hans Aellinck, cock.
Joost Hennekus, trompetter.
Bernt Jonas , trompetter.
De saelmaecker.
Hendrick Coster , cock.
Hans Ratenborch , wapenbewaerder.
Andries Bartholomeus, cock*
Hans Frederick , cock.
Twee saelknechts.
Niclaes Lenten, poortier.
Hellebardiers 16.
Backers 2.
Peter van Beest, guarde-marse.
Wasmeeskens 6.
Lacqueyen 8*
Braetmeester.
Yserbewaerder.
Linnebewaerder.
Stalknecht.
Hoefsmith.
Koetsiers 9.
Palpheniers 16.
Boden 4.
Schotelwasters 3.
|
||||||||
|
120
doosen, in 70 sleeden , met haer gereetschappen, ende op alle dat Nassauwse wapen , met
je maintendray, ende oock omtrent 100 wagens met cruyt, loot, lont, schuppen, spaeuwen, houweelen, hamers, lialfpiecken, haken, voetangels, yssporen, doosen met hagel, ende alle oorloogsgereetschappen, in Wtreclit brengende dach ende nacht, ende 18 vendel volck, oock siju guaerde. Ende 'savonts quam hem coninck Frederick begroeten, met Hessen Cuylen- borch, Christiaen , ende trocken weder strack. Om desen dach vocrmiddach een regenbooch sien staen , met den rugge tegen de son, ende stont lanck; 's nachts 2 vendel borgers ge- wacckt; oock soldaten wtgetrocken, ende ingecomen , te voet ende te peei-dt. Den 9. op maendach, 's morgens afgelesen tea 8 uren , die soldaten begeert in servys, sal hebben 9 stuyver van elck; ende ten 11 uren weder afgelesen , dat men moet byten om de stadt, op peene van 6 gulden. Desen dach sijn oock eenige dusent boeren ingecomen, wt Hollant, met haken ende bylen, om overal te byten, de Vecht ende Rhijncant; oock des prince stuc- ken in 't amonytiehuys gebrocht, ende 13 van onse wtgehaelt, ende aen de Witvrouwen poort gebrocht 10, ende 's avonts 3 cornels vendels gewaeckt, ende een vendel borgers, ende 2 vyantsloopers gevangen desen 9. February, aen de Witvrouwenpoort, ende boven gebracht voor ende nademiddach. Den 10 February de prins om de stadt gereden, ende het byten beschout (I), dat niet
vvel na sijn sin en was ende de wacht op sien trecken, weder 3 vendels 5 ende ten 4 uren een predicate gedaen door Swawyus, wt Jeremya VI. veers 22 tot 26 toe. Den 11. de wagens gemonstert op Vreeborch , met cruyt, loot, lont, haken, bylen,
voetangels, yssporen, ende alle andere ammonytie, oock de legers, wagens, sleden met me- nichte; ende ?s middachs weder afgelesen, om te byten als voren, 28 voeten breet, op de boele van 6 gulden; ende nademiddaech 9 vanen ruyters aen de Vaert gecomen; de prince aen de Stolsteechpoort sijnde , dede 4 in Wtrecht comen , een tot Vianen , een tot Ysselsteyn, een tot Montfoort, een tot Neerden, een te Doom ende Bilt, "s avonts 3 vendel ende een half opgetrocken , ende de Sp^nsen Gerrit op de Nue gevangen, ende boven gebrocht. Ten 4 uren Busschoff in den Dom geleert, wt I. Chronyken XV. 1. 2. veers.
|
|||||||
|
(1) Dc vroedschap droeg aan eenige harer leden
op , om toezigt te houden over het bijten of openhak- ken der grachteu : Dijnsd. den JO. February 3624* De hecren van de
vroetschap deser stadt, comniittercn by desen de nee- ren raden derselver stadt, als: Cainvenhoven, Van der Hoolck , Sclioenevelt, DeRijck , Steenbergen, Brouc- huysen, Leuwaerden ende Sijll , ommc de HH. hoof- mannen by te wiser , te helpen ordre geven r ende |
|||||||
|
toeversicht te nemen , dat het byten van het ysch in
de burgwallen binnen , ende om de bolwercken ronts- ommc deser stadt, wel ende naer behoren , ten min- sten acht ende twintich voeten wijt vorden gebijt , op de boeten by de publicatie desen voormiddacb ge- daen ; met autorisatie, oinme boven de boeten der gebreckigen vacken , terstont tot derselver costen aen te besteden , omme voorts metter daet gebijt te wor- den. Actum , etc. Raadsbesl. |
|||||||
|
121
|
|||||||||
|
Den 12. twee vendel wtgetrockea na Amersfoort ende Wageningen, 'smiddachs we- Febr. IS
der gebeten om de stadt op *t ys. Ten i uren weder in den Doni Decuman, wt Hosea V. v. 15 (gepredikt); weder 3 vendel opgetrocken als voren; ende sijn alle de bolwerckspoorten, oock de Waterpoort, met messye ende dreck toegebolwerckt i ruim o&n mans lanchtc dick. Den 13. in de 4 voorsteden gemonstert, met trom ende Febr. LJ. vendel; ende 2 Wtrechtsche stucken gebrocht na Wageningen, met convoy (1) 5 noch 12 groote stucken, wegen 2200, ende JlOG, 6 ende 6 jngecomen wt den Haghej op Vre- borch weder 3 vendel ende een half opgetrocken. Den 14. 'smorgens ten 3 uren, ty-Febr. it, |
|||||||||
|
(I) De stad Utreclit pf aa» clie van Wageningeo
twee metalen veldstnkkeo ter leenj 4e bandelingen oyer en de voorwaarden van deze leening zijn ver- vat in de volgcndc Raadsbesluiten van i2 en IS Ft>- braarij. Donerd. den j%* Febr. &%k. 0e vroetschap doen b»>
den aijnde , ende by deu anderen gecomen , heeffc de heey hurgermeester van der Ltngen yoorgedragen t dat Sijn Furstl, Doorl. , dp Prince van Oratigjen , ver^- socht hadde, dat dese stadt ten eUensfc van den lande, by leeninge, tot Wageningen sonde wilien Iaten voW gen twee veltstucken» met srjn toebehoren daerje- ghetts , boewel sijn Ed. geantwoort hadde, dat er i» 't bus* of giethuis lagcn acht nienwe stucken , by die van de admiraliteyt van Amsterdam doen gicten , die gehrnyckt souden coimen worden, maer dat Syne Exc. sulcx hadde wedersproocken: , als die nog geenjnge ajf- fuyten ende andere beboefteo en hadden , ende behal- ven dien oock te swaer waren, on* over ween te breur gen, insisterende op de leeninge van de voorsa, twee veltstucken j dat sijn Ed. geexcuseert hadde , over «ch met te coimen nemen , maer daerop de vroetschap sonde doen vergaderen , met voorslach , als de stafr twee stucken van de voors?. acht der admiraliteyt wel- der in de plaetse mogt nemen , de vroetschap appa- rentelijck dan te beter tot de leeninge van de voorsz. twee veltstucken sonde connen verstaen, vresende voor non-reatitutie, gelijck dese stadt meermacl gebeurt (was), ende (zy) daerdeur van hare grootste ende meeste stucken waren ontbloot, ende dat de prince daertoe wel scheen te incliueren ■ versouckende hierop te verstaen des vroet- schaps intentie ende resoluiie , die daer inne geen swa- richeyt en maeckten, als deez' twee stucken van de admiraliteyt weder in de plaetscbe gelevert wordeu , |
|||||||||
|
daer op de heeren fcurgetneesteren sulcx by Syne Pr.
£xc. gingen- rapporteren. Pryd. d. 43. Febr, J621. De heer burgermeestir van
der Lingen , comende op het stadthuya , geaccompa- gueert by den beere commissaris yan der Wyle, beef t ter praesentie van den heer burgerm. Deuverden , der stadia secretaris belast een obligatie te maken , om by die van der stede Wageningen, in Gelderlant > onder- teyckent ende besegelt, ofte gecachetteert te warden , die iny secretaris by den Ed. heere commissaris Van der ISIyle geseyt worden » te moeten innehouden , dat burgermeestera ende regeerders der voersz. steedc, bekenncn Van de heeren regeerders der stadt Wtrecht haex by leeninge waren laten toecomen twee metak- veltstucken , ge.monteert men siju aflfuyten, lepels , ansetters , ende wissers , d' een wegende omtrent acht- tliion hondert, ende d' ander vijfthicn hondert pon- den , geblasoneert met het wapen van Wtrecht, met drye hondert cogcJs ofte scherp y van omtrent dardaU pont ysers j ende dat sy alle 't selve beloofden, tot manjnge van die van Wtrecht, te restitueren , ten royensten de waerde yan dien, ende voorts alle andere oncosten , die in *t gicten ende nyeuwmaecktn van alle die sullen mogen yallen, gelijck de secretaris gcdaen, ende de heeren burgerm*, ten byweseu yan den heere outburgerm. Buth , voorgelesen hebbende, hem belast is geworden, die te leyeren aen den voorsz. heere commissaris van der Myle, als oock datelijck is ge- schiet, opte Gansmerckt, by hem hebbende een com- miB, die de voorsz. twee stucken tot Wageningen soude brengen, die hy de voorsz. obligatie staeude- yoets overhantreyckte, met bevel die geteyckent ende besegelt wederomme te brengen, ende op ten stadt Uuyse te leveretu 16
|
|||||||||
|
|
||||||||||||
|
122
|
||||||||||||
|
ilifcge cO men, dat de vvant wech was, latende alle siecken ende tlooden leggen, ende veele
wagens (1). Ten 10 uren cms 4 vanen ruyters weder wech gereden, oock die omleggende vanen weder na Brabant, ende namiddachs een dancksermoen fgedaen (van) Busschon% vvt F..br. 15. Psalm XXVII (2). De wacht opgetrockeu als voren. Den 15. alle de soldaten weder wech
getrocken , omtrent 18 vendel, na haer garnisoen, ende de 12 stucken op de Marieplaets ge- brocht, ende voormiddach de prince met sijn broeder in den Dom ter predicatie geweest, daer Swavius leerde Matth. XXVI: 36 , ende ?s avonts geen vendel opgetrocken ; een ven- Yvhr. 18. del borgers gewaeckt. Den 18. February de prince weder na denHaghe getrocken, hem
volgende al die wagens met ammunitie, ende andere gereetschap van oorloch, die hier wa- Fuhr. 21.^en, over de 100 wagens. Den 2i. dat geschut van de Witvrouwenpoort ende Gansmarckt
op de Marieplaets, .onder de galdery gebrocht i ende staen daer samen 32 stucken, ende 48 in 't ackelryhuys, samen 80 stucken, die alle ree staen, ten oorloch te voeren. Desen dach de soldaten weder ingecomen van Arnhem, ende Amersfoort, eDde Rheenen, ons out gar- Fein-. 23. nisoen. Den 23. de woonders van de Weert geraonstert, ruym 200 man, met een vendel,
den Oranghenboom; de Lauwentrechters het wapen Van Wtrecht, ons oude borgervende]. IVbr. 25. Desen dach 3 Sonnen gesien met een regenbooch, buiten de Weert. Den 25. een wiel-
maeckerswijff in de Smeesteech van 3 kinderen in de cracm comen, 2 soonen ende een dochter. Namiddachs Langus geleert II. Pbtki II. v. 5. De dijek 's avonts weder doorgebrocken in 't Wael, die nieu gemaeckt was. Fefer. 26. Den 26. 's avons geleert wt Micha VI: 0, in den Dom. Den 26. de 3 kinderen gedoopt,
Matthijs, Karolus ende Elisabeth, ende sijn gestorven, ende den 29 February begraven alle 3 in de Claeskerck, *t minste leefde 31 uren, 'tlanckste leefde 61 uren. Mart,9. Den 9. Meert Spaenschen Gerrit gebannen al sijn leven.
|
||||||||||||
|
.
|
||||||||||||
|
zefeer paskwii, toen onder den titel van F'elousche alarm
in het licht gegeven , en aan HentjRICK VAN EcK toegeschreven. Zie aldaar I, bladz. 253 , 262. (2) RaadsbesL v. ZMaart. Gelesen de missive van
de Ed. H. H. staten van Wtrecht, daerby geadverteert was, dat de Ho. Mo. heereu staten generael goet ge- houden hadden, omme deur alle de provincien een algemeyne dancksegginge ende biddach gehouden te ■worden T voor de verlossiuge van den vyant, wt dese landen T ende praeservatie van inundatie der wateren, in verscheyden quartieren ete., ende is voor goet aen- genomen, doch den secretaris gelast T in *t doen vau de publicatie de inundatie wat te dressereu uacr de gelegenheyt aUuer. |
||||||||||||
|
(1) Den 11. Febr. O. S. (21. N. S.) nam de dooi
een aanvang , en noodzaakte den vijand het land te verlaten , hetgeen reeds op Vrrjdagden 13. plaats vond. Zie over dien aanval en aftogt Baudartius , Memo- rien op 1624 , eenige dichtregeleu op dien togt, door 3. J. PoNTANUS , geeft hi} aldaar bladz. 11, 12 met de vertaling van D. Jacob Revius, piedikant binnen Deventer. Breeder handelt Baudartius over dezen togt in zijn Velaus Vastel avondt spel, Zie Memorien 1624 , bl. 7. Men voege hierbij de Gedenkschriften van Jonkh. Alexander VAN der CapeiXEh, enz. , uitgegeven door Jr. R. J. v. d. Capellen, (Utrecht J. v, Schoonhoven en Comp. 1776, II. v. 8*.) 1.232 eos^n alwaar "vvij tevens eenig narigt viuden omtrent |
||||||||||||
|
138
|
|||||
|
Den 10. Meert Aes prince stucken weder wech gebrocht. Den 26. een knecht begraven, Mm. 10. 25 J
die in een brouketel doot was gebrant. Den 26. de paep afgecomen, met rantsoen van 600 gulden ende sijn costen betalen, Mart. 2ti.
7 dagen geseten, daechs een daelder, ende gebannen. Den 29. Meert een jongen dpotgeschoten onverhuts, (op bet) Jacobskerckhoff, 't was (een) ajart. 29.
Franscbman. Desen dach een kint doot gebrant, in 't vier vaUende. Den 2. April ge- Apr. 2. monstert 11 vendels. Den 26. April Tyman van Wee ende Suylen gemonstert, elck 150 man. Apr. 26. Den 6. May Tyman van Wee ende Suylen gemonstert, ende wtgetrocken. May6. In desen tijt sijn de heeren van Amsterdam ende Wtrecht geaccoordeert, op 't buys Ab-
cou, voor 6 maenden, ende sullen 5 Wtrecbtscbe varen tegen 2 Amsterdammers, ende sy hebben 4 schuyten meer, na 10 tegen ons 24 gecregen, eerst 6, ende varen mi als voren. Den 13. May 5 in desen tijt een vendel soldaten aengenomen om in de Betuwe te grasceren May 13. tegen de Bossenaers. Den 18. May Westreenen ingeluidt, die met een docbter in den Hagbe was doorgegaen , Myy 18.
die onder trou stont met den ambassadeur wti Engelant, die haer beide naschreeff door 't beele iant, in alle steden. Den 30. May 5 vendel wtgetrocken met prins Hendrick, na boven ; desen dach de ma- May 3a.
joor wachtmeester begraven, met grooten staet. Den 5. Junij de eerste wagen door de Katrynenpoort gereden, Juu- fy
Den 16. Junij een soldaet onverhuts doodgeschoten, ende cen^kint verdroncken, ende een *»" 16.
doot gevallen. Desen dach in dese maent is majoor geworden Rutger den Backer, lantmeter. Den 20. den Francois eerlijck begraven, den andere vry gelaten. Jan, 20. In dese maent Juny is vorst Christiaen wt Hollant gereyst na Denemarcken, ende ontsla-
gen van sijn eedt, ende dienst der staten, ende gepardonneert van den keyser, om te trou- wen met de hartochinne van Hanou 1624 in Juny, nieuwen stijl. Den 3. July een soldaet onthooft, ende 41 op de galch geslegen, die doorgegaen waren. Jul. 3.
]>en 6. July gemonstert 7 vendel. Desen dach een j offer begraven; daervoor gingen 6 maech- Jul. 6. den in witte syde cleeren, ende bloot haer. Den 9. July dat garnisoen wtgetrocken , 7 vendel. . f°fc 9-
Den 14. July afgelesen, geen dooden langer te houden dan 3 dagen, op de boete van 25 Jul. 34,
gulden voor den armen, ofte geen straten om te dragen, ofte jonge lieden niet toe te maecken met groen, ofte eenich cieraet (1), Den 15. July (2), Den 21 July voor 7t stadthuys een J"*-15- 21. (1) Het Utr. Plakaatb. venneldt deze publicatie priesters, III. 467 , en twee andere, als: tegen het op-
»iet, maar wel drie anderen van den aelfden datum, rechten van spelen , op de kermis , III. 480, enbetvei-
als: een Iietwelk met deze afkondiging in verband nachtea van scbuiteu in de stads borgwallen , III. 405.
staat, namelijk tegeu hot bezockcn van gasthuizen door (2) Men sciji getneynclick (zegt BaudartiUS , Me-
16*
|
|||||
|
124
|
|||||||||
|
iui.24.onihooft* die qualijck gerecht worde. Den 24. de niea Engelscheti wtgetrocken na Arnhem,
omtrent 300, nieu gecleedt sijnde wt Engelant.
Jul. 25. Den 25. Steven Verhagen gestorven , (sijnde 3 mael admirael geweest in Ooatlndien, 2 mael in Westindien, ende 23 in Spaengien,) op 't Rentmeestershuys.
Julv26.. Den 26. July opgetrocken 4 vendels, als: Herebolus, Gijsbert Petersen j Cornells Jul,27. Knyff, Anthony de Gooyer; 2 witte vendels, een orange, een groen. Den 27. July opge* trocken 4 vendels; Jan Florissen, Philip Ram, Dirck Jacobusz. Velthuysen-, Jacob van Wijck 9
J"K28.2 blauwe. Den 28. woensdach de Weert opgetrocken ende Lauwentrecht (1), seer schone vendels, ende vendrichs, met vendel spelende.
Jul, 29. Den 29. Steven Verhagen begraven ; in dese maent July gestorven 300 ende 30 menschen. Aug. 6* Den 6. Augusty gestoiven Dirck van Suylen, schout der stadt Wtrecht geworden in A»g»7. April 1622. Den 7. Augusty een weecke 110 dooden aengebrocht, ende den 15. hxv> gusty in de 80 dooden , een weecke, den 22. Augusty 90 dooden, den 29. dito 110 (2).
Aug. 12. Den 12. Augusty den schout begraven, gedragen van I? jonckmans, hebben in haer liaudcn elck een Iauriertack, ende roumantels, ende rapieren aen haer syde. Daeronder V?a-
reu de vendrichs der borgerye, de kist vol wapens der heerlickueden hangende.
a ng. 28. Den 28. Augusty een vrou gehangen, die een neerslach gedaen hadde tot Bruekelen -9 die gevilt wert in de Pieterskerck.
a»g. 29. Den 29. Augusty victory gehouden door die heele stadt (3), over de stadt Salvatoor ende
Scpt.8. Baeye in Westindien, Den 8. September Harman Baeck begraven, geweldige provoost, ende
Sept. 14. in sijn stee* gecoren Herwijck, ciepier op Haaenborch. Den 14. September den dijck besteedt
s.'pt. 26. in *t Wael, voor 22000 ende 400 gulden, moet in November gedaen sijn. Den 26. September
|
|||||||||
|
ten aldaer sal laten aenseggen % dat sy hare onderaaten,
die geen geweer en hebben , binnen 14 daghen sulex doen versorgen, soo men henluyden daerop sal mon steren ,, daertoe voorgenoemde commissarissen mede worden geautoriseert. (2) De pest heerschte in dit jaar door geheel En-
ropa, ook in Utrecht blijkt het, dat zij vele bur- gers wegvoerde. Vergelijk Baudartius , Memorim op 1624. In bet Vtr. Plakaatb, vinden wq eene resolutie van 2
Sept., rakende het begraven der dooden, die aan de pest gestorven zijn, III. 516, met eene tweede ordon* nantie op de pest y III. 516. Vervolgens 1 Novemb. Instructie voor den pestmeester III. 521. (3) Zie hierover BaotaRTHJS, J&cmoritnop 1624,
bladz. 77. |
|||||||||
|
morien 1624 , bladz. 12) ende ket is waer , niemand
ivort tvijs , dan met schade of met sckande. Van daar dat men nu in de Veluwe begon ordre te stellen op bet ijseu der stroomen. In Utrecht werden eveneens maatregelen genomen, getuige eene publicatie: dat de daghuurders een man tot het rjsbijten ziillen zetten , in dato 20 Julij 1624 , XJtr. Plakaatb. III. 607 , ge- volgd door eene nadere ordonnantie van 20 December* 1624 , Vtr. Plakaatb. 111. 607. (1) Raadsbesl. d9 July* Die van de Weert isgecon-
Senteert, dat sy op sonnendaghe toecomende over acbt daglieu , oock sullen mogben mit boer geweer optrcc- ken binnen de besloten muyren , in alls modu&tic j code sijn versocbt de beeren commissarissen, alse t Tfypoort ende Schouevelt, daeromtreut te sijn, omme de. reveue van vorige monsteringhe te doen. is voorts belast, dat men die van de buytengerech-
|
|||||||||
|
125
|
||||||||||
|
hebben de Luy terse in haer nieuw buys gepreeckt, in de Strooysteech, om de pest in 't andev
wast cdmen. Den 26 dito Rochus Elias, draettrecker, pestsieckentjooster, ende Anna Tue- nis, pestvronmoeder in de hooch Jacopynenstraet (gestorven ?), Den 28. de muyteneerders Sepf. 28. gecasseert in Wtrecht. Den 4* October de borgerschap geset op 25 gulden, die een borgers docbter trout: 13 gulden, Oct. 4.
In December weder volck aengenoraen op Westindien, met tromslach.
In desen tijt weer ruyters hiergecomen ^ van den vyant overlopen, ende cregen bier een
gulden claechs tot onderhoudt, ende noch veele aengenomen. Eynde des jaers anno J624.
|
||||||||||
|
1625.
In January de trompet alle dagen geblasen voor den prince ende de staten te dienen,
onder den hartoch van Bolion tot korassiers te peerde in Wtrecht (1). Den 17. January over de 200 ruyters gemonstert, ende worden man voor man in den eedt Xm. 17.
genomen van Syne Excellence den prince van Mansvelt, ende diegebou ende getrou te sijn, ende haer ofEcieren onder hem te dienen. Den 27. January over de 100 ruyters voor vorstJan. 27. Christiaen wtgetrocken. Den 18. February is afgelesen, dat geene voorcoopers eenige hotter, kaes, hoender, vo-Fcbr. 18
^elen mogen opcoopen voor 11 uren, ende van Paessen tot Victoor niet voor 10 uren, op de boete van 10 gulden, ende de waeren daerby, ofte niet op te coopen onderwegen op straet, want de witte hotter was gecomen op 7 stuvers ende meer, inaer is nu op gesien (2). Den I. Meert is de haver in schietschuiten gescheept, om nae 9t leger te vaeren, die deMart. 1*
staten van Wtrecht opgecocht hebben, namelijck 75 last, ende 5000 voeder hoy, dat in de sammeruese gevoert ende geladen worden, sijnde geworpen 25 dragers ende 14 matres tot de; haver te ineeten (3). |
||||||||||
|
(1) Omtrenfc deze ligting vinden wij bet volgende
itt de RaadsbesL aangeteekend. Refereerde de heere burgermeester van der Lingen ,
datter de gepasseerde weecke brieven wtten Hage wa- ren gecomen , daerby geachreven worden, dat noot- wendicb inder ijle mosten aengeDOmen worden twee- (luisent ruyters , meest carabijns, ende Tijfduisent sol* daten, daertoe gedestiueert waren 600,000 f. te fur- aecen in drye cortepaeyen» ende. dat mrjn heere de Roode |
||||||||||
|
by provisie- ende op 't rapport sijner principalen mede
hadde geconsenteert, hetwclck op morgea ter beschry- vinge mede sonde voerkomen , ende begeerde daerop te verstaen des vroetscliaps intentie, die daerinne om de nootwendicheyt gelijckelick consent droegen. Rcada- besL 10 January 1625. (2) Zie Utr. Plakaatb. III. 812.
(3) Deze afzending van booi naar bet leger , ge-
schiedde ten geyolge eener aaasclirijving van Maurits |
||||||||||
|
126
|
|||||||||||
|
Mart.4, Den 4. Meert een schoudt gesedt, genaemt den heere van Duckenborch (I), ende eedt
Mart. 13. gedaen den 13. Meert. Desen dach 4 mael de banclock geluydt, de 2 reyse afgelesen, dat,
wie aen de Mansveltse ruyters ten achteren waren, souden haer seedelen in geven binnen 24
uren. Desen dach alle de schepen gearresteert, op saterdach oock de stichtse wagens ge-
Mart. 25. monstert op Vredenborch, 300. Den 25. Meert op vrydach ?s middachs sijn 3 vendel bor-
gers wtgetrocken, als: Rqelandt Gerobulus na Doesborcb, met een vendel borgers van Amers-
foort, ende Dirck Jacobsen in de 3 Krarien , ende Gerrit Jajisen in de 3 Koningen na
Zutphen, ende gingen dese 3, vendel buyten Tolsteegpoort te scheep , seer blymoedich ende
goetwillich.
Mart.26. Den 26. Meert de borgers van Amsterdam door Wtrecht gecoinen met vliegende vendel,
sterck 200 ende 40 mannen, na Bommel in garnisoen , hebbende een Oraenge vendel (2).
Mart. 27. Den 27. de cleppers ten 9 uren om moeten gaen ende de borgers met een heel vendel
Mart. 28. moeten waken. Den 28. Meert een half vendel op de Nue in de soldaten cortegaerde, om-
|
|||||||||||
|
en de gener. fitaf.cn , xoo als blijkt uit de volgende
resolutie: Sijn mode in de vroetschap gelesen die missive van
Syne Princeljjcke Excellence, daerby erastich gere- commendeert wort die missive by den Ed. Mo. HH. raden van state aen' de beren stnten van Wtrecht, omme terstont in voorraet te besorgen, ten dienste van den lande, vijfhondert voederen hoeys, Holl. mate, ende vijf ende seven tich lasten havers, voor het contingent deser provintie , qualificcerende Syne Princ. Exc. clcke voeder hoeys , negcn voeten ende acht duymen in de Jeuchte , acht voeten"endc acht duymen hooch , seven voeten ende acht duymen breet, achter ende voor. HaadsbtsL 24 January 1625. (1) Breeder handclt hieromtrent een Bacuhbesluit \
in dato 3 Mnart: Refereerde de heer burgenncester nog , dat de hee-
ren gceligeerdcn geresolveert hadden, van hare nomi- nate van den persoon van den heere van Harmelen , tot bet schoutampt deser stadt , ten goede van de rid- deischappcn , ende dat hare E. op nicuws daertoehadden genominecrt Jor. Ja. van Suylen van Natewisch , die oock bevorens medc Was genominecrt tot het schout- ampt van Rhenen , ende dat de nominatie by de res- pective leden gedaen , op morgen of overmorgen over- iicsonden sal w-orden aen Syne Prince!. Excellentie, vragendc , of de vroetschap nict goet en vondt, vol- |
|||||||||||
|
gens voorgaende resolntie , te committeren aen Syne
Furstl. Doorl., omme te recommanderen tot het voorsz. schoutampt den heere van Duykenborch, by de stadt daertoe genominecrt, soo de kercke ende policie aen een goet ofticier merckelicken is gelegen, is eendrach- telick verstaen , jae , ende la daertoe versocht ende gecommitteert den heere burgerm, van der Lingen, voornt, met dengenen die sijn E. ende wt desen col- legie neffeus hem 6al affirmeren. Ende is dyenvolgende den secretaris Leerdam daer
toe binnen ontboden, aengeseyt by missive den heere de Roode hyervan te pracadverteren, met versoeck Sijner Prince). Excell. te bidden, niet te willen doeu aengaende voorsz. schoutampt, voor de aenkomst vat de voornoemde gecommitteerden. (2) Den 27. Maert (dus lezen wij bij Capellen ,
Gcdenhachriften I. 343) komen binnen Zutphen op pa- tenten van Sijn Excell. (in alles gelijck andre com- pagnien soldaten gegeven wort) twe Comp. Burgers ut Utrecht, elck sterck hondert seveutigh koppeu, voor den trjt van drie weken , als gegegt wort, sullcnde deselue alsdan verandert, ende andre Comp. Burgeren ut deselve stadt in haer plaetse gelegt worden : heb- ben 's daeebs voor hooft 12 st. Tot Doesburgb sijn insgelLjcken twe Comp. Selegt, cene ut. Utrecht ende eene van Amcrsfoort- |
|||||||||||
|
12*
|
||||||||||
|
dat de Mansfeltse ruyters soo moetwillich sijn, ende clat sonder vendel ende trommel te
waecken (I), Den 6. April een generael biddach. Apr. g.
Den 8. April de banclock eens geluidt, de cussens weder ingenomen sonder aillesen. Apr. 8.
Den 12. April, op dinsdach, een vendel borgers wtgetrockeu, Gijsbert Petersen in Apr. 12.
Amersfoort, na Zutphen , de Wittevrouvvenpoort wt ? op 30 wagens rydende, ende hebben verlost Dirck Jacobsen, die op goede vrydach wederquamen den 15. April, ende van de heeren bedanckt op de Nue. Den 14. April de sackendragers 's nachts (2) moeten waken, omdat daer maer 4 vendel Apr. 14.
borgers in Wtrecht sijn , om de moetvvil der Mansvelt ruyters , die de stadt seer dreygen , ende 's nachts seer moetwillich sijn, want sy en crygen geen geldt. Den 15. April weder afgelesen 9 wie daer aen ten achteren sijn, sullen 's nademiddachs Apr. 15.
ten 3 urea in de statencamer comen, met haer reeckeninge ende seedelen. Den 16. April Apr. 16. Adam Jelissen Kauwenoven wtgetrocken na Zutphen, op paesavont, met schepen, Tol- steegpoort wt, met groote courage, sijnde het 5. Tendel. Den 17. April 2 vanen Mans-Apr. 17. |
||||||||||
|
schiltwachten wt te setten , sonder henl. anders met
ronden of anders te bemoeyen etc., breder als in de Acte voorsz. tijnmeesters gegeven., Omme morgen te le'cten op de aencomcnde wagens
met het vendel schutters van Zutphen , ende te sien , wye mach manquei*en, ende dan voorts ordre te stel- len op wagens of schuyten , die op saterdaghe weder derwaerts transporteren het vendel schutters van den hoofman Gouwenhoven, sijn gecommitteert vorige liee- ren commissarissen. Doch op 't versouck van Zwa- nenhurch mits sijn indispositie van Cortaemegheyt is gesurrogeert in sijn plaets de hcere Foeyt. Gelijck dan oock geresolveert ende den anderen ca-
meraer belast is aen elcken hoofman te leveren vijftich ponden buspolvers in dese conjuncture van tyden, omme onder haer respective musquettiei'S gedistribu- eert te worden. Is binnen ontboden geweest die havenmeester mr.
Andries, ende hem belast in alder ijle sich te [vervoe- gen naer de Vaert, ende aldaer sekerlijck te verne- men , of in cas van kwade wint men de schutterye soude connen op peerden, ende of de weerden daei- toe al weder boven water , ende bequaem sijn , ende op 't spoedelijcks daer van relatie tc doen, Raad&besL Vk April. |
||||||||||
|
(1) De magistraat nam hierop de volgende maatre-
gelen, vervat in een RaadsbesK van 24 Maart; Versocht sijnde van verscheyden moetwillen ende
ondaten , by de Mansfeltsche ruyters alhxer bedrfeveu, ende goedgevonden daer tegens te voorsien, soo is ge- lesen seecker mandement daertoe innegestelt, omme met trompetten ende trommel slag vercondicht te wor- deu op de naem van de edele heeren gedeputeerden den E. M. heeren staten van Wtrecht, ende desert- volgende goetgevonden gelijcke publicatie alhyer ter clocke van den stadthuyse mutatis mutandis op de naem van de edele heeren burgermeesteren ende vroet- schap deser stadt I a ten doen, met authorisatxe voorts op den officier, ende mede ap de burgerwacht van alle moetwillige contrarierende de voorsz. puhlicatien te mogen apprehenderen, ende op den huyse Hasen- berch te brengen , oin gehoort, te recht gestelt, ende daer inne gedaen te worden na behoren. (2) In betvekking hiermede beschouwe men de hau-
delingen van den stedelijken raad, luidende aldus: Is voorts goetgevonden ende den tijmneesters van 't
boven ende bcnedeneint deser stadt gelast, in den name van burgermeesters ende vroetschap , den respec- tive sackdragers elck op hon eynt in haer gewoonlijck huys van yergaderinge, elcke nacht met een vierde- paert van haer getael te waecken ? ende des aachU oock |
||||||||||
|
I f!
|
||||||||||
|
128
|
|||||||||
|
Apr. 18. velders wtgetrocken. Den 18. April op paesmaendach Jan Florissen wtgetrocken oa Does-
Apr. 19. borch, de Wittevrouwenpoort wt, op omtrent 30 wagens. Den 19. April noch 2 vanen Mans- velters wtgetrocken, ende sijn die nu samen qw\jd wt die stadt. Desen dach den prins Maurits, alle dagen 3 uren, 6 dagen lanck, overluydt (1). Ajh\2K Den 21. April op donderdach is Gerobulus de Wittevronwenpoort incomen met deselve Apr. 22. wagens. Den 22. April Gerrit Janseu's vendel Tolsteechpoort incomen met de voorgaende schepen op vrydach, sijnde 4 weecken wtgeweest desen dach, ende worden alle op de Nue weUecom geheeten van de borgermeesters ende den schout. In dese weke drie jongens dootgeschoten onverhuts, elck besonder, een met een roer, 2
Apr. 28. met loopen proeven. Den 28. een vaen Engelsche myters ingecomen, oock menicbte van
May 2. siecken ingebrocbt wt 'tleger. Den 2. dach May Philips Ram op het Gutkerckhoff, wtge*
M«y 5. trocken, op maendach met 34t wagens na Zutpben, Den 5. May Gjjsbert Petersen ingeco-
M»y 6. men met de wagens, op donderdach. Den 6. May op vrydach Anthony de Gooyer wtgetrocken,
met wagens, de Witvrouwenpoort wt, sijnde bet 8, vendel borgerye ende bet 6. na Zutphen.
M^y 7. Den 7. Mey vier Bosser soldaten ingebrocht met 2 doode soldaten, die dadelijck nae de
galch sijn gebracht, ende de levendige op Hasenberch gesedt, by Lambroeck gecregen sijn-
May 8. de, ende gehangen. Den 8. May op sondach Willem Dircksen in de Weert wtgetrocken 9
doer die stadt na de Wittevrouwenpoort op wagens na Doesborch, sijnde het derde na Does-
May o. torch ende het 9. in de orde. Den 9. May op maendach Daem Jelissen wedergecomen met
de wagens van Zutphen.
MpylO. Den LO. May hebben die borgers van Ojjsbert Petersen, door Jootinck hem toegevallen met haer heel vendel, den cappetein Dorp, voor Breda gebleven synde, heerlijck op sijn soldaets begraven in de Buerkerck, met haer voile geweer* als iemant gedaen werde anno 1606 in September van de lijnmercktsvendel, begraven in de Janskerck. Desen dach de 2 doode Bossenaers van 't peerdevelt na Seyst gebrocht die van den 7, ge-
May 11. hangen hadden. Den 11. May de 3 levendige Bossenaers opgehangen, ende *s nademiddachs buyten gebrocht, ende sijn hier geen Bosse soldaten gehangen sins ft jaer 1606 in October oock 4 gehangen. |
|||||||||
|
(2) Prins Maurits overleed den 23 April, des afonds
tusschen vijf en zes nren , W. S., (zie Resoh v, Holl, in dato 23 April 1625, bl. 56) aan eene verstoppicg in den lever, waaruit zich een sciroma gevormd had. Zie over 's vorsten laatste oogenblikken Het Christe- lyck Overlijden van den Doorlnchtigsten en Hooghghe- borcn Prince Mauritius KdJf Nassauenz,, tottroost ende stichtinghe alkr vroomen Inghesetenen deser Neder~ landen , beschreven door Johanvf.m BoGEUWANffUH, |
|||||||||
|
Dienaar des Godtlycken WoordU tot Itevwaankn.
Leyden 1625, in4°, Ook overgenoinen in Aitzema , - I. 376 enz. Eenige uittreksels gaf vervolgens Mr. J. DA CoSTA achter zijne Inlichtingen omtrent het fta~ rahter van den Stadhouder Prins Ma&rjts van Nas- sau , te Rotterdam bij J. Pippijn 1824 , 8". bladz. 42-65. Men vergelijke teyens de Bijlagen enz, acli- ter deze Kronijk geplaatst. |
|||||||||
|
129
|
||||||||
|
Den II. May Jan Florissen weder gecomen op woensdach, met wagens, van Doesborch, Ma? if.
hebhen elck wlgeweest 3 weken 2 dagen. Den 12. May een vendel borgers van Amsterdam door Wtrecht comen, om d'ander teMayU.
verlossen tot Bommel, hebbende oock een Orangevendel, ende 't wapen van Amsterdam in 't midden met 2 leeuwen. Den 18. May de ander weder doorgetrocken na huys. May 18. Desen 18. May de trom geslagen, om een vendel soldaten aen te nemen , om den borger
te verlossen, onder cappeteyn Hendr. Symense van Vollenhoven, in de Guide Poort. Den 19. dito de trom geslagen onder cappeteyn Hendr. van Vreeswijck, van wegcn de staten van May UK Wtrecbt. Den 25. dese soldaten weder gecasseert. Desen dach Philips Ram weder geco-May 25. men van Zutphen, verlost van die borgers van Rheenen ende Wijck, met 75 man elck, met wagens gecomen op woensdach. Den 29- May Antony de Gooyer wedercomen op sondach, ^Uj 29. verlost van Montfoort met 70 man, met wagens. Desen dach de Armynianen gestoort op 't Peterskerckhoff, den schout ende borgermees-
ters wt den' Dom gehaelt onder predicate (I). Den 28. May de soldaten gecasseert sijnde, hebben elck 12 stuyvers aen gelt ontvangen ,
ende vrygestelt. Den 29. op sondach middach de trom weder geslagen, ende weder die 2 vendels opgerecht ende aengenomen. Den 1. Juoy Hendrick Symonse gemonstert in de Wit~ Jun. i. vrouwenkerck, sterck omtrent 90 man, een wit vendel, daerin stont; lyber, ende reden op wagens na Doesborch, al muskettiers. Den 4. Juny op pingsteravont de Weerdenaers te jt,n. 4. huys comen van Doesborch, worden op de Nue bedanckt van de heeren der stadt Wtrecht, ende was het 9le vendel. Den 8. Juny een vendel soldaten van Amsterdam doorgetrocken , Jun. S. |
||||||||
|
(I; Raadsbesl. 27 Mey. Ontboden sijnde de heer de placcaten dacr tcgens geemaneert, ten hoochste ge-
hooftofficicr enden synen substituit, is verschcnen de recommandeert de hceren borgermeestercn ende re-
subst. , vrcscnde de principale absent ofte met t'huys, gierders dcr stadt Wtrecht, ten eynde bare Ed. sorge
ende is den subst. scbout aengeseyt , dat het seer ge- gelieven te dragen , dat de republique diensaangaendc
cahtmnieert worden by veelen , dat die Armimaensche in geene iuconvenienten en come te vallen , *t welck
dagelijcx vergaderinge maeckten, ende noch lest giste- de voorsz. bceren horgermeesters aarmemen te rappor-
ren opten schonen voormiddach opte Neude ten huvse teren , ende metten boven bevordercn sullen , soo veel
vt>n Jacq. Harmensz.., hem ernsticb vermanende sijn inogelijck ende doenlijck sijn sal.
diligentie ende debvoir aen te wenden , om sulcx ty- Ende'tgene voorsz. is den beere van Duykenborch,
tdijck te stuyten , ende sich dagelijcx by der straten te scboudt der stadt Wtrecht, voorgehouden wesende, is
latcn vinden , om sulcx te beletten , ende den moet- dien^elven vermaent ex officio diensaengaende soo goe-
wiUigen oyer caloingeren. de debvoiren te doen , als dat beboirt , met alien
S-tatmresoL 27 Mey. Op 't geproponeerde van den ernst ende diligentie, soo veel als niogelijck ende doen-
beert president, omrae voor te comen de convenlicu- lijck sijn saJ , volgens den voors2. last van die van deu
\m van de Arminianen , aenvrage gedaen sijnde, is het gerechte.
ctorcu ende opteyckeuen van dyeu in conformmite met 17
|
||||||||
|
*"""PH1
|
||||||||
|
130
Jan. 9. om haer borgers te verlossen tot Bommel. Den 9. Junij ons vendel getrocken na Zutpbetn
Jan. 27. Den 27. Juny 6 tuchtlingen wt 't tuchthuys gebrocken. Jim. 28. Den 28. de heeren staten ende borgermeesteren na den Hagbe ende het leger getrocken f
om prince Hendrick voor stadthouder aen te nemen (I). Desen tijt Spaenscben Gerrit weder in de stadt ende Dom gaen wandelen, die 2 mael is
gebannen geweest, eerst anno 1621, de 1* reyse 1624:, den 9. Meert.
Jul, 5. Dcu 5. July 2 stoute dieven gehangen op 't peerdevelt, 3 gegeeselt, daervan 2 geHrant-
Jul. li.merckt. Den 11. July Jan Booy Sellebroer in de Buerkerck in de kelder doot gestickt van
den stancken in het gegraven, dat by selver geopent hadde.
Jul. 15-24. Den 15. ende 16. dito bet garnisoen incomen, 't voet ende peerdevolck. -Den 24. heb-
ben de Engelschen weder in de Peterskerck geleert, ende in de Katryne sal de academie sijn.
Jul. 2&. Den 25. July opgetrocken: Ghysbert Peterssoon, Gerrit Janssen , Anthony de Gooyer, Jo-
Jul-26-ban Florissen. Den 26. July: Philips Ram, Dirck Jacobsen, Daniel Jelissen, Roelant Ge-
Jal. 27. 28. robulus. Den 27. July Willem Dircksen in de Weert, door de stadt getrocken. Den 28-in
Jul. 29. Lauwenrecbt opgetrocken. Desen dacb Vreeswijck gecasseert. Den 29. Vollenhoven. Den
Aug. 5.9. 5. Augustus Mansfelt door Wtrecbt getrocken met wagens ende geldt. Den 9. Augusty bet
Aug. 12. garnisoen gemonstert, 3 vanen ruyters ende 15 vendels voetvolck. Den 12. Mansfelt weder
in Wtrecbt geweest, doorgetrocken.
Aug. 16. Den 16. Augusty cen vrou van 3 soonen in de craam comen, in de Wittevrouwen steech, ende is doot met dese. - *
Aug. 23. Den 23. vijftien vendels weder gemonstert, ende twee vanen Franscbe ruyters, een En-
Aug. 28. gelscbe vaen ruyters. Den 28. Augusty Mansvelt weder door Wtrecbt na boven. Den 5pt. 25. 28.25. September de soldaten weder met vendels gecomen. Den 28. September Tyman van Wee, ende Suylen gecomen. Oct. 10. Den 10. October Jan Florissen burgermeester ende Deuverden bleven. Oct. 13. 16. Den 13. een placcaet afgelesen aengaende Licenten. Den 16 Hendrick Budt begraveiu Oct.26. Den 26. October een dieff gehangen. van 't hoff in de Katrynenkerck gebracht, aen de doctoren ende berbiers.
Oct. 30. Den 30. October die Armynianen gestoort op bet Janskerckhoff, tot de heer van der Horn. Nov 1. Den eersteu November bet garnisoen gemonstert In 't letste deser maent vele Armynianen gepant, ende dat goet in 't erffhuys gebracht T
|
||||||
|
(1) Zie de commissie voor Prins Frederick Hen- Zeelaud ca West - VriesUnd » Aitzema , fe 386.
rirk, aU StadWider over de provincic van Utrecht, Groot Placaatb. I* Vtft. F&tkaatb. I, 166 j a1» Gouverneur van Holland %
|
||||||
|
131
|
|||||||||||||
|
dat voor haer dueren geen gelt mocht gelden, want het niemant wilde copeu van desen ,
ende is noch van de verstooringe op 't PeterskerckhofF in May. , Den 13. December Ysaack Fredrick begraven in de Buerkerck, daer menichte van Ar- T)«c. J3.
mynianen medegingen. Op de wyse: Wtrecht ydoon.
|
|||||||||||||
|
Die trocken maer
Den s3 July. Op ora schoon te braggeeren, Eens alle jaer In costelicken kleeren , Maer waeckten met een warht By dagen ofte nacht In den lijt van 8 jaren, 1617. Doen cregen sy quartier tlenL?.Ct°~ Weder in {{ "todhuis fier
'sNachts te mogen voortvaren.
|
|||||||||||||
|
Wtrecht in 't sticht sijt ghy gelegen,
U cloeckheydt en trouwe en dient niet verswegen
Want goede wacht
En borgers eendracht,
By nacht en dageu f
Kan een stadt bewaren
Voor het beswaren
Des vyants aenslagen.
II.
Wtrecht u eer
Moot ick nu gaen vermondcn:
Hoe ghy nu weer
In trouheydt sijt bevonden,
Die men u nam
Over eenyghe jaren,
Doen men seer gram
U met volck ginck beswaren.
Ecn leger voor de stadt
Dat broch men daer seer radt
Om u soo te bedwingen,
En smeeten u ter neer
den 21 Meert. Met alio u geweer;
Het ware vreemde dingen
III.
Den 5 April. Cassecrden u
8 vendelen te s.imen.
Ed inaeckten nu
4 vendelen met namen,
|
|||||||||||||
|
IV.
|
|||||||||||||
|
In Sept Daerna noch meer
Ginch men u oock toomen:
Zes vendels teer
Worden noch aengenoomen
By 't gernysoen,
Die in de stadt noch lagen.
De borger coen
Moste dit al verdragen,
Die sach men waecken sacn
Al voor den Armyniaen,
't Is weert om te vertellen;
Maer de prins. seer valyant
Den 21. July f 1618. Maeckte haest aen een kant
Al dees snoode gesellen.
|
|||||||||||||
|
Den 24. July.Een ander wet
Ginck de prince maken,
Dat niet belet Worden soud' uwe taken 17* |
|||||||||||||
|
132
|
||||||||||
|
Elck vendel in sijn oordt.
Men sach lustich vier geven, En trock doen weer na buys. Met een sterck gedruys, Die acht vendels verheven, VIII.
Dees vendels acht
Sach men, al sonder falen r
Met goet eendracht,
Den Prins lustich inhalen,
Buyten die stadt
Togen hem te gemoete
Tot op het padt,
Daer sy hem heerlick groete.
Den tweeden Augusty
Quam door de burgery.
In *t jaer twintich gepresen
Geschiede dit seer goet,
Met eenen blyden moet,
Men sach het nooyt voor desen.
IX.
Noch nieerder, siedt,
Moet ghy u selven wagett In noodts verdriet In dese quade dagcn, Voor 't vaderlant Noch eenen tocht te doene; In trou bijstandt Trecken in garnis^ne, Na Zutphen en Doesborgh. Moet gy waken met sorch, Bevryden de landpalen, Ter eeren van den Prim Begeert van u deei winsch Wie sou dat cunnen smalen. |
||||||||||
|
In u vryheidt,
Die weder te beerven Als was gcseydt, In religie te sterven. Men leerdt u 't suiver woordt, Daer qunm van alien oordt Den28.July Veel volcks om te hooren, Ter predicatie stoudt; Men sack seer menichfout Van veele vruecht oorboren. VI.
U magistraet
Sach men doe weer oprechten,
Met goeden raedt,
U vier schutterye slechten.
Doil7.NoT.Acht vendeIs Vr00m
1618. Worden doen aengeschreven ,
Seer wellecoom
Was 't den Prins aengegeven ,
Die waken alle acht,
28. Mecrt ®et ouerten °P de wacht;
1625* Het stadhuis, Ntie en poorten Sijn u weer toevertrouwdt, Door gelooff, ionck en oudt En dat in alle soorten. VII.
Hierop men sach,
U monsteren te samen Met goet verdrach, Den 26. May Geroepen elck by namen, Om recht bescheidt Te weeten wie daer waren, Elck was bereydt; Men sach u straks vergaren, En trock met goet accoordt. |
||||||||||
|
1620.
den 2. Aug, |
||||||||||
|
1625.
|
||||||||||
|
133
|
|||||||||||||||
|
Met valsheydt gingen sraaden,
Dat sy sochten
In de missive Den vyant ;n te halen 1610. den J 30. Meert. En niet en dochten;
Maer als verkeerden dwaelen
Haer lasterden onrecht.
Sy als gelrouwe knecht
Bleven gcdult in 't lijden ,
£ti wachten met pazient
Dat alle haer ellend'
Keeren soud' tot verblijden.
XIII.
.....uas daer
Noch 3 vendels raarseerden
Een voor % jaer,
De ander weeder keerden;
Met blijdsckap groodt
Sach men se weep incoomen,
En geenen noodt
En hadden sy vemomen.
De vrouwen waren bly,
Sy cregen aen haer sy
Die mans met vreuchde weder.
Sy quamen na de stadt
Met trom en vendels radt
Van boven tot beneder.
XIV.
Nu heeren schoon
Wilt doch ons borgers geven
Des wijsheyds loon,
Daerom sy wagen 't leven,
Tot alien tijdt.
Oock goeden cappeteynen,
Ende die met vlijdt
Oock gchoorsaem sijn reyne.
|
|||||||||||||||
|
Daarop zijdt gy
Seer lustich ut ghetooghen ,
Lyber en vry,
U vendelen trotsch vloogen
Ter poorten ut,
Met seer goeda couragie.
Een groot gcluydt
Van dese pelgrymatie
Sach men al in die stadt
Van wijff en kinders radt,
Om elck adieu te seggen.
Sy a taken van het Iandt,
Reyckten maelkaer de handt,
'tWas niet om te weerleggen.
|
|||||||||||||||
|
25. Mecrt
1625. |
|||||||||||||||
|
XI.
|
|||||||||||||||
|
In Meert . . . . ,
D'eerste drie vendels trocken
Stolsteech poort ut,
'tGeschiede sonder jocken
Met pijp en trom,
Cruydt, loodf, en lonten brandcn
Seer grooten roem,
De vendels in hour handen.
't Ghescbiedc met verstandt,
Al voor dat vaderlandt,
By Goods woort te bewaren,
Tot spijt van den vyandt
Sulck eendracht in ons landt,
Dat mogen wy verclaren.
XII.
Nu kan men sien trouheydt
Der borgcr daden, Die veelc lien |
|||||||||||||||
|
V
|
|||||||||
|
*
|
|||||||||
|
13-i
|
|||||||||
|
Sy sullen a met nacm
Oock wesen gehoorsaem, Tot spijt van ons vyanden XVI.
In de maand May
Weder drie vendels vloghen;
De leste bey
Sijn oock doen utgetoghen,
Met schip en schuyt,
Stolsteech en Wittevrouwen
Vol wagens ut,
Daer veel op ryden souwen.
Een vendel van de Weerdt
Dat worde meed' begeerdt,
Met die lesten te trecken.
Sy en hebben niet gefaelt,
Daer in oock eer bchacldtr
Sonder daermeedt te gecken.
|
|||||||||
|
Op dat de borger ....
Voorgestaen wordt in recht, Door wijsheydt cloeck van raden , Soo dat wy, met verstandt, U dienen als een bant In alle hare daden. XV.
Nu sy gelooft te sijn,
In ander steden,
Elck voor haer hooft
Daer te waecken met vrcdcn;
Laet haer weerom
In Utrecht, hare steden,
Met vendeltrom,
Oock soo optrecken meede,
Opdat de borger wacht
Niet en worde veracht
In stede ofte landen.
|
|||||||||
|
B IJ L A G E N.
|
|||
|
'■:
|
||||
|
«© ;-■
|
||||
|
EXTRACTED
UIT HET
BESCHRYVINGE PROTHOCOL VAN DE RESOLUTIEN BY DE
HEEREN STATEN 's LANDS VAN UTRECHT OP DE
BESCHRYVINGEN GENOMEN. 1610.
|
||||||
|
JOVIS xxv. January 1610, post prandium.
Praesentibus : Berck ; Rheedej Zuilen , Goyer, Houflaken, Geres teyn, Rysenburch, Moers- bergen, Canter, Helsdingen. l_/e heeren burgemeesleren Canter ende Helsdingen verthoonen eene missive van dalo den ij.
February 1610, in 'sGravenhage by Syne Excell, gesfelt aen Jonckh. Johan van Zuilen Heer van der Zevender, schout der stadt Utrecht, daer by Syne E. gelast wordt, orarae de nyeuwe magistraet der stad Utrecht den behoorlijcken eedt van getrouwicheyt aff tc nemen, ende deselve in officio te stellen. Verclaerende de voornoenide heeren burgemeesteren, dat sy dienvolgende den gewoo- nelijcken cedt gedaen badden. Versochten alsulcx te verstaen, off de heeren genegen waeren met henluyden le besoignieren ? Is haere E. daer op geantwoort, dat de heeren staten, gesien bebbende de voorsz. missive van Syne Exc., haer met de goede meyninge van die heeren staten generael ende Syne Exc., daer inne aengetogen, conformeeren, ende alsulcx te vreden sijn met henluyden te besoigneeren. Behoudende derselven heeren staten ende een yeders gerechticheyt. VENERIS xxvi. January 1610.
Praesentibus: Berck, Rheede, Zuilen, Goyer, Houflaken, Rysenburch, Geresteyn, Moers-
bergen , Canter, Helsdingen, Wcede, Overraeer. ALsoo by de staten van den lande van Utrecht geresolveert is, te reraitteren ende af te stellen do
resteerende helfte van het huisgelt, nu eenige jaren tot stuyr van de gemeine saecko geheven, sulcx dat den termijn , die vervallen soude Paesschen toecomcnde ende voortaen nyet betaelt en sullen worden, mitsgaders oock de generale middelen op 't gemael, tot noch toe by den burgers geen backers sijnde betaelt, sulcx dat Tt selve nu Lichtmisse naest comende nyet verpncht, ende van dien tijt aff nyet betaelt sal worden; Soe wordt by desen den ontvangers van 't voorschreven huisgelt ende gemael, mitsgaders den collecteurs ende executeuren van der ghemeyne lands mid- delen gheordeneert, haer naer dien inhoud van desen te reguleeren, ende 't voorschreven huis- gelt ende gemael nyet mcer te raaenen, innen ofte ontvangen. Ende aengaende de renten op 't 18
|
||||||
|
136
|
||||||
|
voorschreven huisgelt versegelt, sullen die voornoemde staten versorgen, dat die uyt andere
dor gemeyne lants middelen betaelt sullen worden. Gedaen 't Utrecht den xxvi, January 1610. Is verstaen dat men de renten, op 't huisgelt gelicht, betaelen sal uyt de generate middelen.
De gecommitteerden der stadt Utrecht hebben seer ernstelijck versocht, dat men de vier
waehtraeesters haer geweer soude doen afleggen, alsoe daeromme onlasten onder de burgerye ontstaen. Daerinne ora beterswille bewillicht is tot naerder ordonnantie. De geeligeerden ende ridderschappen sustineren, dat men de middelen op Tt gemael binnen de
andere steden ende ten platten lande, nae proportie van de verminderinge binnen Utrecht te doen, oock sal verminderen. Ende is 't selve alsoo behoorlijck bevonden. De secretaris heeft wederomme eernstich versouck ende vermaeninghe gedaen, ten eynde de
heeren staten believen haer te versien van een goet advocaet, alsoe het hem nyet mogelijek is, gelijck by dickwijls geclaecht heeft, dien arbeyt langer alleen te dragen. MARTIS xxx. January 1610.
Praesentibus: Zuilen, Berck, Eck, Goyer, Houflaken, Rysenburch, Geresteyn, Moers-
bergen , Canter, Helsdingen , Hardevelt. Sijn eenighe harde kijffachtige propoosten gevallen, daermedede vergaderinghegescheydenis(l).
MERCURY xxxi. January 1610.
Praesentibus: Zuilen, Berck, Goyer, Eck, Houflaken, Rysenburch, Geresteyn, Moers-
bergen, Canter, Helsdingen, Hardevelt. Op 't aengeven van de heeren burgemeesteren der stadt Utrecht, versouckendedattehenluyden
den xxv. deser gegevenen [brief] verandert te worden, sonder eenyge extensie ofte clausule daerinne te gebruicken, maer dat die maer inne soude houden, met drie ofte vier woorden, datde staten te vreden sijn met henluyden te besoigneeren : Is by de twee eerste staten geantwoort: dat datte behoorlijck aengestelt was, conform haerluyder meyninge, ende daeromme by deselve per- sisteerden. Daerop die voornoemde burgemeesteren verclaert hebben, dat sy nyet en verstonden henluyden eenyge acte van die staten nodich te wesen : Begerende daeromme, dat de voors. acte van den xxv. January gecasseert souden worden; Ende dat dit te geringh was om te ditticulte- ren, datter noch al veel meerder ende swaerder saecken voor handen waereu, daer men hen in soude moeten accoramoderen. Op de memorie overgelevert by den cameraer van den Hinderdam, inhoudende eenyge ge-
breecken, die aen den Hinderdam noodich gerepareert dienen, is geappointeert: Die staten, ge- hoort het aengeven van den cameraer van den Hinderdam, ende daer uyt verstaen hebbende de nodicheyt deser rcparatien: Ordonneren denselven cameraer, de reparation hier inne gespecifi- cecrt te doen doen, ten meesten oirbaer ende minsten costen, sunderlinge regard nemende dat het bout goet sy, dat dacrtoe gebruyckt sal moeten worden. |
||||||
|
(1) Dit is allcs wat or over dien dag geuotulcerd staat, Vcrgehjk daarraede de Kronrjk , bicrboven bladz. 12*.
|
||||||
|
139
|
|||||
|
LUNAE v. February 1610.
Praesentibus: Zuilen, Berck, Goyer, Eck, Houflaken, Rysenburch, Geresteyn, Moersbergen. Omme met Syne Excell. ende de heeren gecommitteerden van cle heeren staten generael over de voorgevallene swaericheyden binnen Utrecht te communiceren, zijn gecoramitteert de heeren Berck, Goyer, Rysenburch ende Moersbergen, met den secretaris Ledenberch. Op *t aengeyen van den subst. secretaris der stadt Utrecht, Cornells de Goyer, nopende t
verlengen van den Bedach, ter oorsaecke van de peerderaerckt: Is goetgevonden die acht dageu langer uyt te stellen, ende die steden ende officiers daervan te adverteren. MARTIS vi. February 1610.
Praesentibus: Berck, Zuilen, Rheede, Goyer, Eck, Houflaken, Rysenburch, Moersbergen, heer van Amerongen, Geresteyn, Canter, Helsdingen, Wecde, Overmeer, Hardevelt, Peter Franssen, Grootvelt ende meer andere van Amersfoort. Op de memorie van de vrouwe van St. Servaes is geappointeert: Die van de ridderscliappn consenteeren ende authoriseeren de remonstrante, ten fyne als in desen , tot laste van den con- vente, op losrente tegen den penninck xx ofte xvm, te lichten die somrae van duysent Carolus gulden , mits dat deselve soe haest weder affgelost worden als mogelijck wesen sal. Omme Syne Excell. van sijn logeraent tot in de vergaderinge te conduiseren , sijn gecominit-
teert de heeren Goyer, Moersbergen ende Canter. Compareerde Syne Excell. mitsgaders de heeren gecoramitteerden van de heeren staten generael,
ende hebben overgelevert haere brieven van credentie van de H. M. heeren, die staten generael der Vereenigde Nederlanden. Ende, nadat deselve gelesen wacren , hebben gedaen de begroe- tenisse van wegen de heeren staten generael, met aenbiedinghe van alles goets, ende voorts, dat Syno Excell. ende haere E., op 't versouck van de heeren staten van Utrecht, ende door last van de H. M. heeren staten generael, alhier gecomen sijn, omme de ontstaene commotien ende misverstanden, 'thaerer aller leetwesen binnen Utrecht verresen, te assopieren, daertoe sy bereytsijn, alle vlijt ende neersticheyt aen te wenden, ten eynde 'tselve soo haest mogelijck ge* schieden mag; alsoe de heeren staten generael verstaen, dat 'tselve met den eersten dient gedaen, om die quade ende wangunstigen de hope te benemen, van yet argers in den staet van desen lande ende de religie te molieren. Versochten, dat die staten middleretijt op de consenten wilden. resolveren , ende de generale middelen in de provincie van Utrecht esgalieeren met die van de andere provintien. Recommendeerende sunderlinge 't consent tot subsidie van die saecke Yan Cleve, daer aen dese landen soe veel gelegen is ten aensiene van situatie ende nabyheyt, besetten- de twee der voornaemste rivieren, als om de behoudenisse van den pas ende traflijcqueopDuytschlant, ende sunderlinge dat nyet en diene te comen aen den huyse van Oostenrijck. Begeerden op al- les spoedige resolutie, ende dat die staten haer gecommitteerden ter vergaderinge van do heeren ttaten generael wilden seynden, daermede die quaede geruchten van dese commotie by de co- ningen van Vranckrijck ende groot Bretaigne, ende andere princen ende republijcque, met de- welcke deze landen in alliantie sijn, grotelijkx sullen cesseren, ende eenen yegelijcken geloven, dat dese misverstanden den staet van den lande nyet en raecken, ende van geen importance en 18*
|
|||||
|
HO
|
|||||
|
sijn. Wnerop Syne Excel!, ende den voornoemdc heeren gecommitteerden geantwoort is: Dat
hare rompste den staten seer aengenaetn is, dat sy daeromme Syne Excell. ende de heeren ge- committeerden bedancken , voor dat sy die moeyten van hier te comen , in desen moeyclijcken ende onbequaemen wintersaisoene aengenomen hebben, ende op haere propositie soo spoede- lijcken sullen resolveren, als mogelijck wcsen sal. MERCURY vii. February 1610.
Praesentibus: Bcrck, Zuilen, Goyer, Eck, Houflaken, heer van Ameronghen, Rysenburch, Moersbergen, Canter.. Helsdinghen, Weede, Overmeer, Hardevelt, Peter Franssen ende andcren van Amersfoort; Breul, Vonck van Rhenen, N. van Wijck, Zas van Montfoort. Op ft aenhouden van den secretaris, omme geadsistcert te sijn van een goet advocaet, is ge- wyt dat men 't selve loopende dese beschryvinge sal affdoen. Is geconipareert Johan Dier, pander van den hove, ende heeft geinsinueert twee arresten op
dc heerliekheyden van den grave van Cuylenburch, in den lande van Utrecht gelegen. Daerop hem geseyt is: dat hy levere copie van die acte ende appointen met syne relatie. Op de rcqueste van die waersluyden van den Diemerdijck, is geappointeert, ten fyne als in
desen! Worden versocht ende gecommitteert de heeren van Loenersloot ende meester Peter
van Leeuwen, raedt in den hove provinciael van Utrecht, sonder dat men verstaet hiermede te
willen treden in eenyge nyewicheden van wtleggingc den Hinderdam ende andcren, in desen
aengelogen.
VENERIS ix. February 1610.
Praesentibus: Berck, Rheede, Goyer, Zuilen, Eck, Houflaken, Rysenburch, Geresteyn,.
Moersbergen, Canter, Helsdingen, Buth, Weede, Hardevelt, Peter Franssen ende anderen
van Amersfoort; Breul, Vonck van Rheencn, Ommeren van Wijck, Zas ende Jan Jorrissen
van Montfoort.
Sijn geconipareert de heeren Jor. Joost van Ghiessen, amptman van Bommel ende Tielreweert,
doctor Sebastiaan Egberts, gewesen burgeraeester der stadt Amsterdam, ende nu gecommitteerde
raedt van dc heeren staten van Hollandt, Aelbert Joachim, gecommitteerde ter vergaderinge van
wegen de heeren staten van Zeeland, Ristre van Ringie, grietruan van Westongerdeel, raedt
van state, ende George de Bye, heere van Albrantswaerdt, thesaurier generael van de Vereen.
Nederl., gecom. van de U. H. staten generael, ende versochten: Dat dese vergaderinge niet
nae gewoonte soude willen vertrecken, maer by den anderen blyven, tot dat het besoigne afge-
daen mochte worden. Daerop haere E. geantwoord is, dat men 't besoigne vordert en vorderen
eat soo veel mogelijck ( maer dat de staten noodzakelijck morgen ende maendach 't buys moeten-
wesen, om rapport te doen, dan dynsdage 'smorgens vroech weder hier sullen sijn.
VENERIS ix. February 1610, post prandium.
1. Copie cener missive van de staten generael, op ondersland voor Cleve aendringende, in
duto Decemb. 1609. N. S. * 2. Copie eener missive van de staten generael, in dato 4 January 1610. N, S. over het
nlfdo onderwerp. |
|||||
|
MI
|
||||||||||
|
MARTIS xiii. February 1610,
* Verdiepinge van de Eera. Advocaet. MERCURII xiv. February 1610.
Praesentibus : Berck, Rheede, Zuilen, Goyer, Eck, Houflaken, Rysenburch, heer van Ame- ronghen, Moersbergen , Geresteyn , Canter, Helsdingen , Overraeer, Weede, Hardevelt, Peter Franssen ende anderen van Amersfoort, Breul, Vonck van Rheenen, ende van Wijck, Zas van Montfoort. Op de requeste van de vrouwe douwagicre van Zuilen, ende de heere scbout deser stadt, nopende de surprinse van de Lombard, sal men de saeck bouden in state drie ofte vier dagen, omme die te ondertasten ende met den anderen naerder te spreecken. HERCURII xiv. February 1610, na den noen.
Praesentibus: Berck, Rbeede, Zuilen, Goyer, Eck, Houflaken, Rysenburch, Moersbergen. Is de advocaet Cuyck binnen untboien , ende versocbt, den geeligeerden ende ridderschappen voor behoorlijck salaris te dienen in sommige saeck en, daer inne sy hem sullen begeeren te ge- bruycken , tot voorstant van haer ende der lands gereehtichheit. Daer inne hy bewillicht heeft. Daer naer is gelezen de requeste van de weduwe van den overleden heere schout, mitsgaders
van den jegenwoordigen schout, nopende het overschot van de Lombart, met het contract in den jaere 1597, tusschen de magistraet der stadt Utrecht, ende den Lombard gemaeckt, omnio eene bequaeme deductie daer op te maecken. Sijn oock gelesen de poincten by de acht borgerhopluyden aen de magistraet overgegeven,
ende voorts by de magistraet aen Syne Excellence, ende by deselve Syne Excellence den staten ter banden gestelt, ende eenyge annotatien daerop gedaen. BESCHRYVINGE JEGENS DYNSDACH DEN VI. FEBRUARY 1610. (I).
L
Omme te committeeren een bequaem persoon, wesende van de gereformeerde religie, tot
advocaet van de staeten.
II.
Item omme te hooren lesen de poincten by de borgerhopluyden ende gecommitteerden van de burgerye aen de magistraet der stadt Utrecht overgelevert ende daerop met Syne Excel!, ende de heeren gecommitteerden de H. BE. heeren staten generael te adviseeren. III.
Item omme te disponeren op de poincten begrepen in voorgaende beschryvinge. den i. Febr. 1610 Gedeput.
|
||||||||||
|
(1) De beschrijvingsbrieven , in het Nelhock voor-
lomende, zijn van Heine aanteetemngen vergezeld , di* grootendeeU iu dc dagelijkjche hier medegedeelde |
||||||||||
|
protocollcn , worden herhaald , wij pM dm de ««-
Bte stilzwijgend roorhij. |
||||||||||
|
w m
|
||||||||||
|
142
|
|||||
|
JOVIS xv. February 1610
Praesentibus: als op 't ir. point.
U gelesen de missive van de hecren staten generael van den xxu. February 1610, stilo novo, nopende de legatien in Vranckrijck ende Groot-Bretaignen. JOVIS xv. February 1610.
Praesentibus: Bercle, Goyer, Rheede, Houflaken, Rysenburch, heer van Amcronghen.
Moersbergen, Geresteyn. Gelesen de rcqueste van de vrouwe weduwe van den heere schout Za. Ende van den jegen- rvoordigen schout van Utrecht, dolerende over de ordonnancie des magistraets van Utrecht te- gens hemluyden gegeven , nopende de restitutie van bet overschot van de Lombard, ende goet - gevonden, Syne Excell. by schriftelijcke deductie te doen verstaen 't recht van de staten ende usantien tot noch toe geobserveert, met versoeck , dot Syne Excell. gelieve die van de magi- straet te bewegen, met hacre proceduren op te houden, ofte emmers vry te laeten den wech van justitie, ten eynde die voornocrude heere schout hem macb addrcsseeren aen den hove, met ad- junctie van den procureur generael voor 't interest van de domeynen. Ende omme 't selve aen Sync Excell. over ende mede aen te dienen, dat by de twee eerste
staten ende vier steden gecommitteert is, omme met Syne Excell. te confereeren op de voorge- vftllene swaericheyden binnen Utrecht, sijn gecommitteerd de heerende Goyer ende van Geresteyn. Sync Excell. is op syne begeerte ter banden gestelt de reeckeninge des heeren van Braei*-
kel." VRYDACH xvi. February 1610.
Sijn de gecommitteerden van de geclegeerden ridderschappen ende de steden in conferentie ge-
weest met Syne Excell. ende gecommitteerden van de heeren staten generael, ende sal de heer Joachim seynden het abbrege van de poincten by de borgerhopluyden overgegeven, omme daerop gebesoigneert te worden. Oock te doen schryven de instructie voor de ordinaris gedeputeerden ten tyde van Mr. Floris Thin gemaeckt. VENERIS xvi. February 1610.
Praesentibus: Berck, Rheede, Goyer, Eck, van Houflaken, Rysenburch, heer van Ame- rongen, Geresteyn, Moersbergen, Hardevelt, Peter Franssen, Breul, Vonck van Rhenen, Cleef, Ommeren , van Wijck, de Man, Zas van Montfoort. Gehoort het aengeven van den secretaris Leerdam, nopende datte die magistraet van Utrecht begeert van de twee eerste staten: Is goetgevonden 't selve te overvvegen met Syne Excell. ende de gecommitteerden van de heeren staten generael. Ende ingevalle die goetvinden, dat de ver- sochte aete volgende 't concept van de magistraet gegeven worde, dat men sich alsdan daermede sal conformeren. Ende sijn inne 't geene voorscreven is Syne Excell. ende gecommitteerden te communiceren, gecommitteerd de heeren Eck, Houflaken ende Moersbergen met den secre- taris. |
|||||
|
143
|
|||||
|
ZABATH xvir. February, post prandmm.
Praesentibus : Bercfe, Goyer, Eck, Houflaken, Rysenlmrch, heer van Ameronghen , Gere- steyn, Moersbergen, Hardevelt, Peter Fran sen , Breul, Vonck, Cleef, Ommeren, Zas. Be gccommitteerden, desen morgenstont by Syne Excell. ende gedeputeerden van de heeren sta- ten generael geweest sijnde, rapporteeren, dflt sy Let concept van de acte by den secretaris Leerdam gisteren overgebragt, die de magistraet begeert van de twee eerste staeten Syne Excell. ende die voorschrevene gedeputeerden hebbea gecomuniceert, ende dat deselve, insiende de te- genwoordige gesteltenisse van den tijd ende saecken, goetvinden: Dat men die van de magi- straet de voorsz. acte accomodeere; daer raede de heeren staten haer geconformeert hebben. Ende is de voorsz. acte die van de magistraet van Utrecht, comforiu haer eygen concept, gege- ven, luydende als volcht: Die twee leden van de staten enz. Gesien hebbende de nominatie, by de gemeente van Utrecht
ofte hare gecommitteerden gedaen, ende approbatie by Syne Excel!, als stadhouder met advijs ende bewiilinge van de staten generael daer op gevolcht, approbeert ende ratificeeren deselve roor soo veel in hun is, ende des noot sy. Den xvu. Febr. 1610. Is gelesen de nominatie van de magistraet tot Rhenen, ende daerop geadviseert.
MERCURY xi. Aprilis 1610.
Praesentibus: Berck, Schade, Eck, Goyer, heer van Ameronghen, F. van Houflaken, Geresteyn, Hardevelt, Vonck, Adriaen Dircks van Rhenen, Ommeren van "Wijck. Isherlesen de capitulatie tot Jutphacs gemaeckt. Ende sijn gecommitteerd de heeren de Goyer, de heer van Houflaken, ende uit elck van de cleyne steden eene, omme de heeren van den sta- ten te versoucken, dat haer Ed. gelieve by de handt te nemen de Yoldoeninge van de voorschre- ven capitulatie, ende nopende de bewaernisse van de stad Utrecht ende wachte derselve conform de resolutie van de H. M. heeren staten generael. Deselfde sijn mede gecommitteerd omme Syne Excell. graeft" Ernst van Nassau te saluteren,
ende met Syne Excell. te cornmunioeren, nopende de bewaernisse van de stadt van Utrecht, ende de wachte derselve, al conform de resolution van de H. M. heeren staten generael. CAPITULATIE TE JUTPHAES.
. Usoo Syne Excell. Graef Henrick Nassau ende den raedt van state, door last ende authoriteyt
van de H. M. staten generael gecomen wesende tot Jutphaes, voor Utrecht, tot rechtinge van de
alteratie tot Utrecht verresen, daeromme tot diverse reysen mette gedeputeerden van de burge-
meesteren en schepenen ende raedt derselve stadt, in serieuse communieatie geweest sijnde, de-
selve gedeputeerden onlancx daerom waren vertrocken, aen die voorschreven staten generael,
dewelcke op haer aengeven gelet hebbende, Syne voorsz. Excell. graef Hendrick ende raedt van
state heure resolutie hebben overgeschreven ; Soo eest: dat volgens deselve resolutie van H. H. M.
■ de voorsz. Syne Excell. ende raedt van state verclaeren mits dese: dat alle 'tgheene sedert den
»xxi. January, stilo veteris, lestleden ende oyt te voren in deselve stadt, uyt saecke van de be* ■ roerte, is gepasseert, van wegen den heeren staten generael ende staten van Utrecht sal wordea
|
|||||
|
u\
|
|||||
|
gestelt in volcomen vergetinge, ende gehouden als nyet ghesciet, ende dat nyeiuand, van wat
qualitcyt ofte conditie hy sy, in persoon ofte goederen, ter oersaecke van dien sal worden agter-
haelt, misseyt ofte misdaen in eenyghe manieren. Dat mede de heeren statcn van Utrecht, le-
aden ende officiers van dien ende de magistraet derselve stadt sullen by eenen yegelijck worden tbehoorlijck crkent ende gercspecteert, sonder deselve met woorden ofte wercken eenigzins te roercn ofte molesteren , als p. piue van als pertubateurs der gemeene ruste aen lijf ende goed gestraft te worden; improberende alle 't geene dat ter eenre of andere syde, by woorden ofte
schriften, injurieuselijcken is wtgcworpen. Yoorts, dat ook voor Remigy toecomende geene veran-
»deringe in de magistraet en sal worden gedaen, mits dat de questieuse poincten ten wedersyden gemoveert, sullen gestelt worden tot kennisse ende decisie van de heeren ambassadeurs der co-
ningen van Vranckrijck ende Groot-Brittanien , van de Ho. Mo. heeren staten generael, Syne
Excell. ende den raedt van state. Dat de magistraet van Utrecht oock heure gedeputeerden sullen
senden in de vergaderinge der voorschreven heeren staten van Utrecht, gelast omme mette an-
»dere Icden van de staten van Utrecht te besoigneren ende resolveren, 't sy of sy binnen oft buyten deselve stadt heure vergaderinge houden. Ende dat solemnele acten van submissie te we-
»dersyden binnen Utrecht sullen ingeslelt werden. Oock dat de compaignien onlancx binnen Utrecht opgeroepen, sullen terstond afgedanckt worden, ende dat in deselve plaetse ter ver-
»seeckertheyd der stadt, agt compaignien,in de stadt sullen ontvangen worden, boven de twee compaignien, die onlancx daeruyt gctrocken sijn. Actum vr. Aprilis 1610.
INTERPRETATIE VAN ZEKER ARTIKEL.
»Gehoort 't geene desen namiddach by de heeren gedeputeerden der stadt Utrecht isgepropon-
aeert, Syne Excell. graef Hendrick ende raed van state, verclaeren: dat in de instructie hem by
»de Ho.Mo. heeren staten generael tot dese expeditie gegeven, nyet een woord, veel min eenigen »last, is gegeven van eenyge forten binnen ofte omtrent de stad Utrecht te maecken, noch ook ■ van de burgerye te ontwapenen, dat sy ook, noch voor, noch nae, daer van noch eenyge ver- raaninge en hebben gehoord. Ende dat de compaignien, die daer binnen sullen trecken, sullen
i» sijn snlcke soo die nu sijn ende te velde gebruickt worden." APPROBATIE DER STATEN.
De staten 's lands van Utrecht gesien de bovengeschreven capitulatie ende interpretatie van
Syne Excell. prince Hendrick van Nassau ende de raedt van state, hebben deselve alle haere pointen geapprobeert, ende geadvyseert, gelijck sy die approberen ende advyseeren by desen, verclaerende insgelijckcn haere meyninge nyet te wesen: dat in ofte omtrent de stadt van Utrecht ecnich casteel otte fort geleyt, ofte dat de burgers ontwapent sullen worden. Gedaen in den dorpe Jutphaes, den xxvm. Martii 1610, stilo veteri. APPROBATIE VAN DE MAGISTRAET.
t Gesien by dc magistraet der stad Utrecht de bovengeschreven resolutie ende respective ver-
claeringhen, ende mede gelet op dc acte van de H. M. heeren staten generael der Vereenichde
. Nederlanden. in dato iv. Aprilis 1610, waerby die gedeputeerden der stad Utrecht veraffge- |
|||||
|
ltt
|
|||||
|
> scheyt worden, dat sy hemluyden souden hebben te transporteeren naer Jatphaes, by Syne
Excell. graef Hendrick van Nassauwen, den raedt van staten ende den heeren staten van Utrecht,
■ omme aldaer, op het geproponeerde van de voorschreven gedeputeerden, antwoort ende bescheyt te ontvangen, 't welck mette voorsz. resolutie ende acte van verclaeringhe geschiet is: Hebben,
»nae voorgaende communicatie mette agt borgerhopluyden ende de burgery tot crijgsraed ge- committeerd, de bovengeschreven resolutie ende acte van verclaeringe aengenomen ende gheac-
»eept«ert, gelijck sy desclve aennemen ende accepteeren by desen. Actum ter vergaderinge van »den Tayde der stad Utrecht, op den stadhuyse aldaer, op den xxix, Marty 1610, stilo veteri. »My secretaris present. J. de Leerdam. Ende, alsoe de staten op 't accoord tot Jutphaes gemaeckt nu weder in de stad gecomen sijn ,
is goetgevonden, dat de eerste vergaderinge van de staten deso reyse geleyt sal worden door den raed van state. JOVIS xii. Aprilis 1810.
Praesentibus : Scbade, Zuilen, Goyer, Eck, Houflaken, H. van Ameronghen, Rysenburch, Geresteyn, Canter, Helsdinghen, Buth, Hardevelt, Vonck, Adriaen Dircks van Rheenen, Orameren van Wijck, Corn, secretaris van Montfoort. Sijn gecompareert de heeren rayde van stale, naemelijck de heeren Caldenbach, Bor, van Amcronghen, Crus, de Bye ende Huygens, ende hebben eerst gerccommandeert het aennemen van de compaignie van den cappitein Setton, de quote van Cleeff ende 't aennemen van den staet van oorloge. Hebben daernaer Yersocht: dat de heeren staten van Utrecht ende magistraet haer willen dis-
poneren tot eenicheyt ende onderlinge vruntschappe met den anderen, ende committeeren, die haer in den Haeghe sullen vervoegen, omme te vorderen de decisie van de differentiale poinc- ten, aen de heeren staeten generael gesubmitteert. Is geresolveert ende geantvvoordt: Dat men, nopende de compagnie van Setton ende andere
compagnien, mitsgaders 't secours van Cleve lasten sal, de gecommitteerden ter vergaderinge van de heeren staten generael te seynden, omme daer aff metten heeren staeten generael te handelen. Ende aengaende de poineten differentiae!: Dat men verhoopt hem tot eenicheyt te sullen bege-
ven, ende van meyninghe is te committeeren, die de uytinghe van dien in den naghe sullen vervolgen. Die van der stadt hebben nopende de commissie rapport genoraen tot morgen. Op de missive van de heeren staten generael, nopende 't redres van den cours van den gelde,
is verstaen : Dat men, omme daer over te besoigneren, lasten sal den gheenen die van wege dese provintie aldaer is comparerend. JOVIS xii. Aprilis 1610, post prandium.
Praesentibus: Schade, Zuilen, Goyer , Eck, II. van Amcronghen , Houflaken, Rysenburch > Geresteyn, Hardevelt, Vonck, Ommeren, Johan Jorissen van Montfoort. Gedelibereerd op de propositie van den rayde van state, omme te committeeren tot vervolck van den. pointen differentiae], verbleven ter decisie van de heeren staten genorael, is goetgevonden; 19
|
|||||
|
m
Voor alle andere besoigncs, de pointen diSerentiael te doen videren, ende omrae haer tot dien fyne
neffens den raedt van state in den Haghe te vervoughen, endo de gerechtigheyt van de staten te remonstreren, sustineren ende voorts te doen dat tot meeste verseeckcrtheyt, rust ende eeni- eheyt strecken mach ; sijn gecommitteerd de heeren Sehade, Goyer, de heeren van Ameron- ghen ende Tan Houflaken, ende geresolvecrt: Dat men schryven sal aen de vier steden, ten eynde haer E. gelieve mede te committeeren, die ghecnen die sulcx geweest sijn ofte anderen in haer plaets. Ende is de sccretaris gelast ende gecommitteert, met de voorschreven heeren len fyne voorseyt, te reysen ende besoigneercn , die oock tot haerluyden assistentie sullen ver- soecken de advocaet Mr. Thyman van Cuyck. Sijn gecommitteerd de heeren Eck ende de secretaris, omme den rayde van staten de voor-
schreven resolutie te adverteeren. VENERIS xiii. Aprilis 1610.
Praesentibus: Sehade, Zuilen, Goyer, Eck, Houflaken, heer van Ameronghen, Rysenburch,
Geresteyn, Canter, Helsdinghen, Buth, Hardevelt, Vonck, Omuieren, Adriaen Dircks van Rhenen , Jantsonii van Montfoort. De heeren gecommitteerden van de stadt Utrecht gevraecht, off by de magistraet derselven
stadt gecommitteert is, om te bevorderen de decisie van de pointen differentiael, daerop haere E. gisteren rapport genomen hadden. Is daerop by haer E. verclaert: dat 'teompromis eerst moet worden ingestelt. Ende dat sy alvorens begeeren, dat op 't point van de beschryvinge, omme te committeeren ter vergaderinghe van de heeren staten generael, gedisponeert worde. Ofte dat de heer van Moersbergen gehouden sal wesen, in de vergaderinge van de heeren staten generael, op te staen, als van de quaestieuse poincten gehandelt sal worden, mogende lyden dat hy in an- dere saecken sal blyven sitten. Ende dat sy anders in 't compromis nyet en begeeren te con- senteeren, dan met die conditie. Compareert den raedt van state, ende versouckt te verstaen off de heeren staten gecommit-
teert hebben, omme de uytinghe van de pointen differentiael in den Haghe te bevoirderen, volgende de gedaene submissie. Is daerop by de twee eerste staten verclaert, dat sy de haeren sullen gereet hebben. Die van der stadt hebben verclaert, als hier boven geteyckent is. Ende is den raedt van state versocht, het compromis te willen concipieeren, d'welck by haer E. aen- genomen is. Andermael by den raedt van state omgevraecht, is dese mael ende om gevoegelijckheidswille
geconsenteert, dat die heer van Moersbergen sal opstaen, als men ter vergaderinge van de heeren staten generael van die poincten differentiael sal handelen, ende anders nyet. Is geordonneert de uytschryvinge van de quotisatie, ende 't selve gedaen te worden naer
ouder gewoonte. * Quotisatie.
VENERIS, xm. Aprilis 1610.
Praesentibus: Sehade, Zuilen, Goyer, Eck, van Amerongen, Rysenburch, Canter, Hels-
dinghen, Buth, Yyanen, Hardevelt, Bouck, Ommeren, Adriaen Dirckszoon van Montfoort. De raedt van state communiceert Jt concept van de acte van compromis, gementioneert in d« qanitulatie tot Jutphaes gemaeckt. Luydende als hier nae volcht: |
||||
|
M7
|
||||||
|
Alsoe, in de maent January roorleden, binnen de stadt van Utrecht seecker alteratie ontstaen,
ende oversulcx tusschen de heeren staten 's lands ran Utrecht te eenre, ende de alsdoen ge-
stelde magistraet ter andere syden, seeckere differenten sijn verresen, totter welcken beslich-
»tinge eerst hy Syne Excell. met eenyge gecommitteerden, soe uyt de vergaderinge der H. M. JL »staten generael als raedt van state, binnen de voorschreven stadt Utrecht ghearbeyt sijnde, »corts daernae noch binnen de stadt Woerden de heeren ambassadeurs van de coningen van Vranckrijck ende Groot-Britanien, de H. M. heeren staten generael, Syne Excell. ende raedt
■ van state gecomen sijn. Daer alsdoen (daertoe beschreven sijnde) mede compareerde die geeli- geerde ridderschap ende gedeputeerden der stadt ende steden van Utrecht, welcke geeh'geerdc
ridderschap ende oock de vier steden alsdoen bewillichden, alle de differentiale poincten te
submitteeren, ter decisie van de voorschreven heeren ambassadeurs der H. M. H. H. staten ge-
nerael, Syne Excell. ende den raedt van state. Ende dat oock eyntlijck noch de voorschreven
magistraet ende geineente der stadt Utrecht raede daer toe bewillicht hebbcn. Soe eest: dat
volgens d'acte van accoordt by Syne Excell. graef Hendrick van Nassau ende de voorschreven
raedt van state, (als by de H. M. heeren staten generael tot reck tinge der voorschreven alteratie
»gecommitteert sijnde) van den vr. deser maent Aprilis, ende by de heeren staten 's lands van Utrecht den xxvm. Martii, ende de magistraet derselve stadt den xxix. Martii 1610, Leydc
stilo veteri, geapprobeert. De voorschreven heeren staten 'slandts van Utrecht, ende de voor-
schreven magistraet der stadt Utrecht, soe voor hun, als voor de gemcente derselver siadt,
verclaert hebben ende verclaeren by desen vryvvillichlijck, dat sy alle alsulcke differenten ende
quaestien als ter wedersyden mogen sijn gemoveert, ende dewelckc ondcr behoorlijcke signa-
turen of anderen volcomen last sullen worden gespecificeert ende gecxhibeert, gantsch ende
gehcellijck, submittcren ende stellen tot volcomen kennisse, decisie ende beslicht van de vtorsz.
heeren ambassadeurs van de voorschreven hoochgemclde twee coningen, de If. M, heeren staten
generael, Syne Excell. ende raedt van state. Belovende op cer ende vromicheydt fallen tyden
van weerden te houden , naetecomen ende stricktelijck te achtervolgcn, alle 't gheene by de-
selvc alsoe gcordonneert, uytgesproken ofte gedecidecrt sal sijn."
Daerop die van der stadt Utrecht insisteren, dat de poincten differentiael ter Wedersyden ge-
specificeert ende gewisselt behoren te worden. Die geeligeerden riddderscbappen ende steden seggen, nyet dienlijck noch van node te wesen, die speeificatie alhier binnen Utrecht te doen, om in geen nieuwe alteratie ende onlusten te geraecken. Dat die poincten differentiael heur ge- nouch bekent ende verclaert sijn, by het doen van de submissie binnen Woerden. Dat de hee- ren staten generael by dese saecken mede geintresseerd sijn, ende dat het die van der stadt nyet prejudicabel en is, dat het in den Hague geschiedt, alsoe de heeren staten generael dis- creet genouch sijn , omme henluyden op alles te horen. Daerop sy versocht hebben copie van t geconcipieerde compromis, raitsgaders acte van dat de beer van Moersbergen opstaen sal, als men van de differentiale poincten handelen sal, omme morgen te thien ure den raedt daerop te doen laeden, ende t'elf uren rapport te doen. |
||||||
|
13'
|
||||||
|
148
|
|||||
|
ZABATH xiv. Aprilis 1610.
Praesentibus : Schade, Zuilen, Goyer, Eck, H. van Ameronghen, Houflaken, Rysenburch, Geresleyn, Canter, Helsdinghen, Buth, Ommeren , van Wijck, Jantsonii. Is wcderomme gccompareert de raedt van state, ende heeft versocht, dat de heeren staten haer souden willcn accoramodeeren in yt accepteeren van het compromis, gelijck 't selve by den raedt van state is innegestelt. Daerop by de gecommitteerden van de stadt Utrecht is overgele- vert sceckere acte van resolutie, innehoudende als bier na volcbt: ■ Be magistraet der stadt Utrecht, gehoord hebbende het rapport van Jonker Lirck Canter
ende van Henrick van Helsdinghen, burgemecsteren, mitsgaders Henrick Buth, schepen der
stadt Utrecht, op gistcren ter vergaderinge van de E. M. heeren staten 's lands van Utrecht,
by de magistraet gedeputeert, ende hooren lezen hebbende het dubbelt van de acte van sub-
■ inissic, by de E. M. heeren rayden van state geconcipieert, ende in do voorsz. vergadering
*over(;egeven , verclaren wel te vreden te sijn de poincten difFerentiael, te vvedersyden gemo- vcer, in conformite van 't verdrach in Jutphaes geniaeckt met Syne Excell. prince Hendrick
van Nassauwen ende die E. heeren rayden van state te submitteren, ende daervan te passeren
acte, in sulcke vorme als die by de heeren rayde van staten geconcipieert ende overgelevert is,
uytgesundert, dat in de voorsz. acte nyet gebruyckt en sal worden de qualite van de heeren
staten 's lands van Utrecht in 't geheel, maer alleen van de twee ledcn ende cleyne steden.
■ Ende dat oock de cleyne steden , gesien hebbende de poincten differentiae!, by de magistraet
gemoveert, sullen hebben verclaert in wat poincten sy hemluyden tegens de magistraet ofte
tegens de twee cerste ledcn van staten in 't submitteeren party souden houden, om 't selve,
gesien de voorschreven acte van submissie, daernae gedresseerd te worden. Dat oock, alvorens
do voorschreven acte van submissie te passeren, de voorschreven twee leden gehouden sullen
wescn, de magistraet te geven de poincten differentiael, die baer E. aen haer syde gesubmit-
leert souden willen hebben, gelijck haer E. opening gedaen is van de poincten differentiael,
by de magistraet ende gemeente gemoveert, ende die de magistraet te vreden is noch ander-
mael over te leveren, opdat nyet alleen de magistraet hebbe te overwegen, offt soodanige
poincten als verthoont sullen worden in 't compromis mogen worden getogen dan nyet, maer
dat sy oock hebbende competenter tijt daer tegens met haer defentie gereet mogen comen
voor de heeren ambassadeurs, de H. M. heeren staten generael, Syne Excell. ende de heeren
rayden; gelijck apparantclijck gereet sullen comen, de voorschreven twee leden van de sta-
ten tegens de poincten differentiae], by de magistraet ende gemeente der stadt Utrecht gemo-
veert, protesterende , by weygeringe van 't geene voorschreven is, dat aen de magistraet nyet
en ontbreeckt, dat de submissie geen voortganck en heeft. Soo nyemant gehouden is te sub-
unit leeren 't geene voor hem wort verborgen , ende daertegens hy geen defensie en can genie- ten. Aldus geresolveert op den stadhuyse t'Utrecht desen xiu. Aprilis 1610. Onderteeckend.
»J. de Lekrijam." Ende nadat de voorschreven acte gelesen was, soo is by den staten gepersisteert by den con-
«eptc van den coropromisse ende voorgaende resolutie * orame de saecke voorts in den Haghe te vervolgciu #
|
|||||
|
»
|
||||||
|
149
|
||||||
|
LUNAE Ultima May 1610.
De gecommitteerden, uyt den Hage wedergecomen, hebben rapport gedaen van haer gebe-
aoigneerde aldaer , daer op sy bedanckt sijn van de raoeyten in desen aengenomen. Op de instantie van den secretaris, ten eynde de staetcn haer souden willen versien van een
goet advocaet, verclarende dat hy door de langdurige gepasseerde swaere besoignes in syne dis- positie ende gesontheyt soe gesvvackt vonde, dat hot hem nyet raogelijck is langer sonder advo- caet te continueren. Is. belooft dat men er eerst daer opletten, ende een goet advocaet sal sien te becomen. Den raedt van state, zaterdach lestleden door speciale last van de H. M. heeren staten genc-
rael der Yercenicbde Nedcrlanden, ende volgende derselven resolutie, met advijs van de heeren arabassadeurs der coningen van Vranckrijk ende Groot Bretaignen, mitsgaders van Syne Excel!. ende den raedt van staten genomen, die opgeworpen magistraet gedcstitueert, ende de oude magistraet geristitueerthebbende , verclaren: G-elast te wesen , omme in alles vordere ende sulcke ordre te stellen , a!s tot conservatie van de wettige authoriteyt ruste ende welvaert van do stadt ende lande van Utrecht, ende de goede burgery ende inghesetenen van dicn bevonden sal worden te behoireeren, vcrsouckende dat de heeren staten souden gelieven eenyge uit den haeren te committeren, daermede haere M. sonde mogen eomrauniceeren. Waerop gedelibereert, sijn op 't versoeck, ende ten fyne voorsz. gecommilteert: de heeren Berck, van Houflaken, van Moersbergen, ende die burgemeesteren Rysenburch, Both ende Hordevelt, met den secretarial van de staten. VENERIS xi. May 1610.
Die staten van den lande van Utrecht eenyge reizen vergadcrt geweest sijnde, omme 'tsae-
menlijck te disponeeren np do differentiale poincten voor de II. M. heeren staten generael ge- moveert, ende bevyndende dat 't selve by henluyden qualijcken was worden gedaen, sijnde nog- tans alle die leden van de staten 'g landts van Utrecht tot onderlinge lieffde, eenicheyt ende vrede genegen, hebben, tot meerder vorderinge ende vasticheyt van dien, goetgevonden, dat de voorsc. differentiale poincten, volgende de submissie, by de E. heeren rayden van state werden gedecideert. Vcrsouckende deselve heeren rayden van state, dat haer gelieve do heeren ambas- sadeurs, de H. M. heeren staten generael ende Syne Excel!, daervan, door yemant uit haer E. midden, rapport te doen docn, ende te versoecken aulhorisatie op bocr E. omme de voorsc. de- cisie te mogen doen, sulcx als haere E. ten meesten verseeckertheyt, ruste ende welstand van; den geunieerden landen in 't generael, ende van de provintie ende stadt van Utrecht in 't par-? ticulier sullen bevinden te behoren. Belovende de voornoemde staten ende magistraet der stadt Utrecht, in goeden trouwe te sullen onderhouden ende naecomen, by eenen yegelijcken dien 't behoort, alle Ft geene by den voornoemde heeren rayden van staten uitgesproocken ende geor- donnecrt sal worden. Des t' eenen oirconde soo hebben die voornoemde staten ende magistraet der stadt Utrecht desen by haerluyder respective secretarissen ende zegelen doen onderteyckcne« ende bevestigen, binnen Utrecht op den xu May xvic ende thien. |
||||||
|
■
150
|
||||||
|
Op de missive van den tkeere Montes, thesaurier van Syne Excell., ende sunderlinhe nopende
d'erfrente van Syne Excell. van vi.M L. 'sjaers, fiat solutio tot nog toe, dan sy geinsisteert op de quote deser ,provintie in de voorsc. rentcn, ten eynde men nyet hooger voor den toccomcnde tijt daer inne en contribuere. Op de requeste van de heeren vicedeecken ende capitele van Si. Johans f Utrecht, nopende de
queslie van de bedieninge van het seeretarisambt tusschen Heurnius ende Haeften, is verstaen : dat men den president van den hove Dinsdach toecomende in de vergaderinge alhier ontbieden sal, omme de redcnen van de interdictie van den hove te verstaen. MARTIS xvi. May 1610.
Praesentibus: Berck, Schade, Goyer, Zuilen, Eck, H. van Houflaken, van Amerongen r van Moersbergen, van Gerestein , Rysenburg, Both, Drielenburch, Helsdingen , Buth, Hardevelt, Peter Franssen, Frans, Andriessen, Coenraet Frans, L. Botter, Vonck, Breul, Ommeren , van Wijck , Zas. Gehoort den heere president van den hove, op de requeste van de heeren vicedeecken ende capitle kercke van St. Johans te Utrecht, Jor. Mr. Johan van Haeften, is de heere president aengeseyt, waeroraine men meynt dat d'interdictie afgedaen behoort te worden, met begeerte dat syne E. 't solve den hove rapportcere. Sijn gecompareert de hoechgeboren heere grave Ernst van Nassau, de raedt van state ende de
heere oversten Ogle, ende hecft de raedt van state verhaelt de redenen, waeromrae syne E. van meyninge is morgen vroech te vertrecken, ende dat de heere oversten Ogle acte heeft van Syne Excell., hem by resolutie van de heeren staten generael gegeven, omme in plaetse van syne voornoemde E. te commanderen over het crijgsvolck, alhier in garnisoen leggende. Daerop die staten verclaert hebben : dat sy syne E. seer bedanoken van de moeyten, goede ordre ende vigclantie, by syne E. tot maintinement van goede ruste ende stilte binnen dese stadt gehouden, daervoren by haer aen syne E. houden verobligeert, omme 't selve by de eerste gelegenheid te- erkennen. Ende belangende de comniissie van den heere oversie Ogle, verclaeren de staten de- selve heere oversten haer acngenacm te wesen, om de goede qualiteiten die by syne E, sijn, ende vertrouwen daerommc, dat syne E. gelijck debvoir doen sal als by syne E. tot noch toe gedaen is geweest. Ende met den staten in alles goede correspondence houden, gelijck den staten oock nyet en sullen nalaeten van gelijcken te doen met syne E#. De voornoemde rayden van state hebben noch verhaelt, nae dat Syne voorschreven Excell.
ende heere oversten verlo^en waeren, dat de heeren Jongstal ende de Bye, uyt den Hagho we- dergecomen sijn, mede brengende d'authorisatie van de H. M. heeren staten generael, omme de diflerentiaele poincten uyt de leste commotie ontstaen, te vorderen , decideeren ende eyntelijck af te doen, gelijck haerc E. tot meeste versecckertheyd, ruste ende welslandt des laudts ende stadt van Utrecht, nae gelegentheyt van saecken sullen bevynden to behoren. Begerende daer- omme, dat de respective leden van staten met den eersten onder haer E. M. leveien cude fur- aieeren haere deductien, stucken, monumenten ende verification daertoc dienctide. ^rersoucken oock dat haer E. in handen geHelt moge worden de gemryne lands reeckeninghe.
|
||||||
|
151
|
||||||
|
met de verificatie dacrtoe dienendc, omme di^, Volgendo de gedaene publicatie, by henluyden
doorsien, gcvisiteerd endc voorts gcdaen te worden 't geene bchorcn sal. Al 't welck geordojineert, endo aengenomcn is alsoc gedaen te worden. Omrae Syne voorschreven Excell. te defroigcrcn ende met verclaeringe van nae appoissement
van de saecken alhier, syn E. diensten te willen erkennen by alle gelegentheden, en omme de raedt van state ende de heeren ovcrsten O^le daerby te noden, sijn gecommitteerd de heeren de Goyer, Eck, en heer van Houflaken, ende de heer van Araerongen, ende uyt elcke stadt een, met den secretaris van de staten. Ende sal de nodinge te nae noen gedaen worden by de heeren Goyer, van Houflaken ende
Both, met den secretaris voornoempt. VENERIS xvr. May 1610.
Commissie belast met het zoekcn eener woning voor colonel Ogle.
Antwoord op eene memorie der panders, »dat sy haer sullen accoraodeeren naer den jegen-
woordigen cours van den gelde. Rentmeesterscbap tot Rhenen.
BESCHRYVINGE JEGENS DYNSDACH DEN VIII. MAY 1610.
. I.
Omme te disponeeren op de poincten van de voorgaende beschryvinge, daerop noch nyet ge^
resoiveext en is.
II.
Item omme, volgende den accoorde van den jaere 1582, te procedeeren tot augmentatie van
de geeligeerden. III.
Item, omme te procedeeren tot augmentatie van de ridderschappen. IV.
Ende omrae voorts te overwegen de swaericbeyden , die men verstaet sedert eenygen tijt her- waerts gemaeckt te sijn, nopende de pcrsonen, die men voortaen sal hebben te gebruycken tot magistraet der stadt Utrecht, ende dien acngaende te disponeeren, sulci als men ten meestcn dienste van den lande, ende onderlinge ruste ende vrede bevinden sal te strecken. V.
Item, alsoe men verstaet dat de brouweryen ende andere neeringen ten platte lande dagelijcx
meer ende meer toenemen, ende dat 't selve strecken soude tot merckelijcke schade van den gemeyne lands middelen ende nadeelen van de neeringen binnen de steden : Omme te deliberee- ren ende te adviseeren r wat men dien aengaende bequacmelijcx sal hebben te ordonneeren, VI,
Omme een ofte twee bequaeme personen te nomineeren, tot ordinarisse rayden in den hov*
van Utrecht. |
||||||
|
WHW'MfF
|
||||||
|
152
VII.
It-cm, omme, Icr nominatie van den ridderschappe, te committcren, tot den ontfanck ran de generate middelen, voor den tijt van drye jaeren, ingaende Magdalenen toecomende. VIIL
Ende onime te committeren tot den rentmeesterschappe van St. Paulus, vaeerende door den oVerlyden van Anthonis van Drielenburch, Za. Hebben wy enz. Den u. May 1610. de Gedeputeerden,
MARTIS viii. May 1610.
Praescntibus: Scbade, Rheede, Zuilen, Goyer, Eck, van Houflaken, van Moersbergen, van Geresteyn, Rysenburch, Both, Hardevelt. De gecommitteerden der stadt Utrecht hebben verhaelt: Hoe dat by de magistraet der stadt Utrecht aengezien sijnde de daden van den heere van Braeckel, soo geduerende dese tumulte, als noch jegenwoordelijck gepleecht, de voornoemde magistraet dienlijck ende nodich gevonden hadden , den heere van Braeckel uyt der stadt te doen vertrecken, ende te pareren voorgaende resolutie des magistraets. Ende dat die van de magistraet daervan oock geadverteert hadden de H. M. heeren staten generael ende Syne ExcelL MERCURY ix. May 1610.
Praesentibus: Berck, Schade, Rheede, Zuilen, Goyer, Eck, van Houflaken, van Ameronghen,
Geresteyn, Moersbergen, Both, A. van Helsdingen, Rysenburch, Buth, Anselmus, Harde- velt, Ommeren. Op do missive van de heeren staten generael, begeerende bericht te sijn op seecker debath des heeren van Braeckel, aengaende syne reeckeninge, is goetgevonden te sien : wie over de voorgaende besoigne opde voorschreven reeckeninge geweest sijn. Is gecompareert den raydt van state, ende heeft geproponeert de restitutio van de middelen
in de leste tumulte affgesett, doch nopende de een helft van 'thuisgelt, meynen, dewyledeselve helfte moet ostiatim gehaelt worden, ende dat sulx swaricheyt heeft, ende oock soo veel cost als 't gehele plach te doen, dat men 't selve noch soude mogen nalaten. Dan 't gemael ver- staen haere E. M. dat behoort geristitueert te worden, stellende in deliberate: off de verpach- tinge van dien , by haere E. M. oflfte by die heeren staten gedaen sal worden. Yersoecken oock, dewyle de heeren staten nu beschreven sijn, orarae te augmenteeren de
gecligeerden ridderschappen, ende rayden ten hovev Dat sy in 't selve doende, willen voor oogen hebben de eere Goodts, ende alsulcx kiesen personen van de gereformeerde religie, tot den staet ende welstant van den lande wel geaffectionneert ende andersinds wel gequalificeert, met geen factien ofte seditien belast sijnde. Nae deliberatie is geantwoordt, soo veel 't huisgelt aengaet, dat der staten haer conformee-
ren met haer E. M. advijs. Ende nopende 't gemael, dat men verstaet dat 't selve sal worden gereslitueert by haer E. M. authoriteyt, ende dat op haer E. M. naenie, ende der staten naeme te samen. Ende dat men haere Ed. daeromme versoeckt, saterdach de publicatie te willen assis- teeren , deweleke alsoo eensamclijck goedgevonden is. |
||||
|
153
|
|||||
|
Ende nopende de augmentatie van de geeligeerden ridderschappen ende rayden ten hove,
conformeeren haer die staeten ecndrachtelijck, ende met het goet advijs van den voorschr. rayde, bedanckende den rayde van de goede vermaeninge, sorge ende affectie, die haer E. M. voor den wclstant van dese provincie sijn dragende. Aengaende de augmentatie van de ridderschappen, heeft jonckh. Aernt van Zuylen van Ny-
velt begeert, syne oppinie appart te geven, daerop syne E. geseyt is, dat in de vergaderinge ran staten geconeludecrt wordt by vrye stem men, te weten: elken staet ofte taefell geeft eon advijs ofte stemrac , sonder dat men gewoon is prime opinio ofte stemmen te teyckenen , doch indien syne E. begecrde prime opinie geteyckcnt te hebben, dat hy die dan solve instelle ende overlevere. Op 't eernstich vcrsocck van den secretaris, ten einde de hceren staten haer willen version
van eon bequaem persoon, tot advooaet van de staten, is daerop vcrclaert, dat de staten daertoe genegen sijn, ende die van dor stad Utrecht sullen morgen daervan met den raydt spreecken, ende om te committeeren, die een bequaem persoon sullen dispicieeren. JOVIS x. May 1610.
Praesentibus: Berck, Schade, Goyer, Eck, hceren van Houflaken, van Ameronghen, van Moers- bergen, van Geresteyn, Both, Heisdinghen, Drielenborch, Buth, Anselruus, Hardevelt, Ommeren , Zas. Op de missive van de heeren staten generael, van date den vm. Aprilis 1610, stilo novo, overseyndende het debath van den heerc van Braeckel, op sceckerc apostille syner reeckenin- ghe, ende begerende dat men daerop mette eersten soude seggen ofte doen , 't geen dienlijck sal bevonden worden: Sijn gecommittcerd de heeren Schade, ende by syn E. afwesen of sieckte, de heer Zuilen, de heer van Ameronghen, ende de heer Buth, die by haer sullen ncmeu ende gebruycken de advocaet Mr. Thyman van Cuyck, endo den secretaris van de staten. Naderhant sijn dese stucken met do reeckeninghe ende verification daertoe dienende, gestelt
in handen van Mr. Gerard Hamel, advocaet van de staten, omme die te doorsien, ende yet op 't behageu van de staten te concipiceren. MARTIS xxr. May 1610.
Praesentibus: Berck, Rheede, Goyer, Dirk, van Ameronghen, van Moorsbergen, Rysen- burch , Both , Buth , Hoeflaken. Sijn gecompareert de ministers Jacobus Taurinus ende Speenhovius, als by den synode endo kerckenracdtgelastsijnde, ende hebben, nae mondelinge verhael van verscheydene pointen, de- aelve oock overgelevert by geschrift, luydende als volgt: CORT VERHAEL van eenyge Kerckelijke Swacrichheden, gedue-
rende de troubelen den gedeputeerden der Synodus van Utrecht, soo in hunne vorgaderinge als eenige derselve voorgecomen, op den 5. Marty, 7. 17. endo 18, May, ouder stijls 1610. I.
Dat de coster van Schalckwijckr wesende mede secretaris van 't dorp, seer groten affbreuck
20
|
|||||
|
154
dc religie doet, openlijck lieden door Terscheydene middelen uyt de predicatie heekende, door
't publiceeren van de houwclicken ende andere saecken voor de predicatie encle buiten de kercke, 't welck to voren nae de predicatie ende in de kercke te geschieden plach; ende seggende, by 't begraven van doden, dat men mede voor die sielen inoet bidden; gelijck hy ooek staende dese tumulte seer schandelijck van de heeren ende predikanten gesproocken heeft: ende aisoe hem, by den gedeputeerden dcr synodi, d'instructie over de costerye, met autboriteyt van de heeren staten geraaeckt, toegesonden was, orarae deselve by hem onderteyekent ende naergecomen te worden, heeft daerop schriftelijck socdaene antwoordt gegeven, dat hy, lloomsch- Catholijek sijnde, hetselve nyet en conde doen, als strydende tegen sijn conscientie. II.
Dat op *t huys te Rijnauwcn, by Bunnick, al!e sondagen grooten vergaderinge gehouden
wordt, 't welck voor de tumult allcen somtijds geschiedde, ende datter gemeenlijck een Jesuyt
van Utrecht compt die exercitien doen, die men meynt dat in den Struys op Yreeburch te
huys Icyt.
III.
Heeft ooek beer Jan van Bunnick, affgestelt pastoor, doch gealimenteerd by de heeren staten,
den predicant gesproocken van de huysinge, die de E. heeren voorgeschreven ten behouve van den voornoeinde predicant, onlangs bequaemelijcken hebben gerepareert, seggende: Gerardi dit gemack sal nu haest wcl voor my komen. IV.
Dat ooek de predicant van Amerongen aen twee canonnicken van St. Peters, in sijn dorp
gecomen sijnde, verthoont heeft de sobere gelegentheyt ende groot ongemack van sijn huy- singe, ende versouckende eenyge reparatie ende accomodatie, alsoo het collegie van St. Peter sulex toecomt te doen; waerop sy hem geen vertroostinge niet alleen gegeven, maer ooek'tselve seer schimps ende spottelijck affgeset hebben. Ende staet te considereren, dat een derselve twee canonnicken is mede van die geene, dewelcke genomineert waeren by de factie, om in de staten te brengen.
V.
Dat ooek de edelen met de papisten te Maersen den schoolmeester hebben aengenomen, de-
welcke sy door collecte ofte uytsettinge onderhouden, ende alles doen buyten kennisse van den respectiven officier, gerechte, ende predicant aldaer; welcken schoolmeester paepsgesind sijnde, niet alleen paepsche boueken leert, maer ooek weygert eenyge kinderen, daer van d'ouders begeeren , den Gereformcerden Cathcchismus te leeren, seggende: dat het streed tegeji sijn conscientie, tegen 'tChristelijck Catholijcke gelooff, ende tcgen die belofte dergenen, die hem aengenomen hebben. Heeft ooek Enekellenberg sijn soon gesonden aen den schout den 17. May, ende hem laten seggen, dattet sijn eigen schoolmr. was. De schout soude hem wachten, dat hy daer niet mede soude te doen hebben, of, aengesien 't schoutampt stond te verpachten, men wel maecken soude, dat hy daervan verstoocken ende afgezet sou worden. Ende dreigde, dat ooek de schout ende de predicant wel cer uyt Maersen souden comen te vertrecken, als do schoolmr. Waer daerom te wenschen, datter goede ordre op de scholen, soe daer als elders, ge- stelt worde. |
||||
|
155
VI.
Dat de kerckordeninge te Montfoort, by den gedeputeerden der synode, met authoriteyt van
de heeren staten, binnen 'sjaers eerst ingevoert sijnde, deurdien de drost, aldaer by den am- bachtsheer gestelt, 'tselve soo lange tegengehouden hadde, het geschiet is^ dat de predicant met de ouderlingen ende diaconen baer vergaederinge gehouden hebbcn in seeckre sacristie, staende in ende aen 't choor van de respective kerck, welcke sacristie twee ouderlingen, op huyden den xvni. May exprecselijck daerom gecomen sijnde, claegen dat haer by denselven drost niet vry- gelaeten werdt, alsoe hy soeckt, in spijt van de religie, aldaer een paepsche rectoor met sijn an- deren, om daerin school te houden, mode in te voeren, tot ongerijf ende cleynachlingo van die van de kercke, daer t* anderen tyden ordinaris de schole boven de saele van 't stadthuys plach gehouden te worden. Hebben oock die papisten aldaer seer groote exercitien, genoechsaem openbaer, met een grooten toeloop van de omliggende dorpen, nyet tegenstaende het verbod van de H. M. staten, waervan de paep, daer binnon woonende, met een vicary voorsien is, (ge~ lijck wy verstaen). Geduerende dese beroerten hebben mede deselve paepisten aldaer (gelijck oock op andere dorpen) haer ooren seer opgestoocken, seer schiraps van de heeren ende van de re- ligie spreeckende. Ende onder ander seggende: Sy souden binnen Montfoort haest de groote kerck innemen. Die van de religie mochten haer met de capelle te vreden houden, off sy en waeren oock soo veel nyet, men soude se wel met een arm ter poorte wtseynden. VII.
Alsoe mede de paepisten in'de stad van Utrecht; soo die van binnen, als van buyten uyt do
dorpen incomende, seer stercke vergaderinghe houden, dattet wel te wenschen waere, dat de respective heeren ende magistraeten mochten geanimeert worden, om wat naerder daerop te letten , dewyle het buyten twijffel is, off het sal de religie goet doen. Eensdeels in aensien, dat die van de religie, dewelcke haer in dese beroerte hebben laeten
misleiden, daer mede seer sullen neergezeten worden, aengesien sy noch nyet en connen ver- staen , dat d'ontstaene alteratie die religie ofte de rcformatie sulcken schade soude gedaen hebben , als de predicanten door hun particulier wedervaren wel versekert waeren. |
|||||||
|
VERHAEL van eenyge swaerichheden, nopende het misbruick der
geestelijcken goederen, onder 't gebiet van de E. M. heeren staten van Utrecht staende, overgegeven aen haere E. D. by de dienaers der H. Evangelii binnen Utrecht, den .. May 1610, met versouck omme by deselve daerin orde gestelt ende gere- medieert te worden. I.
In den eersten is bet kennelijck, dat met de canonicx prebenden, wanneer die aen de respec-
tive cannoniken comen te vervallen, schandelijcke coopmanschappe gedreven, ende deselve den meesten daer voor biedende als veyl gehouden worden. Dat oock veele van die geene, die met de cannoniks proviens ende probende voorsion ende gebenefieert worden, Aveynige wercx maecken 20*
|
|||||||
|
1.
■..,-. '■■■ :-. |
|||||||
|
156
|
|||||
|
van die gereformeorde Teligie, om deselve ten minsie met haer Icven te siichten; jae veele
sijn, devrelcke, soo haest als se daerraede voorsien sijn, terstont den sin van de studien afkee- rcn , als nu genoech voor haer leven, ende tijtlijcke nootdruf't versorgt wesende, ende daerora haer werck ende professie maeckende meest van hovaerdich gecleet te gaen, met 't rappier te proncken, trots ende lichtveerdich van spreecken ende van manieren te sijn, oneerlijcke plaet- sen te frequenteeren, dobbelen, speelen, verkeeren, dansen, enz. te pleegen, ende alsoo oorsaeck te sijn -van veele opspraecke ende argernisse. Waerom het wel noodich waere, dat soodane prove crasmerye raochte geweert worden, ende onder de jonge cannonicken goede orde gestelt, dat se mochten tot de studien ende eerlijck stiptelijck leven gehouden worden, ten eynde de republieckc ende kercke daer van te syner tijt meer dienst ende stichtinge mocute trecken. II.
Men speurt oock, dat in de nonnen ende jofferen conventen de paepsche exercitien ende ver-
gacderingen gehouden worden, deselve sijnde dickwerf de schuylhoecken ende herberghen van \reemde Jesuyten ende paepen. Hetwelcke eensdeels geschied doordien de abtdissen paepsgeziml 5-ijn, off die anders gesind sijn, niet nae behooren geauthoriseerd ende gestijft worden, om de af» goderye in haer conventen te weeren. Ende in 't bysonder geef'tet veelen groote occasie van op- spraecke , dat de nonnen van Outwijck sunderlinge boven andere in wtwendigheyt ende pracht wtsteecken, alle nieuwc fatsoenen van cleedinghe ende van oppronckinghe op de aldereerste maniere aennemende, daer sy nochthans, als met geestelycke goederen gebenificeert sijnde, be- boorden sulcke vreemde couleuren ende fatsoenen van cleedinghe als anncrsinds, in eerlijcke ende sticbtelijckc habyten te veranderen ; op dat daer door sy te meer van de dertelheyt afge- went, ende de gemeente te min oorsaeck van opspraeck mocbte gegeven werden. III.
't Is oock te bedroeven, dat eenyge van de commandeurs ende gebenificeerde St. Catharyne
soo argerlijck haer aenstellen, in voegen als te voren van die jonge cannonnicken vermaent is, soo dattct wel nodich waere, dat over deselve goede opsicht wierde gestelt, ten eynde sy niet vry, nae haer eygen goetduncken, haer mochten aenstellen, maer reeckenschap van sulck haer doen ende laeten souden hebben te geven, om naer behoren, daer over gecensureert te worden. IV.
Alsoo men bevindt dat met de vicaryc, staende ter gifte van de cannonicken, elex nae haer
tour en, eensdeels vuyle coopmanschap gedrcven wordt, andersdecls de een ende ander die sijn knecht ofte vriend toeleyt, om daermede sijn huys ende staet op to houden, ende eensdeels oock die gegeven worden ende genoten van soodanyge die daer op in steden ons gandsch partye, als Leuvcn, Douay, Rijsscl, Emmcrick, Cuelen, Rome etc., in die paepsche religie, contrarie de placaten daervan sijnde, studeren, ende daer na, of in vyands landen of in onze stad , steden ende landen, de kercke Christi ondienst doen, soo dat de Roomschgesinden alhier veel meer die- naers hebben, op de goederen in 't landt gelegen, als de Gereformeerden, daer doch de vicaris- sen hier in de stad plegen dienst te doen, ende daerom deselve goederen alleen tot dienst ende profijt van de Gerefornieerde religie, in deze stadt ofte provintie behoorden, nu ter tijt ge- bruickt te worden ; waer wel te voorsien, dat de saecke hiertoe condc gebracht worden. Het- |
|||||
|
157
|
|||||
|
welcke sonde gesebieden, soe wanneer in de vicaryen sodane ordre gestelt ware, dat in plaetse
deselve by touren vcrvallcn aen de cannonmcken van de respective capittelcn te vergeven, die mogten tot volcomcn dispositie van H. E. M. gebracbt wordcn, om by deselve daerin lot profijt *ran de Gereforracerde religie te disponeren. V.
Tot vveleken eynde bet van seer lofTolijcko saecke waere, dat tot Leyden een collegie mochte
opgerecbt ende soo gebenificiecrt wordcn , dat nyct alleen U E. alumnen , wt de triviale scbool 'comende, mochten onder opsicht in de academische exercitien geoeflent, ende tot geleerde man- nen opgetogen wordcn, raaer daerin ooch andere goede burgers anders, om een geringe prijs, baren cost raochten coopen, cndo evenwel ondcr discipline ende opsicht staen; opdat alle des- vantemcntcn der jeucht te raeer gewcert mochten worden, ende die groote costen aen haer gelcyt te bcter tot vrucht mochten comen. Dit doende , is met te twijffelen , off de republiecke ende kercke Gods sal daeraen groote dienst
geschieden, die de vruchten van dien te syner tijt genieten sullen, ende alle vromen sonderlinge haer verhcugen f ende veroorsaeckt sijn, om God Almachtich voor den segen ende welstand der regeering van H. E. E. te bidden. Daerop na deliberatie haer E. geantwoort is: Dat de heeren staten, nu met andere besoignes
geoccupeert sijnde, de voorschreven poincten stellen sullen in handen van de ordinaris gedepu- teerden , omme die, by deselve gevisiteert, daerop geadviseert te worden. Dat men jegenwoordelijck besig is, om, met den raedt van state, te beramen een bequaem
placcaet tegens de conventiculen ende andere vergaderinge, soe van de papisten als anderen. Ende aengaende 't geene sy aengedient hebben van den predicant van Jutpbaes, dat men deit'
selven morgen in haerluyder presentie sal ontbieden, ende behoorlijck vermaenen. MERCURY lira. May 1610.
Praesentibus: Berck, Schade, Rheede, Goyer, Eck, van Houflaken, van Amerongen, van Moers- bergen, Rysenburch, Drielenburch, van Helsdingen, Buth, Anselmus, Vonck, Ommeren, Zas, Jantsonii. Op 't acngeven van de ministers Speenhovius ende Tanrinus, nopende den predicant tot Wijck, ende hem, om synen onderdom ende impotentie, een by te vougen. Sijn gecommitteerd: de heeren Schade ofte Goyer, de heeren van Moersbergen ende burgemeester Both, omme daerop in com- municatie te comen, met de magistraet van Wijck, ende de gedeputeerden der synodi, ende met denselvcn te spreecken , soe nopende de betaelinge van gaige als van den persone. Is gearresteert 't placcaet, by den rayde van state ende staten van Utrecht geconcipieert,
tegens de conventiculen vergaderingen van de papisten ende anderen. Op de missive van die van Boramel, volgende den contracte, genomineert hebbende eene van
haer borgers kinderen, om te wesen in 't seminario St. Pauls. Is geresolveert: fiat, als de jonck- man by haere E. gexanaineert sal wesen, quintac classis auditor* |
|||||
|
158
Is foinnen onthoden Cornelius a Dungen, predicant tot Jutphacs, ende hem vermaent, dat hy
ttyet en behoort hem te mengen , noch te Jutphaes ten avontmaele ons Heeren, ende anders te
trecken verscheyden ingesetencn van de stadt Utrecht, daerdoor in dese pcriculease tyden eenige scheuringe in Godes kercke gevrocht soude mogen worden. Daerop hy hem, in presentie van ministers Speenhovio ende Taurino, ten besten hem mogelijck, heeft geexcuseert. Ende na- dien men hem eenyger redenen van wetenschappe hadde geseyt, is voorts vermaent te desis- teren. Op de requeste van piaes. Raedelandt ende "VVillem Wadsen r schotsmannen, gewesene vivar-
diers onder de gewesene compaignie van den cappiteyne Gordon, is geappt.: Die staten: Gesien de missive van de H. M. heeren staten generael van den xr. deses, ende gehoort de recommen- datio van den raedt van state, hebben de supplianten in handen gestelt de afrekeninghe van den gewesen cappiteyne Gordon, met de betaelinge daerop acn verscheydene personen den xxvr* Octobris voorleden geaen, dacrby de supplianten sien mogen, dat geen penninge van de voor- noemde afreeckeninge raeer en beruslen. Edoch sullen de supplianten vorder mogen doen, sulex als sy te rayden sullen vinden. MARTIS xxix. May 1610.
Praesentihus: Berck, Zuylen, Goyer, Eck , heeren van Houflaken, van Ameronghen, van Moersbergen, van Rysenbureh, Both, Drielenburch, Buth, A. van Hetsdingben, Salmius, Peter Frans, Grootvelt, Peter Frans (sic) Breul, Yonck, Ommeren, seer, de Man. Is gclesen de missive van de heeren staten generael van iv. Juny 1610, stilo novo, roerende de saecken van Vranckrijck ende Cleve. Is noch gelesen de missive van de heeren rayde van furslendoms Gelre ende graeffschap
Zutphcn , overscyndende de replijck van de gecerfclen van Duyst, Achthoven ende Coutwijck , resorterende onder Nykerk , soe sy seggen. Ende goetgevonden , die te seynden aen de regeer- ders dcr stadt Amersfoort, ommo die de geintreceerde geeerfden aldaer te communiceeren. Is gecompareert de raedt van state, ende heeft gedaen. ende gepronuncieert d'uytspraeck op
de poincten diflerentiael, luydende desclve uytspraccke als hier nae volcht: (1). |
||||||||||
|
daen op de poincten diflerentiael by de voor|Z. staten
ende magistraet der stadt Utrecht aen beure Ed. ge- submitteert, ende leverde dyenvolgende over een der voorsz. acten , geschreveu in franschijn , by den secre- taris Kuygens geteyckent, docli alsnoch onbesegelt , ende is de voorsz. acte voorts in den raide voorsz. gelesen. Omme den staet van den eersten cameraer Duver-*
den, mitsgaders sijn restanten te resuraeren, ende dyenvolgende t'advyseren op een bequacm expedient ofte tniddel , tot betalinge van deser stadts lasten , soo van de nyeuwe tnuyr achter Lepelenburch , als oncos- ten gevallen geduyrende de altcratie ende belegeringe descr stadt als andersins, sijn neffens de heeren bur- gemcesteren ende cameraers gecommitteert Buth , sche- pcu, van der Lith , raet, raetten secretaris, |
||||||||||
|
(1) Zie de uitspraak Utr. Plakaatb. I. 190 , zoo ook
bet daaropvolgend declaratoir , ia dato 8. Juny 1610. Het contract van 1582 met de approbate I. 184, en eindelijk bet plakaat in de uitspra.'k gementioueert , I. 31. Groat Plakaatb. I. 470. ( Vervoljiens lezen \vj] in de Notulen dcr stedclijke
regering , van den XXX. May 1010. Dc raedt op huyden vergaderfc wesende, rappor-
teerde de Ed. heere burgemeester ftysenburch , als dat op gisteren voor de noen erschenen waren in de ver- gaderings van de sta,tcn van Utrecbt, die Ed. heeren gecommittecrde raiden van state dcr Vereenicbde Ne- 4erlanden, ende aldaer overgelcvert hadden twee acten van de decisie ofte uytspraccke, by beure Ed. uyt erachte van de cornmissie ende authorisatie , by de Ho. >Iog. heeren staten generael haerc Ed. verlceut, ge- |
||||||||||
|
*
|
||||||||||
|
' ■
159
|
|||||||
|
De voornoemde hecrcn rayden van state liebben eernstelijck aengehouden , om den staten re-
solutie op de consenten, ende ten hoogslen gerecommandeert het aennemen van de compagnien te peerde ende te voet, op onse repartitie gestelt. Ende sijn gecommitteert, oramq met hacr E. M. daerop in communicatie te comen, mitsgariers op 't effectueeren van die voorschrcven uyt- spraeck de heeren Berck, Goyer, van Houilaken ende van Moersbergen, de burgemecster, Ry- senburrh , Buth , Peter Franssen ende Vonck, met den secretaris van de staten, MERCURII xxx. May 1610.
■ Praescntibns: Berck, Goyer, Eck , II. van Houilaken, van Amerongen, van Geresteyn, van Moersbergen, Rysenburch, Both, Drielenbureh, Buth, A. van Helsdingen, Peter
Franssen, Vonck, Breul, Ommeren, Jan Jantsonii.
Is erschenen de heere Christoffel Huyghcns, secretaris van state, ende heeft overgebracht den eedt in de uytspraeck gementioncert. Is daerop aen syne E. geantwoordt, dat men de heeren rayden van state, ende Syne Excel!, bedanckt van de moeyte in desen gen omen , ende dat men den eedt by syne E. overgebracht, de respective leden beneffens de copie van de uytspraeck sal behandigen, ten eflecte als in de uytspraeck. EEDT Y00R DE BURGERYE.
»Dat sweere ick, dat ick myne heeren de staten van den lande van Utrecht, ende de magistraet
derselve stadt, gehou ende getrou wesen sal, dat ick my nyet en sal begeven in raedtof daet, »daer yet tegens de heeren staten ofte magistraet sal worden beraetslaccht, gehandelt off voorge- ■ nomen, maer dat ick, sulx verstaende, 't solve terstont sal te kennen geven ende openbaeren.
»Ende dat ick sulcke beraetslagingcn , handclingen ende voornemen, nae mijn verraogen, sal ■ keeren ende weeren, ende deselve heeren beste sal bewaeren ende schade sal schutten. Soe
»moet my Godt helpen. Belangende de schuttery, sal deselve eedt mede besweeren, boven de ordonnantie der schut-
teryen. In *t rcgart van de officiers, die de magistraet nyet subiect en sijn, sal de naem van magistraet
nyet gepronuncieert worden, ende voorts mutatis mutandis, nae gelegenheid dergheener, diedeh eedt doen sullen. Nopende de consenten sijn gecommitteert Berck, Goyer, van Moersbergen, van Geresteyn,
Rysenburch, Both ende Peter Franssen, ornme de repartitie deser provintie, tot verseeckertheid van den staet deser provintie te stellen. JOVIS ultima May 1610.
Praesentibus : Berck, Eck, Goyer, van Ameronghen , van Moersbergen, Rysenburch, Both,
Drielenburg, Helsdingen, Buth, AnselniuS, Salmius, Peter Franssen, Vonck, Ommeren,
Johan Jantsonii.
Op 't aengeven van de heeren Caldenbach ende Cruys, te kennen gevende, dat de raedt van
state van meyningo is, dese weecke tc vcrtrccken, versouckende daeromme dat de heeren staten
|
|||||||
|
*
|
|||||||
|
160
|
|||||
|
haer besoigne daer nae will en spoedigen. Is geanlwoort, dat noch gansch nyet en is geeflfectu-
eert van de poincten in de uytspraeck begrepen. En dat men daeromme de heeren van den
rayde sal doen begrocten, en versoucken nyct te vertrecken , voor de saecken seyn ten goeden
rynde gebracht,
SABIUTIII n. Jany 1610,
Praesentibus: Berck, Zuilen, Eck, Goyer, van Houflaken, Bloersbergen, van Geresteyn,
van Ameronghen , hndden haer oppinie aen d'andere heeren gegeven. Rysenburg, Buth , Peter Franssen, Johan. Ts gecompareert Jor. Frederick Baexen, dijekgraef van den Lcckendijck, ende heeft in handen van den statcn geresigneert het officie van dijekgraef van .den Lcckendijck , daertoe syne E. by de heeren statcn is geeommittecrt geweest. Yersouckende, omme eenyge affaire syne E. voorge- vallen, ontslagcn le sijn van den eedt by hem in die qualite gedaen; daer inne by de stnten, na gehouden deliberatie, is geconcedccrt, syne E. van den eedt ontslagen ende bcdar.ckt van- den goeden dienst. MARTIS v. Juny 1010.
Praesentibus: Berck, Schade, Zuylen, Eck, Goyer, heeren van Houflaken, van Moersber-
gen, van Geresteyn, Rysenbureh, A. van Helsdingen, Buth, Salmius, Peter Frans. Gelesen de brieff van de heeren statcn generael, om den biddach tegens morgen xiv, dagen, Is geordonneert die wtschryvinge gedaen le worden , naer behoren. Omme met de heeren rayden van state te besoigneeren, nopende de erectie van de schutterye,
ende de vier compaignien vvacckers, sijn gecomraitteerd de heeren Dirk van Moersbergen, Both, ende A. van TIelsdinghen, ende de secrelaris van de staten. Ende sullen de saecke van de schutterye ende besunder de betalinge van waeckers tot last van de generaliteyt sien te bren- gen, soo veel mogclijck ende op rapport. Doorluchtigc hoochgeboren Furst ende Heere I
Alsoe de E. M. heeren rayde van state der Vereenicbde Nederlanden, by haere E. M. uyt- spraecke van vnr. deser, stilo novo, belangende de geeligeerden van de respective vijf collegien der stadt Ulrecht representeerende het eerste lit, verstaen, ende geordonneert hebben, dat als noch by provisie in conformiteyt van de wtspraecke, by de regieringe van den landtrayde in ft jaer xvc lxxxii den iv. Aprilis gedaen, de stadt Utrecht sal nomineeren eenich meerder getal van vpelgequalificeeide personen, wesende bekend voor goede getrouwe patriotten, van de gere- formeerde religie, vreedsamieh ende niet faction*, om daer uyt by de ridderschappe ende steden geeligeert te worden, ende by uwe Exccllentie geapprobcert te worden drie ofte vier personen, tot de angmentatio van 't getal van het voorsz. eerste lith. Ende dat deselve als tot noch toe sullen permanent sijn. Dat dicnvolgende, die van de magistraet der stadt Utrecht, tot augrnentatie van de voorschrcven eerste state genomineert hebben Jor. Johan van Grovenstein ende meester Adriaen Ploos, cannonnicken in den Dom, Jonkh. Gijsbrecht van Hardenbrouck, cannonnick te Oud-Munster, ende Jor. Johan van Renesse van der Aa, proost St. Johans, soo hebben wy, naementlijck die Edelen ende riddcrschappen, mitsgaders die steden Amersfoort, Rheenen, Wijck ende Montfoort, volgende de voorsz. wtspraecke, ende op den voet van den voomoemde |
|||||
|
161
|
|||||
|
accoorde van den jaere 1582, op eene wettige beschryving van de gemeene staten van desen
lande, alle de voorsz. genomineerden geeligeert, gelijck wy die eligeeren by desen. Ende heb- ben oversulcx versocht ende gecommitteert den Edelen ende Erentfesten Jonckheeren Jacob van Zuylen van Nyvelt, heer tot Houflaken, ende Justus van Rysenburch, heer tot Rysenburch, eerste burgemeester der gtadt Utrecht, omme uwe Excell. van de qualiteyten van de voornoemde vier perso- nen, mitsgaders van 't gheene deser saecke meer aengaen of raecken mach, te berichten , ende te versoucken, dat Uwer Excel], believe, die voomoemde onse gedaene electie te approberen, ende het getal van de voorsz. geeligeerden met de voorsz, vier personen te augmenteren, ten eynde sy dienvolgende op al sulcken eedt, verbandt ende instructie, als dienaengaende alrede gemaeckt is ofte noch gemaeckt sal raogen worden , gelijck d'andere geeligeerden, in de vergaderinge ende besoignes van de staten van desen lande niogen worden geroepen, geadmitteert ende geem- ployeert. Hiermede: Doorluchtige vorst. God Almachtich biddende, TJwe Excell. te conserveren lange welvarendo in
voorspoedige regieringe.
Den v. Juny 1610. Staten, eni*
LUNAE xi. Juny 1610.
Praesentibus: Berck, Schade, Zuilen, Goyer, Eck, van Houflaken, van Moer&bergen, van Geresteyn, van Rysenburch, Both, Drielenburch, A. van Helsdinghen, Buth, Salmius. MAURITS, PnmcE xxv Oraigkek, Grave vah Nassau ,
Moers, E5z,, Marquis var Vkere, enz. Edele, erentfeste, wyse ende seer discrete, besundere goedc vrunde I
»Verstaen hebbende by Jonckheeren Jacob van Zuilen van Nyvelt, heere tot Houflaken, endo ■ Justus van Rysenburch, heer tot Rysenburch, eerste burgemeester der stadt Utrecht, 't geene
»sy, volgens UE. brieven van den vijfden deser, stilo antiquo, aen ons hebben versocht, belan- »gende de eonfirmatic van vier nieuwe geeligeerden uyt de vijf collegien van Utrecht, omme » voortaen in U E. vergaderinge, in de plaetse van eenyge affgeStorvene ende andere swacke ende ■ impotenten te compareren , ende aldaer beneffens ende met U E. tot het belcyt van der landts
■ saecke te verstaen. Ende wy hegeerende, soe in deese als in andere saecken, de dienst ende
■ 'twelvaren van den lande van Utrecht te voorderen, soo hebben wy, naer communicatie met
»de bovengenoemde U E. gecommitteerden hier op gehad, de voorsegde nominatie geapprobeert, »soe als U E. 't selve sullen sien by d'acte diesaengaende, onder onse handt ende segel gedaen expedieren, ende U E. gedeputeerden voors. overgelevert. Ten rapporte van dcwelcke wy ons
»refereren. Ende hiermede, edele, erntfeste, wyse ende seer discrete, besundere gocdo vrunden, zijt Gode bevolen.
iln 's Gravenhage, den xx. Juny 1610, {stilo novo),
U E. goetwillige vrundt,
Maurice de Nassau.
Dq superscript was: *den Edelen ende staten 'alandts van Utrecht, ofte haere gecommitteerde,
raeden. 21
|
|||||
|
162
|
|||||
|
APPROBATIE.
Alice Sync Excel!, by Jonckheeren Jacob van Zuilcii van Nyevdt, heere tot Ilouflaken , ende
Justus van Ryscnbnrch, hccre tot Rysenburch, eerste burgemeester dcr stadt Utrecht, uyt crachte van seeckcre brieven van crcdcntie, in dato van den vijfdcn deser, stilo antiquo, van wegen de staten ys landts van Utrecht, acn SyneExcell., by de voornoemde hecren van Houilaken ende Rysen- burch gedeputecrt, onderricht is gewordcn, dat het getal uyt de gecligeerde, uyt de vijffcollegien tot Utrecht, rcpresentccrendc den eersten staet van den voorsz. lande, soo overmits 'tversterven van ecuyge, als d'ouderdonnne ende impotentie van anderen, eenigsins is geswackt. Dat de sta- ten nudich gevonden hebben, dat 'tselve met vier porsonen versterckt ende geaugmentecrt soude worden. Ende dat mitsdien, op den voet van secckere accoorde, in den jaere 1582 aldaer op- gerecht, naer voorgaende wettige beschryvinge van dc gencraele staten van Utrecht, by den- selven ten voorz. fine genomineert waren, gelijck als sy by dc brieven voorsz. noniineerdcn: Jor. Johan van Grovestein , ende Mr. Adriaen Pioos, canonicken in den Dom, Jor. Ghijsbrecht van Hardenbrouck, canonick t' Oud-Munster, ende Jor. Johan van Renesse van der Aa, proost St. Jans tot Utrecht, hebbende diensvolgens de voorsz. staten by deselve haerluyder gedeputeer- den ende brieven acn Syne Excell. versocht, dat deselve soude believen, de voornoemde haer- luyder gedaene noreinatie t'approberen, ende van de voornoemde geeligeerden mette voors. vier personen t'augmenteeren, welcken, aengemerckt Syne Excell. begeerende, soe in dese als andere saecken, die goede directie ende 't welvaren van den lande van Utrecht, soe in 't generael als in 't particulier, te voorderen : Soo heeft Syne Excell. de nominatie van de vier personen voorsz. by de staten van Utrecht gedaen , geapprobeert, geratificecrt, ende geconformeert; approbeert, ratificeert, ende confirraeert mits desen, verstaende ende daoromme ambtshalve ordonneerende, dat deselve vier personen dienvolgende op alsulcken eedt, verbant ende instructie, als dien aen- gaendc alrede geraaeckt is, ofte alnoch gemaeckt sal worden, gelijck d'andere geeligeerden in de vergaderinge ende besoignes aen de staten geroepen ende voortaene geadmitteert ende geem- ploycert sullen worden, sonder contraditie van yemanden. Des t'oorconde dese by SyneExcell. onderteeckent, ende sijn cachet daerop doen drucken* In 's Gravenhage, den xjx. Juny 16 ende thien. Onderteeckt. Maurice de Nassau. noch leger stont:
Ter ordonnantie. van Syne Excell. Ondert. Muahder, ende op 't spatium stondt gedruckt
't cachet van Syne Excellentie. Geld voor Cleve. ■ Schuttery (1).
MARTIS xn. Juny 1610.
De gecommitteerden der stadt Utrecht hebben verhaelt, dat sy alien desen voornoen besich
sijn geweest met *t besoigne van de schuttery, ende dat d'ordonnantie daerop gemaeckt by de magistraet goetgevonden wordt; maer dat sy goet souden vinden, dat het woord factious daer uyt gelaten soude worden, omme offentien, die somme daeracn nemen. Ende dat de magistraet de voorsc, ordonnantie altijd soude mogen Yeranderen, verrainderen ende vermeerderen, soe sy naer gelegenheid van tijd souden bevynden te behoren. Ende dat de schutteryen geaugmenteert sou- [l) Zic dit gcdeelte der resolutie cfgedrukt iu het XJtr* Ptakaatb. III. 589.
|
|||||
|
163
|
|||||
|
den worden met noch vijf personen, op alle r| welck de geeommitteerden des magistraets d'iru-
pertinentien van sulcke sustenuen aengewesen sijn. Die sy morgen verhopen te sullen doen dres- seeren. MERCURH xiii. Juny 1610.
Praesentibus : Berck, Zuylen , Eck, Goyer, Houflaken, Gerestein, Moersbergen , Rysen-
burch, Buth, Drielenburch, A. van Helsdinghen, Buth, Anselmus', PeterFranssen, Vonck, Oraraeren, Johan Joris. Gedaen 't rapport van het gebesoigneerde op gisteren, met den rayde van state, nopende de consenten ende lasten, op de repartitie deser provintie aen te nemen. De geeommitteerden van de stadt Utrecht hebben gerapporteert, dat sy, nopende d'brdon-
nantie van de schuttery, hebben, by bewillinge van den Raydt der stadt Utrecht, gedaen de correctien, gisteren verhaelt, ende voorts de officiers ende anderen doen doen den eedt, in de ordonnantie begrepen, ende gecommitteert, die de andere schutters voorts sullen beedigen. ' Sijn gecompareert de heeren Alleman ende Jongstal, rayden van state, ende hebben versocht
ende vermaent, ten eynde de resteerende poincten van de uytspraecke voorts by der hand ge- nomen, ende geeffectueert mogen worden, ende naementHjck 't poinct van de schutterye, van den eedt by de ingesetenen te presteren. Ende het aennemen van de waeckers. Daer beneffens seer eernstiick recommendeerende het aennemen van den stact van oorloge.
Ende dat die staten willen committeeren, ende seynden ter vergaderinge van de heeren
staten generael. Dienvolgende sijn gecoinmitteerd de heeren Berck, Goyer, de heeren Houflaken, van Moers-
bergen, burgera. Rysenburch, A. van Helsdingen, ende Peter Fransen, met den seer, van de staten, omme met den rayde van state te communiccren nopende de consenten, ende wat lasten men op den staet, tot lasten deser provintie aennemen sal. Ende sunderlinge aen te houden, dat de waeckers by de generaliteit betaelt, ende op den staet van oorloge gebracht sullen wor- den. Immers dat men sie te optineren de helfte. De voornoemde geeommitteerden weder gecomen, hebben gerapporteert hun gebesoigneerde.
Ende dat nopende de waeckers, by den rayde van staten voorgeslaegen was, van ecn derde part te brengen op den staet van oorlog; doch dat 't selve te doen stont, by de heeren staten gene- rael ; ende houden in bedencken , of men de costen van de waeckers nyet en soude mogen op- houden, soe lange als het garnisoen bier binnen sal blyven. VENERIS xv. Juny 1610.
Praesentibus als boven.
Schoutambt van "Wijck vergeven. * Tractement van Jan Coch.
Op de missive van de II. H. staten generael van den xxii. Jnny (N. S.), is gecommitteert de
heere thesaurier de Goyer, omme te compareeren tcr vergaderinge van haere H. M. M*
|
|||||
|
164
ZABATH xvr. Juny 1610.
Praesentibus: Berck, Zuilen, Schade, Eck, Goyer, H. van Houflaken, van Moersbergen, A. van Zuilen van Nyvelt, Rysenburch, Both, Drielenburgh, A. van Helsdinghen, Buth, Ansel in us. Op de missive van de heeren staten generael, van den xxn. Juny, om tot den togt van Cleef geleent te hebben twee halve canons, met belofte van restitutie ofte vergoedinghe, fiat. POINCTEN ende ARTICULEN, daebop Mr. Gerardt Hamel
BY DE STATER *S LANDTS VAN UTRECHT AERGENOaEN IS, OHMiS
uehlctdeh te diener als advocaet (I).
BESCURYVINGE JEGENS DYNSDACH XIX. JUNY 1610.
L
Omme te horen lesen de missive van de H. M. heeren staten generael der Vereenichde Neder-
landen, daerby haere H. M. versoucken, noch een consent, boven 't voorgaende van vic en L, tot handhavinge van de saecken van Cleve, gelijck 't selve breeder te verstaen ende te sien is, uyt de copie van do voorz. missive, bcncflbns desen gaende, ende daerop te resolveren (2). ii.
Item, alsoe, door goetwillich affstant ende resignatie, in handen van de staten gedaen, by
Jr. Frederick Baexcn, heer van Coninxvry, van het dijckgraeffambt van den Leckendijck bo- vendams, 't selve dijckgraeffambt is comen te vaceren; omme tot de bedieninge van dien te committeren (3). Item, alsoe, door goetwillich afslant ende resignatie in handen van den staten gedaen, by
Jr. Willem van Oostrura, van het schoutampt lot Wijck, 't selve schoutampt is gecomen te va- ceren ; omme tot de bediening van dien te committeren (-4), IV.
Item, omme te horen lesen de sehiercedule van de heemrayden tan den Leckendijck boveo-
dams, ende daerop te resolveren (5). Hebben wy enz. Den xr. Juny 1610. Gedeputeerden.
|
||||||||
|
(1) Deze 18 artiltelen en de ctaarop volgende eed, (3) Martis XX. Juny 1610. Praesentibus als op 't
door Mr. Gerardt Hamel afgelegd , zijn van een te vorig point. Is geaccordeerd de commissie op Jonckb, ondergeschikt belang, om hier te worden opgenomen* Dirck van Zuilen , heer yan Drakenburch, geexpe- Zij bcslaan acfat bladzijdeu in folio. diecrd te vrorden. (2) Zie de aanteekewing liierboven bladz. 141, (4) De wijdloopige aahteekeningen op dit punt gaaa
Martis XX. Juny 1610. Praesentibus siet fol. 76, wij stilzwijgend voorbij. [dat is hier achter op XIX. Juny]. Is gelesen enz. (5) Martis XXVI. Juny 1610. Praesentibus siet fol.
Ende geresolveert 't selve, vermits de jegenwoordige 86, [dat is hier achter op XX. Juny]. Is gelesen ende
benautheit ende andere voorgevalLen swaericheyden , geapprobeert de schiercedule , in 't art. geroerd > soc
op 't beleefste te excuseeren.. die hier na volcht ioU 88.
|
||||||||
|
■
-
|
||||||
|
MARTIS xix. Juny 1610.
Praesentibus, Bereft, Rheede, Zuilen, Sehade, Eck, Goyer, Renesse, Grovesteyu, Harden- broek , Ploos , van Houflaken, Moersbergen , Baexen , Rysenburg, Both , Drielenburg, A. van Helsdinghen, Anselmus, Omineren. De schepenen Driclenburch ende Buth hebben gerapporteert, dat gisleren nae den nnen verscheydene resterende personen van de schuttery swarieheyd gemaeckt hebben, den ecdt te doen, sustuneerende, dat de staten alvorens eedt souden doen aen de sladt, gelijck de Prince van Oranje onlancx te Ysselstein ende te Leerdam hadr'e gedaen. Waerop gedelibercert; sijn ge- committeert de heeren thesaurier Goyer ende Eck , de hceren van Houflaken ende Moersbergen, de heeren Driclenburch ende Buth, die dese swaricheyt te naenoen aen den rayde van state sullen communieeeren, ende te vijf uren aen de staten rapport doen. Alsoe men verstaet, datter eenige compagnien soldaten uyt dese stadt sullen gelicht worden;
is goelgevonden van den hecre overs ten Ogle te verstaen, wat compagnien deselve sijn. Op de requeste van Wouter Martens ende Mode, is geappointeert: Die staten van den lande
van Utrecht; houden den persoon van Theodoor Walkeri tot de possessie der prebendo in desen geroert voor aengenaera, mits dat hy gehouden sal wesen , sijn studium te prosequeren, tot dat hij achtien jaren oudt geworden sal sijn. Ende alsdan , voor de staten te corapareeren, ende te verklaren, met wat middelen hy de staten sal willen dienen , 't sy dan als rechtsgeleerde in de justitie ofte politic, ofte met wapenen te peerde. Ende hem voorts te reguleeren nae de ordon- nancie van de staten, de canonicken probenden aengaende, gemaeckt ende noch te maecken. MARTIS xix. Juny 1610.
Praesentibus: Berck, Rheede, Goyer, Renesse, Eck, Grovesteyn, Hardenbroek, Ploos, Houflaken, van Ameronghen , Moersbergen, Coninxvry, Rysenburg, Both, Drielenburg,
A. van Helsdinghen, Anselmus.
De heeren Goyer, Eck, van Houflaken, Moersbergen, Driclenburch ende Buth, hebben ge- rapporteert 't geene by de heeren rayden van state geadviseerd is, op de swaricheyt, by eenige van de schutterye gemoveert, die sustineeren, dat de heeren staten van Utrecht gehouden sijn, haeren eedt te renoveren aleer syluyden gehouden souden sijn, haeren eedt te presteren, endo dat de raedt van state, 't selve geexamineert hebbende, verstaet 't voorschreven motief niet go- fundecrt to sijn, aengemerckt de heeren staten, aleer sy ter vergaderinge geadmilteert worden , formeleii eedt gedaen hebben, dat 't selve oock »s buyten de uytspraecke, ende dat de schut- tery is eene nieuwe erectie, by de uytspraecke geaddonneert, hebbende haer ordonnantie ende eedt, die de schutters gehouden sijn te doen, doch dewyle daerop wordt geinsisteert, ende dat men vreest, dat het by andere soude mogen worden gevolcht, dat men de swackste verstanden te gemoet sou mogen coraen , ende by raaniere van accomodatie acte geven, inhoudendeals volcht; De staten van den lande van Utrecht, verstaen hebbende uyt het rapport van den eersamen
Willem van Drielenburg ende Hendrick Buth, schepenen der stadt Utrecht, ende by do magislraet derselver stadt gecommitteert, omme de schuttery ende andere ingesetenen der voornoemde stadt, volgcndo de uytspraeck van de E. M. heeren rayden van staten den behoorlijcken eedt aff te |
||||||
|
166
nemen, dat cenige burgers hacr laeten duncken ende sustineeren, dat de voornoemde staten al-
rorens souden behooren haerluyder eedt te renoveeren. Verclaren, dat sy den eedt, hy yder ran hun sollemneellijck gedaen , ende oock met haer handen onderteyckent, op nyeuws hebben doen herlesen , inboudende onder anderen, als uyt het extract, hieronder geschreven, te sien is, daerby sy persisteeren. Ende daernae sy haer, met Godes hulpe, sullen reguleeren. Gedaen te Utrecht den xix. Juny 1610. Staten. EXTRACT UYT DEN EEDT VAN DE HEEREN STATEN (1).
Ende sijn de burgemeestcrcn der stadt Utrecht versocht, den commissaris tot het affnemen van
den eedt by te wesen ende te assisleeren, omme deselve met authoriteyt te verstercken. MERCURII ix. Juny 1610.
Sijn gearresteert de consenten enz. MERCURII xxi. Juny 1610.
Praescntibus; Berck, Schade, Goyer, Renesse Grovesteyn, Hardenberg, PIoos, H. van Houf- lalten, van Amerongen, van Moersbergen, Geresteyn, Baexen, Rysenburg, Both, Helsdin- gen , Peter Franssen, Breul, Ommeren. Gehoort 't rapport van de auditeurs van de reeckeninge Johan Both van de quotisatie des voorlcdcn jaers. Wordt hem geaccordeert de helfte van de interesse. Op de missive van de heeren staten generael van den xxix. Juny 1610. Omme tegens den vi.
ofte vii. July, stilo novo, gereet gemaeckt te hebben nc wel ingespannen wagens, yder m L 'sdaechs, in minderinge van de quote in de eerste vic. m L tot subsidie van Cleeff. Is geordonneert, gerescribeert te worden , dat de staten te vreden sijn de waegcns aen te
doen nemen, ende te emploeyeren haer consent in de vic m L ende vorder nyet. Op de missive van de heeren staten generael, omme geaccordeert te wesen met noch twee
canons: fiat t ondcr behoorlijcke recepisse. ZABATH xxin. Juny 1610.
Praesentibus: Berck, Schade, Zuilen, Goyer, Renesse, Hardenbroek, Grovesteyn, Ploos,
II. van Houflaken, van Amerongen, Moersbergen, A. van Zuylen van Nyvelt, Baexen ,
Ryscnburch, Both, Breul.
Sijn gecomparecrt de heeren van Sandenburch, Jongstal, Crues de Bye ende de secretaris
lluygens, ende hebben mondelinge ende succintelijck verhaelt 't geene by haer E. M. alhier
gebesoignecrt is geweest. Ende dat sy nootsaeckelijck, vermits den aenstaenden tocht in 't landt
van Cleve, ende andere alFaire van importantie, in den Haghe moeten wesen, nemende mits
dien haer affscheit. Ende de heeren staten ten hoochsten vermaenende, goede eenicheyt ende
correspondenitie met den anderen te houden, de quaetdoenders ende oproerigen te straffen , de
goede in recommandatie te hebben, ende te vereeren, deur welcke middclen de vyanden van
|
|||||||
|
(1) Zie dit extract van den eed opgenomjen in liet Utr. Plakaatboek. I. 80.
|
|||||||
|
167
do rcge/inge gestuit, beschaemt ende neergehouden sullen wordeii. Daerop haer E. M. geant-
woort is, dat de swaricheyden noch nyet al over en sijn. Ende dat men daerorame wel gcwenscht hadde, dat haere E. M. noch eenige dogen hier badden mogen verblyvcn, doch dewyle het an- ders niet wcsen en mach-, dat men hacre E. 9. seer hoochlijck bedanckt van de overgrote nmeytcu, neerslicheyt, yver ende wijshcit by haere E. M. gebruickt ende aengewent, in 't verrichten van de saeekcn ende beslich tinge der troublen, binnen Utrecht ontstaen, haere E. M. den welstant, ende conservatie van den staet deser provintie ten hooehsten reeommenderende. Ende sijn gecommitteert, omme haere E. M. in 't logement te veraffscheiden, de heeren de
Goyer, van Geresteyn, burgem. Rysenburch ende de secretaris van de staten. LUNAE xxv. Juny 1610.
Praesentibus: Berck, Schade, Goyer, Renesso, Hardenbrouck, Zuilen, Grovestein, PIoos, van Zuylen van Nyvelt, Uysenburg. Is gelesen de rescriptie van de heeren staten generael van den in. July 1610, belangende de iic waegens prompt el. aen te neracn. Ende goetgevonden den waegenmeester Doublet te ontbie- den , omme van hem te verstaen, wat last dat hy hecft tot de betalinge. IUNAE xxv. Juny 1610.
Praesentibus: Berck, Zuilen, Goyer, Eck, Renesse, Grovesteyn, Hnrdenbroeck, Ploos, Gere- steyn, Baexen, Rysenborch , Both, Drielenburch, Buth, van Ifelsdinghen, Hamel. Op 't aengeven van den burgemeester Both, de schepenen Drielenburch, Buth ende Helsdin- ghen, van dat eenige burgeren ende naeraentlijck Hcnrich van Helsdinghen, desen morgenstont hebben gereiuseert den eedt te doen, tensy de staten alvorens haeren eedt renoveren, ende ge- ven de schriftelijcke memorie by Rendrick van Helsdingen aen den burgemeester Both gesonden, luydende a!s hier nacr volcht: Copie. MEMORIE, diehenije teit etheii mijn woordew ktit
QDAELJJCK ORTHOCDEH OFFTE WAEGESETT EK WORDEK.
iHendrick van Helsdinghen enz. Ende aeyde, terwylen de magistraet, 't hoff ende genoech-
»saem alle borgers ende inwoendcrs der stadt ende der gestichte van Utrecht by vorige eeden verplicht sijnde, erenwel versocht werden tot eenen nicuwen eedt, dattet de redenen mede
brochte, dat de heeren staten van Utrecht oock haeren eedt op nieuws deden van de inwoen-
tders, van de stadt ende steden , mitsgaders d'opgesetenen ten platten lande gehouwe ende ge- »trouvve te sullen wesen , met beloften van deselve voortestaen in baerl. gcrechticheid ende prevelegie. Sonder dat in consideratie comt, dat t'anderen tyden de heeren staten particulierlijck by 't
■ aenvaerden van haeren staet eenigen eedt gedaen souden hebben. Ende dat sy souden verclae- »ren, daerby als noch te persisteeren, soe denselven eedt, dyor den verresen onverstanden , hostiliteyt ende belegeringe van de stadt genoch geextingueert ende geoblitereert is. Dat is
*apparentelijck de oorsaeck dat den raedt van state verstaet, dat men elcanderen met eede op nieuws sullen verbinden. Sulcx dat de heeren staten, onder correctie, insgelijcx op nieuws-
»behoorden formeelen eedt aen de ondersaten te doen; waer deur de voornoemde heeren appa- |
||||
|
168
rcntelijck dies te meer beweert sullen worden, terugstellendc alle amertumes, passion ofte ra-*
rneur (soe daer noch cenige reliquien waeren overgebleven) alle dissidentien ende partydicheyt
weeh te nemen, eendrachticheyt te voedent ende alles in een goeden stant ende gerusticheyt
wedcrom.te brengen. Ende mits by de heercn staten sulcx doende, is sy te vreden den ver-
■ sochten eedt te doen." Is nae deliberatie daerop gehouden by den geeligeerden met veele redenen verclaert, waer-
omrae sy nyet geraeden noch gefundeert en vynden , de begeerde renovatie van eedt te doen, noch vordere ofte andere acte te geven, dan bier te vooren gegeven is. Ende in gevalle Hendrick van Helsdingcn ofte anderen daerrnede nyet te vreden sijn, maer by baer refus persisteeren, dat sy alsdan naerder sullen adviseren. De ridderschappen verclaren , dat sy nu swack sijn, doch verstaen dat de refusanten haer met
de voorsz. acte behoren te contenteeren. Die gedeputeerden van de stadt Utrecht maecken swaricheyl in de vorder induclie, als nyet
siende, dacrmede vorder te doen, sonder de begeerde renovatio van den eedt by den staten te doen. Eyndclijcken is eendrachtelijckcn goetgevonden, deser saecke gelegentbeit aen de H. M. heeren
staten generael over te schryven. Onmae haer II. 9L advijs ende meyninghe hierop te verstaen. MARTIS xxvi. Juny 1610.
Praescntibus: Berck, Schade, Zuilen, Goyer, Eck, Renesse, Hardenbroek, Grovesteyn, Ploos, II. van Houflaken, Amerongen, van Moersbergen, Geresteyn, van Coninxvry, Ry* senburch, Both, Drielenburch, Buth, Salmius, Peter Franssen, Ommeren, Hamel. De heere advocaet heeft geresumeert 't gecne gisteren op 't rapport van de gecommit- teerden der stadt Utrecht, tot het afneroen van den eedt gedelibereert is geweest, nopende bet sustenu van Hendrick van Helsdinghen ende andererr, soe sy seggen, van dat de staten eerst be- horen nieuvven eedt te doen. Ende dienvolgende gelesen de missive aen de heercn staten gene- rael te schryven, om H. M. advijs ende meyninge, daerop te verstaen. Waerop gedelibereert: soo hebben de geeligeerden ende ridderschappen de voorschreven missiven goetgevonden ende dat die afgesonden worden. De steden en vinden nyet goet, dat de missive afgae, maer versoucken, dat de saecke in naerder deliberatie geleyt worde tot accomodatie. Verclaerende al waer 't soe, dat by de heeren staten generael, den raedt van state ende de ambassadeurs selve geordonneert mochte worden, dat den eedt alsoe gedaen sonde mocten worden, sy evenwel haer beswaert souden vinden , yemant daeromnie der stadt te verbieden. Hieruae is by resumptie eendrachtelijck goetgevonden, dat de advocaet selve aen de heeren
staten generael reysen, de voorschreven missive overlevere, ende de saecke ad verum verhaelc, flmrae haer H. M. advijs ende rv.Cyninge te verstaen. Ende lnyt de voorsz. missive aen de heeren staten generael als hier na volcht:
Hogc Mngendc Wclgeboren Edelcn , onz.
yV'y hebben wel onlancx na 't vertrcck van de E. E. heercn rayden van state vernomen rm- |
||||||||
|
,
|
||||||||
|
109
peschement in de vorderinge van den eedt, den burgeren opgeleyt te doen, tot verseeckerheyt
ran den staet van den lande, gemeine ruste ende beste, daer van in onse vergaederinge, by de gedeputeerden van de magistraet der stadt Utrecht, sulcke rapport is gedaen, dat verschey- den buerten ontboden sijnde, ende denselven den eedt voorgelesen wesende, alle onwillich wa- ren , tensy dat wy nieuwen formeelen eedt aen ons ondersaten deden : van den inwoonders van do stadt Utrecht ende steden, mitsgaders de opgesetenen ten platten lande gchouw ende geirouw te sullen wesen , met belofte van deselve voor te stacn in haerlieder gerechticheyt ende privile- gien enz., ten welcken eynde, ende ora snlcke haere meyninge nyet te vergeten, aen een van de gedeputeerden daer van schriftelijcke memorie was gelevert by Hendrick van Helsdingen, ende aen ons geexhibeert, inhoudende rcdenen quasi, dat onsen voorgaende eedt door die verrescn on- verstanden, hosteliteyt ende belegeringe van de stadt genoech geextingueert ende geobliteert is; ende dat wy daertoe te nicer souden beweecht werden , terug stellendo alle passie ofte ran- ceur, (soe daer noch eenige reliquien waren overgebleven,) ora alle dissidentien ende partydicheyt wech te nemen, eendrachtichcyt te voeden, ende alles in eencn goeden stant ende gerusticheyt wederom te brengen. Ende mils by ons sulcx gedaen werde, dat de voorsehreven Helsdingen le vreden was, den eedt te doen, breeder blijekende by de memorie van de voornoemde Helsdin- gen , hierby gaende, daerby voegende de voorsehreven gedeputeerden, dat alhoewel sy alle mogelijcke debvoir hadden gedaen, om henl. te indueeren, ten eynde sy haer souden oortten- teren, mette voorsz. acte, mits die eedt genoech mede brachte, dat oock daer op 't hofF, de schutterye, ende veele borgeren oock van qualite, ende nacmentlijck Jor. Dirck Canter, den eedt haer opgeleyt hadden gedaen, sondcr tegenseggen, ende meer andere middelcn , effenwel nyet en hadden cunnen winnen, waer deur, ende ten sy wy verstonden , om onsen eedt forme- lijck te vernieuwen, vreesden, dat nyet alleen het doen van den eedt geen voortganck soucle hebben , maer oock andere, soo van schutterye ende burgerye haer souden houden, van haercn gedaenen eedt ontslagen , dien aengeseyt was, dat, soo alle andere geen eedt en deden, sylui- den souden ontslagen wesen van den gedaenen eedt, ende by die middelen totten eedt waren gebracht; ende daermede het geheele werck ende lastich besoigne van den rayde van stale soude vallen , ende causeren nieuwe swarieheyden ; om alle welcke te voorkomen soo wel onge- rijmt is, dat ten regarde van desen eedt, d'ondersaten opgelecht, wy souden gehouden wesen nieuwen eedt te doen, gelijck een prince eens eedt gedaen hebbende, syne ondersaten nyet al- letijts wederomme eedt doet ofte synen eedt vernieuwt, als wanneer by syne ondersaten al- temct haercn eedt doet vernieuwen, om rjdenen, hem moverende. Dattet ooek buyten d'uyt- spraeeke is, ende dat meer is by de voorsc. acte, by advijs ende raide van den voorsc. ray- de van staten, den gecnen die opiniatreerden te veel was gedaen, ende lestelijck die saecke op die voet soo verre gebracht ende beleyt sijnde, d'authoriteyt van uvve II. M. van den heeren amhassadeur van Alder Christelijckste Coninck van Vranckrijck ende Navarre, van de heeren ambassadeuren van Syne Maj. van Groot-Brittanien enz. ende van den raydo van state nyet en schijnt genoech gedaen te werden, soo hebben wy niet geraedsaem gevonden, den geen en, die hem in desen formaliseeren voorder te believen, al boo wel wy wel ver- staen, dat de voorscreven verclaeringe ende acte in onse gemoederen genoech streckt formc- len eedt ofte vernieuwinge derselve, sonderlinge gemerckt, dat dese goesten noch schynen te 22
|
||||
|
170
bedecken in wat forme den ecdt soudc gedaen werden, cnde meer swaericheyden op 't doen van
den eedt mochten gesocht werden, doeh ten eynde dat men eene saecke, die men moeht faci- liteeren ende winnen, soo men ons voorgeeft, arger maecke ende verliese door onse onverslant, dat wy nogthans in dese geene en meenen te plegen, ende 't gemeine beste getrofTen ende be- houden mocht wordcn, hebben wy uwer H. M. hiervan schriftelijck willen proponeren ende be- raetslagen, als eene saecke sijnde, van de generaliteyt mede dependerende, vervvachteude om in haeste uwer H. M. sehriftelijcke antwoordt, advijs, ende goede meeninge te verstaen, door brenger descs, die wy hierom ylens tot specialis affgeveerdicht hebben. Hiernaer, opdat awe H. M. van periclc in dese saecke gelegen naerder onderrecht mogen
wesen , hebben wy goetgevonden , aen uwe H. M. affteveerdigen Mr. Gerardt Harael , onsen ad- vocaet, versoeckende dat uwe II. M. gelicve hem te verleenen andientic ende gelove, met spoe- dige ende vruchtbare resolutie, daertoe wy ons sullen verlaten God Almachtich biddende. enz. Hoogmogende Welgeboren Edelen , em. Op de missive van de heeren staten generael van den iv. July 1610, sijn gecommitteert, tot
de pryseringe van wagens, daerinne geroert, de heeren Schade ende Baexen. Op de requeste van Johan Claes van Leerdam , secretaris der stadt Utrecht, versouckende
voor den soon van cappn. Rynevelt 't vendel van deselve compagnie, vacerende door 't overly- den van Goort van der Voort, is geappointeert: fiat ut petitur. Ende op 't versouck van den beere van Eck , voor synen broeder, is geseyt: dat men hem sal
houden voor gerccomraendecrt tcr cerste gelegenheid. 'SCHIERCEDULLE, gemaeckt by de heehraydei* van dew Leckes-
DUCK DES OVERQUAERTIERS VAPf DEI* LANDE VAN UTRECHT, VOOR
DEW JAERE 1610, INGAENDE MaY a°. EODEM. MERCURII xxvii. Juny 1610.
Praescntibus: Berck , Schade, Zuilen , Eck, Renesse , Grovesteyn , flardenberg , Ploos ,
Houflaken , van Amerongen , van Geresteyn , Moersbergen , Baexen, Rysenburch , Both ,
Until, van Helsdingen, Peter Franssen, Ommeren.
Is gecompareert de wagemeester Francoys Doublet, ende heeft verclaert, dat Syne ExcelJ.
seeekeren staet gemacckt heeft, ende mils dicn meynt dat de nc wagens, daeromrae de
heere staten generael op nieuw geschreven hebben, tot den aenstaenden tocht, nu al gereet-
sijn. Daer op hem verhaelt sijn de redencn waerom die noch niet gereet en sijn, daerop
de voornoemde Doublet verclaerde, den geheelen tocht aen het opbrengen van dese wagens te
hangen. Ende soo die niet te wege gebracht en worden, dat de heeren staten haere beloften ,
aen de coningen ende fursten gedaen , niet en sullen connen voldoen, ende dat hy noch Wouter
Martens, (die mede hierop gehoort u), geenen middel en wee ten, omme meer waegens te beco-
men. Versochle daeromme, dat die heeren staten hem wilden aen de voorsc. nc waegens helpen,
by opbiedinge van deselve uyt de dorpen. Daerop geseyt sijnde, dat de dorpen van den lande
van Utrecht daermede ongerijff Pnde ongelijck geschiet, om den aenstaenden bouwe, ende dat sy
|
||||||||
|
171
|
|||||
|
de waogens voor drie gulden nyet en sullen weeten te becomen, ende alsulex vnlien in de
schade meer als andere dorpen van andere provincien. Ende dat het geen reden en is, dat die dorpen van 't sticht voor weldoen in schade gebracht worden. Ende dat men daeromme tot de opbiedinge van de wagens niet en soude connen verstaen, tensy de generalite mede drage, 't gheene de dorpen meer sullen mueten geven. Soo heeft de voorn. Doublet daerop verclaert geen last te hcbben , daerinne yet te accorderen, doch dat hy 't selve billijck vonde, ende oock te vrede is te tcyckenen, dat dit aldus gepasseert is, ende dat de voornoemde wagens op gheene andere eonditien te becomen en sijn, ende tensy de heeren staten van Utrecht haer crediet daei'TOor strekkcn, op welcke instantie van voornoemde waegenmeester eyntelijck geconsenteert is, op te bieden hondert wagens. JOVIS xxvnu Juny 1610.
Praesentibus: Berck, Schade, Zuilen, Goyer, Renesse, Ploos, Houflaken, van Moersbergen, van Gerestcyn , van Coninxvry, Rysenburg, Both, Helsdingen, Buth, Salmius, Peter Franssen. Mr. Willem van Asch, cannunnick ende scholaster St. Peters; Mr. Levinus Bother, seer, tot Amersfoort, ende Jar. Jacob van der Mae ten, geeommiUeerden van reviseurs, hebben rap- port gedaen van zeven gerevideerde processen, ende do recudelen, mette de geconcipieerde sen- tentien overgelevert. Ende is daernae goetgevonden parthyen, of haerluyder advocaeten ende procureurs tegen morgen ten elf uren, voor den noen ontboden te worden, omrae de senten- tien te hooren pronunsieren. VENERIS xxix. Juny 1610.
Praesentibus: Berck, Schade, Zuilen, Goyer, Ploos, Houflaken, van Amerongen, van Ge- resteyn, van Moersbergen, Rysenburch, Both, Drielenburch, Buth, van Helsdingen, Anselmus, Peter Franssen, Vonck. De advocaet Mr. Gerardt Hamel heeft rapport gedaen van syne reyse ende wedervaren in den Hage, ende overgelevert twee missiven van de H. M. heeren staten generael, d'eene houdende aen de heeren staten, ende d'ander aen de rnagistraet, wesende van inhouden als hier nae volcht. Waerop gedelibereert. Is by de twee eerste staten , verstaen , dat men den brieff van heeren staten generael sal naccomen. Die van de stadt sullen den raedt, te nae noen, doen laden op de missive aen de rnagistraet geschreven. lEdele Erentfeste, Hoochgeleerde vrcme seer voorsinnige heeren, ende goede vrunden,
■ Het heeft ons seer vreemt gegeven te verstaen, soe uit uwer E. missive van gisteren, als van iderselver advocaet Mr. Gerardt Hamel, dat Henrick van Helsdingen, ende eenige andere borge- »ren binnen Utrecht, difficulteren te doen den eedt, den borgeren opgeleyd, to presteren, tot vejrseeckertheid van den staedt van den lande, gemeyne ruste, ende beste, in achtervolch van
»de uytspraecke (op de voorgaende submissie) by den raedt van state gedaen, ende aengenomen, onaengesien, dat het hoff de collegien der schutterye ende vele borgeren, do voorsc. eedt ge-
fdaen hebben, ten waere, dat uwer E. ierst. nieuwen formelen eedt deden, van de invvoonders van de stadt ende steden, mitsgaders d'opgesetenen ten plattcn lande gehou ende getrou te sul-
»len wesen, daerop uwer E, versoecken te verstaen onse meeninge. Ende hebb^nde initsdien cfp 22
|
|||||
|
172
|
|||||
|
deso saecke (bewcgende d'importance ende consequentie van deselve, voer den staet van 't
larult in generael, ende van de provintie van Utrecht in *t particulier) doen communiceeren,
met Syne Excel!., ende daernae daerop rypelijck metten raedt van state gedelibereert, ende
alles bewogen ende gebalanceert, dat eenigsins te considereren is geweest. Ende bevyndende
»dat bet voorgestelde des voorsc, van Helsdingen ende syne volgers, is eene nieuwicheyt, te »vooren noyt gehoort, ende streckende tot nieuwe beroerten, ende oproer onder de gemeente, ■ oock tegen de autlioritcyt van 't land, ende omrne indirectelijck te illuderen de voorsc. uyt-
tspraecke van den raedt van state, ('twelck buyten alle reden ende fundament is, dewylo dat by uwer E. in de stcden ende regieringe van den lande van Utrecht nyet en is geinnoveert ofte
■ yet voorgenomen, tegen de welstand privilegien, gerechticheyden, ruste ende vrede van den-
selven,) ende en wordt geenszins verstaen, dat uwer E. eedt, om de gepasseerde saecken is ge-
extingueert ende geoblitereert maer gebleven in sijn vorige kraclit ende vigeur. Is eyndelijck
eenparichlijck met gemccnen stemmen by ons verstaen, ende geresolveert, dat uwer E. de voorsc.
voorgcstelde nicuwicheyt sullen datelijck verwerpen ende afolaen, ende beginnende van den
hoofden, den voorscr. Hcnrich van Helsdingen, ende andere in publijcque dienst geweest sijnde,
lasten ende ordonneeren, den eedt, volgende de voorschreven uytspraecke, datelijck te presteren,
gelijck van 't hof, de collegien, de schuttery, ende andere burgers gedaen hebben. Ende by
so verre als sy dien nyet tegenstaende weygerich ende ongehoorsaem blyven , deselven eedt te
doen, sullen uwer E. deselve met een briefken uyt de stadt ende het landt van Utrecht wysen,
ende met authoriteyt doen vertrecken, sonder daer inne in eeniger manieren ter conniveeren ofte
dissimuleeren. Ende vertrouwen, dat uwer E. hun hier inne mannelijck sullen quyten , bidden
den Almogenden deselve Edele Erentfeste, Hoochgeleerde, vrome seer voorsienige heeren ende
goede vrunden te willcn houden in syne heylige protectie.
Uytten Hague den vn. July 1610. J. Maghus St.
Onderstont: UwerE. Goede vrunden, die staten generael der Vereenichde Nederlanden, Ter ordonnantio
van deselve. Aerssen.
Dc superscript was :
Den Edclen enz. die staten van Utrecht ofte haere E. gedeputeerden rayden onse besnnderer
goede vrunden, xxx. Juny 1610."
Die Stated Gekeiiael der VEitEEMCiinE NEDERtAiTOEir.
Edele, Erentfeste, eersame, vrome, voorsienige ende seer descreten goede vrunden.
Wy hebben seer ongaerne ende met groote verwondering verstaen, dat Henrick van Hels-
dingen, ende eenige andere burgeren binnen Utrecht, difficulteeren, den eedt den burgeren
opgelcyd, to presteren, tot verseeckertheyd van den staet van den lande, gemeene ruste ende
beste, in achtervolch van de uytspraecke (op de voorgaende submissie) by den raedt van state
gedaen ende aengenomen, ten ware, dat die heeren staten van Utrecht, eerst nieuwen for-
melen eedt deden van de inwoonders van de stadt ende steden, mitsgaders d'opgesetenen
ten platten lande gehouwe ende gctrouwe te sullen wesen enx., onaengesien dat het hoff,
»de collegien, de schutterye en vele burgeren dea voorschreven eedt alrede gedaen hebben, |
|||||
|
173
tovermits dat dit voorstel van de voorschreven Helsdingen ende desselfs volgers is eene nieu-
»wicheyt te vooren noyt gehoort, ende streckende tot nieuwe heroerten, ende oproer on- »der de gemeente, oock tegen d'authoriteyt van 't land, ende omine juridelijck te illude- »ren de vuorsc. uytspraecke van den raedt van state, hctwelcke buyten alle rcden en ap- parentie is, ten regarde dat by de voorsc. heeren staten van Utrecht in den staet ende regie-
fringe van den lande van Utrecht nyet en is geinnoveert, ofte yets voorgenomen tegen den wel- stant, privilegien , gerechticheyden , rustc ende vrede van denselven. Ende dat oock gheensins
»cn wordt verstaen, dat baer E eedt, ommc de gepasseerde saecken, is gecxtingueert ende geobli- tereert, maer gebleven in sijn vorige cracht ende vigeur, ende alsoo \vy ten desen aensien (vindende dese saecke van groote importance ende inconsequentie voor den staet van 't landt in 't generael, ende van de provincie van Utrecht in 't'particulier) deselve met Syne Excel!.
ende den raedt van state hebben doen communiceeren , is eyntelijck alios bewogen ende gcba-
lanceert, dat eenichsins te considereren is gewcest, eenparenlijck met gemeene stemmen ver-
staen, ende geresolveert, dat de voorse. heercn staten van Utrecht de voorgestelde nieuwicheyt
sullen datelijck verwerpen ende afslaen, ende beginnende van de hoofden, den voorschreven
Hendrick van Helsdingen ende anderc, in publijcke dienst geweest sijnde, lasten ende ordo-
neeren, den eedt, volgende de voorscr. uytspraecke, datelijck te presteren, gelijck die van *t
»hof, de collegien, die schuttery ende andere borgeren gedaen hebben. Ende by soe verre als sy dien nyettegenstaende weigerich ende ongehoirsaem blyven, denselven eedt te doen, dat sy
deselve met een brieffken uytte stadt ende het landt van Utrecht sullen wysen, ende met au>
»thoriteyt doen vertrecken, sonder daerinnc in eeniger manieren te conniveeren ende dissi- ■ muleeren. Versoucken ende begeeren oversulcx, eernstelijck (alsoe hieraene voor den welstandt
■ ran do stadt van Utrecht sonderttnge is gelegen) dat u I. in *t eflfectueeren van dese resolutie
»als ten hoochstcn noodich ende behoorende, die voorsc. heeren staten van Utrecht mannelijck de handt willen bieden, ende daerinne do publijcke authoriteyt voorstaen ende maintineeren,
■ sonder dewelckc gheen staet ofte regieringe en bestaen kan. Ende ons daerop vastelijck be-
trouwende, bcvelen u Edelen cnz.
■Uytten Haghe vu. July 1610. J. Magihjs, Seer;
Onder stunt: Ter ordonnantie van den voornoemden heeren staten generael. Aehsseit.
De supcrscriptie was: Edele enz. Die schout, burgemeestercn ende raedt der stadt Utrecht.
Sijn gepronuntieert verscheiden sententien in cas van revisie.
VENERIS xxrX. Juny 1010.
Praesentibus: Berck, Schade, ?uilen, Goyer, Ploos, van Houflaken, ran Moersbergen, van Geresteyn, Rysenburch, Both, van Drielenburch, Butb, tan Helsdingen, Peter Franssen, Vonck, Hamol. Op de advertentie van syne E. grave Henrick van Nassau, is goetgevonden, don colonel Uyt
den Hove by missive te vermaenen, syne conipaignie van beter volck te versien. Bo gecommitteerden der stadt Utrecht hebben gerapporteert, dat de inagjstraet der stadt
|
||||
|
174
|
|||||||
|
Utrecht desen nanoen geladen ende vergadert is geweest, online te resolveren op den brief! van
de heeren statcn generael, nopende Hendrick van Helsdingen ende andercn , die weygeren den eedt te doen, volgendc de uytspraecke van den raedt van state, dat de magistraet geresolveert is , de meyninge van de heeren staten generael volcomelijck nae tc eorcen , ende de staten dacr- inne te hanthouden ende te secunderen. Is dienvolgende ontboden Hendrick van Helsdingen, ende hem voorgehouden de redenen,
wacromme men verstaet, dat hy gehouden is, den eedt te doen, begeerende dat hy verclare of by van meyninge is, den eedt te doen ofte nyet, daervan hy hem geexcuseert heeft, met wcy- geringe, persisterende by sijn geschrifte, ende in 't selve seggende ende gebruyckende ver- scheyden srherpo woorden, waerop gcdelibereerl, is genomen de naevolgende resolutie. Op 't rapport, gedaen aen de heeren staten van Utrecht, by de heeren gecommitteerden uyt
de magistraet der stadt Utrecht, roerende het empechement, gevallen in 't doen van den eedt, by de uytspraecke van den raedt van state, den burgeren ende inwoenderen opgeleyt te doen, die eenige onwillich waeren te doen , ten wacre dat de heeren staten hacren eedt van nieuws aen haer deden ofte renoveerden. Nae gocd deliberate, vorige schryvens van de H. M. heeren staten generael, ende verclaringe van haere mecninge daerop gehadt, ende eendrachtelijck by de drie staten 'slands van Utrecht geresolveert, dat eerst Henrick van Helsdingen, ende die in publijcke dienst geweest hebben, ende daer nae anderen voorts sullen ontboden worden, ende in gevalle sy persisteeren, den eedt nyet te willen doen, datelijck, sonder nieuwen eedt van de heeren staten te verwachten, ofte renovatie van dien, dat men alsdan densclven Helsdingen ende anderen sal doen vcrtrecken uytte stadt, steden ende landen van Utrecht, sonderlinge ge- merckt hem verclaert is, by de heeren staten eens eedt gedaen te wesen, ende deselve nyet geextingueert ofte geobliteert te sijn. Desen volgende de voorschreven Hendrick van Helsdingen ontboden wesende, ende verclae-
rende, dat hy anders geen eedt en wilde doen, nyet tegenstaende verscheyden induction, daer- omme gedaen ende vertooch van grote opiniatrite ende misverstant, dienende tot nieuwe onrust onder de gemeente. Ende is geresolveert, dat de voorsc. van Helsdingen sal vertrecken uytte stadt, steden ende landen van Utrecht, binnen xxiv uren na de insinuatie van desen , sulex hem mits desen geordonneert wordt. Aucthoriseerende ende lastende tot de voorsc. insinuatie Jor. Johan van Zuylen, hecr van der Zevender enz., schout der stadt Utrecht. Gedaen t'Utrecht den xxix. Juny 1610. Onder stondfc: Dear expres bevel ende ordonnantie van myne heeren de drie staten 's landts van Utrecht, en was onderteeckend: G. de Lkdenberch. D'insinuatie in 't wit to van desen geroert, is by my ondersc., als daertoe geauctoriseert
ende gelast wesende, op den xxx. Juny 1610, ouden stijls, 'smorgens ten seven uren, aen den pcrsoon van Henrick van Helsdingen, t' sijnre woenstede, staende alhier omtrent die Gaert- bruggc, gedaen, ten fyne als in desen. Die my voor antwoordt gaf, dat hy begeerde, dat hem het principael van desen sonde worden ter hand gestelt, hebbende hem nogthans gelaten copie derselver geaucthentiseert, onder de handt van den deurwaerder Sundert. Actum ut supra, by my onders. Jqua< van Zuylew. |
|||||||
|
175
|
|||||
|
ZABATHI xxx. Juny 1610.
Praesentibus : Berck, Schade, Zuilen, Eck, Grovesleyn, Hardenbroeck, PJoos, van Gere- steyn, van Moersbergen, Rysenburch, Both, Hamel. De heere schout der stadt Utrecht heeft rapport van d'insinuatie by zijn E. gedaen aen Hen- rick van Helsdlngen, ende d'acte met syne relatie overgelevert. Gelesen de missive van Francoys Doublet, aengaende de uc waegens, ende verstaen, dat men
de conducteurs sal aenseggen, dat men lyden mach, dat sy soe veel waegens aennemen op den voet van den voorgacnde, als sy sullen weeten te becomcn. De missive van de hecren staten van Hollandt, aengaende de dijckgagie van den polder, by
Naeiden, is geordonneert, gestelt te worden in handen van parthyen geinteresseerd. DOMINICA u July 1610.
Praesentibus: Berck, Goyer, Eck, PIoos, A. van Zuylen van Nyvelt, van Moersbergen, Rysenborch, Both, Hamel. Is Syne Excell. begroet ende gedefrooyeert. Op 't eernstich aenhouden ende vcrtooch van Syne Excell., omme tot dienste van den leger,
tot adsistentie der fursten van Brandenburch ? geaecommodeert te wesen met noch hondert wa- gens, verclaerende Syne Excell. dat by faulte van dien een groot deel van de admunitien soude moeten after wegen blyven. Sijn de staten panders binnen ontboden ende gelast, de voorsc. hon- dert waegens op 't ordinaris loon, daer voor de staten van Utrecht haer credie stellen, te be- comen, is 't mogelijck in aller diligentie, ende dijnsdach toecomende te rapporteeren ofte ad- verteeren haer wedervaeren. De hecren Berck, de Goyer, Moersbergen, Geresteyn, Rysenburch, Both, hebben Syne Excell.
door last hcmluyden gegeven, gesaluteert ende gedefrooyeert, LUNAE ii. July 1610.
Praesentibus: Berck, Zuilen, Goyer, Rardenbroeck, Ploos, B. van Moersbergen, van Gere- steyn, Rysenborch, Both, Ruth, Anselmus, Drielenbureh, Hamel. Gedelibereert op de saecke van Hendrick van Helsdingen, die men verstaet, nyettegenstaende de insinuntie aen hem gedaen, noch nyet vertogen te sijn, d'welck streckt tot lobefacatie van de publiecque aucthoriteit. Is eendrachtelijck verstaen, dat hem, tot maintienement van de publijcque authoriteit, door
den oflicier sal doen bevclen , alsnoch by sonneschijn te vertrecken, op poene dat men, dien tijt overstreken sijnde, naerder tegen hem sal versien, d'welck Jor. Johan van Zuylen, heere van Zevender, schout der stadt Utrecht, belast is, hem aen te seggen. De heere schout rapporteert, dat syne E. by Hendrick van Helsdingen geweest, ende hem,
volgende den last hem gegeven, bevolen hadde, om by sonneschijn te vertrecken. Dat hy daerop geantwoord hadde te begeren copie authentijeke, onder de hand van den secretaris Ledenberch, van de insinuatie hem gedaen. Ende dat hy alsdan te vreden is, te pareren. Ende gevraecht |
|||||
|
176
of hy dan te vredcn is, den cedt te doen, dacrop geseyt hadde, syne meyninge aen de schepen
Drielenburch verclaert te hebben. Is daerop de secretaris geordonneert, hem de copye authen- tijck onder sijn bandt te geven. MARTIS in. July 1610.
Praesentibus: Berck , Schade, Zuilen, Eck, de Goyer, Hardenb. , Ploos, Houflaken, Gere-
■ steyn, Rysenburch, Both, Drielenburch, Buth, Anselmus. Is gelesen eene missive van de beeren staten gencrael Tan xi. July, stilo novo, daerby haere H. M. versoucken, ten behouve van *t leger, boven den eerste hondert waegens, aen te neraen, code naer 't leger te seynden noeh hondert waegens. Ende goetgevonden , daerop te rescriberen, dat men, ten regarde van den bouw ende voor-
gaende liehtinge, geen ander nocb meerder waegens, en weet te becomen, dan vijff ofte ses, ten waere dat men deselve 'sdaechs meer als drie gulden beloofde. Ende naer eenyge communicatee is goedgevonden, dat den rentmeester van den convente
van St. Cathryne voor sijn gaigie sal trecken den xlCb penning van den suyveren incomen, in plaets van den xxcn penning, welcke gaige van den xl praes. sal ingaen bet jegenwoordige jaer 1610. Die geeligeerden Tan de stadt ende steden vonden voorts goet, dat men den jegenwoordigen
rentmeester zal licentieeren tegen i° January toecomende, ende eenen anderen in syne plaets stellen. Die van de ridderscbappe, ten regarde sy swack waren, hidden dit in advijs tot morgen. Mede is geresolveert, dat de rentmeester van St. Pauls, in plaets van den xxeD penninck,
trecken sal den xxxcn penninck, mede ingaende met het jaer 1610. MERCURII iv. July 1610.
Praesentibus: Berck , Rheede, Eck , Hardenbrouck , Ploos, Houflaken , Geresteyn, Rysen- burch, Drielenburch, Helsdingen, Buth, Anselmus, Peter frans, Jan Vonck, Haniel. Die staten van den lande van Utrecht, gehoort uyt het rapport van de heeren gecommitteer- den van de magistraet der stadt Utrecht, hoe dat eenen genaemt Albert Jansz., wonende in de Hamburgerstraet, geweygert hecft, sonder eenyge redenen te alegeeren, neffens andere burge* ren te doen den eedt hem opgeleyt, ende geordonneert, te doen, hebben eendrachtelijck, con- form de resolutie van de heeren staten generael, verstaen ende geresolveert, dat men den voor- noemden Albert Jansz. binnen xxiv uren zal doen vertrecken uyt de stadt, steden, ende landen van Utrecht. Ende dat hy daerinne sonder voorgaende consent, van de voornoemde staten, nyet en sal mogen wcricrkeercn. Orcfonneerende den schout der stadt Utrecht, hem dese te insinueeren, ende t' eynde d'expiratie van den voorsc. tijt, 't selve dutelijck te d6en affec- tueeren, rdateerende zijn wedervaeren. Gedacn t' Utrecht den iv. July 1610. Die van de ridderschappen hebben verclaert, dat sy haer conformeeren met de resolutie op
gisteren, by de andere twee leden genoinen, nopende het departement van den rentmeester Johan Sael. Ende is dienvolgende eendrachtelijck geresolveert, dat dese resolutie sal aengeseyt worden, den
|
||||||||
|
177
|
|||||
|
Yoornoemden Johan Sael, deur den deorwaerder van de staten. Ende dat hy gehouden sal
wesen, te dienen voor dit loopende jaer voor den xl penninck, van den suiveren ontfanck. Ende roerende die commissie aen een ander te geven, is verstaen, dat men daervan sal
inaecken een poinct, op de eerste beschryvinge. Is daernae mede verstaen , dat men voortaen geen comptoiren met penningen sal subvenieren ,
ende dat van de subventie voortaen geen gaige en sal werden betaelt, raaer dat men de ontfan- ghers, die subventie plegen te doen, in de plaets sal chargeren met ordonnancie. Mede dat de renlmeester van de Carthusers ende Oost-Broucke, in plaets van den xxeB penninck r
voortaen tot haere gaigie sullen hebben den xxxcn penninck; dat Blanckcndael, ten regarde die subventien nu sal cesseren ende dat sijn ontfanck bestaet in veele ende cleyne parthyen, sal genietcn den xxCB penninck; ende dat men de voorsc. ontfangers deze ende die resolutien, gis- teren genomen , by den deurwaerder sal insinuecren. Op de requeste van de veenraden, versouckende betalinge van 't vierdepart van de oncosten,
gegaen tot het maecken van den Grebbendijck , conform die resolutie voormaels genomen, belo- pende, volgende die reeckeninghe daervan gedaen, ximjxcxlihi L, v stuyver, fiat ordonn. JOVIS v. July 1610.
Pracsentibus : Berck , Eck , de Goyer, Ploos, Houflakcn , Geresteyn , Rysenburch , Butti , Helsdingen, Anselmus, Peter Franssen, Vonck , Hamel. Sijn gelesen drie missiven van de heeren staten generael, twee aengaende ft opbrengen van hondert waegens, ende die derde roerende het furnissement van de staten quote in 't consent voor de fursten van Brandenburg ende Nyeweborch. Is geresolveert, dat men die respective dorpen sal quotiseeren op hondert waegens, oflslaendt-
die nombre dergheener, die alrede naer 't leger gesonden sijn. Ende dat men deselve sal toe- zeggen m L, x st. daechs. De heere thesaurier de Goyer is versocht, hem volgende voorgaende resolutie te vervoegen
naer 'sGravenhage, ter vergaderingo van de heeren staten generael, 't welck by sijn E. aenge- nomen is. VENERIS vi. July 1610.
Bcestenmarckt te Rheenen,
Request van Harmelen , Camerijck, Broek, Papecop, Zegveld enz.
MERCURII xi. July 1610,
Pracsentibus: . Eck, Ploos, van Nyevelt, Rysenborch, Both, Buth, Drielenburch, Peter
Franssen, Hamel.
Gehoort ende verstaen hebbende, uyt het rapport van de gecommitleerden der stadt Utrecht.
de seditieuse propoosten gisteren, by eenen Hendrick van Nyenrode Henricssoon, tegen de wct-
tige overheydt deser landen gebruyckt, is verstaen ende geordonneert, dat de officier der stadt
Utrecht, soe over dese als voorgaende ende naegevolchde syne delicten, jegens hem sal hebben
23
|
|||||
|
178
|
|||||
|
te procedeeren , lot behoorlijcke straffe, sonder cenyge dissimulatie ofte convinientie. Ende is d*
officier ontboden ende, de subt. coraparerende, 't selve aengeseyt. MERCURII xxviii. November 1610.
Praesenlibus: Schade, Rheede, Goyer, Renesse, Eck, PIoos, van Houflaken, van Rysen- bonli, A. van Zuylen van Nyevelt, Coninxvry, Mocrsbergen, Drielenburch, Peter Franssen, Ommeren, Schilthoudcr, Hamel. Die staten, gehoort het rapport van haerluydcr ordinaris gedeputeerden van H gheene haer E.
d:ige]ijcx gewaer word en , dat, door vcrscheydene quaede en ongeruste geesten, nieuwe twisten ende scheuringe onder de gemeente ende kcrckelijcke personen gepractiseerd ende gefoveert worden, hobben goetgevonden te resolveeren, als volcht: Die staten van den Jande van Utrecht, aenmerckende dat het anipt eener Christelijcke over*-
heydt van Godt Almachticli opgeleyt is, te versorgen dat baero onderdaenen een gerustich stil leven leyden mogen, in alle godtsalicheyt ende eerbaarheyt, ende men dagelijcx gewaer wordt, dat d'onrustigo salanische geest alle middelen ende practijcken aemvent, om de godtvruohtige rusle dcr goeder ingcsetencn deser provintie te verstoren , de kercke Goodts in nieuwe facticn ende scheuringe te vcrlcydcn, ende 't selve doende, de Christelijcke gereformeerde religie, waer sy eunnen , bcsohadigen, ende den wech allengskens te banen lot de eens afTgeworpene pausse- lijcke tyrannic ende verworpene abusen, superstition ende all'goderyen, daer uyt dan voorts nyet anders en soude te vcrwachtcn staen , als de ruyne ende onderganck van 't gemeyne vaderlant, waer tegens nyet bequacmclijeker en can worden versien, dan met het maecken ende stellen van goede kerckelijcke welten ende ordonnancien, nacr des Heeren Heilich Woordt. Al 't welcke de voornoemde staten in de vrese des Ileercn overwegende, ende aenmerckende, dat het consent* ran haercntwegen al voor vier jaeren ter vergaederinge van de H. M. heeren staten generael ingebracht, nopende bet houden van een synodus nationael dcr geunieerde Nederlanden, noch geen effect en sorteert, hebben goet ende nodich gevonden , oock nae 't exempel van sommige andere provincien, die in den haeren socdanige provisioned ordre hebben gestelt, als sy nae de gelegentheyt haerer kercken ende tot stichtinge van deselve hebben geacht te behoren, te pro- cureercn : Dat oock in de provintie van Utrecht, op alles, wat tot goeden welstant ende voort- plantinge van de Christelijcke gereformeerde religie, mitsgaders vorderinge der waere godsalicheit nodich is, naerder werde gelet, als wel voorhecnen, door de swaere langduyrige oorlogen ende andere veele ende verscheydene voorgevallen beletselen, heeft connen geschieden. Versoucken daeromme, ende nyeUemin lastende ende ordoneeren by desen den waerden ende godtvruehtigen onsen weibeminden kerckendienaren , gecommilteerden der synodi, 't geene in de synode deser provintie, in ende omtrent den jare 1606 provisionelijek ten onsen overstaen beraemt ende be- sloten is geweest te resumeeren, met andere goede kerckenordeningen te confereeren, 't gunt daerinne defeetueux is te suppleeren, amplieeren , vermeerderen, verminderen, corrigeeren , rerbeteren, ende 't selve doende een bequaem concept van goede kerckenordeninge te beraemen, in alles voornaementlijck lettende op den regel ende rigtsnocr van des Heeren Heilich Woordt, vcrvattet in de schriften der Profeten ende Apostelen. Ende dat voorls in de saecken, die mid- dqlmatich sijn, op de nature, aert ende conditio van de inwoonderen doses landts ende provin- |
|||||
|
179
eie, mitsgaders op de gelegentheyt van de tegenwoordige tyden. sal gelet werden, opdut ftUefl
gcschiede, soo Goodts woordt ons leert, tot opbouwinge, nyet tot destructie. Ende alsoe er veele soort van seeckere differenten, onder eenige kerckendienaeren, in dr
nabuerige provintien ontstaen, over seeckere Ieerpuncten, die mede onder die gemeente alhier , beginnen strydich te vallen, sullen mede daerop letten ende in de vreese Goods overwegen. boe daerinne op 't aldergevoegelijkste ende vreedsaemste, nae Godts woordt, soude mogen werden versien, omme sonder crenckinge van den bant der eenicheyt, die \vy met onse nabuyren ende1 bontgenooten in alles, ende voornaementlijck in *t stuck van religie willen onderhouden, ende met behoudenisse van den voornaemsten gront der reformatie, die in't verwerpen aller menschelijckc dccreten ende instellingen, mitsgaders het aennemen van Goodts geschreven woordt voor den eenigen regul, ende richtsnoer ons geloofi's bestaet, te beletten, datdoor de voorsc. differenten de rusle onset' goedcr ingesetenen, de Christelijcke gereformeerde religie toegedaen, nyet verstoort, maer be- houden , ende in aller godsvrucbticheydt in behoorlijcke gehoorsaeinheyt tot Godt ende der over* heyt gevordert worde, alle welcke haer besoigne sy by geschrifte stellen ende ons (by forme van advijs,) soe haest doenlijck overleveren sullen, omme, 't selve by ons op beschryvinge gesien, daer naer wyders hierinne gedaen te worden , sulcx als tot Goodts eere, der kcrcken stichtinge, ende 'slandts welvaeren bevonden sal worden te behoren. Gedaen t'Utrecht den xxviu. No- vembris 1610, Die staten van den lande van Utrecht, begerende t'achtervolgen d'uytspraeck van de E. M.
heeren rayden van staten, in date den vm. Juny 1610, tot naerder verseeckertheyt, rust ende welstant van de stadt, steden ende landen van Utrecht. Hebben verstaen ende geresolvcert, dat, in conformite van deselve uytspraecke, het doen van den eedt daer inne gementioneert, soe bin- nen de stadt Utrecht als andere steden ende platte landen by een yegelijcken, van wat qualileyl ofte conditie hy sy , gedaen ende voorts gepresteert sal worden. Ende dat ten dien eynde, aeii de steden geschreven sal worden, ende den hove van Utrecht aengeschreven ende gelast, om te verschynen voor den presideut ende Mr. Peter van Leeuwen ende Hugo Ruysch , raden, daertoe by dese specialijcken gecommitteert, alle de Edelen ende andere gequalificeerde personen ten platten lande vvonende, volgende seeckere memorie denselven te Ieveren, om metten cersten, op seeckere bequaeme daegen ende uren by haer te beramen, den voorsc. eedt, haer aff te nemen, ende daervan te maecken ende te houden door den greffier perfecte notitie, ende deselve ter camercn van de heeren staten over te brengen , ende van haer besoignes rapport te doen. Dat van gelijcken den heeren, hooge jurisdictie exercerende, nae dat deselve den voorsc. eedt
gedaen sullen hebben, de voorsc. resolutie sal aengeschreven worden, ten eynde deselve haereu officieren ende schepenen den voorsc. eedt in haere handen doen doen, ende derselver ofiicier ende schepenen d'andere haere ingesetenen, denselven eedt affnemcn. Ende dat oock den maer- schalcken gelijcke last gegeven ende aengeschreven sal worden, om den voorsc. eedt aff te ne- men de scliouten ende schepenen van haer resort, ende daernae met denselven sellout alle an-. dere ingesetenen ten platten lande den eedt doen presteren, ende van alles goede notitie in houden, ende ter camere overbrengen, ende rapport doen van haer wedervaeren. . ■
23*
|
||||
|
180
|
|||||
|
JOVIS vi. Dccerabris 1610.
Praesenlibus : Rheede, Eck , Renesse, Harden brock , Goyer, Ploos, Houflakcn, Rysenburch, Geresteyn , Baexen , Moersbergen , Peter Franssen , Schilthouder, Hamel. Geresumeert de proceduren tegens de factionisten in de geschiedenisse gisteren ende huyden gcvallen. Ende gclesen het concept van de missive van advertentie daervan te doene aen de beeren staten gcnerael. Syne Ex cell., raydt van state ende de heere Barnevelt. Is deselve goet- gevonden ende gearresteert, inboudende mutatis mutandis als hier naer volcht: srke elcellentie , mvtatis xut.41tdis, aen i)e heeren slaten
Genkrakl , Raedt van Staete , Barneveldt. Doorluehtige enx. Het is ons leedt, dat wy uwe Excel 1. wederom moeten moeyelijck wesen met het verhaelen van de quaede action van ecnige seditieuse menschen alhier, streckende nyet alleene tot subver- sie ende ruine van den staet van desen lande in 't particulier, maer oock van den geheelen staet der geunieerde Nederlanden, gelijck uwe Excel]., uyt syne princelijcke aengeboren wijsheyt ende eygene crvarentheyt, 'tselve seer wel can sien ende oordeelen. *Wy hadden verhoopt, dat met de uitspraeeke van den rayde van state, door de auctoriteyt van de heeren ambassadeurs der Con. Majest. van Vranckrijck ende Groot-Britfanien, van de H. M. heeren staten gene- rael ende uwe Excell., ende 't geen dienvolgende met weten ende advyse van de voorn. heeren staten generael ende uwe Excell. gedaen is, een yegelijck hem stille gehouden, ende als goede ingesetenen schuldich sijn te doen, v reed samel ijck geleeft souden hebben. Maer d'expe- rientie heeft ons geleert, dat sy door haerluyder quaeden ende seditieusen geest soe sterck ge- dreven werden, dat sy noyt gerust, maer alle occasien gcsocht en waergenomen hebben, omme telcken nieuwe scheuringe ende oproerten te maecken. Ende sulcx boven alle haerluyder voor- gaende quade menees ende aenslagen, die wy nu niet wederom en verhaelen, omme uwe Excell. nyet al te moeyelijck te wesen. Is binnen eenige weynige dagen herwaert gebeurt, dat devoor- noemde quaede menschen, meer als wel te voren hierinne ('t welck te aenmercken staet) van die van de Roomsche religie, daermede sy het in 't geheel, emmers in desen, eens sijn seer gehol- pen, voorgestaen ende geadsisteert sijnde, hebben gesocht ende gearbeyt, een notable scheuringe ende twist, in de Gereformeerde kercke alhier te maken , ende te wege te brengen, blasmeren- de ende injurerende alomme ende achter rugge, seer onrechtelijcken ende smadelijcken, de goede ende vrome dicnaers, ende anderen van de Gereformeerde kercke alhier, dichtende ende stroo- yende tegens deselve verscheyden seditieuse pasquillen ende fameuse libellen, daervan eenige in handen van de magistraet der stadt Utrecht gecomen sijnde, sy den officier belast hebben te vernemen, ende hem te informeeren , van wie ofte van wat autheur ofte autheurs die gecomen sijn, in 't welck doende by ontdeckt heeft eenige personen , van de Roomsche religie sijnde; ende buer altijt seer heftieh tegens de Gereformeerde religie ende de wettige regeringe deser landen gethoont hebbende, dewelcke geapprehendeerdt sijnde, eyndelijcken, nae veele moeyten, soo veel van haer gegeven hebben, dat in dat spel mede is geaccuseert eenen genaemt Claes de Gooyer, wesende een huysmans soone uyt Gooilandt, daer van hy den naeme Gooyer voert, een fcacker ende biertapper syner neeringe, hem simulerende te wesen van de Gereformeerde religie, |
|||||
|
181
maer met de wercken sulex weynich beloont hebbende, als hebbende eertijts voor soldaet ende
vrybuiter gedient, aen des Tyants syde, ende van daer sijn vaderlandt, ende de inghesetenen van de geunieerde landen dickwils beschadicht hebbende, ende beschuldicht van een dootslach, ende aohterhaelt van overspel, hem altijt als een belhamel ende aenleyder van de oprociigen draegende, ende deselve gestadelijcken instigerende, hem oock in de belegeringhe deser stadt, als cappitein tegens den landen gebruyckt hebbende, desen persoon, by de magistraet ontboden sijnde, om gehoort te worden , gaff den stadtsdienaer voor antwoordfc: dat hem nyet gelegcn was, by de magistraet te eomen, alsoe by backen moste. Welck rapport de magistraet gehoort hebbende, vonden goet hem by den oflicier te doen halen, die, in 't huys van den voornoemden persoon comende, door de gheenen , die daer in huys waeren, ende anderen , die haer dacrby voeehden , met gewelt ende wapenen geresisteert is, sulex dat hy nyet alleene den voornoemden Claes de Gooyer nyet en conste met crygen, maer oock in pericule sijns levens was, begevendc hy Claes de Gooyer hem elders uyt synen huyse, weleke geschieddenisse de magistraet met re- den suspect sijnde, hebben geeommitteert den officier, met twee schepenen , omme des voor- noemde de Gooyer's pampieren te visiteren , ende syne goederen te saiseren, tot naerder or- donnantie, maer syluyden daergecomen sijnde, orame haer commissie te exploiteren, hebben be- vonden 't huys vol gewapent volex te wesen, die haer oock, al vloeckende ende qualijck spre- kende, met blancken rappieren dreychden, ende riepen : compt in, wy sullen u wellecom he- ten. Ende quam voort sulcken rumoer, dat de deuren ende vensters daer omtrent toegesmeten worden, ende maeckten voort sulcken t' samenrottinge ende gelaet, dat daer uyt een groot on- heyl te verwachten stonde, ten waeren, met het houden van goede wachten, ende stellen van bequaeme ordre, desen nacht daerinne versien waere geweest. Ende omme de stadt in ruste ende goede verseeckertheyt te stellen ende te houden, soe hebben wy, op 't goetvijnden van den com- mandeur ende borgemeesters der stadt Utrecht, geschreven aen de compaignie ruyters van uwe Excell., omme haer voor eenige korte dagen alhier binnen Utrecht te begeven, gelijek uwe Excell. 't selve uyt den brieff, by ons aen uwe Excell. lieutenant geschreven (daervan copie hierby gevoecht is) sal gelieven te sien, d'welck hy naegecomen heeft, van al 't welck wy nyet en hebben willen naelaten, uwe Excell. met desen expressen te adverteeren, Versouckende, dat uwe Excell. gelieve dese nodige ende dienlijoke proceduren ten besten te verstaen, ende met uwe Excell. authoriteyt te handhaven , gelijek wy dai uwe Excell. wel vertrouwen. Ende Godt AJmachlich bidden, u Doorluchtige enz. (1). PlERE PaNIKR, RlTMEESTER VAN StlVE EXCELL. COHPAGHIE C\V\l.l.ERYk,
GARH1SOEN UOUBENDE BINNE5 AaiERSFOORT, E«J)E DY AH.SI.NTIK AEN STNEN LlEUTENAKT. ClTO , CITO. Edele em.
Alsoe dese stadt Utrecht, door eenige quaede ongeruste menschen , tot merckelijcke ondtenslc van de generaliteit ende van dese provintie, in trouble onruste ende pericule gcstclt wordt, soe |
||||||||
|
(1) Deze missive versprcidt een nieuw lichl over
het hier boven , bladz. 37 der Kronijk , medegedcel- de berigt, en dienl alzoo tot aanvulling Tan het ex- |
||||||||
|
tract uit de Raadsbesluitat der stcdclijke rrgn-jn- ,
aldaar opgeaomen, |
||||||||
|
182
rijnden wy goet, ten cynde dio in meerder verseeckertheyt ende ruste, oock buy ten pericule
gehouden worde, dat U E. met de compaignie cavallerie van Syne Excel]., soe wel van curas- siers als oarabijns, bom dadelijck binnen dese stadt vervouge, ende aldaer eenige daegen ver* blyve, tot dat wy de saecke de H. M. heeren staten generael ende Syne Excell. gecomnmni- eeert hebbende, met derselvcr advijs tegens de voorsc. incovenienten naerder sullen hebben ver* sien, daeromme en failleert niet, met de voorsc. ruylers terstont te commen , ende op soe lieff als U E. is den dicnst van den lande, morgen vroech te seven uren voor de Wittevrouwenpoort alliier te wesen. Wy hebben brenger doses daeromme expresselijck afgeveerdicht, met laste, om uwer E. oompste ylens te vorderen. Ende hiermede, Edele enz. Den v. Decembris 1610, na noen te drie tircn. Gedeputeerden. Antwoorden van de II. M. hccren staten generacl, Syne Excellentie ende Rayde van state op
de voorsc. advertentie ende rescriptic daerop gedaen : Edele Erentfeste Iloocbgelcerde, Vrome seer Yoorsienige Heeren ende goede vrienden.
Wy hebben met bedroeffenisse ende leetwesen verstaen , uyt uwer E. missive van gisteren,
die seditieuse aetien, die wederomme binnen Utrecht, by eenige oproerige ende ongeruste men*
schen, nieuwelijck aengericht sijn van quaden exempel ende sorchelijcke consequentie, daer
»tegcn wy niet en sien, dat in eeniger manieren kau geremedieert worden, als met eene man* nelijcke authoriteit ende couragie, doende de autheurs van sulcke seditien ende quade attenta-
ten eflectuelijck straffen, anderen ten exempel, naer vereysch der saecken, sonder eenige
coniventie ofte dissimulatie, die ten laetste eene stoutmoedige uitcompste soude geven tot raeer-
»der quaet ende pericel voor alle goede vrome borgeren ende inwoonders van de stadt, ende *de gantsche ruine ende onderganek van deselve. Ten welcken regarde is ons seer eernstich versoeck ende begeren dat uwer E. gelieve hierop te letten, ende dese saecke te apprehendeeren
ende beheertigen naer haere importantie, sonder dese daet te laten ongestraft; doch by soo
■ verre als uwer E. hun daertoe souden achten te swack van garnisoen, heeft Syne Excell, ge- *destineert de compagnie Isecramer, Tutelaer, ende van den cappitein Alart, binnen Utrecht nock te zenden , met twee compaignien ruyteren, mits dat uwer E. ordre stellen, die ruyteren in
geen herbergen te logecren (daer sy hun selven souden verteeren ende consumeeren) gesonden,
maer opte gewoonlijcke servitien , gelijck in andere garnisoenen, ondergebracht worden, vin-
dende benevens desen geheel nodich, opdat uwer E. te meer respect in de provincie van Utrecht
gcwinnen ende moegen behouden, dat deselve oock dese vergaderinge respecteren, met het we*
derom seynden van haere gecommitteerden, gelast ende geauthoriseert, om op alio voorval-
lende saecken, raeckende den welstant van de staet van 't landt, mette gecommitteerden van
de andere provintien te resolveren naer behoiren, gelijck wy daertoe by onse voorgaende noch
instantie gedaen hebben, ende sal sulck respect sunderlinge mede vorderen, by aldien als
bet uwer Ed. gelieft den staet van oorloge aen te nemen, gelijck sien laet, sonder daer*
inne te brengen parthyen, die nyet aengenomen en sijn, ende uit te laten, die gene, daer-
mede denselven belast is, daervan ons dagelijcx sulcke clachten voorcomen, dat die onlusten ende
misverstanden in de provincien veroorsaecken, die welcke dienen vermijdt ende wechgeno-
|
|||||||||
|
■ ' -"".-:'.- ■■".
|
|||||||||
|
183
men. Daerover wy uwcr E. dese accomodate (en hoochstcn recommandeeren, deselve hiermede
■ Edele enz.
»Uytlen Hage den xvn. Decembris 1610.
Was geparapheert iW. Pieck. Onderstond: Ter ordonnantic ran staten generacl. Ondort.
» Aerssek. De superscriptie was: »Edelen enz., die staten van Utrecht, ofte hacre ordinaris gedeputeer-
■ den, onse besondcre goede vrunden.
Lager stont noeh : »Het sal uwer E. gelievcn ons hare meeninge op het innemen van voorsc.
■ compagnien voetknechten ende onderbrengen van de ruytcren in diligentie te advertcren ofte
*aen Syne Excell." MAURITZ, Prince van Oraigken, Grave van Nassau, Meors kit/,. ,
Marquis yak her Verb enz. Edele, erentfeste, wyse, voorsienige ende discrete besundere goede vrienden.
»Wy hebben nit uwc brieven verstaen het goet devoir dat UE. aldaer gedaen hebben, in ?t »stillen van de alteratie by den Gooyer ende syne complicen , binnen der stadt Utrecht begost. Ende is ons aengenaem geweest, dat U E. tot dien eynde onse compagnie van cavallerye uyt
■ Amcrsfoort binnen Utrecht doen commen hebben. Ende opdat voortaen de saecken binnen do
ivoorse. stede des te meerder in verseeckertheyt ende stillicheyt mogen gehouden worden, heb- ■ ben wy goetgevonden, het garnisoen aldaer met noch vier compagnien voetvolck ende twee van
■ cavallerye te verstercken ; maer by soo verre U E. soudc goetvijnden, dat in plaetse van de ca-
■ vallerye, eenige andere compagnien van voetvolck aldaer dienlijck soaden wesen, souden wy
raedsaem vinden, dat de cavallery, alsalthans heure provinsie van fouragie ciders gedaen hebbende,
»in heure garnisoenen mochten blyven, maer soe nyet sal nodich wesen, dat by UE. ordrogestelt ■ worde, datse, binnen Utrecht eomende, aldaer gelijck in andere stcden gelogeert mogen wor-
den, omme heur in de herbergen nict V eenemael te ruineeren, alsoe wy den commissaris
■ de Mist, die wy met de patenten derwaert gesonden hebben, bclast hebben U E. vorders tft
»verelaren . ende hiermede , Edele enz. »In 'sGravenhage den xxix. Decembris 1610.
Onderstont: i U E. goetwillige vrundt Maurice db Nassau.
De superscriptie luidde: »Den Edelen enz. onsen beminderen goeden vrunden, staten van
■ Utrecht, ofte hare gecommitteerde raden.'*
Edele enz. In plaetse dat wy verhoopt ende vertrouwd hadden , dat de saecken der stadt
■ Utrecht sich, van tijt tot tijt, tot meerder rust ende eenicheyt souden stellen, soo hebben wy,
tmet geene cleyne droefheyt uyt U E. eergisters schryvens verstaen, 'tgheene tot seer grooten endr ■ gevaerlijcken oproer, by eenige van quaede humeuren, ende oproerige geesten, nu van nieuw*
■ aldaer is voortgestelt, wacr tegen U E. seer wel ende voorsichtelijek gedaen hebben, terstont d*
■ eompaignie peerden van Syne Excell. dacr binnen te ontbieden, om de stadt ende den staet,
■ alsoe in goede ende beste versekertheit te houden , niet willende twijffelen ofte U E. wijsselijek
■ insiende, wat sulcke ongebondenheden , moctwil ende oproer soude mogen grouwelijcx veroo-r-
saecken, sullen met een oloeck gemoet dapperlijck procedeeren tot welverdiendo ende exemplars
|
|||||||
|
/
|
|||||||
|
184
strafie, daertoe TIE. oock wel mogcn versceckert sijn, dat van deser syde, des noots sijndc.
nicde de goede hant sal geboden worden. Hierop hebben wy oock terstond II E. schryven crn»
stelijck gecoinmuniceert, soe met de H. M. heeren staten generael, als met Syne Excel I., die
daertoe goetgevonden heeft, ten minsten drie goede compaignien voetvolcx ende twee com-
paignien peerden, in plaetse van syne compaignie, daer binnen onder syne patente teschicken,
»doch ople gewoenclijcke servicien. Ende dat het peertvolcx oock van stallinge geaccommodeert ende nyet in de herbergen tot heuren ondrachte, cost ende bederf gelecht worde, soeUE. alles
breeder uyt het schryven van de H. M. heeren staten generael sullen verstaen, daertoe wy ona
gedragendc ende niet nodich achtende desenthalve lange verhael te maecken, vvillen wy UE.
hicrmede,
Edele enz. In 's Gravenhage. Geparapheert T. V. Eumkia.
Onderstont: .die radon van staten der Vereenichde Nederlanden.
Ter ordonnantie van deselven. Cur. Huygens. De superscriptie was: Edelen enz. Die staten van Utrecht ofte haer E. gedeputeerden, onse
bcsundere goede vrundcn. Stateh Generael.
lloge Mogcnde enz. Wy hebben wel ontfangen uwer H. M. schryvens van den xvn. Deceni-
bris 1G10, ende uwer II. M. goede meininge, daer inne verclaert, wel verstaen, in deliberatie genomen, ende oock doen voordragen do magistraet der stadt Utrecht, ende eyndelijck gere- solvccrt met deselve magistraet, uwer H. M. goede meyninge nae te comen, ten eynde de sedi- tieuse actien ondersocht ende gestraft sullen worden, anderen ten exemple, naer waerheyd ende saecken gelegenheid, sonder ecnige dissimulatie ofte conniventie. Ende opdat't selve oock mochte geschieden met meerder versekcrtheyt voor alle moetwil, die bedacht mocht werden jegens de justitie, staet ende stadt van Utrecht, sijn wy oock geresolveert, met advijs ende goetvijnden van den heer commandeur over 't crijchsvolck, alhier garnisoen houdende, noch tot gemeene ruste van de goede burgeren inne te nemen die compaignien ruyteren van den ritmeester Moers- bergen ende Witsert, ende die compagnien voetvolcx van den capitein Parckenham ende Plessis. Ende deselve onder te brengen onder serviceren, tot welcken eynde de palenten van SyneExc, door die coramissaris Johan de Mist overgebragt, alredc affgesonden sijn. Ende sullen later we- derkeeren naer Amersfoort de compaignie van cavallerye van Syne Excell., naedat de voorschre- ven andere ritmeestcren, ende cappiteins met haer ruyters ende soldaten sullen alhier ingecomen wescn , gelijck wy op gistcren aen Syne Excell., door denselven commissaris hebben overgeschre- ven. Wy hadden oock voor desen onsen gecommilteerden ter ver^aderinge van uwer H. M. wel willen aflscynden, maer sijn tot noch toe met andere saecken verlet geworden , verhopende dies niettcmin, 't selve mettcn eerstcn tc sullen doen, ende uwer H. M. bedancken van de loiale ap- prehensie van onse swavicheden, ende getrouwe byhulp van raedt ende daedt, om deselve tc raogen overcomen, tot conscrvatio van den staet van den lando. Willen in alio occurrentien ons, in gelijcke saecken, nae ons vermogen tot uwer H. M. erbieden. Ende alle on lust, ende misver- standen nyet allecn nyet veroorsaecken, macr helpcn wceren, tot bewaeringe van derepublijcque dor geunieerde Nederlanden, enz. Den xiv. Deceiubris 1610. |
||||||
|
185
Aejx Syne Excellehui.
Doorluehtige enz. De commissaris Johan de Mist heeft ons wel behandieht awer Excell. schryvens van den six. deser, stilo novo, ende verthoont de patenten by awe Excell. gedepescheerd op de compagnien ruyter van de ritmeeslers Moersbergen ende Witsart, mits- gaders voor noch vier compagnien voetvolcx, ende daerby verhaelt 't geene uwe Excell. Iiem belast hadde ons te verclaren ; wy hebben al 'tselve in deliberatie geleyt, ende met deii here commandeur ende die vaa de magistraet der stadt Utrecht overwogen, omme uwer Excell. goede meininge nae te commen. Ende naedat op allcs wel gelet is geweest, soo is by ons ende de voornoemde here commandeur verstaen ende geoordeelt dienlick te wesen, de patenter! van uwe Excell. , spreeckende op de voornoemde twee ritmeeslers ende op de compagnien van den eappiteyn Packenham ende Plissis, off te seynden, ende deselve met hare compagnien te ontbie- den, omme alhier voor eenen tijd garnisocn te houden, latende den voornoemden commissaris hehouden die resterende twee patenten voor de twee compagnien Switsers, in meininge urn de compagnien ruyter van uwe Excell. weder nacr Amerslbort te laten gaen, alsoe haest als de voorschr. twee coinpaignien ruyters alhier aengecomen sullen sijn ; hierby en hebben wy niet willen laeten, uwe Excell. te bedancken van de trouharlige sorge ende voorsichtieheyt, die uwe Excell. alomme, ende besundcr hier, met affectie ende effecte draegt ende gebruyckt, voor de oonservatie van den staet der geunieerde Nederlanden in 't generael, ende van dese provincie in 't particulicr. Ende en willen oock daarby niet verswygen , dat ons seer aengenaem is ge- weest de goetwillige ende prompte aencomste alhier van uwe Excell. ruyters. Hiermede, Door- luehtige enz. Den xn. Dec. 1610. De Staten. ARN 1»EH R.VED VAK STATE.
Edele enz. Wy hebben uyt het schryven van uwer E. M. gaerne verstaen die goede apprc-
hensie gedaen van onse swacricheden, ende byhulp van den raedt, ora deselve te mogen overco- men, hebben oock dienvolgende, ende die goede meininge van de H. fi. heeren staten generael, ende van Syne Excell. ons overgebracht, met advys van de magistraet der stadt Utrecht ende den heere commandeur van de garnisoenen alhier, wesende geresolveert, inne te nemen noch twee ranen ruyters ende twee compagnien voetvolcx, ende die corapagoic van de cavaiUerye van Syne Excell. weder naer Amersfoort te laten keercn, als uwer E. M. alrede uytte missive aen Syne Excell. overgebracht, door den commissaris Johan de Mist, sullen verstaen hebben, ver- trouwende, dat de seditieusen ende veraehters van haer overicheyt ende de justitie allengskens outdeckt ende haere quade oproerige actien nae gelegentheyt gestraft sullen werden, ende die welxtant van de stadt ende landcn van Utrecht, mitsgaders van den gehelen staet der geunieerde Nederlanden, door gemeine getrouwe byhulp in raedt ende daet bewaert ende beschermpt sa! werden by den Almachtigen, die wy bidden, U Edelen enz. Den xiv. Dec. 1610. De Staten. RESOLUTIE NOPENDE *T DOEN VAN DEN EEDT VAN DEN I1EER VAN GENDT.
Alsoe de H. M. heeren rayden van state der vereenichde Nederlanden, door expresse auihori-
*alie van de heeren ambassadeurs der Con. Moj. van Vranckrijck ende Groot-Bretaegnen, mitsga- ders van hoge ende mogende heeren, die heeren staten generael der voornoemde NeJ'jrbndeu 24
|
||||
|
180
|
|||||
|
ende Syner Excel 1., omme ordre te stellen tegens de muiteryen ende beroerten, by eenige ambi-
tieuse ende seditieuse menschen, binnen der stadt Utrecht verweckt, ende in't werck geleyt, by haere E. M. uytspraecke van den vm. Juny des voorleden jaers 1610, stilo novo, onder anderen medo uytgesproken ende geordonneert hebben, dat het hof provinciael van Utrecht, de officieren ende suppoosten van dien , voorts alle burgeren ende ingesetenen, van vvat conditie ofte qualiteyt sy sijn sullen , van nieuws solemnelijck hebben te doen sulcken eedt van getrouwheyt, als daer- toe by den voornoeraden rayde van staten is ingestelt, ende hier naer volcht: »Dat sweer ick, dat ick myne heeren die stalen van den lande van Utrecht ende de magistraet deser stadt als myne wettige overicheyt gehouwe ende getrouwe wesen sal, dat ick mijn nyet en sal begeven in raedt of daedt, daer yet tegens de heeren staten ofte magistraet sal worden beraetslaecht, gehandelt ofte voorgenomen, maer dat ick, sulex verstaende, 't selve terstont aen de voornoemde magi- straet sal te kennen geven ende openbaeren, ende dat ick sulcke beraetslagingen , handelingen ende voornenien, nae mijn vermogen sal keeren ende weeren, ende derselver heeren beste sal bewaren ende scbaede schutten. Soe moet mijn Godt helpen." Dat dienvolgende de heeren sta- ten van den lande Utrecht, met advyse van den voornoemden rayde van state, de magistraten van de steden desselven landts geauthoriseert hebben, omme de ingesetenen ende borgers van de Toornoemde steden respective, door seeckere haere commissarissen, den voorsc. eedt te doen afne- men, d'welck dcselve magistraet door hare speciaele gecommitteerden in 't werck leggende binnen de stadt Utiecht alle burgeren en inwoonderen derselver stadt, edelen en onedelen, nyemant uytge- iondert, van wat qualiteyt ofte conditie die sijn, den voorsc. eedt gedaen ende gepresteert hebben, uytgesondert seer weynige personen, daervan eenige absent, andere wrevelick ende weygcricb. sijn geweest, ende onder deselve mede Jor. Willem van Gendt van Rixtel, heer tot Gendtenz., die men, nyettegenstaende langwylige patientie, menichfuldige vermaningen ende interpellatien, eerst by de deurwaerders, ende nae by gecommitteerden uyt de magistraet der stadt Utrecht, ende daer naer noch door gecommitteerden edelluyden uit den staten, ende wederomme bij den deurwaerders der voornoemde stadt, ende noch, om alle voldoenings wille, door seecker gequali- ficeert kercken-dienaer, nyet en hadde connen bewegen worden, om in desen d'authoriteyt van de hoge overhcyt der geunieerde Ncderlanden in 't generael, ende van de provintie ende magi- straet der stadt Utrecht in 't particulier (al waer hy syne huyshoudinge ende residentie meer als twijntich jaeren ende tot noch toe gehouden heeft), behoorlijck te respectecren ende te gehoor- saemen, maer souckendc deselve te illuderen, dan met d'een, dan met d'ander excusen, endefrivole presentation ; als eerst geantwoordt hebbende, »wel aen de magistraet, maer niet den staten eedt te willen doen," ende daernae wederom, idnt hy wilde eedt doen met den edelen ten platten lande," ende daer naer noch den it, deses aen den deurwaerder Ewijck, »dat hy sijn resolutie daerop in- gesonden hadde, ende dat hy daerby persisteerde, de heeren mochten doen, wat sy wilden," ende ten laetsten nyet verder en heeft connen bewegen werden , don »dat hy te vreden soudo sijn, den eedt te doen als die den anderen edelen ten platte lande geseten affgenomen soude werden, nyettegenstaende dat eenige van deselve onwillieh bevonden souden mogen worden," waermede men nyet en verstaet om redenen voorsc. de voornoemde uytspraecke ende authoriteyt genouch gedaen ende erkent te worden, dan 't selve te wesen maer een private opiniatriteyt ende wrevelicheyt, streckende tot versmadenisse ende vilipendie van de publijcque authoriteyt, |
|||||
|
187
|
||||||
|
soe wel van de voornoemde hoge overicheyt, als van de staten ende magistraet der stadt Utrecht,
ende by consequentie tot verweckinge van nieuwe beroerten, endc oversulcx in een landt, daer policie ende justitie vigeren, nyet geleden en mogen worden. Soe is't, dat die staten van den lande van Utrecht, gehoort *t rapport van de voornoemde
commissarissen der stadt Utrecht, ende gesien de relatien van de deurwaerders derselver stadt, ende al 't gheene voorsc. is, rypelijck aengemerckt ende overwogen hebbende, willende mainteneeren de voorsc. publijcque authoriteyt ende de gemeyne ruste, achtervolgende die goede meyninge ende aenschryvens van de H. M. heeren staten generael voornoemt van den vn. July, stilo novo, voorle- dcn: Den voornoemden Jor. Willem van Gendt van Rixtel geordonneert hebben ende ordonneren by desen, den voorsc. eedt in handen van de gecommitteerden der stadt Utrecht als noch te doen bin- nen zes dagen naer insinuatie pereniptoire, ofte by gebreke van dien binnen xxiv urcn, naer den loop derselver ses dagen, uyt de stadt ende lande van Utrecht te vertrecken ende hem daer uit te houden. Ordonnerende ende authoriserende Jor. Johan van Zuilen, heer van der Zevender enz., schout der
stadt Utrecht, hem desen te insinueren, ende in cas van non-obedientie tegens hem ter uyterlijcker executie te stellen, relaterende sijn wedervaeren ende *t debvoir, dat by hem in desen gedaen sal sijn. Gedaen t'Utrecht den iv. January J6M. Onderstont: Door expresse ordonnantie van myne heeren
die staten 's landts van Utrecht. |
||||||
|
24*
|
||||||
|
BESLUITEN,
GEKOMEN BIJ DEN RAAD DER STAD UTRECHT,
|
|||||||||||||||
|
BETREFFENDE
|
|||||||||||||||
|
HET AAMEMEN DER WAARDGEIDERS.
|
|||||||||||||||
|
" m J C2^^ v C C ( ■
1617.
DEN 28. AUGUSTUS.
1/e raedt deser stadt des morgens tegen aclit uren by den eedt geladen ende vergadert wcsende,
soe droegen die E. heeren borgermeesteren voor, dat, naerdien men, Godt betert, by experientie bevynt, dat de saeken op vele plaetsen in Hollant onder 't dexel van religie, hoe langer Iioe meer tot twist ende oneenicheyt sich stellen ende voorder ontsteecken, daeruyt by gevolch noch al meer- der swaericbeden staen te verwachten, off men nyet tydelyck alhier behoort te dencken op sulcke prompte middelen ende remedien , daermede gelycke swaricheden souden mogen worden gekeert ende buyten dese provincie gehoudcn, ende alsulcx lot dien eynde nyet alleen, maer oock tot maintenue ende handhavinge vande souveraine ende publicque authoriteyt ende respect der E. M. heeren staten deser provincie ende vande inagistraten deser stadt ende andere steden respective, mitsgaders tot conservatie van alle ruste, vreede ende eenicheyt onder de goede gemeente, (indien de heeren vande andere twee leden haer E. M. voorz. hiertoe mede inclineren) te doen opnemen vyf of ses hondert soldaten, onder dry, vier ofte meer compagnien, ende dat metten eersten, omme, off eenich crychs- volck des garnisoens ende op ander repartitien staende, schielicken mochten worden gelicht, evenwet neffens die van deser repartitie een *goed aental soldaten in voorraet ende by de hant mach syn, ver- soeckende, alvorens hierop mede te verstaen de goede meeninge ende intentie vanden rade voorsz,, waerop na eenige deliberatie de raet eendrachtich goetgevonden, met gemeene stemmen verclaert ende geresolveert heeft, den voorsz. voorslach in alle manieren goed ende hoochnoodich te bevinden, even- verre de E. heeren vande voorsz. twee leden daertoe mede belieft te verstaen, ende authoriseert voorts rayn E. heeren burgermeesteren voorn., omme hierop absolutelyck te helpen besoigneren ende resol- veren, hetwelck de voorsz. Ed. heeren burgermeesteren mede lauderende , den raet ten hoochsten hebben gerecommandeert, jae, opten eedt secreet te houden, als belooft is te sullen geschieden. Actum ? ut supra. |
|||||||||||||||
|
. ■■■'-y---^:': !\ ■
|
|||||||||||||||
|
. 189
DEN 8. SEPTEMBER.
De raet op huyden vergadcrt wesende, rapporlcerden de E. heeren burgermeesteren, hoe dat de
E. M. heeren staten 's lants van Utrecht, achtervolgeude de resolutie ende consent vanden rade vooru. in date den 28. Aug. 1617 lestleden aengenomen hadden, ten fine als in deselve resolulie, ses com- pagnien soldaten, ieder sterck hondert coppen, waervan dattor op huiden twee gemonstert ende inden eedt sullen gebracht worden, ende is dienvolgendc het concept van den eedt, die de voorsz. soldaten sullen doen, inden rade voorsz. gelesen wesende, gelaudeert, luydende van woorde te woorde als volcht: « Wy beloven ende sweeren boven, den eedt, die wy aen het landt gedaen hebben, dat wy ge-
duyrende den tydt onser garnisoen alhier, de heren staten 's lants van Utrecht, ende den magistract der stadt van Utrecht sullen gehou ende getrou wesen, deselve met alien den borgers ende inwoonderen deser stadt helpen defenderen ende beschermen jegens den Coning van Spaengien , synen aenhang ende generaliken jegens alle des lants vyanden, mitsgaders tegen alle oproerigen ende moetwilligen, die yet souden willen attemeren jegens de heren staten, magistrates ende goede ingesetenen deser stadt, dat wy oock in alle slillicheyt, goede vruntschappe ende enichcyt sullen houden mette voorsz. borgers ende innewoonders deser stadt, ende dat wy ons alhier sulex sullen verthonen ende dragen, als goede ende eerliefhebbende ofiiciers ende soldaten toe eigent ende behooren te doen. Soo wacrlyck help ons God almachtich. » SERMENT DES GARNISONS.
<x Nous promettons ct jurons (oultre le serment qu'avons faict au pays) que durant tout le temps
de nostre garnison en ce lieu , nous serons fidels et loyaulx a mess, les estals de la province d'Utrecht et au magistral de la villc d'Utrecht, lesquels nous aiderons a deffendre et maintenir avec tous les bourgeois et habitans de ceste ville contre le Roy d'Espagne et ses adherens, et generalement contre tous les enneraies du pays, ensemble contre toutes personnes turbulentes, qui voudroyent susciter quelque emotion ou attenter quelque chose contre lesdicts Sre estals et magistral ou contre les bons citoyens de ceste ville, en oultre que nous nous comporterons en touie modeslie bonne amilie et Concorde avec lesd. bourgeois et habitans de ce lieu, brief, que nous nous conduirons et reiglerons en tous nos actions ainsi, quil est convenable et apparlient a bons ofiiciers et soldals, qui aiment lem honneur et recommandation. Ainsi nous soit en aide Dieu toutpuissant. » Oplen 8. Septembris 1617 hebben de compagnien vande nabenoemde capkeynen voor den slad-
huyse alhier publiquelyck gedaen in handen van myn E. heeren schout ende burgermeesteren den voorsz. eedt in duyts. Jor. Roetert van Lanscroon.
Jor. Hendrick Pinsen vander Aa. Ende op den 9. daeraen volgende in handen ende ter plaeise als vooren, de compagnien van . ; Jor. van Suylen van Natewisch. JoT. Johan Adolph van Renesse.
|
||||
|
190
|
|||||
|
Noch opden 41. daeraenvolgcnde
Jo\ Joh. van Renesse, heer van Wulp.
JoT. Gysbr. van Hartevelt. Waernae mede gclesen is de copie vande missive, by de E. M. heren staten voorn geschreven, soo aen de Ho. Mo. heren staten generael, Zyn Excel!., als raden van slate, waerinne de redenen verhaelt worden, die hare E. M. gemoveert hebben de voorsz. ses compagnien aen te nemen, luy- dende deselve copie als volcht: Doorluchtige, etc, (Staten generael, Zyn Excell., raet van state, mutatis mutandis),
Wy syn in gewisse ervaringe gecommen, dat in ende omtrent het sticht Colen seer groote lichtinge
van ruyteren ende knechten gedaen wort, soowcl op den naem vanden Keyser als vanden Erlshertoge,
die nochtans alle met Spaens gelt betaelt worden. Die leste advertentie, die wy daervan bekomen
hebben, seggen, dat sy van menonge zyn het lant vanden Berge in te trecken, soo, dat wy beducht
zyn, dat sy nyet allcen dat, maer noch yet vorders tot nadeel van deze landen ende derselver goede
naburen ende bontgenoten souden mogen voornemen ende attenteren, sunderlinge siende de landen in
soo veel scheuringen ende factien, als (Godt betert) nu in deselve gestroyt ende gevoet worden, ver-
deylt, daermede den vyant altyt voordeel gesocht ende oock gehadt heeft, dewelck wy nae onsen ver-
mogcn, neffens d'andcre geunieerde provincien , onse bontgenoten, geerne souden helpen Keren ende
weeren, ende alsoo wy wel konnen verstaen, dat daertoe oock souden moeten gebruict werden, ist
nyet het geheele, emmers een groot deel van het garnisoen, dat tegeuwoordich in dese provincie es,
soo hebben wy, volgende den goeden raet ende uytsprake vande E. M. heren raden van state op de
commotien inden jare 1610 alhier verwect, waervan de aenslach ons noch is in verscher memorien
ende nyet lichtelyck vergeten en sal worden, goet gevonden met ernst te letten op versekerheyt vande
sjat, steden ende landen van Utrecht, ten eynde deselve nyet weder in sulcke swaricheden ende el-
lende, alse doen waren, gebracht, maer bequaem gehouden ende bewacrt worden, ommc haer selven
ende haer bontgenoten, nut ende dicnslich te mogen wesen, ende hebben tot dien eynde last gege-
ven aen ses gequalificeerde Edelluyden uit deser lande, goede patriolten, der welcker ouders omme
de gemeene saecke geleden ende gestreden, gelyck syluyden selfs tot desen dach toe oock de wape-
nen voor den vaderlande gedragen hebben, last gegeven, om ieder op te richten een compaignie van 100
hoofden, goede soldaten, daerinne prefererende de borgers ende ingesetenen van Utrecht voor andere,
waer toe wy te meer gemoveert syn geweest, siende ende horende de overgroote moetwillen, drey-
gementen ende gewelden, die tegens alle recht ende redenen in verscheyden onser naburige steden,
dorpen ende op straten ende wegen, tegens de goede magistraten , verscheyden goede vrome perso-
nen van meerder ende minder qualiteyt, feyleliken ende met verscheyden fameuse ende injurieuse li-
bellen, pasquillen ende andere ongeoorloofdc geschriften aengedaen syn , d'welck oock noch nyet op*
hout, sonder dat wy vernemen, dat daer tegens enige straffe wert gedaen, soe dat te vresen is,
ten sy door Gods genade, byde overheden, dien sulex toecompt, daerinne met ernst ende nae be-
horen wert versien, 't selve quaet dagelycx meer toenemen ende de landen in uyterlyck confusie ge~
|
|||||
|
191
|
|||||
|
bracht sullen wordcn, dewelck wy in dese provincie, (die door Gods genade in goede stilte, ruste
ende eenicheyt es) nyet geerne souden sien gebeuren, daervan wy nyet en hebben willen laten Uwe
Excell. by desen t'adverteren, ten eynde off Uwe Excell. vande voorsz. onse lichtinge yet mochte
voorkomen, van de geheele gelegenheyt der saecken ende onse goede intentie onderricht mach wesen,
ende hiermede
Doorluchtige etc,, den 5. Sept. 1617.
De raet deser stat huyden naer den noon op den eedt doen laden ende vergadert wesende, rap-
porteerden de beren borgermeesteren, dat de heer van Moersbergen neffens ende met den heer tre- saurier de Goyer, beyde gecommitteert ter vergadering vande Ho. Mo. heeren staten generael uyt goeder affectie, die haer E. E. droughen totten welstant deser provincie, goed ende noodich gevonden hadden, tydelyck de Mo. heeren staten van Utrecht te preadverteren van het gepasseerde ter voorsz. vergaderinge op de lichtinge van het nieuwe krygsvolck alhier etc,, alleer eenige gecommitteerden al- hier mochten komen, ende dat, om sulcx te doen, de E. heere van Moersbergen die moeyten van herwaerts in alle diligentie te reysen had aengenomen, ende dese voornoen was gearriveert, ende den heren staten van Utrecht hadde voorgedragen ende verhaelt, dat ten tyde hare E. M. brieven aen de Ho. ende Mo. heeren staten generael, aen den raet van state, ende oock aen Syn Excell. respective waren angecomen, daerby de oorsaken, redenen ende motivcn waren verhaelt, die gemo- veert hadden dit crygsvolck te lichten, deselve lichtinge by eenighe qualyck worden genomen ende misduyt, oock gearbeyt die infractueus ende te nyet te maken, met het licentieren der geenrc, die alrede in eedt waren, ende die verdere daeruyt te houden, jae, dat soo veele te weghe gebracht was, dat op den naem van hare Ho. Mo. voorts uytte heeren raden van state (als voorsz.) waren gecommitteert, die t'Utrecht souden komen, Iran op alles informeren ende voorts aen de E.Mo. heren staten voorsz. aenhouden tot cassatie vande aengenomen soldaten ende tot ophoudinge van verder lich- tinghe, ende die er noch nyet in een en waren daer buiten te houden etc,, daervan die heren burger- mecsteren voorn. zeyden, dat zy myn heren vande magistraet soo wel datelyck ende in tyts hadden willen doen hebben kennisse, als gedaen was van bet vorige gepasseerde, ende tot dien eynde dese vergaderinge hadde doen leggen, begerende voorts, dat myn heeren vande magistraet souden willen haer meninge openen , hoe haer E. hun laten beduncken , dat men die voorsz. gecommitteerden op hare aencompste, propositie ende versoeck mede van stadswegen behoort te bejegenen, daerby voorslaende, of men hun nyet vriendelyck sal ontfangen, verhoren ende met alle beleeftheyt bejegenen, edoch blyven ende in alle manieren mainteneren vorigo resolutie solemnelyck ende met voorraet eenpaerlyck genomen ; waerop gedelibereert ende gecommuniceert synde, is nocbmael by eendrachtige stemmen des raets goedgevonden ende geresolveert, dat men wel vriendelyck ende beleefdelyck de heeren gecom- mitteerden mach ontfangen, horen ende bejegenen, maer dat men constantelyck soo solemnelyck ge- nomen resolutie behoort te inhaereren, ende daerby couragieuselyck te persisteren, gelyck sy soo veel in hun es, als noch doen by desen; ende by gevolch van dien het crychsvokk in den eedt te houden ende met alle neersticheyt de vorder angenomen oock in den eedt te brengen , daermede geoordeelt wordt, dat de publicque authoriteyt gemainctineert ende die gemeente in rust, vreede ende eenicheyt 25
|
|||||
|
192
|
|||||||
|
gehouden sullen kunnen worden, daerinne te minder swaricheyt by die verwachte heren gecommit-
tcerden kan, emmers behoort gemaect te worden, mitsdien nu (den dienst van het lant eenige lich- tinghe dcs garnisoens alhier t'eeniger tyt vereyschendc), sulcx sal connen worden gedaen, dat voor- maels nyet sonder merkelyke interesse en conde geschieden, ende daerover oock mcnichmael gecom- municeert is, behalven dat al lange voor de lichtingbe binnen deser stadt gedaen, in verscheyden andere steden *t selve es geschiet, versoecken daeromme die van den rade ernstich , ende authoriseeren by desen de heren burgermeesteren, hun te willen voegen mette E. E. heren vande andere twe voor- stcmmende leden deser provincie, ende met dezelve te besoigneren ende te doen, hetgene tsamenlyck ten meesten dienst vande hooghe overheyt deser provincie, derselver authoriteyt, als oock van die vande magistraet respective, mitsgaders tot meestc rust, vreede ende eenicheyt bevonden sal worden te beboren, hetwelcke te doen , als oock den heeren gecommitteerden te recommanderen alles ten bes- ten aen hare principalen te willen rapporteren, de heren burgermeesteren aennemende , den rade opten eedt vermaent hebben, ^alles secreet te willen houden, dat belooft es. Actum, den 9. Sept., 1617. DEN 22. SEPTEMBER.
De raet horen lesen hebbende de navolgende stucken , tot dien eynde byde Ed. burgermeester Ge-
resteyn binnen gebracht, waervan de copie, berusiende in deser stadls archivis, alse de commissie
den ses capiteynen verleent by de Ed. Mo. heren staten van Utrecht, omme elcx te mogen lichten
100 hoofden ofte soldaten, voorts d'ordonnantie, waernaer de voorsz. capiteynen, officiers ende sol-
daten baer sullen hebben te reguleeren, ende den eedt by heml. aen de voorn. E. M. heeren staten
gedaen, mitsgaders de credentiebrieff der E. Erenlf. ende Hoochgeleerde Jo. Arnold van Rantwyck to
Bemmel, Corn. Claesz. van Driel, out-burgermeester der stadt Rotterdam, Marcum van Lyclema to
Nyeholt, doctor in beyde rechten, Grietman van Stellingwerf Oestende, ende George de Bie, ridder,
heer van Albrantswccrt, respective raden van state, als gecommitteerde vande Ho. Mo. heren staten
generael, ende schriftelycke propositie by de voorsz. heren gecommitteerde in de vergaderinge vande
voorn. E. Mo. heren staten van Utrecht gedaen ende overgelevert, tenderende ten fine haer E. Mo. de
voorsz. 6 compagnien soldaten souden willen verlaten ende weder uyt den eedt brengen, ende eynt-
lyck het schriftelyck antwoordt de voorn. heeren gecommitteerden daerop mede gegeven, heeft nae enige
communicatie hot voorn. besoygne geadvoyeert, geapprobeert ende gelaudeert, ende dienvolgende den
E. heren borgermeesteren versocht ende geauioriseert, het voorsz. besoigne voorts te willen dirigeren,
sulcx als haer E. met d'ander twee overstemmende leden, ten meesten dienst vande hooghe overi-
cheyt deser provincie, conscrvatie derselver auctoriteyt, als oock die vande magistraet respective, ende
voorts tot mecste ruste, vreede ende eenicheyt onder hare onderdauen bevynden ende ordeelen sullen
te behooren.
DEN VOORLESTEN SEPTEMBER.
De raet desen voornoen vergadert wcscnde, droegen de E. heeren burgermeesteren voor, hoe dat
in den jare 1610, nae de alteratie by de E. heeren gecommitteerden vande Ho. Mo. heeren staten generael, zyn princ. Excellencie ende den raet van state, achtervolgende hare E. uitsprake, opgerecht |
|||||||
|
-~rs*~r*~ ~w
|
|||||
|
Irt-
19j
es een schutterye van 4 compagnien, onder een collonel ende 4 hoofmannen, yder sterck 150 cop-
pen , ende dat die tcrselver tyt, om redenen seer wyt ende verre vanden anderen syn verdeylt, ende oversulcx in lyde van noot, (hetwclck God genadelyck wil verhoeden), seer beswaerlyck by den ande- ren , yder om syn vendel soude kunnen komen, ende dat men by experience bevyndt, dat de zwa- richeden op diversche plaetsen in Hollant, hoe langer soo nicer verargeren, gclyck onlaogs binnen de stadt Leyden is gesien, ten ware de schutterye door de neersticheyt ende vroomicheyt vande burger- meesteren aldaer in wapen waren gebracht, deselve in een bloetbadt gesteldt souden geweest syn, dat hacr E. door last vande E. M. heeren staten van Utrecht, omrae de inconvenienten, die alhier souden mogen comen te verrysen, ende verstaen te beter ende mel goede ordre te voorkoraen ende weren, de voorsz. schutterye hadden gereduceert ende eenen yegclycken, soo nae onder syn vendel gebracht, als doenlyck was, hetwelck hare E. den raet voorsz. wel hadde willen te kennen geven ende daerop te verstaen derselver resolutie, hetwelck by den raedt voorsz. in communicatie geleyd wesende, heeft naer eenige deliberatie, by eenparige stemmen, de voorsz. reductie als hoochst noo i dich ende gasch (!) dienstich, gedaen, geavoyeert ende dienvolgende voorts de E. heren burgermees- teren voorn. versocht ende geauthoriseert, omme melten respectiven hooftmannen ende hare bevel- hebbers op de voorsz. schutterye, met advys ende goetbevinden vande twee voorstemmende leden vande E. M. heren staten voorn., soodane vordere ordre te stellcn, als hare E, naer gelegenheyt des tyds, tot meeste rust, vreede ende eenicheyt vande stadt, borgers ende inwoonders vandien oordeelen ende achten sullen te behoren, ende es de raet voorsz. vennaent 'tselve secreet te willen houden. DEN 27. OCTOBER.
De raet horen lesen hebbende de ampliatie, by de E. M. heren staten 's lanls van Utrecht gedaen
opte ordonnantie vande schutterye, by de E. heren gecommitieerde raden van state in den jare 1610
gemaect ende opgerecht, heeft deselve ampliatie, voor soo veel hun aengaet, gelaudeert ende dacr-
inne belieft.
DEN 1. DECEMBER.
De raet heeft op het aengeven vande E. heren burgermeesteren geresolveert ende goetgevonden, de
vier compagnien schutters, binnen deser stadt opgericht, te doen monsteren of een wapenschouwinge op alsulcke dach, als myn Ed. heren schout ende burgermeesteren metten hooftmannen vande voorsz. schutterye goet vinden sullen. 1618.
DEN 6. FEBRUARY.
Instructie voor de schryvers, geordonneert ende gestelt
in de vier * deser stadts poorten. De vier schryvers sullen respecteren ende gehoorsamen de magistraet deser stadt, mitsgaders den
hoftman ende wachtmeester vande wacht, in alle tyden, hemluyden tot stats behoef e*nde dienst sal worden bevolen, op pene van cassatie. |
|||||
|
m
Hem, sullen syluiden des morgens, met het luyden der poorteclocke, ban laeten vynden aen deser
slats plaets, om met den dachwacht ende de sleutelen te gaen, elck naer syn respective poort. Item, sullen gehouden wesen den geheelen dach in deselve poorte te blyven, Bonder ergens te mo-
gen gaen, ende sullen tot dien eynde oock moctcn heur eten laten brengen in elck syn poorte. De schryvers sullen neerstich gadeslaen ende achl nemende, op alle incomende vreempde personen ende
luyden, deselve afvragende, van waer sy komen, hoe sy genoempt syn, ende waer sy willen gaen logeeren, ende alle *t selve neerstelyck ten register stellen, ende daervan des avonts, met het brengen der sleutelen op de plaetsche, een cedulle leveren, ende in *t block op 't stadhuys steeken, naer ouder gewoonte. Gelyck syluyden oock alle ankomende soldaten sullen examineren, van waer sy komen ende waer sy hcenen willen, hemluyden afvorderende haere paspoorten of verlof, dewelcke, indien diegoetsyn, sy sullen laten passeren, mits oock aenteyckenende hare naemen ende logementen, ende die overle- verende als boven, evenverre sy binnen blyven willen; maer soo sy geen paspoort of verlof en heb- ben, sullen die ophouden, ende den geweldigen provoost daervan adverteeren. Als sy schryvers oock sullen sonderlinge regardt nemen op alle vagebunden, ledichgangers ende
bedelaers, soo van mans ende jongens, als van vrouwen ende kinderen, die deur heur respective pooi ten binnen deser stadt souden willen commen, om alle deselve te stuyten ende daer buyten te houden, ende of elck in syn poorte daertoe nyet bestant genoech en ware, soo sal hy tot synder hulpe mogen roepen die vande wachte ende den portier, dewelcke in sulcken gevalle, ende oock by noot, gehouden sullen wesen hem te assisteeren. De voorn. schryvers en sullen oock nyet verraogen binnen deser stadt te laten komen ruyters noch
soldaten, *t zy met heele vanen ende vaendels, ofte met troupen, alwaer't schoon, dat sy patenten hadden, voor ende aleer sy daertoe sullen bebben consent van myn heeren den hooft-officier ende burgermeesteren deser stadt, ende by sich bebben den capitain ende wachtmeester vande wacht, op arbitrale correctie; welcke hooftman ende wachtmeester oock nyet en sullen mogen yet doen, dan met expressc kennisse ende bevel van myn heeren ofiicier ende burgermeesteren voornoemt. Ende, ommc *t gene voorsz. slaet, mitsgaders alles, dat hemluyden, soo by de magistraet als de
hofman ende wachtmeester van clcker wachte, naer gelegenheyt des tyts ende der saeckeu vorder sal worden bevolen, t'achtervolgen, soo sullen sy schryvers bierop doen den bchoorJycken eedt, des hemluyden voor desen heuren dienst betaelt sullen worden,'s daechs acbt 6tuyvers, ende dat alle weeken des Sonnendaechs smorgens, by den anderden cameraer. Aldus gedaen ende gearresteert by myn heeren vanden gerechte, den 6, Febr. 1618. My present,
ondert. J. de Lkerdam. Op de voorsz. inslructie syn aengenomen tot schryvers, ende hebben behoorlyck eedt gedaen voor
de heeren schepenen Nyenrode ende Mellingen; Gysbert Cornelis van Lochorst, die geordonneert is in de Wittevrouwepoort, in wiens plaetse op
den 5. Martii 1618 is gesurrogeert Jan van Lievendael, ende het:ft den behoorlycken eedt gedaen; Hendrick Dircksz. van Jutphaes, geordonneert in de Gathrynepooit; Jan Marlensz. van Rossum, ge* ordonneert in de Tollesteegpoori; Matthys Aertsz. van Padmeer, in de tVeertpoort. |
||||
|
. ....... ;,,,.,.
|
|||||
|
195
DEN 9. FEBRUARY.
De raet vergadert wesende, rapporteerde ende verhaelde de heer van Coningsvry ais eerste Bur-
germeester, hoe dat myn E. hecrcn vanden Gerechte, op Vrydach voorleden, om seeckere con side- ratie ende om soe veel mogelyck dc vagebonden ende bedelaers uyt deser stadt te weeren, op het behagen vanden raet goetgevonden, wederomme te stellen op sekeren instructie daerop gemaeckt, goede schryvers in de vier deser stats poorten, die de namen van alle vreemde personen, van buyten binnen deser stadt kommende, mitsgades wacr die van daen zyn, ende die plaetse waer sy willen gaen logeeren, sullen opschryvcn, ende dat op middach publicatie sal worden gedaen, daerby alle herbergiers ende alien anderen geordonneert ende bevolen sal worden, den vreempden persoo- nen, die sy sullen ontfangen ende logeeren, alle avonden binnen de ure naer het luyden vande poortclockc in goeden leesbaren geschrifte aen te brengen, breder als in de voorsz. publicatie, soo heeft den raedt voorsz. 't selve mede hooch nodich achtende daerinne geconsenteert ende bclicft. DEN 9. MAART.
De raet, wt het aengeven vande E. here van Conincxvry, eerste borgermeester, onder andere ver-
staen hebbende, hoe dat de saken ende humeuren in Hollant daghelycx hoe langer soo erger aflopen ende vallen, achtende daeromme behoorlyck te syn, tydelyck in dese sorchlycke conjuncture ende gele- ghenheyt des tyts op te waken ende sorge te dragen voor hare stat ende goede gemeente, heeft een- drachtelyck de E. heeren burgermeesteren gecommitteert ende geaulhoriseert, omme neffens de andere twee voorstemmende leden, de E. M. heren staten van Utrecht te helpen adviseren, resolveren ende in't werck te stellen, 't gunt tot verseckertheyt ende conservatie van deze provincie ende tot meesle rust, vreede ende eenicheyt vande stat, borgers ende inwoonders van dien, bevonden sal worden te behoren, ende is de raet voorsz. versocht opten eedt dese resolutie te willen secreet houden. DEN 9. MAART, na den middach.^
Myn heren vanden gerechte te samen doen roepen ende vergadert wesende, oock de hooftinan
Donselaer, soo heeft de heere van Conincxvry, als eerste burgemeester, verhaelt by manier van rap- port, dat achtervolgende de coinmissie, syn E. met syn E. medebroeder, als burgermeeslers, desen voornoen by den rade gegeven, omme mette heren vande andere twee voorstemmende leden te helpen adviseren, resolveren ende in't werck stellen, *t geene in dese sorchelycke conjuncture, tot meeste se~ kerheit vanden staet deser provincie, rust ende vreede vande stadt, soude mogen dienstich ende noo- dich gevonden worden etc., heure EE. dese voornoen mede erschenen syn geweest in de vergaderinge der E. M. heren staten 'slants van Utrecht, ende aldaer in't lange hadden horen rapporteren, den E. here van Moersbergen, hare E. M. gccommitteerde metten here van Sandenburch uit 'sGravenhagc gekomen, het gepasseerde in 's Gravenhaghe, ende dat de humeuren aldaer hoe langer hoe vreemder vielen, ende daervan nyets goets en was te verwachten, ende dat de goede steden tot naerdere se- curiteyt ende bewaringe harcr steden, nijet beter of noodiger achten, als deselve wel te doen op- waken ende op hare hoede syn, ende die met alle noodige middelen daertoe te voorsien etc*, ver- 25*
|
|||||
|
m
clarende de heren burgermeesteren voorts, dat desen volgende den E. M. heren staten deser provmcie
mede eendrachtelyck waren geresolveert tot gelyke verseekeringe etc.t by provisie de 6 nyewe laeste aengenomen vaendels te doen verstercken elck met SO mannen, ende, wast noot, daernae noch yde* met 50 gelycke coppen , inder voegen, dat yder vaendel nu sterck zoude syn 150 hoofden ende daerna 200, ende dat sulcx in alle stilheyt ende sonder trommelslach alrede worde in't werck gestelt, daerom die E. M. hereu slaten voorn. goeigevonden ende begeert hadden, dat de heren vanden gerechte, collonel ende hooftmannen vande schutterye, mede kennisse souden hebben, gelyck bare EE. dacrtoc de vergaderinge hadden doen leggen, ende 't selve nu hadden gedaen. Voegende hierby voorts hare EE., dat hare E. M. voorgenomen ende raetsaem hadden gevonden,
dat voor den tyt van 14 daghen, ten langsten 3 weken, de schutterye soude waken, in plaetse van met halve, nu met geheele corporaelschappen. Waermede myn heren vanden gerechte, collonel ende hooftmannen hun geerne conformeerden, sulcx
aengenomen hebben, ende belooft op morgen te beginnen. DEN 3. JUNY.
De heeren NyhofF, Drielenborch ende Lochorst, schepenen, syn by myn E. heeren vanden ge-
rechte op versoeck vanden E. heere van Coninxvry, eersle burgermcester, vermits zyne E. indis- posilie ende absentie vanden burgermeester vande Poll, gecommitteert, omme van stats wegen te compareren in de daghelicxscc vergaderinge ende besoignes vande E. M. heren staten 's lants van Utrecht,
v DEN 4. JUNY, na den middach.
Myn heren vanden gerechte, desen naernoen vergadert wesende ten huyse vanden E. heer van
Coninxvry, cerste burgermeester deser stadt, die vermits zyn E. indispositie nyet en conde uyigaen, heeft syn E. by maniere van rapport verhaelt, hoe dat de E. M. heeren staten van Utrecht belieft heeft gehadt, syne E. by missive te versoecken, te willen compareren in de vergaderinghe van hare E. Mo., omme te horen het rapport vanden E. heere van Moersbergen, gecommen vuyt '* Graven- haghe, van het gepasseerde aldaer, ende dat syne E., vermits de voorsz. syne indispositie, sulcx te doen voor die tyt niet mogelyck en was, ende daeromme goetgevonden hadde, de voorsz. missive door den substhut schout, den heeren vanden gerechte voorsz. te communiceren, ende voorts te ver- soecken eenighe uyt hare E. collegie ter vergaderinge voorsz. te willen committeren, die van alles rapport mochten doen, ende dat syne E. uyter selve gecommitteerden vanden gerechte verstaen hadde > dat de voorn. heere van Moersbergen (naer gedaen rapport) om verscheyden pregnante redenen, by syne E. geallegeert, versocht hadde, gelyck oock schriftelyck die heren thesaurier de Goyer ende bur- germeester vande Pol, wesende in 's Gravenhaghe, ten eynde uyt de collegie der E. Mo. heren statea voorn. roeerder gecommittderden in competenten getale ende met breeder ende ampelder commissie thaerder in dese sorghelyke conjuncture in 'sGravenhsge voorn. mochte gesonden worden; ende voorts, dat desenvolgende de voorn. hare Ed. Mo. doen concipieren ende innestellen hadden sekere acte, die men de versochte gecommitteerde ten fvne voorsz. mede soude mogen geven ende syne E. doe» |
||||
|
197
|
|||||
|
behandighen, welck voorsz. concept van acte syn E. myn heren vanden gerechte voorn. wel wilde
naerder communicercn ende daerop haer goede meeninge verslaen, serieuselyck recommanderende, om verscheyden redenen ende consideration, dcselve te jwillen goetvinden ende annemen, alleer men den raet daerop doet laden, soo hebben myn E. heren vanden gerechte voorn. na lecture, soo vande voorsz. acte, als naerder unie, milsgaders andere stucken ende besoignes ter materien dienende, ende nae verscheyden daerop gehouden discoursen, communicatien ende deliberatien, by het meerendeel dcr stemmen, daerop by den subsliluut schout omgevraecht, verstaen ende goetgcvonden, dat de voorsz. acte om de importance ende gewichtigheyt derselve, alvorens den raet deser stat behoort gecommuniceert ende voorgedragen te vvorden, ende dat ten bywesen ende ter presentie vande Ed. heeren burgermeesteren, ofte ten minsten een van beyden, om daerop hare menonge mede te ver- staen, ende middelretyt te sonderen d'inclinatie vande andere cleyne steden. In't opbreken off scheyden vande voorsz. vergaderinge, syn voorgaende gecommitteerde ter verga-
deringe vande E. Mo. heren staten alhier, by den voorn. heere van Coninxvry versocht, voorts te willen compareren , in plaeise vande heeren burgermcesteren op de daghelycxe besoignes. DEN dO. JUNY.
De raet deser stadt Ulrecht jeghen desen morgen ten acht uren doen laden synde opteneedt, ende
vergadert wesende, is by den E. heere eerste burgermeester verhaelt d'oorsake deser convocatie, ende doen lesen seker concept ofte minut van dese op den naem vande E. Mo. heeren staten vanden lande van Utrecht innegesteld, ende in stats resolutieboeck hierna geregistreert, die oock soude die nen tot last ende commissie vande E. heeren gecommitteerden barer E. Mo. ter vergaderinge vande Ho. ende Mo. heeren staten generael, ende nae lecture, discoursen ende communicatien ende delibe- ratien int lange daerop gevallen, is eyntelyck by eendrachtigen stemmen geresolveert ende goetgevon- den, hun daermede te conformeren, ende dien volgende (soo veel in ban es) te approberen ende als dienstich ende noodich aen te nemen, doch met sulcken verstande, dat de heeren gecommitteer- den voorsz., alvorens dat dese acte voorts int werck gestelt, eerst sullen hebben te verstaen, ende aenhoren, oock selfs te proponeren alle eerlyke ende gevoechelyke middelen, die eenichsins sullen kunnen dienen ende strecken tot moderatie ofaccommodatie der geschillen ende disputen, ende dat de voorsz. E. heeren gecommitteerden nyet en sullen verstaen, of helpen procederen tot date- licheden ende extremiteyten, ten sy dat by bare E. daervan rapport gedaen sy aen hunne respective principalen, ende daerop naerder by deselve geresolveert, alsoo de raet nyet en verslaet, yemant in't syne te willen prejudiceeren, off oock by de woorden vande acte, dicterende onse goede ende getrouwe bontgenoten ende leden van dien etc., nyet te zien op eenige besondere provincien, steden of leden derselve, maer in generael op alle die, die de voorn. unie ende tractaten soecken te mainteneren, ende daerinne verbondcn syn, ende voorts hierinne te meer bewillicht, op vaste hope, ende oock op toesegginge van eenige heeren harer Ed. Mo. voornt., dat de magistraet deser stadt contentement gedaen sal worden opt misnocgen, datter es, ende strecken mag tot verminderinge harer auctoriteit ende prejudicie vande stads oude gerechticbeyten, breder schrifielyck opt papier te |
|||||
|
■■■■■: ■. ■ .... .... .,.
|
|||||||
|
198
brengen, ende ter beschryvinge van haer Ed. Mogende om te leveren, als sulcx noodich bevonden
sal worden. t Aldus gedaen cnde geresolveert opten stadthuyse te Utrecht, deser 10, Juny 1618.
Copie vande acte geroert in de voorsz re&olutie.
De staten vanden lande van Utrecht, aenmerkende ende voor oogen siende, dat sedert ecnige
tyd herwaerts verscheiden saken syn voorgenomen ende gedreven geweest, ende noch dagelycx meer ende meer gedreven worden, soo onder pretext van questien in de religie als andersins, tegens den expressen ende claren text vande naerdere unic ende andere gemeyne lants tractaten, mitsgaders tegens de hooghe gerechlicheyden ende vryheden vanden landen by hemluyden solemneliken besworen ende altyt geobserveert, door de oprechtinge ende getrouwe observance van welcke unie ende trac- taten, God Almachtich den landen soo genadelyck ende crachtelycke uyt de tirannyque, geweldige ende wreede claeuwen haerder vyanden heeft verlost ende bcwaert, ende tot een schoon ende heer- lyck lichaem ende republycque heeft doen opwassen, tot verwonderinge vande werelt ende schrick vande vyanden, soo dat men met waerheyt seggen mach, dat de oprechtinge ende getrouwe obser- vance vande voorn. unie ende tractaten, is de behoudenisse ende welvaren vanden landen ende de non-observantie ofle infractie derselver-haerl. ruyne ende ondergang, waerom nu hare E. Mo. oock altyts hare misnoegen tegens sulcke proceduren, als deselve voor onwettich ende den lande te starksten prejudiciabel ende schadelyck houdende, hebben verclaert ende verthoout, jae selve daerjegens gepro- testeert, gelyck sy alsnoch doen by desen, verclarende by de voorn. unie ende tractate te willen blyven, ende deselve met haer bontgenoten oprechtelyck ende getrouwelyck observeren, gelyck haer E. Mo., dat eedts ende ambtshalven schuldich syn te doen, ende met haer goede ende getrouwe bontgenooten ende leden van dien te helpen tegenstaen, stuyten ende beletten, den quaden coers, die tegen de voorn. unie ende tractaten, mitsgaders tegens de hoocheyden, vry- ende gerechticheyden vande lande voorgenomen is, ende God betert, noch gevordert wordt, doende met alle gevoegelycke middelen repareren, hetgeene alreede daertegen gedaen mach wesen, lastende hare gecommitteerde ter vergaderinge vande Ho. Mo. heren staten generael hare besoignes aldaer, naer 't gene voorsz. is, te dirigeren, ende in cas van oppositie off overdringinge, daertegens te prolesteren, ende voorts met den anderen onze goeden ende getrouwe bontgenoten ende leden van dien te helpen adviseren ende resolveren, 't gene tot stuytinge ende weeringe vanden voorsz. quaden ende schadelyken cours sal mogen dienen ende strecken, beloovende malkanderen ende den voorgen* onsen gecommitteerden, in't gene sy desen volgende gebesoigneert sullen hebben, te sullen mainteneren, ende soo ycraant van ons ofte onsen gecommitteerden, daerover eenige moeyenisse, schade ofte ongemack overquame, (dewelcke God verhoeden wil), hetselve te sullen resenteren als attentate tegens den slaet ende wel- stant van desen lande, ende sulcx te doen repareren. DEN 13. JULY.
De raet heeft opt aenschryven vande E. Mo. heren staten 'slants van Utrecht, van dato den 10.
|
|||||||
|
!■ ■
|
|||||||
|
199
|
|||||
|
July gecommitteert, omme neffens de Ed. heren burgemeester op morgen vnor den noen in de H.
staten cameren te horen het rapport vande gecommitteerden, geweest synde eenige tyt ter vergadering vande Ho. Mo. staten generael in 'sHage, van het gebesoigneerde aldaer, ende daerop le helpen adviseren ende resolveren, 't gunt bevonden sal worden te behoren, den heer schepen Nyhoff. De raet heeft op voordragen vanden heer van Coninxvry, eerste burgermeester, geconsenteert, de
schuttery, wesende merkelyk met musquettiers versterct, opt aenstaende wapenschieringe van Maria Magdalene, in plaetse van 600, 800 L. buspoeders, alse yeder compagnie 200 L. DEN 15. JULY.
De raedt, gehoort het aengeven van den E. heer van Coninxsvry, eerste burgermeester, hoe dat
myn hecren vanden gerechte den schepen Drielenburch, als een mede hofman op zyn crnstich versoeck, vermits syne impotentie ende hoogen ouderdom, hem van denselven dienst hebben ontslagen, ende in syn plaetse weder gecommitteert tot hofman Dirck de Goyer, out-collonel, heeft hem daermede geconformeert, ende daerinne belieft. De raedt desen morgen geladen synde, jegens acht ueren ende daerna vergadert, heeft de E. heer
eerste burgermeester verhaelt, dat syn E. hadde den raedt byeen doen roepen, om te hooren 't rapport van de heeren anderde burgermeester vande Poll, ende Nyenroode schepen, mede gecommit- teert geweest synde ter vergadering vande Ho. ende Mo. heeren staten generael, ende dien volgende begeert, dat deselve gecommitteerde sulex als nu souden willen doen; wiens volgende d'selve heeren gecommitteerden d'een deur den andere sulex hebben gedaen, voor eerst overleeverende, om gelesen te worden, d'acte van resolutie der E. Mog. heeren staten 's lants van den 3. Juny, luydende van woorde te woorde, als volcht: De staten vanden lande van Utrecht (en verder als boven bladz. 198).
Hiernae verhaelde de heer burgermeester, dat syn E. op den 10. weder 'savonts reysende van
hier, des anderen daechs was gecomen in den Hage, ende ter vergaderinge voorsz., alwaer die weecke (Hollant ende Westvrieslandt presiderende), nyet besunders, het synodus ende aude (!) questieuse poincten aengaende, was gebesoigneert, maer dat in de weecke daernae, als Zeelant presideerde, de preses van dien hadde voorgcstelt, datter tot beslichlinge vande vyff differentiale poincten etc,, geen naerder noch beter expedient en was als een sinodus nationaei, doch begeerde daerop te verstaen d'intentie van d'andere provincien, ende doende daerop een omvragen aen de op Gelderlandt, Zeelant, Vrieslant ende Groningen melten Ommelanden, seyden, geen naerder middel te versien als 't voorsz. sinodus, wesende Hollant ende Utrecht daertegens, seggende Overyssel geene commissie te hebben, maer die te verwachten, meenende, dat nopende het sinodus het aen heur nyet mancqueeren en soude, ende alboewel die van Hollandt en Westvrieslandt, seer serieuselyck versochten, tot onder- hout van alle goede correspondentie, rust ende vrede onder de provincien, steden ende gemeente derselver, dat men geen haesticheyt soude willen gebruycken, maer in discretie moderaet gaen, dat evenwel de gecommitteerden vande voorsz. vier aenwezende provincien, onder den naem vande generaliteyt gesloten hebben den voortganck van *t voorsz. sinodus, ende cassatie vande waerlgelders, |
|||||
|
200
f
waerover die van Hollant dacrnae nochmael, wcl 42 in*t getal, in de vergaderinge vande Ho. Mog.
voornoemt erschencn syn, daer syne princel. Excell. ende syne gen. Grave Willem van Nassau present waren, met wytloopende ende pregnante redenen, het voorsz. voornemen wederleggende ende dissuadeerende, doch te vergeefsch, dat daernae den heere tresorier de Goyer alhier gecomen is, ende syn rapport van het gepasseerde in den Hage gedaen hebbende, Veneris den 19. Juny gevolcht is de resolutie by de E. Mog. heeren staten van Utrecht genomen, bier by gevoucht extract: Veneris den 19. Juny 1618.
Gehoort 't rapport gisteren by den heere tresorier de Goyer, uyt den Hage weder gecomen,
alhier gedaen, ende bezunder vande poincten by hemluyden met de gecommitteerden vande heeren staten van Zeelandt in bedencken gestelt, nopende 't houden vande sinode nationael, is syn E. ver- socht deselve by geschrifte te vervatten, ende daervan copie gegeven le worden aen de respective leden vande staten, ten eynde sy haer daerop bedencken, ende gcresolveert mogen komen op de eerste beschryvinge. Ende aengaende 't point vande waertgelders, daervan d'afdanckinghe seer geur- geert ende oock met comminatie gevordert wordt, is goetgevonden te besien, omme onlusten ofte onheil te ontgaen ende oock de Iasten ofte costen van dien te vermyden, behoudens altyt de ver- sekertheyt vanden staet ende ruste vanden Iande, syn Excell. te versoecken ende te presenteeren, dat syn Excell. believe, uyt de stadt Utrecht de uytheemsche gaarnisoenen te lichten ende, in plaetse van dien, in deselve stadt te seynden, de compagnien nederlantsche soldaten, op de repartitie deser pro- vincie staende, dat, men in sulcken gevalle geen swaricheyt soude maken, de nieuwe compagnien wcrde le Hcentieeren, doch ingevalle daer andere voorslagen oft occasien voorvallen, dat men daervan rapport ofte advertentie sal doen, omme daerop naerder advis te verstaen; ende syn tot dien eynde by de heeren gecommitteerden in den Hage besoignerende gevoecht, de heeren Ploos, de heere van Hoeflaecken en den schepen Nyenrode, metten secretaris vande staten, dewelcke by desen oock gelast ende geauthoriseert worden, omme mede te compareren ter vergaderinge vande Ho. Mog. heeren staten generael, ende aldaer op alle voorvallende saccken te helpen besoigneeren ende adviseeren naer behooren, lettende altyt op de behoudcnisse ende versekertheyt vanden staet, hoocheyt, vry- ende gerechticheyt van dese provincie. Rapporteerende voorts, dat, de heeren nae gecommitteert als in dese acte , den 21. stilo veteri
vertogen synde, den 23. daernaer die heeren staten van Hollant, alweder in de vergaderinge der generaliteyt waren geweest, ende seer breet ende wyt mondelinge voorgaende verclaringe hadden gereitereert, ende daer na in 't cort deselven den 3. July hadden schriftelyck overgelevert, wesende van desen naevolgende inhouden : De heeren staten van Hollant ende Westvrieslandt by meerderheyt van stemmen, persisteerende
by voorgaende ende de redenen tot justificatie van dien overgelevert, tegens het gebesoigneerde op't houden van een synode nationael, seggen als noch, dat de vergadering vande heeren staten generael, sonder gemeene bewillichinge van alle de vereenichde provineien, (volgensj oude rechten, mitsgaders die naerder unie van Utrecht (wesende een fundamentals wet harcr Ho. Mog. vergaderinge), verscheyde andere tractaten ende voorgaende gestadige gebruycken, geen dispositie over die religie ende religions |
||||||
|
204
saecken en coinpeteert ofte mach gebruycken, maer dat't selve toecompt den staten vande respective
provincien, elex in den haren, gelyck sy daervan, soo wel als van alle politycke saecken in noloire possessie syn, ende wesende die heeren edelen ende steden van Hollandt ende Westvrieslandt na- tuyrlyck ende by verscheyde solempneele eeden vcrbonden, d'autboriteyt, hoocheyden ende rechten der voorsz. landen te bewaeren, voor le staen ende te beschermen, ende houdende die dispositie over die kerkelycke saken ende persoonen voor cen vande voornaemste hoocbeden ende recbten derselver landen, ende hebben als noch nyet konnen verslaen 't selve aen yemandt over te geven, nochte by yemant te laten usurpeeren ofte nemen, nochte met andere provincien gemeen te maken, als strydich tegens haer devoir , eed ende plicht; weshalven de aenwesende gecommitteerden vande respective vereenichde provincien by desen vermaent worden, met alle goede insichten te willen lelten, hoe dienstelyck voor de respective provincien is geweest, dat die van Hollant ende West- vrieslandt , deur Gods genade, in goede poincten syn gehouden, tot behoudenisse van haer selven, ende van bare goede bonlgenoten, ende daertcgens te overweghen, lioe ondienstelyck voor alle dc vereenichde provincien ende elex van dien soude mogen vallen, indien welgemelde heeren staten uyt de voorsz. posture gebracbt souden worden, als ontwyffelyck by bet opdringen van het voorge- stelde nationael sinode soude geschieden; edoch, angemerckt welgemelte heeren staten altyt op- rechtelyck verstaen hebben, ende als noch verstaen, beneffens de behoudenisse vande voorsz. landen ende steden, wellelycke authoriteyt, hoocbeden ende rechten ende conservalie vande ware ende in Godes geheylicht woordt gegronde gereforraeerde religie, met alien ernst te behar- tigen, ende geseyt wordt de oprechte meeninge vande aenwezende gecommitteerden van andere provincien, volgende de last van haer committenten te wesen, dat in 't voorgestelde nationael synode alleen soude gehandelt worden op een christelycke accommodatie ende tollerantie van bet verscheyden gevoelen op de prcdestinalie ende gevolgen van dien, in de bekende vyff poincten vervat, wesende hetselve alleenlycken het geschil dat by hare kennisse op de leere is; alsoo welgemelte heeren staten altyts hebben verclaert ende verstaen, gelyck sy alsnoch by desen verclaeren ende verstaen, dat by de kercken dienaeren die uytlegginge van alle andere poincten der christelycke leere, sal gedaen worden volgende de heylige schrift, en 't gene doorgaens by de gereformeerde kercken deser landen is geleert, sommierlyck vervattet in de nederlantsche confessie ende Heydelberchse catechismus, in dese landen als formulieren van eenicheyt (die verstaen moeten worden nae Godes heylige woort) gebruyckt, ende dat diegeen, die daerjegens doen, kerckelyck gecensureert, ende oock politiquelyck gecalangeert moeten worden, nae vereysch der saecken ; soo presenteeren de staten van Hollant enJe Westvrieslandt, onder heure directie te doen be- schryven, ende houden een provinciael synode vande voorsz. landen binnen drye maenden eerstco- mende, ende op deselve, tot haeren costen te versoecken de respective provincien, uyt den haren te seynden, eenige godvruchtige, vreedsamige ende geleerde kerckelycke persoonen, omme ten eynde voorsz. te assisteren, consulteren, adviseeren ende stemmen, gelyck andere, ende, indien binnen den tyt van een maent ofte uyterlyck «es weeken, naer het aenvangen van het voorsz. besoigne, de saecke tot gewenschte eenigheyt, christelycke accommodatie ofte tollcrancie, ten rainsteu by provisie |
||||
|
202
|
|||||
|
nyet en sal kunncn gebracbl worden, dat alsdan binnen een bequamen lyt uyt Duitslant, Vranck-
ryck, Grool-Britannien ende Switserlant, by de bequaemsie middelen versocht sullen worden, eenigc godtvruchtige, vreedsaemighe, geleerde kerckelycke persoonen, omrae deur haere assistentie ende in- terventie het voorsz. goede werck te hervatten, ende arbeyden totic voorsz. eenicheyt, accomodatie ofte tollerancie; ende, soo 't selve (als men nochtans deur Godes genade verhoopt), uytterlyck binnen twee maenden naer bet anvangen naa het besoigne, nyet en soude konnen ten gewenschten eynde gebracht worden, mette selven als dan te adviseeren , oft diensiich voor de gereformeerde christelic- heyt sal wesen, Eenige definitie ofte deeisie vande voorsz. poincien te laten doen, ende hoe men ordelyck daerinne alderbest ende dienstelick sal mogen procedeeren, ende worden die aenwesende gecommitteerden vande vereenichde provincien versocht, deselve presentatie te willen houden be- quaem, omme met onderlinge eenicheyt, eenige goede vruchten ende diensten van sulcke vergade- ringe ende het besoigne van deselve te wachten, ende te geloven, dat gene goede diensten ofte vruchten en syn te verwachten, uyt die vergaderinghe van een synode nationael, die onwettelyck jegens de goedemeeninge van welgedachte heeren staien gehouden soude worden, wezende kennelyck, dat van oude tyden sulcke vergaderingen altyts zeer gevaerlyck gehouden, ende by onse tyden van groote ondiensten bevonden syn, verstaende welgemelte heeren staten, dat in religions saecken, sonder eenparige bewilliginge van alle provincien, geen stemmen, veelmin overstemmen by de verga- deringhe vande heeren staten generael wettelyck can gebruyct worden, ende dat die verkeerde con- structie ofte interpretatie, die eenige vande voorsz. vergaderinge vanden claren text der naerder unie van Utrecht, op het dertiende articule van dien willen doen by hen extract van het reces vanden jaere 1585. by syne Exellentie in de vergaderinghe verthoont, onwederspreckelyk van ongefundeert- heyt wort geconvicteert, ende, nadien op 't selve reces by 't samentlicke vereenichde provincien nyet en is gcdaen, soo is 't solve articule in syn gehcel, ende heel onverandert gebleven en by de respective provintien in den haren gebruyct naer haer welgevallen ende discretie, gelyck oock 't selve by de heeren staten generael goetgevonden, noch in den jaere 1590 als het gouvernement vande provincie van Utrecht, by hare Ho. Mo. kennisse ende goelbevinden aen syn Exellentie is geconfe- reert, onder expresse stipulatie ende beloften, dat die heeren staien van Utrecht (volgeude *t voorsz. derthiende articule) de dispositie over de religie aen haer behielden, ende dat syn Exellencie by eede beloofde die ordonnantie by de heeren staten van Utrecht, daerop gemaeckt, ende noch te maecken te doen onderhouden, worden daeromme de heeren gecommitleerden, vande respective provincien versocht op de voorsz. redenen ende presentatien met alle goede insichten (tot onderhoudinge van goede vruntschappe ende voorsz. unie) naerder te letten, ende daer en tusschen met haer voorgeno- men uytschryvinge op te houden. Ende alsoo de welgemelte heeren staien het formeeren vande consentcn voor den lopende jaere
nodich vinden, ende nochtans daerop eyntelyck nyet en kunnen resolveeren, ten sy de andere ver- eenichde provincien eerst verclaeren, off sy met haer willen conformeeren, volgende verscheyde ver- soecken van zyne Exellencie ende raet van staten in*t dragen vande gebrekige consenten, ten minsten ende by provisie vanden jare, 1609. d610. 1611. 1612. 1613. 1614. 1615. 1616. ende |
|||||
|
203
1617, omme daernaer ter goeder trouwe tot voldoeninge vande suyvcringe vandicn to procedeeren,
wesende gcheel ongefundeert bet consent op de voorsz. defecten te willen verschuyven ofte ophou- den tot het innebrengen van liet versochte consent voor den jaere 1618, aengesien het consent vande voorsz. defecten lange te vooren is versocht, ende oock daeromme vooral gedragen moeten worden; worden daeromme de gecommitteerde vande vereenichde provincien noch versocht haer daerop rondelick te willen verclaeren. Item, aengesien de heeren staten van Hollandt ende Westvrieslandt voor het dragon van hare con-
senien voor den lopende jaere, oock notelyck moeten weten, waerop sy haer hebben te verlaten, ofte reckeninge te maecken, nopende de restitutio vande quote vande respective vereenichde provin- cien in de penningen tot betalinge vande franco regimenten te voet ende compagnien te paert, meite officiers derselver by haer gedaen, metie interesse van dien, soo versoccken welgemelte heeren staten daerop mede der respective provincien resoiulie te verstaen. Ende gemerckt jegens alle ordre en gebruyck, oock onbehoorlyck is, dat de proposilie vanden heere ambassadeur van Vranckryck, in- houdende belofte van secours ende scrieuse (?) aenneminge tot onderlinge eenicheyt, nyet danckelyck wordt beantwoordt, ende dat men *l selve wil ophouden onder pretext van een voorgeslagen extra- ordinarie legatie naer Vranckryck, die by den heeren staten van Hollandt ende Westvrieslandt in dese gelegentheyt nyet diensiich en wordt bevonden, ende oversulcx daerinne nyet en kunnen bewil- ligen, omme verscheyde wichtige redenen by monde verhaelt, ende naerder te verhaelen (ist nool) soo worden de vereenichde provincien als noch versocht, op de voorsz. antwoordt, met behoor- lycke brieven van bedanckinge an syne Mat. te willen resolveren, ende de voorgestelde extraordina- ris legatie uytstellen tot beter gelegentheyt. In margine stont aldus: gepronunchieert ter vergaderinge vande Ho. ende Mo. heeren staten generael, ter presentie van syn Excellencie ende den welgeboren heere Grave Willem, Stathouder, op den 28 Juny 1618, ende den 3. July daernae by geschrifte overgegeven. Dat hiernae die van Dordrecht, in den naeme vande voorsz. ses steden, alles onaengemerckt, het
beste ende sekerst middel als noch hidden tot beslichtinge vande geschillen, *t voorsz. nationael synodus, daer op die van Hollant bun bejegenende, seyden, dat heure E. de redenen van Hollant behoorden heure principalen over te seynden, omme daerop te delibereren, omme daernaer met volcommen kenuisse te resotveeren etc.; voorders, dat den 25 , older style, de goede steden van Hollant etc. an de heeren gecommiiteerden van Utrecht hadden gesonden, versouckende, dat sy heure E. tcgen den avondt tusschen sesse ende seven uren, souden mogen commen besoeken, ende gecomen wesende, onderlinge diversche discoursen ende communicatien waren gehouden, gelyck hiernae by het verbael te sien is etc., notanter, dattet vocrsz. verbael hier is geobmitleert, alsoo 't selve nyet is en becommen. Seggende by rapport voorts dit opgehouden te hebben den last van presentatie aen syn princelycke
Exellencie te doen in den naem vande heeren staten van Utrecht, dat hiernae oock van wegen de sesse steden, was gheantwoort op de schriftelycke propositie van Hollant vanden 5 July voorsz. ende gedisputeert wiert, of men die soude registreren, ende dat sulex noch voor die tyt was ge- laten, leverende voorts over dit navolgende extract: 26*
|
|||||
|
/
|
|||||
|
204
|
|||||
|
Extract uyt het register der resolutien vande H. ende M. heeren staten gencrael der vereenichde Nederlanden:
> Sabbathi den 14. July 1618. Gelesen twee schriftelycke verdaeriDghen vande heeren staten van Hollant ende Westvrieslandt,
op derselver naeme overgegeven , waervan d'eene conteneert, 't gene voorgisteren by deselve by monde is verclaert, tegens de aengevangene proceduyren, soo op *t houden van 'tsynode nationael als op *t licentieeren vande waertgelders, d'ander is een coftfra-verclaringhe, op 't gene by de gecom- mitteerden vande heeren staten van Zeelant op den 9 deser ter deser vergaderinge is overgegeven; waerop geresolveert is, deselve te registreren, gelyck die hiernae volgen geinsereert, ende copyen te laten volgen voor degeenige, die deselve sal begeren; ende dat vande eersle copie sal worden gemaect, initsgaders extract uyt het register, van 't geene eergisteren gepasseert, ende 'tzelve mette stucken vande gesendinge in 't voorleden jaer aen de provincie van Utrecht, nopende de waertgel- ders gedaen, gestelt in handen vanden raeth van staten, omme met syn Excellencie ende syne gen., Graeff Willem, t'adviseeren, wat vorders in't stuck vande waertgelders sal dienen gedaen; maer die van Utrecht hebben verclaert, dat sy haer conformeren , nopende 'tsynode nationael ende waert- gelders met de voorsz. geschrifte van weghen de E. Mog. heeren staten van Hollant ende Westvries- landt overgelevert, vermaenende den gecommitteerdens vande andere provincien, gelyck die van Hol- lant by deselve schriftelyck gedaen hebben, wyders in 't rapport noch verhaelende, dat de brieven op den naera vande heeren staten generael an de heeren staten van Hollandt ende Westvrieslandt geschreven ende overgebracht, beroerende het synodus etc., waeren gerefuseert ende wederomine ge- sonden, ende dat sulci sonderlinge by die van Gelderlandt gehouden worden voor een besundere onweerdicheyt ende cleynachtinge; dat den 29. stilo veteri, die van Vrieslandt hadden geproponeert, off men die van Dordrecht by brieven nyct en beboorden te bedancken voor het aennemen der vergaderinge van het synodus nationael, ende dat die van Hollandt ende Utrecht daer tegens waeren, insisierende die Yan Vrieslant voorts opt casseren van 't crysvolck, ende dat men verdacht soude syn, om des anderen daechs daerop te resolveren, overhantreyckende hiernae een antwoort by de heeren van Zeelant overgelevert den 9. July stilo veteri, luydende als volcht: De gecommitleerde vande Edele ende Mo. heeren staten van Zeelant gesien ende geexamincert
hebbende seker schriftelyck verclaringhe op de naem vande heeren Edelen ende meerendeel vande steden van Hollandt ende Weslvrieslanot den 5. deses in geschrifte overgegeven, nopende de kerc- kclycke differenten, hebben daerop voor eerst goetgevonden te deduceren, die debvoiren, die van weghen hunne heeren principalen nevens de gedeputeerden vande andere provincien, soo in't particu- lier als in't generael, sedert het begin vanden jaere 1617 syn aengewent, omme by eenige gevoech- lycke ende in Godes kercke gewoonlycke ende gebruyckelycke middelen, de bedroefde swaricheden ende misverstanden in de religions saken gerescn, behoorlyck neder te leggen ende t'assopieeren, ende alsoo voor te comen de dangieren ende periculen, daermede de kercke Godes ende den staet der landen werden gedreycht, ende hebbende de voorsz. heure principalen dese saecke met uyterste becommernisse wel rypclyck ende serieuselyck, in verscheyde heure vergaderinghe daertoe oock specialyck ende expresselycken gelecht, overwogen, als betreffende de eere Godes, de behoudenisse |
|||||
|
*05
|
||||||
|
vande suyvere leere, ende onderlinge eenicheyt in deselve, ende consequentelyck den welstand van
den lande, onder deselve soo merckelyck van Godt gezegent, nyet konnen gevynden noch bedencken eenige andere remedie, omme nyet alleen uyt de provincie van Zeelanl dcse swarigheyt te voorko- men, maer oock omme generalyck alomme, dewyle het quaet sich oock al in meer dan een pro- vincie (alhoewel in d'eene blyckelicker als in d'ander) was openbaerende, de vordere onhcylen wech te nemen, ende de gemoederen vande ingesetenen gerust te stellen, ende alsoo wederom den ge- wenschte vrede ende rust in de kercken der vereenichde Nederlamlen te herstellen, als het houden van een nationael synodus, om tot denwelcken met gemeen resolutie te geraken, gelyck die sulcx in den jaere 1606 ende 1607, by alle provincien gemcensamlyck was geconsenteert, heur prineipalen, door heur extraordinaris gedeputeerde neffens die gedeputeerde van d'andere provincien, diversche instantien hadden gedaen doen aen de ghedeputeerden vanden provincien ofte leden, die sulcx nodi waeren difficulierende, ende is eyntelyck de saecke soo verre gebracht, dat op het houden vande voorsz. nationale synode seeckerc concepten syn ingeslelt, ende den gecommitteerden vande provincien die sulcx beliefden copie daervan gegeven, omme huer principalen te communiceren, ende daerop te delibercren, by welcke concepten sonderlinge daerop is geleth, dat, alsoo het, doordien dat dese misverstanden nu soo lange hadden geduyrt, te vresen was, dat de gemoederen eenichsins mochlen ontsteh, gepreoccupecrt oft gepassionneert waren, men goetgevonden heeft, daertoe te ver- soecken ende te beschryven een merckelyck aental van godsalige, vreedsame, geleerde personnagien, uyt andere coningrycken ende landen, doende de professie vande waere christelycke gereformeerde religie, met egene eygene affectie innegenomen wesende, omme met hulpe, goeden raedt ende wys beleyt van deselve, onder de behoorlycke authoriteyt vande Ho. Mo. heeren staten generael, de questieuse poincten geexamineert ende verhandelt, ende, behoudende altyt de waerheyt, afgedaen te mogen worden, nyet meynende, dat yemant met eenige redenen *t voorsz. middel conde dif- ficulteren, noeh men sich daertegen stellen oft formaliseren, als synde soodanich middel, dat God de heere menichmael hadde gesegent, ende daerdoor in gelycke beswaerlycke occasien een goede uytcompste hadde. Dat nu voorls by de voorverhaelde verclaringhe van wegen de heeren Edelen ende 't meerendeel
vande steden van Hollant ende Westvrieslant, den derden deser in geschrifte overgelevert, hoewel nyet geheel conform 't gene by monde was gesecht, als nyet wetende van eenighe tollerancie over de vyff questieuse poincten, daervan in't voorsz. geschrift mentie wordt gemaeckt, met uytlatinge oock vande verclaringhe van ses sieden daertegens gedaen, gesecht wordt, dat de provincien hierin souden doen, 'tgene soude strecken tegens 't 13 ar'icule vande unie van Utrecht, daerby de dispositie in 't stuck vande religie, een yeder vande provincien, steden ende particuliere leden van dien, omme daerinne sulcke ordre te stellen, gelyck sy sullen dienlyck vinden, treckende sulcx -tot een absolute dispositie, die een yeder provincie soude syn voorsprocken, over 't geheel stuck vande religie tot een privative exclusie, van alle de bontgenoten, die daerin eenich geseg, ten aensien vander landen gerechticheyt souden begeeren te prelenderen, sulcx de gedeputeerden dunct (onder correctie) nyet geweest te syn d'intentie vande geenen, die de voorsz. unie hebben ingestelt, want daeruyt |
||||||
|
*
|
||||||
|
206
|
|||||
|
soude volgen, dat de waere religie geen fundament van dese unie soude syn geweest, maer ter
conlrarie, dat yeder provincie blyvende souvereyn, in dit artyckel de macht zoude hcbben, sulcke religie aen te nemen als de magistraten (want dese syn mede in*t voorsz. artyckel gemeynt), yeder in der tyt syner bedieninge, goet soude vindeu; Daer uyt vele absurditeyten ende onheylen souden ontstaen, maer ter contrarie, soo moet 't voorsz. artyckel syne interpretatie ontfanghen uyt d'obscrvantie, die de ware siele ende uytlegginge is vande weth, gelyck dan blyct, dat, naer dat eenpaerlyck de pu- blicque exercitie vande roomsche religie, door verbiedende plackaten, is gecesseert, en isser t* sedert by publicque ordonnantie maer een religie alleen, namemlyck de waere gereformeerde religie die geheele landen deur, voor goet aengenomen ende geexerceert, oock is deselve by de genera- liteyt geplant ende ingevoert in alle de steden, die geduerende de troubles metie gemeene wapenen syn verovert, ofle in ban verloren vryheyt geslelt, sonder deselve veroverde steden te renvoyeren aen dc regeerders van huer provincie, omme over t'stuck vande religie eenich reglement t'onlfan- gen, t'welck behoorde geschiet te syn, in soo verre yeder daer inne recht daer we hadde gehadt, volgende de platte woorden van t'voorsz. artyckel. Dat dit de waere intentie is, blyct by het exempel vande stadt Groningen, geweest synde een
vrye provincie, ende inde unie expresselyck begrepen, an dewelcke nochtans den eedt vande ge- reformeerde religie t'ontfangen, exerceren ende beschermen, by de generaliteyt alleen is gedaen aennemen tot vercortinge van hare vryheyt, soo een yeder provincie uyt crachte van dese unie recht heeft, zulcke religie an te nemen als't hem belieft, want 'tafvallen ofte veroveren van dese stadt en beneempt baere vryheyt nyet. Dit blyct mede uyt de tractaten met bare Mat. van Engelant, hoochloff. mem., gemaeckt, daerby
gecapituleert is, dat daer egeen gouverneurs, lieutenantcn ofte andere ofiicieren en souden gestelt worden, dan die vande gereformeerde religie waeren, ende dat deselve, soo diev doen ter tyt was, soude worden gemaintineert sonder veranderinge, dat mede alle d'officiers vande generaliteyt altyt den eedt hebbcn gedaen ende noch doen de provincien, die by de hanthoudinghe vande gereformeerde religie blyven, gctrouw te syn; alle t'selve blyct mede claerlyck uyt verscheyde verclaringen, die tot diversche tyden, nopende de justificatie vanden oorloghe tegen den coninck van Spaengien syn gedaen. Ende alwaer het schoon alsoo, dat die woorden van het voorsz. 13. articulc vande unie
soude moeten werden verstaen, gelyck de platte letter is luydende, gelyck bethoont is, dat neen, soo en can evenwel sulcx nyet passen ofte geduydet worden, te slaen op den huydendaechse reli- gionsgeschillen, nochte differenten, die in eenige poincten vande gereformeerde religie souden mogen wesen, daerop als doen in 't maecken vande \oorsz. unie nyet en is gedacht, maer moet alleen verstaen worden, van het annemen ofte nyet annemen vande roomsche religie, daer inne die van Hollant ende Zeelant tegens d'andere provincien hebben willen versekert blyven by de gerefor- meerde religie, soo als sy deselve als doen waeren exercerende. Ende hierop is daernae geschiet ontwyffelyck in't nemen van gelycke resolutie, by de heeren
stiiton van Hollant inde andere provincien inden jaere 1583, die inde vergaderinge is gcexhi- beert, sonder dat men meynt, dat deseWe imraers ten reguarde vande heeren van Hollant van |
|||||
|
207
|
|||||
|
ongefundeertheyt kan worden gecauseert by de redenen inde voorsz. schriftelycke verclaeringen ge-
deduceert, daer tegens veele soude kunnen gesecht worden. Resteert het poinct, daermede men de difficulterende provincien of leden van deselve, wys te
maken ende inne te beelden, als of de provincien, t'liouden vande synode goetvindcnde, by dese maniere van procederen soude soeken te imputeren (want alsoo wordt daervan allomme gesprooc- ken) op de hoocheyt, gerecbtigheyt ofie vryheyt van deselve, waertegen vooreerst soo seggen de voorsz. gedeputeerden, dat bunne principalen soo lief hare vry ende gerechticheden, die hun soo dier heeft gecost, als eenich van d'ander provincien off leden van dien, souden mogen doen, ende nyet en souden willen toestaen, dat yemant, wie hy oock ware, dacrop yetwes soude wiilen pre- tenderen, veel min aengrypen ofte imputeren, expresselyck verstaende, dat d'eene provincie over d'andere, in wat maniere het oock sy, nyet en hebben te heerschen, sulcx sy nyet vreempt en vinden, dat andere daervan mede ten hoochslen curieus syn, ende daeromme met seer groot on- rccht hen wordt naegegeven, dat sy tegens hare bontgenoten yets sulcx souden voor hebben ofte pretendeeren, alsoo voor eerst het conlrarie daervan blyct, uyt de voerverhaelde beseyndingen, pre- sentatie ende aenbiedinghe, die de heeren staten van Zeelant, in den beginne des voorleden jaers hebben gedaen aen de heeren slaten van Hollant, omine haer E. Mog. met alle gQyoeehlycke ende vrundelicke middelen te induceren ende bewegen, op dese geresene oneenicheden by de bequaemste middelen, die het rnogelyck ware, te neder te leggen, presenteerde alles, wat in hun vermogen was, daertoe te helpen brengen als aen de ghenen, daeraen sy met soo nauwe banden in verscheyde unien waren verbonden, d'expresse verclaringhe, soo by monde gedaen als schriftelyke overgegeven, daerby deselve protesteerden van hun, de wyse ende voorsichtige regeringe vande heeren staten van Hollant nyet te willen bemoeyen, maer synde dit een soo importanten subject, rakende de materye vande religie ende eenicheyt in deselve, dat sy meynden, dat sy met goeder conscientien nyet en konnen ledich staen, daer in te geven soo goeden raet, als sy selfs seer geerne vande heeren staten van Hollant, hare bontgenoten souden willen ende bereyt syn in gelycke saecken t'ontfanghen; voorts de goede ende gewillige palientie , die deselve hebben genomen, in 't afwachten van haere Ed. Mo. recesse ende by- eencompste, daerop noch gevolcht is een tweede parliculiere deputalie aen de welgemelte heeren slaten van Hollant, met ernstich versoeck aen hare E. Mog. gecommiueerde raeden, men wilde haer E. Mog. beschryven, omine de naerder proposilie vande gedeputeerden vande heeren staten van Zeelant te hooren, die mede soude dienen lot aenradinge van soodanige middelen, daerby men de verre- sene swaricheden mocht accommoderen; dan en hebben, naer verscheyden inslantien, daertoe nyet kunnen geraken, dat sy hare propositie (gelycK sy des last hadden), an de heeren staten van Hollant ende Westvrieslandt hebben cunnen doen,,alsoe haer E. Mog. nyet en wierden beschreven, dat men daernae evenwel de saecke, by order gebracht synde in de generaliteyt, met alle maticheyt heeft geprocedeert, de gedeputeerden vande difficulteerende leden van Hollant ende provincie van Utrecht, daertoe versochl ende gebeden, dat den tyt vande uytschryvinge eenige maenden is uyt- gesielt geworden, daernae noch gedifFereert, alles opN hope soo ontwyfFelyck de provincien llefst soude syn, gelyck van weghen onse heeren principalen sulcx in goeder conscience, protesteren 27
|
|||||
|
208
|
|||||
|
hare E. Mog. meeninghe te wesen, dat men dese swaricheden met gemeen advis, waer t'moge-*
lycfc, soude mogen wechnemen, daeruyt dat mede wel blyct, dat in desen egeene prccipitaniie (gelyck voorgegeven wordt.) eh is gebruyct. Dan alsoo, Godt betert, sulcx tot noch toe nyet en beeft kunnen geschieden, als met lang verafi-
wachtinge ende vorder dilay, meerder onheylen ende swaricheden siet te sullen ontstaen, soo hebben ons onse principalen gelast, tot voorcominge van dien, ende omme eens een gewenschte uyt- compstc lot versekeringe vanden staet van \ landt ende gerustheyt vande kercke, ende der ingesetcn gemoederen te mogen bekommen, met d'andere provintien te procederen tot de voorsz. uytschryvinge , ende dat tegens den eersten Novembris naestcomende. Ende, om nyeitemin te belhoonen, dat heure principalen meynen by dese actie, soo sy hiervoren
verclaert hebben, de heercn staten van Hollant ende Westvrieslant oft eenigbe andere provincie, ofte eenigc leden van dien, in't minste nyet te vercorten noch prejudicieren in haere hoocheyt, vry-ofle gerechticlieyt, hebben van hunnentwegen, tot meerder rust ende onderlinge eenicheyt, te bocck doen slellen soodanighe verclaringhe van non-prejudicie, daermede sy meynen, dat alle naerdencken in desen behoort te cesseeren, versoeckende nochmaels ernstelyck ende vruntelyck de difficullerendc leden van Hollant ende de provincie van Utrecht, om de genieene ruste wille, bun hiermcde te willen conformeeren. r In margine stontt Overgegevcn ter vergaderinge vande Ho. Mog. heeren staten generael der Ver-
eenichde Nederlanden, den 9. July 1618. Als oock cen gelycke des anderen daechs oft den elfde ovcrgelevert by die van Geldcrlant, in-
Iioudende : Opte vcrclaeringe by de heeren staten van Hollandt ende Westvrieslandt met meerderheyt van stemmeu
gedaen, tenderende ten eynde die gecommitteerden vande respective provincien wilden ophouden melte uyt- schryvinge van't synode nationael, ommeredenen, dalle disposilie over de religie ende religionssaccken, volgende d'oude privilegien vanden landen, milsgaders de nacrder unie van Utrecht, ende andere staten souden staen alleenlyck by de respective provincien elck in den haeren ende nyet by de staten generael > prescnterende in plaetse van dieh binnen de provincie van Hollant te houden een synode provin- ciael binnen den tyt van drye maenden, hebben de gecommitteerden vande provincie van't furstendom Gelre ende graefschap Zutphen verclaert ende verclaren alsnoch by desen, dat hare heeren prin- cipalen gelycke verclaringe by de heeren van Hollandt voor desen gedaen, ende met gelycke ende meerder redenen in't lange beclcet, beraet, rypelyck geexamineert hebbende, nyet anders en liebben konncn oordcelen, als dat de verresene kerckelycke swaricheden, gelyck deselve gemeen wacren ge- worden, alsoo oock door een gemeen middel moste beslichtcn ende nedcrgeleyt worden, hebbende nyet konnen sien, dat daertoe suffisant soude syn bet houden van een provinciael synode, in een pro- vincie alleen, ofte eenich ander expedient, waer dat hetselve soude moeten geschieden, door een synode nationael, als wesende bet ordinaris wetlich ende altyts in Godes kercke gebruyckelycke remedie, omme gemeene verresene misverstanden le beslicliten, ende de suyverheyt vande leere, in alle provincien slaende te houden, sonder dat hare E. Mog. hebben kunnen Legrypen, dat de |
|||||
|
. ■"
|
|||||
|
209
genomene proceduren tot het houden van soodane synode nationael soude stryden tegens d'unie van
Utrecht, gelyck uyt derselver name opten 20. November lestleden by de gecommitteerden van Gel- derlandt, met goede levendige redenen is vertlioont ende verclaert geworden, met welcke, mitsga- ders die geene, die by de andere provincien syn geallegeert geworden,- by aldien yemants vande bontgenoten nyet en waere te vreden geweest, hadden haere Ed. Mog. gemeent, dat sich deselve nyet en souden hebben geopposeert gehadt tegens t'voorsz. synode, maer dat d'selve veel eer, om te blyven in terminis vande voorsz. unie, sich naer deselve gereguleert, ende in conformity van het 21. articule van dien totte interpretatie geprocedeert soude hebben, ende insererende over sulcx hare voorsz. verclaringe, verstaen als noch, dattc prooeduren lot het houden van een synode nationael nyet syn, noch tegen den claren text van deselve unie, vermils de stipulatie is gedaen tegen de papisten, ende nyet tegens die vande religie, nochte oock nyet tegens den sin ende meeninge (wesende deselve vande weth) van denselven text, gelyck uyt naevolgende handelinge, iractaten, alliantien ende diergelycke actcn ende besoignes meer als notoir is. Synde ten teycken van dien zeer remarquabel, dat voorts nae de unie, le weten den 12. Mey in hei jaer
van 1585. de staten generael van deselve provincien ople verschryvinge vanden Landrade aen de oost- sydc vande Maze byeen geweest synde, bemerckende, datte voorsz. woorden tegens d'inlenlie ende meeninge vande unie, souden mogen getrocken, ende daerdeur veranderinge vande gereformecrde religie ingevoert kunnen worden, hebben op reces geprojectcert, off het nyet raetsaem soude syn, deselve wat claerder le stellen ende het 48° articule sulcx te veranderen, dat, aengesien alle de provincien, deur Godes genade de gereformeerde religie nu eendrachtelyck hadden aengenomen, sy daerby souden , blyven, sonder eenige veranderinge daer in te mogen doen, als met gem een con- sent van alle de bontgenoten, als oock den anderen, daerin met lyff, goel ende bloot te maintine- ren, ommc alsoo voor te commen, dat in toekomende lyden deur veranderinge van religie, geen scheuringe mochte worden le weege gebracht onder die provincien, ofte leden van dien, ende off wel de approbatoire resolutie, by de heeren Stalen van Hollant, ende andere provintien op't selve reces genomen, ter vergadering vande generaliteyt nyet en mochle syn ingebracht, so is nochtans notoir, dat de meeninge vande provincien Tsamentlyck van elex in't particulier conform t'selve reces is geweest. Vuyt dien, dat voorts daernae in't selve jaer den 21. Novembris binnen Dordrecht by de heeren
Staten Generael eenpaerlyck is gearresteert zekere instruclie voor den raedt van Stalen, waerinne denselven raedt, by 't 5 articule gelast wordt, goede sorge te dragen, datter geen veranderinge noch onverstant en rysde in't stuck vande gereformeerde Evangelische religie, by de landen aengenomen, ende nyet loetestaen, by yemants yets daerin gcinnoveert ofte geordonneert te worden; Als oock daeruyt, dat op den 7 February 1583 by de heeren stalen generael binnen deselve sladt Dordrecht gear- resteert is geworden, een inslruclie, om te iracteren seeckere verbinlenisse mettc Churfurst van Colen mitsgaders Hartoch Casimier, ende andere princen ende heeren van Duytslandt de religie toegedaen synde, inhoudende , dat die vande religie behooren le conjungeeren hare macht ende middelen, om gelyck hare saeck gemeen is, alsoo oock door gemecn advys ende macht, deselve le mogen |
|||||
|
210
verdedigen tcgens den coninck van Spangien ende syne adherenten. Mitsgaders uyt d'instruciie, ge-
maeckt op de reconciliatie vanden hartoge van Anjou den 9 Novembris 1583, in dewelcke mede beding is gemaeckt nopende de religie, als dat syne hoocheyt, kommende in eenige steden van dese landen, nyet en soude atlenteren ofte innoveren legens het feyt vande religie, maer deselve laten in sulcken stael, als hy die vinden soude; item, dat syne principale officiers souden sweeren, die landen getrou le wesen, zonder yets I'attenteren tegens die selve nochte oock legens de religie; Ende synde daernac in't jaer 1584 goetgevonden te tracteren met syne Mat. van Vranckryek over de souverainiteyt vanden lande, is mede by dc heeren Slalen Generael expresselyck gecon- ditioneert het maintenement vande gereformeerde religie, soo als deselve toen ter tyt publicquelyck wierde geexerceert, sonder veranderinge daerin toe te laten, oft oock een andere religie t'admit- teeren, behoudens alleenlyck de vryheyt voor syne Mat., om in zyn hof syne religie t'exerceren, by aldien syne Mat. in dese landen geliefden tc commen. Oock, alsoo de handelinge in Vranckryek synen voortganck nyet en coste gewinnen, ende dat
daernae de landen met Engelant sochten te tracteeren, soo op de souverainiteyt als op't secours, syn deselve bedingen by al de tractaten als wederoin gerepeteert, ende daerby oock noch bedongen, datten Gouverneur, die hare Mat. soude seynden, soude syn vande religie, datten raedt van statens die neffens hen souden regeren, souden syn vande religie, ende dalte officiers souden sweeren te maintineren de gereformeerde religie, soo als- deselve doen in Engelant ende hier te lande wierde geaccepleert. Alle welcke tractaten ende verbintenissen genouchsaem verclaeren d'intentie ende meeninge vande
unie van Utrecht, by aldien inde woorden eenige duysterheyt waere, dat de religie nyet particu- lier is voor elcke provincie inden haren, maer gemeen voor alle bontgenoten, anderssins souden deselve alliantien van notoire lubriciteyt syn geweest, want van d'eene syde te stipuleren het main- tenement vande religie ende an d'andere syde te behouden de vrye dispositie over deselve, kan geen fundament maecken van een vaste ende sincere alliantie. Dat voorts oock daernae in alle handelinge vande generaliteyt hier te lande de principaelste sorge
is gedragen voor die religie, dat alle gouverneurs, colonels, capiteynen ende andere hooft-officieren, soo in oorloge als policie, lot burgemeesteren, schepenen vande steden incluys, met eede gehouden syn deselve le maintineren, dat de gereduceerde steden van Nimmegen, Zutphen ende anderen nyet en syn gerenvoyeert an hare provincien , omme op*t stuck vande religie dispositie te verwachten ende van deselve ontfangen soodane religie, als sy goet souden vynden, dat mede in de macht van een provincie nyet en is, de gereformeerde religie te verlaten ende die roomsche aen te nemen, alle t'selve elucideert den sin ende meeninge vande voorsz. unie van Utrecht soo claer, dat alle duysterheyt vande woorden soo daer eenige mochte syn, daer mede wordt wechgenomen. Ende genomen, dat deze al nyet tegenstaende, evenwel verstaen mochte worden, dat by deselve"
unie was gegeven an de provincien elex apart de dispositie over de religie, zoo blyct dit nochtans, uyt 't gene voorsz. is, dat de provincien naderhant synde daer inne eens geweest, dat sonder ge- meen advys geen veranderinghe in de religie soude geschieden, vande parliculiere stipulate afge- |
||||
|
■■ ■ ■■■■■■ ■
|
|||||
|
914
weecken syn, waer deur d'eene provincie in d'andere recht vercregen hebbende, kan daervan by
eene provincie tegcns wille ende in prejudicie vande ander, nyet geresolveert worden, ende werdt derhalven van notoire ongefundeertheyt geconvinceert het argument, 't welck uyt die stipulatie, by de lieeren staten van Utrecht, in 't verleenen vande commissie op syn Exellcntie, nopende de disposilie vande religie gedaen , geconslringeert wordt, overmils deselve stipulatie sane moet verstaen worden, ofte andersinls soude daeruyt moeten volgen, dat de heeren Staten van deselve provincien in plaetse vande gereformeerde religie, een andere soude mogen aennemen, 't welck hare E. Mog. selfs nyet soude willen sustineren te mogen doen. De saecke dan aldus synde, dat het stuck vande religie gemeen is, al ist, dat op de afdoe-
ninghe van dien by de respective provincien eenige order gestelt is, soo houden die gecommilleer- den vande provincie van Gelderlandt, van wegen hare heeren committenten sich verseckert, dat met de proceduren, tot het houden van een synode nationael, nyet en wert geattenteert tegens d'Unic van Utrecht, ofte eenige andere tractaten, te meer dewyl de meeninghe vande welgemelte haer heeren committenten, nyet anders en is als deur 't selve synode te conserveeren de suyverheyt vande leere, ende te ireffen een goede voet, tot wechneminghe vande tegenwoordige swaricheden, een gewenschte vrede ende bestendige eenicheyt in de kercke deser landen, waertoe het expedient van een synode provinciael, alleen by merendcel van Hollant voorgeslagen, nyet suffisant oft dien- stich kan wesen, synde by deselve haere E# Mog. de geringste gedachte nyet, van daer deur te willen usurpeeren opte hooch- ende gerechticheyt van eenige provintie ofte lith van dien, als we- sende nyet weyniger curieux voor die hare daervoor sy goet en bloet hebben opgeseth als, yemants anders; synde daeromme oock gereet (nevens d'ander met alle middelen deselve te helpen mainte- neren, gelyck voor desen) ende namentlyck op den 27 Juny leslleden verclaert. Ende worden daeromme nochmaels de difficulterende leden vande heeren Staten van Hollant, alsmede
de heeren Staten van Utrecht, seer ernslelyck versocht ende gebeden, sich met dese goede ende sincere inientie te willen conformeren ende goet te vinden het middel, hetwelck by de roeeste pro- vincien ende veel aensienlycke leden van Hollant selfs, mitsgaders by de gelrouwe geallieerde deser landen, wert geoordeelt het best ende bequaemst te syn, vastelyck vertrouwende, dat deur Gods genadigen segen, die gewenste effecten tot rusle der kercken ende eenicheyt dcr ingeseienen daeruyt sullen kouien t'ontstaen. In margine stont: Overgegeven ler vergaderinge van heure Ho. Mog. den xi. July J618.
Dat, hiernae gedisputeert synde op de conseuten, die van Utrecht geseyt badden, dat, als de
voorstemmende provincien daerop hare verclaeringhe hadden gedaen, sy dan souden volgen, met byvoeging van die van Hollant ende Utrecht, dat de franse troupes mochten hetalen, die deselve aengenomen ofte daerinne bewillicht hadden, met nochmael aenhoudinge, van doch aen de respective principalen over te seynden de redenen ende verclaringhe van die van Hollant etc. nu tot meerma- len voorgedragen ende gedaen, evenwel te vergeefs; dat den eerslen July, Vrieslandt presideerende, al wederom geinsisleert worde, op bet casseeren van het nieuwe crychsvolck, ende dat de vier 27*
|
|||||
|
|
|||||
|
212
voorsz. provincien verstonden, sulcx te behooren, Hollandt etc. cnde Utrecht ler conlrarie, ende die
van Overyssel, dat men soude mogen procedeeren daertoe by inductie, waerdeur de resolutie noch ongeregistreert was gebleven, hoewel die vier provincien nyet en wilden verdaeren, melte selve re- solutie te willen supersedeeren tot des anderen daechs, dat hiernae die van Hollant etc. met een goet getal weder in de vergaderinge generael waren erschencn, verhaelende de beer advocaat nocbmael in 't lange, dat bun vry slont crychsvolck aen le nemen ende te houden als in dit extract van den 14. July. De heeren Staten van Hollant ende Weslvrieslant, geleth hebbende, opt gunt by de Gecommitteer-
den van de heeren Slaten van Zeelant op den 9. July 4618, ter vergadering van de heeren Staten Generael is overgegeven by geschrifte, jegens seecker gescbrift, op den naem van de welgemelte hee- ren Staten van Hollant ende Wesivrieslandt , wettelyck nae voorgaende resolutie, genomen by de meesle stemmen van baere vergaderinge, mede ingelevert in de hoochgemelte vergaderinge vande heeren Staten Generael op den derden July, verclaeren, dat sy, nae rype examinatie van alle rede- nen cnde argumenten daerby gededuceert, nyet anders en kunnen verstaen, als dat de presentatie by baere E. Mog. gedaen, bequaem is, om met behoudenisse van der landen vryheyt ende gerech- ticheyt, bet stuck vande gereformeerde religie te stelien in goede ende verdraechelycke poincten, door eerlycke, gewoonlycke ende gebruyckelycke middelen, nyet konnende houden voor wettelycke, ge- woonlycke nochte gebruyckelycke, dat sonder consent van alle de provincien gepleecbt sal wordeo een acte soo souverain, ende van soo groote consequenlie, als is de convocatie van een kerckelyckc vergaderinghe by publiecque authoriteyt, wetende ter contrarie, dat in den jare 1606 ende 1607 , ten welcken tyde de kerckendienaers deser landen baer door precipitante condempnatien ende date- lycke separatie; noch nyet soo onbequaem en hadden gemaect, om van de huydendaechse questien on- partydelyk, naer Godes woort, te oordeelen, evenwel de resolutie lot de convocatie van een natio- nael synode nyet en is genomen, nochte gepretendeert genomen te worden, anders als met gemeene bewilliginge van alle de provincien, volgens het ongelwyffelt recht vande landen; waernaer baer de Staten van Hollandt ende Westvrieslant doen ter tyt, soowel als de minste provincie hebben gere- guleerl; waeromme als noch van wegen haer E. Mog. met goet fundament wortgeseyt, dat, de con- stitute vande tyden synde verandert, oock de voet vande uytschryvinghc, merckelyck verschillen van de voet, die doen ter tyt eenparichlyck was geresolveert, geen nieuwe resolutie diesaengaende heeft mogen genomen worden, als by gelyck, eenparich, vrywillich ende onafgedrongen consent. Wat aengaet de experientie vande voorgaende tyt, die tot recommandalie vande nalionale synode wertgealle- geert, daerop soude seer claerlyck verthoont konnen worden, dat van alle tyden seer sorchclyck is gebouden, definitie te doen van eenige disputable theologische leerpoinctcn, ende als over eenige fundamentale poincten definitive wiert vereyscht, dat altyt daertoe bequaemst syn gehouden, de uni- versele synoden, representerende de algemeene kercken, daer ter conlrarie door nalionale decisien seer groote scheuringen syn veroorsaeckt in de christenheyt, soo van outs als sedert de reformatie; sonder oock van de effecten van voorgaende nalionale synoden, die haer, soo in de landen van |
|||||
|
213
Hollant ende Westvrieslant, als in de landen van Utrecht hebben geopenbaert, wel geseyt konnen wor-
den, ten ware veel remonstrantien voor desen gedaen op deselve materie (hoewel ongesolveert synde gebleven weynich hadden geopereert), de welgcmelte heeren Staten van Hollant ende Westvrieslant syn wel indachlig, dat de propositie van desen \an wegen verscheyden provinlien aen haer E. Hog. gedaen, hebben gedient, om de poincten vande predesiinatie, ende 'tgunt daeraen cleeft, te brengen tot decisie, een werck, twelck de oude christenheyt nyet en heeft derven bestaen, mercken oock, dat de gecommittcerden van de heeren Staten van Zeelant, by haer voorsz. laetst geschrift, seggen nyet te weten van eenige tollerantie over de vyff questieuse poincten, hoewel de practycque van deselve tollerantie, soo van outs als t' sedert de reformatie, lusschen treffelycke godtsalige mannen t'enemael notoiris ende eenige provincien onlangs alleen door hope van sodanighe tollerantie syn ver- socht ende vermaenl, om tot de convocatie vande nationale synode te willen consenteeren, alle twelck neffens het refuseren van een generale ordre jegens sedilieuse schriften ende proposten, oock neffens raeer andere raeckcn, die dagelicx worden voorgenomen, de welgemelte heeren Staten van Hollant ende Westvrieslandl groot nadencken veroorsaeckt, sulcx dat geensins en is te verwonderen, dat hare E. Mog., wetende oock, hoe veel de constitutie van-hare kercken verschilt vande constitu- tien vande kercken vande provincie, die de nationale synode meest urgeren, scrupuleus syn, omme daerinne le bewilligen, insonderheyt voor ende alcer beproeft sal syn, wat goets door de provin- ciate Synode van Hollant ende Westvrieslandt soudc konnen worden geeffectueert, houdende als noch voor vast ende ongetwyffelyck, dat de bonlgenoten gecne gerechticheyt jegens de provintie van Hol- lant ende Westvrieslandt over het stuck vande religie en hebben te pretendeeren, sonder dat de provintie van Hollant ende Westvrieslandt sulcx nodich is geweest te bespreken, als synde tselve no- loirlyck begrepen in 't recht van souverainiteyt deselve provintie competeerende, hoewel ten over- vloet tselve seer claerlyck is gestipuleert by het 13. articule vande naerder Unie tot Utrecht, voor desen raenichmael op dese materie geallegeert, synde de woorden van hetselve articule soo claer, dat het voorwaer seer vreempt is, dat de heeren gedeputeerde van Zeelant, door haer particulier bedencken, op de intentie van die genen, die tselve hebben ingestelt, 't selve artyckel pogcn te everieren, ten kan oock voor geen absurditeyt werden gehouden, dat soo notable provincie (want dese syn dwelcke by *t voorsz, artycle de macht wert gedefereert) over de publycken stant vande kercken, sodanich recht gebruycken, als by een republicque van Geneve, ofte by de respective Evangelische Cantons van Switserlant wert gebruyct, maer ler contrarie, souden veeleer gaan buyten reden, dat de Staten van Hollant en Westvrieslandt, jegens haer gemoet, int beleyt van kerckelycke saecken, souden moeten conformeeren melte provincien, die, veel tsamen synde gevoecht, soo veel kercken ende kerckendienres nyet en begrypen, als de provintie van Hollant ende Westvrieslandl al- leen. Wat aengaet de practycque, gevolcht nae 't aengaen vande Unie van Utrecht, (van welcke Unie buyten twyffel het fundament is geweest de conservatie der landen vryheyt ende gerechticheyt, hoewel daernae door Godes segen deselve merckelyck is gesterct, door het vrywillich aennemen vande Ge- reformeerde religie) moet noolelyck onderscheyt gemaeckt worden, tusschen de religie als dewelcke |
||||||
|
214
|
|||||
|
de landen gemeen hebben, met allc Gercformeerde ryckcn ende landen, onaengesien eenige differen-
ten, soo van opinien als van kerckelycke regeringe ende middclmatige ceremonien, ende tusschcn de dispositic over de religie, gelyck als spreeckt de commissie by de Staten van Utrecht aen syne Exell. gegeven, dat is soodanige authorileyt, als alle hoge overheden tot het beleyt van kerckelycke saecken competeert, welcke dispositie endet authoriteyt nyet gemeen en is, onder den geenen, die de religie gemeen hebben, de comparatie die genomen wordt vande veroverde steden, houden de wel- gemelte heeren Staten van Hollant ende Westvrieslandt, voor soo veel deselve op haar E. Mog. wert geappliceert, die (Godt sy loff) nyet en syn verovert, maer sonder roem gesproken, naest Godt, de principaelste oorsaecke syn geweest, vande veroveringe van d'andere provincien ende steden, voor ignominious ende buyten reden, syn t'eenemael kennelyck, dat den steden, die afgevallen syn, endo wederomme verovert worden, by de heeren Staten Generael, ten tyde vande veroveringe, eenige wetten opgeleyt mogen worden, die men andere, by de Unie synde gebleven, sonder groot onrecht nyet en soude mogen vergen, gelyck door verscheyde articulen vande capitulatien aengegaen, met de stadt Nymegen, Groningen ende ander, claerlyck kan blycken; \ verbodt vande vergaderinge int stuck vande religie, is ten tyde van het tractact met hare Mat. van Engelant nyet bedongen, jegens de Staten vande provincien, maer by denselvcn jegens den Gourerneur van het Engelsche secours ende den Raet van Stale; blyct oock by het 11 articule van het voorsz. tractaet, dat doe verstaen is een religie te syn, soo die in Engelant als in dese landen wiert gcexercccrt, tot een claer teecken, dat verscheydenheyt van eenige disputable opinien, als oock van ordre (die buyten iwyffel bevonden wordt tusschen de Engelsche ende Nederlantsche kercken), geen verscheyden religie en maect, die de justification van het oorloch tcgcn den Goninck van Spaingien met aendacbt sal resumeeren, sal nyet twyffelen, of deselve syn gefundeert opde hoochheden, vryheden ende gerechlicheden vande lan- den, waeronder, buyten twyffel, mede is begrepen 't recht vande Staten vande provintien, om, son- der verminderinge vande vryheyt vande conscientie over het publycq exercitie vande religie, nae Godts woort ende nae de gclcgcntheyt vande landen, ordre te mogen stellen; dat nu ten tyde van het stellen van het voorsz. 13. articule vande Unie, gecnsins en soude syn gedacht op eenige differen- tiate poincten vande Gereformeerde religie, is buyten appareotie, alsoo de Staten van Hollant ende Westvrieslandt al voor dicn tyt becommeringen hadden gehadt, over deselve differentiate poincten, die nu worden gedisputeert; ende hoewel in den lande van Hollant ende Westvrieslandt, doen ter tyt publicquel. maer een religie wiert geeffent, namentlyck de Gereformeerde religie, evenwel is kennelyck, dat nyet in alle steden ende plaetscn, aengaende devoorsi. poincten, eenpaerlyck en wiert gevoelt nochte geleert, gelyck oock kennelyck is, dat voor het aengaen van deselve Unie, binncn Utrecht, gelycke vryheyt publicquelyck is gemainiincert geweest, waerop de Staten vande provincie van Utrecht, oock hebben gesien, int geven vande voorsz. commissie an syn Exell.; ten accordeert oock geensints met den text vande voorsz. Unie, te willen seggen, dat het voorsz. 13. articule alleenlyck soude syn gestelt in faveur vande provintien van Hollant ende Zeelant, ten eynde deselve d'exercitie vande Roomsche religie nyet souden behoeven te admitteeren, alsoo by de lecture vant voorsx. arti- |
|||||
|
215
cule claerlyck blyct, dat oock de andere provincien, daerby voor haer selven hebben gesorcht, omme
sonder beleth van eenige provincie over de religie sulcke ordre te mogen stellen, als sy dienstelyck souden vinden; waerom seer vreempt is, te willen sustineeren, dat de provincien, die by de provincie van Holiandt nyet en hebben mogen verhindert worden, om order te stellen in den hare, nae haer goet- duncken, als nu den heeren Staten van Holiandt sullen mogen daerinne verhinderinge doen, ofte dat de vryheyt vande provincien, die daertoe heeft geextendeert tot het aennemen ofte nyet aennemen van een gehcele religie, twelck veel meerder is, nu nyet en sal mogen slrecken over de particulariteyten vande religie, twelck buyten twyffel veel minder is, waeruyt immers evidentlyck blyct, dat dese nieuwe ende voor deze ongehoorde interpretatie, die men poocht te geven over 't voorsz. articule, niet alleen en stryt tegen den tekst vant voorz. articule, maer oock van notoire iniquiteyt nyet en is excusable; tot een naerder teycken vande ongefundeertheyt van dese interpretatie, daer mede , dat noeh in den jare 1583, als de Unie wiert geresumeert , voorgeslagen is, dat ment vQorsz. 15. articule soude mogen veranderen, doch nyet anders als met gemeen consent, welck gemeen consent nyet synde gevolcht, soo is kennelyck, dat de resolutie by de respective provincien genomen, nyet en syn geweest obligatoir, ende can daerenboven blycken, dat noch daernae verscheyde resolutien syn genomen, oock tractaten aengegaen met relatie tot de voorsz. Unie van Utrecht, ende specialyck, dat by het 15. articule sulci als de platte letters luyden , is gepersisteert, wert onwedersprekelyck bewesen, door de voorsz. commissie in den jare 1590, ende oversulex lang nae het eenpaerich aennemen vande Gereformeerde religie by de Staten van Utrecht, met kennisse ende goetvinden vande heeren Staten Generael, ende specialyck vande heeren Staten van Hollant ende Westvriesland aen syn Exell. gegeven, by welcke redenen ende andere, soe in Decemb. des voorleden jare, als blyct by tvoorgaende geschrift v2n wegen de Staten van Hollant ende Westvrieslant gededuceert, ende noyt voor desen pertinentlyck gesolveert, alle onpartydighe claerlyck sullen connen verstaen, dat de gepretendeerde convocatie vande nationale sy- node, sonder consent vande heeren Staten van Hollant ende Westvrieslandt, als oock vande heeren Staten van Utrecht, is strydich met *t voorsz. 15. articule, ende dat dairdoor (nyetlegenstaende alle verclaeringhe, die met de daet directelyck stryden, ende de lesie nyet en connen wech nemen), wort geimpreteert , op de hoocheyt vant landt van Hollant ende Westvrieslant, bestaendeint recht, om ordre te stellen over kerckelyckc saecken van hare provincie, synde de acte voor desen by de Gecommit- teerden vande heeren Staten van Seelandt te boeck gedaen stellen, sodanich, dat daerdoor nyet alleen het prejudicie, 't welck voor de provincie van Hollant ende Westvrieslandt daerin is gelegen, nyet en wert wechgenomen, maer dat ler contrarie, daer door deselve provincie een merckelyck prejudicie wert geinfligeert, alsoe daerby gepresupponeert wordt sodanige verstant van het voorsz. 13. articule twelck nochte met den text, nochte mette voorsz. hoocheyt vande provincie, geensins is te concilieeren waeromme de heeren Gedeputeerden van Zeelant ende vande andere provinlien als noch versocht worden, van sodanige cours als strydich met de Unie ende nadeelich de hoocheyt ende gerechticheyt vande provincien, te willen desisteren. In margtne stont: Gecxhibeert ter vergaderinge vande Ho. Mo. heeren staten generael, den M. July 16J8.
28
|
||||
|
2IG
|
|||||
|
Vertreckende daerop de voorsz. ses sleden, met verclaringe van hun in desen met die van Hol-
lant nyet te kunnen conformeeren, maer hare last dienaengaende in de Vergaderinge van Hollant etc. overgelevert le hebben, latende daer onder mede loopen, dat in bet casseeren vant crychsvolck weynich was gelegen, als yeder de syne betalende, leverende die van Hollant mede over een con- treschrift opt schrift van die van Zeelant, heiwelck biernae volcbt: Extract uyt het register der resolutien vande Ho. Mo. heeren stalen generaal der Vereenicbde
Nederlanden: Jovis den 12 July 4618.
Die van Hollant, starck int getal gecompareert synde, beeft den heer advoeaat geproponeert, dat
hare E. Mog. hadden gemeynt, dattc gecomm. vande andere provincien naerder souden hebben overwogen, de presentatie van bare E. Mog., over 't houden van een synode provinciael op den 28. Juny gedaen, deduceerende int.lange de redenen ter selver tyt geallegeert, ende datte selve gecom- mitteerden nyet vorder in de uytschryvinge vant synode nalionael soude hebben geprocedeert, sonder eerst met hare principalen de voorsz. presentatie gecommuniceert te hebben, leverende wederom over de missive van hare Ho. Mog. mette bygevoechde conccplen opt houden van de voorsz. synode natio- nal, die voor de tweede reyse aen de heeren Staten van Hollant was gesonden, met verclaeringe deselve als noch, noch nyet le konnen accepteeren, als nyet geconsenteert hebbende int houden vande synode nationael, en daerom oock buytenslants, daer gelycke brieven souden gesonden syn ofte worden, te sullen loonen , dat men haere Ed. Mog. ongelyck dede, ende tegens hare hoocheyt ende . gerechticheyt, alsraede tegcn d'Unie van Utrecht. Proponecrende mede, dewyle by hare Ho. Mog. vande waertgelders was gedelibereert, dat deselve
daervan wilden desisteeren, vermits die respective steden deselve hadden aengenomen lot haere ver- seeckeringe tegens de populare commotien, op dewelcke sy sodane ordre mochlen slelien, als haer goet docht, sonder gehouden te syn, daervan aen yemants te respondeeren, ende dat in dese saeck noch stemmen noch overstemmen plaets hadde. Waernae by de heeren Gecommitteerden van Dordrecht, Amsterdam, Schiedam, Euckhuysen,
Edam ende Purmerende verclaert synde, dat hare heeren principalen oordeelden, voort beste mid- del , om uyt de tegenwoordige swaricheyden te gerakcn, het houden vant synode nationael, ende tselve nyet te strecken tegens d'Unie van Utrecht, noch tegens de hooch- ende gerechtigheyt van Hol- lant ; ende aengaende de waertgelders hare resolutie in de vergaderinge van Hollant ingebracht te hebben ende gedaen teeckenen, is nae gedane omvragc, ende naedat die van Gelderlant, Vries- landt, siadt Groningen ende Ommelanden hadden gepersisteert by de verclaringe, uyt de name van hare heeren principalen, op het houden vande synode nationael respectivelyck gedaen, met allegatien van redenen daertoe dienendc, ende het weynich respect, dat dese vergaderinge mette restitulie van hare brieven, werde gedaen, ende oock soude gedaen worden mette conlrarie brieven buyten lants te seyn- den; ende dat die van Utrecht hadden verclaert die redenen by Hollant geallegeert van consideratie te syn, ende de presentatie nyet dan billyck, ende dat oversulex dieselve behoort gesonden te wor- den aan alle provintien, om derselver resolutie daerop te verwachten, nyet konnende ondertusschen |
|||||
|
an
|
|||||||
|
verstaen, dat van dese vergaderinge ende uyt derselver name, d'uylschryvinge conde gedaen worden,
soe lange alle provintien daerinne nyet en consenteerden. Dat mede die van Overyssel hadden verclaert, dat haere heeren prineipalen wel verstonden tot het
houden van 't synode nationael, maer dat sy ter aencompste van hare medegedeputeerden haer last daervan naerder souden openen, eyntelyck goetgevonden ende geresolveert te persisteren by de re- solutie opt houden vant synode nationael, hier te voren genomen, versoeckende nochmaels die van Hollant, die bricven met bygcsondene concepten opt houden vant selve synode gearresteert, te willen accepteeren, oft andersints nyet qualyck te willen nemen, dat op middelen worden gedacht, daerdeur die gene , die daervan kennisse behoorden te hebben, werden vant gebesoigneerde verwit- ticht, ende dat men buyten slants van dese oprechle proceduren justificatie sal doen, byaldien deselve mochten worden gede...eert. Opt stuck vande waertgeldere, is, nae gedaen omvrage, ende naedat die van Utrecht mede hadden
verclaert, dat soo lange deselve nyel en wierde gebracht tot laste vande generaliteyt, niemants daer- tegen redenen van clachten hadde, verstaen, dat de waerlgelders in der tytsyn tegens d'ordre, dienst ende welvaren vant lant eude strecken tot ontrustinghe ende diffidentie vande gemoederen der ingese- tenen, ende dat daeromme sal gecontinueert worden in de angevangen debvoiren, om deselve met gevoechelycke middelen te licentieeren. Int Iesen van dit, worden die heeren Burgermeesteren versocht ter vergaderinge vande heeren
Staten van Utrecht, ende rapporteerden de heere Schepen voorts, dat op den 14. July by die van Hollant mede was overgelevert een ander gescbrift, luydende aldus: De heeren Staten van Hollant ende Westvrieslandt verclaeren, dat die authoriteyt, omme ordre te
stellen opte verseeckeringe vande respective provincien, leden ende sleden van dien, ende op de religie, twee voornaemste ende importantste poincten syn, van de gerechticheden ende souveraini- teyten der respective provincien, daervan de dispositie aen de heeren Staten van deselve, elcx in den haren onwedersprceckelyck competeert, welcke dispositie by geen tractaten geabdiccert, oft aen yemants anders getransfereert is, ofte oock geabdiceert ofte overgegeven, heeft konnen worden, ende -daer- omme de heeren gecommitteerden vande respective vereenichde provincien der vergaderinge vande heeren Staten Generaal, noch opt convoceeren van een synode nationael, noch opt afdancken vande soldaten tot verseeckeringe vande steden van Hollant ende Westvrieslandt, mitsgaders de stadt Utrecht aengenomen, sonder gemeene bewilliginge van alle de provincien, geen gesach ofte dispositie en heb- ben , ofte wettelyck mogen gebruycken, weshalven deselve Gecommitteerden ernstelyck by desen ver- maent worden, te willen ophouden van alle dispositien in de voorsz. twee saecken, ter tyt toe de vereenichde provintien daertoe eenparich consent sullen hebben gedragen, aengesien sonder sulcken consent, alles gehouden moet worden, onwettelyck ende strydich jegens de respective provincien, hoocheden ende rechten, mitsgaders de naerder Unie, die met alle middelen belooft syn, gelrou- welyck gemaintineert te worden, als hare Ed. Mog. oock te doen geresolveert blyven. In margine siont: Exhibitum, ter vergaderinge vande Ho. Mo. heeren staten generaal, dm 4. July 1618.
|
|||||||
|
218
|
|||||
|
Ende, dat dit alles in de generate vergaderinghe gelesen synde, geresolveert was, dat men dit
soude vegistreren breder als int navolgende: Extract uyt het regisler der resolutien vande Ho. ende Mog. Iieeren Staten General der veree-
nichde Nederlanden. Saturdach den 7. July 1618.
De Gedeputeerden der steden Dordrecht, Amsterdam, Schiedam, Enchuysen, Edam ende Purme-
rende, jegenwoordelyck ter vergadering vande Ed. Mog. heeren Staten van Hollant ende Westvries- landt in den Hage wesende, gesien ende geexamineert hebbende het geschrift op ten naem vande welgemelte heeren Staten van Hollant ende Westvrieslandt by meerderheyt van stemmen, den 3. de- ser ter vergaderinge van Uwe Ho. Mo. overgelevert, 't welck gepretendeert wordt te- wesen, het- geene dat in deselve Uwe Ho. Mog. vergaderinhe ter presenile van syne Princel. Exell. ende den welgeboren heere Grave Wilhem van Nassau, Stadhouder, op den 28. Juny leslleden soude gepro- nunchieert syn, hadden wel gewenst en vertrout, dat sulcx conform de gedane mondelinge proposilie ware ingestelt, ende daerinne oock verhaelt geweest, tgene ten selven tyde van wegen de voorsz. sesse steden, aengaende de nationale synode , mede was verclaert, maer 't selve sulcx nyet synde, syn genootsaeckt aen Uwe Ho. Mo. te verclaeren, haren last ende de meemnge van hare principalen te wesen, dat om seer gewichlige redenen voor desen ende oock bundichlyck gededuceert, het be- quaemste middel, om te geraken uyt deze jegenwoordige religions geschillen, is, de convocatic van een nationael synode, naer voorgaende provintiale, ende tselve by alle bequaeme wegen ende middelen te belpcn bevorderen, inhererende oversulx als noch, int gene dat uyt den name ende van wegen de voorsz. sesse steden voor desen in Uwe Ho. Mo. vergaderinge is verclaert, ende nyet konnende ge- oordeelen, dat de voorsz. convocatie vande nationale synode kan strecken tcgensd'authoriteyt, hoocheyt vry- ende gerechticheyt der welgemelte heeren Staten van Hollant ende Westvrieslandt, versouckende dat dese heur verclaeringe achter 't voorsz. geschrifte gestelt ende daervan notitie gehouden worde. Actum desen 7. July A0. 1618. Was ondertekent Muys van Holy, W. van Crayesleyn, Adriaen He- pelaer, G. A. de With, Dirck Bas, Fredrick Oetgens, Jan Gysberts, Jacob Poppen, L. Jansz Spiegel, Fredrick de Vry, Bastiaen Bolleman, Bruyn Ariensz, Gerrit Jacob Trompet, Luytgen Ael- brechts Bruyningh , J. Huygens, Malthys Melisz. Dat voorts op den 18. July voorsz. die van Overyssel hadden overgelevert de resolutie van heure
principalen, opt stuck vant synode ende 't casseeren vant nieuwe crychsvolck, luydende mede aldus: Extract uyt het register der resolutien vande Ridderschap ende Sleden der lantschap Overyssel.
Den 7. Mey 1618.
Alsoo syne Exell., de Prince van Oraingien etc. aen de Ridderschap ende Steden seer instantelyck
heeft versocht, dat haer Ed. Mog. van wegen de provincie van Overyssel, mede soude willen verstaen ende consenteeren, tot het houden van een synode nationael, verclarende ende versecckerende deselve syne Exell., dat 't selve synodus nyet anders wert gemeynt, ofte tot geen andere einde sal strecken al« tot accommodalie vande tegenwoordige kerckelycke disputen ende religions geschillen, ende tot vreede |
|||||
|
■
|
||||||||
|
ende eenicheyt deser geunieerde provintien, sonder daermede den provincie ofte leden van dien in
harer hoocheit, privilegien ende gerechticheden eenichsins te prejudiceren ofte verkorten ofte ter cause van religie iemants te beswaren, mitsgaders dat oock by hoochged. syne Excell. wort geaffirmeert, dat de andcre noch difficulterende provincien met goede redenen ende inductien daertoe oock sullen worden beweecht, dat alles met goede eenicheyt sonder scheuringe ofte afsonderinge van provincien soude mogen geschieden, ende dat oock, tgene in de voorsz. synode sal worden geconcludeert, nyet van waerde sal worden geholden, ten zy sulcx eerst by den t'sainentlyken provincien voor goet wort bekent ende geratificeert, soo ist, dat de Ridderschap ende Steden op sodane voorstel- linge ende verseeckeringhe vande hoochgedachte syne Excell., mede consenteeren ende bewilligen, dat op de voet ende conformiteyt vant gene hiervoren is verhaelt, tot vreede ende eenicheyt der geu- nieerde provintien, ende tot accommodate ende bevrydinge vande tegenwoordige kerckelycke disputeu ende religions geschillen een synode nationael mach worden geholden, mils dat oock de poinclen ende articulen hiervoorens opt holden van een synode, geconcipieert ende beraempt, met gemeen advys geresumeert, ende soo nodich, gecorrigeert ende verbetert sullen mogen worden. Is mede geresolveert, dat de Gedeputeerden ter vergaderinge vande heeren Staten Generael sullen
worden gelastet, omme te helpen bevorderen, dat de Steden, soo geduyrende de tegenwoordige kerckelycke geschillen, sonder ordre vande Generaliteyt, eenighe nieuwe soldaten ofte waertgelders hebben aengenomen, mogen werden geinduceert, dal de voorsz. waertgelders by de gevoechlicxte ende bequaemste middel moghen worden afgedanct. In margine stont: Geexhibeert in de vergaderinge van hare Ho. Mog. den xv. July i618.
Rapporteerende eyntelyck noch, dat geduyrende heuren E. besoigne, ter voorsz. generate vergade- ringhe, geschreven waeren, twee diversche brieven vande heere Ambassadeur Caron uyt Engelant, daerby verhaelt wordt, dat het huwelyck met Spangien soude voortgaen, ende al gesprocken was van- de dote. Item, dat omtrent van lxx Jesuilen uyt te gevangenisse losgelaten waeren, onder andere mede
pater Gambie, dat apparentie was van acccort tusschen de Oostindische Compagnie alhier en die van Engelant, als die van dese landen daer quaemen, gelyck de Engelschen in een onbequaem wynter- saisoen hier waeren geweest. Item, dat de Heer Ambassadeur by den Coninck van Vranckryck mede hadden geschreven, datter soude worden afgesonden herwaerls een Ambassadenr van denselven Coninck, omme te sien helpen beslichlen, die kerckelycke geschillen alhier, ende voorts, om te sprecken vande principaute van Orangien etc., ende dat hiernae de heeren Gecomm. van Utrecht weder waeren uytgetogben naer huys. Mercury naer de noen.
De Raet by den anderen synde, verbaelde de hcer eerste Burgermeyster d'oorsaecke deser com-
municatie, bestaende daerinne, dat in der Ed. Mog. heeren Staten earner van Utrecht, ter verga- deringe waeren erschenen, de Gecommitteerden van de Ed. Mog. heeren Staten van HoIJant voorsz. 28*
|
||||||||
|
220
|
||||||||
|
ende nae overleevcringhe van haer Ed. brieven van crcdentie, verdaerl hadden, dat hem Ed. by
hunnc principalen waeren afgeveerdicht, om de heeren Staten van Utrecht ende deser Stadt, naer voorgaende congratulatie aen te bieden, haer behulp, assistentie ende raet, int gunt soude mogen occurreren, als de heeren Gecommitteerden vande Ho. ende Mog. heeren Staten Generael ende syne P. Excell. soude wesen gecommen, die gecommhteert waeren opt overgeleverde advys van deselve syne P. Excell. ende de heeren Raden van Staten, geformeert opt stuck vant synodus ende casse- ren vande waertgelders, hoewel die van Hollant geerne gesien hadden, deselve commissie herwaerts voor weynich dagen gestateert, tot dalter weder eenige Gecommitteerden vande heeren Staten van Utrecht mochten aldaer syn aengecommen, doch te vergeefsch, ende dat daeromme de voorsz. Ed. heeren Gecommitteerden van Hollant, den heeren Burgermeysteren alhicr hadden versocht, den Raet deser Staten byeen te willen roepen desen nanoen, omme aldaer haer Ed. brieven van commissie mede over te leveren ende haren last te ontdekken, twelck heur Ed. nyet konde worden geweygert; hiernae is de Sub*. Secretaris gesonden, omme hare Ed. vande vergaderinge des Raets te verwilti- gen, omme te komen, soo het haer E.E. beliefde, gelyck deselve terstont daernae gecomen ende door stats Ad1, van voor de Raelcamer daer binnen geleyt syn, alwaer gepasseert is tgene hier nae Yolcht. (Volgt niets.J |
||||||||
|
VERDERE BIJLAGEN, IN DE AANTEEKEMNGEN OP DE
KRONIJK, GEMENTIONEERD. Belydenisse van Ledenbergh, soo tot Utrecht
als inde Haghe, oock de dood van Tauri- nus ende die moort van Ledenbergh aen hem selven begaen. Nogh is hierby gevoecht, tgene cortelingh de voornoemde patienten wedervaren is. Gedrukt Anno 1618. 4°. Belydenisse van Ledenbergh ct.
i. Eerstelikc de Unie te breecken ende een andere forme van Regieringhe te stellen } ende dat door middel vande provintien van Hollant, Utrecht ende Overyssel.
2. Zyn princelycke Excellence de voeten te lichten. 5. De Religie gemevn te maken. |
||||||||
|
■' '". ■ '
|
|||||
|
221
4. Malckanderen daertoe te mainteneren met goet ende bloet.
5. Dat sy tselve hebben gecommuniceert met eenighe van den Raet van Vranckryck, ende dacrop
advys versocht.
Noch 't sedert 7 ofte 8 maenden, dat Taurinus de weech-schael gemaeckt
hadde ende tselve verbetert door Utenbogaert, ende dat het originael is ge- vert in handen van eenighe vande Staten van Utrecht, 1. Dat men de Generaliteyt ende Unie van dien renoncieren ende verbreecken soude.
2. De Religie te veranderen.
5. De prince van Oranien te degraderen.
■4. In 't bloet-bat te brengen, de steden, die haer meeste partyen waren.
5, In faute van dien te hulpe nemen enighe wlheemsche potentaten, als Spaengien oft Brabant.
hun in handen leverende Utrecht, Nimwegen, Bergen op Zoom ende den Briel. Op Zondach den 23 September is Taurinus gestorven te Bocho\en, een myllgen van Heusden ende
's Vrydaechs daernae tot Schiedam begraven, soo sy seggen. Op den 17 Septembris, des avonts tusschen 10 ende 11 uyren, is Ledenberch met twee wagens in
den Hage gebracht, vergeselschapt synde met Philips Coets, wagenaer van syn Excellence, ende enighe Musquetiers vande compagnie van Graeff Ernst, ende is denselven avont gebracht op het toorntken, daer hy gestorven is. Den 27 dilo is Ledenbergh geexamineert, ende bekent hebbende het bovengemelde, heeft tegen
syn sone geseyt: kint, ick heb beleden, dat goet ende bloet kosten sal; ende, nae dat hy twee da- ghen van te vorcn een broot-mes versteken hadde, belaste hy syn sone, slapen gaende, dat hy syn broeck voor het bed soude leggen, dat geschiet is, hem seggende: soene, of ghy te nacht yet hoorde, ik heb in twee daghen niet ter kamere geweest; doe is hy tusschen een ende twee ure 's nachts opgeresen, nemende ut syn broeck eene koker, daer een pennemes in stack, ende heeft hemselven daermede omtrent synen navel tot het hecht toe in synen buyck gesteken, ende gevoe- lende heiselve niet te hechten, heeft hel brootmes genomen, ende hemselven daermede den strot af- gestoken; de soone onlwakende, doen wast (Got betert) voor syn arme siel te Iaet. Op Sondach, den lesten September naer middach, is het lichaem gebalsemt ende verder bewaert
tot naerder dispositie, om te zien, wat wtcomst de andere patienten sullen hebben. In de verleden weeck is Hogerbits, Pensionaris tot Leyden, tweemael geexamineert geweest.
Den 1. ende 2. Octobris is Grotius, Pensionaris tot Roterdaipj geexamineert; men meynt, dat sy
het proces cort sullen maken. Aengaende Bernevelt, is voorleden week wat siek geweest, maer is nu redeiyck, met veel sware
suchtcn beladen. |
|||||
|
222
De lcste Septembris was den dach, dat de Klerck vande Staten Generac! geroepen was, maer
is niet gecompareert; desen was degeen, die Ledenbergh alle secreten overgeschreven heeft. De heer van der Myl, met den Gouverneur van Wilmstadt syn gedachtvaert, want sy absent syn.
|
|||||
|
Aanslag op ket leven van Prins Maurits. Zie thans: van der Kemp, Print Maurits, etc.
suo loco. Overlijden van Prim Maurits. Zie mi: Vreede, (Nyhoffs Bijdragm, D. III.)
|
|||||
|
■
|
||||||||
|
■
|
||||||||
|
GERARDT GRAMMATE,
AFF1N D'AVOIR COMMISSAIRES POUR VUIDER LES DIFFERENS
QU'IL A AVECQ LA. VILLE D'ANVERS, etc. (1569). |
||||||||
|
Au ducq.
j\emonstre en toute humilite Gerardt Grammaye, comme aprcs avoir este pour le temps
de quatre ans recepveur general de la ville d'Anvers, ii a este commis tresorier d'icelle ville, durant les quatre annees subsequentes, pendant quel temps il a eu plusieurs grandes entremises de par lad. ville, dont il a rendu compte par devant les maistres des comptes de sa majeste en Brabant, Pierre Butkens et Henry Hoichstoel, comme commissaires a ce depu- tez, par Madame la duccesse de Parme etc., regente, lesquels luy ont roye plusieurs parties par faulte d'ordonnance ou acte de ceulcx de la loy, ou aultre enseignement partinent et re- quis, comme plus emplement appert par la declaration desd. parties, icy joyncts pardessu, encoires plusieurs aultres parties de petitte importance, luy occurrent journellement, dont pour eviter prolixete, ne se faict mention en lad. declaration; et comme led. Grammaye a sollicile vers ceulcx de la loy, estant presentement au service de lad. viJJe, font iceulx dif- ficultes de faire expedier acte ou ordonnance, en vertu de laquelle Ton pouroyt passer tel- les parties soubs pretext, que icelles sont este conduictes devant le temps de leur service, led. Suppl. a aussy durant led. temps eu administration et conduicte des finances de lad. ville, sans oncques en avoir eu aulcunnes gaiges de tout, soubs bon espoir, qu'il aeu, que, en rendant compte. Ton y aourit tel regardt et le traiteroit selon toute raison et equite et monte le compte, qu'il a rendu de la conduicte desd. finances en trois ans et demy en re- cepte, plus de sept millions cent et cincquante mil livres de XL gros, comme plus emple- ment appert par le penultime art. de lad. declaration des parties a luyroyees, ou le pretendu de ses gaiges est insere. Et comme lad. Dame duccesse de Parme, devant son partement, a commis le tresorier general de finances, Mess. Gaspar Schetz et le commis Mr. Albert van Loo, pour ouyr le rapport desd. commissaires de ce qu'ils ont trouve, a Pendroict des comp- tes et Pestat d'icelle ville, pour en faire rapport a son Altesse, et en apres y estreordonne, selon que se trouveroit convenir, et que ledict. Grammaye entend, que lesd. commissaires Butkens et Hoichstoel partiront en brief vers Anvers, pour Paudition des comptes d'icelle ville, se retire led. Grammaye vers vostre Excellence, suppleant, que le noble plaisir d'icelle soit, d'ordonner a iceulx, que avecq ceulx de loy ils oyent le suppl. sur tous les poinds et articles couchez en lad. memoire ou declaration icy joincte, et aultres parties, qu'il pretende 29
|
||||||||
|
■ ■ -
|
|||||||||
|
22'i
luy debvoir estre passees en compte, leur dormant autorite et pouvoir absolut, de passer tout-
tes telles parties, quils trouveront estre raisonnables, aussy de tauxer au suppl. 3es gaiges, par luy pretenduz a cause des administrations, par luy cues au service d'icelle ville, coiame en leurs consciences et en equite icy trouveront de raison appartenir; et en cas, quils trou- vent aulcunnes difficultez, que lesd. commissaires Butkens et Hoichstoel les communiqueront avecq lesd. tresorier general et commis des finances, ou aultres, qu'il plaira a vostre Excel- lence a ce deputer, pour paremsemble prendre absolute resolution sur ce; affin que led. Grammaye sache, comment qui] en est avecq lad. ville; Quoy faisant, etc. Le due d'Alve etc. Ayant ouy le rapport de ceste requeste avecq la declaration y atta-
chee, a par ladvis de ceulx des finances de sa Maj3. , consente et ordonne, consente et or- donne par cestes a M. Pieter Butkens et Henry Lioiclistoel mess, de la chambre des comptcs en ceste ville, commissaires deputes a laudition des comptes de la ville d'Anvers et en continu- ant leur besoigne, ils ayent avecq ceulx de la Joy de lad. ville, a cuyr le suppl. sur tous Jes poincts et articles couhants en lad. declaration et aultres parties, que pretende luy debo- vir estre validez en compte, y passer toutes telles parties, quils trouveront estre raisonnables, aussy de tauxer avecq lesd. de la ville aud. supple les gaiges par luy pretendus, a cause des administrations, qu'il a eu au service de lad. ville, selon que au regard du service par led. Grammaye faict, trouveront appartenir; et en cas, que trouvent aulcunnes difficultez notables en advertiront son Excellence, pour apres en estre ordonne en prins telle resolution, qu'il sera trouve convenir. Faict a Bruxelles, le III. Jour de Novembre XVC soixante neuf.
duc d'Alve.
Par ordonnance de son Excellence, etc.
Declaration des parties , lesquelles doib-
vent estre desduyict sur les clotures des comptes de Gerardt Grammaye, par luy rendus sur aulcunes entremises, quil a eu de par la ville d'Anvers. II vient audict. Grammaye la somrae de onze cens cinsquante et deux livres neuff sols
sols trois denrs de XL gros de Flandres, a cause, que semblable sonime luy a este royee en son premier compte des venditiones des rentes sur lad. ville f. IIC IMKX I, par fauhe de justification pertinent de ceulx, qui luy ont ordonne d'accepter en pavement de la somme capitale de certaine rente, que la vefve de feu le comte de Lallaing avoit acbapte en l'an LX sur lad. ville, certaines vasselles d'argent dore, pour faire plaisir a lad. vefve, en recom- pense des services, par feu son mary faicts a lad. ville, icy lesd. XPLII /. IX sL III d. Is by nrynen heeren Burgermeesteren ende scbepenen ge-
ordonneert, ruerende het verlies vanden silververgult bier gementioneert, belopende XPLII gl. IX sL III d. dat deselve Gherardt Gramaye sullen opt slot vande reeckeningh vande venditien van renten opt corpus de- ser stede vercocbt, goedt gedaen worden opte interesten, die aldaer sullen gelost worden. Actum ultimo Maji, a0 XV° ende een ende seventich.
Martimt.
|
|||||||||
|
...... ,..-.-,
|
||||||||
|
225
Encoires a ledict. Gramaye livre a la foire de S. Remy aud. an LX la quantite de neuf
mil virtalles de soille au pris de cincq sols de gros de Fiandres, la virtalle montant a XHIm Vc /., pour lesquels luy avoit este promis de livrer lettres des rentes sur ladiete villeau denier seize, et comme lad. ville navoit lors octroy de sa Ma., pour vend re rentes a cest effect, ont ceuk de la loy diet, qu'il mectroit lad. somme en despence de ses comptes desd. vendi- tions, ce quil a faict. Is by mynen heeren geordonneert ende geaccordeert, dat
Gneraerdt Gramaye sullen opt slot vande rekeningbe van de venditien, gepasseert worden dese XIIII V* gulden, mitsgaders de interesten tot alsulcken pryse ende tyt als de voorsz. Gramaye opte rekeninghe is belast geweest. Actum als boven, ultimo Maji XVCLXXL
Martin y. Pardessus il vient aud. Gramaye, la somme de seize mille livres, que luy sont pareillement
royez en son premier compte des venditions fo. IIC IIIP* III, lesquels sont estez prestes a Estienne Keltenoffer, par vertu de certain acte, affin quil auroit a prendre certain nombre des lotz en la loterie d An vers, pour lesquels lad. ville avoit pareillement promise sceller let- tres de rente au denier seize; mais comme la ville n'avoit a ce octroy, fust ordonne audict Gramaye de les mectre sur le compte desd. venditions, a condition, que au bout desquatre ans, Ton auroit a delivrer a lad. ville en lettres des rentes descbargez, ypotbequez sur icelle, jusques aud. XVIm /. en capital, ce quil est prest de faire. A tant icy led. XVF /. Is by myn heeren burgermeesteren ende schepenen voorn. ge-
ordonneert, dat den voorsz. Gramaye, sullen in uytgeven worden gepasseert den XVIm gl., inde rekeninghe vande venditien, met conditie* dat hy gehouden sal syn, der stadt binnen veerthien daghen te leveren soo veele rente- brieven in 5t capitale, geypothiceert op 9t corpus deser stadt, tot sulken sommen toe, als by rekeninghe zal be- vonden worden, dezer stadt tejeompeteeren, naerinhouden van den contracte met Steven GaltenofTer desaengaende gemaect, ofte anders, soo sal dezelve partye in rekenin- ghe blyven geroyeert. Actum, als boven, ultimo Maji XVCLXXI.
Martint.
Encoires vient audict. Gramaye, a cause que en son compte des deux Xcs deniers de Pan
LVIII et LIX les estats de Brabandt, lont charge en recepte, pour les deux Xcs deniers desd. annees de cincquanre et deux mil cent soixante onze livres quatre sols, au lieu, qu'il a seulement prouffite deuers lad. ville en son compte desd. venditions des rentes fob IIPXVU de trente et six mille livres, pour ce icy vendu XVPCLXXl /. IIII sc. Is by mynen voorsz. heren geord,, dat den partye van
XVPLXXI gL IV s. zal afgecreven worden in minde- ringhe vande XIXm VIP gL ter cause vande poop van VP caracken alluyns, by hem, Gramaye, van dese stadt 29*
|
||||||||
|
■
|
|||||
|
226
gecocht, naerinhoudt van d'acte, mits overbrengende be-
hoorlyke decharge vande staten van Brabant, binnen eene maent naestcomcnde, ende vande reste, belopende III" VF XXXVIII gL XVI s. sal dese stadt gehouden syn te vol- doen oft naerder versekeringhe, mitsgaders oock vanden interest sedert verloopen. Actum, als boven.
Martini.
Puis vient aud. Gramaye, a cause qu'il a livre a lad. ville certaines lettresde prest, faict a
sa Maj*. par les nations d'AHemagne de VIII" /., et par Alexis Grimmel aultres II111 /. , dont la ville a descompte avecq messieurs des finances de la part desaMajte., et devers icelle prouffite de rente depuis febvrier LIIII jusques en febvr, LX, auquel temps led. Gramaye a mis d" capitaulx en la loterie de la ville, sans avoir este satisfaict du cours, montant lad. rente par la ville de la part dud, Gramaye prouffite, comme le tous est notoir aux deputes de la ville, qui en ont faict led. descompte a la somme de IIII" HIP XLIII /. X sc. Is by myne voorsz, heeren geord., dat men Gheraerdt Gra-
maye dese IIIIm IIIP XLIII L X so. sal houden opt slot vande rekeninghe vande venditien insouffran,, alleenlyk, sonder interest totter tyt toe, dat dese stadt vanden rent- meester zal wesen van zyne M. gedress. met meerande- ren, soe van den capitael als van den interesten. Actum ut supra.
Martiny.
Encores, a cause que aud. premier compte des venditions fo IIP XI versoy luy est seullement
passe la somme de VIm Vc IIII" /. X so, au lieu de VIm VHP XXIII /. par luy payez a Daniel de Bruyne, pour le rachapt de certaine rente, par luy de Bruyne prinsed'ung Le- nardt van Driel, a laquelle la ville a prouffite IXC XL /. Et comme la ville n'etait lors pou- venue d'argent, a este besoing lever les deniers a chambge et nont les commissaires voullu plus passer, que rente comme appert par led. compte et ainssy plu de IP XXV /. X. sc. Is by myne voorsz. heeren geord. den partyeXIPXXV^/.
X so. opt slot vande rekeninghe vande venditien afge- schreven te worden, sonder enighe interesten. Actum, als boven.
Ma run r.
Et a cause que au seconde compte des venditions fol. IIII" luy a este roye la somme
XXVIIIm Vc LV /. X so. par luy a divers foys payes au S\ Melchior Schetz, depuis Tan LV jusques a Pan LVIII, et sont este employes aux affaires de lad. ville, laquelle somme les com- missaires a l'audition de sesd. comptes, ont porte sur la cloture du dernier compte dud. Gramaye de Padministration des demaines de lad. ville, pour ce qu'il sembloit, que illecq il debvoit plus grande somme, laquelle debt consiste en vielles restes de la collectation des assU ses des vins et cernoises, des petittes assives, louaiges des maisons, cens. etc., dont la pluspart |
|||||
|
227
a este recu par son successeur en office, Christoffel Pruyn, et par lad. ville prouffite, et ce
quil y reste encoires a recepvoir, consiste en debtes, dont par ceulx de la loy a este donne attermination aux debiteurs , et en aultres mauvaises debts non recouvrables , icy lesd. XXVIII10 Vc LV /. X. sc. Is by myne beren voorsz. geord., dat den parlye van etc.
sal blyven gepasseert, op 't slot vande IIII rekeninghen vande demeynen, gedaen byde voors. Gramaye, als aid. wel ende te rechte gestelt, ende in gevalle Gramaye al- daer nicer uytgegeven heeft dan ontfangen, sal hem het- selve met alsulke interest, als hij gelast is, goed gedaen worden, opte navolghende slot van rekeninghe. Actum, als boven.
Martini. Faict a considerer, que aud Gramaye sur la cloture de son premier compte des venditions
des rentes, fol. 316, a la desparce se deduyctent XIIIm CLXXV /. XVII sc. VI d.y par luy duement payez en cours desd. rentes, vendues jusques en Aougst LXII, sy que combien que la reste d'icelluy compte ne debrovit porter que a LVIlm VIC LII /. VII sc. II d.9 ont les ont les commissures couche icelle reste porter a LXXm VHP XXVIII /. V sc. et ainsy depuys le premier de Septembre LXII jusques au premier Septembre LXVII charge led. Gramaye d'interest desd. LXXm VIIIC XXVIII /. V. sc., lesquels interests de cincq ans k la somrae de XLVm Vc IIII" /. XIX sc., et ont tant seullement rabbatu de Septembre LXVII, combien quil les a paye successivement depuis Tan LIX, et dont le dernier payement a este faict devant Aougst LXII et ainsy cincq ans trop tardt, de sorte que Tinterest, dont il est charge a tort, a rale desd. LVIIra VIC GLXXV /. XVII sc. VI d. subdivides contre lesd. XIIIm CLXXV /, XVII sc* VI d. a luy royez pour lesd. cincq ans, montent a la somme de VHIra XXVII /. Is by myne heren voorsz. geord., dat de verloopen renten
by Gramaye betaelt vande ontvangst, procederende by vercoopinge van renten, als in de text, beloopende XIII"1 GLXXV gl. LXVII sc., ende in rekeningh zyn gepasseert, sullen gepasseert worden met sulken interest, als hy gelast is, opt slot vande voorz. rekeningh. Actum, als boven.
Martini.
Pardessus ce , que diet est, doibvent venir aud. Gramaye ses gaiges, a cause de la con-
duicte des finances de lad. ville pour le terme de trois ans et demy, assavoir depuis la foire de Pasques LVIII, jusaues 4 la foire de S. Remy LXI, dont les soinmes, dont ilace- pendant rendu compte par devant les commissaires a ce deputez, ont monte a VII millions CMIm fl., pourquoy faire ne luy deburoyt, soubs correction, este moings tauxe et ordonne que vng demy pour cent, en lieu que au mesme temps les estats deBrabandt, ontaccordea feu MonsT. de Straelen, trois quarts pour cent, pour la conduicte de leurs finances; et se doibs prendre consideration au grande soing et charge, paynes et ruses, quil 4 eu pour de foi- re a aultre prolonguee et continuee, sommes sy importantes, non sans grandt dangier de se |
||||||
|
228
avoir peu forcompter k son desavantaige, aultant ou plus, que sesd. gaigespolroientemporter
et mesmement, que pour tenir pertinent registre luy a convenu supporter grande despence a l'entretenement de ses clercqs, dont vng luy a eraporte XIIIm /, en obligations de lad. ville par led. Gramaye unefois payes et deschargez par anticipation, lesquels luy a convenu payer aultre fois, ce, que pour lors luy a cause grande deminution de son credit, et comme Pon donne ordinairement aux courtiers, vng quart pour cent, des parties , quils font pardessus, le quart, quils recoipvent du costc des marchans, qui donnent leur argent a financeetnont lesd. courtiers a rendre aulcun compte ne a faire aulcuns despens, couche icy soubs le bon plaisir des commissaires a commectre pour la liquidation. De tout ce, que diet, est, le diet demy pour cent montant a la somme de XXXV m Ve L. Is by myn heren etc, geord. op de gagie vande conduicte
der finantien inden text gementioneert, boven syn ord. gagie, als onder tres. IIIC k. gl. dat men sal op 't slot vande rekeninghe vande financ. passeeren 'sjaers XIIC k. gl. belopende voor de 3 jaren ter somme van 3000 zes bond, carol us guld. Actum, als boven.
Martini.
Et pour gaiges de Tad ministration par luy eue, avoir vendules rentes du keurmeestersohap,
dont les deniers capitaulx ont monte a Lm fl. et depuis par Pes pace de sept ans faict le pavement desd. rentes, pour quoy faire ne luy doibt estre tauxe moings que pour cent des deniers capitaulx, montant Vc /. Aengaendevan den gagie, hebben mynh. voorsz. geord., dat,
mits by den voorsz. Gramaye deser stadt ontlastende van het capitaal mettet verloop, ontfanghen tot lossingbe van- de renten op ?t keurmeestersohap volgende de rekenin- ghe, zal men alsdan hem op den gagie doen naer redene. Actum, als boven.
Martini.
Gearresteert ende geappoincteert als boven by mynh.
den commissarissen van wegen zynder Ma1, in desen gecommitteert y mitsg. Burgerm. ende schepenen der steede van Antwerpen; in collegia vergadert zynde ende my belast, deese te onderteekenen. Actum ultimo Mayi XV'LXXI.
Martini.
|
||||||
|
r-^.^^^^'i'----.....-~.-^^v..^:-r^^^
|
|||||
|
S T U K K E N,
AANGAANDE
HET CONVENT VAN ST. ELISABETH,
BINNEN HUYSSEN. (1575).
\_/rdenungh tot nut ind walfardt des susteren conuents van Sanct Elisabeth bynnen
Huyssen, durch beuelch onses gnedigen Furs ten ind Heren, Hertougen tho Cleue, by den Edelen ind erenthvesten Henrichcn van Wittenhorst, Drost ind Amptman thoHuissen, op- gericht int bywesens der beider werdighen ind andeehtigen Heren, Ambrosias Michael, pater des cleynen conuents bynen Embrik, ind Heren Gerrit Janssen van Aeken, pater des con- vents van Rhynen, beide visitatores des darden Regels SancH Francisci, als sie mit uren procuratoris bewesen, oeck bywesens des erenthvesten Henrichen van Smalevelt, Burger- meister der stadt Huyssen ind des achtparen Johans ten Eyndt Rhenthmeister vanden Dros- ten vursz daertho gefurdert. In maten als volcht. Edoch dit allet onder correctie van furstlichen hochwysen Rheden tho Cleue. Irstlich is verordent, dat sie in orer religie ind geistlicken leven, regel, habit ind alle
gehoersamheit bynnen uren convent eyndrechtlick hy malcanderen, gelick dan ails gewent- lich ind gebruicklich, leven ind bliven sullen. Tom anderen, dat sie uren gotlicken dienst inder moderkerken op eene bequame plaitz,
dartho geordent, waren sullen, ind aldair ure sacramenten durch den pastoir ofF enen an- deren gequalificeerclen catholiken priesler ontfangen, off tot uren gelieven, in ur selffs kirck, so duck ur dat tho doen gelieuen sail, na ailder gewoenten. Tom darden, also sie verlopen syn in uren titlicken goederen, ind op dat sie in uren
geistlicken leuen mochten blieven ind in genen forderen verlop geraden; so is geordonirt, ind gedispensirt by den committirden van uren oirden, dat men ieder persoen assignerensall, dat irste jair die sum van sestien daler des jaers; ierstmael aengaende Sanct Johansmiss na- tiuitatis nestkomende deses jairs viff ind souentich, meten genytende dat gewass adcr fructus Van uren guderen onder uren ploich ind bedryff dieses jairs viff ind seuentich ind geen ander jaren mehr; doch allet tot erkentenisz van furstlichen Rheden, soe voel de fructus angeet ind belangen duet. Item, dat anderde jaer ider achtien daler. Ind so sie sich op die achtien daler nit kunden bedragen, sal men mentder dat darde jaer twlntich daler tho leggen. Vund mit die geheele sum sullen sie int gemeyn ur taffel in vren reventer ophal- den, wie van ailst; ind na uren regel ind statuten gebruiklich is gewest, ind nit dair inne tho veranderen. |
|||||
|
230
Torn vierden, sullen alle susteren in 't gemein arbeiden, spynnen ind andere handwerk
doen, tot urbair ind profit alles ures gemeinen conuents; ind nit tot ures selffs eigen profit, als oeck van als gewoentlick is gewest. Tom vyffden, tot wisfurderingh urer pachten, renten ind opkomsten, sal gecommittert
ind gestaldt werden enen bequainen rentmeister, die ure dingen trouwelick verwaren, wis- furderen, die pachten ind renthen inmaenen ind tot des convents orbair vthrechten sail op syne bequame tyt, ind sich daerom nit verhinderen laten. Daervan hi jaerlix voir den Dros* ten, visitatoren ind anderen daertho verordent, oprechte reekenonghe doen sail, ind hier fur geno'chsame burgen tho stellen, daermede, tot erkentenisse der frunden vurn. dat con- vent wel gehalden ind verwart syn moge. Tom sesten, is verdragen, dat aire des conuents lenderyen verpacht sullen worden vanden
Drosten, Burgermeisteren ind Renthmeister vurscr., int bywesen der materscbe ind procu- ratrische inder tit, op alsulcke conditien ind furwerden, als unsses genedigen furs ten ind he- ren, hertoughen tho Cleue, etc. guderen, wtgedaen ind verpacht warden; und wat profited ind thoboiten, beneffens die jaerlicxe pachten, daerafF komen, sullen wesen tot profit des conuents ind uren koicken gemeintlick tho gebruicken ind tho ghenyten, tot die forige as- signerde pennongen. Tom sevenden, is verdragen ind geordiniert, dat se hinforde ghenen pater, kapellaen,
vicarium off ander personen, geestlick noch wereldtlich in uren kost annemen , noch oeck gene kinderen in uren oerden ind professie ontfangen sullen, in gans generleywis, dan mit wil, furwelen ind utdruckelicken consent des Drosten ind Heren ind uren visitatores, vermo- gens des consiliums van Trendt. Tom achten, off imanls, die sicli misrede, misbrukte of ungeburlich ind ongehoersam
liielde, (des men verhaept niet tho geschieden sullen), sal die mater off overste des conuents den Drosten tho kennen geven, die welche datselve sal averschrieven uren visita tores, die dan geburlicke straff, na gelegenheid ind qualiteyt des misdaits daer aver geschieden sullen laten. Tom lesten, soe sullen dese vursz. articnlen staen tot kentlicke revocatie des Heren vanden
Iande ind uren visitalores, sonder all argelist. In kennisse der waerheit, is dit vurscr. den sementlichen conventualen voirgelesen ind van ur alien acceptirt worden, ind durch den vursz, tuichen mit eigen handen onderteickent. Actum, bynnen Huyssen den XVII dagh Accordeert, Hen kick Cock, Secretaris
Juny, Anno XVC viff ind soeventigh, in Huissen, sbst.
|
|||||||
|
Unsern geneigten willen thovor. Werdigher, andechtigher guder frundt. Uns hebben
Ambrosius Michaelis, pater des cleinen sustern convents binnen Embrick , und Gerhardtvan Aecken, pa'stoer tho Rhynen, als wy tho deser tit in sacben des conuents tho Huyssen dan selfst by einander vergadert, cleglick furgebracht, VVie Broder Johan van Beeck van sich schryve, oeck U. M. furdrage und ein gemein fam und gerucht make; als solde der richter alhier tho Huyssen, Claes Smafelt, als seiner (des paters van Beek) misgunstiger, sie beyde op nechtsgehaldener visitau'e, anno LXXV in midsommer alhier gefurdert und beschreven hebben und tho seynen achterdeil in solcher visitatie, etliche ungeburliche hendel furgenom- men, oock des richters vursz. brief an furbenante visitatores gantz und zeer aengeneem ge- weest syn, umb daernae tho vernemen, dat tho ininderung siner reputation dienen muecht. Wie dan vil verechtliche, unwahrhaftige worde in synen brief an U. W. uitghegaten, Dat sie oek die susteren ontslaten und einem excommunicatum tot einen bischtvader ghestalt und deswegen begeert onse getuchnis und wie die wahrheit in sich ist, U. W. oerenthalven |
|||||||
|
231
|
|||||||
|
over to schryven; mogen derhalven hierop to waren bericht deser geschicht nit verhaldenen,
dat die beyde visitatores van gheinen anderen alhier gefurdert als my Drosten, und dat vith bevel myns gnedighen Fursten und Heren, Hertoghen tho Cleue, Gulich und Bergeelc., umb hochnothwendighe ordnung, iho reparatie des ghoenen, soe by synen, des van Beecke tit, dat meiste deil und furhin yemerlich verbracht, und wideren verloep tho verhueden, tho maken. Ingelicken dat beslott nit vanden visitatoren dan langhe jaren darbevoiren, ehe ick Drost, alhier tho Huyssen kommen, geapent. So ick oecb der confessionarius van my, Dros- ten in tit, als die pestilentie und .. kranckheit in de convent gekommen, und niemant darin reden und curam animarum der swachen conventspersonen annemen willen, darmit du nit unchristlich hinscheiden, dar in geordcnt. Oeck van den beiden visitatoren in irster oerer ankumpst alhier, daruith weder erloest, der oeck na der visetatoren vertrecken sich des convents gantz und all ontslaghen, oock gein biecht mher gehort. Und wat wider dese dri punten angaende van gemelten van Beeck, geschreven oder volgents gesagt mucbt werden, is ailes onwahr und erdacht. Und wanneer Uw. brederen bericht darvan begee- ren, sal der altyt van uns also gedaen werden, dat solche unwahrheit klarlick am daghe kommen sail; und is demna nit allein van wegen der visitatoren dan oeck des Godshuses alhyr, und uns unser guetlich gesinnen, Uw. geruerten Jan van Beeck darhin dwinghen und halden, oeck befelen willen, solichen lesterlicken schryvens dat convent binnen Huyssen be- rurende, sich genutzlich tho onthalden; dan dar uith anders nit dan uneinicheyt und twy- spalt inden convent spruytet und verriset, dat doch nu in rast und freden isU So hie dan darenboven nit ophoeret van solchen laster, sail man nit vurbygaen muegen up andere weghe le dencken, daermit der eenmal afgestalt und achter wegen blyve. Uw. dem Al- znechtigen befeliiendt, Geschreven tho Huysen, den III! Septembris, Anno (15)76.
H. V. WlTTENHOUST,
Drost tho Huyssen.
Opsckr.; Dem werdigen und andeclitigen Broder Willem
van Horssen, generael minister des derden ordens S. Francisci van Penitemie, ende pa- ter v. St. Niclas tot Utrecht. III.
Wy moeder, undermoeder und procuratrix, voert semtliche mitsusteren und conventua-
linnen van S. Elisabeth cloister b'nnen Huessen, bekennen und certiflcieren mlts diesem: Alsoe wy in erfarunge hommen, wie dat Johan van Beeck, gewesener unser Pater, uns mit allerlei valschen brieven, gedichteden, crimineel, famose scheltwoerden und Iogenen bewerpt und achter rugge naesegt, die wy umb unser ehr und gelimpt tho verdedigen, unseantwoert niet langher verby gaen konnen, und soe hie dan vur irst schryft, als dat die ehrenfester und fronimer Claes Smalvelt, Richter tho Hussen etc., die visitateurs solde verschreven heb- ben inden jaer 75, ombtrent midsummer, omb na verrisen und vertrecken frater Johansvan Beeck enige muiationes oder reformatie durch ingevendt vurgemeldt richters te maken, etc. bekennen wy, dat gemelte richter die visitateurs niet verschreven, dan der Drost van Hues- sen, durch befelh des durchleuchtigen, hochgehornen Fursten und Heren, Hertougs tho Cleve, Guiick nnd Berge etc., unseis genedigen Fursten und Herrn, ter causen und oersa~ ken, dat sine Furstl. genaden niet siehen en willen, dat unsere convent so gantz tho gronde 30
|
|||||||
|
*
|
|||||||
|
232
vergaen solle, gelyck hie Johan van Beeck opten weg gebracht und geholpen mit alienatie
viele unsern goeden, achterlatinghen viele merckliche schulden und verloep unsern tideliken dingen, mit oeck achterlatinghe, twyst, moyterien und onrust, soe hie in unseren convent aengesticht, doer syn scandaleuse druncken, onerbare und untuchtich leven, und dat geraelte richter tot die visitatie, noch raedt noch daet gegeven en heft, viel weniger enige beschrivon- ge gedaenn. Ten anderen, soe hie schryft, dat die visitatores uns solden gesatt hebben eeneu geex-
communiceerden und verbannen richter und verwaerer Godtlicker diensten unscrs clos- ters, e/c, bekennen wy, dat solcx by den visitateurs niet gsschiet en sy, dan dat sulcx in onser wterster noeth in tit der swarer pest (doe niemandt by ons intreden wolde) dnrch guetduncken und christlihen mitleyden des drosten geschiet sy, op dat wy gelyk onredelyke beesten, unverwaert mit die heilige sacramenten niet afsterven en solden. Diewelke richter naderhandt in dierste visitatie durch die visitateurs is afgestalt, dat hie oock daerna gheen handelinge in onsen cloester in enigher manieren gehadt en heeft, of oick yemants von ons die biecht gehoert en heft. Ten derden, soe hie schryft, dat die visitatores voerscr., nemblich her Ambrosius Mi-
chaelis, pater vant cleine convent tho Embrick, und her Genit van Aeken, pater thoRhe- nen, uns extra clausuram gesatt und unsculoten solden hebben; bekennen wy, dat sulcx by den visitateurs niet geschiet en sy, dan, soe wy vurhen vur etzliche jaren unschloten gewe- sen, synnen wy wth befelh unsers Generaels und Furstl. hoechwysen rhaden van Cleve als braahium secuiare im jare negen unb tsestich durch den hoechgelerden Hern Amdt van Leuwen, licentiaet und Cleefsche raedt weder in clausuram und in slott gestalt worden, daer- inne wy domahls ungefehrlich een vierndels jaers off een halfF jaer geholden, und daerna heft Jan van Beeck uns propria sua temeritate vnd wthlichtverdicheit sonder oersake, wysulchs niet begerende, onslotcn, seggende die eene suster voer und die ander nae, dat wy frylich solden wtreysen by unsen fiunden, ein jaer oder half jaer, oder soe langh idt ons geluste. Ten vierden, soe hie schryft van untucht und misbruick etzlicher unser susteren, soe die
vurgemelte richter mit oenen gedreven solde hebben, mit mehr anderen valschen logenen; seggen wy, dat wy niemant van onsen susteren daer vur ansiehen, dat sie solchs mitten richter vursz. oder iemandt ter werelt begangen oder bedreven; dat wy oock den richter tho from dafur ansiehen und kennen, dat hie enighe van unsen susteren int groet oder cleynste solde begeren tho scandaliseren; dan dat frater Johan van Beeck solches valschelickerdichtet und liegt, verswigende om ehren syns persoens wil, hetscandeloes, onerber, twystich, twe- drachtich, moytich leven, dat hie by ons gefuret heft, ten tiden hie onse biechtvader vnd regeerder gewest. Biddende und begerende oetmoedelyk, dienstlick und ernstlick, dat den generaelsyn W.,
gelieven will, hem frater Jan van Beeck sub gravi poena et sub poena obedientiae strenglik tho gebieden ond inthobinden, dat hie des logenachtigen, valschen synen schryven und bit- teren achterclaps (daer niet dan twyst ende onfrede of en coempt) van unsen convent, (dat nu Godt loff weder in guede ruste, frede end guet regiment gestalt, beter als oyt by sinen tiden gewest is) sich vermeyde vnd ontholde: Oder, ymp fal hie gheenghoergeven will, vnd niet op en hoert, van solchen lesterlicken schryvens und achterclaps, sellen wy veroersaekt ende genodtdrengt werden, andere wege te suecken und hoegher overicheyt aenroepen, die hem des werden doen achter stellen und laten. Dieses in oerkonde heben wy moder, ondermoder, procuratrix, vort wy semptlicke con-
ventualinnen dit tegenwoerdiche, elck mit eigenen handen witlick beteeckent. |
|||||||
|
'■■
|
|||||||
|
233
|
|||||||||
|
Actum anno vifftien houdert ses vnt tseventich am vifften dagc maentz Septembris.
Saster Olojt van Herd, moder to Hussen , Suster Yen van Domseler.
onwerdych. Suster Merrjken Pas.
Suster Dyng... Vygh, ondermoder, suster Suster Marryken van Reussen.
Alydt te Heren hoeff. Suster Aelken van Beeck.
Suster Jenneken Smaelevelt. Suster Stynken van Westryck.
Suster Berber Ryllart. Suster Stynken Kyffyts.
Suster Aelken Welhessen. |
|||||||||
|
ADR. vand' BILANT am CO. HUTGENS, (1638),
|
|||||||||
|
Monsieur Secretaire.
Alsoe EL. mynen baden en jongen lestmal gedepeschirt, dat die restitutie nayner goeder
beter geexaminirt vverden solle, so byn nhu verhapent, sulkes sail syn geschett, Ick verclare £.L. als en Edelman mith Ehren, dat yk nay bey 40 Jar neutral gehalden, dergestalt, dat nimant op my toe spreken weet. Ick byn nae Gelre vertrocke, umb myne processen toe bevorderen, gelyck myne papieren sullen utwysen; bin also des morgens van Wachtendonck, vnd nyet van Stralen wtgetrocken op Gelre, toe Stralen passierende, ik heb den pastor par cortosie laten watt mytt faren, alsoe hett hedt weder was, doch op syn gefare, soe is een confoy van Stralen myn gefolgt, daer van ick int geringste nyet geween; ja capt. Bree en andere beihebbende soldaten nytt gesehn noch gesproken, solden dhan myn goeder pris syn, umb dat den pastor op syn gefaer en wenig mitt my gefaren, sulkes is tegens opinie van alle werelt. So besorge ick, myne saeck muchte seine Hocheit prins van Oranien nytt tot recht vorbracht werden, als beger vrientlyc E.L. geleven seine furstl. Hocheit die oprechte warheit toe remonstrieren, ende umb restitutie, in conformiteit van 't inventarium ahn seine Hocheit over gesunden an to balden, wat darvan khomen mucht, toe leveren aen myn cousyn Sy- berch, Drost toe Ravenstein. Ick sal ungetwivelt tegens E.L. danckbaer syn, end mytt den here Van Waldeck tott syne huse binnen Nimwegen bestellen. Doende hyr mede E.L. naest myn dienstelicke recommendatie, Gott almechtigh trculick bevelen. liens Wacbtendonck, d' 22 Sept. a. 1638.
E.L. Vrientlwilliger,
Adrian vand5 Bilant.
Wie schendigh my die soldaten ofFte rutter in mynen hoegen alderdumb onverschult ge-
tractirt hebben, khen Gott vn is iedermentlick kundigb. Ick bidde dat yck mynen pitschir Rinck anstonds so muchlyk mith hett pert mucht bekho-
men, den rink was on gefer 5 kronen ahn golt. Dat golden kestiken ongefer 18 kronen wat meer ahn gelt sal het inventarium wtwysen. Daer ick eniche oncosten dragen must, all yck verrichten bei restitutie des guets. |
|||||||||
|
30*
|
|||||||||
|
EXCURSUS GISBERTI LAPPII a WAVEREN JC[i ULTRAJECT1NI AD
VITAM ET MARTYRIUM B. M. CORNELII MUSH, AB EX1M10
DNO M. N. ESTIO EDITUM.
Ad Venerabilem ad Magnificum Dnm D. Rumoldum
a Medenblick, sacrae theolog. licentiatum, presby- terum, Dnm observaridissirnum. |
||||||
|
Cornelii Musii martyrium publicavit Petrus Opmerus, et ex eo Arn. Raisius suuima-
rium intexuit additionibus ad natales Sanctorum Belgii per IMolanum. Scripsit idem Opmerus epistolam ad honorab. et magnificum D. Paulum Taphaeum, novae ecclesiae apud Delphen- ses pastorem, in qua apotheosis quaedam defuncti Musii exprimitur. Extat apud Gisb. Lap- pium a Waveren, JGtU[D Uitrajectinum Ms a. Meursius, lib. III. Albani, fol. 194: circa hoc tempus res longe indignissima accidit. Vide
ibidem Meursium, et nota Lumaei privatum in eutu (Musium) odium. Idem Meursius, lib. 4°.; Lumaeus varia ordd. accusatione in ordinem redactus, dignitate ac muneresuoamovetur. Ibidem etiam crudelissime provinciales evinxerat et sacerdotes hominesque alios innocentes, nulla causae cognitione, morte mulctaverat, inter quos Cornelium Musium et Justum Tollium, utrumque virtutis et fidei in patriam praeclarissimos. Ad haec nefaria militum flagitia nulla poena coercuerat. Petrus Nannius libellum scripsit, de claris Romae Corneliis, ad Cornelium Musium, quem
Schottus cum Cornelio Nepote, Francofurti in folio edidit. Ea dedicatoria inquirenda et inter adoptiva Musii adoptanda. Michael Vosmerus, cap. 18, vitae Adami Sasbout, beatuin Cornelium Musium titulat.
Adrianus Junius? praeter epitaphium defuncto Musio scriptum et elogium solitudinis in
Batavia cap. XVI. publicatum, vivo etiam Musio, emblemata duo inscripsit XXIII et XXIV. Divina virginem pudicitiae, matronam domus satagere. Thomas Bozlus, congregat. orat. presbyter, de signis ecclesiae Dei lib. XI. signo quadra-
gesimo tertio; Patientia , In ecclesia Dei praedWum est, futuram summam patientiam; hanc inter nostros esse, longe vero ab alienis, clarissime demonstrat, fol. 839. Delphis Bataviae urbe Cornelius Musius captus est et de jussu G., etc. Meminerunt, et, suo more, deplorarunt Musii casum Borrius in suis historiis Belgicis et
Meteranus, fol. 76. Additiones aliquot ad Estii verba libb. 4. Martyrium Gorcom. fol. 267.:
Cornelius Musius. Vide Possevini apparatum sacrum; Aub. Miraei elogia belgica, Corn.
Callidium Goudanum, in illustr. Germ. ss. catalogo; Surii hist- sui temporis; Swertii Athe- nas Belgicas. Musii pater, vir civilis videiur ex ivsigvibus..... auro facta, ortus ex Spangenorum
familia apud Hollandos nobili, quae pro insignibus praefert tria capita Leopardorum, in medio eorum haben ...., cui Musius uti junior trifolium adpingere solet. |
||||||
|
235
|
|||||
|
Corartus opificio, Delphi's, omtrent St. Joris Gasthuys. Mihi memorandus videtur hie
locus Actorum apostolicorum, propter nonnullnm similhudinem capitis noni, Petrus hospi- tatur apud Simonem quendam corarium, cujus est donaus juxta mare. Videnda est dedica- toria precationum regiarum a Luca Opmero editarum. Mater Musii Vlaerdingae oriunda, hielt vrientschap met Muys te Dordrecht ende te
Schiedam* Creavit praeter Cornelium, eliam filium alterum, Petrum, qui, laicus con versus, apud praedicatores Hagienses, ante Musium defunctus est. Quern sacra et cas/a poesis delectaretj qui suo exemplodocuit, non minus sine mendacio
poema esse posse, quam vinum sine faece aut coelum sine nube; Quod Heinsius, fol. 15, funebris orationis de Jano Dousa jactavit. Edilionem Parisiensem Ven. Bedae. Ea praefatio velis remisque indaganda et Musii adop-
tivis operibus accudenda. Apttd Delphos coenobiarcham. Praedecessor Musii fuit Joannis Colemannus Delfensis, ju-
risconsultus, cui symbolon: Esto jidetis. Sepultus ante chorum in sepulchreto patrum mo- nast., cui sepulchreto sarcophagus Joannis lleuteri, Eq. Hierosolymitani lamina cuprea tectus propter ecclesiae ornatum impesitus, cum effigie ipsius Ueuteri, armis, calcaribus et alio ornatu inibi expressis; Heutero in alio ecclesiae loco sepulchrum concessum ante altare, quod ex- truxerat. Musius coenobiarcha ab ipso coenobio nihil, praeter victum et vestitum recipiebat, nee ullo alio ecclesiae beneficio insignitus fuit. Facultates, quas a parentibus habebat, an- nuos ducentos florenos conficiebant. Post Musii excessum praefuit virginibus aliquamdiu Rmiis Sasboldus, post episcopus Philippensis. Veluiipraesagio quodam cecinit. Quid? num illi inepte applicabimus, quod Actorum
apostolic. X cap., vers. XXXI habemus: Gorneli, exaudita est oratio tua et eleemosynae tuae commemoratae sunt in conspectu Dei. lllius Canoniciy qui se per ignaviam. Pontus Heuterus Delfius, Johannis praetoris, £ilius
naturalis, Rerum Hurgundic. ac Belgic. scriptor diligens, itemque de libris naturalibus com- mentator, Trudenopoli, qua in urbe decanus collegio canonicis praeerat, postmodum de- functus anno 1602, de quo plura Valerius et Sedulius. Bum ingressum Delphos. Lumaeus venit Delfos die S. Annae 1572. Occupabat domum
Heuteri cum omnibus vtensilibus. Princeps venit circa Martini, eod. anno. Vid. Borrius pro majore luminis istius temporis. Cui religiosae Domus. Adferam in medium de hoc coenobio, quae inveni. Cammakerus
primam fundatricem facit matrem viduam cum iilia sua, die haer eerst met een bleycxken be- holpen. Plures post accesserunt et conventus factus est et civium Jiberalitate crcvit. Re- gulam tertiam D. Francisci moniales profitebantur, suberantque visitatoribus Campi S. Joan- nis extra Zwollam, qui conventui huic pat res praefecerant usque ad Golemannum, Musii praedecessorem. Id inopia idoneorum factum a patribus Garupi S. Joannis; minoritae id ae- gre ferentes, curam harum monalium ad se trahere non veriti, et litem Romaeexordiri, omnia item movere ac moliri, ut Musium patratu dejicerent. Petrus et Aegidius Montani, natura et religione Germani, fratres minoritue in hoc ipso conventu hospites recepti, publice in reensa edixerunt: hier behoordtn wij te zitten, quasi cura monialium professarum minus deceiet sneevdotem saecularem. Tandem minoritae pontificiam bullam impetrant, quam Pa- ter Pepinus, guardianus Bruxellensis, matri conventus offert, et, ut bulla loquebatur, sub excommunicationis poena, in possessionem patratus admitti postulabat, praesidente etaudiente confessario Albae Ducis, Alfonso Contreras, itidem minorita. Mater, cum ad capitulum ap- |
|||||
|
236
|
|||||
|
pellasset, ibi conventum, ut minoritae cum general! Gampi S. Johannis visitarent, defectus
corrigerent, caeterum Musius in sua cura persisteret. In hoc conventu moniales singulae cyphum argenteum habebant, legato patris Colemanni, qui conventui omnia bona decedens legaverat. Utebantur et argenteis cochlearibus in mensa, et ad hopites excipiendos gutto argenteo (lampetlen) et linteaminibus subtilissimae telae. Excipiebant autem hae moniales Magnates solo tecto et lecto, mensarios sumptus solitus erat solvere magistratus urbicus. Con- tigit in adventu principis Auraici v cum uxorem Saxonicaui, has in terras adduceret, ut sump- tus excrescerent ad centum daleros, cumque Cammakerus, turn Musii famulus, scedulam expensarum urbano thesaurario persolvendam offerret, exclaimret (Gornelis Jan. Beukelsz): 1st moghelyck, dat een Gouverneur^ soo veel verteert, daer een Lantsheery den Graeff van Hollant, maer XVI. gulden., eodem conventu receptus, hadde verteert? Eadem .... thesaurarius antiquas rationes inspiciendas dabat. O frugalitatem prisci et vere Batavi saeculi! Nam et in vestitu tarn frugalis et modicus ille comes erat: hy hadde een half vusette wambas, boven met een fiuwelen cropken. Impartitus fuerat olim huic coenobio D. Nicolaus a Nova Terra, episcop. Haerlemensis, eodemque nomine abbas Egmondanus, ex parte ilia ligni vivificae crucis, quae in ea abbatia asservabatur portiunculas duas, quae reclusae fuerunt crucibus auratis, majusculae et minusculae, quarum alteram in custodian* sumsit R. D. Sasboldus, alteram abstulit Joannes Nevus, commissarius generalis minorum et pacificator Belgii. Conventus hujus aedificia hodierna excitavit Colemannus, perfecit Musius, non ilia sumptuosa quidem, sed munda et concinna, adeo, ut magnates ad se eli- ceret, de quo Musius non semel apud famulum questus est: Peter, hadden wy nou geen stallen, wy souden geen heynsien cry gen. Perfecit autem Musius fenestras vitreas et ta- bulam summi altaris, similemque ornatum comparavit. Tabula summi altaris Golomanni nura- mis comparata, tres Reges exprimebat. Primum regem exprimebat Gors Glaessen, pharma- copaeus Delfensis, cujus duae ex ordine filiae huic monasterio praefectae praefuerunt, Clara, elati animi virgo, Reimburgis demissi. Secundum regem Musius junior adhuc referebat. Supererant ad annum 1628 in vivis religiosae duae hie professae ante excessum Musii, Anna nempe van Nassauw van Merven, soror Charlottae; altera Schiedammensis ordinis et religionis desertrix, Anna, filia Sebastiani Gaentgen , qui cum primts Geusiis piraticam ex- ercuerat, nupta Delfis. Reperio in chronicis, a0. 1475. Thomas Wtecamp pater tot Del//. Item in Hollandiae chronicis narrantur praefectae monialium ereptae claves, quia tributura Carolo Audaci negarent. Celebrat Joannes Secundus Isabellam, Nicolai sororem suam hie sacram virginem; epistola V. gaudia (inter alia), quanta mihi, quantuminjecere stuporem, depicta articulis verba latina tuis! Ex ore probi cujusdam presbyteri. Antonius de Oostrum, Trajectensis, vicariusS. Salva-
toris, Splinteri filius, post Ultrajecti sacerdos. Obiit Wiertae in terra Hornensi et Daniel van Ameronghen, soon van Willem van Ameronghen, stads-dienaar t'Utrecht, famuli pos- tremi Musii. Posterior horum, syn earner ^knechh Habitabant cum Musio duo alii capel- lani, heer Jan Gvsbertsz., mortuus Amstelredami apud Martinum Duncanum; et Jan Hu- brechtsz., mortuus Delfis. A se conswmptis. Cammakerus ait, non consumtis sed tuto loco repositis, ex ore Styngen
susters, unius ex longaevioribus hujus conventus. Ex urbe natalL He)men van BIyenborch, vir gravis, Musium ad se vocat (ut domesticas
militares turbas evaderet) Hagam in domum van Joffr. van Drogendyck. Indicio cujusdam Delph, et prop. Proditus a propinquis recht voor 't huysken vanden
schout Pinsen, dat nu des Commys Loo soons is. Et captivus, Brochten hem inden Haech inde kelder, tabernam publicam.
|
|||||
|
237
|
|||||
|
Delfos cum per llleras Putant ex composite* factum vinparspicaciores ejus, qui, de som-
melier, seu custos vasoruin argentorum ende de waster vanden Prins, iroonden hem weder na Delff. Et Cornelium Meranum, Vulgo vocabatur Cornelius Musius, quod Musius noster eum
ex sacro fonte suscepisset nomineque suo insignivisset, Alius van Adriaen Adriaensz. vander Meer, geusborgermeester* Cornelius post Delphis scabinus fuit. Ex medio itinere Lnminaeus mtercepit, Dicendum ex initio itineris; nam captus est apud
Leprosos, qui extra H.igam habitant in conspectu ipsius municipii, vanden Provoest van Lume, Dalerum, quem reliquum assumpti viatici secum habebat, leprosis in crepitaculo elargitus, Leydas avehitur. Gisbertum nomine, Cognomine Duvenvoerde, H. van Opdamme, lumine luscum, homi-
nem asperum, filium Jacobi, Dni van Opdam et Hensbroek, anno 1577. consulem Haer- lem., post Woerdae gubernatorein, qui inde ad plures abiit, 10 Nov. 1580. Putabam subolidum monachum. Nam pileus in via perdiderat per tumultum aut furtum,
et capucio viatorio tectus erat. Ick meynde, dat ghy een vermofte munick waert, Vioc denique datum est precibus. Joffr. N. N. cloosterjoffrou ter Lee. Musius begraven
in V portael van S* Peterskerk aende noertsyde tegens '£ huys van Locborst, liurum ad mensam, Petrus Cammakerus, presbyter vicariorum Ultrajectens. collegiorum
senior anno 1629, 12 May in pace depositus; vermaenden hem te gaen met een tabbaert op syn JJtreehis ende een hoet op ie %etten. Heer, ghy en suiter niet aengenaem wesen. Addebat bonus sacerdos, cum haec mihi referret, lachrimans: dat heb ick gheweesl, ick beken myn schult9 heb ick daer qualick in ghedaen. Erat quidem turn Musio non do- mesticus, sed famulus veteris consuetudinis, etiam ipso domestico gratior et familiarior. Ad- venerat enim in servitium ad IYIusium anno 1560, et fuerat vicaria altaris cujusdam a Musio donatus, vidique apud dictum Cammakerum librum Musii manu, non uno loco inscriptum, quem Cammakero dederat, cum sacras primitias Deo offerret 1569, gratiae et memoriae te* stem. Inerant conciones ecclesiasticae triginta sex, cumprimis piae et utiles de praecipuis ecclesiae catholicae feriis atque religionis christianae capitibus, authore Floriano Treflero Be- nedict......coenobita. Et in iis Joachimi Perionii duae conciones legebantur, excusae 1565, Coloniae apud Maternum Cbolinum. Hie famulus Cammakerus, sublato Musio, mirum in
modum exagitatus est a Philippo Marnixio Aldegundio. Volebat enim, illo monstrante, in bibliothecam Musii involare, adeo, ut coactus fuerit, .... Sollicitus pater in conclave quoddam. Nunquam publice Musius in ecclesia praedicavit,
sed in gynecaeio apud moniales, statutis diebus; nee etiam quotidie celebrabat: sed capel- larium auscultabat eo die vices ejus supplentem. Hi conoebiarchae magnificentiam aliquam excitabant, instar fere abbatum. Lltimae monialis professioni concionantem admonit Joannem Fabritium, post in Divi Hippolyti e regione monasterii parocbum. Libros de exhortaU Martyrii* Pnta Cypriani exhortationem ad martyres, ejusdemlaudem
martyrii. Eundem de duplici martyrio ad Fortunatura Luciferum Calaguritanum, quam mo- riendum sit pro Dei filio. Tertulliani librum ad martyres fol. 12 adversus Gnosticos Scor- piacum de bono martyrii to. 3., Thom. Morum, quod mors pro Gde fugienda non sit. Musius principi Auraico in monasterio sanctae Agathae fatum praesignificavit, vel 12 ante
illud annis. Quod a Plempio, Musii cognomine et praecone solo annotatum observavi. Is intellexit illud ex ore Lipsii, patris item Cornelii N. sacerdotis Delphensis et aliorumsenum, ut praesenti mihi retulit anno I63;±, mense Sept. Amsterodami. Quod iconi martyris. Imagines Musii sculptas observavi a Stempelio, ubi se ipsum sculpi
jussit in argenti lamina, qua ante annas VII aliquot expressi. Est et alia a Wiericxio |
|||||
|
233
|
|||||
|
sculpta, cui in circulo versus Musii adscriptus erat hie: Utile quid, spatio tarn longi
temporis egi? LXX ....; a Mar lino Hemskerkio etiam in argento sculpi jussa; est et alia, curante Opmero in aes incisa. Alia item a Gallaeo. Vidi et aliam a Ja. Matham sculptam. Postremo, curante Yen. ac magnifico dno Medenb., aeri sculpta a Blommartio. Pater Godefridus de Leodio post Metium fratrum minorum Ultrajecti guardianus, qui cum
milite Hispano ex urbe 1572, et arce pacis dedita, abiit, non veritusfuit Ultrajecti pro con- done dicere in ecclesia metropolitana: Beate Musi, ora pro me et pro omnibus. Quanta vivi Musii fuerit aestimatio, docent vel multae pictae tabulae ab amicis expetitae,
Susio, praeside Hollandici consilii, Lindano episcopo, magistro Rudolpho Wilhelmi pictore Ultrajectino. Ad unam harum tabularum ipse Musius de se sic luserat; Musius undenis actis lustrisque duobus Sic habitu incessit, sic tulit ora senex. Praecipuos inter amicos nactus fuit episcopos Nicolaum a Castro, a Nova Terra, J. Strjen, Lindanum; item Romoldum Stenemolen, quern Joannes Secundus praeceptorem vocat; Cornelium Verburch, Delpbum, cognatum suum; Balduinum Jacobi, Dordrac., senatorem Hagae el Mechlin.; Petrum Opmerum; habuit praeter hos varios amicos in schedis mss. laudatos, Wolfardum Borsalium, Martinum Duncanum, Cornelium Adrichomium; virginem velatam Musius casto amore prosescutus est, eruditionis nomine, de qua Svveertius et chro- nicon Opmeri. Musii laudem vide fol. 3IG» chronici Opmeri. Item ibidem, quomodo Paulinum in ver-
sibus imitatur. Pacuvii modestiam in epitaphio expressit Musius fol. 157 chronici Opmeriani.
Een stoeldrayers soon van Utrecht Gerardus N., apostata Norbertinus ex abbatia Mid-
delburgensi predict,, eerst geusch buy ten Delffi, post ab hereticis Delfensibus evocatus Del- phos venit Leo, adductus ad Petrum Opmerum door Huych Jacobsz. (Opmeers swager elck had een doohter van Peter Sasbout, inde Gouds Blom) novitiae doctrinae deditus, ut cum Opmero, antiquae catholicaeque religionis zelatore ac propugnatore , disceptaret de punctis controversae religionis. In epitaphio Musii per Junium, quam saepe nil fato absque, Junius, qui valde familiari
Musio utebatur , in hoc eoitaphico sermone, Nil fato absque, alludit ad vetussymbolum Mu- sii, quo utebatur, scil. Non sine J a to. Super quo cum murmur exaudiretur nonntfllorum, seseque corripi sentiret, mutavit assumsitque chrislianius symbolon: Non sine Christo; quod utrumque sjmbolum praeolare expressit ille, quisquis fuit, qui composuit distichon in Musii fatum, cujus intium: Musius est funestus fato etc., quod descripsi ex missali Domini Joannis Droslhagii, canonici et scholastic! B. Mariae majoris Ultrajecti, Colon. 1581. de- fun cti. Praeterea poematia Musii, quae ante septenniura vidi apud venerabilem ac magnificum
Do. Medenblick mss., etiam apud me epjgrammata octo decemve reperiuntur. Credo etiam aliqua inveniri in Belieiis poetarum Belyicorum in 16°, 1610 editis in Germania. iYleminit beati Musii Italus Campanella historiae mundi lib. 3. ad annum 1572, fol. 191,
cujus verba italici idiomatis hisce adjunxi, sed de laurea poetica, seu coronatione Musii se- cundum antiquam consuetudinem, nos ne gry quidem intelleximus j honori tamen martjris promovendo hoc extract. Italicum adscribendum putavi. Ultrajecti, in capite Septembris M.D.CXXXVII.
Gisbertus Lappius a Waveren JCtus Ultrajectinus
V. R. deditiss. servitor et amicus. |
|||||
|
EPISTOIAE
PHIL. ROVENII |
||||||||
|
AD
SASBOLDUM.
1608, sqq.
L
Illustrissime et Reuerendissime Dne.
A_d Illustrissimae Dominationis vestras literas, quas faeliciter nobis attulit Johannes a Dauen-
tria, serius respondemus, quia non statim sese obtulit commoditas tabellarii: sed et has per Monasterium destinamus. De prospero successu itineris Illustrissimae Riiae Vestrae plurimum gaudemus: apud nos omnia in antiquis consistunt terminis: molestiam non paruam adfert tam diuturna rerum omnium suspensio, Deus nouit, quid tandem monstri sit paritura. Fuit hisce diebus non modica in his partibus turbatio, ob suspicionem vehementem conspirationis cuiusdam militum Germanorum inter se contra suos superiores, periculum erat, ne res malum sortiretur exitum, nisi mature fuisset prospectum. Ex praesidiariis nostris unus aut alter ap- praehensus et examinatus, unus de nocte clam strangulatus mane patibulo alligatus repertus est cum scedula pectori affixa, qua morte mulctatus indicabatur ob rebellionem, quam contra Principes fuerat machinatus. Nisi detur militi exactior solutio necdum erimus extra pericu- lum, ne direpta urbe ad locum aliquem firmiorem se miles recipiat. Attamen in manu Do- mini sumus, ipse, quod bonum videbitur, faciat nobiscum: nostrum erit interim allaborare, ut Dno cocperante, dum tempus habemus, qualem possumus, in populo Dei fructum faciamus. Exhibui hisce diebus capitulo nostro literas Illustrissimae Dominationis vestrae, quibus me offi-
cialem et vicarium suum in hisce partibus constituit, et quantum apparet, placuit negotium omnibus, praesertim Dno Marck, qui saepius optasse se dicit, ut ab officialatus onere posset expediri: idem ego ex nunc opto, cum videam multa a nobis requiri, pauca vero posse praestari. Videbantur Dni de capitulo mouere difficultatem, an licite possem unus plures in eadem ecclesia habere dignitates. Dixi me non tam habere ista officia pro dignitatibusquam pro oneribus mihi impositis, quibus omnibus modis optarem carere, modo alius quis posset aut vellet pro me onera ista suscipere, cum omnibus commodis et emoluments. Vix biduo postquam Illustrissima Rt,a Vestra hinc discesserat, grauiter conquestus est per
literas P. Carion de immodestia D. Johannis Hannibal, quod passimclamitet,se absolutum 31
|
||||||||
|
\
|
|||||||
|
240
|
|||||||
|
iam pastoreni Lingensem ab Illustrissima Rtia Vestra constitutum, se deinceps magistrum
templi et populi directorem fore, neque amplius curaturum P. Carionem : Quod insuper directioni militum sese immisceat. Respondi P. Carioni, noa esse ipsi collatum pastoratum, sed spem duntaxat datam illius cum tempore obtinendi, si pie et honeste se gesserit: quod si insolentior esse depraehendatur, me curaturum , ut non solum a spe pastoratus illius obti- nendi excidat, sed insuper ab omni prorsus administratione ecclesiastica prohibeatur. Hoc responso habito, rescripsit P. Carion sperare, se posthac D. Johannem melius in officio con- tinendum. Institit apud me idem P. Carion, ut daretur licentia transferendi corpus D. Ham- comii, piae memoriae, ex caemiteiio in ecclesiam, quod pleriquepii id desyderent, et obnixe petat parens. Respondi, me bene confidere, id non displiciturum Illustrissimae Rtiae Vestrae, modo citra
magnum strepitum fieri possit translatio, quam putant nocturno tempore se commodissime peracturos : Quid actum sit, bactenus ignoro, cogitabant corpus D. Joaehimi Hamcomii iuxta corpus P. Zacbariae collocare. Negotium nostrum cum satrapa Twentiae necdum est compositum, elicit se velle suo tem-
pore contra capitulum procedere ; Minatus sum , me palam iniustitiam ipsius e suggestu declara- turum, si quid molestiae colonis capituli intentauerit, cogitet quid sibi mandatum sit a sua Excellentia, ut nirnirum contentus sit medietate. Sed hanc denuo per me oblatam acceptare recusauit; dicit se nihil mecum velle habere negotii, se acturum contra capitulum, quod stabile est, et a quo me abstractim vult considerari. Interim hactenus adhuc quiescit, quid dein- ceps acturus, docebit euentus. INI. Bartholomaeum 17 Mail vicarium B.B. Johannis Baptistae et Euangelistae instituimus, circa festum B. Jacobi, Deo volente, residentiam incboabit; comraisimus ipsi custodian* cubiculi Illustrissimae Rfac Vestrae, in quo per diem commora- tur, et de nocte in eodem dormit, prandet vero et caenat nobiscum. Consiliarius anteriorem aulam occupat cum cubiculo M. Walteri. Puto, quod rebus sic stantibus, facile seruabitur ista habitatio ad usum Illustmae Rtiae Vestrae. Quod attinet ad bona, quae hie relicta sunt, habebitur, Deo volente, diligens eorum ratio: cistas et quae iis inclusa erant, reliquimus in cubiculo una cum libris et aliis nonnullis, quaedam minutiora domum nostram transtulimus. Doleo, Clementem isthinc discessisse, conabor eum hue aduocare, ubi se obtulerit scribendi oportunilas: forte rebus nostris sic pendentibus non erit mihi magno usui, inalim tamen ipsum apud nos bene esse, quam cum animae suae detrimento inter malos vagari. Transmitlo literas, quae Colonia hue allatae fuerunt, post discessum Ill'liac Rtiae Vtrac, cum
epistolis ad Wcrenfridum nostrum. Mitto et alias literas Bruxella transmissas. Deus Iilustris- simam et Reuerendissimam Dominationem Vestram diu ecclesiae suae seruet incolumem, et nostri in Sanctis precibus memorem. Saluto Dnos licentiatos Vosmerum, Egghium, Dul- menium, Ulenberghium, et confratrem Lambertum, et alios notos. Resalutant quam officiosissitne Illustrissimam Rtiam Vestram Sallandus cum uxore, D.
pastor, consiliarius, et alii vestro nomine nuper per nos salutati. Ex Aldenzaelia 23 Mail, A0. loOo. Illustrissimae et Rmac Gratiae Vestrae obsequentissimus, Philippcs RouENirs,
Opschr.: Uluslrissimo ac Reuerendissimo Dno, Arcliie-
piscopo Philippensi, Vicario Apostolico, Dno suo plurimum obseruando. Coloniam. |
|||||||
|
241
II.
Hlustrissime et Reuerendissime Dne.
Petiit ad me Johannes a Dauentria, ut per literas Illustrissimae Ri'ae Vtrae significareni
sibi per Johannem de Weze scribi ex Bruxella, quomodo canonici Dauentrienses, qui in il- lis partibus degunt, articulos et puncta per Illustrissimam R. V. jpsis proposita receperint, et jEgidio transmiserint , ut ipse ad singula respondeat: porro Cranendonck et reliqui cano- nici comitem de Solre, qui Bruxellae quotidie expectatur, cogitant conuenire et de nego- tiis suis instruere: Interea mille quadringentos florenos, vel circiter, in arras to detinent, quos Johannes noster apud Weze deposuerat, et intendunt seruare arreslum,donee Johannes ipse Bruxellue compareat, ut ex adiunctis Iiteris Johannis de Weze poterit Ulustrissima Rtia \tra cognoscere. Guperet Johannes noster scire, quid sibi in hoc nogotio sit agendum: Sicut etiam optaret, sibi significari , quid circa ])ona capituli Dauentriensis pro hoc anno agendum videatur, quod si elocanda forent, oporteret id fieri intra mensem aut quinque septimanas: neque audet elocare, nisi de consensu et mandato Illustrissimae Rtiac Vtrae, quod sibi tribus transciibi verbis cuperet; cum commissione, ut sicut hactenus, ita et nunc possit in elocatione et receptione bonorum capituli procedere et ad dispositionem Illustrissimae Do- minationis Vestrae cum iis, quae receptnrus est, agcre, ut fidentius possit in hoc negotio pro- cedere. Quod attinet ad quingentos illos florenos, qui a Dauentriensibus pro hoc annonu- merandi sunt, illos necdum recepit, erit necesse, ut instantius urgeantur, quod se facturum Johannes promisit. De rebus nostris hoc loco nihil est peculiare quod scribam, nisi quod videatur oritura
noua quaedam contentio inter magistratum Aldenzalensem et auditorem nostrum, eo quod hie ante paucos dies quosdam ex ciuibus in concubinatu publico extra matrimonium uiuentes mulctauerit, quid magistratus sit acturus , experiemur, fuit saepius a pastore praemonitus. Pastor in Tujnen Hugo Hermanni accusatus est apud me de periurio, quod duo contraria testimonia de eadem re protulerit, interposito iuramento; citaui eum ad instantiam cuiusdam in feriam VIam post festum venerabilis sacramenti, annuente P. Carione, qui eundem asserit esse concubinarium publicum, potatorem insignem, et nuper permisisse in pago Barkem celebrari nuptias cum carnibus in ipsis rogationibus. Multae etiam deferuntur querelae de pastore in Enschede, Pannekoeck, praesertim quod in festis Pentecostes publico e suggestu ritus eclcsiae in sacrificio missae riserit, et gesticulationes simiarum esse dixerit, seque spe- rare, eas propediem omnino esse extirpandas. Quod item nolit baptizare ullum infantem, nisi numeretur ipsi Philippicus, et similia multa : dignabitur Ulustrissima R1*3 Vtra per praesentem nuncium significare, quid circa hoc faciendum videatur: multi admodum instant, ut impuniti non euadant, et male de nobis loquantur, si punire detrectemus. Peregimus (Deo fauente) cum magna solemnitale festum corporis Ghristi, processionem in-
gens hominum numerus comitatus est, plusquam quinque millium, ut passim asscritur cum magna modestia et deuotione, ut putetur, similis frequentia populi cum tantis signis deuo- tionis antehac Aldenzaliae non fuisse visa, conseruet Deus hanc voluntatem , et augeat de- uotionem populi sui, idemque Illustrissimam Rtiam Vtrani in diuturna sanitate ad utilitatem ecclesiae suae conseruet. Saluto D.D. licentiatos Tilmannum, Egghium, Dulmenium. Sa- lutat Vos D. Henricus Vordenus et auide expectat responsum Illustrissimae Dominationis Vestrae ad eas , quas nuper misit. Aldenzaliae, ipso festo sanctissimi Sacramenti. A°. 1608. Illustrissimae Dominationis vestrae seruus in Dno,
Philippps Ropbnhjs.
31*
|
||||
|
242
|
|||||
|
Quaesiuimus hodie inter ornamenta Sipkeloensium cappam illam rubeam holosericam, et
non inuenimus, ita ut dubitemus, an forte incaute Illustrissima Rtia Vtra earn cum suis bonis auexerit, aut cist is, quae remanserunt, incluserit, dignabitur nos hoc scrupulo liberare. Opschr*: lllustrissimo ac Reuerendissimo Dno, Archie-
piscopo Philippensi, Vicario Apostolico, Dno suo. Goloniam. III.
Illustrissime et Reuerendissime Dne.
Ternas tribus pene diebus continuis recepimus literas ab Illustrissima Dominatione Vestra,
quibus hisce unicis respondeo non dubitans, imo satis colligens ex Uteris ad me datis, nostras binas ad manus IUustimae Rtiae Vtrae peruenisse. Translatio Dni Hamconii facta est eo modo, quo scripseram. D. Johannes Hannibal quadamtenus in officio continetur a P. Carione, qui hisce diebus nobis hie adfuit. Non desinit Hannibal recipere, ubicumque potest, prouentus pastoratus in Dcnickem, Hoofslach contra eosdem prouentus a colonis per miJites extor- quet, unde nobis non modica turbatio, conquerentibus nonnullis, se ad duplicem solutionem praestandam constringi. Scripsi hac de re D. Johanni Hannibal, ut octodecim , quos a quo- dam receperat florenos eidem restitueret, sed non videtur ad refundendum admodum incli- natus, imo audet a me petere copiam inhibitionis sibi factae, ne quid ex pastoratu Denic- kemensi reciperet, et addi, quo die, quo anno sit publicata: ego satis caui, ut impediatm*, ne quid deinceps recipiat, de refusione receptorum difficulter aliquid fiet. Negotium pastoris in Thuynen uisum est ad tempus adhuc suspendere, donee lis, quam adhuc contra ipsum agitant, coram nobis in causa periurii sit determinata, uel composita. Pannekoeck cogitaui prima occasione citare et pastoratu priuatum declarare, sola nobis diilicultas est, quod nouhabeamus, quos loco illorum substituamus. Institerunt apud me pastores in Diepenhem et Goer, ut aliquid ex prouentibus pastoratus ipsis assignaretur, dixi non posse id fieri, nisi resident, et iuxta sacros canones fungantur officio, et honeste uiuant, ipsi multa non ad rem contra mo- uentes, tandem abierunt ad sua, cum nihil proficerent; Agunt in Stadtloe in terra Monas- teriensi et magna iniurin se affici credunt,si nine subsidium pro alendis concubinis ipsis de- negatur. Vereor, ne nostcr D. Oelens suam scropham denuo penes se habeat, rumor est earn iam aliquot diebus hie apud ipsum commoratam esse et adhuc commorari, egospero, me per alios aliquid certi cogniturum, et iam gubernatorem adii, ut casu, quo opus fuerit, aliquot milites mihi concedat ad executionem faciendam in negotiis eccltsiasticis, dixit se praefecto vigilum mandaturum, ut ad ineam requisitionem milites assignet, D. Eschede vereor, quoque ad antiquum reverti. Nitert uix chorum frequentat, sed probe tabernas et secularium nup- tias. Hampsingii nuptiae ante aliquot dies cum magna solemnitate in domo ciuica quinque diebus continuis celebratae sunt. Sunt adhuc inter ciues,qui extra matrirnonium suas domi habent, et plusquam medio anno habuerunt, magistratus bis terue a pas tore monilus , nihil in ea re facit: Auditor hisce diebus duos ad se vocatos mulctauerat, sed, utsolet, rem non prosequitur, cum tamen mirabilia se facturum iactitasset: postea a me rogatus, cur non pergeret, dicit se non posse ob contumaciam sui filii detrectantis illos sccundo adire etcom- monefacere: Sed ex proprio ipsius ore postmodum aduerti, ipsum a consulibus uocatunt ad domum ciuicam triginta ilorenis donatum fuisse, quaniuis alio titulo illos sibi a consulibus debitos assereret; ita cavi, ne latraret, buccelia obiecta est. Quod si ego per memetipsum eiues citare et mulctare caepero, existimabit ncscio liul° Dno commissionem suam per me infringi. |
|||||
|
243
|
|||||
|
Jidda noster petiit nuper dimissorias, ut posset a suffraganeo Monasteriensi ordinan. Re-
spoudi oportuisse iam Linos ordines sacros ab ipso fuisse susceptos, ea enim conditione pro- uentus huius anni ipsi concessos esse, quos conditione non impleta sues facere non potue- lit, ideoque refundere teneatur: nunc tempus non esse ordines conferendi, neque suffra- ganeum extra tempora ordinaturum: suadere me, ut Coloniam sese ad Illustrissimam Rtiam Vtraro recipiat, quod ibi circa ipsum statuetur, id nobis ratum et gratum fore: uereri me interim, quod non pietatis ergo ordinan desideret, sed ut ad capitulum admitti possit, quod nihilominus saluis statutis, fieri non poterit, nisi sacerdotio sit initiatus, cum sit ex numero decern presbiterorum. De negotio Dauenti'iensium puto, quod scripserit Vordenus, ideoque liic praetermitlo, ut et, quae de pace hie sparguntur, quia varia sunt et incerta. Pro ne- cessitatibus orbis Chrisliani orabimus pro nostro modulo: commendaui etiam banc rem P. Carioni: nobis eras celebranda erit annua supplicatio pro imminentibus ecclesiae necessita- tibus, et serenitate aeris. Rerum ab Illustrissima R£>a Vtra hie relictarum habebitur, Deo uolente, diligens ratio. Gemmas papyro inuolutas, de quibus scribitis, nullas inueniraus, om- nes cubiculi angulos studiose perlustrantes: nisi aliis i*ebus permistae, et cislis, quae hie re* manserunt, sint inclusae, timendum est, quod perierint. De rebus Bruxella aduehendis abrep- tis dolemus, sed potens est Deus reddere multo his plura. Miror ibi spargi datam essemi- litibus utriusque partis praedandi licentiam, cum contrarium hie asseratur, et tutius quani antea uiatores proh'cisci videantur, nee non bona ultro citroque transuehi. D. Egghium ad magisterii susceptionem inclinatum fuisse stupens intellexi, cum soleat studiose aliis istos titu- lorum fumos dissuadere, et nunc Vordeno omnibus modis dissuadeat licentiae susceptionem, qui tamen Illustrissimae Riiae Vlrae mauult obtemperare consilio, et Jansonii sententiam auide expectat. Commendo Illustrissimam Rtiam Vtram divinae protectioni, et me Vestris Sanctis precious. Saluto notos. Salutaui, quos Illma Dnatio "Veslra per me salutari petierat, prae- terquam, quod Sacellanus pastoris nostri adhuc remotior sit, quam ut per me salutari potue- rit, quando uenturus sit nescio, causatur D. pastor ipsum in infirmitatcm incidisse: sanet eum Dominus, et conseruet nos omnes atque confortet in suo sancto seruitio. Raptim. A.1- dencaliae, 19 Junii, A°. J 608. Illustrissimae et Reuerendissimae Sanctitatis Vestrae
deuotissimus in Dno scrims,
PaiLirpus Rouenhjs.
Opschr.: lllustrissimo ac Reuerendissimo Dno , Sas-
boldo Archiepiscopo Philippensi, vie. Apos . tolico, Dno suo. Coloniam. IV.
Illustrissime et Reuerendissime Dne.
Petierunt hisce diebus a me aediles et reliqui rustici in Denickem, sibi concedi, ut pro
deseruitore pastoratus haberent quendam Franciscum Pontanum, quem aliquantulum exami- nans satis rudem repperi: studuit aliquandiu Coloniae in collegio Laurentiano, tantum sub- diaconatus ordinem habet, et in J)eniekem cum consensu, ut inquit, pastoris Oethmarsensis semel concionatus est, ac postea libellum supplicem pro eius admissione ad. deseruituram rustici obtulerunt. Censui itaque eum ad Illustrissimam Rtiam Vestram mittendum, ut, si ita uidebitur, ulterio-
ribus ordinibus sacris possit insignirij adjungo libellum supplicem, quem rustici exhibuerunt |
|||||
|
244
D. Johannes Hannibal neque deseruit eis, nee lamen a percipiendis fructibus abstinebit, nisi
duriuseule urgeatur. Pannekoeck ad me citatus, ouinem promisit emendationem, el de mul- tis, quae de ipsospargebant, se excusare nisus est, multi multa subinde ad nos deferunt, sed quando probandum est, aut perhibendum testimonium, turn sese subtrahunt: permisi, ut, si uelit, ibi ngat, sed ex prouentibus pastoratus nihil percipiat, concubinam statim dimittat, quod se facturum pollicitns est: Multi hie pastores pagorum essent amouendi; sed, quam- diu nullos habemus, quos substituamus, frustra id facere nkimur, et omnium obloquia susti- nemus. Vaeat adhuc apud nos vicaria S« Annae , nee possunt aediles nostri idonearn per- sonam inuenire, quam praesentent, petierunl proinde per me aliquem procurari, si fieri possit. D. Johannes Oelens jam aliquo tempore concubinam suam domi suae habuisse depraehen-
sus est, et censui uiolentiori aliquo medio scandalum illud amouendum, ne exemplo ipsius alii similia facerent, et quasi in despectum nostrum quidlibet attentare auderent: assumpsi itaque quatuor milites, et cum iis domum ingressus concubinam in lecto depraehendi, pleno die, et ilico ciuitate excedere iussi, militibus mandans domo non egredi, nisi vidissent ipsam porta egressam, quod et factum, ipsa licet multum reluctante. Porro Oelens summa se iniuria per me affectum putans,quod, nulla admonitione praeuia,
tanta ignominia esset affectus,saepius sibi mortem oplans, et cum per aliquot dies ab in- gressu ecclesiae abstinuisset, tandem denuo admissus est ad maiora incommoda deuitanda, et ignorantium hominum obloquia: interim sub beneplacito Illustrissimae R1'-10 Vesti'ae. De- pi^aehendi etiam D. Eschede frequentius cum sua concubina sub eodem tecto pernoctasse, nee ipse diffitente, sed negat se earn lecti sociam habuisse et promittit emendationem sed fri- gide. De D. Herinck nihil adhuc certi potui cognoscere, sed est vehemens suspicio. Nitert frequens est in tabernis, rarus in ecclesia, sicuti et Wieren et plerique alii, sine M. Hen- rico et me saepe chori officium cessare oporteret: ego verum dicens et officii sui eos com- monefaciens nihil nisi maiorem animi auersionem lucror, ita ut desperare propemodumopor- teat de profectu, et quantum coniectare licet, videntur omnes tandem contra M. Henricum (cuius instinctu me multa facere censent) et me conspiraturi: interim Dno confidens nihil horum vereor, nee facio animam meam pretiosiorem quam me, dummodo in vitam aeternam custodiam earn ministerium meum implendo. Cum magistratu Aldensalensi mihi adhuc ina- maena contentio est, eo quod illos ipsos , qui nuper ab auditore mulctati fuerant, nee pa- ruerant, denuo coram nobis citauerim: inclamant me tyrannidem exercere velle in ciues, cum tamen cum omni humanitate ab iis peterim , ut ipsimet, secundum quod promiserunt Rmo 5 tales mulctent, Altra eorum, quos citaueram, quia statim acquieuit praecepto, quo iusse- ram, ut statim mulierem ablegaret, usque dum matrimonium in facie ecclesiae contraxisset, optinuit condonalionem mulctae, et iam matrimonium iniit, alter vero refractarius est, et se- cundo citatus, noluit comparere, scedulam citationis ad magistratum detulit, qui suum com- membrum videtur in suam tutelam suscepisse. Cogito magistratum adhuc semel serio monere, qui, si officio suo fungi detrectet, videtur (saluo Illustrissimae Rtiac Vtrae iudicio) ad solutio- nem mulctae per milites constringendus, si modo gubernator eos ad hunc usum concedere voluerit, uti speramus ipsum facturum: Si non: patientia. Sed querelarum scribendarum hie finis esto. De negotio Dauentriensium scribet M. Henricus, uti et desuis rebus. Gommendo Illustrissimam Rt'am Vestram diuinae gratiae, et me Sanctis vestris precibus. Saluto amicos Raptim. Aldensaliae, 9 Julii, A\ 1608 Illustrissimae Rtiac Vestrae observantissimus, Phiujtus Rouekics.
Opschr.: Illustrissimo ac Reuerendissimo Dno, Sasboldo Archiepiscopo,
Philippcnsi, Vicario Apostolico, Dno suo. Coloniam. |
||||
|
■
|
|||||
|
245
V.
Illustrissime ac Reuerendissime Domine.
Accepi, quas lllma Rtra ytra ad me scripsit sexta Martii: similiter illas, quas per nuncium
Groningensem 12 Februarii miserat. Gaudet D. Vogelius se habere, quod i^espondcat capel- lano maiori, cum quo aliqualem contentionem Linghae habuit: nos utcunque cum iis capel- lanis, qui hie sunt, conuenimus. Ab absolutione eorum, qui confh'xeruntin duello, hbenter me nontineo, et hoc modo non parua molestia excipiendi confessiones militum liberor, com- mittens eos suis capellanis. Habuimus hoc Paschate aliquot communicantium millia, et, laus Deo, aliqualem profectum, turn in civibus turn in rusticis aduertimus: ita ut plurimi foris aduenientes, et gubernator noster (cum quo mihi utcunque conuenit, eo quod sit vir dis- cretus ac pietati admodum deditus) mirentur, quomodo quasi per contentionem, quo magis opprimerc religionem nituntur haererici, eo plures lucrifaciamus. Interim dolemus extra Aldensaliam haereticis omnia etiam contra pacta et conuenta, nobis nihil licere disponere circa religionem, ecclesias et ecclesiasticos. Agunt pastores, qui in Twentia reliqui sunt, quod placet: pastor in Almelo Lutheranizat, pater conuentus nimium addictus est poculis: intelligo iam rursus ibi quandam monialem post carnem abiisse, sed nihil habeo certi, pas- tor in Borne reformatus dicitur, sicut et pastor in Frieseuene excucullatus monachus, in Goer agit concionatorem haereticum (quamuis non publice in ecclesia) ludimagister Cal- uinista. In Marcklo quidam solum eo nomine, quod a nobis administrations curae licentiam petierit, ab haereticis rejicitur. In Enschede D. Johannes Pannekoeck Lutheranus et concu- binarius, a nobis ante biennium rejectus, nunc more solito viuit ac docet, non obstante eo, quod scripto manus propriae promiserit, ab omni officio ecclesiastico in Twentia abstinere. Curaui eum ante paucos dies Aldensaliae appraehendi, et quia impndenter obloquacbatur, cum argueretur, tractaui eum ut merebatur, verum dissuasit gubernator eius detentionem in car- cere, ne similia forte contingerent nostris, dum sua negotia expedire coguntur in Twentia: itaque dimisi hominem sub promissione, quod se continebit ab administratione ecclesiastica per Twentiam, sed scio, quod non stabit promissis. De pastore Haexbergensi reuocando ad mentem despero, nee est mihi commodiras eum conueniendi. Pastor Oethmarsensis nos nou nouit, et in stylo seruando contra repetitam nostram inhibitionem conformat se haereticis. In Ryssen agit adhuc senex quidam concubinarius, qualis et in Weerselo toleratur. In reliquis pagis Twentiae pastores nuili sunt. In Delden publice concionatur minister haereticus. De bonis ecclesiasticis pastoratuum. vicariarum, fabricae templorum disponit pro lubitu satrapa haereticus, qui etiam de duobus annis praeteritis et terlio iam currenti sibi vult satisfied. Hie status Twentiae, cui iam valedicere cogimur. Quod ad accessutn Ill'aae Rtiae Vtrae ad nos attinet, eum si consulam nescio, an recte fecero, quia in Twentia nihil, Aldensaliae pa- rum praestari posse puto. In Lingensi territorio aliquid forte agi posset: quid Grollae non scio. Foret sane mihi desideratus aduentus Illwae Rtiae Vtrao; sed forte vobis onerosus, molestus, et sumptuosus. Faciet Illma Rtia Vtra, quod videbitur maxime expedire: hie passim spargitur intuset foris Illraam Rtiam Ytram breui adfuturam. Si id minus fiat, non dedignabi- tur prima oportunitate transmittere sacra olea, et quicquid per nos fieri volet indicare. In- sinuauerat nuper Illma Rtia Ytra , ut significaremus, si qua re indigeremus pro ecclesia. ego nihil indicaui, quia media desunt ad comparandum, quae forent oportuna. Maxime indi- geremus cappis pro prouisoribus chori in solennitatibus, quia pene omnes tritae sunt, et reparationem non ferunt. Pro hoc tempore non suppetit facultas eas comparand!, quia adhuc laboramus in eo, ut expediatur capitulum aere alieno, quod tamen speramus breui futurum. Domestica nostra familia bene se habet (Laus Deo), M. Henricus Lagensibus operam impeu- |
|||||
|
246
dit. M. Bartholomaeus Vogelio missus est adiutor hoc Pa senate. D. Bruno parochianis AI-
densalensibus fuit utilis una cum pastore, qui nescio quam diu nobiscum futurus sit, cogitat in breui discessum, De M. Henrico confratre nostro nolo Illmam Rtiam Vtram latere, quo- modo totus anhelet ad ingressum religionis societatis Jesu, agitatus est huiuscemodi cogita- tionibus iam a triennio: vehementer admodum ante biennium, et deinceps quasi continuo: iam vero hoc anno raulto tempore cum tanto impetu et vehementia religionis ingressum meditatus est, ut etiam vcritus fucrim, ne turbaret cerebrum, ldeoque post multa suasi, ut reiiceret cogitationes illas, et se occuparet aliis bonis exercitiis; caepit dicere se vererl, ne grauiter peccet, Deo toties et tarn continuo tarn vehementer mouenti non obediendo, petiit meam sententiam, ut ex animo dicerem, quid facturus essem, si ipsius locoforem, Dixi, me nisi omnino ita traherer ad religionem, ut omnia, quae mouerent in contrarium, vel contem- nerem, vel facile me superaturum certe mihi persuaderem, noningressurum, praesertim in hac necessitate ccclesiae; satis adhuc difficultatis inuenire eos, qui tarn propria sponte et cum magno animo omnia superandi, quam cum consilio aliorum ingrediuntur: Non placere mihi illam diuturnam luctam, qua nunc summo impetu in religionem fertur, nunc quasi resoluit se ingressurum: nunc contra horret aggredi, quod proposuerat, ita, ut cum veniendum est ad resolution em, sit continua quasi desolatio et auersio. Dixit nihilominus inter desolationes manere desiderium ingrediendi, timere autem se non sine peccato tarn diu repugnare Deo mouenti. Respondi, Deum non praecipere, sed nonnullis suadere, et si velit posse persuade- re, nee esse adeo magnum periculum in non sequendo etiam vehementes et frequentesmotus in religionem; si non raro etiam sentiamus contrarios: et multo minus esse periculi indissi- mulando, vel differendo illi, qui in statu sancto et honesto, in quo Deo seruire et salutisuae ac proximorum singulariter possit. Tandem animo utcunque composito i*esoluisse videtur M. Henricus, quod omnino societatem Jhesu ingrediatur, nisi Ill^a Rtia V ra sub obedientia audeat praecipere propter necessitates ecclesiae, ne ingrediatur: aiit saltern velit omnino ipsum non ingredi, et asserat eum non peccaturum non ingrediendo. Hi sunt ex parte motus D. lien- rici, quos consensit, ut IUmae Rtiae ytrae patefaciam, quamuis nimis prolixum foret, totum scrip tis mandare, vel impossibile. Dignahitur Ill'na Rt*a Vtra, suam sententiam patefacere, ut tandem animus illius liberetur ab ilia inquietudine. Optarem omnibus modis mihi relinqui confratris consortium et solatium, attamen, si videatur a Deo ad meliora vocari, malo hoc addi malis meis, quam detrahi bonis ipsius. Opto 111. R. T. nobis totique ecclesiae diu seruari incolumem. Aldensaliae, 5 April (feria 2 Paschae), Anno 1611. Salutem amicis. Salutat 111. R. V. Vordenus. Salutat et Tillius, et quaestor. Hlmae ac Reuerendissimae Dominationis Vestrae
obsequentissimus in Ghristo seruus. Philippus Rouknius. OfFerunt se hie nonnunquam coniungendi matrimonio haeretici, qui detrectant accedere ad confessionem, promittunt tamen, se cum tempore post pleniorem instructionem accessuros. Mihi hactenus visum fuit a sacramenti administratione circa tales abstinendum, nee dandam benedictionem ecclesiae iis, qui sunt extra ecclesiam: sed, quia multis videtur, non esse eo vigore hie cum haereticis agendum, sed omni humanitate eos alliciendos, volui Illmam Rtiam Ytram consulere, an possint omnino coniungi per sacerdotem catholicum matrimonio personae, quarum utraque vel altera est haeretica: et, an tales coniungens non communicet peccatis alie- nis, praesertim benedicendo eis, quibus Deus et ecclesia maledixit. Opschr.: Illustrissimo ac Reuerendissimo Dno, Domino Sasboldo, Archiepiscopo Philippensi, Vi- cario Apostolico, Dno suo. Coloniam. |
||||
|
247
|
||||||||
|
VI.
Illustrissime et Reuerendissime Dne.
Adfuit mihi hodie cappellanus maior Italorum instans pro dispensatione quadam ad
contrahendurn matrimonium inter quasdam personas, quae in secundo gradu affinitatis ortae ex fornicatione inueniuntur se inuicem contingere; et quia penes me potestas non est, talem dispensationem concedendi, in me recepi onus Illmne Rtiae vestrae in gratiam illorum suppli- candi, ut quandoquidem mulier (quae aliquot annis iam in adulterio vixit cum Pompeo Justiniano, magistro campi, ut vocant, Italorum), nunc ex animo desideret damnabilem istum statum relinquere, et commoda se offerat occasio nubendi honeste pro statn suo, (est enim ex bonesta satis familia secundum saeculum) solumque obstet secundus gradus affinitatis ortae ex fornicatione, si fieri possit, iuuetur ab ecclesia, ut diaboli iugum tandem excutiat, etin bonesto coniugio sese contineat. Optat, quam citissirne fieri potest, expediatur praesens tabel- larius, ut reportet responsum, nam periculum est in mora, cuperentque humiliter statim ex- pediri literas dispensationis in pargameno. Nomen mulieris est Barbara Baecks, quam Pompeius Justinianus aliquot annis habuit pro
concubina, suscepitque ex ea aliquot proles, haec iam orat sibi concedi facultatem, ut con- trahat matrimonium cum Agapito Nigrone, qui est consanguineus uxoris Pompei Justiniani in secundo gradu, cui proinde Barbara, per illegitimum concubitum cum Pompeo, facta videtur affinis in secundo gradu. Haec de isto negotio. De nostris rebus nuper scripsi et desideramus responsum, praesertim super negotio M.
Henrici Vordeni. Pastor noster discessit, incertum an reuersurus, imo certum, quod non sit reuersurus, nisi forte inueniat alium locum ilium, cui se in patria addixerat occupasse. Institit apud nos Oethmarsensis illejpro filio suo qui Coloniaestudet, sed nouitiusquidam et vix tbeolo- gus adolescens huic curae non conueniet, et malumus pastoratum, quam din valemus, per nos administrare quam habere pastorem minus idoneum, forte Deus cum tempore nobis prouidebit. Expectamus sacra olea, aut aduentum Mmao Rtiae Virae, si ita videbitur, quam Deo com- mendatam ex animo cupimus, nobisque et ecclesiae Dei diu seruari incolumem. Festinanter ex Aldensali 20 April. A0. 16LI. Saluto notos. Salutat officiosissime Mm. Rm. Vtr. D. Vordenus, et M. Bartholomaeus.
Illmae et R^ae Dominationis Vestrae seruus,
Pbuxippus Rouenics. Opschr.: Illustrissirao ac Reuerendissimo Domino,
Dno Sasboldo Aichiepiscopo Philippensi, Vicario Apostolico, Domino suo obser- uando. Coloniam. n.
Illustrissime ac Reuerendissimo Dne.
Insinuauit Illma Rtia Vtra nouissimis Uteris 22 Aprilis scriptis, se binas continuis diebus ad
nos scripsisse, unas Amsteredamo, alteras Dauentria destinandas, neutras recepimus: interim alias per Grollam missas ipsa die Parasceves scriptas accepimus, una cum sacris oleis, de quibus etiam Lingensibus communicauimus. Aduentum lilmae Rtiae Vtrae ad nos quotidie praestolati sumus, et adhuc expectamus; missus est ad nos ex Hollandia D. Nicolaus Lonius, hie adutyilum IUmaR Rtiae V^ae praestolaturus, sed, quoniam ille difiertur, visum fuit con- sultius, ut iter cum hoc nuncio Groningensi, qui sese ofFerebat, aggrederetur,et coram Illmaiu 32
|
||||||||
|
248
|
|||||
|
Rtiam Viram conueniret. M. Henricus judicio Illmae Rtiac Vtrae acquiescit, paratus etiam Co-
ioniam proficisci, si uobis usui esse possit in itinere suscipiendo versus nos, alioqui pro suo commotio mallet, parcere molestiis et sumptibus. Pastor noster discessit, ut apparet non reuer- surus: intellexinius Coloniae agere quendam Cudsemium Wesaliensem , qui forte non alienus foret ab acceptando aliquo bono pastoratu; hie, si gratiam concionandi habeat et mediocriter cantum nouerit, forte non esset futurus nobis incommodus, et per dominum de Ketler se ex parte nobis insinuavit: si Ul"ia Rtia \tra ilium ad se vocet, et animum eius ac vires ex- ploret, an nobis convenire videatur, rem gratam ecclesiae nostrae praestiterit, quae bono pastore singulariter indiget. Ego inuitus hie ago, et expecto, donee veniat immutatio mea. Spero iam datas , quas nuper misi per eapellanum maiorem, ideoque nolo esse prolixior. Commendo I]l««am Rtiam \tram £)eo. Raptim. Aldensaliae vltima Aprilis Anno loll. Illmae et Reuerendissimae Domination! vestrae
addictissimus in Christo seruus Philippus Rouenius.
Opscr.: Mustrissimo ac Reuerendissimo Duo , Dno
Sasboldo, Archiepiscopo Philippcnsi, Vi- caiio Apostolico, dno suo. Coloniam. III.
Illustrissime ac Reuereudissime Dne.
Vencrunt tandem ad manus nostras literae, quas IBma Rtia Vtra per Amsteredamum ac
per Dauentriam miserat, ejusdem fere argumenti cum iis , quas per Grollam acceperamus , quibus nuper respondimus. Cappellanus maior attulit ex Lingha alias una cum Uteris dis~, pensationis, quaruin vigore ad matrimonium processerunt sponsus et sponsa; difficulter ob ■ tinere potui a Pompeio septuaginta florenos pro ecclesia, et quidem nescio, qua de causa pe- tiit, ut non cederent ecclesiae Linghensi; dissimulaui itaque, perinde ac si generatim daren- tur ad usum ecclesiae, secundum nostram dispositionem; interim scripsi pastori, quod Lin- gensibus reserventur, et sint penes me; puto tamen ecclesiam Aldensalensem multo magis in- digerc, cuius reparalio in solo tecto tribus dalerorum millibus forte non fiet, nee video quibus mediis a ruina earn praeseruabimus; Elapsa quadragesima post publice postulata de suggestu subsidia omnes capitaneos, ciues, ecclesiasticos sollicitavimus sigillatim ad contri- buendum; et vix septuaginta florenos corrasimus, adeo clanguit multorum charitas, multis etiam deest facultas. Scribit dominus Cornelius Grollae duos ex ciuibus rixatos in caemite- rio, alterumque alleri graue vulnus inflixisse securi, ita ut magnum in populo scandalum sit obortum; et passim habeatur (uti vere est) caemiterium prophanatum, foretque opus recon- cilialione, sed nee aqua Gregoiiana nee formula reconciliationis est ad manum: nam quam 111. R!'a Vlra nobis relinquerat aquam, ea confracto vitro elapsa hveme efHuxit: formulam quoque reconciliandi post diiigenter euolutas chartas meas inuenire non potui. Scripsi kaque D, Cornelio, ut patientiam habeat, donee Ulma Rtia Vt'a rescripserit, quid per nos fieri velit, interea nullus in caemiterio sepeliatur. De Oethmarsensi illo adolescente nu- per scripsisse me puto, quid videatur, pro capeliano posset ad tempus deseruire et paula- tiiii probari aut formari. Pastor noster non videtur reuersurus, nee stat promissis de rescribendo. Dunius hactenus bene se gerit, sed vereor, quod non diu continebitur eodem loco. Venit Aldensaliam cancellarius Transyselaniae, et in monasterio habitationem fixit, et certo pretio monialibus promisso domum patris occupat. Praepositurae aedes seruamus hacte- nus liberas, scd multum contranitentibus consulibus, et nonnullis capitaneis, quos sparsa |
|||||
|
349
|
|||||
|
fama de aduentu Illaiac Riiac Vlrae aliquantulum continet. M. Henricus resolution! Illmae
fttia© Vtrae acquiescit, et, ut puto, doleret aliter esse resolutum, ego puto phantasias fuisse ortas ex defectu exercitii, et si ad conciones ipsum exstimulem illis non ita alficitur. Iter ipsius ad vos (nisi omnino esset illic necessarius) non suaderem. Lonium per aliquot dies hie detinuimus, postea babita commoditate Goloniam mittendum censuimus, desiderabatenim coram Illuiam Rtiam \Ttram conuenire. Insinuat IIlma Rtia Vt de cappis rubris damascenis coniiciendis; similis fuit noster conceptus, sed laboramus in sumptibus. Gapitulum adhuc oneratum est nonnullis debitis, sacristia nibil habet fere prouentuum, praebendae parum va- lent, praesertim iam, cum grana vili pretio venduntur. Habemus adhuc trium capparum fimbrias mediocriter bonas, sed ipsa capparum materia corrupta est. Opto Illmae Rtiae Vtrae diu valere et prospere agere. Saluto amicos. Festinanter 8 May A . 1611. IHmae et Rss^ae Domination! Tuae deuinctissimus
in Ghristo seruus. Philippus Roubnios.
Opschr.: Illuslrissimo ac Reuerendissimo Dno, Dno
Sasboldo, Archiepiscopo Philippensi, Vicario Apostolico. Coloniam. V.
Illustrissime et Reuerendissime Dne.
Miramur, nihil nee recipere literarum ad illas, quas per D. Nicolaum Lonium iam ante
mensem misimus, speramus et expectamus aduentum Illrijae Rtiac Vtrac; optaremus quoque nobis de idoneo pastore prouisum; nam pastor noster iam dudum nos deseruit: mihi cum D. Brunone incumbunt onera. De D. Petro Cudsemio, si haberi possit, nuper insinuauiraus: Oethmarsensem promotum optaret pater ipsius et iam nobis adesse; sed vereor, ne sufficiat principali curae, posset D. Brunoni socius dari ad tempus, si Gudsemius venire recuset. De rebus nostris nihil habeo peculiare, quod scribam, praeter antiqua, quod Twentia exclusi maneamus, Canonici nostri et clerici plerique antiquum obtinent, nisi quod manifesta scandala circa concubinatum non appareant, sed a compotationibus, ebrietatibus, discursi- bus et frequenti absentia a choro non cessetur: horas plerique non legunt, quando extra ecclesiam sunt, quaproptcr iniunxi D. Johanni confessario eorum ordinario, ut absolutionem ipsis non impendat, cum saepius moniti se non emendent, neque restituant, praeterquam quod mihi suspicio sit aliquos simoniace sua beneficia possidere, qui proinde absoluisine su- periorum facultate singulari non possinl. Hinc iam mihi nascitur inuidia, quod eos pleros- que a communione arceam; dicunt quidam, se non posse horas legere, neque modum legendi addiscere; alii debilitatem visus causantur, alii putant se satisfacere, quod officium B. Mariae persoluant. Ego perplexus sum, quid hie facere debeam. Marck, Twickel, Herinck,et forte etiam Oelen ad summum legunt subinde officium B. Virginis. D. Beuer iam ab aliquo tem- pore dicit se legisse officium secundum Romanum breuiarium, Heida et Nitert vereor, quod ni- hil omnino praestent, nisi forte eo die, quo communicare solent, similiter Wieren. Quid cum illis agam? quicquid clamem, persuadere non possum, quod sub mortali peccato teneanturle- gere horas canonicas, et obligentur ad restilionem fructuum pro rata temporis, quo omit- tunt: Haec inculco non semel.sed saepius, sed lapidrbus loquor, aut iis, qui vel non intel- ligunt, vel nolunt intelligere, ut bene agant. Ista et similia me adeo excruciant, ut animo et corpore langueam, et non semel, sedfre-
32*
|
|||||
|
250
quentissime proponam officio recunciare, ne me simu cum illis perdam. Oro igilur, fflroe
et Rmc Dominc, ut in hac re Paternitas vestra mihi consulere dignetur, quid sit faciendum, et, an, si eo induci possint, ut, qui possunt,deincepshoras integre persoluant: alii,qui minus possunt, horas saltern B. Virginis legant, debeant absolui: et quid de restitutione fructuum propter negligentias commissas sit statuendum, scio, nullum ad hoc, ut restituat, inducendum t aliquos etiam non habere, unde restituant. Quid si promittant deinceps meliora, an possit cum ipsis dispensari. Similiter si qui simoniace obtineant beneficia (quanquam hoc, ut ar- bitror, ne quidem in confessione rogati expriment), an sit via aliqua illos reconciliandi, et permiltendi, ut fructus perceptosretineant salua conscientia. Super his expectamus auidissime responsum Ill'»ae Rtiae ytrae% quam Deo intimis votis commendamus, et nos Sanctis vestris precibus. Raptim festinantibus Iatoribus, civibus Oethmarsensibus, per quos poterit remitti responsum. 1 Junii A0. 1611. Salutat Illmam Rtiam Vtram confrater Vordenus. D. Bartholomaeus Lingae pastori Vogelio
subsidio est hisce festis Pentecostes et V. sacramenti. Saluto notos. Ulustrissimae et Reuerendissimae Paternitati
Yestrae obsequentissimus cliens, PfllLIPPtJS RotJENIPS.
Transylulani succensent nobis, quod sub nomine vicarii episcopatus Dauentriensis feudatarios
praepositi citari curauerimus, et uonnullis locis edicta affixa abstulerunt: consultabunt forte etiam super hac re in conuenlu suo, qui heri incepit; sed puto, quod alia habebunt trac- tanda, quae ipsos propius tangunt, ut propter quae nobiles et magistratus civitatum nuper cum summa aduersus se inuicem indignatione conuentum soluerunt. Utinam donatDeus, ut inutuis confossi vulneribus corruant et pacem nobis et ecclesiae Dei relinquant. Opscr.: Illustrissimo ac Reuerendissimo Domino , D.
Sasboldo, Archicpiscopo Philippensi, Vi- cario Apostolico, Duo suo phirimuni ob- seruando. Coloniam. VI.
Illustrissime et Reuerendi'ssime.
Binas vel ternas ab IU|n!* R*>» Vtra accepi, quibus, quod oportunitas tabellarii non daretur
nihil hactenus respondi. Petierat 111. R. T. opera nostra, vel M. Henrici uti in partibus Groninganis: Mihi difficile est hinc diu abesse, sed nee hucusque se obtulit commoditas iter eo faciendi: nunc Vordenus per Dauentriam iter aggreditur. JMouimus in capitulo, quid seruandum videretur de me vel D. Vordeno , si in negotiis ecclesiae in subsidium ordinarii diutius vel saepins abesse contingeret, an distributionibus, velut praesenles, gaudere debea- mus, et post varias querelas, quod hoc pacto chorus personis destitueretur, et dareturfacul- tas frequentius, quam par est, se absentandi, sub praetextu utilitatis ecclesiae, et contra sta- tuta agendi: tandem conclusum, ut, qui a Reuerendissimo requisitus pro utilitate ecclesiae abest, gaudeat distributionibus, quasi praesens foret: expedire lamen, decanum fieri certio- rem, si quis ex canonicis notabili tempore a Reuerendissiuio requiratur: Interim liberum exit eidem canonico ob sua priuata negotia duodecim septimanis per annum, si velit, abesse, saluo quod pro rata secundum statuta refundet praesentias. Quoad personam meam para- |
||||
|
251
|
|||||
|
issimus essem me seruitio 111. R. V. impendere, quOcumque loco, si decanatus onere (quod
opto, et saepius optaui) daretur expediri: Sed, stante decanatus officio, procul hincdiscedere lion satis videtur consultum, eo quod facile et subito offerat sese occasio, quae decani prae- sentiam requirat: et nunc praesertim, quamdiu pastore caremus, ad me fere recurritur, concionandi quoque onus soli pene incumbit. Gudsemium optaremus, se plane resoluere, quod si pro certo nobis operam suam sub hyemem velit addicere, expectabimus eum cum patientia alioque de alio videndum, quo citius eo melius. Quod de onere chori mouet, illud nullum est vel exiguum, sufficit subinde choro interesse, et nihilominus semper prae- sens habetur, si absit: expeditus quoque est a capitularibus congregationibus, nisi peculiariter vocetur, et gaudet nihilonimus capitularibus emolumentis per omnia. Oethmarsensis ille apud nos est, et instruitur ad primitias, quas 3 Julii celebrabit, et loco vicepastoris cum Dno Biunone ad tenipus poterit deseruire: quantum nobis videtur ad principalem animarum curam necdum satis erit instructus, nee maturus; requireret autem hie locus (hoc praeser- tim induciarum tempore, quo multi foris ad nos veniunt, quidam curiositatis, alii religionis ergo) virum, non solum pium et modestum (qualem Oethmarsensem istum judico, ac satis obsequentem ac docilem spero) , sed insuper grauem, maturum acsolidum, qualis cum tem- pore fieri poterit. Instat valde parens, ut suscipiatur in pastorem, sed passim videtur om- nibus , quod oneri non sufficiet, nisi aliquo tempore fuerit exercitatus: ideoque consului et eonsulo, ut per aliquod tempus vicepastorem agat, seseque exerceat, ac probet onus ante- quam suscipiat, ne mecum sero poeniteat: interea retinere poterit praebendam, quam habet in patria Monasteriensi, et commode viuere, studiisque vacai'e. Resignauit ante triduum praebendam suam Godefridus Trauelman in manus turnarii D. Beuer, qui nobis ciericum quendam Monasteriensem 24 circiter annorum praesentauit, quern in festo Jacobi expectamus ad residentiam. Videtur adolescens bonae spei ac indolis , absoluit cursum humaniorum lite rarum, post annum residentiae mittendus ad uniuersitatem. Gaemiterium Grollae reconcilia- uimus; essent merito mulctandi, quorum culpa profanatum fuerat: committo illud lUowe Rtia« Vt«c, ut D. Gornelio, quid fieri velit, insinuet. Sallandus forte hinc migrabit, agit Bruxel- lae iam ultra 7 vel 8 menses: retinere conabimur domum illius ad usum Ilb»ae Rtiac Vtrae, quam Deo intimis votis commendamus. Ex Aldensalia 1 Julii, A0. 1611. 111. ac Rmae Dnationi vestrae obsequentissimus,
Phiuppus Rouenius. Leonardo, Godefrido, Trutio congralulamur et optamus uberem spiritus sancti gratiara.
Opschr.: Iilustrissimo ac Reuerendissimo Dno, D. Sas-
l)oldo, Arcliiepiscopo, Philippensi Vicario Aposiolico , Duo suo. Coloniam. VII.
Illme et Rifle Dne.
Binas iam ab Illma Rtia Vtra accepi, quibus hucusque ni! respondi, quod crederem, con-
fratrem nostrum Vordenum coram plenius acturum de singulis, quam per me scribi posset. Nunc, occasione oblata, signifienndum duxi, quomodo prior in Vrensweghen in apoplexiam incident, ac loquelam perdidisse dicatur: inhiat vero comes Benthemensis bonis monasterii, cui malo (si quo nicdo posset occurri) consultum foret occurrere. Bona ecclesiastica per |
|||||
|
252
|
|||||||
|
Twentiam omnia, arbitratu baereticorum, distrahuntur, elocantur, venduntur. Ausi fuerunt
nuper publico edicto valuis ecclesiae nostrae nffixo, omnibus significare, quod cupiant quae* dam dominia Principis, et praedia ecclesiastica spectanlia ad conuentum inAlbergen, oppig- norare usque ad annos viginti plus offerentibus, uti et fecerunt: nihilominus edictum valuis nostris affixum laceraui. Video eos paulatim etiam conari disponere de bonis monasterii in Almelo et Weerselo, quae ante paucos dies visitaui. Sumus et nos loco satis misero, quod debeamus debitores nostros coram judicibus haereticis conuenire, et ipsi ad secularia iudicia trahamur, debeamusque nos illis sistere, nisi causa cadere cupiamus. A D. Cudsemio nihil literarum accepi, quod si ad nos non propendeat, vel imparem se
fore oneribus vereatur, posset non multum urgeri, et Oethmarsensis aliquantisper exerceri, donee paulatim euadat maturior et instructor, liabet nunc coadjutorem D. Brunoncm, et refugium ad nos. De mulctandis illis, qui Grollense caemiterium violauerant, transmisi D. Fabritiosententiam
Hlmac Rtiae Vtrae ante complures septimanas, sed nihil accipio responsi. Insinuauerat nuper Iflma Rtia Vlra de domo, quam Sallandus inbabitat, emenda; habet ilia iani complures com- petitors, nee poterit multo minoris quam 300 florenis aureis haberi, tantam enim summam continent literae emptionis, quamuis fere certum sit, minoris emptam, sed jus venditoris erat trecentorum florenorum quondam expositorum super ilia domo. Sallandus expectatur quo- tidie, ut conuasatis suis se in Brabantiam conferat: turn nobis erit difficultas de conseruanda domo ilia a militibus: nam proximam quasi violentis precibus inuaserunt, non obstante eo, quod D. Heringius iam actu earn occupasset, et in eadem pernoctasset; promisit interim sancte D. gubernator, quod, discedente Sallando, utramque domum nobis Hberam tradet. Ve- rum hoc tempore pauca praestare et multa promittere vix babetur pro vitio: fidem in terra inuenire difficile est. Utinam tandem, Deo donante, redeat prisca ilia maiorum nostrorum synceritas, fides, zelus, pietas, quibus exulantibus, non est, quod multum boni nostris tem- poribus expectare possimus. Nihilominus palientia pauperum non pei'ibit in finem, habebit enim remuneratorem Deum patientiae et solatii, cui Illmae et Rtiac Vestram cum grege sibi credito ex animo commendo. Festinanter Aldensaliae I Septemb. A0. 161L Salutem d. Vordeno et notis.
Illustrissimae ac Reuerendissimae Gratiae Vestrae
deuinctissimus et obsequentissimus. Philippcs Rouenics. Opscr.: Illustrissimo ac Reuerendissimo, Dno D. Sas-
boldo, Arcbipiscopo Philippensi, Vicario Aposiolico, Dno suo. Coloniam. XU.
Illustrissime et Reuerendissime One.
Dum rarius sese oflert occasio transmittendi literas, parcior etiam sum in scribendo, prae-
sertim cum singulare nihil occurrit, quod scribam, et nudis verbis Illmae Rtiac Tuae, nolo molestiam adferre. Jam vero propter importunas sollicitationes cuiusdam viduae Bemmel, qui nuper Bruxellae in exilio obiit, et propter intercessionem Dni cancellarii, et aliorum, cogor Illmae Rtiae ytrae molestus esse, commendando filium dicti Bemmel, mibi nee visum nee |
|||||||
|
253
|
|||||
|
nolum, sed tantum ab aliis a modestia et diligentia coramendatum ad aliquod ecclesiasticum
beneficium, quo possit ab ecclesia Dei, cui seruire in statu ecclesiastico desidei*at, susten- tari in diuino seruitio. Referunt mihi se intellexisse confratrem nostrum D, Vordenum ad decanatum Embricensem promotum (quod si ita sit, ipsi gratulor, mihi non gaudeo, cum quasi altera manu destituar), si tamen ita sit, suspicamur praebendam, quam habet Aldensaliae in manus lllmac Rtiae Vtrae resignandam, et optanins nobis de aliquo viro idoneo, qui actu possit ecclesiae Dei hoc in loco prodesse, prouideri: quod si filius viduae illius, qui com- mendatur, sit eiusmodi iuxta judicium Ill'nae Rtiae Tuae, gratum erit miserae viduae votis octo prolibus grauatae, ita satisfied: sin minus, non cupimus ob nostram commendationem praejudicatum utilitati ecclesiae. Adfuit nobis fere per unum mensem D. Richardus Ryckius commendatus a Sixtio ad
pastoratum, sed, quia spes iam data erat D. Mensoni ab Ill'»» RLl* Vtl'a commendato, non potuit desiderio illius satisfied: praesertim cum D. Menso inodestia, diligentia ac pietate se magis ac magis comuiendet, et a populo ad pastoratum desiderari videatur: Habet medio- crem gratiam verbi, sed, quia multo labore se ad condones parare debet, hactenus nostro ministcrio pro maiori parte subleuatur, donee fiat exercitatior. A. D. Brunone iuuari in concionibus non potest, quia parum valet eloquio: in caeteris interim pastoralibus officii's nobis ill ills est, et ad labores paratus, nee non in catechisando diligens hucusque. De Dno Lonio nihil intellexi, forte agit Swollae. Quod ad statum ecclesiae nostrae attinet, non gloriamur de magno profectu, sed notabilem
quoque defectum non aduertimus, benedictus Deus. Insinuauerat Illma Rtia Vtra. se, ut vicinior esset ecclesiae, cupere domum , quam Sal-
]andus inhabitat, ad suos usus emi vel conduci: Videtur nunc Sallandus breui discessurus, et domus empta est per D. Beuer pro ducentis daleris simplicibus, quod si Illrna Rtia Vtraeara desideret, paratus est pro eodem pretio domum istam denuo vendere: Sed meo iudicio do- mus non erit satis commoda habitationi lllmae Rtiae ytrae, £st enim ampla quidem utiunque, sed ruinosa, carens lignili vel stabulo, ac puteum cum penuario habens nimis incommodum, imo inutilem , saepimenta quoque circumquaque noua forent erigenda, non sine magnis sumptibus. Poterit lll'na Rtia Vira significare, quid circa eius emptionem fieri veht. Platea versus praepositum domum iam reparata est, pro magna parte sumptibus praepositurae. Jo- hannes van Deuenter rationes suas de duobus annis proxime elapsis exhibuit, sed distuli iis- dem subscribere, sperans Illmam B.iiam ytram per se computum auditurum et approbaturum, Dedit ad computum circiter quingentos florenos, qui penes me inuenientur, cum reliquo Illmue Rtiae Ytrae deposito. Scripsit hisce diebus D. Vordenus, optare lll'nae Rtiae ytrae Sibi transmissam cistam illam nigram, quam in domo praepositurae reliquit: mittetur prima opor- tunitate, quia hactenus turn propter inundantiam aquarum, turn propter gelu transmitti non potuit. Guhernator Aldensalis ambit domum Sallandi, et minatur earn vi iuuadere, si sponte noli-
mus earn illi cedere, ut persoluto conductionis pretio inhabitet. Jam ante paucas septimanas satis irapudenter et acerbe contra me pro immunitate domuum ecclesifisticarum loquentem, inuectus est, et indigna minatus dicitur, cumque antehac admodum soleat nobis esse benig- nus et familiaris, adeo auersus est (spe:o, quod pudore correptus indiscretoium verborum quae contra me profudit), ut iam a multis diebus non sit mihi locutus. Suflicit mihi, quod nullam illi occasionem dederim,cur merite possit nobis indignari: sed inimicus factus sum veritatem dicens, et nolens in omnibus voluntati eius non satis fundatae acquiesceie. Si |
|||||
|
254
ad hue hominibus placerem, Christi seruus non essem. Quid agas, omnes , quae sua sunt
quaerunt, exulat fides, iustitia, Veritas et synceritas, nihil boni faciunt homines nisi coacti: utinam tandem in chamo et freno maxillae eorum constringantur, qui non approximant ad dominum. Incredibile est cum quanto hie verser taedio, quoties cogitem semel omnia relin- quere, ut expeditius Christum, liber a saeculi oneribus, sequar, quibus iam pressus, dum alios euro, meipsum negligo. Det Deus aliquando meliora, cui Illmae Riiae Vlrae ex animo commend o, orans earn nobis ecclesiae Dei quam diutissime seruari incolumem. Ex Aldensa- lia 8 Decemb., A0. 1611. Illmae ac Rmae Dominationi Vestrae
deuotissimus cliens, |
|||||||||
|
Philippus Roubnius.
|
|||||||||
|
Opschr.: Ulustrissimo et Reuerendissimo Dno, D. Sas-
boldo, Archiepiscopo, Philippensi Vicario Apostolico, Domino suo. Embricam. |
|||||||||
|
-
STAATKUNDIGE BRIEYEN
UIT DE JAREN 1615-1025,
NAAft DE OIUGIMvI.KN).
. "»
* f
Edele, wyse, voorsienige, seer vermogende Heeren.
iTjLyn heeren. Alhoewel D. Samuel Naeranus ons een waerde medehelper is geweest inde
bevorderinge van waerheyt ende vrede, ende door syne geleertheyt ende godtsalichcyt in dit
quartier goede vruchten dede; waerdoor eenige vrome ende vredenlicvende luyden onder
denabuyren, achteden * datmen hem hier hadde behopren te behouden, als denwelcken t'sy
ner tyt geen vorder avancement hier soude hebben outbroken, ende die oversulx by sooda-
nige ende andere voorvallende occasien meerder dienst hadde connen doen; waeraen wy
oock gansch niet hadden te twyffelen: nochtans, aennierckende de gelegentheyt van Uwe Ed.
Mog. stede ende gemeente van Amersfoort, ende de goede stichtinge, die aldaer door synen
dienst ende bywooninge te verwachten stout: soe en hebben wy niet connen noch willen
naerlaten, om, soe vele in ons is geweest, te bearbeydeu ende aen te houden, ter plaetsen
daer't behoorde, dat hy inochte worden ontslagen, ende dat soe ve!e ende lange, dat eyn-
telyck syne ontslaginge is geeffectueert; waerop volgen sal, door de genade Gods, dat hy
hem cortelingh totle aenvaerdinge vande kerckendienst binnen de voorsz. stede dadelyck sal
vervougen, Wy hadden gaerne gesien , dat de plaetse van Haserswoude, uyt de vvelcke hy
rm sal comen te vertrecken, hadde mogen voorsien worden met eenich student op de uni-
versiteyt alhier, om alsoe niet genootsaect te worden Uwe Ed. Mog. moeyelyck te valien,
ende denselven eenich vredelievende ende moderaet persoon uyt hare provincte (daer se em-
mers soewel als hier van noode syn) in contreschange te moeten onthalen: hebbenxle tot dien
eynde dien van Haserswoude voorgeslagen, ende aldaer laten hooren Bartholomeum Provostium,
een jongman van sonderlinge geleertheyt ende godlsalicheyt, aen wiens gaven de inwoonders
wel goet genoegen hadden, maer, aengesien, dat se verstonden, dat hy seer geleert was ende
specialyck, dat hy oock de Fransche sprake conde, ende mitsdien sorchden, dat hy henluyden
weder onlancx mochte werden onthaelt, soe en hebbense tot syne beroepinge niet ver-
staen 5 te min, nadiense geen eenloopich, maer een getrout persoon begeerden. T' welcke
d'oorsake is, dat wy d'oogen hebben geslagen opden persoone Johannis Schoteni, predicant
tot Segvelt, ende Uwer Ed. Mog. hebben moeten importuneren, om denselven, tot dienst
der kercke van Haserswoude voorsz. t'ontslaen; bet welcke Uwe Ed. Mog. oock goedertie-
rentlyck hebben geconsenteert, waervan wy deselve, met presentatie van alle mogelycke
dienst, eerbiedentlyck danck seggen. Alsoe nu de voorsz. Provostius den cours van syne
studio, ordentlyck ende geluckelyck voltrocken hebbende, het schade soude syn, dathylan-
ger op de universileyt ledich soude blyven gaen 5 ende hy een persoon is, bequaem, om in
33
|
|||
|
■
|
|||||
|
256
beyde talen te leeren, dewelcke oversulcx in eenich dorp naeby Uwer Ed, Mog. stadt van
Wtrecht soude mogen werden gebruyct, ende met eenen somwylen by exercitie tot verlich- tinge, ofte by noot van sieckte ofte afwesen, tot vervullinge vande dienst D. Niellii int Fran- cois leeren: soe hebben wy de vrymoedicheyt genomen, om denselvigen Uwer Ed. Mog. voor te slaen,ende te recommanderen , met versoecking, dat, soe verre deselve goetvinden, synen dienst te gebruycken, deselve haer syner, mits 1ml pc vande goddelycke genade, niet alleene niet sullen hebben te wandancken, maer grootelyck te beloven. Wy wilien Uwe Ed. Mog. hertgrondelyck gebeden hebben, dese onse vrymoedicheyt ons int goede aff te nemen, als hercouiende uyt innerlycke affectie tegens Uwe Ed. Mog. stadt van Wtrecht; welcker gemeente by voorvallende gelegentheyt daerdeur, onses erachtens, soude connen werden gedient. Wy buygen onse knyen voor den alderoppersten Godt, heerscher over hemel ende aerde, hem uyt gront onses herten supplicierende, dat hy Uwe Ed, Mog. Edele, wyse, voorsienige, seer vermogende heeren, myn heeren, met den geest der wys-
lieyt, cloeckmoedicheyt, ende syne goddelycke vreese meer ende meer wille bywoonen, ende derselvcr genadenrycke regieringe wille voorspoedigen in vele gelucksalicheyt ende vrede. Tot Leyden, desen 1. May 1615, stylo loot.
Uwe Ed. Mog gantsch bereyde dienaren,
Adrianus vanden Rorre, Simon Episcopius,
Predicant tot Leyden* S. S. Tkeol. Professor*
Opschr.: Edcle etc. heeren, myn heeren de gedeput.
statcn der provincie van Utrecht. II.
Monsieur.
A cause du long'dilay, et retardement extraordinaire du messager, j'ai este contraint de
discontinuer aussi mon debvoir. Et comme il y a plus d'un an quil a tarde de venir; il y a de mesme, autant de temps de mon silence et intermission de lettres. Or pour reparer ce default et le suppler, je nay pas voulu mancquer (estant ledict messager sur son depart) de vous mander ce que e'est passe icy depuis mes dernieres, dont le plus remarquable est l'assemblee des estats generaux, esquels apres diverses et maintes conventions sont este reso- luz, demandez, et en partie par sa Mnjeste accordes, certains articles, desquels je vous envoye un cahier imprirae, avec une representation en taille douce, de Tordre observee en la seance et placement des princes et signeurs. Sur le departement des estats trespassa la serenissime Royne Marguerite, duchesse de Valois, contesse de Senlis, petite fille du grand Roy Francois premier, fille du Roy Henri second, soeur de trois Roys, et la seule restee de la race et sang de Valois. Son corps et visage represente en cire, couronne et vestu en habillemens Royaux , fust colloquee sur un liet de parade en la sale de son hostel, fort richement orne de draps d'or, broddes avec les armes et escussons entieres de France. A Tentour du lict estoient assis les quatres hei-aults de la couronne, avec toute la noblesse de sa court habilliez en dueil. Le xrai d'Avril passe, le Roy estant habille d'une robbe royale de pourpre, assistc cle la
Royne sa mere, madame de France sa soeur et monsieur d'Anjou son frere, vestuz de rob- bes noires, visita ledict lict de parade exercant les ceremonies solemnelles et usitees es exse- ques des Roys. II furent a mesme temps) present aupres du Roy Monsieur le chancelier, |
|||||
|
257
|
|||||
|
avec messieurs du conseil d'estat, a scavoir monsieur de Villeroy, monsieur de Chasteau-
neufF, monsieur de Pontcarre, monsieur de Thou, monsieur de Vicq, monsieur Janin. Le jour de devant y estoyent les princesses du sang, habillez en dueil madame la prin-
cesse de Conde, madame la princesse de Conty, madame la contesse de Soissons,et madame la duchesse de Montpensier. Apres que les jours des ceremonies esloient finies, son corps fust depose en une siene chapelle Las tic pres de sa court, et diet on que la sera garde jusques a son enterrement a Sainct Denis. Depuis le depart des estats on parle fort de la guerre du due de Savoye au Milannois,
contre le Roy d'Espagne son beau frere, et court le bruit, que le due, ayant bataille , a perdu un grand nombre de ses gens, de sorte qu'il a este contrainct de demander secours au Roy de France, lequel ne luy a este non seulement refuse, mais aussy par edict du Roy publie par toutte la France, et expressement defendu a touts ses subjects, de quelle qualite qu'il soyent, de luy prester ayde ou secours en sorte quelconque, sur peine de la vie et confiscations des biens. On diet aussi, que ledict due en ceste siene necessite, a este fort supporte et soulage de la ville et republicque de Geneve, tant en armes et munitions, qu'en bleds et vivres, dont il se sent tellement oblige, qu'il est resolu (comme on diet), de permettre en touttes ses terres et jurisdictions la diversite d'exercice de la religion. Touchant le mariage de sa Majeste avec l'infante d'Espagne et rcciproquement du prince
d'Espagne avec madame de France; la Royne mere du Roy le presse fort, et faict de grands preparatifs pour e'est effect. Mais je voy et entends journelement avec admiration la vo- lonte et aflection des Francois, grands et petits, tant alteree et alienee de la nation Espa- gnolle, que7 je ne puis croire facilement, que ces nopces se facent bien tost. Voyla que e'est passe de plus notable depuis mes dei'nieres, jadioustant, que le xxii*
d'Aoust de Tan passe on eriga une statue equestre du feu Roy Henri IV, au milieu du pont neufF, sur un piedestal fort esleue. L'ouvrage est de bronze et de la main du plus excel- lent sculpteur de nostre siecle , Johannis de Bologne Belgcc f AcadeiniciFlorenlini. Ce chef d'oeuvre peze vingt et huict mille livres et est neantmoins cruece, mais d'un admirable gran* deur et haulteur, de sorte qu'on le puelt accomparer au cheval Troyen. Je vous envoye un copie imprimee, laquelle est fort bien representee, excepte la face du Roy, en quoy le maistre s'est de beaucoup oublie. Je vous envoye aussi quelques pourtraits de mon feu oncle, le general Foeck, lesquelles un mien extreme desir et aflection de tesmoigner a tous, 1'obligation, que je luy ay, xn'ont faict inventer et figurer moymesmes, et exprimer sur un papier, sa face imprimee en mon ame et esprit; a la mienne volunte, que le graveur eust aussi bien suivy la modelle et desseing comme je le luy avois donne; je demeurerois plus content, et les spectateurs 1'admirei'oient peult estre davantage, pour voire represent^, par la seule imagination, apres tant d'annees et intervalles, chose si semblable, comme est le pre- mier desseing et crayon, que jay faict. Cependant je vous prierais de prendre ce mien labeur en bonne part, et durant mon absence me faire sentir vostre bienveullence et faveur, si par aventure l'exigence le requiert, Sur ce me recommendant treshumblement a voz bonnes graces, Monsieur 5 je prie l'Eternel de vous maintenir en les sienes.
De Paris, ce 19. de May, 1615. Vostre tres humble serviteur,
J. de Witt.
Opschr.: A Monsieur Gilles de Ledenberch, secretaire de
Messeigneurs, Messeigneurs des Elats d'Ulrecht, a Utrecht. 33*
|
|||||
|
258
|
|||||||
|
III.
Myn Heere.
Nae myn wedercompste alhier inden Haghe, is myn vande heeren vande rekencamer des graeffschaps van Hollandt het advoy ofte placet vande heren staten van Hollant, belangende het provisionele tractaet, roerende enighe landen ofte gronden, die de abdye van Oestbroeek hadde leggen inden lande van Altena, toegesonden , doch met adderen als oock veranderen van enyghe woorden, dan, nae myns oerdeel, meyne van cleyne impoi'tantien te wesen, die by bun Ed. Mo. in concept by Uvver Ed. myn mede gegeven, verandert syn, gelyck Uwer E. naeder uit betselve, aat bier beneffens die instrumenten van advoy gaen, suit cunnen verstaen. Ick sal eerstdaghe bet een instrument, nae dattet by de Ed. Mo. heeren staten van Utrecht geadvoyeert ende in gelycke forme gedepescheert sal wesen, te rugge verwach- ten, omme by myn aen de heeren vande rekencamer oock gelevert te worden. Ick bedancke Uwer E. vande advertentie vanden derden deses, aen myn gedaen, van hetghene myn heer van Zuylen tot Amstelredam wedervaren is, belangende het saiseren van Dirck Canter, 't welck ick enighe goede heeren ende vrienden gecommuniceert hebben, die daerinne een goet behagen gehadt hebben. Ick hebbe geprocureert, dattet van goeder handt by maniere van een advys aen sommighe heeren vande gedeputeerde staten van Vrieslandt geadviseert sal worden; net mach helpen, soe veel als can. Dese bygaende missive vanden heer ambas* sadeur, den heer van Langerack, aen Uwer E. addresserende, is myn ter handt gestelt, die ick bier beneffens seynde. Hier is van syn Ed. oock een packet aengecomen, maer alsoe het opschrift aen den heer Oldenbarneveldt houdt, is syn Ed. toegesonden, oversulcx niet ge- opent; dan ick vermoede, dat het gelyk advertentie wesen sal. Ende voor dese tyt ander niet hebbende, sal ick, Myn heere, dese sluyten, ende Godt bidden, etc. Vuyt 'sGravenh., den 8. Juny, 1615, Uwer E. geafFectioneerde,
Justus van Rysekbukch.
Oj>schr.: Aen myn heer etc. Ledenberch, secret, vande Ed. Mo. heren staten 'slants van Ulrecht etc. tol Utrecht oft Amcrsfoort. R\ ix Juny 1615. Met een dose.
|
|||||||
|
Myn Heere.
Eenige daegen geleden heeft Syne Excell. my by sich geroepen, ende aengedient, dat die
heere secretaris Hnygens van mening was zeeckere requeste te presenteren aende Mog. heeren staten van Utrecbt, voor zynen soon Constantin, omme van hare Ed. Mog. te impetreren een vande vacerende commandeurscbappen aldaer; hebbende oock tot dien eynde vande zelve Syne Excell. versocht ende verworven brieven van recommandatie, die Syne Excell. vertrouden dat wat goels voorde zelven Huygens opereren souden. Evenwell ende tot meer- der bevorderinge deser saeckc, badde dezelve Syne Excell., goedt gevonden van my te be- geeren, dat indien ick by yemandt vande heeren aldaer yet vermochte (gelyck hy seyde te meynen, jae), dat ick deselve saecke aen die selve heren mede wilde recommanderen, alsoe nyet alleen den voorsz. Huygens, maer oock hem, te weten Syne Excell. vrieutschap, daer aen geschieden soude. Ick antwoorde well te weten, dat Syne Excell. crediet, auchorkeyt ende billick respect byde heeren van Utrecht alle soe groot was, dat t'gering faveur, dat ick by yemandt vande heeren aldaer mogte hebben, hier toe onnodich was: nyettemin alsoe |
|||||||
|
|
|||||||
|
259
ick Syne Excel], ootmoedich dienaer ende de voorsz. Huygens my een goede heer ende vrient
was, wilde ick Syne Excell. gaerne gehoorsamen ende denselven Huygens in dese vrientschap bewisen. Ick merckte seer,wel dat dit Syne Excell. ernst ende aengenaem was, hebbe der- halvea nyet connen noch willen naelaten, U E. hyer van te adverteren, ende te bidden dat U E. gelieve dese saecke in behoorlicke achtlngc te nemen. Ick will U E oeck nvet verber- gen, dat Syne Excel!, den voorn. Huygens d'eene tydt gevraecht heeft, off haere Ed. Bf. dit cock doen souden, d'andere, off liet all gedaen w.is, nieynende dat de requeste all ge- presenteert ende ordre daer op gegeven was: daer can U E. wt affnemen, dat Syne Excell. dese saecke in achtingc heeft. Meer en will ick hyer by niet doen, anders dan dat, indien hare Ed. Mog. soedanige plaetsche willen voorsien met luyden, die bequaem zyn, om ter syner tydt goede diensten te doen, dat ick dese jongman kenne voor een vande apparenste, die ick weet. Hyermede will ick U E. etc* In *s Gravenhaghe, desen 10. Juny, 1615. Uvver E. dienstwillige,
J. Wtepjbogaert.
Opschr.: Eremfcste etc. beer, myn heer Gillis van Ledenberch ,
seer, vande Ed. M. heereu staien van Utrecht. |
|||||||
|
Myn Heere.
Op Saterdach verleden hebben Syn Excell. ende de heeren van den raet van state in de
vergaderinge vande Ho. Mo. heeren staten generael gecompareert, te kennen gevende, dat Syn Excell. acht ofte tien daghen aen den anderen continueerende van diverse oorden, als Duylslant, Colen ende Bruyssel, seeckei*e advertentie becomen heeft, dat den Keyser in syn eedt ende dienst neempt alle het Spaing, ende ertshertoch. crichsvolck » omme benevens het syne d'oorloghe te voeren inde landen van Cleve, Gulick e/c, ende dat hy genoechsaem alles tot Colen soude gereet hebben, omme de vesting Gulick te belegeren, dat mede de trefftlycker burgers van Wesel, alhier in de goede steden van Hollant soeken huysen te huyren, omme de haren, (als wesende buten hoope van het voitrecken tot het Xantensche tractaet ende mede d'oorloge vresende) binnen Wesel te verlaten. Is oversulex met advis ende ten overstaen van Syn Excell. ende den raet van state geresolveert, dat Syn Excell. datelyck sal patenten seynden ende doen marcheren de garnisoenen (te velde gedestineert), leggende in Zeelant, Vlaenderen ende daer omtrent, mitsgaders in Vrieslandt, stadt Gro- ningen ende Ommelanden, ende die by provisie te logeren op de stromen vanden Ysel, Wael ende Maese; tot welcken eynde by hare Ho. Mo. oock gheschreven wordl aende pro- vincien van Zeelant, Vrieslant ende stadt Groningen , ende Ommelanden , omme gheen dif- ficulteyt te maecken derselver te laten volgen, Syn Excell. en soude niet gheerne door Ian- saeme te velde te gaen, des viands saecke avantage laten gewinnen, als hy het verleden jaer gewonnen heeft. Ick en sal niet versuymen, Syn Excell., alst lyt is, ten hoochsten ende met ernst te recommanderen de verseeckerheyt der stadt Utrecht, Oock is hier geresol- veert, dat men de aenbestade werken, dienende tot fortiflcatien vande steden Emmerick ende Rees, sal verdubbelen, ende omme hetselve te voitrecken, reysen twee heeren uyt den raedt van state derwaerts, als de heeren Goch ende De Lange. Vuyt Savoyen offte vande belegeringe vande stadt Asti en is hier niets sekers, dan wordt gevreest, by soo verre d'oor- loge aldaer comt te eyndighen, dattet geheel crisvolck van daer op Duytslant ende tegens ons gebruyckt sal worden, omme voorts die beslote papistighe ligue in't werck te stellen. Ick |
|||||||
|
260
sal met naelaten, soe liaest hier eyts seeckers van daer compt, terstont advertentie te doen.
Hier syn ach (!) gecommitteerden vande staten vande stadt Groningen ende Ommelanden aengecomen, versoekende aen hun Ho* Mo. drie puncten, als niet te bctalen ofte ten min- sten moderatie in hun quote in de schuld van Engelant, dat de schansen leggende op hun territoir met generaliteyt garnisoen beset, ende by hun Ed. Mo. de generale middelen al- daer, verpacht ende oock geprofyteert mogen worden, ten derden, redres ofte moderatie op de licenten ende convoyen van enige waren, gaende over assche, als boter, kaas, coorn, ossen ende peerden ; syn versocht alles by geschrifte over te leveren, 't welck aengenomen is te doen. De missive vanden heer ambassadeur, den heer van Langerac, daeraff ick in myne voryghe mentie gemaeckt hebbe, is ten lesten op geopend, daervan die copie met een copie vanden orateur Haga hier beneffens gaen. Hiermede sal ic myn seer dienstelyck gebieden inde goede grade van alle onse heeren ende uwer F. ende den A. I mogen de bidden, Mynheere, derselven Uwer E. met syne lieve huysvrou ende kinderen te sparen in langdurich, voorspoedich ende gelucksalich leven. Vuyt 'sGravenhaghe, den 12* Juny, 1615.
Uwer E. geheel geaffectionneerde,
JUSTUS VAN RTSKNBURCH.
Opsckr.: Aen myn heer Gillis de Ledenberch, seer, vande Ed. Mo. heeren staien *s Jants van Utrecht. VI.
Myn Heer.
Uwer E. missive vanden 15. deser tot Amersfoort geschreven, met het geteyckent ende
gesegelt contract, raeckende de abdye van Oostbroeck, is myn wel behandicht, ende hebbe hetselve an de heren vande rekenearner der graefelyckheyt van llollant overgelevert, die daer aen contentement nemen. Voorts, myn heere, net soude myn wille wel geweest syn, met brengresse deses, myn huysvrouw, thuis te comen, dan alsoe den aenstaende weecke op toecomend Maendach, wesen sal de tour vande provintie van Utrecht te presideren, oock mede, dat de heeren staten van Uollant op den selven lyt, als den 6. July stilo novo een landtdach uytgeschreven hebben, hebbe myn compete noch voor tien off twaclff daghen uyt- gestelt, uyt oorsaecke dat ick van meyninge ben, met den heer Oldenbarnevelt te spreken op de redemtie vanden Beer, die de stadt Utrecht jaerlycx in gebruyck is alhier te seynden , soe haest syn E. aengecomen sal wesen, die op mergen verwacht wordt, ende by soe verre syn E. het geraden vindt, dieselve redemptie aen dp heeren staten van Hollant by dese ge- legenheyt te versoecken, sal daeraff terstont myn mqdebroeder, den here burgermecster de Goyer verwittighen, opdat enighe heeren gedeputeerden tot denselvea fine (by soe verre het de heeren vande magistraet aldaer goetvinden) wel geinsinueert ende met behoorlycke brieven van recommandatie ende credentie versien, hier gesonden mogen worden ende het- selve te versoeken, opdat die spotelycheyt, die van jaer tot jaer vermeerdert, eens mach in vergeten gestelt worden. Uyt Savoyen en is hier niet anders, dat voor seker gehouden wordt, dan Uwer E. uyt de
copye vande missive by den heer ambassadeur, den here van Langerack, uyt Parys op den 20. Juny geschreven , suit kunnen verstaen, die hier beneffens gaet met de copie vanden brief, die de bewinthebbezs van Oostindye aen den heer ambassadeur Caron gesonden heb- |
||||
|
261
|
|||||
|
ben, daerafF ick voor dese als over enige daghen mentie van gemaeckt hebbe, daerinne de
geheele saecke verhaelt wordt, hetghene met d'Engelschen, hier ter tyt wesende, getracteert is. Hier mede, myn heer, gebiede ick my etc. 9s Gravenhaghe, den 21. Juny, 1615.
Uwer E. geheel geaffectioneerde,
De heer van Sulesteyn en is hier noch niet aengecotnen. Justus VAX Rysbnburch.
Opschr.: Aen myn heer etc. Ledenherch, secretaris vande
stalen van Ulrechl etc., tot Utrecht. VII.
Myn Here. De here van Oldenbarnevelt heeft op gisteren een gedeelte van een missive hy den am-
bassadeur Garon aen syn E. geschreven, in de vergaderinge gecommuniceert, inhoudende, dat de gevangen grave van Sommerset continuelyck correspondence gehouden heeft met den ambassedeur van Spanien, residerende in Engelant, heni ontdeckende alle ?t gene by syn Majesteyt ende syns Majesteyts raedt besloten was, als mede gedaen heeft in syn leven de overleden grave van Noorthampton, denwelcken oock een pape geworden was, dat den am- bassadeur van Spaingnen, residerende in Engelant, eerstdaechs met mitsnuegen van daer vertrecken sal, dat syn Majesteyt aen een van syn secretarissen bevolen heeft, den chevalier Digby residerende voor syn Majesteyt van Groot Britannic in Spainnien te bescbryven, in Engelant te comen, ende oock niet van meyninge is, weder een ander aldaer te synden. Men meynt, datter noch meerder vuylicheyt ontdeckt sal worden , ende sulcx tot onse kennisse gecomen synde, sullen niet nalaten Uwer E. t'adverteren. Helgeen hier voor dese tyt is vuyt Vranckryck, sal Uwer E. uyt desen bygaende copie vanden heer van Langerack cun- nen verstaen. Ende op dit mael anders niet hebbende, sullen Godt bidden, Myn heer, Uwer E. etc* Vuyt Graven (!) den 14. Decembris, anno 1615.
Uwer E. geafFectioneerde,
JOHAN VAN RfiNKSSE. JUSTUS VAN RrSENBURCH.
Opschr.; Aen myn heer etc. Lcdenberch, secretaris
vande E. M. heeren stalen van Utrecht. , Ra. xv. Decemb. VIII.
Myn Heere.
Vuyt onse advertentie vanden 18. deses heeft Uwer Ed. verstaen , dat de opgehoude de-
putatie op Leeuwaerden, by haer Ho. Mo. (doch met pluralileit van slemmen) weder goet gevonden is, voortganc te hebben , gelyck hetselve de heeren Bieseman ende Moersbergen aengeschreven is. De oorsaecken sullen Uwer E. int breet cunnen afmeten vuyt de stucken, hierby gaende, als vuyt de copien vande missiven, by syn Gen. graef Willem, stadthouder etc. j de gedeputeerde staten, den hove provinciael van Vrieslant, aen haer Ho. Mo. geschre- ven, die tsamen wel duidelyck hun voornemen ende dessyn int veranderen vanden tegen- woordighe magistraet te kennen geven, al hoewel de missive van syn Gen. alleenlyck met syn Gen. cachet gecacheteert ende niet geteyckent en was, over 't welck wel eenighe bedenckin- ghe genomen is, als Uwer E. uyt de rescriptie naeder suit cunnen verstaen; de copie vande tegenwoordighe magistraet vanden 9. deses, oock aen haer Ho, Mo, geschreven, alwaer seer |
|||||
|
262
|
|||||
|
ernstelick versocht wordt, Let seynden vande gedeputeerde derwaerts, in conformite vande
voorige resolutie, ten overstaen vanden raet van state by haer Ho. Mo, genomen, gaet hier mede beneffens, mette rescriptie aen een yeder, die tsamen byden heer Oldenbarnevelt, naer dat syn Ed. daertoe versocht was, innegestelt syn, ende in de voile vergaderinge gelesen ende oock met pluraliteit van stemraen goetgevonden is 80 te seynden, als oock gedaen is, die wy geraedtsaem gevonden hebben tsamen over te seynden, overmits de geheele saecke met goede redenen ende resonnantien(I), daerinne verhaelt wordt, oock dattet by voorvallende occurrentien in onse provintien le passe soude connen comen. Evenwel wordt bier van verstandighen gevreest, dat voor't ontfanghen van dese brieven, ende het aencomen vande gedeputeerden aldaer bet voorgenomen dessyn tegens de tegenwoordighc magistraet int werck gestelt sal wesen, vuyt oorsaecke, dat de heeren Donia ende Oosterzee, die tot dese saecke van syn Ge- nade, de gedeputeerde staten, den bove provinciael van Vrieslant alhier gecommitteert wa- ren, inder nacbt met haesticbeyt, soe haest syl. de genomen resolutie verstaen hadden, nae Vrieslant vertrocken syn , sonder aen yemant verloff te nemen. Hier gaen nocl* beneffens twe missiven vande gecommitteerjlen tot Brunswyck, den enen vanden derden, den anderen vanden vjffden, met de rescriptie aen de voorscr. gecommitteerdcn, daer toe wy ons ge- dragen. Vuyt Engelant heeft den beer van Oldenbarnevelt, vanden elften deses, vanden ambassadeur Caron advys becomen , dat den gevangenen grave van Sommerset in den toorn geexamineert is, ende dat tegens hem byde pairs van 't ryck, opten negensten January toe- comende gesententieert s,al worden, Hetgene uyt Vranckryck hier tegenwoordich is, sal Uwer E. uyt dese bygaende copie vanden heer van Jjangerae missive connen verstaen , ende voor ditrnael anders niet hebbende, sullen wy etc. i Vuyt 'sGravenh., den 21. Dec, 1615. Uwer E« geaffectioneerde,
* JOHAN VAN RkNESSE. JUSTUS VAN RlSENBUKCIJ.
Opschr.: Myn heer etc, Ledenberch, secret, vande E. M.
heren slalen '& lanls dan Utrecht, tot Utrecht. R\ xxii. Dec, 1615. IX.
Myn Heere.
Den beer Caron heeft anden here Oldenbarnevelt geadviseert, dat Syn Maj1 van Groot-
brittanien door den heeren Fenton ende Winwood bewegenis, te consenteren inde redemptie vande oude scbulden, met overlqveringe der cautionaiie steden ende forten , dat oock de twee voorsz. heeren door last van Syne Maj* een eysscb van dartich hondert duysent gulden gedaen hebben, te betalen byn. jaers, te weten het derden deel gereet, nadat de plaetsen overgelevert sullen wesen, ende de andere twe deelen van halft jaer tot balft jaer daernae volgende. Haer Ho. Mo. hebben op dit advis gecommitteert ende geauctoriseert Syn Excell. ende uyt yder provincie een, onime dese saecke ten meesten profyte vanden lande te mcgen handelen , daertoe ic van wegen onse provincie gebruyckt worde. Ende hebben, nae dat wy tot drie reysen met Syn Excell. vergadert ende geadviseert hebben , den heer Caron ge- autoriseert te mogen handelen opde voorschreven terminen ende conditien, op 16, 17, 18, 19, ten vuyltersten op tvvyntich hondert duysent gulden, ofFte op 14, 15, 16, 17, ten vuytersten op achtthien hondert duysent gulden gereet, ende daer en boven hondert duy- sent gulden voor een vereeringe, die daertoe gebruyckt worden, ende goede officien sullen doen, met presentatie van souffisante borgen te stellen bynnen Londen, te betaelen nae vier, vyff of ses weken als de plaetsen in handen van Ijaer llo- Mo. gelevert sullen wesen. Men |
|||||
|
2G3
|
|||||
|
sal op middelen nader consulteren, als men vanden heer Garon antwoordt becomen sal
hebben, doch nae ic hoore, sal het meestendeel moeten comen uyt de provincien. Ick sal blyde wesen, als het voltrocken ende de steden in bewaringe van haer Ho. Mo. gestelt sullen wesen. Syn Excellentie vreest, dattet omgestoten sal worden, anderen verhopen neen, vuyt oersake Syn Maj1 grootelyck gelt van doen heeft t ende meer andere consideration , die ick reservere Uwer E. mondelyck te rapporteren. Ick sal dese hiermede eyndighen, ende bli- ven, myn heere, Den lesten Decembris anno 1615, Uwer E" §eaffectioneerde,
uyt 's Gravenh. tibi soli. JusTtTS VAN RtSENBURCH.
Opschr,; Aen myn heer, myn heer Ledenberch, secret,
vande Ed. Mo. heeren staten van Utrecht. X.
Myn Heere.
By myne leste hebbe ick Uwer E., nevens copien vande brieven vanden heere ambassadeur
Langerack gesonden, de poincten by den heere prince van Conde aen de heeren Go. com- missarissen overgelevert t ende soo den heere gewesen ambassadeur Aerssen nevens deselve poincten toegesonden syn d'antwoorde vande voorsz. heeren Co. commissarissen opte selve poincten, hebbe ick UweE. de copie van deselve antwoorden hier nevens vyel willen senden, daer uyt Uwer E. sal connen sien, hoe nae deselve partien als doen waeren ; vande saecke hebbe ick voorder nyet vernomen. Wat de commandeur Pithan vande saeken van Aaken, ende de lichtinge vande ertshertoghe is schryvende, sal Uwer E. uyte gevoechde copye van synen brief gelieven te vernemen. Men begint deur de compste vanden heere advocaet van Hollant ende d'aenwesen van de heeren Feyt ende Magnus weder vergaderinge te houden, Myn gebiedende zeer dienstelyck in Uwer E. ende der t'samentlyke heeren goede gratie ,
bidde Godt almachtich, myn heere etc* Uyt den Haghe, den 28 Meert 1616, Uwer E. ootm. ende getr. dienaer,
stilo novo. D> Tresel. 1616.
Opschr,: Aen myn heer etc* Ledenberch, secretaris
vande E. M. heeren staten van Utrechi. XI.
Op het heftich aenhouden vanden heer ambassadeur Carleton, om te hebben schriftelyck
aentwoordt op syn gedane propositie, die UE. door Tresel is toegesonden, is naelangeais- puten onder de gecommitteerden vande provincien dese bygaende antwoordt gearresteert ende syn E. ter handen gestelt, daeraff Uwer E. geen copien sal ghelieven uyt te geven, alsoe ge- resolveert is secreet te houden ende voor yder provincie maer een copie te laten volgen. Het afcoopen vande schulden ende het restitueren vande cautionaire steden, is by den raet van syn Maj1 in Engelant seer gedifficulteert, doch men verhoopt noch tot een goeteynde te geraecken, dan costelycker dan men wel gemeynt hadde, ende Syn Maj1 bewilligt heeft, daertoe de vorige gecommitteerden , op nyeuws beneffens Syn Excel], gecommitteert ende ge- anthoriseert syn, die eerstdaghe daerop besoigneren sullen. Ick sal van harten verblyt syn , als het met svn voile leden ten efiecte gebrocht sal wesen, 34
|
|||||
|
264
Prins Henrick heeft hun Ho. Mo. doen aendienen, dat hy met goetvynden van syn vrou
moeder ende here breeders bun tea huwelyck sonde begevea met de outste dochter vanden lantgrave van Hessen, by soe verre hun Ho. Mo. het zelfde geliefde te consenteren, hetwelck eenpariglyk goetgevondeu is ende uyt yder provincie een gecommitteert, otn zyn Excell. mit zyn vrou moeder op dit aengegaengen huuwelyck te congratuleeren ende geluck toe te wen- schen, dan op de vereerynghe en is noch nyet finalyck geresolveert , maer is by de heren van Hollant voorgeslagen, dat men tot vervallinge vande bruelofscosten ende het overbrenghen vande bruyt, by dese vergaderinghe soude vereeren met de somme van hondert duysent gulden, ende dat yder provincie wat permanent soude geven, sulcx als yder goet vynden souden, verclaerden noch dat syluyden by hare principalen verhoopten te weghe te bren- ghen, dat de heren staten van Hollant een vereeringhe sullen doen van 12,000 guld jaer- lycx voor zyn Excell. syn toecomende princesse ende hun descendenten , maer dat het niet by gebrecke van descendenten op hun vrinden erven soude, maer vvederkeeren aen het lant van Hollant, hetwelck alle de andere gecommitteerde vande provincien aengenomen hebben , hun principalen te adverteren, omme consent te becomen , gelyck wy door dese mede syn doende, dan ons dunckt, onder correctie, als onse heeren by provisie consenteren hun quote in de 100,000 gulden, dat het andere nog wel wat uytgestelt can worden. Doch wy sullen hun Ed. Mo. geliefte verwachten. Den here van Braeckel heeft hier voor synen outstcn soon doen vorderen aen den here
tresorier de Bye, syn rekening, ende heeft oock versocht by requeste aen hare Ho. Mo. sur- rogate vande overlcden commissarissen, die geweest es den ontfanger Doublet ende den com- mis vander Does, ende is by hun Ho. Mo. gesurrogeert den raetsheer Cromvliet; den here van Matenesse heeft my geseyt, dat den here van Brakel selver dese somer alhier inden Haghe sal comen resideren, omme syn rekeninghe ten vuyteynde te vervolgen, 't welck ick goet gevonden hebbe UE. te adverteren. Hetgeene hier uyt Vranckryck aengecomen is, sal Uwer E. uyt dese bygaende copie vanden
14. by den here van Langerack, uyt Tours geschreven, cunnen verstaen. Dan hier syn noch coopmansbrieven uyt Rochelle vanden 19. deses gecomen, die seggen, dat de vrede gesloten soude wesen. Soe het waer is, sal haest geadverteert worden. Op dit mael gheen ander advertentie hebbende etc. Vuyt 's Gravenhage, den 21. April, 1616. Uwer E. geafFectioneerde ,
JOHAN VAN RENESSE. JUSTUS VAN RYSENBURCH.
Myn heere. Den antwoordt opte propositie vanden ambassadeur Carleton, daeraff in't be-
ginsel van myn missive gesproken werdt, en gaet voor dit mael hier niet beneffens, uyt oor- sake die niet gereet conde worden, dan salse hier nae overseynden, die oock wel dient be- waert, alsoe se met een goede penne innegestelt is, maer wat smaecke die hebben sal in Engelant, sal den tyt medebrengen. Opschr.: Aen myn heer etc. Ledenberch, secretaris vande E. M. heren slaien v. Utrecht, etc. R*. 23. Apr. 4616.
XII.
-
Die Siaien Generael der vereenichde Nederlanden.
Edele Gestrenge etc, Wy seynden u neffens deze copie van die stucken, dienende opte
clachten, aen ons gecommen, van ?t gene vande schepen van onze groote visseherie in zee, |
||||
|
265
van wegen zyne Majesteyt ende den hartoch van Lennocx is ofgenomen j ende gevordert we-
sende een ongehoorde ende onlyebaere nyewicheyt, strydende jegens de vobrgaende tractaten, ende als sulcx syne Maj. ofte des hertogen van Lennocx meeninge waren geweest, en souden wy nyet cunnen geloven, dat uwe brieven daer tee souden zyn begeert geweest, ofte dat ghy tot sulcken ongehoorden prejudiciabelen ende onleyebare saecken , eenighe brieven van ad- dresse soude hebben willen geven, ende suit daerotnme syne Excell. met ernst dezc zaecke verthonen ende by alle doenlycke middelen arbeyden, omme van hem te vercryghen een schriftelycke verclaringe by opene acte, ofte een missive aen ons, inhoudende, dat deze of- genomen ende ofgeeyschte penningen ofte harinck, jegens ofte boven zynen last offghenomen ofte ofgeeyscht syn , ende dat voor het toecomende sulcx nyet meer gedaen ofte daer jegens goede ordre gestelt sal worden, ende suit ons by alle mogelycke diligentie adverteren, van't gene ghy suit hebben gevordert, alsoe ons deze saecken ten allerhoochsten ter harte gaet, ende daervan by alle middelen redres begeeren te vorderen ; hiervan is oock alreets aen onze scheepen van oorloge geschreven, by de voorsz. visscherie synde, dat zy nyet toe en sullen laten, dat de harinck- ofte vischvangers yet betaelen, voor thol ofte excys, nochte oock heme naemen vande schepenen laten aenteyckenen, waennede wy u in Godes bewaringhe bevelen. Uyt den Hage, den 27. Augusta, 1616. Opsckr.: Aen den heere Caron. (Naar ^ku koP®'
XIII.
Myn Heere. Omme nyet achter te laeten soe veel in my is, Uwer E. te advyseeren , van't geene tot
myne kennisse kompt, hebbe ick goet gevonden Uwer E. te senden copie vanden brief, die opte advysen uyter zee aen den heere ambassadeur Caron gescreven is, ingestelt by den heere advocaet van Hollandt, in die quartieren, myns erachtens, noch synde, daer uyt Uwer E. sal connen sien d'ongehoorde nyeuwicheden, by de Engelschen tegen deser landen visscherye aengevangen. Vei'stae dat d'aenvangers vande voor desen geschrevene ende gepasseerde saecken tot Sevenhuysen, omme nyet te contravenieeren het geboth vande overicheyt vande deure nyet te openen, een gat bequaem in den muyr hebben gebroocken tot heuren inganck. Gisteren heeft my een goet vrient willen versekeren, van goeder handt verstaen te hebben, dat den cheurfurst van Saxen, siende de quade ende zeer vremde proceduyren desKeyzers, geresolveert hadde, hem tot de churfursten Paltz ende Brandenburg te vervuegen, waerby men meende syne Excell. oock ontboden mochte worden, om nyet alleen te beraetslagen, watter in de saecken van Gulick ende Cleef, ende derselver verseeckeringe tegen de Spaig- naerden mochte wezen te doen, maer oock hoe men de quade pracktycken vanden Spaengaert, corresj)ondeerende met den Keyzer, soe veel doenlyck, souden moegen stuyten, mitsgaders, hoe men Oostenryck, nae lange quade regieringe, eens van't keyzersdom mochte priveeren, ende een ander huys daertoe promoveeren vande gereformeerde religie, die men langs hoe meer sochte t'opprimeeren. Soo deze tydingen waer syn, al en waert maer *t miscontente- ment, dat den hoochgemelten churfurst van Saxen tegen den Keyzer heeft, ende zyne vou- ginge tot de churfursten Paltz ende Brandenbnrg wraere een grote saecke; den tyt sal't leeren. Myne sieckte aengaende, sy gisteren gelaeten, hebbe den voorleden uacht taraelyck wel ge- rust, maer in vier nachten te vooren nyet een oge toe gehadt. My dunckende, dat alle saecken haer nyet qualyck beginnen te disponeeren, daeraf den Heere gedanckt moet syn, die ick bidde, naer myne dienstige gebiedenisse etc, Uyt den Haghe, den 29. Aug. 1616. UE. ootm. ende getrouwen dienaer,
D. Treses 1616.
34*
|
|||||
|
|
|||||
|
266
|
|||||
|
Gisteren ende den verleden nacht zyn tot Schipluyden, heerlycheyt van Kunenburch,
zestien huysen ende de kercke afgebrand. 'Tgeene den hartoch van Lennocx van onze schepen heeft gevordert, is van elck schip
ses guldens, ofte die geen gelt en hadde, een tonne harinx en twaelf cabeljaauwen, met ordre nochtans nyemant te constringeeren, maer alleenlyck acte van haer hant te geven, van nyet betaelt te hebbeu, drygende daernae datse wel blyde soude wezen ten naesten het dubbelt te betaelen etc. Opschr.: Aen myn heere etc. Ledenbercli, raed ende seer.
der E. M. heeren staten van Utrecht, tot Utr. Met een mandeke, caerle ende pack.
XIV.
Edele, Erentfeste etc.
Ons voornemen was niet anders- dan metten eersten tot Utrecht te comen , nademael de
heeren staten ons belieft hebben te accommoderen met een huyssinge, voor welcke gunste wy d'selve oock meenden mondelingh te bedancken, ende UEd. in't particulier als genoechsaem auteur van dese, maer alsoe wy opt ernstich begeeren van onsen heer breeder nu eerst sul- len moeten reysen na Breda , soo sal ons voornemen van tot Utrecht te comen, vuytgestelt moeten worden tot onse wedercompste. Ondertussclien bedancken wy UEd. gansch vriende- lyck, vande affectie ende goet devoir in dese gedaen , verhoopende ?t selve te erkennen , mils welcken ons seer vriendelyck recommanderende in UEd. goede grade; bidden Godt almach- tich, UEd. te houden in syn heylige protectie. Geschreven te Buren, den 12. Sept. 1616. UEd. goetwillige vriendinne,
Maria van Nassau, Gravinne douagiere v. Hohenloe.
Opschr.: A monsieur monsieur Ledenberch , conseiller et
secretaire de messieurs les etals d'Utrecht. Ra. 14. Sept. *ei6.
XV.
By deesen sy eenen yeder kennelick, dat in den jaere naeder geboorte onses lieffs Heeren
ende Zalichmaeckers Jbesu Christi, duysent sess hondert ende sesthien, op den vierden dach der maendt Decembris, nae d'oude style, voor my Gerrit Knyff, oopenbaere notaris by den Ed. hove van Utrecht geadmitteert, ende voor den onder benoemde getuygen in eygener persoonen gecompareert ende erscbeenen syn, die eerentfeste ende achtbare Gielis van Le- denberch , secretaris vande E. Mo, heeren staten 's landts van Utrecht, ende joffr. Sara van Rysenburch, syn huysfrouwe, ons notaris ende getuygen, well bekendt, gezondt ende mach- tich, gaende staende, haerlieder reedenen, verstandt ende memorie (door Godes genade) well ende volcommelick hebbende ende gebruyckende. Ende verclaerden door krachte vanden oopene, beseegelde briefF van octroye, haer comparanten by den E. hove van Utrecht ver- leent, ende ons notaris ende getuygen biernefFens verthoont in date opten vierden Augusti hora post meridiem sexta^ des jaars duysent sess hondert ende neegen, dat sy comparan- ten , aJse de voornoemde Gielis van Ledenberch met syne selffs handt, aen handen ende ten behoeve vande voorsz. joffr. Sara van Rysenburch, syne gelieffde huysfrouwe, ende syjoffr. Sara van Rysenburch (soo lange om steedicheyts wille deeser saecke by harcn man wt syn vooch^ |
|||||
|
267
|
|||||
|
dye gelaaten wordende, dacrtoe gebruyckende die handt ende adsistentic myns notaris , als
horen gecoren voochts) aen handen ende ten behoeve van hem Gielis van Ledenberch hae- ren gelieffden man, alzoo d'een d'andere reciprocquelick, ten weedersyden over ende weeder- over, wt rechter matrimoniale gonste ende affectie gegeeven ende gemaeckt hebben, gaaven ende maeckten elcx d'anderen by deesen alien, soe syne als haere beyder ende yeder byson- ders goederen, onroerende, roerende, 'tsy soe well heerlicke als aliodiael, ende eygene, huysingen, hoff landen, sanden, renthen, actien, crediten, geldt, goudt, silver, gemundt, ongemundt, juweelen, clenoedikens, cleederen ende generalick alle andere goederen, hoe- danich ende van wat natuyre ende conditie die syn, hier binnen Utrecht, lande ende ge- stichte van dien, ende daer buyten elders, allomme waer ende tot wat plaetschen die gelee- gen ende wtstaende syn ofte sullen moegen weesen, d'welcke sy comparanten nue ter tyt hebben, naemaels noch vercrygen, ofte hen in eeniger wys ancomraen moegen, ende die eerst overlydende van haer beyden mitter doot my men ende achter hem ofte haer laeten sail, gheen van alle goederen wtgesondert nochte wtgescheyden, omme alle d'selve by de lancxstleevende van hem comparanten te hebben, behouden, besitten, genieten ende gebruj- cken in rechter lyfFtochte ende tot Iyfftochten rechte syne ofte haere lanxtleevendens leeven lanck geduyrende. Geloovende sy comparanten deese lyfFtochte, d'eene tot d'anders vermae- ninge vorders allomme te doen ende bekennen, houdende deesen nyettemin by leeven ofte sterven, als off die alderwegens gedaen ende bekendt waare, mitsgaders onweederroepelick ende sonder veranderinge hiervan te moegen doen, ten ware met beyder gesamender handts believen ende verwilliginge. Voorts verelaerden die comparanten haere will ende eernstige mey ninge te syn; ende hebben oversulcx wel uitdrukkelick ten beyden syden haeren kyn- deren ende erffgenamen respectivelick geinterdiceert ende verbooden, als sy hun interdiceren ende verbieden mirs desen, den Jancxtlevende in't alreminste in rechten ofte daer buyten te porren ofte te vorderen, tottet maeckcn ende overleveren van staet ende inventaris der goe- deren, nochte veel min tottet doen van boedeleedt, oock niet om stellen eenige borch ofte seeckerheyt voor de goederen , nemaer wiliende ende belastende den selven hunnen kynderen ende erfFgenaemen, dat zy hun tevreden sullen hebben te houen met alsodaenighe vercla- ringhe ofte staet van goederen, als die lancxtleevende alleen simpelyck onder syne off' haere handt sail believen te maecken ende leeveren, ende vorders noch anders nyett. 7T welcke voorsphreven staet, die comparanten begeerden alzoo by hunnen kynderen ende erffgenaamen achtervolcht ende naegecommen te worden, sonder eenighe contradictie. Op ende van't welcke (wettelick stipuleerende) die comparanten versochten, een off meer instrumenten in forma, die ick gegonst hebbe. Aldus gedaen t'Utrecht, ten huyse vande comparanten, staende aen de INieuwe Gracht over Sl. Jans kerckhoff, ter presentie van Joris Anthonisz., boode, ende Jan Jansz., camerdienaer, beyde vande Ed. Mo, heeren staten voorschreven, geloffweerdige getuygen, hiertoe versocht, die de minute deeses mette comparanten ende my notario in mynen protho- coll onderteyckent hebben , ten jaere, dage ende plaetsche voorsz., des naenoens ten twee ure. Ende want ick Gerrit Knyff, oopenbaare notaris voorgenoemt, metten boovenbenoemde
getuygen hierby aen ende over geweest ben, daer alien ende een yeder des voorschre- ven staet, alsoo geschieden, gelyck ick gehoort, gesien ende op alles well geleth hebbe, soo heb ick daervan dit jegenwoordich instrument met eygene handt geschreeven, ge- maeckt, met myn signature onderteyckent, ende in deser publicque forme wtgegeven,^ sonderlinge daerloe versocht synde. _, ^ _. .ata
& J G. Knyff, Not* 1616.
In dorso stont door Ledenberch eigenhandig geschreven:
Lyfftocht tusschen myn ende myne huisfr.
|
|||||
|
268
XVI.
Myn Heere.
Op Donderdach verleden hebben Syn Exellentie ende den raedt van State in haer Ho.
Mo. vergaderinge gerapporteert, dat de Gecominitteerde vande Heeren Staten van Zelant, te weten de heeren Magnus ende Joachimi, die by haer principalen geautoriseert syn op het stuck vande quote, syn gehoort, ende dat Syn Excellence ende haer Ed. meynen, dat deselve inde plaetse vande gepretendeerde van acht ende een quart int hondert, te mogen volstaen, haer Ed. niet alleen te brengen souden syn, tot acht ende een halve, maer selffs noch een vonckxgen van haer gegeven te hebben wat hooger te commen, doch alleenelyck voorde jaeren 1614, 15, 16 ende 17, sonder inde jaeren voor offte naer verschenen offte te verschynen, haer daer mede eenichsints te prejudiceren offte te verbinden, maer blyvende by haer E. voorgaende gesustineerde datmen de consenten behoort te vinden by eenparige geuieene middelen. Dat oversulcx syn Excellentie ende d'heeren vanden Raedt souden ver- staen, soo die van Zelant te brengen syn op negen, ende dat sy de payementen van En- gelant verschenen ende noch te verschinen willen betalen volgens d'vuytsprake tegens elff int hondert, datmen hun voor dese tyt daer mede mochte bevredigen, waer op by haer Ho. Mo. geresolveert is, dat d'heeren vanden raedt, die van Zelant soo verre ende soo hooge souden sien te brengen als eenichssins mogelyck is, ende dat gedaen, met syn Excellentie sulcken vuytsprake vande quote van Zeelant doen als sy sullen bevinden te behooren, ende dat de gedeputeerden vande respective provintien sullen aennemen alle goede officien by hare principalen te doen, dat deselve, de voorschreven vuytsprake sullen advoyeren. Ic neme dese saecke daer toe gebrocht synde, sal noch de meeste swaricheyt vallen, by wy het cort gesuppleert sal worden. Ic hebbe van verre verstaen, dat by die van Hollant voorgeslagen sal worden, datmen in plaetse van hondert over de provintien omme te slaen, men als dan soude maer ommeslaen seven offte acht ende negentich, ende dat het cort vant hondert, jaerlycx inde propositie, by een consent, versocht soude worden, maer myns bedunckens (gelyck oock anderen gecommitteerden vande provintien verstaen), dat het cort behoort ge- vonden te worden, by de provintien, tot wyens de neeringe ende trafyque, die de pro- vince van Zeelant verloren heeft, aengecomen is. Men spreecke oock vanden staet van oerloge te veranderen, ende dresseren ende de veerthien compaignien vande cautionaire steden als oock de ongerepartieerde over de provintien te repartieren. Ic sal nae myn ver- mogen sorge dragen, dat de drie compaignien, te weten Brunfelt, Hamelton ende Pigot, die by onse provintie buy ten den staet van oerloge tot noch toe betaelt syn, mede gerepartieert worden, doch sal hier van naeder advertentie doen als het voorgenomen sal wesen. Wat belanck de betalinge vande payementen van Engelant, wordt byde meeste provintien
(Hollant ende Zeelant vuytgenomen) verstaen, te behooren geschieden vuyt de convoyen ende licenten, emmers voor de eerste verschenen termin, die van Vrieslant sustineren het selve seer heefftich, gelyck uwer E. vuyt dese bygaende copie by de gecommitteerde van Vrieslant door last van haer principalen, aen haer Ho. Mo. over eenyghe daghen geschreven, suit cunnen vernemen. Het ghene by haer Ho. Mo. hier op geantwoordt is, gaet mede hier beneffens, daer vuyt uwer E. claerlyck suit cunnen sporen, waer op het by die van Hol- lant ende Zeelant aengeleyt is. Dan 'ten is sedert myn aencompste inde vergaderinge noch niet voorgedragen geweest, ic sal daer mede toe arbeyden, te weten dattet vuyt de convoyen ende licenten behoort betaelt te worden, soo veel myn moegelyck wesen sal, doch met ge- voegelycheyt. Het vuytstellen van te liquideren tot nae het aenstaende hoochtyt van kersmisse, verhoope
dat sonder eenich offensien offte naedencken by den raedt van state aengenomen sal worden. |
||||
|
*
|
|||||
|
269
Het ghene den heer Ambassadeur Carleton door last van syn Mats, roerende de Gulichse
ende Cleefse saeken op nyeus op Saterdach verleden in haer Ho. Mo. vergaderinge gepropo- neert heeft, sal uwer E. vuyt de copie mede hier beneffens gaende cunnen affmeten, waer op voor als noch niet anders geresolveert en is, dan copie te seynden aen den churfurst van Brandenburch, als oock aen den prince, residerende tot Cleve, het ghene hier nae voor antwoordt geresolveert sal worden, sal niet failgeren uwer E. te adverteren. De brieven die de soon van Crouse vuyt Vrankryck over gebrocht heeft, en syn noch
niet geopent, dan ic en twyfele niet off den brief aen onse heeren geschreven sal van een teneur wesen, salse evenwel nae desen over seynden, ende voor dit mael anders gheen ad- vertentie hebbende, sal Godt bidden etc. ?s Gravenhage, den 25. Dec. 1616. Uwer E. geafFectioneerde,
Justus van Rtsenburch,
Qpschr.: Aen myn heer Ledenberch, secretaris vande
Ed. Mo. heeren statcn van Utrecht. XVIL
Myn Heer. Wy hebben de missive vande gecoramitteerden vande Ed. Mo. heeren staten vanden 4.
deses, gisteren wesende in de vergaderinge, wel ontfangen, ende sullen niet laten ons praecise te reguleren naer haer Ed. Mo. bevelen, raekende de quote van Zeelant ende het aennemen van 't cort derselver. Wy hadden wel gemeynt, volgens onse voorgaende adver- tentie, dat de provintien van Gelderlandt, Overyssel, stadt Groeningen ende Ommelanden , haer eyntelycke op't stuck der voerschreven quote ende het gevolg vandyen souden hebben verclaert, maer hebben hetselve aen haer principalen alvorens willen refereren, om derselver goede geliefde daerop te verstaen; sulcx dat naer apparentie d'eyntelycke resolutie noch wat tyts sal moeten hebben. Hetgeene by den heer van La Noue, geassisteert wesende met den heer Maurier, voor de
tweede reyse in haer Ho. Mo. vergaderinge geproponeert is, ende wel een ander clanck heeft, als de voergaende, die Uwer E. voer desen toegesonden is, sal Uwer E. uyt de copie, hier by gaende, connen sien; deselve, met de voorgaende, syn beyde in handen van syn Excell. ende den raedt van state gestelt, omme met gemeyn advys een bequaem antwoert te for- meren, maer hebben, alvorens hare E. advys te formeren, door drye uyt haren middel op gisteren provisionelyck, haer Ho. Mo. mondelinghe in consideratie doen stellen (in gevalle het vertreck vande Fransche troeppen by de leste propositie versocht, geconsenteert soude worden), oft nyet geraden ware ander crygsvolck in derselver plaetse te lichten, overmitsd'ad- vysen van diverse quartieren mede brengen, van groote lichtinge, die inde landen van Cuyck ende d'Ertshertogen gedaen wordt, daermede wel wat notables tot dese landen nadeel voer- genomen soude mogen worden., gaven mede in bedenken, of niet dienstelyck ware, de we)gemelde heeren ambassadeurs voor te stellen, ende oock den heer ambassadeur Langerac te belasten, haer Majun te verthoenen, of deselve nyet souden ordeelen, voor haren dienst beter te wesen, vermits de varieteyten vande afFectien vande voorschreven Fransche regimen- ten, dat in Vrenckryck gelyck 'getal van crygsvolk wierd gelicht, als synde seer volckryck, ende dat onder 9t beleidt van officieren, te verkiesen uyt deselve Fransche regimenten. Doch is de resolutie uytgestelt, tot dat het advys van syn Excellence ende raden van state in forma} ende de tractaten met syn Majesteyts hoochloiFelycker ende onsterfelycker memorie |
|||||
|
«
|
|||||
|
270
gemaeckt, hierop naerder gesien ende geexamineert sullen wesen, welck advys ende resolutie
Uwer E. daerna loegesonden sal worden. Hierneffens gaet copie van eenea brief vanden heer ambassadeur Carron, vanden naest-
lestea January; doch heeft syn Edele aen den heer van Oldenbarnevelt geadviseert by brie- ven vanden eersten February, wezende twee dagen later, dat zyn Majesteits, mits het der- waertscomen vanden Francnosen extraordinaris ambassadeur, wat mochte veranderen van resolutie, in't wederseynden naer Vranckryck van zynen ambassadeur Edmoudts, opdesaeken, ende met sulcken last, als in de voerscr. brief verhaelt is. Den resident vande seigneurie van Venetien, bier residerende, heeft op Vridach verleden
aen haer Ho. Mo. versocht passage ende een seehave tot rendezvous, door ende in haer Ho. Mo. landen, omme ter zee overgebracht te mogen worden tot Venetien, een regiment van 3000 mannen, die in de Paltz by den grave van Leuwesteyn opgelicht sullen worden, doch alles buyten costen van dese landen; dan en heeft hetzelve voor als noch niet connen verwerven, maer is het versoeck by geschrifte begeert; daer worden al eenige difficulteyten op't consenteren voorgestelt, doch wat er op volgen zal, zal den tyt mede brengen. Voorts, myn heere, alsoo ick Rysenburch nu een geruyme tyd genoechsaem alhier conti-
nuelyck geweest ben, ende myn particuliere saecken gebeel noodich, myn tegenwoordicheyt althans thuys vereysschen, sal ick myn verstouten in't eynt van dese weke, thuys te comen, vastelyck verhopende, dattet met goede geliefte van onse heeren sal mogen geschieden, dan ick meyne (onder correctie van hare Ed. Mo.), dat by dese sorgelycke tyden een vande heeren weder herwaerts dient gesonden, soo omme de gerusticheyt vande kerkelycke geschil- len, die hun hoe langer hoe meerder in dese geunieerde landen verhcfFen, daer mede naer alle apparentie de generaliteyt nog gemoeyt sal worden, conk omme de aenstaende oorlogen, daer Vranckryck mede gedreygt wordt, als mede omme te helpen resolveren opte quote ende Ly wy het cort van twee in t hondert, daer die van Zeelant mede verlicht syn, gedragen sal worden, daer mede uyt volgen sal 'tredres vanden staet van oorloge, ende cock om an- dere saecken van importantie, soe vande Cleefsche, Gulicksche ende dergelyken, die dagelycx voorcomen, niet t'min stelle ?tselve ler goeder geliefte ende discretie van haer E. Mo., in wyens goede gratie wy ons seer dienstelicke zyn recommanderende; ende sullen Godt bidden etc. Uyt 9s Gravenhage, den 9. Febr. 1617. Uwer E. geaffectioneerde,
JOHAN VAN RUNESSE. JDSTUS VAN RXSENBURCH.
In't scryven van dese wordt myn gecommuniceert sekere particuliere tydinge uyt Vranck-
ryk, die ick Uwer E. by copie mede overseynde, dan sy gaen al wat scherp, sulcx dat ick twyfele offse al seker syn. Opschr.: Aen mvn heer Ledenberch, secrelaris vande
Ed. Mo. heeren siaten van Utrecht. XVIII.
Myn Heer.
Alhoewel zyn Excellence met ernst geurgeert heeft, dat den hartoch van Savoyen met
ruyterie, als meerder reputatie wezende soe hy seyde, in plaetze van pennyngen behoorden geassisteert te worden, en heeft hetselvc niet connen oplineeren, als uwer E. uyt deze by- gaende antwoordt zult sien, die den heer van Monthou in de voile vergadering ter handen gestelt, ende met behoorlycke complimenten ende excusen van t'retardement, door den heer van Oldenbarnevelt int breet aengeseyt is, deze antwoordt zoo schriftelick als mondelick |
|||||
|
271
ontfangen hebbende, heeft op Saterdach verledea vier puatea weder schriftelick versocht,
als t'eerste, om te becomen, het eerste paye van t'secours by avance, daer maer veerthiea dagben aen resteert, om daermede te doen marcheeren vier duyzent mannen, die in Duytslandt ten dienste van syn Alt. van Savoyen syn gelicht, ?twelck alle de gecommitteerden uyt de provincien aengenomen hebben, aen bunne principalen te besurgen, uwer E. versueckende, mede ordre te willen doen geven, dat ons contingent in handen vanden ontfanger generael gesonden raach werden, ende ons daer aff advertentie te doen, het tweede van openinghe te doen van de alliance, is in advys gehouden, het derde van coinmissie te geven om vry- buyters in Zee te seynden, is versocht te willen nalaten, het leste van in Duytslandt, het geconsenteerde secours t'adverteeren ende van gelycken te recommandeeren, waren alreede depeches tot denselven fyne afgezonden; hoe de saecken vanden Hartoch van Savoyen in Piemont teghenwoordich staen, ende hetgene in Vranckryck op derselver genegotieert wordt, sal uwer E. connen verstaen, uit de copie vanden brief by den heer van Langerack, den vyfden July uyt Parys gescreven, ende al is dat denzelven brief niet en spreeckt vanden marquis d'Ancre, soe heeft nochtans den brenger derselver in haer Ho. Mo. vergaderinghe verclaert, dat by op Saterdach verleden acht dagben gesien heeft, dat de marquis d'An- cre, a la place de la Greve in't openbaer onthalst, ende daernae het lichaem tot pouder verbrant is, gelyck t'selve by particuliere advysen geconfirmeert wordt. De kercklycke geschillen alhier stellen hun meer tot bitterheyt als tot accommodatie ofte
vrede, sulckx dattet meer als tyt is, datter dient remedie by de hantgenomen; watter op deze aenstaende vergaderinge van heeren staten van Hollant gehandeld zal worden, sal den tyt mede brengen. Den heer Biseman heeft particuliere advysen uyt Nymmegen becomen, dat aldaer oock eenyghe ongerustheyt ontstaen zoude wezen, over het beroepen van een vierde prediker, ende dat den Gouverneur ende den Gryschraedt hun daer mede zoeken te bemoyen, waerover als oock andersins, by haer Ho. Mo. goetgevonden is aen den Gouver- neur te scriven, als deze bygaende copie iuyt. Den heer van Braekel is weder hier gearriveert ende heeft op nyeuws instantelyck geur-
geert, om eens in zyn oude daghen een eynde van zyn reckeninge te hebben, ende claech- den zeer over de heeren staten van Utrecht, dat ze als noch niet overgelevert en hebben het conlre bericht; soe is nyettegenstaende, wy den last by de Gedeputeerde vande E. Mog. heeren staten van Utrecht, by missive ons aengescreven, haer Ho. Mo. verthoont hebben, evenwel eendrachtelyck van alle de provincien verclaert, dat den heer yan Braekel, by de heeren staten van Utrecht te lange opgehouden wordt, ende ons versochte te willen bevoor^ deren, dat deese saecke eens ende opt spoedichste tot een eynde gebrocht mochte worden, oock dat men hooren zoude de gecommitteerde, gecommitteert wezende ter auditie ofte examinatie van de reckeninge, omrae van haer te versi.aen , hoe verre in deze zaecke gebesoigneert is,'twelck wy uwer E. wel hebben willen adverteeren , beneffens overseyndinghe der copie vande requeste. Hier is en advis aen den heer van Oldenbarnevelt van Amstelredam gecomen, dat vier Engelsche schepen, die voorgenomen hadden nae Oostindien te reysen, gerancontreert heb- ben een Portugiesche cracke omtrent cape de bonne esperance, ende by henluyden aengetast wezende, is denzelven gestrandt, ende verovert, hoe dit den Spaengart verstaen zal, sal men hiernae hooren. Hiermede etc, *s Gravenhagen, 7 July 1617. Uwer E. geaffectioneerde,
J0HAN VAN RENESSE. JUSTUS VAN RlSENBURCH.
Opschr.: Aen myn heer Ledenberch, secretaris der
E."M. heeren staten van Utrecht. R*. 8. July 1617. 3d
|
||||
|
272
|
|||||
|
XIX.
Mein freundtwilligen Gruss zuvor, besonders lieber Hen* vnndt freundt.
Es hat der wolgeboren, mein freundlicher lieber sohn, Graf Jehan, gegea mir zum hoch-
sten geriimbt den sondern favor, welchen der herr S. B. bis dahero jederzeit bewiesen, dan- nenhero dieselben auch zum herrn eine sonderliche zuneigung und affection tragen, Undt weil ich hoffe, wohlgeb. mein sohn sich gegen den herrn .... vnndt also verhalten werde, dass derselbig in der guten affection zu continuiren ursach haben moge; also hah ich nicht umbgehen mogen, meinen dannenhero zu ihm habenden sondern vertrauwen noch gunstig zu ersuchen, er mir den gefallen erweisen und die gute befdrderung erzeigen wol- le, dass wohlgeb. mein sohn zu S. B. behoef uff die obligation, welche ich deroselben zu- gestelt, die summe von zwei tausent carolus gulden gutwillig vorgeschossen werden mochten. Bin ich ehrputig dem herrn dieselbe uf masz vndt ziel, wie in der obligation, welche S. B. den Herrn uf den willfarigen fall zustellen werden, mit sonderem danck zu entrich- ten und wieder zu erstatten. Hierahn erzeigt mir der Herr, zu sonderen danck, angenehm gefallen e/c. Datum Siegen
den 29 July 1617. Des Herrn guter freindt,
Johan Graff zu Nassau.
Opschr.: Dem edelcn vnnd ehrnvesten Aegidio v. Ledenburg, meinem gunstigen herrn und freunndt. XX.
Mvn Heere,
Op gisteren heeft syn Excellentie, geassisteert wesende met den raedt van state, een be-
clach in haer Ho. Mo. vergaderinge gedaen, over t'ghene by de gecommitteerden van de Ed. Mo. heeren staten van Hollant, gesonden geweest hebbende inden Briel, (op het doeu presteren vanden Eedt ende nyeuwe hanttastinghe der compagnien aldaer garnisoen houdende vanden magistraet hou ende getrou te wesen), aldaer gebesoingneert ende uytgericht is, ende versocht, daerop te verstaen de goede meyninghe van haer Ho. Mo., met verhael van veel redenen ende proposten, die ick sal met hetghene tusschen de gecommitteerden van Hollant ende syn Excellentie als oock anderen gepasseert is, reserveren, tot myn compste aldaer; maer en heeft gheen rcsolutie, overmits de varieteyten vande gecommitteerden der provin- cien, connen becomen, niettegenstaende hy gheerne ghesien hadde, dat men die van Hol- lant versocht hadden, van 't selve te willen desisteren. Die van Hollant sustineerden in dese saecke de generaliteyt noch niemant ter weerelt responsabel te wesen, dan hebben evenwel sonder prejudicie, alleenlyck by een advertissement, doen lesen, hetghene van tyt tot tyt, gedurende dese kerkel. geschillen in hare Ed. Mo. vergaderinghe gepasseert is, als oock de resolutien, met hetghene daeraen dependeert, op dese eerste vergaderinge genomen, die sy, om grooten ende kleynen de opregte intentie te beeter te doen verstaen, hebben doen drucken, als ic seekerlyke wete, dat geschiet, ende noch dese weecke wtcomen sal. De heere staten generael hebben noodich geacht, een residerende agent continuelyck te
houden tot Lubeck ofte by voorvallende saecken in andere Hansesteden, tot maintenement vanden bondt met de Hansesteden gemaeckt, daertoe met gemeyn advis gecommitteert is Foppius Aetsima, een persoon van goede geleertheyt ende ervarenheyt, op al sulcke instruc- lie., als die copie luyde, die hier beneffens gaet. |
|||||
|
273
|
|||||
|
Den here Episcopius, een professor tot Leyden, wordt wettelyck versocht, omme by fee-
ninghe voor seeckercn tyt alhier in den Haghe te prediken. Men seyt, dat hy toecomende Sondach in de groote kerke sal bcginnen. Hoe het de tegenpartie bevallen sal, sal men daerna horen. Hetgene den here van Langerack uyt Parys, ende Auwerck uyt Venetien schry ven, sal
uwer E. connen verstaen uyt dese bygaende copien. Ende voor ditmael ander niet hebben- de, sal ick tot een besluyt, myn heeren, Godt bidden etc. Uyt 'sGravenhaghe, den lesten July, 1617. Uwer E. geaffectioneerde,
Justus van Rysknburch.
Opschr.: Aen myn heer etc. Ledenberch, secretaris
vande E. M. heeren staten van Utrecht. XXI.
Myn Here.
Uwer E. missive met die drie bygevoegde missiven vande heeren gecommitteerden, syn my
aengenaem geweest. Ick hebbe curieuselicken gevraecht aen myne nefve den Drost van Ve- luwen, ofter een Dinsdach toecomende een quartiersdach in Gelderlandt soude wesen , die my geseyt heeft, als noch daervan niet vernomen te hebben; syn E. reyst een Dinsdach naer Aernhem, ende hebbe syn Ed., van ?t geene tot myne kennisse was, geinstrueert, ende in hem bevonden een seer goede inclinatie, gelyck ick aen noeer Edelluyden, myn verwan- ten synde, gespeurt hebbe. Ick recommandere uwer E. in die beste forma, die expeditie van myn nefve den Drost van Veluwen, als oock 'tgeene myn nefve ende my, belangende de stedicheydt is aengaende, opdat wy elck een brief! mogen becomen; ick verhoepe, dat den jongen capitain Ogle syn expeditie sal becomen, deurdien die geallegeerde swaricheyden, myns bedunckens, niet bastant en syn. Ick sal dese weecke noch over blyven, ten waere myne presentie tot Utrecht vereysten, daertoe ick my altoos gereet sal holden, soo wanneer UE. my de minste boode sendt. Ende anders niet hebbende, will UE. neffens myne vrunt- licke eerbiedenisse, als oock aen onse heeren, Godt Almachtich in syne heylige protectie bevelen, ende uwer bedanken van de goede communicatie. Hens Geresteyn, desen 20. Octobris, olde styel, 1617. »
Uwer E. vrundtwillige ende seer geaffectioneerde goede vrundt,
A. VAN ZUYLLEN VAN NYEVELT.
Opschr.: Erentfeste etc,, myn heere Gillis van Ledenberch,
secretaris der E. M. heeren staten van Utrecht. XXIL
Myn Heere.
Myn neve, Egbert Balthesz., huyden naeden middach, my gecommuniceert hebbende, d'oor-
saecke van syne haestig overcompste herwaerts, naer dat ick hem ten deele naer myne beste wetenschap hadde onderrecht, is strax voorts verreyst, op syn versouck ende myne belofte, dat ick hem morgen vrouch een briefF aen UEG. soude naerseynden. Omme daerinne my te quyten, ende met te beter fondament te advyseren, ginck op staende vout den pensionax'is Grootius spreecken, die meer rechts vant geley, syne Excellence mette magistraet tot opt groot hooft gedaen, was t'huys gckeerd , uyt den welcken ick doch niet veele perticulariteyten 35*
|
|||||
|
274
|
|||||
|
verstaen conde, mits hy stout op syn datelyck vertreck naer den Hage; alleen dat syne Ex-
cellentie van syn compst met een briefFan den magistraet alhiei* versoclit hadde, omme vroet- schap jegens van dage goet tyts voor de middach geleyt te hebben, soe geschiet is; tot vvelcke vergaderinge dan op het stadthuys syne Excellentie huyden morgen tusschen acht ende negen uyren gehaell is met bailliuw, burgermeesters ende schepenen, mitsgaders daerby gevoucht eenig vande oudste uyt de vroetschap, daervan dat hy (naer corte propositie aen- gaeude de kerckelyck geschillen, (in margine: syne meyninge soude strecken tot het houden van een sinode provinciael in Hollant, niet omme de kerckelycke questie aldaer t'eenemael te slechten, maer tot vruchtbaerder directie, omme deselve in den sinode nationael afgehan- delt te worden) ende polytycque differenten, over ?t aennemen van soldaten by particuliere steden ende crenckinge van de aucthoriteyten in stuck vande justitie, ende naer recomman- datie tot waere eendrachticheyt, op alle 't welck syn Excellentie mede cortelyck geantwoort werde) weder tusschen negen ende thien uyren scheydende, een wandeling door de stadt gedaen ende met eenig chaloeppes buyten de stadt van langs de riviere van omtrent de oostpoort tot in de haven de ronde genomen heeft. Smiddachs is syne Excellentie in de herberg vande Sleutel op de marckt, daer hy 'savonts te vuren gelogeert was, vande magistraet wederomme feestelyck getracteert geworden, syn afscheyt genomen ende naer Dordrecht syne reyse vervurdert hebbende naer de middach ten twee uyren met groot contentement vande magistraet (die ick eenig, ende met d'heer pensionaris voersz. hebben huren seggen, dat soe hide vergadering vande vroetschap, als in particuher advisen niet dan alle minnelycke civiliteyt hen beyden syden gethoont ende gebruyct en is), es vande bur- gerye, die nu ten tweedemael in wapenen was, met drie dubbelde saluade op de marct voor de herberg, daernae noch met eerschoten opt groot hooft, noch op een bolwerck vande stadt ende noch buyten de stadt op den dyck beadieut geworden, gelycke bewellecommens ende festviering, verstae ick, dat syne Excellentie gisteren ende respectivelyck tot Delft ende Schiedam, sonder eenig gepleechde misnouginge mede ontfangen heeft; dan pryst syne Excellentie sonderling dese schutterie van Rotterdam, oock boven de vermaerde schutterie vanden Haag, soe in ordre by optrecken als in ouffening van wapenen. Soe ick met noch twee vande admiralyteyt syne Excell. oick ging begroeten, verstonden, dat hy tot Gorcom toe mevnde te reysen, misschien dan syne passagie int wederkeeren soe voorts nemende door Schoonhoven ende der Goude. D'heer pensionaris de Groot nam aen in den Hage com- nilnde, met de heeren gedepuleerde van Utrecht van alles te communiceren, daer dat UEG. dan int seecker breeder onderrechting over dese saecke sail ontfangen. Dit cleyn ende gering advys seynde ick maer voor handen, omme myne belofte te voldoen, ende oock te thoonen, hoe bereytwillich ick sy om UEG. ende de provincie van Utrecht alles naer myn sober vermogen by te brengen ?tgene meene tot een wenck derselver aengenaem ende dienstich te wesen. Non ego Solon aut Lycurgus sum, qui de tanti momenti rebus et processibus extraordinariis sanum queam proferre judicium; sed quis stoicus adeo, in quern aegritudo et vera animi tristitia non cadet conspicientem praesentes miserias, temporum conversiones, et metuentem aerumnas ........ utique quasi in procinctu adversae.........
deliberationes, et quisque jam facile ad propugnandum pro patria proficisceretur; uti-
nam tantum publicus se hoslis patefaceret, qui ilium oppugnaret! Interea morlifera vulnera supremo regimini infiiguntur, et laeditur formidabili....... . potentia, non per-
duellium viribus, sed civium discordia atque distractione. Dei tamen misericordia et be-
nignitate pcssima, spero, avertentur, quod ardentibus precibus oro atque obsecro; et illius salutarem quoque in afflictione mea domestica opitulationem avide expecto. Uxor enim de- ciniain jam septimanam in lecto detenta, perpetuus ferme doloribus eapitis et cum tertiana |
|||||
|
i
|
||||||
|
275
adhuc febri conflictatur. Verum patienter ferendura, quod vitari non potest, et firmiter
credendum, ilium, qui stantes tueri potuit, etiamjacentes erigere tandem posse Christum ipsum ......*qui utique et omnibus, ipsum invocantibus, semper salutaris est. Vale et bene-
volentia tua complectere,
Scriptum Roterodami, 29 Nov. 1617, stilo novo. Tui observantissimum,
Casembrooth.
Dese bode hadde *s avonts geen moet uyt te loopen, mils de gruete mist ende den done-
keren nacht, waeromme dese brieff int apparent wat laeter ter hant comen sal, hoewel ick omme dien te spudigen myn uyterste best gedaen hebbe. Opschr.: Aen myn heer Gillis de Ledenberch, seer,
vande Ed. Mo. heeren staten *s lants van Utrecht. XXIII.
Mjurits, Prince van Oraengien, Grave van Nassau, Moeurs etc.
Marquiz vander Fere, etc. Edele Erentfeste, etc.
Wy hebben aen de gecommitteerde vande Ho. Mo. heeren staten generael, te weeten uyt
elcke provincie een, openinge gedaen van eene sake van zeer groote importance, daeraen voor den staet vande vereenichde provincien ten alderhoochsten gelegen is, diewelcke ten uytersten secreet beleyt moet werden, omme niet te verliesen de geheele vrucht, die vande selve sake sekerlyck te verwachten staet; maer, alsoo omme die ten effecte te brengen, noo- telyck by de samenlyke provincien, promptelyck opgebracht moet worden de somme van 260,000 gL, soo hebben wy noodich gevonden aen uwe E. datelyk af te veerdigen, den Edelen, Erentfesten Jonckheer Justum van Rysenburgh, heere tot Rysenburgh, omme uwe E. van onsentweghen daer toe te bewegen, dat deselve gelieve op deszelfs heere van Rysen- burgh aengeven, omme de voorsz. sake te mogen uytvoeren, haere quote in de voorsz. somme van 260,000 gl promptelyck te consenteren ende datelyck op te brengen, ende sen- den in handen vanden ontfanger generael, sonder dat uwer E. gelieve voor sekeren tyt hem vorder vande gelegenheyt van dese sake te inquireren, maer ons deselve geheelyck ende al toe te vertrouwen, versekerende, dat die ten effecte gebracht wesende, de tsamenlyke provincien ons beleydt aengenaem sullen hebben, ende ons daervoor danck weten. Uwe E. hiermede, Ed. Erentf. etc.
Vuyt den Haghe, den 13. Decembris, J 617. Uwe E. goedwillige vrunden,
Maurice de Nassau. Wilhelm Ludwig Graeff zu Nassaw.
Opschr.: Aen de Ed. Mo. heeren staten van Utrecht,
tot Utrecht. XXIV.
Monsieur Ledenberch.
Ce porteur est le lieutenant de la compagnie du feu le cap1 Duhorst, maintenant du cap1
Ogley, qui luy a este prefere en la succession d'icelle, non obstant ses merites et la bonne |
||||||
|
■-■
|
||||||
|
276
|
|||||
|
volonte de son Exce et de monsieur Sissel, son colonel, qui d£siroyent son avancement tous
deux, or puisqu'il a failly de......ils'en vient vous trouver et embrasser votre faveur,
afin que sa poursuitte estant accompaignee d'icelle, soit autant fructueuse, que je souhaitte de
tout mon coeur, car a la verite c'est un tres honneste genlilhomme, qui merite qu'on face quelque chose pour Iuy* assistez le done je vous supplie pour l'amour de moy, qui suis, Monsieur Ledenberch
A Asperen ce ^e vos ^ons am*s 'e P^us affectionnS a vous faire service, 26mo de Mars' 1618. J. Asperen.
Opschr.: A monsieur monsieur Ledenberch, secretaire
de messieurs les etats de la province d'Utr. XXV.
Edele, Erentfeste, etc*
De Ho. Mo. heeren staten generael, ons hebbende doen ter handen stellen de resolutie,
by heure Ho. Mo. den 28. deses genomen, belangende de Francoische regimenten ende be- talinge derselver, hebben wy nyet mogen laten, volgens den inhoudt derselver resolutie, UE. wel serieuselyck by dese te versoecken ende vermanen, noch te willen aennemen, te dragen ende te betaJen aenpt. in de maendt gagie derselver regimenten, daerinne sy den 12. deser maendt syn getreden; weshalven wy emmers hopen ende vertrouwen, dat by UE. niet meer swaricheyts en sal gemaect worden, als by alle de andere provincien, aen dewelcke wy desentbalven oock van gelycken schryven; ende dat UE. oock niet en sullen willen na- laten, heuren voergaende achterstal, beneffens d'andere provintien, sonder langer uytstel op te brengen ende te betalen, opdat by tyds alle confusien, die anders geschapen syn, onder de voersz. Francoise regimenten ons te overvallen, by tyts mogen voergecomen worden. Ende also na voerder inhoude der voorsz. resolutie, de heeren UE. gedeputeerde ter generaliteyt versocht hebben, bericht te worden, wat reglement dat over de voersz. Fransche regimenten gehouden is, ende noch gehouden wordt, wat tractementen ende soldye sy getogen hebben ende noch trecken, wat eedt sy gedaen hebben, ende wyen sy gehoersaemheyt ende ge- trouwicheyt schuldich seyn etc*9 daerop de H. M. heeren staten generael ons versocht heb- ben , heur H. M. alle mogelycke bericht te doen, soe hebben wy heure H. M. daerop gedient ende doen aenseggen, dat over de voersz. Fransche regimenten sulcken reglement gehouden is ende noch gehouden wordt, als over alle andere compagnien, in 'slants dienste wesende, ende geen ander; oock dat sy geen ander tractementen oft soldye en trecken noch getrocken en hebben, ende oock geenen anderen eedt gedaen en hebben, als alio andere compagnien, namentlyck van (onder het bevel vande respective gouverneurs der provincien) de Ho. Mo. heeren staten generael, de staten van elcke provintie in't particulier ende de magistraten der steden, daer sy in garnisoen sullen geleyt worden, gehouw ende getrouw te syn. Ende de- wyle wy niet en twyfelen, dat UE. alle 'tselve niet weiniger als ons bekent en is, soo willen wy oock ontwyfelyck vertrouwen, dat UE. geen swaricheyt en sullen willen maken, al noch promptelyck te contribueren tottet onderhoudt der voersz. Francoisen , soe wel als UE. doen totte andere compagnien, die op UE. repartitie staen. Hiermede, Edele etc* Albertus Fouck. 'sGravenhage, den 30. Marty, 1618.
UE. goede vrunden, die Raden van State, etc*
Ter ord. Chr. Huygens. |
|||||
|
277
|
|||||||
|
Wy hebben met goetvinden van heure Ho. Mo. hiertoe de dechargen oock gedepescheert
aen UE. ende andere provintien, die van wegen den ontfanger generael sullen gepresenteert worden. Opschr,: Edele etc., de staten 'slants van Utrecht
of hear Ed. gedeputeerden. Rec*. 24. Marty, 1618.
XXVI.
Edele etc. Heeren etc.
Wy senden hierby gevoecht copie vande propositie, die de heere Jacob van Dyck, am-
bassadeur ordinaris vande Go. Maj1 van Sweeden aen ons by geschrifte heeft doen presenteren , daerby uwer E. sullen verstaen, dat syne Maj1 geresolveert is, in de toecomende maent van Meye hem met syn crychsmacht teghen den Coning van polen te velde te begeven, derhal- ven deselve versoeckt, dat wy syne Maj' souden presteren voor dit jaer de beloofte assistentie by het tractaet van alleancie lusschen syne Maj1 ende dese lande gemaect, in gelde, overmits syne Maj1 alle syne resolution ende actien militaire, daerane soude hebben ingestelt; ons vrindelyk ende ernstich versoeck ende begeren is, dat uwe E. gelieven op "t inhouden van dese voorsz. propositie, mitsgaders van het voorsz. tractaet van alleantie behoorlyk te letten ende tot nakominge van't se\\ey derselver quote gereet te maecken ende houden, omme syne Maj1 effectuelyck te moghen presteren d'assistentie, die hem van wegen dese landen by't voorsz. tractaet belooft is. Hierop sullen wy ons verlaten, ende uwer E. etc. Uyt den Haghe, den naestlesten Meerte, 1618. Uwer E. goede vrienden,
De Staten Generael der vereenichde Nederlanden*
Ter ordon. van deselve, Aerssen. 1618.
Opschr.: Edele etc. de staten van Utrecht etc.
R\ 26. Martii, 1618.
XXVII.
Well Geleerde, etc Heere.
De ingeboren gehoorsaemheyt ende de voorstandicheyt van't vaderlandt, voor soe veel in
niyn is, daer ick in gehouden ben , heeft myn gedrongen desen aen UE. te schryven, ver- staen hebbende vande doot vanden fiscael Monte Valdona, oock van het solliciteren van diversche personen, om in syn plaetse te moghen succederen, oock daernae met grote ver- wonderinge kennisse gecregen, aat daernae gestaen wordt by sulcken een, die ick altyts gehouden hebbe voor een heymelycke vyant vande E. M. heeren staten, ende dat, nae myn bedunckens, (den tyt in tyden ende wylen enichsins daer nae voegende) sulcken leste per- soon de eerste nyet en soude verbeteren, want UE. ende andere heeren is bekent, ick laet staen myn ende andere myner E. heeren goede onderdanen, de vromicheyt, chenchericheyt (!) , dangereusheyt in der justitie, getrouwicheyt ende liefFde, die den vorigen van Leyen in hem hadde, ende aen de E. heeren in syn handelinge bewesen heeft, den tweeden Valdona suc- cederende, in wat giericheyt hy 't officie heeft bedient gehadt, ende oock de dangereusheyt in *t bedienen van sulcken officie, (om de rechtweerdige justitie te bewaren) die vuyt de giericheyt spruyt, is UE. here ende meer bekent. Nu comende tot den derden, die hem vanteert, soe men't zeyt, in't voorn. officie te sullen geraecken, dewelcke binnen Amstel- redam genomineert werdt den advocaet Mynen, ben daer van seer, neflens ander getrouwe |
|||||||
|
278
|
|||||
|
verwondert geweest, dat myn E. heereti heft soe souden laten abuseren, ende sulcx voeden
genoechsaetn een bedecte slangh in haer E. bosem, soe tot mynder ende ander ken- nisse noch seer well is, dat denselven altyts ten tyde vande leste vileyne muterye, hy een mede vande principaelste geweest is,.als wesende sulcx mede een topspelt van deselve, ende een hooftviandt vande E. M. heeren staten, ende syn rechte overheyt, 'twelck lichtelyck gespoort ende affgemeten can werden vuyt syn naevolgende handelinge, wandt hy doen ter tyt gestaen heeft ende apparentlyck soude syn geweest fiscael vande opgeworpen gemutineer- den crychsraet, ende dat hy doen ter tyt dagelicx alle oproerighe aen de handt creech , wasser yet voor deselve te schryven off by de handt te nemen, hy wasser by, in somma daer was niet de muyterye aengaende, hy voechden hem om daervan een hooft te wesen, gelyck sy veel nae hem hoorden; hy is oock geweest vande eerste, die de veleyne pasquylen maeck- ten, die hy selver my verthoont heeft, doch wilde ick d'selve niet lesen, ende daerover hem bestrafte, dan de bitter- ende vileynicheyt was te groot om te laten, dat meer is, dat ten tyde een Mr. Baltus, chirurghyn, gevangen synde, om pasquillen, hy myn bekcnden, dat hy den selven Baltus gelevert hadde een pasquil, by hem gemaeckt, gelyck hy oock gedaen hadde aen noch eenen anderen advocaet, nu overleden synde, daer door hy besorcht was, dat 'tselve tot kennisse soude comen, was doen ter tyt daerdoor in sulcken ancxt, vandaer over geapprehendeert te sullen werden, dat hy diverselyck van meyninge was, de stadt te abandonneeren, 'twelck oock gevolcht soude hebben, soe hy hem niet betrouwt en hadde. soe hy seyde, op een persoon, sulcx gequalificeert, dat hy hem in tyds conde waerschou- wen, doch worden 'tselve mede by den voorsz. Mr. Baltus verswegen. Nu, al waer 't ghene voorss. all te verschonen, (als neen), soe is't daer nae met hem gelegen geweest, gelyck men gemeenlyck seydt, dat vuyt een vath niet anders en compt dan datter in is, soe bleeck 'tselve oock ten tyde vande perikeleuse ende dangereuse quade vergaderinge, die by de nachtschieters gemaeckt werden, 'twelck meer scheen een moert aen de goede ende vrome daer vuyt gevolcht te sullen hebben, dan yet goets, daervan alle vrome behoorden een aff- grysen gehadt te hebben; dan wat was't, desen persoon die voechde hem tei'Stondt daer by, haer couragerende, roepende in effecte, dat sy vry schieten souden, daer vuyt well te pre- sumeeren was, dat hy doen ter tyt verhoopte, dat bet nae syn meyninge gegaen soude heb- ben, doch God versach het, ende en hadde vrome borgers ende namentlyck twee gebroe- ders, wesende hoedemaeckers, wonende aen de Homborger brugghe, genaempt die broertgens, met haer hulp hem genoechsaem met van daer genomen met gewelt, syn mondt toe hou- wende, soe geseyt werden, God weet wat quaet hy onder sulcke menschen noch te weghe gebracht soude hebben; hy was mede den gheenen, die ten versoecke vande oproerige de requesle maeckten ende adviseerden, in wat manieren men Helsdingen za. binnen Utrecht soude mogen houden , in somma daer soude noch vorder te openbaeren syn ; dan 't is on- nodich, terwylen hy nae de muyterie seyde, hem te verlaten op syn vrinden, oock dat hy lange in Italien gewoondt hadae, ende conde well simuleren, gelyck hy daernae met syne simulatie, die van dese gelegentheyt gheen kennisse en hebben gehadt, vrunden gemaeckt heft, oock als een gequalificeert persoon ende gheen oproerder gewten (!) synde in de schut- terye gecropen is, ende dagelicx met een gesimuleert hooft in't hoff ende kerck compareert, dan 'tis te besorghen, dat het niet anders en geschiet, dan door bedwangh , ende dat de vorige geinfecteerde onverstandige muterye ende bitterheyt, selden in't goet off goede affectie sal veranderen, sonderlinge soe enige van syn off syn huysfrouwen naeste vrunden van ge- lycke humueren syn , dat doen ter tyt oock we] blyckende was, sulcx datter sonderlinge (onder correctie) gheen goet daervan te verwachten schynt te weesen. Hiermede eyndende, will ick expresselyck geprotesteert hebben, dat ick, 't gene voorsz., niet en verhaele om |
|||||
|
279
|
|||||
|
enighe iniurie off achterdeel yemant aen te doen , maer UE. ende door UE. de E. Leeren
vande gelegentheyt deser saecke te adverteren , ende haer E. niet eeu wolff, comende in schaepsciederen, voor een schaep aen en sien ; welcke advertentie ick soe voor myn selven als ten aensien van myn bloet ende vrunden , onder haer E. M. heeren bescherminge woo- nende, gehouden ben te doen. Biddende, desen voor goet ende ten besten aen te willen nemen, ende soe UE. geliefft daerop aen de vorighe pex*soonen te informeeren, sal UE. sulcx als voren vynden. Den Almogende biddende, UE. te willen verleenea een lanck godtsalich leven , desen veerthienden Aprilis 1618, stilo novo. Gesclireven vuyt grondelicke affectie ende genegentheyt tot de
authoriteyt ende goede regeringe vande E. M. heeren staten. Opschr.: Geleerde etc. E. heere, myn heere Ledenberch, secret. (Zonder naarateekeuingj.
vande E. M. heren staten *s lanls van Utrecht, resi-
derende aen St. Jans kerckhof tot Utrecht. Loon. Op een sluk papier aan de%en brief gehecht, door Ledenberch eigenkandig gesckreven:
Desen brieff heeft Willem Geex*loffsz., eertyts by myn heere de schout der stadt Utrecht
geclient hebbende, wesende nu schipper buy ten de Weerdt, des morgens met syn schuyt van Ampsterdam gecomen synde, gegeven aen het dochterken van Steven Lubbertsz., oock schipper buyten de weerdt, om die tot mynen huyse te brengen, gelyck sy gedaen heeft, ende ick hebbe haer, nyet wetende watter in stondt, twee stuyvers van brengen gegeven, XXVIII.
Myn Heere.
U E. syn myne onderdanige ende gehoersame dinste tot alien tyden bereyt, insonders
welgeaffectioneerde heer. U E. is bekendt, dat myn E. Mo. heeren staten des landts Utrecht, in Martio lestleden jaers 17, my op myn dinstlick versoeck seecker verloff van ses maenden, omme my in dinst vanden Gonigk van Schweden, onder capitein Sithon te moegen be- geven, geconsenteert hadden, mit denwelcken ick op myn eigen costen naer Ambsterdam getrocken ende t'schepe in een reveue my present latende vinden, hebbe nae date omme een stuck gelts tot lieffs nothurfft by syn E. broeder ende oick by syn E. selffs omme seeckere gagie aengehouden, maer gants niet connen obtineren. Merckende hierom der Schothen intentie gegens Duidsch. ende dat myn gelegenheyt by hun luyden niet en was, ben in een ander schip over getreden, ende in myn vaderlandt gearriveert, alwaer der stadt magistraet seecker getall van crychsvolck in waertgelt onderhoudt, by d'welcke ick my stellende, als noch continuerende ben. Aengesien dan die voorsz. ses weecken onlancx gepasseert, ende van wegen lange naewinters egeene schepen van hier op Hollandt (by d'welcke ick hadde moegen schrieven) vuytgelopen syn, daer beneffens dat soedanige vehre reysen een particulier crychs- man in eigener person schwaerlick aencoemmen, insonderheit d'wyle altans niemandt verloff gecrygen en can; soe is 't, dat ick U E. als myn bekenden ouden heeren ende wel gewoegenen vryendt, by dese gans onderdanich will versocht ende gebeden hebben, by myn E; Ho. Mo. heeren staten (in welcker dinst ick lange jaeren toegebracht) gonstige voorsyehung te doen, dat ick moechte prolongatie genieten ende dat myne ordonnaris gagie nae als voor, myner huyssvrou moecht gevolcht werden. In Nedderlandt is toch voor ons luiden, overmits den ■trebes, weynich te doen, soe haest die gemeyne saecke alhier wat anders gestelt, sal my met 36
|
|||||
|
280
|
|||||
|
Goils hulpe ende met fouffisante pasebortte wiederom t9Utrecht in myne oude plaetz bege-
ven , resteert alleen, dat midlertyt myn naem op capitein Basques monsterrolle geconti- nueert werde, ende dat ick hierom gehouden ben den voorn. Almoegenden voor U E. person mynen heern ende forderer, mitsgaders syn E. gantze familie te bidden, in gesundtheit ende welvaert ter saelicheyt lange te onderhouden. Gedaen op der vestinge Weisselmunde, Paessch Avendt, 1618. U Ew. onderdanige dienaer,
Hebbe tot dien einde hierby gevoecht seecker Johan Lemker.
requeste aen myn E, Ho. Mo. heeren staten etc*
Yet sonderlichs van nieuer tydinge overteschrieven hebbe ick niet, alleen dat onser Dant-
zicker heeren gedeputeerde verleden weecke vandem Warschouschen ricxdage wiederom t'huys gecoemen syn, maer hebben by Coninglicher Maj* egeene audientie moegen becoemen, die saecken syn vuytgestelt tot dat syne Maj* op net schlott Marienborch (liggende omtrent soeven mylen bynae Dantzick) sich presenteren werde, waat hieronder verborgen is wel te mercken, het schient dat de papen crych in desen hueck oick well beginnen moechte. Die Jesuyten hebben albereits by syne Maj1 soe voele te wege gebracht, dat die Elbinger hun luydens die vooniembste cercke hebben moeten inruemen De jonge polnische printz Via- dislaus is met syn crychsvolck den gantzen winter over in Moscovien gelegen , maer weinich vuytgericht, ende groet schade geleden, altans zyn sie vanden Moscovitern omcingelt ende (soe men seyt) is een schotsch overste met 4000 man vuyt Schweden vertrocken, t'syner aencompste wirdt der Moscoviter den Poll aengripen, heeft hy gluck, wirdt Schweden ende wy alhier voor dit jaer well ongemolesteert bliven. De Hispanier will dem Braunswiger mede waat te schaffen geven, overmidts hy op het Sticht Hildesheim actie pretendeert, anders nit soeckende dan die ricxvoorsten in disordre te brengen, Sonsten is alhier voele corn van al- lerley sortten gearriveert, meer als in mennich jaeren niet geschien is, ende redelick wel te genieten, oick noch voele onder wechs, Godt loff. Post date. Op huyden Paeschmaendach corapt tydinge, dat den voorn. jonge printz
vuyt Moscovien geraeckt is, ende het hoofft heerwaerts heeft. Opschr.: Aen Etel etc. heere, myn heer Gillis de Ledenberch,
secretaris ende raedt vande Ho. Mo. heren staten 'slants van Utrecht. R\ 24. Apr. 1618.
XXIX.
Mogende ete, Heeren.
Myn Heeren. Het is uwe Mo. E. kennelyck, dat by eenige, myne quaetwilligen, een
complot gemacckt is, omme my ende myne actien hatich ende tot vordere dienste onnut te maecken. Inden jaren 1586, 87, 88 ende 89 is tot gelycken cynde, soo onder het onge- luckich gouvemement des graven van Leycester, als het volgende beleyt vanden baron van Williby, jegens my, ten naesten gelycken cours gehouden, inden jare 1600 van nyeus be- gonst, ende in 9t jaer van 1608 (omme den voortganck vande treves te beletten) mit groote furie hervat. Ick hebbe in alle de voorsz. jaren best gevonden, mit swygen ende wel doen, die leugenen, valsheyden ende calumnien, by de waerheyt te laten overwinnen. Ende hadde alsnu sulcx mede voorgenomen, maer het is soo grofF gemaeckt, dat ick in myne jegenwoor- dige hogen ouderdom ende swackheyt, nyet langer en hebbe kunnen leedich staen, inne te stellen die bygevonchde remonstrantie aen de Ho. Mo. heeren staten van Hollandt ende |
|||||
|
281
Westvrieslant (in wiens dienste ick nu over xxxil jaren, in hare Ho. Mo. vergaderinge een
plaetse bewaert, ende die directie van des gemeene lants saecken gehadt hebbe; negen jaren te vooren bewaert hebbende een andere plaetse, inde selve vergaderinge) tot notelycke ver- dedinge van my, myn offcompste ende actien. Ende alsoo uwe Mo. E. syn wettelycke boge overicheyt van myn vaderlant, ende daeromme mede behoren bier van recbte kennisse te hebben; soo bebbe ick noodich gevonden, uwe Mo. E. negen gedruckte exemplaren van rnyne voorsz. remonstrantie over te seynden, op vast vertrouwen, dat haer nyet te moeye- lyck en sal wesen, deselve in hare vergaderinge te doen lesen, ende oock in handen te stellen, vande geenen, die beste kennisse vande gepasseerde saeken hebben. Ick verseckere uwe Mo. Ed., dat ick ben, ende deur Godes genade onveranderlyck vanden jare 1572 off tot nu toe gestadich geweest syn, ende deur gelycke genade verhope te blyven, ten vuyter- sten myns levens, een oprecht, vroom ende getrou lieffhebber ende voorstander vande vrye ende gerechticheyden der landen, leeden ende steeden van Holiandt ende Westvrieslant, ende vande provintie van Utrecht, myn vaderlant, oock vande ware Evangelische gereformeerde religie, ende soo wel geresolveert, omme den Spaenjaerts ende hare adherenten, mit raet, ende daet, goet, lyff ende bloet, te wederstaen, als ick vanden jare 1572 off, gestadich in alle actien, daerinne ick gebruyckt syn, mit raet ende daet hebbe bewesen, ende (onbe- roemelyck) soo vast als yemant (nyemant vuytgesondert) kan wesen. Ick verclare *t selve heylichlyck, biddende Godt den Heere Almachtich, Mogende, Eedele, Eerentfeste, Vrome, Hoochgeleerde, Wyse, Voorsienige seer discrete
Heeren , Uwe Mo. Ed. in voorspoedige, gelucksalige ende verseckerde regieringe te segenen, mit syne Goddelycke zegen. Vuyt den Hage, den 7. Mey, 1618. Uwe M. E. dienstwillighe vasal,
Jehan van Oldenbarnevelt. (Aen de stat. 'slants v. Utrecht).
XXX.
Myn Heeren.
Ick bebbe uwer E. nu verscbeyde reysen moeyelyck moeten vallen, omme t'avance-
ment van myn schoonbroeder, Jonchr Willem Coppier, die nu in't sestiende jaer lieutenant is, ende nu compt my voor, dat zynen capitein Jonchr Johan van Oostrum synen compagnie soude aen eenen anderen hebben vercoft, ende hoe wel moeyelyck ende verdrietig is voor een officier, soo lange ende wel gedient hebbende, telcken weder gereguleert te worden on- der een ander corumandement ende van persoinen, soo lange niet gedient hebbende, soe weet hy ende ick nochtans wel, dat, als die heeren staten syne meesters gesint syn die vercopinge toe te staen, dat hy daer tegen niet en mach, ende patientie moet hebben, dan zoude in dien gevalle dienstelyck versoucken, dat gelyck in reguard van anderen wel is ge- daen, daer een nieu captein comt aen een compagnie daerinne oude lieutenants zyn, dat dan den capitein geordonneert wordt, den lieutenant wat hoger ende beter te tracteeren, sulcx als die heeren staten in heur E. discretie bevinden te behooren, doch naerdien myn schoonbroeder daerinne oock anders niet en vermach, dan 't geene die heeren staten souden goetvinden, by denwelcken 'tzelve naer discretie soude dienen voorgewent ende gevordert, soo bidde ick UE. als noch by dezen dienstelyck, dat deselve gelieve daerop te letten, ende daerinne te doen naer uwe E. wyze discretie, ter tyt toe het voorvallen sal, *t sy vande compagnie van Mobeuse ofte anders, daerinne myn schoonbroeder ten dienste vande heeren staten soude konnen werden geadvanceert. Uwer E. mach hem verseeckeren, dat 't gene de- 36*
|
||||
|
282
selve daerinne sal doen, by my ende mjn sehoenbroeder gehouden sal werden als een oblig.
omme dezelve U E. ende alle de synen, naer ons vermogen weder te dienen, waermede ein- dende, biddc Godt Almachtich UE. etc. In den Hage, dezen 7. May, 1618. Uwer E. dienstwillige,
Ant. Duyck.
Opschr.: Aen myn heer etc. Ledenbcrch, secretaris
vande E. M. heren slaien v. Utrecht, etc. R*. 28. Apr. 1618. Den bode is beiaelt.
XXXI.
Edele, Mogende Heeren.
'T gene sedert onse leste schryvens albyer gepasseert is, sullen UE. mogen uyt het rap-
port vanden heere tresorier de Goyer al verstaen bebben. Gisteren bebben die heeren van Seelant ingelevert seeckere acte, daervan wy copie mette verclaringe vande respectieve pro- vincien nefFens desen seynden, gelyck wy oock overseynden copie van seeckere requeste van den prince Hendrich, op 't confereren vande officien onder die cavallerie. Daerop is voor als nocb niet geresolveert anders, als dat elc copie daervan genomen heeft, om aen syn principalen te seynden, 't advis vanden raet van state, tot dese saecke dienende is als voor desen overgesonden. Wy seynden oock nefFens desen enige exemplaren van het placcaet, daerby de beer advocaet wordt genomen in protectie. Gisteren heeft die ambassadeur Aerssens weder een geschrifte in de vergaderinge gelevert,
wesende in efFecte ?t antwoordt tegens den heere van Mylens geschrifte. Wy bebben die copie niet veerdich cunnen crygen. Soe haest dieselve rede is, sullen se met de ecrste ge- legenheit overseynden. Die here vander Myle gisteren nademiddach verstaen hebbeude den inhouden van ait geschrift, heeft een brief ken aen Aerssens gesonden, houdende, dat by hem seer geern alleen spreeken soude, begeerde daerom, dat by alleen, soo als hy gevvoon was te gaen ende te staen, op seeckere vuyr ende plaets by hem in't bosch comen soude. Die voorsz. here vander Myle heeft Aerssens gisteren aldaer verwacht, sonder dat yemant ter werelt daervan kennisse gecregen heeft. Doch die voorn. here Aerssens is niet gecomen. Maer desen morgen is een Frans capitein ten huyse vanden here vander Myle gecomen, syn Ed. denuntierende, dat den ambassadeur Aerssens gereyst was op de frontieren van Hollant, omtrent Heusden, begerende, dat vander Myle hem aldaer volgen soude. Doch eer desen Fransen capitein ten huyse vanden here vander Myle quam, hadde syn Excell. kennisse hyer van gecregen, die daerom vander Myle met eenige hellewaerdiers all hadde doen bewaren, eer den Franschen capitein by hem quam. Couts is oock met eenighe hellebardiers uyt, om Aerssens te bewaren, sulcx, dat apparentelyck desen oorloch neergelecht sal word en; 'twelck Godt wil gunnen, dat door 9t geheele landt mede geschieden mach. Wy sullen hyer mede eyndcn, ende Godt bidden, uwe E. e/c. In 's Gravenhage, den 18. Juny, 1618. Uwer Ed. Mog. dienstwillige,
A. TANDB WAELL. VANDE POLL.
Opschr.: Aen de Ed. Mo. heeren de staicn 'slants van
Utrecht etc. tot Utrecht. |
|||||
|
Ra. 19. Juny.
|
|||||
|
283
|
|||||
|
XXXII.
Die Ridderschap etc, Doen condt alien luyden, dat voor heer Johan van Wassenaer,
Leer van Duvenvoorde, Voorschoten, Sterrenberch etc., Stadthouder ende Registermeester by provisie van onse leenen ende den leenmannen bierna genomt, gecomen ende gecompa- reert zyn in propere persoonen Willem van Portengen, bailliu vande Lier ende Souteveen , ende Gornelis vander Poel, procureur voor den hove van Hollandt, ende bebben (vuyt cracbte vande procuratie op bun ende oock op Joncker Gkxlefroy van Caniphuyzen ende elcx van ben luyden byzonder by beer Wilhem grave van Gommigny ende des heylicb rycx bander heer van Hamal, ende Monceaux etc., den 27. der voorleden maendt Juny onder zyn handt ende zegel gepasseert, ende acbtervolgende zeker voorgaende schriftelyck contract van coop, in date den 17. derzelver maendt, ende oock de approbatie desselffs heeren van Hamal ende Monceaux daerop gcvolcht, gestelt voor inde voers. procuratie, welck contract, approbatie ende procuratie wy beneffens dezen in onzen leenregister van Hollandt hebben doen registreren) ons met halm, hande ende inonde opgedragen, overgegeven ende quytge- scbouden, sonder eenich recht, actie off toeseggen meer daeraen te behouden, als onze leenmannen wysden, dat recht was, dese navolgende twee parceelen van leenen. Als eerst halff de beerlicheydt vande Lier ende Souteveen, mit pacnten, renten, thynsen ende an- ders alien heuren toebebooren. Ende ten tweeden die wederhelft vande voors. ambacbten vande Lier ende Souteveen met heuren toebehoiren, ende dat ten behouve vande heere Jacob van Dyck, erfgezeten tot Salnecke, raedt ende ambassadeur vande Co. Ma. van Swe- den, residerende by de Ho. Mog. heeren staten generael der vereenichde Nederlanden, soo is't dat wy de voors. opdrachte, overgifte ende quytscheldinge believende ende danckelick nemende, j(behouden ons ende een yegelicken syns rechts) den voors. heer Jacob van Dyck onder de conditien ende stipulatien in den voors. contracte begrepen, verlyt ende verleent hebben, verlyden ende verleenen mits desen onsen brieve de voors, twee parceelen van leenen, mit heuren appendentien ende toebebooren, hierboven breeder verhaelt, te houden van ons van wegen die graeffelicbeydt ende hooge overicheydt van Hollandt ende Westvries- lant, de heere Jacob van Dyck voors. zynen erven ende nacomelingen, elke der voors. twee parceelen tot eenen erffleen binnen after zuster kindt nyet te versterven. Al naer inhou- den der ouder brieven ende onze leenregisteren daervan wezende. Ende hiervan heeft ons denzelven heer Jacob van Dyck, hulde, ecdt ende manscbap gedaen, als't behoorde, in handen vanden heer van Duvenvoorde voors., daer by aen ende over waeren als onze leen- mannen van Hollandt, Jor Anthonis van Wassenaer ende Duvenvoorde, heer vander Borch, Jor Willem van Liere, heer van Oosterwyck, Jor Jacob de Hiniosa, Dirck Gool onzen grif- fier vande leenen, Dirck van Grave ende Abraham van Clermondt. T'oorconden etc. Gedaen in den Haege, den 9. July, anno 1619.
Geextraheert in de regre earner van Hollandt, wt bet register vande ver-
heven leenen, begonnen mettenjaere 1616, staende aldaer cap" NoortHollandt folio 78 verso. Ende nae collatie is daer mede dit extract bevonden t'ac- corderen den 23. Decemb. 1619, by my, D. Gool.
Extract. Voorts is geconditioneert, dat het jaer pachts, *t welck kersemis toecomende
in dezen lopenden jaere 1600 ende negedthien verschynende is, zal comen tot profyte van den heere cooper. Ende zal de heer cooper de voors. heerlicheydeu ende partjen daetelick |
|||||
|
284
mogen aenvaerden, omme daermede zynen vryen wille ende proffyt te mogen doen, ende op
alles alsulcke ordre te moegen stellen, als't hem goetduncken ende gelieven zal etc. T'oor- conden etc. Ondert in 'sGravenhage den 17. Juny, anno 1619. Was ondert. J. tan Dtck. G. van Camphdtsen. Geextraheert in de register earner van Holland t, wt het register van
de verheven leenen, hegonnen metten jaere 1616, staende aldaer cap* Noort Hollandt, folio 70. Ende is dit Extract nae collatie daermede bevonden t'accorderen, den 23. Decemb. 1619. D. Gool.
XXXIII.
Edele Mogende Heeren.
Alsoe de Edel 3Mog. heeren staten van Hollant ende Westfrieslandt goetgevonden hebben
te versoucken syn Furstelyke Doorluchtichheyt den Prince van Orangien, ende nevens ons eenighe uyt hare vergaderinge te committeren, omme op het redres vande universiteit ende principaliken vande theologische professie rypelyck te delibereren ende alsulken ordi*e te stellen, vvaermede het Iandt ende kerken mochten wesen gedient, soe hebben wy dienvolgende al- rede met goetduncken van syne Hoochgemeldte Furstelycke D. ende advis vande welgemeldte heeren gedeputeerden, begonst ende aengevangen te procederen, tot beroepinge van nieuwe professoren in deselvige theologische faculteyt, mitsgaders nieuwe regent ende subregent van't collegie theologiae9 aen dewelcke wy vertrouwen het landt ende kerken contentement sullen nemen, van meeninge synde in't verder alles wat de universiteyt ende d'andere faculteyten belangt, in zoodanige ordre te brengen, dat de voorsz. universiteyt, zoe binnen als buyten 'slants, een goede renomee mach becomen; ende nadien ons wel bewust is, dat UE. Mog. van outs gewoon syt alhier haer alumnen ende studenten in de theologische ende andere faculteyten studerende , te onderhouden, die mogelyck om die vorige disordre ende oneeni- cheit vande universiteit syn opgehouden geweest, hebben wy by desen U E. Mog. van ?t voorverhaelde wel willen verwittigen, ende met eenen vrundelike versoeken, ten eynde U E. Mo. daervan na behoren onderricht ende versekert synde, na desen UE. Mo. alumnen ende stu- denten, alvoren sonder swaricheyt alhier wederom believe te senden, ende de goede hand te willen houden, dat de leden ende steden van UE.Mo. provincie van gelyke believentedoen, niet twyfelende, off deselve sullen alsulcx werden geinstrueert, dat UE. Mo. nevens het landt ende de kerken daervan naemaels goede vruchten zult konnen trecken, daerommewy UE.Mo. 'tselve ten besten recommanderende, zullen, Edele etc. In Leyden, den 10. Aug., 1619. UE.Mo. zeer goede vrunden,
De Curateurs vande Universiteit ende Burgermeester der stadt Leyden,
Door last van deselve, Van Swanenbcrch. 1619.
Opschr.: Edele etc. heeren sialen 'slants van Utrecht
etc. Utrecht. Ra. 4. Aug. 1619.
XXXIV.
Edele Mogende etc, Heeren.
Ick hebbe gaarne op't believen ende begheren van UweE. Mog., om deselve dienst te
doen, nae myn geringh vermogen aengenomen de inspectie ende directie van't leven ende |
||||
|
285
|
|||||
|
studien der studenten, die van Uwe E. Mog. in de universiteyt alhier ten dienste van uwe
kercken opgetrocken worden, ende hebbe volgens Uwer E. Mog. last, deselve voor my ont- boden, ende ondersocht, ende nae haer comportement vernomen hebbende, soe veel doen- lyck is gewcest, hebben haer naer elcks gelegentheyt voorsien met getuychenisse, ende expresselick aengesecbt, dat ze in de groote vacantie haer souden moeten sisteeren voor Uwe E. Mog., gelyck ze oock derwaerts syn gereyst, d'eene voor en d'ander nae, soe dat ick my verwondere, dat ick uyt Uw Ed. Mog, schryven verstae, dat ze noch niet en syn verschenen, sy sullen mogelyck daer op wachten f dat se t'Uytrecht naerder insinuatie sullen cryghen van de tydt ende plaetze haerer verschyninge. Ick wete niet, dat yemant derselve hier noch gebleven is, maer ze zyn alle vertrocken, die in de h. Theologie studeeren, hebbe ick elcx een text der h. Schrifture gegeven, om daer over een propositie voor Uwe Ed. Mog. te doen, ende die noch in de talcn ende philosophie studeeren, een seeckere materie, om daer over een Latynsche Oratie te doen, opdat Uwe E. Mog. daer uyt van haere voortganck eenieh- sints mogen oordeelen. Sommige hebben haer oock beginnen te oeffenen onder my in't proponeeren, omme in eenighe andere domestycke oeffeningen tot voorderinghe haerer studien nodigh, ende alsoe het die Ed. 'Mog. heeren staten van Hollandt ende Westvrieslandt belieft heeft, my verwaerdigh oock te bevelen het opsicht van het Theologische collegie alhier in't welcke verscheydene dagelyckse exercitien g*ehouden worden , sal ick mede, soo het Uwe Ed» Mog. welgevalt, deselve tot dese exercitien mede connen toelaten, om op alle manieren haere studien te bevoorderen, tot de meeste dienst van uwe kercken, onder degene die op de catalogus staen, by Uwe Ed. Mog. my toegesonden, syn verscheydene die hier niet en syn, Joannes Cornelii Philochronus ende Hermannus Nederlagen zyn al voor een jaer van hier vertrocken, Salomon Wittius is uyt de studien gescheyden, gelyck ick verstae, Henricus Romanus is in Franckryck, soe ick verstae, ende studeert daer in de medicynen, Stephanus a Zuylen studeert in de rechten, Thomas Jacobi Huyghens is noch hier niet gecommen, Hugo vanden Borre en heeft voor myn niet verschynen willen, ende ick hebbe niet goetge- vonden, om verscheydene consideration in deze conjuncture hem zeer te persen, te meer, alsoe ick verstae, dat hy van meyninge is de studien te verlaten, 'twelck oock beter waere, als dat hy soude blyven by de quaede opinien van syn vader Adrianus vanden Borre, die hy tegenwoordelyck noch toegedaen is, Gisbertus Moeringh en is oock voor my niet ver- schenen, maer heeft door brieven uyt Vyanen van myn versocht subjectum orationis, 'twelck ick hem gegeven hebbe, hy schynt oock de Remonstrantsche opinien toegedaen te wezen, ende mogte wel wat zediger zyn in den wandel; vande anderen sullen Uwe Ed. Mog. connen verstaen, uyt de getuychnisse die ick haer gegeven hebbe, nae de kennisse die icktvoor dese van haere gelegenheyt hebbe connen becommen, hoopende Uwe Ed. Mog. toecomende jaer (soo het den Heere gelieft) volcomender kennisse van elck ende een yeder te doen hebben, ende myn beste te doen, dat Uwe Ed. Mog. goede intentie volcomelyck moge voldaen wor- den, onder des wil ick den Heere bidden, dat hem gelieve Uwe Ed. Mog. godzalige regee- ringe overvloedelyck te segenen, ende Uwer Ed. Mog., Edele Mogende etc, heeren, in Zyne Goddelycke protectie aennemen.
Tot Leyden, den 9/i9 Aug. 1619. Uwer Ed. Mog. gansch onderd. dienaer,
Fbstus Hommius.
Opschr.: Edele Mog. etc. heeren, myne heeren die staten 's landts van Utrecht, myne gun- stige heeren, tot Utrecht. R\ 11. Aug. 1619.
|
|||||
|
286
|
|||||
|
XXXV.
Edele etc. Heeren.
Myne heeren, ick twyffele niet, of den heere Ploos heeft UE. Mog. myne leste scrivens, by my aen zyn E. gedaen, gecommuniceert; wat wy t'sedert nen de Ho. Mog. heeren staten generael hebben gescreven, als oock in wat voegen wy op sekere plaetzen veroorsaeckt zyn de peylinge met soldaten in te voeren, sullen U E. Mog. uyt dese bygevouchde copien cun- nen vernemen, daertoe ick my refereere. Ick sende U E. Mog. mede over, 'tgene wy aen den heere grave hebben gescreven, als oock 'tgene syn Genade heeft gerescribeert, de sol- daten binnen Norden, onder't beleyt van capiteyn Merwe incommende, hebben tot hunne defensie eenige gequest ende doodtgeschoten, waervan vier vande principale mutins syn ge- bleven, die weynich worden beclaecht. De principale burgers hebben zich niet in't geweer gestelt, ende de autheurs zyn meest canaille ende scippers ende grauw geweest, sy dreychden hunne wachtmeyster doot te slaen, overmits hy poochden die gemeente te stillen, ende de peylinge met gemack toe te staen. Wy arbeyden dagelicx in de gravamina ende meynen mitten eersten het reglement binnen Einbden voer te nemen, ?t welck na de humeuren zyn ende die discouvsen loopen, syn swaericheidt mede brengen zal. Het landt is vol jalousien ende twist, holdende ieder parthye sich ten hoochsten geoffenseert, ende wat wy d'een of d'ander partye vermanen, en mach niet helpen , elck beroept zich op de accoorden 9 ende in de waerheyt niemant vermeent ze te houden. Wy verlangen al van hier te zyn, en cun- neu wel speuren, dat ons danck cleyn sal syn; dan hopen, Godt zy loff, onze principalen sulcke contentement te doen, dat onse benyders beschaempt zullen staen 5 waermede dezen eindigende, sal ick nae myne seer dienstelycke eerbiedenisse, Edele Mogende etc, Uyt Oosterhuysen, desen 23. Aug., olde styl, 1619.
U E. Mog. dienstbereyde medebroeder,
A. VAN ZUYLLEN VAN NyEVELT.
Opschr.: Edele etc. beeren, myn heeren die staten
'slandts van Utrecht etc. le Utrecht. R». 27. Aug. 1619. XXXVI.
Je suis marri, si les termes de mon devoir vous ont donne quelque opinion de moy, autre,
que celle, que j'espere, que vous aviez concue au paravant de cesluy, qui se confesse vostre redevable, et pour vous tesmoygner, que je suis encore le mesme, que je soulois estre, autan importun a vous importuner (veux je dire) de mes affaires particulieres, que jamais, vous prieray, me confiant en ce que vous estez de vostre naturel porte a gratiiier vos amis, de vouloir, a une de vos premieres commodites, interceder pour moy envers mon maistre, affin, qu'il luy plaise de ne donner facilement sa voix a des sollicitans impoi'tuns sans m'avoir ouy, car cela me .... . sans aucun credit et authorite voire inutile, pour luy pouvoir ser- vir avec efficacite en des choses grandes et ce principalement es choses, qui se traictent au conseil, car la ay je faict serment a la province et point a son Excellence, comme font ceux du conseil destat, et on me reproce (!), que je n'ay point ma voix libre comme les autres aux estats suis je oblige de par la bouche de mon maistre, et toutes fois seroit il expedient a luy, qu'il semblat, qu'il ne fit rien, que par mon advis, ou pour le moins, sans me 1'avoir premierement communique, comme a present, on a denommine six persons, pour en choisir deux pour bewinthebbers, et l'un a desia escrit en poste au bourgemaistre Pau, affin de luy procurer la voix de son Excellence, et une lettre par laquelle cela me fut commande, je |
|||||
|
287
|
|||||
|
n'ay rien a l'enconlre du personage, mesmement le recommande a son Excellence, inais s'il
obtieut une lettre si simplement a moy, cela diminue beaucoup mon credit et par consequent le credit de son Excellence; je ne desire rien pour moy, mais seulemunt pour me rendre capable et considerable pour bien servir mon maistre, que doy .... souhaitter, que de conformer mes actions et vouter selon la siene; car je n'ay personne, qui me soit parent, lequel je foudrois fourer contre la volonte de mon maistre, icy ou autre part, en place que ce fut, je voudrois, qu'on procedat a la pa piste; mais quant il arrive, que son Excellence m'envoye des commendemans es choses, qui se traictent au conseil, cela me blesse bien plus avant, car ceux, qui ont obtenu telles lettres, ne manquent de le blasonner partout, comme chose, qui leur soit grandement (comme ils pensent) profitable, dont mes envieux font leur profit, et les autres membres de la province en sont offences, comme tendant con- tre Tinstruction du conseil; pour moy, je suis aise, quant je recois quelque commendement de mon maistre, mais voudrois, que ce commandement fut aux autres secret; j'en ay receu plusieurs, comme lors, qu'on denomraa icy au conseil les capitaines et d'autres, je vous supplie, que ce cy vienne comme de vous; je vois par vostre derniere, que vous n'estes gueres liberal a communiquer des nouvelles, et pourtant ne vous en prieray, plus je suis esronne, que me mandez, qu'il pretend d'estre advocat, et plus, qu'il y a apparence pourluy; car je connois son ambition, mais . . . le noveau que penser, ou estre un autre. Je fini- ray avec offre de mon bien humble service. De Middelb., ce 12. de Janv., 16i0. Monsieur. Vostre treshumble serviteur,
Apr. oe Mamaker.
Opschr.: A monsieur Monsieur de Huygens, secret. du conseil d'estat a la Have, XXXVIL
MaVRITS) Prince van Oraingien, eto,
■
Edele Mogende etc. Wy hebben UE. M. brieven vanden 10. der verledene maendt Aprilis ontfangen, ende
daeruit gesien, 'tgene ons deselve zyn schryvende, nopens de suydt dosdane der stede vander Tholen, ende, alsoo UE. M. eer yelwes dienaengaentle gedaen worde, ons advys ende be- dencken daerop syt versoekende; soe en hebben wy sulcx niet connen doen, ten sy wy eenige nadere onderrichtinge daer van hebben. Wy souden in alien gevalle wel het raetsaemste vinden, in plaetse van een dosdane, dat de contrescarpe rontsomme de stadt verhoecht wierde, by soe verre deselve aen de syde vande riviere, soo vast ende bestant soude kunnen gemaeckt worden, dat se den staet van "t water soude mogen wederstaen, alsoo het in effecte een zeedyck soude moeten zyn. Maer alsoo wy niet grondelik en connen begrypen, hoe de meyninge is deselve contrescarpe sal dienen gemaeckt te worden, soe souden wy goet vinden, dat Mr. David van Orleans, de gelegenheit daeraff eerst ging besichtigen ende daervan een plan maeckte, ende een keere herwaerts dede, omme ons deselve te verthonen, op dat wy alsdan met fondament ons advys dienaengaende mogen geven; ende dese tot genen anderen eynde dienende, willen wy deselve hiermede, Ed. M. etc. in de bescherminge Godes bevelen. 'sGravenh., den 11. May, 1620. U E. Mo. goetwilttge vrundt,
Maurice de Nassau.
Opschr,: De E. Mo. ons besundere goede vrunden, die stalen van Zeelandt oft hare gecommilieerden. 37
|
|||||
|
28S
|
|||||
|
XXXVIII.
De Prince van Oraingien, etc*
Edele Erentfeste, etc*
Mr. David van Orleans alhier gecomen wesende, heeft ons rapport gedaen nopende het reparerea vande West-beir ofte het maken van een contrescarp aen de stadt van der Tholen, in plaetse vanden Dam, beginnende ende streckende van daer voorts tot aen den haven. Ende also wy bevinden, dat de voorsz. contrescarpe niet en can gemaeckt worden, soe faebben wy UE. hier mede voor ons advys willen verwittigen, dat wy raedtsaem vinden, dat den stenen beir wederom volcomelyck gerepareerl ende suffisant gemaeckt worde, ende dat den Dam, die de riviere separeert vande stadts grachten, mede gerepareert ende onderhouden worde, 'twelcke den voorn. stenen beir seer verschoont. Versoecken UE. daeromme vrundtl. 'tselve datel. by der handt te doen nemen, opdat al 'tselve ten spoedigste tot effecte mach gebracbt worden. Ende hiermede etc. Edele etc* In *s Gravenhage, den 11. Juny, 1620. UE. goetw. vrundt,
Maurice db Nassau.
Opschr.: De staien van Zeelant. XXXIX.
Mcmorie voor de hccren extraordinarisse ambas-
sadeurs van haer Ho. Mo., van wegen ende ten versoeke van den heere van Langerack. Alsoe hare voorsz. Ho. Mo. belieft heeft, den heere van Langerack in den aenvang van
syiten dienst, als ambassadeur ordinaris in Vranckryck, tot syn onderhout in't selfde hoff, toe tc leggen die somme van negen duysent guldens jaerlicx, tot XX st. den gulden, ende dat bevonden wort, de duyrte van alle dingen ende de pracht alhier soe groet te syn,dattet hem nyet doendelick en was, hemselven daermede, naerde qualiteyt van synen dienst ende persoon, behoorlick te onderhouden, sonder in groote schulden ende beswaernissen te val- len, soo is't, dat haer voorsz. Ho. MoM ten aensien vande voorsz. praegnante rcdenen ende andere goede consideration, goetgevonden hebben, den voorsz. heere van Langerack boven syn voornoemde ordinaris tractement noch jaerlicx tot een byslach by te voegen ende te verleenen , de somme van dry duysent gelyke guldens, die hem betaeltsyn tottetjaer 1616, sonderdattet hare Ho. Mo. belyfft heeft in syne leste liquidatie , het voorleden jaer geschiet, deselve byslach te passeren, sonder naerdere kennisse van saken. Ende, alsoo by alle experience ende bevin- dinghe vande voorsz. heeren extraordinarisse ambassadeurs kennelick is, dat overmits de groote duyrte tot Paris, de voorsz. heere van Langerack niet en kan hemselven in qualite als ambassadeur onderhouden opte voorsz. negen duysent gulden, als by exemple verclarende deselve, dat hy onder anderen nu 1600 gulden jaerlicx voor syn buys moot betalen, in plaetse van duysent gulden, die hy de eersle jaren syns diensts was betalende, dat hy over- sulcx een merkelyke somme meer boven de negen duysent gulden tot syn onderhout moet employeren, soe bidt de voorsz. beer van Langerack, dat het de gemelde heren extraordi- nary arnbassadeuren gelieve, voor hem by hare Ho. Mo. favoravelick te intercederen, ten einde de voorsz. byslach van dry duysent guld, hem mach worden geconlinucert voor de |
|||||
|
289
|
|||||
|
gepasseerde ende toecomende tjt; alsmede, dat den ryspenninck, hem des daechs toegeleytf
die soe cleyn is, dat hy metter waerheyt de helft daerby moet leggen, oock mach worden verhoocht, by forme van extraordinaris byslach ofle andersins, opdat deselve heere van Lan- gerack, hem selve uyt syne merkelycke schulden mach redden, ende sonder dese groote be- swaernisse mach leven ende arbeiden totten meesten dienst der landen, waermede de voorsz. heren extraordinaris ambassadeurs den voorn. heere Langerack grootelicx sullen verobligeren. Actum Paris, den 9. Aprilis, 1621.
GE. I)K BOETSELAER V. AsPEREN.
In dorso: Memorie voor de heeren extraordinarise ambassadeurs van hare Ho. Mo., van
wegen en ten versoecke vanden heere van Langerack. *
XL. Myn Heeren.
Naedien de bode Gerrit Gerritsz. myn op huyden morgen een missive van uwer E. heeft
behandicht, beroerende de bedyckinge vande Wyckermeer, daerop ic gisteren avont, den 8. deser, myn heeren in't corte vvat heb aengeroert, om dattet in de puncten van beschryvinge wert geinsereert, daerop ic in deselve puncten uwer Ed. gewaerschout hebbe, om daerop te letten , ende dat naerderhandt een requeste by die vande Beverwyck is op gisteien overgele- vert, daerin veel saecken verhaelt werden, die ic om cortheyts wille naelate te schryven , dan de copye van't request hebbe sien te cryghen, opdat uwer E. den inhoudt meucht scrutcrcn, om daerop met voerdachten raedt te willen advyseren ende resolveren, als den dienst en welvaren van onse vaderlicke stadts deurvaert sal vereyschen. Ic heb veel redenen tegen de onse hier in't collegie gehadt, om het request ende de bedyckinge vande Wycker- meer op te houden, ende wt de puncten van beschryvinge te laeten, dan 't mochte myn niet gewerden, waerover ic myn heeren niet en heb connen verbergen, maer jn tyts te ver- wittygen, met dese bygaende requeste daerop te letten, om de burgerye met discretie te stillen en bevredygen, datter geen datelicke fey ten werden geattenteert in tyt ende wylen; dit request sal an alle s ted en overgesonden werden, by de puncten van beschryvinge. Nu meucht ghy sien, wat die vande Wyck de stadt Haerlem gunstich syn. Voert wert by Bilderbeeck vanden 2. November wt Ceulen geschreven, dat Gonsalvo de
Cordua, in't opbreecken voor Franckendael met syn leger,met sulcken haest is toegegaen, dat hy syn hutten in 't leger an branch heeft gesteecken, daerin veel crancken laegen, die altemael syn verbrandt, en in de tenten noch wel 1000 mosquetten waren gevonden, ende hy marcherende naer Worms, hebben hem de poorten voer't hooft gesloten, niet tegen- staende hy van Keysers wegen verclaerde te comen. Watter naeder bescheyt wil volgen, sullen wy met patientie verwachten. Hiermede, eersame wyse voorsienige zeer discrete heeren, syt den Almogenden Godt in
genade bcvolen. Geschreven in den Haech, den 9. November, 1621. By myn uwer E. dienstwillyge ende wel geaffectioneerde
vrient ende medebroeder in raede, A. MeTNEKTSOON.
Opschr*: Erenlfcste, etc. heeren, burgemeysteren ende
regierders der stadt Haerlem. R«. 10. Nov. 4621.
37*
|
|||||
|
290
|
|||||
|
XLI.
Myn Heere.
Ick ea hebbe voor desen aen U E. niet geschreven, als daertoe weinich subject geliadt
hebbende, ende alhoewel ick wel wete, dat UE. de saecke by my op UE. vertreck gere- commandeert, nae gelegenheit ende constitute van tyt ende saeken , soe veel U E. doenlyck is, wel suit behartigen, soe en bebbe ick echter niet willen nalaten, UE, by jegenwoordighe gelegenheyt, een woort daervan te vermanen. UE, is kcnnelyck, dat deselve saike (meene vande bevorderinghe van 't wtvoeren van ?t gescbut voor de admiraliteyt van Noortbollant) aen de heeren ambassadeurs op haer vertrek by hare Ho. Mo. met schriftelyke apostille gere- commandeert is. Dienvolgende bebben hare Ho. Mo. by hare missive, in date den XI. Ja- nuary lestL deselve sake de novo wederom aen deselve heeren seer serieuselyk gerecomman- deert, sulx, dat ik nfet twyfele, of de welgemelde heeren, sullen by oportune gelegenheit niet naelaten deselve saecke ook serieuselyk, daer 't van noden zal wesen, te recommanderea ende voordragen, ten eynde men eenmael tot het toegeseyde ende gewenschte eifekt van d'acte d'selve vande admiraliteit by syne Ma* verleent, mag geraecken, daeraen ickversouck, dat UE., by goede gelegenheit, ook de goede handt sal believen te houden, soe by de heeren ambassadeurs, hem by goede gelegenheit daervan vermanende, als elders, daer te passe soude niogen comen, sonderlick soe wanneer sulcx by de heeren ambassadeurs sal wesen gedaen, dat UE. alsdan eens den heere secretaris Calvert (?) daervan suit believen te spreken, want deselve daerinne wtermaten veel vermach, ende sal sulcx de sake ten effecte comende, jegens UE. danckelyk verschuldigt werden. Wyders, myne heeren, alsoe my in't particulier sonderlingh (belangende dc cope van
enighe Ostindische actien) daeraen gelegen is, dat ick de tyt wat mochte weten van't succes vande negotiatie aldaer, ende dat ick daerna seer sy verlangende, hopende, dat, door Gods segeninge ende goet beleyt vande heeren, de saeken eenmael tot een redelyke accommodatie, met contentement ten wedersyden, sullen werden gevonden, daer naer de prys vande actien hier seer sullen luisteren ende daeran dependeren, zoe is myn vrindelyk versouck, UE. be- lieve my by goede gelegenheit eens t'adverteren, wat UE. van't succes derselver saken aldaer oordeelende syt, ende off deselve tot een goet accommodement sullen gebracht cunnen worden, ende dat sulcx ende soe wanneer u oordeelen sail, dat yets met fundament daervan sal kon- nen werden geadviseert. Ick sal 't selve met de hoochste discretie mesnageren, sonder yemant ter werelt yets daervan te communiceren. UE. sal my groote vrientschap ende dienst be- wysen, die ick altyts jegens U E. sal erkennen. Waermede,
Myn heere, UE. vrundtl. etc.
Inden Hage, ylens, desen 11. Febr. 1622.
UE. dienstw.,
A. Brctnimjh.
Onse declaratie es overgelevert. Wy hebben UE. nae behoiren voor syn goede dienste ende debvoiren, daerinne gedacht. Hope, dat goede dispositie op sal volgen. Opschr.: Erentfesie, wyse cfc., heere Constanlin Huygens,
jegenwoordick tot London. R*. 19. Febr., 1622.
|
|||||
|
291
XLIL
De Prince van Orangien9 Grave van Nassau, Cat%enelleboge
ende Meurs, Bueren etc., Marquis vander Veer ende Flissin- gen j Heer ende Baron van Breda, Diesl etc. Edele ende Mogende, besundere goede vrunden. Ons heeft de vrouwe van LaVacquerye,
weduwe, geremonstreert als wylen haer man zaliger, in zyn leven quartiermeester generael etc., deser weerelt was kommen t'overlyden , naelatende haer met veel kinderen heladen y ende in der krame van eenen zoon, dat het U E. Mog. belieft hadde haer de faveur ende eere te doen, nyet alleen van te staen als getuygen vanden doop vanden selven haeren jongsten soon, maer oock daer by te beloven , hem te willen houden in goede recommandatie, welcke belof- ten oock naderhandt waeren gerenoveert, dat zy daerop den voorn. haeren zoon hadde ge- voveert tot de studien ende geslelt aen de scliole aJdaer, waerinne hy oock wel hadde geprospereert, ende zulcke hope gegeven van zynre capaciteyt, als U E. Mog. naerder connen zien by de getuygenisse vanden rector ende schoolmeesters, copielyck hier by gaende, maer dat zy als eene weduwe buyten hare goederen, ende sender dat met andere lasten beswaert zynde, nyet wel en zoude konnen furneeren alzulcke kosten, als \ereyscht wierden tot vol- voeringe van des voorsz. haers spoons studien, ons daeroni versouckende, dat wy haeren zoon aen UE. Mog. souden willen recomniandeeren, ten eynde hy met eenich beneficie versien mocht worden, by middel van 9t welcke hy zyn studien tot perfectie mochte brengen, den lande ten dienste ende U E. Mog. ter eeren. Diewylen dan des vaders getrouwe diensten wel meriteren, dat men de kinderen noch eenige
vruchten daervan laet genieten, sonderlinge in't gunt strecken kan tot voordeel vande ge- meene zaecke, ende dat by het voorschreven des rectors ende schoolmeesteren testimonium genouchsaem blyct, dat de kosten, die aen den voorsz. jongsten zoon geleyt zullen mogen word en , wel besteedt zullen zyn; Soe hebben wy, ter instantie vande voorsz. vrouwe van La Vacquerye, ende insonderheyt ten respecte van haers mans getrouwicheyt, nyet connen Yoorbvgaen, U E. Mog. hiermede indachtich te houden, vande voorn. haere gunstige beloften in faveur vande voorsz. hares jongsten soons gedaen, ende U E. Mog. met een by deses te versoucken, omme denselven jongsten zoon, oock om onzeut wille te houden voor gerecom- mandeert, tot een alsulck beneficie ofte prebende, als U E. Mog. bevinden sullen, zyn con- ditie, oock bequaemheyt ende qualiteyt te meriteeren, vertrouwende, dat het aen hem wel geemployeert zal weezen, ende sullen UE. M. hier aen doen een goet, haer lollyck ende ons aengenaem werck, deselve hiermede, Edele ende Mogende, besundere goede vrienden, in de protectie des Almogende beveelende.
Uyt '$ Gravenhage, den 22. May 1622, stilo novo. UE. Mog. goetwillige vrundt,
Maurice da Nassau.
Opsckr.: Den Edclen etc. vrunden, die staten *s lants van Utrecht etc. R\ 2. July, 1622.
XLIII.
Edele Mogende heeren.
UE. Mog. schryvens vanden 21. Marty deses jaers, heb ick den 7. May eerst ontfangen,
ende daeruyt verstaen, dat die staten eenige uyt hare vergaderinge gecommitteert hadden, |
||||||
|
omme informatie te nemen over d'officieren vanden gestichte, ende dat uyt het rapport in't
langhe ende op verschejde tyden gedaen, bevonden was onder anderen mede, dal veele scliouten ende secretarissen vande respective gerechten ten platten souden professie doen, ofte in der daet zyn (hoewel sy dickwyls noch anders willen schynen), vande roomsche religie als vande faclie der herminianen^ die sy soucken te stiven ende te starcken, tegen den in- houdt van vele geemaneerde plackalen, tot merckelycken ondienst vanden landey ofte dat zy andersins in't reguard van hare bedieninge, sich qualyck ende onbehoorlyck gecomporteert hebben, Item, dat de coninck van Spaengien mit zynen aenhang swaere aenslagen op ten staet vande vereenichde provincien ende hare geallieerde dagelicx practiseert, ende dat daerom die staten verscheyden scliouten ende secretarissen dependeerende vande domeynen 's landts van Utrecht, van hare respective ampten ende diensten verlaten hadden. Item, dat UE. nu oock last ende aucthoriteyt hebben, gelycke bevordering te doen, ten respecte van alle die schout- ende secretaris-ampten dependeerende aen het directum dominium vande particuliere ambachtsheeren *s landts van Utrecht, die welcke hun oock voortaen sullen moeten reguleeren volgens seeckere commissie ende instructie (ul latius in lilleris)^ versouc- kende diensvoJgenden, dat ick daerop wel sal willen letten, ende alsoo naer comen zonder eenige faulte, mitsgaders UE. Mog. t'adviseeren binnen twee maentleu naer receptie vanden brief, wat diensaengaende naer vereysch van rayne jurisdictien, in vougen als boven sal syn gedaen, Item, wat schouten ofte secretarissen ick daer inrie sal hebben gestelt, ofte dat anders by UE. Mog., volgens resolutie vande staten, daerinne versien sal worden, hetzy by deportement ofte andersints: dit wordt my dus am pel ende breet toegeschreven, sonder dat die gementieneerde information ende instructien (die ick noyt gesien heb), daer neffens overgesonden worden, nu wil ick die heeren te bedencken geven, of het my, die selver in het landt nict comen mach, mogelyck is, in zo corten tyt, soo verde vande hant zynde, op zulex te informeeren, naer verhopr ende exigentie van saecken ordre te stellen. Den 19, Augusty 1618, nadat den staet van regieringe binnen Utrecht verandert was, hadden die heeren staten op die voile beschryvinge by eendrachtjge stemmen, in recompense van myne ende myn zal. vaders trouwe diensten my gegeven d'ambachts heerlycheyt van Doom, ick was oock diensvolgende gecomen in deuchdelicke possessie van deselven, UE. Mog. hebben my sine forma judicii ende sonder oorsaeck daer wpder uytgestoten, ende Huyg van Nye- velt in myn plaets gestelt, hoe ick oock noch vorder getracteert ben, is alle werelt bekent, doch my aklerbest, nu schynt het, dat die heeren daermede niet te vreden zynde, oock oorsaecke soucken, my te priveren, van 'tgene my van myne olderen ende voorolderen aen- geerft is. Edele Mogende heeren, dit bedroeft my zeer, dat men my dus bitterlyck vervolgt, die nochtans met goeder conscienlie zeggen mach, niet anders oyt gedaen te hebben, als 't gene ick volgens mynen eedt, commissie ende ten diepste vanden lande schuldich was ende behoorde te doen; maer, myn heeren, boven all bedroeft my, dat UE. Mog. niet, lettende op den elendigen staet, daer d'geunieerde Nederlanden, doer die exorbitante res,qlutien ette- lycke jaeren herwaerts gepleecht, in gebracht zyn, van sulcke vehemente proceduren een eynde maecken, trachtende veel Jiever het gescheurde met alle mogelycke miqdelen tehelen, als vorder te dismembreren. Indien UE. Mog. eens by haer selven (alle passien aen d'een syde gestelt) willen examineeren, wat al onheylen, elenden ende bedroeffenissen gedurende uwe regie- ringe over de ingesetenen der geunieerde Nederlanden, sampt derselver geallieerden gecomen is, ja,wat jammeren, naer alle apparentie noch te wachten staen, so meineick, naer myne geringe verstant ende onder correctie, dat het meer dan tyt is, op re para tie vande staet te dencken, ten minsten van alle vehementien op te houden; die heeren, onder wiens beleidt, Godt Almachtich de Nederlanden soo genadich ende ryckelyck hadde gesegent, hebben deze onheilen te voren |
||||
|
293
gesien ende gevreest, had den se oock geerne opt gevouchelyckste geprevenieert, doch hoe den
zulcken dat becomen is, weet ieder man. Edeie Mog. heeren , ick biddc, wilt myn vrymoedich schryven ten besten uemcii, ten geschiet niet uyt bilterheyt, ofte om yemant te reprocheren , macr uyt een oprechte sincere afTectie, die ick drage totten welstant van myn vaderlandt, oock soo verde, dat ick van harte gaerne vergeten ende vergeven wil, alle 'tongelyck ende leet, dat my geschiet is, indien myn vaderlandt daermede gedient can worden, Wat nu aengaet Let reformeeren van myne schoutcn ende secretarissen, sal die heeren believen te weten, dat ick een scholt ende secretaris gestelt heb tot Seist, item, van gelycken een over Gerverscop en den Breuydyck; beide die schouten ende secretarissen zyn person en , die lange jaeren, by der voorgaende heeren regieringe sodanige axnpten bedient hebben, sonder dat oyt in't re- gard van hare respective diensten clagten aen my, ofte oock aen de staten gecomen syn, hebben UE. Mog. nu eenige informatien, daerby blyct, dat ze alle vier ofte eenige van nun luyden, in't regardt van hare ampten sich qualick gecomporteert hebben, ick bidde UE. Mog. willen my dieselve overseynden, sal geerne daerop letten ende ordre stellen: doch ist maer alleen, omdat ze mogen wezen van't gevoelen der kerminianen, soo bidde ick, d'hee- ren willen die gocde luyden daerom niet moeyelyck vallen, want ick ben seckerlyck be- recht, dat in verscheyden principaele steden van Gelderlandt, Hollandt ende Overyssel borgermeesteren gestelt zyn, wezende van het gevoelen der herminiane?t; ben oock berecht, dat Bogermannus, gewesen president op de Dortse synode, hem nu beclaecht ende bekent, door aendryvinge der politycke tegen die remonstranten le veel gedaen le hebben, item, dat D. Sybrandus Lubberti, professor tot Franycker, segt, die remonstranten te houdenvoor syne broeders, jae ettelycke voorname vorsten ende potentaten bewysen laveur ende gunst an de remonstranten, ongeacht liner bannissement; hope daerom, dat UE. Mog., bun vqu- gende nae billycheyt, ende overwegende, wat weleer om de persecutie in't stuck van religie gepasseert is, niet en sullen willen meer inwoonderen vanden gestichte, wegen haere cons- cience beswaeren ofte het broot uyt den mont trecken, maer veel liever trachten soe veel bedruckte, bedroefde ende verjaechde cristenen, die nacht ende dach tot Godt suchten ende schreyen, te vertroosten, ende daer 'tgeschieden kan, tot hare voorgaende diensten, ampten ende beneficien te herstellen, opdat ze Godt in gerustheyt dienende, wyff en kinder met eeren weer erneeren mogen, daerop sal ick dien selven goeden Godt bidden, U Edeie Mogende heeren, by te staen met Zynen Heyligen Geest, opdat uwe regieringe mach
strecken tot Synes heyligen naems eere ende welstant onzes algemeenen lieven vaderlandts. Datum Doornum, den 28. Juny 1622. Uwe E. Mog, dienstwillige
A. VANDEX WAELL.
Opschr.: Aen de Ed. Mo. heeren staten van Utrecht,
tot Utrecht. XLIV.
Edeie Mogende Heeren.
'Tgene UE. M. by missive vanden 20. dezer belieft hebben aen zyne Furstel. Doorl*, myn
heere den Prince van Oi'aengien etc, te versoecken, was al by Hoochgem. zyne F. Dl ge- efFectueert, die op gisteren morgen by patente al ordre had gegeven, dat de resteerende 600 man vande Fransche trouppen, by den generael Montereau beleydet, sullen worden geac- commodeert in de steden van Delft, Rotterdam ende ter Goude. Hier benefFens heeft den heere ambassadeur du Maurier aen de heeren gecommitteerdens
van haere Ho. ende Mo. verclaert ende belooft, dat van wegen zynen mr., ten behouve vande voorn. trouppen, sal belaelt ende verstreckt worden? aen yeder vyff stuyvers tot leeninghe, |
|||||||
|
■
|
|||||||
|
294
|
||||||
|
ende eenen stuver tot servitie 'sdaechs, sulcx daerinne (Godt loff) nu ten vollen versien is,
dat het landt voorts geen costen daer af sal hebben te draegen Ende op deze tyt niet vorders hebbende, sal hierraede den bode Loenreslooth afschicken ,
ende van 't geene vorders zal mogen voorvallen, UE. Mog. door den ordinaris schipper ad- viseeren. My hiermede in UE. M. goede gratie gans dienstel. gebiedende» bidde den AJmo- gende, Edele Mogende heeren, voor den welstand. van UE. M. regheringhe. 9s Gravenhage, desen 21. Decembris, 1623, Uwer E. M. gans dienstwillige,
Anthonis de Rode.
Opschr.: Edele Mog. heeren, myn heeren de staten 's lanls van Utrecht etc. tot Utrecht. R\ 24. Dec. 1623. XLV.
De Prince van Oraignen* Grave van Nassau, Marquis etc.,
Heer ende Baron van Breda, etc. Edele Mogende, besondere goede vrunden. Soo haest wy desen avondt UE. M. schryven,
Op huyden aen ons afgegeven, gesien hadden, bebben wy, om redenen by UE. Mog. aenge- togen, datelyck ordre gestelt, dat ses compaignien naer Amersfoort marcheren ende aldaer guarnisoen houden sullen, ende de lieutenant-coronnel Veer gecommitteert, om over 'tzelve volck te commandeeren, volgende ende in kraft vande brieven ende acte, die wy hierneven senden. Nademael wy vertrouwen dezelve plaets genoucbsaem versekert te wezen tegen sur- prise, insonderheyt soo UE. Mo. belieft haer in diligentie met een stucxken ofte twee t'as- sisteeren, gelyck mede met wat ammunitie van oorloge, waerom wy dan UE. Mog. willen versocht hebben , als oock dat dezelve willen besorgen, ten eyntle de wallen ende poorteu voor een loop ende surprise gerepareert mogen werden, oock de stucken die daer binnen zyn gemonteert ende gereet gehouden, waertoe wy ons verlatende, UE. Mog. hiermede etc. Hage, den 17. Febr, 1624. UE. M. goetwillige,
Maurice de Nassau.
UE. M. willen onbeswaert syn, sorge te dragen, dat de burgery haer wacker ende in haer
geweer houden. Dat mede de compaignien, derwaerts gaende, met wagens. geaccommodeert ende voortge-
holpen mogen worden. Wy maecken staet, iriorgen naer den middach daer te zyn. Opschr.: Edeien etc. goede vrunden, staeten 'slants
van Utrecht etc. tot Utrecht. R«. 8. Febr. 1624. XLVI.
Ick ondersz. Johan Snoeck, wachtmeester van 't garnisoen opten Leckendyck inden ge-
stichte van Utrecht, verclaere mits dezen by den eedt in't stuck van officie gedaen, dat ick corts naer het aenvangen myns voorsz. ofccie, my eene reyse of twee met eenige soldaten aldaer die wacht houdende, hebben getransporteert over de riviere vanden Rhyn op de Geldersche zyde tegens Elst over, omme die veerschuyten van deselve geldersche zyde, aen de stichtsche zyde onder ofte by die corps de guardes te brengen, gelyck by my ofte de byhebbende soldaeten vande compaignie van capteyn Brandt; een ofte twee reise is geschiet, dat daerover den veerman (soo *<& attestant hebbe verstaen ende gemerckt), aen den amptman |
||||||
|
|
||||||
|
295
vande Nederbetuwe, den heere van Soelen eta. heeft gedoleert, oock sulcx, dat den
majoor vanden Waeldyck met eenige musquet tiers sich aldaer heeft vervoecht, verwachtende op onze wedercompste, soeckende (zoo *t scheen) te beletten, dat wy geene schuyten meer over souden haelen, waerdoor ick genootsaeckt ben geweest, sulcx aen de £. Mog. beeren 'slandts van Utrecht, ofte baer E. Mog. gedeputeerden te remonstreren, ende daerop te versoecken haer E. Mog, ordre, ende middelretyt van *t overhaelen vande voorsz. veer- schuyten te desisteeren, tendeerende 't voorsz. overhaelen van deselve veerschuyten, ommc daerdoor te beletten, dat des vyants lopers mette selven scbuyten by avondt, nacbt ofte ontyden nyet over inden gestichte van Utrecht souden vaeren, all t'welck waerachtich zynde, hebbe descu in oirconde van dien onderteyckent opten 13. Aprilis 1624. Jan Snoeck.
Me notirio presente,
Jan van Haeften*
In dorso: Attestatie, van Snouck, rackende 't beletten van V
overhalen vande scbuyten aen de geldersche zyde lcggende* XL VII
-
Wei Ed. Mog. etc. Heeren.
Myne heeren. Ick sende UE M. hier neffens, volgens UE. M. schryvens ende last van
date den 15. deses, de informatic, by myn met assistentie vande rnajoors commandeurs van corps de guardens ende andere genomen, over de schuyten, kaegen ende aken, die aen d'ander zyde vande riviere vanden Ryn ende Lecke, langens de provincie van Utrecht or- dinaris zyn leggende, met aeriteckeningen van naemen ende plaetzen der geene, die ze toe- behooren, ende onder wat jurisdictie die selvige syn resorteerende, voorder belangende de overcompste vande loopers vanden viant, die onlancx ende nu lest geattenteert hebben te apprehendeeren de persoon van Jacob Gerritsen van Rossum, woonende in 't Waell. Den gemelten Jacob Gerritsen zyn huysvrouw, knecht ende meecht daerop geexamineert ende geboort synde, hebben elcks respective ende insomma verclaert, als dat des avonts tusschen lichten en donckeren, daer aen de doore geclopt warden, en datter een die meecht, die effen te beddc was gegaen, met haer naem aenriep, ende hem uytgaf voor de knecht van de vrouw haer moeder, die se daer noemden in de wandelinge Peeiemoeders Come/is, hem alsoe noemende, welcke meecht opstond ende de doore opendoende, staken zy terstont de trompen vande roers tuSschen de deur, ende vielen met heur sessen soo in huys ende ble- ven in de goot staen, zeggende tegens de meecht, dat zy wat eeten ende drincken wilden , ende de meecht haer vrouw roepende, die te bedde was, spronck die in haer hemdt van't beddc, ende groot gebaer maeckende ende in haer handen slaende, sochten zy haer testillen, seggende, dat zy geen vyanden maer vrunden waeren, haer nomineerende eenige van haer bloedverwnnten, woonende in Benschop, ende de vrouw sustineerde altoos contrarie, ende zeyden, dat zy gecomen waeren om haer te verderven, ende dewyl de meecht ging een keers ontsteeken, liep de vrouw nae achteren ende riep de knecht op, 't welck zy hoorende, lie- pen twee van haer naer achteren ende namen de knecht waer, ende met dat hy van stal quaru, vatten zy hem ende de meecht met de keers, comende by de vier, blie's daer een die weder uyt; daer nae quaemen de voorsz. vier in 't voorhuys, ende sagen daer den ge- melten Jacob Gerritsen, die te bier geweest hadde ende wel beschonken t'huysgecomen was, in een stoel sitten slapen, sonder eenich gerucht geboort te hebben, ende twee van haer hem 38
|
||||||
|
'
|
||||||
|
:.. :'
|
||||||
|
29G
|
|||||||||||||
|
opheffende ende van de stoel afleydende , meende hy, dat Let zyn vrouwende meechtwae-
ren, die hem zoo te bedde leydden , tot dat hem de vrou aenriep, dat het soldaten waeren die hem aentasten, ende alsoe wech wilden leyden; waer over hy voorts wacker wordende, ende haer siende, stelde hy hem te weer ende sloech soo groffelick van hem, datter somtyts twee teffens onder de voet vielen; hy creech oock eenige cleene quetsueren, nae lange wor- stelingeu ende slagen, togen sy hem uyt den huys, om soe gevangen wech te leyden, alwaer hy, voor de deursyude, twee van haer die hem hidden, onder de voet smeet, ende daer met loopende door een leechte van synen boom^aert, liep hem daer een nae, die mede quam te valJen, ende soe ontliep hy haer; de vrou was onderwylen mede uyt den buys gecomen, ge- rucht maeckende ende om hulp roepende; sy dat siende ende hoorende, vulden eenige haer holsters met cost, die zy daer vonden, ende liepen zoe met de knecht naer 't veer, achter- laetende een sprinckstock met een hoet, ende beraetslaende met den anderen, off zy in Rys- weert wilden blyven leggen of niet, resolveerden zy over te vaeren, daer toe nemende een schuytgen, dat aen de punt lach, ende door haesticheyt zy eerst daer in springende. ende willende de knecht, die zy all wat gebonden hadden, daer mede intrecken, onlruckte hy*hem haerluyden ende ontquam *t, door dien zy hem niet en dorsten volgen ofte weder uyt de schuyt comen, ende voeren terstont ende in baeste over. Men kan niet vernemen, waer en met wat schuyt zy eerst zyn overgecomen , dan zeyden, dat 's anderen daechs een aechgen ofte schuytgen los dryvende by de vaert was aengehaelt, dat men niet en weet waer van daen is gecomen; die huysluyden presumeren, dat zy al een nacht te voren zyn overgecomen ge- weest, ende enen dach in Rysweert ofte elders in 't coorn verborgen gelegen hebben,omdat het noch zoe vroech was als zy begosten. Dit is 't geene ick UE. Mog. hiervan weet te herichten, ende desen hiermede eyndende, will ick UE, Mog., etc. |
|||||||||||||
|
Uyt VVyck, den 21. Juny 1624, stilo veleri.
■ ■■ * i
|
|||||||||||||
|
UEd. Mog. onderdanige dienaer,
WlLLEM VAN OOSTROM.
|
|||||||||||||
|
Opschr.: Wei Edele Mog. etc. heeren, myn heeren, do
slaten 'slants van Utrecht etc., lot Utrecht. R*. 23. Juny, J624.
& . » A: , '.; . -
XLVILL
Edele Mo. Heeren.
TJE. M. missive vanden 18. deser met de bygaende estimatie vande goederen der geexcu-
teerden, by my ontfangen zynde, hebbe deselve estimatie aen de heeren gecommitteerden van Hollant overgelevert, ende versocht, als by deselve UE. M. missive, daer op my de ge- melte heeren gecommitteerden, des anderen daechs wederomme ter handen gestelt hcbben, de estimatie van haerder zyde gedaen, hiernevens comende. Wat aengaet desomuie , die de selve pro rata specialyck tot laste der provintie van Utrecht souden meynen te brengen, seyden, daer op geen verclaeringe te connen doen , voor en aleer zyn Excell. vande goede- ren, in princen landt gelegen, gelycke estimatie sal hebben gedaen. Den heere van Soelen y op huyden van hier naer Tiel vertogen zynde, hebbe zyn E. ge-
recommandeert de bevrydinge vande Over- ende Neder-Betuwe etc*, jegens d'excursien des vyants, ende alsoo hy op morgen, Vrydach, door Utrecht meyndt te gaen , ende aldaer tot twee uhren nae den middach (ten huyze vanden brouwer Merevelt, buyten Tollesleechpoort) te yerblyven, connen UE. M. syn E. diensaengaende nader doen spreecken. Niet andera |
|||||||||||||
|
297
hebbende, sal desen naer myne dienslelycke gebiedenisse in UE. M. goede gratie eyndigen ,
ende den Almogende bidden, Edele Mog. heeren, UE. M. regieringe te feliciteren* Hage, desen 24. Junj, 1624. UwerE.M. dienstwillige,
j; t Anthoxis de Rode.
Opschr.; Edcle Mo. heeren r myn heeren de staeten 'slants van Utrecht. R*. 25. Juny, 1044.
XLIX
Isjbel Clara Eugenia, by der grade Gods Infante van
Sj?aignen9 ele, Allen dengenen, die dese onse tegenwoordigen brive sullen worden getoont, salujt. Doen
te weten , dat wy om goede redenen, ons daertoe moverende, genomen hebben ende nemen mits desen in onse besundere bescherminge ende sauvegarde, Jor Jacob van Amstel van Minden , heer van Loenresloot, wonende tot Utrecht, denselven consenterende ende gunnende, dat hy met syne familie ende byhebbende bagagie, onbeschadicht ende vryelyck sal moghen reysen, hanteren ende frequenteren, te voete, te waegen of te peerde, met syne eygen, gebuerde of geleende waegens ofte peerden, overall ten platten lande, daer men syne Majest. erkent door betalinge van contribute, oock in *t Stift van Utrecht, Veluwe ende Betuwe, ende voorts in alle neutrale landen ende steden vande naburige princen, omme aldaer syne affaire te ver- richten, sonder nochtans vorder binnen dese landen te mogen comen , daer men niet betaelt contributie aen de staeten vande gerebbelleerde provincien , wel verstaende, dat hy gehouden sal wesen, te betalen voor desen vrydom, in de handen vanden ontfanger generael van syne Majts domeynen, de somme van 25 guldens eens, behoudelyck oock, dat hy niet en sal mogen attenteren, dat tot ondienst van syne Maj1 ofte van syne landen ende goede ondersa- ten eenichsins soude moghen strecken; ontbieden ende bevelen oversulcx, alle gouverneurs, overs ten , collonellen, ritmeesteren, capiteynen, bevelbebberen ende volcke van oorloge, ende alien anderen in den dienst ende onder de gehoorsaemheyt van syne Mnj1 wesende, die dese eenichsins aengaen sal, sich daerna te reguleren J ende Jen vooisz, Ja. van Amstel van Minden met syne familie, in 't geene voorsz. is, geen beleth, hinder ofte stoortenisse te doen, off hem te rantsoenerenj plunderen ofte eenichsins anders quaJyck te tracteren, op pene van te vallen in onze indignatie. Durende dese den tyt van een jaer. Gedaen tot Brussel, den derden Decembris, ^vf vier en twintich. ISABELLE.
Wit opgedr. groot zegel. Tep ordon> m We Hpochejtj Dfi u Faiue Op de rugge de quitance voor de 25 gl. geteek.: A. tah Ohcle.
■ ;■■■'
T
. , ■ ■ ....... t . Edele Mog. Heeren.
Naer verscheyde voorslagen ende deliberatien op't ontzet vande stadt van Breda gedaen
ende gehouden, bevonden synde, dat men sich te vergeeffs ofte misschien te laet op eenyge vremden ende onsekere middelen soude mogen verlaeten, is eyntelick goet ende nodich ge- acht, op naerder ende beter middelen te gedencken, indien men niet wil gedogen, dat de 38*
|
||||
|
293
|
|||||
|
voorn. slack in haiiden vande algemeene vyandt come te vallen, 't welck dan zoude strecken,
niet alleen tot groote disreputatie, soo binnen- als buytenlants, by alle naebuerige potenta- ten, maer cock tot onlydelycke ja irreparable schade van deze stadt, omme't zelve mit Godes hulpe te voorcornen , die t'samentlicke respective geunieerde provintien, met expres advys ende goetbevinden van syne Furstel. Doorl. den Prince van Oraengie e/c., goetgevonden heb- ben , een lichtinge van 2000 ruyteren herquebusiers (daer onder weynige curassen), mitsga- ders van 5000 man te voet, van nu aen te doen, die voor den tyd van zes maenden sullen comen te costen 600m guldens, daer toe de gedeputeerde vande voorn. provincien belooft hebben sodanige debvoiren, yeder by syne principalen te doen, dat vande voorn* 600° guldens, by provisie op *t alderspoedichite, yeder syn quote aen den ontfanger generael sullen gefurneert worden in de eerste 200m guldens, de tweede 200m gl. twee maenden daer nae, ende resteerende 200m gls. gelycke twee maenden daernae. Ende zoe wel ick verclaert hebbe, daertoe niet gelast, doch verseckert te wezen, van UE.
Mog. goede yver ende genegentheyt, omme alles by te brengen, wat in derseJver vermogen soude syn, tot't voorn. onlsetb, sou beb ick op UE. Mog. bchagen in deselve lichtinge mede geconsenteert, vertrouwende dat deselve my sulcx (als gedaen zynde voor den boochsten dienst van't landt ende geen uytstel connende lyden) niet dan ten besten sullen afnemen, worden daeromme UE. Mog. mils desen gants dienstelyck versocbt, dat d'selve gelieve (ap- probeerende de voorn, lichtinge), soodane ordre te slellen, dat de quote uwer E. Mog. pro- vince, in de voorn. eerste 200"1 guldens, op 't alderspoedichste, ten comptoire vanden ontfanger generael mach wordeu betaelt, hare Ho. ende Mog., mitsgaders syne Hoochstge- incite Furstelicke Genade, sullen oock by hare brieven, UE. Mog. tot dit nodich consent versoecken, ende van alles op dit stuck naeder adviseeren. Wy hebben alhier dese lesle 14 dagen byna niet anders gedaen, als op dese saecke gedelibereert, ende eyntelyck geen naeder expedient connen vinden, als 5t voornoemde. Hiermede my gants dieustelick in UE. Mog. goede gratie recommandeerende, bidde den Almogenden, Ed el Mog. eio, 's Gravenhaghe, desen 4. Jan. 1625. Uwer E. Mog, gants dienstwillige,
ANTHOPttS Dfi RODE.
Eergisteren, Sondach, heeft zyn Excell. brieven uyt Breda becomen, die daer binnen
noch wel gemoet zyn, ende voor als noch geen gebreck hebben.
'
Opschr.: Edele Mog. heeren, myne heeren de staten 'slandlsvan Utrecht etc. tot Utrecht. IK 8. Jan. 1025.
LI.
Edele Mog. Heeren.
Wy en twjffelen niet, oft Uw E. Mog. sullen wel cunnen overwegen, hoe grotelicx voor
den staet vanden lande is importerende de conservatie vande belegerde stadt van Breda, ende wat sequelen, consequentien ende swaricheyden daer uyt souden comen t'ontstaen, by aldien den vyant hem meester van dezelve quame te maecken. Wy hebben de consideratien daerop vallende, soo important ende wichticn gevonden, dat wy nodich hebben geacht,daer over verscheidene serieuse deliberatien met zyn Excell., den heer Prince van Orangien te hou- den, ende eynlelick ten hooch s ten nodich ende geraetsaem gevonden, de saecke niet te laeten eencomen op eenige middelen, daervan d'uytcompste onseker soude mogen vallen, maer dat jnen yets met soliditeyt soude moeten by de handt nemen, daer op men naest Godt den |
|||||
|
Heere, staet soude cunnen maeken, ende wesende daer toe nodich gevonden een consent van.
sesmael hondert duyzent gulden , om daermede een goede troupe van ruyttren ende knechten, in haeste te connen aennemen, ende daerby geconsidereert, dat de saecke geen uytstel can lyden, maer hoe eerder hoe beter dient geaccelereert, hebben de provincien op behagen van hare E. principalen, de voorsz. somme ingewillicht te betaelen een derde part gereet, liet tweede derde part over twee maenden, ende het resteerende derdepart over twee maenden daer nae. Van al't welcke wy nodich hebben gevonden, UE. Mog. by dezen te advertee- ren, ende zeer dienstel. te versoecken, dat dezelve ten aenzien vande importantie ende groote gewichlbeyt dezer saeck, niet en willen naelaeten, 't selve mede alsoe goet te vinden, daerin te bewilligen, ende dienvolgende oock prompte ordre te stellen , dat derselver contingent in de eerste llcm gulden, sonder ecnich tjdtverlies, ende de reste op hare termynen, ten comptoire vanden onlfanger generael opgebracht ende gefurneert mogen worden, te meer, alsoe de dilayen niet allecn schadelick, maer oock het effect vande geheele saecke sullen doen verliezen. Wy sullen daeromine ons hiertoe vastel. verlaten, den Almogende biddende, E. Mog. heeren , om deselve te houden in Zyne heylige beschenning. Uyt den Hage, den 14. January, 1625. N. van Bouchorst, vt.
UEd. Mog. goede vrunden,
De Staien Generael der vereenichde Nedsrlandetu
Ter ordonn, van deselve, J. van Goch.
Opschr.: Edele Mog. heeren die slaten vanden lande van Utrecht, etc. R*. 8. Jan. 1625.
LIL
a
De Prince van Oraengien* etc*
Edele etc.
In wat staet de goede stadt van Breda, nae soo eene lange ende benaude belegeringe moet
wesen, hebben Uwe E. M. nae hare wysheidt ende discretie wel te considereren , als mede hoe seer noodich het sy voor den staet vanden lande, dat deselve by tyts gesecoureert ende soo ee,n notabel lith geconscrveert mach worden. Ten welcken eynde haer Ho. Mo. nae rype overweginge vande saecke, een consent gedragen hebben van 600,000 ponden, ende diens- volgens de heren gedeputeerde vande respective provincien, op?t behagen vande heren hunne principalen ingewillicbt, deselve te betalen in drie derde paerten, te weten het eerste gereet, het anderde over twee maenden ende het derde over die daeraen volgende twee maenden, gelyck UE. M. alle 't selve naerder vernemen sullen by haer Ho. Mo. brieven, aen UE. M» dienaengaende geschreven, tot den inhoud vande welcke wy ons refereren, UE. M. alleen hier mede, boewel ten overvloet versoecken sullen, dat haer believe, al 'tselve mede voor aenge- naem te hebben, ende niet alleen den eersten termyn, sonder eenich vertooch, maer oock d'andere twee op haren tyt, ten comptoire vanden ontfanger generael te doen furneren, op dat by eenige dilayen in dese hoochwichtige saecke niets versuymt en mach werden. Ons des t'Uwe E. M. gewoonlycke goeden yver verlatende, willen deselve hier mede, Edele etc* In 'sGravenbage, den 16. Jan. 1625. UE. Mo. goetwillige vrundt,
Mauricb j>e Nassau.,
Opschu; Den Ed, etc* de statcn 'slants van Utrecht etc.
*
|
||||
|
300
|
|||||||||
|
TTTT
Ed. Mo. Heeren.
Gisteren avondt ten half sess uhren, is den Doorluchen Hoogeborenen Vorst, den heere
Prince van Orangien e/c. deser werelt overleden, tot onsen ende alle regeerders groote leet- wesen; is derhalven vooreerst nodich ende dienstich geweest, tot maintainement vanden staet ende bescherminghe vande religie, mitsgaders totte direclie ende beleydt vande oorloge, daer toe te autoriseren den here Prince Heurick van Nassauw, omme redenen, by de missive van hare Ho. Mo. aen de respective provincien geschreven, in *t lange verhaelt, daertoe wy ons sullen refereren. Tot betalinge vande 25M gl., die die van Utrecht ten achteren syn aen de drie com-
pagnien ruyteren, verstaen hare Ho. ende MoM indien UEf M. deselve conden verschieten tot soulagement van UE. M. ingesetenen, dat UE. M, daervan sullen schadeloos gehouden wer- den, ten minsten by provisie voor de helfte (ter concurrence vande ruyteren soldye) met inhoudinge vande extraord. consenten ofte andersins. 'tWelck is, waermede wy ons gans dienstelyk UE. M. recommanderen, ende den Almogh.
hidden, E. M. heeren, vanden welstandt van UE. M. regiennghe. Inden Hage, desen 14. April, 1625. UE. M. gants flienstwillige,
CrISB. V. TifP ZVM BOETSEJ,AER. ^VNTHO. DE RODE.
Opschr.: Ed. M. heeren etc., da stalen 'slants
van Utrecht etc. |
|||||||||
|
R*. 15. Apr. i625,
|
|||||||||
|
«V.
|
|||||||||
|
Edele Mog. Heeren.
Alsoe het Godt Almachtich belteft heeft, den Doorluchtigen Hoochgeboren Furst ende
heere Maurits, Prince van Orangien, uyt dese werelt in Syn eeuwige ryck te haeleu, tot onse seer groote droefenisse, ende oversulcx in deze tegenwoordige constitutie ten hoochsten nodich is geweest, tot verseeckeringe vanden staet vanden lande, ende om confusie daer uyt te weeren, datelick te disponeeren op't capiteynschap generael, soo te waeter als te lande, ten eynde het volck van oorloge, soo te veldt als in de garnisoenen wezende, mochten we- ten, wiens patenten, bevelen ende commandementen sy souden hebben te volgcn , tot voor- cominge van confusie, die andersins mochten comen te ontstaen; soo is't, dat by ons overleyt synde, dat zyn Excell. Prins Hendrick is d'eenige overgebleven soon van Hp. Mo. den heere Prince Wilhelm van Orangien, die de fundamepten vande vryheyt van desen staet heeft ge- leyt, ende syn bloet daer voor yergooten, ende eenige naegelaten broeder vande tegenwoor- dige overleden Prince van Orangien, godtsaliger gedachtenisse, die d'selve met soo grooten yver ende cloeckmoedicheyt, couragieuselyck heeft gemainctineert ende yermeerdert, ende jbehalven dien, by de conservatie vanden lande oock ten hoochsten is geintresseert, ten aen- sien van syne grote goederen, daer inne gelegen, ende voorts gelet op syne goede crualitey- ten, groote ervarentheyt ende experientie, wy goetgevonden hebben het voorsz. capitainschap generael, te water ende te lande, aen Hoochgedachte zyn Excell. Prins Hendrick, tegen- woordich Prince van Orangien, datelyck te defereren, tot mainctenement vande unie, ende den staet, rechten ende privilegien vanden lande, soo in't generael als van elcke provincie in't particulier, bescherminge vapde waere gereformeerde religie, soo die nu in de provin- cien, geassocieerde lantschappen ende steden, by publycque authoriteyt wert geexerceert, |
|||||||||
|
mitsgaders tot hanthoudinge vande tegenwoordige regieringe ende tot directie ende beleyt
vanden oorloge te water ende te lande, daervan wy goetgevonden hebben UE. M. voorts te adverteeren, nyet twyffelende, off sulcx sal by deselve rivet dan goetgevonden worden, als hebbende, tot ruste ende verseekeringe vanden staet van't landt, alsoo in haestesonder eenige verweylinge, dewyl bet leger, bestaende in soo groote macht van orychsvolck , van verscbeyde natien , tegenwoordich te velde zynde, sonder geuerael nyet en heeft mogen gelaten worden, moeten gedaen worden. UE. Mog. dienvolgende versouckende, de steden ende fortten van derselver provincie daer van te willen notifieeren, ten eynde de patenten ende andere beve- len van Hoochged. zyn Excell. aen d'selve comende , achtervolcht ende naergecomen , oock alles in goede ruste ende eenicheyt gebouden mogen worden, tot derselver welvaeren ende verseeckerheyt, daermede wy den Almogende bidden, Edele Mog. heeren, Uwe E. Mog. te houden in Syne beylige protectie. Uyt den Hage, den 23- Apr. 1625,. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Alb. Joachim, Vz.
Uwe E. Mogentheden goede vrunden,
De Staten Generael der vereenichde Nederlanden* |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Ter ordonnantie van deselve, J. van Goch.
■■'■■■ - ■ . ■ < f,
Op&chr,: Edele M. heeren, die staeten vanden lande
van Utrecht, etc. R*. 15. Apiilis, 1625.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
; : .
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
. ■ .
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
TV
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
, . ><■■ ,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Edele Mog. Heeren, etc.
Naerdien bet Godt Almacbticb belieft beeft, uyt dese werelt in de eeuwige ruste ende
tot bem te trecken den beere Maurits, Prince van Orangien, naer dat hy soo lange jaeren dezes ende Uwe Ed. Mog. provinlie wel ende getrouwelick gedient heeft als gouverneur ende stadthouder, ende wy nyet en hebben connen voorby gaen sonder grooten ondienst van dese provintie, in soo swaere ende drouvige veranderinge, op \ selve ampt terstondt te doen voor- sien ende te resolveeren, >t zelve te brengen op den heere Fredrick Hendrick, Prince van Orangien, soone van Ho. Mo. den Prince Wilhelm, die de fundamenten vande vryheyt de- ser landen geleyt ende syn bloet daer vooi;en vergoten heeft, om dat wy nyet dan zeer on- dienstelick geoordeelt en hebben *t selve langer op te houden, te meer omdat den Hoochge- meiten synen heer broeder den Prince Maurits, Ho. M. gesuccedeert is indt capiteynschap generael te waeter ende te lande, ende want uwe provintie, volgende de oude verdraegen, onder een gouverneur, met dese meest altyt is gereguleert geweest, ende dat wy mede ge- looven, dat UE. Mo. beur wel bevonden hebben, tot beter bant vande onderlinge corres- pondence, dat uwe provincie gebadt heeft denselven stadthouder, die dese provincie is hebbende; soo hebben wy geoordeelt van bet debvoir van een getrouwe nabuyr provincie te wesen, UE. Mog., 'tgunt voorsz. is, te erinneren, ende van deze deliberatie ende goetvinden te verwittigen, ende vrundt- ende nabuyrlick te vcrsoecken, daer op wel te letten, oft nyet dienstich soude wesen voor uwe provincie, den staet van gouverneur ende stadthouder van dien mede te confereren op den Hoochgemelten Prince Henrick, opdat alsoo de voorgaende eenicheyt ende correspondentie te beter onderbouden, ende op uwe eigen defensie beter gelet, ende den dienst vanden lande bewaert macb worden,, ende sal ons aengenaem wesen, by tyts te mogen werden geadverteert van UE. Mo. goetvinden in desen, waertoc wy ons |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
302
|
|||||
|
sullen verlaten. Hiermede, E. M. heeren, goede vrunden , naebuyren ende bontgenoten, God
in genade bevolen, Geschreven in den Hage, den 3. Mei 1625, nieuwe sty], Uwe E. Mog. goede vrunden, nagebuyren endc bontgenoten,
De Staten van Hollandt ende Westvrieslandt*
Ter ordonn. ran deselve, Vander Wolff.
Opschr.: Edele Mog. heeren, etc* de staten'slandls v
van utrechl. etc* R\ 26. Aprilis 1625.
LVL , t, .jj.,.
Hoge ende Mog, Heeren.
Myne beeren. By de generale propositie ende versouck aen Uwe Ho. Mo., in Novembri
lestleden gedaen, is onder anderen voor bet poinct vande fortificatien ■ vande frontieren, eens versocht de somme van drye hondert duysent ponden, van XL grooten, na welcke somrae by wylen Ho. Mo. syne Furstel. Gen. de Prince van Orangien etc., deselve wercken voor fortificatien voor desen jaere 1625 beeft geraeuipt, ende in't voorjaer doen besteden. Nuis't zoo, dat na de negen maenden belegeringen opgecomen is bet verlies der stadt Breda, alwaer de vyant alreede begint gereetscbappen ende preparatie te maken, omme daer uyt de vaert, ende stroomen tusscben Holiant ende Zeelant onveylich te maecken, ende met eenen de omleggende eylanden te infesteren ende overvallen. Om welck onbeyl in tyts voor te comen ende te beletten, Uwe Ho. Mo. alreede nodich hebben gevonden ende geordonneert, om daertegens (boven het fort by de heeren van Holiant aen de doorvaert alreede besteed), noch van wegen de generaliteyt te leggen op den Brabantscben bodem, twee andere nyeuwe forten van vyff bolwercken, elck bestand om des viants gewelt te mogen by noot sustineren, als te weeten: eene aen de westsyde vande Sleenbergse haven, siende ende commanderende op de Vliet, ende noch eene andere opte Dintel, dewelcke beyden van geen cleyne costen sullen wesen, aengesien dat deselve geleyt sullen moeten worden tot alsulcke plaetse, alwaer deselve tot alien tyden bequameliek sullen connen gesecoureert worden, te weten, dicbt op \ water, ende genouchsaem tegens de openbaere zee, waerdoor niet alleen de wallen, maer oock in- sonderheyt de contrescharpen haere behoorlycke dicte ende boochte moeten hebben, omme alle hooge stroomen ende hooge vloeden te mogen wederstaen, behalven hyer bycomende de costen van poorten, bruggen, mngazynen, soldaten-hutten ende andere huysinge, daertoe gerequireert. Nu, soo is mede in den voorleden winter onversiens hyer by gecomen, dat de riviere
vande Yssele haer beneden de stadt Cam pen exonererende ende verspreidende in de Zuy- d£rzee, soo is verondiept ende versandt, deur den ysganck, dat tegenwoordich egeene sche- pen, dewelcke tot noch toe gewoon syn uyt ende in de Zuyderzee de riviere te gebruycken, aldaer voorts tten connen passeeren, 't welck als noch dagelicx hoe langer hoe erger wordt, ende 500 voortgaende, geschapen is, dat de riviere t'eenemaie verstopt ende onbruickbaer sal blyven, iudien daerinne in tyts met goede sorge ende neersticheyt nyet en werde versien, nyet alleen tot geheel verderf vande steden ende quartieien aen deselve gelegen, die in nood van belegeringe ende andere voorcomende swaericheyden, nyet souden connen van beneden gesecoureert, noch van nodige behouften versien worden, maer oock tot groot nadeel ende ongeryff van alle de andere provincien, gewoon synde de voorsz. riviere te bevaeren ende hare trafique daer over te doen, in vougen dat tot behoudenisse van soo eene grote commo- diteyt voor de gemeene landen, mede nyet weyniger dienende Jot belet van des vyants pas- |
|||||
|
303
|
|||||
|
sagie opte Vcluwe, 't welck wy al t'samen weeten, hoe hoochlyck voor desen landen is impor-
teerende, ten hoochsten noodich is, dat het remedieeren van dien metten eersten by de handt worde genomen, volgende Uvver Ho. Mo. resoluti'e, dacrover wel wysselyck alreede ge- nomen; doch dewyle 'tselve daerinne meest is bestacnde, dat de riviere met goede rysdarn- men worden bedwongen, tot aen't diep vande Zuyderzee, soe connen Uwe Ho. Mo. nae bare wyse ervarentheyt wel overleggen, dat dit werck met geene cleyne somme gelts sal con- nen tot perfectie gebracht werden; bysonder h'yer by comende, dat den dyck eerlyts op 's Gravenweert geleyt, tot belettinge vanden overval van 't rynwater in de Wael, nu door de lange hooge wateren van desen winter, t'eenemael wech gelopen zynde, met het eerste lage water wederomme dient opgemaeckt, ende mede naer den eysch verswaert, sonder welck be- leth vanden overval des rhynwaters, de riviere vande Yssele niet can behoorlyek gedient wesen; ende terwyle alle de voorverhaelde wercken tot verseeckeringe vande landen, ten hoochsten nodich syn ende niet mogen uitgesteld, veel minder geexcuseert worden, mede niet connende vervallen worden, uytte voorgaende petitien ende consenten, ten uytersten by haer selven verachtert synde, soo sal het ten hoochsten nodich syn, by soo verre de voorsz. wercken sullen cunnen gemaeckt ende ten effecte gebracht worden, dat daertoe byde gemeene pro- \incien een speciael consent worde gedragen, hetwelcke na de raeminge ende calculate, daer van gemaeckt, niet minder sal connen genomen worden als tegen drye hondert duysent ponden, van XL grooten, op te brengen een derdepart gereet, ende d'andere twee deelen op twee mael drye maenden precys, sonder eenige diversie, ende specialyck hyer toe alleen geeygent blyvende, omme alsoe den aennemers ende leveranciers van materialen, daerop vaste ende seekere beloften te mogen doen van haere betalinge, sonder hetwelcke onmoge- lyck sal wesen, de bestedinge te doen, ofte sal deselve buyten allefatsoen, waerde ende redelycheyt loopen, ende de wercken echter niet gevordert worden , soe haest die betaelinge in't minste sal comen te failleren, dewyle die generaliteyt door de grote achterstallen ende schulden vande fortiQcatien, daer inne deselve vervallen is deur het traeg furnissement van de provincien, t'eenemael buyten alle credyt is geraeckt, omme niits dien tot dit consent te verslaen, Uwe Ho. Mo. ten hoochsten versocht ende gebeden worden, ende mede daeraen die goede handt te willen houden , elck by syne principale , dat de voorgaende achterstallen promptelyck gefurneert worden, ten eynde het vervallen credyt te mogen restablieren, ende \eele arme ingesetenen van haere uylerste verderf te bevryden. Aldus gedaen in den rade van staten, in 's Gravenhage, den 2-i. July 11525. Was geparapheert, F. Aleman. Onder stont; ter ordonnantie vanden raet van staten, ende was onderteyckent; Huvgkns. LVII.
Edele Mogende Heeren.
Ick houde UE Mog. indachtich, dat ick in November lestleden aen UE. Mog. in't breede
hebbe geschreven ende versocht, de goede hand te willen bieden, ten eynde een placcaet mocbte worden geemaneert, over het besilverde vergulde vervalschte draetwerck, dat binnen Dordrecht is gemaeckt by Johan de Carpentier ende Servaes Hellincx, onder pretext van seker octroy, by sententie vande E. heeren gedelegeerde rechteren, verclaert subreptys et obreptyS) breder by de sententie, daervan zynde, welrke hunluyden wercken, alzoe ick onderrecht worde, dat noch tegenwoordich werden ofte immers naer date vande voorsz. sen- tentie zyn vercocht, gelyck als zjluyden voor date v*n dien deselve met groote menigten alomme hebbeu veihaudelt ende versonden, zoo bier te lande in de provintien, onder eenen 39
|
|||||
|
30i
|
|||||
|
yegelycken als buy ten dc provincien, sulcx dat niet vreempt en is, dat noch verscheyde per-*
sonen in merckelycken quantiteyten versien zyn, waer uyt dan oock te bedencken staet, dat de voorsz. de Garpentier ende Hellincx, zoe lange ende ter tyt toe, daer tegen niet versien en werdt ende alle't zelve valsch, zoo silver als goude draelwerck ingetrocken, heur perso- nagie souden connen spelen, ende noch wederom met menichte vercoopen, tot groot proffyt van hun zelfs, ende tot bederf ende scbade van velen, gelyck als kennelycken is, dat zj ten tyde dat de saecke van haer qualyck vercregen octroy worde geventileert een zeer groote quantiteyt van dergelycke stofFen by haer hadden, die niet te gelooven en is, dat zy zoudea gesmolten oft gebroocken ende tot fyn gemaeckt hebben, niaer nae alle apparentie deselve, oft hier te lande off daer buy ten, ofte in beyden hebben versonden ende verhandelt, hebbe daerorame ampts- ende eedtshalven niet connen laeten, UE. Mog. medt alle behoorlycke reverentie te versoucken, dat UE, Mog. believe, haere gedeputeerden ter vergaderinge vande generaliteyt comparerende, als noch specialyck te lasteu, oinme wegens UE. Mog. te helpen hanthaven het weren van't voorsz. valsche draetwerck, ende ondertusschen alle de officieren in UE. Mog. provincie speciael te lasten ende authoriseeren, alle zodanige valsche Dortsche wercken uyt alle winckels te halen, mitsgaders dezelve te saiseeren ende aen te slaen, ten eynde naer dezen niemant daer tnede meer bedrogen ende die overgrote schandvleck van deze landen eens geweert worde, devvyle anders, onder pretext van het Dortsche werck, oock andere gelycke valsche wercken, uyt andere landen hier souden connen worden gebracht ende verhandelt, zynde corts daervan zeer grote clachten wederom gevallen, dat oock in alle manieren een placcaet by haere Ho. Mo. op't selve mochte werden geemaneert, daerby een yegelyck verboden zy, alsulcke valsche stoffen niet meer te coopen, vercopen etc., vol- gens 't concept van't placcaet, hier neffens gaende, ende vertrouwende, dat UE. Mog. ge- deputeerden alhier op *t selve sullen worden gelast. Edele Mog. heeren, sal Godt Alroachtich bidden, UE. Mog. te houden in lanchduerige
ende voorspoedige regieringe, in den Hage desen 5. July 1625. Blyvende'slants ende UE. Mog. getrouwen dienaer totter doot. Jacques VAN NlSPEN* Opschr.: Edele Mog. heeren, de staten Sliehts ende Lant-
schaps van Utrecht, ofle hare E. M. gedepp. R\ 26. Juny 1625.
9t Concept.
De Staten Generael etc.
Alsoo onder't pretext van zeker octroy, by eenen Joan deCarpenticr ende Servaes Hellinctj
wonende tot Dordrecht, sub- ende opreptivel. vercregen (volgens de sententie vande E. heeren gedeligeerden reenters) gemaeckt zyn grote quantiteyten van alle goude ende silverstoffen , tot borduurwerckerey ende anders, welcke stofl'e niet en is bevonden gemaeckt te wezen van gealloyeert silver, sulex als zy hadden te kennen gegeven, by haer geinventeert te zyn, ende daerop haer't voorsz. octroy was verleent, maer in tegendeel van die van coper met silver Leclecdt, 't welck van outs by de placcaten zeer scherpelyck is verboden geweest, waerdeur niet alleen hare Ho. Mo., maer oock de goede ingesetenen deser geunieerde provincien ende andere eerlycke coopluyden groffelyck zyn bedrogen ende geabuseert, mitsgaders de authori- teyt ende naem van haer Ho. Mo., buyten haere Ho. Mo. goede meyninge ende intentiet schandelyck misbruyct, soo is't, dat haere Ho. Mo., willende daer inne versien, eenen yegelicken interdiceeren ende verbieden, alsulcke valsche stoffen voortaen niet te coopen, |
|||||
|
305
|
|||||
|
vercoopen ofte veralieneren, op peene van zes jaeren uyt onse vereenichde Nederlanden ge-
bannen , ende 't werck openbaerlick verbrandt te worden, ende alle degene,'tzy winckeliers ofte andere persoonen, van wat qualiteyt ofte condicie hy zy; die alsulcke valsche stoffen (noch niet gebruyct zynde tot eenige borduurwerckerye ende andere wercken egeene uytge- sondert) noch onder hem zoude mogen hebben, werdt by desen gelast die te brengen ende te leveren, zoo wel de gemaeckte als ongemaeckte wercken aen de respective magistraten, onder pertinenten inventaris van gewichte, quantiteyt, qualiteyt, omme by deselve magi- straten vergoet te werden, ten pryze die ze zyn ingecocht, ende daer nae by de respective magistraten gelevert te werden, aen de E. Mog. heeren staten van dezelve provintie ofte haere gecommitteerde raeden, omme by deselve aen ons overgebracht te worden ende te doen smelten in massa* Lvni.
Mijn Heeren.
Ick hebbe langbe gehopet, dal d'affairen in Vranckryck souden termineeren in een acco-
modement; contrary blycket by medegaende tyding, dewelcke ick nyet geerne overschryve. Dan myn heere de Prince moet alles weten, omme wt alles noch het beste te trecken. De saken aldaer soo staende, is het apparent, dat de coninck syne victorie te lande sal ver- volgen, gelyck onsen coopluyden alhier mede werdt aengeschreven, dat syne Mat. vertrocken is naer Poictires, waerwt wel mochte ontstaen, dat de desseins teghen den gemeynen vyant souden werden verlaten, ende die vande religie Vranckrycke geunieert. Beyde dyent voor- commen, ende soude sulcx konnen werden betroffen, brengende de sake tot eene bemidde- ling van accommodatie. Daertoe sullen sonderlinghe krachtich konnen wesen de devoirs van syne Excellency, dy sake levendig makende by myne heeren de staten generael, als mede by de conincl. Mat. van Gi'Qpt-Brit.; ende dat by middel van extraordinaris besendinghe^ alwaert maer van een persoone alleene, omme nevens de ordinaris amb. van Groot-Brit. ofte extraordinaris daertoe spoedig af te veerdighen, dit goede debvoire te doen. Waertoe indyeu myne heeren de staten generael raochten wesen ongenegen ofte de depesche traghelycke voortghinge, kan nymant syne Excellencie qualyk afnemen, in dat point te hebben geyvert, wesende de sone vanden huyse van Coligny, hebbende in Vrankryk vele dependentien onder dye vande religie; de Mat. van Vranckryck wesende voldaen, belanghende de gene- ghenheyt van syne Exceljentie, mils de continuatie ende toestant van wapenen vanden heere admirael Haulthain. By die debvoir sal syn Excellence gestant doen alle de redenen van correspondentie, dye hebben gemiliteert tusschen de nederlandsche ende fransche kerken t'sedert anno 1570, conserveren de gunste vande moderaetsche gemoederen in Vrancryck, winnen ofte conserveren gelycke reputatie in Engelant ende Schotlant, binnenlants alhier voldoen der danckbaerheyt over \veldaden van dye partye tot Vranckryck anno 1572, ont- fangen ende t'sedert pooghende te betreffen haere conservatie in desen stant van affairen, winnen den grau van t volck, als wesende dese eene sonderlinghe daet (gelyck het inder waerheyt is), van religieusheyt, afsnyden alle calumnien tegen den Prince (hoewel die sake is van ouder beleydt) van slappicheyt in't stucke vande religie, soe deselve geconsidereert in't generael als in't particulier. Ende behaecht my desen voorslach (onder correctie) soe we], dat liever, dan de sake achterbleve, oirdeeje syne Excellentie wel soude doen een gequalificeert, verstandig, vreetsaem , in Vrankryk aengename persoon, te desen eynde eerst nae Engelant ten fine als boven, te seynden, ende daernae in Vrankryk, tot syne kosten, sonderlinghe souden syne Excellencie daermede pverstelpen syne onderdaneu van't marquisaet ende sonderlinghe 39*
|
|||||
|
30G
|
|||||
|
tot Vlys., alwaer men noch heffen noch leggen en kan, dat wtle geunieerde landen gesotiden
syn wapenen teghen die van Rochelle ende andersins; de luyden syn wat licentieux in't spre- ken. Submittere evenwel alles ter wyser dejectie van syn Exccllencie ende eerlycke dienaren omtrent deselve, dewelcke meerder kennlsse allent halven konnen hebben van't interest van syn Excellence , ende consequentelyc, off ende hoe verre eene sake, dye anders heeft appa- rentie van reden, dyent* voortgestelt ende ghevolght. De vyant armeert binnen 't lants in Vlaenderen eenighe suyen met steenstucken, dye syn
bequaem, omme volck te transporteren over het Swin. Dat transport kan werden gefiavori- seert met canon van het westersche strande van't Swin, wesende vast Vlaender. Alle de advysen van trouwe vrunden binnen 'slants loopen daerop, eene compagnie ruyteren soude daer groote verkeringhe causeren. Wy en sullen dye nyet licht verwerven. Daeromme vreese wy eyntelycke het verlyes van't Cadsant sullen besuchten. Zeelant en kan dyen last nyet dragnen. Zeelant en buyght nyet, maer leght vervallen onder die lasten. Andere Iasten daertegen af te wysen, dat is dye a Vabandon te stellen, sullende nymant de afgewesene last aennemen. Nochtans is Vlaender een Jleuron vande victorien vanden here Prince JYIaur. hoochl. mem., eene proie afgeruckt vande maghtichste provintie, dye de vyant heeft, eene soo noodige voorbailie voor Zeelant als eene dore aen een huis, ick spreeke ten aensien van eenighe navigatien ofte commercien, een valbrugghe omme over te treden in't herte vande vyantelyke macht, als men eene diversie soude willen practiseren, want hy daer persensible isf ofte wel omme te vervolghen eenighe victorie, als Godt de Heere dese soude verleenen. De vergaderingh vande staten vande Zeelant is wtgeschreven tegen den 13. nevens andere poincten, op de vacante ampten ende ofllcien, daervan by succes van besoigne, sullen syn Excellencie toegesonden werden twee nominatien, elck van 3 personen, eene om te ver- sien de vacante plaetse in den hooghen rade, de ander dye in den hove provintiael. Hope Uw Ed. van alles tydelyk te verwittigen; hiermede Godt AJmagthich biddende, dat onse lieve vaderlant, de persoon van syn Excellencie, mevrouwe, de regheerders ende Uw Edt Myn here, neme in syne heylige protectie. Middelb., 6 Oct. 1625. Uw Ed. zeer dienstwillige vrunt,
Dit papier heeft my bedroghen, non videmus JAW Boueel,
......quod in tergo est; ignosce. Opschr,: Aen myn hccr, den Secretaris Hugens.
|
|||||
|
DE REKENINGEN
UER
PAROCHIE-KERKEK TE UTRECHT,
DIENSTBAAR GEMAAKT AAN DE GESCHIEDENIS.
|
|||||||||||||||
|
«H»M9 5>-e***~
|
|||||||||||||||
|
I. DE BUURKERK (Mariae minoris).
1500-1585. |
|||||||||||||||
|
15001501
|
|||||||||||||||
|
It., Barth. van Wee, van een voet te ver-
maken ende *t vergulden van een kelck, ende van een platyn te maken. It., Den orgalist te S. Victoris, 4 gl.
It., gegeven den orghelmaker 75 gl., geva-
lueert gelt, elck gl. voor 35 stuver, om tyn te copen, dat hy gebesicht heeft om nywe pypen te maken, 32 gl. 10st. It., noch gegeven ons orgelniaker 75 gl.,
30 st. voer den gl., op rekeninge van beyde die organen. It., van die myssen, die men alle Sonen-
daghe ende cock den verloren Maendag doet voer onse L. vrouw in die craem, 7 gl. 7 cr. 15041505.
It., den orgalist uts.
It., van celen, die in perkament gescreven
syn van ons cleynoten, die Hem*. Rocck heeft e/c, 10 cr. Hit syn alsulcke cleynodien endej'u-
welen% als die goede luden Onse Lieuve Vrouwe te Buerherc gegeven hebben, ende die wy voert overle* veren op dese tyL Inden eersten, een overdeckt cruysen gaf
jofir. van Steenre Vredrix wed., om mede te muenygen dat gemeen volck, ende vfeget 10 on ccn ende 5 engels. |
|||||||||||||||
|
OPBCREN.
|
|||||||||||||||
|
Van de kasse St. Antonis kasse, 5 cr.
Quiryns 7
Cornells 5
Mertyns 4
O. L. Vrouwe 4
Ewouls 4
Huberts 4
H. Sacram. 4 -
Van onsekere dingeru
Wt den blocke, dat voor O. L. Vrouw staet
op die Meyavont ende voor dat heilige cruis staet, 7gl. 3 wit. It., by Herman Pyls, om een kynt te we-
gen, 7 cr. It., van P. Victorisz., om te maken ende te
reformeren ons orgelen, J 6 gl. It., van Mr. Jacob, ons pastoer, tot der
orgelen, 6\ cr. Van weyt van die goede luden, die hem
hebben laten wegen voer onse lieve vrouw. Van openen vande graven dit jaer*
WTGHEVEN.
Van onsekere dingen*
It., gegeven onsen oirgelist voer syn ben te
Paeschen, 4 gulden. - |
|||||||||||||||
|
30S
|
|||||||
|
It., nocli syn daer twe silv. cruysen, ende
wegen ts. 16 loot. It., noch een silv. cruysen, weget 8 lootscerp.
It., 40 silv. spelden, soo groot ende cleyn,
It., silv. bellen aea kappen, 10«
It., eea silv. rymgen, weget mytdatwelbe
k\ virdel loyts. It., een kleyn kettentgen, dat men Jesus
om den hals hanct, als men ons vrou oVaget. It., een cleyn stuckgeE gout van onse gou-
den kelck, die ons die stadt afhandich maekte. It., noch van die zelf kelck gouds gafmyn
Alph. wed. van Royenborch. It., een peerlen treck.
It., een doysche met cleyn peerlen.
Iu, een cleyn pater nosier, myt een agnus
Dei, om Jhesus aen den hals te hangen. It., 6 coralen pater nosters, soo groot ende
cleyn, wegende t'samen 22 loyt. It., noch een coralen pater noster myt een
agnus Dei, ons vrou om den hals te hangen, als men omdraget. It., een agnus Dei met cristal, dat men
S. Andries aen den hals hanct. It., 2 regysteren in boeken te leggen, myt
peerlen daeraen. It., 2 blauwe syden huydelen, myt silveren
doppen. It., noch een blauw syden buydel, daer't
lieilichdoem in is, oick met silvere doppen. It., twe grote ketten vergult van messynck,
die men die heilige om den hals hanct. It., 6 stucken sulvers die aen cappen ple-
gen te staen. It., een root syde deed, daerop staen die
peerlen, die joffr. Hoeflaken gegeven heeft. It., 2 swart syen cappen, daer silver ver?
gult lof op staet. 15111512,
0NTFANC5.
Van weyt in de lust van kynderen te we-
gen, (worden er 8 van opgesomd). 15141515.
Jt., Aryaen Pauwelsz, vande steygheringe,
|
|||||||
|
daer men dat glas settede in onser lieve vi\
choor, dat die proist van Oude Munster ge* geven heeft, 8 st. 9 wit. It., Jan Weymansz. knecht, tot drinck-
gelt, van 's prorata glas te zetten, 15 st. 15181519.
It., 12 ellen roet saeys, om drie dienroc-
ken of te maken voer die servienten, ende om vrangen end<flbm groen lint daertoe ende om roet bollecraen, mede om 4 stoelen ende twe manipelen mede te voeren, 3 gl. 15 st. It., Wessel die snider, om 3 dienrocken
te maken, eio. It,, een nieuw kermis vaen van voestyn ende
van wollen laken etc., ende met coorden X'ondom te bezetten, 2 gl. 3 st. It., van des organisten boeck te reparee-
ren, 10 st. It., van een sanckboeck in't choor uit te
singen, dat te verbinden ende ten deele te verscriven, 2 st. 3 wit. It., Ghisb. Lap, van 300 gouts min 25,
'thondert 27 Holl., etc, om dat H. Sacr. huys binnen mede te stofferen metten pellecaen, 4 gl. 12J st. It,, Henr. Jansz. ons. kerk. schilder vande
Heil. Sacr. huys te stofferen etc, 13 gl. It., om twe berden voor ons Heil. Sacr.
huis, dat tafelment of te maken, daer die heren op gaen mpeten, 12 st. 1526.
It., Jan Weynian, die glasemaker, heeft ons
kcrck gegeven inder eeren Gods ende onser L. Vrouw. tot reparatie van onse kerck, 4 Phs. gl,, daer onse kerck hem een grafstede voor gegonst ende gegeven heeft, t'eynde in onser kerk te mids wegen, tusscben der keysers bruers autaer, recht voor der groten orghelen, daer Jan Weyman syn naem op heeft doen houwen, de grafstede te gebruiken voor hem ende syne nacomelingen, opterkerkerechten, als andcre goede hide doen: fac. 6 gl. 5 st, |
|||||||
|
309
|
|||||||
|
in doen. Hier waren by mr. Joest, beyde
burgernieeslers ende de kerckmeesters J asp. Zwersz., ende Dire Henriksz., 3 phs. gl. van drincgell ende 1 vat biers, zonder erch. Donredach nae onser vr. assumpi.
It., gelevert in de waech twee oude cloc-
ken, wegen t'samen 4345^ L. Woemduck.
Maria die grote clock weecht 4269 L.
Michael die cleyne weecht 2884 - fac. 7153 - Van wyen 27 st. De spys.
It., gecoft tot Amsterdam 415 L. cloek-
spys, dat hondert 26 st. fac. 32 gl. 7£ st. Van oncost 8^ st.
It., gecoft tot Amsterdam 5 L. tyn, Amst.
wicht etc. dat hondert 2 L. 9 sc. It., Jasp. Swersz. gelevert aen potten,
kannen, ketten etc. 700 L. etc. It., noch gelevert Jasper aen kclelen etc.,
daer sal hy scroysel voor leveren ende hy sal de kerck hierboven toegeven 1 carol, gl. op dit perceel. It., noch gecoft 300 L, tyn, dat hondert
2 L. 9 sc. It., noch gelevert Jasper aen stof 157 L.
It., gelevert Jasp. Sweersz. aen stof, als
ketelen etc. zoo de goede luden in ons pro- chie dat gegeven hadden 700 L, daer hy der kercken scroysel voor gelevert heeft ende hem toegegeven op*t hondert 18 sc. fac. 6 gl. 6 st. It., noch gelevert Jasper an ketelen etc%
ende ander die beter was dan 't voorsz. etc. It., noch gelevert Jasper voorsz. an potten
ende ander goede luden na gegeven hebben 57 L. etc. Met Jasper geaccordeertop dese 3 percelen
hy daer scrojsel voor leveren sal ende hem
toegeven in als 6 carol, gl.
Facit dese spys voorsz. 1282 L., dat de
kerck gegeven is vanden goeden luden onser prochie. |
|||||||
|
1529.
It., vande 2 sweerden van*t oordeel in den
toern scoen te maken, I st. It., Sond. nae HeiL Sacr. dach, 3 stads-
trompers, die voor*t heil. sacr. speelden, elcx 2 St., ominc oerlochs wil. It,, Evert Stael, van Sint Mychiel ende
Sint Thomas hant ende voet, ende S. Symon syn saegh te stofferen myt Sinte Andries oghen, 1 gl. 15 st. It., Claes Weyman, van Goerdt van Voorst
glas, dat boven dat portael staet, te repare- ren, dat seer gcbroken was, 10 st. It., die organist vanden gewichte op de
blaesbalcken, opte cleyne orgelen te leggen ende den blaesbalck te verstellen, 2 st. It., Will. Bonert, van al Wat hy ons kerck
gelevert heeft, van ons L. Vrouw. avont of visitatie, doe ons Gen. heer den bisschop de stad gewonnen had tot lichlmisse toe ende wy kerckmeesters hern gereits vander kerk wegen Wat gelevert hadden , hebbe hem betaelt ver* mogens syne cedul 4 gl. b' st. It., Meert. Meyertz., den schilder, vande
gulden laecken te maken after der armen broet tafel, 15 st. It., noch Glauersz. vande 7 wercken der
barrahertigheid in *t tafereel verstoffeert, 10 st. It., noch capellaens, costers, organist ende
andere dienres, aen gelt, voer hoer wyn,soe die wyn duer ende in 't leste nyet te cryghen en was, 3 gl. 9 si. 6 wit. 1534.
Item, Jan Tolhuis endeTryntjesyn hu^s-
vrou hebben aengenomen twee clocken te gieten van der kercken spys, soe goet toe leveren als eenich geluyt in Utrecht, vande selver zwaert, of hy sal die wederom vergie- ten op syn's cost, ende hy sal hebben van dat hondert 2 Phs. gl. ende een pont gr. over den hoep, ende toe leveren in de wage, ende de? Woensdaghes voor onser vrouwen assumptie, ende sal die soe gieten op den loen zoe na als hy dat ramen kan, zyn best |
|||||||
|
310
|
|||||||
|
It., wederom van Jasper Zweersz. ont-
fangen etc etc Summarie in als, dat Jasper van ons
coemt met de 6 gl. voorsz. van twissen, t'samen 50 carol, gl. Clocken.
It., den president heeft gegeven tol die
clocken 20 st. It., Katryn, Henr. Huberts wed. 1 gl. Fist.
It., dat doef wyfje tot Jan Stevensz. 5 st.
6 wit. It., Dire die Raaymr. by 'tbeghynhoff 3
gl. etc. etc Organist, blaser, craels.
Willem Heynreck blaser 25 st.
Willem Scay den organist 30 st.
Doe wy hem oerlof gaven, Ghysb. 30 st.
Oncosten als de clocken geuriet ende
gecorstent worden, De biscop. De vyer diaconen elc 2 stuv. 8 st.
Noch dieners die 'tbewaerden 12 st. Summarum in als aen de oude clocken
ende spys ende scroysel, ende tyn t'samen 9100 L. Hiertegen ontfangen twe nu clocken, we-
gende die grote Mama 4269 pont. Die andere Michiel 2884 p.
Summarum in als on if. de kerck 7153 p. Reste de kerck van mr. Jan, aen spys
overgelevert 1947 p. De 47 p. voor de leckagie blyft 1900 p.
over, dat nondert op 26 s., fac. 147 gl. 6 st. It., coemt mr. Jan van dat hondert 2 Phs. gl., facit an gelde 179 carol, gl. It., noch b* gl. 75 st. van 1 vat biers.
Summarum in als 186 gl. 5 st. Betaelt mr. Jan aen gelde aen percelen , hjer voorscr. 77 gl. Z\ st. Betaelt noch mr. Jan aen 1900 p. spys
voorsz. ende gerekent aen gelde 148 gl. 4 st.
Fac. de betalinghe tesamen 225 gl. 71st.
Reste de kerk, dat mr, Jan overbe-
taelt is 39 gl. 3£ sc.
|
|||||||
|
It., dit is gerekent met mr. Jan ende Tryntje
syn huysvrouw, ende Jasp. Sweersz. endemyn vennoot, des Vrid. voorsz. etc. 1535, ende mr. Jan sal dese penningen dye kerck we- derom betalen, als 39 gl. ende 3^ st. tot Vasielavont toecomende ofte als by eeist ge- goten heeft. Betaelt aen elo. vande pannen tot de
lofclock, 2 gl. It., noch dat mr. Jan tot Deventer is
gheweest, 24 si* Reste de kerk 35 gl.
Betaelt by mr. Jan selver dese voorsz. som,^ dat ons reste, op S. Symon ende Juden avont. 1536.
It., gegev. den orgelmaker, dat hy ons orgel
scoon gemaeckt heeft, ende nu trompetten ende noch een ander geluyt daer inne gemaeckt heeft, daervoor hem die kerck gegeven voor den stof 15 gl. in als. It., Ev. Wyersz. van dat hy die orgeldurea
weder gemaeckt heeft 20 st. Incomen vande graven die verooft syn.
It., ontfangen van Val. vander Voort, secret,
der stadt van Utrecht, van een grafstede, die hem die kerk om Gods wil gegost heeft met een serck daerop, aen die noortside, om dienst ende anders, die hy der kerck gedaen heeft, te houden ende te gebruicken op der kerckerecht, fac. 7 gl. It., van Eduwaert stadtrompers huisvrou
ende erff, van 1 graft in't cruyswerck, aen de noortside by dat heil. graf, ende leggende een*blau steenen met haerl. wapen endenaem getyckent, 6 gl. It., den organist van *t geheel jaer 3 gl.
It., mr. Cornelis, den orgelmaker, dat hy
der kerke orgel schoon gemaeckt, nye trom- petten ende noch een ander geluyt daerinue gemaeckt heeft etc 1537.
It., gegeven den vicaris vandeii bisschop,
by handen van Andr. Venroy, vande oncost ten vande oflaten, 6 st. |
|||||||
|
311
|
|||||||||
|
It., van een foey boven dat heil. graft, 1
gl. 16 st. It., van stofFeren van het heil. graft, 5 gl.
It., van een cleet, dat men mitvasten voor
't heil. cruys hangt, 8 st. It,, van twee tinne scottelen boven dat of-
laet op die blakers, tot Jan van Zwolsgecoft, Igl.
It,, van laken tot die IX nieuwe roede cus-
senen, met den Marieubeelden, 13 gl. 2£ st. It., noch van vullen totte voorsz. cussenen
c/c, 1 gl. 9 st. 3 wit. It., van't maken 3 St.
It., den coster van't luyden, als men dese
rekeninge dede eto. 1 st. 6 wit. (Afzonderlyke rubriek). Dit is V opburen
vander kerken loterye in denselvenjare. Inden eersten, aen gelde, 103 gl.
It., aen ponden, 305 gl. Dit is 9t wtgeven vande voors%» loterye*
It., Ger. Huberts., goutsmit, van zulver,
onse kerck gelevert tot behoef vande voorsz. loterye, 59 gl. It., Willem Bpnert, van 't cruysen voor
den oppersten prys, 17 gl. 12 st. It., nocb van anderen oncosten totte voorsz,
loterye, 11 gl. 5 st. etc. Blyft meer opgebuert als wtgegeven, 320 gl.
Wtgeven vande overloep der voors%.
lotery. It., gegeven Jan van Oy, om dat presby-
terium op't cboor te maken, 48 gl. It., gesonden tweemael te Brussel, te Leyen,
ende ter Goude, om meysters, die de pa- tronen maken souden vande ornamenlen, 6 gl. It , Heyn die Swert, om die patronen te
maken, 30 gl. It., van 2 bistorie peerlen te maken ende
van wapenen, 80 stuv. It., nog Corn, vander Gou, op rekeninge
vande ornamenten. 40
|
|||||||||
|
It., Dirck Roelofsz., doe hy die glasformen
zette met syn opperknecht, 3 gU 12J st. 153940.
OPBUREtf.
Fan laken.
Jan Bor, aen die Neude, 7 ellen.
Phil. Mor, 7 ellen.
Jan van Woerden, raetshr. v. Keyserl. Maj1.
Een trawant vanden Keyser of Coninginne.
Fande graven, die vereoft syn.
It., Geritg., Willem Lobe's suster, een
grafstede in 't nye werck, ofte wtlaet aen de noortside by Drakenborch ofte Verhaers au- taer, ende is beleyt met 10 steen, ende dit omsonderlingheduechden ende weldaden e/tf., 6gl. It., mr. Jan Van Woerden, raetsheer der
Keyserl. Maj1, een grafstede op't heil. cruys- choor, daer een kelre gemaeckt is naest Bertgen susters graf, daer voor de kerck ontfangen heeft ende voor de tymeringe vande kelre 9 |
|||||||||
|
TTTGEVEN.
De organist 3 gl.
It., om een cleet, van root saey, over 9t
oflaet te laten maken, daer Cornells vander Gou dat Marienbeelde in de Sonne toe gaf, dat daerinne stondt, 2 gl. 2 st. - It., gegeven een bode, die tot Culenborch ende Oudewater ging, aen den meyster van dat glas, dat Keyserl. Maj1 gegeven hadde ach- ter ?t hooch autaer, 6 st. It., verteert bydenmr., die dat glas voorsz.
maken soude tot Gouwen buys, I gl. 41 st. It., gescenct by Dirck Henricksz., doe dat
sulv. Marienbeeldt gewyt wordt, 2 st. It., den gesellen tot Jan van Oysgescenct,
als sy dat presbyterium maeckten. It., noch den gesellen tot Corn, vander Gou,
die dat boiduurwerck maecten totte orna- menten, ^ vat biers, 15 st. |
|||||||||
|
312
|
|||||||
|
It., Reyer, die borduerwerker, voor alle die
boerden van 3 kappen, een kasufel, dienst- rocken ende dat a?ttependium9 soe hem dat teser tyt anbestayt was met dat opmaken voer 2lLgroot,endenog I gl. van scencgelt, ts.!7g. It., soe goede luden gegeven hebben zul-
ver tot die bellen, ende by mr. Alexander een deel gebrocht, noch een sulv. vyftich gebroken ende by Jan Willemsz. den cremer gegeven 2 ducaten, om die cnopen mede te vergulden, soe blyft der kercken wtgeven hier van dit altesamen 7 gl. 11 st. 6 wit. It., die drie alven syn gegeven, die een by
Henrikchen Verhorst; it., nog een by Anna van Lioey gemaect; it., noch een by Anthonis onsen coster; it., noch een alfFvan een onge- noemt persoon gemaect; it., die Iakenen, die men om die ornamenten hangt, syn gegeven van verscheyden personen. It., beloopt in als, dat die witte ornamen-
ten gecost hebben, 249 gl. 2st. 3 wit. Dit is wederom, dat de goede luden tot
die witte ornamenten voors%, ge- geven hebben. It., hier toe gegeven by Goert van Voert
Henriksz., vermogenssyn testament, 200 k. gl. It., noch Goert van Voert voorsz. ons kerck
gegeven tot dat glas boven die door aen de noortside, 60 k. gl., 't welk gecost heeft 44 gl., soe blyft hier meer dan 't voorsz. glas gecoft beeft, 't welck mede tot die ornamenten voorsz. gegeven is, 16 gl. It., noch hiertoe van mr. Alexander go-
brocht 'twerck, hem van goede luyden gege- ven was 6 gl. It., beloopt ts. in als dat hier toe gegeven
is 222 gl., soe blyft dan bet wtgeven vande witte ornamenten voorsz., 't welck de kerck hier aen ten afteren is, 27 gl. 2 st. 3 wit. 154344.
It., mr. Ghysbert van een missael te ver-
schryven ende te verlichten ende van't byn- den 4 gl. 1 St. |
|||||||
|
J) it nabeschreven is dat wtgeven van
die cloak Mickiell, die gebroken
wasf te vergieten.
It., soe heeft mr. Jan Tolhuis die oude
clock Michiel vergoten ende weechl 2874 L, ende wederom onse kerck gelevert een nywe clock, wegende 29i3 L, waervan mr. Jan. voorsz. betaelt is, des die nye clock meer weecht dan die oude 59 L( 't hondert voor 12 gl., ende van't vergieten 't hondert 2Phs. gl., beloopt in als 80 gl. 17 st. 6 wit. It., noch gegeven nar. Jan voorsz. van
scenckgelt, bier, lackagie ende anders, 8 gl. It., gegeven Evert Wyersz. ende Steven,
dat zy Michiel die oude clock vanden loom ende die nye clock weder op den toorn ge- wonden hebben, ts. 7 gl. 16 st. It., gegeven die smit after Twystraet, van
yserwerck aen de nye clock ende die clepele te vermaken, des sel hy 't een jaer lanck goet houden, is. 5 gl. It., hierop wederom ontfangen, doe men
die nye clock Michiel corstende, van goede luydeu daertoe gegeven, 9 gl. 7 st. "Soe blyft dan dat wtgeven vande clock voorsz.
'tontfang ofgetoghen, 91 gl. 6 st. 6 wit. Dit nabescreven is dat wtgeven vande
tattle ornamenten. It., om 43 ellen wit damast by Dominicus
Aerts t'Antwerpen gecoft, voor elke el 39 st. It., om 8 ellen 1 vierendeel wit camelot tot
dat antependium, elcke cl 11 st. It., noch om 35 ellen inin een vierendeel
boortlindt, 1 gl. 6 St. It., noch om 11 pont 5 en een achtste loot
groene zyde, by Do. Aeriz. gecoft, voor't pont 17 st., ende oock 20 stuv. om fraengen , knopen ende under of te maken, 12 gl. 1 st. It., betcclt Keyer, die borduerwerker, van
de frangen te maken, van elke loot syde L St., ende oick van quasten, knopen, snoeren te maken, ende 't gout in de quasten te doen etc. It., nog om 10 ellen blau iinnen laken , daer
alle die ornamenten mede gevoedert syn, 8 gl. |
|||||||
|
3!3
|
|||||||
|
It., gecoft een deel ornamenten, die som-
mige cryslnden bynnen der stadt tot Gherit de Zwert gebrocht hadden, daervoor betaelt 72 gl. 16 st. It., noch gegeven een bode, die wy twee-
tnael aen 'tkapittel van Nykerken sonden, daer die voorsz. ornamenten afgecomcn wa- ren ende vnnde brieven te schryven, die wy den boden mede gaven, 8 gl. 10 st. It., gegeven mr. Cornells Geertsz,, orgel-
maker op de handt van't grote orgel te ver- maken, 125 gl. It., Ev. Wyertsz. met syn knechts, doe
men 't orgel ofbrak voor 16 dsghen, 4 gl. It., mr. Gornelis die orgelraaker aen ver-
sceyden percelen noch 100 gl. It., Jan Knyff, die kistemaksr in die weeck
van S. Niclaes, in 3 daghen , die hy aen't grote orgel gewerckt beeft, 15 st. 154445.
OPCUREN.
Van graven.
In den eersten, mr. Gornelis Henriksz,
proc. generael, voor juffr, Anna syn huis- vrouw, een grafstede aen de saidside der kerck after der preekstoelen, ende is omtrent 2 grafsteden groot, 12 gl. It., Ryck Henriksz. die beeltsnyder vande
foey onder die orgelen tc snyden, te weten 46 voet, elck voor 2 st. It., Colyn die beeltsnyder van aensicliten
ende dolmesgens, 12 st. It., Henr. Jansz. die beeltsnyder, van sny-
den of van snede, 5 gl. 6 st. 3 wit. It., Pt. die beeltsnider vanden 4 roscn,
't stuck 10 st., t'samen 2 gl. It., mr. Cornelis de orgelraaker aen diver-
sche percelen, SO gl. It., Ev. Wyertsz. voor een balck, daer
d'orgel opleyt, ende 16 ribben ende nochte ander etc., 6 gl. 19 st. 6 wit. It., van keerssen op't orgel gebesicht, i
gl. 7 st. It. Will. Bonert, van lynnen laken , om die
orgeldearen mede te becleeden, 6 gl. |
|||||||
|
It., Floris die glasscryver, van't patroon
van't orgel te maken ende van een wapen in't calander glas te maken, 'twekk gobro- ken was, 2 gl. It., Floris voorsz. van't scbrift te scryven,
't welck boven 't ofgel stae-, 6 £U 154546.
It., de organist, voor een half jare loons,
12 gl. It., gescenct den mrs., die d'orgel opn?.men
ende goet gepresen hebben, als hecr Ernst van Scayc, can. S. Peters, den prior \andc prekers, mr. Michicl van Groenenburch, ende mr. Gysbert or^aniston, ende raesr ai»- dercn c/c, 12 gl. It., noch des middechs de pastoren tnette
voorn. personen te gast gehadt ende costen aen wyn ende spys, 6 gl. 12 st. It., gegeven mr. Cornelis orgelm^ker, doe
hy 'twere gelcvcrt* bad, 125 gl. It., noch mr. Gornelis voorsz. twe zonen
gescenct, 6 gl. 8 st. It., om een tynnen vlesgen, daer men niet-
tet heylige sacrament mede wtgaet, 4 st. 0 w. It., mr. Joh. Tolhuis voor een clock, hy
die kerck overdede, weg. 1108L. mit seenc- gelt 136 gl. It., clsoo hier veel vreempt volcks was,
overmits de Keyserl. Mai. syn oirden vanden gulden vlies hielt, soe hebben wy twe goede gesellen des nachts in onse kercken doen waec- ken, beginnende in de weeck, daer S. Tho- mas in quam, om 5 nachten, des nachts 15 st. (en zoo 7 weeken door). 155152.
It. de organist een heel jaer e/O., 24 gl.
It., alsoe men nu voortaen opt eerw. h.
sacr. dach processie gaet, langhes der graften, soe verre ons kerspel streckt, met het heil. sacr. cruys ende drie beelden, te weten: o. 1. Vrouw, sunte Michicl ende sunte Andries, dewelcke gedragen worden hy priesters, elcke priester gegeven 3 St., fac. 1 gl. 10 st. 40*
|
|||||||
|
314
|
|||||||
|
It., mr. Willern van Nbort, van alien har-
den steen, gebesicht aen de nieuwe sacristie, als van alien capetelen van bentheimer steen, capetelen, van slotsteen , lampetten, roiemen- ten, waterlyst, voetlyst, scoten onder die gla- sen, speckstucken, kelder raempten e/c, ende van arbeyt voor het gebeel werck, llOgl. 12sU 156061.
Opburen vanden lakenen wit ende
%wart, Frans Nyenrode, raedt vande Ko. Mat.
Frans van Huchtenbroeck. WTGHEVEN.
It., gegeven den organist van een heel
jaer efe, 24 gl. It., vanden meyen in't choor te hangen op
pynxterdach, sacrameutsdach, onser lieve vr. cfach visitationis, 10 St. It., den jongen, Jan Jansz. Nypoort van
dat alle dage met die groote clock cleptonder die elevatie vander hoochmisse, als men dat heilige sacrament opbeurt ende noch van dat hi van S. Victoer tot vastenavont toe, sal 'savonts goede toesicht hebben tolten kyn- deien voor onse lieve vrouwen choor, of daer men dat loff singt in der kercke, soe dattet loff ende den dienst Gods nyet belet en wordt, ende dit zelfde is oock geordoneert by Clement Jansdr.,' 20 st. 156263.
0PBURE5.
Fan taken,
Adriana, Jan Thinnen wed;
Anna, Adam Verduyn's wed. Belighen, Aert Honthorst's kynt. Fan openen vande graven*
Mr. Willem van Diemen's kynt.
Mr. Cornells Lauwermans kynt. |
|||||||
|
166364.
OPBUREPT.
Fan taken,
Juff. Alidt, Pt. Quaeribs dr. 156465.
OPBUREN.
, Fan taken,
Jan Boll.
Wilhelm. mr. Balth. van Blyenborch's hub*
vrouw. Janneken, Herman de Wildts huisvrouw.
156667.
ONSEKER WTGHEVEN.
Inden eersten gegeven van arbeytsloon, be*
ginnende in de weke voor onsen lieve vrouwe geboorte, ende in de Weke daernae, als men die kerck wederom openen ende scoonmaken mocht, ende gebroken betJden, sacraments- huis-beelden, ende gebroken outaren weder- om op te rechten. In den eersten, gegeven Jeroen Jeroensz.,
Aryaen Wynen met syn beyden, Jan Ny- poorts zwager, Peter scobator, vanden beel- den ende stucken van het weerdige heilige sacramentshuys in de loots te brengen, 2 gl. 12 st. It., Cornell's onse greeft. met een knecht
zes dagen etc. It., Jan Knyff met syn soon ende een jon-
gen 7\ dagh. in de kerck gewrocht, van die preekstoel ende silsteden ende latryne opt choor, ende sitkisten gerepareert, daechs 12 st. IlM Alert Knyf met een knecht aan het
gebroken heilige sacramentshuys, gewrocht 11 daechen om 11 st. It., die de kerck schoonmaecten 2| vat
bier, 4 gl. 18 st. It., voor een burretje, daer met men die
|
|||||||
|
315
|
|||||||
|
gebroken beelden ende anderen wt die kerc-
ken droech, 8j gl. It., den tyngieter voor dat hj 3 dagen
ih de sacristie dat loet van't yserwerck van't lieilige sacramenthuys of gesmolten heeft. It., Cornells, van dat hy dat wywatervat
staende in't middel vande kercken, weder geset heeft etc,, 3 gl. 8 st. It., van die lange blaecker voor 'roflaat we-
der te rechten, 6 st. It., van die drie coperen lampen, soe die
gebroken, weder te vermaken, 6 st. It., nog van twee blakeren, staende voor
Anna ende Magdalena beelden, 11 St. It., vande 4 grooten candelaren, staende
op't hoochoutaer, soe die gebroken waren, 4gl. It,, noeh van 10 armen ofte candelaeren,
staende voor 't hooch outaer, I gl. 15 st. It., noch vande groote cruysen candelaer
op't choor te rechten endealles,dat gebroken was, te vergaderen e/c, 8 gl. 't Samen gumma 21 gl. 9^ st. hierop be-
taelt by Anthonis Speyei't 8 gl., by Jonge Jan 3 Apr. 9 gl. 18 Aug. t>8, 4 gl. 9£ St., hiermede betaelt. It., Cornells van Malborch, 3J pontwas,
't welck tot mr. Joachim onse pastoor gebesicht is, doen 'teerw. heil. sacrament tot sinen huse was, in de destructie van onse kerck, 21 st. 156768.
ONSEKKR WTGEVEN.
It., Herro. Jacobsz. beeltsnider, van die
cruysen te snyden, daer men die vanen aen faanckt mit. den stocken, 't samen 4 gl. It., Ger. Splinters, vanden cruysen te ver-
gulden ende stofleren, 6 gl! 15 st. It., nog Ger. Splinters van 2 engelen te
stofTeren, 2 gl. It., Aryan Jansz,, van dat hy sommigevan
die blauwen ende brune lluwelen cappen ende cassufelen, dienstrocken, stoelen ende ser- vienlen dienstrocken ende meer andere orrra- menten, die aen stucken gesneden waren, wederom vermaeckt heeft etc,, 6 gl. |
|||||||
|
It., als men dat orgel bestade aen mr.
Peter om te vermaken, verdroncken aen wyn, 3 gl. It., nog Jan Knyff, van gout vande voorsz.
outaer te vermaken, 1 gl. 10 St. It., nog voor een burry, daer men 't sil-
ver Mariebeelt op draecht, ende van het banckgen, daer men op knyelt voor onser sit- steden elc, 14 st. It., nog Jan Knyff, van't maken van een
heiligen geest e/c, 2 gl. 14 St. It., alsoe Goert van Voert's outaer, Godt
betert, gedestrueert ende die wapens metten outaersteen gebroken was, ende wederom by Lauwerensz. steenhouwer die wapencn ende anders gemaeckt, daerop gegeven 2 gl. 6 st. It., van houtcolen gebesicht op't orgel, 6 st.
It., gecolt van Lucas die scilder, een groot
tafereel, daerin geschildert is den berch van Thabor ende staet voor Goert van Voorts outaer, zoo dat gebroken was ende daervoor 18, daerop betaelt by Fred. Royenburch 12 gl., blyft der kerck wtgeven van desen 6 gL It., gescenct den meesters, die die orgel op-
namen ende goet gepresen hebben , als Slichiel van Groenenburch ende mr. Peter Wyborch, 't samen 15 gl. 5 st. It., alsoe 't groot orgel meestendeels gebro-
ken ende ontsteelt was, soe hebben wy dat werck aenbestaedt, nae vermogen der cedulen daeraf synde, mr. Peter orgelmaker, omme dat wedtrom te maken, daeroff beloeft heb- ben toe betalen hondert ende sestich gulden, daerop betaelt is elc. It,, noch .... den pastoren mit den voorsz.
persoen ende orgelmaKer mit meer anderen tot 12 personen te gast gehadt, aen spys ende cost, 3 gl. 10 st. It., mr. Peter orgelmaker betaelt op't or-
gelwerck, 20 gl. etc, elc, 156869.
Ontvangen by handen mr, Ghysb. Mel-
chiorsz,, organist inden Dom, ende van Ca- tharina syn huysvrouw, 16 Mart 68, op losrente die som van 200 gl., ende dit by |
|||||||
|
316
|
|||||||
|
Voert, aen de suytside met een nye peneel
ende autaer met lysten ende een deele ver- lymdt elo., 2 gl. It., gerepareert kisten ende anders, dat ge-
broken was inde kerke, 2 gl. 18 st. It., Michiel die boekbynder, van somme
francynen boeken te verbynden, als een op't orgel, 16 St.; noch een psafter verbonden ende ny sloten daeraen geset, met ny hout ende zeeml. becleet, 2 gl. 4st. 156970.
Inden eersten, mr. Cornells Lauwerman ge-
gonsteen grafstede op 't heil. cruys choor, daer hy een kelre heeft doen maken, daer Ev. Zou- denbalchs zerk zuitwaerts ende P. Pauw noort- waerts naest gelegen syn elo., 18 gl. 8 st. It., op S. Michiels dach hebben wy gedaen
een processie mette hoochweerd. heil. sacr., ende daer nae een solemnele misse gesongen, onder welcke misse geoffert is, alsoe hier uae volcht, te weten; inden eersten is geoffert ende ghecomen wt Jhesus school een appel, daer een cruys ingesteecken was, in welcke cruys ende appell gestoken waren soe gouden ende silveren penuiugen belopende syn, 35 gl. 5 st. 10 wit. It., gegeven den organist vaneenjaer, 24gl.
It., gegeven onsen schoolmeester, dat hy
onse choraels leert ende geen gelt daerof ont- fanghen, 6 gl. It., mr. Peter, orgelmaker, 't rest dat hem
noch resten van alle orgelwerk, belopende etc* 4 gl. 9 st. It., mr. Jac. de Noele, op't maken van't
h. h. sacr. huis, i Apr. 1569, 50 gl. It., mr. Jac. voorsz. gegeven 27 Aug. LOO gl.
It., mr. Jac. noch 6 Oct. 200 gl.
157071.
It., gegeven den organist van een jaer loons,
24 gl. It., by advise van schout ende burgermrs.
ende van een goede ordonnantie ende gere- geltheyt te hebben totten sange vanden dienst, |
|||||||
|
belieftenisse van myn heren schout ende bur-
germeesters, dewelck syn geemployeert ende gegeven mr. Jac. de Nole, beeltsnyder, tot volmakinge ende ereclie van het h, h. sacr. liuis etc. It., den 23 May 68, ter presenile van beer
Joa. van Oprode ende Luc. de Cruyff, pas- toren, ende Antho. Speyert, coster, hebben wy 't block geopent, staende voor midden in de kerke, daer wy in bevonden hebben 115 gl. 11 st. It., gegeven den orgalist als boven.
It., van een la try n, daer den orgalist syn
boeck op leyt, 6 st.; nog een scabel, daer die orgalist op sit, 8 st.5 noch een raempt gemaeckt voor't pedael met een peneel, 7 St.; nog van 't orgel te vegen, 4 st. It., Corn, onse greef., met syn selfs derde,
vande stucken vande gebroken beelden wt de kerck in da Jootse te brengen, 12 st. It., Steven, die timmennan, van dat hy
gewrocht heeft aen dat heck op't kerchoff, voor't beelt van onse heer op testaen, 10 st. It., Corn. elo. van S. Andries beelt op te
setten ende mecr gebroken beelden stucken off te setten, 15 st. It., Corn, uts. aen 't beelt van onse heer
opte steen weder te setten endeanders, 18 st. It., van 't overluyden vanden prince van
Spaengien, 22 st. It., van't inarm, beelt tot die beeltsnyder
te brengen en 't selve wederom op te setten, 14 st. It., gecoft van Anto. den Lomhert een
posityf, staende als nu in onse kerck, te be- talen 75 gl. It., gegeven van het posityf te halen, op-
trecken ende ackorderen, 10 st. It,, van't overluyden vande coninginne van
Spangien, 1 gl, 2 st. It., G. vander Voert's autaer met gulden
letteren bescreven ende die half vuyt boven't outaer met die wapen gemaeckt, 5 gl. It, mr. Peter, orgelmaker, van't orgel te
vermaken, naer vooiwaerden daerby synde elo. 75 gl. It., gemaeckt de outaertafel van Goert van
|
|||||||
|
317
|
|||||||
|
nacomel* etc»9 der kerke gegost, 32 gl.
It., de organist uts. Mr. Gysbr. 12 gl. 1
cute uls. 157273.
It., den organist uls*
It., opten 5 Dec. gecoft van eenige Span-
jaerts vier boecken, daer men mede ter cor- sten gaet ende die kynderen wt gecorstent wor- den, SO st. 157677.
It,t den organist uts.
It., betatlt Pet. Jansz., orgelmaker, van
het orgel te renoveren, 20 gl. It., voor 't maken van een supplicatie aen
ons Gen. Heer den Etirtsbisschop , om te ver- crygen van zyn Genade een ommeganc deur de voorsz. parochie, 7 st. It., Ger. Splinter, schilder, dathygemaect
heeft twee vanen van jubile mette stocken, met dat cruys geroet tsamen in den aflaet, 3 gl. 4'st. 157879.
Onlfanck van verooft silverwercA*
Alsoe die kerckmcesters, soe dear schry-
vinge van syn Althese, commissie vanden hove van Utrecht, als met consent van sellout, borgermeesters deser stadt Utrecht, als op- perkerkmeesters , geconsenteert ende belast is, te vercopen eenige silverwerck, de voorsz. kcrk toebehoiende, omme derdendeel vande pen- ningen , daerof comende, geemployeert te wer- den totter oirloge, ende de reste in betalinge van haerl. schuklen, volgende die brieven, daervan synde, soe hebben deselve kercmrs. dienvolgende eerst vercoft Pt. van Oostrum, goutsmit, borger t'Utrecht, een croon van 3 britschen, wegende tesamen 19 merck mini once, gerekent op 2 gl. 2 st. een oertgen, ende oversulex tsamen etc. It., noch een riem- ken, wegende 3 oncen min 2 eng. een vieren- deel, d'once 19 st. min een ocrt stuv., ende mitsdien etc., tsamen monterende ter somme |
|||||||
|
Godts in de voorsz. kercke, is overdragen, dat
men die choraels vermeerderen soude tot ses- sen Isamen in't getale toe, waeraf also die voorsz. choraels plegen te hebben elcksesgl. 'sjaers, soe souden die 6 choraels voorsz. hebben elck 5 gl. etc. It., betaelt den 6 choraels, achtervolg.hr.
Henr. Compostel's testament, van dat sy alJe avont, 'tghehele jaer door, hebben gesongen onser liever vrouwen loffin onser kercke, elck chorael 20 st. It., gegeven onse schoolmeester, dat hj onse
choraels leert, ende geen gelt daerof ontvangt, &gl.
It., van die meyen in't choor te hangen ,
op Pynxterdach, Sacr. dach, Ons L. Vr. dach eta. 10 st. It., alsoe nu voortaen op 't Heil. Sacr. dach
processie gaet latigs die graften, soo verre als onse kerckspel streckt, mettea heil. sacr., heil. cruis, drie beelden, te weten van O. L.Vrouw, Sunt IYlichiel ende Sunt Andries, deweleke gedragen worden by priesters, elc priester ge- geven 4 St., ende voor sangers ende choraels daerby gehuert voor beide die daghen etc,f k, gl. 8 su It., gegeven noch een priester, die geen
pastoer, capellaen oft coster en is in dese kerke, om dat by beginnende op Heil. Sacr. dach ende voorts alle die octave door van 'smorgens dat die metten wt is, tot dat men die terlie begint in syn choorcleet op't choor blyven sal, oin goede toesicht te hebben tot dat heil. sacr., soe dat by Glemensz. Jansdr. geordonneert is e/c, 4 st. It., iiir. Gysb., organist, 12 gl., van een
jaer renten etc* 157172.
Augustyn van Sompeeken gegost eengraf-
stede, e/c. Mr. Godefroy van Erp, heer tot Waren-
borch, ritter, gegost in de raets capel een kelre inctten inganck, daer heer Simon pastoor noortwaerts, ende die kerke zuitwaarts metten pylre nacst gelegen syn , voor hem ende syn |
|||||||
|
313
|
|||||||
|
van 373 gl. 12 st. I blanck, vcrmoegens d'at-
testatie van date den 15 May 1578, facit alhier 373 gl. 12 st. 9 wit. Opten 16 May 1578 vercoft Jan Top,
goutsm. 3 britschen mit 2 overdeckte bekerc- kens, wegende achtehalf raerck ende 3 loot, bet merck voor L6 gl. 18 st.,makende 129 gl. 18 st. b* p. boll, ende noch 4 bekerckens, wegende anderhalff raerck, voor 16 gl. 16St., facit 28 gl. 7 st., t'samen 158 glf, 5 st. 4£ wit. It., ten selven dagen Jan Top etc., vercoft
twe cruyskens met steenkens van cleynen val- leur, welcke cruyskens gestaen baddeu in onser lieve vrouwen croon etc., 2 gl. It., opten J8 May vercoft Jan Top etc.,5
silveren bekerckens ende 3 vergulde cnopen, die gehangen hadden achter baerl. kercken- kappen mit 2 roeskens ende dopkens van 2 cordelierckens, wegende 2 merck 5 one. etc, voor 16 gl. 14 st., fac. 43 gl. 16 st., ende noch 2 monstrantien mit silveren bellen, ge- bangen bebbende onder aen der kereken kappen, ende uoch \vat oudt silvers etc., t'samen 180 gl, 12 st. 9 wit. It., den 10 Sept. 1578, vercoft Jan van
Malburcb , goutsmit, 2 silveren vergulde kelc- ken, wegende 42 one. etc., noch 2 silveren cronen met steenskens ende peerlkens va:i cleyn valeur, weg. 30 oncen ende 5 en0d- scben etc., 170 gl. 9 st.' It., den 11 Sept. 1578, vercoft Herman
Claesz., muntsnydertot Utrecht, een silveren ciboire buskeu, weg. 2 merck 5 loot 2 eng, silvers, d'once voor 41 St., t'samen 38 gl. 7 st. It., den 30 Sept, 1578, vercoft Jan Top,
etc.) een wierookvat, een schaeltgen, twe si 1 v. monstrantien, 2 silveren kelcken ende een kelckje van Bertje suster, wegende t'samen 14 merck etc.* It., noch 2 vergulde kelcken ende 't vergulde ciboriebus, wegende t'samen 8 merck 3 one. etc., ende noch een silveren paternoster voor 3 gl. 18 St., t'samen 403 gl. 6 st. It.,. vercoft Corn, vander Goude, pastoor
der voorsz. kerck, een cleyn silver oljbusken voor 35 st. |
|||||||
|
It., 2 Oct. 1578, vercoft Jan van Mal-w
borch etc., een silveren vergulde ciboire, weg. 5 pont ende 27 loot etc., 231 gl. It., deur ordonantie van mynheer schout
ende burgermeester betaelt Ja. Schendel orga- nist voor een jaer gagie etc., 36 gl. It. deur scryven vanden beer Matthias
van Oostenryk, gouverneur generael, gelevert in handen vanden griffier 's hoofs van Utrecht, vermogens sekere brieven daervan geexpedi- eert in date 1578 May 17, van bet voorsz. vercofte silverwerck, de som van 413 gl. 6 st* It., den 10 Jul. gecoft 4 tinnen kelcken
met syn plattetten pfte schottelchens, 't stuck 3 gl., t'samen 4 gl. It., van wyen gegeven 2 gl. 8 St.
It., Jan Top betaeit van ons lieve Heeraen
't cruys opt te steken ende 'tLam Gods, te samen 1 gl. 10 st. It., vande kelcken by den Lisschop te
brengen ende te halen etc,, 5 &U 157980.
It., mi*. Ja. Schender, organist, voor J
jare loons, 18 gl. It., CoenraetSpeyert, coster etc., aengege-
ven door commissie van burgemeestrrs in presenile vande pastoren der voois^. !erV:n, dat hi alleen souden yviUen 'tcoor enfle gt.^s- dienst waernemen, gemerckt Daniel va .der Meer zyn vennoet onwillich was, ende hem uiter kerck abseuteerde, 't welck hy dienvol- gende alleen gedaen heeft, ende sulex doende alleen gesongen continueliken, daervour hem op't behagen van mynheer toegeleyt is, 25 gl. Ontfanck van vercoft silverwerck, eens-
deels by myn heren de magistraet ende ooch eensdeels by de costers vercoft* foeder vermogens de specificatie, daer van synde, etc, Itf, inden eersten, ontfangen deur hapden
van Gosen vander Voort, etc., 622 gl. 12 st. It., noch heeft Corn. Speyert vercoft, deur
ordo. van myn heren, een vergulde kclck, etc., 72 gl. 10 st. |
|||||||
|
319
|
|||||||
|
It., noch heeft Dan. vander Meer vercoft,
met consent van mynhere, een kelck, etc, j 55 gl. It., noch vercoft D. vander Meer een sil-
veren puis, etc,, 16 gl. 13 st. 1 oirt. It,, van coperwerck, eto,$ 184 gl, 17 st. 4 p.
UITGEVEN.
It., op sacr. avont, also die gereformeerde,
sacr. dach, in de Buerkerck begeerden te pre- diken, ende daer noch veel beelden, steen ende hout in de wech lagen, vier sackedra- gers gegeven, 2 gl. 1 st. It., den organist van S. Jacob betaelt, van
dat hy sacr. dach gespeelt heeft ende onsen organist buiten was, 9 st. It., Corn. Blommert met twee jongens,
twee dagen arbeyt, om den ouden preekstoel in de muer te verbrengen van d?een plaets op d'ander, soe sy te nae aen't choor stont etc. It., Dire Cornelisz,, metselaer, twee dagen
arbeyts, om tabernakels ende capeteels afF te brecken, daer die preekstoel staen most, etc. It., om de preekstoel in de muer te gieten
met loot e/c, 3 st. It., alsoe Jan Knyf met den voorsz. ouden
preekstoel van boven neder ende tsamen ont- stucken gevallen was, ende oock geen middel met alien, om aan malcanderen weer te mae- cken, als noch blyckt, soo is't dat een Peter Vosterman heeft een andere preekstoel te willen doen toecomen myn vrouw van Haeften, zoe hy zeyde, alle welcke preeckstoel wy uit den naem ende van wegen die kerck geac- cepteert hebben, voor welcke preeckstoel wy hem een oblig. gepasseert hebben, die stoel nyet te sullen misschien, soe watse by ons tyden mogte verargert worden, hebbengeloeft de schade tot goeder luden seggen, te sullen opleggen, ende oock mede gepresenteert een stoel met een som van penningen willen, ?t welck noch niet geschiet en is, ergo alhier memorie. It., om dese preekstoel met een deel sacke-
jdragers, uit het clooster vande Reguliers, al- waer sy in't pandt stondt, doen halen etc,, 15 sL |
|||||||
|
It., van dese preekstoel te helpen rechten
etc, 8 st. It., den 17. Aug., Corn. Blommert ende
Dire Cornelisz., metselaer, van datsy'tpo- sityff orgelen gesalveert hadde, doen die kerck geslagen werdt ende een tyt lang bewaert had- den etc, 33 st. It., Bernt Wten Eng, van dat hy ?t posityff
orgelen stelde, 't geen met het verdragen ont- stelt was etc,, 9 st. It., alsoe het voorn. posityf met de kerck
nu onlangs te witten , de pypen vol kalckwa- ters gelopen waren, ende dat Cors Quytynsz. (!) wederom gestelt heeft, 35 st. It., met consent van mynheer Herman Ael-
bertsz., doen waken met syn tweden, 13 nach- ten, 25 Aug. tot 5 Sept, mits 'torgelen S. Geerte gestolen was ende in de kerck S. Jacob cuiper gestolen was, 3 gl. 18 st. It., alsoe wy niet meer en hebben doen
waecken , syn wy overcomen met Peter, trom- pelter, dat hy alle nacht eens vanden toorn gaen sal in de kerck, om nae't orgelen te horen, 20 st. It., mr. Jac. Schendel, organist, van een
vierendeel jaers etc., 15 gl. It., Dan. vander Meer, coster, deur ordo.
van mynheer, voor een vierendeel jaers loons, 5gl.
158081.
It,, mr. Jac. Schendel, organist, voor een
jaer gagie etc,, 60 gl. It., den 15. Febr. 1580 gecoft van Pt. Cor-
stensz., kerkmeester, tot Haeften, een preek- stoel, jegenwoordich in de kerck staende, daervoor betaelt 34 gl. It., Corn. Cornelisz., van dat by in een
pylaer heeft moeten houwen ende mit loot vergieten , om een nieuw hemelschel boven de preekstoel te hangen, 10 st. It., den 2. Juny ende andere dagen, ge-
visiteert die brieven vande kerck , ende deselve ordine in archivis vande kercke doen leggen, ende deselve by inventaris doen stellen ende in 9t selve doende, verdroncken voor den drost aen bier, 17 st. 12 p. 41
|
|||||||
|
320
|
|||||||
|
Henr. Cornelisz., organist S. Jacob, ende 9t
selve nae behoren opgenomen hebben, ende omme d'selve diensten ende andere voor- gaende diensten by de voorsz. Wyborch de voorsz. kercke gedaen, hebben de kerckmrs. hem toegeseyt een vande voorsz. twee grafste* den, vande Romeynen broederschappe gecoft, ende voorts nu Henrick betaelt voor syn moey- ten 31 st. It., gegeven mr. Pieter Jansz., die orgel-
maker syn soon, van het cleyn orgel ofte po- sityf etc. It., Herm. Albertsz., blaser, van't voorsz.
groot orgel 12 daghen lanck te blasen in ?t stellen van dien etc., 3 gl. 12 st. It., Ja. Schendel, van verteerde kosten in't
beschryven van het orgel als boven, 2 gl. 4 st. It., voor den schoolmeester 2 vellen fran-
chyns, omme de nomber vande psalmen op te schryven ende in de kerck te hangeu etc., 8 st. It., Gerit Splinter, van twee letterstucken
op't bleck te scryven ende voor't selve bleck etc, j 2 gl. 17 st. It., noch Gerit Splinter, van sekere tafe-
reelen vande tien geboders ende het nacht- mael, met goude letters te schryven ende anders, vermogens sekere besteckcedulen etc., 57 gl. It., een beckentge van tin, omine kynderen
inne te dopen, 1 gl. 4J st. It,, 23 Nov. 11 ellen linnen lakens, elck
elle voor 7^ st., gebesicht totte tafereelen, daer het nachtmael inne geschreven staet. It., Gornelis Cornelisz., steenhouder, van
dat hy den lesten Septembris die gaten ge- houden heeft, daer men die 10 geboden mette tafereelen inne setten, 10st,; noch van sarcken te houden ende te tevckencn etc*» list. 1582-83.
It., mr. Jac. van Schendel, org., 60 gl.
It., 30 Meert hebben die kerkmeesters aen-
genomen een jongen, genaempt Jan Ysbrantsz , omme Sonnendaechs ende oock andere dagen somtyts in de weeck, onder het orgelspel te |
|||||||
|
158182.
Gegost ende vercoft mr. Floris Thin, pen-
sionaris, ende synen erfg., drie grafsteden, omme een kelder te maken in 't cruyswerck voor't choor van 't heilich cruys etc., 30 gl. It., gegonst Jor. Jac. van Ouaribbe 3 graf-
steden met een inganck, om een kelder te maken eto*f 30 gl. It., den 10. May^JO hebben de kerkmees-
ters vercoft Elisab. Leertouwers twee blauwe linne gordynen, die in 't hoochchoor plagen te hangen, ende noch 18 autaerdvvelen, 17 gl. 14 st. It., 6 Juny, Abra. van Cleeff vercoft sekere
percelen vande kercken misgewaeyt etc., 31 gl. It., alsoe de andere meublen, ornamenten
ende anders alhier nyet genoech gelden en mochten, soe is Peter Jansz. van Sypenes, kerkmeester, met consent vande opperkerck- meesters, met deselve ornamenten gereyst tot Antwerpen, ende deselve aldaer vercoft, af- getogen die oncosten, voor 750 gl. It., mr. Jac. Scbendel, organist, 60 gl.?
It., Ja. Knyff, kistemaker, van sekere houte
cronen ende eenige tafereelen te maken ende te verlymen etc. ende occk voor de predd. scabellen , 7 gl. 17 St. It., kuepere of blecke blakers op liet houte
croontge etc,9 1 gl. 14 st. It., 17 voet tralien voor't cleyn orgel etc.,
2gl-11 st. It., 22 Juny 81 hebben die *kerkineesters
aenbestaeyt mr. Peter Jansz., orgelmaker, te doen die reparatie van sekei*e posityff, van 3 voet, ende net groot orgel der voorsz. kercke, volgende sekere contract, daervan gemaeckt, online deselve also te helpen ende voorsien, als of sy nieuw waren, ende seer goet ende oprechtgelaudeertende opgenomen soude wer- den, by kennisse van meesters, by de kerk- meesters te nomineren, ende voor al 'tselve betaelt 250 gl. ■It., d'voorsz. orgel ende posityf gemaeckt
synde als boven, hebben die voorsz. kerck- meesters, tot opnemen van dien, gecommit- teert mr, Peter Weyburch, organist, ende |
|||||||
|
321
|
||||||||||||||
|
singen, daervoor hem toegeseyt was, jaerlix
3 gL, twee paer schoen ende een paer ho- sen, etc* 158384.
It., Jac. van Schendel, org., 60 gl.
It., den j on gen, die onder't orgel gesongen heeft, 1 gl* 12 st. |
||||||||||||||
|
158586.
It., gegeven Reyer van Zyll, glaesmaker,
een grafstede, gelegen voor't orgel by de drie- voudicheyt, daer de stovenmakers altoos plach te staen e/c, 7 gl. It., Jac. van Schendel, org,, uts* (Van den
jongen lees ih niets meer). |
||||||||||||||
|
II. DE CLAESKERK (S. Nicolai).
1473-1587.
|
||||||||||||||
|
147374.
Item, ontfangen vande erfnamen meyster
Aerol Elyas zoens, ons lieven pastoers, zali- gher ghedachten., voer alle afterwesen ende ghebreck, dat die kerck an hem tot desen daghe toe in enigher wys gehadt mach heb- ben, daer alle dinck mede qwyt ende doot is, ende bliven sell, alsoe dat wettelick ver- dedingt is, daer voer ghebuert 12Y8 ryns gl. van 20 St., maect 33 Arnh. gl. 5 cromstert. It., gegeven vande monstrancy die voet te
vermaken, 1 Arnh. gl. 1 cr. It., gegeven vanden hamer an die wrclock
te stellen, 8 cr. It., gegeven vanden orghell te versetten,
6 cr. It., gegeven om ryse op ten sercken te leg-
ghen, doemen dat wulft neder brack, 8 cr. It., gegeven om 2 cruken, wyn mede te
halen, 5 cr. It., gegeven den dootgrever van blasen, 10 cr.
It., gegeven den organist van zyn jaerdienst,
8 Arnh. gl. 8 cr. 147475,
It., ontfangen van meyster OtteTengnagel,
ons pastoer, totter tymmeringe, 1 Ryns gl. |
It., ontfangen van Jacob Henricxsz., vander
lamp, die hy bernende hout voor dat choor, 1 Ryns gl. It,, gegeven vanden orghel twee reysen te
versetten, ende van die bancken ende stoe- len weder te maken ende te stellen , te samen 10 cr. It,, gegeven den organist van zyn jaer dienst,
4 Ryns gl. It,, gegeven van 2 brieve vanden Sande,
van myn Joff. van Amerongen te ontfangen, 1 Arnh, gl. 3 cr. It., gegeven vande 2 enghelen, op te balck
staende, te stofferen, 1 Arnh. gl. 5 cr. It,, gegeven van 1 wtscrift te halen vter stat
boeck, van myn Joffr. van Ameronghen rue-* rende, 3 cr. It., gegeven om spykers an die schaell ende
an Herman die dakers hwsgen gebesicht, 5£ cr. It., gegeven van der copye der inkibicy,
daer ic in gedaecht wert tegen myn JofFr. van Amerongen te scryven f 5 cr. It., gegeven van die inkibioy in Duitsch te
stellen, 27 cr. It., gegeven den advocaet tegen myn JofFr.
van Amerongen op te scriven, 2 Arnh. gl. It,, gegeven van dat compass vanden wrclock
te stofferen, 10 cr. It., is men meyster Jacob, in die loedse,
41*
|
|||||||||||||
|
*
|
||||||||||||||
|
322
|
||||||||
|
schuldich, van die boem te maecken in der
Oesterling glas, ende vanden slotsteen ende capitelen in dat leste wtsaet gemaect in 't wulfte, te samen gherekents gelts LI Ryns gl. ende 2 st. Daer is hem op betaelt 9 R. gl. It., betaelt Jan Gheryts soen, diesmyt, van
yserwerck in den Oesterling glas, ende voert van ander yserwerck ende spyker, ende van den clepell in die misselock te vermaken ende yser daeran, ende totten solren vanden toer- nen gebesicht, te samen draghende 9j Ryns gl. van 20 st. ende enen stuver. Ende hem weder ofghecort van ouden yser 2 Ryns gl., zoe beloept hem daer of toe 7^ Rynsgl. ende enen stuver, hier is hem op betaelt 5j Ryns gulden ende 1 stuver. It., die rechtvorderinghe tusschen der ker-
cken ende myn Joffer Eersten, wedue van Amerongen, vanden twee mergen lants ende vanden pachten, dat der kercken vanden rade der stadt van Utert toeghesleten is, endet myn Joffer van Amerongen vanden rade ghe- toghen heeft voer den officiael, om die sly- tinghe te nyet te maken ; so heeft die ofti- ciael der kerck weder ghewyst op die oude slytinch vanden rade, ende myn Joffer voorsz. in den oncost. Ende dat heeft te samen ghe- cost, dat die kerck myn Joffer daer yn ver- leyt heeft, te samen 20 Ryns gl. Il£ st. It., alssoe als heeren Otte Tengnagell, pa-
stoer t'Synder Claes t'Utert, Herman Elyas soen, den kerckmeyster derzelver kercken, voer myns heeren genaden van Ulert beloghen heeft, daer myns heren ghenaden Herman Elyas soen oft te recht geset heeft, daer hem drye aenspraken of ghedaen syn ende noch tot ghenen cynde en is, endet der kercken zaeck is, daer Herman voorsz. die aenspraecke om ghedaen syn; soe heeftet der kercken tot desen tyt toe ghecost 24^ Ryns gl. 147576.
It., ghegeven den gardiaen vande mynre-
broederen, van 12 dage te prediken in die vasten ende vande vier hoochtiden ende all onser vrouwen dagen, ons kermys avont ende |
||||||||
|
kermysdach, sunter claes avont ende syn dach,
te samen 26 st. 148182.
It., meyster Peter, die orgelmaker, S9J
Ryns gl. curent, facit 238 Arnh. gl. 10 st. It., gegeven meyster Peter, die orgelma-
ker, uts. It., gegeven meyster Meerten, onsen orge-
list, van syn jaer dienst, 6 Ryns gl. current. It., gegeven Willam, die wtdraechster, van
Jan Gomans doetlaken ende van tynnewerck te vercopen, 6 \ cr. It., gegeven Mechtelt van Colen, in Pauwen-
steghe, van haer half jaer lyfrent, 2 Arnh. gl. 148485.
It., gegeven van dat vuerwerck te verma-
ken ende scoen te maken ende weder te stellen, al te samen h Ryns gl. 8 st. It., gegeven meyster Meerten, onsen orge-
list, van spelen, alsoe als daer nyet veel ge- speelt en is, so is dat verdedinct ende heb hem gegeven te samen 6 Arnh. gl. It., noch gegeven Geryt Sem van Goutoever
1L. Gegeven meyster Ot Tengnagell, onse pa-
stoer, ende syn vennot, 15 L. It., gegeven meyster Ot, onse pastoer, ende
syn vennot, 3 cronen, daer sy my anderhalf gouwen Rynsche gulden of gecort hebben van die relaxacy, om wt den ban te comen, aldus heb ic hem gegeven 6 Arnh. gl. 6 cr. 1486-87.
It., ghegeven de vicary van onse lieve vrou-
wen autaer te wyen, 6 Ryns gl. ende die wybisscop 3 R. gl., ende die bisscop cappelaen voor die dwalen ende voor syn maeltyt, te samen 25 St., ende gegeven den heeren eude coster ende scoelmeyster, voir lioir maeltyt, 10 st. It., gegeven Meerten, onsen orgclist, van
spelen, 16 Arnh. gl. |
||||||||
|
\
|
||||||||
|
323
|
||||||
|
It., dat nywe misclockgen, dat ick maken
liet tot 's Hertoghenbosch, van mr. Gobel, die clockgieter, woech in als ? pont, ende voor dat hondert des nven clockgens mostmen geven 16 R. gl. cur., ende dat oude clockge woech 51 pont, daerom men gaff van wisselen 104 R. gl. cur. It., hierop mr. Gobel voorsz. gegeven in als
van dat heele clockgen toe vande spyse, soe verwisselen tesamen, 14 R. gl. 5 St., fac. 36 Ar. gl. 10 cr. It., gegeven voor die nye clepel totter selver
clocken, die de mr. voorsz. medebrogt vanden Bosch, wegende 11 pont, elc pont 3 cr., fac. 2 Arnh. gl. 3 cr. It., gegeven van vracht, dat clockgen te
bryngen vanden Bosch, 5 St., fac. 10 cr. It., gegeven Dirck, deleydecker, ende syn
knecht, van dat torentke te verdecken om d.at clockgen etc., 30 sU It., aen leyen etc., 16 Arnh. gl. 4 cr.
It., gegeven Will. Everts, die tymerman,
van dat toernke ende de.....der cloc- ken te vermaken ende te vernagelen, om mede daer by te clymen, 2 Arnh. gl. 10 cr. It., 2000 leynagels e/c, 1 Arnh. gl.
It., gegeven des middaghes, doe die wy-
bisschop, magister Jan Riet, onse nywe mis- clocke wyedde ende kerstende mitten reliquien , ende doe men ter selver tyt onser kercke merckelyk begaefde met oflaten , alsoe die alse dat selve clockge luyden hoeren, lesende een ave maria, XL daghen, voert voer aen onser kassen mitten reliquen knylende te lesen v... XL daghen, ende voert mede aen dat weer- dich heil. cruys... an onser vrouwen loffda- ghelicx te hoeren, tot elcker reyse XL daghen, van syn selfs macht. Ende tot alien voorscr. percelen XL daghen van onse genadighe heren wegen van Utrecht, bisschop David, wiens .. macht hy in alien des gebruyckende was, tsamen 25 st. aen wyn ende anders, fac. 3 Arnh. gl. 5 cr. It., gegeven den bode, die onser kercken
bullen brocht van Romen, van aflaten der xu cardinalen met alien die XH zegelen, een goud. R. gl. ende een kanne wyns, alsoe ons heer |
||||||
|
1488-89.
Dii is die oncost van der casse te stof-
feren metten borrytges ende ander
reescap.
It., gegeven inden eerslen, Aert Spjker,
doe hy dat een borrytgen maecte, daer men die casse op draecht, voor 1 taeck biers, 2 cr. Dat hout ende voirt dat maken gaff by der
kercken, van syn grafstede te openen ende weder toe te leggen. It., gegeven Rycout, die kistemaker, voor
dat andere borrytge te maken , daer men Sun- ter Glaes op draecht, 5 st. 1 oirt, fac. 13 cr. 3 wit. It., gegeven Corn. Eewicbsz., dieschilder,
voer dat stofferen der casse, daer men die reliquien in besloet. Voert voir die gulden hant weder te verstofferen, ende die borryt- gens roet te verwen, tes. 7 R. gl. 7 st., fac. 19 Arnh. g!. 9 cr. It., gegeven syn knecht tot drincgelt, 2 cr.
It., nocb gegeven een ander scilder, woe-
nende in de Smeesteghe, van die eyngels vloghelen weder te verstofferen , 14 cr. It., gegeven vande tafel der reliquien te
scriveri, 4 st., fac. 8 cr. It., gegeven Jan die kistemaker, van die
scryft op een bort te maken mitlysten, 6 cr. It., gegeven van die guide pellen te halen
ende weder te bryngen, 2 cr. It., gegeven voor die 3 rode vellen , daer
men die rock of maeckte, om die casse mede te becleden, dat stuck 6 st., fac. 2 Ax. gl. 6 cr. It., gegeven den goutsmit Scay, onder S.
Mertyns toren, vanden sulveren rinck weder aen dat gulden Spiegel te maken ende te ver- guklen, welck woech 2 loet myn een half vierdel ende 3 fierlin. Hiervan gegeven dub- belt gewicht, dat loet doe voor 22 st. gerekent. Ende voert had hy oock die ander sulveren monstrancy vern.... ende wat reformeert. Hierop soe leverde ick hem een deel gebroken sulvers, dat der kercke gegeven was in onse kermisse, ende daer toe hem nog doe aen gelde toe gegeven 2 R. gl. current 8 St., fac. 6 Arnh. gl. 6 cr. |
||||||
|
324
|
|||||||
|
Splynter Jacobsz. aen screef te doen, fac. 6
Arnh. gl. 6 cr. It., daer na een ander bode gegeven voor
den ouden bullen des legaten van oflaet te brengen, 10 stM fac. 1 Arnh. gl. 5 cr. It., noch gegeven ende geseyndt tot Roinen
2 goud. R. gl,, die mr. Claes Wernarsz. van Amersfoort, myn neef, des Paeus dienre, te Romen verleyt had, voer die zegelen der voorsz. bullen der gracien ende oflaten, fac. 12 Arnh. gl. It., noch gegeven Heynric Bontruaker, -die
beeltsnyder, voor dat nye Sunter Claes beelt te niaken, dat aen hem verdongen was, 18 Arnh. gl. 10 cr. 149697.
It., ontfangen van een vroutgen, tot Sunte
Sebastiaens sulveren monstrancy te maken, enen gouden Arnh. gl. It., noch ontfangen van een vroutgen, een
sulveren slapcr, fac. 1 gl. 5 cr. It., noch ontf. van Aernt Willemsz. een
groot stuck van een gouden penninc, weer- deerde die goutsmyt voer een halfF loot zul- vers troyes. It., ende oec ontfangen van heer Jan Heerstraten , sevendalffloot ghebrants sulvers myn een halven eng. It., noch ontf. een sulveren spelt met anderen gevonden teyckensteengens, woech te zamen een haiff vierendeel ende een halven engels. Dit voersz. sulver gelevert den goutsmyt tot Sunte Se- bastiaens monstrancie. It., ontfangen van heer Dirck Hagen, pa-
stoer, enen gouden Hollantschen ryder. It., ontf. van heer Dirck Hagen, pastor,
enen gouden nobel, tot dat sacraments huis te vergulden. It., ontfangen van een vroutgen enen gou-
den coppenol, tot dat sacr. huus te stofferen. It., ontfangen van heer Jan Heerstraten enen
gouden nobel, tot die straet te maken van die Nyeustraet tot den'rooster toe. It., ontfangen van meyster Otto, pastoer,
von doergelt, enen cromstert. |
|||||||
|
149899. ,
It., ontfangen van Gysbert in de drie Co-
ningen, van zyn beest hier voermaels den kerckhoff genoten hadde, 15 st. It., ontfangen wt der kercken block 10 st.
It., ontfangen van heer Dire Hagen, pas-
toer, tot dat nyeuwe cruus te maken, 15% gl. curr. It., ontfangen testament vanden blynde Jan
die Oosterling, 7 cr. 2 wit. It., ontfangen wt Thomas die hoornblasers
eerff in Tollesteghe, 5 st. stat pay. It., gegeven van dat kisgen, daer ons lieve
vrou in leyt, 8 st. It<, gegeven vanden heyligen oly, gehaelt
in den Doem, J 2 cr. 3 wit. It., gegeven van Sinte Mertyns bede gedaen
in die vasten, 8 cr. It., gegeven van der kercken straten ghe-
wyet, 10 cr. It., gegeven van der Ameyden andt zyngel
ander kerckenwech, alzo sy vergaen was ende dat gemaect, costen met een ende met ander te zamen 2 Ryns gl. current. It., gegeven van die clocken te versyen in
die toornen, ende in die kerck die voetscenwl wat gelapt, te zamen 5 cr. It., gegeven van die olybussen wat te bete-
ren, myt zulver ende met maken te zam. 18 cr. It., gegeven van drye nywe clepel riemen,
gemaect een an die grote clock, die ander twe an die cleyn clockgens, ende den ouden ryem van onsen vrouwen clock te . . ., te zamen 16 st. It., betaelt den pastoren onder hem beyden
enen gouden croon met 36 st. It., gegeven van die paeskers ende van't heel
jaer 't waslicht te maken, te zamen 15 st. . It., betaelt *den organist voor zyn jaer loon 6£ Ryns gl. current. It., betaelt aen dat sacramentshuus, die
steenhouwer te beteren dat ontwe was, die beeldrucker van die gedructe beelgens, die der an ontbraken, die goutslager om gout ende om sulver, ende die scilder van dat stofferen, te zamen 12 Ryns gl. current. |
|||||||
|
325
|
|||||||
|
It., betaelt van die straet te maken, vanden
rooster tot die Nustraet toe met zant, met arbeyt, met die palen ende met die oude straet tot die kerckdoer toe wat te beteren, te zain. 7 R. gl. current ende 5 cr. It., betaelt van dat monstrancy, gemaect
tot Sunte Sebastiaens heylichdom, datwoech an fyn sulver 29 loot troyes ende een half vie- rendeel. Hierop gelevert Abel, diegoutsmyt, 7 loet ende een halff vierendeel an sulver, so in't opboeren vorseyt vorscr. staet. Die ander 22 loot comt voir elcke loot zulvers 16 St., voer dat krystall 22 st. ende van dat maken 6 R. gl. current, die zom van dat gelt 24 R. gl. current ende 14 st. It., gegeven van dat wyeroockval te verket-
tenen, 8 cr. It., gegeven om een palmatery ende om twe
waterkannen, 2 cr. 3 wit. It, gegeven van wat kraemkerssen te setten
aen een bodem, I cr. 3 wit. It., gegeven van SuntNycolaes dach off tot
Lichtmiss toe, van sermoenen ende van pro- cessy gedaen, ende van die epistel te zynghe in die hoechtyden, te zamen 14 St. It., gegeven Thomas, dat hy met vrynt-
scappe dat scool ruyrnde, tot meerder eer der kercke, 10 st. It., gemachticht voer myn genadige heer
van Utrecht, die der kercken goet verant- woerden ende met recht inwynnen mach tot onse wederroepen, coste, macht ende brieff, 9 st. It., betaelt van een der kercken gebroken
kelc gemaect, met gout met zulver daeran ge- bezicht, 9 st. 10i wit, vanden gulden corpe- raelsac gemaect met groen lint, met gout- draet met rode zyde, coste 11 st. 4£ wit, ende den bisscop gescenct van dat heyligen, 5 cromstert. It., gegeven van een koorsluetel ende van
een blocsluetel, tot die garncamer gemaect, te zamen 4 cr. It., gegeven van die roy gordynen te ver-
werwen an onsen vrouwen outaer, 9 cr. It., gegeven van die berchvree te stercken
met een bale, ende een clepel gemaect van |
|||||||
|
bout, an onser liever vrouwen clock, van hout,
van arbeyt, te zamen 20 st. It., betaelt an den beeltsnyder, van dat
nyeuwe cruus gemaect, 15 R. gl. current. It., gegeven van die nagelen, van den haeck
met dat oghe, dattet crucifix in den rugghe heeft, oeck \ die yseren roeden met ogen te smeden ende boven vast in gewelft gemaect, te zamen 10 st, current. It* j gegeven van dat nyeuwe cruus te rech-
ten, dat oude cruus off te nemen, so anden toorn te zetten van die poert op kerckhoff te . . . . ende te lappen, die paeskers bord- ders te maecken, oec die seel beneden an onsen vrouwen outaer te hangen, ende van die stoel int scool te lappen, te zamen 20 st. 14991500.
It., ontfangen van Lam.... dat Ghysbert
Aelbertsz. der kercken gaff, tot behoeff onser liever vrouwen mantel op die of 1 acts kist, 1 gl. 2 cromstert. It., noch ontfangen van Gysbert Aelbertsz.,
van onser kerckenwech te weyen, nae Oudwy- cker velt te gaen, 1 gl. 5 cr. It., ontfangen van Henrick Jansz. in die
Nystraet, 10 St., tot dat yserwerck te baten aen die groten roester, by Sunte Agnieten cloester, ende een verdwaelt lam, dat gout 4 st., te samen 1 gl. 13 cr. It., ontfangen van getyde boecken, 7 cr. 3 w.
It., ontfangen van rosen cranskens, 6 cr.
It., ontfangen van een dolmes, 2 cr. 3 wit.
It,, ontfangen van duyfsteen, omtrent 3
tonnen, 11 cr. It., ontfangen van een kynt gewogen, mit
wyn ende weyt, 6 cr. Dit naebescreven is gegeven tot dat
wucifix ende tot Sunte ChristoffeL It., ontfangen van Eelgis, die roeppers doch-
ter, 4 cr. It., van die oude Joffer van Rodenborch,
Alfers wedue van Rodenborch, 12 statpont, facit 4 gl. |
|||||||
|
326
|
|||||||
|
It., ontfangen van een vroedmoeder in Koe-
kenstege, 2 cr. It., ontfangen van meyster Dirck, die scerp-
rechter, 4 cr. It., ontfangen van Henrick Henricksz., tot
Apsteden, 1 cr. 3 wit. t It., ontfangen van Claes Vredericxz., ^ mud vveyts voor 10 St., by here Dirck Ha* gen ons pastoor, 1 gl. 5 cr. It., ontfangen by heer Dirck Hagen ons
pastoor, een derden deel van eenen engel, voor 20 st. 4 wit, van een wyfF tot Apste- den, facit 11 gl. 10 cr. 4 wit. It., betaelt den organistvoer syn jaerloon,
5 Ryn. gl. It., gegeven van een sermoen opten hey-
ligen paeschdacb, 2 cr. 3 wit. It., opten heyligen pynxterdach, id.
It., op translation Niclay na die vesper, id*
It., op kermiss avont na die vesper, id.
It., op kermisdach nae den eeten, id*
It., opten heyligen sacramentsdach, id.
It., op onser vrouwendach visitatie, id.
It., op onsen vrouwendach assumpt., id.
It., op onser vrouwendach nativitatis, id.
It., op aire Gods beiligendach, id.
It., op Sinte Nyclaes avont, id*
It., op Sunte Nyclaes dach, id.
It., opten heil. kersdach, id.
It., opten heil. jaersdach, id.
It., opten heil. drie coningendach, id.
It., gegeven ora wat gebreck aen't vyrwerck
te maken, 10 cr. It., gegeven van wat ingevallen groeff te
verbeteren ende te verheffen in die kerck, 12 cr. It., gegeven om poeym ende stucken van
backsteen van't kerckhoff te brengen, 2 cr. It., gegeven 7 priesteren, die de processie
hebben helpen doen op onse kermisdach, 7 cr. Ende gegeven van een pose, die grote clock te luden, terwyle dat die processe omme ginck, 2 cr, facet te samen 9 cr. It., gegeven van die epistel te singen op
kermis avont ende op kermis dach, 2 cr. It., gegeven om een verheven slot met 2
haecken ende hanselen ende 2 slotelen, datter |
|||||||
|
staet aen die stoel besyden den hogen altaer,
daer men die cleyn tortyskens mitter kercken toertssen inne set, 13 cr. It., gegeven om 2 metalen candelaers met
die scottelgen te verwisselen voer wat.....
ende vyf oude candelaerken met eenre pypen
toegegeven, 12 St., facit 1 gl. 9 cr. It., gegeven 3 st. om een kan basterl, die
wy die observanten scencten voer 2 sermoe- nen, facit 6 cr. It., gegeven van 3 slotelen te maken aen
der kerckenwech aen die singel, als men gaet nae Oudwyck, facit 7 cr- 3 wit. It., gegeven om 3 pont lynds, 4 cr. 3 wit.
It., gegeven om 6 scortsefen, daer die prie-
sters den alf mede op scorten, als sy ten altaer gaen, 12 cr. It., gegeven van 2 altaer dwalen te beneyen
met die crucen , 8 st. It,, gegeven om een tass slot, dat aen den
boem vanden toornduer hanget, 5 cr. It., gegeven om een verheven slot met een
grundel, dat aen den toornduer is tot die clocken tegaen, met 2 slotelen, 9 cr. It., gegeven om 2 slotelen aen die poert opt
kerckhoff, besyden die schoel, 5 cr. It., gegeven om een slotel aen die kerck-
deur , aen die noortsyde vander kercken, 3 cr. It., gegeven om 3 ronde doeskens, misbroot
in te leggen, 1 cr. 3 wit. It., gegeven om die grote witte gardynen
off hongercleeder, die voer dat choer hangen in die vasten, te verclaren ende te wasschen ende blycken, 15 St., fac. 2 gl. It., gegeven om een grote lange doze, daer
die kercken brieiF in leggen, 4 cr. It., om een vierkant doesken, daer den
machtbrieff in leyt van myns heeren genade, om der kercken recht te verantwoerden op synen rechtdagen, 2 cr. It., gegeven om een grote ronde doze, daer
die huerbrieven ende huercedulen in leggen, die wter huer syn, ende die lyfrenten briefF die verstorven syn, 3 cr. It., gegeven om vier grote candelaers te
verstellen ende te versouderen, ende die leu- kens aen die voeten te setten, 1 gl. 3 cr. |
|||||||
|
327
|
|||||||
|
It., gegeven om II pont wyerock, elck p.
3 st., facit 4 gl. 6 cr. It., gegeven Pouss, van een spyntken te
maken onder dat hoechaltair ende 8 vueren borden te samen voegen, daer die vrouwen op sitten, ende een layken te maken, daer die cleyn tortyssen ende die kerckentuertssen in staen, te samen 24 cr. It., gegeven Paus, die tymmerman, van die
steygeringe te maken voer Sunte Gristoffer, ende om dat heilich cruus ende weder off te breecken 4 Arnh. gl., ende om bast, daermen die steygeringe mede woelde, 1\ cr., ende om 200 middel nagel 10 cr., facit te samen 5 gl. 2 cr. 3 wit. It., gegeven meister Ewout, van S. Gristoffer
te maken, voer syn arbeit ende const, 3| R.gl. current ende vyff st. te wyncoep van wyn, ende van bier 15 cr., ende syn jonge te drync- gelt, 4 cr., facit te samen i3 gl. 14 cr. It., gegeven Peter Aryaensz., die smit, van
een clepel te vermaken in onser vrouwen clock ende een slot aen die schoel te verstellen, ende haecken ende hancselen aen die veyn- steren, facit te samen 2 gl. It., gegeven om een lange tafel, daer die
goede luden den wyn aen ontfangen, als sy hoechtyt gehouden hebben, 22| St. It., gegeven om dat providierboeck te ver-
bynden met een nuwe coffitory toegedaen, facit 6 cr. It., gegeven om dat verheven slot, dat aen't
spyntgen is onder het hoech outaer, met hanc- selen, 3 slotelen ende 2 ringen, met een grote cram , te samen 2 gl. It., om die vontstoel, daer die priester op
hoechtyden op't choer ende in der kercken op sit, als dat choer ofcoemt met die beste cap, 3% Ryns gl', facit 9 gl. 5 cr. It. B geg. om yserwerck, dat aen diestoelis, lg.
It., gegeven om vyf leerenryem, die byn-
nen aen die stoel hangen aen die ysseren raykens, 13 st., facit 1 gl. 10 cr. It., gegeven om dat ysseren veterken te
vermaken, dat aent miscloxken is, 3 cr. It., gegeven om een nuwen leeren ryem in
onser vrouwen clock, 1 gl. 7 cr. 3 wit. 42
|
|||||||
|
It., gegeven 4 priesters, die de processie
mede deden op Sunte Niclaes dacb, 4 cr. It., gegeven Lambert Passert 4 gl., van
oude plaester van een pyleerne off te houden, daer Sunte Ghristoffer aen staet, ende weder te verplaesteren van boven tot beneden met sement, ende te drinckgelt 2 cr. It., gegeven om een glasen lamp voir St.
Anthonis, 2 cr. It,, betaelt meister Ott, ons pastoer, een
pont wass aen 2 keerssen, 't stuck £ pont, voer syn stapelen, facit 10 cr. It., betaelt heer Dirck Hagen, ons pastoer,
een pont wass aen 4 stapelen, facit 10 cr. Hei nabesoreven syn die verwen, olyen
ende gout9 dat meyster Ewout tot
S, Ghristoffer gedaen heefU
It., 10 pont lootwits, elck pont 2 St., be-
loept 20 st. It., 4 loot indeblaeu, 2 cr.
It., een vierder pont masticot, 5 cr.
It., \ pont ander masticot.
It., I pont fermelioen, 10 st.
It., \ pont oeckers, 1 cr. 3 wit.
It,, 4 loot synobers, 4 St.
It., 8 loot synobers, beter, 9 st*
It., een vierdel p. Spaens groen, 4\ st.
It., 9 loot blaeu lasuer, 22? st.
It., 2 loot schoon blaeu lasuer, b\ st.
It., een vierdel pont schoon masticot, 4J st.
It., een vierdel p. airebeste masticot, 4^ st.
It., 4 loot blaeu lasuer, 5 st.
It., 4 loot synober, 5 st.
It., 22 pont lynzaet olyen, dat pont 2 st.,
beloept 44 st. It., vyftich bladen gouts voir 17 st. ende
noch b\ st. aen gout, met dat aent crusefix is, facit te zamen 3 gl. It., gegeven om een nywe lange blaker ende
noch een ander lange blaker met die ronde blaker te verstellen ende te vertynnen, die onder Sunte Christoffer staen, 22£ st. It., gegeven om 8 pont loots, tot die bla-
kers inde die muer te ghieten, elck p. \ st. Ende die steenhouwer, voer syn loon, 24 St., facit te samen, 13 cromstert. |
|||||||
|
328
|
|||||||
|
steken, met dat yser decsel van dat block,
dat te pyrot staet, soe dit al gebroken was, 1 gl. 5- cr. It., om een nye tasslot, dat aen't block
van Tollesteech poort hangt, met 2sloteien, 1 gl. 6 cr. It., van dat oude uer,werkbort te verma-
ken, 1 gl. 9 cr. It., van't uerwerkbort off dat compas te
stofferen, 5 gl. 5 cr. It., van dat uerwerk scoen te maken , te
versetten ende al dat van noode was te ver- nyen, om't werk gaende te blyven, 16 gl. It., om 2 sluetelen aen die noort toorn door,
4 St., 7 st. om een slot met 2 hancselen, dat aen't camertgen is, daer't uerwerc in staet. It., van dat uerwerk te bescieten , 2 gl. 6 cr.
It., om twee antependia, 1 voor ons vrou
blyscap, ende dat ander voor S. Niclaes, beneden borduer, frangien ende lynten, ts" 8 gl. 10 cr. 15021503.
It., ontfangen van twe kynderkyn gewegen,
met wyn ende met weyt, 7^ st., facit 1 gl. It., ontfangen van een kyndekyn gewegen,
4 cr. It., ontfangen van een kyndekyn gewegen,
8 cr. It., gegeven 3 wit, die die paeskeers bracht,
4 wit om zout ende 12 deutgens om palmen , facit 10 wit. It., gegeven vande paescbkeers te maken
ende van dat daer off gebrant was, tsamen 7j St., facit I gl. It , gegeven den vuerwerckmaecker, van wat
ant vuerwerck te beteren, 10 cr. It., gegeven van S. Nycolaes te stofferen an
de noert doer, 20 St., ende vanden yseren pyn, daer hy op staet, 2 st. It., gegeven vant cleyn missael vcrboudcn,
daer an geset 26 knopen ende 10 doppen, een ny slacb daer in; dat grote missael een leer overgetogen, daer an geset een ny slot, oec 10 doppen. Dat beste missael den rugh betogen ende een out slot angesei, met eea |
|||||||
|
15001501.
It., gegeven onsen organist, voor syn jaer
loon, 5 gl. It., S. Hieronymus brueder, van een an-
tiffonael te reformeren met syne sloten, doppen, hoeftbanden ende met nyen leer overtogen, ende den cleynen voorsz. desgelyks, ts. Ji gl. It., gescenct den suffragaen 2 kan Rynwyns,
omdat by den dienst vande homisse bewaerde opten kermis dach, 10 cr. It., 7 priesters, die de processie hebben
belpen doen op onsekermisdach, 10 er. mette scout, ende van een pose die grote clock te luyen, 12 cr. It., 1 wage meyen, 1 gl.
It., den coster, schoolmr. ende doodgr.,
als sy die meyen opbingen, 2 cr. 3 wit. It., onsen coster van 't pant wter kerken glas
te nemen ende dat in te zetten ende te maken dat er aen gebrokeri was, ende dat gescreven werck weder te reformeren alse te voren was, 2gl-
It., op beil. sacr. dacb van een pose de
groote clock te luyen , terwyle dat die 5 gods- huisen mette processie door ons kerspel gin- gen , 2 cr. It., om twee autaerdwalen te teyckenen met
oly cruycen, 8 cr., ende van wyen tot ons bisscbops huys, 5 cr. It., van die gebeden te scriven met stoff
onder S. Christoflel, ende die tymerman, die tafel te maken met die leysten, 3 gl. 3 cr. It., om 3 crammen, die tafel mede in die
muer gevesticbt, 3 cr. It.1, 't kercke beck opt cingel te verbeteren
e/c, 2 gl. It., dat beste missael te verbynden tot S.
Jberonymus brueders, 2 gl. 10 cr. It., die coepere ketel te maken, die in die
funt staet, 11 cr. It., om dat nye cruys te pyrot, 20 St.,
ende 2 nye lelyen aen 9t yser cruys te maken, dat daer boven op stont, nocb die 3 ysere voren ende van 't cruys te stofferen met dat vergulden, 6 gl. It., van dat slot te vermaken voor dat op-
|
|||||||
|
329
|
|||||||
|
hantboeckgen verbonden ende twe passyonae-
len verbonden, 20 doppen daer op geset, ny gesloot......., en die daer an gesta- gen, ende een quatern in een antiffenael ge- regen, tsamen 3^ R. gl. 74 st., fac. 10 gl. 7 cr. lu% gedaen Heynrick Heynricxz, de beelt-
snyder, opt maken van Sunt Nycolaes tafel, 30 R. gl. 6 wit, facit 80 gl. I cr. It., betaelt den organist, van een jaer spe-
lens, 5 Ryns gl. current. 15031504.
It., ghegeven van die metalen croon, die
voert heylich cruus hangt, te . . . 8 st. It., gegeven Tomas knecht vande paeskeers
te dragen, 1 cr. It,, gegeven ten Doem vant crisma totte
vonte ende voer de sieken, 4 boddraghers. It., ghegeven meester Ewout, van dat beelt
van Sunter Claes te stofferen, dat boven het coer in de croon hangt, 2 gl. It., gegeven vande vanen te dragen in de
cruis dacghen, 14 cr. It., ghescenkt den trompers vander stat,
dat si voir dat heilige sacrament ginghen spelen, in de processie, 1 gl. 5 cr. It., gegheven her Gelis Crol, dat hi op de
hoech daech de epistel gezongen heet in die missen, 5 cr. It., ghegeven Peter van Vianen, van dat
processie crucifix, dat Henrick Henricxz., de beehsnider, der kercken gegeven ende gemaect heeft, te dragen tusschen Paeschen ende Pynx- ter sonnendaechs om *t kerkhoff, te stofferen, 3^ R. gl. It., ghegeven om een tinnen flesken voer
den coster, om den zieken te . . . als men se berecht, 1 gl. It., gegeven van der ordonnancie vande cos-
terie gescreven in hout te .... 3 cr. ft., gegeven Aelbert Gornelisz., om twe slo-
telen aen de dreyboom an de Glaeswech, ende enen slotell vanden toorn, 6 cr. It,, gegeven om en banck metten loen, om
dat heilige sacrament op te setten opte hoech- tiden, op ten hogen autaer, 1 gl. |
|||||||
|
It., gegeven Herman, dat hi onseurwerck
gaende heeft gehouden 1 heel jaer doer, 1 kan wyns, daervoer betaelt 8 cr. It., gegeven meester Gherit, van onseorgel
te accorderen ende enyge clavier te vermaken , so dat verdedicht wertbi Henrich Nobel, onse organist, 5 R. gl., ende den dootgraver van blasen, 3 st. It., gegeven Willem, clockgieter, van twe
pannen tot onser vrouwen clock, woegen 30 pont, elck p. 3 St., facit 12 Arnli. gl. It., gegeven Gerit Sem, doe hi syn penn.
vanden ornamenten betalen soude en meende te boven te wesen, daer hem aen gebrack, 10£ st. It., ghegeven om een hoick papiers, der
kercken goeden ende renten omme die goeden vande pastoren en vicarien in te vergaderen ende te scriven, 3 cr. 15041505.
Inden eersten, gegeven om onser vrouwen
mantel, 6 st. 6 wit. It., gegeven voer wyeroeck, 4 st. 6 wit.
It., gegeven in die vasten den tween pas-
toeren, den coster ende scoelmeyster, van Martinus Abrake te singen, elcx i St., fac. 4 st. It., gegeven heer Gerryt, onsen pastoer,
van die sermoenen in die vasten te preecken, voert van die passie te preken, ende noch van ander sermoenen, als op onser liever vrouwen dagen, te Pinxteren, onse kermisse ende Sunt Nyclaesdach, te zamen doer't heelejaer i R. gl. 17 st. 6 wit. It., den dyenres van onsen suffragaen, van
onse kelck te wyen, 5 st. 6 wit. It., gegev. van een boeck te verbynden, 4 st.
It., gegeven op der Bilt, daer men die brugge
eerst bestaden soude te maken, in den eersten verteert 3 st. 3 wit. It., noch nae gegeven voer sekere gelagen,
die aen die Bilt verteert waeren om der brug- gen wil, 1 Ryns gl. It., gegeven van die groete memorie van
Joncfrou Hase, ende gegeven pastoer, coster, scoelmeister ende organist, te samen 19 st. 42*
|
|||||||
|
330
|
|||||||
|
It., gegeven van dat heylichdom te dragen
op Sunter Claes dach, JO wit 2 d. It., gegeven Herman, die dat nye uerwerck
vermaeckt heeft, J Ryns gl. 10 st. It., noch nae wedergegeven van dat uer
werck, 15 st. It., gegeven heer Dirck Hngen, onsen pastoer,
voir hoir jaer pachten, 3 R. gl. current, cnde voir syn was ofte stapel, 6 st. It., gegeven heer Geryt, onsen vice-pastoir,
voir syn jaer pachten ende voir syn was, oeck te zatnen 3 R. gl. 6 st. It., gegeven onsen organist, voer syn jaer
loen, 5 R. gl. It., ontfangen van Lambert Passer, van 24
tonnen duifsteens, die gewonnen worden wten lundanienten van der ouder kerck, doen men Sunt Anna ende der Drievoudicheyt outaren funderen soude, elc ton gegeven om 7 cr., facit 11 Arnh. gl. 3 cr. It., ontfanghen van meester Peter, surgyn,
van wegen Jan, syn soen, van een brouck, die hem die raet ofghesleten had, dat hi en beelt van S. Salvator soude laten maken van steen, wanter dan om dit Gclresche orloch gheen steen en coemt; so is de raet te vreden dat hy der kercken daer voir geven soude so veel gelts, als dit beelt costen soude, so heb ic ontfangen van hem 18 R. gl. current, ende als die steen comen mach, sel die kerc tot synre vermaninge dit beelt laten maken, costet meer, sel hi op leggen ende betalen, facit dat ic ontfangen heb, 48 Arnh, gl. It., ontfanghen van heer die abt van Oost-
brouck, voer en ewighe erfmis, die de kerck sel laten doen voer heren Jan Rams siel, pastor onser kercken wileneer op onser vrou- wen autaer te bliscap, daervoer ontfangen 62 goude Phs. gl. It., ontf. van des proosten rentmeester van
Oude Munster, ende sterf in't Dolhuis aen de pestilencie, ende was wt Selant, I gl. 5 cr. It., gegeven Henrick Nobel, voer syn jaer
diensten, dat hi de orgelen bewaert beet, so hi meer diensten doet, dan men plach te doen des sal hi after dit jaer 9 R. gl. hebben, daer ic voer betaelt heb 6 R. gl. |
|||||||
|
15051506.
It., gegeven Willem Florisz., van die aen-
sichten in de tafel, op S. Claes autaer, te stofferen, ende die appelkens te vergulden, tsamen 1 gl. 1 cr. * It., so is mr. S. Niclaes tafel aenbestaet by
tiden Roeloff van Veltvvyck, kerckmeester, in den jare 1500, bi de buren, te weten her Dirck Haghen, Jan van Rodenborch, Henric Roick, Ghent Claesz., Aert Janss., Zelis Gerritsz., Henrick van Gheer, Henr. Jansz., Rutgher Poortman, Henrick van Vianen, daer mi van gelooft wert 55 enkel gl., 30 st. voer den gl., daer ic die kerck 10 enkel gl. of quyt sceld, so beloopt mi noch 45 enkel gl., ende den gesellen 15 st. voir scenckgelt, so heb ic van der kercken gelt ontfangen van deser tafel, beloopt 68 R. gl. 5 st. It., gegeven den timmerman, vandiegrote
cloc te verhangen ende te verstellen, 2 R. gl. It., noch vande cleine cloc te verhangen,
10 st. It., ghegeven den organist, voer syn jaer
loons, 16 gl. 15071508.
It., ghegeven Wouter, de goutsmit, van 3
spyegelen, die hy ghemaect heeft after aen onse vergulden kaepen, daertoe hem gelevert 6 loet vander kercken sylver, ende die spyegelen tegen 11^ loet, so heb ic hem ghegeven voer 5£ loet, dat hy daertoe ghedaen heeft, 4gl. 19^ St.; noch is daertoe 4 . . . fyn gout, be- loep 4 gl. 5 st., ende voer zyn maeken 35 st., ende noch voer die quasten ghegeven 3 gl. 6=| St., facit te samen 14 gl. 6 st. It., ghegeven heer Pauwels Jacobsz., hoof-
commendeur ten Duschen huse, van weghen meyster Gherit, berduerwercker in den Haghe, van onsen vergulden ordimenten, dat hem verschenen a°. 7, na wtwysinge onsse voer- waerden, daervan ghemaeckt, 37^ Holl. gl., aen ons gherekent 46 gl. 17 st. 6 wit. It., gegeven heer Pauwels Jacobsz,, hoof-
commenduer ten Dutschen huse, van weghen |
|||||||
|
331
|
|||||||
|
meyster Gherit, borduerwercker in den Haghe,
van onsen vergulden ordementen, dat hem verschenen van bamis a°, 7, 37^ Holl. gl., ons ghelt 46 gl. 17 st. 6 wit. It., ghegeven mr. Gherit, borduerwerker in
den Haghe, van onsen vergulden ordemen- ten, dat hem verschenen van Pynxteren a°. 8, 37£ Holl. gl., facit ons gelt 46 gl. 16 st. 6 wit. 151112.
It., ontf. van Jacop, onse coster, van dat
kerchof te weyen mit schaepgens, 10 st. be- houdens gelt. Voert heeft hy voert ander der kercken boecken geeorigeert in noten eft?., facit I Arnh. gl. 5 cr. It., gegeven ten Doem van't crisma totten
vonten ende voer den ziecken, I Ar. gl. 3 w. 151213.
So heb ic laeten maecken by consent vandc
bueren, Jacob de borduerwercker, een blaes- balch, ende die boerde van een cap, ende dat cruuswerck, ende die twe dynstrocken, ende heb ic voer betaelt 64 Phs gl. It., so heb ik bestaetby den bueren, Hen-
ric de Roey, twe boecken te scriven, te weeten: een graduael ende een arttifonael^ elcke quateern van 21 St., dat antifonael heeft 33 quateern ende datgraduael heeft 28 qwa- teern , beloopt te samen 64 R. gl. 1 st. It., die letteren te floreren ende die twe boe-
cken te bynden, gegeven te samen 8 R. gl. 6 st. It., gegeven te samen van die groette gouwe
letteren ende de clyn letteren, 5 R. gl. 8 st. 151516.
It., gegeven mr. Jan, onsen organist, van
syn jaer loen, 9 R. gl. It., gegeven Herman, die uyrwercker, van
een rat aen dat vuyrwerck, 15 st. 6 wit 6 d. 151718.
It., noch heb ic laeteu malen twe nye oly
|
|||||||
|
vaeten tot Aelbert.......ende wegen
16 loet aen sylver, daerop heb ic hem weder
ghelevert die oude oly vaet, die woegen 12 loet, ende so heb ic daerop gheleyt aen sylver ende aen gelde, dat die goedc luden daertoe gegeven hadden, vier R. gl., so waren die 16 loot vol, so heb ic van maken ghegeven ende van dat vergulden, te samen 6 gl. 10 st. Ik, noch ghegeven mr. Gherit, de orgel-
inaker, vande orgel scoen te maken, tesam. 3 st. 6 wit 6 d. It., van 14 sermoenen, elckesermoen 15 wit,
facit 17 st. It., noch gegeven Jan, onsse organist, van
een half jaer spelens, 9 R. gl. 151920.
It., noch ontf. van heer Dirck Hagen , onsse
Eastoer, syn grafstede op dat hoeg koer, die
em gegunt is van onsse kercke ten ewygen dagen, daervoer heeft hy onse kerck gegeven een out schilt, facit 2 R. gl. 13 st. Dit is den boedel van Heynric Tenge-
nagel9 salyger ghedachte. It., noch ontf. van drie gouden ryngen,
9 R. gl. 16 st. It., noch ontf. van een silv. rynck, 5 st. 6 w.
It., noch ontf. van vier sylver leppelen ende
woeghen te samen seven loet, dat loet ge- werdert op 16 St., facit 5 gl. 12 st. It., noch ontf. wt den boedel, dat dair an
gheld was, 9 gl. 10 st. It,, noch ontf. van Jan van Genderen,
vanden boedel. die hi vercoft heft, in als te samen, alle oncosten ofgherekent, facit 121 gl. 13 st. 10 wit. It., noch ontf. vandeglaesvensteren, die de
sacdragers coften, 4 gl* 10 st, Dit is die wtvaert van Heynric
TengenageL It., noch gegeven van 14 myssen, doe hy
begraven wert, ende dat seven daghen gedaen wert, facit 18 st. |
|||||||
|
332
|
|||||||
|
It., noch gegeven vande kerssen te bren-
gen ende dat hy voer ghync, 2 st. It., noch gegeven de koster van luyen,
16 st. It,, noch gegeven heer Wyllem Speyert,
van Heynric testament, 1 gl. It., noch gegeven heer Wyllem, van Jan-
nygen testament, 15 st. It., noch gegeven de pater vande Regulyers
van testament, 12 gl. It., noch gegeven vande dootkyst, 15 st.
It., noch gegeven den pastoren, koster,
scoelmeyster, vande wtvaert vande vygily te syngen ende myt crues te haelen, te samen 18 st. It., noch gegeven den notarys, van dat
testament wtte scryven , 1 st. 6 wit- It., noch gegeven Areyaen Bort, dat hy dat goet ansloech, 2 st. 6 wit. It., noch gegeven syn boy van syn gylt,
dat hy te graef bat, 15 wit. It., noch gegeven Heynric Matysz., van
Synt Antonis broeders te graef, 1 st. It., noch gegeven Franck, vande vrynden
te graef te lyden, 10 st. It., noch gegeven onssegreef, van dat graf
te greven ende wederom toe te Icggen, 5 st. It., noch gegeven heer Reyer, van te graef
te gaen, 10 st. It., noch gegeven Ghysb. Jansz., de brouer,
van een kyntgen biers, 8 st. It., noch gegeven heer Symon, van te
graef te gaen, 2 st, 6 wit. It., noch gegeven Jan, de sruyt, van een
ny breckbyl ende noch van een veer aen het vuerwexxk, ende noch twe haecken daer die vanen aen hangen, ende noch twe crammen myt twe sceren ende seven sceyven aen de clocken, ende voert ander nagel, die men daertoe behoefden, ende noch 3 anckers ende veel nagelen, die wy behoefden om h. Willems huues, facit 3 R, gulden. It., noch gegeven Jochym van Scadyck,
de scylder, van twe ny percken te makcn in onsse oude vanen, 2 Holl. gl. It., noch gegeven mr, Jan, ons organist,
vau spelen, 9 gl. |
|||||||
|
152021.
It., noch gegeven Dire de Maelre, van dat
nye wulfsel met bloemen of te setten, facit te samen 6 gl. It., so heefl Jacob vanden Boerch dat hey-
lyck sacramenthuus aengenomen te maken ende int koor te leveren, staende als behoort op synen kost, ende daer sel hy voer hebben 110 Phs. gl,, 25 st. Holl. voer den gulden, facit te samen 171 gl. 17 st. 6 wit. It., noch gegeven Henric Spoermaker, van
die twe tralyen in dat heylich sacrament huus met alien syn toebehoeren, facit te samen 14 gl- 10 st. It., noch gegeven Goeyert, in den Bock,
van dat wy daer verteerdeu, doen men dat hyelyck sacrament huus bestaeden, 35 st. It., noch gegeven Jacob vander Borch, vant
patroen vant heylich sacrament huus te tree- ken, facit 14 st. 152223.
It., gegeven Claes Wyeman, van dat glas ,
dat daer after in dat nye koer staet, ende is gemaeckt in die eer van ons heylige vader, de paus Adrianus de seste, ende hout 148 voet, elcke voet voer 5 st., facit 37 gl. 152728.
It., noch gegeven myn joffer van Bloeck-
hoeven, van die gordynen te vermaken ende een clenoet, daer die geconsacreerde hostye in lagen, facit 10 st. It., noch gegeven vande myen te haellen,
daer wy ons karmys me in de kerck behan- gen hebben, facit 10 st. It., noch gegeven heer Ryer, vanden epystel
te syngen dat heel jaer doer, 20 st. It., noch gegeven ons organist, van spelen
een heel jaer, 12 R. gl. 152930.
It., noch gegeven Peter, de scylder, vande
|
|||||||
|
333
|
|||||||
|
Aen handen van mr. Cornells, orgaenmae-
cker, van het groote orgaenwerck, doer den jare te visiteren ende accort te houden, als bedongen loen , 20 st. Rethaelt aen handen van nir. Joannes, se-
cretaris der capittels ten Doem, totte subsi- dien Cesa. Maj.9 alsoe wy daer thoe gecon- stringeert syn, ende by een pander vanden hove generael gheadvertheert zynde tot oncos- ten gevallen, tzamentlick 2 gl. 8 st. Aen handen van Henric Nys, voer ons oude
dammast, dat blau was, inde paersche coleur te geven totten cruysfanen, 16 sU Voer die tyct, om new percken the maecken
tot ten cruys fanen, voer zekere ghecolereert leer, voer zyden, ghaern, voer arbeytsloen, gedaen by handen van Machary, cleermaecker, 28 st. Aen handen van Peter Moreelsz,, voer die
scylderie vaude cruysfanen, 7 gl. Aen handen van Warmbout, goutsmyt,
voer een zilveren ciborye oft monstrantie te renoveren, daer een zilveren beeldeken off gebroken was, voer cristallinen glass te. . . . ende herstoppen, 16 st. Bethaelt aen handen van Anne, Adriaens
dochter, voer een new clepelrycm in die Ma- rie clock, 9 st. Bethaelt aen handen van Harman Jansz.,
lyndreyer, voer zekeren coorden, gevestiget aen die dueren van dien orgaen, om tesluy- ten ende onsluyten, 3 St. Aen handen vau Harman Jacobsz., beelt-
snyder, voer een antyck op die afflaetskyst, voer twee beelden te repareren ende herma- ken, als een beelt van S. Nicolai ende oeck een beelt van S. Joannis, 15 st. Aen handen van Cornelis Hugensz., pastoer,
voer een nyw hemelt boven die preeckstoell}, voer een nyw wyndtscherm bynnen der ker- cken , voer de zuydtduere, voer een deels stra- len van't Marie zonnenbeelt, ?t welck tzamentl. bestayt ende verdongen is om 9 gl. Aen handen van Geryt van Scawyck, voer
zekeren scylderyen, ten diverschen plaetsen inder kercken bewerct ende opghelevert, 24 g*« Aen Lodewyck, glaesemaecker, voer een
|
|||||||
|
oly cruessen te stofFeren ende myt de cas te
setten ende affter swert te maken , facit tesam. 2 R. gL 7 st. It., noch gegeven den organist, van een
jaer spelens op de organen, 7 R. gL 153132.
It., gegeven Peter, die schylder, van die
vanen te stellen, 12 st. It., die vrou in die croepelstraet, nae haer
doet ter eerden ghebrocht, ende myt dat crws ghehaelt, ende hebben haer 40 zielmys- sen laten nae doen, ende eerlick te graeff ghe- coraeu, 11 st. It., doen men die processy van die keyser
hyelt, van die vanen te draghen ende van luden , 3 st. 153233.
It., gegeven Jacop Nobel, van ons kerck te
stofFeren syn deel, 4 gl. It., gegeven Peter, die schylder, van syn
loen, van voer ende na te stofFeren, ende dat hy die kerck ghedaen heeft, facit 8 gl. 4£ st. It., gegeven onsen orghelyste, van syn jaer
spelens, facit 6 gl. 153334.
Ontfangen wt handen van Henric Auwer,
voor een van der kercken grafstede, gelegen onder den preeckstoel, welcke gheopent is ter begravinghe van zynder huusfrou, ende zal ten anderen mael gheopent werden tot synen tyt der begravinghe, ende alsdan van stonden aen wederom aen der kercken, zonder eeni- gen contradictie van yemanden comen vrye, alsoe svne cedulle van ons ontfangen spree- ckende is ... 29 st. Voer een halfF vat dubbelt byers, dat die
sangeren in die schole geschoncken wort, om lectiones te repeteren, in den korsnacht te singen in der karcken, 12 sU Aen hapden van der stadt trompetteren,
voer den heiligen sacrament in der procession te spelen op Saint Nicolai dach, 16 st. |
|||||||
|
334
|
|||||||
|
perck aen een glass in onscr 1. vrouwen choor
vast te maecken, 2 st. Voer de twe nyw glasen lampen, die een
inden hoogen choer ende die ander beneden in der kercke . .. 2 st. Betaelt aen handen van mr. Cornell's, orgaen-
maecker, van een deels pypen vanden grooten orgaen wt te nemen, die met peyn gestopt waren, alsoe van boven wt wulfzel, overmits melselrye, calck ende steen daer in ghevallen was, ende oeck eensdeels vanden rotten ghe- beten ende gestopt waren, dese ende meer ander te purgeren, ende'tgansche werckals- dan wederom te accordeeren, 4|gl. Betaelt aen handen van mr, Cornells, or-
gaenmaecker, van't clejn orgaen oeck te hermaecken , 't welck die bruderscap van onser liever vrouwe eertyts lieeft gemaect, waer thoe die kerck dese maell mede contribueert den derden penning ven sesthien Karolus gl., ter cause den organ werck te verlichten ete., 6 gl. 7 st. Aen handen van Jan Jaspersz., kueperslae-
ger, voer een gedreven corone, daer midden een lamp in ghestelt is, hangende in den hogen chore, hebbende buten rontssom negen ghedrevenen candelaren, mits noch 3 nyw gedreven candelabres voer den chore onder*t grote crucifix , daer 3 oudt metalen blaecke- ren aen verpangen syn, 19 gl. Aen handen van Evert, slootcmaecker in
die Twystraet, voer 2 nyw sloeten, waervan het een slot is op den groten orgaen, het ander is totter nywe kisten aen die pileerne by onsen vrouwen altaer, voer noch drye nyw blaeckeren aen die ysere corone midden in der kercke, omtrent den altaer van Sanct Nicolai voer twee......aen die taeffel,
daer die zondachs alaioesen den armen ghe-
administreert werden, 22 st. Aen handen van Cornelis Albertsz., sloot-
maecker, voer twee slooten te hermaecken mits 2 nyw slotelen daer thoe, waer van het een slot is bynnen der kercke besiden den thoorn, het ander is buten der kercken aen een hecken, waer van men den kerckhofF besluyt ende bevryt voer wagenen, 7 st. |
Betaelt aen handen van Hartoch Aelbertsz.
vanden peyn, die der ghevallen ende verga- dert is, een vyerkantich verheffend path te maecken buten die kerck, streckende tot die Twystraet naest die poert, vast te bestam- pen, noch voer die ghaten onder doer die muer vanden vrythoff te maecken, om het regenwater van die strate te leyen buten der kercke aen die noordzyde, als bedongen loon , 8 st. It., gegeven Bernt Vten Eng, van die orgel
te vermaken, 20 gl. It., Jacop Henricxsz., scilder, vermaect
die dueren, 6 gl. 1534-35.
It., gegeven vant heylich grafft op den
goeden vrydach te lichten, dardenhalve gl. It., die beeltsnyder gegeven 4 St., van een
beelken aen een van die processy crucen. It., gegeven Peter Henricxsz., scilder, van
een beelt testofferenS.BrigidaendeS. Adriaen voer die kerck staende, 20 st. It., gegeven Jan van Meerten, goutsmit 3
van die monstrantie te vermaken, daer S. Ny- claes oly in is, ende aen die voet van die grote cybory, 18 st. Iu , gegeven van die kraemkeersen te smou-
ten, 2 st. It., gegeven mr. Jan, ons organist, voer
syn loon 6 gl. 153536.
It., gegeven Joachim van Scayck, van die
voet van S. Nyclaes tafel te stofferen ende twe beelden, staende boven 't hoech autaer, S. Nyclaes ende S. Jan, 17\ gl. 153637.
It., gegeven voer een swart lyfgen, voer
Marigen Aert Gelisz., daer sy in overleden is, IS st. 4 penn. |
||||||
|
335
|
|||||||||
|
Noch gegeven aen wyn voer Marigen voersz.,
1 st. 2 penn. Noch gegeven om bier, in de?i Ram, 3 groet.
Noch gegeven, doe Marigen overleden was*,
die daer snachts waeckten, aen crakelingen, nooten , resinen ende aen gelt, 8 st. 2 penn. Noch gegeven voer die dootkist, 25 st.
Noch gegeven die sellebruers, van die dode
te kercken te dragen, 8 st. Noch gegeven die priesters, die te graef
quatnen , 3 st. Noch gegeven van dat groete licht, om dat
lick in die kerck, 8 st. Noch gegeven den bidder, die te graef badt,
10 st. Noch gegeven die dootgrever, van dat graf
te greven, 5 st. 8 penn. Noch gegeven die coster, van derdalf ure
te luen, 20 st. Noch gegeven die coster, van die doode
met dat cruys te kercken te haellen , 5 st. Noch gegeven van die reeomendacie te le-
sen over dat lick in die kerck, 4 st. 8 penn, Noch gegeven Fredrik Verhey, om dat hy
met syn roucovel rou droech, een can wyns van 5 st, Noch gegeven voer ses caunen wyns, die
priesters, die te graef waren , ende een can, die in dat sterfhuys gedroncken werden, te samen \\ gl. Dit nabescreven syn testamenien^ die
Marigen voersz, gemaeokt heeft.
It, gegeven die scriver van die carmeliten
van syn testament, 32 st. Noch gegeven Lyntgen, die wasmoeder,
hoer buerwyff, van haer testament, 1^ gl. Noch gegeven Sofya, Dirck van Santens
weduwe, haer buerwyff, van hoer testament, Noch gegeven Dirckgen, Frederick Verheys
huisfrou, haer buerwyff, van haer testament, |
|||||||||
|
It., den blaser, \ st.
It., die stadt trompers, op S. Nyclaes dach,
van die proeessie te spelen, 16 st. It., die pastoren, van mr. OttTengnagels
memorie, 12 st. It., den organist, van syn jaer loen, 6 gi-
lt., dit voorsz. thin (34 pont) heb ick mr. Jan Tolhuys gelevert over syns smonts spys te scraell was, die wy hem leverden, alsoe dat hy tsamen ontfangen heeft vier duysent sess hondert negen ende vyfftich pont, daer tegen by oeck weder gelevert heeft twee clocken, daer die ene off woech 1435 pont, alsoe dat beyde die clocken wegen t'samen vier duysent min een pont, 'twelck hy ons weder gelevert heeft, loept daerover 660 pont, daervoerick hem gecort heb voer elck hondert 6 Phs. gl., elcke Phs. gl. voer 2b st, facit dat overloop van die spys. 57 Car. gl. 15 st., ende hy hadde van elck hondert te vergieten 3 Gar, gl., maecten die vier duysent pont 120 gl.» soe resten hem boven 't gunt voersz. is, 'twelck ick aen gelt hem gegeven heb», 62 gl. 5 st. It., die gesellen gesconcken tot drinckgelt,
soe die meyster dat bevorwerdt had, 1 gl. 1 st. It., die cruder in die waech, van die spys
voert in die waech te dragen , soe die voer die waech lach, 1 st, I oertgen. It., noch die knechts aen bier gesconcken,
doe sy die vormen aenleyden , 3 st. It., noch van w.aeehgelt, doe wy die nye
clocken onlfingen in de waech, ende wogen vier duysent min een pont, ende soe die waech die helft verhoocht is, daer men een oertgen gaff van't hondert, geeft men nu een halven stuver, ende vanden nye clocken ne- men sy noch eens soe veel, alsoe dat men van elcke hondert geeft 1 St., facit die 4000 pont 2 gl., daer die meester die helft off be- taelt heeft, blyft hier I gl. It., die gesellen, die de clocken aen den
haeck holpen, 2 st. It., van die oude clocken in de waech te
cruyden , 2 st. It., noch van tin te halen in de waech ende
voer't clochuys te brengen, 2 st. It., van die clocken opte driesten in die
43
|
|||||||||
|
It., den organist, 1 gl.
|
|||||||||
|
336
|
|||||||
|
togen , om te bidden totten orgel, van wagen
ende anders, tsamen 25 st. Noch betaelt mr. GornelisGeritsz., den or-
gelmaker , van dat orgel ende van dat na werck, tsamen 186 gl. Noch betaelt mr. Michiel ende mr. Peter,
organisten, om dat orgel op te netnen, elex 22 st., 2 gl. 4 st. Noch betaelt Jan Gornelisz., die metselaer,
aent dat orgell, te samen 18 st. Noch betaelt de Hartoch dochler, van bla-
sen, doe men dat orgel accordeerde, 6 st. Noch aen dat hout aen die blaesbalcke,
hier is toe an hout 67 voet ribs, vierdalve duim breet ende drie duym dick, elcke voet een oertgen. Noch twee boemen, een daer die gewichte
over gaen ende d'ander daer die blaesbalcken op legghen, elcke boem tien voet lanck, se- ven duym breet ende vyff duym dick, elcke voet 1 St., facit 20 st. It., noch belaelt Henr. Woutersz., timmer-
man, van steygeren ende tymmeren aen dat or- gel ende aen die kercken buys, te s. 9 gl, 10 st. 154950.
It., gegeven mr. Cornells, die orgelmaker,
dat by dat orgel onderhoudt duer *t hele jaer, 156162.
It., voer twe bondert weyten broden, die
op S. Niclaes dach den armen menschen in der kercken, nae die hoochmisse, gedeylt zyn , *t stuck van \ St., ... 5 gl. It., op den selven dach betaelt enen pries-
ter, voer die misse te celebreren in den altaer van S. Nicolaes, 'twelck als nu ter tyt is ge- naempt Sint Aeokten altaer, ende die kerck sculdich is die broederscap van S. Niclaes op den zelfden feest misse te laten celebreren, 3 groot. It., noch betaelt mr, Jan Kuyter, voer
synen salaris, die groten orgaen te houden duer den geheelen jaere in goede accort, ende hem daervoer toegelaten is I gl. It., voer een halff vat byers, dat den sau-
|
|||||||
|
kerck op scragen, die kncchts an bier ge-
sconcken, 1 st. It., nocli van dye nye clocken vvl die waech
te trecken tot in die kerck, 17^ st. It., myn heer van Ebron, pas tore n, coster
ende scoelmeyster, doe die clocken gekerstent vvorden, te samen an wyn gesconcken acht cannen, facit 1 gl. 8 st. It., Peter, die scilder, van die muenich-
tafel te scilderen, 1 gl. 13 st. It., aen die papegaey, 15j st.
It., die pastoren , van mr. Tennagels me-
morie, 12 st. It., den organist, van syn jaer loen, 6 gl.
154748.
Noch betaelt mr. Ariaen , onse scoelmeester,
van te corrigeren 2 gradualen ende twee an- iifonalen, 3 gl. 1 st. Noch van dat heylich grafft te lichten opten
goeden vridach tot paesnacht toe, 30 st. Nocb betaelt Rietvelt, onsen organist, van
dat geheel jaer te spelen in die kerck, 14 gl. Noch betaelt Lysken Morren, van zeker
houdt, om mede te steygeren, ende dienende tot dat orgel van sparren ende rafFters. It., noch betaelt Zweer Aertsz., kystemae-
cker, van dat houtvverck aen dat orgel, 7 gl. Noch betaelt Cornells Jacopsz., die placker,
van dat orgel te stofferen, 8 gl. Noch betaelt aen kleyn negelen, aen dat
orgel, S st. , Noch betaelt van 24 ellen kanefas, tot die
dueren van dat orgell, 2^ st. elke ell, 3 gl. Noch betaelt van een oudt zeyl, tot die
J>ovendueren van dat orgel, 12 st. It., betaelt Adriaen, smit, van yeserwerck
ende spikeren aent orgel ende aen die kerck- busen, 7 gl. Noch belaelt AertBogaertsz., van oude plan-
cken, dienende tot dat orgel, 3 gl. 6 st. Noch betaelt Cornell's, die orgelmaker, van
een slotel aent orgell ende aen cleyn nagelen, 15 st. Noch van oncosten, gehadt, doe wy opt lant
|
|||||||
|
337
|
|||||||
|
geren, die in den kersnacht die hctiones
singen, gesconcken wert 14 st. Betaelt die organiste, voer syn jaerlicxlone,
Betaelt voer die hostien, die in den altaer
ende by den communicanten duer den gehelen jaere gebruyct, 34 st. Betaelt van*t wasch, duer den gehele jaere
in die kercke by Ghoyert Bogert gelevert, 15 gl. 144 st. Noch betaelt voer den zelven Gbisb. Daemsz.
voer 59 kannen wyns ende een mengelen wyns, alsoe die doer den gehelen jaere by den coster op den stock zyn gehaelt, ende ten altaer ter naissen sacriiicyen gebruyct zyn, ende oeck mede by de crancken, daer nien metten hei- ligen sacramente ten buyse gaet, ende elcke kanne bedongen voer 4 st. 1 ocrt, fac. tzam. 12 gl. 12 st. 7 d. Betaelt aen banden van Corn. Hnrmansz.,
tymmerman, voer een nyw balek onder den groten orgaen te leveren, goet, reyne ende zuyver, op synen last, ende coste naits allet gene, dat totten orgaen om des balcks wille van doen zoude muegen wesen, te weten om de oude balck vuyt te nemen ende den nyeu- wen daer wederom in te brengen, mitsgaders 't yserwerck, groot ende cleyne, metserye ende die boge steygeringe voer den organ te raaec- ken, tot benoeff vanden meyster, die 'twerck ende pypen bynnen ende buyten vanden or- gaen inoste wuyt nemen, ende alsoe wederom op die selffde steygeringe daerin brengen ende setthen metten anderen gordinge ende sweep- pynge after aen die kasse, daer't grote werck in staet, ende dit al te zamen voer enen bedongen pennynck beslaeyt, bedragende te zamen 44 gl. It., betaelt mr. Jan Kuyter, van'tgebeten
werck dat vanden rotten bynnen in den cley- nen registeren ende oick in den groten re- gisteren gegeten was, gebeel te vernyeuwen ende een deels van't groote werck te emen- deren ende well algeheell van bynnen te pur- geren ende die layen vanden wyntganck wel dicht te maecken, ende alsoe den gehelen orgaen goet ende staye in accoerf te restitueren |
|||||||
|
op synen last ende cost, tot enen bedongen
somme, bedragende 18 gl. It., voer zekere traen ende vetticheyt, 9t
welck men, om ?t geblafF vanden orgaen te versachten ende gemuedich te maecken, moste hebben, ende voer den arbeyts loone, die onse doetgrever int wedersetten ende wederom op te maecken vanden organ int spelen ende accorderen, daer den gehelen tyt toe, dattet werck gehcel volmaect is geweest, ende ver- dyent heeft te zamen 29 st# It., mr. Melchior, van?t principael ganck-
werck bynnen in't horologien wt te nemen ende te hermaecken ende well te verbethe- ren, 14 st. Betaelt voer twee gedreven candelaren, die
men gebruyct op den aflaets kyst, daer wat oude metaelen gebroecken wercks mede ver- pangelt is, 19 st. It., voer twe glasen lampen ende voer een
bantvat te maecken aen een schell, die men gebruyct als men metten heyligen sacrament vuyt gaet, 4 st. Betaelt voer een quast, die tot gebrnyck
vanden priesteren is, om 't gewyede waeter mede te aspergeren, 4 st. Betaelt Jan van Ghemer, van synen arbeyts
loone, van een quartyer van een Joyen ghuyet op te nemen ende wel dicht te maecken , 8 st. Betaelt Lubbert van Gornpostell, voer 25 pont roll loets ende voer 1 pont zoudeersel, 29 st. 2 deyts. Betaelt Cornelis van Leuwen, voer zekere
hout, dat hy gelevert heeft, alse: raeinsthyll, noerdse deelen ende oeck andere eycken plan- cken, gebruyct in die kerck ende in der kercken huysingen , bedragende tzamen 30 st. 1 blanck. Item, Dyerck Jansz., tymmerman, over sy-
nen arbcytsloone, van't repareren van?t gang- werck aen die grote clock, 't welck neder- soncken was, ende voer't vermaecken van die werffbalck voer die kerckenhuysinge, staende op die nyw graft, metten reparagien vanden voetbancken in die kercke, te zamen 28 St. Betaelt Karel Petersz., voer zynen arbeyts- loon van die taefele te vermaecken, die men 43*
|
|||||||
|
33S
|
|||||||
|
gebrujct te exequyen vanden doden ende
van 't maecken van die bcsluytinge aen den toertjsen huysken oft scapken, daertoe Karel voersz. 't hout gelevert.heeft, met noch cleyne sprejtsel hout, dat hy gelevert heeft in die layen vanden orgaen , alsoe aen hem dit voersz. aenbestaeyt was, ende daervoer bedongen 24 st. Betaelt voer 4 ellen fustheyns, dat roet is,
ende voer 4 ellen dat with is, totten kermisse faenen, ende voer die nyw stocken metten knoppen , daer die faenen aen zyn, ende voer den arbeytsloene van die faenen wei dubbelt te neyen, 2 gl. 5 st. Betaelt Gherit Jansz., van 9t yserwerck te
vermaecken totten hooft, daer die grote clock aen bangt ende voer't vermaecken van die roeye, daer die hamer mede gaende is opt horologie, ende op die grote clock ende voer verbeteren van die hauweel metten kroywae- gen spil, tot behoefF van die dootgrever, 28 st. 156364.
It., die stadstrompers op kermis dach be-
taelt, 20 st. It., Jan Cater, orgelmaecker, voer zyn jaer-
licxe loen, omme dat by 9t groote werck in onsen kercke voersz. inne accoordt onderhoudt, betaelt 20 st. It., die stadttrompers op t'Sunter Niclaes
dach voer 't eerweerdige heylige sacrament te speelen , betaelt 20 st. It., den organist mitten blaser, voer hem
beyde, voer de memorie van Jouffrou Haesse van . . ., betaelt 3 st. It., Bruno, den orgaaist, voor zyn jaerlicxe
loon betaelt 14 gl. It., in den yersten betaelt Herm. Jacobsz.,
beeltsnyder, van drie processie cruyssen te vermaecken ende te reynigen (mils alzoe sy tsamen on stucken waeren) drie figuyren daerop te snyden, 2gl. 12 st. It., betaelt Cornelis Jacobsz-, omme die
selffde cruyssen mit goudt te beleggen ende op te stofleren met die stocken ende knop- pen, 9 gl. 3 st. It., betaelt voer dat witte lindt, dat omme
|
|||||||
|
'tgouwe laecken vanden mantel van ons liever
vrouwe beeltken,dat op 't o/flaetstaet, gedaen is, mettet maecken tsamen 3 st. It., betaelt Job. den boeckenbynder, van
een boeexken in houdt te verbynden, ?t welcke by den voorsz. kercken coster laeten maecken is, 6 st. It., betaelt Henrick, onsen kercken doot-
grever, omme viermael te luyen, dat men processie droech, elcker reys eenen blanck , facit 3 st. It., betaelt Ariaen, die stoeldreyer, voor
drie knoppen aen de stocken , daer die pro- cessiecruyssen aen gedragen worden ende twee dwers Jiouters met vier ronde clootten, daer die nyeuwe vanen aen hangen, 9 st. It., betaelt Karel Petersz., vanden erck te
lymen ende anderen dingen, die gebroocken was ... 6 st. It., betaelt aen handen Eerst van Schayck,
schilder, omme die percken in die nyeuwe vanen te maecken, mitgaders't fronica dat voer ?t offlaet staet, 6 gl. 12 st. It., betaelt aen aulerdwelen met wat ouds
linnen laeckens, omme die aluen te vermaec- ken ende voorts 't nyeuwe doeck, daer die nyeuwe vanen op gemaeel zyn, ende is dob- beltdoeck tegens malcanderen gesiagen, 33 st. It., betaelt Jan Wyeis, beeltsnyder, vande
snee buyten om 't fronica met't wageschot te snyden, 34 st. It., betaelt Corn. Jacobsz., vande snee ende
die kynderkens te stofleren, ende met goudt te beleggen, daer't fronica in staet. It., betaelt voor vier ellen ende een vie-
rendeell roodt camelots, d'elle voor 21 st., waermede die nyeuwe vanen gemaeckt zyn, 4 gl. 9 st. 4 penn. , It., betaelt Yoor 12 loot ende een vierdel
groenne sye, 't loot voor 6 St., fac. 3 gl. 13 st. 8 penn. It., betaelt in den Bontten Osse, voor't
neyen vande vaenen, mitsgaders *t maecken van de franien, 2 gl. 5 st. It., betaelt Dirck Jansz., timmerman, van
dat hy die cruysclock verhangen heeft ende op elex vande toornen gemaect een nyeuw |
|||||||
|
339
|
|||||||
|
It,, die sangeren, die in den nacht der
geboorte Jesu Cristi die lessen singen, geeft men byergelt, ende is betaelt 18 st. Voer zekere misseu duer den gehelen jaere
ende oeck and ere pastorale dyensten gedaen, doer den prior vanden Carmeliten , alse vetus pastorzynde, is betaelt 10 gl. Voer den gehelen jaerlicxen dyenst vanden
organist betaelt L4 gl. Voer den orgaen in goede accort te hou-
den , aen handen vanden orgaenmaecker be- taelt, 20 st. Totten generalen processien daegen werdt
die grote clock by den dootgrever geluyt, ende daertoe staet singulare loon, ende daervoer is tot 4 maei toe in als betaelt 4 st, Aensiet alhier die expense van broott
tui/ne, olye ende wassch. It., voor't misscbroot ende d'eommnnica-
tions hostien betaelt 36 st. 7 d. Op de paessie avont ende op den heiligen
paeschdach zyn totter taeffele ons Iyeffs Heren Jesu Ghristi geuuth by de gemene communi- canten 44 kannen wyus, waervan elcke kan bedongen is op 4} St., facit 9 gl. IS st. Op den heyligen pynxterdach zyn insge-
lycxs tot ons lyelfs Heren taeifel genuth drye kannen wyns, ende daervoor betaelt I3£ sU Op't hoochtyt van AssumptionisMarie, tot
des Heren taeffel twee kannen wyns, tea pryse als boven, betaelt 9 st. Op 't boocheyt van Omnium Sanctorum in
forma alsoo voerseyt is, een kanne wyns ge- nuth, ende daervoer betaelt 4^ st. Ingelycker vuyegen op *t hoochtyt van kors-
misse, 12 kannen wyns, ende daervoer be- taelt 2 gl. 14 st. Die coster brengt aen op den kerffstock 54
kannen wyns, die gebruyct zyn in den altaren ende voorts by den crancken bynnen duyenn tot administrate vande heyligen sacramenten, ende daervoer is betaelt 12 gl. 3 st. Voor 12 kannen ende een halff kanne raep-
olyen, die men tot dach- ende nachtlicht in die lampen gebruyct, bet. 12gl. 7 groot 2 d. |
|||||||
|
veynster, ende op't cruyswerck twee veyli-
sters, 25 st. It., betaelt aen handen van Lodewyck, die
glaesmaecker, vandeglaes te stoppen van boven op't koer lot beneden in die kerck toa, sulcx dat by 'tgundt in 't geschreven werck gebroe- cken was, wederomme nae behoeren met ge- scbreven werck gemaeet heeft, G gl. 4 st. It., noch betaelt voer die blocxkens, daer
men die crayssen vocr't koer in stelt, als uaenze off zet, 6 st. It., betaelt van't yserwerck, daer die cas
in't koor boven den inganck van 't convent aen geliangen is, met een blaecker daervoor gestelt, ende noch een haecxken aen die vanen, 6 st. It., alzoe die clepell in die cruysclock ge-
broecken was, voor die verbetering ende ver- anderingb van dien betaelt 3 gl. 12 st. In den yersten betaelt men jaerlicx voer
den crisnia 5 braspenn. It., in die drye cruysdaegen den cruys-
draegeren betaelt 8 st. It., op de pynxster avont, vanden kercken-
vloer wel te wasscben ende te reynigen, be- taelt die bueyer maechden 4 St. It., voer die kermissen meyen in't groene
betaeJt, 15 st. It., opten kermisse dach twee priesteren ter
solemnele statie in den oinganck des processie, betaelt 4 st. It., de stads trompers, ter solemnele pro-
cessie statie in den omganck des processie, betaelt op den kermisse dach, 20 st. It., op de kermisse dach ende oeck op den
kermisse avont, die gesellen van 't luyden tot byergelt betaelt, 3 st. It., op S. Niclaes dach in den wynter,
geeft men drye paeren cleyne kynder schoen- Eens om Gouts wille, ende is daervoer be- taelt 12 st. Ooek op S. Niclaes dach voirsz., de stad
trompers voer haeren dyenst ter processien betaelt, 20 st. Op den zelvendach zyn alhier, terstont
nae die hoochmisse, den armen toegedeilt twee hondert broden, ende daervoer op elcker stuck betaelt een halvea stuver, facit in als 5 gl. |
|||||||
|
I
|
|||||||
|
Voer ?t waschlycht, van keersen, groot ende
cleyn, voer toortsen ende toortyssen, mits- gadersandere cleynder lichten, gebruyctduer de gcheele jaere, betaelt 13 gl. 14 st. Voer twee glaesen lampen ende voer een
nyew wywatersquast met een hoopken wye- roocxs, ende voir die antycke penylen aen die posityfF vanden groten orgaen betaelt 27 st. Voer twee gescreven stncxkens gebackens
glassch, totten glase op den hogen chore ende voer't stoppen van anderen glaesen , beneden in die kercke, ende voer die......van
een glass op den vuyrwerck, betaelt 24 st.
Voer traen ende smeer, totten blaesbalgen
vanden organen, omuie d'selffde zacht ende gemuedich te maecken, betaelt 4 st, Voer den arbeyts loone, vanden zoldere te
hermaecken vande twee tboornen, ende den ondersten zolder by den. vuyrwerck ende by die trappen vanden thoornen ende 'taffscie- tinge vande blaesbalgen opt orgaen , voer twee feinsteren te maecken in die huysinge op die Nyewgraft, ende ter zelver plaetze een duyere te verbetheren, ende een bladt waegenscbots te wercken boven in 't wlfzell van onsen lyeff vronwen chore, ende van een taeffell te maecken, daer men den kynderen in die schole liaeren zanck op noteert, is in hoopwerck betaelt 3 gl. 9 st. Voor eene nywe wyndeltrappe, totten geme-
nen opganck vande geheele kerck, vuytter handt gewrocbt, met alien hore toebehoor, etc. 40 gl. Voor de arbeyts loone van een pyleerne by
den gronde aff te schellen ende d'selffde we- deromme in den haeck te wercken ende te beplaesteren ende te witlhen, ende insgelycxs die muraigie bynnen onder die thoornen te schellen ende wederomme te vereffenen ende te witthen, ende tot vele steden 't paveitzell van der kercken deele te verhogen ende te gelycken, ende van die lucht boven in den tboorne groter te maecken , responderende op die vuyrewerck ende die heerdtsteden in die twee huysingen , staende op die kerckhoff, ende die deelen gebethert ende die wanthen verplastert ende gewyth , is in hoopwerck be- taelt 4 gl. 2 st. |
|||||||
|
Voer roeden, daer die croone aen hangt,
' opden hogen choren, met eenen yseren pyp, daer die roeyen door't wulfsel op ende neder aen gaen, ende voor een houten platteel met- ten houten appelen, daerop staende, betaelt 29 st. Voer die affsluytinge vande toortsen ende
toortysen met die duyeee aen die cappel on- der den thoorne ende die roeyen boven die croone op 't hoge chore, tzaemen in verve te leggen ende d'scottele metten appelen, daerop hangende, in't gout te maecken, mits noch wat swartengens aen die mueraigien, betaelt 3 gl. 19 st. 156465.
It., van Jan van Meerten, raymaecker, van
twee nuette bomen, opter kercke voorschreven kerckhoff staende, d'een by S. Niclaes cloos- ter ende d'ander by S. Agneten convent aen den rooster, streckende nae 't dolhuys, ont- fangen 3 gl. Vervohh ende reciprooe vanden voorsz.
ontfanek, vuytgevinghen waerinne verclaert werdi van alien expenseny Cweeten van't gunt ordinary s ende anderen exiraordinairie ende neoes- sarie fabrycke der kercken voorsz. jaerlicxe costen %yn etc> Inden yerslen, heer Cornelis van Vechten .
op't hoechtyt paesschen, omme *t crisma te halen, betaelt 6 st. 4 penn. It., noch drie personen, die de cruyssen
droeghen in die cruysdaeghen, geg. 6 st. 12 p. It., op kermis avondt, voor die meyen in
die kerck te bestellen, gegeven 15 st It., twee priesters, die ons kas mette reli-
quien droeghen, gegeven 4 st. It., twee priesters, die't heylicn cruys om
droeghen, gegeven 4 st. It., vier mannen, d'welcken ons voorschre-
ven kercke fpatroonen, als S. Nicolaes ende S. Jan droegen, geg. elex 12 penn., fac. 3 st. It., vyffstadt trompers, omme op kermis -
|
|||||||
|
341
|
|||||||
|
by onsser kercken glaes bier ende daer ge-
stopt heeft, betaelt 15 st. It., Peter Gornelisz., steenbouwer, Jan Pe-
tersz., metselaer, ende Chrystoffel, haerluy- den upperknecht, overmits zyluyden't harnis wederomme in't gadt gemaeckt ende daer- inne vast geset hebben ende voorts 't zelffde off te reyen ende insgelycx die voorsz. stey- geringb off te breecken , mitsgaders een ganck gemaeckt voor die sacristie , alwaer van voor die steenhouwers loon 25 st., den metselaer 21 st., ende voor don upperknecht gereeckent 14 st., facit 3 gl. It., noch Melcbior Weyman, glaesmaecker,
d'welcken vyff glaessen inder kercken buys- singe, daer salig: mr. Jan Kuyter in woen- den , verloyt, waervan der twee in die kamer, twee in die kuecken ende een op die solder staet, tzamen gegeven 1 gl. 8 st. It., noch den voorsz. Melchior, omme't
zelffde buys all om die gebroocken glaes te stoppen, grgfven 9 st. It., noch den voorsz. Melcbior, omme op
ons koor te stoppen 't gunt geschreven werck was, voorts mede by S. Barbaren autbaer, ende insgelycx 'tglas by S. Antbonis, ende by die vuntte, tzamen gegeven 1 gl. It., van een boeck te verschryven in per-
kement, 'twelck in houten borden met leer becleet ende met slooten daeraen gebonden is, ende gebesicht wordt op't orgell voor den organist, betaelt 5 gl. 4 st. It., noch voor thien ysseren roeyen aen 't
glas , dat die Keys. Mat. gegeven heeft, waer- voor betaelt 5 st. It., noch gecoft tot Jan van Haeften, ca-
meraer, een el zwart lluweel, omme daervan te maecken vyff lappen aen een nyeuw alff, d'elle 5 gl. It., Herman Jacobsz., beeltznyder, voor't
cruys, daermen die doden mede ther eerden brengt, ende die staff van dien te helpen, betaelt 2 gl. 3 st. It., noch Cornelis Jacobsz., van 9t voorsz.
cruys ende die staff te vernagelen, betaelt 2 gl. 7 st. It., \oor die borryen te verwen, daermen
|
|||||||
|
dach in der processie voor't hoochweerdighe
heylighe sacrament te spelen , gegeven I gl. It., mr. Jan Kuyter, ommedat hy *t grootc
orgell jaerlicx in accoordt hiell, gegeven 1 gl. It., noch der voorschreven stadt trompers
op S. Niclaesdach, voor't hoochweerdige hey- lige sacrament te spelen, gegeven I gl. It., oock d'organist, d'welcken heeft twee
stuvers ende den blaser 1 St., tzaem, belaelt 3 st. It., aen handen Jan van Sterrenborch, van
tryp, 't welcken verbesicht is aen't graff ons Heeren, dat men opten goede vrydach in onsser kercke voordt settende is, 4 gl, 2 st. It., voor't bout ende den arbeyt aen't
heylich graft gedaen, 't welcke ther eeren Goodts opten goeden vrydacb in onser kercke gestelt wordt, Aert Wyersz. voor den arbeyt ende 't hout, daertoe gedaen , bet. 2 gl. 5 st. It., N. Aelberlsz., voor't bout, daer die
8 kandelaers of gemaeckt syn , elcke kandelaer houdt 10 voedt, ende elke voet voor 6 penn., ts. I gl. 10 st. It., ora die kandelaers swart te verven, 4 st.
It., doe die kerck gevvit was, om die beel-
den te zetten, 10 st. It,, mr. Heniick van Noordt, voor vier
ende vyftich voeten Bentemersleen, die voet gerekent op seven St., d'welcken gebesicht zyn aen't glas, staende in ons boochkoor, daer die Keyserlicke Mat. zyn figuyr in staedt, betaelt 18 gl. 18 st. It., Willem Joosten ende Jan Petersz., met-
selaers, omme dat zyluyden die steygberingh aldaer maecten, ahvaer over zyluyden elcx twee dagen geweest zyn ende 's daecbs ver dient elcx 5 st., facit 1 gl. It., om dubbelde middelregelen ende mid-
delregelen, omme die zelffde steygeringb daer mede te negelen, betaelt 6 st. It., Melcbior Weyman , glaesmaecker, omme
'tglas aldaer vuyt te neemen ende voorts vyff panden daeroff verloydt, ende sestbien pan- den verlapt, mitsgaders 't voorschreven glas wederomme in te setten, t'zaemen daervan betaelt 4 gl. 10 st. It,, noch die voorsz. Melchior, omme dat
|
|||||||
|
342
|
|||||||
|
onsen kercken patroonen in processie op
dracht, betaelt 9 st. It., voor een mandt, die men besicht omme
'tofflaet tzonnendaechs op te sluyten, be- taelt 3 st. 4 penn. It., noch Cornelis Geerlofsen, omme die
bomen op 't kerchoff op te snoeyen ende die rys, daer van comende, tot behoefFvanonsse prior, voor zyne goede sermoenen betaelt 4 st. 1571-72,
It., doen maken vande kercken wegen 4
silv. schalen aen een meyster, genoempt Mel- cbior Byntter, goutsmith, woonachtich in die Twystraet, daer die kerkmrs. in presentie van Basth. Adriaensz., onse coster, van ons silver aen gegeven hebben op den lest. Jan. 72 twee marck anderhalf looth ende een vierendeel loot silvers (wesende van onse oude schalen) maer en waren geen kuer van silver geflnieert. Also wy die voorsz. Michiel 4,1) die nywe schalen aenbestaet voor zyn arbeyt, mits daer- op drivende, onse patroon van S. Nicolaes, bynen in elcke schale, voor die 4 marck, 4 Carol. gl., ende die kerkmrs. sullen voor elck loot fyn sulvers, die mr. Adriaen leve- rende, betalen 17 St., beloept te saraen, by quittance, de som van 30 gl. 10 st. 4 penn. It., den organist Peter Adryaensz., ter
cause van spuellen van die selve memorie be- taelt 2 st. It., twe priesters, die den berch van Cal-
varien droegen op onsse kermisdach, betaelt 4 st. It., betaelt twee priesters, die dat heillige
cruys droegen op S. Niclaes dach, staende in den berch van Calvarien, 4 st. It., voor thien olye cruyssen, die Bartho-
lomeus, onsse coster, ontfangen heeft, voor elcke cruys ongeschildert 15 St., ende vandt offsetten ofte schilderen 4 St., fac. ts. 3 gl. It , betaelt Peter Adryaensz., organist, voor
syn jaerlixe loon, 14 gl. It., betaelt mr. Berendt Wten Eng, om
ons orgel in accoordt t'houdcn, in accoort paesschens, 1 gl, 10 st. |
|||||||
|
Ander vuytgeven van alsulcke ivynen.
als in onsse kercke in V geheelle jaer op die hooohtyden ende anders ten huysse van Gisb, Daemsz, ge- haelt, elcke kanne met hem bedon* gen ten prysse van 5 st, 6 penn. It., in den eersten, op paeschdach ende
paeschavondt, ten huysse voorsz. gehaelt 48 kannen, die kan als boven, fac. 12 gl. 18 St. It., opten heyligen pynxterdach twe kannen
wyns, die kanne als boven, 10 st. 12 penn. It., op dat offlaet vanden Paus gegeven,
was gehaelt sess kannen, die kanne als boven,. facit 32 st. 4 penn. It., noch gehaelt op onser liever vrouwen
dach drie kannen, die kanne als boven, fac. 16 st. 2 penn. It., op corsdach sess kannen, die can als
boven , fac. 32 st. 4 penn. It., gehaelt op die groette kerffstock in't
geheelejaer, daer die misse niede gedaen ende tot die siecken verbesicht, tsaemen 37 kannen, facit te zamen JO gl. 18 st. 10 penn. Ander vuytgeven van poeten, planlen
ende anders, liter naer volgende. It., in den eersten betaelt mr. Jan van
Lent, raet etc.) voor drie ende tsestich bo- men , elcke boom 3 st., staende ende gepoot op onsse kerckhoff, blyckende byquytancie, tsamen 9 gl. 9 st. It., noch betaelt, die deselve bomen in die
eerde soude brengen, mitsgaders die coster vanden theen ende doern , tsaemen 3 gl. 5 st. It., noch den dootgrever, vandt tonder-
houden van die boomen voorsz,, (soo die Spaensche soldaten die selve bedorven met kolven ende anders) voor syn arbeyt, myt die costen vanden theen tsaemen 17 st. It., betaelt Evert, die sloetmaker, van vier
sloetelen, twe in onse earner, een voor die coster ende een voor Joifrou Marie van He- mert, van die vuerduere, 6 st. It., betaelt tot Dirck die Leuw,van tryp,
daer onse servienten die rocken ofF hebben, tot 11 elle toe, elcke elle 16 St., fac. 8 gl 8 st, |
|||||||
|
343
|
||||||||
|
wyn, ende betaelt voer elcke kan 5 St. 12 p.,
maect tsamen 13 gl. 10 st. 4 penn. It., voor die zangers, die die lessen zingen
op Corsnacht, aen bier, broot, heerinck ende backen , betaelt I gl. 10 st. It., Peter Adriaensz., onsen organist, voor
zyn jaerl. loon betaelt 14 gl. Item, voer Jasper, omdat hy der kercken
goet wat helpen bewaeren zall, ende den pastoer ende kerckmr. wat behulpelick wesen zall, ende alle hoochdaegen in die kerck te wesen, betaelt voer die leverey ende'tmalea van een mantel, 2 gl. Betaelt den prior, voer een stoel in die
schoele, om die scboelmester daerinne te set- ten , 12 st. It., van seven cruysen te schilderen gege-
ven Willem, de spiegelmaker, 17£ st. 157475.
It., Melch. Jansz. van Norenborch, die
goutsmit t van S. Nicolaes stock te maken voor den schout van de voorsz. kerck, ende aen sulver etc, \% gl. 19 st, 8 pen. It., Melch. Jansz., van ons sulver wierooks-
vat schoon te maken ende daertoe sulver ge- daen tot 3 schakelen aen die ketten, 24 st* It., den orgelmaker, van dat hydieblaes*
balcken dicht gemaeckt ende gesmauten heeft, ende die groote pypen over vast geset heeft ende meer andere pypen, 2 gl. 10 st. Noch gegeven van een nuen riem, daer
den clepel aen hanckt in ons patroens kloock, Noch gegeven Peter Jansz. ende Jan Ja-
cohsz., orgelmakers, van dat sy ons orgel vermaickt hebben , 68 gl. 157576.
It., betaelt mr. Peter Augustynsz., orga-
nist, van syn jaerlicx loon, verschenen Licnt- mis, 18 gl. It., noch derlien weerlycke priesters, die
den dienst deden op ons kermis dach, be- taslt 28 st. |
||||||||
|
It., aen grauw lynnen laecken onder die
rockgens ende onder cappen gevoedert, 5ellen, elcke elle 5 st,, facit tsamen 1 gl. 5 st. It., betaelt voor groen franje, aen die rock-
gens verbesicht, 1 gl. 4 st. It., anderhalfF elle root casant , om die
rockgens verbesicht, daervoor bet. 16 st. It., die voorsz. Dirck de Leuw betaelt 4
ellen ende een halfF wit voesteyn, elck elle 6 st., tot die kerssvaen, facit 28 st. It., aen root wullen laecken tot die cruys-
sen, 15 st. 8 penn. It., voor die coorden omme die can ten,
te samen bet. 2 st, It,, betaelt aen groen, roye ende zwarte
zyde, daer die gulden ornamenten mede ge- holpen zyn geweest, ende die flueelen stuc- ken, tsamen 9 st. It., vandt maecken van die clekens van die
servienten, 16 st. 157374.
It., noch Jan van Cootens soenen, van
twee daegen aerbeyts, om ons muer te repa- reeren, die met die scanscorven gebroecken was, oock van dat die kynderen daeroverge- clommen hadden, ende oock te repareeren dat er aen de wall gebroocken was, daer voor betaelt I gl. 2 st. It., Jacob Claesz., timmerman , van aerbeyts
loon, te weten: van twee bancxkens te maecken daermen op knielt, als men dat weerdige h. sacrament ontfangt, ende van ons lieff vrou- wen clock te hangen ende andere reparatien in ons kerck gedaen, 4 gl. 3 st. It., twee vaeten biers voor die crysluden,
die scanscorven opt kerckhoff brochten, om die bomen nyt te bederven, betaelt 3 st. It., Beernt Wten Eng, van ons orgell in
accoordt te Louden, 1 gl. 10 st. It., onsen pastoor op paeschavondt gegeven
om den heyligen olie te haelen, 6 st. 4 penn. It., ten huyse van Ghisbert Daemsz. gehaelt
opt hoochtyt van Paesschen ende paeschavondt om te mundigen, zeven ende veertich cannen |
||||||||
|
44
|
||||||||
|
344
|
|||||||
|
It., op S. Niclaes dach. in onse processie
betaelt heer Reyer met syn socuem van't heylige cruys om te drageri, 4 St. It., die pastoor in't Waell, met drie andere weer- lycke priesters, om in onse processie om te gaen ende misse te doen, elcx 2 st. It., die stadt trompers een gl. ende den
armen aen gelt, behalven het broot, 13 st. It., vier kynderen van Jan Willemsz. wed', twee paer schoenen ende vyf groot daerin , facit 12 st. It., om twee ende dertich halve stuvers weggen, 16 st. It., die musyckers. die op Sinte Niclaes avont in 't lofF, op S. Niclaesdach in de vroechmis ende loffsongen mette coraeltgens, betaelt 2 gl. ende 7 st., facit in alles 6 gl. It., Jan Weyersz gegeven 2 St., van't ly-
men, ende Corn, van Schayck 33 st. van't "vergulden vande pellicaen, die boven op ft heil. saci*. buys staet, tesamen 37 st. It., Cornelis van Schayck betaelt 12 st.,
van dat gestoelt by ons hoochautaer te schil- deren ofte met verfF beleggen, facit 12 st. It., Niclaes Claessen, timmerman, betaelt
van drie palen, die onder met cruysen ge- maect syn, staende by den rooster op't kerck- boff, facit 20 st. It., Lucas Henricxz., kistemaecker, betaelt
van handtwerck ende arbeyts loon, gedaen aen het orgell, blyckens quylancie, 3 gl. 2\ st. It., Herman Jansz. van Coten met syn knecht
betaelt vande steygeringe te maecken vuer de orgelen, 10 st. It., vuer dertien vadeni lints boven aen de
duere vande orgelen, 3 st. 4 penn. It., mr. Peter, organist, vuer syn moyten,
als men d'orgelen maecte, betaelt J 5 st. It., noch aen traen, om die blaesbalgen
mede te smeren, tsamen 4 st. It., Bernt, smit, betaelt van negelen ende
4 yseren aen de blaesbalgen te verstelien, 12 st. It., op den 20 Juny, als men 't werck
vande organen offnani in het convent, in presentie van ons prior, mr. Peter, organist in den Dom, onsen organist, mr. Augustyn, Peter Aertsz., beyde die mrs., die 't werck gemaect hadden, ende (meer auderen, doen |
|||||||
|
gedroncken tien kannen wyns, de kan negen
st.. facit 4 gl. 10 st. It., Peter Jansz., orgelmaker, van het orgell
te accorderen betaelt 30 st. It. , die nootmissen, die in ons kerck ge-
daen zyn sedert den tienden July, hebben gecost in als ses gulden ende twee stuvers, alse ses weerlycke priesters, elcx 14 stuvers. It., die coster ende sclioolmr. een gulden, vande misse te singen , 6 gl. 2 st. It., noch gehaelt ten huyse van Gysbert
Daemsz., aen mis wyn, op den kerflstock , duer 't geheele jaer in als 183 pyntgens, die kan van 7 stuvers, bedraecht 14 gl. 2 st. 157677.
It., gecoft een sangboeck, genaemt het
IVyntersiuck, ende daervoor betaelt 6 gl. It., die sangers, op Gorsnacht, die deles-
sen gesongen souden hebben ende door den trouble van Vredenborch after bleef, betaelt voor een half vat biers 1 gl. 15 st. It., van het crucifix te verschilderen, 12 st.
It., voor rottecruyt, op dat orgel geleyt,
2 st. It., mr. Peter, organist, betaelt voer syn
jaer loen 18 gl. It., op S. Nycolaes dach gegeven om weg-
gen voer die schoelkynderen, 16 st. It., gegeven op den selfFden dach die stadt-
trompers 1 gl. It., gegeven den sangers, die de misse in
muesick songen ende van twe reysen het lofF te singen, 2 gl. It., den coraels voor haren dienst betaelt
7 st. 8 penn. It., betaelt meyster Peter, orgelmaker, voer
syn jaer loen. 157879.
It., den organist voer zyn loon, 18 gl.
It., vande victorie van Deventer te luyen, 4 st. 157980.
Betaelt voer twee pellen, omme voer aen't
|
|||||||
|
345
|
|||||||
|
clioor te hangcn ende die fraengien daeraen,
te zaemen 4 gl. Betaelt Dirck Aersz. van Bueren, procureur,
voer een requeste in ?t Latyn te maecken ende in't net te scryven, daerinne veel arbeyts gelegen was, daerby versocbt ende vanden Ertsbisschop geobtineert werde een glas in de kercke voorsz., 30 St. Betaelt beer Niclaes, capellaen vanden Erts *
bisschop, vande voersz. requeste te presen- teren ende een goet woerdt te verleenen. Betaelt Aert Thoemsz. van Wincop, in't
bestaeyden van 't voersz. gegeven glas, oinme de minsten coop ende ten raeesten orber te maecken, in't bywesen van Bartholomeus, Henrick van Zyll ende anderen, 2 gl. 10 st, Betaelt voer een banckgen, daer men dat
sacrament op set, 4 st. Betaelt Bernt Vuyten Eng, dat by dat orgel
holp ende den eene balck vuyt nam ende wederomme verkeerden ende lymdcn, 2 gl. 5 st. Noch gegeven die luyden, die dat cruys
booven dat cboer neerlieten ende die beelden met dat cruys een deel ewecb droegen, ende nocb van anderen arbeyt, 30 st. Nocb gegeven die beeren, die vuyt dat
convent geleyt werden ofte gegaen syn, ende nyet en badde off te leven nochte teergelt, 12 gl. 158081.
Andere ontfanck vande vercofte cooper-*
werck) ornamenten ende meublen
der voors%, kercke.
It., heeft den kerckmr. deux ordonnantie
der stadt Utrecht vercoft dese naebescreven percelen van meublen, als eerst Gerrit An- thoenisz., coperslaeger, vercoft ende geleverl 1290 pondt coopers, yder hondertpontvoer 7 gl. 7 st. 8 penn., facit 95 gl. 2 st. 8penn. Jacob Theen, vercoft ende gelevert 26 pon-
den ende een verrendeel pondt kan thins, yder pondt voer 2 st. 14 penn., facit 3 gl. 15 st. 8 penn. Ontfangen van Willem Jacobsz., erffhuys
|
meester, van vercoft linnenwerck, als alven,
altaer dweelen ende anders, vermoegens syn specificatie, daer van synde, 16 gl. 12 st. Vercoft Abraham van CleefF een chorsuys-
felt, met noch seven dienstrocken ofte vesper cappen, tsaemen voer die somme van 125 gl. It., noch deur Willem Jacobsz*, erfFhuis-
meester, doene vercopen sekere fluweel sy- dewerck, blaauw linnen laecken ende anders, ter somme.toe van 34 gl. 18 st. Betaelt mr. Peter Augustynsz., organist,
van een half jaer loens, verschenen Licht- misse 1580, 21 gl. Betaelt Willem alias Kuycken ende Adriaen
. . . ; van dat zy luyden elcX acht nachten in de kercke gewaeckt ende ?t orgel bewaert hebben, elcx 4 st., facit 3 gl. 4 st. Betaelt Willem Kuycken, vande kerckegoe-
deren ende moblen ten huyse vande kerckmr. te brengen, 7 St. 8 penn. Betaelt Jan den Houtman, \an allet cooper
werck in de waecb te voeren ende voerts op de waegen te leggen ende anders, tsaem. 22 st. It., Jacob Loot, kistemaecker, betaelt van
dat by seven dagben lanck in de kerck ge- arbeyt heeft, soe van bancken te maecken, 't kistewerck te versetten, die orgaelen aff te breecken ende allderbande houtwerck ewech te vlyen, 'sdaecbs 10 St., facit 3 gl. 10 st. It., Lucas, die kistemaecker, betaelt van
dat hy met syn twee soenen in de kercke gearbeyt heeft, in de bancken te maecken ende te stellen als boven, den tyt van vyff dagen, 4 gl. 15 st. Betaelt voer't maecken vande requeste,
den raagistraet deser stadt Utrecht gepresen- teert ende d'voorwaerden dien annex vanden coster ende schoelmeester, organist ende doot- graver, 12 st. Betaelt Aert Thoenisz., in den Raw, voer
drie kannen wyns, by den gedeputeerden des raedts mitte gebueren verdroncken mette oude ende nieuwe kerckmeysters, int sluyten van Henrick Jansz. rekeninge, 36 st. Betaelt Cornells Gerritsz., kistemaecker,
van eeri latryntken op de preeckstoel te ma- ken, 4 st. 44*
|
||||||
|
346
|
|||||||
|
It., alsoe *tselvc gestoelen werde, wederom
een ander doen maecken met twee berden , omme de psalraen op te teyckenen, mede 4 st, Betaelt Jacob Boot, kistemaecker, van die
voet te maecken t daermen het beckentgen op seth, omme die kynderen te doopen ende noch ander werck in de cruys capelle, als een schoorsteenmantel, duere ende anders te maecken, in als 4 gl. 15 st. Mr, Bernt, orgelmaecker, aenbestayt dat hy
een groet orgel soude maecken ende daertoe employeren die pypen vande twee cleyne or- gaelkens, soe daer eenige pypen vuytgenomen waeren ende hem noch toegegeven ende be- taelt 14 gl. 5 st. Betaelt mr. Peter, organist, van 't voorsz.
werck op te nenien, i gl. 5 st. Noch d'selven betaelt van ?t voorsz. orgel
t'accorderen, 35 st. Noch den dootgraver betaelt, van dat hy
mr. Bernt, den orgelmaecker, gehelpen heeft int voersz. werck , 12j st. Betaelt voer vyff pondt traens , 13 st. 12 p.
Noch voer een poth , daer den traen inne
was, 12 penn. Betaelt Jan Goesensz. vanden blaesbalcke te
smeren, 5 st. Betaelt voer een bybel, Yoer de predicant
der kercke, 4 gl. 10 st. Betaelt voer twee sandtloopers vanden pre-
dicant, 9? st. 158182.
Onifangen van ve7'cocht silverwerck
ende bancken, Inden eersten heeft dezen kerckmr. deur
ordinantie ende commissie van myn E. heeren die schout, burgermeesteren ende rayden deser stadt Utrecht, vercoft Hendrick Joos- tensz., muntmeesfer t'Utrecht, seckere ver- gult werck, als een silvere vergulde cibori met zyn tabernakell, ende vier silvere vergulde kelcken met vier platleelkens, wegehde in als vyff ende twyntich merck ende ses onsen, |
|||||||
|
die onse vercoft voer 45 st., maeckende 463
gulden thien stuvers, volgende d'attestatie vanden muntmeester. item, noch vercoft aen wit silver, als twee
silvere monstrantien ende Lcxcv silveren bel- len, weegende t'saemen vyff merck ende twee ende een halven engels, die once tot 40 St., maeckende 80 gl. 5 St., mede vermogens die handt van date den 3 July 1580 des voorsz. muntmeester, ende dit all volgende den in- ventaris van't silver, den kerckmeesters ge- levert. Vercoft Hans van Mansfelt 23 boecken
vande kerck, groot ende cleyn , voer 20 gl. It., mr. Peter Augustynsz., organist der
voorsz. kercke, voer een jaer loons ende van't orgell t'accorderen, 43 gl. 15 st. Betaelt Cornelis van Schayck, van twee
bordekens te swerten, daer men die psalmen op scryft, 6 st. Melchior van Merenborch, goutsmit, ge-
geven van dat hy der kercken silverweixk tot tweemeell gewogen heeft, in als 2 gl. 7 st. 158283.
Betaelt Cornelis van Schayck, van 't heck-
gen te stofferen ende groen te maecken ende die pyler daer men die kynder op doopt, te marmeren, t'samen 3 gl. It., Goert van Schayck, schilder, vande
thien geboeden te scryven aen den pylaer, die eerste van't choer aen de noortsyde ende die handelinge der Apostelen aen de d'arde pylaer aen de suytzyde, t'saemen 6 gl. 10 st. It., gegeven mr. Peter, organist, om traen
te coopen, omme die blaesbalcken tesmeeren, 18 st. Gegeven vande preeckstoel vuyte Prekers-
kerck te haelen, te vermaecken ende weder- omme te stellen, die voorsz. kercke by de magistraet gegeven Aelbcrt Aelbertsz. ende syn knecht, voer syn loon t'samen 4 gl. 10 st. Jan Willemsz. in Ossenhoff, gegeven van
ysserwerck aen den preeckstoell te maecken, igi.
|
|||||||
|
347
|
|||||||
|
158485.
It., mr. Peter Augustynsz., organist der
voorsz. kercke, voer een jaer loons, versche- nen als boven, 42 gl. Noch van't voersz. orgell 't geheele jaer
deur t'accorderen, 1 gl. 15 sU 158586.
Ontfangen van Anthoenis de Ridder van
Groenesteyn, in afflossinge ende betaelfnge van een jaerlicxe losrente van 12 gl. 10 St., die hooftsomme van dien bedragende 200 gl.» spruytende vuyt saecke van sekere vercofte huysinge , die voorsz. kerck toebehoort heb- bende, welcke penningen mede gedestineert ende vuytgegeven zyn tot het opmaecken van Let nieu vuyrwerck, volgende die acte van. consent ende octroy deserstadt, waervan den reddant alhier apart in zyne andere reke- innge van penningen by hem ontfangen ende vuytgeven in 't opmaecken van 't voorsz. vuyr- werck ende kercktoorn, melte appendentien van dien T l'ekeninge doen sail, ergo alhier voor memorie. It., mr. Peter Augustynsz. vanden Bogaert,
organist, voor een jaer loons, 50 gl. Betaelt Gerrit Splinter, van vier blecke
borden te schryven, gestelt op sekere paelen, op de vier hoecken van 't kerckhofF, met consent vanden magistraet, 2 gl. 6 st. 158687.
Betaelt mr. Peter Augustynsz. vanden Bon-
gaert, organist, een jaer loons, verscnenen lichtmisse, 50 gl. Noch d'selven, van't orgell voer een ge-
heell jaer doer t'accorderen, snlcx met hem is overcoemen ende naer ouder gewoenten, 1 gl. 15 st. Ende noch d'selven betaelt, dat hem by
de geraeen gebueren is toegeleyt voer zyn moeiten, dien hy gehadt heeft mettet vuyr- werck, 10 gl. Gegeven mr. Peter, organist, voer traen,
|
omme traen te coopen totte blae^balcken van't
orgell mede te smeren, 18 st. Gegeven mr. Peter vanden Boegaert, orga-
nist, van dat hy voer de kercke gecoft heeft een santlooper, 6 st. Noch deselven organist gelevert is clock-
stelder acht pondt keersen, dat pondt van 3 st. 8 penn., facit 1 gl. 8 st. Noch gegeven voer een lanteernghen ende
een buychtangeghen, 10 st. 8 penn. Gegeven Aelbert Ariaensz., kistemaecker,
voer een tresoertgen op de toorn te tnaken, daer mr. Peter, organist, syn maeten ende gereetschap in sluydt, daer hy dat vuyrwerck mede stelt, 1 gl. S st. Betaelt den clercque van Dirck van Bueren,
voer scryven van seeckere copien, 5 st. 8 p. Noch eenen boede, van dat hy eenen briefl
aen de kerckmeesters gebrocht heeft van mr. Evert Woutersz., stadt sloetmaecker, tot Am* stelredam, die het vuyrwerck gemaeckt heeft van dat hy wilde voerts betaelt zyn, 1 st. Ende noch betaelt Claes Florisz., voer twee
sonnenwysers, daervan die een gestelt is aen die kerckmuer, ende die ander voer mr. Peter Augustynsz., organist, omme het vuyrwerck nae te slellen, t'zaemen 1 gl. 10 sU Betaelt mr. Evert Woutersz., stadt sloet-
maecker tot Amstelredamme, zyn resterende penningen, die hy ten achteren was aen de voersz. kerckmeester , van het opmaecken van een nieu vuyrwerck mitten aencleveu van dien, vermogens quytancie, 40 gl. Noch gegeven mr. Thomas Both, clocke-
gieter, in minderinge ende betaelinge van zyn geleverde clocken ende spuelwerck in den toorn, 201 gl. Noch betaelt Jacob Golynsz., die steen-
houwer, van dat hy die schinckellen gemaeckt heeft, om dat wulffsel te slaen in die capell, die gestort is, ende steengaten in te houden ende aen't vuyrwerck gehangen, mitsgaders noch gaters inne te houden, daer men die yssers inne gegoeten heeft, daer zy aen han- gen, 5 gl. 10 st. Betaelt voer veertien schyeffgens ende veer-
thien pleytgens, van cooper gemaeckt, die |
||||||
|
348
|
|||||||
|
mr. Evert Woutersz. t'Amstelredam voer de
kercken vuyrwerck gecoft hadde totter byer- werck, 3 gl. 10 st. Noch gegeven van die [schyeffgens voer-
screven hier te brengen, ende van die brie- ven, die zy daerom gesonden ende wederom ontfangen hebben, 5 st. Betaelt Adriaen Laurensz., smit, van Werc-
hoven, van sekere yssers, die gegoeten zyn in die steen, die daer hangen aen die steen van het vuyrwerck, te zamen 1 gl. Noch gegeven die stoeldreyer in S. Nicolaes
stcechgen, van vier rollegens te dreyen, die men besicht aen dat beyerwerck, 3 st. Betaelt Jan Mertensz., achter Twyestraet,
voer een besloeten croywagen, 1 gl. 4 st. Betaelt mr. Seger Vastersz. ende Hertoch
llenriksz., van dat zy die kerck schoen ge- maeckt hebben, doen die Yren inne gelegeu hadden, 2 gl. Jacob Gerritsz. van Herwaerden, gegeven
voer't maecken van een requeste, omme die schotten vuyt die kercke te hebben, 3 st. Noch Jan van Cleeff gegeven, dat hy den
capiteyn vande Schotten die wete deede, dat die zoudaeten Sinte Peters leggen souden, 1 st. Noch gegeven mr. Seger Vastersz., van dat
hy die Schotten Sinte Peters gebracht heeft, 1 st. S penn. It., doen die halff ure still stondt ende
'tselve geholpen vvordt, daer van gegeven een vat biers van 3 st. Noch betaelt Aelbert Aertsz., kistemaecker,
voer vyff deelen capraeven ende ander- hout, mitsgaeders aen middell-, las- ende spin* naegellen ende arbeytsloon, gevrocht aen de sitte kisten, sitsteeden ende voetbancken, die |
|||||||
|
die soudaeten vei^brant hadden, t'saemen in
als 4 gl. 5 st. It., Cornelis Cornelisz., metzelaer, dat hy
met zyn opperknecht vier dagen gewrocht heeft aen die muer op't kerckhoff, die die Engelschen gebroecken hadden ende die muer van mr. Peter, den organist, hoeger te mae- cken, 9 gl. 2 st. 8 penn. Mr. Thomas Both, clockegieter, betaelt in
minderinge van zyn geleverde clocken ende spuelwerck ende toorn, vermoegens quitantie, 35 gl. 1587-88.
Jan Henricxz., leydecker, van het clooster
te decken ende repareren, t'saemen in vier daeghen ende drie schoft, met eenen jon- gen, 3 gl. 17 st. 8 penn. It., noch betaelt van 't kerckhoff met cueleu
te bevryen ende doode boomen vuyt te roe- den, I gl. 16 st. It., aen stroy betaelt, in de kerck gebracht,
als daer d'Engelschen ende Schotsen soldaeten in laegen, met het brengen t'zamen 1 gl. 6 st. 8 penn. Noch voer twee ende vyftich stucks boo-
men ? zoe ypen als eycken, t'zaem. 18 gl. 10 st. Betaelt voer acht pondt kaerssen, twee be-
semen ende olye, den organist geleverd, 1 gl. 14 st. 10 penn. Gegeven die dootgraefster met haer zoon,
vande kercke schoen te maecken, als die En- gelschen daer vuyt getrocken waeren, 2 gl. Betaelt Thomas Both , clockegieter, in voider
betaelinge vande geleverde clocken, vermoe- gens quytancie, 65 gl. |
|||||||
|
RESOLUTIEN
|
||||||||||||
|
GENERATE STATES,
UIT DE XVII. EEITW".
MEER ONMIDDELIJK BETREFFENDE DE GESCHIEDENIS DER
BESCHAVING. (Vervolg van 't Archief, V. bladz. 292).
|
||||||||||||
|
1614.
Swartsenburchs bruyt. Untfangen eenen
brieff vanden Grave van Swartsenberch ende Maria van Pallandt, gebooren van Reiffen- berge, gedateert tot DusseldorfF, den 22 der voorleden inaent. Item, eenen brieff van syne .Furstelycke Doerluchticheyt George Wilhem, Marcgrave van Brandenburch, den 12 Dec. laestleden, ten eynde de goederen , in dese landen gelegen, van Adriaen Balthazar van Flodorff, Alexander Swiechelen, mitsgaders van omtrent tachtig wel gemonteerderuyteren ende personen van deselve ontschacket heb- bende, den thienden Novembris laestleden, de genialinne vande welgemelte heere Grave, soude moegen aengetrofFen ende aengehouden werden, omme vermoegens de i*echten gestraft te werden nae gelegentheyt der saecken; ende nae lecture vanden selven, alvoeren te dis- poneren, is goetgevonden daerop te verstaen het advys vanden raedt van state. (Jan. 6). Gravinge in Flaenderen* Is gesien ende
geexamineert het betreck, gemaect by mr. David van Orleans, vande gravingen die in Vlaenderen syn voorgenomen ende begonnen , ende goetgevonden dat men 'tselve betreck sal bewaren. (Eod.), |
Inv. v. Borrecker. Ontfangen eenen brieff
vande geconimitteerde raeden ter admiraliteyt binnen Amsterdam, gedateert den 29 Oct. laestleden, daerby sy adverteren, dat zy in conformity van haere Ho. Mo. schryvens van den 18 Juny laestleden, ten overstaen van eenige gecommitteerde der voorsz. stadt Am- stelredam, mitsgaders vande bewinthebbers vande Oost-Indische compaignie aldaer, ende alsulcke andere, als zy mochten goetvinden, souden ondersocht hebben de waere gelegent- heyt vande inventie van Coert Borreker van Bremen, sustineerde gevonden te hebben, soo wel het Oost ende West, als het Noorden ende Suyden te konnen meten. Maer alsoe sy vuyt denselven nyet konden verstaen, oft by gereet was , om volcommen onderrichtinge van syne voorsz. inventie te konnen gedoen, dat haer goet gedochtheeft, denselven alvoe- ren te hoeren voor eenige persoonen, by hun tot diergelycke saecken voer desen gebruyct, ende hen des verstaende, den welcken hy voorgeleyt heeft seecker instrument, by hem tot het gebruyck van syne inventie gemaect, Ende hem gevraecht, of sy nyet en bekennen, dat, soo wanneer hy daerby sal weeten te voe- gen een instrument, dacrmede hy den tyt sal kunnen meten, syne inventie goet ende |
|||||||||||
|
350
|
|||||||
|
oprecht is, ende dat syluyden daerop ronde-
Ijck geantwoort hebben, jae. Ende nadien den voorn. Borreker him versocht heeft, dat sy de verclaringe vande voorsz. persoonen aen liare Ho. Mo. souden willen overscbryven, dat sy hem dat nyet hebben kunnen weyge- ren. (Jan. 8). Idem. Hiernae is gelesen seecker geschrifte,
by forme van requeste, ingestelt by den voorsz. Coert Borreker, daerby hy versouckt octroy totte voorsz. syne invenlie van eenen bequae- men tyt, ende dat hem eenige penningen verstrect souden worden, op affcortinge van liet praemium, hem voor syne inventie toe- geseet, oprecht gevonden synde. Is nae de- liberatie geaccordeert, dat men den suppliant liet versochte octroy sal accorderen, gelyck hem dat geaccordeert wort mils desen, van syn voorsz. inventie, ende soe wanneer als liet gebrekende instrument by den suppliant volmaect ende 't selve goet ende oprecht be- vonden ende gepresen sal wesen , alsdan sal by haere Ho. Mo. gedisponeert worden op den tyt des octroys, mitsgaders opte betalinge der praemie. Ende vooris goetgevonden, dat men die voorsz. gecommitteerde raeden ter admiraliteyt sal adverteren vande voorsz. re- solutie, ende deselve acnschryven, by soe verre als sy apparentie sien tot eenich effect vande voorsz. inventie, ende het maecken van *t voorsz. instrument, dat zy den voorsz. inventeur willen verstrecken een hondert gl. ofte twee, omme hem daermede te moegen behulpen op affcortinge van het toegeseegde praemium. {Eod.)t Inv. v. vensterglas. Is Claes Jansz. Wyt-
mans, van 'tsHerlogenbossche, met syne com- paignie geaccordeert octroy, omme voer den tyt van twintich jaeren naestcommende al- leene inde vereenichde Nederlanden generalyck te maecken ofte doen maecken, alderley ven- ster- ende huysglas, Jt welck noyt hier te voren in dese landen is gebruyct geweest. Verbiedende etc. (Eod.). £/. Trip. Syn Elias Trip, coopman lot
Dordrecht, geaccordeert voorschriften aen de prtzhertogen, ten eyndc hem soude geaccor- |
|||||||
|
deert werden pasport, omme vuyt het lant van
Luyck in dese landen te moegen brengen eene groole quantiteyt van yseren kogels. (Jan. 10). Defroyemenlen van J6J3, Gesien ende
geexamineert den staet vande defroyementen ende vereeringen, gevallen in't voerleden jaer 1613, overgegeven van wegen den ontfanger generael, bedragende, nlles afgetrocken , dat daerop is ontfangen ende betaelt, alsnoch de somme van hondert vier en veertich duysent sess hondert een pont, veerthien schellingen 2 d. Is verstaen ende geresolveert, dat men den voorsz. ontfanger generael sal lasten , ge- lyck hem dat gedaen wordt by desen , debvoir ende syne vuyterste neersticheyt te doen bv de andere provincien , gelyck by gedaen heeit by de heeren staten van Hollandt, dat sy respective haere quote betaelen inde defroye- menten van 't voerleden jaer 1613, geJyck die van Hollandt gedaen hebben, accordereiule haere Ho. Mo. nyettemin , den voorsz. ont- fanger generael by provisie op affcortinge van *t voorsz. achtervvesen, een ordonnantie van vyf- tig duysent guldens eens, opte comptoiren van het collegie ter admiraliteyt binnen Amstel- redam, omme deselve somme te employeren aen de betalinge vande voorsz. defroyementen, nae dat haere Ho. Mo. hem dat by speciale ordonnantie sullen ordonneren , sonder de voorsz. penn. elders te diverteren. (Jan. 11). Bruyt v. Swarlsenburck. Ontfangen eenen
brieff vanden ritmeestere Swiechel, geschreven tot Moeurs, den 26 January lestleden, inne- houdende eenige excusen over de clachten, die tegen hem syn gedaen , van dat hy pre- sent geweest is, ten tyde als de heere van Wei heeft aengeveert ende medegenomen de bruyt vanden welgebooren heere Grave van Swartsenburch etc.f versouckende daervan par- don , is nae deliberate den voorsz. brief! ge- ordonneert te stellen in handen vanden raedt van state. (Febr. 4). Tombe v. Prins friilem I. Syn de heeren
gecommitteerde, omme, gehoort hebbende de meyninge van zyn Excell., voer hen te be- scheyden die meesters, die souden aennemen te maecken die sepulture ofte tombe van syn |
|||||||
|
35 L
|
|||||||
|
Excell., ho6chl. memorie, achtervolgende het
palroon ofte model, daervan getoont, ende met advys van verstandigen, mette selve afF te handelen. (Febr. 6). EL Trip* Opte requeste van Elias Trip,
coopman tot Dordrecht, syn den suppliant geaccordeert brieven van voorscbriften aen den ambassadeur Garon, ten eynde hy denselven assistere, dat hy mach worden geprefereert in bet vuytvoeren van bet geschut, dat hy in Engelandt gecocht beeft, tot sulcken getal , als daertoe hy permissie vercregeu heeft, maer daerenboven nyet. (Febr. 8). Tombe v. Pr, Witlem I. Is geexamineert
het besteck, daerop dat mr, Uendrick de Kevser sonde aennemen te maecken de tombe, ofte sepulture van syne princelycke ExcelL, hoochl. memorien, volgende het model, daer- van gemaect, ende nae deliberate is verstaen, dat men't voorsz. model zal laten gelyck dat is, ende voorts geaccordeert, aengesien dat den voorsz. mr. Henrick de reputatie beeft, dat hy een exellent meester ende seer vroom is, dat die beeren gecommitteerde, Joacbimi ende Coenders, metten selven mr. Henrick naerder sullen spreken ende met hem han- delen, soo naer als sy sullen kunnen, sonder een duysent guldens ofte twee aen te sien, ten eynde by de voorsz. tombe aenneme te maecken, vnlgende het voorez, besteck, ge- lyck hy daervan eere ende danck sal begeren te hebben, tot 'slants reputatie. (Eod.), Idem. Die heeren Joachimi ende Coenders
rapporteren, dat zy andere meesters als mr, Henrick de Keyser gehoort ende verstaen heb- ben opte weerde vande materialen, die tot bet maecken vande tombe ofte sepulture van syn Excell. die Prince van Oraignen, boocbl. mem., soude werden geemployeert, ende dat deselve de materialen soo veel minder [estime- ren, dat de voorsz. tombe nyet en hooger en soude commen te costen, als sessentwintich duysent guldens, achtende/lat de personagien beter ende fraayder souden dienen gemaeckt van wit albast' als van cooper, dat subject is lan gestolen te worden ende te vervuylen. (Febr. 11). |
Idem. Is finalyck beslooten ende geaggreert
het accort, dat die heeren Joachimi ende Coenders, by last van haere Ho. Mo. gisteren aengegaen bebben met mr. Henrick de Key- ser, beelthouder ende architector vande stadt Amstelredam, op het maecken vande sepul- ture ofte tornbe van syn Excel], die heere Prince Yan Oraignen, hoochl. memorie, vol- gende het besteck, daervan gemaeckt, ten beyden syden geteekent, dan is daerby be- sproocken, by soo verre als men yets in 't werck begeert te veranderen , min ofte meer gemaeckt te hebben, ende't selve den voorsz. mr. Henrick binnen den tyt van vier offte vyfF ofte ses maenden naestcommende, van wegen haere Ho. Mo. ofte syn Excell. wordt aengeseet, dat hy hem daernae sal gehouden syn te reguleren, welverstaende, dat hy naer advenant minder ofte meer van syn werck sal werden betaelt. (Febr. 12). Idem. Is geaccordeert dat men den voorsz.
mr. Henrick de Keyser op 't voorschreven syn aengenomen werck, sal doen betalen drye duysent guldens, ende hem daertoe depesche- ren ordonnantie. (Eod.). Pred. v. Breskens. Opte requeste vande
gemeene ondersaten van Breskens Sant, mits- gaders vande ommeliggende quartieren, ver- soeckende onderhoudt voor hare predicanten, is verstaen, dat die supplianten ierst sullen overgeven declaratie, wat goederen dat totte kercken , kerckendienst ende het onderhout vande pastoryen aldaer gestaen hebben ende behooren, ende waer dese zyn gelegen. Om etc. {Eod.). Hub. Bilius. Opte requeste Huberti Bilii,
denwelcken haere Ho. Mo. tot vorderinge van syne studien hebben tot noch toe gesubsidi- cert met een jaerlycx pensioen', is geaccordeert omme den suppliant te hulpen tot synepro- motie in de medecynen, dat men den ont- fanger generael sal ordonneren, den suppliant te anticiperen het pensioen, 't welck verschy- nen sal in dit loopende jaer 1614, ende daertoe noch een jaer voor het jaer 1615 naestcommende, denselven generael ontfanger daertoe authoriserende mits desen. (Febr. 14). 45
|
||||||
|
352
|
|||||||
|
Jos, Barbato. Is geaccordeert, in con*
formite vande resolutie, den 20 deses genoe- men, dat men Josepho Barbato, tolck, alhier gecommen mettcn Turcxschen chiaux, sal consenteeren volgende syn versoeck, te moe- e;en wederkeeren naer Antwerpen ende den- selven doen resiitueren tusschen seven ende acbt ducaten, die hy den chiaux verstreckt heeft; mitsgaders daerenboven toeleggen 100 guldens, tot eene recognitie voor den dienst ende moeyten, die deselve in dese reyse ge- daen heeft, ende voorts vryen in de her- berge. (Febr. 22). Dire Canter. Gelesen de requeste van
Jonckeren Jan de Cocq van Delwynen ende Joachim van Keppel , als getrouwt hebbende elcx een dochter van Dirck Canter, eertyts woonachtich ende borger tot Utrecht; ver- souckende , dat haere Ho. Mo. souden believen hy forme van interpretatie, te verclaeren de meeninge vande sentenlie tegen de voorsz. Canter gestreken, in 't stuck vande confisca- tie; dat deselve confiscate ende goederen vanden voorsz. Canter egeen voirder plaetse en sal hebben dan tot sulcker somme, als volgens 't privilegie vande stadt Utrecht, de horgers derselver stede van haeren goederen moegen verbeuren, ende de confiscate mogen redimeren etc* Ende nae deliberate is ver- staen , dat die supplianlen haer desen aen- gaende sullen mogen addresseren aen de E. Mo. heeren staten van Utrecht. (Febr. 26). El. Trip. Syn Elias Trip, coopman tot Dordrecht, geaccordeert brieven van voor- schriflen aen de possiderende fursten, in- houdende verclaeringe van alsulcke vyfihondert duysent cogels, aJs hy tot Namen heeft doen gieten ende Maes afbrengen synde voor den dienst deser landen, ende dat haere Ho. Mo. daerom versoucken, dat haere Furstelycke Doorluchticheden deselve willen laten passeren vry van licent, thollen ende andere ongeldcn, wel verstaende, dat bet landt die thollen ende licenten , die den suppliant anderssins schul- dich soude syn te betaelen , ia den coop sal proffiteren, (Mart. 5). Prccl, by Caron, Is den dienaer vanden
|
|||||||
|
ambassadcur Ciron , overgubracht hebbende
de stucken van Vranckryck, die den Coninck van Groot-Britannien by de handelinge op het tiers belooft hadde overtegeven, tot out- lastinge vanden Coninck van Vranckrycke, toegeleet hondert daelders tot eene vereeringe. (Mart. 15). Smeerf i?igenieur. Is Gregorio Smeer, in-
genieur, toegeleet dertig guldens eens , voor seeckere caerten, by hem metter hant ge- trocken, vande exploicten die den Coninck van Denemarcken op Sweden geexploicteert heeft, daermede hv haere Ho. Mo. vereert heeft. (Mart. 17). * Rob. Robbertsz.y schoolmr. Is gelesen de
requeste van Robbert Robbertsz., schooluaster vande conste der grooter seevaert; ende om redenen in deselve verhaelt, ende des sup- pliants vvetenschap, hebben haere Ho, Mo. geaccordeert, dat het collegie ter admiraliteyt tot Hoorn ofte Enchuysen, den suppliant jaerlycx vuyt het iunecommen van haerlieder comptoiren sullen doen betalen hondert gul- dens, tot dat anders sal wesen geordonneert, tot het onderhout van syn buys ende beter opbouwinge van syn schoole vande groote seevaert. (Mart. 16). Duyfsteen. Die heere Vincentius Renssing,
Stadlholder ende amptsverwalter der stiffs Coelen, heeft overgegeven seecker geschrifte ofte rescriptie van wegen den Cheurfurst van Coelen, tegen het schryven van haere Ho. Mo. aen syne Churf. Hoocheyt, gedateert den 15 Novcmbris laestleden, aengaende den duyff- steen, scrotten ofte cement; hetwelcke gele- sen zynde, is geordonneert't voorsz. geschrifte te steJlen in handen vande coopluyden gein- tercsseerde, die over de proceduren van syne Churf, Hoocheyt geclaecht hebben, omme daertegen te doen ofte seggen was haeren raedt sal gedragen. (Mart. 21). Doctor Vos. Opte requeste Docloris Hen-
rici Vos van Kellendonck, wordt den suppl. toegeleet vyfTtich guldens eens, voor eeuige diensten, by hem binnen de stadt Sluys den lande gedaen. (Mart, 22). Predd. v, B. o. 2, Is die drye predicanten
|
|||||||
|
353
|
|||||||
|
binnen Bergen opten Zoom, elcken vande
selve toegeleet hondert daelders, van dat sy den tyt van drye jaeren die dorpen van Woensdrecht, Hoogerheyden endeOssendrecht soo wel in den winter als in den soomer, Godts woort gepredickt hebben. (Mart. 25). Dr. A. Victor. Opte requeste vande wed.
van vvvlen den doctor ArnoldusVictor, in syn leven medicus tot Bergen opten Zoom, ver- soeckende een cleyn tractement voor baer ende haer negen kinderen , ofte eenen teer- penninck vnyt commiseratie, is het versoeck vande suppliante affgeslagen. (Apr. 2). Invenlie van Porceleyn. Is Claes Jansz.
Wytmans geaccordeert octroy, omme voor den tyt van vyff jaeren naestcommende alleene in de vereenicbde provincien te maecken ofte doen maecken allerley porcelcynen , by hem geinventeert, die van schilderie ende aerde tamelyck gelyckformich sullen syn de porce- leynen, comende vuyt wyde vreemde landen. Verbiedende etc. (Apr. 4). Octroy voor J. Jansz. Opte requeste van
Jan Jansz., bouckdrucker tol Aernhem , ver- souckende octroy voor den tyt van acht jaeren, omme alleene te mogen drucken ende vuyt- geven seecker Hoogduytsch boeck, by hem in de Nederlandtsche spraecke doen transla- teeren ende overselten, geschreven by een godtsalich edclman in Wesiphalen, geyntitu- leert: Adelicher discours vande wederge- boorte ende reformation der kercken beyder testamenten bis den affval etc.% is verstaen, alvoeren hierop te disponeren, dat den sup- pliant het voorsz. bouck alhier sal exhibeeren om geexamineert te worden. (Eod.), Metii Instt. aslron. Is Hadriano Metio,
professori mathemtttices lot Franeker, geac- cordeert octroy, omme voor den tyt van ses naestcommende jaeren alleene in de vereenichde provincien te moegen doen drucken, vuytge- ven ende vercoopen seecker bouck , by hem getranslateert in de Duytsche spraecke, gein- tituleert: Institutiones astronomicae ende geographicae etc. Verbiedende etc. (Apr. 9). Job. Me lander. Is gelesen de requeste van Johan Milander, beer van Pouderoyen, secre- |
taris van syn Excell., versouckende, om re-
denen in deselve requeste verhaelt, dat haere Ho. Mo. hem gelieven te assisteren met eene gratieuse ende redelycke somuie van penn., tot onderstandt ende gevoeglyke overcomminge van syne schulden, 'tzy in contant ende ge- reden gelde ofte payementen, tol haere Ho. Mo. discrelie, maer is opgehouden daerop alnoch te resolveren. (Apr. 10). Octroy voor J. Jansz. Is Jan Jansz.,
bouckvcrcooper tot Aernhem, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van sess jaeren naestcommende alleene in de vereenichde pro- vincien te moegen drucken ende vuytgeven een boecxken, onlancx by een edelman tot Westphalen in de Hoochduytsche spraecke in't licht vuytgegeven, 't welck hy in de Nederlandtsche tale, ten dienst vande iuge- setenen vande vereenichde Nederlanden heeft doen overselten, geintituleert: Adelicher dis- cours van die wedergeboorte ende reformatie der kercken^ beyder testamenten tot den affval etc. Verbiedende etc. (Apr. 22). Melli Instt, Is Adriano Metio van Alcke-
maer, mat/ieseosprofessoriin de universiteyt van Vrieslandt, toegeleet hondert daelders eens, voor dat hy haere Ho. Mo. gedediceert" heeft seecker bouck, geintituleert: Institution nes astronomicae et geographicae etc. (Apr. 2'i). Tapyten* Opte remonstrantie ende ver-
tooch van Adam Baselier, coopman, wonende lot Hamburch, om te hebben acte, daermede hy bevryt soude wesen vande convoyen van eene merckelycke quantiteyt van tapyten, die hy vuyt Brabant deur dese vereenichde pro- vincien geerne soude voeren naerDenemarcken, tot dienste vanden Coninck. Gesien de opene brieven vande Con. Mat. van Denemarcken, ter voorsz. materie dienende, is geapostilleert: De staten generarl der vereenichde Nederlan- den syn allenthalven genegen syne Con. Mat. van Denemarcken te believen, dan opdatin't gene bier versocht wert met ordre mach wor- den geprocedeert, begeien dat den remon- strant overlevere specibcatie, inhoudende de quantiteyt vande tapyten, die hy voor de 45*
|
||||||
|
35'i
|
||||||||
|
Con. Mat. vuyt Brabant in dese Ian den begeert
te brengen, ende vuyt deselve naer Denemar- cken te voeren, omme d'voorsz. speciflcatie gesien, op het versouck der remonstrant ge- disponeert te werden, gelyck haere Ho. Mo. bevinden sullen te behooren. (Mey 9). Idem, Alsoo vertoont is, dat Adam Baseliers,
gecommitteert vanden Coninck van Denemar- cken, om in Brabant seeckere tapyten voer syne Mat, te coopen ende deur dese landen naer Denemarcken te bestellen, omsynereyse lespoedigen, naer Antwerpen is vertrocken , ende dat mitsdien de specificatie vande voorsz. tapiten nu nyet kan gedaen worden, gelyck gisteren was goetgevonden, dat soudegeschie- den; is geresolveert, dat men op deszclfsre- monstrantie voor apostille sal stellen 'tnavol- gende: D'heeren staten generael der vereen, Nederlanden, genegen synde allenthalven te believen de Con. Mat. van Denemarcken, hoewel in dese remonstrantie nyet gespecifi- ceert en wordt de quantiteyt vande tapyten, die den remonstrant voor de boocbstgedacbte Con. Mat. vuyt Brabant in dese landen wil brergen , ende vuyt deselve naer Denemarcken vervoeren, 't welck naer de behoorlycke ordre wel beboorde te geschieden, ende nyet ge- daen kan worden overmits de remonstrant, om te spoedigen den dienst van syne Mat., in diligentie is voorts gereyst, laslen ende ordon- neren mils deesen, alien convoyroeesteren, contrerolleuren ende cbercers, in dienst vande generaliteyt wesende, dien bet aengaen macb, dat sylieden vry ende souder eer.icb recbt van incommende convoy te ontfangen, lalen passeren(alsulckc tapyten, als de remonstrant in eene reyse vuyt Brabant in dese verecnicbde provincien, toebehoorende de Con. Mat. van Denemarcken, sal brengen. Dies wert by gebouden deselve behoorlyck aen tc geven op't eerste comptoir van convoyen van dese landen, daer deselve sullen aencomen ofte voorby pas - seren ende de specificatie vande voorsz. inge- bracble tapyten by ons gesien synde, sal de remonstrant van passcedulle in forme oock om deselve vry vuyt dese landen naer Dene- ninicken te voeren, by ons voorsieu werden, |
||||||||
|
gelyck tot contentement van syne Mat. be-
vonden sal werden te bebooren. (Vley 10). Flor, Balthazar. Is FJoris Balthazar, lant-
meeler ende plaetsnyder,.geaccordeert octroy, omme voor den tyt van thien jaeren naest- coramende alleene in de vereenichde provincien te moegen drucken ende vuytgeven het Heem- raedtsc/iap van Rynlandt, by hem gemeten ende gecaerteert, waerinne begrepen is Ryn~ landt ende Kermerlandt, Verbiedeude etc. (Mey 14). Tapissei'ten, Is Francois Spierinck, tapts-
sler tot Delft, geaccordeert pasport, omme met vier ofte vyff stucken tapitsserien , een taefl'elcleet ende sess cleyne sittecussens, rnits- gaders eenige slucken geschilderde patronen, tot monsters di'enende, nae Denemarcken, by den Coninck te moegen reyssen ende mette selve wederom te keeren, sonder eenige licen- ten daervan te betaelen. (Mey 15). Polystmolen. Is Pieter van Kayseel, tvm-
merman, borger tot Leyden, geaccordeert octroy, omme voer den tyt van negen jaeren naestcommende alleene in de vereenichde pro- vincien te moegen maecken ofte doen maecken een polyster instrument, bequaem omme alle sayen, sayebombasynen, grogreynen, rassen, cattoenen, linden ende andere stoften sooda- nigen luyster ende glans te geven, soo goet jae beter dan ofF deselve met een calander- molen ofte bancke gecalandeert waeren, son- der daertoe eenige paerden ofte andere vier- voctige beesten te gebruycken, oyck sonder eenige gewichten tot behulp te nemen, in- vougen dat h selve instrument noyt voor desen is gebruyckt gewcest. Verbiedende etc, {Eod.). Predd. te Breda, Opte requeste vande
kerckendienaeren tot Breeda, is die remon- stranten omme consideratien van eenige extra- ordinaris diensten, by deselve gedaen, toegeleet de somme van drye hondert guldens eens, daervan dat hun geaccordeert wordt ordon- nantie, te betaelen vuyte gemecne middelen vande stadt ende landen van Breda. (Mey L7). Moucheron, Is geexamiueert de declaratie
van Balthazar de Moucheron, gecommitteert geweest zynde, ouiuie die heeren gesandtea |
||||||||
|
\
|
||||||||
|
355
|
|||||||
|
Goulart van Senlis t'samengebracht ende ori-
ginelyck in 't Francboys vuytgegeven. (Eod>). Pred. van Groede, Is gelesen de requeste
van de dienaeren des Heyligen Woorts in den classe van Walcberen ende de naeburige ker- cken in Vlaenderen, Ende nae deliberatie geaccordeert, dat men het collegie vanden Vryen binnen Sluvs sal authoriseren, gelyck baere Ho. Mo. dat authoriseren mlts desen, omme te ontfangen die negen bondert gl,, die de bedyckeis vanden lande van Groede in Vlaenderen j.'ierlicx moeten opbrengen ende betaelen, tot onderhoudinge vande predicant, scboolmeestere, sieckentrooster ende coslere aldaer, ende dese somme onder deselve te verdeylen, gelyck dat behoorlyck ende gebruy- ckelyck is. (Mey 26). Jan Danckerts, Opte requeste van Johan
Danckaert, versouckende in druck te moegen vuytgeven een generale collecte vande Mos- covisehe manieren van doen, by hem verga- dert, is geappoincteert nihil* (Mey 27). Recognitie voor Paul Buys, Is Paulo Busio,
J. C. Zwollano, toegeleet de somme van twee bondert vyfticb guldens, tot eene vereeringe, voor dat by baere Ho. Mo. gedediceert ende gepresenteert heeft seecker bouck, by hem vuytgegeven, teweten: Commentaries in Pan- declas D. Justiniani cum different Us juris oanonioi et co?isuetudinum. Item, Germa- niae9 Galliae Be/gicae singularium etc, (Juny 3). Kerk tePraag, Is geaccordeert, dat men
zal depescheren ordonnantie opten ontfanger generael, vande duysent guldens, op het ver- volcb van Philibert du Bois, voor de gemeente vande gereformeerde religie binnen Prage ge- accordeert zyn, voor eene subsidie tot bet opbouwen in deselve stadt van een kercke, tot exercitie vande voorsz, gereformeerde re- ligie , te betaelen aen den voorsz. Philibert du Bois. Dies sal deselve du Bois gehouden zyn te belooven ende hem te obligeren, dat by binnen den tyt van drye maenden naest- commende aen baere Ho. Mo. sal bebandigen wettelycke attestatie vande ouderlingen ende bewinthebberen vande voorsz. kercke, dat de |
|||||||
|
vanden Grootvorst van Moscovien , van Ham-
burg tot alhier in den Hage te geleyden op 'slants costen, bedrageade twee duysent hon- dert sessenveertich ponden acht schellingen, van 40 groot. Ende geaccordeert dat men daervan sal depescheren ordonnaniie van be- talinge, ende den voorsz. Moucheron daer en boven vereeren met een gouden medaille van bondert gelycke ponden. (Mey 22). Pred, te Breskenssan t, O p te req ties te
vande gemeene inwoonders vande heerlicheyt van Breskenssant, mitsgaders die dienaeren dts classic in Walcheren, de kercke aldaer ver- sorgende vanden kerckendienst, versoeckende een ordinaris tractement voor een predicant ende sehoolmeester. Nae deliberatie is geac- cordeert, dat den raedt van state tot Bres- kenssant een predicant met een scboolmeester sullen mogen stellen, ende denselven doen tracleren lialff tot last vande ingesetenen al- daer, by opsetlinge van eenige capitale impo- sitie ofte gemeene middelen , ende d'andere helft tot last vande generate middelen in Vlaen- deren. Ende dat haere E. voorts die pre- dicanten , die tot nocli toe aldaer extraordinaris gedient bebben, sullen doen betaelen voor denselven haeren dienst vuyte voorsz. gene- rale middelen van Vlacnderen, twee bondert guldens eens, omme onder haer te verdee- len. (Mey 22). Kerk te Praag, Is geaccordeert, dat men
opte instantie, gedaen vuyten naem vande ouderlingen ende gemeente der gareformeerde religie binnen Prage, by Philibert du Bois deselve gemeente sal assisteren mette somme van thien hondert guldens eens, tot opbou- winge van een kercke in deselve stadt, tot exercitie vande voorsz. gereformeerde religie. (Mey 3»). Sim, GoularL Is Jan Andriesz., bouck-
drucker binnen Delft, toegeleet bondert gl., voor seecker bouck, by bem aen haere Ho. Mo. gcdediceert ende gepresenteert in de Ne- derlandtscbe taele, geintituleert: De schadt- earner der wonderbare ende gedenckwaer- dige hislorien onses tyts, vuyt velerlei au- tbeuren. memorien ende advisen door Simon |
|||||||
|
/
|
||||||||
|
356
|
||||||||
|
voorsz. duysent guldens ten fyne voorsz. by
hem ontfangen sya ende geemployeert sullen worden. (Juny 5). Nieuw cachet. Gesien de declarative van
Gideon Dassegnies, van het silver, by hem gelevert aen een nyeuw cachet voor het comp- toir vande generaliteyt, van het fatssoen van het snyden desselfs, met het houdt by hem daertoe doen draeyen, is denselven daervoe- ren voor alle toegeleet de somme van . (Juny 7). Ker/t ie Qostburch. Opte requeste van
Franchois de Clerck endeChristiaen deBrau- we, kerckmeesteren, ende Vincent Ortmans, ontfanger vande kercke van St. Eloy ende St. Baeffs binnen Oostburch, is geappoincteert dat die supplianten eerst sullen exhibeivn de laeste reeckeninge by de suppliante vnnde voorsz. kercken goederen gedaen , mitsgaders pertinenten staet van 't geene dat deselve kercken goederen jegenwoordich innebrengen. (Juny 9). Kerk te Groede. Opte requeste van Vin-
cent Ortman, gecommitteert totte administra- tie vande goederen, aencommende de kercke vande Groede, veisoeckende reinboursement vande penningen, by hem verschoten by ordre van haere Ho. Mo., van seecker proces, eerst in den raedt van Vlaenderen tot Gendt ende daernae in den priveen raedt tot Bruessel, ter causen van omtrent acht ende twintich ende een halfF gemeeten landts, gelegen in't landt van Waes, aencomende de seven getyden vande voorsz. kercke vande Groede, tegen die borgermeesteren ende schepenen ?s lants vanden vryen tot Brugge, ende die nonnen van het clooster van Sarexten in den Damme, daerinne hy vercregen heeft sententie tot sy- nen nadeel, by den voorschreven raedt direc- telyck tegens het 20e article van het tracfaet van bestant, gelyck te sien by de stucken vande voorsz. process by den suppliant ge- exhibeert. Is goetgevonden, alvoeren hierop te disponeren , dat men de voorsz. requeste ende stucken sal stellen in handen vanden fiscael vande generaliteyt, omme deselve le visitereu ende daervan recueil te maecken, |
ende haere Ho. Mo. daervan rapport te doen
met syn advys. (Eod.), Waterwerk, Is opte recomrnendatie van
synExcell., Paulus Auleander, hoochduytsch, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van vyfF naestcommcnde jaeren alleeile in de ver- eenichdc provincien te moegen maecken ofte doen maecken seecker instrument, by hem geinventeert, hetwelcke nuttelyck gebruyckt kan worden soo in viers nooden als oock in water te doen opstygen, ende in de hoochte conimen ende anders, nae breder inhouden van des suppliants requeste. Verbiedende etc. (Juny It). , Siekentr. teB.opZ. Is gelesen het advys,
by den raedt van state gefbrmeert opte re- queste van Galeyn Buvery, sieckentrooster tot Bergen opten Soom, den 26 Maye, hou- dende, terwylen de garnisoencn overal ende oock tot Bergen opten Soom inede dragen ende betaelen des stadts accysen soo wel als die borgers, dat wel redelyckis, dat die siec- kentrooster aldaer mede dienen, soo wel aen de soldaten als aen de borgers, sulcxdat haer E. egeen redenen vinden, dat de generalitevt met syn onderhoudt behoort belast te worden , maer dat hy hem dienaengaende behoort te addresseren aen den magistraet tot Bergen opten Soom. (Juny 12). Dr. Simonettu Opte requeste van Bar-
tholemeo Symonetti, is, omme eenige besun- dere consideratien, den suppliant toegeleet drye hondert guldens eens, mils dat hy daer- mede haere Ho. Mo. voortaene sal laten on- gemolesteert. (Eod.). Opium. Is Angelas Sala, medlcus, toege-
leet vierentwintich guldens, voor seecker boux- ken, by hem aen haere Ho. Mo. geprt*senteert, geintituleert: Opiotogia, concernerende de excellente deuchden vande opium, anders ge- naempt laudanum. (Juny 14). J. Barbatus. Opte requeste van Josephus
Barbatus, versouckende alhier onderhoudt, daervooren hy te vreden is de jonge jeucht Arabisch ende andere orientale spraecken te leeren, is des suppliants versouck affgeslaegen. {Eod). |
|||||||
|
357
|
|||||||
|
quartiernieestere van het regiment vanden wel-
gebooren heere Grave Ernst van Nassau, ge- accordeert octroy voor den tyt van seven naesteommende jaeren, alleene in de vereen. provincien te inoegen snyden ofte etzen, ofte doen snyden ofte etzen ende vuytgeven die sess teekeningen, vuytbeeldende bet logeren van een gansch leger, sulcx als deselve tee- ckeninge breeder syn docerende, mitsgaders eene teeckeninge, begrypende het logeren ende marcheien van een geheel leger met alle syne toebehooren, by hem geinventeert ende ge- practiseert. Verbiedende etc, {Eod.)* Drusius. Is geresumeert de resolutie, gis-
teren genomen opte requeste professoris Drusii, ende geaccordeert, dat men hem sal depesche- ren otdonnantie van vier hondert guldens vande acht hondert guldens, hem toegeleet, als nu gereet ende vande resterende vier hon- dert guldens, als hy sal overgelevert hebben alle zyn gebesoigneerde tot desen dach toe, in de verclaringe vuyte Hebreeusche spraecke vande diflicielste passagien vanden BibeJ,ende by soo verre als hy daernae wil aennemen binnen een tyt van twee ofte drye jaren den Bibel by hem vuyte Hebreeusche ende La- tynsche spraecke overgesedt, met syne an- notatien in druck, sonder last vande generaliteyt vuyt te geven, ende tot dien eynde requeste aen haere Ho, Mo. presenteren $ is geconsen- teert (den Bibel gedruckt wesende) dat men hem van wegen de generaliteyt sal vereeren mette somme van thienhondert guldens eens, (Juny 27). Cachetten* Is geordonneert te depescheren
ordonnantie voor den cachetsnyder, gesneden hebbende die twee cachetten vande wapens vande seven vereen. provincien, die geaccor- deert syn te senden naer Levanten, omme gebruyckt te worden by den hooftconsul ende andere consuls, totte cachetteringe van haere acten, instrumenten ende andere publicquc depeschen, by haere secretarissen te passee- ren ende teeckenen, vande somme van 63 gh 8 st., voor het voorsz. snyden ende het silver daertoe gebruyckt, volgende de memorie, daervan geniaeckt. (Jul. 2). |
|||||||
|
Renognilie voor Pontanus. Is Johanni fsacio
Pontano, medlcinae etphilosophiaeprofes- sori9 toegeleet hondert twinlich guldens, voor de dedicatie ende presenlatie van seecker bouck, by hem aen haeie Ho. Mo. gedaen , geintituleert: Disceplationes chorographicae de Rfieni divorliis^ atqite ostiis eorumque acaolis populis elc. (Juny 24). I'apisserien. Is ter vergaderinge gecompa-
reert Franchoys Spierinck , tapissier tot Delft, ende metten selven gesproocken wesende op het maecken vande tapisserien, die men ge- accordeert heeft te vereeren Challil Bassa, te weten, van bloinwerck ende andere feuilJagen , tot vierentachtig ellen toe, daervoeren hy ge- eyscht heeft vyfF ponden vlaems vande elle. Is verdragen ende heeft die voorsz. Spierinck aengenomen de voorsz. tapisserien te maecken van soo veel stucken lengte ende breedte, als hem by geschrifte is gegeven by de handt van Lambrecht Verhaer, ende dat soo wel gewrocht, dat het landt ende by selfs daer- van eere sal hebben, daervoeren dat haere Ho. Mo. den voorsz. Spierinck oock hebben belooft naer advenant te belaelen , sulcx dat by sal hebben reden van contentement, heb- bende haere Ho. Mo. geaccordeert, dat men den voorsz. Spierinck op de handt sal betaelen sess hondert guldens, op affcortinge van 't voorsz. werck, ende sal gehouden syn de voorsz. tapisserien volmaect te leveren binnen een jaer, ofte ten lancxsten binnen vyfthien maenden. (Juny 26). Drusius. Is geaccordeert, dat men voor
den professor Drusio sal depescheren ordon- nan tic van SOO guldens, voor 2 jaeren, vande 400 guldens t'sjaers, die hy eenige jaeren achter den anderen genoten heeft, voor het oversetten vuyte Hebreeusche sprake van eenige difticielste passagien vande Heyl. Scbrift, mils dat hy sal ovcrleveren, al wat hy tot desen dach toe daerinne gebesoigneert heeft, boven 'tgeene dat hy alrede overgelevert heeft, be- rustende onder D. Vuytenbogaert, daermede dat voortane des voorsz. Drusii tractement sal cesseren. {Eod.) Uitv. van Solempne, Is David Solempne,
|
|||||||
|
358
|
|||||||
|
Deventerscke Almanak. Is Sebast. Warm-
bout, bouckdrucker binnen Deventer, ge- trouwt hebbende de weduwe van wylen Bap- tista van Dcutecom, geaccordeert octroy ende consent, omme syn leven lanck geduyrende alleene in de vereenichde Nederlanden te naoegen drucken, doen drucken ende vercoo- pen seecker almanacken boecxkens, onder het wapen der voorsz. stadt Deventer vuytgaende. Verbiedende etc (Eod.), Synode der Fra. kerk. Is geseyt dat men
sal maecken ordonnantic voor de synode der Franscber kercke deser landen, vande somme van V)fi" hondcrt ponden van 40 gr.'tpondt, om geemplojeert te worden tot bet onderhoudt vanden predicant, die in den loopende jaere 1614 geemployeert wert in het Walsch quar- tier van affgewekene provincien, (Jul. 21). Jo. Lydius, Is gelesen de requesle Joh.
Lydii, predicant lot Oudewater, versouckende dat men bem soude employeren binnen Gu- lick in eeneu perpetuelen legerdiensl, ofte om onder het cruyce te predicken vuyt te senden. Maer is opgebouden daerop te dis- poneren. (July 22). /. Melander. Is Joban Milander, beere van
Pouderoyen, secretaris van syn Excel!., in recognitie van syne lange diensten, den lande gedaen, ende ten aensien vande jegenwoor- dige sjne gelegentheyt, by provisien geaccor- deert voor den tyt vande drye naestcommende jaeren, drye hondert guldens tsjaers, iune- gaende op beden date deses. (July 25). Morula, vd. standi der kercken etc. Is
Jan Claesz. van Dorp, bouckdrucker tot Ley- den, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van thyen jaeren naestcommende alleene etc. te moegen drucken ende vuytgeven een groot werck in Nederduytsch, genaempt ende ge- intituleert: Cort ende bondich verhael vanden standi der kereken ende wereltlyeke rege- ringe, beginnende vande geboorte onses H. Jesu Christi lot den legenwoordigen jaere 16L4, aengevangen ende meestendeel volmacckt by den boocbgeleerden Paulum Morula, in syn leven professor tot Leyden ende historie- schryver vande vereen. Nederlanden, zal. ged. |
|||||||
|
Verbiedende alien ende een yegelick ingesete-
nen etc. (Aug. 1). Roe?ner Fisscher's Sinnepoppen. Is Willem
Jansz., bouckdrucker binnen Amstelredam, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van vyff jaeren naestcommende alleene in de ver- eenichde provincien te moegen doen drucken ende vuytgeven seecker bouexken, genaempt Sinnepoppen van Roemer Vissdiery by hem met groole moeyten ende costen byeen ver- gadert, ende op een groot getal copere platen doen snyden. Verbiedende etc. (Aug. 7). )V. Janszoon's afbeeld. v. Venetie. Is den
voorsR. VVilhem Jansz., bouckvercooper tot Amstelredam, noch geaccordeert octroy, omme voor den tyt van v\ff jaeren naestcommende alleene in de vereen. provincien te moegen doen drucken ende vuytgeven , de affbeeldinge vande statlt van Venetien , by hem doen snydeu op copere plaeten. Verbiedende etc. (Eod.). Papiermolen. Opte requeste van Joban
Berjon, bouckvercooper ende drucker tot Parys, versouckende octroy tot bet opmaeckeu van moelens, om te maecken lyn wit schrvff- papier. h bet versouck des suppliants aflge- slagen. (Aug. 8). Geschut. Is het octroy, in't jaer 1601 by
haere Ho. Mo. geaccordeert aen Bartholomeus Goossens, voor den t\t van acht jaeren. om alleene in de vereenichde provincien te moegen maecken ofte doen maecken seecker springende instrumenten, by hem geinventeert, om te scheep ende te Jande met alderhande groff geschut, cleyn geschut ende oock met steen- slucken, musquetten ende anderssints gescbo- ten te werden , geprolongeert voor vyer jaeren, opten selven voet ende conditie vande voor- gaende concessie van het principael octroy. (Aug. 9). Dr. Arcerius. Opte requesle Pauli Arcerii,
der medicynen doctor, versouckende provisio- nelyck gecommitteert te werden tot een doctor binnen Gulick, voor den tyt dat 'tzelvemet soo grooten garnisoen sal wesen beseth, is het versouck des suppliants affgeslaegen, diewylen men acht dat een doctor medicus tot Gulich onnoodich is. (Aug. 12). |
|||||||
|
359
|
|||||||
|
caet van Holland t, van penningen, by hen
verschoten van brieffloon, vanden laesten Maerte Iaestleden totten achttienden deses, ter somme van 32 Carolus guldens 19 stuyvers, volgende haere declaratie. (Eod.). H. Vroomy schilder. Is HeyndrickVroom,
schilder tot Haerlem, geaccordeert, dat zyn huysvrouwe een kasken met drye schilderyen in syn requeste gemencioneert, door de vloote voor Lillo naer Antwerpen, ende voorts naer Brussel sal moegen transporteren, ende weder van daer in dese landen brengen, sonder eenich convoy ofte licent daervan te betaelen. (Aug. 25). Fl. ab Halle, pr. te Sluts, Geles. het advys,
by den raedt van state geformeert den 26 der voorleden maent, opte requeste van Florentius ab Halle, predicant tot Sluys, houdende, terwylen dat den supplijnt soo wel als andere predicnnten gehouden \s, volgens haeren dienst de crancken oock mede te visiteren ende te troosten, dat syn versoeck nyet en is gefun- deert, hiermede hebben haere Ho. Mo. hun geconformeert. (Sept. 8). El. Trip. Opte requeste van Elias Trip,
coopman van Dordrecht, syn denselven ge- accordeert de versochte voorschriften aen den Coninck van Groot-Brittannien, omme vuyt Engelandt te moegen transporteren hondert derttich yseren gotelingen, die hem resteren vande twee hondert gotelingen, die syne Mat. hem geaccordeert heeft vuyt te voeren, ten dienste van dese landen. (Sept. 23). Engelsch pred. Is gelesen het advys, bj
den raedt van state geformeert opte x'equeste van Wilhem Gilgate, dienaer des Goddel. Woorts in de Engelsche spraecke tot Sluys ende Aerdenburch, den 6 deses, houdende dat haer E. bedunckt, terwylen twee predi- canten tot behoeff vande Engelsche nacie van 'slants wegen gegaigeert zyn, dat het landt daermede wel behoorde te gestaen, ten waere dat haere Ho. Mo. gelieffde wyt medelyde- lycke consideratien den suppl. extraordinaris wat toe te leggen, daermede hy hem eenich- sints mach behulpen in zyne armoede, tot dat de Engelsche compaignien, die heinin't .6
|
|||||||
|
Molenwerk, Is Nicolaes Wolbrantsz. van
den Tol, van nyenws geaccordeert voor den tyt van acht naestcommende jaeren, het oc- troy, hem geaccordeert in't jaer 1608, den elflfden February, tot het maecken van seeckere nyeuwe inventie van moelenvvercken, opten selven voet ende conditien, gelyck den sup- pliant dat alsdoen is verleent ende gegunt. (EocL). Grotii vrye seevaert. Opte requeste van
Jan Huybrechtsz., bouckvercooper tot Leyden, versouckende octroy, omme alleene !e doen drucken seecker bouxken, by hem doen trans* lateren vuytte Latynsche in de Nederlandtsche spraecke, geintituleert: De vrye seevaert etc. Is goetgevonden, alvoeren hierop te dispone* ren, dat men de voorsz. translate sal stellen in handen D. Grotii, omme te verstaen off deselve translatie hem gevalt. (Aug. 15). Idem. Is Jan Huybrechtsz., bouckvercooper
tot Leyden, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van vyff jaeren naestcommende alleene in de vereenichde provincien te moegen doen drucken, vuytgeven ende vercoopen seecker boucxken, geintituleert: De vrye seevaert, ofte bewys van't reeht% dat de Hollanders ioecompt over den Indisehen coophandel, by hem doen translateren vuyte Latynsche in de Nederlandtsche taele. Verbiedende etc. (Aug. (8). Idem. Is Jan Huybrechtsz,, bouckveicoo-
per tot Leyden, toegeleet twaelffguldens, voor seecker boucxkens, diehy haere Ho. Mo. heeft gepresenteert, geintituleert: Vrye seevaert etc. overgestelt vuyt het Latyn in de Nederduit- sche spraecke. (Aug. 21). Dulmen, translaleur. Is Pompejus van
Dulmen geaccordeert ordonnantie vande somme van hondert eenendertich guldens, van schryf- loon ende translatie, by hem gedaen vuytte Hoochduytsche in de Nederlandtsche spraecke, ten dienste vanden Jande, t'sedert den 13 Novembris 1613 totten 16 Aug. 1614, vol- gende de declaratie, by hem daervan overge- geven. (Aug. 22). Klerken v. Barnevelt. Is geaccordeert or-
donnantie aen de clercken vande heereadvo- |
|||||||
|
3G0
|
|||||||
|
besundere onderhouden, weder in haer gar~
nisoen tot Sluys ende Aerdenburch gekeert zullen syn. Ende nae deliberatie is den suppl. geaccordeert vuyt commiseratie tsestich guld. eens, om hem daermede te behulpen. (Oct. 6). Pred, te Aerdenburch. Opte requeste van
borgermeesteren ende schepenen der stede Aerdenburch in Vtaenderen, mitsgaders van den ontfanger vande geestelycke goederen der- selver stede, versouckende onderhondt voor baeren tweeden kerckendienaer, vuyte gene- rale middelen aldaer. Is geappoincteert advys aen den raedt van state. (Oct. 21). Glasen te Woerden geschonken. Opte re-
queste van borgermeesteren ende regierders der stede van Woerden, gesien de declaratie vande coslen, gedaen aen de glasen, staende op de voorcaemer vande stadthuyse tot Woer- den, daermede bet haere Ho. Mo. geliefft heeft, deselve stadt te vereeren in den jaere 1610, als wanneer sy aldaer vergaedert waeren ter saecken vande beroerten, binnen Utrecht ontstaen; is geconsenteert, naedemael de voorsz. glasen by haere Ho. Mo. syn gegeven ter presentie vande heeren ambassadeurs van Vranckrycke ende van Groot-Britannien; it., van syne Excell. ende des raedts van state, dat men de voorsz. stadt Woerden voor de- selve glasen sal toeleggen de somme van thien hondert guldens eens, te betaelen d'eene helft daervan gereet, ende d'ander helft als de voorsz. glasen sullen wesen volraaeckt, ende volcommelyck gestelt, sonder dat die remon- stranten van haere Ho. Mo. yets meer sullen moegen pretendeeren by naereeckeninge ofte andersints. (Oct. 22). B. Flessiers, schilden Opte requeste van
monsieur Balthazar Flessiers, schikler alhyer in den Haege, voorhebbende te laeten vuyt- gaen het affcontrefeylsel, by hem naer bet leven gedaen, van seeckere jonge dochter tot Moers woenachtich, met naem Eva Fliegen, die in den tyt van seventhien jaeren egeen aertsche spyse ofte dranck heeft genoeten; item, nocn de offerande Abrahams van synen soon Isaac, gescbildert by den vermaerden mr. Piedro Paolo Rubbens , versoeckende |
|||||||
|
daertoe octroy voor sess jaeren, met verboth
dat nyemant deselve daerentusschen en sullen moegen naedrucken, is dit des suppliants versouck affgeslagen. (Oct. 29). Hist, v* F. Meteren... Is geaccordeert dat
Hillebrant Jacobsz., drucker ordinaris vande Ho. Mo. heeren staeten generael, aen elcke vande jegenwoordige presente heeren over dese resolutie geweest hebbende, eenen bouck van de leste editie vande historic van wylen Ema- nuel de Metere gerevideert, gecorrigeert ende geaugmenteert, lot costen vande generaliteyt sal moegen leveren , mitsgaders een exemplaer om te dienen tot legger op de taeffel in haere Ho. Mo. veigaderinge, ende noch een voor den griffier, ende dat men hem daervan sal depescheren ordonnantie, tot sesthien in ge- taele. (Nov. 10.) Drusius. Is gelesen een briefTken Joannis
Drusii. professoris tot Franecker, geschreven aen den griffier, daerby by versoecktdat men hem soude ouersenden die schriften » die by hem tot verscheyden tyden aen haere H. M. overgegeven syn, omme by hem nog eens overzien ende daernae gedruckt te werden, tc weeten, raeckende de difficlelste plaetsen vande Heylige Schriftuyren. (Nov. 18). Globe van BorrecAer. Opte requeste Jans
van Vreeswyck, ten achteren wesende de som- me van drye hondert vierentsestich guldens aen Coenraedt Borckel (sic) van Bremen, van vertcerde costen t'zynen htiv.se met syn huys- vrouw ende knecht, in den tyt dat deselve Coenraedt was traclerende opte longitude van d^ see, die by maintineerde gevonden te hebben soe seecker als die latitude; versoe- ckende die voorsz. suppliant, alsoo die voorsz. Coenraedt Borckel t'synen huyse gelaeten heeft eenen schoonen grooten coperen globum, veel weerdiger als de voorsz. iioi gl., dat haere Ho. Mo. gelieve hem deselve somme te doen verstrecken by leeninge opten voorsz. globum, ende denselven tot haer te nemen ende te houden tot dat die voorsz. Coenraedt Borckel de voorsz. 364 gl. haere Ho Mo. sal hebben geremboursseert; is nae deliberatie, om eenige goede consideratien geaccordeert ? dat men aen |
|||||||
|
361
|
|||||||
|
den ontfanger generael sal ordonneren, aen
den suppliant by leeninge te verstrecken op- ten voorsz. globum, die alhier ter caemere vande vergaderinge bewaertsal worden,250gl.; welverstaende, dat denselven sal werden aen den eygenaer gerestitueert, als by den voorsz. ontfanger generael van deselve somme sal bebben gcrembourseert. (Nov. 27). Werkvan V. Meteren. Is Hillbr. Jacobsz.,
ordinaris bouckdrucker vande generaliteyt, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van seven jaeren naestcommende alleene in de vereenichde provincien, in de NederL ende Francoysche spraecken te moegen drucken ende vnyigeven: de hisiorie der Nederlandt- sehe ende haerder nabuyren oerlogen ende gesohiedenissen, beschreven door den wel- vermaerden historieschryver Emanuel de Me- tre, saliger, by hem voor syn doot verbetert ende vermeerdert, ende gebrocht tot ten jaere 1612. Verbiedende etc. (Dec. 1). Over het llal, boekhouden. Die staten ge-
nerael etc. bebben geconsenteert ende geoc- troyeert, consenteren ende octroyeren raits desen Jacob Pietcrsz. Wachter, woonende binnen AmStelredam, dat by voor den tyt van drye jaeren naestcommende alleene in de vereen. provincien sal moegen drucken ende vuytgeven seecker bouck, by hem doen trans- lateren vuyte NederL in de Francoyscbespraeke, geintituleert: Tresoor van't Italiaens boek~ koudeny op nieuw voor de derdemael oversien ende vermeerdert door Henrick Waningen. Verbiedende etc. (Dec. 3). Dr. Simonetti. Is den Doctor Bartholomew
Symonetti noch voor dese reyse opten voor* gaenden voet, tot syn ondcrhoudt toegeleel hondert (ladders. (Dec. 6). Ft. Ballhasar* Is mr. Floris Balthazar,
plaetsnydcr, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van twee jaeren naestcommende al- leene in de vereen. provincien, in copere platen te moegen snyden, drucken ende vuyt- geven beyde legers, sao van Rbees als Wesel. Verbiedende etc. (Dec. 9). IVerk van V. Meteren. Is geaccordeert,
dat men aen elek vande beerea gecommit- |
|||||||
|
teerde van baere Ho. Mo., benevens syn Excell.
in *t leger, oock sal geven een bouck van Emanuel de Metre, gelyck mede aen de an* dere heeren van dese vergaderinge, die ten, tyde van het nemen vande resolutie absent zyn gcweest, vacereude in andere des landts saecken. (Dec. 18). Tombe van Pr. Willem I. Is geconsenteert,
dat men den aennemer van het maecken van de tombe vande sepulture van zyne Prince]. Excell., hoochl. mem., binnen Delft, noch zal doen verstrecken op affcortinge van zyn aengenomen werck, sess duysent gl., vuyte incompsten vande convoyen binnen Amstel- redam, (Dec. 20). Recognitie voor Merula's Tydtresoor. Is de
wcdnwe ende naegelaten kinderen wylen Pauli Merula, der rechten doctor ende historie- scbryver der vereen. Nederlanden-, toegeleet de somme van vier hondert guldens eens, voor de dedicatie, die zy baere Ho. Mo. gedaen hebben van seecker bouck, geintituleert: Tytthresoor off cort ende bondich verhael vanden slant der kercken, ende wereltlycke regeeringe, vervattende, beneHens de successie der pausen, patriarchen, ertzbisschoppen, bisschoppen etc., keysers, koningen, hasten, princen, de gedenckweerdichste gcschiedenis- sen over den gantschen ertbodem vanGhristi geboorte afF tot den jegenwoordigenjaerel614. (Dec. 22). Fleschier, schilder. Is mr. Balthazar Fles-
sier, schilder alhier in den Hage, geaccor- deert octroy, omme voor den tyt van vyer jaeren naestcommende alleene in de vereen. provincien te moegen vuytgeven endevercoo- pen het gecontrefeylsel, by hem naef het leven affgebeelt, van seecker docbter, woon- achtich tot Moers, met naeme Eva Flieger, die in den tyt van seventhyen jaeren geenerley natuyrlycke spyse noch dranck haercs levens onderbouden noodich en heeft genooten. It., noch eene plate van het sacrificie des geloo- vigen ertzvaders Abraham, vanden konstrycken ende vermaerden schilder mr. Pieter Paulo Rubbens, geinventeert. Verbiedende etc. (Dec. SNt). 46*
|
|||||||
|
3G2
|
||||||||
|
leene etc. te mogen maken ofte doen maker*
syne konstige inventie ende instrumenten op verscheiden manieren, omme daermede aen schepen, die den Rhyn ofte andere stromen passei'en, teghen stromen sonder treckmen- schen, paerden, riemen ofte zeylen, met lichter arbeit ende geringe costen spoedich te doen opvaren. Verbiedende etc*, mits dat den suppl. gehouden sal syn, de voorsz. syne inventie ende instrumenten in treyn te bren- gen binnen den tyt van 6 maenden naestco- mende, reserverende haere Ho. Mo. aen haer, de voorsz. inventie ten effecte gebracht synde, deselve aen haer te nemen voor eenen behoor- lyken recompensie, ofte arbitreren, waervoor den suppl. deselve elck in't praticulicr sal hebben over te laten, die deselve sal begeren te gebruycken. (Eod.), G. van Stralen. Opte requeste van Joncker
Gosw\n van Stralen, drossaert der stede ende lande van Bergen opten Zoom, voor hem selven ende syne mede-erfgenamen, kinderen ende erfgenamen van wylen Joncker Jan van Stralen, die erfgenaem was, onder beneficie van inventaris van wylen hr. Anthonis van Stralen, syn broeder, in syn leven borger- meester van Antwerpen, syn den suppl. ge- accordeert brieven van voorschryven aen den secreten raet vanden Ertshertoghe totBrussel, met oversendinghe vande voorsz. requeste ende gevoegde consultatie van rechtsgeleerden, ten einde haer E. gelieve alles te oversien ende examineren, ende by hare Hochheden bemid- delen ende intercederen, dat de sake ende pretentie des suppl. mach gevonden, geeyn- digt ende geaccommodeert worden tot con- tentement desselfs, tot onderhoudinghe van meerder vrientschap ten beyden syden, aen- gesien, dat notoire is ongefundeert, datter geseet wordt, dat de actien vanden suppl. souden wesen geconfundeert ende geextin- gueert in den persoon vanden Coninck, by confiscatie. (Eod.). Aerdenburch, pred. Is gelesen requeste
van borgermeesteren ende schepenen der stadt Aerdenburch, in Vlaenderen, versoekende, dat voor eenigen tyt haer tweede predicant, |
||||||||
|
1615.
Wed, Do. Bandit. Is Maria van Loo, wed.
wylen Dominici Baudii, uvt coramiseratie over hare jegenwoordige sobcre gelegehheit, toe- geleet noch 400 daelders eens, mits dat sy voortane hare Ho. Mo. sal laten ongemolesteert. (Jan 8). Doopsgesinden te Aerdenburch, Is gelesen
seeckere requeste, overgegeven opten naem van de Doopsgesinden tot Aerdenburch, ende goetgevonden, dat den heere president by hem sal doen bescheyden den aenwesenden burgermeester van Aerdenburch, Bogaert, ende denselven aenseggen, de goede meenin- ghe van hare Ho. Mo., op het versoeck by de voorschr. requeste gedaen, om daervan den officier van Aerdenburch te adverteren. (Jan. 10). Gout" en silverdraet. Is Jeremias de Bru-
nes, Jacques de Crosz ende Johan de Raedt ende consorten , geaccordeert octroy, omme voor den tyt van diie jaren naestconimende alleene in de vereen. provincien gout- ende silverdraet te mogen trecken, op het Milaens ende Parysch fatsoen. Verbiedende alien etc., opte verbeurte etc., mits dat het sy eene nieuwe inventie etc,, wel verstaende, dat in dit verboth nyet en syn begrepen diegenen, die vuyt andere landen gelyck fatsoen van goet- ende silverdraet in de vereen. provin- cien sullen brengen, ende dat haere Ho. Mo. aen haer behouden de kennisse ende judica- ture vande questien, die op dit octroy ofte ter cause van 't selve in eenigher manieren sullen gcraecken te vallen. Die van Seelandt verclaeren hyerinne niet te kunnen consen- teren. (Jan. 21). Dan. de la Plancque. Is geaccordeert te
depescheren een pasport, by form van een sauvegarde, voor Daniel dela Plancque, gaende nae Cuelen ende andere plaetsen in Duytsch- lant ende elders, omme sine affairen ende anders, wat hy aldaer te doen heeft, te ver- richten. (Jan. 24). Waterwerk. Is Joh. Ketschedt, van Bonn,
geaccordeert octroy, omme voor 6 jaren al- |
||||||||
|
'
|
||||||||
|
:m
|
||||||||
|
gen, gesuyvert van verscbeiden onbequame
ende onschriftuerlyke manieren van spreken, oock op veel beter dicht ende rym gestelt als te voren, met het behouden vande oude wy- sen, op hare behoorlycke maten ende regulen naer 't aert ende konste vande musicque, melodieuselyck gebracbt synde, op nyeuws gedruckt, ende daerby gevoecht verscbeyden andere christelyke lofsangen, handelende van Jesu Christi, onsen enighen Heylants ende Salichmakers geboorte, leven, leeren, won- derdaden, lyden, sterven, opstandinghe vuy- ten dooden, opvaert ten hemel, sendinghe des Heil. Geestes, etc Verbiedende alle ende eenen yegelyken, etc. (Febr. 26). Afbeelding van veldslagen^ etc. Is Mi-
chiel Colyn, boeckvercoper, wonende binnen Amsterdam, geaccordeert octroy, omme voor 5 jaren naestco., alleene etc, te mogen drucken ende vuytgeven, de figuurlyke afbeeldinghe ende descriptie van alle deslagen, belegerin- gen ende andere notabele geschiedenissen, gevallen gedurende den oorloge tegens die Goninck van Spagnien, onder het beleyt van syn Exeell. den hr. Pr. van Orangieu, ho. me., ende van syn Exeell. Pr. Maurits van Nassau etc. Verbiedende etc. (Febr. 27). R. Bontius, lyfarts. Is gelesen sekere
memorie van syn Exeell., daerby deselve den persoon van Doctor Reynerus Bontius, over- mits desselfs experientie, recommandeert, dat hare Ho. Mo. syn persoon gelieven aen te nemen op alsulcken voet ende gagie, als sal. Doctor Buseuius getracteert is geweest, ende nae deliberate goetgevonden, deselve memorie te stellen in handen vanden raet van state, oui behoorlyck daerop te letten, ende hare H. M. te adverteren van haer advys. (Maart3). Idem. Den secretaris Huygens heeft over-
gebracht het advys vanden raet van state, op het versoeck Doctoris Bontii, versoeckende getracteert te werden gelyck Dr. Busenius sal. is getracteert geweest. (Maart 7). Idem. Is gelesen het advis, by den raet
van state geformeert den 6 deses, op de me- morie van sjn Excel)., rakende den persoon Doctoris Bontii e/c, houdende, dat hare E. |
||||||||
|
mr. SegerusPkh, syn jaerlicx pension betaelt
soude mogen werden vuyte generale middelen, ende hierop geboort het advis vanden raedt van state, hebben hare Ho. Mo. geaccordeert, dat men den voorsz. tweeden predicant Se- gero Pith, voor twee jaren vuyte generale middelen, in Vlaenderen vaJlcnde, sal be- talen t'elcken 400 gl., als namenlyck voor bet voorl. jaer 1614 alsnu gereet 400 gl., ende teynde van bet loopende jaer 1615 andere 400 gl. 9 mits, dat die suppl. de reste tot 600 gl. 'sjaers sullen suppleren. (Jan. 26). Floris Balt/iasar. Is Floris Bahhasar, ge-
carteert ende opte mate gemaeckt hebbende e/(?M de geheele gelegenheit varjden Rhynstroom raette appendentien van dien, van Wesel tot het Tholhuis toe, daermede by hare Ho. Mo. heeft vereert, toegeleet, tot eene erkentenisse 100 daelders, voor syn moeyten. (Febr. 6). Contschappe cryyen in der haest. De
heere advocaet van Hollant, ter begeerte van syn Exeell., heeft bare Ho. Mo. gecommuni- ceert seker gedruckt boucxken , geintituleert: Nuncius inanvmatuS) dienende tot conschap- pen in der haestte crygen, van alle quaertie^ ren; maer nae deliberate is goetgevonden , dat men het voorgeven sal difficulteren. (Febr. ii).
James Farme, eng. pr. Is mr. James
Farme (!), dienaer des Goddel.Woorts tot Nye- megen, voor de Engelscbe ende Schotsche soldaten aldaer toegeleyt 200 glM voor twee jaren dienst sal hebben te continueren, daer dat sal vereischen. (Febr. 14). Pr. Maurits met de penne geirocken. Is
Balthasar Gerbier, die metter pennen syn Exc. seer pertinentelyck heeft afgetrocken, ende hare Ho. Mo. daermede vereert, toegeleet, voor een vereeringe, hondert guldens eens. (Febr. 21). Oude Leyssen. Is Hillebrant Jacobsz.. ge-
sworen drucker vande generaliteyt, geaccor- deert octroy, omme voor vyff naestco. jaren alleene etc. te moghen drucken ende uytgeven in alle talen de Oude Leyssen, die veele aendacbtighe gemeene luyden op chrislelycke feestdaghen in hare huysen plachten te sin- |
||||||||
|
I
|
||||||||
|
364
|
||||||||
|
bevinden, dat eertyts Doctori Busenio als
medicyn van't lant is toegelegt een tractem. van 1000 gl. 'sjaers, ende noch 50 gl. ter maent, in't leger wesende, ende voor syne dienaren 100 gl. 'sjaers, ende Doctori Stro- bano 600 gl. 'sjaers, oeck 80 gl. ter maent in't leger, ende voor syn dienaer 100 gl. 'sjaers, haer voorts gedragende tot hetgene hare Ho. Mo. opte acceptatie Doctoris Bontii (die welcke syn Excell. seer noodich vindt) sal gelieven te disponeren; hierop gedelibereert synde, is goetgevonden, den raet van state le versoeken, dat hare E. Dr. Bontium sullen afvragen, of hy oock van meeninge is, syn woninge van Leyden alhier in den Hage te transporteren, ende te missen de gagic van syn professie te Leyden, gedurende den tyt vande bedieninghe, die hy versoeckt als me- dicyn van't Jandt, omme etc. (Maert 14). H. Gerrilsz.i Caertmaker. Ontfangen ende
gelesen eenen brief van het collegie ter ad- miraliteit binnen Amsterdam, gedateert den lOdeses, daermede sy oversenden de requeste aen haer gepresenteert, l)y Hessel Gcrritsz., inwonende borger ende caertmaker tot Am- stelredam, recommanderende, dat hare H. M. gelieven 'tselve soo favorabelyck aen te ne- men, als d'importantie van sulck nut ende in- dustrieux vverck, dat hy niaeckt, dienende tot illustratie mit ende prouffyt vande see- vaert, meriteert, daertoe die suppl. geen costen en spaert; hierop gedelibereert synde, is ver- staen, dat de suppl, syn begonnen werck sal voortsetten, ende *t selve gedaen ende vol- eyndicht wesende, sullen hare Ho. Mo. den- selven daervooren recognosceren, na dat be- vonden sal worden t'tselve te meriteren. (Eod.). Predd. van Sluys. O pte requeste van burgermeesteren ende regeerders der stede van Sluys, mitsgaders den kerckenraedt der- selver stadt, versoeckende, omme redenen daeiinnc verhaelt, jegenwoordich tot die twee predikanten noch een derden predicant, die tesamen by gebeurte, zoo wel de voorsz. stadt, als St. Anna ter Muyden bedienen mogcn, gesien hier beneffens de serieuse recomman- datie, ten einde voorsz, vande kerckea die- |
||||||||
|
naren in den eylande van Walcheren, ende
daeromtrent, hebben hare Ho. Mo. in het aennetnen vanden voorschr. derden predikant binnen Sluys geaccordeert, ordonnerende, dat tot dien eynde dese requeste sal werden gestelt in handen vanden raet van state. (Eod.). Idem. Is gelesen de requeste vanden baillu, borgermeesteren ende schepenen der stede ende schependom van St. Anna ter Muyden, gelegen otntrent Sluys in Vlaenderen, yer- soekende, dat den derden predicant aen die van Sluys soude mogen werden geappr. tot een eygen dienaer van St. Anne ter Muy- den voorsz,, ende na deliberate goetgevonden, dat men de requeste etc. mette resolutie, daerop genomen, vande concessie van een derden predicant, den 14 deses, sal intrec- ken, ende beyde reqnesten stellen in handen vanden raet van state, omme hare Ho. Mo. daerop te adverteren van derselver advys. (Mart. 16). Andr. Hunter■, Schotschpred. Op de re-
queste van Andreas liunterus, predicant van de Schotsche regimenten, is geacc., dat den ontf. generael, oui redenen in des suppl.'s requeste verhaelt, denselven sal anticiperen 100 gl. vande extraord. 200 gl., die hy eeni- gen tyt jaerlyks heeft genoten, verschynende in het loopende jaer 1615. (Eod.). Dr. Bontius. Den secret. Huygens brengt
by geschrifte 'tantwoordt Doctoris Bontii, op den twee poincten, die hem by den raet van state, ter begeerte van hare Ho, Mo., syn voorgehouden. (Mart 19). Tapisserien. Syn Oucommera (!) ende Sara
Duyst Mennincx dr., respective huvsvrouwen van Fra. Spierinck, tapissier, ende Cornell's Jansz. Graswinckel, borgers tot Delft, geac- cordeert hare versochte voorschriften aen den Co. van Polen ende stadt Danzick, om com- plement van justicie, tot ontslaginge van hare goederen, by den Co. van Denemarcken doen arresteren. (Eod.). Pred. te Sluys. Is gelesen het advys, by
den raet van state geformeert den 17 deses, op de twee difFererende requesten, d'eene op ten naem vanden baillu, borgermeesters ende |
||||||||
|
'
|
||||||||
|
365
|
|||||||
|
merman binnen Delft, geaccordeert octrov,
omme voor 7 jaren alleene etc. te mogen ma- ken eto» zeker molenconste, by hem gein* venteert, desgelycx voor desen nooit gesien , geinventeert ofte gebruyckt, welcke geinven- teerde moelens men sal kunnen ende mogen gebruycken , hetsy metlen windt, met pcerden, als oock op wagens, volgende het model, daervan zynde, ende zulk een molen meer korens kunnen malen, dan twee vanden voor- gaende molens voor desen by iemant gein- venteert. Verbiedende etc, (Eod,), A. Neomagus. Is A. Neomagus toegeleyt
50 gl. eens, tot eene vereeringe voor seker boeexke, dat by hare Ho. Mo. heeit gepre- senleert, geintiluleert: Expeditio Mauriiiana Flandrioa cum exercitu potentissimorum ordinum xmitarum Nederlandiae provin- ciarum. (Maart 25). Dr. Bontius. Is Dr. Bontius aengenonaen
tot een medicyn vande generaliteyt, op con- ditie,dat hy syne residentie sal mogen bliven Louden binnen Leyden, op een tractement, ordinaris van 600 gl. 'tsjaers, boven de gagie van syn professie, ende als hy te velde sal gaen, sal hy genieten , soo veel ordinaris ende extraordinaris voor hem ende syne dienaren, als Dr. Busenius saliger genoten heeft. (Maart 26). Glas vd. generaliteyt. Is de heren Bies-
man geaccordeert een glas in zyne nyewe huysinge tot Niemegen, mette wapenen vande generaliteyt, tot costen vande generaliteyt. (Maart 27). Meursius. Opte req. van Jo. Meursius,
prof, in de nniveisiteyt tot Leyden, is geac ■ cordeert, dat men voor denselven sal depe- cheren ordonnancy van 300 gl. voor de vereeringe, die hem toegeseyt is, beschry- vende in het jaer veertien de historie vanden saken, die gepasseert syn in den voorleden jaeren 1609, 10 ende 11, synde voortsgoet- gevonden, dat men syn gepresenteerde werck sal visiteren, ende geconsenteert, dat hy vol- gende syne presentatie sal mogen beschryvea het leven ende onsterflyke daden vanden ni1. Prince van Orangien, hoochl. ged. (Apr. 1). |
|||||||
|
regecrders der stede van Sluys ende den
kcrckenraedt aldaer, ende d'ander opten naem Tan baillu, borgermeesteren ende schepenen der stede van St. Annen ter Muyden, hou- dende, dat haer E. bedunkt, terwylen tot Sluys maer een kerke en is, die tot noch toe by twee kerkendienaers wel heeft kunnen be- dient worden mette cleyne kercke ende ge- meente van S. Annen ter Muyden, dat 'tselve voortaen also noch wel sal kunnen geschie- den, ende dat oversales het veisoeck van d'een ende d'ander der suppl. voor als noch wel souden mogen vnytgestelt worden tot op beter gelegenheyt ofte tneerder nootwentli- cheyt, oock inede ten aenzien dat de gene- rale middelen in Vlaenderen, daeruyt desen derde predicant soude moeten betaelt worden $ noch al veel te cort comen tot lasten van 't lant, soo van fortificalie als anders, die daer uyt moeten vervallen worden; ende nae de- libera tie hebben hare Ho. Mo- haer mettet voorsz. advys geconformeert. (Mart 20). D/\ Bontius. Is gelesen de verclaringe
Doctoris Bontii, die by in den raedt van state by geschrifte heeft overgegeven, opte poincten hem voorgehouden, ghisteren alhier overge- levert by den secretaris Huygens, maer is op- gehouden daerop te resolveren. (Eod.). Tko. Leumer. Gelesen de remonstrantie,
overgegeven by Thomas Learner, aengaende de conste vanden aertbodem's lengte te vin- den, versoekende dat hare Ho. Mo. gelieven syn arbeytsloon neffens syne oneosten ende schaden, daerdoor geleden, hem in der re- delicheyt te beloonen, ende als noch verstaen, dat den remonstrant, in conform]te van hare Ho. Mo. voorgaende vcrschenen verclaringe, ierst sal hebben te doen eflectuele demon- strate van syne inventie, alsoo dat die schip* pers ende stuerlayden die kunnen verstaen ende gebruycken ende attcsteren mogen, dat sy deselve met waerheyt by experience also hebben ondervonden, als wanneer dat hare Ho. Mo. hem sullen effectttelyck oock doen presteren ende voldoen de somme, die hem daervoor by deselve belooft is. (Mart 21). Waterwerck% Is Pieter Adriaensz,, tiat-
|
|||||||
|
366
|
||||||||
|
Indiaansche tapisserien. Is joffr. Barta
van Swieten, wed. van wylen Jo'. Floris Tserclaes, geacc. paspoort, omme voor den Hertoch van Arschoi, Prince van Ardenburch ende desselfs vrouwe gemalinne te moegen uit dese landen transporteren sekere coffers met Indiaensche tapisserien, daermede die Ed, M. heren staten van Hollant hare Excellentien hebben vereert, over den coop van Terschel- linck, miisgaders 4 stucken goude lakenen, ofte toilctten, ende 10 stucken lindewaet, soo van effen als pelle ofte servietten werck, vry van convoy ende Iicent. (Apr. 6). Lammertyn. Opte req. van Passchier Lam-
mertyn, damastwerker, versoekende, om re- denen daerinne verhaelt, by leeninge geassi- steert te worden mette sotnme van 2000 gl., voor den tyt van 6 jaren, sonder interest, is geappoincteert nihil. (Apr. 7). Pred. te Maassluis, Is Jobanni Fenna-
colio, dienaer des Goddel. Woorts tot Maes- sluys, rtoegeleyt 100 daelders tot een vereeringe van bet bouck, by hem haere Ho. Mo. ende syn Excell. gcdediceert, geintituleert: Wyt- beroemde commentarien van Cajus Julius Caesar j eerste Keyser van Romen, by hem vuytten Latyne verduyts, daervan hy eenige exemplaren hare Ho. Mo. heeft gepraesenteert. (Eod.). Geschuigieteryen. Gelesen de requeste van
mr. Coenraedt Anthonisz., geschutgieter al- hier in den Hage, versoukende, alsoosynExc. hem acte heeft doen depescheren, omme de superintendentie ende d'ooge te hebben over de twee nyeuwe gieteryen, die binnen Rot- terdam ende Enchuysen opgerecht zyn; door dien aldaer nyeuwe meesters gestelt zyn, ende weynich ervaeren omme de formen wel te inaecken ende het cooper nae behooren te men gen ; dat haere Ho. Mo. gelieve hem daer- vooren jaerlicx toe te leggen soodanich eerlyck tractement, als deselve in equiteyt sullen be - vinden te behooren; ende geordonneert de- selve te stelfen in handen vanden raedt van staete, omme haere Ho. Mo. te adverteren, wat vande saecke is, met haer E. advys, nyettegenstaende dat haer E. egeen bewint en |
hebben vande saecken, d'admiraliteyten aen-
gaende. (Apr. 11). Fransck pred, Opte requeste van Wilhera
Remantius, predicant vande Francoysche re- gimenten, versouckende augmentatie van syn tractement tot last van 't landt, is dit ver- souck affgeslagen. (Eod.)* Abdy van Affligem. Is gelesen eenen brieff,
geschreven by den audiencier Verrevcken aen den heere Advocaet van Holiandt, 4aerby deselve by last vande Ertzhertogen ter requi- sitie vanden Abt van Affligem versoeckt overleveringe vande stucken ende papieren , d'abdie van Affligem aengaende, vermoegens het tractaet van bestant, die alhyer noch moegen resteren; waerop dat goetgevonden is te hooren den agent Falckenburg, als nae- memlyck, off de overleveringe vande voorsz. pampieren ende stucken nyet volcomentlyck en is geschiet. (Apr. 14). Chirurg. inslruclie. Opte req. van Anth.
Michiels Coopman, wonende binnen Middel- burch, versoeckende octroy omme alleene te moegen doen drucken ende vuytgeven seecker bouck, geintituleert: Der ckirurgyns instruc- tie etc.*, Is verstaen, alvoren hierop te dispo- neren, dat men eerst 9t voorsz. bouck sal stellen in handen Doctoris Bontii, om dat te visiteren ende haere Ho. Mo. daerop te on- derrichten van syn advys. (Eod.).\ Varen tegen stroom. Opte requeste van
Johannes Retschet, van Bonn, die hem van- teert gevonden te hebben seeckere konste, omme de schepen te doen voeren opvvaerts tegen stroom; is geappoincteert, dat alvooren naerder op het versouck vanden suppliant te disponeren, haere Flo. Mo. begeren ierst te hebben clacrder blycke vande waerhevt van desselfs inventie, verclarende dat zy nyet en verstaen hem daertoe eenich gelt te doen verstrecken. {Eod%). Dav. de Solempne. Is Davidt de Solempne,
quarliermeester van het regiment van Graeff Ernst Casimir van Nassau, toegeleet 60 gl., voor de presentatie, die hy haere Ho. Mo. heeft gedaen van seecker vier caerten met een instrument, daertoe dienende, daermede dat |
|||||||
|
♦
|
||||||||
|
367
|
|||||||
|
ende geordonneert daerop te schryven aen
baillu, borgermeesteren ende schepenen van Aerdenburch, dat haere Ho. Mo. met ver- wonderen verstaen, dat contrarie hare resolutie, die hun by haere Ho. Mo. last is aengeseet, door den commis Jan Bogaert, sy de suppli- anten voerder noch in den vrydom van haere vergaderinge ende exercitie van haere religie binnen Aerdenburch verhinderen, turberen, ende moeyelick vallen, met verbiedinge van haere vergaderinge, arrestcmenten, apprehen- sien ende amenden, die wyle haere Ho. Mo, verstaen, dat de voorsz. gemeene litmaten van de Doopsgesinde in haer gemoet, conscientien, vergaderingen ende exercitien binnen Aerden- burch, soo vry met alle stillicheyt ende mo- destie sullen toegelaten worden, als dat ge- schiet allomme elders in de provincien, steden ende plaetsen vande vereen. Nederl,, sonder eenige contradictie ofte tegenheyt, behalven dat sy op haer vergadering opsicht sullen moegen nemen, by soo verre als hua dat goet duiickt, ende dat sy ten selven eynde den voorsz. magistraet t'elcken sullen doen aengeven, als sy sullen begeeren te vergaderen; ordonnerende haere Ho. Mo, oversulex, dat sy hun hiernae precise reguleren, tot beeter onderhoudinge van ruste, vreede ende eeni- cheyt in de voorsz. stadt, sonder de voorsz, litmaten oock ter causen van haere voergaende gepasseerde vergaderinge, voor eenige boete ofte contraventie te apprehenderen ofte execu- teren. (Mey 4). Nieuwe inventie. Is Wilhem Engelbert,
Engels edelman, toegeleet voor eene vereeringe, voor den dienst, die hy aen dese landen ge- presenteert heeft te doen, door middel van seeckere nyeuwe inventie, by hem geinven- teert, 100 gl. eens, ende deselve syne inventie haere Ho. Mo. over te laeten. (Mey 8). Boek der perspectief. Is Samuel Marolois
tot eene vereeringe toegeleet de somme van 100 gl., voor seker bouck der perspective, by hem aen hare Ho* Mo. gedediceert, ge- presenteert ende vuytgegeven. (Eod), Molenwerk. Opte requeste van Franchois
Verschage, gebooren borger der stadt Leyden, 47
|
|||||||
|
men een quartier soo haest affmeten kan, als
een man kan loopen. (Apr. 17). Varen tcgen stroom. Is Johnnni Kedt-
schet, van Bonn, geaccordeert octroy, omme voer den tyt van i5 jaeren naestcommende alleene etc. te mogen maecken ofte doen maecken, gebruycken ofte laten gebruycken syne constige inventie ende instrumenten, op verscheyden manieren, omme daermede alle schepen, die den Rhyn ofte stroomen (daer men peerden gebruyckt) passeren tegen stroom, sonder treckmenschen, paerden, riemen ofte zeylen, met lichter arbeyt ende geringer cos- ten spoedich te doen opvaeren. Verbiedende etc. (Apr. 22). Hub. Bilius. Is Huberto Bilio, die haere
Ho. Mo. tot noch toe hebben gehouden in studiis, hebbende aengenomen syne promotie in Italien, inde medicynen, versocht heb- bende subventie, om aldaer twee jaeren te moegen practizeren ende daernae t'huys com- men, noch toegeleet voor al 200 gl. eens, sonder dal hy haere Ho. Mo. meer moeyelyck sal moegen vallen, om voorder assistentie. (Apr. 27). Geschut. Opte requeste van Steven Ger-
ritsz. ende Loys de Geer, cooplnyden tot Dordrecht, syn de supplianten geaccordeert favorabele voorschriften aen den Coninck ende Coninginne van Sweden, ten eynde haer ge- accordeert werde Keen tie, als aen hare H. M. commisen, omme vuyt haere rycken te moegen voeren 400 stucken geschuts, met alsulcke quantiteyt salpeters ende coogels, als sy suppll. van nooden sullen moegen hebben, mits dat die suppll. haer revers sullen gehouden syn te geven, dat sy ?t voorsz. geschut, salpeter ende coogels nyeuwers elders en sullen brengen als alhyer te lande, ende 'tselve leveren aen de collegien ter admiraliteyt, tot eenen rede- lycken prys, by soe verre als sy dat begeeren. (Apr, 30). Doopsgezinden te Aerdenb. Is gelesen de
req., gepiesenteertopten naem van die gemeenfe litmaten, die men noemt Doopsgesinde ofte Men nonisten, residerende binnen Aerden- berch, ende de limiten daeronder gelegen; |
|||||||
|
338
|
|||||||||
|
schen de vyf ende ses gl. d'elle; ende is
daerover deselve Falckenburch geauthoriseert, omme metten voorsz. Lammertyn opteu coop van *t voorsz. damastwerck te handelen, ten mecsten profFyte van yX landt. (Mey 12)* Idem, Is geaccordeert te depeschei*en or-
donnantie op Govnelis Jacobsz. Schouth, van de somme van 995 gulden 10 stuyvers, vuyt saecke van acbt ammelaeckens fin fin, tbien vierendeelen breet, met landtbouwerie,,den affganck bancquet op tafel, vier blonipotten in de hoecken, lanck elck ammelaecken als volcht: seven van sess ellen ende een van seven ellen, comp te saemen 49 ellen lengte, d'elle tot 5 guld. 10 St., bedraecht 269 guld. 10St., ende 22 dosynen servietten, sorterenrle totte voorsz. ammelaeckens, tot 2 gl. 15 st. 't stuck, compt 726 gl., die haere Ho. Mo. door den agent Falckenburch, ten dienste vandenlande hebben doen coopen van Passchier Lammer- tyn. (Mey 13). Bal em v. Dr. SalvianL Is Benedetto Sal-
viani, doctor Italiaen, versouckende octroy totte distillatie ende vercoopen in dese landen vande balsem, by hem vuyt Italien gebracht, zyn versouck affgeslagen. (Mey J 5). Instructie der chirurgyns. Is Anthony
Michielsz., woonende binnen Middelburch, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van seven naestcommende jaeren alleene etc, te moegen doen drucken, vuytgeven ende ver- coopen, in alle spraecken,; seeckeren bouek, by synen vader saliger gecolligeert, ende by hem in 't licht gebracht, geiulituleert: Instructie des chirurgyns * wat sy behooren te weelen in de c/iirurgie, aleer sy haer begeven in dienste vanKeysers, Coningen% ■potenlaten etc. Verbiedende etc (Mey 19)» Betegeriny der slad Ostende. Is Philippe Fleming, auditeur in Vlaenderen, geaccordeert consent ende octroy, omme voor den tyt van seven naestcouimende jaeren alleene etc* ia alle spraecken te moegen doen drucken, vuyt-* gcven ende vercoopen seecker bouck, by hem bescreveu, vnndeu handel, vande langdue-* rige, wytvermaerde ende seer bloedige beleege* ringe der stadt Oostende. Verb. etc. (Mey 18). |
|||||||||
|
ende Pieter van Coeysiel, timmerman, mede
borger aldaer, is denselvenksupplianten geacc. octroy, omme voor den tyt van vyff jaeren naestcommende alleene, ende die geene, die zy dat toestaen sullen, in de vereen. provincial te moegen maecken, doen maecken ende ge- bruycken seeckere bequame ende dienstige instrmnenten, die voor desen noyt gevonden noch geinventeert syn geweest, daervan het gebruyck sal strecken tot grooten diensl ende gerieff van dese landen, mitsgaders vande goede ingesetenen van dien, ten regarde dat men voor de voorsz. geinventeerde instrumen- ten sal kunnen maecken watermolens, des- gelycx olymolens; item, volmolensouialderley laeckeneu, karsayen ende pletssen te kunnen voilen, met alderley slyp- ende tarasmoelens, oock alle zeemtouwers, broeck ende volmo- lens, ende dit alles njet door cracht van wint, val van water, ofte paerden, endenyet met groote ruymte van plaetsse daertoe noo- dich te hebben, maer ter contrarien a]leene door craeht van een persoon ende met beslaen van weynicb plaetsse; item, om, des noot synde, in manieren als voren coren te malen, hebbende sy supplianten daerbenevens de voorschreven olymoelen geinventeert in snicker voegen, dat deselve soo veerdich als d'ordi- naiisse olymolens sal kunnen gebruyckt wor- den, ende dat insoodanigestillicheyt, dat bet geluyt van dien by de aldernaeste gebuyren niet meerder gehoort sal worden, als andere gem. handtwercken. Verbiedende etc. (Eod.), P. Lammertijn* Opte requeste van Pas- scbier Lammertyn, is goetgevonden, alvooren daerop te disponeren, dat den agent Fal- ckenburg, met twee vrouwen, baer des ver- staende, eerst sal doen visiteren endeestime- ren, op redelicheyt des suppl. ammelaeckens ende servietten, in deselve requeste genien- cionncert. (Eod.) Idem Den agent Falckenburch rappor-
teert, dat by met twee vrouwen, baer des verstaende, gevisiteert hebben het damast- werck van Passchier Lammertyn, (wesende amn.elaeckens ende servietten) ende bevon- den, dat 'tselve is goet goet, weerdich tus- |
|||||||||
|
3G9
|
|||||||
|
Geschut, Ts gelesen het advys, by den
raedt van state geformeert opte requeste van
Coenraedt Anthonisz., geschutgieter alhyer in
den Hage, niitsgaders op desselfs overgegeven
declaratie van costen den 26 Apr. laestleden,
houdende, dat haer E. bedunckt, dat den
suppliant de partyen, soo die in de voorsz.
declaratie worden vuytgetogen, souden mogen
werden gepasseert, ende dat bem voorts voor
de dachgelden van 32 dagen, in 9t leste art.
vermelt, soude mogen toegeleet worden 50 gl.
eens, te betaelen by de admiraliLeyt, ende
dat hy bem daermede voor dese reyse soude
behooren te genoegen. Hyermede hebben
haere Ho. Mo. hun geformeert, ende is geacc.
dienvolgende te depeschercn ordonnantie van
264 gl. 9 St., op bet collegie ter adroiraliteyt
tot . . . . (Mey 21).
Kerk te Groede. Is gelesen het advys des
raedts van staete, geformeert den 14 deses, opte requeste, gepresenteert by den kercken- dienaer, kerckmeesters ende gemeente vande nyeuwe dyckaige vande Groede, nae dat haer E. daerop gehoort hadden het advies van het collegie vande Vryen, houdende, dat haer E. hun met 't selve ad vis conformerende, souden goetvinden, dat men alvorens met die van Ste BaefFs soude behooren in communicatie te treden ende mette selve te accorderen, wat penningen sy souden contribueren tot het opmaecken ende repareren vande kercke tot Groede, een woninge voor den predicant, ende een schole aldaer; ende *t selve gedaen synde, dat alsdan voorts by haere Ho. Mo. op haer versoeck sal geleth ende geordonneert worden nae behoren. Hyermede hebben haere Ho. Mo., nae behoorlycke deliberate, hun geconformeert ende dienvolgende geaecordeert, dat die vau't voorsz. collegie vande Vrien eenige vuyten haeren sullen conimitteren, die welcke haere Ho. Mo. mits desen authorise- ren, omme met die van StP BaefFs te commen in communicatie ende mette selve te accor- deren, wat penningen dat sy sullen contri- bueren tot het opmaecken ende repareren vande voorsz, kercke tot Groede, een woninge voor den predicant ende een schoole aldaer, |
|||||||
|
om dit gedaen, alsdan voorts by haere H. M.
op het versoeck vande supplianten geleth ende geordonneert te worden nae behooren. {Eod.\ JNieuwe taffa-werken. Opte requeste van Corn. Michielsz., tafFawercker tot Delft, ver- soeckende octroy omme alleene te maecken eenige nyeuwe wercken, by hem geinventeert, van alle soorten, gelyck tie borduerwercken; is het versoeck des suppl. affgeslagen, omdat de voorsz. geinventeerde wercken alreede pu- blicquelyk vercocht worden. (Mey 25). Jok. Meursius* Opte requeste van Johannis
Meursius, professor in de universiteyt tot Leyden, is geconsenteert, dat die greffier Aerssen ende secretaris Huygens den remon- strant sullen doen inspectie vande registers vande resolutien van haere Ho. Mo., ende des raedts van state, tot vervolginge vande hi- storic vande saecken, gepasseert nae de han- delinge ende het besluyt vande trefues. (Mey 30). Inventie om staal te maken* Is Rene de
Cercleres, grave van Horen, geacc. octroy, omme sonder crenckinge ende prejudicie van zyne ende zyner kinderen ende nacomelingen qualiteyt, alleene etc, voor den tyt van seven jaeren naestcommende te moegen maecken ofte doen maecken eene nyeuwe konste, van goet ende oprecht stael te maecken in groote quantiteyt, van gegooten yser, daer men go- telingen van gewoon is te gieten. Verbiedende etc, (Juny 1). Dire Canter, Die heere van Rysenburg
heeft haere Ho. Mo. gecommuniceert den brieff, by hem ontfangen vande heeren gedeputeerde vande staten 'slandts van Utrecht, vanden 21 der voorleden maendt, inhoudende, dat tot hunder kennisse is gecomen , dat Dirck Canter tot Amstelredam is, ende converseert, gelyck te sien is vuytte bygaende verclaringe, de- welcke by meer andere geconformeert wort; ende dat haer E. mitsdien begeren , dat hy dat met vertrouwde heeren ende vrunden sal communiceeren, ende van haere Ho. Mo. ofte vande heeren staten van Hollandt brieven procureren aen den magistraet ofte officier tot Amstelredam, ten eynde de voorsz. Canter 47*
|
|||||||
|
370
|
|||||||
|
by deselve gesaiseert ende daernae off in den
Hage, ofte tot Utrecht gesonden mochte wor- den; versoeckende dienvolgende die voorsz. heere van Rysenburch, dat haere Ho. Mo. sulcke brieven gelieve te schryven, opdat dusdanige moetwillige verachtinge vande pu- blycque authoritcyt ende de justitie, mitsga- ders soo grooten scbandael van soo periculosen consequentie geweert ende gebetert mach worden; ende hierop gedelibereert, ende op alles nae behooren geleth synde, is in't voorsz. schryven van borgemeesteren ende regeeiders der stadt Amstelredam geaccordeert, ende dat men dienvolgende deselve serieuselyck sail ver- soecken ende vermaenen, dat sy tot voorstant vande justitie ende vande voorsz. publicque authoriteyt, de gedecreteerde sententie tegen den voorsz. Dirck Canter, ten overstaen van gedeputeerde van haere Ho. Mo. vergaderinge ende vanden raedt van staete, ofte selfs willen executeren, ofte behoorlycke ordre geven, dat de voorsz. Canter datelyck verseeckert ende alsoo nae Utrecht, ten eynde voorschre- ven gesonden werde, onder behoorlycke acte van nonprejudicie. Ende voorts goetgevonden, dat men tot dien eynde by den brieff sal voegen copie vande overgesonden depositie ende verclaringe, maer daervuyt laeten den naem vanden deponent. (Juny 2). Jok. Ketscket, Naerder geleth synde op het
vertoog van Johannes Ketschet, aengaende de belooninge, hem toegeleet voor syne nieuwe inventie ofte scheepskonste ende wat daervuyt spruyt; is geaccordeert, by soo verre als yeniandt des voorsz. suppliants inventie begeert nae te maecken ofF te gebruycken, dat hy denselven suppliant ierst voor sine inventie in de redelickheyt sal hebben te contenteren; edoch by aldien daerop questie geryst, ver- staen haere Ho. Mo. de decisie van deselve aen haer te behouden, omme daerop te or- donneren, gelyck sy nae de gelegentheyt der saecke sullen bevinden te behooren. (Juny 6). Kerk te Aerdenburch. Opte requeste van
baillu der stede van Aerdenburgh tegens de kercken- ende armemeesters vande goederen van Maria kercke ende Ste Baeflfs binnen de |
|||||||
|
voorsz. stede, is geordonneert deselve te stellen
in handen vanden raedt van state, om hierop te letten, ende is't noot, oock dese saecke sommierlyck by rechte aff te doen. (Juny 13). Boetius Bolsweert,, Opte requeste van
Boetius Bolswaert, plaetsnyder tot Amstehv- dam, in cooper gesneden hebbende de effigies vanden Palsgrave Cheurfurst ende C/ieur- furstinne^ na de schilderye ofte contrefeic- tinge, by mr. Michiel van Mierevelt naer't leven van haere Hoocheden gedaen, is den- selven geaccordeert privilegie, om deselve effigies alleene te mogen snyden, met verboth in communi forma voor den tyt van vyff jaeren. (Juny 17). J. Henriksz. Jariohs. Is Jan Hendricxz.
Jarichs, ontfanger generael vande admiraliteyt tot Dockum, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van seven jaeren naestcommende al- leene etc, te moegen doen drucken ende vuytgeven seecker bouck, geintituleert: Hel gulden segel des zeevaerts, daerinne be- schreven wort de waerachtige grond vande zevlstreecken ende platte pascaerten, voor de- sen noyt bekent, waermede als onder een seecker segel, de generale regule van't gesicht des grooten seevaerts bevestigt ende tot syn volcommen perfectie gebracht wort, dienende tot een voorlooper vande voorsz. regule etc* (Juny 22). L. van Ceulen* Opte req. van Adriaana
Simons dochter, wed. van wylen mr. Ludolff van Colen, in zyn leven woonachtich tot Levden, ende aldaer geweest zynde professor vande mathemaiioque scientie^ is die sup pi. toegeleet de souime van 72 gl., voor dat sy haere Ho. Mo. heeft gedediceert ende gepre- senteert zeecker bouck in de geometric, ge- intituleert: Fundamenta arithmetica et geo- metrica cum eorundem usu etc* (Juny 29). Geschut. Opte requeste van Steven Ger-
ritsz. ende Louys de Geer, is den supplh geaccordeert opene patente van pasport, omme als haere Ho. Mo. comisen in den ryckeu van Sweden, met consent des Conincx ende Co- ninginne, te mogen doen gieten, opcoopen ende ten dienste deser landen vuytten voorsz. |
|||||||
|
.
|
|||||||||
|
■
|
|||||||||
|
371
|
|||||||||
|
rycken doen voeren 400 yser stucken geschuts
met eene goede quantitey t salpeters ende ysere cogels, ende dat opten selven voet als den laesten Aprilis laestleden geconsenteert is te schryven ten fine voorsz. aen den Goninck ende Coninginne van Sweden, ten faveure vande suppliantcn, dies sullen de collegien ter admiraliteyt binnen Amstelredam ende Hooren ofte Enchuysen hiervan geadverteert werden, omme opte compste van't voorsz. geschut, salpeter ende cogels te doen letten, om haere becompste daervan te mogen nemen ende gebruycken, ten dienste Yanden lande. (July 1). Driers, les Lauriers etc. Is Jan Jansz.
Orlers, bouckvercooper ende drucker tot Leyden, geacc. octroy, omme voor den tyt van vyfFjaeren naestcomniende alleene etc, te drucken ende vuytgeven zeecker bouck, ge- intituleert: La geneologie et lauriers de la Ires noble maison et familie des Comtes de Nassau, in zulcke talen, als hy sal goetvin- den. Verbiedende etc, (July 8). Rusch) Eng, pr, Opte requeste van Ni-
colaes Rusch, dienaer des Goddel. Woorts onder de Engelsche ende Schotsche compai- gnien te Breda, versoeckende daervooren een jaerl. tractemenc tot syn onderhout ende van zyn familie, hetwelck die borgermeesteren ende schepenen der stadt Breda oyck serieuselyck recommanderen by derselver brieff vanden 15 Juny laestleden ; is 't versoeck des suppliants affgeslagen. (July 13). Baken is de %ee. Is gelesen seecker ver-
tooch van Robbert Hudson, mr. schipper, woonende in de Days in Engelandt, raeckende Let maecken van een wachthuys ende een ofte twee toorens, lot baeckens ende lichten in see opte goedingen, die men ses ofte zeven mylen in see sal kunnen sien, om de schee- pen te verseeckeren ende in Duyns te brengen, daertoe hy van dese landen versoeckt eene contributie van 4000 gl. jaerl. Ende nae de- liberate goetgevonden, dat men den remon- strant voor zyn aengediende sal bedancken, ende aenseggen, dat haere Ho. Mo. 'tselve sullen houden in bedencken, ende daerop |
letten nae behooren, sonder dat by op ant-
woordt heeft te wachten. Accorderende den- selven voor zynen goeden yver 50 gl. eens. (July I'i). L, Elsevier■, pedeL Opte requeste van
Loys Elsevier, bouckvercooper ende pedel tot Leyden, gecocht hebbende vande erfFgenamen Bonaventura Vulcanius de psalmen Davidts, milsgaders eenige Christelycke lofFsangen, by den heere van Mont St. Adegonde, saliger, in Duytschen rierae overgeset, ende naderhant geheel verbetert; versoeckende renovatie van net octroy, om de voorsz. psalmen te moegen van nyeuws drucken; is verstaen dat den suppliant ierst sal thoonen ende exhiberen het consent, dat by heeft vande wed uwe ende erfTg. vande voorsz. Bonaventure, mits- gaders vande vrouwe van St. Aldegonde. (July 28). Jo, KeischedL Opte requeste van. Johan-
nes Ketschel, versouckende geassisteert te worden met eene redelycke somme gelts, by forme van leeninge te -verschieten, tot het maecken van syne inventie, omme de schepen tegen stroom te doen opvaeren, sonder trecken van menschen, paerden ofte wint; is geacc, dat men sal schryven aen de gecommitteerde raden ter admiraliteyt binnen Rotterdam, dat sy, ten fine voorsz. den voorsz. suppliant assisteren totte somme van drye ofte vuyterlyck vier hondert guldens eens, sonder meer, te weten tot bet betaelen vande noodige mate- rialen ende de timmeringe van zyne wercken, dies sullen sy haere Ho. Mo. van tyt tot tyt adverteren vande apparenlie, die zy sullen vermercken van het succes van deselve wer- cken. (July 31). iV. Rusch, pr. Is opte requeste van Ni-
colaes Rusch, predikende onder de Engelsche ende Schotsche garnisoenen binnen Breda ; versoeckende hem toegeleet te worden eenich recompens voor zynen gedaen dienst ende in consideratie van zynen boochdringenden noot, gepersisteert by de voorgaende affslagige re- solutie, omme dat by hem heeft geingereert te predicken sonder beroep , dat nyet en be- hoort, maer denselven toegeleet, in conside- |
||||||||
|
372
|
|||||||
|
geeft, raoet affgebroocken worden; it., off
deselve reyinge staet tot dienste ofte chiraet vande stede, ofte tot dienste ende voordeel vande fortiiicatie van Coevoerden, ende wat schade den suppl. door 't selve affbreecken sal commen te lyden etc. (Aug. 4). Robb, Robberts%. Is gelesen de requeste
van Robbert Robbertsz., versoeckende ver- meerderinge van zyn tractement, maer en is nyet goetgevonden daerinne te treden. (Aug. 6). Psalmen Aldegondiu Is geaccordeert, dat men het octroy, geaccordeert tot het drucken vande psalmen Davidis, overgeset by de heere van Mont St. Aldegonde, saliger, sal prolon- geren voor den tyt van 6 jaeren naestcom- mende, op den naeni van LoysElsevier. {Eod,). Fuilvande steencoolen. Is Thomas Pacque, Isaac Burger, mr. Henrick le Maire ende Hans le Maire, alle woonende alhyer in den Hage, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van. thien jaeren naestcommende alleene etc. te maecken zeecker konst, by hen gevonden ende gepractiseert, daermede zy het stoff ofte de vuylicheyt vande Schotsche steencolen ende smeecolen, dat metten roock vuyt den schoor- steen vliecht ende sich seer verde verspreyt, tot groote deformatie vande steden ende plaet- sen, daer die gebrant worden, mitsgaders des- commoditeyt, soo vande borgeren in sooda- nige steden woonende, als van alle andere luydendaeromtrent,doen blyven binnen 'shuys sonder sich vuyt te werpen buyten de schoor- steen, ofte walmgaten vande brouwers, smits ende andere, die soodanigen brant syn ge* bruyckende. Verbiedende ete, (Eod,). Const om ver te %ien, Opte req. van Thomas
Raephout, doctor in de medicynen tot Geer- truidenberch, syn gecommitteert die heeren Grave ende Goyer, omme ter presentie van syn ExcelL, den suppliant te hooren op zyne aengediende inventie, daermede dat men vuyt zeecker instrument, by hem gevonden, kan sien, wat opentlyck vyftich mylen in't ronde geschict, ende haere Ho. Mo. vande appa- rentie vande waerheyt rapport te doen. Omme voorts etc, (Aug. 7). Zack. Heyns. Is Sacharias Heyns, woonende
|
|||||||
|
ratie vnn zynen soberen staet, 100 gl. eens,
mils dat by hem elders sal versien ende heure Ho. Mo. mcer nyet moeyelyck vallen. (Eod.). Arnoldi% pr* Opte requeste Herman ni A mold i Rhenani, minister tot Middelstum, is goetgevonden te verstaen het advys vanden raedt van state, (Aug. 1). Idem. Gelesen het advys, by den raedt
van state geformeert den 3 deses opte requeste Hermani Rhenani, eertyts predicant binnen Coevoerden ende nu staende binnen het car- spel Middelstum, houdende, dat den raedt daerop nyet wel en soude kunnen advyseren sonder alvooren naerder onderricht te wesen vande gelegentheyt der saecke, te weeten door wyens ordre de reyinge vande straete binnen Coevoerden gedaen is, om dewelcke te volgen des suppliants huysinge, soo hy te kennen geeft, aflfgebroocken moet werden $ it., oft deselve reyinge street tot dienste ende chiraet vande stadt, off tot dienst ende voordeel van de fortificatien van Coevoerden, ende wat schaede den suppliant door 't selve affbreecken sal commen te lyden; welcke informatie ge- nomen soude mogen worden by den eersten commissaris, die van wegen 't landt opte verpachtinge der middelen ofte visitatie vande wercken in dien quartiere zal trecken, hoe- wel haer E. 9t selve van beduncken ende van beswaerlycke, jae oneyndelycke consequentie achten, in regardt van veel anderen, oft zoo haere Ho. Mo. om deselve redenen beter zou- den moegen. vinden het nemen vande infor- matie hierop nae te laten, ende den suppl. alleenelyck, orame eenige particuliere consi- deration van zyn persoon, 100 daelders ofte 200 guldens toe te leggen, dat haer E. ?t selve stellen tot haerer Ho. Mo. discretie. Nae deliberatie is verstaen ende geresolveert, dat men den raedt van state sal versoecken, den iersten cornmissaris, die van wegen het landt opte verpachtinge vande middelen ofte visi- tatie vande fortificatiewercken in de quartieren van Coevoerden sal trecken, te iasten, te ondersoecken, door wyens ordre de reyinge vande strate gedaen is, om die welcke te vol- gen des suppl. huysinge, zoo hy te kennen |
|||||||
|
373
|
|||||||||
|
beschreven by twee geleerde Eng. scribenten,
te weeten Baleo ende Barns, met de conti- nuatie tot dese jegenwoordige Paulo devyfde. Verbiedende eh. (Aug, 17). Molenwerh. Is Rene de Cercleres, Grave
van Hoorne, geaccordeert octroy voor den tyt van 7 jaeren naestcommende, omme alleene etc. te mogen maecken off doen maecken eenen molen van cleyne costen, by hem ge- inventeert, omme eene genouchsaem courant te maecken in stil water, door d'elevatie van 't selve, om den voorsz. molen te doen gaen, daertoe hy dien heeft te gebruycken, namentlyck tot het maecken van stael, alsoo dese inventie nyet alleene en sal dienen ten fyne voorsz., dan oock dienstelyck sal weseri tot alle andere soorten van molens, otnwate- ren ende andere diepten vuyt te tvecken, dewyle hy die can doen climmen door de- selve inventie, tot dertich voeten, sonder dat daeraen eenen duym sal rnanqueren, sulcx dat den voorsz, moelen groote proffyten in de provintien sal brengen, Verbiedende etc. (Aug. 19). t₯ilh. Swert. Is WilhemSwert, musicien,
toegeleet twintich guldens, voor dat hy haere Ho. Mo, verthoont heeft zeecker clavicymbel van porceleynen , daerover hy derthien jaeren besich is geweest om deselve met het getal vande resonnancien na den ejsch correct te vinden. (Aug, 21). Henr, Palricius, pr. Opte requeste van
Henricus Patricius, dienaer des Goddel, Woorts binnen Sutphen, is verstaen, dat den suppl. hem sal hebben te addresseren aen den Doorl. Hoochgeb. Furst George Wilhem, marckgrave van Brandenburch, ten eyude syneF. D. ge- lieve te schryven aen den commandeur Pithan, dat hy hem wil behulpel. zyn, daermede hy mach voldaen worden van zyne pretensien in de recjueste gemencionneert, is voorts noch geaccordeert, dat men van wegen haere Ho. Mo. sal schryven aen den commandeur Pithan, alsoo deselve den suppl. geerne sagen gehnl- pen, voldaen ende gecontenteert; dat haere Ho. Mo. daerom ernstelyck begeeren, dat hy jn des suppliants saecke sal doen ende effec- |
|||||||||
|
totSwol, geaccordeert octroy, omuie voor den
tyt van sess jaeren alleene elct te mogen doen drucken ende vuytgeven zeecker boucxken, by hem overgeset ende getranslateert vuyte Francoysche sprake in de gemeene Neder- landtsche talc ende in rithrne, geintuleert wesende, De weke van des weerelis schep- pinge, poetelick verlicht ende verciert by heer Willem van Saluste, heere van Berthas, groot omtrent 24 bladeren. Verbiedende etc, {Eod.). Const om ver te zie?i. Die heeren Grave
ende Goyer rapporteren, dat zy ter presentie van syn Excell. gesproocken hebben met: Tho- mas Raephout, meester in de medicynen tot Geertruidenbereh , op zvn inventie ende kon- ste, omme in eenen Spiegel te sien wat opentlyck vyftich mylen in 't ronde geschiet, maer nyet en hebben kunnen begrypen ofte vermercken, dat in syn voorgeven fundament is, behalven 9t geene dat zy van zynen persoon verstaen hebben, sulcx dat zy met gemeen advys nyet goet en hebben gevonden, voorder metten suppl. aengaende zyne inventie te besoigneren; is goetgevonden dat men den suppl. door den agent Valckenburch sal doen aenseggeu, dat haere Ho, Mo. met hem nyet en begeeren voorder te laeten besoigneeren, maer dat de- selve hem geaccordeert hebben 10 guldens eens, tot syne verteeringen. (Aug. 8). Andr. Hunter, pr. Is den Schotschen
predicant Andries Hunterus geaccordeert or- donnantie van hondert guldens, by anticipate in betaelinghe vande twee hondert guldens, die hem extraordinaris zyn toegeleet, ende dat van het loopende jaer. (Aug. 13), Jo. Orlers. Is Johan Oilers, die haere
Ho. Mo. gedediceert heeft zeecker bouck, geintituleert: Genealogie et Iduriers de tres noble et ancienne famille des Comles de Nassau voor deselve dedicatie tot eene ver- eeringe toegeleet 150 gl. eens. (Aug. 14). Jok. Lydius^ pr. Is Johanni Lydio, die-
naer des Goddel, Woorts, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van 5 jaeren naestcom- mende alleene etc. le mogen doen drucken ende vuytgeven: het leven der paeusen, |
|||||||||
|
4
fyte te mogen genyeten ende gebruycken zee-
ckere partie landts, in't eylandt van Gadsant liggende, groot omtrent 31 gemeten, toebe- hoorende de kercke van Schoondycke, opten selven voet vande voorsz. loopende concessie. (Sept. 1), Tapytt, van Syde, Opte requeste van A.n-
dries Snellinck, coopman tot Haerlem, versoe- ckende octroy tot zeeckere inventie, by hem gevonden, omme met het wevers getouw ende spoele te maken in 't breet ende smal, zee- ckere cleeden ofte tapyten van zyde , fyne zajette ende grove wolle van diverse coleuren; is goetgevonden, alvooren daerop te dispone- ren, dat men ierst sal hooren Passchier Lam- mertyn, om te weeten offde voorsz. inventie yets gemeyns heeft met zyne inventie. (Spt.2). IVynroemers. Is Lybert Meynaertsz. van
Duynen ende Hugo Spieringh, beyde coop- luyden tot Rotterdam, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van 15 jaeren naestcom- mende alleene etc* te mogen maecken ende doen maken zeeckere konste, by haer gevon- den, om soo Franckfoortsche, Helbrontsche, Rintsche wynroomers, als oock andere dier- gelycke Duytsche romers ende bierglasen te blasen, sonder dat dezelve zyn cristelyng, in dese landen noyt gemaeckt ofte gepractiseert. Verbiedende etc. (Eod.)* Luyten-Tabelatuur, Is Nicol.Vale, Fran-
cois, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van 5 jaren alleene te moegen doen drucken ende vuytgeven eenen tabelatuerbouck, omme opte luyte te spelen, stichtelycke partyen, ende daerbeneffens de 150 psalmen Davidts, geintituleert: Het secreei vande musicque^ daerby de juegt by %eer faciei middel, de- selve tabelaiure bequamelyck in corte spatie sullen leeren, hier te voorens noyt by yeman- den gemaeckt. Verbiedende etc, (Eod,). Joht Lodesteyn, pr, Opte requeste van
Charles Silvius van wegen Johannis van Lode- steyn, predicant tot Soeterwoude, presente- rende haere Ho. Mo. te vereeren eenige exempli, van zeecker bouck, by hem vuyten Latyne overgeset, beschreven door den Dr. David Pareus, professor in de theologie totHeydel- |
||||||||||
|
tueren, 'tgeene dat hem tot dien evnde zyne
Hoocbgemelte F, D. desen aengaende sal re- commanderen, (Aug. 24). Martelaarsboek. Is Jan vanCloppenburch,
bouckdrucker tot Amstelredam, ende Isaac Janssen Canyn, bouckdrucker tot Dordrecht, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van 10 naestcommende jaeren alleene te moegen drucken ende vuytgeven een algemeen mar- telaersboeck, ende kerckelycke historic van Christi geboorte aff tot den jegenwoordigen jaere 1615 incluys, verhalende alle de chris- temnartelaren, reformerende ende gerefor- meerde, van eeuwe tot eeuwe. Verbiedende etc. (Eod.), Inverttie. Gelesen de requeste, gepresen-
teert by Thomas Pacque, Isaac Borger, mr. Henrick le Maire ende Hans le Maire, is geordonneert deselve te senden aen borger* meesteren ende regeerders van Delft, ende haere E. te versoecken, alsoo haere Ho. Mo. vuyt het accoordt, by haer gemaeckt mettc supplianten, nyet en kunnen begrypen off de meeninge van 5t selve is, dat die geene, die eenige jaeren hiernae d'inventie vande supplianten sullen aennemen, selfls tot het laeste jaer toe van het accordt, gehouden sullen syn de thien achtereenvolgende jaeren daernae gedurende, te voldoen de conditien van't selve accordt, dat zy haere Ho. Mo. daervan willen onderrichten, opdat zy op het Virsoeck vande supplianten moegen dispone - ren, gelyck bevonden sal worden te behooren. (Eod.). Otto Tomer, pr. Is Sophia de Mandt,
wed. van wylen Otto Tonser, in syn leven predicant tot Rynberch, versoeckende tracte- ment ende recognitie van haers mans diensten saliger, toegeleet bv commiseratie 30 gl. eens. (Aug. 28). Catsant, Opte requeste vande kerckmees -
teren ende hooftmannen vanden eylanden van Cadsant, is, omme redenen in deselve ver- haelt, den supplianten geaccordeert prolon- gatie voor den tyt van vier jaeren, nae de expiratie vande loopende concessie, omme binnen denselven tyt alnoch tot haren prof- ■
|
||||||||||
|
375
|
|||||||
|
berch, gen a em pt Eirenicon; is bet versoeck
des suppliants affgeslagen* (Eod.), Fra. Spierinck. Is Francois Spierinck ge-
accovdeert pasporte, omme, vry van licent, te moegen vuytvoeren drye earners van tapis- serien voor den Coninck van Polen, by bem gemaeckt, gelyck den suppliant dat noch bier te vooien den 12 May 1612 geaccordeert is geweest. (Ead.). Gevangen v. Tunis en Algier, Syn ler vcr-
gaderinge binnen gestaen deu drogeman, Abra- ham Absanchi, jode, den Janitsser, met noch een Turck, die den orateur Hagametle patente vauden grooten heere gesonden bee ft gehadt naer Thunis ende Algier, tot verlossinge van deser landen gevangens aldaer in merckelycken getale, daervan dat zy der achttien loss heb- ben gecregen, meest vuyt Thunis, alwaer de bevelen vauden grooten heere beter worden gertspectcert ende geobedieert als tot Algier, eude de vyfthien daervan alhier gesisteert in persoone, hebbende de resterende drye haer in Vranckerycke in dienste begeven; hebben gedaen rapport van haer gebesoigneerde tot Tunis ende Algier, ende van haer wedervaeren aldaer, namentlvck dat zy hebben loss gecre- gen die voorsz. gevangens, die nyet en waeren vercocht, maer dat men alle de vercochte haer soo sterck heeft geweygert ende met sulcke obstiuaetheyt, dat sy haere persoonen souden hebben gepericliteert, hadden zy tot derselver ontslaginge verdere instantie gedaen, dewyle die Turcken tot Algier gcresolveert hebben egeen Christenen loss telaeten, die vechten sullen als sy aengerant worden, maer wel die geene, die haer sonder vechten over- geven, die welcke evenwell berooft worden van schip ende goet, alsoo dat zy compa- ranten nyet anders hebbende kunncn ver- richten, mette voorsz. verloste gevangens over- gecommen syn door Vranckryck, opdat sy haere Ho. Mo. souden satisfactie ende conten- tement geven van haere gedaen debvoir, vermogens haren last ende instructie, die sy vande voorsz. orateur Haga ontfanghen heb- ben; verclarende, dat sy de voorsz. verloste gevangens verstreckt hebben , ondervvegen drye |
ende cock vier ende vyff stuvers *s daechs,
tot haren costen, hetwelcke die voorsz ge- vangens alsoo oock bekent hebbende, zyn deselve gelast te moegen naer buys vertrecken , wesende die voorsz. gevangens genoemt: Job Fransz., scbipper; Jan Jansz., stierman; Job Fransz.; Jan Stevensz.; Corn. Evertsz.; Abraham Joppen; Cornelis Joppen, alle van Rotterdam; Henrick Dommer, van Amstel- redam; Henrick Michiels, scbipper; Cornelis Cornelisz., hoog bootsman; Frans Adriaensz.; Claes Adriaensz.; Barent Barentsz., alle van Serdam; AndriesPietersz., van Monickendam, stierman; Cornelis Jacobsz., van Schermer; Evert Wibranls, van Enchuysen; Henrick ......van Rotterdam ; Claes Lauwertsz.,
van Enchujsen. Dese drye laetste hebben
hun in Vranckryck in dienst begeven. (Spt. 7). Boetius Bohweert. Is Boetio Bolswaert,
coopersnyder binnen Amstelredam, toege- leet 72 gl., voor de presentatie, die haere H. M. gedaen heeft van 26 exemplaren van het contrefeytsel, dat mr. Michiel Mierevelt gedaen heeft, naer het leven, van haere Hoocheden, die Cheurfurst Paltzgrave, ende de Cheur- vorstinne Paltzgravinne, zyne Hoocheyts ge- malinne, ende by hem in eoopere platen gesneden. (Sept. 12). Brederode, agent. Is opte recommandatie
vanden agent Brederode, by zyne particuliere brieven aen den heere advocaet van Hollandt aen den soon vanden professor.......
daermede by correspondence heeft gehouden,
woonende by den heere ambassadeur vande republicque van Venelien, die alhier jegen- woordich is aengecommen, vertreckende naer Engelandt, om by syne Mat. van Groot- Brittannien te resideren als ordinaris ambas- sadeur, toegeleet tot eene vereeringe 100 gl. eens. (Sept. 20). Dr. Simoneiti. Is Simonetti, doctor in de
medecinen, noch voor dese reyse toegeleet, om de voorgaende consideratien, die daertoe eenige jaeren achter den anderen haere H. M. gemoveert hebben, de somme van 200 Carolus guldens. (Sept. 26). Bombasinen etc* Opte requeste van Cor-
43
|
||||||
|
376
|
|||||||
|
nelis Pietersz. ende Jheremias van Uffelen ,
inwoonende poorteren der stadt Aoistelredam, versoeckende octroy tot haere invctitie van bombasinen, satynen, armosynen, boratten, groffgreinen ende diergelycke stoffen te weven met alderbande bloemen ende figuren, als off deselve met de naelden gestickt ende gebor- duert waeren; is het versoeck vande suppll. aflgeslagen. (Eod.). Kerk ie Aerdenburch. Die staten generael
e/c, gehoort hebbende bet advys van haere gecommitteerde, totte vernyeuwinge vande magistraten vande steden in Vlaenderen, opte requeste, gepresenteert by baillu, borgermrs. ende schepenen der stadt ende scbependomme der stede van Aerdenburch, als van wegen haere Ho. Mo. belast mette direclie ende be- ]eyt der kerckelycke goederen van St. Baeffs kercke ende andere capellryen binnen der voorsz. steden, die welcke in het begintsel van haere adninistratie genoech geheel wae- ren geinundeert, als wesende deselve meest gelegen in Beoostrede, Bewestreede, Lap- schuere, Stiershouck, Heyle ende ter Myle, welcke ter zelver tyt mette see gemeen liggende, met haere Ho. Mo. consent gedyckt zyn ge- worden, over welcke dyckinge zy suppll. al- noch moeten furneeren eene zeer groote somme van penn., omme de geschoten van twee di- sdncte dyckagien te betalen, zynde deselve landen gedecreteert ende seer cleynen tyt van lossinge alnoch is resterende, sulcx dat ge- schapen is, dat by faulte van penn. de voorsz. geestelycke ende kerckelycke landen ende goederen souden werden vervreemt tot merckelicke schade van het incommen der voorsz. kercken; versoeckende mitsdien by de voorsz. requeste, dat daertegen soude worden voorsien ende ordre gestelt; hebben nae rype deliberatie op alles gcleth zynde, die voorsz. supplianten geconsenteert ende geauthoriseert, eonsenteren ende autlioriseren deselve mits desen, dat zy tot last vande landen ende goederen van onser Vrouwen Ste. Baeffs, Choor, Mariekercke, capellerie, disch ende andere geestelycke goederen, binnen der voorsz. stede van Aei'denburchgelegen, zullen moegen lich- |
|||||||
|
ten mette minste quetse op interest, de som-
me van 6000 ponden van 40grooten 't stuck, ende de voorsz. t'samentlycke landen ende goederen daervooren specialyck verbinden, ende deselve somme employeren aen de lossinge vande voorsz. gedecrefeerde landen, mits dat de supplianten de voorsz. geestelycke ende kerckelycke goederen, soo proffytelyck ende menageerlyck sullen hebben te administreren, dat de penningen, by hun vuyt crachte van dese authorisatie te lichten, wederom ten cortsten affgelost moegen worden. {Eod.). Jo/t. Luniius, Opte requeste van Johannis
Luntius, als last hebbende van wegen de
magistraet der stadt Aken, ingestelt by den
vicario des heyjigen rycx, nae't overlyden des
Keysers Rodolphi den tweeden, ten overstaen
vande gesandten von syne Mat. van Vranck-
ryck, hoochl. memorie, ende die gecommitu
van zyne Gheurf. Hooch1 van Brandenburch;
versoeckende, omme redenen in deselve req.
verhaelt, dat haere Ho. Mo. gelieve vuyt ge-
woontlycke goedcrtierenheyt ende christelycke
mecledoogenlheyt, den armen, onderdruckten
ende ten hoochsten vervolgden ingesetenen
vande religie in de voorsz. stadt Aecken in
handen te stellen d'obligatie vande 20,000
ponden, die haere Ho. Mo. die magistraet
vande voorsz. stadt hebben geleent, totte hant-
havinge van haere zaecken, omme den jegen-
woordigen magistraet te restitueren, opdat die
nyet alieen gedreygde maer oock capitatim
aengesevde executiea, moegen cesseren ende de
gedrangde luyden, die nu genoegsaem de stadt
Aecken voor haeren gevanckenisse hebben,
tot dat dese somme voldaen is? moeghen ont-
slagen worden, ende hun onder haer H. M.
gebiet begeven. Hierop met alle goede con-
sideratien geleth synde, is, om redenenin de
voorsz. requeste gemcncionneert^-geresolveert
ende geaccordeert (mits by den supplianten
haere Ho. Mo. gevende behoorlycke acte, in-
houdende verclaringe ende bekentenisse, dat
zy geweest zynde als magistraet in de regeringe
vande stadt Aecken), omme deselve te houden
ende conserveren tegen appressie ende usur-
patie, de voorsz, 20,000 ponden in den noo
|
|||||||
|
377
|
|||||||||
|
dat gelyck verboth de t'samentlycke collegien
ter admiraliteyt was gedaen. Maer alsoo sy by de brieven vande collegien van Rotterdam ende Amstelredam de contrarie verstaen, 't welck tot groot nadeel vande provincie van Seelandt ende tot diversie vande soobere traf* fyeque derselver compt te strecken, versoec- ken dat eerstdaghes daerinne versien mach worden, opdat eenen eenparigen voet daerop werde genomen , ende zy nyet genootsaeckt en werden, haer melte andere collegien te con- formeren; adverterende voqrts, datter groote opspraecke ende miscontentement in Seelandt is, dat by haere Ho. Mo. geconsenteert werdt, soo merckelycke groote quantiteyt hoys ende havers voor de Ertzhertogen, mitsgaders den heere Prince van Orangien ende Marquis Spinola vuyt te voeren, den welcken zeer verdriet, siende soo grooten quantiteyt tegen voorgaende verboth vuytgevoert te worden, daer het landt nyet eenen stuyver affgenyet, ende dat den goeden ingesetenen, die haer broot daermede geerne souden winnen ende 'slandts gerechticheyt betalen, sulex wort geweygert, daerover sy versoecken dat haere Ho. Mo. gelieven hierop te letten, ende ordre te stellen, dat't hoy ende haver in dese groote dierte des tyts in't landt gehouden ende den voorderen vuytvoer ganschelyck verboden wor- de; is nae deliberate geordonneert, op het eerste lith vanden voorsz. brieff t'antwoorden , dat haere Ho. Mo. geordonneert hebben, d'an- dere collegien ter admiraliteyt aen te schryven terstonts nae receptie des brieffs ordre te ge- ven aen de officieren van haere comptoiren, te beletten den vuytvoer van ysere hoepen, dienende tot pypen ende vaten, bequaem tot verre reysen, mitsgaders van nagelen, tot verdobbelhuyden van groote schepen ende van mitrille ofte snipperinge van cooper te belet- ten, (Eod.). Predd. van Walckeren. Opte requeste
vande dienaeren des Goddel. Woorts in den eylande van Walcheren ende daeromtrent, is geappoincteert advys aen den raedt van stale. (Oct. 1). Jo, Luniius. Opte requeste van Johannes
48*
|
|||||||||
|
vande stadt van haere Ho. Mo. hebben ont-
leent op haer obligatie, onder dea insegel vande voorsz. stadt, ende de voorsz. somme belooft te restitueren binnen .... jaeren , doen naestcommende, maer dat de zaecken vande stadt ende de regeringe van dier daer- nae zynde verloopen ende verandert, zy be- kenneu, dat haere Ho. Mo. opte zeer ern- stige instantie aen deselve van haerent wegen gedaen , bun de voorsz. obligatie hebben ge- restitueert onder renversaal, houdende belofte ende verbintenisse, dat zy ende haere erff- genamen daervoor sullen goet zyn, ende in- staen, dat sy de voorsz. somme metten interest t'aller maningen, haere Ho. Mo. sullen beta- len in alder gestalt, als de originale obligatie daerloe dese acte met copie autentyck vande voorsz. obligatie, sal dienen voor obligatie, dat men deselve supplianten de voorsz. obli- gatie vande geleende 20,000 ponden in ban- den sal stellen, ten fyne hy haer versocht. (Sept. 28). Carel van Egmont. Is den welgebooren
heere grave Carel, grave van Egmqnt, prince van Gaveren etc., ridder vanden ordre van den Gulden Vliese e/o., geaccordeert paspoort, omme van hier naer Brabant te verreysen met zyne bagagie ende eenige raeubelen vuytten sterffhuyse vande gravinne van Solms, loffe- licker memorie, mhsgaders acbt tonnen hoo- ters, die zyn E. heeft doen coopen voor zyne provisie, ende binnen twee maenden met zyne bagage wederom alhyer in Hollandt te keeren, vry van convoy endelicent. (Spt. 30). ferbod van uitvoer, Ontfangen ende ge-
lesen eenen brieff vande gecommitieerde raden ter admiraliteyt binnen Middelburg, gedateert den 27 deses, daerby zy adverteeren, dat zy op het schryven van haere Ho. Mo. vanden 13 Aug. laestleden, den officieren van haere comptoiren verboden hebben te laten vuyt- voeren ysere hoepen, dienende tot pypen ende vaten, hequaem tot vei're reysen, mits- gaders van nagelen, tot verdobbelhuyden van groote schepen ende van mitraile ofte snip-* peringe van cooper, op't vast vertrouwen, |
|||||||||
|
378
|
|||||||
|
Lutitins, geassisteert met doctor Johannes
Heymbach, affgesonden van wegen die onder- dructe gemeente vande gereformeerde religie binnen de stadt Aecken, is in consideratie vande redenen, in de voorsz. requeste ge- mencionneert, geresolveert endegeaccordeert, dat men vande originele obligatie vande voor- gaende magistraet van Aaken sal doen mae- cken twee copien autentyck, ende deselve opschryven volgende voorgaendc resolutie , ende de eene daervan by de supplianten doen teeckenen ende alhyer in bewaernisse houden by provisien , ende d'andere mette originale obligatie senden in band en van Frederick Pithan, commandeur tot Gulich, ende dcn- selven lasten d'originele obligatie by hem te houden ende te bewaeren, ende de copie autenlyck (opgeschreven als voeren) te doen teeckenen, ierst by den burgermeester van Aecken, binnen Gulich wesende, endealsdan dese in syne handen te laten, omme die voorts te doen onderteeckenen by alle d'andere van degewesen magistraet der voorsz. stadt Aken, in deselve stadt ende quarlieren daeromtrent wesende, omme, die alsoo geteeckent zynde, by hem wederom in zynen handen vande voorsz. borgermr. t'ontfangen ende aen haere H. M. over te senden, ende datelyck de voorsz, originele obligatie daertegen in handen vande selven borgermeestere over te leveren. (Oct. 5). Twenle, religie, Ontfangen ende gelesen eenen brieff vanden secreten raedt vande Ertz- hertogcn, gedateert den laesten Septembiis laestleden, ten faveure vande catholycken in de Twente, ten eynde soude mogen cesseren de turbatie, die hun aldaer geschiet in de exercitie van haerluyder religie, ende den geestelycken toegelaten bet genot van haere goederen, aclitervolgende bet tractaet van bestant, ende bet particulier tractaet, daer- nae gevolcht in't jaer 1614; nwer is vuyt- gestelt daerop te resolveren, tot dat men sal gesien hebben, wat opten voorgaenden brieff vande Ertzbertogen desen aengaende aen hare Ho, Mo. noch geschreven, gedaen ende ge- ordonneerl is. (Oct. 7). Idem* Gedelibereert zynde opten brieff, |
ontfangen vanden secreten raedt vande Ertz-
bertogen, raeckende de clachten die aen haere Doorl1 zouden zyn gedaen van wegen de ca* tholycquen in *t quartier vande Twente, ge- dateert den laesten der voorleden maent, ende geresolveert, dat men copie van den selven brieff sal senden aen de gedeptiteerde vande landtschap van Overyssel, ten eynde zy haere Ho. Mo. vande waere gelegentheyt der zaecken daerinne verhaelt, metten eersten willen ad- verteeren ende doen repareeren, soo verre als sy bevinden datter yets tegens het tractaet van bestant is geschiet, mitsgaders tegen het gevolgde tractaet particulier. Is voorts goetgevonden , dat men den voorsz.
secreten raedt vande Ertzhcrtogen van't voorsz, provisioned gedaen debvoir sal adverteeren, ende aenschryven, dat men haer sail verwit- tigen vanden antwoort, die haere Ho. Mo. sullen ontfangen. (Oct. 10). Jo, Buckerus, pr. Is wederom gelesen de
requeste van Johannes Bucherus, predicant tot Rbees, ende geotdonneert deselve te stellen in handen vanden raedt van state, omme daerop te disponeren gelyck zy sullen bevin- den te behooren. (Eod,), Fred, te Nyeuwvliet, Opte requeste van
baillu, borgermeesteren ende schepenen \an Nyeuwvliet, is geordonneert deselve te stellen in handen van het collegie van bet Vrye, omme te ondersoecken de gelegentheyt vande saec^ ken, daerinne verhaelt, mitsgaders vande thiende ende de naluere van deselve, ende off daervuyt den predicant, der kercke lasten ende andere diergelycke behooren betaelt te worden, ende hoe sterck dat de voorsz. heer- licheyt is van ondersaten. (Eod,), Aken. Ontfangen ende gelesen cen brieff
vanden Gbeurfurst Paltzgraeff, geschreven tot Heydelberch den 2 Sept. laestleden, ten faveure vanden ouden magistraet der stadt Aaken, be- roerende de 20,000 Car. guldens, die haere Ho. Mo. deselve oude magistraet in haeren root by leeninge hebben doen verstrecken, hierop is voor desen geresolveert. (Oct. 12). L, Persanl, doctor. Is gelesen het ad vis
by den raedt Yan state geformeert opte rcq. |
||||||
|
379
|
|||||||
|
van Leonhart Persant, medecyn tot Thyel,
den 6 deses, inhoudende dat haer E. onder correctie soude duncken van te zeer groole consequentie, soo den suppl. op zyn versoeek een tractement zoude vvorden geaccordeert, onime dat ontwyffelyck alle andere van zyne professie, woonende in eenige steden ofie piaetsen daer twee ofie drye compaignien in garnisoen zyn, van gelycken souden connen versoecken ende pretendeeren. Hiermede heb- ben haer© Ho. Mo. hun geconformeert ende dienvolgende opte requeste des suppliants geappoincteert nihil, (Eod.). Jo. hydiuSm Is Johanni Martino Lydio,
kerckendienaer tot Oudewater, toegeleet 100 guldens eens, voor de dedicatie ende pre- sentatie van zeecker bouck, by hem gedaen aen haere Ho. Mo., geintituleert: Scriptores dwo Anglici coaetanei ac . . ■ . de vitis Pontificum Romanonim, videl. Robertus Barns et Johannes Baieus etc, (Oct. 14). Idem. Is den voorsz. Johanni Lydio ge-
accordeert te moegen doen drucken een Glos* sarium Latino- barbarum omnium vocum medii aevi te maeckcn, mitsgaders oock te laten drucken Vitas primorum Doctorum* qui Lucae evangelium Belgice illustraruni. Is geappoincteert fiat ut pelitur* (Eod.), Religie te Rees, etc. Is gelcsen eenen
brieff, by den capt' Wevert, commandcrende tot Rhees, geschreven aen syn Excell., daer- mede by oversendt copie van eenen brieff, by den Cheurfurst van Coelen geschreven aen borgermeesteren ende raedt der stadt Rhees, als pantheer van deselve stadt, gedateert den 30 Sept. laestleden, tegen de vergaderinge, die tot Rhees is geschiet in de religie ende 't geene dat niette fortificatien vande stadt, bet kerckhoff daertoe geappliceert ende die dooden, aldaer begraven, vcrontroert werden, contrarie voorgaende tractaten; versoeckende de voorsz. capt" noch versien te werden met cene compagnie knechten, voor de verseec- keringe vande stadt, ende dat de fortiOcatie aldaer souden mogen werden gevordert; ende nae delibei-atie is geaccordeert, dat men aen de gedeputeerde vande provincien, die dat |
|||||||
|
sullen begeren, sal copie vanden brieff vanden
Cheurfurst, ende aen syn Excell. remkteren naer Rhees, noch te senden de versochte com- pagnie knechten, ende omme met advys van den raedt van state te disponeren opte voor- der fortificalie wercken, die aldaer noch die* nen gemaeckt. (Oct. 19). Gereformeerde rel. te Aken. Ontfangen
ende gelesen eenen brieff van borgermeesteren, schepenen ende raedt der sladt Nyemegcn, gedateert den 5 deses, ten faveure van Pieter Simonsz. ende Caspar van Thienen, die welcke omme de professie vande christel. gereform. religie de stadt Aken hebbende verlaten, haer binnen Nyemegen onder haere Ho. Mo. pro- tectie begeven hebben, ende hares handels cooperslagers voorneuiens syn, denselven han del tot Nyemegen te planten; versoeckende ende intercederende, dat haere Ho. Mo. daer- over gelieven, elcken van der voorsz. suppll. vryheyt van convoy ende licent te octroyeren voor eenige jaeren, te weeten van 100,000 ponden calmins t'sjaers, ende van alle andere materialen, die weynich te beduyden hebben, noch tans totten voorsz. handel noodich zynde; hierop gedelibereert zynde, is in consideratie van 't voorsz. voorschryven ende dat anderea gelycken vrydom als versocht wert van convoy ende licent, voor desen is geaccordeert, elcken vande voorsz. supplianten geconscnteert, dat zy voor den tyt van vyff jaeren naestcom- mende, innegaende op date deses, fry van convoy ende licent in dese landen sullen moe- gen brengen 100,000 ponden rouw cooper ende 100,000 ponden calmins in't jaer, om deselve quantiteyt te gebruycken tot het werck van hai*e moelens, die zy tot Nyemegen hebben opgericht ende gemaeckt, ende daer benevens eens haere instrumenten ende alien andere haere gereetschappen, die zy tot haere wercken noodich hebben ende zyn dienende; ordonnerende oversulcx den collecteurs ende andere officieren vande convoyen, haer hier- nae te reguleren ende opte expiratie vanden tyt vande voorsz. 5 jaeren vrydoms te letten, opdat bet landt in zyne gerechticheyt nyet en werde gedefraudeeiu (Oct. 24). |
|||||||
|
380
|
|||||||
|
Coperstagers. Dies wert verstaen ende
geaccordeert, dat men generalyck gelycken vrydom sal vergunnea alle andere cooper- slaegers van Aaken, die haer in eenige steden ofte plaetsen vande andere vereen. provintien sullen begeren neder te slaen, ende cooper- molens op te rich ten , ende daernaer te wer- cken ende bedryven haren handel van coo- perslagerye. (Eod.). PieU Ceperynypr. Ontfangen eenen briefF
van Lambrecht Charles, commandeur tot Nyemegen, gedateert den 18 deses, daerby by recommandeert zeecker gevoegde requeste van Pieter Ceperyn, bedienaer des Goddel. Woorts, Johan Rycken ende Johan Pauwels, borgers der stadt'Goch, ten eynde deselve, om redenen in de requeste verhaelt, paspoort souden worden vergunt tot verseeckeringe van bare persoonen ende goederen, om soo in Brabant als andersints te mogen reysen, hare hanteringe ende coopmanschap bedryven; ende nae deliberatie is dit versoeck affgesiagen. {Eod.). Fra. St/nodus. Is geaccordeert, dat men
sal depescheren ordonnantie vande somme van 500 gl., te betaelen aen de gecommitteerde van het Synodus vande Fransche kercke, tot hehoeff vanden predicant, die 5t voorl. jner by weete ende kennisse van haere Ho. Mo. is onderhouden geweest in de afFgeweecken Wal- sche provintien. (Oct. 27). Heinsiipoemata. Is Wilhem Jansz., bouck-
vercooper tot Amsterdam, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van 5 jaeren naestcom- mende alleene etc. te moegen drucken ende doen drucken ende vuytgeven seecker bouck, geintituleert: Danielis Heinsii Nederduytsche poemata , byeen vergadert door Petrum Scri- verium. Verbiedende eta. (Oct. 28). 3a. Baselius, pr. Is de kinderen Jacobi
Baselii, gewesen kerckendieneer binnen Bergen opten Soom, toegeleet 50 gl., voor de dedi- cate ende presenlatie van seecker boucxken , by bun vuytgegeven, geintituleert: Historisoh verhael, inhoudende seeckere notable exploic- ten van oorloge in de Nederlanden, t'seedert het oprechten vande compagnien vande rit- |
meesters Paulus ende Marcelis Bacx, gou-
verneurs tot Bergen voorsz., ten deele be- schreven door den voorsz. Jacobum Baselium. (Oct. 29). Joh. Lamotius, pr9 Is JohanniLamotius,
kerckendienaer alhier in den Hage, toegeleet 40 gl., voor de presentatie van seecker bouck , by hem in de Nederlandtsche spraecke ge- translateert, geintituleert: De stercke helper. (Eod.). Isa. Pieters%. Pieter Isaacqsz. versoeckt in
de plaetse van wylen Isaac Pietersz., onlancx overleden , geemployeert te worden als com- missaiis in de Sont, maer is dese saecke ge- houden in bedencken. (Eod.). Wilh. Swart. Is Wilhem Swart, woonende
tot Amstelredam, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van 8 jaeren naestcommende alleene etc. te moegen doen drucken ende vuytgeven een nyeuwe consle, daerby alle menschen, hoewel in niasycque ende snaren- spel gansch ongeleert ende onervaren, alder- hande musicale stucken sullen kunnen spelen op violoncen ende violen de gauibe, daertoe hy tot volcomtnen leeringe ende instructie heeft gemaeckt zeecker bouck. Verbiedende etc. (Nov. 4). Dav. Solempne. Is David de Solempne,
quartiermeestere vanden rcgimente vanden weigebooren heere Grave Ernst Casimir van Nassau, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van 12 jaren naestcommende alleene etc* te mogen maecken ende vuytgeven zyne vuyt- gedruckte caerten op de ordre van eens legers logeringe. nae de prospective ende geometrie gestelt, als in't leven natuerlyck ende oogen- sienlyck, gelyck eenen formelen ende wel ge- disponeerden leger in 't veltgestelt, distincte- lyck in alle syne deelen ende continentien van verre ende oock by te speculeren, als oft men mette voeten daerin wandelde, te doen aenschouwen, in twee platte viercanten, ver- vattende in vuytgeven vuytdruckelyck beyde der cavaillerie ende infanterie haere gestalten, ordeningen ende dependentien. Verbiedende etc. (Nov.. 6). Nieuw medicynboek* Is Isaac Jansz, Canin
|
||||||
|
bouckdrucker tot Dordrecht, geacc. octroy,
omme voor den tyt van 7 jaeren naestcom- mende alleene etc. te moegen drucken ende vuytgeven een nyeuwe medicynbouck, gein- tituleert: Den lusthoff der medicynen^ in- houdende den gront van alle sieckten ende gcbreecken, daer de menschen mede raogen overvallen word en vanden hooffde aff tot de voeten toe, hare oorsaecken, teyckenen ende cureren, beschreven ende nagelaten by den welgeleerden medicyn D. Johan Hagens. Ver- biedende etc, (Eod.). Aecken. Is gelesen zeeckere attests tie van
verscheyden vuytgeweecken vande stadt Aec- ken, resideerende binnen de stadt Nyemegen, opte vraechstucken, him voorgehouden, ende goetgevonden, dat men deselve mette eerste hequaemheyt sal senden aen den heere am- bassadeur Garon, om die by gelegentheyt zyne Co. Mat. van Groot-Brittannien te ver- thoonen ende voor is geaccordeert, dat men den bode, de voorsz. stucken overgebracht hebbende, by den ontfanger generael sal doen verstrecken seven ofte acht guldens eens, Voor zynen loon ende moeytcn. (Nov. 7)* Predd. in Walcheren. Gelesen het advys,
by den raedt van state geformeert opte req. vande dienaeren des Goddel. Woorts in den eylande van Walcheren ende daeroratrent, den 5 deses, houdende, dat geljck haer E. noch in Meerte laestleden haere Ho. Mo. voor advys hebben aengedient, dat den kercken- dienst tot Sluys, mette kercke van St. Annen ter Muyden haers bedunckens wel met twee predicanten kan waergenomen worden, dat sy alnoch van denselven advyse souden syn, ten waere de traechcyt, asiecle ende indispositie door hoogen ouderdom (zoo zy verstaen) van den eenen der voorsz. twee jegenwoordige predicanten aldaer, zulcx dat zy daerom sou- den goetvinden, dat aldaer noch eenen derden gestelt werde, Cramers by provisie, omme al- soo te beter de kercke ende gemeente van St. Anne mede te bedienen, d'welck zy wel kun- nen gelooven, dat als nu mils de traecheyt vanden eenen der voorsz. predicanten, kan geschieden, met dier meeninge nochtaus, dat |
||||||
|
commende deselve oude ende trage predicant,
ofte heel te cesseren, ofte te overlyden, dat alsdan de stadt Sluys voorders met geenen anderen derden kerckendienaer meer en sal derven voorsien worden; ende hierop gedeli- bereert synde, hebben haere Ho. Mo. hem met Jt voorsz. advys geconformeert. (Eod.). Dr. Simonetti. Is Bartholomeus Symonetti,
doctor in de medicynen, vertreckende naer Venetien, omme eenige goede consideratien , tot zyne reyse ende voor de laestereyse, vol- gens syns selfs aengeven ende presentatie, toegeleet 100 daelders eens. (Eod.). Dav. Soiemjme. Is Davidt de Solemne,
quardermeester vanden welgeboren heere Grave Ernst van Nassau, toegeleet 200 gl. eens, voor de dedicatie ende presentatie, die hy haere IJo. Mo. gedaen heeft van twee mo- dellen, by hem constelyck gemaeckt, van des legers regimenten representatie, consenterende haere Ho. Mo., dat hy deselve wederom naer hem sal mogen nemen, ende daermede syn proflyt doen. (EorL). Sleencoolen. fs gelesen de requeste van
Thomas Pacquay (!), Isaac Borger, Henry le Maire ende Hans le Maire, inwoonders vanden Hage, versoeckende, om redenen daerinne verhaelt, dat men het octroy, haer geaccor- deert den 6 Aug. laestleden, om haere inventie, omme te beletten het stoiF, voortcommende vande gebrande Schotsche steen- ende sme- dekolen, 'twelck metten roock vuyte schoor- steenen, walmgaten ende smissen vande brou- wers, smeeden ende andere, die deselve consumcren , gedreven wort, voor den tyt van JO jaeren alleene hun soude accorderen voor den tyt van 20 jaeren, gelyck zy supplianten daerop mette stadt Delft gecontracteert heb- ben mitsgaders opten voet, bespreecken ende conditien van't selve contract; ende hierop gesien 't selve contract ende gehoort het rap- port vanden heere Vander Dussen, vande meeninge ende intentie vanden magistraet der stadt Delft, hebben haere Ho. Mo. in 't voorsz. versoeck vande supplianten geaccordeert ende accorderen mits tlesen. (Nov. 11). 7. v. IFaesbergen. Opte requeste van Jan
|
||||||
|
382
|
|||||||
|
presenile van eenige vanden magistraet der
stadt Rotterdam, hen des verstaende, ende eenige vande beste ende ervarenste stuyrluy- den van Rotterdam ofte andere, den remon- strant opte voorsz. zyne requeste, bouck ende demonstrate willen examineren endehooren, ende haere Ho. Mo. adverteren, wat sy vande waere gelegentheyt van des remonstrants aen- geven ofte inventie sullen vinden ende ocr- deelen; omme daernae daerop gedaen ende gedisponeert te worden nae behooren. (Nov, 17). J, Fra, Le Petit, Is den kinderen ende
erfFgenamen van wylen Jan Francois le Petit, eertyts grcfFyer van Bethune, in Artoys, toe- geleet de somme van 200 gb, voor de dcdi-» catie ende presentatie van zeecker bouck, by hem in druck vuytgegeven, beschreven by den voorsz. Jan Franchois le Petit, geintitu- leert: Nederlandisohe republycque, geconfe- reert ende vergeleecken met die vande Swit- sersche cantoenen, mitsgaders van seeekere caerte, houdende de aifbeeldinge vanden vry- dom des Nederlandtschen verbouts; mits dat hy gehouden sal syn elcken vande heereq gecommitteerde vande provincieu te geven een bouck ende caerte. (Dec, 3). Jo, C/iristianus. Is Johannes Cbristianus,
bouckvercooper binnen Deventer, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van 7 jaeren naestcommende alleene etc, te nioegen doen drucken ende vuytgeven de affcontrefeytinge ofte affbeeldinge vande studt Deventer, die by in coopere platen heeft doen snyden , door eenen Karel Jansz. Verschor, tot Amstelredam, Verbiedende etc, (Eod>), Henr, Jarichs, Ontfangcu ende gelesen
eenen briell' vande gecommitteerde van het collegie ter admiraliteyt binnen Rotterdam, gedateert den I deses, daerby sy adverteren, dat sy acbtervolgende bet begeren van haere Ho. Mo., by baere missive vanden 21 der voorl. maent bebben ter preseutie, soo van haer als van wegen de gedeputeerde vanden magistraet van Rotterdam, doen examineren by de ervarenste sceluyden, jegenwoordich aldaer aen 't landt zynde, het boucxken van |
|||||||
|
van Waesbcrge, bouckvercoopcr ende drucker
tot Rotterdam, versoeckende continuatie van syn octroy, om in druck te laten vuytgaen zeecker boucxken, geintituleert: La medita- tion de la ?nort9 gemaeckt by Francois van Lansberge, geexpireert in Augusto laestleden, is den suppliant syn versoeck offgeslagen. (Nov. 12). P, Lammertyn, Opte requeste van Passchier
Lammertyn, versoeckende, dat haere H. M. hem noch souden willen affcoopen drye do- zainen servietten , ten pryse gelyck de voor- gaende gecocbt zyn, omdat die een maecksel ende sorteringe zyn, is dit versoeck voor dese tyt ftffgeslagen. (Nov. 16). Ad, Baselier, Is Adam Baselier, coopman,
van zyne Co. Mat. van Denemarcken geacc. volgende zyne Co. Mat. patente, van Ant- werpen door dese landen te nioegen trans- porteren naer Denemarcken, vry van convooy ende licent, ten dienste van zyue Mat. drye cassen met tapisserien, met twee cassen schil- deryen , mils dat by gebouden zal zyn binnen C maenden naestconumende over te brengen atteslatie vande leveringe ende ontfanger van de voorsz. vyff cassen, ende daervoor te stel- len suffisante cautie. (Nov. 17). Henrick Jarichs. Opte req. van Hen rick
Jaricbs, ontfanger generael van het collegie ter admiraliteyt in Vrieslandt, daerby den suppl. haere Ho. Mo. presenteerl eenige exem- plaren van zyne nyeuwe geinventeerde ende aldergebruyekelycste plalte pascaerten; ver- soeckende dat baere Ho. Mo. gelieve eenige vuyt hare vergaderinge te committeien, voor wyen de remonstrant ten overstaen van al- sulcke, die baer des verstaen (als mr. Stevin, Marolois ofte yemant anders) bet gebruyck ende de nutticbeyt van dien mach verthoonen, oiimie (naer 't advys derselver ende't rapport vande gecommitteerden geboort) vooiis by haere Ho. Mo. gcdaen te werden nae behooren. Is pae deliberalie verstaen ende geresolveert, dat men de vooisz. req. met een vande voorsz. exemplaren sal senden aen bet collegie ter admiraliteyt binnen Rotterdam, ende deselve acnschryven, dat sy in haerl. collegie, ter |
|||||||
|
383
|
||||||||
|
de perfectie vande voorsz. inventie, mitsgaders
den grooten aerbeyt, moyten ende costen, die den suppliant eenige jaeren gedaen heeft,om totte selve perfectie te mogen geraecken, hebben haere Ho. Mo. in recognitie vanden suppliant, toegeleet ende vereert mette somme van 500 gl. eens, te betalen vuyte incompsten vande comptoiren ter admiraliteyt binnen Doc- com, daertpe hem by de gecommitteerde raden ter admiraliteyt aldaer ordonnantie sal worden verleent. (Dec. 4). Epitaph, vd. Falt%graaf. Ontfangen eenen
brieff vanden Cheurfurst Paltzgrave, gedateert tot Heydelberch den 8 Sept. Jestleden, by den welcken zync Hoocheyt versoeckt, dat men door dese fanden naer Heydelberch soude willen laten passeren, vry van convoy, licent ende thoJ, 22 stucken albastersteen, bv hem in Engelandt doen coopen tot het volmaecken des epitaphii vanden PaJtzgraeff Cheurfurst, zyns hoochgeerten heeren vaders, hoochstJ. memorien ; is nae deliberate daen'nne bewil- licht ende geaccordeert te schryven ende re- commanderen aen de provincien van Gelder- landt ende Hollandt, dat sy haren thol vande voorsz. alabaster steen willen remitteren. (Dec. Mick, Colyn, 1$ Michiel Colyn, boeckver-
cooper tot Amstelredam, toegeleet de somme van 250 gl., tot eene vereeringe voor de de- dicatie ende presentatie, by hem aen haere Ho. Mo. gedaen van zeeckere boucken, in- houdende, byeen vergadert ende in figueren gebracht by den suppliant, alle de belegerin- gen, s^gten ende fejten van oorloge, by haere Ho. Mo., door den huyse van Nassau, nu over de veertich jaren soo Joffelyck gedaen, (Dec. 12). Balsem-olie uit Italic Opte requeste van
Doctor Benedicto Salviani, van Milanen, versoeckende gelycke acte als zyn Excell. hem heeft verleent, omme vry ende vranck de balsem-olie, die by vuyt Italien met hem heeft gebracht, allerwegen in desteden, vry- heden, dorpen, marcten ende vlecken der vereen. provincien, sonder eenich beleth ofte moeyenisse, tot eenen redelycken pryse ende 49
|
||||||||
|
Henrick Jjirichs , ontfanger generael van het
collegie ter admiraliteyt binnen Vrieslandt, genaempt: Het gulden zegel des grooten seevaerls, die welcke faun schriftelyck rapport gedaen hebben, hoedat de voorsz. seeluyden het sustenu vanden voorsz. Jaricbs bebben verstaen , gelyck haere Ho. Mo. vuyte hiernef- fens gaende copie sullen kunnen affnemen, hiernae volgende geinsereert. AIsoo myn heeren de raden ter admiraliteyt
binnen Rotterdam ende de heeren borger-
meesteren derselver stede, hadden ten ver-
soecke vanden ontfanger vande admiraliteyt in
Vrieslandt, Jan Hendrick Jaricbs, gedeputeert
den heere equipagemeestere Pieter Dircxz.
Carie, ende Cornells Matelieff de jonge, om
bet voorgeven vande voorsz. Jan Hendricksz.
(wesende een bewys, om op een platte pas-
caerte te kunnen genjeten het effect vanden
globus) door de stierluyden ende ingenieurs
vande seevaert, residerende binnen deser stede,
te doen ondersoucken; soo is *t, dat deselve
hebben doen vergaderen eerstelyck mr. Davidt
Davitsz., docercnde deselve seevaert binnen
Rotterdam, ende Pieter Cornelisz., alias Pieter
met syn billen, Jan Claesz. Bal, Jan Hanst,
stierluyden, ende Vigoreulx vander Linden,
schipper, alle residerende binnen deser stede,
die welcke verclaeren, dat het voorstel van
dito {sic) Jan Hendricxz., te weeten, dat men
inplano soude passen, 't gene men optenrondeu
globus gebruyckel. is te doen, een zeer wet-
tige, wnrachlige, facile ende vaste kunste is,
dienende zeer grootelyck alien stierluyden ende
seevaerende lieden, waerdoor oock groote abuy-
sen kunnen ende sullen geweert worden, die
tot noch toe gepleecht Syn opte platte caerten ,
daer men des weerelts gront nyet en kan op
affbeelden , hebben daer van den voorn. equi-
pagemeestere ende CornelisMateliefFde jonge,
haer wedervaren UE. mits desen wel willen
relateren. In Rotterdam, den I Decemb. 1615.
Ende was onderteeckent: Pr. Dircxz. Carie
ende Cornelis Matelieff de jonge,
Hiernae is gelesen de requeste, by den
voorsz. inventeur Jan Hendricx Jarichs gepre- jenteert, ende in consideratie genomen zyndc |
||||||||
|
'/
|
||||||||
|
38'i
|
|||||||
|
hutpe vandc gemeente te moegen veylen ende
vercoopen is verstaen dat den suppl. hem sal addresseren aen de provincien , in dewelcke by syne balsem-olie sal begeeren te vercoo- pen. (Eod.). C. Mir/dmus, pred. Is gelesen het advys
vanden raedt van stale, geformeert den I4de- ses, opte requeste van Conrad us Mirkimus (?), predicant binnen Emmerick; ende nae deli beratic hebben baere Ho. Mo. bun daermede geconformeert ende dienvolgende des suppl" versoeck affgeslagen. (Dec. 16). Clooster van Zeelhem. Ontfangen eenen
brieff vanden priveen raedt des Princen van Luydick, geschreven tot Maeslricht den 13 Nov. laestleden, ten faveure vanden prior ende convent vande Kathusersbroeders van Zeelhem, onder bet district van zyne Hoocbeyt den Cheurfurst van Goelen, haren Prince, gele- gen, tegen eenen Paul de la Ravoir, die zyn ordre ende professie heeft gequiteert, ende hem getransporteert in de vereen. Nederlan- den , ahvaer by het innecommen van ?t voorsz. convent heeft gearresteert, om daervuyt te genyeten svn onderhout, nyettegenstaende dat by in't voorsz. convent van Zeelhem nyet en is religieulx noch geprofessyt, maer is een vreemdelinck, geboren in Savoyen; versoec- kende mitsdien ende dat zy egeen redenen tot het voorsz. arrest en weeten, dat haere Ho. Mo. gelieve den voorsz. Ravoir te impo- neren sitentium^ ende aen't voorsz. convent te accorderen, hantlichtinge vande voorsz, ge- arresteerde gocderen; is nae deliberate gere* solveert oplen voorsz. brieff t'antwoorden, naedemael dese saecke is gehandelt by justitie, hebbende den provincialen raedt den voorsz, Paul de la Ravoir toegeleet 500 gl. tot zyn onderhoudt, ende den hoogen raedt by ap- pellate alleene 300 gl. eens, om de costen vande processe te vervallen, dat haere H. M. haere E. versoecken 't selve ten besten te wil- ]en verstaen, ende de saecke ten principalen met justitie te willen doen vervolgen , opdat daervan een eynde gemaeckt mach werden. {Eod.). Bened. Salviani, doctor. Die staten ge-
|
|||||||
|
nerael ete. hebben geconsenleert ende geoc-
troyeert. consenteren ende octroyeren mits desen, dat Beneditto Salviani de Milano, Italiaens doctor, die volgende zyn gedaen oot- moedich vertoog, nae veele moeyten, grooten arbeyt ende costen, gevonden heeft een cos- telyck balsem, daermede hy tot soulagement, verlichtinge ende singuliere curen van veele ende verscheyden ingesetenen deser landen , soo alhyer in ?s Gravenbage, Amsterdam ende elders rontsom in Hollandt ende Seelandt geholpen heeft, in saecke van apoplexien, pa- ralisis, leinten, quade beenen, als diversche andere sieckten ende quellingen, breeder blyckende by eene groote quantiteyt van ge- loofweerdige certification ende attestatien, in haere Ho. Mo. vergaderinge gepresenteert, alleene in de voorsz. vereen. provincien sulcken oprechten balsem voor den tyt van 2 jaeren naestcommende sal moegen vercoopen ende distribueren, doen vercoopen ende distri- bueren by syne substituyten, voor eenen re- delycken prys, ten dienst ende nut vande ingesetenen van deselve, sonder eenich bedroch ofte falsiteyt. Verbiedende etc, (Dec. 21), Abr, GooSj caet tsnyder. Is Abraham Goos,
joncman, woonachtich tot Amsterdam, ende caertsnyder, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van vyf jaeren naestcommende alleene etc. in coopersneede te laeten vuytgaan in alle talen, zeecker caertbouck vande seventhien provincien, by hem aen haere Ho. Mo. gede- dicecrt. Verbiedende etc. (Dec. 24). 1616.
Catholyken van Twente. Ontfangen ende
gelesen eenen brieff vande gedeputeerde der landschap van Overyssel, geschreven vuyt Devenler den 14 Dec. lestleden , houdende anlwoert opten brieff, by haere II. M. ont- fangen van die vanden secreten raedt vande Ertshertogen, raeckende de clachten, aen haere Hoocheyden gedaen by eenige catholyke ingesetenen van den lande van Twente, over de infractie van het bestant in de quartieren van wegen die van deser sydenj ende daerop |
|||||||
|
385
|
|||||||
|
gedelibereert synde, is den greffier geordon-
neert den voorsz. briefF te senden aen den heere audiencier Verreycken, ende denselven aen te schryven, dat faaere Ho. Mo. verwon- dert syn. dat men omme eene soo cleyne saecke soo groten rumoer is aen rich tende, diewyle haere Ho. Mo. geresolveert syn den trefve in alle syne poincten te doen onder- houden, met vertrouwen, dat haere Door- luchticheden van gelycken begeeren te doen. (Jan. 5). A, Goos, caertsnyder. Is Abraham Goos
voor zyne dedicatie, als gepresenteert heb- bende het nyeuwe Nederlandtsche Caertbouck, by hem tot zyne groote costen gesneden ende in't licht gebracht, tot eene vereeringe toe- geleet 120 gl. eens. (Jan. 8). W* Baudartius. Is de vereeringe van 250
gl., toegeleet Michiel Colyn, bouck vercooper binnen Amsterdam, voor zyne gepresenteerde boucken aen de Ho. Mo. heeren staten gene- rael, vande beschryvinge der Nassausche oorlogen, beschreven door Wilhelmum Bau- dartium van D'Eynse, verhoocht met 80 gl., mits dat hy nqch sal leveren drye vande voorsz. boucken voor de heeren Dussen, Cool ende Haga. (Eod.). Zach. Heyns, Is Zacharias Heyns, woo-
nende tot Grol, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van 5 jaeren naestcommende alleene etc. te niogen doen drucken ende vuytgeven zeecker bouck, geintituleert: De weecke vanden edelen geestrycken Wilhem van Saluslo, heere van BarlhaSj inhoudende de scheppinge des werelts, gestelt in rythme ende prose, ende by hem vuy ten Franchoise vertaelt in onse Nederlandtsche spraecke. Verbiedende eta. (Jan. 9). Louts Elsevier. Is Louis Elsevier, bouck-
vercooper tot Leyden, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van 6 jaeren naestcom- mende alleene etc. te mogen drucken ofte doen drucken ende vuytgeven in ?t Latyn, de hi- storic ende beschryvinge van Oost- ende Westvrieslandt, beschreven door Ubbo Etn- mius. Verbiedende etc. (Jan. 20). Boek vanmathem.insirumenten. Is Fausto
|
Verantio Siceno geacc. octroy, omme voor
den tyt van 6 jaren naestcommende alleene etc. te moegen doen drucken ende vuytgeven eenen bouck van mathematische instrumen- ten, by hem geinventeert ende met groote moeyten ende aerbeyt gecomposeert. Verbie- dende etc. (Eod.). Lust/iof der medley nen v. Hag ens. Opte
requeste v. Isaac Jansz. Canyn, bouckdrucker tot Dordrecht, is denselven toegeleet 100 gl. eens, voor de presentatie ende dedicatie aen haere Ho. Mo. van seecker bouck, geintituleert; Den lusthqff der medlcynen^ inhoudende den grout van alle crankheden ende gebree ken, daer de menschen mede mog*en overval- len vvorden vanden hoofde aff totte voeten toe, beschreven ende nagelaten by den wel- geleerden medicyn D. Joannes Hagens, ende nu eerst in *t licht gebracht door synen soone Matthys Hagens. (Febr. 5). Sr. Sam. Fallache. Syn Excell., haere
Ho. Mo. ende raedt van state hebben gecon- voyeert het Jyck van Sr. Samuel Pallache, agent des Conincx van Barbarien, tot omtrent do brugge van de Houtstrate, van daer dat het voorts getransporteert is met sleden nae de geordonneerde plaetse vande begravinge. (Fe- bruary 9). Eusthof der medicynen etc. Is geaccordeert,
dat men die heeren gecommitteerde vande provincien elck sal geven een bouck, gein- tituleert: Den luslhoff der medicynen, in- houdende den gront van alle crancheden ende gebreecken, daer de menschen mede moegen overvallen worden vanden hoofde aff totte voeten , den welcke onlancx haere Ho. Mo. is gedediceert, ende is den heere Magnus gecommitteert, om den prys vande voorsz. boucken met den drucker te maecken. (Fe- bruary 10). Idem. D'heere Magnus verclaert, dat hy
gesproocken heeft met Isaac Ganyn, gedruct hebbende het bouck, geintituleert; den lust' hoff der medicynen9 volgende de resolutie, gisteren genomen, ende dat deselve aengeno- men heeft te leveren elcken bouck 14 gl., tot 20 boucken toe, bedragende alsoo den 49*
|
||||||
|
386
|
|||||||
|
pry* t'samen 240 gl., waervan geordonneert
is te deprscheren ordonnantie. (Febr. II). Drossaerl van Breda. Ontfangen eenen
brieff vanden drossaert van Breda, aldaer gedateert den 9 deses, daerby hy adverteert dat hy op haere Ho. Mo. commissie ende apostille, hem gegeven opte requeste van Jan Claesz. Backers, Jan Jansz. van Wache- len ende ISicolaes Keyen cum sociis, al van in October Iaestleden alle debvoiren gedaen heeft by scbouth, borgermeesteren, schepe- nen ende geswoorens van Oosterhout, ouime over d'inwoonderen van deselve vryheyt, in acbtervolg ende voldoeninge van haere H.M. verclaeringe ende vuytspraecke vanden 8 Aug. 1614, omme te slaen naer elck faculteyt ende middelen de somme van 6000 gl., soo over 't gunt dat noch vanden iersten termyn res- teer t, als over de voldoeninge vanden gehee- len tweeden termyn, die voor Nov. Iaestleden behoorden betaelt te syn, volgende de voorsz. verclaringe, vuytspraecke ende ordonnantie ; maer dat nyettegenstaende deselve debvoiren ende verscbeyden vuytstellen, bun daertoe gegeven, by nyet anders en hadde vuytge- bracht als de gevougde missive vande voorsz. magistraet van Oosterhout als nu gelesen, remilteerende oversulcx aen deselve, diewyle sy daervuyt sullen verstaen, d'intentie van die van Oosterhout, daerop te resolveren ende ordonneren, wal voorders in dese saecke sal diencn gedaen, daernae dat hy hem allyts punctuelyck sal reguleren ; biernae is gelesen seecker requeste, aen haere Ho. Mo. wederom gepresenteert by de voorsz. Jan Claesz. Backers, Jan Jansz. van Wachelen, Nicolaes Keyen cum sttis, versoeekende, om redenen daerinne ver- haelt, dat haere Ho. Mo. souden gelieven den voorsz. drossaert van Breda te ordonneren ende belaslen, haere voorgaende apostille ter behooil. executie te slellen, 'tsy by appre- hensie ofte gyselinge vanden onwillige ofte gebreckelycke persoonen ofte andersints, ge- lyck haere Ho. Mo. dat sullen goetvinden tot main tenement van haere authoriteyt; ende op alles nae behooren geleth synde, is gere- solveert ende geaccordeert, aengesien dat die |
|||||||
|
voorsz. schoutetb, borgermeesteren, schepenen
ende gesworens vande vryheyt van Oosterhout de voorgaende bevelen van haere Mo. Mo. bun by den drossaert van Breda aengeseet, nyet- tegenstaende verscheyden vreentl. ende ern- stige vermaningen, hun daerom gedaen, nyet en hebben gepareert, dat men den voorsz. drossaert van Breda sal authoriseren, omme de voorsz. apostille van haere Ho. Mo., vanden 1 Oct. laestl., te stellen ter behooil. executie, by apprehensie, ghyselinge ofte andersints vande onwillige ofte gebreckel. persoonen, vanden voorsz. schouth, borgermrn., sche- penen ende gesworens van Oosterhout, vande voorsz. apostille nae te commen , gelyck hy best dienstel. sal vinden tot maintenement van haere Ho. Mo. authoriteyt, ende derselver gedaen vuytspraecke vande voorgaende ver- claringe lusschen partycn. (Febr. 13). Jos. Pallache. Opte requeste van Josepho
Pallache, broeder van wylen Sr Samuel Pal- lache, agent vanden Go. van Marocke, w geordonneert, dat men deselve requeste sal senden aen het collegie ter adtniraliteyt tot Hoorn ofte Enchuysen, ende deselve aenschry- ven, dat zy den remonstrant administreren cort, goet recht, ende expeditie van justitie in de saecke, in de voorsz. requeste naerder geexpresseert. (Febr. 26). Peiro Bertio. Is Petro Bertio, professor!
philosophiae in de universiteyt van Leyden , geaccordeert octroy, omme voor den tyt van 7 jaeren naestcommende alleene in de vereen. provincicn door Jodocum Hondium vuyt te geven, Descriptionem urbis geographicam, verciert met caerten, ende geintituleert: Ta- buL contract* quinlam editionem latinam emendatiorem et aucliorem^ met nyeuvve ta- bulis, hebbende haere hehoov\.gradus, po- stpones etc, Verbiedende etc. (Maart 9). Waterwerk. Is Govert, Jelis ende Cornells
Gerbrantsz., gebroeders ende borgers der stede van Enchuysen, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van 15 jaeren naestcommende alleene etc* te moegen maecken ende in't werck stellen, seecker pracktycke ende mid- del, by haer geinventeert, omnie de droogtea |
|||||||
|
387
|
|||||||
|
ende ondiepten van verscheyden havenen,
leegaten, reeden, stromen, rivieren ende nndere, buyten ende binnen gelegen wateren deser Ianden, hoe die zyn ofte waer die ge- legen moegen wesen, 't zy oock van wat ma- terie, harde, weecke, steenachtige, sandt- achtige ofte anderssints, hoe't soude mogen wesen, diep te maeckeu, tot alsulcken be- quacmen diepte, als men begeren sal, ende dit alles sonder verleth ofte ongerieff vande selve vaerte ofte vaerten; item, noch een bequaem mid del om te leggen onder water, ende soo diep als men begeert, de fondamenten van bruggen, sluysen ende andere diergelycke notable wercken, om alsdan tot believen, met cleenen ofte grooten steen, daerop te moegen metselen, ende dit alles mede sonder verbinderinge vande vaerten, achtervolgende <le modelien ende forme, door dese getrans- h'geert. Verbiedende etc. (Eod.). El- Trip. Syn Elias Trip, coopman tot
Dordrecht, geaccordeert iterative brieven van voorschriften aen haere Hoocheyden, ten eynde deselve believen hem te vergunnen prolongate van zyne licentie ende pasport, omme te moegen doen brengen in dese Ian- den 600,000 ponden ysere cogels, vuyt de Ianden van Luydick, mits daervan betalende behoorl* licent, over mits hy binnen den tyt van zyne pasport de voorsz. cogels nyet en heeft kunnen affbrengen door bet cleyne water, dat in den voorleden somer is geweest. (Maart U). Verdreven borders van Aken* Ontfangen
ende gelescn eenen brieff van borgermr. ende regierders der stad Amslelredam, gedateert den 1 deses, ten faveure van eenige verdre- ven borgers van Aaken, ten eynde op de clacbten van deselve borgers, in de gevoechde requeste veihaelt, by haere Ho. Mo. aen den magistraet van Aacken favorabel. soude werden geschreven, tot voorcomminge vande groote onbehoorl. lasten ende schattingen, die zy hun opleggen; waerop gedelibereert zynde, is geaccordeert dat men aen den voorsz. ma- gistraet eenen brieff sal schryven in civile tcrmen, ten eynde haer gelieve opte clachten |
vande supplianten met alle beweeglycke con-
sideratien favorabelyck te letten, ende tegen deselve te gebruycken sulcke reden ende redelicbeyt, dat zy nyet en worclen gebracht in voorder verloop, innesiende tot dien eynde haren jegenwoordigen bedroeffden staet ende gelegen they t. [Eod,). Idem, Opte requeste vande verdrevene
van Aecken, in dese Ianden gerefugeert ende in deselve woonende, versoeckende, alsoo de jegenwoordige regeringe binnen Aecken by dreygementen van executie, ontfangen heeft soo vande supplianten als van die vande re- ligie alnoch tot Aecken woonende, de somme van 20,000 gl., die haere Ho. Mo. den voor- gaenden magistraet hebben by leeninge doen verstrecken, die welcke daervan hebben ge- geven eenen verbantbrieff vande stadt, onder den segel van deselve stadt, dat haere H. M. gelieve, soo wanneer als sy dese penningen sullen ontfangen, hun supplianten de quote by hun daerinne betaelt, wederom te laeten volgen, om hen daermede te behulpen in dese haere jegenwoordige sobere gelegentheyt, onder behoorl. cautie te stellen voor de re- spective magistraten vande steden, daer sy in dese Ianden syn geseeten, van dat zy al- sulck gelt, fsamen bedragende 4000guldens, met grooten danck sullen restitueren, soo wan- neer als sy daertoe van haere Ho. Mo. wegen sullen worden vermaent; is nae deliberate geaccordeert (alvoren op net versoeck vande supplianten te disponeren), te schryven aen den commandeur van Gulich, Pithan, nade- mael die Yanden jegenwoordigen magistraet tot Aecken ontfangen hebben die 20,000 gl., die haere Ho. Mo. den voorgaenden magistraet by leeninge hebben doen verstrecken, dat hy wil sien deselve somme vanden jegenwoor- dige magistraet te crygen ende ontfangen, ende daertegen hun over te leveren ende restitueren d'obligatie vande stadt, die hem is over eenigen tyt toegesonden; ende daernae haere Ho. Mo. vande voorsz. ontfangen pen- ningen te adviseren die hem alsdan sullen adverteeren, wat hy daermede sal hebben te doen. (Maart 16). |
||||||
|
388
|
|||||||
|
Uitgew. van Aken. Is gelesen seeckere
remonstrantie van eenige borgers ende inwoon- ders vande vereen. provintien, die voor dese tyt vuyt de stadt Aken geweecken ende in dese landen syn commen wonen; versoeckende, om redenen daerinne verhaelt, dat tegen de tyrannie ende extraordinaris proceduren, die tegen haer binnen Aacken worden voorgeno- men, op zoodanige middelen bedacht mach worden ende ten effecte gebracht, daerdoor die supplianten promptelyck mogen gesoula- geert worden; ende nae deliberate is verstaen ende geresolveert, dat men die supplianten sal aenseggen, dat haere Ho. Mo. mitlyden met hun hebben in de proceduren, die tegen hun werden gepleecbt; ende mitsdien altyts zeer geerne voor hen sullen doen wat behoort, ende zy zullen kunnen, vermanende, dat zy hun willen addressereu aen den Gheurfurst Paltzgrave. (Apr. 2). H, Drommandius, Eng-pr. Is gelesen het
advis, by den raedt van stategeformeert den 30 der voor Jed er maent, op het schryven vanden generael van Bergen opten Zoom, ten faveure van een Engels predicant aldaer, genoempt Henricus Drommandius, ten eynde deselve soude moegen gegaigeert worden, houdende, dat daerinne nyet en mach getreden worden, om tot last van't landt binnen de voorsz. stadt een predicant tegaigeren, om de be- swaerl. consequentie, daerinne gelegen in *t regard van andere frontiersteden, daer oock EngeJsche ende andere vuytheemsche com- pagnien in garnisoen liggen. Ende daerop gedelibercert zynde hebben haere Ho. Mo. hun daermede geconformeert, edoch die sup- pliant omme eenige goede consideratien toe- geleit vyftich guldens eens. (Eod.) Afcontrefeytselv. 's Gravenh. Is Cornells
Bosch j lantmeter ende Jury Faes van Haren geaccordeert Octroy, omme voor den tyt van seven jaeren naestcommende alleene in de Ver- eenichde provinciente mogen maecken, etssen, drucken ende vuytgeyen de caerte ende afcon- trefytsel van 'sGravenhage by hen met groote moeyten, costen ende arbeyt gemaeckt, waer- inne den grond op zyn behoorl. mate naer |
|||||||
|
de conste van degeometrie, mitsgaders alle de
gebousels ende gestichten naer t leven ver- thoont worden. Veibiedende etc. (April 6), Bolsweert, plaetsn. Is Boetius Bolsweert, plaetsnyder tot Amstelredam, geaccordeert oc- troy voer den tyt van vier jaeren naestcom- mende alleene inde Vereenechde Nederlanden in drucke te mogen vuytgeven de effigies by hem in coper gesneden van den Welgeboeren beere grave Wilhem Loduwich grave van Nassau, S tad tholder van Vrieslandt, stad t Groeningen ende Ommelanden, Drenthe, etc., ende dat na de schilderye die Mr. Mi- chiel van Meereveit tot Delfs selffs naer het leven van den welgemelten heere grave ge- daen heeft. Verbiedende etc. (Apri 15). Jesuiten. Te schryven aen de provincie
van Vrieslandt, alsoo haere Ho. Mo. verstaen, dat haere E. soo goede devoiren gedaen heb- ben, dat sy eenige jesuiten hebben geattra- peert ende gecregen, by de welcke haer Ed, eenige stucken ende papieren hebben achter- haelt, daervoor haere Ho. Mo. haerEd.be- dancken. Versoeckende by soo verre als haer E. vuyte voors. stucken ofte examinatie van de gevangens yets bevinden, dat andere pro- vincien oock souden mogen aengaen ende dienstelyck wesen, te weeten, dat haer E. haere Ho. Mo. daervan willen adverteren ende de stucken daervan alhyer oversenden, daer- mede zy gedaen moegen hebben, ofte copie autentyck van deselve, die welcke men haer E. daernae sal restitueren, soo sydatbegee- ren. (April 25). Ad. Baselier. Is Adam Baselier, coop-
man van zyne Go. Ma1, van Dennemarcken geaccordeert paspoort omme volgende de opene patente van syne Co. Ma1, gedateert den ier- sten Meerte laestleden van Antwerpen, doer dese Vereenichde Nederlanden nae Denne- marcken te moegen transporteren vry van convoy ende licent tot dienste van Syne Ma1., drye cassen tapitsserien ende tweecas- sen schilderyen inde patente van Syne Ma*. geexpresseert. (April 26). Breda, Delft, pr. Te schryven aen die
magistrael der Steele van Breda, ende insge- |
|||||||
|
389
|
|||||||
|
lyks aen den kerckenraedt aldaer, alsoo bare
Ho. Mo. van wegen die borgermeesters ende regeerders der stede vbq Delft aengegeven is, dat haerl, inde plaetse van eenen affgestorven predicant in deselve stadt geerne gedient sou- den syn van D. Isaacum Diamantium, be- dienaer des Goddelycken woorts, binnen Breda, voer hebbende daerom denselven Dia- mantium met bewillingen vanden magestraet aldaer hem te beroepen, mede in considerata dat hy by hare Ho. Mo. wert gegageert tot Breda, ende voer geenen tyt aen de kercke aldaer en is verbonden, daertoe haer L. haere Ho. Mo. voerschriften hebben versocht, dat haere Ho. Mo. daerom versoecken ende be- geren, dat zy die voers. borgermeesteren ende regeerders, mitsgaders de goede gemeente der stadt Delft metten voers. D. Diamantium wil- len gerieven ende believen, ende van zynen dienst verloven. (April 28). Geschutgieter. Opte requeste van Mr.
Coenraedt Anthonisz, geschutgieter van de generaliteyt, is geoidonneert te schryven aen het collegie ter admiraliteyt binnen Rotter- dam, alsoo den tyt lange is geexpireert, daer- enboven dat zy hadden belooft de quantkeyt van 35 duysent ponden zweets cooper zeugen te reniboursseeren, die aen den equippagemr. van haerl. collegie Pr. Dlrox Kaire by leeninge zyn gelevert, b^ hoere Ho. Mo. ordre, dat tgeene haere Ho. Mo. daerom begeren, dat zy die voers. quantiteyt cooper den voers. Mr. Coenraedt sullen metten eerslen doen resti- tueren ende haere Ho. Mo. adverteeren, wan- neer dat deselve restitutie zal geschieden, opdat deselve Mr. Coenraedt zyne reecke- ninge mach doen sonder confusie. (April 30). Joan. Meursius. Is geaccordeert te de-
pescheren ordonnantie van dryehondert gul- dens voor Joannes Meursius, professor Grae- cae linguae tot Leyden, die welcke om te thoenen acte van zyne diligentie, als nu vve- derom geotfereert heeft zynen aerbeyt, ver- soeckende, dat haere Ho. Mo. gelieven den- selven aen te nemen. {EodJ) Ellas Trip. Is gelesen de requeste van
Elias Trip versoeckende octroy voor den tyt |
|||||||
|
van twaelff jaeren, omme alleene te mogen
vaeren op eenige eylanden ende plaetsen , ge- legen tusschen Congo ende Capo de bonne esperance alvvaer bevonden zyn eenige minen van salpeter, welcke plaetsen ende eylanden hy geerne soude besoucken ende vuyte selve minen eene quantiteyt salpeters doen maec- ken, omme dat in dese landen te brengen ten dienste van haere Ho. Mo. Ende nae deliberate, omme redenen in de voors. re- queste int lange verhaelt, geaccordeert, dat men den suppliant tot vervallinge van de cos- ten by hem alreede ten fyne voors. gedaen ende noch te doen, sal. depescheren octroy, omme alleene vyer reysen opte voers. eylan- den ende plaetsen met zyne schepeu te mo- gen doen ende aldaer de voergegeven negotie van salpeter te exerceren, ende deselve inde Vereenichde Nederlanden te brengen, sonder dat yemant vuyt dese Janden hem in deselve handelingen opte voers. plaetssen binnen den voers. tyt sal mogen doen cenich hinder ofte empeschement, ofte deselve ten fyne voers. te bevaren directelyck of indirectelyck opte pene van sess duysent Nederlantsche ducaten, met verbeurte van schip ende goederen tot behoefF van den suppliant, raits dat deselve suppliant gehouden sal zyn een maent nae de wedercompste van zyne eerste reyse van deselve aen haere Ho. Mo. warachtich rapport te doen, ende aen te wysen, waer dat de voers, eylanden gevonden ende gelegen syn. (Eod.) W* Jans%, Is Wilhem Jansz bouckdrucker
tot Amsterdam geaccordeert octroy , omme voor den tyt van vyff jaeren naestcommende alleene inde Vereenichde provincien te mo- gen drucken ofte doen drucken ende vuytge- ven zeecker bouexken geintituleert, Danielis Heinsii loff%anck van Jezus Christus. Ver- biedende etc, (Mey 7). Predic» v. d, heere v. Langerack. Is den
predicant van den heere van Langerack al- hyer gecommen, met last om te liquideren metten ontfanger generael de betaiinge van het tractement des heeren van Langerack, om eenige consideration toegeleit tsestich guldens eens. (Mey 12). |
|||||||
|
390
|
|||||||
|
Predicant Breda, Ontfangen ende gele-
scn eenen briefF van Drossaert, borgermrn. ende schepenen der stadt Breda gedateert den 5 deses, daerby zy excuseren de stadt Delft te accoraoderen met haeren derden predicant Mr. Isaac Diamantius, orame redenen in de voers. brieflf begrepen. Is goetgevonden, dat men de stadt Delft van den voers. briefF sal geven copie, des begerende. (Mey 13). Idem. Ontfangen eenen brieff van Dros-
saert, borgermrn. ende scepenen der stadt Breda, gedateert den 11 deses, houdende voor antwoort op haere Ho. Mo. voorschrif- ten voor de stadt Delft, ten eynde die van Breda Isaacum Diamaniium souden willen dimitteeren ende die van Delft daermede ac- commoderen, dat sy in de selve dimissie nyet kunnen consenteren om redenen in den briefF verbaelt. Is goetgevonden, dat men die van Delft daervan sal geven copie, des begerende. (Mey 14). Sepulture van syn Extie, Is geaccordeert
dat men aen Hendrick de Keyset aengeno- men hebbende te maecken de sepulture van syn Exlie hoochl. memorie, noch op reecke- ninge van zyn aengenomen werck sal doen verstrecken opten voorgaenden voet by het collegie ter admiraliteyt binnen Amsterdam, de somme van zes duysent guldens eens. (Ju- ny 9). Delft, Breda, pr. Is gelesen de requeste
gepresenteert van wegen borgermrs. ende re- geerders der stadt Delft, ten eynde om re- denen daerinne verhaelt iterativelyck by haere Ho. Mo. geschreven ende geintercedeert sou- de worden aen den Drost, borgermrs. ende regeerders der stadt Breda, dat zy D. Isaa- cum Diamantium, kerckendienaer aldaer, den remonstranten willen laten volgen in de plaetse vanden kerckendienaer tot Delft gestorven, tot beter onderhout, ruste, vreede ende eenicheyt in de selve stadt, daerinne dat haere Ho. Mo. hebben geaccordeert ende oock goetgevonden, dat men sal schryven aen den kerckenraedt binnen Breda, dat zy mede hierinne willen bewillighen. (Juny 22). Medaillen, Is geresolveert ende geaccor-
|
deert, dat men sal maecken eene gouden me-
daille van de ontruyminge van de steden ende plaetsen van asseurantie van de vreempde garnizoenen, ende de unie gemaeckt mette hanzesteden ; ende tot een gedenckteecken van deselve handelinge aen elcken van de heeren gedeputeerde van de provincien ter deser vergaderinge geven een van de voors. medaillen van de weerde van hondert dael- ders tot het gewoonelyck getal. (Juny 23). Plaelsnyder. Is Franchois Schellermans
plaetsnyder, borger der stede van Middel- burg in Seelandt. geaccordeert octroy omme voor den tyt van vyer jaeren naestcouimende alleene in de Vereenichde provintien te mo- gen vuytgeven ende vercoopen de stadt van Middelburg by hem in vyer coopere platen gesneden. Verbiedende etc, (October J5). Andries Clouck. Opte requeste van An-
dries Clouck bouck\ercooper binnen Leyden, versoeckende octroy om te mogen drucken zeecker bouck geintituleert: het Schatbouck der verolaringen over de Catec/iismum der ChristeL religie, is geappoincteert Nihil, (October 18). Gerefugeerde van Aken, Is geleesen de
requeste van zeecker gerefugeerde van Aken, nu ter tyt inwoenders der steden van Nim- inegen, Dordrecht, Amstelredam ende andere, ende daerop gedelibereert synde, zyn de supplten geaccordeert civiele brieven aen de keyzerl. gesubdelegeerde commissarien tot Aken wesende, ten eynde sy legen die sup- pltPD tegen deser landen privilegien nyet en willen voornemen, noch deselve vuyte voors. steden tot Aken te evoceren. maer die toe te laten hun te verantwoorden voor haren competenten reenter, by soo verre als ye- mant tegens haer eenige actie soude willen in- tenteren, genoech op den selvenvoet, gelyck die van Nimmegen aen de voors. Keyserlycke commissarien geschreven hebben by haren, briefF van den 22 der voerleder maent. (Eod.) Louys Efaevier. Is Louys Elzevier bouck- vercoper inden Hage toegeleit twaelfFguldens voer seecker bouck by hem hare ho. Mo. gepresenteert, geintituleert; Hisloria trisiaca |
||||||
|
391
|
|||||||
|
XJbbonis Emmy met caerlen, gebonden met
zyden banden. (Octobris 20), Salomon Ophey. Opte requeste van Sa-
lomon Ophey woouende tot Amstelredam, versoeckende octroy voor den tyt van veertich jaeren omme daerentusschen alleene te mo- gen practiseren de conste by hem geinven- teert, die men noempt eene eeuwige bewe- ginge^ waardoore men op stillestaende wate- ren macli doen gaen alderley aert van molens, gelyck se doer lopende stroomen gedreven worden, mitsgaders van meer andere inven- tien in de requeste verhaelt. Is geappoinc- teert, alvooren hyerop te disponeren, dat den suppl1. eerst sal hebben te exhiberen de mo- dellen van zyne invenlie. (October 22). Jesuyten. Ontfangen ende gelesen eenen
brieff van Drossaert, borgermeystei'en, sehe- penen ende raedt der stadt Bergen op ten Soom, gedateert den 22 deses, daerby sy versoecken verclaringe om redenen daerinne verhaelt, op het placcaet, geemaneert tegen de Jesuyten, te weeten oft nyet alle borgeren ende ingesetenen binnen Bergen, die hun buyten ten platten lande binnen het Marquisaet ende andere, begevende in eenige kercken, cloosters, capellen ende andere conventiculen omme missen te hooren ende de Paepsche religie te exerceeren, ende bevonden tselve gedaen te hebben, nyet en sullen wesen ca- lengierbaer ende straffbaer voor de penen, mulcten ende amenden int voers. placcaet begrepen; maer is voor als noch opgehou- den, daerop te resolveren. (October 25). S. Ophey. Is Salomon Ophey, woonende
tot Amstelredam, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van twaelfF naestcommende ja- ren alleene in de Vereenichde Nederlanden te mogen maecken, doen maecken ende int werck stellen de conste by hem geinventeert, die men noempt: eene eeuwige bewegenkse, waerdoore men op stilstaende wateren mach doen gaen allerley aert van molens, gelyck se doer loopende stroomen gedreven werden. Item wateren vuyt de platte landen in de hoochte over dammen ende dyckeu te bren- gen, tot soodanige quantileyt ende hoochte |
|||||||
|
als van noode sonde mogen syn; oeck een
besundere aert ofte conste van wintmolens, die te gelyck doer den wint ende met water gedreven kunnen worden, ende veel meer hoochte, als oock veel meer waters sullen kunnen vuytmalen dan de tegenwoerdige wa- tei'moelens doen; ende voorts alderley gaende wercken, ende instrumenten die vuyte voers. conste van beweginge gemaeckt cunnen wor- den. Verbiedende etc. (Eod.). E* Trip. Syn Elias Trip, coopman van
Dordrecht, geaccordeert brieven van voor- schriften aen den coninck van Groot Brit- tannien, om vuyt Engelandt te mogen trans- porteeren de quantiteyt van drye hondert ysere stucken geschuts tot deser landen dien- ste, ende is goetgevonden dat men deese saecke oock sal recommandeeren aen den heere ambassadeur Garon , ende tot dien eynde den voors. brief! van den coninck in syne handen senden, omme die aen syne Ma*, te presenteren indien hj dit oorboerende voer- deelich vint. (November 1). Papier. Syn Cornells van Lockhorst, de
jonge, coopman wonende tot Amstelredam, geaccordeert brieven van voorschriftenaen de raden van Basel ende Straetsburch, alsoo menichte van pampier inde vereenichde pro- vintien gesleten wordt, dat aldaer gemaeckt wordt, selfFs tot dienste van de vereenichde provincien, dat haeie Ho. Mo. daerom ern- stelyck versoecken dat haer L. ordre stel- len, ende voersieninge willen doen, dat die papiermaeckers goede papieren maecken, ly- men ende leveren, volgens d'oude mercken, sonder eenige valsheyt. (November 2). A. Peres. Is Allonse Peres, geboren in
Duytslandt, geaccordeert octroy, omme voor den tyt van seven jaren naestcommende, alleene in de Vereenichde provincien te mo- gen maecken, vercoopen olte doen vercoopen seecker compositie, by hem geinventeert, by maniere van olye, mette welcke dunnekens bestreecken synde eenige wapenen, gewey- ren ofte andere instrumenten van yser ofte metael gemaeckt, kan voergecomen werden cenich roest ter werelt op dcselve wapenen, 50
|
|||||||
|
392
|
|||||||
|
alwaert oock sulcks, dat de voers. wapenen
gestadich ia vochtige plaetsen ofte water ge- bruyckt mosten werden ; oock mede de voers. composite weynich ofte nyet en beleth de glans van eenige schoengemaeckte wapenen. Vex^biedende etc. (Nov. 2). A, Megoen, Is Abraham Megoen, school -
meyster tot Rotterdam, geaccordeert de som- me van tsestich guldens, voer dat hy haere Ho. Mo. gedediceert ende gepresenteert beeft seecker bouck, geintituleert: gereduceerde tafelen van interest, waerdoor een yegelick onervaren in de cyferkunst seer lichielyck ende perfectelyck allerley custingbi'ieven tot gereet gelt sal cunnen maecken. (Nov. 4). J. Mybois, ingen, Opte requeste van Jr.
Mybois, ingenieur, is geordonneert deselvete stellen in banden van Jan Pietersz. van Rheede, omme binnen den tyt van acht da- gen na de insinuatie deses hierop ofte tegen te doen ofte seggen, wes synen raedt salge- dragen. (Nov. 9). A. Cabeljau. Is Abraham Cabeljau, woe-
nende tot Amstelredam, geaccordeert octroy voor hem ende syne erfFven omme voor den tyt van thien naestcommende jaren, alleene inde vereen. Provintien te mogen doen druc- ken ende vuytgeven, seecker bouck, by hem beschreven, geintituleert: Rekenkonst vande froote Seevaertj waerdoor men op alle streec-
en vant compas, soo wel de lengde, cost ende west sal kunnen vinden, als de breede suyt ende noort. Verbiedende etc. Ende voer soe veele den suppP. versoect acte voor hem ende syne erffgenamen als eerste vinder vande voers. lengde van der See, daerby haere Ho. Mo. souden beloven te betalen ofte ordonneren teontfangen, alsulcke somma van penningen, als deselve belooft hebben opt vinden vande voers. lengde, soowanneer den suppliant ter goeder trouwen deugdelycke certificatien sal hebben gebracht van schip- pers ende stierluyden die op lange ende verre rtysen Varen, dat de rekenconste tot dienst vande landen ende de gemeene seevaert goet bevonden is, waertoe alsulcke schippersende stierluyden gehouden sullen syn by espies |
bevel ende last van haere Flo. Mo., alle ge-
willige neersticheyt te doen, omme deselve konste in de usantie ende gebruyck te bren- gen. Is by haere Ho. Mo. verstaen ende verclaert, soo wanneer als de voors. reken- konst in de maniere voers. by experientie oprecht bevonden sal syn, dat haere Ho. Mo. alsdan sullen examineren ende daerop letten, mitsgaders wije van alle de inventeurs in het gestelde ende beloofde premium sal behooren geprefereert te worden. (Eod,). Kercke te Steenbergen. Is gelesen de re-
queste vande Magistraet ende kerckenraedt der stadt ende landen van Steenbergen, ver- soeckende snbsidie totte reparatie vande ver- vallen kercke van Steenbergen. Is voergeslagen dat men die supplianten soude mogen accor- deeren, (indien sy daermede te hulpen souden syn), te mogen opstellen op elcke tonne biers die binnen Steenbergen sal werden gesleten, voer eenige jaren twaelf stuyvers, ende op elck oxhooft wyns ses gulden, mitsgaders derant- soenen verhoogen met eenen halven stuver; maer en is daerop nyet eyntelyck geresolveert, (Nov. 19). Voorschriften, Syn Duarte Fernandes,
portugies coopman tot Amstelredam, geac-* cordeert brieven van voorschriften aen de Ertzhartogen, ten eynde densuppP. tot Ant- werpen soude mogen blyven ende converseren den tyt van ses maenden, omme daerenbin- nen te mogen verrichten syn ende syner kin- deren negocien, nyertegenstaende dat den Bisschop van Antwerpen hem geordonneert heeft vuyte selve stadt te vertrecken binnen den tyt van veerthien dagen. (Nov. 21). Aken, Ontvangen ende gelesen eenen
brieff van des Keys. Majs. subdeleg. Com- missarissen tot Aken, aldaer geschreven den 10 Novembris lestleden, houdende antwoort opten brieff van haere Ho. Mo. van den 18 der voerleden maent, ende goetgevonden dat men denselven brieff sal communiceeren den sollicitant vande vuytgeweecken van A aken, (Nov. 24). L. de Geer, Opte requeste van Louys de
Geer, coopmnn tot Amstelredam, versouc- |
||||||
|
393
|
|||||||||
|
kende permissie om nae Rochelle te mogen
brengen, vyffhondert musquetten mette ban- deJieren ende veurken, mitsgaders vyffhon- dert corseletten, tsamen om te wapenen d uy- sent man. Is verstnen, dat men op ait versouck sal disponeren, alsser tot desen eynde schryven sal commen aen haere H. M. van wegen de voors. stadt Rochelle. (Nov. 26). Aaken. Ontfangen ende gelesen eenen brieff vande stadt Aaken, van den 16 deses, gesonden met eenen van haere secretarissen, daerby gepresenteert wert het icmboursse- ment vande twintich duysent guldens, die haere Ho. Mo. de voergaende regeringe ge- leent hebben, maer is vuytgestelt daerop te resolveren voor eenen dach twee ofte drye, om eenige consideratien. (Nov. 28). Schoonschrift. Is Davidt Roelandts van Ant-
vverpen, franchoyschen schoolmeyster binnen Vlissingen geaccordeert octroy, omme voor den tyt van seven naestcommende jaeren al- leene inde vereen. Provinlien te mogen doen snyden, drucken ende vuytgeven, seecker bouck by hem gemaeckt, geintituleert: tma- gasyn oft packAuys der loffelycker penne- const j vol subtile ende lustige trecken, perc- ken, beelden ende fiegueren van menschen, van beesten, vogelen ende visschen, ende noch meer dan hondert onderscheyden ge- schriften, verciert met diversche capitalen, oraculen ende gulden sententien, etc» Ver- biedende etc* (Dec. 6). Aaken* Is gedelibereert opten brieff vande
stadt Aaken, overgebracht by den eersaemen Joos Bogaert, secretaris van deselve stadt, daerby den eerbaeren raedt presenteren te erleggen, ende haere Ho* Mo. te rembours- seeren vande twintich duysent guldens bra- bants gelts, die haere Ho. Mo.seeokeren tydt geleden aen de voergaende magistraet der voers. stadt geleent hebben, daer ende alsoo haere Ho. Mo. dat sullen goetvinden, mits hebbende restitutie vande obligatie vande voors. geleende penn. Ende verstaen, nada- mael de penningen gereet syn, ende gepre- senteert worden te rembourseren, dat men fcselve rembouvssement sal aennemen ende den |
|||||||||
|
ontfanger generael lasten vande voors. twin-
tich duysent guldens hollants gelt, te mae- cken descharge op den contrerolleur vander Myle tot Gulich, die deselve sal hebben te verantwoorden. (Dec. 9). Idem. Opte requeste van seecker vuyt-
geweecken der stadt Aaken, nu ter tyt bor- gers ende inwoonders dersteden Dort, Am- stelredam ende Nimwegen, versouckende om redenen daerinne verhaelt, eenich naerder favorabel voorschryven aen de gesubdeligeerde commissarissen tot Aaken, opdat in hunne onschuldige saecken nyet geattenteert en wer- de, twelck tegens de reden ende deser landen gerechticheyden ende privilegien de non evo- cando soude mogen strecken ende stryden; ende hiernae gelesen synde copie van den brieff, die burgermrn. ende regeerders der stadt Amstelredam den 7 Novembris laestle- den ten faveure vande voors. suppl^" aen de voors. gesubdeligeerde commissarissen hebben geschreven, is geaccordeert, dat men in sub* stantie ende op gelycke voet oock van wegen haere Ho. Mo. aen deselve heeren commis- sarissen ten faveur van de voors. supplianten sal moegen scbryven. (Eod.). Anna Walcke. Is Anna Walcke, melan-
colieke vrouwe, omme eenige consideratien toe- geleet vyftich guldens, mits dat sy gehouden sal syn haer vuyten Hage te vertrecken ende te houden, sonder haere Ho. Mo. meer moeye- lick te vallen. (Dec. 10). tF, Jansz, Opte requeste van Wilhem
Jansz, haere Ho. Mo. gedediceert hebbende eenen aertscloot van grooter formen, inhou- dende die deelen des aertsbodems, die tot dese tyden toe ontdeckt ende bekent ge- maect syn, mitsgaders eene hemelschesphera van gelycke groote, is den suppliant voor de- selve dedicatie toegeleet vyftich guldens eens. (Eod.). A* Gabeljau. Is gelesen seeckere corte
remonstrantie van Abraham Cabeljau ende geordonneert deselve te stellen mette stucken vande pretensien ende bewysen des suppliants daertoe dienende, in handen van den fiscael vande generaliteyt, omme alles te visiieren 50*
|
|||||||||
|
39 'i
ende examineren, ende daervuyt casum te syne versochte voerschriften aenden Coninck
stellen met syn advys. (Dec. 16). van Polen, ende eenen eerbareu raedt der
F. Spierinck) tapitsier. Syn Francois stadt Danzyck, volgende de concepten. (Dec.
Spierinck, tapitsier tot Delft, geaccordeert 24).
MISSIVE VAN
D. J. D E HOCHEPIED, Consul te Smirna,
AAN DE ADMIRALITEIT TE AMSTERDAM, (1699). |
||||||
|
Edele Mogende Heeren!
ITJLjn Heeren. Ik heb op den 3 October de cere gehad van met respect te ontfangen
UEd. Mog. missive van den 20 Augustus jongstleden, waermede sy my belleven kennisse te geven van de ordre die UEd. Mog. goed hadden gevonden voor den capiteyn Draackx te expedieren, om het scbip, de vogel Phenixy schipper Luytie Bontekoe tot dese plaatse arm toe te geleyden, omme naar de herladinge van het voors. schip 42 legdagen, sondermeerder te leggen wagten. Voor welke gedane advertentie ik UEd. Mo. ten hoogsLen verpligt blyve en tot scliuldige
rescriptie geinformeert believen te zyn, dat het voorn. koopvaardyschip, de vogel Phenix, hier ter plaatse als op den 3 October, synde gearriveert, niet verder als tot het eyland Zan- ten aan toe, door het voorn. schip van oorlog van den capiteyn Draackx geconvoyeert is ge- komen, op welke hoogte sy van den anderen gescheyden, den eene naar Livorno, gekeert ende den andere syne reyse geluckig alleen door zee volbragt heeft, oradat UEd. Mog. voors. order tot Livorno te laat, en naar hun vertreck aldaer eerst is aangekomen; dog den capi- teyn Draakx op syn retour deselve aldaer gevonden hebbende leggen, aenstonts haestgemaakt heeft syne ryse naar dese plaatse te spoedigen, soo dat hy opden eersten deses alhier met het slands schip de So?iy by hem gecommandeert werdende, mede is komen te arriveren. On- derwvlen hadde den voors. schipper Luytie Bontekoe, alvorens laten aanslaans om tegens den 15 deser, als wanneer de gestipuleerde 42 legdagen soude geexpireert wesen, vveder van hier te vertrecken met convooy soo hy doenmanls nog was verwagtende en van hier stont te ko- men afhalen;.... op Cadix en Amsterdam, sonder Livorno tot syne merkelyke schade te mogen aandoen, die naar het sig tot heden nog laad aansien, met een seer sobere Jadiuge van hier staat te vertrecken, dat vvel onverwagt fatieus voor hem is, in een tyt dat hy het geluck heeft van jegenwoordig hier alleen met een schip in ladinge te leggen, dat den coop- man segt aan de jegenwoordige slegte constitutie der negotie, en weynig aftreck of debiet in de hollandse lakens is te attribueren. Den voors. capiteyn Draakx heeft my inmediatelyk gedeclareert binnen den tyt vande bo-
ven geseyde 42 dagen, te rekenen van den dag af dat het voorn. koopvaardyschip hier is komen te arriveren, weder naar Cadix en Amsterdam te sullen vertrecken, waarvan ik in- mediatelyk aan de koopluyden van onse natie de gcrequireerde kennisse hebbe gegeven, om haar int afschepen hunner goederen daarnaar te reguteren. Wat mi aanbelangt, om UEd, |
||||||
|
395
|
|||||||||||||
|
Mog. te dienen van myne geringe consideratien, te gelyk ook die vande coopluyden van onse
natie, nopende het reguleren vande convoyen en hare legdagen, soo believen UEd. Mog, eerstelyk met respect geinformeert te wesen, dat ik ter intentie van UEd. Mog., lecture hebbe gedaan aan de koopluyden van dese onse natie vanden brief die sy my de eere hebbe belie- ven aan te doen te schryven, dewelken al vooraf op sekere myne voorgaande instantie al een onlwerp concept hadden opgeslelt, in wat vougen sy naer het convenient van dese impor- tante schale en bandel oordeelde de convooyen en legdagen der oorlogschepen int toekomende behoorde gereguleert te werden; dat sy nu met een nadere deductie geaugmenteert en aan my geexhibeeri hebben, in voegen als UEd. Mog. uyt de bylagen hiernevens gaande, sullen konnen sien , waartoe ik my reverentelyk gedrage. Synde het my aan de andere syde leed, dat naar de constitutie van dese plaatse, UEd.
Mog. van bier gene andere expedienten konnen werden vooigeslagen, omme de ryse te ver- korten, in vougen als haere goede meninge wel schynt te wesen; want ik in alleopregtigheid my verpligt vinde UEd. Mog. in myn particulier tot myne decharge te moeten remonstreren, dat den tyd van 42 gestepuleerde legdaegen, ten tyden als de oorlogscheepen naardekoop- vaarders moeten blyven leggen wagten, verre naar te kort syn om voor den koopman naar de gelegentheid van dese plaatse, daar alle de goederen gebaratteert en dikwils geene ordere is, om in voorraad te negotieeren, bare goederen met avantagie te konnen afsetten ende de scheepen hare ladinge besorgen, te meer nog, omdat de Amsterdamsche scheepen seer selden considerable cargasoengoederen mede brengen, waaruyt sy hare grove ladinge voor het meren- gedeelte selfs en in voorraad soude konnen laten besorgen, en dat in die plaatse om gealli- gueerde redenen, altoos ten minsten 60 lopende legdagen en vyftien inde obtie van den oor- logscapiteyn behoorde vastgestelt te werden, schoon de koopluyden oordeelen dese termyn nog te kort is, alsser twee convooyen in een jaar sullen komen om hare negotie en afschee- pinge der goederen naar vereysch van saken te konnen verrigten, gelyk UEd. Mog. uyt het voors. ontwerp omstandiger sullen konnen vernemen. Buyten dit alles behoorde onder verbeteringe eens vooral vastgestelt te werden, dat de
scheepen van hier vertreckende, op haar retour naar 't vaderland Livorno, Allicante en Cadix mogen komen aantedoen. Op alle hetwelke ik seer gedienstig versouke, dat UEd. Mog. de goedheyd believen te
hebben van hare aandagt te laten gaan, en daarop sodanige ordres voor het toekomende te expedieren, als sy ten dienste vande commertienavigatie op dese quartieren sullen vinden te bchoren, insonderheyd ook om redenen voors. de goedheid gebruyken, dat by nadere aanschryvinge en ordre aan den Heere Schout by Nagt grave van Nassau, dewelken men verstaat het winterconvooy sal commandeeren, soo hier na toe staat te komen, mogten wer- den toegelaten den voors. tyt van ten minsten sestig lopende legdagen en 15 in obtie hier ter plaatse te mogen blyven leggen omde koopvaardyscheepen aftewagten, opdat die daarvan naar behoren souden mogen protiteren, wand men anders weeder een slegte ladinge voorde voors. scheepen voorhanden sied; daar ik my schuldig vinde UEd, Mog. met desen met respect van te adverteeren, welke voors. ordre des goedgevonden aan my soude konnen werden toege- sonden, om ter aankomste vant voorn. convooy aan den voorn. Schoud by Nagt overgelevert te werden, van alle hetwelke ik my verpligt hebbe gevonden UEd. Mog. dese wydlopigeken- nisse te geven, en daar nog by te voegen, dat den schipper Luytie Bontekoe, van net schip de vogel Phenix op den 10 deses goedgevonden heeft, aan den gemelten capiteyn Draakxeen request te presenteren, met versouk tot bevorderinge van syne ladinge den tyt van 20 4 25 dagen, om geallegueerde redenen prolongatie te willen toestaan, welk versouk de koopluyden van onse natie ten dienste van de commertie mede schriftelyk hebben gesecondeert > waarop |
|||||||||||||
|
396
|
|||||
|
den voorn. capiteyn Draakx uyt den hoofde van sekere UEd. Mog. beslote ordre onder hem
berustende, en die hy gehouden was niet eerder als twee dagen voor het expireeren vande hiervooren genoteerde 42 legdagen te mogen openen, dat gevolglyk gisteren zynde gcschied, heeft, naardat hy daarover met my geconsulteert hadde, geresolveert den tyt van 14 dagen prolongate conform UEd. Mog. last gegeven ordres toe te staan r sulks dat die scheepen alsnu niet voor het Jaatste van dese maand van hier staan te vertrecken. Waarmede biade God den Heere UEd. Mog. personen ten diensten vanden landen in alle gedisereerde voor- spoet te conserveei*en, met versouk, versekert te syn dat ik naar presentatie van myne re- spectueuse diensten, altoos tragten sal te blyven. Edele Mogende Heeren!
In Smyrna UEd. Mog. seer ootmoedigen dienaar,
den 19 November 1699. (get.) 0. J, de Hochepied.
De Heeren Gecommitteerde Raden ter Admiraliteyt, 1699.
resideerende tot Amsterdam.
Informatie omtrent het reguleren vande convoyen per
Smirna, nae het convenient vande navigatie en negotie op deselve schael opgestelt, ingevolge vand' ordre van den WelEd. Heere Consul, Daniel Jean de Hochepied. Men heeft al overlange bevonden, dat de meeste ladinge voor de scheepen die nae de
Middellantsche zee vaeren, int patria voorvalt tegens t'eynde vant jaer, waerom meede ge- meynlyck alle jaaren teegen die tyt de convoyen geconsenteert syn geworden, connende het winterconvooy bequamelyck dienen om behalven de speceryen en andere waeren, per her- waerts aen te voeren de laeckenen die in Hollant gefabriqueert en hier vertiert werden. Dogh dewyle het beloop van geseyde laeckenen en andre waeren die met de coopvaerdye scheepen aengebragt werden te groote capitaelen bedraegen, om subitelyck vernegotieert te connen worden, soo hebben de cooplieden hiervan alle beyde ondervonden dat den tyt van twee maenden leggens voor de groote coopvaerdyescheepen die hier coomen te weinigh is, om met nnttigheyt de verhandeling der geseyde effecten te connen verrighten, werdende daerom soo tot gerief van den coophandel, als d'aflaedinge vande goederen wel dry maen- den vereyscht, om alles bequamelyck te connen diregeeren; daerom soude het een seer goede saecke weesen indient Ed. Mog. collegie ter admiraliteyt beliefde goet te vinden> om aen de coopvaerdyescheepen dry maenden leggens te vergunnen, en dan nogh thien dagen in optie van doorloghs capiteynen, om in nooden by opcomende stribbelinge vande Turcxe ministers als andere toevallen die men hier te lande onderworpen is, alles bequaemelyck te connen remidieren ende de scheepen te spedieeren. En naedemael den handel op deese plaetse van al te groot belangh is, om maer een con-
vooy jaerlycx per herwaerts tc hebben, soude ten hooghsten dienstigh weesen, dat twee con- voyen jaerlycx wierden geconsenteert en vastgestelt, het eene als vooren geseyt inde maend December, ende tandere inde maend Juny uytloopende, want maer een convooy jaerlycx coo- mende, soude d'ommsettinge vande capitaelen te langhsaem vallen, en andre natien, dewelcke corter speditie connen doen, omdat se buy ten vrees van eenige vyanden vaeren, d'onse te verre te boven gaen int negotieeren, aen beyde de geseyde convoyen soude dienen toegestaen te werden, de geproponeerde leghdaegen met de thien daegen in opiie, om alles naebehoo- ren te connen verrighten. |
|||||
|
397
|
||||||||
|
Het sonde van bysondere dienst voor de navigatie weesen dat beyde deselve convoyen in
haere teruggereyse per patria vermoogen aaa te doea Livorno, Alicante en Cadix met de behoorlycke daegen om eenige laedinge te konnen inneemen, soo omdat van hier per Li- vorno veel tyts ladinge voorvalt, als omdat hier geen genoeghsacme laedinge synde, die twee eerste plaetsen connen dienen om het defFect vande laedinge te suppleeren, waerdoor dan de coopvaerdyescheepen by alle toevallen, het meeste van den tyt de noodige vraghten souden connen bevaeren om te konnen bestaen. Opde voorgestelde forma soude de negotie en navigatie van deese plaetse het alderbeste
gedient syn, want daerdoor soude alhier intermissie van drye maenden weesen, dat men soude syn sonder scheepen int port te hebben, in welcke tussentyt gemeenelyck bevonden werd dat de beste negotie doer onse natie werde gedaen, omdat de cooplieden van dit landt hebbende in haer saecken te considereren den intrest van 12 a 15 per cent sjaers, liever resolveren om haer goederen iets minder te geeven, int affweesen van de scheepen, om den tyt die haer costelyk valt uittewinnen, en niet ten aghteren te raecken in de omsettinge van haere capitaelen, gelyck sy souden moeten doen, indien se vant eene convooy op het andre soude moeten waghten. Het en is geensints vant convenient vande negotie ende navigatie op deese plaetse, dat
twee convoye jaerlycx comende, doorlogscheepen de coopvaerdyescheepen soude laeten leggen vant eene convooy opt andere, soo omdat het overlangh laeten Uggerx vant eene convoy opt andere te costelyck soude vallen, en haer vragten en oncosten consumeren, als omdat geduy- rende het aenwezen der scheepen, de cooplieden vant lant te styver haere coopmanschappen gemeenelyck in prys houden, hebbende de opinie dat men in alle maniere haer goederen moet coopen, om d'aenwesende coopvaerdyescheepen te connen spedieren. Dogh indien het soude mogen weesen, dat het Ed. Mog. collegie ter admiraliteyt van be-
griep soude syn ende het daerop begeeren te dirigeeren dat d'aengebragte coopvaerdyeschee- pen in alle maniere alhier soude hebbe blyven te leggen om te waghten nae een antler con- voy, om dusdoende haere oorlogscheepen geduyrigh navigeerende te houden, en niet langc in een port te laeten leggen, soo soude sulex voor deese plaetse niet gevoeglyk connen werden gereguleert, als onder de vaststellinge van drye convoyen in een jaer uyt het vaederlant te laten vaeren per herwaerts, dwelcke soude moeten vertrecken precis in de maenden van Mey, September en December, met ofte sonder scheepen, om die saecke een vaste cours te doen neemen, in welcken gevalle d'oorloghscheepen maer 15 daegen naer haer arrivo souden be- hoeven te blyven leggen, om onderwijlen aen d'aenwesende coopvaerdyescheepen den tyt te geven dat se haer van hier connen spedieeren, en soude op deese manier het eene con- voy op 't andere connen vaeren, waerdoor hier altoos Neederlantsche sceepen int port souden syn, tgeene de cooplieden lie7er anders souden sien om de gealligeerde redenen, dewelcke sylieden met alle eerbiedigheyt aen het bescheyde dissernement van het Ed. Mog. collegie ter admiraliteyt remitteeren, om wyders deese saeck te reguleeren, soodanigh als haer Ed. Mog. sullen believen goet te vinden. Naeder informatie omtrent het reguleeren van de convoyen
per Smirna etc. door de coopluyden der Nederlantsche natie, aen den "WelEdelen Heer Consul dcHochepied, op den 30 October 1699 overgelevert. |
||||||||
|
Synde ter vergaderinge in overlegh gebraght de missive, geschreeven aen den WelEd.
|
||||||||
|
398
|
|||||||||
|
Heer Consul de Hochepied doort Ed. Mog. collegie ter admiraliteyt, residerende tAmster-
dam, gedatteert den 20 Augustus laasileden, houdende in substantic dat haere Ed. Mog. ge- dient begeeren te weesen vant advys van sjn WelEd. en die der natie, omtrent het regu- leeren der convoyen nae deese plaetse, ten besten vande negotie en navigatie, soo es gesa- mentlyck goetgevonden om te confirmeren de informatie aen syn WelEd. voor deesen over dat subject gegeven en hierbenevens geannexeert, en verder bevonden die vande natie, dat se met alle eerbied daerby moeten voegen ten aensien van d'onderrigtinge die haer Ed. Mog. hadden becoomen, dat den tyt van 42 leghdaeghen genoegh soude syn om de groote Hol- lantsche coopvaerdyescheepen afielaeden, hetselve niet en accordeert methetgeened'ondervin- dinge alhier is leerende; want gelyck UwelEd. daegelycx siet de Fransche scheepjens die 80 a. nondert lasten groot syn, en hoer meeste laedinge gereet hebben, eer se hier coomen, omdat ieder reeder syn sclieepsporlie moet vervallen, die leggen sestigh en meerder daegen om haere goederen in te neemcn, wegh te praeven en te stiveeren, waer uyt genoeghsaem affgenoomen can werden, dat de Hollantsche scheepen die gemeenelyck 300 last groot synwel 90 daegen van nooden hebben , om haere laedinge te connen bevorderen en volvoeren. De speculatie die haer Ed, Mog, hebben, dat men het soude connen dirigeren om hier
alle de goederen vooraff gereet te hebben, om dus te spoediger de afllaedinge te connen doen, can in alle toevallen voor 't convenient vande negotie niet ingesehikt werden. Want dus doende souden de goederen die met het eene convooy quaemen over moeten blyven leggen, en twee convoyen sjaers coomende, altoos ten minsten ses maende ten agteren weesen, daer, als de scheepen dry maende leggen in die tussentyt veele negotie gedaen connen werden, vande goederen die met de scheepen aengebraght zyn, waerdoor dan de retouren vande laeckenen en andre waeren prompter connen vallen, dan ofte die ses maenden moesten over- blyven. Den corten tyt die het schip den vogel Phenix heeft om syne herlaedinge te bevorderen,
sal van die hier voor aangeroerde stellinge een bewys geeven, want nu sal hetselve schip bynaer ledigh moeten vertrecken door manquement van coopmanschappen, daer indien het drye maenden liggens hadde gehad en in syn weederkeeren Livorno en Alicante hadde mo- gen aendoen, hetselve apparent syne voile ladinge per patriot soude hebben becoomen, de- wyle in die tussentyt veele goederen staen aff te coomen, die nu niet te vindensyn, allehet- welcke d'ondergesch. reventelyck versoecken UwelEd. aen haer Ed. Mog. in de gevoegelykste wyse believe voor te brengen, en daerby te voegen dat naar het gering begryp van d'on- dergesch., sylieden souden oordeelen het een wenschelycke saecke te wesen , indien het regu- leren vanden convoyen nae het interrest vande negotieconde ingeschicktwerden, opdatbeyde, negotie en navigatie, die aen malkandere geschaackelt syn, souden connen profiteeren, en dus doende onse natie alle andre natien daerinne soude connen supereeren. |
|||||||||
|
Houset &. Fremeaux.
/W s <rpf ^ van *^er Sanden & Coopmans, * b '' Marquis & Noirman,
van Laer & Schagen.
|
|||||||||
|
Giacomo Bourgois & Compag,
Pio Ermen. Bartels Derveau & Lodewycx,
Glucx & Muyssart. Vera copia quod attestor,
(get,) C, Staemraet, cansell. |
|||||||||
|
ALPHABETISCH REGISTER.
|
||||||||||
|
#-S$§Hg>
|
||||||||||
|
A.
Aakcn, Ger. Jansz. v., 229 sqq.
slad 33,376,378,379,380,381,
387,388, 390, 392, 393. Aartsbisschop, 317.
Abcou, 123. Abel, goutsmit, 325. Absanchi, Abr. Jood, 375. Abstede, 107. Acronius, Buard., 36. Adelickcr discours, 353. Adriaensz. Adr., 237. Adriaensz., Pieter, 6. P. inv., 365.
Adrichomius, Com., 238. Advocaet, 140, 153. Staten-, 138.
Aechtcti, S., altaer te S. Claes, 338.
Aerdenburch,Doopsges. te,362,367. kerk te, 360,362, 370, 376.
Aerssen, Fra., 263, 282. AertsZ:, Ja., 42 sqq. Affligem, Abdij v., 366. Aflaetskist, 325. Aflaten, 310,323,324.
Agnus Uei, 318. Aibergen, Conv. in, 252. Aldensalia, 239 sqq. Algiers, 375. Almanak v. Deventer, 358.
Almelo, 245. Alumnen, 157,284,285. Alve,duc d' 224 sqq. Ameronghen, Dan. de, 236. wed. van Eerst, 321.
J. v., 73.
Joffr.v., 321.
Pred. te 154.
Amersfoort,' 158, 181, 255,294. Amstel van M., Ja., 297. Amsterdam, 246 sqq. accoord met, 123.
Ancre, Marq. d', 271. Andries, Mr., 6,38 sqq. Anhalt, Hert. van, 36. Anna ter Muyden, kerk te, 364, 365,
381.
Antifonalen, 336. Antonisz., C, 's landssreschutsieter 366, 369, 389.
Antwerpen, 223 sqq. &rabisch onderwijs, 356. |
||||||||||
|
Arcerius, P. dr., 358.
Arckelensclooster, 75,117. Ariaensz, P., organist, 342,343. Armen bedeyling, 336,339. Armynianen, 97,105,107,292. Arnoldi, H., pred., 372. Artilleriehuis, 122. Utrechtsche, 118.
Asperen,J., 276. Asti, 263. Augustynsz., Peter, organist, 343, 346, 347.
Auleander, Paul, inv., 356. B.
Baeck,H., provoost, 124.
Baecks, Barb., 246.
Baecx,Fre., 83,87.
Baecxen, schepen, 10.
Bagynenclooster, 113.
Baken in zee, 371.
Bal,P. Claesz., 383.
Baldeus, 2 sqq.
Baleus, Jo., 379.
Balsem, 368,383.
Ballhazar.FI., plaetsnyder, 354,361,
363.
BaIthesz.,Egb., 273. Baltus, 278. Banck voor 't sacrament, 345.
Banclock, 18. Barbato, Jos., tolck, 352,356.
Barneveld, Jo. v. O., 70,82,85, 93, 107,221,258,260,261,262,288.
Barnevelt, klerkenvan, 359. Barkem, 241. Barns, Rob., 372. Bartholomaeus, Ab., 240. Baselier,Ad., 353,3-54,382,388. Baselius, Ja. pred., 380. Basques, 280. Bassecourt, pred., 88. Baudartius, W.,385. Baudius, Do., 362. BedaVenerab., 235. Bedeylinge, 336. Beeck, A., 233. Ja., 230 sqq.
Beelden, 345. v. St. AnnaenMagdelena,315.
van O. L. vrouw, St. Michiel
en St. Andries, 313,317. |
||||||||||
|
Beelden v. St. Adriaen, 315.
v.O.L.Heere, 315.
v.St.Nicolaes, 323.
Beeldenstorm, 314. Beeltsnyder, H. Bontmaker, 324- Colyn, 313.
H. Jacobsz., 315,338, 341.
J.deNole, 315.
Peter, 313.
H. Roelofsz., 313.
J.Weyers, 338.
Beer,stads- 36,78,260. Belegeringen, feiten etc. van die van Nassau, 383.
Bemmel, 252. Benthem, Comes de, 251. Berchvrede, 325. Berck,Nic, 87,96. Bergen op Zoom, kerk te, 352, 380, 388, 391.
ziekentrooster te, 356.
Berjon, Jo., inv., 358. Bertius,Pt., 386. Betuwe, 123,296.
Bever, D., 251 sqq.
Beverwyck, 299.
Beyerwerck te S. Niclaes, 343.
Biddach, 99,100,106,112,116,139.
Biesman, 365.
Bilant,A.v.,233.
Bilderbeeck, 289.
Bilius, Hub. stud, med., 351,367.
Biseman, 271.
Bisschop, onshr.de, 309.
Bisschopshof, 89,92.
Blaesbalck voort orgel, 336.
Blaesbalcken, 343.
Blakers, 320.
Bieyenborch, Balth., 314.
Heym. de, 236.
Bloemart, sculpt., 238. Blok, 307. Boecken, 338,346. inperkament, 341.
v. Spanjaerts gecoft, 317.
Boeleon, hert. van, 125. Boetselaer, 289. Gisb. van, 300.
zie: Langerac, 262.
Bogaert, Dom., 78. P. v. d., org., 347.
Bohemen, 98,105, 107. Co. v., 109,115, 1I7.(Z.:F.)
51
|
||||||||||
|
402
|
|||||||||
|
Brunswyck, hertoginne v., 92.
Bruxella, 240 sqq. Bruyne, Dan. de, 226. Bucherus, Jo. pr. 378. Bueren, 81. Gr. v., 30.
Bullen v.Rome, 323. Bunninck, pastoor v., 154. Busenius, Or., 363 sqq. Busschof,pred., 119, 122. Buth,H., 96. 105,130. Butkens,P., 223. Buys, Paulus, vanZwolle, 355.
Buytendyck, 80. Bijlert, Alb., 96, 105. C.
C zie ook K.
Cabeljau, Abr., 392 sqq.
Cachelsnyder, 356.
Cachetten, 357.
Caecil, eng. coll., 25,65,70, 72, 74.
80,95,101.
Caecilie-clooster, 31, 87. Caerten, 363, 384. eens legers, 366,380.
van Rhynlandt, 354.
Caertmaker, H. Gerrilsz., 364. Callistius, Corn., 234. CaitenoiTer, Stev,, 225 sqq. Calvert, seer., 290. Cammaker, 235 sqq. Campanella, 238. Candelaers, 320. Canonickdyen, 156. Canter, Dirc,l0et pass.258,352,369.
Lamb., 38,40,85,92.
Canyn, isa., drucker, 374, 381, 385. Capiteynen, 90,115. Carie,P., Dircksz, 383,389.
Carion, P. 239 sqq. Carlelon, Enu;. amb., 263 sqq. Carmelilen I Utr., 335, 339. Caron, 219, 200 sqq. Carpentier, Jo., 303 sqq. Carthusers buyten Utr., 177. dyck, 107.
Casembroot, 275. Castro, N. a, 238. Cater, Jan, orgelmaker, 338.
Catryne, St., 156. Catsant,kerk te, 374. Ceporyn, P., pred., 380. Cercleres, R. de, inv. 369,372. Ceuien, Lud. van. 370. Chateauneuff, Mr., 257. Chirurgyns inslructie. 366,368. Choraels, 344. te Buerkerck, 316, 317.
Chrisliaen, vorstj 115,125. |
|||||||||
|
Chrisliaen, schilder, 80.
Christianus, Jo., drucker, 382,
Christoffer, S., 325.
Claes-doosler, 75.
Claesz., Herm., muntsnyder, 318.
Clavecymbel van porcelein, 372.
Cleef, 164,166,259 sqq.
Cleefsche zaken, 145,229 sqq.
Cleppers, 31.
Cleynoten beschreven voor O. L.
vrouw, 307.
Clincket, Jo. Ger., 47. Clock, S. Nicolaes, 343. Ciocken, 309 sqq., 324,335, 348. nieuwe, 312.
Clockgieter, Tho. Both, 347. Gobel van 's H. Bosch, 323.
Cloeting, Hr. van, 81. Cloppenburch, J. van, drucker, 374.
Clouck, Andr., drucker, 390. Cock,Henr., 230. v. Oelwynen,J., 352.
Coesfelt, H. Jacobsz. van, 10. Coets, Fil., 221. Coeverden, 372. Coeysiel, P. v., inv., 308. Cogels, 387. Coiemannus, Jo., 235, sqq.
Colen, Keurf. van, 209. Stift, 352,362.
Collegium thcologium, 284. Coionia, 243 sqq. Colyn beeltsnyder, 313.
Mich, boekverk., 363,383.
Commigny, W. Gr. v., 283. Compas van de uurclock, 321. Compostel, Henr. v., 317. Concubinarii, 244 sqq. Conde, Prins van, 203.
princesse de, 257.
Consenten, 163. Contreras, Confess, van Alba, 235.
LonlachappCy kaestigc- 363. Conty, la princesse de, 257. Convenliculen, 157. Coopman, Mich., 366. Coperslagers, 380. Coppier, Will., 281. Cordua, G. de, 289. Cornelii, ciari- 234. Jo., 285.
Cornelis, Mr., orgelm., 311, 313.
Cornelisz., Corn., 319,320. H., org., 320.
Pet., steenh., 341.
Pt., 3t>3.
Cornelius Nepos, 234. Corps de Guarde, 295. Corstenen v. kynderen, 317* Corsz., C, 40,54. |
|||||||||
|
Boll, Jan., 314.
Bologne, Jean de, sculpteur, 257.
Bolsweert, Boet., plaetsn., 370,375,
388.
Bombasynen met bloemen, 375. Bomen, 342, 348. Bommel, 94, 157. Bonert, Willem, 309,311. Bonte Os, huis t Utr., 338. Bonlius, R., lyfarts, 363 sqq. Bontmaker, H., beeltsn., 324. Bor, Pt., 234. Bordekens voor depsalmen, 346.
Borduurwerck, 311. Borduurwercker, Reyer, 312. Boreel, Jan., 305. t Borgoenskruis, huis te Utr., 105.
Borne, 245. Borre, A. van den, 256, 285. Hug. v. d., 285.
Borrecker, C.,inv., 349,350, 360. Borrien, 341. Borsel, Wolf van, 238.
Bos, Dire, Capt., 39. Bosch, Corn., lantmeter, 388. Both, Jan, 68, 09, 72,166. Peter, 41, 86.
Thomas, clockg., 347 sqq.
Yolk., 11,73.
Bothbergen, 107. Bouchorst,N.v., 299. Bourgeois, Giac, 398. Bozius, Tho-, 234. Brakel. Hr. van, 18 et passim. 100,
264,271.
Brand, ord. op den, 37. Brandenborch, 26 sqq.,265,269. Hert. van, 23 sqq.
Brandt, capt., 294. Breda, 297 sqq. kerk te, 354, 371, 386, 388,
sqq. Brederode,Heer van, 67,80.
P.C.v., 375.
vendel, 87 sqq.
Walraven van, 75.
wed. van, 117.
Breskenssant, gemeente v.,351,355. Briel, 272. Brieven, kerk, 326.
der B. kerck, 319.
Brittanje, Conings dr. van, 68. Broeck, Gr. v.d., 80. Bronchorst, comm., 6. Broock, Wouter, 65. Brouvveryen, 151. Brugge, 356.
Bruiningh, A., 290.
Bruno, 246 sqq.
Brunswyck, 78,93,94,110,262.
tiert.van, 26.
|
|||||||||
|
403
|
|||||||||
|
Doom, Jan v., 112.
Doornboom, de, huis te Utr., 66.
Dootgrever, 338.
Dordrecht, 274.
Dorp, J. C.v.,boekdr., 358.
Doublet, 167, 170, 175.
Douglas, Eng. pred., 74.
Dousa, Jan, 235.
Draegbomen, 39.
Draet, silver- en gout-, 362.
Draetwerckers, 362.
Driekoningen, de, huist'Utr., 324.
Driekoningskerk, 101.
Driekranen, de, huiste Utr., 126.
Drielenborch, 40, 69.
Anto.v., 152.
Corn, v., 65.
Vine, v., 70,89.
Will, van, 32.
Drogendyck, JofF., 236. Drolshagen, Joan, 238. Drommandius, H., eng. pred., 388. Drusius, Jo., 357,360. Dubois, Philib., 355.
Duhorst, capt., 257. Dulmen, 240 sqq. F.v.,transl., 359.
Duncanus, Mart, 238. Dungen, C. v., pred., 22,158. Duretyd, 110. Dusseldorp, Fra., 23. Duvenvoerde, Hr. v. Opdam, 237. Duyck, Anto., 282. Duyckenborch, Hr. v., 120. Duyfsteen, 352. Duynen, L.M. v., inv., 374
Duyten,vreemde- 101.
Duytsche buys, 11, 68, 85, 86, 96,
109.
Dyck,Ja. van, 277,283. Dyckagie, 175. Dyckbraak, 116. E.
I Ebron, bisschop v., 336.
I Edniondt, amb., 270. Eedt, 159, 106. van het garnisoen, 189.
Eertsbisschop, 345. Eewichsz., C, schilder, 323. Egghius,A., 240. Egmont, Carel v., 377. Einhoudts, 107. Elbing, 280. Elsevier, L., 371,385,390.
Embden, 286. Embr. Decanat., 251. Emmerick, 259 sqq. Emmius, Ubbo, 385,390. Enchuser gietery, 360. |
|||||||||
|
Engelant, 144 etpassim. 261 sqq.
Engelbert, W., inv., 367. Engelsch ambass.. 97,105, 123. kerk, 130.
predikant, 76.
vendels, 80,100.
pred. vermoord, 74.
Enghelen te stofferen, 321,323. Enschede, 241,245. Episcopius,S., Prof., 250,273. Ermen, P., 398. Erp, Godfr. van,hr.v.Waerenb.,317.
Espagne, 257.
Essex, Gr. v., 05.
Exequien, 338.
Expedilio Mauritiana^ 305.
F.
Fabritius,Jo, 237,252.
Faille, de la, 297.
Famars, 86.
Fanen. (Zie: processie).
Farme,J.,Eng.pred., 363.
Fenestrae vilreae, 236.
Fennecool, Jo., pred., 366.
Fenton, de hr., 262.
Fleming, Phil., 368.
Flessiers, B., schilder, 360, 361.
Fliegen, Eva, 360, 361.
Flodorff, B.v., 349.
Floris, glasschryver, 313.
Florisz., Claes, schilder, 347.
Foeck, Le Gen., 257.
Fouck,AIb., 276.
Franckryck, 144 el passim.
Francyne boecken optorgel, 316.
Frankendael, 289.
Fransche vendels, 66, 70, 72.
Fransz., Jan, 99.
Fred. Ko. van Bohemen, 109. (Zie:
ook Boh.)
Fredericksz.,Yzaak, 131. Fremeaux, 398. Friesevene, 245. Fronica, 't, 338. O.
Gallaeus, sculpt., 238.
Gansmerckt, 122.
Garnisoen, 189.
Garnkamer, 325.
Geeligeerden, 162.
Geer, Loys de, 367, 370, 392.
Geertekerk, 39.
Gelre, 158.
Gemael, 138,152.
Gendtv. Hixtel, Will, van, 185.
Geneve, 257.
Gerb ier, B., schoonschryver, 363
|
|||||||||
|
Cortverhaet, 153.
Cosynsz., J., steenh., 347. Crimpen,capt,, 14,06,67. Crispyn, 38. Croes, monsterheer, 86,113.
Cruciiix, 325,344. Cruisclock, 338. Cruisdragers, 339. Cruissen voor 't ehoor, 339. (Zie: processie).
Cudsem, 248 sqq. Culemborch, Gr. van, 79,80,84,85, 140.
Heer van, 67.
Cuyck, F. van, 146, Cuylenborch, 117. Cyprianus, S., 237. ».
Damast. 366, 368, 382
Dammen, 356.
Danckerts. Jan, 355.
Dantzick, 280.
Daventria, Jo. a., 239 sqq.
Davidsz., Uav., 383.
Deckman, pred., 121.
Defroyementen, 350.
Delft, 235 sqq., 274,381,389,390.
Denemarken, 04, 85,123, 353,354,
304,382,388.
Denickem, 242 sqq. Derveau,B., 398. Descriplio geogr., 386. Dessegnics, G., cachelsn., 356. Deuvcrden, 83, 94. C. v., 26.
Deventer, afbeelding van, 382.
almanak. 358.
victorie van, 344.
Diamantius, pred., 388,390. Diemen, Mr. Will, van, 314. Diemerdyk. 140. Diepen. 337.
Diepenheim. 242.
Dier,ALb., 40,60.
Dire, Mr., coster van St. Geerte, 39,
40,00.
Does,Jac. v. d., 3 sqq. van N., Jan v. d., 1 sqq.
Dolhuys, 32. Dolmes, 325.
Dolre, Ev. Fr. van, 110. Dom, pred. in den- 11. Dompselaer, muntmr., 83,85. Domseler, Y. v., 233. Domskcrek, 102. Duma, deHr., 262. Doopbecken, 320, 346. Dooppelaer, 340. Doopsgezinden. (Zie[; Aerdenburg). |
|||||||||
|
404
|
|||||||||
|
I Hemelschel, nieuwe 319.
HendriklV.co.v.Fra., 23. ! Hendricksz., And., 44. ■ Corn. proc. gen., 313. Peter, 77.
I Herd,Oloytv., 233.
! Herinck, 244,252. Hermanni, Hugo, 241.
Hertevelt, 86,97,190.
Herwyck, Abr., 70,124.
Hessen,Landgr. van, 41,96,264,.
Lantgravinne van, 99.
Heuterus, Jo., 235. Pont., 235.
Heymbacb, Jo., 378. Heyns, Zach., drucker, 372,385.
Hilten,Anlo., S8. Hinderdam, 138. Historicpec/ien, 311. Historisch ccrhacU 380. Hochepied, D.J., 394. Hoeflakenjoffr., 308. Hogerbeels, It., 85, 221, Hohenlo,Gr. van, 74,266. Hoichstoel, M., 223. Hommius, Fest., 285. Hongercleeden, 326. Hontanus, Franc, 243. Hontborst, Aert, 314. Belighen, 314.
Hoochmisse, 314. Hooch outaer, 444. choor, 340.
Horologien, 338. Houset, 398, Hubertsz., G., goutsmid, 311,
j Huchtenbroeck, Fra. van, 314' | Hudson, Rob., 371. Huizen te Utrecht:
Bonte Os, 338.
Borgoenschkruis, 105.
Driekoningen, 324.
Drie kranen, 126.
Gulden ham, 67.
Guide poort, 129.
HoIlandscheMaecht, 111.
Hulck, 18,31 , 36,71, 88,
102,112. Keyserkroon, 31.
Keyserryck, 74.
Montfoorthuisinghe, 82.
Ossenhooft, h. fUtr., 346.
Ram, 335,345.
Rydende bode, 42.
Yliegende Verken, 45.
Wynkan, 115.
Zwarte clock, 42.
Hunter, A., schotsch pred., 364,372. Huybrechtsz., J., drucker, 359. Huygens, Christ., 159,258,363. Const., 257,233.
|
|||||||||
|
Gerbrantsz.. G. J. enC.,inv., 386.
Gereformeerde religie in de Buur- kerck, 319. sqq.
Geresteyn, v., burgermr., 78, 98. Gerritsz., M., 42 sqq. C, orgelmakcr, 313.
R., caertmaker, 364.
Stev., 367.
Geschut, 121,351, 358, 359, 367,
369,370,391.
Geschutgieteryen, 366, 389. Getydc boeken, 325. Gevangenen te Algiers, 375. Gewipt, 81. Geyn, v. (Zie:de Goyer).
Gietery te Rotterdam en Enkhuys., 366.
Gilgate,W., capt., 359. Glas, gebacken, 340. by S. Antonis, 341.
in'tchoorte Buurk., 308.
v. d. generalileyt, 365.
voorde kerk, 345.
doordeKeyser vereerd, 311.
deroesterling., 321.
teWocrden, 360.
Glasformen, 311. Glasschryver, Floris, 313. R. v.Zyll, 321.
Clippers, 32. Globus, 383. Glucx., Lod., 398. Gobel,clockgieter, 323. Goch,Janv., 163,299,380. Godsdienst, ordeop de. 316. Godslastering, 81. Goer, 242, 245.
Goetbier. Alb., 72.
Gool, O., 283.
Goos, Abr.,caertsnyder, 384,385.
Goosens, B., 358.
Gordon, capt., 158.
Gotehngen, 359.
Goude, Corn. v. d., pastoor in de
Buerkerck, 318.
Goudplacker, Jacobsz,, 338. Goulart, Sm., 355. Goutsmit, Abel, 325. M. Bynter, 342.
J. v. Malborch, 318.
M. Merenborch, 346.
M.Jansz.v.Neurenberch,343.
Pt. v. Oostrum, 317.
Schaey, 323.
J. Top, 318.
B. v. Wede, 307.
Goyer, Ant. de, 101. Claesde, 29,37 sqq.
CI. Ev. de, 14.
D. de, 26,83,199.
Gracbten gediept, 99. |
|||||||||
|
Gradualen, 336.
GrafonsHeren, 341. Grammaye, Ger., 223 sqq. Gras\vinkel,C. J., 364. 's Gravenhagen, 380. afbeeld. van, 388.
Grebbendyck, 177. Grevinchovius, 82. Grimm el, Alex., 226. Groede, 356. kcrkte, 355,369.
Groenenberch, Mich, v., org., 315. GroII, 245,248,251. Groningen, 206,246,250. Grotius, H., 85, 221,273, 359. Grovesteyn, 91. Gulden Ham, huiste Utr., 67.
poort, h. teUlr., 129.
segel dcr scevacrt* 370,383.
vlies, orde van het- 313.
Gulich en Cleve, 23 et passim. Gulick, 252 sqq., 378. Gysbert, Mr., org., 313. JI.
Haag, de, 274. {Zie: 'fi Gravenh.)
Haecxbergen, 245. Haeften, Jan v., 341. Jo. van, 159,295.
vr. van, 319.
Haga, Corn., 375. Hagen, Dire, pastoor, 324,326.
Jo. Dr., 381,385.
Steven v. d., 67,99,124.
Halberslad, 96. bissch. van, 94.
HalfLeyden, 5. Halle, H., ab, pred., 359.
Hamburg, 98. Hamconius, Joa., 240 sqq. Ham el. G., 44 sqq. Hampsing, 242. Hannibal, Job., 239 sqq. Hans, Mr., Scherpregter, 93. Mr., van Utr., 107.
Hansesleden, 272. Hanst,J.,383. Haserswoude, 255. Haultain, Adm., 305. Heerstraten, Jan, 324. Heida, 243. Heil. cruis, 344.
gralT, 311,335,341.
sacr.huis, 308.
Heinsii, tofaanckv. Chrialus, 389.
pocmala, 380.
Hellincx, Serv., 303 sqq. Helsdingen, v., 10. Ell. v., 26,31.
H.v. 11 el passim 168,171,
|
|||||||||
|
405
|
|||||||||||
|
Huygens, Th. Ja., 285.
Huysgeld, 137. Huysen, 229 sqq. |
|||||||||||
|
Lent, Mr. Jan van, 342.
Leo, apostata Norert., 23. Leodio, Godefr. de, 238. Leuwensteyn, gr. van, 270. Levante, 357. Leyden, 2 sqq., 284. Leyderdorp, 2 sqq. Lied, 27,33,131. Lieftinck, 94. Lier, Hert. van, 283. Lieve vrouw, onze-, 307. Lindanus, episc, 238. Linden, V. v.d., 383. Lingen, 240 sqq. v.d., 94,113.
Lipsius,Just., 237. Lobe, Will., 311. Lochorst, huis v., 237, Lodensteyn, Jo., pred., 374. Loevesteyn, 117. LofTv. St. Nicolaes, 344.
O. L. vrouwe, 317.
Lombard, 141,142. Lombert, Anto. de, 316. Lonius, Nic, 216 sqq. Loo, Alb. v,, 223. commis, 236.
Lucas, die schilder, 315. Luick, 350. Lumey, gr. v. d. Marck, 234.
Luntius,Jo., 376,377. husthojfder medicynen, 381,085. Lulherschen, 100, 125, Luyten-tabatatuur, 374. Lydius, Jo., pred., 358,372, 379. Lynden, Jasp. v., command., 99. Lytke zonder armen, 110. 91.
Maeltyt, 321.
Maerschalcken, 110. Maerssen, 154. Maessluis, kerk te, 366. Maeth, Ja. v. d,, 10. Magnus, 268. Maire (zie: Le Maire). Malborch, Corn, van, 315. J. v., goutsmit, 318.
Mallepart, huiste, 14. Mandt, Sophia de, 374. Manmaker, Adr. de, 286. Mansfelt, gr. v., 17,113,125,126. Marck, D., 239. Marcklo, 245.
Mariebeelt, silver, 315. Mariekerck, 105. Marieplaets, 73, 80, 95. Marnix, Phil., 237. psalmenv., 371.372.
Marolois, Sa., 367, 382. 52
|
|||||||||||
|
Keersen, 340.
Keizer,Fig.v.d., 341. Keltenoffer, Est., 225. Kemp,W. v.d., 94,98. Keppel, Jan v., 352. Kerchof, 342, 344, 348. Kermis, 339, 343. Kermisfanen, 338. Ketschedt, Jo., inv., 362, 366, 367, 370,371.
Keurmeesterschap, 22S. Keyser, Henr. de, 351, 390. Keyserryck, 74. Keyserscroon, de, huis te Utr., 31.
Kinderschoenen, 339. Kist, waar O. L. vrouw in legt, 324. KnylT, 94. Alert, 314.
C, 10,90,99.
G., 266.
Jan, 314, 315.
Kogels, 350.352. Kolck in de Weert, CO. Kraemkeersen, 325. Krystall, 325. Kunocnburch, 266. Kynt gewogen, 332. Lage, 245.
Lallaing, la vefve de, 224.
Lambertsz.,P., 98. Lammertyn, P., 366, 368, 382. Lamolius,Jo., prcd., 380. Lamp intchoor, 321. Langerack, Hr. v., 258 sqq., 287. pred. v. d. Heer, 380.
Lannoye, 4 sqq. Lansberg, fra., pred., 382. Lanscroon, H. v., 180. Lap v. Waveren, G., 234 sqq.
Lauriers, tes etc., 371. Lauwerman, 98. Mr. Corn., 314, 316.
Lazarushuis, 106. Learner, Tho., 365. Leek, 295. Leckcndyk, 160,170,294.
Ledenbergh, G. de, 82,84,88 sqq. 220 sqq., 257 sqq.
Leerdam, secret, 143. Leeuwarden, 261. Leeuwen, P., 88. Leger in ptaetcn, 357. Lassen, oude, 363. Le Maire, Hans, 372, 374, 382. Henr., 372, 374, 382.
Lemker, Jo., 280. Lengtevinding, 349,370. Lennox, Hert. van, 265, 266. |
|||||||||||
|
Jacob, ko. v. Engeland, 112.
Jacobi, Bald., 238.
Jacobsz., Corn., goutplacker, 338.
Herm., beeltsnider, 315,338,
341. Hiileb., drucker, 360,363.
Jan, orgelmaker, 343.
Jaerrnarct, nieuwe, 73. Jan, St., 340. Janskerkhof, St., 39. Jansz., Alb., 176. Aryaen, 315.
Flores, 67.
C, 41.
Ger., de gek, 111.
H., 308.
- Jan, drucker, 353.
Lud., 41.
M., goutsmit, 343.
Peter, orgelmak., 317, 320,
343, 344. \V. (Blaeu) drucker, 358,
380,389, 393. Jarichs, Henrick, 370, 382.
Jeanin, Mr., 257. Jesuiten, 117,388,391. Jesus-school, 316. Indiaensche coningen, 109. Ingenieur, Mybois, 392. Dav. v. Orleans, 352.
G. Smeer, 352.
Solempne, 357.
Instrumental, Math., 385. Inventaris derbrievenvan de Buur- kerk, 319.
Joachimi, 268, 301. Joostensz., H., muntm., 346, Isaacsz,, Pieter, 380. isabelle Eugenie, 297. Italiaenschboekhouden, 361. Junius, Adr., 234,238. - Justinianus Pomp., 2S6, Jutphaes, 143. 158. capit. van, 147.
K.
K. Zie ook C.
Kandelaers, 314. Kassen van S. Ant., 307, Katryne, St. 176. clooster. 66, 82,83, 93,108.
kerk, 87,100.
poorl, nieuwe 112,123
Kasteel, PL van, 354. |
|||||||||||
|
406
|
|||||||||
|
Muntsnyder, H. Claesz., 318.
Muscovie, 64, 280, 355. Musicalia, 374. Musius, Corn., 234 sqq. Muys, vriend v. Musius, 235. Muyssart, 398. Mybois, J., ing., 392. Myle,vander, 222,282. ar.
Naeranus, Sam., pred., 235.
Namen, 352.
Nassau, gr. v., 95,99,261.
Ernst Casimir, gr. v., 15sqq.
86,88,89,90,9598. Henrick, soon v.gr. Ernst v.,
99 109. Henrick, pr.v., 282,299 sqq.
Hendr. Fred., gr. v., 15 sqq.
90, 93. Joh.,gr.v., 272.
Maria, gravinne van, 266.
Maurits, pr. v., 81,118.161.
v. (gevolg van pr.),
119.
pr.v.,(overI.) 128.
Merven, (v.), Anna de, 236.
Will. Fred, pr.v., 301.
- Lod. v., 72,111,275.
Lod,effig.v., 388.
1. pr.v., 2 sqq., 237.
1. v., (tombev.) 350,351.
361,390. Nederlagen, H., 285.
Neoma^us, A., pred., 365. Neurenburch, verving voor, 92. Neijen, Jo., 236. Nicolaes, S., 340. Loffv. St., 344.
Nigrone, Agap., 246. Nispen, H. v., 304. Nitert, 242, 249. Noesl, Ja. H., 58. Nole, J. d., beeltsn., 316.
Nonnen, 156. Noort, Henr. v., 341, Mr.Willemv., 314.
Northampton, gr. v., 261. Noue, la, 269. Nova Terra, Nic. a, 236, 238.
Nue,de, 15,27,29 sqq. Nyendael, 10. Nyenrode, 115. Fravan, 314.
Henr. van, 26,40,77, 177.
Nyenvliet, 378. NyhofT, Capt., 65,83.
Nykerck, 158. Nykerken, 213. Nymegen, 271,379. |
|||||||||
|
Marquette, gouv., 104,106.
Marteiaersboeck, 374. Martiny, 224 sqq. Martyri Gorcom., 234. Matelief, Corn., 383. Matham,Ja., sculpt., 238. Mathenesse, 2 sqq. Matthias, aertsh.v. Oostenr., 318. Maurier, de hr. du, 269 sqq., 293. Medaillen, 390. Medenblick, 94. Rum., 234.
Mcdicynboeck, 380. Meditation de la mort, 382. Meer,Adr.v. d., 237. Dan.v.d., 318,319.
Meertensz., Ja., 98. Megoen,A., 392. Melander, Jo., secret, van Pr. Mau-
rits, 353,358.
MeIchiorsz.,Ghysb., organist in den Dom, 315.
Mennonieten. (Zie:Doopsgezind.) Merenborch,M.,goutsmit, 346. Merula, Paul, 358,361. Meteren. Em. v., 360,361. S. v., 234.
Melius, Adr.. 353. guard.ultraj., 238.
Meursius, Jo., 234,365,369,389. Meyen, 314,317,339. Meynertsz., A., 289. M., schilder, 309.
Michael, Ambros., 229 sqq. Michielsz., Anlo., 367. C, inv., 369.
Middelstum, 372. Mierevelt,M.,schiId., 375,380,388.
Minderbroeders,guard, v. d., 321. Miraeus,Aub., 234. Missael schryven en verlichten,
312.
Misse inmusieck, 344. Mist, Jan de, 181. Mitraille, 377. Mobile pcrpctuum, 391. Moeringh,G., 285. Mocrsbergen, v., 70, 71,92,98,146. Molanus, 234 Molenwerck, inv., 359,367,372.
Mom,Jac, 103 sqq. Montanus,P. en A., 235. Montereau, gen., 293. Montes,Heer, 155. MonteValdona, Fisc, 277. Montfoort, 155. Monthua, hr. van, 270. Montpensier, Mme. de, 257. Moscovi&che manieren, 355. Moucheron, Balth., 354,355. Munt, 303 sqq. |
|||||||||
|
Nypoort, Jan Jansz.van, 314.
O. Observanten, 326.
Obyn,Ger., 39,40,49,80,110.
OelensJJo.,242sqq.
Oesterling, Jan die, 324.
Oethmarssem, 243 sqq.
I Ogle,Johan,ridder,21,22sqq.,3», 273,275.
| Olybussen, 324. I Olycruissen, 342. I Oly, H.,gehaeltindenDom, 324. Olymoolen, inv., 368.
Ommegang, 317.
I Oncle, A. v., 297. Oostbroec, clooster te, 177 258.
260. | Oostburch,kerkte, 356. Oostenryk, 265.
Oosterhout, 386.
Oosterlingen, 108.
Oosterzee, deHr., 262.
Oost Indie, 72,260,290.
Oostrum, Anlo.de, 236.
Jo. v., 281.
Pet. v.,goutsmit, 317.
Will, v., 296.
Ophey,Sm., 391. Opiotogia, 356. Opmeer, P., 234, 238. Oprode, Joa., pastoor, 316. Organist, 309, 311 sqq., 335. P. Ariaensz., 342.
■ P. Auguslynsz., 343.
P. v. d.Bogaert, 347.
Mr. Bruno, 338.
H. Cornelisz., 320.
■ Mr. Groenenbereh, 215.
Gysberti, 313,317.
Meerlen, 321.
Melchior, 337.
Gysb. Melchiorsz., 315.
Mr.Michiel, 336.
Rietvelt, 336.
J. Schendel, 318.
P. van Wyborch, 315.
boekvande, 316.
teBuurkerk, 308.
V.S.Jacob, 319.
Orgel, 310,313,315,321,344. accorderen, 336,339,341,343.
bidden voor't, 336.
boek opt, 316.
teBuurkerk, 307.
deuren, 310, 336.
mm v. S. Geerte, 319. groote, 315,320,336,337,340.
kleine, 309.
patroon van net, 313.
|
|||||||||
|
407
|
|||||||||||||||
|
Perspectief, boek v. d., 367.
Pest-siecketrooster, 125. Pestvroed.-moeder, 125. Peter, Mr., orgelmaker, 315. Petersz., H., 14. Petit,J.F.le, 382. Phil., Ko. v. Spanje, 107. Piemont, 271. Pieters-kerk, 76, 111, 124, 130.
Pietersz., Isa., 380. Roel., pred., 87,88.
Pilaren, 340. Pinsen, 82-
schout, 336.
v. d. Aa, H., 189.
Pith, Seg., pred., 363. Pithan, 263, 372,378. Plaetsnyder, Bolswert, 375,388. Floris Balthasar, 354, 361,
363. Schellemans, 390.
Verschoor, 382.
Plancque, D. dela, pred., 362. Plempius, 237. Polen, 280,364,375,394.
Poll, v. d., 87,282. Corn. v. d., 83.
Polystmolen, inv., 354. Pontanus,Jo. Isa., 357. Pont Carre, Mr., 257. Poorten, 121. Poppius, 82. Porcelyn,geinventeerd, 353.
Portugal, prins v., 69,90, 93. Portugees, D. Fernandus, 392. Posityir, 316,319,320,340. Praeg, prots. kerk te, 355. Praeghe, 97. Prebenden, 155,165.
Processie, 313, 316, 325, 326, 339, 344. fanen en cruisen, 338.
Preekstoelen, 313, 314, 319, 345, 346.
Presbyterium, 311. Provostius, B., pred., 255. Pruyne, Christo, de, 227. Psalmen David, 374. op borden.in de kerck, 320.
|
|||||||||||||||
|
Orgel, reparatie van 't, 344, 345.
Orghelmaker, 307, 310,341. J. Cater, 338.
C. Gerritsz., 313.
Cornclis, 313, 336.
Jan Jacobsz., 343.
P. Jansz., 343, 344.
Mr. Peter, 315,316,317,320,
321,336. B.WtenEng, 319,342.
Orleans, Day. v., ing., 287, 288, 348.
Orlers, J. J., drucker, 371,372. Ornamenten, 311,312,313,319,326, 343,345.
Ortmans, Vine, 356. Ossemarct, 101. Ossendrecht, 353. Ostende, belegv., 368. Oucoop, W. v.- 10, 38 sqq. Oudwycker cloostcr, 14, 156. Oudwyk, kerkwech naer, 326. Outaertafel, 316. Overmeer, G. van, 10. Oys, Jan v., 311. |
|||||||||||||||
|
Raisius, A., 234.
Ram, de, huis t'Utr., 335,345.
Reguliers, 319.
kerck, 88.
Rekenconst aer zeewert, 392. Religie, 156. Reliquien, 323.
Remantius, W. pred., 366. Remonstranten, 93, 96 sqq., 285, 292.
Remonstrantsch,pred., 117. Renesse, 82,262 sqq. Jr. Ad. van, 189,
van W.Jo, v., 190.
Rentmeestershuis, 124. Reussen,M., 233. Rhees, 378, 379. Rhenen, 151. A. v., 112.
Rhetorykers, Utrechtsche, 91, 108. Rhyn, 295. Rhynberck, 374.
Ridderschap, 151.
Riet, Mr. Jan, 323.
Rietvelt, org., 336.
Rivieren, 295, 302.
Robbertsz., Rob., schoolmr. in de
stuurmanskunst, 352,372. Rode, Anto.de, 297.
Rodenburch,Alf. v., 308,326.
Roelands, Dav., schoonschriver,
393. Roelofsz., R., 59.
Roemer Visscher, 358.
Roest, voorkomen v., inv., 391.
Romanus, H., 285.
Rome, 324.
Rottecruyt opt orgel, 344.
Rotterdam, 273.
Rotterdamschegietery, 366.
Roucovel, 335.
Rovenius, Phil., 239 sqq.
Roy, Adr. de, 26.
Royen,Jo. Otten v., 10.
Royenburch, Fred., 315.
Rusch,N.,Eng.pred., 371.
I Ruwiel, hr. v., schout, 111. I Ruys, Jon., 38. Ruysch, 113.
Hugo, 10, 11.
- Jan, 40, 42.
Ryck, Jan de, 101. Ryckius, Rich., 253. Ryckwaert, Corn., pred.. 95,98. Rydende bode, huis t'Utr., 42. Ryllaert, B., 233. Rynouwen, 154. flysenborch,J.v., 10,11,161 sqq., 258 sqq., 369. HH'
Rysenburch, Sara v., 266.
Ryssen, 245. |
|||||||||||||||
|
Pacque,Th., 372,374,381.
Pallache, Sm., 385,386.
Palmalery, 325.
Palts, 97, 265.
Paltsgrave, de, 68,97,108,375,378
Epitaphe v. d., 383.
Panders, 151. Panier,Pt., 181. Pannekoek, past., 241. Papenvendels, 82. Paphaeus,P., 234. Papier, 391. Papiermolen, inv., 358. Papistery, 115, 155. Pareus, Daw, 374. Parma, la Duch. de, 233. Pas,M., 233. Pasquillen, 92. Pastoor Jacob, te Buurkerck, 307.
Simon, te Buerkerk, 317.
Patricius, Henr.. pred., 373. Patronen v. ornamenten, 311. Paul, St., 152,156. seminariumte St., 157.
Pauw, PL, 316. PauwsvanRomen, 324. Pedaelvoor'torgfcl, 316. Peerdevelt, 111, 117. Pellecaen opt sacr. huys, 344. Pepinus, pater, 235. Pereanius, Joa., 237. Peres,Alonzo, 391. Persant, L., Dr., 378. |
|||||||||||||||
|
Quarebbe, Alidt, 314.
- J. v., 320.
- Pt., 314.
Quote, 268, 269.
|
|||||||||||||||
|
Radelant, president, 41,89,158.
Raephorst, Tho., 372. |
|||||||||||||||
|
408
|
|||||||||
|
Ryswyck, R., 80.
W. v., 83.
§.
S. zie ook Z.
Sacramentshuys, 314,315,316,324,
344. Sacramentswyn, 337,339,342,343.
Sacristie, 341. nieuwe, 313.
Sala, Aug., 356. Saluse, W. van, 372,385. SaIviani,B.,dr., 368,383,384- Sanden, v. d., 398. Sanders, Pt, 97, 98. Sangboeck int choor, 308. wyntcrstuck, 344.
Sangers, 339. voor kersnacht, 343, 344.
Santloopers, 346. Sarcksleen, 320. Sas, Ger., 101.
Sasboldus, 235, 239 sqq. Sasbout, Ad., 234. Pt., 238.
Satynenmet bloemen, 375. Savoyen, 259 sqq. le ducde, 257.
Saxen, 265. Scay, goutsmil, 323.
Schalen, silveren, 342.
Schanscorven, 343.
Schavot verplaatst, 92.
Schayck, Eerst v. Schilder, 338,346.
G. v., schilder, 346.
Schellermans, Fra., plaetsnyd.,390 Schendel, schep., 10. Ja., 78.
Jacob, org., 318 sqq.
Schermeyen, 75. Schetz, Gasp., 223.
Welch., 226.
Schilder, Eewichsz., C.,323. Flessiers, B., 360.
Florisz., Claes, 346.
Jansz.,H., 308.
Lucas, 315.
Meynertsz., M., 309.
Mierevelt, 375.
Peter, Mr., 336.
Schayck, E. v., 338.
- G. v., 346.
Splinter, Ger., 316,317.320.
Slaei, Ev., 309.
Vroom, H , 359.
Weyman, CI., 309.
J., 308.
- M., 341.
Zyll,Henr.v., 345.
Schilderyen, 346, 359. |
Schildery berch v. Calvarien, 342.
de X geboden, 320,346.
v. H. nachtmael, 320.
v. d. Palsgrave, 370.
Schipluiden, 266. School, 325,343. Schoolmeester, Mr. Ariaen, 336. Schoonhoven, 274. Schoonschryver, B. Gerbier, 363. Dav. Roclands, 393.
Schorel, Vict., 79. Schot,Andr., 234. Schotanus, J., pred., 255. Schotten, 279,348. Schryvers in de poorten, 191. Schutleryen, 2, 40, 83, 86,92, 100, 160,102,163,165.
Schwartsenburcb, gr. v., 349, 350. Sebastiaens monstrancy, 324, 325. Secundus, Janus, 236. Segvelt. 255. Sermoenen, 325, 326. Servaesclooster, 95. Setton, capt., 279. Scvenhuysen, 265. Seydervelt, pred. te, 76. Siherwerck, 308, 317,342,346. Silvius, Charles, drucker, 374. Simons, Adriana, 370. Simonsz., P., 379. Sinnepoppen, 358. Sipkelo, 242. Sleutels, 325. Sluys, 352 sqq. Smafelt,Claes, 230. Smalefelt,J., 233. Smeer,G.,ingenieur, 352. Smirna, 394 sqq. Snellinck, Andr., inv., 374. Snipperinge v. coper, 377. Snoeck, Jo., 294. Soelen, hi*, van, 295. Soeterwoude, 374. Soisons, la Comtesse de, 257. Solcmpne, David, 357, 366, 380, 381.
Solms, gravinnev., 377. Solre, Comes de, 241. Sommerset, gr. van, 261, 262. Sompeken, Aug. van, 317. Spagnaerden, 2 sqq. Spaensche Ambass., 106. Gerrit, 102, 104, 120, 123,
130. Spangenorumfamilia, 234.
Spanje, 261 sqq. Coninginne van, 316.
Prins van. overl., 316.
Speehverck te S. Claes, 347* Speenhovius, Jo., 39, 69, 95, 153, 157.
|
Spellen verboden, 71,102.
Speyert, Ant., 315,317. Spiegel, gulden, 123. Spiegelmaker, Willem, 343. Spierinck,Fra., tapitssier,354,357, 364, 375,394.
Spieringb, Hug., inv., 374. Splinter, Schepen, 10. Ger., schilder, 315,317,320.
Stads-lrompers, 26,310,335,358. Stadtloe, 242. Stael, inv., 369.
Ev., schilder, 309.
Stamraet, C, 398. Standi der kcrck, 358. Steden Cautionaire, 262 sqq. Steenbergen, kerkle, 392. Steencolen, vuii van, 372,381. Steenhouwer, J. Cosynsz., 347. P. Cornelisz., 341.'
Lauwerman, 315.
Sleenwech, 80. Stempeiius, sculpt., 237. Sterkc helper', de, 380. Stevin, S., 382. Stoffenmet bloemen, inv., 375.
Stralen, Jr. G. van, 362. Monsr.de. 227, 333.
Strick,Joh., 97. Strooysteech, 100. Struys, levendige, 95. Slryen, Jo. a, episc, 238. Susius, Corn.,praesid., 238. Suylen, 82. Dire v., 124.
G. v., 99.
Jan v., 25.
Swanenburch, 10, 284. C. P., 95.
Swart, \V., musicien, 372,380.
Swavius, pred., 120,122. Sweden, 64, 277,279, 367, 370. Sweerdcn v. h.oordeel, 309. Sweertius, Fra., 234. SwicheI,A-v., 349. Syberch,drost, 233. Symonelti, B., Dr.. 356, 361, 375, 381.
Synodus van Dordr., 92,153. Waeische, 358, 380.
T.
Tabulae pictae, 236.
Tacts van Amerongen, Ja. Corn.,
coinniandeur., 67.
Tafeleons Heren, 339. v. interest, 392
Tafereel der Handelingen van de
Apostelen, 346. ; vant Lam Gods, 318. |
|||||||
|
409
|
||||||||||
|
Vrieslant, Jesuiten in, 388.
Vroom,H., schilder, 359. Vrouwinde craem, O. L., 307. Vrye seevacrt, 359. Vryleger, 25,74,109. Vulcanius, B., 371. Vygh, D., 233. W.
Wachtendonck, 233.
Wachter,J.P., 361.
Wachtmeesters, 138.
Weechschael, fiey 89.
Waeckers, 160, 163.
Waeg, de, 75.
Waei,A. v. d., 282,293.
pastoorint, 344. Waeldyck, 295.
Waes, land van, 356.
Waesbergen, J. v., drucker, 381.
Walcheren, classis v., 355,377, 381,
Walcke, Anna,prophetesse, 393,
Walen, 88. Walker, Th., 165. Warmont, Hr. v., 4. Wassenear, Jo. van, 283. Waterpoort, 81. Watersnood, 116. Waterwerck,inv.,356,362,365,386. Wccfiwyser, de9 71. Wede, B. v., goudsm. 307. Barth. v. 11.
Corn, v., 10,198.
Tyman van, 37,42 sqq.
Wccke v. d. werellscfiepping, 373. Welhessen, A., 233. "Wecrselo, 245. Werenfridus, 240. Wernaertsz. v. Amersf., Claes, 324. Wesei, 259 sqq. Westiudien, 116,125.
Westrencn, 123. Westryck, St., 233. Weybisma, 2. Wcjer, Jan, beeltsn,, 338. Weyerlsz., Ev., 313. Weyman, CI., schilder. 309. Jan, schilder, 308.
Melch., glasschilder, 341.
Weyt voorkinderen le wegen, 308. voorO. L. Vrouw, 307.
Weze, Jo. de, 241. Wierem, 244, 249. Wiericx, sculpt., 237. Wildt.Hermande, 314. Wilhehni, Rud., pictor., 238. Wilhelmuslied, 91. Willem Fil., gr. van Bueren, 30,41.
Willemsz., Corn., 40,56. v. Lakervelt, 55.
53
|
||||||||||
|
Tafereel van het Mariabeeld in de
Sonne, 311. der 7 werken van barmhar-
tigheid, 309. van den berch Thabor, 315.
Taffawerk, inv., 369. Tapyten, 353, 354, 357, 364, 368,
375,382,388. van syde, 374.
Taurinus, Ja., pred., 82,85,89,153, 157, 220 sqq.
Tengnagel, past, te Bucrk., 321, 335, 336.
Tersteech, Gerrit, 84. Teylingen, lieut. van, 10. Thienen, C. van, 379. Thin, Adriana, 314. Flor., 320.
Instruct, voor, 142.
Jan., 314.
Tholcn, 287. Thou, Mr. de, 257. Tolhuis,J., clocks 309, 312, 313.
335.
Tollius, Just., 234. Tonge, priem doorde, 81, Tonser, O., pred., 374. Toorlsen, 340. Top, J., goutsmit, 318. Traen voor't orgel, 346. Travelman, C, &51. Treffler,Flor., 237. Tresel, D., 263 sqq. T res long, command., 94. Trip, El., 350, 351, 352, 359, 387, 389, 391.
Trompers, 339, 340, 344. (Zie ook stads-trompers).
Tserclaes, Flor., 366. Tuchlhuys, 75,76,114. Tunis, 375. Turcken, 352,357,375.
Turkye, Amb. van, 72. Tuynen, 241. Twenle, relig.te, 240, 378, 384.
Twickell, 249. L'erwerk, 340.
le Buerkerck, 321.
Uilvoer, 377. Ulenberch, 240. Universiteyl te Leyden, 284. UtenEng,B. orgelm., 319,342,343, 345, 346.
Utenhove, colonel, 173. |
||||||||||
|
Vaert op Amsterdam, 115.
Vagebonden, 195.
Vale, Nic, Musicien, 374.
Valois, Marg.de, 256.
Varentegen den stroom, 366, 367.
Veer, colonel, 69,294.
Vctddagm v. Pr. Willem en Matt-
rits, 363.
Velthuysen. president, 10. Ja.W, v. 11.
Veluwe 273. Venclels, 26,82, 86, 88, 94, 99, 100,
101, 106, 108,112, 113, 116, 117,123,124,126,128. burgery, 24.
Vran., 108.
Venelie, 81,97,270,273. afbeelding v., 358.
amb. v., 18,115,375.
Vennator, 82. Venrode, A., 310.
Vensterglas, inv., 350. Verantio, Fausto, 385. Verburch, Corn., 238. Verduyn. Adam, 314. Anna, 314.
Verhacr, Lamb., 357. Verrete zien, const van, 372,373,
Verschage,Franc, inv., 367. Verschoor, K. Jansz., plaetsnyder, 382.
Verfoocfi^cort, 19. Vianen, 84. Vicq,Mr., 257. Victor, A., doctor, 353. Villeroy, Mr., 257. Visschcry, 265,266. Vlaendcren, 376. gravinge in, 349.
VIceshai, 81. Vlesschen voor 't Heil. sacrament
313.
Viiet, Dr. van, 2. Voert, Henricxz., G. v., 312 pas-
sim. Val.v.d., 310.
Vogelius, B., 245 sqq. Voorcoop, 125. Vordenus, H., 241 sqq. Vorstius, Corn., 78, 82. Vos, Henr., doctor, 352. Vosch, Bruno, 10. Vosmeer, licentiaet, 240. Vosterman, 319. Vranckryck, 256,269,305. Amb. van, 65.
Vransche reg., inv., 276. Vreemdelingen aen te brengen, 71. Vrensweghen, 257, Vries, de,capit., 85.
Vneslant, 201. |
||||||||||
|
Vacquerie,la, 291.
|
||||||||||
|
410
|
|||||||||
|
Z.
Z. ZieookS.
Zacharias,PU 240. Zanger, J. Ysbrantsz., 320. Zeelant, 268, 305. Zeelhem, cloostcrte, 384. Zegefhuis, 87. Zoudenbalch,Ev. v., 316. Zuylen, Hr. van, 258. Jo. van, 111,137.
van Nalewisch, 189.
- Nyvelt, A. v., 153, 273
sqq. '
_ * Ja. v., 160 sqq. Zwarleclock,huisteUtr., 42. Zyll, pred., 95. Henr. v.,schilder, 320.
R. v glasschryver, 321.
|
|||||||||
|
Wynkan,de, huisteUtr., 115.
Wynroemers, inv., 374. Wystraet, 29. Wytmans, C.J.,inv., 350,352.
Wywatersquast, 340. vat, 315. X.
Xantensche tractaet, 259.
Y. Yerlandt, 112.
Yren, 348.
Ysbrandtsz., Jan, zingt onder het
orgelspel, 320.
Ysselsteyn, 76. |
|||||||||
|
Wind,sterke, 67.
Winter, harde, 76,92,110,113,117.
Winwood, Eng. Arab., 69, 262.
Witt, J. de, 257.
Wittenhorst, Henr. v., 229 sqq.
Woerden, 13.
Ja. v., raetsh., 311.
glas te, 360.
Wolbrandszv.Tol, Nic., 359. Wolff, v. d., 302. Wtenbogaert, Jo., 22 sqq., 36, 37,38,82,85.
Wtencamp, Tho., 236. Wulfsel, 340. Wybroch, Peter, org., 315, 320.
Wyck, 163. van, 94, 101.
Wyckermeer, 289. Wynen op hoochtiden, 342. |
|||||||||